SQLite format 3@ ~+?j~+- }D~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "book_color" TEXT, "is_present" NUMERIC)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) ?gP?regionMexico'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse-languageOcotlán Zapotec)chapter_stringChapter-#KdescriptionDizaʼquë shtë Dios con dizë |v\> ~~~~~j~N~2~~}}}}}r}U}8}|##ff7c80ApoApocalipsis#00ff00JudSan Judas!#00ff003Ju3 San Juan!#00ff002Ju2 San Juan!#00ff001Ju1 San Juan##00ff002Pe2 San Pedro##00ff001Pe1 San Pedro#00ff00SanSantiago#ffff00HebHebreos#ffff00FilFilemón#ffff00vTitTito#ffff00l2Ti2 Timoteo#ffff00b1Ti1 Timoteo!-#ffff00X2Te2 Tesalonicenses! -#ffff00N1Te1 Tesalonicenses !#ffff00DColColosenses !#ffff00:FilFilipenses #ffff000EfeEfesios #ffff00&GálGálatas##ffff002Co2 Corintios##ffff001Co1 Corintios#ffff00RomRomanos#00ffffHecHechos#ff6600JuanSan Juan#ff6600LucSan Lucas!#ff6600MarSan Marcos#ff6600MatSan Mateo4~;|vpjd^XRLF@:4.(" ~~~~~~~~~~:09&8765y4y3R2'1|0K/!.s-S,0+*w)d(,'t&N%5$ #"^!T =\$ypaTJ8)$ymYT P N @ A 7 Bx{bI4~~~~~v~Y~@~)~}}}}}r}R}7}}||||||n|S|6||{{{{{{W{={zzzzzzjzFz)z yyyyyynyTy:y yx&B7 ApApocalipsis (de Juan)#ff7c80A JudJudas#00ff00@ 3Jn3 Juan#00ff00? 2Jn2 Juan#00ff00> 1Jn1 Juan#00ff00= 2P2 Pedro#00ff00< 1P1 Pedro#00ff00; StgSantiago#00ff00: HeHebreos#ffff009 FlmFilemón#ffff008 vTitTito#ffff007 l2Ti2 Timoteo#ffff006 b1Ti1 Timoteo#ffff00"5- X2Ts2 Tesalonicenses#ffff00"4- N1Ts1 Tesalonicenses#ffff003! DColColosenses#ffff002! :FilFilipenses#ffff001 0EfEfesios#ffff000 &GaGálatas#ffff00/# 2Co2 Corintios#ffff00.# 1Co1 Corintios#ffff00- RoRomanos#ffff00*,= HchHechos de los Apóstoles#00ffff+ JnJuan#ff6600* LcLucas#ff6600) MrMarcos#ff6600( MtMateo#ff6600'!MalMalaquías#ffff99&ZacZacarías#ffff99%HagAgeo#ffff99$SofSofonías#ffff99#HabHabacuc#ffff99"NahNahún#ffff99!MiMiqueas#ffff99 JonJonás#ffff99|AbdAbdías#ffff99rAmAmós#ffff99hJlJoel#ffff99^OsOseas#ffff99TDnDaniel#ff9fb4JEzEzequiel#ff9fb4'6LmLamentaciones#ff9fb4,JerJeremías#ff9fb4"IsIsaías#ff9fb4(9CntCantar de los Cantares#66ff99%EcEclesiastés#66ff99!PrProverbios#66ff99SalSalmos#66ff99JobJob#66ff99EstEster#ffcc99NehNehemías#ffcc99EsdEsdras#ffcc99#2Cr2 Crónicas#ffcc99 #1Cr1 Crónicas#ffcc99 x2R2 Reyes#ffcc99 n1R1 Reyes#ffcc99 d2S2 Samuel#ffcc99 Z1S1 Samuel#ffcc99PRtRut#ffcc99FJueJueces#ffcc99   = <  (, 5s}~||%{fzyy x>vvqutttsqppnm:llkCjwi>hNgff[f ddcb>a`_^/]7\Y[wZYXWVFUQTZSER@QPOOPNMML%KKJBIHxGGFE*DD ClBAAi@?><;:877544E3n3 1O0//<.s--,L+x*)(i'&%$ $""!!( p&v@p_Tc C T ;[h5X )Perë si talë lëꞌë nguiu u lëꞌë naꞌa nadë rialdídiꞌi lduꞌi Dios, rac shtúꞌull guësáꞌnëll tséꞌlëll, pues zni gaquin. Iurní lëꞌë nguiu u lëꞌë naꞌa naná bëaꞌnë, nall librë. Gulë́ Dios lëꞌë hiaꞌa parë guëquëréldaꞌa en paz të adë tsúdiꞌi dishiꞌbi entrë ra naná casadë. F Lëꞌë nguiu nanadë rialdídiꞌi lduꞌi perë tséꞌliꞌ sí rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, nguiu ni rúnëll recibir bendición shtë Dios. Nu zac lëꞌë naꞌa nanadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios perë tséꞌlëll sí nall shmënë Dios, pues naꞌa ni quëhúnëll recibir bendición shtë Dios. Guc ldaiꞌ por Dios por nall unidë con tséꞌlëll. Si talë lë́dëdiꞌi zni, shini shtë ra mënë ni na raiꞌ ziquë shini ra nanadë rialdídiꞌi lduꞌi Dios, perë iurneꞌ ra shini rall quëhunë rall recibir ra bendición shtë Dios. q [ Nu zac, si talë tubi naꞌa rialdí ldúꞌull shtiꞌdzë Dios perë tséꞌlëll adë rialdídiꞌi ldúꞌull shtiꞌdzë më, si talë lëꞌë nguiu ni nall cunformë guëquëreldënull tséꞌlëll, adë gac divorciar rall. ! Lu të los de más mënë, rniaꞌa lo quë lluáꞌahia na bien. Lëꞌë Dadë bësáꞌnëdiꞌiꞌ diꞌdzë rëꞌ. Si talë nanú tubi nguiu rialdí ldúꞌull shtiꞌdzë Dios perë tséꞌlëll adë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë më, perë lëꞌë naꞌa ni nall cunformë guëquëreldënull tséꞌlëll, nguiu ni napë quë tsaglaꞌguë guëquëréldëll con tséꞌlëll. oW Pues si talë tubi naꞌa bësáꞌnëll tséꞌlëll; separadë na rall; adë cáꞌadiꞌill stubi nguiu u guëcáꞌall tséꞌlëll stubi. Mizmë manërë napë quë gunë ra nguiu cumplir; adë gáquëdiꞌi divorciar rall. \1 Grë́tëꞌ të shmënë Dios naná casadë, rnibë́ꞌahia lu të de quë ra naꞌa adë guësáꞌnëdiꞌill tséꞌell. Mandadë rëꞌ lë́dëdiꞌi shtëna sino nahin mandadë shtë Dadë Jesús.  perë si talë adë ráquëdiꞌi gunë të gan lu ra deseo, pues gulë bëtsëꞌa. Mejurë guëtsë́ꞌal quë gápël mal llgabë. yRniaꞌa lu ra nanádiꞌi casadë nu lu ra viudë de quë nabién si adë guëtsë́ꞌadiꞌi të ziquë nahia kOPues por partë shtë na, rac shtuaꞌa de quë grë nguiu gac ziquë na, perë adë nádiꞌin posiblë. Bëzëlaaꞌdchi Dios cadë tubi nguiu fuersë especial; bëldá rall rtsëꞌa; stubi nguiu adë rtsë́ꞌadiꞌill. oWCagniaꞌa lu të ndëꞌë ziquë tubi permisi, lë́dëdiꞌi ziquë mandamientë shtë Dios. :mLëꞌë të naná casadë, adë rúnëdiꞌil negar parë gaꞌanul tséꞌlël; sulamëntë si talë guërupë të na të de acuerdë por tubi tiempë parë gunë të orar lu Dios, hia despuësë napë quë guëbrí gaꞌanul tséꞌlël të parë gúnëdiꞌi Satanás gan lul nu ldáguël lu duldë. Tubi naꞌa adë nádiꞌill dueñi shtënë shcuérpëll sino quë tséꞌliꞌ nápëll derechë parë shcuerpë tséꞌliꞌ. Mizmë manërë ra nguiu adë nádiꞌill dueñi shtë shcuérpëll sino quë tseꞌlë nguiu nápëll derechë parë shcuerpë nguiu. >uGrë ra nguiu naná casadë napë quë gunë rall cumplir lo quë narunë tucarë ziquë tseꞌlë naꞌa, nu ra naꞌa casadë napë quë gunë rall cumplir con tseꞌlë raiꞌ. ~%perë cumë nanú zihani tentación parë gunë mieti duldë, mejurë cadë nguiu gapë tséꞌlëll nu cadë naꞌa gápiꞌ tséꞌliꞌ. -} UIurneꞌ guna contëstë ra preguntë nagunaꞌbë diꞌdzë të laꞌni cartë nabësheꞌldë të. Bien nahin parë tubi nguiu de quë guëtsë́ꞌadiꞌi nguiu ^|5Guziꞌi Dios lëꞌë të tubi prëci namás lasac të gac të shmënë më. Por ni gulë bëꞌnë honrar lëꞌë më con cuerpë shtë të nu con espíritu shtë të. Guërupë cusë ni zeꞌdë de Dios.]{3¿Pëllë adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë de quë cuerpë shtë të na lugar catë cuezë Espíritu Santo? Bëdëꞌë Dios Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të, parë guëquëreldënúhiꞌ lëꞌë të. Lëꞌë më na më dueñi shtë të; rnibëꞌa më lëꞌë të, lë́dëdiꞌi rnibëꞌa të mizmë lëꞌë të. z Gulë bëlluꞌnë lu grë duldë narunë tratë cusë mal entrë ra naꞌa nu ra nguiu. Cualquier stubi duldë naná runë tubi mieti, quëhunin dañi parë saꞌll, perë el quë narquënú sáhiꞌ, quëhúnëll dañi cuntrë prupi shcuérpëll. {yoPerë iurë tubi mieti gac unir con Dadë, hia guërupë raiꞌ na raiꞌ tubsë. Napë raiꞌ mizmë espíritu. uxc¿Pëllë adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë de quë iurë tubi nguiu rquënull con tubi naꞌa mal, hia iurní guërupë rall rac rall tubsë cuerpë? Pues ra Sagradas Escrituras rniꞌi: “Guërupë rall gac rall tubsë cuerpë”. w¿Pëllë adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë de quë cadë tubi de lëꞌë të na partë shtë cuerpë shtë Cristo? ¿Ni mudë guënehia sí parë partë shtë Cristo gaquin partë shtë cuerpë shtë naꞌa mal? Aquëdiꞌi, jamás gaquin zni. vZiquë bëldishtë́ Dios lëꞌë Dadë Jesús ladi ra tëgulë, zni zac guëldishtë́ më lëꞌë hiaꞌa con pudërë shtë më. [u/ Stubi cusë rniꞌi mieti: “Cumidë na parë guëdáuhaꞌa nu nabániaꞌa parë guëdáuhaꞌa” perë Dios guëdë́ꞌëiꞌ fin guërupë ra cusë ni. Nídiꞌi verdá de quë cuerpë shtë mieti na parë guëquënú mieti saꞌll, sino shcuérpaꞌa na parë lëꞌë Dadë Jesús nu lëꞌë Dadë na parë bien shtë hiaꞌa. otW Rniꞌi mënë: “Nahia librë parë guna lo quë narac shtuaꞌa”. Perë rniaꞌa lu të, grë cusë adë rsëdchínidiꞌi cusë zaꞌquë parë lëꞌë hiaꞌa. Rníꞌil de quë nahia librë parë guna lo quë narac shtuaꞌa, perë adë guëdë́ꞌëdiaꞌa sí parë guënibëꞌa cusë mal na. Adë nádiaꞌa bajo ordë shtë ra cusë ni. Es Antsë zni bëꞌnë të; guc të igual ziquë ra mënë ni perë iurneꞌ bëzunë́ më almë shtë të; unidë na të con Dios santu. Napë të tratë con Dios; bëꞌnë më recibir lëꞌë të por lo quë nabëꞌnë Jesucristo juntë con Espíritu nabësheꞌldë Dios, Shtádaꞌa. Shcuerpë nguiu na santu krO ra ngubaꞌnë, ra narzebi lduꞌu pë shtë saꞌll, ra zudchi, ra naná runë cuntrë saꞌll, ra nardchisú pë shtë mënë con engañi; grë mënë ni adë ni mudë tsutë́ rall lugar catë rnibëꞌa Dios ziquë Rëy. ?qw ¿Pëllë adë rac bë́ꞌadiꞌi të de quë grë́tëꞌ ra mënë mal, adë tsutë́diꞌi rall catë quëbezë Dios? Adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí parë guëguguë́ saꞌ të lëꞌë të. Ra narquënú saꞌll, ra narunë adorar figurë, ra narunë duldë adulteri, ra narunë ziquë ra mamflor, Zp-En cambi quëhunë të mal; rbaaꞌnël pë cusë shtë ra naná shmënë Dios. oNapë të dishiꞌbi nu rdchiꞌbë të galquiá cuntrë saꞌ të. Rluaꞌa de quë adë bë́ꞌnëdiꞌi të cumplir shtiꞌdzë Jesús; napë të faltë. Mejurë gulë bëꞌnë sufrir mal tratë. Gulë bëdëꞌë sí cuanë mënë lo quë nanápël. n#¿Pëllë rquiꞌni tubi narialdí lduꞌi Dios, guëdchíꞌbëll demandë lu stubi saꞌll delantë lu ra juësi naguënë́diꞌi Dios? @myNdëꞌë rniaꞌa lu të, të parë guëtú lu të. ¿Pëllë adë nídiꞌi entrë lëꞌë të ni siquierë tubi naná rac gunë juzguë parë gúnëll rëglë asuntë nanápël? llQSi talë nápël problemë con stubi saꞌl, adë nazáꞌquëdiꞌi guëdchíꞌbël galquiá cuntrë saꞌl. Pues ra shmënë Dios namás lasáquëdiꞌi entrë lëꞌë të, rac rall gunë rall rëglë asuntë shtë́nël. 5kc¿Pëllë adë rac bë́ꞌadiꞌi të de quë guëdë́ꞌnaꞌa juzguë ra ianglë? Cuantë más runë tucarë guëdë́ꞌnaꞌa juzguë ra asuntë shtë vidë rëꞌ. vjeNanë́ të ra shmënë Dios gunë raiꞌ juzguë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu. Si talë gunë të juzguë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, pues rac të gunë të juzguë ra asuntë mituꞌnë entrë ra grupë shtë shmënë Dios. ?i yAdë nazáꞌquëdiꞌi rdchiꞌbë të galquiá cuntrë stubi saꞌl delantë ra juësi nanadë guënë́diꞌi Dios. Gulë bëꞌnë rëglë ra asuntë entrë mizmë lëꞌë të. h- Pues adë rúnëdiꞌi tucarë guna juzguë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu; pues Dios gúniꞌ juzguë lëꞌë rall perë grupë shtë shmënë Dios, sí, runë tucarë gunë rall juzguë saꞌ rall. Por ni gulë cu nguiu naquëhunë duldë ni entrë lëꞌë të. g f  Lo quë naguniaꞌa lu të iurneꞌ, adë gapë të tratë con tubi nguiu naná rniꞌi nall shmënë Dios. Si talë nguiu ni rquënull ra sáhiꞌ, u si talë rzebi ldúꞌull pë shtë mënë, u si talë rúnëll adorar ra figurë, u si talë ruadíꞌdzëll cuntrë saꞌll, u si talë rzuuꞌdchill, u si talë nall ngubaꞌnë; con nguiu ni adë raunúdiꞌi të lë́ꞌëll. _e7 Adë guníꞌidiaꞌa lu të de quë na mal si talë napë të tratë con ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, ra narquënú ra sáhiꞌ, u ra narzebi lduꞌu pë shtë më, u ra ngubaꞌnë, u ra narunë adorar ra figurë naractsaꞌu, purquë nídiꞌi mudë guëquëreldë të lu guë́ꞌdchiliu sin quë napë të tratë con ra mënë ni. d Laꞌni stubi cartë nabësheꞌlda lu të, guníꞌihia lu të adë gápëdiꞌi të tratë con ra narquënú ra sáhiꞌ. `c9Zni rquiꞌni guëquëréldëruꞌu hiaꞌa con lduꞌu limpi nu con verdá naná ziquë guetështildi sin levadurë. Adë chu guëquëréldëdiꞌi con cusë mal; adë gápëdiꞌi të llanë laꞌni lduꞌu të. bGulë bëꞌnë ziquë ra mënë israelitë guahietë. Iurë bëdchini laní Pascu, gulú rall grë guetështildi naguctsaꞌu con levadurë. Gulë bësaꞌnë grë duldë nananú entrë lëꞌë të, të gac të limpi ziquë guetështildi cubi nagudáu ra mënë israelitë dzë shtë laní. Gulë guná, lëꞌë lliꞌli shtë Pascu, hia guti. ¿Chu na sacrifici ni? Pues mizmë Cristo. 'aGMal na iurë runë nadchini të. ¿Pëllë adë guënë́diꞌi të tubi dichë narniꞌi: “Duꞌpë levadurë rdëꞌë fuersë guëdubi nacubë”? O`Gulë bëꞌnë intriegu nguiu ni guiaꞌa Satanás të parë tsalú shcuérpëll con mal deseo shtë́nëll, perë espíritu shtë nguiu ni gac salvar iurë lëꞌë Dadë Jesús guëabrí stubi. Q_Gulë bëdëá con autoridá shtë Dadë Jesucristo, nu lëꞌë na quëbezënúa lëꞌë të con espíritu shtëna, nu lëꞌë pudërë shtënë Jesucristo Shlámaꞌa, quëbezënú lëꞌë të. 7^gPues aunquë laꞌdi súdiaꞌa ngaꞌli perë rëagná lduaꞌa lëꞌë të. Hia bëna juzguë el quë nabëꞌnë duldë ni cumë zugáꞌahia ngaꞌli con lëꞌë të. ]'Mejurë niatú lu të nu niuꞌnë të por conductë shtë nguiu ni. Runë tucarë guëgú të lë́ꞌëll ladi grupë shtë shmënë Dios. P\ Quëgniꞌi mënë de quë entrë lëꞌë të nanú ra naquëreldë mal, de quë tubi nguiu cuáꞌall shmadrástëll. Pues duldë ni ra mënë nanadë israelitë, adë rúnëdiꞌi rall duldë ni. F[¿Pë rac shtuꞌu të? ¿Zeldë guënahia lëꞌë të con tubi hiaguë; gau të varë? u ¿zeldë guënahia lëꞌë të cumë më naduꞌu, ziquë tubi narac shtuꞌu lëꞌë të?ZCatë rnibëꞌa Dios ziquë rëy, nanú más quë diꞌdzë narniꞌi mënë; nanú milagrë nu sëñi naquëhunë më. Yperë quëbeza të parë tsahia lueguë nu gueldë guënahia lëꞌë të si talë Dadë guënéꞌeiꞌ permisi. Iurní gac bë́ꞌahia chu narunë nadchini. Gac bë́ꞌahia si talë nadë más ruadiꞌdzë rall u si napë rall pudërë shtë Dios. X{Nanú bëldá de lëꞌë të nalë́ runë rall nadchini; runë rall llgabë adë gueldë guënádiaꞌa lëꞌë të ;WoParë gunë të cumplir narac shtuaꞌa, bësheꞌlda Timoteo lu të. Náhiꞌ tubi nguiu nabëna gan por Cristo nu rac shtuaꞌa lë́ꞌiꞌ. Siemprë quëreldë záꞌquëll ziquë shmënë Dios. Lëꞌë Timoteo guësëagná ldúꞌiꞌ lëꞌë të lo mizmë enseñansë nabëluáꞌahia lla narunë tucarë guëquëreldë ra mënë shtë Cristo, igual ziquë rluáꞌahia guëdubi lugar catë nanú grupë shtë shmënë Dios. _V7Por ni quëhuna ruëguë lu të de quë cubënebi të cumë ziquë ejemplë shtëna. TU!Aunquë napë të chiꞌi mili mësë naná rluaꞌa lëꞌë të, napë të tubsë shtadë të. Por ra dizaꞌquë naguniaꞌa lu të, na të unidë con Cristo Jesús. Por ni nahia ziquë shtadë të. TAdë rquë́ꞌëdiaꞌa ndëꞌë parë guëtú lu të sino parë guënehia cunsëju ziquë ra shinia narac shtuaꞌa. Sw Rniꞌi rall cuntrë lëꞌë naꞌa perë na naꞌa pacënci. Quëhunë rall tratë lëꞌë naꞌa ziquë guiꞌlli lu nezë; runë rall tratë lëꞌë naꞌa ziquë cusë más nadzabë laꞌni guë́ꞌdchiliu, cusë nadë rlluíꞌidiꞌi. /RW Rdzaguë naꞌa lu ra dchiꞌni naquëhunë guiaꞌa naꞌa. Ra mënë rgue guëc naꞌa perë rdchigrë́ naꞌa con diꞌdzë nanapë bendición shtë Dios. Rzunaldë rall lëꞌë naꞌa perë lëꞌë naꞌa ruaꞌa lduꞌu naꞌa sin adë pë rníꞌidiꞌi naꞌa cuntrë lëꞌë rall. 6Qe Hashtë iurneꞌ quëgzac zi naꞌa lu galërldiaꞌnë nu lu galërbidchi; runë faltë shabë naꞌa; ra mënë rushtiá rall guëc naꞌa; adë nídiꞌi lidchi naꞌa. 0PY Rdëꞌnë naꞌa sirvë lu Cristo perë lëꞌë të rniꞌi të na naꞌa tuntë mientras rniꞌi të na të shmënë më namás rac bëꞌa. Na naꞌa ra nalasáquëdiꞌi perë lëꞌë të sí, lasac të. Quëhunë mënë honrar lëꞌë të perë quëhunë të desprëci lëꞌë naꞌa. (OI Pues lluáꞌahia de quë Dios bësaꞌnë më lëꞌë naꞌa ra poshtë lúltimë lugar. Na naꞌa ziquë ra mënë mal naguc condenar parë gati raiꞌ. Dzu naꞌa lu ra mënë nu lu ra ianglë nadë más parë guëbiꞌa raiꞌ lu naꞌa cumë cusë nardzëguëëꞌ lduꞌu mieti. N!Lëꞌë të më Corinto, runë nadchini të purquë rniꞌi të adë pë runë fáltëdiꞌi, de quë napë të grë bendición narsheꞌldë Dios dizdë gubeꞌe. Runë të llgabë rquíꞌnidiꞌi të lëꞌë naꞌa, de quë rnibëꞌa të ziquë rëy, de quë lasáquëdiꞌi naꞌa. Nalë́ rac shtuaꞌa de quë nanibëꞌa të ziquë rëy të guënibëꞌanú naꞌa lëꞌë të. M7¿Chull bëꞌnë të tsu tubi mësë entrë lëꞌë të? ¿Pë cusë nápël nanádiꞌi lo quë nabë́ꞌnël recibir? Si talë bëzëlaaꞌchi më lo quë nanápël, ¿pëzielú runë nadchínil? Rúnël ziquë lë́ꞌël bë́ꞌnël gan por mizmë fuersë shtë́nël. HL Dadë, quëadiꞌdza ra cusë rëꞌ parë bien shtë të. Quëgdchiꞌba tubi comparaciuni naná runë tratë dchiꞌni nabëdëꞌnë naꞌa, Apolos con na. Gulë guaglaꞌguë enseñanse shtë naꞌa; gulë bëꞌnë cumplir lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras shcuendë lo quë narunë tucarë gunë mënë, nu parë ni tubi të adë rníꞌidiꞌi nadchini de mësë shtë́nël nu rúnël desprëci stubi mësë entrë lëꞌë të. /KWAdë rúnëdiꞌi të juzguë nasesë. Gulë cuezë hashtë lëꞌë Dadë guëabrí; guëgú më grë́tëꞌ cusë lu llni, grë lo quë nagaꞌchi lu nacahi. Guëluaꞌa më grë́tëꞌ narac shtuꞌu mieti laꞌni lduꞌu rall. Iurní gunë më honrar cadë nguiu según narunë tucarë. >JuPerë si talë ni tubi shgaba adë quëgdchíꞌbëdiꞌi galquiá cuntrë na, adë na segurë de quë nápëdiaꞌa faltë. Lëꞌë Dadë na el quë nagunë juzguë shchiꞌnia. UI#Por partë shtëna adë riádiꞌi lduaꞌa iurë quëhunë të juzguë lëꞌë na, nilë riádiꞌi lduaꞌa por los de más sahia narunë juzguë na; pues adë ráquëdiaꞌa gunë juzguë mizmë na. H El quë naná incarguë tubi dchiꞌni, napë quë gáquiꞌ nazaꞌquë; napë quë gúniꞌ cumplir lo quë narunë tucarë. nG WGrë́tëꞌ të napë quë gunë të llgabë de quë na naꞌa sulamëntë shmuzë Cristo. Gulë́ më lëꞌë naꞌa parë tsagluaꞌa naꞌa ra mënë diꞌdzë shtë më, cusë de quë antsë adë guc bë́ꞌadiꞌi mieti. FNu lëꞌë të na të shmënë Cristo; rnibëꞌa më lëꞌë të nu Cristo rzuꞌbë diáguiꞌ shtiꞌdzë Dios.E/Pablo, Apolos, Pedro, guë́ꞌdchiliu, nu vidë, nu galguti, nu lo quë naná iurneꞌ, nu ra cusë naguër gac, grëhin na parë lëꞌë të. D{Por ni adë chu gunë nadchínidiꞌi de quë nall shmësë saꞌll. Pues grë́tëꞌ cusë nahin parë lëꞌë të; C+Nu zac rniꞌi Sagradas Escrituras: “Lëꞌë Dadë rac bë́ꞌaiꞌ ra llgabë shtë mënë sabi, de quë lasáquëdiꞌi shgabë rall”. pBYPues llni shtë ra mënë narianaldë cusë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ, nahin ziquë cusë tuntë parë Dios. Naescritë: “Dios quëhunë parë ldaguë më sabi lu galënasini shtë rall ziquë rlaguë tubi ma lu trampë”. cA?Adë rsiguë́diꞌil mizmë lë́ꞌël. Si talë tubi de lëꞌë të rníꞌil nal sabi con llni nanapë mënë guë́ꞌdchiliu, mejurë guëabril ziquë tubi naráquëdiꞌi të gáquël më sabi de verdá. I@ Si talë tubi de lëꞌë të quëhúnël usar iáduꞌu shtë më tubi cusë mal, guëneꞌe më fin parë lë́ꞌël. Catë cuezë më, nahin santu nu también cuerpë shtë të na santu. &?E¿Pë adë rac bë́ꞌadiꞌi të de quë na të ziquë iáduꞌu catë cuezë Dios, de quë Espíritu shtë Dios cuezënúhiꞌ laꞌni lduꞌu të? ,>Qperë en cambi, si talë tubi de lëꞌë hiaꞌa guëzaꞌa hiaꞌa tubi hiuꞌu con cusë naná sutípëdiꞌi lu guiꞌi, pues guënítill grë́tëꞌ; nídiꞌi pagu parë lë́ꞌëll aunquë lë́ꞌëll gac salvárëll cumë ziquë rgu nguiu tubi cusë laꞌni hiuꞌu narieꞌqui. =)Si talë tubi de lëꞌë hiaꞌa bëzaꞌa tubi hiuꞌu nanadë tsequi lu guiꞌi, gunë nguiu ni recibir pagu por dchiꞌni nabë́ꞌnëll =<s Lëꞌë dchiꞌni de cadë lëꞌë hiaꞌa guëruꞌu lu llni dzë shtë juici. Dzë ni guëdchini guiꞌi të parë gunë guiꞌi prëbë pë clasë dchiꞌni bëꞌnë mieti. ; Perë cadë nguiu quëgzáꞌall tubi hiuꞌu con orë u bëdchichi u guëꞌë nalasac u con hiaguë u con guiꞌlli guia. :' Pues ni tubi adë chu nápëdiꞌi derechë guëzúꞌbëll stubi cimientë purquë hia nanú cimientë verdadërë naná mizmë Jesucristo. p9Y Nahia ziquë mësë albañil naná gulë́ Dios parë guëzuꞌba cimientë shtë hiuꞌu. Hia stubi quëgzaꞌa hiuꞌu guëc cimientë ni. El quë narzaꞌa hiuꞌu rquiꞌni gápiꞌ cuidadë manërë naquëgzáꞌall hiuꞌu. Q8 Grë hiaꞌa na hiaꞌa ra nardë́ꞌnaꞌa dchiꞌni juntë con lëꞌë më. Lëꞌë të na të ziquë guiuꞌu lachi catë quëhunë më dchiꞌni. Na të ziquë tubi hiuꞌu naquëgzaꞌa më. 7)El quë narcabní nu el quë narguiꞌli, na raiꞌ unidë, nu Dios quilli cadë tubi lëꞌë hiaꞌa según dchiꞌni naquëdë́ꞌnaꞌa. F6De manërë de quë ni tubi naꞌa, el quë nabëcabní bëꞌdchi u el quë naguatiꞌli ra plantë, lasáquëdiꞌi naꞌa, perë Dios na el quë nalasac. Bësëruꞌbë më ra plantë. n5UNa bëcabnía bëꞌdchi; Apolos gudiꞌli ra plantë, perë Dios bësëruꞌbë më ra plantë ni. x4i¿Chull na Pablo? ¿Chull na Apolos? Na naꞌa nadë más ra nabësheꞌldë Dios; por shtiꞌdzë naꞌa gualdí lduꞌu të dizaꞌquë shtë Dadë. Cadë tubi muzë shtë Dios bë́ꞌniꞌ según fuersë nu llni nabëneꞌe më. k3OSi talë rníꞌil: “Na nahia shmënë Pablo”; stubi të rníꞌil: “Nahia shmënë Apolos”, iurní quëhunë të llgabë ziquë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, lë́dëdiꞌi ziquë mënë nanapë Espíritu Santo. 2!Hashtë neꞌ na të ziquë mënë narianaldë tëchi ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu; quëreldë të igual ziquë los de más saꞌ të. 1}Bëluáꞌahia lëꞌë të con enseñansë sencigi cumë ziquë tubi meꞌdë naradchi. Rúnëdiꞌi të gan gau të cumidë ziquë më ruꞌbë. Todavía adë riasë́diꞌi të ra enseñansë naná rquiꞌni parë su të firmë lu shnezë Dios. 0 Zni nahin bëchi, adë gúꞌdiꞌi manërë të guadiꞌdza lu të cumë ziquë mënë naquëgsë́ Espíritu Santo, sino biadiꞌdza lu të ziquë mënë narianaldë tëchi ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu. Na të ziquë meꞌdë en cuantë ra cusë shtë Cristo. t/aRa Sagradas Escrituras rniꞌi: “¿Chull riasë́? u ¿chu rac bëꞌa lla na llgabë shtë Dadë Dios? ¿Chull guëluaꞌa Dios?” Perë lëꞌë hiaꞌa nadápaꞌa Espíritu; por ni rac bëꞌa hiaꞌa llgabë shtë Cristo.r.]Perë grë́tëꞌ nacabezënú Espíritu Santo rac bëꞌa rall grë́tëꞌ cusë nalasac; perë ra saꞌ nguiu ni, ra nadë tsanáldëdiꞌi tëchi Espíritu Santo, adë rac bë́ꞌadiꞌi rall blac lasac na primërë nguiu ni. J- Grë ra nanápëdiꞌi Espíritu cuezënúhiꞌ laꞌni ldúꞌull, adë rúnëdiꞌill recibir diꞌdzë shtë Espíritu purquë parë lë́ꞌëll cusë ni adë rlluíꞌidiꞌi. Cusë tuntë rníꞌill. Adë riasë́diꞌill purquë rquiꞌni llni shtë Espíritu parë tsasë́ mënë ra cusë shtë Espíritu. ,9 Ruadiꞌdzë naꞌa shcuendë ra cusë rëꞌ con diꞌdzë nabëluaꞌa Espíritu shtë Dios, lë́dëdiꞌi con diꞌdzë nabësëꞌdë naꞌa por ra mësë shtë guë́ꞌdchiliu. Zni rluaꞌa naꞌa ra cusë shtë Espíritu lu ra mënë narianaldë tëchi Espíritu Santo. + Lëꞌë hiaꞌa adë bëdë́ꞌnëdiꞌiaꞌa recibir Espíritu naná rnibëꞌa mënë shtë guë́ꞌdchiliu sino bëdë́ꞌnaꞌa recibir Espíritu naná zeꞌdë de Dios të gac bëꞌa hiaꞌa grë bendición nabëzëlaaꞌchi më parë lëꞌë hiaꞌa. R* ¿Chull gac bëꞌa lo quë nanú laꞌni lduꞌu nguiu? Mizmë nguiu riasëll llgabë nananú laꞌni ldúꞌull. Zni na con Dios; sulamëntë Espírutu shtë më rac bëꞌa llgabë shtë më. U)# Grë ndëꞌë bëluaꞌa më lu hiaꞌa por Espíritu shtë më. Lëꞌë Espíritu na llni nu riasë́ Espíritu ra cusë namás nagaꞌchi, hashtë shgabë Dios namás secretë rac bëꞌa Espíritu. _(7 Zni rniꞌi Sagradas Escrituras:Dios bëꞌnë më preparar cusë adë ni chu gunádiꞌi nu adë chu bínidiꞌi, nu adë chu bë́ꞌnëdiꞌi llgabë.Cusë ni na parë ra narac shtuꞌu lëꞌë më. ['/Ni tubi ra naná rnibëꞌa lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ, adë riasë́diꞌi rall ndëꞌë. Si talë niasë́ rall, adë niaquë́ꞌëdiꞌi rall Dadë Jesús lu cruz, el quë narnibëꞌa guëdubi gubeꞌe. u&cperë ruadiꞌdzë naꞌa con llni shtë Dios. Ruadiꞌdzë naꞌa ra cusë secretë shtë Dios. Ruadiꞌdzë naꞌa diꞌdzë sabi shtë më, ra cusë nabëꞌnë më ordenar antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu parë gac salváraꞌa. T%!Zni na manërë biadiꞌdzë naꞌa dizaꞌquë lu ra mënë, perë biadiꞌdzë naꞌa diꞌdzë sabi lu ra mënë namás rianaldë ra shnezë Dios. Ra diꞌdzë sabi naruadiꞌdzë naꞌa, adë zéꞌdëdiꞌin de guë́ꞌdchiliu rëꞌ, nilë por ra mënë naquëgnibëꞌa ra saꞌ rall. Grë cusë ni nasesë tsalú ra $$AGuniꞌinúa lëꞌë të, të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios purquë bini të pudërë shtë më, lë́dëdiꞌi por tantë rac ruadiꞌdza. Zni guc parë gac të firmë; dchiꞌchi na fe shtë të ziquë tubi cimientë shtë hiuꞌu. Por Espíritu Santo rac bëꞌa hiaꞌa #'Iurë guniaꞌa lu të ra dizaꞌquë shtë Dios, adë guniꞌinúdiaꞌa lëꞌë të con diꞌdzë sabi nazeꞌdë por llni nanapë mënë guë́ꞌdchiliu, sino guniꞌinúa lëꞌë të con pudërë shtë Espíritu Santo, el quë nabëꞌnë zihani cusë ruꞌbë. u"cIurë bidë guëdchinia lu të, pues adë gualdídiꞌi lduaꞌa mizmë na sino bëdzëba nu bëchiꞌcha. E!Iurë guquëreldënúa lëꞌë të, guniꞌi lduaꞌa guadiꞌdza sulë tubsë diꞌdzë de quë Jesucristo gunë salvar lëꞌë hiaꞌa, de quë guti më lu cruz por lëꞌë hiaꞌa. {  qBëchi, iurë bidë guëniaꞌa lu të lëꞌë verdá shtë Dios, adë biadíꞌdzëdiaꞌa ziquë tubi mësë narluaꞌa con diꞌdzë nadë rac bë́ꞌadiꞌi të sino biadiꞌdza clarë. Guniaꞌa lu të diꞌdzë nabëluaꞌa Dios lua. < sZni nahin de acuerdë lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras: “Si talë tubi de lëꞌë të runë nadchínil pues bëꞌnë nadchini sulë por lo quë nabëꞌnë Dadë”.D Perë mizmë Dios bëꞌnë më unir lëꞌë të con Cristo Jesús nu bëꞌnë Dios të gac bëꞌa hiaꞌa lëꞌë më por Cristo, nu por Cristo tubldí na shcuéndaꞌa lu Dios. Por Cristo na hiaꞌa shmënë më naná rzunë́ almë shtë hiaꞌa. Por Cristo na hiaꞌa salvar. Guziꞌi më lëꞌë hiaꞌa. O Zni bëꞌnë më të adë chu gunë nadchínidiꞌi delantë lu më.   Gulë́ më ra nalasáquëdiꞌi nu ra mënë narunë ra sáhiꞌ desprëci; quiere decir, gulë́ më cusë nalasáquëdiꞌi parë tsalú cusë narniꞌi mënë napin valurë nu parë guëluaꞌa lu llni ra cusë narniꞌi mënë adë nádiꞌi verdá. e EDios gulë́ ra mënë sencigi, ra nadë ráquëdiꞌi, të parë guëtú lu ra më sabi, ra nanapë llni shtë mënë. Gulë́ më ra mënë débil según llgabë shtë mënë parë guëtú lu ra mënë namás fuertë. m UDadë, gulë bëdëꞌë cuendë de quë Dios gudili më lëꞌë të aunquë duꞌpsë de lëꞌë të rac bëꞌa të según llgabë shtë ra mënë. Duꞌpsë të na të më nalasac; duꞌpsë të na mënë naná rnibëꞌa. 6 gParë ra mënë guë́ꞌdchiliu, dizaꞌquë shtë Dios na ziquë cusë nadë rlluíꞌidiꞌi, perë rniaꞌa lu të llni shtë Dios más lasac quë grë ra llni nanapë mënë guë́ꞌdchiliu; nu lo quë narniꞌi rall na débil parë Dios, nahin más fuertë quë grë ra fuersë nanapë mënë. I  Perë grë ra nagunaꞌbë Dios, ra më israelitë u ra nanádiꞌi më israelitë, sulë Cristo na nezë parë gac salvar mieti. Cristo na pudërë nu llni shtë Dios parë gac salváraꞌa. & Gperë lëꞌë hiaꞌa rdiaꞌa díꞌdzaꞌa de quë por galguti shtë Cristo lu cruz gac salváraꞌa. Parë ra mënë israelitë dizaꞌquë na ziquë tubi guëꞌë catë rreldë rall. Parë ra mënë nanádiꞌi më israelitë, dizaꞌquë na ziquë cusë nadë rlluíꞌidiꞌi. K Ra mënë israelitë rac shtuꞌu rall guëná rall milagrë shtë Dios, iurní tsaldí lduꞌu rall. Ra mënë nanádiꞌi më israelitë, rguili rall llni nanapë mënë guë́ꞌdchiliu % EDios el quë narac bëꞌa grë́tëꞌ cusë nu rac gunë më grë cusë, gunibë́ꞌaiꞌ de quë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu nunquë gunguë bë́ꞌadiꞌi rall lëꞌë më por prupi llni shtë rall, nilë por tantë narac rall. Más bien guc shtuꞌu më gac salvar mieti sulë por dizaꞌquë. Rniꞌi mënë tuntë nahin, perë por dizaꞌquë gac salvar grë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më. ! =¿Pë fin napë ra diꞌdzë shtë më sabi u ra diꞌdzë shtë ra narluaꞌa lëy shtë Moisés?¿Ca nanú ra enseñansë shtë ra nardildi diꞌdzë? Ra enseñansë shtë mësë narianaldë llgabë shtë mënë, pues Dios bëluáꞌaiꞌ enseñansë shtë rall na tuntë. * OZni rniꞌi Sagradas Escrituras:Guëzalúa grë́tëꞌ llni shtë ra më sabi;Guësëana tubi cuꞌ grë ra llgabë shtë ra namás rac bëꞌa.  5Dizaꞌquë de quë guti Cristo lu cruz por lëꞌë hiaꞌa nahin ziquë cusë nadë rlluíꞌidiꞌi parë ra narianaldë nezë mal catë tsalú rall, perë parë lëꞌë hiaꞌa naziaꞌa nezë zaꞌquë catë gac salváraꞌa, dizaꞌquë ni na pudërë shtë Dios. 9 mPues Cristo bësheꞌldë më na parë guadiꞌdza dizaꞌquë lu ra mënë, lë́dëdiꞌi parë guëchuꞌbë nisa ra mënë. Bësheꞌldë më na parë guadiꞌdza lu mënë manërë sencigi, lë́dëdiꞌi con diꞌdzë nadë rac bë́ꞌadiꞌi mënë humildë të parë guëdëꞌë mieti cuendë pë runë cuntienë galguti shtë Jesús lu cruz. Cristo nápiꞌ pudërë; por lë́ꞌiꞌ zeꞌdë guëdchini llni shtë Dios   Nu zac bëchuꞌbë nisa ra famili shtë Estéfanas perë adë rëagnádiꞌi lduaꞌa bëchuꞌbë nisa stubi de lëꞌë të. d Ctë adë guëníꞌidiꞌil bëchuꞌbë nisë Pablo lë́ꞌël en el nombre shtë Pablo. s aDushquilli Dios de quë adë bëchuꞌbë nísëdiaꞌa ni tubi de lëꞌë të sino sulë Crispo nu Gayo   7 ¿Gu nanú zihani Cristo? Nanë́ të na, Pablo, adë cuë́diaꞌa lu cruz por duldë shtë të. Adë bëriubë nisë të en el nombre shtë Pablo. W  ) Nahin verdá; tubi të rniꞌi: “Na nahia shmënë Pablo”. Stubi të rniꞌi: “Nahia shmënë Apolos”. Stubi të rniꞌi: “Nahia shmënë Cefas”. Stubi të rniꞌi: “Nahia shmënë Cristo”.    Rniaꞌa lu të ndëꞌë, bëchi, purquë ra famili shtë Cloé guniꞌi raiꞌ lua nanú dishiꞌbi entrë lëꞌë të. C   Bëchi, quëhuna ruëguë lu të purquë na hiaꞌa shmënë Jesucristo. Gulë gac të de acuerdë con lo quë naruadiꞌdzë të nu adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí tsu divisioni entrë lëꞌë të. Gulë guquëreldë të sin dishiꞌbi. Gulë gapë mizmë llgabë nu gulë bëꞌnë juzguë mizmë manërë. I    Dios siemprë quëhúniꞌ cumplir grë shtiꞌdzë më. Lëꞌë më gunaꞌbë më lëꞌë të parë gac të unidë con shini më, Jesucristo Shlámaꞌa. Divisioni entrë ra shmënë Dios k QLëꞌë më gunë më compañi lëꞌë të parë gac të firmë lu shnezë më hashtë fin shtë guë́ꞌdchiliu. Iurní ni tubi chu guëdchiꞌbë galquiá guëc të; guëaꞌnë të sin culpë dzë naguëabrí më stubi. C Iurneꞌ adë pë runë fáltëdiꞌi lo quë narneꞌe Dios. Napë të pudërë shtë Espíritu Santo mientras quëbezë të con ánimo dzë naguëabrí Jesucristo, Shlámaꞌa, stubi. % EGrë ndëꞌë quëhunin testificar de quë na verdá shtiꞌdzë Jesús, diꞌdzë nabiadiꞌdzë naꞌa lu të iurë guquëreldënú naꞌa lëꞌë të. < sPor na të unidë con Cristo, Dios bëneꞌe grë́tëꞌ clasë bendición naná rac bëꞌa të pë runë cuntienë shtiꞌdzë më nu rac të ruadiꞌdzë të shtiꞌdzë më. $ CSiemprë rdëꞌa graci lu Dios por lëꞌë të nu rdëꞌa graci lu më por ra favurë shtë Dios nanapë të purquë unidë na të con Jesucristo. / YGulë bëꞌnë recibir bendición shtë më nu gulë cuedchí lduꞌu të por Dios, Shtádaꞌa nu por Jesucristo Shlámaꞌa. Bendición nadápaꞌa por Jesucristo r _Juntë con Sóstenes, bë́chaꞌa, quëquëaꞌa cartë rëꞌ nu guëshéꞌldahin lu grupë shtë shmënë Dios naquëreldë guëꞌdchi Corinto. Na të shmënë më nabëzunë́ Dios almë shtë të purquë unidë na të con Cristo Jesús. Dios gunaꞌbë lëꞌë të, të gac të santu. Na të shmënë më igual ziquë los de más naná rianaldë tëchi ldaiꞌ shtë Jesucristo, Shlámaꞌa. Na më el quë narnibëꞌa lëꞌë raiꞌ nu también rnibëꞌa më lëꞌë hiaꞌa.  Na Pablo, nahia tubi nagulë́ Dios. Nahia tubi poshtë shtë Jesucristo purquë zni na voluntá shtë më. Bësheꞌldë më na. '}|C{{ zDy0xx'vvSutsrqpp nImcl9k@jriPh`fffedd6ba``^]]/\A[BZFYYXXW3VUTSRtQOPuOmNMLLKIHGG*EE CC/BXBA@w?>>=N<;;9*88-65442113//a..K-2,U+*))/(P''A&%$#"!!M rM'M!)Rs p k K ',eO Si talë guëaꞌ hiaꞌa guëniꞌi: “Adë nádiaꞌa guiaꞌa cuerpë; por ni adë nádiaꞌa partë shtë cuerpë”, lëdë por nídiꞌi guëaꞌ hiaꞌa naseparadë parë lëꞌë cuerpë. O Tubi cuerpë napë zihani partë, lë́dëdiꞌi tubsë partë. q[ Pues grë hiaꞌa, mënë israelitë nu ra mënë nanádiꞌi më israelitë, ra naná bajo ordë shtë ra mënë, nu ra nanapë libertá, grë hiaꞌa bëácaꞌa tubsë cuerpë por lo quë nabëꞌnë Espíritu Santo. Bëꞌnë më punërë cadë tubi hiaꞌa laꞌni cuerpë. Cadë túbiaꞌa bëdë́ꞌnaꞌa recibir mizmë Espíritu nazeꞌdë de Dios. % Grë ra shmënë Cristo na ziquë tubi cuerpë nanapë zihani partë. Aunquë zihani na ra partë shtë cuerpë, nahin tubsë cuerpë. G Grë́tëꞌ ra cusë rëꞌ zeꞌdë de Espíritu Santo naná rneꞌe llni parë cadë tubi mieti según lo quë narniꞌi lduꞌu Espíritu. Grë hiaꞌa na hiaꞌa ziquë tubsë cuerpë O Stubi rúniꞌ recibir pudërë parë gunëáquëll ra narac lluꞌu por mizmë Espíritu. Stúbiꞌ rúniꞌ recibir pudërë parë gúnëll milagrë. Stubi rúniꞌ recibir fuersë parë guadíꞌdzëll dizaꞌquë naná zeꞌdë de Dios. Stúbiꞌ rúniꞌ recibir pudërë parë gac bë́ꞌall guadë na espíritu falsë nu guadë na espíritu verdadërë. Stubi mënë runë recibir fuersë parë guadíꞌdzëll dizë́ na nunquë bësë́ꞌdëdiꞌill. Hia stubi mënë rúniꞌ recibir fuersë nu pudërë parë guadíꞌdzëll pë runë cuntienë ra diꞌdzë gurënë. @{ Stubi mënë rúniꞌ recibir fe por mizmë Espíritu. gG Mizmë Espíritu quëgneꞌe llni nu pudërë parë guadiꞌdzë nguiu con más llni ruꞌbë. Parë stubi mënë mizmë Espíritu quëgdë́ꞌëiꞌ fuersë parë ruadiꞌdzë nguiu clarë diꞌdzë nazeꞌdë de Dios. @y Cadë tubi mieti bë́ꞌniꞌ recibir don nabëzëlaaꞌchi Espíritu Santo të parë grë hiaꞌa guëdë́ꞌnaꞌa provëchë. Fuersë ni rluaꞌa por lo quë naquëhunë nguiu. r] Nu zac nanú zihani resultadë gurënë perë tubsë Dios, el quë narunë parë gunë mieti dchiꞌni. mS Nanú zihani manërë parë gunë mieti sirvë lu Dios, perë rdë́ꞌnaꞌa sirvë tubsë Dadë. ,Q Cadë tubi hiaꞌa bëdë́ꞌnaꞌa recibir don nabëzëlaaꞌdchi Espíritu Santo. Zihani clasë pudërë rzëlaaꞌdchi më perë tubsë Espíritu nanú. 2] Por ni, rac shtuaꞌa gac bëꞌa të tubi më naquëbezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌi, nunquë guëníꞌidiꞌill nacondenar Jesús. Nu zac sulë por pudërë shtë Espíritu Santo guëniꞌi mënë Jesús na el quë nanapë derechë parë guënibë́ꞌaiꞌ guëdubi guë́ꞌdchiliu. K Nanë́ të bien iurë nianá na të mënë nadë guënë́diꞌi Dios, guanaldë të tëchi ra figurë nanápëdiꞌi vidë. Zni bëꞌnë të según lo quë nabëluaꞌa mënë lëꞌë të.   Bëchi, rac shtuaꞌa gac bëꞌa të shcuendë ra don narzëlaaꞌdchi Espíritu Santo parë cadë tubi de lëꞌë hiaꞌa. _7 "Si talë tubi të rldiáꞌnël, gulë gau cumidë lídchil të parë Dios adë gúnëdiꞌi më cashtigu lë́ꞌël iurë nardëá të. Los de más asuntë guna rëglin iurë gueldë guënahia lëꞌë të. !Zni bëchi narac shtuaꞌa, iurë rdëá të parë gau të shtse shtënë më, gulë cuezë los de más saꞌ të antsë gau të.  1 Perë iurë runë më cashtigu lëꞌë hiaꞌa, nahin parë adë gáquëdiꞌi hiaꞌa condenadë con los de más mënë shtë guë́ꞌdchiliu.   Perë si talë guëdë́ꞌnaꞌa juzguë conductë shtë́naꞌa, iurní adë gúnëdiꞌi më juzguë lëꞌë hiaꞌa.  w Por ni zihani lëꞌë të rac lluꞌu të; nápëdiꞌi të fuersë, nu zac nanú bëldá ra saꞌ të guti raiꞌ. 0 Y El quë naráu nu el quë naruuꞌ la Santa Cena sin quë nápëdiꞌi rëspëti lu cuerpë shtë Jesús, quëgsëdchini nguiu ni cashtigu parë mizmë lë́ꞌëll. ~ u Por ni cadë tubi të rquiꞌni gunë të juzguë manërë nanabánil antsë gaul guetështildi nu antsë gul vini. S Rquiꞌni gápël cuidadë. Cualquier nanagáu guetështildi u nanagú laꞌni copë shtë Dadë sin quë nápëdiꞌill rëspëti, quëhúnëll tubi duldë cuntrë cuerpë nu rënë shtë Dadë. gG Cadë vësë rau të guetështildi nu ruuꞌ të vini lu Santa Cena, quëgluaꞌa të stubi vësë más pë runë significar galguti shtë Jesús hashtë guëabrí më stubi. Gulë gapë rëspëti parë shtse shtë Dadë   Zni zac despuësë lëꞌë shtse gualú, gunaꞌzi më copë shtë vini nu guniꞌi më: “Ndëꞌë na copë narunë cuntienë conveñi cubi naná selladë por rënë shtëna. Cadë vësë gu të vini ni, gulë bëagná lduꞌu të galguti shtëna.” ta Despuësë de bëdëꞌë më graci lu Dios, iurní bëshullë më guetështildi nu guniꞌi më: “Gulë gau ndëꞌë; shcuerpa ndëꞌë. Bëllullin por bien shtë të. Gulë gauhin parë guëagná lduꞌu të galguti shtëna.” D Bëluáꞌahia lëꞌë të lo quë bëna recibir de lëꞌë Dadë. Na zndëꞌë. Mizmë gueꞌlë bëꞌnë mënë traicionar lëꞌë Dadë Jesús, gunaꞌzi më guetështildi. hI ¿Pëllë adë nápëdiꞌi të lidchi të catë rau të, catë ruuꞌ të? ¿Pë adë nápëdiꞌi të rëspëti parë los de más shmënë Dios? nu rgul shtu shtë saꞌl nabënápëdiꞌi. ¿Pë guëniaꞌa lu të iurní? ¿Guëníꞌihia na të më zaꞌquë? Aquëdiꞌi. Shtse shtë Dadë (Mt. 26.26‑29; Mr. 14.22‑25; Lc. 22.14‑20) E Iurë rau të, cadë tubi të rguibëlú lu saꞌ të parë gau të lu shtse nanuaꞌa të mientras stubi saꞌ të nápëdiꞌi pë gáuhiꞌ; stubi tantë të rzuuꞌdchi të con vini. ' Perë iurë rdëá të parë gau të shtse shtë Dadë, lë́dëdiꞌi na shtse shtë Dadë purquë nádiꞌin ziquë bëꞌnë më ordenar. s_ Pues rquiꞌni tsu divisioni entrë lëꞌë të parë gac bëꞌa mieti chu na shmënë Dios de verdá. # Primërë puntë iurë rdëá të, nanú divisioni entrë lëꞌë të; adë na të unídëdiꞌi. Zni rinia nu lluáꞌahia nahin verdá. ~} Mientras quëgnehia cunseju parë lëꞌë të, nanú stubi cusë narunë të perë adë nádiꞌin nazaꞌquë. Quëhunë të cusë dzabë. Iurë rdëá të parë gunë të alabar Dios, nádiꞌin parë bien shtë të sino quëhunë të mal. }7 Si talë chu adë nádiꞌi de acuerdë nu rac shtúꞌull gúnëll cuntrë enseñansë rëꞌ, pues rquiꞌni gac bë́ꞌall de quë lëꞌë naꞌa, ni los de más grupë shtë shmënë Dios, nápëdiꞌi naꞌa stubi custumbrë. Manërë narunë tucarë gaul la Santa Cena O| perë parë tubi naꞌa si talë guitsë guë́quiꞌ na llëduni, nalë́ nasaꞌa nahin parë lë́ꞌiꞌ purquë zni bëdëꞌë Dios guitsë guë́quiꞌ parë guësë́ꞌauhin guë́quiꞌ. { Mizmë llgabë laꞌni lduꞌu hiaꞌa rniꞌi de quë si talë tubi nguiu nápëll guitsë guë́quiꞌ llëduni, nahin tubi shtu z- Gulë bëꞌnë juzguë mizmë lëꞌë të si talë na correctë guënaꞌbë tubi naꞌa lu Dios sin quë në́ꞌaudiꞌi guëc naꞌa. !y; Ziquë lëꞌë naꞌa guc formáriꞌ de nguiu, también lëꞌë nguiu nápiꞌ vidë por lëꞌë naꞌa. Pues grë́tëꞌ cusë zeꞌdë de Dios. ^x5 Cumë unidë na shmënë më por Cristo, lëꞌë nguiu nápëdiꞌill vidë sin lëꞌë naꞌa nu lëꞌë naꞌa nápëdiꞌill vidë sin por lëꞌë nguiu. Rquiꞌni nguiu naꞌa; ra naꞌa rquiꞌni nguiu. Ww' Por ni rquiꞌni guëꞌau guëc naꞌa ziquë sëñi de quë lëꞌë nguiu na cabësë shtë naꞌa nu runë tucarë guëꞌau guëc naꞌa ziquë sëñi de quë quëhunë raiꞌ respëti lu ra ianglë. #v? Lëꞌë më bëntsaꞌu më tubi naꞌa purquë bëquiꞌni nguiu lëꞌë naꞌa. Adë bëntsáꞌudiꞌi më lëꞌë nguiu por nicidá shtë naꞌa. ;uo Iurë bëntsaꞌu Dios lëꞌë nguiu, adë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ formar lëꞌë nguiu de cuerpë shtë naꞌa sino bëꞌnë më formar lëꞌë naꞌa de cuerpë shtë nguiu. ytk Lëꞌë nguiu adë rquíꞌnidiꞌi guëꞌau guëc nguiu purquë lëꞌë nguiu quëhúniꞌ representar personë shtë Dios nu rabtsëꞌë nguiu gluri shtë Dios, perë naꞌa quëhúniꞌ representar personë nu pudërë shtë nguiu. s{ Si talë tubi naꞌa adë rë́ꞌaudiꞌi guëc naꞌa, mejurë chuguë guitsë guëc naꞌa tubigasë, perë si talë parë lë́ꞌëll nahin shtu parë chuguë guitsë guë́quiꞌ u guëgaꞌa guëc naꞌa, napë quë guëꞌau guëc naꞌa. r  Perë si tubi naꞌa adë rë́ꞌaudiꞌi guëc naꞌa iurë quëgnáꞌbëll lu Dios u iurë quëadíꞌdzëll dizaꞌquë, quëhúnëll desprëci el quë naná cabësë shtë naꞌa. Igual nall ziquë naꞌa naná rchuguë guëdubi guitsë guëc rall. Xq) Si tubi nguiu rëꞌau guëc nguiu iurë lëꞌë nguiu quëhúniꞌ oraciuni, u iurë quëadíꞌdziꞌ dizaꞌquë naná zeꞌdë de Dios, quëhunë nguiu ni desprëci el quë naná cabësë shtë nguiu. p7 Perë rac shtuaꞌa gac bëꞌa të Cristo na cabësë shtë nguiu nu lëꞌë nguiu na cabësë shtë tséꞌliꞌ nu Dadë Dios na shlamë Cristo. o Bëchi, rquitë lduaꞌa purquë siemprë rëagná lduꞌu të na nu ziaglaꞌguë të enseñansë nabëluáꞌahia lu të. }n u Gulë tsaglaꞌguë ejemplë shtëna ziquë tsaglaꞌga ejemplë shtë Cristo. Rëglë parë ra naꞌa naná rdëá [m/ !Rëglë shtëna na zndëꞌë: adë rúnëdiaꞌa ofender ra sahia; mejurë rac shtuaꞌa guëquitë lduꞌu rall; adë rguilia bien shtë na sino bien shtë los de más sahia të parë gac salvar raiꞌ.Fl Adë chu quëréldëdiꞌi manërë parë ldaguë los de más saꞌ të lu duldë, nilë por ra më israelitë, ni por ra nanádiꞌi më israelitë, ni por ra grupë shtë shmënë Dios. k Perë rniaꞌa lu të, si rau të u ruuꞌ të u cualquier stubi cusë, gulë bëꞌnë grë cusë parë gunë mieti alabar Dios. j Si talë rdëꞌa graci lu Dios por lo quë narauha, ¿pëzielú runë mieti juzguë conductë shtëna si fuërë nahia pecadurë?” 4ia Quëgniaꞌa ndëꞌë parë bien shtë saꞌl, parë adë gúnëdiꞌil dañi fe shtë saꞌl, lë́dëdiꞌi purquë nal débil con creenci shtë́nël. Si talë tubi saꞌl quëgnaꞌbë díꞌdzëll: “¿Pëzielú conductë shtëna gac cunformë con llgabë shtë sahia? purquë nahia librë. Yh+ Perë si talë tubi guëniꞌi lul: “Belë rëꞌ guc ofrecërë ziquë ofrendë lu ra figurë”, iurní adë ráudiꞌil belë ni, no sea gúnël dañi parë lëꞌë saꞌl naguniꞌi diꞌdzë ni lul. g# Si talë tubi saꞌl nanadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios perë quëhúnëll invitar lë́ꞌël gaul lídchill, pues gudáu grë lo quë nagunë rall sirvë lul sin quë adë rnaꞌbë díꞌdzëdiꞌil si lëꞌë cumidë gua delantë lu ra figurë. xfi purquë lëꞌë guë́ꞌdchiliu nu grë́tëꞌ lo quë nananú lu guë́ꞌdchiliu, rnibëꞌa Dadë Dios. e' Gulë gau grë́tëꞌ lo quë nardú lu llguëaꞌ sin adë rnaꞌbë díꞌdzëdiꞌil si na bien u na mal según creenci shtë́nël hdI Runë tucarë quili nguiu bien shtë sáhiꞌ, lë́dëdiꞌi bien shtë mizmë lë́ꞌëll. cc? Perë lë́ꞌël rníꞌil librë nal parë gúnël lo quë narac shtúꞌul. Perë rniaꞌa lul, grë cusë adë rúnëdiꞌi compañi parë guësë́ Espíritu Santo lë́ꞌël. Verdá nadápaꞌa libertá parë guëdë́ꞌnaꞌa zihani cusë, perë lëdë grë́diꞌi quëhunë compañi parë su firmë saꞌ hiaꞌa lu shnezë më. b ¿Gu rac shtuꞌu të guëldënú më lëꞌë të? ¿Gu napë të más fuersë quë lëꞌë më? Libertá nanapë ra shini Dios 8ai Adë nídiꞌi mudë gu të laꞌni copë shtë Dadë Dios nu al mizmë tiempë gu të laꞌni copë shtë mëdzabë. Nídiꞌi mudë gau të lu mellë shtë Dadë nu mizmë tiempë gau të lu mellë shtë mëdzabë. Adë nídiꞌi mudë gúnël adorar ra dzanë nu gúnël adorar Dios mizmë tiempë. `# Lo quë nacagniaꞌa na, lëꞌë ra mënë nanádiꞌi më israelitë, iurë quëhunë rall ofrecërë belë lu bëcuꞌguë, quëhunë rall ofrecërin lu mëdzabë mal, lëdë lu Diósëdiꞌi. Adë rac shtúꞌudiaꞌa lëꞌë të gapë të tratë con mëdzabë. A_{ Adë quëgníꞌidiaꞌa de quë ra figurë naractsaꞌu, napë rahin valurë, nilë adë quëgníꞌidiaꞌa de quë belë naná guc ofrecërë lu ra figurë, lasaquin. Aquëdiꞌi. ^ Gulë gunaꞌzi stubi ejemplë shtë naciuni Israel. Ra bëshuzi nabëꞌnë dchiꞌni laꞌni iáduꞌu, iurë gudáu raiꞌ belë shtë ma nabëꞌnë mënë ofrecërë lu Dios, rac bëꞌa hiaꞌa de quë lëꞌë raiꞌ napë raiꞌ tratë con Dios. @]y Aunquë cantidá na hiaꞌa, pues quëháuhaꞌa pedasë shtë tubsë guetështildi; na hiaꞌa tubsë cuerpë purquë unidë na hiaꞌa con el quë naná guetështildi verdadërë. w\g Iurë rdëá hiaꞌa nu rdi hiaꞌa laꞌni copë nabëꞌnë ldaiꞌ Dios, nu rdëꞌë hiaꞌa graci lu më por vini ni, nahin tubi sëñi de quë quëdë́ꞌnaꞌa recibir ra bendición nazeꞌdë por galguti shtë Jesús. Nu iurë rdáuhaꞌa guetështildi naná rllullë, na sëñi de quë unidë na hiaꞌa con Cristo nu nadápaꞌa tratë con lë́ꞌiꞌ. [ Quëgniaꞌa lu të cumë ziquë ra nardëꞌë cuendë. Gulë bëꞌnë juzguë si talë na verdá lo quë naquëgniaꞌa iurneꞌ. gZG Por ni bëchi narac shtuaꞌa, gulë bëlluꞌnë catë runë mënë adorar ra figurë. SY Cualquier cusë mal nartëꞌdë mëdzabë lu hiaꞌa, igual nahin ziquë rdëdë lu los de más mënë, perë rac tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios. Lëꞌë më jamás adë guësáꞌnëdiꞌi më lëꞌë të; guëneꞌe më pudërë parë gunë të gan lu ra cusë mal. Iurë guëdchini tubi cusë mal, iurní Dios guëneꞌe më pudërë parë guërúꞌul laꞌni ra cusë ni parë adë guëazë guétëdiꞌil lu shnezë më sino gáquël firmë. X  El quë narialdí lduꞌi zugáꞌall firmë lu shnezë Dios; pues gápëll cuidadë të parë adë ldáguëdiꞌill lu duldë. &WE Grë́tëꞌ ndëꞌë guzac ra shtadë guëlú hiaꞌa parë gac bëꞌa hiaꞌa lla quëhunë Dios. Na escritë ra ejemplë ni laꞌni Sagradas Escrituras parë lëꞌë hiaꞌa nanabani iurneꞌ. Pues hia blac izë gudëdë; hia parë lëꞌë hiaꞌa bëdchini tiempë cubi. V Nu adë chu guëníꞌidiꞌi cuntrë Dios cumë ziquë bëldá raiꞌ bëꞌnë raiꞌ; guti raiꞌ, bëꞌnë ianglë shtë galguti. Grë ndëꞌë guzac parë gac bëꞌa hiaꞌa lla quëhunë Dios; nahin ejemplë të adë chu guëzébidiꞌi lduꞌi cusë mal cumë ziquë bëꞌnë ra mënë ni. Q7 Perë cantidá lëꞌë raiꞌ adë bëquítëdiꞌi lduꞌu Dios con lëꞌë raiꞌ, por ni bëaꞌnë ra cuerpë shtë raiꞌ nezë; guti raiꞌ. fPE Grë́tëꞌ raiꞌ biiꞌ raiꞌ mizmë bebidë nabëdëꞌë më purquë biiꞌ raiꞌ nisë nabëruꞌu laꞌni guëꞌë. Guëꞌë ni na Cristo nabësheꞌldë Dios parë gúniꞌ compañi lëꞌë raiꞌ lu nezë. QO Grë́tëꞌ raiꞌ gudáu raiꞌ con mizmë dau nabësheꞌldë Dios. SN Zni guc ziquë tubi galëriubë nisë parë lëꞌë raiꞌ purquë guanaldë raiꞌ Moisés guëaꞌ shcahi nu gudëdë raiꞌ nisëduꞌu. Bëꞌnë raiꞌ recibir Moisés ziquë lamë shtë raiꞌ. 8M k Dadë, rac shtuaꞌa gac bëꞌa të de quë ra shtadë guëlú naꞌa despuësë bëruꞌu raiꞌ Egipto, guzë́ raiꞌ guëaꞌ shcahi nu gudëdë raiꞌ Nisëduꞌu Llni. L3 sino quëgzac zia shcuerpa; quëhuna obligar el mizmë cuerpë shtëna parë guëzuꞌbë diaguë shcuerpa voluntá shtëna. Zni canihuna; no sea de quë despuësë de bëluáꞌahia sahia shtiꞌdzë Dios, guna fallar lu rëglë nu gúnëdiaꞌa gan premi shtë Jesús. K  Adë rllúꞌnëdiaꞌa lu carrërë ziquë ciegu; adë quëhúnëdiaꞌa ziquë tubi nguiu naná quëgdëꞌë golpë lu mbë J Grë́tëꞌ ra narunë preparar parë deportë, rquëꞌë guiáꞌall lo quë adë nazáꞌquëdiꞌi. Pues lëꞌë rall quëhunë rall zni parë gunë rall recibir tubi premi, tubi corunë shtë guëꞌë perë guëꞌë ni lueguë rbidchi. En cambi lëꞌë hiaꞌa quëdë́ꞌnaꞌa dchiꞌni durë parë guëdë́ꞌnaꞌa recibir tubi premi nanadë tsalúdiꞌi parë siemprë. NI Nanë́ të de quë entrë ra narlluꞌnë tubi carrërë, tubsë naná gunë recibir premi. Gulë gubani ziquë el quë narlluꞌnë lu carrërë parë gunë të recibir premi shtë Jesús. )HK Quëhuna grë ndëꞌë parë guërëꞌtsë dizaꞌquë nu parë guëquitë lduaꞌa juntë con lëꞌë të por ra cusë zaꞌquë narsëdchini dizaꞌquë. G# Iurë nanúa ladi ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi con guëdubinú lduꞌu raiꞌ, nahia ziquë lëꞌë raiꞌ të parë guna gan lëꞌë rall; tsaldí lduꞌu rall más. Quiere decir, guquërelda ziquë cualquier sahia të parë guna gan lëꞌë raiꞌ por Cristo. LF Iurë nanúa entrë ra naguënë́diꞌi lëy shtë Dios, nahia ziquë lëꞌë raiꞌ parë guna gan lëꞌë raiꞌ por Cristo. Adë rúnëdiꞌi cuntienë ndëꞌë de quë nápëdiaꞌa rëspëti parë lëy shtë Dios, sino guca ziquë lëꞌë rall të gac bëꞌa rall verdá shtë Dios nu gac rall shmënë Cristo. E{ Iurë guquërelda entrë ra më israelitë, nahia cumë lëꞌë raiꞌ parë guna gan lëꞌë raiꞌ por Cristo. Iurë nanúa entrë ra naná bajo ordë shtë lëy, pues nahia cumë lëꞌë raiꞌ të parë guna gan lëꞌë raiꞌ por Cristo. D  Nádiaꞌa bajo ordë shtë ra mënë, perë nahia siervë shtë mieti të parë guna gan másruꞌu mënë parë Cristo. tCa ¿Pë premi napa iurneꞌ? Nahin de quë quëadiꞌdza dizaꞌquë lu ra mënë, perë adë rúnëdiaꞌa cubrë ni tubi centavë. Quiere decir adë quëhúnëdiaꞌa cubrë lu ra mënë aunquë napa derechë cahia ayudë shtë rall. tBa Por ni si talë guadiꞌdza dizaꞌquë sulë por prupi voluntá shtëna, runë tucarë tubi premi cahia; perë quëhuna cumplir purquë nahin mandadë shtë Dadë; nahia ziquë tubi muzë nanapë quë gunë dchiꞌni por la fuersë. UA# Parë na adë runë nadchínidiaꞌa purquë ruadiꞌdza dizaꞌquë, purquë ni napë quë guna; zni Shlama gunibë́ꞌaiꞌ guna. Pues prubi de na si talë adë guadíꞌdzëdiaꞌa dizaꞌquë. @ Perë na nunquë gunáꞌbëdiaꞌa dumí lu të. Nu zac adë quëquë́ꞌëdiaꞌa ndëꞌë parë guna recibir dumí shtë të. Mejurë gatia antsë guëdchisú mënë lëꞌë galërquitë lduaꞌa nanapa por mudë nanabania entrë lëꞌë të. V?% Igual manërë na, lëꞌë Dadë gunibë́ꞌaiꞌ el quë naruadiꞌdzë dizaꞌquë shtë më, gúnëll recibir lo quë narquíꞌnill; guëdëꞌë ra shmënë Dios lo quë narunë tucarë cáꞌall. !>; Nanë́ të de quë ra narunë dchiꞌni laꞌni iáduꞌu ruꞌbë, quëhunë rall recibir partë ra cusë nardëꞌë mënë ziquë ofrendë lu Dios. Ra naná quëhunë dchiꞌni ruaꞌ bëcuꞌguë, runë rall recibir tubi partë shtë ra ma naguc ofrecërë lu bëcuꞌguë. b== Pues si stubi mënë napë derechë gúnëll recibir cusë material shtë të, másruꞌu derechë napë naꞌa guëdëꞌnë naꞌa recibir cusë ni. Perë adë gunáꞌbëdiaꞌa niétiquë de lëꞌë të. Ruaꞌa lduꞌu naꞌa grë cusë durë; gudilli naꞌa gashtë shtë naꞌa parë másruꞌu guërëꞌtsë dizaꞌquë shtë Cristo. 0<Y Iurní bëcabní naꞌa bëꞌdchi narneꞌe vidë cubi parë lëꞌë të. ¿Pë lluaꞌa të na mal si guëdëꞌnë naꞌa recibir cusë material de lëꞌë të? 8;i sino nahin tubi comparaciuni parë lëꞌë hiaꞌa. Lëy ni naescritë parë bien shtë hiaꞌa. El quë naraaꞌnë lu guiuꞌu nu el quë narcabní bëꞌdchi, guërupë rall runë rall dchiꞌni purquë cuezë rall dzë gunë rall recibir partë shtë cusechë narunë tucarë cadë lëꞌë rall. P: Rniꞌi lëy shtë Dios: “Adë rgúdiꞌil guëꞌshu ruaꞌ ngunë naná rguitsë trigu”. Pues clarë nahin; adë quëgníꞌidiꞌi Dios diꞌdzë rëꞌ purquë rgaꞌa lduꞌu më ra ngunë 9 Adë rúnëdiꞌi të llgabë de quë diꞌdzë rëꞌ na shgabë nguiu sulamëntë purquë lëy nabëquëꞌë Moisés rniꞌi igual. c8? ¿Ca na nguiu narunë sirvë ziquë suldadë perë rállëll por gashtë nanápëll? ¿Chull rcabní hiaguë uvë perë ráudiꞌill nashi shtë hiaguë ni? Grë vëquërë naquëhapë ma ¿pë ruuꞌdiꞌill lechë? C7 ¿U runë të llgabë de quë Bernabé nu na, na naꞌa lúniquë nanápëdiꞌi derechë parë guësaꞌnë naꞌa dchiꞌni material parë guëniꞌinú naꞌa mënë ra dizaꞌquë? 56c Napa derechë parë cahia tubi naꞌa parë gunë tseꞌla compañi na lu ra viajë igual ziquë runë los de más poshtë. Zni quëhunë ra bëchi Dadë Jesús nu Pedro. T5! Napa derechë guëcahia lo quë narneꞌe mënë gáuha, nu parë guaꞌ. R4 Ndëꞌë na lo quë narniaꞌa lu ra mënë narniꞌi cuntrë na. x3i Parë stubi ra mënë nádiaꞌa poshtë perë parë lëꞌë të napë quë rac bëꞌa të nahia poshtë shtë më purquë lëꞌë të na të ziquë tubi muestrë de quë nahia poshtë de verdá purquë unidë na të con lëꞌë më. {2 q ¿Gu adë rialdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdza? Pues napa libertá nu grë derechë cumë los de más poshtë shtë më. Gunahia lu Jesucristo, Shlámaꞌa. Nu lëꞌë të na të resultadë shtë shchiꞌnia nabëna en el nombre shtë Dios. j1M Por ni rëglë shtëna na zndëꞌë; si talë quëhuna tubi cusë narunë ldaguë bëcha lu duldë, nunquë jamás adë gáudiaꞌa belë, no sea nahin mal parë bëchi la sahia nu gúnëll duldë por ejemplë shtëna.03 Iurë quëhúnël duldë cuntrë bëchi saꞌl, iurë rguínil llgabë shtë saꞌl naná débil, pues también quëhúnël duldë cuntrë Cristo. //W Lë́ꞌël nanël verdá perë guëluáꞌal mal nezë parë saꞌl; adë nazáꞌquëdiꞌin. Pues guti Cristo por nguiu ni igual ziquë guti më por lë́ꞌël. . Tubi comparaciuni, lë́ꞌël rdë́ꞌël cuendë ra dzanë nápëdiꞌi rall vidë, nu rzubënul mënë catë rau të belë naguc ofrecërë lu ra dzanë. Si talë tubi saꞌl narialdí lduꞌi Dios, rnall lë́ꞌël ngaꞌli nu creenci shtë́nëll na débil, lo quë naquëhúnël rsëdchini mal llgabë parë nguiu ni nu gúnëll tubi cusë nanádiꞌi zaꞌquë parë lë́ꞌiꞌ. :-m Perë gulë gapë cuidadë de quë libertá nanápël parë gaul grë́tëꞌ ra cusë, adë gaquin ejemplë mal parë saꞌl nu ldáguëll lu duldë por ejemplë shtë́nël. B,}Perë por ra cusë nardáuhaꞌa adë gácaꞌa mejurë u más peor delantë lu Dios. Adë rúnëdiꞌi importë si talë ráuhaꞌa u adë ráudiꞌi hiaꞌa. Igual nahin parë Dios. 7+gPerë grë ra mieti adë rac bë́ꞌadiꞌi rall ndëꞌë. Antsë bëꞌnë rall adorar ra dzanë nu todavía napë rall rëspëti iurë rau rall belë naguc ofrecërë lu ra dzanë. Adë rialdídiꞌi lduꞌu rall firmë nu rini laꞌni lduꞌu rall na rall culpablë iurë rau rall belë ni. \*1perë parë lëꞌë hiaꞌa nanú tubsë Dios, Shtádaꞌa. Lëꞌë më bëntsáꞌuiꞌ grë́tëꞌ ra cusë. Nabániaꞌa parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir lo quë narac shtuꞌu më, nu zac nanú tubsë Dadë Jesucristo, Shlámaꞌa. Por lë́ꞌiꞌ gurështë́ grë́tëꞌ ra cusë nu nadápaꞌa vidë eternë por lëꞌë më. ) Pues quëgniꞌi mënë nanú ra dios gubeꞌe nu dios lu guë́ꞌdchiliu; pues ra dios ni nu ra dadë ni zihani raiꞌ nanú (+Guniaꞌa ndëꞌë parë gac bëꞌa të shcuendë ra dau naquëhunë mieti ofrecërë lu ra dzanë. Pues rac bë́ꞌa hiaꞌa de quë tubi figurë nápëdiꞌin vidë; nápëdiꞌin fuersë parë guë́ꞌdchiliu rëꞌ, nu rac bëꞌa hiaꞌa nanú tubsë Dios. '}Si talë tubi de lëꞌë të rac shtúꞌul Dios de verdá, pues Dios rúniꞌ recibir nguiu ni ziquë tubi shini më. &Si talë tubi de lëꞌë të runë nadchini por lo quë nariasël, pues todavía runë faltë zihani cusë parë riasël. m% UIurneꞌ quëquëaꞌa shcuendë shtë dau naná guc ofrecërë lu ra figurë naruntsaꞌu mënë con guiaꞌa mënë. Bien rac bëꞌa hiaꞌa custumbrë ni nápëdiꞌin valurë; adë rlluíꞌidiꞌin. Adë chu gunë nadchínidiꞌi por lo quë nananëll, mejurë gac shtuꞌu mieti saꞌ mieti parë tsaruꞌbë vidë cubi nabëneꞌe Espíritu Santo. l$Q(Perë lluáꞌahia de quë más guëquitë lduꞌu naꞌa ni si guëáꞌnëll sin quë guëtsë́ꞌadiꞌill. Ni na lo quë narniaꞌa nu rialdí lduaꞌa de quë zni na voluntá shtë Espíritu Santo naquëbezënú na.#5'Lëꞌë naꞌa casadë por lëy, nalíꞌbill hashtë gati tséꞌliꞌ perë si talë tséꞌlëll gati, iurní naꞌa ni nápëll libertá parë guëtsë́ꞌall stubi con el quë narac shtúꞌull perë sulamëntë si talë nguiu ni rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios. J" &Zni el quë naná quëgdëꞌë shíniꞌ parë guëtsë́ꞌaiꞌ, quëhúnëll bien, nu zac el quë nadë quëgdë́ꞌëdiꞌi shíniꞌ parë guëtsëꞌa shíniꞌ, mejurë quëhúnëll. u!c%Perë si stubi nguiu zull firmë con galërniꞌi ldúꞌull nu rnall de quë shtsápëll nall cuntëntë sin quë adë guëtsë́ꞌadiꞌill, nguiu ni naná firmë de quë adë guëtsë́ꞌadiꞌi shtsáꞌpëll, bien quëhúnëll. & E$Si tubi shtadë lliguënaꞌa rúnëll llgabë guëdë́ꞌëll permisi të guëtsëꞌa lliguënaꞌa purquë hia rdëdë galëlliguënaꞌa shtë́nëll, nu nanë́ nguiu ni rac shtuꞌu lliguënaꞌa guëtsë́ꞌall, pues gac lo quë narniꞌi ldúꞌull; nádiꞌin duldë. b=#Quëgniaꞌa lu të ndëꞌë parë bien shtë të, lë́dëdiꞌi parë adë guëtsë́ꞌadiꞌi të. Rac shtuaꞌa guëbani të manërë zaꞌquë nu parë gunë të sirvë Dadë con guëdubinú lduꞌu të. <q"Zni na con tubi lliguënaꞌa nu ra naꞌa casadë. Lëꞌë naꞌa nanápëdiꞌi tséꞌlëll, rquëdiꞌni ldúꞌull por ra cusë shtë Dadë Dios të gac naꞌa ni santu; rac shtúꞌull gúnëll cumplir parë guëquitë lduꞌu më con lë́ꞌëll. Perë lëꞌë naꞌa casadë rquëdiꞌni ldúꞌull por ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu nu rac shtúꞌull gúnëll dchiꞌni të guëquitë lduꞌu tséꞌlëll lë́ꞌëll. ,Q!Perë iurë lëꞌë sultërë guëtsë́ꞌall, iurní rac ldúꞌull por ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu nu parë guëquitë lduꞌu tséꞌlëll lë́ꞌëll.   Rac shtuaꞌa de quë cadë tubi të adë riádiꞌi lduꞌu të. Lëꞌë nguiu naná sultërë rquëdiꞌni ldúꞌull por ra cusë shtë Dadë Dios nu rac shtúꞌull gúnëll cumplir voluntá shtë më parë guëquitë lduꞌu më lë́ꞌëll. lQRa narquitë lduꞌu por ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, adë chu guëdë́ꞌëdiꞌi sí të rnibëꞌa cusë shtë guë́ꞌdchiliu lë́ꞌëll, purquë guë́ꞌdchiliu nu ra cusë shtë tiempë neꞌ, nasesë tsaluhin. %Ra naná tristë napë quë guëriubë lduꞌu rall të gunë rall cumplir voluntá shtë Dios. Ra naná quëhunë ra laní, runë tucarë guënaꞌzi rall shchiꞌni më nasesë. Ra nartuuꞌ, runë tucarë adë gac shtúꞌudiꞌi rall cusë shtë guë́ꞌdchiliu. /WDadë, quëquëaꞌa lu të; stuꞌpë tiempë rëaꞌnë. Iurneꞌ parë delantë ra naná casadë, runë tucarë guëbani rall ziquë nádiꞌi rall casadë. Perë si talë guëtsë́ꞌal, nádiꞌin duldë. Si talë guëtsëꞌa tubi lliguënaꞌa, adë nádiꞌin duldë. Perë grë́tëꞌ ra casadë gunë rall sufrir por cusë durë nazeꞌdë tiempë neꞌ, nu rac shtuaꞌa adë gápëdiꞌi të más cusë durë. 7gSi talë bëtsë́ꞌal adë rúnëdiꞌil llgabë parë guësáꞌnël tséꞌlël. Si talë nápëdiꞌil tséꞌlël, adë riúbëdiꞌi ldúꞌul parë guëtsë́ꞌal. Lluáꞌahia de quë mejurë guëaꞌnë nguiu tal cumë ziquë na nguiu por tantë cusë durë naná zeꞌdë lu guë́ꞌdchiliu. >uIurní caquëaꞌa shcuendë ra lliguënaꞌa nadë bëtsë́ꞌadiꞌi. Adë nápëdiaꞌa ni tubi mandadë shtë Dios perë rniaꞌa lu të lo quë nalluáꞌahia. Pues rac tsaldí lduꞌu të na purquë zihani vueltë bëgaꞌa lduꞌu më na, por ni runë tucarë guëquë́ diaguë të shtiꞌdza. Bëchi, runë tucarë cadë nguiu tsaglaꞌguë gúnëll mizmë ofici catë tsu nguiu iurë gunaꞌbë Dios lë́ꞌëll. ~uDios guziꞌi më lë́ꞌël tubi prëci ruꞌbë; adë rdë́ꞌëdiꞌil sí gac të bajo ordë shtë ra mënë. Grë ra naná bajo ordë shtë saꞌll iurë Dios gunáꞌbëiꞌ ra nguiu ni, gúquiꞌ shmënë më nanapë libertá. Nu el quë nanádiꞌi bajo ordë shtë saꞌll perë gunaꞌbë më lë́ꞌëll, nall bajo ordë shtë Cristo. Rnibëꞌa më lë́ꞌëll. DSi talë nal bajo ordë shtë saꞌl iurë gunaꞌbë më lë́ꞌël, adë riádiꞌi ldúꞌul. Perë si talë nanú manërë parë gápël libertá, pues mejurë guërúꞌul librë. Lo quë narunë tucarë gunë mieti na, tsaglaꞌguë mieti mizmë ofici nanapë nguiu iurë lëꞌë Dadë gunáꞌbëiꞌ nguiu ni. 7Nídiꞌi importë lu Dios si gúquël circuncidar u aquëdiꞌi. Lo quë narunë importë lu Dios na guëzuꞌbë diáguël mandamientë shtë më. GSi talë iurë gunaꞌbë Dios lë́ꞌël, nu nápël sëñi de quë bëriuguë partë cuerpë shtë́nël según custumbrë shtë mënë israelitë, adë guëtíꞌidiꞌil sëñi ni. Si talë adë gúquëdiꞌil circuncidar iurë gúquël shmënë Dios, adë rdë́ꞌëdiꞌil sí guëchuguë mënë shcuérpël.  #Ndëꞌë na narunë tucarë guëdë́ꞌnaꞌa; cumë ziquë bëneꞌe Dios llni cadë túbiaꞌa, cha guëdë́ꞌnaꞌa cumplir voluntá shtë më. Runë tucarë tsaglaꞌguë nguiu cumë iurë gunaꞌbë më lë́ꞌëll. Pues runë tucarë tsaglaꞌguë guëquëréldaꞌa de acuerdë con principi shtë vidë cubi nadápaꞌa. Zni rnibë́ꞌahia guëdubi grupë shtë shmënë Dios. U #Lëꞌë të naꞌa, nídiꞌi segurë de quë tsaldí lduꞌu tséꞌlël si guëquëreldënul lë́ꞌëll. Nu zac lëꞌë të nguiu, nídiꞌi segurë tséꞌlël tsaldí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús.  F~~@}}||>{zyy#xvuttsqpoo.nmlkkpjiFhh;gf,e>(<<9;::788T77[6\55;4x32P110/ --a,+]*)((C'&%$$#B"G!0 Rv;uJ0}. % #x` t7 cMizmë lëꞌë më gubaninú më Dios, Shtádaꞌa, perë bëluaꞌalú më lu naꞌa. Bëdchini më guë́ꞌdchiliu. Guná naꞌa lúhiꞌ. Na naꞌa testigu shtë́niꞌ. Ruadiꞌdzë naꞌa lu të nabani më; nápëdiꞌiꞌ fin. }6 wAntsë guinlú guë́ꞌdchiliu nanú tubi nanabani; perë guná naꞌa lúhiꞌ, nu bini naꞌa shtíꞌdziꞌ, nu gunaꞌzi naꞌa guiáꞌaiꞌ. Náhiꞌ el quë narniꞌi dizaꞌquë shtë Dios. Por shtíꞌdziꞌ nadápaꞌa vidë sin fin. [5/Quëgsheꞌlda amor shtëna ziquë sahia naná unidë con Jesucristo. Amén.U4#Gulë bëꞌnë recibir favurë nu bendición shtë Dadë Jesucristo. <3qSi talë tubi de lëꞌë të adë rac shtúꞌudiꞌil Jesucristo de verdá, pues grë ra mënë ni gac condenar. Rac shtuꞌu hiaꞌa guëdchini Dadë Jesucristo lueguë. c2?Na Pablo, quëgsheꞌlda saludë parë lëꞌë të con prupi shtiꞌdza nabëquëaꞌa. 15Gulë bëꞌnë recibir saludë shtë grë ra shmënë Dios naquëreldë ndëꞌë. Gulë bëꞌnë saludar grë ra shmënë Dios con tubi abrasë. 0Ra grupë shtë shmënë Dios naquëreldë regiuni Asia, quëgsheꞌldë raiꞌ saludë parë lëꞌë të. Aquila nu Prisila con grupë shtë shmënë Dios nardëá lidchi raiꞌ, quëgsheꞌldë raiꞌ zihani saludë en el nombre shtë Dadë Jesucristo. /Nalë́ bësëquitë lduꞌu raiꞌ na nu zac lëꞌë të. Napë quë gapë të respëti parë ra mënë ziquë lëꞌë raiꞌ. $.ANalë́ rquitë lduaꞌa de quë bëdchini Estéfanas, Fortunato, nu Acaico. Lëꞌë raiꞌ bëꞌnë raiꞌ cumplir lo quë narunë faltë nihunë të. -wRac shtuaꞌa de quë lëꞌë të guëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë mënë ziquë lëꞌë raiꞌ nu zac grë ra naná runë compañi parë shchiꞌni Dios, nu gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë ra mënë naquëhunë dchiꞌni shtë më. S,Iurneꞌ bëchi, nanë́ të de quë famili shtë Estéfanas guc raiꞌ primërë naná gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús; na raiꞌ primërë nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios entrë grë mënë naquëreldë regiuni Acaya. Nu tsaglaꞌguë quëhunë raiꞌ sirvë los de más mënë nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ. ~+uGrë́tëꞌ lo quë nagunë të, gulë bëꞌnin con guëdubinú lduꞌu të con amor parë los de más saꞌ të. k*O Gulë guc mënë nasini nu gulë tsaglaꞌguë firmë lu shnezë më. Gulë cue zaꞌquë zaꞌquë. Gulë bëꞌnë shchiꞌni Dios ziquë mënë naná rialdí lduꞌi de verdá. Gulë gac nguiu nadë rdzë́bëdiꞌi. ) Lëꞌë bë́chaꞌa Apolos, bëna ruëguë lúhiꞌ të parë gúnëll compañi los de más saꞌ hiaꞌa iurë gueꞌdë guëná raiꞌ lëꞌë të, perë Apolos quëgníꞌill de quë nádiꞌi voluntá shtë Dios parë gueꞌdë guënall lëꞌë të iurneꞌ, perë hashtë guëneꞌe më sí, iurní gueꞌdë guënall lëꞌë të. Rialú cartë rëꞌ con saludë ( Por ni adë chu gúnëdiꞌi desprëci lë́ꞌiꞌ. Mejurë gulë bëꞌnë compañi lë́ꞌiꞌ parë tsagláꞌguiꞌ viajë shtë́niꞌ të parë guëdchini gueldë guënáhiꞌ na. Quëbeza lë́ꞌiꞌ juntë con los de más bëchi la saꞌ hiaꞌa. C' Si talë guëdchini Timoteo, gulë bëꞌnë tratë bien lë́ꞌiꞌ të parë adë riádiꞌi lduꞌi purquë lë́ꞌiꞌ quëhúniꞌ dchiꞌni shtënë Dadë igual ziquë na. C& purquë ndëꞌë nanú zihani dchiꞌni shtë Dadë Jesús parë guna cumplir. Tsaldí lduꞌu ra mënë shtiꞌdzë më; perë nanú zihani contrari narunë cuntrë shtiꞌdzë Dios. B%Perë na guëana Efeso hashtë tsalú laní Pentecostés A${Adë rac shtúꞌudiaꞌa gueldë guënahia lëꞌë të por duꞌpë tiempë sino quë rac shtúꞌuhia cueza con lëꞌë të tubi visitë llëduni si talë na voluntá shtë Dios. ^#5Adë na segúrëdiaꞌa perë guëquëreldënúa lëꞌë të por duꞌpë tiempë u guëtëda tiempë naldë ngaꞌli con lëꞌë të. Iurní zac gunë të compañi na nezë shtëna catë guzëahia despuësë. i"KNapë quë tsahia por regiuni shtë Macedonia; hia despuësë de ni, guëdchinia Corinto. !wSi talë guëniꞌi lduaꞌa de quë nu zac na tsahia, sënaldë raiꞌ na. Guniꞌi lduꞌu Pablo tsáhiꞌ Corinto  Iurë guëdchinia ndë, guësheꞌlda lëꞌë ra narunë të nombrar; guëdëꞌa guiaꞌa raiꞌ tubi cartë shtë recomendación parë guaꞌa raiꞌ ofrendë shtë të hashtë Jerusalén. Gunë rall intriegu centavë ni parë ra naquëreldë ngaꞌli. b=Cadë primërë dzë shtë llmalë, cadë tubi de lëꞌë të napë quë guëtëal centavë según lo quë nabë́ꞌnël gan. Gulë cutsaꞌuin të parë nídiꞌi nicidá guëtëá të ofrendë iurë guëdchinia. o YIurneꞌ quëquëaꞌa shcuendë ra centavë nardëá parë ra mënë nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ. Gulë bëtëá centavë según lo quë nagunibë́ꞌahia ra grupë shtë shmënë Dios naná quëreldë regiuni Galacia. -S:Por grë ndëꞌë, bëchi narac shtuaꞌa, gulë tsaglaꞌguë firmë lu shnezë më; adë tsaldídiꞌi lduꞌu të stubi ldaiꞌ. Gulë bëꞌnë dchiꞌni shtë Dadë másruꞌu purquë nanë́ të dchiꞌni naquëhunë të juntë con lëꞌë Dadë, adë nádiꞌin sin resultadë.w9Perë dushquilli Dios, rneꞌe më pudërë parë rac guëdë́ꞌnaꞌa gan lu galguti por Jesucristo, Shlámaꞌa. 5c8Pues duldë bësëdchini galguti parë lëꞌë mieti, nu duldë na ziquë tubi narnibëꞌa lëꞌë mieti purquë lëy shtë Dios rluaꞌa grë mieti na rall pecadurë. ^57Lë́ꞌël galguti, ¿gua pudërë shtë́nël parë gúnël gan lu grë mieti?” 'G6Dzë ni iurë lëꞌë cuerpë shtë́naꞌa narialú gac cambi por cuerpë nadë rialúdiꞌi, nu lëꞌë cuerpë shtë́naꞌa gac cambi por cuerpë nanadë gátidiꞌi, iurní gac cumplir lo quë naná escritë laꞌni Sagradas Escrituras: “Bëdëꞌë më fin lëꞌë galguti. B}5Lëꞌë cuerpë shtë́naꞌa narialú napë quë gac cambi parë adë tsalúdiꞌin jamás. Cuerpë shtë́naꞌa naná rati, napë quë gac cambi të parë adë gátidiꞌi jamás. X)4De repëntë ziquë iurë rguini láguël, guínil chaꞌ shtë trompetë; iurní ra tëgulë guëbani raiꞌ stubi të parë jamás adë guëabrídiꞌi gati raiꞌ. Hia lëꞌë hiaꞌa gac cambi iurní. {o3Rac shtuaꞌa gac bëꞌa të tubi secretë; lëdë grë́diꞌiaꞌa gati hiaꞌa sino gac cambi shcuérpaꞌa. ]32Bëchi, rniaꞌa lu të grë́tëꞌ cuerpë nadápaꞌa iurneꞌ adë gáquëdiꞌi tsutëhin catë rnibëꞌa Dios. Lo quë nanapë quë tsalú, adë nápëdiꞌin partë con ra cusë nadë tsalúdiꞌi. )1Ziquë lëꞌë nguiu nápëll cuerpë shtë guë́ꞌdchiliu, también guëdápaꞌa cuerpë ziquë cuerpë shtë Cristo nacabezë gubeꞌe. yk0Ziquë guc nguiu naguctsaꞌu guiuꞌu, zni na grë́tëꞌ naralë laꞌni guë́ꞌdchiliu. Ziquë guc nguiu nabëdchini de gubeꞌe nu guziáꞌaiꞌ gubeꞌe, zni na ra mieti nanapë vidë nazeꞌdë de lëꞌë më nacuezë gubeꞌe. }s/Primërë nguiu guctsaꞌu guiuꞌu; náhiꞌ de guë́ꞌdchiliu, perë segundë nguiu bëdchíniꞌ de gubeꞌe. ?w.Lëꞌë nguiu shtë guë́ꞌdchiliu bëdchíꞌniꞌ primërë con cuerpë naná guiuꞌu; hia despuësë bëdchini nguiu nanapë pudërë parë guënéꞌeiꞌ vidë espiritual. Z--Rniꞌi ra Sagradas Escrituras: “Primërë nguiu Adán bëáquiꞌ nguiu nanabani”, perë rniaꞌa lu të lëꞌë Adán naná bëdchini despuësë, na më lúniquë narneꞌe vidë cubi shtë Dios. ,Lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ nadápaꞌa cuerpë shtë guë́ꞌdchiliu perë iurë tsashtë́ hiaꞌa ladi ra tëgulë, guëdápaꞌa cuerpë gurënë naná demasiadë nasaꞌa. Nadápaꞌa cuerpë shtë guë́ꞌdchiliu perë zac nanú cuerpë cubi narneꞌe Dios. wg+Rtu lu hiaꞌa por ra cuerpë nadápaꞌa iurneꞌ purquë rati ra cuerpë, perë tsashtë́ hiaꞌa nasaꞌa. Na hiaꞌa débil iurneꞌ perë iurë tsashtë́ hiaꞌa ladi ra tëgulë, guëdápaꞌa cuerpë fuertë naná tsalúdiꞌi. < q*Zni na con tëgulë iurë riashtë́ raiꞌ. Vidë shtë nguiu na ziquë tubi bëꞌdchi naná rialú, perë iurë tsashtë́ nguiu ladi ra tëgulë, adë gátidiꞌiꞌ jamás. n U)Lëꞌë llni shtë ngubidzë gurënë nahin con llni shtë mbehu, nu zac gurënë na llni shtë ra mbelëguiꞌi. Entrë ra mbelëguiꞌi tubi mbelëguiꞌi rabtsëꞌë llni shtëhin másruꞌu fuertë lu saꞌ mbelëguiꞌi. g G(Nu zac nanú ra nanapë cuerpë lu gubeꞌe, nu nanú ra nanapë cuerpë lu guë́ꞌdchiliu, perë cuerpë nananú gubeꞌe, nasaꞌa rluaꞌain. Lëꞌë galnasaꞌa shtë cuerpë shtë guë́ꞌdchiliu gurënë nahin. ] 3'Grë́tëꞌ ra nanabani, nápëdiꞌi rall cuerpë igual; nanú cuerpë shtë mënë; stubi clasë cuerpë parë ra ma, nu cuerpë shtë ra maꞌñi na stubi clasë; nu cuerpë shtë ra mbeldë gurënë nahin. @ y&Dios rdëꞌë më lu bëꞌdchi tubi formë narac shtuꞌu më, formë naná gurënë según narniꞌi lduꞌu më. Cadë clasë bëꞌdchi rldanin nu napin formë narunë tucarë. ;o%Grë́tëꞌ nargabní laꞌni guiuꞌu ziquë bëꞌdchi shtë trigu u stubi clasë bëꞌdchi, iurë rcabnilin, adë nápëdiꞌin formë shtë plantë sino nahin bëꞌdchi. +$Diꞌdzë ni na tuntë. Nanël iurë lë́ꞌël rcabnil bëꞌdchi, hia bëꞌdchi ni napë quë guꞌdzë të parë guëruꞌu tubi plantë. #?#Tal vez tubi de lëꞌë të guënaꞌbë díꞌdzël: “¿Llallë tsashtë́ ra tëgulë? ¿Lla na cuerpë gapë raiꞌ iurë guëbani raiꞌ?” "Gulë bëꞌnë llgabë bien nu gulë bëabrí lduꞌu të tubi nezë zaꞌquë nu adë rúnëdiꞌi të duldë, pues nanú bëldá të naná guënë́diꞌi Dios bien. Rniaꞌa lu të zndëꞌë të parë guëtú lu të duꞌpë. Lla tsashtë́ ra tëgulë B}!Adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí guëguguë́ mënë lëꞌë të por diꞌdzë falsë. Nanú tubi dichë narniꞌi: “Ra amigu mal na rall causë rniti mënë nezë zaꞌquë”. $A Perë si talë nahin ziquë narniꞌi tubi dichë: “Gudildia con ra ma dushë laꞌni guëꞌdchi Efeso” ¿pë cusë bëna gan si talë ra tëgulë adë tsashtë́diꞌi raiꞌ stubi? Mejurë guëniꞌi hiaꞌa: “Cha guëdáuhaꞌa; cha guëdí hiaꞌa; glli gati hiaꞌa”. X)Quëgniaꞌa lu të verdá de quë grë́tëꞌ dzë nanúa lu peligrë shtë galguti. Runë nadchinia por dchiꞌni nabëna entrë lëꞌë të; guquin purquë unidë nahia con Cristo Jesús, Shlámaꞌa. Nu zac ¿pëzielú rdchiꞌba vidë shtëna lu peligrë guëdubi tiempë si talë adë tsashtë́diꞌi ra tëgulë? 5Nanú ra narniꞌi adë tsashtë́diꞌi ra tëgulë, perë si nahin verdá, ¿pëzielú rriubë nisë rall por ra naná guti? Si talë adë tsashtë́diꞌi tëgulë, mbanë na lo quë nacanihunë të; mejurë adë guëchuꞌbë nisë të saꞌ të shlugar ra tëgulë. Iurë grë́tëꞌ cusë guëaꞌnin bajo ordë shtë Cristo, iurní mizmë lëꞌë Cristo, shini Dios, gúniꞌ intriegu mizmë lë́ꞌiꞌ con grë pudërë nanápiꞌ lu Dios të parë Dios gáquiꞌ el quë nanapë grë pudërë parë siemprë. o~Wpurquë Dios bëdëꞌë më derechë guënibëꞌa Cristo grë́tëꞌ cusë, perë iurë Sagradas Escrituras rniꞌi de quë Cristo nápiꞌ derechë parë guënibë́ꞌaiꞌ grë́tëꞌ cusë, pues clarë nahin de quë Dios adë nádiꞌiꞌ bajo ordë shtë Cristo, perë bëdëꞌë më derechë parë guënibëꞌa Cristo guëdubi guë́ꞌdchiliu. ?}yLúltimë enemigu nagunë më gan lúhiꞌ na galguti |Guënibëꞌa Cristo ziquë rëy hashtë iurë gunë Dios gan lu grë enemigu shtë Cristo nu guëzullibi rall lúhiꞌ. -{SIurní guëgaꞌa iurë shtë fin; tsalú guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Guëdëꞌë më fin grë́tëꞌ autoridá, grë́tëꞌ ra nanapë pudërë, nu guëdëꞌë më fin parë grë ra narnibëꞌa lu guë́ꞌdchiliu. Iurní gunë më intriegu catë rnibëꞌa më caꞌa Dios, Shtádaꞌa. sz_Perë cadë nguiu según turnë narunë tucarë lë́ꞌëll. Cristo gúquiꞌ ziquë primërë naná gátidiꞌi parë siemprë perë despuësë iurë guëabrí më stubi, iurní gátidiꞌi jamás ra naná unidë con lëꞌë më. ?ywPues grë́tëꞌ mënë napë quë gati raiꞌ purquë na raiꞌ llëbní Adán; zni zac grë́tëꞌ naná unidë con Cristo, guëldishtë́ më lëꞌë raiꞌ ladi ra tëgulë. zxmPues ziquë guzublú galguti por tubsë nguiu, también por tubi nguiu guzublú galëriashtë́ shtë tëgulë. w9Perë verdá na de quë Cristo guc resucitar ladi ra tëgulë; na më lëꞌë primërë naguashtë́ parë adë guëabrídiꞌi gátiꞌ stubi. {voSi talë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë Cristo napin valurë sulamëntë mientras quëréldaꞌa lu guë́ꞌdchiliu, iurní prubi na hiaꞌa; nápëdiꞌi hiaꞌa esperansë nu runë tucarë guëgaꞌa lduꞌu mënë lëꞌë hiaꞌa. ]u3Nu ra tëgulë nagualdí lduꞌu shtiꞌdzë Jesús, adë nádiꞌi raiꞌ salvar. t#Si talë Cristo adë guashtë́diꞌiꞌ ladi ra tëgulë, fe shtë të adë rlluíꞌidiꞌin; todavía adë naperdunë duldë shtë të. sSi talë tëgulë adë tsashtë́diꞌi raiꞌ stubi, iurní lëꞌë Cristo tampuquë guashtë́diꞌiꞌ ladi ra tëgulë. Tr!Si talë nahin zni, rluaꞌa clarë na naꞌa testigu falsë purquë hia lëꞌë naꞌa guniꞌi naꞌa lu ra mënë de quë Dios bëldishtë́ Cristo ladi ra tëgulë. Perë si talë nádiꞌin verdá de quë ra tëgulë adë tsashtë́diꞌi raiꞌ stubi, pues iurní zac lëꞌë Dios bëldishtë́diꞌi më lëꞌë Cristo. ?qwTalë Cristo adë guashtë́diꞌi ladi ra tëgulë, hia dizaꞌquë naná biadiꞌdzë naꞌa lu të nápëdiꞌin valurë nu fe shtë të nápëdiꞌin valurë; lasáquëdiꞌin. p Si adë tsashtë́diꞌi raiꞌ ladi ra tëgulë pues tampuquë lëꞌë Cristo adë guashtë́diꞌiꞌ ladi ra tëgulë. 2o] Si talë ruadiꞌdzë naꞌa de quë Cristo guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë ¿pëzielú bëldá de lëꞌë të rniꞌi të de quë tsashtë́diꞌi ra tëgulë? 8ni Perë adë rúnëdiꞌi importë chu bëꞌnë más dchiꞌni. Biadiꞌdzë naꞌa lu të ra dizaꞌquë nu gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më. Tsashtë́ ra tëgulë stubi /mW Perë lo quë nanahia iurneꞌ na purquë guc shtuꞌu më na nu bëꞌnë më zihani favurë parë na. Lo quë nabëꞌnë më por na, napë resultadë. Bëna dchiꞌni más quë los de más mënë aunquë nilë lëdë nádiꞌi, sino quë Dios bëneꞌe fuersë nu bëꞌnë ldaiꞌ më na. l/ Nahia el quë nalasáquëdiꞌi entrë los de más poshtë shtë më. Adë rúnëdiꞌi tucarë gaca poshtë purquë guzunalda ra shmënë Dios. ,kQHia despuësë de ni bëluaꞌalú më lua aunquë nahia ziquë tubi llguëꞌnë nabëdchini lu guë́ꞌdchiliu antsë gac cumplir tiempë parë gáliꞌ. ]j3Despuësë bëluaꞌalú Cristo lu Jacobo, iurní lu grë ra poshtë shtë́niꞌ. +iODespuësë bëluaꞌalúhiꞌ lu más de gaꞌi gahiuꞌa shmënë Dios naná bëdëá. Zihani mënë todavía nabani raiꞌ; sëbëldá raiꞌ hia guti raiꞌ. hyBëluáꞌahia lëꞌë të de quë bëluaꞌalú më lu Pedro; despuësë bëluaꞌalúhiꞌ lu los de más poshtë. xgiBëgaꞌchi më nu guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë dzë tsunë, igual ziquë rniꞌi ra Sagradas Escrituras. \f1Primërë lugar, bëluáꞌahia lëꞌë të grë enseñansë nabëna recibir. Bëluáꞌahia lëꞌë të de quë Cristo guti por ra duldë shtë́naꞌa cumë ziquë rniꞌi laꞌni Sagradas Escrituras. +eOPor dizaꞌquë ni nasalvar të si talë tsaglaꞌguë të lo quë nabëluáꞌahia lëꞌë të. Nasalvar të si gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më de verdá. Hd Iurneꞌ bëchi, rac shtuaꞌa guëagná lduꞌu të dizaꞌquë naná biadiꞌdza lu të. Bëꞌnë të recibirin nu tsaglaꞌguë rianaldë të nezë shtë më con guëdubinú lduꞌu të. Wc'(perë gulë bëꞌnë grë cusë con ordë, lë́dëdiꞌi con desordë.2b]'Bëchi, gulë guniꞌi lduꞌu parë gapë të pudërë parë guadiꞌdzë të dizaꞌquë nazeꞌdë de Dios; adë rcádiꞌi të guadiꞌdzë ra mënë stubi dizë́ a &Perë si talë adë në́diꞌi nguiu gac bë́ꞌall nahin verdá, pues gulë bësaꞌnë lë́ꞌëll lu nacahi shtë́nëll. `%Si talë tubi të rníꞌil bë́ꞌnël recibir dizaꞌquë nazeꞌdë de Dios, u si talë cagníꞌil ruadíꞌdzël por pudërë shtë Espíritu Santo, napë quë gac bë́ꞌal lo quë naquëquëaꞌa ndëꞌë nahin tubi mandadë shtë Dadë Dios. /_W$Napë quë gac bëꞌa të de quë shtiꞌdzë Dios adë guzublúdiꞌi con lëꞌë të nu nádiꞌi të lúniquë mënë nabëꞌnë recibir shtiꞌdzë më. 5^c#Si talë rac shtuꞌu tsasë́ raiꞌ, guënaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu tseꞌlë raiꞌ lídchiꞌ purquë nádiꞌi bien si talë tubi naꞌa guadíꞌdzëll lu cultë. N]"ra naꞌa adë nápëdiꞌi rall derechë parë guadiꞌdzë raiꞌ lu cultë; adë bëdëꞌë Dios sí parë guadiꞌdzë raiꞌ sino gac raiꞌ obedientë ziquë cagnibëꞌa më laꞌni lëy. r\]!Dios adë rsëdchínidiꞌiꞌ desordë sino rquitë lduꞌu më iurë tsu cultë con ordë. Zni rluáꞌahia ra grupë shtë shmënë Dios, ra nabëzunë́ më almë shtë raiꞌ. Ziquë na custumbrë entrë grë ra shmënë Dios, )[K El quë naruadiꞌdzë dizaꞌquë nazeꞌdë de Dios, pues el mizmë lë́ꞌëll nápëll pudërë parë guadíꞌdzëll u parë adë guadíꞌdzëdiꞌill. KZManërë ni grë́tëꞌ të narunë recibir diꞌdzë nazeꞌdë de Dios, gulë biadiꞌdzë tubi por tubi të parë grë́tëꞌ të tsasëꞌdë të nu gunë të provëchë ra diꞌdzë ni. TY!Perë si talë Dios guënéꞌeiꞌ galërac bëꞌa parë stubi saꞌ të naquëbezë ngaꞌli, iurní lëꞌë nagunaꞌzi diꞌdzë primërë, guëac dchi; adë tsagláꞌguëdiꞌi guadíꞌdzëll. FXNu si talë guadíꞌdzël dizaꞌquë nazeꞌdë de Dios, pues guëniꞌi chupë mieti u tsunë ra mënë narëtaꞌ; hia los de más gunë raiꞌ juzguë lo quë naguniꞌi ra nguiu ni. CWSi talë nídiꞌi naguëniꞌi shcuendë diꞌdzë ni, mejurë adë guadíꞌdzëdiꞌil lu grupë shtë shmënë Dios. Mejurë guadiꞌdzënul Dios laꞌni ldúꞌul guitsë guitsë. 8ViIurë ruadíꞌdzël stubi clasë dizë́, pues biadiꞌdzë chupë u por más tsunë të nu por turnë. Nu zac rquiꞌni tubi naguadiꞌdzë pë runë cuntienë dizë́ ni. >UuPues iurní bëchi, iurë rdëá të, si tubi de lëꞌë të nápël tubi cantë, stubi të napë tubi enseñansë, stúbill rac shtúꞌull guëníꞌill diꞌdzë gurënë, stubi nguiu rac shtuꞌu guëníꞌill diꞌdzë nabë́ꞌnëll recibir de Dios, stubi të rac shtúꞌul guëníꞌil pë runë cuntienë ra diꞌdzë gurënë; bien nahin. Nadë más gulë bëꞌnë grë ni parë tsaldí lduꞌu ra shmënë Dios más. TGrë́tëꞌ cusë nagaꞌchi laꞌni lduꞌu nguiu ni, guëruꞌuin lu llni nu iurní guëzullíbill lu më; guëníꞌill llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Guëníꞌill Dios quëbezënúhiꞌ lëꞌë të de verdá. Iurë tsu cultë, gaquin con ordë *SMPerë si talë grë́tëꞌ të quëadiꞌdzë diꞌdzë nazeꞌdë de Dios nu tsutë́ tubi nanadë rialdídiꞌi lduꞌi dizaꞌquë, u mënë nadë bësë́ꞌdëdiꞌi shtiꞌdzë më, iurní gunguë bëꞌa nguiu ni duldë shtë́nëll nu shtiꞌdzë të gunë juzguë lë́ꞌëll. 1R[Iurë grupë shtë shmënë Dios rdëá, si talë grë́tëꞌ quëadiꞌdzë stubi dizë́ por pudërë shtë Espíritu Santo nu zeꞌdë tsutë́ ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi, u zeꞌdë tsutë́ mënë nadë rac bë́ꞌadiꞌi shcuendë ra cusë ni, iurní guëniꞌi rall rac luguë të. Q)Zni na, ra dizë́ gurënë naruadiꞌdzë mënë por pudërë shtë Espíritu Santo, na rahin ziquë sëñi parë ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi Dios, lë́dëdiꞌi parë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më. En cambi el quë naruadiꞌdzë dizaꞌquë naná zeꞌdë de Dios, nahin ziquë sëñi parë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më, lë́dëdiꞌi parë ra nanadë rialdídiꞌi lduꞌi. #P?Naescritë laꞌni librë shtë lëy: “Guadiꞌdza lu naciuni rëꞌ stubi dizë́ gurënë. Mënë zitu guëniꞌi rall shtiꞌdza, rniꞌi Dadë.” 'OGBëchi, adë rúnëdiꞌi të ziquë llguëꞌnë nadë rac bë́ꞌadiꞌi guadë naná bien nu guadë naná mal, perë en cuantë ra cusë mal, rac shtuaꞌa gac të ziquë më gushë nardëꞌë cuendë. Rac shtuaꞌa gac të llguëꞌnë inocentë en cuantë ra cusë dzabë. Nperë catë rdëá grupë shtë shmënë Dios, más rac shtuaꞌa guëniaꞌa gaꞌi diꞌdzë nariasë́ mënë quë chiꞌi mili diꞌdzë nanadë riasë́diꞌi mënë. Iurë ruadiꞌdza, rac shtuaꞌa guëluáꞌahia diꞌdzë naná parë bien shtë mieti. MQuëgdëꞌa graci lu Dios de quë na ruadiꞌdza diꞌdzë gurënë por pudërë shtë Espíritu Santo más quë grë́tëꞌ mënë ~LuPues bien quëgdë́ꞌël graci lu më perë parë stubi saꞌl adë nápëdiꞌill provëchë laꞌni ldúꞌull. K1purquë si talë quëadiꞌdzënul Dios nadë más con espíritu shtë́nël, el quë narquë́ diaguë, el quë nadë bë́ꞌnëdiꞌi recibir pudërë shtë Espíritu ziquë lë́ꞌël, adë gúnëdiꞌill gan tsasëll shtíꞌdzël. Nu adë gáquëdiꞌill guëníꞌill: “Nia Dadë”, iurë tsalú oraciuni, iurë rdë́ꞌël graci lu më. Nguiu ni adë riasë́diꞌill lo quë narníꞌil. LJ¿Pëllë guna iurní? Guënaꞌba lu Dios con espíritu shtëna nu zac guënaꞌba lu më con dizë́ nariasë́ mieti. Gulda ra labansë con espíritu shtëna nu zac con diꞌdzë nariasëhia CISi talë ruadiꞌdzënúa Dios con diꞌdzë gurënë, quëgnaꞌba lu Dios con espíritu shtëna, perë adë quëgúdiaꞌa provëchë parë shgaba cumë riasë́diaꞌa diꞌdzë ni. >Hu Zni na el quë naruadiꞌdzë diꞌdzë gurënë, napë quë guënáꞌbëll lu Dios të parë guëdëꞌë më pudërë parë guëníꞌill pë runë cuntienë diꞌdzë ni. bG= Por ni hia quë lëꞌë të rac shtuꞌu të gapë të pudërë nu llni shtë Espíritu Santo, gulë gunaꞌbë lu Dios por pudërë parë guadíꞌdzël enseñansë të tsaldí lduꞌu mieti shtiꞌdzë Dios más. 3F_ Perë si talë adë riasë́diaꞌa dizë́ shtë stubi naruadiꞌdzë, nahia ziquë tubi më zitu parë lëꞌë mënë ni nu lë́ꞌiꞌ na ziquë më zitu parë na. iEK Nanú zihani dizë́ naruadiꞌdzë mënë laꞌni guë́ꞌdchiliu; grëhin nanú shnéziꞌ. YD+ Mizmë zac lëꞌë të, si talë ruadíꞌdzël tubi dizë́ nanadë riasë́diꞌi mieti, ¿llallë gac bëꞌa mieti guadë naquëgníꞌil? No sea shtíꞌdzël na ziquë tubi naruadiꞌdzë sulë mbë. CNu lu tubi guërru, si talë lëꞌë chaꞌ trompetë riubë́diꞌin clarë ¿chull gunë preparar parë guënáꞌzill guërru? iBKNeꞌ guëniaꞌa tubi comparaciuni. Ra guiꞌbë músiquë nanápëdiꞌi vidë ziquë flauta u tubi arpa, si talë adë riubë́diꞌin clarë, ¿lla gac bëꞌa mieti pë ruꞌldin, guadë na piesë naguënaꞌzin? APor ni bëchi, si talë na gueldë guënahia lëꞌë të nu guadiꞌdza stubi dizë́ nanadë riasë́diꞌi të, adë guëlluíꞌidiꞌin parë lëꞌë të. Rquiꞌni guadiꞌdza lu të enseñansë nabëluaꞌa Dios lua u tubi diꞌdzë nabëna recibir de lëꞌë më u tubi diꞌdzë nazeꞌdë de lëꞌë më u tubi enseñansë shtë më; iurní sí gunë të provëchë. )@KNa rac shtuaꞌa de quë grë́tëꞌ të gapë të fuersë parë guadiꞌdzë të dizë́ gurënë, perë más rac shtuaꞌa guadiꞌdzë të diꞌdzë nazeꞌdë de Dios; pues más lasac el quë naruadiꞌdzë dizaꞌquë quë mënë narac ruadiꞌdzë dizë́ gurënë. Shtiꞌdzë mënë naruadiꞌdzë dizë́ gurënë, lasáquëdiꞌin parë los de más sáhiꞌ si talë nídiꞌi tubi narniꞌi pë runë cuntienë ra dizë́ gurënë; napë quë guëníꞌill pë runë cuntienë ra diꞌdzë të napë shmënë Dios provëchë. l?QEl quë naruadiꞌdzë dizë́ gurënë, rúnëll parë bien de mizmë lë́ꞌëll, perë el quë naruadiꞌdzë diꞌdzë nazeꞌdë de Dios, rúnëll bien parë tsasë́ grupë shtë shmënë Dios ra enseñansë shtë më. m>SPerë en cambi el quë naruadiꞌdzë diꞌdzë nazeꞌdë de Dios, quëadíꞌdzëll lu ra saꞌll të parë tsaldí lduꞌu raiꞌ más nu parë su rall firmë lu shnezë Dios. Rdë́ꞌëll cunseju parë bien shtë saꞌll. =-Ra mieti naruadiꞌdzë dizë́ gurënë quëadíꞌdzëll lu Dios, lëdë lu më́nëdiꞌi, purquë ni tubi adë chu riasë́diꞌi lo quë narniꞌi mënë ni. Ruadíꞌdzëll por pudërë shtë Espíritu Santo, perë diꞌdzë ni nagaꞌchi parë los de más saꞌll. < 1Gulë guniꞌi lduꞌu gapë të más amor parë saꞌl nu gulë gudili pudërë narneꞌe Espíritu Santo parë guadíꞌdzël shtiꞌdzë Dios. i;K Tsunë cusë nápëdiꞌin fin: fe, esperansë, nu amor. Delantë lu Dios amor na mayurë.N: Rnádiꞌi hiaꞌa ra cusë clarë iurneꞌ. Riasë́diꞌi hiaꞌa por completë. Ziquë rna hiaꞌa lu guëꞌguanë gushë, rluáꞌadiꞌi bien luhin perë tubi dzë guëná hiaꞌa bien. Guëná hiaꞌa lu Dios. Riasë́ hiaꞌa duꞌpsë neꞌ, perë dzë ni tsasë́ hiaꞌa ziquë Dios nanë́ më lëꞌë hiaꞌa. T9! Tiempë nahia llguëꞌnë, biadiꞌdza ziquë llguëꞌnë. Bëna llgabë ziquë llguëꞌnë. Bëna juzguë ziquë llguëꞌnë, perë iurë bësaꞌna grë cusë shtë galëllguëꞌnë, guaruꞌba. o8W perë iurë guëdchini Jesús con guë́ꞌdchiliu cubi, grë lo quë nádiꞌi completë, tsaluhin. 67e Duꞌpsë riasë́ hiaꞌa neꞌ; zihani cusë adë riasë́diꞌi hiaꞌa. Ra narniꞌi diꞌdzë nazeꞌdë de Dios, también runë faltë parë riasë́ rall grë cusë 6 Amor shtë Dios adë tsalúdiꞌin, perë guëdchini tiempë tsalú diꞌdzë naruadiꞌdzë mënë con pudërë shtë Dios. Guëdchini tiempë adë guadíꞌdzëdiꞌi mënë stubi dizë́. Guëdchini tiempë lo quë nariasë́ hiaꞌa, tsaluhin. T5! El quë nanapë amor, nunquë rníꞌidiꞌill cuntrë sáhiꞌ. Rialdí ldúꞌull saꞌll na më zaꞌquë. Nápëll confiansë tsanaldë saꞌll shnezë Dios. Ruaꞌa ldúꞌull lu grë cusë durë. +4O Nápëdiꞌi nguiu ni gustë iurë quëhunë mënë duldë. Mejurë rëuuꞌ ldúꞌull iurë ria mënë shnezë Dios nu iurë adë rníꞌidiꞌi mënë bishi. 63e Gúnëll lo quë narac shtuꞌu sáhiꞌ, lë́dëdiꞌi lo quë narac shtúꞌull. El quë narac shtuꞌu sáhiꞌ, adë rldë́diꞌill; adë nápëdiꞌill mal llgabë. R2 El quë nanapë amor nápëll pacënci; nazáꞌquëll. Humildë nall. El quë narac shtuꞌu sáhiꞌ, adë rzébidiꞌi ldúꞌull pë shtë sáhiꞌ; adë runë nadchínidiꞌill lu sáhiꞌ. C1 Talë quiꞌdza grë nanapa caꞌa mënë; talë guna intriegu shcuerpa parë tsequi lu guiꞌi, perë adë rac shtúꞌudiaꞌa sahia, niétiquë nahia. Adë bë nápëdiaꞌa iurní. 0 Talë raca ruadiꞌdza lu mënë diꞌdzë nazeꞌdë de Dios perë adë nápëdiaꞌa amor, niétiquë nahia. Talë nanë́a grë clasë secretë shtë mënë; talë riasëhia guëdubi naná rsëꞌdë mënë lu guë́ꞌdchiliu, nu si talë rialdí lduaꞌa Dios con guëdubinú lduaꞌa hashtë guëdchisú Dios ra dani lua, perë rac shtúꞌudiaꞌa sahia, niétiquë nahia. /  Si talë raca ruadiꞌdza dizë́ shtë mënë nu ra dizë́ shtë ra ianglë, perë adë rac shtúꞌudiaꞌa sahia, nápëdiaꞌa amor, nahia ziquë gambanë nanídiꞌi chahiꞌ; rsë́dchidiꞌin bien. Nahia ziquë chaꞌ platí narsë́dchidiꞌi bien. U.# Gulë guc shtuꞌu lo quë narzëlaaꞌchi Espíritu Santo, lo quë narunë compañi más grë ra shmënë më. Iurneꞌ guëluáꞌahia lëꞌë të lo quë naná mejurë quë grë ra cusë rëꞌ.z-m u nápaꞌa pudërë parë gunëácaꞌa ra narac lluꞌu, u grë́tëꞌ hiaꞌa rac ruadíꞌdzaꞌa dizë́ gurënë? ¿Ni mudë grë hiaꞌa rac guëníꞌiaꞌa pë runë cuntienë ra dizë́ ni? Pues clarë nahin; lëdë znídiꞌin. j,M ¿Ni mudë grë́tëꞌ hiaꞌa na hiaꞌa poshtë? ¿Ni mudë grë́tëꞌ hiaꞌa na hiaꞌa ra naruadiꞌdzë dizaꞌquë nazeꞌdë de Dios? ¿Ni mudë grë́tëꞌ hiaꞌa na hiaꞌa mësë, u guëdë́naꞌa milagrë, )+K Zni Dios bëꞌnë ordenar pë gunë cadë tubi shmënë më. Primërë gululë́ më ra poshtë, segundë lugar gululë́ më ra naruadiꞌdzë dizaꞌquë naná zeꞌdë de Dios. Tecërë lugar gululë́ më ra mësë narluaꞌa shtiꞌdzë më; cuartë lugar ra narunë milagrë, iurní ra narunëac ra narac lluꞌu. Nu gululë́ më ra narunë compañi, nu ra narnibëꞌa, nu ra naruadiꞌdzë stubi dizë́. * Pues bien, lëꞌë hiaꞌa na hiaꞌa cuerpë shtë Cristo; cadë tubi de lëꞌë hiaꞌa na hiaꞌa partë shtë cuerpë ni. I)  Si talë tubi partë shtë cuerpë quëzac zi u pë raquin, guëdubi cuerpë quëzac zi iurní. Si talë tubi partë quëhunin recibir hunurë, pues guëdubi cuerpë rquitë lduꞌin iurní. ( të parë adë tsúdiꞌi ni tubi divisioni ladi cuerpë sino quë cadë partë shtë cuerpë gapin cuidadë por los de más sáhiꞌ. ~'u Ra partë shtë cuerpë namás nasaꞌa rquíꞌnidiꞌin mizmë cuidadë. Dios bë́ꞌniꞌ punërë grë́tëꞌ partë shtë cuerpë según voluntá shtë më. Ra partë narquíꞌniaꞌa menos, bëdëꞌë më más hunurë parë partë ni 3&_ Ra partë shtë cuerpë narniꞌi hiaꞌa nápëdiꞌin hunurë, rácuhin con más hunurë; ra partë nanádiꞌi nasaꞌa, quëdë́ꞌnaꞌa tratar con más cuidadë. k%O Al contrari, ra partë shtë cuerpë nanápëdiꞌi fuersë, partë ni más lasac parë cuerpë. j$M Slu hiaꞌa adë gáquëdiꞌi guëniꞌi lu guiaꞌa hiaꞌa: “Adë rquíꞌnidiaꞌa lë́ꞌël”. Nu zac guë́caꞌa adë gáquëdiꞌi guëniꞌin lu guëaꞌ hiaꞌa: “Adë rquíꞌnidiaꞌa lë́ꞌël”. B# Perë iurneꞌ nanú zihani partë perë tubsë cuerpë. ^"5 Si talë grë́tëꞌ nahin tubsë partë, pues nádiꞌi cuerpë completë iurní. g!G Perë Dios bëzú cadë tubi partë shlugarin catë runë tucarë nu catë guc shtuꞌu më.  ) Si talë guëdubi cuerpë na slu, ¿llallë guíniaꞌa iurní? Si talë guëdubi cuerpë na tubi diaguë, ¿llallë tsúllia hiaꞌa iurní? 6e Si talë diágaꞌa guëniꞌi: “Adë nádiaꞌa slu; por ni adë nádiaꞌa partë shtë cuerpë”, lëdë por nídiꞌi diágaꞌa nasaparadë parë lëꞌë cuerpë. ~~)}p|{zyxwvvuutsrqmppOornmlkkj8i2gg/f^ehdczcba2`&_r^]\\B[ZZYXVVUTSS4RLQBPyONNMfLKJUIVH%FF6DCCaBAA-@s?>>B=<::794876644G3392o10f// .c--++*B)(^'&%##_""\pJ   N  fzA Lëꞌë të antsë adë nápëdiꞌi të vidë shtë Dios perë iurneꞌ sí, na të shmënë Dios. Antsë ni tubi adë chu bëgáꞌadiꞌi lduꞌu lëꞌë të perë iurneꞌ Dios bëgaꞌa ldúꞌiꞌ lëꞌë të. Gulë guquëreldë parë Dios @% Lëꞌë të na të mënë nagulë́ Dios entrë grë mënë; na të tubi grupë shtë bëshuzi parë gunë të sirvë lu Rëy. Na të tubi guëꞌdchi nabëꞌnë ldaiꞌ Dios. Na të mërë shmënë Dios të parë guadiꞌdzë të grë cusë ruꞌbë nabëꞌnë Dios. Gulë́ më lëꞌë të. Gulú më lëꞌë të lu nacahi parë tsutë́ të lu llni parë guënë́ të lëꞌë më. '?GNu rniꞌi Sagradas Escrituras:Guëreldë mënë guëc guëꞌë ni; por guëꞌë ni ldaguë mënë catë nídiꞌi fin. Pues lëꞌë rall rreldë rall por adë gúnëdiꞌi rall cuendë dizaꞌquë shtë më. Puës parë ni nadestinadë rall. Na të tubi grupë shtë bëshuzi P>Parë lëꞌë të naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë më, napë më llëruꞌbë valurë, perë parë ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë më, gac cumplir lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras de lëꞌë rall:Lëꞌë guëꞌë nabëquë́ guiaꞌa ra narzaꞌa hiuꞌu, guquin guëꞌë principal shtë hiuꞌu. i=Kpurquë naescritë laꞌni Sagradas Escrituras:Gulë guná, na rdchiꞌba ziquë tubi guëꞌë lu guëꞌdchi Sión;Guëꞌë ni na guëꞌë principal shtë tubi hiuꞌu ruꞌbë, tubi guëꞌë nagudili Dios. Napin llëruꞌbë valurë.El quë natsaldí lduꞌi shtiꞌdzë më, rtúdiꞌi lull; gunë më honrar lëꞌë mënë ni. <7Dios quëhuntsáꞌuhiꞌ tubi grupë mënë nanabani por Espíritu Santo; na të ziquë guëꞌë shtë iáduꞌu. Gulë gac të bëshuzi santu të parë gunë të ofrecërë lu Dios oraciuni nu labansë narëuuꞌ lduꞌu më. Gunë më recibir ra ofrendë ni por Jesucristo ;wGulë guabiꞌguë lu Dadë Jesús; na më cumë ziquë tubi guëꞌë nanabani. Ra nguiu bëquë́ guiaꞌa rall lëꞌë më cumë cusë adë rlluíꞌidiꞌi, perë Jesús náhiꞌ ziquë tubi guëꞌë nagulë́ Dios. Nalë́ lasaquin. :purquë nanë́ të, rdëꞌë të cuendë favurë nabëꞌnë më parë lëꞌë të. Cristo ziquë tubi guëꞌë nanabani 39_Mejurë ziquë tubi meꞌdë naguër ralë, rac shtúꞌull gádchill, zni gulë guc shtuꞌu shtiꞌdzë Dios; nahin ziquë lechë parë ra meꞌdë. Shtiꞌdzë më nápëdiꞌin bishi; nahin parë tsaruꞌbë vidë cubi nanapë të por Espíritu Santo. Por shtiꞌdzë më gapë të salvaciuni M8 Por ni gulë bësaꞌnë grë́tëꞌ clasë cusë mal ziquë llanë, nu bishi, nu engañi. Adë sébidiꞌi lduꞌu të pë shtë saꞌl. Adë rníꞌidiꞌi të diꞌdzë dzabë cuntrë saꞌl. 7 7perë shtiꞌdzë Dios nunquë adë rialúdiꞌin; napin pudërë parë siemprë. Mizmë diꞌdzë ni bini të iurë biadiꞌdzë naꞌa lu të.6 5Sagradas Escrituras rniꞌi:Grë ra mënë na rall ziquë guiꞌlli.Chulë rluaꞌa guëꞌë shtë plantë, perë rbidchi guiꞌlli nu ra guëꞌë rlaguë lu guiuꞌu.Por duꞌpë tiempë quëreldë mënë lu guë́ꞌdchiliu; zni na vidë shtë mënë, _5 9Hia lëꞌë të gulë të nacubi; napë të vidë sin fin, lë́dëdiꞌi por ra cusë narialú sino por shtiꞌdzë Dios, diꞌdzë nanapë pudërë parë guëneꞌe vidë eternë, nu nunquë adë rialúdiꞌin. c4 ALëꞌë të bëzuꞌbë diaguë të dizaꞌquë, por ni bëzunë́ më lduꞌu të parë gac shtuꞌu të de verdá ra shmënë Jesús. Iurneꞌ gulë guc shtuꞌu ra shmënë Jesús con guëdubinú lduꞌu të. [3 1Por lëꞌë Jesucristo lëꞌë të rialdí lduꞌu të Dios, el quë nabildishtë́ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë nu bëcueꞌzë më lë́ꞌiꞌ ladë ldi shtë më catë nanú llni nu pudërë. Lugar shtë hunurë guzubë më. Rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios, por ni quëbezë të dzë naguëquëreldë të con lëꞌë më. L2 Bëꞌnë Dios destinar Jesucristo dizdë antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu të gac më Salvador. Antsë tsalú guë́ꞌdchiliu bëluaꞌalú më lu mënë; bëdchini më parë gac salvar të. 1 ;sino gudilli më con rënë shtë më. Na më ziquë tubi lliꞌli mituꞌnë nanápëdiꞌi ni tubi faltë, nilë manchë. Rënë shtë më lasaquin. 0 Puës gudilli më parë gac të librë, parë adë tsanáldëdiꞌi të tëchi ra custumbrë nadë rlluíꞌidiꞌi, custumbrë nabëꞌnë të recibir de shtadë guëlú të. Gudilli Jesucristo por duldë shtë të, lë́dëdiꞌi con bëdchichi u orë narialú / Si talë rniꞌi të Dios na Shtadë të, napë quë guëzuꞌbë diáguël shtíꞌdziꞌ guëdubi tiempë mientras quëreldë të lu guë́ꞌdchiliu. Na më juësi nu gunë më juzguë sin adë gúnëdiꞌi më favurë parë ni tubi mënë. \. 3Sagradas Escrituras rniꞌi: “Gulë gac të mënë santu purquë nahia santu”. )- MGulë gubani tubi manërë zaꞌquë sin duldë igual ziquë el quë nagulë́ lëꞌë të; na më santu; zni rac shtuꞌu Dios guëquëreldë të sin duldë. !, =Cumë shini obedientë, adë rianáldëdiꞌi të tëchi deseo mal ziquë bëꞌnë të antsë, tiempë adë bënguë bë́ꞌadiꞌi të lëꞌë më. ;+ q Por ni, gulë bëꞌnë preparar bien parë gac bëꞌa të lo quë narac shtuꞌu më. Gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë më. Gulë gapë esperansë de quë gac të salvar iurë gunë më cumplir lo quë naguzublú më laꞌni vidë shtënë të. Gac të salvar iurë guëabrí Jesucristo stubi. c* A Espíritu Santo bëluáꞌaiꞌ ra profetë de quë adë quëhúnëdiꞌi raiꞌ sirvë mizmë lëꞌë raiꞌ sino quëhunë raiꞌ sirvë lëꞌë hiaꞌa iurë bëquëꞌë raiꞌ diꞌdzë rëꞌ. Bëquëꞌë raiꞌ shcuendë dizaꞌquë, perë adë guc bë́ꞌadiꞌi raiꞌ pë runë cuntienë ra diꞌdzë. Perë iurneꞌ lëꞌë Espíritu Santo bëluaꞌa mizmë cusë ni lu hiaꞌa por medio el quë nabëluaꞌa dizaꞌquë lu të con pudërë shtë Espíritu, el quë nabësheꞌldë Dios parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa. Ra ianglë rac shtuꞌu raiꞌ tsasë́ raiꞌ pë runë cuntienë diꞌdzë ni perë rúnëdiꞌi raiꞌ gan gac bëꞌa raiꞌ. Rac shtuꞌu Dios guëquëréldaꞌa tubi vidë zaꞌquë #) A Guc shtuꞌu raiꞌ niac bëꞌa raiꞌ pë tiempë u chu na el quë nagunë salvar ra mënë. Lëꞌë Espíritu Santo bë́ꞌniꞌ compañi lëꞌë raiꞌ parë guëquëꞌë raiꞌ lla gunë Cristo sufrir. Nu bëquëꞌë raiꞌ shcuendë lla gunë mënë alabar lëꞌë më. ( { Ra profetë naguquëreldë guahietë biadiꞌdzë raiꞌ antsë lla gac salvar ra mënë. Biadiꞌdzë raiꞌ shcuendë favurë nagunë Dios parë lëꞌë hiaꞌa. Gudili raiꞌ nu gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ shcuendë lla gac salváraꞌa. =' u Nalë́ lëgrë nanú laꞌni lduꞌu të purquë gunë të recibir lo quë naguëneꞌe Dios. Zni gac purquë rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë Jesucristo narniꞌi gac të salvar. i& MLëꞌë të rac shtuꞌu të Jesucristo aunquë rnádiꞌi të lu më. Rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë më iurneꞌ sin adë chu rnádiꞌi lu më, nu rquitë lduꞌu të. Nalë́ lëgrë na lduꞌu të iurë runë të llgabë gapë të cusë chulë lu gubeꞌe, hashtë runë faltë diꞌdzë parë gac bëꞌa mieti lla na lëgrë nanapë të. J% të parë guëluaꞌa na verdá fe shtë të. Fe shtë të más lasáquin quë orë naná rdëdë lu guiꞌi parë gac bëꞌa mënë nahin legítimë orë. Orë rialúhin perë fe shtë të rialúdiꞌin. Si talë tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios mientras napë të prëbë, tsasë́ mënë de quë rialdí lduꞌu të de verdá. Iurë guëluaꞌa pudërë shtë Jesucristo, gunë më honrar lëꞌë të; guëneꞌe më lugar lu gubeꞌe parë lëꞌë të. Guëniꞌi më cusë zaꞌquë de lëꞌë të. Guëdchini më nu grë mënë guëná rall lu më. $ Na të segurë ra cusë ni; por ni nalë́ rquitë lduꞌu të aunquë por duꞌpë tiempë rzac zi të lu zihani clasë prëbë 1# ]Rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios; por ni quëhapë më lëꞌë të. Por pudërë shtë Dios gac salvar të; por ni dzulezë të tiempë naguëdchini Jesús stubi. " Nu nadápaꞌa tubi herenci nagutsaꞌu më lu gubeꞌe; adë rialúdiꞌin nu adë rëac mánchëdiꞌin. Chulë nahin. &! GRdë́ꞌnaꞌa alabar Dios naná Dios nu Dadë shtë Jesucristo lamë shtë hiaꞌa purquë gulë nacúbiaꞌa purquë nalë́ bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë hiaꞌa. Iurneꞌ nadápaꞌa esperansë nadë rialúdiꞌi por medio de Jesús purquë guashtë́ më ladi ra tëgulë. 5  eQuëquëaꞌa lu të nagulë́ Dadë Dios nu bëꞌnë më disponer dizdë guahietë gac të shmënë më; por ni Espíritu Santo gulë́ lëꞌë të parë guëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë Jesucristo. Gudili më lëꞌë të parë guëzunë́ më almë shtë të por rënë shtënë Jesús. Gulë bëꞌnë recibir zihani bendición shtë Dios nu gulë cuedchí lduꞌu të. Dzulézaꞌa iurë guëabrí Jesús de gubeꞌe  'Na Pedro, nahia poshtë shtë Jesucristo. Quëquëaꞌa cartë rëꞌ lu grë ra shmënë Dios naquëreldë fuërë ládziꞌ, ra narrëꞌtsë zihani partë shtë guë́ꞌdchiliu, ra naquëreldë ra regiuni shtë Ponto, nu Galacia, nu Capadocia, nu Asia, nu Bitinia. zmBëchi, gulë gapë mizmë lëꞌë të. Adë tsaldídiꞌi lduꞌu të ra dios falsë shtë mënë. Amén.>uPerë Jesús, shini Dios, bëdchini lu guë́ꞌdchiliu nu bëluáꞌaiꞌ lëꞌë hiaꞌa. Por lëꞌë më runguë bëꞌa hiaꞌa Dios verdadërë. Nu na hiaꞌa shini më. Na më Shtádaꞌa. Nanë́ hiaꞌa Jesucristo na shini Dios. Na më Dios verdadërë nu por lë́ꞌiꞌ nápaꞌa vidë sin fin. 5Nanë́ hiaꞌa nápaꞌa vidë shtë Dios. Na hiaꞌa shini më, perë grë mënë shtë guë́ꞌdchiliu, nanú rall guiaꞌa mëdzabë Satanás. RPerë nanë́ hiaꞌa grë ra nanapë vidë cubi shtë Dios, adë tsagláꞌguëdiꞌi gúnëll duldë purquë Jesús, shini Dios, quëhapë lë́ꞌëll. Gúnëdiꞌi mëdzabë gan lu nguiu ni. Gulë gunaꞌbë lu Dios por nguiu nanapë duldë nanuáꞌadiꞌi cashtigu shtë galguti. Stubi clasë duldë rgu galguti, gati nguiu. SSi tubi të rna të bëchi saꞌ të quëhúnëll duldë, perë duldë naquëhúnëll nuáꞌadiꞌin cashtigu shtë galguti, napë quë guënáꞌbël lu Dios por nguiu ni. Guëdëꞌë Dios vidë parë nguiu ni. Nanú duldë nargú galguti; adë rnibë́ꞌadiaꞌa guënaꞌbë të lu Dios por el quë narunë duldë ni. {Si talë nanë́ hiaꞌa rini më shtíꞌdzaꞌa, también nanë́ hiaꞌa nápaꞌa ra cusë narnáꞌbaꞌa lu më. U#Iurní adë rdzë́bëdiꞌiaꞌa lu Dios. Rialdí lduꞌu hiaꞌa de quë si talë rnáꞌbaꞌa lu Dios, guëneꞌe më cusë narnáꞌbaꞌa. Napë quë gácaꞌa cunformë según voluntá shtë më. #? Lëꞌë të naná rialdí lduꞌi Jesús na shini Dios, caquëaꞌa cartë rëꞌ lu të parë gac bëꞌa të napë të vidë sin fin por Jesús. 8i El quë nanapë Jesús laꞌni ldúꞌull, nápëll vidë eternë perë el quë nanápëdiꞌi Jesús, runë faltë vidë shtë Dios. Nanë́ hiaꞌa nápaꞌa vidë sin fin 1 Pues Dios bëꞌnë testificar lu hiaꞌa nápaꞌa vidë sin fin por Jesús. El quë naná unidë con Jesús shini Dios, nápëll vidë sin fin. W' El quë narialdí lduꞌi Jesús na shini Dios, nanëll laꞌni ldúꞌull nahin verdá. Perë el quë narialdídiꞌi lduꞌi Jesús, cagníꞌill nabishi Dios purquë Dios guniꞌi clarë na Jesús shíniꞌ. El quë narialdídiꞌi lduꞌi Jesús nádiꞌill shini Dios, adë rúnëdiꞌill recibir ra diꞌdzë shtë Dios Padre. *M Grë hiaꞌa rialdí lduꞌu hiaꞌa lo quë narniꞌi ra testigu verdadërë, perë mayurë na shtiꞌdzë Dios. Bëꞌnë më testificar Jesús na shíniꞌ. FTsunë testigu cabezë lu guë́ꞌdchiliu narniꞌi igual; Espíritu Santo rniꞌi Jesús na shini Dios, nu galëriubë nisë shtë më con galguti shtë më, rluaꞌa na më shini Dios. {También Espíritu Santo quëhunë testificar de quë na Jesús shini Dios. Adë rníꞌidiꞌi Espíritu Santo bishi. Jesús na shini Dios. Iurë bëriubë nisë Jesús, nu iurë guti më, bëꞌnë Dios testificar na Jesús shíniꞌ. 'El quë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús na shini Dios, rúnëll gan lu grë cusë mal nananú lu guë́ꞌdchiliu. Jesús na shini Dios 9 kpurquë grë ra nabësaꞌnë guëdchini vidë cubi laꞌni lduꞌi, rúnëdiꞌill duldë. Nápëll pudërë; gúnëll gan lu mëdzabë. ¿Lla mudë guëdë́ꞌnaꞌa gan lu mëdzabë? pues si talë tsaldí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë Dios, guëdë́ꞌnaꞌa gan lu cusë mal shtë guë́ꞌdchiliu. A {Si talë rzuꞌbë diágaꞌa ra mandamientë shtë më, iurní rac shtuꞌu hiaꞌa Dios de verdá. Mandamientë shtë më nádiꞌin ziquë tubi cusë nëꞌë; nádiꞌin naganë,  'Nanë́ hiaꞌa rac shtuꞌu hiaꞌa ra shini Dios iurë rac shtuꞌu hiaꞌa Dios de verdá nu rzuꞌbë diágaꞌa mandamientë shtë më.   yGrë ra narialdí lduꞌi Jesús, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ, nápëll vidë shtë më; nall shini Dios. Nu grë ra narac shtuꞌu Dios, también rac shtúꞌull ra shini më, ra nanapë vidë sin fin por pudërë shtë më. . ULëꞌë mandamientë shtë më nabëdë́ꞌnaꞌa recibir de lëꞌë më rniꞌi zndëꞌë: El quë narac shtuꞌu Dios napë quë gac shtúꞌull saꞌll.wSi talë tubi hiaꞌa rniꞌi: “Rac shtuaꞌa lëꞌë më”, perë adë rac shtúꞌudiꞌiaꞌa bëchi saꞌ hiaꞌa, nabíshaꞌa. El quë narac shtúꞌudiꞌi saꞌll nagunall, tampuquë rac shtúꞌudiꞌill Dios nanadë gunádiꞌill. oWRac shtuꞌu hiaꞌa lëꞌë më purquë primërë lëꞌë më guc shtuꞌu lëꞌë hiaꞌa. dAEl quë nardzëbë lëꞌë më, rac shtúꞌudiꞌill lëꞌë më purquë si talë rac shtuꞌu hiaꞌa lëꞌë më con guëdubinú lduꞌu hiaꞌa, nídiꞌi lugar parë guëdzë́baꞌa lëꞌë më. El quë nardzëbë lëꞌë më, rzac zill mizmë lë́ꞌëll. El quë nardzëbë lëꞌë më, todavía runë faltë gac shtúꞌull Dios. {oDúꞌpëga dúꞌpëga rac shtuꞌu hiaꞌa lëꞌë më más. Zni nápaꞌa confiansë lu më iurë gunë më juzguë lëꞌë hiaꞌa. Rdzë́bëdiꞌiaꞌa lëꞌë më purquë ziquë na Jesús, na hiaꞌa ndëꞌë lu guë́ꞌdchiliu. .UNanë́ hiaꞌa nu tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu hiaꞌa de quë demasiadë rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa, grë hiaꞌa. Nalë́ rac shtuꞌu më grë mënë. Si talë rac shtuꞌu hiaꞌa lëꞌë saꞌ hiaꞌa, cabezënú më lëꞌë hiaꞌa, nu nápaꞌa mizmë vidë shtë më. zmLëꞌë naná rniꞌi lu ra mënë Jesús na shini Dios, cabezënú Dios lë́ꞌëll nu unidë nall con Dios. eCLëꞌë naꞌa, ra poshtë, guná naꞌa lu Dadë Jesús nu tsaglaꞌguë rniꞌi naꞌa lu ra mënë bësheꞌldë Dios lëꞌë shini më, Jesús. Nápiꞌ pudërë; gúniꞌ salvar ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu. G Nanë́ hiaꞌa cabezënú më lëꞌë hiaꞌa nu quëbezënú hiaꞌa con lëꞌë më purquë bëneꞌe më Espíritu Santo nazeꞌdë de lëꞌë më. Cabezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa. 6e Ni tubi mënë guná Dios, perë si talë rac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa, quëbezënú Dios lëꞌë hiaꞌa, nu tsaglaꞌguë rac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa más.  Lëꞌë të narac shtuaꞌa, guc shtuꞌu Dios lëꞌë hiaꞌa zni, por ni napë quë gac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa. `~9 Zni bëluaꞌa më rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa de verdá. Bësheꞌldë më shini më; por galguti shtë Jesús bëaꞌnë Dios cunformë purquë bëllëꞌë rënë shtë́hiꞌ por ra duldë shtë́naꞌa. =}s Bëluaꞌa më de quë rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa; bësheꞌldë më tubsë shini më lu guë́ꞌdchiliu parë guëdápaꞌa vidë sin fin. Guëbániaꞌa parë siemprë. |{El quë nadë rac shtúꞌudiꞌi sáhiꞌ, nápëdiꞌill Dios Shtádëll, purquë rac shtuꞌu Dios lëꞌë mënë. {{oLëꞌë të narac shtuaꞌa, tsaglaꞌguë gac shtuꞌu hiaꞌa bëchi saꞌ hiaꞌa purquë rac shtuꞌu Dios lëꞌë hiaꞌa. El quë narac shtuꞌu sáhiꞌ, gúlëll nacubi por pudërë shtë më. Nápëll tubsë Dios Shtádëll. MzPerë lëꞌë hiaꞌa na hiaꞌa shini Dios. Grë ra narunguë bëꞌa Dios, rdëꞌë rall cuendë shtíꞌdzaꞌa. El quë nanádiꞌi de Dios, adë rzuꞌbë diáguëdiꞌill shtíꞌdzaꞌa. Zni nanë́ hiaꞌa chu napë Espíritu Santo nu chu napë espíritu shtë narguguë́. Dios rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa =ysRa mësë falsë ruadiꞌdzë rall cusë shtë guë́ꞌdchiliu, lë́dëdiꞌi shtiꞌdzë Dios. Los de más mënë shtë guë́ꞌdchiliu, rianaldë rall shtiꞌdzë mësë ni. *xMDadë, na të shini Dios. Adë guëdë́ꞌëdiꞌi të sí guësiguë́ mësë falsë lëꞌë të. Adë tsaldídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdzë rall purquë más pudërë napë el quë naquëbezënú lëꞌë hiaꞌa quë el quë narnibëꞌa lëꞌë mënë shtë guë́ꞌdchiliu. -wSPerë grë ra nguiu narniꞌi adë bëdchínidiꞌi Jesucristo lu guë́ꞌdchiliu, zéꞌdëdiꞌi nguiu ni de Dios. Cagníꞌill bishi nazeꞌdë por pudërë shtë contrari shtë Jesús. Hia bini të guëdchini narunë cuntrë Jesús; pues iurneꞌ hia quëréldëll lu guë́ꞌdchiliu. {voPor ndëꞌë gac bëꞌa të chu nazeꞌdë con shtiꞌdzë Dios. Grë ra nguiu narniꞌi Jesús bëdchini lu guë́ꞌdchiliu nu na më Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ, el quë narluaꞌa diꞌdzë ni, nall verdá. Fu Lëꞌë të narac shtuaꞌa, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të grë ra mësë narniꞌi de quë ruadiꞌdzë rall por Espíritu shtë Dios sino gulë bëtëꞌdë prëbë shtiꞌdzë rall parë gac bëꞌa të si talë bësheꞌldë Dios lëꞌë rall tsagluaꞌa rall. Zihani mënë falsë riagluaꞌa rall ra mënë. ~tuGrë ra narunë cumplir mandamientë shtë më, quëbezënú raiꞌ Dios nu quëbezënú Dios lëꞌë raiꞌ. Nanë́ hiaꞌa quëbezënú më lëꞌë hiaꞌa purquë bëdëꞌë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa.As{Ni na mandamientë shtë më, tsaldí lduꞌu hiaꞌa shini më Jesucristo, nu rnibëꞌa më gac shtuꞌu hiaꞌa bëchi saꞌ hiaꞌa. Zni bësëaꞌnë më mandamientë shtë më. )rKnu rneꞌe më ra cusë narnáꞌbaꞌa lu më purquë dzudë́ꞌnaꞌa cumplir lo quë narac shtuꞌu më. Dzudë́ꞌnaꞌa cumplir mandamientë shtë më. ,qQLëꞌë të narac shtuaꞌa, si talë adë nápëdiꞌiaꞌa llgabë naquëgniꞌi guë́caꞌa, nápaꞌa confiansë lu Dios. Adë rdzë́bëdiꞌiaꞌa lu më Wp'Si talë nápaꞌa llgabë naquëgniꞌi guë́caꞌa, nápëdiꞌiaꞌa confiansë lu më iurní, perë na më más më ruꞌbë quë shgábaꞌa, nu nanë́ më grë cusë nananú laꞌni lduꞌu mieti. Wo'Si talë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir diꞌdzë rëꞌ, gac bëꞌa hiaꞌa na hiaꞌa shini Dios de verdá. Zni adë rdzë́bëdiꞌi lduꞌu hiaꞌa lu më iurë shgábaꞌa quëgniꞌi guë́caꞌa. EnBëchi, gac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa de verdá, lë́dëdiꞌi con diꞌdzë shtë́naꞌa sulamëntë, guëdëꞌë hiaꞌa narquiꞌni saꞌ hiaꞌa. Nápaꞌa confiansë lu Dios mSi talë tubi hiaꞌa nápaꞌa ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu nu tubi saꞌ hiaꞌa napë nicidá, napë quë guëdë́ꞌnaꞌa compañi lë́ꞌëll. Si talë në́diꞌiaꞌa guëdëꞌë hiaꞌa nacáꞌall, rac shtúꞌudiꞌiaꞌa Dios iurní. dlAPor Jesús nanë́ hiaꞌa lla na Dios, el quë narac shtuꞌu de verdá. Jesús guc cunformë; gútiꞌ lu cruz por lëꞌë hiaꞌa. Por ni runë tucarë guëdëꞌë hiaꞌa vidë shtë hiaꞌa parë saꞌ hiaꞌa. k/El quë narná záꞌquëdiꞌi lu sáhiꞌ, nall ziquë narguini mënë. Nanë́ hiaꞌa el quë narguini mënë, nápëdiꞌill vidë sin fin. qj[Nanë́ hiaꞌa gudë́daꞌa lu galguti hashtë nadápaꞌa vidë sin fin purquë de verdá rac shtuꞌu hiaꞌa ra narialdí lduꞌi Dios. El quë nadë rac shtúꞌudiꞌi bëchi sáhiꞌ, todavía nápëdiꞌill vidë sin fin. 4ia Dadë, lëꞌë të narialdí lduꞌu shtiꞌdzë Dios, adë rdzëguëëꞌdiꞌi lduꞌu të si talë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu rna záꞌquëdiꞌi rall lu të. }hs Adë guëdë́ꞌnëdiꞌiaꞌa ziquë Caín. Gúquëll shini mëdzabë nu gudínill bë́chill. ¿Pëzielú gudínill bë́chill? purquë grë lo quë nabë́ꞌnëll, na mal lu Dios, perë bë́chill lo quë nabë́ꞌnëll na bien lu Dios. xgi Diꞌdzë rëꞌ bini të dizdë binlú dizaꞌquë: napë quë gac shtuꞌu hiaꞌa grë saꞌ hiaꞌa. f Zni rluaꞌa chu na shini më nu chu na shini Satanás. El quë natsaglaꞌguë gunë duldë, nápëdiꞌill vidë cubi shtë Dios. El quë narac shtúꞌudiꞌi bëchi sáhiꞌ, nápëdiꞌill vidë shtë më. Runë tucarë gac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa oeW El quë nanapë vidë shtë Dios, adë tsagláꞌguëdiꞌi gúnëll duldë purquë hia bidë mizmë vidë shtë Dios laꞌni lduꞌu nguiu ni; adë ni mudë gúnëruꞌull duldë purquë gúlëll nacubi por pudërë shtë Dios. d{El quë nariaglaꞌguë runë duldë, nall shini mëdzabë Satanás purquë Satanás antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu, bë́ꞌnëll duldë. Por ni Jesús, shini Dios, bëdchini lu guë́ꞌdchiliu parë guëchili më dchiꞌni shtë mëdzabë. \c1Dadë, adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí guësiguë́ mënë lëꞌë të gunë të duldë. El quë narunë cumplir shtiꞌdzë Dios, tubldí na shcuéndëll lu Dios igual ziquë na Jesús lu Dios. Justë na më. jbMEl quë narzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë Jesús, tsagláꞌguëdiꞌi gúnëruꞌull duldë. El quë nariaglaꞌguë gunë duldë, adë rdë́ꞌëdiꞌill cuendë chu na më. Nunquë bënguë bë́ꞌadiꞌill lëꞌë më. kaONanë́ të bëdchini Jesús parë guëzunë́ më almë shtë́naꞌa. Nápëdiꞌi më duldë. `%Grë ra narunë duldë, runë rall faltë lu lëy shtë Dios. Napë rall faltë lu Dios. Grë duldë na cuntrë lëy nabëneꞌe Dios. +_OGrë ra narialdí lduꞌi guëdchini më, gac cambi mudë nanabánill; adë tsagláꞌguëdiꞌi gúnëll duldë. Rac shtúꞌull gáquëll ziquë lëꞌë më. ^Lëꞌë të Dadë narac shtuaꞌa, na hiaꞌa shini Dios iurneꞌ, perë rluáꞌadiꞌi lla gácaꞌa más delantë. Pues rdëꞌë hiaꞌa cuendë dzë naguëdchini më stubi vueltë, gácaꞌa ziquë na më purquë guëná hiaꞌa lu më tal ziquë na më. P] Gulë bëdëꞌë cuendë blac rac shtuꞌu Dios lëꞌë hiaꞌa. Rniꞌi më na hiaꞌa shíniꞌ. Ra mënë narialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios, rdë́ꞌëdiꞌi rall cuendë chu na Jesús. 0\YSi talë rdëꞌë të cuendë de quë tubldí na shcuendë Jesús lu Dios, gulë bëdëꞌë cuendë, grë mënë nanabani ziquë gubani më, na rall shini më.[ Gulë bëquë́ diaguë, Dadë; gulë bëdëꞌë lugar cuezënú Jesús lduꞌu të, të iurë guëdchini më stubi vueltë, adë chu rtúdiꞌi lúhiꞌ; adë chu guëllúꞌnëdiꞌi lúhiꞌ. Mejurë guëquitë lduꞌu të iurë guëdchini më. RZPerë nídiꞌi nicidá guëluaꞌa mënë lëꞌë të purquë quëbezënú Espíritu Santo lëꞌë të; náhiꞌ mësë shtë të. Napë të llni shtë́hiꞌ. Quëgluáꞌaiꞌ naná verdá nu naná bishi. Shtíꞌdziꞌ na verdá, lëdë bíshidiꞌi. Nu guníꞌiꞌ, gulë bëdëꞌë lugar cuezënú Jesús lduꞌu të. YQuëquëaꞌa diꞌdzë rëꞌ lu të parë gac bëꞌa të lla na ra nguiu narac shtuꞌu guësiguë́ lëꞌë të. fXEMizmë Jesucristo guniꞌi lu hiaꞌa, guëneꞌe më vidë sin fin parë lëꞌë hiaꞌa. W{Gulë tsaglaꞌguë guëzuꞌbë diaguë të ra diꞌdzë nabini të iurë gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më. Si talë guësaꞌnë të cuezë shtiꞌdzë Dios laꞌni lduꞌu të, napë të Jesús nu napë të Dios Padre con lëꞌë të. eVCGrë mënë narniꞌi Jesús lë́dëdiꞌi el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ, nápëdiꞌi nguiu ni Dios Padre. Perë el quë narniꞌi Jesús na el quë nabësheꞌldë Dios, nguiu ni quëbezënú Dios. rU]¿Chu na más nabishi entrë lëꞌë mënë? pues el quë narniꞌi Jesús lë́dëdiꞌi nabësheꞌldë Dios. El quë narniꞌi zni, quëhúnëll cuntrë Jesús. Quëhúnëll cuntrë Dios nu quëhúnëll cuntrë shini Dios. MTAdë rquíꞌnidiꞌi guëquëaꞌa lu të purquë nanë́ të verdá. Nanë́ të guadë naná verdá nu guadë naná bishi. Nanë́ të el quë naruadiꞌdzë bishi, zéꞌdëdiꞌill de Dios. SLëꞌë të napë të llni purquë quëbezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌu të. Rac bëꞌa të cusë shtë Dios. tRaLëꞌë ra nguiu ni narunë cuntrë Jesús, bëazë guetë rall de lëꞌë hiaꞌa. Nunquë adë guc rall shini më de verdá purquë adë riagláꞌguëdiꞌi rall con shtiꞌdzë më. Si talë niac rall narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios de verdá, nëaꞌnë rall con lëꞌë hiaꞌa. Bëazë guetë rall. Iurní rluaꞌa clarë nádiꞌi rall shini Dios. Q}Dadë, hia bëdchini tiempë tsalú guë́ꞌdchiliu. Bini të antsë napë quë guëdchini tubi nagunë cuntrë Jesucristo. Hashtë iurneꞌ nanú zihani narunë cuntrë Jesús. Por ni nanë́ hiaꞌa bëgaꞌa iurë tsalú guë́ꞌdchiliu. IP Grë ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, rialú con grë mal llgabë narac shtuꞌu mënë, perë el quë narunë narnibëꞌa Dios, adë rialúdiꞌill. Nápëll vidë sin fin. Verdá nu bishi TO!Ra cusë mal narac shtuꞌu lduꞌu nguiu, nu ra cusë chulë narac shtuꞌu ra nguiu gapë, nu ra cusë narunë naruꞌbë mënë, grë ndëꞌë na cusë shtë guë́ꞌdchiliu, lëdë Diósëdiꞌi. 3N_Adë rac shtúꞌudiꞌi të ra cusë nananú lu guë́ꞌdchiliu, purquë grë ra narac shtuꞌu ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, adë rac shtúꞌudiꞌill Dios. lMQQuëquëaꞌa lu të naná Dadë purquë nanë́ të el quë nanápëdiꞌi fin. Quëquëaꞌa lu të naná sultërë purquë quëhunë të cumplir shtiꞌdzë Dios con guëdubinú lduꞌu të. Bëꞌnë të gan lu mëdzabë. +LO Dadë, quëquëaꞌa lu të purquë nanë́ të el quë nanabani dizdë antsë binlú guë́ꞌdchiliu. Quëquëaꞌa lu të, sultërë, purquë adë bë́ꞌnëdiꞌi të lo quë narac shtuꞌu mëdzabë. Quëquëaꞌa lu të, llguëꞌnë, purquë runguë bëꞌa të Dios, Shtádaꞌa. ;Ko Dadë, quëquëaꞌa diꞌdzë rëꞌ purquë guc perdunë duldë shtënë të. Bëꞌnë më perdunë lëꞌë të purquë guti Jesús shlugar të; nasalvar të iurneꞌ. YJ+ Perë el quë narac shtúꞌudiꞌi sáhiꞌ; el quë narná záꞌquëdiꞌi lu sáhiꞌ, nacahi cabezë ldúꞌull. Rzëll ziquë ciegu. Rnádiꞌill shnezë Dios purquë nëꞌau slull; bëꞌnë duldë. I El quë narac shtuꞌu los de más narialdí lduꞌi Dios, cabezënull llni laꞌni ldúꞌull; adë rláguëdiꞌill lu duldë. H Si talë chu rniꞌi quëbezënull lëꞌë më perë mizmë tiempë adë rac shtúꞌudiꞌill saꞌll, nacahi cabézëll. NGPerë quëquëaꞌa tubi mandamientë cubi; primërë bëꞌnë më cumplir mandamientë ni; iurní lëꞌë të quëhunë të cumplirin. Lëꞌë të napë të diꞌdzë rëꞌ laꞌni lduꞌu të. Riaglaꞌguë rzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë më. Nacahi nananú laꞌni lduꞌu të rialuhin. Llni shtë Dios bëdchini. FDadë, adë guëquë́ꞌëdiaꞌa stubi mandamientë naná gurënë sino quë mizmë mandamientë nanapë të dizdë bini të dizaꞌquë shtë më. Lo quë nabëquëaꞌa iurneꞌ, na igual ziquë ra diꞌdzë nabëꞌnë të recibir guahietë. 6EeEl quë narniꞌi quëbezënull Dios, napë quë guëquëréldëll ziquë guquëreldë Jesucristo lu guë́ꞌdchiliu; adë bë́ꞌnëdiꞌi më duldë. Mandamientë cubi D%Perë si talë lëꞌë hiaꞌa rzuꞌbë diágaꞌa diꞌdzë shtë më, rluaꞌa de quë tsaglaꞌguë rac shtuꞌu hiaꞌa lëꞌë më. DCPerë si talë tubi hiaꞌa guëníꞌiaꞌa: “Nanë́a Dios”, perë mizmë tiempë adë quëzuꞌbë diáguëdiꞌill mandamientë shtë më, bishi nall iurní. Nádiꞌill verdá. .BUSi talë tsaglaꞌguë guëzuꞌbë diágaꞌa mandamientë shtë Jesucristo, iurní nanë́ hiaꞌa lëꞌë më. Rac bëꞌa hiaꞌa lëꞌë më de verdá. [A/Jesucristo guti lu cruz por duldë shtë hiaꞌa. Gudilli më por grë duldë nanapë mënë narë́ lu guë́ꞌdchiliu. Por galguti shtënë më, bëdchisú më duldë shtë́naꞌa nu guꞌ Dios cunformë. @ /Lëꞌë të Dadë, caquëaꞌa diꞌdzë rëꞌ lu të parë adë gúnëdiꞌi të duldë perë si talë chu quëhunë duldë, nápaꞌa tubi naguëniꞌinú lëꞌë Shtádaꞌa por lëꞌë hiaꞌa. ¿Chu më ni? Lëꞌë na Jesucristo; tubldí na shcuéndiꞌ lu Dios. ?  Si talë rniꞌi hiaꞌa adë chu nápëdiꞌi duldë, quëgniꞌi hiaꞌa bishi na Dios purquë hia guniꞌi më grë hiaꞌa nadápaꞌa duldë. Si talë rniꞌi hiaꞌa adë nápëdiꞌiaꞌa duldë, nídiꞌi shtiꞌdzë më laꞌni lduꞌu hiaꞌa iurní.*> O Bënë na më; runë më cumplir shtiꞌdzë më. Justë na më; runë më igual con grë mënë. Runë më perdunë grë́tëꞌ duldë shtë hiaꞌa iurë guëshubë dúldaꞌa lu më con guëdubinú lduꞌu hiaꞌa. Iurní rzunë́ më almë shtë hiaꞌa de grë duldë nanadápaꞌa. (= KSi talë guëniꞌi hiaꞌa adë chu nápëdiꞌi duldë, lo mizmë lëꞌë hiaꞌa rsiguë́ hiaꞌa lëꞌë hiaꞌa. Bishi na lduꞌu hiaꞌa iurní. %< EPerë si talë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir shtiꞌdzë Dios, adë chu rúnëdiꞌi duldë, unidë na hiaꞌa mizmë lëꞌë hiaꞌa. Rac shtuꞌu hiaꞌa bëchi la saꞌ hiaꞌa iurní, nu rënë shtë Jesucristo shini Dios, tsaglaꞌguë rzunë́ almë shtë hiaꞌa de grë duldë. ?; ySi talë rniꞌi hiaꞌa nanë́ hiaꞌa lëꞌë më perë tsaglaꞌguënú hiaꞌa duldë, bishi na hiaꞌa; adë guldídiꞌiaꞌa iurní; nu adë quëréldëdiꞌi hiaꞌa bien. 5: eNdëꞌë na dizaꞌquë nabëluaꞌa Dadë Jesucristo, nu bëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa lu të de quë guldí Dios, nápëdiꞌiꞌ duldë; limpi náhiꞌ ziquë llni. !9 =Iurní quëquëaꞌa diꞌdzë laꞌni cartë rëꞌ të parë gac cumplir guëquitë lduꞌu të nu parë guëquitë lduꞌu naꞌa. Dios rneꞌe llni .8 WRuadiꞌdzë naꞌa lu të mizmë shtíꞌdziꞌ naná bini naꞌa. Ruadiꞌdzë naꞌa lu të lo quë nabëꞌnë më parë gac bëꞌa të shtiꞌdzë më. Zni gac unidë grë hiaꞌa; guëdápaꞌa mizmë llgabë. Guldí hiaꞌa ruadiꞌdzënú hiaꞌa Dadë Dios con shíniꞌ Jesucristo. 8~} |D{dzuyxww!uutsrMq?ooTnmml iigffeVddHbba`<_^]P\[[YXXVV5UUShQPONMM5L^KJI{H-GFEDDICQBX@p@ >==$;Q:88X65f432Q1"0.-+*)a((#&%$#"/ hOT#: >7(lm g P ysWN8@NZiquë rialdí lduꞌu hiaꞌa de quë Jesús guti nu guashtë́ më ladi ra tëgulë, zni rialdí lduꞌu hiaꞌa dzë guësheꞌldë Dios lëꞌë Jesús stubi vueltë lu guë́ꞌdchiliu, guëdchininú më grë tëgulë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë shtë më. ?N Rniaꞌa lu të bëchi, rac shtuꞌu naꞌa gac bëꞌa të pë gac con ra tëgulë parë adë tsúdiꞌi lduꞌu të tristë ziquë nanú lduꞌu ra narniꞌi iurë rati ra saꞌ rall, hiadë guëbrídiꞌi guëná lul saꞌ rall stubi vueltë. >)N Gulë bëꞌnin parë guëniꞌi zaꞌquë ra mënë nanadë rialdídiꞌi lduꞌu dizaꞌquë; adë guëldënú rall lëꞌë të sino guëniꞌi rall bien de lëꞌë të. Zni adë pë gunë faltë parë lëꞌë të. Dzë guidë Jesús guë́ꞌdchiliu stubi vueltë %=CN Gulë guniꞌi lduꞌu të guëbani zaꞌquë të, adë pë dishiꞌbi. Gulë guniꞌi lduꞌu të gunë të dchiꞌni. Zni guniꞌi naꞌa lu të antsë. O<N Nu zni rac shtuꞌu të grë shmënë Jesús naquëreldë Macedonia. Perë rdëꞌnë naꞌa ruëguë lëꞌë të, ra bëchi la saꞌ hiaꞌa, gulë guaruꞌbë cariñi nanapë të con saꞌ të. $;AN Hiadë rquíꞌnidiꞌi guëquëaꞌa lu të parë gac shtuꞌu saꞌ të purquë lo mizmë Dios bëluaꞌa lëꞌë të lla gac shtuꞌu saꞌ të. ^:5NBësheꞌldë Dios lëꞌë Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa. El quë narzuꞌbë diáguëdiꞌi diꞌdzë rëꞌ, quëhúnëll menos lëꞌë Dios, lëdë niáꞌasëdiꞌi lëꞌë naꞌa. 9 NDios gunaꞌbë lëꞌë hiaꞌa parë guëbani hiaꞌa sin duldë delantë lu më parë guëdápaꞌa tubi vidë limpi lu më. 8NAdë gunë të duldë rëꞌ con tseꞌlë saꞌ të; adë gunë të ofender saꞌl purquë Dadë Dios guëdëꞌë më tubi cashtigu dushë parë ra narunë duldë rëꞌ. Hia guniꞌi naꞌa lu të nu biadiꞌdzë naꞌa lu të shcuendë ra cusë ni. 27]NAdë gúnëll ziquë runë ra mënë nanadë guënë́diꞌi Dios. Napë rall mal llgabë. Rac shtuꞌu rall gunë rall cumplir deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall. =6sNCadë nguiu nanapë tséꞌliꞌ gac bë́ꞌall de quë rac shtuꞌu Dios guëbani zaꞌquë rall con tséꞌlëll. Gac shtúꞌull tséꞌlëll nu gúnëll honrar tséꞌlëll. C5NMudë narac shtuꞌu Dios guëbani të nahin, gunë të intriegu mizmë lëꞌë të lu Dios. Guëbani të niétiquë parë lëꞌë më; adë chu guëquënúdiꞌi tseꞌlë sáhiꞌ. %4CNHia nanë́ të lla guniꞌi naꞌa lu të ra ldaiꞌ shtë Dadë Jesús purquë bësheꞌldë më lëꞌë naꞌa guëniꞌinú naꞌa lëꞌë të. j3 ONIurneꞌ rniaꞌa lu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, bëluaꞌa naꞌa lëꞌë të lla mudë narac shtuꞌu Dios guëbani të nu nanë́ naꞌa zni nabani të. Ziquë muzë shtë Dadë Jesús, rdëꞌnë naꞌa ruëguë lu të nu rniꞌinú naꞌa lëꞌë të de quë tsaglaꞌguë guëbani të mudë narac shtuꞌu Dios. Znisë tsaglaꞌguë gunë të. 2}N Rac shtuꞌu naꞌa gunë më compañi lëꞌë të parë su të firmë shnezë më. Rac shtuꞌu naꞌa cuezë të limpi delantë lu Dios, Shtádaꞌa, dzë guëdchini Dadë Jesús con grë ra tëgulë nagualdí lduꞌu dizaꞌquë shtë më.{1oN Nu rnaꞌbë naꞌa lu më gunë më compañi lëꞌë të parë más gac shtúꞌuruꞌu të saꞌ të, nu tsarúꞌbëruꞌu cariñi nanapë të con saꞌ të con grë mënë, igual ziquë lëꞌë naꞌa rac shtuꞌu naꞌa lëꞌë të. 80iN Rnaꞌbë naꞌa lu Dios Padre, Shtádaꞌa nu lu Dadë Jesucristo Shlámaꞌa de quë gunë më compañi lëꞌë naꞌa parë gac guëdëꞌpë guëná naꞌa lu të. I/ N Dzë la gueꞌlë rnaꞌbë naꞌa lu Dios, guëneꞌe më permisi lëꞌë naꞌa parë guidë guëná naꞌa lëꞌë të parë guëluaꞌa naꞌa lëꞌë të narunë faltë tsasë́ të. /.WN Adë rdzélëdiꞌi naꞌa guadë graci guëdëꞌë naꞌa lu Dios por lëꞌë të, tantë rquitë lduꞌu naꞌa; bini naꞌa naguniꞌi Timoteo de lëꞌë të. -NIurë bini naꞌa de quë nianá zu të firmë lu dizaꞌquë shtë Dadë Jesús, nahin ziquë vidë cubi parë lëꞌë naꞌa. ,NPor grë naguniꞌi Timoteo lu naꞌa de lëꞌë të bëchi, nalë́ rquitë lduꞌu naꞌa. Masiá rldënú mënë lëꞌë naꞌa nu rzunaldë rall lëꞌë naꞌa, rbedchí lduꞌu naꞌa purquë nianá ziaglaꞌguë të firmë lu shnezë Dios. H+ NPerë hia bëagrí Timoteo de Tesalónica. Beꞌdë guënúhiꞌ ra nutici zaꞌquë lla nabani të nu nianá rialdí lduꞌu të dizaꞌquë nu nianá rac shtuꞌu saꞌ të. Biadiꞌdzë Timoteo nianá rëagná lduꞌu të lëꞌë naꞌa nu nianá rac shtuꞌu të lëꞌë naꞌa. Rníꞌiꞌ napë të llëruꞌbë deseo de quë guëabrí guëná lul saꞌ hiaꞌa stubi vueltë, igual ziquë rac shtuꞌu naꞌa guëná naꞌa lu të. ,*QNPor ni hiadë biáꞌadiꞌi lduaꞌa; bësheꞌlda Timoteo parë bidë guënáhiꞌ lëꞌë të, gu nianá canaldë të shnezë Dios. Purquë bëdzëbë naꞌa niasini mëdzabë lëꞌë të nezë mal. Iurní adë pë resultadë naneꞌe shchiꞌni Dios nabëdëꞌnë naꞌa ladzë të. !);NDzë nianá guquëreldënú naꞌa lëꞌë të, guniꞌi naꞌa lu të de quë zunaldë ra mënë lëꞌë hiaꞌa. Zni guc cumë ziquë nanë́ të. n(UNnu parë ni tubi të adë guëdzë́bëdiꞌi nu nilë guëazë guétëdiꞌi të shnezë më iurë rzunaldë mënë lëꞌë të. Bien nanë́ të de quë grë ra shmënë Jesús na rall designadë parë ra cusë durë rëꞌ. o'WNparë guësheꞌldë naꞌa Timoteo; guidë guënáhiꞌ lëꞌë të. Timoteo náhiꞌ bëchi la saꞌ hiaꞌa. Bësheꞌldë naꞌa Timoteo; bidë guëllíꞌiꞌ tubi nutici shtë të lla quëreldë të ngaꞌli. Timoteo náhiꞌ tubi muzë shtë Dios nabëꞌnë dchiꞌni con lëꞌë naꞌa iurë biagniꞌi naꞌa dizaꞌquë shtë Jesucristo lu ra mënë. Bësheꞌldë naꞌa lë́ꞌiꞌ parë guëniꞌinúhiꞌ lëꞌë të parë tsaglaꞌguë të más firmë shnezë Dios G& NIurní hiadë biáꞌadiꞌiruꞌu lduꞌu naꞌa sin quë adë nianá naꞌa lla nabani të ngaꞌli; bëdëꞌnë naꞌa llgabë, mejurë guëdëaꞌnë naꞌa lë́ꞌësë naꞌa Atenas %NRbedchí lduꞌu naꞌa con lëꞌë të nu zihani mënë rniꞌi zaꞌquë rall de lëꞌë naꞌa purquë na të shmënë Dios.-$SNDzë naguidë Dadë Jesús stubi vueltë, zugaꞌa të lu më; guëquitë lduꞌu naꞌa con lëꞌë të iurní. Nadapë naꞌa llëruꞌbë confiansë lëꞌë të. ¿Chu gunë lëgrë lduꞌu naꞌa iurë guëdchini më? pues mizmë lëꞌë të gunë lëgrë të lduꞌu naꞌa dzë ni. w#gNGuc lduꞌu naꞌa nadëꞌpë naꞌa masiá niáꞌasë sulë Pablo. Guadzaꞌguë vueltë guc lduaꞌa nidë guna visitar lëꞌë të perë cadë vueltë narac shtuaꞌa nelda, mëdzabë Satanás guzull lua parë adë béldëdiaꞌa. "#NPor partë shtë naꞌa rniaꞌa lu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, dzë nagunitilú naꞌa lu të tubi tiempë, masiá adë chu rnádiꞌi lu të, perë siemprë nanú të laꞌni lduꞌu naꞌa. Nu llëruꞌbë gan gupë naꞌa parë guëná naꞌa lu të stubi. I! NNu adë gunë́diꞌi rall niagniꞌi naꞌa dizaꞌquë lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë parë gac salvar rall. Por lo quë naquëhunë rall, ziaruꞌbë ra duldë shtë rall. Iurneꞌ bëdchini cashtigu dushë shtë Dios guëc rall parë siemprë. Rac shtuꞌu Pablo tsagnáhiꞌ më Tesalónica stubi vueltë  !NRa më israelitë gudini rall lëꞌë Dadë Jesús nu gudini rall ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios lu rall. Mizmë manërë bëquë́ guiaꞌa rall shtiꞌdzë naꞌa. Adë quëreldë záꞌquëdiꞌi rall delantë lu Dios. Rldë rall nu rzu rall lu grë mënë. ^5NPues rniaꞌa lu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, dzë ni guzunaldë ra mënë ladzë të lëꞌë të, gulubënebi të ziquë bëꞌnë ra shmënë Dadë Jesús nanarë́ Judea. Ra më israelitë guzunaldë rall lëꞌë ra grupë shtë shmënë Dios, nu ra më ladzë të guzunaldë rall lëꞌë të purquë rialdí lduꞌu të dizaꞌquë. N También rdëꞌë naꞌa graci lu më guëdubi tiempë purquë dzë ni, bëquë́ diaguë të dizaꞌquë shtë Dios. Tiempë nabeꞌdë guëniꞌi naꞌa lu të, bëꞌnë të recibirin ziquë lëꞌë më nianiꞌi më lu të. Adë bë́ꞌnëdiꞌi të recibirin ziquë diꞌdzë përuchi, purquë de verdá na rahin dizaꞌquë shtë Dios narunë cambi vidë shtë të.  N Guniꞌi naꞌa lu të con guëdubinú lduꞌu naꞌa; bëneꞌe naꞌa cunseju parë guëbani të tubi vidë naná rëuuꞌ lduꞌu Dios. Gunaꞌbë Dios lëꞌë të parë tsutë́ të lugar catë rnibëꞌa më, catë nanú pudërë nu llni shtë më. Y+N Cadë lëꞌë të nanë́ të lla mudë biadiꞌdzënú naꞌa lëꞌë të lla gunë të. Guniꞌinú naꞌa lëꞌë të cadë tubi të cumë ziquë rniꞌinú shtadë llguëꞌnë lëꞌë llguëꞌnë. 8iN Lëꞌë të naná rialdí lduꞌu dizaꞌquë, nanë́ të nu rna Dios lla guquëreldënú naꞌa lëꞌë të. Guquëreldë zaꞌquë naꞌa con lëꞌë të sin ni tubi llgabë mal. Adë gunádiꞌi të bëdëꞌnë naꞌa duldë iurní purquë vidë shtë naꞌa limpi nahin delantë lu Dios. @yN ¿Gu rëagná lduꞌu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, lla bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni hashtë bëdzaguë naꞌa parë gudili naꞌa nagudáu naꞌa? Dzë ni beꞌdë guëniꞌi naꞌa dizaꞌquë shtë Dios lu të. Bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni dzë la gueꞌlë parë adë pë gunáꞌbëdiꞌi naꞌa lu të. QNTantë rac shtuꞌu naꞌa lëꞌë të, beꞌdë guëniꞌi naꞌa dizaꞌquë shtë Dios lu të nu bëdëꞌnë naꞌa sirvë lu të purquë llëruꞌbë cariñi nadapë naꞌa parë lëꞌë të. fENMejurë bëdëꞌnë naduꞌu naꞌa lu të ziquë tubi naꞌa narac shtuꞌu ra shíniꞌ. 8iNNunquë adë rguílidiꞌi naꞌa parë gac naꞌa më ruꞌbë lu ra mënë, nilë lëꞌë të, nu nilë ra naquëreldë ra stubi ladë, perë ziquë muzë shtë Jesús naná naꞌa, napë naꞌa derechë parë nianaꞌbë naꞌa lu të ra cusë narquiꞌni naꞌa perë adë chu bë́ꞌnëdiꞌin. ]3NCumë ziquë nanë́ të nunquë adë bëluáꞌadiꞌi naꞌa lëꞌë të con diꞌdzë chulë naruadiꞌdzë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, nu adë bëluáꞌadiꞌi naꞌa lëꞌë të con protëstë parë nadchisú naꞌa shtumí të. Dios nanë́ më grë ra diꞌdzë rëꞌ nahin verdá, grë diꞌdzë narniꞌi naꞌa lu të. >uNIurë bëdëdë naꞌa lu prëbë shtë Dios, bëꞌnë më incarguë lëꞌë naꞌa ra dizaꞌquë shtë më nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa. Zni riagniꞌi naꞌa shtiꞌdzë më lu ra mënë. Adë riagniꞌi naꞌa dizaꞌquë lu ra mënë niétiquë parë gac shtuꞌu rall lëꞌë naꞌa sino quë dzudëꞌnë naꞌa shchiꞌni Dios, el quë narnibëꞌa lëꞌë naꞌa. Dios na testigu de quë verdá na llgabë shtë naꞌa. 5NAdë bësiguë́diꞌi naꞌa lëꞌë të purquë ra diꞌdzë nabëluaꞌa naꞌa lëꞌë të nahin verdá. Guquëreldë zaꞌquë naꞌa con lëꞌë të, lë́dëdiꞌi con ra llgabë mal. Beꞌdë guëniꞌi naꞌa lu të parë tsanaldë të nezë zaꞌquë shtë Dios. %CNBien nanë́ të guzunaldë ra mënë lëꞌë naꞌa guëꞌdchi Filipos antsë bëdchini naꞌa Tesalónica. Guniꞌi guidzë ra mënë lëꞌë naꞌa nu bëquëꞌë hiaguë rall lëꞌë naꞌa, perë Dios bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa. Con guëdubinú lduꞌu naꞌa biadiꞌdzë naꞌa ra dizaꞌquë lu grë të. Adë bëdzë́bëdiꞌi naꞌa aunquë nalë́ guzunaldë ra mënë lëꞌë naꞌa.  !NMizmë lëꞌë të bëchi la saꞌ hiaꞌa, nanë́ të dzë nabeꞌdë guëná naꞌa lëꞌë të, adë gúquëdiꞌin sin resultadë. + QN Nu ruadiꞌdzë rall lla quëbezë të Jesús, shini Dios. Quëbezë të dzë guëabrí më de gubeꞌe, lo mizmë Jesús nabëldishtë́ Dios ladi ra tëgulë. Jesús ni gunë më salvar lëꞌë hiaꞌa lu cashtigu dushë naguësheꞌldë Dios parë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu.9 mN Lo mizmë lëꞌë rall ruadiꞌdzë rall mudë nabëꞌnë të recibir lëꞌë naꞌa dzë nabidë guëná naꞌa lëꞌë të. Ruadiꞌdzë rall lla bësaꞌnë të ídolo shtë të parë guanaldë të shnezë Dios, më nanabani. Lueguë guzublú bëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë Dios verdadërë. 7 iNGuagluaꞌa të dizaꞌquë shtë Dadë Jesús lëꞌë ra mënë, lëdë niétiquë ra naquëreldë Macedonia nu Acaya sino quë lu grë ra naquëreldë alrededurë ra regiuni rëꞌ. Por ni adë rquíꞌnidiꞌi pë guëniꞌi naꞌa de lëꞌë të lu ra mënë purquë nanë́ rall lla nabani të.  -NRa mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë regiuni Macedonia nu Acaya, guná rall lla mudë quëreldë të; na të ejemplë parë lëꞌë raiꞌ. H   NRgubënebi të ziquë dzudëꞌnë naꞌa nu rgubënebi të lo quë nabëꞌnë Dadë Jesús. Iurë gualdí lduꞌu të dizaꞌquë, demasiadë rquitë lduꞌu të purquë quëbezënú të Espíritu Santo laꞌni lduꞌu të. Guc të shmënë Jesús perë mizmë tiempë guzunaldë mënë lëꞌë të demasiadë. "  ?NPues dzë ni biadiꞌdzë naꞌa lu të dizaꞌquë, beꞌdë guëniꞌi naꞌa con pudërë shtë Espíritu Santo, lëdë niáꞌasëdiꞌi con diꞌdzë nadiaꞌa naꞌa. Bëdchini naꞌa lu të purquë nanë́ naꞌa ra diꞌdzë rëꞌ nahin verdá shtë Dios. Nu mizmë lëꞌë të rdëꞌë të cuendë lla bëlezënú naꞌa lëꞌë të parë bien shtë të purquë rac shtuꞌu naꞌa lëꞌë të.   -NRniaꞌa lu të, bëchi la saꞌ hiaꞌa, nanë́ naꞌa rac shtuꞌu Dios lëꞌë të nu gulë́ më lëꞌë të parë gac të shmënë më. 7  iNRëagná lduꞌu naꞌa lëꞌë të iurë rnaꞌbë naꞌa lu Shtádaꞌa Dios por lëꞌë të. Rëagná lduꞌu naꞌa de quë demasiadë rialdí lduꞌu të Dios nu rëagná lduꞌu naꞌa tsaglaꞌguë gunë të shchiꞌni më con guëdubinú lduꞌu të. Nalë́ rac shtuꞌu të lëꞌë më, nu zugaꞌa të firmë shnezë më purquë quëbezë të tiempë naguëdchini Dadë Jesucristo stubi vueltë lu guë́ꞌdchiliu.   5NIurë ruadiꞌdzënú naꞌa Dios, siemprë rnaꞌbë naꞌa lu më por lëꞌë të. Siemprë rdëꞌë naꞌa graci lu më por lëꞌë të. O NNa Pablo quëquëaꞌa cartë rëꞌ con Silvano nu Timoteo lu ra grupë shtë shmënë Dios, ra naquëreldë guëꞌdchi Tesalónica. Dios Shtádaꞌa con Jesucristo Shlámaꞌa gudili lëꞌë të; na të shmënë më. Rnaꞌba lu Dios Padre nu lu Dadë Jesucristo gunë më llëruꞌbë favurë parë lëꞌë të, nu rnaꞌba lu më gunë më compañi lëꞌë të, të cuedchí lduꞌu të. Rna ra mënë lla zianaldë ra më Tesalónica shnezë më 3Gulë bëꞌnë saludar ra saꞌ të con tubi saludë shtë amor. Gulë cuedchí lduꞌu të, lëꞌë të naná unidë con Jesucristo. Amén.`9 Ra grupë shtë shmënë Jesús naquëreldë Babilonia, ra nagulë́ Dios ziquë gulë́ më lëꞌë të, quëgsheꞌldë raiꞌ saludë. Nu zac Marcos, shinia, quëgshéꞌldëll saludë parë lëꞌë të. ]3 Silvano tubi bë́chaꞌa, quëquë́ꞌëll cartë rëꞌ por na. Lluáꞌahia Silvano quëhúnëll cumplir voluntá shtë Dios. Cartë rëꞌ naduꞌpin perë laꞌnin bënehia cunseju. Quëhuna testificar grë ra favurë nu bendición nabëꞌnë të recibir de Dios, rluaꞌa de quë nezë zaꞌquë nagunaꞌzi të nahin verdá. c? Cha guëdë́ꞌnaꞌa alabar lëꞌë më. Amén. Rialú cartë rëꞌ con tubi saludë dA Despuësë de quëgzac zi të por duꞌpë tiempë, Dios el quë narneꞌe zihani favurë nu bendición, el quë nagunaꞌbë lëꞌë të parë gapë të vidë sin fin juntë con Cristo, gunë më të gac të firmë lu shnéziꞌ, nu gunë më parë cuedchí lduꞌu të, nu guëneꞌe më fuersë parë lëꞌë të. Mizmë Dios ni gunaꞌbë më lëꞌë hiaꞌa parë tsutë́ hiaꞌa lu llni catë quëreldë më. Bëꞌnë mëhin purquë unidë na hiaꞌa con Cristo. uc Gulë sutipë lu mëdzabë; gulë gac firmë lu shnezë Dios. Gulë bëdëꞌë cuendë de quë grë́tëꞌ saꞌ të naná shmënë Jesús guëdubi partë shtë guë́ꞌdchiliu, quëgzac zi raiꞌ mizmë manërë quë lëꞌë të. taGulë cue nasini nu gulë gapë cuidadë. Enemigu shtë të na mëdzabë Satanás; canzëll ziquë tubi león narzubá. Rguílill mënë parë ldaguë rall lu pudërë shtë́nëll të tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë mëdzabë.  Gulë bëdëꞌë grë galriá lduꞌu guëcaꞌa më purquë nalë́ rac shtuꞌu më lë́ꞌël; quëhapë më lë́ꞌël. 7gGulë gac mënë naduꞌu delantë lu Dios pudërusë. Gulë bëdëꞌë sí të guënibëꞌa më lëꞌë të; iurní gunë më honrar lëꞌë të iurë rgaꞌa tiempë. ~-Nu zac lëꞌë të nanapë menos edá, gulë bëzuꞌbë diaguë diꞌdzë shtë ra më guaniꞌsi. Grë të, gulë gac më naduꞌu lu saꞌl purquë naescritë:Dios rzu më lu grë ra narunë naruꞌbë.Runë më compañi grë́tëꞌ ra naná naduꞌu. Q}Iurë Jesús, el quë nanapë pudërë parë quëhapë ra lliꞌli, guëluaꞌalúhiꞌ lu hiaꞌa stubi, lëꞌë të gunë të recibir tubi premi, tubi corunë narabtsëꞌë nanadë rialúdiꞌi. %|CGulë gupë ra shmënë Dios tubi manërë naduꞌu, lë́dëdiꞌi ziquë lamë narunë nalaaꞌdchi lu ra muzë. Gulë gac ejemplë zaꞌquë lu raiꞌ. J{ Gulë gupë ra shmënë Jesús ziquë tubi vëquërë; quëhápëll ra lliꞌli purquë zni rac shtuꞌu Dios. Gulë bëꞌnin voluntariamente, lë́dëdiꞌi purquë cagnibë́ꞌahia lëꞌë të. Bëꞌnë compañi lëꞌë raiꞌ con guëdubinú ldúꞌul, lë́dëdiꞌi purquë rbezë të gunë të recibir dumí. z Quëdë́ꞌëhia cunseju parë ra më guaniꞌsi naná cabësë shtë shmënë Jesús. También na nahia më guaniꞌsi nu nahia testigu de quë Cristo bë́ꞌniꞌ sufrir. Guna recibir juntë con lëꞌë të iurë guëluaꞌa pudërë nu llni shtë më. y{Por ni, el quë narzac zi purquë nahin voluntá shtë Dios, napë quë tsaglaꞌguë gúnëll bien nu tsaglaꞌguë tsaldí ldúꞌull gac salvárëll por pudërë shtë el quë nabëntsaꞌu nguiu. Siemprë gunë më cumplir shtíꞌdziꞌ.KxRa nguiu narunë cumplir shtiꞌdzë më, runë rall llëruꞌbë fuersë parë gac salvar rall; ¿pë gac con ra nanápëdiꞌi rëspëti parë cusë santu nu rianaldë rall tëchi cusë mal? SwHia bëgaꞌa iurë sublú juici shtë Dios con mizmë shmënë më. Si talë juici ni guëzublú con lëꞌë hiaꞌa ¿lla gac fin shtë ra naná rzuꞌbë diáguëdiꞌi dizaꞌquë shtë më? )vKMejurë na si rzac zil purquë rianáldël enseñansë shtë Jesús; adë rtúdiꞌi lul iurní sino gulë bëdëꞌë graci lu Dios purquë nal shmënë më. u!Mënë runë sufrir purquë rguini rall saꞌ rall u rbaaꞌnë rall, u runë rall mal u riutë́ rall asuntë nadë rlluíꞌidiꞌi, u na rall nadishiꞌbi; perë adë rúnëdiꞌi të ra cusë ni parë adë guëdchínidiꞌi cashtigu guëc të nu gúnël sufrir. tSi talë rushtiá mënë lu të purquë na të shmënë Jesucristo, dichusë na të. Espíritu shtë Dios cuezënúhiꞌ lëꞌë të. s Mejurë gulë bëquitë lduꞌu të purquë quëhunë të sufrir mizmë manërë cumë bëꞌnë Cristo sufrir. Gulë guaꞌa lduꞌu të parë gapë të lëgrë laꞌni ldúꞌul, nu gulë bëquitë lduꞌu të iurë guëdchini më stubi con pudërë nu llni. r! Lëꞌë të narac shtuaꞌa, adë rdzëguëëꞌdiꞌi lduꞌu të iurë ra prëbë zeꞌdë. Na prëbë ziquë beꞌlë narruꞌu lu guiꞌi, perë adë rdzëguëëꞌdiꞌi lduꞌu të. Adë rúnëdiꞌil llgabë sulë lë́ꞌël rúnël sufrir lu prëbë. *qM Si talë chu rac ruadiꞌdzë ziquë mësë, napë quë guadíꞌdzëll shtiꞌdzë më por pudërë shtë më. El quë narunë sirvë saꞌll, napë quë gúnëll sirvë por pudërë narneꞌe më. Zni gunë mënë alabar Dios por medio lëꞌë Dadë Jesucristo. Cha guëdëꞌë hiaꞌa labansë lu më. llëruꞌbë na pudërë shtë më. Guënibëꞌa më parë siemprë. Amén. Ra shmënë Jesús rzac zi rall p+ Cualquier don nabëzëlaaꞌdchi Espíritu Santo parë lë́ꞌël, gulë bëꞌnë sirvë lu ra saꞌ të con llni ni ziquë mënë naquëhunë cumplir lo quë narac shtuꞌu Dios. Gulë bëzëlaaꞌdchi lo quë nabë́ꞌnël recibir parë bien shtë saꞌl. Gulë bëꞌnë usar llni shtë Espíritu Santo nabëneꞌe Dios të parë tsaruꞌbë saꞌl. Iurní gac të muzë zaꞌquë shtë Dios. o Gulë bëꞌnë recibir lídchil chu stubi ra bëchi saꞌl nazeꞌdë lídchil sin quë adë riasháquëdiꞌi ldúꞌul. #n?Subrë todë gulë gapë llëruꞌbë amor parë saꞌl purquë si talë rac shtúꞌul saꞌl, iurní quëhúnël perdunë lë́ꞌëll zihani vueltë. >muHia zeꞌdë biꞌguë nasesë fin shtë grë cusë. Por ni gulë bëꞌnë llgabë tubldí të gúnëdiꞌil duldë. Adë riádiꞌi ldúꞌul sino gulë gunaꞌbë lu Dios. l/Lëꞌë ra tëgulë hia bini raiꞌ dizaꞌquë. Guc raiꞌ juzguë ziquë mënë; guti raiꞌ. Bini raiꞌ dizaꞌquë të parë si talë tsaldí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë më, guëbani raiꞌ ziquë Dios. Espíritu Santo guëneꞌe vidë eternë parë lëꞌë raiꞌ. "k=Perë segurë napë quë guëtëꞌdë rall cuendë lu Dios; gunë më juzguë grë mënë. Gunë më juzguë ra nanabani nu también grë ra tëgulë. [j/Perë iurneꞌ lëꞌë rall rdzëguëëꞌ lduꞌu rall de quë lëꞌë të adë rúnëdiꞌi të compañi lëꞌë rall lu ra cusë mal ziquë antsë. Nu rniꞌi rall diꞌdzë dzabë cuntrë lëꞌë të. si_Tiempë nagudëdë, guquëreldë të vidë mal; bëꞌnë të lo quë narquitë lduꞌu ra mënë nanadë guënë́diꞌi Dios. Gubani të lu vici; bëꞌnë të cumplir deseo mal: guzuuꞌdchi të; gudáu shaꞌtë të lu mellë nu biiꞌ të zili vini. Guanaldë të tëchi dioses falsë nanapë mënë, mënë naquëreldë sin lëy zaꞌquë nu sin rëglë. 6heRac shtúꞌull guëbánill según voluntá shtë Dios mientras quëréldëll lu guë́ꞌdchiliu. Hia në́diꞌill gúnëll cumplir deseo mal nananú laꞌni ldúꞌull. 6g gPor ni, ziquë Jesucristo bë́ꞌniꞌ sufrir shcuerpë më, gulë gac dispuestë gunë të sufrir. El quë naguzac zi shcuérpiꞌ, adë rianáldëdiꞌill tëchi duldë. FfIurneꞌ cuezë Jesucristo gubeꞌe ladë ldi shtë Dios. Cagnibëꞌa më. Grë ra ianglë nu autoridá nu grë ra narnibëꞌa stubi lugar, rzuꞌbë diaguë raiꞌ shtiꞌdzë më..eUManërë ni iurë bëriubë nisë të, guniꞌi të lu saꞌ të de quë nasalvar të. Galëriubë nisë nádiꞌi ziquë bañi parë cuerpë shtë të sino nahin sëñi de quë nanël bëzunë́ Dios ldúꞌul, de quë limpi na ldúꞌul purquë Jesucristo guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. 8diMënë ni naguquëreldë tiempë shtë Noé, adë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë Dios. Pues adë bëshéꞌldëdiꞌi Dios juici lueguë sino con pacënci quëbezë më hashtë guctsaꞌu barcu ruꞌbë. Por barcu ni bëldasë mënë, u sea shunë mënë, guc salvar lu juici shtë nisë. {coTiempë ni guadiꞌdzë më lu ra espíritu shtë tëgulë lugar catë napë Dios lëꞌë raiꞌ ziquë prësi. ]b3Gulë bëꞌnë llgabë; Cristo guti tubsë vueltë por ra pecadurë; jamás gátidiꞌi më stubi. Tubldí na shcuendë më lu Dios perë guti më shlugar ra nanapë duldë parë gueꞌdënú më lëꞌë hiaꞌa lu Dios. Guti më en cuantë cuerpë shtë́hiꞌ, perë guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë por pudërë shtë Espíritu. zamSi talë guëdëꞌë më sí sac zi të, mejurë gunë të sufrir por cusë zaꞌquë, lë́dëdiꞌi por mal. '`GGulë guquëreldë bien sin ni tubi duldë të parë iurë ra contrari quëgniꞌi didzabë cuntrë lëꞌë të, guëtú lu rall purquë nádiꞌin verdá. _wsino gulë bëzuꞌbë diaguë diꞌdzë shtë Cristo guëdubi tiempë. Na më lamë shtë të. Nu gulë gac preparadë cualquier iurë parë guëquebi të lu ra mënë pëzielú nal shmënë Jesús. Si talë guënaꞌbë diꞌdzë rall lul, hia nanël lla gúnël parë defender lë́ꞌël. Nadë más napë quë guëniꞌinul lëꞌë rall con galnaduꞌu nu rëspëti. $^APerë si talë rzac zi të purquë rianaldë të tëchi cusë zaꞌquë, dichusë na të. Adë rdzë́bëdiꞌil lu mënë nu adë riádiꞌi lduꞌu të c]? ¿Chu napë pudërë parë gúnëll dañi lëꞌë të si talë quëhunë të bien? =\s Lëꞌë Dadë canihapë më ra më zaꞌquë nu rquë diaguë më oraciuni shtë raiꞌ iurë rnaꞌbë nguiu ni lu më.Perë lëꞌë më runë më cuntrë ra narunë mal. [7 Runë tucarë guësáꞌnëll cusë mal nu gúnëll bien; napë quë quílill nezë catë rbedchí ldúꞌull, nu tsagláꞌguëll shnezë më. aZ; purquë naescritë:El quë narac shtuꞌu guëbánill bien nu rac shtúꞌull guëquitë ldúꞌull,
napë quë gápëll cuidadë lo quë narníꞌill, adë guësiguë́diꞌill saꞌll con diꞌdzë. rY] Adë quíllidiꞌi të saꞌl con mal aunquë rúnëll cuntrë lë́ꞌël. Adë gushtiádiꞌil guëc saꞌl aunquë rniꞌi guídzëll cuntrë lë́ꞌël. Al contrari, gulë gunaꞌbë lu Dios por contrari shtë́nël të gunë ldaiꞌ më saꞌl. Gulë́ më lëꞌë të parë gunë të cumplir ra cusë rëꞌ. Zni gunë të recibir bendición shtë më QXPor fin, gulë gac unidë con tubsë llgabë. Gulë bëgaꞌa ldúꞌul saꞌl. Gulë gac shtuꞌu saꞌl naná shmënë Dios. Gulë gac naduꞌu nu gulë bëꞌnë tratë saꞌl con rëspëti. W/Nu zac lëꞌë të tseꞌlë naꞌa, gulë gac mënë zaꞌquë; gulë bëꞌnë honrar tséꞌlël. Gulë bëꞌnë rëspëti lu tséꞌlël purquë ra naꞌa nápëdiꞌi rall fuersë ziquë ra nguiu, perë napë rall vidë eternë juntë con lëꞌë të por tubi favurë nabëꞌnë Dios parë grë të. Gulë bëꞌnë cumplir diꞌdzë rëꞌ parë guëdëꞌë Dios grë cusë narnaꞌbë të lu më. Súdiꞌi ni tubi cusë ziquë storbë parë oraciuni shtë të. Quëhúnël bien perë rzac zi mënë lë́ꞌël V}Por ejemplë, Sara bëzuꞌbë diáguiꞌ shtiꞌdzë Abraham nu guniꞌi Sara lu tséꞌliꞌ: “Dadë shtëna”. Iurneꞌ na të ziquë shini Sara si talë quëreldë të bien, si talë adë rdzë́bëdiꞌi të lu narunë cuntrë lë́ꞌël. 9UkTiempë guahietë ra naꞌa santu nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, na raiꞌ mënë naduꞌu nu bëꞌnë raiꞌ rëspëti tseꞌlë raiꞌ. Chulë guc vidë shtë raiꞌ. oTWSino adornë shtënë të gaquin laꞌni lduꞌu të catë adë chu rnádiꞌi luhin, adornë nadë rialúdiꞌi. Gac të mënë naduꞌu nu nazaꞌquë con pacënci con grë mënë. Zni rëuuꞌ lduꞌu Dios guëquëreldë të. SAdornë shtënë të gáquëdiꞌin cusë fuërë ziquë narzëꞌë ra begu u ziquë ra shnezë cuꞌu, ziquë orë u lari zaꞌquë. RZni gaquin purquë guëná rall quëreldë të bien; guëná rall napë të rëspëti lu Dios nu guëná rall napë të vidë limpi. TQ #Ziquë ra muzë napë quë gunë rall cumplir, también lëꞌë të tseꞌlë ra nguiu, gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë tséꞌlël, purquë si talë adë rialdídiꞌi lduꞌu tséꞌlël dizaꞌquë, iurë guënall conductë shtë́nël, tsaldí ldúꞌull shtiꞌdzë më sin ni tubi diꞌdzë naruadíꞌdzël lúhiꞌ. P Antsë lëꞌë të guzú të ziquë lliꞌli naguniti, perë iurneꞌ bëabrí lduꞌu të con Jesucristo. Lëꞌë më canihapë më lëꞌë të ziquë vëquërë nu na më el quë nacanihapë lduꞌu të, të parë adë guënítidiꞌi të jamás.=OsMizmë Jesucristo biaꞌa më grë ra duldë shtë hiaꞌa iurë bëꞌnë më sufrir lu cruz të parë gácaꞌa ziquë tubi naguti; hia adë chu gúnëdiꞌi duldë parë guëbániaꞌa tubi vidë zaꞌquë delantë lu më. Lëꞌë më guc më ridë të parë lëꞌë të guëac të maldá narunë të. N%Iurë lëꞌë ra mënë gurushtiá rall guëc më, adë bëquébidiꞌi më con galrushtiá. Iurë bëzac zi mënë lë́ꞌiꞌ, adë bëdchigrë́ díꞌdzëdiꞌiꞌ lu mënë sino gunaꞌbë më lu Dios parë gunë Dios juzguë lëꞌë rall zaꞌquë zaꞌquë. fMELëꞌë më ni adë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ duldë nu nilë jamás adë guluguë́diꞌi më. NLPuës gunaꞌbë Dios lëꞌë të parë tsaglaꞌguë të rëglë ni. Jesucristo guzac zíhiꞌ por lëꞌë të. Sufrimientë shtë́hiꞌ na ziquë muestrë të gunë të ziquë bëꞌnë më. :KmPerë si talë quëhúnël mal, por ni quëldaꞌa mënë hiaguë guë́quël nu nal cunformë con cashtigu ni, perë ¿pë cusë zaꞌquë quëhúnël? En cambi, si quëhúnël bien nu rzac zi mënë lë́ꞌël, si talë ruaꞌa ldúꞌul lu cusë ni nu nápël pacënci, ni sí rëuuꞌ lduꞌu Dios. iJKRëuuꞌ lduꞌu Dios con nguiu naná pacënci iurë rzunaldë mënë lë́ꞌëll sin causë. "I=Grë të nanapë lamë, gulë gapë rëspëti lu shlámël nu gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë raiꞌ; lëdë niáꞌasëdiꞌi lu lamë zaꞌquë u lu ra nargaꞌa lduꞌi sáhiꞌ, sino también gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë ra lamë mal narunë nalaaꞌdchi. aH;Gulë bëdëꞌë rëspëti parë grë mënë. Gulë guc shtuꞌu grë ra shmënë Jesús. Gulë bëꞌnë rëspëti Dios nu gulë bëꞌnë rëspëti lëꞌë narnibëꞌa más lu guë́ꞌdchiliu. Guzac zi Jesús YG+Gulë cue cumë ziquë nguiu naná librë, perë adë rúnëdiꞌi të usar libertá narneꞌe Dios ziquë tubi prëtëstë parë gúnël duldë. Más bien gulë cue cumë ziquë tubi muzë shtë Dios. kFOPuës Dios rac shtúꞌuiꞌ de quë lëꞌë të gunë të bien të parë guëtaꞌu të ruaꞌ mënë nanë́diꞌi gac bëꞌa mudë narac shtuꞌu Dios guëquëreldë rall. Rniꞌi rall cusë tuntë cuntrë lëꞌë të. \E1nu gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë gubiernë nabësheꞌldë rëy ni. Bësheꞌldë rëy rumanë lëꞌë rall parë gunë rall honrar el quë naquëhunë bien nu gunë rall cashtigu el quë narunë mal. BD} Gulë bëzuꞌbë diaguë ordë shtë gubiernë nu grë ra narnibëꞌa purquë na të shmënë Jesús. Gulë bëzuꞌbë diaguë diꞌdzë shtë rëy, el quë narnibëꞌa más; =Cs Gulë gapë buen conductë entrë ra naná guënë́diꞌi Dios të parë guëdëꞌë rall cuendë na të shmënë Dios. Aunquë iurneꞌ rniꞌi rall cuntrë lëꞌë të cumë si fuërë na të narguini mënë, perë guëná rall cusë zaꞌquë naquëhunë të nu guëdëꞌë rall cuendë, nu guëniꞌi rall dushquilli Dios, purquë iurní guëabrí lduꞌu rall con Dios, nu guëdëꞌë Dios vidë eternë parë lëꞌë rall. 1B[ Lëꞌë të amigu narac shtuaꞌa, na të mënë ziquë mënë zitu parë guë́ꞌdchiliu rëꞌ; na të më zitu entrë los de más mënë. Runa ruëguë lu të, adë gúnëdiꞌi të cumplir ra deseo mal nananú laꞌni lduꞌu të purquë na rahin ziquë enemigu narshini lduꞌu të. e2~||K{zyyx3wRvDts rEqppnmmm^ll=kjjhggg f|eecba!`{__^v\[eZYYeXRWVUTSyRQQPOtNN6M0LBKjJII"HH#GF|EDC#BA@?>>8=r<;::r9:7q6|5433a2P10c0 ..-B,]+*)(('&i%% $d#"!x #Z<b*<\rx s p V " -89+e$NAbGunibëꞌa lu rall të parë gunë rall bien con dumí nanapë rall. Gac rall ricu lu Dios con dchiꞌni zaꞌquë naquëhunë rall. Runë tucarë gunë rall ayudë con guëdubinú lduꞌu rall caꞌa ra mënë nanapë nicidá. Adë gáquëdiꞌi rall nadzabë sino më zaꞌquë. MybGrë ra naná ricu lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ, guniꞌinú lëꞌë rall adë gunë narúꞌbëdiꞌi rall lu saꞌ rall, nilë parë tsaldídiꞌi lduꞌu rall dumí nanapë rall purquë lëdë segúrëdiꞌi na cusë ni. Sino gunibëꞌa lu rall tsaldí lduꞌu rall Dios, më el quë rneꞌe grë́tëꞌ ra cusë hashtë de subrë parë guëquitë lduꞌu hiaꞌa. L%bNa më lúniquë nadë rátidiꞌi. Quëreldë më lu llni catë ni tubi adë chu riabíꞌguëdiꞌi. Ni tubi mënë adë chu guná lúhiꞌ nu gáquëdiꞌi guëná rall lu më. Shtënë më na grë hunurë nu derechë parë guënibëꞌa më parë siemprë. Amén. K bIurë guëgaꞌa iurë, Dios gunë më cumplir grë́tëꞌ ndëꞌë. Benditë na më. Na më lúniquë Dios pudërusë narnibëꞌa. Na më Rëy naná lasac lu más quë los de más rëy. Na më Dadë naná lasac lu grë ra dadë shtë guë́ꞌdchiliu. {Jobbëꞌnë cumplir dizaꞌquë. Gapë mizmë lë́ꞌël de grë cusë mal parë adë chu guëníꞌidiꞌi guë́quël të adë chu guëníꞌidiꞌi cuntrë dizaꞌquë por causë shtë́nël hashtë iurë guëabrí Dadë Jesucristo stubi. qI[b Iurneꞌ delantë lu Dios, el quë nardëꞌë vidë parë grë́tëꞌ ra cusë, nu delantë lu Cristo Jesús, el quë nadë bëdzë́bëdiꞌi lu Poncio Pilato sino guníꞌiꞌ verdá lu Pilato, quëgnibë́ꞌahia lë́ꞌël, gHGb Ziquë tubi nguiu rdildi con fuersë lu deportë, zni runë tucárël. Bëꞌnë segurë vidë eternë; parë ni gunaꞌbë më lë́ꞌël iurë bë́ꞌnël testificar lu zihani mënë blac rac shtúꞌul lëꞌë më. Gb Lë́ꞌël Timoteo, nguiu nagulë́ Dios, bëlluꞌnë lu grë ra cusë rëꞌ. Gáquël më zaꞌquë lu Dios; guaglaꞌguë nezë zaꞌquë; tsaldí ldúꞌul Dios; gac shtuꞌu saꞌl; gáquël më pacënci lu saꞌl nu gáquël më naduꞌu. 0FYb Mënë rac shtuꞌu rall gapë rall dumí, perë amor shtë dumí na ziquë luꞌchi shtë grë́tëꞌ clasë cusë mal. Pues por galërzebi lduꞌu dumí, bëldá mënë bëniti rall lu shnezë Dios. Bësëdchini rall zihani dulurë mizmë lëꞌë rall. Tsaglaꞌguë tsaldí ldúꞌul Dios E%b Perë grë ra narac shtuꞌu gac ricu, runë rall duldë; rlaguë rall laꞌni trampë shtë mëdzabë. Napë rall llgabë nadë guëlluíꞌidiꞌi nu napë rall zihani deseo mal nanuaꞌa lëꞌë ra nguiu lu cashtigu; rniti rall nu rialú mënë ni parë siemprë. pDYbSi talë nápaꞌa naguëdáuhaꞌa con shábaꞌa, nadë más con ni cha guëquitë lduꞌu hiaꞌa. CbPues sin quë ni tubi cusë bëdchíniaꞌa lu guë́ꞌdchiliu nu iurë gátiaꞌa, guziá hiaꞌa, adë chu bë guáꞌadiꞌi. ~BubEl quë naquëhunë cumplir shtiꞌdzë Dios, adë pë rúnëdiꞌi faltë lë́ꞌëll, por ni rquitë ldúꞌull. xAibRguili rall diꞌdzë con ra saꞌ rall. Na rall mënë nabëniti nezë zaꞌquë shtë Dios. Adë guënë́diꞌi rall verdá. Quëgluaꞌa rall enseñansë shtë rall parë gunë rall gan dumí. Adë gápëdiꞌil tratë con mënë ni. @bpues nguiu ni adë rac bë́ꞌadiꞌill niétiquë; rac shtúꞌull mizmë lë́ꞌëll. Nanú deseo mal laꞌni ldúꞌull purquë nalë́ rac shtúꞌull tildi díꞌdzëll con saꞌll. Rdildi díꞌdzëll subrë pë runë cuntienë diꞌdzë. Hia de ngaꞌli zeꞌdë ra cusë ziquë mbidi, dishiꞌbi, nu rushtiall lu saꞌll, nu napë rall mal llgabë cuntrë saꞌ rall. v?ebSi talë chu quëgluaꞌa stubi cusë falsë, cusë nanádiꞌi de acuerdë con enseñansë zaꞌquë shtë Dadë Jesucristo, u si talë adë rialdídiꞌi ldúꞌull dizaꞌquë narniꞌi lla gunë mieti cumplir shtiꞌdzë Dios, f>EbSi nanú ra naná bajo ordë shtë lamë naná rialdí lduꞌi dizaꞌquë, pues rquiꞌni másruꞌu gapë muzë ni rëspëti lu lamë purquë nall shmënë Jesús. Runë tucarë lëꞌë muzë gúnëll dchiꞌni lu lamë purquë nall tubi saꞌ narunë recibir resultadë shtë dchiꞌni naquëhunë muzë, nu rac shtuꞌu Dios lëꞌë lamë ni. Bëluaꞌa diꞌdzë rëꞌ lu rall nu guniꞌinú lu mënë cunseju rëꞌ. Ldaiꞌ zaꞌquë parë guëquitë lduꞌu mënë \= 3bGrë ra naná bajo ordë shtë ra lamë, pues rquiꞌni gapë rall llëruꞌbë rëspëti lu shlamë rall të parë adë chu guëníꞌidiꞌi mal cuntrë Dios shtë hiaꞌa nu cuntrë dizaꞌquë shtë Jesús. j<MbIgual na con cusë zaꞌquë naquëhunë nguiu. Bëldá vësë clarë rluaꞌa rahin lueguë; nanú adë rluáꞌadiꞌi rahin lueguë, perë adë nídiꞌi mudë guëaꞌnë ra cusë ni nagaꞌchi por llëduni tiempë.S;bRa cusë mal naquëhunë bëldá nguiu, lueguë rluaꞌain; napë quë gac juzgar rall. Ra cusë mal naquëhunë sëbëldá nguiu, nagaꞌchi nahin iurneꞌ perë napë quë guëruꞌuin lu llni. : bZiquë zihani vueltë rac lluꞌu láꞌnil, biiꞌ duꞌpë vini, lëdë sulë nísëdiꞌi të parë guëac láꞌnil. 9bAdë riúbëdiꞌi ldúꞌul parë guëdchiꞌbë guiáꞌal guëc ra mënë parë gunë raiꞌ recibir carguë entrë los de más shmënë Dios. Adë gápëdiꞌil partë con duldë shtë stubi mënë sino gápël mizmë lë́ꞌël de grë duldë. g8GbRuna incarguë lë́ꞌël delantë lu Dios nu Dadë Cristo Jesús nu delantë ra ianglë naquëbezënú Dios, de quë tsagláꞌguël tëchi ra rëglë rëꞌ; bëꞌnë juzguë bien; bëꞌnë tratë igual grë saꞌl. ^75bPerë ra naziaglaꞌguë runë duldë, pues rquiꞌni guëníꞌil guëc rall delantë lu grë ra shmënë Dios të parë los de más saꞌ raiꞌ, guëdëꞌë raiꞌ cuendë nadzëꞌbë na cashtigu shtë më. V6%bAdë rúnëdiꞌil cuendë grë ra naná rdchiꞌbë ra galquiá cuntrë ra më guaniꞌsi entrë ra shmënë Dios, sulë si nanú chupë u tsunë testigu, iurní sí, bëꞌnë casë lëꞌë rall. Q5bPues Sagradas Escrituras rniꞌi: “Adë rgúdiꞌil guëꞌshu ruaꞌ ngunë naná rguitsë bëꞌdchiꞌ”, nu zac rníꞌin: “Ra narunë dchiꞌni, nápëll derechë parë pagu shtë rall”. E4bRa më guaniꞌsi, ra narnibëꞌa ra shmënë Dios, si talë quëhunë raiꞌ bien, los de más mënë napë quë gunë rall rëspëti lëꞌë raiꞌ ziquë tubi muzë narunë tucarë chupë pagu. Rëspëti ni runë tucarë especialmente ra naruadiꞌdzë dizaꞌquë nu el quë narluaꞌa shtiꞌdzë Dios. Z3-bSi talë tubi shmënë Dios, sea naꞌa u nguiu, nanú viudë entrë shfamílill, runë tucarë lë́ꞌëll gúnëll compañi viudë ni të parë nídiꞌi nicidá parë grupë shtë shmënë Dios gapë raiꞌ naꞌa ni, sino gunë rall compañi ra viudë de verdá, el quë nanápëdiꞌi famili nu adë pë nápëdiꞌi raiꞌ. h2IbPues hia bëldá viudë bësaꞌnë rall shnezë Jesús parë zianaldë rall tëchi Satanás. s1_bPor ni rniaꞌa, ra viudë lliguë guëtsëꞌa raiꞌ stubi të gapë raiꞌ shini raiꞌ; guënibëꞌa raiꞌ prupi shfamili raiꞌ të parë adë guëdë́ꞌëdiꞌi lugar guëdchiꞌbë Satanás galquiá cuntrë shmënë Dios. 0wb Más de ni, quëac rall nabëchi lu dchiꞌni; ria rall hiuꞌu por hiuꞌu; lëdë niáꞌasëdiꞌi galnabëchi sino nu zac ruadiꞌdzë rall cusë adë guëlluíꞌidiꞌi nu riutë́ raiꞌ asuntë adë rúnëdiꞌi tucarë lëꞌë raiꞌ. /b Pues iurní napë raiꞌ faltë purquë adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ cumplir primërë comprumisi shtë raiꞌ con Dadë Jesús. G.b Perë adë rquë́ꞌëdiꞌil lu listë lë ra viudë lliguë purquë iurë ra deseo mal guëdchini stubi, rluaꞌa tëchi raiꞌ lu Cristo nu rac shtuꞌu guëtsëꞌa raiꞌ stubi. o-Wb ra nabëꞌnë obrë zaꞌquë lu sáhiꞌ ziquë ra nagupë bien shíniꞌ, ra nabëꞌnë recibir visitë lídchiꞌ, ra nabëꞌnë sirvë con galnaduꞌu ra shmënë Jesús, ra nabëꞌnë compañi ra naquëhunë sufrir lu cusë dushë, ra nazianaldë tëchi ra cusë zaꞌquë. Ra viudë ni na verdá. Runë tucarë gunë të compañi lëꞌë raiꞌ. ,)b Lu listë shtë ra viudë, adë rquë́ꞌëdiꞌil lë grë rall, sulë ra nanapë sesenta izë u más, ra nagupë tubsë tséꞌliꞌ, Y++bPerë si talë tubi shmënë Dios në́diꞌi gápëll shfamílill u ra naquëreldënú lídchill, pues hia bëquë́ guiáꞌall shtiꞌdzë Dios; nall más peor quë tubi nadë rialdídiꞌi lduꞌi Dios. #*?bGunibëꞌa grë ndëꞌë lu ra viudë të parë guëquëreldë rall bien sin ni tubi faltë. Iurní nídiꞌi nicidá parë guëníꞌil guëc raiꞌ. )bPerë lëꞌë viudë nariaglaꞌguë tëchi deseo mal nananú laꞌni lduꞌi, pues nall ziquë tëgulë aunquë nabánill. O(bTubi viudë de verdá lu Dios, na el quë nanápëdiꞌi ni tubi shfamíliꞌ, nu tsaglaꞌguë rialdí ldúꞌiꞌ Dios, nu quëhúniꞌ oraciuni dzë la gueꞌlë. Quëhúniꞌ ruëguë lu Dios. +'ObSi talë tubi viudë nápiꞌ shíniꞌ u shinilláguiꞌ, ra shíniꞌ napë quë tsasë́ rall runë tucarë gúnëll compañi ra shtádiꞌ u shmámiꞌ; zni quilli rall lo quë nazeꞌbi rall. Ni na correctë gunë tubi shmënë Dios. Lu Dios na zaꞌquin nu nahin voluntá shtë më. f&EbBëꞌnë compañi ra viudë, perë sulë ra naná viudë nanadë nápëdiꞌi famili. A%{bBëꞌnë tratë ra naꞌa gushë cumë ziquë mizmë shníꞌal, nu ra naꞌa de menos edá, biadiꞌdzënul lëꞌë raiꞌ ziquë zánël. Gápël rëspëti parë lëꞌë raiꞌ. $ bAdë rníꞌidiꞌil guëc ra më guaniꞌsi naná encargadë con shchiꞌni Dios, sino guniꞌinú lëꞌë raiꞌ con rëspëti ziquë ruadiꞌdzënul shtádël. Nu biadiꞌdzënú lëꞌë ra nguiu de menos edá cumë si fuërë na raiꞌ bë́chil. #bGupë cuidadë mizmë lë́ꞌël nu gupë cuidadë enseñansë naquëgluáꞌal, nu guaglaꞌguë gáquël firmë lu shnezë më. Si talë quëhúnël zndëꞌë, gúnël segurë salvaciuni shtë́nël nu salvaciuni shtë ra narquë́ diaguë shtíꞌdzël.)"KbGuaglaꞌguë gúnël cumplir ra cusë rëꞌ con guëdubinú ldúꞌul parë gac bëꞌa mieti lla ziagláꞌguël másruꞌu delantë con lëꞌë më. G!bSiemprë bëꞌnë dchiꞌni con fuersë nu llni shtë Dios, cusë nabë́ꞌnël recibir iurë bëdchiꞌbë guiaꞌa ra më guaniꞌsi guë́quël, iurë guniꞌi raiꞌ cusë nagúnël. a ;b Mientras lëꞌë na guelda ngaꞌli, guaglaꞌguë biꞌldi ra Sagradas Escrituras lu ra mënë nu biadiꞌdzë lu raiꞌ shtiꞌdzë Dios. Nu bëdëꞌë cunseju lu raiꞌ lla runë tucarë guëquëreldë raiꞌ. Eb Gubani bien guëdubi tiempë të adë gúnëdiꞌi mënë desprëci lë́ꞌël purquë nal sultërë, más bien gáquël tubi ejemplë lu grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Gáquël ejemplë zaꞌquë manërë naruadíꞌdzël nu por conductë shtë́nël. Gáquël ejemplë lu saꞌl con purë llgabë limpi. J b Bëluaꞌa nu gunibëꞌa grë́tëꞌ enseñansë rëꞌ. /Wb Zeꞌdë guëdchini stubi vidë; por ni rdë́ꞌnaꞌa dchiꞌni; rdë́ꞌnaꞌa fuersë purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtíꞌdziꞌ; dzulézaꞌa Dios nanabani. Na më el quë nardëꞌë vidë parë grë mieti perë másruꞌu gunë më salvar ra naná rialdí lduꞌu shtiꞌdzë më. U#b Diꞌdzë ni na verdá nu runë tucarë grë mieti tsaldí lduꞌu rallin. B}bEl quë narunë ejercici quëhúnëll provëchë por duꞌpë tiempë perë el quë narunë ejercici espiritual, el quë naquëhunë cumplir voluntá shtë Dios, quëhúnëll provëchë iurneꞌ mientras quëréldëll lu guë́ꞌdchiliu nu quëhúnëll provëchë parë tubi vidë naguëdchini más despuësë. #?bAdë rúnëdiꞌil cuendë ra enseñansë falsë, nilë cuendë falsë sino quë ziquë tubi narunë ejercici diari, bësëꞌdë shtiꞌdzë Dios bien. bSi talë quëgluáꞌal enseñansë rëꞌ lu ra bëchi saꞌl, iurní nal tubi muzë zaꞌquë shtë Dadë Jesucristo, nu mizmë lë́ꞌël tsaglaꞌguë gac alimentárël con shtiꞌdzë Dios. Tsasël más ldaiꞌ zaꞌquë narianáldël të́chiꞌ.  bpurquë shtiꞌdzë Dios runë ldaiꞌ grë́tëꞌ guëc dau iurë rnáꞌbaꞌa lu më. Tubi muzë zaꞌquë shtë Jesucristo "=bGrë́tëꞌ nabëntsaꞌu Dios bien nahin. Ni tubi adë chu guëquë́ guiáꞌadiꞌin sino gulë bëꞌnë recibirin. Gulë bëdëꞌë graci lu më mSbRa mënë ni në́diꞌi rall guëtsëꞌa mieti; në́diꞌi rall gau mënë belë; perë Dios bëntsaꞌu grë́tëꞌ dau ni. Na parë ra narialdí lduꞌi lëꞌë më gau rallin, nadë más guëdëꞌë rall graci lu më. r]bGuëquë́ diaguë rall diꞌdzë shtë ra mësë falsë naná ziquë guetë nadchiꞌbë lu dchiꞌli. Llgabë ra hiumbrë ni adë rínidiꞌi ra; nahin ziquë tubi cusë naná cuë guiꞌi con guiꞌbë ldë; hiadë rínidiꞌin. q ]bEspíritu shtë Dios rniꞌi ldi de quë lúltimë tiempë bëldá mënë guësaꞌnë rall shtiꞌdzë Dios. Tsanaldë rall tëchi ra espíritu mal narsiguë́, nu tsaldí lduꞌu rall stubi ldaiꞌ falsë nazeꞌdë de mëdzabë. EbLlëruꞌbë na ra enseñansë nadápaꞌa. Bëluaꞌa më rahin; iurní rialdí lduꞌu hiaꞌa ndëꞌë:Bëdchini Dios con cuerpë shtë nguiu,
nu Espíritu Santo guníꞌiꞌ tubldí na shcuendë më.Guná ra ianglë lu më.Ra mënë biadiꞌdzë rall dizaꞌquë shtë më lu ra mënë guëdubi naciuni.Mënë gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më,
nu bëꞌnë Dios recibir lë́ꞌiꞌ lu gubeꞌe stubi.4abSi talë gac ldë́ꞌëhia, gac bë́ꞌal lla runë tucarë guëquëréldël entrë los de más shmënë Jesús, quiere decir, entrë ra famili shtë Dios. Pues grupë shtë shmënë Dios na ziquë pilari narapë hiuꞌu. Na rall ziquë cimientë shtë hiuꞌu naná quëhapë verdá shtë Dios. lQbRac shtuaꞌa gueꞌdë guënahia lul lueguë, perë mientras quëquëaꞌa ra cusë rëꞌ. )b purquë ra narunë sirvë ziquë diáconos, si talë gunë raiꞌ cumplir bien shchiꞌni më, gunë raiꞌ gan rëspëti nu confiansë shtë saꞌ raiꞌ. Guadiꞌdzë raiꞌ dizaꞌquë shtë Cristo Jesús sin quë adë rdzë́bëdiꞌi raiꞌ. Dizaꞌquë shtë Dios  b Tubi diácono napë quë gápëll tubsë tséꞌlëll, nu napë quë guënibë́ꞌaiꞌ bien shíniꞌ con grë shfamíliꞌ eCb Mizmë zni ra tseꞌlë shtë diáconos gac rall mënë rëspëti; gáquëdiꞌi rall nachismë; gac rall ra naquëhunë cumplir shtíꞌdziꞌ. Gac raiꞌ naꞌa zaꞌquë të tsaldí lduꞌu sáhiꞌ lëꞌë raiꞌ. B }b Primërë gac probar ra mënë ni, si talë adë chu guëdchíꞌbëdiꞌi galquiá cuntrë nguiu ni. Hia guënáꞌzi raiꞌ dchiꞌni ziquë muzë shtë los de más shmënë Jesús. ( Ib Napë quë gac ra mënë ni nguiu naná riasë́ bien dizaꞌquë naná bëruꞌu lu llni iurneꞌ. Gac raiꞌ nguiu sin ni tubi engañi laꞌni ldúꞌiꞌ. a ;bZni zac, ra diáconos, ra narunë compañi entrë ra shmënë Dios, gac raiꞌ mënë rëspëti, mënë narunë cumplir shtíꞌdziꞌ, mënë nadë rzuuꞌdchidiꞌi nu adë rzébidiꞌi lduꞌu raiꞌ dumí. ( IbNu rquiꞌni tubi encargadë con shmënë më gáquëll rëspëti por los de más nanadë rialdídiꞌi lduꞌi dizaꞌquë, no sea guëldáguëll lu duldë nu ra saꞌll guëniꞌi guë́quëll. Ni na tubi trampë shtë Satanás. Ra narunë compañi ra encargadë con ra shmënë Dios  {bLëꞌë encargadë shtë shmënë Dios, adë gáquiꞌ tubi më nanapë duꞌpë tiempë dizdë bë́ꞌniꞌ recibir Cristo Jesús, no sea quë ldáguëll laꞌni mizmë condenación nagulaguë mëdzabë; guc shtúꞌull gáquëll më ruꞌbë. $AbSi talë adë gáquëdiꞌi guënibë́ꞌall lídchill con shínill, ¿llallë gáquëll guënibë́ꞌall los de más naná grupë shtë shmënë Dios? ~ubNu rquiꞌni guënibë́ꞌall lídchill zaꞌquë zaꞌquë, nu shínill gapë raiꞌ rëspëti lu shtadë raiꞌ. tabAdë gúdiꞌill zili vini; adë quílidiꞌill dishiꞌbi, ni gáquëdiꞌill narzebi lduꞌu pë shtë mënë. Más bien gáquëll tubi nguiu naduꞌu nu adë tildi díꞌdzëdiꞌill con saꞌll; adë sébidiꞌi ldúꞌull dumí. !bEl quë nanapë carguë ni, rquiꞌni guëbánill tubi vidë zaꞌquë lu saꞌll të parë ni tubi adë chu guëníꞌidiꞌi guë́quëll. Napë quë gápëll mizmë lë́ꞌëll de grë duldë; gápëll tubsë tséꞌlëll. Gac mënë ni de buen llgabë; gáquëll më rëspëti. Gáquëll tubi narunë recibir visitë lídchill, nu gáquëll nasini parë guëluáꞌall los de más mënë. E bSi talë tubi nguiu rac shtúꞌull gápëll catë guënibë́ꞌaiꞌ ziquë encargadë shtë los de más shmënë Dios, pues nahin tubi cusë zaꞌquë lo quë narac shtuꞌu mënë ni. -bperë gac salvar ra naꞌa iurë ralë ra shíniꞌ, si talë tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë më, si talë rac shtuꞌu rall Dios nu si talë quëreldë rall bien lídchill, nu si talë adë gúnëdiꞌill cumplir deseo mal nananú laꞌni ldúꞌull.bAdë bësiguë́diꞌi mëdzabë lëꞌë Adán sino Eva. Por naná guguë́ naꞌa iurní, gulaguë naꞌa laꞌni duldë iKb purquë primërë bëntsaꞌu Dios lëꞌë nguiu; despuësë bëntsaꞌu më lëꞌë naꞌa. b Adë rdë́ꞌëdiaꞌa sí guëluaꞌa ra naꞌa ra shmënë Dios, nilë rnibë́ꞌadiꞌi raiꞌ nguiu sino guëac dchi ra naꞌa `9b Ra naꞌa napë quë guëac dchi parë guësëꞌdë raiꞌ nu gac raiꞌ obedientë. z~mb Mejurë gacu ra naꞌa stubi lari naná obrë zaꞌquë ziquë runë tucarë gunë mieti naná shmënë Jesús. d}Ab Nu rac shtuaꞌa de quë ra naꞌa gacu raiꞌ shabë raiꞌ ziquë runë tucarë, lë́dëdiꞌi con lujë. Gapë raiꞌ rëspëti lu saꞌ raiꞌ; adë guëzë́ꞌëdiꞌi raiꞌ begu con lujë u orë u guëꞌë naná lasaquë zihani dumí. Gácudiꞌi raiꞌ shabë nalasac zihani dumí nadë más parë guëná mënë lo quë nanapë rall. T|!bPor ni rniaꞌa lu të, rac shtuaꞌa de quë guëdubi ladë guënaꞌbë ra mënë lu Dios, guëldisë raiꞌ oraciuni lu Dios, perë sulë con lduꞌu limpi sin ni tubi llanë, nilë dishiꞌbi. j{MbGudili më na ziquë mensajërë nu poshtë shtë më, nu parë guëluáꞌahia ra mënë nanádiꞌi më israelitë lla tsaldí lduꞌu rall nu parë gac bëꞌa rall pë na verdá. Ruadiꞌdza verdá, lëdë bíshidiꞌi. z}bJesucristo bëꞌnë intriegu mizmë lë́ꞌiꞌ lu galguti parë gudilli më duldë shtë hiaꞌa con prëci rënë shtë́hiꞌ. Iurë bëꞌnë Dios disponer, bëꞌnë më testificar por galguti shtë Jesús gunë më salvar lëꞌë hiaꞌa. &yEbNanú tubsë Dios nu nanú tubsë nazú guëláu entrë nguiu nu Dios; më ni rniꞌinú Dios por ra nguiu. Lë́ꞌiꞌ na Dadë Jesucristo. Na më nguiu. xbRac shtuꞌu më grë́tëꞌ nguiu gac salvar nu rac shtuꞌu më grë́tëꞌ nguiu gac bëꞌa rall guadë naná verdá shtë më. wbZndëꞌë rac shtuꞌu Dios guëdë́ꞌnaꞌa cumplir naná correctë delantë lu më, el quë nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa. ~vubGulë gunaꞌbë lu Dios por grë gubiernë nu grë́tëꞌ autoridá të parë guëdápaꞌa tubi vidë sin dishiꞌbi, nu parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir voluntá shtë më nu parë guëdápaꞌa vidë naná de acuerdë con shtiꞌdzë më. Cu bPrimeramëntë rac shtuaꞌa gunë të ruëguë lu Dios, nu gulë gunaꞌbë lu më, nu gulë guadiꞌdzënú lëꞌë më, nu gulë bëdëꞌë graci lu më por grë́tëꞌ ra mënë. 4t cbZni guzac Himeneo nu Alejandro, lëꞌë naná bëna intriegu lu Satanás të parë gac bëꞌa rall rquiꞌni cuezë ra diꞌdzë dzabë narniꞌi rall cuntrë Dios.ps [bAdë guësáꞌnëdiꞌil fe shtë́nël sino tsaldí ldúꞌul lëꞌë më más. Guaglaꞌguë lu shnezë më con buen llgabë, pues bëldá mënë bëniti rall lu shnezë Jesús. Bëquë́ guiaꞌa rall llni nabëdëꞌë Dios. $r CbTimoteo, cagniaꞌa lul ziquë shinia, guaglaꞌguë tsaldí ldúꞌul lëꞌë më con buen llgabë. Ra diꞌdzë naguniꞌi ra muzë shtë më iurë bë́ꞌnël recibir dchiꞌni shtë më, gunë rahin compañi lë́ꞌël iurneꞌ. Guc tubi suldadë zaꞌquë shtë Jesús. aq =bPor ni runë tucarë guëdëꞌë mieti graci nu hunurë lu Rëy nanabani parë siemprë, el quë nadë rátidiꞌi, el quë nadë chu rnádiꞌi lúhiꞌ, parë lúniquë Dios verdadërë nanápëdiꞌi fin. Amén. "p ?bPerë bëgaꞌa lduꞌu më na, sulë parë guëluaꞌa grë pacënci shtë më laꞌni vidë shtëna. Guca primërë entrë grë ra pecadurë, perë lëꞌë më gulë́ më na parë gaca tubi ejemplë lu grë ra natsaldí lduꞌi lëꞌë më të parë gapë rall vidë sin fin. Vo 'bNa ciertë nu grë mieti napë quë tsaldí lduꞌu rall de quë Cristo Jesús bidë lu guë́ꞌdchiliu parë gunë më salvar grë ra nanapë duldë. Nu nahia primërë pecadurë entrë grë mieti. Hn  bPerë llëruꞌbë favurë napë më parë na; iurneꞌ rac shtuaꞌa lëꞌë më; rialdí lduaꞌa shtiꞌdzë më. Grëhin zeꞌdë de Cristo Jesús purquë nahia unidë con lëꞌë më. m b Gulë́ më na aunquë antsë napa gustë guníꞌihia didzabë guëc më, bëna cuntrë lëꞌë më, gurushtiáhia guëc më, perë bëgaꞌa lduꞌu më na purquë todavía adë guc bë́ꞌadiaꞌa pë canihuna. Adë bëdchínidiꞌi llni shtë Dios guëca. pl [b Quëgdë́ꞌëhia graci lu Dadë Jesucristo, bëneꞌe më pudërë parë guadiꞌdza dizaꞌquë purquë gualdí lduꞌu më na ziquë tubi muzë nagunë cumplir voluntá shtë më. Gulë́ më na parë guna shchiꞌni më. k  b Ra enseñansë rëꞌ nahin de acuerdë con dizaꞌquë shtë Dios. Diꞌdzë ni rniꞌi de quë llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Mizmë lëꞌë më bëꞌnë incarguë dizaꞌquë ni guiahia. Rdëꞌë Pablo graci lu më por favurë nabëꞌnë më ;j qb nu grë ra narquënú tseꞌlë saꞌll, nu grë ra naná rquënú mizmë saꞌ nguiu, grë ra narbaaꞌnë parë cu rall dumí, parë grë ra naná bishi ra, nu grë ra narunë jurar con bishi; por ra cusë ni rzu lëy shtë Dios. Nu lëꞌë lëy rzu parë grë ra narunë cuntrë enseñansë zaꞌquë. Ni b Rdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë lëy adë rzúdiꞌi lu ra narunë bien purquë Dios bëdëꞌë lëy parë grë ra mënë mal con grë ra narzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë Dios, grë́tëꞌ ra narunë cuntrë Dios con ra nanapë duldë, grë́tëꞌ ra nadë runë rëspëti Dios con grë ra nadë në́diꞌi gunë cuendë shtiꞌdzë më, grë ra narguini shtádiꞌ nu ra narguini shníꞌaiꞌ, grë́tëꞌ ra narguini mënë gati mënë, h bRdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë lëy na zaꞌquë, sulë si talë guëluaꞌa hiaꞌa de acuerdë según voluntá shtë Dios. kg QbRac shtuꞌu rall gac rall mësë shtë lëy nabëquëꞌë Moisés perë adë riasë́diꞌi rall pë lo quë narniꞌi rall. Rac bë́ꞌadiꞌi rall pë runë cuntienë diꞌdzë narniꞌi rall con llëruꞌbë confiansë. f {bBëldá mënë nabësaꞌnë lu nezë zaꞌquë shtë Dios, guanaldë rall tëchi diꞌdzë nadë guëlluíꞌidiꞌi. "e ?bLo quë narac shtuaꞌa gunë të, gac shtuꞌu të saꞌ të con guëdubinú lduꞌu të sin mal llgabë, nu tsaldí lduꞌu të Jesús de verdá. d ;bNu adë guëquë́ꞌëdiꞌi rall listë llëduni ra lë shtë shtadë guëlú rall, nu adë gúnëdiꞌi rall cuendë diꞌdzë shtë nguiu bishi purquë fin shtë ra cusë ni nadë más rdildi diꞌdzë ra mënë. Adë runë rahin compañi parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir lo quë narac shtuꞌu Dios. Sulë por fe gúnël cumplir voluntá shtë më. Grë ndëꞌë quëhuna incarguë lul stubi vueltë. hc KbAntsë bëna incarguë lë́ꞌël guëáꞌnël ciudá Efeso mientras tsahia regiuni Macedonia; guniaꞌa lul iurní de quë napë quë guënibë́ꞌal mënë parë adë guëluáꞌadiꞌi rall stubi clasë ldaiꞌ. jb ObQuëquëaꞌa cartë rëꞌ lul, Timoteo, nal cumë ziquë shinia purquë gualdí ldúꞌul Jesucristo iurë guniꞌinúa lë́ꞌël dizaꞌquë. Rac shtuaꞌa gápël favurë shtë Dios, quë guëgaꞌa lduꞌu më lë́ꞌël, quë rbedchí ldúꞌul por pudërë shtë Dadë Dios con Jesucristo, Shlámaꞌa. Gulë gapë cuidadë por ldaiꞌ falsë Xa -bNa Pablo, nahia poshtë shtë Jesucristo por mandadë shtë Dios el quë nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa. Bësheꞌldë Dadë Jesucristo na; na më el quë naguëneꞌe vidë sin fin juntë con lë́ꞌiꞌ. ~`uNRnaꞌba lu Dadë Jesucristo guëneꞌe më llëruꞌbë bendición parë lëꞌë të. Zni gaquin. Amén. _NRnaꞌba lu të ziquë muzë shtë Jesucristo, biꞌldi cartë rëꞌ lu grë ra shmënë Dadë Jesús narëtaꞌ ngaꞌli. ^wNGulë bëꞌnë saludar grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë ngaꞌli con tubi abrasë nacagsheꞌldë naꞌa. g]GNQuëhuna ruëguë lu të bëchi la sahia, gulë gunaꞌbë lu Dios por lëꞌë naꞌa. k\ONDios gudili lëꞌë të parë gac të shmënë më. Adë rúnëdiꞌi më cambi shtiꞌdzë më. Guldí më iurë rniꞌi më lu të; gunë më cumplir grë cusë rëꞌ. Ndëꞌë gualú cartë shtë Pablo con tubi saludë 3[_NRnaꞌbë naꞌa lu Dios narcueꞌdchí laꞌni lduꞌu hiaꞌa, gunë më compañi lëꞌë të parë gunë të cumplir grë narac shtuꞌu më. Gac të niétiquë shmënë më. Rnaꞌba lu më të guëzunë́ më almë shtë të nu espíritu shtë të. Gunë Dios compañi lëꞌë të parë adë gunë dchiꞌni të cuerpë shtë të lu cusë mal. Guëaꞌnë të limpi sin duldë dzë naguëdchini Dadë Jesucristo. +ZQNGulë bësaꞌnë grë cusë mal. YNIurë zeꞌdë guëniꞌi tubi nguiu tubi diꞌdzë lu të, gulë bësëꞌdin gu nahin dizaꞌquë shtë Dios. Talë nahin shtiꞌdzë Dios, gulë bëaꞌnënuhin perë si talë adë nádiꞌin shtiꞌdzë Dios, adë rëaꞌnë guënúdiꞌi tëhin. fXENAdë rquë guiáꞌadiꞌi të dizaꞌquë narniꞌi mënë lu të por pudërë shtë Dios. FWNAdë rcuéꞌzëdiꞌi të shchiꞌni Espíritu Santo. TV!NGrë lo quë nacazac të, gulë bëdëꞌë graci lu më purquë ni na voluntá shtë më gunë të. Lëꞌë ni na voluntá shtë më parë grë́tëꞌ narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesucristo. ^U5NTsaglaꞌguë guadiꞌdzënú të Dios nu gulë gunaꞌbë lu më guëdubi tiempë. Guëdubi tiempë gulë bëquitë lduꞌu të. US#NGulë guná, adë nádiꞌi bien gunë të vengar tubi saꞌ të. Adë rgúdiꞌi të galguezë. Mejurë gudili lla gunë të bien con grë ra saꞌ të nu con grë mënë laꞌni guë́ꞌdchiliu. ;RoNTambién rniaꞌa lu të ziquë bëchi la sahia, gulë guniꞌinú lu ra mënë nanë́diꞌi gunë dchiꞌni. Gulë bëꞌnë animar lëꞌë narunë faltë tsaldí lduꞌi dizaꞌquë. Gulë bëꞌnë compañi nalaꞌdi su firmë lu shtiꞌdzë më. Adë tsasháquëdiꞌi lduꞌu të con ra saꞌ të. ?QwN Napë quë gunë të rëspëti nu gac shtuꞌu të lëꞌë rall purquë gudili më lëꞌë rall parë shchiꞌni më. Gulë guquëreldë zaꞌquë; adë pë dishiꞌbi runë të. 5PcN Ziquë bëchi la sahia rniaꞌa lu të, gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë ra naquëhunë shchiꞌni Dios entrë lëꞌë të, ra naná cabësë grupë shtë të. /OWN Por ni tsaglaꞌguë guëniꞌinú të ra saꞌ të con dizaꞌquë rëꞌ parë su rall firmë lu shnezë më. Rniꞌinú Pablo lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë BN}N Guti më lu cruz por lëꞌë hiaꞌa parë guëdápaꞌa vidë con lëꞌë më laꞌni gubeꞌe. Si talë nianá nabani hiaꞌa u hia guti hiaꞌa guëbani hiaꞌa con lëꞌë më. wMgN Adë gudílidiꞌi Dios lëꞌë hiaꞌa parë gunë më cashtigu lëꞌë hiaꞌa sino quë parë guëneꞌe më vidë sin fin. Rzëlaaꞌdchi më vidë parë lëꞌë hiaꞌa purquë hia gudilli Dadë Jesucristo cuendë shtë hiaꞌa. :LmNPerë lëꞌë hiaꞌa nabani záꞌcaꞌa delantë lu Dios. Guëdzú sini hiaꞌa parë adë guësínidiꞌi mëdzabë lëꞌë hiaꞌa lu duldë. Tubi suldadë rácull con guiꞌbë nashábëll nu rzúꞌbëll casco parë rúnëll defender cuerpë shtë́nëll iurë rdildi rall. Igual lëꞌë hiaꞌa napë quë guëdë́ꞌnaꞌa defender lëꞌë hiaꞌa lu Satanás. Tsaldí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë Dios de quë gunë më salvar lëꞌë hiaꞌa. Gac shtuꞌu hiaꞌa lëꞌë më parë adë gúnëdiꞌi Satanás gan guësiguëll lëꞌë hiaꞌa. K NRa narunë duldë adë rdë́ꞌëdiꞌill cuendë de quë mizmë lëꞌë rall rguili rall cashtigu shtë Dios parë lëꞌë rall. Na rall ziquë ra nargaꞌsi gueꞌlë nu ziquë ra narzuuꞌdchi. Adë rdë́ꞌëdiꞌi rall cuendë pë quëhunë rall. ]J3NPor ni hiadë chu gúnëdiꞌi duldë ziquë duldë narunë ra mënë nanadë guënë́diꞌi Dios, sino quë guëdzú nasini hiaꞌa nu guëagná lduꞌu hiaꞌa de quë juici shtë Dios napë quë guëdchini. MINGrë hiaꞌa nanú llni laꞌni guë́caꞌa nu rdëꞌë hiaꞌa cuendë ra cusë narniꞌi Dios. Hiadë nacahi laꞌni guë́caꞌa nu hiadë rzë́diꞌi hiaꞌa ziquë rzë ra më gueꞌlë. H)NPerë lëꞌë të bëchi la sahia, hia nanú llni guëc të, të adë guëdchini dzë ni guëc të ziquë rdchini tubi ngubaꞌnë terciuni. ?GwNDzë lëꞌë mënë cagniꞌi: “Hia grë bëac dchi lu guë́ꞌdchiliu. Hia segurë nabani záꞌcaꞌa.” Dzë ni de repëntë guëdchini Jesús ziquë rnaꞌzi dulurë ra naꞌa nanuaꞌa shíniꞌ. Zni guëdchini më parë guëzalú më guë́ꞌdchiliu nu adë chu mënë ldaꞌa lu cashtigu rëꞌ. QFNpurquë bien nanë́ hiaꞌa guëdchini më dzë ra mënë adë rzu nasínidiꞌi rall, igual ziquë rdchini ngubaꞌnë gueꞌlë. Zni guëdchini Dadë Jesús dzë adë pë llgabë runë ra mënë. E NRquëaꞌa lu të bëchi la sahia, de quë adë rquíꞌnidiꞌi gac bëꞌa hiaꞌa pë dzë, nilë ca iurë guëdchini Dadë Jesús DNZni gaquin, por ni gulë guadiꞌdzënú saꞌl diꞌdzë rëꞌ të parë guëquitë lduꞌu rall nu tsaldí lduꞌu rall más.9CkNIurní grë ra shmënë Jesús nanabani lu guë́ꞌdchiliu juntë con ra naguashtë́ ladi ra tëgulë, guëldisë më lëꞌë raiꞌ lu guë́ꞌdchiliu parë guiá hiaꞌa laꞌni shcahi. Guiagtsaꞌguëlú hiaꞌa lëꞌë Dadë Jesús iurní. Zni guëlezënú hiaꞌa lëꞌë më parë siemprë. BNpurquë dzë ni, guini ra mënë tubi voz ziquë shtë rëy. Guini rall voz shtë tubi ianglë principal nu guꞌldë ianglë trompetë shtë Dios. Iurní zeꞌdë guëdchini Dadë Jesús de gubeꞌe. Primërë tsashtë́ ra tëgulë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë. JA NPor ni rniaꞌa lu të ra diꞌdzë shtë Dadë Jesús. Lëꞌë hiaꞌa ra naguëaꞌnë guëbani hashtë dzë naguëdchini më, adë chu quiblúdiꞌi lu ra naguti parë tsepi gubeꞌe [~ }{{Azoy]xwvutUs_rUppGoRn~mll kj:ihggfedcibba^``U_o^]][ZYX VUT/SRQ&OOMM3LLKEIIIHGF&E;CC+A@?i>L=a<;::987665 33V210//8.-,>+))(6&%%Q$"! Gyz pXkuz 6 ~ ] HP  Biá lduꞌu të de verdá nu lueguë bëꞌnë të rëglë asuntë ni tubi manërë nabësëquitë lduꞌu Dios. Bëluaꞌa të de quë nápëdiꞌi të faltë por asuntë naguzac entrë lëꞌë të. Bëldënú të nguiu nabëꞌnë mal. Nalë́ guc shtuꞌu të guëaꞌnë të bien delantë lu Dios. Bëꞌnë të cumplir lueguë narunë tucarë. Bëꞌnë të cashtigu nguiu ni. Clarë rluaꞌa de quë nápëdiꞌi të culpë con nguiu ni. YO+ Lëꞌë galëriá lduꞌu naquëhunë parë guëabrí lduꞌu mënë con Dios, na cusë zaꞌquë. Fin shtëhin na salvaciuni parë lëꞌë të; por ni rquitë lduaꞌa de quë bësheꞌlda cartë ni lu të. En cambi lëꞌë galëriá lduꞌu nanapë mënë shtë guë́ꞌdchiliu, quëhunin parë guëniti mënë vidë shtë rall. )NK perë iurneꞌ rquitë lduaꞌa, lë́dëdiꞌi purquë guc të tristë sino purquë lëꞌë galëtristë ni, bëꞌnë parë bëabrí lduꞌu të con Dios. Lëꞌë të guc të tristë manërë narquitë lduꞌu Dios. Adë bëdë́ꞌnëdiꞌi naꞌa ni tubi dañi parë lëꞌë të. MAunquë primërë cartë nabëquëaꞌa, bëꞌnin të riá lduꞌu të, perë adë nádiaꞌa tristë bëshéꞌldahin lu të. Por tubi tiempë sí, biá lduaꞌa purquë bësëdchini cartë ni tristë laꞌni lduꞌu të por duꞌpë tiempë ELNu zac bësëquitë lduꞌu më lduꞌu naꞌa purquë Tito guníꞌiꞌ de quë rac shtuꞌu të guëná të lua, de quë bini lduꞌu të iurë bëꞌnë të recibir primërë cartë naná bësheꞌlda. Guniꞌi Tito de quë quëhunë të cumplir lo quë narac shtuaꞌa. Por ni bëquitë lduaꞌa más todavía. KPerë Dios bësëquitë lduꞌu naꞌa iurë lëꞌë Tito bëdchini. Pues Dios na el quë narsëquitë lduꞌu ra nariá lduꞌi. EJDizdë bëdchini naꞌa Macedonia, adë guzíꞌidiꞌi lduꞌu naꞌa. Guëdubi ladë runë mënë cuntrë lëꞌë naꞌa. Nanú ra narzunaldë lëꞌë naꞌa nu rdzëbë naꞌa. xIiLlëruꞌbë confiansë napa parë lëꞌë të nu rniaꞌa lu mënë de quë nalë́ rquitë lduaꞌa con lëꞌë të. Aunquë rzac zi naꞌa lu cusë durë, perë nalë́ rquitë ldúꞌuhia nu nalë́ lëgrë lduaꞌa, bëꞌnë të. GHAdë rniaꞌa ndëꞌë parë guëdchiꞌba galquiá guëc të purquë ziquë guniaꞌa lu të antsë, nalë́ rac shtuꞌu naꞌa lëꞌë të. Juntë guëbániaꞌa nu juntë gátiaꞌa. 4GaGulë bëdëꞌë lugar laꞌni lduꞌu të parë lëꞌë naꞌa; adë chu bëluáꞌadiꞌi cusë mal parë lëꞌë të nu adë chu rguguë́diꞌi lëꞌë të. 1F ]Lëꞌë të narac shtuaꞌa, ni na promësë shtë Dios nadápaꞌa; por ni napë quë guëzunë́ hiaꞌa de grë cusë mal, tantë nananú laꞌni lduꞌu hiaꞌa nu lo quë nanú shgábaꞌa. Por rëspëti nadápaꞌa parë lëꞌë më, cha guëdë́ꞌnaꞌa intriegu mizmë lëꞌë hiaꞌa lu më të guëquëréldaꞌa nazaꞌquë delantë lu më, tubi vidë limpi. Ra më Corinto bëꞌnë rall cambi shgabë rall EGaca Dadë shtë të; nu lëꞌë të na të ziquë llgaꞌna nu shtsaꞌpa. Zni rniꞌi Dadë narnibëꞌa grë́të cusë.wDgTambién rniꞌi Dadë:Adë tsagláꞌguëdiꞌi të ladi rall; adë rgubënébidiꞌi të ziquë runë rall.Adë gápëdiꞌi të partë con el quë narná tushë Dios;
iurní guna recibir lëꞌë të ziquë shinia. (CI¿Ni mudë catë quëbezë Dios nanabani, también runë sirvë parë ra dzanë ídolo? Pues lëꞌë hiaꞌa na hiaꞌa catë quëbezë Dios nanabani. Mizmë Dios guniꞌi:Guëquërelda nu cuezënúa lëꞌë rall.Gaca Dios shtënë rall.Lëꞌë rall gac rall shmëna. FBNídiꞌi mudë gac Cristo de acuerdë con lëꞌë Satanás, u ¿lla gac tubi narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, gápëll partë con el quë nadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë më? DAAdë chu gúnëdiꞌi unir con ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios. Si talë gunë të zni, iurní na ziquë tubi ngunë nanádiꞌi igual con bë́chiꞌ. ¿Lla gac unidë mënë dzabë con mënë zaꞌquë? ¿Llallë gac parë el quë nanapë llni shtë Dios con el quë naquëreldë lu duldë? @ Lëꞌë naꞌa rdëꞌnë naꞌa ruëguë lu të ziquë tubi dadë narunë ruëguë lu shíniꞌ, de quë gunë të tratë lëꞌë naꞌa bien, mizmë manërë ziquë quëdëꞌnë naꞌa con lëꞌë të. Na hiaꞌa ziquë iáduꞌu catë quëbezë Dios I?  Por partë shtë naꞌa adë pë rúnëdiꞌi faltë parë gac shtuꞌu naꞌa lëꞌë të perë lëꞌë të, sí, runë faltë parë rac shtuꞌu të lëꞌë naꞌa ziquë runë tucarë. E> Lëꞌë të më Corinto, quëgniꞌi naꞌa lu të con guëdubinú lduꞌu naꞌa; adë bëcaꞌchi ldúꞌudiꞌi naꞌa ni tubi diꞌdzë tantë rac shtuꞌu naꞌa lëꞌë të. =! Aunquë riá lduꞌu naꞌa perë mizmë tiempë rquitë lduꞌu naꞌa. Na naꞌa prubi perë quëdëꞌnë naꞌa shchiꞌni Dios të parë gac mënë ricu. Aunquë nadápëdiꞌi naꞌa cusë shtë guë́ꞌdchiliu, perë grë́tëꞌ ra cusë nashtënë naꞌa. <) Avësë runë rall tratë lëꞌë naꞌa ziquë naná guënë́diꞌi rall, perë avësë runë rall tratë lëꞌë naꞌa ziquë mënë nananë́ rall bien. Avësë mërë gati naꞌa perë ziaglaꞌguë nabani naꞌa. Rac cashtigu naꞌa perë adë chu rátidiꞌi. z;mNanú mënë narunë honrar lëꞌë naꞌa; sëbëldá mënë rtu lu rall de lëꞌë naꞌa. Bëldá mënë rniꞌi rall bien de lëꞌë naꞌa; sëbëldá mënë rniꞌi rall mal de lëꞌë naꞌa. Bëldá vueltë bëꞌnë ra mënë tratë lëꞌë naꞌa ziquë mënë falsë. Bëldá vueltë bëꞌnë mënë tratë lëꞌë naꞌa ziquë ra narniꞌi verdá. l:QNu zac rac bëꞌa mieti na naꞌa muzë shtë Dios purquë ruadiꞌdzë naꞌa verdá; nadapë naꞌa pudërë shtë Dios. Vidë shtënë naꞌa na tubldí delantë lu më; pues nahin ziquë guiꞌbë parë tildinú naꞌa enemigu shtë naꞌa. Con guiꞌbë ni quëdëꞌnë naꞌa defender lëꞌë naꞌa nu runë naꞌa gan lu enemigu shtë naꞌa. :9mNu zac rluaꞌa naꞌa na naꞌa muzë shtë Dios por conductë zaꞌquë shtënë naꞌa; nu zac purquë riasë́ naꞌa verdá, nu zac na naꞌa pacënci, nu purquë na naꞌa naduꞌu, nu por lëꞌë Espíritu Santo nacuezënú lëꞌë naꞌa, nu purquë rac shtuꞌu naꞌa saꞌ naꞌa de verdá. ^85Ra mënë bëdëꞌë rall galnë́; gua naꞌa prësi; bëdzatsu mënë cuntrë lëꞌë naꞌa; bëdëꞌnë naꞌa sufrir lu dchiꞌni durë; avësë adë chu rgáꞌsidiꞌi; avësë nídiꞌi nagáu naꞌa. g7Gsino rac shtuꞌu naꞌa guëluaꞌa naꞌa na naꞌa muzë shtë Dios guëdubi tiempë. Gac bëꞌa rall na naꞌa siervë shtë më por pacënci ruꞌbë nadapë naꞌa nu iurë rzac zi mënë lëꞌë naꞌa nu iurë runë faltë lo quë narquiꞌni naꞌa, u iurë rdëdë desgraci. Guëdubi tiempë quëreldë naꞌa ziquë muzë shtënë më. 6 Lëꞌë naꞌa adë rzúdiꞌi naꞌa storbë lu mënë parë adë chu guëniꞌi mal cuntrë dchiꞌni shtënë naꞌa, c5?purquë rniꞌi më laꞌni Sagradas Escrituras:Bëna compañi lëꞌë të iurë gunaꞌbë të lua.Iurneꞌ bëgaꞌa iurë parë gunë të recibir favurë shtë më.Nedzë́ na parë gac salvar të. J4 Verdá na ndëꞌë; con Dios quëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni nu rdëꞌnë naꞌa ruëguë lu të, gulë bëꞌnë recibir ra favurë shtë më të gapë të provëchë laꞌni vidë shtë të 3Jesús nunquë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ duldë, perë Dios bëꞌnë tratë shíniꞌ ziquë pecadurë, ziquë tubi nabëꞌnë grë duldë, parë gac tubi manërë su hiaꞌa delantë lu Dios sin ni tubi demandë en cuntrë lëꞌë hiaꞌa. Iurní quëhunë Dios tratë lëꞌë hiaꞌa ziquë mënë nabëꞌnë cumplir grë puntë shtë lëy dizdë bëdchini hiaꞌa lu guë́ꞌdchiliu.m2SZni zëdëꞌpë naꞌa; na naꞌa representantë shtë Cristo, cumë ziquë mizmë Dios nihunë më ruëguë lu të, cagniꞌinú naꞌa lëꞌë të, gulë bëꞌnë recibir perdunë shtë më të gac të amigu shtë́hiꞌ. 01YQuiere decir de quë iurë guti Cristo lu cruz, Dios quëhúniꞌ recibir grë mieti narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu ziquë amigu shtë më. Bëdchisú më grë demandë naná en cuntrë lëꞌë rall. Nu bëꞌnë më incarguë lëꞌë hiaꞌa con dizaꞌquë të gac mënë amigu shtë Dios. K0Grë́tëꞌ ndëꞌë zeꞌdë de Dios. Bëꞌnë më parë tsu en paz entrë lëꞌë më nu lëꞌë hiaꞌa. Iurneꞌ na hiaꞌa amigu shtë Dios por galguti shtë Jesús, nu bëꞌnë më incarguë lëꞌë hiaꞌa parë guadiꞌdzënú hiaꞌa ra mënë dizaꞌquë të parë gac unidë rall con lëꞌë më. /'El quë naná unidë con Cristo, nall personë cubi; ra cusë gushë hia gualú parë nguiu ni. Hia bëdchini vidë cubi parë lë́ꞌiꞌ. ~.uPor ni adë chu guëníꞌidiꞌi lasac ra mënë por lo quë na rall laꞌni guë́ꞌdchiliu, aunquë antsë zni rdëꞌnë naꞌa llgabë. Guniꞌi naꞌa Cristo nadë más náhiꞌ nguiu, perë iurneꞌ hiadë chu rúnëdiꞌi llgabë zni. D-Cristo guti por grë́tëꞌ mënë parë guëbani mieti nu parë gunë mieti cumplir voluntá shtë më, lë́dëdiꞌi parë gunë rall cumplir lo quë narac shtuꞌu rall. Runë tucarë gunë mieti cumplir voluntá shtë el quë naguti shlugar rall, el quë naguashtë́ ladi ra tëgulë parë gac salvar rall. V,%Lo quë nardëꞌnë naꞌa, nahin purquë nalë́ rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa. Nadapë naꞌa segurë de quë tubi guti por grë́tëꞌ hiaꞌa, por ni hia grë́tëꞌ mieti na ziquë ra naguti. 3+_ Si talë na naꞌa luguë ziquë rniꞌi bëldá mënë, nahin parë guëdëꞌnë naꞌa alabar Dios. Si talë chu nádiꞌi ziquë luguë, nahin parë bien shtë të. T*! Adë quëdë́ꞌnëdiꞌi naꞌa recomendar mizmë lëꞌë naꞌa lu të stubi, sino quëdëꞌnë naꞌa parë guëquitë lduꞌu të por shchiꞌni naꞌa. Zni rac guëquebi të lu ra mënë narunë nadchini por custumbrë narunë rall cumplir, perë adë rúnëdiꞌi rall casë ra cusë falsë nananú laꞌni lduꞌu rall. )/ Por ni rac shtuꞌu naꞌa guësëdchini naꞌa mënë lu Jesús purquë rdëꞌnë naꞌa cuendë nadushë na juici shtë më. Lu Dios quëreldë naꞌa bien; rdëꞌë më cuendë lla na naꞌa nu rac shtuaꞌa guëdëꞌë të cuendë quëreldë naꞌa sin maldá. v(e Zni rdë́ꞌnaꞌa purquë Dios guësëdchini më grë hiaꞌa delantë Cristo catë gunë më juzguë lëꞌë hiaꞌa. Cadë túbiaꞌa guëdë́ꞌnaꞌa recibir pagu según lo quë bëdë́ꞌnaꞌa mientras nabániaꞌa, sea cusë zaꞌquë u sea cusë mal; guëdë́ꞌnaꞌa recibir pagu narunë tucarë. Dizaꞌquë narsëdchini galërbezë lduꞌu mieti g'G Por ni rniꞌi lduꞌu hiaꞌa guësëquitë lduꞌu hiaꞌa lëꞌë më mientras quëréldaꞌa lu guë́ꞌdchiliu nu también si talë gátiaꞌa, rac shtuꞌu hiaꞌa guëaꞌnë më cuntëntë con lëꞌë hiaꞌa. &Nadápaꞌa esperansë nu rac shtuꞌu hiaꞌa guësëáꞌnaꞌa guë́ꞌdchiliu rëꞌ të parë guëbániaꞌa con lëꞌë Dadë. %Ziaglaꞌguë nabániaꞌa, lë́dëdiꞌi por lo quë narná hiaꞌa lúhiꞌ sino purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më. $Por grë ndëꞌë siemprë nadápaꞌa llëruꞌbë confiansë. Rdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë mientras nabániaꞌa lu guë́ꞌdchiliu, dzu hiaꞌa zitu parë lugar catë guzëá hiaꞌa, u sea runë faltë parë guëquëréldaꞌa con Dadë Jesús. I# El quë nabëꞌnë preparar ra cusë ni parë lëꞌë hiaꞌa na Dios nu bëneꞌe më Espíritu Santo cumë ziquë garantiá de lo quë naguëneꞌe më despuësë parë lëꞌë hiaꞌa. N"Mientras nabániaꞌa con cuerpë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ, rdë́ꞌnaꞌa sufrir; rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më, perë lëdë por nídiꞌi rac shtuꞌu hiaꞌa gátiaꞌa, sino rac shtuꞌu hiaꞌa gápaꞌa cuerpë cubi të parë cuerpë nadápaꞌa iurneꞌ, gac cambin por cuerpë nanadë rialúdiꞌi. V!%të parë ngaꞌli gunë më parë adë chu runë fáltëdiꞌi niétiquë. # ?Mientras nabániaꞌa lu guë́ꞌdchiliu, pues rac lduꞌu hiaꞌa nu nalë́ rac shtuꞌu hiaꞌa guzëá hiaꞌa stubi lugar, lídchaꞌa lu gubeꞌe  Rac bëꞌa hiaꞌa si talë gátiaꞌa, Dios bë́ꞌniꞌ preparar cuerpë cubi nadë rialúdiꞌi. Lëꞌë cuerpë shtë́naꞌa na ziquë tubi hiuꞌu narialú perë cuerpë naguëneꞌe Dios nápëdiꞌin fin. Lëdë nguíudiꞌi bëꞌnë formarin. yPues adë rúnëdiꞌiaꞌa confiar por ra cusë narná mieti sino por ra cusë nadë rnádiꞌi mieti, purquë grë́tëꞌ ra cusë narná hiaꞌa, napë quë tsalú. Grë ra cusë nadë chu rnádiꞌi, ni adë tsalúdiꞌi parë siemprë.NGrë́tëꞌ galërzac zi iurneꞌ, na ziquë tubi cusë nashashu nu rialuhin lueguë, perë quëhunë ra cusë ni parë guëdápaꞌa delantë ziquë tesurë namás llëruꞌbë nu namás lasac. ;oPor ni rquitë lduꞌu naꞌa guëdubi tiempë aunquë nilë shcuerpë naꞌa rdubin. Cadë dzë quëac naꞌa nacubi; quëdëꞌnë naꞌa recibir más fuersë shtë më. }sRzac zi naꞌa grë ra cusë durë purquë rac shtuꞌu naꞌa lëꞌë të nu parë grë narunë recibir ra favurë shtë Dios, gac raiꞌ cantidá mënë nu guëdëꞌë rall graci lu më; guëniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë më. fERac bëꞌa naꞌa de quë Dios nabëldishtë́ Dadë Jesús ladi ra tëgulë, también zac lëꞌë hiaꞌa guëldishtë́ më juntë con Jesús nu guaꞌa më lëꞌë hiaꞌa të parë cuezënú hiaꞌa lëꞌë më. uc Nadapë naꞌa mizmë fe nanapë el quë bëquëꞌë zndëꞌë laꞌni Sagradas Escrituras: “Gualdí lduaꞌa, por ni biadiꞌdza”. Zni zac lëꞌë naꞌa rialdí lduꞌu naꞌa shtiꞌdzë më; por ni ruadiꞌdzë naꞌa. _7 Zni galguti dzu guëlladchi parë lëꞌë naꞌa con resultadë de quë nabani të. C Aunquë nabani naꞌa, na naꞌa dispuestë gati naꞌa purquë na naꞌa shmënë Jesús të parë guëluaꞌa pudërë shtë Jesús por medio de shcuerpë naꞌa nanapë quë tsalú. pY Cualquier lugar naziá naꞌa, ra mënë rna rall de quë quëdëꞌnë naꞌa sufrir ziquë Jesús bëꞌnë më sufrir iurë guti më. Quëdëꞌnë naꞌa sufrir të parë guëluaꞌa de quë nabani më laꞌni lduꞌu naꞌa. =s Aunquë rzunaldë mënë lëꞌë naꞌa, adë chu nádiꞌi ziquë tubi meꞌdë bëzebi. Aunquë rluaꞌa de quë bëꞌnë Satanás gan lu naꞌa, nídiꞌin fin shtë naꞌa. gGZni nahin aunquë rzac zi mënë lëꞌë naꞌa demasiadë, nunquë adë nadzúdiꞌi naꞌa sin quë adë chu guëdzélëdiꞌi ca nezë guëruꞌu naꞌa. Aunquë riá lduꞌu naꞌa, siemprë rbedchí lduꞌu naꞌa. +Lëꞌë dizaꞌquë nabëdëꞌnë naꞌa recibir, zeꞌdë de Dios perë ra shcuerpë naꞌa na débil ziquë gueꞌsu guiuꞌu të parë guëluaꞌa de quë grë́tëꞌ pudërë shtënë naꞌa, zeꞌdë de Dios; adë zéꞌdëdiꞌin de mizmë lëꞌë naꞌa. _7El mizmë Dios naná bësheꞌldë llni catë nanú nacahi, también bësheꞌldë më llni laꞌni lduꞌu hiaꞌa të guadíꞌdzaꞌa dizaꞌquë lu mënë. Nadápaꞌa llni nu riasë́ hiaꞌa blac llëruꞌbë na llni nu pudërë shtë më purquë Jesucristo quëgluáꞌaiꞌ pudërë shtë Dios. Pudërë nadápaꞌa zeꞌdë de Dios %Iurë ruadiꞌdzënú naꞌa ra mënë, adë ruadíꞌdzëdiꞌi naꞌa shtiꞌdzë naꞌa sino ruadiꞌdzë naꞌa shtiꞌdzë Jesucristo, el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa. Nu lëꞌë naꞌa nadë más na naꞌa muzë shtë të parë gac unidë të con Jesús. A{Pues lëꞌë rall adë rialdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë më purquë lëꞌë narnibëꞌa guë́ꞌdchiliu rëꞌ bësë́ꞌaull shgabë rall parë tsasë́diꞌi rall, no sea guëdchini llni shtë Dios guëc rall nu tsasë́ rall dizaꞌquë nanapë pudërë shtë Cristo. Cristo na igual ziquë Dios. 5cSi talë adë riasë́diꞌi mënë lo quë narunë cuntienë dizaꞌquë naquëgniaꞌa, si talë shtiꞌdzë naꞌa nahin ziquë cusë nagaꞌchi, es quë bëniti rall. SBëquë́ guiaꞌa naꞌa grë́tëꞌ ra cusë naquëhunë mënë nagaꞌchi, cusë narsëdchini shtu. Adë chu rsiguë́diꞌi sáhiꞌ, nilë adë chu rúnëdiꞌi cambi dizaꞌquë shtë Dios. Rniꞌi naꞌa verdá lu mieti; zni rdëꞌnë naꞌa recomendar mizmë lëꞌë naꞌa lu grë́tëꞌ mënë nu delantë lu Dios. g  IPor grë ndëꞌë naguniaꞌa lu të, nadapë naꞌa zihani confiansë. Bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë naꞌa; por ni bëdëꞌnë naꞌa recibir diꞌdzë shtë tëstë cubi parë guadiꞌdzë naꞌa delantë ra mënë.  Por ni grë́tëꞌ hiaꞌa hiadë nadápëdiꞌi hiaꞌa ziquë lu nanëꞌau con tubi lari, sino na hiaꞌa ziquë tubi guëꞌguanë narabtsëꞌë pudërë shtë Dadë. Hia iurní lëꞌë hiaꞌa tsaglaꞌguë rac cambi hiaꞌa; rëácaꞌa más y más ziquë Cristo purquë quëdë́ꞌnaꞌa recibir pudërë nu llni shtë më. Zni canihunë Dadë naná lëꞌë Espíritu Santo.i KLëꞌë partë shtë Sagradas Escrituras nacagniꞌi shcuendë Dadë, cagniꞌin náhiꞌ mizmë lëꞌë Espíritu Santo; nu catë nanú Espíritu Santo, ngaꞌli ra mënë nádiꞌi rall bajo ordë shtë lëy guahietë.  3Perë iurë tubi mieti riabrí ldúꞌull con lëꞌë Dadë, iurní rdchini llni laꞌni ldúꞌull nu riasëll; adë pë narsëꞌau shgábëll. ) KHashtë iurneꞌ iurë rini rall ra diꞌdzë nabëquëꞌë Moisés, na ziquë tubi lari narsëꞌau llgabë mieti; adë riasë́diꞌi rall shtiꞌdzë më. KPerë lëꞌë rall adë guasë́diꞌi rall; naguëdchi bëac lduꞌu rall. Todavía hashtë iurneꞌ iurë rini rall Sagradas Escrituras, nacahi lduꞌu rall. Nahin ziquë tubi lari narsëꞌau lu rall; adë rnádiꞌi rall; adë riasë́diꞌi rall purquë sulë Cristo rac guëdchisú lari ni parë gac bëꞌa rall. J  Adë rúnëdiꞌi naꞌa ziquë Moisés el quë narsëꞌau lúhiꞌ con tubi lari të parë adë guënádiꞌi ra israelitë guëaldë llni naná ruáꞌadiꞌi lduꞌu llëruꞌbë tiempë. wg Zni nalë́ firmë na esperansë shtë naꞌa; por ni ruadiꞌdzë naꞌa con tubi confiansë ruꞌbë. "= Si talë lo quë naruaꞌa lduꞌu por duꞌpë tiempë, napin llëruꞌbë valurë, mucho más valurë napë lo quë adë rialúdiꞌi parë siemprë. B} Lëꞌë lëy guc cusë nanapë llëruꞌbë valurë por duꞌpë tiempë perë iurneꞌ lëꞌë dizaꞌquë más lasaquin quë lëy; napin más pudërë; nunquë adë rialúdiꞌin. 9 Quiere decir, si talë lëy nabëꞌnë condenar lëꞌë hiaꞌa, bëdchinin con llëruꞌbë pudërë nu llni, mucho más lëꞌë dizaꞌquë shtë Dios napin pudërë. Llëruꞌbë nahin; rniꞌin manërë gácaꞌa ziquë mënë nabëꞌnë cumplir grë puntë shtë lëy. zmlëꞌë diꞌdzë nabësëdchini Espíritu Santo, napë quë guëdchinin con más pudërë quë lëꞌë lëy.  Lëꞌë lëy nabëquëꞌë Moisés guc escritë lu tablë shtë guëꞌë nu bëdchinin con galërabtsëꞌë shtë Dios; nalë́ fuertë bëdchinin hashtë ra më israelitë adë gúquëdiꞌi nianá rall lu Moisés purquë nalë́ rabtsëꞌë lúhiꞌ por duꞌpë tiempë. Si talë bëdchini lëy con zihani llni nu lëꞌë lëy quëhunë condenar ra mënë lu galguti, Pues lëꞌë më bëneꞌe më guiaꞌa naꞌa pudërë nu llni parë guëdëꞌnë naꞌa sirvë lëꞌë më parë guëniꞌinú naꞌa lu ra mënë tubi tëstë cubi entrë Dios nu mënë. Lëꞌë tëstë ni adë naescrítëdiꞌin sino zeꞌdë de Espíritu Santo. Lëꞌë lëy escritë rsëdchinin galguti parë grë mënë perë lëꞌë Espíritu Santo rsëdchíniꞌ vidë sin fin. MLëꞌë naꞌa adë cagníꞌidiꞌi naꞌa de quë mizmë lëꞌë naꞌa napë naꞌa llni parë guëdëꞌnë naꞌa shchiꞌni më, sino cagneꞌe më llni nu fuersë parë lëꞌë naꞌa. ~3Por Cristo napë naꞌa segurë de quë na naꞌa muzë shtë́hiꞌ nu delantë lu Dios adë nídiꞌi cusë parë guëtú lu naꞌa lu më. F}Lëꞌë të na të tubi sëñi de quë dchiꞌni nabëdëꞌnë naꞌa ndë, zeꞌdin de Dios. Mënë rniꞌi rall na të cartë shtë Cristo por dchiꞌni nabëdëꞌnë naꞌa entrë lëꞌë të. Na të tubi cartë nanádiꞌi escritë con tindë sino por el Espíritu Santo shtë Dios nanabani. Na të tubi cartë nagúquëdiꞌi escritë lu tablë shtë guëꞌë ziquë ra chiꞌi mandamientë, sino tubi cartë escritë lu lduꞌu të. |Lëꞌë të na të ziquë cartë shtë recomendación. Mënë guëná rall vidë shtë të nu tsasë́ rall na naꞌa muzë shtë Dios. y{ mIurë rniꞌi naꞌa ra cusë rëꞌ ¿gu rzublú ruadiꞌdzë naꞌa favurë de mizmë lëꞌë naꞌa? u ¿lluaꞌa të rquiꞌni guëdëꞌnë naꞌa presentar tubi cartë shtë recomendación parë lëꞌë të? u ¿lluaꞌa të napë quë guëdëꞌnë naꞌa recibir cartë shtë recomendación nabëquëꞌë të? Aquëdiꞌi. Stubi mënë rquiꞌni cartë ni. yzkPues lëꞌë naꞌa adë nádiꞌi naꞌa ziquë zihani mënë naquëhunë neguci con shtiꞌdzë Dios. Adë rdë́ꞌnëdiꞌi naꞌa cambi shtiꞌdzë më ziquë runë zihani mënë; al contrari na naꞌa verdá. Lëꞌë Dios bëshéꞌldiꞌ lëꞌë naꞌa nu delantë lu më ruadiꞌdzë naꞌa shtiꞌdzë më purquë quëbezënú Cristo lëꞌë naꞌa.y)Parë ra narniti, na hiaꞌa ziquë olor narguini mënë, perë parë ra naná salvar, na hiaꞌa ziquë olor nashi shtë guëꞌë purquë shtiꞌdzë më naruadíꞌdzaꞌa rneꞌe vidë sin fin. ¿Chull napë llni sufsientë parë gúnëll cumplir grë cusë rëꞌ? xNa hiaꞌa ziquë olor nashi naná quëhunë Cristo ofrecërë lu Dios Padre. Parë bëldá mënë vidë shtë hiaꞌa quëhunë parë rëagná lduꞌu rall na rall salvar, perë parë sëbëldá mënë na hiaꞌa parë rëagná lduꞌu rall na rall condenar. FwDushquilli Dios el quë nazianú lëꞌë hiaꞌa lu desfile shtë Cristo Jesús. Lëꞌë më quëhúniꞌ parë guëdë́ꞌnaꞌa gan lu enemigu guëdubi tiempë, nu quëhunë më compañi lëꞌë hiaꞌa parë guadíꞌdzaꞌa dizaꞌquë naná ziquë olor nashi naná rrëꞌtsë por grë́tëꞌ partë. ivK perë adë bëdchini cuntëntë purquë adë bëdzélëdiaꞌa bëcha Tito ndë; por ni bëna despedir lëꞌë mënë shtë Troas nu guahia hashtë regiuni shtë Macedonia. Cristo quëhúniꞌ parë guëdë́ꞌnaꞌa gan u% Iurë bëdchinia guëꞌdchi Troas parë guadiꞌdza dizaꞌquë shtë Cristo, bëdzela zihani lugar parë guadiꞌdza shtiꞌdzë më bt= Cha guëdë́ꞌnaꞌa zni të parë adë gúnëdiꞌi Satanás gan lu hiaꞌa. Pues rdëꞌë hiaꞌa cuendë manërë narunë Satanás parë guësiguëll mënë. Adë rbedchídiꞌi lduꞌu Pablo guëꞌdchi Troas bs= El quë naquëhunë të perdunë, también runa perdunë lë́ꞌëll. Si talë nanú stubi cusë narunë tucarë guna perdunë, pues bëna perdunë lë́ꞌëll parë bien shtë të. Nanë́ Cristo rniaꞌa verdá. r Bëquëaꞌa lu të más antsë të gac bë́ꞌahia si talë na të obedientë, si talë rzuꞌbë diaguë të shtiꞌdza. |qqPor ni quëhuna ruëguë lu të stubi, de quë guëluaꞌa të lu nguiu ni de quë rac shtuꞌu të lë́ꞌëll. /pWIurneꞌ runë tucarë gunë të perdunë nguiu ni, nu gulë bëꞌnë consolar lë́ꞌëll, no sea por tantë llgabë narúnëll, guëazë guétëll shnezë Dios. ocashtigu naná bëdëꞌë të parë lë́ꞌiꞌ; casi grë të guc të de acuerdë; hia na sufsientë parë lë́ꞌëll. Jn Si talë tubi mënë bë́ꞌnëll parë riá lduaꞌa, también bë́ꞌnëll parë riá lduꞌu grë të. Perë adë rac shtúꞌudiaꞌa guëniaꞌa demasiadë cusë cuntrë nguiu ni; 3m_Iurë bëquëaꞌa cartë más antsë, nalë́ rquëdiꞌni lduaꞌa; bëruꞌu nisë slua; perë adë bëquë́ꞌëdiaꞌa lu të parë guëaꞌnë të tristë sino bëquëaꞌa lu të parë gac bëꞌa të nalë́ rac shtuaꞌa lëꞌë të. Nanú perdunë parë lëꞌë nguiu nabëꞌnë mal 9lkPor ni bëquëaꞌa lu të tubi cartë más antsë; bënehia cunseju parë lëꞌë të, të parë gac rëglë asuntë ni. Iurní iurë guëdchinia ndë, adë riádiꞌi lduaꞌa por conductë shtë të. Mejurë napa segurë de quë si talë guëquitë lduaꞌa iurní, también guëquitë lduꞌu të. /kWSi talë resultadë shtë visitë na galëriá lduꞌu parë lëꞌë të, ¿chull gunë parë guëquitë lduaꞌa? Sulë lëꞌë të guësëquitë lduꞌu të na. j Por partë shtëna adë gúnëdiaꞌa visitar lëꞌë të iurneꞌ të parë adë gaquin cusë durë parë lëꞌë të. Fi Adë rnibë́ꞌadiꞌi naꞌa pë cusë tsaldí lduꞌu të; hia bien dzu të firmë lu shnezë më; nadë más guëdëꞌnë naꞌa compañi lëꞌë të, të guëquitë lduꞌu të.Xh +Cagnaꞌba Dios të gac më testigu en cuntrë de na si talë ruadiꞌdza bishi. Adë bë́ꞌnëdiaꞌa visitar lëꞌë të, më Corinto, purquë adë guc shtúꞌudiaꞌa guna cashtigu lëꞌë të. Gg  Lëꞌë më gulë́ më lëꞌë hiaꞌa nu bëneꞌe më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa; náhiꞌ tubi garantiá de lo quë naguëdë́ꞌnaꞌa recibir despuësë. .f WDios na el quë nabëꞌnë parë dzulezë naꞌa lu shnezë Cristo juntë con lëꞌë të, nu Dios na el quë nabësheꞌldë lëꞌë naꞌa con shtiꞌdzë më. Ge  Pues por lëꞌë Jesucristo grë ra promësë shtë Dios gac cumplir. Por ni iurë quëhunë naꞌa alabar Dios, rniꞌi naꞌa: “Nia Dadë” purquë unidë na naꞌa con Cristo Jesús. d )purquë Jesucristo shini Dios, nunquë guniꞌi më: “Ahaꞌ” u “Aquëdiꞌi” al mizmë tiempë. Lëꞌë Silvano nu Timoteo con na Pablo, biadiꞌdzë naꞌa lu të dizaꞌquë shtë më. Con Cristo lëꞌë dizaꞌquë siemprë napë resultadë. Nahin verdá. c Dios na më testigu de quë lëꞌë naꞌa adë chu rníꞌidiꞌi: “Ahaꞌ” nu “Aquëdiꞌi” al mizmë tiempë db C¿Pë rniꞌi të de quë nahia falsë iurë guniꞌi lduaꞌa zni? ¿Gu nahia ziquë mënë shtë guë́ꞌdchiliu? ¿Lluaꞌa të de quë cagniaꞌa lu të: “Ahaꞌ” nu mizmë tiempë rniaꞌa: “Aquëdiꞌi”? la SRuna llgabë de quë guna visitar lëꞌë të mizmë tiempë guziahia parë Macedonia; nu despuësë guëabría de ndë, gueldë guënahia lëꞌë të stubi të parë gunë të compañi na; guësheꞌldë të na parë Judea. P` Por tantë confiansë nanapa de lëꞌë të, runa llgabë gueldë guënahia lëꞌë të lueguë, antsë tsahia stubi lugar; nu iurë guëabría guënahia lu të stubi, guëquitë lduꞌu të. q_ ]Hia riasë́ të tubi partë shtë ra cusë ni. Quëbeza de quë iurë lëꞌë Dadë Jesús guëabriꞌ stubi, lëꞌë të guëquitë lduꞌu të de lëꞌë naꞌa cumë lëꞌë naꞌa guëquitë lduꞌu naꞌa de lëꞌë të. #^ A Quëquëꞌë naꞌa lu të sulë ra cusë narac guꞌldë të nu rac riasë́ të. Quëbezë naꞌa de quë guëdëꞌë të cuendë shtiꞌdzë naꞌa; c] A Nanú tubi cusë narsëquitë lduꞌu naꞌa. Shgabë naꞌa rniꞌi de quë nadzú naꞌa tubi manërë zaꞌquë nu santu entrë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu nu zac entrë lëꞌë të. Na naꞌa verdá. Zni guquëreldë naꞌa, lë́dëdiꞌi por llni shtë naꞌa sino por favurë shtë Dios. Bëꞌnë më compañi lëꞌë naꞌa. \  Lëꞌë të napë quë gunë të compañi lëꞌë naꞌa. Si talë zihani mënë gunë rall compañi lëꞌë naꞌa con oraciuni, zihani mënë guëdëꞌë graci lu më por ra favurë nagunë më parë lëꞌë naꞌa. Adë guádiꞌi Pablo Corinto r[ _ Dios bëlá më lëꞌë naꞌa lu peligrë nu tsaglaꞌguë quëhunë më salvar lëꞌë naꞌa parë gátidiꞌi naꞌa. Rialdí lduꞌu naꞌa lëꞌë më gúniꞌ salvar lëꞌë naꞌa stubi vueltë lu peligrë shtë galguti. EZ  Bëdëꞌnë naꞌa llgabë na naꞌa ziquë tubi naná condenadë lu galguti, perë zni guc parë tsaldí lduꞌu naꞌa shtiꞌdzë Dios más, el quë nanapë pudërë të guëldishtë́hiꞌ tëgulë ladi ra tëgulë. Ra cusë durë guc rahin të parë adë gápëdiꞌi naꞌa confiansë mizmë lëꞌë naꞌa. Y )Bëchi, rac shtuꞌu naꞌa gac bëꞌa të blac cusë durë naziadëdë naꞌa regiuni shtë Asia. Ngaꞌli bëdëdë naꞌa tubi prëbë ruꞌbë. Hia casi bërë́ fuersë parë guaꞌa lduꞌu naꞌa lu ra cusë ni. Gualdí lduꞌu naꞌa niati naꞌa lueguë. ~X wRialdí lduꞌu naꞌa; firmë na esperansë shtë naꞌa de quë adë rëazë guétëdiꞌi të shnezë më. Rac bëꞌa naꞌa de quë ziquë rzac zi të purquë na të shmënë më, gunë më consolar lëꞌë të juntë con lëꞌë naꞌa. W %Si talë rzac zi hiaꞌa, nahin parë bien shtë të, të gapë të galërbedchí lduꞌu nu parë gac salvar të. Mizmë cusë durë naquëac con lëꞌë naꞌa, nahin parë cuedchí lduꞌu të; pues zni ruaꞌa lduꞌu të con pacënci ra cusë durë nadápaꞌa. V Nalë́ rzac zi hiaꞌa purquë na hiaꞌa shmënë Cristo, perë también nalë́ quëhunë më consolar lëꞌë hiaꞌa. U Lëꞌë më rúniꞌ consolar lëꞌë hiaꞌa iurë lëꞌë hiaꞌa rzac zi hiaꞌa të parë gac guëdë́ꞌnaꞌa consolar los de más saꞌ hiaꞌa narzac zi lu cusë durë. Quëdë́ꞌnaꞌa consolar lëꞌë mënë con dizaꞌquë nazeꞌdë de Dios. NT Zudë́ꞌnaꞌa alabar Dios, lëꞌë Dios nu Dadë shtë Jesucristo Shlámaꞌa. Lëꞌë më na Dadë nu quëhúniꞌ consolar cadë lëꞌë mieti; na më el quë nargaꞌa lduꞌu mieti. -S UGulë bëꞌnë recibir bendición shtë Dios con galërbedchí lduꞌu naná rneꞌe Dios Shtádaꞌa, juntë con Jesucristo Shlámaꞌa. Galërzac zi shtë Pablo R Na Pablo, nahia tubi poshtë shtë Cristo Jesús purquë zni na voluntá shtë Dios. Juntë con Timoteo, bë́chaꞌa naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús, quëquëꞌë naꞌa cartë rëꞌ nu guësheꞌldë náꞌahin lu grupë shtë shmënë Dios naquëreldë ciudá Corinto nu zac lu grë ra nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ, lëꞌë të naquëreldë regiuni shtë Acaya. Q3bBëldá mënë guanaldë tëchi ra enseñansë shtë rall nu bëniti rall shnezë Dios. Favurë shtë Dios guëaꞌnin con lë́ꞌël. Amén.7PgbTimoteo, gupë ra enseñansë shtë Jesús naguniaꞌa lul; adë riutë́diꞌil lu ra shtiꞌdzë mësë falsë. Ruadiꞌdzë rall cusë naná guëlluíꞌidiꞌi. Adë rdildi díꞌdzëdiꞌil con shtiꞌdzë rall naná falsë aunquë rniꞌi rall na rahin diꞌdzë narac bëꞌa grë mënë. !O;bZni gunë rall të parë gapë rall tesurë verdadërë naná ziquë cimientë shtë hiuꞌu narialúdiꞌi parë tiempë nazeꞌdë. Fin shtë cartë ~}|{{ztyaxxvvtsrqpoofn_mmlVkiilhgfe!dc5bg`_=^c][\f[ZYXWVVTSRR'PONM{M KJI6GFEADfCC!BA@w>>7=<Gulë bëꞌnë recibir bendición shtë Dadë Jesucristo nu amor shtë Dios con ayudë shtë Espíritu Santo. Gulë bëꞌnë recibir favurë shtë më. Amén.`Q9 Grë́tëꞌ ra shmënë Dios ndëꞌë, rsheꞌldë rall saludë parë lëꞌë të. JP  Gulë bëꞌnë saludar grë ra shmënë Dios con tubi abrasë. O Iurneꞌ bëchi, rac shtuaꞌa guëruꞌu bien shchiꞌni të. Gulë bëdëꞌë sí parë gac cambi vidë shtë të hashtë na rahin completamente bien; gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdza. Gulë gac të unidë; gulë guquëreldënú të saꞌ të sin dishiꞌbi. Iurní Dios narneꞌe paz, nu Dios narunë parë gac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa, guëbezënú më lëꞌë të. !N; Quëquëꞌë naꞌa cartë rëꞌ antsë gueꞌdë guëná naꞌa lëꞌë të, të parë iurë lëꞌë naꞌa zia naꞌa ndë, adë rquíꞌnidiꞌi guna cashtigu lëꞌë të con derechë nanapa por Dadë Jesucristo. Pues lëꞌë pudërë nanapa por Dadë Jesús, na parë bien shtë të parë másruꞌu tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë më, lë́dëdiꞌi nahin parë guëdëꞌa fin lu fe shtë të. qM[ Por ni rquitë lduꞌu naꞌa iurë lëꞌë naꞌa na naꞌa débil perë lëꞌë të su të firmë lu shnezë më. Tsaglaꞌguë guënaꞌbë naꞌa lu Dios por lëꞌë të parë gac të firmë lu shnezë më guëdubi tiempë. L Adë nídiꞌi mudë guëdëꞌnë naꞌa cuntrë verdá, sino sulamëntë rac quëdëꞌnë naꞌa favurë shtë verdá. CK Rnaꞌba lu Dios të parë adë gúnëdiꞌi të duldë. Zni rac shtuꞌu naꞌa, lë́dëdiꞌi parë guëluaꞌa de quë nadapë naꞌa pudërë. Rnaꞌbë naꞌa lu më parë gunë të lo quë naná zaꞌquë. Adë rúnëdiꞌi importë si talë rniꞌi mieti na naꞌa falsë u rniꞌi rall na naꞌa verdá. J Pues rac shtuaꞌa de quë gac bëꞌa të, lëꞌë naꞌa bëdëꞌnë naꞌa cumplir shtiꞌdzë më; na naꞌa verdá. I Gulë bëtëꞌdë prëbë mizmë lëꞌë të, të parë gac bëꞌa të si talë rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë më de verdá. ¿Pë adë rdë́ꞌëdiꞌil cuendë de quë Jesucristo quëbezënúhiꞌ lëꞌë të si talë rialdí lduꞌu të de verdá? ?Hw Na verdá cuë më lu cruz cumë ziquë tubi nanápëdiꞌi fuersë, perë iurneꞌ nabani më por pudërë shtë Dios. Zni zac lëꞌë naꞌa, na naꞌa débil, perë iurneꞌ unidë na naꞌa con lëꞌë më nu por lëꞌë më nadapë naꞌa pudërë shtë Dios parë guëdëꞌnë naꞌa sirvë lu të. )GK Guëníꞌihia fuertë lu rall purquë rac shtuꞌu të prëbë de quë quëbezënú Cristo na, de quë ruadiꞌdza por pudërë shtë më. Adë quëhúnëdiꞌi të tratë con tubi Cristo nanápëdiꞌi fuersë sino con tubi Cristo narluaꞌa pudërë shtë́hiꞌ entrë lëꞌë të. (FI Bëtsëba ra mënë nabëꞌnë duldë con los de más saꞌ rall. Stubi vësë más rtsëba lëꞌë rall mientras zitu nanúa, igual ziquë bëna iurë beꞌdë guënahia lëꞌë të segundë visitë. Iurë guelda, guna cashtigu ra mënë narunë duldë sin rgáꞌadiꞌi lduaꞌa. ,E S Ndëꞌë na tecërë vësë naguna visitar lëꞌë të. Cualquier galquiá nardchiꞌbë të guëc saꞌ të napë quë tsu prëbë con chupë u tsunë testigu. 1D[ Rdzëba iurë guënahia lu të, Dios shtëna gunë më permitir gapa tristë laꞌni lduaꞌa por conductë shtë të. Guëtú lua iurní hashtë runa por ra naná bëꞌnë duldë antsë. Hashtë neꞌ adë bëagrídiꞌi lduꞌu rall con Dios. Tal vez guënahia de quë todavía ziaglaꞌguë rquënú saꞌ rall, de quë napë rall zihani vici, de quë quëhunë rall cumplir deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall.aC; Rdzëba de quë iurë gueldë guënahia lëꞌë të, tal vez nádiꞌi të ziquë ra naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios de verdá, nu adë guëdzélëdiꞌi të na ziquë rac shtuꞌu të. Rdzëba de quë lëꞌë të rdildi diꞌdzë të nu nanú dishiꞌbi entrë lëꞌë të; rzebi lduꞌu të pë shtë saꞌ të. Rldënú të saꞌ të; rniꞌi të cusë dzabë lu saꞌ të; nanú chismë ra, nu galërniꞌi guidzë saꞌ, nu runë të naruꞌbë lu saꞌl. JB  Tal vez runë shgabë të de quë quëdëꞌnë naꞌa defender mizmë lëꞌë naꞌa delantë lu të. Adë nádiꞌin zni sino al contrari, quëadiꞌdzë naꞌa delantë lu Dios nu por nombre shtë Cristo. Lëꞌë të narac shtuaꞌa, grë lo quë quëgdëꞌnë naꞌa, na parë su të firmë lu shnezë Dios. ;Ao Gunaꞌba lu Tito të guidë guënall lëꞌë të nu bësheꞌlda stubi bëchi la sahia con Tito. ¿Ni mudë bësiguë́ Tito lëꞌë të? ¿Pë lë́dëdiꞌi na verdá de quë lëꞌë Tito nu na bëdëꞌnë naꞌa tratë lëꞌë të mizmë manërë? Bëdëꞌnë naꞌa igual parë bien shtë të. U@# ¿Ni mudë bësiguëhia lëꞌë të por ra nguiu nabësheꞌlda ngaꞌli? U?# Nanú bëldá mënë entrë lëꞌë të; nanë́ rall de quë adë bë́ꞌnëdiaꞌa obligar lëꞌë të nianeꞌe të dumí cahia perë rniꞌi rall de quë con mañi bësiguëhia lëꞌë të. n>U Na guëdubinú lduaꞌa guna gashtë lo quë nanapa hashtë guna gashtë grë fuersë nanapa parë bien shtë të parë tsaruꞌbë të espiritualmente. ¿Ni mudë por más rac shtuaꞌa lëꞌë të, menos rac shtuꞌu të na? Q= Iurneꞌ quëhuna preparar parë gueldë guënahia lëꞌë të stubi. Nahin tecërë visitë shtëna, perë adë gueldë guëdchíꞌbëdiaꞌa tubi carguë guëc të purquë adë rac shtúꞌudiaꞌa dumí shtënë të sino rac shtuaꞌa gácaꞌa unidë parë shchiꞌni Jesús. Pues runë tucarë ra shtadë mieti guësëaꞌnë herenci parë ra llguëꞌnë, lë́dëdiꞌi ra llguëꞌnë guëdëꞌë rall herenci caꞌa shtadë llguëꞌnë. i<K Bëna tratë lëꞌë të igual ziquë los de más shmënë Jesús naquëreldë stubi lugar. Sulë tubi cusë, adë bëcádiaꞌa ofrendë shtë të. Bëꞌnë perdunë culpë shtëna purquë bëcádiaꞌa dumí shtë të. p;Y Dchiꞌni nabëna con llëruꞌbë pacënci entrë lëꞌë të, quëgluaꞌa de quë nahia tubi poshtë de verdá. Nu zac ra milagrë, ra sëñi, ra cusë ruꞌbë nabëna, quëgluaꞌa de quë gudili më na ziquë tubi poshtë. : Nahia ziquë tubi luguë purquë quëadiꞌdza bien de mizmë na, perë lëꞌë të bëꞌnë të obligar bë́nahin purquë lëꞌë të runë tucarë guadiꞌdzë të bien de na; pues ni tubi adë lasáquëdiꞌi más quë lëꞌë na. Ra mësë ziquë mësë ruꞌbë naná zianaldë të të́chiꞌ, adë bë́ꞌnëdiꞌi rall dchiꞌni ziquë na; nu lasáquëdiaꞌa. 29] Iurë nahia débil, rquitë lduaꞌa; iurë rniꞌi mënë cuntrë na, iurë rzac zia lu cusë durë, iurë rzunaldë mënë na, iurë nanú dificultá purquë nahia shmënë Cristo, rquitë lduaꞌa. Iurë nápëdiaꞌa fuersë, runë Dadë compañi na. Rac lduꞌu Pablo por ra shmënë Cristo &8E perë lëꞌë Dadë guniꞌi lua: “Amor shtëna quëbezënul. Pudërë shtëna rluaꞌa mejurë iurë lëꞌë mieti na ziquë tubi débil nanápëdiꞌi fuersë.” Zni runë nadchinia iurë nápëdiaꞌa fuersë të parë guëluaꞌa pudërë shtë Cristo laꞌni vidë shtëna. \71 Tsunë vueltë gunaꞌba lu Dadë Dios të parë guëdchisúhiꞌ cusë mal de na 76g Ra cusë nagunahia, nalë́ cusë ruꞌbë nahin; por ni bëdchini tubi cusë narini laꞌni lduaꞌa ziquë tubi guitsë naná guaꞌsë lu cuerpë shtëna të parë adë gunë nadchínidiaꞌa. Nahin ziquë narunë dchiꞌni Satanás parë quinin na të adë gunë nadchínidiaꞌa demasiadë. !5; Aunquë nilë rac shtuaꞌa guadiꞌdza bien de mizmë na, pues adë nádiꞌin tubi cusë tuntë purquë quëadiꞌdza verdá. Adë guadíꞌdzëdiaꞌa de mizmë na, no sea de quë tubi sahia gúniꞌ llgabë de quë nahia más de lo quë rna rall u lo quë narini rall de na. *4M Bien rac runa nadchini por nguiu ni, perë adë gunë nadchínidiaꞌa de ra cusë ni. Sulamëntë runë nadchinia por mudë nabëna sufrir por lëꞌë Dadë. ?3w Perë nanë́a de quë lëꞌë nguiu ni bëldisë Dios; adë rdë́ꞌëdiaꞌa cuendë si guáhiꞌ con cuerpë u sin cuerpë. Sulë Dios nanë́hiꞌ. Gua nguiu ni hashtë lugar nalë́ paraíso nu bíniꞌ diꞌdzë naná más secretë. Ni tubi chu adë nápëdiꞌi permisi guadíꞌdzëll diꞌdzë ni. 2 11 Nanë́a tubi nguiu naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Cristo; guc chidá izë bëldisë Dios nguiu ni hashtë gubeꞌe más guiaꞌa. Adë rdë́ꞌëdiaꞌa cuentë si lëꞌë nguiu guáhiꞌ con cuerpë u sulamëntë espíritu shtë́hiꞌ. Dios rdëꞌë cuendë de ni. F0  Ni tubi adë pë gúnëdiꞌi gan por guadíꞌdzëll bien de mizmë lë́ꞌëll, perë napë quë guëniaꞌa shcuendë ra visión naná gunahia nu shtiꞌdzë Dios nabëluaꞌa më lua. / !perë por tubi ventanë shtë luꞌ bëldaguë ra mënë na laꞌni tubi tëpë. Zni bëna gan; bëruaꞌa guiaꞌa gubernadurë ni.O. Iurë guquërelda Damasco, lëꞌë gubernadurë narunë sirvë rëy Aretas, bëshéꞌldëll ra suldadë parë gupë rall puertë shtë ciudá parë guënaꞌzi rall na nu guaꞌa rall na prësi, -- Dios nu Shtadë Jesucristo Shlámaꞌa, rac bëꞌa më quëgniaꞌa verdá. Runë tucarë guëdëꞌë mieti labansë lu më guëdubi tiempë. ,! Si talë napë quë gunë nadchinia, pues gunë nadchinia sulamëntë purquë nalë́ runë faltë parë gaca lo quë narac shtuꞌu më. z+m Si talë nanú sahia naná débil; runë faltë parë tsaldí ldúꞌull shtiꞌdzë më, también riá lduaꞌa. Si talë nanú shmënë Jesús naná débil, nahin ziquë na nahia débil. Si talë rsini mënë saꞌll lu duldë, rldë́a. * Además de grë ra cusë rëꞌ, con ra más cusë, cadë dzë rac lduaꞌa por grë ra grupë shtë shmënë Dios. r)] Napa zihani dchiꞌni nu ra problemë; zihani vësë gudëdë gueꞌla sin adë gutë gaꞌsidiaꞌa; guzac zia lu galërldiaꞌnë nu galërbidchi. Zihani vësë nápëdiaꞌa nagauha. Guzac zia lu galnaldë nu runë faltë shaba. ( Zihani vësë gudëda ra viajë. Zugáꞌahia lu ra peligrë shtë nisë guëëꞌgu nu peligrë shtë ngubaꞌnë nu peligrë shtë ra mizmë sahia, nu zugáꞌahia lu peligrë shtë ra më zitu. Nanúa peligrë entrë ra mënë shtë ciudá nu entrë ra mënë naquëreldë fuërë shtë ciudá. Nanúa peligrë shtë nisëduꞌu nu entrë ra bëchi la sahia naná falsë ra. |'q Tsunë vësë bëneꞌe hiaguë rall na. Tubi vësë bëneꞌe guëꞌë rall na. Tsunë vësë në́ꞌazë barcu naná ziazúa lu nisë. Tubi vësë nanúa lu nisëduꞌu con tubi ldë tablë dzë la gueꞌlë parë bëdchinia lu guiuꞌu. d&A Gaꞌi vësë ra më israelitë bëneꞌe rall cashtigu treinta y nueve galnë́ chicuti. ^%5 Rniꞌi rall na rall siervë shtë Cristo, pues lëꞌë na nahia más quë lëꞌë rall; nahia siervë shtë Cristo. Quëgniaꞌa ndëꞌë ziquë tubi narac luguë. Nalë́ bëna dchiꞌni más quë lëꞌë rall. Guanúhia galnë́ más quë lëꞌë rall. Guahia lachiguiꞌbë más quë lëꞌë rall. Nu zihani vësë mërë niatia. [$/ Lëꞌë rall rniꞌi rall na rall më hebreo; nu zac na nahia më hebreo. Rniꞌi rall na rall mënë israelitë; pues nu na nahia më israelitë. Na rall llëbní Abraham; pues nu na nahia llëbní Abraham. !#; Rtu lua guëniaꞌa lu të ndëꞌë; adë nápëdiꞌi naꞌa valurë parë guëdëꞌnë naꞌa ra cusë ni. Gulë bëꞌnë perdunë lëꞌë naꞌa. Perë grë lo quë nanapë parë gunë naruꞌbë mieti, también rac runë naruꞌba. Quëgniaꞌa ziquë tubi narac luguë. M" Bien rdëꞌë të sí parë lëꞌë rall naná quëhunë obligar lëꞌë të parë gunë të sirvë lu rall, nu rdëꞌë të sí parë ra nardchisú lo quë nanapë të, nu rdëꞌë të sí parë narac shtuꞌu guënibëꞌa lëꞌë të, nu ruaꞌa lduꞌu të narunë desprëci lëꞌë të nu ra nargubë́ lu të. [!/ Lëꞌë të nalë́ rquitë lduꞌu të con ra tuntë, tantë nasini guëc të.  { Pues nanú zihani ra nalë́ runë nadchini rall parë cusë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Nu zac na gunë nadchinia. .U Adë quëgníꞌidiaꞌa ndëꞌë ziquë tubi mandadë shtë Dadë Jesucristo, sino ziquë tubi naná luguë. Pues nahia luguë si talë rniaꞌa lu të nalasaca. oW Stubi vësë rniaꞌa lu të, ni tubi de lëꞌë të adë rúnëdiꞌi të llgabë de quë nahia ziquë tubi luguë; perë si talë zni runë të llgabë, gulë bëneꞌe sí parë guadiꞌdza ziquë tubi narunë nadchini. zm Por ni zihani vueltë ra naná bajo ordë shtë Satanás, también rluaꞌalú rall lu mënë ziquë mënë zaꞌquë. Perë grë ra mënë ni gunë rall recibir juici narunë tucarë según obrë nabëꞌnë rall. Galërzac zi shtë Pablo / Perë rac tsaldí lduꞌu hiaꞌa zni quëhunë rall purquë mizmë Satanás rluaꞌalull lu mënë ziquë tubi ianglë nanapë llni shtë Dios. zm Na rall mësë falsë; rguguë́ rall mënë nadë más; gululë́ rall mizmë lëꞌë rall poshtë shtë më. T! Na tsaglaꞌguë guna ziquë na manërë shtëna të parë adë rac guëníꞌidiꞌi mënë na rall muzë shtë më igual ziquë na, de quë quëhunë rall shchiꞌni Dios ziquë lëꞌë naꞌa. 3 ¿Pëzielú ruadiꞌdza zni? ¿Pë nahin purquë adë rac shtúꞌudiaꞌa lëꞌë të? Aquëdiꞌi. Dios nanë́ më rac shtuaꞌa lëꞌë të. O Nahia segurë ruadiꞌdza verdá shtë Cristo; por ni, ni tubi guëcádiꞌi famë shtë na. Grë mënë shtë Acaya guini rall de quë quëhuna predicar sin adë chu gúnëdiꞌi cubrë centavë. K Nu iurë gulezënúa lëꞌë të, gupa nicidá perë adë gunáꞌbëdiaꞌa ni tubi cusë de lëꞌë të. Ra shmënë Jesús nazeꞌdë de Macedonia, mënë ni bëneꞌe rall lo quë narunë faltë parë na. Zni bëna të parë adë gápëdiꞌi të carguë parë nicidá shtëna. Tsaglaꞌga guna mizmë manërë ni. hI Bëna recibir dumí shtë ra shmënë Dios nardëá stubi lugar të parë guna sirvë lu të. eC ¿Gu bëna mal cuntrë lëꞌë të iurë biadiꞌdza dizaꞌquë shtë salvaciuni sin adë bë́ꞌnëdiaꞌa cubrë ni tubi centavë? Guca ziquë tubi nalasáquëdiꞌi të parë guc të ziquë tubi naná lasac. 0Y Aunquë ráquëdiꞌi parë ruadiꞌdza bien, perë rac bë́ꞌahia bien lo quë quëhuna predicar. Clarë guná të grë lo quë nabëdëꞌnë naꞌa; bien nahin.  Pues lluáꞌahia de quë adë lasáquëdiaꞌa menos quë ra mësë ruꞌbë naquëhunë të honrar entrë lëꞌë të. 4a Lëꞌë të bien quëhunë të recibir tubi naruadiꞌdzë de stubi Jesús gurënë, perë nádiꞌin shtiꞌdzë më nabiadiꞌdzë rall lu të. Bien quëhunë të recibir con guëdubinú lduꞌu të tubi enseñansë nanádiꞌi de acuerdë con lo quë nabëꞌnë të recibir antsë. Quëhunë të recibir stubi clasë dizaꞌquë nanádiꞌi de acuerdë con dizaꞌquë narniꞌi lla gac salváraꞌa. Bini tëhin antsë. "= Perë ziquë bëꞌnë serpientë, bësiguë́ ma lëꞌë Eva con mañi; rdzëba, no sea de quë guëdëꞌë të sí parë guësiguë́ Satanás lëꞌë të nu guëazë guetë të shnezë Cristo, de quë adë tsaldídiꞌi lduꞌu të lëꞌë më con guëdubinú lduꞌu të. xi purquë nahia ziquë tubi nahiꞌ lu saꞌll. Ndë zeꞌdë de Dios; pues na bëna comprometer lëꞌë të con Cristo. Iurneꞌ rac shtuaꞌa guna presentar lëꞌë të lu më cumë ziquë lliguënaꞌa purë naná caꞌa tubsë nguiu.   Rac shtuaꞌa guëneꞌe të sí parë guadiꞌdza lu të ziquë tubi natuntë. Gulë bëquë́ diaguë lo quë narniaꞌa :m El quë nalasac delantë lu Dios, na el quë lëꞌë më rniꞌi nall nguiu zaꞌquë, lë́dëdiꞌi lëꞌë nguiu narniꞌi de mizmë lë́ꞌëll de quë lasáquëll.  Si talë chu rac shtuꞌu guëníꞌill nadchini, pues runë tucarë guëníꞌill lo quë nabëꞌnë Dadë Jesucristo. W ' Pues rac shtuꞌu naꞌa guëniꞌi naꞌa dizaꞌquë entrë ra mënë naquëreldë más zitu quë lëꞌë të. Zni adë guëníꞌidiꞌi naꞌa nadchini por lo quë nabëꞌnë stubi muzë shtë Dios. ] 3 Adë runë narúꞌbëdiꞌi naꞌa por dchiꞌni nabëꞌnë stubi mënë si fuërë nahin shchiꞌni naꞌa, sino al contrari, rialdí lduꞌu naꞌa de quë iurë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë më más, iurní guëruꞌu nezë parë guëdëꞌnë naꞌa más dchiꞌni entrë lëꞌë të hashtë regiuni más zitu tëchi ladzë të. 3 _ Adë quëgníꞌidiꞌi naꞌa lo quë nadë rúnëdiꞌi tucarë iurë rniꞌi naꞌa napë naꞌa derechë parë guëdëꞌë naꞌa cunseju, purquë lëꞌë naꞌa na naꞌa primërë naná biadiꞌdzë dizaꞌquë entrë lëꞌë të. Cagniꞌi naꞌa lu të purquë nadapë naꞌa derechë. Y + Adë rúnëdiꞌi naꞌa nadchini, sulamëntë runë tucarë guëniꞌi naꞌa de lo quë bëdëꞌnë naꞌa, lë́dëdiꞌi por lo quë nabëꞌnë stubi mënë. Pues Dios quëgluaꞌa më lo quë narunë tucarë guëdëꞌnë naꞌa nu bëneꞌe më permisi parë beꞌdë guëniꞌi naꞌa dizaꞌquë lu të naquëreldë Corinto.  Adë nápëdiꞌi naꞌa valurë parë guëniꞌi naꞌa na naꞌa igual con ra narniꞌi bien de mizmë lëꞌë rall; adë chu rúnëdiꞌi comparar con ra naruadiꞌdzë bien de mizmë lëꞌë rall. Lëꞌë rall quëhunë rall tubi cusë tuntë nanadë rlluíꞌidiꞌi, purquë quëhunë rall comparar mizmë lëꞌë rall con los de más mënë naná quëhunë igual.  Perë el quë narniꞌi zndëꞌë napë quë gac bë́ꞌall de quë lo quë narquëꞌë naꞌa laꞌni cartë dizdë zitu, guëdëꞌnë naꞌa cumplir grë puntë ni iurë guëquëreldënú naꞌa lëꞌë të. Guëdëꞌnë naꞌa lo quë narniꞌi naꞌa. 4a Ra mënë rniꞌi de quë diꞌdzë narquëaꞌa laꞌni ra cartë, nadushë nu fuertë na rahin purquë zitu nanúa parë lëꞌë të perë iurë quëreldënúa lëꞌë të, ruadiꞌdza sin pudërë; zni rniꞌi rall. Nu zac rniꞌi rall mudë naruadiꞌdza dizaꞌquë, rrúꞌudiꞌi shnezin. lQ Adë rúnëdiꞌi të llgabë të de quë rtsëba lëꞌë të con ra cartë narsheꞌlda lu të. M Aunquë nilë lëꞌë na rniaꞌa nadchini de quë napa derechë parë guënibë́ꞌahia lëꞌë të, adë rtúdiꞌi lua purquë lëꞌë Dadë bëneꞌe pudërë rëꞌ parë bien shtënë të parë su të más firmë lu shnezë më. Adë bëneꞌe më pudërë ni parë guëdëꞌnë naꞌa dañi parë lëꞌë të. uc Lëꞌë të quëhunë të juzguë sulë por lo quë narná të por fuërë. Si talë tubi de lëꞌë të rníꞌil nadchini nal shmënë Cristo, napë quë gac bë́ꞌal de quë también lëꞌë naꞌa na naꞌa shmënë më. Z- Nu na naꞌa dispuestë guëdëꞌnë naꞌa cashtigu grë ra mënë naná rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më. Zni guëdëꞌnë naꞌa iurë bëꞌnë të cumplir grë cusë narunë tucarë gunë të. y Zni quëgdëꞌnë naꞌa gan lu grë llgabë nu galquiá nardchiꞌbë mënë cuntrë Dios. Quëgdëꞌnë naꞌa gan lu cualquier cusë nadchini nu cusë narcá parë adë gunguë bë́ꞌadiꞌi mënë Dios. Grë llgabë, grë galërniꞌi lduꞌu shtë mieti naná cuntrë lëꞌë më, quëgdëꞌnë naꞌa ordenar parë guëzuꞌbë diaguë rahin shtiꞌdzë Cristo. 8i purquë ra armë nadápaꞌa, adë nádiꞌi rahin lo quë naruntsaꞌu mënë sino na rahin fuertë; napë rahin pudërë shtë Dios parë gunin gan lu grë ra fuersë mal. 1 Verdá na de quë quëreldë naꞌa lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ perë adë quëgdíldidiꞌi naꞌa ziquë cualquier mënë shtë guë́ꞌdchiliu \~1 Runa ruëguë lu të de quë iurë gueꞌdë guënahia lëꞌë të, adë nídiꞌi nicidá tildia lëꞌë të. Pues lu bëldá mënë, sí, napë quë gapa valurë purquë quëgdchiꞌbë rall galquiá guëc naꞌa. Rniꞌi rall quëgniꞌi naꞌa shtiꞌdzë Jesús sulamëntë mizmë manërë ziquë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu. 0} [ Na Pablo runa ruëguë lu të con mizmë galnaduꞌu nu pacënci nanapë Cristo. Gulë bëꞌnë lo quë nacagniaꞌa. Rniꞌi mënë de quë iurë quëreldënúa lëꞌë të, adë nápëdiaꞌa valurë parë guadiꞌdza zihani cusë guëc të perë iurë zitu nanúa, iurní sí napa valurë. | Dushquilli Dios por lo quë nabëzëlaaꞌdchi më, tubi regalë adë chu gúnëdiꞌi gan guëniꞌi blac llëruꞌbë nahin.e{C Lëꞌë raiꞌ guënaꞌbë raiꞌ lu Dios por lëꞌë të. Gapë raiꞌ llëruꞌbë cariñi por lëꞌë të purquë guëná raiꞌ de quë Dios tsaglaꞌguë quëhúniꞌ zihani cusë zaꞌquë parë lëꞌë të. .zU Gunë rall alabar Dios purquë guëná rall cusë zaꞌquë naquëhunë të; nahin ziquë sëñi de quë de verdá rzuꞌbë diaguë të dizaꞌquë shtë Jesús. Nu zac gunë rall honrar Dios por ofrendë zaꞌquë naquëgdëꞌë të caꞌa rall nu por lo quë nacaꞌa los de más mënë. ~yu purquë por lo quë naquëgdëꞌë të caꞌa bëchi la saꞌ hiaꞌa, lëdë niáꞌasëdiꞌi quëgdëꞌë të lo quë narquiꞌni parë guëbani raiꞌ, sino también zihani mënë gunë rall alabar Dios; guëdëꞌë raiꞌ graci lu më. zxm Zni lëꞌë të gapë të grë́tëꞌ clasë cusë nalasac parë rac guëdëꞌë të tubi ofrendë zaꞌquë. Hia iurní ra centavë nabëꞌnë të intriegu guiaꞌa naꞌa, gaquin motivë parë guëdëꞌë zihani mënë graci lu Dios ewC Dios rdëꞌë bëní parë el quë narcabní nu rneꞌe më nagáu mieti. Segurë gunë ldaiꞌ më lo quë nanapë të parë gaquin más nu gunë më compañi lëꞌë të, të parë gunë të zihani cusë zaꞌquë. 6ve Sagradas Escrituras rniꞌi zndëꞌë:Bëꞌnë më zaꞌquë compañi ra prubi con lo quë nanapë rall.Ra obrë zaꞌquë shtë mënë ni, adë tsalúdiꞌin. qu[ Dios napë më pudërë parë guëneꞌe më hashtë gunë subrë grë lo quë narquiꞌni të, të gapë të sufsientë parë mizmë lëꞌë të nu zac gapë të parë gunë të compañi saꞌ të con másruꞌu cusë zaꞌquë. t Cadë tubi de lëꞌë hiaꞌa napë quë guëdëꞌë hiaꞌa según narniꞌi lduꞌu hiaꞌa con guëdubinú lduꞌu hiaꞌa. Adë chu guëdëꞌë ofrendë por la fuersë. Dios rac shtuꞌu el quë narquitë lduꞌu iurë rdë́ꞌëll ofrendë. Vs% Gulë bësëagná lduꞌu të diꞌdzë rëꞌ: El quë narcabní duꞌpë bëꞌdchi, duꞌpsë cusechë rcaꞌa nguiu ni, nu el quë narcabní zihani bëꞌdchi, zac guëcáꞌall zihani cusechë. r7 Por rsunë ni, lluáꞌahia rquiꞌni guënaꞌba tubi favurë, quiblú ra bëchi sahia parë gunë rall compañi lëꞌë të parë guëtëá të ofrendë nabëꞌnë të prometer antsë. Zni lëꞌë ofrendë shtë të nahin ziquë tubi muestrë de quë de verdá rac shtuꞌu të saꞌ të, lë́dëdiꞌi gac ofrendë ni ziquë cusë narneꞌe të por la fuersë sino bëdëꞌë të voluntariamente. q no sea de quë cualquier de tubi më Macedonia sënáldëll na nu guëdzélëll lëꞌë të adë nádiꞌi të preparadë con ofrendë ni. Hia iurní nahin tubi shtu parë lëꞌë naꞌa purquë nadchini guniꞌi naꞌa lu rall shcuendë të. Nu gaquin tubi shtu parë mizmë lëꞌë të purquë napë naꞌa zihani confiansë gunë të cumplir lo quë nagunaꞌbë naꞌa. Jp  Perë quëgsheꞌlda ra naná bëchi saꞌ hiaꞌa të parë adë guërúꞌudiꞌi cusë falsë naguniaꞌa lu ra mënë Macedonia. Rac shtuaꞌa gac të preparadë ziquë guniaꞌa lu rall, \o1 purquë nanë́a dizdë tubi izë na të dispuestë guëdëꞌë të tubi ofrendë zaꞌquë. Con galërquitë lduꞌu cagniaꞌa lu ra mënë shtë Macedonia; rniaꞌa de quë lëꞌë të, mënë shtë Acaya, na të preparadë parë gunë të compañi ra prubi. Por ejemplë shtë të casi grë rall rac shtuꞌu rall gunë rall igual. n  Adë rquíꞌnidiꞌi guëquëaꞌa lu të shcuendë dumí nabëtëá të parë ra mënë nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ wmgPor ni gulë bëluaꞌa de quë rac shtuꞌu të lëꞌë raiꞌ de verdá. Zni gac bëꞌa ra grupë shtë shmënë Dios de quë napë të amor shtë Jesús. Zni gapë naꞌa rsunë parë quëquitë lduꞌu naꞌa con lëꞌë të.%lCSi talë chu guënaꞌbë diꞌdzë shcuendë naná Tito, gulë guchi de quë lë́ꞌiꞌ náhiꞌ el quë naquëhunë compañi na parë guëdëꞌnë naꞌa sirvë lu të. U si talë chu guënaꞌbë diꞌdzë shcuendë los de más bëchi la saꞌ naꞌa, gulë guchi de quë grupë shtë shmënë Dios bësheꞌldë raiꞌ lëꞌë mënë ni, nu gulë guchi de quë quëhunë raiꞌ honrar Dadë Jesucristo. k1Nu quëgsheꞌldë naꞌa stubi saꞌ hiaꞌa con lëꞌë raiꞌ; náhi shmënë më nu zihani vueltë bëluáꞌaiꞌ lu ra cusë durë de quë náhiꞌ tubi më zaꞌquë. Iurneꞌ másruꞌu rac shtuꞌu guënall lu të tantë confiansë nápëll con lëꞌë të. jRniꞌi lduꞌu naꞌa gac naꞌa mënë nazaꞌquë, lëdë niáꞌasëdiꞌi lu Dadë Dios sino también lu ra mënë. iRac shtuꞌu naꞌa adë chu guëdchiꞌbë galquiá guëc naꞌa por manërë quëdiꞌdzë naꞌa dumí ruꞌbë nanuaꞌa naꞌa. }hsLëdë niáꞌasëdiꞌi bronquë ruadíꞌdzëll, sino ra grupë shtë shmënë Dios, gulë́ nguiu ni parë gúnëll compañi lëꞌë naꞌa lu viajë nu gúnëll compañi lëꞌë naꞌa con ofrendë nanuaꞌa naꞌa. Quëgdëꞌnë naꞌa dchiꞌni ni parë gac honrar Dadë Jesús nu parë guëluaꞌa na naꞌa dispuestë parë guëdëꞌnë naꞌa sirvë lu të. RgJuntë con Tito quëgsheꞌldë naꞌa tubi shmënë Jesús. Entrë grë ra grupë shtë shmënë Dios ruadiꞌdzë rall blac nazaꞌquë na nguiu ni. Nu nalë́ rac ruadíꞌdzëll dizaꞌquë. DfPues Tito guc de acuerdë con lo quë nagunaꞌba, nu zac lë́ꞌiꞌ nalë́ rac shtúꞌuiꞌ guënáhiꞌ lu të. Iurneꞌ tsagnáhiꞌ lëꞌë të por prupi voluntá shtë́hiꞌ. jeMDushquilli Dios el quë nabëdëꞌë lu Tito mizmë deseo ziquë nanapa por lëꞌë të. PdRniꞌi Sagradas Escrituras: “El quë nabëtëá zihani cusë, adë bëáꞌnëdiꞌi subrë parë lë́ꞌiꞌ. El quë nabëtëá duꞌpsë, adë bëꞌnë fáltëdiꞌi.” Tito nu ra sáhiꞌ csino runë tratë de quë gunë mieti igual con saꞌ rall. Iurneꞌ napë të parë gunë të compañi ra nabënápëdiꞌi. Stubi dzë lëꞌë rall gunë rall ayudë lëꞌë të lo quë narunë faltë. Manërë ni nanú igual entrë grë mieti. b Asuntë ni adë rúnëdiꞌi tratë de quë obligadë na të guëdëꞌë të ofrendë nu stubi mënë adë bë gúnëdiꞌi rall paY purquë si talë tubi nguiu rac shtuꞌu guëdë́ꞌëll tubi ofrendë, Dios rúniꞌ recibir ra ofrendë ni según lo quë nanapë nguiu. Lëꞌë më adë rnáꞌbëdiꞌiꞌ guëdëꞌë nguiu lo quë adë nápëdiꞌi nguiu. `# Iurneꞌ tsaglaꞌguë të hashtë tsalú con el mizmë deseo nanapë të dizdë más antsë. Gulë bëdëꞌë según lo quë nanapë të P_ Bëna llgabë subrë shcuendë ni; iurní quëgniaꞌa lu të lo quë narunë tucarë gunë të, purquë dizdë tubi izë guc të primërë entrë los de más shmënë Dios; bëdëꞌë të ofrendë, lë́dëdiꞌi parë gunë të cumplir sulamëntë, sino con zihani ánimo guc shtuꞌu guëdëꞌë të lëꞌë dumí. v^e Hia nanë́ të favurë nabëꞌnë Jesucristo Shlámaꞌa; nalë́ na më ricu perë guc më prubi; bësëaꞌnë më lidchi më gubeꞌe; bëdchini më lu guë́ꞌdchiliu ziquë tubi prubi parë gapë të ra cusë nalasac de verdá. ~]uAdë cagníꞌidiaꞌa ndëꞌë cumë ziquë ordë; sulë rac shtuaꞌa gac bëꞌa të pë bëꞌnë stubi mënë, de quë bëꞌnë rall compañi ra prubi con guëdubinú lduꞌu rall. Iurní guëluaꞌa si talë rac shtuꞌu të Dios. =\sNalë́ quëhunë të sirvë lu Dadë; nalë́ rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë më; nunquë rúnëdiꞌi të faltë parë ra cusë shtë më nu nalë́ rac shtuꞌu të lëꞌë naꞌa. Iurneꞌ quëhuna ruëguë lu të, gulë bëꞌnë cumplir obrë zaꞌquë narniꞌi lduꞌu të parë ra shmënë Dios. U[#Ejemplë ni bësëquitë lduaꞌa, por ni bëna ruëguë lu Tito të tsagnall lëꞌë të nu tsalú guëdëá ofrendë. Pues Tito na el quë primërë gunaꞌzi ldi obrë ni antsë entrë lëꞌë të. "Z=Zni bëꞌnë raiꞌ hashtë más de lo quë nabëdëꞌnë naꞌa llgabë. Primërë bëdëꞌë raiꞌ mizmë lëꞌë raiꞌ të parë gunë raiꞌ sirvë Dadë Jesús; despuësë bëꞌnë raiꞌ sirvë lëꞌë naꞌa. Zni bëꞌnë raiꞌ purquë nahin voluntá shtë Dios. 2Y]Bëꞌnë raiꞌ ruëguë lu naꞌa të guëdëꞌnë naꞌa permisi gunë raiꞌ compañi ra shmënë Dios nanapë nicidá. Guquin tubi hunurë parë lëꞌë raiꞌ. XNahia testigu de quë con guëdubinú lduꞌu raiꞌ bëdëꞌë raiꞌ grë lo quë nanapë raiꞌ hashtë más bëdëꞌë raiꞌ. WNapë rall zihani dificultá nu galërzac zi perë rquitë lduꞌu raiꞌ. Nápëdiꞌi rall zihani cusë shtë guë́ꞌdchiliu; prubi na raiꞌ perë con guëdubinú lduꞌu raiꞌ bëdëꞌë raiꞌ dumí parë guërëꞌtsë shtiꞌdzë Dios más delantë. V Bëchi, rac shtuꞌu naꞌa guadiꞌdzë naꞌa blac llëruꞌbë favurë bëꞌnë Dios parë ra shmënë më naquëreldë Macedonia. U}Rquitë lduaꞌa cumë napa llëruꞌbë confiansë gunë të cumplir lo quë narunë tucarë ziquë shmënë Dios.TyIurneꞌ lë́ꞌiꞌ másruꞌu rac shtúꞌuiꞌ lëꞌë të iurë rëagná ldúꞌiꞌ lëꞌë të manërë nabëzuꞌbë diaguë të lo quë nagunibë́ꞌaiꞌ, nu zac cumë bëꞌnë të recibir lë́ꞌiꞌ con rëspëti nu con hunurë. $SAGuniaꞌa lu Tito antsë de quë quëreldë të bien nu rquitë lduaꞌa con lëꞌë të; Pues iurneꞌ adë rtúdiꞌi lua lu Tito. Ziquë grë́tëꞌ na verdá lo quë naguniaꞌa lu të, zni na verdá lo quë naguniꞌi naꞌa lu Tito. Rquitë lduꞌu naꞌa con lëꞌë të. HR  Por ni rbedchí lduꞌu naꞌa. Además de ni bëquitë lduꞌu naꞌa demasiadë purquë Tito nalë́ náhiꞌ cuntëntë; rquitë ldúꞌiꞌ purquë bësëdchini të lëgrë ldúꞌiꞌ. vQe Iurë bëquëaꞌa primërë cartë, adë bëshéꞌldahin lu të sulamëntë purquë runa llgabë por nguiu nabëꞌnë mal, nilë por lëꞌë personë nabëꞌnë nguiu ni ofender, sino bëquëaꞌa cartë ni parë gac bëꞌa të tubi manërë clarë blac llëruꞌbë na rëspëti nanapë të parë lëꞌë naꞌa. Bëꞌnë të cumplir voluntá shtë Dios. 5 ~"}5|3{+zpy9x[wvv2ttrqpoomlkkjiihgfCedba``_ ^$\[[KZ4YYWWUTSRRQIPIOpNMM}LKJlIHGG5<;:987{544M3220.-,+:)((g''!&%$$Y#"-!q 7s+B{xH. 6 P 51Y ]lGupë verdá shtë Dios ziquë tubi tesurë. Lëꞌë Espíritu Santo bëꞌnë më incarguë diꞌdzë ni guiáꞌal. Lë́ꞌiꞌ quëbezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa. NX l Guaglaꞌguë tëchi ra enseñansë zaꞌquë rëꞌ, lo quë nabëluáꞌahia nu guaglaꞌguë tsaldí ldúꞌul shtiꞌdzë Dios nu gac shtuꞌu saꞌl purquë unidë nal con Cristo Jesús. =W ul Por ni rzac zia lu grë́tëꞌ ra cusë rëꞌ, perë adë rtúdiꞌi lua purquë rac bë́ꞌahia el quë narialdí lduaꞌa. Nu napa confiansë lëꞌë më napë më pudërë parë adë tsalúdiꞌi niétiquë lo quë nabëna incarguë gapë më. Gapë mëhin hashtë lëꞌë dzë guëdchini më stubi. 4V cl Dios gulë́ lëꞌë na parë guëníꞌihia dizaꞌquë nu bësheꞌldë më na cumë poshtë shtë më parë guëluáꞌahia ra më nanádiꞌi mënë israelitë. DU l perë bëluaꞌa më amor nanapë më parë lëꞌë hiaꞌa iurë bësheꞌldë më Cristo Jesús, Salvador shtë hiaꞌa lu guë́ꞌdchiliu. Lë́ꞌiꞌ bëdë́ꞌëiꞌ fin grë ra pudërë shtë galguti. Nu por dizaꞌquë nápaꞌa llni; iurneꞌ riasë́ hiaꞌa nezë catë guëbániaꞌa parë siemprë. T !l Bëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa nu gunaꞌbë më lëꞌë hiaꞌa parë shchiꞌni santu shtë më. Bëꞌnë mëhin, lë́dëdiꞌi purquë bëdë́ꞌnaꞌa cusë zaꞌquë, sino sulë purquë ni na voluntá shtë më nu nahin por ra favurë nabëꞌnë më parë mënë naná unidë con Cristo Jesús. Gulë́ Dios lëꞌë hiaꞌa dizdë antsë lëꞌë guë́ꞌdchiliu cueshtë́, S  lAdë rtúdiꞌi lul parë guëníꞌil nal shmënë Dadë Jesucristo nu nilë adë rtúdiꞌi lul de na por nanúa prësi purquë nahia shmënë më. Gáquël dispuestë parë sac zil por dizaꞌquë. Gunë më compañi lë́ꞌël con pudërë shtë më. R lPues por lëꞌë Espíritu nabëneꞌe Dios, adë rdzë́bëdiꞌi hiaꞌa lu ra mënë, sino rac guëdë́ꞌnaꞌa cuendë guadë naná bien nu guadë naná mal. Nu rac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa, nu quëápaꞌa mizmë lëꞌë hiaꞌa de cusë mal. Q 3lPor ni cagniaꞌa lul de quë tsaglaꞌguë gúnël usar pudërë nabëneꞌe Dios parë lë́ꞌël iurë bëdchiꞌbë guiahia guë́quël. bP ?lNu rëagná lduaꞌa lla rialdí ldúꞌul Dios de verdá. Primërë shmámël, Loida nu shníꞌal, Eunice, gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë më; iurní nasegura lë́ꞌël nápël mizmë fe quë lëꞌë raiꞌ. !O =lRëagná lduaꞌa bíꞌnil iurë bësëana lë́ꞌël. Pues iurneꞌ nalë́ rac shtuaꞌa dzë la gueꞌlë guënahia lul parë quëquitë lduaꞌa. tN clSiemprë rëagná lduaꞌa lë́ꞌël mientras rnaꞌba lu Dios. Quëgdë́ꞌëhia graci lu më, el quë naquëhuna sirvë lúhiꞌ con llni nananú laꞌni guëca, igual ziquë shtadë guëluhia bëꞌnë raiꞌ sirvë lu më. M lQuëquëaꞌa cartë rëꞌ lul, Timoteo; nal ziquë shinia; rac shtuaꞌa lë́ꞌël; rac shtuaꞌa guëdëꞌë Dadë Dios nu Cristo Jesús Shlámaꞌa, zihani favurë nu rac shtuaꞌa cuedchí ldúꞌul, nu rac shtuaꞌa guëgaꞌa lduꞌu më lë́ꞌël. ZL 1lNa Pablo, nahia poshtë shtë Jesucristo. Bësheꞌldë Dios na purquë guniꞌi lduꞌu më más antsë gunë më salvar mënë. Bëꞌnë më prometer gunë më salvar el quë naná unidë con Cristo Jesús. YK+XGuëneꞌe Dadë Jesucristo llëruꞌbë bendición parë grë të. Amén.DJXNa Pablo gualú bëquëaꞌa cartë rëꞌ lu të con tubi saludë parë grë të ziquë rquëaꞌa grë cartë narsheꞌlda parë gac bëꞌa të nahin tubi cartë nabëquëaꞌa. %ICXSiemprë nadápaꞌa paz por Dadë Jesucristo; por ni rnaꞌbë naꞌa lu më gunë më compañi parë cuedchí lduꞌu të. Rac shtuꞌu naꞌa gapë të tubi vidë zaꞌquë siemprë ancalë nanú të, nu rac shtuꞌu naꞌa cuezënú Dadë Jesucristo lëꞌë të, grë të. HH XGulë guc shtuꞌu lë́ꞌëll nu gulë guniꞌinú lë́ꞌëll ziquë bëchi saꞌ të, lë́dëdiꞌi ziquë tubi enemigu shtë të. Ndëꞌë gualú cartë shtë Pablo con tubi saludë PGXTalë nanú tubi nguiu ladi të nanadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi diꞌdzë rëꞌ nacagsheꞌldë naꞌa iurneꞌ, gulë guná chull. Adë guëtsáꞌguëdiꞌi të lë́ꞌëll parë guëtú lull. {FoX Adë tsasháquëdiꞌi lduꞌu të. Gulë tsaglaꞌguë gunë të ra cusë zaꞌquë delantë lu ra mënë. dEAX Ziquë muzë shtë Dadë Jesús, rnibëꞌa naꞌa nu rniꞌinú naꞌa lu të, runë tucarë gunë ra nguiu ni shchiꞌni rall parë gau rall. Adë tsutë́diꞌi rall lidchi saꞌ rall parë quili rall pë gau rall. ]D3X Pues rniꞌi mënë lu naꞌa de quë bëldá saꞌ të adë quëhúnëdiꞌi rall dchiꞌni. Runë rall cupar lëꞌë rall lu cusë nanadë rlluíꞌidiꞌi. Riutë́ rall laꞌni ra cusë naquëhunë mënë. +COX Perë dzë gulezënú naꞌa lëꞌë të, guniꞌi naꞌa lu të de quë saꞌ të nanadë rac shtúꞌudiꞌi gunë dchiꞌni adë guëdëꞌë të pë gaull. B+X Bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni parë bëluaꞌa naꞌa lëꞌë të de quë nabënë na gunë mieti dchiꞌni. Beꞌrquë niadchini naꞌa lidchi të niadáu naꞌa sin quë adë niadíllidiꞌi naꞌa lu të purquë bëdapë naꞌa derechë parë niadëꞌnë naꞌa ni. YA+XGudilli naꞌa por grë cumidë nagudáu naꞌa. Dzë la gueꞌlë bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni hashtë bëdzaguë naꞌa parë adë ni tubi de lëꞌë të adë guáꞌadiꞌi të nicidá shtënë naꞌa. $@AXBien nanë́ të de quë runë tucarë grë të gunë të dchiꞌni igual ziquë bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni dzë guquëreldë naꞌa con lëꞌë të. ,?QXRnibëꞌa naꞌa lu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, purquë na naꞌa muzë shtë Dadë Jesucristo de quë adë gunë të igual naquëhunë ra saꞌ të nanadë rac shtúꞌudiꞌi gunë dchiꞌni. Nabëchi rall nu adë rúnëdiꞌi rall rëspëti enseñansë naguniꞌi naꞌa lu rall. >wXRnaꞌbë naꞌa lu Dios gac bëꞌa të de quë rac shtuꞌu më lëꞌë të. Rnaꞌbë naꞌa gunë më compañi lëꞌë të parë gapë të más pacënci masiá guëldënú mënë lëꞌë të. Runë tucarë grë mieti gunë rall dchiꞌni C=XNapë naꞌa confiansë lëꞌë të purquë na të shmënë më, de quë quëhunë të ra cusë narnibëꞌa naꞌa gunë të. Nu tsaglaꞌguë guëzuꞌbë diaguë të grë cusë ni. e<CXperë nabënë na Dadë Jesús nu gunë më lo quë naguniꞌi më. Guldí më gunë më compañi lëꞌë të parë gac të firmë lu shnezë më nu lëꞌë më quëhapë më lëꞌë të lu pudërë shtë mëdzabë. X;)XGulë gunaꞌbë lu Dios de quë gunë më librar lëꞌë naꞌa guiaꞌa nguiu mal nu ra narunë cuntrë shchiꞌni Dios. Pues lëdë grë́diꞌi mënë rialdí lduꞌu rall dizaꞌquë narniꞌi naꞌa h: KXStubi cusë rniaꞌa lu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, gulë gunaꞌbë lu Dios por lëꞌë naꞌa parë más nasesë guërëꞌtsë dizaꞌquë shtë Dadë Jesús lu ra më shtë guë́ꞌdchiliu. Gulë gunaꞌbë lu Dios de quë gunë rall recibirin con gustë nu de quë tsaldí lduꞌu rall dizaꞌquë, igual cumë ziquë bëꞌnë të recibirin. @9yXRnaꞌbë naꞌa lu më de quë gunë më compañi lëꞌë të parë gapë të valurë nu fuersë parë gunë të shchiꞌni më nu guëniꞌi të shtiꞌdzë më lu ra mënë.L8XDios Padre Shtádaꞌa con Dadë Jesucristo, nalë́ rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa nu bëneꞌe më llëruꞌbë favurë parë lëꞌë hiaꞌa. Quëhunë më compañi lëꞌë hiaꞌa parë tsaldí lduꞌu hiaꞌa más nu parë gac bëꞌa hiaꞌa de quë bëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa lu cashtigu shtë më. f7EXPor ni gulë tsaglaꞌguë firmë lu shnezë Dios nu gulë bëagná lduꞌu të grë ra enseñansë naguniꞌi naꞌa lu të nu gulë bëagná lduꞌu të ra enseñansë nabëquëꞌë naꞌa laꞌni cartë rëꞌ. 86iXNu napë të shtiꞌdzë më naguniꞌi naꞌa lu të parë tsutë́ të lugar catë rluaꞌa pudërë nu llni shtë Dadë Jesucristo. Parë ni gunaꞌbë Dios lëꞌë të. X5)X Perë rniaꞌa lu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, de quë siemprë rnaꞌbë naꞌa lu Dios; rdëꞌë naꞌa graci lu Dios por lëꞌë të purquë Dadë Jesús rac shtúꞌuiꞌ lëꞌë të nu dizdë principi gulë́ Dios lëꞌë të. Na të shini më por pudërë shtë Espíritu Santo purquë gualdí lduꞌu të dizaꞌquë. L4X Al fin grë ra nanadë gualdídiꞌi lduꞌu dizaꞌquë, ra nanapë gustë quëhunë duldë, gac condenar rall. Adë nídiꞌi fin parë lëꞌë rall. Dizdë principi gudili Dios lëꞌë të X3)X Por ni Dios quëgsaꞌnë më lëꞌë rall parë tsaldí lduꞌu rall bishi. G2X Con zihani bishi guësiguëll lëꞌë mënë nanadë rialdídiꞌi lduꞌi dizaꞌquë. Guëniti rall purquë adë në́diꞌi rall tsaldí lduꞌu rall dizaꞌquë parë gac salvar rall. 1X Lëꞌë nguiu mal ni guëdchínill con pudërë shtë Satanás parë gúnëll zihani milagrë nu cusë naláꞌadiꞌi guëná mënë. 0 XIurní nguiu nagadzë́ duldë laꞌni ldúꞌull guëluaꞌalull lu ra mënë lu guë́ꞌdchiliu, perë Dadë Jesús con tubi diꞌdzë naguëniꞌi më, quini më lë́ꞌëll. Guënitilú më lë́ꞌëll iurë guëdchini më con pudërë shtë më. z/mXPues nanë́ hiaꞌa de quë zihani mënë adë rac shtúꞌudiꞌi rall lëy zaꞌquë nanadápaꞌa iurneꞌ. E.XNanë́ të pë cusë rzu lu nguiu nagadzë́ grë clasë duldë laꞌni ldúꞌull, perë adë guëluaꞌalull lu ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu hashtë tiempë nagunë Dios disponer. y-kX¿Gu rëagná lduꞌu të guniaꞌa lu të grë ra cusë rëꞌ dzë guquëreldënú naꞌa lëꞌë të? |,qXGúnëll cuntrë ra dios shtë mënë nu sull lu grë clasë cultë catë runë mënë adorar Dios de verdá. Guëshepi guiáꞌall mizmë lë́ꞌëll nu tsutëll catë runë tucarë cuezë Dios nu guëníꞌill mizmë lë́ꞌëll na Dios. S+XAdë guësáꞌnëdiꞌi të guësiguë́ ra mënë lëꞌë të purquë antsë guëdchini më, tsunë cusë gac cumplir. Tiempë ni zihani mënë guësaꞌnë rall ldaiꞌ shtë Dios nu gunë rall cuntrë lëꞌë më. Tiempë ni guëdchini tubi nguiu nagadzë́ grë clasë duldë laꞌni ldúꞌull, adë ni fin shtë́nëll. %*CXQuëhuna ruëguë lu të, bëchi la saꞌ hiaꞌa, adë rac ldúꞌudiꞌi të nu adë rdzë́bëdiꞌi lduꞌu të de quë hia bëdchini Dadë Jesús, masiá rniꞌi ra mënë nahin verdá u rniꞌi rall nahin tubi diꞌdzë naguniꞌi Espíritu Santo lu rall. Talë rniꞌi rall de quë bëꞌnë rall recibir tubi cartë nabësheꞌldë naꞌa narniꞌi zni, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdzë rall. ;) qXIurneꞌ rquëaꞌa lu të shcuendë guc guëdchini Dadë Jesucristo de gubeꞌe parë guëtëá më lëꞌë hiaꞌa lu guë́ꞌdchiliu nu guëquëréldaꞌa con lëꞌë më. /( YX Zni gunë të alabar lëꞌë Dadë Jesús ziquë runë tucarë. Mizmë tiempë guëluaꞌa më lëꞌë të lu Dios de quë na të më zaꞌquë. Zni gaquin niétiquë purquë Dios nu Dadë Jesucristo rac shtuꞌu më lëꞌë të nu quëhunë më llëruꞌbë favurë parë lëꞌë të.D' X Por ni siemprë cagnaꞌbë naꞌa lu Dios por lëꞌë të de quë tsaglaꞌguë gunë më cambi mudë nanabani të parë gunë tucarë cusë zaꞌquë ziquë shmënë Dios. Pues gunaꞌbë Dios lëꞌë të parë gac të shmënë më. Cagnaꞌbë naꞌa lu më gunë më cumplir ra cusë narac shtuꞌu të gunë më. Con pudërë shtë më gunë të cumplir dchiꞌni shtë më naguzublú të purquë rialdí lduꞌu të lëꞌë më. p& [X Gac ra cusë ni dzë guëdchini Dadë Jesús. Gunë më recibir hunurë shtë mënë nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ. Grë ra nabëzuꞌbë diaguë diꞌdzë shtë më, gunë rall alabar lëꞌë më iurní. Guëniꞌi rall nabënë na më. Nu lëꞌë të dzë ni, zugaꞌa të ngaꞌli purquë gualdí lduꞌu të dizaꞌquë naguniꞌi naꞌa lu të. =% uX Guëzac zi më lëꞌë rall laꞌni gabildi catë nídiꞌi fin. Guënitilú rall lu Dadë Jesús. Guënitilú rall catë rnibëꞌa Dios, catë nanú pudërë nu llni shtë më. q$ ]Xnu con beꞌlë narruꞌu lu guiꞌi dushë. Guëdchini më parë guëdëꞌë më cashtigu lëꞌë ra nanadë guënë́diꞌi Dios nu guësheꞌldë më cashtigu guëc ra narzuꞌbë diáguëdiꞌi dizaꞌquë shtë Dadë Jesús. # Xperë cuedchí lduꞌu hiaꞌa dzë guëdchini Dadë Jesús de gubeꞌe. Guëdchini më con ianglë pudërusë shtë më " }XSiemprë runë më ra cusë zaꞌquë. Runë tucarë guësheꞌldë më cashtigu guëc ra narzunaldë lëꞌë të !! =XPor grë cusë durë narunë mënë cuntrë lëꞌë të, rdëꞌë naꞌa cuendë de quë cagluaꞌa Dadë Dios runë tucarë tsutë́ të lugar catë rnibëꞌa më. Iurë rzunaldë mënë lëꞌë të, nahin tubi sëñi de quë justë na Dios nu gunë më juzguë grë mënë.  {XPor ni rbedchí lduꞌu naꞌa con lëꞌë të nu cagniꞌi naꞌa lu ra grupë shtë shmënë Dios lla mudë biaꞌa lduꞌu të lu ra nazunaldë lëꞌë të. Cagniꞌi naꞌa lu rall de quë su të firmë lu shnezë Dios masiá rzunaldë mënë lëꞌë të. Tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu të de quë nazaꞌquë na Dios, masiá quëhunë ra mënë cuntrë lëꞌë të. 8 kXRniaꞌa lu të bëchi la saꞌ hiaꞌa, de quë siemprë rnaꞌbë naꞌa lu Dios nu rdëꞌë naꞌa graci lu Dios por lëꞌë të. Rdëꞌë naꞌa graci lu më purquë ziaruꞌbë cariñi nanapë të con saꞌ të nu dzë con dzë tsaldíruꞌu lduꞌu të dizaꞌquë shtë Dadë Jesucristo. p [XRnaꞌbë naꞌa lu Dios Padre nu lu Dadë Jesucristo gunë më llëruꞌbë favurë parë lëꞌë të. Cuedchí lduꞌu të nu guëneꞌe më grë cusë zaꞌquë parë lëꞌë të. Gunë Dios juzguë lëꞌë ra narunë duldë  XNa Pablo con ra saꞌ hiaꞌa, Silvano nu Timoteo, rquëaꞌa cartë rëꞌ lu grupë nacanaldë tëchi dizaꞌquë shtë Jesús, ra naquëreldë guëꞌdchi Tesalónica. Dios Shtádaꞌa con Dadë Jesucristo gudili më lëꞌë të parë gac të shmënë më. c?Mejurë gulë bësëꞌdë diꞌdzë shtë Dadë Jesucristo Salvador shtë hiaꞌa, nu gulë bëꞌnë recibir más favurë shtë më. Cha guëdë́ꞌnaꞌa alabar lëꞌë më iurneꞌ nu parë siemprë. Amén.A{Por ni lëꞌë të narac shtuaꞌa, hia quë nanë́ të grë ra cusë rëꞌ, gulë gupë mizmë lëꞌë të. Adë tsaldídiꞌi lduꞌu të bishi shtë mënë nadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë Dios; adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí tsanaldë të tëchi rall nu guëazë guetë të shnezë Dios. I Laꞌni grë ra cartë nabëquëꞌë Pablo, nanú partë naganë parë riasë́ hiaꞌa. Nanú mënë nadë rac bë́ꞌadiꞌi nu adë nádiꞌi rall firmë lu shnezë ra Sagradas Escrituras. Caglú rall guëc shtiꞌdzë Dios. Zni rluaꞌa rall grë ra Sagradas Escrituras. Tsalú rall por lo quë naquëhunë rall. 9Gulë bëdëꞌë cuendë de quë pacënci nanapë Shlámaꞌa, runin parë gac salvar mënë. Zni también bëquëꞌë Pablo, bë́chaꞌa, el quë narac shtuꞌu hiaꞌa lë́ꞌiꞌ. Bëquë́ꞌëiꞌ mizmë diꞌdzë ni lu të según llni nabëdëꞌë Dios guë́quiꞌ. NPor ni lëꞌë të narac shtuaꞌa, mientras quëbezë të grë ra cusë rëꞌ, gulë gapë mizmë lëꞌë të parë guëdzelë më lëꞌë të sin ni tubi faltë, sin ni tubi cusë mal. Z- Perë lëꞌë hiaꞌa dzulézaꞌa gubeꞌe cubi nu tubi guë́ꞌdchiliu cubi naná bëꞌnë Dios prometer dizdë antsë. Lugar ni guëquëréldaꞌa; ndë nanú purë cusë zaꞌquë; grëhin gac justë. ve Mientras cuezë të dzë naguëdchini më stubi, gulë bëꞌnë cumplir voluntá shtë Dios të guëdchini më lueguë. Dzë ni gubeꞌe tsalú; tsaluhin con guiꞌi juntë con cusë nananú lu gubeꞌe tsequi; gac cambin lu beꞌlë. $A Nanë́ të grë́tëꞌ ndëꞌë napë quë gac cumplir; tsaluhin; por ni rquiꞌni gac të më santu, mënë naquëhunë cumplir shtiꞌdzë më. R Dzë naguëabrí Dadë Jesús, guëdchíniꞌ ziquë rdchini tubi ngubaꞌnë gueꞌlë, iurë adë nádiꞌil segúrël. Iurní lëꞌë gubeꞌe tsalú con tubi ruidë dushë. Grë́tëꞌ ra cusë narná hiaꞌa lu gubeꞌe tsalú rahin con guiꞌi, nu guë́ꞌdchiliu tsequi lu guiꞌi con grë lo quë nananú luhin. yk Dadë Dios quëac ldë́ꞌëdiꞌi parë gúniꞌ cumplir shtiꞌdzë më ziquë runë llgabë bëldá mënë, sino quë Dios napë më pacënci parë lëꞌë hiaꞌa. Adë rac shtúꞌudiꞌi më tsagnítiaꞌa, ni tubi de lëꞌë hiaꞌa, sino rac shtuꞌu më grë ra nguiu guëabrí lduꞌu rall con lëꞌë më nu gunë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall. /WBëchi narac shtuaꞌa, adë rëáꞌldëdiꞌi lduꞌu të de quë parë Dadë Dios tubi dzë na ziquë tubi mili izë, nu tubi mili izë na ziquë tubi dzë. Perë gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu nananú iurneꞌ, na destinadë parë cashtigu shtë guiꞌi por mizmë mandadë shtë Dios. Lëꞌë guiꞌi guëzaꞌi guë́ꞌdchiliu dzë shtë juici. Guëzaꞌin con grë ra mënë mal. Tsalú grë́tëꞌ rall. ^5Lëꞌë guë́ꞌdchiliu dzë ni gualú. Grë guiuꞌu në́ꞌazë laꞌni nisë. Adë rac shtúꞌudiꞌi rall gac bëꞌa rall de quë nanú gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu dizdë tiempë guahietë. Bëntsaꞌu mëhin por shtiꞌdzë më, nu por mandadë shtë më gulú më guë́ꞌdchiliu laꞌni nisë nu nanú nisë alrededurë guiuꞌu. ucGuënaꞌbë diꞌdzë rall: “¿Pë fin napë promësë shtë Cristo de quë guëabrí më stubi? purquë dizdë guti ra shtadë guëlú hiaꞌa, grë cusë riaglaꞌguë igual cumë dizdë bëcueꞌshtë́ Dios guë́ꞌdchiliu”. @ yPrimërë puntë nanë́ hiaꞌa de quë laꞌni lúltimë dzë guëdchini mënë nagunë burnë ra cusë sagradë; guëbani rall según deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall. / WGulë bësëagná lduꞌu të ra diꞌdzë naguniꞌi ra muzë santu shtë Dios guahietë, nu gulë bësëagná lduꞌu të mandamientë shtë Dadë Jesucristo, Salvador shtë hiaꞌa. Gulë bësëagná lduꞌu të diꞌdzë shtënë më naguniꞌi naꞌa lu të. Na naꞌa poshtë shtë më.   Lëꞌë të narac shtuaꞌa, ndëꞌë na segundë vësë quëquëaꞌa lu të. Guërupë cartë guniaꞌa lu të cusë de quë hia nanë́ të. Rac shtuaꞌa adë guëáꞌldëdiꞌi lduꞌu të ra enseñansë sino gapë tëhin laꞌni lduꞌu të. R Nahin ziquë narniꞌi tubi dichë; verdá na diꞌdzë ni: “Lëꞌë mbecu bëabrí dchibë shtë ma lduꞌu ma; nu lëꞌë guchi nagualú guzë, bëabrí guaguezë ma laꞌni benë stubi”.L Mejurë parë nguiu ni adë nianë́diꞌill nezë zaꞌquë shtë Dios quë despuësë tsutëll nezë ni, adë tsagláꞌguëdiꞌill tëchi mandadë nabëdë́ꞌnaꞌa recibir de Dios santu. 7Parë ra mënë nabënguë bëꞌa Dadë Jesús; hia bëruꞌu rall nezë mal catë rzë mënë shtë guë́ꞌdchiliu, si talë guëabrí nguiu lu cusë mal; si talë guëazë guetë nguiu nezë shtë Jesucristo Salvador shtë hiaꞌa, fin shtë nguiu ni na peor quë antsë. U#Quëhunë rall prometer libertá por enseñansë shtë rall, perë mizmë lëꞌë rall na rall bajo ordë shtë mëdzabë purquë cadë nguiu na ziquë esclavë shtë cusë narnibëꞌa lëꞌë nguiu. |qRniꞌi nadchini rall. Con diꞌdzë nadë rlluíꞌidiꞌi rsini rall saꞌ rall lu duldë. Rniꞌi rall napë mieti permisi gunë mieti duldë; zni rsiguë́ rall mënë nanapë duꞌpë tiempë dizdë bëruꞌu rall lu enseñansë falsë. NRa nguiu rëꞌ na rall ziquë tubi guërzú nanápëdiꞌi nisë, nu ziquë shcahi naruaꞌa mbë. Na condenadë rall parë tsa rall lu más nacahi catë guëquëreldë rall parë siemprë. :mPerë tubi burrë guꞌpë, guniꞌi ma guëc Balaam por duldë naquëhunë Balaam. Guniꞌi ma ziquë rniꞌi tubi mënë nu bëdëꞌë ma fin galëtuntë shtë profetë ni. A{Bëniti rall purquë bëruꞌu rall nezë zaꞌquë shtë Dios. Guaglaꞌguë rall mizmë duldë nabëꞌnë Balaam, shini Beor. Balaam guc shtúꞌull gúnëll gan dumí por maldá. wgRzebi lduꞌu rall ra naꞌa mal; adë rdzáguëdiꞌi rall quëhunë rall duldë. Rsiguë́ rall ra nanádiꞌi firmë lu shnezë Dios con bishi. Bëꞌnë rall gan zihani dumí tantë rzebi lduꞌu rall dumí. Na condenadë rall. R Gunë rall sufrir mizmë manërë cumë bëꞌnë mënë sufrir por causë shtë rall. Rquitë lduꞌu rall grë ra dzë tsaglaꞌguë rall tëchi cusë mal. Na rall ziquë manchë fier lu lari; rquitë lduꞌu rall por deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall. Rsiguë́ rall mënë mientras raunú rall lëꞌë të lidchi të. +O Ra hiumbrë rëꞌ na rall ziquë ra më nardë́ꞌëdiꞌi cuendë. Quëhunë rall cumplir mal deseo nananú laꞌni lduꞌu rall. Destinadë na rall parë galguti. Mënë ni runë rall burnë ra cusë nadë riasë́diꞌi rall, perë guëniti rall con grë mal deseo nanapë rall. K Perë ra ianglë nanapë más fuersë nu pudërë quë ra nguiu ni, adë nápëdiꞌi raiꞌ valurë guëdchiꞌbë raiꞌ demandë cuntrë ra narnibëꞌa. Napë ra ianglë rëspëti lu Dios. h~I Gunë Dios cashtigu grë mënë mal, ra narianaldë tëchi deseo mal, cumë ziquë ra naquëreldë ziquë mbecu, nu gunë më cashtigu grë ra nanë́diꞌi guëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë el quë narnibëꞌa. Mënë ni fier na rall nu adë rdzë́bëdiꞌi rall lu Dios; rniꞌi rall cuntrë el quë nanapë más pudërë quë lëꞌë rall. W}' Dadë Dios nápiꞌ pudërë të gapë më ra mënë zaꞌquë lu grë cusë mal të ldáguëdiꞌi mënë lu duldë; nu napë më pudërë cutsaꞌu më mënë mal parë tsa rall lu cashtigu shtë juici. |Lot nguiu zaꞌquë lu Dios, guquëréldëll entrë ra mënë mal; nalë́ guá ldúꞌull iurë gunáhiꞌ maldá nabëꞌnë mënë. Bíniꞌ pë guniꞌi rall lu saꞌ rall. Dzë la gueꞌlë guzac zi ldúꞌiꞌ purquë guquëreldë mënë sin ni tubi rëglë. {Perë bëꞌnë më salvar Lot, tubi nguiu zaꞌquë nu nalë́ riashac ldúꞌiꞌ iurë gunáhiꞌ vidë dzabë shtë mënë mal. z!Nu Dios bë́ꞌniꞌ condenar; bëzalú më ra guëꞌdchi Sodoma nu Gomorra. Bësheꞌldë më guiꞌi hashtë bëac dë ra guëꞌdchi të parë grë ra mënë mal nazeꞌdë despuësë, guëná rall nu guëdëꞌë rall cuendë nadzëꞌbë na juici shtë Dios. +yONu zac bë́ꞌnëdiꞌi Dios perdunë guë́ꞌdchiliu tiempë shtë Noé, sino quë bësheꞌldë më tubi juici shtë nisë subrë guëc ra mënë mal; perë bëꞌnë më salvar Noé con gadchi shfamíliꞌ. Noé gúquiꞌ muzë shtë Dios naguadiꞌdzë shtiꞌdzë më lu ra mënë. bx=Dios adë bë́ꞌnëdiꞌi perdunë ra ianglë nabëꞌnë duldë guahietë sino quë bëtiaꞌa më lëꞌë raiꞌ laꞌni gabildi. Bësëꞌau lëꞌë raiꞌ lu nacahi parë cuezë raiꞌ dzë shtë juici. w Rzebi lduꞌu rall dumí; quëgsiguë́ rall lëꞌë të con enseñansë falsë, sulë parë guëdëꞌë të dumí caꞌa rall. Dizdë tiempë guahietë guniꞌi më gac cashtigu rall, gac condenar rall; nasesë guëdchini juici shtë Dios guëc rall. |vqZihani mënë tsanaldë tëchi vidë mal shtë mësë ni. Guëniꞌi rall nezë zaꞌquë shtë Dios nahin bishi. au =Guahietë nanú profetë bishi ladi ra mënë israelitë. Zni zac guëdchini ra mësë falsë entrë lëꞌë të. Guëluaꞌa rall llgaꞌchi enseñansë falsë nardëꞌë fin parë fe shtë mënë, hashtë gunë rall negar Jesús, de quë gútiꞌ parë gac salváraꞌa. Zni cagnaꞌbë rall cashtigu guëc rall; nasesë gac condenar rall. St !Purquë ni tubi muzë shtë Dios biadíꞌdzëdiꞌiꞌ shtiꞌdzë Dios por mizmë voluntá shtë muzë ni, sino biadíꞌdziꞌ por pudërë shtë Epíritu Santo naná quëgsë́ lëꞌë raiꞌ./s YPrimërë gulë bëdëꞌë cuendë de quë grë ra diꞌdzë naná bëquëꞌë muzë shtë Dios, escritë nahin laꞌni Sagradas Escrituras, perë ni tubi chu tsasë́ pë runë cuntienë diꞌdzë ni, sulë por Espíritu Santo tsasël pë runë cuntienin, lë́dëdiꞌi por llni nanápël. r /Perë ra diꞌdzë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë parë lëꞌë hiaꞌa, más segurë nahin quë testimonio shtëna; nu quëhunë të bien si talë rdëꞌë të cuendë lo quë narniꞌi diꞌdzë ni ziquë rdëꞌë të cuendë tubi llni narzianí lu nacahi. Gulë bëdëꞌë cuendë hashtë rdzë guëdchini, hashtë guëdchini llni shtë më nu tsasë́ të ra diꞌdzë rëꞌ. q 5Lëꞌë naꞌa bini naꞌa bë nabëdchini dizdë gubeꞌe purquë dzulezënú naꞌa lëꞌë Jesús guëc dani catë Dios santu biadíꞌdziꞌ. ^p 7Guná naꞌa iurë lëꞌë Dios Shtádaꞌa bëdëꞌë më hunurë nu pudërë parë shini më Jesús, nu bëdchini tubi bë dizdë gubeꞌe catë rabtsëꞌë llni. Ni tubi nápëdiꞌi diꞌdzë parë guëníꞌill lla na lugar ni. Lëꞌë bë guniꞌi: “Ndëꞌë na shinia narac shtuaꞌa; nalë́ rquitë lduaꞌa lë́ꞌiꞌ”. Ro Adë guanáldëdiꞌi naꞌa tëchi ra cuendë narniꞌi mënë sulë por llgabë nadë rlluíꞌidiꞌi shtë rall. Bëluaꞌa naꞌa verdá lu të lla bëdchini Jesucristo con pudërë. Na naꞌa testigu napë më pudërë parë guënibëꞌa më ziquë rëy. Con prupi slu naꞌa guná naꞌa pudërë nu llni shtë më. n 7Por ni gapa cuidadë të parë rac guëagná lduꞌu të enseñansë rëꞌ cualquier iurë despuësë gatia. Pedro gunáhiꞌ pudërë shtë Cristo Rm Dadë shtë hiaꞌa, Jesucristo, bëluaꞌa më na de quë mërë gatia. l 3 Lluáꞌahia nazaꞌquë guënehia cunsëju parë lëꞌë të mientras nabania të parë adë guëáꞌldëdiꞌi lduꞌu të enseñansë rëꞌ. k  Por ni tsaglaꞌguë rniaꞌa lu të grë cusë rëꞌ aunquë hia nanë́ të, nu na të firmë lu verdá nanapë të. %j E nu tsutëll con lëgrë catë rnibëꞌa Dios ziquë Rëy parë siemprë. Jesucristo Shlámaꞌa gúniꞌ recibir lë́ꞌël parë cuezënul lë́ꞌiꞌ. i - Por ni rniaꞌa lu të, bëchi, gulë bëꞌnë segurë de quë Dios gulë́ më lë́ꞌël, de quë gunaꞌbë më lë́ꞌël parë gáquël shmënë më. El quë narunë cumplir ra cusë naguniaꞌa laꞌni cartë rëꞌ, jamás adë gáquëll bajo ordë shtë duldë Xh + Perë el quë nadë rianáldëdiꞌi tëchi ra cusë rëꞌ, adë riasë́diꞌill. Nall ziquë ciegu. Bëaꞌldë ldúꞌull de quë bëzunë́ më almë shtë́nëll de grë duldë nabë́ꞌnëll antsë. Pg Si talë tsaglaꞌguë guëquëreldë të de acuerdë con cunseju rëꞌ, hiadë gáquëdiꞌi të nabëchi sino másruꞌu gunë të cumplir shchiꞌni Dios. Másruꞌu gápël tubi vidë zaꞌquë ziquë tubi hiaguë nardëꞌë zihani nashi. Iurní guëná mënë másruꞌu runguë bëꞌa të Jesucristo Shlámaꞌa. ff GNu lu rëspëti parë Dios, gulë gapë cariñi parë ra shmënë Jesús nu gulë gapë llëruꞌbë amor parë grë mënë, hashtë ra narná tushë lul. Grë ndëꞌë gulë bëꞌnë cumplir con guëdubinú ldúꞌul. >e wDespuësë de ni, adë rdë́ꞌëdiꞌil sí parë deseo mal nananú laꞌni ldúꞌul. Hia despuësë de ni, gulë gac më pacënci; lu pacënci gulë gapë rëspëti parë Dios, Sd !Napë të bendición nabëꞌnë më prometer, rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë më; iurní runë tucarë guëquëreldë të ziquë gubani Jesús, lu buen conductë gulë gac mënë nasini guë́quiꞌ. 8c kPor tubi favurë shtë më, bëneꞌe më dizaꞌquë nalasac. Bëꞌnë më prometer zihani cusë ruꞌbë. Por mizmë diꞌdzë ni nadápaꞌa vidë shtë Dios. Guc salváraꞌa. Hia adë quëreldënúdiꞌiaꞌa cusë mal ziquë deseo mal nananú laꞌni lduꞌu mieti por galërzebi lduꞌu mënë. -b UBëneꞌe Dios grë́tëꞌ bendición parë gápaꞌa tubi vidë zaꞌquë delantë lu më, tubi vidë naná de acuerdë con voluntá shtë më. Nadápaꞌa bendición ni purquë runguë bëꞌa hiaꞌa el quë nagulë́ lëꞌë hiaꞌa según pudërë nu milagrë ruꞌbë shtë më. Na Gulë bëꞌnë recibir zihani favurë shtë Dios nu gulë cuedchí lduꞌu të mientras tsaglaꞌguë runguë bëꞌa të lëꞌë Dadë Dios nu Jesús Shlámaꞌa. Ra shmënë Jesús verdadërë Z` 1Na Simón Pedro, nahia tubi muzë nu poshtë shtë Jesucristo. Quëquëaꞌa cartë rëꞌ lu të narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios. Por tubi favurë shtë Dios naná justë nu por Jesucristo, Salvador shtë hiaꞌa, bëꞌnë të recibir mizmë fe nadapë naꞌa. Chulë quëreldë të por shtiꞌdzë më igual ziquë lëꞌë naꞌa. _  Ra shini béldël naquëreldë ndëꞌë, ra nagulë́ Dios, rsheꞌldë raiꞌ saludë parë lëꞌë të. Amén. ^   Napa zihani cusë parë guëquëaꞌa lu të, perë rac shtúꞌudiaꞌa guëquëaꞌa diꞌdzë ni lu guichi iurneꞌ purquë quëbeza de quë tsagnahia lëꞌë të lueguë. Iurní guëniaꞌa lu të, të parë guëquitë lduꞌu hiaꞌa de verdá. ]  purquë grë́tëꞌ narunë compañi ra mësë falsë, nápëll partë con ra cusë mal shtënë mësë falsë. Rialú cartë rëꞌ Z\ / Si talë tubi mënë zeꞌdë guëluáꞌall lëꞌë të perë adë nuáꞌadiꞌill enseñansë de quë Cristo na shini Dios, lëꞌë të adë rnáꞌbëdiꞌi të lu Dios ni tubi bendición parë nguiu ni 3[ a Cualquier nabësaꞌnë shnezë Dios parë stubi enseñansë, nu adë rianáldëdiꞌill tëchi enseñansë shtë Cristo, nápëdiꞌill Dios ziquë Shtádëll. Perë el quë narianaldë tëchi enseñansë shtë Cristo, nápëll Dios ziquë Shtádëll nu nápëll shini më ziquë Shlámëll. 7Z iGulë gapë cuidadë mizmë lëꞌë të parë adë guënítidiꞌi të ni zuduꞌpë partë shtë premi naguëneꞌe Dios, sino gaquin completë iurë guëdchini më stubi. Y Zihani mënë narguguë́ ra sáhiꞌ, nanú rall guë́ꞌdchiliu. Adë rluáꞌadiꞌi rall de quë Jesucristo bëdchini lu guë́ꞌdchiliu con cuerpë shtë nguiu. El quë narluaꞌa bishi ni, rguguëll mënë nu quëhúnëll cuntrë Cristo. ~X wSi talë rac shtuꞌu hiaꞌa Dios, guëdë́ꞌnaꞌa cumplir voluntá shtë më. Mandamientë shtë më rniꞌi: Gulë gac shtuꞌu saꞌ të. Hia bini të diꞌdzë ni dizdë bëꞌnë të recibir dizaꞌquë shtë më. Ra narsiguë́ mënë iW MIurneꞌ quëhuna ruëguë lul de quë gac shtuꞌu bëchi la saꞌ hiaꞌa. Diꞌdzë rëꞌ nádiꞌin mandamientë cubi sino lo mizmë nabëdë́ꞌnaꞌa recibir dizdë dzë nagualdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë Jesús. fV GNalë́ rquitë lduaꞌa. Bëdiaꞌguëlúa bëldá ra shmënë Jesús nardëá con lëꞌë të. Rianaldë rall tëchi verdá ziquë rniꞌi shtiꞌdzë Dios, ziquë gunibëꞌa Dios Shtádaꞌa guëquëréldaꞌa. pU [Napa segurë de quë Dadë Dios nu Jesucristo, shini më nu Shlámaꞌa, gunë ldaiꞌ më guëc të, nu guëgaꞌa ldúꞌiꞌ lëꞌë të, nu guënéꞌeiꞌ parë cuedchí lduꞌu të, të gac shtuꞌu të saꞌ të de verdá. ~~_}} |){{z`yykxxwXvvusrrqpolnmmLlkjiihg'edcbbMaS`i_ ^]{\[[SYY]XvVUUSSjRQ`Q)PNOOsNNhMLKJJJ;IqHHxGFFJED{CBA@6?==?<;::887l6e543I210/.h-,+*))L(7'&%$$ #V""0! b > RC"?@  D QQ&Gm&Iurní Pedro repi lu rall: ―Gulë bësaꞌnë duldë shtënë të. Gulë bëabrí lduꞌu të con Dios nu gulë guniꞌi con guëdubinú lduꞌu të Jesús na Cristo. Gulë tsa të, chubë nisë të. Iurní gunë më perdunë duldë shtë të nu guëneꞌe më Espíritu Santo të cuezënúhiꞌ lëꞌë të. flE%Iurë bini ra mënë ra cusë naguniꞌi Pedro, nalë́ bëdzëbë rall nu gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Pedro nu lu ra poshtë nacabezë ngaꞌli. Guniꞌi rall: ―Gulë guniꞌi Dadë, ¿pë guëdëꞌnë naꞌa? Nk$’Guëdubi naciuni Israel napë quë gac bëꞌa rall nahin verdá. Jesús nabëꞌnë të crucificar, na më Cristo el quë nabësheꞌldë Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë hiaꞌa. ljQ#hashtë iurë guna gan lu grë enemigu shtë́nël nu guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdzël”. ?iw"Zni nahin purquë lë́dëdiꞌi David beꞌpi gubeꞌe sino mizmë David guniꞌi zdëꞌë:Lëꞌë Dadë guniꞌi lu Shlama:“Guzubë ndëꞌë ladë ldi shtëna h+!Por voluntá shtë Dios guzubë më ladë ldi shtë më, nu bëdëꞌë Dios Espíritu Santo parë Jesús ziquë bëꞌnë më prometer antsë. Bëdëꞌë Dios pudërë lëꞌë Jesús parë guësheꞌldë më Espíritu Santo guë́ꞌdchiliu parë cuezënúhiꞌ grë ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë shtënë Jesús. Nu grë ra cusë rëꞌ narini të nu narná të, zeꞌdin de lëꞌë Jesús. g1 Dios bëldishtë́ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë, el mizmë Jesús nagudini të. Na naꞌa testigu de quë guti Jesús nu nabani më iurneꞌ. GfDavid cumë ziquë gunáhiꞌ lo quë nagac cumplir dizdë antsë, biadíꞌdziꞌ shcuendë lla tsashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. Nu guniꞌi David adë guësëaꞌnëgá Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë, nilë shcuerpë më adë guëáꞌnëdiꞌi laꞌni baꞌa parë adë gáudiꞌi guiuꞌu lëꞌë më. ’Rniaꞌa lu të Dadë, cusë clarë nahin. Shtadë guëlú hiaꞌa David, gútiꞌ nu bëgáꞌchiꞌ. Pues catë nagaꞌa baꞌa shtë́hiꞌ grë hiaꞌa nanë́ hiaꞌa catë nagaꞌa baꞌa. cBëluaꞌa na nezë zaꞌquë catë nezë napa vidë sin fin.Nalë́ rquitë lduaꞌa iurë guëquëreldënúa lë́ꞌël. 9bkpurquë lë́ꞌël adë guësëáꞌnëdiꞌil shcuerpa ladi ra tëgulë.Nu adë guësáꞌnëdiꞌil gau guiuꞌu shcuerpa purquë nahia shínil narac shtúꞌul. Ja Por ni nanú nilli lduaꞌa nu biadiꞌdza ra dizaꞌquë nabësëquitë lduꞌu ra mënë.Rialdí lduaꞌa si talë gatia, guëziꞌi lduaꞌa.Adë bë gáquëdiꞌi shcuerpa, i`KGuahietë bëquëꞌë rëy David shcuendë Jesús zdëꞌë:Siemprë rnahia lu Dadë. Cabezënuhia lëꞌë më, nu lëꞌë më cabezë ladë ldi shtëna.Con lëꞌë më adë chu guësëníꞌbidiꞌi na. L_Perë tsana guti Jesús, bëldishtë́ Dios lëꞌë më ladi ra tëgulë. Adë bëꞌnë galguti gan nasëaꞌnë lëꞌë më purquë napë më pudërë parë guashtë́ më ladi ra tëgulë. K^Perë gulë guná, tsana guc intriegu Jesús guiaꞌa të, biaꞌa të lëꞌë më prësi. Bëꞌnë të intriegu lëꞌë më lu ra nguiu mal parë gudini rall lëꞌë më. Bëquëꞌë rall lëꞌë më lu cruz perë dizdë antsë, ni na voluntá shtë Dios purquë hia zni zeꞌdë më gati më lu guë́ꞌdchiliu. a];’Lëꞌë të më israelitë, gulë bëquë́ diaguë iurneꞌ lo quë narniaꞌa lu të. Dios bëꞌnë zihani milagrë lu guë́ꞌdchiliu. Bëꞌnë më cusë ruꞌbë por Jesús, më Nazaret, parë guëná të nu parë guëdëꞌë të cuendë de quë Jesús na el quë nabësheꞌldë Dios. Hia lëꞌë të nanë́ të ndëꞌë. @\{Nu grë ra mënë narnaꞌbë lu më, gac salvar rall. 8[iGuëꞌau lu ngubidzë guëcahi.Nu mbehu guëac ziquë na rënë, antsë guëdchini më.Dzë ni guëdchini më con llëruꞌbë pudërë nu llni shtënë më. _Z7Guiaꞌa lu gubeꞌe guëluáꞌahia cusë natsasë́ lduꞌu mënë, nu guetë lu guë́ꞌdchiliu guësheꞌlda ra sëñi nadzëꞌbë cumë ziquë rënë, beꞌlë nu tsasë ra shcahi cumë ziquë gushë. KYDzë ni guësheꞌlda Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ nguiu nu ra naꞌa narzuꞌbë diaguë shtiꞌdza.Guadiꞌdzë rall zihani cusë cumë ziquë guniꞌi ra shmuza guahietë. NXLúltimë dzë guësheꞌlda Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ grë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu.Llgaꞌnë ra mënë nu shtsaꞌpë rall guadiꞌdzë rall shtiꞌdza.Lëꞌë rall guëná rall cusë naguër gac nu nagudëdë guc.Nu mëgulë guëná rall cusë naguëniꞌi shcaꞌldë rall. >WuMás ndëꞌë ra cusë naguná të iurneꞌ, bëquëꞌë Joel tiempë guahietë; bëquë́ꞌëiꞌ shcuendë lo quë naguër gac. Joel guniꞌi shtiꞌdzë Dios zdëꞌë: V1Ni tubi naꞌa adë rzuuꞌdchidiꞌi naꞌa cumë ziquë runë të shgabë të. Nanë́ të ni tubi chu rzuuꞌdchidiꞌi rquë guëꞌë rsili. UIurní guasuldí Pedro con guëzá chiꞌbë tubi poshtë. Guniꞌi Pedro lu mënë; fuertë guníꞌiꞌ: ―Lëꞌë të më Judea nu grë ra mënë naquëreldë Jerusalén, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniaꞌa lu të iurneꞌ parë gac bëꞌa të. T! Perë stubi tantë rall bëꞌnë rall burnë; guniꞌi rall: ―Rzuuꞌdchi ra tuntë rëꞌ. Lo quë naguniꞌi Pedro lu ra mënë 7Sg Grë́tëꞌ mënë Jerusalén rdzëguëëꞌ lduꞌu rall; adë bëdzélëdiꞌi rall pë gunë rall. Rniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pë runë cuntienë ra cusë rëꞌ? -RS También nanú ra mënë nazeꞌdë tubi dani nalë Creta nazubë laꞌni nisëduꞌu. Nu zeꞌdë ra mënë Arabia, perë grë hiaꞌa rini hiaꞌa quëadiꞌdzë ra mënë Galilea con dizë́ shtë́naꞌa. Quëadiꞌdzë rall milagrë nu cusë zaꞌquë nabëꞌnë Dios parë ra mënë. iQK Nu zeꞌdë mënë shtënë Frigia. Zeꞌdë ra mënë shtënë Panfilia nu Egipto. Zeꞌdë ra mënë lugar shtënë Africa narëaꞌnë más zitu quë Cirene. Nu entrë lëꞌë hiaꞌa nanú ra israelitë nanapë derechë ziquë mënë rumanë; quëreldë rall ndëꞌë. Stubi shcuaꞌa mënë gualdí lduꞌu rall creenci shtënë ra israelitë. [P/ purquë ndëꞌë zëꞌpaꞌa zihani guëꞌdchi nu naciuni. Ndëꞌë zeꞌdë mënë shtënë Partia. Zeꞌdë mënë shtënë Media. Zeꞌdë mënë shtënë Elam. Zeꞌdë mënë shtënë Mesopotamia. Zeꞌdë mënë shtënë Judea. Zeꞌdë mënë shtënë Capadocia. Zeꞌdë mënë shtënë Ponto. Zeꞌdë mënë shtënë Asia. UO#¿Llallë bëꞌnë rall rac rall ruadiꞌdzë rall dizë́ shtë hiaꞌa? *NMNalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guasë́ lduꞌu rall; guniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pë lë́ꞌëdiꞌi më Galilea grë ra ndëꞌë naquëadiꞌdzë? -MSIurë bini rall ruidë naguꞌ ngaꞌli, bëdëá rall nu adë bëdzélëdiꞌi rall pë nihunë rall purquë cadë lëꞌë rall bini rall dizë́ shtënë rall. ]L3Dzë ni guquëreldë zihani israelitë ciudá Jerusalén. Bëdchini rall de grë naciuni shtë guë́ꞌdchiliu. Rialdí lduꞌu rall shtiꞌdzë Dios nu runë rall cumplir creenci shtë mënë israelitë. ~KuGrë raiꞌ bëꞌnë recibir Espíritu Santo laꞌni lduꞌu raiꞌ parë cuezënú më lëꞌë raiꞌ. Espíritu Santo bëzunë́ lduꞌu raiꞌ nu bëdë́ꞌëiꞌ pudërë të guadiꞌdzë raiꞌ stubi dizë́ nadë ráquëdiꞌi raiꞌ. J Iurní bëdchini llni guëc raiꞌ. Cadë túbiꞌ rluaꞌain ziquë tubi beꞌlë cadë lëꞌë ra nazubë laꞌni hiuꞌu. !I;De repëntë bini raiꞌ tubi ruidë nabëruꞌu nezë lu gubeꞌe ziquë ridë tubi mbë dushë. Gubë́ guëdubi laꞌni hiuꞌu catë zubë raiꞌ. ~H wTsana bëdchini laní Pentecostés, grë ra poshtë nu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëdëá rall tubsë lugar. FG Iurní gudchitë raiꞌ guëꞌë dado niaꞌa chu guëruꞌunú poshtë. Bëꞌnë tucarë Matías. Iurní lueguë bëuꞌll ladi ra poshtë parë bëzá raiꞌ chiꞌbë chupë.F 7purquë Judas bëniti. Bësëaꞌnëgall shchíꞌnil. Por duldë nabë́ꞌnëll, zëagzëll lugar shtënë cashtigu. Gabildi bëꞌnë tucárëll. xE kIurní grë raiꞌ biadiꞌdzënú raiꞌ Dios: ―Dadë, lë́ꞌël nanël lla na laꞌni lduꞌu grë nguiu; por voluntá shtë́nël bëluaꞌa guadë de chupë nguiu rëꞌ gáquëll poshtë; gúnëll shchíꞌnil con lëꞌë naꞌa YD -Iurní gudili raiꞌ chupë nguiu nazeꞌdë naldë lëꞌë raiꞌ dizdë naguzënú raiꞌ Jesús. Túbill lë José nu lëll Barsabás. Nu napë stubi lëll Justo; tsunë lëll. Stúbill lë Matías. C Zeꞌdë naldë rall dizdë nabëchuꞌbë nisë Juan lëꞌë Jesús nu hashtë tsana lëꞌë më beꞌpi gubeꞌe. Rquiꞌni guëdili hiaꞌa stubi nguiu; guëuꞌ nguiu ni shlugar Judas. Rquiꞌni tubi naná testigu de quë guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. B ’Zeꞌdë naldë ra nguiu naquëhunë compañi lëꞌë naꞌa lu guëdubi tiempë naguzënú naꞌa Dadë Jesús. A Guniꞌi zac Pedro: ―Guc cumplir narniꞌi laꞌni librë Salmos. Rniꞌi librë ni zndëꞌë:Guëaꞌnëgá lídchill,
nu adë guëdzélëdiꞌi chu guëquëreldë lídchill.Guëdzelë stubi naguëuꞌ shlugárëll, tubi nagunë dichiꞌni. )@ MRa më Jerusalén bini rall pë guc con Judas nu gululë́ rall lachi ni Acéldama según dizë́ shtënë rall. Rniꞌi rall, Lachi Catë Bëllëꞌë Rënë. h? Kperë bë́ꞌnëll duldë. Con dumí nabëtuuꞌ Judas lëꞌë Jesús, guasiꞌi ra mënë tubi ldë guiuꞌu lachi. Lo mizmë lugar ni gulaguë Judas rguëc Judas. Nu gutsë láꞌnill; bëruꞌu grë llëguëzíꞌall. B> Guc Judas tubi saꞌ naꞌa iurë guzënú naꞌa lëꞌë Jesús. Jesús gudili lë́ꞌëll nu gúquëll tubi shini gusëꞌdë më parë bë́ꞌnëll dchiꞌni con lëꞌë naꞌa, += Q―Rniaꞌa lu të iurneꞌ cumë ziquë bëcha, napë quë guc cumplir nabëquëꞌë David. Espíritu Santo bëꞌnë compañi lëꞌë David tsana bëquë́ꞌëiꞌ laꞌni Sagradas Escrituras ra cusë nabëꞌnë Judas purquë Judas guanull ra mënë parë gunaꞌzi rall Jesús. ?< yDzë ni Pedro guasuldí guëláu ladi grë nazubëgaꞌa ndë. Na rall ziquë tubi gahiuꞌa galdë mënë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús. Guniꞌi Pedro lu raiꞌ: G;  Grë ra më rëꞌ bëdëá raiꞌ tubsë parë ruadiꞌdzënú raiꞌ Dios. Nu ra bëchi Jesús nu María, shniꞌa më, bëdëá raiꞌ con sëbëldá ra naꞌa; bëdëá raiꞌ ngaꞌli. :  Iurë bëdchini raiꞌ Jerusalén, bëá raiꞌ hiuꞌu catë quëreldë raiꞌ. Beꞌpi raiꞌ hashtë guiaꞌa segundë pisë catë na tubi cuartë ruꞌbë. Grë ra nabëagrí lë raiꞌ: Pedro, Jacobo, Juan, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Jacobo llgaꞌnë Alfeo. Nu zugaꞌa Simón nanapë llëruꞌbë ánimo parë lëy shtë Moisés. También zugaꞌa Judas shini Jacobo. 09 [ Iurní bietë raiꞌ lu dani nalë Olivos. Bëabrí raiꞌ parë Jerusalén. Rëaꞌnë Jerusalén guëllaꞌ parë dani Olivos tubi distanci de tubi kilómetro. #8 A Repi ianglë lu raiꞌ: ―Lëꞌë të më Galilea, ¿pëzielú rbiꞌa të lu gubeꞌe? purquë Jesús naguná të beꞌpi lu gubeꞌe, lo mizmë lëꞌë më guëabrí stubi vueltë tal zíquësë guná të beꞌpi më. Zni guëabrí më stubi. Matías bëuꞌ lugar shtë Judas &7 G Nianá rbiꞌa ra poshtë nezë lu gubeꞌe, beꞌpi Jesús. De repëntë guná raiꞌ chupë ianglë zugaꞌa culaꞌni raiꞌ; nacu ianglë lari naquichi. C6  Iurë gualú biadiꞌdzënú Jesús ra poshtë, mientras rbiꞌa raiꞌ lu më, beꞌpi më gubeꞌe. Gunitilú më laꞌni shcahi. Dizdë iurní adë gunádiꞌi raiꞌ lu Jesús. k5 QPerë iurë guëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të, lë́ꞌiꞌ guënéꞌeiꞌ pudërë parë gac të firmë; tsagniꞌinú të ra mënë grë ra cusë naguná të bëna. Guëniꞌi të lu ra më Jerusalén nu guziaꞌa të regiuni shtë Judea nu regiuni shtë Samaria hashtë lúltimë guëꞌdchi catë rialú guë́ꞌdchiliu. }4 uPerë Jesús repi lu raiꞌ: ―Adë rúnëdiꞌi tucarë gac bëꞌa të guc gaquin. Adë rúnëdiꞌi tucarë gac bëꞌa të pë dzë Shtada gunë ra cusë rëꞌ purquë niétiquë lëꞌë më napë më cuendë pë tiempë guëcubin. (3 KIurë zunú Jesús ra poshtë, gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu më: ―Dadë, ¿pë hia bëgaꞌa iurë parë guëcubi naciuni Israel ziquë nahin antsë? 2 Verdá Juan Bautista bëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë con nisë perë laꞌni sëbëldá dzë lëꞌë më guëzunë́ më lduꞌu të con pudërë shtë Espíritu Santo. Guëdchini më parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Jesús beꞌpi parë gubeꞌe g1 IIurë nianá zugaꞌanú Jesús lëꞌë ra poshtë, guniꞌi më lu raiꞌ adë guërúꞌudiꞌi raiꞌ ciudá Jerusalén. Repi më: ―Gulë cuezë ndëꞌë hashtë guëdchini Espíritu Santo ziquë guniꞌi Shtada lu të, purquë guniꞌi Shtada nu na guniaꞌa lu të, guësheꞌldë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. ]0 5Tsana gudëdë guti Jesús, lo mizmë lëꞌë më bëluaꞌalú më lu ra poshtë tal zíquësë nabani më. Nu durantë cuarenta dzë guaglaꞌguë bëluaꞌalú më lu raiꞌ. Zihani cusë bëꞌnë më lu raiꞌ. Biadiꞌdzënú më lëꞌë raiꞌ lla mudë tsutë́ mënë nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios të gac salvar rall. C/ Antsë güeꞌpi më gubeꞌe gulezë më poshtë shtë më. Espíritu Santo bëꞌnë compañi lëꞌë Jesús parë guniꞌi më lu ra poshtë guadë dchiꞌni nabëaꞌnënú raiꞌ. O. Laꞌni primërë librë nabëquëaꞌa lul, Teófilo, bëquëaꞌa lo quë nabëꞌnë Jesús nu lo quë nabëluaꞌa më dizdë nabëdchini më guë́ꞌdchiliu hashtë iurë beꞌpi më gubeꞌe. o- YGulë cuedchí lduꞌu të. Ra amigu shtë të naquëreldë ndëꞌë, rsheꞌldë raiꞌ saludë parë lëꞌë të. Canaꞌba favurë, bëdëꞌë saludë cadë tubi ra amigu shtë́naꞌa naquëreldë ngaꞌli. Amén.w, ipurquë na rbeza gueldë guënahia lëꞌë të lueguë. Iurní guëdiaꞌa diꞌdzënú naꞌa lëꞌë të. p+ [ Napa zihani cusë parë guëquëaꞌa lul perë rac shtúꞌudiaꞌa guëquëaꞌa rahin iurneꞌ J*  Grë ra mënë rniꞌi rall bien de Demetrio nu mizmë conductë shtë́hiꞌ, rluaꞌa náhiꞌ më zaꞌquë. Nu lëꞌë Espíritu naná ruadiꞌdzë verdá, náhiꞌ testigu Demetrio na më zaꞌquë. Nu lëꞌë naꞌa rniꞌi naꞌa lo mizmë, nu nanë́ të shtiꞌdzë naꞌa na verdá. Rialú cartë rëꞌ 2) _ Lëꞌë të narac shtuaꞌa, adë tsagláꞌguëdiꞌi të tëchi ra mënë mal, sino gulë guaglaꞌguë tëchi cusë zaꞌquë. Grë́tëꞌ el quë naquëhunë bien, nall shini Dios perë grë ra narunë mal, adë runguë bë́ꞌadiꞌill lëꞌë më. Ejemplë zaꞌquë shtë Demetrio E(  Por ni si talë tsahia tubi visitë ndë, guëniaꞌa lu ra mënë pë canihunë Diótrefes. Cagníꞌill bishi nu ra chismë cuntrë lëꞌë naꞌa. Nu másruꞌu quëhúnëll; adë rúnëdiꞌill recibir ra shmënë Jesús nazeꞌdë guëniꞌi shtiꞌdzë më. Nu ra mënë narac shtuꞌu gunë rall recibir ra shmënë Jesús, Diótrefes rníꞌill cuntrë lëꞌë raiꞌ, nu në́diꞌill guëaꞌnë ra mënë ni ladi ra shmënë Dios. 7' i Bëquëaꞌa tubi cartë lu shmënë Dios ndë, perë Diótrefes rquë guiáꞌall shtiꞌdzë naꞌa; más rquitë ldúꞌull guënibë́ꞌall ziquë mënë ruꞌbë. _& 9Lëꞌë hiaꞌa napë quë guëdë́ꞌnaꞌa recibir lëꞌë raiꞌ nu guëdë́ꞌnaꞌa compañi lëꞌë raiꞌ parë tsaglaꞌguë guëniꞌi raiꞌ shtiꞌdzë Dios lu ra mënë. Mal nabëꞌnë Diótrefes Z% /Pues lëꞌë raiꞌ ziaꞌa raiꞌ viajë shtë raiꞌ parë gunë raiꞌ voluntá shtë Jesucristo. Perë lëꞌë raiꞌ adë bëcáꞌadiꞌi raiꞌ tubi ayudë shtë ra mënë nadë guënë́diꞌi Dios. $ 5Guniꞌi rall lu ra nardëá ndëꞌë, lla rac shtúꞌul lëꞌë rall. Nu gúnël bien si talë tsaglaꞌguë gúnël compañi lëꞌë ra naguënaꞌbë pusadë lídchil. Bëꞌnë compañi lëꞌë rall con ra narquiꞌni rall ziquë runë tucarë tubi muzë shtë Dios. *# OBëchi narac shtuaꞌa, quëhúnël bien lu Dios iurë rúnël sirvë lu ra narialdí lduꞌi Jesús, ra mënë nazeꞌdë zitu, mënë naguënë́diꞌil. i" MDemasiadë rquitë lduaꞌa rinia de quë shinia, nabani rall de acuerdë con shtiꞌdzë Dios. b! ?Nalë́ bëquitë lduaꞌa iurë bëdchini bëldá shmënë Dios; guniꞌi raiꞌ de quë tsaglaꞌguë tsaldí ldúꞌul shtiꞌdzë më guëdubi tiempë. Guniꞌi raiꞌ de quë quëhúnël cumplir shtiꞌdzë më. X  +Lë́ꞌël amigu, rac shtuaꞌa de quë adë gúnëdiꞌi faltë ni tubi cusë, nu rac shtuaꞌa de quë gápël saludë completë parë shcuérpël. Nanë́a de quë zugáꞌal firmë lu shnezë më. b ANa Juan, nahia më gushë, quëquëaꞌa cartë rëꞌ lu Gayo narac shtuaꞌa de verdá. lRac shtuaꞌa lëꞌë Dadë Jesucristo cuezënúhiꞌ lë́ꞌël nu cagnaꞌba lu Dios gapë të favurë shtë më. Amén.FlGuniꞌi ldúꞌul parë guëdchínil antsë lëꞌë tiempë naldë guëgaꞌa. Eubulo, Pudente, Lino, nu Claudia, nu grë ra shmënë Dios, rsheꞌldë raiꞌ saludë parë lë́ꞌël. q[lBëaꞌnë Erasto guëꞌdchi Corinto. Bësëana lëꞌë Trófimo guëꞌdchi Mileto; rac llúꞌull. KlBëꞌnë saludar Prisca nu Aquila con shfamili Onesíforo. `9lZac guëlá më na lu cusë mal nu gupë më na parë tsutë́a lugar catë rnibëꞌa më ziquë rëy. Rac shtuaꞌa gunë mieti alabar lëꞌë më guëdubi tiempë sin fin. Amén. Saludë narialú cartë rëꞌ  lPerë lëꞌë Dadë bë́ꞌniꞌ compañi na dzë ni nu bëneꞌe më fuersë parë biadiꞌdza lu mënë grë dizaꞌquë të parë gac bëꞌa ra më nanádiꞌi më israelitë, guini rall dizaꞌquë. Zni bëlá më na lu galguti ziquë lu ma dushë. lIurë guahia primërë vësë parë guna defender na lu gubiernë, ni tubi adë chu bëꞌnë compañi na; grë́tëꞌ rall bësaꞌnë rall na. Rnaꞌba lu Dios de quë adë gúnëdiꞌi më juzguë lëꞌë rall por lo quë nabëꞌnë rall. nUlGupë lë́ꞌël de nguiu ni purquë nalë́ bë́ꞌnëll cuntrë dizaꞌquë naruadíꞌdzaꞌa. }lAlejandro lëꞌë rrërë, nalë́ mal bë́ꞌnëll cuntrë na; lëꞌë Dadë quilli según lo quë nabë́ꞌnëll. {l Iurë guídël, biaꞌa lari capë nabësëana Troas lidchi Carpo. Nu zac biaꞌa ra librë nu ra Sagradas Escrituras. 6gl Bësheꞌlda lëꞌë Tíquico ciudá Efeso. 5l Sulë Lucas quëreldënúa ndëꞌë. Biaꞌa Marcos të parë gueꞌdënul lë́ꞌëll ndëꞌë të gúnëll dchiꞌni shtë Dios juntë con na. W'l Pues lëꞌë Demas bësáꞌnëll na; más rac shtúꞌull ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Hia lë́ꞌëll ziáꞌall Tesalónica. Crescente ziaꞌa regiuni shtë Galacia. Tito ziaꞌa Dalmacia. 4cl Bësiubë parë gueꞌdë guënal na. fElMás delantë quëbeza premi ziquë tubi corunë naguëneꞌe Dios purquë tubldí na shcuenda lu më; bëna bien. Guëzëlaaꞌdchi më premi ni iurë guëabrí më stubi. Na më juësi zaꞌquë. Lëdë niáꞌasëdiꞌi na guëneꞌe më premi dzë ni, perë nu zac grë ra naná rac shtuꞌu guëná lúhiꞌ. Cunseju shtë Pablo parë Timoteo 1lZiquë tubi narlluꞌnë lu carrërë, bëlluꞌna bien. Ziquë suldadë zaꞌquë bëna cumplir. Bëna gan; guanalda shnezë Dios hashtë neꞌ. kOlVidë shtë na hia mërë tsalú ziquë ofrendë lu Dios; hia ziagdchini iurë parë gatia. % ClPerë lë́ꞌël, gáquël më pacënci guëdubi tiempë; guaꞌa ldúꞌul iurë rzac zi mënë lë́ꞌël. Guná lla na conductë shtë́nël lu saꞌl. Guadiꞌdzë dizaꞌquë lu ra mënë ziquë muzë shtë Dios. Bëꞌnë cumplir shchíꞌnil nabëneꞌe Dios parë gúnël.  /lRa mënë ni guëluaꞌa tëchi rall lu ra dizaꞌquë nu tsanaldë rall tëchi ra cuendë bishi; más gunë rall cuendë ra enseñansë falsë. ylpurquë guëdchini tiempë hia ra mënë adë guëzuꞌbë diáguëdiꞌi rall enseñansë zaꞌquë perë más tsanáldëruꞌu rall tëchi llgabë mal shtë rall. Quili rall mësë zihani naguëluaꞌa ra enseñansë narac shtuꞌu guini rall. N lQuëhuna incarguë lë́ꞌël delantë lu më de quë guadíꞌdzël dizaꞌquë guëdubi tiempë, iurë rzac zi mënë lë́ꞌël nu tiempë adë rzac zídiꞌi rall lë́ꞌël. Guadiꞌdzënú ra mënë nanadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios. Guniꞌi guëc rall por mal naquëhunë rall. Bëdëꞌë cunseju ra narunë faltë riasë́ rall. Lë́ꞌël gáquël muestrë shtë pacënci. Tsaglaꞌguë bëluaꞌa con enseñansë shtë më c  AlQuëhuna incarguë lë́ꞌël delantë lu Dios nu Cristo Jesús, Shlámaꞌa el quë naguëabrí parë gúniꞌ juzgar grë mënë, ra nanabani nu zac ra naná guti. Lëꞌë më guënibëꞌa më ziquë rëy iurní. {oltë parë grë ra narialdí lduꞌi Dios gac rall preparadë; gac gunë rall grë cusë narac shtuꞌu Dios.talGrë ra diꞌdzë naquë́ laꞌni Sagradas Escrituras naescritin purquë bësë́ Espíritu Santu shtë Dios lëꞌë ra nabëquëꞌë shtiꞌdzë më. Rlluiꞌi rahin parë guësë́ꞌdaꞌa luhin. Rlluiꞌi rahin parë guëniꞌinuhin lëꞌë hiaꞌa. Runin corregir lëꞌë hiaꞌa; culdí rahin lëꞌë hiaꞌa tubi nezë catë nápaꞌa vidë tubldí "=lNanël dizdë gúquël llguëꞌnë ra Sagradas Escrituras nanapë pudërë parë guëluaꞌain lë́ꞌël lla gac salvárël por fe en Cristo Jesús. \1lPerë lë́ꞌël Timoteo, gáquël firmë lu enseñansë nabësë́ꞌdël. Gualdí ldúꞌul ra ldaiꞌ ni con guëdubinú ldúꞌul. Nanël chu guc mësë shtë́nël, el quë nabëluaꞌa lë́ꞌël. 5l perë ra mënë mal con grë ra mësë falsë, más mal tsagláꞌguëruꞌu rall. Rsiguë́ rall saꞌ rall nu lëꞌë rall guc rall narguguë́. l Pues guldía grë́tëꞌ ra nanabani de acuerdë con voluntá shtë Dios, napë quë gunë rall sufrir; guëzac zi rall, l Nanël lla bëzac zi mënë na nu lla bëna sufrir por shtiꞌdzë Jesús. Hia bínil pë guzaca guëꞌdchi Antioquía, Iconio, nu Listra. Nanël zihani vueltë guzunaldë mënë na, perë todavía nabania; bëlá Dadë Jesús na lu grë cusë mal. Z-l Perë lë́ꞌël, bien guanaldë tëchi ra enseñansë nabëluáꞌahia lul. Gunal conductë shtëna. Nanël rialdí lduaꞌa Dios. Nanël pacënci nahia. Nanël rac shtuaꞌa grë sahia. Gunal lla biaꞌa lduaꞌa lu ra cusë durë nabëꞌnë mënë cuntrë na. Adë riasháquëdiꞌi lduaꞌa con galtuntë shtë bëchi sahia. fEl Perë adë guëruꞌu shnezë lo quë naquëhunë rall purquë tubi dzë ra mënë guëdëꞌë rall cuendë de quë tuntë na rall ziquë guc con Janes nu Jambres. Pablo bëꞌnë incarguë lu Timoteo ldaiꞌ zaꞌquë velZiquë guzac dzë guquëreldë Janes nu Jambres, ra naná bëꞌnë cuntrë Moisés, zni zac na mënë ni; gunë rall cuntrë dizaꞌquë shtë Dios. Napë rall llgabë mal. Nápëdiꞌi rall fe, por ni lasáquëdiꞌi rall parë Dios. t~alRini rall cualquier enseñansë narniꞌi mënë perë nunquë gac riasë́diꞌi rall verdá shtë Dios. q}[lEntrë ladi ra mënë ni nanú ra natsutë́ hiuꞌu catë quëreldë naꞌa. Rsiguë́ rall ra naꞌa naná duꞌpë shgábiꞌ nu napë rall zihani duldë. Ra naꞌa ni rianaldë tëchi ra deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall. M|lMënë ni tsaglaꞌguë ria rall iáduꞌu, perë mizmë tiempë adë rsáꞌnëdiꞌi gac cambi vidë shtë rall por pudërë shtë dizaꞌquë. Bëluaꞌa tëchi mënë ni lu shtiꞌdzë Dios. {7lGunë rall traicionar saꞌ rall. Gunë rall cumplir mal deseo nananú laꞌni lduꞌu rall. Rdëꞌë rall lugar rdchini llanë laꞌni lduꞌu rall. Guëniꞌi rall sulë lëꞌë rall lasac rall. Gac shtuꞌu rall más ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, lëdë Diósëdiꞌi. vzelAdë rúnëdiꞌi rall rëspëti lu saꞌ rall. Adë gúnëdiꞌi rall cumplir shtiꞌdzë rall. Adë gápëdiꞌi rall cariñi saꞌ rall sino guëniꞌi guidzë rall guëc saꞌ rall. Gunë rall intriegu mizmë lëꞌë rall lu duldë. Adë guëgáꞌadiꞌi lduꞌu rall saꞌ rall, sino quëhunë nalaaꞌdchi rall. Guëná tushë rall lu ra mënë zaꞌquë. }yslRa mënë dzë ni gac shtuꞌu rall mizmë lëꞌë rall. Gac shtuꞌu rall dumí. Runë nadchini rall. Runë naruꞌbë rall lu saꞌ rall. Rna záꞌquëdiꞌi rall saꞌ rall. Guëniꞌi rall cuntrë Dios. Adë guëzuꞌbë diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë shtadë rall. Gac rall mënë nardë́ꞌëdiꞌi graci lu Dios. Nápëdiꞌi rall rëspëti parë cusë santu. qx ]lGac bë́ꞌal de quë ra lúltimë tiempë guëdchini ra dzë namás naganë, dzë shtë galërzac zi. 9wklManërë ni guëruꞌu rall lu trampë shtë mëdzabë parë gunë rall voluntá shtë Dios. Bëlá më lëꞌë rall; napë rall libertá parë gunë rall sirvë lu më.vylGáquiꞌ tubi narac guëniꞌinúhiꞌ mënë con galnaduꞌu. Quëbéziꞌ de quë Dios gunë më cambi vidë shtë ra mënë nanadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më, guëabrí lduꞌu mënë lu Dios nu tsasë́ rall verdá shtë më. 3u_lTubi muzë shtë Dadë napë quë guëbánill bien sin dishiꞌbi; gáquiꞌ tubi më zaꞌquë, tubi narac guëluaꞌa shtiꞌdzë Dios; guëluáꞌaiꞌ con pacënci. itKlAdë rúnëdiꞌil cuendë gardildi diꞌdzë mënë. Nanël fin shtë cusë ni na dishiꞌbi. Hs lBëlluꞌnë de grë deseo mal nananú laꞌni ra lduꞌu sultërë nu guaglaꞌguë nezë zaꞌquë; tsaldí lduꞌu Dios, gac shtuꞌu saꞌl, nu adë riádiꞌi ldúꞌul por cusë shtë guë́ꞌdchiliu. Bëꞌnë grë́tëꞌ ndëꞌë juntë con los de más nanapë lduꞌu limpi nu rnaꞌbë rall lu Dios. r3lZiquë ni na ra nguiu; si talë tubi nguiu guësáꞌnëll ra cusë mal, iurní nall ziquë tubi trashtë especial parë nashtënë hiuꞌu; gáquëll muzë nagulë́ Dadë parë gúnëll dchiꞌni shtë më. Gac nguiu ni preparadë parë grë dchiꞌni zaꞌquë shtë më. {qolLaꞌni hiuꞌu shtë mënë nanú trashtë nanactsaꞌu orë nu bëdchichi, también nanú trashtë nanactsaꞌu hiaguë u benë. Bëldá trashtë runë sirvë parë cusë especial; stubi tantë runë sirvë parë cualquier dchiꞌni. p+lPerë Dios bëzuꞌbë më ziquë tubi cimientë firmë nanapë tubi letrërë narniꞌi: “Runguë bëꞌa Dios grë́tëꞌ naná shini më”, nu rniꞌi: “Grë́tëꞌ el quë narianaldë tëchi Cristo, grë mënë ni runë tucarë guësaꞌnë rall nezë mal”. olBësaꞌnë rall dizaꞌquë; rniꞌi rall de quë hia bëcuaꞌñi Dios ra tëgulë nu de quë adë guëabrídiꞌi guëbani ra tëgulë stubi. Hia lëꞌë rall quëgsiguë́ guëc ra mënë hashtë hia bëazë guetë bëldá mënë shnezë Dios. n}lEnseñansë shtë rall rrëꞌtsin ziquë tubi galguidzë dushë nadë chu rnádiꞌi. Zni guzac con Himeneo nu Fileto. FmlBëzalú grë diꞌdzë nadë guëlluíꞌidiꞌi con grë diꞌdzë nanápëdiꞌi provëchë. Grë ra naruadiꞌdzë zni, mizmë lëꞌë rall rlaguë rall másruꞌu laꞌni cusë mal. al;lBëdëꞌë guëdubi fuersë të parë gáquël tubi muzë narsëquitë lduꞌu Dios; lu më quëhúnël dchiꞌni. Por ni bëluaꞌa shtiꞌdzë Dios tubldí lu ra mënë parë adë rtúdiꞌi lul delantë lu më. ;kolBëluaꞌa ra mënë të adë rëáꞌldëdiꞌi lduꞌu rall, nu gunibëꞌa lëꞌë rall ziquë mizmë Dadë nianiꞌinú lëꞌë rall de quë guësaꞌnë rall galërchupë diꞌdzë lul saꞌ rall purquë rialú pacënci entrë ra nabini diꞌdzë ni; nídiꞌi provëchë con ra diꞌdzë ni. xjil Si talë guëluaꞌa të́chaꞌa lúhiꞌ, lëꞌë më gunë më cumplir shtiꞌdzë më, purquë lëꞌë më napë quë gunë më cumplir shtíꞌdziꞌ.Adë gúnëdiꞌi më cambi shtíꞌdziꞌ. El quë narunë shchiꞌni Dios Vi%l Si talë sac zi hiaꞌa lu cusë mal por lëꞌë më, súbaꞌa catë rnibëꞌa më.Si talë guëquë́ guiáꞌa hiaꞌa lëꞌë më, lëꞌë më guëquë́ guiáꞌaiꞌ lëꞌë hiaꞌa. {hol Verdá na diꞌdzë rëꞌ:Si talë gútiaꞌa con lëꞌë më, guëbániaꞌa con lëꞌë më. 5gcl Por ni napa pacënci lu cusë mal parë bien shtë ra nagulë́ Dios të parë gac salvar rall nu guëquëreldë rall lu llni nu gluri shtë Cristo Jesús parë siemprë. .fUl Por dizaꞌquë rëꞌ rzunaldë mënë na hashtë naliꞌbia con cadënë ziquë tubi narguini mënë, perë nídiꞌi mudë guëldiꞌbi mënë shtiꞌdzë Dios. $eAlBëagná ldúꞌul, Jesucristo guashtë́ më ladi ra tëgulë. Guc më llëbní rëy David. Diꞌdzë ni na dizaꞌquë narníꞌihia lu ra mënë. d{lBëꞌnë llgabë lo quë narniaꞌa. Lëꞌë Dadë guëluaꞌa më lë́ꞌël parë tsasël grë́tëꞌ ndëꞌë. mcSlEl quë narunë dchiꞌni lachi, nápëll derechë cáꞌall primërë tubi partë shtë cusechë. b3lMizmë manërë ni el quë narlluꞌnë carrërë, adë gúnëdiꞌill recibir premi si talë adë rllúꞌnëdiꞌill de acuerdë con ra rëglë. =aslNi tubi suldadë naná listë parë tíldinull enemigu, riutëll asuntë shtë guë́ꞌdchiliu purquë rniꞌi ldúꞌull gúnëll cumplir ordë shtë narnibëꞌa lë́ꞌëll. d`AlZiquë tubi suldadë zaꞌquë shtë Jesucristo guaꞌa ldúꞌul grë cusë dushë. ^_5lLo quë nabínil iurë bëluáꞌahia dizaꞌquë lu zihani mënë, bëluaꞌa ra enseñansë ni lu ra stubi mënë, lu nguiu nagunë cumplir dizaꞌquë, ra naná rac guëluaꞌa enseñansë ni lu saꞌ raiꞌ. ^ lLë́ꞌël Timoteo, guaglaꞌguë bëꞌnë recibir fuersë nu bendición nadápaꞌa purquë unidë na hiaꞌa con Cristo Jesús. ?] ylRac shtuaꞌa lëꞌë Dadë Dios guëgaꞌa ldúꞌiꞌ Onesíforo guëlladchi con Jesús iurë guëabrí më stubi. Pues nanël lla bë́ꞌnëll sirvë na iurë nanúa Efeso.d\ ClIurë bëdchínill hashtë Roma, adë bësáꞌnëdiꞌi gudílill na, nu bëdzélëll na. R[ lLëꞌë Dadë guëgaꞌa ldúꞌiꞌ famili shtë Onesíforo purquë lë́ꞌëll zihani vësë bë́ꞌnëll compañi na, nu bësëquitë ldúꞌull na; adë bëtúdiꞌi lull de quë nanúa prësi. aZ =lHia nanël ra naquëreldë Asia, bësaꞌnë rall na, cumë Figelo nu Hermógenes. m~~)}Z{{zzy3xwvhuuLtssSrrponIllk=j+i8hgg5fkeodd2baa5`F_^^3]T\G[z[YXXVV/UTSSRQbOO1NlLK~JII5H\G]FFEDCBAA9@?>>=<<=;H98847{6{6524A33O220n/.-,,+*+)`('-&5%$#"a!O z2aIDk G l 8g{ZfNm]y3 ’Gudëdë ra izë; bëdchini galzí guëc ra mënë shtë Egipto nu Canaán. Nalë́ bëldiaꞌnë rall lu gubini. Ra shfamili Jacob, ra shtadë guëlú hiaꞌa, adë rdzélëdiꞌi raiꞌ nagáu raiꞌ. x! adë bësáꞌnëdiꞌi më lë́ꞌiꞌ. Nu bëdëꞌë më llëruꞌbë llgabë parë bëáꞌnëll bien lu rëy Faraón. Nu Faraón bëꞌnë nombrar lëꞌë José ziquë gubernadurë shtë Egipto. José guná grë ra dchiꞌni nagunë ra mënë lidchi Faraón. pwY ’Ra shini Jacob naguc ra shtadë guëlú hiaꞌa, gupë rall mbidi José, bëchi raiꞌ. Bëtuuꞌ raiꞌ lëꞌë José. Ra naguziꞌi José biaꞌa lëꞌë José parë Egipto, perë Dios bëꞌnë compañi lë́ꞌiꞌ; v3Dios bëꞌnë prometer lu Abraham de quë grë ra shini Abraham, na rall shmënë Dios. Ziquë tubi lëy parë lëꞌë raiꞌ, gunibëꞌa më gac circuncidar shini Abraham, quiere decir, bëchuguë Abraham duꞌpë guiꞌdi shtënë partë delicadë shtë llguëꞌnë. Dzë Isaac napë tubi llmalë gúlëll, guc circuncidárëll. Isaac bëꞌnë lo mizmë tsana gúpëll shínill, Jacob. Nu zni bëꞌnë Jacob con ra shíniꞌ. Ra shini Jacob bëac rall chiꞌbë chupë nanaguc chiꞌbë chupë grupë shtë naciuni Israel. huITambién guniꞌi Dios lu Abraham: “Na guna cashtigu ra mënë naguëzac zi ra shínil lu dchiꞌni. Despuësë tsana guëruꞌu rall lugar ni, iurní gunë rall adorar na lugar rëꞌ.” Lugar ni dzu hiaꞌa iurneꞌ. MtNu guniꞌi Dios lu Abraham ra shíniꞌ natsadalë, guëquëreldë rall ziquë më zitu lugar catë adë na ladzë rall. Por tapë gahiuꞌa izë gac rall muzë nu guëzac zi rall lu dchiꞌni. dsAPerë Dios adë bëdë́ꞌëdiꞌi ni tubi partë shtë lugar rëꞌ parë nianibëꞌa Abraham ni siquierë tubi ldë guiuꞌu mituꞌnë catë niazubë tubi hiuꞌu lídchiꞌ. Perë Dios bëꞌnë prometer lu Abraham guëdëꞌë më lugar ni parë shíniꞌ despuësë tsana gátiꞌ, perë dzë ni Abraham gáꞌadiꞌi nápiꞌ shíniꞌ. Hr Iurní bëruꞌu Abraham ládziꞌ nalë Caldea parë guëquëréldiꞌ Harán. Despuësë guti shtadë Abraham, iurní Dios bësheꞌldë lëꞌë Abraham lugar catë dzu hiaꞌa iurneꞌ. q Repi Dios lu Abraham: “Bësaꞌnë ládzël nu grë ra saꞌl nu bëagzë́ zitu tubi lugar naguëluáꞌahia lë́ꞌël”. Ip Con zihani histuri biadiꞌdzë Esteban lu rall: ―Dadë bëchi, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniaꞌa lu të. Llëruꞌbë na Dios shtë́naꞌa. Bëluaꞌalú më lu shtadë guëlú hiaꞌa Abraham tsana guquëréldiꞌ regiuni Mesopotamia. Biadiꞌdzënú më Abraham antsë tsana guquëréldiꞌ Harán. /o YIurë zugaꞌa Esteban lu Junta Suprema, jëfë shtë ra bëshuzi gunaꞌbë diꞌdzë lu Esteban zdëꞌë: ―¿Pë gualdí ra nguiu narniꞌi cuntrë lë́ꞌël? 9nkIurní ra gubiernë shtë Junta Suprema nu grë ra nazugaꞌa lu juntë, guná rall lu Esteban. Guc cambi lúhiꞌ. Guná rall lúhiꞌ cumë ziquë lu tubi ianglë.0mYNu bini naꞌa rniꞌi nguiu rëꞌ, quë Jesús më Nazaret, guëcuell iáduꞌu ruꞌbë; gúnëll cambi custumbrë nabësëaꞌnë Moisés parë lëꞌë hiaꞌa. Ul# Gudili rall stubi shcuaꞌa nguiu mal naguëniꞌi bishi cuntrë Esteban. Guniꞌi rall: ―Nguiu rëꞌ siemprë rníꞌill cuntrë iáduꞌu santu shtë́naꞌa nu cuntrë lëy nabëquëꞌë Moisés. k7 Mudë ni bëtsatsu rall ra mënë con ra më gushë nu mësë narluaꞌa lëy. Gunaꞌzi rall Esteban nu biaꞌa rall lë́ꞌiꞌ lu Junta Suprema. j' Iurë guná rall adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan parë niuadiꞌdzënú rall Esteban, gudilli rall bëldá nguiu mal parë guëniꞌi rall bishi cuntrë Esteban. Guniꞌi rall de quë bini rall cagniꞌi Esteban ra diꞌdzë cuntrë lëy shtë Moisés nu cuntrë Dios. 3i_ perë adë bë́ꞌnëdiꞌi shtiꞌdzë rall gan lu Esteban purquë Esteban ruadíꞌdziꞌ con llëruꞌbë pudërë nabëdëꞌë Espíritu Santo parë lë́ꞌiꞌ. h Perë bëldá ra nguiu gudildi diꞌdzë con Esteban. Ra nguiu ni zeꞌdë rall de iáduꞌu shtë mënë nalë Esclavos Libertados. Ra nguiu ni guc rall muzë naguzac zi, perë despuësë gupë rall libertá. Bëdchini sëbëldá nguiu de los de másruꞌu lugar cumë ziquë Cirene, Alejandría, Cilicia nu regiuni shtë Asia. Grë ra nguiu rëꞌ gudildi diꞌdzë rall con Esteban, (gIEsteban nall tubi nguiu nanapë pudërë nu favurë shtë Dios. Dios runë compañi lë́ꞌëll parë rúnëll milagrë nu cusë ruꞌbë lu ra mënë. ifKGuëdubi guëꞌdchi shtë Jerusalén bërëꞌtsë dizaꞌquë shtë Jesús. Nalë́ guadalë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Zihani ra bëshuzi israelitë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. Gunaꞌzi rall Esteban SeLueguë beꞌdë guënú rall ra nguiu rëꞌ lu ra poshtë. Gunaꞌbë raiꞌ lu Dios por lëꞌë rall nu bëdchiꞌbë ra poshtë guiáꞌaiꞌ guëc rall parë bëꞌnë rall recibir dchiꞌni ni. GdGrë rall gurë́ rall de acuerdë. Iurní gudili rall gadchi nguiu parë gunë rall dchiꞌni. Primërë Esteban, nall tubi nguiu con guëdubinú ldúꞌull rialdí ldúꞌull Dios. Cabezë Espíritu Santo laꞌni ldúꞌull. Guaglaꞌguë lë rall: Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas nu Nicolás. Nicolás na më guëꞌdchi Antioquía. Adë nall më israelitë perë más antsë gualdí lduꞌi creenci shtë ra më israelitë. cLëꞌë naꞌa guënaꞌbë naꞌa lu Dios por lëꞌë të nu tsaglaꞌguë guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa dizaꞌquë shtë Jesús. |bqPor ni rniaꞌa lu të, Dadë, gulë gudili gadchi nguiu entrë lëꞌë të. Gulë gudili ra nguiu naná humildë, ra nanapë llgabë zaꞌquë nu ra nguiu nacabezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall; quiꞌdzë rall nagáu ra mënë. FaIurní guëzá chiꞌbë chupë poshtë bëtëá raiꞌ grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Guchi raiꞌ lu rall: ―Adë napë naꞌa tiempë parë quiꞌdzë naꞌa cumidë parë ra narquiꞌni cumidë. Más nasac guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. Zni rac shtuꞌu më. ` 7Tiempë dzë ni zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. Cadë dzë gudiꞌdzë rall cumidë gau ra nanadë nápëdiꞌi, perë ra më israelitë naruadiꞌdzë dizë́ griego guzublú guniꞌi rall cuntrë ra më israelitë naruadiꞌdzë dizë́ hebreo. Guniꞌi rall lu ra poshtë, ra viudë naruadiꞌdzë griego adë cuáꞌadiꞌi rall igual ziquë cuaꞌa ra viudë naruadiꞌdzë hebreo. _!*Perë adë bësáꞌnëdiꞌi raiꞌ guaglaꞌguë biadiꞌdzë raiꞌ lu ra mënë de quë Jesús na Cristo el quë nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Glli gllítëꞌ guazë́ guagluaꞌa raiꞌ ra mënë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë nu lidchi ra mënë.^)Bëruꞌu ra poshtë lu juntë. Nalë́ bëquitë lduꞌu raiꞌ purquë ra nazubë lu juntë, guniꞌi guidzë rall lëꞌë Pedro nu Juan purquë na raiꞌ shmënë Jesús. Guc bëꞌa raiꞌ grë lo quë naguc, bëꞌnë më ordenar nu bëquitë lduꞌu raiꞌ. D](Iurë gualú biadiꞌdzë Gamaliel lu ra nazú lu juntë, bëaꞌnë rall cunformë. Iurní gunaꞌbë rall lëꞌë poshtë. Gunibëꞌa rall guëdiaꞌa raiꞌ hiaguë, nu guniꞌi rall fuertë lu raiꞌ de quë adë guadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ shtiꞌdzë Jesús. Bëdëꞌë rall libertá lëꞌë raiꞌ. \'Perë si talë ndëꞌë nahin shchiꞌni Dios nu rac shtuꞌu të guënitilú tëhin, ¿lla guëruꞌu të? Gulë gupë cuidadë, purquë si talë lëꞌë rall quëhunë rall shchiꞌni Dios nu lëꞌë të rzu të lu rall, quëhunë të cuntrë Dios iurní. >[u&Por ni rniaꞌa lu të, gulë bësaꞌnë ra nguiu rëꞌ. Zuziaꞌa rall. Adë rzunáldëdiꞌi të lëꞌë rall purquë si talë cusë rëꞌ nahin cusë shtë nguiu, zialuhin. Z%Despuësë de ra dzë ni, guꞌ stubi nguiu. Bërulëll Judas. Nall më Galilea. Dzë ni guasë cënsë shtë ra mënë. Zihani mënë guanaldë lëꞌë Judas, perë gudini rall lë́ꞌëll nu grë ra shmë́nëll bësaꞌnë saꞌ rall. Bëtëꞌtsë rall. Y$Bësëagná lduꞌu të hia ziaꞌa tiempë neꞌ; dzë ni guꞌ tubi nguiu nabërulë́ Teudas. Guníꞌill lu ra mënë lë́ꞌëll nall tubi nguiu ruꞌbë. Bësiguëll mënë. Ziquë tapë gahiuꞌa nguiu guanaldë rall lëꞌë Teudas, perë despuësë gudini ra mënë lë́ꞌëll. Hia grë ra mënë nacanaldë lë́ꞌëll, bëtëꞌtsë rall. Zni gualú partidë shtë Teudas. X!#Lueguë guníꞌill lu ra saꞌll: ―Rniaꞌa lu të ziquë më ládzaꞌa, gulë gapë cuidadë lo quë nagunënú të ra nguiu rëꞌ. W"Perë ladi ra nazubë lu juntë, bëruꞌu tubi nguiu lë Gamaliel. Nall mësë shtë lëy nabëquëꞌë Moisés nu nall fariseo. Nalë́ runë ra mënë rëspëti lë́ꞌëll. Guasuldill nu gunibë́ꞌall parë bëruꞌu ra poshtë stubi ladë. V7!Iurë bini ra nazugaꞌa lu juntë lo quë naguniꞌi ra poshtë, nalë́ bëldë́ rall nu guc lduꞌu rall niaguini rall lëꞌë ra poshtë. tUa De grë cusë rëꞌ na naꞌa testigu con Espíritu Santo purquë cabezënúhiꞌ lëꞌë naꞌa. Verdá nahin guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë, nu Dios bëdëꞌë Espíritu Santo parë grë ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë më. TyDios bëldishtë́ lë́ꞌiꞌ parë gubeꞌe. Bëcueꞌzë më lëꞌë Jesús ladë ldi shtë më. Dios guniꞌi Jesucristo na el quë naguënibëꞌa lëꞌë hiaꞌa; náhiꞌ el quë nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa lu cashtigu shtënë më. Bëꞌnë Dios punërë nguiu ni të parë gunë nadzëꞌë të mudë nanabani të, nu parë gunë më perdunë lëꞌë të. +SOPerë Dios shtë shtadë guëlú hiaꞌa, bëldishtë́ më lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë, el mizmë Jesús nagudini të, el quë nabëquëꞌë të lu cruz. GRIurní Pedro nu ra poshtë guniꞌi raiꞌ: ―Pimërë napë quë guëzuꞌbë diaguë naꞌa shtiꞌdzë Dios, lëdë guëlúdiꞌi shtiꞌdzë ra nguiu guëzuꞌbë diaguë naꞌa. PQ―Hia bëdëꞌnë naꞌa providë lëꞌë të de quë adë guadíꞌdzëdiꞌi të lë Jesús parë guëluaꞌa të ra mënë. Nu guná, ¿pë quëhunë të iurneꞌ? Casi grë mënë Jerusalén hia bini rall nacagluaꞌa të. ¿Pë adë runë të shgabë të? Cagdchiꞌbë të guëc naꞌa por nguiu naguti lu cruz. PIurë beꞌdë guënú rall ra poshtë, bëzú rall lëꞌë raiꞌ lu Junta Suprema. Guniꞌi jëfë shtë ra bëshuzi: jOMIurní lëꞌë jëfë narapë iáduꞌu con sëbëldá suldadë, guaglliꞌi rall ra poshtë perë sin quë adë pë bëꞌnënú rall lëꞌë raiꞌ purquë bëdzëbë rall niagáu guëꞌë ra mënë lëꞌë rall. QNLueguë iurní bëdchini tubi nguiu lu ra jëfë nu gúchill: ―Ra nguiu nabëtiaꞌa të lachiguiꞌbë, lëꞌë rall zugaꞌa laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Cagluaꞌa rall lëꞌë ra mënë. pMYJëfë narapë iáduꞌu con ra bëshuzi principal con lëꞌë bëshuzi más më ruꞌbë, bini rall naguchi ra suldadë lu rall; bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pë fin gapë ndëꞌë iurneꞌ? &LERepi rall lu ra nazugaꞌa lu juntë: ―Biagná naꞌa ruaꞌ lachiguiꞌbë. Niétiquë na; dchiꞌchi nëꞌau ruaꞌ lachiguiꞌbë. Guná naꞌa lu ra suldadë naquëhapë ruaꞌ lachiguiꞌbë, perë iurë bëshaꞌlë naꞌa lachiguiꞌbë, ni tubi adë chu nádiꞌi laꞌni. KPerë iurë bëdchini ra suldadë ruaꞌ lachiguiꞌbë, adë chu nádiꞌi laꞌni. Guanú rall rsunë lu ra gubiernë. *JMIurë bini raiꞌ naguniꞌi ianglë, brëgueꞌlë tumpranë gua raiꞌ iáduꞌu ruꞌbë parë ziaglaꞌguë cagluaꞌa raiꞌ mënë. Iurní jëfë shtë ra bëshuzi nu ra nazugaꞌanú rall, bëtëá rall saꞌ rall miembrë shtë Junta Suprema. Ndëꞌë na ra gubiernë narunë juzguë, quiere decir, grë ra më gushë shtë naciuni Israel. Iurní gunibëꞌa rall guëruꞌu ra poshtë lachiguiꞌbë. I ―Gulë bëagzë́ nu gulë biadiꞌdzë lu ra mënë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë, lla gunë rall parë gac salvar rall. #H?perë tubi ianglë shtë Dios laꞌni gueꞌlë, guagsháꞌliꞌ ra puertë shtë lachiguiꞌbë parë bëruꞌu ra poshtë nu guchi ianglë lu raiꞌ: LGGunaꞌzi rall ra poshtë. Bëtiaꞌa rall poshtë lachiguiꞌbë F7Dzë ni jëfë shtë ra bëshuzi con shmënë ra partidë saduceo, gupë rall llëruꞌbë mbidi tantë zihani mënë zianaldë tëchi poshtë. mESTambién bëdchini zihani mënë shtë guëꞌdchi guëllaꞌ nu mënë shtë Jerusalén; bëdchininú rall narac lluꞌu. Bëdchininú rall ra nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌi. Bëac grë rall. Bëzac zi mënë Pedro nu Juan XD)Iurní guzublú rall gulú rall narac lluꞌu nezë. Gudishi rall narac lluꞌu lu daaꞌ u lu tubi pedasë lari naꞌldë parë iurë tëdë Pedro, guëquë́ shcaaꞌl shtë Pedro guëc ra narac lluꞌu. jCMDzë con dzë más bëac zihani ra nguiu nu zihani ra naꞌa nagualdí lduꞌu shtiꞌdzë më. |Bq Perë zihani mënë adë bëdë́ꞌëdiꞌi valurë të guëdëá rall ladi shmënë Jesús, perë adë pë rníꞌidiꞌi rall cuntrë ra mënë ni purquë casi grë mënë shtë ciudá Jerusalén, bëꞌnë rall rëspëti shmënë Jesús. 5Ac Zihani milagrë nu cusë ruꞌbë bëꞌnë ra poshtë lu ra mënë. Grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, rdëá rall rualdëaꞌ catë lë Portali shtë Salomón. B@} Grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús nu grë ra nabini ra cusë rëꞌ naguc con Ananías nu Safira, nalë́ bëdzëbë rall. Zihani milagrë bëꞌnë ra poshtë r?] Lueguë iurní gulaguë Safira lu Pedro. Gútill. Iurní guatë́ ra nguiu catë zu Pedro; guná rall lu naꞌa; hia guti naꞌa. Gulú rall naꞌa laꞌni hiuꞌu parë guacaꞌchi rall lëꞌë naꞌa cuꞌ tseꞌlë naꞌa. T>! Iurní Pedro guniꞌi lull: ―¿Pëzielú guꞌ të de acuerdë? Bëntsaꞌu të bishi parë bësiguë́ të Espíritu Santo niaꞌa guldí më runë më cashtigu. Perë fuërë zeꞌdë ra nguiu nabiaꞌa tséꞌlël parë guacaꞌchi rall tséꞌlël. Iurneꞌ guaꞌa rall lë́ꞌël parë tsacaꞌchi rall lë́ꞌël. q=[Pedro gunaꞌbë diꞌdzë lu Safira: ―Bëquebi lua. ¿Pë verdá nahin bëtuuꞌ të guiuꞌu prëci shtë grë dumí nabeꞌdë guësaꞌnë Ananías lu naꞌa? Safira guchi lu Pedro: ―Ahaꞌ. Dani bëtuuꞌ naꞌa guiuꞌu. <Hia guc tsunë iurë guti Ananías; iurní bëdchini tséꞌlëll Safira perë gáꞌadiꞌi guc bë́ꞌall pë guc con Ananías. -;SIurní bëdchini bëldá nguiu catë gulaguë Ananías. Bëtuꞌbi rall cuerpë tubi lari naquichi. Lueguë biaꞌa rall tëgulë parë guacaꞌchi rall tëgulë. :Iurë Ananías bini ra diꞌdzë naguniꞌi Pedro, guláguëll nu gútill. Grë ra nabini naguc Ananías, nalë́ bëdzëbë rall. F9¿Pëllë lëdë shtë́diꞌil guiuꞌu ni? Iurë bëtuuꞌl, shtë́nël grë dumí. ¿Pëzielú bë́ꞌnël ni? purquë lu Dios bëntsáꞌul bishi, lëdë niétiquëdiꞌi lu naꞌa. [8/Iurní Pedro guchi lu Ananías: ―Ananías, ¿pëzielú bësáꞌnël guatë́ mëdzabë laꞌni ldúꞌul parë bëntsáꞌul bishi lu Espíritu Santo? Bëaꞌnë guënul tubi partë dumí nagudilli mënë. 7{Nguiu ni bëaꞌnënú tubi partë dumí nabëtuuꞌll guiuꞌu. Stubi partë ni guagsáꞌnëll lu ra poshtë. Répill: ―Zeldë guënúa dumí nabëtúa shguiuꞌua. Perë tséꞌlëll bien nanëll de quë bëaꞌnënú rall tubi partë dumí. n6 WDzë ni guꞌ tubi nguiu lëll Ananías. Tséꞌlëll lë Safira. Bëtuuꞌ rall tubi ldë guiuꞌu. |5q%Bernabé bëtuuꞌ tubi ldë guiuꞌu nanápëll. Dumí nabëtuuꞌll guiuꞌu guagsáꞌnëll lu ra poshtë.M4$Tiempë ni guꞌ tubi nguiu lëll José. Gúlëll tubi dani nalë Chipre nazubë laꞌni nisëduꞌu. Nall levita. Ra poshtë gululë́ lë́ꞌëll Bernabé narniꞌi, el quë narunë consolar. 3#Dumí ni bëꞌnë raiꞌ intriegu lu poshtë. Hia ra poshtë gudiꞌdzë raiꞌ dumí parë narquiꞌni según nicidá nanapë mënë. d2A"Ladi ra mënë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë, ni tubi rall adë pë bëquíꞌnidiꞌi purquë ra mënë nanapë ra guiuꞌu lachi nu ra nanapë lídchiꞌ, bëtuuꞌ raiꞌ guiuꞌu parë beꞌdë guënú rall dumí. 1!Ra poshtë guaglaꞌguë guniꞌi raiꞌ lu mënë con llëruꞌbë pudërë de quë Dadë Jesús gubani purquë bëldishtë́ Dios lë́ꞌiꞌ ladi ra tëgulë. Nalë́ bëꞌnë ldaiꞌ Dios guëc raiꞌ, nu ra mënë bëꞌnë rëspëti lëꞌë raiꞌ. +0O Ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús, guc rall zihani. Tubsë llgabë napë rall. Tubsë na lduꞌu rall. Ni tubi adë chu rniꞌi: “Ndëꞌë shtëna” purquë gudiꞌdzë rall grë nanapë rall cuaꞌa nadë pë nápëdiꞌi según nicidá shtënë cadë lëꞌë rall. /Iurë gualú biadiꞌdzënú raiꞌ Dios, lugar catë rë raiꞌ bëllú. Nacubi bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë raiꞌ. Nu adë bëdzë́bëdiꞌi raiꞌ; guniꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios lu ra mënë. Grë cusë na shtë raiꞌ {.oBëluaꞌa pudërë shtë́nël. Bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa parë gunëac naꞌa narac lluꞌu. Guëdëꞌnë naꞌa ra milagrë narac shtúꞌul. Gac rahin por pudërë shtënë Jesús, shínil, më naná limpi laꞌni ldúꞌiꞌ. U-#Dadë, iurneꞌ guná pë runë rall cuntrë lëꞌë naꞌa. Bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa parë adë guëdzë́bëdiꞌi naꞌa. Guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa dizaꞌquë shtë́nël lu ra mënë. k,OCon ni guc cumplir ra cusë naguníꞌil antsë. Bëꞌnë rall ni purquë hia zni zeꞌdë gac. +’Verdá nahin Herodes nu Poncio Pilato bëdëá rall ndëꞌë cuntrë Jesús, shínil. Limpi náhiꞌ; santu náhiꞌ. Nu ra më rumanë con ra më israelitë, bëꞌnë rall cuntrë shínil nabëshéꞌldël parë guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë naꞌa. E*Ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu nu ra gubiernë shtë ra guëꞌdchi, tubsë bëdzatsu rall cuntrë Dadë.Bëꞌnë rall cuntrë Cristo, el quë nagudílil parë guënibë́ꞌaiꞌ. Y)+Lë́ꞌël bëshéꞌldël Espíritu Santo parë gulezënúhiꞌ lëꞌë David, muzë shtë́nël. Bëluáꞌal lëꞌë David lla guëquë́ꞌëiꞌ ra diꞌdzë shtë́nël narniꞌi zdëꞌë:¿Pëzielú bëdzatsu ra mënë?¿Pëzielú ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu runë rall llgabë nanadë rlluíꞌidiꞌi? (Iurë gualú biadiꞌdzë raiꞌ lla guc con lëꞌë raiꞌ, grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús, gunaꞌbë raiꞌ lu Dios. Juntë guniꞌi raiꞌ: ―Dios Padre, lë́ꞌël nal Shtadë naꞌa. Lë́ꞌël nápël llëruꞌbë pudërë. Bëntsáꞌul gubeꞌe; bëcueꞌshtël guë́ꞌdchiliu. Bëcueꞌshtël nisëduꞌu nu grë ra cusë nananú lu guë́ꞌdchiliu. A'{Iurní bëruꞌu Pedro nu Juan; bëagzë́ raiꞌ catë rë los de más saꞌ raiꞌ. Biadiꞌdzë raiꞌ grë lo quë naguniꞌi principal bëshuzi con ra më gushë lu raiꞌ. &)Cujë nabëac por pudërë shtë Jesús, nápëll más de cuarenta izë. Ra shmënë Jesús gunaꞌbë rall gunë Dios compañi lëꞌë rall %Iurní ra gubiernë bëtsëbë rall lëꞌë Pedro nu Juan perë lo mizmë tiempë bëldaꞌa rall lëꞌë raiꞌ purquë adë bëdzélëdiꞌi rall lla mudë nihunë rall cashtigu lëꞌë raiꞌ. Bëldaꞌa rall lëꞌë raiꞌ purquë bëdzëbë rall los de más mënë; grë mënë guniꞌi bëac cujë con pudërë shtë Jesús. Llëruꞌbë na pudërë shtë më, guniꞌi rall. 1$[Lëꞌë naꞌa adë nu mudë guëcaꞌchi lduꞌu naꞌa ra cusë naguná naꞌa nu ra cusë naná bini naꞌa. Napë quë guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa lu ra mënë. k#OIurní repi Pedro nu Juan lu ra gubiernë: ―Gulë bëꞌnë shgabë të chu shtënë diꞌdzë guëzuꞌbë diaguë naꞌa. ¿Pë guëzuꞌbë diaguë naꞌa shtiꞌdzë të, u guëzuꞌbë diaguë naꞌa shtiꞌdzë Dios? c"?Iurní gunaꞌbë rall lëꞌë Pedro nu Juan. Gunibëꞌa rall parë adë guadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ, nilë guëluáꞌadiꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Jesús, nu nilë adë guëníꞌidiꞌi raiꞌ lë Jesús. 7!gMejurë parë adë guërë́ꞌtsëdiꞌi diꞌdzë ladi ra mënë, guëtsë́baꞌa lëꞌë rall parë adë guadíꞌdzëdiꞌi rall lu ra mënë na rall shmënë Jesús. ~ uGuniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pë guëdë́ꞌnaꞌa con ra nguiu rëꞌ? purquë grë ra naquëreldë Jerusalén, nanë́ rall milagrë ruꞌbë nabëꞌnë Pedro nu Juan. Bënëac rall cujë. Nu lëꞌë hiaꞌa adë nu mudë guëcá hiaꞌa. {Iurní gunibëꞌa rall guëruꞌu Pedro nu Juan ladi rall parë gac guadiꞌdzë lul saꞌ rall lla mudë gunë rall. 1Nu guná ra gubiernë lëꞌë nguiu naguc cujë; lë́ꞌëll zugaꞌanú Pedro nu Juan. Hiadë pë rníꞌidiꞌi rall cuntrë lëꞌë raiꞌ. C Ra gubiernë shtë ra israelitë guná rall adë bëdzë́bëdiꞌi Pedro nu Juan; cagniꞌi raiꞌ lu ra mënë. Guc bëꞌa rall Pedro nu Juan adë na raiꞌ më nabësëꞌdë nu adë nádiꞌi raiꞌ më ruꞌbë. Guasë́ lduꞌu rall. Guc bëꞌa rall Pedro nu Juan guzënú raiꞌ Jesús más antsë. 6e perë ni tubi chu stubi gunë salvar lëꞌë hiaꞌa, niétiquë Jesús purquë tubsë nguiu bësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu nagunë perdunë duldë shtë hiaꞌa. hI Na Jesús ziquë tubi guëꞌë principal shtë iáduꞌu. Guniꞌi të adë guëlluíꞌidiꞌin perë iurneꞌ Jesús bëac më ziquë tubi guëꞌë namás lasac. Lëꞌë të adë guc shtúꞌudiꞌi të lëꞌë më, C rquebi naꞌa lu të parë gac bëꞌa grë ra mënë israelitë. Lëꞌë cujë naguc lluꞌu zugaꞌa ndëꞌë delantë lu grë të. Bëáquëll por pudërë shtë Jesucristo, më Nazaret, lo mizmë nagudini të. Bëquëꞌë të lëꞌë më lu cruz perë bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. ta hia quë lëꞌë të rnaꞌbë diꞌdzë të lu naꞌa lla bëdëꞌnë naꞌa parë bëac cujë rëꞌ; I Iurní con pudërë nabëdëꞌë Espíritu Santo laꞌni lduꞌu Pedro, guníꞌiꞌ diꞌdzë rëꞌ: ―Lëꞌë të jëfë shtë guëꞌdchi rëꞌ nu mëgulë shtë naciuni Israel,  Iurní gulú rall Pedro nu Juan lachiguiꞌbë parë bëzú rall lëꞌë Pedro nu Juan delantë lu ra mënë. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Pedro nu Juan: ―¿Chu rnibëꞌa lëꞌë të? ¿Chu bëꞌnë punërë lëꞌë të; bënëac të cujë rëꞌ? [/Zugaꞌa Anás naná jëfë shtë ra bëshuzi. Zugaꞌa Caifás. Zugaꞌa Juan, shmënë bëshuzi. Zugaꞌa Alejandro nu grë shfamili shtë bëshuzi narnibëꞌa los de más bëshuzi. Zugaꞌa rall lugar ni. %Iurë brëgueꞌlë stubi dzë, bëdëá ra gubiernë nu ra mëgulë nu ra mësë narluaꞌa lëy. Grë rall bëdëá rall Jerusalén. PPerë mënë zihani nabini dizaꞌquë shtë Jesús, gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më, naꞌa la nguiu. Nu ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë më, guc rall gaꞌi mili, niétiquë nguiu bëgabë. !;Gunaꞌzi gubiernë lëꞌë Pedro nu Juan nu bëtiaꞌa rall lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë purquë hia guadzeꞌ parë gac rëglë shcuendë raiꞌ. kONalë́ nalaaꞌdchi rall purquë Pedro nu Juan cagluaꞌa raiꞌ ra mënë nu guniꞌi raiꞌ guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. Guniꞌi raiꞌ por pudërë shtë Jesús, tsashtë́ grë tëgulë catë bëgaꞌchi raiꞌ.  -Nianá cagniꞌi Pedro nu Juan lu ra mënë, bëdchini ra bëshuzi. Bëdchini tubi jëfë narapë iáduꞌu ruꞌbë. Nu ra saduceos bëdchini. ’Iurë bëldishtë́ Dios lëꞌë shini më Jesús ladi ra tëgulë, bidë më primërë lu të. Bëdchini më lu të parë gunë ldaiꞌ më lëꞌë të. Gunë më compañi lëꞌë të parë guësaꞌnë të duldë shtë të, të gac salvar të.I Lëꞌë të bëaꞌnënú të ra diꞌdzë naguniꞌi Dios lu ra profetë. Na ni parë lëꞌë të nu parë bien shtënë të. Dios guniꞌi lu Abraham; bëꞌnë më prometer ra cusë naquëac cumplir iurneꞌ. Guniꞌi më lu Abraham: “Por ra shínil gunë ldahia grë ra mënë nanarë́ lu guë́ꞌdchiliu”. ’Zni guniꞌi ra profetë dizdë Samuel hashtë ra profetë nabidë despuësë. Grë raiꞌ guniꞌi raiꞌ naquëac iurneꞌ. % Cpurquë grë ra nadë guëzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më, guëdchisú më derechë nanapë rall ziquë mënë israelitë nu gac condenar rall.” x iZni guniꞌi Moisés lu ra shtadë guëlú hiaꞌa: “Dios Padre guëshéꞌldiꞌ tubi naguëniꞌi shtiꞌdzë më, tubi nagalë ladi bëchi të ziquë bësheꞌldë më na. Gulë bëquë́ diaguë grë lo quë naguëniꞌi më lu të F Perë iurneꞌ Jesucristo cabezë gubeꞌe hashtë iurë lëꞌë Dios guëzú shnezë grë́tëꞌ ra cusë nabëquëꞌë ra profetë santu, ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë. g GNu guësheꞌldë më Jesucristo stubi vueltë guë́ꞌdchiliu. Ni na guniꞌi Dios antsë. Por ni iurneꞌ gulë gunë nadzëꞌë mudë nanabani të. Gulë bëdchigrë́ lduꞌu të con Dios parë gunë më perdunë duldë shtënë të. Si talë gunë të zni, Dios guëzunë́ më laꞌni lduꞌu të nu gunë ldaiꞌ më guëdubi vidë shtë të. Zni guc cumplir voluntá shtë Dios purquë bëquëꞌë ra profetë shtiꞌdzë më antsë quë Cristo gati më lu cruz. oW’Lëꞌë të Dadë, nanë́a tsana gunibëꞌa jëfë shtë të quini të Jesús, gudini të lëꞌë më, perë adë guc bë́ꞌadiꞌi të chu gudini të. Nilë ra jëfë shtë të guc bë́ꞌadiꞌi rall chu na më. Jesús bënëac lëꞌë cujë rëꞌ purquë gualdí lduꞌu naꞌa shtiꞌdzë më. Ziquë muzë nanahia shtë Jesús, guniaꞌa lu cujë: “Guasuldí nu guzë́”. Bëáquëll lueguë ziquë rna të lull iurneꞌ, nu nanë́ të lë́ꞌëll bëáquëll. OZni gudini të Jesús el quë narneꞌe vidë parë lëꞌë mieti. Perë bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. Na naꞌa testigu purquë bëabrí guná naꞌa lu më stubi vueltë. c?Mejurë gunaꞌbë të libertá shtë tubi nguiu nagudini mënë. Adë gunë́diꞌi të niadëꞌë Pilato libertá lëꞌë Jesús, el quë naná limpi lu Dios, el quë naná justë delantë lu më. Santo náhiꞌ. N El mizmë Dios shtënë ra shtadë guëlú hiaꞌa Abraham, Isaac, nu Jacob, nalë́ bëꞌnë më honrar shini më Jesús. Perë lëꞌë të grë të bëꞌnë të intriegu Jesús lu ra gubiernë parë gati më. Nu iurë Pilato guc ldúꞌull niadë́ꞌëll libertá lëꞌë Jesús, lëꞌë të adë gunë́diꞌi të. 1 Iurë guná Pedro ra mënë zihani, guníꞌiꞌ lu rall: ―Lëꞌë të më israelitë, adë rdzëguëëꞌdiꞌi lduꞌu të. ¿Pëzielú rbiꞌa të lu naꞌa zniꞌi? purquë lëdë lë́ꞌëdiꞌi naꞌa bëdënëac naꞌa nguiu rëꞌ parë rzëll. Adë gúquëdiꞌin con pudërë shtë naꞌa; adë gúquëdiꞌin por devociuni nanapë naꞌa con Dios sino quë bënëac Jesús nguiu rëꞌ.   Cujë nabëac hiadë bësáꞌnëdiꞌill Pedro nu Juan. Zugaꞌa raiꞌ rualdëaꞌ catë lë Portali shtë Salomón. Nalë́ guabiꞌguë guëlluꞌnë mënë zihani lu Pedro nu Juan. Bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guná rall lëꞌë cujë zuldí. % Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu rdzëbë rall iurë guná rall lu cujë. Hia nanë́ rall nguiu ni na lo mizmë nguiu narzubë ruaꞌ iáduꞌu nalë Hermosa. Glli gllítëꞌ gunáꞌbëll guꞌnë. Libanë shtë Pedro lugar catë lë Portali shtë Salomón  Grë ra mënë nazugaꞌa laꞌni iáduꞌu, guná rall lëꞌë cujë rzë nu bini rall nacagniꞌi cujë lu Dios. 7~gIurní lëꞌë cujë bëchésëll; guzublú rzëll. Guatënú cujë Pedro nu Juan laꞌni iáduꞌu. Rzëll nu rchésëll. Guníꞌill llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. }}sPedro gunaꞌzi guiaꞌa cujë ladë ldi parë guasuldí cujë. Lueguë lueguë guasuldill. Bëac guëaꞌll. | Perë Pedro guchi lull: ―Adë napa dumí nu adë napa orë parë guënehia cáꞌal, perë lo quë nanapa guna con lë́ꞌël. Ziquë muzë nanahia shtënë Jesucristo më Nazaret, rniaꞌa lul iurneꞌ. Por lë shtë më guasuldí ngaꞌli nu guzë́. h{ILëꞌë cujë gubiꞌa lu raiꞌ. Lluaꞌa cujë pë nadëꞌë raiꞌ niacaꞌa cujë. bz=Iurní Pedro nu Juan gubiꞌa raiꞌ lu cujë; repi Pedro lu cujë: ―Guná lu naꞌa. 3y_Iurë guná cujë lu Pedro nu Juan, ziaꞌa raiꞌ parë tsutë́ raiꞌ laꞌni iáduꞌu; gunaꞌbë guniꞌi cujë lu raiꞌ parë guëdëꞌë raiꞌ tubi guꞌnë. xNdë zubë tubi nguiu ruaꞌ iáduꞌu; nall cujë dizdë nagúlëll. Ráquëdiꞌi rzëll; por ni glli glli rianú ra mënë cujë ruaꞌ iáduꞌu. Rzuꞌbë rall cujë ni ruaꞌ puertë nalë Hermosa parë rnáꞌbëll guꞌnë lu ra mënë naziaꞌa iáduꞌu. w Tubi dzë Pedro nu Juan ziaꞌa raiꞌ iáduꞌu ruꞌbë rquë tsunë guadzeꞌ. Iurní na iurë rnaꞌbë mënë lu Dios. 'vG/Rnaꞌbë raiꞌ lu Dios nu ruꞌldë ruaꞌ raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: ―Llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Los de más mënë guëꞌdchi bëꞌnë rall rëspëti shmënë Jesús. Dzë con dzë gunaꞌbë Dios mënë parë gac salvar mënë të guëdëá rall con shmënë më.\u1.Dzë con dzë ria rall iáduꞌu ruꞌbë nu ria raiꞌ lidchi mënë. Ria raiꞌ parë rëagná lduꞌu raiꞌ la Santa Cena. Grë raiꞌ tubsë rau raiꞌ. Rquitë lduꞌu raiꞌ nu guc lduꞌu saꞌ raiꞌ. t-Bëtuuꞌ rall nanapë rall ziquë shguiuꞌu rall. Iurní gudiꞌdzë rall centavë cuaꞌa saꞌ rall nabënápëdiꞌi. ss_,Grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë tubsë llgabë nuaꞌa rall. Gudiꞌdzë rall nanapë rall. rw+Grë mënë nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall por tantë milagrë nu cusë ruꞌbë nabëꞌnë ra poshtë. Bq}*Grë ra naguanaldë ra tëchi ra poshtë, guc rall firmë. Bëzuꞌbë diaguë rall grë ra cusë nabëluaꞌa ra poshtë. Nu gubani rall cumë ziquë tubi famili. Guc lduꞌu saꞌ rall. Rnaꞌbë rall lu Dios. Bëdëá rall parë bëllullë guetështildi ziquë bëluaꞌa Jesús lëꞌë rall antsë. Dzë ni bëagná lduꞌu rall la Santa Cena naguc tsana guzë́ nabani Jesús lu guë́ꞌdchiliu. Manërë nagubani ra shmënë Jesús Kp)Grë ra naguasë́ shtiꞌdzë Pedro, bëriubë nisë rall. Ra nagualdí lduꞌu dizaꞌquë, na raiꞌ ziquë tsunë mili mënë. Bëdëá rall con ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios. Qo(Con ra diꞌdzë rëꞌ nu zihani más, Pedro guaglaꞌguë biadiꞌdzënúhiꞌ mënë. Guníꞌiꞌ: ―Lueguë lueguë gulë gunë salvar lëꞌë të ladi mënë mal naná guëdchi lduꞌi. ~nu'Quëhunë Dios prometer grë cusë rëꞌ parë lëꞌë të nu parë ra shini të nu parë ra naquëreldë zitu stubi naciuni. Dios guësheꞌldë Espíritu Santo parë grë mënë nacagnaꞌbë më. Na më Dios narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa. R3~}}!|G{zzUyxxwvuu t%srr/qzpfonmQl6k#ihgfecb``=_^]]r\lZZYkXWW\VyUTSS+RQQ"POORNQMMKK JSIHGG)FaEE&DDDCBeA@I??S>}=Repi rall lu Pedro: ―Zëꞌpë naꞌa purquë bësheꞌldë Cornelio lëꞌë naꞌa parë sël con lëꞌë naꞌa lídchill. Cornelio nall tubi nguiu honradë nu rialdí ldúꞌull Dios. Nalë́ rac shtuꞌu më israelitë lë́ꞌëll. Tubi ianglë shtë Dios guniꞌi lu Cornelio parë bëshéꞌldëll lëꞌë naꞌa nu guniꞌi ianglë lull lë́ꞌël guëníꞌil lu Cornelio pë gúnëll. 5 Iurë bietë Pedro, guagnall ra nguiu nabësheꞌldë Cornelio. Répill lu ra nguiu: ―Na lëa Pedro nacaguili të. ¿Pë rsunë nuaꞌa të? zm Bietë; bëꞌnë compañi lëꞌë rall. Adë pë llgabë rúnëdiꞌil purquë na bësheꞌlda lëꞌë rall. nU Pedro nianá zúbëll guiaꞌa guëc hiuꞌu. Quëhúnëll llgabë niaꞌa pë runë cuntienë lo quë nabësheꞌldë Dios lull. Iurní repi Espíritu Santo lull: ―Pedro guná, tsunë nguiu cagnaꞌbë rall lë́ꞌël.  Bëdchini rall ruaꞌ lidchi Simón; fuertë canaꞌbë rall: ―¿Gu quëreldë tubi nguiu ndëꞌë nalë Simón Pedro? ;o Quëhunë Pedro llgabë pë runë cuntienë nagunall iurë lëꞌë ra nguiu nabësheꞌldë Cornelio zeꞌdë guënaꞌbë diꞌdzë rall ca na lidchi curtidurë nalë Simón. G  Zni guc tsunë vësë; iurní beꞌpi lari lu gubeꞌe.  - Lëꞌë bë guniꞌi lu Pedro stubi vueltë: ―Lo quë nabëzunë́ Dios, limpi nahin; adë rníꞌidiꞌil nahin mal parë lë́ꞌël. } s Perë Pedro guchi: ―Dadë, nunquë adë ráudiaꞌa ra ma naná providë según ra custumbrë shtë naꞌa. X ) Iurní bini Pedro tubi bë naguniꞌi: ―Pedro, guasuldí nu gudini ma gaul.   Laꞌni lari nanú grë clasë ra ma nanapë tapë guëáhiꞌ nu ra ma narllaꞌ lduꞌi lu guiuꞌu nu ra ma nariasë.  Guná Pedro bëllaꞌlë lu gubeꞌe nu gunall lu ziquë tubi lari naquichi ruꞌbë. Zeꞌdin ca zu Pedro. Liꞌbi guëzá shquini. 2] Nalë́ rldiꞌanë Pedro; rac shtúꞌuiꞌ gáuhiꞌ. Perë mientras quëhunë ra shfamili Pedro preparar cumidë, Pedro gunall bëdchini tubi cusë shtë Dios lull. / Stubi dzë quierë guëruldë dzë, ziagdchini rall ciudá Jope. Lo mizmë iurë Pedro beꞌpi guëc hiuꞌu të guadiꞌdzënúhiꞌ Dios.  Biadiꞌdzë Cornelio lu rall lla biadiꞌdzënull ianglë. Iurní bësheꞌldë Cornelio lëꞌë rall parë ziaglliꞌi rall Pedro. M Iurë gubiꞌ ianglë, gunaꞌbë Cornelio chupë shmúzëll con tubi suldadë nananë́ Cornelio. Suldadë ni gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús. Guëzá rall na rall muzë shtë Cornelio.  Quëreldë Pedro lidchi tubi curtidurë nalë zac Simón. Nápëll lídchill ruaꞌ nisëduꞌu. Pedro guëniꞌi lul pë gúnël. ta Bësheꞌldë bëldá nguiu guëꞌdchi Jope parë tsaglliꞌi rall Simón, nu lëll Pedro; chupë lëll. :m Gubiꞌa Cornelio lu ianglë nu nalë́ bëdzë́bëll. Gunaꞌbë díꞌdzëll lu ianglë: ―¿Pë rac shtúꞌul guna? Iurní repi ianglë lull: ―Dios bëquë́ diaguë ra diꞌdzë shtë́nël iurë ruadiꞌdzënul më nu rëagná lduꞌu më lë́ꞌël purquë bë́ꞌnël ayudë ra prubi. F Tubi dzë quierë rquë tsunë guadzeꞌ, bëluaꞌalú tubi ianglë lu Cornelio. Clarë gunall tubi ianglë shtë Dios naguatë́ catë zugaꞌa Cornelio. Repi ianglë lull: ―Cornelio. lQ Cornelio con grë shfamílill runë rall adorar Dios guëdubinú lduꞌu rall. Adë nádiꞌi Cornelio më israelitë perë bëdë́ꞌëll zihani dumí. Bë́ꞌnëll ayudë ra më israelitë. Siemprë ruadiꞌdzënull Dios. ~  Guꞌ tubi nguiu ciudá Cesarea; lëll Cornelio. Nall capitán narnibëꞌa tubi gahiuꞌa suldadë. Ra suldadë ni lë rall Italiano. z}m +Por zihani dzë bëaꞌnë Pedro ciudá Jope lidchi tubi curtidor shtë guiꞌdi ladi ngunë. Lëll Simón.|  *Grë mënë shtë ciudá Jope bini rall milagrë nabëꞌnë Pedro. Nalë́ zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. ;{o )Pedro gunaꞌzi guiáꞌall parë guasuldill. Lueguë gunaꞌbë Pedro ra viudë nu los de más narialdí lduꞌi Jesús parë bë́ꞌniꞌ presentar lëꞌë Dorcas nagubani. )zK (Lueguë Pedro gunibëꞌa guëruꞌu grë ra mënë laꞌni cuartë. Iurní bëzullibi Pedro nu biadiꞌdzënúhiꞌ Dios. Rbíꞌaiꞌ lu naguti nu répiꞌ lúhiꞌ: ―Tabita, guashtë́ ngaꞌli. Lueguë lëꞌë tëgulë bëllaꞌlë slúhiꞌ; gunáhiꞌ lu Pedro. Guzubë ldiꞌ. y 'Lueguë bëruꞌu Pedro con lëꞌë ra nguiu ni. Iurë bëdchini rall Jope, biaꞌa rall Pedro cuartë catë nagaꞌa tëgulë. Nalë́ ruꞌnë ra viudë nabëdëá ngaꞌli. Bëluaꞌa rall vestidë nu manguë nabëntsaꞌu Dorcas tsana gubániꞌ. x &Guëꞌdchi Jope rëaꞌnë guëllaꞌ guëꞌdchi shtë Lida catë nanú Pedro. Bini ra më Jope nanú Pedro guëꞌdchi Lida. Iurní bësheꞌldë rall chupë nguiu parë guagniꞌi rall lu Pedro: ―Guërrë́ cha guiá hiaꞌa guëꞌdchi Jope. jwM %Bëdchini tubi dzë, guc lluꞌu Dorcas nu gútill. Custumbrë shtë ra mënë ni na rguibi rall cuerpë shtë ra tëgulë. Gudibi rall shcuerpë Dorcas nu bëcueꞌzë rall cuerpë guiaꞌa laꞌni hiuꞌu guërupë pisë. 7vg $Tiempë ni nanú tubi naꞌa guëꞌdchi shtë Jope. Rialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús. Lëll Tabita perë ra mënë naruadiꞌdzë dizë́ griego, rniꞌi rall lë naꞌa ni Dorcas. Dorcas bëꞌnë bien nu bëdë́ꞌëll guꞌnë cuaꞌa ra prubi. Bë́ꞌnëll zihani cusë zaꞌquë. u  #Grë ra naquëreldë guëꞌdchi Lida nu grë ra naquëreldë guëꞌdchi Sarón, guná rall lla bëac nguiu ni. Lueguë bësaꞌnë rall custumbrë guahietë shtë rall parë guanaldë rall nezë zaꞌquë shtë Jesús. Guashtë́ Dorcas ladi ra tëgulë +tO "Pedro bëdchini lu Eneas nu guchi Pedro: ―Eneas, Jesucristo gunëac lë́ꞌël. Guashtë́ ngaꞌli nu bëldisë shtaaꞌl. Lueguë lueguë guashtë́ Eneas. s  !Ndë nanú tubi nguiu nalë Eneas. Hia guc shunë izë ráquëll galguidzë llunguë. Nagáꞌall; adë ráquëdiꞌi rzëll. ?rw Canzë́ Pedro; quëhúniꞌ visitar grë ra naná shmënë Jesús. Gudëdë guagnáhiꞌ ra narianaldë nezë santu shtë Jesús, ra naquëreldë tubi guëꞌdchi nalë Lida. Tq! Dzë ni grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ra narëtaꞌ regiuni Judea nu Galilea nu Samaria, nalë́ rbedchí lduꞌu rall. Másruꞌu guc shtuꞌu rall lëꞌë Jesús nu rzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. Nu Espíritu Santo bëꞌnë compañi lëꞌë rall parë guaruꞌbë grupë shtë rall. Bëac Eneas 8pi Ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, guc bëꞌa rall de quë ra më israelitë zunaldë rall lëꞌë Saulo. Iurní biaꞌa rall lëꞌë Saulo parë guëꞌdchi Tarso. Uo# Con guëdubinú ldúꞌiꞌ ruadíꞌdziꞌ ziquë muzë shtë Jesús. Biadiꞌdzënúhiꞌ con ra më israelitë naruadiꞌdzë dizë́ griego. Perë ra mënë gudili rall mudë parë quini rall Saulo. *nM Iurní Saulo bëáꞌniꞌ Jerusalén parë quëhúniꞌ dchiꞌni con ra poshtë. Guadiꞌdzënúhiꞌ dizaꞌquë hiuꞌu por hiuꞌu sin adë pë nádiꞌi. Rm Perë Bernabé guagsëáꞌnëll Saulo lu ra poshtë. Biadíꞌdzëll lla guniꞌi Saulo lu ra mënë Damasco, de quë Saulo biadíꞌdzëll con guëdubinú ldúꞌull ziquë tubi muzë shtë Jesús. l Iurë bëdchini Saulo Jerusalén, guc ldúꞌiꞌ niagdzáꞌguiꞌ ladi ra shmënë Jesús perë grë rall rdzëbë rall Saulo purquë gáꞌadiꞌi tsaldí lduꞌu rall de quë Saulo hia bëabrí ldúꞌull, de quë bëáquëll shmënë Jesús. k- Ra shmënë Jesús bëtiaꞌa rall Saulo laꞌni tubi rëguelë parë iurë guꞌ gueꞌlë, bëldaguë rall Saulo stubi tëchi luꞌ. Luꞌ ni nahin ziquë tubi luꞌ bësuꞌu nasëꞌau alrededurë ciudá. Zni mudë gulaꞌa Saulo lu galguti. Bëabrí Saulo Jerusalén j+ Lueguë bini Saulo pë llgabë quëhunë rall. Dzë la gueꞌlë rbezë rall Saulo ruaꞌ puertë salidë shtë ciudá parë quini rall Saulo. xii Gudëdë zihani dzë; iurní ra më israelitë gurë́ rall de acuerdë parë quini rall lëꞌë Saulo. zhm Perë Saulo biadíꞌdzëll lu ra mënë con más llni; adë bëdzë́bëdiꞌiꞌ. Guníꞌiꞌ de quë Jesús na Cristo nabësheꞌldë Dios. Bëꞌnë Dios compañi lëꞌë Saulo. Ra israelitë naquëreldë Damasco, bëaꞌnë rall sin ni tubi diꞌdzë purquë adë bëdzélëdiꞌi rall pë nianiꞌi rall. Bëruꞌu Saulo guiaꞌa ra contrari shtë́hiꞌ xgi Grë ra mënë nabëquë́ diaguë shtiꞌdzë Saulo, bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu guniꞌi lu saꞌ rall: ―Perë nguiu rëꞌ na el quë naguzunaldë ra mënë Jerusalén, ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Nu lo mizmë lë́ꞌëll zéꞌdëll ndëꞌë parë guáꞌall prësi ra shmënë më parë tsagsáꞌnëll lëꞌë rall lu ra jëfë shtë bëshuzi. Kf Lueguë guzublú guniꞌi Saulo dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë laꞌni iáduꞌu shtë ra israelitë. Guníꞌill lu mënë, Jesús náhiꞌ shini Dios nabidë lu guë́ꞌdchiliu. Re Despuësë gudáuhiꞌ nu bëuꞌ fuersë shtë́hiꞌ stubi vueltë. Bëáꞌniꞌ bëldá dzë Damasco con ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Guzublú Saulo guniꞌi dizaꞌquë lu ra mënë Damasco ,dQ Lueguë iurní bëllaꞌlë slu Saulo. Gunáhiꞌ nu bíniꞌ gulaguë cumë ziquë tubi guiꞌlli laꞌni slúhiꞌ. Saulo guasuldí nu bëriubë nísiꞌ. Xc) Iurní lëꞌë Ananías ziaꞌa lidchi Judas catë quëreldë Saulo. Guatëll nu bëdchiꞌbë guiáꞌall guëc Saulo. Répill: ―Bëchi Saulo, lëꞌë Jesús naguniꞌi lul nezë nazéꞌdël, bësheꞌldë më na ndëꞌë parë gac guënal stubi vueltë nu parë guëdchini Espíritu Santo të cuezënúhiꞌ lë́ꞌël. b  Na guëluáꞌahia lë́ꞌëll nu guëniaꞌa lull grë cusë mal nagunënú mënë cuntrë lë́ꞌëll purquë nall shmëna. wag Perë Jesús repi lu Ananías: ―Guasë purquë na gudilia nguiu rëꞌ parë guëníꞌill dizaꞌquë delantë lu ra mënë shtë stubi naciuni nu lu ra rëy shtë rall. Nu tsagníꞌill dizaꞌquë shtëna lu ra më israelitë. `5 Iurneꞌ zéꞌdëll ndëꞌë con guichi nabëdëꞌë ra jëfë shtë bëshuzi parë guáꞌall prësi grë ra mënë narunë adorar lë́ꞌël. b_= Iurní bini Ananías naguniꞌi Jesús, repi Ananías lu më: ―Perë Dadë, zihani mënë rniꞌi lua shcuendë nguiu rëꞌ. Nablac fier quëhúnëll Jerusalén con ra mënë narialdí lduꞌi shtíꞌdzël. V^% Lu Saulo bëluaꞌalú tubi nguiu lë Ananías. Nguiu ni lë́ꞌël. Gunall guatël parë guëdchiꞌbë guiáꞌal guë́quëll të parë guëac slull nu guëná Saulo stubi vueltë ziquë nall antsë. Q] Jesús repi lull iurní: ―Guashtë́ ngaꞌli nu gua lidchi Judas naquëreldë nezë nalë Nezë Ldi. Gunaꞌbë diꞌdzë por tubi nguiu më Tarso. Lëll Saulo. Ndë quëadiꞌdzënull Dios. e\C Guëꞌdchi Damasco quëreldë tubi nguiu nalë Ananías. Rialdí ldúꞌull shtiꞌdzë Jesús. Bëluaꞌalú Jesús lull nu repi më lull: ―Ananías. Bëquebi Ananías lueguë: ―Lëꞌë na ndëꞌë, Dadë. |[q Ndë bëáꞌniꞌ tsunë dzë; adë gúquëdiꞌi nianáhiꞌ. Adë gudáudiꞌiꞌ nu adë pë biiꞌdiꞌiꞌ. gZG Iurní Saulo guashtë́ lu guiuꞌu, perë iurë bësháꞌlëll slull, hiadë gúquëdiꞌi nianall. Bëáꞌnëll ciegu. Ra nguiu nazënúhiꞌ, gunaꞌzi rall guiáꞌaiꞌ parë guc bëdchíniꞌ guëꞌdchi Damasco. =Ys Ra nguiu nazënú lëꞌë Saulo, bëaꞌnë rall ziquë guꞌpë tantë bëdzëbë rall purquë bini rall bë nacagniꞌi lu Saulo, perë ni tubi adë chu gunádiꞌi rall. oXW Iurní nalë́ bëdzëbë Saulo nu bëchíꞌchill. Répill: ―Dadë, ¿guadë narac shtúꞌul guna? Perë lëꞌë bë guniꞌi: ―Guashtë́ ngaꞌli nu gutë́ ladi guëꞌdchi. Ndë guëniꞌi mënë lul pë gúnël. dWA Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Saulo: ―¿Chu lë́ꞌël? Dadë, rníꞌil lua zniꞌi. Iurní bë guniꞌi: ―Nahia Jesús. Rzunáldël shmëna parë quinil. ¿Pë adë rac bë́ꞌal lo mizmë na rzunáldël? Adë guëlluíꞌidiꞌi lo quë naquëhúnël. Quëhúnël ziquë runë ngunë narldaꞌa patadë lu garrudchi. Zni quëhúnël. V} Saulo gulaguë lu guiuꞌu; gunall lu llni nu bínill tubi bë naguniꞌi: ―Saulo, Saulo, ¿pëzielú rzunáldël na? .UU Guc iurë ziaꞌa zull nezë, hia mërë guëdchínill guëꞌdchi Damasco, nasesë bëdchini tubi llni nezë lu gubeꞌe. Guꞌtë llni lu nezë catë ziáꞌall. !T; parë gunë rall firmar tubi guichi parë ziaꞌa Saulo. Guziáꞌall ra iáduꞌu shtë më israelitë guëꞌdchi Damasco. Ndë tsatílill ra naꞌa nu nguiu nacanaldë tëchi dizaꞌquë shtë Jesús. Gueꞌdënull ra mënë ni; guëldáguëll lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë. !S = Saulo guaglaꞌguë bëꞌnë nalaaꞌdchill; guc ldúꞌull quínill ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Por ni guagnall jëfë shtë ra bëshuzi ;Ro(Bëdchini Felipe guëꞌdchi nalë Azoto, nu gudë́dëiꞌ guëꞌdchi por guëꞌdchi. Cagluáꞌaiꞌ mënë dizaꞌquë hashtë bëdchíniꞌ guëꞌdchi nalë Cesarea.0QY'Iurë bëruꞌu rall ruaꞌ nisë, Espíritu Santo biaꞌa lëꞌë Felipe. Lëꞌë nguiu nilli guꞌ ldúꞌull nu rquitë ldúꞌull. Guagláꞌguëll shnézëll. $PA&Gunibëꞌa nguiu parë guzudchí guërredë parë bietë raiꞌ. Iurní guatë́ raiꞌ laꞌni nisë. Bëchuꞌbë nisë Felipe lë́ꞌëll ndë. VO%%Felipe repi lull: ―Si talë guëdubinú ldúꞌul rialdí ldúꞌul shtiꞌdzë Jesús, zac chubë nísël ndëꞌë. Iurní repi nguiu ni: ―Rialdí lduaꞌa niétiquë Jesucristo na shini Dios. &NE$Iurë ziadëdë rall tubi lugar catë rë nisë, gunaꞌbë diꞌdzë më Etiopía lu Felipe: ―Ndëꞌë rë nisë. ¿Pë adë gac chubë nisa ndëꞌë? >Mu#Iurní Felipe guzublú guníꞌiꞌ pë runë cuntienë partë catë biꞌldi më Etiopía laꞌni librë. Guniꞌi Felipe ra dizaꞌquë shtë Jesús nu lla gac salvárëll. EL"Iurní më Etiopía gunaꞌbë diꞌdzë lu Felipe: ―Bëꞌnë favurë guniꞌi lua, ¿chu guzac zdëꞌë? ¿Pë lu mizmë lë́ꞌëll rníꞌill u nu chu stubi guzac zdëꞌë? mKS!Dzë ni gunaꞌzi ra mënë lë́ꞌëll, bëꞌnë rall condenar lëꞌë nguiu ni sin ni tubi causë.Adë pë jushtisi bëꞌnë rall. Nalë́ fier bëꞌnë rall tratë nguiu ni.Bëdchisú rall vidë shtë́nëll. ?Jw Laꞌni librë catë quëuꞌldë më Etiopía lëꞌë partë ni cagniꞌi:Biaꞌa rall nguiu parë gátiꞌ ziquë lliꞌli, nu ziquë rëaꞌnë lliꞌli ziquë guꞌpë delantë lu ra narnaꞌzi, zni bëaꞌnë nguiu rëꞌ.Adë bëlláꞌlëdiꞌi ruaꞌll parë niaruꞌu tubi diꞌdzë. UI#Nguiu ni repi lu Felipe: ―Adë riasë́diaꞌa purquë adë nápëdiaꞌa chu guëniꞌi pë runë cuntienë ni. Iurní répill lu Felipe të tsepi Felipe nu subë Felipe laꞌni shguërrédëll. RHIurë guabiꞌguë Felipe culaꞌni guërredë, bíniꞌ quëuꞌldë nguiu ni laꞌni librë shtë Isaías. Felipe gunaꞌbë diꞌdzë lull: ―¿Gu riasël lo quë nacagniꞌi laꞌni librë? mGSIurní repi Espíritu Santo lu Felipe: ―Guabiꞌguë culaꞌni guërredë shtënë më Etiopía. F}Zëagzëll parë ládzëll. Zúbëll lu guërredë shtëll. Quëúꞌldëll laꞌni tubi librë nabëquëꞌë Isaías. 5EcLueguë bëruꞌu Felipe. Ziáꞌaiꞌ; perë nezë naziáꞌaiꞌ, bëdiaꞌguëlúhiꞌ tubi nguiu më Etiopía. Nádiꞌill nguiu completë nu nall tesorërë shtë Candace, tubi naꞌa narnibëꞌa naciuni Etiopía. Lëꞌë tesorërë guall Jerusalén parë guaguë́ꞌnëll adorar Dios. _D7Dzë ni repi tubi ianglë lu Felipe: ―Bëꞌnë preparar të tsal tubi nezë narëaꞌnë ladë sur, nezë naziaꞌa de Jerusalén parë guëꞌdchi nalë Gaza. Nezë rëꞌ rdëdë catë nídiꞌi mënë. HC Ra poshtë guniꞌi raiꞌ lu mënë Samaria ra cusë naguná rall nu biadiꞌdzë raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë. Iurní bëruꞌu raiꞌ parë gua raiꞌ los de más guëꞌdchi shtë Samaria. Guagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë; despuësë bëagrí raiꞌ parë Jerusalén. Biadiꞌdzënú Felipe tubi më Etiopía BIurní guchi Simón lu poshtë: ―Gulë gunaꞌbë lu Dios por na të parë adë guëzac zídiꞌi më na ziquë guniꞌi të. YA+Gadzë́ duldë laꞌni ldúꞌul; nal ziquë nanú bajo ordë shtë Satanás. @}Bësaꞌnë llgabë mal shtë́nël; bëagrí ldúꞌul con Dios; gunaꞌbë lu më të gunë më perdunë lë́ꞌël. ?Adë nápël derechë con lëꞌë naꞌa purquë bë́ꞌnël duldë laꞌni ldúꞌul. Zuldídiꞌi shcuéndël delantë lu më. &>ERepi Pedro lull: ―Dios guënitilú lë́ꞌël con grë shtumil. ¿Pëllë lluáꞌal síꞌil con dumí lo quë narzëlaaꞌchi Dios caꞌa mënë? D=Répill lu ra poshtë: ―Gulë bëtuuꞌ duꞌpë pudërë nanapë të parë guna ziquë runë të, të iurë guëdchiꞌba guiahia guëc ra mënë, gunë rall recibir Espíritu Santo. G<Iurë guná Simón bëdchiꞌbë poshtë guiaꞌa raiꞌ guëc ra mënë nu gunall bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë rall, Simón bë́ꞌnëll ofrecërë dumí. ;)Iurní Pedro nu Juan bëdchiꞌbë guiaꞌa raiꞌ guëc ra mënë ni. Lueguë bëdchini Espíritu Santo parë gulezënúhiꞌ lëꞌë rall. :yRa nagualdí lduꞌi dizaꞌquë todavía adë bë́ꞌnëdiꞌi rall recibir Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall. Más antsë tsana bëriubë nisë rall, ra nabëchuꞌbë nisë lëꞌë rall, gunaꞌbë rall niétiquë lë shtë Dadë Jesús. ;9oBëdchini Pedro nu Juan guëꞌdchi ni; gunaꞌbë raiꞌ lu Dios parë guëdëꞌë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ grë ra më Samaria nagualdí lduꞌi dizaꞌquë. 48aBini ra poshtë nabëaꞌnë Jerusalén, ra mënë Samaria gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. Iurní bësheꞌldë raiꞌ Pedro nu Juan parë ziaꞌa raiꞌ Samaria. O7 Mizmë Simón bëriubë nísëll purquë gualdí ldúꞌull dizaꞌquë nu guanáldëll lëꞌë Felipe. Nalë́ bëdzëguëëꞌ ldúꞌull; gunall milagrë nu sëñi ruꞌbë nabëꞌnë Felipe. -6S perë zihani mënë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë naguniꞌi Felipe. Ruadiꞌdzë Felipe mudë tsutë́ mënë nezë lu gubeꞌe parë tsa rall catë rnibëꞌa Dios. Por Jesús gac salvar mieti, guniꞌi Felipe nu bëchuꞌbë nísiꞌ naꞌa la nguiu, ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë. p5Y Gualdí lduꞌu rall lëꞌë Simón por magi nabë́ꞌnëll. Llëduni tiempë bësiguëll ra mënë K4 Grë ra mënë dizdë ra më ruꞌbë hashtë más nabiꞌchi, bëquë́ diaguë rall pë rniꞌi Simón. Guniꞌi rall lë́ꞌëll nall më ruꞌbë nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. }3s Ndë guquëreldë tubi nguiu nalë Simón. Rac rquëꞌë bëlliull. Zdëꞌë mudë bësiguëll ra mënë shtë Samaria. Bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall iurë rna rall narunë Simón. Rníꞌill de quë lë́ꞌëll nall tubi më nalasac. Q2Nalë́ bëquitë lduꞌu ra mënë grë nabëꞌnë Felipe ciudá ni. d1AZihani mënë narac lluꞌu, bëac rall. Gulú Felipe mëdzabë laꞌni lduꞌu ra nanapë mëdzabë. Nalë́ gurushtiá ra mëdzabë iurë bëruꞌu rall. Zihani cujë nu mënë narac galguidzë llunguë, bëac rall. 0Bëdëá mënë zihani parë rquë diaguë rall bien grë ra diꞌdzë naguniꞌi Felipe. Nu rna rall lu milagrë nabëꞌnë Felipe. o/WFelipe gua tubi guëꞌdchi shtë Samaria. Ndë guzublú guníꞌill lu ra mënë chu na Jesucristo. {.oRa nabëruꞌu Jerusalén cualquier nezë ziaꞌa rall, rniꞌi rall dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. -#Perë Saulo adë bëgáꞌadiꞌi ldúꞌull ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Riutëll hiuꞌu por hiuꞌu parë rgull ra mënë, naꞌa la nguiu. Rshaguiull ra prubi parë riagsëáꞌnëll mënë lachiguiꞌbë. Cagluaꞌa raiꞌ dizaꞌquë reguni Samaria n,UBëldá nguiu zaꞌquë bëcaꞌchi rall lëꞌë Esteban nu nalë́ biꞌni rall por lë́ꞌiꞌ. G+ Saulo guꞌ de acuerdë tsana gudini rall Esteban. Mizmë dzë ni guzublú guzunaldë mënë grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë ciudá Jerusalén. Grë ra shmënë Jesús bërëꞌtsë rall; gua nagunaꞌzi nezë regiuni shtë Judea nu gunaꞌzi raiꞌ nezë Samaria, perë ra poshtë bëaꞌnë raiꞌ Jerusalén. U*#<Despuësë iurní bëzullibi Esteban nu fuertë guníꞌiꞌ lu Dios nacabezë gubeꞌe: ―Adë rtiáꞌadiꞌil culpë duldë shtë rall. Iurë gualú guniꞌi Esteban diꞌdzë ni, gútiꞌ.5)c;Iurë bëdëꞌë guëꞌë rall Esteban, quëadiꞌdzënúhiꞌ Jesús. Gunáꞌbëiꞌ lëꞌë më; guníꞌiꞌ: ―Dadë Jesús, bëꞌnë recibir espíritu shtëna. _(7:Gulú rall Esteban fuërë ruaꞌ guëꞌdchi. Ndë bëdëꞌë guëꞌë rall Esteban parë gátiꞌ. Ra nabini shtiꞌdzë Esteban, gulú rall shabë rall nu guatishi rall shabë rall lu tubi nguiu nalë Saulo. '9Perë grë rall bësëꞌau rall diaguë rall. Gurushtiá rall nu zeꞌdë guëlluꞌnë rall parë quini rall Esteban. +&O8Guniꞌi Esteban: ―Gulë guná, rnahia gubeꞌe llaꞌlë. Rnahia lu Jesús, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Cabezë më ladë ldi shtë Dios. Q%7Perë cabezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌu Esteban. Bëldísiꞌ lúhiꞌ lu gubeꞌe; gunáhiꞌ lu gluri shtë Dios catë cabezë më. Nu gunáhiꞌ lu Jesús nacabezë ladë ldi shtë Dios. $6Iurë gualú bini rall grë ra cusë naguniꞌi Esteban, nalë́ bëldë́ rall hashtë rchushí laiꞌ rall; rna rall lu Esteban. #95Lëꞌë të bëꞌnë të recibir lëy shtë Dios nabidënú ra ianglë, perë adë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi të diꞌdzë ni. Gudini rall Esteban C"4Ra shtadë guëlú hiaꞌa, bëdëꞌë rall hiaguë grë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Ni túbiꞌ adë chu bídëdiꞌi sin quë adë niadëꞌë hiaguë guëc raiꞌ. Ra shtadë guëlú hiaꞌa, gudini rall profetë nabiadiꞌdzë de quë guëdchini stubi nguiu naná tubldí shcuéndiꞌ lu Dios. Iurná bidë më perë lëꞌë të bëꞌnë të intriegu lëꞌë më lu guiaꞌa më rumanë nu gudini të lëꞌë më. !}3’Lëꞌë të de por si naguëdchi lduꞌu të nu adë rínidiꞌi të shtiꞌdzë Dios. Na të cumë ziquë ra mënë nadë guënë́diꞌi Dios. Siemprë quëhunë të cuntrë Espíritu Santo. Na të ziquë guc ra shtadë guëlú hiaꞌa. @ {2Na bëntsaꞌua grë cusë rëꞌ lu guë́ꞌdchiliu. 1Gubeꞌe cabeza, nu rnibë́ꞌahia guëdubi guë́ꞌdchiliu.Guë́ꞌdchiliu na ziquë tubi bangu catë rzu guëahia.¿Pëllë clasë iáduꞌu guntsaꞌu të parë guëbeza laꞌni?Adë rquíꞌnidiaꞌa lugar catë guëziꞌi lduaꞌa. >u0Perë Dios nacabezë gubeꞌe cumë llëruꞌbë na më, adë quëréldëdiꞌi më laꞌni iáduꞌu narzaꞌa ra nguiu. Ziquë guniꞌi profetë shtiꞌdzë Dios narniꞌi: 0Y/Perë David adë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ gan nazaꞌa tubi iáduꞌu lidchi Dios, perë shínill Salomón, sí, bë́ꞌnëll gan; bëzáꞌaiꞌ iáduꞌu lidchi Dios. 1[.Dios guc shtuꞌu lëꞌë David. Gunaꞌbë David lu Dios niuntsáꞌuiꞌ tubi iáduꞌu catë niaquëreldë Dios verdadërë, mizmë Dios nabëꞌnë Jacob adorar. J -Ra shtadë guëlú hiaꞌa gupë rall hiuꞌu lari ni por llëduni tiempë ziquë tubi cusë nabësëaꞌnë Dios parë lëꞌë rall. Nu ra mënë nabidë con Josué, nuaꞌa rall hiuꞌu lari rëꞌ tsana bëdchisú rall ra guiuꞌu shtënë stubi ra naciuni. Dios bëꞌnë compañi lëꞌë rall parë guëruꞌu ra mënë lugar ni parë guëuꞌ ra shtadë guëlú hiaꞌa. Ngaꞌli guquëreldë rall hashtë tiempë nagunibëꞌa rëy David. },’Ra shtadë guëlú hiaꞌa tsana guzë́ rall dani, nuaꞌa rall tubi hiuꞌu lari nu tubi nichi catë nutsaꞌu ra lëy nabëquëꞌë Moisés. Hiuꞌu lari guctsáꞌuhin ziquë guniꞌi Dios lu Moisés nu ziquë bëluaꞌa më lúhiꞌ. 7g+Beꞌrquë nuaꞌa të nichi shtë Moloc, dios shtë të.Nuaꞌa të tubi mbelëguiꞌi shtë dios Renfán.Ra ídolo rëꞌ bëntsaꞌu të parë runë të adorar.Por ni guëgúa të de ladzë të parë guësheꞌlda lëꞌë të más zitu stubi ladë Babilonia parë tsa të cashtigu. K*Iurní Dios bëꞌnë intriegu lëꞌë rall parë quëhunë rall adorar ra cusë lu guë́ꞌdchiliu, ziquë ra mbelëguiꞌi nu ngubidzë. Zni naescritë laꞌni librë nabëquëꞌë ra profetë. Rniꞌi librë ni:Lëꞌë të më israelitë, guzë́ të lu dani durantë cuarenta izë.Gudini të ra ma parë bëꞌnë të ofrecer lu dios shtë të,
perë ni tubi ma adë bëꞌnë të ofrecer lua con guëdubinú lduꞌu të. oW)Lueguë bëntsaꞌu rall tubi ngunë mituꞌnë de orë. Gudini rall bëldá ma parë bëdëꞌë rall tubi ofrendë lu dzanë narunë rall adorar. Nalë́ bëquitë lduꞌu rall por lo quë nabëntsaꞌu rall con guiaꞌa rall. "=(Tubi dzë adë zugaꞌanú Moisés lëꞌë rall, repi rall lu Aarón: “Adë guëneꞌe naꞌa rsunë pë cazac Moisés. Adë nídiꞌill ndëꞌë, nu gulull lëꞌë hiaꞌa Egipto; por ni rac shtuꞌu naꞌa iurneꞌ, guntsáꞌul tubi dios naquiblú lu hiaꞌa delantë.” Q'’Shtadë guëlú hiaꞌa bëzuꞌbë diáguëdiꞌi raiꞌ shtiꞌdzë Moisés. Adë gunë́diꞌi rall nanibëꞌa Moisés lëꞌë rall. Mejurë guc lduꞌu rall nëabrí rall parë Egipto. a;&Lëꞌë Moisés ni guzënú lëꞌë ra mënë laꞌni ra dani Sinaí catë guniꞌi ianglë lúhiꞌ antsë. Moisés guquëreldënú ra shtadë guëlú hiaꞌa. Bë́ꞌniꞌ recibir ra dizaꞌquë shtë Dios të guëneꞌe Moisés diꞌdzë ni parë lëꞌë hiaꞌa. Diꞌdzë ni napë pudërë parë siemprë; nunquë adë tsalúdiꞌin. %Lo mizmë Moisés rëꞌ guniꞌi lu ra më israelitë: “Dios guësheꞌldë tubi naguadiꞌdzë shtiꞌdza delantë lu të. Galë më ladi bëchi saꞌ të cumë ziquë bësheꞌldë më na. Gulë tsaldí lduꞌu të grë lo quë naguëniꞌi më lu të.” '$Gua Moisés Egipto parë gualdúhiꞌ ra shtadë guëlú hiaꞌa. Por pudërë shtë Dios bë́ꞌniꞌ milagrë nu cusë ruꞌbë Egipto. Bë́ꞌniꞌ milagrë ruaꞌ Nisëduꞌu Llni. Por cuarenta izë bë́ꞌniꞌ milagrë laꞌni ra dani catë ziaꞌa zu raiꞌ. &E#’Antsë ra israelitë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall cuendë lëꞌë Moisés; repi rall: “¿Chu bësheꞌldë lë́ꞌël ziquë jëfë parë zeꞌdë guë́ꞌnël juzguë lëꞌë naꞌa?” Perë Dios bësheꞌldë lë́ꞌiꞌ Egipto. Nu lëꞌë ianglë naguniꞌi lull catë zubë hiaguë narëuldë, bë́ꞌniꞌ compañi lëꞌë Moisés. Gúquiꞌ jëfë parë gualdull më israelitë lugar ni. W'"Rnahia grë trabaju nardëdë ra shmëna naquëreldë Egipto, nu rquë diaga iurë ruꞌnë rall lua. Por ni iurneꞌ guna librar lëꞌë rall. Guësheꞌlda lë́ꞌël ziquë shmëna hashtë Egipto.” !Nu guchi Dios lull: “Gulú rachi guëaꞌl purquë lugar catë nanul na lugar santu purquë na zugáꞌahia ndëꞌë iurneꞌ.  “Nahia Dios shtënë ra shtadë guëlul. Nahia Dios shtë Abraham. Nahia Dios shtë Isaac. Nahia Dios shtë Jacob.” Iurní lëꞌë Moisés guzublú bëdzë́bëll nu bëchíꞌchill. Hia adë gunë́diꞌill niagbíꞌall lu hiaguë catë rruꞌu beꞌlë. 1 [Moisés bëdzëguëëꞌ ldúꞌiꞌ; bë́ꞌniꞌ llgabë, pëzielú rëuldë hiaguë rëꞌ. Guabíꞌguëll parë gunall luhin. Bínill voz shtë Dios naguniꞌi: K ’Hia guc cuarenta izë guquëréldëll Madián. Dzë ni zull lachi guëllaꞌ dani nalë Sinaí, bëluaꞌalú tubi ianglë lull. Bërúꞌuiꞌ lu beꞌlë catë rëuldë tubi hiaguë. K Iurë bini Moisés lo quë naguniꞌi nguiu ni, bëlluꞌnë Moisés. Bëagzëll parë regiuni nalë Madián. Ndë guquëréldëll ziquë më zitu. Bëtsë́ꞌall nu gúpëll chupë shínill. U #¿Pëllë rac shtuꞌu quínil na ziquë gudínil më Egipto naꞌguë?” b =Iurní nacagdëꞌë galnë́ saꞌll, bësínill lëꞌë Moisés; répill: “¿Chull bësheꞌldë lë́ꞌël? ¿Pë zéꞌdël ndëꞌë ziquë narnibëꞌa parë zeꞌdë guë́ꞌnël juzguë lëꞌë naꞌa? KStubi dzë Moisés bëdiaꞌguëlú chupë më ládziꞌ; cadildi rall. Guaglá Moisés lëꞌë rall nu gúchiꞌ lu ra nacadildi: “Lëꞌë të bëchi saꞌ të. ¿Pëzielú rdildi të?” \1Moisés bë́ꞌniꞌ llgabë ra më ládziꞌ nadëꞌë rall cuendë de quë Dios bësheꞌldë lë́ꞌiꞌ parë guëdë́ꞌëiꞌ libertá lëꞌë rall, perë ra më israelitë adë guasë́diꞌi rall. CLugar ni gunáhiꞌ lu mal tratë naquëhunë tubi më Egipto con tubi më israelitë. Moisés guagláhiꞌ më ládziꞌ. Por mal nabëꞌnënú më Egipto, gudini Moisés më Egipto. ’Dzë ni napë Moisés cuarenta izë, guagnáhiꞌ ra më ládziꞌ, ra më israelitë naquëreldë tubi lugar shtë Egipto. A{Zdëꞌë mudë bësëꞌdë Moisés grë́tëꞌ studi narac bëꞌa ra më Egipto. Nu gúquëll tubi nguiu de buen llgabë parë ruadíꞌdzëll nu grë ra cusë nalë́ ráquëll. >uTsana guagsaꞌnë raiꞌ meꞌdë lu nisë parë niaꞌa pë niac meꞌdë, bëdchini shtsaꞌpë rëy shtë Egipto. Biáꞌall meꞌdë nu gunall meꞌdë cumë ziquë shínill. 7gDzë ni gulë Moisés. Guc meꞌdë chulë nu nachaꞌngu meꞌdë delantë lu Dios. Bëꞌnë shtadë meꞌdë gan; gupë raiꞌ lëꞌë meꞌdë tsunë mbehu lídchiꞌ. %CMizmë rëy ni bësiguëll shtadë guëlú hiaꞌa. Gunibëꞌa rëy lu ra israelitë parë guëruꞌldë rall shini rall lu nisë parë gati ra meꞌdë. wTiempë ni cagnibëꞌa tubi rëy naciuni Egipto perë adë bëagnádiꞌi ldúꞌull pë bëꞌnë José guahietë. C’Dzë ni hia mërë gac cumplir lo quë nabëꞌnë më prometer lu Abraham, bëꞌnë më jurar lu Abraham de quë guëdalë shíniꞌ. Bëac raiꞌ mënë zihani lugar Egipto. V~%Iurní biaꞌa raiꞌ baꞌcu shtë ra tëgulë parë lugar nalë Siquem. Ndë bëgaꞌchi ra baꞌcu ni catë guziꞌi Abraham tubi ldë guiuꞌu lachi más antsë lu shini Hamor naquëreldë ra Siquem. 7}gZni guc con Jacob. Bëagzë́ raiꞌ Egipto con grë shfamíliꞌ. Guquëreldë raiꞌ ndë. Despuësë guti Jacob. Nu ndë guti ra shini Jacob, ra shtadë guëlú hiaꞌa. %|CIurní José bësheꞌldë ra bë́chill parë guaglliꞌi rall Jacob, shtadë rall con grë shfamíliꞌ. Famili rëꞌ na raiꞌ setenta y cinco mënë. *{M Dzë bërë́ dau shtë raiꞌ, gua rall Egipto stubi vueltë. José bëquebi lu ra bë́chiꞌ chu nall. Nu rëy shtë Egipto bínill ca nezë zeꞌdë José. Iz  Perë bini Jacob de quë nanú dau Egipto, iurní bëshéꞌldiꞌ ra shíniꞌ parë guacaꞌa rall nagáu raiꞌ. Nu bëabrí raiꞌ ladzë raiꞌ. Ndëꞌë primërë viajë shtë raiꞌ. k~~>}||uzHyxwwuutsqrqQpoonmylSkjdihgg;feeqdcckbbLaa`__S^]i\vZYXXW\V&U`TTSAR QXPP;OOMLKJcIHGFFEtDrCnBAA?>=<;e::98$76#5;432-10/.-,+v*)((h'&%$$ "" S([BWe| v /%\k}$s Guniꞌi rall Bernabé na dios Júpiter nu Pablo na dios Mercurio purquë Pablo ruadíꞌdziꞌ lu ra mënë. Z#- Iurë guná ra mënë pë bëꞌnë Pablo con nguiu ni, guzublú guniꞌi rall fuertë diꞌdzë naruadiꞌdzë ra më Licaonia. Guniꞌi rall: ―Dios ndëꞌë bëdchini ládzaꞌa con cuerpë shtë nguiu. " Iurní fuertë guniꞌi Pablo lull: ―Guasuldí ngaꞌli. Bëzú guëaꞌl lu guiuꞌu. Lueguë guasuldí cujë nu guzublú rzëll. "!= Caquë́ diaguë nguiu ni nacagniꞌi Pablo. Iurní nalë́ rbiꞌa Pablo lu nguiu ni; guc bëꞌa Pablo de quë rialdí ldúꞌull parë guëáquëll.  Guëꞌdchi Listra nanú tubi nguiu cujë; ráquëdiꞌi rzëll. Ndë zúbëll purquë dizdë nagúlëll nall cujë. 'Guagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë guëdubi ciudá nu guëꞌdchi shtë regiuni ni. Bësëdchi guëꞌë mënë lëꞌë Pablo guëꞌdchi Listra X)Bini Pablo nu Bernabé pë nihunë rall. Bëruꞌu raiꞌ guiaꞌa contrari shtë raiꞌ. Gubiꞌ raiꞌ ciudá ni parë zëagzë́ raiꞌ guëꞌdchi nalë Listra nu Derbe naquë́ regiuni shtë Licaonia. EIurní ra më israelitë nu ra nadë nádiꞌi israelitë, guꞌ rall de acuerdë con ra gubiernë parë guënaꞌzi rall Pablo nu Bernabé nu niadëꞌë guëꞌë rall lëꞌë raiꞌ. \1Perë ra mënë guëꞌdchi ni, adë bë́ꞌnëdiꞌi rall tubsë llgabë. Bëldá rall guniꞌi nazaꞌquë na diꞌdzë shtë raiꞌ. Sëbëldá rall guniꞌi adë nazáꞌquëdiꞌi diꞌdzë shtë raiꞌ. {Pablo nu Bernabé bëaꞌnë raiꞌ llëduni tiempë lugar ni. Adë bëdzë́bëdiꞌi rall guniꞌi rall lu mënë de quë Dios rac shtuꞌu më grë mënë narë́ lu guë́ꞌdchiliu. Dios quëhunë compañi lëꞌë Pablo nu Bernabé parë bëꞌnë raiꞌ milagrë. Bëꞌnë raiꞌ cusë ruꞌbë. Zni guasë́ ra mënë dizaꞌquë naguniꞌi Pablo, zeꞌdin de Dios. =sPerë ra më israelitë nadë në́diꞌi tsaldí lduꞌi, bëtsatsu rall mënë nanádiꞌi israelitë parë bëꞌnë rall llgabë mal cuntrë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. y mPablo nu Bernabé guërupë raiꞌ guatë́ raiꞌ iáduꞌu shtë më israelitë guëꞌdchi Iconio. Bëluaꞌa raiꞌ dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. Zihani mënë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë, më israelitë nu ra më griego. - 4Ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús ciudá Antioquía, nalë́ bëquitë lduꞌu rall. Cabezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall.gG 3Pablo nu Bernabé bëdchibi rall gushëguiuꞌu shtë shrachi rall ziquë tubi sëñi de quë ra mënë Antioquía adë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi rall dizaꞌquë shtë Jesús. Iurní ziaꞌa raiꞌ ciudá nalë Iconio. -S 2Perë ra israelitë naquëreldë Antioquía biadiꞌdzë rall con bëldá naꞌa nu nguiu de rëspëti ladi guëꞌdchi. Naꞌa rëꞌ napë rall devociuni parë Dios. Grë rall bëtsatsu rall më guëꞌdchi cuntrë Pablo nu Bernabé. Gulú rall lëꞌë raiꞌ fuërë ruaꞌ guëꞌdchi. H  1Zni bërëꞌtsë dizaꞌquë guëdubi regiuni shtë Pisidia.  0Iurë bini ra mënë nanádiꞌi më israelitë, nalë́ bëquitë lduꞌu rall. Guniꞌi rall nalë́ nasaꞌa dizaꞌquë shtë Dios. Nu bëdëꞌë rall graci lu më. Grë ra nagudili Dios parë gac salvar, lueguë gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. s_ /purquë zni bësheꞌldë Dios lëꞌë naꞌa. Bëquëꞌë Isaías shtiꞌdzë më narniꞌi:Na Dios, rzua lë́ꞌël ziquë tubi llni parë grë ra mënë nanádiꞌi më israelitë.Lë́ꞌël tsanul ra dizaꞌquë hashtë lúltimë guëꞌdchi shtë guë́ꞌdchiliu parë gunë Dios salvar lëꞌë ra mënë natsaldí lduꞌi shtiꞌdzë më.  .Iurní Pablo nu Bernabé adë bëdzë́bëdiꞌi raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: ―Bësheꞌldë Dios lëꞌë naꞌa primërë lu të, na të më israelitë parë guëquë́ diaguë të dizaꞌquë shtë Dios; perë në́diꞌi të guëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë Dios. Adë në́diꞌi të gunë të recibir vidë sin fin. Iurneꞌ guiagniꞌi naꞌa lu mënë de stubi naciuni 4a -Guná ra më israelitë tantë zihani mënë bëdëá, bëldë́ rall; napë rall mbidi. Guniꞌi guidzë rall lëꞌë Pablo nu Bernabé. Bëꞌnë rall insultar Pablo. $A ,Bëdzaꞌguë llmalë bëdchini dzë descansë; casi grë mënë shtë guëꞌdchi bëdëá rall parë guëquë́ diaguë rall diꞌdzë shtë Dios. gG +Iurë gualú bëtëꞌtsë ra mënë zihani, sëbëldá më israelitë canaldë lëꞌë Pablo nu Bernabé. Nu zihani ra nanádiꞌi më israelitë perë guatë́ rall creenci shtë ra më israelitë, canaldë rall Pablo nu Bernabé. Pablo nu Bernabé guniꞌinú raiꞌ lu mënë ni të tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios. # *Iurë bëruꞌu Pablo con sáhiꞌ, ra mënë nanádiꞌi më israelitë, gunaꞌbë rall tubi favurë lu Pablo, guëabrí raiꞌ stubi vueltë dzë naguëziꞌi lduꞌu mënë naguëdzaꞌguë llmalë parë tsaglaꞌguë guadiꞌdzë Pablo dizaꞌquë lu rall. 1 [ )Gulë guná, lëꞌë të naquëhunë burnë. Gulë bëtsëbë lduꞌu të nu gulë gapë galguti sin fin.Quëhuna tubi cusë ruꞌbë entrë lëꞌë të, cusë adë tsaldídiꞌi lduꞌu të zeꞌdë ra cusë de na. Nu adë tsaldídiꞌi lduꞌu të si talë chu stubi guëniꞌi lu të. , Q (Gulë gupë cuidadë të ldáguëdiꞌi cashtigu shtë Dios guëc të, ra cusë nabëquëꞌë ra profetë iurë guniꞌi raiꞌ shtiꞌdzë Dios narniꞌi: j M 'Grë narialdí lduꞌi Jesús na perdunë duldë shtë rall. Adë nídiꞌi mudë parë sunë́ almë shtë të por lëy nabëquëꞌë Moisés purquë adë nápëdiꞌin pudërë parë nihunin perdunë duldë shtë mënë.  ' &Bëchi, napë quë gac bëꞌa të lo quë narniaꞌa lu të; lë́ꞌësë Jesús napë pudërë parë gunë më perdunë duldë shtë të. c ? %Perë cuerpë shtë nguiu nabëldishtë́ Dios ladi ra tëgulë, adë gúꞌdzëdiꞌin. H  $David bëꞌnë sirvë lu sáhiꞌ tiempë nabániꞌ. Bëꞌnë záꞌquëll ra cusë ziquë guniꞌi Dios lull. Perë despuësë gútill nu bëgáꞌchill. Guꞌdzë cuerpë shtë́nëll. 5c #Por ni David laꞌni stubi Salmo guniꞌi: “Adë guësëaꞌnëgal cuerpë shtë shínil narac shtúꞌul laꞌni baꞌa parë adë gáudiꞌi guiuꞌu shcuérpiꞌ”. # "Guniꞌi Dios guëldishtë́hiꞌ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë parë adë gáudiꞌi guiuꞌu cuerpë shtë më. Zni naescritë laꞌni Sagradas Escrituras naguniꞌi Dios: “Guënehia ra cusë zaꞌquë parë lëꞌë të, lo quë nabëna prometer lu David”. /W !Bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. Zni naescritë laꞌni segundë Salmo: “Lë́ꞌël nal shinia. Nedzë́ bënehia vidë parë lë́ꞌël.” 6e ’Nu zac lëꞌë naꞌa, cagniꞌi naꞌa dizaꞌquë nabëꞌnë më prometer lu shtádaꞌa. Guc cumplirin parë lëꞌë hiaꞌa purquë na hiaꞌa shini raiꞌ. xi Nu zihani dzë bëluaꞌalú Jesús lu ra nabëꞌnë compañi lëꞌë më iurë ziagzë́ më de Galilea parë Jerusalén. Lëꞌë ra mënë ni guná rall lu Jesús nu iurneꞌ quëadiꞌdzë rall ziquë testigu de quë Jesús nabani. a; Perë bëldishtë́ Dios lëꞌë më ladi ra tëgulë parë gubani më stubi vueltë. -S Iurë guc cumplir grë lo quë narniꞌi laꞌni Sagradas Escrituras shcuendë Jesús, bësietë mënë lëꞌë më lu cruz parë bëgaꞌchi më laꞌni baꞌa. wg Adë bëdzélëdiꞌi rall ni tubi duldë nabëꞌnë Jesús perë gunaꞌbë rall lu Pilato parë gati më. 3_ Ra naguquëreldë Jerusalén nu jëfë shtë rall, adë guc bë́ꞌadiꞌi rall chu na Jesús. Nu adë guasë́diꞌi rall ra diꞌdzë shtë ra profetë nabëquëꞌë shtiꞌdzë Dios guahietë. Rsëꞌdë rall diꞌdzë rëꞌ laꞌni iáduꞌu shtë mënë israelitë cadë dzë narziꞌi lduꞌu ra mënë, perë tsana bëꞌnë rall condenar Jesús, bëꞌnë rall cumplir grë lo quë naná escritë de lëꞌë më. 7~g ’Rniaꞌa lu të Dadë nazeꞌdë zu famili shtë Abraham, nu rniaꞌa lu grë të narunë adorar Dios. Dios bësheꞌldë dizaꞌquë rëꞌ parë gac salváraꞌa. C} Tsana zeꞌdë guëdchini gati Juan, guníꞌiꞌ: “¿Chu runë të llgabë nahia? Adë rúnëdiꞌi të shgabë të nahia el quë nacabezë të. Zeꞌdë stubi më más lasac quë na. Na adë lasáquëdiaꞌa parë lëꞌë më. Ni tubi adë chu nádiaꞌa parë guëshaca du guiꞌdi shtënë shrachi më.” k|O Pues antsë guzublú Jesús dchiꞌni shtë́hiꞌ, Juan Bautista guniꞌi lu zihani mënë israelitë të gunë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall nu chubë nisë rall ziquë sëñi de quë bëabrí lduꞌu rall con Dios. {% Gulë Jesús ladi llëbní David nu lëꞌë Jesús náhiꞌ el quë nagunë salvar më israelitë. Ni bëꞌnë Dios prometer más antsë. z Despuësë Dios gulú lëꞌë Saúl lugar shtë́nëll parë subë David ziquë rëy naguënibëꞌa më israelitë. Guniꞌi Dios: “Gudilia David llgaꞌnë Isaí. David na tubi nguiu nabëuuꞌ lduaꞌa nu gúnëll cumplir grë lo quë narac shtuaꞌa.” uyc Iurní gunaꞌbë ra mënë lu Dios tubi rëy naguënibëꞌa lëꞌë rall. Bëdëꞌë Dios tubi rëy nalë Saúl. Gunibëꞌa Saúl lëꞌë rall cuarenta izë. Saúl nall shini tubi nguiu nalë Cis nazeꞌdë ladi shini Benjamín. Cx Durantë tubi tiempë tapë gahiuꞌa guëruldë izë, guquëreldë naciuni Israel ndë. Ra juësi nabësheꞌldë Dios, gunibëꞌa raiꞌ naciuni Israel hashtë tiempë shtë Samuel. w Nu gunitilú më gadchi naciuni nanaquë́ regiuni shtë Canaán. Bëdë́ꞌëiꞌ lugar ni parë guquëreldë shtadë guëlú hiaꞌa. v Durantë cuarenta izë biaꞌa lduꞌu Dios mudë fierë shtë raiꞌ iurë ziaꞌa raiꞌ nezë catë nídiꞌi mënë. u Dios shtë naciuni Israel, gulë́ më shtadë guëlú hiaꞌa parë mizmë lë́ꞌiꞌ. Bëꞌnë më shtádaꞌa tubi naciuni ruꞌbë tsana nianá quëreldë raiꞌ Egipto. Nu despuësë Dios gulú lëꞌë raiꞌ Egipto con pudërë shtë më. etC Iurní guasuldí Pablo; bë́ꞌniꞌ tubi sëñi con guiáꞌaiꞌ parë guëac dchi ra mënë. Guníꞌiꞌ: ―Gulë bëquë́ diaguë lëꞌë të më israelitë, nu grë të nazeꞌdë guëꞌnë adorar Dios. 'sG Biꞌldi ra jëfë shtë iáduꞌu laꞌni librë nabëquëꞌë Moisés nu biꞌldi rall librë shtë ra profetë. Iurní guniꞌi rall lu Pablo: ―Lëꞌë të saꞌ hiaꞌa, talë nuaꞌa të tubi diꞌdzë ziquë cunseju parë grë hiaꞌa, dzu hiaꞌa ndëꞌë. Gulë guniꞌi. r+ Iurní bëruꞌu Pablo con Bernabé guëꞌdchi Perge. Ziaꞌa raiꞌ ciudá Antioquía nanaquë́ regiuni shtë Pisidia. Dzë nabëziꞌi lduꞌu ra mënë, guatë́ Pablo con sáhiꞌ iáduꞌu shtë më israelitë. Ndë guzubë raiꞌ parë guëquë́ diaguë raiꞌ. tqa Pablo con ra sáhiꞌ beꞌpi raiꞌ barcu puertë nalë Pafos parë ziaꞌa raiꞌ hashtë tubi guëꞌdchi nalë Perge nananú regiuni Panfilia; perë bësaꞌnë Juan Marcos dchiꞌni shtë Dios. Mejurë bëagrill Jerusalén. ^p5 Iurë guná gubernadurë naguc con Elimas, gualdí lduꞌu gubernadurë dizaꞌquë. Nalë́ bëdzëguëëꞌ ldúꞌull iurë bínill shtiꞌdzë Dios naguniꞌi Pablo. Ziaꞌa Pablo nu Bernabé regiuni Pisidia wog Iurneꞌ Dios gunë më cashtigu lë́ꞌël; guëáꞌnël ciegu por tubi tiempë; adë guënádiꞌil lu llni ngubidzë. Lueguë lueguë bëcahi slu Elimas nu bëáꞌnëll ciegu. Caguílill tubi naguënaꞌzi guiáꞌall parë sëll. tna Guniꞌi Pablo lull: ―Lë́ꞌël guëdzë́ bishi nu duldë laꞌni ldúꞌul. Shini mëdzabë nal. Enemigu nal shtë cusë zaꞌquë. Rluáꞌal ra mënë bishi, nu adë rsáꞌnëdiꞌil tsutë́ rall nezë zaꞌquë shtë Dios. m5 Iurní Saulo, nápiꞌ stubi lë́hiꞌ Pablo, con pudërë shtë Espíritu Santo nacabeznú laꞌni ldúꞌiꞌ, gubiꞌa guë́ꞌiꞌ lu Elimas. bl= Napë Barjesús stubi lë, Elimas, quiere decir narunë dchiꞌni shtë bëlliú. Adë në́diꞌi Elimas niuadiꞌdzënú Saulo gubernadurë purquë adë në́diꞌill tsaldí lduꞌu gubernadurë shtiꞌdzë Dios. k{ Barjesús nall amigu shtë gubernadurë nalë Sergio Paulo. Gubernadurë nall tubi nguiu nasini guë́quëll. Bëshéꞌldëll rsunë parë cagnaꞌbë mënë Bernabé nu Saulo purquë gubernadurë rac shtúꞌull guínill dizaꞌquë shtë Dios. j7 Guëdubi guëꞌdchi shtë Chipre guazë́ raiꞌ. Bëdchini raiꞌ tubi guëꞌdchi lë Pafos. Ndë bëdiaꞌguëlú raiꞌ tubi narunë galbëlliú. Nall më israelitë nu lëll Barjesús. Nalë́ runtsáꞌull bishi; guníꞌill grë ra diꞌdzë narníꞌill nahin verdá. diA Bëdchini raiꞌ Salamina; nahin puertë catë riutë́ barcu. Ndë guzublú Saulo nu Bernabé cagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë laꞌni iáduꞌu shtë ra më israelitë. Nu zac Juan Marcos ziaꞌanú raiꞌ. mhS Bësheꞌldë Espíritu Santo lëꞌë Saulo nu Bernabé parë tubi guëꞌdchi nalë Seleucia nanaquë́ ruaꞌ nisëduꞌu. Ndë beꞌpi raiꞌ laꞌni barcu parë ziaꞌa raiꞌ Chipre, tubi dani nananú laꞌni nisë. g Iurë gualú bëꞌnë rall orar nu bëꞌnë rall ayunë, bëdchiꞌbë rall guiaꞌa rall guëc Saulo nu Bernabé parë gunë raiꞌ recibir shchiꞌni Dios. Iurní bënë rall despedir lëꞌë raiꞌ. Ziaꞌa raiꞌ. Ziaꞌa ra poshtë parë Chipre wfg Tubi dzë ni bëdëá raiꞌ; cagnaꞌbë raiꞌ Dios nu quëhunë raiꞌ ayunë; adë ráudiꞌi raiꞌ dzë ni. Guniꞌi Espíritu Santo lu raiꞌ: ―Gulë bëꞌnë nombrar Bernabé nu Saulo parë dchiꞌni naguëdëꞌa gunë rall. se a Ladi mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë guëꞌdchi Antioquía, nanú Saulo. Nanú Bernabé. Nanú Simón narniꞌi ra mënë Iaꞌsë. Nanú Lucio më Cirene. Nanú Manaén naguaruꞌbë lidchi Herodes, gubernadurë shtë Galilea. :dm Bernabé nu Saulo guagsaꞌnë dumí nabësheꞌldë ra mënë Antioquía parë ra prubi ciudá Jerusalén. Iurní bëagrí raiꞌ con Juan Marcos hashtë Antioquía. c Dizaꞌquë shtë Dios guaglaꞌguë bërëꞌtsë nezë rëꞌ nezë rëꞌ. Zihani mënë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. &bE Lueguë iurní tubi ianglë shtë Dios bëdchini. Bëruꞌldë ianglë lëꞌë Herodes lu tubi galguidzë dushë purquë adë bëdë́ꞌëdiꞌill cuendë diꞌdzë shtë Dios. Más bëuuꞌ ldúꞌull naguniꞌi ra mënë lull. Gudáu ra mbiziuguë lëꞌë Herodes; gútill. a  Lëꞌë ra mënë guzublú gurushtiá; guniꞌi rall: ―Ndëꞌë nacagniꞌi adë nall tubi nguiu sino quë nall tubi dios. u`c Herodes bëzú tubi tërmë lu rall parë pë dzë tsagdchini rall lidchi Herodes. Dzë ni gutë Herodes shábiꞌ parë guzull de rëy nu guzúbëll lu tribunal shtë́nëll. Iurní guzublú guníꞌill zihani diꞌdzë lu ra mënë. +_O Nalë́ rldënú Herodes ra mënë naquëreldë ra guëꞌdchi Tiro nu Sidón, perë lëꞌë ra mënë gurë́ rall de acuerdë parë gunaꞌbë rall en paz lu rëy purquë lu guiuꞌu shtë rëy rruꞌu naráu ra mënë shtë Tiro nu Sidón. Tubi grupë mënë shtë guëꞌdchi rëꞌ, gulutë́ rall amistá con Blasto, tubi muzë ruꞌbë shtë rëy. Blasto guagniꞌinull lëꞌë rëy parë guꞌ en paz. ?^w Gunibëꞌa Herodes tsatili rall lëꞌë Pedro perë cumë adë bëdzélëdiꞌi rall Pedro, rëy Herodes gunaꞌbë díꞌdzëll shcuendë Pedro. Iurní gunibëꞌa Herodes gati ra suldadë. Despuësë bëruꞌu Herodes Judea parë ziaꞌa guëquëréldëll guëꞌdchi Cesarea. Bëdchini dzë guti Herodes |]q Iurë brëgueꞌlë, nalë́ rdzëbë ra suldadë. Nezë rëꞌ nezë rëꞌ ziaꞌa rall niaꞌa gua Pedro. :\m Pedro bëꞌnë sëñi con guiáꞌaiꞌ të guëac dchi rall. Iurní guniꞌi Pedro, bëldaꞌa Dadë Jesús lë́ꞌëll lachiguiꞌbë. Répiꞌ: ―Gulë biadiꞌdzë ndëꞌë lu Jacobo nu lu ra grë narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús. Iurní bëruꞌu Pedro parë ziáꞌaiꞌ stubi lugar. &[E Perë Pedro nianá cagsë́dchiꞌ ruaꞌ nezë. Iurë bëshaꞌlë rall ruaꞌ puertë nu guná rall lu Pedro, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Zy Iurní repi rall lu Rode: ―Rac túntël rníꞌil zniꞌi. Perë Rode guniꞌi: ―Guldía, Pedro ndë nazugaꞌa ruaꞌ nezë. Perë ra nazubë laꞌni hiuꞌu rniꞌi rall: ―Lë́ꞌëdiꞌi Pedro sino ianglë shtënë Pedro gudëdë. ~Yu Perë iurë guc bë́ꞌall chaꞌ Pedro, por tantë bëquitë ldúꞌull, adë bësháꞌlëdiꞌill ruaꞌ nezë sino quë guagllúꞌnëll; guagníꞌill lu ra mënë nazubë laꞌni hiuꞌu. Répill lu rall: ―Pedro zugaꞌa ruaꞌ nezë. X Iurë bësëdchi Pedro ruaꞌ puertë, bëruꞌu tubi criadë; lëll Rode. Guagnall niaꞌa chu ndë nacagnaꞌbë ruaꞌ nezë. ?Ww Iurë quëhúniꞌ llgabë, ziáꞌaiꞌ lidchi María, shniꞌa Juan Marcos. Ndë zihani mënë rë ra. Quëhunë rall ruëguë lu Dios parë guëruꞌu Pedro lachiguiꞌbë. 0VY Iurní bëdë́ꞌëiꞌ cuendë; guníꞌiꞌ laꞌni ldúꞌiꞌ: ―Iurneꞌ sí, rdë́ꞌëhia cuendë, Dios bësheꞌldë ianglë shtë́niꞌ parë bëldáꞌaiꞌ na guiaꞌa Herodes. Bëldáꞌaiꞌ na guiaꞌa ra mënë israelitë, grë lo quë naguc lduꞌu rall nihunënú rall na. _U7 Gudëdë raiꞌ lu ra primërë puertë guiꞌbë naná parë nezë shtë ciudá; iubi puertë bëllaꞌlë parë bëruꞌu raiꞌ. Iurë guzë́ raiꞌ tubi nezë, lëꞌë ianglë bësáꞌniꞌ lëꞌë Pedro. >Tu Pedro bëruꞌu; zianáldiꞌ tëchi ianglë. Adë rac bë́ꞌadiꞌiꞌ gu nahin verdá lo quë naquëhunë ianglë con lë́ꞌiꞌ. Llúaꞌaiꞌ caniꞌi shcáꞌldëll. @Sy Lëꞌë ianglë repi lúhiꞌ: ―Bëshiꞌi dchiꞌchi láꞌnil nu bëquëꞌë shráchil. Iurní bëꞌnë Pedro gan, repi ianglë lull: ―Gutë shábël nu gudeꞌe naldë na. $RA Iurní bëdchini tubi ianglë shtë Dios laꞌni lachiguiꞌbë nu guꞌtë tubi llni. Ianglë bëníꞌbiꞌ lëꞌë Pedro parë guëbániꞌ. Bëcuaꞌñi ianglë lëꞌë Pedro nu répiꞌ lu Pedro: ―Nasesë guashtë́. Lueguë bëruꞌu ra cadënë naliꞌbi guiaꞌa Pedro. Q+ Herodes bëꞌnë llgabë guëgull Pedro lachiguiꞌbë; tsagsáꞌnëll Pedro lu ra mënë grëgueꞌlë. Pedro nagaꞌsi lachiguiꞌbë. Líꞌbiꞌ con chupë cadënë. Nu quëhapë chupë suldadë lë́ꞌiꞌ. Stubi shcuaꞌa suldadë zu ruaꞌ lachiguiꞌbë. OP Nalë́ segurë nanú Pedro lachiguiꞌbë purquë quëhapë ra suldadë lë́ꞌëll. Perë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ziaglaꞌguë quëhunë raiꞌ orar dzë la gueꞌlë. Con guëdubinú lduꞌu rall cagniꞌinú rall lëꞌë më por shcuendë Pedro. Por milagrë shtë Dios bëruꞌu Pedro lachiguiꞌbë O% Gunaꞌzi rall Pedro prësi; Herodes gunibëꞌa tsa Pedro lachiguiꞌbë nu gunibë́ꞌall tapë grupë suldadë gapë rall lëꞌë Pedro. Cadë tapëgá suldadë tubi grupë. Bëꞌnë Herodes llgabë niagull Pedro delantë lu ra mënë despuësë de laní Pascu. FN Herodes guná nalë́ rëuuꞌ lduꞌu ra më israelitë nu guc lduꞌu Herodes guënáꞌzill Pedro. Dzë ni bëꞌnë tucarë laní naráu ra më israelitë guetështildi sin levadurë. YM+ Gunibë́ꞌall guti Jacobo, bëchi Juan. Gudini rall lë́ꞌiꞌ con spadë. SL ! Tiempë ni rëy Herodes nalë́ guzunáldëll bëldá ra shmënë Jesús. CK Bëtëá rall dumí; cadë tubi rall bëdëꞌë lo más posiblë. Bësheꞌldë rall dumí con Bernabé nu Saulo caꞌa ra mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios Jerusalén.0JY Grë ra më Antioquía narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús, guꞌ rall de acuerdë parë gunë rall ayudë; bësheꞌldë rall dumí parë prubi naquëreldë Judea. 1I[ Túbill lë Agabo. Guzull guníꞌill lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë tubi cusë nagac cumplir. Con pudërë nabëdëꞌë Espíritu Santo, lë́ꞌëll guníꞌill guëdchini tubi gubini dushë guëdubi guë́ꞌdchiliu. Gubini rëꞌ guc cumplirin tiempë tsana cagnibëꞌa rëy Claudio. @Hy Tiempë dzë ni bëdchini bëldá nguiu nabëꞌnë recibir llni shtë Dios parë guëniꞌi rall shtiꞌdzë Dios. Zeꞌdë rall de Jerusalén parë bëdchini rall Antioquía. @Gy Ndë bëaꞌnë raiꞌ tubi izë con ra shmënë Jesús. Bëluaꞌa raiꞌ zihani mënë. Ra shmënë Dios naquëreldë Antioquía por primërë vësë bërulë́ raiꞌ cristianos. F Despuësë gubiꞌ Bernabé parë ziáꞌaiꞌ ciudá Tarso. Ndë guatílill Saulo parë beꞌdë guënull lë́ꞌiꞌ Antioquía. BE} Bernabé nall tubi nguiu zaꞌquë. Gualdí ldúꞌull Dios. Cabezënú Espíritu Santo laꞌni ldúꞌull. Zihani ra më Antioquía gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë shtë Jesucristo. 2D] Iurë bëdchini Bernabé Antioquía, gunall lla mudë cagdëꞌë Dios ra cusë zaꞌquë parë ra narzuꞌbë diaguë dizaꞌquë. Nalë́ bëquitë lduꞌu Bernabé nu guniꞌinúhiꞌ ra mënë të tsanaldë rall shnezë Dios nu gac rall firmë, adë guëazë guétëdiꞌi rall shnezë Dios. ?Cw Bini ra shmënë Jesús narëtaꞌ Jerusalén de quë zihani më Antioquía, hia rzuꞌbë diaguë rall dizaꞌquë. Iurní bësheꞌldë rall Bernabé parë guall Antioquía. 0BY Guniꞌi rall lu mënë con llëruꞌbë pudërë shtë Dios. Zni zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë nu guanaldë rall tëchi enseñansë shtë Jesús. 1A[ Bëldá narialdí lduꞌi Jesús, na rall më Chipre nu Cirene. Bëdchini rall ciudá shtë Antioquía. Guniꞌi rall dizaꞌquë shtë Dadë Jesús lu ra më griego. D@ Tsana gudini rall Esteban, guaglaꞌguë rzunaldë mënë los de más ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Ra shmënë Jesús bëagzë́ rall hashtë regiuni Fenicia nu Chipre nu guëꞌdchi shtë Antioquía. Ndë guagniꞌi rall dizaꞌquë niétiquë lu ra më israelitë, lëdë núdiꞌi lu ra stubi mënë. "?= Iurë bini ra mënë grë lo quë naguniꞌi Pedro lu rall, bëac dchi rall; hiadë pë guníꞌidiꞌi rall. Iurní guzublú bëꞌnë rall adorar Dios. Guniꞌi rall: ―De verdá Dios bëꞌnë perdunë lëꞌë ra nanádiꞌi më israelitë. Bëshaꞌlë më nezë parë guëabrí lduꞌu rall con lëꞌë më nu parë gapë rall vidë sin fin. Ra mënë nagualdí lduꞌi Jesús ciudá Antioquía o>W Si talë Dios bësheꞌldë Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ ra mënë stubi naciuni, igual cumë ziquë bëꞌnë më con lëꞌë hiaꞌa, ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dadë Jesucristo, adë nu mudë guna cuntrë Dios. =3 Iurní bëagná lduaꞌa lo quë naguniꞌi Jesús lu naꞌa tsana guzënú naꞌa lëꞌë më. Guniꞌi më: “Juan bëchuꞌbë nisë ra mënë con nisë perë Dios guëneꞌe më Espíritu Santo parë guëzunë́ më lduꞌu të nu parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të”. E< Iurë guzublú quëadiꞌdzënúa lëꞌë rall, bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë rall tal cumë ziquë bëdchíniꞌ tsana bëdë́ꞌnaꞌa recibir lë́ꞌiꞌ. q;[ Lë́ꞌëll guëníꞌill lul lla mudë gúnël parë gac salvar, lë́ꞌël con grë shfamílil.” O: Lë́ꞌëll biadíꞌdzëll lu naꞌa gunall zu tubi ianglë lídchill nu repi ianglë: “Bësheꞌldë bëldá shmë́nël ciudá Jope parë tsaglliꞌi rall lëꞌë Simón, stubi lëll Pedro. g9G Lëꞌë Espíritu Santo bëshéꞌldiꞌ na parë tsanalda lëꞌë rall sin ni tubi llgabë de quë na rall de stubi naciuni. También guzënú shuꞌpë nguiu rëꞌ na. Grë naꞌa bëdzutë́ naꞌa lidchi Cornelio. n8U Lueguë iurní bëdchini tsunë nguiu mënë Cesarea catë quërelda parë zeꞌdë caꞌa rall na. S7 Zni guniꞌi bë tsunë vueltë; despuësë beꞌpi lari guiaꞌa stubi. 6 Iurní bë guniꞌi lua stubi vueltë: “Lo quë hia bëzunë́ Dios, limpi nahin. Adë chu guëníꞌidiꞌi nahin mal parë Dios.” 5 Perë na gucha lúhiꞌ: “Dadë, nunquë adë gudáudiaꞌa ma naná providë según creenci shtë mënë israelitë”. R4 Nu binia tubi bë naguniꞌi: “Pedro, guasuldí. Gudini ma nagaul.” <3q Iurë gunahia niaꞌa pë nanú laꞌni lari, gunahia nanú ra ma nazubë tapë guëáhiꞌ; nanú ra ma dushë; nanú ra ma narllaꞌ lduꞌi lu guiuꞌu; nanú ra ma nariasë. m2S ―Na zuhia ciudá Jope. Iurë cagniaꞌa lu Dios, gunahia cusë nabësheꞌldë Dios lua. Gunahia tubi lari naquichi ruꞌbë. Zeꞌdin nezë lu gubeꞌe. Liꞌbi guëzá shquinin, nu gulaguin hashtë catë zugáꞌahia. s1_ Iurní biadiꞌdzë Pedro lu rall lla mudë guc guagná Pedro ra mënë de stubi naciuni. Répiꞌ: 03 Bësëguaꞌa rëdchi rall Pedro. Guniꞌi rall: ―¿Pëzielú guagnal ra mënë nanádiꞌi më israelitë? ¿Pëzielú guataunul lëꞌë rall? //W Iurë bëabrí Pedro Jerusalén, bëldá ra më israelitë gudildi diꞌdzë rall con Pedro. Mënë ni guanaldë rall tëchi custumbrë shtë gac circuncidar mieti. +. Q Ra poshtë nu ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë narë́ Judea, bini rall de quë también ra mënë nanádiꞌi më israelitë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. w-g 0Gunibëꞌa Pedro lu rall: ―Gulë bëchubë nisë lëꞌë të. Gulë guniꞌi lë Jesucristo purquë na të shmënë më. Despuësë bëꞌnë rall ruëguë lu Pedro parë guëaꞌnë Pedro sëbëldá dzë con lëꞌë rall.h,I /Iurní guniꞌi Pedro: ―Hia quë bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë rall igual cumë ziquë bëdë́ꞌnaꞌa recibir lë́ꞌiꞌ, hiadë nídiꞌi stubi cusë más. Guëriubë nisë rall iurneꞌ. + .Bini rall quëadiꞌdzë ra më rëꞌ stubi dizë́. Quëhunë rall adorar Dios; guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. ,*Q -Ra israelitë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ra nazeꞌdë naldë lëꞌë Pedro, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guná rall ra narquë́ diaguë shtiꞌdzë Pedro, adë na rall më israelitë perë bëꞌnë rall recibir Espíritu Santo nabëzëlaaꞌdchi Dios parë lëꞌë rall. ;)o ,Nianá quëadiꞌdzënú Pedro lëꞌë ra mënë lidchi Cornelio, lëꞌë Espíritu Santo bëdchini parë cuezënúhiꞌ grë ra narquë́ diaguë diꞌdzë shtë Pedro. "(= +También ra profetë nagurë́ guahietë, cagniꞌi raiꞌ shcuendë Jesús de quë grë ra natsaldí lduꞌi lëꞌë më, runë më perdunë duldë shtë rall. Por lëꞌë më gac perdunë rall. Bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë ra mënë lidchi Cornelio ' *Nu bësheꞌldë më lëꞌë naꞌa parë guiagniꞌi naꞌa dizaꞌquë shtë më lu ra mënë. Iurneꞌ cagniꞌi naꞌa verdá. Dios bëdëꞌë pudërë lëꞌë Jesús ziquë tubi juësi parë gunë më juzguë grë ra mënë nanabani nu grë naguti. )&K )Adë bëluaꞌalú më lu grë ra mënë, niétiquë lu naꞌa bëluaꞌalú më. Dios gudili lëꞌë naꞌa dizdë antsë parë na naꞌa testigu. Verdá nahin; guashtë́ më ladi ra tëgulë. Despuësë lëꞌë naꞌa gudaunú naꞌa lëꞌë më; bëdiiꞌnú naꞌa lëꞌë më. 6%e (Gudëdë tsunë dzë guti Jesús, iurní bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. Nu Dios bësheꞌldë Jesús parë bëluaꞌalú më lu naꞌa stubi vueltë. ^$5 'Lëꞌë naꞌa na naꞌa testigu shtë grë ra cusë rëꞌ nabëꞌnë Jesús. Bëꞌnë më milagrë nezë Judea nu ladi ciudá Jerusalén. Despuësë bëquëꞌë ra mënë lëꞌë Jesús lu cruz; guti më. +#O &Lëꞌë të nanë́ të lla bëdëꞌë Dios pudërë parë Jesús më Nazaret. Bësheꞌldë Dios Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë më. Bënëac më grë ra nananú mëdzabë laꞌni lduꞌi. Bëꞌnë më bien por pudërë shtë Dios cumë cabezënúhiꞌ lëꞌë Jesús. m"S %Lëꞌë të bien nanë́ të pë guc ladzë ra më israelitë. Primërë guzublú Juan Bautista, bëluáꞌaiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë, iurní bëchuꞌbë nísiꞌ. Despuësë guzublú Jesús shchíꞌniꞌ nezë Galilea. 7!g $Guniꞌi Dios más antsë lu grë naꞌa ziquë shini Jacob ra dizaꞌquë shtë më. Bësheꞌldë më lëꞌë Jesucristo parë bidë guëniꞌinúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa dizaꞌquë shtë Dios parë cuedchí lduꞌu hiaꞌa. Jesucristo na rëy; napë më derechë parë rnibëꞌa më grë naciuni. e C #sino quë rcaꞌa më grë ra nanapë rëspëti nu rzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. C "Guzublú guniꞌi Pedro lu grë mënë narë́ lidchi Cornelio. Guniꞌi Pedro: ―Iurneꞌ gualú rac bë́ꞌahia adë rúnëdiꞌi Dios menos ni tubi mënë lu guë́ꞌdchiliu #? !Por ni lueguë bësheꞌlda ra shmëna; bidë guëlliꞌi rall lë́ꞌël. Iurneꞌ dzu naꞌa grë naꞌa ndëꞌë delantë lu Dios parë guëquë́ diaguë naꞌa grë lo quë naguniꞌi Dios lul parë guëníꞌil lu naꞌa. Lo quë naguniꞌi Pedro lu ra më lidchi Cornelio J  Bësheꞌldë bëldá shmë́nël ciudá Jope parë tsaglliꞌi rall Simón Pedro. Nápëll lídchill ruaꞌ nisëduꞌu. Pedro guëniꞌi lul ra cusë nagúnël.” Zni guniꞌi ianglë lua. K Guniꞌi ianglë lëa: “Cornelio, Dios bëquë́ diaguë ra diꞌdzë shtë́nël iurë rnáꞌbël lu më. Nu rëagná lduꞌu më lë́ꞌël purquë bëdë́ꞌël dumí cuaꞌa ra prubi.  Iurní guzublú biadiꞌdzë Cornelio lu Pedro: ―Guc tapë dzë neꞌ; lo mizmë iurë ziquë iurní, rquë tsunë guadzeꞌ quërelda; quëhuna ayunë nu quëhuna orar lu Dios. De repëntë gunahia tubi ianglë shtë Dios. Nalë́ rcabniꞌi lari naquichi.  Por ni zíquësë gunaꞌbë të na, lueguë zelda; adë bë́ꞌnëdiaꞌa negar. Gulë guniꞌi lua niaꞌa pë rac shtuꞌu të. )K Guniꞌi Pedro lu ra mënë: ―Lëꞌë të bien nanë́ të lla na creenci shtë ra më israelitë. Providë guëdzaꞌguë ra më israelitë con mënë de stubi naciuni. Adë nápëdiꞌi rall permisi parë tsutë́ rall lidchi mënë zitu, perë bëluaꞌa Dios na adë tsagláꞌguëdiaꞌa creenci ni. Grë ra nguiu nabëzunë́ Dios, limpi na rall. Adë naprovidë parë tsutë́a lidchi rall. Bëluaꞌa Dios na de quë adë guëníꞌidiaꞌa sulë mënë israelitë na rall allegadë lu Dios, de quë mënë zitu na rall condenadë. xi Mientras ziazú rall quëadiꞌdzë rall, guatë́ Pedro lidchi Cornelio. Guná Pedro zihani mënë rë. 9 Perë Pedro gunaꞌzi guiaꞌa Cornelio; répiꞌ: ―Guzuldí purquë adë guzáꞌquëdiꞌi rzullíbil lua purquë nahia nguiu ziquë lë́ꞌël. &E Iurë bëdchini Pedro lidchi Cornelio, Cornelio bëruꞌu; bë́ꞌnëll saludar lëꞌë Pedro nu bëzullíbill lu Pedro parë bë́ꞌnëll adorar Pedro. 'G Stubi dzë bëdchini rall ciudá Cesarea. Ndë cabezë Cornelio lëꞌë rall con grë shfamílill. También gunaꞌbë Cornelio bëldá amigu shtëll.  Iurní Pedro guniꞌi lu rall: ―Gulë tsutë́ ndëꞌë; gulë bëaꞌnë ne gueꞌlë. Hia brëgueꞌlë bëruꞌunú Pedro lëꞌë rall parë ziaꞌa rall lidchi Cornelio. Nu guanaldë bëldá narialdí lduꞌi dizaꞌquë naquëreldë guëꞌdchi Jope. ~}z{{NzOymx,vvtsfrrq)oovnljfhgg edcbBa,`$_n^^&]\\[ZYXBVU TSbRQPOO:MLLKJJlII@HPGFjED|CBAA @?>p=O&!Iurní Pablo gubiꞌ. Bësëaꞌnëgáhiꞌ lëꞌë ra mënë, d%A Iurë bini ra mënë lo quë naguniꞌi Pablo de quë tsashtë́ ra tëgulë, nanú rall bëꞌnë burnë. Sëbëldá rall guniꞌi rall lu Pablo: ―Mejurë stubi dzë guëquë́ diaguë naꞌa ra shtíꞌdzël. k$Opurquë Dios hia bëꞌnë më designar tubi dzë nagunë më juzguë ra mënë. Dios gulë́ tubi nguiu nagunë juzguë grë mënë lu guë́ꞌdchiliu. Verdá nahin purquë bëldishtë́ Dios nguiu rëꞌ ladi ra tëgulë. #wAdë pë guniꞌi Dios lu ra mënë tiempë guahietë tsana gáꞌadiꞌi guënë́ rall lëꞌë më perë iurneꞌ sí, rnibëꞌa më lu mënë gudubi guë́ꞌdchiliu, gunë nadzëꞌë mudë nanabani rall nu guëabrí lduꞌu rall con Dios B"}Ziquë shini Dios, adë chu gunë llgabë de quë na më cumë ziquë ra dzanë naguctsaꞌu con orë u bëdchichi u guëꞌë. Mënë runtsaꞌu rall cusë ni ziquë na shgabë rall. I! Por voluntá shtë Dios nacabezë gubeꞌe, nadápaꞌa vidë nu por lëꞌë më rniꞌbi hiaꞌa nezë rëꞌ nezë rëꞌ. Por lëꞌë më quëréldaꞌa guë́ꞌdchiliu. Por voluntá shtë më nabániaꞌa nu rdë́ꞌnaꞌa dchiꞌni. Lo mizmë guniꞌi ra bëldá mësë shtë të: “Na hiaꞌa shini Dios”. 6 eBëꞌnë Dios ni parë quili ra mënë lë́ꞌiꞌ purquë rac shtuꞌu më grë mieti guëdiaꞌguëlú rall lëꞌë më. Dios adë núdiꞌi zitu de lëꞌë hiaꞌa. wg’Grë ra mënë nanarë́ lu guë́ꞌdchiliu na rall shini Adán, nguiu nabëntsaꞌu Dios iurë bësinlú më guë́ꞌdchiliu. Bëꞌnë Dios punërë ra tiempë naguëbani grë ra naciuni nu lugar catë guëquëreldë mënë. 'GAdë rquíꞌnidiꞌi më ra cusë naruntsaꞌu ra mënë. Niétiquë pë rquiꞌni më purquë mizmë Dios rneꞌe vidë nu grë cusë narquiꞌni hiaꞌa. S’Na më Dios nabëntsaꞌu guë́ꞌdchiliu nu grë ra cusë nananú laꞌnin. Rnibëꞌa më guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe. Adë quëréldëdiꞌi më laꞌni iáduꞌu nabëntsaꞌu ra mënë. T!purquë tsana canzë́a, rbíꞌahia lugar catë cabezë ra dios shtë të. Bëdiaꞌguëlúa tubi bëcuꞌguë naquë́ tubi letrërë luhin narniꞌi: “Dios nagáꞌadiꞌi chu guënë́diꞌi”. Pues Dios naquëhunë të adorar sin quë guënë́diꞌi të, nanë́a Dios rëꞌ. Zeꞌdë guëniaꞌa dizaꞌquë shtë më. 5cIurní Pablo guasuldí guëláu rall lugar nalë Areópago nu guníꞌiꞌ: ―Lëꞌë të më Atenas, rnahia demasiadë devociuni napë të parë ra dios shtë të #Zni guniꞌi rall purquë grë më Atenas nu ra më de stubi naciuni naquëreldë ndë, rëuuꞌ lduꞌu rall cualquier cusë cubi. Llëduni tiempë hiadë ruadiꞌdzë rall stubi cusë, niétiquë ra cusë cubi naguërë́ rini rall ruadiꞌdzë lu saꞌ rall. 1Rníꞌil lu naꞌa ra cusë cubi na nunquë gáꞌadiꞌi guini naꞌa. Rac shtuꞌu naꞌa gac bëꞌa naꞌa pë na ra cusë naruadíꞌdzël. %Iurní biaꞌa rall lëꞌë Pablo tubi lugar nalë́ Areópago catë rdëá ra më ruꞌbë parë guëquë́ diaguë rall pë rniꞌi ra mësë. Ndë guniꞌi rall lu Pablo: ―Rac shtuꞌu naꞌa gac bëꞌa naꞌa pë runë cuntienë ra ldaiꞌ cubi nazeꞌdënul. {Bëldá ra nguiu naná rsëꞌdë ldaiꞌ shtë narniꞌi rall estoicos nu sëbëldá nguiu naná rsëꞌdë ldaiꞌ narniꞌi rall epicúreos, biadiꞌdzënú rall Pablo. Nanú rall guniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pë quëadiꞌdzë ndë tantë ruadíꞌdzëll? Sëbëldá rall guniꞌi: ―Lluaꞌa naꞌa diꞌdzë shtënë stubi dios cubi quëadíꞌdzëll. Rniꞌi rall zni purquë bini rall Pablo cagniꞌi dizaꞌquë shtë Jesús, chu na më nu Dios bëldishtë́ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. @yLaꞌni iáduꞌu shtë ra më israelitë biadiꞌdzënú Pablo con los de más mënë narunë adorar Dios. Nu cadë dzë rniꞌi Pablo lu ra mënë lu llguëaꞌ catë rdëá rall. PMientras cabezë Pablo lëꞌë Silas nu Timoteo ciudá Atenas, nalë́ adë bëuuꞌdiꞌi ldúꞌiꞌ; adë gurëdchí ldúꞌiꞌ iurë gunáhiꞌ lu zihani ídolo narunë ra mënë adorar. ykRa naguaguëꞌnë compañi lëꞌë Pablo, guagsaꞌnë rall Pablo ciudá Atenas. Bëabrinú rall rsunë shtë Pablo; rac shtúꞌuiꞌ tsa rall Atenas. Lueguë guziaꞌa Timoteo nu Silas catë nanú Pablo. Nanú Pablo guëꞌdchi Atenas 2]Perë ra narialdí lduꞌi Jesús, lueguë bësheꞌldë rall lëꞌë Pablo hashtë ruaꞌ nisëduꞌu. Niétiquë Silas nu Timoteo bëaꞌnë rall guëꞌdchi Berea. R Tsana bini ra contrari naquëreldë Tesalónica de quë nanú Pablo guëꞌdchi Berea, gua rall hashtë Berea parë guagtsatsu rall ra mënë guëꞌdchi ni. Cagniꞌi Pablo dizaꞌquë lu ra mënë. 2] De manërë quë zihani nguiu israelitë nu më griego, gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. Nu zihani naꞌa tseꞌlë ra më ruꞌbë, gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. #? Mënë naquëreldë ndë, más nabënë na rall quë ra israelitë naquëreldë Tesalónica purquë guëdubinú lduꞌu rall bëquë́ diaguë rall dizaꞌquë naguniꞌi Pablo, nu glli glli bëꞌnë rall saber niaꞌa gu nahin verdá cumë ziquë na laꞌni Sagradas Escrituras. |q Ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë naquëreldë Tesalónica, lueguë lueguë gugueꞌlë gulú nezë rall lëꞌë Pablo nu Silas. Ziaꞌa rall guëꞌdchi Berea. Zíquësë bëdchini rall ndë, gua rall iáduꞌu shtë ra më israelitë. !; Perë Jasón con sëbëldá nagunaꞌzi rall, gudilli rall dumí parë gupë rall libertá. Bëruꞌu rall. Bëdchini Pablo nu Silas guëꞌdchi Berea N Iurë bini ra mënë ra cusë naguniꞌi rall, bëdzatsu rall. 5 cJasón bëdëꞌë lugar lídchill parë lëꞌë rall. Grë ra nguiu rëꞌ nanú rall cuntrë lëy shtë César purquë rniꞌi rall napë rall stubi rëy nalë Jesús.  3Perë adë bëdzélëdiꞌi rall lëꞌë raiꞌ lidchi Jasón. Iurní guacaꞌa rall Jasón; bëshaguiú rall lë́ꞌëll con sëbëldá ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë. Guagsaꞌnë rall lëꞌë raiꞌ lu gubiernë shtë ciudá. Gurushtiá ra nguiu mal. Guniꞌi rall: ―Guëdubi lugar catë riutë́ Pablo rdzatsu ra më guëꞌdchi con ra creenci shtë rall nu zeꞌdë rall guëꞌdchi rëꞌ.  'Perë los de más ra më israelitë nanadë rialdídiꞌi lduꞌi dizaꞌquë, nalë́ bëldënú rall Pablo nu Silas. Gudili rall bëldá nguiu mal nandigá canzë́ ra nezë. Guniꞌi rall lu mënë ciudá parë guëasë mënë cuntrë Pablo. Guatsutë́ rall lidchi Jasón. Ziatili rall Pablo nu Silas purquë nanë́ rall Jasón bëdëꞌë lugar quëreldë Pablo nu Silas. Rac shtuꞌu rall guënaꞌzi rall lëꞌë raiꞌ parë gunë rall intriegu lëꞌë raiꞌ lu ra mënë parë gunë rall juzgar lëꞌë raiꞌ.  Bëldá ra më israelitë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë nu bëtsaꞌguë rall Pablo nu Silas. Zihani më griego narunë adorar Dios, gualdí lduꞌu rall, nu zihani naꞌa tseꞌlë ra më ruꞌbë narnibëꞌa, gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë Jesús. 3Bíꞌldiꞌ laꞌni Sagradas Escrituras lu ra mënë. Nu bëluáꞌaiꞌ ra mënë Cristo napë quë gati më nu despuësë de guti më, napë quë tsashtë́ më ladi ra tëgulë. Rniꞌi Pablo: ―Lo mizmë Jesús nacagniaꞌa lu të, na më Cristo el quë nagudili Dios. Ziquë na custumbrë shtë Pablo, guáhiꞌ iáduꞌu. Tsunë llmalë bë́ꞌniꞌ parë guagniꞌinull ra mënë cadë dzë descansë. + QGudëdë Pablo nu Silas ra guëꞌdchi nalë Anfípolis nu Apolonia parë bëdchini raiꞌ ciudá Tesalónica. Ndë zubë tubi iáduꞌu shtë ra më israelitë. (Bëruꞌu Pablo nu Silas lachiguiꞌbë parë ziaꞌa raiꞌ lidchi Lidia. Despuësë guniꞌinú raiꞌ lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë; guniꞌi raiꞌ: ―Gulë gac firmë con diꞌdzë shtë Jesús. Iurní bëruꞌu raiꞌ ciudá ni.8i'Gua ra gubiernë ruaꞌ lachiguiꞌbë. Guadiꞌdzënú rall lëꞌë Pablo nu Silas; guniꞌi rall: ―Gulë bëꞌnë dispensar lëꞌë naꞌa por lo quë nabëdëꞌnë naꞌa. Iurní bëgú rall lëꞌë raiꞌ. Guniꞌi rall: ―Gulë bëꞌnë favurë; gulë bëruꞌu guëꞌdchi shtë naꞌa. =s&Ra suldadë bëaguënú rall rsunë lu ra gubiernë grë naguchi Pablo lu rall. Bëdzëbë ra gubiernë iurë bini rall Pablo nu Silas napë rall derechë cumë më rumanë. ;o%Perë Pablo guniꞌi lu ra suldadë: ―Adë chu guëruꞌu. Ra gubiernë bëꞌnë bëdiaꞌa hiaguë naꞌa lu ra mënë. Adë bë́ꞌnëdiꞌi rall juzgar lëꞌë naꞌa según lëy rumanë, nu nadapë naꞌa lo mizmë derechë nanapë më rumanë. Bëtiaꞌa rall lëꞌë naꞌa lachiguiꞌbë nu iurneꞌ rac shtuꞌu rall cu të lëꞌë naꞌa llgaꞌchi. Pues guidë ldu rall lëꞌë naꞌa lo mizmë lëꞌë rall. $Repi carcelërë lu Pablo: ―Bëdchini suldadë shtë gubiernë parë guënehia libertá lëꞌë të. Iurneꞌ guziaꞌa të con bien. /#Brëgueꞌlë rsili, ra gubiernë bësheꞌldë ra suldadë lu carcelërë parë guëdëꞌë carcelërë libertá lëꞌë Pablo nu Silas. K"Iurní biaꞌa carcelërë lëꞌë raiꞌ lídchill parë bëdë́ꞌëll nagudáu raiꞌ. Nalë́ rquitë lduꞌu shfamili carcelërë purquë grë rall hia gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. ~3!Mizmë gueꞌlë ni carcelërë gudíbill lu ridë catë bëdiaꞌa hiaguë ladi raiꞌ. Lueguë carcelërë con shfamílill bëriubë nisë rall. } Iurní biadiꞌdzënú Pablo nu Silas lëꞌë carcelërë dizaꞌquë, lë́ꞌëll con grë shfamílill naquëreldë lídchill. |9Iurní repi raiꞌ: ―Guëdubinú ldúꞌul tsaldí ldúꞌul Jesucristo, lë́ꞌël con grë shfamílil parë gunë Dios salvar lëꞌë të. {Iurní gulull lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë nu gunaꞌbë díꞌdzëll lu raiꞌ: ―Dadë, guniꞌi lua ¿lla guna parë gac salvara? @zyLueguë iurní gunaꞌbë carcelërë tubi llni. Guatë́ guëllúꞌnëll catë zugaꞌa ra prësi. Nalë́ rchíꞌchill tantë rdzë́bëll. Bëzullíbill lu Pablo nu Silas. y-Perë Pablo gunall pë nihunë carcelërë nu fuertë guniꞌi Pablo: ―Adë rguínidiꞌi lë́ꞌël. Grë naꞌa zugaꞌa naꞌa ndëꞌë. Ax{Iurní gubani carcelërë; gunall ruaꞌ puertë llaꞌlë rahin. Gulull spadë shtë́nëll parë quínill lo mizmë lë́ꞌëll. Bë́ꞌnëll llgabë grë ra prësi bëlluꞌnë. gwGDe repëntë bëdchini tubi llu ruꞌbë nabësëniꞌbi hashtë cimientë shtë lachiguiꞌbë. Grë ra puertë shtë lachiguiꞌbë, bëllaꞌlin nu ra cadënë naliꞌbi guiaꞌa ra prësi, gulaguë rahin lu guiuꞌu. KvIurë guc guëruldë gueꞌlë, lëꞌë Pablo nu Silas quëadiꞌdzënú raiꞌ Dios nu quëuꞌldë ruaꞌ raiꞌ cantë lu Dios. Los de más prësi nananú ndë, caquë́ diaguë rall. ^u5Iurë bëꞌnë carcelërë recibir Pablo nu Silas, guagsëáꞌnëll lëꞌë raiꞌ hashtë tubi cuartë namás dchiꞌchi. Ndë bë́ꞌnëll segurë; bëgáꞌsëll guëaꞌ raiꞌ laꞌni tablë nalë cepo. LtDespuësë huë́tëꞌ bëdëꞌë hiaguë rall lëꞌë raiꞌ, bëldaguë rall lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë. Nu gunibëꞌa rall lu carcelërë parë gápëll lëꞌë raiꞌ con cuidadë. +sOIurní bëdzatsu mënë cuntrë Pablo nu Silas. Gunibëꞌa gubiernë parë bëruꞌu shabë Pablo nu Silas parë bëdëꞌë hiaguë rall lëꞌë raiꞌ. r7Cagluaꞌa rall creenci adë nádiꞌi de acuerdë con lëy rumanë. Adë nídiꞌi mudë guianáldaꞌa tëchi rall purquë na hiaꞌa më rumanë. q5Bëagnú rall lëꞌë raiꞌ lu ra juësi nu guniꞌi rall: ―Nguiu rëꞌ na rall mënë israelitë. Cagtsatsu rall mënë ciudá shtë hiaꞌa. ipKIurë guná shlamë shtë lliguënaꞌa, hiadë nídiꞌi mudë gunë rall gan dumí con pudërë nagúpëll, gunaꞌzi rall Pablo nu Silas. Guagsëaꞌnë rall lëꞌë raiꞌ lu gubiernë nazubë culaꞌni galërë. oZihani dzë bëꞌnë lliguënaꞌa rëꞌ zdëꞌë. Glli, glli, fuertë guníꞌill; bidë náldëll lëꞌë naꞌa. Perë bëldë́ Pablo nu guníꞌiꞌ lu mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu lliguënaꞌa: ―Con pudërë nabëneꞌe Jesucristo guiahia, rniaꞌa lul por lë shtë më, bëruꞌu laꞌni lduꞌu naꞌa rëꞌ. Lueguë lueguë iurní bëruꞌu espíritu dzabë. Hn Lliguënaꞌa ni bidë náldëll lëꞌë naꞌa con Pablo. Fuertë guníꞌill: ―Dios nacabezë gubeꞌe, bësheꞌldë më ra nguiu rëꞌ. Cagluaꞌa rall nezë parë gac salváraꞌa. Tm!Guzac naꞌa tubi vueltë iurë zia naꞌa lugar catë guëdiaꞌa diꞌdzënú naꞌa Dios, bëdiaꞌguëlú naꞌa tubi lliguënaꞌa. Nápëll tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌull. Rúnëll divini por pudërë shtë mëdzabë. Guníꞌill ra cusë nagac con ra mënë. Zni bë́ꞌnëll gan zihani dumí parë ra shlámëll. l Lidia bëriubë nísëll con shfamílill. Iurní guníꞌill lu naꞌa: ―Si talë nanë́ të nahia shmënë Jesús, gulë gudeꞌe lidcha të guëaꞌnë të bëldá dzë. Lidia bë́ꞌnëll ruëguë lu naꞌa hashtë bëdëaꞌnë naꞌa lídchill. 2k]Ladi ra naꞌa ni nanú tubi naꞌa lë Lidia. Zéꞌdëll guëꞌdchi shtë Tiatira. Nu rtuuꞌll lari zaꞌquë color moradë. Naꞌa ni gualdí lduꞌi Dios perë adë guënë́diꞌill chu na Jesús. Bëdëꞌë më llgabë parë guasëll nu gualdí ldúꞌull dizaꞌquë nacagniꞌi Pablo. .jU Tubi dzë nabëziꞌi lduꞌu mënë, bëruꞌu naꞌa ruaꞌ guëꞌdchi parë bia naꞌa ruaꞌ tubi guëëꞌgu. Ra mënë bëneꞌe rsunë ndë nanú tubi lugar catë ruadiꞌdzënú rall Dios. Lugar ni guzubë naꞌa parë guëniꞌi naꞌa dizaꞌquë lu ra naꞌa nabëdëá ngaꞌli. (iI De Neápolis bëruꞌu naꞌa parë Filipos. Filipos na tubi guëꞌdchi más llëruꞌbë lu grë ra guëꞌdchi shtë Macedonia. Quëreldë ra më rumanë ndë, nu grë ra më shtë guëꞌdchi bëꞌnë rall rëspëti lëy shtë ra rumanë. Guquëreldë naꞌa Filipos bëldá dzë. Zh- Puertë Troas bëdzepi naꞌa laꞌni barcu parë zia naꞌa tubldí laꞌni nisë hashtë Samotracia. Samotracia na tubi dani laꞌni nisëduꞌu. Hashtë stubi dzë bëdchini naꞌa puertë Neápolis. Cg Iurë gudëdë guná Pablo lëꞌë nguiu, na Lucas nacaquëaꞌa librë rëꞌ, bëdëꞌnë naꞌa preparar viajë shtënë naꞌa parë guziá naꞌa Macedonia purquë Dios cagnaꞌbë lëꞌë naꞌa guëdiaꞌa naꞌa dizaꞌquë parë ra mënë shtë Macedonia. Bëdchini Pablo nu Silas guëꞌdchi Filipos nfU Ndë bëluaꞌalú tubi nguiu lu Pablo gueꞌlë. Gunáhiꞌ tubi nguiu më Macedonia. Zuldí mënë ni nu rúnëll ruëguë lu Pablo. Rníꞌill: “Cha regiuni shtë naꞌa Macedonia parë gúnël compañi lëꞌë naꞌa”. `e9Mejurë gudëdë nezë raiꞌ hashtë Misia parë guietë raiꞌ puertë shtë Troas. d#Ndë bëꞌnë raiꞌ llgabë niutë́ raiꞌ regiuni shtë Bitinia perë Espíritu Santo adë bësáꞌnëdiꞌiꞌ niutë́ raiꞌ ndë. hcIAdë bësáꞌnëdiꞌi Espíritu Santo naluaꞌa raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë naquëreldë regiuni shtë Asia. Por ni gudëdë raiꞌ ra regiuni shtë Frigia nu Galacia parë bëdchini raiꞌ la raya shtë Misia. pbYRa mënë narialdí lduꞌi Dios, guc rall más firmë lu ra dizaꞌquë shtë Jesús. Dzë con dzë guaruꞌbë grupë shtë shmënë Dios cadë guëꞌdchi. Gueꞌlë bëluaꞌalú tubi nguiu lu Pablo; nall ziquë më Macedonia sa_Grë ra guëꞌdchi nardëdë raiꞌ, ruadiꞌdzënú raiꞌ ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Quëadiꞌdzë raiꞌ rsunë nabëdëꞌë mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios Jerusalén të parë guëzuꞌbë diaguë rall. K`Guchi Pablo lu Timoteo parë tsanáldëll lëꞌë raiꞌ. Nu bëꞌnë Pablo circuncidar lëꞌë Timoteo ziquë na custumbrë shtë ra më israelitë. Zni bë́ꞌniꞌ parë adë bëldë́diꞌi më israelitë con lëꞌë Pablo. Grë ra israelitë naquëreldë lugar ni, nanë́ rall shtadë Timoteo nall më griego. _/Grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë naquëreldë Listra nu Iconio, rniꞌi rall na Timoteo tubi nguiu demasiadë humildë nu zaꞌquë. ^ Bëdchini Pablo nu Silas guëꞌdchi Derbe nu Listra. Ndë bëdiaꞌguëlú raiꞌ tubi nguiu narialdí lduꞌi dizaꞌquë; lëll Timoteo. Shniꞌa Timoteo na më israelitë; lëꞌë quë lëꞌë rialdí lduꞌi dizaꞌquë. Perë shtadë Timoteo na më griego. L])Iurní Pablo nu Silas bëruꞌu raiꞌ nu gudëdë raiꞌ regiuni shtë Siria nu Cilicia. Guagniꞌi raiꞌ lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë tsaglaꞌguë rall firmë shnezë Dios.l\Q(Pablo gudili lëꞌë Silas parë tsanaldë Silas lë́ꞌiꞌ. Ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, biadiꞌdzënú raiꞌ lëꞌë më parë gunë më compañi lëꞌë Pablo nu Silas iurná guziaꞌa raiꞌ lu shchiꞌni më. ['Gudildi diꞌdzë raiꞌ por cuendë rëꞌ nu bësaꞌnë saꞌ raiꞌ. Bernabé biaꞌa Juan Marcos parë ziaꞌa raiꞌ Chipre. Z'&perë Pablo adë në́diꞌiꞌ nianaldë Juan Marcos purquë más antsë bësëaꞌnëgá Juan Marcos lëꞌë raiꞌ lugar nalë Panfilia. DY%Bernabé guc ldúꞌiꞌ niuaꞌa raiꞌ Juan Marcos LX$Gudëdë bëldá dzë, iurní Pablo guniꞌi lu Bernabé: ―Cha guiá guëgná hiaꞌa nia gua ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, grë ra ciudá catë biagluaꞌa hiaꞌa ra mënë antsë. zWm#Pablo con Bernabé bëaꞌnë raiꞌ Antioquía parë guaglaꞌguë guëniꞌi raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë. Con stubi tantë ra nguiu, cagluaꞌa raiꞌ mënë dizaꞌquë shtë Jesús. Bësheꞌldë Dios lëꞌë Pablo segundë viajë RV"Silas adë bëabrídiꞌiꞌ Jerusalén; bëáꞌniꞌ Antioquía. U!Bëaꞌnë raiꞌ tubi tiempë ciudá Antioquía. Despuësë ra narialdí lduꞌi Jesús bëꞌnë rall despedir lëꞌë raiꞌ parë bëabrí raiꞌ Jerusalén. Guniꞌi rall lu raiꞌ: ―Dushquilli Dios, bidë guëná të lëꞌë naꞌa. Guzëá të con bien. IT  Judas nu Silas bëꞌnë rall recibir tubi pudërë shtë Dios parë guëniꞌi rall ra cusë narac shtuꞌu Dios. Biadiꞌdzë raiꞌ con llëruꞌbë pudërë shtë më. Con zihani diꞌdzë naguniꞌi raiꞌ lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëaꞌnë ra mënë ni más firmë parë tsanaldë rall shnezë Dios. SIurë biꞌldi rall cartë, nalë́ bëquitë lduꞌu rall nu gurëdchí lduꞌu rall por lo quë naguniꞌi laꞌni cartë. FRIurní bëruꞌu raiꞌ parë ziaꞌa raiꞌ Antioquía. Ndë bëtëá raiꞌ grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Bëdëꞌë raiꞌ cartë guiaꞌa ra mënë nabëdëá ngaꞌli. WQ'Adë gau të belë shtë ra ma nabëꞌnë mënë ofrecer ziquë ofrendë lu ra ídolo, nu adë gau të rënë, nilë belë shtë ra ma nanadë bëshë́ꞌëdiꞌi rënë, nu adë rquënúdiꞌi të saꞌ të. Talë gapë të lëꞌë të lu grë ra cusë rëꞌ, zia të bien. Ndëꞌë gualú cartë. Guëaꞌnë të con Dios.” kPOBëuuꞌ lduꞌu Espíritu Santo nu bëuuꞌ lduꞌu naꞌa parë adë guëdchíꞌbëdiꞌi naꞌa ni tubi lëy dushë guëc të. Sulamëntë runë tucarë gunë të cumplir ra cusë nazeꞌdë laꞌni cartë catë rniꞌi: OCagsheꞌldë naꞌa lu të Judas nu Silas parë guëniꞌi rall lu të ra cusë nazeꞌdë laꞌni cartë nanuaꞌa rall. .NUBernabé nu Pablo na raiꞌ nguiu nabëdchiꞌbë ra vidë shtë raiꞌ lu galguti iurë guagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Jesucristo, Shtádaꞌa, lu ra mënë. uMcPor ni bëdzú naꞌa de acuerdë lu juntë shtë naꞌa parë gudili naꞌa bëldá nguiu ladi naꞌa parë guidë guëná raiꞌ lëꞌë të. Bësheꞌldë naꞌa lëꞌë raiꞌ con Pablo nu Bernabé, nguiu narac shtuꞌu hiaꞌa. ~LuNanë́ naꞌa bëruꞌu bëldá nguiu ladi naꞌa. Bidë rall ciudá shtë të parë bidë guëniꞌi rall lu të rquiꞌni tsanaldë të tëchi lëy nabëquëꞌë Moisés parë gac salvar të. Perë adë bëshéꞌldëdiꞌi naꞌa lëꞌë rall. Niétiquë bidë guëchili rall shgabë të; rnibëꞌa rall gac circuncidar të nu gunë të cumplir lëy shtë Moisés. /KWBëntsaꞌu ra poshtë tubi cartë parë biaꞌa raiꞌ narniꞌi: “Lëꞌë naꞌa ra poshtë nu ra mëgulë nu grë ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë shtë Jesús naquëreldë Jerusalén, rsheꞌldë naꞌa tubi saludë parë grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ra nanádiꞌi më israelitë. Rsheꞌldë naꞌa tubi saludë lëꞌë të grë ra naquëreldë Antioquía nu ra naquëreldë regiuni Siria nu Cilicia. pJYIurní ra poshtë con ra mëgulë naná cabësë nu grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, gudili rall bëldá nguiu ladi lo mizmë saꞌ rall parë bësheꞌldë rall lëꞌë raiꞌ Antioquía con Pablo nu Bernabé. Bëꞌnë rall nombrar Silas con Judas. Judas stubi lëll Barsabás. Na rall nguiu më ruꞌbë ladi ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. MIHia por llëduni tiempë biꞌldi ra mënë lëy nabëquëꞌë Moisés cadë iáduꞌu shtë rall, nu cadë dzë nabëziꞌi lduꞌu rall cagluaꞌa mësë lëꞌë rall nabëquëꞌë Moisés. H1Perë guëquëꞌë hiaꞌa lu rall parë adë gáudiꞌi rall belë shtë ra ma narunë ra mënë ofrecërë ziquë ofrendë lu ra ídolo. Nu adë guëquënúdiꞌi rall saꞌ rall, nu adë gáudiꞌi rall rënë, nilë belë shtë ra ma nadë bëshë́ꞌëdiꞌi rënë. qG[’Por ni rniaꞌa lu të shgaba. Adë pë gunënúdiꞌi hiaꞌa con ra nanádiꞌi mënë israelitë perë bëabrí lduꞌu rall con Dios. Adë chu gúnëdiꞌi obligar lëꞌë rall parë tsanaldë rall lëy shtë Moisés. NFZni cagniꞌi Dadë dizdë tiempë guahietë të gac bëꞌa mieti. E-Gúnahin të parë ra mënë nanádiꞌi më israelitë quili rall na, nu ra mënë shtë grë naciuni narnaꞌbë lëa, gac rall shmëna. D'Despuësë guëabría të guëzáꞌahia hiuꞌu shtë David naná ziquë hiuꞌu dachi.Guëcubia reinadë shtë́hiꞌ nagurë́. C9Ndëꞌë bëruꞌuin de acuerdë con lo quë nabëquëꞌë ra profetë laꞌni Sagradas Escrituras tiempë guahietë. Rniꞌi rahin zdëꞌë: B9Pedro biadiꞌdzë lu hiaꞌa lla bëꞌnë Dios. Dzë ni por primërë vueltë gudili më ra nanádiꞌi më israelitë parë gac rall shmënë më. 2A] Iurë gualú biadiꞌdzë raiꞌ, Jacobo guasuldí nu guníꞌiꞌ lu ra mënë: ―Iurneꞌ guadiꞌdza lu të narialdí lduꞌu dizaꞌquë; gulë bëquë́ diaguë. @ Grë rall bëac dchi nu bëquë́ diaguë rall; iurní Bernabé nu Pablo guzublú biadiꞌdzë raiꞌ lla gua raiꞌ ladi ra mënë de stubi naciuni. Nu bëꞌnë Dios zihani milagrë por lëꞌë raiꞌ. Dios bënëac zihani clasë galguidzë. ? Perë lëꞌë hiaꞌa bien nanë́ hiaꞌa, bëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa ndigá. Rniaꞌa lu të na rall shini më purquë nalë́ guc shtuꞌu më lëꞌë ra nanádiꞌi më israelitë. Nu na Jesús Shtadë shtë grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. >! Aunquë lëꞌë të nanë́ të Dios quëhunë më salvar lëꞌë raiꞌ, siemprë riaglaꞌguë rniꞌi të tsanaldë raiꞌ tëchi lëy shtë Moisés. Nahin tubi lëy dushë parë lëꞌë rall; nilë ra shtadë guëlú hiaꞌa, nilë lëꞌë hiaꞌa adë bëdë́ꞌnëdiꞌiaꞌa cumplir lëy ni. Nahin tubi lëy dushë parë lëꞌë hiaꞌa. Adë chu gúnëdiꞌi gan gunë cumplirin. Y=+ Quëhunë Dios compañi lëꞌë raiꞌ igual ziquë lëꞌë hiaꞌa masiá adë nádiꞌi raiꞌ më israelitë. Bëzunë́ më laꞌni lduꞌu raiꞌ purquë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë shtë më. u<cDios rna laꞌni lduꞌu ra mieti; bëꞌnë më recibir lëꞌë raiꞌ cumë ziquë shini më. Bëdëꞌë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë raiꞌ igual ziquë bëdëꞌë më Espíritu Santo parë lëꞌë hiaꞌa. l;QLlëduni tiempë biadiꞌdzë rall. Iurní guasuldí Pedro nu guníꞌiꞌ: ―Rniaꞌa lu grë të narialdí lduꞌi dizaꞌquë, cumë ziquë nanë́ të hia ziaꞌa tiempë gudili Dios na entrë lëꞌë të. Nu bësheꞌldë më na parë guagniaꞌa dizaꞌquë shtë më lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Nu gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. \:1Bëdëá ra poshtë nu ra mëgulë parë bësëꞌdë rall diꞌdzë rëꞌ. G9Perë iurní bëldá ra fariseo narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús, guasuldí rall nu guniꞌi rall: ―Rquiꞌni riuguë duꞌpë partë delicadë shtë nanádiꞌi më israelitë parë gac salvar rall. Cha guëdë́ꞌnaꞌa obligar lëꞌë rall tsanaldë rall tëchi lëy shtë Moisés. Gac salvar rall iurní. 8)Tsana bëdchini raiꞌ Jerusalén, ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë bëꞌnë rall recibir lëꞌë raiꞌ con llëruꞌbë cariñi. Zubënú ra mënë rëꞌ ra poshtë nu ra mëgulë naná cabësë ladi grupë shtë raiꞌ. Pablo nu Bernabé guzublú biadiꞌdzë raiꞌ grë ra cusë nabëꞌnë Dios con lëꞌë raiꞌ, cumë ziquë mënë stubi naciuni gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. "7=Bësheꞌldë ra më Antioquía lëꞌë raiꞌ. Gudëdë raiꞌ ra regiuni shtë Fenicia nu Samaria. Quëadiꞌdzë raiꞌ shtiꞌdzë Dios lu ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Guniꞌi raiꞌ lu ra mënë nanarë́ catë ziaꞌa raiꞌ, grë lo quë nabëꞌnë Dios con ra mënë de stubi naciuni, cumë bëagrí lduꞌu rall con Dios nu bësaꞌnë rall creenci gushë parë zianaldë rall shnezë Dios. Grë ra më narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bini rall shtiꞌdzë Pablo nu Bernabé. Nalë́ bëquitë lduꞌu rall. 6Pablo nu Bernabé biadiꞌdzënú raiꞌ ra nguiu rëꞌ llëduni tiempë hashtë gudildi diꞌdzë rall. Por fin ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëꞌnë rall nombrar Pablo nu Bernabé con sëbëldá nguiu parë ziaꞌa rall Jerusalén. Guaguëꞌnë rall rëglë asuntë ni con los de más ra poshtë con ra mëgulë naná cabësë shtë ra më narialdí lduꞌi Dios. ]5 5Tiempë dzë ni bëdchini bëldá nguiu Antioquía. Na rall më Judea. Guzublú cagluaꞌa rall ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Guniꞌi rall: ―Parë gac salvar të napë quë gunë të cumplir custumbrë riuguë tubi partë delicadë shtë ngulëꞌnë ziquë bëquëꞌë Moisés laꞌni lëy parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir. s4_Pablo nu Bernabé bëaꞌnë raiꞌ ciudá ni llëduni tiempë con ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë.93kIurë bëdchini raiꞌ Antioquía, bëtëá raiꞌ grë mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Biadiꞌdzë raiꞌ lu rall mudë nabëꞌnë Dios compañi lëꞌë raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ Dios bëdëꞌë lugar parë gualdí lduꞌu ra mënë nanádiꞌi më israelitë perë guatë́ rall shnezë Dios. ^25Ndë beꞌpi raiꞌ barcu parë ziaꞌa raiꞌ Antioquía ciudá catë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, bëdëꞌë raiꞌ dchiꞌni shtë Dios parë lëꞌë raiꞌ; mizmë lugar ni antsë biadiꞌdzënú rall Dios parë gunë më compañi lëꞌë raiꞌ. Iurneꞌ bëabrí raiꞌ purquë hia bëꞌnë raiꞌ gan dchiꞌni rëꞌ. q1[Guniꞌi raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë ciudá shtë Perge. Despuësë gua raiꞌ guëꞌdchi Atalia. d0AGudëdë raiꞌ regiuni shtë Pisidia parë bëdchini raiꞌ regiuni shtë Panfilia. /wCadë guëꞌdchi catë nanú ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, Pablo nu Bernabé bëzú raiꞌ bëldá nguiu naguëná dchiꞌni shtë Dios. Despuësë biadiꞌdzënú raiꞌ Dios nu bëꞌnë raiꞌ ayunë, bëꞌnë raiꞌ animar lëꞌë mënë ni të gac rall firmë lu shnezë Dios, el quë narialdí lduꞌu raiꞌ. Bëabrí Pablo nu Bernabé guëꞌdchi Antioquía *.MRa lugar ni guniꞌinú raiꞌ mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë guaglaꞌguë rall nu gac rall firmë, nu adë guësáꞌnëdiꞌi rall shnezë Dios. Guniꞌi raiꞌ de quë antsë tsutë́ mieti catë rnibëꞌa Dios, napë quë sac zi mieti purquë na raiꞌ shmënë Jesús. Q-Ndë guniꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios lu ra më Derbe. Nalë́ zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë Dios. Despuësë bëabrí raiꞌ guëꞌdchi Listra, Iconio, nu Antioquía. <,qIurní bëdchini ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë catë nagaꞌa Pablo; bëdëá rdondë rall catë nagaꞌa Pablo. Iurní bëlë́ ldúꞌiꞌ nu guashtë́hiꞌ. Guatë́hiꞌ stubi vueltë guëꞌdchi. Perë brëgueꞌlë bëruꞌu raiꞌ guëꞌdchi parë ziaꞌa raiꞌ stubi guëꞌdchi nalë Derbe. =+sZeꞌdë bëldá më israelitë shtë Antioquía nu Iconio. Bëdchini rall Listra catë nanú Pablo. Bëquili rall mënë shtë Listra con bishi parë bëdëꞌë guëꞌë rall Pablo. Bëshaguiú rall lë́ꞌiꞌ parë gulú rall lë́ꞌiꞌ ruaꞌ guëꞌdchi purquë lluaꞌa rall hia guti Pablo. ^*5Guniꞌi Pablo diꞌdzë rëꞌ lu ra mënë perë apënë bë́ꞌniꞌ gan parë adë gudínidiꞌi ra mënë ra ma ziquë ofrendë lu raiꞌ. Siemprë rac shtuꞌu rall gunë rall adorar lëꞌë raiꞌ. {)operë siemprë bëꞌnë Dios bien parë lëꞌë rall nu bësheꞌldë më ganzaꞌquë parë lëꞌë rall. Bëdëꞌë më sufsientë nagáu rall hashtë bëquitë lduꞌu rall. Iurneꞌ Dios quëhunë më lo mizmë con lëꞌë hiaꞌa. s(_Tiempë guahietë Dios bësëaꞌnë më lëꞌë ra mënë gubani rall ziquë mudë narac shtuꞌu rall 2']nu guniꞌi raiꞌ: ―Lëꞌë të Dadë, ¿pëzielú runë të zniꞌi? Lëꞌë naꞌa na naꞌa nguiu ziquë lëꞌë të. Zëꞌpë guëniꞌi naꞌa lu të parë guësaꞌnë të ra custumbrë nadë guëlluíꞌidiꞌi. Lëꞌë naꞌa rac shtuꞌu naꞌa tsanaldë të tëchi nezë zaꞌquë shtë Dios nanabani. Bëntsaꞌu më gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu nu grë cusë nananú lu guë́ꞌdchiliu bëntsaꞌu më. #&?Perë Pablo nu Bernabé guná raiꞌ pë rac shtuꞌu gunënú mënë lëꞌë raiꞌ; guzublú bëchíꞌezë raiꞌ shabë raiꞌ ziquë tubi sëñi de quë adë rëuuꞌdiꞌi lduꞌu raiꞌ lo quë nacanihunë ra mënë. Guniꞌi raiꞌ fuertë. Guatë́ raiꞌ ladi ra mënë [%/ Iáduꞌu shtë dios Júpiter zubin entradë shtë guëꞌdchi. Bëshuzi narunë dchiꞌni laꞌni iáduꞌu ni, bidënull bëldá ngunë con zihani guëꞌë hashtë puertë shtë guëꞌdchi. Bëshuzi nu ra mënë rac shtuꞌu rall gunë rall adorar lëꞌë ra poshtë nu quini rall ngunë ziquë tubi ofrendë parë lëꞌë raiꞌ. @~i}{NzyyEx{xwTvnuttfsSqq=ponmlkhihgBfedccbb6`_5^E]],[[UZYXXlWWVUDTTRQP4ONqMML(KEJxIYHH3GRFFEDCBAA:@>>m=<Mërë lëꞌë ra suldadë gulutë́ lëꞌë Pablo laꞌni cuartel; Pablo repi lu capitán: ―¿Zac guëniaꞌa lul chupë diꞌdzë? Bëquebi capitán lu Pablo iurní: ―Perë lë́ꞌël rac ruadíꞌdzël griego. t6a$Grë ra mënë nacanaldë, gurushtiá rall: ―Gátill; gátill. Bëquebi Pablo lu ra mënë chu na Pablo .5U#Iurë bëdchini rall ruaꞌ cuartel parë tsepi rall, ra suldadë bëldisi rall lëꞌë Pablo guiaꞌa purquë tantë bëdëá mënë caguini rall lëꞌë Pablo. 4"Nalë́ gurushtiá ra mënë nu nalë́ ruidë bëquëꞌë rall. Hia guniꞌi mënë tubi cusë; stubi tantë guniꞌi rall stubi cusë. De mudë adë guasë́diꞌi capitán pë guniꞌi rall. Mejurë biaꞌa capitán lëꞌë Pablo cuartel. P3!Iurní guabiꞌguë capitán; biáꞌall Pablo prësi. Gunibë́ꞌall bëliꞌbi Pablo con chupë cadënë. Despuësë gunaꞌbë diꞌdzë capitán: ―¿Chu na nguiu rëꞌ? ¿Pë bë́ꞌnëll? \21 Iurní bëtëá capitán ra suldadë nu ra saꞌ narnibëꞌa capitán. Bëdchini guëlluꞌnë rall catë rë ra mënë. Iurë guná ra mënë lu capitán nu ra suldadë, gulezë bëdëꞌë rall shtë Pablo. %1CHia guc lduꞌu rall niaguini rall Pablo. Iurní gua rsunë lu capitán shtë ra suldadë rumanë de quë grë mënë shtë ciudá nalë́ bëdzatsu rall. s0_Nalë́ bëdzatsu ra mënë guëdubi ciudá nu bëdchini guëlluꞌnë rall iáduꞌu parë guënaꞌzi rall Pablo. Bëshaguiú rall lëꞌë Pablo parë gualdú rall Pablo laꞌni iáduꞌu. Lueguë bësëꞌau rall iáduꞌu. X/)Zni guniꞌi rall purquë antsë guná rall Pablo canzënúhiꞌ Trófimo ladi ciudá. Trófimo nall më Efeso. Por ni bëꞌnë rall llgabë de quë Pablo biaꞌa lëꞌë Trófimo laꞌni iáduꞌu. .{Gurushtiá rall: ―Lëꞌë të më israelitë, gulë bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa purquë nguiu rëꞌ canzëll grë ladë. Cagluáꞌall ra mënë ldaiꞌ naná cuntrë naciuni shtë hiaꞌa nu cuntrë lëy shtë Moisés nu cuntrë mizmë iáduꞌu shtë Dios. Nu iurneꞌ gulutëll laꞌni iáduꞌu bëldá më griego. Zni quëhúnëll manchar lugar santu rëꞌ. f-EHia mërë gualú guëzá gadchi dzë naguniꞌi Pablo, bëldá ra israelitë nazeꞌdë regiuni Asia, guná rall lu Pablo laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Bëtsatsu rall grë ra mënë nu gunaꞌzi rall lëꞌë Pablo. 7,gIurní Pablo biaꞌa guëzá tapë nguiu parë bëꞌnë rall según lëy nabëquëꞌë Moisés. Brëgueꞌlë stubi dzë bëꞌnë rall cumplirin. Lueguë guatë́ rall iáduꞌu parë bëꞌnë Pablo visi lu ra bëshuzi pë dzë gunë cadë tubi rall ofrecërë ra ma ziquë ofrendë lu Dios. `+9Perë ra nanádiꞌi më israelitë nu gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë, hia bëquëꞌë naꞌa lu rall más antsë de quë adë pë quëdíꞌnidiꞌi lduꞌu rall por ra cusë rëꞌ. Niétiquë adë gáudiꞌi rall belë nabëꞌnë ra mënë ofrecërë ziquë ofrendë lu ra ídolo. Nu adë gáudiꞌi rall rënë, nilë belë shtë ra ma nanadë bëshë́ꞌëdiꞌi rënë, nu adë quënúdiꞌi rall saꞌ rall. Laꞌni iáduꞌu gunaꞌzi mënë Pablo prësi p*YLë́ꞌël biaꞌa lëꞌë rall iáduꞌu parë gunë të ofrecërë bëldá ma ziquë ofrendë parë Dios. Gudilli gashtë shtë rall nu despuësë guëzá të guëgaꞌa të guëc të. Zni guëdëꞌë ra më israelitë cuendë de quë adë nádiꞌi verdá shcuéndël nabini rall, sino quë guëdëꞌë rall cuendë nul canáldël lëy shtë Moisés. @)yMejurë gúnël lo quë naguëniꞌi naꞌa lul. Nanú tapë nguiu ladi hiaꞌa. Cabezënú rall tubi promësë guëdëꞌë rall lu Dios. Bëꞌnë rall prometer tubi cusë lu më. m(S¿Pë guëdë́ꞌnaꞌa iurneꞌ? purquë segurë gac bëꞌa rall lë́ꞌël beꞌdë guëzël. "'=Iurneꞌ bini rall de quë lë́ꞌël cagluáꞌal grë ra israelitë naquëreldë stubi lugar, adë gúnëdiꞌi rall cumplir nabëquëꞌë Moisés. Nu bini rall rníꞌil de quë adë gáquëdiꞌi circuncidar ra shini rall, nilë tsaglaꞌguë rall custumbrë shtë́naꞌa. a&;Iurë bini ra mëgulë nabiadiꞌdzë Pablo, guniꞌi lul saꞌ rall: “Nalë́ nabënë na Dios. Llëruꞌbë na pudërë shtë më.” Iurní guniꞌi rall lu Pablo: ―Guná Dadë, zihani më israelitë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. Na rall zihani mili, perë grë rall rniꞌi rall rquiꞌni guianáldaꞌa tëchi lëy shtë Moisés. ,%QPablo bë́ꞌniꞌ saludar lëꞌë rall. Iurní biadíꞌdziꞌ tubi por tubi ra cusë nabë́ꞌniꞌ por pudërë shtë Dios ladi ra mënë de stubi naciuni. $Brëgueꞌlë bianú naꞌa Pablo; biadëꞌnë naꞌa visitar lëꞌë Jacobo. Ndë zubë ra mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios. #Iurní bëdchini naꞌa Jerusalén; ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, nalë́ bëquitë lduꞌu rall; guná rall lu naꞌa. :"mBëldá ra më Cesarea narialdí lduꞌu dizaꞌquë, bëꞌnë rall compañi lëꞌë naꞌa con tubi nguiu më Chipre. Lëll Mnasón. Nápëll tubi lidchi Jerusalén catë bëdëaꞌnë naꞌa. Hia guahietë gualdí lduꞌu Mnasón dizaꞌquë shtë Jesús. Guaguëꞌnë Pablo visitar lëꞌë Jacobo T!!Despuësë bëdëꞌnë naꞌa preparar parë bia naꞌa Jerusalén. Q Adë bëdë́ꞌnëdiꞌi naꞌa gan nazú naꞌa lull. Iurní adë biadíꞌdzëdiꞌi naꞌa más; niétiquë guniꞌi naꞌa lu Pablo: ―Rac shtuꞌu naꞌa gac cumplir voluntá shtë Dios.  Perë Pablo guniꞌi lu naꞌa: ―Adë rúꞌnëdiꞌi të purquë más rsëbini të lduaꞌa. Masiá iurneꞌ guëldiꞌbi rall na ziquë tubi prësi, nahia cunformë. Masiá quini rall na ciudá Jerusalén, nahia dispuestë gatia por Dadë Jesús. 1 Iurë bini naꞌa zdëꞌë, lëꞌë naꞌa nu ra më Cesarea bëdëꞌnë naꞌa ruëguë lu Pablo parë adë tsádiꞌi Pablo Jerusalén. w Agabo beꞌdë guë́ꞌnëll visitar lëꞌë naꞌa. Gunáꞌzill cinturón shtë Pablo nu bëldíꞌbill guërupë guëaꞌll con guërupë guiáꞌall; guníꞌill: ―Espíritu Santo cagniꞌi zdëꞌë mudë guëldiꞌbi ra israelitë guëaꞌ nashtënë cinturón rëꞌ. Gunë rall intriegu nashtënë cinturón lu ra nanádiꞌi më israelitë. Gaquin Jerusalén. H  Hia zihani dzë guquëreldë naꞌa Cesarea tsaná bëdchini tubi më Judea nalë Agabo. Nall muzë shtë Dios nu guníꞌill ra enseñansë nabë́ꞌnëll recibir por pudërë shtë Dios.  Napë Felipe tapë shtsáꞌpëll. Guëzá rall lliguënaꞌa; guniꞌi rall enseñansë narunë rall recibir por pudërë shtë Dios. zmBrëgueꞌlë Pablo con grë nazugaꞌanú lë́ꞌiꞌ, bëruꞌu naꞌa parë bia naꞌa ciudá shtë Cesarea. Ndë bia naꞌa lidchi Felipe el quë narniꞌi dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. Antsë bëꞌnë ra poshtë nombrar lëꞌë Felipe ziquë tubi muzë ladi gadchi nguiu naquiꞌdzë alimëntë parë ra prubi. Bëaꞌnënú naꞌa Felipe lídchiꞌ. c?Bëruꞌu naꞌa Tiro. Guzë́ naꞌa lu nisë hashtë Tolemaida. Bëdietë naꞌa barcu ndë, nu bëdëꞌnë naꞌa saludar ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë nu bëdëaꞌnë naꞌa con lëꞌë rall tubi dzë. )Iurní bëdëꞌnë naꞌa despedir lëꞌë rall con abrasë parë bëdzepi naꞌa barcu. Hia cadë lëꞌë rall bëagrí rall lidchi rall. 3Iurë bëzá gadchi dzë, bëruꞌu naꞌa. Grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë con tseꞌlë rall nu shini rall, bëꞌnë rall compañi lëꞌë naꞌa hashtë fuërë ciudá. Bëdchini naꞌa ruaꞌ nisëduꞌu. Ndë bëzullibi naꞌa parë biadiꞌdzënú naꞌa Dios. xiBëdzelë naꞌa ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë nu bëdëaꞌnë naꞌa gadchi dzë con lëꞌë rall. Espíritu Santo bëldaguë llgabë guëc rall lo quë nagac cumplir con Pablo. Guniꞌi rall lu Pablo adë tsádiꞌiꞌ Jerusalén. Iurë ziazú naꞌa lu nisë, guná naꞌa lu dani laꞌni nisë nalë Chipre. Bëaꞌnin ladë rubësë catë ziazú barcu. Bia naꞌa hashtë Siria. Bëdchini naꞌa puertë shtë Tiro catë bësëaꞌnë barcu carguë. Ndë bëdietë naꞌa barcu. s_Puertë Pátara bëdiaꞌguëlú naꞌa tubi barcu naguëruꞌu parë Fenicia. Bëdzepi naꞌa barcu ni. A }Bësëaꞌnë naꞌa ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë bëdzepi naꞌa barcu. Bia naꞌa tubldí hashtë tubi dani laꞌni nisë nalë Cos. Brëgueꞌlë guzë́ naꞌa; bëdchini naꞌa hashtë stubi dani laꞌni nisë nalë Rodas. Ndë bëruꞌu naꞌa stubi parë bëdchini naꞌa puertë nalë Pátara. T!&Nalë́ gubini lduꞌu ra mënë purquë guniꞌi Pablo lu rall hiadë guëabrídiꞌi guëná rall lúhiꞌ stubi. Iurní grë rall guaguëꞌnë rall compañi lëꞌë Pablo hashtë ruaꞌ barcu.}%Grë rall biꞌni rall purquë gubini lduꞌu rall. Gudëdchi rall lëꞌë Pablo nu bëtsagruaꞌ rall lëꞌë Pablo. 7g$Iurë gualú guniꞌi Pablo ra diꞌdzë rëꞌ, bëzullibi Pablo parë guëniꞌinúhiꞌ Dios. Bëꞌnë Pablo orar con grë ra nabëquë́ diaguë naguniꞌi Pablo. H #Siemprë bëluáꞌahia lëꞌë të napë quë gunë të dchiꞌni parë gunë të compañi ra nanadë bë nápëdiꞌi. Rëagná lduaꞌa diꞌdzë naguniꞌi Dadë Jesús tsana guniꞌi më: “Más rquitë lduꞌu hiaꞌa guëdëꞌë hiaꞌa nacaꞌa mënë, lë́dëdiꞌi guëneꞌe mënë nacaꞌa hiaꞌa”. '"Cumë ziquë nanë́ të bëna dchiꞌni con prupi guiahia parë gudilia grë narquiꞌnia nu parë bëdëꞌa narquiꞌni ra naguzënú na. 6 e!Nunquë adë rzébidiꞌi lduaꞌa dumí parë gaca ricu purquë lëdë parë nídiꞌi cagluáꞌahia lëꞌë të. Nu adë rzébidiꞌi lduaꞌa lari chulë parë gacua.  ’Iurneꞌ guësëana lëꞌë të con Dios nu con dizaꞌquë shtë më. Cagniaꞌa lu të na të bëcha. Nalë́ rac shtuꞌu Dios lëꞌë hiaꞌa. Dizaꞌquë shtë Dios napin pudërë parë tsaldí lduꞌu të más parë gac të firmë lu shnezë Dios. Cagnaꞌba lu më guëneꞌe më grë ra cusë zaꞌquë nanapë më parë ra më nagudili më parë gac rall shini më. Q Gulë gupë cuidadë nu gulë bësëagná lduꞌu të purquë durantë lu tsunë izë, dzë la gueꞌlë, adë gulézëdiꞌi guniꞌinúa lëꞌë të. Nisë zubë slua bëluáꞌahia lëꞌë të.  Lo mizmë ladi të guëruꞌu bëldá nguiu naguëluaꞌa bishi lu ra narialdí lduꞌi Jesús parë tsanaldë rall nezë mal. [ /Nanë́a tsana guziahia, guëdchini mësë falsë nagunë dañi ra nacanaldë shnezë Dios. Ziquë ma dushë nardchini llgurrali lliꞌli, rtëꞌtsë ma ra lliꞌli. Zni guëdchini ra mësë falsë ladi të. jMIurneꞌ mizmë lëꞌë të gulë gupë lëꞌë të. Nu gulë gupë ra grupë mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë purquë Espíritu Santo bëꞌnë më punërë lëꞌë të cumë cabësë shtë rall. Por ni gulë bëluaꞌa shtiꞌdzë Jesús lu ra narialdí lduꞌi Jesús. Jesús bëneꞌe më vidë shtë më ziquë prëci parë gac salvar të. purquë grë lo quë naguniꞌi Dios lua, guníꞌihia lu të. Ni tubi diꞌdzë adë bëcaꞌchi ldúꞌudiaꞌa de lëꞌë të. CRniaꞌa lu grë të, bëna gan lu dchiꞌni nabëneꞌe Dios guiahia. Si talë tubi të adë tsaldídiꞌi lduꞌu të Jesús nu guëniti almë shtë të, adë nádiaꞌa responsablë J ’Antsë guniaꞌa lu të lla tsutë́ të nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios, perë iurneꞌ nanë́a ni tubi de lëꞌë të hiadë guëabrídiꞌi guëná të lua stubi vueltë. Perë adë bë rníꞌidiaꞌa pë runënú ra mënë na. Niétiquë rac shtuaꞌa guëzalúa dchiꞌni nabëneꞌe Jesús guiahia. Na më Shtada. Napë guëniaꞌa lu ra mënë quë Dios cagnaꞌbë më ziquë tubi favurë grë ra mënë parë gac rall shini më. ,QNiétiquë nanë́a lo quë Espíritu Santo guniꞌi lua de quë grë ciudá catë riahia, gunë ra mënë cuntrë na hashtë lachiguiꞌbë guëtiaꞌa rall na. Iurneꞌ guziahia parë Jerusalén purquë Espíritu Santo cagshéꞌldiꞌ na ndë. Más adë guënédiaꞌa cuendë pë saca ndë. :mRniaꞌa lu ra më israelitë nu lu ra nanádiꞌi më israelitë guëabrí lduꞌu rall con Dios. Guësaꞌnë rall nezë mal nu tsaldí lduꞌu rall Jesucristo, Shtádaꞌa. 8iBëluáꞌahia lëꞌë të dizaꞌquë shtë Jesús lidchi të nu catë bëdëá të parë bien shtë të. Ni tubi diꞌdzë shtë Jesús, adë bëcaꞌchi ldúꞌudiaꞌa. ~uGuëdubi tiempë guquëreldënúa të, bëna sirvë lu Dios galnaduꞌu shtëna. Nu nalë́ gulaguë nisë slua por tantë naguëdchi lduꞌu ra mënë. Quëhuna sirvë lu më bien aunquë zihani vueltë bëꞌnë mënë israelitë cuntrë na. ~Iurë bëdchini raiꞌ, Pablo guniꞌi lu raiꞌ: ―Lëꞌë të nanë́ të lla mudë gubania dizdë primërë dzë na belda Asia. } Tsana nanú naꞌa ciudá Mileto, gunibëꞌa Pablo guidë ra mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios ciudá shtë Efeso. \|1Zni bëdëꞌnë naꞌa purquë Pablo adë gunë́diꞌiꞌ nëáꞌniꞌ llëduni tiempë Asia. Adë gunë́diꞌi Pablo nia Pablo Efeso purquë rac shtúꞌuiꞌ guëdchíniꞌ prontë Jerusalén parë súhiꞌ pendientë laní narniꞌi rall Pentecostés. Guc ldúꞌiꞌ nadchinigáhiꞌ. Shtiꞌdzë Pablo lu ra mëgulë shtë Efeso {#Ndë bëruꞌu naꞌa parë bëdëdë naꞌa brëgueꞌlë cuꞌ tubi dani laꞌni nisëduꞌu lë Quío. Hashtë stubi dzë bëdchini naꞌa puertë nalë Samos. Bëziꞌi lduꞌu naꞌa guëꞌdchi shtë Trogilio. Hashtë stubi dzë bëdchini naꞌa ciudá Mileto. zTsana bëdiaꞌguëlú naꞌa lë́ꞌiꞌ Asón, iurní tubsë bëdzepi naꞌa barcu parë zia naꞌa tubi guëꞌdchi nalë Mitilene. ]y3 Lëꞌë naꞌa gudchiꞌbëlú naꞌa con barcu. Bia naꞌa hashtë guëꞌdchi Asón parë biaglliꞌi naꞌa Pablo ziquë guníꞌiꞌ lu naꞌa antsë. Lë́ꞌiꞌ por guëáhiꞌ bëdchíniꞌ Asón. x Ra mënë biaꞌa rall sultërë lídchiꞌ nabániꞌ. Nalë́ gurëdchí lduꞌu rall. De Troas guatë́ Pablo guëꞌdchi Mileto +wO Iurní beꞌpi Pablo parë guiaꞌa. Bëshúlliꞌ guetështildi parë gudáuhiꞌ. Nu guaglaꞌguë biadíꞌdziꞌ hashtë brëgueꞌlë. Iurní gubiꞌ. _v7 Iurní Pablo biétiꞌ hashtë catë gulaguë sultërë. Bëaꞌchu Pablo parë gudëdchi Pablo lë́ꞌëll. Iurní guniꞌi Pablo lu ra mënë: ―Adë rdzë́bëdiꞌi të purquë hia bëagrí gubánill stubi. -uS Ndë zubë tubi sultërë ruaꞌ ventanë shtë cuartë. Lëll Eutico. Por llëduni tiempë guniꞌi Pablo lu ra mënë; sultërë ni gunaꞌzi mbëcaꞌldë lë́ꞌëll. Nilli nagáꞌsill nu dizdë pisë tsunë hashtë lu guiuꞌu guláguëll. Gútill. Gualdishtë́ mënë lë́ꞌëll. jtMBëdëá rall laꞌni cuartë naná pisë guiaꞌa nu rquëguiꞌi zihani llni laꞌni cuartë. "s=Primërë dzë shtë llmalë bëdëá ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë bëshullë rall guetështildi parë gáu rall. Zni rëagná lduꞌu rall la Santa Cena. Bëluaꞌa Pablo lëꞌë rall hashtë guëruldë gueꞌlë purquë grëgueꞌlë napë quë guërúꞌuiꞌ. 6reBëdëaꞌnë naꞌa ciudá Felipos hashtë gudëdë laní naráu më israelitë guetështildi sin levadurë. Iurní bëdzepi naꞌa barcu. Guzë́ naꞌa gaꞌi dzë parë bëdchini naꞌa Troas. Ndë bëdëaꞌnë naꞌa gadchi dzë con ra nguiu nacabezë lëꞌë naꞌa. Nanú Pablo ciudá Troas NqGulezë rall lëꞌë naꞌa, Pablo nu Lucas, hashtë ciudá Troas. 0pYGadchi nguiu bëꞌnë compañi lëꞌë Pablo; gudchiꞌbëlú rall hashtë ciudá Tesalónica. Lë rall Sópater më Berea. Stubi lë Aristarco. Stubi lë Segundo; na rall më Tesalónica. Stubi lë Gayo më Derbe. Stubi lë Tíquico nu Trófimo nazeꞌdë regiuni Asia. Nu zugaꞌa Timoteo. o%Ndë bëáꞌniꞌ tsunë mbehu. Iurní gubiꞌ parë guënáꞌziꞌ barcu nu guziáꞌaiꞌ Siria. Ndë bini Pablo caguili mënë mudë parë gátiꞌ. Hiadë gualúdiꞌi guall con barcu, mejurë bëagriꞌ nezë ziáꞌaiꞌ. Gudë́diꞌ stubi vueltë Macedonia. Yn+Grë ra lugar shtë Macedonia guaguë́ꞌniꞌ visitar nu guniꞌinúhiꞌ grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë të tsaglaꞌguë rall firmë lu shnezë Dios. Despuësë ziáꞌaiꞌ parë regiuni Grecia. |m sIurë gualú bëtëꞌtsë ra mënë lu juntë, Pablo gunaꞌbë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë guëniꞌinúhiꞌ lëꞌë raiꞌ más enseñansë. Bë́ꞌniꞌ despedir lëꞌë raiꞌ con tubi abrasë parë ziáꞌaiꞌ Macedonia. Yl+)Iurë gualú guniꞌi prësëntë zdëꞌë, bëtëꞌtsë ra mënë.Yk+(purquë nanú peligrë parë lëꞌë hiaꞌa gunë gubiernë rumanë acusar lëꞌë hiaꞌa ziquë enemigu shtë gubiernë. Adë nídiꞌi mudë pë guëniꞌi hiaꞌa lu rall pëzielú bëasë ra mënë. `j9'Perë si talë rac shtuꞌu të stubi cusë, gac rëglin lu juntë perë gaquin legal ]i3&Talë Demetrio nu ra narunënull dchiꞌni, napë rall dishiꞌbi con stubi mënë, parë ni nanú gubiernë nu nanú ra juësi parë gunë rall rëglë. Ndë cadë lëꞌë rall quili rall derechë shtë rall. uhc%Ra nguiu nazeꞌdënú të, adë quëhunë rall ofender nu adë cagniꞌi rall cuntrë dios shtë hiaꞌa. *gM$Ndëꞌë adë chu rúnëdiꞌi negar. Gulë cuezë; adë pë rúnëdiꞌi të. Adë pë ziaꞌa guë́ꞌnëdiꞌi të. Gulë bëꞌnë llgabë lla gunë të. f/#Iurë bësëac dchi prësëntë lëꞌë ra mënë, guníꞌill: ―Lëꞌë të Dadë, grë më guë́ꞌdchiliu nanë́ rall de quë nadápaꞌa iáduꞌu catë cabezë dios Diana. Llëruꞌbë náhiꞌ. Nanë́ të nadápaꞌa dzanë Júpiter nabietë lu gubeꞌe. Ie "Perë iurë bëdëꞌë ra mënë cuendë Alejandro náhiꞌ më israelitë, gurushtiá rall ziquë chupë iurë. Guniꞌi rall: ―Guëbani Diana, dios shtë hiaꞌa. Llëruꞌbë na Diana. _d7!Perë nanú bëldá ra israelitë nacagsini lëꞌë Alejandro parë guëniꞌi Alejandro lu ra mënë favurë shtë ra më israelitë. Alejandro quëhúnëll sëñi con guiáꞌaiꞌ parë guëac dchi ra mënë. jcM Lu juntë shtë ra mënë gurushtiá rall tubi cusë. Stubi tantë rall gurushtiá stubi cusë purquë nalë́ bëdzatsu rall, perë más zihani rall nabëdëá, adë guc bë́ꞌadiꞌi rall rsunë pëzielú bëdëá rall. 'bGNu ra bëldá gubiernë shtë Asia nartsaꞌguë Pablo, bësheꞌldë rall rsunë lu Pablo; bëꞌnë rall ruëguë lu Pablo de quë tsutë́diꞌiꞌ ndë. ,aQGuc lduꞌu Pablo niutë́ Pablo lugar ni parë nianiꞌinúhiꞌ ra mënë, perë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, adë bësáꞌnëdiꞌi rall nia Pablo ndë. `Nalë́ bëdzatsu ra mënë guëdubi ciudá. Gunaꞌzi rall chupë nguiu naquëhunë compañi lëꞌë Pablo. Túbill lë Gayo; stúbill lë Aristarco. Na rall më Macedonia. Bëshaguiú ra mënë lëꞌë Gayo nu Aristarco hashtë lugar catë rdëá mënë. )_KIurë bini rall naguniꞌi Demetrio, nalë́ bëldë́ rall. Gurushtiá rall; guniꞌi rall: ―Guëbani Diana dios shtë́naꞌa. Llëruꞌbë na Diana. ^9Demasiadë nadzëꞌbë na ndëꞌë purquë shchiꞌni hiaꞌa, zëdchini dzë hiadë nídiꞌi dchiꞌni guëdë́ꞌnaꞌa. Nu lo mizmë iáduꞌu catë cabezë dios Diana, zëdchini tiempë hiadë tsádiꞌi mënë iáduꞌu. Zni gac desprëci pudërë shtë Diana, el quë narunë ra mënë adorar guëdubi guë́ꞌdchiliu. Nanë́ hiaꞌa grë guë́ꞌdchiliu quëhunë rall adorar lëꞌë Diana. m]SPerë cumë nanë́ të Pablo cagníꞌill lu ra mënë, ra dios naruntsaꞌu ra nguiu nádiꞌin Dios. Zni rialdí lduꞌu zihani mënë, lëdë niétiquëdiꞌi ndëꞌë më Efeso sino quë casi guëdubi regiuni shtë Asia. 3\_Bëtëá Demetrio grë ra saꞌll nu ra nanapë lo mizmë dchiꞌni rëꞌ. Guníꞌill lu ra nguiu ni: ―Lëꞌë të Dadë, cumë ziquë nanë́ të nadápaꞌa tubi vidë zaꞌquë; adë pë rúnëdiꞌi faltë parë lëꞌë hiaꞌa purquë segurë na dumí nardchiꞌbë shchiꞌni hiaꞌa. `[9Tubi nguiu lë Demetrio runtsáꞌull dzanë con bëdchichi. Napë rahin figurë shtë iáduꞌu catë cabezë dios nalë Diana narunë ra mënë adorar. Ra mënë naruntsaꞌu dzanë, runë rall gan zihani dumí. ]Z3Tiempë dzë ni rëasë ra më Efeso cuntrë Pablo por shcuendë dizaꞌquë. Despuësë de ni, Pablo bë́ꞌniꞌ llgabë parë tsaguë́ꞌniꞌ visitar ra lugar shtë Macedonia nu Acaya parë tsagláꞌguiꞌ viajë shtë́hiꞌ hashtë Jerusalén. Guníꞌiꞌ despuësë de tsáhiꞌ Jerusalén, guziáꞌaiꞌ ciudá Roma. }WsZni guaglaꞌguë bërëꞌtsë dizaꞌquë con llëruꞌbë pudërë. Zihani mënë guatë́ rall shnezë Jesús. UV#Nu zihani ra mënë nabësëꞌdë bëlliú, beꞌdënú rall shlibrë rall parë bëzaꞌi rall librë delantë lu ra mënë. Gulú rall prëci shtë librë. Lasaquin cincuenta mili bëllë bëdchichi. sU_Iurní zihani ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëquebi rall ra cusë mal nabëꞌnë rall antsë. T-Grë ra naquëreldë ciudá Efeso, bini rall pë guc. Nalë́ bëdzëbë rall nu guniꞌi rall: ―Llëruꞌbë na pudërë shtë Dadë Jesús. S9Iurní nguiu nanapë espíritu mëdzabë laꞌni lduꞌi, gunáꞌzill lëꞌë ra shini Esceva. Bëdëꞌë mëdzabë galnë́. Con guëdubi fuërsë shtëll bë́ꞌnëll gan lu guëzá gadchi nguiu. Guc rall ridë. Bëruꞌu guëlluꞌnë rall lugar ni sin shabë rall. -RSGuzac tsana bëꞌnë shini Esceva nagú rall espíritu mëdzabë, bëquebi mëdzabë lu rall: ―Nanë́a Jesús. Nanë́a Pablo perë lëꞌë të ¿chu na të? wQgZni bëꞌnë gadchi shini tubi nguiu israelitë nalë Esceva. Na Esceva tubi jëfë shtë ra bëshuzi. YP+ Perë bëldá ra israelitë canzë́ rall; rgu rall mëdzabë laꞌni lduꞌu ra mënë. Guc lduꞌu rall niacaꞌa dchiꞌni rall lë Dadë Jesús parë nagú rall mëdzabë. Guniꞌi rall lu espíritu mëdzabë: ―Gulë bëruꞌu. Rnibë́ꞌahia lëꞌë të por pudërë shtë Jesús, el mizmë lë́hiꞌ nacagniꞌi Pablo. 2O] hashtë ra panitë nu ra lari nabëgaꞌldë Pablo, guanú mënë lu narac lluꞌu. Bëac ra narac lluꞌu nu bëruꞌu ra mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu ra mënë. `N9 Dios bëdëꞌë pudërë guiaꞌa Pablo parë bë́ꞌniꞌ zihani milagrë ruꞌbë lMQ Zni guaglaꞌguë bëaꞌnë Pablo chupë izë ngaꞌli, de manërë grë mënë naquëreldë regiuni shtë Asia bini rall dizaꞌquë shtë Jesús. Ra israelitë nu ra nanádiꞌi më israelitë, bini rall shtiꞌdzë Pablo. L Perë bëldá më israelitë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë Jesús tantë naguëdchi lduꞌu rall. Delantë lu ra mënë guniꞌi rall lëꞌë nezë naquëadiꞌdzë Pablo, na mal. Iurní Pablo biequi lu rall; biáꞌaiꞌ grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë laꞌni tubi hiuꞌu shcuelë lidchi tubi nguiu lë Tiranno. Ndë bëluaꞌa Pablo lëꞌë ra mënë glli glli. kKODurantë lu tsunë mbehu Pablo gua iáduꞌu shtë ra më israelitë. Guëdubinú ldúꞌiꞌ guniꞌinúhiꞌ ra mënë, nu gualdí lduꞌu rall lo quë nacagniꞌi Pablo. Adë rdzë́bëdiꞌi Pablo. Cagníꞌiꞌ por lëꞌë Jesús tsutë́ mieti catë rnibëꞌa Dios ziquë rëy. Ra mënë bëaꞌnë rall cunformë lo quë naguniꞌi Pablo. ^J5Ra nabëꞌnë recibir Espíritu Santo na rall cumë ziquë chiꞌbë chupë nguiu. iIKBëdchiꞌbë Pablo guiáꞌaiꞌ guëc rall; lueguë bëdchini Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall nu cadë lëꞌë rall guniꞌi rall stubi dizë́. Guniꞌi rall diꞌdzë narunë rall recibir por pudërë shtë Dios. iHKIurë bini ra nguiu rëꞌ naguniꞌi Pablo lu rall, bëriubë nisë rall por lë Jesús. xGiIurní guniꞌi Pablo lu rall: ―Juan Bautista bëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë iurë bëꞌnë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall. Nu guniꞌi Juan lu rall tsaldí lduꞌu rall Jesús naná Cristo naguëdchini despuësë de Juan. 'FGIurní gunaꞌbë diꞌdzë Pablo lu rall stubi vueltë: ―¿Lla bëriubë nisë të? Repi rall: ―Ziquë bëchuꞌbë nisë Juan Bautista ra mënë. rE]Repi Pablo lu rall: ―Iurë gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë Jesús ¿gu bëꞌnë të recibir Espíritu Santo laꞌni lduꞌu të? Iurní repi rall: ―Ni siquierë bini naꞌa gu nanú Espíritu Santo u nídiꞌi Espíritu Santo. 1D ]Nanú Apolos ciudá Corinto tsana gudëdë Pablo lugar laꞌni dani parë bëdchíniꞌ ciudá Efeso. Ndë bëdiaꞌguëlú Pablo zihani narialdí lduꞌi dizaꞌquë. YC+Biꞌldi Apolos laꞌni Sagradas Escrituras lu ra mënë israelitë. Bëluáꞌall de quë Jesús na Cristo nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu hashtë guc rall cunformë lo quë naguniꞌi Apolos.VB%Tsana bëꞌnë Apolos llgabë të́dëll regiuni shtë Acaya, ra më Efeso narialdí lduꞌi Dios, bëꞌnë rall compañi lëꞌë Apolos parë tsáhiꞌ ndë. Bëquëꞌë rall tubi cartë lu ra mënë Acaya të parë gunë rall recibir Apolos. Iurë bëdchini Apolos Acaya, nalë́ bë́ꞌnëll compañi ra shmënë Jesús parë cagsëꞌdë rall shtiꞌdzë Dios. Más antsë Dios bëꞌnë compañi lëꞌë rall parë tsaldí lduꞌu rall dizaꞌquë. kAOApolos adë bëdzë́bëdiꞌi guníꞌill lu ra mënë laꞌni iáduꞌu, perë iurë bini Priscila nu Aquila naguniꞌi Apolos, gunaꞌbë rall lëꞌë Apolos stubi ladë. Biadiꞌdzënú rall lëꞌë Apolos ra cusë nadë riasë́diꞌill de quë Jesús bëshéꞌldiꞌ Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë mënë narialdí lduꞌi Dios. X@)Nanëll bidë Jesús guë́ꞌdchiliu parë gunë më salvar ra mënë natsaldí lduꞌi lëꞌë më. Con guëdubinú ldúꞌull bëluáꞌall ra mënë chu na Jesús. Bien nanëll Juan Bautista bëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë perë gáꞌadiꞌi guc bë́ꞌadiꞌill ra nacanaldë Jesús rriubë nisë rall ziquë shmënë Jesús. p?YBëdchini tubi nguiu ciudá Efeso; lëll Apolos. Nall më israelitë. Gúlëll ciudá Alejandría. Nalë́ nasini guëc Apolos parë ruadíꞌdzëll dizaꞌquë shtë Dios. Bien bëluáꞌall nu guasëll Sagradas Escrituras. ;>oZihani tiempë guquëréldiꞌ ciudá Antioquía. Despuësë bërúꞌuiꞌ stubi vueltë parë guaguë́ꞌniꞌ visitar ra mënë narialdí lduꞌi Dios regiuni shtë Galacia nu Frigia. Guniꞌinú Pablo lëꞌë rall tsaglaꞌguë rall firmë shnezë Dios. Cagniꞌi Apolos dizaꞌquë lu ra më Efeso E=Despuësë bëdchíniꞌ puertë Cesarea nu guall Jerusalén parë guaguë́ꞌniꞌ saludar grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë ciudá Jerusalén. Lueguë bëagriꞌ parë Antioquía. p<YMejurë bë́ꞌniꞌ despedir ra mënë; répiꞌ: ―Rquiꞌni tsahia Jerusalén parë sua pendientë lu laní nazeꞌdë. Con voluntá shtë Dios guëabría stubi vueltë con lëꞌë të. Beꞌpi Pablo barcu. Gubiꞌll Efeso. ;Ra mënë bëꞌnë ruëguë lu Pablo parë guëáꞌniꞌ más tiempë con lëꞌë rall perë Pablo adë në́diꞌiꞌ. ::mTsana bëdchini raiꞌ ciudá Efeso, Pablo bësëáꞌniꞌ lëꞌë Priscila nu Aquila. Guáhiꞌ iáduꞌu shtë ra israelitë. Ndë biadiꞌdzënúhiꞌ ra mënë nardëá. T9!Bëaꞌnë Pablo zihani dzë ciudá Corinto. Despuësë bë́ꞌniꞌ despedir ra më narialdí lduꞌi dizaꞌquë nu béꞌpiꞌ barcu con Priscila nu Aquila parë ziaꞌa raiꞌ regiuni Siria. Antsë tsepi raiꞌ barcu puertë nalë Cencrea, bëgaꞌa mënë guëc Pablo. Zni bë́ꞌniꞌ cumplir tubi promësë lu Dios. 8Grë ra griego gunaꞌzi rall lëꞌë Sóstenes parë bëdëꞌë galnë́ rall delantë lu gubernadurë. Sóstenes nall jëfë shtë iáduꞌu, perë lëꞌë gubernadurë hiadë bë́ꞌnëdiꞌi casë nacanihunë ra mënë. Bëagrí Pablo ciudá Antioquía I7 Iurní bëgú Galión ra mënë lu tribunal shtë́nëll. \61perë lëdë znídiꞌi. Rac tratë niétiquë lëy shtë të con diꞌdzë nu ra lë nanuaꞌa të. Gulë bëꞌnë rëglë asuntë ni lo mizmë lëꞌë të. Adë nahia juësi shtë ra cusë naquëhunë të. X5)Hia guzublú Pablo parë guadiꞌdzë Pablo, iurní Galión guniꞌi lu ra israelitë: ―Si talë ndëꞌë rac tratë tubi delitë ruꞌbë ziquë tubi galguti, pues guëquë́ diaga shtiꞌdzë të b4= Ndë guniꞌi rall lu gubernadurë: ―Nguiu rëꞌ cagluáꞌall ra mënë nu rialdí lduꞌu mënë shtíꞌdzëll. Rníꞌill lla gunë ra mënë adorar Dios stubi ldaiꞌ naná cuntrë lëy shtë ra më rumanë. ,3Q Laꞌni ra dzë nacagnibëꞌa Galión; nall gubernadurë shtë regiuni Acaya; ra israelitë bëꞌnë rall cuntrë Pablo nu biaꞌa rall Pablo lu tribunal. t2a Pablo bëaꞌnë tubi izë guëruldë ciudá Corinto parë cagluáꞌaiꞌ dizaꞌquë shtë Jesús. F1 purquë na quëhuna compañi lë́ꞌël parë adë chu guënáꞌzidiꞌi lë́ꞌël parë quínidiꞌi rall lë́ꞌël. Napa zihani mënë natsaldí lduꞌi dizaꞌquë ciudá rëꞌ. #0? Tubi gueꞌlë Pablo guná lu Jesús. Bëluaꞌalú më lull nu guniꞌi më: ―Adë rdzë́bëdiꞌil. Guaglaꞌguë guniꞌi dizaꞌquë lu ra mënë K/Jëfë shtë iáduꞌu lëll Crispo. Gualdí lduꞌu Crispo Jesucristo con grë shfamili Crispo. Nu zihani mënë Corinto bini rall dizaꞌquë nu gualdí lduꞌu rall nu bëriubë nisë rall. .Bëruꞌu Pablo iáduꞌu. Ziáꞌaiꞌ lidchi tubi nguiu naquëreldë cuꞌ iáduꞌu, lëll Justo nu runë Justo adorar Dios. F-Perë ra israelitë bëꞌnë rall cuntrë Pablo nu guniꞌi rall diꞌdzë fier guëc Pablo. Repi rall: ―Zeꞌdë guësiguël lëꞌë naꞌa con bishi nanuáꞌal. Iurní Pablo bëdchíbiꞌ shábiꞌ lu ra mënë; nu guníꞌiꞌ: ―Hia beldë guëniaꞌa dizaꞌquë shtë Jesús lu të. Adë në́diꞌi të guaꞌa tëhin. Adë nahia responsablë talë guëniti almë shtë të. Iurneꞌ guziahia lu ra më nanádiꞌi më israelitë. M,Tsana bëruꞌu Silas nu Timoteo regiuni Macedonia, bëdchini rall Corinto. Iurní Pablo bësëaꞌnëgall dchiꞌni shtënë lari naꞌldë parë guagláꞌguiꞌ niétiquë dchiꞌni shtë dizaꞌquë. Guniꞌinúhiꞌ më israelitë quë Jesús na Cristo el quë nacabezë rall të guëdchíniꞌ guë́ꞌdchiliu. S+Ra dzë narziꞌi lduꞌu mënë, Pablo ria iáduꞌu catë riagníꞌiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë. Zihani rall gualdí lduꞌu rall naguniꞌi Pablo, më israelitë nu ra nanádiꞌi më israelitë. <*qCumë nápiꞌ mizmë dchiꞌni nanapë Aquila bëáꞌniꞌ lidchi Aquila parë bëꞌnë raiꞌ dchiꞌni. Bëtiꞌbë raiꞌ lari naꞌldë naguëlluiꞌi parë hiuꞌu lari. &~}}&|{byyxxw~vouu(tasCrqq;ponmmlkjihgfeeddbb\aR_^^\[Z0XXWV(UTSSAR2PONN MM!LK}JInHH?GGF&DCBBAB@R??>==<;:=99B87o66V54[3(2.0H/..H--&,++*?)q('&~%$###"N! GM|_(Nx(Gnw  ({c7RJPerë Pablo repi lull: ―Rac lúguëdiaꞌa Dadë Festo. Al contrari grë diꞌdzë nacagniaꞌa lu të nahin verdá. aI;Iurë quëhunë Pablo defender lë́ꞌiꞌ, cagníꞌiꞌ diꞌdzë rëꞌ, iurní fuertë guniꞌi Festo guëc Pablo: ―Rac lúguël tantë rsë́ꞌdël laꞌni librë. Quëhunë luguë librë guë́quël. yHkBëquëꞌë raiꞌ de quë Cristo napë quë gunë më sufrir galguti perë despuësë de guti më, tsashtë́ më ladi ra tëgulë parë hiadë guëabrídiꞌi gati më. Zni guc të quishi më llni guëc ra më israelitë nu guëc ra nanádiꞌi më israelitë parë tsasë́ rall dizaꞌquë shtënë më. Guc lduꞌu Pablo nialdí lduꞌu rëy Agripa dizaꞌquë $GAperë Dios adë bësáꞌnëdiꞌi guiaꞌa më na; nianá nabania hashtë neꞌ. Cagluáꞌahia dizaꞌquë lu ra mënë ruꞌbë nu lu ra mënë humildë. Grë ra cusë nabëluáꞌahia nahin de acuerdë con nabëquëꞌë Moisés nu ra profetë. Bëquëꞌë raiꞌ naguër gac. FBëna ra cusë rëꞌ, por ni gunaꞌzi ra israelitë na laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Nu guc lduꞌu rall niguini rall na ELueguë guniaꞌa dizaꞌquë shtë Jesús lu ra më Damasco. Despuësë guahia Jerusalén nu guëdubi regiuni shtë Judea. Lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë, guagniaꞌa dizaꞌquë. Guniaꞌa lu rall de quë gunë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall nu guëabrí lduꞌu rall con Dios. Guniaꞌa lu rall guëluaꞌa cambi laꞌni lduꞌu rall por cusë zaꞌquë naquëhunë rall. Dy’Zni guniꞌi Jesús lua, rëy Agripa. Bëzuꞌbë diaga diꞌdzë shtë Jesús nabëdchini nezë lu gubeꞌe. )CKGuësheꞌlda lë́ꞌël lu rall parë tsagníꞌil dizaꞌquë lu rall parë guësëaꞌnë rall nezë mal nu së rall shnezë Dios nu guëruꞌu rall pudërë shtë mëdzabë Satanás parë tsanaldë rall Dios nu tsaldí lduꞌu rall na. Zni gunë Dios perdunë duldë shtë rall. Gapë rall lugar con los de más shini më naná rialdí lduꞌi na.” Bëzuꞌbë diaguë Pablo diꞌdzë naguniꞌi Jesús lull %BCGuëguhia lë́ꞌël guiaꞌa shtë mënë israelitë nu guiaꞌa shtë mënë nanadë më israelitë. Iurneꞌ cagsheꞌlda lë́ꞌël lu ra mënë ni. EAperë guashtë́ nu guasuldí. Bëluaꞌaluhia lul nu gudilia lë́ꞌël parë gúnël sirvë lua. Gáquël testigu shtëna. Tsagníꞌil lu ra mënë shtiꞌdzë naguëluáꞌahia lul. u@cIurní repia: “¿Chu lë́ꞌël Dadë?” Iurní guniꞌi Dadë lua: “Na nahia Jesús. Rzunáldël na Q?Grë naꞌa gulaguë naꞌa lu guiuꞌu. Nu binia tubi bë naguniꞌi dizë́ hebreo: “Saulo, ¿pëzielú rzunáldël na? Quëhúnël ziquë runë ngunë iurë rldaꞌa ma patadë lu garrudchi.” {>o Perë rniaꞌa lul, Dadë rëy, nezë naziahia, quierë guëruldë dzë, gunahia tubi llni ruꞌbë nabëdchini nezë lu gubeꞌe. Nahin más fuertë quë llni ngubidzë. Rniꞌbë llni; bëdchini llni catë zugáꞌahia con ra nanaldë na. '=G ’Zni mudë canzë́a con cartë nabëneꞌe ra jëfë shtë bëshuzi. Bësheꞌldë rall na hashtë ciudá Damasco parë ziatilia ra shmënë Jesús. A<{ Zihani vueltë bëzac zihia lëꞌë rall hashtë nihunë rall negar na rall shmënë Jesús. Bëquëꞌë hiaga lëꞌë rall laꞌni grë ra iáduꞌu shtë rall. De tantë rldënuhia lëꞌë rall, rzunalda lëꞌë rall hashtë ra ciudá de stubi naciuni. Biadiꞌdzë Pablo lla bëáquiꞌ shmënë Jesús ;5 Zihani cusë bëna Jerusalén cuntrë lëꞌë rall. Ra jëfë shtë ra bëshuzi bëneꞌe cartë guiahia të gunaꞌzia zihani ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë. Bëtiáꞌahia lëꞌë rall lachiguiꞌbë. También guca de acuerdë tsana gudini rall bëldá shmënë Jesús. =:s ’Más antsë lluáꞌahia quëhuna cusë zaꞌquë narac shtuꞌu Dios; por ni bëna zihani cusë cuntrë ra mënë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús më Nazaret. :9mPerë rnaꞌbë diꞌdza lul, ¿chu guëniꞌi naganë guëldishtë́ Dios ra tëgulë parë guëbani raiꞌ stubi vueltë? Bëquebi Pablo lla guzunáldëll ra shmënë Jesús s8_Grë ra chiꞌbë chupë grupë shtë naciuni Israel, runë rall adorar Dios dzë la gueꞌlë. Cabezë rall niaꞌa guc guëldishtë́ më ra tëgulë, perë guná, quëhunë rall acusar na purquë rialdí lduaꞌa mizmë cusë ni. U7#Zugáꞌahia lu tribunal niétiquë purquë rialdí lduaꞌa, Dios guëldishtë́ më ra tëgulë purquë más antsë bëꞌnë Dios prometer lu ra shtadë guëlú naꞌa de quë tsashtë́ ra tëgulë. ]63Nanë́ rall dizdë nabiꞌcha guca partidë fariseo. Ra fariseo quëhunë rall cumplir creenci shtë rall más quë grë ra mënë. Si talë rac shtuꞌu rall, beꞌrquë guëniꞌi rall verdá cagniaꞌa lul. 55c’Grë ra israelitë nanë́ rall lla guc vidë shtëna dizdë nabiꞌcha, tsana guquëreldënuhia lëꞌë rall ladza. Nanë́ rall mudë naguquërelda Jerusalén. )4KLë́ꞌël nanël ra custumbrë nu ra creenci nanapë ra israelitë, lla na pegadë rall lu cusë ni. Por ni rnaꞌba lul, bëcuedchí ldúꞌul. Guëquë́ diáguël shtiꞌdza naguëniaꞌa lul. Biadiꞌdzë Pablo lu Agripa lla guc vidë shtë́hiꞌ antsë gáquiꞌ shmënë Jesús -3S―Nalë́ rquitë lduaꞌa iurneꞌ purquë zugáꞌahia delantë lul, rëy Agripa, parë guna defender na de grë ra cusë narunë ra israelitë acusar na. 52 eIurní guniꞌi Agripa lu Pablo: ―Guniꞌi lla na shcuéndël. Pablo bëldisë guiáꞌaiꞌ ziquë tubi saludë parë zulú gúnëll defender lë́ꞌëll. Guníꞌill: 1purquë adë guëlë́diꞌi guësheꞌlda lë́ꞌëll lu rëy sin quë adë guënehia rsunë pë delitë nápëll.K0perë cumë adë bëdzélëdiaꞌa ni tubi cusë mal nabë́ꞌnëll parë guëquëaꞌa lu Dadë rëy Augusto. Por ni rzuhia lë́ꞌëll lu të, más bien lul rëy Agripa, parë guadiꞌdzënul lë́ꞌëll niaꞌa zëquébill pë delitë bë́ꞌnëll. Rac shtuaꞌa gac bë́ꞌahia pë guëquëaꞌa lu rëy Augusto V/%Perë na lluáꞌahia adë pë bë́ꞌnëdiꞌill parë gátill. Nu lo mizmë lë́ꞌëll gunáꞌbëll gunë rëy Augusto rëglë shcuéndëll. Bëna llgabë guësheꞌlda lë́ꞌëll lu rëy Augusto 3._Guniꞌi Festo: ―Rniaꞌa lul rëy Agripa nu lu ra dadë nacabezënú lëꞌë hiaꞌa, guëzúa nguiu rëꞌ lu të. Zihani ra më israelitë naquëreldë Jerusalén nu ra naquëreldë ndëꞌë Cesarea, runë rall acusar lëꞌë nguiu rëꞌ. Nalë́ gurushtiá rall parë gati nguiu rëꞌ. -+Brëgueꞌlë bëdchini rëy Agripa nu Berenice con zihani lujë shtë rall. Guatë́ rall laꞌni cuartë shtë palaci con ra jëfë militari con ra më ruꞌbë de rëspëti shtë ciudá. Iurní Festo gunibëꞌa lëꞌë ra suldadë parë guaglliꞌi rall Pablo. M,Iurní Agripa repi lu Festo: ―Na rac shtuaꞌa guëquë́ diaga pë ruadiꞌdzë Pablo. Festo guniꞌi iurní: ―Talë rac shtúꞌul, lueguë lo mizmë glli guínil pë ruadíꞌdzëll. v+eperë lë́ꞌëll gunáꞌbëll guëáꞌnëll prësi hashtë gunë rëy rumanë rëglë shcuéndëll. Por ni gunibë́ꞌahia tsaglaꞌguë tsull prësi hashtë tsana tsu mudë guësheꞌlda lë́ꞌëll lu rëy ruꞌbë lë Augusto. J* Adë rac bë́ꞌahia lla mudë guna rëglë asuntë rëꞌ purquë rac tratë creenci shtë rall. Na gunaꞌbë diꞌdza lu Pablo niaꞌa zia Pablo Jerusalén parë gac rëglë shcuéndëll, C)Niétiquë runë rall acusar lëꞌë Pablo por creenci nanapë rall. Gudildi diꞌdzë rall por shcuendë tubi nguiu nalë Jesús. Gútill perë Pablo rníꞌill nianá nabani Jesús. K(Bëdchini ra mënë narunë acusar lë́ꞌëll perë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall probar delitë nadchiꞌbë rall guëc Pablo. Bëna llgabë nahin tubi cusë ruꞌbë perë lëdë znídiꞌi. '7Por ni tsana bëdchini rall ndëꞌë, adë gunitia tiempë; lueguë brëgueꞌlë guzuba lu tribunal. Gunibë́ꞌahia beꞌdë guënú rall Pablo. Q&Perë repia lu rall gubiernë rumanë adë nápëdiꞌi rall derechë gunë rall condenar ni tubi prësi sino quë primërë runë prësi defender lë́ꞌiꞌ lu ra naquëhunë acusar lë́ꞌiꞌ. U%#Tsana guahia Jerusalén, ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mëgulë shtënë ra israelitë, bëꞌnë rall presentar tubi demandë cuntrë Pablo. Rnaꞌbë rall guna condenar nguiu rëꞌ parë gátill. ~$uZihani dzë bëaꞌnë rall ciudá rëꞌ. Festo biadíꞌdzëll lu rëy shcuendë Pablo. Guniꞌi Festo: ―Nanú tubi nguiu prësi ndëꞌë; lëll Pablo. Félix bësëáꞌnëll lëꞌë Pablo lachiguiꞌbë parë guna rëglë shcuéndëll. # Gudëdë bëldá dzë, rëy Agripa con zánëll Berenice bëdchini rall Cesarea parë guaguëꞌnë rall saludar lëꞌë Festo. h"I Iurní biadiꞌdzënú Festo ra miembrë shtë Festo; iurní guníꞌill lu Pablo: ―Hia quë rnáꞌbël gunë rëy rumanë rëglë shcuéndël, pues lu rëy guësheꞌlda lë́ꞌël. Pablo delantë lu rëy Agripa T!! Si talë bëna tubi delitë narnaꞌbë parë gatia, adë rllúꞌnëdiaꞌa lu galguti, perë si talë adë nídiꞌi verdá ladi ra cusë naquëhunë ra israelitë acusar na, ni tubi adë chu napë derechë parë gunë intriegu na guiaꞌa rall. Por ni rnaꞌba iurneꞌ lo mizmë rëy rumanë gúnëll rëglë asuntë shtëna. P  Pablo repi lu Festo: ―Na zugáꞌahia delantë lu tribunal shtë gubiernë rumanë catë runë tucarë gac rëglë shcuenda. Bien nanël adë bëna ni tubi delitë cuntrë ra më israelitë. C Festo rac shtuꞌu guëaꞌnë záꞌquëll lu ra israelitë. Gunaꞌbë díꞌdzëll lu Pablo: ―¿Gu rac shtúꞌul tsal Jerusalén parë guna rëglë asuntë shtë́nël ndë? J Iurní bëꞌnë Pablo defender lë́ꞌiꞌ; guníꞌiꞌ: ―Na adë bëna ni tubi cusë mal cuntrë lëy shtë ra israelitë, nilë cuntrë iáduꞌu ruꞌbë nu nilë cuntrë rëy César. T!Iurë guatë́ Pablo lu tribunal, guabiꞌguë ra më israelitë nazeꞌdë Jerusalén. Bëꞌnë rall acusar lëꞌë Pablo zihani cusë ruꞌbë perë ni tubin adë gúquëdiꞌi nihunë rall probar. X)Guquëreldë Festo Jerusalén tubi llmalë u duꞌpë más. Iurní bëabrill Cesarea. Brëgueꞌlë stubi dzë guzúbëll lu tribunal shtë́nëll nu gunibë́ꞌall gueꞌdë guënú rall Pablo lull. :mTalë entrë de lëꞌë të nanú ra namás rnibëꞌa, së rall con na Cesarea. Ndë gunë rall acusar lëꞌë Pablo si talë bë́ꞌnëll tubi cusë narnaꞌbë cashtigu. r]Perë Festo guniꞌi lu rall: ―Pablo nanú prësi ciudá Cesarea. Na guëabría ndë sëbëldá dzë. 'Gunaꞌbë rall tubi favurë ruꞌbë lu Festo parë gueꞌdë guëzë́ Pablo Jerusalén, purquë nezë rac shtuꞌu rall quini rall Pablo. Ndë bëruꞌu ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra israelitë namás më ruꞌbë. Bëꞌnë rall demandë lëꞌë Pablo. s aGubernadurë Festo bëdchínill Cesarea. Tsunë dzë despuësë bërúꞌull parë ziáꞌall Jerusalén. ]3Chupë izë gudëdë znisë hashtë bëruꞌu Félix galgubernadurë nu bëuꞌ Porcio Festo shlugar Félix. Félix guc ldúꞌull guëáꞌnëll bien lu ra israelitë; por ni bësëáꞌnëll Pablo prësi.%CPerë Félix cabézëll niadëꞌë Pablo dumí nacáꞌall. Por ni rnáꞌbëll lëꞌë Pablo zihani vueltë parë ruadiꞌdzënull lëꞌë Pablo. b=Biadiꞌdzë Pablo lu Félix con tséꞌlëll lla mudë rac shtuꞌu Dios guëbani mieti tubi vidë ldi delantë lu më nu rac shtuꞌu Dios guësaꞌnë ra mieti nezë mal. También guniꞌi Pablo lu rall guëdchini tubi dzë nagunë Dios juzguë lëꞌë ra mënë lu guë́ꞌdchiliu. Iurë bini Félix grë ra diꞌdzë naguniꞌi Pablo, bëdzë́bëll nu répill: ―Bëagzë́ shlugárël lachiguiꞌbë. Iurë gapa tiempë, guënaꞌba lë́ꞌël ndëꞌë stubi. veDespuësë gudëdë zihani dzë, Félix con tséꞌlëll gunaꞌbë rall lëꞌë Pablo parë guadiꞌdzë Pablo lu rall lla mudë guëbani tubi mënë natsaldí lduꞌi Jesús. Tseꞌlë Félix lë Drusila nu nall më israelitë. /WIurní Félix gunibë́ꞌall lëꞌë capitán parë tsaglaꞌguë gapë rall Pablo ziquë prësi perë con duꞌpë libertá. Nu bëdëꞌë capitán permisi parë tsutë́ amigu shtë Pablo parë guadiꞌdzënú rall Pablo, nu gunë rall compañi lë́ꞌiꞌ pë cusë rquíꞌniꞌ. 9kFélix nanë́ záꞌquëll lla na ra creenci nanuaꞌa ra mënë narialdí lduꞌi Jesús. Por ni bësëáꞌnëll asuntë rëꞌ pendientë. Guníꞌill lu grë ra nazugaꞌa lull: ―Guna rëglë asuntë ni tsana guidë capitán Lisias parë guënaꞌbë diꞌdza lull lla na asuntë shtë të. :mRquebia lul tsana guagzú rall na, guniaꞌa fuertë lu Junta Suprema de quë rialdí lduaꞌa Dios guëldishtë́ më ra tëgulë. Niétiquë por ni quëhunë rall acusar na. !;Perë cumë adë nídiꞌi rall iurneꞌ, ra nguiu rëꞌ nacabezë ndëꞌë guëniꞌi rall si talë bëna tubi cusë mal delantë lu Junta Suprema. q[Ra israelitë nidë guëdchini rall ndëꞌë si talë napë rall tubi delitë nagunë rall acusar na. " =Iurë cadëꞌa ofrendë shtëna lu Dios iáduꞌu ruꞌbë, bëdchini bëldá israelitë nazeꞌdë regiuni Asia. Bëdiaꞌguëlú rall na laꞌni iáduꞌu despuësë de bëna cumplir ra cusë rëꞌ. Perë adë bëdzélëdiꞌi rall na con zihani mënë nu sin ni tubi ruidë. ) K’Zni guc tiempë. Despuësë gudëdë bëldá izë, guazë́a ladzë mënë, bëagría ladza parë bëna ofrecërë bëldá ma ziquë ofrendë lu Dios. b =Por ni quëapa mizmë na parë adë guna duldë delantë lu Dios nu nilë lu ra mënë.  Nu rialdí lduaꞌa ziquë ra nguiu rëꞌ de quë Dios guëldishtë́ më ra tëgulë, grë ra nabëꞌnë bien nu ra nabëꞌnë mal. p YPerë sí, rquebia lul de quë quëhuna sirvë lu Dios shtë ra shtadë guëlú naꞌa; rialdí lduaꞌa grë ra cusë nanaquë́ laꞌni ra librë nabëquëꞌë ra profetë nu librë nabëquëꞌë Moisés. Runa adorar Dios según nezë cubi shtë Jesús. Rniꞌi ra nguiu rëꞌ nezë ni na mal; rniꞌi rall lo quë naquëhuna, adë nazáꞌquëdiꞌin. kO Ra nguiu rëꞌ adë nídiꞌi mudë gunë rall probar ni tubi cusë naquëhunë rall acusar na. ]3 Ni tubi adë chu bëdzélëdiꞌi cadildi diꞌdzënúa. Nu adë bëdzélëdiꞌi rall na ca tsatsua mënë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë, nilë laꞌni iáduꞌu shtë ra më israelitë stubi partë shtë ciudá. ,Q Si talë rac shtúꞌul guënaꞌbë díꞌdzël, gac bë́ꞌal pë guc Jerusalén. Guc chiꞌbë chupë dzë bëdchinia Jerusalén parë guaguëna adorar Dios.  Iurní bëꞌnë gubernadurë sëñi lu Pablo parë guadíꞌdzëll. Guniꞌi Pablo: ―Rquitë lduaꞌa zugáꞌahia delantë lul Félix parë guna defender na lo quë naquëhunë rall acusar na. Nanë́a hia zihani izë nal juësi naciuni rëꞌ. eC Grë ra israelitë nazugaꞌa lu gubernadurë, guniꞌi rall grë cusë nahin verdá. 7gnu guníꞌill guëdchini naꞌa lul. Lo mizmë lë́ꞌël guënaꞌbë díꞌdzël lu nguiu rëꞌ parë gac bë́ꞌal guadë naná verdá naquëhac acusar lë́ꞌëll. ucperë capitán Lisias gudëdë láguëll lu naꞌa con zihani suldadë. Bëdchisull nguiu rëꞌ lu naꞌa lQNu hashtë guc ldúꞌull nihúnëll manchar iáduꞌu shtënë naꞌa. Lëꞌë naꞌa gunaꞌzi naꞌa lë́ꞌëll nu guc lduꞌu naꞌa nidëꞌnë naꞌa juzguë lë́ꞌëll de acuerdë ziquë rniꞌi lëy shtë naꞌa, NBëdzelë naꞌa nguiu rëꞌ; nall ziquë tubi guiꞌlli mal. Grë ladë lu guë́ꞌdchiliu cagtsátsull mënë nu quëgull divisioni ladi ra më israelitë. Nall guëc partidë nalë nazareno. !;Perë parë adë guëdchisúdiꞌi naꞌa tiempë shtë́nël, rnaꞌbë naꞌa favurë lul parë guëquë́ diáguël bëldá diꞌdzë shtë naꞌa. G~Por grë ra cusë rëꞌ caneꞌe naꞌa graci lul; cadëꞌnë naꞌa recibirin guëdubi ladë shtë naciuni. Por ni demasiadë rdëꞌnë naꞌa rëspëti lë́ꞌël Dadë gubernadurë. S}Iurë beꞌdë guënú ra suldadë lëꞌë Pablo lu gubernadurë, Tértulo guzublú quëhúnëll acusar lëꞌë Pablo. Guniꞌi Tértulo: ―Dushquíllil Dadë gubernadurë; por lë́ꞌël gurëdchí lduꞌu naꞌa, gutë́ en paz parë lëꞌë naꞌa. Blac obrë quëhúnël por lëꞌë naꞌa nu parë bien shtë naciuni. G| Gudëdë gaꞌi dzë nanú Pablo prësi, bëdchini Ananías, jëfë shtë ra bëshuzi. Bëdchini Ananías ciudá Cesarea con bëldá ra mëgulë miembrë shtë Junta Suprema con tubi naguëniꞌi por lëꞌë rall, lëll Tértulo. Ra nguiu rëꞌ bëdchini rall lu gubernadurë parë gunë rall acusar lëꞌë Pablo. l{Q#repi gubernadurë lull: ―Na guna rëglë asuntë shtë́nël iurë guidë ra mënë narunë acusar lë́ꞌël. Iurní gunibë́ꞌa gubernadurë parë gupë ra suldadë lëꞌë Pablo laꞌni palaci shtë rëy Herodes.z!"Iurë gualú biꞌldi gubernadurë cartë, gunaꞌbë díꞌdzëll lu Pablo chu më́nëll. Bínill de quë Pablo na më regiuni Cilicia, y!Iurë bëdchini rall Cesarea, bëdëꞌë rall cartë guiaꞌa gubernadurë nu bëꞌnë rall intriegu lëꞌë Pablo guiáꞌall. x- Brëgueꞌlë bëagrí ra suldadë nanazë́ guëaꞌ parë cuartel. Hia ra nanadchiꞌbë guay guaglaꞌguë rall viajë shtë rall con Pablo. wIurní gunibëꞌa capitán lu ra suldadë të guaꞌa rall Pablo laꞌni gueꞌlë hashtë tubi guëꞌdchi lë Antípatris. v5Perë binia de quë bëldá ra contrari rac shtuꞌu rall quini rall lëꞌë Pablo, por ni lueguë cagsheꞌlda lë́ꞌëll lul. Nu gunibë́ꞌahia lu ra contrari shtë́nëll de quë gunë rall rëglë asuntë ni delantë lul. Gualú cartë rëꞌ. Guëáꞌnël bien.” iuKNdë guc bë́ꞌahia adë pë delitë nápëdiꞌill parë gátill, nilë parë tsull lachiguiꞌbë. Niétiquë runë ra israelitë acusar lëꞌë Pablo purquë adë zianáldëdiꞌill tëchi lëy religiusë shtë rall. tCumë na rac shtuaꞌa gac bë́ꞌahia pëzielú runë rall acusar lëꞌë Pablo, biahia lë́ꞌëll lu juntë shtë ra israelitë. sRquëaꞌa lul shcuendë nguiu rëꞌ, lë Pablo. Ra israelitë gunaꞌzi rall lëꞌë nguiu ni, perë iurë binia de quë dizdë gúlëll nápëll derechë ziquë më rumanë, guahia con ra suldadë parë bëna librar lë́ꞌëll guiaꞌa ra israelitë. }rs“Na capitán Claudio Lisias, runa saludar lë́ꞌël Dadë gubernadurë Félix con llëruꞌbë rëspëti. fqEBëdëꞌë capitán tubi cartë parë biaꞌa ra suldadë lu gubernadurë. Rniꞌi cartë: 3p_Nu gunibëꞌa capitán gac preparar guay naquibë Pablo. Repi capitán lu ra suldadë gapë rall Pablo bien parë adë pë gunënú ra israelitë lëꞌë Pablo nezë. 4oaGunaꞌbë capitán mayurë chupë capitán menor shtë́nëll nu gunibë́ꞌall gac armar chupë gahiuꞌa suldadë con setenta suldadë naquibë guay con chupë gahiuꞌa suldadë naguaꞌa lansë. Gunibë́ꞌall parë guziaꞌa ra suldadë ciudá Cesarea rquë guëꞌë iurë gueꞌlë. MnIurní gulú nezë capitán lëꞌë nguiu. Repi capitán: ―Adë chu lu ruadíꞌdzëdiꞌil lo quë nabidë guëníꞌil lua. Bësheꞌldë capitán lëꞌë Pablo lu gubernadurë Félix dmAPerë adë tsaldídiꞌi ldúꞌul shtiꞌdzë rall purquë más de cuarenta nguiu nacaꞌchilú; cabezë rall lëꞌë Pablo parë quini rall lë́ꞌiꞌ. Bëꞌnë rall jurar lu Dios de quë adë pë gau rall nu adë pë gu rall hashtë nuvërë quini rall Pablo. Iurneꞌ niétiquë cabezë rall rsunë shtë́nël niaꞌa zëgul Pablo glli. lGuniꞌi nguiu lu capitán: ―Ra israelitë nanú rall de acuerdë parë guënaꞌbë rall lul de quë glli guáꞌal Pablo lu Junta Suprema stubi vueltë. Guëniꞌi rall ziquë protëstë guëzú rall lul de quë guësëꞌdë rall shcuendë Pablo. (kIIurní gunaꞌzi capitán guiaꞌa nguiu parë biáꞌall lë́ꞌëll stubi ladë nu gunaꞌbë díꞌdzëll: ―¿Pë rac shtúꞌul guëníꞌil lua? ijKIurní biaꞌa suldadë lë́ꞌëll lu capitán mayurë nu repi suldadë: ―Lëꞌë prësi Pablo gunáꞌbëll favurë lua parë zeꞌdënúa nguiu rëꞌ ndëꞌë purquë nuáꞌall tubi rsunë parë lë́ꞌël. 3i_Pablo gunaꞌbë tubi capitán parë guëníꞌiꞌ lu capitán: ―Biaꞌa nguiu rëꞌ lu capitán mayurë purquë nuáꞌall tubi rsunë natsagníꞌill lu capitán. hTubi nguiu shini zanë Pablo, bínill lo quë narac shtuꞌu nguiu mal gunënú rall Pablo. Guall cuartel; guanull rsunë lu Pablo. dgAIurneꞌ lëꞌë të con los de más miembrë shtë Junta Suprema, gulë gunaꞌbë lu capitán glli; guidënú rall Pablo stubi vueltë delantë lu të. Gulë guchi lu capitán rac shtuꞌu të guësëꞌdë të lla na shcuendë Pablo, perë lëꞌë naꞌa hia dzu naꞌa listë parë guëdini naꞌa lë́ꞌëll antsë guëdchínill lu të. f Gua rall lu jëfë shtë ra bëshuzi nu lu ra mëgulë shtë ra më israelitë, nu guchi rall: ―Lëꞌë naꞌa guniꞌi naꞌa lu Dios de quë gunë më condenar lëꞌë naꞌa. Adë pë guëdáudiꞌi naꞌa hashtë nu vërë guëdini naꞌa Pablo. 9em Más de cuarenta nguiu bëꞌnë jurar ni. Td! Brëgueꞌlë stubi dzë bëldá ra israelitë guꞌ rall de acuerdë parë quini rall Pablo. Bëꞌnë rall jurar lu Dios zndëꞌë: ―Dios gunë më condenar lëꞌë naꞌa si talë chu quínidiꞌi Pablo. Adë pë guëdáudiꞌi naꞌa; adë pë guëdiiꞌdiꞌi naꞌa hashtë nuvërë guëdini naꞌa lëꞌë Pablo. \c1 Brëgueꞌlë stubi dzë bëluaꞌalú Jesús lu Pablo nu repi Jesús lull: ―Bëcuedchí ldúꞌul. Adë rdzë́bëdiꞌil purquë ziquë guníꞌil lu ra mënë shtiꞌdza ndëꞌë, zni guësheꞌlda lë́ꞌël; tsagníꞌil lu ra mënë ciudá Roma. Nal testigu shtëna. Guꞌ bëldá mënë de acuerdë parë quini rall Pablo Pb Nalë́ gudildi diꞌdzë rall nu nalë́ bëdzëbë capitán. Bë́ꞌnëll llgabë niabé guiu rall lëꞌë Pablo nihunë rall pedasë lëꞌë Pablo. Por ni gunibëꞌa capitán gueꞌdë guëzë́ ra suldadë parë tsaldú lëꞌë Pablo, guëldisë guiaꞌa rall nu guëguëuꞌ ra suldadë lëꞌë Pablo cuartel. 3a_ Grë rall gurushtiá rall. Iurní guasuldí bëldá mësë narluaꞌa lëy; na rall fariseo. Nalë́ nalaaꞌdchi guniꞌi rall: ―Nguiu rëꞌ adë pë mal quëhúnëdiꞌill purquë si talë guniꞌi tubi espíritu u tubi ianglë lull, adë chu su lull, no sea guëdë́ꞌnaꞌa cuntrë Dios. Y`+purquë ra saduceo adë rialdídiꞌi lduꞌu rall tsashtë́ ra tëgulë nu rniꞌi rall adë nídiꞌi ianglë nu nilë tubi espíritu nanabani. Perë ra fariseo rialdí lduꞌu rall grë ra cusë rëꞌ. (_IIurní ra nabini lo quë naguniꞌi Pablo, guc dividir rall. Ra fariseo nu saduceo guzublú quëadiꞌdzë lul saꞌ rall hashtë gudildi diꞌdzë rall *^MIurní bëdëꞌë Pablo cuendë de quë bëldá ra miembrë shtë Junta Suprema, na rall partidë shtë saduceos. Sëbëldá rall na partidë shtë fariseos. Guniꞌi Pablo fuertë: ―Rniaꞌa lu të Dadë, nahia fariseo purquë dizdë ra shtada guc ra më partidë shtë fariseo. Nu beꞌdë guëzú ra mënë na lu tribunal shtë të niétiquë purquë rialdí lduaꞌa Dios guëldishtë́ më ra tëgulë. ]Pablo repi lu rall iurní: ―Lëꞌë të Dadë, adë guënédiaꞌa cuendë lë́ꞌiꞌ náhiꞌ bëshuzi ruꞌbë shtë Dios. Pues naescritë laꞌni Sagradas Escrituras: “Adë rniꞌi guídzëdiꞌil tubi narnibëꞌa mënë ladzë të”. \#Los de más nazugaꞌa lu Pablo repi rall: ―¿Pëllë zni ruadíꞌdzël diꞌdzë dzabë delantë lu bëshuzi ruꞌbë shtë Dios? [+Iurní Pablo guníꞌiꞌ lu Ananías: ―Dios guëzac zi lë́ꞌël purquë nal guetë guërupë tëchi. Zúbël ngaꞌli parë gúnël juzguë na ziquë rniꞌi lëy, lë́dëdiꞌi parë guënibë́ꞌal capë rall ruahia. Adë quëhúnëdiꞌil ziquë rniꞌi lëy. Z%Ananías nall bëshuzi ruꞌbë shtë Dios. Gunibë́ꞌall lu ra mënë nazugaꞌa guëllaꞌ lu Pablo parë capë rall ruaꞌ Pablo. 5Y eGuná Pablo lu ra miembrë shtë Junta Suprema nu guníꞌiꞌ: ―Rniaꞌa lu të Dadë, hashtë iurneꞌ nanë́a shgaba nu vidë shtëna tubldí nahin delantë lu Dios. (XIBrëgueꞌlë stubi dzë bëtëá capitán ra jëfë shtë ra bëshuzi nu miembrë shtë Junta Suprema. Bësháꞌquëll Pablo parë bëzull Pablo lu Junta Suprema purquë capitán rac shtúꞌull gac bë́ꞌall niaꞌa pë delitë guëdchiꞌbë ra israelitë cuntrë Pablo.bW=Ra naniadëꞌë hiaguë lëꞌë Pablo, bëazë guetë rall. Hiadë gualúdiꞌi bëquëꞌë hiaguë rall lë́ꞌiꞌ. Lo mizmë capitán bëdzë́bëll bëquëdull lëꞌë Pablo purquë bëdë́ꞌëll cuendë Pablo nápiꞌ derechë ziquë më rumanë. Bëzú ra mënë lëꞌë Pablo lu Junta Suprema parë gac rëglë shcuéndëll ZV-Iurní repi capitán lu Pablo: ―Perë gudilla zihani dumí parë bëaca më rumanë. Pablo repi lull: ―Perë na napa derechë ziquë më rumanë purquë dizdë gula, shtada napë raiꞌ derechë ni. ;UoIurní guabiꞌguë capitán lu Pablo nu gunaꞌbë díꞌdzëll: ―¿Pë guldil; nápël derechë ziquë mënë rumanë? Pablo bëquebi lu capitán: ―Guldía ni nahin. kTOIurë bini menor capitán lo quë naguniꞌi Pablo, guaguë́ꞌnëll visi lu capitán mayurë. Gúchill: ―Gupë cuidadë lo quë nagúnël con nguiu rëꞌ purquë nall tubi nguiu nanapë derechë ziquë më rumanë. S#Perë iurë hia naquëdú Pablo parë guëquëꞌë hiaguë rall lë́ꞌëll, Pablo repi lu menor capitán nazugaꞌanú rall: ―¿Pë napë të derechë guëquëꞌë hiaguë të tubi nguiu nanapë derechë ziquë mënë rumanë, tubi nadë guc condenádëdiꞌi? hRIIurní gunibëꞌa capitán caguëuꞌ rall Pablo laꞌni cuartel. Nu gunibë́ꞌall guëquëꞌë hiaguë ra suldadë lëꞌë Pablo con chicuti parë guëquebi Pablo pëzielú gurushtiá ra mënë cuntrë lë́ꞌëll. yQkGurushtiá rall nu cagruꞌldë rall shabë rall lu mbë nu cagruꞌldë rall iuꞌlli tantë rldë rall. oPWHashtë puntë rëꞌ bëquë́ diaguë ra mënë shtiꞌdzë Pablo. Iurní guzublú gurushtiá rall; guniꞌi rall: ―Gati nguiu rëꞌ. Gati nguiu rëꞌ. Hiadë rac shtúꞌudiꞌi naꞌa guëná naꞌa lu nguiu rëꞌ. ?OwPerë Jesús guniꞌi lua: “Bëagzë́ purquë ziquë shmensajëra, guësheꞌlda lë́ꞌël zitu ladi ra mënë nanádiꞌi më israelitë”. Quëhapë capitán lëꞌë Pablo PNTsana gudini rall Esteban, muzë shtë́nël, zugáꞌahia ndë. Cagniꞌi Esteban dizaꞌquë lu ra mënë. Guca de acuerdë parë gudini rall Esteban. Nu hashtë gupa ra shabë nabëꞌnë ni.” MIurní guniaꞌa lu Jesús: “Dadë, ra mënë nanë́ rall lla riahia grë ra iáduꞌu shtë rall parë ruahia ra mënë narialdí lduꞌu lë́ꞌël parë tsa rall prësi. Bëldaga lëꞌë rall lachiguiꞌbë nu rnibë́ꞌahia rau rall galnë́. L5Bëluaꞌalú Jesús lua nu guniꞌi më: “Nasesë bëruꞌu Jerusalén purquë adë gúnëdiꞌi mënë cuendë lo quë naguëníꞌil de na”. K ’Iurní bëagría Jerusalén; guahia iáduꞌu ruꞌbë. Guaguëna adorar Dios. Gunahia tubi llni nabësheꞌldë Dios. [J/Iurneꞌ gua; adë rac ldë́ꞌëdiꞌil. Gua të chubë nísël. Gunaꞌbë lu Jesús parë guëzunë́ më ldúꞌul grë ra duldë shtë́nël.” Bësheꞌldë Jesús lëꞌë Pablo hashtë stubi naciuni I)purquë lë́ꞌël nal testigu shtë́hiꞌ. Tsagníꞌil lu ra mënë lu guë́ꞌdchiliu grë lo quë nagunal nu nabínil de lëꞌë më. H-Nëll lua: “Dios shtë ra shtádaꞌa gudili më lë́ꞌël dizdë antsë parë gac bë́ꞌal guadë naná voluntá shtë më. Gudili më lë́ꞌël parë guënal lu Jesús naná justë delantë lu Dios nu parë guëquë́ diáguël ra diꞌdzë naguëniꞌi më lul CG Ananías bidë guëná na; iurë bëdchínill, nëll lua: “Bëchi Saulo, guëabrí guënal stubi vueltë”. Iurní lueguë lueguë gubíꞌahia stubi vueltë nu gunahia lu Ananías. QF ’Ndë guquëreldë tubi nguiu lëll Ananías. Humildë nall nu canáldëll tëchi lëy nabëquëꞌë Moisés. Grë ra israelitë naquëreldë Damasco, rniꞌi rall Ananías na më zaꞌquë. oEW Perë llni bësëaꞌnë na ciegu. Hia ra sahia gunaꞌzi rall guiahia parë guc bëdchinia Damasco. D Iurní repia: “Dadë ¿pë rac shtúꞌul guna?” Lëꞌë Dadë Jesús guniꞌi lua: “Guashtë́ ngaꞌli nu guaglaꞌguë shnézël parë Damasco. Ndë guëniꞌi mënë lul guadë nagúnël. Guëniꞌi rall lul pë cusë rnibëꞌa Dios gúnël.” C{ Ra nazianúa guná rall lu llni nu nalë́ bëdzëbë rall perë adë bínidiꞌi rall diꞌdzë shtë naguniꞌi lua. BIurní gunaꞌbë diꞌdza: “¿Chu lë́ꞌël Dadë?” Iurní guniꞌi voz lua: “Nahia Jesús më Nazaret. Rzunáldël na.” nAUGulaga lu guiuꞌu. Lueguë binia tubi voz naguniꞌi lua: “Saulo, ¿pëzielú rzunáldël na?” F@’Iurë ziazúa nezë, hia mërë guëdchinia Damasco, quierë guëruldë dzë, de repëntë guꞌtë tubi llni catë ziazúa. Nahin tubi llni fuertë nabëdchini nezë lu gubeꞌe. ?Jëfë shtë ra bëshuzi nu grë mëgulë narnibëꞌa, nanë́ rall pë bëna. Lëꞌë rall bëneꞌe rall cartë parë biahia lu ra bëchi saꞌ hiaꞌa naquëreldë ciudá Damasco. Ndë niagllía ra narialdí lduꞌi Jesús. Quëdú rall con cadënë; neꞌdë guënúa lëꞌë rall Jerusalén parë gac cashtigu rall. Biadiꞌdzë Pablo lu ra mënë lla bëáquiꞌ shmënë Jesús (>IAntsë guzunalda ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë gati rall. Nu gunaꞌzia prësi nguiu nu ra naꞌa parë bëtiáꞌahia lëꞌë rall lachiguiꞌbë. =!―Nahia israelitë; gula ciudá Tarso regiuni shtë Cilicia perë guaruꞌba ndëꞌë Jerusalén. Gamaliel guc shmësa. Bëluáꞌaiꞌ na lëy shtë shtadë guëlú hiaꞌa. Con guëdubinú lduaꞌa bëna sirvë lu Dios, igual ziquë quëhunë të iurneꞌ. <Iurë bini ra mënë Pablo cagníꞌill lu rall con dizë́ shtë rall, dchítëꞌ bëac rall. Pablo guniꞌi lu rall: e; E―Lëꞌë të Dadë nu ra mëgulë, rac shtuaꞌa guëquë́ diaguë të pë guëniaꞌa. : (Bëdëꞌë capitán permisi. Iurní guzuldí Pablo lu shquilier catë reꞌpi mënë ruaꞌ cuartel. Bëꞌnë Pablo sëñi con guiáꞌaiꞌ lu ra mënë parë guëac dchi rall. Iurë bëac dchi rall, Pablo guniꞌi lu rall con dizë́ hebreo:V9%'Iurní Pablo bëquebi lu capitán: ―Nahia më israelitë. Gula Tarso, ciudá ruꞌbë shtë regiuni Cilicia. Tarso na catë gula. Bëꞌnë favurë, bëneꞌe permisi të guëniꞌinúa ra mënë. *~~?}|{zzyx,wuvuttnsrqp6o]nn*m?kkfjjAhhIgfeetdhcba``H_^^]]v\[ZYYXWGVUTSSQQOONMMVLJKfIHuFEEJDWC2B|@@k?y>=x<<4;::<887X6<43310/..-@,>*)(c'&& $"u!4 s{(`Z2,rP g /-VMrT]DNadápaꞌa vidë verdadërë por Cristo. Iurë lëꞌë më guëabriꞌ lu guë́ꞌdchiliu stubi, guziá hiaꞌa parë guëquëreldënú hiaꞌa lëꞌë më catë nídiꞌi fin, catë nanú pudërë nu llni shtë më. Vidë cubi DSDpurquë guti të parë cusë shtë guë́ꞌdchiliu; nabaninú të Cristo nu lëꞌë më nabaninú më Dios. Vidë cubi nanapë të na ziquë cusë nagaꞌchi; napë tëhin por Cristo. WR'DGulë tsanaldë ra deseo shtë më, lë́dëdiꞌi ra deseo mal shtë mënë +Q QDIurní rniaꞌa lu të, guc resucitar të juntë con Cristo. Iurneꞌ gulë gudili lo quë naná zeꞌdë de Dios catë quëbezë Jesucristo ladë ldi shtë më. PDVerdá rluaꞌa ra rëglë rëꞌ ziquë cusë zaꞌquë purquë el quë narianaldë tëchi cusë ni, quëzac zill el mizmë lë́ꞌëll. Voluntariamente quëhúnëll cumplir con zihani devociuni. Rluaꞌa rall ziquë mënë narunë cumplir cusë durë, perë grë́tëꞌ ra custumbrë rëꞌ nápëdiꞌin pudërë parë guëzalú deseo mal nananú laꞌni lduꞌu mënë.)OKDGrë́tëꞌ ra rëglë rëꞌ napë quë tsalú, igual cumë los de más cusë tsalú rahin. Rëglë ni nadë más na rahin enseñansë nu lëy shtë mënë. N1DRniꞌi mënë: “Adë rgáꞌldëdiꞌil ndëꞌë” u rniꞌi rall: “Adë gáudiꞌil ndëꞌë” u “Adë rnáꞌzidiꞌil ndëꞌë”. ~MuDGuti të juntë con Cristo; bëꞌnë më parë adë gúnëruꞌudiꞌi të duldë. Por ni ¿pëzielú quëreldë të ziquë los de más mënë shtë guë́ꞌdchiliu? ¿Pëzielú rianaldë të tëchi ra custumbrë nu rëglë shtë nguiu? _L7DAdë rianáldëdiꞌi rall shnezë Cristo con fe naná firmë. Lëꞌë më na më cabësë shtë shmënë më. Por lëꞌë më grë ra naná rialdí lduꞌi de verdá, na raiꞌ ziquë partë shtë cuerpë; napë raiꞌ vidë; runë alimentar raiꞌ por lëꞌë më; riaruꞌbë raiꞌ por pudërë shtë më. Ndëꞌë zeꞌdë de Dios. QKDAdë rsáꞌnëdiꞌi të ni tubi chu guëdchisú premi narac shtuꞌu Dios gapë të. Si talë guëniꞌi mënë lu të napë quë gunë të adorar ra ianglë u talë guëniꞌi rall napë quë cubënebi të shtiꞌdzë ra ianglë, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdzë rall. Grë mënë ni riutë́ rall cusë adë gunádiꞌi rall. Runë nadchini rall. Rianaldë rall tëchi llgabë mal; rialdí lduꞌu rall cusë nanápëdiꞌi ni tubi prëbë. gJGDGrë ra cusë rëꞌ na ziquë tubi figurë shtë naná guëdchini despuësë, u sea Cristo. {IoDPor ni adë chu gunë juzguë lëꞌë të por lo quë naráu të u lo quë naruuꞌ të. Adë chu gúnëdiꞌi juzguë lëꞌë të por custumbrë shtë laní, si talë quëhunë të cumplir u adë quëhúnëdiꞌi të cumplir. Adë chu gúnëdiꞌi juzguë lëꞌë të por lo quë naquëhúnël ra dzë narziꞌi lduꞌu mënë u ra dzë delicadë shtë laní. FHDCristo bëꞌnë gan lu grë nanapë pudërë nu lu grë el quë narnibëꞌa. Biaꞌa më ra narnibëꞌa ziquë nariá tubi prësi; ziazú rall lu desfilë parë guëná mieti bëꞌnë më gan lu rall. Iurë guti më lu cruz, bëꞌnë më gan lu pudërë shtë rall. Gulë guc shtuꞌu lo quë nanú lu gubeꞌe /GWDBëtiꞌi Dios lo quë naná cuntrë lëꞌë hiaꞌa, grë lo quë nabëdë́ꞌnaꞌa cuntrë lëy shtë më. Lëy ni bëdchiꞌbë demandë cuntrë lëꞌë hiaꞌa, perë bëtiꞌi më grë demandë ni por galguti shtë Jesús. Bëdëꞌë më fin grë demandë iurë guti Jesús lu cruz. !F;D Antsë nápëdiꞌi të vidë shtë Dios, sino ziquë tëgulë guquëreldënú të duldë; gadzë́ duldë laꞌni lduꞌu të, perë iurneꞌ Dios bëcuaꞌñi lëꞌë të juntë con Cristo. Unidë na hiaꞌa con lëꞌë më. Bëꞌnë më perdunë grë duldë shtë hiaꞌa. YE+D Bëriubë nisë të; bëgaꞌchinú të Jesucristo nu zni guc resucitar të juntë con lëꞌë më purquë gualdí lduꞌu të pudërë shtë Dios, el quë nabëldishtë́ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. aD;D Por Cristo na të limpi delantë lu Dios. Bëdchisú më duldë shtë të. Gúquëdiꞌi të limpi por custumbrë shtë galriuguë cuerpë cumë runë mënë israelitë, sino Cristo bëzunë́hiꞌ almë shtë të. hCID nu lëꞌë të rac bëꞌa të na të shini Dios. Por Jesucristo napë të mizmë vidë shtë Dios; adë runë fáltëdiꞌi. Na më primërë entrë grë ra nanapë pudërë nu entrë grë ra espíritu naná rnibëꞌa. lBQD Dios gúquiꞌ nguiu; lë më Jesucristo. Grë pudërë nu grë llni shtë Dios napë Jesucristo, _A7DGulë gapë cuidadë të adë chu cuguë́diꞌi lëꞌë të nu tsanaldë të enseñansë shtë rall. Cagluaꞌa rall sulamëntë con lo quë narëalë guëc mënë. Cagluaꞌa rall diꞌdzë falsë nanápëdiꞌi pudërë de acuerdë con custumbrë nu creenci shtë rall naná shgabë nguiu. Adë nápëdiꞌi rall llni shtë Cristo. -@SDZiquë tubi hiaguë nanapë luꞌchi zaꞌquë u ziquë tubi hiuꞌu nanapë cimientë fuertë, gulë gac firmë lu shtiꞌdzë më ziquë más antsë bësëꞌdë të. Nu gulë bëdëꞌë graci lu më guëdubi tiempë; gulë guniꞌiruꞌu dushquilli lu Dadë. Vidë cubi narneꞌe Jesús ?DBëꞌnë të recibir Cristo Jesús ziquë Dadë shtë të; por ni gulë guquëréldëruꞌu unidë con lëꞌë më. >}DPues aunquë nilë adë zúdiaꞌa con lëꞌë të, rëagná lduaꞌa lëꞌë të. Nalë́ rquitë lduaꞌa; nanë́a unidë na hiaꞌa. Nanë́a tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Cristo con guëdubinú lduꞌu të. Na të firmë con fe shtë të. =DCagniaꞌa lu të cusë ni të parë ni tubi adë chu cuguë́diꞌi lëꞌë të con ra diꞌdzë narluaꞌa chulë perë falsë nahin. <DPor Cristo sulamëntë gac bëꞌa mieti llni shtë Dios. Por Cristo sulamëntë tsasë́ mieti verdá naná ziquë cusë nalasac. P;DGalërniꞌi lduaꞌa na zndëꞌë; quëhuna parë gac rall firmë lu shtiꞌdzë më nu parë gac shtuꞌu rall saꞌ rall más. Rac shtuaꞌa de quë tsasë́ rall diꞌdzë nadë guënë́diꞌi mënë guahietë, perë iurneꞌ sí, riasë́ rall shtiꞌdzë Dios nu runguë bëꞌa rall Cristo. Llëruꞌbë na cusë ni. .: WDRac shtuaꞌa gac bëꞌa të de quë nalë́ quëhuna dchiꞌni por lëꞌë të nu por grë ra naquëreldë guëꞌdchi Laodicea nu por grë ra nagunádiꞌi lua. D9 DQuëhuna shchiꞌni më con guëdubi fuersë narneꞌe Cristo. Mizmë lëꞌë më rneꞌe zihani pudërë parë tsaglaꞌga lu shchiꞌni më të gac mënë justë delantë lu Dios.O8 DLëꞌë naꞌa quëgluaꞌa naꞌa shtiꞌdzë Cristo nu quëgtsëbë naꞌa mënë të gac rall firmë lu shnezë më. Quëgluaꞌa naꞌa lu ra mënë con llni shtë Dios parë tsasë́ rall shtiꞌdzë më. Rniꞌi naꞌa lu rall por gac unidë rall con Cristo gac rall mënë zaꞌquë de verdá sin ni tubi faltë. .7 WDGuc shtuꞌu më guëluaꞌa më lu shmënë më de quë por dizaꞌquë, ra mënë nanádiꞌi më israelitë gac rall shini më, nu quëgluaꞌa më quëbezënú Cristo lëꞌë rall. Por Cristo naquëbezënú lëꞌë rall tsutë́ rall lu gubeꞌe. Ni na favurë ruꞌbë nabëꞌnë më. B6 DIurneꞌ quëgluaꞌa më lu ra shmënë më, lo quë más antsë nanú nagaꞌchi. Ra mënë, nilë ra ianglë adë guc bë́ꞌadiꞌi raiꞌ secretë narac bëꞌa hiaꞌa iurneꞌ. =5 uDNahia ministrë shtë më; gudili më na ziquë muzë shtë më parë gac bëꞌa të ra dizaꞌquë, nu nahia muzë shtë të parë guërëꞌtsë dizaꞌquë entrë grë mënë. =4 uDIurneꞌ rquitë lduaꞌa entrë ra cusë durë purquë ra cusë durë naquëhuna sufrir, na rahin sufrimientë shtë Jesucristo. Tsalú sufrimientë ni laꞌni shcuerpa parë bien shtë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios. Jesús na cabësë shtë ra mënë ni; na raiꞌ grupë shtë shmënë Dios. 3 )DZni gac si talë tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë më nu si talë gac të firmë lu shnezë më. Gulë gac ziquë tubi hiuꞌu naná rzaꞌa lu guëꞌë; adë chu guëazë guétëdiꞌi lu dizaꞌquë narniꞌi guëbaninú hiaꞌa lëꞌë më. Pues dizaꞌquë ni hia bërëꞌtsin por guëdubi nezë shtë guë́ꞌdchiliu. Hia bini mënë diꞌdzë ni. Na Pablo nahia muzë shtë Dios; bësheꞌldë më na ziquë ministrë shtë më parë guadiꞌdza lu ra mënë. Pablo quëhunë sirvë lu ra shmënë Dios x2 kDPerë iurneꞌ lëꞌë të na të amigu shtë Dios por lo quë nabëꞌnë Jesucristo. Por galguti shtë Jesús lu cruz, bëlá më lëꞌë të lu cashtigu narunë tucarë gunë të recibir. Rac shtuꞌu më gunë më presentar lëꞌë të lu Dios ziquë mënë santu sin ni tubi cusë mal. Zu të lu më sin adë chu guëdchiꞌbë demandë cuntrë lëꞌë të. 41 cDAntsë lëꞌë të guc të enemigu shtë Dios. Zitu guquëreldë të parë lëꞌë më; adë guná záꞌquëdiꞌi të lu më purquë guquëreldë të con maldá. 0 5DPor Jesús guc shtuꞌu Dios cuedchí lduꞌu mieti lu më; gac en paz grë cusë nananú lu gubeꞌe nu lo quë nananú lu guë́ꞌdchiliu. Guc shtuꞌu më gac unidë mënë con lëꞌë më por galguti shtë Jesús lu cruz. Bëꞌnë më të gac amigu ra mënë con Dios. {/ qDLëꞌë Dadë Dios con grë pudërë nanapë më, guc shtúꞌuiꞌ cuezënúhiꞌ laꞌni shcuerpë Jesucristo. D. DJesucristo na cabësë shtë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, grë ra shmënë më naná rdëá grë lugar; unidë na raiꞌ con lëꞌë më. Entrë grë ra naguti, na më primërë; galguti adë bë́ꞌnëdiꞌi gan lúhiꞌ. Nídiꞌi chu stubi ziquë Jesús; napë më más pudërë quë ra naná rnibëꞌa. %- EDLëꞌë Jesús nanú më antsë cueshtë́ grë ra cusë. Nápëdiꞌi më fin. Por pudërë shtë më lo quë nanú lu gubeꞌe nu lo quë nanú lu guë́ꞌdchiliu, grë cusë lo quë nanabani u lo quë nanápëdiꞌi vidë purquë zni guc shtuꞌu më. Rsë më grë ra cusë ni. f, GDBëcueꞌshtë́ Cristo grë cusë nananú gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu. Grë ra narnibëꞌa ziquë rëy nu autoridá, grë ra nananú gubeꞌe naná rnibëꞌa los de más sáhiꞌ bëcueꞌshtë́ Cristo tantë narná hiaꞌa lúhiꞌ, tantë chu rnádiꞌi lúhiꞌ. Grë cusë nanabani, bëntsaꞌu Jesús të parë gunë raiꞌ sirvë lu më. ~+ wDAdë chu rnádiꞌi lu Dios Padre perë bëdchini më iurë bëdchini Cristo lu guë́ꞌdchiliu. Mizmë Dios bëluaꞌalúhiꞌ lu mënë por Jesucristo naná igual ziquë Dios. Lë́ꞌiꞌ nabani más antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu. <* sDPor galguti shtë Jesús naperdunë duldë shtë hiaꞌa. Gudilli më por duldë shtë hiaꞌa lu cruz; iurneꞌ nasalváraꞌa. Rbedchí lduꞌu hiaꞌa por galguti shtë Jesús M) D Bëlá Dios lëꞌë hiaꞌa lu guiaꞌa Satanás catë rnibë́ꞌall nu bëzú më lëꞌë hiaꞌa catë rnibëꞌa shini më, Cristo. Náhiꞌ Rëy. Nalë́ rac shtuꞌu Dios Padre shini më. N( D Nu rnaꞌbë naꞌa lu më de quë guëdëꞌë të graci lu Dadë Dios purquë lëꞌë më bëneꞌe derechë parë guëdápaꞌa lugar con los de más mënë santu catë quëreldë më lu llni. q' ]D Quëgnaꞌbë naꞌa lu më gac të mënë fuertë lu shnezë më por mizmë pudërë nanapë më. Llëruꞌbë na pudërë shtë më. Zni gunë të gan lu cusë mal guëdubi tiempë nu gapë të pacënci nu guëquitë lduꞌu të. q& ]D Quëgnaꞌbë naꞌa lu më de quë conductë shtë të gaquin bien lu Dadë, de quë guëquitë lduꞌu më con lëꞌë të, nu de quë gapë të resultadë lu shchiꞌni më, nu de quë cadë dzë gapë të más llni shtë Dios. %  D Por ni dizdë bini naꞌa de lëꞌë të, adë bësáꞌnëdiꞌi naꞌa guëniꞌinú naꞌa lu Dios por lëꞌë të. Quëgnaꞌbë naꞌa lu më de quë guëluaꞌa më lëꞌë të voluntá shtë më, de quë guëneꞌe më llni parë gac bëꞌa të pë na mal nu pë naná bien. Quëgnaꞌbë naꞌa lu më tsasë́ të nezë zaꞌquë por pudërë shtë Espíritu Santo. $ DGuniꞌi Epafras lu naꞌa de quë rac shtuꞌu të grë ra shmënë Dios por amor narneꞌe Espíritu Santo laꞌni lduꞌu të. l# SDBëꞌnë të recibir dizaꞌquë por Epafras, el quë nabëluaꞌa lëꞌë të shtiꞌdzë Jesús. Náhiꞌ muzë shtë hiaꞌa; rac shtuꞌu hiaꞌa lë́ꞌiꞌ. Quëhúnëll cumplir siemprë lo quë narac shtuꞌu Cristo. " 9DLëꞌë dizaꞌquë nabini të rrëꞌtsin por guëdubi nezë shtë guë́ꞌdchiliu, nu mënë ziaglaꞌguë rialdí lduꞌu rallin. Dizaꞌquë quëhunin cambi vidë shtë mënë igual ziquë quëhunë dizaꞌquë cambi vidë shtë të. Primërë vësë nabini të shtiꞌdzë Dios, bëdëꞌë të cuendë de quë verdá rac shtuꞌu më lëꞌë të, de quë bëꞌnë më favurë të gac salvar të. ! +DQuëreldë të zni purquë rialdí lduꞌu të guëquëreldënú të Jesucristo lu gubeꞌe. Esperansë ni na ziquë tubi tesurë nagutsaꞌu parë lëꞌë të. Por dizaꞌquë nabini të más antsë, nanë́ të nasalvar të. Gualdí lduꞌu të dizaꞌquë na verdá. '  IDpurquë bini naꞌa lla rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë Jesucristo nu bini naꞌa lla rac shtuꞌu të bëchi la saꞌ të naná rialdí lduꞌi dizaꞌquë. F DSiemprë rdëꞌë naꞌa graci lu Dios naná Shtadë Jesucristo, el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa. Iurë rnaꞌbë naꞌa lu më por lëꞌë të, rniꞌi naꞌa dushquilli Dios k QDJuntë con bëcha Timoteo quëquëaꞌa cartë rëꞌ lu naná bëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ con ra bëchi la sahia narunë cumplir shtiꞌdzë më, grë të naquëreldë guëꞌdchi Colosas. Gulë bëꞌnë recibir favurë shtë Dios nu gulë cuedchí lduꞌu të por Dios, Shtádaꞌa. Pablo rnaꞌbë lu Dios por ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë J DNa Pablo nahia poshtë shtë Cristo Jesús purquë gudili më na. %CGuëdubinú ldúꞌiꞌ bëluáꞌaiꞌ ra mënë lla mudë tsutë́ mieti nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios ziquë rëy. Nu bëluaꞌa Pablo ra mënë chu na Jesucristo Shtádaꞌa. Guëdubi tiempë rëꞌ ni tubi adë chu bërúꞌudiꞌi nihunë cuntrë lëꞌë Pablo.wChupë izë guquëreldë Pablo hiuꞌu guërëꞌë nu bë́ꞌniꞌ recibir grë ra nariá visitë lídchiꞌ. Iurë guniꞌi Pablo zdëꞌë, ra israelitë bëruꞌu rall. Nalë́ quëadiꞌdzë lul saꞌ rall cuendë rëꞌ. 9kGulë bëdëꞌë cuendë iurneꞌ. Dios cagsheꞌldë më ra dizaꞌquë lu ra nanádiꞌi më israelitë parë gac salvar rall nu guëzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. 1[Purquë nalë́ naguëdchi bëac lduꞌu të nu adë në́diꞌi të tsasë́ të.Bësëꞌau të diaguë të parë adë guínidiꞌi të.Bësëꞌau të slu të parë adë guënádiꞌi të.Adë në́diꞌi të guëabrí lduꞌu të con na, Dios, parë guna salvar lëꞌë të. H Gua guëchi lu ra mënë zdëꞌë:Lëꞌë të de verdá guini të perë nunquë adë tsasë́ të.De verdá guëná të perë nunquë adë guëdë́ꞌëdiꞌi të cuendë. nUAdë gúdiꞌi rall de acuerdë. Guzublú gubiꞌ rall. Iurní Pablo guníꞌiꞌ: ―Profetë Isaías bëquë́ꞌëiꞌ lo quë naguniꞌi Espíritu Santo lu ra shtadë guëlú hiaꞌa lla na shcuendë të. Guníꞌiꞌ: lQNanú rall gualdí lduꞌi naguniꞌi Pablo perë nanú mënë adë gualdídiꞌi lduꞌu raiꞌ. 5Iurní gudili rall tubi dzë naguadiꞌdzë rall. Dzë ni nalë́ zihani mënë bëdchini rall catë quëreldë Pablo. Dizdë rsili nu parë hashtë guadzeꞌ biadiꞌdzë Pablo lu rall lla na nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios. Biꞌldi Pablo zihani diꞌdzë lo quë nabëquëꞌë Moisés nu lo quë nabëquëꞌë ra profetë parë tsaldí lduꞌu ra mënë na Jesús lúniquë shini Dios. 2]Rac shtuꞌu guëquë́ diaguë naꞌa niaꞌa pë rníꞌil purquë nanë́ naꞌa grë ladë rniꞌi ra israelitë cuntrë creenci cubi nanuaꞌa ra shmënë Jesús. !;Iurní guniꞌi rall lu Pablo: ―Gáꞌadiꞌi chu gúnëdiꞌi recibir cartë shtë më israelitë naquëreldë Judea naguëniꞌi lla na shcuéndël. Nu nilë ni tubi israelitë nazeꞌdë ndë, niétiquë pë ruadiꞌdzë rall cuntrë lë́ꞌël, pë mal bë́ꞌnël. oWPor ni gunaꞌba lëꞌë të parë guëniaꞌa lu të nu guadiꞌdza lu të pëzielú bëzuꞌbë rall cadënë na. Nahin purquë rialdí lduaꞌa ziquë grë ra israelitë, de quë Dios guëldishtë́ më lëꞌë ra tëgulë. Y+Perë na adë napa ni tubi cusë naguna acusar ra mënë shtë naciuni Israel. $AIurë zua lu tribunal shtë gubiernë, adë bëdzélëdiꞌi rall ni tubi delitë parë nihunë rall condenar na lu galguti. Por ni guc lduꞌu gubiernë naldaꞌa rall na perë ra israelitë adë gunë́diꞌi rall. Por ni napë quë gunaꞌba gunë rëy Augusto rëglë shcuenda. #?Iurë guc tsunë dzë bëdchini naꞌa Roma, Pablo bëtëáhiꞌ ra më israelitë namás më ruꞌbë naquëreldë Roma. Guníꞌiꞌ lu rall: ―Iurneꞌ guëniaꞌa lu të Dadë, adë bëna ni tubi cusë mal cuntrë ra më israelitë, nilë cuntrë custumbrë shtë ra shtadë guëlú hiaꞌa, perë gunaꞌzi ra israelitë na prësi Jerusalén. Nu bëꞌnë rall intriegu na lu ra gubiernë rumanë. ' GIurë bëdchini naꞌa Roma, lëꞌë capitán bë́ꞌnëll intriegu lëꞌë ra prësi lu jëfë shtë ra guardë. Perë bëdëꞌë rall permisi guëquëreldë Pablo stubi lugar, nu quëhapë tubi suldadë lëꞌë Pablo. Pablo guzublú guníꞌiꞌ dizaꞌquë lu ra më Roma B }Ra më Roma narialdí lduꞌi dizaꞌquë, hia napë rall nutici de quë guëdchini naꞌa Roma. Bëruꞌu rall; bidë guëlliꞌi rall lëꞌë naꞌa hashtë nezë catë rniꞌi rall Foro de Apio. Bëdchini rall hashtë stubi lugar catë naquë́ paradë nalë Tsunë Tabernas. Iurní guná Pablo lu rall, nalë́ bëquitë ldúꞌiꞌ nu bëdë́ꞌëiꞌ graci lu Dios. Guníꞌiꞌ: ―Dushquilli Dios, iurneꞌ bëdchinia ladzë të. ` 9Ndë bëdiaꞌguëlú naꞌa duꞌpë mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Bëꞌnë rall invitar lëꞌë naꞌa parë bëdëaꞌnë naꞌa con lëꞌë rall tubi llmalë. Despuësë bëruꞌu naꞌa parë Roma.    Hia de ndë bëruꞌu naꞌa; zia naꞌa guëllaꞌ ruaꞌ guiuꞌu hashtë bëdchini naꞌa puertë nalë Regio. Brëgueꞌlë stubi dzë bëdapë naꞌa mbë nazeꞌdë nezë sur. Hashtë guërupë dzë bëdchini naꞌa puertë narniꞌi rall Puteoli. Y + Bëdchini naꞌa tubi puertë Siracusa catë bëdëaꞌnë naꞌa tsunë dzë.  Tsunë mbehu guquëreldë naꞌa Malta. Iurní bëdzepi naꞌa laꞌni tubi barcu nabidë gudëdë tiempë naldë lugar ni. Barcu ni zeꞌdin de puertë Alejandría. Nu naquë́ chupë figurë culaꞌnin shtë ra dios narniꞌi rall Cástor nu Pólux. Z- Nalë́ cusë bëzëlaaꞌdchi ra mënë ni parë lëꞌë naꞌa iurë bëdzepi naꞌa barcu parë guëcaꞌa nezë naꞌa. Bëzëlaaꞌdchi rall grë lo quë narquiꞌni naꞌa. Bëdchini Pablo ciudá Roma \1 Despuësë de ni, grë ra mënë narac lluꞌu bidë rall lu Pablo nu bëac rall. Perë shtadë Publio nagáꞌall; rac llúꞌull; nanull shldí nu ráquëll narlaꞌguë. Pablo guaguëꞌnë visitar lëꞌë shtadë Publio. Gunaꞌbë Pablo lu Dios por lë́ꞌëll nu bëdchiꞌbë Pablo guiáꞌaiꞌ guë́quëll. Bëac nguiu ni lueguë. iKGuëllaꞌ catë zugaꞌa naꞌa, nagaꞌa shguiuꞌu nguiu namás më ruꞌbë; lëll Publio. Bë́ꞌnëll recibir lëꞌë naꞌa con bien nu bë́ꞌnëll atender lëꞌë naꞌa lídchill durantë lu tsunë dzë. Grë ra mënë cabezë rall guëná rall niaꞌa sëguí guiaꞌa Pablo u zátill de repëntë. Hia llëduni cabezë rall; adë pë ráquëdiꞌi Pablo. Hia gurënë bëꞌnë rall llgabë iurní; guniꞌi lul saꞌ rall: ―Segurë tubi dios nall. yPerë Pablo bëdchibi guiáꞌall parë gulaguë mbeꞌldë lu guiꞌi. Lë́ꞌëll hiadë pë gúquëdiꞌill. 4aGuná ra mënë naquëreldë lugar ni zeꞌbi naꞌldë mbeꞌldë guiaꞌa Pablo, iurní guniꞌi lul saꞌ rall: ―Aquë, nguiu rëꞌ nall tubi nguiu mal nagudini mënë. Masiá guc salvárëll lu nisëduꞌu perë lu tubi dios narunë jushtici, adë guëdë́ꞌëdiꞌiꞌ lugar guëbánill. Z-Iurní Pablo guagtëall duꞌpë hiaguë bidchi. Iurë cagtiáꞌall hiaguë lu guiꞌi, por galnaldë́ shtë guiꞌi, bëruꞌu guëlluꞌnë tubi mbeꞌldë dushë laꞌni hiaguë. Cuë ma guiaꞌa Pablo. 5Ra mënë naquëreldë ndë, bëꞌnë rall tratë lëꞌë naꞌa por bien. Bëcueꞌe rall zihani guiꞌi parë bëdzëꞌë lduꞌu naꞌa tantë rac naldë naꞌa por guiu narlaguë. Por ni gunaꞌbë rall lëꞌë naꞌa parë bëdzëꞌë lduꞌu naꞌa ruaꞌ guiꞌi. ~ Iurë hia grë́tëꞌ naꞌa bëdchini naꞌa lu guiuꞌu, bini naꞌa de quë lugar ni lë Malta. Zubin laꞌni nisë. :}m,Nu gunibëꞌa capitán los de más prësi, tsaglaꞌguë quibë rall lu ra tablë u lu ra hiaguë shtë barcu naguc pedasë. Zni grë naꞌa bëdchini naꞌa lu guiuꞌu.| +Perë capitán shtë ra suldadë rac shtúꞌull gúnëll salvar lëꞌë Pablo. Por ni adë gunë́diꞌill niguini ra suldadë ra prësi. Mejurë gunibë́ꞌall ra narac rgubë nisë, ldaguë rall lu nisë primërë parë guëdchini rall lu guiuꞌu. {y*Ra suldadë guc lduꞌu rall niguini rall grë ra prësi parë adë cúbëdiꞌi prësi nisë të guëlluꞌnë rall. &zE)Perë guagldaguë barcu catë rdzaꞌguë saꞌ chupë nezë shtënë nisë. Ndë guasubë barcu laꞌni iuꞌlli. Tubi partë nezë delantë guaꞌdzin laꞌni iuꞌlli. Hia gáquëdiꞌi guëniꞌbin ni tubi ladë. Nu nezë ichi barcu guzublú guc pedasin por fuërsë shtë nisë. !y;(Bëchuguë rall ra du naliꞌbi ra guiꞌbë ruꞌbë parë bëaꞌnë rahin laꞌni nisë. Nu bëldëꞌë rall du naliꞌbi tablë narsë́ lëꞌë barcu. Iurní bëldisë rall lari shtë barcu delantë parë bëdiaꞌa mbë luhin. Lueguë ziabiꞌguë barcu ruaꞌ guiuꞌu. x'Iurë brëgueꞌlë, ra marinërë bënguë bë́ꞌadiꞌi rall guiuꞌu narná rall lúhiꞌ. Perë guná rall tubi lugar zaꞌquë catë adë nádiꞌi guetë ichi nisë parë tsutë́ barcu. Bëꞌnë rall llgabë zac tsabiꞌguë barcu ndë. w&Iurë gualú gudáu naꞌa catë lu bielë naꞌa, bëruꞌldë ra marinërë trigu lu nisë. Bë́ꞌazë barcu lu nisë av;%Grë ra nazeꞌdë laꞌni barcu na naꞌa chupë gahiuꞌa con sesenta y seis mënë. 7ui$Lueguë gupë rall valurë parë gudáu rall. Kt#Iurë guniꞌi Pablo zdëꞌë, gunáꞌzill tubi guetështildi nu bëdë́ꞌëll graci lu Dios delantë lu grë ra mënë nazeꞌdë laꞌni barcu. Iurní bëshúllëllin parë gudaull. $sA"Iurneꞌ rniaꞌa lu të parë gau të zuduꞌpë purquë rquiꞌni gapë të fuërsë parë gac salvar të. Adë chu guënítidiꞌi vidë shtë́hiꞌ. 9rk!Tumpranë nianá nacahi, guniꞌi Pablo lu grë rall parë gau rall. Nu repi Pablo: ―Hia guc chupë llmalë gáꞌadiꞌi gagaꞌsi të nu nilë adë gudáudiꞌi të. cq? Iurní ra suldadë bëchuguë rall du shtë barcu biꞌchi parë gulaguin lu nisë. pyperë Pablo guniꞌi lu capitán nu lu suldadë. Guníꞌiꞌ: ―Si talë ra nguiu rëꞌ adë guëáꞌnëdiꞌi rall laꞌni barcu, lëꞌë të adë nídiꞌi mudë gac salvar të lu nisë purquë adë guënë́diꞌi të lla rsë të barcu. joMRa marinërë guc lduꞌu rall nihunë rall librar lëꞌë rall lu peligrë nagaꞌchi. Guzublú cagldaguë rall barcu biꞌchi lu nisë. Bëꞌnë rall ziquë cagldaguë rall ra guiꞌbë ruꞌbë nezë delantë lu barcu, fnEIurní bëdzëbë rall niazudchí barcu lu nisë; niac chucar barcu con ra guëꞌë narë́ laꞌni nisë. Bëldaguë rall tapë guiꞌbë ruꞌbë nezë ichi barcu. Nalë́ rac lduꞌu rall guiubë grëgueꞌlë. Zm-Bërëꞌshë rall niaꞌa bëldá metrë na parë ichi nisë guetë. Nahin cuarenta y dos metrë. Hia más delantë bërëꞌshë rall stubi vueltë, hia rëaꞌnë nisë niétiquë galdë bi gadchi metrë. l Iurní gudëdë chidá dzë, bëdchini naꞌa lu nisëduꞌu nalë Adria. Biaꞌa mbë lëꞌë naꞌa nezë rëꞌ nezë rëꞌ. Iurë guc guëruldë gueꞌlë, ra marinërë bëꞌnë rall llgabë de quë hia ziagdchini naꞌa lu guiuꞌu bidchi. rk]Guëniti hiaꞌa barcu perë grë hiaꞌa nabani hiaꞌa guëdchini hiaꞌa lu tubi dani laꞌni nisë. DjPor ni rniaꞌa lu të Dadë, adë riádiꞌi lduꞌu të; gulë guëdëꞌë valurë lëꞌë të purquë na rialdí lduaꞌa Dios. Nanë́a de quë sac lo quë naguniꞌi ianglë lua. si_Guniꞌi ianglë lua: “Adë rdzë́bëdiꞌil purquë napë quë tsal lu rëy Augusto parë gúnëll rëglë shcuéndël. Nu gunë Dios lo quë nagunáꞌbël lúhiꞌ. Dios gunë më librar grë ra nazeꞌdënul laꞌni barcu.” h3¿Pëzielú nanë́a? purquë neꞌ gueꞌlë bidë guëluaꞌalú tubi ianglë shtë Dios lua, Dios naquëhuna adorar nu quëhuna shchíꞌniꞌ. g{Perë adë rbínidiꞌi lduꞌu të. Gulë gupë valurë purquë adë chu gátidiꞌi. Barcu ni, sí guëniti hiaꞌa. ofWBëdëdë naꞌa llëduni tiempë sin quë adë gudáudiꞌi naꞌa. Iurní Pablo guasuldí ladi grë ra nazeꞌdë laꞌni barcu. Guniꞌi Pablo lu ra mënë: ―Mejurë nazuꞌbë diaguë të shtiꞌdza, Dadë. Adë chu naruꞌu dani Creta. Iurneꞌ nablac peligrë ziaꞌa dë́daꞌa; cagniti hiaꞌa grë ra cusë nadiaꞌa hiaꞌa laꞌni barcu. -eSPor zihani dzë adë gunádiꞌi naꞌa lu ngubidzë, nilë lu ra mbelëguiꞌi. Con tantë mbë dushë nazugaꞌa bëdëꞌnë naꞌa llgabë aquë niati naꞌa. qd[Bëunë dzë zugaꞌa mbë dushë; lo mizmë lëꞌë rall bëruꞌldë rall pë shtë barcu lu nisë. cBrëgueꞌlë stubi dzë cumë nianá zugaꞌa mbë dushë, guzublú bëruꞌldë rall carguë shtë barcu laꞌni nisë. MbDespuësë de bëshepi rall barcu biꞌchi, bëldiꞌbi dchiꞌchi rall ra hiaguë shtlazë barcu con du ruꞌbë. Lueguë bëldaguë rall lari catë gutë́ mbë. Bësaꞌnë rall ziazunú mbë barcu shmudë mbë purquë bëdzëbë rall nialdaguë barcu tubi lugar peligrosë catë nanú iuꞌlli narniꞌi rall La Sirte. gaGGudëdë naꞌa tubi dani laꞌni nisë ladë sur. Dani ni lë Clauda catë adë nídiꞌi mbë. Iurní con tantë dchiꞌni bëldisë naꞌa barcu biꞌchi nacagubë barcu ruꞌbë parë biaꞌa barcu ruꞌbë lëꞌin. (`IBiaꞌa mbë barcu; adë bëdë́ꞌnëdiꞌi naꞌa gan nazënú naꞌa barcu cuntrë shnezë mbë. Mejurë bësaꞌnë naꞌa biaꞌa mbë lëꞌë naꞌa. _Perë duꞌpsë tiempë gudëdë, iurní bëdchini tubi mbë dushë nezë lu barcu, tubi mbë narniꞌi rall Mbë Norte. U^# Bëdchini tubi mbë duꞌu nazeꞌdë nezë sur. Bëꞌnë rall llgabë zac tsaglaꞌguë rall viajë. Iurní bëruꞌu rall parë guaglaꞌguë guzë́ rall guëllaꞌ ruaꞌ guiuꞌu nalë Creta. A]{ Perë cumë puertë ni adë guëlë́diꞌi nahin parë guëtëꞌdë rall tiempë naldë, casi grë rall bëꞌnë rall llgabë guëruꞌu rall parë niaꞌa zunë rall gan guëdchini rall hashtë puertë Fenice shtë Creta. Puertë ni nazaꞌquë nahin parë cuezë rall ngaꞌli tiempë naldë. Adë riutë́diꞌi mbë dushë ngaꞌli purquë naquëhin nezë guetë shtë Creta. Gunaꞌzi tubi mbë dushë lëꞌë rall lu nisëduꞌu C\ Perë capitán shtë ra suldadë, adë bë́ꞌnëdiꞌill casë lo quë naguniꞌi Pablo; más bë́ꞌnëll cuendë naguniꞌi capitán shtë barcu nu lëꞌë nashtënë barcu. V[% Guniꞌi Pablo: ―Rniaꞌa lu të Dadë, purquë rnahia nanú peligrë guëzë́ hiaꞌa lu nisë. Guënítiaꞌa barcu con todë viajë nananú laꞌni barcu hashtë guënítiaꞌa vidë shtë́naꞌa. NZ Hia demasiadë tiempë cagniti naꞌa. Nanú peligrë guëzë́ naꞌa lu nisë purquë hia zeꞌdë guëdchini tiempë naldë. Iurní Pablo bëdë́ꞌëiꞌ tubi cunseju lëꞌë capitán. vYeBëdchini naꞌa tubi puertë narniꞌi rall Buenos Puertos, guëllaꞌ nanú tubi guëꞌdchi nalë Lasea. xXiZihani dzë guzë́ naꞌa tsalaaꞌdchiga; con zihani dchiꞌni bëdchini naꞌa cuꞌ tubi puertë nalë Gnido. Perë cumë nianá zugaꞌa mbë al contrari, bëdëdë naꞌa lu puertë Salmón parë bëdëdë naꞌa guëlladchi Creta. aW;Puertë Mira bëdiaꞌguëlú capitán shtë suldadë tubi barcu nazeꞌdë puertë shtë Alejandría. Nu guziaꞌain parë Italia. Bëdzepi naꞌa laꞌni barcu parë guaglaꞌguë naꞌa viajë shtë naꞌa. )VKZia naꞌa lu nisë. Bëdëdë naꞌa lu nisë frentë shtë regiuni Cilicia nu Panfilia hashtë bëdchini naꞌa puertë Mira nanaquë́ regiuni shtë Licia. 3U_Bëcaꞌa nezë naꞌa stubi vueltë parë lu nisë. Adë chu gua tubldí purquë mbë zeꞌdë al contrari. Bësëaꞌnë naꞌa Chipre ladë guiaꞌa rubësë naꞌa. gTGBrëgueꞌlë bëdchini naꞌa puertë shtë Sidón. Ndë Julio bëꞌnë bien con Pablo; bëdë́ꞌëll permisi guaguëꞌnë Pablo visitar ra sáhiꞌ naquëreldë Sidón nu parë bëꞌnë rall ayudë lëꞌë Pablo. tSaBëdzepi naꞌa tubi barcu nazeꞌdë lugar nalë Adramitio nu guziaꞌa barcu hashtë ra puertë shtë Asia. Bëdzepi naꞌa con Aristarco naguzë́ con lëꞌë naꞌa. Nall më guëꞌdchi Tesalónica nanaquë́ regiuni Macedonia. lR STsana gualú bëꞌnë rall llgabë të guësheꞌldë rall lëꞌë Pablo parë Italia, bëꞌnë rall intriegu lëꞌë Pablo con sëbëldá prësi guiaꞌa capitán nalë Julio. Julio nall capitán shtë compañía Augusto. (QI Agripa repi lu Festo iurní: ―Beꞌrquë naldaꞌa hiaꞌa nguiu rëꞌ si talë adë nanáꞌbëdiꞌill gunë rëy Augusto rëglë shcuéndëll._P7Gua rall tubi ladë parë biadiꞌdzë rall asuntë shtë Pablo. Guniꞌi lul saꞌ rall: ―Nguiu rëꞌ adë pë bë́ꞌnëdiꞌill tantë parë gátill nu nilë lachiguiꞌbë adë rúnëdiꞌi tucarë tsull. OIurë gualú guniꞌi Pablo ra diꞌdzë rëꞌ, grë ra nazubë ndë guasuldí rall con rëy Agripa con Berenice nu Festo. N5Pablo guniꞌi: ―Por stuꞌpsë u por zihani diꞌdzë naguniaꞌa, rnaꞌba lu Dios de quë lë́ꞌël nu grë ra nazubëgaꞌa ndëꞌë, guëac rall shmënë Jesús ziquë nahia; nadë más rac shtuaꞌa adë guëlíꞌbidiꞌi rall ziquë naliꞌbia con cadënë. ^M5Agripa guniꞌi iurní: ―Por stuꞌpsë nihúnël gan niaca shmënë Jesús. L¿Gu rialdí ldúꞌul, rëy Agripa, lo quë naguniꞌi ra profetë? Nanë́a de quë rialdí ldúꞌul shtiꞌdzë raiꞌ. RKNdëꞌë zugaꞌa rëy Agripa. Bien nanëll ra cusë rëꞌ. Por ni quëadiꞌdza guëdubinú lduaꞌa delantë lull purquë nanëll adë gúquëdiꞌin nagaꞌchi sino quë guquin lu zihani mënë. ~]}}M|/{zy?wwv`uttsrprqiponnWmllkjihggf#ecb.aya`M_^^]\i[YYWW1VUTSRQ8OO2NMLKK,JIHGG EDD0C$ByA4@m?>=r;:987654443L2110E/.r-,K+))(m'&&%$##"! <p8Q78Jo F N D  ' Yq'aG0Adë ruadíꞌdzëdiꞌi të ra cusë naná runë parë guëtú lul, nilë cusë tuntë, nilë ra cusë dzabë naruadiꞌdzë mënë, purquë adë rëuuꞌdiꞌi lduꞌu Dios ra cusë ni; sino más bien gulë guniꞌinú saꞌl grë cusë zaꞌquë narunë më parë lëꞌë hiaꞌa. J` 0Iurneꞌ lëꞌë të na të shini Dios; por ni adë chu guëquënú sáhiꞌ nu adë chu tsanáldëdiꞌi tëchi cusë mal; adë chu guëzébidiꞌi lduꞌu ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu. Adë rúnëdiꞌi të cusë ni të parë ni tubi saꞌ të guëníꞌidiꞌi shcuendë ra cusë rëꞌ entrë lëꞌë të. _y0Gulë guc shtuꞌu saꞌl ziquë guc shtuꞌu Cristo lëꞌë hiaꞌa. Bëꞌnë më intriegu mizmë lëꞌë më lu galguti por lëꞌë hiaꞌa. Gúquiꞌ ziquë tubi lliꞌli naná guti lu bëcuꞌguë, tubi ofrendë nabëquitë lduꞌu Dios. j^ O0Por ni gulë guaglaꞌguë ejemplë shtë Dios. Rac shtúꞌuiꞌ lëꞌë të ziquë shini më. d]A0 Gulë guc shtuꞌu saꞌl nu gulë gac të më pacënci; gulë bëꞌnë perdunë saꞌl ziquë bëꞌnë Dios perdunë lë́ꞌël. Bëꞌnë më perdunë lë́ꞌël purquë Cristo rac shtúꞌuiꞌ lë́ꞌël. \90Gulë bëzalú con grë disgustë nu llanë nu insultë con grë didzabë narniꞌi të guëc saꞌ të, nu con grë llgabë mal cuntrë saꞌl. [70Adë rúnëdiꞌil niétiquë narsëdchini tristë parë Espíritu Santo shtë Dios purquë por lëꞌë Espíritu nacabezënú lduꞌu të, na të selladë; na të prupi shmënë Dios hashtë dzë guëdchisú më lëꞌë hiaꞌa lu guë́ꞌdchiliu nu guia hiaꞌa gubeꞌe. Z0Adë ruadíꞌdzëdiꞌil didzabë lu saꞌ të sino gulë biadiꞌdzë cusë zaꞌquë lu saꞌ të según nicidá nanapë saꞌl të gápëll más fe. Gulë guniꞌi diꞌdzë narsëdchini bendición parë ra narquë́ diaguë shtíꞌdzël. VY%0El quë nagulaaꞌnë antsë, napë quë guësáꞌnëll duldë ni nu gúnëll dchiꞌni. Gunë nguiu ni dchiꞌni zaꞌquë parë gápëll centavë të guëdë́ꞌëll caꞌa ra nabënápëdiꞌi. @X{0Adë rdë́ꞌëdiꞌil lugar gunë mëdzabë gan lul. ]W30Si talë rldël, adë rldë́diꞌil tsaꞌa dzë. Adë rúnëdiꞌil duldë. &VE0Por ni, adë rníꞌidiꞌil bishi lu saꞌ të. Gulë guniꞌi verdá lu saꞌl purquë grë́tëꞌ hiaꞌa na hiaꞌa unidë ziquë tubsë cuerpë. ,UQ0Nu ziquë shabë nacubi, gulë gacu con vidë cubi shtë Dios; bëzëlaaꞌdchi më vidë ni parë gáquël ziquë Dios, tubi vidë zaꞌquë sin ni tubi duldë. ET0Mejurë tsaglaꞌguë gulë gapë llgabë cubi cadë dzë. QS0Ziquë rgu mieti shabë guini, nu nácull lari limpi, gulë gulú grë cusë mal nananú laꞌni lduꞌu të. Vidë shtë të antsë bësiguë́ lëꞌë të nu más bësinin lëꞌë të lu duldë. QR0Rac bëꞌa të shtiꞌdzë më; riasë́ të verdá nabëluaꞌa më. [Q/0Perë bëluaꞌa Cristo lëꞌë të stubi manërë të guëquëreldë të bien. zPm0Adë rtúdiꞌi lu rall iurë quëhunë rall mal nu bëꞌnë rall intriegu mizmë lëꞌë rall lu vici. Hia nápëdiꞌi rall rëspëti parë cusë zaꞌquë sino con gustë quëhunë rall cumplir grë deseo nananú laꞌni lduꞌu rall. MO0Adë riasë́diꞌi rall por nacahi nananú laꞌni lduꞌu rall. Nápëdiꞌi rall vidë narneꞌe Dios purquë na rall ziquë ra nadë rac bë́ꞌadiꞌi por causë naguëdchi lduꞌu raiꞌ. kNO0Pues ndëꞌë rniaꞌa lu të ziquë tubi narniꞌi por mandadë shtë Dadë Dios; adë quëréldëdiꞌi të ziquë ra mënë nanadë guënë́diꞌi Dios, ra nanabani de acuerdë con llgabë nanadë rlluíꞌidiꞌi. ;Mo0Por Cristo unidë na grë partë shtë cuerpë, cadë partë naliꞌbi con grë sáhiꞌ. Cadë partë shtë cuerpë cuezë shlugáriꞌ nu rúniꞌ compañi los de más partë shtë cuerpë të gac cumplir lo quë narunë tucarë; iurní lëꞌë cuerpë na saludë, lë́dëdiꞌi rac llúꞌudiꞌin. Zni riaruꞌbë cuerpë bien nu grë ra partë shtë cuerpë rac shtuꞌu raiꞌ saꞌ raiꞌ. Vidë cubi nadápaꞌa por Cristo jLM0Más bien cha guëníꞌiaꞌa verdá mientras rac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa. Rquiꞌni gácaꞌa unidë con Cristo nu rquiꞌni tsarúꞌbaꞌa más të gácaꞌa ziquë na më. Lëꞌë më na cabësë shtë hiaꞌa. iKK0Hia iurní adë chu gáquëdiꞌi ziquë tubi llguëꞌnë naná runë cambi según rniꞌi ldúꞌull. Hiadë chu nádiꞌi ziquë tubi guiꞌlli nanuaꞌa mbë nezë rëꞌ, nezë rëꞌ. Zni na ra narianaldë tëchi cualquier enseñansë cubi nazeꞌdë, ra ldaiꞌ narluaꞌa ra mësë con mañi. Ra mënë ni rguguë́ rall saꞌ rall con bishi. 9Jk0 hashtë grë́tëꞌ hiaꞌa na hiaꞌa unidë con mizmë fe, hashtë gunguë bëꞌa hiaꞌa más lëꞌë shini Dios, hashtë tsaruꞌbë vidë cubi nabëneꞌe Cristo parë cadë túbiaꞌa. Zni gácaꞌa tubi mënë naziaruꞌbë lu shnezë Dios hashtë gácaꞌa mënë zaꞌquë ziquë na Cristo. ZI-0 Zni bëꞌnë më punërë ra mënë ni parë cadë tubi shini më gac raiꞌ listë parë dchiꞌni shtë më nu parë grë ra shini më gac raiꞌ firmë lu shnezë më nu parë tsaruꞌbë fe shtë raiꞌ sH_0 Bëꞌnë më të gunë shmënë më recibir don narzëlaaꞌdchi Espíritu Santo. Primërë nanú poshtë; sëbëldá mënë na ra narluaꞌa diꞌdzë nazeꞌdë de Dios; stubi mënë rac rniꞌi rall dizaꞌquë parë tsaldí lduꞌu mieti; stubi tantë na ra naquëhapë los de más saꞌ raiꞌ; stubi raiꞌ na mësë narluaꞌa los de más saꞌ raiꞌ. (GI0 El quë nabietë lu guë́ꞌdchiliu na el mizmë më nabeꞌpi más guiaꞌa shtë gubeꞌe të parë guënibëꞌa më; parë gunë ldaiꞌ më grë lugar. /FW0 Perë ¿pë́tiꞌi runë cuntienë: “Beꞌpi më gubeꞌe”? Runë cuntienë de quë primërë bietë më hashtë lugar más guetë shtë guë́ꞌdchiliu. 7Eg0Por ni ra Sagradas Escrituras rniꞌi:Beꞌpi më gubeꞌe; biaꞌa më ra nananú bajo ordë shtë mëdzabë.Bëzëlaaꞌdchi më cusë zaꞌquë parë ra nguiu. D30Bëꞌnë Cristo favurë parë cadë túbiaꞌa të guëdápaꞌa don narzëlaaꞌdchi Espíritu Santo de acuerdë con voluntá shtë Cristo. dCA0Nanú tubsë Dios naná Dadë shtë grë ra naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë më. Sulë lëꞌë më rnibë́ꞌaiꞌ lëꞌë hiaꞌa. Quëhunë dchiꞌni më lëꞌë hiaꞌa nu cabezënú më grë́tëꞌ hiaꞌa. 5Bc0Nanú tubsë Dadë narnibëꞌa grë ra shmënë më. Nanú tubsë ldaiꞌ narialdí lduꞌu hiaꞌa. Nanú tubsë galëriubë nisë naná sëñi na hiaꞌa shmënë më. !A;0Nanú tubsë cuerpë shtë ra shini Dios nu nanú tubsë Espíritu. Nanú tubsë esperansë nabëꞌnë të recibir iurë gunaꞌbë më lëꞌë të. @}0Gulë guniꞌi lduꞌu parë gac të unidë por pudërë shtë Espíritu të tsúdiꞌi dishiꞌbi entrë lëꞌë të. .?U0Gulë gac humildë nu gulë gac më naduꞌu. Gulë gac pacënci con saꞌ të. Gulë bëꞌnë perdunë faltë shtë saꞌl por amor nanápël parë lë́ꞌiꞌ. H> 0Grë ndëꞌë na verdá; por ni na Pablo, nanúa prësi purquë nahia shmënë Cristo. Quëhuna ruëguë lu të de quë quëreldë të ziquë runë tucarë, ziquë mënë nagunaꞌbë Dios. X=)0Lëꞌë të naná grupë shtë shmënë Dios, gulë bëꞌnë alabar lëꞌë Dadë Dios por medio de Jesucristo. Gulë bëꞌnë alabar lëꞌë më hashtë tsalú tiempë catë nídiꞌi fin. Amén.<0Iurneꞌ cha guëdëꞌë hiaꞌa graci lu Dios, el quë nanapë pudërë parë gúniꞌ más cusë ruꞌbë quë lëꞌë hiaꞌa rnáꞌbaꞌa, hashtë más quë rac runë shgábaꞌa. Quëbezënú pudërë shtë më laꞌni lduꞌu hiaꞌa. u;c0Nu quëgnaꞌba lu më gac bëꞌa të bien con los de más saꞌ të nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ, blac llëruꞌbë na amor shtë Cristo parë lëꞌë hiaꞌa. Pues amor shtë më na más llëruꞌbë quë shgábaꞌa. Nu rnaꞌba lu më gunë të recibir llëruꞌbë pudërë shtë Dios laꞌni lduꞌu të, të gunë të cumplir voluntá shtë më. :0J9 0Rnaꞌba lu më të cuezënú Dadë Jesucristo laꞌni lduꞌu të. Por fe cuezënú më lëꞌë të. Nu rnaꞌba lu më de quë nunquë adë rúnëdiꞌi faltë amor parë saꞌ të. Zni gac të ziquë tubi hiaguë nanapë shlúꞌchiꞌ catë nanú nisë; gac të ziquë tubi hiuꞌu nazubë lu cimientë dchiꞌchi. b8=0Rnaꞌba lu Dadë de quë guëneꞌe më llëruꞌbë bendición, pudërë, nu fuersë shtë Espíritu Santo laꞌni lduꞌu të. Rnaꞌba lu më të gac të firmë laꞌni lduꞌu të con mizmë fuersë shtë Dios. (7I0Quëhunë Dios të parë grë ra shmënë më naquëbezë lu gubeꞌe nu ra naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu, gac rall shini më, tubsë famili shtë́hiꞌ. g6G0Iurë runa llgabë lla na grë ndëꞌë, rzullibia delantë lu Dadë shtë Jesucristo. 15[0 Adë guëáꞌnëdiꞌi të tristë por lo quë quëhunënú mënë na ndëꞌë. Mejurë ra cusë ni na tubi bien, tubi hunurë parë lëꞌë të. Amor shtë Cristo F40 Na hiaꞌa unidë con lëꞌë më purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më; por ni adë rdzë́bëdiꞌiaꞌa lu Dios sino nápaꞌa confiansë parë guadiꞌdzënú hiaꞌa Dios. )3K0 Dios bëꞌnë cumplir ra cusë ni por medio de Jesucristo, Shlámaꞌa, de acuerdë cumë ziquë guniꞌi lduꞌu më dizdë principi shtë guë́ꞌdchiliu. W2'0 Guquin të parë guëná grë ra autoridá nu ianglë lu gubeꞌe blac llëruꞌbë na llni shtë Dios nu gac bëꞌa raiꞌ manërë gunë më cumplir voluntá shtë́hiꞌ por grupë shtë shmënë më. 1)0 Bësheꞌldë më na parë guadiꞌdza lu grë́tëꞌ mënë de quë gunë më salvar ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Secretë ni nagaꞌchi dizdë antsë bëcueꞌshtë́ Dios guë́ꞌdchiliu, guë́ꞌdchiliu rëꞌ naguctsaꞌu por pudërë shtë Jesucristo. 60e0Nahia el quë nalasac menos quë grë ra shmënë Dios perë bëꞌnë më favurë të guadiꞌdza dizaꞌquë lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë të gac bëꞌa rall ra cusë zaꞌquë; ni tubi chu gunë gan guëlábëll ra bendición nananú parë ra naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús. 3/_0Sin quë adë rúnëdiꞌi tucara, gunaꞌbë më na parë guadiꞌdza dizaꞌquë. Bëꞌnë më favurë nu bëneꞌe më pudërë parë guna dchiꞌni shtë më. l.Q0Lëꞌë secretë ni na zndëꞌë; de quë por dizaꞌquë shtë Jesús ra mënë nanádiꞌi më israelitë, gac salvar rall mizmë manërë quë ra më israelitë nu na rall unidë con Cristo. Iurneꞌ tubsë cuerpë nanú nu bëꞌnë rall recibir mizmë promësë naguniꞌi Dios lu ra mënë israelitë. Grë mënë ni unidë na raiꞌ por Cristo. F-0tubi secretë naná nagaꞌchi parë ra mënë naguquëreldë más antsë perë iurneꞌ sí, bëluaꞌa më secretë ni lu ra poshtë. Bëluaꞌa më ra cusë ni lu ra naruadiꞌdzë enseñansë nazeꞌdë de Dios; santu na mënë ni; runë raiꞌ sirvë lu më. Por Espíritu shtë më bëluaꞌa më secretë ni. ,0Iurë quëuꞌldë të ra diꞌdzë ni, gac bëꞌa të de quë riasëhia lo quë narunë significar galguti shtë Jesús, 8+i0Dios bëluaꞌa naná rniꞌi lduꞌu më lua; guniꞌi më lua cusë naná nagaꞌchi antsë. Riasëhia nu bëquëaꞌa lu të con duꞌpë diꞌdzë shcuendë ra cusë ni. U*#0Lluáꞌahia de quë bini të bëꞌnë më incarguë dizaꞌquë të parë guadiꞌdza lu të; bini të bëꞌnë më favurë ruꞌbë parë na, naná nahia poshtë parë ra nanádiꞌi më israelitë. ") ?0Por mizmë rsunë rëꞌ, na Pablo nanúa prësi purquë nahia shmënë Jesús. Bësheꞌldë më na parë bien shtë të nanádiꞌi mënë israelitë. H( 0Zni lëꞌë të na të unidë con Cristo con los de más saꞌ të naná shmënë Dios; na të ziquë tubi hiuꞌu catë quëreldë Dios purquë cuezënú Espíritu Santo lëꞌë të.d'A0Por Jesucristo grë partë shtë hiuꞌu na unidë; cadë tubi partë gudchiꞌbë shlugáriꞌ nu lëꞌë hiuꞌu tsaglaꞌguë tsaruꞌbin ziquë tubi iáduꞌu nanabani nu nahin santu catë lëꞌë më cuéziꞌ. ;&o0Na të ziquë tubi hiuꞌu; cimientë shtëhin bëzaꞌa ra poshtë nu ra nabiadiꞌdzë enseñansë nazeꞌdë de Dios, nu mizmë Jesucristo na partë principal shtë hiuꞌu. ]%30Por ni lëꞌë të mënë Efeso, hia adë nádiꞌi të ziquë më zitu parë Dios, nilë mënë nadë guënë́diꞌi lëꞌë më, sino napë të derechë ziquë los de más shini Dios. Na të shmënë Dios. R$0Pues por medio de Cristo grë hiaꞌa, ra më israelitë nu ra nanádiꞌi më israelitë, unidë na hiaꞌa por lëꞌë Espíritu Santo nu rácaꞌa guënáꞌbaꞌa lu Dios por lëꞌë Espíritu. +#O0Cristo bëdchini nu biadiꞌdzë më dizaꞌquë de quë hia gualú divisioni. Por shtiꞌdzë më bëcuedchí lduꞌu hiaꞌa. Biadiꞌdzë më lu të nazugaꞌa zitu parë lëꞌë më nu zac bëdchini dizaꞌquë ni lu naꞌa, ra më israelitë naná allegadë parë lëꞌë më. ~"u0Por galguti shtë Jesús lu cruz, bëdëꞌë më fin shtë ra cusë nabëꞌnë dividir ra mënë, iurní bëcueꞌdchí më lduꞌu hiaꞌa. Hia gualú divisioni nu llanë nananú antsë entrë ra më israelitë nu ra nanádiꞌi israelitë. !0Por cuerpë shtë Jesús naguti, bëdëꞌë më fin ra rëglë nu mandamientë shtë lëy të gac tubsë cuerpë cubi de mënë israelitë nu ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Hia unidë na hiaꞌa; nídiꞌi divisioni sino nanú paz entrë lëꞌë hiaꞌa. } s0Cristo na narcueꞌdchí lduꞌu hiaꞌa. Bëꞌnë më parë gac en paz ra më israelitë nu ra nanádiꞌi më israelitë. Unidë na grë́tëꞌ hiaꞌa purquë lëꞌë më bëdchisú naná ziquë tubi luꞌ nabëꞌnë dividir ra mënë. "=0 Perë iurneꞌ unidë na të con Cristo Jesús. Antsë quëbezë të zitu parë Dios, perë iurneꞌ por galguti shtë Cristo guabiꞌguë të lu Dios. V%0 Gulë bësëagná lduꞌu të de quë antsë nídiꞌi manërë gunguë bëꞌa të Cristo purquë zitu na të parë lëꞌë më. Guc të ziquë më zitu parë ra mënë nagulë́ Dios. Guc të ra naguënë́diꞌi ra conveñi nabëꞌnë Dios con mënë israelitë. Zitu zu të parë promësë nabëdëꞌë më lu raiꞌ. Guquëreldë të lu guë́ꞌdchliu rëꞌ perë nunquë nápëdiꞌi të esperansë gac salvar të; guquëreldë të sin Dios iurní. F0 Gulë bësëagná lduꞌu të de quë antsë adë nádiꞌi të mënë israelitë. Ra mënë israelitë rchuguë rall cuerpë shtë rall ziquë custumbrë religiusë perë lëꞌë rall bëꞌnë rall tratë lëꞌë të ziquë mënë nalasáquëdiꞌi purquë adë rchúguëdiꞌi të cuerpë shtë shini të.  0 Na hiaꞌa lo quë nabëntsaꞌu Dios. Bëneꞌe më vidë eternë parë lëꞌë hiaꞌa por Cristo Jesús të guëdë́ꞌnaꞌa cusë zaꞌquë. Zni bëꞌnë Dios destinar guëdë́ꞌnaꞌa dizdë más antsë. Por Jesucristo cuedchí lduꞌu hiaꞌa 90 Ni tubi chu gúnëll gan salvaciuni por lo quë narúnëll, nilë por obrë zaꞌquë. Zni nahin të adë chu gunë nadchínidiꞌi delantë lu Dios. C0Por tubsë favurë shtë Dios, nasalvar të purquë gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më. Salvaciuni adë zéꞌdëdiꞌi por lo que naquëhunë të sino bëzëlaaꞌdchi mëhin ndigá. A{0Bëꞌnë më zni të guëluaꞌa më blac llëruꞌbë na favurë shtë më parë lëꞌë hiaꞌa. Rac shtuꞌu më gac bëꞌa mieti blac llëruꞌbë amor napë më. Rac shtuꞌu më guëluaꞌa amor shtë́hiꞌ por grë tiempë nazeꞌdë. Nadápaꞌa amor ni purquë unidë na hiaꞌa con Cristo Jesús. 'G0Dios bëcuáꞌñiꞌ lëꞌë hiaꞌa mizmë tiempë bëdëꞌë më vidë parë Cristo nu bëcueꞌzë më lëꞌë hiaꞌa con Cristo Jesús lu gubeꞌe.  0bëneꞌe më vidë eternë parë lëꞌë hiaꞌa por Cristo iurë lëꞌë hiaꞌa todavía na hiaꞌa ziquë tëgulë por causë duldë shtë́naꞌa. Na salvar të por tubi favurë nabëꞌnë më, lë́dëdiꞌi por cusë zaꞌquë nabëꞌnë të. r]0Perë Dios nalë́ bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë hiaꞌa nu nalë́ rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa; B}0Grë́tëꞌ hiaꞌa gubániaꞌa zni más antsë; guanáldaꞌa tëchi deseo mal nananú laꞌni lduꞌu hiaꞌa; bëdë́ꞌnaꞌa cumplir cualquier cusë nabëdchini laꞌni shgábaꞌa. Gúcaꞌa mënë mal. Gúcaꞌa mënë narunë tucarë cashtigu dushë shtë Dios igual ziquë los de más saꞌ hiaꞌa. 50Más antsë guagnaldë të tëchi ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu. Bëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë mëdzabë naná cuezë lu mbë, el quë narnibëꞌa lu nacahi; guanaldë të tëchi mëdzabë naná lamë shtë ra mënë nanadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më. / Y0Dios bëneꞌe më vidë eternë parë lëꞌë të juntë con Cristo; dzë ni todavía lëꞌë të na të ziquë tëgulë por causë maldá nu duldë shtënë të. T #0Pues ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më, na raiꞌ cuerpë shtë Cristo nu lëꞌë më quëbezënúhiꞌ lëꞌë raiꞌ. Na më cabësë shtë shmënë më guëdubi lugar shtë guë́ꞌdchiliu.o Y0Bëdëꞌë më pudërë lu Jesús të guënibë́ꞌaiꞌ grë́tëꞌ mënë nu hashtë grë cusë guëaꞌnë bajo ordë shtë më, nu bëꞌnë më punërë lëꞌë Cristo ziquë cabësë shtë ra grupë shtë shmënë Dios. @ {0Bëcueꞌzë më lëꞌë Jesús lugar shtë hunurë más guiaꞌa quë grë ra autoridá nu gubiernë, más guiaꞌa quë grë ra narnibëꞌa lu gubeꞌe. Bëdëꞌë më tubi lë más lasac quë grë ra lë laꞌni guë́ꞌdchiliu rëꞌ nu más lasac quë grë lë nanapë mënë parë tiempë nazeꞌdë. Z /0nu bëcueꞌzë më Jesús lugar culaꞌni më, ladë ldi shtë më lu gubeꞌe.  10Nu quëgnaꞌba lu më të gac bëꞌa të blac llëruꞌbë na pudërë shtë më nadápaꞌa purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më. Pudërë ni na mizmë pudërë nabëluaꞌa Dios con llëruꞌbë fuersë iurë bëcuaꞌñi më lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë D  0Quëgnaꞌba lu më guëzianí më lu shgabë të, të parë gac bëꞌa të guadë naná dzulézaꞌa, tubi esperansë nadápaꞌa purquë gunaꞌbë më lëꞌë hiaꞌa. Quëgnaꞌba lu më të gac bëꞌa të blac llëruꞌbë nu blac nasaꞌa na herenci nanapë ra mënë nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ.   10të Dadë naquëbezë gubeꞌe, lëꞌë më naná Shtadë Jesucristo Shlámaꞌa, guësheꞌldë më Espíritu Santo të parë gac bëꞌa të. Rnaꞌba lu më të guëneꞌe më másruꞌu llni guëc të. Llni shtë më zeꞌdë iurë runguë bëꞌa të lëꞌë Jesús. }  u0nunquë adë rcuéꞌzëdiaꞌa rdë́ꞌëhia graci lu më por lëꞌë të. Quëgnaꞌba lu më por lëꞌë të, ~  w0Rac bë́ꞌahia de quë lëꞌë të rac shtuꞌu të saꞌ të nu rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë më; por ni   }0Lëꞌë Espíritu Santo na ziquë tubi garantiá de quë guëneꞌe më ra cusë nabëꞌnë më prometer; gunë më librar shmënë më iurë guëgaꞌa tiempë. Guëlá më shmënë më naguziꞌi më. Segurë na ra cusë ni purquë nadápaꞌa Espíritu Santo. Zni nahin parë gunë më recibir graci nu labansë shtë mënë. Gunaꞌbë Pablo lu Dios por ra shmënë më T #0 Nu zac lëꞌë të bini të dizaꞌquë; bini të diꞌdzë narniꞌi lla gac salvar të; gualdí lduꞌu të diꞌdzë shtë më. Guc të unidë con lëꞌë më, nu guc të selladë por Espíritu Santo cumë ziquë shmënë Dios. Pues bëꞌnë më prometer guësheꞌldë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. q ]0 Na hiaꞌa primërë mënë nagualdí lduꞌu shtiꞌdzë më. Bëꞌnë më destinar lëꞌë hiaꞌa parë gácaꞌa mënë naquëhunë alabar lëꞌë më. Rac shtuꞌu më guëníꞌiaꞌa llëruꞌbë na pudërë shtënë më. A }0 Por naná hiaꞌa unidë con Cristo Dios gulë́ më lëꞌë hiaꞌa dizdë antsë të parë guëdë́ꞌnaꞌa recibir tubi partë narunë tucarë caꞌa Cristo; juntë guëdë́ꞌnaꞌa recibirin. Grë́tëꞌ ni na de acuerdë según guniꞌi lduꞌu më, según voluntá shtë më dizdë más antsë. ~ w0 Por voluntá shtë më gac unidë grë́tëꞌ ra cusë nananú gubeꞌe nu tantë ra nananú guë́ꞌdchiliu. Iurë guëgaꞌa iurë gunë më unir ra cusë ni parë guënibëꞌa Cristo ziquë cabësë subrë grë lo quë nabëntsaꞌu Dios. 5 e0 Nu lëꞌë më bëluaꞌa më lëꞌë hiaꞌa guadë naguniꞌi lduꞌu më, cusë naná gaꞌchi antsë, perë iurneꞌ rac bëꞌa hiaꞌa purquë zni guc lduꞌu më. ( K0Napë më llëruꞌbë amor; bësheꞌldë më shini më parë guëneꞌe më llni, parë tsasë́ hiaꞌa nu parë gac bëꞌa hiaꞌa bien verdá shtë më. A }0Llëruꞌbë amor napë Dios; bëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa ndigá por galguti shtë shini më. Bëꞌnë më perdunë duldë shtë hiaꞌa; favurë ruꞌbë ni bëꞌnë më.   0Siemprë rdë́ꞌnaꞌa alabar lëꞌë më por ra favurë ruꞌbë nabëꞌnë më. Rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa; bëꞌnë ldaiꞌ më lëꞌë hiaꞌa; bëꞌnë më të gácaꞌa unidë con shini më, Jesucristo, el quë Dios rac shtúꞌuiꞌ. t c0Bëꞌnë më destinar lëꞌë hiaꞌa dizdë antsë parë guëdë́ꞌnaꞌa recibir ziquë shini më por lo quë nabëꞌnë Jesucristo. Zndëꞌë guquin según guniꞌi lduꞌu Dios de acuerdë con lo quë narëuuꞌ lduꞌu më. ! =0Dios gulë́ më lëꞌë hiaꞌa juntë con Cristo ziquë cabësë shtë hiaꞌa. Gulë́ më lëꞌë hiaꞌa dizdë más antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu. Gulë́ më lëꞌë hiaꞌa parë guëquëréldaꞌa delantë lu më sin ni tubi duldë, completamente limpi parë lëꞌë më sin ni tubi demandë cuntrë lëꞌë hiaꞌa. Nu gudili më lëꞌë hiaꞌa parë gac shtuꞌu hiaꞌa lëꞌë më. F~ 0Rdë́ꞌnaꞌa alabar Dios, Shtadë Jesucristo, Shlámaꞌa. Bëꞌnë ldaiꞌ Dios lëꞌë hiaꞌa con grë clasë bendición nananú gubeꞌe purquë unidë na hiaꞌa con Cristo. &} G0Gulë bëꞌnë recibir ra bendición nu gulë cuedchí lduꞌu të por Dios Shtádaꞌa nu por Jesucristo, Shlámaꞌa. Bendición narsheꞌldë Jesucristo z| q0Na Pablo por voluntá shtë Dios nahia tubi poshtë shtë Jesucristo; bësheꞌldë më na. Caquëaꞌa cartë rëꞌ lu të nabëzunë́ Dios almë shtë të, lu të narunë cumplir shtiꞌdzë Jesús, lu të naquëreldë guëꞌdchi Efeso. M{DNa Pablo quëquëaꞌa tubi saludë parë lëꞌë të con prupi guiahia. Gulë bësëagná lduꞌu të con oraciuni shtë të nanúa prësi. Dios gunë ldaiꞌ më lëꞌë të. Amén.%zCDGuniꞌi lu Arquipo diꞌdzë rëꞌ: “Bëꞌnë cumplir dchiꞌni nabëneꞌe Dadë parë gúnël. Adë gac nabë́chidiꞌil lu voluntá shtë më.” >yuDDespuësë de guꞌldë të cartë rëꞌ, gulë bësheꞌldë mizmë cartë parë ra shmënë Dios naquëreldë Laodicea. Nu gulë biꞌldi cartë nabësheꞌlda lu ra mënë ni. 1x[DGulë bëꞌnë saludar ra narialdí lduꞌi Jesús, ra naquëreldë guëꞌdchi Laodicea. Nu zac gulë bëꞌnë saludar Ninfas con grë ra nardëá lídchiꞌ. twaDLucas lëꞌë ducturë narac shtuꞌu hiaꞌa, con Demas, rsheꞌldë raiꞌ saludë parë lëꞌë të. 1v[D Nahia testigu de quë Epafras nalë́ bë́ꞌnëll dchiꞌni parë bien shtë të nu zac parë bien shtë ra mënë naquëreldë guëꞌdchi Laodicea nu Hierápolis. MuD Epafras zac nall më ladzë të; quëgshéꞌldëll saludë. Náhiꞌ servidor shtë Jesucristo nu rúniꞌ ruëguë lu Dios siemprë por lëꞌë të parë gac të firmë lu shnezë më nu quëgnáꞌbëll lu më con guëdubinú ldúꞌull de quë gac bëꞌa të voluntá shtë më. Quëgnáꞌbëll gunë të cumplirin. tD También Jesús nanapë stubi lë́hiꞌ, Justo, quëgshéꞌldëll saludë parë lëꞌë të. Entrë grë ra mënë israelitë naná shmënë Jesús, Aristarco, Marcos, nu Justo, na raiꞌ lúniquë nabëꞌnë compañi na parë guadiꞌdza shtiꞌdzë Dios, diꞌdzë narniꞌi lla tsutë́ mënë catë rnibëꞌa Dios. Lëꞌë raiꞌ de vërë nalë́ bëꞌnë raiꞌ compañi na. sD Aristarco el quë nananú lachiguiꞌbë con na, quëgshéꞌldëll saludë con Marcos, shprimi Bernabé. Lëꞌë të napë të ordë shtë shcuendë Marcos. Si talë tsaguë́ꞌnëll visitar lëꞌë të, gulë bëꞌnë recibir lë́ꞌiꞌ con bien. jrMD Nu guësheꞌlda Onésimo; gúnëll compañi Tíquico. Onésimo na më ladzë të nu náhiꞌ servidor zaꞌquë shtë Jesús. Nalë́ rac shtuꞌu hiaꞌa lë́ꞌiꞌ. Guadiꞌdzë raiꞌ lo quë naná zuzac na ndëꞌë. LqDGuëniꞌi Tíquico lu të lla na naꞌa ndëꞌë. Quëgsheꞌlda lë́ꞌiꞌ parë guëniꞌinull lëꞌë të parë gapë të más ánimo lu shnezë më; su të más firmë lu shnezë Dios. RpDTíquico naná bëchi narac shtuꞌu hiaꞌa, guëníꞌill lu të cuendë shtë na. Tíquico nall el quë narunë compañi na lu shchiꞌni më. Nall tubi servidor zaꞌquë shtë Dadë Jesús. oDZiquë iurë ria zedë guëc cumidë parë gapin sabor, gulë bësaꞌnë de quë diꞌdzë shtë të gaquin nazaꞌquë, lë́dëdiꞌi diꞌdzë dzabë. Iurní gac bëꞌa të lla mudë guadiꞌdzënú të saꞌ të. Lúltimë saludë nabësheꞌldë Pablo 8niDGulë guquëreldë zaꞌquë lu ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Jesús. Gulë bëꞌnë provëchë bien guëdubi tiempë parë gúnël bien delantë lu rall. mDGulë gunaꞌbë lu më parë gunë më compañi na parë guëluáꞌahia dizaꞌquë tubi manërë clarë purquë zni runë tucarë. elCDGulë gunaꞌbë lu më por lëꞌë naꞌa ndëꞌë të parë guëneꞌe më permisi lu naꞌa parë guadiꞌdzë naꞌa dizaꞌquë. Gulë gunaꞌbë lu më të parë gac guëluaꞌa naꞌa lu mënë lo quë adë guënë́diꞌi, de quë sulë Cristo napë pudërë parë gunë më salvar mieti. Por dizaꞌquë rëꞌ nanúa prësi ndëꞌë. gkGDGulë tsaglaꞌguë guëniꞌinú Dios nu gulë cue nasini. Gulë bëdëꞌë graci lu Dios. 8j kDLëꞌë të lamë, gulë guc të mënë zaꞌquë lu narunë dchiꞌni. Gulë bëꞌnë tratë bien lëꞌë rall purquë nanë́ të lamë shtë të, quëbéziꞌ gubeꞌe. ,iQDPerë el quë narunë mal, ni gúnëll recibir pagu mal por lo quë naquëhúnëll purquë lu Dios grë hiaꞌa na igual. Gunë më tratë igual grë mënë.h DNanë́ të de quë lëꞌë Dadë guëneꞌe më tubi herenci ziquë premi caꞌa të purquë quëhunë të sirvë lúhiꞌ. #g?DCualquier dchiꞌni naquëhunë të, gulë bëꞌnin con guëdubinú ldúꞌul purquë quëhunë të sirvë lu Dios, lëdë niáꞌasëdiꞌi lu mënë. GfDLëꞌë të narunë sirvë lu lamë, gulë bëzuꞌbë diaguë diꞌdzë shtë lamë, lëdë niáꞌasëdiꞌi iurë lëꞌë lamë rna lu të, sino gulë bëꞌnë sirvë lu rall guëdubinú ldúꞌul. Napë quë guëaꞌnë të bien lu lamë purquë zni guëluaꞌa de quë quëhunë të rëspëti Dios de verdá. eDDadë nanapë shini, gulë gapë vidë zaꞌquë delantë lu shínil të adë tsasháquëdiꞌi lduꞌu llguëꞌnë lu shnezë Dios. d'DLëꞌë të llguëꞌnë, gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë shtadë të guëdubi tiempë purquë ni na lo quë narëuuꞌ lduꞌu Dios. icKDLëꞌë të nguiu, gulë guc shtuꞌu tséꞌlël; adë runë nadúshëdiꞌi lu tséꞌlël. %bCDLëꞌë të tseꞌlë nguiu, gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë tséꞌlël purquë ni na narunë tucarë gunë të ziquë shmënë Dadë Jesús. uacDCualquier cusë narunë të u lo quë narniꞌi të, gulë bëꞌnin sulë parë gunë mënë alabar Dadë Jesús nu gulë bëdëꞌë graci lu Dios, Shtádaꞌa, por lë shtë shini më. Lo quë narunë tucarë gunë ra shmënë Dios ^`5DGulë bëdëꞌë sí të guënibëꞌa dizaꞌquë shtë Cristo entrë lëꞌë të mientras quëgluaꞌa të saꞌ të, mientras quëniꞌinú të saꞌ të con llni shtë Dios. Nu gulë biꞌldi lu Dios grë clasë cantë naná labansë parë Dios. Gulë biꞌldi lu më con guëdubinú lduꞌu të. Gulë bëdëꞌë graci lu më. h_IDGulë bëdëꞌë sí cueꞌdchí Dadë Jesús lduꞌu të; parë ni gulë́ më lëꞌë të parë gac të mënë unidë ziquë cuerpë nanápëdiꞌi narunë molestë. Nu gulë bëdëꞌë graci lu më guëdubi tiempë. ^5DMás de ni gulë gapë llëruꞌbë amor, purquë rquiꞌni gac shtuꞌu saꞌl parë gac të unidë nu parë guëquëreldënú të sin dishiꞌbi. w]gD Adë riéꞌdëdiꞌi të con mudë nanabani saꞌl, sino bëꞌnë perdunë lë́ꞌëll aunquë rdchíꞌbëll demandë cuntrë lë́ꞌël. Napë quë gúnël perdunë saꞌl igual manërë ziquë Dios bëꞌnë perdunë lë́ꞌël. >\uD Rac shtuꞌu Dios lëꞌë të nu gulë́ më lëꞌë të parë gac të mënë santu delantë lu më. Por ni ziquë racu mënë con shabë cubi, gulë gac mënë nargaꞌa lduꞌu sáhiꞌ; gulë gac mënë humildë nu pacënci. Gulë gac mënë zaꞌquë lu saꞌ të. Gulë bëꞌnë sirvë lu rall. }[sD Pues lu Dadë Dios sulë Cristo nasac. Adë rúnëdiꞌi importë si talë nal më israelitë u adë nádiꞌil më israelitë. Adë rúnëdiꞌi më casë si bëriuguë cuerpë shtë́nël u adë bëriúguëdiꞌin, u si nal më zitu u si talë nal bajo ordë shtë stubi mënë, u si talë nápël libertá. Tubsë cusë nasac naná si talë runguë bë́ꞌal Cristo. FZD Na të mënë cubi por pudërë shtë më. Dzë con dzë rcubi shgabë të con llni shtë më; quëac cambi të hashtë gac të ziquë el quë nabëdëꞌë vidë cubi parë lëꞌë të. !Y;D Adë chu guëníꞌidiꞌi bishi lu sáhiꞌ. Gulë bëdchisú grë ra cusë ni purquë hia bësaꞌnë të mudë nanabani të antsë con grë maldá. X-Dperë rniaꞌa lu të, gulë bësaꞌnë grë duldë. Adë rdë́ꞌëdiꞌil lugar ldaguë llanë laꞌni ldúꞌul. Adë chu guëldë́diꞌi lu sáhiꞌ. Adë rúnëdiꞌil vengar. Adë rniꞌi guídzëdiꞌil guëc saꞌl. Adë chu guëníꞌidiꞌi diꞌdzë dzabë. vWeDLëꞌë të bëꞌnë të grë ra cusë rëꞌ iurë guquëreldë të ziquë ra nadë guënë́diꞌi Dios VDPor grë ra cusë ni naquëhunë mënë nanadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më, guësheꞌldë më cashtigu dushë guëc rall. U7DPor ni gulë gudini grë cusë mal laꞌni lduꞌu të. Adë chu gápëdiꞌi stubi naꞌa, sulë tséꞌliꞌ. Gulë bësaꞌnë grë cusë mal nanadë rlluíꞌidiꞌi. Adë tsagláꞌguëdiꞌi të cusë dzabë ziquë mal deseo nananú laꞌni lduꞌu të. Adë rzébidiꞌi lduꞌu të ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu purquë ni na idolatría; quëhúnël adorar ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu. ~m}}M|Z{{zzyxx%ww&voutttsrPqponmmllBkEjiihgfoedcb{a`q_p^]\\/[ZY*XbWVVKUKTmTbRRPOO)NLL%KJIHGG)FFEEjDDCC8AA?>=?;:9-8976Y5n33)0//.y-+*)((':&f%$$"! oVB  h y 2  npU&Perë neꞌ ¿gu rniꞌi të de quë quëhuna cuntrë lëꞌë të iurë ruadiꞌdza lu të verdá? xoi&¿Pë bëaꞌldë lduꞌu të de quë tiempë naguquëreldënúa lëꞌë të, nalë́ bëquitë lduꞌu të? ¿Pë guc iurneꞌ? Pues nahia testigu de quë si fuërë posiblë, na të dispuestë nianeꞌe të prupi slu të shlugar slua. nw&Galguidzë ni guc tubi cusë dushë parë lëꞌë të perë adë bë́ꞌnëdiꞌi të desprëci na; adë bëquë́ guiáꞌadiꞌi të na sino al contrari, bëꞌnë të recibir na ziquë tubi ianglë shtë Dios u ziquë mizmë Cristo Jesús. ~mu& Nanë́ të primërë vësë biadiꞌdza dizaꞌquë lu të, guquëreldënúa lëꞌë të purquë guc llúꞌuhia. /lW& Lëꞌë të naná rialdí lduꞌu shtiꞌdzë Jesús, na quëhuna ruëguë lu të de quë gac të librë ziquë na. Antsë guanalda tëchi ra custumbrë, perë bëaca shmënë Cristo ziquë na të iurneꞌ. Lëꞌë të siemprë bëꞌnë të tratë na bien lë́dëdiꞌi manërë mal. Lk& Na rdzëba de quë bëna dchiꞌni entrë lëꞌë të de baldë. Oj& ¿Pëzielú todavía rialdí lduꞌu të nanecesari gunë të cumplir ra dzë delicadë, u dzë shtë villili, u ra dzë shtë laní, u gunë të cumplir custumbrë shtë izë según rniꞌi lëy? Pi& Perë iurneꞌ nanë́ të Dios verdadërë; más bien quëgniaꞌa lu të, Dios runguë bëꞌa më lëꞌë të ziquë shini më. ¿Pëzielú bëabrí të stubi lu nezë gushë, lu rëglë nu custumbrë nanápëdiꞌi pudërë? ¿Gu rac shtuꞌu të gunë të obedecer ra cusë ni ziquë tubi nanaliꞌbi con ra custumbrë? hhI&Antsë lëꞌë të adë gunë́diꞌi të Dios; dzë ni na të bajo ordë shtë ra dios naguctsaꞌu. Bëzuꞌbë diaguë të voluntá shtë ra dios nananú lu guë́ꞌdchiliu perë de verdá nádiꞌi raiꞌ Dios. Sg&Por ni na të shini Dios, lë́dëdiꞌi bajo ordë shtë custumbrë. Por naná të shini Dios, guëneꞌe më tubi herenci purquë unidë na të con Cristo. Runë llgabë Pablo por ra shmënë Jesús 9fk&Na të shini më; por ni bësheꞌldë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Por lëꞌë Espíritu Santo rniꞌi hiaꞌa lu Dios: “Shtadë naꞌa”. Ce&Bëdchíniꞌ parë gúniꞌ librar lëꞌë hiaꞌa lu lëy nabëꞌnë condenar lëꞌë hiaꞌa. Zni bëneꞌe më derechë të guëdë́ꞌnaꞌa recibir libertá ziquë shini më. kdO&perë iurë bëgaꞌa tiempë nabëꞌnë Dios disponer, bësheꞌldë më shini më lu guë́ꞌdchiliu. Bëdchíniꞌ por tubi naꞌa nu bëꞌnë tucarë gúniꞌ cumplir puntë shtë lëy purquë náhiꞌ më israelitë. 3c_&Zni na con lëꞌë hiaꞌa; antsë na hiaꞌa ziquë llguëꞌnë shtë comparaciuni. Bëzuꞌbë diágaꞌa enseñansë nu custumbrë shtë ra mënë guë́ꞌdchiliu Ob&Nanú mënë nacanihapë ra cusë shtë llguëꞌnë; nanú ra naná encargadë con herenci ni hashtë guëgaꞌa iurë naguniꞌi shtadë llguëꞌnë, iurní lë́ꞌëll guënáꞌzill herenci. La &Lo quë naquëgniaꞌa lu të nahin cumë ziquë tubi llguëꞌnë nagunë recibir tubi herenci. Guti ra shtadë llguëꞌnë nu todavía nall llguëꞌnë. Nall ziquë tubi muzë narunë dchiꞌni; rnibë́ꞌadiꞌill lëꞌë herenci nabë́ꞌnëll recibir, perë en verdá lëꞌë llguëꞌnë nashtënë herenci ni. `3&Si talë nal shmënë Cristo pues iurní nal llëbní Abraham nu grë lo quë nabëꞌnë më prometer lu Abraham, lëꞌë të zac napë të.t_a&Grë ra mënë naná unidë con Jesús, na ziquë tubsë cuerpë. Hia nádiꞌi importë si talë nal më israelitë u më griego; u si talë nal bajo ordë shtë saꞌl u si talë nápël libertá; u si talë nal nguiu u nal naꞌa. x^i&Grë të nabëriubë nisë ziquë shmënë Jesús, napë të vidë shtë më; unidë na të con lëꞌë më. p]Y&Grë hiaꞌa na hiaꞌa shini Dios por Cristo Jesús si talë rialdí lduꞌu hiaꞌa de verdá. 9\k&Hia iurneꞌ cumë bëdchini dizaꞌquë shtë Jesús, adë nádiꞌiaꞌa ziquë lëꞌë llguëꞌnë shtë comparaciuni; adë nádiꞌiaꞌa bajo ordë shtë mandamientë. 4[a&Ziquë tubi criadë na encargadë parë quëhápëll tubi llguëꞌnë, zni guc lëy parë lëꞌë hiaꞌa. Guc bëꞌa hiaꞌa pë na mal nu pë na bien por lëy, perë hia bëdchini Cristo. Por Cristo tubldí na shcuéndaꞌa lu Dios sulamëntë purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më. SZ&Antsë de guëdchini dizaꞌquë shtë Jesús, lëꞌë hiaꞌa na hiaꞌa ziquë prësi bajo ordë shtë lëy. Lëꞌë lëy gunibëꞌa lëꞌë hiaꞌa hashtë iurë lëꞌë Cristo bëdchini. DY&Perë Sagradas Escrituras rniꞌi de quë grë́tëꞌ mënë napë rall duldë; na rall culpablë delantë lu Dios. Zni guc voluntá shtë më parë grë mieti tsasë́ rall vidë eternë zeꞌdë de Dios parë grë naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesucristo, lë́dëdiꞌi nasalvar mieti por ra mandamientë. &XE&Iurní rnaꞌbë diꞌdza ¿quëhunë lëy shtë Moisés cuntrë promësë shtë Dios? Aquëdiꞌi. Si talë lëꞌë lëy napë pudërë parë guëdëꞌëin vidë eternë parë lëꞌë mieti, iurní gac tubldí shcuendë mieti por guëzuꞌbë diaguë rall puntë shtë lëy. EW&Perë iurë bëꞌnë më prometer lu Abraham, adë ni chu zugaꞌadiꞌi guëláu. Sulë Dios con Abraham; tubldí bëdchini shtiꞌdzë më lu Abraham. Bëdëꞌë Dios ra mandamientë DV&Iurnétiaꞌa, ¿pëzielú bëdëꞌë Dios ra mandamientë parë ra mënë? Bëdëꞌë Dios mandamientë parë gac bëꞌa hiaꞌa de quë na hiaꞌa pecadurë. Lëꞌë lëy napë pudërë hashtë bëdchini lëꞌë llëbní Abraham. Zni bëꞌnë Dios prometer lu llëbní Abraham. Ra ianglë shtë Dios beꞌdë guësaꞌnë lëꞌë lëy nu bëꞌnë raiꞌ incarguë lëy lu Moisés, el quë nazú guëláu entrë Dios nu mënë. SU&Si talë bendición shtë Dios na por gunë mieti cumplir lëy, iurní adë nádiꞌin por tubi promësë sino tubi premi; perë bëꞌnë Dios prometer lu Abraham sulë ziquë tubi favurë shtë më. 9Tk&Lo quë narniaꞌa lu të es quë Dios bëdëꞌë tubi promësë lu Abraham nu bëꞌnë më firmarin con mizmë diꞌdzë shtë më. Bëdëꞌë më lëy lu Moisés tapë gahiuꞌa galdë bë chi izë despuësë de Abraham, perë lëy ni adë bëtíꞌidiꞌi promësë nabëdëꞌë Dios lu Abraham. S9&Dios bëꞌnë tubi promësë lu Abraham nu zac parë tubi llëbní Abraham. Sagradas Escrituras rníꞌidiꞌi “parë zihani llëbní Abraham” si fuërë zihani mënë, sino rniꞌi Sagradas Escrituras: “tubsë llëbnil”; quiere decir tubsë nguiu. Nguiu ni na Cristo. R&Lëꞌë të naná rialdí lduꞌi dizaꞌquë, quëgniaꞌa lu të tubi comparaciuni nazeꞌdë laꞌni vidë shtë mieti. Iurë tubi nguiu runtsáꞌull tëstë, si talë bë́ꞌnëll firmarin, ni tubi adë chu guëtíꞌidiꞌin, nilë gúnëll cambiarin. /QW&Guti Cristo Jesús parë gac cumplir promësë naguniꞌi Dios lu Abraham. Por Jesús bëꞌnë ldaiꞌ Dios ra mënë nanádiꞌi israelitë nu bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa sulë purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më. Promësë shtë Dios nu lëy fPE& Cristo bëlá lëꞌë hiaꞌa lu sentënci nabësëdchini lëy. Lëꞌë lëy bëꞌnë condenar lëꞌë hiaꞌa lu galguti, perë Cristo gudilli parë gac salváraꞌa. Lëꞌë më gúquiꞌ ziquë tubi cusë nanudé por duldë shtë hiaꞌa. Sagradas Escrituras rniꞌi: “Nacondenadë por Dios grë el quë naquë́ lu tubi hiaguë”. O-& El quë narunë confiar de quë por gúnëll cumplir lëy por ni tubldí na shcuéndëll lu Dios, pues nguiu ni adë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios purquë naescritë: “El quë narunë cumplir grë puntë shtë lëy, gápëll vidë sin fin ziquë tubi premi”. DN& Clarë nahin de quë ni tubi adë chu naperdunë lu Dios por bë́ꞌnëll cumplir mandamientë shtë lëy purquë Espíritu Santo rniꞌi laꞌni Sagradas Escrituras: “Sulë el quë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios gunë më recibir cumë mënë naná tubldí shcuéndiꞌ lu Dios. Nápëll vidë sin fin.” M& Grë ra narniꞌi napë quë gunë cumplir grë puntë shtë lëy parë gac salvar mënë, nacondenadë rall purquë naescritë zndëꞌë: “Grë́tëꞌ nadë gúnëdiꞌi cumplir grë puntë lo quë naná escritë laꞌni librë shtë lëy, nudé rall”. L)& Zni grë́tëꞌ el quë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, quëhunë ldaiꞌ më lëꞌë raiꞌ purquë napë rall mizmë fe quë Abraham. =Ks&Zni Sagradas Escrituras guniꞌi dizdë más antsë de quë ra mënë nanádiꞌi më israelitë, gunë më recibir lëꞌë rall si talë rialdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. Por ni guniꞌi më lu Abraham dizaꞌquë rëꞌ: “Gunë ldahia grë́tëꞌ mënë shtë guë́ꞌdchiliu por lë́ꞌël”. J&Por ni rac bëꞌa hiaꞌa sulë el quë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios na rall ziquë shini Abraham delantë lu më. PI&Guná, Abraham guquëréldiꞌ antsë de Moisés. Gualdí lduꞌu Abraham shtiꞌdzë Dios nu guná më fe shtë Abraham nu bëꞌnë më tratë Abraham ziquë nguiu zaꞌquë delantë lu më. GH&Iurë bëdëꞌë Dios Espíritu Santo nu quëhúniꞌ milagrë entrë lëꞌë të ¿gu runë mëhin purquë rianaldë të tëchi lëy u sulë purquë rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë më? G&u shldi bëꞌnë të sufrir zihani cusë durë? Pues guquin embanë si talë tsaglaꞌguë të tëchi custumbrë guahietë. CF&¿Gu na verdá na të mënë nadë rac bë́ꞌadiꞌi? Guzublú vidë cubi shtë të por Espíritu Santo; tubsë cusë bëꞌnë të; gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më perë iurneꞌ rniꞌi të rquiꞌni gunë mieti cumplir lëy shtë Moisés parë gac salvar të. ¿Pë adë rac bë́ꞌadiꞌi të iurneꞌ EE&Iurneꞌ gulë guniꞌi lua ¿gu bëꞌnë të recibir Espíritu Santo shtë Dios purquë bëꞌnë të cumplir lëy shtë Moisés u purquë rialdí lduꞌu të dizaꞌquë shtë Jesús? D !&Lëꞌë të naquëreldë Galacia, lëꞌë të nadë rúnëdiꞌi llgabë, ¿chull bësiguë́ lëꞌë të, të parë bëazë guetë të shnezë Dios? Lu të biadiꞌdzë naꞌa dizaꞌquë de quë Cristo guc crucificáriꞌ. Clarë riasë́ të guti më lu cruz. ]C3&Adë quëquë́ guiáꞌadiaꞌa favurë nabëꞌnë më parë gac salvara. Si talë na posiblë gac salvar mieti por gunë rall cumplir lëy, iurní shldi guti Cristo. Sulë por galguti shtë më quëhunë Dios recibir lëꞌë hiaꞌa ziquë mënë naná tubldí shcuendë lu më, u sea mënë nanápëdiꞌi faltë delantë lu më.]B3&Hia vidë gushë gualú con Cristo lu cruz. Lëꞌë duldë adë rnibë́ꞌadiꞌin na iurneꞌ, sino Cristo bëneꞌe vidë cubi nu rnibëꞌa më na. Vidë cubi nanapa iurneꞌ laꞌni guë́ꞌdchiliu, napa por pudërë shtë shini Dios purquë rialdí lduaꞌa shtiꞌdzë më, el quë narac shtuꞌu na nu gútiꞌ shlugara lu cruz. A'&purquë na, hia gutia parë lëy guahietë; adë quëhúnëdiaꞌa confiar lëꞌë lëy parë guëbania tubi vidë narëuuꞌ lduꞌu Dios. @y&Si talë tsanalda nezë nabësaꞌna antsë parë guëabría guna cumplir ra custumbrë, iurní de verdá napa faltë Y?+&Hia guniaꞌa na hiaꞌa më zaꞌquë delantë lu Dios sulë purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa nu guniaꞌa rquiꞌni gac bëꞌa hiaꞌa nápaꞌa duldë igual ziquë los de más pecadurë. ¿Gu runë cuntienë diꞌdzë rëꞌ de quë Cristo rsini lëꞌë hiaꞌa lu duldë parë gac bëꞌa hiaꞌa nadápaꞌa duldë? Aquëdiꞌi. 0>Y&perë rac bëꞌa naꞌa de quë ni tubi nguiu gáquëdiꞌi më zaꞌquë delantë lu Dios por quëhunë nguiu cumplir lëy shtë Moisés. Nanë́ naꞌa gac salvar nguiu sulë si talë tsaldí lduꞌu nguiu shtiꞌdzë Jesucristo. Por ni zac lëꞌë hiaꞌa rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë Cristo Jesús. Sulë por ni tubldí na shcuéndaꞌa lu Dios. Adë rialdídiꞌi lduꞌu hiaꞌa por gunë mieti cumplir lëy, gac salvar mënë purquë ni tubi chu gunë gan gac tubldí shcuéndiꞌ lu Dios por rúnëll cumplir lo quë narniꞌi lëy. +=O&Lëꞌë naꞌa na naꞌa më israelitë; shtadë naꞌa na raiꞌ më israelitë. Nádiꞌi naꞌa ziquë los de más pecadurë nanádiꞌi më israelitë <&Iurë gunahia hiadë ziazúdiꞌi raiꞌ de acuerdë con verdá shtë dizaꞌquë, guniaꞌa lu Pedro delantë grë rall: “Lë́ꞌël nal më israelitë nu guquëréldël ziquë ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Bësáꞌnël custumbrë shtë më israelitë. ¿Pëzielú rúnël obligar ra nanádiꞌi më israelitë guëbani rall ziquë më israelitë?” Nasalváraꞌa sulë por fe g;G& Nu los de más më israelitë ndë, bëaꞌnë rall de acuerdë nabëꞌnë Pedro hashtë también Bernabé guzublú tsaldí lduꞌi shtiꞌdzë raiꞌ. Bësiguë́ rall lëꞌë Bernabé con devociuni falsë shtë rall. M:& Primërë gudaunúhiꞌ con ra nanádiꞌi më israelitë perë iurë bëdchini mënë nabësheꞌldë Jacobo, bëazë guetë Pedro; adë guaglaꞌguë niaunúhiꞌ con ra më griego. Bëdzëbë Pedro lu ra nazeꞌdë purquë na raiꞌ më israelitë naquëhunë cumplir custumbrë riuguë partë delicadë shtë meꞌdë. 9& Iurë Pedro gua ciudá Antioquía, guniaꞌa guëc Pedro delantë lúhiꞌ lo quë naquëhúniꞌ adë nazáꞌquëdiꞌin. p8Y& Sulë tubi cusë bëꞌnë raiꞌ incarguë de quë guëdëꞌnë naꞌa ayudë parë ra prubi. Zni guc shtuꞌu naꞌa guëdëꞌnë naꞌa dizdë más antsë. Pablo guniꞌi guëc Pedro iurë nanú raiꞌ guëꞌdchi Antioquía ?7w& Jacobo nu Pedro nu Juan na raiꞌ ziquë më principal entrë ra shmënë Jesús; guc bëꞌa raiꞌ de quë Dios gulë́ më na nu bësheꞌldë më na lu dchiꞌni shtë më. Guc raiꞌ cunformë nu gurë́ raiꞌ de acuerdë con na nu Bernabé. Bëneꞌe raiꞌ sí de quë Bernabé nu na tsagniꞌinú naꞌa lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë nu lëꞌë raiꞌ guëaꞌnë raiꞌ con shchiꞌni Dios entrë ra më israelitë. t6a&Pues mizmë Dios nabësheꞌldë lëꞌë Pedro ladi ra më israelitë bësheꞌldë më na ladi ra nanádiꞌi më israelitë. El quë nabëꞌnë compañi Pedro parë gúniꞌ zihani milagrë, también bëꞌnë më ni compañi na. S5&Al contrari iurë guc bëꞌa raiꞌ de quë bëꞌnë më incarguë lëꞌë na con dizaꞌquë parë guëniꞌinuhia lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë, guc rall cunformë. Guc bëꞌa rall de quë bësheꞌldë më na igual ziquë bësheꞌldë më lëꞌë Pedro të guadiꞌdzë Pedro dizaꞌquë lu ra më israelitë. 4-&Ra narnibëꞌa entrë lëꞌë raiꞌ, adë guníꞌidiꞌi raiꞌ diꞌdzë cubi ziquë mandadë të guna cumplir. Parë na adë rúnëdiꞌi importë chu na raiꞌ purquë Dios adë rúnëdiꞌi më juzguë según lo quë narluaꞌa mieti por fuërë. Quëhuna repetir, ra narnibëꞌa entrë lëꞌë raiꞌ, bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ obligar guna cumplir lëy nabëdëꞌë Dios lu Moisés. W3'&Perë ni tubi mumëntë adë chu bëdë́ꞌëdiꞌi lugar parë niuaꞌa rall lëꞌë naꞌa parë nezë ni të gac bëꞌa të dizaꞌquë nabëꞌnë të recibir nahin verdá; nunquë adë gac cambin. b2=&Dzë ni bëldá saꞌ naꞌa falsë bëdchini ndë; guatë́ rall ladi naꞌa llgaꞌchi parë quëgldaꞌchi rall lla dzúdëꞌnë naꞌa, si talë napë naꞌa libertá por Cristo u si talë zianaldë naꞌa tëchi ra custumbrë. Guc shtuꞌu rall guëabrí naꞌa stubi, niac naꞌa ziquë tubi naná bajo ordë shtë religiuni shtë rall. ,1Q&Perë ni siquierë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall obligar gac circuncidar Tito, u sea guëriuguë cuerpë shtë́hiꞌ nu náhiꞌ më griego. Nunúhiꞌ na iurní. f0E&Guahia ndë purquë Dios bëluaꞌa më de quë napë quë tsahia Jerusalén. Ndë bëdëá ra mënë naná encargadë con shchiꞌni Jesús. Lu raiꞌ biadiꞌdza dizaꞌquë naquëhuna predicar lu mënë nanádiꞌi më israelitë. Bëna zni parë gac bë́ꞌahia si talë na raiꞌ de acuerdë con shchiꞌnia u si talë biadiꞌdza de baldë. j/ O&Despuësë de gudëdë chidá izë, guahia stubi vueltë Jerusalén con Bernabé nu biahia Tito. ]. 5&Zni guniꞌi rall nu guniꞌi rall nalë́ llëruꞌbë na pudërë shtë Dios.k- Q&sulamëntë bini raiꞌ lo quë naguniꞌi mënë de na, de quë lëꞌë nguiu naguzunaldë ra shmënë Jesús; guc shtúꞌull guëdë́ꞌëll fin parë dizaꞌquë, perë iurneꞌ quëhúnëll predicar shtiꞌdzë Jesús. s, a&Ra grupë shtë shmënë Jesús naquëreldë regiuni shtë Judea, adë bënguë bë́ꞌadiꞌi raiꞌ na V+ '&Despuësë de guahia Jerusalén, guahia regiuni shtë Siria nu Cilicia. W* )&Runa segurë delantë de Dios lo quë naquëquëaꞌa ndëꞌë nahin verdá. a) =&Adë gunádiaꞌa lu chu stubi poshtë, sulë gunahia Jacobo naná bëchi Dadë Jesús. $( C&Gudëdë tsunë izë despuësë de guca shmënë Jesús, iurní guagnahia lu Pedro nananú Jerusalén. Guquëreldënuhia lë́ꞌiꞌ cheꞌñi dzë. ' %&Adë guádiaꞌa Jerusalén niagnahia ra mënë naná poshtë antsë de na, sino guahia regiuni shtë Arabia. Despuësë bëabría Damasco. /& Y&nu gunaꞌbë më na parë cuezënú shini më na, nu parë guna predicar dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Lëꞌë tiempë nabëꞌnë më ra cusë ni, ni tubi adë chu lu guagnaꞌbë díꞌdzëdiaꞌa; adë guagniꞌinúdiaꞌa mënë shcuendë ra cusë ni. % 9&perë gulë́ Dios na antsë lëꞌë na gala. Nalë́ guc shtuꞌu më na nu bë́ꞌniꞌ tubi favurë; gulë́ më na parë guënahia lu shini më e$ E&Lu religiuni shtë israelitë, guca más adelantadë quë grë sahia. Bëna cumplir con ra creenci ni más quë ra sahia de mizmë edá. Nalë́ guc shtúꞌuhia gunë mieti cumplir ra custumbrë shtë shtadë guëluhia # -& Lëꞌë të hia bini të lla guc vidë shtëna antsë iurë guanalda religiuni shtë ra më israelitë. Hia nanë́ të lla bëzac zia ra mënë; guzunalda con fuersë ra grupë shtë shmënë Jesús parë guëdëꞌa fin obrë shtë Jesús. Guc shtuaꞌa tsaluhin. " & Adë bëna recibirin de nguiu; adë chu bëluáꞌadiꞌin na, perë mizmë Jesucristo bëluáꞌaiꞌ shtíꞌdziꞌ na. -! U& Lëꞌë të naná rialdí lduꞌi Dios, rac shtuaꞌa gac bëꞌa të lëꞌë dizaꞌquë nabëna predicar lu të, adë guzubluhin por pudërë shtë nguiu. )  M& Gulë guniꞌi lua, ¿pë quëhuna lo quë narac shtuꞌu mënë u lo quë narac shtuꞌu Dios? ¿Pë quëhuna lo quë narëuuꞌ lduꞌu mënë? Si talë rac shtuaꞌa nihuna narac shtuꞌu nguiu, adë nádiꞌihia muzë shtë Cristo. Dios gunaꞌbë Pablo ziquë poshtë shtë më " ?& Gulë bësëgná lduꞌu të lo quë naguniꞌi naꞌa lu të antsë; quëgníꞌihia stubi vësë más, si talë chu guëluaꞌa stubi clasë dizaꞌquë nanádiꞌi dizaꞌquë lo quë nabëꞌnë të recibir, Dios gunë cashtigu lë́ꞌëll. Tsall gabildi catë nídiꞌi fin. E &perë si talë tubi mënë u mizmë na u tubi ianglë nazeꞌdë de gubeꞌe, si talë guëluáꞌall lu të stubi dizaꞌquë de lo quë nabëluaꞌa naꞌa lu të, pues nacondenádëll. n W&Pues nídiꞌi stubi dizaꞌquë shtë salvaciuni. Es quë bëldá mënë quëgluaꞌa rall lë́ꞌë të diꞌdzë gurënë nu rza lduꞌu të ra diꞌdzë nabëluáꞌahia. Rac shtuꞌu rall gac cambi dizaꞌquë shtë Cristo  -&Nalë́ rdzëguëëꞌ lduaꞌa de quë lëꞌë të quëgsaꞌnë të shtiꞌdzë Dios; nasesë rëazë guetë të lu shnezë më, el quë nagunaꞌbë lëꞌë të parë gac të shmënë më. Gunaꞌbë më lëꞌë të parë gunë të recibir favurë shtë Cristo, perë iurneꞌ ziaglaꞌguë të stubi nezë. Rialdí lduꞌu të diꞌdzë naná cambi, lë́dëdiꞌi dizaꞌquë shtë më. _ 9&Llëruꞌbë na Dios parë siemprë. Amén. Tubsë nezë nanú parë gac salvar mieti { q&Rac shtuaꞌa guësheꞌldë Dios grë bendición shtë́hiꞌ nu cuedchí lduꞌu të por lëꞌë më, Shtádaꞌa nu por Jesucristo, Shlámaꞌa, el mizmë Jesús nabëꞌnë entregar mizmë lë́ꞌiꞌ lu galguti parë guëdchisú më duldë shtë hiaꞌa nu parë guëlá më lëꞌë hiaꞌa lu mal shtë guë́ꞌdchiliu. Ni na voluntá shtë Dios, Shtádaꞌa.  &Z /&Na con grë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesucristo, ra naquëreldënú na ndëꞌë, rquëꞌë naꞌa cartë rëꞌ parë grë ra grupë shtë shmënë Dios, grë të naquëreldë regiuni shtë Galacia. | u&Na Pablo nahia poshtë, tubi nagulë́ Dios. Lë́dëdiꞌi gulë́ mënë na sino bësheꞌldë Jesucristo na. También Dios Shtádaꞌa, el quë nabëldishtë́ Jesucristo ladi ra tëgulë, bëshéꞌldiꞌ na. Gulë́ më na ziquë poshtë.  0Nu rnaꞌba lu më gunë ldaiꞌ më lëꞌë të, grë́tëꞌ narac shtuꞌu lëꞌë Dadë Jesucristo de verdá. Amén.J 0Rnaꞌba de quë Dios Shtádaꞌa nu lëꞌë Jesucristo, Shlámaꞌa, gúniꞌ parë cuedchí lduꞌu të nu parë gac shtuꞌu të saꞌ të nu tsaldí lduꞌu të diꞌdzë shtë më. 8i0Quëgsheꞌlda lë́ꞌiꞌ lu të, të parë gac bëꞌa të lla na shcuendë naꞌa ndëꞌë nu parë guëniꞌinúhiꞌ lëꞌë të gac të más firmë lu shnezë Dios. D0Tíquico lëꞌë bëchi narac shtuꞌu hiaꞌa, nu quëhúnëll cumplir dchiꞌni shtë Dadë; lë́ꞌiꞌ guadíꞌdziꞌ lu të grë́tëꞌ lo quë naguzaca, nu lla quërelda. kO0Dios bësheꞌldë më na; por ni nanúa prësi iurneꞌ. Gulë gunaꞌbë lu më të parë tsaglaꞌguë guëniꞌihia dizaꞌquë. Zni runë tucarë guëníꞌihia sin quë adë rdzë́bëdiaꞌa. Rialú cartë con saludë kO0Nu gulë bëꞌnë ruëguë lu më por na të parë guëneꞌeruꞌu më más llni nu valurë të iurë guëniꞌinuhia ra mënë, gac bëꞌa rall dizaꞌquë de quë nahin parë mënë narëtaꞌ guëdubi guë́ꞌdchiliu. #?0Gulë bëꞌnë cumplir cunseju rëꞌ mientras quëgnaꞌbë të lu Dios. Gulë bëꞌnë ruëguë lu Dios lo quë narac shtuꞌu Espíritu Santo. Nu gulë gac nasini nu listë sin quë adë chu guëazë guétëdiꞌi. Nu gulë bëꞌnë ruëguë lu më por grë ra shmënë më. =s0Gulë gac të segurë nasalvar të. Na ziquë tubi cascu guiꞌbë naná canihapë guëc suldadë, nu gulë gunaꞌzi spadë shtë Espíritu Santo. Spadë ni na shtiꞌdzë Dios. fE0Perë subrë de ni, gulë gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më. Fe shtë të na ziquë defensë nanuaꞌa suldadë. Fe gunë gan guësëaldë grë ra tentación shtë mëdzabë; na rahin ziquë flechë nanuaꞌa guiꞌi. O 0Gulë bëꞌnë preparar bien parë guëniꞌinú të mënë dizaꞌquë narsëdchini paz entrë Dios nu mënë. Gulë bëꞌnin ziquë suldadë narunë preparar iurë quëquë́ꞌëll sabádull. ? w0Gulë gac firmë iurneꞌ con verdá cumë ziquë tubi nalliꞌi laꞌni. Gulë gubani tubi vidë tubldí delantë lu Dios; nahin ziquë vestidë narunë defender lduꞌu suldadë. } s0 Por ni gulë bëꞌnë recibir grë fuersë narneꞌe Dios parë lëꞌë hiaꞌa të guëdë́ꞌnaꞌa gan lu grë cusë mal nazeꞌdënú mëdzabë lu hiaꞌa, perë despuësë de tëdë grë prëbë, todavía zu të firmë lu shnezë më. K 0 purquë adë quëdíldidiꞌiaꞌa con mënë; adë nádiꞌi enemigu shtë́naꞌa ziquë mënë shtë guë́ꞌdchiliu sino enemigu shtë́naꞌa na ra fuersë mal; adë chu rnádiꞌi lúhiꞌ. Quiere decir, ra autoridá, ra narnibëꞌa lu nacahi, ra zihani espíritu mal nanapë más pudërë quë lëꞌë hiaꞌa. 7 g0 Gulë bëdëꞌë sí parë guëgacu Dios lëꞌë të ziquë suldadë nanuaꞌa guiꞌbë të parë gac të firmë cuntrë grë́tëꞌ cusë naná guëguguë́ mëdzabë, %0 Iurneꞌ bëchi, gulë su firmë lu shnezë Dios. Na të unidë con lëꞌë më nu rdëꞌë më fuersë ruꞌbë parë lëꞌë të. 2]0 Lëꞌë të lamë, quëgniaꞌa lu të iurneꞌ; gulë bëꞌnë tratë bien con ra muzë. Gulë gac më naduꞌu lu ra muzë shtënë të; adë rushtiádiꞌi të guëc rall. Gulë bësëagná lduꞌu të napë të tubsë lamë lu gubeꞌe. Lëꞌë Dadë quëhunë më igual con grë mieti, ra naná runë dchiꞌni nu ra naná rnibëꞌa. Nadápaꞌa fuersë shtë Dios parë guëdë́ꞌnaꞌa gan lu grë enemigu S0Pues nanë́ të cadë túbiaꞌa, ra muzë nu ra lamë, guëdë́ꞌnaꞌa recibir según cusë zaꞌquë u cusë mal naquëdë́ꞌnaꞌa. Lëꞌë Dadë guëneꞌe narunë tucarë cadë túbiaꞌa. I 0Gulë bëꞌnë dchiꞌni con guëdubinú lduꞌu të con lëgrë laꞌni lduꞌu të purquë zni rac shtuꞌu Dios. Adë rúnëdiꞌi të llgabë sulamëntë lu mënë quëhunë të sirvë. 7g0Gulë bëꞌnë sirvë bien lu raiꞌ guëdubi tiempë, lëdë niáꞌasëdiꞌi iurë rna raiꞌ lu të, të parë guëaꞌnë të bien con lëꞌë raiꞌ si fuërë quëhunë të sirvë lu Jesucristo. Gulë bëꞌnë sirvë con guëdubinú lduꞌu të purquë zni rac shtuꞌu Dios gunë të. ve0Lëꞌë të naná muzë, gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë shlámël lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Gulë gapë rëspëti parë lëꞌë raiꞌ nu gulë gac të mënë obedientë ziquë si fuërë quëhunë të sirvë lu Cristo. 0Lëꞌë të nanapë shínil, adë rúnëdiꞌil tratë mal con shínil parë quë adë guëldë́diꞌi shínil; más bien gulë guniꞌinú lëꞌë rall; gulë bëdëꞌë cunseju zaꞌquë të parë adë guërúꞌudiꞌi rall shnezë Dios. ;q0nu guëbánil zihani izë lu guë́ꞌdchiliu”. 'G0Lúniquë mandamientë shtë Dios nanapë promësë, rniꞌi zndëꞌë: “Gulë bëꞌnë rëspëti shtádël nu shníꞌal të parë guëquitë ldúꞌul , S0Lëꞌë të llguëꞌnë, gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë shtádël, purquë zni runë tucarë gunë të ziquë shini Dios. Tubldí nahin delantë lu Dios. y~k0!Perë comparaciuni rëꞌ también runë cuntienë de quë cadë tubi nguiu napë quë gac shtúꞌuiꞌ tséꞌliꞌ igual ziquë rac shtúꞌull mizmë lë́ꞌëll, nu runë tucarë ra naꞌa gunë raiꞌ rëspëti ra tséꞌliꞌ.}%0 Ni na tubi secretë ruꞌbë, perë cagniaꞌa lu të comparaciuni rëꞌ quëhunë tratë shcuendë Cristo con grupë shtë shmënë Dios. $|A0Naescritë: “Por ni lëꞌë nguiu guësëaꞌnë ra shtadë nguiu të parë guëtsë́ꞌaiꞌ tséꞌliꞌ; hia guërupë raiꞌ na raiꞌ tubsë”. [{/0naná ziquë cuerpë shtë́hiꞌ. Na hiaꞌa partë shtë cuerpë shtënë më. `z90Pues ni tubi de lëꞌë hiaꞌa rna tushë mizmë lëꞌë hiaꞌa, sino quë rdë́ꞌnaꞌa alimentar shcuérpaꞌa nu quëhápaꞌa mizmë lëꞌë hiaꞌa. Pues Cristo quëhunë më lo mizmë con shmënë më Py0Zni runë tucarë ra nguiu gac shtuꞌu rall tseꞌlë rall, igual ziquë rac shtúꞌull mizmë lë́ꞌëll. El quë narac shtuꞌu tséꞌliꞌ de verdá, ni rac shtuꞌu el mizmë lë́ꞌiꞌ. Bx}0Guti më por ra shmënë më të gunë më presentar lëꞌë raiꞌ delantë mizmë lëꞌë më ziquë tubi lliguënaꞌa naná parë guëtsë́ꞌaiꞌ, nasaꞌa, limpi, sin ni tubi manchë, ni tubi bëshudi, bien hecho, nu gáquiꞌ sulë parë tséꞌliꞌ. Cagniaꞌa shcuendë grupë shtë shmënë Dios. w10Zni bëꞌnë më parë gac ra mënë ni sin duldë, parë guëzunë́ më almë shtë raiꞌ por shtiꞌdzë më naná ziquë galëriubë nisë. Lv0Lëꞌë të nguiu casadë, napë quë gac shtuꞌu të tséꞌlël igual manërë ziquë Cristo guc shtuꞌu më shmënë më nu bëdëꞌë më vidë shtënë më por lëꞌë mënë ni. Bu}0Ziquë ra shmënë Dios napë rall rëspëti parë Cristo nu rzuꞌbë diaguë raiꞌ shtiꞌdzë më, zni runë tucarë ra tseꞌlë nguiu gapë raiꞌ rëspëti lu tseꞌlë raiꞌ. ltQ0purquë lëꞌë nguiu na ziquë cabësë shtë tséꞌliꞌ, ziquë Cristo na cabësë shtë grupë shtë shmënë Dios. Cristo na më salvador shtë shmënë më nu lëꞌë raiꞌ na ziquë tubi cuerpë parë lëꞌë më. s}0Lëꞌë të naꞌa naná casadë, gulë bëꞌnë rëspëti tséꞌlël ziquë quëhúnël rëspëti Dadë Jesús frE0Gulë gac të muzë parë los de más saꞌl. Zni quëhúnël honrar Dadë Jesucristo. 0qY0Gulë bëdëꞌë graci lu Dadë Dios siemprë por grë cusë. Gulë bëdëꞌë graci lu më en el nombre shtë Jesucristo, Shlámaꞌa. Vidë shtë naná cristiano Bp}0Gulë biadiꞌdzë lu los de más saꞌl con Salmo nu cantë nu labansë nananú laꞌni lduꞌu të. Gulë biꞌldi; gulë bëꞌnë alabar lëꞌë Dios con guëdubinú lduꞌu të. 3o_0Adë rzuuꞌdchidiꞌi të purquë galëzudchi guaꞌa lëꞌë të gabildi. Mejurë gulë bëdëꞌë permisi guënibëꞌa Espíritu Santo guëdubi vidë shtë́nël. ny0Adë gac të ziquë mënë tuntë naná guënë́diꞌi, sino gulë gac të mënë narac bëꞌa voluntá shtë Dios. xmi0Gulë bëꞌnë cumplir cusë zaꞌquë mientras nabani të purquë iurneꞌ nalë́ duldë quëhunë mënë. %lC0Por ni gulë guná bien mudë nanabani të, lë́dëdiꞌi ziquë mënë nanadë guënë́diꞌi Dios, sino ziquë mënë nariasë́ shtiꞌdzë më. Yk+0Por ni rniꞌi Sagradas Escrituras:Gulë guëtëtsë mbëcaꞌldë lu të, lëꞌë të nanagaꞌsi.Gulë bëruꞌu ladi ra mënë naquëreldë lu nacahi, nu Cristo guëzianí laꞌni lduꞌu të. aj;0 Pues iurë grë ra cusë rëꞌ cuezin lu llni, iurní rluaꞌa bien clarë lla nahin. Llni rzianí guëc grë́tëꞌ ra cusë ni. Llni shtë Dios napë pudërë pare gac cambi nguiu mal të gáquiꞌ ziquë llni. _i70 Rtu lu hiaꞌa guëníꞌiaꞌa shcuendë ra cusë mal naquëhunë mënë lu nacahi. &hE0 Adë gápëdiꞌi të partë con ra cusë nanadë rlluíꞌidiꞌi, ra cusë narunë mënë lu nacahi. Más bien gulë gudildi ra mënë narunë duldë ni. ^g50 Gulë guniꞌi lduꞌu të tsanaldë të tëchi ra cusë narsëquitë lduꞌu Dios. Zf-0 Lëꞌë llni rsëdchini cusë zaꞌquë nu verdá nu tubi vidë naná tubldí. oeW0Antsë lëꞌë të gubani të lu nacahi; adë guc bë́ꞌadiꞌi të shtiꞌdzë më perë iurneꞌ bëꞌnë të recibir llni shtë Dadë Dios. Gulë guquëreldë ziquë mënë nanapë llni shtë më laꞌni lduꞌu të. Rd0Por ni adë rápëdiꞌi të tratë con ra mënë narunë ra duldë ni. Gc0Adë rdë́ꞌëdiꞌi të lugar parë rsiguë́ saꞌ të con diꞌdzë tuntë purquë zeꞌdë guëdchini cashtigu shtë Dios guëc ra nanë́diꞌi guëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë më. b0Hia nanë́ të ni tubi narquënú ra naꞌa nu ra naꞌa narquënú ra nguiu, nilë tubi naruadiꞌdzë didzabë, nilë el quë narzebi lduꞌu pë shtë mënë, adë nápëdiꞌi rall partë catë rnibëꞌa Cristo, catë Dios na Rëy. Pues el quë narzebi lduꞌu ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, quëhúnëll duldë idolatría; rúnëll adorar ra cusë material, lëdë Diósëdiꞌi. ~~%}9|q{zyxxwOuuIt@s.r qonmmkkCjj>hgf`e~dcbbal`_^F]/\^[[1ZY'XWVVV)USSQQP@OMM5L|KKJ%IGPFEwDDCDBeAA@;?>>=);f:9P8t7n6.432160z/d..,,(*)(("'%%$/#""4!V Md#O&Q/^O m n ^ w M@KBy} Nanú zihani cusë más parë guëniaꞌa lu të shcuendë bëshuzi ruꞌbë nadápaꞌa. Parë guna explicar parë tsasë́ të, naganin purquë adë riasë́diꞌi të lueguë. 8xi Gululë́ Dios lëꞌë Jesús; gúquiꞌ designadë bëshuzi ruꞌbë con mizmë hunurë ziquë Melquisedec. Dios gunë cashtigu si talë guëazë guétaꞌa lu shnezë më .wU Iurë gudëdë grë ra cusë durë nu bëꞌnë më gan lu ra prëbë, guc më el quë nardëꞌë vidë eternë parë grë ra narzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë më. vAunquë Cristo na shini Dios, por galërzac zi nabëꞌnë më sufrir, bësë́ꞌdëiꞌ parë guëzuꞌbë diáguiꞌ. uIurë Jesús gubani lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ, gunaꞌbë më lu Dios; bëꞌnë më ruëguë lu Dios. Guniꞌi më fuertë nu cantidá nisë bëruꞌu lu më. Gunaꞌbë më lu Dios, el quë nanapë pudërë parë guëlá lë́ꞌiꞌ lu galguti, nu Dios bëquë́ diáguiꞌ shtiꞌdzë shini më purquë Jesús guc cunformë; bë́ꞌniꞌ cumplir voluntá shtë Shtádiꞌ. tyNu zac rniꞌi Dios stubi lugar:Lë́ꞌël nal bëshuzi parë siemprë, ziquë mizmë clasë cumë Melquisedec. EsZni zac Cristo adë bëshepi guiáꞌadiꞌiꞌ të gáquiꞌ bëshuzi, sino Dios gululë́ lë́ꞌiꞌ nu guniꞌi më lu shini më:Lë́ꞌël nal shinia; gululëhia lë́ꞌël. Ar{Ni tubi nguiu gululë́ mizmë lë́ꞌëll ziquë bëshuzi con hunurë shtë galbëshuzi, sino Dios gululë́ lë́ꞌëll mizmë manërë ziquë gululë́ më lëꞌë Aarón. CqPor debilidá ni rquiꞌni gunë bëshuzi ofrecer tubi ma ziquë sacrifici lu Dios por ra duldë nabëꞌnë bëshuzi nu zac rúnëll ofrecer ra ma por duldë shtë los de más mënë. QpMizmë bëshuzi ni rac runë tratë naduꞌu con ra mënë naguënë́diꞌi voluntá shtë Dios nu rëazë guëtë rall shnezë më, purquë bëshuzi ni nápëll mizmë debilidá cumë grë mënë. co ACadë bëshuzi ruꞌbë naná designadë entrë ladi ra nguiu, nápiꞌ carguë parë gúniꞌ representar ra mënë lu Dios. Runë bëshuzi ofrecer lu Dios ra ofrendë shtë mënë nu sacrifici por duldë shtë rall. nPor ni guiabíꞌgaꞌa lu më catë nanú më. Guiabíꞌgaꞌa lu trunë shtë Dios sin quë adë chu rdzë́bëdiꞌi. Por favurë shtë më guëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë hiaꞌa nu gunë më compañi lëꞌë hiaꞌa cualquier nicidá nadápaꞌa.{moLëꞌë bëshuzi shtë hiaꞌa, rgaꞌa ldúꞌiꞌ lëꞌë hiaꞌa. Riasë́hiꞌ; nanë́hiꞌ grë debilidá nadápaꞌa purquë lëꞌë më gudëdë më lu mizmë prëbë nadápaꞌa, perë sin quë adë bë́ꞌnëdiꞌi më duldë. ^l5Jesús shini Dios, na më bëshuzi ruꞌbë parë lëꞌë hiaꞌa; guatë́ më catë quëreldë Dios lu gubeꞌe, por ni guiagláꞌgaꞌa firmë lu shnezë Dios con dizaꞌquë nagualdí lduꞌu hiaꞌa. k Ni tubi cusë nabëntsaꞌu më adë rac guëcaꞌchilúdiꞌi lu më. Grë́tëꞌ nanuhin shlatë. Rna më nu nanë́ më grë lo quë naquëhunë mieti nu napë quë guëtë́ꞌdaꞌa cuendë lu më. Jesús na bëshuzi namás lasac entrë grë bëshuzi Mj Zni runë tucarë guëdë́ꞌnaꞌa purquë diꞌdzë naguniꞌi Dios, nabanin nu napin pudërë. Nahin ziquë tubi spadë dushë naná guërupë tëchi. Shtiꞌdzë më riutë́ hashtë más laꞌni lduꞌu nguiu. Shtiꞌdzë më runë dividir almë, nu espíritu, nu llicu nu hashtë laꞌni baꞌcu shtë mieti. Riutë́ shtiꞌdzë më hashtë laꞌni llgabë mënë nu hashtë galërniꞌi lduꞌu nguiu parë gunin juzguë lëꞌë rahin. i5 Por ni cha guëdë́ꞌnaꞌa fuersë parë tsutë́ hiaꞌa catë guëziꞌi lduꞌu hiaꞌa con lëꞌë më, no sea quë cualquier de túbiaꞌa ziagláꞌgaꞌa mizmë nezë ziquë bëꞌnë ra mënë nadë gualdídiꞌi lduꞌu shtiꞌdzë Dios guahietë nu guti raiꞌ. Qh purquë grë́tëꞌ el quë natsutë́ shnezë Dios catë rziꞌi ldúꞌull con lëꞌë më, nápëll descansë. Hia gualú shchíꞌnill ziquë guziꞌi lduꞌu Dios lu grë dchiꞌni shtë më. g Zni nanú tubi galërziꞌi lduꞌu naná ziquë dzë gadchi iurë guziꞌi lduꞌu Dios. Guëziꞌi lduꞌu shmënë Dios f1Si talë Josué nadëꞌë descansë parë ra më israelitë, pues Dios adë niabrídiꞌi guëniꞌi më de stubi dzë guëziꞌi lduꞌu mieti. PePor ni Dios bëluáꞌaiꞌ tubi dzë señaladë naná nedzë́. Cagniꞌinú Dios lëꞌë hiaꞌa iurneꞌ por lo quë naguniꞌi David aunquë llëduni tiempë ziaꞌa. Guniꞌi David diꞌdzë rëꞌ naná bëquëaꞌa tampa:Nedzë́ iurë guini të lo quë narniꞌi Dios, adë runë naguë́dchidiꞌi lduꞌu të. dTodavía runë faltë parë sëbëldá mënë tsutë́ rall catë guëziꞌi lduꞌu rall con Dios, perë lëꞌë mënë nabini dizaꞌquë primërë, adë tsutë́diꞌi rall catë guëziꞌi lduꞌu rall purquë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë më. gcGStubi lugar guniꞌi më:Adë tsutë́diꞌi rall catë guëziꞌi lduꞌu rall con na. ?bwPues zeꞌdë tubi partë shtë Sagradas Escrituras narniꞌi shcuendë dzë narziꞌi lduꞌu mënë:Dios bëziꞌi ldúꞌiꞌ dzë gadchi de grë dchiꞌni nabëꞌnë më. !a;Perë lëꞌë hiaꞌa gualdí lduꞌu hiaꞌa nu guatë́ hiaꞌa catë rziꞌi lduꞌu hiaꞌa con lëꞌë më. De stubi mënë guniꞌi më:Gualdídiꞌi lduꞌu rall na; por ni bëldë́a nu guniaꞌa con juramentu,
adë tsutë́diꞌi rall catë guëziꞌi lduꞌu rall con na. Guniꞌi Dios ra diꞌdzë ni aunquë bëdëꞌë më fin shchiꞌni më dizdë bëntsaꞌu më guë́ꞌdchiliu. O`Pues parë mizmë lëꞌë hiaꞌa bëdchini shtiꞌdzë Dios ziquë bëdchinin parë ra mënë guahietë, perë ra mënë ni adë bë́ꞌnëdiꞌi rall recibir shtiꞌdzë më con fe cumë cusë zaꞌquë purquë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë më; adë bëlluíꞌidiꞌi shtiꞌdzë më parë lëꞌë rall. b_ ?Por ni, aunquë nanú tubi promësë guëziꞌi lduꞌu hiaꞌa con lëꞌë më, rquiꞌni gápaꞌa cuidadë no sea lu cualquier de lëꞌë të, guëniꞌi më: “Runa juzguë nu adë tsutë́diꞌil lugar ni”. ^1Por grë ndëꞌë rac bëꞌa hiaꞌa adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan tsutë́ rall purquë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë më.1][¿Chullëtiꞌi guniꞌi Dios con juramentu adë tsutë́diꞌi rall catë rziꞌi lduꞌu më? Pues mizmë mënë nanadë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më. 2\]¿Chullëtiꞌi bëldënú Dios por cuarenta izë? pues mizmë mënë nabëꞌnë duldë nu guti raiꞌ nu bëaꞌnë cuerpë raiꞌ lu shlatë catë nídiꞌi mënë. A[{¿Chúllëtiꞌi bëquë́ diaguë shtiꞌdzë Dios nu despuësë bëꞌnë rall cuntrë lëꞌë më? Mizmë mënë nabëruꞌu ladzë Egipto con Moisés ziquë cabësë shtë rall. Z'Zni rniꞌi Sagradas Escrituras:Nedzë́ si talë guínil lo quë narniꞌi Dios,
adë runë naguë́dchidiꞌi ldúꞌul cumë bëꞌnë ra mënë guahietë iurë bëquë́ guiaꞌa rall lëꞌë më; adë guc shtúꞌudiꞌi rall gac Dios shlamë rall. Y-Si talë adë guësáꞌnëdiꞌiaꞌa dizaꞌquë, sino tsaldíruꞌu lduꞌu hiaꞌa hashtë gátiaꞌa, iurní unidë na hiaꞌa con Cristo. X Mejurë cadë tubi të guniꞌinú saꞌl cunseju parë tsaldí lduꞌu saꞌl más cadë dzë mientras nanú tiempë. Gulë guniꞌinú los de más saꞌl të parë ni tubi de lëꞌë të gapë të lduꞌu naguëdchi por duldë nacuguë́ ra nguiu. ZW- Bëchi, gulë gapë cuidadë ni tubi de lëꞌë të gapë tubi lduꞌu naná rianaldë tëchi cusë mal, nu por ni adë rialdídiꞌi ldúꞌul shtiꞌdzë Dios nu guësáꞌnël lëꞌë më nanabani. V Bëna prometer con juramentu, nunquë jamás adë tsutë́diꞌi rall catë rziꞌi lduꞌu mënë con na, catë rbedchí lduꞌu rall. ;Uo Por ni bëldë́a con lëꞌë rall nu guniaꞌa shcuendë rall: “Siemprë lduꞌu rall bësini lëꞌë rall lu duldë; nunquë bënguë bë́ꞌadiꞌi rall shneza”. "T= Ngaꞌli ra shtadë guëlú të bëtëꞌdë rall prëbë lua.Zni bëꞌnë rall durantë cuarenta izë; guná rall milagrë lo quë nabëna. gSGadë runë naguë́dchidiꞌi lduꞌu të cumë ziquë bëꞌnë mënë guahietë; bëdzatsu mënë cuntrë Dios.Dzë ni bëtëꞌdë rall prëbë lu Dios iurë ziazú rall lu lumë shlatë catë chu nádiꞌi. rR]Por ni ziquë cagniꞌi Espíritu Santo:Nedzë́ iurë guini të lo quë narniꞌi Dios, QPerë Cristo na shini më nabëꞌnë cumplir grë voluntá shtë Dios entrë ra shmënë më. Pues na hiaꞌa shini më si talë guëdë́ꞌnaꞌa segurë fe shtë hiaꞌa, si talë adë rdzë́bëdiꞌiaꞌa nu si talë adë guëazë guétëdiꞌiaꞌa shnezë më jamás, nu si talë guëquitë lduꞌu hiaꞌa por esperansë nadápaꞌa. Guëziꞌi lduꞌu ra shmënë Dios PSiemprë Moisés bëꞌnë cumplir voluntá shtë Dios. Guc Moisés tubi muzë entrë ra shmënë më parë biadíꞌdziꞌ shtiꞌdzë Dios lu raiꞌ. Zni Moisés bëꞌnë testificar de lo quë naguniꞌi Dios lúhiꞌ, cusë naguër gac despuësë. O!Cadë hiuꞌu napin el quë nabëzáꞌahin, perë Dios bëcueꞌshtë́ grë́tëꞌ cusë nananú laꞌni guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe. JN Sin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, Jesús runë tucarë más hunurë quë Moisés. Nahin ziquë tubi nguiu narzaꞌa tubi hiuꞌu; runë tucarë nguiu ni más hunurë quë lëꞌë hiuꞌu. MLëꞌë Jesús bëꞌnë cumplir voluntá shtë Dios, el quë nabëꞌnë punërë lë́ꞌiꞌ bëshuzi shtë hiaꞌa. Bëꞌnë më cumplir igual ziquë Moisés bë́ꞌniꞌ cumplir grë́tëꞌ lo quë naguniꞌi Dios lúhiꞌ parë ra shmënë më guahietë. L Bëchi naná unidë con Dios santu, gunaꞌbë më lëꞌë të, të guëquëreldënú të lëꞌë më laꞌni gubeꞌe. Gulë bëꞌnë llgabë bien chu na Jesús; náhiꞌ el quë nabëdchini por nombre shtë Dios nu náhiꞌ bëshuzi namás lasac nu náhiꞌ bëshuzi ruꞌbë parë lëꞌë hiaꞌa. Parë creenci shtë hiaꞌa nídiꞌi stubi naná rialdí lduꞌu hiaꞌa. K!Guzac zi më nu gudëdë më zihani prëbë durë. Por ni iurneꞌ rac runë më compañi grë ra narzac zi lu cualquier cusë durë.=JsPor ni bëquiꞌni gac më igual ziquë bëchi saꞌ më të gac më tubi bëshuzi ruꞌbë nargaꞌa lduꞌu ra mënë nu parë gúniꞌ cumplir grë lo quë narac shtuꞌu Dios. Nu bëdchini më parë quilli më con rënë shtë më por duldë, nu parë guëdchisú më grë duldë shtë ra shmënë më. ]I3Pues nasegurë adë bídëdiꞌi më lu guë́ꞌdchiliu parë gunë më compañi ra ianglë, sino beꞌdë guëdchini më lu guë́ꞌdchiliu ziquë llëbní Abraham parë gunë më compañi lëꞌë ra nguiu. HwNu bëꞌnë më librar ra nardzëbë gati rall, ra nardzëbë con galërdzëbë ruꞌbë guëdubi vidë shtë rall. GVerdá grë ra shini nguiu napë raiꞌ mizmë clasë cuerpë con rënë nu belë. Zni zac Jesús guc nguiu con cuerpë shtë nguiu të parë gati më; zni bëdëꞌë më fin pudërë shtë el quë nabësëdchini galguti lu guë́ꞌdchiliu. Lëll Satanás. 8Fi Nu zac rniꞌi Sagradas Escrituras:Na tsaldí lduaꞌa shtiꞌdzë më. Stubi lugar rniꞌin:Na zugáꞌahia ndëꞌë con shini Dios naná bëneꞌe më parë na. YE+ Ni na de acuerdë con Sagradas Escrituras naná rniꞌi:Guna alabar lë́ꞌël delantë lu ra bëcha,
nu guna alabar lë́ꞌël juntë con los de más shmë́nël nardëá por nombre shtë́nël. Dy El quë narunë të gac mënë shmënë Dios, nu ra shmënë më naná runë cumplir grë voluntá shtë më, napë raiꞌ mizmë Shtadë raiꞌ. Por ni lëꞌë shini Dios rtúdiꞌi lúhiꞌ iurë rniꞌi më na raiꞌ ziquë famili shtë më. 0CY Dios bëntsaꞌu grë cusë purquë zni bëuuꞌ lduꞌu më; gurështëhin parë Dios nu por lëꞌë më. Guc shtuꞌu më guësëdchini më zihani shini më gubeꞌe catë quëreldë më lu llni. Por ni guc më justë iurë bësheꞌldë më Jesús lu guë́ꞌdchiliu të sac zíhiꞌ. Bë́ꞌniꞌ cumplir grë sufrimientë; por ni adë rúnëdiꞌi faltë ni tubi cusë; na më cabësë shtë ra naná salvar. _B7 perë rna hiaꞌa lu Jesús, el quë Dios bëꞌnë punërë ziquë tubi nalasáquëdiꞌi lu ra ianglë por duꞌpë tiempë. Rna hiaꞌa lu Jesús; bëꞌnë Dios honrar lë́ꞌiꞌ con zihani hunurë naná ziquë tubi corunë purquë bëꞌnë më sufrir hashtë gútiꞌ. Por tubi favurë nabëꞌnë Dios, guti Jesús por grë mënë. perë bë́ꞌnël honrar lëꞌë nguiu con hunurë ziquë tubi corunë.Nu bëdë́ꞌël pudërë parë guënibëꞌa nguiu grë cusë nabëntsáꞌul. X?)Pues tubi partë shtë Sagradas Escrituras rniꞌi zni:¿Chull na nguiu të parë rëagná ldúꞌul lë́ꞌiꞌ?Grë nguiu gati rall.¿Pëzielú rac shtúꞌul cuezënul lë́ꞌëll? =>sStubi puntë; adë gunibë́ꞌadiꞌi Dios de quë guë́ꞌdchiliu nazeꞌdë, gaquin bajo ordë shtë ra ianglë. Cagniꞌi naꞌa shcuendë guë́ꞌdchiliu verdadërë. Q=Nu Dios bëluáꞌaiꞌ shtíꞌdziꞌ na verdá por sëñi nu milagrë nu cusë ruꞌbë nu por Espíritu Santo nabëneꞌe më parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa. Cadë túbiaꞌa bëdë́ꞌnaꞌa recibir don nabëzëlaaꞌdchi Espíritu Santo según voluntá shtë Dios. Jesucristo gúquiꞌ ziquë bëchi saꞌ hiaꞌa ?<wVerdá nahin, por ni ¿llallë guëdë́ꞌnaꞌa të parë guëcaꞌchilú hiaꞌa lu juici si talë adë guëzuꞌbë diáguëdiꞌiaꞌa dizaꞌquë? purquë llëruꞌbë na salvaciuni shtë më. Lëꞌë salvaciuni rëꞌ primërë biadiꞌdzë Dadë Jesús, nu despuësë ra nabini shtiꞌdzë më, bëꞌnë raiꞌ testificar de quë verdá na diꞌdzë ni. Bëdë́ꞌnaꞌa recibir diꞌdzë shtë salvaciuni de lëꞌë raiꞌ. m;SRa shtiꞌdzë Dios naguniꞌi ra ianglë antsë, napin pudërë nu grë ra mënë nadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më, guc cashtigu rall. Bëꞌnë rall recibir pagu justë según duldë nu faltë nabëꞌnë rall. -: UBlac llëruꞌbë na shini Dios; por ni napë quë guëdë́ꞌnaꞌa cuendë bien ra diꞌdzë nabíniaꞌa të parë adë chu guësëáꞌnëdiꞌi shnezë Dios. A9 }Grë ra ianglë na raiꞌ espíritu narunë cumplir voluntá shtë Dios. Bësheꞌldë më lëꞌë raiꞌ parë gunë raiꞌ compañi ra nabëꞌnë recibir salvaciuni shtë më.'8 I Nunquë guniꞌi Dios lu tubi ianglë:Guzubë ladë ldi shtëna hashtë guna gan lu grë enemigu shtë́nël nu guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdzël. R7  Nu lë́ꞌël guëtúꞌbil guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe ziquë daaꞌ.Gac cambi grë ra cusë ni, perë lë́ꞌël nal mizmë nedzë́ nu parë siemprë; lë́ꞌël guëbánil parë siemprë. 6  Lëꞌë rahin tsalú perë lë́ꞌël guëáꞌnël parë siemprë.Grë rall guëac rall ziquë lari gushë. J5  Nu zac guniꞌi Dios de lëꞌë më:Nia Dadë, lë́ꞌël bëcueꞌshtël grë́tëꞌ ra cusë dizdë principi shtë guë́ꞌdchiliu.Con guiáꞌal bëcueꞌshtël gubeꞌe. [4 1 Rac shtúꞌul ra cusë tubldí, perë rna túshël nanádiꞌi de acuerdë con lëy shtë më.Por ni Dios shtë́nël bëtiáꞌaiꞌ sëiti guë́quël të guëquitë ldúꞌul más quë grë ra saꞌl. 93 mPerë lu shini Dios guniꞌi më:Nal Dios; catë rnibë́ꞌal na parë siemprë; adë tsalúdiꞌin.Bandërë shtë́nël quëhunë significar nal rëy justë. /2 YDe ra ianglë guniꞌi Dios:Quëhunë më gac raiꞌ ziquë mbë.Gac raiꞌ ziquë beꞌlë narruꞌu lu guiꞌi të gunë raiꞌ lo quë narnibëꞌa më. ?1 yPerë iurë bësheꞌldë Dios shini më lu guë́ꞌdchiliu, bëꞌnë më honrar lë́ꞌiꞌ nu guniꞌi më:Grë́tëꞌ ianglë shtë Dios gunë raiꞌ adorar lë́ꞌël. 0  Dios nunquë adë guníꞌidiꞌiꞌ lu tubi ianglë:Lë́ꞌël nal shinia.Bëna punërë lë́ꞌël; súbël lugar shtë hunurë. Nunquë guniꞌi Dios de tubi ianglë:Na nahia Dadë parë lë́ꞌël.Nu lë́ꞌël gáquël shinia. H/  Lëꞌë shini Dios na më más më ruꞌbë quë ra ianglë. Pues bëꞌnë Jesús recibir mejurë lugar; bëdëꞌë Dios tubi lë parë shini më namás lasac quë lë shtë ianglë. @. {Lëꞌë shini më na ziquë galrabtsëꞌë shtë Dios. Ziquë na Dios zni na Jesús, ecsactë ziquë Shtádiꞌ. Por Jesús rniꞌbi grë ra cusë; por pudërë shtë shtiꞌdzë më adë rialúdiꞌi guë́ꞌdchiliu. Despuësë de bëzunë́ më almë shtë hiaꞌa de grë duldë, iurní guzubë më lugar shtë hunurë ladë ldi culaꞌni Dios pudërusë catë quëbezë më gubeꞌe. Shini Dios na más më ruꞌbë quë ra ianglë - perë iurneꞌ lúltimë tiempë biadiꞌdzë më lu hiaꞌa iurë bëdchini shini më, Jesús. Dios bëcueꞌshtë́ guë́ꞌdchiliu por lëꞌë shini më, nu gulë́ Dios shini më parë guënibë́ꞌaiꞌ grë cusë nananú guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe. g, KTiempë guahietë guniꞌi Dios lu shtadë guëlú hiaꞌa iurë biadiꞌdzë ra profetë. Zihani vësë nu zihani manërë guniꞌinú më lu shtadë guëlú hiaꞌa por enseñansë shtë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më +&Lëꞌë të narialdí lduꞌi Dadë Jesucristo, rac shtuaꞌa favurë shtë më cuezënú lëꞌë të. Amén.a*;&Dizdë iurneꞌ parë delantë adë chu guëníꞌidiꞌi de quë nápëdiaꞌa derechë parë guëluáꞌahia ra cusë ni, purquë grë ra ndiꞌbë nanuaꞌa shcuerpa rluaꞌain de quë Jesucristo na Shlama. 5)c&Parë grë ra narianaldë tëchi enseñansë rëꞌ, guëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall nu cuedchí lduꞌu rall. Ni na rall shmënë Dios, mënë israelitë de verdá. ;(o&Lu Dios adë rúnëdiꞌi importë riuguë shcuérpaꞌa u adë riúguëdiꞌin. Tubsë cusë lasac lu më si talë na hiaꞌa mënë nacubi por pudërë shtë Espíritu Santo. !';&Perë na rialdí lduaꞌa tubsë cusë parë gac salvara; runë nadchinia por tubsë cusë naná galguti shtë Dadë Jesucristo. Cuë më lu cruz por na. Por mizmë cruz shtë më ra cusë mal shtë guë́ꞌdchiliu, guti rahin parë na nu nahia ziquë naguti parë ra cusë ni. #&?& Ra mënë narianaldë tëchi custumbrë rëꞌ, adë quëhúnëdiꞌi rall cumplir grë puntë shtë lëy perë rac shtuꞌu rall tsanaldë të tëchi ra cusë ni, nadë más purquë rac shtuꞌu rall gac rall më ruꞌbë. Rniꞌi nadchini rall purquë rianaldë të tëchi rall. M%& Grë́tëꞌ naquëhunë obligar lëꞌë të parë tsutë́ të laꞌni custumbrë shtë më israelitë, rac shtuꞌu rall riuguë cuerpë shtë të, perë nadë más runë rallin parë guëaꞌnë rall bien lu mënë nu parë adë guëzac zídiꞌi mënë lëꞌë rall cumë shmënë Jesucristo, el quë naguti lu cruz. \$1& Gulë guná, naruꞌbë na lëtrë naquëquëaꞌa lu të con prupi guiahia. #/& Por ni cadë vësë rdchini lugar parë guëdë́ꞌnaꞌa bien parë saꞌ hiaꞌa, pues guëdë́ꞌnaꞌa cumplir. Guëdë́ꞌnaꞌa bien, especialmente parë ra naná rialdí lduꞌi enseñansë nanapë los de más shmënë Dios. Rialú cartë rëꞌ con tubi saludë e"C& Zni, adë chu cuézëdiꞌi gunë cusë zaꞌquë; adë chu guëdzáguëdiꞌi. Cha guëdë́ꞌnaꞌa bien parë saꞌ hiaꞌa purquë si talë tsagláꞌgaꞌa shnezë më, tubi dzë guëneꞌe më tubi ganzaꞌquë. !'&Si talë tubi mieti zianaldë tëchi ra deseo mal nananú laꞌni ldúꞌull, de mizmë vidë mal gápëll galguti. Perë si talë zianaldë nguiu tëchi ra cusë zaꞌquë shtë Espíritu Santo, gápëll tubi cusechë por mizmë Espíritu. Guëbánill parë siemprë.  &Adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí guësiguë́ mizmë lëꞌë të, ni tubi adë chu gúnëdiꞌi gan lu Dios parë guësiguëll lëꞌë më. Grë́tëꞌ el quë narcabní nguiu, ni napë quë guëcaꞌa nguiu. Lo quë narunë nguiu napin cusechë despuësë. }s&El quë narsëꞌdë shtiꞌdzë Dios, napë quë gúnëll ayudë lëꞌë ra mësë narluaꞌa lë́ꞌëll. K&Cadë tubi hiaꞌa nápaꞌa narunë tucarë guëdë́ꞌnaꞌa. w&Cadë tubi nguiu napë quë gunë juzguë mizmë lë́ꞌëll, dchiꞌni naquëhunë nguiu; iurní guëquitë ldúꞌull por lo quë naquëhúnëll. Iurní nídiꞌi nicidá gúnëll comparar dchiꞌni shtë́nëll con dchiꞌni shtë sáhiꞌ. !;&Si talë tubi de lëꞌë të rialdí ldúꞌul de quë lasáquël, iurní lu Dios lasáquëdiꞌil; mizmë lë́ꞌël quëgsiguël lë́ꞌël. &Gulë bëꞌnë compañi saꞌl lu grë cusë durë, cadë tubi de lëꞌë të; zni gunë të cumplir lëy shtë Cristo.  #&Lëꞌë të shmënë Jesús, si talë guëdzelë të tubi saꞌl ldáguëll laꞌni duldë, lëꞌë të narsë́ Espíritu Santo napë quë guëniꞌinú të mënë ni të parë adë tsagláꞌguëdiꞌi gúnëll duldë. Perë gulë bëꞌnë ni ziquë më naduꞌu. Cadë tubi të gapë të cuidadë no sea quë lë́ꞌël guëtëꞌdë Satanás prëbë lë́ꞌël të ldáguël lu duldë. oW&Adë chu gac nadchínidiꞌi; adë chu napë mbidi lu saꞌll; adë chu gac më dishiꞌbi. 9&Cumë ziquë quëréldaꞌa por pudërë shtë Espíritu Santo, cha guëdëꞌë hiaꞌa sí, de quë Espíritu Santo guësë́ më lëꞌë hiaꞌa. &Grë ra shmënë Jesús, hia bëdëꞌë fin ra cusë mal rëꞌ, mal llgabë con deseo mal nananú laꞌni lduꞌu mieti. M&Nadúꞌull. Quëhápëll el mizmë lë́ꞌëll të gúnëdiꞌill duldë. Ra cusë mal adë rúnëdiꞌi gan lull sino quë quëréldëll bien. Nídiꞌi lëy narunë prohibë ra cusë rëꞌ. &Perë lo quë narunë Espíritu laꞌni lduꞌu el quë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më na zndëꞌë: rac shtúꞌull saꞌll. Rquitë ldúꞌull. Rbedchí ldúꞌull. Nápëll pacënci con saꞌll. Ráquëll më zaꞌquë. Rúnëll cumplir shtíꞌdzëll. &Celosë na rall; rdchisú rall pë shtë mënë. Rguini rall mënë. Rzuuꞌdchi rall. Nalë́ rau shaꞌtë rall. Runë rall stubi ra cusë nanadë rlluíꞌidiꞌi, runë rall ziquë mamflor; perë grë mënë ni, quëgniaꞌa lu të iurneꞌ igual ziquë hia guniaꞌa lu të antsë, el quë narunë ra cusë rëꞌ adë nídiꞌi mudë tsutëll lugar catë rnibëꞌa Dios. y&Runë rall adorar stubi cusë, lë́dëdiꞌi sulë Dios. Rialdí lduꞌu rall galbëlliú. Napë rall llanë laꞌni lduꞌu rall. Rdildinú rall saꞌ rall. Napë rall mbidi. Na rall më dishiꞌbi; rëuuꞌ lduꞌu rall iurë nanú divisioni. %&Clarë rluaꞌa ra deseo mal nananú laꞌni lduꞌu mieti. Rquënú rall tseꞌlë mënë. Nabani rall ziquë mbecu. Napë rall vici. "=&perë si talë guësaꞌnë të quëgsë́ Espíritu Santo lëꞌë të, iurní lëꞌë lëy nápëdiꞌin pudërë parë gunin condenar lëꞌë të. eC&purquë grë ra deseo mal, nahin cuntrë Espíritu shtë Dios nu lëꞌë Espíritu na contrari shtë deseo mal; deseo mal nahin contrari shtë Espíritu. Por ni adë gáquëdiꞌi gunë të ra cusë narac shtuꞌu të O&Lo quë narniaꞌa lu të na zndëꞌë: gulë gubani según narniꞌi Espíritu Santo. Si talë rianaldë të tëchi Espíritu Santo, adë gúnël cumplir deseo mal nananú laꞌni ldúꞌul hI&Perë si talë lëꞌë të rdildi të ziquë ra ma, rahuëꞌ ma saꞌ ma; gulë gapë cuidadë no sea guëshiꞌni të shchiꞌni Dios ndë. Lo quë narac shtuꞌu lduꞌu nguiu nu lo quë narac shtuꞌu Espíritu Santo @ y&Gunë të cumplir guëdubi lëy shtë Dios si talë guëzuꞌbë diaguë të tubsë mandamientë narniꞌi: “Gulë gac shtuꞌu saꞌl ziquë rac shtúꞌul mizmë lë́ꞌël”. ^ 5& Lëꞌë të naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús, gulë́ më lëꞌë të parë napë të libertá, perë lë́dëdiꞌi parë gunë të duldë. Más bien gulë bëꞌnë sirvë lu saꞌ të con amor. * M& Rac shtuaꞌa de quë ra narsiguë́ lëꞌë të con enseñansë ni chuguë cuerpë rall hashtë más todavía ziquë runë mënë nadë guënë́diꞌi Dios. . U& Ra mësë falsë cagniꞌi rall de quë quëhuna predicar custumbrë shtë galriuguë cuerpë të gac salvar mieti, perë si talë na todavía quëgniaꞌa lu të de quë nanecesari chuguë cuerpë shtë të parë gac salvar, ¿pëzielú rzunaldë ra më israelitë na? Si talë nahin ziquë rniꞌi rall, adë nialdë́diꞌi rall por dizaꞌquë narniꞌi sulë por galguti shtë Jesús lu cruz gac salváraꞌa. z m& Napa confiansë de quë lëꞌë Dadë Jesús adë guësáꞌnëdiꞌi më tsaldí lduꞌu të stubi diꞌdzë, sulë lo quë nabëluáꞌahia lëꞌë të, ni sí, tsaldí lduꞌu të. El quë narsini lduꞌu të stubi nezë, gunë Dios cashtigu lë́ꞌëll; adë nídiꞌi importë si talë nall më ruꞌbë u si adë nádiꞌill më ruꞌbë entrë lëꞌë të. & Ldaiꞌ shtë rall na ziquë levadurë nu nanú tubi dichë narniꞌi: “Duꞌpë levadurë rshepin guëdubi nacubë”. zm&Ldaiꞌ nabëluaꞌa nguiu ni con tantë ánimo, adë zéꞌdëdiꞌin de Dios, el quë nagulë́ lëꞌë të. #&Bien guzublú gunaꞌzi të shnezë më perë ¿chu guluguë́ lëꞌë të parë adë rzuꞌbë diáguëdiꞌi të shtiꞌdzë Dios? :m&Si talë unidë na hiaꞌa con Cristo, adë lasáquëdiꞌi si talë bë́ꞌnël cumplir custumbrë shtë galriuguë cuerpë u adë bë́ꞌnëdiꞌil cumplirin. Lo quë nalasac lu Dios na si talë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më de verdá nu si talë por fe rac shtuꞌu hiaꞌa saꞌ hiaꞌa. Q&Lëꞌë hiaꞌa dzulézaꞌa dzë nagunë më cambiar lëꞌë hiaꞌa të gácaꞌa mënë zaꞌquë delantë lu Dios. Rialdí lduꞌu hiaꞌa lëꞌë më nu gaquin por Espíritu Santo shtë më. }s&Lëꞌë të naná rialdí lduꞌi de quë gunë më recibir lëꞌë të por quëhunë të cumplir lëy, adë nádiꞌi të unidë con Cristo. Lëꞌë të bësëaꞌnë të shnezë Dios. Nídiꞌi mudë gunë më favurë të gac salvar të. c?&Rac shtuaꞌa guëniaꞌa lu të stubi, de quë grë mieti narialdí lduꞌi custumbrë shtë galriuguë cuerpë shtë nguiu, lëꞌë rall napë quë gunë rall cumplir grë puntë shtë lëy nabëquëꞌë Moisés. (I&Gulë bëquë́ diaguë naquëgniaꞌa lu të. Na Pablo, quëgniaꞌa si talë rialdí lduꞌu të nanecesari riuguë cuerpë shtë të parë gac salvar të, iurní quëquë́ guiáꞌal shtiꞌdzë Cristo; iurní lo quë nabëꞌnë Cristo adë lasáquëdiꞌi parë lë́ꞌël.  &Bëlá Cristo lëꞌë hiaꞌa parë gápaꞌa libertá. Adë nádiꞌi hiaꞌa bajo ordë shtë lëy iurneꞌ. Por ni gulë gac firmë lu libertá nabëneꞌe më nu adë guëdë́ꞌëdiꞌi të sí guënibëꞌa lëy shtë mënë lëꞌë të stubi. 3&Zni nahin; lëꞌë të naná rialdí lduꞌi Jesús, adë na hiaꞌa ziquë shini Agar el quë naguc criadë shtë Sara. Adë rianáldëdiꞌiaꞌa tëchi custumbrë shtë lëy, perë rialdí lduꞌu hiaꞌa promësë shtë Dios. Na hiaꞌa shini Sara nanapë libertá.~&Perë ¿pë rniꞌi Sagradas Escrituras shcuendë ra cusë ni? Rniꞌin: “Gulú lëꞌë naꞌa narunë dchiꞌni lídchil con shíniꞌ purquë adë gúnëdiꞌi tucarë caꞌa shini naꞌa ni herenci juntë con shini shtë legítimë tseꞌlë Abraham”. }&Iurneꞌ ziquë tiempë shtë Abraham, lëꞌë shini nagulë ziquë grë mënë, guzunáldëll naná shini nagulë por pudërë shtë Espíritu Santo. Igual quëhunë mënë iurneꞌ; ra mënë narianaldë tëchi lëy, quëzac zi rall shmënë Dios. |%&Perë lëꞌë hiaꞌa naná rialdí lduꞌi Jesús, na hiaꞌa ziquë Isaac. Na hiaꞌa shini Dios por tubi promësë naguniꞌi më. h{I&purquë Sagradas Escrituras rniꞌi:Bëquitë ldúꞌul, lë́ꞌël nagúpëdiꞌi shínil.Bëquitë ldúꞌul nu guniꞌi fuertë labansë parë Dios.Lë́ꞌël nadë nápëdiꞌi shínil, bëquitë ldúꞌul purquë lëꞌë naꞌa nanápëdiꞌi tséꞌliꞌ
gápëll más shíniꞌ quë lëꞌë naꞌa nanapë tséꞌliꞌ. 2z]&Perë nanú stubi Jerusalén nazeꞌdë de gubeꞌe. Librë na mënë ni. Na rall librë de custumbrë nu rëglë shtë nguiu. Jerusalén ni na ziquë shniꞌa hiaꞌa y#&Agar na ziquë dani Sinaí nananú Arabia. Rúniꞌ representar ra naquëreldë ciudá Jerusalén iurneꞌ. Na rall bajo ordë shtë lëy. ]x3&Ni na ziquë tubi comparaciuni. Guërupë ra naꞌa ni quëhunë raiꞌ representar chupë conveñi entrë Dios nu mënë. Tubi conveñi zeꞌdë dizdë dani shtë Sinaí catë bëdëꞌë më lëy parë Moisés. Agar runë representar lëy ni. Grë́tëꞌ ra narianaldë tëchi lëy, na rall shini Agar nu na rall bajo ordë shtë lëy. kwO&Lëꞌë shini criadë gulë ziquë grë llguëꞌnë, perë llguëꞌnë nagupë tseꞌlë Abraham, gúliꞌ cumë milagrë. Bëꞌnë më prometer guëdëꞌë më tubi shini raiꞌ aunquë tseꞌlë Abraham na më gushë. Yv+&Naescritë laꞌni Sagradas Escrituras de quë gupë Abraham chupë llguëꞌnë; túbill nall shini tubi naꞌa narunë sirvë laꞌni hiuꞌu shtë Abraham; stubi llguëꞌnë gulë por tseꞌlë Abraham. "u=&Lëꞌë të narac shtuꞌu guëabrí të parë tsanaldë të tëchi lëy, gulë guniꞌi lua ¿gu adë riasë́diꞌi të lo quë narniꞌi lëy? Dt&Rac shtuaꞌa niabezënúa lëꞌë të iurneꞌ parë guadiꞌdza lu të stubi mudë. Pues adë rac bë́ꞌadiaꞌa pë guna con lëꞌë të iurneꞌ. Comparaciuni shtë Agar nu Sara hsI&Lëꞌë të narac shtuaꞌa, ziquë tubi naꞌa quëzac zi lu dulurë iurë guëdchini meꞌdë lu guë́ꞌdchiliu, quëhuna sufrir stubi vësë más hashtë conductë shtë të na de acuerdë con voluntá shtë Cristo. Ur#&Parë na nazaꞌquë rac shtuꞌu mënë ni lëꞌë të perë sulë si talë na parë bien shtë të. Zni rac shtuaꞌa guëdubi tiempë, lë́dëdiꞌi sulamëntë iurë naquëreldënúa lëꞌë të. ~qu&Ra mënë narianaldë tëchi lëy, rac shtuꞌu rall gac të shmënë rall, perë lë́dëdiꞌi parë bien shtë të sino rac shtuꞌu rall tsanaldë të tëchi enseñansë shtë rall parë despuësë gunë nadchini rall na të shmënë rall. ~}|zyyy xwSvbu8tusrtqpp=onn"l7k+j$hgf\eedDcSba`o_^/]\[[/ZOYXX$WVVU:TSRQOON|MLK I.H=GEDGC"BA@??=<;:9876)5421"00/.7-,+*)('B&%$o#m#"!!1 Sp\ ^+F[8  H E y Sz bN Enoc gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios; por ni Dios biaꞌa lëꞌë Enoc gubeꞌe; gútidiꞌiꞌ. Ra mënë adë bëdzélëdiꞌi rall Enoc lu guë́ꞌdchiliu purquë Dios biaꞌa lë́ꞌiꞌ. Ra Sagradas Escrituras rniꞌi shcuendë Enoc de quë antsë guziáꞌaiꞌ gubeꞌe, Dios bëquitë ldúꞌiꞌ con Enoc. c? Gualdí lduꞌu Abel shtiꞌdzë Dios; bë́ꞌniꞌ ofrecer lu Dios tubi ofrendë mejurë quë ofrendë shtë Caín. Bëquebi Dios Abel na më zaꞌquë, por ni Dios bëcaꞌa Abel nu bëꞌnë më recibir ofrendë shtë́hiꞌ. Aunquë Abel hia gútiꞌ, perë todavía ziaglaꞌguë ruadíꞌdziꞌ lu hiaꞌa por medio fe shtë́hiꞌ. =s Rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më; por ni rdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë Dios bëntsaꞌu lëꞌë guë́ꞌdchiliu sulë con diꞌdzë shtë́niꞌ. Ra cusë narná hiaꞌa lúhiꞌ guctsaꞌuin, lë́dëdiꞌi por cusë narná hiaꞌa, sino nadë más por shtiꞌdzë Dios guctsaꞌu rahin. ~) Ra shtadë guëlú hiaꞌa naguquëreldë guahietë, bëquebi Dios na raiꞌ mënë zaꞌquë purquë gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë më. P}  Iurë rialdí lduꞌu hiaꞌa, iurní nadápaꞌa segurë de quë guëdë́ꞌnaꞌa recibir ra cusë lo quë nadzulézaꞌa. Rialdí lduꞌu hiaꞌa nanú ra cusë nanadë rnádiꞌiaꞌa lúhiꞌ. U|# 'Perë lëꞌë hiaꞌa adë nádiꞌiaꞌa ziquë ra narëazë guetë, ra naná condenar, sino rialdí lduꞌu hiaꞌa de verdá; zni guëdë́ꞌnaꞌa segurë salvaciuni parë almë shtë hiaꞌa.5{c &Perë el quë naguna recibir cumë më justë, guëbánill por fe nanápëll.Perë si talë guëazë guétëll shneza, adë rquítëdiꞌi lduaꞌa con lë́ꞌëll. Duꞌpë tiempë runë faltë, iurní el quë nazeꞌdë guëdchini, segurë guëdchíniꞌ.Adë gac ldë́ꞌëdiꞌi ldúꞌiꞌ. )yK $Rquiꞌni gac të më pacënci parë gunë të cumplir voluntá shtë Dios nu despuësë de ni, gunë të recibir lo quë nabëꞌnë më prometer caꞌa të. Hx  #Adë cuézëdiꞌi të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios purquë si talë tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu të, gapë të tubi premi ruꞌbë laꞌni guë́ꞌdchiliu nazeꞌdë guëdchini. ww "Bëgaꞌa lduꞌu të ra naguá lachiguiꞌbë nu bëquitë lduꞌu të iurë bëdchisú mënë lo quë nanapë të purquë rdëꞌë të cuendë de quë lu gubeꞌe nanú másruꞌu cusë mejurë nanadë tsalúdiꞌi. Shtënë të ra cusë ni. 7vg !Nanú bëldá lëꞌë të guniꞌi guidzë mënë guëc të lu ra saꞌ të. Guzunaldë mënë lëꞌë të. Sëbëldá de lëꞌë të bëꞌnë të sufrir con saꞌ të. ouW Perë rniaꞌa lu të, gulë bëagná lduꞌu të tiempë nagudëdë. Despuësë bëꞌnë të recibir llni shtë Dios, guc të mënë pacënci lu grë galërzac zi; guc të shmënë më firmë aunquë bëꞌnë të sufrir. ?ty Nalë́ nadzëꞌbë na cashtigu shtë Dios nanabani. Ks Rac bëꞌa hiaꞌa lëꞌë Dadë naná guniꞌi: “Guna cashtigu ra mënë; napa derechë guëguilla”. Nu zac rniꞌi shtiꞌdzë më: “Lëꞌë Dadë gunë më juzguë shmënë më”. Pr Perë ¿pë rniꞌi të gac con nguiu naná bëluaꞌa të́chiꞌ lu shini Dios nu bëquë́ guiáꞌall rënë shtë conveñi narunë parë gac nguiu santu? nu bë́ꞌnëll desprëci lëꞌë Espíritu shtë Dios naná bëꞌnë zihani favurë parë lëꞌë hiaꞌa. Por rënë shtë më na hiaꞌa limpi delantë lu më. gqG El quë nabëꞌnë desprëci lëy shtë Moisés nu adë bëzuꞌbë diáguëdiꞌill lëy ni, gútill sin quë adë chu bëgáꞌadiꞌi lduꞌu nguiu ni; con testimonio shtë chupë u tsunë testigu guti nguiu dzë ni. p7 Sulë nanú juici shtë Dios parë lëꞌë hiaꞌa iurní. Gaquin ziquë tubi guiꞌi tantë rldë më. Gunë më cashtigu grë contrari shtë më. >ou Si talë nanë́ hiaꞌa verdá shtë Dios nu mizmë tiempë rac shtuꞌu hiaꞌa tsaglágaꞌa nezë mal, iurní nídiꞌi stubi sacrifici të gac perdunë duldë shtë hiaꞌa purquë rquë guiaꞌa hiaꞌa sacrifici shtë Cristo. Quëdë́ꞌnaꞌa tratë galguti shtë Cristo ziquë cusë përuchi. /nW Adë gácaꞌa ziquë ra nanë́diꞌi guidë lu cultë catë rdëá hiaꞌa; mënë ni nacustumbradë rídëdiꞌi rall. Mejurë guëniꞌinú saꞌ hiaꞌa të gac rall firmë. Zni napë quë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir iurneꞌ purquë lëꞌë dzë naguëabrí Jesús, zeꞌdë guëdchini. +mO Nu guëdíliaꞌa manërë parë guëdë́ꞌnaꞌa compañi ra saꞌ hiaꞌa parë gac shtuꞌu saꞌ hiaꞌa más nu parë guëdë́ꞌnaꞌa cusë zaꞌquë. +lO Guiagláꞌgaꞌa firmë lu shnezë Dios, adë chu guëazë guétëdiꞌi shnezë më purquë nasegurë gunë më cumplir grë lo quë nabëꞌnë më prometer. Nk Por ni guiagbíꞌgaꞌa lu më con confiansë; tsaldí lduꞌu hiaꞌa de verdá. Nu zac guiagbíꞌgaꞌa con lduꞌu hiaꞌa nalimpi lu më nu con cuerpë naguá tubi bañi con nisë naquichi. kjO Jesús na më primërë bëshuzi parë lëꞌë hiaꞌa. Na më encargadë con grë lidchi Dios. Oi Rac tsutë́ hiaꞌa por tubi nezë cubi narneꞌe vidë sin fin; nezë ni bëshaꞌlë më hashtë lugar catë cuezë Dios santu, quierë decir, por galguti shtë Jesús bësháꞌliꞌ nezë ni. h  Por grë ndëꞌë bëchi, rac tsutë́ hiaꞌa gubeꞌe por rënë shtë Jesús. Adë rdzë́bëdiꞌi tsutë́ hiaꞌa. g{ Catë bëꞌnë më perdunë duldë, hia rquíꞌnidiꞌi másruꞌu ofrendë por ra duldë. Guiagbíꞌgaꞌa lu Dios f Nu zac rniꞌi Espíritu Santo:Jamás adë guëagnádiꞌi lduaꞌa ra duldë shtë rall, ni ra cusë mal nacanihunë rall. _e7 Lëꞌë conveñi naguna con lëꞌë rall despuësë ra dzë ni, rniꞌi Dadë,
guëcueꞌza grë́tëꞌ mandamientë shtëna laꞌni lduꞌu rall.Nu guëquëaꞌa ra mandamientë laꞌni shgabë rall. zdm Lëꞌë quë lëꞌë Espíritu Santo quëhúniꞌ testificar lo mizmë purquë guníꞌiꞌ más antsë; .cU Por tubsë ofrendë nabëꞌnë më ofrecer, bëzunë́ më lduꞌu mënë; bëꞌnë më ra mënë santu parë siemprë, ra naquëreldë sulë parë lëꞌë më. rb] Ngaꞌli quëbezë më hashtë gunë më gan lu grë enemigu shtë më. Gunë më vencer lëꞌë rall. /aW Perë Jesucristo bëꞌnë më ofrecer mizmë lë́ꞌiꞌ por ra duldë tubsë vësë parë siemprë. Despuësë guti më, iurní guzubë më ladë ldi shtë Dios. ` Grë ra bëshuzi israelitë quëhunë raiꞌ ofrecer ra ma lu Dios. Cadë dzë tsaglaꞌguë quëhunë raiꞌ ofrecer mizmë ofrendë aunquë por rënë shtë ra ma, nilë por cuerpë shtë ma narieꞌqui, nunquë guëdchisú ra cusë ni duldë shtë mënë. _  Por rëglë cubi, bëꞌnë më perdunë duldë shtë hiaꞌa; bëzunë́ më lduꞌu hiaꞌa të parë gácaꞌa santu. Zni nahin purquë Jesucristo bëdëꞌë më prupi shcuerpë më ziquë sacrifici. Guti më; iurní rquíꞌnidiꞌi stubi ofrendë. Q^ Despuësë guniꞌi më: “Zelda parë guna voluntá shtë́nël, Dadë”. Ndëꞌë runë cuntienë de quë bëꞌnë Dios cancelar primërë rëglë të gunë më punërë stubi rëglë mejurë. s]_ Primërë rniꞌi Dios quë adë bëquítëdiꞌi lduꞌu më por ra ofrendë nu por ma narieꞌqui lu bëcuꞌguë, nilë por sacrifici parë guëdchisú ra cusë ni duldë shtë ra nguiu, cusë nagunibëꞌa lëy gunë mieti. \# Iurní guniaꞌa: “Iurneꞌ zelda parë guna cumplir voluntá shtë́nël.Niá Dadë; ziquë naescritë shcuenda laꞌni librë.” [ Adë rquítëdiꞌi ldúꞌul con ra sacrifici narieꞌqui lu bëcuꞌguë, nilë con ra ofrendë narneꞌe mënë por duldë. HZ  Por ni iurë bëdchini Cristo lu guë́ꞌdchiliu, guniꞌi më:Adë rac shtúꞌudiꞌil sacrifici shtë ma, nilë ofrendë,
sino quë bënéꞌel tubi cuerpë parë na. pYY Pues rënë shtë ra ngunë nu rënë shtë chivë jamás adë guëdchisúdiꞌi duldë shtë mënë. hXI Perë por ra ma nabëꞌnë rall ofrecer, bëagná lduꞌu rall duldë shtë rall cadë izë. ~Wu Purquë si talë lëy nihunë gan parë gac mënë nazaꞌquë lu Dios, iurní niabezë nihunë rall ofrecer ra ma purquë grë́tëꞌ ra naná limpi lu Dios adë nápëdiꞌi rall llgabë naquëgniꞌi guëc rall por duldë nabëꞌnë rall. V  Lëꞌë lëy nabëquëꞌë Moisés guquin nadë más ziquë muestrë shtë ra cusë verdadërë nanaguër guëdchini. Lëꞌë lëy nápëdiꞌin pudërë të gac mënë nazaꞌquë lu Dios por medio ra ma nabëꞌnë mënë ofrecer zihani vësë cadë izë. PU Zni zac Cristo tubsë vësë gútiꞌ ziquë tubi sacrifici; bëllëꞌë rënë shtë më por duldë shtë mënë. Perë guëluaꞌalú më lu hiaꞌa stubi vueltë, lë́dëdiꞌi parë guëdchisú më duldë sino parë gunë më salvar grë́tëꞌ ra naquëbezë lëꞌë më, ra narac shtuꞌu guëabrí më nasesë.jTM Ziquë na segurë napë quë gati grë mieti nu despuësë gati nguiu, gunë më juzguë nguiu. AS{ purquë si talë adë zni nádiꞌin, iurní niati më zihani vësë dizdë lëꞌë guë́ꞌdchiliu gurështë́. Perë iurneꞌ tubi vësë parë siemprë Cristo bëdchini nu bëꞌnë më ofrecer mizmë vidë shtë́hiꞌ parë grë́tëꞌ mënë. Bëllëꞌë rënë shtë më të guëdchisú më duldë. CR Lëꞌë primërë bëshuzi lu guë́ꞌdchiliu riatëll Lugar Santísimo tubsë vësë cadë izë parë gúniꞌ ofrecer rënë shtë ma lu Dios, perë rënë ni nádiꞌi rënë shtë bëshuzi sino rënë shtë ma. Perë Cristo adë rúnëdiꞌiꞌ ofrecer rënë shtë́hiꞌ zihani vueltë sino tubsë vësë Q Cristo adë guatë́diꞌiꞌ Lugar Santísimo nabëntsaꞌu mënë lu guë́ꞌdchiliu; nahin copi shtë cusë verdadërë nananú gubeꞌe; sino guatë́ më gubeꞌe catë quëbezë Dios. Ndë guadiꞌdzënú më Dios Padre de favurë shtë hiaꞌa. P+ Por ni rniaꞌa de quë ra cusë nananú guë́ꞌdchiliu, cusë naná copi shtë ra cusë lu gubeꞌe, bëquiꞌni guëzunë́ rahin por rënë shtë ma, perë ra cusë shtë gubeꞌe también rquiꞌni guëzunë́ rahin con sacrifici mejurë quë rënë shtë ma. YO+ Pues según lëy casi grë́tëꞌ cusë napë quë guëzunëhin por rënë. Sin quë adë guëllë́ꞌëdiꞌi rënë, nídiꞌi perdunë shtë duldë. Por galguti shtë Cristo nanú perdunë shtë duldë ^N5 Moisés bëchuꞌbë nísiꞌ con rënë lëꞌë lugar catë bëꞌnë ra mënë adorar Dios, nu bëchuꞌbë nísiꞌ con rënë grë́tëꞌ ra cusë nabëꞌnë dchiꞌni raiꞌ të gunë raiꞌ adorar Dios. Mw Iurní guniꞌi Moisés: “Ndëꞌë na rënë narunë lasac tubi conveñi narnibëꞌa Dios parë lëꞌë të”. ~Lu Moisés iurë guníꞌiꞌ grë ra puntë shtë lëy lu ra mënë, gunáꞌziꞌ rënë shtë chivë nu bëcierru con nisë nu tubi llicu hiaguë hisopo con guitsë ladi lliꞌli color llni; iurní bëgáꞌdziꞌ llicu hiaguë ni con rënë nutsë con nisë; iurní bëchuꞌbë nísiꞌ librë shtë lëy, nu zac grë́tëꞌ ra mënë bëchuꞌbë nísiꞌ con rënë. WK' También termë shtë conveñi primërë guzublú iurë rënë bëllëꞌë. J+ purquë adë gac repartir herenci shtë nguiu hashtë despuësë gati nguiu. Mientras nabani nguiu lëꞌë tëstë guëaꞌnë guiáꞌaiꞌ. oIW Parë gac cumplir termë shtë tëstë, rquiꞌni prëbë de quë hia guti el quë nabëntsáꞌuhin sH_ Por ni Jesucristo na më el quë nabësëdchini conveñi cubi, tubi tëstë cubi entrë Dios nu lëꞌë hiaꞌa. Galguti shtë Cristo bëꞌnë parë gac perdunë grë duldë shtë ra nabëꞌnë mal según rëglë shtë primërë conveñi. Gunaꞌbë Dios lëꞌë rall të gunë rall recibir grë lo quë nabëꞌnë më prometer, tubi herenci eternë. qG[ mucho más pudërë napë rënë shtë Cristo, purquë por medio shtë Espíritu Santo nanápëdiꞌi fin, Cristo bëꞌnë më ofrecer mizmë lëꞌë më lu Dios ziquë sacrifici nanápëdiꞌi ni tubi manchë. Rënë shtë më rac guëzunë́ lduꞌu hiaꞌa de grë duldë nu obrë nadë rlluíꞌidiꞌi parë guëdë́ꞌnaꞌa sirvë lu Dios nanabani. ~Fu Ra bëshuzi bëtiáꞌaiꞌ rënë shtë chivë nu ngunë, nu bëtë́ꞌtsëiꞌ dë shtë bëcierru nagüeꞌqui lu bëcuꞌguë guëc ra mënë nabëgaꞌldë tëgulë. Si talë custumbrë ni rlluiꞌi parë gunin purificar shcuerpë nguiu, E# Guatë́ Cristo Lugar Santísimo tubsë vësë parë siemprë, lë́dëdiꞌi parë gunë më ofrecer rënë shtë chivë u rënë shtë ngunë, sino con prupi rënë shtë më guatë́ më; bëꞌnë më segurë salvaciuni nanápëdiꞌi fin parë lëꞌë hiaꞌa. UD# Perë Cristo bëdchíniꞌ ziquë bëshuzi namás nasac parë ra cusë zaꞌquë nabeꞌdë guëdchini. Lëꞌë lugar catë quëhunë më sirvë ziquë bëshuzi, ngaꞌli na tubi lugar namás cusë zaꞌquë, lëdë tubi më́nëdiꞌi bëntsaꞌu lugar ni. Quiere decir, adë nádiꞌin cusë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ. $CA Nadë más ra custumbrë quëhunë tratë pë cusë gau mieti u pë gu mieti u shcuendë tsati guiaꞌa mieti con ra rëglë narunë tratë por fuërë shtë mieti. Napë ra custumbrë ni valurë sulamëntë hashtë tiempë gunë më cambi mudë nagunë mënë adorar lëꞌë më. B Grë ndëꞌë na tubi muestrë de lo quë quëhunë mënë iurneꞌ laꞌni iáduꞌu. Ra ofrendë nu ra ma naquëhunë mieti ofrecer lu Dios, adë nápëdiꞌi rahin pudërë parë guëdchisú duldë shtë mënë të parë cuedchí lduꞌu rall delantë lu Dios. ~Au Por diꞌdzë rëꞌ lëꞌë Espíritu Santo quëgníꞌiꞌ de quë mientras ra mënë bëꞌnë raiꞌ cumplir custumbrë laꞌni primërë partë shtë iáduꞌu, todavía nídiꞌi entradë parë lëꞌë rall lu lugar catë cabezë Dios. 6@e Perë segundë partë shtë lugar ni, Lugar Santísimo, ngaꞌli riutë́ primërë bëshuzi, perë sulë tubsë vësë cadë izë. Iurë lë́ꞌiꞌ riutë́, rquiꞌni guáꞌaiꞌ rënë shtë ma të parë rúniꞌ ofrecerin ziquë ofrendë por duldë shtë́hiꞌ nu por duldë shtë ra mënë. ;?o Iurë grë ra cusë ni na listë, ra bëshuzi riutë́ raiꞌ primërë partë shtë iáduꞌu parë gunë raiꞌ cumplir custumbrë religiusë lo quë nagunibëꞌa Dios. > Subrë guëc cajë ni quëbezë ra ianglë naquëhunë representar pudërë nu gluri shtë Dios. Hia ianglë ni nachiꞌli shcuaguë lugar catë rac purdunë ra duldë shtë mieti. Iurneꞌ nápëdiaꞌa tiempë parë guëquëaꞌa más shcuendë lugar ni. K= Ngaꞌli nanú tubi bëcuꞌguë naná purë orë catë rieꞌqui ialë, nu ngaꞌli nanú tubi cajë nabëꞌnë significar lëꞌë conveñi. Guëdubi ladë naquë́ orë. Nezë laꞌni cajë ni nanú mbluri nanactsaꞌu orë. Laꞌnin nanú guetështildi maná, nu zac laꞌni cajë nanú varë shtë Aarón. Varë ni bëguë́; gualdani ndiaguë ladi ni. Nu zac laꞌni cajë nanú ra guëꞌë catë bëquëꞌë Dios diꞌdzë shtë conveñi. \<1 Hia tëchi cortinë shtë primërë partë, quëbezë lugar lë Lugar Santísimo. g;G Lëꞌë lugar catë bëꞌnë mënë adorar Dios, napë chupë partë. Primërë partë lë Lugar Santo; ngaꞌli quëbezë gandelierë nu mellë; lu mellë dchiꞌbë guetështildi nabëꞌnë mënë presentar lu Dios. : 9 Nanú stubi cusë importantë. Lëꞌë primërë conveñi napë rëglë parë gunë mieti adorar Dios laꞌni tubi iáduꞌu shtë guë́ꞌdchiliu. 9 Iurë lëꞌë Dios quëgniꞌi shcuendë conveñi cubi rëꞌ, na purquë rna më conveñi gushë cumë cusë nadë rlluíꞌidiꞌi parë mënë naná quëreldë neꞌ. Lo quë nanapë tiempë nu adë rlluíꞌidiꞌin, nasesë guënitiluhin.8 Nu guna perdunë duldë shtë rall; guëgaꞌa lduaꞌa lëꞌë rall;
jamás adë guëagnádiꞌi lduaꞌa ra duldë shtë rall. !7; Dzë ni adë rquíꞌnidiꞌi chu guëluaꞌa tubi saꞌll;
rquíꞌnidiꞌi nguiu guëníꞌill lu bë́chill: “Bënguë bëꞌa lëꞌë Dadë Dios” purquë grë́tëꞌ rall gunguë bëꞌa rall na dizdë ra mituꞌnë hashtë más ra më gushë naná ladi rall. t6a Lëꞌë conveñi naná guntsaꞌua con naciuni Israel despuësë ra dzë ni, gaquin zndëꞌë, rniꞌi Dadë.Guësëdchinia mandamientë shtëna laꞌni lduꞌu rall.Guëquëaꞌa shtiꞌdza lu lduꞌu rall parë adë guëáꞌldëdiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdza.Iurní gaca Dios shtënë rall de verdá; hia lëꞌë rall gac rall shmëna. =5s Adë gáquëdiꞌin ziquë conveñi naná bëntsaꞌua con ra shtadë guëlú rall tiempë bëna
compañi lëꞌë rall, tiempë bësë́hia lëꞌë rall të guëruꞌu rall Egipto.Adë bë́ꞌnëdiꞌi rall cumplir lëꞌë conveñi shtëna. Por ni bësaꞌna lëꞌë rall, rniꞌi Dadë. 94kPerë Dios guná lu ra mënë nabëꞌnë recibir primërë conveñi ziquë mënë narunë faltë lo quë naná mejurë. Guniꞌi më shcuendë raiꞌ laꞌni Sagradas Escrituras:Lëꞌë Dadë Dios rniꞌi: Guëdchini dzë; guntsaꞌua tubi conveñi cubi con ra mënë shtë Israel nu Judá. m3SSi talë primërë conveñi nápëdiꞌin faltë, iurní adë rquíꞌnidiꞌi conveñi cubi. Si talë por primërë conveñi niac mënë nazaꞌquë delantë lu Dios, iurní niasëdchini Jesús stubi conveñi naná cubi. X2)Zni guc con primërë rëglë nabëdëꞌë Dios, perë iurneꞌ gululë́ Dios Jesús ziquë bëshuzi naquëhunë sirvë lugar naná zihani vueltë más mejurë quë lugar catë ra bëshuzi naguquëreldë antsë bëꞌnë raiꞌ sirvë. Jesús na el quë narniꞌinú Dios por lëꞌë hiaꞌa. Por Jesús lëꞌë conveñi cubi nadápaꞌa con Dios, nahin mejurë quë conveñi gushë purquë pudërë shtë conveñi cubi zeꞌdin por promësë naná mejurë. 21]Perë ra bëshuzi lu guë́ꞌdchiliu, quëhunë raiꞌ ofrecer lo quë naná sulamëntë tubi muestrë de lo quë nananú gubeꞌe. Rdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë nahin copi purquë iurë Moisés bëꞌnë recibir ordë shtë Dios parë guntsáꞌuhiꞌ lugar catë gunë ra mënë adorar Dios, gunibëꞌa më lúhiꞌ: “Rniaꞌa lul, bëntsaꞌu lugar ni ecsactë según muestrë nabëluáꞌahia lul guëc dani”. D0Si talë lëꞌë më niabezë më guë́ꞌdchiliu, adë nádiꞌi më bëshuzi purquë todavía nianá nanú ra bëshuzi narunë ofrecer ofrendë según rnibëꞌa lëy shtë Moisés. p/YGrë ra bëshuzi namás lasac lu guë́ꞌdchiliu, guc nombrar raiꞌ parë gunë raiꞌ ofrecer lu Dios ofrendë nu sacrifici nabëdëꞌë mënë según lëy. Nu rquiꞌni Jesús gápiꞌ tubi cusë parë gúniꞌ ofrecer. .#Nu quëhúniꞌ sirvë laꞌni lugar verdadërë naná bëntsaꞌu Dadë, lë́dëdiꞌi nguiu. Ndë cabezë Jesús juntë con Dios Padre. [- 1Primërë puntë shtë naquëgniꞌi naꞌa lu të na ndëꞌë; nadápaꞌa tubi bëshuzi namás lasac. Guzubë më lu trunë shtë Dios gubeꞌe. Quëbezë më ladë ldi shtë Dios naná lugar shtë hunurë. ,Lëꞌë lëy shtë Moisés gululë́ nguiu të gac rall bëshuzi namás lasac aunquë napë raiꞌ duldë; perë juramentu shtë Dios bëdchini más despuësë quë lëy, nu bëꞌnë më nombrar lëꞌë shini më të gáquiꞌ bëshuzi parë siemprë. Gululë́ Dios shíniꞌ, el quë nabëꞌnë cumplir; nídiꞌi stubi cusë narunë faltë të gac më bëshuzi parë siemprë.9+kNádiꞌi më ziquë los de más bëshuzi nanapë quë gunë rall ofrecer ra ma por duldë shtë rall, iurní despuësë por duldë shtë ra saꞌ rall. Jesús bë́ꞌniꞌ ofrecer mizmë lë́ꞌiꞌ ziquë sacrifici parë grë́tëꞌ hiaꞌa. Rquíꞌnidiꞌi stubi sacrifici jamás parë siemprë. "*=Zni Jesús na bëshuzi completamente ecsactë ziquë rquíꞌniaꞌa, ziquë ni tubi chu nádiꞌi. Na më santu; nápëdiꞌi më duldë; rsiguë́diꞌi më lëꞌë hiaꞌa; purë na më. Bëshepi guiaꞌa Dios lë́ꞌiꞌ más quë cualquier cusë nanabani lu gubeꞌe. X))Por ni Jesús napë pudërë; gunë më salvar parë siemprë ra nariabiꞌguë lu Dios por medio de lëꞌë Jesús purquë nabániꞌ parë siemprë nu quëhúniꞌ ruëguë lu Dios por lëꞌë hiaꞌa. r(]Perë Jesús adë rátidiꞌi; galbëshuzi shtë më adë tsalúdiꞌi. Na më bëshuzi parë siemprë. J' Los de más bëshuzi guc cantidá raiꞌ purquë guti raiꞌ; adë nídiꞌi mudë tsaglaꞌguë raiꞌ cumë bëshuzi; adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ gan guëquëreldë raiꞌ parë siemprë. &wPor ni Jesús na tubi garantiá de quë nadápaꞌa tubi conveñi mejurë quë conveñi nanapë ra mënë guahietë. B%}Los de más bëshuzi guc nombrar raiꞌ sin ni tubi juramentu, perë guniꞌi Dios lu bëshuzi cubi con tubi juramentu. Guniꞌi më:Lëꞌë Dadë, bë́ꞌniꞌ jurar nu adë gúnëdiꞌiꞌ cambi shtíꞌdziꞌ.Lë́ꞌël nal tubi bëshuzi parë siemprë. [Ziquë mizmë clasë shtë Melquisedec.] Q$Pues Dios bëꞌnë nombrar Jesús ziquë bëshuzi con juramentu. 5#cPues lëy shtë Moisés adë bë́ꞌnëdiꞌi gan parë gac nguiu limpi delantë lu Dios, perë en cambi, iurneꞌ nadápaꞌa esperansë, por ni riabíꞌgaꞌa lu më. ("IZni mandamientë nabëdëꞌë Dios guahietë, guc cancelarin purquë nápëdiꞌin pudërë nu adë rlluíꞌidiꞌin parë guëdchisú duldë shtë mënë. B!}Rniꞌi zndëꞌë laꞌni Sagradas Escrituras de lëꞌë më:Lë́ꞌël nal tubi bëshuzi parë siemprë
ziquë mizmë clasë de Melquisedec. Nápël llëruꞌbë hunurë. \ 1Adë binlúdiꞌi galbëshuzi shtë më ni por tubi lëy narunë punërë bëshuzi según ra shtadë guëlú bëshuzi, sino guc Jesús bëshuzi sulë purquë napë më pudërë; gátidiꞌi më parë siemprë. 8iMás clarë na shcuendë bëshuzi cubi nadápaꞌa, iurë rëagná lduꞌu hiaꞌa zeꞌdë guëdchini stubi bëshuzi naná ziquë Melquisedec con llëruꞌbë hunurë. 1Bien rdëꞌë hiaꞌa cuendë Jesús zeꞌdë entrë llëbní Judá, nu Moisés niétiquë guníꞌiꞌ de quë shini Judá gac raiꞌ bëshuzi. 7 Lëꞌë bëshuzi shtë́naꞌa, el quë ra diꞌdzë rëꞌ quëgniꞌi shcuéndiꞌ, náhiꞌ llëbní stubi shini Jacob, lë́dëdiꞌi shini Leví ziquë los de más bëshuzi. Ni tubi bëshuzi na shini de cualquier shini Jacob sino sulë ra shini Leví na raiꞌ bëshuzi. ~u Pues iurë nanú cambi shtë galbëshuzi, iurní zac rquiꞌni gac cambi lëy narunë tratë shcuendë galbëshuzi. 1 Ra mënë israelitë bëꞌnë raiꞌ recibir lëy shtë Dios tiempë dzu ra shini Leví cumë bëshuzi, perë lëy adë bë́ꞌnëdiꞌi gan gac mënë perfectë delantë lu Dios. Por ni guꞌ necesari guëdchini stubi bëshuzi mejurë, lë́dëdiꞌi ziquë ra bëshuzi naná shini Aarón nagululë́ Dios, sino bëquiꞌni guëdchini tubi bëshuzi ziquë Melquisedec con llëruꞌbë hunurë. 1 purquë aunquë todavía adë gúlëdiꞌi Leví, náhiꞌ cumë llëbní ladi Abraham iurë Melquisedec guagtsaꞌguëlúhiꞌ lëꞌë Abraham.  Nu rac guëníꞌiaꞌa de quë Leví nu grë ra bëshuzi naná llëbní Leví, ra naná runë recibir décimo partë shtë cusë nanapë mënë iurneꞌ, gudilli raiꞌ juntë con Abraham iurë bëdë́ꞌëiꞌ lu Melquisedec nabëꞌnë tucarë cáꞌaiꞌ OEntrë ládiaꞌa iurneꞌ grë ra bëshuzi narunë recibir décimo partë shtë cusë nanapë mieti, guëdchini dzë gati raiꞌ; perë shcuendë Melquisedec rniꞌi Sagradas Escrituras de quë lë́ꞌiꞌ bë́ꞌniꞌ recibir décimo partë nabëdëꞌë Abraham. Melquisedec náhiꞌ ziquë tubi naziaglaꞌguë nabani. |qClarë riasë́ hiaꞌa el quë naquëhunë bendecir, más lasáquiꞌ quë ra mënë narunë recibir bendición. mSPerë Melquisedec nádiꞌiꞌ famili shtë Leví perë bë́ꞌniꞌ recibir décimo partë nabëdëꞌë Abraham cuáꞌaiꞌ. Nu Melquisedec bëꞌnë ldáihiꞌ Abraham, el quë nabëꞌnë recibir ra promësë shtë Dios. 3Según lëy shtë Moisés, ra bëshuzi naná llëbní Leví, napë raiꞌ mandadë shtë Dios parë gunë raiꞌ cubrë de mënë décimo partë nanapë ra mënë; nahin parë Dios. Ra bëshuzi bëꞌnë raiꞌ cubrë de grë saꞌ raiꞌ aunquë na raiꞌ llëbní Abraham. s_Iurneꞌ gulë bëdëꞌë cuendë blac llëruꞌbë guc Melquisedec, pues mizmë shtadë guëlú hiaꞌa, Abraham, bëdë́ꞌëiꞌ décimo partë shtë grë cusë lo quë nabëdchisúhiꞌ guiaꞌa rëy iurë gudildi raiꞌ. 7gPerë parë Melquisedec adë guënë́diꞌiaꞌa lë shtádiꞌ u lë shníꞌaiꞌ; adë guënë́diꞌiaꞌa guc gúliꞌ nilë guc gútiꞌ. Adë guënë́diꞌiaꞌa chu guc shtadë guëlú Melquisedec. Zni náhiꞌ ziquë figurë shtë shini Dios; náhiꞌ bëshuzi naná cuezë parë siemprë. W'Iurní Abraham bëdëꞌë caꞌa Melquisedec décimo partë shtë ra cusë naná bëdchisú Abraham de enemigu shtë́hiꞌ. Lë Melquisedec runë cuntienë “primërë rëy naná justë”. Melquisedec guc rëy narnibëꞌa Salem, nu Salem runë cuntienë, “galërbedchí lduꞌu mieti”. Por ni Melquisedec na rëy shtë paz. . WLëꞌë Melquisedec guc rëy shtë guëꞌdchi Salem nu gúquiꞌ tubi bëshuzi delantë lu Dios naquëbezë más guiaꞌa. Iurë bëabrí Abraham catë guáhiꞌ lu guërru nu gudíniꞌ ra rëy contrari, Melquisedec guagtsaꞌguëlúhiꞌ Abraham, nu bëꞌnë ldáihiꞌ lëꞌë Abraham. Ndë guatë́ Jesús por lëꞌë hiaꞌa të tsanáldaꞌa lëꞌë më lugar ni despuësë. Na më representantë shtë hiaꞌa të parë tsutë́ hiaꞌa lugar ni. Na më primërë bëshuzi parë siemprë con mizmë hunurë quë Melquisedec. Lëꞌë esperansë nadápaꞌa, na ziquë tubi guiꞌbë ruꞌbë naquëhunë segurë barcu lu nisë. Segurë nu fuertë na esperansë ni parë almë shtë hiaꞌa. El quë nanapë esperansë ni, nall ziquë el quë nariutë́ catë cabezë Dios Santo. gGZni por chupë diꞌdzë nagúnëdiꞌi cambi jamás, nasegurë lo quë nadzulézaꞌa. Nídiꞌi mudë shtiꞌdzë Dios niac bishi; por ni lëꞌë hiaꞌa naná bësaꞌnë cusë shtë guë́ꞌdchiliu nu na hiaꞌa segurë con lëꞌë më, nadápaꞌa rsunë ruꞌbë parë tsaldí lduꞌu hiaꞌa; adë guësáꞌnëdiꞌi hiaꞌa promësë naguniꞌi më lu hiaꞌa; tsagláꞌgaꞌa firmë con lëꞌë më hashtë gunë më cumplir promësë naguniꞌi më lu hiaꞌa. ' GIurë guc shtuꞌu Dios guëluáꞌaiꞌ clarë lu ra shmënë më de quë adë gúnëdiꞌi më cambi shtíꞌdziꞌ, bëꞌnë më prometer con juramentu. P Iurë ra nguiu runë rall jurar, rniꞌi rall juramentu por nombre shtë tubi namás më ruꞌbë quë lë́ꞌëll. Juramentu ni na garantiá de quë gúnëll cumplir; rquíꞌnidiꞌi cusë más.  )Abraham guléziꞌ con pacënci hashtë guc cumplir shtiꞌdzë më; zni bë́ꞌniꞌ recibir lo quë naná bëꞌnë më prometer lúhiꞌ. m SGuniꞌi Dios lu Abraham: “De verdá gunë ldaiha lë́ꞌël nu guënehia cantidá llëbnil”. a ; Segurë gunë më cumplir lo quë nabëꞌnë më prometer purquë iurë bëꞌnë më prometer lu Abraham, bëꞌnë më jurar por mizmë lë më purquë nídiꞌi stubi más më naruꞌbë quë lëꞌë më. ^5 Adë gac të nabëchi sino gulë rgubënebi ejemplë shtë ra narialdí lduꞌi de verdá con pacënci; iurní quëhunë rall recibir ra cusë zaꞌquë nabëꞌnë më prometer parë grë ra naná shmënë më. "= Ziquë rac shtuꞌu saꞌ të, iurneꞌ rac shtuꞌu naꞌa cadë tubi të guëluaꞌa de quë napë të zihani esperansë hashtë guëabrí më stubi. W' Dios na më justë; adë guëáꞌldëdiꞌi lduꞌu më grë dchiꞌni nabëꞌnë të parë lëꞌë më. Rëagná lduꞌu më lla guc shtuꞌu të saꞌ të, lla bëꞌnë të sirvë lëꞌë raiꞌ purquë na raiꞌ shmënë më. Adë guëáꞌldëdiꞌi lduꞌu më de quë tsaglaꞌguë quëhunë të compañi lëꞌë raiꞌ. ?w Aunquë quëadiꞌdza zndëꞌë lu të, bëchi narac shtuaꞌa, napa segurë de quë lëdë znídiꞌi con lëꞌë të purquë nasalvar të nu quëhunë të cusë zaꞌquë. &EPerë si talë lëꞌë guiuꞌu rdëꞌë guitsë nu guiꞌlli nadë rlluíꞌidiꞌi, iurní mal na guiuꞌu ni nu guëlladchi na cashtigu shtë Dios parë guiuꞌu ni; fin shtëhin na ziquë tubi cusë narieꞌqui. Nadápaꞌa esperansë; por ni dzu hiaꞌa firmë lu shnezë Dios mSNa nguiu rëꞌ ziquë lachi naná rlaguë guiu lúhiꞌ. Iurë lëꞌë guiu rlaguë, ruuꞌ guiuꞌu nisë. Si talë guiuꞌu tsaglaꞌguë rdëꞌë cusechë parë ra naquëhunë dchiꞌni, pues napin bendición shtë Dios. 1[Si talë guëazë guetë rall, nu rniꞌi rall shtiꞌdzë Dios nádiꞌin verdá, nídiꞌi mudë guëabrí lduꞌu rall lu më stubi vueltë purquë mizmë lëꞌë rall quëquëꞌë rall lëꞌë shini Dios lu cruz stubi vueltë, nu quëhunë rall burnë lëꞌë më delantë lu ra mënë. {ra nabëquitë lduꞌu con shtiꞌdzë Dios, nu ra narac bëꞌa pudërë shtë ra naguënibëꞌa iurë gac më rëy, Ra naguasë́ diꞌdzë ni, ra nabëquitë lduꞌu por lo quë nabëneꞌe më, ra narunguë bëꞌa Espíritu Santo, X)Pues guiagláꞌgaꞌa delantë si talë gunë më compañi lëꞌë hiaꞌa. ~Nu cagniꞌin shcuendë custumbrë shtë rdchiꞌbë guiaꞌa shmënë Jesús guëc saꞌ rall, nu runin tratë lla guëriubë nisë zihani cusë. Cagniꞌin shcuendë de quë tsashtë́ ra tëgulë stubi, nu de quë zeꞌdë guëdchini juici eternë. 5} ePor rsunë ni, cha guiagláꞌgaꞌa delantë parë tsarúꞌbaꞌa; guësë́ꞌdaꞌa más enseñansë shtë Cristo. Adë guëáꞌnëdiꞌiaꞌa sulë con ra enseñansë sencigi nabëdë́ꞌnaꞌa recibir más antsë. Enseñansë ni runë tratë napë quë guëabrí lduꞌu mieti lu Dios, nu adë rúnëdiꞌi mënë confiar ra obrë zaꞌquë. Ra enseñansë sencigi rniꞌi napë quë tsaldí ldúꞌul shtiꞌdzë Dios. | Perë ziquë cumidë na parë ra mënë ruꞌbë, los de más puntë shtë enseñansë, na parë ra mënë naná riasë́ guadë na mal nu guadë na zaꞌquë. Mënë ni hia napë rall tiempë lu shnezë Dios nu tsaglaꞌguë runë rall gan lu duldë.={s Grë ra naná ziquë meꞌdë naná radchi, adë rac bë́ꞌadiꞌill mudë narunë tucarë guëquëréldëll con saꞌll. Nall ziquë tubi ngulëꞌnë narquiꞌni tubi mësë. yzk Hia gudëdë tiempë dizdë gualdí lduꞌu të dizaꞌquë; hia runë tucarë guëluaꞌa të los de más saꞌ të, perë todavía rquiꞌni stubi mënë guëluaꞌa lëꞌë të stubi vësë más ra cusë sencigi, ra primërë puntë shtë ra enseñansë narialdí lduꞌu hiaꞌa. Na të ziquë tubi narquiꞌni gu purë lechë en vez de gaull cumidë con belë. ~|O{yywvu*tt*rqqEp.onmlkjj i$gffed!cAb-``"^w][\K[8YX WVUJTSRQPQNN1MjLKpJ>IGGIFKEDxCIBM@?>=i=<<;: 9K87`654D3M221S0/-,,=*)t('&&p%Y$##="A!9 VdYXxm :+x ~ L Tj%MSi tubi shmënë Jesús runë faltë shábiꞌ u dau shtë́niꞌ, @yDadë, ¿pë runë sirvë si talë tubi nguiu guëníꞌill rialdí ldúꞌull shtiꞌdzë Dios perë quëhúnëdiꞌill cumplir shtiꞌdzë më? Nguiu ni adë gac salvárëll.  Gunë Dios juzguë el quë nadë rgáꞌadiꞌi lduꞌi sáhiꞌ; adë guëgáꞌadiꞌi lduꞌu më lë́ꞌëll. Perë el quë nargaꞌa lduꞌi sáhiꞌ, guërúꞌull bien iurë tsu juici shtë më. El quë narialdí lduꞌi nu quëhúnëll cumplir dA Por ni, gulë biadiꞌdzë lu saꞌl nu gulë guquëreldë ziquë ra mënë nanë́ gunë më juzguë lëꞌë të según shtiꞌdzë Jesús. El quë naquëhunë cumplir lëy shtë më, nádiꞌill muzë shtë duldë.  El quë naguniꞌi: “Adë rúnëdiꞌil duldë adulteri”, nu zac guníꞌiꞌ: “Adë quínidiꞌil saꞌl”. Si talë adë chu rúnëdiꞌi duldë adulteri perë gudínill saꞌll, adë bë́ꞌnëdiꞌill cumplir grë puntë shtë lëy, nu nall culpablë. (I Si talë tubi mënë quëzuꞌbë diáguëll grë́tëꞌ puntë shtë lëy perë quëhúnëdiꞌill cumplir tubsë puntë, iurní nall culpablë parë lëy. H~  Perë si talë rguílil lo quë narac shtúꞌul nu adë rac shtúꞌudiꞌil saꞌl, iurní canihúnël duldë; nápël faltë purquë adë bë́ꞌnëdiꞌil cumplir diꞌdzë shtë lëy. 5}cSi talë lë́ꞌël de vërë quëhúnël cumplir lëꞌë lëy nabëneꞌe Rëy naquëbezë gubeꞌe, lëy naná escritë laꞌni Sagradas Escrituras narniꞌi: “Gulë guc shtuꞌu grë ra saꞌl igual ziquë rac shtúꞌul lë́ꞌël”. Si talë quëhúnël cumplirin, bien quëhúnël. -|SNu ra ricu rushtiá rall guëc të iurë ruadiꞌdzë të shtiꞌdzë Jesús. Gunaꞌzi të lë më iurë guc të shmënë më. Lë ni napin llëruꞌbë hunurë. t{aPerë lë́ꞌël, el quë narná záꞌquëdiꞌi lu bë́chil naná prubi, nu rac shtúꞌul gáquël amigu shtë ra ricu; guná, ra ricu rzac zi rall lë́ꞌël. Ra ricu rdchiꞌbë rall demandë cuntrë lë́ꞌël lu ra juësi. ozWLëꞌë të bëchi narac shtuaꞌa, gulë bëdëꞌë cuendë de quë gudili Dios ra mënë nanápëdiꞌi zihani cusë shtë guë́ꞌdchiliu perë napë rall galëricu verdadërë purquë rialdí lduꞌu raiꞌ Jesús. Nu gunë rall recibir herenci; guëquëreldënú rall Jesús catë rnibëꞌa më. Zni bëꞌnë më prometer dizdë más antsë. ;yoHia iurní quëgutël diferenci entrë ladi mizmë lëꞌë të. Hia iurní quëhúnël tratë chupë manërë lu saꞌl. Hia quëhúnël juzguë ziquë juësi con mal llgabë. xSi talë lë́ꞌël gúnël atender bien naná nuaꞌa lari zaꞌquë nu lu ricu ni guëníꞌil: “Lë́ꞌël guzubë lugar zaꞌquë”. Perë lu prubi guëníꞌil: “Lë́ꞌël ngaꞌli guzuldí”, u guëníꞌil lu prubi: “Guzubë lu guiuꞌu”. dwAZiquë tubi comparaciuni, si talë tsutë́ tubi nguiu ricu, nanú nigi guiáꞌaiꞌ nu nácuhiꞌ lari zaꞌquë; tsutëll ladi catë rdëá ra shmënë Dios; nu mizmë tiempë tsutë́ tubi më prubi con lariullë. /v YLëꞌë të bëcha, rialdí lduꞌu të Dadë Jesucristo, el quë narluaꞌa pudërë shtë Dios lu hiaꞌa. Gulë bëꞌnë tratë igual con grë bëchi saꞌ të. u El quë nagunë compañi ra bëzebi nu ra viudë con nicidá nanapë rall, nu el quë naquëhapë mizmë lë́ꞌëll de grë duldë, rna Dadë Dios lu nguiu ni ziquë tubi lari limpi sin ni tubi manchë. Pues nuáꞌall ldaiꞌ narëuuꞌ lduꞌu Dios.at =Stubi de lëꞌë të rniꞌi riagláꞌguël shnezë Dios perë adë ráquëdiꞌi rcuéꞌzël ra diꞌdzë mal narníꞌil; mizmë lë́ꞌël rsiguë́ lë́ꞌël. Hia ldaiꞌ nanuáꞌal lasáquëdiꞌin. is MPerë grë́tëꞌ el quë natsaglaꞌguë rsëꞌdë laꞌni lëy shtë Dios, quëzuꞌbë diáguëll shtiꞌdzë më; gunë ldaiꞌ më lëꞌë nguiu ni. Cagniaꞌa shcuendë lëy nagunë librar mënë de grë cusë mal. rr _Rnall lla na lull perë lueguë lë́ꞌëll ziáꞌall, iurní rëaꞌldë ldúꞌull lo quë nagunall. hq KGrë́tëꞌ el quë niáꞌasë rínill nu rquë diáguëll shtiꞌdzë më perë adë quëhúnëdiꞌill cumplir lo quë narniꞌi shtiꞌdzë më, ni na ziquë tubi nguiu narbiꞌa laꞌni guëꞌguanë nia lla na lull. p  Gulë bëꞌnë grë́tëꞌ lo quë narniꞌi dizaꞌquë, lëdë niáꞌasëdiꞌi quëquë́ diaguë tëhin, purquë si talë no más rquë diáguël nu adë rúnëdiꞌil cumplir, hia iurní lo mizmë lëꞌë të quëguguë́ të lëꞌë të. \o 3Gulë bësaꞌnë grë cusë mal nananú laꞌni ldúꞌul con grë llanë nananú laꞌni ldúꞌul, nu gulë bëꞌnë recibir dizaꞌquë nabëgabní laꞌni lduꞌu të. Napin pudërë parë gac salvar të. `n ;purquë llanë shtë mënë, adë rsëdchínidiꞌin vidë zaꞌquë delantë lu Dios. 5m ePor ni, bëchi narac shtuaꞌa, gulë bëdëꞌë cuendë de quë cadë tubi të napë quë gac nasínil parë guëquë́ diáguël perë parë guadíꞌdzël, gulë gupë cuidadë. Gulë bëꞌnë llgabë bien antsë guadíꞌdzël. Nu adë guëdë́ꞌël sí ldaguë llanë laꞌni ldúꞌul l /Bëneꞌe më vidë sin fin parë lëꞌë hiaꞌa sulë purquë zni guc shtuꞌu më. Bëdchini vidë sin fin por medio de ra diꞌdzë naná verdá. Zni rac shtuꞌu më gácaꞌa primërë ejemplë entrë grë ra shini më natsaldí lduꞌi shtiꞌdzë më. Na ziquë tubi mënë quëgldáguëll primërë nashi zaꞌquë lu hiaguë iurë guëdchini tiempë shtë cusechë. Enseñansë verdadërë wk ipurquë grë́tëꞌ cusë zaꞌquë zeꞌdë de Dios, el quë nabëntsaꞌu grë mbelëguiꞌi nu ngubidzë. Na më lo mizmë guëdubi tiempë; nídiꞌi cambi parë lë́ꞌiꞌ; nádiꞌi më ziquë cusë narunë ra cambi shcaaꞌlë. hj KLëꞌë të narac shtuaꞌa, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të el quë narsiguë́ sáhiꞌ i ;De deseo mal nananú laꞌni lduꞌu mieti, zeꞌdë mal llgabë; hia de ngaꞌli runë mieti duldë; hia de ngaꞌli zeꞌdë galguti parë nguiu ni. 9h mIurë tubi de lëꞌë të rac shtúꞌul gúnël duldë, na purquë laꞌni lduꞌu mizmë lë́ꞌël nanú deseo mal. Ra deseo mal rsëdchini mal llgabë parë lë́ꞌël. "g ? Cualquier de tubi të iurë rdchini mal llgabë parë gúnël mal, adë rúnëdiꞌil llgabë de quë Dios guësëdchini më llgabë ni guë́quël, purquë Dios nunquë rsëdchínidiꞌi më mal llgabë parë gúnël duldë. Nídiꞌi mudë chu guësëdchini llgabë mal lu Dios. f ) Rquitë lduꞌu mieti natsaglaꞌguë firmë lu shnezë Dios aunquë rzac zi mënë lë́ꞌëll purquë iurë tsalú lëꞌë galërzac zi, gúnëll recibir bendición naná vidë sin fin. Bëꞌnë më prometer vidë ni parë grë ra narac shtuꞌu lëꞌë më. Fe  Iurë rruꞌu ngubidzë, rzaꞌi ngubidzë lëꞌë guëꞌë; hia adë rluáꞌadiꞌi ra guëꞌë chulë. Zni na fin shtë ricu con grë negoci shtë́nëll. Ra dificultá nu tentación 8d k Nu gulë bëquitë lduꞌu të naná ricu iurë rneꞌe më galnaduꞌu, iurë rac bë́ꞌal galëricu verdadërë; cusë ni ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu runë rall desprëci. Gulë bëquitë lduꞌu të purquë ziquë ra guëꞌë lachi, ra ricu con grë ra cusë material nanapë rall, rialuhin. 2c _ Lë́ꞌël shmënë Jesús narunë llgabë nádiꞌil më ruꞌbë laꞌni guë́ꞌdchiliu, gulë bëquitë ldúꞌul purquë de vërë nal më ruꞌbë lu Dios. Rb El quë narunë chupë llgabë, nádiꞌi firmë conductë shtë́niꞌ. a El quë nadë rialdídiꞌi lduꞌi Dios de verdá, adë gúnëdiꞌill llgabë de quë guëdëꞌë më lo quë narnáꞌbëll. ` Perë napë quë guënáꞌbël lu më con galërialdí lduꞌu. Grë́tëꞌ el quë nadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios, ni na ziquë olë shtë nisëduꞌu iurë lëꞌë mbë dushë zeꞌdë. Ruaꞌa mbë nisë nezë rëꞌ nezë rëꞌ. x_ kSi tubi de lëꞌë të adë ráquëdiꞌil, runë faltë llni, gulë gunaꞌbë lu Dios; Dios guëneꞌe më llni parë lëꞌë të. Guëneꞌe mëhin sin medidë, nu adë guëníꞌidiꞌi më guëc të por rnaꞌbë të lúhiꞌ. :^ oGulë gac të mënë pacënci guëdubi tiempë, nu gulë gac të mënë narac rúnël voluntá shtë Dios sin ni tubi faltë. Iurní gúnël cumplir lo quë narac shtuꞌu më. j] Opurquë nanë́ hiaꞌa por medio ra cusë durë rluaꞌa si talë tsaglaꞌguë rialdí lduꞌu hiaꞌa de verdá. Nu nanë́ hiaꞌa iurë rúnël gan lu ra cusë durë, más fuertë nal parë tsagláꞌguël shnezë Dios. m\ ULëꞌë të bëchi la sahia, gulë bëquitë lduꞌu të iurë zeꞌdë cusë durë narzac zi [ #Na Santiago, nahia muzë shtë Dios nu shtënë Jesucristo, Shlámaꞌa. Quëgsheꞌlda saludë lu të naquëreldë fuërë ladzë të, lu të naná chiꞌbë chupë grupë shtë mënë israelitë nabërëꞌtsë lu guëdubi guë́ꞌdchiliu. Llni nazeꞌdë de Dios JZ  Favurë shtë Dios guëaꞌnënú lëꞌë të. Amén.Y3 Gulë bëdëꞌë saludë grë́tëꞌ ra narnibëꞌa entrë lëꞌë të, ra naná cabësë shtë ra grupë. Nu bëꞌnë saludar grë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios de verdá. Pues ra nazeꞌdë ladzë Italia quëgsheꞌldë raiꞌ saludë parë lëꞌë të. FX Rac shtuaꞌa gac bëꞌa të lëꞌë bë́chaꞌa, Timoteo, hia lë́ꞌiꞌ nápiꞌ libertá. Si talë guëdchíniꞌ ndëꞌë, también na guëdëꞌpë guëná naꞌa lëꞌë të. HW  Bëchi, quëhuna ruëguë lu të, gac të më pacënci. Gulë bëꞌnë recibir cunseju nabëquëaꞌa laꞌni cartë rëꞌ purquë adë bëquë́ꞌëdiaꞌa zihani diꞌdzë lu të. Vy Quëgnaꞌbë naꞌa lu më, guëneꞌe më grë cusë zaꞌquë parë gac të mënë completamente preparadë parë gunë të cumplir voluntá shtë më, quë lëꞌë më guëneꞌe më mizmë fuersë shtë më parë gac të mënë ziquë rac shtuꞌu më. Gunë më ra cusë ni por Jesucristo naná runë tucarë grë labansë nu graci shtë mieti parë siemprë. Amén. AU{ Dios naná rcueꞌdchí lduꞌu hiaꞌa, el quë nabëcuaꞌñi lëꞌë Dadë Jesús ladi ra tëgulë, gunë ldaiꞌ më guëc të. Jesucristo na vëquërë ruꞌbë parë grë ra shmënë Dios. Por rënë më conveñi cubi entrë Dios nu ra mënë, napin valurë. Conveñi ni nunquë adë tsalúdiꞌin. %TC Runa ruëguë lu të, gulë gunaꞌbë lu Dios de quë nasesë guëneꞌe më sí, guëabrí guënahia lu të stubi. Rialú cartë rëꞌ con tubi saludë WS' Gulë gunaꞌbë lu Dios por lëꞌë naꞌa; pues napë naꞌa segurë de quë bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni según voluntá shtë Dios. Siemprë galërniꞌi lduꞌu naꞌa na parë bien shtë të. "R= Gulë bëzuꞌbë diaguë grë́tëꞌ shtiꞌdzë ra narnibëꞌa entrë lëꞌë të. Gulë gapë rëspëti lëꞌë raiꞌ purquë lëꞌë raiꞌ canihapë raiꞌ almë shtë të; nanë́ raiꞌ tubi dzë napë quë guëtëꞌdë raiꞌ cuendë lu Dios. Gulë guniꞌi lduꞌu, gac të mënë zaꞌquë të iurë guëtëꞌdë raiꞌ cuendë lu Dios, gunë rallin con galërquitë lduꞌu, lë́dëdiꞌi con galërbini lduꞌu. Si talë adë gúnëdiꞌi të cumplir shtiꞌdzë raiꞌ, adë nápëdiꞌil ni tubi provëchë. +QO También adë chu guësëáꞌldëdiꞌi lduꞌi gunë compañi saꞌll con lo quë nanápël purquë ra cusë ni na ziquë sacrifici narsëquitë lduꞌu Dios. 9Pk Por ni guëdubi tiempë, cha guëdë́ꞌnaꞌa alabar Dios por medio de Dadë Jesucristo. Pues labansë ni na lo quë naguëdë́ꞌnaꞌa ofrecer lu më con ruaꞌ hiaꞌa. HO  Lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ adë nadápëdiꞌiaꞌa lugar segurë parë guëquëréldaꞌa parë siemprë, sino dzulézaꞌa nu zudíliaꞌa lugar zaꞌquë nanaguër guëdchini despuësë. N  Pues iurneꞌ cha guiá hiaꞌa lu Jesús, guëruꞌu hiaꞌa religiuni gushë nu sac zi hiaꞌa ziquë bëꞌnë më sufrir. M5 Zni zac Jesucristo guzac zi më fuërë ruaꞌ ciudá parë guëzunë́ më duldë shtë mënë por prupi rënë shtë́hiꞌ të gac raiꞌ santu. sL_ Pues ra bëshuzi primërë riutënúhiꞌ rënë shtë ra ma Lugar Santísimo; bë́ꞌniꞌ ofrecer rënë ni lu Dios parë guëdchisú më ra duldë, perë cuerpë shtë ra ma biaꞌa mënë fuërë shtë guëꞌdchi parë tsequi. WK' Sacrifici nadápaꞌa, adë rúnëdiꞌin tratë gau mieti lu mellë. Ra natsaglaꞌguë gunë rall adorar Dios según lëy guahietë, nápëdiꞌi raiꞌ derechë gau raiꞌ sacrifici shtë hiaꞌa. 6Je Adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí parë guaꞌa mësë falsë lëꞌë të tëchi stubi clasë ldaiꞌ por enseñansë nanadë chu riasë́diꞌi; mejurë gac të më firmë lu shnezë Dios por favurë nu bendición naquëhunë më. Adë tsanáldëdiꞌi të tëchi custumbrë narunë tratë pë cusë nazaꞌquë gaul, pues grë ra narianaldë tëchi rëglë ni, adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan gac rall mënë zaꞌquë lu Dios. I Jesucristo na më igual iurneꞌ ziquë guc më antsë nu na më lo mizmë parë siemprë; gáquëdiꞌi më cambi. 3H_ Gulë bëagná lduꞌu të shtiꞌdzë ra nagunibëꞌa entrë lëꞌë të, ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios lu të. Gulë guaglaꞌguë manërë gubani raiꞌ; guc raiꞌ firmë lu shnezë Dios. Gulë bëꞌnë llgabë lla guc fin shtë raiꞌ nu gulë bëꞌnë ziquë bëꞌnë raiꞌ. 0GY Zni rac guëníꞌiaꞌa sin quë adë chu guëzá lduꞌu:Lëꞌë Dadë quëhunë më compañi na;
adë guëdzë́bëdiaꞌa lo quë nagunënú mënë na. QF Adë sébidiꞌi lduꞌu të dumí; gulë bëquitë lduꞌu con lo quë nanapë të purquë Dios guniꞌi: “Jamás adë guësáꞌnëdiaꞌa lëꞌë të; siemprë guna cumplir shtiꞌdza”. sE_ Gulë bëꞌnë cumplir ra promësë naguníꞌil iurë bëtsë́ꞌal; adë chu guëquënú sáhiꞌ purquë Dios gunë më juzguë grë ra narquënú tseꞌlë mënë, nu gunë më juzguë grë mënë narunë duldë adulteri. D} Gulë bësëagná lduꞌu të ra nanú prësi cumë ziquë mizmë lë́ꞌël nanul prësi juntë con lëꞌë rall. Gulë bësëagná lduꞌu të ra naná rzac zi purquë todavía quëreldë të lu guë́ꞌdchiliu; napë të cuerpë débil. ;Co Gulë tsaglaꞌguë gac të më zaꞌquë con ra visitantë nardchini lídchil purquë sin adë guc bë́ꞌadiꞌi mënë, bëldá rall bëdëꞌë rall pusadë parë ianglë. 7B k Gulë tsaglaꞌguë gac shtuꞌu ra saꞌ të. PA Náhiꞌ ziquë beꞌlë narzunë́ lduꞌu mieti de grë maldá..@U Por ni cha guëdëꞌë hiaꞌa graci lu më purquë bëdë́ꞌnaꞌa recibir lëꞌë më ziquë Rëy. Catë rnibëꞌa më adë gáquëdiꞌi guëniꞌbin. Cha guëdë́ꞌnaꞌa sirvë lëꞌë më con rëspëti. Guëdápaꞌa rëspëti delantë lu më purquë na më Dios shtë́naꞌa. ?) Iurë guniꞌi Dios: “Stubi vësë más” rdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë grë́tëꞌ cusë nabëniꞌbi Dios, cusë narná hiaꞌa iurneꞌ, tsalú rahin; guëdchisú më ra cusë nabëntsaꞌu më parë guëaꞌnë parë siemprë ra cusë nadë rníꞌbidiꞌi. ]>3 Bë shtë Dios tiempë guahietë bëniꞌbin lëꞌë guë́ꞌdchiliu, perë iurneꞌ bëꞌnë më prometer con diꞌdzë rëꞌ: “Stubi vësë más guësëniꞌbia guë́ꞌdchiliu nu también gubeꞌe”. 1=[ Gulë gapë cuidadë adë guëquë́ guiáꞌadiꞌi të diꞌdzë shtë el quë naruadiꞌdzë lu të, purquë si talë adë bë́ꞌnëdiꞌi mënë gan guëcaꞌchilú rall lu Dios guahietë, mënë naquë́ guiaꞌa shtiꞌdzë Dios iurë lë́ꞌiꞌ bëtsë́bëiꞌ lëꞌë rall, ¿lla mudë guëcaꞌchilú hiaꞌa lu më si talë guëluaꞌa të́chaꞌa lu naquëgnaꞌbë lëꞌë hiaꞌa dizdë gubeꞌe? x<i Guabiꞌguë të lu Jesús, el quë nabësëdchini tubi conveñi cubi entrë Dios nu ra mënë. Guabiꞌguë të lu lugar catë bëdeꞌbi rënë narunë lasac conveñi ni; rënë ni runë significar cusë mejurë quë rënë shtë Abel. +;O Mizmë lugar ni nanú zihani shini Dios; bëdëá raiꞌ; lë raiꞌ naescritë lu gubeꞌe. Guabiꞌguë të lu Dios, lëꞌë juësi nagunë juzguë grë mieti. Guabiꞌguë të lu ra nguiu naquëreldë gubeꞌe; hia Dios bë́ꞌniꞌ recibir lëꞌë raiꞌ completamente nazaꞌquë. H:  Zni guc tiempë guahietë, perë lëꞌë të iurneꞌ guabiꞌguë të lu dani verdadërë lë Sión. Guabiꞌguë të lu ciudá shtë Dios nanabani; quiere decir, Jerusalén nananú gubeꞌe. Guabiꞌguë të lu cantidá mili shtë ra ianglë nabëdëá parë gunë raiꞌ adorar Dios con galërquitë lduꞌu. 9 Nalë́ nadzëꞌbë guc dzë ni. Iurë guná Moisés lu ra cusë ni, guníꞌiꞌ: “Nalë́ rchiꞌcha nu rdzëba”. z8m Bëꞌnë raiꞌ zni purquë adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ gan niuaꞌa lduꞌu raiꞌ lu mandadë naguniꞌi më lu raiꞌ. Bë ni guniꞌi: “El quë nasú guëáhiꞌ lu dani, mënë u tubi ma, pues napë quë gátiꞌ lu guëꞌë”. $7A Bini raiꞌ bë shtë trompetë nu chaꞌ Dios. Ra naná bini ra diꞌdzë ni, bëꞌnë raiꞌ ruëguë lu Dios hiadë guëníꞌidiꞌi bë másruꞌu. 6 Iurë guabiꞌguë të lu Dios, adë nádiꞌin ziquë ra më israelitë guahietë. Guabiꞌguë raiꞌ lu dani nazú guëllaꞌ. Guná raiꞌ lu dani catë bëruꞌu beꞌlë. Guná raiꞌ nacahi con gueꞌlë; guná raiꞌ gushëguiuꞌu con mbë dushë. 55c Hia nanë́ të despuësë iurë Esaú guc shtuꞌu gúniꞌ recibir bendición shtë shtádiꞌ, pues bëquë́ guiaꞌa shtádiꞌ lë́ꞌiꞌ aunquë nalë́ gunaꞌbë Esaú nu bíꞌniꞌ; hiadë bëdzélëdiꞌi mudë parë gac cambi lo quë nabë́ꞌniꞌ. Bë́ꞌniꞌ desprëci herenci. .4U Gulë gapë mizmë lë́ꞌël parë ni tubi de lëꞌë të adë guëquëréldëdiꞌi ziquë mbecu, nu ni tubi de lëꞌë të gunë desprëci ra cusë zaꞌquë shtë Dios; zni bëꞌnë Esaú; por tubsë cumidë bëtuuꞌll grë́tëꞌ herenci narunë tucáriꞌ ziquë shini naguëlú. \31 Gulë gapë mizmë lë́ꞌël të adë chu rúnëdiꞌi faltë ra bendición shtë Dios, nu gulë gapë mizmë lëꞌë të parë adë nádiꞌi mënë falsë entrë ra shmënë Dios. Adë chu gáquëdiꞌi ziquë guiꞌlli lda nariaruꞌbë entrë ra plantë, no sea por tubi de lëꞌë të gac guëllini grë ra saꞌ të con duldë. 2% Gulë guniꞌi lduꞌu të tsu en paz con grë mënë. Gulë guanaldë nezë zaꞌquë catë nídiꞌi maldá. Gulë gac mënë santu. C1 Gulë quili nezë naná tubldí parë tsanaldë të nezë ni. Iurní saꞌl naná ziquë tubi cujë, adë guërúꞌudiꞌill nezë zaꞌquë sino gáquiꞌ firmë con fe shtë́nëll. 0 Por ni gulë guniꞌinú saꞌ të naná ziquë tubi nanápëdiꞌi fuersë të adë guëazë guétëdiꞌi rall lu shnezë Dios. / Pues verdá nahin, ni tubi cashtigu adë rsëdchínidiꞌi lëgrë laꞌni lduꞌu hiaꞌa mientras quëhunë më cashtigu lëꞌë hiaꞌa; nahin cusë durë, perë fin shtë cashtigu na vidë naná tubldí delantë lu Dios con paz parë grë ra nardëꞌë cuendë nu rúnëll recibir cashtigu ni cumë cusë zaꞌquë. Cashtigu parë el quë narquë́ guiaꞌa shtiꞌdzë Dios 6.e Ra shtádaꞌa lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ, por duꞌpë tiempë bëꞌnë rall corregir lëꞌë hiaꞌa según narniꞌi lduꞌu raiꞌ, perë Dios quëhunë më cashtigu lëꞌë hiaꞌa por bien shtë́naꞌa të gácaꞌa mënë zaꞌquë sin ni tubi duldë, igual ziquë na më; santu náhiꞌ. P- Más de ni, tiempë na hiaꞌa llguëꞌnë, ra shtádaꞌa lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ, bëꞌnë rall cashtigu lëꞌë hiaꞌa nu rdë́ꞌnaꞌa rëspëti lu raiꞌ. Por ni más rquiꞌni guëdëꞌë hiaꞌa sí të guënibëꞌa Dios lëꞌë hiaꞌa parë gápaꞌa vidë sin fin. Na më Shtádaꞌa nacabezë gubeꞌe. I,  Perë si talë Dios adë rúnëdiꞌi më corregir lëꞌë të, nádiꞌi të legítimë shini më, sino na të ziquë meꞌdë lldubi. Es quë runë më cashtigu grë́tëꞌ ra shini më. \+1 Gulë gac firmë lu cashtigu narsheꞌldë më guë́quël. Grë cusë ni tëdë parë bien shtë të purquë quëhunë më tratë lëꞌë të ziquë shini më. Grë ra dadë quëhunë rall corregir shínill. :*m Purquë lëꞌë Dadë quëgniꞌinú më grë ra shini më purquë rac shtuꞌu më lëꞌë raiꞌ.Nu quëhunë më cashtigu grë́tëꞌ shini më narunë më recibir. H)  ¿Pë bëaꞌldë lduꞌu të lo quë naquëgniꞌi Dios lu të? purquë ruadiꞌdzënú më lëꞌë të ziquë shini më. Naescritë:Shinia, adë rúnëdiꞌil desprëci Shtádël iurë lëꞌë më cagniꞌinú më lë́ꞌël.Adë riádiꞌi ldúꞌul iurë lëꞌë më runë cashtigu lë́ꞌël. m(S Pues lëꞌë të todavía adë gudínidiꞌi mënë lëꞌë të por runë të cuntrë ra duldë. '% Gulë bëꞌnë llgabë iurneꞌ lo quë naguzac con Jesús; guzac zi më demasiadë por ra mënë mal nabëꞌnë cuntrë lëꞌë më. Mizmë manërë adë guëdzáguëdiꞌi të nu adë rdzë́bëdiꞌi të mientras rzac zi të purquë na të shmënë Cristo. & Cha guia hiaꞌa lu Jesús ziquë muestrë shtë́naꞌa. De lëꞌë më zeꞌdë fe shtë hiaꞌa; na më el quë narunë compañi parë tsaldí lduꞌu mieti más. Guc bëꞌa Jesús despuësë guti më, guëquitë lduꞌu më; por ni guzac zíhiꞌ; ruaꞌa lduꞌu më dulurë nu shtu shtë galguti lu cruz. Iurneꞌ cuezë më ladë ldi shtë Dios, lugar shtë hunurë culaꞌni më. % { Por grë ra naguniaꞌa iurneꞌ, cumë nanú guëdubi ladë shtë́naꞌa ra nabëluaꞌa fe shtë raiꞌ; iurneꞌ runë tucarë guësáꞌnaꞌa tubi cuꞌ grë́tëꞌ ra cusë narunë storbë con grë duldë naná runë bëshiꞌdi lëꞌë hiaꞌa. Cha guiagláꞌgaꞌa delantë; gácaꞌa më firmë ziquë tubi nardëꞌë fuersë parë gúnëll gan tubi carrërë. $ (purquë Dios napë më lugar mejurë parë grë hiaꞌa. Guniꞌi më ra mënë ni adë gúnëdiꞌi rall recibir fin shtë salvaciuni hashtë despuësë. Sulamëntë con lëꞌë hiaꞌa gac raiꞌ completamente mënë sin ni tubi duldë delantë lu Dios. # 'Grë ra mënë ni gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë Dios, nu Dios laꞌni Sagradas Escrituras quëgluáꞌaiꞌ na raiꞌ mënë zaꞌquë, perë sin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, adë bë́ꞌnëdiꞌi rall recibir lo quë nabëꞌnë më prometer ") &Ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu adë guná záquëdiꞌi lu raiꞌ, perë lëꞌë raiꞌ lasac raiꞌ más quë guëdubi guë́ꞌdchiliu. Ra mënë ni guquëreldë raiꞌ lachi, nu lu dani; guquëreldë raiꞌ laꞌni cuevë nu laꞌni guëru shtë guë́ꞌdchiliu. '!G %Guti raiꞌ lu guëꞌë nu bëriuguë raiꞌ guëruldë raiꞌ con cierrë; [bëtëꞌdë mënë prëbë lu raiꞌ të gunë rall duldë.] Gudini mënë lëꞌë raiꞌ con spadë; canzë́ raiꞌ sin lidchi raiꞌ; prubi raiꞌ. Zeꞌdë raiꞌ gutë raiꞌ guiꞌdi ladi ra ma ziquë guiꞌdi ladi lliꞌli u guiꞌdi ladi chivë. Bëzac zi mënë lëꞌë raiꞌ; nu bëꞌnë rall maltratar lëꞌë raiꞌ. J   $Stubi tantë mënë guzac zi raiꞌ. Bëꞌnë mënë burnë lëꞌë raiꞌ, nu bëdëꞌë mënë hiaguë nu bëldiꞌbi mënë lëꞌë raiꞌ con cadënë parë tsa raiꞌ lachiguiꞌbë. 9k #Guzac ra naꞌa bëꞌnë rall recibir ra tëgulë shtë raiꞌ stubi vësë más; guashtë́ tseꞌlë raiꞌ ladi ra tëgulë. Sëbëldá mënë guti lu galnë́; bëquë́ guiaꞌa rall libertá parë gunë raiꞌ gan tsashtë́ raiꞌ ladi ra tëgulë të guëquëreldë raiꞌ stubi vidë mejurë.  "bësëaldë raiꞌ guiꞌi dushë; bëruꞌu raiꞌ lu peligrë niaguini mënë lëꞌë raiꞌ con spadë. Ra naná nápëdiꞌi fuersë, gupë raiꞌ fuersë ruꞌbë. Guc raiꞌ mënë fuertë lu guërru, nu bësëlluꞌnë raiꞌ suldadë naná mënë zitu. \1 !Por galrialdí lduꞌu, bëꞌnë raiꞌ gan lu enemigu shtë raiꞌ; gunibëꞌa raiꞌ tubi manërë justë; bëꞌnë raiꞌ recibir cusë zaꞌquë nabëꞌnë Dios prometer. Bëtaꞌu raiꞌ ruaꞌ león; _7 ¿Pë más guëníꞌiaꞌa iurneꞌ? Nídiꞌi tiempë parë guadiꞌdza shcuendë Gedeón, nu Barac, nu Sansón, nu Jefté, nu David, nu Samuel, nu los de más ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. |q Rahab gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios; na Rahab tubi naꞌa mal, perë adë gútidiꞌiꞌ juntë con ra nadë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi purquë Rahab bë́ꞌniꞌ recibir con bien ra mënë israelitë naguagldaꞌchi guëꞌdchi Jericó. 8i Ra israelitë gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë më; por ni bëdëꞌë raiꞌ vueltë alrededurë guëꞌdchi Jericó gadchi dzë nu gulaguë luꞌ shtë guëꞌdchi. / Por galrialdí lduꞌu, ra israelitë gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë Dios; por ni gudëdë raiꞌ Nisëduꞌu Llni si fuërë cumë ziquë guiuꞌu bidchi, perë iurë ra mënë egipcios guc shtuꞌu tëdë rall nisëduꞌu, pues bëldaꞌu nisë rall; guti rall. A{ Gualdí lduꞌu Moisés shtiꞌdzë Dios; por ni bëzuꞌbë diáguiꞌ rëglë shtë Pascu; gunibëꞌa Moisés de quë guëllëꞌë rënë shtë lliꞌli, nu guëtiaꞌa mënë rënë ni ruaꞌ puertë parë iurë tëdë ianglë shtë galguti, adë gátidiꞌi primërë shini nguiu shtë ra më israelitë. a; Por galrialdí lduꞌi Moisés bërúꞌuiꞌ guëꞌdchi Egipto; adë bëdzë́bëdiꞌiꞌ llanë shtë rëy; guagláꞌguiꞌ firmë igual ziquë el quë narná lu Dios aunquë adë chu rnádiꞌi lúhiꞌ. q[ Más bien guniꞌi Moisés, mejurë gúniꞌ sufrir por Cristo naná zeꞌdë despuësë quë niapë Moisés grë ra tesurë shtë Egipto. Zni guc; gunáhiꞌ ra cusë naguër gac ziquë tubi premi naguëdëꞌë Dios cáꞌaiꞌ. mS sino quë guniꞌi ldúꞌiꞌ sac zíhiꞌ con los de más sáhiꞌ ra mënë israelite. Adë guc shtúꞌudiꞌi guëquitë lduꞌu Moisés por duꞌpë tiempë ra cusë mal shtë guë́ꞌdchiliu, cusë nanapë quë tsalú. 0Y Gualdí lduꞌu Moisés shtiꞌdzë Dios; por ni iurë lë́ꞌiꞌ náhiꞌ nguiu ruꞌbë, adë në́diꞌiꞌ nacáꞌaiꞌ lë shtsaꞌpë rëy shtë Egipto { Ra shtadë Moisés gualdí lduꞌu raiꞌ; por ni iurë gulë meꞌdë, adë bëdzë́bëdiꞌi raiꞌ lu rëy lo quë nagunibëꞌa rëy. Guná raiꞌ lu meꞌdë, nachaꞌngu meꞌdë. Bëcaꞌchi raiꞌ lëꞌë meꞌdë por tsunë mbehu. wg Nu José gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios; por ni iurë mërë gátiꞌ, guníꞌiꞌ lu ra më israelitë de quë napë quë guëruꞌu raiꞌ de ladzë Egipto nu bëdëꞌë José ordë lla guëcaꞌchi ra mënë baꞌcu shtë́hiꞌ. fE Nu zac Jacob gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios; por ni iurë hia mërë gátiꞌ, bë́ꞌniꞌ bendecir cadë shinilláguiꞌ naná shini José. Bëꞌnë Jacob adorar lëꞌë më mientras rquíꞌchiꞌ tubi bastunë. 3 Gualdí lduꞌu Isaac shtiꞌdzë Dios; por ni Isaac gunáꞌbëiꞌ lu Dios bendición nanaguër guëdchini parë shíniꞌ, Jacob nu Esaú.  Pues Abraham guc bë́ꞌaiꞌ de quë Dios napë pudërë parë guëcuaꞌñi më ra tëgulë. Zni rac guëníꞌiaꞌa cumë figurë de quë Abraham bë́ꞌniꞌ recibir stubi vueltë lëꞌë shíniꞌ ladi ra tëgulë purquë parë Abraham hia guti shíniꞌ. V% guniꞌi Dios shcuendë Isaac: “Por shínil gápël cantidá llëbnil”. P  Gualdí lduꞌu Abraham shtiꞌdzë Dios; por ni iurë Dios bëzú tubi prëbë lúhiꞌ, bëdchininú Abraham lúniquë shíniꞌ Isaac parë gúniꞌ ofrecer Isaac lu bëcuꞌguë ziquë tubi ma. Na Abraham dispuestë gúniꞌ ofrecer lúniquë shíniꞌ lu Dios aunquë antsë guniꞌi Dios lu Abraham tubi promësë; 4 a perë guc shtuꞌu raiꞌ lugar más mejurë, quiere decir, tubi lugar lu gubeꞌe. Por ni Dios nádiꞌi ziquë nartú lúhiꞌ sino rquitë lduꞌu më con lëꞌë raiꞌ purquë gunaꞌbë raiꞌ lëꞌë më Dios shtë raiꞌ nu bëꞌnë më preparar tubi ciudá catë guëquëreldë raiꞌ. u c Si talë ra mënë ni nihunë rall llgabë por ladzë catë bëruꞌu raiꞌ, pues niabrí raiꞌ ngaꞌli   Pues grë ra naruadiꞌdzë zni, rquebi raiꞌ de quë todavía quëguili raiꞌ stubi lugar parë guëquëreldë raiꞌ. C  Grë ra mënë ni guti raiꞌ sin quë adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ recibir ra cusë nabëꞌnë Dios prometer, perë gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë më nu guná raiꞌ lu ra cusë ni delantë. Por fe bëꞌnë raiꞌ recibir lo quë nabëꞌnë më prometer nu bëquitë lduꞌu raiꞌ. Mudë ni bëquebi raiꞌ de quë na raiꞌ ziquë më zitu parë guë́ꞌdchiliu rëꞌ, de quë lidchi raiꞌ cuezë stubi guë́ꞌdchiliu.  Zni Abraham hia më gushë sin esperansë gápiꞌ shíniꞌ, perë gúquiꞌ shtadë guëlú shtë mënë zihani, mënë zihani ziquë mbelëguiꞌi lu gubeꞌe nu ziquë iuꞌlli nananú ruaꞌ nisëduꞌu. Jamás adë chu gúnëdiꞌi gan guëlabin. ! Nu zac Sara gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios nu bë́ꞌniꞌ recibir pudërë parë gápiꞌ shíniꞌ aunquë náhiꞌ demasiadë më gushë. Gúpiꞌ tubi meꞌdë purquë gualdí ldúꞌiꞌ Dios gunë më cumplir lo quë nabëꞌnë më prometer lúhiꞌ. "= Abraham guléziꞌ stubi ciudá parë guëquëréldiꞌ, lugar nanapë cimientë naná dchiꞌchi; ciudá ni Dios bëzáꞌahin según guc lduꞌu më. ^5 Abraham gualdí lduꞌi; guquëréldiꞌ ladzë catë bëꞌnë Dios prometer, perë Abraham gúquiꞌ ziquë më zitu parë lugar ni. Nabániꞌ ziquë mënë naná de viajë, lë́dëdiꞌi laꞌni hiuꞌu. Lo mizmë bëꞌnë Isaac nu Jacob nu zac lëꞌë raiꞌ bëꞌnë raiꞌ recibir mizmë promësë nabëdëꞌë Dios lu Abraham. /W Nu Abraham por galrialdí lduꞌi, iurë Dios gunaꞌbë lë́ꞌiꞌ, bëzuꞌbë diáguiꞌ; bërúꞌuiꞌ parë tsáhiꞌ lugar catë guniꞌi Dios guëdëꞌë më ládziꞌ ziquë herenci. Abraham bërúꞌuiꞌ ládziꞌ sin quë adë rdë́ꞌëdiꞌiꞌ cuendë ca lu tsáhiꞌ. |q Noé gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios nu bëzuꞌbë diáguiꞌ shtiꞌdzë Dios purquë más antsë bëtsëbë Dios lë́ꞌiꞌ; guniꞌi Dios lu Noé lo quë naguër gac, cusë ni tubi adë chu gunádiꞌi luhin antsë. Noé bëzuꞌbë diáguiꞌ nu bëntsáꞌuhiꞌ tubi barcu ruꞌbë parë gac salvar grë ra shfamíliꞌ. Gualdí ldúꞌiꞌ shtiꞌdzë më; gúquiꞌ rëspëti parë shtiꞌdzë më. Zni bëꞌnë Noé juzguë grë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu nanadë gualdídiꞌi lduꞌu shtiꞌdzë më. Mudë ni Dios bëꞌnë recibir Noé ziquë nguiu justë purquë gualdí lduꞌi shtiꞌdzë më. -S Sin galrialdí lduꞌu, nídiꞌi mudë guëquitë lduꞌu Dios con lëꞌë hiaꞌa. Primërë napë quë tsaldí lduꞌu nguiu shtiꞌdzë Dios parë tsabiꞌguë nguiu lu Dios. Napë quë tsaldí lduꞌu hiaꞌa nabani më nu de quë guëneꞌe më premi caꞌa ra narguili lëꞌë më. <~c}| {zzyxxNwIvutt;s3rHppo@n:mml/k2j_ihg#fDed?cvbKag`h_^]].[ZnYYXfWW_VV@TSRgQyPOONFLKJIHGFNEE>DCC#BBAAA]@@%?>>T=='<::O9877T6454~4:3`2241e0l/..=,,n,+v**)D('&&1%$$#?"K!! /[uQCL]-G_N3 = 1  k0<Q$’El quë narialdí lduꞌi shini Dios, nádiꞌi condenárëll, perë el quë adë në́diꞌi tsaldí lduꞌu, hia nacondenárëll purquë në́diꞌill tsaldí ldúꞌull tubsë shini Dios. #%Dios adë bëshéꞌldëdiꞌi shíniꞌ lu guë́ꞌdchiliu parë gunë shíniꞌ condenar ra mënë sino parë gúniꞌ salvar ra mënë. {"o’Dios nalë́ rac shtúꞌuiꞌ ra mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu; bësheꞌldë më tubsë shini më parë grë́tëꞌ narialdí lduꞌi lëꞌë shini më, adë tsagnítidiꞌi rall sino napë rall vidë nadë rialúdiꞌi. !}parë grë natsaldí lduꞌi na, adë tsagnítidiꞌi rall sino napë rall vidë sin fin. Rac shtuꞌu Dios grë mënë  Ziquë Moisés bëldísiꞌ serpientë lu shlatë, zni zac con na, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; guna sufrir galguti; !; ’Ni tubi chu beꞌpi gubeꞌe, sulë el quë nabëdchini de gubeꞌe. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; lidcha na gubeꞌe. 1 Guniaꞌa lu të cusë narac lu guë́ꞌdchiliu perë adë gualdídiꞌi lduꞌu të. ¿Lla tsasë́ të cusë shtë gubeꞌe narniaꞌa lu të? yk Guldía rniaꞌa lul, lëꞌë naꞌa rac bëꞌa naꞌa lo quë naruadiꞌdzë naꞌa nu lo quë narluaꞌa naꞌa; nu na naꞌa testigu de lo quë guná naꞌa, perë lëꞌë të adë rialdídiꞌi lduꞌu të lo quë narniꞌi naꞌa. w Jesús guniꞌi lull: ―Lë́ꞌël nal tubi mësë ladi ra më israelitë nu adë guënë́diꞌil ndëꞌë. `9 Iurní Nicodemo bëabrí gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Perë llallë gac ndëꞌë? wLëꞌë mbë rruꞌu nezë catë rac shtuꞌu mbë, nu rínil ruidë narunë mbë perë adë rdë́ꞌëdiꞌil cuendë ca nezë zeꞌdë mbë nu ca nezë ziaꞌa mbë. Zni na grë́tëꞌ nanapë vidë cubi por pudërë shtë Espíritu Santo. 0YAdë rdzëguëëꞌdiꞌi ldúꞌul lo quë naguniaꞌa lul, grë́tëꞌ napë quë guësaꞌnë guëdchini vidë cubi laꞌni lduꞌu rall por pudërë shtë Dios.  Grë́tëꞌ naná gulë ziquë ra cualquier mënë, mënë na ni, perë el quë naralë con Espíritu Santo, espíritu na ni. 7Jesús bëquebi: ―Guldía rniaꞌa lul, el quë nagálëdiꞌi con nisë nu con Espíritu Santo, adë tsutë́diꞌill catë rnibëꞌa Dios. B}Bëquebi Nicodemo: ―Perë no es posiblë tubi nguiu hia guꞌshë, guëabrí gálëll stubi. ¿Ni mudë guëabrí guëuꞌll laꞌni shníꞌall stubi parë galë stubi nacubi? 7Iurní guniꞌi Jesús lu Nicodemo: ―Guldía rniaꞌa lul, el quë nagalë nacúbidiꞌi stubi, gáquëdiꞌi tsutëll catë rnibëꞌa Dios. ?wNicodemo guagná lëꞌë Jesús gueꞌlë nu guníꞌill: ―Mësë. Rdëꞌë naꞌa cuendë de quë Dios bësheꞌldë lë́ꞌël parë zeꞌdë guëluáꞌal, purquë ni tubi adë chu gáquëdiꞌi guëluaꞌa pudërë nu milagrë cumë ziquë rúnël, sulë si talë Dios quëbezënúhiꞌ lë́ꞌël.  -Guꞌ tubi nguiu nabërulë́ Nicodemo. Nall miembrë shtë partidë religiusë fariseo nu nall tubi nguiu namás lasac ladi ra më israelitë. #Adë rquíꞌnidiꞌi më chu guëniꞌi lu më shcuendë ra mënë. Mizmë lëꞌë më rac bëꞌa më lla na laꞌni lduꞌu mieti.zmPerë Jesús adë rúnëdiꞌi confiar lëꞌë ra mënë purquë rac bëꞌa më lduꞌu ra grë́tëꞌ rall. 'GIurë lëꞌë Jesús nanú Jerusalén, guꞌ laní Pascu. Cantidá mënë gualdí lduꞌu rall lëꞌë më iurë guná rall milagrë nabëꞌnë më.  Hia despuësë guashtë́ më ladi ra tëgulë, bëagná lduꞌu ra shini gusëꞌdë më lo quë naguniꞌi më, nu gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë më, nu gualdí lduꞌu raiꞌ ra Sagradas Escrituras. Nanë́ më lo quë naná laꞌni lduꞌu mieti `9Perë lëꞌë iáduꞌu, el quë naquëgniꞌi Jesús, na cuerpë shtënë më.  +Iurní guniꞌi ra mënë: ―Cuarenta y seis izë guzú guaꞌa iáduꞌu rëꞌ. ¿Ni mudë lë́ꞌël guëdishtëlin tsúnësë dzë? q [Jesús bëquebi: ―Gulë bëzalú iáduꞌu rëꞌ; dzë tsunë guëldishtë́ahin stubi nacubi. : mIurní lëꞌë ra më israelitë gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Pë milagrë guëluáꞌal lu naꞌa ziquë tubi sëñi de quë nápël derechë quëhúnël ra cusë rëꞌ?  7Iurní lëꞌë ra shini gusëꞌdë më bëagná lduꞌu raiꞌ ziquë naescritë: “Nalë́ rzebi lduaꞌa por lidchi Dios; gaquin limpi”.  Repi më lu ra nartuuꞌ palumë: ―Gulë cu grë cusë ndëꞌë. Adë rúnëdiꞌi të lidchi Shtada tubi llguëaꞌ. b=Bëntsaꞌu më tubi chicuti con du lasë. Iurní bësëlluꞌnë më grë́tëꞌ ra mënë laꞌni iáduꞌu con ra lliꞌli nu con ra ngunë. Bërëꞌshë më mellë. Bërëꞌtsë dumí shtë ra narchili dumí. A{Guatë́ më iáduꞌu ruꞌbë. Guná më ra naquëgtuuꞌ ngunë. Guná më ra naquëgtuuꞌ lliꞌli nu palumë. Nu ngaꞌli zúbëgaꞌa mënë lu mellë catë rchili rall dumí. hI Hia mërë guëdchini laní Pascu shtë ra më israelitë, Jesús gua ciudá Jerusalén. kO Despuësë de ni, gua më guëꞌdchi Capernaum con shniꞌa më nu con shini gusëꞌdë më. Ndë guquëreldë raiꞌ duꞌpë tiempë. Gua më iáduꞌu ruꞌbë (Mt. 21.12‑13; Mr. 11.15‑18; Lc. 19.45‑46) s_ Ndëꞌë bëꞌnë Jesús Caná shtë Galilea. Ndë guc primërë milagrë nabëluaꞌa Jesús lu ra mënë. Bëluaꞌa më pudërë nanapë më. Ra shini gusëꞌdë më gualdí lduꞌu raiꞌ bësheꞌldë Dios lëꞌë më.   Guníꞌill: ―Grë lugar primërë rdëꞌë mënë vini zaꞌquë gu ra mënë. Hia despuësë iurë cantidá biiꞌ rall, rdëꞌë mënë vini corrientë gu mieti, perë lë́ꞌël bë́ꞌnëdiꞌil zni. Hashtë iurneꞌ bënéꞌel vini zaꞌquë. 9 Lëꞌë nguzanë shtë laní bëꞌnë prëbë nisë naná bëac vini perë adë rdë́ꞌëdiꞌill cuendë ca nezë bërúꞌuhin. (Sulë ra naquëhunë sirvë, rac bëꞌa rall de quë nisë bëac vini). Iurní lëꞌë nguzanë shtë saꞌa gunáꞌbëll lëꞌë lliguë. ucJesús guniꞌi: ―Iurneꞌ gulë cu duꞌpin nu guanuhin lu nguzanë shtë saꞌa. Zni bëꞌnë raiꞌ. Jesús guniꞌi lu ra naquëhunë sirvë: ―Gulë bëtsadzë́ guëzá guëꞌë rëꞌ nisë. Iurní guadzëhin guëꞌë ni nisë; V%Zugaꞌa shuꞌpë guëꞌë nariú nisë, cadë tubi guëꞌë ni riú gadchi u shunë rëëꞌ nisë. Na rahin parë më israelitë; rieꞌti guiaꞌa rall según custumbrë religiusë shtë rall. "~=Iurní shniꞌa më guniꞌi lu narëtaꞌ, ra naquëhunë sirvë: ―Gulë bëꞌnë grë́tëꞌ lo quë naná guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë të. }#Perë Jesús repi: ―Nanë, ¿pëzielú cagníꞌil lua zniꞌi? Gáꞌadiꞌi guëgaꞌa tiempë parë gac bëꞌa mieti chu nahia. v|eperë gubidchi vini. Iurní lëꞌë shniꞌa Jesús guníꞌiꞌ lu më: ―Nídiꞌi vini. Hia gubidchin. z{mNu Jesús con ra shini gusëꞌdë më gua raiꞌ purquë bëꞌnë ra mënë invitar lëꞌë raiꞌ lu saꞌa z 1Dzë tsunë despuësë de ni, guꞌ tubi saꞌa guëꞌdchi Caná nanaquë́ regiuni shtë Galilea. Lëꞌë shniꞌa Jesús nanúhiꞌ ngaꞌli. Zy /3Nu guniꞌi Jesús: ―Guldía rniaꞌa lul, lë́ꞌël guënal llaꞌlë lu gubeꞌe. Ra ianglë shtë Dios tsepi raiꞌ nu guëdchini raiꞌ guëca, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu.Dx 2Jesús guniꞌi lu Natanael: ―¿Gu rialdí ldúꞌul purquë na guniaꞌa lul, gunahia lul guëaꞌ hiaguë bëldaꞌu? Delantë guënáruꞌul más cusë ruꞌbë quë ndëꞌë. sw a1Natanael guniꞌi: ―Mësë, lë́ꞌël nal shini Dios. Lë́ꞌël nal Rëy shtë naciuni Israel. pv [0Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Natanael: ―¿Llallë nanël chu nahia? Guniꞌi Jesús: ―Na gunahia lul antsë iurë lëꞌë Felipe beꞌdë guënaꞌbë lë́ꞌël, iurë lë́ꞌël zugáꞌal guëaꞌ hiaguë bëldaꞌu. Qu /Guabiꞌguë Natanael lu Jesús. Iurë lëꞌë Jesús guná lu Natanael, guníꞌiꞌ: ―Ndëꞌë lëꞌë tubi nguiu israelitë verdadërë. Ni tubi bishi adë nídiꞌi laꞌni ldúꞌiꞌ. t .Repi Natanael: ―¿Ni mudë guëruꞌu tubi cusë zaꞌquë guëꞌdchi Nazaret? Felipe bëquebi: ―Gudeꞌe guënal. 9s m-Iurní guatili Felipe lëꞌë Natanael; répiꞌ: ―Guná naꞌa lu tubi nguiu naná bëquëꞌë Moisés shcuéndiꞌ laꞌni ra librë shtë lëy, nu ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios bëquëꞌë raiꞌ diꞌdzë narniꞌi shcuéndiꞌ. Náhiꞌ Jesús, shini José. Guëꞌdchi Jesús na Nazaret. Sr !,Felipe na më guëꞌdchi Betsaida catë na ladzë Andrés nu Pedro. q /+Stubi dzë Jesús guc shtúꞌuiꞌ tsáhiꞌ regiuni shtë Galilea. Gunáhiꞌ lu Felipe nu guniꞌi më lu Felipe: ―Gudeꞌe naldë na. p *Lueguë Andrés biaꞌa lëꞌë Simón Pedro catë zugaꞌa Jesús. Iurë Jesús guná lu Pedro, guniꞌi më: ―Lë́ꞌël lël Simón, shini Jonás; perë neꞌ guërulël Cefas, (lë ni runë cuntienë guëꞌë). Gunaꞌbë Jesús Felipe con Natanael Vo ')Primërë guatili Andrés bëchi Andrés, lëll Simón, nu guniꞌi Andrés: ―Bëdiaꞌguëlú naꞌa el Mesías. (Diꞌdzë ni runë cuntienë, Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ.) n (Tubi de lëꞌë ra mënë nabini shtiꞌdzë Juan nu guanáldiꞌ lëꞌë Jesús, na Andrés, bëchi Simón Pedro. =m u'Guniꞌi Jesús: ―Gulë gudeꞌe nu gulë guná. Iurní guagná raiꞌ catë quëreldë më, nu bëaꞌnë raiꞌ ndë purquë hia casi ziquë rquë tapë guadzeꞌ iurní. dl C&Iurë lëꞌë Jesús bëdchigrë́ lúhiꞌ nezë të́chiꞌ, gunáhiꞌ lu raiꞌ. Guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―¿Pë rguili të? Guniꞌi raiꞌ con diꞌdzë narunë cuntienë, lamë: ―Dadë, ¿ca quëréldël? k %Guërupë nguiu nazianaldë lëꞌë Juan, bini raiꞌ lo quë naguniꞌi Juan. Iurní guanaldë rall lëꞌë Jesús. j /$Iurë guná Juan lu Jesús nardëdë, guniꞌi Juan: ―Gulë guná, ndëꞌë na lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios; gátiꞌ ziquë lliꞌli. Wi )#Stubi dzë Juan zugaꞌa stubi vueltë con chupë nanaldë lë́ꞌiꞌ. th c"Gunahia lu më ni, nu nahia testigu de quë nguiu rëꞌ na shini Dios. Ra primërë shini gusëꞌdë më Tg #!Adë bënguë bë́ꞌadiaꞌa chu guëdchini, perë el quë nabësheꞌldë na të guëchuꞌbë nisa, guníꞌiꞌ lua: “Iurë guënal lu Espíritu Santo zeꞌdë guëdchini parë cuezënúhiꞌ lëꞌë nguiu, na më el quë naguëzunë́ lduꞌu të nu guëshéꞌldiꞌ Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të”. 'f I Nu bëꞌnë Juan testificar: ―Gunahia lu Espíritu Santo nabëdchini de gubeꞌe. Biétiꞌ ziquë tubi palumë parë cuezënúhiꞌ lëꞌë Jesús. >e wAdë bënguë bë́ꞌadiaꞌa lë́ꞌiꞌ perë bëdchinia parë gunguë bëꞌa mënë israelitë lë́ꞌiꞌ. Por ni rchuꞌbë nisa ra mënë parë guëná mënë chu na më. >d wNáhiꞌ el quë naguniaꞌa lu të más antsë: “Náhiꞌ më ruꞌbë. Na adë chu nahia. Bëdchíniꞌ despuësë de na perë nanúhiꞌ dizdë tiempë más antsë quë na.” uc eStubi dzë Juan guná lu Jesús; ziabíꞌguiꞌ lu Juan. Guniꞌi Juan lu ra mënë: ―Gulë guná, nguiu rëꞌ nazeꞌdë de Dios; gátiꞌ ziquë tubi lliꞌli por duldë shtë mënë. Guëdchisúhiꞌ duldë shtë ra mënë. Kb Grë cusë ni guc lugar nalë Betábara nanaquë́ guëëꞌgu Jordán ladë cuꞌ guiaꞌa catë lëꞌë Juan bëchuꞌbë nisë ra mënë. Jesús na ziquë lliꞌli naguti shlugáraꞌa a 'Náhiꞌ el quë nazeꞌdë guëdchini despuësë de na. Ni tubi adë chu nádiaꞌa parë guëshaca lëꞌë du guiꞌdi shtë shráchiꞌ. ` Guniꞌi Juan: ―Na rchuꞌbë nisa con nisë perë nanú tubi më entrë lëꞌë të, adë guënë́diꞌi të chu náhiꞌ. V_ 'Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Juan: ―Si talë adë nádiꞌil Cristo, si adë nádiꞌil Elías, ni tubi naguadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios nanapë quë guëdchini, ¿pëzielú rchuꞌbë nísël ra mënë? A^ Bëldá ra nabiadiꞌdzënú Juan na rall fariseos. ]  Juan repi: ―Nahia tubi bë, tubi narniꞌi lu shlatë catë nídiꞌi mënë: “Gulë bëꞌnë preparar laꞌni lduꞌu të ziquë nezë ldi parë iurë guëdchini Dadë”. Zni guniꞌi Isaías, el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. %\ EIurní guniꞌi rall: ―¿Chu nal? të parë guëdëꞌë naꞌa rsunë lu ra nabësheꞌldë lëꞌë naꞌa. ¿Pë rníꞌil de mizmë lë́ꞌël? [ 3Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall stubi: ―¿Chu nal? ¿Gu nal Elías? Juan guniꞌi: ―Aquëdiꞌi; nádiaꞌa Elías. Guaglaꞌguë gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Gu nal el quë naguadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios nanapë quë guëdchini? Juan guniꞌi: ―Aquëdiꞌi. Z Adë bë́ꞌnëdiꞌi Juan negar sino bëquébiꞌ: ―Nádiaꞌa Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. ZY /Juan bëꞌnë testificar iurë ra më israelitë naquëreldë Jerusalén, bësheꞌldë rall bëldá bëshuzi con mënë nabëꞌnë compañi ra bëshuzi. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Juan chu náhiꞌ. bX ?Ni tubi chu gunádiꞌi lu Dios Padre; sulë tubsë shini më nacabezënú Dios, bëluáꞌaiꞌ chu na Dios verdadërë. Biadiꞌdzë Juan Bautista favurë de Jesús (Mt. 3.11‑12; Mr. 1.7‑8; Lc. 3.15‑17) *W OLëy shtë Dios bëquëꞌë Moisés según voluntá shtë më, perë por Jesucristo nadápaꞌa favurë shtë Dios, nu nadápaꞌa shtíꞌdziꞌ naná verdá. ,V SPor pudërë shtë më ni bëdë́ꞌnaꞌa recibir zihani bendición; por lëꞌë më quëhúnëruꞌu Dios favurë nu más favurë parë lëꞌë hiaꞌa. U Juan guc testigu shtë́hiꞌ nu guniꞌi Juan: ―Ndëꞌë na el quë naguniaꞌa lu të más antsë, náhiꞌ më ruꞌbë; na adë chu nahia. Bëdchíniꞌ despuësë de na, perë nanúhiꞌ dizdë tiempë guahietë más antsë guëdchinia lu guë́ꞌdchiliu. T Lëꞌë nabësëdchini shtiꞌdzë Dios, gúliꞌ nu guquëréldiꞌ entrë lëꞌë hiaꞌa. Guná hiaꞌa pudërë nu llni shtë më. Sulë lúniquë shini Dios quëbezënú llëruꞌbë favurë narquitë lduꞌu hiaꞌa. Ruadiꞌdzë më purë verdá. S + Lëꞌë rall guc rall shini Dios, lë́dëdiꞌi por deseo laꞌni lduꞌu mënë, ni por voluntá shtë mënë sino por pudërë shtë Dios. R  perë grë nabëꞌnë recibir lë́ꞌiꞌ, ra narialdí lduꞌi lëꞌë më, bëdëꞌë më derechë parë gac rall shini Dios. Q  Beꞌdë guëdchini më entrë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu perë adë bë́ꞌnëdiꞌi ra mënë recibir lëꞌë më ?P y Bëdchini më lu guë́ꞌdchiliu nu guctsaꞌu guë́ꞌdchiliu por pudërë shtë më, perë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu adë bënguë bë́ꞌadiꞌi rall lëꞌë më. O } Lëꞌë llni verdadërë naridë lu guë́ꞌdchiliu, rneꞌe llni parë grë mënë naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu. N Juan nádiꞌi narneꞌe llni perë bëdchini Juan parë gáquiꞌ testigu; guëníꞌiꞌ chu na el quë narneꞌe llni verdadërë. !M =Bëdchíniꞌ; náhiꞌ testigu parë guëníꞌiꞌ chu na lëꞌë llni të parë grë mënë tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë Dios por lëꞌë më. OL Guꞌ tubi nguiu nabësheꞌldë Dios. Nguiu ni bërulë́ Juan. K Lëꞌë llni tsaglaꞌguë rabtsëꞌë catë nacahi. Lëꞌë nacahi adë bë́ꞌnëdiꞌi gan lu llni parë bësëꞌau lu llni. UJ %Por lëꞌë më nanú galnabani nu lëꞌë galnabani na llni shtë mieti. I Grë cusë gurështë́ por lëꞌë më, el quë nabësëdchini shtiꞌdzë Dios; ni chu stubi bëntsaꞌu lo quë nananú. \H 3Mizmë mënë ni quëbezënúhiꞌ Dadë Dios dizdë principi shtë grë ra cusë. G %Tiempë guahietë antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu, nanú el quë nabësëdchini shtiꞌdzë Dios. Quëbezënúhiꞌ Dios. Náhiꞌ Dios. F9gulë bëdëꞌë cuendë de quë mënë ni nabëdchigrë́ lëꞌë pecadurë parë nezë mal shtë́nëll, gunë mënë ni salvar lëꞌë pecadurë të gátidiꞌill. Nu mizmë tiempë gac perdunë zihani duldë shtë pecadurë; adë gac bëꞌa mieti pë bë́ꞌniꞌ.EBëchi, si talë tubi de lëꞌë të guëluaꞌa të́chil lu dizaꞌquë nu stubi saꞌ të guëdchigrëll hiumbrë ni lu verdá, vDeDespuësë gunáꞌbëiꞌ lu më stubi, iurní bëabrí gulaguë guiu nu ra guiuꞌu bëdëꞌë cusechë. fCELëꞌë Elías, el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, gúquiꞌ tubi nguiu ziquë lëꞌë hiaꞌa con mizmë galdebilidá perë iurë lë́ꞌiꞌ gunáꞌbëiꞌ lu Dios de quë adë ldáguëdiꞌi guiu lu guë́ꞌdchiliu, pues adë guláguëdiꞌi guiu por tsunë izë guëruldë. Elías gunáꞌbëiꞌ lu më con guëdubinú ldúꞌiꞌ. "B=Gulë guniꞌi lu saꞌ të faltë nanápël nu gulë gunaꞌbë lu Dios por cadë tubi saꞌl të parë gunëac më lëꞌë raiꞌ. Iurë tubi nguiu naná rialdí lduꞌi Dios quëgnáꞌbëll lu më con guëdubinú ldúꞌull, pues Dios rúniꞌ cusë ruꞌbë parë nguiu ni. mASSi talë guënaꞌbë raiꞌ nu tsaldí lduꞌu raiꞌ Dios, lëꞌë fërmë gac salvárëll lu galguidzë; guëáquëll. Lëꞌë Dadë gunëac më nguiu ni, nu si talë bë́ꞌnëll duldë, gunë më perdunë lë́ꞌëll. q@[Si talë tubi de lëꞌë të rac llúꞌul, pues gunáꞌbë ra më gushë entrë ra shmënë Dios të guënaꞌbë raiꞌ lu Dios por lë́ꞌël, nu guëteꞌbi raiꞌ sëiti guë́quël mientras quëgnaꞌbë raiꞌ lë Dadë. C? Si tubi de lëꞌë të riá ldúꞌul lu ra galguidzë, pues guniꞌi lu Dios lo quë narac shtúꞌul. Si talë tubi de lëꞌë të rquitë ldúꞌul, biꞌldi labansë lu më. Z>- Subrë todë, bëchi, adë rúnëdiꞌil jurar por gubeꞌe, nilë por guë́ꞌdchiliu, ni por stubi juramentu. Iurní guëniꞌi të: “Ahaꞌ”, pues gaquin zni. Si talë guëníꞌil: “Aquëdiꞌi”, pues gaquin zni. Bastë con diꞌdzë ni. Rquíꞌnidiꞌi guëníꞌil juramentu të adë gunë më juzguë lë́ꞌël. Y=+ Guná, lëꞌë hiaꞌa rniꞌi hiaꞌa rquitë lduꞌu ra mënë narzac zi por shtiꞌdzë më. Nanë́ të shcuendë Job; gúquiꞌ më pacënci nu nanë́ të lla bëꞌnë ldaiꞌ Dios lë́ꞌiꞌ despuësë de zihani prëbë. Pues lëꞌë Dadë rgaꞌa ldúꞌiꞌ lëꞌë hiaꞌa nu nalë́ rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa. J<  Bëchi narac shtuaꞌa, gulë bëagná lduꞌu të ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Guzac zi raiꞌ perë gupë raiꞌ pacënci. Biadiꞌdzë raiꞌ shtiꞌdzë më lu ra mënë. =;s Dadë, adë rdchíꞌbëdiꞌi të galquiá cuntrë saꞌl të parë adë gáquëdiꞌi condenárël, purquë lëꞌë më el quë narunë juzguë, hia zugáꞌaiꞌ guëlladchi. (:IZni zac lëꞌë të napë quë gapë të pacënci sin adë rëazë guétëdiꞌil lu shnezë më purquë hia mërë lëꞌë Dadë Jesús guëabriꞌ stubi. t9aPor ni bëchi, gulë gapë llëruꞌbë pacënci hashtë guëabrí Dadë Jesús stubi. El quë narbeꞌqui bëní quëbéziꞌ cusechë hashtë tsalú tiempë shtë guiu. Quëbéziꞌ con pacënci hashtë tiempë shtë cusechë. j8MLëꞌë të bëꞌnë të condenar ra nanápëdiꞌi faltë. Gudini të ra mënë nanápëdiꞌi duldë perë adë bëdchíꞌbëdiꞌi rall demandë cuntrë lëꞌë të. Gulë gac më pacënci nu gulë gunaꞌbë lu Dios %7CLëꞌë të guquëreldë të lu guë́ꞌdchiliu con galëlujë nu bëꞌnë të cumplir cualquier deseo mal nanapë të. Ziquë tubi ma ndchu, na ma parë gati, bësëndchú të lëꞌë të con ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu. Hia gueꞌdë guëdchini dzë parë gac juzguë të. \61Ra pagu narunë tucarë caꞌa ra nabëꞌnë dchiꞌni, adë bëdë́ꞌëdiꞌi të caꞌa muzë. Guagldë́ rall guëniꞌa shtënë të perë adë gudíllidiꞌi të completë sino bësiguë́ të lëꞌë rall. Iurní mizmë muzë ni quëhunë rall reclamë. Dios naná rnibëꞌa guëdubi gubeꞌe, bini më galruꞌnë shtë rall. L5Ra orë nu bëdchichi gunaꞌzi tën luhin. Lëꞌë tën na testigu cuntrë lëꞌë të de quë rzebi lduꞌu të dumí. Ziquë tubi beꞌlë rzaꞌi lëꞌë shcuerpë mieti, zni gunënú tën shtë dumí lëꞌë të. Bëzuꞌbë muntuni të galëricu parë tiempë neꞌ perë hia mërë guëdchini fin shtënë të. 4 Ra galëricu shtënë të na ziquë cusë naruꞌdzë. Grë́tëꞌ lari zaꞌquë shtënë të hia gudáu ra mbichúguëhin. 3 Gulë bëquë́ diaguë ndëꞌë, lëꞌë të naná ricu. Gulë biꞌni nu gulë cushtiá por ra desgraci naná zeꞌdë guëc të. i2KEl quë narac bëꞌa pë na bien perë adë rúnëdiꞌill cumplir, pues nápëll duldë.1'Perë lëꞌë të ruadiꞌdzë të nadchini purquë rialdí ldúꞌul mizmë lë́ꞌël, perë grë ra naruadiꞌdzë nadchini, mal nahin. 0/Lo quë narunë tucarë guëníꞌil na zndëꞌë: “Sulamëntë si talë na voluntá shtë Dios, guna dchiꞌni rëꞌ u guna stubi cusë”. //WRníꞌil zni perë adë rac bë́ꞌadiꞌil pë gac glli. ¿Lla na vidë shtë́nël? Nahin ziquë tubi behu. Rluaꞌain por duꞌpë tiempë, lueguë rnitiluhin. 2.] Gulë bëdëꞌë cuendë lëꞌë të narniꞌi: “Nedzë́ u glli tsahia stubi ciudá. Ndë guëquërelda tubi izë parë sia nu guëtúhia; guna gan dumí.” -! Nanú tubsë nabëneꞌe lëy nu napë më pudërë parë gunë më salvar ra mënë, nu napë më pudërë parë gunë më condenar ra mënë. Perë lë́ꞌël, nápëdiꞌil derechë parë gúnël juzguë stubi saꞌl. Tsalú grë ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu $,A Gulë cuezë guëniꞌi të cuntrë saꞌ të. El quë narniꞌi cuntrë saꞌll nu quëhúnëll juzguë conductë shtë saꞌll, mënë ni quëgníꞌill cuntrë lëy shtë Dios, nu quëhúnëll juzguë lëꞌë lëy. Si talë rníꞌil shtíꞌdzël lasac perë lëy adë lasáquëdiꞌin, iurní quëhúnël mizmë lë́ꞌël ziquë tubi juësi. Adë quëhúnëdiꞌil cumplir lëy shtë Dios iurní. v+e Gulë gac më naduꞌu delantë lu Dadë, iurní gunë më honrar lëꞌë të. Adë gúnël juzguë saꞌl *- Gulë gubini lduꞌu të por duldë nabë́ꞌnël. Gulë biꞌni. Gulë cushtiá; gulë bëꞌnë cambi galërquitë lduꞌu por galëruꞌnë. Lëꞌë të narquitë lduꞌu purquë nal amigu shtë guë́ꞌdchiliu, gulë gubini lduꞌu të por tantë duldë nanápël. q)[Gulë bëdëꞌë sí cuezënú Dios lë́ꞌël, iurní cuezënú më lë́ꞌël. Lëꞌë të nanapë duldë, gulë bëabrí lduꞌu të con Dios. Lëꞌë të nanapë chupë llgabë, gulë bëluaꞌa të́chil lu ra cusë mal. *(MGulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë më. Adë guëdë́ꞌëdiꞌil sí lo quë narac shtuꞌu mëdzabë. Gulë sutipë lu mëdzabë nu guëllúꞌnëll lul. {'oPor ni rneꞌe më más favurë nu llni parë lëꞌë hiaꞌa. Nu rniꞌi Sagradas Escrituras: “Dios rzu lu ra nguiu narac shtuꞌu gac rall më ruꞌbë, perë quëhunë më compañi con cusë zaꞌquë grë́tëꞌ nguiu nanaduꞌu”. `&9¿Pë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras? “Dios bësheꞌldë Espíritu Santo laꞌni lduꞌu hiaꞌa nu nalë́ rac shtúꞌuiꞌ guëquëréldaꞌa sulë parë lëꞌë më”. '%GLëꞌë të adë rúnëdiꞌi të cumplir comprumisi nabë́ꞌnël con Jesús. ¿Pë riasë́diꞌil el quë narac shtuꞌu ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, quëhúnëll cuntrë Dios? El quë narac shtuꞌu tsanaldë tëchi ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, nall contrari shtë Dios. E$Si talë rnáꞌbël tubi cusë, adë guëneꞌe mëhin purquë quëgnáꞌbël con mal llgabë. Rac shtúꞌul pë cusë sulë parë gúnël cumplir mal deseo nananú laꞌni ldúꞌul. A#{Rzebi lduꞌu të pë cusë perë adë rúnëdiꞌil recibirin. Rguini të saꞌ të tantë rac shtuꞌu gapë të pë shtë mënë, perë nilë con ndë gúnëdiꞌi të recibirin. Iurní rdildi të nu nanú dishiꞌbi entrë lëꞌë të; adë rúnëdiꞌi të recibirin purquë rnáꞌbëdiꞌi të lu Dios. <" s¿Ca nezë zeꞌdë ra dishiꞌbi nu disgustë entrë de ladi të? Pues zeꞌdë rahin de mal deseo nananú laꞌni lduꞌu të. Ra deseo mal na enemigu shtë ra cusë zaꞌquë. [!/Ra narac shtuꞌu cueꞌdchí lduꞌu mieti, na rall ziquë tubi nguiu narcabní tubi guiuꞌu. Gápëll ziquë tubi ganzaꞌquë, quiere decir, tubi vidë naná tubldí lu Dios nu delantë lu ra saꞌll.0 YEn cambi, el quë nanapë llni nazeꞌdë de Dios, primërë nápëll tubi vidë zaꞌquë sin adë rzébidiꞌi ldúꞌull pë shtë saꞌll; adë rëuuꞌdiꞌi ldúꞌull dishiꞌbi; nall më naduꞌu. Nápëll rëspëti lu saꞌll: rgaꞌa ldúꞌull lu saꞌll. Rúnëll cusë zaꞌquë parë ra saꞌll. Quëhúnëll tratë igual con grë ra saꞌll; adë nádiꞌill ziquë mënë falsë. Derechë ruadíꞌdzëll. %CCatë runë nadchini nguiu lu saꞌll, nu rac shtuꞌu nguiu gúnëll gan lu saꞌll, ngaꞌli nanú dishiꞌbi con grë clasë mal. Nádiꞌi të unidë. [/Lëꞌë llni narniꞌi nápël, nádiꞌin llni nazeꞌdë de Dios sino nahin llni shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ; nahin llni ziquë napë ra mënë naguënë́diꞌi Dios. Nahin llni nazeꞌdë de mëdzabë. OPerë si talë nalë́ runë nadchínil u rzebi ldúꞌul pë shtë saꞌl, adë rníꞌidiꞌil nápël llni shtë Dios purquë nal falsë. Adë quëhúnëdiꞌil cumplir verdá shtë më iurní. yk Si talë nanú tubi mënë entrë ladi të naná runë ráquëll nu riasëll, pues guëluáꞌaiꞌ conductë zaꞌquë lu ra sáhiꞌ. Gúniꞌ cusë zaꞌquë nu gáquiꞌ më naduꞌu según llni naquëgdëꞌë Dios lë́ꞌiꞌ. hI ¿Ni mudë guëneꞌe hiaguë higu nashi acetuna, u tubi hiaguë uvë guëneꞌe nashi bëldaꞌu? Nídiꞌi mudë tubi zini guëneꞌe nisë dchiguë nu mizmë tiempë guëneꞌe zini nisë nashi. Llni nazeꞌdë de Dios zm Gulë guniꞌi lua, ¿gu rgul nisë nashi laꞌni guërzú nu lueguë rgul nisë lda mizmë lugar? Aquëdiꞌi. 5 Con mizmë ruaꞌ nguiu rúnëll alabar Dios nu rguell guëc saꞌll. Pues rniaꞌa lu të, bëchi, adë rúnëdiꞌi tucarë gunë mieti cusë ni. } Con mizmë ruaꞌ hiaꞌa quëdë́ꞌnaꞌa alabar Dios, Shtádaꞌa, nu mizmë lëꞌin rgue hiaꞌa guëc saꞌ hiaꞌa, el quë nabëntsaꞌu Dios. Bëntsaꞌu më lëꞌë hiaꞌa; nadápaꞌa llni shtë më të gácaꞌa ziquë lëꞌë më. X)perë ldudzë nguiu, ¿chu rac gunë duꞌu ldúdziꞌ? Na ziquë tubi ma nadë në́diꞌi gac duꞌu. Ziquë laiꞌ serpientë nuaꞌa venenë narguini mënë, zni na ldudzë mieti. Gadzëhin con maldá. -SLëꞌë nguiu rac runë duꞌu grë clasë ma, ra ma dushë con ra maꞌñi, ra serpientë con grë ma nananú laꞌni nisëduꞌu. Rac runë duꞌu nguiu ra ma, wgZni na ldudzë mieti; nahin ziquë tubi beꞌlë. Nahin capaz parë zihani cusë mal. Ziquë ldúdzaꞌa nahin tubi partë biꞌchi entrë grë partë cuerpë shtë nguiu, nu quëhunin manchar guëdubi cusë naquëhunë nguiu. Dzë trasë dzë hashtë gati mieti, ldudzë mieti quëgzaꞌi vidë shtë mieti. Ldudzë mieti na ziquë beꞌlë nazeꞌdë de gabildi. gGZni zac con ldudzë mieti; nahin tubi partë mituꞌnë parë cuerpë shtë hiaꞌa, perë blac runë nadchini ra mënë iurë ruadiꞌdzë rall. Gulë guná; tubi hiuꞌu guiꞌlli tsequi por tubsë beꞌlë mituꞌnë. Gulë guná; nanú barcu ruꞌbë nariá lu nisë. Nu zihani vueltë zeꞌdë mbë dushë al contrari, perë lëꞌë narsë́ lëꞌë barcu rsëll lëꞌin nadë más por tubi dimë mituꞌnë. Tsa barcu catë rac shtuꞌu narsë́ lëꞌë barcu. /Iurë lëꞌë hiaꞌa rlu hiaꞌa frenë ruaꞌ guay parë runë duꞌin lëꞌë ma, zac guëdë́ꞌnaꞌa manejar guëdubi cuerpë shtë ma.  Pues grë hiaꞌa siemprë runë faltë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir shtiꞌdzë më. El quë nadë rúnëdiꞌi fallar en lo quë naruadíꞌdzëll, pues nguiu ni hia na tubi nguiu zaꞌquë nu rac gúnëll gan lu grë deseo mal nananú laꞌni ldúꞌull. 6 gBëchi, entrë ladi të adë tsúdiꞌi gac të zihani mësë parë lu saꞌ të purquë nanë́ hiaꞌa gunë më juzguë ra mësë con más fuersë quë cualquier mënë. #?Ziquë unidë na cuerpë nu espíritu parë guëbani mieti, zni napë quë tsaldí ldúꞌul Dios nu napë quë gúnël cumplir con cusë zaꞌquë.{Nu zac Rahab, tubi naꞌa mal, guc tubldí shcuéndiꞌ lu Dios por lo quë nabë́ꞌnëll. Bë́ꞌnëll recibir ra nguiu nabësheꞌldë Josué lu guëꞌdchi, nu bëꞌnë Rahab compañi ra mënë ni parë bëruꞌu raiꞌ stubi tëchi nezë.  #Rac bëꞌa hiaꞌa por lo quë nacanihunë nguiu, rluaꞌa tubldí na shcuéndiꞌ lu Dios, lë́dëdiꞌi por fe nanápëll sulamëntë. P Zni guc cumplir Sagradas Escrituras narniꞌi: “Abraham gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios nu Abraham bëáꞌniꞌ bien lu Dios sin ni tubi faltë”. Guniꞌi Dios, Abraham na amigu shtë́hiꞌ. l Q¿Gu riasël iurní? lëdë niáꞌasëdiꞌi gualdí lduꞌu Abraham shtiꞌdzë më perë bë́ꞌniꞌ cumplir lo quë naguniꞌi Dios. Zni fe shtë Abraham bëruꞌu lu llni të guëná grë mieti lo quë nabë́ꞌniꞌ. K Gulë bëdëꞌë cuendë, lëꞌë shtadë guëlú hiaꞌa Abraham, iurë bë́ꞌniꞌ ofrecërë shíniꞌ Isaac lu bëcuꞌguë, bëluaꞌa Abraham de quë tubldí na shcuéndiꞌ lu Dios. " =Lë́ꞌël nadë rdë́ꞌëdiꞌil cuendë, ¿pë adë guënë́diꞌil de quë nguiu nanapë fe verdadërë, también canihúnëll bien con saꞌll? r]Lë́ꞌël rníꞌil de quë rialdí ldúꞌul nanú tubsë Dios; bien canihúnël, perë rniaꞌa lul de quë ra mëdzabë rialdí lduꞌu rall nanú tubsë Dios, nu rchiꞌchi rall por galërdzëbë nananú laꞌni lduꞌu rall. I Bien zac guëniꞌi tubi nguiu lu saꞌll: “Lë́ꞌël nápël fe; na quëhuna compañi ra sahia”. Perë rniaꞌa lul, bëluaꞌa de quë rialdí ldúꞌul Dios; guënahia fe shtë́nël. En cambi, na guëluáꞌahia lë́ꞌël de quë rialdí lduaꞌa shtiꞌdzë më purquë rnal bien naquëhuna lu sahia. 3_Zni na, el quë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios de verdá napë quë guëluáꞌall fe shtë́nëll por lo quë naquëhúnëll. Si no, nápëdiꞌill fe verdadërë. b=nu lë́ꞌël guëníꞌil lu nguiu ni: “Guziáꞌal con bien; guëneꞌe më nagácul nu lo quë nagául”. Perë lë́ꞌël adë pë rdë́ꞌëdiꞌil lo quë narquiꞌni saꞌl, ¿de quë sirvë nápël fe? ~~>}~||{zyyRxww(uuSttsrrqq pp.oqoen_mlkjjiihh!ggf>c=P<;;3:988T77'6544D322B2110O/a..(-- ,,D++)*y*)('X&%%##x""P!d! IDrn:NXs /Oh u c r*k0A\AGuniꞌi më: ―Por ni guniaꞌa lu të, ni tubi adë chu guidë lua si talë Shtada adë gueꞌdënúdiꞌi më nguiu ni lua. k[O@Perë todavía nanú sëbëldá de lëꞌë të, adë rialdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdza. Jesús guc bëꞌa dizdë principi chu el quë narialdídiꞌi lduꞌi nu guc bëꞌa më chu el quë nagunë intriegu lëꞌë më. OZ?Lëꞌë Espíritu Santo rneꞌe vidë sin fin; lëꞌë cuerpë shtë nguiu adë nápëdiꞌin pudërë. Ra diꞌdzë narniaꞌa lu të, na pudërë shtë Espíritu parë gapë të vidë sin fin. Y >¿Pë gunë të si talë guëná të lu nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, tsépiꞌ catë cabéziꞌ más antsë? VX%=Iurní lëꞌë Jesús bëdëꞌë cuendë de quë ra shini gusëꞌdë më guniꞌi raiꞌ mizmë diꞌdzë; gunaꞌbë diꞌdzë më lu raiꞌ: ―¿Pë gulaguë llanë lduꞌu të por shtiꞌdza? ;Wo<Iurní zihani ra narianaldë lëꞌë Jesús, iurë bini rall diꞌdzë rëꞌ, guniꞌi raiꞌ: ―Naganë diꞌdzë rëꞌ. ¿Chu rac tsaldí lduꞌu shtiꞌdzë Jesús? V;Jesús bëluaꞌa grë́tëꞌ ra cusë rëꞌ laꞌni iáduꞌu shtë Capernaum. Diꞌdzë nanapë pudërë parë siemprë U):Na ruadiꞌdza shcuendë guetështildi naná zeꞌdë lu gubeꞌe. Guetështildi rëꞌ nádiꞌi cumë ziquë maná naná gudáu ra shtadë guëlú hiaꞌa; aunquë gudáu raiꞌ maná, guti raiꞌ. El quë nagáu guetështildi verdadërë, guëbánill parë siemprë. T+9Lëꞌë Dadë Dios nanabani, bësheꞌldë më na, nu nabania por lë́ꞌiꞌ. El quë nagunë recibir na, guëbánill por pudërë shtëna. S8El quë nagunë recibir na ziquë cumidë verdadërë nu ziquë bebidë verdadërë, guëbaninull na, nu quëbezënúa lë́ꞌëll. [R/7Cuerpë shtëna na verdadërë cumidë nu rënë shtëna na bebidë verdadërë. Q6El quë nagáu cuerpë shtëna nu el quë nagú shrëna, nápëll vidë sin fin, nu na guëcuaꞌñia lë́ꞌëll lúltimë dzë. tPa5Jesús guniꞌi lu raiꞌ: ―Guldía rniaꞌa, si talë lëꞌë të gáudiꞌi të cuerpë shtë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nu si talë gúdiꞌi të rënë shtënë më ni, nápëdiꞌi të vidë sin fin. NO4Iurní lëꞌë ra israelitë guzublú rall quëchupë diꞌdzë lu saꞌ rall, mizmë lëꞌë rall. Guniꞌi rall: ―¿Llallë gac guëneꞌe mënë ni mizmë shcuérpiꞌ guëdáuhaꞌa? N3Na nahia guetështildi verdadërë nazeꞌdë de gubeꞌe. Si talë gau nguiu guetështildi ni, nápëll vidë sin fin. Lëꞌë guetështildi nardëꞌa na prupi shcuerpa. Guëdë́ꞌahin parë gac salvar ra mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. ,MQ2Lëꞌë guetështildi verdadërë zeꞌdë de gubeꞌe; si talë gudáu tubi nguiu guetështildi ni, guëbánill tubi vidë nanadë rialúdiꞌi; gátidiꞌill. WL'1Ra shtadë guëlú hiaꞌa gudáu raiꞌ maná lu shlatë perë guti raiꞌ. 9Km0Na nahia guetështildi narneꞌe vidë eternë. ZJ-/Guldía rniaꞌa, el quë natsaldí lduꞌi shtiꞌdza, nápëll vidë sin fin. lIQ.’Ni tubi adë chu gunádiꞌi lu Shtada; sulë na gunahia lu më purquë na zelda de Dios. H{-Ra librë shtë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë, rniꞌi zdëꞌë: “Dios guëluaꞌa grë ra mieti”. Zni grë́tëꞌ el quë naguëquë́ diaguë shtiꞌdzë Shtada nu el quë nabëdëꞌë cuendë shtíꞌdziꞌ, ni ridë lua. ;Go,Ni tubi adë chu guídëdiꞌi lua lë́ꞌësë, napë quë Shtada, el quë nabësheꞌldë na, guësëdchini më mënë lua, nu na guëcuaꞌñia lë́ꞌëll lúltimë dzë. SF+Jesús guniꞌi iurní: ―¿Pëzielú ruadiꞌdzë të cuntrë na? 4Ea*Iurní guniꞌi rall: ―Nguiu rëꞌ na shini José. Lëꞌë hiaꞌa nanë́ hiaꞌa shtádëll nu shníꞌall. ¿Pëzielú rníꞌill de quë zéꞌdëll de gubeꞌe? "D=)Iurní ra më israelitë guzublú guniꞌi guidzë rall lëꞌë Jesús purquë guniꞌi më: “Na nahia guetështildi nazeꞌdë de gubeꞌe”. \C1(Voluntá shtë më el quë nabësheꞌldë na, es quë grë́tëꞌ el quë naguëná lu shini Dios nu tsaldí ldúꞌull lëꞌë më, gapë rall vidë sin fin. Na guëcuaꞌñia lëꞌë rall lúltimë dzë. 5Bc'Voluntá shtë Shtada, el quë nabësheꞌldë na, es quë ni tubi adë chu guënítidiaꞌa lo quë nabëneꞌe më sino quë guëcuaꞌñia ra mënë ni lúltimë dzë. A+&purquë na zéldëdiaꞌa de gubeꞌe parë guna según voluntá shtëna sino parë guna según voluntá shtë më el quë nabësheꞌldë na. @y%Grë lo quë narneꞌe Shtada parë na, ni zeꞌdë lua, nu el quë nazeꞌdë lua adë guëgúdiaꞌa tëchi fuërë g?G$Ziquë guniaꞌa lu të, guná të lua perë në́diꞌi të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza. a>;#Jesús guniꞌi: ―Na nahia guetështildi narneꞌe vidë sin fin. El quë naguidë lua, nunquë adë guëldiáꞌnëdiꞌill jamás. Nu el quë natsaldí lduꞌi shtiꞌdza, nunquë adë guëbídchidiꞌill. k=O"Iurní guniꞌi rall: ―Dadë, bëneꞌe guetështildi niꞌi grë dzë nu parë siemprë. <!purquë guetështildi narneꞌe Dios, na el quë nazeꞌdë de gubeꞌe. Nu rdë́ꞌëiꞌ vidë sin fin parë ra nguiu. L; Jesús bëquebi: ―Guldía rniaꞌa, lëdë Moisés bëdëꞌë guetështildi nazeꞌdë de gubeꞌe sino quë Shtada; cagdëꞌë më guetështildi verdadërë naná zeꞌdë de gubeꞌe =:sRa shtadë guëlú hiaꞌa gudáu raiꞌ guetështildi maná lu shlatë cumë ziquë rniꞌi Sagradas Escrituras: “Dios bëdëꞌë guetështildi de gubeꞌe; gudáu raiꞌ”. D9Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pë milagrë guëluáꞌal të parë guëná naꞌa nu tsaldí lduꞌu naꞌa shtíꞌdzël? ¿Pë sëñi guënéꞌel parë lëꞌë naꞌa? 8Jesús bëquebi: ―Lo quë narac shtuꞌu Dios gunë të, tsaldí lduꞌu të el quë nabësheꞌldë më lu guë́ꞌdchiliu. t7aIurní gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Lla guëdëꞌnë naꞌa cumplir lo quë narac shtuꞌu Dios? [6/Adë rúnëdiꞌi të dchiꞌni por cumidë naná rialú sino quë gulë bëꞌnë dchiꞌni tubi dau lo quë nunquë adë rialúdiꞌi nu rneꞌein vidë sin fin. Lëꞌë dau ni rneꞌe nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, purquë Dios bëneꞌein parë na. Bëluaꞌa Dios con milagrë nahia el quë narquitë ldúꞌiꞌ. Z5-Jesús guniꞌi: ―Guldía rniaꞌa, caguili të na, lë́dëdiꞌi purquë guná të nu riasë́ të ra milagrë nabëna, sino caguili të na sulë purquë gudáu të guetështildi hashtë bielë të. }4sIurë bëdiaꞌguëlú rall Jesús, gunaꞌbë diꞌdzë rall lu më: ―Mësë, ¿guc bëdchínil ndëꞌë? 3yPerë iurë guná ra mënë de quë adë nídiꞌi Jesús, nilë ra shini gusëꞌdë më nídiꞌi raiꞌ; iurní guatë́ rall laꞌni ra barcu. Ziaꞌa rall parë Capernaum. Bëdchini rall; caguili rall lëꞌë Jesús. Guetështildi nanabani N2Perë mientras bëdchini sëbëldá barcu nazeꞌdë de guëꞌdchi Tiberias, tubi lugar nanaquë́ catë gudáu ra mënë guetështildi, catë bëdëꞌë Jesús graci lu Dios por guetështildi. 1{Stubi dzë ra mënë nabëaꞌnë stubi ladë ruaꞌ nisë ruꞌbë, bëdëꞌë rall cuendë de quë shini gusëꞌdë më ziaꞌa raiꞌ laꞌni lúniquë barcu naná zugaꞌa ngaꞌli perë Jesús adë guanáldëdiꞌiꞌ lëꞌë raiꞌ. G0Iurní bëquitë lduꞌu raiꞌ; rac shtuꞌu gunë raiꞌ recibir lëꞌë më laꞌni barcu. Mizmë iurní bëdchini raiꞌ catë ziaꞌa raiꞌ. Quëguili ra mënë lëꞌë Jesús M/perë Jesús guniꞌi: ―Na ndëꞌë; adë rdzë́bëdiꞌi të. h.IIurë lëꞌë raiꞌ ziazú raiꞌ cumë ziquë gaꞌi u shuꞌpë kilómetro lu nisë, iurní guná raiꞌ lu Jesús; ziabiꞌguë më ruaꞌ barcu. Rzë́hiꞌ lu nisë. Iurní bëdzëbë ra nguiu nananú laꞌni barcu Z--Iurní guzublú tubi mbë dushë. Ra olë shtë nisë ruꞌbë nalë́ rzuldí. G,Guatë́ raiꞌ laꞌni tubi barcu. Iurní gunaꞌzi raiꞌ nezë parë stubi ladë ruaꞌ nisë parë guëdchini raiꞌ Capernaum, Hia nacahi iurní, nu Jesús laꞌdi guëabrídiꞌiꞌ. d+AIurë lëꞌë gueꞌlë guꞌ, ra shini gusëꞌdë më bietë raiꞌ ruaꞌ nisë. *9Jesús guc bëꞌa de quë rac shtuꞌu rall guaꞌa rall lëꞌë më la fuersë parë gac më rëy shtë rall. Iurní biequi më de ngaꞌli. Ziaꞌa më parë tubi dani parë guëquëreldë më lë́ꞌësë më. Jesús rzë lu nisë (Mt. 14.22‑27; Mr. 6.45‑52) s)_Iurë guná ra mënë lo quë nabëꞌnë Jesús nu milagrë nabëluaꞌa më lu rall, guniꞌi rall: ―Ndëꞌë sí, de verdá náhiꞌ el quë naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, el quë nanapë quë guëdchini lu guë́ꞌdchiliu. #(? Bëtëá raiꞌ pedasë nabëꞌnë subrë; tsadzë́ raiꞌ chiꞌbë chupë tëpë grë ra pedasë nabëꞌnë subrë de lo gaꞌi guetështildi. 3'_ Iurë lëꞌë raiꞌ gualú gudáu, Jesús guniꞌi lu ra shini gusëꞌdë më: ―Gulë bëtëá grë pedasë nabëꞌnë subrë të parë adë shínidiꞌi ni tubi. H&  Jesús gunaꞌzi guetështildi. Bëdëꞌë më graci lu Dios. Iurní bëdëꞌë më guetështildi cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më. Hia lëꞌë raiꞌ guatiꞌdzë raiꞌ guetështildi parë grë́tëꞌ el quë nazúbëgaꞌa. Zni bëꞌnë më con mbeldë. Grë́tëꞌ gudáu tantë lo quë narac shtuꞌu rall. \%1 Iurní Jesús guniꞌi: ―Gulë guniꞌi lu grë́tëꞌ mënë të parë subë ra mënë. Ngaꞌli cantidá ra guiꞌlli nanú lu guiuꞌu, subë rall. Iurní guzubë ra mënë ziquë gaꞌi mili nguiu. $% ―Ndë zugaꞌa tubi llguëꞌnë. Nuáꞌall gaꞌi guetështildi nu chupë mbeldë, ¿pë gunë ndëꞌë parë blac mënë zihani? X#)Andrés, tubi shini gusëꞌdë më, nu náhiꞌ bëchi Pedro; guniꞌi: ,"QIurní Felipe bëquebi: ―Chupë gahiuꞌa bëllë bëdchichi guetështildi, adë gáldëdiꞌi parë ni siquierë tubi pedasë gau cadë tubi de lëꞌë rall. !wGuniꞌi më të niaꞌa pë guëniꞌi Felipe purquë Jesús hia rac bë́ꞌaiꞌ guadë el quë nagunë më.  #Iurë Jesús guná cantidá mënë zianaldë lëꞌë më, guniꞌi më lu Felipe: ―¿Ca guiasiꞌi hiaꞌa nagáu mënë zihani rëꞌ? RGuëlladchi zeꞌdë guëdchini laní Pascu, laní shtë ra israelitë. nUIurní lëꞌë Jesús beꞌpi guëc tubi lumë. Guzubë më ngaꞌli con ra shini gusëꞌdë më. )Zihani mënë guanaldë lëꞌë më purquë guná rall ra cusë ruꞌbë nu milagrë lo quë nabëꞌnë më. Bënëac më ra narac lluꞌu.  yDespuësë de ndëꞌë, Jesús gua stubi ladë ruaꞌ nisë ruꞌbë shtë Galilea; mizmë nisë ni lëhin Tiberias. /Perë si talë adë rialdídiꞌi lduꞌu të lo quë nabëquëꞌë Moisés ¿lla tsaldí lduꞌu të lo quë narniaꞌa lu të?!;.Si talë lëꞌë të nialdí lduꞌu të lo quë nabëquëꞌë Moisés, nu zac shtiꞌdza nialdí lduꞌu të purquë Moisés bëquëꞌë shcuenda. jM-Gulë tsasë́ de quë na adë guëdchiꞌba galquiá guëc të delantë de Shtada. El quë naguëdchiꞌbë galquiá guëc të, na el quë nabëquëꞌë Moisés, mizmë lë́ꞌiꞌ el quë más rianaldë të të́chiꞌ. .U,¿Llallë tsaldí lduꞌu të na purquë rguili të guëniꞌi mënë bien de lëꞌë të? Adë rguílidiꞌi të lëꞌë hunurë nazeꞌdë de Dios verdadërë. .U+Na zelda por lë Shtada, perë adë bë́ꞌnëdiꞌi të recibir na. Perë si talë guëdchini stubi më por mizmë lëll, ni sí, gunë të recibir lë́ꞌëll. N*Más de ni nanë́a lëꞌë të adë rac shtúꞌudiꞌi të Dios. ;q)’Na adë rcádiaꞌa hunurë shtë mënë. S(perë adë në́diꞌi të guidë të lua parë gapë të vidë sin fin. ve'Lëꞌë të bësëꞌdë të laꞌni ra Sagradas Escrituras con llëruꞌbë cuidá parë guëdzelë të laꞌni librë ni nezë parë gapë të vidë sin fin, perë rniaꞌa lu të, ra Sagradas Escrituras rneꞌe testimonio chu nahia .U&Grë́tëꞌ dizaꞌquë shtë́niꞌ, adë gutë́diꞌin laꞌni lduꞌu të purquë në́diꞌi të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë el quë nabësheꞌldë më. 1[%Lëꞌë Dadë nabësheꞌldë na, bë́ꞌniꞌ testificar de na, perë lëꞌë të nunquë adë bínidiꞌi të chaꞌ më, nu nunquë adë gunádiꞌi të lu më. \1$Perë na napa testimonio más lasac lo quë naguniꞌi Juan. Grë́tëꞌ cusë el quë naruna, bëneꞌe Shtada parë guna cumplirin. Milagrë naquëhuna, rneꞌe prëbë de quë verdá bësheꞌldë Dios na. D#Juan nadë más náhiꞌ ziquë tubi lintërnë, ziquë narzianí parë ra mënë, nu lëꞌë të guagnaldë të tëchi Juan por duꞌpë tiempë. Bëquitë lduꞌu të shtíꞌdziꞌ. }"Perë na adë rquíꞌnidiaꞌa guëniꞌi mënë favurë de na. Rniaꞌa lu të diꞌdzë rëꞌ parë gac salvar të.  !Lëꞌë të bësheꞌldë të el quë naguagnaꞌbë diꞌdzë lu Juan Bautista, perë lo quë nabëquebi Juan de na, verdá nahin.  % perë nanú stubi testigu narniꞌi favurë de na. Nu rac bë́ꞌahia de quë grë el quë narniꞌi më ni de na, lasaquin; verdá nahin. ] 3Si talë rniaꞌa favurë de na, lo quë narniaꞌa nádiꞌin ziquë tubi nanasac y k’Na adë gáquëdiꞌi guna shcuendë iubia; quëhuna juzguë según diꞌdzë narniꞌi Shtada lua. Tubldí quëhuna juzguë; adë rúnëdiaꞌa según lo quë narac shtuaꞌa sino según voluntá shtë el quë nabësheꞌldë na. \ 1Grë́tëꞌ el quë nabëꞌnë bien, guëbani rall; gac resucitar rall parë vidë sin fin perë grë́tëꞌ ra nabëꞌnë mal, guëbani rall; gac resucitar rall parë gac condenar rall. Napë më pudërë 5Adë rdzëguëëꞌdiꞌi lduꞌu të ndëꞌë purquë guëdchini iurë grë ra tëgulë guini raiꞌ chahia, nu guëruꞌu raiꞌ laꞌni baꞌa. #Nu bëdëꞌë më derechë lu shini më parë gúniꞌ juzguë ra mënë purquë náhiꞌ nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Epurquë ziquë grë mieti nabani rall por pudërë shtë Dadë Dios, también bëdëꞌë më derechë lu shini më parë gápiꞌ mizmë pudërë. Rac guëdëꞌa vidë parë ra mënë. 7gVerdá rniaꞌa, hia bëgaꞌa iurë lëꞌë ra tëgulë guini raiꞌ voz shtë shini Dios. Grë́tëꞌ naguëzuꞌbë diaguë voz shtë më, guëbani rall parë siemprë ’Guldía rniaꞌa, el quë narquë́ diaguë shtiꞌdza lo quë narniaꞌa nu tsaldí ldúꞌull el quë nabësheꞌldë na, nápëll vidë sin fin. Adë gáquëdiꞌi condenárëll; gudë́dëll lu galguti. Iurneꞌ nápëll vidë nanadë rialúdiꞌi. El quë nadë rúnëdiꞌi rëspëti na, adë rúnëdiꞌill rëspëti Dadë Dios, el quë nabësheꞌldë na lu guë́ꞌdchiliu. fECumë ziquë Dadë adë rúnëdiꞌiꞌ juzguë ni tubi chúdiꞌi, sino bëneꞌe më pudërë guiahia parë guna juzguë lëꞌë ra mënë të parë gunë mënë rëspëti na igual ziquë runë rall rëspëti Shtada. Ziquë Shtada rcuaꞌñi ra tëgulë parë guëbani raiꞌ, igual guënehia vidë parë ra narac shtuaꞌa guëbani raiꞌ. <qpurquë Shtada rac shtúꞌuiꞌ na. Quëgluaꞌa më na grë lo quë narunë më. Todavía runë faltë cusë ruꞌbë naguëluaꞌa më na, cusë nartsëguëëꞌ lduꞌu të. iKIurní Jesús guniꞌi: ―Guldía rniaꞌa de quë nahia shini Dios; adë gáquëdiꞌi guna según voluntá shtëna; sulamëntë runa lo quë narunë Shtada. Grë́tëꞌ lo quë narunë Shtada, mizmë manërë runa @~yPor ni ra contrari shtë më, másruꞌu rac shtuꞌu rall quini rall lëꞌë më purquë lëdë niáꞌasëdiꞌi rúnëdiꞌi Jesús cuendë ra custumbrë shtë dzë narziꞌi lduꞌu mënë, sino quë quëhúniꞌ lë́ꞌiꞌ ziquë Dios; guniꞌi më Dios na Shtádiꞌ. Pudërë nanapë shini Dios }%Perë Jesús guniꞌi lu rall: ―Shtada todavía canihúniꞌ dchiꞌni; adë rbézëdiꞌi rúniꞌ dchiꞌni; nu zac quëhuna dchiꞌni. "|=Por ni lëꞌë rall guzunaldë rall lëꞌë Jesús parë quini rall lëꞌë më purquë bëꞌnë më milagrë rëꞌ dzë narziꞌi lduꞌu mënë. {Lëꞌë nguiu zëagzëll iurní. Guagdë́ꞌëll partë lu ra më israelitë de quë Jesús bënëac lë́ꞌëll. `z9Despuësë lëꞌë Jesús bëdiaꞌguëlú nguiu ni laꞌni iáduꞌu; iurní guniꞌi më: ―Guná, hia lë́ꞌël bëáquël; adë rúnëdiꞌil duldë të adë guídëdiꞌi galguidzë más peor guë́quël. y3 Perë lëꞌë nguiu adë guënë́diꞌill chu bënëac lë́ꞌëll purquë Jesús gunitilú më ladi ra mënë zihani narëtaꞌ lugar ni. rx] Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Chull guniꞌi lul? “Bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́”. wwg Lëꞌë nguiu bëquebi: ―El quë nabënëac na guniꞌi lua: “Bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́”. Dv Iurní ra më israelitë naquëhunë cumplir custumbrë, guniꞌi rall lu el quë nabëac: ―Nápëdiꞌil permisi parë guáꞌal shtaaꞌl purquë nedzë́ rziꞌi lduꞌu ra mënë. u Mizmë iurní lëꞌë nguiu bëac. Bëtëall shtaaꞌll nu guzublú rzëll. Perë dzë ni na dzë narziꞌi lduꞌu ra mënë. Zt-Jesús guniꞌi: ―Guashtë́ ngaꞌli. Bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́. swLëꞌë më narac lluꞌu bëquebi: ―Dadë, rac shtuaꞌa perë chu nádiꞌi guëtiaꞌa na laꞌni nisë iurë lëꞌë nisë rniꞌbi. Cadë vësë narac shtuaꞌa tsahia laꞌni nisë, lëꞌë stubi rlaguë laꞌni nisë primërë. 5rcIurë lëꞌë Jesús guná lu nguiu nagaꞌa, bëdëꞌë më cuendë de quë hia zihani izë nagáꞌall lu galguidzë. Repi Jesús: ―¿Gu rac shtúꞌul guëáquël? MqNdë nanú tubi nguiu; hia guc treinta y ocho izë rac llúꞌull. MpRniꞌi raiꞌ ridë tubi ianglë laꞌni tanquë parë rníꞌbiꞌ nisë. Primërë nariutë́ laꞌni nisë despuësë lëꞌë ianglë bëniꞌbi nisë, guëáquëll de cualquier galguidzë. 2o]Ngaꞌli rëtaꞌ zihani narac lluꞌu; nagaꞌa raiꞌ lu daaꞌ. Nanú ciegu; nanú cujë; nanú narac galguidzë llunguë. Quëbezë raiꞌ parë guëniꞌbi nisë. Un#Mizmë ciudá ni cerquë ruaꞌ puertë nalë Puertë shtë Lliꞌli, nanú tubi tanquë ruꞌbë shtë nisë. Lugar ni lëhin Betesda con dizë́ hebreo. Napin gaꞌi portali alrededurë shtë tanquë. ym mDespuësë gudëdë ra dzë, bëꞌnë tucarë tubi laní shtë më israelitë, nu Jesús gua parë Jerusalén. {lo6Ni na segundë milagrë nabëꞌnë Jesús despuësë bëruꞌu më Judea parë guziáꞌaiꞌ Galilea.Hk 5Lëꞌë shtadë llguëꞌnë bëdë́ꞌëll cuendë de quë mizmë iurë ni guniꞌi Jesús: “Shínil nabani”. Lëꞌë nguiu ni con grë shfamílill gualdí lduꞌu rall Jesús. 5jc4Iurní gunaꞌbë díꞌdzëll: ―¿Ca iurë bëac llguëꞌnë? ¿Ca iurë guzublú nahueꞌi? Repi rall: ―Naꞌguë ziquë rquë tubi guadzeꞌ bëruꞌu shldi. ;io3Iurë lëꞌë nguiu beꞌdë guëzë́ lídchill, lëꞌë ra muzë naquëreldë hiuꞌu, guagtsaꞌguëlú rall lëꞌë nguiu; repi rall lúhiꞌ: ―Lëꞌë shínil bëac. $hA2Iurní Jesús guniꞌi: ―Bëabrí lídchil; lëꞌë shínil nabani. Nguiu ni gualdí ldúꞌull shtiꞌdzë Jesús. Lueguë zëagzëll lídchill. ~gu1Perë lëꞌë narunë shchiꞌni gubiernë guniꞌi: ―Dadë, nasesë, cha lidcha purquë aquë zati shinia. sf_0Iurní Jesús guniꞌi: ―Lëꞌë të adë rialdídiꞌi lduꞌu të si talë rnádiꞌi të milagrë. Qe/Iurë lëꞌë nguiu ni bini de quë Jesús bëdchini Galilea, guagnall nu bë́ꞌnëll ruëguë lu më parë tsa më lídchill të parë gunëac më shínill purquë hia casi rlullë llguëꞌnë. kdO.Iurní Jesús bëabrí Caná shtë Galilea catë bë́ꞌniꞌ cambi nisë vini. Bini tubi më ruꞌbë shtë gubiernë de quë bëdchini Jesús ndë. Nguiu ni nápëll tubi shínill narac lluꞌu guëꞌdchi Capernaum. Uc#-Iurë bëdchini Jesús Galilea, ra mënë ni bëꞌnë rall recibir lëꞌë më con bien purquë gua rall laní Pascu ciudá Jerusalén; guná rall lo quë nabëꞌnë më, ra milagrë nabë́ꞌniꞌ. Fb,Mizmë Jesús bëꞌnë testificar de quë grë́tëꞌ ra muzë shtë Dios, adë rúnëdiꞌi mënë rëspëti lëꞌë raiꞌ. Sulë stubi lugar runë mënë rëspëti muzë shtë Dios. a +Despuësë de guërupë dzë, Jesús bëruꞌu Samaria. Ziagláꞌguiꞌ nezë shtë́hiꞌ parë regiuni shtë Galilea. x`i*Iurní guniꞌi rall lu naꞌa: ―Iurneꞌ rialdí lduꞌu naꞌa, lëdë niáꞌasëdiꞌi por lo quë naguníꞌil lu naꞌa, sino quë mizmë lëꞌë naꞌa bini naꞌa shtíꞌdziꞌ, nu rac bëꞌa naꞌa de quë verdá më rëꞌ na el quë nagunë salvar mënë shtë guë́ꞌdchiliu. Jesús bënëac tubi llguëꞌnë naquëreldë zitu parë lëꞌë më f_E)Nu másruꞌu zihani mënë gualdí lduꞌu rall iurë bini rall lo quë naguniꞌi Jesús. 4^a(Iurní bëdchini ra mënë shtë Samaria lu më; bëꞌnë rall ruëguë lu më të parë guëaꞌnë më con lëꞌë rall. Bëaꞌnënú më lëꞌë rall chupë dzë. =]s'Cantidá mënë shtë guëꞌdchi Samaria, gualdí lduꞌu rall Jesús por lo quë naguniꞌi naꞌa iurë lëꞌë naꞌa guniꞌi: “Guniꞌi më grë lo quë nabëna”. i\K&Na bësheꞌlda lëꞌë të parë tsagniꞌi të lu mënë perë stubi el quë nagueꞌdënú mënë lua. Zni stubi mënë bëꞌnë dchiꞌni perë lëꞌë të quëhunë të provëchë grë́tëꞌ dchiꞌni shtë rall. ~[u%Verdá na lo quë narniꞌi dichë: “El quë narcabní, ni na tubi; el quë narldë́ guëniꞌa, ni na stubi”. iZK$El quë narunë dchiꞌni, runë tucarë tsu pagu shtëll. Grë́tëꞌ lo quë narcabní, guëcáꞌall cusechë; nápëll premi lu gubeꞌe. El quë narcabní nu el quë narldë́ guëniꞌa, rquitë lduꞌu rall juntë. CY#Adë guníꞌidiꞌi të: “Runë faltë stapë mbehu parë guëruꞌu cusechë”. Rniaꞌa lu të, gulë guná, hia bëquichi bëcuelë shtë guezë; bëgaꞌa iurë shtë cusechë. tXa"Perë Jesús bëquebi: ―Dau shtëna na guna cumplir voluntá shtë më el quë nabësheꞌldë na. W!Ra shini gusëꞌdë më guzublú raiꞌ gunaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ raiꞌ: ―Aquë, ¿nu chu beꞌdënú nagudáuhiꞌ? UV# Perë Jesús guniꞌi: ―Na napa tubi dau naná guënë́diꞌi të. tUaMientras lëꞌë shini gusëꞌdë më bëꞌnë raiꞌ ruëguë lu më; repi raiꞌ: ―Mësë, gudáu. QTIurní bëruꞌu ra mënë guëꞌdchi. Bëdchini rall lu Jesús. S―Gulë cha të guëná të tubi nguiu naguniꞌi grë lo quë nabëna. ¿Adë lëꞌë narniꞌi ra mënë Cristo ndëꞌë? ~RuIurní lëꞌë naꞌa bësëaꞌnëgá rëëꞌ; bëabrill parë guëꞌdchi catë guagníꞌill lu ra nguiu: "Q=Iurní bëdchini ra shini gusëꞌdë më; bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ de quë quëadiꞌdzënú Jesús tubi naꞌa, perë ni tubi de lëꞌë raiꞌ guniꞌi lu Jesús: “¿Pëzielú quëadiꞌdzënul lë́ꞌëll?” u “¿Pë quëgnaꞌbë díꞌdzël lu naꞌa?” NPRepi Jesús: ―Nípaꞌala, nahia mizmë naquëadiꞌdzënul. sO_Lëꞌë naꞌa guniꞌi: ―Nanë́a de quë guëdchini Mesías narniꞌi ra mënë, Cristo, el quë nagudili Dios parë gunibë́ꞌaiꞌ. Iurë lëꞌë më guidë, guëluáꞌaiꞌ parë gac bëꞌa naꞌa shtiꞌdzë Dios. N9Dios na espíritu; ra narunë adorar lëꞌë më, napë quë gunë rall adorar lëꞌë më con espíritu nu de acuerdë con ra enseñansë shtëna. M5Perë guëdchini iurë nu mizmë iurneꞌ, lëꞌë ra mënë naná runë adorar Dios de verdá, napë quë gunë rall adorar lëꞌë më con lduꞌu rall nu de acuerdë con enseñansë shtëna. Pues Dios Padre rac shtúꞌuiꞌ gunë mënë adorar lë́ꞌiꞌ manërë ni. fLELëꞌë të mënë Samaria, adë guënë́diꞌi të lo quë narunë të adorar perë lëꞌë naꞌa, sí, nanë́ naꞌa lo quë nardëꞌnë naꞌa adorar purquë el quë nagunë salvar ra mënë, na më israelitë. TK!Jesús guniꞌi: ―Nanë, tsaldí ldúꞌul shtiꞌdza; guëdchini iurë de quë lëꞌë të gunë të adorar Dios Padre sin adë rquíꞌnidiꞌi guidë të lu dani rëꞌ u tsa të Jerusalén. NJShtadë guëlú naꞌa, mënë Samaria, bëꞌnë raiꞌ adorar Dios lu dani rëꞌ, perë lëꞌë të më israelitë rniꞌi të Jerusalén na lugar catë runë tucarë gunë mieti adorar Dios. IIurë bini naꞌa lo quë naguniꞌi më, guníꞌill: ―Dadë, lluáꞌahia nal tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios. Hpurquë gaꞌi nguiu guc raiꞌ tséꞌlël nu el quë nanápël iurneꞌ, lë́dëdiꞌi tséꞌlël. Verdá guníꞌil. G9Lëꞌë naꞌa guniꞌi: ―Nápëdiaꞌa tseꞌla. Jesús guniꞌi iurní: ―Nápël rsunë, guníꞌil verdá: “Nápëdiaꞌa tseꞌla”, OFRepi Jesús: ―Guagnaꞌbë tséꞌlël nu bëabrí ndëꞌë. E+Iurní lëꞌë naꞌa guniꞌi: ―Dadë, denú nisë ni të parë adë guëbídchidiaꞌa jamás nu gueldë cádiaꞌa nisë ndëꞌë. ^D5perë el quë nagú nisë naná guëdëꞌa, jamás adë guëabrídiꞌi guëbídchill, purquë nisë naná guëdëꞌa rcasë laꞌni ldúꞌull cumë ziquë nisë shtë zini parë guëdëꞌëin vidë sin fin. bC= Bëquebi Jesús: ―Grë́tëꞌ el quë nagú nisë rëꞌ, guëabrí guëbidchi, TB! Shtadë guëlú hiaꞌa Jacob bësëaꞌnë guërzú rëꞌ catë bíhiꞌ nisë, lë́ꞌiꞌ nu biiꞌ ra shíniꞌ nu con ra ma shtënë raiꞌ. ¿Ni mudë más më ruꞌbë nal quë lëꞌë Jacob? /AW Lëꞌë naꞌa guniꞌi: ―Dadë, nápëdiꞌil pë guëgul nisë laꞌni guërzú. Más de ni guetë na guërzú. ¿Cátiꞌi nápël nisë narneꞌe vidë? @ Iurní guniꞌi Jesús: ―Si talë niac bë́ꞌal lo quë narneꞌe Dios ndigá, si talë niac bë́ꞌal chúllëtiꞌi ndëꞌë, el quë narnaꞌbë nisë lul, nanáꞌbël nisë lúhiꞌ nu lë́ꞌiꞌ guënéꞌeiꞌ nisë narneꞌe vidë sin fin. B?} Iurní lëꞌë naꞌa shtë Samaria bëquebi: ―¿Pëzielú rnáꞌbël nisë lua, nu më israelitë nal? (Adë rniꞌi lu sáꞌdiꞌi më israelitë lu ra më shtë Samaria.) >}Ra shini gusëꞌdë më ziaꞌa raiꞌ parë guëꞌdchi. Ziasiꞌi raiꞌ naguëdaꞌu. Mizmë iurní bëdchini tubi naꞌa shtë Samaria ruaꞌ guërzú parë guëgúhiꞌ nisë. Jesús guniꞌi lu naꞌa rëꞌ: ―Denú duꞌpë nisë guaꞌ. =9<kNgaꞌli zúbëgaꞌa guërzú nabërulë́ Guërzú shtë Jacob. Lëꞌë Jesús zeꞌdë bëdzáguiꞌ. Guzúbiꞌ guëlladchi ruaꞌ guërzú; hia ziágaꞌa ru ngubidzë. ;9Bëdchini më guëꞌdchi Sicar nanaquë́ regiuni Samaria. Sicar na ruaꞌ guiuꞌu lachi nabëdëꞌë Jacob ziquë herenci parë shíniꞌ, José. K:Napë quë tëdë më Samaria parë guëdchini më Galilea. v9eIurë lëꞌë Jesús guc bëꞌa naguniꞌi ra fariseo, bëruꞌu më de Judea parë bëabrí më Galilea. }8sLë́dëdiꞌi Jesús bëchuꞌbë nisë ra mënë sino shini gusëꞌdë më bëchuꞌbë nisë raiꞌ ra mënë. 7 Ra fariseo bini rall de quë napë Jesús más zihani shmë́niꞌ nu más zihani mënë naquëchuꞌbë nísiꞌ quë Juan Bautista. X6)$El quë narialdí lduꞌu shini Dios, ni napë vidë sin fin, perë el quë nanë́diꞌi tsaldí lduꞌi shini Dios, gápëdiꞌill vidë sin fin sino quë rëaꞌnë cashtigu shtë Dios guë́quëll.v5e#Dios Padre rac shtuꞌu shíniꞌ nu bëdëꞌë më pudërë parë guënibë́ꞌaiꞌ grë́tëꞌ cusë. 44a"El quë nabësheꞌldë Dios, ni ruadíꞌdzëll shtiꞌdzë Dios purquë Dios rdëꞌë Espíritu Santo sin medidë parë nguiu ni të cuezënúhiꞌ lëꞌë nguiu ni. 3%!Perë el quë nagualdí lduꞌu shtiꞌdzë më de verdá, quëhúnëll ziquë el quë narquë́ sëgi lu guichi; rquébill Dios na verdá. 2/ Lëꞌë më quëhunë testificar lo quë naguná më nu lo quë nabini më, perë ni tubi adë chu rialdídiꞌi lduꞌi lo quë narniꞌi më. 21]’El quë nazeꞌdë de gubeꞌe, ni naná rnibëꞌa más quë grë nguiu. El quë naná mënë, no más nall më shtë guë́ꞌdchiliu nu ruadíꞌdzëll cusë shtë guë́ꞌdchiliu; perë el quë nazeꞌdë de gubeꞌe, ni ruadíꞌdziꞌ cusë shtë gubeꞌe. Nápiꞌ grë pudërë. 0Napë quë gáquiꞌ más më ruꞌbë, perë na napë quë gaca ziquë nalasáquëdiꞌi. El quë nazeꞌdë de gubeꞌe / Ziquë tubi nabëtsëꞌa, rquitë ldúꞌull purquë nápëll tséꞌlëll, perë zac amigu shtë lliguë, quëquë́ diáguëll nu rquitë ldúꞌull quëbezënull lliguë. Rínill lo quë naruadiꞌdzë lliguë. Zni iurneꞌ nalë́ rquitë lduaꞌa. .Mizmë lëꞌë të na të testigu, guniaꞌa lu të de quë na nádiaꞌa Cristo sino quë bësheꞌldë më na antsë guëdchíniꞌ. -yIurní guniꞌi Juan: ―Ni tubi adë chu nápëdiꞌi pudërë si talë adë bëdë́ꞌëdiꞌi Dios pudërë. ,}Iurní guaguëchi mënë lu Juan: ―Mësë, guná; el quë naguzunú lë́ꞌël stubi ladë guëëꞌgu Jordán, el quë bë́ꞌnël testificar napë quë guëdchíniꞌ, quëgchuꞌbë nísiꞌ. Grë́tëꞌ mënë zianaldë rall lë́ꞌiꞌ. `+9Iurní bëldá shini gusëꞌdë Juan, gudildi diꞌdzë raiꞌ con tubi israelitë nabëꞌnë cumplir custumbrë. Guzublú rall chupë diꞌdzë subrë shcuendë lla gunë rall parë gac limpi rall lu Dios. L*Zndëꞌë guzac antsë bëtiaꞌa ra mënë Juan lachiguiꞌbë. /)WNu zac bëchuꞌbë nisë Juan Bautista lugar nabërulë́ Enón guëlladchi Salim purquë ngaꞌli rëtaꞌ zili nisë. Bidë ra mënë lu Juan, chubë nisë rall. 8(iDespuësë de ndëꞌë, Jesús gua con ra shini gusëꞌdë më hashtë regiuni Judea. Gulezënú më lëꞌë raiꞌ dupëꞌnë, nu bëchuꞌbë nisë raiꞌ mënë. <'qperë grë lo quë narquitë lduꞌu verdá, riabíꞌguëll lu llni të parë guëná mënë de quë grë lo quë naquëhúnëll, zeꞌdë de Dios. Lëꞌë amigu shtë lliguë =&sGrë́tëꞌ lo quë narunë mal, rna záꞌquëdiꞌi rall lu llni nu adë riabíꞌguëdiꞌi rall lu llni purquë lëꞌë llni rluaꞌa ra cusë mal lo quë naquëhunë rall; }%sRa nanë́diꞌi tsaldí lduꞌi shtiꞌdza, nacondenárëll purquë iurë lëꞌë llni bidë lu guë́ꞌdchiliu, más bëquitë lduꞌu mënë nacahi quë llni. Adë rac shtúꞌudiꞌi rall llni. ¿Pëzielú? purquë runë rall cusë mal. k~~,}}<|[{{z?yVxxhw[vvuuzttsrrCquposnnQllksjihgg.feGd;cca`` _^C]}\\9[[=ZcZYYXXCWVwV4UU;TnTSaRhQQONM{LKJJLI}HHTGSEE+DlC~BB=A[@?>>=@<<;r::R988#7655'3a22>1?0//{/-- ,*))N((M''3&k%%D$## "2! :v9<:)|a:%( ` r gJ)n  Así es quë nguiu rëꞌ rllúꞌnëll purquë nadë más rúnëll dchiꞌni por pagu; adë rúnëdiꞌill importë ra lliꞌli. eC El quë narunë dchiꞌni nadë más por pagu, iurë lë́ꞌëll rnall zeꞌdë tubi ma dushë, rsáꞌnëll ra lliꞌli; más bien rllúꞌnëll lu ma dushë. Iurní lëꞌë ma dushë rnaꞌzi lëꞌë lliꞌli nu rtëꞌtsë ma lliꞌli. El quë nádiꞌi vëquërë shtë lliꞌli, rsáꞌnëll ra lliꞌli purquë nádiꞌill nashtënë ma. O Nahia vëquërë zaꞌquë. Guënehia vidë shtëna por ra lliꞌli. mS ’Perë lëꞌë ngubaꞌnë nadë más rídëll parë rbaaꞌnëll nu parë rguínill ra lliꞌli nu rzalull lëꞌë ma; perë na zelda parë gapë të vidë sin fin nu parë gapë tëhin sin adë runë fáltëdiꞌin. >u Na nahia puertë; el quë natsutë́ por na nasalvárëll, nu na rall ziquë lliꞌli nariutë́ ruaꞌ gurrali nu rruꞌu ma; adë runë faltë nagáu ma. Napë ra ma zihani dau. eC Grë ra naná bidë antsë de na, na rall ziquë ngubaꞌnë nacaꞌa ra lliꞌli parë mizmë lëꞌë rall, nu na rall ziquë narruꞌu lu ra mënë, perë ra lliꞌli adë bë́ꞌnëdiꞌi cuendë shtiꞌdzë rall. { Iurní lëꞌë Jesús bëabrí guniꞌi më: ―Guldía rniaꞌa lu të, nahia ruaꞌ puertë shtë ra lliꞌli. #? Jesús bëzú comparaciuni rëꞌ perë lëꞌë rall adë guasë́diꞌi rall lo quë naquëadiꞌdzë më lu rall. Jesús na vëquërë zaꞌquë 1[ perë adë rianáldëdiꞌi ra lliꞌli tubi mënë naguënë́diꞌi ma. Al contrari, rlluꞌnë ma lu ra mënë ni purquë adë guënë́diꞌi ma chaꞌ mënë ni. =s Despuësë rgu vëquërë lëꞌë ra ma shtë́nëll, grë́tëꞌ ra lliꞌli rianaldë tëchi vëquërë. Hia lëꞌë lliꞌli zianaldë tëchi më purquë rini ma chaꞌ më ~ Lëꞌë naná portërë rsháꞌlëll ruaꞌ puertë parë riutë́ vëquërë shtë lliꞌli. Nu runguë bëꞌa ra lliꞌli chaꞌ vëquërë ni. Rnaꞌbë vëquërë cadë lëꞌë ra ma con lë ma. Nu rgu vëquërë lëꞌë ra ma laꞌni gurrali. T}! Perë el quë nariutë́ ruaꞌ gurrali, na vëquërë shtë ra lliꞌli. C|  ’Guldía rniaꞌa, el quë natsutë́ ruaꞌ gurrali shtë lliꞌli, na el quë naquëhapë ra ma; perë el quë naná riutë́ stubi tëchi, ni lëꞌë ngubaꞌnë nartëꞌtsë ma. L{ )Jesús bëquebi: ―Si talë lëꞌë të na të ciegu, ni tubi faltë nápëdiꞌi të lu Dios, perë cumë ziquë rniꞌi të de quë rna të, pues napë të duldë delantë lu Dios.z (Iurní bëldá ra fariseo naquëbezënú lëꞌë më, guniꞌi rall: ―¿Ni mudë nu lëꞌë naꞌa na naꞌa ciegu? Py 'Lueguë guniꞌi Jesús: ―Na zelda lu guë́ꞌdchiliu të parë guna juzguë ra mënë. Zelda të parë ra ciegu guëná rall, nu parë grë ra narniꞌi rna rall, guëabrí gac rall ciegu. fxE &Iurní lëꞌë nguiu bëzullibi lu Jesús nu guníꞌill: ―Rialdí lduaꞌa, Dadë. rw] %Iurní guniꞌi Jesús: ―Hia lë́ꞌël gunal lúhiꞌ. Na nahia mënë ni naquëadiꞌdzënul. {vo $Lëꞌë nguiu ni guniꞌi: ―Dadë, guniꞌi lua ¿chull më ni? të parë tsaldí lduaꞌa lë́ꞌiꞌ. u #Jesús guc bëꞌa de quë lëꞌë nguiu ni gulú hiaꞌldë rall iáduꞌu, hia jamás guasúdiꞌiruꞌuiꞌ iáduꞌu. Iurë lëꞌë më bëdiaꞌguëlú lëꞌë nguiu ni, guniꞌi më lull: ―¿Gu rialdí ldúꞌul shtiꞌdzë shini Dios? t "Iurní guniꞌi rall guëc ciegu: ―Lë́ꞌël gúlël ziquë pecadurë nu nápël duldë, nu rac shtúꞌul guëluáꞌal lëꞌë naꞌa. Iurní gulú rall lëꞌë ciegu laꞌni iáduꞌu. El quë narialdídiꞌi lduꞌi, nápëdiꞌill llni shtë Dios \s1 !Si talë Jesús adë zéꞌdëdiꞌiꞌ de Dios, adë gáquëdiꞌi pë gúniꞌ. ry Pues dizdë gurështë́ guë́ꞌdchiliu, laꞌdi chu bínidiꞌi de quë tubi mënë bëdëꞌë slu nagulë ciegu. yqk Bien nanë́ hiaꞌa de quë Dios rínidiꞌi shtiꞌdzë ra mënë nanapë duldë; rini më shtiꞌdzë el quë narunë adorar lëꞌë më de verdá nu rini më el quë narunë según voluntá shtë më. Ni sí, rini më shtíꞌdziꞌ. &pE Iurní lëꞌë nguiu bëquebi: ―¿Lla na shgabë të? Rniꞌi të guënë́diꞌi të ca nezë bërúꞌull perë gulë guná, bënëáquiꞌ slua. o+ Lëꞌë naꞌa nanë́ naꞌa de quë Dios guniꞌi lu Moisés perë níꞌiꞌ, ni siquierë adë chu guënë́diꞌi ca nezë bërúꞌull. .nU Iurní gurushtiá rall. Guniꞌi guidzë rall lëꞌë ciegu: ―Lë́ꞌël nal shmënë nguiu ni, perë lëꞌë naꞌa rianaldë naꞌa lëy shtë Moisés. ]m3 Lëꞌë ciegu bëquebi: ―Hia guniaꞌa lu të nu iurneꞌ adë në́diꞌi të guëdëꞌë të cuendë. ¿Pëzielú bëabrí guniꞌi të zniꞌi? ¿Ni mudë rac shtuꞌu të gac të shmënë nguiu ni? l Bëabrí gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pëllë bë́ꞌnëtiꞌi? ¿Pëllë bë́ꞌnëll parë bënéꞌell slul? )kK Iurní repi ciegu: ―Adë guënë́diaꞌa si nall pecadurë u aquëdiꞌi; lúniquë lo quë nananë́a de quë na nahia ciegu nu iurneꞌ rnahia bien. j Iurní ra mënë shtë iáduꞌu, bëabrí gunaꞌbë rall lu ciegu; repi rall: ―Guniꞌi lu naꞌa purë verdá. Guniꞌi de quë Dios bënëac lë́ꞌël nu bëdëꞌë graci lu më, perë lëꞌë naꞌa nanë́ naꞌa de quë Jesús na pecadurë. ci? Por ni guniꞌi shtadë ciegu: “Gulë gunaꞌbë diꞌdzë lull; hia më gúshëll”. |hq Zni guniꞌi ra shtadë nguiu purquë rdzëbë raiꞌ ra më shtë iáduꞌu. Ra mënë shtë iáduꞌu na rall de acuerdë guëgú rall grë ra mënë narniꞌi de quë Jesús na Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. hgI perë adë chu guënë́diꞌi lla guc ni de quë neꞌ rnall. Tampuquë guënë́diꞌi naꞌa chu bënëac slull. Gulë gunaꞌbë diꞌdzë lull. Hia më gúshëll; mizmë lë́ꞌëll guëníꞌill chu bënëac slull. lfQ Ra shtádiꞌ bëquebi: ―Nanë́ naꞌa de quë nguiu ni na shini naꞌa nu gúlëll ciegu e/ Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall lu shtadë nguiu: ―¿Pë lëꞌë shini të ndëꞌë? naná rniꞌi të gulë ciegu. ¿Llallë guc ni rnall? d5 Perë lëꞌë rall adë gualdídiꞌi lduꞌu rall de quë guc ciegu nguiu ni nu iurneꞌ rnall, hashtë gunaꞌbë rall ra shtadë nguiu ni. yck Iurní bëabrí gunaꞌbë diꞌdzë ra fariseo lu naná antsë na ciegu: ―Lë́ꞌël, ¿pë rníꞌil parë lëꞌë nguiu nabëneꞌe slul? Lë́ꞌëll guníꞌill: ―Na rniaꞌa de quë na më tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios. pbY Iurní bëldá ra fariseo guniꞌi: ―Perë nguiu naná bëꞌnë ndëꞌë, lëdë de Diósëdiꞌi zéꞌdëll purquë rúnëdiꞌill rëspëti dzë narziꞌi lduꞌu mënë. Perë sëbëldá rall guniꞌi: ―¿Ni mudë nall pecadurë? purquë tubi pecadurë nápëdiꞌi pudërë gúniꞌ milagrë ziquë narunë më rëꞌ. Guc dividir ra mënë. Ea Ra fariseo bëabrí gunaꞌbë diꞌdzë rall lu nguiu ni, llallë guc beꞌrquë rnall. Lë́ꞌëll guníꞌill: ―Benë bëtéꞌbiꞌ slua. Iurní guatibia slua; hia iurní gunahia. u`c Jesús bëntsáꞌuhiꞌ duꞌpë benë nu bënëáquiꞌ lëꞌë nguiu ni dzë narziꞌi lduꞌu mënë. I_  Iurní biaꞌa mënë lëꞌë naguc ciegu lu ra fariseo. '^G Gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Guátiꞌi nguiu ni? Lëꞌë ciegu guniꞌi: ―Guënë́diaꞌa. Ra fariseo gunaꞌbë díꞌdzëruꞌu rall lu ciegu |]q Lëꞌë ciegu bëquebi: ―Lëꞌë nguiu naná lë Jesús bëntsaꞌu benë. Bëtéꞌbiꞌ slua nu guníꞌiꞌ lua: “Gua ruaꞌ tanquë shtë Siloé të guatibi slul”. Guahia iurní. Iurë na gudibia slua, hia beꞌrquë rnahia. J\  Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Llallë bëac slul? U[# Bëldá rall guniꞌi: ―Lë́ꞌëll ndëꞌë. Stubi rall guniꞌi: ―Lë́ꞌëdiꞌill ndëꞌë perë ziquë rluaꞌa ciegu rluáꞌall. Mizmë lëꞌë nguiu guniꞌi: ―Na nahia nguiu ni. ,ZQ Iurní lëꞌë ra vëcini nu los de más ra nananë́ lëꞌë ciegu, guniꞌi rall: ―¿Pë lëdë lë́ꞌëdiꞌi narzubë glli glli; rnáꞌbëll guꞌnë? JY  Iurní guniꞌi më: ―Guatibi lul ruaꞌ tanquë shtë Siloé. (Diꞌdzë ni runë cuntienë, el quë naguziaꞌa.) Lëꞌë ciegu guatibi slúhiꞌ. Iurní bëabrill; hia beꞌrquë rnall. 7Xg Despuësë de guniꞌi Jesús ndëꞌë, bëchiꞌbë shënë më lu guiuꞌu. Bëntsaꞌu më duꞌpë benë con bëllënë. Iurní bëteꞌbi më benë lu slu ciegu. iWK Mientras zugáꞌahia lu guë́ꞌdchiliu, nahia llni shtë ra narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. 7Vg Iurneꞌ na tiempë parë guëdë́ꞌnaꞌa dchiꞌni shtë më, el quë nabësheꞌldë na, purquë lëꞌë tiempë zeꞌdë, hia iurní adë chu gúnëdiꞌi dchiꞌni. DU Jesús repi: ―Gúquëdiꞌin por duldë shtë́nëll ni por duldë shtë shtádëll, sino quë gúlëll ciegu parë guëná mënë pudërë shtë Dios laꞌni vidë shtë́nëll. :Tm Ra shini gusëꞌdë më gunaꞌbë diꞌdzë: ―Dadë, ¿pëzielú gulë nguiu rëꞌ ciegu; pë por duldë shtë shtádëll u por mizmë duldë shtë́nëll gúlëll ciegu? YS - Iurní ziadëdë Jesús stubi lugar; guná më lu tubi nguiu naná gulë ciegu. &RE;Iurní gunaꞌzi rall guëꞌë të parë guëldaꞌa rall lëꞌë Jesús perë lëꞌë më bëcaꞌchilú më. Bëruꞌu më laꞌni iáduꞌu.TQ!:Jesús bëquebi: ―Guldía rniaꞌa, antsë de Abraham hia nabania. zPm9Iurní guniꞌi rall lu Jesús: ―Todavía ni nápëdiꞌil cincuenta izë nu rníꞌil gunal lu Abraham. hOI8Abraham, shtadë guëlú hiaꞌa, bëquitë ldúꞌiꞌ nu gúpiꞌ fe de quë guëdchini el quë naguësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Nu de verdá gunáhiꞌ de quë bëdchinia nu guꞌ lëgrë laꞌni ldúꞌiꞌ. bN=7Perë lëꞌë të adë runguë bë́ꞌadiꞌi të lëꞌë më perë na, sí, runguë bë́ꞌahia lëꞌë më. Si talë nianiaꞌa lu të de quë adë runguë bë́ꞌadiaꞌa lëꞌë më, iurní nabisha igual ziquë lëꞌë të. Perë na guldía rniaꞌa, runguë bë́ꞌahia lëꞌë më nu quëhuna cumplir lo quë narniꞌi më lua. lMQ6Jesús repi iurní: ―Si talë mizmë na quëhuna honrar na, adë lasáquëdiꞌi lo quë naquëhuna, perë Shtada quëhúniꞌ parë gunë mënë honrar na. Na më el mizmë de quë rniꞌi të náhiꞌ Dios shtë të. IL 5¿Ni mudë nal más më ruꞌbë quë shtadë guëlú hiaꞌa Abraham? Lë́ꞌiꞌ gútiꞌ nu grë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë, guti raiꞌ. ¿Chull rniꞌi ldúꞌul nal? 9Kk4Iurní ra contrari shtë më bëquebi rall: ―Iurneꞌ sí, napë naꞌa segurë nápël tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌul. Abraham nu grë́tëꞌ ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë, guti raiꞌ, nu rníꞌil: “El quë nagunë cumplir lo quë narniaꞌa, jamás adë gátidiꞌill”. aJ;3Guldía, el quë nagunë cumplir lo quë narniaꞌa, jamás adë gátidiꞌi nguiu ni. ~Iu2Adë rac shtúꞌudiaꞌa gunë të honrar na; nanú tubi naná gunë honrar na, nu lëꞌë më gunë më juzguë. H1Jesús repi: ―Nídiꞌi mëdzabë laꞌni lduaꞌa. Quëhuna honrar Dadë Dios, perë lëꞌë të runë të desprëci na. /GW0Iurní ra contrari shtë Jesús guniꞌi: ―Napë naꞌa segurë iurë rniꞌi naꞌa de quë nal tubi samaritano nu nápël tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌul. {Fo/El quë na shmënë Dios, ni rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdzë Dios; perë ziquë lëꞌë të adë nádiꞌi të shmënë Dios, por ni në́diꞌi të guëquë́ diaguë të shtiꞌdzë më. Nanú Jesús antsë gurështë́ guë́ꞌdchiliu -ES.¿Chu de lëꞌë të rac guëluaꞌa të napa masiá tubi duldë mituꞌnë? Si talë rniaꞌa verdá lu të, ¿pëzielú në́diꞌi të tsaldí lduꞌu të na? oDW-Perë cumë na ruadiꞌdza verdá, lëꞌë të adë në́diꞌi të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza. BC},Lëꞌë shtadë të na mizmë mëdzabë nu lëꞌë të na të de lë́ꞌëll. Ziquë rúnëll, runë të purquë lëꞌë mëdzabë na tubi narguini mënë dizdë gurështë́ guë́ꞌdchiliu. Nunquë adë nídiꞌi verdá laꞌni ldúꞌull nu nunquë adë biadíꞌdzëdiꞌill verdá. Iurë ruadíꞌdzëll, bishi quëhúnëll purquë nídiꞌi stubi cusë laꞌni ldúꞌull. Nu lë́ꞌëll na dadë shtë ra naruadiꞌdzë bishi. B+¿Pëzielú adë në́diꞌi të tsasë́ të lo quë narniaꞌa lu të? purquë adë rac shtúꞌudiꞌi të guini të shtiꞌdza. A%*Iurní guniꞌi Jesús: ―Si talë de verdá Dios na Shtadë të, lëꞌë të niac shtuꞌu të na purquë na adë zéldëdiaꞌa shcuendë iubia; zelda de Dios nu zugáꞌahia ndëꞌë. Adë zéldëdiaꞌa shcuendë iubia sino quë Dios bësheꞌldë më na. ,@Q)Quëhunë të lo quë narac shtuꞌu shtadë të. Guniꞌi rall: ―Adë chu nádiꞌi ziquë meꞌdë lldubi. Napë naꞌa tubsë Shtadë naꞌa; náhiꞌ Dios. ?1(Rac shtuꞌu të quini të na, el quë naguniꞌi lu të purë verdá, diꞌdzë nabinia lu Shtada. Abraham nunquë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ zniꞌi. O>'Ra mënë guniꞌi lu Jesús: ―Shtadë guëlú naꞌa guc Abraham. Perë Jesús guniꞌi: ―Si talë lëꞌë të na të de verdá shini Abraham, ziquë bë́ꞌniꞌ, zni zac nihunë të. (=I&Na ruadiꞌdza lo quë nagunahia catë cabezë Shtada, perë lëꞌë të runë të ziquë na shtadë të; cusë nabini të de shtadë të, ni quëhunë të. ,<Q%Nanë́a de quë na të llëbní Abraham, perë el mizmë tiempë rac shtuꞌu të quini të na purquë adë rialdídiꞌi lduꞌu të lo quë narniaꞌa lu të. f;E$Zni si talë shini Dios gúniꞌ librar lëꞌë të, guëaꞌnë të de verdá sin duldë. 3:_#Tubi naná bajo ordë shtë mënë, nápëdiꞌill derechë gáquëll partë shtë famili perë tubi shini raiꞌ, sí, ni napë derechë gáquëll partë shtë famili. 9)"Guniꞌi më: ―Guldía rniaꞌa, grë́tëꞌ el quë narunë duldë, ni nall bajo ordë shtë duldë; rnibëꞌa duldë lë́ꞌëll. U8#!Lëꞌë rall bëquebi: ―Lëꞌë naꞌa na naꞌa llëbní Abraham. Lëꞌë naꞌa nunquë adë chu nádiꞌi bajo ordë shtë mënë. ¿Pëzielú rníꞌil lu naꞌa guëdapë naꞌa libertá? V7% Gunguë bëꞌa të verdá nu lëꞌë verdá gunin të gapë të libertá. X6)Iurní Jesús guniꞌi lu ra më israelitë nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë më: ―Si tsaglaꞌguë tsanaldë të shtiꞌdza nu talë guëquë́ diaguë të shtiꞌdza, iurní de verdá na të shmëna. C5Iurë Jesús guniꞌi ndëꞌë, zihani mënë gualdí lduꞌu rall na më el quë nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Shtiꞌdzë më napë pudërë parë gac salvar mënë 4-El quë nabësheꞌldë na, ni quëbezënúhiꞌ na. Shtada adë bësáꞌnëdiꞌi më na purquë siemprë runa lo quë narquitë ldúꞌiꞌ. T3!Guniꞌi më iurní: ―Iurë lëꞌë të guëldisë të na guiaꞌa parë guëquëꞌë të na lu cruz, iurní gunguë bëꞌa të nahia el quë narniaꞌa nahia. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Tsasë́ të adë rúnëdiaꞌa según prupi voluntá shtëna sino rniaꞌa sulë lo quë nabëluaꞌa Shtada. 2wPerë lëꞌë rall adë guasë́diꞌi rall pë guniꞌi Jesús, de quë quëgniꞌi më shcuendë Dadë Dios. ^15nu nápëruꞌu más guëniaꞌa lu të nu napë quë guna juzguë lëꞌë të, perë el quë nabësheꞌldë na, ni ruadíꞌdziꞌ verdá. Lo quë naquëgniaꞌa lu mënë, ni lo quë nabinia de lëꞌë më. 0Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Chull nal? Jesús guniꞌi: ―Hia guniaꞌa lu të dizdë principi chu nahia 5/cPor ni quëgniaꞌa lu të, gatinú të duldë shtë të purquë si talë adë në́diꞌi të tsaldí lduꞌu të nahia el quë narniaꞌa, gatinú të duldë shtë të. j.MIurní Jesús guniꞌi: ―Lëꞌë të na të mënë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ perë na, nahia de gubeꞌe. Lëꞌë të na të mënë shtë guë́ꞌdchiliu perë na adë nádiaꞌa mënë shtë guë́ꞌdchiliu. ;-oIurní ra contrari shtë më guniꞌi: ―¿Ni mudë el mizmë lë́ꞌëll quínill lë́ꞌëll? por ni rníꞌill: “Adë chu gáquëdiꞌi guidë të catë tsahia”. 7,gJesús bëabrí guníꞌiꞌ: ―Na guzëahia perë lëꞌë të tsatili të na. Gatinú të duldë shtë të. Catë tsahia lëꞌë të adë gáquëdiꞌi guidë të. i+KJesús guniꞌi ra diꞌdzë rëꞌ mientras quëgluaꞌa më laꞌni iáduꞌu ruꞌbë, tubi lugar catë nagaꞌa cajë shtë ofrendë; perë ni tubi de lëꞌë contrari shtë më, adë cuë́diꞌi valurë parë niuaꞌa rall lëꞌë më prësi. Gáꞌadiꞌi guëgaꞌa iurë shtë më, gati më. Catë tsahia adë gáquëdiꞌi guidë të }*sIurní gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Guátiꞌi shtádël? Jesús repi: ―Lëꞌë të adë runguë bë́ꞌadiꞌi të na, nilë runguë bë́ꞌadiꞌi të Shtada. Si talë niunguë bëꞌa të na nu zac Shtada niunguë bëꞌa të. )Pues bien, na nahia tubi testigu favurë de na, nu lëꞌë Shtada Dios, më nabësheꞌldë na, náhiꞌ stubi testigu favurë de na. (Laꞌni lëy shtë hiaꞌa naescritë de quë por chupë testigu narniꞌi lo mizmë diꞌdzë, napë quë tsaldí lduꞌu ra mënë. K'Si talë na runa juzguë, lo quë narniaꞌa, tubldí nahin; lasaquin purquë adë rúnëdiaꞌa juzguë tubsia perë Dios Padre quëbezënúhiꞌ na; bësheꞌldë më na lu guë́ꞌdchiliu. &&ELëꞌë të runë të juzguë según rëglë shtë guë́ꞌdchiliu; según rna të runë të juzguë, perë na adë rúnëdiaꞌa juzguë ni túbidiꞌi. {%oJesús bëquebi: ―Testimonio shtëna, sí, lasaquin aunquë mizmë na quëgniaꞌa favurë de na purquë nanë́a ca nezë zelda nu ca nezë guzëahia; perë lëꞌë të adë guënë́diꞌi të ca nezë zelda nu ca nezë guzëahia. #$? Iurní lëꞌë ra fariseo guniꞌi rall: ―Mizmë lë́ꞌël quëgníꞌil favurë de lë́ꞌël. Testimonio narníꞌil adë lasáquëdiꞌin. [#/ Jesús guniꞌi stubi lu ra mënë: ―Nahia llni shtë ra mënë narë́ lu guë́ꞌdchiliu. El quë nagueꞌdë naldë na, gapë rall llni narneꞌe vidë sin fin. Jamás adë së́diꞌi rall nacahi. " Lëꞌë naꞌa bëquebi: ―Aquëdiꞌi, ni túbidiꞌi, Dadë. Iurní Jesús guniꞌi: ―Ni na rúnëdiaꞌa condenar lë́ꞌël. Iurneꞌ bëagzë́ perë hia adë tsaglaꞌguë gúnëdiꞌil duldë.] Jesús na ziquë llni parë ra mënë !  Iurní Jesús guasuldí nu guná më ni tubi chu nádiꞌi. Sulë lëꞌë naꞌa zugáꞌall ngaꞌli. Iurní guniꞌi më: ―Nanë, ¿gua ra nardchiꞌbë galquiá guë́quël? ¿Pëllë ni tubi de lëꞌë rall bë́ꞌnëdiꞌi condenar lë́ꞌël? | q Perë lëꞌë rall iurë bini naguniꞌi Jesús, bini laꞌni lduꞌu rall; el mizmë shgabë rall rdëꞌë cuendë napë rall duldë. Iurní guzublú rruꞌu tubigá rall. Guzublú dizdë de más nagushë ra hashtë grë rall bëruꞌu rall de ngaꞌli. Iurë grë́tëꞌ rall gualú bëruꞌu, Jesús bëáꞌniꞌ niétiquë con lëꞌë naꞌa nazugaꞌa lu më. oWIurní bëabrí më bëaꞌchi më stubi parë guëquëꞌë më lu guiuꞌu con shcuënë më. c?perë lëꞌë rall ziaglaꞌguë quëgnaꞌbë diꞌdzë rall. Iurní guasuldí më; guniꞌi më: ―Cualquier de tubi lëꞌë të nanápëdiꞌi duldë, gac primërë guëldaꞌa guëꞌë lëꞌë naꞌa rëꞌ. ucLëꞌë rall guniꞌi rall zni parë guëtëꞌdë rall prëbë lëꞌë më nu parë gac guëdchiꞌbë rall galquiá cuntrë lëꞌë më. Iurní Jesús bëáꞌchiꞌ; guzublú guëquëꞌë më lu guiuꞌu con shcuënë më; !;Lëy shtë Moisés rniꞌi; quëgnibë́ꞌahin de quë gati naꞌa rëꞌ con guëꞌë, grë clasë naꞌa narunë zni. ¿Lë́ꞌël pë rníꞌil? eCIurní guniꞌi rall lu Jesús: ―Naꞌa rëꞌ bëdzelë shtu; bëdzelënull tubi nguiu. I Iurní ra mësë shtë lëy con ra fariseo, beꞌdënú rall tubi naꞌa nabëdzelënú nguiu nanádiꞌi tséꞌlëll. Bëzú rall lëꞌë naꞌa guëláu lu ra mënë narëtaꞌ ngaꞌli. 5cStubi dzë iurë brëgueꞌlë, bëabrí më iáduꞌu ruꞌbë. Grë́tëꞌ ra mënë guabiꞌguë lu më. Iurní guzubë më nu guzublú cagluaꞌa më ra dizaꞌquë. = wPerë Jesús ziaꞌa parë lu dani nalë los Olivos. @{5Iurní cadë tubi rall ziagzë́ rall lidchi rall. 4Iurní guniꞌi rall guëc Nicodemo: ―¿Pë nul nal më Galilea? Bësëꞌdë shtiꞌdzë Dios, nu guëdë́ꞌël cuendë de quë ni tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, guëdchínidiꞌiꞌ de Galilea. Lëꞌë naꞌa nabëꞌnë duldë adulteri [ 8i3―Según rniꞌi lëy shtë hiaꞌa, gáquëdiꞌi condenar tubi nguiu sin adë chu guínidiꞌi primërë parë gac bëꞌa hiaꞌa pë lo quë nabëꞌnë mënë ni. ta2Nicodemo, el quë naguagná lëꞌë Jesús gueꞌlë, nu nall tubi fariseo, guníꞌill lu saꞌll: V%1Perë los de más mënë adë guënë́diꞌi rall lëy; nacondenarë rall. 0¿Ni mudë gualdí lduꞌu cualquier de tubi gubiernë shtë ra fariseo u stubi më ruꞌbë gualdí ldúꞌull shtiꞌdzë Jesús? Z-/Iurní ra fariseo guniꞌi rall: ―¿Acasë nu lëꞌë të guguë́ të? ^5.Ra soliar bëquebi: ―Nídiꞌi chu stubi naruadiꞌdzë ziquë nguiu rëꞌ. V%-Lëꞌë soliar shtë iáduꞌu bëabrí rall stubi catë rëtaꞌ ra fariseo con ra jëfë shtë bëshuzi. Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall lu soliar: ―¿Pëzielú beꞌdënúdiꞌi të nguiu ni? 7g,Bëldá rall guc shtuꞌu niuaꞌa rall lëꞌë më prësi perë bëdzélëdiꞌi rall pë nihunënú rall lëꞌë më. Ni tubi chu adë ruadíꞌdzëdiꞌi ziquë Jesús > w+Zni ra mënë guc dividir por shcuendë Jesús.   *Sagradas Escrituras rniꞌi de quë Cristo na llëbní David nu napë quë guëdchíniꞌ de Belén, guëꞌdchi shtë David. 4 a)Stubi rall guniꞌi: ―Ndëꞌë na Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. Perë stubi bëldá rall guniꞌi: ―¿Callë gac më Galilea Cristo? B }(Bëldá ra mënë narëtaꞌ iurë bini rall naguniꞌi Jesús, guniꞌi rall: ―Verdá nguiu rëꞌ na el quë naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, el quë nanapë quë guëdchini. ? w'Quëgniꞌi Jesús shcuendë Espíritu Santo el quë natsaldí lduꞌu lëꞌë më, gunë rall recibir; perë todavía bëdchínidiꞌi Espíritu Santo purquë todavía runë faltë gac resucitar më ladi ra tëgulë nu laꞌdi guzëádiꞌi më gubeꞌe. Guꞌ tubi divisioni entrë lëꞌë ra mënë }&Ziquë rniꞌi Sagradas Escrituras, zili nisë guëldani nu guëruꞌu laꞌni lduꞌu ra narialdí lduꞌu shtiꞌdza. _7%Hia bëgaꞌa lúltimë dzë shtë laní, dzë namás delicadë. Dzë ni lëꞌë Jesús guasuldí nu guniꞌi më fuertë: ―Si talë tubi de lëꞌë të rbidchi të, gulë teꞌe lua, gu të naguënehia. >u$¿Pë runë cuntienë naguníꞌill: “Quili të na perë adë guëdzélëdiꞌi të na purquë adë gáquëdiꞌi të tsa të catë quërelda”? Nisë nardëꞌë vidë sin fin a;#Iurní lëꞌë ra contrari shtënë Jesús guzublú rnaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ rall: ―¿Callë tsa nguiu rëꞌ? nu adë gáquëdiꞌi chu tsatili lë́ꞌëll. ¿Ni mudë guziáꞌall parë stubi guëꞌdchi zitu catë quëreldë más më israelitë entrë ra mënë griego? ¿Ni mudë tsagluáꞌall mënë nanádiꞌi israelitë? ~u"Lëꞌë të tsatili të na perë adë guëdzélëdiꞌi të na purquë adë gáquëdiꞌi tsa të catë quërelda. 9!Iurní guniꞌi Jesús: ―Guëbezënúa lëꞌë të stuꞌpë tiempë más. Despuësë de ni, guëabría; guzëahia lu më nabësheꞌldë na.   Ra fariseo bini rall shtiꞌdzë mënë, lo quë narniꞌi rall shcuendë Jesús. Iurní lëꞌë rall juntë con ra bëshuzi naná më ruꞌbë entrë lëꞌë rall, bësheꞌldë rall soliar shtë iáduꞌu parë guaꞌa rall lëꞌë më prësi. 4aPerë cantidá mënë gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më nu guniꞌi rall lu saꞌ rall: ―Iurë lëꞌë Cristo guëdchini lu guë́ꞌdchiliu, ¿ni mudë gúniꞌ milagrë más naruꞌbë quë ra milagrë naquëhunë nguiu rëꞌ? Ra fariseo bësheꞌldë soliar parë guënaꞌzi rall Jesús +OIurní guc shtuꞌu rall niuaꞌa rall lëꞌë më prësi, perë ni tubi chu adë gunáꞌzidiꞌi lëꞌë më purquë laꞌdi guëgaꞌa iurë gati më. s_Perë na, sí, runguë bë́ꞌahia lëꞌë më purquë de lëꞌë më zelda, nu bësheꞌldë më na. ;~oIurë lëꞌë Jesús bini zndëꞌë, quëgluaꞌa më laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Fuertë guniꞌi më: ―Lëꞌë të runguë bëꞌa të na nu nanë́ të nezë ca zelda. Zéldëdiaꞌa por partë shtëna sino bësheꞌldë më naná verdá, perë adë runguë bë́ꞌadiꞌi të lë́ꞌiꞌ. %}CPerë lëꞌë hiaꞌa nanë́ hiaꞌa ca nezë zéꞌdiꞌ, perë iurë Cristo guëdchíniꞌ, ni tubi adë guënéꞌediꞌi cuendë ca nezë guídiꞌ. "|=Gulë guná, lë́ꞌëll quëadíꞌdzëll delantë lu grë mënë nu adë pë rniꞌi contrari shtë́hiꞌ. ¿Ni mudë ra më gushë shtë iáduꞌu, rialdí lduꞌu rall lëꞌë nguiu ni, de quë lë́ꞌiꞌ náhiꞌ Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ? ={sIurní bëldá ra naquëreldë Jerusalén, guzublú rall quëgnaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pëllë lëdë lë́ꞌëdiꞌi naquëguili contrari shtë́nëll parë gátiꞌ? z Adë rúnëdiꞌi të juzguë según cusë narná të sino gulë bëꞌnë juzguë tubldí. Guniꞌi Jesús zéꞌdiꞌ de Dios xyiPues iurneꞌ parë adë gunë fáltëdiꞌi lëy nabëquëꞌë Moisés, lëꞌë të quëhunë të cumplir custumbrë ni aunquë na dzë narziꞌi lduꞌu mënë. ¿Pëzielú rldënú të na purquë bënëaca tubi nguiu dzë descansë? Pxperë Moisés bëneꞌe tubi custumbrë religiusë narunë ra mënë con ra ngulëꞌnë. Lë́dëdiꞌi guzublú Moisés custumbrë ni sino quë shtadë guëlú hiaꞌa más antsë, bëneꞌe rall custumbrë ni; por ni riuguë duꞌpë partë delicadë shtë ngulëꞌnë aunquë runë tucarë dzë narziꞌi lduꞌu mënë. wJesús guniꞌi: ―Por tubi cusë nabëna, grë́tëꞌ të rdzëguëëꞌ lduꞌu të hashtë pë nápëdiꞌi guëniꞌi të vRa mënë bëquebi: ―Nápël tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌul. ¿Chull de lëꞌë naꞌa rac shtuꞌu quini lë́ꞌël? u’¿Pëllë adë nádiꞌi verdá de quë Moisés bëneꞌe lëy parë lëꞌë hiaꞌa? perë sin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, ni tubi de lëꞌë të adë në́diꞌi të guëzuꞌbë diaguë të lëy ni. ¿Pëzielú rac shtuꞌu të quini të na? ltQEl quë naruadiꞌdzë por mizmë lë́hiꞌ, rac shtúꞌull hunurë shtë ra mënë perë el quë naruadiꞌdzë parë gúnëll honrar el quë nabësheꞌldë më ni, ni sí, nall verdá. Nídiꞌi bishi laꞌni ldúꞌull. Js Si talë cualquier mënë na dispuestë gúnëll ziquë rac shtuꞌu Dios, gunguë bë́ꞌall ldaiꞌ nacagluáꞌahia, zeꞌdin de Dios; gac bë́ꞌall lë́dëdiꞌin por mizmë shcuenda. rJesús bëquebi: ―Enseñansë narluáꞌahia, lëdë shtë́nëdiaꞌain, sino zeꞌdin de lëꞌë më nabësheꞌldë na. Bq}Ra mënë israelitë nabini shtiꞌdzë më, nalë́ rdzëguëëꞌ lduꞌu rall lo quë narniꞌi më. Guniꞌi rall: ―¿Llallë rac nguiu rëꞌ lëtrë? ¿Ca guagsë́ꞌdëiꞌ? rp]Hia guëruldë laní ziazú; iurní Jesús guatë́ iáduꞌu ruꞌbë. Guzublú quëgluaꞌa më. o} Perë ni tubi rall adë bërúꞌudiꞌi rall favurë de lëꞌë më purquë rdzëbë rall ra contrari shtë më. an; Ladi ra mënë zihani quëadiꞌdzë ra mënë shcuendë më. Zeꞌdë narniꞌi: “Tubi nguiu zaꞌquë na më rëꞌ”. Stubi rall rniꞌi: “Nádiꞌi më zaꞌquë sino rguguë́ mënë ni ra mënë”. qm[ Ra contrari shtë më caguili rall lëꞌë më lu laní, nu guniꞌi rall: ―¿Gua chaꞌa nguiu ni? l/ Despuësë de gua ra bëchi Jesús laní, nu zac Jesús gua më laní. Lë́dëdiꞌi shlatë shlatë gua më sino casi nagaꞌchi gua më. [k/ Despuësë de guniꞌi më zni, bëaꞌnë më Galilea. Jesús gua lu laní mjSGulë gua laní. Na adë tsádiaꞌa purquë laꞌdi bëgaꞌa iurë guëluaꞌa pudërë shtëna. i Grë ra narialdídiꞌi lduꞌi Dios, adë guëldënúdiꞌi rall lëꞌë të, perë na, sí, rna záꞌquëdiꞌi rall lua purquë na runa grë́tëꞌ lo quë narniꞌi Dios. Nu clarë rluaꞌa lo quë naquëhunë rall, nádiꞌin bien sino mal nahin. hIurní guniꞌi Jesús: ―Runë faltë guëgaꞌa iurë parë guënë́ mënë chu nahia, perë parë lëꞌë të grë iurë na igual. Tg!Nilë ra bëchi Jesús adë gualdídiꞌi lduꞌu rall lëꞌë më. efCPues si talë tubi mënë rac shtuꞌu gac bëꞌa mënë chu nall, adë rúnëdiꞌill milagrë nagaꞌchi. Hia quë lë́ꞌël rúnël ra milagrë, bëꞌnë lo mizmë delantë lu grë mënë shtë guë́ꞌdchiliu. \e1Ra bëchi Jesús guniꞌi rall lu më: ―Adë rëáꞌnëdiꞌil ndëꞌë; guziáꞌal parë Judea të parë grë́tëꞌ nazeꞌdë naldë lë́ꞌël, ra naquëreldë ndë, guëná rall milagrë narúnël. tdaPerë hia ziagdchini laní narniꞌi rall Laní shtë Cusechë; na laní parë grë ra mënë israelitë. Ac }Despuësë de ndëꞌë, Jesús ziaꞌa regiuni shtë Galilea. Adë rac shtúꞌudiꞌi më niazë́ më Judea purquë ra contrari shtë më rac shtuꞌu rall quini rall lëꞌë më. ]b3GZni quëgniꞌi më shcuendë Judas Iscariote, shini Simón purquë Judas bëꞌnë intriegu lëꞌë më parë gati më. Bëꞌnë Judas ni aunquë nall tubi de chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më.iaKFJesús bëquebi: ―Gudilia chiꞌbë chupë të perë tubi de lëꞌë të na mëdzabë. `yELëꞌë naꞌa gualdí lduꞌu naꞌa de verdá nu rdëꞌë naꞌa cuendë de quë nal Cristo, shini Dios nanabani. _DPerë Simón Pedro bëquebi: ―Dadë, ¿callë guiá naꞌa? Sulë lë́ꞌël ruadíꞌdzël diꞌdzë narneꞌe vidë sin fin. &^ECIurní lëꞌë Jesús gunaꞌbë díꞌdziꞌ lu ra chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më: ―¿Pë nu lëꞌë të rac shtuꞌu të guësaꞌnë të na? ]BDizdë iurní cantidá mënë nazianaldë lëꞌë Jesús, bësaꞌnë rall lëꞌë më; hiadë rzënúdiꞌi rall lëꞌë më. ~~A}||P{zzyxwwvv uNutss,rqppoon^mrmlkkCjii6hh*gSffEee(ddZchbbaaa```9__^}]\\\[ZXYhXXX^WVVUTSS}RVQvQ P.ONxMLKKoJ.IHcGFFdEODD0ChBBRAG@??Z>i> =`< ;9:99N877K6I54j3221w00@/.-v,.+**((}'r&& %%9$#F"t! l{Ys;mow{ m `h4K=:=mSi talë lëꞌë të runguë bëꞌa të na, nu zac Shtada runguë bëꞌa të. Nu lëꞌë të hia runguë bëꞌa të lë́ꞌiꞌ dizdë iurneꞌ purquë guná të lu më. <1Jesús bëquebi: ―Nahia nezë parë gubeꞌe; na ruadiꞌdza verdá; rdëꞌa vidë sin fin; sulë por na gac guëdchini mënë lu Shtada. k;ORepi Tomás: ―Dadë, adë chu guënë́diꞌi ca nezë tsal. ¿Llallë guënë́ naꞌa nezë? O:Lëꞌë të nanë́ të ca nezë guzëahia nu nanë́ të nezë ni. 9Despuësë de bëna preparar lugar ni, iurní guëabría stubi con lëꞌë të, guëquëreldënú të na lidchi Shtada catë quërelda. 78gLidchi Shtada nanú zihani lugar parë guëquëreldë të; si talë adë nádiꞌin zni, hia nianíꞌihia lu të. Zni gac tsaguëna preparar tubi lugar parë lëꞌë të. v7 g’Gulë cueꞌzë rquëdiꞌni lduꞌu të. Gulë tsaldí lduꞌu të Dios nu gulë tsaldí lduꞌu të na. t6a &Jesús guniꞌi iurní: ―¿Guënéꞌel vidë shtë́nël por na? Guldía rniaꞌa lul, antsë lëꞌë gay guëllidchí, guëníꞌil lu ra mënë de quë adë runguë bë́ꞌadiꞌil na. Tsunë vueltë guëníꞌil zni.45a %Iurní lëꞌë Pedro guniꞌi: ―Dadë, ¿pëzielú gáquëdiaꞌa gueꞌdë nalda lë́ꞌël iurneꞌ? Na nahia dispuestë guënehia vidë shtëna nu gatinúal. [4/ $Simón Pedro gunaꞌbë diꞌdzë lu Jesús: ―Dadë, ¿ca tsal? Jesús guniꞌi: ―Catë guzëahia, hiadë gáquëdiꞌi gueꞌdë náldël lueguë perë despuësë, sí, iurní gueꞌdë náldël na. {3o #Si talë gac shtuꞌu të saꞌ të de verdá, grë mënë shtë guë́ꞌdchiliu guëdëꞌë rall cuendë de quë na të shmëna. Guniꞌi Jesús lu Pedro, gúniꞌ negar lëꞌë më (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Lc. 22.31‑34) W2' "Perë rnehia tubi mandamientë cubi parë lëꞌë të de quë gac shtuꞌu të bëchi saꞌ të. Cumë ziquë na rac shtuaꞌa lëꞌë të, znígaꞌa lëꞌë të napë quë gac shtuꞌu të saꞌ të. '1G !Lëꞌë të narac shtuaꞌa, adë zúdiaꞌa con lëꞌë të llëruꞌbë tiempë. Lëꞌë të tsatili të na perë cumë ziquë guniaꞌa lu contrari shtëna más antsë, rniaꞌa lu të lo mizmë iurneꞌ. Rniaꞌa lu të stubi de quë adë gáquëdiꞌi tsa të catë guzëahia. :0m Si guëluaꞌa llëruꞌbë pudërë shtë Dios por lo quë naguna, también guëluaꞌa më llëruꞌbë na pudërë shtëna. Adë gac ldëꞌë më parë gúniꞌ cumplirin. +/O Despuësë de lëꞌë Judas bëruꞌu, Jesús guniꞌi: ―Iurneꞌ guëluaꞌa Dios de quë llëruꞌbë na pudërë shtë nguiu nabësheꞌldë më lu guë́ꞌdchiliu, nu zihani mënë gunë rall alabar Dios por lo quë naguna; guëniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë më. .3 Despuësë de lëꞌë Judas bëꞌnë recibir tubi ldë guetështildi, lueguë bërúꞌull. Hia riuꞌ gueꞌlë. Mandamientë cubi shtë Jesús _-7 Cumë Judas guc tesurërë shtë dumí, bëldá raiꞌ bëꞌnë raiꞌ llgabë de quë Jesús rac shtuꞌu tsasiꞌi Judas lo quë naná rquiꞌni lu laní, u tal vez guëdëꞌë Judas guꞌnë caꞌa ra prubi. ,y Perë ni tubi de los de más poshtë adë guc bë́ꞌadiꞌi raiꞌ pëzielú guniꞌi më zndëꞌë lu Judas. 4+a Judas bëꞌnë recibirin; lueguë lueguë Satanás guatë́ laꞌni ldúꞌull. Iurní Jesús guniꞌi lu Judas: ―Lo quë narac shtúꞌul gúnël, bëꞌnin lueguë. * Jesús bëquebi: ―Guëtiáꞌahia pedasë guetështildi laꞌni platë nu guëdë́ꞌahin caꞌa nguiu nagunë intriegu na. Iurní bëtiaꞌa Jesús guetështildi laꞌni platë nu bëdëꞌë më pedasë cuaꞌa Judas Iscariote, shini Simón. \)1 Iurní nguiu ni guniꞌi lu Jesús: ―Dadë, ¿chull gunë intriegu lë́ꞌël? (  Simón Pedro bëꞌnë sëñi con guiáꞌaiꞌ të guënaꞌbë diꞌdzë nguiu ni lu Jesús, chu gunë intriegu lëꞌë më. i'K Tubi de lëꞌë raiꞌ, el quë narac shtuꞌu më, zúbiꞌ culaꞌni Jesús; caniháuhiꞌ. & Ra poshtë guzublú gubiꞌa raiꞌ lu saꞌ raiꞌ perë adë bëdë́ꞌëdiꞌi raiꞌ cuendë chu gunë intriegu lëꞌë më. z%m Iurë gualú guniꞌi Jesús diꞌdzë ni, nalë́ bëꞌnë më llgabe laꞌni lduꞌu më; nalë́ gubini lduꞌu më. Iurní guniꞌi më con diꞌdzë clarë: ―Guldía rniaꞌa, tubi de lëꞌë të gunë intriegu na lu galguti. ,$Q Guldía rniaꞌa lu të, el quë nagunë recibir el quë naná bësheꞌlda, ni gunë recibir na, nu el quë nagunë recibir na, ni gunë recibir el quë nabësheꞌldë na. Guniꞌi Jesús de quë Judas gúnëll intriegu lëꞌë më (Mt. 26.20‑25; Mr. 14.17‑21; Lc. 22.21‑23) 9#k Dizdë iurneꞌ rniaꞌa lu të antsë gac ndëꞌë të parë gac bëꞌa të nahia el quë naguniaꞌa nu parë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza iurë lëꞌë ndëꞌë gac. j"M ’Adë quëgníꞌidiaꞌa de grë të. Na rac bë́ꞌahia guadë el quë nagulëhia perë napë quë gac cumplir lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras: “El quë naraunú na, ni bëꞌnë cuntrë na parë gatia”. w!g Si talë rdëꞌë të cuendë lo quë narniaꞌa lu të nu gunë të cumplirin, iurní rquitë lduꞌu të.  w Guldía rniaꞌa, tubi muzë adë lasáquëdiꞌill más quë shlámiꞌ; más lasac nabësheꞌldë lëꞌë muzë. q[ Na bëdchiꞌba tubi muestrë parë lëꞌë të. El mizmë ni gunë të con saꞌ të ziquë nabëna. y Pues na, mësë nu Dadë shtë të, gudibia guëaꞌ të nu zac lëꞌë të napë quë quibi të guëaꞌ saꞌ të. gG Lëꞌë të rniꞌi të nahia mësë nu Dadë shtë të. Napë të rsunë purquë ni nahia. M Despuësë de gudibi më guëaꞌ ra shini gusëꞌdë më, Jesús bëabrí gutë më shabë më; iurní guzubë më stubi lu mellë. Guniꞌi më: ―¿Gu riasë́ të lo quë naná bëna? ?w Guniꞌi më adë grë́diꞌi raiꞌ na raiꞌ limpi purquë guc bëꞌa më chu gunë intriegu lëꞌë më. Por ni guniꞌi më: “Lëdë grë́diꞌi të na të limpi”. J  Perë Jesús guniꞌi: ―El quë naná gualú guzë, adë rquíꞌnidiꞌi gázëll stubi, nadë más guëaꞌll tsati. Hia lëꞌë të limpi lduꞌu të perë lëdë grë́diꞌi të.  Guniꞌi Simón Pedro: ―Iurneꞌ pë Dadë, lëdë niáꞌasëdiꞌi guëahia tsati sino también guiahia nu guëca. *M Perë Pedro guniꞌi: ―Jamás adë quíbidiꞌil guëahia. Jesús guchi lu Pedro: ―Si talë guëzunë́diaꞌa lë́ꞌël, hiadë nádiꞌil shmëna. yk Jesús guchi lu Pedro: ―Iurneꞌ adë riasë́diꞌil lo quë naquëhuna perë despuësë sí, tsasël.  Iurë bëdchini më lu Simón të quíbiꞌ guëaꞌ Simón Pedro, perë Pedro guniꞌi: ―¿Pë lë́ꞌël quíbil guëahia? S Iurní gudë́ më nisë laꞌni tubi natsëꞌë. Guzublú më gudibi më guëaꞌ ra shini gusëꞌdë më nu bëshá më toallë nanuaꞌa më guëaꞌ shini gusëꞌdë më parë guëbidchi nisë. y Guasuldí më lu mellë. Iurní bëdchisú më lari lu guiaꞌa nanacu më. Bëldiꞌbi më tubi toallë laꞌni më. - Jesús hia guc bëꞌa de quë zeꞌdë më de Dios nu guëabrí më con Dios nu lëꞌë Dadë bëdëꞌë grë́tëꞌ pudërë parë Jesús. mS Hia gualú shtse shtë Pascu, iurní lëꞌë mëdzabë bëuꞌ laꞌni lduꞌu Judas Iscariote, shini Simón. Bëꞌnë mëdzabë parë rac shtuꞌu Judas gúnëll intriegu lëꞌë Jesús guiaꞌa ra contrari shtë më. 9 m Antsë bëdchini laní Pascu, rac bëꞌa Jesús de quë hia lëꞌë iurë bëgaꞌa parë gati më nu guësëaꞌnë më ra shini gusëꞌdë më; guzëá më lu Shtadë më. Nalë́ guc shtuꞌu më ra shini gusëꞌdë më nananú guë́ꞌdchiliu. Guc shtuꞌu më lëꞌë raiꞌ hashtë gati më. G 2Nu rac bë́ꞌahia el quë nagunë cumplir mandamientë shtë Shtada, nápëll vidë eternë. Grë lo quë narniaꞌa, zeꞌdë de Shtada; lo quë naguniꞌi më lua, zni ruadiꞌdza.N 1Adë ruadíꞌdzëdiaꞌa según voluntá shtëna; lëꞌë Shtada el quë nabësheꞌldë na, gunibë́ꞌaiꞌ na parë guëniaꞌa lu të. Lo quë nabëluáꞌahia, na mandamientë shtë Dios. U# 0El quë naguëquë́ guiaꞌa na nu adë rialdídiꞌi lduꞌu shtiꞌdza, nápëll el quë nagunë condenar lë́ꞌëll. Ra diꞌdzë naguniaꞌa lull, ni nagunë condenar ra mënë ni lúltimë dzë.  % /Si talë tubi de lëꞌë të rini të shtiꞌdza, perë adë rzuꞌbë diáguëdiꞌil shtiꞌdza, lëdë nádiꞌi guna condenar mënë ni purquë adë zéldëdiaꞌa lu guë́ꞌdchiliu parë guna condenar lëꞌë ra mënë sino zelda parë guna salvar ra mënë.   .Nahia llni. Zelda lu guë́ꞌdchiliu. Grë́tëꞌ el quë narialdí lduꞌi na, adë guëáꞌnëdiꞌill laꞌni nacahi. E  -El quë narná lua, rna lu më el quë nabësheꞌldë na. 6 e ,Jesús guniꞌi fuertë: ―El quë natsaldí lduꞌi na, lëdë niáꞌasëdiꞌi na rialdí lduꞌi sino también rialdí lduꞌi Shtada el quë nabësheꞌldë na. ) K +Más bëquitë lduꞌu rall gunë mënë alabar lëꞌë rall quë nihunë rall cumplir voluntá shtë Dios. Ra diꞌdzë shtë Jesús gunë juzguë ra mënë  *Zihani më narnibëꞌa, gualdí lduꞌu rall lëꞌë Jesús perë adë në́diꞌi guëniꞌi rall delantë lu mënë de quë na rall shmënë Jesús. Bëdzëbë rall ra fariseo të parë guëgúdiꞌi ra fariseo lëꞌë rall laꞌni iáduꞌu. s_ )Isaías guniꞌi zndëꞌë purquë gunáhiꞌ lu Jesucristo de quë llëruꞌbë na pudërë shtë më.  (Dios bëꞌnë ra mënë ciegu nu bë́ꞌniꞌ naguëdchi lduꞌu rall të parë adë guënádiꞌi rall con slull,
nu tsasë́diꞌi rall con lduꞌu rall.Guquin parë adë guëabrídiꞌi lduꞌu rall con Dadë Dios të gunëac më lëꞌë rall. / 'Por ra diꞌdzë rëꞌ adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan tsaldí lduꞌu rall purquë nu zac naescritë laꞌni mizmë librë shtë Isaías:  &Pues zni guc cumplir naguniꞌi Isaías, tubi nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Bëquëꞌë Isaías:Dadë, ¿chull gualdí lduꞌu dizaꞌquë shtë hiaꞌa?¿Chull gualdí lduꞌu iurë bëluáꞌal pudërë shtë́nël lúhiꞌ? w %Jesús bëꞌnë zihani milagrë ruꞌbë lu ra mënë perë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall na më shini Dios. D $Gulë tsaldí lduꞌu të lëꞌë llni mientras zugaꞌa llni lu guë́ꞌdchiliu. Zni gac të shini Dios nanapë llni shtë më laꞌni lduꞌu të. Despuësë de guniꞌi më ra cusë rëꞌ, Jesús guziaꞌa nu bëcaꞌchilú më lu rall. Guná ra mënë milagrë shtë Jesús perë gualdídiꞌi lduꞌu rall @y #Iurní Jesús guniꞌi lu rall: ―Por stuꞌpë tiempë nanú llni entrë ladi të. Gulë tsaglaꞌguë tsanaldë të llni. Gulë cue mientras napë të llni të parë adë guënáꞌzidiꞌi nacahi lëꞌë të terciuni. Na ziquë el quë narzë́ lu nacahi; rdë́ꞌëdiꞌill cuendë ca nezë tsall. #? "Ra mënë guniꞌi rall lu Jesús: ―Riasë́ naꞌa por ra Sagradas Escrituras de quë lëꞌë Cristo guëbániꞌ parë siemprë. ¿Pëzielú rníꞌil de quë lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, gac crucificáriꞌ? ¿Chu na el quë nabësheꞌldë Dios? \1 !Zni guniꞌi më lu rall parë guëdëꞌë rall cuendë lla mudë gati më. n~U Iurë lëꞌë ra mënë guëquëꞌë rall na lu cruz, manërë ni guënaꞌba grë ra mënë lua. B}} Iurneꞌ bëgaꞌa iurë de quë lëꞌë guë́ꞌdchiliu rëꞌ gac juzguë. Nu iurneꞌ guësëlluꞌnë Dios lëꞌë Satanás, el quë narnibëꞌa mënë shtë guë́ꞌdchiliu. | Iurní Jesús guniꞌi: ―Lëdë por nádiꞌi bëdchini bë rëꞌ sino por lëꞌë të parë tsaldí lduꞌu të. M{ Ra mënë zihani narëtaꞌ ngaꞌli, bini rall lëꞌë bë. Bëldá rall guniꞌi de quë nguziꞌu gubë́. Sëbëldá rall guniꞌi: ―Tubi ianglë biadiꞌdzë lu më dizdë gubeꞌe. Hz  Dadë, bëluaꞌa pudërë nanápël. Iurní bëdchini tubi bë nabëruꞌu lu gubeꞌe. Guniꞌi bë: ―Hia guc bëluáꞌahia pudërë shtëna, nu guëluáꞌahia pudërë shtëna stubi. Iy  Guniꞌi Jesús: ―Iurneꞌ adë rbedchídiꞌi lduaꞌa perë ¿pë guna? ¿Ni mudë guëniaꞌa lu Shtada: “Bëlá na lo quë nagaca”? purquë parë ni zelda lu guë́ꞌdchiliu. x Si talë chu rac shtuꞌu gunë sirvë lua, napë quë gueꞌdë náldëll na. Catë riahia, ndë guëdzelë el quë narunë sirvë lua. Si talë chu gunë sirvë lua ziquë shmëna, gunë Shtada honrar nguiu ni. Guniꞌi Jesús lu shini gusëꞌdë më gati më Fw El quë naquëhapë vidë shtë́niꞌ no más parë mizmë lë́ꞌëll, segurë guënitin, perë el quë naná dispuestë guëniti vidë shtë́niꞌ por na, guëbánill parë siemprë. ~vu Guldía rniaꞌa, si talë tubi bëꞌdchi trigu adë ldáguëdiꞌin laꞌni guiuꞌu nu ratsu luhin, todavía nahin tubsë bëꞌdchi, perë si talë ldaguë bëꞌdchi lu guiuꞌu nu gatsu luhin, tsaldanin nu guëneꞌein zihani bëꞌdchi. "u= Iurní Jesús guniꞌi: ―Neꞌ bëgaꞌa iurë të guëluaꞌa Dios llëruꞌbë na pudërë shtëna, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. t' Felipe guagniꞌi lu Andrés. Guërupë raiꞌ guaguëchi raiꞌ lu Jesús de quë ra më griego rac shtuꞌu rall guëná rall lu më. >su Guabiꞌguë rall lu Felipe më Betsaida, tubi guëꞌdchi shtë Galilea. Bëꞌnë rall ruëguë lu Felipe; guniꞌi rall: ―Dadë, rac shtuꞌu naꞌa guëná naꞌa lu Jesús. rr] Entrë ra mënë nabëdchini Jerusalén parë gunë rall adorar Dios, nanú bëldá mënë griego. hqI perë ra fariseo guniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Gu rna të ni tubi adë chu pë rúnëdiꞌi? Gulë guná, grë ra mënë narë́ lu guë́ꞌdchiliu, zianaldë rall lëꞌë Jesús. Bëldá mënë griego gudili rall Jesús p Por ni ra mënë bëruꞌu; guagtsaꞌguëlú rall lëꞌë Jesús. Bini rall de quë Jesús bëꞌnë milagrë con Lázaro Po Nu ra mënë nazunú Jesús iurë lëꞌë më gunaꞌbë më Lázaro laꞌni baꞌa nu bëcuaꞌñi më lëꞌë Lázaro ladi ra tëgulë, biadiꞌdzë rall lu ra mënë lo quë naguná rall. On Ra shini gusëꞌdë më adë guasë́diꞌi raiꞌ lueguë; hashtë más despuësë iurë lëꞌë Jesús guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë, iurní bëagná lduꞌu raiꞌ grë́tëꞌ ndëꞌë naescritë lo quë narniꞌi laꞌni Sagradas Escrituras shcuendë Jesús. Bëagná lduꞌu raiꞌ lo quë naguc con Jesús. )mK Adë rdzë́bëdiꞌi të, mënë naquëreldë guëꞌdchi Sión.Gulë guná Rëy shtënë të; zeꞌdë guëdchíniꞌ.Dchíꞌbiꞌ tëchi burrë. Yl+ Jesús gudchibë më tëchi burrë. Zni rniꞌi Sagradas Escrituras: mkS Iurní bëchuguë rall llicu hiaguë zini parë guagtsaꞌguëlú rall lëꞌë më, fuertë guniꞌi rall: ―Gunë Dios salvar. Llëruꞌbë na Rëy shtë hiaꞌa nazeꞌdë por lë Dadë Dios. Benditë na Rëy shtë Israel. j Zihani mënë gua Jerusalén parë laní Pascu. Stubi dzë bini rall de quë Jesús ziagdchini parë ciudá Jerusalén. uic purquë por shtiꞌdzë Lázaro cantidá ra mënë israelitë bësaꞌnë rall ldaiꞌ shtë ra fariseo nu gualdí lduꞌu rall Jesús. Guatë́ Jesús ciudá Jerusalén ziquë rëy (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40) fhE Iurní lëꞌë ra jëfë shtë ra bëshuzi guꞌ rall de acuerdë parë quini rall Lázaro g Cantidá ra më israelitë guc bëꞌa rall de quë Jesús nanú Betania. Gua rall ngaꞌli, lëdë niáꞌasëdiꞌi parë guëná rall lu Jesús sino quë rac shtuꞌu rall guëná rall lu Lázaro, el quë nabëcuaꞌñi Jesús ladi ra tëgulë. %fC Ra prubi zugaꞌa con lëꞌë të guëdubi tiempë perë na lëdë cuezënúdiaꞌa lëꞌë të guëdubi tiempë. Guc shtuꞌu mënë quini rall Lázaro jeM Iurní guniꞌi Jesús: ―Zuzú naꞌa purquë bë́ꞌniꞌ zniꞌi por dzë na guëgaꞌcha. Dd Perë Judas adë guníꞌidiꞌill zni purquë bëgaꞌa ldúꞌull ra prubi sino nall ngubaꞌnë. Nall tesurërë shtë dumí nu rbaaꞌnëll dumí lo quë nardëꞌë ra mënë. c ―¿Pëzielú niatuuꞌ nisë nashi rëꞌ por tsunë gahiuꞌa bëllë bëdchichi parë guëdëꞌë hiaꞌa caꞌa prubi? b Iurní guniꞌi tubi shini gusëꞌdë më, Judas Iscariote, mizmë Judas nagunë intriegu lëꞌë Jesús, guniꞌi Judas: a Iurní lëꞌë María bëdchininú tubi guëruldë litro sëiti nashi shtë nardo. Lasaquin zihani dumí. Bëtéꞌbëiꞌ sëiti ni guëaꞌ Jesús. Iurní bëcuë́ꞌdchiꞌ guëaꞌ më con guitsë guë́quiꞌ. Guëdubi laꞌni hiuꞌu guꞌtë olor nashi. ` Ngaꞌli bëꞌnë rall tubi shtse parë Jesús, gau më. Marta bëꞌnë sirvë lu mellë. Lázaro guzubënúhiꞌ Jesús lu mellë. _ ; Shuꞌpë dzë antsë laní Pascu, Jesús gua guëꞌdchi Betania catë quëreldë Lázaro. Lázaro na el quë nabëcuaꞌñi Jesús ladi ra tëgulë. C^ 9Ra fariseo nu ra jëfë shtë ra bëshuzi gunibëꞌa rall de quë si talë chu guini u chu guná lu Jesús, tsanú rall rsunë të parë guënaꞌzi rall lëꞌë më prësi.7]g 8Ra mënë quëguili rall lëꞌë Jesús. Iurë rëtaꞌ rall iáduꞌu ruꞌbë, gunaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ rall: ―¿Pë zidë Jesús lu laní u adë guídëdiꞌill? \ 7Hia runë faltë stuꞌpsë parë laní Pascu shtë ra mënë israelitë. Cantidá mënë guëꞌdchi gua rall Jerusalén parë gac laní. Bëꞌnë tucarë gunë rall custumbrë parë gac limpi rall según custumbrë shtë rall antsë bëgaꞌa laní. =[s 6Por ni hia Jesús adë në́diꞌiꞌ ziazë́ më shlatë shlatë Jerusalén catë ra contrari shtë më nanú, sino bëruꞌu më regiuni shtë Judea. Guziaꞌa më tubi lugar naquë́ guëlladchi catë na tubi shlatë, tubi lugar nalë Efraín. Ngaꞌli bëaꞌnë më con ra shini gusëꞌdë më. qZ[ 5Zni dizdë dzë ni, ra contrari shtë Jesús bëꞌnë rall de acuerdë parë quini rall lëꞌë më. /YW 4Lëdë guníꞌidiꞌill lë́ꞌësë shcuendë naciuni Israel sino quë gati Jesús parë guëtëá më grë́tëꞌ shini Dios naná bërëꞌtsë stubi naciuni. %XC 3Caifás guníꞌidiꞌi zndëꞌë por shcuéndëll; más bien cumë nall jëfë shtë ra bëshuzi izë ni, guníꞌiꞌ diꞌdzë rëꞌ purquë el Espíritu Santo bëꞌnë compañi lë́ꞌëll guëníꞌill cusë naguër gac. Guníꞌill gati Jesús shlugar naciuni Israel. 5Wc 2nu adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë de quë más mejurë parë lëꞌë hiaꞌa, gati tubsë nguiu, lë́dëdiꞌi grë guëꞌdchi guëniti nu guëdubi naciuni tsalú. V- 1Perë tubi de lëꞌë rall, Caifás, nall mërë jëfë shtë ra bëshuzi izë ni; guníꞌiꞌ: ―Lëꞌë të adë guënë́diꞌi të U! 0Si talë guëdëꞌë hiaꞌa sí lë́ꞌëll, grë́tëꞌ mënë tsaldí lduꞌu rall lëꞌë Jesús, nu ra gubiernë shtë ra mënë rumanë guëdchini rall të parë guëzalú rall iáduꞌu shtë hiaꞌa. Guëdubi naciuni shtë hiaꞌa guëdëꞌë rall fin. ZT- /Iurní ra fariseo nu ra jëfë shtë ra bëshuzi bëdëá rall con ra Junta Suprema naná runë juzguë. Guniꞌi rall lu saꞌ rall: ―¿Pë guëdë́ꞌnaꞌa? Jesús quëhunë cusë ruꞌbë nu milagrë. gSG .Perë bëldá mënë gua rall lu fariseo nu guaguëchi rall grë lo quë nabëꞌnë Jesús. \R1 -Con milagrë ni másruꞌu gualdí lduꞌu ra mënë israelitë shtiꞌdzë Jesús, ra mënë nabëꞌnë compañi lëꞌë María. Guná rall lo quë nabëꞌnë më nu gualdí lduꞌu rall lëꞌë më. #Q? ,Lëꞌë tëgulë bëruꞌu. Ra guiaꞌa Lázaro nu guëáhiꞌ liꞌbi con lari vendas. Nu lu Lázaro daꞌu tubi lari. Jesús guniꞌi: ―Bëshaꞌquë lari rëꞌ të parë gac guzëáhiꞌ. Rac shtuꞌu mënë gati Jesús (Mt. 26.1‑5; Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2) rP] +Despuësë de guniꞌi më ndëꞌë, iurní fuertë guniꞌi më: ―Lázaro, bëruꞌu ngaꞌli. SO *Nanë́a de quë lë́ꞌël rquë diáguël shtiꞌdza siemprë perë rniaꞌa lul por bien shtë ra mënë narëtaꞌ ndëꞌë të parë tsaldí lduꞌu rall de quë lë́ꞌël bëshéꞌldël na. ?Nw )Iurní bëdchisú rall guëꞌë nananú ruaꞌ baꞌa. Jesús gubiꞌa lu gubeꞌe nu guniꞌi më: ―Dadë, dushquíllil purquë rínil grë́tëꞌ lo quë narnaꞌba lul. M (Perë Jesús guniꞌi: ―¿Pë adë guníꞌidiaꞌa lul de quë si talë tsaldí ldúꞌul na, guënal pudërë shtë Dios? ;Lo 'Jesús guniꞌi: ―Gulë bëdchisú guëꞌë rëꞌ. Marta, zanë tëgulë, guníꞌiꞌ: ―Dadë, perë rldiaꞌa nahiuꞌdzë tëgulë purquë hia guc tapë dzë gútiꞌ. -KS &Jesús nalë́ gubini ldúꞌiꞌ stubi. Iurní guabiꞌguë më ruaꞌ baꞌa. Nahin ziquë tubi nichë laꞌni dani. Daꞌu ruahin tubi guëꞌë ruꞌbë. MJ %Perë bëldá ra mënë guniꞌi: ―Ndëꞌë lëꞌë el quë nabëdëꞌë slu ciegu, ¿pëllë nápiꞌ pudërë parë niátidiꞌi Lázaro? Jesús bëcuaꞌñi Lázaro ladi ra tëgulë ^I5 $Ra mënë guniꞌi iurní: ―Gulë guná, blac rac shtuꞌu më lëꞌë tëgulë. )HM #Iurní Jesús bíꞌniꞌ. zGm "Gunaꞌbë diꞌdzë më lu ra mënë: ―¿Ca bëgaꞌchi tëgulë? Guniꞌi rall: ―Dadë, gudeꞌe guënal. lFQ !Iurë lëꞌë Jesús guná ruꞌnë María, nu guná më lu ra mënë narunë compañi lëꞌë zanë tëgulë, nu guná më ruꞌnë raiꞌ, nalë́ bëdchini tristë laꞌni lduꞌu më, demasiadë gubini lduꞌu më. 4Ea Iurë lëꞌë María bëdchini catë zugaꞌa Jesús, bëzullibi María guëaꞌ Dadë nu guníꞌiꞌ: ―Dadë, si talë nanul ndëꞌë, adë niátidiꞌi zana. }Ds Iurë ra më guëꞌdchi ni, ra nabëdchini parë gac consolar raiꞌ, guná rall guziaꞌa María, guasuldí rall nasesë. Guagnaldë rall lëꞌë María; guniꞌi lu saꞌ rall: ―Guziaꞌa María ruaꞌ baꞌa parë gúꞌniꞌ ngaꞌli. }Cs Jesús laꞌdi tsutë́diꞌi më guëꞌdchi. Lëꞌë më quëreldë më lugar catë bëdiaꞌguëlú më Marta. IB  Lueguë guasuldí María nu guagnáhiꞌ lëꞌë Jesús. ^A5 Despuësë de guniꞌi Marta diꞌdzë rëꞌ, guagnáꞌbëiꞌ béldiꞌ María. Iurní guniꞌi Marta guitsë guitsë: ―Hia lëꞌë mësë nanú ndëꞌë. Lë́ꞌiꞌ quëgnáꞌbëiꞌ lë́ꞌël. :@m Marta guniꞌi iurní: ―Ahaꞌ Dadë, rialdí lduaꞌa de quë nal Cristo, shini Dios, el quë nanapë quë guëdchini lu guë́ꞌdchiliu. Jesús biꞌni ruaꞌ baꞌa ? Nu grë́tëꞌ el quë nanabani iurneꞌ nu tsaldí ldúꞌull na, jamás adë gátidiꞌill. ¿Gu rialdí ldúꞌul ndëꞌë, Marta? #>? Jesús guniꞌi: ―Rcuaꞌñia ra tëgulë, nu rdëꞌa vidë sin fin. El quë narialdí lduꞌi na, aunquë nilë gútill, guëabrí guëbánill. |=q Marta guniꞌi: ―Nanë́a de quë guëabrí guëbániꞌ iurë guëbani ra tëgulë stubi, lúltimë dzë. U<# Jesús guniꞌi lu Marta: ―Lëꞌë zánël guëabrí guëbániꞌ. `;9 Perë nanë́a de quë Dios guëneꞌe grë́tëꞌ lo quë naná rnáꞌbël lu më. j:M Marta guniꞌi lu Jesús: ―Dadë, si talë niaquëréldël ndëꞌë, adë niátidiꞌi zana. 9# Iurë Marta guc bëꞌa de quë Jesús ziagdchini, bërúꞌuiꞌ; guagtsaꞌguëlúhiꞌ lëꞌë Jesús perë María bëaꞌnë hiuꞌu. 8 Cantidá më israelitë guaguëꞌnë visitar lëꞌë Marta nu María parë gac consolar raiꞌ por tëgulë, zanë raiꞌ. d7A Betania naquë́ guëlladchi ruaꞌ Jerusalén cumë ziquë chupë kilómetro guëruldë. y6k Iurë bëdchini Jesús guëlladchi Betania, bíniꞌ lëꞌë Lázaro hia guc tapë dzë bëgáꞌchiꞌ. n5U Iurní lëꞌë Tomás, el quë narniꞌi raiꞌ Cuachi, guníꞌiꞌ lu los de más shini gusëꞌdë më: ―Cha guiá hiaꞌa nu lëꞌë hiaꞌa të parë gatinú hiaꞌa lëꞌë më ndë. Jesús bëcuaꞌñi tëgulë 4 perë na rquitë lduaꞌa de quë núdiaꞌa con lë́ꞌiꞌ parë tsaldí lduꞌu të na. Cha guiá guëná hiaꞌa lë́ꞌiꞌ. 93m Iurní clarë guniꞌi më: ―Lázaro hia guti 29 Perë Jesús quëgniꞌi de quë Lázaro guti. Ra shini gusëꞌdë më runë shgabë raiꞌ de quë quëadiꞌdzë më shcuendë mbëcaꞌldë. v1e Iurní lëꞌë ra shini gusëꞌdë më guniꞌi: ―Dadë, si talë nagaꞌsi Lázaro, guëáquiꞌ. )0K Despuësë de guniꞌi Jesús diꞌdzë rëꞌ, guniꞌi më: ―Lëꞌë amigu shtë hiaꞌa, Lázaro, gutëgaꞌsi perë na tsacuaꞌñia lë́ꞌëll. ^/5 perë si talë chu ziaꞌa gueꞌlë, ni sí, rreldë ni purquë runë faltë llni. S. Jesús guniꞌi: ―¿Pëllë lëdë guldídiꞌi narniꞌi: “Chiꞌbë chupë iurë napë tubi dzë”? Si talë chu ziaꞌa rdzë, adë rréldëdiꞌill purquë rnall lu llni shtë ngubidzë, -1 Guniꞌi raiꞌ lu më: ―Mësë, ¿ni mudë tsal Judea stubi? Guc lduꞌu ra contrari shtë́nël niaguini rall lë́ꞌël con guëꞌë. i,K Despuësë guniꞌi më lu ra shini gusëꞌdë më: ―Cha guiá hiaꞌa stubi hashtë Judea. +w Iurë lëꞌë ra mënë repi lu Jesús de quë Lázaro rac llúꞌiꞌ, bëaꞌnë më chupë dzë catë nanú më. J*  Nalë́ guc shtuꞌu Jesús Marta nu béldëll nu Lázaro. :)m Iurë bini më lo quë naguniꞌi rall, guniꞌi më: ―Galguidzë rëꞌ adë tsalúdiꞌi con galguti, más bien parë guëná të pudërë shtë Dios, nu por galguidzë rëꞌ ra mënë guëniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtëna. Guëniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë shini Dios. (7 Marta nu María bësheꞌldë bëldá mënë naguaguëchi lu Jesús: ―Dadë, lëꞌë el quë nalë́ rac shtúꞌul, lë́ꞌëll rac llúꞌull. 8'i Mizmë María ni antsë gati Jesús, bëtéꞌbëiꞌ sëiti nashi guëaꞌ Jesús nu bëcuë́ꞌdchiꞌ con guitsë guë́quiꞌ guëaꞌ më. Zanë María rac llúꞌull. u& e Laꞌni guëꞌdchi Betania guquëreldë Lázaro con chupë zánëll, María nu Marta. Rac lluꞌu Lázaro. U%# *Cantidá ra mënë gualdí lduꞌu rall lëꞌë Jesús lugar ni.h$I )Cantidá mënë guagná rall lëꞌë më nu guniꞌi rall: ―De verdá Juan adë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ milagrë ruꞌbë nanianá ra mënë perë grë́tëꞌ el quë naguniꞌi Juan shcuendë nguiu rëꞌ, verdá nahin. /#W (Iurní Jesús bëabrí stubi ladë cuꞌ guiaꞌa guëëꞌgu Jordán, mizmë lugar catë bëchuꞌbë nisë Juan ra mënë guëlútëꞌ. Ndë bëaꞌnë më. p"Y 'Bëabrí rall stubi parë guaꞌa rall lëꞌë më prësi perë Jesús bëruꞌu guiaꞌa rall. ! &Perë si talë runa milagrë con pudërë shtë Dios, aunquë adë rialdídiꞌi lduꞌu të na, gulë tsaldí lduꞌu të lo quë naquëhuna të gac bëꞌa të nu tsaldí lduꞌu të purquë Shtada quëhúniꞌ grë́tëꞌ cusë ni por na; unidë na naꞌa. ` 9 %Si talë quëhúnëdiaꞌa dchiꞌni shtë Shtada, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të na. ]3 $Talë Dios gulë́ na nu bëꞌnë ldaiꞌ më na nu bësheꞌldë më na lu guë́ꞌdchiliu, ¿pëzielú rniꞌi të de quë na guniaꞌa diꞌdzë cuntrë Dios iurë guniaꞌa lu të: “Nahia shini Dios”? I  #nu nanë́ hiaꞌa de quë Sagradas Escrituras na verdá, adë chu gúnëdiꞌi anular shtiꞌdzë më catë bërulë́ ra mënë dioses, grë́tëꞌ ra nabëꞌnë recibir shtiꞌdzë më. y "Iurní guniꞌi Jesús: ―Laꞌni lëy shtë hiaꞌa naescritë: “Guníꞌihia lëꞌë të na të dioses”, E !Guniꞌi rall: ―Adë chu guënéꞌediꞌi guëꞌë lë́ꞌël por tubi cusë zaꞌquë nabë́ꞌnël sino quë guníꞌil mal cuntrë Dios. Nguiu nal perë rníꞌil nal Dios. #? Jesús guniꞌi lu rall: ―Cantidá cusë zaꞌquë bëna delantë lu të por pudërë shtë Shtada, ¿por guadë puntë naguëneꞌe guëꞌë të na? yk Iurní ra contrari shtë Jesús bëabrí gunaꞌzi rall guëꞌë parë guëldaꞌa rall lëꞌë Jesús. 3a Lëꞌë Shtada con na, na naꞌa tubsë. 8i Shtada bëneꞌe lëꞌë rall parë na. Lëꞌë më na más më ruꞌbë quë grë nanabani. Napë më pudërë nu adë ni tubi chu cúdiꞌi shiꞌlia lu guiaꞌa Shtada. # Na rdëꞌa lëꞌë rall vidë sin fin; jamás adë tsagnítidiꞌi rall parë siemprë. Ni tubi adë chu cúdiꞌi shiꞌlia lu guiahia. r] Ra shiꞌlia rini shtiꞌdza nu nanë́a ra lliꞌli shtëna, nu lëꞌë ra shiꞌlia ridë naldë na.  perë lëꞌë të adë në́diꞌi të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza purquë nádiꞌi të shiꞌlia. Hia guniaꞌa lu të antsë. fE Guniꞌi Jesús: ―Hia guniaꞌa lu të perë adë në́diꞌi të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza. Grë́tëꞌ cusë el quë nabëna, guc por pudërë shtë Shtada; ra milagrë rluaꞌain de quë nahia shini Dios +O Ra contrari shtë më bëtiaꞌa rdondë rall lëꞌë më nu guniꞌi rall: ―¿Guc guëníꞌil lu naꞌa clarë de quë lë́ꞌël nal Cristo? të tsaldí lduꞌu naꞌa. Guniꞌi por derechë tubigasë të guënë́ naꞌa de verdá nal el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌal. X) Jesús canzë́ ruaꞌ iáduꞌu ruꞌbë catë nanú portali shtë Salomón. 3 Hia bëgaꞌa tiempë naldë. Ciudá Jerusalén bëꞌnë tucarë laní narëagná lduꞌu ra mënë dzë nagualú dchiꞌni shtë iáduꞌu. xi Sëbëldá rall guniꞌi: ―Ni tubi chu nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌu, gac gunë ziquë runë më rëꞌ. ¿Ni mudë tubi nanapë mëdzabë guëdë́ꞌëiꞌ slu ciegú? Adë bë́ꞌnëdiꞌi ra mënë recibir lëꞌë Jesús  Cantidá rall guniꞌi: ―¿Pëzielú runë të cuendë hiumbrë rëꞌ? cumë nápëll mëdzabë laꞌni ldúꞌull. Rac lúguëll. nU Iurë ra contrari shtë më bini rall grë diꞌdzë rëꞌ, iurní bëabrí guc dividir rall. e C Ni tubi adë chu guëdchisúdiꞌi vidë shtëna sino na rdë́ꞌëhia vidë shtëna por voluntá shtëna, nu napa pudërë de quë despuësë guëdë́ꞌahin, guëbania stubi. Zni na ordë nabëna recibir de Shtada.   ’Lëꞌë Dadë Dios rac shtuꞌu na purquë rdë́ꞌëhia vidë shtëna; gatia por ra mënë nu despuësë guëabrí guëbania. 4 a Napa stubi partidë lliꞌli nanádiꞌi ndëꞌë; napë quë tsagnaꞌba lëꞌë rall. Guëquë́ diaguë ma chahia; gac ma tubsë partidë nanapë tubsë vëquërë.  } Ziquë Shtada runguë bëꞌa na, na runguë bë́ꞌahia lëꞌë Shtada. Na rdchiꞌba vidë shtëna por ra lliꞌli. ~ u ’Na nahia vëquërë zaꞌquë. Runguë bë́ꞌahia ra shiꞌlia nu ra shiꞌlia runguë bëꞌa raiꞌ na. ~}|{{%zz!yrww}vvtss r!qpoXnmlkkkjj6hggf)ee5dJccVbb=a_^^H\[ZYYXCWVzUU;TSRRQPOOqNN@MLHKJjIHbGF;E CBBA@9?>>@=<<;:98776655p4z33#10/.7-,,+**B((&%+#"!!_# hBJc/e & c=eDPT Iurní lëꞌë Pilato gunibëꞌa guanú Jesús galnë́ con chicuti. 1S[(Iurní grë ra mënë gurushtiá rall: ―Adë rldáꞌadiꞌil Jesús; bëdëꞌë libertá parë Barrabás. Barrabás na tubi ngubaꞌnë, tubi më dushë.R7'perë ziquë tubi custumbrë, guëdëꞌa libertá tubi prësi laꞌni dzë laní shtë Pascu. ¿Sëldahia Jesús rëy shtë të, u pë rniꞌi të? mQS&Pilato repi: ―¿Pë runë cuntienë diꞌdzë, verdá? Guniꞌi mënë gati Jesús (Mt. 27.15‑31; Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25) Despuësë de gualú gunaꞌbë diꞌdzë Pilato diꞌdzë rëꞌ, bërúꞌull stubi parë guadiꞌdzënull ra contrari shtë Jesús. Guniꞌi Pilato: ―Ni tubi delitë adë rdzélëdiaꞌa shtë nguiu rëꞌ +PO%Iurní Pilato repi: ―Rníꞌil de quë nal tubi Rëy. Jesús guniꞌi: ―Nahia Rëy ziquë quëgníꞌil, parë ni gula lu guë́ꞌdchiliu. Zelda lu guë́ꞌdchiliu parë guadiꞌdza verdá. Grë́tëꞌ el quë narac shtuꞌu guini verdá, ni rdëꞌë rall cuendë shtiꞌdza. }Os$Guniꞌi më: ―Nahia Rëy shtë gubiernë nanádiꞌi ziquë gubiernë shtë guë́ꞌdchiliu. Si talë gubiernë shtëna niac ziquë gubiernë shtë guë́ꞌdchiliu, pues niadildi shmëna parë gáquëdiꞌi intriegu na guiaꞌa ra më israelitë. Perë iurneꞌ rniaꞌa lul de quë rnibë́ꞌahia; nahia Rëy perë lë́dëdiꞌi rëy shtë guë́ꞌdchiliu. TN!#Pilato guniꞌi: ―Nádiaꞌa më israelitë. Mizmë mënë saꞌl con ra jëfë shtë ra bëshuzi, bëꞌnë rall intriegu lë́ꞌël lua ziquë tubi më mal. Guniꞌi lua pë mal bë́ꞌnël. uMc"Jesús repi: ―¿Pë ni rnaꞌbë díꞌdzël por shcuéndël u nu chu stubi guniꞌi lul chu nahia? *LM!Iurní Pilato bëabrí guatë́ laꞌni palaci; iurní gunáꞌbëll lëꞌë Jesús nu guniꞌi Pilato: ―¿Pë lë́ꞌël nal Rëy shtë ra më israelitë? ~Ku Zni guc parë gac cumplir shtiꞌdzë Jesús naguniꞌi más antsë parë gac bëꞌa rall lla mudë gati më. %JCIurní Pilato repi: ―Gulë biaꞌa lë́ꞌëll mizmë lëꞌë të nu gulë bëꞌnë juzguë lë́ꞌëll según narniꞌi lëy shtë të. Ra contrari shtë Jesús bëquebi: ―Perë lëꞌë naꞌa nápëdiꞌi naꞌa derechë parë guëdini naꞌa ni tubi mënë gátill. zImGuniꞌi rall: ―Si talë nádiꞌill hiumbrë mal, adë chu guëdë́ꞌnëdiꞌi intriegu lë́ꞌëll. gHGPor ni Pilato bëruꞌu parë guagníꞌill lu rall: ―¿Pë mal bëꞌnë hiumbrë rëꞌ? .GUIurní biaꞌa rall Jesús lu palaci catë gunë gubernadurë juzguë. Hia zeꞌdë grëgueꞌlë iurní. Ra contrari shtë Jesús adë guatë́diꞌi rall laꞌni palaci parë guëaꞌnë rall limpi según custumbrë religiusë shtë rall. Zni nanú permisi gau rall shtse shtë Pascu. $FAPedro bëꞌnë negar stubi. Mizmë iurní bëllidchí tubi gay. Jesús zugaꞌa lu Pilato (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Lc. 23.1‑5) bE=Iurní gunaꞌbë diꞌdzë tubi muzë shtë Caifás, muzë ni nall shfamili shtë nguiu nabëchuguë Pedro diáguiꞌ. Guniꞌi muzë ni lu Pedro: ―¿Pë nul lë́ꞌël gunahia laꞌni lahuertë con Jesús? sD_Perë Pedro tsaglaꞌguë quëgtsë́ꞌëiꞌ ruaꞌ guiꞌi con ra mënë. Iurní guchi ra mënë: ―¿Pë nul lë́ꞌël nal shmënë Jesús? Pedro bëꞌnë negar; guníꞌiꞌ: ―Aquëdiꞌi, nádiaꞌa shmënë Jesús. $CAIurní lëꞌë Anás bësheꞌldë lëꞌë më lu Caifás. Liꞌbi guiaꞌa më. Caifás na bëshuzi narnibëꞌa más entrë grë ra bëshuzi. Pedro guniꞌi lu ra mënë de quë adë guënë́diꞌiꞌ lëꞌë Jesús (Mt. 26.71‑75; Mr. 14.66‑72; Lc. 22.58‑62) BJesús repi: ―Si talë guniaꞌa mal, bëluaꞌa nia pë mal bëna perë si talë guniaꞌa verdá ¿pëzielú gulubël lua? FAIurë lëꞌë Jesús guniꞌi zndëꞌë, tubi soliar shtë iáduꞌu nazugaꞌa guëlladchi, gulubëll lu më nu guníꞌill: ―¿Pë zniꞌi rquébil lu jëfë shtë ra bëshuzi? 2@]¿Pëzielú rnaꞌbë díꞌdzël lua pë cusë bëluáꞌahia? Gulë gunaꞌbë diꞌdzë lu ra mënë nabini shtiꞌdza. Nanë́ rall ldaiꞌ lo quë bëluáꞌahia. k?ORepi Jesús: ―Na biadiꞌdza delantë lu grë mënë. Bëluáꞌahia laꞌni ra iáduꞌu nu hashtë iáduꞌu ruꞌbë, grë́tëꞌ lugar catë rdëá ra mënë israelitë. Ni tubi cusë adë guníꞌidiaꞌa nagaꞌchi. )>KLëꞌë Anás, tubi jëfë shtë ra bëshuzi, guzublú gunaꞌbë díꞌdzëll lu Jesús shcuendë ra shini gusëꞌdë më nu pë ldaiꞌ rluaꞌa më. C=Cumë nalë́ naldë dzë ni, ra muzë con ra soliar bëntsaꞌu tubi guërdë́ të parë bëcueꞌe rall guiꞌi të guëdzëꞌë rall. Nu zac Pedro zugaꞌa con lëꞌë rall. Quëtsëꞌë Pedro ruaꞌ guiꞌi. Gunaꞌbë diꞌdzë Anás lu Jesús (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Lc. 22.66‑71) 4<aIurní lëꞌë naꞌa gunaꞌbë díꞌdzëll lu Pedro: ―¿Pë nu lë́ꞌël nal shmënë nguiu rëꞌ? Pedro bëquebi: ―Aquëdiꞌi, nádiaꞌa shmënë nguiu ni. _;7Pedro bëaꞌnë fuërë ruaꞌ puertë shtë nezë. Iurní bëruꞌu lëꞌë poshtë nananë́ lëꞌë jëfë shtë ra bëshuzi. Lëꞌë poshtë ni guchi lu naꞌa narapë ruaꞌ puertë parë tsutë́ Pedro. c:?Simón Pedro con stubi ra poshtë, guanaldë raiꞌ lëꞌë Jesús. Lëꞌë stubi poshtë ni na el quë nanë́ Caifás naná bëshuzi namás narnibëꞌa. Guatënú poshtë ni Jesús rualdëaꞌ lidchi Anás. t9aCaifás rëꞌ mizmë naguniꞌi lu ra më israelitë: “Más mejurë parë lëꞌë hiaꞌa gati tubsë nguiu quë guëdubi naciuni tsalú”. Pedro zu rualdëaꞌ lidchi Anás (Mt. 26.69‑70; Mr. 14.66‑68; Lc. 22.55‑57) 8w Lueguë biaꞌa rall lëꞌë më lu Anás naná suëgrë Caifás. Izë ni Caifás guc bëshuzi namás narnibëꞌa. R7 Iurní lëꞌë ra mënë con comandante shtë ra soliar nabësheꞌldë contrari shtë Jesús, gunaꞌzi rall lëꞌë më parë guaꞌa rall lëꞌë më prësi. Bëldiꞌbi rall guiaꞌa më. 6 Perë Jesús repi lu Pedro: ―Bëguëuꞌ spadë shtë́nël shlugarin. Si talë según voluntá shtë Shtada zeꞌdë parë sac zia, napë quë guna cumplirin. Guanú rall Jesús lu bëshuzi más narnibëꞌa (Mt. 26.57‑58; Mr. 14.53‑54; Lc. 22.54) 75g Iurní lëꞌë Simón Pedro nápiꞌ tubi spadë; gulúhiꞌ spadë nu bëchúguiꞌ diaguë ladë ldi tubi naná lë Malco. Malco na muzë shtë jëfë shtë ra bëshuzi. 43 Zni guc parë gac cumplir diꞌdzë naguniꞌi Jesús antsë: “Grë́tëꞌ el quë nabënéꞌel parë na, ni tubi adë gunítidiaꞌa”. $3AJesús repi lu rall iurní: ―Hia guniaꞌa lu të de quë na ndëꞌë. Si talë rguili të na, gulë bëneꞌe sí, të parë guzëá ra shmëna. o2WIurní guniꞌi më stubi: ―¿Chull rguili të? Lëꞌë rall guniꞌi rall: ―Jesús de Nazaret. w1gIurë lëꞌë Jesús guniꞌi: “Na ndëꞌë”, iurní bëazë guetë rall nu gulaguë rall lu guiuꞌu. >0uLëꞌë rall bëquebi: ―Rguili naꞌa Jesús de Nazaret. Jesús guniꞌi iurní: ―Na ndëꞌë. Lëꞌë Judas nabëꞌnë intriegu Jesús, zugáꞌall con ra mënë ni. /1Hia rac bëꞌa Jesús grë́tëꞌ lo quë nanagac; iurní bëruꞌu më ladi ra shmënë më nu guniꞌi më lu ra mënë: ―¿Chu rguili të? .}Zni bëꞌnë Judas; bëdchínill con tubi shcuaꞌa mënë con bëldá guëshiágduꞌu. Ra jëfë shtë ra bëshuzi con ra fariseo bësheꞌldë rall lëꞌë mënë ni. Nuaꞌa rall lintërnë nu grëaguë parë guëzianí. Nuaꞌa rall spadë. 7-gNu Judas, lëꞌë naná rac shtuꞌu gúnëll intriegu Jesús, nanëll lugar ni purquë zihani vësë guanú Jesús lëꞌë raiꞌ ndë. Nu ngaꞌli rdëá raiꞌ antsë. , Despuësë de gualú biadiꞌdzë Jesús ra diꞌdzë rëꞌ, bëruꞌu më con ra shini gusëꞌdë më parë ziaꞌa raiꞌ stubi ladë ruaꞌ tubi rugi guëëꞌgu nalë Cedrón. Ngaꞌli naquë́ tubi lahuertë, nu guatënú Jesús ra shini gusëꞌdë më. +9Bëluáꞌahia lëꞌë raiꞌ parë gunguë bëꞌa raiꞌ chu nal, nu todavía tsaglaꞌguë guëluáꞌaruꞌuhia lëꞌë raiꞌ parë gac shtuꞌu raiꞌ saꞌ raiꞌ ziquë rac shtúꞌul na; mizmë amor shtëna gapë raiꞌ laꞌni lduꞌu raiꞌ parë saꞌ raiꞌ.0*YDadë, lë́ꞌël rúnël bien guëdubi tiempë perë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, adë runguë bë́ꞌadiꞌi rall lë́ꞌël, perë na sí, runguë bë́ꞌahia lë́ꞌël nu lëꞌë ra nagualdí lduꞌi lë́ꞌël, rdëꞌë raiꞌ cuendë de quë lë́ꞌël bëshéꞌldël na. )#’Dadë lë́ꞌël bënéꞌel grë́tëꞌ ndëꞌë, nu rac shtuaꞌa de quë catë quëbézël nu zac lëꞌë raiꞌ cuezë raiꞌ. Rac shtuaꞌa catë nezë guëquërelda nu lëꞌë raiꞌ guëquëreldë raiꞌ të parë guëná raiꞌ lugar zaꞌquë lu gubeꞌe. Guëná raiꞌ pudërë nabënéꞌel purquë nalë́ rac shtúꞌul na antsë lëꞌë guë́ꞌdchiliu cueshtë́. U(#Ziquë quëbezënúa lëꞌë raiꞌ nu quëbezënul na, zni rac shtuaꞌa gac rall unidë completamente con lëꞌë hiaꞌa parë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, guëdëꞌë rall cuendë lë́ꞌël bëshéꞌldël na nu guëdëꞌë rall cuendë de quë rac shtúꞌul lëꞌë rall mizmë manërë ziquë rac shtúꞌul na. *'MLëꞌë derechë nu pudërë nabënéꞌel parë na, bëdë́ꞌëhia parë lëꞌë raiꞌ parë gac raiꞌ unidë ziquë lëꞌë hiaꞌa na hiaꞌa unidë. s&_Grë́tëꞌ ra mënë ni natsaldí lduꞌi shtiꞌdza, quëhuna ruëguë gac raiꞌ unidë, Dadë. Gapë raiꞌ tubsë llgabë ziquë na hiaꞌa unidë nu nadápaꞌa mizmë llgabë. Bëꞌnë compañi lëꞌë raiꞌ parë gac raiꞌ unidë con lëꞌë hiaꞌa, Dadë, parë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, gac bëꞌa rall lë́ꞌël bëshéꞌldël na. 3%_’Perë adë rnáꞌbëdiaꞌa sulamëntë por lëꞌë raiꞌ, sino también por grë́tëꞌ natsaldí lduꞌi shtiꞌdza iurë guadiꞌdzë raiꞌ dizaꞌquë. <$qQuëhuna apartar mizmë na parë bien shtë raiꞌ të gac raiꞌ completamente entregadë lu voluntá shtë́nël. Gac cumplir ndëꞌë, Dadë, por shtíꞌdzël naná verdá. E#Cumë ziquë bëshéꞌldël na lu ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, zni zac bësheꞌlda lëꞌë raiꞌ lu ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu. Guëniꞌinú raiꞌ shtíꞌdzël lu rall. r"]Por shtíꞌdzël bëꞌnë gac raiꞌ santu parë lë́ꞌël. Grë dizaꞌquë shtë́nël na verdá. !Cumë ziquë na, adë nádiaꞌa mënë shtë guë́ꞌdchiliu, nu lëꞌë raiꞌ adë nádiꞌi raiꞌ mënë shtë guë́ꞌdchiliu. & EAdë rnáꞌbëdiaꞌa, Dadë, de quë guëgul lëꞌë raiꞌ lu guë́ꞌdchiliu, sino rac shtuaꞌa gápël lëꞌë raiꞌ lu ra cusë shtë mëdzabë. J Na bëluáꞌahia dizaꞌquë shtë́nël lu raiꞌ perë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, adë rna záꞌquëdiꞌi rall lu raiꞌ. Grë raiꞌ nabëquë́ diaguë shtíꞌdzël, adë na raiꞌ ziquë mënë shtë guë́ꞌdchiliu; igual ziquë na, adë rianáldëdiꞌi raiꞌ tëchi ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu. 1[ ’Iurneꞌ Dadë, mërë gueldë guëzë́a catë quëbézël perë mientras zugáꞌahia stúpëꞌnë lu guë́ꞌdchiliu, rniaꞌa lul grë ra cusë rëꞌ, guini naná guëquë́ diaguë diꞌdzë rëꞌ. Guëquitë lduꞌu raiꞌ; mizmë lëgrë nanapa gapë raiꞌ guëdubi tiempë. |q Iurë quëbezënúa lëꞌë nabënéꞌel parë na, gupa lëꞌë raiꞌ. Ni tubi adë chu bënítidiꞌi sino el quë nagulë parë gac condenádëll. Zni guquin parë gac cumplir naná escritë laꞌni Sagradas Escrituras de lë́ꞌëll. eC ’Na adë guëáꞌnëdiaꞌa lu guë́ꞌdchiliu, perë lëꞌë raiꞌ sí, guëaꞌnë raiꞌ lu guë́ꞌdchiliu. Hia lëꞌë na gueldë guëzë́a catë quëréldël. Santo nal, nia Dadë. Gupë lëꞌë raiꞌ con pudërë shtë́nël grë ra nabënéꞌel parë na parë gac raiꞌ unidë ziquë lë́ꞌël nu na unidë na hiaꞌa. w Grë ra mënë ni nashtë́nël nu na raiꞌ shtëna. Por lëꞌë raiꞌ zihani mënë guná rall pudërë shtëna. Q ’Na runa ruëguë por lëꞌë raiꞌ iurneꞌ. Adë rúnëdiaꞌa ruëguë por ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu sino por ra mënë nabënéꞌel parë na purquë shtë́nël lëꞌë raiꞌ. r]Grë ra diꞌdzë naguníꞌil lua, biadiꞌdza lu raiꞌ nu bëꞌnë raiꞌ recibir ra diꞌdzë ni. Hia gualdí lduꞌu raiꞌ de verdá de quë bëshéꞌldël na lu guë́ꞌdchiliu. Nanë́ raiꞌ zelda por ordë shtë́nël. X)Iurneꞌ rdëꞌë rall cuendë de quë pudërë nanapa, bënéꞌel guiahia. kO’Grë ra mënë nagulël ladi ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, bënéꞌel lëꞌë rall parë na; na rall shmëna. Bëluáꞌahia lu raiꞌ pudërë shtë́nël nu bëzuꞌbë diaguë raiꞌ dizaꞌquë shtë́nël. ykBëꞌnë honrar na culáꞌnil ziquë antsë lëꞌë guë́ꞌdchiliu cueshtë́, quëbezënúa lë́ꞌël. ’Siemprë bëluáꞌahia lu ra mënë llëruꞌbë na pudërë shtë́nël. Bëna gan grë́tëꞌ dchiꞌni nabënéꞌel guna. _7Parë gapë ra mënë vidë sin fin, napë quë gunguë bëꞌa rall lë́ꞌël nu napë quë gunguë bëꞌa rall na. Nahia shínil nabëshéꞌldël lu guë́ꞌdchiliu. Sulë lë́ꞌël nal Dios verdadërë. PBënéꞌel pudërë guiahia parë guënibë́ꞌahia grë́tëꞌ ra mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, nu iurneꞌ napa derechë guëdëꞌa vidë sin fin parë mënë nabënéꞌel parë na. ' IDespuësë gualú biadiꞌdzë më grë ra cusë rëꞌ, gubiꞌa më lu gubeꞌe nu guniꞌi më: ―Dadë, hia lëꞌë iurë bëgaꞌa. Bëluaꞌa ra mënë de quë shínil náhiꞌ personë ruꞌbë delantë lul. Iurní shínil guëquébiꞌ nal personë ruꞌbë delantë lu rall. ve!Rniaꞌa lu të grë́tëꞌ ndëꞌë të parë cuedchí lduꞌu të por na. Ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu guëzac zi rall lëꞌë të perë gulë bëquitë lduꞌu të. Bëna gan lu narnibëꞌa mënë shtë guë́ꞌdchiliu.c? Guná, guëdchini iurë nu mizmë iurneꞌ, lëꞌë të guërëꞌtsë të cadë lëꞌë të tubi ladë. Iurní guësaꞌnë të na tubsia, perë adë zúdiaꞌa tubsia purquë lëꞌë Shtada quëbezënúhiꞌ na. A}Jesús repi: ―¿Gu gualdí lduꞌu të iurneꞌ? PIurneꞌ rialdí lduꞌu naꞌa lë́ꞌël nu nanë́ naꞌa riasël grë cusë. Rquíꞌnidiꞌil chu guënaꞌbë diꞌdzë lul. Rialdí lduꞌu naꞌa de quë bëdchínil por partë shtë Dios.  #Iurní ra shini gusëꞌdë më guniꞌi: ―Iurneꞌ sí, quëadíꞌdzël clarë sin adë quëhunë dchíꞌnidiꞌil comparaciuni. * MBëruaꞌa catë quëbezë Shtada nu bëdchinia lu guë́ꞌdchiliu, perë iurneꞌ guësaꞌna lëꞌë guë́ꞌdchiliu parë guëabría con lëꞌë Shtada. < qpurquë lëꞌë Shtádaꞌa rac shtúꞌuiꞌ lëꞌë të. Rac shtuꞌu më lëꞌë të purquë rac shtuꞌu të na nu rialdí lduꞌu të de quë beldë guëdchinia de Dios.  Dzë ni lëꞌë të guënaꞌbë të lu Shtada por lëa purquë iurní rquíꞌnidiꞌi guënaꞌba lu më por lëꞌë të G ’Hia guniaꞌa lu të grë ra cusë rëꞌ por comparaciuni, perë guëdchini iurë hiadë guadíꞌdzëdiaꞌa por comparaciuni sino quë iurní guadiꞌdza clarë shcuendë Dadë. {oHashtë iurneꞌ adë gunáꞌbëdiꞌi të lu Dadë por na. Rniaꞌa lu të, gulë gunaꞌbë lu më. Guëneꞌe më lo quë narunë faltë të parë guëquitë lduꞌu të de verdá. Bëna gan lu narnibëꞌa mënë shtë guë́ꞌdchiliu mS’Dzë ni hiadë guënáꞌbëdiꞌi diꞌdzë të lua ni tubi cusë. Guldía rniaꞌa, lëꞌë Dadë Dios guëneꞌe grë́tëꞌ lo quë naguënaꞌbë të lúhiꞌ. Guëneꞌe mëhin si talë guënaꞌbë të por na. \1Zni zac lëꞌë të; rbini lduꞌu të iurneꞌ, perë na napë quë guëabría. Guënahia lu të stubi; iurní nalë́ guëquitë lduꞌu të, tubi cusë lëgrë; adë chu guëdchisúdiꞌin de lëꞌë të. H Cumë tubi naꞌa iurë lëꞌë naꞌa bëgaꞌa shiurë galë shini naꞌa, rdzëbë naꞌa nu rbini lduꞌu naꞌa por dulurë, perë despuësë lëꞌë meꞌdë bëdchini guë́ꞌdchiliu, hia adë rëagná lduꞌu naꞌa dulurë. Iurní guëquitë lduꞌu naꞌa purquë gulë tubi meꞌdë lu guë́ꞌdchiliu. 'Guldía rniaꞌa, lëꞌë të guꞌnë të nu ldaguë tristë laꞌni lduꞌu të perë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, guëquitë lduꞌu rall purquë rnádiꞌi rall lua. Aunquë lëꞌë të guëaꞌnë të con galriá lduꞌu, despuësë guëquitë lduꞌu të. }sJesús guc bëꞌa de quë rac shtuꞌu raiꞌ guënaꞌbë diꞌdzë raiꞌ. Iurní guniꞌi më: ―Quëgnaꞌbë diꞌdzë të lu saꞌ të shcuendë lo quë naguniaꞌa lu të: “Runë faltë stuꞌpsë; hiadë guënádiꞌi të lua perë despuësë másruꞌu tsadzé, guëabrí të guëná të lua”. Ni rac shtuꞌu guënaꞌbë diꞌdzë të lu saꞌ të. "=Guaglaꞌguë guniꞌi rall: ―¿Pë runë cuntienë stuꞌpsë nu despuë́sëgaꞌa stuꞌpsë? Adë chu riasë́diꞌi pë quëadiꞌdzë më. H Iurní bëldá ra shini gusëꞌdë më gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu saꞌ rall: ―¿Pë runë cuntienë ra diꞌdzë rëꞌ: “Stuꞌpsë runë faltë hia guënádiꞌi të lua perë por dupëꞌnë másruꞌu sí, guëná të lua”? ¿Pëzielú rníꞌiꞌ: “Purquë guzëahia catë quëbezë Shtada”? 8i’Stuꞌpsë runë faltë, hia guënádiꞌi të lua perë por dupëꞌnë másruꞌu tsadzé iurní sí, guëná të lua purquë hia guzëahia catë quëbezë Shtada. 1Grë́tëꞌ lo quë nanapë Shtada, shtëna; por ni guniaꞌa lu të lëꞌë Espíritu Santo gúniꞌ recibir lo quë naná shtëna nu guëluáꞌaiꞌ lëꞌë të parë tsalú guëdëꞌë të cuendë shtiꞌdza. Rbini lduꞌu të perë guëabrí guëquitë lduꞌu të :~mLëꞌë Espíritu Santo guëluáꞌaiꞌ nahia më ruꞌbë. Guëluáꞌaiꞌ shtiꞌdza parë gac bëꞌa të, parë guëdëꞌë të cuendë pë runë cuntienë shtiꞌdza. c}? Perë iurë lëꞌë Espíritu Santo guëdchíniꞌ, lëꞌë më guëluaꞌa më lëꞌë të grë́tëꞌ verdá purquë nídiꞌi bishi laꞌni ldúꞌiꞌ. Adë guëníꞌidiꞌiꞌ por partë shcuéndiꞌ; más bien guëníꞌiꞌ lu të lo quë nabíniꞌ de Shtada. Gac bëꞌa të lo quë naguër gac por pudërë shtë Espíritu Santo. | ’Nápëruaꞌa más lo quë narac shtuaꞌa guëniaꞌa lu të perë lëꞌë të adë gáquëdiꞌi tsasë́ të iurneꞌ. { Tsasë́ rall de quë nanú juici shtë Dios purquë hia nacondenadë lëꞌë narnibëꞌa lëꞌë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu. z) Tsasë́ rall pë runë cuntienë nezë ldi shtë Dios purquë na guzëahia catë quëbezë më. Hia lëꞌë të adë guënádiꞌi të lua. Hy  Napë rall duldë purquë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall na. qx[Iurë lëꞌë më guëdchini, guëníꞌiꞌ lu ra mënë të gac bëꞌa rall blac duldë quëhunë rall. Guëluáꞌaiꞌ tubi nezë ldi shtë Dios, nu guëníꞌiꞌ de quë gunë Dios juzguë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu. w perë rniaꞌa lu të verdá, mejurë nahin parë lëꞌë të. Guzëahia purquë si talë adë tsádiaꞌa, adë guídëdiꞌi më naguëneꞌe cunseju parë lëꞌë të, perë si talë guzëahia, guësheꞌlda lë́ꞌiꞌ; cuezënúhiꞌ lëꞌë të. DvBini të de quë guzëahia, por ni bëaꞌnë të tristë 6ueperë iurneꞌ guzëahia parë cuezënúhia më el quë nabësheꞌldë na. Perë ni tubi de lëꞌë të adë gunaꞌbë díꞌdzëdiꞌi të lua: “¿Pëzielú tsal?” &tEZndëꞌë rniaꞌa lu të, të iurë guëgaꞌa iurë, iurní guëagná lduꞌu të hia grë́tëꞌ ndëꞌë guniaꞌa lu të. Lo quë narunë Espíritu Santo ’Adë guníꞌidiaꞌa lu të ra cusë rëꞌ dizdë guzublú shchiꞌnia purquë na quëbezënúa lëꞌë të iurní, s%Zndëꞌë gac purquë nunquë adë runguë bë́ꞌadiꞌi ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu Dadë Dios nu runguë bë́ꞌadiꞌi rall na. 3r_Guëgú ra mënë lëꞌë të iáduꞌu nu guëdchini iurë quini mënë lëꞌë të. Guëniꞌi rall de quë ni na voluntá shtë Dios iurë quini rall lëꞌë të. q ’Rniaꞌa lu të grë ra cusë rëꞌ parë gac preparadë të, të adë guëazë guétëdiꞌi të iurë guëdchini cusë mal. ,pQNu lë́ꞌëgaꞌa të también guadiꞌdzë të favurë de na lu ra mënë; gac të testigu shtëna purquë gulezënú të na dizdë guzublúa shchiꞌnia.o#’Perë iurë guëdchini el quë nagunë consolar lëꞌë të, guëníꞌiꞌ favurë de na. Guësheꞌlda lë́ꞌiꞌ parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Guëdchíniꞌ por partë shtë Shtada nu guëníꞌiꞌ lu të purë verdá purquë nádiꞌiꞌ bishi. ,nQZndëꞌë guc parë gac cumplir ra diꞌdzë nanaquë́ laꞌni lëy nabëꞌnë rall recibir. Rniꞌin: “Guná záꞌquëdiꞌi rall lua sin pë lu nezë”. DmNi tubi faltë niápëdiꞌi rall si talë adë nihúnëdiaꞌa cusë ruꞌbë lu rall. Ni tubi mënë adë bë́ꞌnëdiꞌill cumë ziquë bëluáꞌahia lu rall, perë hia lëꞌë rall guná rall grë́tëꞌ ra cusë rëꞌ perë siemprë rna záꞌquëdiꞌi rall lua nu rna záꞌquëdiꞌi rall lu Shtada. Yl+El quë narná záꞌquëdiꞌi lua, nu lu Shtada rna záꞌquëdiꞌi mënë. zkm’Lëꞌë rall ni tubi faltë nápëdiꞌi rall si talë adë néldëdiaꞌa lu guë́ꞌdchiliu nu si talë adë niuadíꞌdzëdiaꞌa lu rall, perë iurneꞌ naculpablë rall lu Dios purquë guná rall lua nu bini rall shtiꞌdza. j1Zndëꞌë gunë rall. Guëná záꞌquëdiꞌi rall lu të purquë na të shmëna. Adë runguë bë́ꞌadiꞌi rall el quë nabësheꞌldë na. vieGulë bësëagná lduꞌu të lo quë naguniaꞌa lu të: “Ni tubi muzë lasáquëdiꞌi más quë shlámiꞌ”. Si talë guzunaldë mënë na, nu zac lëꞌë të sunaldë rall. Ra mënë nagualdí lduꞌu grë́tëꞌ lo quë nabëluáꞌahia lëꞌë rall; nu zac tsaldí lduꞌu rall naguëluaꞌa të lëꞌë rall, zac gunë rall recibir shtiꞌdzë të. EhSi talë na të mënë shtë guë́ꞌdchiliu, iurní sí, ra mënë niac shtuꞌu rall lëꞌë të cumë rac shtuꞌu rall saꞌ rall. Na gudilia lëꞌë të ladi ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, por ni ra mënë adë rna záꞌquëdiꞌi rall lu të purquë hiadë nádiꞌi të mënë shtë guë́ꞌdchiliu. 0gY’Si talë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, adë guëná záꞌquëdiꞌi rall lu të, gulë bëdëꞌë cuendë guëlú adë guná záꞌquëdiꞌi rall lua. 1f[Zndë rniaꞌa lu të nu rnibë́ꞌahia lëꞌë të de quë gac shtuꞌu të bëchi saꞌ të. Ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu guëná záꞌquëdiꞌi rall lu të NeAdë gudílidiꞌi të na sino na gudilia lëꞌë të parë gac të shmëna, nu na bëna incarguë lu të de quë gac të ziquë tubi hiaguë narneꞌe zihani nashi zaꞌquë nu nashi ni adë tsalúdiꞌin. Grë́tëꞌ lo quë narnaꞌbë të lu Shtada por lëa, guëneꞌe mëhin si talë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza. 6deAdë rníꞌidiaꞌa na të muzë shtëna purquë ra muzë adë guënë́diꞌi rall pë runë shlamë rall; más bien rniaꞌa lu të na të amigu shtëna. Grë́tëꞌ nabëluáꞌahia lu të, nanë́ të iurneꞌ. Grë́tëꞌ lo quë naguniꞌi Shtada lua, ni na lo quë nabëluáꞌahia lu të. ocWLëꞌë të na të amigu shtëna si talë gunë të cumplir grë́tëꞌ lo quë narnibë́ꞌahia. #b? El quë narac shtuꞌu amigu shtë́nëll de verdá, rdë́ꞌëll vidë shtë́nëll shlugar amigu ni. Nídiꞌi más llëruꞌbë amor quë ndëꞌë. uac Ndëꞌë na mandamientë shtëna de quë gac shtuꞌu të saꞌ të ziquë na rac shtuaꞌa lëꞌë të. y`k ’Na ruadiꞌdza zndëꞌë të parë guëquitë lduꞌu të con na nu tsu lëgrë lduꞌu të siemprë. g_G Si talë guëzuꞌbë diaguë të grë mandamientë shtëna, zni guëná mënë de quë rac shtuꞌu të na de verdá. Mizmë mudë ni rzuꞌbë diaga grë mandamientë shtë Shtada nu tsaglaꞌguë rac shtuaꞌa Shtada. p^Y Na rac shtuaꞌa lëꞌë të ziquë rac shtuꞌu Shtada na. Gulë tsaglaꞌguë gac shtuꞌu të na. ~]uLëꞌë Shtada gunë recibir hunurë iurë lëꞌë të rdëꞌë të zihani nashi. Zni gac të de verdá shmëna. h\I’Si talë tsaglaꞌguë të, gac të unidë con na, nu adë guëáꞌldëdiꞌi lduꞌu të grë́tëꞌ nabëluáꞌahia lu të. Gulë gunaꞌbë grë lo quë narac shtuꞌu të, grë́tëꞌ guënehia caꞌa të. [El quë nádiꞌi unidë con na, ni guëzebi të parë guëbidchi ziquë llicu hiaguë të guëdëahin parë tsequin lu guiꞌi. ,ZQ’Na nahia ziquë trunquë shtë hiaguë; na të ziquë llicu hiaguë. El quë naná unidë con na nu quëbezënúa lë́ꞌiꞌ, ni el quë naguëneꞌe zihani nashi. Pues adë gáquëdiꞌi gapë të nashi lë́ꞌësë të. Con na sí, gac të ziquë tubi hiaguë narneꞌe nashi. ^Y5Gulë gac unidë con na. Gulë tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu të na, iurní quëbezënúa lëꞌë të. Tubi llicu hiaguë adë gáquëdiꞌi guëdëꞌëin nashi si talë adë quë́diꞌin culaꞌni trunquë shtë hiaguë. Mizmë manërë ni na të. Lëꞌë të gáquëdiꞌi guëdëꞌë të nashi si talë nádiꞌi të unidë con na. }XsLëꞌë të na të ziquë llicu hiaguë nanápëdiꞌi ndiaguë bidchi. Guquin por shtiꞌdza naguniaꞌa lu të. 1W[Rchúguiꞌ grë llicu hiaguë nardë́ꞌëdiꞌi nashi, nu grë llicu hiaguë nanuaꞌa nashi, rquiꞌni guëldin nu sunëhin të parë guëneꞌe másruꞌu nashi. lV SJesús guniꞌi: ―Nahia ziquë hiaguë nashi naná verdadërë. Shtada quëhapë më hiaguë ni. }UsNapë quë gac zni të parë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, gac bëꞌa rall de quë lëꞌë më bësheꞌldë më na. Gac bëꞌa rall lo quë naruna, gunibëꞌa më gúnahin. ’Gulë tsasuldí. Cha guëruꞌu hiaꞌa de ndëꞌë.LT’Hiadë guadiꞌdzënúdiꞌiruaꞌa lëꞌë të purquë hia mërë guëdchini el quë narnibëꞌa mënë shtë guë́ꞌdchiliu. Lë́ꞌëll nápëdiꞌill ni tubi pudërë parë na. jSMRniaꞌa lu të iurneꞌ të parë iurë lëꞌë ndëꞌë gac, iurní tsaldí lduꞌu të na. ’Paz shtëna guësëana parë lëꞌë të, cuedchí lduꞌu të. Ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu gúnëdiꞌi rall gan cuedchí lduꞌu të perë na sí, por na cuedchí lduꞌu të. Gulë cueꞌzë rquëdiꞌni lduꞌu të. Adë rdzë́bëdiꞌi lduꞌu të lo quë naguër gac. :Pmperë lëꞌë Espíritu Santo, el quë naguëneꞌe cunseju parë lëꞌë të, Shtada guësheꞌldë lë́ꞌiꞌ; cuezënúhiꞌ shlugara nu guëluáꞌaiꞌ lëꞌë të grë́tëꞌ lo quë naguniaꞌa lu të. Guëníꞌiꞌ laꞌni lduꞌu të, të parë guëagná lduꞌu të enseñansë shtëna. YO+’Quëgniaꞌa lu të grë ndëꞌë mientras quëbezënúa lëꞌë të hNIPerë el quë adë rac shtúꞌudiꞌi na, tampuquë guëzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza. Dizaꞌquë shtëna nabini të, lëdë shtë́nëdiaꞌain sino shtënë Dadë Dios, el quë nabësheꞌldë na lu guë́ꞌdchiliu. gMGJesús guniꞌi: ―El quë narac shtuꞌu na de verdá, guëzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza. Shtada gúniꞌ gac shtúꞌuiꞌ lëꞌë nguiu ni, nu Shtada con na guëdchini naꞌa; guëlezënú naꞌa lë́ꞌëll. qL[Iurní Judas, lëdë Iscariótëdiꞌi, guníꞌill lu Jesús: ―Dadë, ¿pëzielú rníꞌil guëluáꞌal pudërë shtë́nël lu naꞌa perë adë guëluáꞌadiꞌil pudërë shtë́nël lu mënë shtë guë́ꞌdchiliu? KEl quë narac bëꞌa nu rzuꞌbë diáguëll mandamientë shtëna, mënë ni rac shtúꞌull na de verdá. Nu Shtada rac shtúꞌuiꞌ el quë narac shtuꞌu na, nu zac na rac shtuaꞌa lëꞌë narac shtuꞌu na. Nu guëluáꞌahia pudërë shtëna lúhiꞌ. J7Dzë ni guëdëꞌë të cuendë de quë na con Shtada unidë na naꞌa, nu guëdëꞌë të cuendë de quë unidë na hiaꞌa, lëꞌë të con na. VI%Stuꞌpë tiempë quëreldënúa lëꞌë të perë hia lëꞌë mënë shtë guë́ꞌdchiliu, adë guënádiꞌi rall lua. Lëꞌë të guëná të lua stubi. Lëꞌë të guëbani të purquë nabania. {HoAdë guësëáꞌnëdiaꞌa lëꞌë të ziquë bëzebi. Guëabría stubi parë guëquëreldënúa lëꞌë të. sG_Náhiꞌ Espíritu Santo naruadiꞌdzë verdá. Ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, adë në́diꞌi gunë rall recibir lëꞌë më purquë adë rnádiꞌi rall lúhiꞌ nu adë runguë bë́ꞌadiꞌi rall lë́ꞌiꞌ; perë lëꞌë të runguë bëꞌa të lë́ꞌiꞌ purquë lë́ꞌiꞌ quëbezënúhiꞌ lëꞌë të. Quëhúniꞌ compañi lëꞌë të. +FONu guna ruëguë lu Dadë Dios të guësheꞌldë më stubi natsaglaꞌguë guëneꞌe cunseju parë lëꞌë të nu cuezënúhiꞌ lëꞌë të parë siemprë. `E9’Si talë rac shtuꞌu të na, gulë bëzuꞌbë diaguë mandamientë shtëna. D3Na guna cualquier cusë parë lëꞌë të, grë lo quë naguënaꞌbë të por nombre shtëna. Guniꞌi Jesús guësheꞌldë më Espíritu Santo OC Grë́tëꞌ lo quë naguënaꞌbë të lu Shtada por nombre shtëna, gúnahin. Grë lo quë narnaꞌbë të por nombre shtëna, gúnahin të parë shini Dios guësëdchini labansë lu Dadë Dios. 9Bk Guldía rniaꞌa, el quë natsaldí lduꞌi shtiꞌdza, gúnëll mizmë dchiꞌni naquëhuna, nu hashtë más cusë nalasac gúnëll purquë guzëahia catë quëbezë Shtada. gAG Gulë tsaldí lduꞌu të de quë Dadë quëbezënúhiꞌ na nu na quëbezënúa lëꞌë më. Si talë adë rac tsaldídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdza, gulë tsaldí lduꞌu të na por ra milagrë nabëna delantë lu të. f@E ¿Pëllë adë riasël na quëbezënúa Dadë nu Dadë quëbezënúhiꞌ na? Grë lo quë narniaꞌa lu të, lëdë shcuendë iúbidiaꞌa; lëꞌë Dadë quëbezënúhiꞌ na; lëꞌë më quëhunë më shchiꞌni më. ? Guniꞌi Jesús: ―Felipe, ¿blac tiempë quëbezënúa lëꞌë të nu todavía adë guënë́diꞌi të chu nahia? El quë naguná lua nu zac gunall lu Shtada. Nétiꞌi, ¿pëzielú rnáꞌbël de quë rac shtúꞌul guënal lu Dadë Dios? l>QIurní Felipe guniꞌi: ―Dadë, bëluaꞌa Dios guëná naꞌa lúhiꞌ, hia con ni naꞌ. m~}}E{{2zzSymxowv u>ssrr qpooXn#ll#kajuihgf/ee dccUba`z_v^^]o\c\[_ZZYYX}XWCViUjTSRvQIPNMM7LL%KJAHGGzFEE"DgCBAA9@>==<;::)9j76432Y1@0/.-j,+*(&j%F#! .s8[t  K c }jv| ^ Guëníꞌiꞌ shtiꞌdzë Dios nu zihani mënë shtë naciuni Israel guëabrí lduꞌu rall con Dadë Dios shtë hiaꞌa. 7] iGáquiꞌ siervë ruꞌbë shtë Dadë Dios, nu gúdiꞌiꞌ vini. Gúdiꞌiꞌ ni tubi clasë licor. Dizdë antsë gáliꞌ hia cabezë Espíritu Santo laꞌni ldúꞌiꞌ. 2\ _Iurë lëꞌë meꞌdë guëdchini guë́ꞌdchiliu, guëquitë ldúꞌul nu tsu lëgrë ldúꞌul. Zihani mënë guëquitë lduꞌu rall iurë lëꞌë meꞌdë galë. v[ g Perë lëꞌë ianglë guniꞌi: ―Zacarías, adë rdzë́bëdiꞌil purquë shtíꞌdzël bëdchini lu Dios. Gunë më lo quë narnáꞌbël lu më. Lëꞌë tséꞌlël Elizabet gapë tubi meꞌdë naguëdëꞌë të lë́hiꞌ Juan. lZ S Iurë guná Zacarías lu ianglë, bëdzëbë Zacarías; bëdzélëdiꞌi Zacarías pë nihúniꞌ. Y } Iurní bëluaꞌalú tubi ianglë shtë Dios lu Zacarías. Zúhiꞌ ladë ldi shtë bëcuꞌguë catë rieꞌqui ialë. X } Iurë lëꞌë ialë rieꞌqui, grë ra mënë zihani narë́ rualdëaꞌ shtë iáduꞌu, quëadiꞌdzënú rall Dios. eW E Ziquë na custumbrë shtë ra bëshuzi, gua raiꞌ tubi pueshtë niaꞌa chu gunë tucarë tsaldú gushialë lu Dios laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Bëꞌnë tucarë Zacarías. Guatë́hiꞌ lugar sagradë shtë iáduꞌu. !V =Guzac tubi dzë bëꞌnë tucarë Zacarías gúniꞌ dchiꞌni shtë bëshuzi lu Dios según turnë grupë shtë Zacarías gunë raiꞌ dchiꞌni. U Gúpëdiꞌi raiꞌ shíniꞌ purquë Elizabet gúdiꞌi shíniꞌ. Además de ni guërupë raiꞌ hia më gushë raiꞌ. 'T IZacarías nu Elizabet tubldí na shcuendë raiꞌ lu Dios nu bëzuꞌbë diaguë raiꞌ grë mandamientë nu lëy shtë Dadë Dios. Bëꞌnë raiꞌ cumplir. sS aTiempë dzë ni Herodes guc rëy shtë Judea, nanú tubi bëshuzi lë Zacarías. Náhiꞌ con los de más sáhiꞌ grupë shtë Abías. Tseꞌlë Zacarías lë Elizabet; shtadë guëlú Elizabet guc bëshuzi nabërulë́ Aarón. 9R mCaquëaꞌa lul iúbil Tiófilo, parë gac bë́ꞌal ra cusë nabëluaꞌa mënë lul nahin verdá. Tubi ianglë bëꞌnë anunci guëdchini Juan Bautista lu guë́ꞌdchiliu dQ CNu guc lduaꞌa cumë cusë zaꞌquë guëquëaꞌa tubi histuri ecsactë parë gac bë́ꞌal verdá na diꞌdzë rëꞌ. Gunaꞌbë diꞌdza lu zihani mënë pë guná rall, nu nanë́a ra diꞌdzë rëꞌ na verdá. &P GBëquëꞌë rall lo quë narialdí lduꞌu hiaꞌa guquin. Bëquëꞌë rall lo quë naguná mënë dizdë tiempë naguzublú ruadiꞌdzë më dizaꞌquë. O -Na Lucas, quëquëaꞌa librë rëꞌ nu guëshéꞌldahin lul Tiófilo con llëruꞌbë rëspëti. Nanël zihani mënë bëquëꞌë rall lo quë nabëluaꞌa Jesús nu lo quë nabëꞌnë më. Guc shtuꞌu rall guëquëꞌë rall cusë según tiempë ecsactë naguquin. _N 9Rac shtuaꞌa guëdë́ꞌnaꞌa alabar lúniquë Dios verdadërë por medio Jesucristo Shlámaꞌa, bëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa. Rac shtuaꞌa gunë mieti alabar lë́ꞌiꞌ. Rac shtuaꞌa gunë mieti adorar lë́ꞌiꞌ. Rac shtuaꞌa guëniꞌi mieti llëruꞌbë na pudërë shtë́hiꞌ; guëzuꞌbë diaguë grë mënë shtiꞌdzë më të guënibëꞌa më guë́ꞌdchiliu igual ziquë rnibëꞌa më lu gubeꞌe. Zni runë tucarë gunë më recibir labansë dizdë antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu, nu zac iurneꞌ, nu parë siemprë gunë më recibir labansë ni. Amén.M )Iurneꞌ quëhuna alabar lëꞌë më purquë napë më pudërë të ldáguëdiꞌi të lu duldë. Napë më pudërë guëdchininú më lëꞌë të sin ni tubi duldë catë quëreldë më. Napë më pudërë guësëquitë lduꞌu më lëꞌë të delantë lu më. !L =Gulë bëlá ra mënë naná ziquë tubi cusë laꞌni hiuꞌu narieꞌqui. Gulë bëgaꞌa ldúꞌul saꞌl, perë mizmë tiempë gulë bëdzëbë juici shtë Dios. Gulë gapë cuidadë të adë gúnëdiꞌil ra cusë mal naquëhunë rall. Rialú cartë rëꞌ con tubi labansë VK 'Entrë grupë shtë të nanú ra narialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë më. Gulë bëgaꞌa lduꞌu të lëꞌë rall nu gulë bëꞌnë compañi lëꞌë rall të tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. 8J kGulë gupë mizmë lëꞌë të siemprë të parë gac bëꞌa të rac shtuꞌu Dios lëꞌë të. Gulë gubani parë lëꞌë më mientras cuezë të Jesucristo Shlámaꞌa. Gulë tsaldí lduꞌu të de quë siemprë rgaꞌa lduꞌu më lëꞌë të nu guëneꞌe më vidë sin fin parë lëꞌë të. I Lëꞌë të narac shtuaꞌa, gulë bëꞌnë compañi saꞌ të, të tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë Jesús. Gulë gac ziquë tubi hiuꞌu nazúbëgaꞌa firmë lu cimientë. Gulë tsaglaꞌguë guadiꞌdzënú të Dios con pudërë shtë Espíritu Santo. EH Mënë mal entrë lëꞌë të, quëhunë rall dividir lëꞌë të nu rianaldë rall tëchi cusë mal shtë guë́ꞌdchiliu. Nápëdiꞌi rall Espíritu Santo nacuezënú lëꞌë rall. 0G [de quë guëdchini mënë falsë nagunë burnë. Antsë guëdchini më stubi vueltë, tsanaldë ra mënë ni tëchi ra deseo mal. Guëbani rall sin rëspëti lu Dios. F  Perë lëꞌë të narac shtuaꞌa, gulë bëagná lduꞌu të lo quë naguniꞌi ra poshtë shtë Jesucristo Shlámaꞌa, LE Ruadiꞌdzë rall cuntrë cusë zaꞌquë. Rdchiꞌbë rall demandë cuntrë saꞌ rall. Rianaldë rall tëchi deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall. Runë naruꞌbë rall lu saꞌ rall. Rniꞌi rall diꞌdzë chulë lu saꞌ rall nadë más parë guëdëꞌë saꞌ rall centavë caꞌa rall. Cunseju parë shmënë Dios ]D 5parë gunë më juzguë grë mënë, nu parë guëdëꞌë më sentënci guëc ra narzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë Dios nu grë ra nabëꞌnë duldë nu por grë ra chismë naguniꞌi rall cuntrë Dios”. HC  Lëꞌë Enoc el quë nagubani gadchi tantë generación despuësë de Adán, guníꞌiꞌ naguër gac con ra nguiu mal. Guniꞌi Enoc: “Guná, zeꞌdë Dadë con zihani ianglë santu xB k Lo quë naquëhunë rall, na ziquë bëchini cuchinë nanuaꞌa nisëduꞌu lu mbë dushë. Runë rall cusë naná shtu. Na rall ziquë mbelëguiꞌi naguniti shnéziꞌ. Tsa rall lu nacahi nanápëdiꞌi fin. Zni gunë tucarë mënë ni. A ' Ra mënë ni na rall tubi shtu parë lëꞌë të iurë rdëá të lu mellë të gapë të laní con los de más ra narac shtuꞌu lëꞌë sáhiꞌ. Iurë raunú rall lëꞌë të, nápëdiꞌi rall rëspëti sino quëhunë rall cumplir mal deseo nananú laꞌni lduꞌu rall. Na rall ziquë shcahi nanápëdiꞌi guiu sino ruaꞌa mbë lëꞌin nezë rëꞌ nezë rëꞌ. Na rall ziquë hiaguë nashi nardë́ꞌëdiꞌi nashi tiempë shtë cusechë. Na rall ziquë hiaguë de verdá gubidchi, ziquë hiaguë nabíꞌeshi. t@ c Prubi ra nguiu ni purquë gac juzguë rall. Nápëdiꞌi rall rëspëti lu Dios, nilë lu saꞌ rall. Na rall ziquë Caín. Parë gapë rall zihani dumí, runë rall duldë ziquë duldë shtë Balaam, tantë rzebi lduꞌu rall dumí. Bëdzatsu rall ziquë bëꞌnë Coré cuntrë Moisés. Por ni bëniti rall lu Dios nu nacondenadë rall igual ziquë Coré. 7? i Perë ra nguiu mal iurneꞌ, rushtiá rall guëc ra cusë nanadë riasë́diꞌi rall. Rianaldë rall tëchi ra cusë mal cumë ziquë ra ma nadë rdë́ꞌëdiꞌi cuendë. > + Quëhunë ra mënë ni ra cusë mal aunquë napë rall ejemplë shtë Miguel, tubi ianglë namás rnibëꞌa lu ra ianglë. Adë gurushtiádiꞌi Miguel guëc Satanás iurë lëꞌë tëgulë Moisés bëgaꞌchi, sino guniꞌi Miguel lu Satanás diꞌdzë rëꞌ; “Gunë më cashtigu lë́ꞌël”. Adë bë́ꞌnëdiꞌi Miguel juzguë lëꞌë mëdzabë sino biadiꞌdzë Miguel con rëspëti. )= MMizmë manërë ra mënë falsë entrë lëꞌë hiaꞌa, na rall ziquë mënë narniꞌi shcaꞌldë cusë dzabë. Runë dchiꞌni rall cuerpë shtënë rall con cusë adë rúnëdiꞌi tucarë. Rquë guiaꞌa rall mandadë shtë Dios; rniꞌi guidzë rall guëc ianglë shtë më. < ;Nu zac ra mënë shtë Sodoma con Gomorra con ra guëꞌdchi alrededurë, guquëreldë rall ziquë mbecu. Guanaldë rall tëchi ra deseo mal nadë rúnëdiꞌi tucarë, nguiu con nguiu, naꞌa con naꞌa. Ra mënë ni na rall tubi ejemplë parë gac bëꞌa mieti gunë më cashtigu grë ra naquëhunë duldë. Iurneꞌ ra mënë shtë Sodoma nu Gomorra quëhunë rall sufrir lu guiꞌi nanápëdiꞌi fin. '; INu ra ianglë nabëdzatsu nu bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ cumplir mandadë shtë më nu bësëaꞌnë raiꞌ lugar narunë tucarë guëquëreldë raiꞌ, bëdëꞌë më ordë gac raiꞌ ziquë prësi nanaliꞌbi con cadënë parë siemprë. Nanú raiꞌ lu nacahi hashtë iurë gunë më juzguë lëꞌë raiꞌ. Gac condenadë raiꞌ dzë shtë juici, tubi dzë señaladë purquë gunë Dios juzguë lëꞌë mieti. : ;Nanë́ të bien pë guc guahietë, perë rac shtuaꞌa guëniaꞌa lu të tubi vësë más parë guëagná lduꞌu të, de quë despuësë bëꞌnë Dios salvar ra israelitë guiaꞌa mënë shtë Egipto, bëdëꞌë më fin ra nadë gualdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë më. <9 sQuëgniaꞌa lu të zni purquë bëldá mënë ladi hiaꞌa, adë nádiꞌi rall shmënë Dios aunquë guniꞌi rall gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. Rluaꞌa rall ziquë shmënë Dios perë quëgsiguë́ rall; nagaꞌchi na rall falsë. Dizdë tiempë guahietë, ra mënë ni na rall destinadë parë gac condenadë rall. Adë nápëdiꞌi rall rëspëti lu Dios. Rniꞌi rall gunë Dios perdunë duldë shtë rall ndigá aunquë quëreldë rall ziquë mbecu. Rluaꞌa tëchi rall lu Shlámaꞌa Jesucristo, lúniquë el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa. 8 Lëꞌë të narac shtuaꞌa, bëna llgabë hashtë mërë niaquëaꞌa lu të tubi cartë lla guc salváraꞌa purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa dizaꞌquë, perë iurneꞌ napë quë guëquëaꞌa lu të nasesë por stubi cusë. Quëquëaꞌa lu të con guëdubinú lduaꞌa de quë rquiꞌni gunë të defender dizaꞌquë con guëdubi fuersë shtë të purquë nanú mënë narunë cuntrë dizaꞌquë. Lëꞌë dizaꞌquë guc intriegu guiaꞌa hiaꞌa tubsë vësë parë siemprë; adë chu gúnëdiꞌi cambin. k7 QRac shtuaꞌa tsaglaꞌguë gunë të recibir bendición shtë Dadë, cusë ziquë galërgaꞌa lduꞌu më nu galërac shtuꞌu shtë më nu galërbedchí lduꞌu naná rneꞌe më. Mësë narluaꞌa bishi (2 Pedro 2.1‑17) [6 3Na Judas, nahia muzë shtë Jesucristo nu nahia bëchi Jacobo. Quëquëaꞌa cartë rëꞌ lu ra nagudili Dios Padre, lu ra naquëhapë më purquë rac shtuꞌu më lëꞌë të nu unidë na të con Jesucristo. X5)Nanú másruꞌu lo quë nabëꞌnë Jesús. Si talë niaquëꞌë por tubin, lluáꞌahia de quë ni parë guëdubi guë́ꞌdchiliu adë niáldëdiꞌi nabé librë lo quë naniactsaꞌu. Amén.4'Ndë lo mizmë poshtë naquëhunë testificar grë ra cusë rëꞌ, nu më el quë nabëquëꞌë laꞌni librë rëꞌ. Rdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë verdá ruadíꞌdziꞌ. Grë ra poshtë rdëꞌë raiꞌ cuendë de quë verdá na grë ra diꞌdzë rëꞌ. [3/Iurní bërëꞌtsë diꞌdzë rëꞌ ladi los de más bëchi saꞌ ra poshtë de quë adë gátidiꞌi poshtë ni, perë adë guníꞌidiꞌi Jesús de quë adë gátidiꞌi poshtë ni, sino quë guniꞌi më: “Si talë na rac shtuaꞌa de quë guëbániꞌ hashtë guëabría stubi, adë rúnëdiꞌi tucarë gac bë́ꞌal”. W2'Jesús bëquebi: ―Si rac shtuaꞌa guëbánill ndëꞌë hashtë iurë guëabría stubi, adë rúnëdiꞌi tucarë gac bë́ꞌal. Lë́ꞌël guaglaꞌguë bëzuꞌbë diaguë enseñansë shtëna. ~1uIurë lëꞌë Pedro guná lu poshtë ni, gunaꞌbë diꞌdzë Pedro lu Jesús: ―Dadë, ¿pë gac poshtë rëꞌ? 0#Iurní guná Pedro nezë të́chiꞌ; zeꞌdë naldë lëꞌë poshtë naguc shtuꞌu Jesús, mizmë poshtë el quë nagudaunú më nu nazubë culaꞌni më lu shtse shtë Pascu, mizmë el quë naguniꞌi lu më: “Dadë, ¿chull gunë intriegu lë́ꞌël?” 3/_Zni guniꞌi më parë guëdëꞌë hiaꞌa cuendë lla mudë gati Pedro purquë por galguti shtë Pedro, gúniꞌ guëluáꞌaiꞌ llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Despuësë repi më: ―Guaglaꞌguë bëzuꞌbë diaguë enseñansë shtëna. Lëꞌë poshtë namás guc shtuꞌu Jesús Q.Guldía rniaꞌa lul, iurë gúquël sultërë, rácul shábël lo quë narniꞌi ldúꞌul nu rial catë rac shtúꞌul perë iurë lë́ꞌël gúꞌshël, stubi mënë guënaꞌzi guiáꞌal parë sël, nu stúbiꞌ gunë compañi lë́ꞌël parë gácul shábël, nu guáꞌaiꞌ lë́ꞌël catë adë në́diꞌil tsal. =-sHia natsunë vësë gunaꞌbë diꞌdzë më lu Pedro: ―Simón shini Jonás, ¿gu rac shtúꞌul na? Iurní tristë bëaꞌnë lduꞌu Pedro purquë hia bëhunë gunaꞌbë diꞌdzë më lúhiꞌ, si rac shtuꞌu Pedro lëꞌë më. Iurní guniꞌi Pedro: ―Lë́ꞌël nanël grë́tëꞌ cusë. Nanël de quë rac shtuaꞌa lë́ꞌël. Iurní repi më: ―Iurneꞌ gupë ra lliꞌli shtëna, ra mënë nareꞌdë naldë na. 7,gIurní bëabrí gunaꞌbë diꞌdzë më nachupë: ―Simón shini Jonás, ¿gu rac shtúꞌul na de verdá? Pedro bëquebi: ―Ahaꞌ Dadë, nanël de quë rac shtuaꞌa lë́ꞌël. Iurní repi më: ―Neꞌ gupë ra mënë narialdí lduꞌi na. Na rall ziquë lliꞌli narquiꞌni vëquërë. +Despuësë gualú gudáu ra poshtë, Jesús guniꞌi lu Simón Pedro: ―Simón, shini Jonás, ¿gu rac shtúꞌul na de verdá más quë los de más saꞌl rac shtuꞌu raiꞌ na? Pedro bëquebi: ―Ahaꞌ Dadë, lë́ꞌël nanël de quë rac shtuaꞌa lë́ꞌël. Jesús repi: ―Pues iurneꞌ, gupë ra mënë narialdí lduꞌi na, ra naná ziquë lliꞌli mituꞌnë. ;*oZndë guc natsunë vësë de quë lëꞌë Jesús bëluaꞌalú më lu ra poshtë despuësë guashtë́ më ladi ra tëgulë. Jesús guniꞌi lu Pedro: “Gupë shmëna” #)? Iurní lëꞌë Jesús guabiꞌguë më lu raiꞌ. Gunaꞌzi më guetështildi nu belë shtë mbeldë; bëdëꞌë mëhin cuaꞌa ra poshtë gau raiꞌ. E( Iurní guniꞌi më lu raiꞌ: ―Gulë teꞌe të gau të. Ni tubi raiꞌ adë cuë́diꞌi valurë nianaꞌbë diꞌdzë chu na më purquë rac bëꞌa raiꞌ lëꞌë Dadë Jesús ni. '  Simón Pedro güeꞌpi laꞌni barcu; iurní bëshaguiúhiꞌ guëꞌshu hashtë ruaꞌ nisë catë na guiuꞌu. Gadzë́tëꞌin mbeldë, purë ma ruꞌbë, ciento cincuenta y tres; perë aunquë nilë zihani ma, adë guriéꞌzidiꞌi guëꞌshu. X&) Jesús guniꞌi: ―Gulë teꞌenú bëldá mbeldë naguër gualú bëgaꞌa. F% Iurë lëꞌë raiꞌ bëdchini raiꞌ lu guiuꞌu, bëruꞌu raiꞌ laꞌni barcu nu guná raiꞌ tubi guërdë́ dchiꞌbë tubi mbeldë lu guiꞌi. Guná raiꞌ duꞌpë guetështildi. C$Los de más poshtë bëdchini raiꞌ ruaꞌ nisë con barcu. Nu quëshaguiú raiꞌ guëꞌshu shtë mbeldë. Pues zugaꞌa ra poshtë ziquë tubi gahiuꞌa metro hashtë ca lu zu më. q#[Iurní lëꞌë poshtë naguc shtuꞌu Jesús más, guníꞌiꞌ lu Pedro: ―Lëꞌë Dadë Jesús ndë. Niáꞌasë gualú bini Pedro de quë lëꞌë Dadë Jesús ni, iurní gútiꞌ shabë purquë bëruꞌu lari iurë guagnáꞌziꞌ mbeldë. Iurní bëldáꞌaiꞌ lë́ꞌiꞌ laꞌni nisë parë guëdchíniꞌ guëlú lë́ꞌiꞌ catë zugaꞌa më. /"WIurní guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―Gulë bëtiaꞌa guëꞌshu shtënë të ladë ldi culaꞌni barcu; iurní guënaꞌzi të mbeldë. Zni bëꞌnë raiꞌ. Despuësë adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ gan niagú raiꞌ guëꞌshu mbeldë laꞌni nisë tantë zihani mbeldë nanú laꞌni. !%Iurní repi më: ―Lëꞌë të narac shtuaꞌa, ¿Pë adë chu mbeldë gunaꞌzi të? Lëꞌë raiꞌ bëquebi raiꞌ: ―Ni túbidiꞌi. 8 iHia iurë zeꞌdë grëgueꞌlë, Jesús bëluaꞌalú lu raiꞌ ruaꞌ nisë perë ra shini gusëꞌdë më adë bëdë́ꞌëdiꞌi raiꞌ cuendë de quë lëꞌë më ni. zmIurní Simón Pedro guniꞌi lu raiꞌ: ―Tsagnaꞌzia mbeldë. Lëꞌë raiꞌ guniꞌi raiꞌ: ―Nu zac lëꞌë naꞌa guëzë́ naꞌa. Iurní beꞌpi raiꞌ laꞌni barcu, perë gueꞌlë ni adë chu mbeldë gunáꞌzidiꞌi raiꞌ. V%Bëdëá ra poshtë, Simón Pedro con Tomás, el quë narniꞌi raiꞌ Cuachi. Zugaꞌa Natanael naná më Caná shtë Galilea nu zugaꞌa ra shini Zebedeo nu chupë de los de más shini gusëꞌdë më. 7 iDespuësë de ndëꞌë, Jesús bëluaꞌalú lu ra shini gusëꞌdë më stubi vueltë. Zugaꞌa më ruaꞌ nisë nalë Tiberias. Zni guc iurë bëluaꞌalú më lu raiꞌ. Y+Perë ndëꞌë bëquëaꞌa të parë tsaldí lduꞌu të Jesús de quë na më Cristo, shini Dios. Si talë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Jesucristo, guëneꞌe më vidë sin fin parë lëꞌë të.*MJesús bëꞌnë másruꞌu cantidá ra cusë ruꞌbë nu milagrë lu ra shini gusëꞌdë më, cusë ni adë bëquë́ꞌëdiaꞌa laꞌni librë rëꞌ. I Jesús repi: ―Tomás, iurneꞌ sí, rialdí ldúꞌul purquë gunal lua perë más dichusë el quë nagunádiꞌi lua perë rialdí lduꞌu rall na. Pëzielú guctsaꞌu librë rëꞌ gGBëquebi Tomás iurní: ―Lë́ꞌël nal Dadë shtëna. Lë́ꞌël nal Dios shtëna. {Nu guniꞌi më lu Tomás: ―Bëtiaꞌa shcuë́nël lu guiahia nu gudeꞌenú guiáꞌal; bëtiaꞌa guiáꞌal culania. Adë rníꞌidiꞌil laꞌni ldúꞌul de quë adë guashtë́diaꞌa ladi ra tëgulë sino tsaldí ldúꞌul nabania. T!Bëdzaꞌguë llmalë despuësë gudëdë ni, ra poshtë rëtaꞌ raiꞌ stubi nacubi hiuꞌu ni. Dzë ni zugaꞌa Tomás con lëꞌë raiꞌ. Iurní aunquë nilë nëꞌau ruaꞌ hiuꞌu dchidchiꞌchi, Jesús bëluaꞌalú lu raiꞌ nu guzú më guëláu catë rëtaꞌ raiꞌ. Guniꞌi më: ―Gulë cuedchí lduꞌu të. ?wLos de más ra poshtë guniꞌi raiꞌ lu Tomás: ―Guná naꞌa lu Dadë Jesús. Perë Tomás repi: ―Si talë adë guënádiaꞌa catë gua lansë culaꞌni më nu guëgutë́a shcuëna lugar shtë clavë nu cutë́a guiahia culáꞌniꞌ, hashtë iurní tsaldí lduaꞌa guashtë́ më ladi ra tëgulë. 3Tomás, tubi de lëꞌë ra poshtë narniꞌi ra mënë Cuachi, adë nídiꞌiꞌ ngaꞌli iurë lëꞌë Jesús bëluaꞌalú lu ra poshtë. )KNapë të derechë; guëniꞌi të chu bëꞌnë më perdunë, nu chu bë́ꞌnëdiꞌi më perdunë. Adë gualdídiꞌi lduꞌu Tomás shtiꞌdzë ra poshtë b=Iurní bëcaꞌa mbë më nu repi më: ―Gulë bëꞌnë recibir Espíritu Santo. >uLueguë Jesús repi lu raiꞌ stubi: ―Gulë cuedchí lduꞌu të. Cumë ziquë Dadë bëshéꞌldiꞌ na, zni guësheꞌlda lëꞌë të. Guëniꞌi të lu ra mënë shtiꞌdza. <qDespuësë de gualú guniꞌi më, iurní bëluaꞌa më guiaꞌa më con culaꞌni më catë gua clavë nu lansë. Iurní bëquitë lduꞌu raiꞌ; guná raiꞌ lu Jesús. ^5Mizmë dzë ni na primërë dzë shtë llmalë; hia riuꞌ gueꞌlë; ra poshtë rdëá raiꞌ ngaꞌli. Nëꞌau ruaꞌ hiuꞌu dchidchiꞌchi purquë rdzëbë raiꞌ contrari shtë Jesús. Iurní Jesús bëluaꞌalú lu raiꞌ laꞌni hiuꞌu. Guzú më guëláu catë rëtaꞌ raiꞌ nu guniꞌi më: ―Gulë cuedchí lduꞌu të. *MIurní lëꞌë María Magdalena guaguë́ꞌniꞌ visi lu ra shini gusëꞌdë më de quë lë́ꞌiꞌ gunáhiꞌ lu Dadë Jesús nu lëꞌë më guniꞌi grë ra cusë rëꞌ. Jesús bëluaꞌalú lu ra shini gusëꞌdë më (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49) )KJesús repi: ―Adë cuéꞌzëdiꞌil na purquë laꞌdi tsépidiaꞌa catë quëbezë Shtada, perë tsagníꞌil lu ra los de más bëcha de quë lëꞌë na tsepia catë quëreldë Shtada nu Shtádëgaꞌa të también. Tsepia catë quëreldë Dios shtëna nu Dios shtënë të. ! ;Jesús repi: ―María. Lëꞌë María bëdchigrë́hiꞌ nu guníꞌiꞌ con dizë́ hebreo: ―Raboni. (Diꞌdzë ni runë cuntienë, Mësë.) ` 9Iurní Jesús gunaꞌbë díꞌdziꞌ lu María: ―Nanë, ¿pëzielú rúꞌnël? ¿Chull rguílil? María rúniꞌ llgabë de quë aquë narapë lahuertë ni quëgniꞌi. Iurní répiꞌ lu mënë ni: ―Si talë lë́ꞌël biáꞌal cuerpë shtë Jesús, guniꞌi lua ca nezë guacáꞌchil lë́ꞌiꞌ të parë tsagllía shcuérpiꞌ. g GNiáꞌasë gualú guniꞌi María zni, bëdchigrë́hiꞌ lúhiꞌ nezë të́chiꞌ; gunáhiꞌ lu Jesús. Lëꞌë më zugaꞌa më ngaꞌli perë adë rdë́ꞌëdiꞌi María cuendë de quë lëꞌë Jesús ni. { o Lëꞌë ra ianglë guniꞌi raiꞌ lu María: ―Nanë, ¿pëzielú rúꞌnël? Lë́ꞌiꞌ bëquebi: ―Purquë biaꞌa ra mënë lëꞌë Dadë Jesús, perë adë chu guënéꞌediꞌi rsunë ca nezë guacaꞌchi ra mënë lë́ꞌiꞌ. V % Gunáhiꞌ chupë ianglë zugaꞌa; nacu raiꞌ lari naquichi. Zúbëgaꞌa ra ianglë ni; tubi zúbëgaꞌa nezë guëc catë bëgaꞌchi Jesús. Stubi zúbëgaꞌa nezë guëaꞌ catë bëgaꞌchi më. =s María Magdalena bëáꞌniꞌ tëchi fuërë ruaꞌ baꞌa. Rúꞌniꞌ culaꞌni baꞌa. Mientras quëhúꞌniꞌ, iurní bëáꞌchiꞌ parë guënáhiꞌ laꞌni baꞌa. ve Iurní ra poshtë bëabrí raiꞌ lidchi raiꞌ. Jesús bëluaꞌalú lu María Magdalena (Mr. 16.9‑11)  Perë todavía adë guasë́diꞌi raiꞌ Sagradas Escrituras de quë Jesús napë quë gac resucitáriꞌ ladi ra tëgulë. Iurní poshtë nabëdchini primërë, guatë́hiꞌ nu gunáhiꞌ. Gualdí ldúꞌiꞌ guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. }Nu guná Pedro lari naquichi nabëlliꞌi guëc Jesús; adë dchiꞌbin juntë sino tubi ladë në́ꞌachi dchiꞌbin. QDespuësë Simón Pedro bëdchini tëchi poshtë ni. Iurní Pedro guatë́hiꞌ laꞌni baꞌa, nu zac lë́ꞌiꞌ gunáhiꞌ lu lari liensë; zaꞌquë zaꞌquë në́ꞌachi dchiꞌbin shlugarin. pYIurní bëáꞌchiꞌ nu gunáhiꞌ lu lari liensë nanagaꞌa ngaꞌli perë adë guatë́diꞌiꞌ. #?Guërupë raiꞌ ziaglluꞌnë raiꞌ juntë perë lëꞌë stubi poshtë gudchibëlú lu Pedro; bëdchíniꞌ guëlútëꞌ lë́ꞌiꞌ ruaꞌ baꞌa. Z-Iurní Pedro con stubi poshtë bëruꞌu raiꞌ. Gua raiꞌ ruaꞌ baꞌa.  Iurní guaglluꞌnë María catë zúgaꞌa Simón Pedro con lëꞌë poshtë namás rac shtuꞌu Jesús. Guniꞌi María: ―Biaꞌa mënë shcuerpë Dadë Jesús catë bëgáꞌchiꞌ; adë chu guënë́diꞌi catë guacaꞌchi ra mënë shcuérpiꞌ. (~ KPrimërë dzë shtë llmalë María Magdalena gua ruaꞌ baꞌa. Tumpranë nianá rruꞌu nacahi gunáhiꞌ hiadë nídiꞌi guëꞌë nadaꞌu ruaꞌ baꞌa. }*Ngaꞌli bëcaꞌchi raiꞌ cuerpë shtë Jesús purquë lëꞌë baꞌa ni naquë́ guëlladchi, nu dzë descansë hia bëgaꞌa.B|})Lugar ni catë bëquëꞌë rall lëꞌë më lu cruz, ngaꞌli naquë́ tubi lahuertë. Mizmë laꞌni lahuertë ni naquë́ tubi baꞌa catë ni tubi laꞌdi chu bëgáꞌchidiꞌi. {y(Zni lëꞌë José con Nicodemo biaꞌa rall cuerpë shtë Jesús. Bëtuꞌbi rall lëꞌë më tubi ldë lari naquichi con mizmë naguctsaꞌu nisë nashi nanutsë según custumbrë shtë ra më israelitë napë quë guëgaꞌchi tubi tëgulë. z+'Nu zac Nicodemo, el quë naguagná lëꞌë më gueꞌlë, bëdchininú Nicodemo con nanutsë mirra nu áloes cumë cincuenta kilo nuáꞌall. {yo&Despuësë de gualú grë́tëꞌ ndëꞌë, José më guëꞌdchi Arimatea, guagnáꞌbëll permisi lu Pilato parë guáꞌall cuerpë shtë Jesús të tsacáꞌchill lëꞌë më. José guc tubi shmënë më perë aunquë nilë nagaꞌchi purquë rdzë́bëiꞌ lu ra contrari shtë Jesús. Pilato bëdëꞌë permisi; iurní biaꞌa José cuerpë shtënë më. ;xo%Nu stubi partë shtë Escrituras rniꞌi: “Guëbiꞌa rall lu el quë nabëquëꞌë rall lansë”. Jesús bëgaꞌchi (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56) w$purquë zndëꞌë guzac parë gac cumplir Sagradas Escrituras narniꞌi: “Adë gudítsudiꞌi rall ni tubi baꞌcu shtë́niꞌ”. /vW#El quë naruadiꞌdzë ndëꞌë gunall nu rníꞌill verdá nu rac bë́ꞌall de quë verdá ruadíꞌdzëll të parë lëꞌë të tsaldí lduꞌu të zndëꞌë muS"Perë tubi suldadë bëquë́ꞌëll lansë culaꞌni më. Iurní bëruꞌu rënë con nisë. tta!Perë guabiꞌguë rall lu Jesús; guná rall hia guti më. Por ni adë gudítsudiꞌi rall guëaꞌ më. 'sG Iurní ra suldadë bëdchini rall guëaꞌ cruz. Guditsu rall guëaꞌ primërë naquënú më lu cruz. Nu guditsu rall guëaꞌ stubi naquë́ stubi cuꞌ. r)Stubi dzë antsë gac laní, dzë narziꞌi lduꞌu mënë, ra mënë israelitë adë në́diꞌi rall guëaꞌnë ra cuerpë lu cruz parë dzë narziꞌi lduꞌu mënë, pues dzë ni na dzë descansë nu nalë́ laní ruꞌbë na. Nu na dzë delicadë. Por ni gunaꞌbë rall lu Pilato parë quitsu suldadë guëaꞌ ra naquë́ lu cruz parë gati rall nu tsabsú cuerpë shtë rall lu cruz. vqeJesús gudchi më guëc spongë ni, Biiꞌ më vini; iurní guniꞌi më: ―Grë́tëꞌ guc cumplir. Iurní bërëꞌngu më nu bë́ꞌniꞌ intriegu espíritu shtë́hiꞌ lu Dios. Tubi suldadë bëquëꞌë lansë culaꞌni Jesús vpeNgaꞌli zugaꞌa tubi mbluri gadzë́ vini hiꞌ. Iurní gunaꞌzi ra suldadë tubi spongë; bëgaꞌdzë rallin con vini nu bëzuꞌbë rall spongë ni guëc tubi hiaguë shtë hisopo. Iurní bëdchiꞌguë rallin ruaꞌ Jesús. 2o]Despuësë de ndëꞌë, cumë Jesús rac bëꞌa më de quë grë́tëꞌ guc cumplir nu parë gac cumplir laꞌni Sagradas Escrituras, guniꞌi më: ―Rbidcha. hnINu guniꞌi më lu poshtë ni: ―Lëꞌë shníꞌal niꞌi. Dizdë iurní lëꞌë poshtë ni bë́ꞌniꞌ recibir lëꞌë María lidchi poshtë. Guti Jesús (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49) >muIurë Jesús guná më lu shniꞌa më, zugáꞌaiꞌ culaꞌni poshtë namás rac shtuꞌu më, repi më lu shniꞌa më: ―Nanë, lëꞌë shínil niꞌi. Gápiꞌ lë́ꞌël. Il Zndë bëꞌnë ra suldadë rumanë. Guëaꞌ cruz shtë Jesús quëbezë shniꞌa më nu quëbezë béldiꞌ lë María naná tseꞌlë Cleofas. Nu quëbezë María Magdalena guëaꞌ cruz. /kWRa suldadë guniꞌi rall lu saꞌ rall: ―Adë chu guëchéꞌzëdiꞌin; más mejurë guëdchítaꞌa guëꞌë dado të parë niaꞌa chu gunë gan lari rëꞌ. Zni guc cumplir Sagradas Escrituras narniꞌi: “Gudiꞌdzë rall shaba, perë stubi ldëhin gudchitë rall guëꞌë dado”. 1j[Despuësë lëꞌë ra suldadë bëquëꞌë rall lëꞌë më lu cruz, iurní bëtëá rall shabë më nu gudiꞌdzë rall lari ni. Gulú rallin tapë ldë, tubi ldë́gahin parë cadë tubi suldadë. Iurní gunaꞌzi rall lari capë. Nahin tubi lari mantë, lari intërë de tubsë hili. RiPerë Pilato bëquebi: ―Lo quë nabëquëaꞌa, zni guëaꞌnin. Uh#Ra jëfë shtë ra bëshuzi guniꞌi rall lu Pilato: ―Adë rquë́ꞌëdiꞌil “Rëy shtë naciuni Israel” sino más bien bëquëꞌë lo quë naguníꞌill: “Nahia Rëy shtë naciuni Israel”. ugcCantidá mënë narëtaꞌ ndë, biꞌldi rall letrërë ni purquë lugar catë cuë më lu cruz naquë́ guëlladchi ruaꞌ ciudá Jerusalén. Lëꞌë letrërë ni naescritë con dizë́ hebreo, nu dizë́ griego, nu dizë́ latín. fPilato bëquëꞌë tubi letrërë narniꞌi: “Jesús de Nazaret, rëy shtë naciuni Israel”. Quë letrërë guëc cruz. eNgaꞌli bëꞌnë rall crucificar lëꞌë më con chupë mënë mal, tubi rall cadë tubi cuꞌ, hia lëꞌë Jesús guëláu. vdeNuaꞌa më cruz. Ziaꞌanú rall lëꞌë më lugar nalë Calavera, diꞌdzë hebreo lëhin Gólgota. Vc%Con ndëꞌë Pilato bë́ꞌnëll intriegu lëꞌë Jesús lu rall parë gati më lu cruz. Biaꞌa rall lëꞌë më de ndë. Cuë më lu cruz (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43) NbLëꞌë rall gurushtiá rall; guniꞌi rall: ―Gátill, gátill, quëll lu cruz. Pilato guniꞌi: ―¿Ni mudë guna crucificar rëy shtënë të? Perë ra jëfë shtë ra bëshuzi bëquebi rall: ―Lëꞌë naꞌa sulë tubsë rëy napë naꞌa. Nall rëy César, el quë narnibëꞌa más laꞌni guë́ꞌdchiliu. KaGuc visperë shtë Pascu, iurë bëꞌnë mënë preparar laní. Mizmë dzë ziquë guëruldë dzë, iurní Pilato guniꞌi lu ra contrari shtë Jesús: ―Ndëꞌë na rëy shtënë të. ` Iurë bini Pilato diꞌdzë rëꞌ, gunibë́ꞌall guëruꞌu Jesús lugar ni nu Pilato guzúbëll lu tribunal shtë́nëll, lugar naná lë Gabata con dizë́ hebreo. Lë ni runë cuntienë, Empedrado, lugar catë nanú pisë shtë cemëntë. V_% Dizdë iurní Pilato gudílill manërë parë guëdë́ꞌëll libertá lëꞌë Jesús, perë ra contrari shtë më gurushtiá rall: ―Si talë guëldáꞌal nguiu rëꞌ, nádiꞌil amigu shtë rëy César, el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa. Cualquier el quë nagac rëy, ni quëhúnëll cuntrë gubiernë shtë César. z^m Jesús guniꞌi: ―Ni tubi pudërë nápëdiꞌil parë na si talë Dios adë bënéꞌediꞌiꞌ pudërë. Por ni rniaꞌa lul de quë ra nabëꞌnë intriegu na lul, ni napë mayurë duldë. Na rall más pecadurë quë lë́ꞌël. b]= Iurní repi Pilato: ―¿Pë adë guëquébidiꞌil lua chu më́nël? ¿Ni mudë adë guënë́diꞌil napa pudërë parë guna crucificar lë́ꞌël nu zac napa pudërë parë guënehia libertá lë́ꞌël? \ Iurní bëuꞌll stubi laꞌni palaci nu gunaꞌbë díꞌdzëll lu Jesús: ―¿Chu më́nël? Perë Jesús adë bëquébidiꞌiꞌ. H[ Iurë Pilato bini zndëꞌë, másruꞌu bëdzë́bëll. CZPerë ra contrari shtë më bëquebi rall: ―Lëꞌë naꞌa napë naꞌa tubi lëy; según lëy shtë naꞌa rniꞌin de quë gati mënë ni purquë guníꞌill nall shini Dios. HY Iurë ra jëfë shtë ra bëshuzi con ra soliar shtë iáduꞌu, guná rall lëꞌë më, guzublú gurushtiá; guniꞌi rall: ―Quëll lu cruz. Quëll lu cruz. Pilato guniꞌi: ―Gulë biaꞌa lë́ꞌëll nu gulë bëquëꞌë lë́ꞌëll lu cruz purquë adë rdzélëdiaꞌa ni tubi delitë nabë́ꞌnëll. !X;Iurní bëruꞌu Jesús con corunë guitsë zubë guëc më nu nacu më tubi lari color guindë. Iurní Pilato repi: ―Lëꞌë nguiu ndëꞌë. bW=Iurní Pilato bëabrill; bërúꞌull nu répill lu ra mënë: ―Gulë guná, rguhia nguiu rëꞌ delantë lu të parë guëdëꞌë të cuendë de quë adë rdzélëdiaꞌa ni tubi delitë parë lë́ꞌëll. V+Lueguë guabiꞌguë rall lu më; bëꞌnë rall burnë. Guniꞌi rall: ―Guëbani Rëy shtë ra më israelitë. Gulubë́ rall lëꞌë më. URa suldadë bëntsaꞌu rall tubi corunë guitsë nu gulú rallin guëc Jesús nu bëgacu rall lëꞌë më tubi lari color guindë. $~+}}|{SzXyy@x;wzvuu1tt#s'rrpp*oonnCmlll1kkKkjii9hgg.feeOdd#c:bbaa2`_^^M]\\E[zZZYY8XWVVoUaTTT6SIRRQQ?POO'NMMLPKK,JJHGFqEDC~BAA)@@)?>>`<<4; :H877/66l54433!21Q0//+. -Z,Q+*h)('&&x%% $#c" 7 P5fC# n0y X  E cb$hIGrë mënë cagniꞌi bien na shtiꞌdzë Jesús. Bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall dizaꞌquë naguniꞌi më tantë nasaꞌa rac më. Nu guniꞌi lu saꞌ rall: ―Ndëꞌë naruadiꞌdzë, nadë más nall shini José.  Jesús guzublú biadíꞌdziꞌ lu rall: ―Nedzë́ guc cumplir shtiꞌdzë Dios rëꞌ mientras bini të diꞌdzë rëꞌ. C Iurní bëtuꞌbi Jesús librë nu bëdëꞌë mëhin guiaꞌa el quë nacanihapë ra librë. Iurní guzubë më. Grë ra mënë narëtaꞌ laꞌni iáduꞌu, rbiꞌa rall lu më.  'Nu bësheꞌldë më na parë guadiꞌdza de quë bëgaꞌa tiempë zaꞌquë gunë më favurë parë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. b =Espíritu shtë Dadë Dios cabezënúa.Gudili më na parë guëniaꞌa dizaꞌquë lu ra prubi, ra nadë guënë́diꞌi Dios.Bësheꞌldë më na parë gac librë ra naná bajo ordë shtë mëdzabë.Nu nahia parë guëabrí slu ra ciegu, gac bëꞌa rall shnezë Dios.Nu nahia parë cuedchí lduꞌu ra naná rzac zi. $ ABëdëꞌë mënë nabëquëꞌë Isaías, el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Bëdchili më luhin catë bëdzelë më narniꞌi zni: GBeꞌdë guëzë́ Jesús Nazaret catë guarúꞌbiꞌ. Guzac tubi dzë descansë gua më iáduꞌu ziquë custumbrë shtë́hiꞌ. Guasuldí më parë guꞌldë më shtiꞌdzë Dios. >uQuëgluáꞌaiꞌ laꞌni grë iáduꞌu shtë më israelitë, nu grë mënë guniꞌi rall napë më llëruꞌbë pudërë. Jesús nanú Nazaret (Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6) )KCompletamentë cabezënú Espíritu Santo Jesús; bëabrí më Galilea. Bërëꞌtsë famë shtë më grë́tëꞌ guëꞌdchi alrededurë de regiuni ni. S Despuësë gualú zihani prëbë shtë mëdzabë nihunë më mal, bësëáꞌnëll lëꞌë më por tubi tiempë. Jesús guzublú dchiꞌni shtë́niꞌ Galilea (Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15) N Iurní Jesús guníꞌiꞌ lu mëdzabë: ―Nu zac shtiꞌdzë Dios rniꞌi: “Adë rtë́ꞌdëdiꞌil prëbë lëꞌë Dadë Dios shtënë të. Adë rúnëdiꞌil obligar lë́ꞌiꞌ.” gG Guaꞌa raiꞌ lë́ꞌël guiaꞌa raiꞌ të ni tubi guëꞌë gunënë́diꞌi guëaꞌl. s_ purquë shtiꞌdzë Dios rniꞌi:Dios guënibëꞌa ra ianglë parë gapë raiꞌ lë́ꞌël. 1 Despuësë lëꞌë mëdzabë biaꞌa lëꞌë më ciudá Jerusalén catë zubë iáduꞌu ruꞌbë. Ziaꞌanú mëdzabë lëꞌë më guëc iáduꞌu. Iurní guniꞌi mëdzabë: ―Si talë guldil rníꞌil nal shini Dios, bëruꞌldë lë́ꞌël hashtë lu guiuꞌu )KPerë Jesús repi: ―Guabsú lua. Naescritë laꞌni shtiꞌdzë Dios: “Sulë Dadë Dios gúnël adorar. Sulë lëꞌë më guëzuꞌbë diáguël.” QGrë guënibë́ꞌal si talë guëzullíbil lua nu gúnël adorar na. ~Repi mëdzabë lu më: ―Grë ndëꞌë guënehia cáꞌal con grë cusë zaꞌquë nananú lu guë́ꞌdchiliu. Guënibë́ꞌal rahin. Bëna recibir pudërë guënibë́ꞌahia grë cusë ni, nu guëdë́ꞌahin caꞌa el quë naquëhuna disponer. =}sIurní biaꞌa mëdzabë lëꞌë Jesús lu guëc dani ruꞌbë. Mizmë iurní bëluáꞌall grë lugar catë rnibëꞌa ra mënë. Guná më lu rahin tubi chupë mumëntë. <|qJesús repi lull: ―Naescritë laꞌni shtiꞌdzë Dios: “Lëdë niáꞌasëdiꞌi guetështildi guëbani nguiu sino por grë diꞌdzë narniꞌi Dios guëbani nguiu”. { Guniꞌi mëdzabë lu Jesús: ―Si talë rníꞌil nal shini Dios, guniꞌi lu guëꞌë rëꞌ guëaquin guetështildi gaul. &zEHia ndë guquëreldë më cuarenta dzë. Durantë guëdubi tiempë ni adë gudáudiꞌi më, nu bëdchini mëdzabë Satanás parë guëtëꞌdë mëdzabë prëbë lëꞌë më të niasiguë́ mëdzabë lëꞌë më. Iurë gualú cuarenta dzë, bëdchini galërldiaꞌnë lduꞌu më. Ky Jesús bësëaꞌnë guëëꞌgu Jordán, nu guc më completamente de acuerdë con lo quë narac shtuꞌu Espíritu Santo. Iurní Espíritu Santo biaꞌa lëꞌë Jesús catë nídiꞌi mënë. lxQ&Shtadë Cainán guc Enós. Shtadë Enós guc Set. Shtadë Set guc Adán. Adán na shini Dios.w/%Shtadë Lamec guc Matusalén. Shtadë Matusalén guc Enoc. Shtadë Enoc guc Jared. Shtadë Jared guc Mahalaleel. Shtadë Mahalaleel guc Cainán. v $Shtadë Sala guc Cainán. Shtadë Cainán guc Arfaxad. Shtadë Arfaxad guc Sem. Shtadë Sem guc Noé. Shtadë Noé guc Lamec. u#Shtadë Nacor guc Serug. Shtadë Serug guc Ragau. Shtadë Ragau guc Peleg. Shtadë Peleg guc Heber. Shtadë Heber guc Sala. t"Shtadë Judá guc Jacob. Shtadë Jacob guc Isaac. Shtadë Isaac guc Abraham. Shtadë Abraham guc Taré. Shtadë Taré guc Nacor. s!Shtadë Naasón guc Aminadab. Shtadë Aminadab guc Aram. Shtadë Aram guc Esrom. Shtadë Esrom guc Fares. Shtadë Fares guc Judá. r  Shtadë David guc Isaí. Shtadë Isaí guc Obed. Shtadë Obed guc Booz. Shtadë Booz guc Salmón. Shtadë Salmón guc Naasón. qShtadë Eliaquim guc Melea. Shtadë Melea guc Mainán. Shtadë Mainán guc Matata. Shtadë Matata guc Natán. Shtadë Natán guc David. 'pGShtadë Matat guc Leví. Shtadë Leví guc Simeón. Shtadë Simeón guc Judá. Shtadë Judá guc José. Shtadë José guc Jonan. Shtadë Jonan guc Eliaquim. qo[Shtadë Er guc Josué. Shtadë Josué guc Eliezer. Shtadë Eliezer guc Jorim. Shtadë Jorim guc Matat. nShtadë Neri guc Melqui. Shtadë Melqui guc Adi. Shtadë Adi guc Cosam. Shtadë Cosam guc Elmodam. Shtadë Elmodam guc Er. mShtadë Judá guc Joana. Shtadë Joana guc Resa. Shtadë Resa guc Zorobabel. Shtadë Zorobabel guc Salatiel. Shtadë Salatiel guc Neri. lShtadë Nagai guc Maat. Shtadë Maat guc Matatías. Shtadë Matatías guc Semei. Shtadë Semei guc José. Shtadë José guc Judá. kShtadë José guc Matatías. Shtadë Matatías guc Amós. Shtadë Amós guc Nahum. Shtadë Nahum guc Esli. Shtadë Esli guc Nagai. jShtadë Elí guc Matat. Shtadë Matat guc Leví. Shtadë Leví guc Melqui. Shtadë Melqui guc Jana. Shtadë Jana guc José. 6ieJesús napë galdë bi chi izë, iurní guzublú bëluaꞌa më lëꞌë ra mënë. Grë ra mënë gualdí lduꞌu rall Jesús na shini José. Shtadë José guc Elí. )hKIurní bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë më. Rluáꞌaiꞌ ziquë shcuerpë palumë nu bëdchini tubi bë nezë lu gubeꞌe nu guniꞌi bë: ―Lë́ꞌël nal shinia narac shtuaꞌa. Nalë́ rquitë lduaꞌa rnahia lul. Ra shtadë guëlú Jesús (Mt. 1.1‑17) 7ggAntsë Juan gua lachiguiꞌbë, iurë lëꞌë ra mënë bëriubë nisë, nu Jesús bëriubë nisë; guzac iurë guniꞌinú Jesús Dios, iurní bëllaꞌlë gubeꞌe. $fANu Herodes bë́ꞌnëll stubi cusë más naná mal; bëtiáꞌall lëꞌë Juan lachiguiꞌbë. Jesús bëriubë nisë (Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11) |eqPerë Juan guniꞌi guëc gubernadurë Herodes de quë nádiꞌi zaꞌquë nabëꞌnë Herodes con tseꞌlë bëchi Herodes. Felipe lë bë́chill. Naꞌa ni lë Herodías. Por zihani cusë mal nabëꞌnë Herodes guniꞌi Juan guë́quëll. ldQCon ra diꞌdzë rëꞌ nu con zihani enseñansë, bëluaꞌa Juan dizaꞌquë lu ra mënë. ncUZiquë tubi narsú bëꞌdchi trigu të parë rruꞌu guiꞌlli tubi cuꞌ, zni guëdchini më të cuë më ra mënë zaꞌquë parë lëꞌë më. Ra mënë narialdídiꞌi lduꞌi Dios tsa rall lu guiꞌi catë nídiꞌi fin. bPerë Juan bëquebi lu ra mënë: ―Guldía, rchuꞌbë nisa con nisë perë zeꞌdë stubi më más nanapë pudërë quë na. Adë rúnëdiꞌi tucarë guëshaca du guiꞌdi shtë shrachi më. Lëꞌë më gunë më stubi cusë. Guëzunë́ më lduꞌu të con Espíritu Santo nu guënéꞌeiꞌ pudërë. Stubi tantë lëꞌë të gunë më juzguë con juici shtë guiꞌi. ]a3Cumë ziquë ra mënë gualdí lduꞌu rall zeꞌdë guëdchini cusë ruꞌbë, guniꞌi rall laꞌni lduꞌu rall gu lëꞌë chaꞌa Juan náhiꞌ Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. :`mNu bëldá suldadë rumanë gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―Lëꞌë naꞌa, ¿pë guëdëꞌnë naꞌa? Guniꞌi Juan lu rall: ―Adë cuánëdiꞌi të shtë mënë con galnë́. Adë guëdchisúdiꞌi të pë shtë mënë con bishi. Gulë gac cunformë lo quë naquëguilli gubiernë lëꞌë të. i_K Juan guniꞌi: ―Adë rúnëdiꞌi të cubrë más de lo quë narniꞌi lëy caꞌa të. "^= Nu bëdchini bëldá cubradurë shtë impuestë parë chubë nisë rall. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Juan: ―Mësë. ¿Pë guëdëꞌnë naꞌa? A]{ Juan bëquebi: ―El quë nanapë chupë manguë, guëdë́ꞌëll tubi caꞌa el quë nabënápëdiꞌi. El quë nanapë naguëdaꞌu, quíꞌdzëllin caꞌa nabënápëdiꞌi. n\U Iurní gunaꞌbë diꞌdzë ra mënë zihani: ―¿Pë rac shtuꞌu Dios guëdëꞌnë naꞌa? [7 Mizmë iurneꞌ ziquë guiubëaguë nalistë parë chuguë ra hiaguë, grë ra hiaguë nanápëdiꞌi nashi zaꞌquë, chuguin nu tsahin lu guiꞌi. VZ%Si talë gunë nadzëꞌë të mudë nabani të, gulë gac të ziquë hiaguë nardëꞌë nashi. Gulë bëꞌnë bien lu saꞌ të. Adë gápëdiꞌi të confiansë purquë na të llëbní Abraham gunë Dios salvar lëꞌë të purquë rniaꞌa lu të, napë më pudërë parë lëꞌë guëꞌë rëꞌ gac rahin llëbní Abraham. sY_Iurë bëdchini zihani mënë lu Juan parë guëchuꞌbë nisë Juan lëꞌë rall, guniꞌi Juan: ―Na të ziquë shini mbeꞌldë. Gunë më juzguë lëꞌë të. Nídiꞌi mudë guëruꞌu të sin quë adë gac juzguë të. XGrë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu guëná rall lla mudë guëzunë́ më almë shtë ra mënë parë gac salvar rall.” "W=Grë bërrancu guëdzeꞌ.Grë dani con ra lumë gaquin tubldí.Grë nezë lecu guëldí rahin.Ra nezë despareju guëac zaꞌquin. ?VwZni bëꞌnë Juan según nabëquëꞌë Isaías, el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios. Bëquëꞌë Isaías:Nanú tubi narniꞌi fuertë lugar catë quëréldëdiꞌi mënë.Guníꞌiꞌ: “Gulë bëꞌnë preparar laꞌni lduꞌu të ziquë nezë ldi parë iurë lëꞌë më guëdchini. UJuan ziaꞌa zihani nezë. Guagníꞌiꞌ lu ra mënë naquëreldë guëlladchi ruaꞌ guëëꞌgu Jordán. Guníꞌiꞌ lu ra mënë chubë nisë rall parë gac bëꞌa mieti gunë nadzëꞌë mudë nanabani rall, zni gac perdunë duldë shtë rall. /TWAnás nu Caifás na rall primërë bëshuzi namás rnibëꞌa. Laꞌni ra dzë ni bëdchini shtiꞌdzë Dios lu Juan, shini Zacarías, lugar catë nídiꞌi mënë. S /Laꞌni izë cheꞌñi shtë gubiernë Tiberio César naná rëy rumanë, Poncio Pilato guc gubernadurë shtë Judea. Herodes guc gubernadurë shtë Galilea. Lëꞌë bë́chill, Felipe, guc gubernadurë shtë Iturea nu Traconite. Lisanias guc gubernadurë shtë Abilinia. %RC4Jesús guaglaꞌguë guarúꞌbiꞌ nu bëdëꞌë Dios llni guë́quiꞌ. Grë lo quë nabë́ꞌniꞌ, bëaꞌnin bien lu Dios nu lu ra mënë. Q 3Lueguë bëabrí Jesús con lëꞌë raiꞌ guëꞌdchi Nazaret. Guaglaꞌguë bëzuꞌbë diaguë Jesús lu shtádiꞌ. Hia shníꞌaiꞌ quëhúniꞌ tantë llgabë laꞌni ldúꞌiꞌ perë adë chu lu biadíꞌdzëdiꞌiꞌ pë llgabë nápiꞌ. mPS2Perë lëꞌë raiꞌ adë guc bë́ꞌadiꞌi raiꞌ pë runë cuntienë shtiꞌdzë Jesús. 0OY1Iurní guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―¿Pëzielú quëguili të na stubi lugar? ¿Pë adë rac bë́ꞌadiꞌi të napë quë guna lo quë narac shtuꞌu Shtada? N)0Iurë lëꞌë shtádiꞌ bëdchini con shníꞌaiꞌ, bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Iurní guniꞌi María: ―Llgaꞌnë, ¿pëzielú bë́ꞌnël zniꞌi con lëꞌë naꞌa? Shtádël nu lëꞌë na nalë́ rquëdiꞌni lduꞌu naꞌa; zudili naꞌa lë́ꞌël. M /Grë nabini naguniꞌi Jesús, bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall tantë ráquiꞌ nu manërë rquébiꞌ lu shtiꞌdzë ra mësë. ML.Gudëdë tsunë dzë; bëdzéliꞌ laꞌni iáduꞌu. Zubënúhiꞌ ra mësë narluaꞌa lëy shtë Moisés. Caquë́ diaguë Jesús shtiꞌdzë rall nu zac gunaꞌbë díꞌdziꞌ lu rall. nKU-Adë bëdzélëdiꞌi raiꞌ Jesús. Iurní bëabrí raiꞌ Jerusalén parë tsatili raiꞌ Jesús. cJ?,Bëꞌnë raiꞌ llgabë Jesús zeꞌdë ladi ra mënë nazeꞌdënú raiꞌ. Hia guc tubi dzë zeꞌdë guëzë́ raiꞌ, iurní guatili raiꞌ shini raiꞌ entrë shfamili raiꞌ nu entrë los de más saꞌ raiꞌ. I+Iurë gualú laní, gunaꞌzi raiꞌ nezë Nazaret. Hia Jesús bëáꞌniꞌ Jerusalén perë adë bëdë́ꞌëdiꞌi raiꞌ cuendë. nHU*Chiꞌbë chupë izë napë Jesús, iurní gua raiꞌ Jerusalén ziquë na custumbrë shtë raiꞌ. OG)Cadë izë ria shtadë Jesús Jerusalén parë gac laní Pascu. Iurní gualú bëꞌnë María nu José cumplir grë narunë tucarë según lëy shtë Dios iurë lëꞌë primërë shini mënë guëdchini guë́ꞌdchiliu, bëabrí raiꞌ Galilea hashtë guëꞌdchi Nazaret, ladzë María nu José. VD%&Mërë iurní guabiꞌguë Ana catë cabezë José nu María con meꞌdë, bëdëꞌë Ana graci lu Dios. Guaglaꞌguë biadiꞌdzënú Ana lu ra mënë naquëbezë el quë naguësheꞌldë Dios parë gúniꞌ salvar naciuni Israel. Jesús na el quë nabësheꞌldë Dios, guniꞌi Ana. Bëabrí José nu María guëꞌdchi Nazaret >Cu%Bëáꞌniꞌ viudë; neꞌ nápiꞌ ochenta y cuatro izë. Grë ra dzë riáhiꞌ iáduꞌu. Dzë la gueꞌlë rúniꞌ adorar Dios. Ruadiꞌdzënúhiꞌ Dios nu rúniꞌ ayunë. &BE$Nu zac laꞌni Jerusalén nanú tubi naꞌa lë Ana naná shtsaꞌpë Fanuel. Aser guc shtadë guëlú raiꞌ. Ana guc tubi siervë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, perë hia gúꞌshiꞌ. Llíguiꞌ bëtsë́ꞌaiꞌ. Gubaninúhiꞌ tséꞌliꞌ gadchi izë, guti tséꞌliꞌ. ?Aw#Perë lë́ꞌël, María, gápël dulurë ziquë tubi spadë dëdë laguë laꞌni ldúꞌul. Por meꞌdë rëꞌ llgabë nagaꞌchi shtë zihani mënë, guëruꞌu rahin lu llni. e@C"Simeón gunaꞌbë lu Dios të gunë ldaiꞌ më lëꞌë raiꞌ. Nu guniꞌi Simeón lu María: ―Guná, por lo quë nagunë meꞌdë rëꞌ zihani mënë israelitë tsabiꞌguë rall lu Dios, nu zihani rall guëniti rall lu më. Shtíꞌdziꞌ gac ziquë sëñi parë ra mënë naquëreldë tiempë neꞌ perë gunë rall cuntrë lë́ꞌiꞌ. o?W!José con shniꞌa Jesús guasë́ lduꞌu raiꞌ iurë bini raiꞌ lo quë naguniꞌi Simeón. V>% Lë́ꞌiꞌ náhiꞌ ziquë na llni parë guëzianiꞌ lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë; gac bëꞌa rall shtíꞌdziꞌ,
nu por lë́ꞌiꞌ ra më israelitë nagudílil, gapë rall hunurë. z=mBëshéꞌldël lë́ꞌiꞌ delantë grë ra naciuni shtë guë́ꞌdchiliu të guëná rall lu Salvador. i<KGunahia con prupi sluhia lu nagunë salvar lëꞌë naꞌa.Bëshéꞌldël nguiu ni. ;Dadë, iurneꞌ nahia cunformë; gualú shchiꞌnia.Cuntëntë gatia purquë bë́ꞌnël cumplir lo quë naguníꞌil lua. e:CSimeón gudëdchi lëꞌë meꞌdë. Bëꞌnë Simeón alabar Dios; guniꞌi Simeón: 9'Espíritu Santo bëꞌnë compañi lëꞌë Simeón të guáhiꞌ iáduꞌu ruꞌbë mizmë tiempë bëdchini María nu José parë guëdchininú raiꞌ meꞌdë Jesús lu Dios, nu bëꞌnë raiꞌ ofrecërë chupë ma lu më. Bëꞌnë raiꞌ cumplir lëy shtë Dios. N8Bëdchini tubi diꞌdzë lu Simeón por pudërë shtë Espíritu Santo de quë adë gátidiꞌi Simeón hashtë despuësë guënáhiꞌ lu Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. )7KTiempë ni guquëreldë tubi nguiu guëꞌdchi Jerusalén. Lë́hiꞌ Simeón nu tubldí na shcuéndiꞌ lu Dios. Bë́ꞌniꞌ cumplir shtiꞌdzë më. Nu cabéziꞌ guëdchini tubi nagunë salvar naciuni Israel de grë enemigu shtë rall. Espíritu Santo cabezënúhiꞌ Simeón. S6Nu zac María nu José bëdëꞌë raiꞌ chupë maꞌñi gati ra ziquë ofrendë lu Dios purquë lëy shtë Dios rniꞌi: “Ra prubi gunë rall ofrecërë chupë guguë u chupë palumë biꞌchi”. k5OBëꞌnë raiꞌ ni purquë naescritë laꞌni lëy shtë Dios narniꞌi: “Primërë ngulëꞌnë naguëneꞌe Dios parë lëꞌë të, gulë tsagdchininú të meꞌdë lu Dadë Dios purquë náhiꞌ parë lëꞌë më”. a4;Iurë gualú cuarenta dzë, iurní bëꞌnë tucarë gunë María nu José cumplir según lëy shtë Moisés të gáquiꞌ limpi. Bëꞌnë raiꞌ narunë tucarë tubi naꞌa narapë meꞌdë. Por ni José nu María guanú raiꞌ lëꞌë Jesús iáduꞌu ruꞌbë ciudá Jerusalén. Guagdchininú raiꞌ lëꞌë meꞌdë lu Dadë Dios. c3?Gudëdë shunë dzë; iurní bëchuguë bëshuzi duꞌpë guiꞌdi shtë partë delicadë shtë meꞌdë. Bërulë́ meꞌdë Jesús, el mizmë naguniꞌi ianglë lu María antsë lë́ꞌiꞌ guaꞌa shíniꞌ. M2Ra vëquërë bëabrí rall. Guniꞌi rall de quë llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Guniꞌi rall dushquilli Dios por lo quë naguná rall nu lo quë nabini rall. Bëdëꞌë rall graci lu më purquë grë cusë guc cumplir tal ziquë guniꞌi ianglë lu raiꞌ. José nu María guanú raiꞌ Jesús iáduꞌu ruꞌbë 1#Perë María adë ruadíꞌdzëdiꞌi pë llgabë nananú laꞌni ldúꞌiꞌ. Guaglaꞌguë bë́ꞌniꞌ llgabë lla na ra cusë rëꞌ. 0{Grë nazugaꞌa ndë bini naguniꞌi vëquërë; bëꞌnë rall llgabë gu nanú verdá lo quë naguniꞌi vëquërë. /Iurë guná ra vëquërë lu raiꞌ, guniꞌi rall lu ra mënë nazugaꞌa ndë lo quë naguniꞌi ianglë lu rall shcuendë meꞌdë. .Iurní nasesë ziaꞌa raiꞌ Belén. Guná raiꞌ lu María nu José nu meꞌdë. Lëꞌë meꞌdë nagaꞌa catë rau ma. :-mIurë ra ianglë bëabrí raiꞌ gubeꞌe, guniꞌi ra vëquërë lu saꞌ raiꞌ: ―Cha guiá hiaꞌa Belén, nia pë guc de lo quë nabëluaꞌa Dadë Dios lu hiaꞌa. ^,5Llëruꞌbë na pudërë shtë Dios nacabezë más guiaꞌa lu gubeꞌe.Bëꞌnë më tubi favurë parë ra mënë narsëquitë lduꞌu lëꞌë më;
lu guë́ꞌdchiliu tsu paz, cuedchí lduꞌu mieti. (+I Mizmë iurní guná vëquërë másruꞌu zihani ianglë shtë gubeꞌe culaꞌni primërë ianglë. Bëꞌnë raiꞌ alabar Dios; guniꞌi raiꞌ: * Parë gac bëꞌa të chu náhiꞌ, guëdzelë të lëꞌë meꞌdë dúꞌbiꞌ tubi ldë lari. Nagáꞌaiꞌ catë rau ma. 1)[ Nedzë́ gulë tubi meꞌdë guëꞌdchi shtë David. Na meꞌdë Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. Náhiꞌ Dadë nagunë salvar lëꞌë të. '(G Iurní repi ianglë: ―Adë rdzë́bëdiꞌi të purquë zeldënúa tubi nutici zaꞌquë; na parë grë saꞌ të. Diꞌdzë ni guësëquitë lduꞌu të. 4'a Iurní bëdchini tubi ianglë nabësheꞌldë Dadë Dios. Bëdchini tubi llni dushë shtë Dios. Rabtsëꞌë llni alrededurë de ra vëquërë. Nalë́ bëdzëbë rall. s&_Cerquë guëꞌdchi Belén rëtaꞌ ra vëquërë. Quëhapë rall lliꞌli lachi. Hia na gueꞌlë. X%)Ndë bëdchini primërë meꞌdë nguiu. Bëtuꞌbi María meꞌdë tubi lari nu gúꞌtiꞌ catë rau ma purquë nídiꞌi lugar catë guëaꞌnë raiꞌ pusadë. Bëluaꞌalú ra ianglë lu ra vëquërë H$ Nanú raiꞌ Belén; bëdchini tiempë parë galë shíniꞌ. j#MMaría nápiꞌ comprumisi parë guëtsë́ꞌaiꞌ con José. Tiempë ni hia nua shini María. i"KNu zac bëruꞌu José guëꞌdchi Nazaret shtënë regiuni Galilea. Bëdchíniꞌ Belén shtënë regiuni Judea parë guagdë́ꞌëiꞌ lë́hiꞌ purquë náhiꞌ famili shtë David nu Belén na guëꞌdchi shtë David. ^!5Grë mënë gua ladzë shtadë guëlú raiꞌ parë guëdëꞌë raiꞌ lë raiꞌ. V %Ni na primërë cënsë naguc dzë na Cirenio guc gubernadurë shtë Siria. n WTiempë dzë ni César Augusto gunibëꞌa tsasë cënsë shtë ra mënë guëdubi guë́ꞌdchiliu.  PJuan, shini Zacarías, guarúꞌbiꞌ nu másruꞌu riaruꞌbë llni shtë Dios parë lë́ꞌiꞌ. Guquëréldiꞌ lugar catë nídiꞌi mënë. Zni bë́ꞌniꞌ hashtë dzë guzublú guniꞌinúhiꞌ ra mënë israelitë dizaꞌquë shtë Dios. Otë parë guianí nezë shtë ra naquëreldë lu nacahi, ra nardzëbë lu galguti,
të parë cuedchí lduꞌu hiaꞌa. ) MNGrë ni na por galërgaꞌa lduꞌu më.Gac cumplirin iurë gueꞌdë guëdchini tubi ziquë llni shtë ngubidzë brëgueꞌlë dizdë nezë guiaꞌa n WMGuëníꞌil lu ra mënë nagulë́ më lla gac salvar rall të gac perdunë duldë shtë rall.  9LLë́ꞌël shinia, Dios nacabezë gubeꞌe, gunë më punërë lë́ꞌël ziquë tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios lu ra mënë.Antsë guëdchini el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa, quibëlul lúhiꞌ parë gac preparadë ra mënë parë iurë guëdchini më.  KGuëdubi tiempë naguëbániaꞌa, guëdë́ꞌnaꞌa sirvë lu më manërë zaꞌquë sin ni tubi duldë laꞌni lduꞌu hiaꞌa. 9 mJde quë gunë më salvar lëꞌë hiaꞌa de grë pudërë nanapë enemigu shtë hiaꞌa
parë gac guëdë́ꞌnaꞌa sirvë lu më sin adë guëdzë́bëdiꞌiaꞌa. V 'IBëꞌnë më prometer con juramentu lu shtadë guëlú hiaꞌa Abraham  !HGunë më ra cusë rëꞌ purquë bëꞌnë më prometer lu shtadë guëlú hiaꞌa de quë guëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë hiaꞌa. G  GGuniꞌi më dizdë guahietë de quë gunë më salvar lëꞌë hiaꞌa guiaꞌa ra enemigu shtë hiaꞌa.Nu gunë më librar lëꞌë hiaꞌa de grë narldënú lëꞌë hiaꞌa. { qFZni guc cumplir lo quë naguniꞌi ra mënë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë.Santu na raiꞌ. @ {ENu bëneꞌe Dios tubi më ruꞌbë nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa. Nápiꞌ llëruꞌbë pudërë.Bëdchíniꞌ de famili shtë David, el quë nabëꞌnë sirvë lu Dios. B DLlëruꞌbë na pudërë shtë Dios con lëꞌë hiaꞌa; na hiaꞌa më Israel.Bidë guëná më lëꞌë hiaꞌa nu bëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa, ra nagulë́ më.  CEspíritu Santo cabezënú lëꞌë Zacarías, shtadë Juan, nu guniꞌi Zacarías diꞌdzë rëꞌ por pudërë shtë Dios: Y -BGrë ra nabini pë guc, bëꞌnë rall llgabë nu guniꞌi rall lu saꞌ rall: ―¿Pë chaꞌa gac meꞌdë? Rniꞌi rall zni purquë en verdá cabezënú Dios lëꞌë meꞌdë. Labansë shtënë Zacarías U %ARa mënë naquëreldë alrededurë lidchi Zacarías, bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Por grë nezë shtë Judea hashtë lu lumë shtë dani, bërëꞌtsë ra diꞌdzë pë guc con Elizabet nu Zacarías.  )@Mizmë iurní bëabrí guniꞌi Zacarías. Bëniꞌbi ldúdziꞌ. Guzublú biadíꞌdziꞌ; guníꞌiꞌ llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. ;  q?Zacarías con sëñi gunáꞌbëiꞌ tubi tablë parë quë lëtrë luhin. Bëquë́ꞌëiꞌ: “Juan guërulë́ meꞌdë”. Grë mënë bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall iurní. '  I>Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall con guiaꞌa rall lu shtadë meꞌdë parë gac bëꞌa rall nia chu guërulë́ meꞌdë; guëniꞌi shtadë meꞌdë. O  =Guniꞌi rall iurní: ―Ni tubi Juan nídiꞌi ladi shfamílil. I   Hia guc cumplir tiempë gulë shini Elizabet. Gúpiꞌ tubi ngulëꞌnë. } u8María guquëreldënú Elizabet tsunë mbehu. Iurní bëabriꞌ lídchiꞌ. Bëdchini Juan lu guë́ꞌdchiliu F 7Zni bëꞌnë më cumplir lo quë naguniꞌi më lu ra shtadë guëlú hiaꞌa,
lu Abraham nu lu ra llëbní shtë́hiꞌ naná shtadë guëlú hiaꞌa. Diꞌdzë ni na parë siemprë.  6Bëꞌnë më compañi lëꞌë ra më israelitë, ra narunë sirvë lu më.Adë bëáꞌldëdiꞌi lduꞌu më shmënë më. $ C5Bëneꞌe më cusë zaꞌquë parë ra narldiaꞌnë hashtë bielë rall.Ra ricu bësheꞌldë më; ziaꞌa rall sin adë pë nápëdiꞌi rall. R 4Mënë narunë naruꞌbë, gulaguë rall catë rnibëꞌa rall, bëꞌnë Dios,
perë bëdë́ꞌëruꞌu më parë güeꞌpi guiaꞌa ra mënë narunë narúꞌbëdiꞌi lu guë́ꞌdchiliu.   3Zihani cusë ruꞌbë bëꞌnë më con guiaꞌa më.Bësëlluꞌnë më ra narunë naruꞌbë con grë shgabë rall. k Q2Siemprë rgaꞌa lduꞌu më nu quëhunë më compañi grë mënë nanapë rëspëti lu më. d C1El quë narnibëꞌa grë cusë, bë́ꞌniꞌ cusë ruꞌbë parë na. Santu na më. v~ g0Bëgaꞌa lduꞌu më na; bëꞌnë më cuendë adë nádiaꞌa më ruꞌbë sino tubi criadë humildë shtë́hiꞌ,
perë dizdë iurneꞌ grë mënë naguëdchini lu guë́ꞌdchiliu, guëniꞌi rall bëꞌnë ldaiꞌ më na. @} }/Rquitë lduaꞌa purquë Dios na Salvador shtëna. d| C.Iurní guniꞌi María:Con guëdubinú lduaꞌa quëhuna alabar Dadë Dios. |{ s-Nu nalë́ dichusë nal purquë gualdí ldúꞌul Dios. Gualdí ldúꞌul gac cumplir lo quë naguniꞌi Dios lul. cz A,Iurë binia chaꞌl, lëꞌë meꞌdë bëniꞌbi lania por tantë bëquitë ldúꞌiꞌ. Qy +¿Chu nahia bidë guënal na? Nal shniꞌa më el quë narnibëꞌa na. x #*Fuertë guníꞌiꞌ lu María: ―Dios bëꞌnë ldaiꞌ lë́ꞌël más quë grë naꞌa, nu bëꞌnë ldaiꞌ më shínil nanuáꞌal. Iurë bini Elizabet lo quë naguniꞌi María, lëꞌë meꞌdë bëniꞌbi laꞌni Elizabet. Mizmë iurní bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë Elizabet. Wv )(Guatë́ María lidchi Zacarías nu guniꞌi María lu Elizabet: ―Shtsanë. |u s'Mizmë ra dzë ni María gua nasesë lu tubi guëꞌdchi shtë Judea. Guëꞌdchi ni naquë́ culaꞌni dani. St !&Iurní bëquebi María: ―Nahia criadë shtë Dadë Dios. Gaquin según nagunë Dios disponer, cumë ziquë guníꞌil lua. Lueguë lëꞌë ianglë zëagzë́. María gua visitë lidchi Elizabet 4s e%Parë Dios ni tubi cusë nádiꞌi naganë. 3r a$Nu shprímël Elizabet gápiꞌ tubi ngulëꞌnë. Hia më gushë na Elizabet perë guná, hia guc shuꞌpë mbehu nua shíniꞌ, nu rniꞌi mënë tsúdiꞌi shíniꞌ. 5q e#Repi ianglë iurní: ―Gaquin por pudërë shtë Espíritu Santo naguëdchini lul. Pudërë shtë Dios nacabezë gubeꞌe, guëdchíniꞌ lul ziquë tubi shcahi naguësëꞌau lë́ꞌël. Por ni shínil nagápël, grë mënë shtë guë́ꞌdchiliu guëniꞌi rall náhiꞌ santu, shini Dios. p "Iurní María gunaꞌbë diꞌdzë lu ianglë: ―¿Lla gac lo quë naguníꞌil lua? Laꞌdi guënë́diaꞌa nguiu. o }!Shínil guënibë́ꞌaiꞌ guëdubi naciuni Israel parë siemprë, nu guënibë́ꞌaiꞌ manërë nanápëdiꞌi fin. xn k Gáquiꞌ tubi më ruꞌbë. Gápiꞌ lë zndëꞌë: Shini Dios nacabezë gubeꞌe. Nu Dadë Dios guëdëꞌë pudërë lë́ꞌiꞌ parë guënibë́ꞌaiꞌ grë mënë israelitë. Cuéziꞌ lu trunë shtë David, shtadë guëlúhiꞌ. zm oShínil bëꞌa; gápël tubi shínil. Lëꞌë meꞌdë naguëdchini guë́ꞌdchiliu, guërulë́hiꞌ Jesús. l Iurní ianglë guniꞌi: ―María, adë rdzë́bëdiꞌil. Dios gudili lë́ꞌël parë gunë më tubi favurë parë lë́ꞌël. 1k ]Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu María; bíniꞌ diꞌdzë rëꞌ. Adë gurëdchídiꞌi ldúꞌiꞌ. Runë shgábiꞌ pë runë cuntienë saludë shtë ianglë. yj mGabriel guatë́ lugar catë quëreldë María, nu guníꞌiꞌ lu María: ―Shtsanë. Nalë́ rac shtuꞌu Dios lë́ꞌël. Cabezënú më lë́ꞌël. Bëꞌnë ldaiꞌ më lë́ꞌël entrë grë ra naꞌa narë́ lu guë́ꞌdchiliu. i !María na lliguënaꞌa. Nápiꞌ comprumisi parë guëtsë́ꞌaiꞌ con tubi sultërë lë José. Shtadë guëlú José guc rëy David. =h uShuꞌpë mbehu nua shini Elizabet, iurní bësheꞌldë Dios tubi ianglë lë Gabriel parë guanúhiꞌ rsunë lu María naquëreldë tubi guëꞌdchi Nazaret shtë Galilea. g }Guníꞌiꞌ laꞌni ldúꞌiꞌ: “Dadë Dios nacabezë gubeꞌe bënéꞌeiꞌ permisi parë gapa shinia. Bëgaꞌa lduꞌu më na; iurní adë rtúdiꞌi lua lu ra mënë gúpëdiaꞌa shinia.” Tubi ianglë bëꞌnë anunci guëdchini Jesús f +Despuësë de ni Elizabet, tseꞌlë Zacarías, nua shíniꞌ. Adë ca bërúꞌudiꞌi Elizabet; guquëréldiꞌ lídchiꞌ por gaꞌi mbehu. ye mIurní gualú ra dzë nabëꞌnë tucarë gunë Zacarías sirvë laꞌni iáduꞌu, bëabriꞌ lídchiꞌ. wd iperë iurë gualú bëruꞌu Zacarías, ráquëdiꞌi rniꞌi Zacarías. Guc bëꞌa mënë de quë guná Zacarías tubi cusë ruꞌbë shtë Dios laꞌni iáduꞌu. Purë con guiáꞌaiꞌ ruadíꞌdziꞌ purquë bëáꞌniꞌ guꞌpë. =c uRa mënë narë́ rualdëaꞌ shtë iáduꞌu quëbezë rall lëꞌë Zacarías. Bëdzélëdiꞌi rall pë nianiꞌi rall pëzielú quëac ldëꞌë Zacarías lugar sagradë, ib MPerë guná, cumë adë gualdídiꞌi ldúꞌul lo quë naguniaꞌa lul, guꞌpë guëáꞌnël. Gáquëdiꞌi guëníꞌil hashtë guëdchini shínil lu guë́ꞌdchiliu. Gac cumplirin según tiempë nagunë Dios disponer. a Iurní bëquebi ianglë: ―Gabriel lëhia. Na zua lu Dios. Bësheꞌldë më na parë zeldë guëniaꞌa lul dizaꞌquë rëꞌ. ` Iurní Zacarías gunaꞌbë diꞌdzë lu ianglë: ―¿Lla gac bë́ꞌahia zni purquë hia guꞌsha nu tseꞌla napë zihani izë? Q_ Shínil quiblú lu el quë naguësheꞌldë Dios. Ziquë guc el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios con llëruꞌbë pudërë; lë́hiꞌ Elías; shínil guëdchini con mizmë pudërë nu llni. Guëniꞌinú shínil naciuni Israel parë cue zaꞌquë shtadë rall nu shini rall. Guëluáꞌaiꞌ lu narzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë Dios parë guëabrí lduꞌu rall lu nezë zaꞌquë. Zni gac preparar mënë parë gunë rall sirvë lu Dadë Dios. ~}}A|Lzz;yQxx*wwvVu:t4srqpo1mmFllkpjihhKg?fedcba`d_a^]j\[QZYY%XWVUTT&SFRVQPONNMLL2KJII GFF/E-DMCgBAA4@??->z<<;::877!5433W2n11i00/$-s,+e*:)((3&& %A##7"! FMn~5 Q~ V P j1 [$Tubi fariseo lë Simón bë́ꞌnëll invitar lëꞌë Jesús parë tsa më lídchill të gaunú më lë́ꞌëll. Jesús gua lídchill nu guzubë më lu mellë. #Manërë nacanihunë Dios na ziquë llni; rluaꞌain laꞌni vidë shtë ra naná sabi de verdá. Jesús gua lidchi Simón naná fariseo "Iurní bëdchinia, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; rauha lu laní, nu ruha vini, perë rniꞌi të rau shaꞌta. Rniꞌi të ruha zili vini. Rniꞌi të nahia amigu shtënë ra pecadurë. Amigu shtënë ra narunë cubrë impuestë, rniꞌi të. 3_!Bidë guëniꞌi Juan lu të. Adë gudáudiꞌi Juan guetështildi nu biiꞌdiꞌiꞌ vini, perë lëꞌë të guniꞌi të nápiꞌ tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ. Q Na rall ziquë llguëꞌnë. Rzubë llguëꞌnë; rguitë rall lu llguëaꞌ. Rushtiá rall lu saꞌ rall; rniꞌi rall: “Bëdiꞌldi naꞌa musiquë shtë saꞌa perë adë në́diꞌi të guëguiꞌi të. Bëdiꞌldi naꞌa marchë shtë tëgulë perë adë bíꞌnidiꞌi të. Ni tubi cusë rëuuꞌdiꞌi lduꞌu të.” _7Jesús guniꞌi lu rall: ―Rniaꞌa lu të, ¿lla na ra mënë shtë tiempë neꞌ? J Perë ra më religiusë fariseo nu ra mësë narluaꞌa lëy, gunë́diꞌi rall niachuꞌbë nisë Juan lëꞌë rall. Bëquë́ guiaꞌa rall voluntá shtë Dios parë mizmë lëꞌë rall. 7gRa mënë nabëchuꞌbë nisë Juan nu ra narunë cubrë impuestë nabëchuꞌbë nisë Juan, iurë bini rall shtiꞌdzë Juan, guniꞌi rall bënë nu justë na Dios. GRniaꞌa lu të entrë grë ra mënë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios lu ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, ni tubi rall na rall más më naruꞌbë quë Juan Bautista. Perë guná, el quë natsutë́ shnezë Dios catë rnibëꞌa më, aunquë nádiꞌi më naruꞌbë, nápëll más dchiꞌni llëruꞌbë quë Juan. 5Ra Sagradas Escrituras rniꞌi shcuendë Juan:Rsheꞌlda el quë narniꞌi por na delantë lul
parë gúniꞌ preparar nezë delantë lul. W'¿Lla na nguiu naguagbiꞌa të lúhiꞌ? ¿Gu náhiꞌ ziquë tubi nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë? Rniaꞌa lu të Juan napë más llëruꞌbë dchiꞌni quë ra mënë naquëreldë guahietë. F¿Chu guagbiꞌa të lúhiꞌ? Adë gunádiꞌi të tubi nguiu nanacu con lari zaꞌquë. Bien nanë́ të ra nanacu lari chulë, ra nabani con galëlujë, quëreldë rall lidchi ra rëy. xiIurë ra shmënë Juan ziaꞌa, Jesús guzublú guníꞌiꞌ lu ra mënë shcuendë Juan: ―¿Chu guagbiꞌa të lúhiꞌ ruaꞌ guëëꞌgu Jordán? ¿Pë guná të tubi nguiu fuertë u tubi nguiu ziquë guiꞌlli narniꞌbi mbë? Y+Rquitë lduꞌu ra mënë, el quë natsaglaꞌguë tsaldí lduꞌi shtiꞌdza. $AIurní guniꞌi Jesús lu shmënë Juan: ―Gulë tsagniꞌi lu Juan lo quë naguná të nu lo quë nabini të. Gulë guniꞌi lúhiꞌ con pudërë shtëna bëac ra ciegu. Ra cujë bëac zaꞌquë guëaꞌ rall. Ra narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ, bëac rall. Ra naná cueꞌtë bëac diaguë rall. Ra tëgulë gubani rall con pudërë shtëna. Ra mënë prubi rini rall dizaꞌquë shtë Dios. a;Mizmë iurë nabëdchini ra shmënë Juan, bënëac Jesús zihani mënë narac lluꞌu de grë clasë galguidzë nu guëëꞌdzu. Bëgú më mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu mënë. Bënëac më zihani ciegu. xiBëdchini raiꞌ catë nanú Jesús. Guniꞌi raiꞌ lu më: ―Juan Bautista bësheꞌldë lëꞌë naꞌa parë guënaꞌbë diꞌdzë naꞌa, ¿pë lë́ꞌël nal el quë nanapë quë guëdchini, Cristo, u guëbezë naꞌa stúbiꞌ? OBësheꞌldë Juan lëꞌë raiꞌ lu Dadë Jesús parë tsagnaꞌbë diꞌdzë raiꞌ si talë lëꞌë më na el quë nanapë quë guëdchini, lë Cristo, u cuezë mënë stubi më naguëdchini. 9Bini Juan lo quë nabëꞌnë Jesús purquë ra nazianaldë lëꞌë Juan biadiꞌdzë rall lu Juan. Iurní gunaꞌbë Juan chupë shmë́niꞌ. P Por guëdubi nezë nu hashtë grë lugar shtë Judea, guniꞌi ra mënë lu saꞌ rall bëldishtë́ Jesús tubi tëgulë. Juan Bautista bësheꞌldë chupë mënë lu Jesús (Mt. 11.2‑19) L Grë mënë guná gubani nguiu ni; bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guzublú guniꞌi rall: ―Llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Hia bëdchini tubi më ruꞌbë naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios entrë lëꞌë hiaꞌa. Nu guniꞌi rall: ―Bëagná lduꞌu Dios shtiꞌdzë më; bidë guëdchini më con lëꞌë hiaꞌa.  7Lueguë lëꞌë tëgulë guashtë́ nu guzubë ldill. Guzublú ruadíꞌdzëll. Iurní Jesús bëdëꞌë lëꞌë nguiu ni lu shniꞌa nguiu. T !Iurní Jesús guabiꞌguë nu bëdchiꞌbë guiaꞌa më guëc cajón. Hia nanuaꞌa lëꞌë tëgulë guzudchí. Jesús guniꞌi lu tëgulë: ―Lë́ꞌël, na rniaꞌa lul, guashtë́ ngaꞌli. s _ Guná Jesús lu viudë. Bëgaꞌa lduꞌu më lë́ꞌëll; guniꞌi më lull: ―Adë rúꞌnëdiꞌil. 'G Iurë ziagdchini raiꞌ cerquë ruaꞌ guëꞌdchi, bëdzaꞌguëlú raiꞌ ra mënë naziacaꞌchi tubi tëgulë. Tëgulë ni na tubsë shini lu shníꞌaiꞌ, nu shníꞌaiꞌ náhiꞌ viudë. Zihani mënë shtë guëꞌdchi, bëꞌnë rall compañi parë ziacaꞌchi rall tëgulë. - Iurní Jesús ziaꞌa parë guëꞌdchi nalë́ Naín. Ra shini gusëꞌdë më con zihani mënë, bëꞌnë raiꞌ compañi lëꞌë më. 'G Iurë bëabrí ra amigu shtë capitán lídchill, guná rall lu muzë. Hia lëꞌë muzë bëac. Jesús bëldishtë́ tubi tëgulë shini naꞌa viudë :m Iurë bini Jesús shtiꞌdzë capitán, guasë́ lduꞌu më tantë gualdí lduꞌu capitán. Bëdchigrë́ lu më; gubiꞌa më lu mënë nazianaldë lëꞌë më; guniꞌi më lu rall: ―Guldía, ni tubi israelitë adë rialdídiꞌi lduꞌu rall na cumë ziquë rialdí lduꞌu capitán rëꞌ. Z-Na runa lo quë narniꞌi ra narnibëꞌa na. Nu napa suldadë narunë narnibë́ꞌahia. Iurë guepia lu túbill, tsall; rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza. Nu iurë guëniaꞌa lu stúbill, guídëll; lueguë rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza. Iurë guënibë́ꞌahia lu muzë gúnëll dchiꞌni, lueguë rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza. ;oAdë rúnëdiꞌi tucara guëniaꞌa lul, por ni bësheꞌlda guidë guëlliꞌi ra mënë lë́ꞌël. Rialdí lduaꞌa sulamëntë guëníꞌil tubi diꞌdzë, guëac shmuza. "=Guanú Jesús lëꞌë rall lidchi capitán. Iurë hia ziagdchini rall hiuꞌu shtë capitán, bësheꞌldë capitán bëldá amigu shtë́nëll. Guniꞌi rall lu Jesús shtiꞌdzë capitán: ―Dadë, tsutë́diꞌil lidcha purquë më ruꞌbë nal. Na adë chu nádiaꞌa. lQRac shtúꞌull ra më israelitë; bëzáꞌall con dumí shtë́nëll iáduꞌu shtënë naꞌa. [/Ra më gushë bëdchini rall catë nanú Jesús nu guaglaꞌguë bëꞌnë rall ruëguë lu më. Guniꞌi rall: ―El quë nabësheꞌldë lëꞌë naꞌa lul, runë tucarë gúnël favurë narac shtúꞌull. FIurë bini capitán lo quë nabëꞌnë Jesús, bëshéꞌldëll bëldá më gushë israelitë parë tsaglliꞌi rall lëꞌë Jesús; guidë më nu gunë më rumëdi muzë narac lluꞌu. Z~-Ndë guquëreldë tubi capitán më rumanë narnibëꞌa tubi gahiuꞌa suldadë. Nápëll tubi muzë narac lluꞌu hashtë hia rlullë muzë. Lëꞌë më rumanë nalë́ rac shtúꞌull muzë shtë́nëll. N} Iurní gualú biadiꞌdzë më lu ra mënë, bëabrí më Capernaum. F|1Perë el quë narini shtiꞌdza perë rúnëdiꞌill cuendë, na ziquë tubi nguiu narzaꞌa tubi hiuꞌu lu iuꞌlli perë nídiꞌi cimientë shtë hiuꞌu. Iurë guaruꞌbë nisë nu bëdëꞌë nisë hashtë guëaꞌ hiuꞌu, gurëhin lueguë. Completamente gualúhin sin ni tubi adë bë bëáꞌnëdiꞌi.4{a0Nall ziquë tubi nguiu narzaꞌa tubi hiuꞌu. Gudánill guetë catë naguëdchi guiuꞌu. Bëzáꞌall hiuꞌu lu cimientë shtë guëꞌë. Iurë lëꞌë nisë guaruꞌbë nu bëdëꞌë nisë hashtë guëaꞌ hiuꞌu, perë ni adë bëníꞌbidiꞌi hiuꞌu purquë zubë hiuꞌu lu guëꞌë. lzQ/Iurní guëniaꞌa lu të lla na el quë naguidë rini shtiꞌdza nu rúnëll cumplir shtiꞌdza. 0yY.Guaglaꞌguë guniꞌi Jesús lu ra mënë: ―Rniꞌi të nahia el quë narnibëꞌa lëꞌë të ziquë shtadë të perë rúnëdiꞌi të cumplir shtiꞌdza. Rx-Tubi më zaꞌquë ruadiꞌdzë cusë zaꞌquë purquë nabënë na lduꞌu mënë ni. Perë tubi mënë mal ruadíꞌdzëll cusë nadë rlluíꞌidiꞌi purquë lë́ꞌësë mal nanú laꞌni ldúꞌull. Lo quë nananú laꞌni lduꞌu mënë ruadiꞌdzë rall. Comparaciuni shtë chupë nabëzaꞌa hiuꞌu (Mt. 7.24‑27) Gw,Ra nashi naquë́ lu hiaguë rluaꞌa pë clasë hiaguë nahin. Adë tsagllíꞌidiꞌi ra mënë nashi higu lu hiaguë guitsë nu adë guësiétëdiꞌi ra mënë uvë lu hiaguë guitsë. v1+Guaglaꞌguë guniꞌi Jesús: ―Nanë́ mieti hiaguë zaꞌquë rnéꞌediꞌin nashi mal, nu hiaguë mal rnéꞌediꞌin nashi zaꞌquë. u*¿Lla guëníꞌil lu saꞌl: “Amigu, bëneꞌe sí guëdchisúa guiꞌlli nananú laꞌni slul”? Perë lë́ꞌël rnádiꞌil trunquë laꞌni slul. Lë́ꞌël nal falsë; gulú primërë trunquë nananú laꞌni slul, iurní gac guënal bien parë cul guiꞌlli laꞌni slu saꞌl. Ra nashi naquë́ lu hiaguë rluaꞌa pë clasë hiaguë (Mt. 7.17‑20; 12.34‑35) |tq)¿Pëzielú guëníꞌil lu saꞌl nanú tubi guiꞌlli laꞌni slull nu iurní nanú tubi trunquë laꞌni slul? rs](Tubi narsëꞌdë lu mësë shtë́nëll, nádiꞌill más më ruꞌbë quë mësë shtë́nëll, perë iurë tsalú studi shtë́nëll, iurní gáquëll ziquë mësë shtë́nëll. Gulë guná bien guadë guëluaꞌa lëꞌë të. r'Iurní guniꞌi Jesús tubi comparaciuni: ―¿Gu rac guësë́ ciegu stubi ciegu? Guërupë rall ldaguë rall laꞌni guëru. 'qG&Gulë bëdëꞌë nacaꞌa nabënápëdiꞌi, iurní gunë Dios igual con lëꞌë të. Guëneꞌe më medidë completë hashtë guëquiꞌchi mëhin, hashtë guëniꞌbi mëhin, hashtë guërëꞌtsin, guëneꞌe më caꞌa të. Medidë nardë́ꞌël mizmë medidë gúnël recibir. Lp%’Nu rniaꞌa lu të, adë rúnëdiꞌil juzguë saꞌl purquë gunë më juzguë lë́ꞌël igual ziquë quëhúnël juzguë saꞌl. Adë rúnëdiꞌil condenar mënë, nu Dios gúnëdiꞌi më condenar lë́ꞌël. Gulë bëꞌnë perdunë saꞌ të guëdubinú ldúꞌul nu Dios gunë më perdunë lëꞌë të. :om$Gulë bëgaꞌa lduꞌu të ra mënë igual ziquë Shtadë të rgaꞌa ldúꞌiꞌ lëꞌë ra mënë. Jesús guniꞌi: “Adë rúnëdiꞌil juzguë saꞌl” (Mt. 7.1‑5) -nS#Perë rniaꞌa lu të, gulë guc shtuꞌu ra mënë narunë cuntrë lëꞌë të. Gulë bëꞌnë bien con grë mënë. Gulë bëꞌnë prështë aunquë adë guëdchigrë́diꞌi rall dumí. Si talë quëhunë të ra cusë ni, gapë të premi ruꞌbë nu na të ziquë shini Dios nacabezë gubeꞌe. Pues Dios rac shtúꞌuiꞌ ra mënë mal nu quëhunë më bien con ra mënë nanadë rdë́ꞌëdiꞌi graci lu më. \m1"Si talë rúnël prështë dumí lë́ꞌësë ra naguëdchigrë́ lëꞌë dumí, ¿chu guëneꞌe premi cáꞌal? Ra mënë mal runë rall prështë dumí; quëbezë rall quilli mënë mizmë cantidá dumí. &lE!Si talë runë të bien lë́ꞌësë narunë bien con lëꞌë të, ¿chu guëneꞌe premi cáꞌal? purquë ra mënë mal runë rall bien con saꞌ rall. 7kg ’Si talë rac shtúꞌul lë́ꞌësë narac shtuꞌu lë́ꞌël, ¿pë premi gápël? purquë ra mënë mal rac shtuꞌu rall el quë narac shtuꞌu lëꞌë rall. gjGGulë bëꞌnë tratë saꞌl igual ziquë rac shtúꞌul gunë rall tratë con lë́ꞌël. i'Gulë bëdëꞌë nacaꞌa el quë narnaꞌbë lul. Si talë chu rdchisú pë nápël, adë guënáꞌbëdiꞌil lull parë guënéꞌellin. ehCSi talë chu cubë́ lul, adë rúnëdiꞌil ziquë bë́ꞌnëll; más bien bëdëꞌë lë́ꞌël cubëll stubi ladë. Si talë chu rquëduꞌu guëdchisú shábël, bëdëꞌë lë́ꞌël guëdchisull shmánguël. ygkGulë guniꞌi bien lu narniꞌi guidzë guëc të. Gulë gunaꞌbë lu Dios por el quë narushtiá guëc të. /fWGuaglaꞌguë guniꞌi Jesús: ―Rniaꞌa lu të nabini shtiꞌdza, gulë guc shtuꞌu ra narldënú lëꞌë të. Gulë bëꞌnë bien lu contrari shtë të. ]e3’Nu rniaꞌa lu të nanapë gustë iurë lëꞌë mënë rniꞌi bien de lëꞌë të. Prubi de lëꞌë të purquë na të ziquë shtadë guëlú të. Shtadë guëlú të guniꞌi rall bien de nguiu bishi naguniꞌi na rall siervë shtë Dios. Jesús guniꞌi: “Gulë gac shtuꞌu enemigu shtënë të” (Mt. 5.38‑48; 7.12) 6de’Nu rniaꞌa lu të nanapë grë lo quë narac shtuꞌu të. Prubi de lëꞌë të purquë guëdchini tiempë guëaꞌnë të sin quë adë pë nápëdiꞌi të. ’Nu rniaꞌa lu të nabëquitë lduꞌi guë́ꞌdchiliu. Prubi de lëꞌë të purquë despuësë guꞌnë të nu cushtiá të. cy’Perë rniaꞌa lu ra ricu, prubi de lëꞌë të purquë hia napë të grë lo quë narsëquitë lduꞌu të. CbGulë bëquitë lduꞌu të nu gulë bëchesë tantë rquitë lduꞌu të dzë naguëniꞌi mënë cuntrë lëꞌë të. Zni ra shtadë guëlú rall bëꞌnë rall cuntrë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Gulë bëquitë lduꞌu të purquë napë më tubi premi ruꞌbë gubeꞌe parë lëꞌë të. !a;’Dichusë të iurë rna záꞌquëdiꞌi mënë lu të, nu iurë rgu rall lëꞌë të iáduꞌu, iurë rushtiá rall guëc të, nu iurë guëniꞌi mënë na të cusë mal. Gunë rall grë ndëꞌë purquë na të shmëna, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. F`’Dichusë të, napë të nicidá laꞌni lduꞌu të iurneꞌ. Gunë të recibir lo quë narquiꞌni të. ’Dichusë të, lëꞌë të naruꞌnë iurneꞌ. Guëquitë lduꞌu të. f_EIurní Jesús gubiꞌa lu shini gusëꞌdë më, nu guníꞌiꞌ: ―Dichusë të, adë nápëdiꞌi të zihani cusë shtë guë́ꞌdchiliu perë rnibëꞌa Dios lëꞌë të; tsutë́ të lugar catë na më Rëy. ^^5Grë mënë rac shtuꞌu rall guëgaꞌldë rall shabë më parë guëac rall. Bënëac më narac lluꞌu con pudërë shtënë më. Ra naguëquitë lduꞌu nu ra nadë guëquítëdiꞌi lduꞌi (Mt. 5.1‑12) D]Nu ra nanapë mëdzabë fier laꞌni lduꞌi, bëac rall. \ Jesús con ra shini gusëꞌdë më, bietë raiꞌ lu dani. Cabezë raiꞌ lu lumë shtë dani con zihani narianaldë lëꞌë më. Nu zeꞌdë mënë zihani de Judea nu Jerusalén nu zeꞌdë rall regiuni shtë Tiro nu Sidón naquë́ ruaꞌ nisë ruꞌbë. Bëdchini rall parë guëquë́ diaguë rall shtiꞌdzë Jesús, nu parë gunë më rumëdi ra galguidzë shtë rall. /[WNu nanú Judas, shini Jacobo con stubi Judas nabërulë́ Iscariote, el quë nabëꞌnë intriegu lëꞌë Jesús. Jesús bëluaꞌa zihani mënë (Mt. 4.23‑25) Z nu Mateo nu Tomás nu Jacobo. Jacobo na shini Alfeo. Nu bëꞌnë Jesús nombrar Simón nanapë llëruꞌbë ánimo parë lëy. VY%Ndëꞌë na lë ra poshtë: primërë poshtë lë Simón nu bëdëꞌë më stubi lë́hiꞌ, bërulë́hiꞌ Pedro. En seguidë na Andrés, bëchi Simón. Nanú Jacobo, nu Juan nu Felipe nu Bartolomé, X/ Iurná brëgueꞌlë gunaꞌbë më ra shini gusëꞌdë më. Bëꞌnë më nombrar chiꞌbë chupë mënë parë gac rall poshtë shtënë më. W Laꞌni ra dzë ni Jesús ziaꞌa lu dani parë guadiꞌdzënúhiꞌ Dios. Guaꞌa gueꞌlë biadiꞌdzënúhiꞌ Dios. qV[ Ra fariseo nu ra mësë nalë́ bëldë́ rall. Iurní guzublú rall guënaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ rall pë gunë rall con Jesús. Bëꞌnë Jesús nombrar chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më (Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19) /UW Iurní Jesús gubiꞌa lu grë ra mënë nabëdëá ngaꞌli. Guniꞌi më lu nguiu: ―Bëldí guiáꞌal. Lueguë bëldí guiáꞌaiꞌ. Lueguë bëáquëll. bT= Iurní guniꞌi Jesús lu ra nazugaꞌa: ―Rnaꞌbë diꞌdza tubi cusë. ¿Pë rniꞌi lëy shtë hiaꞌa? ¿Gunë nguiu bien u gunë nguiu mal dzë descansë? ¿Zúnëll rumëdi nguiu u zësáꞌnëll gati nguiu? \S1Perë Jesús guc bëꞌa pë llgabë quëhunë rall. Iurní guniꞌi më lu nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ: ―Gudeꞌe ndëꞌë nu guasuldí guëláu. Lëꞌë nguiu ni guasuldill. Guzull catë guniꞌi më. ~RuRa mësë shtë lëy con ra fariseo quëgldaꞌchi rall lëꞌë më parë guëná rall nia pë gunë më dzë narziꞌi lduꞌu mënë. Quëgldaꞌchi rall nia zunëac më parë guëdzelë rall mudë parë pë gunënú rall lëꞌë më. Guzac stubi dzë narziꞌi lduꞌu mënë guatë́ Jesús iáduꞌu. Quëgluaꞌa më dizaꞌquë lu ra mënë. Ndë zugaꞌa tubi nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ ladë ldi. |PqGuaglaꞌguë guniꞌi Jesús: ―Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Napa derechë guënibë́ꞌahia pë cusë gunë ra mënë dzë descansë. Tubi nguiu nagubidchi tubi guiáꞌaiꞌ (Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6) O'guatë́ David lidchi Dios. Gunaꞌzi David guetështildi sagradë nabëdchiꞌbë bëshuzi lu Dios. Gudáu David. Bëdëꞌë David gudáu ra mënë nazeꞌdënú lë́ꞌiꞌ. Perë guetështildi sagradë niétiquë bëshuzi ráuhin. Naprovidë gau cualquier mënë. N)Jesús bëquebi lu rall: ―¿Pë adë bíꞌldidiꞌi të lo quë nabëꞌnë David guahietë? Iurë bëldiaꞌnë grë shmënë David, fMEIurní ra mënë religiusë fariseo nazugaꞌa ngaꞌli, guná rall pë quëhunë raiꞌ. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús: ―¿Pëzielú runë të lo quë naná providë quëhunë të dzë narziꞌi lduꞌu mënë? L Guzac tubi dzë narziꞌi lduꞌu mënë, gudëdë Jesús con ra shini gusëꞌdë më catë nanú trigu. Lëꞌë shini gusëꞌdë më caniashi raiꞌ duꞌu shtë trigu nu quëshá guiaꞌa raiꞌ guëc duꞌu parë guëruꞌu bëꞌdchi gau raiꞌ. K!'El quë naruuꞌ vini nanapë tiempë, rac shtúꞌudiꞌill gull vini cubi purquë rniꞌill: “Vini nanapë tiempë na mejurë”.~Ju&Por ni rquiꞌni tsutsaꞌu vini cubi laꞌni bulsë cubi. Iurní lëꞌë vini nu ra bulsë adë guënítidiꞌin. HI %Ni tubi adë rgutsaꞌu vini cubi laꞌni bulsë gushë. Adë gúnëdiꞌi bulsë gushë gan lu fuersë shtë vini cubi. Ríꞌezë bulsë gushë nu lëꞌë vini guëllëꞌë lu guiuꞌu. H $Guniꞌi Jesús comparaciuni rëꞌ: ―Ni tubi chu rúnëdiꞌi rumiendë lu lari gushë con lari cubi, purquë si talë guëguëuꞌl lari bëuldë con lari cubi, rcheꞌzë lari cubi. Adë rgáꞌadiꞌi rluaꞌa lari cubi rëuꞌ lu lari gushë. mGS#Perë guëdchini dzë hiadë cuezënúdiꞌi lliguë lëꞌë rall, iurní sí, gunë rall ayunë. F"Jesús guniꞌi iurní: ―¿Pë zunë të obligar ra invitadë shtë saꞌa gunë rall ayunë mientras cabezënú rall lliguë? E5!Iurní ra fariseo gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús: ―Ra shini gusëꞌdë Juan Bautista quëhunë rall ayunë zihani vueltë nu zihani ruadiꞌdzënú rall Dios, nu ra shini gusëꞌdë fariseo runë rall zni. ¿Pëzielú shini gusë́ꞌdël rau rall; ruuꞌ rall? ~Du Zeldë guënaꞌba gac salvar ra pecadurë të guëabrí lduꞌu rall con Dios. Na adë zeldë guënáꞌbëdiaꞌa mënë narniꞌi nápëdiꞌi duldë. Gunaꞌbë diꞌdzë mënë lu Jesús shcuendë ayunë (Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22) C5Jesús guniꞌi lu rall: ―Ra narac lluꞌu, rquiꞌni rall tubi ducturë perë el quë nabëráquëdiꞌi, adë rquíꞌnidiꞌill ducturë. lBQPerë ra fariseo nu mësë shtë ra fariseo guzublú guniꞌi rall cuntrë ra shini gusëꞌdë më; guniꞌi rall: ―¿Pëzielú raunú të con ra pecadurë nu con ra narunë cubrë impuestë nu ruuꞌnú të lëꞌë rall? \A1Más despuësë Leví gunibëꞌa gac tubi laní parë Jesús lidchi Leví. Zihani mënë narunë cubrë impuestë bëdchini rall. Lëꞌë rall con más mënë guzubë rall lu mellë con Leví nu Jesús. @{Lueguë Leví guasuldill nu guanáldëll lëꞌë Jesús. Bësëaꞌnëgall shchíꞌnill nu grë nashtë́nëll. [?/Iurní Jesús bëruꞌu guëꞌdchi ni. Guná më lu tubi nguiu narunë cubrë impuestë. Lëll Leví nu guzúbëll lugar catë riatilli mënë impuestë. Guniꞌi Jesús lu Leví: ―Gudeꞌe naldë na. #>?Grë mënë bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Bëchiꞌchi rall tantë rdzëbë rall. Guniꞌi rall: ―Neꞌ guná hiaꞌa cusë ruꞌbë nadë riasë́diꞌiaꞌa. Jesús gunaꞌbë lëꞌë Leví (Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17) [=/Lueguë lëꞌë nguiu narac lluꞌu galguidzë, guasuldíll delantë lu rall. Bëtëall shtaaꞌll nu bëagrill lídchill. Bëdë́ꞌëll graci lu Dios. Llëruꞌbë na pudërë shtë më, guníꞌill. <Parë gac bëꞌa të nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nu napa pudërë parë guna perdunë duldë, gulë guná. Iurní repi më lu nguiu narac lluꞌu galguidzë llunguë: ―Lul rniaꞌa, guasuldí. Bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́ lídchil. {;o¿Pë más sencigi guëniaꞌa: “Naperdunë duldë shtë́nëll”? u guëniaꞌa: “Guasuldí nu guzë́”. :Perë Jesús guc bëꞌa pë llgabë quëhunë rall. Iurní guniꞌi më: ―¿Pëzielú runë të llgabë zniꞌi? 9#Iurní lëꞌë ra mësë shtë lëy nu ra fariseo guzublú quëhunë rall llgabë. Guniꞌi rall laꞌni lduꞌu rall: “¿Chu ndëꞌë? Blac diꞌdzë dzabë ruadíꞌdzëll cuntrë Dios purquë tubsë Dios runë perdunë duldë, lëdë núdiꞌi mënë.” 8 Jesús guná rialdí lduꞌu rall lëꞌë më. Guniꞌi më lu narac lluꞌu: ―Lë́ꞌël, naperdunë duldë shtë́nël. -7SPerë adë gúquëdiꞌi guëdchini rall lu më tantë zihani mënë. Iurní güeꞌpi rall guëc hiuꞌu guiaꞌa. Gudidë rall dëllë guëc hiuꞌu të parë bëldaguë rall daaꞌ catë nagaꞌa nguiu narac lluꞌu. Bëldaguë rallin entrë de ladi ra mënë hashtë delantë lu Jesús. d6AIurní guzac bëdchini bëldá nguiu; nuaꞌa rall tubi daaꞌ catë dchiꞌbë tubi nguiu narac llunguë. Rac shtuꞌu rall tsutënú rall narac lluꞌu laꞌni hiuꞌu catë cabezë më të gunëac më lë́ꞌëll. 45aTubi dzë Jesús cagluaꞌa ra mënë. Ndë nanú bëldá mënë religiusë fariseos nu mësë narluaꞌa lëy shtë Moisés. Guzubë rall. Zeꞌdë rall zihani guëꞌdchi shtë Galilea nu Judea. Zeꞌdë rall de Jerusalén. Jesús napë pudërë shtë Dios parë bënëac më narac lluꞌu. ;4oPerë Jesús ziaꞌa tubi lugar catë nídiꞌi mënë. Ngaꞌli biadiꞌdzënúhiꞌ Dios. Jesús bënëac tubi nguiu narac galguidzë llunguë (Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12) 3wGuëdubi nezë ruadiꞌdzë mënë lo quë nabëꞌnë Jesús nu guagláꞌguëruꞌu bërëꞌtsë naguniꞌi mënë de lëꞌë më. Zihani mënë bëdëá parë guëquë́ diaguë rall shtiꞌdzë më nu parë gunëac më narac lluꞌu. M2Iurní Jesús gunibëꞌa lë́ꞌëll adë chu lu guadíꞌdzëll. Guniꞌi më: ―Gua iáduꞌu; tsagnal bëshuzi parë guëná bëshuzi lul. Nu bëꞌnë ziquë guniꞌi Moisés shcuendë ra narac lluꞌu galguidzë ládiꞌ perë bëac rall. Gúnëlin parë grë mënë gac bëꞌa rall de verdá hia bëáquël. S1 Iurní Jesús bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guë́quëll. Guniꞌi më: ―Rac shtuaꞌa. Guëac galguidzë shtë́nël. Niáꞌasë gualú guniꞌi Jesús diꞌdzë rëꞌ, lueguë bëáquëll. 20] Guzac ladi tubi guëꞌdchi, bëdchini tubi nguiu lu Jesús. Rac llúꞌull galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ guëdubi cuerpë shtë́nëll. Bëzullíbill lu më hashtë bëdchini luquëll lu guiuꞌu. Bë́ꞌnëll ruëguë lu më: ―Dadë si talë rac shtúꞌul, záquël gunëáquël na. j/M Iurní gulú raiꞌ barcu ruaꞌ nisë catë na guiuꞌu. Bësëaꞌnë raiꞌ dchiꞌni nu guanaldë raiꞌ lëꞌë Jesús. Jesús bënëac narac lluꞌu galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ (Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45) 5.c Nanú Jacobo nu bë́chill Juan ngaꞌli. Bëꞌnënú raiꞌ dchiꞌni con Pedro. Na Jacobo nu Juan shini Zebedeo. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Iurní Jesús guniꞌi lu Pedro: ―Adë rdzë́bëdiꞌil. Ziquë nal pescadurë iurneꞌ, zni gáquël pescadurë; gueꞌdënul mënë lua. "-= Zni guniꞌi Pedro purquë nalë́ bëdzëguëëꞌ ldúꞌiꞌ nu grë narëtaꞌ ngaꞌli bëdzëbë raiꞌ por tantë mbeldë gunaꞌzi raiꞌ. ,,QIurë guná Simón Pedro zihani mbeldë bëgaꞌa, bëzullibi Pedro lu Jesús nu guniꞌi Pedro: ―Bësëaꞌnë na, Dadë, nahia pecadurë. Napa zihani duldë. + Iurní bëꞌnë raiꞌ sëñi lu saꞌ raiꞌ nazubë laꞌni stubi barcu parë guidë guëꞌnë raiꞌ compañi. Bëdchini raiꞌ. Bëguëuꞌ raiꞌ mbeldë laꞌni chupë barcu. Por tantë zihani mbeldë hia mërë në́ꞌazë barcu laꞌni nisë. *Lueguë bëꞌnë raiꞌ lo quë naguniꞌi Jesús. Bëgaꞌa mbeldë zihani hashtë lëꞌë guëꞌshu guzublú chíꞌezë. y)kPerë Pedro repi: ―Mësë, guëdubi gueꞌlë bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni sin ni tubi mbeldë gáꞌadiꞌi guëgaꞌa. Perë hia quë lë́ꞌël rnibë́ꞌal guëtiaꞌa naꞌa guëꞌshu laꞌni nisë, guëdëꞌnë naꞌain. 1([Iurní gualú biadiꞌdzë më, guniꞌi më lu Pedro: ―Cha guiá hiaꞌa ca más zili nisë të guëtiaꞌa të guëꞌshu shtë të parë guëgaꞌa mbeldë. ]'3Iurní guatë́ më laꞌni barcu shtë Simón Pedro. Guniꞌi më lu Pedro guëazë guetë barcu duꞌpë. Guzubë më lu barcu të parë guëluaꞌa më dizaꞌquë lu ra mënë narë́ ruaꞌ nisë ruꞌbë. &-Jesús guná lu chupë barcu nananú ruaꞌ nisë. Ra narnaꞌzi mbeldë bëruꞌu rall laꞌni barcu nu caguibi rall guëꞌshu shtë mbeldë. 7% iGuzac tubi dzë nanú Jesús ruaꞌ nisë ruꞌbë lë Genesaret. Bëdchini mënë zihani hashtë rteꞌe mënë lëꞌë më. Rac shtuꞌu rall guini rall shtiꞌdzë Dios. z$m,Nu guaglaꞌguë biadiꞌdzë më dizaꞌquë laꞌni iáduꞌu catë quëreldë ra mënë israelitë.2#]+perë Jesús guniꞌi: ―Rquiꞌni tsahia grë ra guëꞌdchi parë guadiꞌdza dizaꞌquë lla tsutë́ mënë catë rnibëꞌa Dios. Parë ni bësheꞌldë Dios na. 1"[*Iurë brëgueꞌlë, bëruꞌu Jesús guëꞌdchi rëꞌ. Ziaꞌa më tubi lugar catë nídiꞌi mënë. Lëꞌë ra mënë caguili rall lëꞌë më. Bëdchini rall catë cabezë më. Rac shtuꞌu rall guëaꞌnënú më lëꞌë rall. Guniꞌi rall adë guësëaꞌnë më lëꞌë rall, !)Nu bëgú më zihani mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu mënë. Gurushtiá ra mëdzabë. Guniꞌi rall: ―Lë́ꞌël nal shini Dios. Perë lëꞌë Jesús bësëac dchi lëꞌë rall nu guniꞌi më fuertë lu rall të adë guadíꞌdzëdiꞌi rall purquë guc bëꞌa rall na më Cristo el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. Jesús guagluaꞌa regiuni Galilea (Mr. 1.35‑39) V %(Iurë guaꞌzë ngubidzë, grë ra narac lluꞌu nu ra nanapë grë clasë galguidzë, beꞌdënú ra mënë lëꞌë rall lu Jesús. Bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc rall. Grë rall bëac rall. 'Iurní bëaꞌchi më, guná më lu narac lluꞌu. Fuertë guniꞌi më lu shldi. Lueguë bëruꞌu shldi. Lueguë lueguë guashtë́ naꞌa nu bëdëꞌë naꞌa nagáu raiꞌ. Jesús bënëac zihani ra narac lluꞌu (Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34) jM&Iurní Jesús bëruꞌu iáduꞌu. Gua më lidchi Simón Pedro nu guatë́ më laꞌni hiuꞌu. Suëgrë Simón rac llúꞌull; ráquëll shldi ruꞌbë. Bëꞌnë mënë ruëguë lu Jesús gunëac më lëꞌë naꞌa. '%Por guëdubi nezë bërëꞌtsë diꞌdzë nabëꞌnë Jesús. Jesús bënëac suëgrë Simón Pedro (Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31) }$Grë mënë bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pëllë ldaiꞌ cubi rëꞌ? Jesús rnibëꞌa ra mëdzabë. Nápiꞌ pudërë parë rgúhiꞌ mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë. Rzuꞌbë diaguë ra mëdzabë shtíꞌdziꞌ. )#Iurní Jesús guniꞌi guëc mëdzabë. Guniꞌi Jesús fuertë lu espíritu mal: ―Guitsëgá, nu bëruꞌu de lë́ꞌëll. Iurní mëdzabë bëruꞌldë lëꞌë nguiu ni lu guiuꞌu delantë lu ra mënë. Bëruꞌu mëdzabë sin adë pë bëꞌnënúdiꞌill. (I"―¿Pë nápël con lëꞌë naꞌa, Jesús më Nazaret? ¿Pë zéꞌdël parë guëzalul lëꞌë naꞌa? Nanë́a chu nal. Nalimpi ldúꞌul lu Dios. ~u!Laꞌni iáduꞌu nanú tubi nguiu nanapë mëdzabë mal laꞌni ldúꞌull. Fuertë gurushtiall. Guníꞌill: #? Iurní bëdzëguëëꞌ lduꞌu mënë ldaiꞌ nu diꞌdzë naruadiꞌdzë më. Bënguë bëꞌa rall de quë bëluaꞌa Jesús con pudërë shtë Dios. Gua Jesús Capernaum ciudá shtë Galilea. Ziagluaꞌa më stubi laꞌni iáduꞌu ra dzë narziꞌi lduꞌu mënë. /perë Jesús gudëdë lu rall parë guziaꞌa më stubi ladë. Jesús bënëac tubi nguiu nanapë mëdzabë laꞌni ldúꞌull (Mr. 1.21‑28) fELueguë gulú rall lëꞌë Jesús ruaꞌ guëꞌdchi nu biaꞌa rall lë́ꞌiꞌ guiaꞌa ruaꞌ tubi bërrancu të parë guëldaguë rall lëꞌë më laꞌni parë gátiꞌ. Guëꞌdchi Nazaret zubë lu dani rëꞌ, q[Iurë bini ra mënë diꞌdzë rëꞌ, grë ra narë́ laꞌni iáduꞌu, nalë́ bëldë́ rall. +Nu tiempë guahietë ladi naciuni Israel, nanú zihani narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ. Tiempë ni nanú Eliseo el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, perë ni tubi mënë narac lluꞌu galguidzë ni ladi mënë Israel, bëáquëdiꞌi rall. Perë Naamán sulamëntë bëáquëll por pudërë shtë Dios. Nu lë́ꞌëll nall mënë shtë Siria, lë́dëdiꞌi shtë naciuni Israel. q[Perë Dios bësheꞌldë lëꞌë Elías guëꞌdchi Sarepta shtë Sidón parë guëníꞌiꞌ lu tubi viudë nananú ladi guëꞌdchi rëꞌ. Adë bëshéꞌldëdiꞌi Dios lëꞌë Elías lu ra viudë nananú ladi mënë Israel. .UGuldía, tiempë shtë Elías nanú zihani viudë ladi ra më israelitë. Guláguëdiꞌi guiu por tsunë izë guëruldë, nu guꞌ gubini guëdubi naciuni rëꞌ. FGuaglaꞌguë biadiꞌdzë më: ―En verdá rniaꞌa lu të, ra mënë adë nápëdiꞌi rall rëspëti parë tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios si talë náhiꞌ më ladzë rall. ?wIurní Jesús guniꞌi lu rall: ―Seguramentë guëniꞌi të lua dichë narniꞌi: “Ducturë, bënëac mizmë lë́ꞌël”. Nu guëniꞌi të lua: “Lo quë nabë́ꞌnël ladi guëꞌdchi Capernaum, bëꞌnë ra cusë rëꞌ ládzël. Bini naꞌa lo quë nabë́ꞌnël guëꞌdchi Capernaum.” ~&||c{zyxwwwvvduu-tKsIrqpp3onKmkk`jmi-gf3eRdcc9ba``._<]]+[ZY XFWW V"UST-SRQPPO|NMMbLKJJaIHH+GjFFwEEUDpCBBWAb@?>=EGua ra setenta shmënë Jesús. Rquitë lduꞌu raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ lu Jesús: ―Dadë, guniꞌi naꞌa lël parë guëgú naꞌa mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë nu rzuꞌbë diaguë ra mëdzabë shtiꞌdzë naꞌa. /4W Guniꞌi më lu setenta shmënë më: ―El quë narzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë të, también rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza. El quë narquë́ guiaꞌa lëꞌë të, rquë guiáꞌall na. Nu mizmë tiempë rquë guiáꞌall el quë nabësheꞌldë na. Bëabrí ra setenta shmënë më 23] Nu rniaꞌa lu të mënë shtë Capernaum, lluaꞌa të na të mënë nabëꞌnë ldaiꞌ Dios guëc të perë guëtiaꞌa Dios lëꞌë të lu cashtigu shtë guiꞌi. $2A Por ni, iurë guësheꞌldë Dios juici guëc ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, ra mënë shtë Tiro nu Sidón gunë rall sufrir menos quë lëꞌë të. |1q ’Prubi de lëꞌë të mënë shtë guëꞌdchi Corazín nu Betsaida, purquë adë gualdídiꞌi lduꞌu të na. Si talë nihuna milagrë lu mënë shtë guëꞌdchi Tiro nu Sidón cumë bëna entrë lëꞌë të, niabrí lduꞌu rall con Dios. Niasubë rall lu dë nu niacu rall lari nagasë ziquë sëñi de quë bëꞌnë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall. 0% Rniaꞌa lu të iurë zeꞌdë guëdchini juici shtë Dios, ra mënë shtë guëꞌdchi nadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë Dios, gunë Dios cashtigu lëꞌë rall más quë mënë shtë ciudá Sodoma. Prubi ra mënë narialdídiꞌi lduꞌi (Mt. 11.20‑24) / Gulë guniꞌi: “Gushëguiuꞌu naquë́ guëaꞌ naꞌa, guëdchibë naꞌa ziquë sëñi cuntrë lëꞌë të, të gac bëꞌa të bëdchini naꞌa nu guniꞌi naꞌa lu të bëgaꞌa iurë; guëlladchi zugaꞌa Dios parë guënibëꞌa më lëꞌë të”. .! Perë si talë guëdchini të lu guëꞌdchi catë adë rúnëdiꞌi mënë recibir lëꞌë të, gulë tsa grë nezë shtë guëꞌdchi. 7-g Gulë bënëac ra nanapë galguidzë. Gulë guniꞌi lu mënë shtë guëꞌdchi: “Hia bëgaꞌa iurë, guëlladchi zugaꞌa Dios parë guënibëꞌa më lëꞌë të”. , Iurë guëdchini të lu guëꞌdchi catë runë ra mënë recibir lëꞌë të, gulë gau lo quë narneꞌe rall gau të. S+ Gulë tsaglaꞌguë cuezë të mizmë hiuꞌu ni catë bëꞌnë mënë recibir lë́ꞌël. Gulë gau narneꞌe rall gau të. Gulë biiꞌ lo quë narneꞌe rall purquë zni na el quë narunë dchiꞌni; nápëll derechë gaull lu mellë shtë lamë shtë́hiꞌ. Adë rnítidiꞌi të tiempë ziaꞌa të zihani lidchi mënë. g*G Si talë quëreldë nguiu ndë nagunë recibir bendición shtë́nël, cuezënú bendición con lë́ꞌëll; perë si talë guëquë́ guiáꞌall bendición ni, guëabrí guëaꞌnë bendición parë lë́ꞌël stubi. )5 Iurë guëdchini të lidchi mënë, gulë bëꞌnë saludar ra mënë. Gulë guniꞌi lu rall: “Gulë bëꞌnë recibir bendición shtë Dios”. :(m Adë guáꞌadiꞌi të bëdu shtë dumí. Adë guáꞌadiꞌi të bëdu lari. Adë guáꞌadiꞌi të rachi. Adë gac ldëꞌë të lu nezë parë guadiꞌdzënú të mënë. t'a Gulë gua. Rsheꞌlda lëꞌë të ziquë lliꞌli lu ra ma dushë; mënë humildë entrë mënë dzabë. ^&5 Guniꞌi më lu rall: ―Ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu na ziquë lachi con ganzaꞌquë perë duꞌpsë na el quë narunë dchiꞌni. Por ni gulë gunaꞌbë lu Dios guësheꞌldë më más nagunë dchiꞌni. % ) Gudëdë stubi tiempë; iurní gudili Dadë Jesús setenta nguiu. Bësheꞌldë më lëꞌë raiꞌ lu grë ra guëꞌdchi catë rac shtuꞌu më tsa më despuësë. Chupë nguiu bësheꞌldë më tubi ladë. Chupë nguiu bësheꞌldë më stubi ladë. Grë raiꞌ gua. f$E >Jesús guniꞌi lull: ―El quë naná ziquë naraaꞌnë lachi perë rbíꞌall nezë të́chill, adë rlluíꞌidiꞌill parë tsutëll catë rnibëꞌa Dios. Adë chu guëníꞌidiꞌi nguiu ni nall shmëna.2#] =Iurní stubi nguiu guniꞌi lu Jesús: ―Dadë, sënalda lë́ꞌël perë runa ruëguë lul, bëneꞌe permisi tsahia lidcha primërë, guna despedir shfamilia. M" <Jesús repi lull: ―Nanú mënë nadë rialdídiꞌi lduꞌu raiꞌ shtiꞌdza parë guëcaꞌchi rall ra tëgulë. Lë́ꞌël lueguë biadiꞌdzë lu ra mënë lla mudë gac salvar rall. S! ;Iurní Jesús guniꞌi lu stubi nguiu: ―Gudeꞌe naldë na ziquë shmëna. Perë guniꞌi nguiu ni: ―Nia Dadë, perë bëneꞌe permisi despuësë de gati shtada, iurní sënalda lë́ꞌël. c ? :Guniꞌi Jesús lull: ―Ra ma lachi napë catë rgaꞌsi ma. Ra maꞌñi napë bëcheꞌzë shtë ma lu hiaguë. Perë na nápëdiaꞌa lidcha ca rgaꞌsia. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. w 9Iurní ziazú raiꞌ tubi nezë, tubi nguiu guniꞌi lu Jesús: ―Dadë, sënalda lë́ꞌël ancalë ca tsal. {o 8Iurní ziaꞌa raiꞌ stubi guëꞌdchi. El quë narac shtuꞌu gáquëll shmënë Jesús (Mt. 8.19‑22) zm 7Iurní Jesús bëdchigrë́ lúhiꞌ; guníꞌiꞌ guëc raiꞌ: ―Llgabë narunë të nádiꞌi bien. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; rac shtúꞌudiaꞌa tsa mënë gabildi sino rac shtuaꞌa gac salvar mieti. 5 6Iurë Jacobo nu Juan guná raiꞌ në́diꞌi mënë shtë Samaria gunë rall recibir lëꞌë Jesús, guniꞌi raiꞌ lu më: ―Dadë, ¿gu rac shtúꞌul guënibëꞌa naꞌa të guëdchini guiꞌi lu gubeꞌe parë tsequi ra më Samaria ziquë bëꞌnë Elías guahietë? )K 5Perë ra më guëꞌdchi shtë Samaria, adë gunë́diꞌi rall nihunë rall recibir lëꞌë më purquë guc bëꞌa rall ziaꞌa më nezë parë Jerusalén.  4Bësheꞌldë më bëldá nguiu parë tsa rall guëꞌdchi Samaria. Guagnaꞌbë raiꞌ pusadë parë guëquëreldë raiꞌ. w 3Bëdchini tiempë parë tsepi Jesús gubeꞌe. Ziaꞌa më nezë parë Jerusalén. Adë bëdzë́bëdiꞌi më. r] 2Perë Jesús guniꞌi: ―Bëdëꞌë sí, gull mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë. Bien quëhúnëll. El quë nadë rníꞌidiꞌi cuntrë lëꞌë hiaꞌa, nall favurë de lëꞌë hiaꞌa. Jesús guniꞌi guëc Jacobo nu Juan .U 1Iurní Juan guniꞌi lu Jesús: ―Mësë, guná naꞌa tubi nguiu; rgull mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë. Rníꞌill lël parë guënibë́ꞌall ra mëdzabë. Iurní lëꞌë naꞌa gunibëꞌa naꞌa lull adë guëgúdiꞌill mëdzabë purquë adë rsënúdiꞌill lëꞌë hiaꞌa. )K 0Guniꞌi më lu raiꞌ: ―El quë naquëhapë tubi llguëꞌnë ziquë ndëꞌë purquë rac shtuꞌu mënë ni na, también na quëhúnëll recibir. Nu mizmë tiempë quëhúnëll recibir el quë nabësheꞌldë na. El quë quëhunë sirvë lu sáhiꞌ entrë lëꞌë të, ni na más më ruꞌbë lu Dios. El quë nadë rníꞌidiꞌi cuntrë lëꞌë hiaꞌa, nall favurë de lëꞌë hiaꞌa (Mr. 9.38‑40)  /Jesús bëdëꞌë cuendë pë llgabë quëhunë raiꞌ laꞌni lduꞌu raiꞌ. Iurní bëzú Jesús tubi llguëꞌnë culáꞌniꞌ. }s .Ra shini gusëꞌdë më guzublú quëdildi diꞌdzë raiꞌ chu na más më ruꞌbë entrë lëꞌë raiꞌ. xi -Perë ra shini gusëꞌdë më adë guc bë́ꞌadiꞌi raiꞌ lo quë naguniꞌi Jesús purquë nagaꞌchi na diꞌdzë ni nu adë guasë́diꞌi raiꞌ pë runë cuntienë diꞌdzë shtë Jesús. Nu bëdzëbë raiꞌ nianaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu Jesús pë runë cuntienë lo quë naguniꞌi më. Chu na más më ruꞌbë (Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37) mS ,―Gulë bëquë́ diaguë naguëniaꞌa lu të iurneꞌ, nu adë rëáꞌldëdiꞌi lduꞌu të shtiꞌdza. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu perë gaca intriegu guiaꞌa ra mënë parë quini rall na. + +Grë ra mënë bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall por llëruꞌbë pudërë shtë Dios. Stubi vësë guniꞌi Jesús lla gátiꞌ (Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32) Nianá rdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë lo quë nabëꞌnë Jesús, guniꞌi më lu ra shini gusëꞌdë më: + *Iurë guabiꞌguë ngulëꞌnë, lëꞌë mëdzabë bëruꞌldë ngulëꞌnë lu guiuꞌu. Nu bëséꞌsëll ngulëꞌnë, perë Jesús guniꞌi guëc mëdzabë fier, nu bënëac më lëꞌë llguëꞌnë. Iurní Jesús bëdëꞌë ngulëꞌnë guiaꞌa shtádëll.  )Jesús guniꞌi lu ra mënë: ―Lëꞌë të mënë nadë rialdídiꞌi lduꞌi na, naguëdchi lduꞌu të. ¿Hashtë guc guëbezënuhia lëꞌë të parë tsaldí lduꞌu të? ¿Blac tiempë guca pacënci con lëꞌë të? Guaglliꞌi shínil ndëꞌë. ) (Hia bëna ruëguë lu ra shini gusë́ꞌdël parë guëgú raiꞌ mëdzabë laꞌni lduꞌu shinia, perë adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ gan. S  'Nanú tubi mëdzabë narguitsuëꞌ lë́ꞌëll. Rdchibi mëdzabë lë́ꞌëll. Rushtiall nu rruꞌu bëchini ruaꞌll. Rzianë mëdzabë lë́ꞌëll nu iurë ziaꞌa mëdzabë, rdzaguë llgaꞌna.   &Ladi ra mënë zeꞌdë tubi nguiu. Guníꞌill fuertë: ―Mësë, bëꞌnë favurë, gudeꞌe guëná shinia, pues tubsë niꞌi napa. i K %Brëgueꞌlë stubi dzë bietë raiꞌ lu dani. Iurní zihani mënë bëdchini lu Jesús. D  $Despuësë gualú guniꞌi bë, guná raiꞌ lë́ꞌësë Jesús zúgaꞌa. Ra shini gusëꞌdë më adë biadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ lu saꞌ raiꞌ por tubi tiempë lo quë naguná raiꞌ guëc dani. Bënëac Jesús tubi ngulëꞌnë; nanú mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ (Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29) < q #Iurní bini raiꞌ tubi bë nabëruꞌu laꞌni shcahi. Guniꞌi bë: ―Ndëꞌë lëꞌë shinia narac shtuaꞌa; gudilia lë́ꞌiꞌ. Gulë bëquë́ diaguë shtíꞌdziꞌ. 3_ "Nianá quëadiꞌdzë Pedro, bëdchini tubi shcahi nabësëꞌau grë raiꞌ. Bëdzëbë ra shini gusëꞌdë më iurë lëꞌë Moisés nu Elías nanú laꞌni shcahi. .U !Nianá lëꞌë chupë nguiu bësëaꞌnë raiꞌ Jesús, guniꞌi Pedro lu më: ―Mësë, nabënë dzu hiaꞌa ndëꞌë. Guëzaꞌa naꞌa tsunë ranchi, tubin parë lë́ꞌël guëquëréldël; stubin parë Moisés; stubin parë Elías. Perë Pedro rac bë́ꞌadiꞌi pë guníꞌiꞌ. A{ Pedro, Jacobo, nu Juan nalë́ mbëcaꞌldë gunaꞌzi lëꞌë raiꞌ, perë guná raiꞌ lu llni. Guná raiꞌ lla guc cambi Jesús. Nu guná raiꞌ lu chupë nguiu nazunú Jesús.   Nanú raiꞌ laꞌni tubi shcahi nanapë llni. Quëadiꞌdzë raiꞌ lla gati Jesús nu lla guëzac zi më ciudá Jerusalén. q[ Iurní guná raiꞌ chupë nguiu nabiadiꞌdzënú Jesús. Lëꞌë raiꞌ náhiꞌ Moisés nu Elías.  Iurë biadiꞌdzënúhiꞌ Dios, guc cambi lu Jesús delantë lu raiꞌ. Shábiꞌ bëac más naquichi hashtë rabtsëꞌin.  Gudëdë shunë dzë; biaꞌa Jesús Pedro nu Jacobo nu Juan. Ziazú raiꞌ lu dani parë guadiꞌdzënú Jesús Dios. N Guldía rniaꞌa lu të, nanú mënë entrë lëꞌë të guëná rall rnibëꞌa Dios ziquë rëy; despuësë de ni gati rall. Jesús guc cambi delantë lu raiꞌ (Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8) 6e Si talë chu rtu lúhiꞌ por na nu por shtiꞌdza iurneꞌ, zni na guëtú lua de lë́ꞌëll iurë lëꞌë na guëabría de gubeꞌe. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu perë guëdchininuhia con ra ianglë. Guëluaꞌa llëruꞌbë llni nu pudërë shtë Dios iurë guëabría. xi Adë pë guëlluiꞌi gunë nguiu gan guëdubi guë́ꞌdchiliu nu despuësë guënítill almë shtë́nëll. &~E El quë narac shtuꞌu gapë vidë shtë́nëll, guënítill, perë el quë naguëniti vidë shtë́nëll purquë nall shmëna, guëbánill parë siemprë. w}g Iurní guniꞌi më lu grë ra mënë: ―El quë narac shtuꞌu gáquëll shmëna, napë quë gúnëll renunci prupi deseo shtë́nëll. Napë quë gáquëll dispuestë gátill por na. Dzë con dzë napë quë tsanáldëll shneza. (|I Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Napë quë guëzac zia. Ra bëshuzi ruꞌbë, ra më gushë shtë iáduꞌu, nu ra mësë shtë lëy, guëquë́ guiaꞌa rall na. Quini rall na perë dzë tsunë despuësë, tsashtë́a ladi ra tëgulë. [{/ Jesús gunibëꞌa ni tubi chu lu guadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ na më Cristo. z Iurní Jesús guniꞌi lu raiꞌ: ―Lëꞌë të, ¿chu rniꞌi të nahia? Pedro guniꞌi: ―Nal Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌal. Guniꞌi Jesús gati më perë despuësë tsashtë́ më (Mt. 16.20‑28; Mr. 8.30―9.1) y} Lëꞌë raiꞌ bëquebi raiꞌ: ―Bëldá ra mënë rniꞌi nal Juan Bautista. Sëbëldá mënë rniꞌi nal Elías. Sëbëldá mënë rniꞌi nal tubi nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios más guahietë. Rniꞌi rall guashtël ladi ra tëgulë. Yx+ Tubi dzë gua Jesús lë́ꞌësë më tubi lugar. Quëadiꞌdzënú më Dios. Iurní bëdchini ra shini gusëꞌdë më lu më. Gunaꞌbë diꞌdzë Jesús lu raiꞌ: ―¿Chu rniꞌi ra mënë nahia? iwK Grë rall gudáu rall hashtë ca lu bielë rall. Iurní ra shini gusëꞌdë më bëtsadzë́ chiꞌbë chupë tëpë ra pedasë nabëꞌnë subrë. Bëquebi Pedro Jesús náhiꞌ Cristo (Mt. 16.13‑19; Mr. 8.27‑29) )vK Iurní Jesús gunaꞌzi gaꞌi guetështildi con chupë mbeldë. Guná më lu gubeꞌe. Bëdëꞌë më graci lu Dios. Bëshullë më guetështildi nu belë mbeldë. Bëdë́ꞌëiꞌ guetështildi cuaꞌa ra poshtë. Lëꞌë raiꞌ guatiꞌdzë raiꞌ guetështildi cuaꞌa ra mënë. Zni bëꞌnë raiꞌ. Guzubë grë ra mënë. At{ Nanú más de gaꞌi mili nguiu nazugaꞌa. Jesús guniꞌi lu ra shini gusëꞌdë më: ―Gulë guniꞌi lu ra mënë të subë mënë cadë grupë masiá de cincuenta mënë. ss_ Jesús guniꞌi iurní: ―Gulë bëdëꞌë nagáu rall. Lëꞌë ra shini gusëꞌdë më bëquebi raiꞌ: ―Nápaꞌa gáꞌisë guetështildi con chupë mbeldë. ¿Ca lu tsasiꞌi naꞌa guetështildi gau ra mënë rëꞌ? r  Bëgaꞌa iurë gunaꞌzi guadzeꞌ, iurní bëdchini ra poshtë lu më. Guniꞌi raiꞌ: ―Gunibëꞌa lu ra mënë tsa rall guëꞌdchi lugar catë nanú mënë. Gau rall nu tsa rall descansë purquë ni tubi mënë quëréldëdiꞌiꞌ ndëꞌë. [q/ Perë iurë bini ra mënë cabezë më lugar ni, guanaldë rall lëꞌë më. Nu Jesús bëꞌnë recibir lëꞌë rall con gustë. Biadiꞌdzë më lu rall lla gac salvar rall, nu bënëac më narac lluꞌu. Gp Iurë bëabrí ra poshtë, biadiꞌdzë raiꞌ lu Jesús lo quë nabëꞌnë raiꞌ. Biaꞌa më lëꞌë raiꞌ tubi lugar catë nídiꞌi mënë cerquë ruaꞌ guëꞌdchi Betsaida. goG Herodes guniꞌi: ―Lëdë lë́ꞌëdiꞌi Juan ndë purquë na gunibë́ꞌahia guagchuguë ra suldadë guëc Juan. Gútiꞌ. ¿Perë chu na nguiu rëꞌ? Binia zihani cusë ruꞌbë nabë́ꞌnëll. Herodes guc shtuꞌu guënall lu Jesús. Jesús bëdëꞌë nagáu más de gaꞌi mili mënë (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14) Pn Stubi rall guniꞌi Jesús na tëgulë Elías nagubani stubi. Sëbëldá mënë guniꞌi Jesús na tubi nabeꞌdë guëniꞌi shtiꞌdzë Dios más guahietë perë guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. wmg Lëꞌë gubernadurë Herodes bini grë lo quë nabëꞌnë Jesús. Bë́ꞌnëll tantë llgabë perë adë bëdë́ꞌëdiꞌill cuendë chu na Jesús. Bëldá mënë guniꞌi Jesús na Juan Bautista naguashtë́ ladi ra tëgulë. _l7 Bëruꞌu raiꞌ. Gua raiꞌ por guëdubi nezë shtë ra guëꞌdchi. Biadiꞌdzë raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios. Bënëac raiꞌ narac lluꞌu. Galguti shtë Juan Bautista (Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29) qk[ Si talë ca në́diꞌi mënë gunë recibir lëꞌë të, gulë bëruꞌu guëꞌdchi ni. Iurní guëdchibë të gushëguiuꞌu guëaꞌ të cumë ziquë tubi sëñi de quë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall dizaꞌquë shtë Dios. xji Cualquier lidchi mënë ca guëdchini të, gulë bëaꞌnë ngaꞌli hashtë guziaꞌa të stubi guëꞌdchi. Yi+ Guniꞌi më: ―Adë pë guáꞌadiꞌi të parë nezë, ni tubi bastunë ni panitë parë quë dumí, ni guetështildi guáꞌadiꞌi të. Gulë biaꞌa tubsë manguë gacu të cadë tubi de lëꞌë të. =hs Bësheꞌldë më lëꞌë raiꞌ parë guëniꞌi raiꞌ lu mënë bëgaꞌa iurë parë guënibëꞌa Dios lëꞌë rall, nu guniꞌi më gunëac raiꞌ grë clasë galguidzë. ag = Bëtëá Jesús lëꞌë chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më nu bëdëꞌë më pudërë parë guënibëꞌa raiꞌ grë mëdzabë; guëlú raiꞌ mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë nu gunëac raiꞌ narac lluꞌu. f8Ra shtadë niꞌi guasë́ lduꞌu rall. Perë Jesús gunibëꞌa ni tubi chu lu guadíꞌdzëdiꞌi rall lo quë naguc.e7Iurní lueguë bëabrí gubani tëgulë. Guashtë́ ntsaꞌpë lueguë. Gunibëꞌa Jesús të guëdëꞌë rall nagáu ntsaꞌpë. odW6Iurní Jesús gunaꞌzi guiaꞌa tëgulë. Guniꞌi më fuertë: ―Ntsaꞌpë, guashtë́ ngaꞌli. ~cu5Bëꞌnë rall burnë nu rllidchinú rall lëꞌë Jesús purquë hia rac bëꞌa rall tëgulë na ntsaꞌpë. =bs4Grë mënë biꞌni nu bëꞌnë rall ruidë por lëꞌë tëgulë. Perë Jesús guniꞌi lu rall: ―Adë rúꞌnëdiꞌi të. Gútidiꞌi ntsaꞌpë sino nagaꞌsi niꞌi. .aU3Iurë guatë́ Jesús lidchi Jairo, gunë́diꞌi më chu niutë́ catë nagaꞌa tëgulë; sulë Pedro nu Juan con shtadë nu shniꞌa ntsaꞌpë guanú më. 3`_2Iurë bini Jesús pë guniꞌi nguiu ni, guniꞌi më lu Jairo: ―Adë rdzë́bëdiꞌil. Guaglaꞌguë tsaldí ldúꞌul na. Lëꞌë shtsáꞌpël guëáquëll. I_ 1Nianá quëadiꞌdzë Jesús, bëdchini tubi mënë nabëruꞌu lidchi Jairo. Guníꞌill lu Jairo: ―Hia lëꞌë shtsáꞌpël gualú guti. Adë rsiúꞌbëdiꞌil más lëꞌë më. o^W0Iurní Jesús guniꞌi lull: ―Nanë, bëáquël purquë rialdí ldúꞌul na. Bëagzë́ con bien. ]y/Lëꞌë naꞌa guc bë́ꞌall adë nídiꞌi mudë gaquin nagaꞌchi. Iurní bëdchínill nu rchíꞌchill nu bëzullíbill lu më. Guníꞌill delantë lu grë mënë pëzielú bëgáꞌldëll shabë më. Guníꞌill lueguë bëáquëll. (\I.Perë Jesús guniꞌi: ―Entrë de lëꞌë të nanú tubi nabëgaꞌldë shaba, purquë guc bë́ꞌahia tubi mënë bëáquëll con pudërë shtëna. [[/-Iurní Jesús guniꞌi: ―¿Chu bëgaꞌldë shaba? Grë mënë guniꞌi: ―Ni túbidiꞌi. Iurní guniꞌi Pedro: ―Mësë, ra mënë zihani quëgteꞌe rall lë́ꞌël, nu cagsini rall lë́ꞌël. Z{,Iurní guabiꞌguë naꞌa nezë tëchi më. Bëgáꞌldëll ruaꞌ shabë më. Lueguë gulezë rënë nu bëáquëll. /YW+Nu guanaldë tubi naꞌa con los de más mënë; rllëꞌë rë́nëll. Hia guc chiꞌbë chupë izë rac llúꞌull. Ni chu bë́ꞌnëdiꞌi gan nëáquëll. ^X5*purquë Jairo nápëll tubsë shtsáꞌpëll. Napë ntsaꞌpë chiꞌbë chupë izë. Hia rlúllëll. Iurë lëꞌë Jesús ziaꞌa, mënë zihani guanaldë rall lëꞌë më hashtë rteꞌe mënë lëꞌë më. W#)Iurní bëdchini tubi nguiu lë Jairo. Nall tubi jëfë shtë iáduꞌu. Bëzullíbill lu Jesús. Bë́ꞌnëll ruëguë tsa më lídchill V5(Bëabrí më stubi ladë ruaꞌ nisë ruꞌbë. Ra mënë quëbezë lëꞌë më nu bëꞌnë rall recibir lëꞌë më. Rquitë lduꞌu rall. 9Uk'―Bëabrí lídchil nu biadiꞌdzë grë lo quë nabëꞌnë Dios con lë́ꞌël. Bëagzëll nu biadíꞌdzëll por guëdubi nezë nu guëꞌdchi lo quë nabëꞌnë Jesús con lë́ꞌëll. Naguzac shtsaꞌpë Jairo nu tubi naꞌa nabëgaꞌldë shabë Jesús (Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43) `T9&Lëꞌë nguiu nabëruꞌu mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ, bë́ꞌnëll ruëguë lu Jesús parë guëdëꞌë më permisi tsanáldëll lëꞌë më. Perë Jesús gunibëꞌa guëáꞌnëll ládzëll. Guniꞌi më: ES%Iurní grë ra më gadareno, bëꞌnë rall ruëguë lu më parë guëruꞌu më ladzë rall tantë bëdzëbë rall. Iurní Jesús güeꞌpi laꞌni barcu parë ziáꞌaiꞌ stubi ladë. R $Grë naguná nabëꞌnë Jesús, biadiꞌdzë rall lla bëꞌnë më parë bëac nguiu nanapë mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ. "Q=#Ra mënë guagbiꞌa rall niaꞌa pë guc. Nu bëdchini rall catë nanú Jesús. Guná rall lu nguiu nananú mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ. Zúbëll culaꞌni Jesús. Nácull lari nu beꞌrquë ruadíꞌdzëll. Bëac zaꞌquë shgábëll. Ra mënë bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. KP"Ra narapë guchi iurë guná rall pë guc, guaglluꞌnë rall hashtë guëꞌdchi. Biadiꞌdzë rall lu ra mënë naquëreldë guëꞌdchi nu lu ra më nananú lachi pë guc con ra guchi. gOG!Iurní bëruꞌu ra mëdzabë laꞌni lduꞌu nguiu. Bëuꞌ rall laꞌni lduꞌu guchi. Iurní bëlluꞌnë ra ma catë naquë́ tubi nisë ruꞌbë. Guzutuꞌu ra ma hashtë guetë laꞌni nisë. Ngaꞌli gualú ra ma. Zni guníꞌill purquë más antsë Jesús gunibëꞌa lëꞌë ra mëdzabë fier parë guëruꞌu rall de lëꞌë nguiu. Vidë shtë nguiu ni guc zndëꞌë; zihani vueltë lëꞌë mëdzabë gunaꞌzi lëꞌë nguiu ni. Lëꞌë ra mënë bëldiꞌbi guiáꞌall nu guëaꞌll con cadënë parë gac segurë nguiu ni, perë lë́ꞌëll bëchúguëll cadënë. Lëꞌë mëdzabë bësëlluꞌnë lë́ꞌëll tubi lugar catë nídiꞌi mënë. {JoIurë guall lu Jesús, bëzullíbill lu më. Gurushtiall. Guníꞌill fuertë lu Jesús: ―¿Pë nápël con na? Jesús. Lë́ꞌël nal shini Dios nacabezë gubeꞌe. Runa ruëguë lul adë guëtiaꞌadiꞌil na lu guiꞌi shtë cashtigu. MIBëdchini raiꞌ ruaꞌ guiuꞌu. Bëruꞌu më laꞌni barcu. Lueguë guabiꞌguë tubi nguiu shtë guëꞌdchi gadareno lu Jesús. Por zihani izë rácudiꞌill lari nu adë nídiꞌi lídchill sino quë guquëréldëll laꞌni cuevë catë rgaꞌchi ra tëgulë. Nguiu ni napë zihani mëdzabë fier laꞌni ldúꞌull. H Bëdchini raiꞌ stubi ladë nisë ruꞌbë, ladzë ra më gadareno. Galilea naquë́ stubi ladë ruaꞌ nisë ruꞌbë. G{Iurní guniꞌi Jesús lu ra shini gusëꞌdë më: ―¿Pë hia adë rialdídiꞌi lduꞌu të Dios? Iurní bëdzëbë raiꞌ nu bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Guniꞌi lu saꞌ raiꞌ: ―¿Chull më rëꞌ? tantë pudërë nápiꞌ. Rzuꞌbë diaguë mbë nu nisë shtíꞌdziꞌ. Tubi më gadareno nanapë mëdzabë laꞌni ldúꞌull (Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20) nFULueguë guacuaꞌñi raiꞌ lëꞌë Jesús nu guniꞌi raiꞌ: ―Mësë, Mësë, aquë zati hiaꞌa iurneꞌ. Iurní Jesús guashtë́. Gunibë́ꞌaiꞌ lu mbë nu nisë parë cuedchí nisë. Iurní lueguë gurëdchí nisë. :EmMientras ziazú raiꞌ lu nisë, Jesús gutëgaꞌsi. Iurní bëdchini tubi mbë dushë lu nisë. Guatë́ nisë laꞌni barcu hashtë mërë në́ꞌazë barcu laꞌni nisë. 4DaTubi dzë guatë́ Jesús laꞌni barcu con ra shini gusëꞌdë më nu guniꞌi më lu raiꞌ: ―Cha guia hiaꞌa stubi ladë ruaꞌ nisë. Iurní ziaꞌa raiꞌ. `C9Perë Jesús repi: ―Ra narquë́ diaguë shtiꞌdzë Dios nu runë rall cumplir narniꞌi më, ni na ra shníꞌahia, ni na ra bëcha. Jesús bëcueꞌdchí nisë ruꞌbë (Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41) -BSTubi mënë guanú rsunë lu Jesús. Guníꞌill: ―Lëꞌë shníꞌal nu ra bë́chil zugaꞌa tëchi fuërë. Rac shtuꞌu guadiꞌdzënú raiꞌ lë́ꞌël. -ASIurní lëꞌë shniꞌa Jesús con bë́chiꞌ, bëdchini raiꞌ catë cabezë më, perë gúquëdiꞌi niabiꞌguë raiꞌ lu më por tantë zihani mënë. t@a’Si talë guëquë́ diaguë të bien, guëneꞌe Dios más llni; perë si talë rúnëdiꞌil cuendë shtiꞌdza, guëdchisú më llni narníꞌil nápël. Shniꞌa Jesús nu ra bë́chiꞌ (Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35) m?SGrë lo quë nagaꞌchi lu ra mënë iurneꞌ, napë quë guëruꞌu lu llni parë tsasë́ mieti. ]>3’Ni tubi mënë guësëuꞌldë llni laꞌni lintërnë nu lueguë guëtáꞌull con tubi tëpë u guëzullin guëaꞌ camë, sino quë guiaꞌa zubin parë el quë natsutë́ laꞌni hiuꞌu guëzianí. O=Perë bëꞌdchi nagulaguë lu guiuꞌu zaꞌquë, na ziquë mënë narini shtiꞌdzë Dios. Con guëdubinú lduꞌu rall rialdí lduꞌu rall. Rdëꞌë rall cuendë shtiꞌdzë më. Na rall më pacënci. Na rall ziquë tubi plantë nariaglaꞌguë rdëꞌë nashi zaꞌquë. Comparaciuni shtë lintërnë (Mr. 4.21‑25) #<?Ra bëꞌdchi nagulaguë laꞌni guiꞌlli guitsë, na ziquë ra mënë narini shtiꞌdzë Dios nu rianaldë rall nezë shtë më, perë por tantë llgabë shtë dchiꞌni, lla guëbani rall, nu rzebi lduꞌu rall gapë rall zihani dumí, nu por mal deseo nananú laꞌni lduꞌu rall, hia iurní rteꞌein shtiꞌdzë Dios laꞌni lduꞌu rall. Iurní na rall ziquë tubi plantë nadë rnéꞌediꞌi nashi. <;q Ra bëꞌdchi nagulaguë ladi guëꞌë, na ziquë ra mënë narini shtiꞌdzë Dios nu rcaꞌa rallin con gustë. Ziquë plantë nanapë duꞌpë luꞌchi rialdí lduꞌu rall por duꞌpë tiempë, perë iurë ridë tubi prëbë, rniꞌi guidzë mënë guëc rall, iurní rsaꞌnë rall shtiꞌdzë Dios. o:W Tubi tantë bëꞌdchi nagulaguë lu nezë, na ziquë ra mënë narini shtiꞌdzë Dios perë ridë mëdzabë, rdchisull shtiꞌdzë Dios lduꞌu ra mënë parë adë tsaldídiꞌi lduꞌu mënë parë gáquëdiꞌi salvar rall. 9  ’Guëniaꞌa lu të pë runë cuntienë comparaciuni nartëꞌtsë bëꞌdchi. Ra bëꞌdchi na ziquë shtiꞌdzë Dios. b8= Guniꞌi më: ―Rniaꞌa lu të, Dios bëꞌnë favurë parë tsasë́ të lla rnibëꞌa më ziquë Rëy. Antsë guasë́diꞌi mënë ra cusë ni. Ra mënë nanë́diꞌi tsasë́ shtiꞌdza, na rniaꞌa lu rall con comparaciuni të rna rall perë adë riasë́diꞌi rall. Rini rall perë adë rdë́ꞌëdiꞌi rall cuendë pë runë cuntienë ra comparaciuni. Jesús biadiꞌdzë pë runë cuntienë comparaciuni shtë bëꞌdchi (Mt. 13.18‑23; Mr. 4.13‑20) t7a Iurní ra shini gusëꞌdë më gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ pë runë cuntienë comparaciuni rëꞌ. c6?Perë stubi partë bëꞌdchi gulaguë lu guiuꞌu zaꞌquë. Gualdanin. Guaruꞌbin nu bëdëꞌëin cusechë hashtë tubi gahiuꞌa por tubin. Iurní Jesús guniꞌi fuertë: ―Si talë rac shtúꞌul tsasël, gulë bëquë́ diaguë bien shtiꞌdza. Guniꞌi Jesús pëzielú guniꞌi më ra comparaciuni (Mt. 13.10‑17; Mr. 4.10‑12) ~5uStubi tantë bëꞌdchi gulaguë ladi guiꞌlli guitsë. Gualdani bëꞌdchi perë guni guiꞌlli guitsë guëquin. 49Stubi tantë bëꞌdchi gulaguë lu guiuꞌu guëꞌë. Iurë lëꞌë bëꞌdchi gutsëlú, lueguë gubidchi plantë purquë duꞌpë shcupë nanú. @3y―Tubi nguiu guagtëꞌtsë bëꞌdchi lachi. Duꞌpë bëꞌdchi gulaguë lu nezë. Ngaꞌli bëlú mënë guëquin. Iurní bëdchini ra maꞌñi; gudáu maꞌñi bëꞌdchi. |2qBëdëá zihani mënë lu Jesús. Bëdchini ra mënë de grë ladë. Guniꞌi më tubi comparaciuni lu rall: +1ONu zianaldë Juana, tseꞌlë Chuza naná encargadë gapë lidchi Herodes. Nu zianaldë Susana con zihániruꞌu naꞌa nabëdëꞌë dumí shtë rall parë el quë narquiꞌni Jesús nu ra shini gusëꞌdë më. Comparaciuni shtë nartëꞌtsë bëꞌdchi (Mt. 13.1‑9; Mr. 4.1‑9) ~0uNu ra naꞌa zianaldë rall Jesús; antsë bënëac Jesús lëꞌë rall narac lluꞌu. Gulú më mëdzabë laꞌni lduꞌu ra nanapë mëdzabë. Entrë lëꞌë rall zianaldë María Magdalena nabëruꞌu gadchi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ. ^/ 7Despuësë de ni, lëꞌë Jesús ziaꞌa zihani guëꞌdchi nu ranchi parë guadiꞌdzë më dizaꞌquë shtë Dios lla tsutë́ mënë shnezë Dios. Ra chiꞌbë chupë poshtë guanaldë raiꞌ lëꞌë Jesús. {.o2Perë Jesús guniꞌi lu naꞌa: ―Hia nasalvárël purquë gualdí ldúꞌul na. Bëagzë́ con bien.5-c1Ra invitadë nazúbëgaꞌa con Jesús, guzublú rniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Chu rníꞌill nall? Rníꞌill nápëll pudërë gúnëll perdunë duldë shtë mënë. ^,50Iurní guniꞌi Jesús lu naꞌa: ―Duldë nabë́ꞌnël hia bëna perdunë. .+U/Rniaꞌa lul de quë duldë zihani shtë́nëll naperdunë; por ni nalë́ rac shtúꞌull na. Perë el quë naguc perdunë duꞌpë, duꞌpsë rac shtúꞌull na. s*_.Nu adë bëtiáꞌadiꞌil sëiti nashi guëca, perë naꞌa rëꞌ bëtiáꞌall sëiti nashi guëahia. )9-Adë bëtsagruaꞌdíꞌil guiahia ziquë na custumbrë, perë naꞌa rëꞌ dizdë iurë bëdchinia, adë rbézëdiꞌi rtsagruaꞌ naꞌa guëahia. Y(+,Iurní lëꞌë Jesús guná lu naꞌa nu guniꞌi më lu Simón: ―Hia gunal lla bëꞌnë naꞌa rëꞌ. Gutë́a lídchil. Bënéꞌediꞌil nisë parë tsati guëahia ziquë na custumbrë, perë lëꞌë naꞌa rëꞌ bëgaꞌdzë guëahia con nisë narruꞌu slúhi. Nu bëcuë́ꞌdchill guëahia con guitsë guë́quëll. 8'i+Simón bëquebi: ―Lluáꞌahia el quë narzeꞌbi más llëruꞌbë dumí rac shtúꞌull más lëꞌë nargudini dumí. Guniꞌi Jesús iurní: ―Guldil, zni nahin. v&e*Perë ni tubi de lëꞌë rall nápëdiꞌi rall dumí parë quilli rall. Lëꞌë nargudini bë́ꞌnëll perdunë guërupë rall. ’Gunaꞌbë diꞌdza lul, Moni, ¿guadë de lëꞌë rall rac shtuꞌu más lëꞌë nargudini dumí? ;%o)Jesús guniꞌi: ―Guc chupë nguiu nazéꞌbi dumí lu nargudini. Túbill nazeꞌbi gaꞌi gahiuꞌa bëllë bëdchichi. Stúbill nazeꞌbi cincuenta bëllë bëdchichi. $'(Iurní guniꞌi Jesús lu Simón: ―Moni, rac shtuaꞌa guëniaꞌa lul. Guniꞌi Simón: ―Mësë, ¿pë rac shtúꞌul guëníꞌil lua? $#A'Iurë guná Simón lo quë nabëꞌnë naꞌa, bë́ꞌnëll llgabë: “Si talë lëꞌë nguiu nabëna invitar lidcha, na tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, niadë́ꞌëiꞌ cuendë pë clasë naꞌa na el quë nabëdchini lúhiꞌ. Nall tubi naꞌa nanapë zihani duldë.” f"E&Bëzullibi naꞌa guëaꞌ Jesús catë cabezë më. Biꞌni naꞌa nu guzublú radzë guëaꞌ më con nisë narruꞌu slu naꞌa. Lueguë bëshá naꞌa guitsë guëc naꞌa guëaꞌ më parë guëbidchi guëaꞌ më. l!Q%Iurní bëdchini tubi naꞌa nanapë zihani nguiu. Quëreldë naꞌa lu mizmë guëꞌdchi. Iurë bini naꞌa lëꞌë Jesús ziatáu lidchi fariseo, bëdchininú naꞌa tubi bëtë́i naná guëꞌë; gadzëhin sëiti nashi. x~p}m{yyTxwGvunttVsrqq8po n^mll]k-jj.i0gg\fjeeZdxclbea``_!^=]\[["YY#XWxVUU'T!SZRrQ3PcO MtL]KKUJfII2HGG3EDDCBsAA@8?>s=x<;::I88 706544;3F2b110O/;..F-,,V+**w))8('&&E%r$#""3! XXf}GvK9 ; A 3=sNJxNN Iurní guniꞌi Dadë Jesús lull: ―Na të mënë falsë. Cadë tubi të nanapë burrë u tubi ngunë, rshaꞌquë të ma nu riaꞌanú të ma, gu ma nisë. Grë ra dzë quëhunë të zni. ;Mo Perë lëꞌë jëfë shtë iáduꞌu bëldënull Jesús purquë bënëac më lëꞌë naꞌa dzë narziꞌi lduꞌu mënë. Guniꞌi jëfë lu ra mënë: ―Shuꞌpë dzë nanú gunë mënë dchiꞌni. Guëdchini ra mënë narac lluꞌu entrë laꞌni llmalë, lë́dëdiꞌi dzë descansë guëac rall. L} Bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc naꞌa. Guasuldill. Guzublú guníꞌill llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. K/ Iurë guná Jesús lu naꞌa ni, gunaꞌbë më lë́ꞌëll nu guniꞌi më: ―Lë́ꞌël, hia bëáquël; nal librë galguidzë shtë́nël. J1 Ndë nanú tubi naꞌa narac lluꞌu cheꞌñi bi tsunë izë. Bëlecu të́chiꞌ, bëꞌnë mëdzabë mal. Adë bëꞌnë naꞌa gan guzuldill. zIm Tubi dzë narziꞌi lduꞌu mënë, Jesús cagluaꞌa ra mënë laꞌni iáduꞌu shtë ra më israelitë. $HA Guëbézaꞌa stubi izë, si talë adë guënéꞌediꞌin nashi, gunibëꞌa, guëchúgahin iurní.” Jesús bënëac tubi naꞌa nabëlecu të́chiꞌ FG Perë nguiu naquëhapë ra plantë guniꞌi: “Dadë, bësëaꞌnë hiaguë ni stubi izë. Tsagldëꞌa guiuꞌu nu guëtiáꞌahia bonë guëaꞌ hiaguë parë guëneꞌe hiaguë nashi. rF] Iurní guníꞌill lu naquëhapë ra plantë: “Guná, tsunë izë beꞌdë guëllihia nashi shtë hiaguë higu perë ni tubi nashi bëdzélëdiaꞌa. Bëchuguë hiaguë ni. ¿Pëzielú quëhunë hiaguë cupar lugar lu shlatë?” RE Iurní guniꞌi më comparaciuni rëꞌ: ―Tubi nguiu bëcabní tubi hiaguë higu entrë ra hiaguë uvë. Gudëdë izë. Guaglliꞌi nguiu nashi shtë hiaguë higu perë pë bëdzélëdiꞌill. RD Rniaꞌa lu të, lëdë znídiꞌi. Si talë adë gúnëdiꞌi të cambi mudë nanabani të lu Dios, zac lëꞌë të guëniti të catë nídiꞌi fin. Comparaciuni shtë hiaguë nanápëdiꞌi nashi lCQ ¿Pë lluaꞌa të ra cheꞌñi bi tsunë nguiu naguti iurë gulaguë tubi hiuꞌu guiaꞌa guëc rall, na raiꞌ más më duldë quë grë ra mënë naquëreldë Jerusalén dzë ni? Guti raiꞌ, bëꞌnë luꞌ shtë Siloé. oBW Rniaꞌa lu të, si talë adë guëabrí lduꞌu të con Dios, zac guëniti të catë nídiꞌi fin. +AO Jesús guniꞌi lu rall: ―¿Pë llgabë quëhunë të neꞌ? Ra mënë nabëꞌnë sufrir zni, adë nápëdiꞌi rall más duldë quë los de más saꞌ rall. G@  Nianá biadiꞌdzë Jesús diꞌdzë rëꞌ, bëruꞌu bëldá nguiu naguniꞌi lu Jesús mal nabëꞌnë Pilato, purquë Pilato gudini bëldá mënë shtë Galilea laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Rënë shtë ra nguiu ni guc mescladë con rënë shtë ma nabëꞌnë ra më israelitë ofrecërë ziquë ofrendë lu Dios. ]?3 ;Guldía, adë guërúꞌudiꞌil hashtë quíllil grë centavë nanazéꞌbil.>- :Por ejemplë, si talë tubi mënë runë demandë lë́ꞌël lu gubiernë, antsë guëdchínil lu autoridá, bëꞌnë rëglë con contrari shtë́nël parë guëaꞌnë en paz. Si adë rúnëdiꞌil zni, lëꞌë contrari shtë́nël gúnëll demandë lë́ꞌël lu juësi. Lëꞌë juësi gúnëll intriegu lë́ꞌël lu suldadë. Lëꞌë suldadë tsagsaꞌnë rall lë́ꞌël lachiguiꞌbë. V=% 9’Gulë bëꞌnë llgabë cadë tubi të lo quë nazaꞌquë lu Dios. <y 8Na të falsë, nanë́ të sëñi nananú lu guë́ꞌdchiliu nu ra sëñi nananú gubeꞌe. ¿Pëzielú rac bë́ꞌadiꞌi të pë runë cuntienë lo quë naquëhac iurneꞌ? Bëꞌnë rëglë asuntë con contrari shtë́nël (Mt. 5.25‑26) d;A 7Si zeꞌdë mbë nezë sur, rniꞌi të: “Zeꞌdë galnaꞌi”. Nu lueguë rac naꞌi. .:U 6Nu zac guniꞌi Jesús lu ra mënë zihani: ―Iurë rna të shcahi nagasë nezë guetë, rniꞌi të: “Hia mërë guëdchini guiu”. Lueguë rlaguë guiu. J9  5Shtadë llguëꞌnë rldënú rall cuntrë shíniꞌ. Llguëꞌnë na cuntrë shtadë llguëꞌnë. Shniꞌa na cuntrë shtsáꞌpiꞌ. Shtsaꞌpë na cuntrë shníꞌaiꞌ. Suëgrë rldënú llíꞌllill. Lliꞌlli na cuntrë suë́grëll. Gulë guc bëꞌa sëñi shtë tiempë neꞌ (Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13) 8 4Dizdë iurneꞌ gac divididë famili; tsunë mënë guëruꞌu rall favurë de na. Mizmë famili guëruꞌu chupë mënë cuntrë de na. 37_ 3¿Gu lluaꞌa të beꞌdë guëdchinia parë cuedchí lduꞌu mënë con saꞌ rall? Aquëdiꞌi. Lëdë znídiꞌi. Beꞌdë guëdchinia parë gac divididë ra mënë. 76g 2Napë quë guëtiáꞌahia lu galërzac zi, ziquë rtiaꞌa mënë nguiu laꞌni nisë parë chubë nisë nguiu. Nahia ziquë mënë narlullë hashtë tsalú gac cumplirin. 5 1’Beꞌdë guëdchinia parë gac cashtigu mënë shtë guë́ꞌdchiliu lu guiꞌi. Nalë́ rac shtuaꞌa de quë subluhin. \41 0Perë lëꞌë muzë nadë guc bë́ꞌadiꞌi pë rac shtuꞌu lamë gúnëll, nu bëꞌnë muzë lo quë narunë tucarë cashtigu, guëdëꞌë lamë duꞌpsë galnë́ guëc muzë ni. Si talë bëdëꞌë Dios zihani llni guëc nguiu, nall responsablë lu më gúnëll bien con ra cusë ni. Lëꞌë nguiu nabëꞌnë recibir pë shtë mënë, nall responsablë nu mënë guënaꞌbë rall más de nguiu ni. Por shtiꞌdzë më nanú divisioni (Mt. 10.34‑36) M3 /’Lëꞌë muzë naguc bëꞌa pë rac shtuꞌu lamë gúnëll perë adë bë́ꞌnëdiꞌill cumplir, adë bë́ꞌnëdiꞌill preparar, guëdëꞌë lamë zihani galnë́ guëc muzë ni. 22] .Guëdchini lamë shtë́nëll mërë iurë adë quëbézëdiꞌill lëꞌë lamë. Guëabrí lamë de repëntë iurë adë quëhúnëdiꞌi nguiu ni bien. Lëꞌë lamë gúnëll cashtigu lë́ꞌëll nu guënibëꞌa lamë gátill nu tsall lugar catë nanú ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi Dios. e1C -Perë si talë lëꞌë nguiu rníꞌill laꞌni ldúꞌull, adë guëdchínidiꞌi lamë lueguë, nu guëzublú nguiu ni sac zill ra muzë nu ra criadë con galnë́, perë lë́ꞌëll raull, ruuꞌll, rzuuꞌdchill. |0q ,Guldía rniaꞌa lu të, lëꞌë lamë gúnëll nombrar lëꞌë nguiu ni, guënibë́ꞌall grë nanapë lamë. p/Y +Nalë́ rquitë lduꞌu encargadë ni si talë quëhúnëll bien iurë guëdchini lamë shtë́nëll. |.q *Guniꞌi më: ―¿Chu na muzë zaꞌquë nu nasini guë́quëll? Nall ziquë tubi mënë encargadë con lidchi shlámëll. Rnibëꞌa shlámëll guënall grë dchiꞌni, nu guëdë́ꞌëll nagáu ra muzë iurë rgaꞌa iurë rau rall. -1 )Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Pedro lu më: ―¿Pë guníꞌil comparaciuni rëꞌ lu grë mënë u guníꞌilin sulë parë lëꞌë naꞌa? ,3 (Nu zac lëꞌë të napë quë gac të listë purquë adë nápëdiꞌi të cuendë ca iurë guëdchinia stubi. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; guëdchinia iurë rniꞌi të runë faltë parë guëdchinia. Muzë nabënë nu muzë mal (Mt. 24.45‑51) ?+w 'Nanë́ të bien si talë niac bëꞌa nashtënë tubi hiuꞌu pë iurë guëdchini ngubaꞌnë lídchiꞌ, zúgaꞌa nguiu ni listë. Në́diꞌill tsutë́ ngubaꞌnë lídchill. S* &Si talë guëdchini lamë guëruldë gueꞌlë; si talë guëdchini lamë zeꞌdë grëgueꞌlë nu guëdzelë lamë lëꞌë ra muzë quëbezë rall, hia nabani rall; rquitë lduꞌu ra muzë iurní. ) %rquitë lduꞌu ra muzë si nabani rall iurë lëꞌë lamë guëdchini, purquë rniaꞌa lu të de verdá, guëruꞌu shumbrelë lamë nu guëniꞌi lamë lu ra muzë: “Gulë guzubë lu mellë”. Iurní lëꞌë lamë gúnëll sirvë lu rall, gau rall. @(y $Gulë gac ziquë ra muzë naquëbezë lamë shtë rall. Gua lamë lidchi saꞌa. Ra muzë naná listë parë guëshaꞌlë rall puertë lueguë, iurë rsëdchi lamë ruaꞌ puertë; )'K #’Gulë gac listë nu preparadë guëdubi tiempë, ziquë nguiu nalliꞌi láꞌniꞌ parë dchiꞌni, ziquë mënë nanuaꞌa lintërnë naquë́ llni. k&O "Catë nacuetsaꞌu tesurë shtë́nël, ndë rac shtúꞌul guëbánil. Gulë gac të preparadë %- !Gulë bëtuuꞌ nanapë të caꞌa mënë dumí, el quë nabënápëdiꞌi. Gulë gapë të panitë nadë rúꞌshidiꞌi con dumí nadë rialúdiꞌi; quiere decir, tesurë lu gubeꞌe. Ndë ni tubi ngubaꞌnë riutë́diꞌi. Nídiꞌi ma naráu panitë parë tsaluhin. Z$- ’Na të duꞌpë mënë narianaldë tëcha ziquë ra lliꞌli narianaldë tëchi vëquërë. Adë rdzë́bëdiꞌi të purquë Shtadë të gudili lëꞌë të, të guënibëꞌa të catë na më rëy. Q# Primërë gulë guanaldë tëchi narac shtuꞌu Dios. Na më rëy. Iurní guëneꞌe më grë cusë narquiꞌni të parë guëbani të. Gulë bëcuetsaꞌu tesurë laꞌni gubeꞌe (Mt. 6.19‑21) O" Ra mënë nadë rialdídiꞌi lduꞌi shtiꞌdzë Dios, rianaldë rall tëchi ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu, perë lëꞌë të napë të Shtadë të. Runë më cuendë grë nicidá nanapë të. ! Adë rianáldëdiꞌi të tëchi ra cusë pë gau të, pë gu të; adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të por ra cusë rëꞌ. [ / Gulë guná, lëꞌë të narialdí lduꞌi duꞌpë, chulë rluaꞌa guëꞌë lachi nedzë́, quëhunë Dios; perë glli guëbidchi guëꞌë nu tsahin lu guiꞌi. Mucho más guëneꞌe më narquiꞌni të. ve ’Gulë guná, lla riaruꞌbë ra guëꞌë. Adë rúnëdiꞌi rahin dchiꞌni. Adë rtíꞌbidiꞌi rahin, perë rëy Salomón con guëdubi galëlujë shtë́hiꞌ, bë́ꞌnëdiꞌiꞌ gan niácuhiꞌ ziquë ra guëꞌë lachi.  Si talë gáquëdiꞌi gunë të ra cusë mituꞌnë, ¿pëzielú runë të llgabë por ra cusë ziquë nagáu të u nagacu të? V% ¿Chu de lëꞌë të por tantë rúnël llgabë guëbánil tubi dzë más? b= Gulë guná, ziquë ra ma riegu adë rcabnídiꞌi ma lluꞌbë. Adë riagllíꞌidiꞌi ma cusechë lachi cuetsaꞌu mahin laꞌni hiuꞌu. Perë Dios rgáuhiꞌ ra ma. Lëꞌë të lasac të más quë ra maꞌñi. gG Vidë shtë të na más lasac quë nagáu të. Cuerpë shtë të más lasac quë shabë të. G También guniꞌi Jesús lu ra shini gusëꞌdë më: ―Rniaꞌa lu të, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të por lo quë nagáu të parë guëbani të, ni por shabë të nagacu të. &E Zni na grë ra nguiu nartëá zihani cusë parë mizmë lë́ꞌëll perë nápëdiꞌill cusë nalasac lu Dios. Quëhapë Dios shíniꞌ (Mt. 6.25‑34) % Nianá quëhúnëll llgabë, guniꞌi Dios lull: “Tuntë nal. Gueꞌlë neꞌ gátil. Ra cusë nabëtëal, ¿chu gac nashtënë rahin?” +O Mizmë na runa llgabë, nanú sufsientë por zihani izë. Gúnëdiaꞌa dchiꞌni lachi; más bien guëbeza lidcha. Gáuha; guaꞌ vini. Guëquitë lduaꞌa.” #? Guníꞌill: “Guëchilia hiuꞌu catë cuetsaꞌu lluꞌbë. Guëzáꞌahia stubi más naruꞌbë, cuetsaꞌu lluꞌbë laꞌni con grë cusë nanapa. lQ Bë́ꞌnëll llgabë: “Lla guna con tantë lluꞌbë. Nídiꞌi lugar parë cuetsáꞌuhin.” } Iurní guniꞌi më tubi comparaciuni: ―Guc tubi nguiu ricu. Shguiúꞌull bëdëꞌë tubi bënë ganzaꞌquë.  Guaglaꞌguë guniꞌi më lu ra mënë: ―Gulë gupë mizmë lëꞌë të parë adë rzébidiꞌi lduꞌu të ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu. Galërquitë lduꞌu nguiu zeꞌdë de Dios, lë́dëdiꞌi por cusë zihani nanapë nguiu lu guë́ꞌdchiliu. 5c Perë Jesús guniꞌi lull: ―Rúnëdiꞌi tucara nihuna juzguë entrë lëꞌë të. Ni tubi të bë́ꞌnëdiꞌi nombrar na parë quiꞌdza herenci shtënë të. 7g Iurní tubi mënë nabëruꞌu ladi mënë zihani, guníꞌill lu Jesús: ―Mësë, bëꞌnë favurë; guniꞌi lu bëcha guënéꞌell herenci narunë tucarë cahia. / purquë mizmë iurë ni Espíritu Santo guëluáꞌaiꞌ lëꞌë të pë guëquebi të lu rall. Comparaciuni shtë nguiu ricu perë natúntëll `9 ’Iurë guaꞌa mënë lëꞌë të lu ra gubiernë u lu ra juësi u lu ra narunë juzguë laꞌni iáduꞌu, adë rúnëdiꞌi të llgabë pë guëniꞌi të lu rall, lla guëquebi të parë guëruꞌu të, q[ ’Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. El quë narniꞌi didzabë cuntrë na, gac gunë Dios perdunë lë́ꞌëll; perë si rníꞌil didzabë cuntrë Espíritu Santo, gúnëdiꞌi më perdunë lë́ꞌël.   Perë si talë guëniꞌi të lu ra mënë adë nádiꞌi të shmëna, iurní guëniaꞌa lu ra ianglë nádiꞌi të mënë shtëna. G  ’Rniaꞌa lu të, si talë rniꞌi të lu ra mënë na të shmëna, guëniaꞌa lu ra ianglë shtë Dios na të mënë shtëna. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu.  5 Nu napë më cuendë bëldá guitsë guëc të zubë cadë de lëꞌë të. Adë rdzë́bëdiꞌi të lo quë quëhunë mënë cuntrë lëꞌë të; más lasac të quë zihani maꞌñi. El quë narniꞌi lu ra mënë nall shmënë Jesús (Mt. 10.32‑33; 12.32; 10.19‑20) q [ ’Rdu gaꞌi maꞌñi por chupë dumí biꞌchi. Perë Dios rëagná ldúꞌiꞌ lëꞌë ra ma. l Q Perë na guëniaꞌa lu të chu guëdzëbë të lúhiꞌ. Náhiꞌ el quë despuësë quíniꞌ lë́ꞌël, nápiꞌ pudërë parë guëshéꞌldiꞌ lë́ꞌël gabildi. Rniaꞌa lu të stubi, gulë bëdzëbë lë́ꞌiꞌ. V% Guaglaꞌguë guniꞌi Jesús: ―Na të amigu shtëna. Rniaꞌa lu të adë rdzë́bëdiꞌi të mënë narguini cuerpë perë nápëdiꞌi rall pudërë gunë rall más cusë cuntrë lëꞌë të. K Grë lo quë narniꞌi të lu nacahi, guini mënë lu llni. Lo quë narniꞌi të nagaꞌchi nu lo quë naruadiꞌdzë të laꞌni hiuꞌu catë nëꞌau, gac bëꞌa mënë. Guëabrí guadiꞌdzë mënë fuertë shtiꞌdzë të lu ra mënë. Guniꞌi Jesús: “Adë rdzë́bëdiꞌi të lu mënë” (Mt. 10.28‑31) xi Lo quë nanú laꞌni lduꞌu mënë guëruꞌu lu llni. Grë cusë nagaꞌchi napë quë gac bëꞌa mënë. & G Tiempë ni bëdëá zihani mili mënë hashtë rteꞌe saꞌ rall. Jesús guzublú guniꞌi më lu ra shini gusëꞌdë më, primërë lu raiꞌ: ―Gulë gupë cuidadë enseñansë shtë ra fariseo. Na rall falsë. Enseñansë shtë rall rrëꞌtsë ziquë levadurë laꞌni nacubë. .U 6Bëtëꞌdë rall prëbë lëꞌë më parë ldaguë më lu trampë shtë rall. Mudë ni gudili rall parë gunë rall acusar lëꞌë më lu gubiernë rumanë.T! 5Nianá cagniꞌi më ra cusë rëꞌ, ra mësë shtë lëy nu ra fariseo bëldënú rall Jesús. Bëdchiꞌbë rall zihani diꞌdzë guëc më. Gudildi diꞌdzë rall të guëniꞌi më cusë mal. wg 4’Prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy purquë napë të liahi parë gac bëꞌa lla gac salvar mënë perë adë në́diꞌi tsutë́ të shnezë Dios nu adë në́diꞌi të tsutë́ mënë shnezë më; gac rall shmënë më.   3Ra mënë nanabani neꞌ na rall culpablë por galguti shtë Abel nu por galguti shtë grë më zaꞌquë, hashtë galguti shtë Zacarías, el quë nagudini mënë entrë iáduꞌu nu bëcuꞌguë. Gunë më juzguë lëꞌë të por grë ra cusë rëꞌ. 4a 2Perë rniaꞌa lu të, gunë Dios juzguë ra mënë tiempë neꞌ por grë maldá nabëꞌnë ra mënë cuntrë ra profetë dizdë bëcueꞌshtë́ më guë́ꞌdchiliu. ^5 1Por ni laꞌni librë nanuaꞌa sabiduría shtë Dios rniꞌi: “Guësheꞌlda profetë nu poshtë lu ra mënë perë quini mënë bëldá ra nabësheꞌlda, gati raiꞌ. Sëbëldá raiꞌ guëzac zi mënë.” 0~Y 0Na të testigu gudini ra shtadë guëlú të lëꞌë ra profetë, nu na të de acuerdë con lo quë nabëꞌnë rall purquë rzaꞌa të capillë shtë ra profetë. !}; /’Prubi de lëꞌë të. Rzaꞌa të capillë shtë ra profetë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios. Shtadë guëlú të gudini rall ra profetë ni. | .Jesús guniꞌi: ―También prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy purquë quëhunë të obligar ra mënë gunë rall zihani custumbrë. Nahin ziquë tubi carguë nëꞌë, perë lëꞌë të adë rldísidiꞌi tëhin ni siquierë con tubi shcuënë të. { -Iurní tubi mësë narluaꞌa lëy guníꞌill lu më: ―Mësë, nu zac cagníꞌil guëc naꞌa por diꞌdzë rëꞌ. Kz ,’Prubi de lëꞌë të. Na të ziquë ra baꞌa nagaꞌchi catë bëgaꞌchi tëgulë. Ra mënë rdëdë rall guëc ra baꞌa perë rdë́ꞌëdiꞌi rall cuendë blac fier na lugar ni. iyK +’Prubi de lëꞌë të fariseo. Nalë́ rac shtuꞌu të guëzubë të primërë asientë laꞌni iáduꞌu. Rquitë lduꞌu të iurë mënë runë rall saludar lëꞌë të con zihani rëspëti catë rdëá mënë. ax; *’Prubi de lëꞌë të fariseo; caguilli të lo quë narunë tucarë caꞌa Dios hashtë ra plantë namás mituꞌnë, perë ra cusë ruꞌbë adë rúnëdiꞌi të cumplir. Rúnëdiꞌi të tratë bien con saꞌ të. Nu rac shtúꞌudiꞌi të Dios. Runë tucarë gunë të cumplir cusë rëꞌ nu los de más mandamientë shtë Dios. w )Gulë bëdëꞌë nanapë të caꞌa mënë. Gulë gac të mënë zaꞌquë, iurní grë cusë na limpi parë lë́ꞌël. Yv+ (Tuntë na të. Dios bëntsaꞌu lëꞌë nguiu nezë fuërë nu nezë laꞌni. u% 'Iurní guniꞌi Dadë Jesús lu fariseo: ―Lë́ꞌël con los de más fariseo na të ziquë trashtë naríꞌetidiꞌi. Rguibi të bien ladi ra trashtë ziquë custumbrë religiusë, perë laꞌni lduꞌu të nanú zihani maldá. Rzebi lduꞌu të pë shtë mënë. t &Guná fariseo zubë më lu mellë perë adë gudíbidiꞌi më guiaꞌa më ziquë na custumbrë religiusë. Guasë́ lduꞌu fariseo. s/ %Nianá cagluaꞌa Jesús ra mënë, tubi fariseo bëꞌnë invitar gau më lidchi fariseo. Gua më lidchi fariseo nu guzubë më lu mellë. krO $Iurë nanú llni guëdubi laꞌni lduꞌu të, ni tubi partë nacahi; na ziquë tubi lintërnë narzianí lu nacahi. Jesús guniꞌi guëc ra fariseo nu mësë shtë lëy (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47) Tq! #Gulë bëꞌnë llgabë bien si talë llni nanapë të adë nahin nacahi. -pS "Slul na ziquë tubi lintërnë. Si talë nazaꞌquë slul, nápël llni guëdubi laꞌni ldúꞌul. Perë si talë rac lluꞌu nacahi slul, nápëdiꞌi të llni. o !’Ni tubi mënë rsëuꞌldëdiꞌill llni laꞌni lintërnë nu despuësë tsagcáꞌchill lintërnë lugar nagaꞌchi. Adë guëtáꞌudiꞌill lintërnë con tubi tëpë. Perë guëzuꞌbëllin guiaꞌa parë el quë natsutë́ laꞌni hiuꞌu guëzianí. (nI Nu zac ra mënë naguquëreldë guëꞌdchi Nínive, tsasuldí rall lu juici con ra mënë naquëreldë neꞌ; nu guëniꞌi ra mënë shtë Nínive, ra mënë nanabani neꞌ na rall culpablë purquë ra mënë shtë Nínive, iurë bini rall shtiꞌdzë Jonás, bëabrí lduꞌu rall con Dios. Gulë guná, hia bëdchini tubi más më ruꞌbë quë Jonás. Lintërnë parë almë shtë të (Mt. 5.15; 6.22‑23) ?mw Iurë gac juici shtë Dios, lëꞌë reina nagunibëꞌa ladzë Sur, tsasuldill nu gúnëll juzguë mënë nanabani iurneꞌ, na rall culpablë purquë naꞌa ni bidë guëná lëꞌë Salomón parë guëquë́ diáguëll shtiꞌdzë Salomón. Gulë guná, hia bëdchini tubi más më ruꞌbë quë Salomón. Ll Ziquë guc Jonás tubi sëñi parë ra mënë shtë Nínive de quë gac cumplir shtiꞌdzë Dios, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu gáquiꞌ sëñi parë ra mënë nanabani neꞌ. ;ko Zihani mënë bëdchini; bëdëá rall lu Jesús. Guniꞌi më lu rall: ―Nalë́ mal na mënë tiempë neꞌ. Cagnaꞌbë rall tubi sëñi shtë Dios. Cagnaꞌbë rall guna tubi milagrë. Ni tubi cusë ruꞌbë guëná rall, sulamëntë tubi cusë ziquë naguzac tiempë shtë Jonás guëná rall. djA Jesús guniꞌi: ―Más bien na el quë narquë́ diaguë diꞌdzë shtë Dios nu rzuꞌbë diáguëll shtíꞌdziꞌ. Ra mënë mal gunaꞌbë rall gunë më tubi milagrë lu rall (Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12) Ci Iurë cagniꞌi më ra diꞌdzë rëꞌ, tubi naꞌa nazú entrë ra mënë zihani guníꞌill fuertë lu më: ―Dichusë na gullanë lë́ꞌël, nu bëgáꞌdchill lë́ꞌël. h} Iurní tsalliꞌi mëdzabë gadchi mëdzabë más mal quë lë́ꞌëll; riutë́ rall laꞌni lduꞌu nguiu ni. Bëaꞌnë nguiu ni con gadchi mëdzabë, lëdë túbsëdiꞌi mëdzabë. Más mal bëaꞌnë nguiu ni. Ra narquitë lduꞌu de verdá Zg- Bëdchini mëdzabë. Bëdzélëll ziquë tubi hiuꞌu bien arregladë nu limpi. f Guaglaꞌguë guniꞌi Jesús: ―Iurë bëruꞌu mëdzabë laꞌni lduꞌu nguiu, riazëll catë nídiꞌi nisë. Rguílill catë cuézëll perë adë rdzélëdiꞌill lugar. Iurní rníꞌill: “Guëabría lduꞌu mënë catë bëruaꞌa”. heI ’El quë nanë́diꞌi guëniꞌi favurë de na, nall cuntrë de na. El quë nadë rtëádiꞌi mënë lua, na ziquë tubi narsëlluꞌnë mënë lua. Tubi mëdzabë nabëabrí catë bërúꞌull (Mt. 12.43‑45) d Perë si talë guëdchini stubi nguiu más fuertë nu gúnëll gan lu primërë nguiu, iurní guëgull grë nanapë primërë nguiu nu rtë́ꞌtsëllin entrë ra shmë́nëll. Ra guiꞌbë naná rialdí lduꞌu primërë nguiu, hia na rahin guiaꞌa stubi nguiu. c ’Si talë tubi nguiu putëntë quëhápëll bien lídchill con guiꞌbë narguini mënë, pues grë nanapë nguiu ni nasegurë. 2b] Perë si talë con pudërë shtë Dios, rguhia mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë, hia bëgaꞌa iurë, guëlladchi zugaꞌa Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë të. Ea Si talë rguhia mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú, ¿chu runë compañi ra mënë entrë lëꞌë të nargú mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë? Lëꞌë nargú mëdzabë entrë lëꞌë të, guëniꞌi rall lu të chu bëneꞌe pudërë guiahia parë rguhia mëdzabë, nu guëniꞌi rall runë të mal llgabë. ?`w Nu Satanás si talë Satanás nadivididë mizmë lë́ꞌëll, tsalú pudërë shtë́nëll. Cagniaꞌa ndëꞌë purquë rniꞌi të rguhia mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú. i_K Guc bëꞌa më llgabë naquëhunë rall. Guniꞌi më: ―Si talë guëruldë shmënë gubiernë rdildi cuntrë mizmë gubiernë, tsalú gubiernë. Nu si talë nadivididë tubi famili, guëdchini tiempë tsalú famili ni. ]^3 Sëbëldá mënë bëtëꞌdë rall prëbë lëꞌë më, nihunë më lo quë nanádiꞌi voluntá shtë Dios. Gunaꞌbë rall gunë më tubi milagrë lu rall, ziquë tubi sëñi de quë na më shini Dios. ] Perë bëldá rall guniꞌi: ―Rgu Jesús mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú naná jëfë shtë los de más mëdzabë. `\9 Guzac tubi dzë Jesús cagúhiꞌ tubi mëdzabë guꞌpë nananú laꞌni tubi nguiu. Ruadíꞌdzëdiꞌill. Perë iurní bëruꞌu mëdzabë, bien ruadiꞌdzë nguiu. Ra mënë bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. r[] Si talë lëꞌë të naná mënë mal, perë rac të guëdëꞌë të cusë zaꞌquë caꞌa ra shini të, mucho más guëneꞌe Shtadë të naquëbezë gubeꞌe lëꞌë Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të si talë tsaglaꞌguë rnáꞌbël lu më. Guniꞌi mënë Jesús napë mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ (Mt. 12.22‑30; Mr. 3.19‑27) YZ+ Si talë guënáꞌbëll tubi dchitë gaull, ¿pë zëdë́ꞌël tubi nillë? .YU ’Lëꞌë të naná shtadë llguëꞌnë, si talë shínil guënáꞌbëll belë mbeldë gaull, ¿pë zëdë́ꞌël tubi mbeꞌldë cáꞌall? Aquëdiꞌi. Guaglaꞌguë guniꞌi Jesús: ―Si talë nápël tubi amigu, nu tsal lídchill guëruldë gueꞌlë. Guëníꞌil lúhiꞌ: “Amigu, bëꞌnë prështë tsunë guetështildi nRU Bëꞌnë perdunë duldë shtë naꞌa purquë runë naꞌa perdunë el quë narunë mal cuntrë lëꞌë naꞌa.Adë rdë́ꞌëdiꞌil permisi guëtëꞌdë mëdzabë prëbë lëꞌë naꞌa të ldaguë naꞌa lu duldë. 5Qe Bëneꞌe nagáu naꞌa dzë con dzë. P) Jesús guniꞌi: ―Iurë ruadiꞌdzënú të Dios, gulë guniꞌi:Nal Shtadë naꞌa; rac shtuꞌu naꞌa grë mënë gunë rall alabar lë́ꞌël.Rac shtuꞌu naꞌa guënibë́ꞌal grë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu.Rac shtuꞌu naꞌa grë mënë gunë rall lo quë narac shtúꞌul igual ziquë ra ianglë lu gubeꞌe rzuꞌbë diaguë raiꞌ shtíꞌdzël. zO o Guzac Jesús biadiꞌdzënúhiꞌ Dios. Iurë gualú, tubi shini gusëꞌdë më guniꞌi lu Jesús: ―Dadë bëluaꞌa lëꞌë naꞌa tubi oraciuni ziquë Juan Bautista bëluáꞌaiꞌ mënë shtë́hiꞌ lla guënaꞌbë raiꞌ lu Dios. iNK *Tubsë cusë rquiꞌni. María gudili lo mejurë. Adë chu guëdchisú lo quë nanápiꞌ.M )Guniꞌi Jesús lu Marta: ―Marta, Marta, nalë́ rquëdiꞌni ldúꞌul por dchiꞌni nananú; adë rbedchídiꞌi ldúꞌul. ,LQ (Marta rquëdiꞌni ldúꞌull tantë dchiꞌni nanú laꞌni hiuꞌu. Guabiꞌguë Marta lu Jesús, nu guníꞌiꞌ: ―Dadë, ¿pëzielú bëdë́ꞌël permisi guzubë belda guëaꞌl? guëquë́ diáguëll shtíꞌdzël, nu tubsia quëhuna dchiꞌni. Guniꞌi lull gúnëll compañi na. \K1 'María guzubë guëaꞌ Dadë Jesús parë guëquë́ diáguiꞌ shtiꞌdzë më. DJ &Guaglaꞌguë ziaꞌa Jesús nezë con ra mënë. Bëdchini më tubi guëꞌdchi catë quëreldë Marta nu béldëll María. Bëꞌnë raiꞌ recibir lëꞌë Jesús lidchi raiꞌ. VI% %Guniꞌi mësë shtë lëy: ―El quë nabëgaꞌa lduꞌu naná ridë. Iurní guniꞌi më lull: ―Zni lë́ꞌël, guaguëꞌnë ziquë bëꞌnë më samaritano. Gua Jesús lidchi Marta nu María +HO $Guniꞌi Jesús lu narluaꞌa lëy: ―Guniꞌi lua, de tsunë nguiu naguná lu nguiu naguc ridë por ra ngubaꞌnë, ¿chu guc shtuꞌu lëꞌë sáhiꞌ? Gy #Stubi dzë nabrëgueꞌlë, iurë lëꞌë samaritano guziaꞌa, gulull chupë dumí bëdchichi. Bëdë́ꞌëll cuaꞌa nashtënë pusadë. Nu guníꞌill: “Gupë nguiu rëꞌ. Si talë gúnël gashtë más, na guëguilla iurë guëabría.” #F? "Iurní guabíꞌguëll lu nguiu, nu bë́ꞌnëll rumëdi lu ridë. Bëtiáꞌall sëiti con vini nu bëshíꞌill tubi lari lu ridë. Bëdchíꞌbëll nguiu ni tëchi ma nanuáꞌall. Guanull lëꞌë nguiu catë rëaꞌnë nguiu pusadë. Ndë bë́ꞌnëll compañi naná ridë. E !Perë tubi nguiu shtë guëꞌdchi Samaria ziaꞌa mizmë nezë ni. Gunall lu nguiu nagaꞌa. Bëgaꞌa ldúꞌull lëꞌë nguiu. 2D] Nu tubi më levita narunë compañi lëꞌë bëshuzi laꞌni iáduꞌu, bëdchínill; gunall lu nguiu nagaꞌa nezë. Lëꞌë quë lëꞌë stubi nezë gudë́dëll. Cw Guzac tubi bëshuzi bëdchini catë nagaꞌa nguiu ni. Iurë guná bëshuzi lu nguiu, gudëdë bëshuzi stubi nezë. QB Jesús bëquebi con comparaciuni rëꞌ: ―Tubi nguiu bërúꞌull Jerusalén parë ziáꞌall guëꞌdchi Jericó. Terciuni bëruꞌu ngubaꞌnë lu nezë. Gulaaꞌnë rall grë nanuáꞌall hashtë nu shábëll. Bëdëꞌë ngubaꞌnë galnë́ lë́ꞌëll, iurní bësëaꞌnë rall lë́ꞌëll hia mërë niátill. A Perë lëꞌë nguiu rac shtuꞌu guëniꞌi mënë bien de lë́ꞌëll. Gunaꞌbë díꞌdzëll lu më: ―¿Chu na sahia? @ Jesús guniꞌi lull: ―Bien rníꞌil. Si talë gúnël cumplir lo quë naná escritë, guëbánil parë siemprë. n?U Guniꞌi nguiu iurní: ―Naná escritë: “Gulë guc shtuꞌu Dadë Dios con guëdubinú ldúꞌul. Gulë guc shtuꞌu Dios con guëdubi almë shtë të, nu con guëdubi fuersë shtë të. Gulë guc shtuꞌu Dios con guëdubi shgabë të.” Nu rniꞌi lëy shtë Dios: “Gulë guc shtuꞌu grë saꞌl ziquë rac shtúꞌul mizmë lë́ꞌël”. d>A Jesús bëquebi: ―¿Pë rniꞌi lëy shtë Dios? ¿Lla rníꞌil quëgniꞌi lëy? K= Tubi narluaꞌa lëy shtë Moisés bëdchínill lu Jesús parë guëtë́ꞌdëll tubi prëbë lëꞌë më. Gunaꞌbë díꞌdzëll lu më: ―¿Pë rníꞌil lla guna parë gac salvara? :<m Zihani mënë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios nu rëy naguquëreldë guahietë, guc shtuꞌu raiꞌ guëná raiꞌ lo quë narná të, perë gunádiꞌi raiꞌ. Guc shtuꞌu raiꞌ guini raiꞌ lo quë narini të perë bínidiꞌi raiꞌ diꞌdzë ni. Comparaciuni shtë tubi samaritano nabëꞌnë bien #;? Iurní guniꞌi më lu lë́ꞌësë ra shini gusëꞌdë më: ―Nalë́ bëꞌnë ldaiꞌ Dios lëꞌë mënë nariasë́ lo quë nariasë́ të. : Guniꞌi më lu ra mënë: ―Shtada bëneꞌe grë ra cusë guiahia. Ni tubi chu runguë bëꞌa chu nahia de verdá, sulamëntë Shtada runguë bë́ꞌaiꞌ. Ni tubi chu runguë bëꞌa chu na Shtada de verdá, sulamëntë na runguë bë́ꞌahia chu náhiꞌ. Nahia shini më, nu gunguë bëꞌa mieti Shtada sulamëntë si rac shtuaꞌa guëluáꞌahia nguiu ni Shtada. d9A Laꞌni mizmë iurë Jesús bëquitë ldúꞌiꞌ por pudërë shtë Espíritu Santo. Guniꞌi më lu Dios: ―Shtada, dushquíllil, rnibë́ꞌal gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu. Quëhuna alabar lë́ꞌël. Bëluáꞌal shtíꞌdzël lu mënë humildë, rac bëꞌa rall. Perë nacahi shtíꞌdzël bë́ꞌnël parë ra mënë narniꞌi na rall më ruꞌbë, nu parë ra mënë narianaldë tëchi llgabë nguiu. Zni bë́ꞌnël, Dadë, purquë zni rac shtúꞌul gac. 8w Perë guná, adë rquítëdiꞌi lduꞌu të purquë rzuꞌbë diaguë mëdzabë shtiꞌdzë të sino quë gulë bëquitë lduꞌu të purquë nasalvar të. Lë të naescritë lu gubeꞌe. Bëquitë lduꞌu Jesús (Mt. 11.25‑27; 13.16‑17) 75 Guná, bënehia pudërë parë guëlú të guëc ra serpientë nu nillë. Napë të pudërë gunë të gan lu Satanás. Adë pë gáquëdiꞌi të. j6M Guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―Vencidë na Satanás. Gunahia lu Satanás iurë bëquëldí Dios lë́ꞌëll; guláguëll ziquë tubi ray shtë nguziꞌu. Guláguëll dizdë gubeꞌe catë quëbezë Dios hashtë guetë. }}6|{zz3yxwvvBuatsrqq on|mmll)k9jj0ijhgIfdddcbbaO``_^]]\n[ZZ XXWVUUTSS+R}R&Q^PP7O1N MRLLtKyJJ/IIHHGFaEDDDCC3BiA@??>=<<0;:: 87655x433;10a/v.--o,,+Z*])N(('P&}%$#""#! -ZE&KWGvo1 o w   {>`u>gtG Lëꞌë fariseo guasuldill; guníꞌill laꞌni ldúꞌull diꞌdzë rëꞌ: “Dadë gullanë, dushquíllil, rdë́ꞌëhia graci nádiaꞌa ziquë na ra mënë. Nádiaꞌa ziquë ra ngubaꞌnë. Nádiaꞌa ziquë narniꞌi bishi. Nádiaꞌa ziquë ra nanapë stubi naꞌa. Dushquíllil nádiaꞌa ziquë nguiu ndëꞌë narunë cubrë impuestë. s ―Chupë nguiu guagniꞌinú rall Dios iáduꞌu ruꞌbë. Túbill na më fariseo; stúbill na el quë narunë cubrë impuestë. r Guniꞌi Jesús stubi comparaciuni lu ra narunë llgabë nabënë na rall perë bëꞌnë rall desprëci saꞌ rall. Guniꞌi më: 3q_Rniaꞌa lu të, iurë rgaꞌa iurë adë gac ldëꞌë më sino gunë më jushtici. Perë guënaꞌbë diꞌdza lu të, ¿iurë guëabrí nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, niaꞌa zëdzéliꞌ ra narialdí lduꞌi Dios iurní? Comparaciuni shtë fariseo nu narunë cubrë impuestë gpGGunë më juzguë ra contrari shtë mënë narialdí lduꞌi Dios. Gunë më compañi ra nariaglaꞌguë guënaꞌbë rall lu më dzë la gueꞌlë. Adë gac ldëꞌë më parë gunë më lo quë narnaꞌbë rall lu më. ro]Iurní Jesús guniꞌi: ―Gulë bëdëꞌë cuendë naguniꞌi juësi mal. Mucho más gunë Dios. /nWperë viudë rëꞌ riaglaꞌguë guënáꞌbëll lua. Guna rëglë asuntë shtë́nëll të adë tsalúdiꞌi pacënci shtëna tantë rbézëdiꞌi ridëll lua.” 2m]Në́diꞌi juësi gúnëll rëglë asuntë ni, perë despuësë bëꞌnë juësi llgabë: “Adë rialdídiꞌi lduaꞌa Dios nu nápëdiaꞌa rëspëti parë mënë, 9lkMizmë guëꞌdchi guquëreldë tubi viudë nanapë dishiꞌbi con stubi narunë cuntrë lë́ꞌëll. Guagnaꞌbë viudë lu juësi parë gac rëglë asuntë shtë́nëll según lëy. Guniꞌi viudë: “Bëꞌnë rëglë asuntë con contrari shtëna”. Zihani vueltë guagná viudë lëꞌë juësi. k+Guniꞌi më: ―Guc tubi juësi naguquëreldë guëꞌdchi. Adë gualdídiꞌi ldúꞌull Dios nu adë bë́ꞌnëdiꞌill rëspëti saꞌll. Pj Jesús guniꞌi tubi comparaciuni parë gac bëꞌa shmënë më runë tucarë guadiꞌdzënú rall Dios guëdubi tiempë, de quë adë guëzalúdiꞌi rall pacënci parë guënaꞌbë rall lu Dios. i7%Iurë bini ra shini gusëꞌdë më diꞌdzë rëꞌ, gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ: ―Dadë, ¿guc gac ra cusë ni? Guniꞌi më tubi dichë: ―Iurë gac ra cusë ni, gac bëꞌa të seguramëntë, igual ziquë rac bëꞌa të rdëá ra bëchu catë nagaꞌa naguti.ehC$Chupë nguiu nanú lachi. Túbsëll guënaꞌbë më tsall gubeꞌe. Stúbill guëaꞌnë. kgO#Chupë naꞌa caniuꞌu juntë. Túbsëll guënaꞌbë më tsall gubeꞌe. Stúbill guëaꞌnë. f"’Dzë naguëdchinia, nanú chupë mënë lu camë. Túbsëll guënaꞌbë Dios tsall gubeꞌe. Stúbill guëaꞌnë. >eu!El quë nanë́diꞌi guëneꞌe vidë shtë́nëll por na, segurë guënítill vidë shtë́nëll; perë el quë naguëniti vidë shtë́niꞌ por na, guëbánill parë siemprë. ;dq Gulë bëagná lduꞌu të pë guc tseꞌlë Lot. c’Dzë ni si talë tubi de lëꞌë të nanú guëc hiuꞌu, adë tsutë́diꞌil laꞌni hiuꞌu parë guáꞌal lo quë nanápël. Si talë tubi de lëꞌë të nanú të lachi dzë ni, adë guëabrídiꞌil parë guáꞌal cusë nanápël. b5Ziquë bëꞌnë mënë tiempë shtë Lot, zni gunë rall iurë guëdchinia, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Guëná ra mënë lua. aPerë iurë Lot bëruꞌu ciudá Sodoma, gulaguë guiꞌi dzë ni. Gulaguë asufrë narieꞌqui dizdë gubeꞌe nu grë mënë guti. `)Zni guc también tiempë shtë Lot. Gudáu ra mënë. Biiꞌ rall. Bëtuuꞌ rall. Guziꞌi rall. Bëcabní rall. Bëzaꞌa rall lidchi rall. =_sGudáu rall. Biiꞌ rall. Bëtsëꞌa rall. Guc laní shtë lliguë hashtë Noé guatë́ laꞌni barcu ruꞌbë. Iurní bëdchini juici shtë nisë guëc rall. Grë mënë guti. v^eZiquë bëꞌnë mënë shtë guë́ꞌdchiliu tiempë shtë Noé, zni gunë rall antsë guëdchinia stubi. l]QAntsë gac ra cusë ni, guna sufrir galguti. Ra mënë tiempë neꞌ guëquë́ guiaꞌa rall na. 3\_purquë ziquë rdchini nguziꞌu; rluaꞌa llni dizdë ladë ldi hashtë guiaꞌa ladë rubësë, zni guëdchinia. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. ,[QMënë guëniꞌi lu të: “Ndëꞌë bëdchíniꞌ”, u “Ndë bëdchíniꞌ”. Adë tsagnádiꞌi të lëꞌë rall. Adë rianáldëdiꞌi të tëchi rall, pZYIurní guniꞌi Jesús lu ra shini gusëꞌdë më: ―Guëdchini tiempë lëꞌë të gac shtuꞌu të guëná të lua, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Guëdchinia perë lëdë guënádiꞌi të lua lueguë. DYAdë guëníꞌidiꞌi mënë: “Ndëꞌë rnibëꞌa më ziquë Rëy”, u “Ndë rnibëꞌa më”; purquë hia neꞌ rnibëꞌa më bëldá mënë naquëreldë entrë lëꞌë të. iXKRa fariseo gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús, guc guëdchini tiempë naguënibëꞌa Dios ziquë Rëy. Jesús repi: ―Iurë guëdchini tiempë naguënibëꞌa Dios, adë guëdchínidiꞌin con sëñi naguëná të. KWIurní guniꞌi më lu nguiu: ―Guasuldí. Guziaꞌa con bien. Bëáquël purquë rialdí ldúꞌul na. Guë́ꞌdchiliu antsë guënibëꞌa Dios ziquë Rëy (Mt. 24.23‑28, 36‑41) TV!Túbsëll bëabrí, bëdë́ꞌëll graci lu Dios. Nall de stubi naciuni. XU)Iurní guniꞌi Jesús: ―Chiꞌi nguiu narac lluꞌu bënëaca. ¿Gua rall? T{Bëzullíbill lu Jesús hashtë bëdchini luquëll lu guiuꞌu. Bëdë́ꞌëll graci lu më. Nguiu ni na më Samaria. S!Tubi de lëꞌë rall iurë guná lla bëáquëll, bëabrill lu Jesús. Guníꞌill fuertë, dushquilli Dios por favurë nabëꞌnë më. #R?Jesús guná lu rall nu guniꞌi më: ―Gulë tsagná lëꞌë bëshuzi të guënall lu të. Iurní nianá ziaꞌa rall, mizmë iurní bëac rall. sQ_ Fuertë guniꞌi rall: ―Jesús, Mësë, bëgaꞌa ldúꞌul lëꞌë naꞌa; bënëac lëꞌë naꞌa. P/ Iurë guagbiꞌguë më tubi guëꞌdchi, bëdzaꞌguëlú më chiꞌi mënë narac lluꞌu galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ. Zitu bëaꞌnë rall. tOa Guaglaꞌguë ziaꞌa Jesús nezë Jerusalén. Gudëdë më regiuni naná entrë Samaria nu Galilea. >Nu Zni lëꞌë të, despuësë de bëꞌnë të cumplir grë lo quë narnibëꞌa Dios gunë mënë, gulë guniꞌi: “Na naꞌa muzë nalasáquëdiꞌi. Bëdëꞌnë naꞌa sulamëntë lo quë nabëꞌnë tucarë guëdëꞌnë naꞌa.” Jesús bënëac chiꞌi narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ oMW Si lëꞌë muzë quëhúnëll lo quë narnibë́ꞌal, adë guëníꞌidiꞌil: “Dushquíllil”. $LAAquëdiꞌi. Guëníꞌil lull: “Bëꞌnë preparar nagauha nu guatibi guiáꞌal; bëꞌnë sirvë lu mellë gauha nu guaꞌ. Despuësë gaul; gul.” CK’Si talë napë të tubi muzë nabëabrí lídchil; guaguénëll u guaguépill ra ma lachi, iurë bëdchínill hiuꞌu adë guëníꞌidiꞌil lull: “Gudëdë gaul lueguë”. JGuniꞌi Jesús: ―Si talë rialdí lduꞌu të shtiꞌdza suduꞌpë, masiá duꞌpë ziquë tubi bëꞌdchi biꞌchi, zac guëníꞌil lu hiaguë sicómoro nazubë ndëꞌë: “Bíꞌeshi de ndëꞌë nu bëcabní mizmë lë́ꞌël laꞌñi nisëduꞌu”, si talë tsaldí ldúꞌul Dios, lëꞌë hiaguë guëzuꞌbë diaguin shtíꞌdzël. Comparaciuni shtë narunë sirvë I Ra poshtë guniꞌi raiꞌ lu Jesús: ―Bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa të tsaldí lduꞌu naꞌa lë́ꞌël más. HSi talë gúnëll mal cuntrë lë́ꞌël gadchi vueltë tubi dzë nu gadchi vueltë guëabrí guëníꞌill lul: “Hia adë gúnëdiꞌiruaꞌa cuntrë lë́ꞌël”, napë quë gúnël perdunë lë́ꞌëll. Pudërë nanapë el quë narialdí lduꞌi Dios TG!Gulë gupë mizmë lëꞌë të. ’Si talë bë́chil gúnëll cuntrë lë́ꞌël, guniꞌi lull pë faltë nanápëll. Si talë guëabrí ldúꞌull nezë zaꞌquë, bëꞌnë perdunë lë́ꞌëll. 4FaEl quë narluaꞌa tubi më humildë mal nezë gúnëll duldë, mejurë galdë nguiu ni tubi guichi ruꞌbë iénill; tsagrúꞌldëll lë́ꞌëll laꞌñi nisëduꞌu. gE IJesús guniꞌi lu ra mënë narianaldë enseñansë shtë́hiꞌ: ―Napë quë guëdchini tiempë guëquili mëdzabë lëꞌë të parë gunë të duldë, perë prubi nguiu el quë naquëhunë parë gunë mënë duldë. D5Guniꞌi Abraham lu ricu: “Aquëdiꞌi. Si talë runë nadzë́ꞌëdiꞌi rall mudë nanabani rall iurë rini rall shtiꞌdzë Moisés nu shtiꞌdzë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, tampuquë tsaldídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë natsashtë́ ladi ra tëgulë.”9CkGuniꞌi ricu: “Dadë, si talë tubi natsashtë́ ladi ra tëgulë, guëníꞌiꞌ shtiꞌdzë Dios lu rall, tsaldí lduꞌu rall. Guëabrí lduꞌu rall lu Dios iurní.” OBPerë Abraham guniꞌi lu ricu: “Lëꞌë ra bë́chil napë rall lo quë nabëquëꞌë Moisés nu ra shmuzë Dios nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më; guëquë́ diaguë rall shtiꞌdzë raiꞌ”. =AsNapa gaꞌi bëcha naquëreldë lidchi shtada; guini rall shtiꞌdzë Lázaro. Guadíꞌdzëll lu raiꞌ lla na ra cusë të guídëdiꞌi rall ndëꞌë lugar shtë cashtigu.” @Iurní guniꞌi ricu: “Si es quë ni, Dadë Abraham, bëꞌnë tubi favurë. Bësheꞌldë lëꞌë Lázaro lu ra bëcha. /?WMás de ni entrë lëꞌë hiaꞌa nanú tubi bërrancu. Nídiꞌi mudë guidë të ndëꞌë. Nu nídiꞌi mudë guidë mënë nananú ndëꞌë parë ngaꞌli.” >Iurní guniꞌi Abraham lu ricu: “Lë́ꞌël, ¿gu rëagná ldúꞌul lla guc vidë shtë́nël? Zihani cusë nápël; nídiꞌi nicidá de Dios. Perë Lázaro, vidë shtë́hiꞌ guc prubi. Iurní rquitë ldúꞌull mientras nanul lugar shtë cashtigu. y=kFuertë guniꞌi ricu: “Dadë Abraham, bëgaꞌa ldúꞌul na. Bësheꞌldë Lázaro; gáꞌdzëll bëcuënë shtë́nëll të parë ldaguë tubi gotë nisë lu ldudza tantë rbidchi lduaꞌa. Quëhuna sufrir laꞌni beꞌlë rëꞌ.” )<KRicu nanull lugar shtë cashtigu catë ria nanadë rialdídiꞌi lduꞌi Dios. Gubiꞌa ricu lu Abraham zitu. Guná ricu lu Lázaro nananú culaꞌni Abraham. !;;Tubi dzë guti Lázaro. Bëdchini ra ianglë; biaꞌa raiꞌ almë shtë́hiꞌ gubeꞌe catë nanú Abraham. Nu lëꞌë ricu guti. Bëgaꞌchi ricu. ?:wLázaro guc shtúꞌull nihaull pedasë guetë nagulaguë guëaꞌ mellë shtë ricu, tantë rldiaꞌnë Lázaro. Ra mbecu bëdchini; bëldeꞌe mbecu lu guëëꞌdzu ladi Lázaro. ~9uTambién guꞌ tubi prubi lë Lázaro. Rac llúꞌull. Rátsull guëëꞌdzu. Guzúbëll ruaꞌ puertë shtë ricu. 8’Guc tubi nguiu ricu. Nácull con lari zaꞌquë nalasac zihani dumí. Grë dzë rau záꞌquëll lu laní nananú lidchi ricu. m7S’Si talë guësaꞌnë nguiu tséꞌliꞌ nu guëtsë́ꞌall con stubi naꞌa, quëhúnëll duldë adulteri. Nu si talë stubi nguiu caꞌa lëꞌë naꞌa ni, quëhúnë nguiu ni duldë adulteri. Nguiu ricu nu Lázaro g6G’Más sencigi tsalú guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe quë tubi cusë mituꞌnë shtë lëy tsaluhin. Shtiꞌdzë Dios adë tsalúdiꞌin. Jesús bëluaꞌa lla na narlë́ tseꞌlë (Mt. 19.1‑12; Mr. 10.1‑12) v5e’Lo quë nabëquëꞌë Moisés nu ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios laꞌni Sagradas Escrituras, gunibëꞌa Dios gunë mënë cumplir hashtë tiempë shtë Juan Bautista. Perë iurneꞌ na quëgniaꞌa dizaꞌquë lu të, të parë tsutë́ mënë catë rnibëꞌa Dios. Perë ra mënë nariutë́ lugar ni runë rall zihani esfuersë por tsutë́ rall. \41Iurní guniꞌi Jesús lu rall: ―Lëꞌë të runë të parë rluaꞌa të nazaꞌquë lu ra mënë. Rniꞌi të lo quë naquëhunë të nazaꞌquin, perë Dios rna lla na lduꞌu të. Lo quë narac shtuꞌu mënë gapë rall lu guë́ꞌdchiliu, nahin cusë narná záꞌquëdiꞌi Dios. Shtiꞌdzë Dios napë pudërë parë siemprë v3eRa fariseo narac shtuꞌu dumí, bini rall grë naguniꞌi Jesús. Bëꞌnë rall burnë lëꞌë më. *2M ’Ni tubi mënë gáquëdiꞌi gúnëll sirvë chupë lamë. Rac shtúꞌull tubsë lamë. Lu stubi lamë rúnëdiꞌill cuendë. Rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdzë lamë, stubi lamë quëhúnëll desprëci. Nídiꞌi mudë gac shtúꞌul Dios nu mizmë tiempë gac shtúꞌul dumí. 1 Si talë adë bë́ꞌnëdiꞌil bien con cusë nanádiꞌi shtë́nël, ¿chu guëneꞌe lo quë narunë tucarë cáꞌal lu gubeꞌe? t0a Si talë adë bë́ꞌnël bien con dumí naná mal, ¿chu guëneꞌe cáꞌal lo quë nanasac de verdá? Q/ ’El quë narunë cumplir con duꞌpë nanápëll, gúnëll cumplir si talë nápëll zihani cusë. El quë nadë rúnëdiꞌi bien con duꞌpë, también gúnëdiꞌill bien con zihani cusë. }.s ’Mënë runë rall gan dumí con zihani maldá, perë rniaꞌa lu të, gulë bëꞌnë bien con dumí nanápël; zeꞌdë guëdchini dzë adë lasáquëdiꞌi dumí. Iurní gunë më recibir lë́ꞌël lu gubeꞌe catë nídiꞌi fin. -#Lëꞌë lamë guniꞌi lu nguiu mal: “Nasini guë́quël. Bë́ꞌnël segurë vidë shtë́nël parë tiempë nazeꞌdë.” Ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu quëhunë rall galënasini con ra saꞌ rall más quë ra mënë naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios. ),KLu stubi mënë guníꞌill: “¿Blac nazéꞌbil lu lamë?” Bëquébill: “Nazeꞌbia tubi gahiuꞌa rmudi shtë trigu”. Iurní guniꞌi nguiu: “Ndëꞌë na guichi pagaré shtë́nël; bëntsaꞌu stubi pagaré narniꞌi nazéꞌbil lë́ꞌësë ochenta rmudi shtë trigu”. _+7Bëquébill: “Nazeꞌbia tubi gahiuꞌa barrili sëiti”. Iurní guniꞌi nguiu: “Ndëꞌë na guichi pagaré shtë́nël; bëcheꞌzin nu bëntsaꞌu stubi narniꞌi nazéꞌbil cincuenta barrili sëiti”. N*Iurní nguiu ni gunáꞌbëll ra mënë nanazeꞌbi dumí lu lamë. Tubi rall por tubi rall bëdchini rall. Gunaꞌbë diꞌdzë nguiu lu primërë nabëdchini: “¿Blac nazéꞌbil lu lamë?” m)SGuna stubi cusë parë gapa amigu nagunë recibir na lidchi rall iurë nápëdiaꞌa dchiꞌni.” @(yIurní lëꞌë nguiu bë́ꞌnëll llgabë: “¿Pë guna iurneꞌ? Hiadë nahia encargadë con shchiꞌni lamë. Rúnëdiaꞌa gan dchiꞌni ruꞌbë nu rtu lua tsaldúa guꞌnë. P'Lëꞌë ricu gunaꞌbë nguiu ni. Guniꞌi ricu: “¿Pë na verdá narniꞌi ra muzë? Bëꞌnë intriegu cuendë dchiꞌni nabë́ꞌnël purquë hia adë gáquël encargadë con shchiꞌnia.” & Guniꞌi Jesús lu ra shini gusëꞌdë më: ―Guc tubi nguiu ricu nabëdëꞌë dchiꞌni gunë nguiu narac rguꞌ cuendë. Perë los de más muzë guagniꞌi rall lu ricu de quë lëꞌë nguiu adë bë́ꞌnëdiꞌill bien. Quëgnítill lo quë nanapë ricu. 1%[ Perë runë tucarë laní; gácaꞌa nalëgrë purquë bë́chil gútill perë bëabrill nabánill. Bënítill perë iurneꞌ bëdzélaꞌa lë́ꞌëll stubi.”d$AIurní guniꞌi shtádëll: “Nal shinia. Nabaninual. Grë lo quë nanapa nashtë́nël. 5#cPerë iurneꞌ bëabrí shini rë́ꞌël; bëshíꞌnill shtumil. Guagnáldëll zihani naꞌa mal. Nu lë́ꞌël gunibë́ꞌal gati ma nandchú, gau të. Gac laní.” `"9Perë guniꞌi shini mayurë: “Blac tiempë bëna sirvë lul nu bëzuꞌbë diaga shtíꞌdzël perë nunquë bënéꞌediꞌil pë cahia, ni siquierë tubsë chivë mituꞌnë parë gac laní con amigu shtëna. P!Iurní lëꞌë llgaꞌnë mayurë bëldëll; në́diꞌill tsutëll laꞌni hiuꞌu. Bëruꞌu shtádëll; gunaꞌbë shtádëll lë́ꞌëll; bë́ꞌniꞌ ruëguë lull tsutëll laꞌni hiuꞌu. F Guniꞌi muzë: “Bë́chil bëabrill nabánill. Gunibëꞌa shtádël guëdini naꞌa ngunë nandchú të guëdáuhaꞌa. Bëꞌnë shtádël recibir bë́chil con gustë; nabánill.” W'Gunáꞌbëll tubi muzë. Gunaꞌbë díꞌdzëll pë runë cuntienë laní. xi’Guzac shini mayurë nanull lachi. Iurë bëabrill lídchill, bínill musiquë nu caguiꞌi ra mënë. /Gac laní purquë rniaꞌa guti shinia perë bëabrí nabani shinia. Bënítill perë hia bëdzélaꞌa lë́ꞌëll.” Lueguë guzublú laní. 9mGulë quini ngunë nandchú të guëdáuhaꞌa. U#Perë shtádëll guniꞌi lu ra muzë: “Nasesë guaglliꞌi shabë záꞌquëll, lo más mejurë, gacu shinia. Guaglliꞌi tubi nigi parë guiáꞌall. Guaglliꞌi sabadu parë guëquëhin guëaꞌll. !;Nguiu ni guniꞌi lu shtádëll: “Dadë, bëna duldë lul nu nahia pecadurë lu Dios. Hia adë rúnëdiꞌi tucarë guëquërelda ziquë shínil.” 0YGunaꞌzi nguiu ni nezë parë guëabrill lidchi shtádëll. ’Zitu nazéꞌdëll lídchill, guná shtádëll lull. Bëgaꞌa lduꞌu shtádëll lë́ꞌëll. Bëdchini guëlluꞌnë shtádëll lull. Bë́ꞌnëll recibir shínill con gustë. Gudë́dchill shínill. Bëtsagruaꞌll shínill. |qHia adë rúnëdiꞌi tucarë guëquërelda ziquë shínil. Bëꞌnë tratë na ziquë tubi muzë shtë́nël.” lQGuëabría lidchi shtada. Guëniaꞌa lúhiꞌ: Dadë, bëna duldë lul; nahia pecadurë lu Dios. #Iurní bëꞌa llnill. Guníꞌill: “Zihani muzë napë shtada. Rau rall hashtë napë rall de subrë, perë na gatia tantë rldiaꞌna. Bëdchini galërldiaꞌnë ldúꞌull; guc shtúꞌull gaull cumidë shtë ra guchi perë ni tubi mënë bëdë́ꞌëdiꞌi nagaull. |qGuagnáꞌbëll dchiꞌni lu nguiu naquëreldë lugar ni. Shlámëll gunibëꞌa tsaguépill guchi lachi, gau ma. Hia bëgaꞌa tiempë bëshíꞌnill dumí lu ra cusë mal. Iurní gunaꞌzi tubi gubini lugar ni nu rldiaꞌnë nguiu ni. =s Gudëdë bëldá dzë, iurní lëꞌë ngulëꞌnë menurë bëtuuꞌll herenci. Gunáꞌzill nezë. Guall ladzë mënë zitu. Con dumí nanuáꞌall bë́ꞌnëll zihani duldë. wg El quë namás nabiꞌchi guníꞌill lu shtádëll: “Dadë, rac shtuaꞌa guënéꞌel herenci narunë tucarë cahia”. Iurní gudiꞌdzë shtadë ra sultërë herenci shtë́hiꞌ. Bëdëꞌë mënë ni entrë chupë llgáꞌniꞌ. >w ’Guzac tubi nguiu napë chupë llgáꞌniꞌ. + Manërë ni rquitë lduꞌu ra ianglë iurë tubi mënë nanapë duldë, guëabrí ldúꞌull con Dios. Tubi sultërë nabëniti lu shtádiꞌ 6e Iurë bëdzélëll dumí, guënáꞌbëll vëcini nu amigu shtë́nëll; rníꞌill: “Bëꞌnë compañi na purquë hia bëdzela munedë naguniti nu rquitë lduaꞌa”. ! ;’Gulë bëquë́ diaguë stubi comparaciuni. Tubi naꞌa nápëll chiꞌi munedë bëdchichi nalasac. Si talë guënítill tubsë munedë, ¿pë gúnëll? Rquëguíꞌill llni lintërnë. Rldúꞌbëll guëdubi laꞌni hiuꞌu. Rguílill bien hashtë guëdzélëll dumí.  }Rniaꞌa lu të, na lëgrë lu gubeꞌe iurë tubi mënë nanapë duldë, guëabrí ldúꞌull con Dios, más lëgrë quë noventa y nueve mënë zaꞌquë nanadë rquíꞌnidiꞌi guëabrí lduꞌu rall con Dios. Comparaciuni shtë dumí naguniti @ yIurë nanul lídchil, guënáꞌbël amigu nu vëcini shtë́nël nu guëníꞌil lu rall: “Bëꞌnë compañi na tantë rquitë lduaꞌa purquë bëdzela lëꞌë ma naguniti”. ` 9Iurë guëdzélël lëꞌë ma, quëdchíbël ma iénil nu nalë́ rquitë ldúꞌul. D ―Si talë nápël tubi gahiuꞌa lliꞌli perë guënítil tubsë ma, rsëáꞌnël los de más ra ma lachi parë tsatílil lëꞌë ma naguniti hashtë guëdzélël lëꞌë ma. T!Iurní Jesús guniꞌi comparaciuni rëꞌ lu ra contrari shtë më: *MRa fariseo con mësë narluaꞌa lëy, guniꞌi rall cuntrë Jesús. Guniꞌi rall: ―Jesús na amigu shtënë ra pecadurë. Ria Jesús lidchi rall të gaull.  5Zihani mënë mal ziquë ra narunë cubrë impuestë nu ra pecadurë, beꞌdë biꞌguë rall lu më parë guëquë́ diaguë rall shtiꞌdzë më. W'#Adë rlluíꞌidiꞌin, nilë parë guëc guiuꞌu ziquë bonë, ni parë stubi cusë. Guëruꞌldë mënë zedë ni lu nezë. Si talë rac shtúꞌul tsasël, gulë bëquë́ diaguë bien shtiꞌdza.r]"’Nabënë na zedë perë si guëniti zedë sabor, ¿lla gunë nguiu guëabrí sabor shtë zedë? 9k!Zni nahin con lëꞌë të, el quë nadë rúnëdiꞌi renunci grë lo quë nanápëll, nídiꞌi mudë gáquëll shmëna. Zedë nanápëdiꞌi sabor (Mt. 5.13; Mr. 9.50) >u Si talë rdë́ꞌëll cuendë adë gúnëll gan, mientras zitu na rëy con galdë mili suldadë, guëshéꞌldëll rsunë lu rëy parë gac en paz, parë tsalúdiꞌi tildi rall. ucGulë bëquë́ diaguë stubi comparaciuni. Tubi rëy con chiꞌi mili suldadë rac shtuꞌu tsatíldill con stubi rëy. Primërë quëhúnëll llgabë si talë gúnëll gan con fuersë nanápëll lu rëy nanapë galdë mili suldadë. Guëniꞌi rall iurní: “Nguiu rëꞌ guzublú guëzáꞌall hiuꞌu perë nápëdiꞌill dumí parë tsalú dchiꞌni”. \1Si talë adë rúnëdiꞌil llgabë bien, despuësë de guntsáꞌul cimientë shtë hiuꞌu, nídiꞌi dumí tsalú hiuꞌu, grë ra mënë naguëná lu cimientë, tsaglaꞌguë gunë rall burnë lë́ꞌël. ~ Cadë tubi de lëꞌë të si talë rac shtúꞌul guëzáꞌal tubi hiuꞌu ruꞌbë, primërë guënaꞌbë díꞌdzël blac dumí runë costar parë tsalú dchiꞌni. Iurní guëlábël dumí nanápël; gac bë́ꞌal si talë nanú sufsientë dumí. }Cualquier narac shtuꞌu gáquëll shmëna, napë quë gúnëll renunci prupi deseo shtë́nëll nu gáquëll dispuestë gátill por na. L|―El quë narac shtuꞌu gáquëll shmëna, napë quë gac shtúꞌull na más quë shtádëll, más quë shníꞌall, más quë tséꞌlëll, nu shínill, nu ra bë́chill, nu zánëll. Napë quë rac shtúꞌull na más quë prupi vidë shtë́nëll. Si talë rúnëdiꞌill ni, nídiꞌi mudë gáquëll shmëna. y{kZihani mënë guanaldë rall tëchi më. Bëdchigrë́ më; guná më tëchi më nu guniꞌi më lu rall: zNi tubi nagunaꞌba primërë gáudiꞌi rall cumidë zaꞌquë nabëna preparar.” El quë narac shtuꞌu gáquëll shmënë Jesús ay;Lëꞌë lamë guníꞌill: “Gua stubi; bëꞌnë ruëguë lu mënë nazugaꞌa nezë lachi nu ra nananú caminë reali parë gueꞌdë guëzë́ rall lidcha. Gac zihani mënë hashtë tsúdiꞌi lugar lu mellë. x9Gudëdë stuꞌpë tiempë bëabrí muzë. Guniꞌi muzë lu lamë: “Dadë, hia bëna lo quë naguníꞌil perë todavía nanú lugar lu mellë”. w5Bëabrí muzë lidchi lamë ni. Guníꞌill lúhiꞌ grë lo quë guniꞌi ra invitadë. Bëldë́ lamë ni. Guníꞌill lu muzë: “Gua lueguë nasesë lu nezë hashtë ra nezë biꞌchi shtë guëꞌdchi. Guaglliꞌi ra prubi, ra mancu, ra cujë, nu ra ciegu; gau rall.” SvStubi guniꞌi: “Tampa bëtsë́ꞌahia. ¿Llallë tsahia iurneꞌ?” uStubi guniꞌi: “Guzía gaꞌi nezë ngunë. Mërë iurneꞌ gac prëbë ma nia zunë ma dchiꞌni. Bëꞌnë dispensar na.” 9tkPerë grë ra invitadë tubi por tubi bëꞌnë rall dispensar. Primërë nguiu guniꞌi: “Bëꞌnë dispensar na. Guzía tubi ldë guiuꞌu, napë quë tsagnahia luhin.” EsBëgaꞌa iurë hia listë na grë cusë. Iurní bësheꞌldë nguiu ni tubi muzë naguagniꞌi lu ra invitadë: “Gulë gudeꞌe lueguë. Hia nadchiꞌbë cumidë lu mellë gau të.” +rOJesús guniꞌi lu nguiu ni: ―Tubi nguiu bëꞌnë preparar guëdë́ꞌëll tubi cumidë zaꞌquë. Gunáꞌbëll zihani mënë guëdchini të gau rall. 9qkTubi nazubënú Jesús lu mellë, iurë bínill diꞌdzë rëꞌ, guníꞌill: ―Dichusë grë ra natsutë́ gubeꞌe catë Dios na Rëy, të súbëll lu mellë, gaull. \p1Bë nápëdiꞌi rall të parë guëabrí quilli rall lë́ꞌël. Guëquitë ldúꞌul iurní; nu Dios quilli lë́ꞌël dzë natsashtë́ ra shmënë më ladi ra tëgulë. Comparaciuni shtë cënë ruꞌbë o% sino quë iurë quëhúnël invitar ra mënë lídchil, gunaꞌbë ra prubi. Gunaꞌbë ra mancu, ra cujë, ra ciegu të gau rall lídchil. n! Iurní guniꞌi Jesús lu nabëꞌnë invitar lëꞌë më gau më lídchill: ―Iurë quëhúnël invitar ra mënë të gau rall, guëruldë dzë u gueꞌlë, adë rnáꞌbëdiꞌil amigu shtë́nël, nilë shfamílil, nilë ra bë́chil. Adë rnáꞌbëdiꞌil vëcini ricu shtë́nël purquë lëꞌë rall despuësë gunë rall lo mizmë con lë́ꞌël, gaul lu mellë shtënë rall; /mW El quë narunë parë gáquëll më ruꞌbë, guëláguëll con shtu, perë el quë nadë rúnëdiꞌi parë gáquëll më ruꞌbë, Dios gunë honrar lë́ꞌëll. ?lw Perë guná, si talë tsal lidchi mënë, guzúbël lugar humildë, iurní lëꞌë nguiu nabëꞌnë invitar lë́ꞌël, guënall catë zúbël. Guëníꞌill lul iurní: “Dadë, bëꞌnë favurë guzubë lugar zaꞌquë culaꞌni ra më nalasac”. Zni nápël hunurë lu ra mënë nazubënú lu mellë. Zk- lëꞌë më nabëꞌnë invitar guërupë të, guëníꞌill lul: “Bëꞌnë favurë guasuldí; subë nguiu rëꞌ ndëꞌë catë zúbël”. Pues tsasúbël stubi lugar trasë perë blac rtu lul iurní. Bj}―Iurë runë mënë invitar lë́ꞌël lu saꞌa, adë rzúbëdiꞌil lugar mejurë purquë si talë nanul lugar zaꞌquë nu guëdchini stubi më más lasac quë lë́ꞌël, &iEGuná Jesús lla na ra mënë invitadë lidchi fariseo, gudili rall mejurë lugar lu mellë iurë gudáu rall. Guniꞌi më tubi comparaciuni lu rall: \h1Gúquëdiꞌi rall nihunë rall contëstë lu Jesús. Ra invitadë lu saꞌa lgQLueguë guniꞌi më lu ra fariseo: ―Grë të si talë guëlaguë tubi ngunë u tubi burrë laꞌni guërzú dzë descansë, lueguë tsaldú të ma. Ni tubi të adë guëbézëdiꞌi hashtë stubi dzë parë guëgú të ma. 'fGPerë lëꞌë rall adë bëquébidiꞌi rall. Iurní Jesús biaꞌa lëꞌë nguiu tubi ladë; bënëac më lë́ꞌëll. Guniꞌi më tsall con bien. He Jesús gunaꞌbë diꞌdzë lu ra fariseo nu lu ra mësë shtë lëy: ―¿Pë rniꞌi të? ¿Gu runë providë lëy shtë Dios gunëácaꞌa ra narac lluꞌu dzë narziꞌi lduꞌu mënë? MdGuëlladchi më nanú tubi nguiu narac lluꞌu nagadzë́ guiꞌi. c Guzac tubi dzë descansë, guataunú më lidchi jëfë shtë ra fariseo. Los de más fariseo quëgldaꞌchi rall lëꞌë më. Bb} #Rniaꞌa lu të, më Jerusalén, guëaꞌnë të ziquë tubi hiuꞌu dachi. Gúnëdiꞌi Dios compañi lëꞌë të. Nu adë guënádiꞌi të lua hashtë dzë naguëniꞌi të: “Benditë na el quë nabësheꞌldë Dadë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Bëꞌnë ldaiꞌ më lë́ꞌiꞌ.” Zni guëniꞌi të.Fa "’Mënë shtë Jerusalén, rniaꞌa lu të, rguini të ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, guti raiꞌ. Bëdëꞌë guëꞌë të ra narniꞌi shtiꞌdzë Dios lu të. Zihani vueltë guc shtuaꞌa niatëahia lëꞌë të ziquë tubi guidi rguëdchi ra guidi meꞌdë, perë në́diꞌi të guëdchini të lua. E` !Napë quë tsaglaꞌga shneza nedzë́, glli, nu tëchi glli purquë nádiꞌin posiblë tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios gátiꞌ stubi guëꞌdchi; sulamëntë Jerusalén gátiꞌ. _  Jesús guniꞌi lu rall: ―Herodes nasini guë́quëll parë guësiguëll. Gulë guagniꞌi lull: “Nedzë́ nu glli riaglaꞌguë gunëaca ra narac lluꞌu. Guëgúa mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë. Perë tëchi glli guëzubluhia shchiꞌnia.” G^ Mizmë dzë naguniꞌi Jesús diꞌdzë rëꞌ, bëdchini bëldá fariseo lu Jesús. Guniꞌi rall lu më: ―Bëruꞌu de ndëꞌë purquë Herodes rac shtuꞌu quínill lë́ꞌël. w]g Guná, bëldá mënë nalasáquëdiꞌi lu guë́ꞌdchiliu iurneꞌ, lasac rall lu Dios iurní; nu bëldá mënë naná më ruꞌbë neꞌ, adë gáquëdiꞌi rall më ruꞌbë iurní. Biꞌni Jesús guëc Jerusalén (Mt. 23.37‑39) 5\c Guëdchini mënë nezë guiaꞌa. Guëdchini mënë nezë guetë. Guëdchini mënë nezë nortë nu nezë sur. Guëzubë rall; gau rall lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios. ][3 Rniaꞌa lu të lugar ni guꞌnë të; gau laiꞌ të purquë guëbiꞌa të lu grë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë lu gubeꞌe perë lëꞌë të adë tsutë́diꞌi të. Guëaꞌnë të fuërë. -ZS Iurní nguiu ni guëquébill lu të: “Hia guniaꞌa lu të, rdë́ꞌëdiaꞌa cuendë chu na të, lëꞌë të mënë naquëhunë maldá. Gulë guabsú lua.” 6Ye Iurní lëꞌë të guëzublú guëniꞌi të: “Gudaunú naꞌa lë́ꞌël; biiꞌnú naꞌa lë́ꞌël. Bëluáꞌal lëꞌë naꞌa ladi guëꞌdchi shtë naꞌa.” +XO Gaquin ziquë nashtënë hiuꞌu. Nëꞌau puertë shtë hiuꞌu. Lëꞌë të zugaꞌa të fuërë. Rsëdchi të puertë ni nu guëniꞌi të: “Dadë, bëshaꞌlë puertë, guëdchini naꞌa”. Perë lëꞌë nguiu ni guëniꞌi lu të: “Adë runguë bë́ꞌadiaꞌa chu na të”. >Wu ―Gulë guniꞌi lduꞌu të parë tsutë́ të puertë nadeꞌe, purquë guëdchini tiempë zihani mënë gac shtuꞌu tsutë́ rall puertë ni perë gúnëdiꞌi rall gan. V Guzac tubi mënë gunaꞌbë díꞌdzëll lu Jesús: ―Dadë, ¿blac mënë gac salvar, duꞌpsë u zihani mënë? Guniꞌi më lull: U Guaglaꞌguë guzë́ më nezë parë Jerusalén. Bëluaꞌa më ra më guëꞌdchi nu më ranchi catë canzë́ më. AT{ Nahin ziquë levadurë nabëdchiꞌbë tubi naꞌa guëc tsunë medidë harinë. Lëꞌë levadurë rdëꞌëin fuersë grë nacubë. Tubi puertë nadeꞌe (Mt. 7.13‑14, 21‑23) S Guaglaꞌguë guniꞌi Jesús: ―¿Pë comparaciuni guëniaꞌa lu të? të gac bëꞌa të manërë rnibëꞌa Dios ziquë Rëy. R/ Manërë narnibëꞌa Dios mënë, na ziquë tubi bëꞌdchi biꞌchi. Gudishi nguiu bëꞌdchi ni. Gualdani bëꞌdchi nu guaruꞌbin hashtë guquin tubi hiaguë ruꞌbë. Ra maꞌñi bëdchiꞌbë bëcheꞌzë lu llicu hiaguë. Comparaciuni shtë levadurë (Mt. 13.33) @Qy Guniꞌi Jesús tubi comparaciuni: ―¿Lla guërëꞌtsë diꞌdzë de quë guëlladchi na Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ mieti? ¿Pë guëniaꞌa lu të, të gac bëꞌa të? P- Iurë guniꞌi Jesús diꞌdzë rëꞌ, grë ra mënë narunë cuntrë lëꞌë më, rtu lu rall. Los de más mënë bëquitë lduꞌu rall iurë guná rall cusë ruꞌbë nabëꞌnë Jesús. Comparaciuni shtë bëꞌdchi biꞌchi (Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32) dOA Guná lu naꞌa rëꞌ, nall llëbní Abraham. Cheꞌñi bi tsunë izë rac llúꞌull; quëdull por pudërë shtë Satanás. ¿Pë rníꞌil; guëshaca lë́ꞌëll lu galguidzë rëꞌ dzë narziꞌi lduꞌu mënë? o~}E|n{|z$ynxwwvv>uu&ttsrqpp'onnAmmmClkkkDCBA@@R?>==;:9877V66h544'322Q11o00|/.--D,,&++,*))y(I'',&&%$$3#m"!8 n,];G{7Z_f61 j J : @ EPq,)Iurní gunaꞌzi më guetështildi. Bëdë́ꞌëiꞌ graci lu Dios nu gudiꞌdzë mëhin cuaꞌa ra poshtë. Guniꞌi më: ―Ndëꞌë lëꞌë shcuerpa naguna intriegu lu galguti parë gac salvar të. Gulë gau, nu gulë bësëagná lduꞌu të galguti shtëna. W+'Adë guaꞌ vini stubi vueltë hashtë iurë guënibëꞌa Dios ziquë Rëy. *1Iurní gunaꞌzi më tubi vasë shtë vini. Bëdëꞌë më graci lu Dios nu guniꞌi më: ―Gulë gudiꞌdzë nu gulë biiꞌ vini rëꞌ. /)Wpurquë adë gáudiaꞌa shtse shtë Pascu stubi hashtë gac cumplir grë lo quë narunë cuntienë shtse Pascu; gac cumplirin iurë guënibëꞌa Dios ziquë Rëy. ( Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Con guëdubinú lduaꞌa rac shtuaꞌa guëdáuha shtse shtë Pascu con lëꞌë të antsë gatia, b'=Bëgaꞌa iurë shtë shtse, Jesús guzubënúhiꞌ lëꞌë ra poshtë lu mellë. & Gua Pedro nu Juan. Bëdzelë raiꞌ grë cusë ziquë guniꞌi më. Bëꞌnë raiꞌ preparar shtse shtë laní, gau raiꞌ. %7 Iurní guëluaꞌa nashtë́ hiuꞌu tubi cuartë ruꞌbë segundë pisë. Arregladë nahin. Gulë bëꞌnë preparar ndë pë cusë guëdáuhaꞌa. -$S Gulë guniꞌi lu nashtënë hiuꞌu: “Lëꞌë mësë cagnaꞌbë diꞌdzë lul; ¿ca na cuartë catë gáuhiꞌ shtse shtë laní con poshtë shtë́hiꞌ?” j#M Jesús guniꞌi lu raiꞌ: ―Gulë gua guëꞌdchi. Iurë guëdchini të ruaꞌ guëꞌdchi, guëdzaꞌguëlú të tubi nguiu nanuaꞌa tubi rëëꞌ nisë. Gulë guanaldë lë́ꞌëll. Gulë tsutë́ catë tsutëll. w"g Gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ: ―¿Ca lu rac shtúꞌul guëdëꞌnë naꞌa preparar shtse shtë laní? !Iurní bësheꞌldë Jesús lëꞌë Pedro nu Juan; guniꞌi më lu raiꞌ: ―Guaguëꞌnë preparar shtse shtë Pascu, guëdáuhaꞌa. $ AIurní bëdchini dzë shtë laní, gudáu ra mënë guetështildi sin levadurë. Mizmë dzë bëꞌnë tucarë quini rall tubi lliꞌli shtë Pascu. veBëaꞌnë Judas de acuerdë nu gudílill mudë parë gúnëll intriegu lëꞌë Jesús nagaꞌchi iurë nídiꞌi mënë. La Santa Cena (Mt. 26.17‑29; Mr. 14.12‑25; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) `9Bëquitë lduꞌu rall; bëꞌnë rall prometer guëdëꞌë rall dumí caꞌa Judas. )KGuagniꞌi Judas lu ra jëfë shtë ra bëshuzi con los de más më ruꞌbë shtë iáduꞌu. Guniꞌi Judas lla gúnëll intriegu lëꞌë më guiaꞌa rall. Iurní Satanás guatë́ laꞌni lduꞌu Judas Iscariote, tubi poshtë shtë më entrë chiꞌbë chupë ra poshtë. !Ra jëfë shtë bëshuzi con ra mësë shtë lëy gudili rall mudë quini rall lëꞌë Jesús nagaꞌchi purquë bëdzëbë rall mënë. C Hia mërë guëdchini laní Pascu, iurë rëagná lduꞌu mënë tiempë nabëꞌnë Dios librar ra israelitë de Egipto. Dzë ni adë gudáudiꞌi rall guetështildi nanapë levadurë. X)&Grë mënë bëdchini iáduꞌu tumpranë të guini rall shtiꞌdzë më.&E%Jesús bëluaꞌa ra mënë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë rdzë perë gueꞌlë ria më lu dani shtë Olivos parë guëaꞌnë më hashtë brëgueꞌlë. ,Q$Por ni, gulë cue nasini nu gulë gunaꞌbë lu Dios guëdubi iurë të gunë më compañi lëꞌë të, guëruꞌu të ladi ra cusë dushë sin adë bë gáquëdiꞌi të. Gulë guëaꞌnë nasini parë iurë guëdchinia, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; tsasuldí të lua. ~u#Ziquë rldaguë lasë mënë tubi ma, zni guëdchini ra cusë durë guëc ra mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. ve"’Gulë gubani guëdubi tiempë. Adë rdëꞌë të lugar gapë të vici. Adë rzuuꞌdchidiꞌi të. Adë ráquëdiꞌi lduꞌu të por nagáu të purquë si talë quëhúnël ra cusë ni, adë gac bë́ꞌadiꞌi të naquëhac. {o!Gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu tsalú rahin perë shtiꞌdza napë quë gac cumplir. Adë tsalúdiꞌi shtiꞌdza. q[ ’Guldía rniaꞌa lu të, grëhin gac cumplir antsë gati ra mënë naquëreldë tiempë neꞌ. Zni iurë guëná të ra cusë mal guëdchini, gulë gac bëꞌa të hia mërë guëdchini tiempë naguënibëꞌa Dios. nUIurë lëꞌë ndiaguë rënë rruꞌu, rdëꞌë të cuendë hia mërë guëdchini tiempë naꞌi. iKGuniꞌi më tubi comparaciuni: ―Gulë guná lu hiaguë higu u cualquier stubi hiaguë. 3Iurë guëná të ra cusë guëzublú gac, gulë gubiꞌa lu gubeꞌe; gulë tsaldí lduꞌu të purquë hia mërë gunë më salvar lëꞌë të. 7Iurní guëná ra mënë lua, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Guëdchinia laꞌni shcahi. Guëdchininúa con zihani puderë nu llni.  7Iurní guëcahi mënë por tantë galërdzëbë nu galriá lduꞌi por cashtigu naguëdchini. Ra fuersë shtë gubeꞌe guëniꞌbi rahin shlugarin. % C’Dzë ni guëluaꞌa sëñi lu gubeꞌe con ngubidzë, mbelëguiꞌi, nu mbehu. Lu guë́ꞌdchiliu grë mënë shtë ra naciuni adë gáquëdiꞌi pë gunë rall nu adë rbedchí lduꞌu rall por cusë nadzëꞌbë. Guini rall ruidë shtë nisëduꞌu tantë rniꞌbi nisë.  )Bëldá mënë gati rall lu guërru. Stubi tantë tsa rall guëdubi naciuni ziquë prësi; gunë rall dchiꞌni shtë stubi mënë. Ra mënë zitu guënibëꞌa rall Jerusalén naná cue hashtë gac cumplir tiempë nabëꞌnë Dios disponer. Jerusalén guëaꞌnë ziquë hiuꞌu dachi. Nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu guëabriꞌ stubi (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37) 7 gPrubi ra naꞌa nanuaꞌa shíniꞌ u ra naꞌa narcaꞌa meꞌdë dzë ni. Gunë mënë israelitë sufrir lu cashtigu shtë Dios. Cusë durë gac con mënë tiempë neꞌ. w gpurquë ra dzë rëꞌ na shtë cashtigu. Grë lo quë naescritë laꞌni Sagradas Escrituras gac cumplirin. 7gEl quë nananú Judea dzë ni, guëllúꞌnëll parë lu dani. El quë nananú ciudá Jerusalén, guëruꞌu rall. El quë nananú lachi adë guëabrídiꞌill guëꞌdchi, eC’Iurë guëná të lu suldadë grë ladë ciudá Jerusalén, hia mërë cue ciudá. fESi talë gac të firmë lu shnezë Dios, gapë të vidë nadë rialúdiꞌi parë siemprë. OPerë pë gáquëdiꞌi të; ni tubi guitsë guëc të tsalúdiꞌi. dAGrë mënë guëldënú rall lëꞌë të purquë na të shmëna; rialdí lduꞌu të na. KGunë mënë intriegu lëꞌë të gati të, bëldá të. Shtadë të gúnëll intriegu lëꞌë të. Bëchi të, shfamili të nu ra amigu shtë të gunë rall intriegu lëꞌë të, gati të. X)purquë na guënehia diꞌdzë parë guëniꞌi të lu gubiernë. Guna compañi lëꞌë të hashtë enemigu shtë të guëac dchi lu të; nápëdiꞌi rall pë guëniꞌi rall cuntrë lëꞌë të iurní. c?Adë ráquëdiꞌi lduꞌu të; adë gúnëdiꞌi të llgabë pë guëniꞌi të iurní, P Zni gunë të gan guëniꞌi të lu ra gubiernë dizaꞌquë shtëna. 5c ’Antsë gac cumplir ra cusë ni, gunë mënë cuntrë lëꞌë të. Guënaꞌzi rall lëꞌë të parë gunë rall juzguë lëꞌë të laꞌni iáduꞌu shtë të. Guëldaguë rall lëꞌë të lachiguiꞌbë. Gunë rall demandë lëꞌë të lu gubiernë nu lu rëy purquë na të shmëna. $~A Guëllú nadushë iurní. Guëdchini gubini dushë nu galguidzë zihani lugar. Lu gubeꞌe guëluaꞌa cusë nadzëꞌbë nu sëñi ruꞌbë guëluaꞌa. } Guaglaꞌguë guniꞌi më: ―Gac cumplir tubi naciuni tildi cuntrë stubi naciuni. Tubi gubiernë tildi cuntrë stubi gubiernë. W|' Iurë ruadiꞌdzë mënë nanú zihani guërru nu rdzatsu mënë cuntrë gubiernë, adë rdzë́bëdiꞌi të. Grë cusë ni napë quë gac cumplir perë runë faltë parë guënibëꞌa Dios ziquë rëy. V{%Guniꞌi Jesús: ―Gulë gupë mizmë lëꞌë të, adë guësiguë́diꞌi mënë lëꞌë të. Zihani mënë guëdchini ziquë shmëna. Guëniꞌi rall: “Nahia Cristo”; u guëniꞌi rall: “Hia bëgaꞌa iurë guënibëꞌa Dios ziquë Rëy”. Perë rniaꞌa lu të, adë tsanáldëdiꞌi të tëchi shtiꞌdzë rall. Bz}Iurní gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu më: ―Mësë, ¿guc gac ra cusë narníꞌil lu naꞌa? ¿Pë sëñi nanú naguëluaꞌa guëlladchi na tiempë gac cumplir shtíꞌdzël? Ay{―Guëdchini tiempë grë lo quë naquëgná të neꞌ, cue. Ni tubi guëꞌë quibë guëc sádiꞌin. Sëñi antsë tsalú guë́ꞌdchiliu (Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23) =xsRuadiꞌdzë mënë lla na iáduꞌu ruꞌbë. Blac chulë na ra guëꞌë nu blac chulë na ra regalë nabëzëlaaꞌdchi ra mënë parë iáduꞌu. Iurní Jesús guniꞌi: GwGrë mënë bëdëꞌë nabëꞌnë subrë perë naꞌa rëꞌ bëdë́ꞌëll grë nanápëll, grë nasíꞌill gaull. Guniꞌi më cue iáduꞌu ruꞌbë (Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2) Yv+Guniꞌi më: ―Guldía, lëꞌë viudë prubi bëdëꞌë más quë ra ricu. Iu Nu tubi viudë prubi guná më; bëtiáꞌall chupë centavë. et ELaꞌni iáduꞌu guná Jesús ra ricu, bëtiaꞌa rall dumí laꞌni cajë shtë ofrendë. 1s[/Perë rdchisú rall lidchi viudë, pero parë guësiguë́ rall mënë, quëhunë rall oraciuni ruꞌbë. Rniaꞌa lu të gunë rall recibir más cashtigu dushë.,rQ.―Gulë gupë cuidadë ra mësë shtë lëy. Rëuuꞌ lduꞌu rall nacu rall lari duni. Rac shtuꞌu rall gunë mënë saludar lëꞌë rall con zihani rëspëti lu nezë. Rdzelë rall guëzubë rall lugar mejurë laꞌni iáduꞌu. Rac shtuꞌu rall lugar shtë rëspëti lu mellë. uqc-Iurë grë mënë caquë́ diaguë rall shtiꞌdzë Jesús, guniꞌi më lu ra shini gusëꞌdë më: Up#,¿Lla na posiblë gac Cristo shini David, cumë mizmë David rniꞌi Cristo na Dadë narnibëꞌa lë́ꞌiꞌ? Jesús gudíldiꞌ mësë shtë lëy (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54) _o7+hashtë guna gan lu enemigu shtë́nël të guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdzël. n)*purquë mizmë David guniꞌi laꞌni librë nalë Salmos:Dadë Dios guniꞌi lu Shtada narnibëꞌa:Guzubë ladë ldi shtëna [m/)Jesús guniꞌi lu rall: ―¿Llallë rniꞌi mënë Cristo na shini David? 4la(Hia bëdzëbë rall guënaꞌbë diꞌdzë rall más lu Jesús. Jesús gunaꞌbë diꞌdzë lu ra mësë, chu na shtadë Cristo (Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37) ck?'Iurní bëldá mësë shtë lëy guniꞌi rall: ―Mësë, bien bëquébil lu rall. Yj+&Grë shmënë Dios nabani aunquë hia guti raiꞌ. Napë raiꞌ vidë sin fin. Ai{%Perë si talë rnaꞌbë diꞌdzë të tsashtë́ ra tëgulë ladi ra tëgulë, gulë bëdëꞌë cuendë lo quë Moisés bëquëꞌë laꞌni histuri shtë hiaguë narëuldë. Bëquëꞌë Moisés de quë Dadë Dios na Dios shtë Abraham, nu Isaac, nu Jacob; nu blac tiempë guti raiꞌ parë tiempë dzë ni. ;ho$Nunquë gátidiꞌi raiꞌ. Na raiꞌ ziquë ra ianglë shtë gubeꞌe. Na raiꞌ shini Dios iurní, purquë guashtë́ raiꞌ ladi ra tëgulë, guëbani raiꞌ parë siemprë. Tg!#perë grë ra naguëdëꞌë Dios permisi tsutë́ rall stubi guë́ꞌdchiliu nu tsashtë́ raiꞌ ladi ra tëgulë, adë guëtsë́ꞌadiꞌi raiꞌ. Adë rnádiꞌi raiꞌ guëtsëꞌa shini raiꞌ. lfQ"Iurní Jesús bëquebi: ―Iurneꞌ lu guë́ꞌdchiliu ra nguiu, ra naꞌa, rtsëꞌa rall, ey!Guniꞌi lu naꞌa, iurë tsashtë́ tëgulë, ¿chu gac tseꞌlë naꞌa cumë gadchi nguiu guc tseꞌlë naꞌa ni? $dC Despuësë guti naꞌa ni. 7cgTecërë bëchi tëgulë bëtsë́ꞌall tseꞌlë tëgulë. Nu gútill; pues hashtë shuꞌpë bëchi tëgulë bëtsëꞌa rall tseꞌlë tëgulë. Gúdiꞌi shini raiꞌ. bb=Segundë bëchi tëgulë bëtsë́ꞌall con viudë perë gútill sin ni tubi shínill. aa;Guc gadchi bëchi. Primërë nguiu bëtsë́ꞌall perë gútill sin ni tubi shínill. ` Perë gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús: ―Mësë, bëquëꞌë Moisés tiempë guahietë si tubi nguiu gati sin shíniꞌ, bëchi tëgulë napë quë guëtsë́ꞌall tseꞌlë tëgulë. Gapë rall shíniꞌ parë adë tsalúdiꞌi shfamili tëgulë. _1Iurní bëldá nguiu religiusë saduceos, guagná rall lëꞌë Jesús. Ra saduceos rniꞌi adë tsashtë́diꞌi tëgulë ladi ra tëgulë. n^UAdë bëꞌnë ra contrari shtë Jesús gan nianiꞌi më cusë mal lu ra mënë. Bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë ni; bëaꞌnë dchi rall. Jesús guniꞌi lla tsashtë́ ra tëgulë (Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27) +]OGuniꞌi më iurní: ―Nia, por ni gulë bëdëꞌë caꞌa rëy César lo quë nashtë́ César, nu gulë bëdëꞌë caꞌa Dios lo quë nashtë́ Dios. \ ―Gulë bëluaꞌa tubi dumí. ¿Chu lu nu chu lë naquë́ lu dumí? Bëquebi rall: ―Lu rëy César naquë́ lu dumí. ][3Perë Jesús bëdëꞌë cuendë niasiguë́ rall lëꞌë më. Guníꞌiꞌ: ~ZuGuniꞌi lu naꞌa, ¿pë na bien guëdilli hiaꞌa impuestë lu rëy rumanë u guëdíllidiꞌi hiaꞌa impuestë? YPor ni naguagldaꞌchi lëꞌë Jesús, gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―Mësë, nanë́ naꞌa rluáꞌal nu rníꞌil purë verdá. Rluáꞌal igual lu mënë humildë nu lu mënë narnibëꞌa. Guldil, quëgluáꞌal lla tsutë́ mënë shnezë Dios. XIurní bësheꞌldë rall mënë naguagldaꞌchi lëꞌë Jesús. Rluaꞌa rall ziquë mënë zaꞌquë. Rac shtuꞌu rall guësiguë́ rall lëꞌë më nianiꞌi më tubi cusë mal parë gunë rall intriegu lëꞌë më lu gubiernë rumanë. WRa jëfë shtë bëshuzi con mësë shtë lëy rac shtuꞌu rall guënaꞌzi rall lëꞌë Jesús lueguë. Guc bëꞌa rall guniꞌi më comparaciuni ni cuntrë lëꞌë rall. Adë gunáꞌzidiꞌi rall lëꞌë më purquë bëdzëbë rall los de más mënë. nVUEl quë narreldë guëc guëꞌë rëꞌ, gac chupë ldëll, perë iurë ldaguë guëꞌë ni guëc mënë, gáquëll ziquë pulvë. Jesús guniꞌi: “Gulë quilli impuestë” (Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.12‑17) &UEPerë Jesús gubiꞌa lu rall, guniꞌi më: ―Gulë guniꞌi lua pë runë cuntienë nanaquë́ laꞌni Sagradas Escrituras. Rniꞌin zndëꞌë:Guëꞌë nabëruꞌldë ra albañil tubi ladë,
guëꞌë rëꞌ gunë sirvë parë gac shquini shtë iáduꞌu ruꞌbë. XT)Mizmë lamë guëdchini parë quínill ra mënë mal, leꞌ. Guëdë́ꞌëll guiuꞌu caꞌa stubi mënë. Iurní bini ra mënë comparaciuni rëꞌ, guniꞌi rall lu Jesús: ―Ni lo quiera Dios gac zni. @SyIurní gulú rall shini lamë lu guiuꞌu stubi ladë. Gudini rall lë́ꞌiꞌ. Iurní guniꞌi Jesús lu ra mënë: ―¿Pë gunë nashtë́ guiuꞌu con ra naquëhunë dchiꞌni? PRPerë iurë guná ra mënë narunë dchiꞌni lu shini lamë, guniꞌi rall lu saꞌ rall: “Ndëꞌë naguëcaꞌa herenci. Cha díniaꞌa lë́ꞌëll të iurní gácaꞌa nashtë́ guiuꞌu.” @Qy ’Iurní guniꞌi lamë shtë guiuꞌu: “¿Pë guna iurneꞌ? Guësheꞌlda shinia narac shtuaꞌa. Iurë guëná ra mënë lúhiꞌ, tal vez gunë rall rëspëti shinia.” P  Lamë ni bësheꞌldë stubi muzë perë ra mënë gudini rall lëꞌë muzë. Gulú rall lëꞌë muzë tantë bëldë́ rall. hOI Iurní bësheꞌldë shlamë rall stubi muzë, tsaglliꞌi muzë cusechë. Perë ra mënë guniꞌi diꞌdzë dzabë lu muzë nu bëdëꞌë rall galnë́. Bësëlluꞌnë rall muzë sin adë bë bëdë́ꞌëdiꞌi rall. N  Bëgaꞌa iurë shtë cusechë, bëshéꞌldëll tubi muzë; guënaꞌbë muzë partë narunë tucarë shlámëll. Perë ra mënë gunaꞌzi rall lëꞌë muzë. Bëdëꞌë rall galnë́. Bësëlluꞌnë rall muzë sin adë bë bëdë́ꞌëdiꞌi rall. OM Guzublú guniꞌi më lu ra mënë comparaciuni rëꞌ: ―Guc tubi nguiu nabëcabní hiaguë uvë lachi. Despuësë bëdë́ꞌëll mëdi stubi mënë nu guziáꞌall zitu. Gudëdë tiempë. fLEIurní guniꞌi Jesús lu rall: ―Lëꞌë të rquébidiꞌi të; nu na adë guëquébidiaꞌa chu bësheꞌldë na; chu bëneꞌe permisi guna ra cusë. Comparaciuni shtë muzë mal (Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11) $KAPor ni bëquebi rall lu Jesús de quë adë bëdë́ꞌëdiꞌi rall cuendë chu bësheꞌldë lëꞌë Juan parë guëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë. SJSi talë guëniꞌi hiaꞌa mënë bësheꞌldë lëꞌë Juan, iurní guëneꞌe guëꞌë mënë lëꞌë hiaꞌa, gátiaꞌa purquë grë mënë rialdí lduꞌu rall guniꞌi Juan shtiꞌdzë Dios. -ISIurní guzublú quëgniꞌi rall entrë de lëꞌë rall. Guniꞌi rall lu saꞌ rall: ―¿Pë guëniꞌi hiaꞌa lu Jesús? Si talë guëniꞌi hiaꞌa Dios bësheꞌldë lëꞌë Juan, iurní guëníꞌill lu hiaꞌa: “¿Pëzielú adë gualdídiꞌi lduꞌu të shtíꞌdziꞌ?” H¿Chu bëdëꞌë derechë lëꞌë Juan Bautista parë guëchuꞌbë nísiꞌ; Dios u mënë? ¿Chu bësheꞌldë lë́ꞌiꞌ? qG[Guniꞌi Jesús lu rall: ―Nu na guënaꞌbë diꞌdza lu të. Rac shtuaꞌa guëniꞌi të lua. (FIguniꞌi rall lu më: ―Guniꞌi lu naꞌa. ¿Pë derechë nápël parë guëluáꞌal ra mënë? ¿Chu bëneꞌe permisi rúnël grë cusë nabë́ꞌnël? E yTubi dzë nanú Jesús iáduꞌu ruꞌbë. Quëgluaꞌa më ra mënë shtiꞌdzë Dios lla mudë tsutë́ rall shnezë Dios të gac salvar rall. Iurní bëdchini ra bëshuzi narnibëꞌa más con mësë shtë lëy con më gushë narunë juzguë; &DE0Perë bëdzélëdiꞌi rall mudë nianaꞌzi rall lëꞌë më purquë grë ra mënë con ánimo rac shtuꞌu rall rquë diaguë rall pë guniꞌi më.HC /Grë dzë bëluaꞌa Jesús laꞌni iáduꞌu. Ra bëshuzi narnibëꞌa más con ra mësë shtë lëy con los de más më naruꞌbë shtë guëꞌdchi, gudili rall formë lla gati më. ^B5.Guniꞌi më lu rall: ―Sagradas Escrituras rniꞌi shtiꞌdzë Dios: “Iáduꞌu shtëna na parë gunë mieti orar lu Dios, perë lëꞌë të bëꞌnë të cambi iáduꞌu ziquë cuevë shtë ngubaꞌnë”. Ay-Iurní Jesús guatë́ laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Guzublú cagsëllúꞌniꞌ ra nacagtuuꞌ laꞌni iáduꞌu. T@!,Guëcué rall grë hiuꞌu shtë të. Quini rall lëꞌë të hashtë nu shini të gati raiꞌ. Adë guëáꞌnëdiꞌi tubi guëꞌë quibë guëc saꞌ guëꞌë. Completamente tsaluhin; ziquë tubi hiuꞌu dachi guëaꞌnin purquë adë bëdë́ꞌëdiꞌi të cuendë iurë bëꞌnë më favurë parë lëꞌë të gac salvar të. Bësëlluꞌnë Jesús mënë nacagtuuꞌ laꞌni iáduꞌu ruꞌbë (Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22) Q?+Guëdchini cusë durë guëc të. Enemigu shtë të guëzubë grë ladë shtë ciudá parë tildi rall. Guntsaꞌu rall tubi luꞌ alrededurë guëdubi guëꞌdchi, tsu guërru cuntrë lëꞌë të. V>%*Guniꞌi më: ―Mizmë lëꞌë të më Jerusalén, rac shtuaꞌa lëꞌë të niac bëꞌa të nezë catë rbedchí lduꞌu mieti con Dios, perë iurneꞌ nacahi slu të parë tsasë́ të ra cusë ni. `=9)Iurë bëdchini më guëlladchi Jerusalén, gubiꞌa më lu ciudá. Biꞌni më. -<S(Perë Jesús guniꞌi lu ra fariseo: ―Rniaꞌa lu të, si talë ra mënë guëac dchi, ra guëꞌë rëꞌ guërushtiá; guëniꞌi rahin diꞌdzë rëꞌ. 2;]'Iurní bëldá fariseo nananú ladi zihani mënë guniꞌi rall lu Jesús: ―Mësë, guniꞌi lu ra shmë́nël të adë guëníꞌidiꞌi rall diꞌdzë rëꞌ. V:%&Guniꞌi rall: ―Bëꞌnë ldaiꞌ Dios lëꞌë Rëy ndëꞌë, el quë nazeꞌdë guëdchini por nombre shtë Dadë Dios. Llëruꞌbë na Dios nacabezë más guiaꞌa lu gubeꞌe; tsu paz lu gubeꞌe. a9;%Bëdchini ra mënë lumë shtë dani catë nezë rlaguetë. Grë ra narianaldë tëchi më guzublú guëniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Bëꞌnë rall alabar lëꞌë më por milagrë naguná rall. i8K$Iurë lëꞌë burrë ziazú lu nezë, gudishi mënë shabë rall lu nezë catë zeꞌdë më. {7o#Guanú raiꞌ burrë lu Jesús. Bëdchiꞌbë raiꞌ shabë raiꞌ tëchi ma parë quibë Jesús tëchi ma. O6"Bëquebi raiꞌ: ―Purquë Dadë Jesús rquiꞌni lëꞌë ma. 5}!Iurë bëshaꞌquë raiꞌ burrë, nashtënë burrë gunaꞌbë díꞌdzëll: ―¿Pëzielú bëshaꞌquë të shpurra? t4a Gua ra shini gusëꞌdë më. Bëdzelë raiꞌ burrë igual cumë zíquësë guniꞌi më lu raiꞌ. 3Si talë guënaꞌbë diꞌdzë mënë pë gunë të burrë, gulë guniꞌi lull: “Lëꞌë Dadë Jesús rquiꞌni lëꞌë ma”. x2iguniꞌi më lu raiꞌ: ―Gulë gua guëꞌdchi naná guëlladchi. Iurë guëdchini të, guëná të lu tubi burrë. Quëdú ma. Lëꞌë burrë ni laꞌdi chu quíbëdiꞌi tëchi ma. Gulë bëshaꞌquë ma nu gudeꞌenú ma ndëꞌë. 1'Bëdchini më guëꞌdchi Betfagé nu Betania nanaquë́ lu lumë catë nanú zihani hiaguë olivo. Bësheꞌldë më shini gusëꞌdë më; n0UDespuësë de guniꞌi Jesús diꞌdzë rëꞌ, guaglaꞌguë ziagdchini më parë Jerusalén. /9Perë lëꞌë ra enemigu shtëna ra nanë́diꞌi guënibë́ꞌahia lëꞌë rall, gulë tsaglliꞌi lëꞌë rall ndëꞌë. Gulë quini lëꞌë rall lua.” Jesús guatë́ ciudá Jerusalén; dchíꞌbiꞌ tëchi burrë (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19) (.ILëꞌë rëy guniꞌi: “Rniaꞌa lu të, el quë nanapë, gúnëll recibir más perë el quë nabënápëdiꞌi, guëdchisú lëꞌë duꞌpë nanápëll. G-Guniꞌi ra mënë: “Dadë, hia nápëll chiꞌi dumí”. C,Iurní guniꞌi rëy lu mënë nazugaꞌa ngaꞌli: “Gulë bëdchisú dumí shtë nguiu nabëquëꞌë dumí panitë. Nu bëdëꞌëin caꞌa nabëꞌnë gan chiꞌi tantë dumí.” o+W¿Pëzielú adë bësëáꞌnëdiꞌil shtumía lu bancu parë gapa shini dumí iurë bëdchinia?” g*GIurní guniꞌi rëy lull: “Nal mal. Con mizmë shtíꞌdzël guna juzguë lë́ꞌël. Guníꞌil nahia el quë nargáꞌadiꞌi lduꞌu mënë nu rcahia lo quë nabëdchíꞌbëdiaꞌa nu rcahia catë rcabnídiaꞌa. ()IBëdzëba lë́ꞌël. Nal nguiu nargáꞌadiꞌi lduꞌu mënë. Rcáꞌal lo quë nabëdchíꞌbëdiꞌil nu rcáꞌal cusechë sin adë rcabnídiꞌil.” u(cStubi muzë bëdchini nu guníꞌill: “Dadë, ndëꞌë lëꞌë shtumil. Bëquëtsaꞌuin tubi panitë. I' Guniꞌi rëy lull: “Guënibë́ꞌal gaꞌi guëꞌdchi”. q&[Stubi muzë bëdchini guníꞌill: “Dadë, shtumil ndëꞌë con gaꞌi vueltë más shini dumí”. #%?Lëꞌë rëy guniꞌi: “Bien bë́ꞌnël con duꞌpë dumí. Iurní guënehia pudërë guënibë́ꞌal chiꞌi guëꞌdchi. Muzë zaꞌquë nal.” ${Primërë muzë bëdchini nu guníꞌill lu rëy: “Dadë, shtumil ndëꞌë con chiꞌi vueltë más shini dumí”. >#uPerë nguiu ni bë́ꞌnëll recibir ziquë rëy shtë rall. Bëabrill ládzëll. Gunáꞌbëll ra muzë nabëcaꞌa dumí të guëná rëy bëldá bëꞌnë rall gan guëc dumí. j"MPerë ra mënë naquëreldë ladzë nguiu ni bëldë́ rall; rac shtúꞌudiꞌi rall gáquëll rëy shtë rall. Bësheꞌldë rall rsunë narniꞌi: “Adë rac shtúꞌudiꞌi naꞌa gac nguiu rëꞌ rëy shtë naꞌa”. .!U Antsë bërúꞌull ládzëll, gunáꞌbëll chiꞌi muzë naná encargadë shchíꞌnill. Bëdë́ꞌëll dumí lasac cadë tubi de lëꞌë ra muzë. Guniꞌi shini rëy: “Gulë bëꞌnë bien con dumí rëꞌ. Gulë guziꞌi; gulë bëtuuꞌ, hashtë guëabría.” Iurní guziáꞌall. f E Iurní guniꞌi më tubi comparaciuni: ―Guc tubi nguiu shini rëy; bërúꞌull ládzëll. Ziáꞌall stubi naciuni parë gúnëll recibir pudërë ziquë rëy parë guënibë́ꞌall. Despuësë guëabrill ládzëll. I  Riaglaꞌguë rini ra mënë shtiꞌdzë Jesús. Hia mërë guëdchini raiꞌ ciudá Jerusalén. Nu quëhunë mënë llgabë runë faltë duꞌpsë parë guënibëꞌa Dios ziquë Rëy. (I Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu parë quilia el quë nabëniti parë gac salvárëll. Comparaciuni shtë muzë nabëꞌnë recibir dumí  Guniꞌi Jesús: ―Nedzë́ nasalvárël. Salvaciuni bëdchini lídchil. Nu lë́ꞌël guc Abraham shtadë guëlul. r]Iurní guasuldí Zaqueo. Guníꞌill lu Dadë Jesús: ―Dadë, guëruldë nanapa guëdë́ꞌëhia caꞌa ra nabënápëdiꞌi. Nu si talë bëdchisúa dumí shtë mënë con bishi, guëabría tapë vueltë más dumí caꞌa rall. Guná mënë guanú Jesús Zaqueo. Guaglaꞌguë guniꞌi rall cuntrë Jesús. Guniꞌi rall Jesús gua visitë lidchi tubi pecadurë. taLueguë bietë Zaqueo nasesë. Nalë́ bëquitë ldúꞌull. Bë́ꞌnëll recibir Jesús lídchill. )Bëdchini më lugar ni; guná më lu Zaqueo. Guniꞌi më lull: ―Zaqueo, bietë nasesë. Napë quë guënéꞌel pusadë lídchil, guëana. &EIurní Zaqueo bëlluꞌnë delantë. Güéꞌpill ladi tubi hiaguë sicómoro parë guënall lu më. Hiaguë ni zubi culaꞌni nezë catë zeꞌdë Jesús. Guc shtuꞌu Zaqueo guënall lu Jesús perë gúnëdiꞌill gan tantë zihani mënë gudëdë, nu nadupë shcuerpë Zaqueo. ^5Ladi guëꞌdchi ni guc tubi ricu lë Zaqueo. Nall jëfë narunë cubrë impuestë. X +Iurní Jesús guatë́ guëꞌdchi Jericó. Mërë guëruꞌu më guëꞌdchi. V%+Mizmë iurní bëac ciegu. Guanáldëll lëꞌë Jesús. Bëdë́ꞌëll graci lu Dios. Grë ra mënë guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios, purquë guná rall pë bëꞌnë Jesús.N*Guniꞌi më: ―Nia. Bëáquël purquë rialdí ldúꞌul na. eC)―¿Pë rac shtúꞌul guna? Repi ciegu: ―Rac shtuaꞌa, Dadë, guënéꞌel slua. (Iurní Jesús guzudchí. Gunibëꞌa më tsaglliꞌi raiꞌ lëꞌë ciegu. Bëdchini ciegu lu më. Guniꞌi më lull: @y'Ra mënë naziaꞌa delantë, guniꞌi rall guëc ciegu parë guëac dchi ciegu perë másruꞌu guniꞌi ciegu. Fuertë guníꞌill: ―Llëbní David, bëgaꞌa ldúꞌul na. \1&Iurní ciegu fuertë guniꞌi: ―Jesús, llëbní David, bëgaꞌa ldúꞌul na. D%Guniꞌi mënë: “Jesús nazareno ziazúhiꞌ nezë”. U #$Bini ciegu gudëdë zihani mënë. Gunaꞌbë diꞌdzë ciegu pë quëhac. t a#Guabiꞌguë raiꞌ guëꞌdchi Jericó. Nanú tubi ciegu nazubë lu nezë. Cagnáꞌbëll guꞌnë.  w"Ra poshtë adë guasë́diꞌi raiꞌ shtiꞌdzë më, nacahin parë lëꞌë raiꞌ. Adë bëdë́ꞌëdiꞌi raiꞌ cuendë pë runë cuntienë shtiꞌdzë më. Bënëac Jesús tubi ciegu, më Jericó (Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52) i K!Guëneꞌe rall galnë́ na, despuësë gatia. Perë dzë tsunë tsashtë́a ladi ra tëgulë. * M Gunë ra mënë intriegu na lu guiaꞌa shtë mënë nanádiꞌi më israelitë. Gunë rall burnë; guëniꞌi guidzë rall na. Guëchiꞌbë shënë rall lua. ykGunaꞌbë Jesús ra poshtë tubi ladë. Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Iurneꞌ guziá hiaꞌa Jerusalén. Gac cumplir grë lo quë nabëquëꞌë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios de na, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. ]3gúnëll recibir zihani cusë más neꞌ laꞌñi vidë shtë́hiꞌ, nu guëquëréldëll parë siemprë tubi vidë sin fin con Dios. Stubi vueltë guniꞌi Jesús gátiꞌ (Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34) NGuniꞌi Jesús: ―Guldía, el quë nabësëaꞌnë lídchiꞌ, shtádiꞌ, shníꞌaiꞌ u bë́chiꞌ, u tséꞌliꞌ, u shíniꞌ purquë rac shtúꞌull guënibëꞌa Dios lë́ꞌëll, %Iurní Pedro guniꞌi lu Jesús: ―Dadë, lëꞌë naꞌa bësëaꞌnë naꞌa grë́tëꞌ parë zeꞌdë naldë naꞌa lë́ꞌël. )Guniꞌi më: ―Adë gúnëdiꞌi nguiu gan gunë salvar mizmë lë́ꞌiꞌ perë Dios napë pudërë gunë më grë́tëꞌ ra cusë. hIRa mënë nabini diꞌdzë ni, gunaꞌbë diꞌdzë: ―Si es quë ni, ¿chu gac salvar? nUMás sencigi tsutë́ tubi ma camellë ichi iagullë quë tubi ricu tsutëll catë rnibëꞌa Dios. #?Guná Jesús lull; nalë́ bëdchini tristë laꞌni lduꞌu më. Guniꞌi më: ―Naganë tubi nanapë zihani dumí, gúnëll recibir Dios ziquë rëy. s_Iurë lëꞌë nguiu ni bini shtiꞌdzë Jesús, bëáꞌnëll tristë purquë de verdá nall ricu. hIBini Jesús diꞌdzë rëꞌ nu guniꞌi më: ―Tubi cusë runë faltë. Bëtuuꞌ grë cusë nanápël, bëdëꞌëin caꞌa ra prubi, iurní gápël tesurë lu gubeꞌe. Nu gudeꞌe naldë na të gáquël shmëna. X~)Nguiu guniꞌi: ―Grë mandamientë ni bëna cumplir dizdë nabiꞌcha. k}OBien nanël ra mandamientë: “Adë rquënúdiꞌil tseꞌlë mënë. Adë rguínidiꞌil saꞌl. Adë cuánëdiꞌil pë shtë mënë. Adë rníꞌidiꞌil bishi. Bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë shtádël nu shníꞌal.” |yGuniꞌi Jesús lull: ―¿Pëzielú rníꞌil nahia nazaꞌquë? Nanú tubsë naná nazaꞌquë. Náhiꞌ Dios. 2{]Tubi nguiu narnibëꞌa ladi guëꞌdchi, gunaꞌbë díꞌdzëll lu Jesús: ―Mësë zaꞌquë, ¿pë rníꞌil guna parë gac salvara parë gapa vidë sin fin? Tz!Guldía rniaꞌa lu të; sulë el quë nagunë recibir Dios ziquë Rëy të guënibëꞌa Dios lë́ꞌëll cumë ziquë tubi llguëꞌnë; rquitë lduꞌu llguëꞌnë rnibëꞌa Dios lë́ꞌëll, sulë nguiu ni guëbánill lugar catë na më Rëy. Tubi më ruꞌbë ricu guniꞌi lu Jesús (Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31) nyUPerë guniꞌi më; gunaꞌbë më ra llguëꞌnë: ―Gulë bëdëꞌë sí, guidë ra llguëꞌnë lua. Adë rcádiꞌi të guidë ra llguëꞌnë lua purquë cagnibëꞌa Dios lëꞌë ra mënë naná ziquë ra llguëꞌnë. SxGuanú mënë zihani llguëꞌnë lu Jesús parë guëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc rall. Perë shini gusëꞌdë më guná raiꞌ, gudildi raiꞌ naguanú lëꞌë ra llguëꞌnë lu Jesús. Xw)Rniaꞌa lu të, lëꞌë pecadurë bëabrill lídchill limpi. Bëzunë́ Dios almë shtë́nëll, lë́dëdiꞌi lëꞌë fariseo. El quë narunë naruꞌbë, guëláguëll con shtu perë el quë narunë narúꞌbëdiꞌi, gunë Dios honrar lë́ꞌëll. Bëꞌnë ldaiꞌ Jesús ra llguëꞌnë (Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16) Jv  Perë lëꞌë nguiu narunë cubrë impuestë zugáꞌall ruaꞌ puertë shtë iáduꞌu. Adë rbíꞌadiꞌill guiaꞌa. Guníꞌill: “Dadë, bëgaꞌa ldúꞌul na. Napa zihani duldë.” u Runa ayunë chupë vueltë laꞌni llmalë. Rdëꞌa tubi por cadë chiꞌi ra cusë, grë lo quë narunë tucarë caꞌa Dios.” ~~}}A||7{z6yy.x5wovPuts_rq\pooDnmmilkjiiahhgfidd*cbb}aa$`__^^]#\[FZZmYYXWgVV,U8TTS)RRQ7PPNNXMMfLLKKTJcIIeGGFEDD8CfCBCAo@^??a>>&=<<;;;::19l87666544t32211L0//-.6--x,,G+ *X*)k)(c'&&%j$$2#""@! h ra7AMw8l]6 . C T Z n }"d Lëꞌë lliguënaꞌa gua shíniꞌ nu gápiꞌ tubi meꞌdë naguërulë́ Emanuel. Lë ni runë cuntienë: Dios con lëꞌë hiaꞌa. 'c IGrë́tëꞌ ndëꞌë guzac parë gac cumplir lo quë naguniꞌi Dadë Dios lu muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë; bëquë́ꞌëiꞌ: :b oLëꞌë María gápiꞌ tubi shíniꞌ nu guërulë́ meꞌdë Jesús. Zni guërulë́ meꞌdë purquë lë́ꞌiꞌ gúniꞌ salvar ra shmënë më de grë duldë shtë rall. a ;Mientras quëhúniꞌ llgabë zni, tubi ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë nu repi ianglë: ―José, llëbní David, adë rdzë́bëdiꞌil gúnël recibir María cumë ziquë tséꞌlël purquë lëꞌë shíniꞌ zéꞌdiꞌ por pudërë shtë Espíritu Santo. J` José, tseꞌlë María, na tubi nguiu zaꞌquë. Guc shtuꞌu José niasáꞌniꞌ lëꞌë María sin quë adë niac bë́ꞌadiꞌi ra mënë parë adë guërúꞌudiꞌi shtu shtë María. _ Zndëꞌë guc iurë gulë Jesucristo. María, shniꞌa më nápiꞌ comprumisi parë guëtsë́ꞌaiꞌ con José. Antsë de quë guëquëreldë raiꞌ juntë, hia lëꞌë María bëdzéliꞌ nua shíniꞌ por pudërë shtë Espíritu Santo. ^ Manërë ni naescritë ndëꞌë chidá generación, mënë naná shtadë guëlú Jesús; gubani raiꞌ entrë Abraham hashtë David. Nu zac naescritë ndëꞌë lë shtadë guëlú Jesús naná guc stubi chidá generación entrë David hashtë biaꞌa ra mënë ra israelitë parë Babilonia. Nu naescritë ndëꞌë lë shtë mënë naná stubi chidá generación, ra naguquëreldë dizdë tiempë gua raiꞌ Babilonia hashtë gulë Jesucristo. Bëdchini Jesús lu guë́ꞌdchiliu (Lc. 2.1‑7) }] uJacob guc shtadë José, tseꞌlë María. Hia lë́ꞌiꞌ guc shniꞌa Jesús. Jesús nápiꞌ stubi lë, Cristo. b\ ?Eliud guc shtadë Eleazar nu Eleazar gúquiꞌ shtadë Matán. Matán guc shtadë Jacob. m[ UAzor guc shtadë Sadoc. Hia iurë na gubani Sadoc gúquiꞌ shtadë Aquim. Aquim guc shtadë Eliud. yZ m Zorobabel guc shtadë Abiud. Hia na gubani Abiud gúquiꞌ shtadë Eliaquim nu Eliaquim gúquiꞌ shtadë Azor. bY ? Despuësë de ni, Jeconías guc shtadë Salatiel nu guc Salatiel shtadë Zorobabel. X  Josías guc shtadë Jeconías nu con ra bë́chiꞌ. Tiempë ni biaꞌa ra mënë lëꞌë ra israelitë ziquë prësi parë Babilonia. |W s Esequías guc shtadë Manasés. Hia na gubani Manasés gúquiꞌ shtadë Amón nu Amón gúquiꞌ shtadë Josías. mV U Uzías guc shtadë Jotam nu Jotam guc shtadë Acaz. Hia na gubani Acaz gúquiꞌ shtadë Esequías. mU UAsa guc shtadë Josafat nu Josafat guc shtadë Joram. Hia na gubani Joram gúquiꞌ shtadë Uzías. xT kSalomón guc shtadë Roboam. Hia lëꞌë Roboam guc shtadë Abías. Hia lëꞌë Abías guc shtadë Asa. S yIsaí guc shtadë rëy David. Hia rëy David guc shtadë Salomón nu shniꞌa Salomón guc tseꞌlë tëgulë Urías. R Salmón guc shtadë Booz; shniꞌa Booz guc Rahab; Booz guc shtadë Obed; shniꞌa Obed guc Rut. Obed guc shtadë Isaí. Q Aram guc shtadë Aminadab. Hia tiempë na gubani Aminadab gúquiꞌ shtadë Naasón. Hia lëꞌë Naasón gúquiꞌ shtadë Salmón. P Judá guc shtadë Fares nu Zara. Tseꞌlë Judá bërulë́ Tamar. Fares guc shtadë Esrom; hia na gubani Esrom gúquiꞌ shtadë Aram. O !Abraham guc shtadë Isaac. Hia na gubani Isaac gúquiꞌ shtadë Jacob. Hia lë́ꞌiꞌ gúquiꞌ shtadë Judá con ra bë́chiꞌ. uN gNdëꞌë na listë shtë ra shtadë guëlú Jesucristo. Guc më llëbní David nu guc më llëbní Abraham. Mw5Ria raiꞌ iáduꞌu ruꞌbë; bëdëꞌë raiꞌ graci lu Dios, nu bëꞌnë raiꞌ alabar lëꞌë më. Amén.GL4Iurní bëabrí raiꞌ Jerusalén. Bëquitë lduꞌu raiꞌ. yKk3Iurë gualú bëꞌnë ldaiꞌ më lëꞌë raiꞌ, bësëaꞌnë më lëꞌë raiꞌ. Güeꞌpi më gubeꞌe. ?Jw2Iurní bëruꞌu raiꞌ ciudá. Jesús biaꞌa më ra shini gusëꞌdë më ruaꞌ guëꞌdchi Betania. Ndë bëldisë më guiaꞌa më. Bëꞌnë ldaiꞌ më lëꞌë raiꞌ. nIU1Gulë guná, na guësheꞌlda lëꞌë Espíritu Santo el quë nabëꞌnë Shtada prometer, cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Perë gulë bëaꞌnë ndëꞌë laꞌni ciudá Jerusalén hashtë gunë të recibir pudërë shtë Dios naguëdchini de gubeꞌe; gacu të ziquë tubi lari con llëruꞌbë pudërë. Jesús bësëaꞌnë ra poshtë (Mr. 16.19‑20) /HY0Na të testigu de grë lo quë naguc. .GU/Guëniꞌi mënë de quë napë quë guëabrí lduꞌu mënë con Dios, iurní gunë më perdunë duldë shtë rall iurë rnaꞌbë rall lë shtëna. Primërë guëniꞌinú mënë lu ra mënë shtë Jerusalén, despuësë tsagniꞌinú raiꞌ mënë narëtaꞌ guëdubi lu guë́ꞌdchiliu. F.Guniꞌi më: ―Naescritë, Cristo napë quë gúniꞌ sufrir galguti perë dzë tsunë gac resucitar më ladi ra tëgulë. fEE-Iurní bëdëꞌë më llni parë riasë́ raiꞌ diꞌdzë shtë Sagradas Escrituras. TD!,Guniꞌi më: ―Grë lo quë naguc con na, guniaꞌa lu të antsë napë quë gac cumplirin. Guniaꞌa lu të dizdë guzënú të na, gac cumplir lo quë nabëquëꞌë Moisés de na. Gac cumplir lo quë nabëquëꞌë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë de na nu gac cumplir naná escritë laꞌni librë Salmos de na. 3Ca+Gunaꞌzi mëhin nu gudáu më lu raiꞌ. =Bu*Bëdëꞌë raiꞌ tubi pedasë belë mbeldë. HA )Perë ni con ndëꞌë adë gualdídiꞌi lduꞌu raiꞌ purquë nanú tantë lëgrë laꞌni lduꞌu raiꞌ; bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Iurní guniꞌi më: ―¿Gu nanú pë gáuha? Y@+(Iurní bëluaꞌa më guiaꞌa më nu guëaꞌ më catë gudëdë clavë. D?'Gulë guná guiahia. Gulë guná guëahia. Gulë tsaldí lduꞌu të nahia Jesús. Gulë gunaꞌzi guiahia; gulë guná lua. Pues tubi espíritu nápëdiꞌi cuerpë ziquë rna të lua. _>7&Guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―¿Pëzielú rdzëbë të? ¿Pëzielú rza lduꞌu të? = %Bëdzëbë raiꞌ nu nalë́ bëzezë raiꞌ; guná raiꞌ lu më. Lluaꞌa raiꞌ na më tubi espíritu shtë tëgulë. <{$Mërë iurní quëadiꞌdzë raiꞌ, Jesús bëluaꞌalú lu raiꞌ. Guniꞌi më: ―Gulë cuedchí lduꞌu të. ;%#Iurní guniꞌi raiꞌ pë guc iurë zeꞌdëzú raiꞌ lu nezë nu guniꞌi raiꞌ bënguë bëꞌa raiꞌ lëꞌë më iurë gudiꞌdzë më guetështildi cuaꞌa raiꞌ. Bëluaꞌalú Jesús lu ra poshtë (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Jn. 20.19‑23) |:q"Guniꞌi ra mënë lu raiꞌ: ―Verdá guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë nu bëluaꞌalúhiꞌ lu Simón Pedro. 9!Lueguë bëabrí raiꞌ Jerusalén. Guná raiꞌ lu ra chiꞌbë tubi poshtë rdëá rai con stubi shcuaꞌa mënë. Q8 Guniꞌi lu saꞌ raiꞌ: ―Bini naꞌa laꞌni lduꞌu naꞌa bëgaꞌa diꞌdzë naguniꞌi më lu naꞌa iurë biadíꞌdziꞌ lu naꞌa lu nezë pë runë cuntienë ra Sagradas Escrituras. 7!Lueguë lueguë bëdëꞌë raiꞌ cuendë chu na më. Llni bëdchini laꞌni lduꞌu raiꞌ. Perë de repëntë gunitilú më lu raiꞌ. 6Guzac guzubë raiꞌ lu mellë të gau raiꞌ, gunaꞌzi më guetështildi. Bëdëꞌë më graci. Gudiꞌdzë mëhin cuaꞌa raiꞌ. 5{perë lëꞌë raiꞌ bëꞌnë raiꞌ ruëguë guëaꞌnë më con lëꞌë raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: ―Bëaꞌnënú lëꞌë naꞌa ndëꞌë. Hia guadzeꞌ. Hia gulaguetë ngubidzë. Iurní guatë́ Jesús laꞌni hiuꞌu të guëaꞌnë më. u4cIurní bëdchini raiꞌ guëꞌdchi catë cuezë raiꞌ. Jesús niaglaꞌguë niazë́hiꞌ delantë, +3OIurní Jesús guzublú biadíꞌdziꞌ pë runë cuntienë ra Sagradas Escrituras catë rniꞌi shcuendë Jesús. Guniꞌi më dizdë nabëquëꞌë Moisés nu nabëquëꞌë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios de mizmë lëꞌë më. Biadíꞌdziꞌ pë runë cuntienë diꞌdzë ni. 2{Guc necesari gunë Cristo sufrir galguti nu despuësë guëabrí më lu gubeꞌe catë gunë Dios honrar lë́ꞌiꞌ. A1{Iurní Jesús guniꞌi lu rall: ―Lëꞌë të nguiu narunë faltë llni guëc të, ¿hashtë guc tsaldí lduꞌu të grë lo quë nabëquëꞌë ra muzë shtë Dios guahietë? $0AStubi de lëꞌë shmënë naꞌa, gua raiꞌ hashtë ruaꞌ baꞌa. Guná raiꞌ laꞌni baꞌa ziquë guniꞌi ra naꞌa perë gunádiꞌi rall lu më. /}Gunádiꞌi rall lu shcuérpiꞌ. Guná rall lu chupë ianglë naguniꞌi lu raiꞌ guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. ..UGútiꞌ perë bëldá naꞌa narianaldë tëchi dizaꞌquë, guniꞌi rall lu naꞌa diꞌdzë nadzëꞌbë. Rsíliga guagná rall lugar catë bëgaꞌchi Jesús. -%Nu lëꞌë naꞌa quëbezë naꞌa nihúniꞌ librar naciuni Israel de grë enemigu shtë́naꞌa. Hia gudëdë tsunë dzë dizdë guquin. , Perë ra bëshuzi nu gubiernë shtë́naꞌa, bëꞌnë rall intriegu lë́ꞌiꞌ parë gac crucificáriꞌ. Gútiꞌ lu cruz. +Iurní guniꞌi Jesús: ―¿Pë guc? Guniꞌi raiꞌ: ―Jesús Nazareno, gudini mënë lë́ꞌiꞌ. Náhiꞌ tubi nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios con pudërë. Bëluáꞌaiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë. Bë́ꞌniꞌ milagrë con pudërë shtë Dios. =*sTubi de lëꞌë raiꞌ guniꞌi; lë́hiꞌ Cleofas: ―De grë visitantë nabëdchini Jerusalén, sulë lë́ꞌël adë guënë́diꞌil pë guc ndë laꞌni dzë rëꞌ. )-Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Jesús lu raiꞌ: ―¿Pë quëadiꞌdzë të iurë ziazú të nezë? Guzudchí raiꞌ; tristë rluaꞌa lu raiꞌ. g(GGuná raiꞌ lu më perë adë bënguë bë́ꞌadiꞌi raiꞌ lëꞌë më, bëꞌnë Dios. +'OIurë quëadiꞌdzë raiꞌ, guniꞌi raiꞌ llgabë nanú laꞌni lduꞌu raiꞌ, Jesús guabiꞌguë lu raiꞌ. Grë raiꞌ guaglaꞌguë ziazú raiꞌ nezë. ;&qQuëadiꞌdzë raiꞌ pë guc laꞌni ra dzë ni. /%W Mizmë dzë, primërë dzë shtë llmalë, chupë shmënë Jesús ziaꞌa raiꞌ parë Emaús, tubi guëꞌdchi ziquë chiꞌbë tubi kilómetro de Jerusalén. 8$i Perë Pedro bëruꞌu; guagllúꞌniꞌ hashtë ruaꞌ baꞌa. Gunáhiꞌ laꞌni baꞌa. Lu lari shtë tëgulë gunáhiꞌ. Tubi ladë nagaꞌa lari. Bëabrí Pedro; bëdzëguëëꞌ ldúꞌiꞌ. Bë́ꞌniꞌ llgabë pë guc. Chupë shmënë Jesús ziaꞌa guëꞌdchi Emaús (Mr. 16.12‑13) #  Perë lo quë naruadiꞌdzë raiꞌ, na ziquë tubi cuendë. Ra mënë adë gualdídiꞌi lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë ra naꞌa. "7 Ra naꞌa naguniꞌi diꞌdzë rëꞌ, lë raiꞌ María Magdalena, con Juana, nu stubi María shniꞌa Jacobo. Gua raiꞌ con sëbëldá ra naꞌa. w!g Bëabrí raiꞌ lu ciudá Jerusalén. Biadiꞌdzë raiꞌ lu chiꞌbë tubi poshtë con stubi tantë mënë. A }Iurní bëagná lduꞌu ra naꞌa shtiꞌdzë më. s_Guníꞌiꞌ iurní, rquiꞌni nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, gac intriéguiꞌ lu guiaꞌa mënë mal. Nu guníꞌiꞌ gunë rall crucificar lë́ꞌiꞌ lu cruz, perë dzë tsunë tsashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. "=Nídiꞌi më ndëꞌë. Guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. Gulë bëagná lduꞌu të lo quë naguníꞌiꞌ lu të dizdë tiempë nananú më Galilea. LMás bëdzëbë ra naꞌa; bëzullibi raiꞌ hashtë bëdchini luquë́ raiꞌ lu guiuꞌu. Guniꞌi nguiu lu raiꞌ: ―¿Pëzielú caguili të el quë nanabani lugar catë rgaꞌchi tëgulë? %CBëdzélëdiꞌi raiꞌ pë nihunë raiꞌ. Iurní lueguë guná raiꞌ chupë nguiu nazugaꞌa guëlladchi lu raiꞌ. Shabë raiꞌ nalë́ rabtsëꞌë. ]3Guatë́ raiꞌ laꞌni baꞌa. Guná raiꞌ nídiꞌi cuerpë shtë Dadë Jesús. _7Guná raiꞌ lu baꞌa perë guëꞌë nanëꞌau ruaꞌ baꞌa nagaꞌa tubi ladë. = uPrimërë dzë shtë llmalë, ra naꞌa bëabrí raiꞌ ruaꞌ baꞌa catë bëgaꞌchi Jesús. Tumpranë bëdchini raiꞌ. Nuaꞌa raiꞌ nisë nashi nabëꞌnë raiꞌ preparar. nU8Despuësë bëabrí raiꞌ lidchi raiꞌ. Bëꞌnë raiꞌ preparar nisë nashi con stubi cusë tsagteꞌbi raiꞌ cuerpë shtë më. Iurní bëgaꞌa dzë descansë; bëziꞌi lduꞌu raiꞌ según mandamientë shtë Dios./W7Ra naꞌa naguanaldë lëꞌë Jesús antsë dizdë nanú më Galilea, guagná raiꞌ catë bëgaꞌchi më. Guná raiꞌ lla nagaꞌa tëgulë laꞌni baꞌa. }6Guc dzë runë mënë preparar parë dzë narziꞌi lduꞌu mënë. Hia mërë rgaꞌa iurë guëzublú dzë descansë. W'5Bësietë José cuerpë shtë më lu cruz. Bëtúꞌbill cuerpë shtënë më tubi sabë. Bëcáꞌchill lëꞌë më laꞌni baꞌa nanactsaꞌu laꞌni guëꞌë catë ni tubi mënë bëgáꞌchidiꞌi. ^54José guagnaꞌbë lu Pilato parë guëdëꞌë Pilato permisi guëgaꞌchi Jesús. 8i3Quëbezë José guëdchini tiempë guënibëꞌa Dios ziquë rëy nu gúquëdiꞌi José de acuerdë naná bëꞌnë Junta Suprema iurë bëꞌnë rall cuntrë lëꞌë më. :m2Guꞌ tubi nguiu lë José; ládzëll lë Arimatea naquë́ Judea. Gúquëll miembrë shtë Junta Suprema. Nall më zaꞌquë nu bë́ꞌnëll cumplir lëy shtë Moisés. y1Ra amigu shtë Jesús con ra naꞌa nabëꞌnë compañi lëꞌë Jesús dizdë tiempë nanú më Galilea, zugaꞌa raiꞌ zitu. Gubiꞌa raiꞌ grë lo quë naguzac. Bëgaꞌchi Jesús (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Jn. 19.38‑42) 4a0Grë mënë zihani nabëdëá lugar ni parë guëná rall naquëac, gubiꞌa rall. Iurní bëabrí rall ciudá. Gulubë́ rall lduꞌu rall tantë nadzëꞌbë guc. A{/Iurë guná capitán shtë ra suldadë pë guc, guníꞌill llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Bëquébill: ―Guldía, nguiu rëꞌ nápëdiꞌill culpë. Më zaꞌquë nall. {o.Guniꞌi Jesús fuertë: ―Dadë, guna intriegu almë shtëna guiáꞌal. Gualú diꞌdzë ni, iurní guti më. g G-Nacahi ngubidzë nu lari cortinë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë gureꞌzin. Guc chupë ldëhin. z m,Bëgaꞌa rquë chiꞌbë chupë, iurní bëcahi guëdubi guë́ꞌdchiliu hashtë rquë tsunë guadzeꞌ. ! ;+Jesús guniꞌi: ―Guldía na rniaꞌa lul, nedzë́ sënáldël na gubeꞌe. Guti Jesús (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Jn. 19.28‑30)  '*Iurní guniꞌi ngubaꞌnë lu Jesús: ―Dadë Jesús, bësëagná ldúꞌul na iurë gúnël recibir pudërë parë guënibë́ꞌal. ' G)Pues lëꞌë hiaꞌa runë tucarë gátiaꞌa por maldá nabëdë́ꞌnaꞌa, perë nguiu rëꞌ adë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ mal parë quë́hiꞌ ndëꞌë. !;(Perë stubi nguiu mal guniꞌi guëc saꞌll: ―¿Pë adë rdzë́bëdiꞌil Dios? Bëneꞌe mënë ordë gátiaꞌa ziquë lëꞌë më rëꞌ. C'Tubi ngubaꞌnë nanaquë́ lu cruz, gurushtiall guëc më; guníꞌill: ―Si talë rníꞌil nal Cristo, bëꞌnë salvar mizmë lë́ꞌël nu bëꞌnë salvar lëꞌë naꞌa. q[&Nanú tubi letrërë naquë́ guëc cruz narniꞌi: “Ndëꞌë na Rëy shtë më israelitë”. r]%Guniꞌi rall: ―Si talë rníꞌil nal Rëy shtë mënë Israel, bëꞌnë salvar mizmë lë́ꞌël. $Ra suldadë bëꞌnë rall burnë. Guabiꞌguë rall guëaꞌ cruz. Bëꞌnë rall ofrecërë vini hiꞌ të gu më. #Ra mënë zugaꞌa; gubiꞌa rall lu më. Ra më gushë shtë iáduꞌu bëꞌnë rall burnë. Guniꞌi rall: ―Bë́ꞌnëll salvar pecadurë. Iurneꞌ guëná hiaꞌa niaꞌa zúnëll salvar mizmë lë́ꞌëll si talë nall Cristo, el quë nagudili Dios. P"Iurní guniꞌi Jesús: ―Dadë, bëꞌnë perdunë lëꞌë ra mënë. Adë riasë́diꞌi rall pë quëhunë rall. Nu ra suldadë gudchitë rall guëꞌë dado parë gudiꞌdzë rall shabë më. G!Iurní bëdchini rall lugar nalë́ Calavera. Bëꞌnë rall crucificar lëꞌë më. Bëꞌnë rall crucificar lëꞌë chupë ngubaꞌnë, túbill ladë ldi më, stúbill ladë rubësë. U# También guaꞌa ra suldadë chupë ngubaꞌnë, gatinú rall Jesús. NSi talë gunë mënë cuntrë na, nahia ziquë hiaguë nanabani; nápëdiaꞌa duldë, gunë rall másruꞌu cusë mal cuntrë lëꞌë të, na të ziquë hiaguë bidchi, napë të zihani duldë. "~=―Dzë ni ra mënë guëzublú guëniꞌi rall lu dani: “Gulaguë guëc naꞌa”. Guëniꞌi rall lu lumë: “Bëcaꞌchi lëꞌë naꞌa”. >}uGuëdchini tiempë guëniꞌi mënë: “Dichusë ra naꞌa nariúdiꞌi shíniꞌ. Dichusë ra naꞌa nadë nua shínidiꞌi, nu adë rcáꞌadiꞌi meꞌdë.” Nu guniꞌi më: [|/Perë Jesús bëdchigrë́ lúhiꞌ, guná më lu rall; guniꞌi më: ―Lëꞌë të naꞌa shtë Jerusalén, adë bíꞌnidiꞌi të por na, más bien gulë biꞌni por mizmë lëꞌë të nu por shini të. {Zihani mënë con zihani naꞌa guanaldë rall lëꞌë më. Biꞌni ra naꞌa tantë gubini lduꞌu rall. Gurushtiá rall. hzIIurë biaꞌa rall lëꞌë Jesús nezë parë gati më, gudëdë tubi nguiu lë Simón, më guëꞌdchi Cirene. Zeꞌdë guëzëll lachi. Ra suldadë gunaꞌzi lëꞌë Simón parë guáꞌall cruz nezë tëchi më. gyGBëdëꞌë Pilato libertá Barrabás naná culpablë de galguti shtë mënë nu bë́ꞌnëll cuntrë gubiernë rumanë. Zni gunaꞌbë ra mënë. Bëꞌnë Pilato intriegu lëꞌë Jesús guiaꞌa ra contrari shtë më të gac narac shtuꞌu rall. Bëquëꞌë mënë lëꞌë Jesús lu cruz (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Jn. 19.17‑27) QxPilato bëdëꞌë ordë gac narac shtuꞌu rall; gati Jesús lu cruz. &wEPerë más ruidë bëꞌnë rall. Gurushtiá rall. Gunaꞌbëruꞌu rall galguti parë lëꞌë më. Guniꞌi rall fuertë hashtë bëꞌnë rall gan. mvSStubi vueltë guniꞌi Pilato lu ra mënë: ―¿Pë mal bë́ꞌnëll? Gulë guniꞌi lua. Bëdzélëdiaꞌa cusë mal parë gátill. Guna cashtigu con galnë́ lë́ꞌëll, despuësë guëdëꞌa libertá lë́ꞌëll. \u1perë más fuertë guniꞌi rall: ―Gati nguiu rëꞌ lu cruz. Gátill; gátill. dtAPilato guc shtúꞌull guëdë́ꞌëll libertá Jesús. Guniꞌi Pilato stubi lu mënë, )sKPues Barrabás nanú lachiguiꞌbë purquë gúquëll cabësë shtë ra mënë nabëꞌnë cuntrë gubiernë rumanë. Nu gudínill mënë laꞌni ciudá. r/Perë guaglaꞌguë guníꞌiruꞌu mënë ziquë tubsë bë; fuertë guniꞌi rall: ―Gati nguiu rëꞌ. Bëdëꞌë libertá parë Barrabás. qPilato napë custumbrë guëdë́ꞌëll libertá tubi prësi cadë laní Pascu, el quë naguënaꞌbë mënë gapë libertá. ]p3Guënibë́ꞌahia tsanull galnë́, despuësë guëdëꞌa libertá lë́ꞌëll. o1Nu Herodes bëdzélëdiꞌill cusë mal purquë bëdchigrë́ Herodes lë́ꞌëll ndëꞌë. Adë bë́ꞌnëdiꞌill ni tubi mal parë gátill. n)Guniꞌi Pilato lu rall: ―Lëꞌë të beꞌdënú të lëꞌë nguiu rëꞌ. Guniꞌi të rtsátsull ra mënë con bishi. Gunaꞌbë diꞌdza lull delantë grë të perë bëdzélëdiaꞌa cusë mal nabë́ꞌnëll ziquë rniꞌi të. Nápëdiꞌill ni tubi delitë. kmO Bëtëá Pilato ra jëfë shtë bëshuzi con ra më gushë shtë iáduꞌu con grë mënë. 1l[ Dzë ni guc Herodes nu Pilato amigu purquë antsë na rall enemigu. Bëꞌnë rall condenar Jesús lu galguti (Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.39―19.16) `k9 Iurní Herodes con ra suldadë shtë́nëll bëꞌnë rall burnë lëꞌë më. Cumë burnë bëgacu rall lëꞌë më con lari zaꞌquë. Despuësë bësheꞌldë Herodes lëꞌë Jesús, guëabrí më lu Pilato. .jU También zugaꞌa ndë ra jëfë shtë bëshuzi nu ra mësë narluaꞌa lëy. Bëdchiꞌbë rall galquiá con másruꞌu diꞌdzë. Gurushtiá rall cuntrë Jesús. Yi+ Zihani cusë gunaꞌbë diꞌdzë Herodes perë Jesús pë guníꞌidiꞌiꞌ. hhIBëquitë lduꞌu Herodes iurë gunall lu Jesús purquë dizdë más antsë guc shtuꞌu Herodes guënall lu Jesús. Guniꞌi mënë pë bëꞌnë Jesús, nu Herodes guc shtúꞌull guënall tubi milagrë naquëhunë më. 7ggGuniꞌi mënë quë sí, iurní bësheꞌldë Pilato lëꞌë Jesús lu Herodes, gubernadurë shtë Galilea, gac rëglë asuntë ni. Pues Herodes nanú Jerusalén dzë ni. efCIurë bini Pilato diꞌdzë rëꞌ, gunaꞌbë díꞌdzëll si na Jesús më Galilea. peYPerë guníꞌiruꞌu rall más fuertë: ―Rtsátsull grë mënë shtë Judea con shtíꞌdzëll. Bëluáꞌall më Galilea primërë, iurní ndëꞌë cagluáꞌall cuntrë gubiernë rumanë. Guaꞌa rall Jesús lu Herodes dPilato guniꞌi lu ra jëfë shtë ra bëshuzi con grë ra mënë zihani: ―Bëdzélëdiaꞌa cusë mal nabëꞌnë nguiu rëꞌ. !c;Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Pilato: ―¿Guldil nal Rëy shtë ra israelitë? Jesús guniꞌi: ―Mizmë lë́ꞌël guníꞌil diꞌdzë rëꞌ. PbGuzublú guëniꞌi rall; quëdchiꞌbë rall galquiá cuntrë Jesús: ―Bëdzelë naꞌa nguiu rëꞌ; rtsátsull ra mënë cuntrë gubiernë. Rníꞌill rúnëdiꞌi tucarë guëdilli naꞌa impuestë caꞌa gubiernë rumanë. Nu rníꞌill mizmë lë́ꞌëll na Cristo, tubi rëy nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. Va 'Iurní lueguë ra contrari shtë Jesús guaꞌa rall lëꞌë më lu Pilato. `wGIurní guniꞌi rall: ―Bini hiaꞌa diꞌdzë naguníꞌill. ¿Pë guëdë́ꞌnaꞌa másruꞌu testigu?S_FLueguë grë mënë gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pë lë́ꞌël nal tubsë shini Dios? Guniꞌi më lu rall: ―Guldía nahia tubsë shini Dios. Mizmë lëꞌë të guniꞌi të diꞌdzë ni. ~^uEDizdë neꞌ lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, guëzúbiꞌ ladë ldi shtë Dios pudërusë. U]#DSi talë guënaꞌbë diꞌdza lu të, guëquébidiꞌi të lu shtiꞌdza. N\C―Guniꞌi lu naꞌa si talë nal Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. Guniꞌi Jesús lu rall: ―Si guëniaꞌa lu të nahia Cristo, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të na. [BHia brëgueꞌlë bëdëá më gushë shtë naciuni Israel con ra jëfë shtë bëshuzi nu ra mësë shtë lëy. Grë rall guaꞌa rall lëꞌë Jesús lu Junta Suprema, mënë narunë juzguë entrë lëꞌë rall. Guniꞌi ra mënë ni lu Jesús: oZWAZihani cusë mal guniꞌi rall lu më. Guaglaꞌguë bëꞌnë rall burnë lëꞌë më con diꞌdzë dzabë. Jesús zugaꞌa lu Junta Suprema, gubiernë shtë bëshuzi (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Jn. 18.19‑24) Y@Bësëꞌau rall lúhiꞌ nu guniꞌi rall: ―¿Chu bëneꞌe galnë́ lë́ꞌël? Guniꞌi por pudërë shtë Dios, ¿chu lëa? rX]?Ra nguiu narnaꞌzi Jesús guzublú bëꞌnë rall burnë. Bëdëꞌë rall galnë́ lë́ꞌiꞌ. W>Iurní bëruꞌu Pedro ruaꞌ puertë shtë nezë, nalë́ bíꞌniꞌ. Bëꞌnë mënë burnë Jesús (Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65) \V1=Iurní Jesús bëdchigrë́ lúhiꞌ. Gubíꞌaiꞌ lu Pedro. Bëagná lduꞌu Pedro naguniꞌi më lull: “Antsë guëllidchí gay nedzë́, guëníꞌil lu mënë tsunë vueltë adë guënë́diꞌil na”. U<Iurní guniꞌi Pedro: ―Lë́ꞌël adë guënë́diaꞌa pë quëadíꞌdzël. Nianá quëadiꞌdzë Pedro, bëllidchí gay. T;Tubi iurë gudëdë. Stubi mënë guníꞌiruꞌull: ―Na verdá, nguiu rëꞌ nall shmënë Jesús purquë nu nall më Galilea. @Sy:Gudëdë stuꞌpë tiempë, stubi mënë guná lu Pedro nu guníꞌill: ―Nu lë́ꞌël nal shmënë Jesús. Perë Pedro guniꞌi: ―Aquëdiꞌi. Nádiaꞌa shmënë Jesús. \R19Perë Pedro bëꞌnë negar, guníꞌiꞌ: ―Guënë́diaꞌa nguiu niꞌi. "Q=8Iurní tubi criadë guná lu Pedro, guzúbiꞌ guëlladchi ruaꞌ guiꞌi. Gubiꞌa naꞌa lu Pedro nu guníꞌill: ―Nguiu rëꞌ na shmënë Jesús. $PA7Ra mënë bëcueꞌe rall guiꞌi rualdëaꞌ lidchi bëshuzi. Rac naldë iurní. Guzubë rall grë ladë guiꞌi nu Pedro guzubënúhiꞌ lëꞌë rall. O)6Iurní ra mënë gunaꞌzi lëꞌë Jesús prësi. Guanú rall lë́ꞌiꞌ lidchi jëfë shtë ra bëshuzi. Perë guanaldë Pedro zitu. N75Dzë con dzë zugáꞌahia con lëꞌë të iáduꞌu ruꞌbë perë adë gunáꞌzidiꞌi të na iurní. Perë hia bëgaꞌa iurë según voluntá shtë Dios; gunë të narac shtuꞌu të, nu bëgaꞌa iurë parë gac cumplir grë lo quë narnibëꞌa lu nacahi, gúnëll cuntrë na. Pedro bëꞌnë negar lëꞌë Jesús (Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54, 66‑72; Jn. 18.12‑18, 25‑27) M54Iurní guníꞌiꞌ lu ra jëfë shtë bëshuzi con mënë naquëhapë iáduꞌu ruꞌbë; guniꞌi më lu më gushë nabëdchini të guënaꞌzi rall lëꞌë më: ―¿Pëzielú bëdchini të con spadë nu hiaguë parë zeꞌdë guëlliꞌi të na cumë ziquë ngubaꞌnë? L3Guniꞌi Jesús: ―Hia naꞌ. Adë tíldidiꞌi të. Iurní Jesús bëgaꞌldë diaguë muzë. Bënëac më lë́ꞌëll. %KC2Tubi de lëꞌë raiꞌ gulull spadë. Bëchúguëll diaguë ldi shtë muzë. Muzë ni bëꞌnë sirvë lu narnibëꞌa más entrë grë ra bëshuzi. J91Ra mënë nanaldë Jesús guná raiꞌ pë quëhac. Gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu më: ―Dadë, ¿zëdildi naꞌa con spadë nadiaꞌa naꞌa? I0Guniꞌi më lu Judas: ―Judë, ¿pë con tubi dchidu gúnël intriegu na? nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. >Hu/Nianá cagniꞌi më, bëdchini zihani mënë. Judas, tubi poshtë shtë më, nall cabësë shtë ra mënë. Guabiꞌguë Judas lu Jesús parë guëtsagruaꞌll lëꞌë më. G/.Guniꞌi më lu raiꞌ: ―¿Pëzielú nagaꞌsi të? Gulë guashtë́ ngaꞌli. Gulë gunaꞌbë lu Dios të gunë më compañi lëꞌë të parë ldáguëdiꞌi të lu duldë. Gunaꞌzi ra mënë Jesús ziquë prësi (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Jn. 18.2‑11) JF -Iurní gualú biadiꞌdzënú më Dios, bëabrí më catë nanú ra poshtë. Bëdzelë më lëꞌë raiꞌ nagaꞌsi raiꞌ, tantë bëdzaguë raiꞌ purquë nalë́ riá lduꞌu raiꞌ. KE,Más fuertë bëꞌnë më sufrir, se entiende, sufrimientë lduꞌu më. Guniꞌinú më Dios con más diꞌdzë. Rdzu nisë lúhiꞌ ziquë gotë ruꞌbë shtë rënë narlaguë lu guiuꞌu. mDS+Iurní bëdchini tubi ianglë shtë gubeꞌe. Bëdëꞌë ianglë fuersë parë lëꞌë më. ?Cw*Guniꞌi më: ―Dadë, bëlá lëꞌë na lu sufrimientë rëꞌ si talë na voluntá shtë́nël, perë bëꞌnë lo quë narac shtúꞌul lë́dëdiꞌi lo quë narac shtuaꞌa. $BA)Iurní gua më lë́ꞌësë më tubi distanci ziquë narldaꞌa nguiu tubi guëꞌë. Bëzullibi më. Iurní biadiꞌdzënú më Dios, Shtadë më. A9(Bëdchini raiꞌ lu dani. Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Gulë gunaꞌbë lu Dios të gunë më compañi lëꞌë të parë ldáguëdiꞌi të lu duldë. "@='Iurní guziaꞌa më. Gua më lu dani shtë Olivos ziquë bëꞌnë më grë ra gueꞌlë. Ra shini gusëꞌdë më guanaldë raiꞌ lëꞌë më. J? &Iurní guniꞌi raiꞌ: ―Dadë, ndëꞌë napë naꞌa chupë spadë. Guniꞌi më: ―Hia naꞌ. Jesús gua Getsemaní të guëniꞌinúhiꞌ Dios (Mt. 26.36‑46; Mr. 14.32‑42) !>;%Rniaꞌa lu të, rquiꞌni gac cumplir diꞌdzë rëꞌ lo quë naná escritë laꞌni Sagradas Escrituras: “Bëꞌnë mënë tratë lë́ꞌiꞌ cumë ziquë narguini mënë”. Vidë shtëna mërë tsaluhin. Runë faltë duꞌpë parë gac cumplir grë naná escritë de na. Z=-$Iurní guniꞌi më: ―Pues iurneꞌ el quë nanapë bulsë, guaꞌain. El quë nanapë bëdu dumí, guáꞌall dumí. El quë nadë nápëdiꞌi spadë, guëtuuꞌll manguë të síꞌill tubi spadë. `<9#Iurní Jesús gunaꞌbë díꞌdziꞌ lu poshtë: ―Iurë bësheꞌlda lëꞌë të parë guëniꞌi të dizaꞌquë lu ra mënë, adë nuáꞌadiꞌi të bulsë. Adë nuáꞌadiꞌi të bëdu dumí, adë nuáꞌadiꞌi të sabadu. ¿Pë bëꞌnë faltë lëꞌë të iurní? Bëquebi raiꞌ: ―Ni tubi cusë bë́ꞌnëdiꞌi faltë. I; "Guniꞌi Jesús iurní: ―Bedë, antsë guëllidchí gay, gúnël negar na tsunë vueltë. Guëníꞌil lu ra mënë adë guënë́diꞌil na. Mërë guëdchini dzë shtë sufrimientë <:q!Simón Pedro guniꞌi lu Jesús: ―Dadë, adë guësëáꞌnëdiaꞌa lë́ꞌël. Guna compañi lë́ꞌël hashtë lachiguiꞌbë nu nilë hashtë gatia con lë́ꞌël. 9/ Perë bëna ruëguë lu Dios por lë́ꞌël parë adë gúnëdiꞌi faltë fe parë tsaldí ldúꞌul Dios. Rniaꞌa lul, despuësë ra prëbë, iurë guëabrí ldúꞌul con Dios, bëꞌnë compañi ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë gac rall firmë lu shnezë Dios. B8}Nu guniꞌi Jesús lu Pedro: ―Moni, Moni, Satanás gunaꞌbë permisi lu Dios, gúnëll prëbë lë́ꞌël të ldáguël lu duldë; gaquin ziquë rgu rnërë mënë lluꞌbë. u7cGuëzubë të lu trunë catë rnibë́ꞌahia parë gunë të juzguë guëzá chiꞌbë chupë grupë shtë naciuni Israel. Jesús guniꞌi lu Pedro gunë Pedro negar lëꞌë më (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Jn. 13.36‑38) 6Ziquë Shtada bëneꞌe pudërë guënibë́ꞌahia ziquë Rëy, zni rnéꞌehia pudërë caꞌa të, guënibëꞌa të con pudërë. q5[’Lëꞌë të rianú të na. Adë bësëáꞌnëdiꞌi të na sino bëꞌnë të sufrir con na. [4/¿Chu na más më naruꞌbë, el quë nazubë lu mellë gaull primërë, u el quë narunë sirvë lu mellë? El quë nazubë lu mellë, leꞌ; perë na, nahia ziquë mënë narunë sirvë entrë lëꞌë të. 35Perë entrë lëꞌë të adë nazáꞌquëdiꞌi quëhunë të llgabë zni. El quë na más më ruꞌbë entrë lëꞌë të, napë quë gáquëll ziquë na más nalasáquëdiꞌi. El quë narnibëꞌa entrë lëꞌë të, gáquiꞌ ziquë el quë narunë sirvë lu saꞌll. &2EGuniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―Ra rëy shtë naciuni nalë́ nadushë rnibëꞌa rall, nu rac shtuꞌu rall guëniꞌi mënë de quë na rall më zaꞌquë. ]13Ra poshtë gudildi diꞌdzë chu na más më ruꞌbë entrë lëꞌë raiꞌ. #0?Iurní ra poshtë gunaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ raiꞌ, chull gunë intriegu lëꞌë Jesús. Gudildi diꞌdzë ra poshtë chu na más më ruꞌbë 5/cNguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu napë quë ziáꞌaiꞌ nezë narunë tucarë según voluntá shtë Dios, perë prubi nguiu nagunë intriegu na lu galguti. [./’Perë guná, lëꞌë nguiu nagunë intriegu na, zubënull na lu mellë. }-sIurë gualú shtse, gunaꞌzi më vasë shtë vini; bëdëꞌë më graci, bëdëꞌë më vasë ni guiaꞌa ra poshtë nu guniꞌi më: ―Ndëꞌë na tëstë cubi entrë lëꞌë të nu Dios. Guëruꞌu shrëna parë lasac tëstë ni. U~}|{{zvyPxwfvtutsrRqpo&nmmlIkkj3ihgffee0ccgbUa_^#]\\7ZZ#YdXX W^VUjTSSrRQQYPOON0LKKgKIIYGFEDDDCBBVAAA@?>y=:00`//:.g-1,z+"*e)(( '7&%%@$##;"!P JfdX"< T  & !fLw Pues grë mënë nanadë guënë́diꞌi Dios, zianaldë rall tëchi ra cusë ni. Perë lëꞌë të napë të tubi Shtadë të naquëbezë gubeꞌe; rac bëꞌa më grë lo quë narquíꞌnil. Jv Por ni rniaꞌa lu të, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të nu adë rníꞌidiꞌi të: “¿Pë cha guëdáuhaꞌa?” u “¿Pë cha guëdí hiaꞌa?” u “¿Ca guëruꞌu shábaꞌa?” RuChulë rluaꞌa guëꞌë lachi nedzë́, quëhunë Dios; perë glli guëbidchi guëꞌë nu tsequin lu guiꞌi. ¿Pë adë gápëdiꞌi më lëꞌë të? lëꞌë të naná rialdí lduꞌi duꞌpë. 5tcAdë rúnëdiꞌi guëꞌë dchiꞌni perë rniaꞌa lu të, rëy Salomón con guëdubi galëlujë shtë́niꞌ, adë guzú záꞌquëdiꞌiꞌ cumë ziquë ra guëꞌë. usc’¿Pëzielú rquëdiꞌni lduꞌu të por shabë të? Gulë guná, lla riaruꞌbë guëꞌë lachi. ^r5¿Chu de lëꞌë të por tantë rquëdiꞌni ldúꞌul, guëbánil tubi dzë más? q/Gulë guná lu ra maꞌñi naná riasë, adë rcabnídiꞌi ma, nilë adë rcáꞌadiꞌi ma cusechë parë cuetsáꞌuhin, perë sin adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, Dadë shtë të naquëbezë gubeꞌe quëgneꞌe më grë́tëꞌ nagáu të. Más lasac të quë ra maꞌñi. p’Rniaꞌa lu të iurneꞌ, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të por lo quë nagáu të u por lo quë nagú të parë guëbani të, ni por shabë të parë nagacu të. Más lasac vidë quë dau; lëꞌë shcuerpë të más lasac quë shabë të. `o9’Adë gáquëdiꞌi gunë mënë sirvë lu chupë lamë, purquë tubi lamë adë rac shtúꞌudiꞌi mënë lë́ꞌëll; stubi lamë rac shtúꞌull. Quëhúnëll rëspëti tubi lamë perë hia stubi lamë quëhúnëll desprëci. Tubsë lamë nápël. Si talë Dios na lamë shtë́nël, iurní gúnël lo quë narac shtuꞌu më; perë si talë dumí na lamë shtë́nël, iurní Dios adë nádiꞌiꞌ shlámël. Quëhapë Dios ra shíniꞌ (Lc. 12.22‑31) sn_perë si talë adë në́diꞌil tsasël shtiꞌdzë Dios, blac llëruꞌbë na nacahi laꞌni ldúꞌul. Nahin ziquë slul naná mal; guëdubi cuerpë quëbezin nacahi. Dios nu lëꞌë ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu (Lc. 16.13) m5’Si talë rdë́ꞌël sí parë guënibëꞌa Dios lë́ꞌël, na ziquë slul naná bien nu guëdubi cuerpë shtë́nël quëbezënú llni lCatë nacuetsaꞌu tesurë shtë́nël, ndë rac shtúꞌul guëbánil. Slu hiaꞌa na ziquë lámpara (Lc. 11.34‑36) qk[Más bien gulë bëꞌnë muntuni tesurë lu gubeꞌe catë adë nídiꞌi ra mbichuguë nu adë guëzalúdiꞌi mahin, catë adë rnáꞌzidiꞌi tën guiꞌbë. Ra ngubaꞌnë adë riutë́diꞌi rall ngaꞌli parë cuanë rall. njU’Adë rúnëdiꞌi të muntuni zihani cusë lu guë́ꞌdchiliu catë lëꞌë ra mbichuguë rzalú ma grë́tëꞌ ra cusë, catë rnaꞌzi tën guiꞌbë nu rllinin; nu riutë́ ngubaꞌnë parë rbaaꞌnëll ra cusë. Citë parë iurë guëná mënë lul, adë guëdë́ꞌëdiꞌi mënë cuendë de quë lë́ꞌël quëhúnël ayunë. Nadë más sulë lëꞌë Dadë Dios naquëbezë gubeꞌe, më ni rna lo quë naquëhúnël. Lëꞌë më napë më cuendë nu gunë më honrar lë́ꞌël. Galricu lu gubeꞌe (Lc. 12.33‑34) rh]Perë lëꞌë të iurë gunë të ayunë, gulë tsu nalëgrë; gulë bëzunë́ lëꞌë të bien bien Sg’Iurë lëꞌë të gunë të ayunë, adë rëáꞌnëdiꞌi të tristë cumë ziquë runë ra mënë naná falsë purquë lëꞌë rall rzu rall tristë; runë rall seri no más parë guëná ra mënë de quë quëhunë rall ayunë. Guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall grë lo quë nagunë rall recibir ziquë premi. nfUPerë si talë adë në́diꞌi të gunë të perdunë saꞌ të duldë narúnëll cuntrë lëꞌë të, tampuquë Dadë naquëbezë gubeꞌe gúnëdiꞌi më perdunë duldë shtë të. Jesús bëluaꞌa lla gunë mënë ayunë /eW’Si talë lëꞌë të gunë të perdunë ra mal nabëꞌnë mënë cuntrë lëꞌë të, zni zac Dadë naquëbezë gubeꞌe gunë më perdunë lëꞌë të. d1 Adë rdë́ꞌëdiꞌil permisi guëtëꞌdë mëdzabë prëbë lëꞌë naꞌa të ldáguëdiꞌi naꞌa lu duldë.[Purquë lë́ꞌël rnibë́ꞌal gubeꞌe nu lë́ꞌël nápël grë derechë nu llëruꞌbë na pudërë shtë́nël.Nápëdiꞌil fin. Amén.] c) Bëꞌnë perdunë duldë shtë naꞌa; zni lëꞌë naꞌa rdëꞌnë naꞌa perdunë duldë narunë ra mënë cuntrë lëꞌë naꞌa. 5be Bëneꞌe nagáu naꞌa dzë con dzë. a  Rac shtuꞌu naꞌa guënibë́ꞌal grë mënë, sullibi rall lul.Ziquë quëhunë ra ianglë cumplir voluntá shtë́nël lu gubeꞌe, rac shtuꞌu naꞌa grë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, gunë rall cumplir lo quë narac shtúꞌul. J`  Por ni rniaꞌa lu të, gulë bëꞌnë orar lu më zndëꞌë:Dios, nal Shtadë naꞌa naquëbezë gubeꞌe.Rac shtuꞌu naꞌa gunë grë mënë alabar lë́ꞌël de verdá. #_?Adë rúnëdiꞌi të zni ziquë lëꞌë rall purquë lëꞌë Dadë hia rac bëꞌa më grë lo quë narquiꞌni të antsë guënaꞌbë të lúhiꞌ. b^=’Iurë gúnël orar, adë rúnëdiꞌi të oraciuni zihani vueltë ziquë runë ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Runë rall llgabë guini Dios diꞌdzë shtë rall por ruadiꞌdzë rall zihani diꞌdzë. j]MPerë iurë lëꞌë të gunë të orar, gulë guëuꞌ laꞌni hiuꞌu cuartë shtë të. Bësëꞌau ruaꞌ hiuꞌu; iurní bëꞌnë orar; guniꞌi lu Dadë Dios naquëbezë gubeꞌe, sulë lëꞌë më con lë́ꞌël. Rac bëꞌa më lo quë nanú laꞌni ldúꞌul; iurní Shtádël naquëbezë gubeꞌe guëneꞌe më lo quë naquëgnáꞌbël. t\a’Iurë lëꞌë të gunë të orar, adë rúnëdiꞌi të ziquë runë ra mënë naná falsë. Rquitë lduꞌu rall gunë rall orar të guëná mënë lu rall; rzuldí rall laꞌni iáduꞌu nu rzu rall shquini shtë nezë të parë guëná ra mënë lo quë naquëhunë rall. Guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall lúniquë premi nagunë rall recibir. L[Perë iurë lëꞌë të guëdëꞌë të guꞌnë caꞌa nabënápëdiꞌi, gulë bëꞌnin manërë nagaꞌchi. Hia lëꞌë Shtádël naquëbezë gubeꞌe, rna më grë lo quë naquëhúnël nagaꞌchi. Lëꞌë më guëneꞌe më tubi premi cáꞌal. Jesús bëluaꞌa lla guadiꞌdzënú mënë Dios (Lc. 11.2‑4) Z~YuPor ni lëꞌë të iurë rdëꞌë të guꞌnë caꞌa nabënápëdiꞌi, adë rúꞌldëdiꞌil damburë parë guëná mënë; adë gúnëdiꞌil ziquë mënë falsë, ziquë runë ra mënë naná ziquë guetë nadchiꞌbë lu dchiꞌli. Laꞌni ra iáduꞌu shtënë rall nu nezë rdëꞌë rall guꞌnë të parë rna ra mënë, parë guëniꞌi zaꞌquë ra mënë de lëꞌë rall. Perë guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall labansë shtë mënë naná lúniquë premi nagunë rall recibir. `X ;’Adë rluáꞌadiꞌi të obrë zaꞌquë delantë lu ra mënë nadë más parë guëná mënë lu të purquë si talë runë të zni, Shtadë të naquëbezë gubeꞌe adë guënéꞌediꞌi më premi caꞌa të. W0Gulë bëꞌnë cumplir con grë mënë; gulë gac të ziquë Shtadë të naquëbezë gubeꞌe; ni tubi faltë nápëdiꞌi më.1V[/Si talë nadë más runë të saludar con cariñi ra mënë bëchi saꞌ të ¿pë bien canihúnël? Pues ra naná guënë́diꞌi Dios runë rall saludar saꞌ rall. :Um.Si talë lëꞌë të nadë más rac shtuꞌu të ra narac shtuꞌu lë́ꞌël ¿pëllë premi gápël? purquë grë ra narunë cubrë impuestë rac shtuꞌu rall saꞌ rall. YT+-Si talë quëhunë të cumplir grë ra cusë rëꞌ, gac të shini Dios nacabezë gubeꞌe. Lëꞌë më rsheꞌldë më llni ngubidzë parë grë́tëꞌ mënë, parë mënë mal nu mënë zaꞌquë. Lëꞌë më ldaguë më guiu parë ra mënë naná tubldí shcuéndiꞌ nu parë ra mënë nanádiꞌi tubldí shcuéndiꞌ lu Dios. S ,Perë na rniaꞌa, gulë gac shtuꞌu ra enemigu shtënë të. Gulë gunaꞌbë lu Dios parë grë ra narzunaldë lëꞌë të. R3+’Nu zac bini të lo quë naguniꞌi mënë antsë: “Gac shtúꞌul amigu shtë́nël perë guëná túshël lu ra enemigu shtë́nël”. hQI*Cualquier tubi naquëgnaꞌbë tubi prështë, bëdëꞌëin nu adë rdchigrë́diꞌil nezë të́chil sino bëdëꞌë lo quë narac shtuꞌu mënë. Gulë gac shtuꞌu ra enemigu shtënë të (Lc. 6.27‑28, 32‑36) uPc)Si talë chu gunë obligar lë́ꞌël guáꞌal tubi bultë tubi kilómetro, biaꞌain chupë kilómetro. 0OY(Si talë chu quëgdchiꞌbë demandë u rac shtúꞌull guëdchisull manguë shtë́nël, bëdëꞌë manguë shtë́nël con shabë guítsël të guaꞌa mënë ni. N'Perë na rniaꞌa, adë rzutípëdiꞌil lu ra hiumbrë mal; al contrari si talë chu cubë́ tubi ladë lul, bëdëꞌë stubi ladë. *MM&’Lëꞌë të bini të de quë guniꞌi mënë guahietë: “Gulú slu saꞌl, el quë nagulú slul, nu gulú laiꞌ saꞌl, el quë nagulú laiꞌl”. eLC%Nadë más gulë guniꞌi: “Ahaꞌ” u “Aquëdiꞌi” purquë lo quë nardchiꞌbë guëc diꞌdzë ni zeꞌdë de mëdzabë Satanás. Si talë chu cubë́ tubi ladë lul bëdëꞌë stubi ladë (Lc. 6.29‑30) 6Ke$Adë rúnëdiꞌi të jurar por lo quë nananú guë́quël purquë adë gáquëdiꞌi gúnël gan gac tubi guitsë guë́quël naquichi u nagasë, ni tubi guítsëꞌnë. OJ#Adë rúnëdiꞌi të jurar por guë́ꞌdchiliu purquë nahin catë zu guëaꞌ më; ni adë rúnëdiꞌi të jurar por Jerusalén purquë ni na tubi ciudá ruꞌbë shtë rëy narnibëꞌa más. 4Ia"Perë na rniaꞌa lu të, adë rúnëdiꞌi të jurar por ni tubi rsunë; adë rúnëdiꞌi të jurar por lo quë nananú gubeꞌe purquë gubeꞌe na trunë shtë Dios. 9Hk!’Nu zac bini të de quë guniꞌi ra shtadë guëlú hiaꞌa: “Jamás adë guësáꞌnëdiꞌi të gunë të cumplir lo quë narunë jurar delantë lu Dadë Dios”. TG! Perë na rniaꞌa lu të, si talë gunë nguiu divorciar tséꞌliꞌ por tubi cusë de nadë, quësínill lëꞌë tséꞌlëll lu duldë adulteri. Grë ra nacaꞌa naꞌa divorciadë pues hia bë́ꞌnëll duldë adulteri. Por tubsë motivë tsu divurci, si talë bëdzelënull stubi nguiu. Jesús bëluaꞌa shcuendë ra jurë 3F_’Nu zac guniꞌi ra mënë guahietë: “Grë́tëꞌ el quë narlë́ tseꞌlë, napë quë guëdëꞌë nguiu tubi cartë shtë divurci caꞌa tséꞌliꞌ”. 2E]Si tubi guiáꞌal ladë ldi napë culpë quëhúnël duldë, bëchuguë guiáꞌal, bëruꞌldin zitu; mejurë guënítil tubi partë shtë cuerpë, lëdë guëdúbidiꞌi cuerpë shtë́nël tsal laꞌni gabildi. Jesús bëluaꞌa schcuendë divurci (Mt. 19.9; Mr. 10.11‑12; Lc. 16.18) ODSi talë slul ladë ldi napë culpë quëhúnël duldë, gulú slul të parë guërúꞌldëlin zitu. Más mejurë guëniti tubi slul no sea quë tsal guëdubi cuerpë shtë́nël laꞌni gabildi. (CIPerë na rniaꞌa lu të, cualquier lo quë naná rzebi lduꞌu ra naꞌa más quë tséꞌlëll, hia bëꞌnë mënë ni duldë adulteri laꞌni ldúꞌull. wBg’Lëꞌë të bini të lo quë naguniꞌi mënë antsë: “Adë rquënúdiꞌil tseꞌlë mënë”. A'Guldía rniaꞌa, ngaꞌli guërúꞌudiꞌil hashtë quíllil lúltimë centavë nanazéꞌbil. Jesús bëluaꞌa shcuendë duldë adulteri ?@wSi talë chu guëdchiꞌbë demandë cuntrë lë́ꞌël, iurë zianul mënë ni nezë, gulë gac të de acuerdë lueguë të parë adë gúnëdiꞌi mënë intriegu lë́ꞌël lu juësi, purquë iurní juësi gúnëll intriegu lë́ꞌël lu ra soliar të parë guëldaguë rall lë́ꞌël lachiguiꞌbë. W?'bësëaꞌnë ofrendë shtë́nël cuꞌ bëcuꞌguë; iurní guagná bë́chil të parë tsu en paz con lë́ꞌëll; iurní sí, zac guëabril lu bëcuꞌguë të parë guëdë́ꞌël ofrendë lu Dios. >3’Zni si talë lë́ꞌël rac shtúꞌul guëdë́ꞌël ofrendë lu bëcuꞌguë nu ngaꞌli rëagná ldúꞌul de quë bëldënul saꞌl, =7Perë na rniaꞌa lu të, grë́tëꞌ el quë naná rldë lu sáhiꞌ, nápëll culpë lu nagunë juzguë. El quë narushtiá lu sáhiꞌ, napë quë gac juzgar mënë ni lu Junta Suprema. El quë narniꞌi lu sáhiꞌ: shënë, nanú peligrë tsall lu guiꞌi shtë gabildi. 7<g’Lëꞌë të bini të ra shtadë guëlú hiaꞌa guniꞌi raiꞌ: “Adë quínidiꞌil mënë; cualquier narguini sáhiꞌ pues napë quë gac juzgar mënë ni”. ;Na rniaꞌa lu të, si talë adë nádiꞌi conductë shtënë të más nazaꞌquë quë conductë shtë ra mënë religiusë fariseo nu ra mësë shtë lëy, jamás adë tsutë́diꞌi të catë rnibëꞌa Dios. Cagluaꞌa më lla na llanë (Lc. 12.57‑59) 5:cPor ni grë́tëꞌ nadë rúnëdiꞌi casë cualquier mandamientë shtë lëy, aunquë más mituꞌnë partë shtë mandamientë, nu rluáꞌall ra mënë lu mizmë zni, pues runë tucarë gáquëll më nalasáquëdiꞌi catë rnibëꞌa Dios. Perë grë́tëꞌ el quë narzuꞌbë diaguë nu quëgluáꞌall gunë mënë cumplir grë puntë shtë lëy, ni runë tucarë gáquëll más më lasac lugar catë rnibëꞌa Dios. r9]Purquë guldía rniaꞌa lu të, mientras nanú gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu, ni tubi partë shtë lëy, ni tubi puntë shtë letrë ni partë mituꞌnë shtë lëy, adë gunë fáltëdiꞌin. Grë́tëꞌ napë quë gac cumplirin. I8 ’Adë rúnëdiꞌi të llgabë zelda lu guë́ꞌdchiliu parë guëdëꞌa fin lëy shtë Moisés, nilë parë guëdëꞌa fin enseñansë shtë ra muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Adë zéldëdiaꞌa parë guëdë́ꞌëhia fin sino parë guëluáꞌahia pë runë cuntienë shtiꞌdzë raiꞌ. 7Zni zac lëꞌë të, gulë bëꞌnë ziquë llni narabtsëꞌë delantë lu ra mënë të parë guëná mënë cusë zaꞌquë nacanihunë të; iurní ra mënë gunë rall alabar Shtadë të, më naquëbezë gubeꞌe. Bëluaꞌa Jesús shcuendë lëy 6'Adë gáquëdiꞌi subë llni laꞌni tubi tëpë; más bien zubin guiaꞌa të parë guëzianí të guëná mënë nananú laꞌni hiuꞌu. j5M’Lëꞌë të na të ziquë llni parë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. Tubi ciudá nazúbëgaꞌa guëc tubi dani, adë gáquëdiꞌi guëcaꞌchiluhin. Adë rcaꞌchi ldúꞌudiꞌil lu mënë llni nanápël. ;4o ’Lëꞌë të na të ziquë zedë entrë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ të parë adë rshínidiꞌiruꞌu mënë. Si talë zedë guëdchíguëdiꞌi, ¿lla gunë nguiu të guëabrí sabor shtë zedë? Hia adë rlluíꞌidiꞌin sino parë quë guëzebin nu parë guëlú mënë guëquin. -3S Mizmë manërë shtadë guëlú të guzunaldë rall muzë shtë Dios naguquëreldë más guahietë quë lëꞌë të. Gulë bëquitë lduꞌu të nu tsu lëgrë lduꞌu të purquë gunë të recibir tubi premi ruꞌbë lu gubeꞌe. Na të ziquë zedë nu llni (Mr. 9.50; Lc. 14.34‑35) V2% ’Dichusë na të iurë lëꞌë ra mënë rniꞌi guidzë lëꞌë të nu iurë rzunaldë mënë lëꞌë të nu iurë lëꞌë mënë guëniꞌi bishi cuntrë lëꞌë të purquë na të shmëna. 1  ’Dichusë ra mënë narzac zi purquë quëhunë rall cumplir shtiꞌdzë Dios; pues tsutë́ rall catë rnibëꞌa më. w0g ’Dichusë ra mënë nargutë́ en paz parë ra mënë; pues Dios gulë́ më ra mënë ni shini Dios. V/%’Dichusë ra mënë nalimpi lduꞌi; mënë ni guëná rall lu Dios. o.W’Dichusë ra mënë nargaꞌa lduꞌu saꞌ rall; pues zni rgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall. - ’Dichusë na ra mënë narac shtuꞌu parë gac rall limpi delantë lu më; hia rëdchí lduꞌu rall por lëꞌë më. $,A’Dichusë ra mënë naduꞌu. Pues grë ra mënë ni gunë rall recibir guë́ꞌdchiliu catë guëdëꞌë Dios caꞌa rall, guëquëreldë rall. w+g’Dichusë ra mënë naruꞌnë por duldë shtënë rall, pues Dios gunë consolar lëꞌë mënë ni. *―Dichusë ra mënë narac bëꞌa nanú nicidá gac rall limpi laꞌni lduꞌu rall, pues tsutë́ raiꞌ catë rnibëꞌa Dios. 4)cJesús guzublú cagluaꞌa më zndëꞌë: >( wIurë Jesús guná lu ra mënë zihani, güeꞌpi më lu lumë shtë dani. Guzubë më ngaꞌli. Iurní shini gusëꞌdë më bëdëá raiꞌ rdondë raiꞌ catë zúbëgaꞌa më. 'Nalë́ zihani mënë guanaldë rall lëꞌë më, mënë shtë Galilea nu guëꞌdchi shtë Decápolis nu Jerusalén. Lëꞌë quë lëꞌë zihani mënë shtë regiuni Judea nu ra naquëreldë stubi tëchi guëëꞌgu Jordán, guanaldë rall lëꞌë Jesús.L&Bërëꞌtsë diꞌdzë naquëhunë Jesús hashtë guëdubi regiuni shtë Siria. Bëdchininú ra mënë grë́tëꞌ naquëzac zi lu galguidzë nu ra naquëhunë sufrir dulurë nu grë nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌu rall nu grë́tëꞌ ra narati zini ra, nu ra narac galguidzë llunguë. Jesús bënëac ra mënë ni. Z%-Jesús ziaglaꞌguë më guëdubi Galilea. Quëgluaꞌa më ra mënë laꞌni iáduꞌu shtë rall cadë guëꞌdchi catë bëdchini më. Quëadiꞌdzë më dizaꞌquë shtë Dios lla tsutë́ mënë lugar catë rnibëꞌa Dios. Nu runë më rumëdi grë́tëꞌ clasë galguidzë nanapë ra mënë. Bënëac më ra narac lluꞌu. $5Mizmë iurní bësëáꞌnëga raiꞌ barcu con shtadë raiꞌ. Guanaldë raiꞌ lëꞌë Jesús. Jesús bëluaꞌa zihani mënë (Lc. 6.17‑19) # Ziaꞌa Jesús más delantë; guná më lu chupë bëchi ra më narëtaꞌ, Jacobo nu Juan, shini Zebedeo. Nanú raiꞌ laꞌni barcu. Zúbëgaꞌa raiꞌ con shtadë raiꞌ. Quëhunë raiꞌ rumiendë guëꞌshu. Gunaꞌbë Jesús lëꞌë raiꞌ. ]"3Mizmë iurní bësaꞌnë raiꞌ guëꞌshu nu guanaldë raiꞌ lëꞌë më. ! Iurní Jesús repi: ―Gulë gudeꞌe naldë na të guna lëꞌë të pescadurë shtë ra nguiu; gueꞌdënú të mënë lua.   Jesús ziaglaꞌguë më nezë ruaꞌ nisë ruꞌbë shtë Galilea. Guná më chupë nguiu narë́ ngaꞌli, tubi na Simón nu lë zac Pedro. Stubi nguiu lë Andrés, bëchi Pedro. Na raiꞌ pescadurë. Quëgldaguë raiꞌ guëꞌshu laꞌni nisë. -SDizdë iurní Jesús guzublú bëꞌnë më predicar dizaꞌquë nu guniꞌi më: ―Gulë bëꞌnë nadzëꞌë mudë nabani të purquë hia bëgaꞌa iurë parë guënibëꞌa Dios lëꞌë të. Jesús gunaꞌbë tapë nguiu, gac raiꞌ shmënë më (Mr. 1.16‑20; Lc. 5.1‑11) ]3Ra mënë narëtaꞌ ndë, guquëreldë rall lu nacahi perë guná rall tubi llni ruꞌbë.Ra mënë naquëreldë regiuni catë nanú shcaaꞌl shtë galguti, ngaꞌli bianí tubi llni ruꞌbë guná rall. ]3Guëꞌdchi Zabulón nu Neftalí, nezë naquë́ ruaꞌ nisë ruꞌbë ladë cuꞌ guiaꞌa shtë guëëꞌgu Jordán,
partë más zitu shtë Galilea catë quëreldë ra nadë nádiꞌi më israelitë.  Zndë guzac parë guc cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë më guahietë; lë́hiꞌ Isaías. Naescritë zndëꞌë: U# Perë adë bëáꞌnëdiꞌi më Nazaret sino quë guaglaꞌguë më guquëreldë më Capernaum, tubi guëꞌdchi naquë́ guëlladchi ruaꞌ nisë ruꞌbë por nezë shtë regiuni Zabulón nu Neftalí. ta Iurë Jesús bini de quë Juan nanú lachiguiꞌbë, iurní ziaꞌa më parë regiuni shtë Galilea. Q Iurní mëdzabë bësaꞌnë Jesús. Lueguë bëdchini ra ianglë. Bëꞌnë raiꞌ sirvë lu Jesús. Jesús guzublú guëluáꞌaiꞌ ra mënë shtë Galilea (Mr. 1.14‑15; Lc. 4.14‑15) I  Iurní Jesús repi: ―Guabsú lua, Satanás, purquë Sagradas Escrituras rniꞌi: “Sulë Dios Shtadë të gúnël adorar. Sulë lëꞌë më guëzuꞌbë diáguël shtíꞌdziꞌ.” y guníꞌill lu Jesús: ―Na guënehia grë́tëꞌ ndëꞌë cáꞌal si talë guëzullíbil lua, gúnël adorar na. B}Nu lëꞌë mëdzabë biaꞌa Jesús lu tubi dani ruꞌbë, nu bëluaꞌa mëdzabë grë ra naciuni con lujë shtë rahin ziquë grë cusë zaꞌquë nananú lu guë́ꞌdchiliu; *MJesús bëquebi: ―Nu zac rniꞌi Sagradas Escrituras: “Adë rtë́ꞌdëdiꞌil prëbë Dios, Shtadë të. Adë rúnëdiꞌil obligar lë́ꞌiꞌ.” U#Iurní répill: ―Si talë gualdí rníꞌil nal shini Dios, bëruꞌldë lë́ꞌël hashtë lu guiuꞌu purquë Sagradas Escrituras rniꞌi:Dios guënibëꞌa lëꞌë ra ianglë të parë gapë raiꞌ lë́ꞌël nu guëldisë raiꞌ lë́ꞌël con guiaꞌa raiꞌ të parë ni tubi guëꞌë gunënë́diꞌi guëaꞌl. 'Iurní lëꞌë mëdzabë biaꞌa lëꞌë më ciudá Jerusalén. Güeꞌpinull lëꞌë më guëc iáduꞌu tubi partë más guiaꞌa. *MPerë Jesús bëquebi: ―Sagradas Escrituras rniꞌi: “Lëdë niáꞌasëdiꞌi guetështildi guëbani nguiu sino por grë diꞌdzë narniꞌi Dios”. 1[Bëdchini naná rsiguë́; guabíꞌguëll lu më. Guníꞌill: ―Si talë de verdá nal shini Dios, gunibëꞌa guëꞌë rëꞌ parë guëaquin guetështildi gaul. 7Guquëreldë më ngaꞌli sin adë gudáudiꞌi më durantë cuarenta dzë nu cuarenta gueꞌlë. Despuësë bëdchini galërldiaꞌnë lduꞌu më. ; qLueguë lëꞌë Espíritu Santo guanú lëꞌë Jesús lu tubi lumë shlatë catë nídiꞌi mënë të guëtëꞌdë mëdzabë prëbë nihunë më cuntrë voluntá shtë Dios. A{Iurní bini më tubi bë, tubi voz nabëruꞌu lu gubeꞌe naguniꞌi: ―Ndëꞌë lëꞌë shinia. Nalë́ rac shtuaꞌa lë́ꞌiꞌ. Nalë́ rquitë lduaꞌa rnahia lúhiꞌ.K nu bëchuꞌbë nísiꞌ lëꞌë Jesús. Iurë Jesús gualú bëriubë nísiꞌ, lueguë bërúꞌuiꞌ laꞌni nisë; lueguë lueguë bëllaꞌlë lu gubeꞌe hashtë guná më lugar catë quëbezë Dios nu guná Jesús lu Espíritu Santo shtë Dios; bëdchíniꞌ ziquë tubi palumë. Gulezënúhiꞌ lëꞌë Jesús. > uPerë Jesús guniꞌi: ―Bëneꞌe sí iurneꞌ purquë zni gac të parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir grë cusë zaꞌquë naquëgnibëꞌa Dios. Iurní lëꞌë Juan gunë́ Primërë adë në́diꞌi Juan; répiꞌ lu Jesús: ―Runë tucara chubë nisa por lë́ꞌël perë lë́ꞌël zeꞌdë lua.  ' Iurní Jesús bëdchini de Galilea hashtë ruaꞌ guëëꞌgu Jordán catë nanú Juan të parë guëchuꞌbë nisë Juan lëꞌë më.   Gunë më separar ra mënë mal entrë mënë zaꞌquë. Hia lëꞌë më napreparadë con palë guiaꞌa më të parë guëzunë́ më trigu të parë guëruꞌu guiꞌlli tubi cuꞌ. Hia trigu tsutsaꞌu laꞌni catë riutsáꞌuhin perë grë́tëꞌ guiꞌlli tsequi lu guiꞌi. Lëꞌë guiꞌi nunquë adë rëáldëdiꞌin. Bëriubë nisë Jesús (Mr. 1.9‑11; Lc. 3.21‑22) J  Guldía, na rchuꞌbë nisa lëꞌë të con nisë parë guëluaꞌa de quë bëꞌnë nadzëꞌë të mudë nanabani të, perë el quë nazeꞌdë despuësë de na, më ni guëzunë́hiꞌ lduꞌu të nu guëneꞌe më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Guësheꞌldë më Espíritu Santo ziquë beꞌlë të parë gac të limpi. Më ni napë más pudërë quë na; adë rúnëdiꞌi tucara ni siquierë guahia rachi shtënë më. N Gunë më cashtigu ra mënë mal ziquë lëꞌë guiubëaguë hia na listë parë guëchuguin hiaguë. Grë́tëꞌ ra hiaguë nadë rnéꞌediꞌi nashi zaꞌquë, chuguin nu tsequin lu guiꞌi.  Nu adë rníꞌidiꞌi të laꞌni lduꞌu të gunë më perdunë lëꞌë të sulë purquë na të llëbní Abraham. Rniaꞌa lu të si talë adë gúnëdiꞌi më recibir lëꞌë të, napë më pudërë parë gunë më llëbní Abraham de guëꞌë rëꞌ.  Gulë bëꞌnë obrë zaꞌquë parë guëná mënë de quë guc cambi mudë nabani të, de quë bëabrí lduꞌu të con Dios. 7gPerë iurë guná Juan cantidá mënë religiusë fariseo nu saduceo, bëdchini rall parë chubë nisë rall; guniꞌi Juan lu rall: ―Llëbní mbeꞌldë, ¿chull bëtsëbë lëꞌë të? ¿Pëzielú daniꞌi rlluꞌnë të parë guëcaꞌchilú të lu cashtigu dushë nanapë quë guëdchini? #Iurë lëꞌë ra mënë rshubë duldë rall duldë shtë rall lu Dios, Juan bëchuꞌbë nisë lëꞌë rall laꞌni guëëꞌgu Jordán. ]3Iurní glli glli rdchini ra mënë shtë ciudá Jerusalén con ra mënë shtë guëꞌdchi shtë Judea con ra naquëreldë lugar guëlladchi Jordán; rdchini rall parë guëquë́ diaguë rall shtiꞌdzë Juan. 8iLari shtë Juan nactsáꞌuhin con guitsë ladi camellë. Hia cinturón shtë́niꞌ na tubi guiꞌdi, nu dau shtë́niꞌ guc shanchi nu dchini shtë mbeeꞌzë lachi. Lëꞌë Juan na el quë naguniꞌi Isaías, muzë shtë Dios. Bëquë́ꞌëiꞌ shtiꞌdzë Dios manërë rëꞌ:Guini të tubi bë shtë tubi mënë narniꞌi fuertë lu tubi shlatë ruꞌbë: “Gulë bëꞌnë preparar nezë shtënë Dadë.Gulë bëꞌnë preparar laꞌni lduꞌu të ziquë nezë ldi parë iurë guëdchini Dadë. Gulë gubani tubi vidë zaꞌquë.” !guníꞌiꞌ: ―Gulë bëꞌnë nadzëꞌë mudë nabani të purquë hia lëꞌë iurë bëgaꞌa parë guënibëꞌa Dios shmënë më. ~ 5Tiempë dzë ni Juan Bautista bëdchini Judea hashtë tubi shlatë catë adë quëréldëdiꞌi mënë. Quëadiꞌdzë Juan dizaꞌquë shtë Dios; O}Iurë bëdchini raiꞌ ngaꞌli, iurní guquëreldë raiꞌ guëꞌdchi Nazaret. Zndë guzac parë guc cumplir lo quë naguniꞌi ra muzë shtë Dios guahietë: “Guërulë́ më Nazareno”.R|Iurë José bini de quë Arquelao quëgnibëꞌa Judea shlugar shtádëll Herodes, bëdzëbë José niáhiꞌ ndë, perë lu mbëcaꞌldë gua tubi visi de quë guëgzë́hiꞌ regiuni shtë Galilea. j{MIurní José guashtë́. Biáꞌaiꞌ meꞌdë con shniꞌa meꞌdë parë regiuni Israel. Az{―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë të guëabrí të naciuni Israel stubi. Hia lëꞌë mënë naguc shtuꞌu quini lëꞌë meꞌdë, guti rall. "y=Perë despuësë guti Herodes, lëꞌë ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë lu José catë quëreldë raiꞌ Egipto nu repi ianglë: x)Bini tubi bë ruꞌbë; grë́tëꞌ ra naꞌa naquëreldë regiuni Ramá, biꞌni raiꞌ nu guá lduꞌu raiꞌ.Raquel rúꞌniꞌ por shíniꞌ perë adë nídiꞌi mudë parë chu gunë consolar lëꞌë raiꞌ purquë grë́tëꞌ ra meꞌdë gunitilú raiꞌ. SwZni guc cumplir lo quë naescritë por Jeremías, muzë shtë Dios: %vCIurë lëꞌë Herodes bëdëꞌë cuendë de quë lëꞌë ra mago guluguë́ rall lëꞌë rëy, iurní nalë́ bëdchini llanë laꞌni ldúꞌull. Nu gunibë́ꞌall gati grë ra ngulëꞌnë nanapë chupë izë parë guetë naquëreldë Belén, con ra meꞌdë nananú guëdubi alrededurë lugar ni. Zni bëꞌnë rëy según tiempë ecsactë naguniꞌi ra mago bëluaꞌalú mbelëguiꞌi lu raiꞌ. u'Ngaꞌli guquëreldë raiꞌ hashtë iurë lëꞌë rëy Herodes guti. Zni guc cumplir lo quë naguniꞌi Dios por diꞌdzë nabëquëꞌë muzë shtë më guahietë. Guníꞌiꞌ: “Hashtë naciuni Egipto gunaꞌba shinia”. Herodes gunibëꞌa gati ra llguëꞌnë etCIurní guashtë́ José; bëruꞌunú raiꞌ meꞌdë laꞌni gueꞌlë parë Egipto. s1 Despuësë de zëagzë́ ra mago, tubi ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë lu José nu repi ianglë: ―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë. Gulë gua nasesë guëꞌdchi shtë Egipto të ndë guëquëreldë të hashtë iurë lëꞌë na guëniaꞌa guëabrí të ladzë të purquë lëꞌë rëy Herodes tsatílill lëꞌë meꞌdë parë gati meꞌdë. Or Despuësë guniꞌi shcaꞌldë raiꞌ lu mbëcaꞌldë de quë guëabrídiꞌi raiꞌ lu rëy Herodes. Bëabrí raiꞌ ladzë raiꞌ perë hia por stubi nezë. Ziaꞌa shtadë Jesús parë Egipto q+ Iurë guatë́ raiꞌ laꞌni hiuꞌu, guná raiꞌ lu meꞌdë nu María, shniꞌa meꞌdë. Iurní bëzullibi ra rëy; bëꞌnë raiꞌ adorar lëꞌë meꞌdë. Lueguë bëshaꞌlë raiꞌ cajë nanuaꞌa raiꞌ parë bëzëlaaꞌdchi raiꞌ orë, gushialë nu mirra. p Iurë lëꞌë mago guná lu mbelëguiꞌi guzudchí, nalë́ bëquitë lduꞌu raiꞌ con lëgrë ruꞌbë laꞌni lduꞌu raiꞌ. noU Gualú bini ra mago shtiꞌdzë rëy, iurní ziaꞌa raiꞌ. Lëꞌë mbelëguiꞌi naguná raiꞌ nezë guiaꞌa, ziáꞌasë delantë lu raiꞌ hashtë por fin lëꞌë mbelëguiꞌi guzudchí lugar catë nanú meꞌdë. )nKIurní guniꞌi Herodes lu ra mago tsa raiꞌ Belén nu répill: ―Gulë tsagná ndë nu gulë tsagnaꞌbë diꞌdzë zaꞌquë zaꞌquë shcuendë meꞌdë. Iurë lëꞌë të guëdzelë të meꞌdë, iurní gulë bëꞌnë visi na purquë rac shtuaꞌa tsaguëna adorar lë́ꞌiꞌ. 9mkIurní lëꞌë Herodes gunaꞌbë lëꞌë rëy mago guitsë guitsë. Nu gunaꞌbë díꞌdzëll tubi tiempë namás ecsactë guc bëluaꞌalú mbelëguiꞌi lu raiꞌ. "l=Lë́ꞌël Belén, guëꞌdchi shtë Judá.Nal tubi guëꞌdchi mituꞌnë perë nídiꞌi stubi guëꞌdchi más importantë quë lë́ꞌël entrë ra guëꞌdchi shtë Judá naná importantë.De lë́ꞌël guëdchini tubi më ruꞌbë nagapë grë́tëꞌ shmëna. $kALëꞌë rall bëquebi: ―Guëdchini Cristo Belén shp3 Judea purquë zni bëquëꞌë tubi muzë shtë Dios guahietë. Naescritë zndëꞌë: KjIurní lëꞌë rëy gunaꞌbë grë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu grë ra narluaꞌa lëy nabëquëꞌë Moisés entrë ra mënë israelitë. Gunaꞌbë diꞌdzë rëy: ―¿Ca galë Cristo? ?iwIurë lëꞌë rëy Herodes bini ra diꞌdzë ni, adë bëdzélëdiꞌi pë gúnëll; adë gurëdchídiꞌi ldúꞌull. Nu grë́tëꞌ mënë shtë Jerusalén guzac rall zni. dhAGunaꞌbë diꞌdzë ra mënë ni: ―¿Ca gulë rëy shtë ra më israelitë? purquë nezë guiaꞌa guná naꞌa lu mbelëguiꞌi shtë́hiꞌ; por ni zëꞌpë naꞌa parë guëdëꞌnë naꞌa adorar lë́ꞌiꞌ. lg SIurë Jesús gulë guëꞌdchi Belén, tubi guëꞌdchi shtë Judea, lëꞌë Herodes na rëy naquëgnibëꞌa guëdubi lugar ni. Iurní bëdchini ra rëy mago hashtë ciudá Jerusalén. Zeꞌdë raiꞌ de nezë guiaꞌa zitu. If  Perë adë guquëréldëdiꞌi raiꞌ ziquë tséꞌliꞌ hashtë iurë lëꞌë shini María bëdchini lu guë́ꞌdchiliu. Iurní bëdëꞌë José lë meꞌdë; bërulë́hiꞌ Jesús.'e IIurë lëꞌë José gubani lu mbëcaꞌldë, bë́ꞌniꞌ tal cumë guniꞌi ianglë lúhiꞌ. Bë́ꞌniꞌ recibir María cumë ziquë tséꞌliꞌ. ,~~ }f||M{zMyrxww~vuetsrqqYppOonmll k>jiihh*gXfedccba`__^ ]\[ZRYYX1WuVV>UUT/SQQPONMM1LKKJIHHGFEDCBA?><;;3::998g776H544T322R1<0/2.i-- ,(+;*)(k('o&I%% $ #"b!7 M{a07{. 3 : WcJ  Guldía rniaꞌa, grë́tëꞌ ra mënë nagubani tiempë guahietë, nápëdiꞌi raiꞌ más hunurë quë Juan. Perë rniaꞌa lu të, el quë namás humildë entrë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtëna, napë rall más hunurë quë Juan.   Juan na el quë narniꞌi Sagradas Escrituras:Na guësheꞌlda tubi naguadiꞌdzë por na antsë guëluaꞌalul lu mënë. ,Q Por fin ¿pë guagná të lu tubi muzë shtë Dios? Perë sí, de verdá guná të tubi muzë shtë më mayurë quë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë. D Aquëdiꞌi. ¿Pë guagná të lu tubi nguiu nanacu lari chulë? Aquëdiꞌi. Lëꞌë të nanë́ të de quë grë ra naracu con lari nalasac zihani dumí, quëreldë rall lidchi rëy. Q Iurë lëꞌë shmënë Juan zëagzë́, iurní Jesús guzublú quëadiꞌdzë më shcuendë Juan. Repi më lu ra mënë: ―¿Pë guagná të lu shlatë; tubi ziquë guiꞌlli narniꞌbi mbë? yk Guëquitë lduꞌu ra naná tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌi na, grë ra nartúdiꞌi lúhiꞌ gáquëll shmëna. " = Gulë biadiꞌdzë grë́tëꞌ lo quë naguná të: ra ciegu rna; ra cujë rzë; ra narac galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ, guzunë́ rall; grë ra cueꞌtë bëabrí rini rall. Ra tëgulë gubani rall stubi. Grë ra prubi quëquë́ diaguë rall dizaꞌquë parë gac salvar rall. c ? Jesús repi: ―Gulë tsaguëchi lu Juan lo quë naguná të nu lo quë nabini të. A { parë guagnaꞌbë diꞌdzë rall lu më: ―¿Gu lë́ꞌël nal Cristo, el quë napë quë guëdchini por partë shtë Dadë Dios, u napë quë guëlezë naꞌa stubi naguëdchini?  7 Juan nanú lachiguiꞌbë perë bíniꞌ lo quë naquëhunë Cristo. Iurní bëshéꞌldiꞌ bëldá shmë́niꞌ; tsagná rall lëꞌë Jesús _  9 Iurë Jesús gualú guniꞌi më lla mudë guziaꞌa ra chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më, bëruꞌu më ngaꞌli parë ziaꞌa më. Bëluaꞌa më dizaꞌquë lu ra mënë guëꞌdchi narëtaꞌ guëlladchi. 3_ *Cualquier el quë naguëdëꞌë tubi vasë nisë galë, të gu tubi más humildë shmëna, guldía rniaꞌa lu të, segurë guëdëꞌë Dios tubi premi cáꞌall.>u )El quë narunë recibir tubi shmuzë Dios purquë zeꞌdë mënë ni de Dios, ni gúnëll recibir mizmë premi nardëꞌë Dios parë ra shmuzë më nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më. El quë narunë recibir tubi nguiu zaꞌquë purquë nall më zaꞌquë, mënë ni gúnëll recibir premi shtë më zaꞌquë. E (’El quë narunë recibir cualquier tubi de lëꞌë të, mënë ni también rúnëll recibir na. El quë narunë recibir na, mënë ni rúnëll recibir el quë nabësheꞌldë na. T! 'El quë narac shtuꞌu gac salvar vidë shtë́nëll, guënítill vidë shtë́niꞌ, perë el quë naguëniti vidë shtë́niꞌ por na, ni gac salvárëll. Premi parë ra shmënë Jesús (Mr. 9.41) H  &El quë nadë gúnëdiꞌi renunci prupi deseo shtë́nëll, si talë adë në́diꞌi gátill por na; si talë adë tsanáldëdiꞌill shneza, nguiu ni nasáquëdiꞌill gáquëll shmëna.  %’El quë narac shtuꞌu shtádiꞌ u shníꞌaiꞌ más quë rac shtúꞌull na, adë rlluíꞌidiꞌi gáquiꞌ shmëna. El quë narac shtuꞌu llgáꞌniꞌ u shtsápiꞌ más quë rac shtúꞌull na, adë rllúiꞌidiꞌi gáquëll shmëna. S $De mudë de cadë tubi rall gac rall enemigu parë famili shtënë rall. 0Y #Na zelda parë grë ra nguiu guëasë rall guëc shtadë rall, shtsaꞌpë rall guëasë rall guëc shniꞌa rall. Nu ra lliꞌlli guëasë rall guëc suëgrë rall. nU "’Adë rúnëdiꞌi të shgabë të de quë zeldënúa paz lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Pues adë zeldënúdiaꞌa parë cuedchí lduꞌu mënë con saꞌll lu guë́ꞌdchiliu sino parë gac dividir mënë por shtiꞌdza. Z- !Perë si talë nanú el quë narniꞌi nádiꞌill shmëna delantë lu ra mënë, na guna negar lë́ꞌëll delantë lu Shtada naquëbezë gubeꞌe. Por Jesús nanú divisioni (Lc. 12.51‑53; 14.26‑27) '~G ’Grë́tëꞌ el quë naguëquebi favurë de na delantë lu ra mënë, na guëquebia favurë de lë́ꞌëll delantë lu Shtada naquëbezë gubeꞌe. {}o Adë rdzë́bëdiꞌi të; pues más lasac të quë ra maꞌñi. Pë gac con ra shmënë Jesús (Lc. 12.8‑9) 8|k Napë më cuendë bëldá guitsë guë́quël. I{  ’Rduꞌ ra maꞌñi, chupë ma por tubi centavë, perë ni tubi de lëꞌë ra ma adë rátidiꞌi sino quë lëꞌë Dadë Dios adë guëdëꞌë më sí; Dios rdëꞌë më cuendë. Cz Adë rdzë́bëdiꞌi të ra narguini cuerpë perë adë gáquëdiꞌi quini rall almë. Más bien gulë bëdzëbë el quë nanapë pudërë guëzalú cuerpë nu almë laꞌni gabildi. 8yi Lo quë narniaꞌa lu të apartë, gulë guniꞌi diꞌdzë ni delantë lu grë mënë. Lo quë nabëluáꞌahia lu të apartë, gulë guniꞌi fuertë dizdë guëc hiuꞌu. uxc ’Por ni rniaꞌa lu të, adë rdzë́bëdiꞌi të ra mënë. Pues ni tubi cusë nanagaꞌchi adë guëáꞌnëdiꞌin sin adë guërúꞌudiꞌin lu llni. Nu grë cusë nagaꞌchi, napë quë guëdëꞌë mënë cuendë de ni. w El quë narsëꞌdë, tsull cunformë según el quë naquëgluaꞌa, hashtë despuësë iurní tsalú studi shtë́nëll, iurní gáquiꞌ ziquë lëꞌë mësë. Zni na tubi muzë parë lu shlámëll. Ziquë tubi nguiu con shíniꞌ, cagniꞌi ra mënë rnibëꞌa mëdzabë Beelzebú na, nu zac guëniꞌi rall rnibëꞌa mëdzabë lëꞌë të. Chu guëdzë́baꞌa (Lc. 12.2‑9) v3 ’Ni tubi narsëꞌdë lu shmë́siꞌ, lasáquëdiꞌill más quë mësë shtë́nëll. Ni tubi muzë lasáquëdiꞌi más quë shlámiꞌ. ~uu Iurë lëꞌë mënë guëzunaldë rall lëꞌë të cualquier tubi guëꞌdchi catë guëdchini të, gulë bëruꞌu ngaꞌli; gulë bëlluꞌnë hashtë stubi guëꞌdchi purquë guldía rniaꞌa, lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu guëdchíniꞌ antsë quë lëꞌë të guadiꞌdzënú të dizaꞌquë lu mënë guëdubi guëꞌdchi shtë Israel. 0tY Grë́tëꞌ mënë shtë guë́ꞌdchiliu guëná záꞌquëdiꞌi rall lu të purquë na të shmëna, perë el quë nagac firmë hashtë fin, ndëꞌë gac salvar. `s9 ’Ra nguiu gunë rall traicionar ra bëchi saꞌ rall të parë gati saꞌll. Ra shtadë ra mënë gunë rall traicionar shini rall. Shini rall guëásëll guëc shtadë rall hashtë quini rall shtadë rall. r- purquë lëdë lë́ꞌëdiꞌi të guadiꞌdzë të sino lëꞌë Espíritu Santo nazeꞌdë de Shtadë të, guadíꞌdziꞌ por lëꞌë të. 0qY Perë iurë lëꞌë rall gunë rall intriegu lëꞌë të lu ra gubiernë, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të por lo quë naguëniꞌi të lu rall u por lo quë naguadiꞌdzë të lu ra mënë, purquë iurë lëꞌë iurë guëgaꞌa, Dios guësëdchini më diꞌdzë parë guadiꞌdzë të Ap{ Tsanú rall lëꞌë të lu ra gubernadurë nu lu rëy purquë na të shmëna. Zni gac të testigu shtëna delantë lu ra autoridá hashtë delantë lu ra nanádiꞌi më israelitë. .oU Gulë gapë cuidadë ra mënë shtë lugar ni; gunë rall intriegu lëꞌë të lu ra gubiernë nu hashtë guëneꞌe rall galnë́ lëꞌë të laꞌni iáduꞌu. ?nw ’Gulë guná, na guësheꞌlda lëꞌë të cumë ziquë ra lliꞌli ladi ra ma dushë, perë gulë gac nasini cumë ziquë serpientë, nu gulë gac naduꞌu ziquë palumë. ,mQ Guldía rniaꞌa, dzë shtë juici más llëruꞌbë na cashtigu parë guëꞌdchi ni quë parë ra mënë shtë Sodoma u Gomorra. Guëzac zi mënë lëꞌë të 'lG Si talë në́diꞌi mënë ni gunë recibir dizaꞌquë nu në́diꞌill guëquë́ diáguëll shtiꞌdzë të, iurní gulë bëruꞌu hiuꞌu ni u guëꞌdchi ni. Iurní gulë guëdchibi gushëguiuꞌu nadchiꞌbë guëaꞌ të ziquë sëñi de quë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall. ,kQ Si talë ra mënë ni runë tucarë guëquë́ diáguëll shtiꞌdza, gulë bëdëꞌë bendición shtë të ngaꞌli; perë si talë adë guëquë́ diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë të, si talë adë nádiꞌi ra mënë më zaꞌquë, gulë biequi ngaꞌli con grë dizaꞌquë shtë të. wjg Iurë lëꞌë të tsutë́ të lidchi mënë ni, gulë bëꞌnë saludar lë́ꞌiꞌ con tubi dizaꞌquë. yik ’Iurë lëꞌë të guëdchini të tubi guëꞌdchi u tubi ranchi, gulë quili ngaꞌli tubi mënë naná runë tucarë guëquë́ diaguë shtiꞌdza. Hia ngaꞌli guëaꞌnë të lídchill hashtë iurë lëꞌë të guëbiꞌ të. ehC Adë guáꞌadiꞌi të panitë parë quë dumí. Adë guáꞌadiꞌil chupë manguë, nilë chupë par rachi. Adë guáꞌadiꞌil bastunë. Pues el quë narunë dchiꞌni napë derechë parë gaull lidchi shlámëll. Tg! ’Adë guáꞌadiꞌi të orë, ni bëdchichi, ni dumí mituꞌnë. "f= Gulë bënëac ra narac lluꞌu. Gulë bëcuaꞌñi ra tëgulë. Gulë bënëac narac galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ. Gulë cu grë́tëꞌ mëdzabë laꞌni lduꞌu ra mënë. Lëꞌë të bëꞌnë të recibir pudërë ndigá; gulë bëdëꞌë sin quë gúnëdiꞌi të cubrë. e Gulë biadiꞌdzë lu mënë lla tsutë́ mënë catë rnibëꞌa Dios purquë hia lëꞌë iurë ziagdchini të guënibëꞌa më. gdG Más bien tsa të lu ra mënë naná ziquë lliꞌli naguniti, quiere decir, naciuni Israel. c Jesús gunibëꞌa guëzá chiꞌbë chupë nguiu ni; guniꞌinú më lëꞌë raiꞌ lla guziaꞌa raiꞌ. Repi më lu raiꞌ: ―Adë tsádiꞌi të regiuni catë quëreldë ra nadë nádiꞌi më israelitë. Nu adë tsutë́diꞌi të guëꞌdchi Samaria. {bo Gunaꞌbë më Simón naná miembrë shtë partidë cananista, nu gunaꞌbë më Judas Iscariote el quë nabëꞌnë intriegu lëꞌë Jesús. Jesús gunibëꞌa tsagniꞌi ra poshtë dizaꞌquë lu ra mënë (Mr. 6.7‑13; Lc. 9.1‑6) 7ag Gunaꞌbë më Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo el quë narunë cubrë impuestë. Gunaꞌbë më Jacobo shini Alfeo. Gunaꞌbë më Lebeo, nápiꞌ stubi lë́hiꞌ Tadeo. i`K Ndëꞌë na lë ra poshtë; guëzá chiꞌbë chupë raiꞌ: primërë Simón; nápiꞌ stubi lë́hiꞌ Pedro. Nu bëꞌnë më nombrar Andrés bëchi Pedro. Gunaꞌbë më Jacobo nu bë́chiꞌ Juan, shini Zebedeo. t_ c Iurní Jesús gunaꞌbë chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më nu bëdëꞌë më autoridá nu pudërë parë guëgú raiꞌ ra mëdzabë laꞌni lduꞌu ra mënë nu parë gunëac raiꞌ grë ra narunë sufrir galguidzë nu dulurë. ^# &gulë gunaꞌbë lu Dios naná nashtënë cusechë parë guësheꞌldë më más mënë parë guadiꞌdzë rall dizaꞌquë lu mënë.,]Q %Iurní repi më lu ra shini gusëꞌdë më: ―Guldía rniaꞌa, nanú zihani cusechë perë duꞌpsë na rall parë gunë rall dchiꞌni perë rniaꞌa lu të, E\ $Iurë guná më ra mënë zihani, bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall purquë nalë́ rzac zi rall nu adë rbedchídiꞌi lduꞌu rall. Na rall ziquë lliꞌli nanápëdiꞌi vëquërë. Y[+ #Jesús ziaglaꞌguë më grë ra guëꞌdchi naná rëtaꞌ guëlladchi ngaꞌli. Cagluaꞌa më laꞌni iáduꞌu shtë ra mënë cadë lugar catë rdchini më. Biadiꞌdzënú më mënë cusë zaꞌquë lla guëdchini mieti catë rnibëꞌa Dios. Nu bënëac më grë clasë galguidzë nu grë ra naquëhunë sufrir ra dulurë. )ZK "Perë guniꞌi ra fariseo: ―Nguiu rëꞌ rgu hiáꞌldëll ra mëdzabë por pudërë shtë mëdzabë narnibëꞌa más. Bëgaꞌa lduꞌu më ra mënë Y !Lueguë Jesús gulú hiaꞌldë lëꞌë mëdzabë ni; hia lëꞌë guꞌpë guzublú biadíꞌdzëll. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë. Guniꞌi rall: ―Nunquë laꞌdi gunádiꞌiaꞌa guëdubi mënë shtë Israel saꞌ ra cusë ziquë quëhunë më. )XK Iurë Jesús con ra shini gusëꞌdë më ziagruꞌu raiꞌ ngaꞌli, bëldá ra mënë beꞌdënú rall tubi guꞌpë nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌi. .WU Perë niáꞌasë gualú bëruꞌu rall ngaꞌli, iurní guzublú ruadiꞌdzë rall guëdubi regiuni lo quë nabëꞌnë Jesús. Bënëac Jesús tubi guꞌpë V7 Hia slu ra mënë ni bëaquin. Iurní Jesús gunibë́ꞌaiꞌ con ordë lu rall, ni tubi adë chu gac bë́ꞌadiꞌi lo quë nabë́ꞌniꞌ. eUC Iurní Jesús bëshá guiaꞌa slu rall nu repi më: ―Gaquin según fe nanapë të. aT; Iurë Jesús guatë́ laꞌni hiuꞌu, bëdchini ra ciegu lu më; repi më lu rall: ―¿Gu rialdí lduꞌu të de quë zac gunëaca lëꞌë të? Lëꞌë rall bëquebi rall: ―Rialdí lduꞌu naꞌa, Dadë. #S? Jesús bëruꞌu lugar ni; chupë ciegu guanaldë rall lëꞌë më; guniꞌi rall fuertë: ―Bëgaꞌa ldúꞌul lëꞌë naꞌa, llëbní David. 5Rc Guëdubi lugar catë rnibëꞌa regiuni ni, bërëꞌtsë diꞌdzë nu famë shtënë më. Biadiꞌdzë mënë pë guc con lëꞌë tëgulë. Bënëac Jesús chupë ciegu $QA Jesús guníꞌiꞌ de quë guëruꞌu rall. Iurní guatë́ më laꞌni hiuꞌu nu gunaꞌzi më guiaꞌa tëgulë. Iurní guashtë́ tëgulë ngaꞌli. :Pm Iurní repi Jesús: ―Gulë bëruꞌu ndëꞌë purquë lëꞌë lliguënaꞌa rëꞌ adë gútidiꞌiꞌ sino nagáꞌsiꞌ. Perë ra mënë bëllidchinú rall lëꞌë më. )OK Iurë Jesús bëdchíniꞌ lidchi më importantë; guná më lu narëtaꞌ nu guná më lu ra musiquë. Ra mënë ruꞌnë rall nu ruidë bëꞌnë rall. RN Jesús bëdchigrë́ lu më nezë tëchi më; guná më lu naꞌa nu repi më: ―Adë riádiꞌi ldúꞌul, Nanë. Hia lë́ꞌël bëáquël purquë gualdí ldúꞌul na. Mizmë iurní bëáquëll. MM Rúnëll llgabë: “Si talë guënaꞌzia shabë më, guëaca”. uLc Iurë guanaldë më lë́ꞌëll, tubi naꞌa narac lluꞌu rllëꞌë rë́niꞌ; guabíꞌguëll lu Jesús. Guc chiꞌbë chupë izë rac llúꞌull. Iurní guabíꞌguëll lu Jesús nezë tëchi më. Gunáꞌzill ruaꞌ shabë më. cK? Jesús guasuldiꞌ; iurní guanaldë më lë́ꞌëll con ra shini gusëꞌdë më. J' Mientras Jesús quëadíꞌdziꞌ ra cusë rëꞌ, tubi narnibëꞌa mënë bëdchini; bëzullíbill lu më nu guníꞌill: ―Shtsaꞌpa niáꞌasë gualú guti, perë si talë guídël lidcha; si talë guëdchiꞌbë guiáꞌal guëc shinia, guëbániꞌ stubi. dIA Ni tubi adë rgutsaꞌu vini cubi laꞌni bulsë gushë purquë adë gúnëdiꞌi gan bulsë gushë la fuersë shtë vini cubi. Rieꞌzë bulsë gushë nu lëꞌë vini guëllëꞌë lu guiuꞌu, nu gullini ra bulsë. Por ni rquiꞌni tsutsaꞌu vini cubi laꞌni bulsë cubi. Iurní lëꞌë vini nu ra bulsë adë guënítidiꞌin. Shtiꞌdza adë rgáꞌadiꞌi con custumbrë shtënë të. Shini Jairo nu naꞌa nagunaꞌzi shabë më (Mr. 5.21‑43; Lc. 8.40‑56) uHc ’Ni tubi adë chu rúnëdiꞌi rumiendë lu tubi lari gushë con lari nardëá purquë si talë guëguëuꞌl lari nardëá lu lari gushë, más nasesë rcheꞌzë lari cubi lëꞌë lari gushë. Iurní más fier rluaꞌa lari. hGI Jesús guniꞌi: ―Nahia ziquë lliguë shtë saꞌa. ¿Ni mudë gunë të obligar ra invitadë shtë saꞌa, gacu rall lari nagasë ziquë mënë narunë velar guëc tëgulë mientras quëbezënú lliguë lëꞌë rall? Aquëdiꞌi. Perë guëdchini dzë nu guëdchini tiempë lëꞌë lliguë tsabsú ngaꞌli; iurní sí, gunë rall ayunë. Fy Iurní ra nazianaldë lëꞌë Juan Bautista, guabiꞌguë rall lu Jesús nu gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pëzielú lëꞌë naꞌa nu ra fariseo rdëꞌnë naꞌa ayunë zihani vueltë perë ra shmë́nël adë rúnëdiꞌi rall ayunë? SE Gulë gua; gulë bëdëꞌë cuendë lo quë narunë cuntienë lo quë naná escritë: “Na rac shtuaꞌa de quë gac të mënë nargaꞌa lduꞌu sáhiꞌ; ni más mejurë quë gunë të ofrecer ma lua ziquë ofrendë”. Zeldë guënaꞌba ra pecadurë të guëabrí lduꞌu rall con Dios. Adë zeldë guënáꞌbëdiaꞌa mënë narniꞌi: “Nápëdiaꞌa duldë”. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lla na shcuendë ayunë (Mr. 2.18‑22; Lc. 5.33‑39) PD Bini Jesús pë quëgniꞌi ra fariseo; iurní guniꞌi më: ―Adë rquíꞌnidiꞌi ra mënë ducturë si rac llúꞌudiꞌi rall perë mënë narac lluꞌu, sí, ni rquiꞌni rall ducturë. XC) Perë ra fariseo iurë guná rall lu ra mënë ni, gunaꞌbë diꞌdzë rall lu shini gusëꞌdë Jesús: ―¿Pëzielú mësë shtë të quëhaunull ra pecadurë nu con ra mënë narunë cubrë impuestë? B  Guzac iurë Jesús caniháu laꞌni tubi hiuꞌu, cantidá mënë narunë cubrë impuestë nu zihani pecadurë bëdchini rall ngaꞌli parë gulezënú rall lëꞌë më lu mellë. Guzubënú rall lu mellë con Jesús nu con ra shini gusëꞌdë më. gAG Jesús bëruꞌu më ngaꞌli. Guná më lu tubi nguiu lë Mateo. Zúbëgaꞌall lugar catë rúnëll cubrë impuestë. Iurní repi më: ―Gudeꞌe naldë na. Iurní Mateo guasuldí nu guanáldëll lëꞌë Jesús. @! Guná mënë lull, iurní bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Bëꞌnë rall alabar lëꞌë Dios purquë bëdëꞌë më pudërë ruꞌbë guiaꞌa tubi nguiu. Gunaꞌbë Jesús Mateo (Mr. 2.13‑17; Lc. 5.27‑32) V?% Lëꞌë narac galguidzë llunguë guasuldill nu bëagzëll lídchill. >} Parë gac bëꞌa të nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nu parë gac bëꞌa të napa pudërë parë guna perdunë duldë shtë mënë. Iurní repi më lu narac lluꞌu: ―Guashtë́; bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́ lídchil. =! ¿Pë más sencigi guëniaꞌa lu narac lluꞌu: “Naperdunë duldë shtë́nël”, u guëniaꞌa lull: “Guashtë́ nu bëagzë́”? y<k Perë guc bëꞌa Jesús pë llgabë quëbezënú rall. Iurní repi më: ―¿Pëzielú runë të llgabë mal? #;? Iurní bëldá mësë narluaꞌa lëy guniꞌi rall laꞌni lduꞌu rall: “Hiumbrë rëꞌ blac diꞌdzë dzabë ruadíꞌdzëll cuntrë Dios”. t:a Ngaꞌli bëdchininú mënë tubi narac lluꞌu galguidzë llunguë. Nagáꞌall lu daaꞌ. Iurë Jesús guná rialdí lduꞌu rall, repi më lu narac lluꞌu: ―Lë́ꞌël, adë riádiꞌi ldúꞌul. Naperdunë duldë shtë́nël. 9 y Iurní Jesús guatë́ laꞌni barcu parë tëdë më stubi tëchi nisë. Iurní bëdchini më guëꞌdchi shtë më. =8s"Iurní grë mënë shtë guëꞌdchi bëruꞌu rall; guagná rall catë quëbezë Jesús. Iurë guná rall lu më, bëꞌnë rall ruëguë de quë guëruꞌu më ladzë rall.67e!Hia naquëhapë guchi bëlluꞌnë rall hashtë guëꞌdchi nu guzublú biadiꞌdzë rall lo quë naguc, nu shcuendë ra nguiu nagú mëdzabë laꞌni lduꞌu raiꞌ. @6y Iurní Jesús repi: ―Gulë gua. Lueguë bëruꞌu mëdzabë laꞌni ra nguiu ni. Guatë́ rall laꞌni guchi. Lueguë grë́tëꞌ ra guchi ziaꞌa guëlluꞌnë nasesë; gulaguë ra ma catë rlaguë guiuꞌu ruaꞌ nisë ruꞌbë. Guatë́ ma laꞌni nisë. Bëldaꞌu nisë ra ma; lueguë guti ra ma. G5Ra mëdzabë bëꞌnë rall ruëguë lu Jesús; guniꞌi rall: ―Si talë guëgul lëꞌë naꞌa laꞌni ra nguiu rëꞌ, perë bëneꞌe permisi të guëdëuꞌ naꞌa laꞌni ra guchi. J4 Zitu rëtaꞌ cantidá ra guchi. Quëháu ra ma guiꞌlli. J3 Iurní guzublú gurushtiá rall fuertë: ―¿Pëzielú riutël con lëꞌë naꞌa, Jesús shini Dios? ¿Gu bëdchínil ndëꞌë parë guëzac zil lëꞌë naꞌa antsë guëgaꞌa tiempë? =2sIurë Jesús bëdchini stubi ladë ruaꞌ nisë, ladzë ra më gadareno, chupë nguiu bëruꞌu laꞌni catë bëgaꞌchi tëgulë. Guabiꞌguë rall lu më. Guërupë rall napë rall mëdzabë laꞌni lduꞌu rall. Nalë́ nadushë rall. Ni tubi adë chu ráquëdiꞌi rdëdë nezë catë nanú rall. 1!Hia ra nguiu naná zënú më, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Guasë́ lduꞌu raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: ―¿Chull më rëꞌ? Rzuꞌbë diaguë mbë nu nisë shtíꞌdziꞌ. Chupë nguiu nananú mëdzabë laꞌni lduꞌi (Mr. 5.1‑20; Lc. 8.26‑39) j0MLëꞌë më guníꞌiꞌ lu raiꞌ: ―¿Pëzielú nalë́ rdzëbë të? ¿Pë hia adë rialdídiꞌi lduꞌu të na? Iurní guashtë́ më nu guniꞌi më guëc mbë nu guëc nisë ruꞌbë. Lueguë gurëdchí nisë. /)Iurní ra shini gusëꞌdë më guacuaꞌñi raiꞌ lëꞌë më nu repi raiꞌ: ―Dadë, bëlá lëꞌë naꞌa. Aquë zátiaꞌa iurneꞌ. .{perë bëdchini mbë lu nisë. Nalë́ fuertë bëdchini mbë. Gutë́ zili nisë laꞌni barcu. Jesús nagaꞌsi më. Q-Iurní guatë́ Jesús laꞌni barcu con ra shini gusëꞌdë më _,7Jesús guniꞌi: ―Gudeꞌe naldë na lueguë. Nanú mënë nadë rialdídiꞌi lduꞌu shtiꞌdza parë guëcaꞌchi rall ra tëgulë. Bëcueꞌdchí Jesús nisë nu mbë (Mr. 4.35‑41; Lc. 8.22‑25) 8+iStubi nguiu naguanaldë lëꞌë Jesús repi lu më: ―Dadë, bëneꞌe sí, primërë tsacaꞌcha shtada, iurní gueꞌdë nalda lë́ꞌël. Gaca shmë́nël iurní. i*KJesús bëquebi: ―Ra ma lachi napë cuevë shtë ma. Ra maꞌñi napë bëcheꞌzë llicu hiaguë perë na, adë nápëdiaꞌa catë guëcuꞌguë guëca aunquë nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. )Tubi mësë shtë lëy guabíꞌguëll lu Jesús nu répill: ―Mësë, rac shtuaꞌa sënalda lë́ꞌël cualquier lugar ca tsal. (5Iurë guná Jesús cantidá mënë bëdëá rdondë catë zubë më, gunibëꞌa më parë tëdë ra shini gusëꞌdë më stubi tëchi nisë. *'MZndë guzac parë gac cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë. Guniꞌi Isaías: “Lëꞌë më biaꞌa më galguidzë shtë́naꞌa nu lëꞌë më biaꞌa më grë́tëꞌ debilidá shtë́naꞌa”. El quë narac shtuꞌu tsanaldë lëꞌë Jesús (Lc. 9.57‑62) &Iurë gueꞌlë guꞌ, beꞌdënú mënë zihani saꞌ rall lu Jesús. Beꞌdënú rall ra nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌu rall; con tubsë diꞌdzë rgu më grë́tëꞌ ra mëdzabë. Nu zac bëꞌnë më rumëdi grë́tëꞌ ra nanapë galguidzë. %}Iurní gunaꞌzi më guiaꞌa naꞌa. Lueguë bëruꞌu shldi. Iurní suëgrë Pedro guashtë́hiꞌ nu bë́ꞌniꞌ sirvë lu raiꞌ. Bëdë́ꞌëiꞌ nagáu raiꞌ. Bënëac Jesús zihani mënë narac lluꞌu (Mr. 1.32‑34; Lc. 4.40‑41) r$]Jesús gua lidchi Pedro. Ngaꞌli guná më nagaꞌa suëgrë Pedro. Naꞌa ni rac shldi ruꞌbë. #  Iurní Jesús guníꞌiꞌ lu capitán: ―Bëagzë́ lídchil; hia shmúzël bëac tal ziquë gualdí ldúꞌul. Lëꞌë muzë ni bëáquiꞌ mizmë iurë ni. Bënëac Jesús suëgrë Pedro (Mr. 1.29‑31; Lc 4.38‑39) ;"o Perë nanú mënë nabini shtiꞌdzë më de quë guënibëꞌa më ziquë rëy; guëruꞌu rall tëchi fuërë catë nacahi. Ngaꞌli guꞌnë rall nu guëchushí laiꞌ rall. T!! Rniaꞌa, cantidá mënë guëruꞌu rall de grë ladë shtë guë́ꞌdchiliu. Guidë rall të parë subënú rall Abraham nu Isaac nu Jacob parë gaunú rall mënë ni catë rnibëꞌa Dios gubeꞌe.  Iurë Jesús bini diꞌdzë ni, nalë́ guasë́ lduꞌu më. Guniꞌi më lu ra nazianaldë lëꞌë më: ―Guldía rniaꞌa lu të, guëdubi naciuni Israel nunquë bëdzaꞌguëlúdiaꞌa tubi nguiu narialdí lduꞌi shtiꞌdza ziquë nguiu rëꞌ. 7g Mizmë na runa lo quë narniꞌi ra narnibëꞌa na, nu napa suldadë bajo ordë shtëna. Iurë rniaꞌa lu tubi suldadë, tsall; pues riall. Iurë rniaꞌa guídëll, pues lueguë rídëll. Iurë rnibë́ꞌahia tubi shmuza tsaguë́ꞌnëll lo quë narac shtuaꞌa, rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza. 0YCapitán bëquebi: ―Dadë, rúnëdiꞌi tucara tsal lidcha; adë chu nádiaꞌa. Nadë más gunibëꞌa nu bëdëꞌë tubsë diꞌdzë, iurní guëac shmuza. J Jesús guniꞌi: ―Na tsahia parë gunëaca lë́ꞌiꞌ. Répill lu Jesús: ―Dadë, shmuza rac llúꞌull galguidzë llunguë. Nagáꞌall lidcha. Nalë́ quëhúnëll sufrir lu galguidzë. Iurë guatë́ Jesús guëꞌdchi Capernaun, tubi capitán rumanë guabíꞌguëll lu më nu bë́ꞌnëll ruëguë. ucJesús repi: ―Bëquë́ diaguë, adë chu lu ruadíꞌdzëdiꞌil; nadë más guaguëꞌnë presentar lu bëshuzi nu bëdëꞌë tubi ofrendë lo quë narnibëꞌa Moisés të parë grë́tëꞌ mënë, guëdëꞌë rall cuendë de quë lë́ꞌël bëáquël nu guc límpil de galguidzë shtë́nël. Bënëac Jesús tubi muzë shtë capitán (Lc. 7.1‑10) EIurní Jesús bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guë́quëll nu guniꞌi më: ―Rac shtuaꞌa, sunë́ ládil. Iurë lëꞌë më guniꞌi zndëꞌë, grë galguidzë ruꞌdzë bëac. NIurní guabiꞌguë tubi nguiu narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ. Bëzullíbill lu më. Répill: ―Dadë, si talë rac shtúꞌul, nápël pudërë gunëáquël na; guëzunël ladia. S !Iurë bietë Jesús lu dani, cantidá mënë zianaldë rall lëꞌë më. Cagluaꞌa më cumë ziquë el quë nanapë pudërë, lë́dëdiꞌi ziquë ra mësë shtë lëy nananú entrë lëꞌë rall.)Iurë Jesús gualú biadiꞌdzë më lu ra mënë, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu guasë́ lduꞌu rall por ldaiꞌ shtë më. OBëdchini guiu; guaruꞌbë nisë guëëꞌgu; bëruꞌu mbë dushë nu bëdíꞌahin guëaꞌ hiuꞌu. Gulaguë hiuꞌu purquë nídiꞌi cimientë guetë. Nalë́ tubi cusë dushë guc ngaꞌli. :mPerë el quë narini shtiꞌdza perë adë rúnëdiꞌill cuendë lo quë narniaꞌa, nall ziquë tubi nguiu tuntë nanë́diꞌi tsasëll. Bëzáꞌall lídchill lu iuꞌlli. H Bëdchini guiu; guaruꞌbë nisë guëëꞌgu; bëruꞌu mbë dushë; bëdíꞌahin hashtë guëaꞌ hiuꞌu perë adë guláguëdiꞌi hiuꞌu purquë napin cimientë nazubë lu guëꞌë. 7g’Zni na el quë narquë́ diaguë nu quëhúnëll lo quë narniaꞌa, nall cumë ziquë tubi nguiu nariasë́ nu bëzáꞌall lídchill lu cimientë shtë guëꞌë. OPerë iurní guëniaꞌa lu mënë ni: “Jamás adë guënë́diaꞌa lëꞌë të. Gulë guabsú lua purquë na të mënë mal.” Comparaciuni shtë chupë hiuꞌu (Lc. 6.47‑49; Mr. 1.22) -Iurë lëꞌë iurë guëgaꞌa, dzë ni cantidá mënë guëniꞌi rall lua: “Dadë, lëꞌë naꞌa biadiꞌdzë naꞌa shtíꞌdzël nu por lël gulú naꞌa mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu mënë. Bëdëꞌnë naꞌa zihani milagrë iurë guniꞌi naꞌa lël.” hI’Lëdë grë́diꞌi narniꞌi lua: “Dadë, Dadë”, tsutë́ rall catë rnibëꞌa Dios sino nadë más el quë narunë cumplir voluntá shtë Dadë naquëbezë gubeꞌe, ni sí quëgnibëꞌa më lë́ꞌëll. ) KZni gac bëꞌa të mënë zaꞌquë nu mënë mal por lo quë narunë rall. Lëdë grë́diꞌi mënë tsutë́ rall catë rnibëꞌa Dios (Lc. 13.25‑27) g GGrë́tëꞌ hiaguë nadë rdë́ꞌëdiꞌi nashi zaꞌquë, chuguin nu tsequin lu guiꞌi.  1Lëꞌë hiaguë zaꞌquë adë gáquëdiꞌi gudëꞌëin nashi mal. Ni tampuquë tubi hiaguë mal gáquëdiꞌi guëdëꞌëin nashi zaꞌquë. q [Zni nahin, grë́tëꞌ hiaguë zaꞌquë rneꞌe nashi zaꞌquë perë hiaguë mal rneꞌe nashi mal. i KLëꞌë të gac bëꞌa të u gunguë bëꞌa të chu na rall por lo quë narunë rall. Pues adë rldáguëdiꞌi të uvë lu ra hiaguë guitsë. Tampuquë nídiꞌi mudë guëldaguë të bëldaꞌu lu hiaguë guitsëbé. dA’Gulë gupë cuidadë con ra mësë falsë naná rniꞌi ruadiꞌdzë rall shtiꞌdzë Dios. Zeꞌdë rall; por fuërë rluaꞌa rall ziquë lliꞌli perë dentrë laꞌni lduꞌu rall na rall ziquë ma dushë. pYPerë puertë nu ruaꞌ nezë nadeꞌe catë napë mënë vidë sin fin, tubldí nahin nu trabaju riutë́ mënë ngaꞌli. Duꞌpsë mënë riutë́ lu nezë ni. Nashi naquë́ lu hiaguë rluaꞌain pë hiaguin (Lc. 6.43‑44) K ’Gulë tsutë́ nezë ruaꞌ puertë nu nezë ca nadeꞌe purquë ruaꞌ puertë nu nezë narniti mënë, nalë́ shlaguin nu napin zihani lugar. Cantidá mënë riutë́ rall ngaꞌli. $A Manërë lo quë narac shtúꞌul gunë mënë tratë lë́ꞌël, mizmë manërë ni gulë bëꞌnë tratë saꞌl. Zni si talë quëhúnël cumplir rëglë ni, canihúnël cumplir lëy nu lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë. Ruaꞌ puertë nanádeꞌe (Lc. 13.24) mS Si talë lëꞌë të na të mal, nu rac bëꞌa të guëdëꞌë të cusë zaꞌquë lo quë narnaꞌbë shini të, más segurë Shtadë të naquëbezë gubeꞌe, guëneꞌe më cusë zaꞌquë lo quë narnaꞌbë të lu më. c? ¿Ni mudë guëdë́ꞌël tubi mbeꞌldë iurë shínil rnáꞌbëll mbeldë gáuhiꞌ? ' ’¿Chu tubi de lëꞌë të si talë guënaꞌbë shínil guetështildi gáuhiꞌ; ni mudë guëdë́ꞌël tubi guëꞌë gáuhiꞌ? oWGrë mënë natsaglaꞌguë guënaꞌbë lu Dios, gúnëll recibirin; grë mënë narguili cusë shtë Dios, guëdzelin. El quë naná ziquë tubi nguiu narnaꞌbë fuertë ruaꞌ nezë, guëllaꞌlë puertë parë lë́ꞌëll. W'’Gulë gunaꞌbë lu Dios grë́tëꞌ lo quë narac shtuꞌu të. Lëꞌë më guëneꞌe mëhin. Gulë quilin të parë guëdzelë tëhin. Gulë bësëdchi ruaꞌ puertë të parë guëllaꞌlin. q[Nanú mënë ziquë mbecu dushë narahuëëꞌ. Adë rúnëdiꞌi rall rëspëti cusë santu shtë Dios. Na rall ziquë guchi narlú guëc tubi perla nu rëabrí ma të reꞌdë caꞌnë ma lul. Adë ruadíꞌdzëdiꞌi të diꞌdzë santu lu nanë́diꞌi tsasë́ verdá shtë Dios. Gulë gunaꞌbë; gulë bësëdchi ruaꞌ puertë (Lc. 11.9‑13; 6.31) ~Na të falsë; gulú trunquë nananú laꞌni slul; iurní sí, guënal bien parë cul guiꞌlli nananú laꞌni slu saꞌl. }¿Lla gúnël guëníꞌil lu saꞌl? “Bëneꞌe sí guëgúa guiꞌlli nananú slul” perë nanú tubi trunquë laꞌni slul. |¿Pëzielú rnal lu guiꞌlli nananú laꞌni slu saꞌl perë adë rnádiꞌil laꞌni slul nanú tubi trunquë ruꞌbë? #{?Gunë më juzguë lëꞌë të mizmë manërë narunë të. Mizmë varë naguishi të con saꞌ të, mizmë varë ni quishi Dadë Dios con lëꞌë të. z #’Adë rúnëdiꞌi të juzguë saꞌ të, purquë gunë më juzguë lëꞌë të mizmë manërë ziquë quëhunë të juzguë saꞌ të. y"¿Pëzielú rquëdiꞌni ldúꞌul nedzë́ por ra cusë nazeꞌdë glli? Nanú sufsientë problemë parë nedzë́.Px!Primërë gulë guanaldë tëchi nezë catë rnibëꞌa Dios ziquë rëy. Gulë bëꞌnë cumplir lo quë narac shtuꞌu më, iurní gunë të recibir grë cusë narquiꞌni të parë guëbani të. ~~}G||{xzxxvnuttsr+qpeonnPm1lHkjiiwhBgSfeddzccbGaa`h_^]\\[cZ.YXX.WGVUT>SRQQ>PdONMLwJJCIHGGFEEXDDCC BhAAY@Y??>=h<;:J98r776_5e42v11800/.->,+f*J)(''&)%%$M#"!z IOKZm  \{  d ; O  Co^50cperë iurë bëdëꞌë Pedro cuendë por tantë fuersë nanapë mbë, bëdzë́bëiꞌ nu rë́ꞌaziꞌ laꞌni nisë. Iurní guníꞌiꞌ fuertë: ―Bëlá na, Dadë. /)Jesús repi: ―Gudeꞌe pë. Iurní lëꞌë Pedro bietë laꞌni barcu. Guzublú rzëhiꞌ lu nisë parë tsáhiꞌ catë zugaꞌa më .'Iurní lëꞌë Pedro repi lu Jesús: ―Dadë si talë lë́ꞌël niꞌi, gunibëꞌa të nu na sëa lu nisë parë guelda catë zul. y-kPerë lueguë guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―Gulë gapë valurë. Na ndëꞌë. Adë rdzë́bëdiꞌi të. ,!Iurë shini gusëꞌdë më guná raiꞌ rzë më lu nisë, bëdzëbë raiꞌ. Gurushtiá raiꞌ fuertë: ―Aquë tu fantasmë zeꞌdë. o+WHia zeꞌdë grëgueꞌlë; Jesús zeꞌdë guëdchíniꞌ catë ziazú raiꞌ. Ziazú më lu nisë. *7Lëꞌë barcu ziazú casi guëruldë nisë. Mbë con nisë nalë́ nadushë runin parë barcu purquë mbë zeꞌdë al contrari con zihani fuersë. -)SDespuësë de ni, beꞌpi Jesús lu tubi dani parë guëniꞌinú më Shtadë më. Iurë lëꞌë gueꞌlë guꞌ, Jesús zugaꞌa më lë́ꞌësë më ngaꞌli. P(Iurní Jesús gunibëꞌa më parë guziaꞌa ra shini gusëꞌdë më laꞌni barcu parë quiblú raiꞌ lu më stubi ladë ruaꞌ nisë. Quëgniꞌi më lu ra mënë parë guzëá ra mënë. E'Grë ra naná gudáu guetështildi na rall ziquë gaꞌi mili nguiu sin adë nagábëdiꞌi ra naꞌa nilë ra llguëꞌnë. Jesús ziazú më lu nisë (Mr. 6.45‑52; Jn. 6.16‑21) &Grë́tëꞌ ra mënë gudáu rall hashtë bielë rall. Despuësë guadzë́ chiꞌbë chupë tëpë grë ra pedasë nabëꞌnë subrë. d%AIurní gunibëꞌa më subë ra mënë lu guiꞌlli. Iurní gunaꞌzi më guetështildi, guëzá gaꞌi guetështildi con chupë mbeldë. Iurní gubiꞌa më lu gubeꞌe. Bëdëꞌë më graci lu Dios nu bëshullë më guetështildi. Iurní bëdëꞌë mëhin cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më. Lëꞌë raiꞌ gudiꞌdzin cuaꞌa ra mënë. A$}Jesús guniꞌi: ―Gulë gudeꞌenuhin ndëꞌë. # Lëꞌë raiꞌ repi raiꞌ: ―Adë chu nápëdiꞌi nagáu raiꞌ, niétiquë gaꞌi guetështildi con chupë mbeldë. ]"3Jesús repi: ―Rquíꞌnidiꞌi guzëá rall; gulë bëdëꞌë nagáu rall. %!CIurë riuꞌ gueꞌlë, iurní ra shini gusëꞌdë Jesús bëdchini raiꞌ lu më nu repi raiꞌ: ―Hia guadzeꞌ. Ni tubi adë chu quëréldëdiꞌi lugar ndëꞌë. Guchi lu ra mënë të guzëá rall; tsa rall lu ra guëꞌdchi naquë́ guëlladchi. Tsasiꞌi rall nagáu rall. 5 cBëdchini më ruaꞌ nisë; bëruꞌu më laꞌni barcu; guná më cantidá mënë. Iurní bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë ra mënë nu bënëac më grë ra narac lluꞌu. Z- Iurë lëꞌë Jesús bini naguniꞌi Herodes de lëꞌë më, bëruꞌu më ngaꞌli, sulë lëꞌë më con ra shini gusëꞌdë më. Güeꞌpi raiꞌ tubi barcu; ziaꞌa raiꞌ tubi lugar catë chu nádiꞌi. Perë iurë bini ra mënë nu guc bëꞌa rall ca ziaꞌa më, bëruꞌu rall guëꞌdchi parë ziaꞌa rall lugar ni. =s Iurní bini ra naguanaldë lëꞌë Juan; bëdchini raiꞌ ngaꞌli parë biaꞌa raiꞌ cuerpë shtë Juan parë guacaꞌchi rallin. Hia despuësë guaguëchi mënë lu Jesús de quë lëꞌë Juan guti. Jesús bëdëꞌë nagudáu gaꞌi mili nguiu (Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) 1 Iurní beꞌdënú suldadë guëc Juan laꞌni platë; bëdëꞌë rall cuaꞌa lliguënaꞌa. Nu lë́ꞌëll bëdëꞌëin cuaꞌa shníꞌall. ,Q iurní gunibë́ꞌall de quë gati Juan nu guëdëꞌë ra suldadë lo quë nagunaꞌbë lliguënaꞌa. Gunibëꞌa Herodes guriuguë guëc Juan lachiguiꞌbë.  Nalë́ gulaguë tristë lduꞌu Herodes, perë hia cumë bë́ꞌnëll jurar delantë lu ra invitadë shtë́nëll, ~uIurní lëꞌë lliguënaꞌa guagniꞌi lu shníꞌaiꞌ niaꞌa pë guënáꞌbëll lu Herodes. Shníꞌall bëquili guëniꞌi shtsáꞌpëll të guënáꞌbëll lu Herodes: ―Neꞌ guënéꞌel guëc Juan Bautista tsu laꞌni tubi platë. r]Bëꞌnë Herodes prometer con juramentu guëdë́ꞌëll cualquier cusë naguënaꞌbë lliguënaꞌa. #?Perë guc lë Herodes; shtsaꞌpë Herodías bëguíꞌill lu grë ra invitadë shtë Herodes. Nu bëquitë lduꞌu Herodes bëguiꞌi lliguënaꞌa ni. 7gHerodes guc shtuꞌu quínill lëꞌë Juan perë bëdzë́bëll por ra mënë purquë casi grë mënë guniꞌi rall de quë Juan na tubi naguniꞌi shtiꞌdzë Dios. |qZihani vueltë Juan guniꞌi lu Herodes: ―Adë nádiꞌi bien cuáꞌal tseꞌlë bë́chil ziquë tséꞌlël. iKPerë Herodes hia nanëll de quë antsë lë́ꞌëll gunibë́ꞌall tsa Juan lachiguiꞌbë líꞌbiꞌ con cadënë. Bëꞌnë Herodes zni por causë Herodías naná tseꞌlë bëchi Herodes. Felipe lë bë́chill. $AIurní répill lu ra narunë sirvë lull: ―Jesús na Juan Bautista naguashtë́ ladi ra tëgulë; por ni nápëll pudërë; rúnëll milagrë ruꞌbë. V 'Tiempë dzë ni, Herodes guc rëy shtë Galilea. Bínill famë shtë Jesús. }s :Adë bë́ꞌnëdiꞌi më zihani milagrë ngaꞌli purquë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall lëꞌë më.+O 9Adë bëgáꞌadiꞌi guzac mënë shtë guëꞌdchi; bë́ꞌnëdiꞌi rall cuendë de lëꞌë më. Jesús repi: ―Adë rúnëdiꞌi mënë rëspëti tubi muzë shtë Dios ladzë muzë, nilë́ por shfamílill. Stubi lugar sí, runë ra mënë rëspëti lëꞌë muzë shtë Dios.  8Nu ra zánëll también quëreldënú rall lëꞌë hiaꞌa. ¿Callë nezë guagsë́ꞌdëll grë́tëꞌ cusë rëꞌ? ~u 7Nu ndëꞌë lëꞌë shini carpintërë José, nu shníꞌall María. Bë́chill Jacobo nu José, Simón nu Judas. 5 6Bëabrí më guëꞌdchi shtënë më. Ngaꞌli guzublú quëgluaꞌa më laꞌni iáduꞌu shtë rall. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë nu guniꞌi rall: ―¿Callë guagsëꞌdë nguiu rëꞌ? ¿Chull bëdëꞌë tantë llni? ¿Llallë rúnëll milagrë ruꞌbë? c ? 5Iurë Jesús gualú guniꞌi më grë ra comparaciuni, iurní gubiꞌ më ngaꞌli.   4Iurní repi më: ―Tubi mësë shtë lëy naná bësëꞌdë shcuendë lugar catë rnibëꞌa Dios, iurë rluáꞌall stubi saꞌll, nall ziquë tubi lamë shtë hiuꞌu. Rac rgu lamë cusë cubi nu rac rgull ra cusë guahietë. Zni lëꞌë mësë rac rluáꞌall enseñansë cubi nu enseñansë antigu. Jesús bëabrí guëꞌdchi Nazaret (Mr. 6.1‑6; Lc. 4.16‑30) $ A 3Iurní Jesús gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Gu riasë́ të grë́tëꞌ cusë rëꞌ? Lëꞌë raiꞌ bëquebi raiꞌ: ―Aha, Dadë. Riasë́ naꞌa. y 2Guëdchini ra ianglë lu guë́ꞌdchiliu parë cuë raiꞌ ra mënë narunë mal ladi ra mënë narunë bien të parë tsa ra hiumbrë mal gabildi catë nanú beꞌlë. Ngaꞌli guꞌnë rall nu guëchushí laiꞌ rall. Tesurë cubi nu nagushë - U 1Zni gac fin shtë guë́ꞌdchiliu. 3 0Iurë lëꞌë guëꞌshu guadzë́, mënë narnaꞌzi mbeldë rgu rall guëꞌshu ruaꞌ nisë. Hia ngaꞌli zubë rall parë rbë rall mbeldë. Rgutsaꞌu rall ra mbeldë zaꞌquë laꞌni tubi tëpë. Hia grë ra mbeldë nadë rlluíꞌidiꞌi rruꞌldë rall tubi ladë. %C /’Nu zac lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi guëꞌshu nabëtiaꞌa mënë lu nisë të guënaꞌzi guëꞌshu grë́tëꞌ clasë mbeldë. .U .Iurë lë́ꞌëll bëdzélëll perla namás lasac, iurní guëtuuꞌll grë́tëꞌ lo quë nanápëll të parë síꞌill perla ni. Comparaciuni shtë guëꞌshu |q -’También lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi narziꞌi perla fini. Ziatílill perla namás lasac. ^5 ,’Lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi tesurë nabëcaꞌchi mënë lu tubi guiuꞌu lachi, perë tubi nguiu bëdzelë tesurë ni. Iurní bëquitë ldúꞌull. Bëcáꞌchill tesurë ni laꞌni guiuꞌu stubi. Bëtuuꞌll grë́tëꞌ shtë́nëll parë síꞌill guiuꞌu catë nanú tesurë. Comparaciuni shtë perla nalasac iK +Iurní ra shini Dios guëcabtsëꞌë raiꞌ ziquë ngubidzë catë rnibëꞌa Dios, Shtadë raiꞌ. Si talë rac shtuꞌu të tsasë́ të, gulë bëquë́ diaguë bien shtiꞌdza. Comparaciuni shtë tesurë nabëgaꞌchi y *Grë́tëꞌ ra hiumbrë ni tsa rall lu guiꞌi shtë gabildi catë guꞌnë rall nu hashtë guëchushí laiꞌ rall. 1[ )Guënibë́ꞌahia tsa ra ianglë parë guëtëá raiꞌ ra mënë narunë mal nu grë narsini sáhiꞌ lu duldë. Na rall ziquë tubi guëꞌë catë rreldë mënë. y (Ziquë ra guiꞌlli mal guëdëahin të parë tsahin lu guiꞌi, zni gac iurë guëdchini fin shtë guë́ꞌdchiliu. 7 'Enemigu nabëcabní bëꞌdchi mal, na mëdzabë. Ra cusechë runë significar fin shtë guë́ꞌdchiliu. Hia narcaꞌa cusechë ni, na ra ianglë. p~Y &Hia lachi runë significar guë́ꞌdchiliu. Bëꞌdchi zaꞌquë quëhunë representar ra mënë nabëꞌnë recibir Dios ziquë rëy. Hia lëꞌë guiꞌlli mal runë significar mënë narzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë mëdzabë. }' %Iurní Jesús repi: ―El quë narcabní bëꞌdchi zaꞌquë, quëhúniꞌ representar nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. i|K $Iurní bëtëꞌtsë Jesús mënë. Guatë́ më tubi hiuꞌu. Iurní ra shini gusëꞌdë më guabiꞌguë raiꞌ lu më nu repi raiꞌ: ―Biadiꞌdzë lu naꞌa pë runë cuntienë comparaciuni shtë guiꞌlli mal. {  #Zndë guc parë gac cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë:Guadiꞌdza por comparaciuni.Guadiꞌdza ra cusë nagaꞌchi dizdë iurë lëꞌë Dios bëcueꞌshtë́ guë́ꞌdchiliu. Jesús biadiꞌdzë shcuendë guiꞌlli mal z! "Guniꞌi Jesús grë́tëꞌ ra cusë rëꞌ lu ra mënë con comparaciuni. Ni tubi cusë adë guníꞌidiꞌi më sin comparaciuni. y) !Guniꞌi më stubi comparaciuni: ―Lugar catë rnibëꞌa Dios na ziquë tubi ldë levadurë nabëdchiꞌbë naꞌa con tsunë medidë harinë. Bëshepi levadurë hashtë bëdëꞌëin fuersë grë nacubë. Bëluaꞌa më con zihani comparaciuni (Mr. 4.33‑34) %xC Bëꞌdchi ni na más mituꞌnë quë grë ra bëꞌdchi, perë iurë ra plantë riaruꞌbë, llëruꞌbë na hiaguë más quë grë plantë shtë lachi. Hia iurní ridë ra maꞌñi; bëdchiꞌbë ra ma bëcheꞌzë lu llicu hiaguë. Comparaciuni shtë levadurë (Lc. 13.20‑21) +wO Jesús guniꞌi stubi comparaciuni: ―Lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi bëꞌdchi mituꞌnë. Tubi nguiu guacabní bëꞌdchi lu shguiúꞌull. Sv Mejurë ziaruꞌbin juntë hashtë tiempë shtë cusechë. Iurní guënibë́ꞌahia ra muzë të parë guëtëá rall guiꞌlli mal primërë nu guëliꞌbin, gac manullin të parë tsequin. Hia despuësë guëdëá trigu të parë tsutsáꞌuhin.” Comparaciuni shtë bëꞌdchi mituꞌnë (Mr. 4.30‑32; Lc. 13.18‑19) zum Perë lëꞌë lamë guniꞌi: “Aquëdiꞌi purquë si talë gashi të guiꞌlli mal, nu zac trigu gashi të. qt[ Lëꞌë nashtënë guiuꞌu guniꞌi: “Aquë, tubi enemigu bëcabní bëꞌdchi guiꞌlli”. Iurní ra muzë gunaꞌbë diꞌdzë rall: “¿Gu rac shtúꞌul guiá naꞌa të guëdashi naꞌa grë́tëꞌ ra guiꞌlli mal?” -sS Iurní muzë shtë lamë repi rall: “Dadë, bëꞌdchi nabëcabnil lu lachi ¿pë bëꞌdchi zaꞌquin? ¿Callë bëruꞌu guiꞌlli mal gualdani ladi trigu?” }rs Iurë lëꞌë trigu guaruꞌbin nu lëꞌë duꞌu bëruꞌu, también lëꞌë guiꞌlli guaruꞌbin ladi trigu. q! Perë iurë lëꞌë rall nagaꞌsi rall, bëdchini tubi enemigu. Hia hiumbrë ni bëcabní guiꞌlli mal ladi trigu. Lueguë ziáꞌall. "p= Jesús guniꞌi stubi comparaciuni: ―Lugar catë rnibëꞌa Dios na ziquë tubi nguiu nabëcabní bëꞌdchi zaꞌquë lu guiuꞌu shtë́niꞌ. o  Perë bëꞌdchi nagulaguë lu guiuꞌu zaꞌquë, na ziquë ra mënë narini dizaꞌquë shtë Dios. Riasë́ rall pë runë cuntienë shtiꞌdzë më. Nall ziquë plantë nardëꞌë cusechë. Bëldá rall rdëꞌë tubi gahiuꞌa por tubi bëꞌdchi. Sëbëldahin rdëꞌë sesenta por tubi, nu stubi rdëꞌë galdë bi chi por tubi. Comparaciuni shtë guiꞌlli mal ladi trigu _n7 Bëꞌdchi nagulaguë ladi guiꞌlli guitsë, na ziquë el quë narini dizaꞌquë perë por tantë rac lduꞌu rall por ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu nu rac shtuꞌu rall gac rall ricu, hia adë rianáldëdiꞌi rall tëchi dizaꞌquë. Grë deseo mal na ziquë guiꞌlli guitsë narteꞌe ra plantë nu adë rdë́ꞌëdiꞌin cusechë. vme Perë cumë ziquë plantë nanápëdiꞌi shluꞌchi, adë tsagláꞌguëdiꞌi rall shnezë më. Iurë lëꞌë ra mënë rzac zi rall lë́ꞌëll por shtiꞌdzë Dios u iurë rzunaldë mënë lë́ꞌëll, lueguë rëazë guétëll. "l= Bëꞌdchi nagulaguë lu guiuꞌu guëꞌë, na ziquë mënë narini dizaꞌquë; rëuuꞌ lduꞌu rall dizaꞌquë; lueguë rcaꞌa rallin con gustë. hkI Grë ra nabini dízaꞌquë narniꞌi lla rnibëꞌa Dios ziquë rëy perë riasë́diꞌill, nall ziquë bëꞌdchi nagulaguë lu nezë. Ridë mëdzabë; rdchisú mëdzabë dizaꞌquë nabëcabní më laꞌni ldúꞌull. ~ju ’Gulë bëquë́ diaguë iurneꞌ lo quë narunë cuntienë comparaciuni shtë naquëgtëꞌtsë bëꞌdchi. eiC Guldía rniaꞌa, cantidá ra muzë shtë Dios guahietë nu mënë zaꞌquë naguquëreldë antsë, guc shtuꞌu raiꞌ nianá raiꞌ cusë nabëna perë adë gunádiꞌi raiꞌ. Guc shtuꞌu raiꞌ nini raiꞌ diꞌdzë shtëna nabini të perë adë bínidiꞌi raiꞌ. Jesús biadiꞌdzë shcuendë bëꞌdchi (Mr. 4.13‑20; Lc. 8.11‑15) lhQ ’Dichusë të purquë riasë́ të lo quë narná të nu rdëꞌë të cuendë shtiꞌdza. gy purquë nalë́ naguëdchi lduꞌu mënë. Adë në́diꞌi rall tsasë́ rall; adë në́diꞌi guëdëꞌë rall cuendë shtiꞌdzë Dios.Në́diꞌi rall guëdchini llni guëc rall.Na rall ziquë ra ciegu nu ziquë naná rcueꞌtë.Në́diꞌi rall tsasë́ rall parë guëabrí lduꞌu rall con na
parë gunëaca almë shtë rall të gac salvar rall. f Zni na rall. Guc cumplir shtiꞌdzë Isaías el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Bëquë́ꞌëiꞌ:Lëꞌë të, sí, segurë guini të perë adë riasë́diꞌi të.Segurë guëná të perë adë guëdë́ꞌëdiꞌi të cuendë e Por ni quëadiꞌdza por comparaciuni purquë lëꞌë rall rna rall lu milagrë shtëna perë adë riasë́diꞌi rall. +dO El quë narac shtuꞌu tsasë́ shtiꞌdzë më, guëdëꞌë më más llni, perë el quë nanë́diꞌi tsasë́ shtiꞌdzë më, tsabsú grë llni nanápëll. mcS Lëꞌë më bëquebi: ―Dios bësheꞌldë llni guëc të parë riasë́ të manërë narnibëꞌa Dios ziquë rëy, perë adë bëshéꞌldëdiꞌi Dios llni guëc rall parë gac bëꞌa rall manërë narnibëꞌa më. (bI Iurní ra shini gusëꞌdë më guabiꞌguë raiꞌ lu Jesús. Gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ: ―¿Pëzielú ruadíꞌdzël lu ra mënë por comparaciuni? !a; Si talë rac shtuꞌu të tsasë́ të, gulë bëquë́ diaguë bien shtiꞌdza. Pëzielú guniꞌi më comparaciuni (Mr. 4.10‑12; Lc. 8.9‑10) |`q Perë stuꞌpë bëꞌdchi gulaguë lu guiuꞌu zaꞌquë. Ngaꞌli bëdëꞌin cusechë. Bëldá bëꞌdchi bëdëꞌë tubi gahiuꞌa por tubi. Sëbëldahin bëdëꞌë sesenta por tubi bëꞌdchi. Stubi bëdëꞌë galdë bi chi por tubi. _ Stuꞌpë bëꞌdchi gulaguë ladi ra guiꞌlli guitsë. Gualdanin laꞌni guiꞌlli guitsë perë guiꞌlli guni guëquin. ^{ perë iurë lëꞌë ngubidzë bëruꞌu, güeꞌqui plantë purquë nápëdiꞌin llëruꞌbë shluꞌchi; gubidchin. !]; Stuꞌpë bëꞌdchi gulaguë lu guiuꞌu guëꞌë catë duꞌpë guiuꞌu nanú. Hia bëꞌdchi ni nasesë gualdanin purquë duꞌpë guiuꞌu nanú \ Iurë bëtë́ꞌtsëll bëꞌdchi, duꞌpë bëꞌdchi gulaguë lu nezë, hia ngaꞌli bëdchini ra maꞌñi. Gudáu ma ra bëꞌdchi. s[_ Cagluaꞌa më zihani cusë por comparaciuni. Guniꞌi më: ―Tubi nguiu guagtë́ꞌtsëll bëꞌdchi. Z9 Por ni Jesús guatë́ laꞌni tubi barcu; iurní guzubë më parë guëluaꞌa më. Grë́tëꞌ ra mënë bëaꞌnë rall ruaꞌ nisë lu guiuꞌu. Y ) Mizmë dzë ni bëruꞌu Jesús hiuꞌu. Iurní guzubë më ruaꞌ nisë ruꞌbë nu cantidá mënë bëdëá rall lugar catë quëbezë më. X 2purquë grë́tëꞌ el quë narunë según voluntá shtë Shtada naquëbezë gubeꞌe, na bëcha; nall zana, nu nall shníꞌahia.#W? 1Iurní bëꞌnë më sëñi con guiaꞌa më; guniꞌi më shcuendë ra shini gusëꞌdë më: ―Ndë lëꞌë shníꞌahia nu ndëꞌë na bëcha jVM 0Perë lëꞌë më repi lu naguanú rsunë: ―¿Chull na shníꞌahia? ¿Chull na bëcha? GU /Bëdchini tubi nabëdchininú rsunë lu Jesús. Guníꞌill: ―Lëꞌë shníꞌal nu ra bë́chil zugaꞌa raiꞌ tëchi fuërë; rac shtuꞌu raiꞌ guadiꞌdzënú raiꞌ lë́ꞌël.] `T9 .Nianá Jesús ziaglaꞌguë quëadíꞌdziꞌ lu ra mënë zihani, iurní bëdchini shniꞌa më con ra bëchi më. Rëtaꞌ raiꞌ tëchi fuërë nu rac shtuꞌu raiꞌ guadiꞌdzënú raiꞌ lëꞌë më. [ S -Iurní tsaglliꞌi mëdzabë gadchi mëdzabë más mal quë lë́ꞌëll; riutë́ rall laꞌni lduꞌu nguiu ni. Por fin bëaꞌnë nguiu peor quë antsë. Zni gac suceder con ra mënë mal rëꞌ. Shniꞌa nu bëchi Jesús (Mr. 3.31‑35; Lc. 8.19‑21) }Rs ,“Guëabría lduꞌu mënë catë bëruaꞌa”. Bëdzélëll nguiu ziquë tubi hiuꞌu bien arregladë nu limpi. 1Q[ +’Iurë bëruꞌu mëdzabë laꞌni lduꞌu nguiu, rzëll catë nídiꞌi nisë. Rguílill catë cuézëll perë adë rdzélëdiꞌill lugar. Iurní rníꞌill: {Po *Iurë gac juici shtë Dios, lëꞌë reina nagunibëꞌa ladzë Sur, tsasuldill nu gúnëll juzguë mënë nanabani neꞌ; na rall culpablë purquë naꞌa ni bidë guënall lu Salomón të guëquë́ diáguëll llgabë shtë Salomón; perë gulë guná, hia bëdchini tubi más më importantë quë Salomón. Mëdzabë mal nabëabrí lduꞌu mënë (Lc. 11.24‑26) hOI )Grë ra naguquëreldë ciudá shtë Nínive tsasuldí rall lu juici con ra mënë naquëreldë neꞌ, nu guëniꞌi ra mënë shtë Nínive ra mënë nanabani neꞌ na rall culpablë purquë ra mënë shtë Nínive, iurë bini rall shtiꞌdzë Jonás, bëabrí lduꞌu rall con Dios. Gulë guná, hia bëdchini tubi más më importantë quë Jonás. zNm (Ziquë Jonás gua laꞌni mbeldë durantë tsunë dzë nu tsunë gueꞌlë, zni zac con nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; guëcaꞌchi ra mënë lë́ꞌiꞌ laꞌni baꞌa; tsúhiꞌ ngaꞌli tsunë dzë nu tsunë gueꞌlë. VM% 'Jesús bëquebi: ―Mënë mal nalë́ rac shtuꞌu rall guëná rall tubi sëñi nu milagrë ruꞌbë, perë hia jamás adë chu guënéꞌeruꞌu más sëñi, sulë sëñi ziquë naguc con Jonás. %LC &Iurní guniꞌi ra fariseo nu ra narluaꞌa lëy lu Jesús: ―Mësë, rac shtuꞌu naꞌa guëná naꞌa tubi señi, tubi milagrë ruꞌbë gúnël. VK% %Purquë según diꞌdzë nabiadiꞌdzë të, gunë më juzguë lëꞌë të; gac salvar të u gac condenadë të. Ra mënë mal rac shtuꞌu rall guëná rall tubi milagrë (Mr. 8.12; Lc. 11.29‑32) J% $Perë na rniaꞌa lu të, dzë shtë juici grë mieti guëdëꞌë rall cuendë lu Dios por grë ra diꞌdzë nagúpëdiꞌi rall cuidadë. GI #Nguiu zaꞌquë ruadíꞌdzëll cusë zaꞌquë purquë cusë zaꞌquë nanú laꞌni ldúꞌull. Perë ra nguiu mal ruadíꞌdzëll cusë mal purquë cusë mal nanú laꞌni lduꞌu rall. ^H5 "Lëꞌë të llëbní mbeꞌldë, ¿llallë gac guëniꞌi të cusë zaꞌquë? hia quë lëꞌë të mizmë lëꞌë të na të mal. Pues ruadiꞌdzë të zihani diꞌdzë dzabë nazeꞌdë laꞌni lduꞌu të. 5Gc !’Si talë hiaguë nahin cusë zaꞌquë, zni rneꞌein nashi zaꞌquë. Si talë hiaguë nahin mal, pues nashi mal rneꞌein. Shnashi hiaguë rluaꞌa pë hiaguin. XF) Cualquier narniꞌi didzabë guëc nguiu nabësheꞌldë Dios, zac perdúnëll perë el quë naruadiꞌdzë cuntrë Espíritu Santo, jamás adë gáquëdiꞌi perdunë parë guëdubi tiempë lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ, nilë́ lu stubi guë́ꞌdchiliu nanadë tsalúdiꞌi. Nashi shtë hiaguë rluaꞌa pë hiaguin (Lc. 6.43‑45) }Es ’Rniaꞌa lu të de quë zac perdunë grë duldë shtë ra nguiu nu grë́tëꞌ didzabë narniꞌi rall, gunë më perdunë, perë si talë guniꞌi mënë diꞌdzë mal cuntrë Espíritu Santo, ni sí, jamás adë nídiꞌi perdunë. (DI ’El quë nanë́diꞌi guëniꞌi favurë de na, nall cuntrë de na. El quë nadë rtëádiꞌi mënë lua, na ziquë tubi narsëlluꞌnë mënë lua. cC? ’¿Llallë gac tsutë́ tubi ngubaꞌnë lidchi tubi nguiu fuertë të parë guëdchisull pë shtënë mënë? Primërë napë quë guëlíꞌbill nguiu ni, iurní sí, zac guëdchisull pë shtënë mënë ni. B- Perë si talë con pudërë shtë Dios rguhia mëdzabë, hia bëgaꞌa iurë; guëlladchi zugaꞌa Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë të. EA Si talë rguhia mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú, ¿chu runë compañi ra mënë saꞌ të nargú mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë? Mizmë nguiu ni gunë rall juzguë lëꞌë të. @# Nu Satanás, si talë Satanás nadivididë mizmë lë́ꞌëll, tsalú pudërë shtë́nëll; guënibë́ꞌadiꞌill shmë́nëll iurní. 1?[ Perë guc bëꞌa Jesús lo quë narunë rall shgabë rall. Iurní repi më: ―Si talë grë mënë shtë gubiernë rdildi cuntrë mizmë saꞌ rall, tsalú gubiernë. Igual gac con tubi guëꞌdchi nu si talë tubi famili rdildi entrë lëꞌë rall, guëdchini tiempë tsalú famili ni. 6>e Perë ra fariseo bini rall lo quë naguniꞌi mënë; guniꞌi rall: ―Perë hiumbrë rëꞌ rgull mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú, jëfë shtë ra mëdzabë. H=  Grë́tëꞌ ra mënë narëtaꞌ ngaꞌli, guasë́ lduꞌu rall nu bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi rall: ―¿Pë lë́ꞌëdiꞌi llëbní David ndëꞌë, el quë nacabézaꞌa? <  Iurní bëdchininú mënë tubi nguiu lu Jesús. Nall ciegu nu guꞌpë. Bëꞌnë mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu nguiu ni parë adë rnádiꞌill nu rníꞌidiꞌill. Jesús bënëac lë́ꞌiꞌ. Iurní guná nguiu, nu clarë biadiꞌdzë nguiu. R; Mënë nanádiꞌi më israelitë, tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë më parë gac salvar rall. Guniꞌi ra mënë napë Jesús mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ (Mr. 3.19‑30; Lc. 11.14‑23; 12.10) {:o Na më pacënci; adë nádiꞌi më ziquë el quë narguitsu guiꞌlli.Nádiꞌi më ziquë el quë narsëaldë mëchi narquë́ guiꞌi.Cuezë më hashtë cueshtë́ gubiernë shtë́hiꞌ; guënibëꞌa më manërë justë. 9) Adë guadíꞌdzëdiꞌi më tantë. Na më naduꞌu.Adë rtáꞌlëdiꞌi më diꞌdzë; adë guëníꞌidiꞌi më fuertë nezë. 8+ Ndëꞌë lëꞌë shmuza nagulë́a;
el quë nalë́ rac shtuaꞌa nu el quë narquitë lduaꞌa.Guëdë́ꞌëhia Espíritu Santo cuezënúhiꞌ më ni.Guëniꞌi më lu mënë nanádiꞌi më israelitë de quë zeꞌdë guëdchini juici shtë Dios. b7= Zndëꞌë guc parë gac cumplir lo quë nabëquëꞌë Isaías, muzë shtë Dios: Z6- Nu bëdëꞌë më ordë de quë adë guadíꞌdzëdiꞌi ra mënë chu na më. I5  Iurë guc bëꞌa Jesús pë quëhunë ra fariseo, bëruꞌu më; ziaꞌa më stubi lugar. Perë cantidá mënë guanaldë rall lëꞌë më. Jesús bënëac grë́tëꞌ narac lluꞌu. 4  Iurní bëruꞌu ra fariseo. Guzublú rall quili rall manërë parë quini rall lëꞌë Jesús. Lo quë nabëquëꞌë Isaías T3! Iurní repi më lu nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ: ―Bëldí guiáꞌal. Lëꞌë nguiu bëldí guiáꞌaiꞌ. Lueguë bëac guiáꞌaiꞌ; bëaꞌnë guiáꞌaiꞌ ziquë na stubi guiáꞌaiꞌ. 2y Pues más nasac vidë shtë nguiu quë lliꞌli. Zni nanú permisi gunë mieti bien dzë narziꞌi lduꞌu ra mënë. ,1Q Repi Jesús: ―¿Chu de lëꞌë të si talë guënítil tubi lliꞌli, si talë ldaguë ma laꞌni guërzú dzë descansë, pë adë tsaldúdiꞌi të ma? =0s Ngaꞌli zugaꞌa tubi nguiu nagubidchi tubi guiáꞌaiꞌ. Perë ra fariseo rac shtuꞌu rall guëdzelë rall manërë parë gunë rall acusar lëꞌë Jesús. Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús: ―Según lëy ¿gu nanú permisi gunëac mënë narac lluꞌu grë ra dzë narziꞌi lduꞌu mënë? a/; Iurní Jesús bëruꞌu lugar ni. Guatë́ më laꞌni iáduꞌu shtë ra mënë. k.O Lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nápiꞌ autoridá nu pudërë parë guëníꞌiꞌ pë gunë mënë dzë narziꞌi lduꞌu mënë. Tubi nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ (Mr. 3.1‑6; Lc. 6.6‑11) 1-[ Lëꞌë të, ¿pë adë riasë́diꞌi të lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras? “Na rac shtuaꞌa guëgaꞌa lduꞌu të saꞌ të más quë ra ma narneꞌe të lu bëcuꞌguë ziquë ofrendë”. Si talë riasë́ të diꞌdzë ni, adë gúnëdiꞌi të condenar ra nanápëdiꞌi faltë. c,? Na rniaꞌa lu të, zugaꞌa tubi nguiu ndëꞌë naná más importantë quë iáduꞌu. -+S Hia biꞌldi të lëy shtë Moisés. Ra bëshuzi shtë iáduꞌu adë rzíꞌidiꞌi lduꞌu rall dzë descansë por trabaju nanapë raiꞌ; nu nádiꞌin duldë. v*e Gunaꞌzi David guetështildi sagradë. David gudáuhiꞌ guetështildi ni, perë según lëy shtë Dios sulë bëshuzi napë rall derechë gau raiꞌ guetështildi sagradë, lë́dëdiꞌi David con ra mënë nananú con lë́ꞌiꞌ. <)q Jesús repi: ―¿Pë adë bíꞌldidiꞌi të histuri lo quë nabëꞌnë David guahietë con ra narianaldë të́chiꞌ? Bëldiaꞌnë David nu guatë́hiꞌ lidchi Dios. e(C Iurë lëꞌë ra fariseo guná rall lo quë nabëꞌnë raiꞌ, repi rall lu Jesús: ―Guná, ra shini gusë́ꞌdël quëhunë rall lo quë naprovidë según lëy. Caniashi rall duꞌu dzë narziꞌi lduꞌu mënë. ' 1 Laꞌni ra dzë ni Jesús ziáꞌaiꞌ nezë shtënë më catë rgabní trigu. Tubi dzë narziꞌi lduꞌu mënë, ra shini gusëꞌdë më bëdchini galërldiaꞌnë lduꞌu raiꞌ. Iurní guzublú caniashi raiꞌ duꞌu shtë trigu parë quëháu raiꞌ bëꞌdchi trigu. "&= Ldaiꞌ nabëluáꞌahia lu të, nalë́ sencigi nahin parë guaꞌa të ziquë tubi yuguë shashu. Lo quë narnibë́ꞌahia adë nagánëdiꞌin.J%  Gulë bëcaꞌa yuguë naguëdchiꞌba guëc të nu gulë bësëꞌdë shtiꞌdza. Nadúꞌuhia nu nalë́ pacënci nahia. Gulë teꞌe lua të guëdzelë të descansë parë almë shtë të. $3 Gulë teꞌe lua grë́tëꞌ el quë narbedchídiꞌi lduꞌi, grë të nariashac lduꞌi por duldë shtë të, guënehia paz parë lëꞌë të. #w ’Lëꞌë Shtada bëneꞌe grë́tëꞌ cusë rëꞌ parë na; ni tubi chu runguë bëꞌa chu nahia de verdá, sulamëntë Shtada runguë bë́ꞌaiꞌ. Ni tubi chu runguë bëꞌa chu na Shtada de verdá, sulamëntë na runguë bë́ꞌahia chu náhiꞌ. Nahia shini më; gunguë bëꞌa mënë Shtada sulamëntë si rac shtuaꞌa guëluáꞌahia nguiu ni Shtada. @"{ Zni bë́ꞌnël Dadë purquë zni rac shtúꞌul gac. q![ Tiempë ni Jesús biadiꞌdzënúhiꞌ Shtádiꞌ: ―Dadë, dushquíllil, rnibë́ꞌal gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu. Quëhuna alabar lë́ꞌël, Dadë; bëluáꞌal shtíꞌdzël lu mënë humildë, rac bëꞌa rallin. Perë nacahi shtíꞌdzël bë́ꞌnël parë ra mënë narniꞌi na rall më ruꞌbë, ra mënë narianaldë tëchi llgabë nguiu. P  Perë rniaꞌa lu të, dzë shtë juici lëꞌë të gunë të recibir más cashtigu dushë quë ra mënë shtë regiuni shtë Sodoma. Gulë teꞌe lua parë cuedchí lduꞌu të (Lc. 10.21‑22) F Nu rniaꞌa lu të naquëreldë guëꞌdchi Capernaum, runë nadchini të por tantë llni nabëꞌnë të recibir, perë tsalú të lugar catë quëbezë ra tëgulë purquë mënë shtë ciudá Sodoma, si talë nianá rall milagrë cumë ziquë guná të, pues todavía nianá quëbezë guëꞌdchi Sodoma iurneꞌ. ,Q Na rniaꞌa lu të, dzë guësheꞌldë Dios juici guëc mënë shtë guë́ꞌdchiliu, ra mënë shtë Tiro nu Sidón gunë rall sufrir menos quë lëꞌë të.  ―Prubi de lëꞌë të mënë shtë guëꞌdchi Corazín. Prubi de lëꞌë të mënë shtë guëꞌdchi Betsaida; purquë si talë mënë shtë Tiro nu Sidón nianá rall grë ra milagrë naguná të, pues hia niac cambi mudë nanabani rall; niabrí lduꞌu rall con Dios. Niazubë rall lu dë nu niacu rall lari nagasë ziquë señi de quë bëꞌnë nadzëꞌë mudë nanabani rall. Y+ Iurní lëꞌë Jesús guzublú quëgniꞌi më lu ra mënë guëꞌdchi catë bëꞌnë më más milagrë ruꞌbë purquë ra mënë ni, adë bëabrídiꞌi lduꞌu rall con Dios. Iurní guniꞌi më: 0Y Lueguë bëdchinia, nguiu nabësheꞌldë Dios; rniꞌi të rau shaꞌta nu rniꞌi të ruhia vini. Rniꞌi të nahia amigu shtë pecadurë nu amigu shtë ra narunë cubrë impuestë, por ni adë rialdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdza. Manërë nacanihunë Dios na ziquë llni; rluaꞌain laꞌni vidë shtë ra naná riasë́ shtiꞌdzë më de verdá. Ra mënë adë guasë́diꞌi rall shtiꞌdzë më (Lc. 10.13‑15) ^5 Bëdchini Juan; adë gudáudiꞌiꞌ zihani cusë nu adë biiꞌdiꞌiꞌ licor, perë lëꞌë të rniꞌi të de quë nápiꞌ tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ; por ni adë guanáldëdiꞌi të lë́ꞌiꞌ. ' “Bëdiꞌldi naꞌa musiquë lëgrë perë adë bëguíꞌidiꞌi të. Bëdiꞌldi naꞌa cantë tristë perë adë bíꞌnidiꞌi të.” J  ’Guadiꞌdza tubi comparaciuni lla na mënë tiempë neꞌ. Lëꞌë rall na rall ziquë llguëꞌnë nacaguitë. Zúbëgaꞌa rall lu llguëaꞌ nu rniꞌi rall fuertë lu saꞌ rall: c? Si talë rac shtuꞌu të tsasë́ të, gulë bëquë́ diaguë bien lo quë narniaꞌa. J  Si talë lëꞌë të rac shtuꞌu të tsaldí lduꞌu të lo quë narniaꞌa de Juan, náhiꞌ ziquë Elías. Juan náhiꞌ el quë muzë shtë Dios guniꞌi guahietë napë quë guëdchini. K Grë́tëꞌ lo quë nabëquëꞌë ra muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios nu lo quë nabëquëꞌë Moisés, guniꞌi raiꞌ lo quë narac shtuꞌu Dios hashtë tiempë shtë Juan Bautista. ) ’Dizdë Juan Bautista hashtë iurneꞌ, ra mënë mal rac shtuꞌu rall guëzalú rall dizaꞌquë shtë Dios parë adë tsutë́diꞌi mënë catë rnibëꞌa Dios. Ra narac shtuꞌu tsutë́ nezë zaꞌquë, runë rall llëruꞌbë fuersë parë tsutë́ rall. f ~T}} |k{{ zKyxww vuuxtssbrrqqpoknjn mkk5jj=ihh5gHedd cZcaad``f_^]\Y[[HZYY4XWVVUTTmSRQP?NMLKKJI==]Jesús repi: ―Guldía rniaꞌa, tiempë grë cusë gáquin nacubi, iurë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu súbiꞌ lu trunë shtë́niꞌ catë quëbezë Dios, lëꞌë të nazeꞌdë naldë na cuezënú të na lu chiꞌbë chupë trunë parë gunë të juzgar ra chiꞌbë chupë grupë shtë Israel. CRIurní Pedro repi: ―Dadë, lëꞌë naꞌa bësëaꞌnë naꞌa grë́tëꞌ lo quë nanapë naꞌa parë zeꞌdë naldë naꞌa lë́ꞌël. ¿Pë guëdëꞌnë naꞌa recibir? 2Q]Jesús gubiꞌa lu raiꞌ nu répiꞌ: ―Adë gúnëdiꞌi nguiu gan gunë salvar mizmë lë́ꞌiꞌ, perë Dios napë pudërë gunë më grë́tëꞌ ra cusë. VP%Iurë bini ra shini gusëꞌdë më diꞌdzë rëꞌ, nalë́ guasë́ lduꞌu raiꞌ nu bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Iurní gunaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ raiꞌ: ―¿Chúllëtiꞌi gac salvar? O!Rniaꞌa lu të, más sencigi tsutë́ tubi camellë ichi tubi iagullë quë tubi ricu tsutëll gubeꞌe, lu lugar catë rnibëꞌa Dios. NIurní Jesús repi lu ra shini gusëꞌdë më: ―Guldía rniaꞌa, naganë tsutë́ tubi ricu lugar catë rnibëꞌa Dios. M'Perë iurë lëꞌë sultërë bini diꞌdzë rëꞌ, nalë́ gulaguë tristë laꞌni ldúꞌull; ziagzëll purquë nalë́ ricu nall. ZL-Jesús guniꞌi: ―Si talë rac shtúꞌul gac tubldí shcuéndël lu Dios, bëtuuꞌ grë cusë nanápël; bëdëꞌë dumí caꞌa ra prubi, iurní gápël tesurë lu gubeꞌe. Iurní sënáldël na. yKkLëꞌë sultërë repi: ―Bëna cumplir grë mandamientë rëꞌ dizdë nabiꞌcha. ¿Pë runë faltë? J-Bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë shníꞌal nu shtádël, nu guc shtuꞌu bëchi saꞌl mizmë manërë cumë ziquë rac shtúꞌul lë́ꞌël. WI'Repi sultërë: ―¿Guadë naná ra mandamientë ni? Jesús repi: ―Adë quínidiꞌil saꞌl. Adë rquënúdiꞌil ra saꞌl. Adë cuánëdiꞌil pë shtë mënë; adë guadíꞌdzëdiꞌil bishi. QHJesús repi: ―¿Pëzielú rniꞌi lua, mësë zaꞌquë? purquë ni tubi adë chu nazaꞌquë, sulë Dios. Perë si talë rac shtúꞌul gac salvárël, bëzuꞌbë diaguë grë mandamientë. GTubi sultërë guagná lëꞌë Jesús nu répill: ―Mësë zaꞌquë, ¿pë cusë zaꞌquë guna parë gapa vidë eternë? F-Bëdchiꞌbë guiaꞌa më guëc ra llguëꞌnë; iurní ziaꞌa më stubi lugar. Tubi sultërë ricu (Mr. 10.17‑31; Lc. 18.18‑30) \E1Perë Jesús repi: ―Bëdëꞌë sí, guidë biꞌguë ra llguëꞌnë lua, adë guëcádiꞌi të lu ra niꞌi purquë ra mënë naná ziquë ra llguëꞌnë, tsutë́ rall catë rnibëꞌa Dios ziquë Rëy. D{ Iurní bëdchininú ra mënë llguëꞌnë lu Jesús parë guëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc rall nu guënaꞌbë më lu Dios por lëꞌë rall. Perë ra shini gusëꞌdë më guzublú gudildi raiꞌ guëc ra nabëdchininú llguëꞌnë. )CK Nanú nguiu nádiꞌi rall completë dizdë gulë rall. Sëbëldá nguiu nádiꞌi rall completë; bëꞌnë mënë. Nanú sëbëldá mënë adë në́diꞌi guëtsëꞌa rall por prupi voluntá shtë rall të parë guadiꞌdzë rall dizaꞌquë shtë Dios lu los de más mënë. El quë nariasë́ diꞌdzë rëꞌ, gúnëll recibirin. Jesús bëꞌnë ldaiꞌ ra llguëꞌnë (Mr. 10.13‑16; Lc. 18.15‑17) B7 Jesús repi: ―Lë́dëdiꞌi grë mënë riasë́ nacagniaꞌa lu të, sino nadë más el quë nagunë Dios compañi parë gac bë́ꞌallin. A! Ra shini gusëꞌdë më guniꞌi: ―Si talë nídiꞌi permisi guëlë́ tseꞌlë nguiu, mejurë adë cáꞌadiꞌi nguiu naꞌa. 0@Y Nanú tubsë motivë parë guëlë́ tseꞌlë nguiu, sulë si talë quëhunë tséꞌlëll duldë con stubi nguiu. Perë si caꞌa mënë ni stubi naꞌa, quëhúnëll duldë adulteri. [Nu el quë naguëtsëꞌa con lëꞌë naꞌa divurciadë pues nu záquëll quëhúnëll duldë adulteri.] ?Jesús repi: ―Purquë nalë́ naguëdchi lduꞌu të; por ni bëdëꞌë Moisés permisi parë guëlë́ tseꞌlë mënë, perë dizdë principi shtë guë́ꞌdchiliu, adë gúquëdiꞌin voluntá shtë Dios guësaꞌnë nguiu tseꞌlë nguiu. =>sIurní gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pëzielú bëꞌnë Moisés permitir guëdëꞌë nguiu tubi cartë shtë divurci parë caꞌa tséꞌlëll nu guëlë́ tséꞌlëll? =Zni hiadë nádiꞌi rall chupë sino tubsë; unidë na rall. Lo quë nabëꞌnë Dios unir, adë chu guëldë́diꞌi lëꞌë rall. '<GNu guniꞌi më: “Lëꞌë nguiu guësáꞌnëll shtádiꞌ nu shníꞌaiꞌ parë guëquëreldënull tséꞌlëll. Hia guërupë rall gac rall tubsë.” 5;cLëꞌë më bëquebi: ―¿Pë adë bíꞌldidiꞌi të Sagradas Escrituras de quë iurë nabëcueꞌshtë́ Dios guë́ꞌdchiliu, bëntsaꞌu më nguiu nu naꞌa? e:CIurní bëldá fariseo guabiꞌguë rall lu Jesús parë guëldaguë rall lëꞌë më tubi trampë. Gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Gu nanú mudë según lëy parë guëlë́ tseꞌlë mënë por cualquier cusë? f9ECantidá mënë guanaldë rall lëꞌë më. Ngaꞌli bënëac më zihani ra narac lluꞌu. (8 KDespuësë de guniꞌi Jesús grë ra diꞌdzë rëꞌ, bëruꞌu më Galilea. Bëdchini më regiuni shtë Judea nanaquë́ ladi guiaꞌa guëëꞌgu Jordán. m7S#Jesús gualú guniꞌi më grë́tëꞌ ndëꞌë nu guniꞌi më: ―Shtada naquëbezë gubeꞌe, gunë më ziquë rëy rëꞌ si talë cadë lëꞌë të adë gúnëdiꞌil perdunë saꞌl con guëdubinú ldúꞌul. 6 "Iurní lëꞌë lamë bëldëll nu gunibëꞌa lamë tsa muzë lu cashtigu hashtë quíllill grë́tëꞌ lo quë nazéꞌbill. b5=!Zni lë́ꞌël niápël pacënci con saꞌl cumë ziquë napa pacënci lë́ꞌël.” K4 Iurní lëꞌë lamë gunibëꞌa parë gueꞌdë guëzë́ muzë lu lamë. Iurní repi lamë: “Muzë mal, na bëna perdunë grë́tëꞌ dumí nazéꞌbil purquë bë́ꞌnël ruëguë lua. 83iIurë stubi saꞌ muzë shtë lamë gunall pë guc, iurní gulaguë tristë laꞌni lduꞌu muzë ni. Biadíꞌdzëll lu shlámëll grë lo quë nabëꞌnë primërë muzë. 2Perë lë́ꞌëll adë në́diꞌill sino quë bëtiáꞌall saꞌll lachiguiꞌbë hashtë quíllill lo quë nazéꞌbill. 1Lëꞌë prubi nguiu bëzullíbill lull nu bë́ꞌnëll ruëguë lull: “Gupë pacënci con na. Quilla grë lo quë naná zeꞌbia.” ]03Perë lueguë lëꞌë muzë bëdiaꞌguëlull stubi saꞌll nazeꞌbi tubi dumí mituꞌnë. Iurní gunáꞌzill ieni saꞌll parë bëtéꞌell ieni saꞌll. Iurní répill: “Gudilli lo quë nazéꞌbil”. n/ULëꞌë lamë bëgaꞌa ldúꞌull muzë nu bëꞌnë lamë perdunë grë lo quë nazeꞌbi muzë. #.?Iurní lëꞌë muzë bëzullíbill lu lamë nu bë́ꞌnëll ruëguë: “Dadë, gupë pacënci lëꞌë na; quilla grë́tëꞌ lo quë nazeꞌbia”. f-ECumë muzë ni adë nápëdiꞌill parë quíllill, lëꞌë lamë gunibëꞌa guëtuuꞌ mënë muzë ni con tséꞌlëll nu shínill. Guëtuuꞌ rëy grë lo quë nanapë muzë parë quilli muzë lo quë nazéꞌbill. n,UIurë guzublú quëgnaꞌbë rëy lëꞌë ra muzë, bëdchini tubi nazeꞌbi tubi millón bëllë. s+_’Lugar catë rnibëꞌa Dios nahin ziquë tubi rëy naguc shtuꞌu suldí cuendë shtë ra muzë. I* Jesús bëquebi: ―Guëníꞌidiaꞌa gadchi vueltë perë sino gadchi vësë setenta, bëꞌnë perdunë bë́chil. Comparaciuni tubi mënë adë në́diꞌi gúnëll perdunë saꞌll 5)cIurní bëdchini Pedro nu gunaꞌbë díꞌdziꞌ lu më: ―Dadë, ¿bëldá vësë guna perdunë bëcha, el quë narunë duldë cuntrë na, hashtë gadchi vueltë? (purquë catë rdëá chupë u tsunë mënë por nombre shtë na nu rialdí lduꞌu rall na, ngaꞌli quëbezënúa lëꞌë rall. L'’Nu rniaꞌa lu të, si talë chupë de lëꞌë të cue të lu guë́ꞌdchiliu de acuerdë subrë lo quë naguënaꞌbë të lu Shtada naquëbezë gubeꞌe, grë́tëꞌ guëneꞌe më D&’Guldía rniaꞌa, grë lo quë narunë të permitir es quë hia bëꞌnë më permitirin más antsë. Napë të autoridá të guëniꞌi të napë mënë libertá. Lo quë narunë të prohibë es quë hia bëꞌnë më prohibin dizdë más antsë. Guëniꞌi të chu na perdunë nu chu nádiꞌi perdunë. O%Si talë adë rúnëdiꞌill cuendë lëꞌë ra mënë ni, iurní guchi lu grë ra nardëá laꞌni iáduꞌu faltë nanapë bë́chil. Si adë rúnëdiꞌill cuendë grupë shtë shmënë Dios, iurní bëꞌnë tratë lë́ꞌëll cumë ziquë tubi adë guënë́diꞌi Dios u ziquë tubi më mal narunë cubrë impuestë. '$GPerë si talë adë rúnëdiꞌill cuendë shtíꞌdzël, iurní biaꞌa tubi testigu u chupë testigu të parë gac bëꞌa rall shcuendë ra cusë rëꞌ. L#’Si talë bë́chil quëhúnëll mal cuntrë lë́ꞌël, guniꞌinú lë́ꞌëll, sulë lë́ꞌëll të parë gac bë́ꞌall guadë faltë nanápëll. Si talë guëdë́ꞌëll cuendë shtíꞌdzël, guëabrí ldúꞌull con Dios. Zni lë́ꞌël bë́ꞌnël compañi saꞌl të tsagláꞌguëll shnezë Dios. "-Zni zac Shtadë të naquëbezë gubeꞌe, rac shtuꞌu më guënítidiꞌi ni tubi shmënë më naná humildë. Gulë bëꞌnë perdunë saꞌl !/ Si talë guëdzélëll lëꞌë ma, runa segurë de quë guëquitë ldúꞌull por lliꞌli ni más quë ra noventa y nueve nadë gunítidiꞌi. k O ’¿Pë rniꞌi lduꞌu të? si talë tubi nguiu nápëll tubi gahiuꞌa lliꞌli nu gunítill tubi lliꞌli, tsatílill lëꞌë ma. Guësáꞌnëll noventa y nueve lliꞌli lu dani parë tsatílill lliꞌli naguniti. ^5 Nguiu nabësheꞌldë Dios, bídiꞌ parë gúniꞌ salvar grë lo quë nabëniti.] D ’Adë rúnëdiꞌi të desprëci tubi ziquë llguëꞌnë rëꞌ. Pues rniaꞌa lu të lu gubeꞌe, ra ianglë shtë raiꞌ siemprë napë raiꞌ entradë catë quëbezë Dios. [  Si talë slul rac shtuꞌu guëldaguë lë́ꞌël lu duldë, gulú slul, bëruꞌldin zitu. Más mejurë tsutël catë rnibëꞌa Dios tubsë slul lë́dëdiꞌi tsal gabildi con guërupë slul. Comparaciuni shtë lliꞌli naguniti (Lc. 15.3‑7) S’Por ni rniaꞌa lu të; si talë guiáꞌal u guëaꞌl rac shtuꞌu guëldaguë lë́ꞌël lu duldë, bëchuguin; bëruꞌldin zitu. Mejurë guëdchínil catë nápël vidë sin fin ziquë cujë u ziquë narunë faltë guiáꞌall u guëaꞌll quë guëdubi cuerpë tsal gabildi. Ndë nunquë rëáldëdiꞌi beꞌlë. jMPrubi mënë shtë guë́ꞌdchiliu iurë zeꞌdë ocasiuni gunë rall duldë. Napë quë guëdchini tiempë guëquili mëdzabë lëꞌë mënë parë gunë rall duldë perë prubi el quë naquëgluaꞌa sáhiꞌ mal nezë. E’Perë cualquier el quë naná guëldaguë sáhiꞌ laꞌni duldë cumë ziquë tubi mënë humildë naná rialdí lduꞌi shtiꞌdza, el quë narluaꞌa tubi më humildë mal nezë të gúnëll duldë, mejurë galdë nguiu ni tubi guichi ruꞌbë iénill, tsagrúꞌldëll lë́ꞌëll laꞌni nisëduꞌu. I Si talë ra mënë gunë rall recibir tubi shmëna naná ziquë llguëꞌnë humildë, también quëhúnëll recibir na. Gupë cuidadë gúnëdiꞌil duldë (Mr. 9.42‑48; Lc. 17.1‑2) 'Nguiu namás lasac lugar catë rnibëꞌa Dios, na el quë narialdí lduꞌi na ziquë ra llguëꞌnë, adë runë llërúꞌbëdiꞌi rall. veNu repi më: ―Guldía rniaꞌa, si talë lëꞌë të adë gúnëdiꞌi të cambi shgabë të nu gac të ziquë llguëꞌnë rëꞌ, adë gáquëdiꞌi të tsutë́ të lugar catë rnibëꞌa Dios. Napë quë gac të mënë humildë. pYIurní Jesús gunaꞌbë tubi llguëꞌnë; bëzú më llguëꞌnë guëláu de lëꞌë raiꞌ. 5 eTiempë dzë ni ra shini gusëꞌdë më guabiꞌguë raiꞌ lu Jesús nu gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ: ―¿Chu gac más më ruꞌbë iurë guënibëꞌa Dios ziquë Rëy? |qPerë parë adë ldaguë llánëdiꞌi rall, gua ruaꞌ nisë. Bëtiaꞌa iagullë shtë́nël laꞌni nisë. Primërë mbeldë naná guënáꞌzil, bëshaꞌlë ruaꞌ ma. Guëdzélël tubi dumí. Gudilli impuestë por lëꞌë hiaꞌa.Simón bëquebi: ―Ra më zitu rguilli rall impuestë. Jesús repi: ―Por ni ra shini rëy adë rguíllidiꞌi rall impuestë. X)Pedro bëquebi: ―Ahaꞌ. Iurní guatë́ bëabrí Pedro lídchiꞌ; guniꞌi Jesús primërë lu Pedro: ―¿Pë llgabë quëhúnël, Simón? ¿Chu mënë runë cubrë raiꞌ impuestë nu ra contribución caꞌa rëy shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ? ¿Gu rguilli ra shini rëy u rguilli ra mënë zitu nanádiꞌi shmënë rëy? wIurë Jesús nu shini gusëꞌdë më bëdchini raiꞌ guëꞌdchi Capernaum, ra narunë cubrë impuestë shtë iáduꞌu guagná rall Pedro nu gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Pedro: ―¿Gu rguilli mësë shtë të impuestë parë iáduꞌu? Dnu quini rall lë́ꞌiꞌ perë dzë tsunë gac resucitáriꞌ. Diꞌdzë rëꞌ nalë́ bësëdchini tristë lduꞌu ra shini gusëꞌdë më. Gudilli raiꞌ impuestë shtë iáduꞌu 9kMientras ziazú raiꞌ juntë regiuni shtë Galilea, Jesús guníꞌiꞌ de quë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, gac intriéguiꞌ guiaꞌa ra mënë mal SPerë mëdzabë fier saꞌ ndëꞌë sulë rruꞌu rall si talë runë të ruëguë lu Dios nu si talë quëhunë të ayunë.] Stubi vueltë guniꞌi Jesús gati më (Mr. 9.30‑32; Lc. 9.43‑45) 6 eJesús repi: ―Purquë lëꞌë të duꞌpsë fe napë të. Guldía rniaꞌa, si talë napë të fe masiá zucsë duꞌpë, guëniꞌi të lu dani rëꞌ: “Guabsú ngaꞌli të parë súbël stubi lugar”. Lëꞌë dani tsabsú. Zac gunë të grë cusë si talë rialdí lduꞌu të Dios. [ f EDespuësë de ni, ra shini gusëꞌdë më biadiꞌdzë raiꞌ lu Jesús stubi cuꞌ. Gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ: ―¿Pëzielú adë bë́ꞌnëdiꞌi naꞌa gan niagú naꞌa mëdzabë fier laꞌni ngulëꞌnë? 9Iurní Jesús guníꞌiꞌ guëc mëdzabë ni. Nu gunibëꞌa më guëruꞌu mëdzabë laꞌni lduꞌu ngulëꞌnë. Lueguë bëac ngulëꞌnë. * MJesús guniꞌi: ―Lëꞌë të mënë narialdídiꞌi lduꞌi na, siemprë rsini të saꞌ të lu duldë. ¿Hashtë guc guëbezënúa lëꞌë të, të parë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza? ¿Blac tiempë guëquëreldënúa lëꞌë të, të gapë të fe? Gudeꞌenú shínil lua. v eNa zeꞌdënúa lë́ꞌëll lu ra shini gusë́ꞌdël perë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan nëac shinia. +O―Dadë, bëgaꞌa ldúꞌul shinia. Ráquëll galguidzë rati zini nu rzac zill. Zihani vueltë guláguëll laꞌni guiꞌi nu guláguëll laꞌni nisë. !Iurë bëdchini raiꞌ catë rëtaꞌ los de más mënë, iurní guabiꞌguë tubi nguiu lu Jesús nu bëzullíbill lu më. Répill: U# Iurní ra shini gusëꞌdë më bëdëꞌë raiꞌ cuendë de quë Jesús quëadíꞌdziꞌ shcuendë Juan Bautista. Bënëac Jesús tubi llguëꞌnë narati zini (Mr. 9.14‑29; Lc. 9.37‑43)   Hia bidë Elias perë ra mënë adë bënguë bë́ꞌadiꞌi rall lë́ꞌiꞌ sino quë bëꞌnënú rall lë́ꞌiꞌ lo quë naguc shtuꞌu rall. Mizmë manërë el quë nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, sac zi më lu guiaꞌa rall, gati më. `9 Jesús bëquebi: ―Verdá Elías guidë primërë. Gúniꞌ rëglë grë cusë. 7g Iurní gunaꞌbë diꞌdzë shini gusëꞌdë më: ―¿Pëzielú rniꞌi ra mësë shtë lëy de quë Elías napë quë guídiꞌ primërë, antsë guëdchini Cristo? dA Iurë bietë raiꞌ lu dani, Jesús gunibëꞌa: ―Adë chu lu guadíꞌdzëdiꞌi të shcuendë lo quë naguná të hashtë iurë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu tsashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. Iurë lëꞌë raiꞌ gubiꞌa raiꞌ stubi vueltë, hia ni tubi chu lu gunádiꞌi raiꞌ sino sulë Jesús zugaꞌa. !Iurní Jesús guabiꞌguë lu raiꞌ. Bëdchiꞌbë guiaꞌa më guëc raiꞌ nu répiꞌ: ―Gulë tsasuldí; adë rdzë́bëdiꞌi të. )Iurë bini ra shini gusëꞌdë më diꞌdzë ni, bëzullibi raiꞌ hashtë bëdiaꞌa luquë́ raiꞌ lu guiuꞌu nu bëdzëbë raiꞌ. G~Nianá lëꞌë Pedro quëadiꞌdzë, iurní bëdchini tubi shcahi narabtsëꞌë nabësëꞌau lëꞌë raiꞌ. Laꞌni shcahi bëdchini tubi bë. Nu bini raiꞌ tubi voz narniꞌi: ―Ndëꞌë lëꞌë shinia narac shtuaꞌa. Nalë́ rquitë lduaꞌa con lë́ꞌiꞌ. Gulë bëquë́ diaguë shtíꞌdziꞌ. W}'Iurní Pedro guniꞌi lu më: ―Dadë, bien dzu naꞌa ndëꞌë iurneꞌ. Si talë rac shtúꞌul guëdëntsaꞌu naꞌa tsunë ranchi, tubin parë lë́ꞌël, tubin parë Moisés, stubin parë Elías. n|UMizmë iurní guná ra shini gusëꞌdë më lu Moisés nu Elías; quëadiꞌdzënú raiꞌ Jesús. {#Iurní guc cambi Jesús stubi formë delantë lu raiꞌ. Lu më rabtsëꞌë ziquë ngubidzë. Hia shabë më bëaquin naquichi como llni. z Gudëdë shuꞌpë dzë; Jesús biaꞌa më Pedro nu Jacobo nu Juan, bëchi Jacobo; ziaꞌa raiꞌ lu tubi dani catë más guiaꞌa. /yWGuldía nabani bëldá mënë ndëꞌë; adë gátidiꞌi rall hashtë guëná rall lua; iurní napa pudërë ziquë rëy. Guëdchinia parë guënibë́ꞌahia.OxNahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; guëdchinia con pudërë shtë Shtada. Guëdchinia con ra ianglë shtënë më. Iurní quilla cadë tubi nguiu según lo quë nabë́ꞌnëll. qw[Adë pë rlluíꞌidiꞌi gunë nguiu gan grë́tëꞌ cusë lu guë́ꞌdchiliu nu despuësë guënítill vidë shtë́nëll, adë nídiꞌi fin parë lë́ꞌëll. ¿Pë ofrendë guëdëꞌë nguiu lu Dios parë gac salvárëll? 6veEl quë nadë rac shtúꞌudiꞌi gati por na, zátill. Perë el quë naguëniti vidë shtë́niꞌ por na nu por dizaꞌquë, guëbánill parë siemprë; gac salvárëll. |uqIurní Jesús repi lu ra shini gusëꞌdë më: ―Si talë nanú tubi mënë narac shtuꞌu gáquëll shmëna, napë quë gúnëll renunci prupi vidë shtë́nëll. Napë quë gáquëll dispuestë gátill por na nu guidë náldëll na. |tqPerë Jesús bëdchigrë́ lu më nu repi më lu Pedro: ―Guabsú lua, Satanás, lë́ꞌël nal ziquë guëꞌë narreldë mënë. Adë riasë́diꞌil lo quë narac shtuꞌu Dios. Rúnël llgabë ziquë mënë shtë guë́ꞌdchiliu. OsIurní lëꞌë Pedro biaꞌa lëꞌë më tubi ladë nu guzublú gudíldill lëꞌë më. Guniꞌi Pedro: ―Aquë Dadë, ni lo quiere Dios. Nunquë adë guëdchínidiꞌi të́dël cusë rëꞌ. *rMDizdë iurní Jesús guzublú quëgniꞌi më lu shini gusëꞌdë më de quë lëꞌë më napë quë guziaꞌa më Jerusalén nu de quë ra më guaniꞌsi shtë naciuni Israel nu ra jëfë shtë ra bëshuzi con ra mësë narluaꞌa lëy, guëzac zi rall lëꞌë më. Gunë rall zihani cusë cuntrë lëꞌë më. Nu repi më de quë quini rall lëꞌë më perë dzë tsunë tsashtë́ më ladi ra tëgulë. CqIurní guniꞌi Jesús tubldí; gunibë́ꞌaiꞌ adë chu lu guadíꞌdzëdiꞌi ra shini gusëꞌdë më na më Cristo. Guniꞌi më gati më (Mr. 8.31―9.1; Lc. 9.22‑27) pNa guënehia shtiꞌdza ziquë liahi parë tsagníꞌil lu ra mënë të guëdchini mënë lu Shtada catë rnibëꞌa më. Lo quë narúnël permitir es quë hia bëꞌnë më permitirin más antsë. Nápël autoridá; guëníꞌil napë mënë libertá. Lo quë narúnël prohibë es quë hia bëꞌnë më prohibin dizdë más antsë. Guëníꞌil chu naperdunë nu chu nádiꞌi perdunë. }osPerë na rniaꞌa lul; lë́ꞌël Pedro. Subrë tubi guëꞌë ruꞌbë guna formar grupë shtë shmënë Dios naná rianaldë tëchi ldaiꞌ shtëna. Nu ni siquierë pudërë shtë galguti gúnëdiꞌi gan lu ra mënë narialdí lduꞌi na. LnJesús bëquebi: ―Dichusë nal Simón shini Jonás, purquë ni tubi nguiu bëluáꞌadiꞌi lë́ꞌël chu nahia sino quë Shtada naquëbezë gubeꞌe; ni bëluáꞌaiꞌ lul chu nahia. ]m3Simón Pedro repi iurní: ―Lë́ꞌël nal Cristo. Nal shini Dios nanabani. Il Iurní repi më: ―Lëꞌë të ¿chu rniꞌi të nahia? hkILëꞌë raiꞌ bëquebi raiꞌ: ―Bëldá ra mënë rniꞌi rall nal Juan Bautista. Sëbëldá ra mënë rniꞌi rall nal Elías. Stubi tantë rniꞌi rall nal Jeremías u stubi naná biadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios. ijK Iurní guziaꞌa Jesús parë regiuni shtë Cesarea nanaquë́ Felipo. Iurní gunaꞌbë diꞌdzë më lu ra shini gusëꞌdë më: ―¿Chu rniꞌi ra mënë chu nahia? nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. wig Iurní guc bëꞌa ra shini gusëꞌdë më de quë Jesús adë quëgníꞌidiꞌiꞌ shcuendë levadurë, sino shcuendë enseñansë narluaꞌa ra fariseo nu saduceo. Guniꞌi Pedro na më Cristo (Mr. 8.27‑30; Lc. 9.18‑21) -hS ¿Pëzielú adë rac bë́ꞌadiꞌi të adë quëadíꞌdzëdiaꞌa shcuendë shtë guetështildi? Gulë gupë cuidadë levadurë shtë ra fariseo nu ra saduceo. g ¿Pë adë rëagnádiꞌi lduꞌu të gadchi guetështildi nagudiꞌdza gudáu parë tapë mili mënë? ¿Bëldá tëpë bëcaꞌa të? Ff ¿Pë todavía runë fáltëruꞌu tsasë́ të chu nahia? ¿Pë adë rëagnádiꞌi lduꞌu të gaꞌi guetështildi nagudiꞌdza parë gaꞌi mili nguiu? ¿Bëldá tëpë bëcaꞌa të? *eMPerë Jesús guc bëꞌa shgabë rall nu repi më: ―¿Pëzielú ruadiꞌdzë lu saꞌ të adë nuáꞌadiꞌi të guetështildi? Duꞌpsë fe napë të. d)Ra shini gusëꞌdë më guzublú guniꞌi lu saꞌ raiꞌ: ―Aquë por adë chu nuáꞌadiꞌi guetështildi, por ni guniꞌi më zni. ecCIurní Jesús guniꞌi: ―Gulë gupë cuidadë con levadurë shtë ra fariseo nu saduceo. %bCIurní lëꞌë ra shini gusëꞌdë Jesús gudëdë raiꞌ stubi ladë ruaꞌ nisë, perë bëaꞌldë lduꞌu raiꞌ niuaꞌa raiꞌ guetështildi. a Ra mënë mal nu mënë nadë rzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë Dios, rac shtuꞌu rall guëná rall tubi milagrë ruꞌbë perë adë guënádiꞌi rall lu más sëñi; niétiquë guëná rall tubi sëñi ziquë guc con Jonás, el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Iurní bësëaꞌnëgá më lëꞌë rall. Ziaꞌa më. Ldaiꞌ shtë ra fariseo (Mr. 8.14‑21) `Nu rsili rniꞌi të: “Nedzë́ gac tubi mal tiempë purquë lu gubeꞌe nallní nu rëtaꞌ shcahi”. Lëꞌë të na të falsë; runguë bëꞌa të lla rluaꞌa shcahi lu gubeꞌe perë adë ráquëdiꞌi riasë́ të sëñi shtë tiempë neꞌ. _Perë lëꞌë më bëquebi: ―Guadzeꞌ rniꞌi të: “Glli gac tubi dzë zaꞌquë purquë lu gubeꞌe nalë́ nallní rluaꞌa”. ]^ 5Ra fariseo nu ra saduceo bëdchini rall lu Jesús parë guëtëꞌdë rall prëbë lëꞌë më nihunë më nanádiꞌi voluntá shtë Dios. Gunaꞌbë rall guëluaꞌa më tubi milagrë con pudërë shtë Dios. ]'Despuësë Jesús bëꞌnë më despedir ra mënë. Iurní guatë́ më laꞌni barcu parë ziaꞌa më regiuni nalë Magdala.j\M&Grë ra nagudáu na ra ziquë tapë mili nguiu sin nagábëdiꞌi naꞌa nilë ra llguëꞌnë. [#%Grë́tëꞌ ra mënë gudáu hashtë bielë rall. Despuësë gaulú gudáu raiꞌ, guadzë́ gadchi tëpë ra pedasë nabëꞌnë subrë. Z$Iurní gunaꞌzi më guëzá gadchi guetështildi nu gunaꞌzi më ra mbeldë. Bëdëꞌë më graci lu Dios. Lueguë lëꞌë më bëshullë mëhin. Bëdëꞌë mëhin cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më. Hia lëꞌë raiꞌ gudiꞌdzë raiꞌ parë ra mënë. IY #Iurní gunibëꞌa më parë subë ra mënë lu guiuꞌu. +XO"Jesús gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Bëldá guetështildi napë të? Lëꞌë raiꞌ bëquebi raiꞌ: ―Gadchi guetështildi nu duꞌpë mbeldë mituꞌnë. %WC!Ra shini gusëꞌdë më repi raiꞌ iurní: ―¿Perë llallë gac guëdzelë dau parë blac zihani mënë? Lugar rëꞌ ni tubi adë chu nádiꞌi. Iurní gunaꞌbë Jesús ra shini gusëꞌdë më nu repi më: ―Nalë́ rgaꞌa lduaꞌa ra mënë rëꞌ purquë hia guc tsunë dzë zeꞌdë naldë rall na. Nápëdiꞌi rall nagáu rall. Si talë guësheꞌlda lëꞌë rall lidchi rall sin quë gáudiꞌi rall, scaꞌa mbeeꞌzë rall lu nezë. RUNalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë iurë guná rall ra guꞌpë biadiꞌdzë rall; ra mancu bëac rall, ra cujë bëabrí guzë́ rall, ra ciegu bëabrí guná rall. Ra mënë bëꞌnë alabar Dios; guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios de Israel. Jesús bëdëꞌë nagáu tapë mili nguiu (Mr. 8.1‑10) iTKCantidá mënë bëdchini rall catë quëbezë më. Beꞌdënú rall cujë, ciegu, guꞌpë, mancu, nu cantidá ra narac lluꞌu. Bëdchininú rall lëꞌë narac lluꞌu lu Jesús. Lëꞌë më bënëac më lëꞌë rall. S3Jesús bëruꞌu ngaꞌli parë ziaꞌa më ruaꞌ nisë ruꞌbë nalë Galilea. Lueguë güeꞌpi më lu tubi lumë nu guzubë më ngaꞌli. :RmIurní Jesús repi: ―Nanë, llëruꞌbë na fe shtë́nël. Gaquin según rac shtúꞌul. Mizmë iurní lëꞌë shtsaꞌpë naꞌa bëac. Bënëac Jesús zihani mënë %QCPerë lëꞌë naꞌa guniꞌi: ―Nia Dadë, perë ra mbécuꞌnë nananú guëaꞌ mellë, rau ma pedasë narruꞌu hiaꞌldë ruaꞌ llguëꞌnë. zPmJesús repi: ―Nádiꞌi bien guëdchisúl guetështildi shtë ra shini mënë parë gau ra mbécuꞌnë. xOiPerë lëꞌë naꞌa guabiꞌguë nu bëzullíbill lu më. Guníꞌill: ―Dadë bëꞌnë compañi na. N5Iurní repi Jesús: ―Dios bësheꞌldë na nadë más parë guna sirvë ra më israelitë purquë na rall ziquë lliꞌli nabëniti lu Dios. 7MgPerë Jesús adë bëquébidiꞌi ni tubi diꞌdzë. Iurní ra shini gusëꞌdë më bëdchini raiꞌ lu më nu bëꞌnë raiꞌ ruëguë lu më: ―Bëꞌnë lo quë narnaꞌbë naꞌa rëꞌ të guziáꞌall purquë nalë́ cagníꞌill nezë të́chaꞌa; zeꞌdë náldëll lëꞌë hiaꞌa. wLgTubi naꞌa më Cananea quëréldëll regiuni ni; bëdchíniꞌ lu Jesús nu guníꞌill fuertë: ―Dadë, llëbní David, bëgaꞌa ldúꞌul na. Lëꞌë shtsaꞌpa nanú tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌull. Nalë́ rzac zi shtsaꞌpa. ZK-Jesús bëruꞌu lugar ni; ziaꞌa më parë regiuni shtë Tiro nu Sidón. }JsGrë ra cusë rëꞌ rshiꞌni lduꞌu nguiu, perë parë gaul sin gúnëdiꞌil cumplir ra custumbrë ziquë guíbidiꞌil guiáꞌal, lëdë nídiꞌi narshiꞌni lduꞌu nguiu lu Dios. Tubi naꞌa nagualdí lduꞌi Jesús (Mr. 7.24‑30) !I;purquë laꞌni lduꞌu nguiu rruꞌu grë́tëꞌ cusë mal: mal llgabë, rguini rall saꞌll; rquënú rall saꞌll; nu napë nguiu zihani naꞌa nu napë naꞌa zihani nguiu; rbaaꞌnë rall pë shtë mënë; nu ruadiꞌdzë rall bishi; nu rniꞌi rall didzabë cuntrë Dios. }HsPerë lo quë narruꞌu ruaꞌ mënë, zeꞌdë de laꞌni lduꞌu nguiu. Ni sí, rshiꞌni lëꞌë nguiu lu Dios G¿Pë adë rac bë́ꞌadiꞌi të, grë́tëꞌ lo quë naráu mënë ziaꞌa laꞌni nguiu; despuësë rrúꞌuhin laꞌni cuerpë? vFeJesús repi: ―¿Pë nu lëꞌë të adë riasë́diꞌi të? ¿Pë na të ziquë los de más mënë? eECIurní Pedro repi: ―Biadiꞌdzë lu naꞌa pë runë cuntienë comparaciuni rëꞌ. YD+Adë gúnëdiꞌi të meter con lëꞌë rall. Na rall ziquë ciegu nu rluaꞌa rall shtiꞌdzë rall lu los de más ciegu. Si talë tubi ciegu guësëll saꞌll, guërupë rall ldaguë rall laꞌni guëru. C Perë Jesús repi: ―Cualquier plantë nabëcabnídiꞌi Shtada, më naquëbezë gubeꞌe, guieꞌshi ni con grë shluꞌchin. 0BY Iurní ra shini gusëꞌdë më gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu Jesús: ―¿Pë adë nanël de quë ra fariseo bëldënú rall lë́ꞌël por diꞌdzë rëꞌ? KA Grë ra nariutë́ ruaꞌ nguiu, lëdë nídiꞌi rshíꞌnidiꞌi lëꞌë nguiu. Más bien lo quë narruꞌu ruaꞌ nguiu, zeꞌdin de laꞌni lduꞌu nguiu, ni sí rshiꞌnin lduꞌu nguiu. }@s Iurní gunaꞌbë më ra mënë nu repi më: ―Gulë bëquë́ diaguë nu gulë tsasë́ lo quë narniaꞌa. ?3 Adë rlluíꞌidiꞌi ra cusë narunë rall iurë quëhunë rall adorar na.Enseñansë shtë rall nadë más nahin tubi mandadë shtë nguiu. >Ra mënë rëꞌ rac shtuꞌu rall na nadë más con ruaꞌ rall perë lduꞌu rall nalë́ zitu zugaꞌa parë na. =Na të falsë. Bien guniꞌi Isaías guahietë shcuendë të; bëquë́ꞌëiꞌ lo quë naguniꞌi Dios zdëꞌë: d<ARniꞌi të cualquier nguiu narniꞌi zni, hiadë rquíꞌnidiꞌi guëdëꞌë nguiu dumí caꞌa shtádëll. Zni cagniꞌi të lasáquëdiꞌi mandamientë shtë Dios. Más tsanaldë të tëchi custumbrë shtë të. s;_Perë lëꞌë të rniꞌi të stubi cusë. Rniꞌi të: “Si talë guëniꞌi nguiu lu shtádëll u lu shníꞌall: Gáquëdiꞌi guna compañi lëꞌë të purquë grë lo quë naniacaꞌa të de na, nahin ofrendë parë Dios”. A:{purquë Dios guniꞌi: “Gulë gapë rëspëti lu shtádël nu lu shníꞌal”. Nu guniꞌi Dios: “El quë nargué guëc shtádëll u guëc shníꞌall, napë quë zu rátill”. =9sPerë Jesús gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Pëzielú lëꞌë të también adë rzuꞌbë diáguëdiꞌi të mandamientë shtë Dios? Mejurë zianaldë të custumbrë shtë të @8y―¿Pëzielú shini gusë́ꞌdël adë rúnëdiꞌi rall cumplir custumbrë shtë ra shtadë guëlú hiaꞌa? sino rau rall guetështildi sin quë riétidiꞌi guiaꞌa rall. 7 )Iurní bëldá fariseo nu ra mësë narluaꞌa lëy, guabiꞌguë rall lu Jesús. Zeꞌdë rall ciudá Jerusalén. Gunaꞌbë diꞌdzë rall: 61$Bëꞌnë rall ruëguë lu më parë guëdëꞌë më permisi guënaꞌzi rall ruaꞌ shabë më. Grë ra nagunaꞌzi shabë më, bëac rall.`59#Ra mënë shtë lugar ni bënguë bëꞌa rall lëꞌë Jesús. Bësheꞌldë rall rsunë guëdubi regiuni shtë lugar de quë bëdchini më ndë. Beꞌdënú ra mënë lu më grë́tëꞌ ra mënë narac lluꞌu. b4="Gudëdë raiꞌ stubi tëchi nisë. Bëdchini raiꞌ tubi regiuni nalë Genesaret. 23]!Grë ra nazúbëgaꞌa laꞌni barcu, bëzullibi raiꞌ lu Jesús nu repi raiꞌ: ―Verdá nal Shini Dios. Bënëac Jesús ra mënë shtë Genesaret (Mr. 6.53‑56) Y2+ Iurní lëꞌë raiꞌ güeꞌpi raiꞌ laꞌni barcu nu bëac dchi mbë. 1%Mizmë iurní gunaꞌzi Jesús guiaꞌa Pedro nu repi më: ―¿Pë duꞌpsë fe nápël? ¿Pëzielú adë rialdídiꞌi ldúꞌul na? ~~M}||d{{3z.yRxw|vv u)txssirqpoRn{mlkjihhUg3feedd7csbaaC`__n^^ ] \p[ZiYYWVfUU4SSCR%QiP7ONEMLbKJJHG E^DDCiBAA@@>==(<`;;J::,9877M655+43221t0!/...-8,/+|**(((@'|&&2%.$l##{#%""5! `:Ni,#,C<xW P 2is7 Gulë bëꞌnë cumplir lo quë narac shtuꞌu të, maldá nananú laꞌni lduꞌu të ziquë bëꞌnë shtadë guëlú të con ra muzë shtë Dios. ErPor mizmë diꞌdzë shtënë të quëgniꞌi të na të llëbní shtë ra nagudini ra profetë. Na të testigu cuntrë mizmë lëꞌë të; na të tubsë rënë con shtadë guëlú të. =qsIurní lueguë rniꞌi të: “Si talë lëꞌë naꞌa niaquëreldë naꞌa tiempë shtë ra shtadë guëlú naꞌa, adë chu nihúnëdiꞌi compañi ra nagudini ra profetë”. p ’Prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy nu fariseo; na të falsë; rzaꞌa të capillë shtë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë, nu rzutsaꞌu të ruaꞌ baꞌa shtë ra mënë naguc më zaꞌquë lu guë́ꞌdchiliu con guëꞌë iarë. Vo%Zni na të, lëꞌë të; por fuërë rluaꞌa të cusë zaꞌquë. Lu ra mënë rluaꞌa të bien, perë nezë laꞌni të nalë́ gadzë́ ra bishi nu adë quëhúnëdiꞌi të cumplir lëy shtë Dios. 'nG’Prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy nu fariseo; na të falsë. Na të ziquë baꞌa. Nalë́ cusë zaꞌquë naquichi rluaꞌa fuërë nu chulë rluaꞌain, perë nezë laꞌni gadzë́ ra baꞌcu shtë tëgulë nu grë cusë ziquë narruꞌldë mënë ruaꞌ guëꞌdchi. ,mQFariseo ciegu, primërë gulë bëzunë́ nezë laꞌni lduꞌu të, iurní napë të conductë zaꞌquë. Iurní na të ziquë vasë narieꞌti guëdubi partë. olW’Prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy nu ra fariseo; na të falsë. Zunë́ të por fuërë vasë nu ra platë perë nezë laꞌni, nalë́ suci nahin. Zni na të; na të ngubaꞌnë nu quëhunë të cumplir deseo mal. ekCLëꞌë të na të ziquë mësë ciegu; rdchiꞌbi të vini parë guëruꞌu rëshë antsë gul vini, perë adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë de quë nanú tubi ma ruꞌbë ziquë camellë guti nagaꞌa laꞌni vini. .jU’Prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy nu fariseo; na të falsë. Lëꞌë të rdëꞌë të ofrendë narunë tucarë Dios, cadë chiꞌi ra cusë rdëꞌë të tubi parë Dios. Correctë nahin; perë adë rúnëdiꞌi të cuendë ra enseñansë más lasac shtënë më. Adë rúnëdiꞌi të cumplir; adë rgáꞌadiꞌi lduꞌu të saꞌ të. Nádiꞌi të justë. Adë rúnëdiꞌi të cumplir shtiꞌdzë të. Cagniaꞌa lu të, rquiꞌni gunë mieti cumplir grë mandamientë ruꞌbë nu también los de más mandamientë shtë Dios. i También el quë narunë jurar por gubeꞌe, quëhúniꞌ jurar por trunë shtë Dios nu por mizmë Dios narnibëꞌa lugar ni. )hKEl quë narunë jurar por iáduꞌu, adë quëhúnëdiꞌill jurar sulamëntë por iáduꞌu sino quë también por lëꞌë Dios nacabezë laꞌni iáduꞌu. Bg}Pues rniaꞌa lu të, el quë narunë jurar por bëcuꞌguë, adë quëhúnëdiꞌill jurar por bëcuꞌguë sulamëntë perë también por grë ofrendë nadchiꞌbë lu bëcuꞌguë. fTuntë nu ciegu ¿pë más lasac ofrendë nadchiꞌbë lu bëcuꞌguë u lëꞌë bëcuꞌguë nabëdëꞌë Dios ziquë lugar santu? e3Nu también cagluaꞌa të si talë chu runë jurar por bëcuꞌguë laꞌni iáduꞌu, adë rúnëdiꞌi obligar gunë mënë cumplir juramentu ni, perë rniꞌi të si talë runë mënë jurar por ofrendë nadchiꞌbë lu bëcuꞌguë, ni sí, napë quë gúnëll cumplir. jdMTuntë nu ciegu na të. ¿Pë más lasac orë u lëꞌë iáduꞌu? Iáduꞌu nu orë na santu. Sc’Prubi de lëꞌë të, na të ziquë mësë ciegu. Rniꞌi të si talë quëhunë mënë jurar por iáduꞌu ruꞌbë, pues adë rúnëdiꞌi obligar gunë mënë cumplirin, perë si talë runë mënë jurar por orë shtë iáduꞌu, ni sí, runë mënë comprumisi; napë quë gunë mënë cumplirin. Zni cagniꞌi të. Fb’Prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy nu fariseo; na të falsë. Ria të stubi guëꞌdchi namás zitu parë tsagtëꞌtsë të shldaiꞌ të lu ra mënë, perë iurë lëꞌë të runë të gan tubi shmënë të, nall chupë vueltë más shini gabildi quë lëꞌë të purquë riuguëll bishi shtë të. {ao’Prubi de lëꞌë të mësë shtë lëy nu fariseo; na të mënë falsë purquë rdchisú të lidchi ra viudë; iurní parë guësiguë́ të ra mënë, runë të orar zihani vueltë. Lëꞌë të gunë të recibir más cashtigu dushë.] 8`i ’Prubi të mësë shtë lëy nu fariseo, na të mënë falsë purquë rtaꞌu të ruaꞌ nezë shtë Dios të parë adë chu tsutë́diꞌi, nu nilë mizmë lëꞌë të adë në́diꞌi të tsutë́ të. Nu adë rdë́ꞌëdiꞌi të lugar parë grë narac shtuꞌu tsutë́ nezë zaꞌquë. [ _w purquë grë́tëꞌ narunë naruꞌbë, gac nasáquëdiꞌi rall. El quë narunë lasáquëdiꞌi, ni nasac iurní. j^M Mënë narunë sirvë parë los de más saꞌ hiaꞌa, ni más më ruꞌbë entrë lëꞌë të y]k Nu adë rníꞌidiꞌi të: “Lamë” lu saꞌ të, purquë Jesucristo náhiꞌ lúniquë lamë nanapë të. \7 Adë rníꞌidiꞌi të lu tubi saꞌ të: “Dadë” parë lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ, purquë nanú tubsë Shtadë të, më naquëbezë gubeꞌe. k[O’Perë lëꞌë të adë rúnëdiꞌi të ziquë lëꞌë mënë ni. Adë rac shtúꞌudiꞌi të guëniꞌi mënë na të mësë, purquë napë të tubsë mësë; náhiꞌ Cristo. Grë të na të bëchi la saꞌ të. \Z1Nu rac shtuꞌu rall grë mënë gunë saludar lëꞌë rall con zihani rëspëti iurë lëꞌë rall ziazú rall nezë. Rac shtuꞌu rall gunë mënë saludar lëꞌë rall con diꞌdzë rëꞌ: “Mësë”. Y{Nu rac shtuꞌu rall subë rall lugar más lasac catë rau mënë shtse nu catë zubë më ruꞌbë laꞌni iáduꞌu. XGrë́tëꞌ devociuni narunë rall quëhunë rallin të guëná mënë. Luquë́ rall nu ruaꞌ llicu rall nuaꞌa rall partë diꞌdzë shtë Sagradas Escrituras të guëná mënë devociuni narunë rall. Chulë zutsaꞌu lu shabë duni shtë rall. 9WkBien rluaꞌa rall lëy shtë Dios perë ra cusë naquëhunë rall obligar gunë mënë, na ziquë tubi carguë nëꞌë; adë chu típëdiꞌi guëldisin. Rnibëꞌa rall mënë të parë guaꞌa ra mënë carguë ni, perë lëꞌë rall ni siquierë más zucsë tubi shcuënë rall guëldisë rallin. aV;Gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë rall. Gulë bëꞌnë grë́tëꞌ lo quë narniꞌi rall perë adë tsanáldëdiꞌi të tëchi manërë nanabani rall. Bien rniꞌi rall perë adë rúnëdiꞌi rall cumplir. pUY―Ra mësë shtë lëy nu ra fariseo rzubë rall shlugar Moisés iurë rluaꞌa rall ra mënë. MT Iurní guniꞌi Jesús lu ra mënë nu lu ra shini gusëꞌdë më: -SS.Iurní ni tubi rall gúquëdiꞌi niaquebi rall lu më. Dizdë dzë ni hia ni tubi rall adë gúpëdiꞌi rall valurë nianaꞌbë diꞌdzë rall lu më.uRc-¿Lla na posiblë gac Cristo shini David cumë David guniꞌi Cristo na Dadë narnibëꞌa lëꞌë David? BQ},Dadë Dios guniꞌi lu lamë shtëna, el quë narnibëꞌa na:“Guzubë ladë ldi shtëna hashtë guna gan lu enemigu shtë́nël të guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdzël”. ;Po+Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Jesús: ―Espíritu Santo quëbezënúhiꞌ lëꞌë David nu por pudërë shtë Espíritu Santo guniꞌi David shcuendë llëbní David: O3*lëꞌë më gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Pë runë të shgabë të? ¿Chu na Cristo? ¿Chu shini lëꞌë më? Iurní repi rall: ―Llëbní David. LN)Mientras lëꞌë ra fariseo nianá rëtaꞌ rall lu Jesús, rM](Si talë rzuꞌbë diaguë të mandamientë rëꞌ también canihunë të cumplir lo de más nabëquëꞌë Moisés nu lo quë nabëquëꞌë ra muzë shtë Dios guahietë. Chu na shtadë Cristo (Mr. 12.35‑37; Lc. 20.41‑44) L'Hia nachupë na cumë ziquë primërë. Rniꞌin: “Gulë guc shtuꞌu saꞌl cumë ziquë rac shtúꞌul mizmë lë́ꞌël”. WK'&Ndëꞌë namás lasac nu nahin primërë mandamientë lu grë mandamientë. J%Jesús repi: ―“Gulë guc shtuꞌu Dadë Dios con guëdubinú ldúꞌul nu guëdubi almë shtë́nël nu guëdubi shgábël”. SI$―Mësë, ¿guadë mandamientë namás lasac de grë mandamientë? wHg#Tubi de lëꞌë rall na mësë shtë lëy. Guc shtúꞌull ldaguë më lu trampë; gunaꞌbë díꞌdzëll: tGa"Iurë ra fariseo guc bëꞌa rall de quë Jesús bësëac dchi më ra saduceo, iurní bëdëá rall. >Fu!Iurë bini mënë zndëꞌë, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu guasë́ lduꞌu rall lo quë naquëgluaꞌa më. Lëꞌë mandamientë namás lasac (Mr. 12.28‑34) Ey “Nahia Dios shtë Abraham; nahia Dios shtë Isaac; nu Dios shtë Jacob”. Grë shmënë Dios nabani raiꞌ aunquë hia guti raiꞌ. Napë raiꞌ vidë sin fin. Perë lëꞌë më adë nádiꞌi Dios parë el quë nanápëdiꞌi vidë sin fin. D{Perë shcuendë tsashtë́ ra tëgulë ¿pë adë bíꞌldidiꞌi të lo quë narniꞌi Dios? Guniꞌi më zndëꞌë: AC{Iurë ra tëgulë tsashtë́ raiꞌ stubi, adë guëtsë́ꞌadiꞌi raiꞌ; adë rnádiꞌi raiꞌ guëtsëꞌa shini raiꞌ. Na raiꞌ ziquë ianglë shtë Dios nacabezë gubeꞌe. @ByJesús bëquebi: ―Bëganë të con diꞌdzë shtë të purquë adë riasë́diꞌi të lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras; nu adë guënë́diꞌi të pudërë shtë Dios. nAUIurë tsashtë́ ra tëgulë ¿chu gac tseꞌlë naꞌa ni? pues gadchi nguiu guc tseꞌlë naꞌa. 1@]Despuësë lëꞌë naꞌa ni gútiꞌ. ?3Segundë bëchi tëgulë cuáꞌall lëꞌë viudë perë gútill sin ni tubi shíniꞌ. Na tsunë lo mizmë; cuáꞌall tseꞌlë tëgulë perë gútill sin ni tubi shíniꞌ. Guëzá bëchi tëgulë cuaꞌa rall lëꞌë naꞌa ni perë adë gúpëdiꞌi raiꞌ shíniꞌ. >#Guc gadchi bëchi; primërë nguiu bëtsë́ꞌall perë gútill sin ni tubi shíniꞌ. Bësëáꞌnëll viudë parë segundë bë́chill. Y=+―Mësë, bëquëꞌë Moisés guahietë si tubi nguiu gátiꞌ sin shíniꞌ, bëchi tëgulë napë quë cáꞌall tseꞌlë tëgulë të gapë raiꞌ shini parë adë tsalúdiꞌi shfamili tëgulë. /<WMizmë dzë ni bëldá ra saduceo guagná rall lëꞌë Jesús. Ra saduceo rniꞌi de quë adë tsashtë́diꞌi ra tëgulë. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu më: ;Iurë bini rall ra diꞌdzë rëꞌ, bëaꞌnë dchi rall nu guasë́ lduꞌu rall. Iurní bësëaꞌnëgá rall lëꞌë më; ziaꞌa rall. Gunaꞌbë diꞌdzë ra mënë shcuendë lla tsashtë́ ra tëgulë (Mr. 12.18‑27; Lc. 20.27‑40) T:!Bëquebi rall: ―Lu rëy César naquë́ lu dumí. Iurní Jesús repi: ―Gulë bëdëꞌë nacaꞌa César lo quë naná shtë César nu gulë bëdëꞌë nacaꞌa Dios lo quë naná shtë Dios. u9cGuná Jesús lu monedë; iurní gunaꞌbë diꞌdzë më: ―¿Chu lu nu chu lë naquë́ lu dumí rëꞌ? g8GGulë bëluaꞌa dumí denario naquilli të impuestë. Iurní beꞌdënú rall tubi monedë. #7?Perë Jesús bëdëꞌë cuendë de quë cabezënú rall mal llgabë. Repi më lu rall: ―Na të falsë. ¿Pëzielú zeꞌdë guësiguë́ të na? 6Guniꞌi lu naꞌa ¿pë na bien según lëy guëdílliaꞌa impuestë lu rëy César, u guëdíllidiꞌiaꞌa impuestë? O5Nu bësheꞌldë rall partidë shtë rall con stubi partidë shtë Herodes parë tsaguëchi rall lu Jesús: ―Mësë rdëꞌë naꞌa cuendë de quë lë́ꞌël rníꞌil verdá nu rluáꞌal nezë shtë Dios sin adë rúnëdiꞌil cuendë lo quë narniꞌi mënë. Adë rúnëdiꞌil juzguë según el quë narná mënë. 4%Iurní ra fariseo ziaꞌa rall parë gurë́ rall de acuerdë lla tsu mudë guësiguë́ rall lëꞌë më të niniꞌi më cusë mal. ^35Rniaꞌa lu të, zihani mënë guënaꞌbë Dios parë tsutë́ rall catë rnibëꞌa më, perë duꞌpsë mënë gulë́ më parë gac rall shmënë më. Shcuendë impuestë (Mr. 12.13‑17; Lc. 20.20‑26) j2M Iurní lëꞌë rëy repi lu naquëhunë sirvë lu mellë: “Gulë bëldiꞌbi guëaꞌll nu guiaꞌa nguiu rëꞌ. Gulë bëtiaꞌa lë́ꞌëll parë lu nacahi catë guꞌnë mënë nu hashtë guëchushí laiꞌ rall.” ,1Q Repi rëy: “Amigu, ¿lla guatël ndëꞌë sin adë nuáꞌadiꞌil lari shtë saꞌa cumë ziquë na custumbrë?” Perë nguiu ni adë pë guníꞌidiꞌill. 0+ Iurní rëy guatë́ catë nanú ra mënë. Guná rëy lu tubi nguiu naquëbezë ngaꞌli, perë adë nuáꞌadiꞌill lari shtë saꞌa. P/ Iurní bëruꞌu ra muzë nezë; guagtëá rall grë́tëꞌ lo quë nabëdiaꞌguëlú rall, tantë hiumbrë mal nu nguiu zaꞌquë. Iurní sí, guadzë́ hiuꞌu catë na preparadë parë saꞌa. .' Gulë tsa iurneꞌ ra nezë principal. Gulë bëꞌnë invitar lëꞌë mënë lu saꞌa, grë ra naguëdiaꞌguëlú të; tsutë́ rall.” /-WLueguë repi rëy lu muzë stubi: “Hia grë na listë parë saꞌa; perë ra invitadë bëluaꞌa rall de quë adë rúnëdiꞌi tucarë rall invitación shtëna. ",=Iurní lëꞌë rëy bëldëll. Gunibë́ꞌall ra suldadë parë tsatini rall lëꞌë narguini mënë. Nu tsa quëguiꞌi ra suldadë guëꞌdchi ni. + Hia stubi ra invitadë gunaꞌzi rall muzë shtë rëy; bëꞌnë rall maltratë muzë ni hashtë gudini rall lëꞌë muzë. *-Perë ra invitadë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall cuendë. Tubi de lëꞌë rall guagnall lu shguiúꞌull. Stubi guagnall ra neguci shtë́nëll. )Iurní gunaꞌbë rëy stubi shcuaꞌa muzë. Guniꞌi rëy: “Gulë guniꞌi lu ra invitadë hia napreparadë dau; hia ngunë nandchú con los de más ra ma hia guꞌi; grë́tëꞌ nahin listë. Nadë más guëdchini rall parë cuezë rall lu saꞌa.” (#Gunibëꞌa rëy ni ra muzë parë tsagnaꞌbë raiꞌ ra invitadë lu saꞌa, perë adë në́diꞌi ra mënë niagdchini rall lu saꞌa. '{―Lëꞌë lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi rëy nabëꞌnë tubi laní shtë saꞌa parë shíniꞌ. N& Jesús guzublú quëadiꞌdzë më stubi por comparaciuni. Repi më: A%{.Iurní guc shtuꞌu rall guënaꞌzi rall lëꞌë më prësi perë bëdzëbë rall los de más mënë purquë guniꞌi mënë na Jesús tubi profetë narniꞌi shtiꞌdzë Dios.D$-Iurë lëꞌë ra jëfë shtë ra bëshuzi con ra fariseo bini rall grë comparaciuni lo quë naguniꞌi Jesús, bëdëꞌë rall cuendë de quë quëadiꞌdzë më shcuendë rall. #,El quë narreldë guëc guëꞌë rëꞌ, gac chupë ldëll perë iurë ldaguë guëꞌë ni guëc mënë, gáquëll ziquë pulvë.] " +Por ni rniaꞌa lu të, Dios adë guënéꞌediꞌi lugar tsutë́ të catë rnibëꞌa më. Lo quë nanapë të, guësheꞌldë mëhin hashtë stubi mënë naná ziquë trabajadurë zaꞌquë nabëdëꞌë cusechë narunë tucarë nashtënë guiuꞌu. [ S!*Iurní Jesús repi: ―¿Pë nunquë bíꞌldidiꞌi të ra Escrituras narniꞌi zndëꞌë?Guëꞌë nabëruꞌldë albañil tubi ladë,
guëꞌë rëꞌ gunë sirvë parë shquini hiuꞌu.Zni bëꞌnë më, el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa.Guná hiaꞌa pudërë shtë më; nalë́ nasaꞌa nahin. F )Bëquebi rall: ―Pues gati ra muzë mal sin adë chu guëgáꞌadiꞌi lduꞌu lëꞌë rall. Iurní caꞌa stubi mënë guiuꞌu të parë gúnëll intriegu ra cusechë cadë izë. +(Iurní Jesús gunaꞌbë diꞌdzë: ―Iurë lëꞌë nashtënë guiuꞌu gueꞌdë guëzë́, ¿pë gúnëll con ra trabajadurë iurní? ve'Zni gunaꞌzi rall llgáꞌnëll. Gulú hiaꞌldë rall shini lamë lu guiuꞌu nu gudini rall shini lamë. \1&Perë iurë guná trabajadurë lu shini nashtënë guiuꞌu, repi rall: “Ndëꞌë na el quë nagunë recibir herenci. Cha guëdíniaꞌa lë́ꞌëll të parë guëaꞌnë guiuꞌu rëꞌ caꞌa hiaꞌa.” %’Por fin gunibëꞌa nashtënë guiuꞌu tsa llgáꞌniꞌ. Bëꞌnë shgábiꞌ: “Zunë rall rëspëti shinia”. %$Iurní lëꞌë nashtënë guiuꞌu bëshéꞌldëll másruꞌu muzë perë ra trabajadurë bëꞌnë rall tratë muzë ni mizmë manërë. &E#Ra trabajadurë gunaꞌzi rall lëꞌë ra muzë ni; tubi muzë bëdëꞌë rall galnë́. Stubi muzë gudini rall. Stubi muzë bëdëꞌë guëꞌë rall. -S"’Iurë lëꞌë tiempë shtë cusechë bëdchini, gunibëꞌa lamë shtë guiuꞌu bëldá muzë parë tsaglliꞌi rall mëdi narunë tucarë caꞌa lamë. +O!’Gulë bëquë́ diaguë stubi comparaciuni. Guꞌ tubi nguiu nanapë tubi ldë guiuꞌu lachi nargabní. Bëcabnill hiaguë uvë nu bëntsáꞌull tubi luꞌ alrededurë; bëntsáꞌull catë guëruꞌu juguë shtë uvë. Bëzáꞌall tubi hiuꞌu guiaꞌa parë quëhapë ra muzë ra plantë. ’Iurní bëdëꞌë mënë ni guiuꞌu parë ra trabajadurë gunë rall dchiꞌni mëdi. Iurní ziáꞌall zitu. \1 purquë Juan Bautista bidë guëluáꞌaiꞌ shnezë Dios lla gac salvar të, perë lëꞌë të adë gualdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdzë Juan. Perë en cambi ra cubradurë shtë impuestë nu ra naꞌa mal, gualdí lduꞌu rall shtíꞌdziꞌ. Lëꞌë të guná të lo quë nabëꞌnë Juan perë adë bë́ꞌnëdiꞌi të cambi mudë nanabani të; adë gualdídiꞌi lduꞌu të shtíꞌdziꞌ. Comparaciuni shtë ra muzë mal Mr. 12.1‑12; Lc. 20.9‑19) 7¿Guadë de guërupë ra llguëꞌnë ni bëꞌnë lo quë naguniꞌi shtádiꞌ? Iurní repi rall: ―Lëꞌë primërë. Iurní Jesús repi: ―Guldía rniaꞌa, ra cubradurë shtë impuestë nu ra naꞌa mal, tsutë́ rall lugar catë rnibëꞌa Dios antsë de lëꞌë të T!Lueguë lëꞌë dadë ni guagná lëꞌë stubi shíniꞌ; guníꞌill: “Tsaguë́nël dchiꞌni”. Nguiu ni bëquebi lu shtádiꞌ: “Ahaꞌ Dadë, tsaguëna dchiꞌni” perë adë guádiꞌill. 3Lëꞌë shini më bëquébill: “Tsaguë́nëdiaꞌa dchiꞌni”, perë despuësë bë́ꞌnëll cambi shgábëll; guaguë́ꞌnëll dchiꞌni. U#Jesús repi: ―¿Pë runë të shgabë të zndëꞌë? Tubi nguiu napë chupë shínill. Repi dadë lu shíniꞌ: “Llgaꞌnë, tsaguë́nël dchiꞌni shtë cusechë catë nanú hiaguë uvë”. 7Iurní repi rall lu Jesús: ―Adë rdë́ꞌëdiꞌi naꞌa cuendë chu bësheꞌldë lëꞌë Juan. Iurní lëꞌë më repi: ―Pues ni na tampuquë adë guëquébidiaꞌa chu shtë pudërë nu autoridá quëhuna ra cusë rëꞌ. Comparaciuni shtë chupë shini mënë <qSi talë guëniꞌi hiaꞌa ra nguiu bësheꞌldë lëꞌë Juan, pues rdzë́baꞌa ra mënë purquë grë rall rialdí lduꞌu rall de quë biadiꞌdzë Juan shtiꞌdzë Dios. D¿Chu gunibëꞌa lëꞌë Juan parë bëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë? ¿Pë Dios u nguiu? Iurní guzublú rall quëadiꞌdzë lu saꞌ rall; repi rall: ―Si talë guëniꞌi hiaꞌa Dios gunibëꞌa lëꞌë Juan, iurní guëquebi nguiu rëꞌ: “¿Pëzielú adë gualdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdzë Juan?” &EJesús bëquebi: ―Nu na runa tubi preguntë lu të. Si talë guëquebi të lua, guëniaꞌa lu të chu bëneꞌe pudërë runa grë ra cusë rëꞌ. .UIurní Jesús guatë́ laꞌni iáduꞌu. Mientras quëgluaꞌa më ngaꞌli, bëdchini ra jëfë shtë ra bëshuzi con ra më gushë shtë guëꞌdchi. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús: ―¿Chu bësheꞌldë lë́ꞌël nu bëneꞌe derechë nu pudërë parë rúnël cusë rëꞌ? 8 iGrë́tëꞌ lo quë naguënaꞌbë të con oraciuni, si talë rialdí lduꞌu të Dios, pues gunë të recibirin. Pudërë nanapë Jesús (Mr. 11.27‑33; Lc. 20.1‑8)  -Jesús bëquebi: ―Guldía rniaꞌa lu të, si talë napë të fe nu adë rzádiꞌi lduꞌu të, lëdë niáꞌasëdiꞌi gunë të ziquë bëna con hiaguë bëldaꞌu sino guëniꞌi të lu dani: “Guabsú ndëꞌë; tsal laꞌni nisëduꞌu”. Pues zni gaquin.  -Iurë guná ra shini gusëꞌdë më zndëꞌë, bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: ―¿Guná, nasesë gubidchi hiaguë rëꞌ? O Guná më lu tubi hiaguë bëldaꞌu nazubë ruaꞌ nezë. Iurní guabiꞌguë më lu hiaguë; gáuhiꞌ tubi nashi perë adë bëdzélëdiꞌi më nashi; purë ndiaguë nuaꞌa hiaguë. Iurní Jesús repi lu hiaguë: ―Nunquë jamás adë guëabrídiꞌi quë nashi lul. Mizmë iurní lëꞌë hiaguë bëldaꞌu gubidchi. g GHia brëgueꞌlë rsili iurní ziagdchini raiꞌ Jerusalén. Bëldiaꞌnë lduꞌu më. DIurní bësëaꞌnëgá më lëꞌë rall. Ziaꞌa më parë guëꞌdchi Betania. Hia ngaꞌli gudëdë gueꞌlë më. Jesús guludé hiaguë bëldaꞌu (Mr. 11.12‑14, 20‑26) Bëldë́ ra bëshuzi; repi rall lu Jesús: ―¿Gu rínil lo quë naquëgniꞌi ra llguëꞌnë rëꞌ? Jesús bëquebi: ―Ahaꞌ. Rinia. ¿Pëllë adë bíꞌldidiꞌi të Sagradas Escrituras? lo quë naruadiꞌdzë zndëꞌë:Dios bë́ꞌniꞌ të ruaꞌ llguëꞌnë nu ra meꞌdë radchi guëruꞌu labansë parë Dios;
nahin labansë más chulë parë lëꞌë më. "=Perë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mësë shtë lëy, guná rall lu milagrë naquëhunë më. Iurë lëꞌë rall bini rall lo quë naguniꞌi ra llguëꞌnë, bëldë́ rall. Fuertë guniꞌi ra llguëꞌnë laꞌni iáduꞌu: ―Gunë Dios salvar llëbní David ndëꞌë. q[Mizmë laꞌni iáduꞌu guabiꞌguë ra ciegu nu ra cujë lu Jesús. Bënëac më lëꞌë rall. S Iurní guniꞌi më: ―Laꞌni Sagradas Escrituras rniꞌi zndëꞌë: “Lidcha na parë gunë mënë orar lu Dios” perë lëꞌë të bëꞌnë të cambi lugar ni ziquë cuevë shtë ngubaꞌnë. 1 Despuësë de ni, Jesús guatë́ laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Iurní gualdú hiaꞌldë më grë́tëꞌ mënë nartuuꞌ nu narziꞌi. Bërëꞌshë më mellë shtë ra nacagchili dumí shtë ra mënë. Bërëꞌshë më ra iagshili shtë ra naquëgtuuꞌ ra palumë. c? Ra mënë rniꞌi rall: ―Lë́hiꞌ Jesús më Nazaret shtë Galilea. Ruadíꞌdziꞌ shtiꞌdzë Dios. Jesús bësëlluꞌnë mënë mal laꞌni iáduꞌu (Mr. 11.15‑19; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) # Iurë Jesús bëdchini Jerusalén, guëdubi ciudá bëdzatsu ra mënë. Nu grë mënë gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Chu ndëꞌë?  Hia ra mënë naziaꞌa delantë también naná zeꞌdë trasë, guzublú guniꞌi rall: ―Gunë Dios salvar llëbní David. Benditë el quë nazeꞌdë guëdchini por partë shtë Dios. Rac shtuꞌu naꞌa Dios nacabezë gubeꞌe gunë më salvar llëbní David. B}Hia ra mënë zihani gudishi rall shabë rall lu guiuꞌu parë ziazúhiꞌ lu nezë. Sëbëldá ra mënë bëchuguë rall ndiaguë shtë hiaguë parë gudishi rall ndiaguë lu nezë. ~Beꞌdënú raiꞌ burrë con shini ma. Iurní gudchiꞌbë raiꞌ shabë raiꞌ tëchi ma nu gudchibë Jesús tëchi ma. {}oIurní lëꞌë shini gusëꞌdë më ziaꞌa raiꞌ; bëꞌnë raiꞌ tal cumë guniꞌi Jesús lu raiꞌ. ]|3Gulë guchi lu ra mënë naquëreldë guëꞌdchi Sión: “Gulë guná, lëꞌë Rëy shtë të zeꞌdë guëdchíniꞌ.Nadúꞌuiꞌ; dchíꞌbiꞌ tëchi tubi burrë, shini tubi ma naruaꞌa carguë.” s{_Zndë guzac parë guc cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë. Guníꞌiꞌ: 4zaSi talë chu guëniꞌi lu të u guënaꞌbë díꞌdzëll lu të, guchi de quë lëꞌë Dadë rquiꞌni lëꞌë ra ma. Lueguë guëshéꞌldëll nagueꞌdënú ra ma. 7ygnu repi më: ―Tsa të guëꞌdchi naná quë delantë. Ngaꞌli guëdzelë të tubi burrë quëdú con shini ma. Gulë bëshaꞌquë ma të gueꞌdënú të ma ndëꞌë. 9x mHia ziagdchini raiꞌ Jerusalén; bëdchini raiꞌ guëꞌdchi Betfagé. Betfagé quëhin guëlladchi tubi dani nalë Olivos. Bësheꞌldë Jesús chupë shini gusëꞌdë më @wy"Iurní Jesús bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall. Bëshá guiaꞌa më slu rall. Lueguë iurní ra ciegu guná rall llni. Bëac slu rall nu guanaldë rall lëꞌë Jesús.Uv#!Lëꞌë rall bëquebi: ―Dadë, rac shtuꞌu naꞌa guëná naꞌa. uw Iurní guzudchí Jesús nu gunaꞌbë më ra ciegu nu gunaꞌbë diꞌdzë më: ―¿Pë rac shtuꞌu të guna? EtRa mënë guniꞌi guëc ra ciegu parë guëac dchi rall, perë lëꞌë rall más ziaglaꞌguë guniꞌi rall fuertë: ―Dadë llëbní David, bëgaꞌa ldúꞌul lëꞌë naꞌa. [s/Ngaꞌli zúbëgaꞌa chupë ciegu. Zúbëgaꞌa rall guëlladchi ruaꞌ nezë. Iurë bini ra ciegu Jesús hia zéꞌdiꞌ, guniꞌi rall fuertë: ―Dadë llëbní David, bëgaꞌa ldúꞌul lëꞌë naꞌa. wrgIurë lëꞌë raiꞌ ziagruꞌu raiꞌ ciudá Jericó, cantidá mënë zianaldë rall lëꞌë Jesús. q5Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; zelda ziquë muzë shtë mënë. Zéldëdiaꞌa parë gunë mënë sirvë lua. Guënehia vidë shtëna ziquë prëci parë gac salvar zihani mënë. Bënëac Jesús chupë mënë ciegu (Mr. 10.46‑52; Lc. 18.35‑43) pCualquier de lëꞌë të si talë rac shtúꞌul gáquël mayurë entrë grë ra saꞌl, napë quë gáquël muzë shtë grë raiꞌ. 8oiperë gáquëdiꞌin entrë de lëꞌë të. Al contrari, el quë narac shtuꞌu gac më ruꞌbë entrë de lëꞌë të, napë quë gúnëll sirvë lu los de más sáhiꞌ. inKPerë Jesús gunaꞌbë lëꞌë raiꞌ nu guniꞌi më: ―Lëꞌë të nanë́ të ra jëfë shtë naciuni nanádiꞌi israelitë, nalë́ nadushë rnibëꞌa rall; rdchiꞌbë rall lëy naná dushë gunë mënë cumplir mIurë lëꞌë ra stubi chiꞌi ra shini gusëꞌdë më bini lo quë nagunaꞌbë Juan nu Jacobo, bëldë́ raiꞌ. elCIurní repi më: ―Verdá gunë të sufrir demasiadë ziquë guna sufrir. Gu të mizmë vasë shtë sufrimientë; perë subë të culaꞌnia, tubi de lëꞌë të ladë ldi nu stubi ladë rubësë, adë rúnëdiꞌi tucarë guënehia sí, subë të ndë. Shtada bëꞌnë preparar lugar ni sulë parë ra narac shtuꞌu më subë rall ndë. ykkPerë Jesús bëquebi: ―Lëꞌë të adë rac bë́ꞌadiꞌi të lo quë narnaꞌbë të. ¿Zëzac zi të ziquë na? ¿Pë zac tëdë të cusë durë natëda, cusë demasiadë durë? Lëꞌë raiꞌ bëquebi: ―Zac naꞌa, Dadë. vjeGunaꞌbë diꞌdzë më: ―¿Pë rac shtúꞌul guna? Shniꞌa ra nguiu ni répill: ―Gunibëꞌa guërupë shinia subënú rall lë́ꞌël iurë guënibë́ꞌal ziquë Rëy, túbill ladë ldi shtë́nël, stúbill ladë rubësë. SiIurní guabiꞌguë shniꞌa Jacobo nu Juan lu Jesús. Na rall shini Zebedeo; bëdchini raiꞌ lu Jesús. Iurní bëzullibi naꞌa ni delantë lu Jesús parë guënáꞌbëll tubi favurë lu më. KhNu gunë rall intriegu lë́ꞌiꞌ lu guiaꞌa mënë nanádiꞌi israelitë të parë gunë rall burnë lëꞌë nguiu ni, nu guëdëꞌë rall galnë́ nu guëquëꞌë rall lë́ꞌiꞌ lu cruz, perë dzë tsunë tsashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. Shniꞌa Jacobo nu Juan gunáꞌbëll tubi favurë (Mr. 10.35‑45) vge―Hia nanë́ të ziagdchíniaꞌa Jerusalén catë lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, gac intriéguiꞌ lu jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mësë shtë lëy parë gunë rall condenar lë́ꞌiꞌ lu galguti. vfeJesús ziazú më nezë parë Jerusalén. Biaꞌa më ra shini gusëꞌdë më tubi cuꞌ nu repi më: QeZihani mënë nalasac delantë lu saꞌ rall, gac rall lúltimë dzë ni; nu zihani mënë naná lúltimë iurneꞌ, gac rall mënë namás lasac lu Dios. [Gunaꞌbë Dios zihani mënë perë duꞌpsë mënë gulë́ më parë gac rall shmënë më.] Stubi vueltë guniꞌi Jesús gátiꞌ (Mr. 10.32‑34; Lc. 18.31‑34) ~duNapa derechë rnibë́ꞌahia shtumía; guna lo quë narac shtuaꞌa. ¿Pë nal mbidi purquë nahia nazaꞌquë?” c Gunaꞌzi shtumil nu bëagzë́. Na rac shtuaꞌa quilla mizmë pagu caꞌa naguatë́ rquë gaꞌi ziquë narunë tucarë të. -bS Perë lëꞌë nashtënë guiuꞌu bëquebi lu tubi rall: “Amigu, adë quëhúnëdiaꞌa ni tubi cusë mal. Hia bëdë́ꞌnaꞌa tratë gáshtël tubi denario. sa_ Repi rall: “Ra nabëdchini lúltimë, bëꞌnë rall dchiꞌni tubsë iurë nu gudíllil igual ziquë lëꞌë naꞌa, nu lëꞌë naꞌa bëdëꞌnë naꞌa dchiꞌni doblë; biaꞌa lduꞌu naꞌa lu ngubidzë guaꞌtë dzë”. s`_ Nagutë́ ra tumpranë iurë bëꞌnë rall recibirin, iurní guzublú bëꞌnë rall reclamë lu lamë. b_= Despuësë bëꞌnë tucarë naguatë́ primërë; bëꞌnë rall llgabë de quë gunë rall recibir más dumí quë naguatë́ guadzeꞌ. Perë mizmë pagu bëdëꞌë lamë, lëꞌë quë lëꞌë tubigá denario. ^1 Iurní bëdchini ra naguatë́ lu dchiꞌni rquë gaꞌi guadzeꞌ; cadë tubi rall bëꞌnë rall recibir pagu completë, tubigá dumí denario. 2]]Iurë lëꞌë gueꞌlë bëdchini, lëꞌë nashtënë guiuꞌu repi lu encargadë shtë dchiꞌni: “Guagnaꞌbë grë́tëꞌ muzë të parë gallë rall. Bëdëꞌë pagu caꞌa cadë tubi rall el quë naguatë́ lu dchiꞌni rquë gaꞌi nu hashtë ra naguatë́ lu dchiꞌni tumpranë.” X\)Repi rall: “Purquë ni tubi adë chu bëneꞌe dchiꞌni”. Iurní repi lamë: “Nu lëꞌë të gulë tsa shchiꞌnia; tsaguënë të dchiꞌni lu guiuꞌu. Guëguilla lëꞌë të narunë tucarë.” [{Hia rquë gaꞌi guadzeꞌ guall stubi shquini llguëaꞌ. Bëdzélëll sëbëldá muzë nadë pë quëhúnëdiꞌi. Iurní repi lamë: “¿Pëzielú rëtaꞌ të ndëꞌë casi hia mërë tsaꞌa dzë? ni dchiꞌni adë quëhúnëdiꞌi të”. Z-Lëꞌë nashtënë guiuꞌu bërúꞌull casi guëruldë dzë, nu guall rquë tsunë guadzeꞌ; mizmë zni bë́ꞌnëll con másruꞌu muzë. YIurní repi lamë lu mënë ni: “Gulë tsa shchiꞌnia. Quilla lëꞌë të narunë tucarë.” Iurní lëꞌë rall ziaꞌa rall. XDespuësë bërúꞌull rquë guëꞌë; gunall lu stubi ra muzë nazugaꞌa shquini llguëaꞌ. Adë pë quëhúnëdiꞌi rall. W Primërë guagnëll muzë de quë quíllill tubi dumí denario por tubi dzë. Nu gunibë́ꞌall tsaguënë ra muzë dchiꞌni. HV ’Lugar catë rnibëꞌa Dios na ziquë tubi nashtënë tubi guiuꞌu lachi nargabní. Bëruꞌu lamë tumpranë rsili parë ziatílill muzë, gunë rall dchiꞌni catë nanú hiaguë uvë. !U;Zihani naná más nasac entrë lu saꞌ rall, gac rall lúltimë dzë ni nu zihani naná lúltimë iurneꞌ, gac rall mënë namás nasac lu Dios. T Grë́tëꞌ narsëaꞌnë lídchiꞌ u bë́chiꞌ u zániꞌ u shtádiꞌ u shníꞌaiꞌ u tséꞌliꞌ u shíniꞌ u shguiuꞌu raiꞌ purquë rac shtúꞌull gáquëll shmëna, ni gúnëll recibir tubi gahiuꞌa vësë más nu gápëll vidë sin fin. ~]}e|{Rzyywvv;utt2srrHqq:ponrnmulllkWjihhg{feecc7b_aaoa`Z_^^]]d\\[0ZRYYBXXRWVUU|TTSS7RR*QPROOdNMLLKJJrI[H6G@FBE*DCCBBAg@??/>=_<;;7:988M706`544l322U11<0^// .c--G,+**((''&%%$$"")!{ <=MN_*)  w 0 e jW.|!qFPerë Pedro bëꞌnë negar delantë lu grë mënë. Répiꞌ: ―Adë rac bë́ꞌadiaꞌa pë cagníꞌil. EMientras zu Pedro rualdëa, tubi criadë guabíꞌguëll lu Pedro nu répill: ―Lë́ꞌël zugaꞌanul Jesús, më Galilea. =sDnu guniꞌi rall: ―Lë́ꞌël nal Cristo; bëꞌnë divini chu gudini lë́ꞌël. Pedro bëꞌnë negar Jesús (Mr. 14.66‑72; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑27) ykCIurní bëchiꞌbë shënë rall lu më nu bëdëꞌë rall galnë́ guëc më. Stúbill gulubë́ lu më X)B¿Pë rniꞌi lduꞌu të? Guniꞌi rall: ―Runë tucarë gati nguiu rëꞌ. taAIurní lëꞌë jëfë shtë bëshuzi bëcheꞌzë shábëll cumë ziquë tubi sëñi de quë adë rëuuꞌdiꞌi ldúꞌull lo quë naguniꞌi Jesús. Bëldëll. Répill: ―Hia nguiu rëꞌ bë́ꞌnëll ofender Dios con diꞌdzë nabëruꞌu ruaꞌll. ¿Pë nicidá nápaꞌa de más testigu? Mizmë lëꞌë të bini të diꞌdzë mal naquëgníꞌill. y@Jesús repi: ―Ni nahia, cumë ziquë cagníꞌil. Nu zac rniaꞌa lu të guëná të lu Shini Dios; quëbéziꞌ ladë ldi shtë Dios, el quë narnibëꞌa grë́tëꞌ cusë. Nu guëná të lua; guëdchinia laꞌni shcahi shtë gubeꞌe. A{?Jesús dchisë náhiꞌ. Iurní lëꞌë jëfë shtë bëshuzi repi: ―Por nombre shtë Dios nanabani, quëgniaꞌa lul, biadiꞌdzë lu naꞌa si talë nal Cristo, Shini Dios. N>Iurní jëfë shtë ra bëshuzi guasuldí nu répill lu Jesús: ―¿Pë adë rquébidiꞌil grë ra diꞌdzë rëꞌ? ¿Pë runë cuntienë lo quë naquëgniꞌi mënë cuntrë lë́ꞌël? 9=naná repi: ―Lëꞌë nguiu rëꞌ guniꞌi: “Zac guëchilia iáduꞌu shtë Dios nu guëabrí guëldishtë́hia iáduꞌu entrë tsunë dzë”. *MRa jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mënë gushë nu grë ra Junta Suprema, quëguili rall manërë parë gunë rall acusar lëꞌë më aunquë nilë nahin cusë falsë parë gac condenar Jesús lu galguti. D:Guanaldë Pedro zitu hashtë rualdëaꞌ shtë lidchi bëshuzi principal. Guatë́ Pedro ngaꞌli; guzubënú Pedro ra soliar të parë guënáhiꞌ niaꞌa lla tsalú shcuendë Jesús. G9Ra nagunaꞌzi lëꞌë Jesús prësi, biaꞌa rall lëꞌë më lu Caifás, jëfë principal shtë ra bëshuzi. Nu rëtaꞌ ra mësë shtë lëy nu ra më gushë nabëdëá ngaꞌli. C8Perë ndëꞌë quëhac parë gac cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë laꞌni Sagradas Escrituras: Iurní ra shini gusëꞌdë më bësaꞌnë raiꞌ lëꞌë më. Bëlluꞌnë raiꞌ. Zugaꞌa Jesús lu Junta Suprema (Mr. 14.53‑65; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) 3_7Iurní Jesús repi lu ra mënë: ―Beꞌdë guëdchini të con spadë nu hiaguë parë guënaꞌzi të na cumë ziquë tubi ngubaꞌnë. Grë́tëꞌ dzë gulezënúa lëꞌë të. Cagluáꞌahia lëꞌë të laꞌni iáduꞌu shtënë të perë nunquë adë gunáꞌzidiꞌi të na prësi. kO6Perë si talë gaquin zni ¿lla gac cumplir Sagradas Escrituras narniꞌi napë quë gaquin zni? K5¿Pëllë adë rac bë́ꞌal zac guënaꞌba lu Shtada nu guësheꞌldë më mizmë iurneꞌ más quë chiꞌbë chupë grupë ianglë, chiꞌi mili cadë grupë të gunë raiꞌ compañi na? '4Iurní Jesús repi: ―Gulútsaꞌu spadë shtë́nël shlugarin purquë grë́tëꞌ el quë narguini con spadë, zni gati rall con spadë. y3Mizmë iurní tubi saꞌ Jesús gulú spadë; bëchúguiꞌ diaguë ladë ldi muzë shtë jëfë shtë bëshuzi. # ?2Jesús guniꞌi lu Judas: ―¿Pë zéꞌdël? amigu. Iurní guabiꞌguë ra mënë nu gunaꞌzi rall lëꞌë Jesús. Biaꞌa rall lëꞌë më prësi. u c1Iurní guabiꞌguë Judas lu Jesús nu répill: ―Shtsanë, Mësë. Nu bëtsagruaꞌll lëꞌë më.  /0Judas lëꞌë traidor, bëdë́ꞌëll tubi sëñi; répill: ―El quë naguna saludar, tsagruahia lë́ꞌëll; gulë biaꞌa nguiu ni prësi.  /Nianá quëadiꞌdzë Jesús, bëdchini Judas naná de chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më; zeꞌdënull cantidá mënë nanuaꞌa spadë nu hiaguë. Zeꞌdë rall por partë shtë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra më gushë shtë guëꞌdchi. < q.Gulë tsasuldí; gulë cha purquë hia el quë nagunë intriegu na zéꞌdëll. Biaꞌa ra mënë Jesús ziquë ngubaꞌnë (Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) }-Bëabrí më catë rëtaꞌ ra shini gusëꞌdë më; repi më: ―Iurneꞌ sí, gulë guëgaꞌsi; gulë tsa descansë. Hia lëꞌë iurë bëgaꞌa de quë lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios, gac intriéguiꞌ guiaꞌa ra nanapë zihani duldë. ,Iurní bësëaꞌnë më lëꞌë raiꞌ; ziaꞌa më; bëꞌnë më orar stubi natsunë vësë. Guniꞌi më mizmë diꞌdzë ni. ++Iurní bëabrí më stubi; bëdzelë më ra shini gusëꞌdë më hia nagaꞌsi raiꞌ purquë nalë́ bëdchini mbëcaꞌldë lu raiꞌ. 5c*Hia narrupë ziaꞌa më; guaguëꞌnë më orar zndëꞌë: ―Dadë, si talë na imposiblë tsalú vasë shtë sufrimientë, bëꞌnin según voluntá shtë́nël. [/)Gulë bëtëꞌtsë mbëcaꞌldë; gulë cue nasini nu gulë gunaꞌbë lu Dios parë adë ldáguëdiꞌi të lu prëbë shtë mëdzabë. Lduꞌu të rniꞌi, niá; perë shcuerpë të adë nídiꞌi fuersë. kO(Iurní bëabrí më catë cabezë ra shini gusëꞌdë më. Bëdzelë më lëꞌë raiꞌ nagaꞌsi raiꞌ. Iurní repi më lu Pedro: ―¿Pë adë gáquëdiꞌi cue nasini të duꞌpë tiempë, ni siquierë tubi iurë? >u'Gua Jesús stuꞌpë delantë. Bëzullibi më nu bëaꞌchi guëc më hashtë lu guiuꞌu. Iurní bëꞌnë më orar lu Dios; répiꞌ: ―Dadë shtëna, si talë nahin posiblë bëlá na lu sufrimientë rëꞌ, perë adë gáquëdiꞌin según lo quë narac shtuaꞌa sino según voluntá shtë́nël.  &Guniꞌi më: ―Nalë́ rbini laꞌni lduaꞌa por tristë shtë galguti. Gulë cuezë ndëꞌë nu gulë cue nasini con na. oW%Iurní biaꞌa më Pedro nu ra shini Zebedeo; guzublú riá lduꞌu më; guasënú lduꞌu më. ;o$Iurní Jesús bëdchini con ra shini gusëꞌdë më tubi lugar lë Getsemaní. Repi më lu raiꞌ: ―Gulë guzubë ndëꞌë mientras tsahia ndë. Guadiꞌdzënúa Dios. l~Q#Perë Pedro repi: ―Masiá quini mënë na, adë gúnëdiaꞌa negar lë́ꞌël. Grë ra shini gusëꞌdë më guniꞌi raiꞌ lo mizmë. Biadiꞌdzënú më Dios laꞌni Getsemaní (Mr. 14.32‑42; Lc. 22.39‑46) }'"Jesús repi: ―Guldía rniaꞌa, mizmë gueꞌlë neꞌ antsë lëꞌë gay guëllidchí, lë́ꞌël gúnël negar na tsunë vueltë. '|G!Iurní Pedro bëquebi: ―Aunquë nilë grë́tëꞌ raiꞌ guësëaꞌnë raiꞌ lë́ꞌël, perë na jamás adë guësëáꞌnëdiaꞌa lë́ꞌël. g{G Perë despuësë iurë tsashtë́a ladi ra tëgulë, tsahia delantë lu të hashtë Galilea. az;Iurní Jesús repi: ―Grë́tëꞌ të guëtú lu të de na nu guësëaꞌnë të na gueꞌlë neꞌ purquë rniꞌi laꞌni Sagradas Escrituras: “Tsatinia lëꞌë vëquërë; hia ra lliꞌli guërëꞌtsë”. gyGDespuësë de quëhuꞌldë raiꞌ tubi cantë, iurní gua raiꞌ lu dani shtë Olivos. ;xoPerë rniaꞌa, hiadë guëbrídiꞌi gunúhia lëꞌë të juguë shtë uvë rëꞌ hashtë dzë naná guëbezënúhia lëꞌë të gubeꞌe. Iurní guhia vini cubi lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Shtada. Guniꞌi Jesús gunë Pedro negar lëꞌë më (Mr. 14.26‑31; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) *wMndëꞌë lëꞌë shrëna narunë sellar tëstë cubi purquë nahin tubi favurë parë cantidá mënë; bëllëꞌë rënë ni parë perdunë shtë ra duldë. :vmIurní gunaꞌzi më copë. Bëdëꞌë më graci lu Dios nu bëdëꞌë mëhin cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më. Repi më: ―Gulë biiꞌ grë́tëꞌ të copë rëꞌ; u1Mientras quëhaunú Jesús lëꞌë raiꞌ, gunaꞌzi më guetështildi nu bëdëꞌë më graci lu Dios. Despuësë de bëshullë mëhin, bëdëꞌë më guetështildi cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më; nu repi më: ―Gulë gau ndëꞌë; ndëꞌë lëꞌë shcuerpa. 'tGIurní lëꞌë Judas, lëꞌë traidor, guniꞌi: ―Mësë ¿ni mudë na guna intriegu lë́ꞌël? Jesús bëquebi: ―Ahaꞌ, lë́ꞌël la laꞌ. Js Lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios guziaꞌa parë nezë según narniꞌi Sagradas Escrituras, perë prubi de lëꞌë nguiu el quë nagunë intriegu na. Mejurë adë niálëdiꞌi nguiu ni. nrUJesús repi: ―El quë naraunú na laꞌni el mizmë platë, ni lëꞌë nagunë intriegu na. )qKIurní lëꞌë raiꞌ guzublú riá lduꞌu raiꞌ demasiadë; gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ tubi por tubi: ―Dadë ¿ni mudë guna intriegu lë́ꞌël? opWMientras caniháu raiꞌ, repi më: ―Guldía rniaꞌa, tubi de lëꞌë të gunë të intriegu na. ~ouIurë lëꞌë gueꞌlë guꞌ, quëbezënú Jesús lëꞌë chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më lu mellë. nRa shini gusëꞌdë më bëꞌnë raiꞌ cumë ziquë gunibëꞌa Jesús. Bëꞌnë raiꞌ preparar shtse shtë Pascu. Xm)Jesús repi: ―Gulë tsa tubi ciudá lidchi tubi nguiu nu gulë guchi: “Lëꞌë mësë guniꞌi zndëꞌë: Hia lëꞌë iurë zia guëdchini. Lídchil guna laní Pascu con ra shini gusëꞌda.” lPrimërë dzë shtë laní naráu mënë guetështildi sin levadurë, ra shini gusëꞌdë më guabiꞌguë raiꞌ lu më nu gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ: ―¿Ca lu rac shtúꞌul guëdëꞌnë naꞌa preparar shtse shtë Pascu; guëdáuhaꞌa? fkEDizdë iurní Judas gudílill manërë parë gúnëll intriegu lëꞌë më guiaꞌa ra contrari shtë më. La Santa Cena (Mr. 14.12‑25; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) j1nu répill: ―¿Blac guëneꞌe të talë guna intriegu Jesús guiaꞌa të? Iurní lëꞌë rall gudilli rall galdë bi chi bëllë bëdchichi. iIurní tubi naná chiꞌbë chupë poshtë nabërulë́ Judas Iscariote, guagníꞌill lu ra jëfë shtë ra bëshuzi 0hY Guldía rniaꞌa, guëdubi lugar catë guadiꞌdzë ra mënë dizaꞌquë guëdubi guë́ꞌdchiliu, guadiꞌdzë ra mënë lo quë nabëꞌnë naꞌa rëꞌ. Guëagná lduꞌu mënë lo quë nabë́ꞌniꞌ. Judas bëꞌnë prometer gúnëll intriegu Jesús (Mr. 14.10‑11; Lc. 22.3‑6) g Lo quë nabëꞌnë naꞌa nabëteꞌbi sëiti guëdubi cuerpë shtëna, bë́ꞌniꞌ parë gac preparar iurë gatia nu guëgaꞌcha. f Pues ra prubi guëdubi tiempë quëbezënú rall lëꞌë të perë na lëdë guëdubi tiémpëdiꞌi quëbezënúa të. 9ek Perë guc bëꞌa Jesús shgabë raiꞌ nu guniꞌi më: ―¿Pëzielú cagniꞌi të cuntrë naꞌa rëꞌ? El quë nabë́ꞌniꞌ nahin tubi cusë zaꞌquë parë na. jdM purquë bien niatuuꞌ naꞌa sëiti por zihani dumí nu niadë́ꞌëll dumí caꞌa ra prubi. McIurë lëꞌë ra shini gusëꞌdë më guná raiꞌ pë bëꞌnë naꞌa, bëldë́ raiꞌ nu guzublú guniꞌi raiꞌ: ―¿Pëzielú bëꞌnë naꞌa rëꞌ desperdici sëiti nashi guëc më? Zb-Iurní guabiꞌguë tubi naꞌa; nuáꞌall tubi bëtë́i guëꞌë shtë sëiti nashi nu nalë́ lasaquë sëiti ni. Iurë quëbezë Jesús lu mellë, lëꞌë naꞌa ni bëtéꞌbiꞌ sëiti guëc Jesús. RaJesús nanú Betania lidchi Simón el quë naguc lluꞌu ládiꞌ. @`yperë guniꞌi lu saꞌ rall: ―Lëdi laꞌni dzë laní parë adë guëdzátsudiꞌi ra mënë. Tubi naꞌa nabëteꞌbi sëiti nashi guëc Jesús (Mr. 14.3‑9; Jn. 12.1‑8) _yNgaꞌli bëntsaꞌu rall tubi tratë parë guënaꞌzi rall Jesús con diꞌdzë bishi parë quini rall lëꞌë më L^Tiempë dzë ni ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mësë shtë lëy nu ra më gushë entrë ra israelitë, bëdëá rall lu rualdëaꞌ shtë palaci shtë Caifás, jefë shtë ra bëshuzi. ?]w―Lëꞌë të hia rac bëꞌa të dentrë de chupë dzë shtë laní Pascu, lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios gac intriéguiꞌ guiaꞌa mënë mal nu gac crucificáriꞌ. n\ WIurë Jesús gualú biadiꞌdzë më grë́tëꞌ ra cusë ni, repi më lu ra shini gusëꞌdë më: V[%.Lueguë iurní lëꞌë ra nguiu guziaꞌa rall lu cashtigu nanápëdiꞌi fin perë grë́tëꞌ naná tubldí shcuéndiꞌ lu Dios, guziaꞌa raiꞌ gubeꞌe catë cabezë Dios catë nídiꞌi fin.%ZC-Lëꞌë rëy guëquebi iurní: “Guldía rniaꞌa, manërë mal bëꞌnë të tratë shmëna naná más humildë, zni bëꞌnë të tratë mizmë na”. LY,“Dadë, ¿guc guná naꞌa bëldíꞌanël u gubídchil u ziquë më zitu u bëꞌnë faltë shábël u guc llúꞌul u gual lachiguiꞌbë, nu adë chu beꞌdë guënádiꞌi lë́ꞌël?” X++Guca ziquë më zitu perë adë bënéꞌediꞌi të catë naquërelda. Runë faltë shaba perë lëꞌë të adë bënéꞌediꞌi të niétiquë. Guc llúꞌuhia; guahia lachiguiꞌbë perë adë beꞌdë guënádiꞌi të na.” Iurní lëꞌë ra më mal guepi rall: |Wq*Pues bëldíꞌana perë adë bënéꞌediꞌi të nagudáuha. Gubidcha perë adë bënéꞌediꞌi të nabiaꞌ. vVe)’Iurní lëꞌë rëy guepi lu naná rëtaꞌ ladë rubësë: “Gulë guabsú lua, lëꞌë të hia nanudé të parë gabildi. Tsa të lu beꞌlë nanápëdiꞌi fin, preparadë parë mëdzabë nu parë ra ianglë shtë́nëll. }Us(Iurní rëy guëquebi: “Guldía rniaꞌa, grë́tëꞌ lo quë nabëꞌnë të por tubi ra bëcha namás mituꞌnë, ziquë bëꞌnë të tratë grë ra shmëna hashtë el quë namás lasáquëdiꞌi, pues mizmë na bëꞌnë të tratë”. mTS'¿Guc guná naꞌa guc llúꞌul u gual lachiguiꞌbë, nu beꞌdë guëná naꞌa lë́ꞌël?” #S?&¿Guc guná naꞌa lul ziquë më zitu, nu bëneꞌe naꞌa catë guquëréldël? ¿Guc guná naꞌa bëꞌnë faltë shábël, nu bëneꞌe náꞌahin? OR%Iurní lëꞌë ra naná justë guëniꞌi rall lu më: “Dadë, ¿guc guná naꞌa lul; bëldiáꞌnël, nu bëneꞌe naꞌa nagaul? ¿Guc guná naꞌa gubídchil, nu bëneꞌe naꞌa nabiiꞌl? *QM$Bëꞌnë faltë shaba perë bëneꞌe të lo quë nabëquiꞌnia. Guc llúꞌuhia; bidë guëná të na; guahia lachiguiꞌbë, nu beꞌdë guëná të na.” :Pm#Pues bëldíꞌana, nu lëꞌë të bëneꞌe të nagudáuha. Gubidcha, nu bëneꞌe të nabiaꞌ. Guca ziquë më zitu, nu lëꞌë të bëneꞌe të catë guꞌtë gaꞌsia. O"Iurní lëꞌë rëy guëniꞌi lu naquëbezë ladë ldi: “Gulë teꞌe guëdchini të lua, lëꞌë të el quë naná gulë́ Shtada. Gulë bëꞌnë recibir lugar zaꞌquë naná preparadë parë lëꞌë të dizdë Dios bëcueꞌshtë́ guë́ꞌdchiliu. 9Nk!Cueꞌe zaꞌquë më ra më zaꞌquë nagulë́ Dios ziquë lliꞌli ladë ldi shtënë më, nu ra më mal, ra nagualdídiꞌi lduꞌi lëꞌë më, cue rall ladë rubësë. #M? Ra mënë shtë grë naciuni guëdëá rall delantë lu më. Hia lëꞌë më cuë më ra mënë cumë ziquë rbë vëquërë ra lliꞌli con ra chivë. PL’Iurë lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios guëdchíniꞌ stubi, guëdchíniꞌ con llni nu pudërë nu con ra ianglë shtë Dios. Subë më lu trunë shtënë më con llëruꞌbë pudërë. %KCNu lëꞌë muzë mal, gulë bëtiaꞌa lë́ꞌëll tëchi fuërë catë nacahi, catë guꞌnë mënë nu rchushí laiꞌ rall.” Juici shtë ra naciuni GJSi talë guëquë́ diaguë të bien, Dios guëneꞌe më más shtiꞌdzë më parë lëꞌë të perë si talë rúnëdiꞌil cuendë shtiꞌdza, guëdchisú më llni narníꞌil nápël. #I?Iurní repi lamë lu ra narëtaꞌ ngaꞌli: “Gulë bëdchisú mili bëllë de muzë mal nu bëdëꞌëin caꞌa naná bëꞌnë recibir chiꞌi mili. mHSPor ni niagutël dumí lu bancu parë iurná nihuna recibir shini dumí lo quë narunë tucara.” >GuLëꞌë lamë bëquebi: “Muzë mal nal, nu nabë́chil. Rníꞌil de de quë rcahia cusechë catë adë rcabnídiaꞌa, nu rtëáhia catë adë rtë́ꞌtsëdiaꞌa bëꞌdchi. sF_Por ni bëdzëba; guacaꞌcha shtumil laꞌni guiuꞌu perë iurneꞌ lëꞌë shtë́nël ndëꞌë.” E!Perë iurë bëdchini muzë nabëꞌnë recibir tubi mili bëllë, répill lu shlámëll: “Dadë, nanë́a quë lë́ꞌël nal tubi nguiu naná rzac zi muzë. Rcáꞌal cusechë catë adë bëcabnídiꞌil, nu rtëal catë adë bëtë́ꞌtsëdiꞌil bëꞌdchi. zDmLëꞌë lamë repi: “Bien nahin. Nal tubi muzë zaꞌquë. Napa confiansë lë́ꞌël. Hia quë lë́ꞌël nal muzë zaꞌquë de lo duꞌpë nabëna incarguë guiáꞌal; bë́ꞌnël gan más. Guatë́; bëquitënú ldúꞌul na.” rC]Despuësë bëdchini stubi muzë nabëꞌnë recibir chupë mili bëllë. Répill lu lamë: “Dadë, bënéꞌel chupë mili bëllë cuahia; lëꞌë ndëꞌë. Perë chupë mili bëllë más bëna gan subrë guëc chupë mili.” !B;Lëꞌë lamë repi: “Bien nahin; lë́ꞌël nal tubi muzë zaꞌquë. Rac bë́ꞌahia gúnël lo quë narac shtuaꞌa. Hia quë lë́ꞌël bë́ꞌnël bien de lo duꞌpë, guënehia másruꞌu cusë zaꞌquë të guënibë́ꞌal. Guatë́; bëquitë ldúꞌul con na.” APrimërë bëdchini nabëꞌnë recibir gaꞌi mili bëllë. Bë́ꞌnëll intriegu lu shlámëll stubi zëgaꞌi mili. Répill: “Dadë, lëꞌë gaꞌi mili nabënéꞌel cuahia ndëꞌë; perë guná, stubi zëgaꞌi mili bëna gan subrë guëc gaꞌi mili”. @’Hia llëruꞌbë tiempë gudëdë; bëabrí lamë shtë muzë ni. Iurní guzublú gunaꞌbë lamë shcuendë dumí. ?!Perë el quë nabëꞌnë recibir tubi mili bëllë, bëcáꞌchill dumí shtë lamë. Guatánill tubi guëru catë guacáꞌchill dumí. p>YMizmë manërë ni nabëꞌnë recibir chupë mili bëllë, bë́ꞌnëll gan stubi chupë mili más. B=}Hia lëꞌë muzë nabëꞌnë recibir gaꞌi mili bëllë, lueguë bë́ꞌnëll neguci con dumí. Bë́ꞌnëll gan stubi zëgaꞌi mili bëllë de guëc ra nabë́ꞌnëll recibir. b<=’Tubi de lëꞌë ra muzë bëdë́ꞌëll gaꞌi mili bëllë. Stúbill cuaꞌa chupë mili dumí. Stúbill cuaꞌa tubi mili bëllë, según narac cadë tubi rall. Iurní lëꞌë nguiu ni guziaꞌa viajë. `;9’Lugar catë rnibëꞌa Dios nu tiempë gunë më juzguë ra mënë, na ziquë tubi nguiu naguziaꞌa parë stubi naciuni. Gunaꞌbë nguiu ni ra shmúzëll. Bë́ꞌnëll incarguë shtumill lu ra muzë ni. I:  Iurní Jesús repi: ―Gulë gac preparadë. Gulë gac nasini purquë adë rac bë́ꞌadiꞌi të pë dzë, ni pë iurë guëdchini nguiu nabësheꞌldë Dios. Comparaciuni shtë dumí t9a Perë naná shtënë hiuꞌu bëquebi: “Guldía rniaꞌa de quë adë guënë́diaꞌa lëꞌë të”. t8a Despuësë bëdchini ra zëgaꞌi lliguënaꞌa; iurní guniꞌi rall: “Dadë, bëshaꞌlë puertë”. G7 Perë mientras gaꞌi naꞌa guasiꞌi rall sëiti, lëꞌë lliguë beꞌdë guëzë́. Ra lliguënaꞌa naná preparadë guatënú rall lliguë lu saꞌa. Iurní bëꞌau ruaꞌ puertë. 6  Perë lliguënaꞌa naná listë bëquebi raiꞌ: “Aquëdiꞌi, purquë iurní guëbidchi sëiti shtënë naꞌa. Parë lëꞌë të adë gáldëdiꞌin; mejurë gulë tsacaꞌa sëiti catë rduhin. Gulë tsasíꞌihin të parë iurní napë tëhin.” 55Hia zëgaꞌi ra naná tuntë repi rall lu zëgaꞌi naná listë: “Denú duꞌpë sëiti purquë lëꞌë lámpara shtënë naꞌa guëaldin”. h4IGrë́tëꞌ lliguënaꞌa guashtë́ rall parë bëꞌnë rall preparar lámpara shtë rall. :3mIurní cumë ziquë guëruldë gueꞌlë, bini rall tubi naguniꞌi fuertë: “Hia lëꞌë lliguë zeꞌdë. Gulë bëruꞌu të parë gunë të recibir lëꞌë lliguë.” 2-Lëꞌë lliguë guc ldëꞌë parë guëdchínill; iurní mbëcaꞌldë bëdchini lu ra lliguënaꞌa. Por fin lëꞌë rall guꞌtë gaꞌsi. _17Perë ra lliguënaꞌa listë biaꞌa rall bëtë́i sëiti nu gadzë́ ra lámpara. 0Ra lliguënaꞌa tuntë biaꞌa rall lámpara shtë rall perë adë biáꞌadiꞌi rall sëiti parë tsadzë́ lámpara. }/sGaꞌi lliguënaꞌa na tuntë, adë rúnëdiꞌi rall guë́quëll, perë gaꞌi ra lliguënaꞌa na rall listë. |. s’Iurë guëdchini tiempë, manërë naguënibëꞌa Dios na ziquë chiꞌi lliguënaꞌa nagunaꞌzi lámpara nariú sëiti parë quëguiꞌin; bëruꞌu rall të parë gunë rall recibir lëꞌë lliguë iurë guëdchíniꞌ lidchi saꞌa. R-3Perë lëꞌë lamë guëdëꞌë tubi cashtigu ruꞌbë parë muzë ni; gac condenárëll mizmë manërë cumë ziquë mënë naná falsë. Iurní gúꞌnëll ngaꞌli hashtë rchushí laiꞌll.},s2Iurë lëꞌë lamë guëabrí, lëꞌë muzë ni adë rúnëdiꞌi shgábëll ca iurë gueꞌdë guëzë́ lamë. i+K1nu gúnëll tratë mal stubi saꞌ muzë, nu tsataunull ra zudchi; ruuꞌll con lëꞌë rall. *y0Perë si talë muzë nall tubi nguiu mal, gúnëll llgabë de quë shlámëll gac ldëꞌë parë gueꞌdë guëzë́ })s/Guldía rniaꞌa, lëꞌë lamë guëzú lëꞌë muzë ni; gáquëll encargadë shtë grë lo quë nanapë lamë. (.Dichusë muzë si talë quëhúnëll bien iurë lëꞌë lamë guëdchini. Guëdzelë lamë lëꞌë muzë; quëhúniꞌ cumplir. Z'--’¿Chu na muzë namás riasë́ nu namás obedientë? Na ziquë el quë nabëꞌnë recibir dchiꞌni. Lamë shtë nguiu ni gunibë́ꞌall guëdëꞌë nguiu nagáu iurë bëꞌnë tucarë gau lamë. j&M,Por ni gulë cue nasini nu gulë gac preparadë lduꞌu të purquë menos runë të shgabë të, iurní guëná të lu nguiu nabësheꞌldë Dios; hia bëdchíniꞌ. Tubi muzë zaꞌquë nu tubi muzë mal (Lc. 12.41‑48) <%q+Perë gulë bësëꞌdë ndëꞌë, si talë tubi nashtënë hiuꞌu rac bë́ꞌall ca iurë guëdchini ngubaꞌnë, gaꞌa nasínill parë gáquëdiꞌi tsaldanë ngubaꞌnë. $}*’Gulë cue nasini purquë adë rac bë́ꞌadiꞌi të ca iurë guëdchini el quë naguënibëꞌa lëꞌë të. D#)Chupë naꞌa caniuꞌu; tubi tsabsú, stubi guëaꞌnë. a";(Tiempë dzë ni chupë nguiu nanú lachi; tubi nguiu tsabsú, stubi nguiu guëaꞌnë. E!'Todavía adë bëdë́ꞌëdiꞌi rall cuendë hashtë iurë lëꞌë juici bëdchini. Biaꞌa nisi grë́tëꞌ ra mënë. Zni gac iurë nguiu nabësheꞌldë Dios guëdchíniꞌ stubi.  &Tiempë dzë ni antsë lëꞌë juici shtë nisë bëdchini, nabani ra mënë lu guë́ꞌdchiliu; gudáu rall nu biiꞌ rall; bëtsëꞌa rall, nu bëdëꞌë rall shini rall parë riu saꞌa shtë niꞌi, hashtë lëꞌë Noé gutë́ laꞌni barcu. uc%’Ziquë guzac tiempë shtë Noé, zni gac iurë lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios guëdchíniꞌ. 5c$’Perë dzë nu iurë adë chu rac bë́ꞌadiꞌi, ni por mizmë ianglë shtë gubeꞌe, ni por shini Dios, sulamëntë Dios Shtada rac bëꞌa më dzë shtë fin. Y+#Gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu tsalú rahin perë shtiꞌdza adë tsalúdiꞌin. hI"Guldía rniaꞌa, grë́tëꞌ ndë gac cumplir antsë quë gati ra mënë nanabani iurneꞌ. {!Mizmë manërë ni, iurë guëná të ra cusë rëꞌ, gulë bëdëꞌë cuendë lëꞌë më zeꞌdë guëdchíniꞌ. T! ’Gulë bësëꞌdë tubi comparaciuni shtë tubi hiaguë bëldaꞌu. Iurë guëná të luhin, rguëhin nu rruꞌu ra ndiaguë lu llícuhin, hia rac bëꞌa të bëdchini tiempë shtë galnaꞌi. 9kNu guëshéꞌldiꞌ ianglë shtë́niꞌ con guꞌldë trompetë parë guëdëá grë́tëꞌ nagulë́ Dios guëdubi guë́ꞌdchiliu dizdë tubi cuꞌ hashtë stubi ladë. 9Iurní lu gubeꞌe guëná të sëñi shtë nguiu nabësheꞌldë Dios. Grë́tëꞌ ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, guꞌnë rall nu guëná rall lu nguiu nabësheꞌldë Dios; guëdchíniꞌ ruaꞌ shcahi lu gubeꞌe. Guëluaꞌa llëruꞌbë pudërë nu llni shtënë më. b=’Despuësë gudëdë ra dzë shtë cusë durë, lueguë lëꞌë ngubidzë guëcahi lúhiꞌ nu mbehu hiadë guënéꞌediꞌin llni. Ra mbelëguiꞌi ldaguë. Grë́tëꞌ fuersë shtë gubeꞌe guëniꞌbi. 9Catë nagaꞌa ra naguti, ngaꞌli rdëá ra bëchu. Lla na tiempë iurë guëdchini Cristo (Mr. 13.24‑37; Lc. 21.25‑33; 17.26‑30, 34‑36) U#purquë ziquë raꞌa tubi guiꞌi shtë nguziꞌu; rabtsëꞌë guiꞌi nezë guiaꞌa hashtë nezë guetë, zni gac iurë lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, guëdchíniꞌ stubi. por ni, si talë chu guëniꞌi lu të: “Gulë guná, lëꞌë më nanú më lu shlatë catë chu nádiꞌi”, adë tsádiꞌi të ngaꞌli; u si talë chu guëniꞌi: “Gulë guná, nanú më laꞌni tubi hiuꞌu”, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të %EHia guniaꞌa lu të antsë #?Guëdchini ra naguëguguë́ lëꞌë mënë. Guëniꞌi rall na rall Cristo. Sëbëldá rall guëniꞌi rall na rall naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios. Gunë rall sëñi ruꞌbë nu milagrë parë guëguguë́ rall mënë hashtë si na posiblë guëguguë́ rall ra nagulë́ Dios. Q’Si talë guëniꞌi tubi nguiu lu të: “Gulë guná, ndëꞌë lëꞌë Jesucristo”, u “Gulë tsagná ndë; lëꞌë më nanú”, adë tsaldídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdzë mënë ni. )KSi talë adë bë́ꞌnëdiꞌi Dios menos ra dzë shtë sufrimientë, adë chu nádiꞌi gac salvar perë por ra mënë nagulë́ Dios, gac menos ra dzë ni. 6epurquë tiempë ni gac suceder cusë demasiadë durë nanadë gunádiꞌi mënë dizdë principi shtë guë́ꞌdchiliu, nu nunquë jamás gáquëdiꞌi saꞌ ra cusë ni. |qGulë gunaꞌbë lu Dios të gáquëdiꞌi ra cusë durë tiempë naldë, nilë por dzë narziꞌi lduꞌu mënë l QPrubi ra naꞌa tiempë dzë ni, grë ra naꞌa nanuaꞌa shíniꞌ u grë ra narcaꞌa meꞌdë. s _Grë el quë nananú lachi iurní, adë gáquëdiꞌi guëabrí rall parë tsaglliꞌi rall shabë rall. 9Grë el quë nazubë guëc hiuꞌu lídchiꞌ, adë gáquëdiꞌi tsaldú rall pë shtënë rall laꞌni hiuꞌu; mejurë guëlluꞌnë rall lueguë. V %El quë narëtaꞌ guëꞌdchi Judea iurní, guëlluꞌnë rall parë dani. a ;’Lëꞌë muzë shtë Dios nabërulë́ Daniel, bëquë́ꞌëiꞌ lla na tiempë natsutë́ cusë mal iáduꞌu ruꞌbë. Iurë lëꞌë të guëná të lu cusë narunë manchar iáduꞌu santu, lëꞌë iurë bëgaꞌa; guëlladchi na fin shtë guë́ꞌdchiliu. El quë naquëhuꞌldë shtiꞌdza, gulë tsasë́ lo quë narniaꞌa. Lëꞌë dizaꞌquë narniꞌi shcuendë lugar catë rnibëꞌa Dios, napë quë gac predicarin guëdubi guë́ꞌdchiliu. Guadiꞌdzë mënë dizaꞌquë parë grë́tëꞌ naciuni parë gunguë bëꞌa mënë lëꞌë më. Iurní guëgaꞌa iurë shtë fin. N perë grë́tëꞌ el quë nagac firmë hashtë fin, ni gac salvar. gG Zihani cusë mal tsadalë, por ni cantidá mënë hiadë gac shtúꞌudiꞌi rall saꞌ rall 9 Guëdchini cantidá naguëguguë́ lëꞌë ra mënë. Guëniꞌi rall de quë ruadiꞌdzë rall shtiꞌdzë Dios. Cantidá mënë guëguguë́ rall. 'G Tiempë dzë ni cantidá mënë guëniti rall fe shtë rall. Lëꞌë rall guëná záꞌquëdiꞌi rall lu saꞌ rall. Nu gunë rall traicionar saꞌ rall. xi ’Iurní gunë ra mënë intriegu lëꞌë të parë gunë rall mal tratë lëꞌë të nu hashtë quini rall lëꞌë të. Nu grë́tëꞌ mënë shtë guë́ꞌdchiliu, guëná záꞌquëdiꞌi rall lu të purquë na të shmëna. @{Con cusë ni na principi shtë cusë durë nazeꞌdë. 7purquë tubi naciuni tildinú stubi naciuni; tubi guëꞌdchi tildinú stubi guëꞌdchi. Nu guidë ra gubini, galguidzë, nu guëllú zihani lugar. ]3Nu lëꞌë të guini të nutici shtë ra guërru nazeꞌdë guëllaꞌ nezë rëꞌ nu zitu, perë adë rdzë́bëdiꞌi të purquë zni napë quë gac. Perë todavía lë́dëdiꞌi fin shtë guë́ꞌdchiliu {purquë cantidá mënë guëdchini rall; guëniꞌi rall: “Na nahia Cristo”, nu guëguguë́ rall cantidá mënë. h~IIurní Jesús repi: ―Gulë gapë cuidadë ni tubi adë chu cuguë́diꞌi lëꞌë të J} Iurní ziaꞌa raiꞌ lu dani shtë Olivos. Jesús guzubë ngaꞌli. Iurní ra shini gusëꞌdë më guagniꞌi lu më guitsë guitsë: ―Rac shtuꞌu naꞌa guëníꞌil lu naꞌa, guc gac grë ra cusë naquëgníꞌil. ¿Guadë naná sëñi shtë tiempë naguëabril stubi? ¿Guc gac fin shtë guë́ꞌdchiliu? $|AJesús bëquebi: ―¿Gu rna të lu grë́tëꞌ ra cusë rëꞌ? Guldía rniaꞌa lu të, lugar rëꞌ ni tubi guëꞌë adë guëáꞌnëdiꞌi guëc saꞌ guëꞌë. Grë́tëꞌ tsaluhin. Sëñi shtë iurë tsalú guë́ꞌdchiliu (Mr. 13.3‑23; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24) 4{ cBëruꞌu Jesús iáduꞌu. Iurë zëagzë́ më, ra shini gusëꞌdë më guabiꞌguë raiꞌ lu më nu guzublú bëluaꞌa raiꞌ ra guëꞌë ruꞌbë shtë iáduꞌu. ozW'Rniaꞌa lu të, hiadë guëabrídiꞌi guëná të lua hashtë guëdchini tiempë iurë lëꞌë të guëniꞌi të: “Benditë na el quë nazeꞌdë guëdchini por nombre shtë Dios. Bëꞌnë ldaiꞌ më lë́ꞌiꞌ.”y&Gulë guná, lëꞌë të con lidchi të guëaꞌnë ziquë tubi hiuꞌu dachi; adë chu gúnëdiꞌi compañi lëꞌë të. Ex%’Mënë shtë Jerusalén, lëꞌë të rguini të ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios; rdëꞌë guëꞌë të grë ra nazeꞌdënú dizaꞌquë shtë më. Zihani vueltë guc shtuaꞌa niatëahia lëꞌë të cumë ziquë tubi guidi rguëdchi ra guidi meꞌdë, perë adë në́diꞌi të guëdchini të lua. Fw$Guldía rniaꞌa lu të, culpë shtë grë mënë ni ldaguë subrë guëc ra mënë naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu iurneꞌ. Biꞌni Jesús por guëꞌdchi Jerusalén (Lc. 13.34‑45) tva#Zni na të culpablë. Ldaguë cashtigu guëc të por grë duldë nabëꞌnë mënë guahietë iurë gudini rall Abel hashtë tiempë gudini mënë Zacarías, shini Berequías. Gudini të lë́ꞌiꞌ entrë bëcuꞌguë nu iáduꞌu. u9"Casheꞌlda mënë zaꞌquë naruadiꞌdzë shtiꞌdza, perë lëꞌë të quini të sëbëldá raiꞌ. Nu gunë të crucificar lëꞌë raiꞌ. Sëbëldá raiꞌ guëdëꞌë të galnë́ laꞌni iáduꞌu shtë të nu sunaldë të lëꞌë raiꞌ guëꞌdchi por guëꞌdchi. |tq!’Serpientë, llëbní mbeꞌldë, ¿llallë gunë të parë guëcaꞌchilú të lu cashtigu shtë gabildi? qA~~}6||{{z2yYxwwvvu3tqssjrpqqppMonjmllrjjGihhggee'dd:cbbaa-`]_^^)]M\\>[ZZXZYPXXW1V{UUT|TSRuQPOON?MLL#KKJcIyHGGFVEEDQCBnAA@?%>=<|;=:F98765543[2100/.--I,x+**)) (Q''=&6%q%##`#"! Qy6&GAy-j{~  C T Yyw[U+2q=KsNasesë bëruꞌu ra fariseo. Guzublú gunaꞌbë diꞌdzë rall lu ra naná partidë shtë Herodes lla gunë rall parë gati Jesús. Zihani mënë bëdëá ruaꞌ nisë ruꞌbë uJcGuná më lu grë rall; bëldë́ më; gulaguë tristë laꞌni lduꞌu më por tantë naguëdchi lduꞌu rall. Iurní guniꞌi më lu nguiu narac lluꞌu: ―Bëldí guiáꞌal. Iurní bëldill guiáꞌall. Lueguë bëac guiáꞌall. &IEGuniꞌi më lu ra nacagldaꞌchi: ―Según lëy shtë Dios, ¿pë runë tucarë gunë nguiu dzë narziꞌi lduꞌu mieti? ¿Gunë nguiu bien u gunë nguiu mal; zúnëll rumëdi nguiu u zësáꞌnëll gati nguiu? Perë lëꞌë contrari shtë më adë pë guníꞌidiꞌi rall. oHWJesús guniꞌi lu nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ: ―Gudeꞌe ndëꞌë nu guasuldí ngaꞌli. GQuëgldaꞌchi ra fariseo lëꞌë më, nia zunë më rumëdi dzë descansë parë guëdchiꞌbë rall demandë cuntrë lëꞌë më. F Guzac tubi dzë narziꞌi lduꞌu mënë, guatë́ Jesús laꞌni iáduꞌu. Ndë zugaꞌa tubi nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ. ENahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; napa derechë guënibë́ꞌahia pë cusë gunë mieti dzë descansë.~DuNu guniꞌi më lu ra fariseo: ―Dios bëdëꞌë dzë descansë parë bien shtë nguiu të guëziꞌi lduꞌu raiꞌ. Adë bë́ꞌnëdiꞌi Dios formar lëꞌë nguiu niétiquë parë gunë rall cumplir custumbrë shtë dzë descansë. C7Guatë́ David lidchi Dios. Dzë ni Abiatar na jëfë shtë ra bëshuzi. Gunaꞌzi David guetështildi naná sagradë; ni tubi adë chu rau guetështildi ni, sulë niétiquë bëshuzi. Perë David bëdëꞌë guetështildi ni cuaꞌa ra nacanaldë lë́ꞌiꞌ; gudáu raiꞌ. 9BkJesús bëquebi: ―¿Pë adë biꞌldi të lo quë nabëꞌnë David guahietë con ra narianaldë të́chiꞌ? Nápëdiꞌi raiꞌ pë gau raiꞌ nu rldiaꞌnë raiꞌ. A#Iurní ra fariseo guniꞌi rall lu Jesús: ―¿Pëzielú runë rall lo quë naná providë quëhunë mieti dzë narziꞌi lduꞌu mënë? :@mTubi dzë descansë gudëdë Jesús con ra shini gusëꞌdë më catë nanú trigu. Ra shini gusëꞌdë më caniashi raiꞌ duꞌu shtë trigu të gau raiꞌ bëꞌdchi. ?9Ni tubi adë rgutsaꞌu vini cubi laꞌni bulsë guiꞌdi gushë. Adë gúnëdiꞌi gan bulsë gushë lu fuersë shtë vini cubi. Rcheꞌzë vini cubi lëꞌë bulsë gushë nu lëꞌë vini guëllëꞌin lu guiuꞌu. Hia lëꞌë bulsë adë rlluíꞌidiꞌin. Rquiꞌni tsutsaꞌu vini cubi laꞌni bulsë cubi. Ra shini gusëꞌdë më caniashi raiꞌ duꞌu shtë trigu (Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5) k>O’Ni tubi chu rúnëdiꞌi rumiendë lu lari gushë con lari cubi purquë si talë guëguëuꞌl lari cubi lu lari gushë, más nasesë rcheꞌzë lari cubi lëꞌë lari gushë. Iurní más fier rluaꞌa rumiendë ni. m=SPerë guëdchini dzë hiadë cuézëdiꞌi lliguë entrë lëꞌë rall; iurní gunë rall ayunë. i<KGuniꞌi Jesús lu rall: ―¿Ni mudë gunë të obligar ra invitadë shtë saꞌa gunë rall ayunë mientras cabezënú lliguë lëꞌë rall? Si talë cabezënú lliguë lëꞌë rall, adë rúnëdiꞌi rall ayunë. f;EGuzac iurë ra shini gusëꞌdë Juan nu ra shini gusëꞌdë fariseo bëꞌnë rall ayunë, bëdchini bëldá mënë lu Jesús nu gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pëzielú ra shini gusëꞌdë Juan nu ra shini gusëꞌdë fariseo quëhunë rall ayunë; adë ráudiꞌi rall? perë shini gusë́ꞌdël rau rall; quëhúnëdiꞌi rall ayunë. :3Bini më lo quë naguniꞌi rall; repi më: ―Ra narac lluꞌu rquiꞌni rall tubi ducturë perë el quë nabëráquëdiꞌi, adë rquíꞌnidiꞌill ducturë. Zeldë guënaꞌba gac salvar ra mënë mal të guëabrí lduꞌu rall con Dios; adë zeldë guënáꞌbëdiaꞌa mënë narniꞌi mënë zaꞌquë na rall. Gunaꞌbë diꞌdzë mënë shcuendë ayunë (Mt. 9.14‑17; Lc. 5.33‑39) O9Iurní ra mësë narluaꞌa lëy con ra fariseo, gunaꞌbë diꞌdzë rall lu ra shini gusëꞌdë më: ―¿Pëzielú mësë shtë të quëhaunull ra pecadurë nu con ra narunë cubrë impuestë? y8kIurë nanú Jesús lidchi Leví, zubënú më shini gusëꞌdë më con zihani ra narunë cubrë impuestë. Nu zubë ra pecadurë nanadë runë cumplir ra custumbrë shtë mënë religiusë. Zihani mënë guanaldë rall lëꞌë më. k7OIurë gudëdë më nezë, guná më lu Leví, shini Alfeo. Leví zúbëgaꞌa lu banju catë riatilli mënë impuestë. Guniꞌi më lu Leví: ―Gudeꞌe naldë na. Lueguë guasuldí Leví nu guanáldëll lëꞌë më. 6 Gua Jesús stubi vueltë ruaꞌ nisë ruꞌbë. Zihani mënë guabiꞌguë rall lu më nu bëluaꞌa më lëꞌë rall. 45a Lueguë guashtëll nu bëldísëll shtaaꞌll. Bërúꞌull lu grë nacabezë lugar ni. Guasë́ lduꞌu mënë; guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Nu guniꞌi rall: ―Nunquë láꞌadiꞌi guná hiaꞌa cusë rëꞌ. Jesús gunaꞌbë Leví (Mt. 9.9‑13; Lc. 5.27‑32) I4  ―Guashtë́ nu bëtëá shtaaꞌl. Bëagzë́ lídchil. D3 Parë gac bëꞌa të na nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu nu napa pudërë parë guna perdunë duldë shtë mënë. Iurní guniꞌi më lu narac galguidzë llunguë: 2 ¿Pë más sencigi guëniaꞌa lu narac lluꞌu: “Naperdunë duldë shtë́nël” u guëniaꞌa lull: “Guasuldí nu bëagzë́”? m1SGuc bëꞌa Jesús pë cagniꞌi rall; repi më lu rall: ―¿Pëzielú runë të llgabë zniꞌi? 60e“¿Pëzielú rniꞌi Jesús diꞌdzë rëꞌ? Nablac rúnëll ofender Dios purquë sulë Dios napë pudërë gunë më perdunë duldë, lëdë núdiꞌi lë́ꞌëll.” /Laꞌni hiuꞌu rëꞌ zubë bëldá mësë narluaꞌa lëy; nalë́ runë rall llgabë laꞌni lduꞌu rall; rniꞌi rall: .Guná më rialdí lduꞌu rall lëꞌë më; iurní repi më lu narac lluꞌu: ―Dadë, runa perdunë duldë shtë́nël. -3Por tantë mënë adë guc niadchininú rall narac lluꞌu lu më. Iurní gudidë rall guëc hiuꞌu parë bëldaguë rall daaꞌ delantë lu më. i,KIurní bidë tapë nguiu; nuaꞌa rall tubi daaꞌ catë nanú tubi narac galguidzë llunguë. + Lueguë bëdëá zihani mënë hashtë gúldëdiꞌi ruaꞌ hiuꞌu niutë́ ra mënë. Cagniꞌi më shtiꞌdzë Dios lu rall. * yGudëdë bëldá dzë, Jesús guatë́ stubi vueltë guëꞌdchi Capernaum. Bini ra mënë quëreldë më lidchi më. Z) /-Perë iurë zëagzëll, guzublú biadíꞌdzëll lo quë nabëꞌnë Jesús de manërë de quë Jesús adë guc më niadchini më guëꞌdchi rëꞌ tantë mënë gulezë rall lëꞌë më. Bëaꞌnë më fuërë shtë guëꞌdchi catë nídiꞌi mënë. Zihani mënë beꞌdë guëdchini rall lu më de grë ladë guëꞌdchi.a( =,―Adë chu lu ruadíꞌdzëdiꞌil. Guagluaꞌa lë́ꞌël lu bëshuzi. Bëꞌnë cumplir lo quë naguniꞌi Moisés. Bëdëꞌë ofrendë lu Dios parë gac guëdëꞌë mënë cuendë de quë hia bëáquël. U' %+Bëꞌnë më incarguë lull ni tubi adë chu lu guadíꞌdzëll. Repi më: }& u*Despuësë de guniꞌi më ra diꞌdzë ni, lueguë lëꞌë galguidzë bësaꞌnë lë́ꞌëll. Bëáquëll. % 9)Bëgaꞌa lduꞌu Jesús lë́ꞌëll. Bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guë́quëll nu repi më: ―Rac shtuaꞌa; guëac galguidzë shtë́nël. N$ (Bidë tubi nguiu narac galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ. Bëzullíbill lu më; bë́ꞌnëll ruëguë lu më; répill: ―Nápël pudërë; si talë nápël voluntá guëzunël ladia; guëaca. '# I'Iurní gua më grë nezë Galilea; rniꞌi më dizaꞌquë shtë Dios laꞌni iáduꞌu shtë ra mënë israelitë. Bëgú më mëdzabë laꞌni lduꞌu ra nanapë mëdzabë. Bënëac Jesús tubi nguiu narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ (Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16) -" U&Guchi më lu raiꞌ: ―Cha guiá hiaꞌa ra guëꞌdchi naquë́ guëllaꞌ. Guëdiaꞌa diꞌdzënú hiaꞌa lëꞌë rall shtiꞌdzë Dios; parë ni zelda. k! Q%Iurë bëdzelë raiꞌ lëꞌë më, guniꞌi raiꞌ: ―Zihani mënë zeꞌdë tili lë́ꞌël. M  $Iurní lëꞌë Simón con ra sáhiꞌ guatili raiꞌ lëꞌë më.  #Guashtë́ më tumpranë nianá nacahi. Ziaꞌa më shlatë catë nídiꞌi mënë. Ndë guniꞌinú më Dios, Shtadë më. $ C"Jesús bënëac zihani rall de grë clasë galguidzë. Bëgú më zihani mëdzabë laꞌni lduꞌu rall. Adë bëdë́ꞌëdiꞌi më permisi ra mëdzabë parë nianiꞌi rall purquë bënguë bëꞌa rall lëꞌë më. Guagluaꞌa Jesús ra mënë regiuni Galilea (Lc. 4.42‑44) X +!Grë́tëꞌ ra mënë shtë guëꞌdchi, bëteꞌe saꞌ rall ruaꞌ hiuꞌu. A } Mizmë dzë iurë nabëlaguetë ngubidzë, hia guadzeꞌ, zihani mënë biaꞌa raiꞌ saꞌ raiꞌ lu Jesús, ra nanapë galguidzë nu ra nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌu rall.  Iurní bëdchini më; gunaꞌzi më guiaꞌa naꞌa nu bëldishtë́ më lë́ꞌëll. Guashtëll; lueguë bëruꞌu shldill. Iurní bëꞌnë naꞌa ni sirvë lu raiꞌ nagáu raiꞌ. Bënëac Jesús zihani mënë (Mt. 8.16‑17; Lc. 4.40‑41)  Suëgrë Simón nagáꞌaiꞌ lu camë; ráquëll shldi ruꞌbë. Lueguë guniꞌi ra mënë lu Jesús pë cusë cazac nanë rëꞌ.  yLueguë bëruꞌu më laꞌni iáduꞌu. Ziazunú më Jacobo nu Juan; bëdchini raiꞌ lidchi Simón nu Andrés. K Por guëdubi nezë shtë Galilea bërëꞌtsë diꞌdzë nabëꞌnë Jesús. Nasesë bërëꞌtsë famë shtë më. Jesús bënëac suëgrë Simón Pedro (Mt. 8.14‑15; Lc. 4.38‑39) R Grë mënë guasë́ lduꞌu rall. Guniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pëllë ndëꞌë? ¿Pëllë ldaiꞌ cubi rëꞌ? Napë Jesús autoridá hashtë ra mëdzabë rzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë Jesús.  Iurní lëꞌë mëdzabë fier nalë́ bëséꞌsëll lëꞌë nguiu. Gurushtiall; bërúꞌull laꞌni lduꞌu nguiu. ` ;Jesús guniꞌi fuertë lu mëdzabë: ―Guitsëgá nu bëruꞌu de lë́ꞌëll. k Q―Ja, ¿pë nápël con na? lë́ꞌël Jesús. Guëꞌdchi shtë́nël lë Nazaret. ¿Pëllë zéꞌdël parë guënítil lëꞌë naꞌa? Na nanë́a chu nal; nal limpi ldúꞌul delantë lu Dios. Bëdchínil de Dios. # ADe repëntë zugaꞌa tubi nguiu laꞌni iáduꞌu. Nanú tubi mëdzabë fier laꞌni lduꞌu nguiu ni; biadíꞌdzëll guëc lalú. Guníꞌill fuertë: M Guasë́ lduꞌu mënë por lo quë naguniꞌi Jesús lu rall. Bëluaꞌa më enseñansë shtë́hiꞌ ziquë tubi nanapë pudërë, lë́dëdiꞌi ziquë ra mësë narluaꞌa lëy shtë Moisés.  !Guatë́ raiꞌ guëꞌdchi Capernaum. Tubi dzë nabëziꞌi lduꞌu mënë, bëluaꞌa Jesús lëꞌë ra mënë laꞌni iáduꞌu.  Lueguë Jesús gunaꞌbë lëꞌë raiꞌ. Iurní guanaldë raiꞌ lëꞌë më. Bësëaꞌnëgá raiꞌ shtadë raiꞌ, Zebedeo; zubënú Zebedeo ra muzë laꞌni barcu. Jesús bënëac tubi nguiu nanapë mëdzabë laꞌni ldúꞌull (Lc. 4.31‑37) O Gudëdë më stuꞌpë más delantë; guná më lu Jacobo, llgaꞌnë Zebedeo. Guná më lu Juan, bëchi Jacobo. Quëhunë raiꞌ rumiendë guëꞌshu; zubë raiꞌ laꞌni barcu shtë raiꞌ. [ 1Lueguë bësëaꞌnëgá raiꞌ guëꞌshu nu guanaldë raiꞌ lëꞌë më. >  wRepi më lu raiꞌ: ―Gulë gudeꞌe naldë na; na guënehia dchiꞌni gunë të. Ziquë na të pescadurë; guna lëꞌë të pescadurë shtë mënë; gueꞌdënú të mënë lua. J  Gudëdë Jesús guëllaꞌ ruaꞌ nisë ruꞌbë nalë Galilea. Guná më lu Simón nu bë́chiꞌ Andrés. Cagldaguë raiꞌ guëꞌshu laꞌni nisë. Na raiꞌ pescadurë shtë mbeldë.   Repi më: ―Lëꞌë tiempë hia guc cumplir; bëgaꞌa iurë parë guënibëꞌa Dios ziquë rëy. Gulë bëabrí lduꞌu të lu Dios nu gulë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë më. Gunaꞌbë Jesús tapë nguiu narnaꞌzi mbeldë (Mt. 4.18‑22; Lc. 5.1‑11)   'Despuësë de bëtiaꞌa ra mënë Juan Bautista lachiguiꞌbë, bëabrí Jesús regiuni Galilea. Cagniꞌi më dizaꞌquë shtë Dios. E   Ndë guquëreldë më cuarenta dzë. Ngaꞌli guc shtuꞌu mëdzabë Satanás niasiguë́ lëꞌë më parë guëniti më shnezë më. Guquëreldë më ladi ra ma dushë. Despuësë bëdchini ra ianglë parë bëꞌnë raiꞌ sirvë lu më. Guzublú quëgniꞌi Jesús dizaꞌquë (Mt. 4.12‑17; Lc. 4.14‑15) _ 9 Iurní Espíritu Santo biaꞌa lëꞌë Jesús lu tubi shlatë nezë cuꞌ dani. u e Nu bëruꞌu tubi diꞌdzë nezë lu gubeꞌe naguniꞌi: ―Ndëꞌë lëꞌë shinia. Nalë́ rac shtuaꞌa lë́ꞌiꞌ. Nalë́ rquitë lduaꞌa rnahia lúhiꞌ. Niasiguë́ Satanás lëꞌë Jesús (Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13) ^ 7 Iurë bëruꞌu më laꞌni nisë, mizmë iurní bëllaꞌlë lu gubeꞌe hashtë guná më catë quëbezë Dios. Guná më lu Espíritu Santo; bëdchíniꞌ ziquë tubi palumë parë cuezënúhiꞌ lëꞌë më. 8 k Gudëdë sëbëldá dzë, iurní bëruꞌu Jesús guëꞌdchi Nazaret nanaquë́ regiuni Galilea. Juan bëchuꞌbë nísiꞌ lëꞌë Jesús laꞌni guëëꞌgu Jordán.  )Na bëchuꞌbë nisa lëꞌë të con nisë perë lëꞌë më gunë më stubi cusë namás cusë ruꞌbë. Guëzunë́ më lduꞌu të nu guëneꞌe më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ laꞌni lduꞌu të. Jesús bëriubë nisë (Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22) [ 1Guniꞌi Juan shtiꞌdzë Dios lu ra mënë: ―Zeꞌdë stubi më más lasac quë na. Na adë lasáquëdiaꞌa parë lëꞌë më. Ni tubi adë chu nádiaꞌa parë guëshaca du guiꞌdi shtënë shrachi më. + QNacu Juan tubi lari nanactsaꞌu con guitsë ladi camellë nu lliꞌi láꞌniꞌ tubldë́ guiꞌdi. Ráuhiꞌ shanchi nu dchini shtë ra mbeeꞌzë lachi. s aGrë́tëꞌ ra mënë shtë regiuni Judea nu ra më Jerusalén bëdchini rall lu Juan parë chubë nisë rall. Iurë bëshuꞌbë duldë rall lu Dios, iurní Juan bëchuꞌbë nísiꞌ lëꞌë ra mënë laꞌni guëëꞌgu Jordán. ; qPor ni Juan bëchuꞌbë nísiꞌ; lugar ni adë nídiꞌi mënë catë naquë́ guëëꞌgu Jordán. Guniꞌinúhiꞌ lëꞌë ra mënë chubë nisë rall ziquë sëñi de quë runë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall nu guëabrí lduꞌu rall con Dios parë gunë Dios perdunë duldë shtë rall.  Mënë ni guëníꞌiꞌ lu tubi shlatë ruꞌbë. Fuertë guëníꞌiꞌ parë guini grë mënë shtíꞌdziꞌ.Guëníꞌiꞌ lu ra mënë: “Gulë bëꞌnë preparar laꞌni lduꞌu të ziquë nezë ldi të parë iurë guëdchini Dadë”. V~ 'Guzubluhin según nabëquëꞌë Isaías, el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Bëquëꞌë Isaías shtidzë Dios narniꞌi shcuendë Jesucristo:Gulë guná, guësheꞌlda tubi shmuza naguëniꞌi por na delantë lul.Lë́ꞌiꞌ gúniꞌ preparar lduꞌu mënë antsë tsagniꞌinul lëꞌë rall. F} Zndëꞌë guzublú dizaꞌquë shtë Jesucristo, shini Dios. k|OGulë bëluaꞌa të gunë ra mënë cumplir grë diꞌdzë nagunibë́ꞌahia lëꞌë të. Nu gulë bëdëꞌë cuendë de quë na quëbezënúa lëꞌë të grë́tëꞌ dzë hashtë fin shtë guë́ꞌdchiliu. Amén.{Gulë tsa guëdubi naciuni. Gulë bëꞌnë lëꞌë rall shmëna. Gulë bëchuꞌbë nisë lëꞌë rall iurë rialdí lduꞌu rall shtiꞌdza. Gulë bëchuꞌbë nisë lëꞌë rall por lë shtënë Dadë Dios, nu por lëa, nu por Espíritu Santo. z!Iurní Jesús guabíꞌguiꞌ lu raiꞌ; repi më: ―Grë pudërë bëneꞌe Dios parë guënibë́ꞌahia gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu. 6yeIurë guná raiꞌ lu më, bëꞌnë raiꞌ adorar lëꞌë më aunquë bëldá raiꞌ bëzá lduꞌu raiꞌ. Gualdídiꞌi lduꞌu raiꞌ guashtë́ më ladi ra tëgulë. xZni guc; ra guëzá chiꞌbë tubi ra shini gusëꞌdë më ziaꞌa raiꞌ parë Galilea hashtë tubi dani catë guniꞌi Jesús. Jw Iurní ra suldadë bëꞌnë rall recibir dumí nu guaguëꞌnë rall lo quë naguniꞌi jëfë shtë ra bëshuzi lu rall. Bishi ni na lo quë naruadiꞌdzë ra më israelitë hashtë iurneꞌ. Jesús bësheꞌldë ra poshtë të guëniꞌi raiꞌ dizaꞌquë (Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) Bv}Talë lëꞌë gubernadurë gac bë́ꞌall lo quë naguc, lëꞌë naꞌa guëniꞌinú naꞌa lëꞌë gubernadurë të parë guëzalú naꞌa grë ra dificultá parë lëꞌë të. *uM Repi rall: ―Gulë guniꞌi de quë durantë laꞌni gueꞌlë mientras lëꞌë të nagaꞌsi të, ra shmënë Jesús bidë ldanë rall cuerpë shtë Jesús. t Iurní ra jëfë guagniꞌi lu ra më gushë parë guc rall de acuerdë; iurní bëdëꞌë rall zihani dumí cuaꞌa ra suldadë. &sE Mientras zëagzë́ ra naꞌa, bëldá suldadë shtë guardë gua rall ciudá. Guaguëchi rall lu jëfë shtë ra bëshuzi grë́tëꞌ lo quë naguc. =rs Perë Jesús repi: ―Adë rdzë́bëdiꞌi të. Gulë tsaguëꞌnë visi los de más bëcha të parë tsa raiꞌ Galilea. Ndë guëná raiꞌ lua. Lo quë naguniꞌi ra suldadë Qq Mizmë iurní Jesús bëluaꞌalú më lu ra naꞌa nu bëꞌnë më saludar lëꞌë rall. Iurní guabiꞌguë ra naꞌa lu më; bëꞌnë raiꞌ adorar lëꞌë më. Gudëdchi raiꞌ guëaꞌ më. _p7Iurní lëꞌë ra naꞌa nasesë bëruꞌu raiꞌ ruaꞌ baꞌa perë nalë́ bëdzëbë raiꞌ. Mizmë tiempë bëquitë lduꞌu raiꞌ. Guaglluꞌnë raiꞌ të guëniꞌinú raiꞌ shini gusëꞌdë më. foEGulë tsa; gulë guchi lu ra shini gusëꞌdë më quë lëꞌë më guti perë guc resucitáriꞌ. Nu lëꞌë më tsáhiꞌ Galilea antsë guëdchini të ndë. Ndë guëná të lu më. Ni na lo quë narniaꞌa lu të. 0nYPerë adë nídiꞌi më ndëꞌë. Guc resucitáriꞌ cumë guniꞌi më lu të antsë. Gulë teꞌe të guëná të lugar catë bëcaꞌchi ra mënë lëꞌë më. m7Iurní lëꞌë ianglë guniꞌi lu ra naꞌa: ―Adë rdzë́bëdiꞌi të. Na rac bë́ꞌahia de quë quëguili të Jesús, më nacuë́ lu cruz. flEIurë guná ra suldadë lu llu, iurní bëdzëbë rall; bëaꞌnë rall ziquë tubi naguti. mkSNalë́ rabtsëꞌë ianglë ni cumë ziquë nguziꞌu. Nu shábiꞌ naquichi cumë ziquë nievë. xjiPerë dizdë lueguë bëdchini tubi llu ruꞌbë lu guë́ꞌdchiliu; lëꞌë ianglë shtë Dadë Dios zeꞌdë de gubeꞌe. Bëdchíniꞌ ruaꞌ baꞌa. Bëdchisúhiꞌ guëꞌë nanadaꞌu ruaꞌ baꞌa. Nu guzúbiꞌ guëc guëꞌë. ,i SIurë dzë narziꞌi lduꞌu mënë hia guaꞌa, hia zia grëgueꞌlë primërë dzë shtë llmalë, María Magdalena nu stubi María, guagná rall ruaꞌ baꞌa. EhBIurní ziaꞌa rall; bëꞌnë rall segurë ruaꞌ baꞌa nu bëquëꞌë rall tubi sëgi lu guëꞌë nanadaꞌu ruaꞌ baꞌa. Nu bësëaꞌnë rall guardë shtë ra suldadë. g9APilato repi: ―Lëꞌë të napë të guardë shtë ra suldadë. Gulë tsaguëꞌnë segurë ruaꞌ baꞌa, mejurë lo quë narac shtuꞌu të. Lf@Por ni gunibëꞌa të parë gac segurë baꞌa hashtë dzë tsunë të parë tsádiꞌi ra mënë shtë́nëll gueꞌlë parë tsaldanë rall cuerpë. Nu despuësë guëniꞌi rall lu mënë de quë guc resucitar Jesús ladi ra tëgulë. Zni lúltimë bishi rëꞌ nahin más peor quë ra bishi naguniꞌi Jesús antsë. Brëgueꞌlë stubi dzë, quiere decir despuësë ra preparación shtë dzë narziꞌi lduꞌu mënë, ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra fariseo, gua rall lu Pilato; c#=Ngaꞌli quëbezë María Magdalena nu stubi María, Zúbëgaꞌa raiꞌ ruaꞌ baꞌa. Quëhapë suldadë baꞌa catë bëgaꞌchi Jesús bHia iurë riuꞌ gueꞌlë, bëdchini tubi nguiu ricu lë José. Nall më guëꞌdchi Arimatea nu zac nall shmënë Jesús. S^8Entrë ra naꞌa ni nanú María Magdalena nu María shniꞌa Jacobo nu shniꞌa José. Nu zugaꞌa shniꞌa ra shini Zebedeo. Bëgaꞌchi Jesús (Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) 2]]7Cantidá naꞌa zu rall ngaꞌli; gubiꞌa rall dizdë zitu. Naꞌa ni guanaldë rall lëꞌë Jesús antsë dizdë Galilea. Bëꞌnë rall compañi lëꞌë më. d\A6Iurní lëꞌë capitán nu ra nagupë cuerpë shtë Jesús, iurë guná rall llu, nu guná rall cusë naguzac ngaꞌli, nalë́ bëdzëbë rall; repi lu saꞌ rall: ―De verdá nguiu rëꞌ náhiꞌ shini Dios. 6[e5Grë ra më rëꞌ, bëruꞌu ra laꞌni baꞌa nu despuësë de guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë, guatë́ raiꞌ ciudá Jerusalén. Cantidá mënë guná lu mënë ni. zZm4Ra baꞌa bëllaꞌlë hashtë guashtë́ zihani tëgulë, ra mënë nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios antsë. 3Y_3Mizmë iurní lëꞌë cortinë shtë iáduꞌu gureꞌzin; guc chupë ldëhin dizdë guiaꞌa hashtë guetë. Nu lëꞌë guë́ꞌdchiliu bëllú. Ra dani gureꞌzë. NX2Iurní stubi vueltë guniꞌi Jesús fuertë; iurní guti më. W1Perë sëbëldá mënë guniꞌi: ―Cha bézaꞌa; guëná hiaꞌa nia zidë Elías të parë guësiétiꞌ lë́ꞌëll lu cruz. RV0Mizmë iurní tubi de lëꞌë rall guagllúꞌnëll; guagllíꞌill tubi spongë nu bëgáꞌdzëll spongë con vini hiꞌ. Iurní bëzúꞌbëll spongë guëc tubi varë të parë gu më vini. |Uq/Bëldá mënë narëtaꞌ ngaꞌli, bini rall lo quë naguniꞌi më nu repi rall: ―Cagnáꞌbëll Elías. T+.Iurní fuertë guniꞌi Jesús: ―Elí, Elí, lama sabactani. Runë cuntienë diꞌdzë ni: Dios mio, Dios mio, ¿pëzielú bësáꞌnël na? oSW-Iurní guëdubi guë́ꞌdchiliu bëcahi dizdë guëruldë dzë hashtë rquë tsunë guadzeꞌ. XR),Hashtë ra mizmë ngubaꞌnë naná quënú lëꞌë më lu cruz, bëꞌnë rall burnë; guniꞌi rall mizmë diꞌdzë ni guëc më. Guti Jesús (Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) Q}+Pues rialdí ldúꞌull Dios; zuzull niaꞌa zunë Dios salvar lë́ꞌëll purquë rníꞌill: “Nahia shini Dios”. P{*―Bë́ꞌnëll salvar stubi mënë perë el mizmë lë́ꞌëll adë gúnëdiꞌill gan gúnëll salvar lë́ꞌëll. Si talë nall rëy shtë Israel, pues guëldáguëll lë́ꞌëll lu cruz të parë tsaldí lduꞌu hiaꞌa lë́ꞌëll. %OC)Zni zac bëꞌnë burnë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu mësë shtë lëy con ra fariseo con grë ra më gushë shtë ciudá. Guniꞌi lu saꞌ rall: LN(rniꞌi rall: ―Lë́ꞌël rníꞌil cuel iáduꞌu ruꞌbë nu dzë tsunë guëabrí guëzáꞌalin; bëꞌnë salvar mizmë lë́ꞌël talë nal shini Dios. Bëldaguë lë́ꞌël lu cruz. XM)'Grë́tëꞌ nardëdë ngaꞌli, runë rall burnë, rniꞌbi rall guëc rall; vLe&Nu zac chupë ngubaꞌnë guc crucificar con lëꞌë më, túbill ladë ldi, stúbill ladë rubësë. PK%Guiaꞌa guëc Jesús bëquëꞌë rall tubi letrërë narniꞌi pëzielú bëꞌnë rall condenar lëꞌë më. Letrërë ni rniꞌi: “Ndëꞌë na rëy shtë mënë israelitë. Lëll Jesús.” FJ$Iurní guzubë rall ngaꞌli parë gapë rall lëꞌë më. I)#Hia iurë gualú bëꞌnë rall crucificar lëꞌë më, ra suldadë gudchitë rall dado parë gudiꞌdzë rall shabë më. Zni guc cumplir lo quë naguniꞌi profetë; “Gudiꞌdzë rall shaba entrë mizmë lëꞌë rall nu gudchitë rall suertë guëc shaba”. H{"Ngaꞌli bëdëꞌë rall vini naná mescladë con naldá. Biiꞌdiꞌi mëhin, nadë más bëꞌnë më prë́bëhin. eGC!Zni bëdchini rall tubi lugar nalë Gólgota narunë cuntienë, Lugar shtë Calavera. IF  Hia ziagruꞌu më parë ziazú më ruaꞌ guëꞌdchi, bëdzaꞌguëlú rall tubi nguiu, më Cirene nalë Simón. Iurní gunibëꞌa ra suldadë parë guaꞌa Simón cruz shtë Jesús. E)Despuësë de quëhunë rall burnë zni, bëdchisú rall lari guindë. Bëdëꞌë rall shabë më, gutë më stubi. Iurní biaꞌa rall lëꞌë më parë gac crucificar më. Bëquëꞌë rall lëꞌë më lu cruz (Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) tDaNu bëchiꞌbë shënë rall lu më nu gunaꞌzi rall varë parë rdëꞌë rall galnë́ guëc më. CBëzuꞌbë rall tubi corunë shtë guitsë guëc më. Bëdëꞌë rall tubi varë caꞌa më parë guꞌ guiaꞌa ladë ldi më. Iurní bëzullibi rall delantë lu më nu bëꞌnë rall burnë; guniꞌi rall: ―Guëbani Rëy shtë më israelitë. YB+Gulú rall shabë më të parë guëgacu rall stubi lari guindë lëꞌë më. A5Iurní ra suldadë shtë gubernadurë, biaꞌa rall lëꞌë Jesús laꞌni palaci nu bëdëá grë́tëꞌ suldadë alrededurë lëꞌë më. 7@gIurní Pilato bëdë́ꞌëll libertá Barrabás. Lueguë gunibë́ꞌall guëdiaꞌa më galnë́, nu bëꞌnë Pilato intriegu lëꞌë më parë gac crucificar më. ?Grë́tëꞌ ra mënë bëquebi: ―Lëꞌë naꞌa con shini naꞌa, na naꞌa responsablë por galguti shtë nguiu rëꞌ. >'Iurní Pilato guná hiadë nídiꞌi mudë lla gúnëll sino quë másruꞌu ziadalë mënë nu rdzatsu mënë. Iurní gunibëꞌa Pilato nisë, tsati guiáꞌall ziquë tubi sëñi de quë nápëdiꞌill faltë por galguti shtë Jesús. Gudíbill guiáꞌall; guníꞌill: ―Nádiaꞌa responsablë por galguti shtë nguiu rëꞌ purquë nápëdiꞌiꞌ faltë. Shcuendë të na ndëꞌë. =Iurní Pilato guniꞌi: ―¿Pë mal bë́ꞌnëll? Perë lëꞌë rall bëabrí gurushtiá rall: ―Quëll lu cruz. /<WPilato gunaꞌbë diꞌdzë iurní: ―¿Pë rac shtuꞌu të guna con Jesús? el quë nabërulë́ Cristo. Grë́tëꞌ rall guniꞌi rall: ―Quëll lu cruz. 9;kLëꞌë gubernadurë gunaꞌbë diꞌdzë stubi; répill: ―¿Guadë de chupë ra mënë rëꞌ rac shtuꞌu të guëdëꞌa libertá? Lëꞌë rall bëquebi: ―Barrabás. *:MPerë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu më gushë guniꞌinú rall mënë parë guënaꞌbë rall libertá parë Barrabás nu guënaꞌbë rall gati Jesús. 19[Mientras Pilato zúbëgaꞌa catë rúnëll juzguë, lëꞌë tseꞌlë Pilato gunibëꞌa naguanú rsunë: “Adë riutë́diꞌil con nguiu rëꞌ purquë më zaꞌquë náhiꞌ; neꞌ gueꞌlë guniꞌi shcaꞌlda tubi mbëcaꞌldë dushë de lëꞌë më. Adë gurëdchídiꞌi lduaꞌa.” 8Pilato bëdëꞌë cuendë de quë rldënú rall Jesús nu mbidi na rall; por ni bëꞌnë rall intriegu lëꞌë më. 07YIurë lëꞌë rall bëdëá rall ngaꞌli, Pilato gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Guadë narac shtuꞌu të guëdëꞌa libertá, Barrabás u Jesús nabërulë́ Cristo? =6uNanú tubi prësi namás më dushë, lë Barrabás. !5;Durantë dzë shtë laní, lëꞌë gubernadurë napë custumbrë guëldáꞌall tubi prësi, el quë narac shtuꞌu ra mënë gápëll libertá. v4ePerë Jesús adë bëquébidiꞌi më de manërë lëꞌë gubernadurë guasë́ ldúꞌull iurní nu adë guc bë́ꞌadiꞌill pë gúnëll. Guniꞌi ra mënë gati Jesús (Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38―19.16) n3U Iurní Pilato repi: ―¿Pë adë rínidiꞌil lo quë naquëgniꞌi ra mënë cuntrë lë́ꞌël? 2 Ra jëfë shtë bëshuzi nu ra mënë gushë, bëdchiꞌbë rall demandë cuntrë Jesús perë Jesús adë pë bëquébidiꞌiꞌ. >1u Biaꞌa rall Jesús lu gubernadurë; gunaꞌbë díꞌdzëll lu më: ―¿Pë lëꞌë nal rëy shtë ra më israelitë? Jesús repi: ―Zni nahin cumë ziquë quëgníꞌil. M0 Con dumí guziꞌi rall tubi lachi shtë el quë naguctsaꞌu trashtë. Zni gunibëꞌa Dadë Dios.” Pilato gunaꞌbë díꞌdzëll lu Jesús (Mr. 15.2‑5; Lc. 23.3‑5; Jn. 18.33‑38) #/? Zni guc cumplir lo quë naguniꞌi Jeremías: “Gunaꞌzi rall galdë bi chi bëllë bëdchichi, prëci nabëꞌnë më israelitë tratë lëꞌë më. X.)Por ni bërulë́ lachi ni hashtë iurneꞌ; Lachi Catë Bëllëꞌë Rënë. N-Iurní guc rall de acuerdë parë guëziꞌi rall tubi ldë guiuꞌu con dumí ni. Bërulë́ lachi ni: Lachi shtë el quë Naguctsaꞌu Trashtë. Lachi ni na catë guëgaꞌchi ra më zitu. ,Ra jëfë shtë ra bëshuzi bëtëá rall dumí nu repi rall: ―Adë chu guëtiáꞌadiꞌi dumí rëꞌ laꞌni cajë shtë ofrendë purquë nahin probidë según lëy shtë Dios. Nahin prëci nabëtuuꞌ Judas lëꞌë Jesús parë galguti. w+gIurní Judas bëquëldí dumí laꞌni iáduꞌu. Guziáꞌall. guagzéꞌbill lë́ꞌëll lu hiaguë. U*#répill: ―Na bëna duldë. Bëna intriegu lëꞌë më rëꞌ lu galguti nu nápëdiꞌiꞌ duldë. Perë lëꞌë rall bëquebi rall: ―Parë niꞌi, ¿pë runë importë naꞌa? Shcuéndël niꞌi. h)IIurë Judas el quë nabëꞌnë intriegu Jesús, bëdë́ꞌëll cuendë de quë nacondenárëll, gubini ldúꞌull. Bëdchigrëll galdë bi chi bëllë bëdchichi parë ra jëfë shtë ra bëshuzi con ra më gushë, (1Bëldiꞌbi rall lëꞌë më; biaꞌa rall lëꞌë më parë guaguëꞌnë rall intriegu lëꞌë më lu Poncio Pilato gubernadurë. Guti Judas :' oIurë brëgueꞌlë grë́tëꞌ ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra më gushë shtë ra israelitë, guc rall de acuerdë nu bëntsaꞌu rall tubi tratë parë quini rall Jesús. 6&eKIurní bëagná lduꞌu Pedro lo quë naguniꞌi Jesús: “Antsë guëllidchí gay, gúnël negar na tsunë vueltë”. Iurní bëruꞌu Pedro nu nalë́ bíꞌniꞌ.I% JIurní guzublú Pedro; bë́ꞌniꞌ jurar; répiꞌ: ―Adë guënë́diaꞌa nguiu ni. Gunë Dios cashtigu na si talë adë ruadíꞌdzëdiaꞌa verdá. Mizmë iurní bëllidchí gay. =$sIDuꞌpsë ziaꞌa, iurní mënë nazugaꞌa ngaꞌli guabiꞌguë rall lu Pedro nu guniꞌi rall: ―Verdá nal shmënë Jesús purquë ruadíꞌdzël ziquë mënë galileo. z#mHStubi vësë más Pedro bëꞌnë negar nu bë́ꞌniꞌ jurar lu Dios: ―Adë guënë́diaꞌa nguiu ni. ;"oGIurní Pedro ziagrúꞌuiꞌ ruaꞌ nezë. Iurë guná stubi criadë lu Pedro, guníꞌill lu ra mënë narëtaꞌ ngaꞌli: ―Nu nguiu rëꞌ rzënú Jesús më Nazaret. a~}j||{%zyyQxwvuutssWrrr qpoo nGmm/llk*jjjibhhCgZfedcybb4ad`__E^C] \L[[OZOYZXWWQVUU,T4SRRfQLPPOjNNKMM(LKKGJJII HH5GFyEDD%CC%B6@@X?>>U== <Enseñansë shtë rall nadë más nahin tubi mandadë shtë nguiu. Bz}Jesús guniꞌi: ―Na të falsë. Guldí Isaías el quë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios; guníꞌiꞌ shcuendë të lla na të. Bëquë́ꞌëiꞌ shtiꞌdzë Dios narniꞌi:Ra mënë rëꞌ rac shtuꞌu rall na nadë más con ruaꞌ rall,
perë lduꞌu rall nalë́ zitu zugaꞌa parë na. ywRa fariseo nu ra mësë gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús: ―¿Pëzielú shini gusë́ꞌdël adë rúnëdiꞌi rall cumplir custumbrë shtë ra shtadë guëlú hiaꞌa sino rau rall guetështildi sin quë adë riéꞌtidiꞌi guiaꞌa rall? hxIIurë rëabrí rall lu llguëaꞌ antsë gau rall, razë rall bien ziquë custumbrë religiusë. Zihani custumbrë napë rall, cusë ziquë rguibi rall vasë nu mbluri nu ra bandëjë, nu zac hashtë ra camë rguibi rall. s+7Bëlluꞌnë ra mënë grë ladë të tsaglliꞌi rall narac lluꞌu lu Jesús. Nuaꞌa rall ra fërmë lu daaꞌ ancalë bini rall nanú më. `r96Bëruꞌu raiꞌ laꞌni barcu; lueguë ra mënë bënguë bëꞌa rall lëꞌë më. q5Gudëdë raiꞌ stubi ladë nisë ruꞌbë. Bëdchini raiꞌ regiuni nalë Genesaret. Bëquëdú raiꞌ barcu ruaꞌ nisë. Yp+4Aunquë guná raiꞌ bëdëꞌë më guetështildi gau gaꞌi mili nguiu, adë guasë́diꞌi raiꞌ chu na më tantë naguëdchi lduꞌu raiꞌ. Bënëac Jesús ra mënë shtë Genesaret (Mt. 14.34‑36) o3Iurní beꞌpi më laꞌni barcu nu lueguë gulezë mbë dushë. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra shini gusëꞌdë më. #n?2Guná raiꞌ lu më; nalë́ bëdzëbë raiꞌ perë lueguë Jesús guniꞌi lu raiꞌ: ―Adë rdzë́bëdiꞌi të. Na ndëꞌë; gulë gapë valurë. m1Guná raiꞌ lu më; ziazú më lu nisë. Iurní bëꞌnë raiꞌ llgabë náhiꞌ tubi fantasmë. Gurushtiá raiꞌ por galërdzëbë. 7lg0Guná më lu barcu; hia ra shini gusëꞌdë më adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ gan guësë́ raiꞌ barcu purquë mbë zeꞌdë al contrari. Nalë́ bëdzaguë raiꞌ. Hia zeꞌdë grëgueꞌlë; lëꞌë Jesús zeꞌdë zu më lu nisë catë ziazú raiꞌ. Guc lduꞌu më niaguibëlú më lu barcu. ~ku/Iurní bëdchini gueꞌlë; lëꞌë barcu ziazú guëruldë nisë ruꞌbë. Bëaꞌnë më lu guiuꞌu tubsë më. `j9.Bësaꞌnë më ra mënë; gua më lu dani të parë guadiꞌdzënú më Shtadë më. i-Lueguë gunibëꞌa më lu shini gusëꞌdë më guëuꞌ raiꞌ laꞌni barcu të parë ziaꞌa raiꞌ stubi ladë ruaꞌ nisë ruꞌbë. Gudchibëlú raiꞌ parë ziaꞌa raiꞌ guëꞌdchi Betsaida mientras bëꞌnë më despedir ra mënë. h,Grë ra mënë nagudáu guetështildi na rall gaꞌi mili nguiu. Ziazú Jesús lu nisë (Mt. 14.22‑27; Jn. 6.16‑21) g+Iurní bëtëá ra shini gusëꞌdë më chiꞌbë chupë tëpë ra pedasë guetështildi nu mbeldë nabëꞌnë subrë. 9fm*Grë ra mënë gudáu rall hashtë bielë rall. e7)Iurní gunaꞌzi Jesús gaꞌi guetështildi nu chupë mbeldë. Guná më lu gubeꞌe; bëdëꞌë më graci lu Dios. Bëshullë më guetështildi cuaꞌa ra poshtë. Lëꞌë raiꞌ guatiꞌdzë raiꞌ guetështildi cuaꞌa ra mënë. Nu zac bëꞌnë më con chupë mbeldë. d (Guzubë rall tubi gahiuꞌa mënë tubi ladë, cincuenta mënë stubi ladë. Zni guzubë grë mënë, por grupë guzubë rall. Qc'Iurní gunibëꞌa Jesús subë ra mënë lu guiꞌlli naguëꞌ. 5bc&Iurní guniꞌi Jesús: ―¿Bëldá guetështildi napë të? Gulë tsagná. Iurë guagná raiꞌ, guniꞌi raiꞌ: ―Nanú gaꞌi guetështildi con chupë mbeldë. {ao%Jesús guniꞌi lu raiꞌ: ―Gulë bëdëꞌë nagáu rall. Lëꞌë shini gusëꞌdë më guniꞌi: ―¿Ca guiá siꞌi naꞌa guetështildi gau rall? Rquiꞌni masiá chupë gahiuꞌa bëllë parë guëdëꞌë hiaꞌa nagáu rall. `$Bësheꞌldë ra mënë lu guëꞌdchi u lu ra ranchi guëllaꞌ; tsasiꞌi rall nagáu rall. Ndëꞌë nídiꞌi nagáu. _#Iurë guc guadzeꞌ, bëdchini ra shini gusëꞌdë më; repi raiꞌ lu më: ―Hia guadzétiꞌ nu lugar rëꞌ adë chu nádiꞌi. U^#"Iurë bëruꞌu më laꞌni barcu, guná më lu mënë zihani; na rall ziquë lliꞌli nanápëdiꞌi vëquërë. Bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall; guzublú bëluaꞌa më lëꞌë rall zihani cusë. O]!Perë zihani mënë guná ca nezë ziaꞌa raiꞌ. Bënguë bëꞌa rall lëꞌë Jesús nu guaglluꞌnë rall delantë. Bëdchini rall guëaꞌ rall de grë guëꞌdchi. Gudchibëlú rall lu më. m\S Iurní guatë́ raiꞌ laꞌni barcu; ziaꞌa raiꞌ catë na tubi shlatë; adë nídiꞌi mënë. [Guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―Cha guiá hiaꞌa tubi lugar catë nídiꞌi mënë të guëziꞌi lduꞌu hiaꞌa duꞌpë. Zni guniꞌi më purquë zihani mënë bëdchini lugar ni nu ziaꞌa rall de manërë adë nápëdiꞌi më tiempë gáuhiꞌ. Z/Ra shini gusëꞌdë më bëabrí raiꞌ; guniꞌi raiꞌ lu Jesús grë́tëꞌ lo quë nabëꞌnë raiꞌ nu lo quë nabëluaꞌa raiꞌ. YIurní bini ra shmënë Juan de quë hia gútiꞌ, bëdchini raiꞌ nu biaꞌa raiꞌ cuerpë parë guacaꞌchi raiꞌ cuerpë laꞌni baꞌa. Jesús bëdëꞌë nagáu más de gaꞌi mili nguiu (Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) PXGua suldadë lachiguiꞌbë; bëchúguëll guëc Juan nu bëdchíꞌbëllin lu platë. Bë́ꞌnëll entregarin guiaꞌa shtsaꞌpë Herodías. Hia lliguënaꞌa bëdëꞌëin guiaꞌa shníꞌall. UW#Lueguë gunibëꞌa Herodes tubi suldadë parë tsagllíꞌill guëc Juan. VIurní nalë́ zunú rëy tristë perë bë́ꞌnëll jurar lu ra nazubënull lu mellë; napë quë gúnëll cumplir. (UINasesë guatë́ lliguënaꞌa catë nanú Herodes. Guníꞌill: ―Na rac shtuaꞌa guënéꞌel lueguë guëc Juan Bautista; tsu laꞌni platë cahia. @TyBëruꞌu lliguënaꞌa nu gunaꞌbë díꞌdzëll lu shníꞌall: ―¿Pë cusë guënaꞌba lu Herodes? Guniꞌi shniꞌa lliguënaꞌa ni: ―Gunaꞌbë guëc Juan Bautista. S'Bëꞌnë Herodes jurar lu lliguënaꞌa: ―Guldía, lo quë narac shtúꞌul, guënéhiahin hashtë guëruldë catë rnibë́ꞌahia. RIurë dzu laní, shtsaꞌpë Herodías guatë́ nu bëguíꞌill lu ra invitadë shtë Herodes. Nalë́ bëuuꞌ lduꞌu Herodes con grë ra mënë nazugaꞌa ndë. Guniꞌi Herodes lu ntsaꞌpë: ―Cualquier cusë guënáꞌbël lua, guënéhiahin cáꞌal. FQPerë bëdchini tubi dzë bëꞌnë Herodías gan. Guc lë Herodes nu bë́ꞌnëll invitar ra më ruꞌbë shtë Galilea nu ra suldadë nu jushtici shtë́hiꞌ; gau rall lidchi Herodes. Ppurquë Herodes bëdzë́bëll lëꞌë Juan. Bë́ꞌnëll rëspëti Juan; guc bë́ꞌall na Juan nguiu zaꞌquë nu santu. Por ni bësë́ꞌaull lëꞌë Juan lachiguiꞌbë. Bëuuꞌ lduꞌu Herodes shtiꞌdzë Juan perë bëꞌnë chúpëll ldúꞌull. OwPor diꞌdzë ni bëldë́ Herodías. Rac shtúꞌull quínill lëꞌë Juan perë adë bë́ꞌnëdiꞌill gan ^N5Pues Juan guniꞌi lu Herodes: ―Guzáꞌquëdiꞌi cuáꞌal tseꞌlë bë́chil. M9Pues más antsë Herodes gunibëꞌa guënaꞌzi ra suldadë lëꞌë Juan parë tsáhiꞌ lachiguiꞌbë. Bëldiꞌbi rall lëꞌë Juan con cadënë. Guc ni por causë shtë Herodías, tseꞌlë Felipe naná bëchi Herodes. Herodes cuaꞌa naꞌa ni ziquë tséꞌlëll. $LAIurë bini Herodes diꞌdzë ni, guníꞌill: ―Juan Bautista ndëꞌë. Guagchuguë ra suldadë guëc Juan perë guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. =KsStubi mënë guniꞌi: ―Jesús na Elías. Stubi rall guniꞌi: ―Jesús na tubi nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë perë bëabrí guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. qJ[Lëꞌë rëy Herodes bínill lo quë nabëꞌnë Jesús. Famë shtë më bërëꞌtsë guëdubi nezë. Guniꞌi bëldá mënë: ―Jesús na Juan Bautista naguashtë́ ladi ra tëgulë; por ni nápiꞌ llëruꞌbë pudërë. NI Nu zac bëgú raiꞌ zihani mëdzabë laꞌni lduꞌu ra mënë. Bëteꞌbi raiꞌ sëiti guëc ra narac lluꞌu. Zihani mënë bëac. Galguti shtë Juan Bautista (Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9) &HE Iurní ziaꞌa ra shini gusëꞌdë më. Cagniꞌinú raiꞌ mënë të guëabrí lduꞌu rall con Dios nu gunë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall. ;Go Si talë në́diꞌi mënë gunë rall recibir lëꞌë të nu në́diꞌi rall guëquë́ diaguë rall dizaꞌquë, gulë bëruꞌu guëꞌdchi ni; gulë bëdchibë gushëguiuꞌu nanaquë́ guëaꞌ të ziquë tubi sëñi de quë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë Dios. [Rniaꞌa lu të gunë më cashtigu más ra mënë nanadë bë́ꞌnëdiꞌi recibir lëꞌë të quë ra mënë shtë guëꞌdchi Sodoma nu Gomorra.] F Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Cualquier lidchi mënë ca guëdchini të, gulë bëaꞌnë ngaꞌli hashtë guziaꞌa të stubi guëꞌdchi. kEO Guniꞌi më lu raiꞌ guëquëꞌë raiꞌ rachi nu gacu raiꞌ tubsë shcuaꞌa shabë raiꞌ. RDGunibëꞌa më lu shini gusëꞌdë më adë guáꞌadiꞌi raiꞌ zihani cusë, sulë tubi bastunë parë nezë; adë guáꞌadiꞌi raiꞌ bulsë, nilë guetështildi, nilë dumí, sulë bastunë. CwGunaꞌbë më ra chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më nu bësheꞌldë më chúpëll tubi ladë, chúpëll stubi ladë. Zni bësheꞌldë më grë raiꞌ. Bëdëꞌë më pudërë guëgú raiꞌ ra mëdzabë fier laꞌni lduꞌu mënë. 3B_Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu më purquë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë më. Hia lëꞌë Jesús guagluaꞌa ra mënë naquëreldë ra guëꞌdchi naná guëllaꞌ. Jesús bëshéꞌldiꞌ ra shini gusë́ꞌdëiꞌ; ziaꞌa raiꞌ ra guëꞌdchi (Mt. 10.5‑15; Lc. 9.1‑6) !A;Por ni adë guc nihunë më milagrë, sulë bënëac më duꞌpsë mënë narac lluꞌu. Bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc rall nu bëac rall. @perë Jesús guniꞌi lu rall: ―Grë́tëꞌ ra muzë shtë Dios adë rúnëdiꞌi mënë rëspëti lëꞌë raiꞌ, ni sáhiꞌ, ni ra shfamíliꞌ; rúnëdiꞌi rall rëspëti lë́ꞌiꞌ. Sulë stubi lugar runë mënë rëspëti tubi muzë shtë Dios. b?=¿Pëllë lëdë carpintë́rëdiꞌi; nu nall shini María? Ra bë́chill lë rall Jacobo nu José nu Judas nu Simón. Nu zánëll quëreldë rall ndëꞌë entrë lëꞌë hiaꞌa. Adë bëgáꞌadiꞌi guzac rall \>1Iurë bëdchini dzë descansë, guzublú cagluaꞌa më laꞌni iáduꞌu. Zihani mënë nabëquë́ diaguë shtiꞌdzë më, bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu guniꞌi rall: ―¿Con pë pudërë quëhunë Jesús tantë cusë rëꞌ? ¿Chull bëdëꞌë tantë llni? ¿Chull bëdëꞌë pudërë guiáꞌall tantë milagrë quëhúniꞌ? e= EBëruꞌu më lugar ni nu bëabrí më ladzë më. Ziaꞌanú më ra shini gusëꞌdë më. 7<g+Iurní gunibëꞌa më të guëdëꞌë rall nagáu ntsaꞌpë. Gunibëꞌa më lu rall adë chu lu guadíꞌdzëdiꞌi rall pë bëꞌnë Jesús con shtsaꞌpë Jairo.*;M*Lueguë lueguë iurní guashtë́ ntsaꞌpë ni. Guzúbiꞌ; guzë́hiꞌ purquë nápiꞌ chiꞌbë chupë izë. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu mënë. ):K)Gunaꞌzi më guiaꞌa tëgulë; guniꞌi më: ―Talita cumi (diꞌdzë rëꞌ runë cuntienë con dizë́ shtë më: “Ntsaꞌpë, guashtë́ ngaꞌli”). _97(Bëꞌnë mënë burnë nu rllidchinú rall lëꞌë Jesús. Iurní bëgú më grë mënë. Biaꞌa më shtadë ntsaꞌpë con shníꞌaiꞌ nu ra nabëdchininú më. Guatë́ raiꞌ catë nagaꞌa tëgulë. +8O'Guatë́ më hiuꞌu; guniꞌi më: ―¿Pëzielú tantë ruidë quëhunë të? ruꞌnë të. Lëꞌë ntsaꞌpë rëꞌ adë gútidiꞌiꞌ sino nagáꞌsiꞌ. r7]&Bëdchini raiꞌ lidchi Jairo. Guná më zihani mënë; nalë́ ruꞌnë rall nu bëꞌnë rall ruidë. f6E%Adë në́diꞌi më tsanaldë ra mënë, sulë Pedro nu Jacobo nu Juan bëchi Jacobo. 5$Perë Jesús bini lo quë naguniꞌi rall. Repi më lu Jairo: ―Adë rdzë́bëdiꞌil; guaglaꞌguë tsaldí ldúꞌul na. J4 #Nianá quëadiꞌdzënú më naꞌa ni, bëdchini bëldá mënë nazeꞌdë lidchi Jairo. Guniꞌi rall lu Jairo: ―Shtsáꞌpël hia gútiꞌ. Adë guënáꞌbëruꞌul favurë lu më. 3"Guniꞌi Jesús lull: ―Nanë, bëáquël purquë rialdí ldúꞌul na. Bëagzë́ con bien. Hia gulezë galguidzë shtë́nël. 42a!Iurní lëꞌë naꞌa ni bëdzë́bëll; bëchíꞌchill; bëzullíbill lu më. Guc bë́ꞌall bëac galguidzë shtë́nëll. Bëquébill grë lo quë nabë́ꞌnëll. j1M Jesús guná guëdubi ladë lu ra mënë të parë guëná më chu bëgaꞌldë shábiꞌ. !0;Ra shini gusëꞌdë më guniꞌi: ―Guná; blac mënë zihani quëgteꞌe rall lë́ꞌël, nu rnaꞌbë díꞌdzël chu bëgaꞌldë shábël. E/Jesús guc bë́ꞌaiꞌ de quë bëac tubi më por pudërë shtë më. Bëdchigrë́ lu më; guná më lu ra nazugaꞌa ndëꞌë; gunaꞌbë diꞌdzë më: ―¿Chu bëgaꞌldë shaba? y.kBëgáꞌldëll shabë më nu lueguë gulezë galërllëꞌë rënë. Bëdë́ꞌëll cuendë hia bëáquëll. ]-3Guníꞌill laꞌni ldúꞌull: “Talë guëgaꞌlda ruaꞌ shabë më zëaca”. z,mBini naꞌa rëꞌ pë bëꞌnë Jesús nu guabíꞌguëll nezë tëchi më. Bëgáꞌldëll ruaꞌ shabë më. M+Nalë́ bë́ꞌnëll sufrir por ra rumëdi nabëꞌnë ra ducturë hashtë bë́ꞌnëll gashtë grë́tëꞌ dumí nanápëll perë ni duꞌpë adë bëáquëdiꞌill sino más rac llúꞌull. a*;Nanú tubi naꞌa ladi ra mënë; hia guc chiꞌbë chupë izë rllëꞌë rë́nëll. )yIurní ziaꞌanú më Jairo; nalë́ zihani mënë canaldë rall lëꞌë më hashtë rteꞌe rall lëꞌë më. =(sNalë́ bë́ꞌnëll ruëguë lu më; guníꞌill: ―Shtsaꞌpa hia rlúllëll. Bëꞌnë favurë, cha guëdchiꞌbë guiáꞌal guë́quiꞌ parë guëáquëll nu guëbánill. :'mBeꞌdë guëdchini tubi mënë lë Jairo lu Jesús. Jairo nall tubi më importantë laꞌni iáduꞌu shtë më israelitë. Iurë guná Jairo lu Jesús; bëzullíbill lu më. &!Beꞌpi më laꞌni barcu; bëabrí më stubi ladë ruaꞌ nisë ruꞌbë. Zihani mënë bëdchini lu më catë zu më ruaꞌ nisë. B%}Iurní gubiꞌll; guzublú biadíꞌdzëll lu ra mënë shtë regiuni nalë Decápolis; biadíꞌdzëll cusë ruꞌbë nabëꞌnë Jesús con lë́ꞌëll. Grë ra nabini shtíꞌdzëll, guasë́ lduꞌu rall. Shtsaꞌpë Jario nu tubi naꞌa nabëgaꞌldë shabë Jesús (Mt. 9.18‑26; Lc. 8.40‑56) k$Operë Jesús adë gunë́diꞌiꞌ; guníꞌiꞌ lu nguiu: ―Bëagzë́ lídchil nu biadiꞌdzë lu shfamílil ra cusë ruꞌbë nabëꞌnë Dios con lë́ꞌël. Biadiꞌdzë lu rall blac bëgaꞌa lduꞌu më lë́ꞌël. !#;Güeꞌpi më laꞌni barcu; lëꞌë nguiu nanagupë chupë mili mëdzabë antsë, bë́ꞌnëll ruëguë lu më parë tsanáldëll lëꞌë më X")Iurní bëꞌnë ra mënë ruëguë lu Jesús të guëruꞌu më ladzë rall. !Grë ra testigu naguná lo quë nabëꞌnë Jesús, biadiꞌdzë rall lo quë nabëꞌnë më con lëꞌë nguiu nu con ra guchi. h IBëdchini rall catë nanú Jesús nu guná rall lu nguiu nanapë mëdzabë laꞌni ldúꞌull antsë. Nguiu ni zubë ngaꞌli nu nácull shábëll; hia beꞌrquë na shgábëll. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë. T!Ra narapë guchi iurë guná rall pë guc, guaglluꞌnë rall lu më guëꞌdchi nu lu ra mënë narë́ lachi. Guniꞌi rall lo quë naguc. Bëruꞌu ra mënë; guagná rall nia pë guc lugar ni.  Bëdëꞌë më permisi; iurní ra mëdzabë bëruꞌu rall nguiu ni nu guatë́ rall laꞌni ra guchi. Na ra ma más quë chupë mili. Ziaglluꞌnë ra ma catë nanú tubi bërrancu ruaꞌ nisë. De guiaꞌa guzutuꞌu ra ma laꞌni nisë; guti ra ma. (I Ra mëdzabë bëꞌnë rall ruëguë lu më; guniꞌi rall: ―Bësheꞌldë lëꞌë naꞌa laꞌni lduꞌu guchi të tsutë́ naꞌa laꞌni lduꞌu ra ma. H  Guëllaꞌ ruaꞌ dani rëtaꞌ zihani guchi; quëháu ra ma.  Iurní ra mëdzabë bëꞌnë rall ruëguë lu Jesús parë adë guëgúdiꞌi më lëꞌë rall fuërë de lugar ni. ta Gunaꞌbë diꞌdzë Jesús lull: ―¿Chu lël? Bëquébill: ―Lëa Chupë Mili. Zihani na naꞌa. Zni guníꞌill purquë antsë guniꞌi Jesús lull: ―Bësaꞌnë lëꞌë nguiu rëꞌ. Nal tubi mëdzabë demasiadë fier. PGurushtiall nu guníꞌill fuertë: ―¿Pëllë nápël con na? Jesús. Lë́ꞌël nal shini Dios nacabezë gubeꞌe. Por Dios rniaꞌa lul, adë guëtiáꞌadiꞌil na lu guiꞌi shtë cashtigu. ^5Dizdë zitu gubíꞌall lu Jesús; guagllúꞌnëll lu më nu bëzullíbill lu më. %Dzë la gueꞌlë canzëll nu gurushtiall catë nanú baꞌa nu catë nanú dani. Mizmë lë́ꞌëll rguínill lë́ꞌëll con guëꞌë. eCZihani vueltë bëldiꞌbi mënë lë́ꞌëll con cadënë guëaꞌll nu guiáꞌall perë bëchúguëll cadënë nu rúnëll pedasë ra guiꞌbë. Adë chu rúnëdiꞌi gan lull të guëldíꞌbill lëꞌë nguiu ni. [/Ndë guquëréldëll. Nilë con cadënë adë chu gac guëldiꞌbi lë́ꞌëll. H Iurë bëruꞌu më laꞌni barcu, lueguë guabiꞌguë tubi nguiu lu më; nanú tubi mëdzabë fier laꞌni ldúꞌull. Bëruꞌu nguiu ni catë nanú cuevë catë bëgaꞌchi ra tëgulë. T #Bëdchini raiꞌ stubi ladë tëchi nisë ruꞌbë ladzë ra më gadareno. 3)Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ; guniꞌi lu saꞌ raiꞌ: ―¿Chull më rëꞌ? Rzuꞌbë diaguë nisë nu mbë shtíꞌdziꞌ.{o(Guniꞌi më lu ra shini gusëꞌdë më: ―¿Pëzielú rdzëbë të? ¿Pë hia rialdídiꞌi lduꞌu të Dios? !;'Iurní guashtë́ më; guniꞌi më guëc mbë nu guëc nisë: ―Guitsëgá nu bëac dchi. Lueguë gurëdchí nisë nu lëꞌë mbë bëac dchi. (I&Nagaꞌsi Jesús nezë ichi barcu; nacuꞌguë më tubi almadë. Bëcuaꞌñi raiꞌ lëꞌë më nu guniꞌi raiꞌ: ―Mësë, aquë zati hiaꞌa iurneꞌ. %Iurní bëdchini tubi mbë dushë lu nisë. Guatë́ nisë laꞌni barcu hashtë mërë në́ꞌazë guëdubi barcu laꞌni nisë.  %$Iurní lëꞌë raiꞌ bëꞌnë raiꞌ despedir ra mënë zihani narë́ ruaꞌ nisë ruꞌbë. Biaꞌa ra shini gusëꞌdë më lëꞌë më zíquësë zugaꞌa më të parë ziaꞌa raiꞌ laꞌni barcu. Nu zianaldë stubi shcuaꞌa barcu con lëꞌë raiꞌ.  #Mizmë dzë ni iurë bëdchini gueꞌlë, guniꞌi më lu ra shini gusëꞌdë më: ―Cha guiá hiaꞌa stubi ladë ruaꞌ nisë. Z -"Siemprë biadiꞌdzë më lu ra mënë con comparaciuni nu bëquebi më lu ra shini gusëꞌdë më pë runë cuntienë shtíꞌdziꞌ. Jesús bëcueꞌdchí nisë ruꞌbë (Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25) W '!Zihani cusë bëluaꞌa më con comparaciuni según guasë́ ra mënë. ta Despuësë de bërëꞌtsin nu guaruꞌbin, beꞌpin más de grë ra plantë. Gupin llicu ruꞌbë nu bëdchini ra maꞌñi; bëdchiꞌbë ra ma bëcheꞌzë lu llicu hiaguë. Bëluaꞌa më con zihani comparaciuni (Mt. 13.34‑35) 3Tiempë ni na ziquë tubi bëꞌdchi mituꞌnë. Iurë bëtëꞌtsë nguiu bëꞌdchi ni, nahin ziquë más mituꞌnë lu grë́tëꞌ bëꞌdchi. 1[Guniꞌi më stubi comparaciuni: ―¿Guadë diꞌdzë nu comparaciuni guëluáꞌahia lu të parë tsasë́ të lla na tiempë naguënibëꞌa Dios ziquë rëy? KIurë lëꞌë bëꞌdchi gubidchi, lueguë rchuguë rall bëꞌdchi purquë hia bëdchini tiempë shtë cusechë. Comparaciuni shtë bëꞌdchi mituꞌnë (Mt. 13.31‑32; Lc. 13.18‑19)  De lëꞌë guiuꞌu primërë rldani plantë, iurní rruꞌu ra duꞌu shtëhin. Lëꞌë duꞌu ni nuaꞌa zihani bëꞌdchi. [/Nagáꞌsill gueꞌlë; despuësë riashtëll. Rdëdë ra dzë nu rdëdë ra gueꞌlë. Lëꞌë bëꞌdchi rialdanin nu riaruꞌbë plantë. Lëꞌë nguiu adë rac bë́ꞌadiꞌill lla riaruꞌbë plantë. )Nu zac Jesús guniꞌi: ―Zni na catë rnibëꞌa Dios ziquë Rëy. Nahin cumë ziquë tubi nguiu nartëꞌtsë bëꞌdchi lu guiuꞌu. q[Si talë guëquë́ diaguë të bien, Dios guëneꞌe më más shtiꞌdzë më parë lëꞌë të, perë si talë rúnëdiꞌil cuendë shtiꞌdza, guëdchisú më llni narníꞌil nápël. Comparaciuni shtë bëꞌdchi narialdani |qGuniꞌi më lu rall: ―Gulë guná; gulë bëquë́ diaguë bien. Con el mizmë medidë narrëꞌshë të iurneꞌ, medidë ni napë quë guëbishi të. Nu guëneꞌe më másruꞌu llni lëꞌë të narquë́ diaguë shtiꞌdzë më. T!Si talë rac shtúꞌul tsasël, gulë bëquë́ diaguë bien shtiꞌdza. "~=Grë ra cusë nagaꞌchi lu ra mënë, napë quë guëruꞌu rahin lu llni parë tsasë́ mieti. Adë nídiꞌi mudë gaquin nagaꞌchi parë siemprë. P}También guniꞌi më lu rall: ―¿Ni mudë guidënul tubi llni parë suhin guëaꞌ camë u suhin laꞌni rmudi? ¿Pëllë lëdë guiáꞌadiꞌi zubin të parë guëzianín laꞌni hiuꞌu? |7Perë nanú mënë ziquë bëꞌdchi narlaguë lu guiuꞌu zaꞌquë. Guëdubinú lduꞌu rall rialdí lduꞌu rall. Na rall ziquë plantë narneꞌe resultá galdë bi chi por tubi nu sesenta por tubi u tubi gahiuꞌa por tubi. Comparaciuni shtë lintërnë (Lc. 8.16‑18) ~{uRini rall shtiꞌdzë Dios perë por tantë llgabë runë rall lla guëbani rall nu rzebi lduꞌu rall zihani cusë; rac shtuꞌu rall zihani dumí. Rteꞌe ra cusë ni dizaꞌquë; nídiꞌi mudë cuezë shtiꞌdzë Dios laꞌni lduꞌu rall. Wz'Nu zac nanú mënë naná ziquë bëꞌdchi nagulaguë lu guiꞌlli guitsë. fyEZiquë tubi plantë nanapë duꞌpë shlúꞌchiꞌ, rialdí lduꞌu rall duꞌpë tiempë. Iurë ridë ra cusë durë nu rguini mënë saꞌ rall por dizaꞌquë, iurní rsaꞌnë rall dizaꞌquë; rëazë guetë rall. Wx'Stubi tantë mënë na rall ziquë guiuꞌu guëꞌë catë gulaguë bëꞌdchi lu guëꞌë. Rini rall; rëuuꞌ lduꞌu rall shtiꞌdzë Dios perë adë guáꞌdzëdiꞌi diꞌdzë laꞌni lduꞌu rall. LwNanú mënë ziquë guiuꞌu guëdchi catë gulaguë bëꞌdchi lu nezë. Rini rall shtiꞌdzë Dios perë lueguë ridë mëdzabë Satanás nu rdchisú mëdzabë diꞌdzë laꞌni lduꞌu rall. ^v5El quë nartëꞌtsë bëꞌdchi, na ziquë el quë nartëꞌtsë shtiꞌdzë Dios. `u9 Iurní guniꞌi më lu ra nacabezënú më: ―¿Pëllë adë riasë́diꞌi të comparaciuni shtë nartëꞌtsë bëꞌdchi? ¿Lla gunë të parë tsasë́ të grë́tëꞌ ra comparaciuni narniaꞌa lu të? itK të parë guëná rall perë adë riasë́diꞌi rall. Rini rall perë rúnëdiꞌi rall cuendë. Por ni ruadiꞌdza ra comparaciuni lu rall të parë adë guëabrídiꞌi lduꞌu rall con Dios, nu adë gúnëdiꞌi Dios perdunë duldë shtë rall. Jesús guniꞌi pë runë cuntienë comparaciuni shtë bëꞌdchi (Mt. 13.18‑23; Lc. 8.11‑15) Ss Guniꞌi më lu rall: ―Dios bëꞌnë favurë parë guasë́ të manërë rnibëꞌa më ziquë rëy; perë na, ruadiꞌdza por comparaciuni lu ra mënë nanadë në́diꞌi tsasë́ shtiꞌdzë më Jr  Despuësë zu Jesús lë́ꞌësë më, iurní ra mënë nazugaꞌa guëllaꞌ lëꞌë më con ra shini gusëꞌdë më, gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ pë runë cuntienë ra comparaciuni. Kq Iurní guniꞌi më: ―Si talë rac shtúꞌul tsasël, gulë bëquë́ diaguë bien shtiꞌdza. Guniꞌi Jesús pëzielú guníꞌiꞌ ra comparaciuni (Mt. 13.10‑17; Lc. 8.9‑10) epCStubi partë bëꞌdchi gulaguë lu guiuꞌu zaꞌquë. Gualdanin; guaruꞌbin. Bëldá bëꞌdchi bëdëꞌë galdë bi chi por tubin. Stubin bëdëꞌë sesenta por tubin. Stubin bëdëꞌë tubi gahiuꞌa por tubin. %oCStubi partë bëꞌdchi gulaguë lu guiꞌlli guitsë; gualdanin laꞌni guiꞌlli guitsë perë guiꞌlli guni guëquin; adë bëdë́ꞌëdiꞌin nashi. sn_Iurë bëruꞌu ngubidzë, güeꞌqui plantë purquë nápëdiꞌin llëruꞌbë shluꞌchin. Gubidchin. m/Stuꞌpë bëꞌdchi gulaguë lu guiuꞌu guëꞌë catë duꞌpë guiuꞌu nanú. Lueguë gutsëlú bëꞌdchi purquë adë ni zihani guiuꞌu. &lETubi nguiu guagtë́ꞌtsëll bëꞌdchi. Duꞌpë bëꞌdchi gulaguë lu guiuꞌu nezë. Iurní lueguë bëdchini ra maꞌñi; gudáu maꞌñi bëꞌdchi. 3kaGuniꞌi më: ―Gulë bëquë́ diaguë. FjBëluaꞌa më lëꞌë rall zihani cusë por comparaciuni. oi YStubi vueltë guzublú cagluaꞌa më ra mënë ruaꞌ nisë ruꞌbë. Mënë zihani bëdchini rall lu më, por ni guatë́ më laꞌni tubi barcu; guzubë më laꞌnin lu nisë. Grë mënë cabezë rall ruaꞌ nisë lu guiuꞌu. phY#purquë grë ra narzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë Dios, ni na bëcha; nall zana; nall shníꞌahia.g/"Guná më lu grë ra narëtaꞌ alrededurë lëꞌë më nu guníꞌiꞌ: ―Ra nazubënú na ndëꞌë, ni na shníꞌahia nu ni na bëcha Vf%!Repi më lu ra mënë ni: ―¿Chull na shníꞌahia; chull na bëcha? ;eo Ra mënë narëtaꞌ alrededurë lëꞌë më guniꞌi: ―Lëꞌë shníꞌal nu ra bë́chil zugaꞌa rall tëchi fuërë. Rac shtuꞌu rall guadiꞌdzënú rall lë́ꞌël. Ad{Iurní lëꞌë shniꞌa më con ra bë́chiꞌ, bëdchini raiꞌ catë cabezë më. Gulezë raiꞌ tëchi fuërë; bësheꞌldë raiꞌ tubi mënë naguagnaꞌbë lëꞌë më. "c=Zni guniꞌi më purquë guniꞌi ra mënë napë më mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ. Shniꞌa nu bëchi Jesús (Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21) Lbperë si talë guëniꞌi mënë diꞌdzë mal cuntrë Espíritu Santo, ni sí, jamás nídiꞌi perdunë parë nguiu ni. Nall culpablë parë guëdubi tiempë; adë nídiꞌi fin shtë́nëll. a%’Guldía rniaꞌa lu të de quë zac perdunë grë duldë shtë ra nguiu nu grë́tëꞌ diꞌdzë narniꞌi rall cuntrë shini Dios m`S’Ni tubi chu adë gac tsutë́ lidchi tubi nguiu putëntë të parë guëgull pë shtë më putëntë sino quë primërë napë quë guëldíꞌbill nguiu putëntë; iurní sí, gúnëll gan guëgull pë shtë nguiu ni. _Nu zac, si talë Satanás nadivididë mizmë shmë́nëll, tsalú pudërë shtë́nëll; hia bëgaꞌa fin shtë́nëll. T^!Nu si talë nadivididë tubi famili, guëdchini tiempë tsalú famili ni. i]KSi talë guëruldë shmënë gubiernë rdildi rall cuntrë mizmë gubiernë, tsalú gubiernë. \%Iurní gunaꞌbë Jesús lëꞌë ra mësë. Guniꞌi më tubi comparaciuni lu rall: ―¿Acasë guëgú Satanás mizmë lë́ꞌëll? b[=Nu ra mësë narluaꞌa lëy bëdchini rall de Jerusalén; guniꞌi rall: ―Napë Jesús mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ. Rgull ra mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú naná jëfë shtë los de más mëdzabë. %ZCIurní bini shfamili Jesús ra cusë nabëꞌnë më; bëdchini raiꞌ parë guaꞌa raiꞌ lëꞌë më la fuersë purquë rniꞌi mënë rac luguë më. xYiStubi vueltë bëdëá zihani mënë hashtë adë gúquëdiꞌi niháu Jesús con ra shini gusë́ꞌdëiꞌ. {XoNu bëꞌnë më nombrar Judas Iscariote nabëꞌnë intriegu lëꞌë Jesús más despuësë. Guniꞌi mënë Jesús napë mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ (Mt. 12.22‑32; Lc. 11.14‑23; 12.10) Despuësë de ni, guatë́ më lidchi më. XW)En seguidë bëꞌnë më nombrar Andrés, nu Felipe, nu Bartolomé, nu Mateo, nu Tomás, nu Jacobo naná shini Alfeo. También bëꞌnë më nombrar Tadeo nu Simón nanapë llëruꞌbë ánimo parë lëy. zVmNu bëꞌnë më nombrar Jacobo nu Juan; rac bëchi raiꞌ; shtadë raiꞌ lë Zebedeo. Bëdëꞌë më stubi lë raiꞌ parë Juan nu Jacobo naná Boanerges narunë cuntienë shini nguziꞌu purquë runë raiꞌ tubi cusë tubi chupëgá. zUmZndëꞌë lë ra shini gusëꞌdë më. Primërë poshtë lë Simón; bëdëꞌë më stubi lë́hiꞌ, Pedro. $TABëdëꞌë më pudërë lëꞌë raiꞌ parë guëgú raiꞌ mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë, nu bëdëꞌë më pudërë gunëac raiꞌ narac lluꞌu. SGudili më chiꞌbë chupë nguiu parë sënú raiꞌ lëꞌë më nu parë tsagniꞌinú raiꞌ mënë shtiꞌdzë Dios. R9 Laꞌni ra dzë ni güeꞌpi Jesús lu dani. Gunaꞌbë më ra naguc shtuꞌu më parë gulezënú raiꞌ lëꞌë më. Bëdchini raiꞌ lu më. XQ) Perë Jesús nalë́ bëꞌnë më incarguë lëꞌë rall adë guadíꞌdzëdiꞌi rall chu na më. Bëꞌnë Jesús nombrar chiꞌbë chupë shini gusë́ꞌdëiꞌ (Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16) P9 Iurë ra nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌi guná rall lu Jesús, bëzullibi rall lu më. Gurushtiá rall; guniꞌi rall: ―Nal lúniquë shini Dios. AO{ Zihani mënë bëdchini purquë antsë bënëac më zihani narac lluꞌu. Iurní grë́tëꞌ narac lluꞌu, beꞌdë guëteꞌe rall lëꞌë më parë bëgaꞌldë rall shabë më. ,NQ Por ni gunibëꞌa Jesús lu ra shini gusëꞌdë më gac preparadë tubi barcu lu nisë parë tsu më laꞌnin parë adë guëtéꞌediꞌi mënë lëꞌë më. CMIurë bini ra mënë ra milagrë nabëꞌnë Jesús, guagná rall lëꞌë më. Mënë shtë Jerusalén nu mënë shtë regiuni Idumea nu regiuni Judea, bëdchini rall. Mënë naquëreldë stubi ladë ruaꞌ guëëꞌgu Jordán nu ra mënë shtë regiuni Tiro nu Sidón bëdchini rall të guëná rall lu Jesús. L/Iurní bëruꞌunú Jesús ra shini gusëꞌdë më; bëdchini raiꞌ ruaꞌ nisë ruꞌbë. Guanaldë zihani mënë shtë regiuni Galilea. i~}}_|{{m{z^yxx0wvjutts}rrqppolnn3mmlkkTjj!ihggrg6fCedd!ccb}ad``6__^@]O\\2[3ZsYYX_VVAUTT+SqRRoPOONyNM-LKKwJII@GG"FUEE>D{CTBDA(@~?>>U=<;:99D8O7u6654X211!0/.--a,e,+i+*~)(''&&u%%i%$$#~"! )eK ]R45X p [3t'a Guniꞌi më: ―Gulë tsa guëꞌdchi nanaquë́ delantë. Ngaꞌli guëdzelë të tubi burrë; quëdú ma ruaꞌ nezë. Lëꞌë burrë ni laꞌdi chu quíbëdiꞌi tëchi ma. Gulë bëshaꞌquë ma nu gulë teꞌenú ma ndëꞌë. t& c Iurní ziagdchini raiꞌ guëꞌdchi Jerusalén guëllaꞌ ra guëꞌdchi Betfagé nu Betania. Bëdchini raiꞌ ruaꞌ dani shtë Olivos nanaquë́ frentë parë Jerusalén. Iurní Jesús bëshéꞌldiꞌ chupë shini gusëꞌdë më. %  4Jesús repi: ―Bëagzë́, hia bëáquël purquë rialdí ldúꞌul na. Bëac nguiu ni nu guanáldëll lëꞌë më.$ 3Jesús guniꞌi lull: ―¿Pë rac shtúꞌul guna? Bartimeo guniꞌi: ―Mësë, rac shtuaꞌa guënahia ziquë antsë. h#I 2Iurní bëruꞌldë Bartimeo shabë guítsëll nu bëchésëll. Guagllúꞌnëll lu më. Q" 1Iurní Jesús guzudchí; guniꞌi më: ―Gulë guaglliꞌi ciegu rëꞌ. Gunaꞌbë raiꞌ lëꞌë ciegu nu guniꞌi raiꞌ: ―Bëquitë ldúꞌul. Guasuldí; cagnaꞌbë Jesús lë́ꞌël. *!M 0Zihani mënë guniꞌi rall guëc Bartimeo të guëac dchill perë lë́ꞌëll másruꞌu fuertë guníꞌill: ―Llëbní David, bëgaꞌa ldúꞌul na.   /Bini Bartimeo zeꞌdë Jesús më Nazaret; iurní fuertë guníꞌill: ―Jesús llëbní David, bëgaꞌa ldúꞌul na. % .Iurní bëdchini Jesús con ra shini gusëꞌdë më guëꞌdchi Jericó. Iurë hia na raiꞌ parë guëruꞌu raiꞌ guëꞌdchi, zianaldë cantidá mënë lëꞌë raiꞌ. Tubi ciegu nalë Bartimeo naná shini Timeo, zúbëll lu nezë. Cagnáꞌbëll guꞌnë. $A -Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; zelda ziquë muzë shtë mënë. Zéldëdiaꞌa parë gunë mënë sirvë lua. Guënehia vidë shtëna ziquë prëci parë gac salvar zihani mënë. Bënëac Jesús tubi ciegu nalë Bartimeo (Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43)  ,Cualquier de lëꞌë të si talë rac shtúꞌul gáquël mayurë entrë grë ra saꞌl, napë quë gáquël muzë shtë grë raiꞌ. #? +perë adë gáquëdiꞌi zni entrë lëꞌë të. Si talë rac shtúꞌul gáquël më ruꞌbë lu saꞌl, napë quë gúnël sirvë los de más saꞌl. U# *Jesús gunáꞌbëiꞌ lëꞌë raiꞌ, nu guniꞌi më: ―Lëꞌë të nanë́ të ra jëfë shtë naciuni nanádiꞌi më israelitë, nalë́ rzac zi rall mënë nu rdchiꞌbë rall lëy naná dushë w )Iurë bini chiꞌi shini gusëꞌdë më lo quë nagunaꞌbë Jacobo nu Juan, bëldënú raiꞌ Jacobo nu Juan. nU (perë parë subë të culaꞌnia, tubi de lëꞌë të ladë ldi, stubi ladë rubësë, adë rúnëdiꞌi tucarë guënehia sí subë të ndë. Dios bëꞌnë preparar lugar ni sulë parë ra narac shtuꞌu më subë rall ndë. -S 'Bëquebi raiꞌ: ―Zac naꞌa. Jesús guníꞌiꞌ: ―Guldí të. Gunë të sufrir demasiadë ziquë guna sufrir. Gu të el mizmë vasë shtë sufrimientë ?w &Iurní guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―Adë guënë́diꞌi të lo quë narnaꞌbë të lua. Gulë guniꞌi lua, ¿zëzac zi të ziquë na? ¿Zac tëdë të cusë durë natëda? Y+ %Guniꞌi raiꞌ: ―Rac shtuꞌu naꞌa guënéꞌel permisi iurë guënibë́ꞌal ziquë Rëy, subënú naꞌa lë́ꞌël, tubi de lëꞌë naꞌa ladë ldi, stubi de lëꞌë naꞌa ladë rubësë. G $Guniꞌi më lu raiꞌ: ―¿Pë rac shtuꞌu të guna? 1[ #Iurní Juan nu Jacobo, shini Zebedeo, bëdchini raiꞌ lu Jesús. Guniꞌi raiꞌ: ―Mësë, rac shtuꞌu naꞌa gúnël tubi favurë naguënaꞌbë naꞌa lul. _7 "Gunë rall burnë de na; guëchiꞌbë shënë rall lua nu guëquëꞌë hiaguë rall na nu quini rall na, perë dzë tsunë tsashtë́a ladi ra tëgulë. Gunaꞌbë Jacobo nu Juan tubi favurë (Mt. 20.20‑28) 7g !Guniꞌi më: ―Zia hiaꞌa Jerusalén catë gunë ra mënë cuntrë na, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Ndë gac entregara guiaꞌa ra jëfë shtë ra bëshuzi nu lu ra mësë shtë lëy. Gunë rall condenar na lu galguti. Gunë rall intriegu na lu guiaꞌa mënë de stubi naciuni. J  Nianá ziazú raiꞌ nezë Jerusalén, ziazú më delantë lu ra shini gusëꞌdë më. Nalë́ guasë́ lduꞌu raiꞌ nu ra nacanaldë tëchi më, bëdzëbë rall. Iurní lëꞌë më biaꞌa lëꞌë ra shini gusëꞌdë më tubi cuꞌ; guzubëlú guniꞌi më lu raiꞌ ra cusë nagunënú mënë lë́ꞌiꞌ. s_ Zihani mënë nalasac iurneꞌ delantë lu saꞌ rall, gac rall lúltimë dzë ni; nu zihani naná lúltimë iurneꞌ, gac rall mënë namás lasac lu Dios. Stubi vueltë guniꞌi Jesús gátiꞌ (Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34) } Gúnëll recibir zihani cusë más iurneꞌ hashtë tubi gahiuꞌa vueltë más lídchiꞌ, bë́chiꞌ, zániꞌ, shníꞌaiꞌ, shíniꞌ, shláchiꞌ. Nu gunë mënë cuntrë nguiu ni perë despuësë guëbánill lu gubeꞌe tubi vidë sin fin. !; Guniꞌi Jesús: ―Guldía, el quë nabësaꞌnë lídchiꞌ, bë́chiꞌ, zániꞌ, shtádiꞌ u shníꞌaiꞌ, u tséꞌliꞌ, u shíniꞌ, u guiuꞌu lachi shtë́niꞌ; guësánëll ra cusë ni purquë rac shtúꞌull dizaꞌquë shtëna, niétiquë guënítidiꞌill.  ' Iurní Pedro guniꞌi lu më: ―Guná, lëꞌë naꞌa bësaꞌnë naꞌa grë́tëꞌ cusë parë zeꞌdë naldë naꞌa lë́ꞌël. . U Jesús guná lu grë raiꞌ; guniꞌi më: ―Adë gúnëdiꞌi nguiu gan gunë salvar lë́ꞌiꞌ perë Dios napë pudërë gunë më grë́tëꞌ ra cusë.  Iurní más guasë́ lduꞌu raiꞌ; guniꞌi lu saꞌ raiꞌ: ―¿Chúllëtiꞌi gac salvar? ¿Chull gapë vidë sin fin? k O Más sencigi tsutë́ tubi camellë ichi iagullë quë tubi ricu tsutëll catë rnibëꞌa Dios. v e Ra shini gusëꞌdë më bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ por diꞌdzë shtë më. Jesús guniꞌi lu raiꞌ: ―Lëꞌë të ziquë llguëꞌnë, blac naganë gunë ra ricu recibir Dios ziquë Rëy, ra nguiu narunë confiar dumí. :m Guná më lu ra nazugaꞌa alrededurë lëꞌë më; repi më lu ra shini gusëꞌdë më: ―Nalë́ naganë tubi nanapë zihani dumí gúnëll recibir Dios ziquë Rëy.  Iurë bini nguiu ni diꞌdzë shtë më, riá ldúꞌull; zëagzëll tristë purquë nápëll tubi shtaci ruꞌbë. H  Jesús guná lull; nalë́ guc shtuꞌu më lë́ꞌëll. Guniꞌi më: ―Tubi cusë runë faltë; bëtuuꞌ grë cusë nanápël; bëdëꞌë dumí caꞌa ra prubi; iurní gápël tesurë lu gubeꞌe. Nu gudeꞌe naldë na; bëꞌnë renunci prupi deseo shtë́nël të guëluaꞌa nadispuestë sac zil por na. jM Nguiu ni guniꞌi: ―Mësë, bëna cumplir grë ra mandamientë rëꞌ dizdë nabiꞌcha,  Nanël ra mandamientë: “Adë rguínidiꞌil saꞌl; adë rquënúdiꞌil tseꞌlë saꞌl; adë cuánëdiꞌil pë shtë mënë; adë guadíꞌdzëdiꞌil bishi; adë guësiguë́diꞌil mënë, nu bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë shtádël nu shníꞌal”. wg Guniꞌi më: ―¿Pëzielú rníꞌil lua nazaꞌca? purquë ni tubi adë chu nazaꞌquë, sulë Dios. P Iurë ziaglaꞌguë Jesús nezë, bidë guëlluꞌnë tubi nguiu lu më. Bëzullíbill lu më nu gunaꞌbë díꞌdzëll: ―Mësë zaꞌquë, ¿lla guna parë gapa vidë sin fin? gac salvara. @y Iurní gudëdchi më ra llguëꞌnë. Bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc rall nu bëꞌnë ldaiꞌ më lëꞌë rall. Tubi sultërë ricu (Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30) -S Guldía, sulë el quë nagunë recibir Dios ziquë Rëy të guënibëꞌa më lë́ꞌëll ziquë tubi llguëꞌnë, sulë nguiu ni guëbánill catë na më rëy. - Iurë guná më lla bëꞌnë ra shini gusëꞌdë më, bëldë́ më; guniꞌi më: ―Gulë bëdëꞌë sí, guidë ra llguëꞌnë lua. Adë guëcádiꞌi të lu ra niꞌi, purquë ra mënë naná ziquë ra llguëꞌnë tsutë́ rall catë rnibëꞌa Dios ziquë Rëy. -~S Iurní guanú mënë zihani ra llguëꞌnë parë guëdchiꞌbë guiaꞌa më guëc raiꞌ. Ra shini gusëꞌdë më gudildi raiꞌ naguanú ra llguëꞌnë. Q} Nu si talë tubi naꞌa guësáꞌnëll tséꞌliꞌ të parë guëtsë́ꞌall stubi vueltë, rúnëll duldë adulteri. Jesús bëꞌnë ldaiꞌ ra llguëꞌnë (Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17) |3 Guniꞌi më: ―El quë naguësaꞌnë tséꞌliꞌ nu guëtsë́ꞌall stubi vueltë, rúnëll duldë lu primërë tséꞌlëll; ni na adulteri. {# Iurë nanú Jesús laꞌni hiuꞌu, ra shini gusëꞌdë më gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu më pë runë cuntienë diꞌdzë rëꞌ. Zz- Por ni, lo quë nabëꞌnë Dios unir, adë chu guëldë́diꞌi lëꞌë rall. Qy Hia guërupë rall gac rall tubsë; nádiꞌi rall chupë sino tubsë. gxG Por ni guëruꞌu nguiu lidchi shtádëll con shníꞌall nu guëbaninú nguiu tséꞌlëll. w5 perë dizdë guzublú guë́ꞌdchiliu, iurë bëntsaꞌu më grë́tëꞌ ra cusë, “Bëꞌnë Dios formar lëꞌë nguiu nu lëꞌë naꞌa”. vw Iurní guniꞌi më: ―Purquë nalë́ naguëdchi lduꞌu të, por ni bëquëꞌë Moisés mandamientë rëꞌ u9 Guniꞌi rall: ―Moisés bëdëꞌë permisi guësaꞌnë nguiu tseꞌlë nguiu, sulë napë quë guëdëꞌë nguiu tubi guichi shtë divurci. Qt Bëquebi më: ―¿Pë bëquëꞌë Moisés laꞌni librë shtë Dios? _s7 Bidë guëbiꞌguë ra fariseo lu më; caguili rall mudë guëdchiꞌbë rall demandë cuntrë lëꞌë më. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu më si talë nanú permisi según lëy guësaꞌnë nguiu tseꞌlë nguiu. Sr ! Bëruꞌu më Capernaum; bëdchini më regiuni shtë Judea hashtë tubi lugar nanaquë́ nezë guiaꞌa guëëꞌgu Jordán. Zihani mënë bëdëá lu më; bëluaꞌa më lëꞌë rall ziquë siemprë. Qq 2Nabënë na zedë perë si talë nápëdiꞌi zedë sabor, ¿lla gunë nguiu të guëabrí sabor shtë zedë? Gulë gapë zedë shtë galnaduꞌu nu gulë gac më pacënci delantë lu saꞌ të.p% 1’Grë mieti napë quë gac purificar raiꞌ con beꞌlë. [Guëtiaꞌa mënë duꞌpë zedë guëc ma nadchiꞌbë lu bëcuꞌguë.] No 0Ndë ra mbiziuguë rátidiꞌi nu nunquë rëáldëdiꞌi beꞌlë. /nW /Si talë slul rac shtuꞌu guëldaguë lë́ꞌël lu duldë, gulú slul. Mejurë tsutël catë rnibëꞌa Dios tubsë slul, no sea tsal gabildi con guërupë slul. Fm .nu rátidiꞌi mbiziuguë nu adë rëáldëdiꞌi guiꞌi.] xli -Si talë guëaꞌl rac shtuꞌu guëldaguë lë́ꞌël lu duldë, bëchuguë guëaꞌl. Mejurë guëdchínil tubsë guëaꞌl catë nápël vidë sin fin quë guëdubi cuerpë guziáꞌal gabildi catë nunquë rëáldëdiꞌi beꞌlë [ Qk ,nu mbiziuguë adë rátidiꞌi; nunquë adë rëáldëdiꞌi guiꞌi.] yjk +Si talë guiáꞌal rac shtuꞌu guëldaguë lë́ꞌël lu duldë, bëchuguë guiáꞌal. Mejurë guëdchínil con tubsë guiáꞌal catë nápël vidë sin fin quë guëdubi cuerpë tsal gabildi. Ndë nunquë rëáldëdiꞌi beꞌlë. [ i *Iurní repi më: ―Cagniaꞌa shcuendë tubi më humildë naná rialdí lduꞌi na. El quë narluaꞌa tubi më humildë mal nezë të gúnëll duldë, mejurë galdë nguiu ni tubi guichi ruꞌbë iénill; tsagrúꞌldëll lë́ꞌëll laꞌni nisëduꞌu. phY )Cualquier mënë naguëneꞌe tubi vasë nisë gu të, rnéꞌell nisë ni purquë na të shmëna, segurë guëdëꞌë Dios premi caꞌa nguiu ni. Gulë gupë cuidadë të gúnëdiꞌi të duldë (Mt. 18.6‑9; Lc. 17.1‑2) cg? (El quë nadë rníꞌidiꞌi cuntrë lëꞌë hiaꞌa, nall favurë de lëꞌë hiaꞌa. 3f_ 'Jesús guniꞌi: ―Adë chu guëcádiꞌi lë́ꞌëll purquë el quë naquëhunë milagrë por pudërë shtëna, adë nádiꞌill capaz guëníꞌill cuntrë na. e' &Iurní Juan guniꞌi lu Jesús: ―Mësë, guná naꞌa tubi nguiu; rgull mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë iurë rníꞌill lël, perë lëꞌë naꞌa bëdëꞌnë naꞌa prohibë tsagláꞌguëdiꞌi gull mëdzabë purquë adë rzënúdiꞌill lëꞌë hiaꞌa. ad; %―El quë naquëhapë tubi llguëꞌnë ziquë ndëꞌë purquë mënë ni rac shtúꞌull na, también quëhúnëll recibir na. El quë naquëhunë recibir na, también quëhúnëll recibir el quë nabësheꞌldë na. El quë nadë rníꞌidiꞌi cuntrë lëꞌë hiaꞌa nall favurë de lëꞌë hiaꞌa (Mt. 10.42; Lc. 9.49‑50) 7cg $Iurní gunaꞌbë më tubi llguëꞌnë; bëzú më llguëꞌnë guëláu ladi ra shini gusëꞌdë më. Gudëdchi më lëꞌë llguëꞌnë nu guniꞌi më lu raiꞌ: b  #Iurní guzubë më; gunaꞌbë më ra chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më; guniꞌi më: ―Si talë tubi të rac shtúꞌul gáquël më más lasac lu saꞌl, napë quë gáquël lúltimë de grë të nu napë quë gúnël sirvë los de más saꞌl. qa[ "Bëac dchi raiꞌ purquë bëchupë diꞌdzë raiꞌ chu namás më lasac entrë lëꞌë raiꞌ. ^`5 !Iurní bëdchini raiꞌ guëꞌdchi Capernaum. Iurë nanú raiꞌ laꞌni hiuꞌu, gunaꞌbë diꞌdzë më lu ra shini gusëꞌdë më: ―¿Pë cagniꞌi lu saꞌ të ngaꞌli iurë zeꞌdë zu të nezë? V_% Adë guasë́diꞌi raiꞌ shtiꞌdzë më. Bëdzëbë raiꞌ nianaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu Jesús pë runë cuntienë lo quë naguniꞌi më. ¿Chu namás lasac? (Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48) q^[ purquë quëgluaꞌa më ra shini gusëꞌdë më. Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Gac entregara lu guiaꞌa mënë të quini rall na perë dzë tsunë tsashtë́a ladi ra tëgulë. ] Bëruꞌu raiꞌ lugar ni; gudëdë më nezë Galilea. Adë guc shtuꞌu më ni tubi chu gac bëꞌa ca ziaꞌa raiꞌ {\o Repi Jesús: ―Sulë si talë rialdí lduꞌu të de verdá nu gunë të ayunë, iurní gapë të pudërë parë guëgú të mëdzabë ziquë mëdzabë rëꞌ. Stubi vueltë guniꞌi Jesús gátiꞌ (Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45) k[O Iurní guatë́ Jesús tubi hiuꞌu nu ra shini gusëꞌdë më guatë́ raiꞌ. Gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu Jesús: ―¿Pëzielú adë bë́ꞌnëdiꞌi naꞌa gan niagú naꞌa mëdzabë fier laꞌni llguëꞌnë? [Z/ Perë Jesús gunaꞌzi guiáꞌall parë bëldisë më lë́ꞌëll. Guasuldill. |Yq Iurní lëꞌë mëdzabë gurushtiá nu bërúꞌldëll lëꞌë llguëꞌnë lu guiuꞌu nu bëséꞌsëll lëꞌë llguëꞌnë. Bëruꞌu mëdzabë; bëaꞌnë llguëꞌnë ziquë naguti. Zihani mënë guniꞌi hia guti llguëꞌnë. 7Xg Jesús guná nalë́ zihani mënë bëdëá hashtë rdiaꞌa lu saꞌ rall. Iurní fuertë guniꞌi më guëc mëdzabë: ―Lë́ꞌël mëdzabë naná guꞌpë nu cueꞌtë, rnibë́ꞌahia lë́ꞌël; bëruꞌu de llguëꞌnë rëꞌ nu adë guëabrídiꞌi tsutël laꞌni ldúꞌull jamás. W  Lueguë shtadë llguëꞌnë guniꞌi fuertë: ―Rialdí lduaꞌa perë bëꞌnë compañi na të tsaldí lduaꞌa más. Guniꞌi Jesús lu shtadë llguëꞌnë: ―¿Pëzielú rníꞌil lua zniꞌi? Si talë tsaldí ldúꞌul Dios, lëꞌë më gunë më grë́tëꞌ cusë parë lë́ꞌël. XU) Zihani vueltë bëtiaꞌa mëdzabë lë́ꞌëll lu guiꞌi u lu nisë të gati llguëꞌnë. Si talë záquël gunëáquël lë́ꞌëll zuduꞌpë, bëꞌnë favurë; bëgaꞌa ldúꞌul lëꞌë naꞌa. &TE Jesús gunaꞌbë díꞌdziꞌ lu shtadë llguëꞌnë: ―¿Blac tiempë rac lluꞌu llguëꞌnë? Bëquebi shtadë llguëꞌnë: ―Dizdë nabíꞌchill. S) Iurë beꞌdë guënú shtadë llguëꞌnë lëꞌë llguëꞌnë lu Jesús, guná mëdzabë guꞌpë lu Jesús. Bëruꞌldë mëdzabë ngulëꞌnë lu guiuꞌu. Bëchiꞌchi llguëꞌnë nu guꞌtë guduꞌbi llguëꞌnë lu guiuꞌu; bëruꞌu bëchini ruaꞌll. R Repi më iurní: ―Lëꞌë të nalë́ naguëdchi lduꞌu të. ¿Hashtë guc guëbezënúa lëꞌë të, të parë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza? ¿Blac tiempë guëquëreldënúa lëꞌë të, të parë tsaldí lduꞌu të? Gudeꞌenú shínil lua. #Q? Ancalë rnaꞌzi mëdzabë lëꞌë llguëꞌnë, rruꞌldë mëdzabë lë́ꞌëll lu guiuꞌu. Rruꞌu bëchini ruaꞌll nu rchushí laiꞌll. Zni másruꞌu rbáꞌcull. Zeꞌdënúa lë́ꞌëll lu shini gusë́ꞌdël perë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan nëac llguëꞌnë. ?Pw Iurní tubi nguiu bëruꞌu ladi grë mënë; guníꞌill: ―Mësë, zeldënúa llgaꞌna lul. Nápëll tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌull. Nall guꞌpë, bëꞌnë mëdzabë. O Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Jesús lu rall: ―¿Pëllë quëadiꞌdzë të ngaꞌli? ¿Pëzielú gudildi diꞌdzë të? N Iurë guná ra mënë lu Jesús, guasë́ lduꞌu rall; beꞌdë guëlluꞌnë rall lu më parë gunë rall saludar lëꞌë më. IM  Bëagrí raiꞌ catë zubë los de más shini gusëꞌdë më. Guná raiꞌ zihani mënë alrededurë shtë raiꞌ. Ra mësë narluaꞌa lëy gudildi diꞌdzë rall con lëꞌë raiꞌ. TL! Guná, hia bidë Elías nu bëꞌnë ra mënë lo quë naguc shtuꞌu rall. Lo quë naná escritë de lë́ꞌiꞌ hia guc cumplir. Jesús bënëac tubi llguëꞌnë (Mt. 17.14‑21; Lc. 9.37‑43) BK} Bëquebi më: ―Verdá nahin. Hia bidë Elías të parë gunë záꞌquiꞌ grë́tëꞌ ra cusë. Perë ¿pë rniꞌi ra Sagradas Escrituras cerquë shcuendë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu? Pues rniꞌi rahin de quë gúniꞌ sufrir; sac zíhiꞌ; nu gunë mënë desprëci lë́ꞌiꞌ. J Iurní gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu më: ―¿Pëzielú rniꞌi ra mësë shtë lëy de quë Elías napë quë guídiꞌ primërë? JI  Adë chu lu biadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ lo quë guná raiꞌ guëc dani perë gunaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ raiꞌ pë runë cuntienë shtiꞌdzë më de quë tsashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. QH Bietë raiꞌ lu dani. Gunibëꞌa më ni tubi chu lu guepi raiꞌ naguná raiꞌ lu dani hashtë iurë lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu tsashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. uGc Iurní guná ra shini gusëꞌdë më grë ladë; ni tubi chu lu guná raiꞌ; sulë Jesús zugaꞌa. KF Iurní bëdchini tubi shcahi nabësëꞌau grë raiꞌ, nu bini raiꞌ tubi bë naguniꞌi laꞌni shcahi: ―Ndëꞌë lëꞌë shinia narac shtuaꞌa; gulë bëquë́ diaguë shtíꞌdziꞌ. lEQ Perë rac bë́ꞌadiꞌi Pedro pë guníꞌiꞌ tantë bëdzëbë ra shini gusëꞌdë më. VD% Iurní Pedro guniꞌi: ―Mësë, nabënë dzu hiaꞌa ndëꞌë. ¿Pë zëdëntsaꞌu naꞌa tsunë ranchi ndëꞌë? tubin parë lë́ꞌël guëquëréldël, stubin parë Moisés, stubin parë Elías. oCW Bëluaꞌalú Elías nu Moisés lu raiꞌ. Guná raiꞌ quëadiꞌdzë Jesús con Elías nu Moisés. B Shabë më guc cambi hashtë rabëniꞌi tantë naquichin ziquë ni tubi biashtildi adë gúnëdiꞌi gan guësëquichin. 0AY Gudëdë shuꞌpë dzë; Jesús biaꞌa Pedro nu Jacobo nu Juan; ziazú raiꞌ tubi dani ruꞌbë. Iurní Jesús guc cambi delantë lu ra shini gusëꞌdë më. @ / También guniꞌi më: ―Guldía, nabani bëldá mënë ndëꞌë; adë gátidiꞌi rall hashtë guëná rall de quë cagnibëꞌa Dios laꞌni lduꞌu mënë, de quë hia rnibëꞌa më con pudërë. Jesús guc cambi delantë lu raiꞌ (Mt. 17.1‑13; Lc. 9.28‑36) ?)&Ra mënë bësaꞌnë rall shnezë Dios nu napë rall zihani duldë. Cualquier de lëꞌë nguiu si talë rtu lull de na; si talë rtu lull de dizaꞌquë delantë saꞌll, iurní guëtú lua de lëꞌë nguiu ni iurë gueldë guëdchinia de gubeꞌe. Nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; guëdchinia con ra ianglë shtë gubeꞌe. Guëdchinia con pudërë nu llni shtë Dios.K>%¿Pë ofrendë guëdëꞌë nguiu lu Dios parë gac salvárëll? 0=Y$Adë pë rlluíꞌidiꞌi gunë nguiu gan grë́tëꞌ cusë lu guë́ꞌdchiliu nu despuësë guënítill vidë shtë́nëll, adë nídiꞌi fin parë lë́ꞌëll. 6<e#El quë nadë rac shtúꞌudiꞌi gati por na, zátill. Perë el quë naguëniti vidë shtë́niꞌ por na nu por dizaꞌquë, guëbánill parë siemprë; gac salvárëll. %;C"Iurní gunaꞌbë Jesús ra shini gusëꞌdë më nu ra mënë zihani; guniꞌi më lu rall: ―Si talë nanú mënë narac shtuꞌu gáquëll shmëna, napë quë gúnëll renunci prupi deseo shtë́nëll. Napë quë gáquëll dispuestë gátill por na; nu guidë náldëll na. i:K!Jesús bëdchigrë́ lu më; guná më lu shini gusëꞌdë më. Gudildi më lëꞌë Pedro; fuertë guniꞌi më: ―Guabsú lua, Satanás. Adë rúnëdiꞌil llgabë ziquë Dios sino ziquë mënë shtë guë́ꞌdchiliu. 9 Clarë guniꞌi më diꞌdzë ni. Iurní Pedro biaꞌa lëꞌë Jesús tubi ladë nu guzublú gudildi Pedro lëꞌë më. 8Iurní guzublú rluaꞌa Jesús lëꞌë ra shini gusë́ꞌdëiꞌ de quë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, gúniꞌ sufrir demasiadë. Guniꞌi më ra mëgulë narnibëꞌa nu ra bëshuzi namás lasac con ra mësë narluaꞌa lëy, gunë rall desprëci lëꞌë më. Guniꞌi më quini rall lëꞌë më perë despuësë de tsunë dzë, tsashtë́ më ladi ra tëgulë. 47aIurní gunibëꞌa më adë chu lu guadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ na më Cristo. Guniꞌi Jesús lu shini gusë́ꞌdëiꞌ gátiꞌ (Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27) 61Repi Jesús lu raiꞌ: ―Lëꞌë të ¿chu rniꞌi të nahia? Pedro guniꞌi: ―Nal Cristo, el quë nagudili Dios parë guënibë́ꞌal. 85iBëquebi raiꞌ: ―Nanú mënë narniꞌi nal Juan Bautista. Stúbill rniꞌi nal Elías. Sëbëldá mënë rniꞌi nal tubi nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. <4qJesús nu ra shini gusëꞌdë më gua raiꞌ parë regiuni nalë Cesarea Filipo. Iurë ziazú më nezë, gunaꞌbë diꞌdzë më lu raiꞌ: ―¿Chu rniꞌi mënë nahia? {3oIurní Jesús bësheꞌldë lë́ꞌëll; ziagzëll lídchill. Guniꞌi më: ―Adë tsutël guëꞌdchi nu adë chu lu guadíꞌdzëdiꞌil lo quë nabëna. Pedro bëquebi Jesús na el quë nagudili Dios (Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21) 2-Iurní bëdchiꞌbë Jesús guiáꞌaiꞌ ruaꞌ slu ciegu stubi. Bëldisë më lull guiaꞌa. Lueguë bëac slull; beꞌrquë rnall zitu. |1qLëꞌë ciegu guná guiaꞌa; répill lu më: ―Rnahia lu ra mënë cumë ziquë ra hiaguë; ziazú rahin. m0SGunaꞌzi më guiaꞌa ciegu; guanú më lë́ꞌëll fuërë shtë guëꞌdchi. Bëtiaꞌa më duꞌpë shënë më ruaꞌ slull; bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guë́quëll nu gunaꞌbë diꞌdzë më: ―¿Gu rnal duꞌpë? Iurní bëdchini raiꞌ guëꞌdchi Betsaida. Beꞌdënú ra mënë tubi ciegu lu më. Bëꞌnë rall ruëguë guëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc ciegu të guëáquëll. .Guniꞌi më lu raiꞌ: ―¿Pë laꞌdi guëdë́ꞌëdiꞌi të cuendë chu nahia? Jesús bënëáquiꞌ tubi ciegu më Betsaida -1―Nu iurë bëshulla gadchi guetështildi parë tapë mili nguiu, ¿bëldá tëpë pedasë bëtëá të? Guniꞌi raiꞌ: ―Gadchi tëpë. ,5Dzë na bëshulla guetështildi parë gudáu gaꞌi mili nguiu, ¿bëldá tëpë pedasë bëtëá të? Bëquebi raiꞌ: ―Chiꞌbë chupë tëpë. + ¿Pë adë nápëdiꞌi të slu të parë guëná të? ¿Pë adë rini të? ¿Pë adë rëagná lduꞌu të milagrë nabëna? *#Jesús guc bëꞌa laꞌni ldúꞌiꞌ lo quë nabëꞌnë raiꞌ llgabë. Guniꞌi më: ―¿Pëzielú rniꞌi lu saꞌ të nuáꞌadiꞌi të guetështildi? ¿Pë adë riasë́diꞌi të? ¿Pë adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë? ¿Pë naguëdchi lduꞌu të? )Iurní guzublú guniꞌi raiꞌ lu saꞌ raiꞌ: ―Aquë. Adë chu nuáꞌadiꞌi guetështildi, por ni rniꞌi më zndëꞌë. t(aJesús guniꞌi lu raiꞌ: ―Gulë gupë cuidadë levadurë shtë ra fariseo nu levadurë shtë Herodes. '#Ra shini gusëꞌdë më nuaꞌa tubsë guetështildi laꞌni barcu purquë bëaꞌldë lduꞌu raiꞌ niuaꞌa raiꞌ nagáu raiꞌ. A&{ Iurní bësëaꞌnë më lëꞌë ra mënë të güeꞌpi më stubi vueltë laꞌni barcu. Ziaꞌa më stubi ladë ruaꞌ nisë ruꞌbë. Ldaiꞌ shtë fariseo (Mt. 16.5‑12) 5%c Bëcaꞌa lduꞌu më nu guniꞌi më: ―¿Pëzielú rac shtuꞌu të guëná të tubi milagrë? Guldía rniaꞌa lu të; gúnëdiaꞌa ni tubi milagrë delantë lu të. $9 Bëdchini ra fariseo lu Jesús. Guzublú rchupë diꞌdzë rall. Bëtëꞌdë rall tubi prëbë lëꞌë më, nihunë më tubi milagrë lu rall. o#W Iurní bëꞌnë Jesús despedir ra mënë; beꞌpi më laꞌni barcu con ra shini gusëꞌdë më të ziaꞌa raiꞌ regiuni nalë Dalmanuta. Ra fariseo gunaꞌbë rall gunë më tubi milagrë (Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56) 9"m Grë ra nagudáu na ra ziquë tapë mili nguiu. ! Grë́tëꞌ mënë gudáu rall hashtë catë lu bielë rall. Iurní bëtëá raiꞌ gadchi tëpë pedasë nabëꞌnë subrë.  +Nu nuaꞌa raiꞌ bëldá mbeldë. Jesús bëdëꞌë graci; guniꞌi më lu shini gusëꞌdë më të quiꞌdzë raiꞌ mbeldë lu ra mënë. Iurní Jesús gunibëꞌa subë mënë zihani lu guiuꞌu. Gunaꞌzi më guëzá guetështildi. Bëdëꞌë më graci lu Dios; lueguë bëshullë më guetështildi; bëdëꞌë më cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më të quiꞌdzë raihin parë gau ra mënë. nUJesús gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Bëldá guetështildi napë të? Guniꞌi raiꞌ: ―Gadchi. Ra shini gusëꞌdë më bëquebi: ―¿Ca guiá caꞌa hiaꞌa guetështildi gau rall? Ni tubi mënë quëréldëdiꞌi ndëꞌë. )Si talë guësheꞌlda lëꞌë rall lidchi rall sin adë gáudiꞌi rall, scaꞌa mbeeꞌzë rall lu nezë. Bëldá rall zitu zeꞌdë rall. ―Nalë́ rgaꞌa lduaꞌa ra mënë rëꞌ purquë hia guc tsunë dzë zeꞌdë naldë rall na nu nápëdiꞌi rall nagáu rall.  Guc tubi dzë zihani mënë bëdëá lu më, nu nápëdiꞌi rall nagáu rall. Jesús gunaꞌbë ra shini gusëꞌdë më; guniꞌi më: %%Nalë́ guasë́ lduꞌu mënë; rniꞌi rall: ―Grë narunë Jesús na bien. Ra cueꞌtë rini rall nu ra guꞌpë ruadiꞌdzë rall.(I$Jesús gunibëꞌa ra mënë adë chu lu guadiꞌdzë rall lo quë nabë́ꞌniꞌ perë por más guniꞌi më, más bërëꞌtsë diꞌdzë nabëꞌnë më. jM#Lueguë bëllaꞌlë diaguë nguiu ni, nu bëac ldúdzëll. Guzublú ruadíꞌdzëll bien. -"Iurní guná më lu gubeꞌe; bëcaꞌa lduꞌu më nu guníꞌiꞌ: ―Efata. (Ndëꞌë runë cuntienë dizë́ shtë më, guëac diáguël.) '!Biaꞌa Jesús lë́ꞌëll tubi ladë. Bëzëꞌë më shcuënë më laꞌni diáguëll. Bëtiaꞌa më duꞌpë shënë më lu ldúdzëll. .U Beꞌdënú mënë tubi naná guꞌpë nu natiꞌngu ruadíꞌdzëll. Runë mënë ruëguë lu më guëdchiꞌbë më guiaꞌa më guëc nguiu ni të guëáquëll. Bëruꞌu më regiuni shtë Tiro nu gudëdë më lugar nalë Decápolis; bëdchini më guëꞌdchi Sidón naná ruaꞌ nisëduꞌu. OZiaꞌa naꞌa; bëdchíniꞌ lídchiꞌ; bëdzéliꞌ shtsáꞌpiꞌ nagaꞌa lu camë. Bëáquiꞌ; hia adë nídiꞌi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ. Bënëac Jesús tubi guꞌpë cueꞌtë Guniꞌi më iurní: ―Bien guníꞌil. Bëagzë́ lídchil; hia lëꞌë mëdzabë bërúꞌull laꞌni lduꞌu shtsáꞌpël. %Guniꞌi naꞌa: ―Nia Dadë, perë ra mbécuꞌnë nananú guëaꞌ mellë, rau ma pedasë narruꞌu hiaꞌldë ruaꞌ llguëꞌnë. CPerë Jesús guniꞌi lu naꞌa: ―Napë quë gau ra shini mieti hashtë guielë rall purquë nádiꞌi bien guëdchisul guetështildi shtë ra shini mënë parë gau ra mbécuꞌnë. 3Naꞌa ni na mënë sirofenicia; dizë́ shtëll na griego. Bë́ꞌnëll ruëguë lu Jesús guëgú më mëdzabë laꞌni lduꞌu shtsáꞌpëll. 0 YLueguë bini tubi naꞌa catë nanú Jesús. Naꞌa ni shtsáꞌpëll napë tubi mëdzabë fier laꞌni ldúꞌull. Bëdchini naꞌa lu Jesús; bëzullíbill lu më. ` 9Bëruꞌu më lugar ni; gua më regiuni shtë Tiro nu Sidón. Guatë́ më tubi hiuꞌu; guc shtúꞌudiꞌi më gac bëꞌa mënë catë nanú më perë grë́tëꞌ mënë guc bëꞌa rall catë nanúhiꞌ. 0 YGrë ra cusë ni rruꞌu dizdë laꞌni lduꞌu nguiu nu por ni napë nguiu duldë delantë lu Dios. Tubi naꞌa më zitu nagualdí lduꞌi Jesús (Mt. 15.21‑28)  #Rbaaꞌnë rall pë shtë mënë; rguini rall saꞌll; rzebi lduꞌu rall pë shtë mënë; runë rall mal cuntrë saꞌ rall; rsiguë́ rall saꞌll; mal vidë nabani rall; nambidi rall; napë rall vici; runë nadchini rall; cusë nadë rlluíꞌidiꞌi runë rall. ) KLaꞌni lduꞌu nguiu rruꞌu grë́tëꞌ cusë mal: mal llgabë, rquënú nguiu tseꞌlë mënë, napë nguiu zihani naꞌa nu ra naꞌa napë zihani nguiu. #Nu guniꞌi më: ―Lo quë narruꞌu laꞌni ruaꞌ mieti, ni zeꞌdë de laꞌni lduꞌu nguiu. Ni sí, canihunin manchë lduꞌu nguiu. b=purquë adë riutë́diꞌi naráu nguiu laꞌni ldúꞌull sino riutëhin laꞌni shpúchill; despuësë rruꞌuin. Manërë ni guniꞌi më grë naráu mënë nazaꞌquin; adë rúnëdiꞌin manchë lduꞌu nguiu. +OGuniꞌi më: ―¿Pëllë nu lëꞌë të adë riasë́diꞌi të shtiꞌdza? ¿Pëllë adë rac bëꞌa të naráu nguiu adë rúnëdiꞌi manchë ldúꞌull? $AIurní bëruꞌu më ladi ra mënë; guatë́ më lidchi më. Gunaꞌbë diꞌdzë ra shini gusëꞌdë më pë runë cuntienë comparaciuni rëꞌ. dASi talë rac shtúꞌul tsasël, gulë bëquë́ diaguë grë lo quë narniaꞌa lu të.]  Lo quë nagáu nguiu, adë rshíꞌnidiꞌi lduꞌu nguiu perë ra didzabë narruꞌu ruaꞌll, sí, ni rshiꞌni ldúꞌull. [ Stubi vueltë gunaꞌbë Jesús ra mënë zihani nu guniꞌi më: ―Gulë bëquë́ diaguë nu gulë guasë́ nacagniaꞌa lu të. I  Pues zni cagniꞌi të lasáquëdiꞌi shtiꞌdzë Dios. Más ziaglaꞌguë të tëchi ra custumbrë, nu rluaꞌa të custumbrë ni lu ra shini gusëꞌdë të. Zihani cusë igual runë të. yk Si talë guëniꞌi nguiu zni, iurní rniꞌi të rquíꞌnidiꞌi guëdëꞌë nguiu dumí caꞌa shtádiꞌ. /W perë lëꞌë të rniꞌi të: “Si talë tubi nguiu guépill lu shtádiꞌ: Grë dumí narunë tucarë guënehia cáꞌal, na corbán, nahin sulë parë Dios”. W~' purquë Moisés bëquëꞌë: “Gápël rëspëti lu shtádël nu lu shníꞌal”. También bëquëꞌë Moisés: “El quë nargué guëc shtádiꞌ u shníꞌaiꞌ napë quë quini mënë nguiu ni”, } Nu guniꞌi më lu rall: ―Quëgsiguë́ të; rsaꞌnë të mandamientë tubi ladë; más canaldë të tëchi custumbrë shtë të 7~~}}$||{zyybxwv~v1u;t(ssr{r,q=ppoNngmmMlkjih=gffWedccebaaF_^]H\[ZZ1YWXX5WW+VzUTCS^RRQPP>ON{ML|KvJGIXHHG:FFEbDCBB|B A~@?>t=<;;`:b99M887756s5|4433$2B11*00W//.2-b-,+*):(( 'y&&$$$4"! ;;eZ\?F:o 6  G&lr_} bR=;Diꞌdzë naná rniꞌi ra testigu, adë rgáꞌadiꞌin purquë nádiꞌin igual. /QW:―Bini naꞌa Jesús guniꞌi: “Guëchilia iáduꞌu ruꞌbë naná bëntsaꞌu nguiu, nu entrë tsunë dzë guntsaꞌua stubi nanadë bëntsaꞌu nguiu”. =Pu9Por fin guasuldí bëldá mënë falsë naguniꞌi: qO[8Zihani mënë bëꞌnë rall testificar cuntrë lëꞌë më perë adë na igual diꞌdzë shtë rall. ^N57Iurní ra principal bëshuzi nu ra jushtici narunë juzguë, gudili rall tubi testigu cuntrë Jesús. Rac shtuꞌu rall quini rall lëꞌë më perë adë bëdzélëdiꞌi rall testigu cuntrë lëꞌë më. M6Guanaldë Pedro dizdë zitu; guatë́hiꞌ lidchi bëshuzi principal. Guzubënúhiꞌ ra soliar. Cagtsëꞌë rall ruaꞌ guiꞌi. /LW5Biaꞌa rall lëꞌë Jesús lu principal bëshuzi. Ndë bëdëá grë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mësë narluaꞌa lëy nu ra mëgulë narunë juzguë. KK4perë bësëáꞌnëll lari guiaꞌa ra mënë; gaíchill bëllúꞌnëll. Bëdchiꞌbë mënë demandë cuntrë Jesús (Mt. 26.57‑68; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) oJW3Tubi sultërë guanaldë lëꞌë më. Nácull tubsë lari sabë. Gunaꞌzi mënë lë́ꞌëll I2Iurní grë ra shini gusëꞌdë më bësaꞌnë raiꞌ lëꞌë më. Bëlluꞌnë raiꞌ. Sultërë naziaglluꞌnë 6He1Dzë con dzë zugáꞌahia con lëꞌë të iáduꞌu ruꞌbë perë adë gunáꞌzidiꞌi të na iurní. Perë ndëꞌë quëhac parë gac cumplir ra Sagradas Escrituras. G50Iurní guniꞌi Jesús lu ra mënë: ―¿Pëzielú bëdchini të con spadë nu hiaguë parë zeꞌdë guëlliꞌi të na cumë ziquë ngubaꞌnë? |Fq/Tubi nazugaꞌa ndë, gulull spadë shtë́nëll. Bëchúguëll tubi diaguë muzë shtë principal bëshuzi. UE#.Iurní gunaꞌzi mënë lëꞌë më të guaꞌa rall lëꞌë më prësi. nDU-Iurë guabiꞌguë Judas lu më, lueguë guníꞌill: ―Mësë. Bëtsagruaꞌll lëꞌë më. QC,Judas, lëꞌë traidor, bëdë́ꞌëll tubi sëñi antsë; guníꞌill lu rall: ―El quë naguna saludar, tsagruahia lë́ꞌëll; gulë gunaꞌzi lë́ꞌëll; gulë biaꞌa lë́ꞌëll prësi. MB+Nianá cagniꞌi Jesús, bëdchini Judas naná tubi de chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më; bëdchininull zihani mënë nanuaꞌa hiaguë nu spadë. Zeꞌdë rall partë shtë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mësë shtë lëy nu ra mëgulë narnibëꞌa entrë lëꞌë rall. Bësheꞌldë rall mënë zihani ni. 3A_*Gulë guashtë́; gulë cha purquë zeꞌdë biꞌguë el quë nagunë intriegu na. Gunaꞌzi mënë Jesús prësi (Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) d@A)Gua më; bëabrí më stubi; guniꞌi më: ―Iurneꞌ sí, gulë guëgaꞌsi; gulë tsa descansë. Hia lëꞌë iurë bëgaꞌa; nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu gac intriegu guiaꞌa ra nanapë duldë. -?S(Bëabrí më; bëdzelë më lëꞌë shini gusëꞌdë më, nagaꞌsi raiꞌ tantë mbëcaꞌldë lu raiꞌ. Adë bëdzélëdiꞌi raiꞌ nianiꞌi raiꞌ lu më. r>]'Stubi vueltë ziaꞌa më; biadiꞌdzënúhiꞌ Dios. Guniꞌi më mizmë diꞌdzë ziquë antsë. .=U&Gulë cue nasini; gulë gunaꞌbë lu Dios të adë guësiguë́diꞌi Satanás lëꞌë të. Lduꞌu të rniꞌi, nia, perë shcuerpë të adë nídiꞌi fuersë. ^<5%Iurní bëabrí më catë cabezë Pedro, Juan, nu Jacobo. Bëdzelë më lëꞌë raiꞌ nagaꞌsi raiꞌ. Guniꞌi më guëc Pedro: ―Moni, ¿pë adë gáquëdiꞌi guëruꞌu mbëcaꞌldë lul tubi iurë? \;1$Guniꞌi më lu Dios: ―Dadë, cagnaꞌba lul; nápël pudërë gúnël grë cusë. Bëlá na lu sufrimientë rëꞌ, perë adë gáquëdiꞌin según lo quë narac shtuaꞌa sino según voluntá shtë́nël. G:#Ziaꞌa më stuꞌpë delantë; bëzullibi më; bëꞌnë më orar; gunáꞌbëiꞌ Shtádiꞌ si talë naposiblë guëlá Dios lë́ꞌiꞌ lu sufrimientë naná rdëdë lduꞌu më. 9"Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Gulë cuezë ndëꞌë; gulë cue nasini. Nalë́ tristë shtë galguti nanú laꞌni lduaꞌa; mërë gatia. r8]!Biaꞌa Jesús Pedro, Juan, nu Jacobo. Guzublú riá lduꞌu më demasiadë. Bëꞌnë më sufrir. ,7Q Bëdchininú më ra shini gusëꞌdë më lugar nalë Getsemaní. Guniꞌi më lu raiꞌ: ―Gulë guzubë ndëꞌë mientras guadiꞌdzënúa Dios, Shtada. 6Perë fuertë guniꞌi Pedro: ―Masiá quini ra mënë na, adë gúnëdiaꞌa negar lë́ꞌël. Grë ra shini gusëꞌdë më guniꞌi raiꞌ lo mizmë. Jesús ziaꞌa Getsemaní të guadiꞌdzënúhiꞌ Dios (Mt. 26.36‑46; Lc. 22.39‑46) 5-Jesús guniꞌi lu Pedro: ―Guldía, mizmë gueꞌlë neꞌ antsë lëꞌë gay guëllidchí, lë́ꞌël gúnël negar na tsunë vësë. 41Iurní guniꞌi Pedro: ―Aunquë nilë grë́tëꞌ mënë guësaꞌnë rall lë́ꞌël, perë na jamás guësáꞌnëdiaꞌa lë́ꞌël. b3=Perë despuësë iurë tsashtë́a ladi ra tëgulë, quibëlúa lu të hashtë Galilea. 42aGuniꞌi më lu raiꞌ: ―Grë́tëꞌ të guësaꞌnë të na; zni rniꞌi ra Sagradas Escrituras: “Tsatinia lëꞌë vëquërë nu ra lliꞌli guërëꞌtsë ra”. r1]Despuësë biꞌldi raiꞌ tubi cantë, iurní bëruꞌu raiꞌ; ziaꞌa raiꞌ dani shtë Olivos. 0!Guldía rniaꞌa lu të, hiadë guëabrídiꞌi guaꞌ vini con lëꞌë të hashtë dzë naná quëbezënúa lëꞌë të catë rnibëꞌa Dios ziquë Rëy. Guniꞌi Jesús lu Pedro gúnëll negar lëꞌë më (Mt. 26.30‑35; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) Nu zac gunaꞌzi më copë shtë vini; bëdëꞌë më graci nu bëdëꞌë më lëꞌë copë cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më. Biiꞌ raiꞌ lëꞌë vini. -Mientras quëhaunú Jesús lëꞌë raiꞌ, gunaꞌzi më guetështildi nu bëdëꞌë më graci. Bëshullë më guetështildi; bëdëꞌë mëhin cuaꞌa ra shini gusëꞌdë më. Guniꞌi më: ―Gulë gau ndëꞌë; ndëꞌë lëꞌë shcuerpa. R,Gac cumplir lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras de na, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, perë prubi nguiu el quë nagunë intriegu na lu galguti. Mejurë adë niálëdiꞌi nguiu ni. ,+QRepi Jesús: ―Nguiu ni na tubi de chiꞌbë chupë shini gusëꞌda. Quëgtiáꞌall guetështildi laꞌni platë con na; gúnëll intriegu na lu galguti. *'Guzublú gulaguë tristë laꞌni lduꞌu raiꞌ; guniꞌi raiꞌ lu më tubi por tubi: ―Dadë, ¿ni mudë guna intriegu lë́ꞌël? 1)[Iurë quëháu raiꞌ, guniꞌi më: ―Guldía cagniaꞌa lu të, tubi entrë de lëꞌë të guëruꞌu tubi nagunë intriegu na lu galguti. Quëhaunú nguiu ni na. (yIurë bëdchini gueꞌlë, bëdchini më con ra chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më catë nanú tubi cuartë. V'%Ra shini gusëꞌdë më ziaꞌa raiꞌ guëꞌdchi. Bëdzaꞌguëlú raiꞌ lëꞌë nguiu nanuaꞌa nisë, ecsactë ziquë guniꞌi më lu raiꞌ. Ndë bëꞌnë raiꞌ preparar shtse shtë laní. &}Iurní guëluáꞌall tubi cuartë ruꞌbë guiaꞌa segundë pisë; listë nahin. Gulë bëꞌnë preparar laní ndë. B%}Catë tsutëll, gulë guniꞌi lu nashtë́ hiuꞌu: “Mësë shtë naꞌa cagnaꞌbë díꞌdziꞌ lul, ¿ca lu guënéꞌel tubi cuartë parë guëdáu shtse naꞌa shtë Pascu?” E$ Bësheꞌldë më chupë shini gusëꞌdë më; guniꞌi më: ―Gulë tsa guëꞌdchi. Guëdzaꞌguëlú të tubi nguiu nanuaꞌa tubi rëëꞌ nisë. Gulë guanaldë lë́ꞌëll. G# Iurní bëdchini primërë dzë shtë laní; gudáu mënë guetështildi sin levadurë. Mizmë dzë ni bëꞌnë tucarë quini mënë tubi lliꞌli shtë Pascu. Ra shini gusëꞌdë më gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu më: ―¿Ca lu rac shtúꞌul guëdëꞌnë naꞌa preparar shtse shtë Pascu guëdáuhaꞌa? 7"g Iurë bini rall shtiꞌdzë Judas, nalë́ bëquitë lduꞌu rall nu bëꞌnë rall prometer guëdëꞌë rall dumí. Dizdë iurní gudili Judas mudë parë gúnëll intriegu lëꞌë më. La Santa Cena (Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) Iurní Judas Iscariote tubi naná chiꞌbë chupë shini gusëꞌdë më, ziáꞌall lu ra principal bëshuzi të gúnëll tratë nu gúnëll intriegu Jesús guiaꞌa rall. , Q Guldía narniaꞌa lu të, ancalë catë guadiꞌdzë mënë dizaꞌquë guëdubi guë́ꞌdchiliu, lo quë nabëꞌnë naꞌa rëꞌ guini mënë. Guëagná lduꞌu rall lo quë nabëꞌnënú naꞌa na. Bëꞌnë Judas prometer gúnëll intriegu Jesús (Mt. 26.14‑16; Lc. 22.3‑6) yNaꞌa ni bë́ꞌniꞌ zni mientras nabania ndëꞌë. Bëtiáꞌall perfumë shcuerpa antsë gatia nu guëgaꞌcha. MSiemprë nanú ra prubi entrë lëꞌë të, nu cualquier dzë rac guëdëꞌë të lo quë narac shtuꞌu të caꞌa prubi, perë na adë guëquëreldënúdiaꞌa lëꞌë të llëduni tiempë. Iurní guniꞌi Jesús: ―Zuzú naꞌa. ¿Pëzielú cagniꞌi të cuntrë lë́ꞌëll? Bë́ꞌnëll tubi cusë zaꞌquë. #purquë bien niatuuꞌ naꞌa perfumë por más de tsunë gahiuꞌa bëllë nu niadë́ꞌëll dumí caꞌa ra prubi. Gudildi rall naꞌa. !Bëldá mënë bëldënú rall naꞌa ni; guniꞌi lu saꞌ rall: ―¿Pëguëaꞌ bëꞌnë naꞌa rëꞌ desperdici perfumë guëc më? }Guzac Jesús nanú Betania; iurë nanú më lidchi Simón el quë naguc lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ, guzubë më lu mellë. Iurní bëdchini tubi naꞌa; nuáꞌall tubi bëtë́i nanactsaꞌu de guëꞌë alabastro. Gadzë́ bëtë́i ni con perfumë shtë nardë purë. Lasaquin zihani dumí. Bëldë́ naꞌa bëtë́i nu bëtiáꞌall perfumë guëc më. >uGuniꞌi rall: ―Lëdë laꞌni dzë́diꞌi laní gaquin të adë guëdzátsudiꞌi ra mënë. Tubi naꞌa bëtiaꞌa sëiti nashi guëc Jesús (Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8) ! =Chupë dzë antsë bëdchini laní Pascu nu laní iurë gudáu mënë guetështildi sin levadurë, ra principal bëshuzi nu ra mësë narluaꞌa lëy, caguili rall mudë parë guënaꞌzi rall lëꞌë më prësi sin quë adë chu gac bë́ꞌadiꞌi, nu quini rall lëꞌë më. X) %Lo quë nacagniaꞌa lu të, rniaꞌa lu grë mënë; gulë guzú listë.]3 $Gulë guzú listë, no sea guëdchini më de repëntë nu lë́ꞌël nagáꞌsil. L #Rniaꞌa lu të, gulë guzú listë; adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë guc guëdchini lamë. Zeꞌdë guëdchíniꞌ iurë gueꞌlë u guëruldë gueꞌlë u rquë tsunë cahi u hashtë rsili. _7 "Nahin ziquë tubi nguiu naziaꞌa zitu. Bësëáꞌnëll lídchill nu bëdë́ꞌëll dchiꞌni caꞌa muzë, cadë tubi rall con shchíꞌniꞌ. Nu gunibëꞌa nguiu ni lu portërë sull listë guëdubi tiempë. yk !’Gulë guzú listë; gulë gac nasini purquë lëꞌë të adë rac bë́ꞌadiꞌi të dzë shtë fin. B} ’Perë dzë nu iurë, ni tubi adë chu rac bë́ꞌadiꞌi, ni por mizmë ianglë shtë gubeꞌe, ni por shini Dios; sulamëntë Dios, Shtada, rac bë́ꞌaiꞌ dzë shtë fin. Y+ Gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu tsalú rahin perë shtiꞌdza adë tsalúdiꞌin. ta Guldía rniaꞌa lu të, grëhin gac cumplir antsë gati mënë naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu dzë ni. eC Zni iurë guëná të quëhac grë ra cusë rëꞌ, gulë tsasë́ hia mërë guëdchinia. ,Q ’Gulë tsasë́ comparaciuni shtë hiaguë bëldaꞌu. Iurë lëꞌë ndiaguë rënë rruꞌu, rdëꞌë të cuendë hia mërë guëdchini tiempë naꞌi. ^ 5 Iurní guësheꞌlda ra ianglë parë guziaꞌa raiꞌ guëdubi guë́ꞌdchiliu. Guëtëá raiꞌ ra shmënë Dios, ra nagudili më. Guëdchini rall de guëdubi ladë shtë guë́ꞌdchiliu nu dizdë más zitu.   Iurní guëná mënë na, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; guëdchinia laꞌni shcahi con llëruꞌbë pudërë nu llni. V % Ra mbelëguiꞌi ldaguë. Grë́tëꞌ fuersë shtë gubeꞌe guëniꞌbin.   ’Despuësë ra dzë shtë sufrimientë lëꞌë ngubidzë guëcahi nu lëꞌë mbehu adë guënéꞌediꞌin llni. ] 3 Por ni gulë guzú listë nu preparadë; hia guniaꞌa lu të ra diꞌdzë ni antsë gac cumplirin. Nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu guëabriꞌ stubi (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Lc. 21.25‑36) s_ Guëdchini ra naguëguguë́ ra mënë. Guëniꞌi rall na rall Cristo u tubi narniꞌi shtiꞌdzë Dios nu gunë rall milagrë nu guëluaꞌa rall sëñi ruꞌbë të parë guësiguë́ rall hashtë ra nagudili Dios si na posiblë. >u ’Si talë chu guëniꞌi lul: “Gulë guná, ndëꞌë lëꞌë Jesucristo”, u “Gulë tsagná; ndë lëꞌë më nanú”, adë tsaldídiꞌi ldúꞌul shtíꞌdzëll. )K Si talë adë bë́ꞌnëdiꞌi Dios menos ra dzë shtë sufrimientë, adë chu nádiꞌi gac salvar; perë por ra mënë nagudili Dios, gac menos ra dzë ni. C Laꞌni ra dzë ni gunë mieti sufrir demasiadë, cusë durë naná láꞌadiꞌi guná mënë dizdë principi shtë guë́ꞌdchiliu nu nunquë jamás gáquëdiꞌi saꞌ ra cusë ni. G Gulë bëꞌnë ruëguë lu Dios adë gaquin tiempë naldë. W' Prubi ra naꞌa nanuaꞌa shíniꞌ dzë ni, nu prubi ra narcaꞌa meꞌdë. |q Nu el quë nanú lachi adë guëabrídiꞌill lídchill parë guáꞌall shábëll sino guëllúꞌnëll lu dani.  El quë nazugaꞌa guëc hiuꞌu adë guiétëdiꞌill parë tsutëll laꞌni hiuꞌu të guáꞌall pë shtëll sino guëllúꞌnëll. zm ’Iurë guëná të cusë mal tsutë́ iáduꞌu ruꞌbë, cusë ni gunin manchë iáduꞌu; zuhin catë nídiꞌi permisi. (Gulë tsasë́ ndëꞌë el quë naguꞌldë diꞌdzë rëꞌ.) Ra nananú Judea guëlluꞌnë rall lu dani.  Guëldënú grë mënë lëꞌë të purquë na të shmëna perë el quë nagac firmë lu shnezë Dios hashtë fin, nguiu ni gac salvar. S~ Tiempë ni ra nguiu gunë rall intriegu bëchi rall parë gati bë́chill. Nu ra shtadë llguëꞌnë gunë rall cuntrë shínill. Ra llguëꞌnë guëasë rall cuntrë ra shtádëll; gati shtádëll. ,}Q Iurná guaꞌa mënë lëꞌë të lu gubiernë, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të por lo quë naguëniꞌi të. Gulë biadiꞌdzë lo quë narneꞌe Espíritu Santo lëꞌë të iurní, purquë lë́dëdiꞌi lëꞌë të guadiꞌdzë të sino Espíritu Santo quëadíꞌdziꞌ iurní. s|_ Antsë guëdchini fin shtë guë́dchiliu, napë quë guërëꞌtsë dizaꞌquë entrë grë ra naciuni. `{9 ’Gulë bëꞌnë preparar lëꞌë të purquë gunë mënë intriegu lëꞌë të lu ra gubiernë. Guëneꞌe mënë galnë́ lëꞌë të laꞌni iáduꞌu. Guëdchiꞌbë rall demandë cuntrë lëꞌë të lu gubiernë nu lu ra rëy purquë na të shmëna. Zni guëniꞌi të dizaꞌquë lu ra më ruꞌbë; gac të testigu shtëna. Fz Tildi naciuni cuntrë stubi naciuni nu tildi guëꞌdchi cuntrë stubi guëꞌdchi. Guidë llu dushë zihani lugar. Guëdchini gubini dushë. Ni na principi shtë cusë durë naguër gac. Xy) ’Iurë ruadiꞌdzë mënë nanú zihani guërru nu rdzatsu mënë cuntrë gubiernë, adë rdzë́bëdiꞌi të. Grë cusë ni napë quë gac cumplir perë runë faltë parë tsalú guë́ꞌdchiliu. x Zihani mënë guëcaꞌa rall lëa; guëdchini rall nu guëniꞌi rall: “Nahia Cristo”. Guësiguë́ rall zihani mënë. pwY Iurní guniꞌi Jesús: ―Gulë gapë cuidadë ni tubi adë chu guësiguë́diꞌi lë́ꞌël. jvM ―¿Guc gac ra cusë narníꞌil lu naꞌa? ¿Pë sëñi nanú de quë hia gac cumplirin? Nu Guzubë më catë zu dani shtë Olivos nanaquë́ frentë nezë catë rluaꞌa iáduꞌu ruꞌbë. Iurní Pedro nu Jacobo nu Juan nu Andrés gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu Jesús tubi cuꞌ: ty Jesús guniꞌi: ―¿Gu rna të lu guëꞌë ruꞌbë shtë iáduꞌu? Adë guëáꞌnëdiꞌi ni tubi guëꞌë nadchiꞌbë guëc saꞌ. Grëhin tsalú. Sëñi antsë tsalú guë́ꞌdchiliu (Mt. 24.3‑28; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24) s 9 Nianá bëruꞌu më iáduꞌu, tubi shini gusëꞌdë më guniꞌi: ―Mësë, guná, blac chulë ra guëꞌë ruꞌbë. Blac chulë hiuꞌu rëꞌ. +rO ,purquë los de más rall bëtiaꞌa rall dumí nabëꞌnë subrë perë viudë rëꞌ bëdë́ꞌëll grë́tëꞌ nanápëll, grë nasíꞌill parë gaull.Eq +Iurní Jesús gunaꞌbë më ra shini gusëꞌdë më. Guniꞌi më lu raiꞌ: ―De verdá rniaꞌa, lëꞌë viudë prubi rëꞌ bëtiáꞌall más quë grë mënë nabëdëꞌë dumí ]p3 *Iurní bëdchini tubi viudë prubi; bëtiáꞌall chupë centavë laꞌni canciá. Do )Guzubë më laꞌni iáduꞌu frentë catë rtiaꞌa mënë ofrendë; guná më lu ra mënë nabëtiaꞌa guꞌnë laꞌni canciá. Zihani mënë ricu bëtiaꞌa rall zihani dumí. enC (Perë rdchisú rall lidchi ra viudë nu parë guësiguë́ rall mënë, quëhunë rall oraciuni llëduni. Lëꞌë rall gunë rall recibir más cashtigu dushë. Tubi guꞌnë nabëdëꞌë viudë prubi (Lc. 21.1‑4) jmM 'Rguili rall lugar mejurë laꞌni iáduꞌu; rac shtuꞌu rall lugar shtë rëspëti lu mellë. klO &Quëgluaꞌa më ra mënë; guniꞌi më: ―Gulë gapë cuidadë ra mësë narluaꞌa lëy. Rëuuꞌ lduꞌu rall gacu rall lari duni. Rac shtuꞌu rall gunë mënë saludar lëꞌë rall con zihani rëspëti lu nezë. +kO %¿Lla na posiblë gac Cristo shini David, cumë David rníꞌiꞌ Cristo na Dadë narnibëꞌa lëꞌë David? Ra mënë zihani bini rall shtiꞌdzë më; bëuuꞌ lduꞌu rall nacagniꞌi më. Jesús gudildi ra fariseo nu mësë shtë lëy (Mt. 23.1‑36; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47) j} $Mizmë David bëquëꞌë por pudërë shtë Espíritu Santo diꞌdzë rëꞌ:Dadë Dios guniꞌi lu Shtada narnibëꞌa:“Guzubë ladë ldi shtëna hashtë guna gan lu enemigu shtë́nël të guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdzël”. i5 #Iurë cagluaꞌa Jesús laꞌni iáduꞌu ruꞌbë, guniꞌi më: ―¿Pëguëaꞌ rniꞌi ra mësë shtë lëy de quë Cristo na shini David? Yh+ "Iurë bini Jesús de quë nguiu rëꞌ guníꞌill bien, guniꞌi më lull: ―Duꞌpë runë faltë të guënibëꞌa Dios lë́ꞌël të gápël vidë sin fin. Iurní adë chu nápëdiꞌi valurë nianaꞌbë diꞌdzë lu më. Gunaꞌbë diꞌdzë Jesús lu ra mënë chu na shtadë Cristo (Mt. 22.41‑46; Lc. 20.41‑44) Jg  !Nu napë quë gac shtúꞌul lëꞌë më con guëdubinú ldúꞌul nu con almë shtë́nël, nu con fuersë shtë́nël. Nu zac napë quë gac shtúꞌul saꞌl igual ziquë rac shtúꞌul mizmë lë́ꞌël. Ra cusë ni más lasac quë gunë nguiu ofrecërë lu Dios tubi ma u stubi cusë narieꞌqui lu bëcuꞌguë. rf] Lëꞌë mësë repi: ―Mësë, guldí shtíꞌdzël. Verdá na tubsë Dios; nídiꞌi chu stubi. 7eg Segundë mandamientë rniꞌi: “Gulë guc shtuꞌu saꞌl ziquë rac shtúꞌul mizmë lë́ꞌël”. Nídiꞌi stubi mandamientë namás lasac quë mandamientë rëꞌ. -dS Gulë guc shtuꞌu lëꞌë më con guëdubinú ldúꞌul, nu guëdubi almë shtë́nël, nu con guëdubi fuersë shtë́nël”. Ni na mandamientë namás lasac. $cA Guniꞌi më lull: ―Mandamientë namás lasac rniꞌi: “Gulë bëquë́ diaguë, lëꞌë të mënë israelitë; Dios Shtádaꞌa tubsë na më. b  Tubi mësë narluaꞌa lëy guabíꞌguëll lu Jesús. Bínill lla quëdildi diꞌdzë ra saꞌll nu bínill de quë Jesús bëquébiꞌ bien lu rall. Guniꞌi mësë ni lu Jesús: ―Mësë, ¿guadë mandamientë namás lasac de grë mandamientë? aa; Pues grë shmënë Dios nabani aunquë hia guti raiꞌ. Napë raiꞌ vidë sin fin. Lëꞌë të saduceos, riasë́diꞌi të shtiꞌdzë Dios; zihani vësë rganë të. Mandamientë namás lasac (Mt. 22.34‑40) |`q Perë si talë cagnaꞌbë diꞌdzë të si talë ra tëgulë tsashtë́ raiꞌ stubi, gulë bëdëꞌë cuendë lo quë nabëquëꞌë Moisés laꞌni histuri shtë hiaguë narëuldë. ¿Pëllë adë bíꞌldidiꞌi të histuri ni? Bëquëꞌë Moisés de quë Dios guníꞌiꞌ lúhiꞌ: “Nahia Dios shtë Abraham; nahia Dios shtë Isaac; nahia Dios shtë Jacob”. 3__ Iurë ra tëgulë tsashtë́ raiꞌ, adë guëtsë́ꞌadiꞌi raiꞌ; adë rnádiꞌi raiꞌ guëtsëꞌa shini raiꞌ. Na raiꞌ ziquë ra ianglë nacabezë gubeꞌe. -^S Jesús bëquebi: ―Bëganë të con diꞌdzë shtë të purquë adë riasë́diꞌi të Sagradas Escrituras nu adë guënë́diꞌi të pudërë shtë Dios. o]W Iurë tsashtë́ ra tëgulë, ¿chu gac tseꞌlë naꞌa ni? pues gadchi nguiu guc tseꞌlë naꞌa. \! Guëzá bëchi tëgulë cuaꞌa rall lëꞌë naꞌa ni perë adë gúpëdiꞌi raiꞌ shíniꞌ. Despuësë lëꞌë naꞌa ni gútiꞌ. 9[k Segundë bëchi tëgulë cuáꞌall lëꞌë viudë perë gútill sin ni tubi shíniꞌ. Tecërë lo mizmë cuáꞌall tseꞌlë tëgulë perë gútill sin ni tubi shíniꞌ. bZ= Guc gadchi bëchi. Primërë nguiu bëtsë́ꞌall perë gútill sin ni tubi shíniꞌ. VY% ―Mësë, bëquëꞌë Moisés guahietë si tubi nguiu gátiꞌ sin shíniꞌ, bëchi tëgulë napë quë cáꞌall tseꞌlë tëgulë; gapë raiꞌ shini parë adë tsalúdiꞌi shfamili tëgulë. +XO Iurní bëdchini bëldá saduceos lu Jesús. Ra saduceos rniꞌi rall adë tsashtë́diꞌi ra tëgulë ladi ra tëgulë. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu më: W Bëquebi më: ―Gulë bëdëꞌë nacaꞌa César lo quë naná shtë César, nu gulë bëdëꞌë nacaꞌa Dios lo quë naná shtë Dios. Guasë́ lduꞌu rall shtiꞌdzë më. Jesús guniꞌi tsashtë́ ra tëgulë (Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40) !V; Guaglliꞌi rall tubi monedë; iurní guniꞌi më: ―¿Chu lë nu chu lu naquë́ lu dumí? Guniꞌi rall: ―Lu rëy César naquë́ lu dumí. -US Guc bëꞌa Jesús na rall mënë falsë. Guniꞌi më lu rall: ―¿Pëzielú zeꞌdë guësiguë́ të na? Gulë bëluaꞌa tubi dumí të guënahia luhin. VT% Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu më: ―Mësë, nanë́ naꞌa rluáꞌal purë verdá. Rúnël tratë igual ra mënë humildë nu ra mënë narnibëꞌa. Quëgluáꞌal lla tsutë́ mënë shnezë Dios. Guniꞌi lu naꞌa iurneꞌ, según lëy ¿pë na bien guëdílliaꞌa impuestë lu rëy César u guëdíllidiꞌiaꞌa impuestë? sS_ Ra contrari shtë Jesús bësheꞌldë rall bëldá fariseo nu bëldá shmënë Herodes parë guësiguë́ rall lëꞌë më. Guc shtuꞌu rall nianiꞌi më tubi cusë mal të guëdchiꞌbë rall demandë cuntrë lëꞌë më. )RK Iurní ra contrari shtë Jesús gudili rall mudë parë guënaꞌzi rall lëꞌë Jesús. Bien guc bëꞌa rall Jesús guniꞌi comparaciuni rëꞌ cuntrë lëꞌë rall. Niétiquë adë pë bë́ꞌnëdiꞌi rall cuntrë lëꞌë më purquë bëdzëbë rall los de más mënë. Bësaꞌnë rall lëꞌë më; zëagzë́ rall. Guniꞌi Jesús: “Gulë quilli impuestë” (Mt. 22.15‑22; Lc. 20.20‑26) Q} Zni bëꞌnë më, el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa.Guná hiaꞌa pudërë shtë më; nalë́ nasaꞌa nahin. ?Pw ’¿Pëllë bíꞌldidiꞌi të Sagradas Escrituras narniꞌi?Guëꞌë nabëruꞌldë albañil tubi ladë,
guëꞌë rëꞌ gunë sirvë parë shquini hiuꞌu. RO Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Jesús: ―¿Pë gunë lamë con ra muzë mal? Guidë lamë catë zu hiaguë uvë të quini lamë ra muzë mal, nu guëdëꞌë lamë hiaguë uvë parë stubi mënë. vNe Gunaꞌzi rall shini lamë; gudini rall lë́ꞌëll nu bëruꞌldë rall lë́ꞌëll fuërë de lugar ni. ^M5 Perë ra nabëcaꞌa guiuꞌu guniꞌi lu saꞌ rall: “Guná, ndëꞌë llgaꞌnë lamë naguëcaꞌa herenci shtë lamë. Cha guëdíniaꞌa lë́ꞌëll nu grë herenci guëaꞌnë parë lëꞌë hiaꞌa.” ’Lamë ni nápëll tubsë shínill. Nalë́ rac shtuꞌu lamë shíniꞌ. Bësheꞌldë lamë shíniꞌ lu ra nguiu; guniꞌi lamë: “Gapë rall rëspëti lu shinia”. SK Lëꞌë lamë bëshéꞌldëll stubi muzë. Muzë ni gudini ra nguiu. Bësheꞌldë lamë más zihani muzë. Bëldá raiꞌ gudini rall lëꞌë raiꞌ. Sëbëldá ra muzë bëdëꞌë rall galnë́. Jw Iurní lamë bëshéꞌldëll stubi muzë; bëꞌnë ra nguiu ridë guëc muzë. Guniꞌi rall didzabë guëc muzë. NI Perë ra nabëcaꞌa guiuꞌu gunaꞌzi rall lëꞌë muzë; bëdëꞌë rall galnë́ lëꞌë muzë, nu bësëlluꞌnë rall lëꞌë muzë sin adë pë bëdë́ꞌëdiꞌi rall niuaꞌa muzë. H Iurë bëgaꞌa tiempë shtë cusechë, lëꞌë lamë bëshéꞌldiꞌ tubi muzë; tsagcaꞌa muzë lo quë narunë tucarë lamë. G  Guzublú Jesús cagniꞌi më por comparaciuni; guniꞌi më: ―Tubi nguiu bëcabní zihani hiaguë uvë nu bëntsáꞌull tubi luꞌ alrededurë. Bëntsáꞌull catë guëruꞌu juguë shtë uvë; nu bëntsáꞌull tubi hiuꞌu guiaꞌa parë quëhapë muzë ra hiaguë. ’Nu bëdëꞌë nguiu ni guiuꞌu parë trabajadurë gunë rall dchiꞌni mëdi. Iurní ziáꞌall zitu. dFA !Iurní guniꞌi rall lu Jesús: ―Rdë́ꞌëdiꞌi naꞌa cuendë chu bësheꞌldë lëꞌë Juan. Jesús guniꞌi lu rall: ―Nu na adë guëquébidiaꞌa lu të chu bësheꞌldë na parë runa ra cusë rëꞌ.~Eu Ni mudë guëniꞌi hiaꞌa lu Jesús: “Ra mënë bësheꞌldë lëꞌë Juan”. Zni cagniꞌi rall purquë bëdzëbë rall ra mënë. Casi grë mënë gualdí lduꞌu rall de quë Dios bësheꞌldë Juan të guëníꞌiꞌ shtiꞌdzë më. D Guzublú gunaꞌbë diꞌdzë lu saꞌ rall. Guniꞌi rall: ―Si talë guëniꞌi hiaꞌa lu Jesús de quë Dios bësheꞌldë Juan, iurní guënaꞌbë diꞌdzë Jesús lu hiaꞌa: “¿Pëzielú adë gualdídiꞌi lduꞌu të shtíꞌdziꞌ?” C ¿Chu bësheꞌldë Juan Bautista parë guëchuꞌbë nísiꞌ, Dios u mënë? Gulë guniꞌi chu bëdëꞌë permisi lë́ꞌiꞌ. B9 Jesús bëquebi: ―Nu na guënaꞌbë diꞌdza lu të. Gulë guniꞌi lua, iurní guëniaꞌa lu të chu bëneꞌe permisi parë guna ra cusë. sA_ Gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Chu shtë permisi rúnël cusë rëꞌ? ¿Chu bësheꞌldë lë́ꞌël? c@? Bëagrí raiꞌ Jerusalén stubi vueltë. Guatë́ më iáduꞌu ruꞌbë. Iurní bëdchini ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mësë narluaꞌa lëy con ra më gushë shtë guëꞌdchi. Bëdchini rall lu Jesús. .?U En cambi si talë adë në́diꞌil gúnël perdunë saꞌl, tampuquë gunë Dios perdunë lë́ꞌël.] Pudërë nanapë Jesús (Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8) >5 Iurë cagnáꞌbël lu Dios, bëꞌnë perdunë contrari shtë́nël, iurní Shtádël naquëbezë gubeꞌe gúniꞌ perdunë duldë shtë́nël. [ =' Por ni rniaꞌa lu të, grë́tëꞌ lo quë narnáꞌbël lu Dios, gulë tsaldí lduꞌu të gunë të recibirin, iurní guëneꞌe mëhin. k<O Guldía rniaꞌa lu të, cualquier nguiu narniꞌi lu dani rëꞌ: “Guabsú ndëꞌë nu tsal laꞌni nisëduꞌu”, si talë adë rzádiꞌi lduꞌu nguiu ni, si talë tsaldí ldúꞌull, gunë më lo quë naguníꞌill. L; Guniꞌi më: ―Gulë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios. :  Iurní Pedro bëagná lduꞌi shtiꞌdzë më; guniꞌi Pedro: ―Mësë guná, lëꞌë hiaguë naguludel lëꞌin gubidchi. |9q Stubi dzë rsili gudëdë raiꞌ catë zubë hiaguë bëldaꞌu. Guná raiꞌ gubidchin hashtë shluꞌchin. 85 Iurë bëdchini gueꞌlë, Jesús con ra shini gusë́ꞌdëiꞌ bëruꞌu raiꞌ ciudá Jerusalén. Gubidchi hiaguë bëldaꞌu (Mt. 21.20‑22) 7 Ra jëfë shtë bëshuzi nu ra mësë narluaꞌa lëy bini rall shtiꞌdzë më. Bëdzëbë rall lëꞌë më purquë grë́tëꞌ mënë guasë́ lduꞌu rall enseñansë shtë më. Por ni gudili ra contrari shtë më mudë parë quini rall lëꞌë më. r6] Bëluaꞌa më ra mënë; guníꞌiꞌ: ―Laꞌni Sagradas Escrituras rniꞌi zndëꞌë: “Iáduꞌu shtëna na parë gunë mieti orar lu Dios”; perë lëꞌë të bëꞌnë të cambi iáduꞌu ziquë cuevë shtë ngubaꞌnë. J5  Gunibëꞌa më ni tubi chu guaꞌa trashtë laꞌni iáduꞌu. 41 Bëdchini raiꞌ Jerusalén. Guatë́ më laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Guzubëlú bësëlluꞌnë më ra naquëgtuuꞌ nu ra naquëgziꞌi laꞌni iáduꞌu. Bërëꞌshë më mellë shtë ra nacagchili dumí. Bërëꞌshë më ra iagshili shtë ra nacagtuuꞌ palumë. 3 Iurní guniꞌi më lu hiaguë: ―Nunquë jamás adë chu gáudiꞌi nashi shtë́nël. Bini ra shini gusëꞌdë më lo quë naguniꞌi më lu hiaguë. Bësëlluꞌnë Jesús ra nacagtuuꞌ laꞌni iáduꞌu (Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) *2M Guagná më si talë naquë́ nashi lu hiaguë, gau më. Adë bëdzélëdiꞌi më nashi; purë ndiaguë naquë́ lu hiaguë purquë nádiꞌi shtiempë nashi. 1) Stubi dzë bëruꞌu raiꞌ Betania. Iurë ziazú më nezë, bëldiaꞌnë më; guná më zitu tubi hiaguë bëldaꞌu nanapë ndiaguë. z0m Guatë́ Jesús Jerusalén. Lueguë guatë́ më iáduꞌu ruꞌbë; guná më grë ladë, iurní bëruꞌu më; ziaꞌa më Betania con ra shini gusëꞌdë më purquë hia guadzeꞌ. Hiaguë nadë rgúdiꞌi nashi (Mt. 21.18‑19) >/u Bëꞌnë ldaiꞌ Dios lëꞌë Rëy nazeꞌdë; súbëll lu trunë shtë David, shtadë guëlú hiaꞌa. Llëruꞌbë na pudërë shtë Dios nacabezë gubeꞌe. Gunë më salvar. :.m Iurní mënë nazeꞌdë delantë nu ra nazeꞌdë trasë nalë́ fuertë guniꞌi rall: ―Gunë më salvar. Benditë el quë nazeꞌdë guëdchini por partë shtë më. $-A Zihani mënë gudishi shabë rall lu nezë catë zeꞌdë Jesús. Stubi shcuaꞌa mënë bëldietë rall ndiaguë shtë hiaguë. Gudishi rallin lu nezë. z,m Bëdchini raiꞌ lu Jesús, nu bëdchiꞌbë raiꞌ shabë raiꞌ tëchi burrë të gudchibë Jesús tëchi ma. t+a Repi raiꞌ ziquë guniꞌi Jesús lu raiꞌ. Iurní bësaꞌnë mënë parë biaꞌa raiꞌ burrë. *{ Bëldá mënë nazú ngaꞌli guniꞌi rall: ―¿Pë quëhunë të? ¿Pëzielú bëshaꞌquë të burrë rëꞌ? )% Iurní ziaꞌa ra shini gusëꞌdë më; bëdiaꞌguëlú raiꞌ lëꞌë ma naquëdú ruaꞌ nezë. Bëshaꞌquë raiꞌ lëꞌë ma. E( Si talë guënaꞌbë diꞌdzë mënë pë gunë të burrë, gulë guniꞌi lull de quë lëꞌë mësë shtënë të rquíꞌniꞌ lëꞌë ma, nu lueguë guëshéꞌldiꞌ lëꞌë ma. d~*}/|l{z_yyGxwvv@uBtVss`rrquppgoofnn/mml k}jjihgg-ff%eeVddpccRbMa`__8]]]E\[ZYXWWCV@UUTTISS=RaQPoOONTMLKeJJIIwHHGEE/DD CoBA@??>>{==V<<::988#7}665v53227100.--",;+0*)(''&G%:$|#&"x!! +?l!~Fwd }   m+t7frd y :Gulë gupë cuidadë ra mënë mal nanadë guënë́diꞌi Dios, ra naziaglaꞌguë runë parë gac cumplir custumbrë shtë rall. Rniꞌi rall rquiꞌni riuguë partë cuerpë ziquë quëhunë ra mënë israelitë parë gac mënë limpi delantë lu Dios. px [:Iurneꞌ bëchi, gulë bëquitë lduꞌu të purquë unidë na të con Dadë Jesús. Adë riasháquëdiꞌi lduaꞌa guëquëaꞌa lu të mizmë enseñansë nabëluáꞌahia antsë, të adë guësiguë́diꞌi mënë lëꞌë të. Mw:Hia niati Epafrodito lu dchiꞌni shtë Jesucristo. Bëdchíꞌbiꞌ vidë shtë́hiꞌ lu peligrë iurë bë́ꞌniꞌ dchiꞌni shtë më, dchiꞌni nadë gúquëdiꞌi nihunë të con na. v :Gulë bëꞌnë recibir lë́ꞌëll con lëgrë laꞌni lduꞌu të nu gulë bëꞌnë honrar grë ra naná ziquë Epafrodito. +uO:Por ni nalë́ rac shtuaꞌa guësheꞌlda Epafrodito lu të parë guëquitë lduꞌu të iurë guëná të lúhiꞌ stubi. Iurní guëquitë lduaꞌa también. 3t_:Verdá guc llúꞌull; mërë niátill perë Dios bëgaꞌa lduꞌu më lë́ꞌëll; bëáquëll; nu bëgaꞌa lduꞌu më na të adë gápëdiaꞌa más galërzac zi. s:Nalë́ rac shtuꞌu Epafrodito guëabrí guënall lëꞌë të; rac ldúꞌull purquë bini të de quë guc llúꞌull. Rr:Perë mientras quëbeza, rquiꞌni guësheꞌlda Epafrodito, bë́chaꞌa, të gueldë guënáhiꞌ lëꞌë të. Epafrodito bë́ꞌnëll compañi na lu dchiꞌni nu bëꞌnë mënë cuntrë lëꞌë naꞌa. Primërë bësheꞌldë të lë́ꞌëll parë zeꞌdë guënall na. Bë́ꞌniꞌ compañi na lu nicidá nanapa. bq=:Nu rialdí lduaꞌa gunë Dios tubi favurë të gueldë guënahia lëꞌë të lueguë. hpI:Rac shtuaꞌa guësheꞌlda lë́ꞌëll despuësë gac bë́ꞌahia lla guëruꞌu shcuenda. Bo}:Hia nanë́ të lasac Timoteo parë lu dchiꞌni. Lë́ꞌëll bë́ꞌnëll sirvë lu Jesucristo con na igual ziquë tubi llguëꞌnë quëhúnëll dchiꞌni lu shtadë llguëꞌnë. xni:Pues los de más rguili rall por bien shtë rall; adë rúnëdiꞌi rall importë dchiꞌni shtë Jesucristo. Dm:Adë nápëdiaꞌa ni chu stubi ndëꞌë ziquë Timoteo parë guësheꞌlda lu të purquë sulë Timoteo napë zihani amor parë lëꞌë të nu rac shtúꞌull tsaglaꞌguë të bien. Ql:Si talë Dadë Jesús guëneꞌe permisi, rac shtuaꞌa guësheꞌlda Timoteo lueguë parë gueꞌdë guënall lëꞌë të. Iurní iurë guëdchini nutici de lëꞌë të, guëquitë lduaꞌa. ]k3:Mizmë manërë runë tucarë guëquitë lduꞌu të con na. Timoteo nu Epafrodito cj?:Si talë gatia purquë biadiꞌdza dizaꞌquë lu të, nahin cumë ziquë lëꞌë të bëꞌnë të ofrecer mizmë lëꞌë të ziquë ofrendë parë lëꞌë më nu guëllëꞌë rënë shtëna guëc ofrendë shtë të. Pues si talë zni gac, guëquitë lduaꞌa nu tsu lëgrë lduaꞌa juntë con lëꞌë të por grë bendición shtë Dios. ci?:Dizaꞌquë ni rneꞌe vidë cubi. Si talë gunë të ndëꞌë, guëquitë lduaꞌa iurë guëabrí Jesucristo de gubeꞌe purquë guëluaꞌa de quë adë bë́ꞌnëdiaꞌa dchiꞌni de baldë entrë lëꞌë të. h%:të parë adë chu guëníꞌidiꞌi quëhúnël cusë mal u nádiꞌil verdá. Na të shmënë Dios; iurní napë quë guëquëreldë të bien entrë ra mënë narianaldë tëchi deseo mal nu ráquëdiꞌi gunë rall cusë zaꞌquë. Lëꞌë të na të ziquë mbelëguiꞌi narabtsëꞌë catë namás nacahi. Zni na të entrë lëꞌë rall mientras ruadiꞌdzë të dizaꞌquë lu ra mënë. vge:Gulë bëꞌnë shchiꞌni më sin guëníꞌidiꞌil cuntrë saꞌl; adë rdildi díꞌdzëdiꞌi të Kf: Rac runë të voluntá shtë Dios purquë Dios na el quë naquëgneꞌe deseo zaꞌquë parë gunë të cumplir, nu también quëgneꞌe më fuersë parë gunë të cumplir voluntá shtë më. He : Bëchi narac shtuaꞌa, gulë bëzuꞌbë diaguë shtiꞌdza ziquë quëhunë të siemprë. Bëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdza iurë naguquëreldënúa lëꞌë të; iurneꞌ rquiꞌni más gac të obedientë mientras quërelda zitu parë lëꞌë të. Bëꞌnë Dios salvar lëꞌë të, të gunë të cusë zaꞌquë. Gulë gac mënë narunë cumplir purquë zni na voluntá shtë më. Nadzëꞌbë si talë adë gúnëdiꞌi të cumplir. Sd: Rac shtuꞌu Dios grë mënë guëniꞌi Jesucristo na Dadë narnibëꞌa të parë Dios Padre gúniꞌ recibir labansë nu hunurë shtë grë mënë. Ra narialdí lduꞌi Jesús na raiꞌ ziquë llni Fc: Bëꞌnë Dios zni të grë ra nanabani, lo quë nananú gubeꞌe nu lo quë nananú guë́ꞌdchiliu nu lo quë nananú lugar shtë ra tëgulë, grë rall guëzullibi rall lu Jesucristo. ebC: Por ni Dios bëdëꞌë más hunurë parë shíniꞌ; napë më más hunurë quë grë cusë lu guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe. Bëdëꞌë më tubi lë parë shíniꞌ naná más ruꞌbë entrë grë nombre shtë mieti. ^a5:Iurë bëdchini më con cuerpë shtë nguiu, todavía más humildë gúquiꞌ. Gúquiꞌ obedientë; guc shtúꞌuiꞌ gúniꞌ cumplir voluntá shtë Shtádiꞌ. Bëzuꞌbë diáguiꞌ hashtë gútiꞌ lu cruz. `7:sino bësëaꞌnë Jesús lugar shtë hunurë nu bëdchíniꞌ lu guë́ꞌdchiliu të gúniꞌ sirvë ziquë tubi muzë. Gúliꞌ cumë tubi nguiu. ]_3:Aunquë Jesucristo na Dios, adë bëzébidiꞌi ldúꞌiꞌ lugar shtë Dios Padre g^G:Gulë gapë mizmë llgabë nagupë Cristo Jesús; gulë bëꞌnë ziquë bëꞌnë më. ~]u:Adë rguílidiꞌil ra cusë naná bien parë mizmë lë́ꞌël sino gulë gudili lo quë naná bien parë saꞌl. O\:Adë runë narúꞌbëdiꞌil lu saꞌl. Adë runë nadchínidiꞌil lu saꞌl. Mejurë gulë gac humildë nu gulë bëꞌnë tratë saꞌl manërë mejurë quë rúnël tratë mizmë lë́ꞌël. '[G:Por ni gulë bësëquitë lduꞌu të na más. Gulë gapë tubsë llgabë. Gulë guc shtuꞌu saꞌl de verdá. Gulë guc unidë. Gulë gac të de acuerdë. Z :Rquitë lduꞌu të purquë unidë na të con Cristo. Quëhunë më compañi lëꞌë të, të adë riádiꞌi lduꞌu të. Rac shtuꞌu më lëꞌë të. Quëbezënú Espíritu Santo lëꞌë të. Rac shtuꞌu të saꞌ të nu rgaꞌa lduꞌu të lëꞌë rall. nY W:Quëhunë mënë cuntrë lëꞌë të igual manërë ziquë bëꞌnë rall cuntrë na iurë guquëreldënúa lëꞌë të. Hia guná të lla bëꞌnë mënë, nu rini të iurneꞌ quëhunë rall cuntrë na stubi guëꞌdchi.AX }:Adë rdzë́bëdiꞌi të purquë bëꞌnë më tubi favurë naná gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më; nasalvar të. Nu stubi favurë bëꞌnë më naná sac zi të por lëꞌë më. lW S:Si talë adë rdzë́bëdiꞌi të lu ra narunë cuntrë lëꞌë të, gac bëꞌa rall de quë tsa rall lu cashtigu shtë Dios, nu mizmë tiempë gac bëꞌa rall de quë nasalvar të. Dios na el quë nagunë ra cusë rëꞌ. V :Rquiꞌni guëbani të ziquë mënë shtë Cristo, de acuerdë con dizaꞌquë shtë më. Gulë bëꞌnë cumplirin si talë guëná të lua stubi u adë guënádiꞌi të lua. Rac shtuaꞌa guëdchini nutici de quë tsaglaꞌguë të firmë shnezë Dios, nu de quë unidë na të con tubsë llgabë laꞌni lduꞌu të mientras ruadiꞌdzë të dizaꞌquë lu ra mënë. #U A:Iurë guëabrí guëná të lua stubi, guëdëꞌë të graci lu Jesucristo por tantë lëgrë nanapë të por enseñansë nazeꞌdë guëniaꞌa lu të. YT -:Napa segurë de quë na voluntá shtë më guëquërelda lu guë́ꞌdchiliu stuꞌpë tiempë parë guna compañi lëꞌë të, të tsaldí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios más nu parë guëquitë lduꞌu të. XS +:Perë stubi ladë más rquiꞌni tsaglaꞌguë guëbania parë bien shtë të. R  :Naganë parë na pë guënaꞌzia; por tubi ladë rac shtuaꞌa gatia parë guëquërelda con Cristo; ni más mejurë parë na. ]Q 5:Si talë guëneꞌe më más vidë parë na, tsaglaꞌguë guëluáꞌahia dizaꞌquë lu ra mënë. Perë iurneꞌ adë rac bë́ꞌadiaꞌa guadë na guënaꞌzia; zuhia entrë chupë nezë; guëbania u gatia. *P O:Cagniaꞌa ndëꞌë purquë si talë guëbania, sulë rac shtuaꞌa guna honrar Cristo, nu iurë gatia, mejurë parë na purquë guëquëreldnúa lëꞌë më. RO :Nalë́ rac shtuaꞌa nu quëbeza de quë nunquë guna tubi cusë mal, no sea guëtú lua lu më. Guëdubi tiempë rac shtuaꞌa gapa valurë të guadiꞌdza sin quë guëdzë́bëdiaꞌa. Iurní si talë guëbania u si talë gatia, guëná mënë pudërë shtë Cristo laꞌni vidë shtëna nu gunë mënë honrar lëꞌë më. :N o:Perë másruꞌu rquitë lduaꞌa purquë con ayudë shtë Espíritu Santo nabësheꞌldë Jesucristo, nu con oraciuni shtë të gapa libertá; guëruaꞌa lachiguiꞌbë. M  :¿Pë rníꞌihia de ndëꞌë? Parë na, si talë ruadiꞌdzë rall dizaꞌquë con bien llgabë u si talë ruadiꞌdzë rall dizaꞌquë por mbidi, rquitë lduaꞌa. Nalë́ rquitë lduaꞌa iurë rac bë́ꞌahia ruadiꞌdzë mënë shtiꞌdzë Cristo. GL  :Ra mënë ni rac shtuꞌu rall na. Nanë́ rall nanúa prësi parë guna defender dizaꞌquë delantë mënë. Perë ra nanapë mbidi quëhunë rall predicar sulë purquë rëuuꞌ lduꞌu rall hunurë shtë saꞌ rall. Adë ruadíꞌdzëdiꞌi rall tubldí. Rac shtuꞌu rall sac zihia más ndëꞌë lachiguiꞌbë. K :RJ :Verdá na bëldá mënë ruadiꞌdzë rall dizaꞌquë shtë Jesucristo purquë napë rall galëmbidi shchiꞌnia, tantë mënë na raiꞌ shmënë Jesús purquë biadiꞌdzënúa lëꞌë raiꞌ. Rzebi lduꞌu rall na. Sëbëldá mënë ruadiꞌdzë rall shtiꞌdzë më purquë na rall de acuerdë con lo quë naquëhuna. `I ;:Más de ni, zihani ra shmënë Jesús iurë guná rall resultadë de quë nanúa prësi, rialdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më más, nu quëadiꞌdzënú rall saꞌ rall shtiꞌdzë Dios. Adë rdzë́bëdiꞌi rall. +H Q: Bërëꞌtsë shtiꞌdzë më entrë grë ra suldadë hashtë lu los de más më gubiernë. Rac bëꞌa rall de quë nanúa prësi purquë nahia shmënë Jesús. &G G: Bëchi, rac shtuaꞌa de quë gac bëꞌa të grë ra cusë nagudëdë con na, tubi bien nahin purquë másruꞌu bërëꞌtsë dizaꞌquë shtë Dios. F  : Zni gunë Jesucristo compañi lëꞌë të, të parë guëquëreldë të tubldí delantë lu më. Iurë guëná mënë mudë naquëreldë të, gunë rall alabar Dios; guëniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë më. Guëquërelda sulë por Jesucristo cE A: Zni gac bëꞌa të guadë naná más nazaꞌquë gunë të nu gapë të tubi vidë limpi sin duldë nu adë chu bë nápëdiꞌi parë guëníꞌill guëc të iurneꞌ, nilë iurë guëabrí Dadë Jesús de gubeꞌe. )D M: Nu rnaꞌba lu më gac shtuꞌu të saꞌ të más cadë dzë. Nu rnaꞌba lu më tsasë́ të voluntá shtë më nu gapë të mizmë llgabë con lëꞌë më. @C {:Dios nanë́ de quë ruadiꞌdza verdá; nalë́ rac shtuaꞌa lëꞌë të igual cumë Cirsto Jesús rac shtuꞌu më lëꞌë të. Rac shtuaꞌa guënahia lu të stubi vësë más. kB Q:Nazaꞌquë rialdí lduaꞌa zni de lëꞌë të purquë nalë́ rac shtuaꞌa lëꞌë të nu juntë bëdë́ꞌnaꞌa dchiꞌni shtë Dios. Bëꞌnë të compañi na iurë nanúa lachiguiꞌbë nu iurë biadiꞌdza shtiꞌdzë më nu iurë bëluáꞌahia lu ra mënë dizaꞌquë na verdá. Juntë bëdë́ꞌnaꞌa recibir bendición nabëneꞌe më. aA =:Iurneꞌ nahia segurë de quë Dios, el quë naguzublú obrë shtë më laꞌni lduꞌu të, gunë më cumplirin. Tsaglaꞌguë runë më obrë zaꞌquë laꞌni lduꞌu të hashtë iurë Jesucristo guëabrí stubi. _@ 9:Rniaꞌa dushquilli Dios purquë juntë quëgdë́ꞌnaꞌa dchiꞌni shtë më. Quëhunë të compañi na të parë ruadiꞌdza dizaꞌquë lu mënë dizdë primërë dzë nabini të dizaꞌquë hashtë iurneꞌ. j? O:Siemprë ruadiꞌdzënúa Dios con lëgrë laꞌni lduaꞌa; rnaꞌba lu më por bien shtë të. -> U:Cadë vësë narnaꞌba lu Dios el quë quëhuna adorar, rdëꞌa graci lu më por lëꞌë të. Rquitë lduaꞌa iurë rëagná lduaꞌa na të shmënë më. L= :Gulë bëꞌnë recibir favurë shtë Dios nu gulë cuedchí lduꞌu të por Dios Shtádaꞌa, nu por Jesucristo Shlámaꞌa. Gunaꞌbë Pablo lu Dios por ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë W< +:Pablo nu Timoteo, na naꞌa siervë shtë Cristo Jesús. Quëquëꞌë naꞌa cartë rëꞌ nu quëgsheꞌldë naꞌa saludë lu të naquereldë guëꞌdchi Filipos, lu ra nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ. Quëquëꞌë naꞌa cartë rëꞌ lu të naná cabësë shtë shmënë Dios nu lu të naná runë compañi lëꞌë raiꞌ. `; ;Rac shtuaꞌa de quë favurë shtë Dios guëaꞌnë con lëꞌë të. Amén.:  Nu Marcos nu Aristarco, nu Demas con Lucas, quëgsheꞌldë raiꞌ saludë. Quëhunë raiꞌ compañi na lu shchiꞌni Jesús. 9 ;Epafras quëgshéꞌldëll saludë parë lëꞌë të nu zac lë́ꞌëll nanull lachiguiꞌbë ndëꞌë purquë rialdí ldúꞌull dizaꞌquë. S8 !Mizmë tiempë bëꞌnë preparar tubi cuartë catë guëquërelda purquë quëbeza gunë më lo quë naquëgnaꞌbë të lúhiꞌ; gueldë guënahia lëꞌë të. Rialú cartë rëꞌ con tubi saludë "7 ?Quëquëaꞌa lul purquë napa segurë de quë gúnël cuendë shtiꞌdza nu rac bë́ꞌahia de quë gúnël másruꞌu de lo quë narnaꞌba lul. 6 Nia bëchi, bëꞌnë favurë rëꞌ parë na por amor shtë Dios. Bësëquitë lduaꞌa por amor nanápël parë Dadë Jesucristo. X5 +Na Pablo quëquëaꞌa cartë rëꞌ con prupi guiahia; na guëguilla cuendë shtë Onésimo aunquë runë tucarë gúnël cusë ruꞌbë parë na; nápël vidë eternë purquë biadiꞌdza lul dizaꞌquë. |4 sSi talë bë́ꞌnëll mal lul, u si talë nazéꞌbill dumí, guniꞌi lua blac dumí biáꞌall, guëguíllahin. }3 uZiquë nanël quëhunënú hiaꞌa shchiꞌni më; bëꞌnë recibir lëꞌë Onésimo cumë ziquë mizmë na. m2 UHia adë rëabrídiꞌill ziquë muzë no más sino mejurë quë tubi muzë; bëꞌnë recibir lë́ꞌiꞌ ziquë tubi shmënë Jesús narac shtúꞌul. Nalë́ rac shtuaꞌa lë́ꞌiꞌ perë lë́ꞌël rac shtúꞌul lë́ꞌëll más, lëdë niáꞌasëdiꞌi ziquë muzë nabëabrí lídchil sino ziquë bë́chil naná unidë con Dadë Jesucristo. 1 !Tal vez Onésimo bësáꞌnëll lë́ꞌël por duꞌpë tiempë të parë iurneꞌ gúnël recibir lë́ꞌiꞌ lídchil parë siemprë. ;0 qPerë adë rac shtúꞌudiaꞌa guna tubi cusë sin permisi shtë́nël të parë lëꞌë favurë nacagnaꞌba lul gúnëdiꞌilin por la fuersë sino por voluntá shtë́nël. / ; Rac shtuaꞌa nëaꞌnënull na ndëꞌë parë guëáꞌnëll shlugárël. Gúniꞌ sirvë mientras nanúa prësi purquë bëluáꞌahia dizaꞌquë. ~. w Quëgsheꞌlda lë́ꞌiꞌ lul; bëꞌnë recibir lë́ꞌiꞌ con bien purquë nalë́ rac shtuaꞌa lë́ꞌëll. ?- y Antsë Onésimo gúquëll ziquë tubi muzë shtë́nël nadë rlluíꞌidiꞌi perë iurneꞌ nádiꞌill zni; gúnëll cumplir narac shtúꞌul nu zac lo quë narac shtuaꞌa. , } Rnaꞌba tubi favurë lul parë Onésimo naná ziquë shinia; gúquiꞌ shmënë Jesús mientras nanúa lachiguiꞌbë. C+  perë mejurë quëhuna ruëguë lul purquë rac shtúꞌul na nu rac shtuaꞌa lë́ꞌël. Na Pablo nahia më gushë, perë iurneꞌ nanúa prësi purquë nahia shmënë Cristo Jesús. * Por ni nu purquë nahia poshtë shtë Cristo, napa derechë parë guënibë́ꞌahia lë́ꞌël lo quë narunë tucarë gúnël b) ?Nalë́ bësëquitë ldúꞌul na nu rac shtuaꞌa guna sirvë lu Dadë Jesús más purquë nanë́a de quë rac shtúꞌul ra shmënë Jesús. Filemón bëcha, rquitë lduaꞌa purquë ra shmënë Jesús napë rall más ánimo parë ra cusë shtë Jesús por lo quë nabë́ꞌnël por lëꞌë raiꞌ. Rnaꞌbë Pablo tubi favurë lu Filemón h( KRnaꞌba lu Dios de quë guëdubi tiempë nanú lugar parë guadíꞌdzël dizaꞌquë lu ra mënë. Nu rnaꞌbë naꞌa lu më të gac bë́ꞌal grë ra bendición nadápaꞌa purquë unidë na hiaꞌa con Cristo Jesús. ' 'purquë binia nalë́ rac shtúꞌul Dadë Jesús nu nalë́ rialdí ldúꞌul shtiꞌdzë më nu rac shtúꞌul grë́tëꞌ shmënë Dios. & ySiemprë rdëꞌa graci lu Dios shtëna iurë rëagná lduaꞌa lë́ꞌël, nu rnaꞌba lu Dios por lë́ꞌël % ;Gulë bëꞌnë recibir bendición nu gulë cuedchí lduꞌu të por Dios, Shtadaꞌa, nu por Dadë Jesucristo, Shlámaꞌa. Amor nu fe shtë Filemón E$ Nu quëquëaꞌa cartë rëꞌ lu grupë shtë shmënë Jesús nardëá lídchil nu quëquëaꞌa lu Apia, zanë naꞌa, nu Arquipo, el quë narunë compañi lëꞌë naꞌa lu dchiꞌni. # 9Na Pablo nanúa prësi purquë rluáꞌahia dizaꞌquë shtë Cristo Jesús. Quëquëaꞌa cartë rëꞌ juntë con Timoteo naná bëchi saꞌ hiaꞌa. Quëquëaꞌa lul, Filemón, nal tubi narunë compañi lëꞌë naꞌa lu dchiꞌni. Nalë́ rac shtuꞌu naꞌa lë́ꞌël. }"sRa shini gusëꞌdë më ziaꞌa raiꞌ nu guagluaꞌa raiꞌ dizaꞌquë lu grë mënë. Mizmë Dadë Jesús bëꞌnë compañi lëꞌë raiꞌ; bëꞌnë raiꞌ milagrë; zni bëluaꞌa Dios de quë shtiꞌdzë raiꞌ na verdá.] Amén.q![Despuësë biadiꞌdzë më diꞌdzë ni, beꞌpi më gubeꞌe. Guzubë më ladë ldi shtë Dios. d AGuënaꞌzi rall serpientë nu si talë gu rall cusë venenë adë pë gúnëdiꞌi ra cusë ni. Guëdchiꞌbë rall guiaꞌa rall guëc ra narac lluꞌu nu guëac raiꞌ. Jesús beꞌpi lu gubeꞌe (Lc. 24.50‑53) NSëñi rëꞌ gunë rahin compañi ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, por pudërë shtëna guëgú rall mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë; guadiꞌdzë rall dizë́ naná guënë́diꞌi rall. 7El quë narialdí lduꞌi dizaꞌquë nu chubë nísiꞌ gac salvárëll, perë el quë nanë́diꞌi tsaldí lduꞌi dizaꞌquë gac condenárëll. veGuniꞌi më lu raiꞌ: ―Gulë tsagluaꞌa dizaꞌquë lu ra mënë narëtaꞌ guëdubi guë́ꞌdchiliu. ,QMás guadzeꞌ bëluaꞌalú Jesús lu ra chiꞌbë tubi shini gusëꞌdë më; zubë raiꞌ lu mellë. Gudildi më lëꞌë raiꞌ purquë naguëdchi lduꞌu raiꞌ. Adë gualdídiꞌi lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë saꞌ raiꞌ naguná lu më despuësë guashtë́ më ladi ra tëgulë. &E Bëagrí rall guëꞌdchi nu biadiꞌdzë rall lu saꞌ rall de quë bëluaꞌalú më lu rall perë adë gualdídiꞌi lduꞌu saꞌ rall. Bësheꞌldë Jesús ra shini gusëꞌdë më tsagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë (Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23)  Mizmë dzë guadzeꞌ chupë shmënë Jesús naziaꞌa nezë lachi, guná rall lu Jesús. Bëluaꞌalú më lu rall stubi formë. C Iurní bini raiꞌ de quë Jesús nabani stubi nu guná María lúhiꞌ, adë gualdídiꞌi lduꞌu raiꞌ shtíꞌdziꞌ. Chupë shmënë Jesús guná raiꞌ lu më (Lc. 24.13‑35)   María guaguëꞌnë visi lu ra naguanaldë lëꞌë më antsë. Lëꞌë rall nalë́ riá lduꞌu raiꞌ nu ruꞌnë raiꞌ. C Despuësë guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë, primërë dzë shtë llmalë, bëluaꞌalú më lu María Magdalena primërë. Antsë bëgú më gadchi mëdzabë laꞌni lduꞌu María. !Iurní bëruꞌu raiꞌ; bëlluꞌnë raiꞌ. Nalë́ bëdzëbë raiꞌ; bëchiꞌchi raiꞌ tantë bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Ni tubi adë chu lu biadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ purquë bëdzëbë raiꞌ. Guná María Magdalena lu Jesús (Jn. 20.11‑18) [ V%Gulë bëagzë́ nu gulë guniꞌi lu shini gusëꞌdë Jesús nu lu Pedro de quë Jesús guziaꞌa më delantë lu të parë Galilea. Ndë guëná të lu më. Zni guniꞌi më lu të dizdë más antsë. X)Guniꞌi nguiu: ―Adë rdzë́bëdiꞌi të. Lëꞌë të caguili të Jesús më Nazaret naguc crucificar. Hia guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë. Chu nádiꞌi ndëꞌë. Gulë guná catë bëgaꞌchi më. +Guatë́ raiꞌ laꞌni baꞌa; guná raiꞌ ladë ldi shtë baꞌa tubi nguiu nazubë ndë. Nácuhiꞌ tubi lari naquichi. Bëdzëbë raiꞌ. lQIurní guná raiꞌ lëꞌë guëꞌë nagaꞌa tubi ladë nu nablac llëruꞌbë guëꞌë. V%Repi lu saꞌ rall: ―¿Chull guëdchibsú guëꞌë rëꞌ ruaꞌ baꞌa? veTumpranë primërë dzë shtë llmalë iurë brëgueꞌlë, gua rall ruaꞌ baꞌa. Hia gualdani ngubidzë. 5 eGudëdë dzë narziꞌi lduꞌu mënë. María Magdalena nu Salomé nu stubi María shniꞌa Jacobo, guziꞌi rall loción parë tsagteꞌbi rallin ladi cuerpë shtë më. iK/María Magdalena nu María shniꞌa José bëchi Rufo, guná raiꞌ ca bëgaꞌchi Jesús. w.José guzíꞌill tubi lari naquichi fini; bësiétëll cuerpë lu cruz nu bëtúꞌbill cuerpë shtë më con lari. Iurní bëcáꞌchill lëꞌë më laꞌni tubi baꞌa nanactsaꞌu laꞌni guëꞌë. Gudíshill tubi guëꞌë ruaꞌ baꞌa. 1 [-Capitán rëꞌ bëquebi lu Pilato: ―Verdá nahin; hia guti Jesús. Iurní bëdëꞌë Pilato permisi lëꞌë José të parë guëcaꞌchi José cuerpë shtë më. 9,Iurë bini Pilato guti Jesús, guasë́ ldúꞌull. Gunáꞌbëll lëꞌë capitán shtë suldadë; gunaꞌbë díꞌdzëll si de verdá guti Jesús. 6 e+Por ni José naná më guëꞌdchi Arimatea bëdchínill lu Pilato. Gupë José valurë; gunáꞌbëll permisi lu Pilato të parë guëcáꞌchill cuerpë shtë Jesús. José guc tubi më principal ladi ra jushtici narunë juzguë. Nu José quëbézëll tiempë iurë guënibëꞌa Dios ziquë Rëy. E *Bëdchini guadzeꞌ visperë shtë dzë descansë. Bëꞌnë mënë preparar nagáu rall parë grëgueꞌlë dzë laní purquë dzë descansë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall dchiꞌni. 3)Ra naꞌa rëꞌ guanaldë rall lëꞌë më iurë ziazú më Galilea. Bëꞌnë rall compañi lëꞌë më. Nu zac ndë zugaꞌa stubi shcuaꞌa ra naꞌa naguanaldë lëꞌë më hashtë Jerusalén. Bëgaꞌchi Jesús (Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) P(También zugaꞌa ngaꞌli bëldá ra naꞌa. Cagbiꞌa rall de zitu. Ladi rall zugaꞌa María Magdalena nu Salomé nu stubi María naná shniꞌa José nu Jacobo. Jacobo nápëll menor edá. -S'Tubi capitán naná rnibëꞌa tubi gahiuꞌa suldadë, zull frentë lu cruz; gunall iurë naguti më. Guníꞌill: ―De verdá nguiu rëꞌ náhiꞌ shini Dios. }s&Mizmë iurë ni lëꞌë cortinë laꞌni iáduꞌu gureꞌzin; guc chupë ldëhin dizdë guiaꞌa hashtë guetë. 5e%Iurní guniꞌi më fuertë; guti më. 7g$Lueguë tubi nazugaꞌa ndë guagllúꞌnëll; guagllíꞌill tubi spongë. Bëgáꞌdzëllin con vini hiꞌ. Iurní bëzúꞌbëll spongë guëc varë të parë gu më vini. Guníꞌill lu saꞌll: ―Cha bézaꞌa, guëná hiaꞌa nia zidë Elías të parë guësiétiꞌ lë́ꞌëll lu cruz. %C#Bëldá ra nguiu nazú guëllaꞌ lu cruz bini rall pë guniꞌi më. Repi rall lu saꞌ rall: ―Guná; lëꞌë nguiu rëꞌ cagnáꞌbëll Elías. .U"Mizmë iurë rquë tsunë, fuertë guniꞌi më: ―Eloi, Eloi, lama sabactani. (Diꞌdzë ni runë cuntienë: Dios mio, Dios mio, ¿pëguëaꞌ bësáꞌnël na?) yk!Iurë bëgaꞌa rquë chiꞌbë chupë, bëcahi guëdubi guë́ꞌdchiliu hashtë rquë tsunë guadzeꞌ. :m Si talë nall Rëy shtë më israelitë, pues guëldáguëll lë́ꞌëll lu cruz të guëná hiaꞌa, iurní tsaldí lduꞌu hiaꞌa shtíꞌdzëll. Nu ra mënë mal naguc crucificar con lëꞌë më bëꞌnë rall burnë lëꞌë më. Guti Jesús (Mt. 27.45‑56; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) ~{Nu ra principal bëshuzi nu ra mësë shtë lëy, bëꞌnë rall burnë; guniꞌi lu saꞌ rall: ―Bë́ꞌnëll salvar stubi mënë perë el mizmë lë́ꞌëll adë gúnëdiꞌill gan gúnëll salvar lë́ꞌëll. Guníꞌill nall Cristo. =}uBieti lu cruz; bëꞌnë salvar mizmë lë́ꞌël. Z|-Grë mënë nardëdë lugar ni, bëꞌnë rall burnë; rniꞌbi guëc rall lu më; guniꞌi rall: ―Ja, lë́ꞌël rníꞌil, guëcuel iáduꞌu ruꞌbë nu dzë tsunë guëabrí guëzáꞌalin stubi. w{gZni guc cumplir Sagradas Escrituras narniꞌi: “Bëꞌnë rall tratar lëꞌë më ziquë ngubaꞌnë”.] izKNu bëquëꞌë rall chupë ngubaꞌnë lu cruz; túbill ladë ldi, stúbill ladë rubësë. [ |yqNu bëquëꞌë rall tubi letrërë guëc cruz naná causë shtë më; rniꞌin: “Rëy shtë naciuni Israel”. MxRquë guëꞌë rsili bëꞌnë rall crucificar lëꞌë më. %wCIurní bëꞌnë rall crucificar lëꞌë më, nu ra suldadë gudchitë rall dado nia guadë nagunë gan shabë më. Mudë ni gudiꞌdzë rall shabë më. \v1Bëdëꞌë rall vini nanutsë mirra perë lëꞌë më adë biiꞌdiꞌi mëhin. ouWBiaꞌa rall lëꞌë Jesús tubi lugar nalë Gólgota, narunë cuntienë Lugar shtë Calavera. ktOZiadëdë tubi nguiu nezë; lëll Simón. Guall lachi perë hia zeꞌdë guëdchínill guëꞌdchi. Simón nall shtadë Alejandro nu Rufo. Bëꞌnë ra suldadë punërë lëꞌë Simón të guáꞌall cruz shtë Jesús. ;soDespuësë de ni, bëdchisú rall lari guindë nanacu më të parë bëgacu rall shabë më stubi vueltë. Lueguë biaꞌa rall lë́ꞌiꞌ fuërë ruaꞌ guëꞌdchi të gunë rall crucificar lëꞌë më. Bëquëꞌë rall lëꞌë Jesús lu cruz (Mt. 27.32‑44; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) /rWBëdëꞌë rall galnë́ guëc më con hiaguë. Bëchiꞌbë shënë rall lu më; bëzullibi rall lu më; bëꞌnë rall rëspëti lëꞌë më ziquë burnë. {qoGuzublú bëꞌnë rall saludar lëꞌë më de burnë. Guniꞌi rall: ―Guëbani Rëy shtë mënë israelitë. |pqBëgacu rall lëꞌë më tubi lari color guindë. Bëntsaꞌu rall tubi corunë guitsë; gulú rallin guëc më. o Iurní ra suldadë biaꞌa rall Jesús parë rualdëaꞌ shtë palaci. Lugar ni lë Pretorio. Bëdëá grë ra suldadë. nPilato guc shtúꞌull guëáꞌnëll bien con ra mënë; bëdë́ꞌëll libertá Barrabás. Despuësë de bëdëꞌë ra suldadë galnë́ shtë chicuti lëꞌë më, bëꞌnë Pilato intriegu lëꞌë më të parë guëquëꞌë rall Jesús lu cruz. 3m_Pilato guniꞌi: ―¿Pëllë mal bë́ꞌnëll? Perë lëꞌë rall más fuertë gurushtiá rall lu Pilato. Guniꞌi rall: ―Gati nguiu rëꞌ. Gátill; gátill. \l1 Iurní gurushtiá rall fuertë; guniꞌi rall: ―Gati nguiu rëꞌ lu cruz. -kS Iurní Pilato gunaꞌbë diꞌdzë lu rall stubi vueltë: ―¿Perë pë rac shtuꞌu të guna con Jesús? el quë narniꞌi të: “Rëy shtë naciuni Israel”. j} Perë ra jëfë shtë bëshuzi bëtsatsu rall ra mënë parë guënaꞌbë rall guëdëꞌë Pilato libertá Barrabás. qi[ Guc bëꞌa Pilato por mbidi ra jëfë shtë ra bëshuzi bëꞌnë rall intriegu lëꞌë Jesús. h  Gunaꞌbë diꞌdzë Pilato lu ra mënë ni: ―¿Guadë narac shtuꞌu të guëdëꞌa libertá, Jesús naná rëy shtë të? dgABidë mënë lu Pilato të guënaꞌbë rall gunë Pilato ziquë custumbrë shtë́nëll. #f?Lachiguiꞌbë nanú tubi prësi nalë Barrabás. Lë́ꞌëll con ra saꞌll lachiguiꞌbë, gudini rall mënë iurë bëdzatsu rall cuntrë gubiernë. eDurantë dzë shtë laní napë Pilato custumbrë guëldáꞌall tubi prësi, el quë narac shtuꞌu mënë guëruꞌu librë. ;doPerë Jesús dchisë bëáꞌniꞌ, nu nalë́ guasë́ lduꞌu Pilato. Bëꞌnë rall condenar Jesús lu galguti (Mt. 27.15‑31; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38―19.16) c%Stubi vueltë gunaꞌbë diꞌdzë Pilato lu më: ―¿Pëguëaꞌ adë pë rníꞌil? Blac cusë quëgdchiꞌbë rall cuntrë lë́ꞌël. Wb'Ra jëfë shtë ra bëshuzi nalë́ bëꞌnë rall acusar lëꞌë më. a)Pilato gunaꞌbë díꞌdzëll lu më: ―¿Guldil nal rëy shtë ra israelitë? Bëquebi më: ―Mizmë lë́ꞌël guníꞌil diꞌdzë ni. h` KIurë brëgueꞌlë, bëdëá ra jëfë shtë bëshuzi nu ra mësë narluaꞌa lëy nu ra mëgulë narunë juzguë. Bëꞌnë rall tomar tubi acuerdë. Bëldiꞌbi rall lëꞌë Jesús. Biaꞌa rall lëꞌë më lu Pilato. z_mHLueguë bëllidchí gay stubi vueltë. Pedro bëagná lduꞌi lo quë naguniꞌi Jesús lúhiꞌ antsë: “Antsë guëllidchí gay chupë vueltë, gúnël negar na tsunë vueltë”. Iurní bëꞌnë Pedro llgabë nu bíꞌniꞌ.:^mGIurní Pedro bëꞌnë jurar. Guníꞌiꞌ: ―Gunë Dios cashtigu na si talë adë ruadiꞌdza verdá. Runguë bë́ꞌadiaꞌa nguiu ni el quë narniꞌi të na Jesús. v]eFPedro bëabrí bëꞌnë negar; guníꞌiꞌ lo mizmë. Gudëdë duꞌpë tiempë, iurní ra nazugaꞌa ngaꞌli guniꞌi rall lu Pedro: ―Verdá nal shmënë Jesús purquë nu nal më Galilea; ruadíꞌdzël ziquë ra mënë ni. \ EStubi vueltë gubiꞌa criadë ni lu Pedro nu guníꞌill lu ra mënë nazugaꞌa ndë: ―Nguiu niꞌi nall shmënë Jesús. ?[wDPerë Pedro bë́ꞌnëll negar; guníꞌill: ―Guënë́diaꞌa lëꞌë nguiu; adë rac bë́ꞌahia pë cagníꞌil. Bëruꞌu Pedro fuërë ruaꞌ nezë. Bëllidchí gay. Z)CGunall lu Pedro naná cagtsëꞌë ruaꞌ guiꞌi. Iurní gubíꞌall lu Pedro nu guníꞌill: ―Lë́ꞌël zugaꞌanul Jesús më Nazaret. yYkBZugaꞌa Pedro guetë rualdëaꞌ shtë lidchi bëshuzi. Bëdchini tubi criadë shtë bëshuzi principal. hXIAIurní bëldá rall guzublú bëchiꞌbë shënë rall lu më. Bëtaꞌu rall lu më. Bëdëꞌë rall galnë́ guëc më nu gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Chu bëneꞌe galnë́ lë́ꞌël? Ra soliar bëdëꞌë rall galnë́ lëꞌë më. Bëꞌnë Pedro negar lëꞌë Jesús (Mt. 26.69‑75; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑27) W3@Hia bini të diꞌdzë dzabë naguniꞌi nguiu rëꞌ cuntrë Dios. ¿Pë rniꞌi të iurneꞌ? Grë ra mënë guniꞌi runë tucarë gati Jesús. ?Vw?Lëꞌë jëfë shtë bëshuzi nalë́ bëldëll nu bëchéꞌzëll shábëll tantë llanë gulaguë guë́quëll. Guníꞌill: ―¿Pë guëdë́ꞌnaꞌa másruꞌu testigu? wUg>Jesús guniꞌi: ―Nahia Cristo nu guëná të lua, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Guëná të na; cueza ladë ldi shtë Dios Pudërusë, nu guëná të iurë guëabría con pudërë laꞌni shcahi shtë gubeꞌe. lTQ=Perë lëꞌë më dchisë na më; adë pë guniꞌi më. Iurní lëꞌë jëfë shtë bëshuzi bëabrí gunaꞌbë díꞌdzëll: ―¿Pë lë́ꞌël nal Cristo, shini Dios, lúniquë narunë tucarë gunë mieti adorar? bS=<Iurní lëꞌë bëshuzi principal guasuldí nu gunaꞌbë díꞌdzëll lu më: ―¿Pëzielú adë rquébidiꞌil lu ra diꞌdzë rëꞌ? ¿Pë runë cuntienë lo quë naquëgniꞌi mënë cuntrë lë́ꞌël? S~}|{{yxVw4vut sfrbqq8pon>m=kkZii/hzgf_dKc/a`__^]T\\7[%ZVYXXLWVV.TStRPONLL5KJwIHHGF7EoE CBA{@@m>>;<;:9875u43p20/.-+,n+{*N(('&&r%$T#q"*!* Ob$X(jt5S 7 e ok/SXy)Iurní nalë́ binia purquë adë chu nádiꞌi të guëshaꞌlë librë ni. Ni tubi adë nídiꞌi nanapë derechë parë guꞌldë laꞌni librë ni nu ni siquierë más zucsë guëná ni laꞌni librë. Bx}Ni por gubeꞌe, ni por guë́ꞌdchiliu, ni por lugar catë nanú ra tëgulë, ni tubi adë chu nádiꞌi parë guëshaꞌlë librë rëꞌ, ni siquierë parë guëná ni luhin. $wANu gunahia ianglë nanapë pudërë ruꞌbë naná gunaꞌbë diꞌdzë fuertë: ―¿Chull runë tucarë guëshaꞌlë librë nu guëchéꞌziꞌ sëgi? Jv Iurní gunahia tubi librë guiaꞌa ladë ldi shtë më nazubë lu trunë. Lëꞌë librë na ziquë tubi naduꞌbi naescritë nezë laꞌni nu nezë fuërë nu në́ꞌauhin con gadchi sëgi. Sulë lë́ꞌël nápël derechë gunë mieti adorar;
gunë mieti alabar. Sulë lë́ꞌël runë tucarë guëdëꞌë mënë graci purquë lë́ꞌël bëntsáꞌul grë́tëꞌ ra cusë.Por voluntá shtë́nël gurështë́ guë́ꞌdchiliu.t1 Ra galdë bi tapë më guaniꞌsi bëzullibi raiꞌ delantë lu më nazubë lu trunë nu bëꞌnë raiꞌ adorar lëꞌë më nanabani parë siemprë. Bëdchiꞌbë raiꞌ corunë shtë raiꞌ delantë lu më ziquë sëñi na më Rëy shtë raiꞌ, nu guniꞌi raiꞌ: s9 Cadë vësë lëꞌë ra nanabani ni quëhunë raiꞌ adorar, bëdëꞌë raiꞌ graci lu më naquëbezë lu trunë, el quë nadë tsalúdiꞌi. r)Ra guëzá tapë nanabani, ni napë raiꞌ shuꞌpë shcuáguiꞌ cadë tubi raiꞌ. Nu nanú slu raiꞌ guëdubi tëchi, tëchi fuërë nu tëchi nezë laꞌni. Nu dzë la gueꞌlë nunquë adë rbézëdiꞌi raiꞌ rniꞌi raiꞌ:Santu, santu, santu, na Dadë Dios narnibëꞌa grë́tëꞌ cusë,
el quë nanapë principi; nabániꞌ iurneꞌ, nu adë nídiꞌi fin parë lë́ꞌiꞌ. Mizmë iurní pudërë shtë Espíritu Santo gulezënúhiꞌ lduaꞌa. Gunahia tubi trunë naquëbezë gubeꞌe; hia lu trunë ni zúbëgaꞌa tubi nazubë luhin. "k ?Despuësë de gunahia ra cusë rëꞌ, gunahia tubi puertë nallaꞌlë gubeꞌe; nu binia tubi bë ziquë chaꞌ trompetë. Ni na el mizmë naguniꞌi lua antsë. Guníꞌiꞌ lua: ―Güeꞌpi ndëꞌë të parë guëluáꞌahia lul grë́tëꞌ ra cusë nanapë quë guër gac. jEl quë rac bëꞌa shtiꞌdza, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniꞌi Espíritu lu grupë shtë shmënë Dios.”4iaGrë́tëꞌ el quë nagunë gan lu mal, guëdëꞌa tubi lugar culaꞌni catë cueza, catë rnibë́ꞌahia. Zni bëna gan nu quëbezënúa Shtada catë rnibëꞌa më. ^h5Guná, na zua ruaꞌ lduꞌu nguiu; cagnaꞌba. Si talë rínil shtiꞌdza nu guësháꞌlël ruaꞌ ldúꞌul, guëdchinia të parë cuezënúa lë́ꞌël; guadiꞌdzënúal. Nu lë́ꞌël guadiꞌdzënul na. :gmRniꞌinúa lëꞌë të; rzu zaꞌca lëꞌë të lu shnezë Dios purquë rac shtuaꞌa lëꞌë të. Por ni rquiꞌni gapë të más ánimo nu guëabrí lduꞌu të lu Dios. }fsPor ni rnehia cunseju parë lëꞌë të de quë guëziꞌi të orë shtëna, u sea gulë gunaꞌbë lua vidë cubi nadë rialúdiꞌi të gáquël ricu de verdá. Gulë guziꞌi lari naquichi, u sea gulë gunaꞌbë lua të gac limpi ldúꞌul të adë guëtúdiꞌi lul. Gulë guziꞌi rumëdi parë tsa slu të, u sea gulë gunaꞌbë lua llni të tsasël shtiꞌdza. `e9Pues rniꞌi të na të ricu, de quë bien ziazú të. Rniꞌi të ni tubi cusë runë fáltëdiꞌi, perë adë rac bë́ꞌadiꞌi të na të ziquë tubi nanadë pë nápëdiꞌi. Nápëdiꞌi të vidë eternë; na të prubi demasiadë; na të ciegu; adë riasë́diꞌi të. Na të ziquë nanápëdiꞌi shábiꞌ; guëtú lu të lu Dios. dperë cumë ziquë iurneꞌ na të ziquë nisë nanadë náldëdiꞌi, nilë naldë́diꞌi. Por ni rdchibë lduaꞌa lëꞌë të. :cmNa rac bë́ꞌahia grë́tëꞌ lo quë naquëhunë të. Rac bë́ꞌahia de quë adë rac shtúꞌudiꞌi të Dios con guëdubinú lduꞌu të. Ojalá niac shtuꞌu të Dios ,bQ’Bëquëꞌë tubi cartë nu bëshéꞌldëhin lu grupë shtë shmënë Dios naquëreldë guëꞌdchi Laodicea. Zni bëquëꞌë: “Ndëꞌë rniꞌi el quë naná verdá, el testigu verdadërë, el quë naná bëcueꞌshtë́ grë cusë según voluntá shtë Dios. Rniꞌi më ni: Ha  El quë nardëꞌë cuendë shtiꞌdza, gulë bëquë́ diaguë lo quë nacagniꞌi Espíritu lu grupë shtë shmënë Dios.” Cartë parë grupë shtë shmënë Dios naquëreldë Laodicea ;`o Ra nagunë gan lu ra cusë durë ni, na guna lëꞌë rall ziquë pilari laꞌni iáduꞌu shtë Dios gubeꞌe. Nunquë jamás adë guërúꞌudiꞌi rall ngaꞌli. Nu guëquëaꞌa lë Dios shtëna luquë́ rall. Nu guëquëaꞌa lë ciudá naná ciudá shtë Dios shtëna. Lëhin na Jerusalén cubi nu zeꞌdë guëdchinin de gubeꞌe catë quëbezë Dios shtëna. Nu zac guëquëaꞌa tubi lë cubi shtëna luquë́ ra mënë ni. _3 Guelda nasesë. Gulë gupë bien lo quë naná rialdí lduꞌu të, të parë ni tubi adë chu guëdchisúdiꞌi premi narunë tucarë caꞌa të. Z^- Bëꞌnë të cumplir mandamientë shtëna, na të më pacënci; por ni gapa lëꞌë të tiempë durë shtë prëbë parë grë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. Guëtëdë prëbë parë lëꞌë rall. X]) Guná, lo quë nagac. Por fuersë shtëna guna de quë ra mënë narianaldë tëchi ra enseñansë shtë Satanás, ra narniꞌi na rall më israelitë perë bishi rall; nádiꞌi rall më israelitë. Perë guna të guëzullibi rall lu të; gac bëꞌa rall de quë na të shmëna; gac bëꞌa rall de quë rac shtuaꞌa lëꞌë të. >\uNa rac bë́ꞌahia grë́tëꞌ lo quë naquëhunë të, nu na zuhia tubi puertë nallaꞌlë delantë lu të. Ni tubi chu adë gunë gan guësëꞌau puertë ni. Aunquë duꞌpsë rialdí lduꞌu të shtiꞌdza, quëhunë të cuendë dizaꞌquë shtëna nu adë bë́ꞌnëdiꞌi të negar na të shmëna. |[q’Bëquëꞌë tubi cartë nu bëshéꞌldëhin lu ra shmënë Dios naquëreldë Filadelfia. Zni bëquëꞌë: “Ndëꞌë rniꞌi el quë naná santu nu náhiꞌ verdá, el quë nanapë liahi shtë rëy David, el quë iurë rsháꞌliꞌ, ni tubi adë chu gunë gan guësëꞌau, nu iurë lë́ꞌiꞌ rsë́ꞌauhiꞌ, ni tubi adë chu gunë gan guëshaꞌlë. KZEl quë nardëꞌë cuendë shtiꞌdza, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniꞌi Espíritu lu ra grupë shtë shmënë Dios.” Cartë parë grupë shtë shmënë Dios naquëreldë Filadelfia WY'Ra nagunë gan lu mal, ni gacu rall lari naquichi nu jamás adë guëtíꞌidiaꞌa lë rall laꞌni librë shtë vidë sino gunguë bë́ꞌahia ra mënë ni delantë lu Shtada nu delantë lu ra ianglë. |XqSin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, nanú bëldá mënë naquëreldë guëꞌdchi Sardis, adë quëréldëdiꞌi rall mal lu ra duldë; pues lëꞌë rall sunú rall na; gacu rall con lari naquichi purquë zni runë tucarë lëꞌë raiꞌ. CWGulë bësëagná lduꞌu të ra enseñansë nabëꞌnë të recibir; gulë tsaglaꞌguë tëchi rahin nu gulë bëꞌnë cambi mudë nanabani të. Si talë adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë shtiꞌdza, guelda lueguë ziquë ridë tubi ngubaꞌnë sin quë adë guëdë́ꞌëdiꞌi të cuendë ca iurë guelda. _V7Gulë bëtëꞌtsë mbëcaꞌldë lu të nu gulë bëdëꞌë fuersë ra cusë nanapë të perë hia mërë rialú rahin. Pues gunahia lo quë naquëhunë të; nádiꞌin cusë zaꞌquë delantë lu Dios shtëna. U %’Bëquëꞌë tubi cartë nu bëshéꞌldëhin lu naná encargadë shtë shmënë Dios naquëreldë guëꞌdchi Sardis. Zndëꞌë bëquëꞌë: “Ndëꞌë rniꞌi el quë nanapë ra gadchi espíritu shtë Dios nu gadchi mbelëguiꞌi; nanë́a grë́tëꞌ lo quë naquëhunë të nu na rdëꞌa cuendë de quë na të ziquë naguti aunquë rniꞌi mieti napë të famë de quë nabani të. T{El quë narac bëꞌa shtiꞌdza, gulë bëquë́ diaguë ra diꞌdzë narniꞌi Espíritu lu ra shmënë Dios.”^S5Nu zac guënehia llni laꞌni lduꞌu rall, llni ziquë mbelëguiꞌi nalë Plojë. tRaZiquë bëneꞌe shtada pudërë parë guënibë́ꞌahia, zni guënibëꞌa rall ra naciuni con varë guiꞌbë. Gapë rall derechë ziquë el quë naruntsaꞌu trashtë shtë guiuꞌu; guëlull ra trashtë nanadë rlluíꞌidiꞌi. 1Q[Grë́tëꞌ el quë nagunë gan lu mal nu tsaglaꞌguë gúnëll lo quë narac shtuaꞌa hashtë fin, na guënehia pudërë parë guënibëꞌa mënë ni ra naciuni. yPkSulamëntë gulë bëꞌnë cumplir lo quë naguniaꞌa lu të; adë guëazë guétëdiꞌi të. Guelda stubi. NOPerë los de más lëꞌë të naquëreldë Tiatira, lëꞌë të nanë́diꞌi tsaglaꞌguë ra enseñansë shtë Jezabel, lëꞌë të nanadë bënguë bë́ꞌadiꞌi ra enseñansë mal, cusë narniꞌi rall nahin secretë shtë Satanás, pues rniaꞌa lu të de quë adë guëdchíꞌbëdiaꞌa stubi carguë guëc të. )NKNu tsatinia ra shini naꞌa ni; gati rall. Zni grë ra shmënë Dios guëdëꞌë rall cuendë de quë na rac bë́ꞌahia hashtë grë ra shgabë mieti, grë́tëꞌ lo quë nanú laꞌni lduꞌu mieti, nu guënehia tubi cashtigu cadë tubi de lëꞌë të según obrë nabë́ꞌnël. oMWIurneꞌ guësheꞌlda tubi cashtigu parë mënë ni; guëruꞌlda lë́ꞌëll lu camë con dulurë. Grë ra nanë́diꞌi guëabrí lduꞌu rall lu Dios, ra nabëꞌnë mal con lëꞌë naꞌa ni, gunë rall sufrir demasiadë. 9LkNa bëdëꞌa tubi tiempë Jezabel parë guëabrí ldúꞌull con Dios, perë në́diꞌill gúnëll cambi mudë nanabánill, nu adë në́diꞌill guësáꞌnëll vidë mal. K9Perë napa tubi cusë cuntrë lëꞌë të, de quë quëhunë të permitir quëreldë tubi mënë naná ziquë naꞌa Jezabel ladzë të. Rníꞌill de quë ruadíꞌdzëll shtiꞌdzë Dios perë quëgsiguëll lëꞌë shmëna con enseñansë shtë́nëll. Rluáꞌall de quë nádiꞌi mal quënú mënë tseꞌlë saꞌ rall nu gau rall belë nabëdëꞌë mënë ziquë ofrendë parë ra dzanë ídolo. lJQNa nanë́a grë́tëꞌ lo quë naquëhunë të; nanë́a de quë rac shtuꞌu saꞌ të nu rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë Dios; nu nanë́a más bëꞌnë të iurneꞌ quë antsë iurë gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë më. I1’Bëquëꞌë tubi cartë nu bëshéꞌldëhin lu naná encargadë shtë shmënë Dios naquëreldë Tiatira. Zni guniꞌi: “Rniꞌi shini Dios, el quë nanapë slúhiꞌ ziquë llni shtë beꞌlë nu guëáhiꞌ na ziquë guiꞌbë shlíꞌechi naguër bëzunë́. dHAEl quë narac bëꞌa shtiꞌdza, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniꞌi Espíritu lu ra grupë shtë shmënë Dios. El quë nagunë gan lu ra cusë dzabë ni, guëdëꞌa tubi guetështildi maná gaull; guetështildi ni nanú nagaꞌchi. Nu guëdëꞌa tubi guëꞌë naquichi; lu guëꞌë ni naescritë tubi lë cubi. Ni tubi chu adë runguë bë́ꞌadiꞌi lë ni sino sulë el quë nagunë recibirin.” Cartë parë grupë shtë shmënë Dios naquëreldë Tiatira %GCPor ni gulë bëꞌnë cambi mudë nanabani të; si no, guelda lueguë nu tildinúa lëꞌë të ziquë tubi nanuaꞌa spadë dushë naná rruꞌu ruahia. F-Nu zac napë të ra naquëreldë ngaꞌli, mënë narianaldë ra enseñansë shtë mënë nicolaítas, cusë narná záꞌquëdiaꞌa lúhiꞌ. cE?Perë napa tubi cusë cuntrë lëꞌë të de quë ngaꞌli Pérgamo nanú mënë adë rsáꞌnëdiꞌi rall enseñansë shtë Balaam. Balaam bëdëꞌë cunseju parë Balac naná bësini ra mënë israelitë lu duldë. Bëꞌnë raiꞌ duldë; gudáu raiꞌ belë naná bëꞌnë mënë ofrecer lu ra dzanë ídolo, nu cuënú rall saꞌ rall. D1 Na nanë́a grë́tëꞌ lo quë naquëhunë të nu nanë́a de quë nabani të catë quëgnibëꞌa Satanás perë ziaglaꞌguë të firmë lu nezë zaꞌquë. Nunquë adë bësáꞌnëdiꞌi të parë tsaldí lduꞌu të shtiꞌdza, ni siquierë laꞌni dzë iurë lëꞌë Antipas, tubi testigu zaꞌquë shtëna, gútiꞌ. Ra mënë gudini rall lë́ꞌiꞌ mërë lugar catë quëreldë Satanás. lCQ ’Bëquëꞌë tubi cartë nu bëshéꞌldëhin lu naná encargadë shtë shmënë Dios naquëreldë guëꞌdchi Pérgamo. Bëquëꞌë zndëꞌë: “Ndë rniꞌi el quë nanapë spadë dushë naná chupë të́chiꞌ. B  El quë narac bëꞌa ra diꞌdzë rëꞌ, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniꞌi Espíritu lu ra shmënë Dios. El quë nagunë gan lu cusë mal, adë tsádiꞌill lu cashtigu eternë.” Cartë parë grupë shtë shmënë Dios naquëreldë Pérgamo }As Adë rdzë́bëdiꞌi të lo quë narzac zi mënë lëꞌë të. Lëꞌë mëdzabë guëtiáꞌall sëbëldá të lachiguiꞌbë të parë grë́tëꞌ tëdë të lu prëbë. Lëꞌë të napë quë sac zi të durantë chiꞌi dzë perë gulë tsaglaꞌguë gac të firmë hashtë galguti, iurní guënehia vidë sin fin naná guëluaꞌa ziquë tubi corunë shtë rëy. -@S Nanë́a grë lo quë naquëhunë të; rac bë́ꞌahia grë galërzac zi shtë të. Nanë́a blac prubi na të perë de vërë na të ricu. Nu nanë́a lla ruadiꞌdzë mënë mal cuntrë lëꞌë të, mënë narniꞌi na rall mënë israelitë perë bishi rall; na rall shmënë Satanás. ?{’Bëquëꞌë tubi cartë nu bëshéꞌldëhin lu naná encargadë shtë shmënë Dios naquëreldë Esmirna. Bëquëꞌë zni: “Ndëꞌë rniꞌi el quë naná principi, el quë nápëdiꞌi fin, el quë naguti perë bëabrí nabániꞌ. o>WEl quë nardëꞌë cuendë diꞌdzë rëꞌ, gulë bëquë́ diaguë bien lo quë narniꞌi Espíritu lu ra grupë shtë shmënë Dios. Grë́tëꞌ el quë nagunë gan lu ra cusë mal, guëdëꞌa gaull ra nashi shtë hiaguë nazubëgaꞌa paraíso shtë Dios. Guëbani rall parë siemprë.” Cartë parë grupë shtë shmënë Dios naquëreldë Esmirna ;=oSin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, napë të tubi cusë favurë de lëꞌë të naná rna tushë të lo quë narunë ra nicolaítas. Nu zac na rna tusha lu ra enseñansë ni. o<WPor ni gulë bësëagná lduꞌu të catë bëniti të nu gulë bëꞌnë cambi mudë nanabani të nu gulë bëꞌnë ziquë bëꞌnë të iurë gualdí lduꞌu të dizaꞌquë. Si talë adë gúnëdiꞌi të cumplir diꞌdzë rëꞌ, guna cashtigu lëꞌë të. Guëdchisúa gandelier entrë lëꞌë të si adë gúnëdiꞌi të cambi mudë nanabani të. p;YPerë napa tubi cusë cuntrë lëꞌë të de quë adë rac shtúꞌudiꞌi të Jesús ziquë antsë. :'Na të më pacënci nu guzac zi të por dizaꞌquë nu nalë́ bëꞌnë të cumplir ordë shtëna sin adë riá sháquëdiꞌi lduꞌu të. F9Nanë́a grë́tëꞌ lo quë naquëhunë të; rac bë́ꞌahia de quë adë rdë́ꞌëdiꞌi të lugar parë ra mënë mal. Nu nanë́a de quë bëdchiꞌbë të prëbë lu ra naná rniꞌi na rall poshtë shtë Jesús perë adë nádiꞌi rall poshtë. Grë́tëꞌ rall bëgú të shlatë de quë na rall bishi. 8 ’Bëquëꞌë tubi cartë nu bëshéꞌldëhin lu encargadë shtë ra grupë shtë shmënë Dios guëꞌdchi Efeso. Guniꞌi: “Ndëꞌë rniꞌi el quë nanapë gadchi mbelëguiꞌi guiaꞌa ladë ldi, nu naná zugaꞌa guëláu gadchi gandelier orë. 47 cNdëꞌë na lo quë narunë significar ra gadchi mbelëguiꞌi naná gunal guiahia ladë ldi con ra gadchi gandelier shtë orë. Ra gadchi mbelëguiꞌi runë significar gadchi encargadë shtë ra gadchi grupë shtë shmënë Dios, nu ra gadchi gandelier runë significar gadchi grupë rëꞌ.b6 ?Bëquëꞌë iurneꞌ lo quë nagunal, lo quë nananú iurneꞌ con lo quë naguër gac. D5 Nahia el quë nanabani; gutia perë iurneꞌ nabania parë siemprë. Nuáꞌahia liahi narunë significar pudërë nanapa subrë galguti eternë nu subrë lugar catë cuezë ra tëgulë. c4 AIurë gunahia lu më, bëzullibia lu më nu bëana ziquë tëgulë. Perë lëꞌë më bëdchiꞌbë guiaꞌa ladë ldi guëca nu guniꞌi më: ―Adë rdzë́bëdiꞌil. Nahia principi nu adë nápëdiaꞌa fin. f3 GHia guiáꞌaiꞌ ladë ldi nanú gadchi mbelëguiꞌi nu ruáhiꞌ bëruꞌu tubi spadë dushë nanapë chupë lúhiꞌ. Lu më na ziquë lu ngubidzë iurë lëꞌë ngubidzë rabtsëꞌë guëdubi fuersë shtë́hiꞌ. `2 ;Guëáhiꞌ rabtsëꞌë cumë ziquë guiꞌbë shlíꞌechi naguër bëzunë́ luhin u ziquë guiꞌbë nabëruꞌu laꞌni hiurnë. Nu cháhiꞌ na fuertë cumë ziquë nisë nardëdë laꞌni zihani guëëꞌgu. 1 -Guitsë guëc më naquichin ziquë guitsë ladi lliꞌli naquichi u ziquë naquichi ziquë nievë. Slúhiꞌ rabtsëꞌë ziquë tubi beꞌlë. j0 O Guëláu ra gadchi gandelier, gunahia ngaꞌli zugaꞌa tubi ziquë nguiu nabësheꞌldë Dios. Nácuhiꞌ tubi lari llëduni; bëdchinin hashtë guëaꞌ më. Nu nápiꞌ tubi cinturón shtë orë dëdë laguë lduꞌu më. /   Bëabría parë nezë tëcha të guënahia nia chu naná quëgniꞌi. Iurë bëna zni, gunahia lu gadchi gandelier orë. /. Y Ni guníꞌiꞌ lua: ―Na nahia principi nu nahia lúltimë ziquë lëtrë A nu Z. Bëquëꞌë laꞌni tubi librë lo quë narnal nu bëshéꞌldëhin lu ra grupë shtë shmënë Dios naquëreldë guëꞌdchi Efeso, nu Esmirna, nu Pérgamo, nu Tiatira, nu Sardis, nu Filadelfia, nu Laodicea. ;- q Guzac tubi dzë, primërë dzë shtë llmalë, quëbezënúa Espíritu Santo nu quëgsë́hiꞌ na. Binia tubi bë fuertë nezë tëcha naguniꞌi cumë ziquë chaꞌ trompetë; ,, S Na Juan, nahia saꞌ të; juntë quëdë́ꞌnaꞌa sufrir. Rzunaldë mënë lëꞌë hiaꞌa purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë Jesucristo. Gunaꞌbë më lëꞌë hiaꞌa parë guaꞌa lduꞌu hiaꞌa cusë durë con pacënci nu parë guënibëꞌa hiaꞌa con lëꞌë më. Nanúa prësi lugar lë Patmos, tubi dani laꞌni nisë, purquë biadiꞌdza shtiꞌdzë Dios nu guca testigu shtë Jesucristo. + “Nahia principi nu fin ziquë ra lëtrë A nu Z”, rniꞌi Dadë, el quë narnibëꞌa grë́tëꞌ cusë, el quë natsalúdiꞌi, el quë nanabani iurneꞌ, el quë nazeꞌdë guëdchini nasesë. Bëluaꞌalú Cristo lu Juan con pudërë shtë́niꞌ ,* SGulë guná, Cristo guëdchini ruaꞌ shcahi. Grë́tëꞌ mënë guëná rall lúhiꞌ hashtë ra naná gudini lëꞌë më. Nu grë́tëꞌ mënë shtë guë́ꞌdchiliu, demasiadë guꞌnë rall iurë guëná rall lu më purquë rdzëbë rall cashtigu nazeꞌdë. Zni gaquin. Amén. )) MBëꞌnë më lëꞌë hiaꞌa ziquë rëy të guënibëꞌa hiaꞌa con lëꞌë më, nu bëꞌnë më lëꞌë hiaꞌa ziquë bëshuzi të guëdë́ꞌnaꞌa sirvë lu Dios, Shtadë më. Gulë bëdëꞌë hunurë nu graci parë lëꞌë më, el quë narnibëꞌa parë siemprë. Amén. ^( 7Nu gulë bëꞌnë recibir bendición shtë Jesucristo, testigu naruadiꞌdzë verdá. Guc më primërë naguashtë́ ladi ra tëgulë nu napë më pudërë subrë grë ra rëy naná rnibëꞌa lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Cristo rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa nu bëzunë́ më lëꞌë hiaꞌa de grë duldë con prupi rënë shtë më. ' 7Na Juan quëquëaꞌa diꞌdzë rëꞌ lu të naná grupë shtë shmënë Dios, lu të naquëreldë regiuni Asia. Gulë bëꞌnë recibir bendición nu gulë cuedchí lduꞌu të. Dios na el quë nabani iurneꞌ, el quë nanápëdiꞌi fin, el quë nazeꞌdë guëdchini. & #Guëquitë lduꞌu el quë naguꞌldë con voz fuertë, nu guëquitë lduꞌu ra el quë naguëquë́ diaguë ra diꞌdzë rëꞌ nabëdchini de Dios. Guëquitë lduꞌu ra nagunë cuendë grë́tëꞌ lo quë naquë́ laꞌni librë rëꞌ purquë lëꞌë iurë hia zeꞌdë guëdchini parë gac cumplir diꞌdzë rëꞌ. Juan bëquëꞌë ra cartë lu ra shmënë Dios naquëreldë Asia % Quëadiꞌdza diꞌdzë rëꞌ na verdá shtë Dios nu Jesucristo biadíꞌdziꞌ diꞌdzë rëꞌ na verdá, grë lo quë nagunahia. *$ QLaꞌni librë rëꞌ caquëaꞌa shcuendë tubi cusë nabëꞌnë Dios. Bëdëꞌë më permisi shini më Jesucristo të guëluaꞌalúhiꞌ luhia, Juan, të gac bëꞌa ra muzë shtë më ra cusë naguër gac nasesë. Bësheꞌldë më tubi ianglë të gac bë́ꞌahia diꞌdzë rëꞌ. Z#-:Rnaꞌba lu Dios, gunë ldaiꞌ Dadë Jesucristo cadë lëꞌë të. Amén."7:Los de más naná rialdí lduꞌi dizaꞌquë, rsheꞌldë rall saludë, especialmente ra mënë naquëhunë ra dchiꞌni lidchi shtë rëy rumanë. =!s:Por partë shtë na, bëꞌnë saludar grë ra grupë shtë shmënë Cristo Jesús ndë. Grë ra shmënë më nananú ndëꞌë, rsheꞌldë rall saludë parë lëꞌë të. " =:Dios Shtádaꞌa, cha guëdë́ꞌnaꞌa alabar lëꞌë më iurneꞌ nu catë nídiꞌi fin. Amén. Rsheꞌldë Pablo saludë parë amigu shtë́hiꞌ K:Dios rnibëꞌa grë cusë. Iurneꞌ guëneꞌe më caꞌa të grë lo quë narunë faltë mientras cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Guëdchini ra cusë ni purquë unidë na të con Cristo Jesús. :Hia bëna recibir más lo quë rquiꞌnia; con ofrendë nabësheꞌldë të con Epafrodito, napa sufsientë. Nápëdiaꞌa más nicidá. Lo quë nabësheꞌldë të, na ziquë tubi olor nashi, tubi ofrendë parë Dios; bëcaꞌa mëhin nu rquitë lduꞌu më. {:Adë rzébidiꞌi lduaꞌa lëꞌë dumí, sino rac shtuaꞌa de quë lëꞌë të gunë të recibir premi shtë Dios. !:Mientras guquërelda Tesalónica, lëꞌë të bësheꞌldë të ofrendë parë nicidá shtëna. Chupë vueltë bësheꞌldë të ayudë. K:Hia nanë́ të mënë shtë Filipos, iurë guzublú quëadiꞌdza dizaꞌquë, iurë guquërelda Macedonia, sulë lëꞌë të bëneꞌe të ayudë cahia iurní. Stubi grupë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bë́ꞌnëdiꞌi rall compañi na aunquë grë rall bëꞌnë rall recibir dizaꞌquë naguniaꞌa lu rall. pY:Perë rniaꞌa lu të, bëꞌnë të bien iurë bësheꞌldë të ayudë purquë gupa nicidá iurní. lQ: Lëꞌë Jesucristo cuezënú na; por fuersë narneꞌe më runa vencer grë clasë galërzac zi. a;: Tubi tiempë guquërelda ziquë ra prubi; niétiquë adë pë nápëdiaꞌa; nu stubi vësë guquërelda ziquë ricu. Pues nahia cunformë guëdubi tiempë; rdë́ꞌëhia graci lu Dios si talë napa zihani cusë u si talë adë bë nápëdiaꞌa. Rac rdëꞌa graci lu më iurë runë faltë nagáuha, igual ziquë iurë napa hashtë subrë. C: Adë rníꞌidiaꞌa lu të ndëꞌë purquë napa nicidá nu rac shtuaꞌa gunë të compañi na, purquë bëluaꞌa më na lla gaca cunformë con lo quë nanapa; riádiꞌi lduaꞌa. zm: Nalë́ rquitë lduaꞌa purquë nahia unidë con Jesús nu rdëꞌa graci lu Dadë purquë rac shtuꞌu të gunë të compañi na stubi vësë más aunquë hia ziaꞌa llëduni tiempë dizdë bësheꞌldë të dumí. Adë rníꞌidiaꞌa de quë bëaꞌldë lduꞌu të gunë të compañi na, perë rniaꞌa adë nídiꞌi mudë parë guësheꞌldë të ayudë. ): Gulë bëꞌnë grë lo quë nabëluáꞌahia lu të, grë lo quë nabësëꞌdë të, grë lo quë nabini të, grë lo quë naguná të bëna. Iurní Dios narcueꞌdchí lduꞌu hiaꞌa cuezënú më lë́ꞌël. Ra mënë Filipos bëdëꞌë ofrendë parë Pablo :Bëchi, guëniaꞌa lu të antsë tsalú cartë rëꞌ, gulë bëꞌnë llgabë lla gac të mënë verdá; gulë bëꞌnë llgabë lo quë narunë tucarë rëspëti. Gulë bëꞌnë llgabë lo quë naná tubldí nu purë delantë lu Dios; gulë bëꞌnë llgabë lla gunë të parë gac shtuꞌu mieti lëꞌë të nu parë gunë rall honrar lëꞌë të. Gulë bëꞌnë llgabë lla gunë të parë gac të më zaꞌquë, nu gulë bëꞌnë llgabë por grë lo quë nalasac lu Dios; gulë tsanaldë ra cusë ni. C:Iurní guëcueꞌdchí më lduꞌu të. Llëruꞌbë na më parë guëcueꞌdchí lduꞌu ra mënë; ni tubi chu rac bëꞌa mudë nanapë më parë guëcueꞌdchí më lduꞌu mieti. Mizmë paz ni gapë lduꞌu të con shgabë të purquë na të unidë con Cristo Jesús. Gulë bëꞌnë llgabë naná zaꞌquë P:Adë riádiꞌi lduꞌu të lu cusë durë sino bëꞌnë ruëguë lu Dios të gunë më compañi lë́ꞌël. Gulë bëdëꞌë graci lu më; gulë guniꞌi lu më grë lo quë narac shtuꞌu të. 1[:Gulë gac mënë pacënci të parë gac bëꞌa mieti quëhunë të tratë bien con saꞌ të. Lëꞌë Dadë Jesús hia mërë guëabriꞌ lu guë́ꞌdchiliu stubi. +:Gulë bëquitë lduꞌu të guëdubi tiempë purquë na të shmënë Dadë Jesús. Stubi guëniaꞌa lu të, gulë bëquitë lduꞌu të.  :Nu rnaꞌba tubi favurë lul, amigu, bëꞌnë ruëguë lu ra naꞌa rëꞌ gac rall de acuerdë purquë antsë bëꞌnë rall compañi na parë guërëꞌtsë dizaꞌquë shtë Jesús entrë mënë shtë guë́ꞌdchiliu. Lëꞌë raiꞌ con Clemente con los de más nabëꞌnë compañi na, grë lë raiꞌ naescritë laꞌni librë shtë registrë nanapë Dios. Gac salvar raiꞌ. :Runa ruëguë lu Evodia nu Síntique, cue të de acuerdë purquë lëꞌë të napë të mizmë lamë, Dadë Jesús. W  ):Por ni rniaꞌa lu të bëchi, nalë́ rac shtuaꞌa lëꞌë të nu napa deseo guënahia lu të. Rquitë lduaꞌa con lëꞌë të; na të ziquë tubi premi parë na. Dchiꞌni nabëna entrë lëꞌë të adë gúquëdiꞌin de baldë. Iurneꞌ gulë su firmë lu shnezë Dadë ziquë guniaꞌa lu të, lëꞌë të narac shtuaꞌa. } s:Ra cuerpë débil nadápaꞌa gunë më cambi të parë gaquin ziquë cuerpë nanapë më gubeꞌe. Gunë mëhin con mizmë pudërë nanapë më parë guënibëꞌa më grë lo quë nanabani parë guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdziꞌ.? w:Perë rnibëꞌa Dios lëꞌë hiaꞌa dizdë gubeꞌe. De gubeꞌe quëbézaꞌa Dadë Jesucristo, el quë nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa të parë gácaꞌa ziquë lëꞌë më.  :Gabildi na fin shtë ra mënë ni. Quëreldë rall sulamëntë parë gunë rall cumplir deseo mal shtë rall. Adë rtúdiꞌi lu rall por mal naquëhunë rall sino más rquitë lduꞌu rall. Sulë ra cusë mal shtë guë́ꞌdchiliu zianaldë rall të́chiꞌ. 9:Gulë bëꞌnë narniaꞌa purquë nanú zihani narunë cuntrë Jesús. Nabani rall manërë narluaꞌa de quë adë rialdídiꞌi lduꞌu rall Jesús guti lu cruz. Hia guniaꞌa lu të ndëꞌë zihani vueltë nu rniaꞌa lu të stubi vësë más hashtë runa rniaꞌa lu të. 9k:Bëchi, gulë gubani ziquë nabania. Gulë guná manërë nabani saꞌ të, ra naquëhunë cumplir lo quë nabëluaꞌa naꞌa. Gulë cubënebi manërë nanabani raiꞌ. jM:Sulamëntë cha gácaꞌa firmë nu guëdë́ꞌnaꞌa cumplir grë lo quë nariasë́ hiaꞌa. y:Grë mënë narac bëꞌa bien shtiꞌdzë Dios, napë quë gunë rall mizmë llgabë ziquë guniaꞌa ndëꞌë. Perë si talë entrë lëꞌë të nanú nguiu nanapë stubi llgabë, Dios guëluáꞌaiꞌ lë́ꞌëll lo quë naná verdá. !;:Tsaglaꞌga delantë ziquë tubi narlluꞌnë parë guna gan premi naguëneꞌe Dios. Parë ni gunaꞌbë Dios na purquë nahia unidë con Jesucristo. pY: Bëchi, mizmë na rniaꞌa de quë adë bëna gan grë lo quë narac shtuaꞌa; tubsë cusë runa iurneꞌ; bëaꞌldë lduaꞌa grë́tëꞌ lo quë nabëna más antsë nu ziaglaꞌga parë guna gan másruꞌu cusë zaꞌquë shtë Dios. Con guëdubi fuersë shtë na, ziquë tubi narlluꞌnë lu carrërë, rac shtuaꞌa grë lo quë nanapë më parë na. /: Adë quëgníꞌidiaꞌa lu të de quë bëna gan, de quë nahia më zaꞌquë, perë rac shtuaꞌa tsaglaꞌga delantë parë guna cumplir con grë narac shtuꞌu më parë na. Ni na narac shtuaꞌa, purquë primërë gudili Cristo Jesús na parë gaca shmënë më. : të parë tsashtë́a ladi ra tëgulë igual ziquë guashtë́ më ladi ra tëgulë. Napë quë gácaꞌa firmë hashtë lúltimë dzë 5: Rac shtuaꞌa gunguë bë́ꞌahia lëꞌë Cristo nu rac shtuaꞌa gunë më compañi na të gapa mizmë pudërë nanapë më iurë guashtë́ më ladi ra tëgulë. Nu rac shtuaꞌa guna sufrir ziquë lëꞌë më bëꞌnë më sufrir. Nahia dispuestë gatia ziquë guti më Q: Rac shtuaꞌa gaca unidë con lëꞌë më; gaca perdunë, lë́dëdiꞌi purquë bëna cumplir lëy shtë Moisés, sino purquë rialdí lduaꞌa shtiꞌdzë Jesucristo. Runë Dios recibir lëꞌë hiaꞌa cumë ziquë mënë naná tubldí shcuéndiꞌ lu Dios sulë si talë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më de verdá. Y+:Más quë ni ra cusë nabëna antsë, na ziquë guiꞌlli narruꞌldë mënë ruaꞌ guëꞌdchi. Más nasac gunguë bë́ꞌahia lëꞌë Cristo Jesús, Shlama. Parë guca shmënë më, bësaꞌna grë ra cusë shtë guë́ꞌdchiliu; na rahin ziquë guiꞌlli nalasáquëdiꞌi. Tubsë cusë rac shtuaꞌa, gac më Shlama de verdá. .~U:Antsë guniaꞌa grë ra cusë ni lasac, perë iurneꞌ rdë́ꞌëhia cuendë de quë ni tubin lasáquëdiꞌi parë gac salvara. Sulë Cristo rneꞌe salvaciuni. E}:Por tantë devociuni parë religiuni nanapa, guzunalda ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesucristo. Bëna cumplir lëy tubi manërë ecsactë; ni tubi chu gunádiꞌi catë bëna fallar. ,|Q:Bëriuguë partë shcuerpa ziquë runë mënë israelitë iurë bëdzaꞌguë llmalë gula. Benjamín guc shtadë guëluhia. Ra shtada na më israelitë nu biadiꞌdzë raiꞌ dizë́ hebreo. Guanalda tëchi lëy nanapë mënë israelitë, igual ziquë quëhunë partidë shtë ra fariseo. S{:Parë mënë narniꞌi nasalvar rall por lo quë nabëꞌnë rall, pues rniaꞌa, bëna más cusë quë lëꞌë rall. Ni tubi chu napë más rsunë quë na parë gúnëll confiar mizmë lë́ꞌëll. rz]:Lëꞌë hiaꞌa na hiaꞌa limpi delantë lu Dios, lë́dëdiꞌi lëꞌë rall. Clarë rluaꞌa na hiaꞌa shmënë më purquë rdë́ꞌnaꞌa adorar lëꞌë më según narniꞌi Espíritu Santo nu rquitë lduꞌu hiaꞌa purquë na hiaꞌa shmënë Jesús. Adë rialdídiꞌi lduꞌu hiaꞌa gac salváraꞌa por ra cusë zaꞌquë naquëgdë́ꞌnaꞌa. A~||{>yxxvtMszrqq1p:oJn)ml'k8jSiFhggXf$e.dcb|aa6`~__^!\[ZYVXWVVTT#SRmQPP,O%NQMLL;JJHHJGxFEDD"CBB+AD@@?r>>]=3<;:29Q8@7w776=543210/.--0,s+Y*)?('V&%d$## ! % $tw^fv Ymxqd M < 5 E 5]GA5c Nu zac bëꞌnë ma sëñi ruꞌbë nu milagrë hashtë bëdchini guiꞌi shtë gubeꞌe hashtë guë́ꞌdchiliu por pudërë shtë ma. Ra mënë guná rall milagrë ni.  Nu napë ma pudërë shtë primërë ma dushë nu zúbëll shlugar ma ni. Nu bëꞌnë segundë ma parë grë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu bëꞌnë rall adorar primërë ma dushë; ma ni bënëac ridë naná bëdëꞌë galguti parë lë́ꞌëll. V% Despuësë de ni, gunahia stubi ma dushë nabëruꞌu tubi guëru shtë guë́ꞌdchiliu. Ma ni napë chupë cachi narluaꞌa ziquë cachi shtë lliꞌli perë ruadiꞌdzë ma ziquë chaꞌ dragón.   Grë́tëꞌ el quë naguzac zi mënë lachiguiꞌbë, mizmë lë́ꞌëll tsa lachiguiꞌbë. Nu grë ra narguini sáhiꞌ con spadë nu zac lë́ꞌëll gátill con spadë. Por ni grë́tëꞌ naná shmënë Dios rquiꞌni gapë raiꞌ pacënci nu fe. Y+ El quë narquë́ diaguë shtiꞌdza, gulë bëquë́ diaguë shtiꞌdza. ^~5 Grë ra mënë naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu, bëꞌnë rall adorar lëꞌë ma dushë, ra mënë nanádiꞌi escritë lë rall laꞌni librë. Librë ni naescritë lë ra nanapë vidë eternë. Guc escritë ni dizdë gurështë́ guë́ꞌdchiliu. Lë librë ni na librë shtë el quë nabërulë́ Lliꞌli naná guti ziquë lliꞌli. }+ Nu zac lëꞌë ma dushë bë́ꞌnëll recibir permisi të tildinull con grë shmënë Dios hashtë bë́ꞌnëll gan lu raiꞌ. Nu napë ma ni autoridá subrë grë ra mënë, grë naciuni, grë guëꞌdchi, nu grë lugar catë ruadiꞌdzë mënë grë clasë dizë́. | Zni bëꞌnë ma dushë; guníꞌill cuntrë Dios nu gudell guëc Dadë nu guëc santuari shtë më nu guëc ra naquëbezë lu gubeꞌe. T{! Nu lëꞌë ma dushë bëꞌnë recibir permisi parë guëniꞌi ma diꞌdzë dzabë, cusë narunë ofender Dios. Napë ma ni pudërë parë gúnëll ra cusë dzabë durantë cuarenta y dos mbehu. z Nu bëꞌnë mënë adorar lëꞌë dragón purquë bëdë́ꞌëll llëruꞌbë pudërë parë lëꞌë ma dushë, nu zac bëꞌnë ra mënë adorar lëꞌë ma dushë. Guniꞌi rall: ―Nídiꞌi chu stubi ziquë ma dushë rëꞌ. Adë chu gunë gan lull. lyQ Tubi de lëꞌë guëc ma dushë rluaꞌa ziquë nuáꞌall tubi ridë naná gudini lëꞌë ma perë ridë ni bëac. Nu guëdubi mënë shtë guë́ꞌdchiliu bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu guanaldë rall tëchi ma dushë. x Lëꞌë ma rëꞌ nagunahia, rluaꞌa ziquë tigrë; napë ma ziquë guëaꞌ oso, nu ruaꞌ ma na ziquë ruaꞌ león. Lëꞌë dragón bëdëꞌë pudërë nu autoridá nu permisi parë zubë ma ni lu trunë shtë dragón parë guënibëꞌa ma. w  Iurní guasuldía ruaꞌ nisëduꞌu. Gunahia bëruꞌu laꞌni nisëduꞌu, beꞌpi tubi ma dushë nanapë gadchi guë́quëll, nu nápëll chiꞌi cachi. Cadë cachi napë tubi corunë nu cadë guë́quëll naquë́ tubi lë dzabë nabëꞌnë ofender Dios. v Con ni lëꞌë dragón nalë́ bëldëll cuntrë lëꞌë naꞌa. Iurní ziaꞌa dragón parë tsatildinull los de más ra shini naꞌa, ra narunë cumplir mandamientë shtë Dios nu naná ruadiꞌdzë dizaꞌquë shtë Jesucristo, ra naná testigu shtë më.u  Perë guiuꞌu bëꞌnë campañi lëꞌë naꞌa nu bëllaꞌlë guiuꞌu. Biiꞌ guiuꞌu nisë nabëruꞌu ruaꞌ dragón. ~tu Lëꞌë serpientë bëquëldí nisë con ruaꞌll parë gaquin tubi guëëꞌgu të guaꞌa nisë lëꞌë naꞌa. s Perë lëꞌë naꞌa bë́ꞌniꞌ recibir shcuáguiꞌ ziquë shcuaguë mbisiá të gac tsasë naꞌa tubi lugar lu shlatë zitu parë lu serpientë ni. Ndë lëꞌë naꞌa ni nasegurë nu bë́ꞌnëll recibir nagáu por tsunë izë guëruldë. r9 Iurë lëꞌë dragón guc bëꞌa de quë Dios bëquëldiꞌ lë́ꞌëll lu guë́ꞌdchiliu, guzunáldëll lëꞌë naꞌa nanapë shíniꞌ. Mq Gulë bëquitë lduꞌu të iurneꞌ, grë të naná quëreldë lu gubeꞌe; perë prubi ra nananú lu guë́ꞌdchiliu nu ra narzë́ lu nisëduꞌu laꞌni barcu purquë lëꞌë mëdzabë bietë catë quëreldë të nu nalë́ rldëll purquë nanëll duꞌpë tiempë runë faltë parë gunë më cashtigu lë́ꞌëll. hpI Ra bëchi saꞌ hiaꞌa bëꞌnë raiꞌ gan lu enemigu por rënë shtë Lliꞌli nu bëꞌnë raiꞌ gan lu enemigu ni purquë biadiꞌdzë raiꞌ dizaꞌquë. Adë bëdzë́bëdiꞌi raiꞌ gati raiꞌ por lëꞌë më. }os Iurní binia tubi bë fuertë lu gubeꞌe; guníꞌiꞌ: ―Hia bëdchini salvaciuni nu pudërë shtë Dios. Hia bëgaꞌa iurë parë guënibëꞌa më por autoridá shtë Cristo purquë hia lëꞌë contrari shtë saꞌ hiaꞌa bëquëldí Dios lë́ꞌëll lu guë́ꞌdchiliu. Pues lë́ꞌëll bëdchiꞌbë galquiá cuntrë ra shmënë Dios dzë la gueꞌlë. .nU Zni bëquëldí Dios lëꞌë dragón de gubeꞌe; ma ni na mizmë serpientë nanabani dizdë más guahietë. Lëll Diablo nu lëll Satanás naná quëgsiguë́ guëdubi mënë shtë guë́ꞌdchiliu. Lë́ꞌëll con ianglë shtë́nëll, Dios bëquëldí lëꞌë rall lu guë́ꞌdchiliu. 2m] Lëꞌë ma con ra ianglë shtë́nëll, gudildi rall perë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan lu guërru; nu adë bëdzélëdiꞌi lugar parë lëꞌë rall lu gubeꞌe. 0lY Despuësë de ni, guꞌ tubi guërru lu gubeꞌe. Lëꞌë ianglë ruꞌbë Miguel con sáhiꞌ, gudildinú raiꞌ con lëꞌë ma dragón nu con grë saꞌ ma. lkQ Hia lëꞌë naꞌa bëlluꞌnë naꞌa parë tubi lugar catë chu nádiꞌi. Lugar ni bëꞌnë Dios preparar të ngaꞌli guëquëreldë naꞌa parë guëdëꞌë mënë nagáu naꞌa por mili chupë gahiuꞌa sesenta dzë. tja Lueguë lëꞌë naꞌa gupë tubi ngulëꞌnë naná destinadë parë guënibë́ꞌaiꞌ grë naciuni tubi manërë nadushë. Lueguë lëꞌë shini naꞌa guabsú; biaꞌa Dios lë́ꞌiꞌ hashtë trunë shtënë më lu gubeꞌe. i# Hia con llbaꞌnë ma lëꞌë dragón bëtëá tecërë partë shtë mbelëguiꞌi nu bëquëldí ma mbelëguiꞌi hashtë lu guë́ꞌdchiliu. Dragón rëꞌ bëaꞌnë delantë lu naꞌa parë iurë lëꞌë shini naꞌa galë, të parë gau ma lëꞌë meꞌdë. yhk Lueguë bëluaꞌa stubi sëñi lu gubeꞌe, tubi ma dushë dragón. Naruꞌbë ma nu na ma color llni nu napë ma gadchi guëc ma nu chiꞌi cachi, nu nanú tubi corunë cadë gadchi guëc ma. Nu nadchiꞌbë tubi corunë cadë guëc ma. ,gQ Naꞌa ni nuá shíniꞌ nu gurushtiá naꞌa con dulurë shtë nagalë shini naꞌa. Pues nalë́ rzac zi naꞌa parë guëdchini shini naꞌa guë́ꞌdchiliu. df C Iurní bëluaꞌa tubi sëñi lu gubeꞌe. Tubi naꞌa bëluaꞌalú lua; zúbiꞌ laꞌni llni shtë ngubidzë nu zubë mbehu guëáhiꞌ nu nápiꞌ guë́quiꞌ tubi corunë nanuaꞌa chiꞌbë chupë mbelëguiꞌi. e# Iurní bëllaꞌlë santuari shtë Dios nananú gubeꞌe, nu gunahia tubi cajë shtë conveñi laꞌni iáduꞌu. Iurní gubë́ laꞌni gubeꞌe; guꞌtë guiꞌi nguziꞌu; binia ruidë dushë; bëllú guë́ꞌdchiliu nu gulaguë tubi guiuguë́ fuertë.vde Ra mënë shtë grë naciuni, bëldë́ rall perë hia bëgaꞌa iurë parë gúnël cashtigu lëꞌë rall. Bëgaꞌa tiempë gúnël juzguë ra tëgulë.Guënéꞌel premi caꞌa ra naná runë honrar lë́ꞌël, grë ra naná limpi delantë lul, nu grë ra narzuꞌbë diaguë shtíꞌdzël, grë́tëꞌ ra narnibëꞌa, nu grë́tëꞌ ra mënë nanádiꞌi mënë nalasac.Bëgaꞌa iurë parë gúnël tsalú con grë́tëꞌ ra narzac zi saꞌ rall parë tsalú saꞌ rall. Nc Guniꞌi raiꞌ:Dzu guëneꞌe naꞌa graci lul, Dadë.Nápël grë pudërë; nabánil parë siemprë.Napë quë guëdchínil parë guënibë́ꞌal;
nu nal Rëy iurneꞌ. Mb Iurní ra galdë bi tapë më guaniꞌsi naná quëbezë lu trunë shtë raiꞌ delantë lu Dios, bëzullibi raiꞌ hashtë bëdchini luquë́ raiꞌ lu guiuꞌu nu bëꞌnë raiꞌ adorar Dios. Ea Lëꞌë ianglë gadchi biꞌldi trompetë shtë́niꞌ. Iurní bëdchini bë fuertë dizdë gubeꞌe. Guniꞌi bë:Lugar catë rnibëꞌa rëy shtë guë́ꞌdchiliu, bëaquin lugar parë guënibëꞌa Dios, Shtádaꞌa nu Cristo shini më.Lëꞌë më guënibëꞌa më ziquë rëy parë siemprë. x`i Zni gudëdë segundë cusë nadzëꞌbë perë lueguë guëdchini stubi naná tecërë. Trompetë gadchi y_k Mizmë iurní guꞌ tubi llu ruꞌbë nu guëzá chiꞌi partë shtënë ciudá gualú nu gadchi mili mënë guti; bëꞌnë llu. Los de más mënë nabëaꞌnë, nalë́ bëdzëbë rall. Guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. ]^3 Lueguë iurní guërupë testigu ni bini raiꞌ tubi bë dizdë lu gubeꞌe naná guniꞌi: ―Gulë tsepi ndëꞌë. Iurní beꞌpi raiꞌ gubeꞌe laꞌni tubi shcahi. Hia ra contrari shtë raiꞌ guná rall. 0]Y Perë despuësë tsunë dzë guëruldë, Dios bëcuaꞌñi lëꞌë raiꞌ parë guëbani raiꞌ stubi, nu grë ra naguná lu raiꞌ, nalë́ bëdzëbë rall iurní. :\m Ra naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu guëquitë lduꞌu rall purquë guti ra testigu ni, nu nalë́ guëuuꞌ lduꞌu rall hashtë guësheꞌldë rall regalë lu saꞌ rall purquë guëzá guërupë nguiu ni nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, guti raiꞌ. Bëzac zi raiꞌ ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu. 4[a Hia por tsunë dzë guëruldë, guëaꞌnë ra shcuerpë testigu ni lu nezë. Mënë shtë grë guëꞌdchi, mënë naruadiꞌdzë grë clasë dizë́, mënë nazeꞌdë de grë lugar nu naciuni, guëná rall lu ra tëgulë nu adë guëdë́ꞌëdiꞌi rall permisi parë guëgaꞌchi ra tëgulë. -ZS Hia shcuerpë raiꞌ guëaꞌnin lu nezë shtë ciudá ruꞌbë catë bëquëꞌë ra mënë lëꞌë Dadë lu cruz. Stubi lë ciudá ni na Sodoma, nu zac Egipto. EY Perë iurë tsalú grë lo quë nagunë ra testigu ni, iurní lëꞌë ma dushë nabëruꞌu gabildi, guënaꞌzi ma lëꞌë raiꞌ nu gunë ma dushë gan lu raiꞌ hashtë gati raiꞌ. MX Testigu rëꞌ napë pudërë parë guësëꞌau raiꞌ gubeꞌe të parë ldáguëdiꞌi guiu durantë tiempë naguadiꞌdzë raiꞌ shtiꞌdzë Dios, nu napë raiꞌ pudërë parë gunë raiꞌ cambi nisë; gaquin rënë, nu parë guësheꞌldë raiꞌ plaguë u galguidzë tantë cumë ziquë guëniꞌi lduꞌu raiꞌ. W% Si talë chu rac shtuꞌu gunë dañi parë lëꞌë testigu ni, pues lëꞌë raiꞌ napë raiꞌ pudërë parë guëruꞌu guiꞌi ruaꞌ raiꞌ naná guëzaꞌi completamente lëꞌë contrari shtë raiꞌ. Zni gati ra grë ra narac shtuꞌu quini lëꞌë raiꞌ. 9Vk Lëꞌë testigu rëꞌ runë significar chupë hiaguë olivos, nu zac runë significar chupë gandelier naná quëbezë delantë lu Dadë narnibëꞌa guë́ꞌdchiliu. 0UY Perë guësheꞌlda chupë testigu shtëna parë guadiꞌdzë raiꞌ shtiꞌdza durantë mili chupë gahiuꞌa sesenta dzë. Nacu raiꞌ shabë raiꞌ color nagasë. zTm Perë adë rrë́ꞌshëdiꞌil lu rualdëaꞌ naná tëchi fuërë shtë iáduꞌu purquë grë́tëꞌ ni bëneꞌe Dios permisi parë më zitu guëlú rall. Grë ra mënë ni guëlú ra guëc Jerusalén durantë cuarenta y chupë mbehu. S ! Iurní bëneꞌe raiꞌ tubi varë narrëꞌshë guiuꞌu cuahia, nu guniꞌi raiꞌ lua: ―Guasuldí nu gunaꞌzi medidë rëꞌ; bërëꞌshë santuari shtë Dios, nu bërëꞌshë bëcuꞌguë, nu bëlabë bëldá naná quëhunë adorar lëꞌë Dadë ngaꞌli. Ry Lueguë guníꞌiꞌ: ―Napë quë guëabril stubi. Tsagníꞌil shtiꞌdzë Dios lu grë́tëꞌ ra mënë, guëꞌdchi ra, lu ra naciuni, nu lugar catë ruadiꞌdzë mënë grë clasë dizë́, nu lu ra rëy. Guëníꞌil shtiꞌdzë më.2Q] Iurní gunaꞌzia librë rëꞌ nananú guiaꞌa ianglë. Biꞌldia laꞌnin; bëna llgabë. Primërë cusë zaꞌquë nahin perë despuësë guquin cusë naldá. BP} Iurní guahia lu ianglë nu gunaꞌba të parë guënéꞌeiꞌ librë. Iurní guniꞌi ianglë lua: ―Gunaꞌzi librë rëꞌ; biꞌldi laꞌnin nu bëꞌnë llgabë pë runë cuntienë ra diꞌdzë. Primërë gac ra diꞌdzë ziquë dchini shtë mbeeꞌzë perë despuësë guëaquin cumë cusë naldá. jOM Hia bë naná binia, bë nabëdchini de gubeꞌe, bëabrí guníꞌiꞌ lua: ―Gua iurneꞌ të guënáꞌzil librë naná llaꞌlë, librë nananú guiaꞌa ianglë naná zuldí lu nisëduꞌu nu lu guë́ꞌdchiliu. iNK Iurë lëꞌë ianglë nagadchi guzublú guꞌldë trompetë shtë́hiꞌ, iurní hia guc cumplir lo quë nabëꞌnë Dios disponer antsë cumë ziquë guniꞌi më lu ra muzë shtë më, ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më. NM Bë́ꞌniꞌ jurar por lë më naná bëntsaꞌu gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu, nu nisëduꞌu nu grë ra cusë nananú lu rahin. Guniꞌi ianglë: ―Hia bëgaꞌa iurë; nádiꞌi más tiempë. L Lueguë lëꞌë ianglë nagunahia, zu guëáhiꞌ lu nisëduꞌu nu guë́ꞌdchiliu, bëldísiꞌ guiaꞌa ladë ldi lu gubeꞌe. vKe Iurë gualú ra gadchi nguziꞌu, iurní guc shtuaꞌa niaquëaꞌa perë binia tubi bë nabëdchini de gubeꞌe; guníꞌiꞌ: ―Adë rquébidiꞌil lo quë naguniꞌi ra nguziꞌu; adë rquë́ꞌëdiꞌil lo quë naguniꞌi raiꞌ. =Ju Iurní fuertë guníꞌiꞌ ziquë rzubá ra león. EI Nuáꞌaiꞌ guiáꞌaiꞌ tubi librë mituꞌnë naná llaꞌlë. Iurní bëzúhiꞌ guëáhiꞌ ladë ldi lu nisëduꞌu, nu guëáhiꞌ ladë rubësë bëzúhiꞌ lu guë́ꞌdchiliu. H  Iurní gunahia stubi ianglë nanapë pudërë ruꞌbë naná bëdchini de gubeꞌe. Lëꞌë ianglë nácuhiꞌ shcahi nu nanú tubi iarcu iris guë́quiꞌ. Lúhiꞌ rabtsëꞌë ziquë ngubidzë; hia guëáhiꞌ rluaꞌa ziquë tubi mbëduni shtë beꞌlë. ]G3 Nu zac adë bësáꞌnëdiꞌi ra mënë quini saꞌ rall nu ni por galbëlliú shtë rall, nu ni por galërquënú tseꞌlë saꞌ rall, nilë por rbézëdiꞌi mënë rbaaꞌnë rall pë shtë saꞌ rall.1F[ Perë los de más mënë nagútidiꞌi por ra cashtigu ni, nunquë adë bësáꞌnëdiꞌi rall gunë rall cusë mal, nu bësáꞌnëdiꞌi rall gunë rall adorar ra espíritu mal con ra dzanë ídolo shtë orë u ra dzanë bëdchichi, u guiꞌbë shlíꞌechi u guëꞌë u hiaguë. Bësáꞌnëdiꞌi rall gunë rall adorar ra cusë ni aunquë adë ráquëdiꞌi guëná rahin, nu adë ráquëdiꞌi rall rzë rall. BE} purquë lëꞌë ra ma bëꞌnë ra gan con ruaꞌ ma, nu con llbaꞌnë ma; pues llbaꞌnë ma rluaꞌa ziquë serpientë con guëc shtë ma. Con ra guëc ra ni bëꞌnë rall dañi. D} Ra tecërë partë shtë mënë guti ra por guëzá tsunë plaguë ni narruꞌu ruaꞌ guay: guiꞌi, gushë, nu asufre &CE Zni bëluaꞌalú ra guay lua. Hia ra nadchiꞌbë tëchi ma nuaꞌa raiꞌ lduꞌu raiꞌ tubi naná canihapë lduꞌu raiꞌ. Nahin color llni; nu azul, nu shlíꞌechi. Hia ra guay napë ma guëc ma ziquë guëc león; hia ruaꞌ ra ma bëruꞌu beꞌlë nu gushë nu asufre. eBC Binia tubi número shtë ra suldadë nanadchiꞌbë ra guay; na rall dos cientos millones. )AK Hia iurní gulaꞌa ra guëzá ianglë ni parë quini raiꞌ tecërë partë shtë mënë. Ra ianglë guc raiꞌ preparadë parë iurë ni, dzë nu izë. @/ Lëꞌë bë guniꞌi lu sexto ianglë nanuaꞌa trompetë: ―Bëldaꞌa ra guëzá guëdapë ra ianglë naquëdú ruaꞌ guëëꞌgu Eufrates. F? Hia lëꞌë sexto ianglë biꞌldi trompetë; iurní binia tubi bë nabëruꞌu entrë ra tapë cachi nanaquë́ bëcuꞌguë shtë orë. Bëcuꞌguë ni quëbezë delantë lu Dios. f>E Gudëdë primërë cusë dushë perë todavía runë faltë chupë cusë nadzëꞌbë. c=? Ra mbëchizuꞌ rëꞌ napë raiꞌ tubi jëfë naná mizmë ianglë shtë gabildi. Hia lëꞌë ianglë rëꞌ lë con diꞌdzë hebreo, Abadón. Nu dizë́ griego lë ma Apolión narunë cuntienë el quë narzalú. -<S Napë ma llbaꞌnë ma cumë ziquë llbaꞌnë nillë con guitsë nazubë guëquin. Hia llbaꞌnë ma napë pudërë parë gunë dañi ra mënë por gaꞌi mbehu. L; Cuerpë shtë ra ma nacu bien con shabë ziquë guiꞌbë; hia ruidë shtë shcuaguë ma na ziquë ruidë shtë cantidá carros nanaquë́ ra guay iurë lëꞌë ra ma ziaglluꞌnë lu guërru. s:_ Nu napë ma guitsë guëc ziquë guitsë guëc shtë naꞌa. Hia laiꞌ ma rluaꞌa ziquë laiꞌ león. -9S Ra mbëchizuꞌ rluaꞌa ziquë guay naná preparadë parë lu guërru. Hia guëc ma napë ma ziquë tubi corunë orë; hia lu ma rluaꞌa ziquë tubi nguiu. ?8w Hia dzë ni ra mënë gac shtuꞌu rall gati rall perë adë gunë raiꞌ gan gati raiꞌ. Aunquë rac shtuꞌu mënë gati rall, hia lëꞌë galguti ldaguë zitu parë mënë ni. p7Y Adë bëdë́ꞌëdiꞌi më sí de quë quini raiꞌ mënë sino nadë más parë gunë ra mënë sufrir dulurë durantë gaꞌi mbehu. Lëꞌë dulurë ni gaquin ziquë rac tubi mieti iurë rahuëꞌ tubi nillë lëꞌë nguiu. j6M Bëꞌnë raiꞌ recibir ordë adë gunë raiꞌ dañi lu ra plantë rguë, nilë tubi cusë narguë́, ni por ra hiaguë, sino nadë más gunë raiꞌ dañi ra mënë naná nuáꞌadiꞌi sëñi shtë Dios luquë́ raiꞌ. N5 Laꞌni gushë ni bëruꞌu ra mbëchizuꞌ naná riasë nu bietë ra ma lu guë́ꞌdchiliu. Bëꞌnë ra mbëchizuꞌ recibir pudërë parë gunë ra dañi ziquë nillë shtë guë́ꞌdchiliu. /4W Iurní bëlláꞌliꞌ guëru ni; hia ngaꞌli beꞌpi gushë cumë ziquë gushë shtë iurnë ruꞌbë. Hia lëꞌë gushë ni bëcahi lu ngubidzë nu lu gubeꞌe. 3  Hia lëꞌë quintë ianglë biꞌldi trompetë; iurní gunahia tubi mbelëguiꞌi naná gulaguë dizdë lu gubeꞌe hashtë lu guë́ꞌdchiliu. Lëꞌë personë ni bëꞌnë recibir liahi shtë guëru naná guetë nu nídiꞌi fin shtë guëru ni. o2W Iurní gunahia nu binia tubi ianglë nariasë lu gubeꞌe. Guníꞌiꞌ fuertë: ―Prubi grë́tëꞌ ra naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu iurë lëꞌë ra tsunë ianglë rëꞌ guꞌldë raiꞌ trompetë shtë raiꞌ.?1w Lëꞌë ianglë naná cuartë, bíꞌldiꞌ trompetë; iurní tecërë partë shtë ngubidzë con tecërë partë shtë mbehu nu ra mbelëguiꞌi, gullini de manërë quë ra tecërë partë shtë rahin bëaꞌnë nacahi. Bëdë́ꞌëdiꞌi rahin llni durantë tecërë partë shtë dzë nu gueꞌlë. 0) Lëꞌë mbelëguiꞌi ni lë Naldá. Tecërë partë shtë nisë bëaquin ziquë naldá. Cantidá mënë guti purquë biiꞌ rall nisë lda. j/M Lëꞌë tecërë ianglë biꞌldi trompetë, iurní tubi mbelëguiꞌi ruꞌbë gulaguë dizdë gubeꞌe. Rieꞌqui mbelëguiꞌi ziquë grëaguë. Gulaguin lu tecërë partë shtë ra guëëꞌgu nu catë nanú zini. .  Hia tecërë partë shtë ra ma nananú laꞌni nisëduꞌu, guti ra. Nu tecërë partë shtë ra barcu, grë́tëꞌ gualú. P-Segundë ianglë biꞌldi trompetë shtë́hiꞌ nu gulaguë ziquë tubi dani ruꞌbë lu nisë. Dani ni rieꞌqui con beꞌlë, nu tecërë partë shtënë nisëduꞌu bëaquin ziquë rënë. ,Primërë ianglë biꞌldi trompetë; iurní gulaguë guiuguë́ nu guiꞌi nutsin con rënë hashtë guë́ꞌdchiliu. Güeꞌqui tecërë partë shtë guë́ꞌdchiliu nu tecërë partë shtë ra hiaguë nu tecërë partë plantë narguë́. +Iurní ra zëgadchi ianglë nanuaꞌa ra trompetë, bëꞌnë raiꞌ preparar të parë guꞌldë raiꞌ trompetë. *1Iurní lëꞌë ianglë gunaꞌzi lëꞌë cinsari ni; tsadzëhin con guiꞌi guëdchi shtë catë rieꞌqui. Iurní bëquëldí ianglë guiꞌi ni lu guë́ꞌdchiliu. Gubë́ nu nalë́ ruidë guꞌ; bëdchini ray shtë nguziꞌu nu bëllú guë́ꞌdchiliu. Ra trompetë )%Lëꞌë gushialë nananú guiaꞌa ianglë ni, beꞌpin hashtë lugar catë quëbezë Dios, juntë con ra oraciuni shtë ra shmënë Dios. .(UDespuësë de ni bëdchini stubi ianglë nanuaꞌa tubi cinsari orë. Iurní guzuldiꞌ delantë lu bëcuꞌguë. Bëdëꞌë raiꞌ zihani ialë parë gúniꞌ ofrecer gushialë lu bëcuꞌguë juntë con oraciuni shtë ra shmënë Dios. Lëꞌë bëcuꞌguë orë zugaꞌa delantë trunë. 'yLueguë gunahia lu gadchi ianglë naná quëbezë zuldí delantë lu Dios; bëꞌnë raiꞌ recibir gadchi trompetë. & Iurë lëꞌë më nabërulë́ Lliꞌli bëcheꞌzë sëgi gadchi, iurní bëaꞌnë silënci lu gubeꞌe ziquë mëdi iurë. T%!purquë lëꞌë më nabërulë́ Lliꞌli, el quë naná quëbezë guëláu trunë ni, quëhápiꞌ lëꞌë raiꞌ ziquë tubi vëquërë quëhápëll ra lliꞌli. Nu më rëꞌ guaꞌa lëꞌë raiꞌ catë nanú nisë narneꞌe vidë eternë. Nu Dios guëcuëꞌdchí më lu raiꞌ grë́tëꞌ nisë narruꞌu lu raiꞌ.%$CHia gúnëdiꞌi raiꞌ sufrir gubini, ni galërbidchi lduꞌu, nilë guëzaꞌi ngubidzë lëꞌë raiꞌ, ni por galnaꞌi adë gúnëdiꞌi rall sufrir r#]Por ni quëbezë raiꞌ delantë lu trunë shtë Dios nu quëhunë raiꞌ sirvë lëꞌë më dzë la gueꞌlë laꞌni santuari shtë më. Nu lëꞌë më naquëbezë lu trunë canihapë më lëꞌë raiꞌ con pudërë shtë më. y"kNa repia: ―Dadë lë́ꞌël nanël. Iurní guníꞌiꞌ lua: ―Lëꞌë raiꞌ na ra nagudëdë lu galërzac zi nu bëzunë́ raiꞌ almë shtë raiꞌ. Na limpi raiꞌ ziquë lari naquichi por rënë shtë nabërulë́ Lliꞌli. /!W Iurní tubi më guaniꞌsi gunaꞌbë díꞌdziꞌ lua: ―¿Chúllëtiꞌi ra ndëꞌë naquëbezë ndëꞌë, ra nanacu naquichi? ¿Ca nezë zeꞌdë raiꞌ? a ; Guniꞌi raiꞌ:Nia Dadë, lëꞌë labansë shtë mieti runë tucárël.Guëniꞌi mieti llëruꞌbë na pudërë shtë́nël, nu rac bë́ꞌal grë cusë.Guëneꞌe mieti graci lul nu gunë rall honrar lë́ꞌël purquë pudërë nu fuersë shtë́nël llëruꞌbë nahin.Nal Dios shtë naꞌa por grë tiempë. Amén. 8i Grë́tëꞌ ra ianglë naquëbezë ngaꞌli zuldí raiꞌ alrededurë trunë ni nu alrededurë ra galdë bi tapë më guaniꞌsi, nu alrededurë ra tapë më nanabani. Bëzullibi grë́tëꞌ ra mënë ni hashtë bëdchini luquë́ raiꞌ lu guiuꞌu. Delantë lu trunë bëꞌnë raiꞌ adorar Dios. >u Grë raiꞌ guniꞌi raiꞌ fuertë:Nasalvar hiaꞌa por pudërë shtë Dios, Shtádaꞌa, el quë naquëbezë lu trunë,
nu por pudërë shtë më nabërulë́ Lliꞌli. dA Iurní gunahia zihani mënë nazeꞌdë de grë naciuni nu grë guëꞌdchi. Gunahia ra naruadiꞌdzë grë clasë dizë́. Zuldí raiꞌ delantë lu trunë nu delantë lu më nabërulë́ Lliꞌli. Pues cantidá raiꞌ; ni tubi adë chu gunë gan guëlabë lëꞌë raiꞌ. Nu nacu raiꞌ lari naquichi nu nanú zini guiaꞌa ra mënë ni. _7Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Zabulón. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní José. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Benjamín. Zihani mënë nagacu lari naquichi 8iChiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Simeón. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Leví. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Isacar. :mChiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Aser. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Naftalí. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Manasés. 4aChiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Judá. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Rubén. Chiꞌbë chupë mili guc selladë shtë llëbní Gad. wgBinia tubi número naná guc selladë, na raiꞌ ciento cuarenta y cuatro mili shtë ra më israelitë. H ―Adë rúnëdiꞌi të dañi lu guë́ꞌdchiliu nu nilë nisëduꞌu, nilë parë lu ra hiaguë hashtë guna gan guëquëaꞌa tubi sëñi luquë́ ra muzë shtë Dios, Shtádaꞌa. 1Nu zac gunahia stubi ianglë nazeꞌdë nezë guiaꞌa. Nápiꞌ tubi sëgi shtënë Dios nanabani. Lëꞌë ianglë guniꞌi fuertë lu ra guëzá tapë ianglë naná bëꞌnë recibir pudërë parë gunë raiꞌ dañi lu guë́ꞌdchiliu nu nisëduꞌu. Guniꞌi ianglë:  Despuësë de ni gunahia tapë ianglë; zuldí raiꞌ guëdubi ladë shtë guë́ꞌdchiliu. Quëzudchí raiꞌ guëzá guëdapë mbë të parë adë ldáꞌadiꞌi mbë lu guë́ꞌdchiliu, nilë nisëduꞌu, nu ni tubi hiaguë shtë guë́ꞌdchiliu. Pues hia lëꞌë iurë bëdchini, iurë shtë cashtigu ruꞌbë. ¿Chu gunë gan guëruꞌu entrë ra cusë ni?r]Guniꞌi rall lu dani nu lu ra guëꞌë: ―Gulaguë guëc naꞌa të parë guëcaꞌchilú naꞌa lu më naquëbezë lu trunë. Gulë bëcaꞌchi lëꞌë naꞌa lu cashtigu ruꞌbë naná guësheꞌldë Lliꞌli guëc ra mënë. 0YHia ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu bëcaꞌchilú rall laꞌni ra cuevë nu entrë ra guëꞌë ruꞌbë shtë guë́ꞌdchiliu. Zni zac bëꞌnë ra mënë narnibëꞌa, nu ra ricu, nu ra jëfë shtë militar, nu grë ra nanapë pudërë nu autoridá nu ra esclavë con ra nguiu naná librë. Hia gubeꞌe gunitilú ziquë tubi guichi nardëá; hia grë́tëꞌ ra dani nu ra dani laꞌni nisë bëniꞌbin shlugarin. )K Hia ra mbelëguiꞌi lu gubeꞌe gulaguë ra hashtë lu guë́ꞌdchiliu cumë ziquë rlaguë nashi bëldaꞌu iurë lëꞌë mbë dushë rniꞌbi hiaguë ni. 2] Iurë lëꞌë Lliꞌli bëcheꞌzë sexto sëgi, binia tubi llu ruꞌbë. Lëꞌë ngubidzë bëac ziquë tubi cusë nagasë. Lëꞌë mbehu bëac ziquë rënë.   Iurní bëꞌnë raiꞌ recibir lari naquichi nu repi më të parë guëziꞌi lduꞌu raiꞌ stuꞌpë tiempë más, hashtë gac completë número shtë ra bëchi la saꞌ raiꞌ naná guti por dizaꞌquë shtë Cristo igual ziquë lëꞌë raiꞌ. a ; Ra mënë ni guniꞌi raiꞌ fuertë: ―Dadë santu, quëhúnël cumplir promësë shtë́nël. ¿Hashtë ca iurë gac ldë́ꞌël nu gúnël cashtigu ra nagudini lëꞌë naꞌa? ra nanabani lu guë́ꞌdchiliu. k O Iurë lëꞌë Lliꞌli bëcheꞌzë quintë sëgi, iurní gunahia guëaꞌ bëcuꞌguë ra almë naná guti purquë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios nu purquë guc raiꞌ testigu shtë më lu saꞌ raiꞌ. g GGunahia tubi guay shlíꞌechi; hia nadchiꞌbë ma lë Galguti. Hia tëchi de ni zeꞌdë naldë el quë runë representar lugar shtë ra tëgulë. Iurní lëꞌë ni bëꞌnë recibir pudërë subrë guëzátëꞌ cuartë partë shtë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu të gati rall lu guërru con gubini con galguidzë nu con ma dushë.  Iurë lëꞌë Lliꞌli bëcheꞌzë cuartë sëgi, iurní binia bë shtë cuartë nanabani; guníꞌiꞌ: ―Gudeꞌe të guënal.  3Binia tubi bë nabëruꞌu guëláu ra nanabani. Guníꞌiꞌ: ―Bëꞌnë dañi hashtë rduꞌ tubi kilo shtë trigu por lo quë runë nguiu gan tubi dzë; nu tsunë kilo cebadë por mizmë prëci ni. Perë adë rúnëdiꞌil dañi ra hiaguë olivo, nilë ra hiaguë uvë. lQIurë lëꞌë Lliꞌli bëcheꞌzë tecërë sëgi, iurní binia chaꞌ tecërë nabani; guníꞌiꞌ: ―Gudeꞌe të guënal. Gunahia tubi guay nagasë. Hia nadchiꞌbë ma, nuaꞌa tubi lliguë ldibrë guiáꞌaiꞌ. s_Iurní bëruꞌu stubi guay naná color llni. Hia nanadchiꞌbë ma, bëꞌnë recibir tubi spadë ruꞌbë nu pudërë parë guëdchisull paz parë ra mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, nu parë quini ra mënë saꞌ rall. Iurë lëꞌë Lliꞌli bëcheꞌzë segundë sëgi, binia bë shtë segundë ra nanabani; guníꞌiꞌ: ―Gudeꞌe të guënal. a;Gunahia tubi guay naquichi. Hia nadchiꞌbë ma nuaꞌa tubi iarcu guiaꞌa ni. Iurní bëdëꞌë raiꞌ tubi corunë nu ziáꞌaiꞌ parë gúniꞌ gan lu enemigu nu parë tsaglaꞌguë gúniꞌ gan lu rall. K Iurní gunahia lu Lliꞌli. Iurë bëchéꞌziꞌ primërë sëgi, iurní binia bë shtë tubi ra tapë nanabani. Cháhiꞌ na ziquë bë shtë nguziꞌu; guníꞌiꞌ: ―Gudeꞌe të guënal. ORa guëzá tapë ra nanabani guniꞌi raiꞌ: ―Nia Dadë. Zni gac. Ra galdë bi tapë më guaniꞌsi bëzullibi raiꞌ lu më nu bëꞌnë raiꞌ alabar el quë nanabani parë siemprë.J  Nu binia chaꞌ grë ra cusë nabëcueꞌshtë́ Dios, ra ianglë lu gubeꞌe, ra mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, hashtë grë ra mënë naná lugar shtë tëgulë nu laꞌni nisëduꞌu. Guniꞌi raiꞌ:Grë mieti gunë alabar lë́ꞌiꞌ; guëdëꞌë rall grë hunurë.Guëniꞌi raiꞌ llëruꞌbë na pudërë shtë më.Labansë ni runë tucarë el quë naquëbezë lu trunë nu lu Lliꞌli parë guëdubi tiempë. q[ guniꞌi raiꞌ con voz fuertë:Lëꞌë Lliꞌli naguti, lë́ꞌiꞌ runë tucarë gúniꞌ recibir labansë shtë mieti; grë mënë guëdëꞌë pudërë shtë rall caꞌa më.Guëdëꞌë rall grë riquesë nanapë rall caꞌa më.Guëniꞌi rall sulë lëꞌë më náhiꞌ sabi; guëniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë më.Gunë rall honrar lëꞌë më; gunë rall alabar lëꞌë më.Guëniꞌi rall napë më derechë parë guënibë́ꞌaiꞌ. S Despuësë de ni, gunahia nu binia tubi bë shtë zihani ianglë naná rëtaꞌ alrededurë trunë ni catë nanú ra nanabani con ra më guaniꞌsi. Cantidá ra ianglë, miles de lëꞌë raiꞌ, %C Nu lë́ꞌël bënéꞌel derechë lëꞌë rall, gac rall rëy nu bëshuzi parë Dios shtë naꞌa.Nu guënibëꞌa rall guëdubi guë́ꞌdchiliu. *~M Nu biꞌldi raiꞌ tubi cantë cubi; guniꞌi raiꞌ:Sulë lë́ꞌël runë tucárël guënáꞌzil librë,
nu guëchéꞌzël sëgi rëꞌ purquë gútil
nu con rënë shtë́nël gudíllil prëci parë guc salvar mënë rëꞌ.Na rall shini Dios de grë guëꞌdchi, grë naciuni.Ruadiꞌdzë rall grë clasë dizë́; beꞌdë guëzë́ rall de guëzá partë shtë guë́ꞌdchiliu. ?}wIurë lëꞌë më ni gunaꞌzi librë, guëzátëꞌ tapë ra nanabani nu ra galdë bi tapë më guaniꞌsi bëzullibi raiꞌ delantë lu Lliꞌli. Cadë lëꞌë më guaniꞌsi nuaꞌa tubi arpa nu nuaꞌa raiꞌ tubi copë orë naná gadzë́ gushialë. Gushialë ni na ra oraciuni shtë ra shmënë Dios. c|?Lëꞌë Lliꞌli gunaꞌzi librë nananú guiaꞌa ladë ldi naná quëbezë lu trunë. B{}Iurní guëláu lëꞌë trunë ni nu entrë ladi ra tapë ra nanabani nu ladi ra më guaniꞌsi, gunahia tubi nabërulë́ Lliꞌli. Zuldí më aunquë nilë todavía rluáꞌaruꞌu sëñi de quë gútiꞌ ziquë tubi ma nabëdëꞌë mënë cumë ofrendë lu Dios. Nápiꞌ gadchi shcáchiꞌ nu gadchi slúhiꞌ. Ra slúhiꞌ runë significar gadchi espíritu shtë Dios naná bësheꞌldë më parë guëdubi lu guë́ꞌdchiliu. OzIurní tubi më guaniꞌsi guníꞌiꞌ lua: ―Adë rúꞌnëdiꞌil pues lëꞌë nabërulë́ León shtë llëbní Judá naná zeꞌdë llëbní rëy David, ni sí, na më pudërusë. Bëꞌnë më gan lu enemigu shtë́hiꞌ; napë më derechë parë guësháꞌliꞌ lëꞌë librë nu guëchéꞌziꞌ ra gadchi sëgi. ~}|| {zywvutsyr@qXp8oRnm=lBkdjjPhgff dc!aaq`_^^ ] \A[[ZY_XWnVUUTaSURdRQ.PONMLKJIIHFDDEC/BeAl@?G>u=@Iurní gunahia tubi trunë naquichi nu gunahia lu më naquëbezë luhin. Delantë lu më gunitilú guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe. Iurní bëdzélëdiꞌi ni tubi lugar parë lëꞌë narná hiaꞌa iurneꞌ. 6e Lëꞌë mëdzabë naná bësiguë́ lëꞌë mënë ni, bëquëldí Dios lë́ꞌëll laꞌni beꞌlë catë rieꞌqui con asufre, mizmë lugar ni nanú ma dushë nu profetë falsë. Ngaꞌli sac zi rall dzë la gueꞌlë por guëdubi tiempë, nídiꞌi fin. Trunë naquichi catë gunë më juzguë 6e Zni bërëꞌtsë rall catë naná shlatë shtë guë́ꞌdchiliu nu bëdëá rall alrededurë catë nanú ra shmënë Dios nu alrededurë ciudá narac shtuꞌu më. Perë Dios gunibë́ꞌaiꞌ të parë guëdchini guiꞌi dizdë gubeꞌe të parë guëzaꞌi guiꞌi lëꞌë rall; grë rall guti. ucNu guërúꞌull të tsagsiguëll ra naciuni shtë guë́ꞌdchiliu. Guziáꞌall parë tsagsiguëll Gog nu Magog. Guëtëall ra suldadë shtë lugar ni parë guërru. Nalë́ zihani ra suldadë ni, ziquë iuꞌlli ruaꞌ nisëduꞌu. eCIurë tëdë ra mili izë, iurní Satanás napë quë ldáꞌall catë nanull prësi. ~Guëquitë lduꞌu ra mënë ni nu guc ldaiꞌ raiꞌ por Dios, mënë nabëabrí guëbani stubi antsë ra mili izë. Nunquë jamás gati raiꞌ stubi sino na raiꞌ bëshuzi shtë Dios nu shtë Cristo. Nu guënibëꞌa raiꞌ con lëꞌë më por tubi mili izë. j}MPerë los de más ra tëgulë adë bëabrídiꞌi guëbani raiꞌ sino quë hashtë despuësë tubi mili izë guc cumplir. Ndëꞌë na primërë vësë guashtë́ ra tëgulë ladi ra tëgulë të gátidiꞌi raiꞌ jamás. 0|YLueguë iurní gunahia ra trunë catë zubë ra nabëꞌnë recibir pudërë parë gunë raiꞌ juzguë. Nu zac gunahia lu ra almë naná guriuguë ra guëc raiꞌ purquë biadiꞌdzë raiꞌ shtiꞌdzë Dios; guc raiꞌ testigu shtë Jesús. Lëꞌë ra mënë ni adë bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ adorar lëꞌë ma dushë, nilë figurë shtë ma. Nu adë bëdë́ꞌëdiꞌi raiꞌ permisi parë niac marcar luquë́ raiꞌ u guiaꞌa raiꞌ. Gunahia de quë bëabrí guëbani raiꞌ nu gunibëꞌa raiꞌ con Jesucristo durantë tubi mili izë. a{;Bëquëldí ianglë lëꞌë mëdzabë laꞌni gabildi; ngaꞌli bëtáꞌuiꞌ lë́ꞌëll. Nu bëquë́ꞌëiꞌ tubi sëgi ruaꞌ gabildi të parë adë guërúꞌudiꞌi Satanás nu adë guësiguë́diꞌill ra naciuni hashtë tëdë tubi mili izë. Despuësë de tubi mili izë, iurní napë quë ldaꞌa mëdzabë por duꞌpë tiempë. Tz!Lëꞌë ianglë ni bëldiꞌbi lëꞌë dragón, lëꞌë serpientë nanabani dizdë guahietë, mizmë mëdzabë Satanás. Iurní bëquëdú ianglë lëꞌë mëdzabë con cadënë por tubi mili izë. y 1Despuësë gunahia lu tubi ianglë naná zeꞌdë de gubeꞌe con tubi liahi shtë gabildi guiáꞌaiꞌ. Nu nuáꞌaiꞌ tubi cadënë ruꞌbë. ax;Hia los de más narianaldë tëchi ra mënë ni, guti rall con spadë shtë më nadchiꞌbë tëchi guay. Bëruꞌu spadë ruaꞌ mënë ni. Grë́tëꞌ ra maꞌñi bielë ra ma con belë shtë ra tëgulë ni.>wuHia lëꞌë ma dushë ziaꞌa prësi juntë con profetë falsë naná bëꞌnë zihani sëñi nu milagrë delantë lu ma dushë. Por milagrë nabë́ꞌnëll bësiguë́ mënë ni ra nabëdëꞌë permisi parë gac escritë sëñi shtë ma dushë, nu bëꞌnë rall adorar figurë shtë ma dushë. Lëꞌë ma dushë con profetë falsë bëquëldí Dios lëꞌë rall nabanigá rall laꞌni lugar catë rëuldë con guiꞌi nu asufre. fvEIurní gunahia lu ma dushë; gunahia lu ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu con ra suldadë shtënë rall. Bëdëá ra parë tildinú rall cuntrë lëꞌë nadchiꞌbë tëchi guay naquichi con ra suldadë shtë më ni. -uStë gau të belë shtë ra rëy, nu ra jëfë militari, ra nguiu valientë. Gau të belë shtë ra guay con belë shtë ra nadchiꞌbë ma; gau të belë shtë ra naná rnibëꞌa nu belë shtë ra naná bajo ordë shtë saꞌ rall nu belë ra mënë nalasac nu ra mënë nalasáquëdiꞌi. Tt!Lueguë gunahia lu tubi ianglë nazuldí lu ngubidzë. Guníꞌiꞌ fuertë lu grë ra maꞌñi nariasë lu gubeꞌe: ―Gulë gudeꞌe nu gulë guëtëá saꞌ të parë shtse ruꞌbë shtë Dios %sCLu lari capë nu lu tëchi llibi më, naescritë tubi lë́hiꞌ: “Rëy nanapë pudërë subrë grë ra rëy; Señor naná rnibëꞌa grë ra Señor”. GrDe ruaꞌ më bëruꞌu tubi spadë dushë parë gunë më gan lu ra mënë shtë naciuni të guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë rall tubi manërë dushë. Gunë më cashtigu ziquë el quë narshiꞌi uvë con guëáhiꞌ. Gunë më të gu ra mënë vini shtë cashtigu purquë bëldë́ Dios pudërusë con lëꞌë rall. qNu zianaldë ra zihani suldadë shtë gubeꞌe; nacu raiꞌ lari lino fini naquichi nu limpi. Nu dchiꞌbë raiꞌ tëchi guay naquichi. Tp! Nacu më tubi lari nutsë con rënë. Lë më ni na Diꞌdzë shtë Dios. -oS Slúhiꞌ rabtsëꞌë ziquë beꞌlë. Nuáꞌaiꞌ guë́quiꞌ zihani corunë. Nu nápiꞌ tubi lë naescritë sulamëntë lëꞌë më runguë bëꞌa lë ni. wng Iurní gunahia lu gubeꞌe bëllaꞌlë; gunahia tubi guay naquichi. El quë nadchiꞌbë tëchi ma, bërulë́ Fiel nu Verdadero purquë náhiꞌ justë iurë rnibë́ꞌaiꞌ nu tubldí quëhúniꞌ iurë tildinúhiꞌ ra mënë. m Bëzullibia iurní delantë lu ianglë parë guna adorar lë́ꞌiꞌ, perë guniꞌi ianglë lua: ―Adë rúnëdiꞌil zniꞌi purquë nahia muzë shtë Dios cumë ziquë lë́ꞌël, ziquë los de más bë́chil naná quëhunë cumplir voluntá shtë më, ra narniꞌi dizaꞌquë shtë më. Sulë Dios bëꞌnë adorar lë́ꞌiꞌ. Ra dizaꞌquë nazeꞌdë de Jesús na mizmë diꞌdzë nardëꞌë Espírutu Santo parë ra muzë shtë më të guadiꞌidzë raiꞌ dizaꞌquë. Tubi nadchiꞌbë guay naquichi cl? Iurní guniꞌi ianglë lua: ―Bëquëꞌë diꞌdzë rëꞌ: “Dichusë na ra naná invitadë lu laní saꞌa shtë Lliꞌli”. Nu zac guniꞌi ianglë: ―Verdá nahin; diꞌdzë ni na diꞌdzë shtë Dios. 1k[Lëꞌë naꞌa ni bëdëꞌë më permisi gácuhiꞌ con lari fini nu limpi; rabtsëꞌë lari ni. Lari fini ni runë cuntienë ra vidë tubldí shtë shmënë Dios. sj_Cha guëquitë lduꞌu hiaꞌa; cha guëdápaꞌa lëgrë laꞌni lduꞌu hiaꞌa, nu cha guëdë́ꞌnaꞌa alabar lëꞌë më purquë hia bëdchini iurë shtë saꞌa shtë Lliꞌli.Lëꞌë tseꞌlë më na preparadë. i)Nu zac binia ziquë tubi bë shtë zihani mënë; nahin ziquë bë shtë zihani guëëꞌgu catë rzë nisë u ziquë nguziꞌu fuertë. Guniꞌi raiꞌ:Aleluya purquë hia guzublú guënibëꞌa Dadë Dios shtë́naꞌa; napë më llëruꞌbë pudërë. 0hYIurní binia tubi bë nabëruꞌu ladë trunë ni. Guníꞌiꞌ:Gulë bëꞌnë alabar Dios shtë́naꞌa, grë́tëꞌ të naná quëhunë sirvë lu më.Gulë gapë të respëti delantë lu më, lëꞌë të naná humildë nu lëꞌë të naná më nasac. Saꞌa shtë Lliꞌli MgHia ra galdë bi tapë më guaniꞌsi con ra tapë nanabani, bëzullibi raiꞌ lu guiuꞌu nu bëꞌnë raiꞌ adorar Dios naná quëbezë lu trunë. Guniꞌi raiꞌ: ―Nia Dadë; aleluya. fIurní bëabrí guniꞌi ra mënë: ―Aleluya. Lugar catë rieꞌqui naꞌa ni, nunquë cuezë tsepi gushë parë siemprë. ;eopurquë lëꞌë më quëhunë më juzguë tubldí nu con verdá.Pues bëꞌnë më condenar lëꞌë naꞌa mal naná bëshiꞌni guë́ꞌdchiliu con mal vidë shtë́nëll.Lëꞌë më bëguëuꞌ galguezë por grë́tëꞌ ra cusë mal, por grë galguti shtë ra nabëꞌnë sirvë lu Dios. d 3Despuësë de ra cusë rëꞌ, binia bë fuertë shtë zihani mënë naquëbezë lu gubeꞌe. Guniꞌi raiꞌ:Aleluya, Dios Shtádaꞌa nápiꞌ llëruꞌbë pudërë.Sulë lëꞌë më rac runë salvar. Sulë lëꞌë më runë tucarë labansë shtë mënë, [c/Pues ciudá ni na culpablë por ra galguti shtë ra shmënë Dios naruadiꞌdzë shtiꞌdzë më, grë ra nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ, grë ra naguti purquë guanaldë raiꞌ shnezë Jesús./bWHiadë gabtsë́ꞌëdiꞌiruꞌu llni ladi hiuꞌu shtë ciudá, ni cërë, ni lámpara, nu jamás guínidiꞌiruꞌu të catë nanú saꞌa lidchi mënë. Zni gac aunquë antsë ra comerciante shtë́nël guc rall mënë nanapë pudërë, perë bësiguël grë́tëꞌ naciuni con galbishi. |aqNunquë jamás guíniruꞌu mënë lu nezë shtë ciudá musiquë shtë arpa, nilë bëdchaꞌ, nilë trompetë. Adë guëdzéldëdiꞌiruꞌu ra narunë ra dchiꞌni, nu nilë tubi clasë muzë. Adë guínidiꞌiruꞌu ruidë shtë molinë. R`Iurní tubi ianglë nanapë pudërë ruꞌbë bëldísiꞌ tubi guëꞌë ziquë tubi guëꞌë naná rzua trigu; iurní bëtiaꞌa ianglë ni lëꞌë guëꞌë laꞌni nisëduꞌu nu guníꞌiꞌ: ―Zndëꞌë lëꞌë Dios guëtiaꞌa ciudá Babilonia laꞌni nisë. Nunquë jamás guëbrídiꞌi guëná mënë luhin. I_ Perë gulë bëquitë lduꞌu të naquëbezë gubeꞌe, lëꞌë të poshtë shtë më, lëꞌë të naruadiꞌdzë shtiꞌdzë më, lëꞌë të nabëzunë́ Dios almë shtë të, purquë bëꞌnë më cashtigu ciudá ni. Bëꞌnë më jushtisi por manërë mal bëꞌnë mënë shtë ciudá tratë lëꞌë të. #^?Iurní bëtiaꞌa rall guiuꞌu guëc rall; guꞌnë rall nu cushtiá rall: ―Prubi de lëꞌë ciudá ruꞌbë rëꞌ. Con galëricu shtë ciudá grë ra nanapë barcu lu nisëduꞌu, guc rall ricu; perë iurneꞌ tubsë mumëntë gualú ciudá ni. Completamente bërëhin. 2]]Iurë lëꞌë rall guëná rall gushë shtë ciudá narieꞌqui, cushtiá rall; guëniꞌi rall: ―Adë guëdzélëdiꞌi stubi ciudá ziquë ciudá ruꞌbë rëꞌ. K\perë tubsë mumëntë gualú grë galëricu ni. Grë ra capitán shtë barcu nu ra pasajërë nu ra marinërë nu grë ra narunë dchiꞌni lu nisëduꞌu, guëaꞌnë rall zitu de ciudá ni. <[qguniꞌi rall: ―Prubi de lëꞌë ciudá ruꞌbë rëꞌ. Nal cumë tubi naꞌa nanacu lari zaꞌquë color moradë nu llni. Zutsáꞌul con orë nu guëꞌë nalasac nu perla LZRa comerciante, ra naná guc ricu por tantë bëtuuꞌ rall nu guziꞌi rall laꞌni ciudá ni, guëaꞌnë rall zitu por galërdzëbë shtë cashtigu ni. Guꞌnë rall nu cushtiá rall nu dYAGuniꞌi ra comerciante ni shcuendë ciudá ni: ―Hiadë nápëdiꞌi të ra cusë narzebi lduꞌu të, cusë narëuuꞌ lduꞌu të. Iurní guniti të parë siemprë grë́tëꞌ galëricu nu galëlujë nanapë të. DX Nuaꞌa rall canëlë nu cusë nanutsë ziquë naná rldiaꞌa nashi. Nuaꞌa rall gushialë, mirra, perfume, vini, sëiti, harinë fini nu trigu; nuaꞌa rall ma naruaꞌa carguë. Nuaꞌa rall lliꞌli, guay, guërredë shtë guay, nu nuaꞌa rall mënë nanápëdiꞌi libertá parë guëtuuꞌ rall mënë ni. cW? Nuaꞌa rall orë, bëdchichi, guëꞌë nalasac, perlas, lari fini, lari sëdë nu lari color moradë nu lari color llni; nu zac nuaꞌa rall hiaguë fini naná rldiaꞌa nashi. Nuaꞌa rall cusë zaꞌquë nanactsaꞌu marfil. Nuaꞌa rall hiaguë nalasac, guiꞌbë shlíꞌechi; nuaꞌa rall guiꞌbë nalasac; nuaꞌa rall guëꞌë iarë. CV Ra comerciante shtë guë́ꞌdchiliu nu zac lëꞌë rall guꞌnë rall nu cushtiá rall por lëꞌë ciudá ni nagualú purquë hia nídiꞌi chu siꞌi ra cusë nanuaꞌa rall. EU Guëaꞌnë rall zitu purquë guëdzëbë rall cashtigu ni. Nu guëniꞌi rall: ―Prubi ciudá Babilonia ruꞌbë nu pudërusë. Tubsë mumëntë bëdchini cashtigu dushë guëc ciudá. tTa Ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu naná bëzullibi lu ra dzanë ídolo con mënë shtë ciudá, nu bëuuꞌ lduꞌu rall galëlujë shtë ciudá; guꞌnë rall nu cushtiá rall iurë guëná rall lu gushë shtë ciudá narieꞌqui. hSIPor ni mizmë dzë guëdchini ra plaguë guëc ciudá ni. Guëdchini galguti nu galërzac zi nu gubini. Lëꞌë ciudá tsequi con beꞌlë purquë llëruꞌbë pudërë napë Dadë Dios; bëꞌnë më condenar ciudá ni. .RUCatë lëꞌë rall guquëreldë rall con tantë galëlujë, nu catë bëꞌnë rall nadchini, gulë bëꞌnë medir galërzac zi nu dulurë parë lëꞌë rall purquë nadchini guniꞌi rall: “Ndëꞌë zúbëgaꞌahia cumë ziquë tubi reina. Nádiaꞌa viudë nu adë sac zídiaꞌa.” Q/Lëꞌë të ianglë, gulë bëdëꞌë mizmë pagu lo quë bëdëꞌë rall cuaꞌa saꞌ rall nu gulë quilli hashtë chupë tantë mal según lo quë nabëꞌnë rall. Gulë bëꞌnë tratë lëꞌë rall chupë vësë más dushë quë bëꞌnë rall tratë saꞌ rall. PwPues mënë ni bëꞌnë rall zihani duldë, nu Dios bëagná lduꞌi nu napë quë gúniꞌ cashtigu lëꞌë rall. O Iurní binia stubi bë naná zeꞌdë de gubeꞌe. Guníꞌiꞌ: ―Gulë bëruꞌu ciudá ni, lëꞌë të shmëna të parë gápëdiꞌi të partë juntë con duldë shtë mënë ni, nu adë guëzac zi të por plaguë nazeꞌdë guëc ra mënë ni. MNpurquë ra mënë de grë́tëꞌ naciuni, na rall ziquë narzuuꞌdchi por tantë neguci nabëꞌnë rall ciudá ni. Ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu, bëꞌnë rall adorar ra dzanë ídolo laꞌni ciudá ni. Hia ra comerciante shtë guë́ꞌdchiliu, bëac rall ricu por ra cusë chulë nabëꞌnë subrë parë ciudá ni. nMUnu guniꞌi ianglë con bë fuertë: ―Hia gualú; hia gualú Babilonia, ciudá ruꞌbë nu bëaquin tubi lugar catë rëtaꞌ ra mëdzabë, lugar shtë espíritu mal nu lidchi ra ma dzabë nariasë, ra ma narná tushë mënë JL Despuësë de ra cusë ni, gunahia stubi ianglë naná bietë de gubeꞌe. Nápiꞌ llëruꞌbë autoridá nu pudërë. Bëzianí ianglë lu guë́ꞌdchiliu con galërabtsëꞌë shtë́hiꞌ tKaLëꞌë naꞌa nagunal, na lëꞌë ciudá ruꞌbë naquëgnibëꞌa ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu.mJSZni gac purquë Dios bëꞌnë të gunë ra chiꞌi rëy lo quë narniꞌi lduꞌu më. Por ni bëaꞌnë rall de acuerdë nu bëdëꞌë rall pudërë shtë rall guiaꞌa ma dushë hashtë gac cumplir lo quë naguniꞌi Dios. 1I[Ra chiꞌi cachi nagunal guëc ma dushë, na ra contrari shtë naꞌa mal. Guëná tushë rall lëꞌë naꞌa ni nu guëaꞌnë naꞌa ni sin adë chu nádiꞌi culaꞌni. Nu guëaꞌnë naꞌa sin shábiꞌ. Nu tsalú pudërë shtë́nëll; gáquëll ziquë tubi cusë narieꞌqui lu guiꞌi. NHLëꞌë ianglë guniꞌi lua shcuendë nisë: ―Ra nisë zili nagunal catë zubë lëꞌë naꞌa mal, na ra guëꞌdchi, mënë, ra naruadiꞌdzë grë clasë dizë́, nu grë ra naciuni. G#Tildi rall cuntrë el quë nabërulë́ Lliꞌli perë lëꞌë Lliꞌli gúniꞌ gan lu rall purquë lëꞌë më napë më más pudërë quë grë ra narnibëꞌa; más pudërë napë më quë grë ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu. Ra mënë naquëbezënú lëꞌë më, gunaꞌbë më lëꞌë raiꞌ; gulë́ më lëꞌë raiꞌ; na raiꞌ shmënë më nabëꞌnë cumplir voluntá shtë më. F  Ra chiꞌi rëy rëꞌ gac rall de acuerdë nu gunë rall intriegu pudërë nu autoridá shtë rall parë lëꞌë ma dushë. uEc ’Ra chiꞌi cachi nagunal, ni runë significar chiꞌi rëy todavía adë subëlúdiꞌi guënibëꞌa rall, perë gunë rall recibir pudërë parë guënibëꞌa rall ziquë rëy por tubsë iurë juntë con lëꞌë ma dushë. FD Lëꞌë ma dushë naná gubani antsë perë hia nídiꞌill, ni lëꞌë naná octavo rëy aunquë na rëy ni tubi de gadchi rëy. Despuësë guziaꞌa rëy ni lu galguti parë siemprë. C Nu ra guëc ma runë significar gadchi rëy. Gaꞌi rëy ni gudëdë; gunitilú raiꞌ. Tubi de lëꞌë ra rëy ni quëgnibëꞌa iurneꞌ. Hia stúbill todavía laꞌdi guëdchínidiꞌi, perë iurë guëdchínill, adë guënibë́ꞌadiꞌill llëduni tiempë. B- ’Ndëꞌë rquiꞌni duꞌpë llni parë tsasë́ hiaꞌa. Ra gadchi guëc ma runë significar gadchi dani catë zúbëgaꞌa naꞌa ni. A%Lëꞌë ma dushë nagunal, na tubi nagubani antsë perë nídiꞌiꞌ iurneꞌ; perë sin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, lëꞌë ma guëruꞌu de guëru guetë, nu despuësë gátill nu tsall lu gabildi catë nídiꞌi fin. Ra naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu, ra nanádiꞌi escritë ra lë rall laꞌni librë shtë vidë dizdë lëꞌë guë́ꞌdchiliu gurështë́, ni lëꞌë rall guëdzëguëëꞌ lduꞌu rall iurë guëná rall lëꞌë ma dushë nanabani antsë perë guti ma, perë bëabrí gubani ma stubi. @Iurní lëꞌë ianglë guniꞌi lua: ―¿Pëzielú rdzëguëëꞌ ldúꞌul? Guëníꞌihia lul pë runë cuntienë secretë shtë naꞌa ni nu pë runë cuntienë lëꞌë ma dushë catë dchiꞌbë naꞌa, lëꞌë ma nanapë gadchi guëc nu chiꞌi cachi. ?Lueguë gunahia naꞌa ni ziquë narzuuꞌdchi purquë gudínill zihani shmënë Dios naná guti purquë gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë Jesús, ra nabëzunë́ Dios almë shtë raiꞌ. Iurë gunahia lu naꞌa ni, iurní nalë́ guasë́ lduaꞌa. I> Nu naquë́ luquë́ naꞌa tubi lë narunë significar cusë nagaꞌchi: “Babilonia ruꞌbë naná shniꞌa ra naꞌa mal, nu de grë cusë narná tushë Dios laꞌni guë́ꞌdchiliu”. o=WLëꞌë naꞌa rëꞌ nacu con lari color moradë nu llni; nu zutsaꞌu naꞌa con orë nu guëꞌë nalasac nu perlas. Nuáꞌall tubi copë orë narunë significar cusë dzabë nabë́ꞌnëll nu mal vidë nanabani naꞌa ni. r<]Lueguë Espíritu bëluaꞌa stubi cusë lua; lëꞌë ianglë biaꞌa na lu tubi shlatë catë nídiꞌi mënë. Gunahia tubi naꞌa nadchiꞌbë tubi ma dushë color llni; ma dushë ni napë gadchi guëc ma nu chiꞌi cachi. k;ORa rëy shtë guë́ꞌdchiliu na rall ziquë mënë adulteri; bëzullibi rall lu ra dzanë ídolo; mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu na rall ziquë narzuuꞌdchi purquë bëꞌnë rall neguci mal con lëꞌë naꞌa ni. k: QIurní bëdchini tubi de gadchi ianglë nanuaꞌa gadchi copë; më ni guniꞌi lua: ―Gudeꞌe të guëluáꞌahia cashtigu shtë naꞌa mal naná zúbëgaꞌa lu nisë zili; runë cuntienë rnibëꞌa naꞌa zihani mënë. 9 Nu zac gulaguë de gubeꞌe guiuguë́ ruꞌbë subrë guëc ra mënë. Guiuguë́ ni rzunëꞌë cuarenta kilos. Perë ra nguiu guniꞌi rall cusë dzabë cuntrë Dios por ra plaguë shtë guiuguë́. Guquin tubi cashtigu dushë nabësheꞌldë Dios.J8 Grë́tëꞌ ra dani nu ra dani laꞌni nisë, gunitilú rahin. 7Lëꞌë ciudá ruꞌbë gureꞌzin tsunë partë nu grë ciudá shtë guë́ꞌdchiliu gurë́ rahin. Iurní Dios bëagná lduꞌi lëꞌë ciudá ruꞌbë Babilonia. Bësheꞌldë më cashtigu dushë guëc ra mënë shtë ciudá ni, tantë llanë napë më. 6Iurní guꞌ tubi guꞌtë nguziꞌu nu guꞌ ruidë nu gudini nguziꞌu. Lëꞌë guë́ꞌdchiliu bëllú; bëchiꞌchi guë́ꞌdchiliu con tubi llu más fuertë quë grë ra llu naná bëdchini dizdë lëꞌë më bëcueꞌshtë́ më guë́ꞌdchiliu. O5Hia séptimo ianglë guagldaꞌtë copë shtë́hiꞌ lu mbë. Iurní dizdë santuari laꞌni gubeꞌe, bëruꞌu tubi bë fuertë nazeꞌdë de lu trunë. Guniꞌi bë: ―Hia bëdchini fin. `49Hia iurní bëtëá rall ra rëy lugar nalë con diꞌdzë hebreo, lëhin Armagedón. m3S“Gulë guná, na zelda sin quë adë gac ldë́ꞌëdiaꞌa, ziquë ridë tubi ngubaꞌnë. Dichusë el quë naná zu nasini iurní nu quëhápëll shábëll të parë adë së́diꞌi rall con galështú delantë lu më”. 2 Ndëꞌë na ra espíritu shtë ra mëdzabë perë napë ra pudërë parë gunë rall milagrë. Bëruꞌu rall parë guëtëá rall grë́tëꞌ ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu parë lu guërru. Gaquin dzë narunë Dios disponer. Napë më grë pudërë. 1/ Iurní gunahia lu dragón nu lëꞌë ma dushë nu lëꞌë nabishi; ruaꞌ rall bëruꞌu tsunë espíritu mal naná formë shtë llaꞌu. O0 Hia lëꞌë sexto ianglë guagldaꞌtë copë shtë́hiꞌ lu nisë shtë guëëꞌgu Eufrates; hia lëꞌë nisë ni gubidchi parë gac tubi nezë, tëdë ra rëy nazeꞌdë nezë guiaꞌa. ?/w Nilë por ni adë bësáꞌnëdiꞌi rall parë quëhunë rall mal. Más guniꞌi rall cusë dzabë cuntrë Dios naquëbezë gubeꞌe por tantë dulurë nu guëëꞌdzu shtë rall. T.! Quintë ianglë guagldáꞌtiꞌ copë shtë́niꞌ lu trunë catë quëbezë ma dushë; iurní catë rnibë́ꞌall bëaꞌnë nacahi. Ra mënë gudáhuëꞌ rall ldudzë rall por tantë dulurë. 2-] Grë́tëꞌ mënë güeꞌqui ra, cusë nadzëꞌbë, perë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall cambi mudë nanabani rall, nu adë guníꞌidiꞌi rall llëruꞌbë na pudërë de Dios sino guniꞌi rall cusë dzabë cuntrë lëꞌë më, el quë nanapë pudërë subrë grë́tëꞌ ra plaguë rëꞌ. 7,gHia cuartë ianglë guagldáꞌtiꞌ copë shtë́niꞌ lu ngubidzë nu bëdë́ꞌëiꞌ pudërë lëꞌë ngubidzë parë guëzaꞌi ngubidzë ra mënë con guiꞌi. ;+oBini zaca tubi bë nabëdchini dizdë bëcuꞌguë; guníꞌiꞌ: ―Nia Dadë Dios, rnibë́ꞌal grë́tëꞌ cusë. Bë́ꞌnël juzguë con verdá nu manërë tubldí. p*YJustë nal purquë lëꞌë mënë ni gudini rall shmë́nël; gudini rall ra nabiadiꞌdzë shtíꞌdzël. Pues iurneꞌ lë́ꞌël bë́ꞌnël parë biiꞌ rall rënë shtë guëëꞌgu nu zini purquë zni runë tucarë rall. .)ULueguë binia bë shtë ianglë naquëhapë nisë. Guníꞌiꞌ: ―Nazaꞌquë lo quë nabë́ꞌnël, Dadë Dios. Nal Santu. Nal principi nu lë́ꞌël nal fin. z(mTecërë ianglë guagldáꞌtiꞌ copë shtë́niꞌ lu guëëꞌgu nu lu ra zini; hia bëac rahin rënë. E'Segundë ianglë guagldáꞌtiꞌ copë shtë́hiꞌ lu nisëduꞌu; nu lëꞌë nisë bëaquin rënë ziquë rënë shtë tëgulë. Hia guti grë ra nanapë vidë laꞌni nisë ni. ~&uPrimërë ianglë guagldáꞌtiꞌ copë lu guë́ꞌdchiliu. Grë́tëꞌ mënë nanapë marquë shtë ma dushë nu naná bëꞌnë adorar figurë shtë ma, ni bëruꞌu guëëꞌdzu dushë ladi rall; nalë́ nahiuꞌbë ra guëëꞌdzu. M% Iurní binia tubi bë fuertë naná bëruꞌu de lu santuari. Voz ni guniꞌi lu gadchi ianglë: ―Gulë tsagldaꞌtë ra copë shtë cashtigu lu guë́ꞌdchiliu, ra cashtigu dushë shtë Dios. u$cHia lëꞌë santuari gadzë́ gushë naná zeꞌdë de lugar catë quëbezë Dios. Llëruꞌbë na pudërë shtë më. Ni tubi adë chu tsutë́diꞌi ngaꞌli hashtë iurë gualú gadchi plaguë nabësëdchini ra gadchi ianglë.?#wIurní tubi de tapë nanabani bëdëꞌë tubi copë orë cadë ra gadchi ianglë. Cadë copë gadzë́ con cashtigu dushë nazeꞌdë de Dios, el quë nanabani por guëdubi siglo. T"!De lëꞌë santuari ni bëruꞌu gadchi ianglë naguësëdchini ra gadchi plaguë. Nacu raiꞌ lari lino fini nu limpi; nu rabtsëꞌin. Napë raiꞌ cinturón shtë orë dëdë laguë lduꞌu raiꞌ. !Despuësë de ni, gunahia lu gubeꞌe nu bëllaꞌlë santuari shtë iáduꞌu catë nutsaꞌu ra tablë shtë lëy. $ AGrë mieti rdzëbë lë́ꞌël, Dadë.Grë mieti gunë rall adorar lë́ꞌël.Pues sulë lë́ꞌël nal santu.Grë naciuni guëdchini delantë lul nu gunë rall adorar lë́ꞌël purquë guná rall grë lo quë nacanihúnël.Nahin cusë zaꞌquë nu justë. Nu quëuꞌldë raiꞌ tubi cantë shtë Moisés, el quë nabëꞌnë sirvë lu Dios. Nu cantë ni na cantë shtë Lliꞌli naná rniꞌi zndëꞌë:Llëruꞌbë na pudërë shtë́nël. Nalë́ nasaꞌa na lo quë nabëntsáꞌul, Dadë Dios. Lë́ꞌël rnibë́ꞌal grë́tëꞌ cusë.Tubldí nu verdá na lo quë naquëhúnël, lë́ꞌël Rëy shtë naciuni. ^5Nu zac gunahia tubi cusë narluaꞌa ziquë nisëduꞌu shtë vidrio nutsin con guiꞌi. Gunahia lu ra nabëꞌnë gan lu ma dushë con figurë shtë́nëll, nu bëꞌnë rall gan lu número shtë ma ni. Ra mënë ni zuldí raiꞌ culaꞌni ruaꞌ nisëduꞌu naná ziquë vidrio. Nuaꞌa raiꞌ arpa nabëdëꞌë Dios caꞌa raiꞌ. = uIurní gunahia lu gubeꞌe stubi sëñi ruꞌbë, cusë nadzëꞌbë; gunahia gadchi ianglë naguësëdchini gadchi plaguë. Hia con lúltimë plaguë ni gualú llanë shtë Dios. jMRa uvë bëruꞌu nisë shtë́niꞌ fuërë shtë ciudá; hia lugar ni bëruꞌu mënë; bëdchini rënë hashtë catë lu naná rquë frënë shtë guay. Rënë ni guc tubi guëëꞌgu de tsunë gahiuꞌa kilómetros.,QHia lëꞌë ianglë ni bëtëꞌdë cierrë shtë́niꞌ lu guë́ꞌdchiliu nu bëtëáhiꞌ cusechë shtë uvë. Iurní bëtiáꞌaiꞌ uvë ni laꞌni catë tsutsaꞌuin të parë guëruꞌu nisë shtë uvë. Ni runë significar cashtigu dushë naná zeꞌdë guëc ra mënë mal. `9Bëruꞌu stubi ianglë nanapë pudërë laꞌni santuari parë guënibë́ꞌaiꞌ guiꞌi. Gunáꞌbëiꞌ con voz fuertë lu naná nuaꞌa cierrë dushë. Guníꞌiꞌ: ―Hia bëgaꞌa iurë parë gac cashtigu ra mënë mal narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. Gaquin ziquë tubi mënë narldaguë nashi uvë të guëruꞌu juguë shtë uvë. Iurní stubi ianglë bëruꞌu laꞌni iáduꞌu naná quëbezë gubeꞌe, nu zac lë́ꞌiꞌ nuáꞌaiꞌ tubi cierrë dushë. }sLueguë el quë nazubë ruaꞌ shcahi bëtë́ꞌdiꞌ cierrë lu guë́ꞌdchiliu nu bëtëáhiꞌ cusechë. Z-Bëruꞌu stubi ianglë laꞌni iáduꞌu. Ianglë ni guniꞌi lu nguiu nazubë ruaꞌ shcahi: ―Iurneꞌ bëtiaꞌa cierrë shtë́nël të guëtëal cusechë purquë hia iurë bëgaꞌa parë guëdëahin. wgIurní gunahia lu tubi shcahi naquichi. Quëbezë lu shcahi tubi më narluaꞌa ziquë Jesús. Nápiꞌ tubi corunë orë guë́quiꞌ nu nápiꞌ tubi cierrë dushë guiáꞌaiꞌ narunë significar cashtigu nazeꞌdë guëdchini. kO Iurní binia tubi bë nabëruꞌu de gubeꞌe. Guniꞌi bë lua: ―Bëquëꞌë ndëꞌë: “Guëquitë lduꞌu ra tëgulë parë siemprë, ra naná shmënë Dadë Jesús”. Zni rniꞌi Espíritu. Pues guëziꞌi lduꞌu raiꞌ; napë raiꞌ descansë nu guëdëꞌë Dios premi por dchiꞌni nabëꞌnë raiꞌ. Cashtigu parë guë́ꞌdchiliu "= Por ni grë ra shmënë Dios, nu ra narzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë më, ra narianaldë bien enseñansë shtë Jesús, rquiꞌni gapë raiꞌ pacënci. b= Lëꞌë gushë shtënë cashtigu ni tsepi durantë grë ra siglo. Nídiꞌi descansë dzë, nilë gueꞌlë parë ra narunë adorar lëꞌë ma dushë nu figurë shtë ma, u ra nabëꞌnë recibir marquë shtë ma. 1 pues nguiu ni napë quë sac zill lu cashtigu dushë nazeꞌdë de Dios. Cashtigu ni na llanë shtë më nu adë nútsëdiꞌin con galërgaꞌa lduꞌu më. Nguiu ni gúnëll sufrir laꞌni guiꞌi nu asufre delantë lu ra ianglë santu shtë Dios nu delantë lu Lliꞌli. dA Lueguë iurní tecërë ianglë guniꞌi fuertë: ―Si talë tubi gunë adorar lëꞌë ma dushë u figurë shtë́nëll, nu guëdë́ꞌëll permisi quë marquë shtë ma dushë luquë́ nguiu u guiaꞌa nguiu, 5cDespuësë gualú shtiꞌdzë primërë ianglë, iurní guniꞌi segundë ianglë ni: ―Hia lëꞌë ciudá Babilonia ruꞌbë gunë Dios juzguë purquë ziquë tubi narzuuꞌdchi con vini, zni bëꞌnë Babilonia con los de más naciuni parë gunë rall duldë, cusë nadë rlluíꞌidiꞌi. %Guniꞌi ianglë fuertë: ―Gulë gapë respëti Dios, nu gulë bëdëꞌë labansë parë lë́ꞌiꞌ. Hia bëgaꞌa iurë gunë më juzguë lëꞌë ra mënë. Gulë bëꞌnë adorar el quë nabëntsaꞌu gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu, nisëduꞌu nu grë ra zini. Y+Iurní gunahia stubi ianglë naná riasë lu gubeꞌe. Nuaꞌa ianglë ni dizaꞌquë parë guadiꞌdzënúhiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, ra mënë shtë naciuni, ra nabiadiꞌdzë grë clasë dizë́, ra naquëreldë lu guëdubi guë́ꞌdchiliu. Dizaꞌquë nanuaꞌa ianglë, nápëdiꞌin fin.  'También ni tubi de lëꞌë raiꞌ nabíshidiꞌi sino limpi na raiꞌ delantë lu Dios catë quëbezë më. Diꞌdzë shtë tsunë ianglë G Ra mënë ni adë cuënúdiꞌi raiꞌ tseꞌlë saꞌ raiꞌ; na raiꞌ limpi, nu zianaldë raiꞌ lëꞌë Lliꞌli cualquier nezë tsáhiꞌ. Guc salvar raiꞌ entrë los de más mënë ziquë primërë grupë shtë ra naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios. Zni guc raiꞌ ziquë ofrendë lu Dios nu lu Lliꞌli. ? wNu quëuꞌldë raiꞌ tubi cantë cubi delantë lu trunë nu delantë lu guëzá tapë ra nanabani, nu delantë lu ra më guaniꞌsi. Perë ni tubi chu adë riasë́diꞌi cantë ni sino nadë más niáꞌasë ra ciento cuarenta y cuatro mili nanaguc salvar entrë los de más mënë shtë guë́ꞌdchiliu. c ?Lueguë iurní binia tubi bë naná zeꞌdë dizdë gubeꞌe. Nahin ziquë ruidë shtënë cantidá guëëꞌgu, nu ziquë iurë rguini nguziꞌu fuertë. Bë ni na ziquë chaꞌ zihani arpa naquëuꞌldë ra mënë.  Iurní gunahia lu Lliꞌli naná zuldí guëc tubi dani lë Sión. Con lëꞌë Lliꞌli quëbezënú tubi gahiuꞌa cuarenta con tapë mili mënë. Lë Lliꞌli naescritë luquë́ raiꞌ nu zac lë shtë Shtadë Lliꞌli naescritë luquë́ ra mënë ni. wg Rquiꞌni llni të tsasë́ mieti diꞌdzë rëꞌ. El quë naná riasë́, bëꞌnë calcular número shtë ma dushë. Lëꞌë número runë significar lë shtë tubi nguiu. Número ni na shuꞌpë gahiuꞌa sesenta con shuꞌpë. Ni tubi adë gáquëdiꞌi guëtuuꞌll nilë por síꞌill si talë nápëdiꞌill lë shtë ma u número shtë lë ma ni.  Nu bëꞌnë ma parë guëquëꞌë tubi marquë guiaꞌa ladi ldi mënë u luquë́ mënë. Grë ra mënë ruꞌbë nu ra nalasáquëdiꞌi, grë ra ricu nu ra prubi, grë ra naná librë nu ra naná bajo ordë shtë saꞌ rall, bëꞌnë rall recibir marquë ni. $A Hia lëꞌë segundë ma dushë bë́ꞌnëll recibir pudërë parë guëdëꞌë ma vidë lëꞌë figurë shtë primërë ma dushë, nu zac bëdë́ꞌëll pudërë parë guadiꞌdzë figurë ni nu parë quini ma grë́tëꞌ el quë adë në́diꞌi gúnëll adorar lëꞌë ma. *M Por medio de grë milagrë nabëꞌnë ma dushë delantë lu primërë ma dushë, bësiguë́ ma grë́tëꞌ ra naquëreldë lu guë́ꞌdchiliu nu gunibëꞌa ma de quë gactsaꞌu tubi figurë shtë ma dushë nanuaꞌa ridë. Ridë ni guquin por tubi spadë perë adë gútidiꞌi ma. ~~$}l|{zyxww ubtJsirqq-pNonnmhlkk8jTihggzg edclbyb`__^=]%\b[;ZYYWVUhTuS/RR1QgPPO&N MLLKlJII=<;:98x76U5z43211=00..-,++*)('A&K%{$$9#"! bM76"0fs_M\n j j R |DPrimërë puntë, si talë natubldí shcuéndiꞌ lu Dios purquë bë́ꞌniꞌ cumplir obrë zaꞌquë, iurní nápiꞌ rsunë gac nadchíniꞌ; perë lëdë delantë lu Diósëdiꞌi.  ¿Pëllë guëniꞌi hiaꞌa shcuendë shtë Abraham, shtadë guëlú hiaꞌa? ¿Pëzielú gúquiꞌ më zaꞌquë lu Dios? %CPor diꞌdzë rëꞌ ¿pë cagniꞌi hiaꞌa adë rlluíꞌidiꞌi lëy? Aquëdiꞌi; más bien quëgniꞌiaꞌa másruꞌu firmë valurë shtë lëy.ONa më Dios; runë më tubldí shcuendë mieti si talë rialdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. Rúnëdiꞌi importë si riuguë partë shcuerpë rall u adë rúnëdiꞌi rall cumplir custumbrë ni. ¿Ni mudë Dios na Dios shtë më israelitë sulamëntë? Aquëdiꞌi; también na më Dios shtë ra nanádiꞌi më israelitë. 1[Zni clarë rluaꞌa iurneꞌ, lëꞌë nguiu nasalvárëll si talë rialdí lduꞌi shtiꞌdzë më, lë́dëdiꞌi purquë quëhunë nguiu cumplir puntë shtë lëy. E¿Pë nadápaꞌa parë runë nadchíniaꞌa? Niétiquë. ¿Pëzielú? purquë tubldí na shcuéndaꞌa lu më sulamëntë purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më de verdá. lQPues iurneꞌ bëluaꞌa më lu ra mënë, na më justë të gac bëꞌa mieti quëhunë më tubldí tubldí aunquë grë mieti napë rall duldë. Natubldí shcuendë nguiu lu Dios si talë rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús.  Dios bëcueꞌzë më Cristo; galguti shtë Jesús bëꞌnë më nadzëꞌë galguti shtë hiaꞌa. Iurneꞌ gácaꞌa perdunë si talë rialdí lduꞌu hiaꞌa lëꞌë më de verdá. Bëꞌnë Dios zni parë guëluaꞌa më de quë na më justë; pues adë bë́ꞌnëdiꞌi më cashtigu ra mënë nabëꞌnë duldë tiempë más guahietë. Bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall. I  Perë Dios bëꞌnë tubi favurë ruꞌbë; na tubldí shcuéndaꞌa manërë ndigá por lo quë nabëꞌnë Cristo Jesús. Gudilli më con mizmë rënë shtë́hiꞌ parë gac salváraꞌa. u cPues grë́tëꞌ ra mënë napë rall duldë. Grë mietë runë faltë gac rall zaꞌquë ziquë na Dios.  !Manërë narunë Dios parë gac tubldí shcuendë nguiu lu më nadë más si talë rialdí lduꞌu nguiu shtiꞌdzë Jesucristo. Ndëꞌë na parë grë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më, tantë parë më israelitë igual parë mënë nanádiꞌi më israelitë. | qIurneꞌ quëgluaꞌa Dios stubi nezë parë gac tubldí shcuendë mieti lu më, lë́dëdiꞌi por gunë nguiu cumplir grë puntë shtë lëy. Mizmë lëy con ra diꞌdzë shtë ra profetë, cagniꞌi lla gunë më salvar ra pecadurë. Nídiꞌi mudë gac tubldí shcuendë nguiu delantë lu Dios por más quë rúnëll cumplir puntë shtë lëy, purquë lëy rlluiꞌi sulamëntë parë gac bëꞌa hiaꞌa lo quë na mal delantë lu Dios. Gac salvar nguiu si talë rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios Rdëꞌë hiaꞌa cuendë grë lo quë narniꞌi lëy shtë Moisés, na parë ra mënë nabëꞌnë recibir lëꞌë lëy të parë grë́tëꞌ ra mënë guëac dchi delantë lu më nu parë grë mieti gac bëꞌa rall napë rall faltë delantë lu më. ~uAdë nápëdiꞌi rall rëspëti lu Dios, cumë rúnëdiꞌi importë parë lëꞌë rall lo quë nacagniꞌi Dios. X)Adë guënë́diꞌi rall nezë zaꞌquë catë rbedchí lduꞌu mënë. MAncalë ria rall, rsëdchini galriá lduꞌu nu galërzac zi. ?yNalë́ listë na rall parë quini rall saꞌll. Y+Rgue rall guëc saꞌ rall; shtiꞌdzë rall na venenë shtë serpientë.  Iurë ruadiꞌdzë rall, na ziquë tubi baꞌa catë cuezë tëgulë narldiꞌa.Shtiꞌdzë rall na purë bishi. 8i Grë́tëꞌ rall bëniti rall shnezë Dios. Grë́tëꞌ na rall ziquë cusë nadë rlluíꞌidiꞌi.Ni tubi adë chu nádiꞌi më zaꞌquë, ni por túbidiꞌi. A} Nídiꞌi chu riasë́; nídiꞌi chu rguili Dios. e~C Sagradas Escrituras rniꞌi:Ni tubi më zaꞌquë nídiꞌi; ni por tubi mënë. } ¿Pë guëniꞌi hiaꞌa? Ra më israelitë ¿gu na rall más allegadë lu Dios? Aquëdiꞌi, purquë hia guniꞌi hiaꞌa de quë grë mënë na rall pecadurë, tantë më israelitë nu zac ra nanádiꞌi më israelitë. Grë hiaꞌa nadápaꞌa duldë. |Aquëdiꞌi bëchi, purquë si talë zni nahin, cha guëdë́ꞌnaꞌa duldë të parë más gunë mieti alabar lëꞌë më. Pues nanú mënë bishi narniꞌi de quë zni quëgluaꞌa naꞌa. Justë na gac condenar ra mënë ni. Grë hiaꞌa nadápaꞌa duldë o{WU si talë guëníꞌil: “Bishi shtëna, bëꞌnin parë rluaꞌa verdá shtë Dios nu bëꞌnin parë gunë mënë alabar lëꞌë më”; u rníꞌil: “¿Pëzielú gunë më juzguë na ziquë los de más pecadurë?” FzAquëdiꞌi bëchi, purquë si adë gúnëdiꞌi më juzguë duldë shtë hiaꞌa, tampuquë adë rúnëdiꞌi tucarë gunë më juzguë los de más mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. nyUPerë tal vez guëniꞌi tubi nguiu: “Si talë lëꞌë duldë naquëhuna, rlluiꞌi parë guëluaꞌa más quë Dios na verdá, nádiꞌi më zaꞌquë si talë gúniꞌ cashtigu na”. Ni na ziquë runë mieti llgabë. xAl contrari, quëhunë Dios verdá aunquë grë́tëꞌ ra nguiu na bishi. Pues Sagradas Escrituras rniꞌi de Dios:Guëluaꞌa nal verdá por lo quë narníꞌil.Adë chu guëdchíꞌbëdiꞌi galquiá lul iurë guëná mënë lo quë nabë́ꞌnël. =wsPerë rnaꞌbë diꞌdza lu të ¿lla gac si talë bëldá rall adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë më? ¿Pë por ni adë gunë më cumplir shtiꞌdzë më? Aquëdiꞌi. v1Pues ra mënë israelitë napë rall más quë los de más mënë. Primërë lugar, Dios bëdëꞌë më shtiꞌdzë më parë ra më israelitë. u Iurní ¿pë provëchë napë tubi më israelitë? u ¿pë rlluiꞌi custumbrë parë riuguë partë cuerpë shtë nguiu? |tqAdë gáquëdiꞌi hiaꞌa shmënë më por guëzuꞌbë diágaꞌa lëy, sino gácaꞌa shmënë më por Espíritu Santo. Pues el quë naná limpi lu Dios, nápëll hunurë shtë Dios, lëdë niáꞌasëdiꞌi hunurë shtë saꞌ nguiu.s#Tubi israelitë verdadërë na el quë nabëzunë́ Dios ldúꞌull, lë́dëdiꞌi el quë nanapë sëñi shtë circuncidar. Parë gáquël shmënë Dios, nádiꞌin por fuërë shtë nguiu sino runë tratë shcuendë almë shtë mieti, cusë dentrë lduꞌu nguiu. Qr¿Pë adë rdë́ꞌëdiꞌi të cuendë de quë ra nanádiꞌi më israelitë perë quëhunë rall cumplir lo quë narniꞌi lëy, vidë shtë rall nahin mejurë quë vidë shtë të? Gunë rall juzguë lëꞌë të nanapë lëy nu custumbrë shtë circuncidar perë adë rzuꞌbë diáguëdiꞌi të mandamientë shtë lëy. =qsNu grë ra nadë gúquëdiꞌi circuncidar, perë quëhunë rall cumplir lo quë naná escritë laꞌni lëy, na rall lu Dios ziquë mënë nabëꞌnë cumplir custumbrë rëꞌ. pNa verdá custumbrë shtë narchuguë partë cuerpë shtë ngulëꞌnë, napë valurë si talë quëhúnël cumplir lëy shtë Dios, perë si talë adë rzuꞌbë diáguëdiꞌil grë puntë shtë lëy, iurní nal igual ziquë ra më nanádiꞌi israelitë. oPor causë shtënë të, ra mënë nanádiꞌi më israelitë, cagniꞌi rall cuntrë Dios. Zni naescritë laꞌni Sagradas Escrituras. Jn Nalë́ nadchínil por lëy shtë Dios. Rníꞌil nal më zaꞌquë purquë nápël lëy, perë quëhúnëruꞌul desprëci Dios purquë adë quëhúnëdiꞌil cumplir lo quë narniꞌi lëy. m5Si talë mizmë lë́ꞌël rluáꞌal saꞌl adë quënúdiꞌi tseꞌlë saꞌll ¿pëzielú rquënul tseꞌlë mënë? Si talë mizmë lë́ꞌël rna túshël lu ra figurë naruntsaꞌu mënë të gunë rall adorar ¿pëzielú rbaaꞌnël lo quë nanú laꞌni iáduꞌu? ClSi talë lë́ꞌël quëgluáꞌal stubi mënë ¿pëzielú adë rluáꞌadiꞌil el mizmë lë́ꞌël? Si talë rluáꞌal saꞌl adë nazaꞌquë cuánëll ¿pëzielú rbaaꞌnël? jkMRniꞌi ldúꞌul nal mësë, de quë ráquël guëluáꞌal ra narac bë́ꞌadiꞌi nu ra naguënë́diꞌi shtiꞌdzë Dios. Zni rníꞌil purquë nápël lëy naná zaꞌquë; nahin tubi muestrë grë verdá shtë Dios. j)Rialdí ldúꞌul ráquël guëluáꞌal tubi nariasë́diꞌi shnezë Dios. Rniꞌi ldúꞌul nal tubi llni parë ra naquëreldë lu nacahi. uicBësëꞌdë të lëy shtë më nu rac bëꞌa të pë naná mal. Nanë́ të lo quë narac shtuꞌu Dios. FhPerë lë́ꞌël rníꞌil nal më israelitë, nu rniꞌi ldúꞌul tubldí na shcuéndël lu Dios purquë nápël lëy shtë Moisés, nu runë nadchínil de quë nal shmënë Dios. LgDzë nagunë Dios juzguë grë cusë naquëhunë mënë nagaꞌchi, gunë mëhin por Jesucristo tal ziquë ruadiꞌdza dizaꞌquë lu ra mënë. Ra më israelitë nu lëy nabëquëꞌë Moisés rf]Mizmë mënë ni rluaꞌa por conductë shtë rall, lëꞌë lëy naná escritë laꞌni lduꞌu rall. Prupi shgabë rall na testigu na verdá ndëꞌë. Mizmë shgabë rall quëhunë acusar lëꞌë rall u guëlahin lëꞌë rall. e-Hashtë ra nanádiꞌi më israelitë, nápëdiꞌi rall lëy shtë Moisés, perë quëhunë rall cumplir lo quë narniꞌi lëy sulë purquë laꞌni lduꞌu rall nanú tubi lëy nazeꞌdë de Dios; lëy ni rluaꞌa pë na mal nu pë na zaꞌquë. Por ni napë ra mënë ni tubi lëy narunë juzguë lëꞌë rall; mizmë lëꞌë rall napë rall lëy narniꞌi naná zaꞌquë u lo quë naná mal. 9dk ¿Chu nazaꞌquë lu Dios? Pues sulë el quë narunë cumplir lo quë narniꞌi shtiꞌdzë më, lë́dëdiꞌi el quë narini shtiꞌdzë më perë rúnëdiꞌill cumplirin. 6ce Grë́tëꞌ ra naquëhunë duldë aunquë guënë́diꞌi rall lëy shtë Moisés, grë́tëꞌ ra mënë ni gac condenar rall sin quë rúnëdiꞌi cuendë lo quë rniꞌi lëy. Perë grë ra nananë́ lëy shtë Moisés nu runë ra mënë ni duldë, gac rall juzguë según narniꞌi mizmë lëy. 6bg Dios runë tratë igual con grë mieti. Oa Perë gunë më honrar; gunë më alabar; cuedchí lduꞌu grë ra narianaldë tëchi ra cusë zaꞌquë, primërë lugar parë ra më israelitë nu zac parë ra mënë nanádiꞌi më israelitë. H`  Runë tucarë sufrimientë dushë nu galriá lduꞌu parë grë ra natsaglaꞌguë quëhunë duldë, primërë lugar parë ra më israelitë, nu zac parë ra më nanádiꞌi më israelitë. _Perë parë ra narunë cumplir deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall, ra nanë́diꞌi guëzuꞌbë diaguë shtiꞌdzë më, sino más rëuuꞌ lduꞌu rall maldá, gunë më cashtigu lëꞌë mënë ni; guëdchiꞌbë më cusë dushë guëc rall. Q^Guëneꞌe më vidë sin fin parë ra naná pacënci nu rianaldë rall tëchi cusë zaꞌquë, ra naquëreldë sulë parë gunë rall honrar lëꞌë më, ra narianaldë tëchi cusë narialúdiꞌi. P]Quilli më cadë tubi mieti narunë tucarë según nabëꞌnë mieti. O\Perë lë́ꞌël naguëdchi ldúꞌul, adë në́diꞌil guëabrí ldúꞌul con Dios. Por ni quëgdchíꞌbël guë́quël más cashtigu dushë parë mizmë lë́ꞌël iurë gunë më juzguë grë mieti lu juici. Dzë ni gunë më juzguë tubldí parë guëluaꞌa mieti na më justë; runë më juzguë manërë tubldí. [ ¿Gu rúnël desprëci de quë quëhunë më zihani favurë parë lë́ꞌël, de quë na më pacënci? ¿Pë adë rdë́ꞌëdiꞌil cuendë de quë adë quëhunë më juzguë lë́ꞌël lueguë lueguë? të parë gunë nadzë́ꞌël mudë nanabánil. >ZuLë́ꞌël quëhúnël juzguë stubi saꞌl perë quëhúnël ra cusë mal igual cumë runë saꞌl. ¿Pë rúnël llgabë zúnël gan guëcaꞌchilul lu condenación shtë Dios? Y Pues nanë́ hiaꞌa de quë Dios quëhunë më juzguë tubldí tubldí iurë quëhunë më condenar ra naquëhunë ra duldë. |X sPor ni rniaꞌa lu të, nápël faltë lë́ꞌël narunë juzguë saꞌl, cualquier de lëꞌë të. Quëhúnël juzguë stubi saꞌl por lo quë narunë saꞌl, perë quëhúnël condenar mizmë lë́ꞌël purquë quëhúnël mizmë cusë. W 9 Lëꞌë ra mënë ni, nanë́ rall gunë më juzguë lëꞌë rall. Nanë́ rall el quë naquëhunë ra cusë ni, runë tucarë gati rall; perë mizmë lëꞌë rall tsaglaꞌguë quëhunë rall ra duldë ni nu rsini rall saꞌ rall lu duldë. Iurní rquitë lduꞌu rall.GV  Në́diꞌi rall tsasë́ rall. Adë rúnëdiꞌi rall cumplir shtiꞌdzë rall. Nápëdiꞌi rall cariñi. Rac shtuꞌu rall gunë rall vengar. Adë rgáꞌadiꞌi lduꞌu rall saꞌ rall. WU )Nagaꞌchi ruadiꞌdzë rall cuntrë saꞌ rall. Rna tushë rall cusë shtë Dios. Rushtiá rall guëc saꞌ rall. Nadchini rall. Rguili lduꞌu rall cusë mal. Nápëdiꞌi rall rëspëti lu shtadë rall. _T 9Nalë́ gadzë́ grë cusë dzabë laꞌni lduꞌu rall. Ra nguiu rquënú rall stubi naꞌa; ra naꞌa rquënú rall stubi nguiu. Runë rall cusë dzabë nadë rlluíꞌidiꞌi. Rzebi lduꞌu rall pë shtë mënë. Quëhunë rall grë clasë maldá. Nagubini rall. Rguini saꞌ rall. Nadishiꞌbi rall. Rguguë́ saꞌ rall. Nachismë rall. Hia bëquë́ guiaꞌa rall Dios, por ni Dios bësaꞌnë lëꞌë rall parë tsanaldë rall llgabë dzabë shtë rall. Nu rúnëruꞌu rall cusë mal naná demasiadë fier. &R GMizmë manërë ra nguiu, adë guc shtúꞌudiꞌi rall naꞌa cumë na vidë zaꞌquë sino nalë́ guc shtuꞌu rall mizmë saꞌ nguiu rall. Na rall mamflor. Bëꞌnë rall recibir laꞌni mizmë cuerpë shtë rall cashtigu narunë tucarë lëꞌë rall por mal vidë nanapë rall. !Q =Por grë cusë ni Dios bësaꞌnë grë́tëꞌ rall lu deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall, cusë shtu ra, hashtë ra naꞌa bëꞌnë rall cambi; adë rac shtúꞌudiꞌi guëtsëꞌa rall con nguiu ziquë na nezë zaꞌquë, sino rac shtuꞌu rall mizmë saꞌ naꞌa. P Voluntariamente quëhunë nadzëꞌë rall verdá shtë Dios por bishi. Rzullibi rall lu ra cusë nabëntsaꞌu Dios. Más quëhunë rall adorar lo quë naguctsaꞌu, lë́dëdiꞌi Dios nanabani, el quë narunë tucarë gunë mieti alabar parë siemprë. Amén. rO _Por ni Dios bësaꞌnë lëꞌë rall gunë rall cumplir cualquier mal nananú laꞌni lduꞌu rall. Quëhunë rall cumplir cusë dzabë narac shtuꞌu cuerpë shtë rall. Quëhunënú rall duldë fier entrë mizmë saꞌ rall. N Adë bë́ꞌnëdiꞌi rall adorar Dios nanápëdiꞌi fin, sino mejurë bëꞌnë rall adorar ra figurë ziquë mënë narati. Bëꞌnë rall adorar figurë shtë ma shcuaguë nu ra serpientë; hashtë ma natapë guëáhiꞌ, bëꞌnë rall adorar. #M AAunquë rniꞌi rall na rall mënë narac bëꞌa, perë mizmë lëꞌë rall bësaꞌnë rall guëdchini nacahi laꞌni lduꞌu rall; bëac rall tuntë. eL EAunquë nilë nanë́ mënë nanú Dadë gullanë, adë bë́ꞌnëdiꞌi rall honrar lëꞌë më ziquë runë tucarë, nu adë bëdë́ꞌëdiꞌi rall graci lu më por lo quë nabëꞌnë më. Al contrari, guanaldë rall tëchi ra llgabë shtë nguiu, llgabë adë lasáquëdiꞌi. Zni bëaꞌnë rall lu nacahi con duldë laꞌni lduꞌu rall. /K YAdë chu gáquëdiꞌi guná lu Dios, perë rac bëꞌa hiaꞌa pudërë shtë më; riasë́ hiaꞌa por lo quë nabëntsaꞌu më. Dizdë bëcueꞌshtë́ më guë́ꞌdchiliu, clarë rluaꞌa pudërë shtë më nu de quë nápëdiꞌi më fin. Por ni grë mieti na culpablë delantë lu më. wJ iBien rdëꞌë rall cuendë nanú tubsë Dios purquë mizmë lëꞌë më bëluaꞌa më ra cusë ni lu rall. DI Rac bëꞌa hiaꞌa de quë cashtigu shtë Dios zeꞌdë guëdchini. Dios naquëbezë gubeꞌe gúniꞌ cashtigu grë ra narunë mal con grë ra nadë nápëdiꞌi rëspëti parë lëꞌë më. Zni gaquin con ra mënë naquëreldë lu duldë perë mizmë tiempë rdëꞌë rall cuendë nanú Dios verdadërë. H 7Por mizmë dizaꞌquë rluaꞌa lla mudë gunë Dios perdunë ra pecadurë, perë mizmë tiempë gunë më lo quë naná tubldí. Iurneꞌ nu parë siemprë na salváraꞌa sulë purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më. Zni rniꞌi Sagradas Escrituras: “Tubldí na shcuendë nguiu lu Dios si talë rialdí lduꞌi de verdá. Nguiu ni guëbánill parë siemprë.” Faltë nanapë mënë lu Dios G Adë rtúdiꞌi lua dizaꞌquë purquë nahin pudërë shtë Dios parë gac salvar grë́tëꞌ narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më. Primërë bëdchini dizaꞌquë ni lu ra më israelitë; despuësë bëdchinin lu ra më nanádiꞌi më israelitë. F Zni por partë shtëna nalë́ rac shtuaꞌa guadiꞌdza dizaꞌquë lu të naquëreldë ciudá Roma. Pudërë shtë dizaꞌquë YE -Napë quë quilla lo quë narzeꞌbia; guadiꞌdza lu grë mënë shtë guë́ꞌdchiliu, ra mënë griego nu ra mënë naquëreldë zitu lu nacahi, nu mënë nabësëꞌdë tantë nu nabësë́ꞌdëdiꞌi. ;D q Bëchi, rac shtuaꞌa de quë gac bëꞌa të, zihani vueltë guc shtuaꞌa gueldë guënahia lëꞌë të perë hashtë neꞌ laꞌdi gúnëdiaꞌa gan. Rac shtuaꞌa gueldë guënahia lëꞌë të parë guadiꞌdza lu mënë shtiꞌdzë Dios parë tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. Rac shtuaꞌa gac të mënë narianaldë tëchi Espíritu Santo. Zni bëna stubi lugar entrë los de más mënë nanádiꞌi më israelitë. C  Quiere decir, tantë lëꞌë të nu lëꞌë na guëdë́ꞌnaꞌa recibir bendición shtë Dios parë bien shtë hiaꞌa. (B K Rac shtuaꞌa iurë guënahia lëꞌë të, guësëdchinia tubi don narzëlaaꞌdchi Dios por medio de Espíritu Santo të gac të más firmë lu shnezë më. TA # Rnaꞌba lu më de quë si talë nahin voluntá shtë më, guëneꞌe më permisi gueldë guënahia lëꞌë të tubi visitë. Si na voluntá shtë më, iurneꞌ guna gan gueldë guënahia lëꞌë të. (@ K Quëhuna sirvë Dios con guëdubinú lduaꞌa; quëadiꞌdza dizaꞌquë shtë shini më, nu na më testigu de quë siemprë rnaꞌba lu më por lëꞌë të. \? 3Quëgniaꞌa primërë, por Jesucristo quëgnehia graci lu Dadë Dios por lëꞌë të purquë grë ladë shtë guë́ꞌdchiliu, cagniꞌi ra mënë mudë rrëꞌtsë shtiꞌdzë Dios entrë lëꞌë të. l> SQuëquëaꞌa lu të naquëreldë ciudá Roma. Rac shtuꞌu Dios lëꞌë të nu gulë́ më lëꞌë të parë gac të shmënë më narunë cumplir voluntá shtë më. Gulë bëꞌnë recibir bendición shtë më. Gulë cuedchí lduꞌu të por Dios Shtádaꞌa nu por Jesucristo Shlámaꞌa. Rac shtuꞌu Pablo tsaguëꞌnë visitar mënë rumanë K= Nu lëꞌë të gunaꞌbë më parë gac të shmënë Jesucristo. < +Por Jesucristo bëdë́ꞌnaꞌa recibir llëruꞌbë favurë; bësheꞌldë më lëꞌë naꞌa, ra poshtë shtë më, parë tsagniꞌi naꞌa dizaꞌquë shtë më entrë grë ra naciuni të guëzuꞌbë diaguë mënë shtíꞌdziꞌ nu gunë rall honrar lëꞌë më. k; QManërë cubi bëluaꞌa Dios con llëruꞌbë pudërë nu milagrë de quë Jesucristo na shini më. Por Espíritu shtë Jesucristo naná santu, bëluaꞌa Dios Jesucristo na shini më purquë guashtë́ më ladi ra tëgulë. 2: _Dizaꞌquë nabëquëꞌë raiꞌ runë tratë shcuendë Jesucristo Shlámaꞌa; náhiꞌ shini Dios. Bidë Jesucristo; guc më nguiu; na më llëbní shtë rëy David. 9 +Dios bëluáꞌaiꞌ ziquë promësë dizaꞌquë rëꞌ dizdë guahietë por medio de profetë iurë bëquëꞌë raiꞌ Sagradas Escrituras. F8 Na Pablo, nahia muzë shtë Jesucristo. Dios gulë́ na; gunaꞌbë më na cumë ziquë poshtë shtë́niꞌ. Bësheꞌldë më na especial parë tsagniaꞌa dizaꞌquë nazeꞌdë de Dios. 7Na Juan, rniaꞌa lu të; rac shtuaꞌa gunë ldaiꞌ Dadë Jesucristo lëꞌë të nu cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Amén.i6KEl quë narquebi ra cusë rëꞌ rniꞌi: ―Lueguë guelda. Nia, Dadë Jesús, gudeꞌe. B5}Si talë chu tubi nguiu guëdchisull tubi diꞌdzë shtë Dios naná escritë laꞌni librë rëꞌ, Dios guëtiꞌi lë nguiu ni laꞌni librë narniꞌi chu na salvar. Guëdchisú më derechë parë adë tsutë́diꞌi nguiu ni laꞌni ciudá santu con grë ra bendición naná escritë laꞌni librë rëꞌ. o4WQuëhuna testificar de quë cualquier mënë narini diꞌdzë naná escritë laꞌni librë rëꞌ, si talë guëtuꞌñi nguiu más cusë, Dios gúniꞌ cashtigu nguiu ni con plaguë nazeꞌdë según naescritë ndëꞌë. +3OLëꞌë Espíritu Santo rniꞌi: ―Gudeꞌe. Lëꞌë tseꞌlë Lliꞌli rniꞌi: ―Gudeꞌe. El quë narquë́ diaguë shtiꞌdza rniꞌi: ―Gudeꞌe. El quë narbidchi si rac shtuꞌu gu nisë, gudeꞌe lua parë gull nisë narneꞌe vidë sin fin. Rneꞌe më nisë ni ndigá. &2E―Na Jesús, bësheꞌlda ianglë shtëna parë guëquébiꞌ nu guëníꞌiꞌ grë ra diꞌdzë rëꞌ lu ra grupë shtë shmënë Dios. Nahia el quë nabëdëꞌë vidë parë rëy David nu nahia llëbní shtë́hiꞌ. Nahia ziquë mbelëguiꞌi Plojë narabtsëꞌë rsili. T1!Perë grë́tëꞌ ra naná mal, ra naquëgsiguë́ saꞌ rall, ra narunë galëbëlliú, ra narquënú saꞌ rall, grë́tëꞌ ra narguini mënë, grë́tëꞌ ra narunë adorar cusë naractsaꞌu guiaꞌa mënë nu grë́tëꞌ ra narëuuꞌ lduꞌu ra cusë engañi u ruadiꞌdzë rall bishi, guëaꞌnë rall fuërë ciudá. \01Guëquitë lduꞌu ra naquëhunë cumplir voluntá shtë më të gapë raiꞌ derechë gau raiꞌ nashi shtë hiaguë narneꞌe vidë sin fin. Zni gac parë tsutë́ mënë ni ruaꞌ puertë shtë ciudá. L/ Nahia ziquë ra letrë A nu Z; nahia principi nu nahia fin shtë grë ra cusë. Más antsë gurështë́ guë́ꞌdchiliu, nabania iurní nu despuësë tsalú guë́ꞌdchiliu todavía nabania. o.W ―Zni nahin; lueguë guelda. Gueldënúa tubi premi caꞌa të según lo quë naquëhunë të. #-? Dzë ni ra mënë naquëhunë mal, tsaglaꞌguë gunë rall mal. Ra naná më mal tsaglaꞌguë gac rall më mal; el quë naná më zaꞌquë lu Dios, tsaglaꞌguë gac rall më zaꞌquë lu më; el quë naná santu delantë lu më, tsaglaꞌguë gáquiꞌ santu. Guniꞌi Jesús: ?,w Nu guniꞌi ianglë lua: ―Adë rcaꞌchi ldúꞌudiꞌil ra diꞌdzë rëꞌ naná escritë laꞌni librë rëꞌ purquë hia lëꞌë tiempë ziaglaꞌguë nagac cumplirin. +! Perë ianglë guniꞌi lua: ―Adë rúnëdiꞌil zniꞌi purquë nahia tubi muzë shtë Dios igual ziquë lë́ꞌël, ziquë ra saꞌl narniꞌinú dizaꞌquë lu ra mënë nu ziquë ra narunë cuendë ra diꞌdzë naná escritë ndëꞌë. Bëꞌnë adorar Dios. Y*+Na Juan, binia nu gunahia grë́tëꞌ ra cusë rëꞌ. Hia despuësë binia nu gunahia, iurní bëzullibia guëaꞌ ianglë, el quë nabëluaꞌa na ra cusë ni. Guc shtuaꞌa guna adorar lë́ꞌiꞌ )―Guelda lueguë. Guëquitë lduꞌu el quë naná runë cuendë ra diꞌdzë naná escritë laꞌni librë rëꞌ. =(sLueguë lëꞌë ianglë guniꞌi lua: ―Diꞌdzë rëꞌ na verdá nu nasegurë gunë më cumplir rahin. Lëꞌë Dadë Dios shtë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më, mizmë më ni bëshéꞌldiꞌ ianglë parë guëluáꞌaiꞌ lu muzë shtë më grë́tëꞌ lo quë nagac lueguë. Guniꞌi Jesús: 5'cNgaꞌli adë tsúdiꞌiruꞌu gueꞌlë. Ra naquëreldë ngaꞌli adë rquíꞌnidiꞌi llni shtë lámpara, ni por llni shtë ngubidzë purquë mizmë Dios, Shtádaꞌa, guëzianí më lu ra mënë ni. Ndë guënibëꞌa raiꞌ por grë́tëꞌ tiempë. Hia guëlladchi iurë guëabrí Jesucristo Z&-Frentë guëná raiꞌ lu më iurní nu nuaꞌa raiꞌ lë më luquë́ raiꞌ. o%WNdë nídiꞌi ni tubi cusë narzac zi por galëcashtigu shtë më. Lëꞌë trunë catë quëbezë më nu catë quëbezë Lliꞌli, zugaꞌa laꞌni ciudá ni; hia lëꞌë muzë shtë Dios quëhunë raiꞌ adorar lë́ꞌiꞌ. B$}Hia guëruldë nezë principal shtë ciudá nu cadë ladë shtë guëëꞌgu ni, riaruꞌbë tubi hiaguë narneꞌe vidë sin fin. Hiaguë ni bëdëꞌë tubi cusechë chiꞌbë chupë vësë tubi izë; rneꞌein nashi cadë mbehu nu ndiaguë shtë hiaguë ni rlluiꞌi parë gunëac ra mënë shtë ra naciuni. u# eIurní lëꞌë ianglë bëluáꞌaiꞌ tubi guëëꞌgu catë nanú nisë limpi. Nisë ni rneꞌe vidë sin fin. Rluaꞌain clarë ziquë vidrio, nu bëruꞌu nisë ni dizdë lu trunë catë quëbezë Dios nu catë quëbezë Lliꞌli. ["/Perë nunquë adë tsutë́diꞌi cusë nanádiꞌi limpi laꞌni ciudá; adë tsutë́diꞌi el quë naná mal, nilë el quë narná tushë lu sáhiꞌ, nilë el quë narguguë́ sáhiꞌ. Sulë ra mënë tsutë́ ngaꞌli, ra nardzelë lë raiꞌ laꞌni librë narniꞌi chu gac salvar. Pues lëꞌë Lliꞌli nápiꞌ librë ni.m!SNgaꞌli ra mënë shtë grë naciuni gueꞌdënú rall hunurë nu cusë ruꞌbë parë ciudá ni. t aRa puertë shtë ciudá jamás adë guë́ꞌaudiꞌin dzë la gueꞌlë purquë guídëdiꞌi gueꞌlë. MRa naciuni naná guc ra salvar, së raiꞌ lu llni shtë ciudá nu ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu gueꞌdënú raiꞌ grë pudërë nu hunurë shtë raiꞌ parë gunë raiꞌ intriegu ni lu më. EHia lëꞌë ciudá rquíꞌnidiꞌi llni shtë ngubidzë, nilë llni shtë mbehu parë guëzianí purquë mizmë llni shtë Dios nu zac llni shtë Lliꞌli quëgzianí ladi guëꞌdchi. EAdë gunádiaꞌa iáduꞌu shtë ciudá ni purquë mizmë lëꞌë Dadë Dios narnibëꞌa grë́tëꞌ cusë nu el quë nabërulë́ Lliꞌli, na raiꞌ iáduꞌu shtë ciudá ni. `9Ra chiꞌbë chupë puertë shtë ciudá nactsaꞌu guëꞌë perla, cadë tubi puertë na tubsë guëꞌë perla. Lëꞌë nezë principal shtë ciudá ni nactsaꞌu de purë orë. Rluaꞌain ziquë vidrio purë. /WQuintë na guëꞌë ónice; sexta na guëꞌë cornalina; hia séptima na guëꞌë crisólito; lëꞌë octavë na guëꞌë berilo; lëꞌë noveno na guëꞌë topacio; lëꞌë décima na guëꞌë crisoprasa; lëꞌë undécima na guëꞌë jacinto; nu duodécima na guëꞌë amatista. ykRa chiꞌbë chupë cimientë shtë luꞌ, dzutsáꞌuhin con grë clasë guëꞌë nalasac. Primërë cimientë na guëꞌë jaspe; hia naná segundë na guëꞌë safiro; hia tecërë na guëꞌë ágata; cuartë na guëꞌë esmeralda; /Lëꞌë luꞌ ni nactsáꞌuhin de guëꞌë jaspe nu lëꞌë ciudá nactsáꞌuhin con purë orë; rluaꞌain ziquë vidrio naná limpi. Lueguë bërëꞌshë ianglë naná luꞌ shtë ciudá; nabishin naná sesenta con tapë metros según medidë nanuaꞌa ianglë. 1Lëꞌë ciudá nahin cuadradë; de larguë nu igual de ancho. Lëꞌë ianglë ni bërë́ꞌshiꞌ ciudá con varë nanuáꞌaiꞌ. Bërëꞌshë ianglë naná chupë mili chupë gahiuꞌa kilómetros de larguë, de alto, nu de ancho; igual na guëzá ladë shtë ciudá. Lëꞌë ianglë naná quëadiꞌdzënú na, nuaꞌa tubi varë orë parë guërëꞌshë ciudá, ra puertë nu luꞌ shtë ciudá. [/Hia luꞌ shtë ciudá ni napin chiꞌbë chupë guëꞌë naná ziquë cimientë shtë luꞌ; hia naescritë lu guëꞌë ni ra lë shtë chiꞌbë chupë poshtë shtë Jesús, el quë nabërulë́ Lliꞌli.  Nanú tsunë puertë nezë guiaꞌa, tsunë puertë ladë nortë, tsunë puertë ladë sur, nu tsunë puertë ladë nezë guetë. ve Alrededurë ciudá ni nanú tubi luꞌ ruꞌbë nu llëduni. Napë luꞌ ni chiꞌbë chupë puertë. Tubi ianglë zugaꞌa ruaꞌ cadë puertë. Lu ra puertë ni naescritë lë shtë chiꞌbë chupë grupë shtë ra mënë israelitë. .U Ciudá ni rabtsëꞌë con mizmë llni nu pudërë shtë Dios. Rabtsëꞌëin ziquë tubi guëꞌë namás lasac, ziquë guëꞌë jaspe. Rluaꞌain ziquë vidrio. ]3 Bëꞌnë Espíritu Santo të gunahia stubi cusë. Tubi ianglë biaꞌa na guëc dani ruꞌbë. Bëluaꞌa ianglë na tubi ciudá ruꞌbë nalë Jerusalén Santu naná zeꞌdë de gubeꞌe catë quëbezë Dios. ! Ra gadchi ianglë ni nuaꞌa raiꞌ gadchi copë narunë significar gadchi plaguë dushë nanapë quë guëdchini. Guniꞌi tubi ianglë lua: ―Gudeꞌe të guëluáꞌahia lë́ꞌël lu naná guëtsëꞌa, lëꞌë tseꞌlë shtë më nabërulë́ Lliꞌli. :mPerë en cuantë ra nanápëdiꞌi valurë parë guëquebi rall na rall shmëna, ra nanabani mal, ra narguini mënë, ra nabani ziquë mbecu, grë ra narunë creer galbëlliú, grë́tëꞌ ra narunë adorar cusë naruntsaꞌu guiaꞌa mënë, grë́tëꞌ nabishi ra; grë mënë ni runë tucarë tsa rall laꞌni lugar catë rieꞌqui con beꞌlë nu asufre. Ngaꞌli gati rall parë siemprë, adë nídiꞌi fin. Jerusalén cubi $AEl quë nagunë gan lu cusë mal, gúnëll recibir grë́tëꞌ ndëꞌë ziquë herenci. Gaca Dios shtë mënë ni nu lëꞌë raiꞌ gac raiꞌ shinia. ` 9Despuësë de ni, guniꞌi më lua: ―Hia grë́tëꞌ guc. Na nahia principi nu nahia fin ziquë lëtrë A nu Z. El quë nanapë garbidchi, na guënehia ndigá nisë gu mënë ni. Nisë ni na vidë sin fin. h IIurní el quë naná quëbezë lu trunë guniꞌi: ―Guná quëhuntsaꞌua nacubi grë́tëꞌ ra cusë. Nu zac guníꞌiꞌ lua: ―Bëquëꞌë diꞌdzë rëꞌ purquë verdá nahin nu quëhuna cumplir shtiꞌdza.  Dios guëcuëꞌdchiꞌ grë́tëꞌ nisë narruꞌu lu ra mënë ni. Hia iurní jamás gati raiꞌ. Gúꞌnëdiꞌi raiꞌ; adë tsádiꞌi lduꞌu raiꞌ, nu gápëdiꞌi raiꞌ dulurë purquë grë́tëꞌ ra naguꞌ antsë hia lëꞌë ni gualú.  Nu binia tubi bë fuertë naná guniꞌi dizdë lu gubeꞌe: ―Guná, Dios quëréldënúhiꞌ con ra nguiu. Guëbaninú më lëꞌë raiꞌ; nu lëꞌë raiꞌ na ziquë guëꞌdchi shtë Dios. Cuezënú më lëꞌë raiꞌ. Na më Dios shtë raiꞌ de verdá. r ]Na Juan, gunahia lu tubi lugar catë nádiꞌi maldá; lë lugar ni na Jerusalén cubi naná zeꞌdë de gubeꞌe catë quëbezë Dios. Ciudá ni nalë́ nasaꞌa ziquë tubi lliguënaꞌa nanacu shábiꞌ parë guëtsë́ꞌaiꞌ. < sDespuësë gunahia lu tubi gubeꞌe cubi nu tubi guë́ꞌdchiliu cubi purquë lëꞌë primërë gubeꞌe nu primërë guë́ꞌdchiliu hia gunitilú. Hia nídiꞌi nisëduꞌu. 4aNgaꞌli bëquëldí Dios grë́tëꞌ ra mënë nanádiꞌi escritë lë raiꞌ laꞌni librë. Librë ni rniꞌi chull napë vidë sin fin nu chu nádiꞌi salvar..UIurní galguti nu lugar catë bëgaꞌchi ra tëgulë, Dios bëquëldí lëꞌë rahin laꞌni lugar catë rieꞌqui con beꞌlë. Lugar ni nalë Galguti Segundë. &E Lëꞌë nisëduꞌu bëꞌnë intriegu ra tëgulë naná guti lu nisë. Hia lugar shtë galguti, lugar catë bëgaꞌchi ra tëgulë, bëꞌnin intriegu ra tëgulë nananú ngaꞌli. Hia iurní Dios bëꞌnë juzguë lëꞌë raiꞌ cadë tubi raiꞌ según lo quë nabë́ꞌnëll. j~}}||zzZxwvYutrqponmmWll-k;jdihhgzfedd2cYba3`0_t^0\[ZPY8XW@V)UTTTSHRQQNPP3ONMKK JKIHOGFWEDCCBsAz@>=k<:l988=77)5554z3322?11W00G/..D-,e+a*))('&%%$/#""& X*a"X_P(D$ ? K e &  Mizmë Dios guniꞌi lu Moisés: “Guna favurë parë el quë narac shtuaꞌa; guëgaꞌa lduaꞌa el quë narac shtuaꞌa”. h%I ¿Gu runë cuntienë diꞌdzë rëꞌ de quë adë nazáꞌquëdiꞌi Dios? Aquëdiꞌi. $! Ra shini Isaac nu Rebeca todavía láꞌadiꞌi gálëdiꞌi raiꞌ, ni tubi mal bë́ꞌnëdiꞌi raiꞌ, perë guniꞌi Dios lu Rebeca: “Shínil naguëlú galë, gáquëll muzë parë shínil naguëdchini despuësë”. Ni na de acuerdë lo quë Sagradas Escrituras rniꞌi: “Guc shtuaꞌa Jacob perë guná záꞌquëdiaꞌa lu Esaú”. Zni bëluaꞌa clarë Dios napë më derechë gulë́ më lo quë narniꞌi lduꞌu më. El quë narac shtuꞌu më, rnaꞌbë më; nídiꞌi importë pë cusë quëhunë rall. # " Más de ni nanú ejemplë shtë Isaac, shtadë guëlú hiaꞌa. Guërupë shini Rebeca na raiꞌ shini tubsë nguiu, Isaac. !) Pues lëꞌë promësë naguniꞌi Dios lu Abraham rniꞌi: “Stubi izë ziquë tiempë neꞌ guëabría nu Sara gápiꞌ tubi shíniꞌ”. U # Grë ndëꞌë runë cuntienë ni tubi na shini Dios sulë purquë gúlëll më israelitë, sino ra shini Dios na el quë narialdí lduꞌu promësë shtë Dios. Mënë ni na de verdá llëbní Abraham. ;o Gudílidiꞌi Dios grë ra llëbní Abraham parë gac raiꞌ legítimë shini Abraham sino rniꞌi më lu Abraham: “Por shínil Isaac, gápël llëbní naná ra nagudilia”.   Quëgníꞌidiaꞌa de quë adë bë́ꞌnëdiꞌi Dios cumplir shtíꞌdziꞌ, sino todavía napë shtiꞌdzë më valurë parë ra mënë purquë nanú mënë nanádiꞌi llëbní Israel, perë gudili Dios lëꞌë raiꞌ; na raiꞌ shmënë më. 7g Lëꞌë raiꞌ na llëbní shtadë guëlú hiaꞌa nu de lëꞌë raiꞌ, según nardchini mënë lu guë́ꞌdchiliu, gulë Cristo el quë nagulë́ Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ. Jesucristo na Dios nu runë tucarë grë mieti gunë rall alabar lë́ꞌiꞌ. Benditë na më parë siemprë. Amén. I  Lëꞌë raiꞌ na raiꞌ më israelitë; gudili Dios lëꞌë raiꞌ të gac raiꞌ shini më. Bëluaꞌalú llni lu raiꞌ, llni nazeꞌdë de Dios. Ra conveñi nu promësë nu lëy shtë Dios, bëꞌnë raiꞌ recibir. Bëꞌnë raiꞌ recibir ordë lla rac shtuꞌu Dios gunë raiꞌ adorar Dios laꞌni iáduꞌu. q[ Nahia dispuestë gunë më condenar na si talë por ni gac salvar ra sahia, ra mënë naná më ladza. }s Nalë́ nahia tristë nu riá lduaꞌa; se intiende quëhuna sufrir laꞌni lduaꞌa por sahia, ra më israelitë.  % Cagniaꞌa verdá cumë shmënë Cristo nanahia; quëbezënú Espíritu Santo na, nu mizmë shgaba quëhunë testificar ruadiꞌdza verdá.  'nilë lo quë naná guiaꞌa, ni por lo quë nananú guetë, ni por stubi clasë pudërë nananú laꞌni guë́ꞌdchiliu, gáquëdiꞌi guëguquë́ lëꞌë hiaꞌa lu amor shtë Dios, amor nabëluaꞌa më lu hiaꞌa por Cristo Jesús Shlámaꞌa.:m&Znítiꞌi, napa segurë de quë ni tubi cusë guëguquë́ lëꞌë hiaꞌa de Dios, el quë narac shtuꞌu lëꞌë hiaꞌa; ni por galguti, ni por tubi nanabani iurneꞌ, nilë por ra ianglë, nilë por grë ra narnibëꞌa lu gubeꞌe, ni por lo quë naguër guëdchini nu nilë por nananú iurneꞌ %Perë entrë grë cusë rëꞌ, na hiaꞌa mënë narunë gan lu grë cusë mal por Jesucristo el quë narac shtuꞌu lëꞌë hiaꞌa. iK$Sagradas Escrituras rniꞌi:Nadzú hiaꞌa nu na hiaꞌa dispuestë gátiaꞌa grë ra dzë purquë na hiaꞌa shmënë më.Quëhunë mënë tratë lëꞌë hiaꞌa cumë tubi lliꞌli lu ra narguini lëꞌë ma. +#¿Chull gunë gan parë guëdchisú amor shtë Cristo parë lëꞌë hiaꞌa? Ni túbidiꞌi. Masiá rzunaldë mënë lëꞌë hiaꞌa; si talë rguini mënë lëꞌë hiaꞌa, u si nanú problemë u galërzac zi; masiá runë faltë naguëdáuhaꞌa u runë faltë shábaꞌa; si talë zugaꞌa hiaꞌa lu peligrë, ni tubi cusë gúnëdiꞌi gan guëdchisú amor shtë Cristo de lëꞌë hiaꞌa. `9"¿Chull gunë condenar lëꞌë hiaꞌa? Ni túbidiꞌi. Cristo gútiꞌ nu zac guashtë́ më ladi ra tëgulë nu quëbezë më lugar shtë pudërë juntë con Dios nu quëhunë më ruëguë por lëꞌë hiaꞌa.  !¿Chull guëdchiꞌbë demandë lu Dios cuntrë ra nagulë́ më? Ni túbidiꞌi; Dios quëhunë tubldí shcuéndaꞌa lu më. 3 Dios voluntariamente bë́ꞌniꞌ intriegu prupi shini më parë gátiꞌ shlugáraꞌa. Bëꞌnë më intriegu shini më lu galguti të gac salváraꞌa. ¿Llallë gunë më negar guëdëꞌë më los de más cusë zaꞌquë? hia quë cuezënú shini më lëꞌë hiaꞌa. wg¿Pë más guëniꞌi hiaꞌa? ¿Si Dios nanú favurë de lëꞌë hiaꞌa, chull gunë gan lu hiaꞌa? Grë ra nagulë́ Dios, guc destinar raiꞌ; ni gunaꞌbë më lëꞌë raiꞌ. Ra mënë naná gunaꞌbë më, bëꞌnë më të gac tubldí shcuendë raiꞌ lu më. Na raiꞌ justë; bëꞌnë më parë guëquëreldënú mënë ni Jesucristo lu gubeꞌe. ucpurquë grë́tëꞌ nabënguë bëꞌa Dios dizdë antsë, bëꞌnë më destinar lëꞌë raiꞌ të parë gac raiꞌ ziquë shini më nabërulë́ Jesús parë gac Jesús el quë nagunë recibir más hunurë entre grë ra sáhiꞌ.  'Nanë́ hiaꞌa grë cusë quëac parë bien shtë ra mënë narac shtuꞌu më de verdá, ra nagulë́ Dios según voluntá shtë më, + ONu Dios el quë nanë́ grë shgábaꞌa, riasë́ më grë diꞌdzë shtë Espíritu Santo purquë lëꞌë Espíritu canihúniꞌ ruëguë de acuerdë con voluntá shtë Dios. Quëhunë më ruëguë lu Dios por grë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më. Na hiaꞌa más quë narunë gan  Nadápaꞌa esperansë; nu Espíritu Santo quëhúniꞌ compañi lëꞌë hiaꞌa catë adë ráquëdiꞌi hiaꞌa. Pues adë rac bë́ꞌadiꞌi hiaꞌa lla guënáꞌbaꞌa lu Dios, perë lëꞌë Espíritu Santo quëhúniꞌ ruëguë lu Dios por lëꞌë hiaꞌa. Quëhúniꞌ ruëguë lu më con bë nadë gúnëdiꞌi gan shtíꞌdzaꞌa guëniꞌi pë runë cuntienë. f Eperë si talë dzulézaꞌa lo quë nadë chu rnádiꞌi, iurní con pacënci dzulézaꞌa. @ yGúcaꞌa salvar con esperansë tubi dzë gunë më cambi shcuérpaꞌa, perë todavía rnádiꞌi hiaꞌa lo quë narbézaꞌa. Lo quë rna hiaꞌa rquíꞌnidiꞌi dzulézaꞌahin Lëdë niáꞌasëdiꞌi ra cusë nabëntsaꞌu Dios riá lduꞌu hashtë gac cumplir tiempë, sino nu lëꞌë hiaꞌa, aunquë nadápaꞌa Espíritu cumë sëñi de lo quë guëdë́ꞌnaꞌa recibir despuësë, riá lduꞌu hiaꞌa demasiadë; dzulézaꞌa niaꞌa ca iurë guëcaꞌa më lëꞌë hiaꞌa nu gac cambi shcuérpaꞌa parë adë gátidiꞌiaꞌa stubi jamás. ERdëꞌë hiaꞌa cuendë guëdubi cusë nabëntsaꞌu më riá lduꞌin nu ruꞌnin ziquë tubi naꞌa nanapë dulurë shtë nagalë shíniꞌ. Zni na guë́ꞌdchiliu hashtë nedzë́. Fpurquë lo quë nabëntsaꞌu më, gunë më librar të parë adë tsalúdiꞌin; adë rúꞌdzëdiꞌin, sino gapin partë juntë con ra shini më iurë gunë më librar lëꞌë raiꞌ. W'Grë cusë napë quë tsalú, lë́dëdiꞌi por prupi voluntá shtënin sino por voluntá shtë Dios naná bëntsaꞌu grë́tëꞌ cusë. Perë bëntsaꞌu më ra cusë ni con segurë de quë gac cambin purquë grë lo quë nabëntsaꞌu Dios, quëbezin con llëruꞌbë deseo parë iurë gunë Dios honrar grë ra shini më. 5Parë na grë́tëꞌ galërzac zi shtë tiempë neꞌ, adë rúnëdiꞌin comparar con cusë zaꞌquë nu hunurë naguëdápaꞌa despuësë, (INa hiaꞌa shini Dios nu quëhunë më tratë lëꞌë hiaꞌa ziquë shini më; juntë con Cristo nadápaꞌa derechë guëcaꞌa hiaꞌa lo quë nanapë më. Si talë rzac zi hiaꞌa juntë con Cristo, también guëdápaꞌa partë con lëꞌë më iurë gunë Dios honrar shíniꞌ. q[Mizmë Espíritu ni na testigu juntë lo quë narniꞌi lduꞌu hiaꞌa de quë na hiaꞌa shini Dios. #Lëꞌë Espíritu nabëꞌnë të recibir, nádiꞌiꞌ Espíritu shtë galërzac zi parë rdzëbë të lúhiꞌ stubi, sino bëꞌnë të recibir Espíritu narunë parë gac të shini Dios nu por Espíritu ni rnáꞌbaꞌa lúhiꞌ: “Nal Dios, Shtadë naꞌa”. ykSi talë quëgsë́ Espíritu Santo lë́ꞌël, nal shini Dios. Sulë mënë ni na legítimë shini më. P~ perë si talë tsaglaꞌguë gunë të ra cusë mal, gati të. En cambi si talë por pudërë shtë Espíritu Santo guëdë́ꞌël fin con ra cusë mal narúnël, iurní guëbánil parë siemprë. /}W Por ni bëchi, lëꞌë deseo mal nananú laꞌni lduꞌu hiaꞌa, adë nápëdiꞌin ni tubi pudërë ni derechë parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir ra cusë ni |} Si talë lëꞌë Espíritu nabëcuaꞌñi Jesús ladi ra tëgulë, cuezënúhiꞌ lëꞌë të, mizmë më ni guëneꞌe vidë parë cuerpë shtë të, cuerpë naná destinadë parë gati. Gunë Dios ni por Espíritu shtë më naquëbezënú të. C{ Perë si talë Cristo cuezënúhiꞌ laꞌni lduꞌu të aunquë shcuerpë të gati por causë duldë, espíritu shtë të napë vidë eternë purquë tubldí na shcuendë të lu Dios. z1 Perë lëꞌë të adë rianáldëdiꞌi të tëchi deseo mal laꞌni lduꞌu të sino rnibëꞌa Espíritu Santo lëꞌë të si talë verdá quëbezë Espíritu Santo laꞌni lduꞌu të. Grë ra nanápëdiꞌi Espíritu shtë Cristo, nádiꞌi rall shmënë Cristo. lyQPor ni ra narunë intriegu mizmë lëꞌë rall lu duldë, adë rquítëdiꞌi lduꞌu rall Dios. LxGrë ra narianaldë tëchi deseo mal, na rall enemigu shtë Dios purquë adë në́diꞌi guëzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. Adë ráquëdiꞌi guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdziꞌ. *wMEl quë narianaldë tëchi cusë mal, gátiꞌ perë el quë narianaldë ra cusë zaꞌquë shtë Espíritu, nápëll vidë verdadërë nu cuedchí ldúꞌull. MvGrë́tëꞌ el quë narianaldë tëchi cusë mal, conductë shtë rall na mal; perë el quë narianaldë tëchi cusë shtë Espíritu Santo, runë rall cumplir lo quë narac shtuꞌu Dios. uyZni bëꞌnë më të parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir lo quë narnibëꞌa lëy. Cagniaꞌa shcuendë ra nardëꞌë sí parë guësë́ Espíritu Santo lëꞌë raiꞌ nu adë rúnëdiꞌi rall cumplir deseo mal nananú laꞌni lduꞌu raiꞌ. [t/Lo quë lëy adë rúnëdiꞌi gan; nápëdiꞌin pudërë parë gunë compañi lëꞌë hiaꞌa të guëdë́ꞌnaꞌa cumplir lëy; débil na shcuérpaꞌa. Perë Dios sí, bësheꞌldë më shini më con cuerpë shtë nguiu; bëdchini Jesús parë guëdchisúhiꞌ duldë; bëꞌnë më condenar duldë nananú laꞌni lduꞌu mieti. }sspurquë Espíritu Santo rneꞌe vidë sin fin por lëꞌë më. Bëlá më na de duldë con sentënci naná gatia. ^r 7Pues iurneꞌ adë gúnëdiꞌi Dios condenar ni tubi naná unidë con Cristo Jesús 3q_Rdë́ꞌëhia graci lu Dios purquë bëꞌnë më librar na lu pudërë shtë duldë nananú laꞌni lduaꞌa. Bëꞌnë mëhin por Jesucristo, Shlámaꞌa. Laꞌni lduaꞌa rac shtúꞌuhia guna cumplir ra mandamientë shtë Dios, perë shcuerpa runë cumplir mal deseo narsëdchini duldë.hpIPrubi de na. ¿Chu guëneꞌe libertá parë guna gan lu duldë nanuaꞌa na lu galguti? o7perë laꞌni shcuerpa nanú stubi pudërë naná runë cuntrë cusë zaꞌquë. Nahia ziquë prësi shtë pudërë mal ni nananú laꞌni shcuerpa. jnMPerë por partë shtë espíritu laꞌni lduaꞌa, nalë́ rquitë lduaꞌa con lëy shtë Dios BmZni nahin iurë rac shtuaꞌa guna bien, sulë mal runa. l7Iurneꞌ si quëhuna lo quë nadë rac shtúꞌudiaꞌa, lëdë nádiaꞌa naquëhunin sino duldë nananú laꞌni lduaꞌa, quëhunin ra cusë mal. k/Adë rúnëdiaꞌa cumplir ra cusë zaꞌquë narac shtuaꞌa guna, sino lëꞌë duldë nadë rac shtúꞌudiaꞌa, ni sí, quëhuna cumplirin. "j=Rdë́ꞌëhia cuendë de quë laꞌni lduaꞌa nídiꞌi cusë zaꞌquë. Rac shtuaꞌa guna bien perë adë nápëdiaꞌa fuersë parë guna cumplir. viePues adë nádiaꞌa naquëhunë ra cusë mal sino duldë nananú laꞌni lduaꞌa, quëhunin cusë mal ni. zhmZni si talë quëhuna lo quë nadë rac shtúꞌudiaꞌa, nahia de acuerdë de quë tubldí na lëy shtë Dios. 7ggLëꞌë duldë naruna, nanë́a adë nazáꞌquëdiꞌin perë lo quë nadë rac shtúꞌudiaꞌa, ni quëhuna; lo quë narac shtuꞌu guna, ni adë rúnëdiaꞌa cumplir. /fWRdëꞌë hiaꞌa cuendë de quë lëy na santu perë na, nahia mal; quëhuna cumplir deseo mal nananú laꞌni lduaꞌa por duldë naná ziquë lamë shtëna. =es Rnaꞌbë diꞌdza ¿tubi cusë zaꞌquë bësëdchini galguti parë na? Aquëdiꞌi, sino duldë biaꞌa na lu galguti. Bëꞌnë dchiꞌni duldë cusë zaꞌquë parë bësëdchinin galguti. Zni rluaꞌa lla na duldë, demasiadë mal. Por mandamientë shtë Dios, rac bëꞌa hiaꞌa blac fier na duldë. ad; Pues grë lëy con mandamientë shtë më na santu; na rahin justë nu zaꞌquë. ,cQ Bësiguë́ duldë na. Duldë bëꞌnë provëchë të parë guësëdchini mandamientë galguti parë na con resultadë bëna duldë nu nahia ziquë tubi naguti. mbS Lëy naná designadë parë guëneꞌe vidë parë na, bëaquin ziquë tubi sentënci parë gatia. qa[ Tubi tiempë más antsë, adë bëdë́ꞌëdiaꞌa cuendë pë rniꞌi lëy; contentë nabania; perë iurë bënguë bë́ꞌahia pë rniꞌi lëy, guc bë́ꞌahia de quë napa duldë, de quë runë tucarë gatia parë siemprë. F`Por lo quë narniꞌi mandamientë, lëꞌë duldë bëꞌnë gan; bësëdchinin zihani deseo mal laꞌni lduaꞌa. Pues catë nídiꞌi lëy adë rac bë́ꞌadiꞌi mieti pë na duldë. _%¿Pë guëniꞌi hiaꞌa de ndëꞌë, de quë lëꞌë lëy na mal? Aquëdiꞌi. Adë nádiꞌi lëy cusë mal purquë por lo quë naná escritë laꞌni lëy, runguë bë́ꞌahia faltë nanapa. Por ejemplë, sin lëy nunquë adë guëdë́ꞌëdiaꞌa cuendë de quë na duldë iurë rzebi lduaꞌa pë shtë mënë, purquë naescritë: “Adë sébidiꞌi ldúꞌul pë shtë mënë”. a^;Perë bëꞌnë Dios parë adë nápëdiꞌi lëy pudërë subrë lëꞌë hiaꞌa. Gútiaꞌa parë lëy nanapë lëꞌë hiaꞌa ziquë muzë shtëhin të parë guëdë́ꞌnaꞌa sirvë Dios con libertá, lë́dëdiꞌi ziquë tubi naná bajo ordë shtë lëy sino tubi manërë cubi según Espíritu Santo. Duldë nananú laꞌni lduaꞌa (]IAntsë iurë guanáldaꞌa tëchi deseo mal naguc shtuꞌu cuerpë shtë hiaꞌa, cusë nabëdë́ꞌnaꞌa purquë lëy bëꞌnë prohibëhin; cusë mal ni bësini lëꞌë hiaꞌa lu duldë, grë partë shtë shcuérpaꞌa. Bëꞌnë duldë parë guaꞌa lëꞌë hiaꞌa lu galguti. \Zni zac na lëꞌë të bëchi la sahia, na të ziquë tubi naꞌa naguti tséꞌliꞌ. Antsë guc të unidë con lëy shtë Moisés, perë iurneꞌ por gac unidë të con Cristo lu cruz, iurneꞌ adë rnibë́ꞌadiꞌi lëy lëꞌë të sino rnibëꞌa Cristo lëꞌë të, el quë naguashtë́ ladi ra tëgulë. Zni guc të parë guëquëreldë të tubi manërë santu. W['En cambi si talë naꞌa ni guëcáꞌall stubi nguiu mientras lëꞌë tséꞌliꞌ nabani, iurní quëhúnëll duldë adulteri; perë si talë tseꞌlë naꞌa guti, lëꞌë lëy naliꞌbi naꞌa con tséꞌliꞌ, hia nápëdiꞌin pudërë parë lë́ꞌëll nu si talë caꞌa naꞌa ni stubi nguiu, hia adë nádiꞌin duldë. uZcPor ejemplë, tubi naꞌa casadë nalíꞌbiꞌ con tséꞌliꞌ por lëy hashtë gati tséꞌliꞌ perë iurë gati tseꞌlë naꞌa, iurní na naꞌa librë. Lëꞌë lëy shtë galcasadë hia adë rúnëdiꞌi obligar lë́ꞌëll. Y ;Bëchi, lëꞌë të narac bëꞌa lëy shtë Dios, rdëꞌë të cuendë lo quë narniꞌi lëy runë tucarë gunë mieti cumplir hashtë gati mieti. X)Lúniquë pagu narguilli duldë parë ra narunë duldë, na galguti, perë regalë shtë Dios na vidë sin fin por Jesucrito Shlámaꞌa.EWPerë iurneꞌ na të librë; ra cusë ni adë rnibë́ꞌadiꞌi lëꞌë të, sino quë na të muzë shtë Dios parë gunë të cumplir voluntá shtë më. Ndëꞌë sí, napin provëchë. Primërë napë të vidë sagradë narëuuꞌ lduꞌu Dios nu despuësë guëquëreldënú të lëꞌë më parë siemprë. EV¿Pë provëchë gulú të de ra cusë mal, cusë nabëꞌnë të antsë perë iurneꞌ rtu lu të por duldë ni? Fin shtë duldë ni na galguti parë ra narianaldë tëchi cusë mal ni. UIurë lëꞌë të todavía bëzuꞌbë diaguë të duldë, iurní adë nápëdiꞌi të libertá parë gunë të sirvë Dios. `T9Cagníꞌihia comparaciuni rëꞌ të parë más nasesë tsasë́ të. Ziquë más antsë bëꞌnë të intriegu shcuerpë të parë cusë dzabë, hashtë bëꞌnë të cumplir grë duldë naná cuntrë lëy shtë Dios, iurneꞌ gulë bëꞌnë intriegu shcuerpë të parë cusë naná tubldí delantë lu Dios, con fin gac të mënë santu. SDzë ni bëꞌnë më librar lëꞌë të lu pudërë shtë duldë nu bëꞌnë më parë gac të mënë narianaldë nezë zaꞌquë. FRDushquilli Dios; antsë lëꞌë të na muzë shtë duldë perë iurneꞌ na të muzë shtë Dios. Bëzuꞌbë diaguë të con guëdubinú lduꞌu të enseñansë nabëꞌnë të recibir. .QULëꞌë të nanë́ të bien, el quë narnibëꞌa lë́ꞌël nu rzuꞌbë diáguël shtíꞌdziꞌ, nall lamë shtë́nël. Znítiꞌi nahin si talë rzuꞌbë diáguël deseo mal nazeꞌdënú galguti u si talë rzuꞌbë diáguël shtiꞌdzë Dios parë guëbánil tubi vidë zaꞌquë. =Ps¿Pë runë cuntienë ndëꞌë de quë nanú permisi guëdë́ꞌnaꞌa duldë purquë adë nádiꞌi hiaꞌa bajo ordë shtë lëy sino bajo ordë shtë Dios? Aquëdiꞌi. XO)purquë duldë adë nádiꞌin shlámël, adë nádiꞌil bajo ordë shtë lëy sino bajo ordë shtë Dios naquëhunë zihani favurë parë lë́ꞌël. Comparaciuni shtë el quë narunë sirvë tubi lamë 8Ni Nu adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí parë ni tubi partë cuerpë shtë́nël gúniꞌ duldë, ni tubi partë guëzúꞌbë diáguëdiꞌi deseo mal. Mejurë gulë bëꞌnë intriegu cuerpë shtë të lu Dios, purquë na të ziquë mënë naná guti perë bëabrí guëbani të stubi. Gulë bëꞌnë intriegu grë partë shcuérpël lu Dios, cadë tubi partë cuerpë gaquin ziquë tubi trashtë parë dchiꞌni zaꞌquë shtë më pMY Por ni adë rdë́ꞌëdiꞌi të sí guënibëꞌa duldë lëꞌë të. Nanú deseo mal laꞌni cuerpë shtë të; cuerpë ni napë quë gátiꞌ, perë adë gúnëdiꞌi të cumplir lo quë narac shtuꞌu duldë gunë të. nLU Mizmë manërë gulë bëꞌnë tratë duldë nananú laꞌni ldúꞌul ziquë cusë naguti, nu gulë gubani tubi vidë cubi, mënë naquëgdëꞌnë cumplir voluntá shtë Dios purquë unidë na të con Jesucristo Shlámaꞌa. %KC Por galguti shtë më, bëdëꞌë më fin con pudërë shtë duldë; jamás gátiꞌ, perë iurneꞌ nabani më; unidë náhiꞌ con Dios parë siemprë. #J? Nanë́ hiaꞌa Cristo guashtë́hiꞌ ladi ra tëgulë; hia jamás adë guëabrídiꞌi gati më. Hia gualú pudërë shtë galguti parë lëꞌë më. qI[Si talë gutinú hiaꞌa Jesucristo, rialdí lduꞌu hiaꞌa de quë guëbaninú hiaꞌa lëꞌë më. aH;purquë grë ra naguti, lëꞌë duldë nápëdiꞌin ni tubi pudërë parë nguiu ni. kGORac bëꞌa hiaꞌa vidë mal nanabániaꞌa antsë, guti juntë con Cristo lu cruz të parë jamás guësínidiꞌi duldë lëꞌë hiaꞌa lu maldá. Zni gápaꞌa libertá të guënibë́ꞌadiꞌi duldë lëꞌë hiaꞌa #F?Si talë na hiaꞌa unidë con Cristo nu con galguti shtë́hiꞌ, zni zac gácaꞌa ziquë lëꞌë më iurë tsashtë́ hiaꞌa ladi ra tëgulë. E Por ni iurë bëriubë nísaꞌa, runë significar nadápaꞌa partë mizmë galguti shtë Jesús nu ziquë guashtë́ më ladi ra tëgulë por pudërë ruꞌbë shtë Dadë Dios, zni runë tucarë guëbániaꞌa manërë cubi con pudërë shtë́hiꞌ. D#¿Pë adë riasë́diꞌi të de quë grë lëꞌë hiaꞌa naná unidë con Jesucristo, también nadápaꞌa partë galguti shtë́hiꞌ? #C?Aquëdiꞌi. Hia bëruꞌu hiaꞌa nezë mal catë nanú galguti eternë. ¿Llallë guëabrí hiaꞌa stubi parë nezë ni? Hia gútiaꞌa parë duldë. B ¿Pë guëniꞌi hiaꞌa iurneꞌ? ¿Guëdë́ꞌnaꞌa duldë të parë guëluaꞌa Dios másruꞌu rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa? AZni guquin; antsë grë mieti nanú bajo ordë shtë duldë, nu por maldá nabëꞌnë mënë guti raiꞌ, perë iurneꞌ favurë shtë Dios rnibëꞌa, con resultadë gac mënë sin duldë delantë de Dios. Gac salvar rall siemprë por Jesucristo Shlámaꞌa.K@Bëdëꞌë Dios lëy lu Moisés të parë másruꞌu guëdalë duldë, perë catë bëdalë duldë, ndë nanú más favurë ruꞌbë shtë Dios; más rluaꞌa rac shtuꞌu më ra mënë. %?CQuiere decir, por tubsë nguiu nanadë bëquë́ diáguëdiꞌi shtiꞌdzë Dios, cantidá mënë na rall pecadurë, perë por tubsë nguiu nabëꞌnë cumplir shtiꞌdzë më, cantidá mënë gac rall mënë zaꞌquë delantë lu Dios sin ni tubi demandë en cuntrë lëꞌë rall. >!Ziquë por tubsë nguiu nabëꞌnë duldë nu por ni nacondenadë grë mieti, también por tubsë nguiu, por lo quë nabëꞌnë Jesucristo, gunë Dios recibir grë mieti ziquë mënë zaꞌquë naná tubldí shcuendë lu më të parë guëbani rall parë siemprë. :=mBëdchini sentenci shtë galguti parë grë mieti purquë tubsë nguiu bëꞌnë duldë, perë parë el quë narunë recibir favurë shtë Dios, el quë narunë recibir perdunë shtë më ziquë regalë, guënibëꞌa nguiu ni juntë con Jesucristo. Sulë por tubsë nguiu, Jesucristo, gac salváraꞌa. \<1Pues resultadë shtë favurë nabëꞌnë Dios, na más llëruꞌbë quë resultadë shtë duldë nabëꞌnë Adán. Fin shtë duldë nabëꞌnë Adán, na guc condenar grë mënë, perë fin shtë favurë nabëꞌnë Dios, bëdchinin despuësë zihani izë. Favurë ni napë resultadë naná adë nídiꞌi condenación parë pecadurë. >;uPerë favurë nabëꞌnë Dios parë lëꞌë hiaꞌa ndigá, na más llëruꞌbë quë duldë nabëꞌnë Adán. Por duldë shtë tubsë nguiu, bëdchini galguti parë grë mënë, perë por galrac shtuꞌu shtë Dios nu favurë shtë Jesucristo, beꞌdë guëdchini vidë sin fin parë zihani mënë. @:yPerë sin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, dizdë tiempë shtë Adán hashtë Moisés, nanú galguti. Grë mënë guti aunquë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall mizmë duldë nabëꞌnë Adán nanadë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi mandadë shtë Dios. Adán na tubi muestrë shtë më, el quë nanapë quë guëdchini. 89i Antsë bëquëꞌë Moisés lëy shtë Dios, nanú duldë lu guë́ꞌdchiliu, perë adë bë́ꞌnëdiꞌi më cashtigu ra mënë según lëy purquë nídiꞌi lëy iurní. 8w Zni guc, por tubsë nguiu bidchini duldë lu guë́ꞌdchiliu. Hia de tëchi ni zeꞌdë naldë galguti. Hia bëdchini cashtigu shtë galguti parë grë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu purquë grë́tëꞌ rall bëꞌnë rall duldë. `79 Más de ni, nalë́ rquitë lduꞌu hiaꞌa iurneꞌ nu rdë́ꞌnaꞌa alabar Dios por lo quë nabëluaꞌa Jesucristo Shlámaꞌa, el quë nabëꞌnë të gácaꞌa amigu shtë Dios. Comparaciuni Adán nu Cristo >6u Antsë gúcaꞌa enemigu shtë Dios; bëdë́ꞌnaꞌa cuntrë lëꞌë më, perë bëꞌnë më të gácaꞌa amigu shtë́hiꞌ; nadápaꞌa paz por galguti shtë shini më. Iurneꞌ mucho más segurë gácaꞌa salvar por lëꞌë më; cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa; unidë na hiaꞌa con lëꞌë më. U5# Bëꞌnë Dios recibir lëꞌë hiaꞌa; tubldí na shcuéndaꞌa lu më por galguti shtë Jesús. Más segurë iurneꞌ, gac salváraꞌa de grë cashtigu dushë naguësheꞌldë Dios guëc mënë mal. 47Perë claramente bëluaꞌa Dios de quë rac shtuꞌu më lëꞌë hiaꞌa purquë Cristo guti shlugáraꞌa; dzë ni todavía na hiaꞌa pecadurë. ^35Nádiꞌi sencigi tubi de lëꞌë hiaꞌa gátiaꞌa por tubi mënë, ni siquierë por tubi mënë zaꞌquë; u tal vez nanú ejemplë gapë nguiu valurë gátiꞌ shlugar sáhiꞌ naná demasiadë nazaꞌquë. M2Antsë lëꞌë hiaꞌa completamente adë nadápëdiꞌi hiaꞌa esperansë; perdidë na hiaꞌa, perë bëgaꞌa iurë nabëꞌnë Dios punërë, iurní guti Cristo por grë ra nanapë duldë. n1UHia esperansë nadápaꞌa adë rsëdchínidiꞌin shtu parë lëꞌë hiaꞌa purquë nanú zihani amor nazeꞌdë de Dios laꞌni lduꞌu hiaꞌa por Espíritu Santo nabësheꞌldë Dios parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa. 0/Si talë dzu hiaꞌa lu shnezë më sin quë adë guëazë guétëdiꞌiaꞌa, iurní nadápaꞌa esperansë; dzulézaꞌa ra cusë naguër gac. 8/iNu zac rquitë lduꞌu hiaꞌa iurë nadápaꞌa problemë, purquë nanë́ hiaꞌa galërzac zi runë bien të gácaꞌa pacënci nu dzu hiaꞌa más firmë lu shnezë më. d.APor Cristo zugaꞌa hiaꞌa lu nezë zaꞌquë catë nanú bendición shtë Dios purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa. Rquitë lduꞌu hiaꞌa nu dzulézaꞌa tiempë guëná hiaꞌa lu më; cuezënú hiaꞌa lë́ꞌiꞌ. #- AZni natubldí shcuéndaꞌa lu Dios purquë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë më. Iurneꞌ rbedchí lduꞌu hiaꞌa lu më por Jesucristo Shlámaꞌa. S,Bëꞌnë Dios intriegu lëꞌë Jesús lu galguti por causë shtúldaꞌa nu bëcuaꞌñi më lë́ꞌiꞌ ladi ra tëgulë parë adë chu guëdchíꞌbëdiꞌi galquiá cuntrë lëꞌë hiaꞌa.n+Usino también parë lëꞌë hiaꞌa naná rialdí lduꞌu shtiꞌdzë më. Gunë më tubldí shcuendë cadë túbiaꞌa si talë rialdí lduꞌu hiaꞌa shtiꞌdzë el quë nabëcuaꞌñi Jesús, Shtádaꞌa, ladi ra tëgulë. *9Ra diꞌdzë: “Tubldí na shcuéndiꞌ lu Dios purquë gualdí lduꞌi shtiꞌdzë më” adë naescrítëdiꞌin sulë por bien shtë Abraham )}Por ni bëcaꞌa Dios lëꞌë Abraham; tubldí na shcuéndiꞌ lu Dios, sulë purquë gualdí lduꞌi shtiꞌdzë më. (Abraham gúpiꞌ segurë sin ni tubi galërzá lduꞌi de quë Dios nápiꞌ pudërë parë gunë më lo quë nabëꞌnë më prometer. '7Adë bëzádiꞌi lduꞌi sino quë gualdí lduꞌi de verdá. Gulezë náldiꞌ nu bëdë́ꞌëiꞌ graci lu Dios antsë guc cumplir promësë ni. ,&QAbraham adë gulézëdiꞌi tsaldí lduꞌi shtiꞌdzë më aunquë napë Abraham más quë tubi gahiuꞌa izë; mërë gátiꞌ; nu rdë́ꞌëiꞌ cuendë de quë tantë lë́ꞌiꞌ nu Sara tsë́ꞌliꞌ, hia nalë́ gúꞌshiꞌ parë gápiꞌ shíniꞌ. Nunquë tsúdiꞌi shíniꞌ. %%CIurë guniꞌi Dios lu Abraham de quë gáquiꞌ shtadë zihani naciuni, gualdí lduꞌu Abraham shtiꞌdzë më aunquë hia gúꞌshiꞌ; guléziꞌ gac cumplir shtiꞌdzë më. Nu guc cumplir shtiꞌdzë më; llëbní Abraham adë chu gúnëdiꞌi gan guëlabë ra mënë ni. $Ni na lo quë narunë cuntienë Sagradas Escrituras. Rniꞌin de quë bëꞌnë më lëꞌë Abraham ziquë shtadë guëlú zihani naciuni. Gunë më recibir grë ra mënë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më mizmë manërë ziquë gualdí lduꞌu Abraham. Dios napë më pudërë parë cuaꞌñi më ra tëgulë, nu cagniꞌi më shcuendë cusë naguër gac ziquë hia gudëdin. G#Por ni lëꞌë promësë naguniꞌi Dios lu Abraham, gac cumplirin ziquë tubi favurë parë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më. Manërë ni ra cusë zaꞌquë shtë më, na parë grë llëbní Abraham, lëdë niáꞌasëdiꞌi parë ra narianaldë tëchi lëy sino también parë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios mizmë manërë ziquë gualdí lduꞌu Abraham. Quiere decir, lo quë nabëꞌnë më prometer lu Abraham, nahin tubi favurë; guëdchinin ndigá parë grë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më. Pues Abraham na shtádaꞌa, grë́tëꞌ hiaꞌa. B"}purquë lëy nuaꞌa cashtigu. Catë nanú lëy, nanú cashtigu parë ra nabë́ꞌnëdiꞌi cumplir lëy, perë catë nídiꞌi lëy, nídiꞌi mudë parë runë mënë cuntrë lëy. S!Si talë sulamëntë ra nanapë lëy gunë rall recibir guë́ꞌdchiliu ziquë herenci, iurní adë lasáquëdiꞌi tsaldí lduꞌu mieti shtiꞌdzë më, nu promësë shtë Dios nápëdiꞌi valurë : m Dios bë́ꞌniꞌ prometer lu Abraham nu lu grë́tëꞌ llëbní Abraham de quë gunë raiꞌ recibir guë́ꞌdchiliu ziquë herenci parë guëquëreldë raiꞌ. Bëꞌnë më ni, lë́dëdiꞌi purquë bëzuꞌbë diaguë Abraham puntë shtë lëy, sino purquë gualdí lduꞌi shtiꞌdzë më. J  Nu Abraham na shtadë ra më israelitë nanadë rúnëdiꞌi confiar custumbrë ni parë gac rall më zaꞌquë lu Dios sino rialdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më, igual ziquë bëꞌnë Abraham antsë gúquiꞌ circuncidar. Bëꞌnë Dios cumplir promësë shtë́hiꞌ purquë gualdí lduꞌu ra mënë shtiꞌdzë më q[ Custumbrë religiusë ni, Abraham bë́ꞌniꞌ recibirin ziquë sëñi de quë hia gualdí lduꞌu Abraham shtiꞌdzë më nu Dios bëcaꞌa lë́ꞌiꞌ ziquë nguiu zaꞌquë. Mudë rëꞌ guc Abraham dadë shtë grë́tëꞌ ra mënë naná rialdí lduꞌu shtiꞌdzë Dios de verdá, hashtë ra nadë rúnëdiꞌi cumplir custumbrë shtë circuncisión. 9 Perë ¿guc bëꞌnë më tubldí shcuendë Abraham, despuësë guriuguë partë shtë shcuérpiꞌ u antsë? Pues antsë, lëdë despuë́sëdiꞌi.  ¿Pë rniꞌi ldúꞌul? ¿Niáꞌasë rquitë lduꞌu më ra mënë israelitë u nu zac ra mënë nanádiꞌi më israelitë? Pues guniaꞌa, Dios bëꞌnë tubldí shcuendë Abraham, shtadë guëlú hiaꞌa, sulë purquë gualdí lduꞌi shtiꞌdzë më. Rquitë lduꞌu nguiu naná lëꞌë Dadë adë guëdchíꞌbëdiꞌi galquiá cuntrë nguiu por duldë nabëꞌnë nguiu. veGuniꞌi David:Rquitë lduꞌu ra nabëꞌnë Dios perdunë nu bëcaꞌchi më duldë shtë rall. B}También zni guniꞌi David tiempë guahietë de quë dichusë na nguiu, el quë Dios runë recibir ziquë mënë zaꞌquë, lë́dëdiꞌi purquë bëꞌnë nguiu ni obrë zaꞌquë. [/Perë el quë adë rúnëdiꞌi obrë zaꞌquë perë rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, el quë narunë natubldí shcuendë nguiu, nguiu ni na më zaꞌquë lu Dios, sulë por galrialdí lduꞌi shtë́niꞌ. -SPues iurneꞌ si tubi nguiu quëhúnëll tubi dchiꞌni lu lamë, rguilli lamë pagu, lë́dëdiꞌi ziquë regalë sino quë ziquë narunë tucarë caꞌa nguiu. ¿Pë rniꞌi Sagradas Escrituras? “Abraham gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios nu guniꞌi Dios tubldí na shcuendë Abraham lu më”. Q0}}@|{zyxxTwtvvut[s;rqpsooLn0mRlokkihh2gffhe(dc_baX__ ^ ]:\[IZZ XWVVU[SQQ PgOON~M|KKdJRIwH&GE(CBBQA@?>=<<_;:9B766m5321S00://.[--,^++{*))P('&c%1$l#"\!dDZ ?o P " o )- Q80iQuëgnaꞌba lu Dios, el quë narniꞌinú lëꞌë hiaꞌa, gúniꞌ compañi lëꞌë të, të gac unidë të ziquë bësëaꞌnë më tubi ejemplë parë lëꞌë hiaꞌa /1Pues grë lo quë naná escritë laꞌni Sagradas Escrituras, cuë ra diꞌdzë ni parë bien shtë hiaꞌa. Naescritin të guësë́ꞌdaꞌa laꞌnin të guaꞌa lduꞌu hiaꞌa firmë lu shnezë më të gácaꞌa më pacënci por shtiꞌdzë më nu gápaꞌa esperansë. x.iMizmë Jesucristo adë bëquítëdiꞌi ldúꞌiꞌ mizmë lë́ꞌiꞌ sino guc cumplir lo quë naná escritë laꞌni Sagradas Escrituras: “Grë ra didzabë naguniꞌi mënë cuntrë lë́ꞌël, bëabrí guniꞌi rall cuntrë na”. -!Cadë tubi hiaꞌa runë tucarë guëdë́ꞌnaꞌa bien con saꞌ hiaꞌa të tsaldí lduꞌu rall más; gac rall firmë lu shnezë më. U, %Grë hiaꞌa naná firmë lu shnezë Dios, runë tucarë guëdë́ꞌnaꞌa compañi ra nazugáꞌadiꞌi firmë lu shnezë më. Gácaꞌa më pacënci, lë́dëdiꞌi mënë narguili bien shtë́naꞌa. 0+YEl quë naráu cualquier cusë nu rza ldúꞌull, nall culpablë purquë adë quëháudiꞌill con fe; adë quëhúnëdiꞌill cumplir según rialdí ldúꞌull. Cualquier cusë naguëdë́ꞌnaꞌa, si nápëdiꞌi hiaꞌa confiansë nazaꞌquin, pues duldë nahin parë lëꞌë hiaꞌa.q*[¿Gu rialdí ldúꞌul de quë grë dau nazaꞌquë? Pues nabënë nahin perë adë rdildi díꞌdzëdiꞌil con saꞌl subrë puntë rëꞌ. Rquitë lduꞌu nguiu el quë naná firmë lu shnéziꞌ, el quë nanëll rúnëll bien. o)WPues bien nahin adë chu gáudiꞌi belë, nu adë chu gúdiꞌi vini, nu ni por chu guëdë́ꞌnëdiꞌi cualquier tubi cusë narunë rreldë bëchi saꞌ hiaꞌa lu duldë, ni lo quë runë dañi parë fe shtë saꞌ hiaꞌa. j(MAdë rshíꞌnidiꞌil dchiꞌni shtë Dios por lo quë narául. Grë dau nazaꞌquë gau mieti perë na mal si talë raul tubi cusë nu ejemplë shtë́nël na ziquë tubi guëꞌë catë rreldë saꞌl nu gúnëll duldë. G'Por ni cha guiaglaꞌgaꞌa nezë catë rbedchí lduꞌu hiaꞌa, catë nídiꞌi dishiꞌbi, catë guëdë́ꞌnaꞌa compañi saꞌ hiaꞌa të gac rall más firmë lu shnezë Dios. /&WEl quë narunë sirvë Cristo manërë zaꞌquë, ni rquitë lduꞌu Dios con lë́ꞌëll nu ra saꞌll adë bë nápëdiꞌi guëniꞌi rall cuntrë lë́ꞌëll. *%MSi talë rnibëꞌa Dios lë́ꞌël, si náhiꞌ Rëy, nídiꞌi importë custumbrë pë raul u pë ruuꞌl, sino stubi cusë rquiꞌni naná tubldí shcuéndaꞌa lu më, nu cuedchí lduꞌu hiaꞌa lúhiꞌ, nu rquitë lduꞌu hiaꞌa por Espíritu Santo nacuezënú lëꞌë hiaꞌa. \$1Adë rdë́ꞌëdiꞌil lugar guëniꞌi mënë mal por lo quë nanë́l na bien. "#=Perë si talë raul grë clasë cumidë nu zni quëhúnël ofender saꞌl, pues adë rac shtúꞌudiꞌil saꞌl iurní; runë fáltël amor parë saꞌl. Adë rúnëdiꞌil niétiquë; adë gáudiꞌil belë si talë por ni guëniti saꞌl. Jesucristo gútiꞌ por lë́ꞌëll. r"]Unidë nahia con Jesucristo, por ni napa segurë de quë grë cumidë nalimpi; nídiꞌi mal si talë guëdáuhaꞌain, perë si tubi nguiu rniꞌi ldúꞌull nanú dau adë límpidiꞌi, pues parë lë́ꞌëll naprovidë gaullin. l!Q Por ni rniaꞌa, adë chu gúnëdiꞌi juzguë saꞌll sino al contrari, gulë guniꞌi ldúꞌul guëquëréldël nazaꞌquë, lë́dëdiꞌi manërë mal; no sea quë guëlaguë saꞌl lu duldë por causë shtë́nël. 0 Y Znítiꞌi cadë tubi hiaꞌa napë quë guëdëꞌë hiaꞌa cuendë lu Dios por lo quë naquëdë́ꞌnaꞌa. Adë chu gáquëdiꞌi mal ejemplë parë saꞌl L Sagradas Escrituras rniꞌi:Ziquë segurë na nabania, rniꞌi Dadë, grë́tëꞌ mënë gac bëꞌa rall nahia Dios nu guëzullibi rall lua.Grë́tëꞌ mënë gunë rall alabar na. G Perë lë́ꞌël ¿pëzielú rúnël juzguë ra bëchi saꞌl? Grë́tëꞌ hiaꞌa napë quë guëdchíniaꞌa delantë lu Cristo të parë gunë më juzguë cadë lëꞌë hiaꞌa.  Por mizmë rsunë ni, Cristo guti nu bëabrí nabani më të parë gac më Dadë tantë ra mënë naguti nu zac ra nanabani. A{Si talë nabániaꞌa, nabániaꞌa parë lëꞌë Dadë. Si talë rátiaꞌa, rátiaꞌa parë lëꞌë më. Si talë guëbániaꞌa u si talë gátiaꞌa, na hiaꞌa shmënë Dios. 9Nadápaꞌa el quë narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa; mientras nabániaꞌa, na hiaꞌa muzë shtë më nu iurë gátiaꞌa, na hiaꞌa shmúziꞌ. %El quë nanapë rëspëti lu dzë delicadë, pues quëhúnëll honrar Dios, nu zac el quë naquëhúnëdiꞌi cumplir ra dzë delicadë, lu Dios nápëll rëspëti. El quë naráu grë́tëꞌ cusë, pues quëhúnëll rëspëti Dios nu quëgdë́ꞌëll graci lu më por cumidë. Nu el quë narunë providë gaull cualquier cusë, quëhúnëllin parë lëꞌë më nu rdë́ꞌëll graci lu më. Stubi comparaciuni; nanú bëldá mënë quëhunë rall cumplir ra dzë delicadë. Stubi saꞌl rníꞌill grë ra dzë na igual; nídiꞌi dzë delicadë parë lë́ꞌëll. Pues nadë más runë tucarë cadë nguiu gáquiꞌ firmë con creenci shtë́hiꞌ. $A¿Chull nal të quëhúnël juzguë lëꞌë muzë shtë stubi lamë? Pues lu shlamë muzë, gac muzë juzgar u gunë muzë recibir hunurë. Pues muzë shtë Jesús zull firmë lu shnezë më purquë Dios napë pudërë parë gunë muzë ni gan lu grë prëbë nazeꞌdë lúhiꞌ. }sPues el quë naráu belë, adë gúnëdiꞌill juzguë lëꞌë saꞌll naráu sulë ra verdurë. Nu zac el quë nadë rau belë, adë gúnëdiꞌill juzguë el quë naráu grë clasë cumidë purquë Dios bëꞌnë recibir lëꞌë mieti ni. ^5Por ejemplë nanú tubi saꞌl narialdí ldúꞌull nanú permisi gaull grë clasë cumidë, perë nanú stubi saꞌl naná débil; rníꞌill runë tucarë gau mieti ra verdurë, lë́dëdiꞌi gau mieti belë. Y -Gulë bëꞌnë recibir saꞌl narialdí lduꞌi dizaꞌquë aunquë adë zugaꞌadiꞌill firmë lu shnezë më. Bëꞌnë recibir lë́ꞌëll sin quë adë rchupë díꞌdzëdiꞌil subrë puntë naraull. )K sino gulë gac ziquë tubi nanacu bien con mizmë pudërë shtë Dadë Jesucristo. Adë rdë́ꞌëdiꞌil sí lu ra deseo mal narsini lë́ꞌël lu mal.@y Ziagláꞌgaꞌa lu shnézaꞌa sin ni tubi duldë, ziquë narunë tucarë narzë́ rdzë. Adë chu gáquëdiꞌi zudchi. Nu adë chu tsádiꞌi ca nanú ruidë, nilë catë quëreldë mënë ziquë mbecu. Adë chu gápëdiꞌi mal vici; adë chu tsutë́diꞌi lu dishiꞌbi. Adë chu gáquëdiꞌi mbidiosë 6e Na ziquë gueꞌlë zeꞌdë grëgueꞌlë; hia lëꞌë gueꞌlë ziagdzaguë. Lëꞌë dzë zeꞌdë biꞌguë. Por ni rquiꞌni guësáꞌnaꞌa grë cusë mal narunë mieti lu nacahi. Ziquë suldadë nanacu shabë suldadë, cha zugaꞌa hiaꞌa con llni shtë Dios parë tíldiaꞌa cuntrë mal. -S Más de ni, gulë bëdëꞌë cuendë tiempë nabániaꞌa. Hia bëgaꞌa iurë; gácaꞌa ziquë el quë nagubani lu mbëcaꞌldë purquë dzë naguëdchini Dadë Jesús stubi, más guëlladchi zugaꞌain parë iurneꞌ quë iurë lëꞌë hiaꞌa gualdí lduꞌu hiaꞌa dizaꞌquë. ;o El quë naná rac shtuꞌu sáhiꞌ, adë quëhúnëdiꞌill mal cuntrë bëchi saꞌ ni; por ni el quë narac shtuꞌu saꞌll de verdá, canihúnëll cumplir lëy shtë Dios. .U Ra mandamientë rniꞌi: “Adë rúnëdiꞌil duldë adulteri. Adë rguínidiꞌil saꞌl. Adë rbaaꞌnëdiꞌi të. Adë ruadiꞌdzë bíshidiꞌil lu saꞌl. Adë rzébidiꞌi ldúꞌul pë shtë mënë.” Grë ndëꞌë con los de más mandamientë shtë Dios, gúnël cumplir si talë gúnël lo quë narniꞌi shtiꞌdzë më: “Gulë guc shtuꞌu grë saꞌl igual ziquë rac shtúꞌul mizmë lë́ꞌël”. ta Adë rzéꞌbidiꞌi të ni tubi lu saꞌ të sino gulë quilli lo quë narzéꞌbil lu saꞌl. Gulë guc shtuꞌu saꞌl purquë el quë narac shtuꞌu saꞌll de verdá, bë́ꞌnëll cumplir lo quë nacagnibëꞌa lëy shtë Dios. W ' Gulë bëdëꞌë lo quë narunë tucarë parë cadë tubi saꞌl. El quë nazeꞌbi contribución, gulë quilli contribución. Grë ra nazeꞌbi impuestë, gulë quilli impuestë. El quë narunë tucarë rëspëti, gulë bëꞌnë rëspëti lë́ꞌiꞌ nu el quë narunë tucarë hunurë, gulë bëꞌnë honrar lë́ꞌiꞌ. 1 [ Por rsunë rëꞌ, gulë quilli ra impuestë nacagnaꞌbë gubiernë purquë na rall por voluntá shtë Dios. Bëꞌnë më punërë lëꞌë rall parë dchiꞌni ni. A { Por ni rquiꞌni gunë të rëspëti ra autoridá, lëdë niáꞌasëdiꞌi parë zéꞌdëdiꞌi cashtigu guë́quël sino también purquë laꞌni ldúꞌul nanël zni nazaꞌquin. . U Pues lëꞌë ra autoridá na rall el quë nabëꞌnë Dios punërë parë bien shtë të, perë si talë lë́ꞌël quëhúnël mal, iurní sí, guëdzë́bël lu autoridá purquë bëꞌnë më punërë lëꞌë rall parë gunë rall cashtigu tubldí grë́tëꞌ el quë naquëhunë mal. P  Grë ra narnibëꞌa nananú guë́ꞌdchiliu, adë rtsë́bëdiꞌi rall ra mënë naquëhunë cusë zaꞌquë sino quë rtsëbë rall ra naquëhunë mal. ¿Gu rac shtúꞌul guëbánil sin quë rdzë́bëdiꞌil lu autoridá? pues gulë cue cusë zaꞌquë; hia iurní guëáꞌnël ziquë ra më zaꞌquë lu ra gubiernë. H  Grë ra narzutipë lu shtiꞌdzë gubiernë rúnëll cuntrë lo quë nabëꞌnë Dios punërë. El quë narzutipë lu shtiꞌdzë gubiernë rsëdchínill cashtigu parë mizmë lë́ꞌëll. I  Runë tucarë grë́tëꞌ mënë gunë rall rëspëti ra gubiernë nu autoridá purquë grë ra autoridá na por voluntá shtë Dios. Ra autoridá zúbëgaꞌa raiꞌ por permisi shtë Dios.  Adë rdë́ꞌëdiꞌil sí gunë duldë gan lul, sino lë́ꞌël bëꞌnë gan lu mal con lo quë naná zaꞌquë.gG Nu zac rniꞌi Sagradas Escrituras: “Si talë enemigu shtë́nël rldiaꞌnë, bëdëꞌë nagáuhiꞌ. Si talë rbídchiꞌ, bëdëꞌë nagúhiꞌ purquë si talë gúnël zni, iurní guëá shnill por galështú.” 5c Adë rúnëdiꞌil vengar sino bëdëꞌë sí gunë Dios cashtigu purquë Sagradas Escrituras rniꞌi: “Runë tucarë guna vengar; na guëguíllahin, rniꞌi Dadë”. ;q Gulë guquëreldë sin dishiꞌbi con grë mieti. !; Adë riabrídiꞌi gúnël cusë mal parë el quë narunë cuntrë lë́ꞌël. Gulë guniꞌi lduꞌu gunë të bien delantë lu grë saꞌ të. =s Súdiꞌi ni tubi dishiꞌbi entrë lëꞌë të. Adë runë narúꞌbëdiꞌil lu saꞌl, sino gulë gac amigu shtë ra mënë nanádiꞌi më ruꞌbë lu guë́ꞌdchiliu.   Gulë cue nalëgrë con ra naquëreldë nalëgrë nu gulë bëgaꞌa lduꞌu të con ra naruꞌnë lu galëriá lduꞌu. ,Q Si talë tubi mënë rguell guë́quël, gunaꞌbë lu Dios parë guëdëꞌë më bendición parë nguiu ni. Adë rúnëdiꞌil igualadë con lë́ꞌëll. )~K Gulë bëꞌnë compañi ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús con nicidá shtë raiꞌ. Gulë bëꞌnë recibir bien grë nazeꞌdë visitë lídchil. J}  Gulë bëquitë lduꞌu të con esperansë nanápël; gulë gac mënë pacënci iurë rzunaldë mënë lë́ꞌël; adë cuézëdiꞌi të sino gulë gunaꞌbë lu Dios guëdubi tiempë. a|; Adë gac nabë́chidiꞌil; gulë bëꞌnë sirvë Dadë Jesús guëdubi tiempë. {  Gulë guc shtuꞌu con llëruꞌbë cariñi grë saꞌ të. Gulë bëꞌnë honrar saꞌl; gulë bëꞌnë rëspëti lu saꞌl. z Gulë guc shtuꞌu de verdá grë mënë. Gulë guná tushë ra cusë mal perë gulë tsaglaꞌguë ra cusë zaꞌquë. "y= Si talë ráquël guëdë́ꞌël cunseju saꞌl, bëꞌnin con guëdubinú ldúꞌul. El quë nardëꞌë parë shchiꞌni Dios, pues guëdë́ꞌëll sin quë cuéziꞌ gúnëll recibir premi. El quë narac guënibëꞌa, pues tsaglaꞌguë guënibë́ꞌall con cuidadë. El quë nargaꞌa lduꞌu saꞌll, guëgaꞌa ldúꞌull con lëgrë. Lo quë narunë tucarë gunë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë uxc Si talë ráquël rúnël sirvë lu saꞌl, pues bëꞌnë sirvë lu raiꞌ con guëdubinú ldúꞌul. Si talë ráquël guëluáꞌal shtiꞌdzë më con pudërë shtë më, pues runë tucarë guëluáꞌal con guëdubinú ldúꞌul. 5wc Cadë túbiaꞌa nadápaꞌa don nabëzëlaaꞌdchi Espíritu Santo según favurë nabëꞌnë Dios. Llni nu fuersë narneꞌe Dios adë nádiꞌin igual parë cadë túbiaꞌa, perë runë tucarë guëdëꞌnë dchíꞌniaꞌa llni nadápaꞌa. Si talë por pudërë shtë Dios ráquël guëníꞌil shtiꞌdzë më, guniꞌi shtiꞌdzë më de acuerdë con ldaiꞌ shtë më nabëdë́ꞌnaꞌa recibir de lëꞌë më. >vu zni zac lëꞌë hiaꞌa, cantidá na hiaꞌa perë na hiaꞌa tubsë cuerpë naná unidë con Jesucristo, nu lëꞌë hiaꞌa unidë na hiaꞌa, cadë nguiu con grë saꞌ nguiu. Ou Ziquë cuerpë shtë nguiu naná zihani partë perë tubsë cuerpë, -tS De acuerdë con favurë nabëꞌnë më, gulë́ më na ziquë poshtë shtë́hiꞌ, rniaꞌa lu të adë chu gúnëdiꞌi llgabë nall më ruꞌbë lu saꞌll. Mejurë gulë bëꞌnë llgabë lo quë naná verdá nu tubldí de acuerdë con fe nabëzëlaaꞌchi Dios parë lë́ꞌël. Ns Adë chu guëquëréldëdiꞌi ziquë los de más mënë shtë guë́ꞌdchiliu, sino gulë gac mënë nacubi por cambi nananú laꞌni lduꞌu të. Zni másruꞌu gac bëꞌa të naná voluntá shtë Dios; quiere decir, guadë naná cusë zaꞌquë nu guadë narquitë lduꞌu më nu lo quë naná tubldí delantë lu më. wr i Znítiꞌi bëcha, quëhuna ruëguë lu të gunë të intriegu mizmë lëꞌë të parë Dios purquë bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë të. Gulë bëꞌnë presentar mizmë lë́ꞌël ziquë ofrendë parë lëꞌë më. Gulë gac të mënë santu, mënë narëuuꞌ lduꞌu Dios. Ni runë tucarë gunë të purquë riasë́ të, nu zni gunë të alabar lëꞌë më. 5qc $Purquë por lëꞌë më rniꞌbi grë́tëꞌ cusë. Bëcueꞌshtë́ më grë́tëꞌ cusë; bëntsaꞌu më grë́tëꞌ cusë parë gunë më recibir hunurë nu graci shtë mënë. Runë tucarë grë́tëꞌ mënë guëdëꞌë rall labansë parë lëꞌë më hashtë nídiꞌi fin. Amén.fpE #¿Chu bëdëꞌë nacuaꞌa më të parë guëabrí quilli më lë́ꞌëll ziquë pagu?” loQ "“¿Chull tsasë́ llgabë nanapë Dadë Dios? u ¿chull bëdëꞌë cunseju parë lëꞌë më? sn_ !Blac llëruꞌbë na shgabë më. Riasë́ më grë́tëꞌ ra cusë. Adë chu gúnëdiꞌi gan gac bë́ꞌall por completë shgabë më. Adë chu ráquëdiꞌi gac bë́ꞌall manërë naquëhunënú më con lëꞌë hiaꞌa. Rm Pues parë Dios grë́tëꞌ mënë na rall ziquë ra prësi laꞌni lachiguiꞌbë. Grë́tëꞌ mënë adë bë́ꞌnëdiꞌi cumplir mandadë shtë më të parë guëgaꞌa lduꞌu më grë mieti. }ls Aunquë iurneꞌ lëꞌë rall adë rzuꞌbë diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë më, guëdchini tubi dzë guëgaꞌa lduꞌu Dios lëꞌë rall stubi nu gac salvar rall. Gunë rall recibir galërgaꞌa lduꞌu më stubi juntë con lëꞌë të. _k7 Más antsë adë gualdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdzë më perë iurneꞌ sí, bëꞌnë të recibir galërgaꞌa lduꞌu më. Guquin purquë ra mënë israelitë në́diꞌi tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. jy Rnaꞌbë më mënë; rzëlaaꞌdchi më bendición cuaꞌa mënë; nunquë gunë më cambi galërniꞌi lduꞌu më. Ji  ¿Pë runë cuntienë grë ndëꞌë parë ra nabëꞌnë recibir dizaꞌquë? Pues ra më israelitë na rall enemigu shtë Dios iurneꞌ parë gunë të recibir bendición shtë më. Perë gulë́ më lëꞌë rall; bëꞌnë ldaiꞌ më lëꞌë rall purquë na rall shini shmënë Dios naguquëreldë guahietë. khO Ndëꞌë na tubi promësë nardëꞌa con lëꞌë raiꞌ iurë guëdchisúa duldë shtë rall. \g1 Iurë nasalvar ra mënë ni, iurní grë mënë israelitë gac salvar rall; Sagradas Escrituras rniꞌi:El quë nagunë librar, zéꞌdiꞌ de Sión.Guëdchisúhiꞌ duldë shtë llëbní Jacob. f Bëchi, quëgniaꞌa comparaciuni purquë rac shtuaꞌa gac bëꞌa të tubi secretë nabëluaꞌa Dios neꞌ. Antsë guasë́diꞌi hiáꞌahin. Perë adë rúnëdiꞌi të llgabë na të mejurë quë los de más saꞌ të. Bëldá ra më israelitë na raiꞌ ziquë ciegu; naguëdchi lduꞌu raiꞌ hashtë gac cumplir zihani mënë nanádiꞌi më israelitë gac salvar. heI Perë lë́ꞌël nal ziquë llicu hiaguë olivo guishi; nádiꞌil më israelitë perë bëriúguël parë gáquël injertadë con verdadërë hiaguë olivo. Ni na contrari lo quë narunë mieti; adë gáquëdiꞌi unir tubi llicu hiaguë guishi lu tubi tronquë zaꞌquë. Zni nahin con ra mënë israelitë naná ziquë llicu hiaguë verdadërë. Blac sencigi nahin gunë më injertë ra mënë ni lu tronquë shtë hiaguë stubi vësë. Ra mënë israelitë gac salvar rall d Más de ni, si talë ra mënë israelitë nanádiꞌi unidë con Cristo iurneꞌ, si talë guëabrí lduꞌu rall lu shnezë Dios, gapë rall vidë sin fin; gac rall ziquë llicu hiaguë naguc injertë lu tronquë stubi. Napë më pudërë parë gunë mëhin. Mc Gulë guná, blac llëruꞌbë na amor shtë Dios, perë runë më cashtigu. Ra naná ziquë llicu hiaguë nabëriuguë bëꞌnë më cashtigu demasiadë, perë parë lë́ꞌël gunë më bien si talë tsaglaꞌguë gáquël unidë con lëꞌë më; no sea quë zac lë́ꞌël gáquël ziquë llicu hiaguë nabëriuguë. Wb' purquë si talë adë bë́ꞌnëdiꞌi Dios perdunë ra mënë israelitë naná ziquë llicu hiaguë legítimë, tampuquë gúnëdiꞌi më perdunë lë́ꞌël si adë rialdídiꞌi ldúꞌul de verdá. a Rniaꞌa lu të; bëdchisú Dios ra mënë israelitë purquë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë Dios, perë lë́ꞌël nápël vidë sin fin sulë purquë rialdí ldúꞌul shtiꞌdzë më. Zni nahin; adë runë nadchínidiꞌil sino gupë cuidadë ` Perë tal vez guëníꞌil lua: “Perë llicu hiaguë riuguin të parë guc injertara; guca injertë lu tronquë shtë hiaguë”. }_s Adë runë nadchínidiꞌi të; adë chu guëníꞌidiꞌi na të mejurë quë los de más llicu hiaguë. Si talë runë nadchini të, gulë bësëagná lduꞌu të de quë napë të vidë sin fin sulë purquë unidë na të con tronquë shtë hiaguë. Lëꞌë tronquë rneꞌe vidë parë lëꞌë të; lëdë lë́ꞌëdiꞌi të rdëꞌë të vidë parë hiaguë ni. ~^u Bëldá ra mënë israelitë na rall ziquë llicu hiaguë olivo guishi; bëriuguë rahin perë lëꞌë të guc injertar lu tronquë shlugar ra mënë ni, nu napë të partë con vidë shtë hiaguë verdadërë con ra naná shmënë Dios. M] Iurneꞌ guëniaꞌa shcuendë Abraham nu naciuni Israel. Si talë tubi muestrë shtë nacubë na santu, grë nacubë na santu. Si sluꞌchi hiaguë na santu, también ra llicu hiaguë na santu. \! Pues si talë iurë bëquë́ guiaꞌa Dios lëꞌë rall, ra mënë nanádiꞌi më israelitë guatë́ rall shnezë Dios, ¿llallë gac iurë ra mënë israelitë guëabrí lduꞌu rall shnezë Dios stubi? Gaquin ziquë iurë tsashtë́ tëgulë ladi ra tëgulë. [7 Quëhuna shchiꞌni më con guëdubinú lduaꞌa të ra sahia mënë israelitë, iurë guëná rall lëꞌë të, gac shtuꞌu rall gac salvar rall. %ZC Perë napa tubi diꞌdzë parë lëꞌë të nanádiꞌi më israelitë. Bësheꞌldë Dios na; nahia poshtë shtë më. Nahin tubi hunurë parë na. iYK Guëniaꞌa lu të stubi cusë, si talë iurë bëquë́ guiaꞌa mënë israelitë salvaciuni shtë Dios, iurní bëdchini bendición parë los de más mënë, blac llëruꞌbë bendición guëdchini iurë guëabrí lduꞌu rall lu Dios. Si talë ra më nanádiꞌi më israelitë, napë rall favurë shtë Dios purquë ra mënë israelitë bëniti rall shnezë Dios, blac cusë zaꞌquë guëdchini lu guë́ꞌdchiliu iurë tsaldí lduꞌu mënë israelitë shtiꞌdzë Dios. 7Xg Iurneꞌ rnaꞌbë diꞌdza: ¿pë na ra mënë israelitë ziquë tubi mënë narreldë lu guëꞌë nu gúnëdiꞌill gan jamás tsashtëll stubi? Aquëdiꞌi, sino iurë bëquë́ guiaꞌa më israelitë salvaciuni, ra mënë nanádiꞌi më israelitë guatë́ rall shnezë Dios parë gac salvar rall të parë guëná mënë israelitë nu guëzebi lduꞌu rall lu mënë ni; iurní tsaldí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. 6We Nu slu rall guëcahi të parë guënádiꞌi rall verdá.Nu galriá lduꞌu shtë rall gac ziquë tubi bultë nëꞌë. Salvaciuni shtë ra nanádiꞌi më israelitë ?Vw Nu zac rniꞌi David:Grë cusë zaꞌquë nanapë mënë ni, guëabrí ziquë trampë catë ldaguë rall.Vidë chulë shtë rall guëabrí guëc rall cumë cashtigu. qU[ Zni rniꞌi Sagradas Escrituras: “Bësaꞌnë Dios lëꞌë rall lu nacahi të adë tsasë́diꞌi rall; adë rnádiꞌi rall con slu rall; adë rínidiꞌi rall con diaguë rall, bëꞌnë Dios. Zni na rall hashtë iurneꞌ.” T# ¿Pë guëníꞌiaꞌa? Casi grë mënë israelitë adë bëdzélëdiꞌi rall manërë parë gac salvar rall, perë bëldá rall nagulë́ Dios, bëꞌnë raiꞌ recibir favurë shtë më. Los de más më israelitë guc naguëdchi lduꞌu rall, bëꞌnë Dios. S7 Si talë na raiꞌ shini më por tubi favurë, iurní nádiꞌin por lo quë naquëhunë raiꞌ purquë iurní favurë nídiꞌi favurë sino salvaciuni na ziquë rallë narunë tucarë por lo quë nabëꞌnë rall. Bëꞌnë më favurë ni sulë por galërgaꞌa ldúꞌiꞌ. -RS Rniaꞌa lu të, mizmë iurneꞌ ziquë tiempë dzë ni, Dios napë tubi tantë mënë israelitë nagulë́ më ziquë favurë shtë më të gac raiꞌ shini më. Q Perë Dios bëquebi lu Elías: “Na gulëhia mënë; napa gadchi mili nguiu nadë bëzullíbidiꞌi delantë lu dzanë Baal”. GP “Dadë, ra mënë gudini rall ra nabiadiꞌdzë shtíꞌdzël nu bëzalú rall bëcuꞌguë shtë́nël. Sulë na nahia muzë shtë́nël nanabani. Nu rac shtuꞌu rall quini rall na.” "O= Dizdë más antsë Dios gulë́ më ra mënë israelitë; adë bëquë́ guiaꞌa Dios lëꞌë rall. ¿Pë riasë́diꞌi të lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras laꞌni histuri nabëꞌnë Elías? Bëdchiꞌbë Elías galquiá cuntrë mënë israelitë; guníꞌiꞌ lu Dios: bN ? Iurneꞌ quëgnaꞌbë diꞌdza: ¿pë na posiblë bëquë́ guiaꞌa më parë siemprë ra mënë israelitë? Aquëdiꞌi; pues mizmë na nahia më israelitë; nahia llëbní Abraham; Benjamín na shtadë guëluhia. eMC Perë en cuantë shcuendë mënë israelitë rniꞌi Isaías: “Guëdubi tiempë bëldí guiahia parë guna recibir mënë nanë́diꞌi guëquë́ diaguë shtiꞌdza, mënë narniꞌi cuntrë voluntá shtëna”.8Li Segundë puntë, Isaías gupë valurë nu bëquë́ꞌëiꞌ:Ra nagudílidiꞌi na, bëdiaꞌguëlú rall na.Guëluaꞌaluhia lu ra nadë gunáꞌbëdiꞌi por na. K Guëabrí guënaꞌbë diꞌdza: ¿pë na posiblë adë guc bë́ꞌadiꞌi mënë israelitë shtiꞌdzë më? Pues primërë puntë, Moisés bëquë́ꞌëiꞌ shtiꞌdzë Dios narniꞌi:Guna parë guëzebi lduꞌu të lu tubi naciuni nanadë runguë bë́ꞌadiꞌi na.Guna tratë lëꞌë rall të guëldënú të lëꞌë rall, mënë nanë́diꞌi tsasë́ rall shtiꞌdza. WJ' Perë rnaꞌbë diꞌdza lu të ¿pë adë bínidiꞌi rall lo quë nacagniꞌi Dios lu mënë? Clarë quë sí; bini rall grë́tëꞌ diꞌdzë ni. Sagradas Escrituras rniꞌi:Biadiꞌdzë Dios shtíꞌdziꞌ guëdubi nezë shtë guë́ꞌdchiliu.Shtiꞌdzë më bërëꞌtsë hashtë catë rialú guë́ꞌdchiliu. (II Sin quë adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, rialdí lduꞌu mënë iurë ruadiꞌdzë tubi më dizaꞌquë lu rall. Dizaꞌquë ni na mizmë shtiꞌdzë Jesucristo. :Hm Perë lëdë grë́diꞌi mënë runë rall cuendë dizaꞌquë, ziquë bëquëꞌë Isaías: “Dadë ¿chull gualdí lduꞌu diꞌdzë nabiadiꞌdzë naꞌa lu rall?” G ¿Llallë tsagniꞌi mënë dizaꞌquë si talë adë chu nádiꞌi el quë nabësheꞌldë lëꞌë nguiu ni? Ziquë rniꞌi Sagradas Escrituras: “Blac nasaꞌa iurë guëdchini ra naruadiꞌdzë dizaꞌquë nu nutici narsëquitë lduꞌu mënë”. Sagradas Escrituras rniꞌi: “Ni tubi chu narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, adë guëtúdiꞌi lull”. .BU Napë quë tsaldí ldúꞌul shtiꞌdzë më parë gac tubldí shcuéndël lu Dios; con ruaꞌl quëhúnël testificar rialdí ldúꞌul Dios; por ni nasalvárël. uAc Ruadiꞌdzë naꞌa de quë si talë rníꞌil Jesús na Dadë nanapë derechë parë guënibë́ꞌaiꞌ lë́ꞌël nu si talë rialdí ldúꞌul de verdá de quë bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë, zac salvárël. %@C ¿Pëllë rniꞌi lëy? Rniꞌin: “Bëdchini diꞌdzë parë lë́ꞌël; hia ruadíꞌdzël diꞌdzë ni lu mënë; cabezin laꞌni ldúꞌul”. Pues mizmë dizaꞌquë rëꞌ naquëdëꞌnë naꞌa predicar, rniꞌi de quë napë quë tsaldí lduꞌu mënë shtiꞌdzë Jesús. ? nu adë rúnëdiꞌil llgabë napë quë guiétël catë nanú ra tëgulë parë tsagllíꞌil Cristo de ndë. Aquëdiꞌi. [>/ Perë manërë parë gac tubldí shcuendë nguiu lu Dios por fe na zndëꞌë; lëdë nagánëdiꞌin. Adë rúnëdiꞌil llgabë napë quë tsépil lu gubeꞌe parë tsagllíꞌil Cristo parë gac salvárël _=7 Nu Moisés bëquë́ꞌëiꞌ gac tubldí shcuendë nguiu lu Dios si talë gunë nguiu cumplir lëy; guniꞌi Moisés: “El quë nagunë cumplir grë puntë shtë lëy, guëquitë lduꞌi parë siemprë”. Z<- Pues parë grë ra naná rialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, adë rianáldëdiꞌi rall tëchi lëy parë gac tubldí shcuendë rall lu më. Rac bëꞌa rall sulamëntë por Cristo napë nguiu tratë con Dios. ;) Adë guënë́diꞌi rall manërë runë Dios parë gac tubldí shcuendë nguiu lu më; más bien guc shtuꞌu rall por gunë cumplir lëy, gac rall më zaꞌquë lu Dios. Adë në́diꞌi rall gunë rall recibir salvaciuni cumë favurë nabëꞌnë më por grë mieti. :7 Nahia testigu de quë zianaldë raiꞌ lëy shtë Dios con llëruꞌbë devociuni perë adë riasë́diꞌi rall; nápëdiꞌi rall llni shtë Dios. 9 { Bëchi, lo quë narac shtuaꞌa con guëdubinú lduaꞌa, lo quë narnaꞌba lu Dios, gac salvar ra mënë israelitë. 8) !Ziquë naescritë laꞌni shtiꞌdzë Dios:Guná, na rdchiꞌba tubi nguiu naná ziquë tubi guëꞌë catë rreldë mënë guëquin.Na më ziquë guëꞌë narunë storbë.El quë narialdí lduꞌi shtiꞌdzë më, ni nunquë guënítill shnéziꞌ.!7; ¿Pëzielú? purquë ra më israelitë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë Dios parë gac salvar rall sino gualdí lduꞌu rall mizmë lëꞌë rall, u sea ra obrë zaꞌquë nabëꞌnë rall gualdí lduꞌu rall. Zni gulaguë rall ziquë tubi narreldë guëc guëꞌë. 6 perë ra mënë israelitë narianaldë tëchi lëy shtë më, bë́ꞌnëdiꞌi rall gan gac rall më zaꞌquë lu Dios? 51 ¿Pë runë cuntienë grë ndëꞌë? ¿Pëllë guëniꞌi hiaꞌa de quë ra nanádiꞌi më israelitë, ra nadë rac shtúꞌudiꞌi gunë rall cumplir lëy shtë Dios, hia nasalvar rall; tubldí na shcuendë rall lu Dios purquë gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më C4 Gaquin ziquë mizmë Isaías guniꞌi antsë:Dadë shtë ra ianglë, si talë adë bë́ꞌnëdiꞌi më perdunë bëldá shtadë guëlú hiaꞌa të gátidiꞌi raiꞌ,
pues iurneꞌ na hiaꞌa ziquë ra mënë naguquëreldë guëꞌdchi Sodoma nu Gomorra. Ra mënë israelitë nu dizaꞌquë shtë më z3m purquë gunë më cumplir shtíꞌdziꞌ hashtë tsalú sentënci cuntrë ra narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu”. C2 Nu Isaías guniꞌi shcuendë naciuni Israel: “Aunquë nilë llëbní shtë tëgulë Israel na cantidá mënë ziquë iuꞌlli shtë nisëduꞌu, nadë más bëldasë rall gac salvar 1  Mizmë lugar catë antsë guniꞌi Dios: “Nádiꞌi të shmëna”, ndë guëniꞌi mënë: “Na të shini Dios nanabani”. \01 Ziquë rniꞌi laꞌni librë nabëquëꞌë Oseas:Ra nanádiꞌi shmëna, gululëhia lëꞌë raiꞌ shmëna.Lëꞌë ra nadë rac shtúꞌudiaꞌa antsë, ni gululëhia mënë narac shtuaꞌa. e/C Parë ni gulë́ më lëꞌë hiaꞌa, mënë israelitë nu ra nanádiꞌi më israelitë. u.c Nu guc shtuꞌu guëluaꞌa më ra favurë ruꞌbë nu bendición parë lëꞌë hiaꞌa. Bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë hiaꞌa; bë́ꞌniꞌ preparar lëꞌë hiaꞌa dizdë más antsë parë guëquëreldënú hiaꞌa lëꞌë më. x-i ¿Pë rniꞌi ldúꞌul? Aunquë más antsë guc shtuꞌu guëluaꞌa Dios pudërë shtë më cuntrë ra mënë nabëꞌnë mal, biaꞌa lduꞌu më mal mudë shtë nguiu ni; pacënci guc më con ra narunë tucarë cashtigu eternë. !,; Na Pablo rniaꞌa lu të, el quë naruntsaꞌu gueꞌsu, nápëll derechë guntsáꞌull cualquier cusë narniꞌi ldúꞌull. Con mizmë benë shtë gueꞌsu guntsáꞌull tubi gueꞌsu chulë nu especial, nu con mismë benë gactsaꞌu tubi cusë nadë rluáꞌadiꞌi chulë. D+ Perë rniaꞌa lul, ¿chu nal të parë rchupë díꞌdzël con Dios? Nídiꞌi mudë gueꞌsu guëniꞌi lu mënë naruntsaꞌu gueꞌsu: “¿Pëzielú bëntsáꞌul na zndëꞌë?” *5 Perë guëníꞌil lua: “Si talë zni nahin ¿pëzielú rdchiꞌbë Dios demandë cuntrë nguiu? ¿Chull rzutipë lu voluntá shtë Dios?” ()I Zni zac guëniꞌi hiaꞌa napë më pacënci parë el quë narac shtuꞌu më, nu zac runë më të gac naguëdchi lduꞌu mënë según voluntá shtë më. @(y Nanú stubi ejemplë; laꞌni Sagradas Escrituras rniꞌi shcuendë rëy shtë Egipto. Rniꞌin: “Bëzúa lë́ꞌël ziquë rëy shtë Egipto parë guëná mënë pudërë shtëna por mudë naruna tratë lë́ꞌël të guini mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, blac llëruꞌbë na pudërë shtëna”. L' Zni nahin, lëꞌë favurë shtë Dios, zéꞌdëdiꞌin lu mënë purquë rac shtuꞌu mënë, nilë por lo quë naquëhunë rall sino por voluntá shtë më, el quë nargaꞌa lduꞌi mënë. e()~}|b{zyxxw-uu8t.s\rLqpppoRnnJm+llkij*iwhhffxe^dmdcbaaH``_B^]].\5[(ZRYXXYW,VUSSWRhQPROMLKxJKHGFF!EDCBbBA@ ?u>>=]Grë ra naquëhunë compañi na ndëꞌë quëgsheꞌldë raiꞌ saludë lul, Tito. Bëdëꞌë saludë shtë naꞌa lu grë ra narac shtuꞌu Jesús nu ra narac shtuꞌu lëꞌë naꞌa. Rac shtuaꞌa gunë të recibir bendición shtë Dios. Amén.5cvNu zac los de más bëchi saꞌ hiaꞌa tsasë́ raiꞌ de quë runë tucarë gunë raiꞌ lo quë narac shtuꞌu Dios të parë gapë raiꞌ narquiꞌni raiꞌ nu gunë raiꞌ compañi ra nanapë nicidá. Zni gac rall mënë ziquë plantë narneꞌe nashi zaꞌquë. Rialú cartë con tubi saludë v Bëꞌnë grë cusë të gúnël compañi abogado Zenas nu Apolos parë adë gúnëdiꞌi faltë parë viajë shtë raiꞌ. Sv Iurë guëdchini Artemas u Tíquico naguësheꞌlda ndë, bëꞌnë grë cusë parë gueꞌdë guënal na guëꞌdchi Nicópolis purquë rac shtuaꞌa guëquërelda guëꞌdchi ni tiempë naldë. v Nguiu ni bënítill lu shnezë Jesús. Nápëll duldë nu mizmë lë́ꞌëll nanëll nacondenádëll. Cunseju parë Tito lQv El quë narluaꞌa ldaiꞌ falsë nu quëgull divisioni entrë ra shmënë Dios, bëꞌnë corregir lë́ꞌëll chupë u tsunë vueltë; si adë rúnëdiꞌill cuendë shtíꞌdzël, bëgú lë́ꞌëll entrë ladi të. X)v Perë bëluaꞌa të́chil lu diꞌdzë dishiꞌbi nu ra cuendë shtë chu guc shtadë guëlú mënë, nu asuntë catë ruadiꞌdzë mënë chupë tsunë diꞌdzë con catë nanú mënë nardildi diꞌdzë pë runë cuntienë ra mandamientë purquë grë diꞌdzë ni nápëdiꞌi valurë nu rlluíꞌidiꞌin parë bien shtë mieti. yvRa diꞌdzë ni na verdá. Rac shtuaꞌa guëniꞌirúꞌul ra enseñansë ni lu ra mënë të parë ra narialdí lduꞌi Dios, guëniꞌi lduꞌu rall gunë rall cusë zaꞌquë. Ldaiꞌ rëꞌ nazaꞌquin nu napin provëchë parë mënë. c ?vtë parë gácaꞌa shini më sin culpë lu më. Gaquin por tubi favurë nu por pudërë shtë Jesucristo, Salvador shtë hiaꞌa, nu parë gácaꞌa shini më nanapë esperansë naná vidë sin fin naguëneꞌe më. 5 cvPor Jesucristo, Salvador shtë hiaꞌa, Dios bësheꞌldë Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa parë adë gúnëdiꞌi faltë pudërë ni tubi mumëntë  #vbëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa, lë́dëdiꞌi purquë bëdë́ꞌnaꞌa cumplir mandamientë shtë më, sino purquë sulë bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë hiaꞌa; nu bëzunë́ më almë shtë hiaꞌa nu bëneꞌe më vidë cubi por pudërë shtë Espíritu Santo. Tsaglaꞌguë guësëdchini Espíritu Santo vidë cubi laꞌni lduꞌu hiaꞌa të parë gac cambi llgabë shtë hiaꞌa.  vPerë iurë bëruꞌu lu llni lla rac shtuꞌu Dios lëꞌë hiaꞌa, nu blac nazaꞌquë na më Salvador shtë hiaꞌa,  5vPues zac lëꞌë hiaꞌa antsë adë riasë́diꞌi hiaꞌa nu gubani hiaꞌa lu ra cusë mal nu gúcaꞌa mënë narac mañi lu saꞌ hiaꞌa. Guc nambídiaꞌa; rldënú hiaꞌa cualquier mënë, nu bëldënú mënë lëꞌë hiaꞌa. Rna túshaꞌa lu saꞌ hiaꞌa. gGvGuniꞌi lu ra mënë, adë guëníꞌidiꞌi rall cusë mal cuntrë saꞌ rall nu adë guëníꞌidiꞌi rall chupë tsunë diꞌdzë, sino gac rall naduꞌu; gac rall më humildë nu gapë rall pacënci lu grë mënë. @ {vGuniꞌi stubi lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, napë quë guëzuꞌbë diaguë rall ra narnibëꞌa nu ra autoridá, nu gac rall dispuestë gunë rall cualquier cusë zaꞌquë. _7vBëluaꞌa grë diꞌdzë rëꞌ. Tsaglaꞌguë guniꞌinú ra mënë, nu bëꞌnë corregir con pudërë nabëneꞌe Dios guiáꞌal. Gubani bien të parë adë chu gúnëdiꞌi desprëci shtíꞌdzël.$AvBëꞌnë më intriegu mizmë lë́ꞌiꞌ lu galguti parë quílliꞌ duldë nu gúniꞌ librar lëꞌë hiaꞌa lu duldë të parë guëzunë́ më lduꞌu hiaꞌa parë gácaꞌa limpi. Gulë́ më lëꞌë hiaꞌa parë mizmë lë́ꞌiꞌ të parë guëquitë lduꞌu hiaꞌa. H v Mientras cuézaꞌa iurë lëꞌë Dadë Jesús guëabrí stubi con pudërë nu llni; guëluaꞌalú më lu mënë stubi. Blac llëruꞌbë na pudërë shtë Dios nu Salvador shtë hiaꞌa. v Quëgluaꞌa më lëꞌë hiaꞌa de quë napë quë guësáꞌnaꞌa nezë mal parë guëquëréldaꞌa bien; quëgluaꞌa më de quë napë quë gápaꞌa tubi vidë ldi, nu gápaꞌa vidë zaꞌquë lu më, nu gápaꞌa mizmë lëꞌë hiaꞌa lu cusë mal. 7v Pues lëꞌë favurë ruꞌbë nabëꞌnë Dios parë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, hia bëdchinin të parë gac salvar grë clasë mënë. V%v Adë cuánëdiꞌi rall, sino gac rall më zaꞌquë lu lamë të parë manërë naquëreldë rall guëluaꞌa de quë ra enseñansë nazeꞌdë de Dios nu Salvador shtë hiaꞌa; nalë́ nasaꞌa nahin. B}v Guniꞌi lu ra narunë sirvë lu lamë të parë guëzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë shlamë rall, nu gac shtuꞌu rall lamë sin guëníꞌidiꞌi rall cuntrë lëꞌë lamë. !vBiadiꞌdzë lu rall de acuerdë con dizaꞌquë shtë Dios të parë adë chu guëníꞌidiꞌi na mal lo quë naruadíꞌdzël. Zni guëtú lu ra narunë cuntrë ra diꞌdzë shtë Dios. Hia parë guëniꞌi rall mal de lëꞌë hiaꞌa, adë gúnëdiꞌi rallin. =~svNu mizmë lë́ꞌël gáquël muestrë lu ra saꞌl manërë nanabánil. Gáquël mësë zaꞌquë parë lëꞌë rall; bëluaꞌa lëꞌë rall con rëspëti sin ni tubi bishi. b}=vNu zac guniꞌi lu ra nguiu lliguë, gac rall më naquëreldë bien lu saꞌ rall. n|UvGac tubldí shcuendë rall nu gapë rall llgabë limpi. Gapë rall lidchi rall ziquë runë tucarë, nu guëzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë tséꞌliꞌ të parë adë chu guëníꞌidiꞌi mal cuntrë dizaꞌquë shtë Dios. {vZni guëluaꞌa raiꞌ los de más ra naꞌa lliguë të parë gac shtuꞌu raiꞌ tseꞌlë raiꞌ nu gac shtuꞌu raiꞌ shini raiꞌ. z vNu guniꞌi lu ra naꞌa gushë, lëꞌë quë lëꞌë raiꞌ gapë raiꞌ vidë santu lu Dios; adë guadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ chismë, nu adë gáquëdiꞌi raiꞌ më narzuuꞌdchi, sino napë quë guëluaꞌa raiꞌ cusë zaꞌquë lu shfamíliꞌ. lyQvGuniꞌi lu ra më gushë, gac raiꞌ seri nu gapë raiꞌ rëspëti nu gapë raiꞌ el mizmë lëꞌë raiꞌ, nu gac shtuꞌu raiꞌ saꞌ raiꞌ; gac raiꞌ mënë naruaꞌa lduꞌu lu cusë durë nu gapë raiꞌ pacënci. Wx )vLë́ꞌël Tito, bëluaꞌa lo quë naná de acuerdë con ldaiꞌ zaꞌquë. #w AvRniꞌi rall de quë nanë́ rall Dios, perë quëhunë rall negar lëꞌë më por lo quë narunë rall. Adë rëuuꞌdiꞌi lduꞌu Dios por lo quë naquëhunë rall; në́diꞌi rall gunë rall cumplir shtiꞌdzë më; rlluíꞌidiꞌi rall parë cusë zaꞌquë shtë Dios.Bv vGrë ra nanapë llgabë limpi, grë́tëꞌ ra cusë limpi nahin; perë parë lëꞌë ra nadë rialdídiꞌi lduꞌi nu ra nanapë mal llgabë, parë lëꞌë rall grë cusë nádiꞌin limpi hashtë nilë shgabë rall nu laꞌni lduꞌu rall hia gullinin; lduꞌu rall nu shgabë rall gadzë́ con duldë. Au }vnu parë adë gúnëdiꞌi rall cuendë grë ra diꞌdzë falsë shtë më israelitë, nu adë gúnëdiꞌi rall cuendë ra mandadë shtë mënë narquë́ guiaꞌa verdá shtë Dios. t  v Verdá guniꞌi mënë ni. Por ni guniꞌinú lëꞌë rall të parë guëabrí tsanaldë rall tëchi enseñansë shtë Cristo, Is  v Guc tubi mësë më Creta; guníꞌill shcuendë mizmë më ládzëll: “Ra më cretense siemprë nabishi rall; na rall ziquë ma dushë; nalë́ rau shaꞌtë rall nu nabëchi rall”. Fr v Rquiꞌni guëꞌau ruaꞌ rall purquë rsiguë́ rall hashtë grë ra naná tubi famili, tsaldí lduꞌu rall enseñansë falsë naquëgluaꞌa mënë ni sulë parë gunë rall gan dumí. q v Pues cantidá mënë mal rzuꞌbë diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë më; ruadiꞌdzë rall cusë tuntë; rsiguë́ rall mënë con enseñansë shtë rall. Zihani mënë ni rianaldë tëchi ra custumbrë shtë nariuguë tubi partë delicadë shtë ra llguëꞌnë. {p qv Nguiu ni napë quë tsaldí ldúꞌull verdá shtë Dios con guëdubinú ldúꞌull tal cumë ziquë bësë́ꞌdëll diꞌdzë ni të parë gac guëluáꞌall dizaꞌquë lu stubi mënë të parë tsaglaꞌguë tsanaldë rall shnezë Dios. Nu nguiu naná encargadë con shchiꞌni më, napë quë gáquiꞌ tubi narac ruadiꞌdzë bien lu ra enemigu shtë dizaꞌquë. )o Mvsino gáquiꞌ nguiu narunë recibir nazeꞌdë lídchiꞌ, nu gáquiꞌ tubi nguiu narunë bien, nu quëhúnëll rëspëti derechë shtë saꞌll, nu quëápëll mizmë lë́ꞌëll de grë maldá; gúnëll cumplir mandamientë shtë Dios, nu guëquitë ldúꞌull grë shtiꞌdzë më. -n UvPues el quë nanapë carguë shchiꞌni Dios, nall muzë shtë Dios; napë quë gáquiꞌ më zaꞌquë, adë gáquëdiꞌi mënë mal, nilë adë gáquëdiꞌi nguiu narldë́ nasesë lu saꞌll, nilë tubi narzuuꞌdchi, nilë tubi narguili dishiꞌbi, nilë el quë narzebi lduꞌu dumí, Em vGunibë́ꞌahia lë́ꞌël gulël ra nguiu zaꞌquë, ra ni tubi chu quëgníꞌidiꞌi guëc raiꞌ, nguiu nanapë tubsë tséꞌliꞌ, ra nguiu ra shini raiꞌ rialdí lduꞌu rall Jesús, nu los de más mënë rniꞌi rall shini nguiu ni mënë zaꞌquë na rall, lë́dëdiꞌi shini nabani mal sin rëspëti. l vNa bësëana lë́ꞌël dani laꞌni nisëduꞌu. Dani ni lë Creta; bësëana lë́ꞌël parë gúnël rëglë grë lo quë narunë faltë, nu parë gúnël nombrar më gushë ziquë cabësë shtë iáduꞌu cadë guëꞌdchi catë nanú shmënë Dios. Jk vQuëquëaꞌa cartë rëꞌ lu Tito; nal ziquë shinia purquë nápël mizmë fe quë na. Rac shtuaꞌa gunë ldaiꞌ më guë́quël, nu guëgaꞌa lduꞌu më lë́ꞌël, nu cuedchí ldúꞌul por pudërë shtë Dios, Shtádaꞌa, nu por Cristo Jesús, Salvador shtë hiaꞌa. Dchiꞌni nabëꞌnë Tito regiuni Creta 8j kvIurë bëgaꞌa tiempë nabëꞌnë Dios disponer, bëluaꞌa më voluntá shtë më por dizaꞌquë shtë më; bërúꞌuhin lu llni lo quë nagunë më por dizaꞌquë shtë më. Bëꞌnë më incarguë guiahia dizaꞌquë ni según mandadë shtë Dadë Dios, el quë nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa. Vi 'vRuadiꞌdza lu raiꞌ purquë dzulézaꞌa guëquëreldënú hiaꞌa lëꞌë më parë siemprë. Dios bëꞌnë prometer vidë eternë antsë cueshtë́ guë́ꞌdchiliu, nu Dios adë rguguë́diꞌiꞌ. kh SvNa Pablo, nahia tubi muzë shtë Dios nu nahia muzë shtë Jesucristo parë guadiꞌdza lu ra nagulë́ Dios parë tsaldí lduꞌu raiꞌ más nu parë gac bëꞌa raiꞌ shtiꞌdzë më naná de acuerdë con tubi vidë santu. g3Guëdë́ꞌnaꞌa alabar Dios por Jesucristo. Lë́ꞌësë më na Dios nananë́ grë cusë. Llëruꞌbë na pudërë shtë më. Amén.fperë iurneꞌ bëruꞌu diꞌdzë ni lu llni nu rdëꞌë hiaꞌa cuendë diꞌdzë ni por ra Sagradas Escrituras nabëquëꞌë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë. Grë ndëꞌë na de acuerdë con mandamientë shtë Dios eternë. Shtiꞌdzë më bëdchini parë gac bëꞌa mieti shtë grë naciuni të tsaldí lduꞌu rall de verdá nu guëzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. ,eQIurneꞌ guëdë́ꞌnaꞌa alabar Dios, el quë narac gunë parë gac të firmë lu dizaꞌquë shtë salvaciuni naná biadiꞌdza; ráquiꞌ gúniꞌ parë gac të firmë según lo quë nabëluaꞌa më lu hiaꞌa, cusë naná nagaꞌchi más antsë dizdë guzublú guë́ꞌdchiliu kdOLëꞌë Dadë Jesucristo gunë ldaiꞌ grë të. Amén.] Rialú cartë rëꞌ con tubi labansë )cKGayo el quë nardëꞌë pusadë parë na, nu rdëá grupë shtë shmënë Jesús lídchiꞌ, rshéꞌldiꞌ saludë parë lëꞌë të. Nu Erasto naná tesorërë shtë guëꞌdchi, rshéꞌldëll saludë; nu tubi bëcha lë Cuarto, tubi shmënë Jesús, rshéꞌldëll saludë. [ bNa Tercio, caquëaꞌa cartë rëꞌ; quëgsheꞌlda saludë parë lëꞌë të cumë unidë na hiaꞌa con Dadë Jesucristo. )aKTimoteo naquëhunënú dchiꞌni na, rshéꞌldëll saludë parë lëꞌë të; nu Lucio nu Jasón nu Sosípater, mënë ladza; rsheꞌldë rall saludë. 7`gLëꞌë Dadë narcueꞌdchí lduꞌu hiaꞌa nasesë, gunë më gan lu Satanás ziquë tubi nguiu naguëlú guëc ma. Lëꞌë Dadë Jesucristo gunë ldaiꞌ lëꞌë të. R_Grë mënë rac bëꞌa rall lla bëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë Dios, nu rquitë lduaꞌa. Rac shtuaꞌa gac nasini të parë gunë të cusë zaꞌquë, lë́dëdiꞌi parë gunë të cusë mal. ^ purquë grë ra mieti ra adë na rall bajo ordë shtë Dadë Jesucristo sino quëhunë rall cumplir deseo mal nananú laꞌni lduꞌu rall nu rguguë́ rall lduꞌu ra mënë naná sencigi. Con diꞌdzë chulë nu libanë bishi, rsiguë́ rall ra mënë. u]cBëchi, runa ruëguë lu të, gulë gupë cuidadë ra nargú divisioni nu ra naná rdchiꞌbë problemë parë lëꞌë të. Lo quë naquëhunë rall, na cuntrë dizaꞌquë naná bësëꞌdë të. Gulë gulë́ con lëꞌë rall $\AGulë bëꞌnë saludë cadë tubi lëꞌë të con cariñi santu. Grë ra grupë shtë shmënë Cristo rsheꞌldë rall saludë parë lëꞌë të. Q[Gulë bëꞌnë saludë Filólogo nu Julia nu Nereo con zánëll. Gulë bëꞌnë saludë Olimpas con grë ra naná rialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús, ra naná quëreldënú lëꞌë Olimpas. ZGulë bëꞌnë saludë Asíncrito nu Flegonte nu Hermas nu Patrobas nu Hermes con los de más shmënë Dios naná quëreldënú raiꞌ. MY Gulë bëꞌnë saludë Rufo el quë napë famë entrë ra naná rialdí lduꞌi dizaꞌquë, por lo quë nabë́ꞌniꞌ. Nu zac gulë bëꞌnë saludë shniꞌa Rufo naná ziquë shníꞌahia. 5Xc Gulë bëꞌnë saludë Trifena nu Trifosa naná bëꞌnë shchiꞌni Jesús, nu zac bëꞌnë saludë Nanë Pérsida; nalë́ bë́ꞌniꞌ dchiꞌni shtë Dadë Jesús. yWk Gulë bëꞌnë saludë ra më ladza, Herodión, nu ra famili shtë Narciso naná rialdí lduꞌu dizaꞌquë. V5 Gulë bëꞌnë saludë Apeles naná bëꞌnë gan lu grë prëbë ziquë shmënë Jesús. Nu zac gulë bëꞌnë saludë famili shtë Aristóbulo. 'UG Gulë bëꞌnë saludë Urbano, el quë nabëꞌnënú shchiꞌni Jesús con lëꞌë hiaꞌa. Nu gulë bëꞌnë saludë Estaquis, el quë narac shtuaꞌa. kTOGulë bëꞌnë saludë Amplias, stubi shmënë Jesús; nalë́ rac shtuaꞌa lë́ꞌiꞌ. SyGulë bëꞌnë saludë ra sahia, Andrónico nu Junias naguanú raiꞌ na laꞌni lachiguiꞌbë. Ra poshtë shtë më, napë raiꞌ zihani rëspëti parë Andrónico nu Junias; más de ni, gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë más antsë quë na. cR?Gulë bëꞌnë saludë María, el quë nalë́ bëꞌnë dchiꞌni entrë lëꞌë të. mQSGulë bëꞌnë saludë grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ra nardëá lidchi Priscila nu Aquila. Gulë bëꞌnë saludar Epeneto, el quë narac shtuaꞌa. Epeneto guc primërë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë regiuni Acaya. P%Lëꞌë raiꞌ bëdchiꞌbë raiꞌ prupi vidë shtënë raiꞌ parë gac salvara lu peligrë. Lëdë niáꞌasë na rdë́ꞌëhia graci lu raiꞌ, sino zac ra los de más bëchi saꞌ hiaꞌa nanádiꞌi më israelitë perë rialdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë më. jOMGulë bëꞌnë saludar Priscila nu Aquila naná ra shmëna lu dchiꞌni shtë Jesucristo. .NUGulë bëꞌnë recibir lë́ꞌiꞌ con bien por lë Dadë Jesús, cumë ziquë runë tucarë gunë mieti con ra narialdí lduꞌi Dios. Gulë bëꞌnë compañi lë́ꞌiꞌ cualquier cusë narquíꞌniꞌ purquë lë́ꞌiꞌ bëꞌnë compañi zihani mënë nu na bë́ꞌniꞌ compañi. M 1Runa presentar lu të Febe, tubi naꞌa naná rialdí lduꞌi dizaꞌquë. Quëhúnëll sirvë ra shmënë Dios naquëreldë guëꞌdchi Cencrea. =Ls!Dios el quë narunë parë cuedchí lduꞌu mieti, cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Rac shtuaꞌa cuedchí lduꞌu të por pudërë shtë Dios; cuezënú më lëꞌë të. Amén./KW Nu gulë gunaꞌbë lu më, si na voluntá shtë më, gueldë guënahia lëꞌë të; guëdchinia con lëgrë shtë më nu guna duꞌpë descansë con lëꞌë të. ;JoGulë gunaꞌbë lu më të parë guëlá më na grë́tëꞌ lo quë narac shtuꞌu gunë ra nadë rialdídiꞌi lduꞌu shtiꞌdzë Jesús, ra naquëreldë Judea. Gulë gunaꞌbë lu më të parë ra shmënë Jesús nananú Jerusalén, gunë rall recibir con bien ayudë naguahia parë lëꞌë raiꞌ. -ISBëchi, quëhuna ruëguë lu të por nombre shtë Dadë Jesucristo nu por amor narneꞌe Espíritu Santo, de quë gunë të compañi na con oraciuni lu Dios. dHANapa segurë de quë iurë guënahia lu të, guëdchinia con bendición shtë Jesucristo. &GEIurë guna gan con asuntë rëꞌ, guna intriegu ofrendë ni guiaꞌa raiꞌ; iurní guëruaꞌa parë España. Pues iurní gueldë guënahia lëꞌë të. F/Pues bëꞌnë rall llgabë ziquë cusë zaꞌquë, gunë rall compañi ra mënë ni. Nabënë nahin purquë ra mënë Acaya nu Macedonia bëꞌnë rall recibir dizaꞌquë por ra mënë israelitë. Iurneꞌ runë tucarë gunë rall compañi ra prubi con dumí shtë rall. E#purquë ra mënë Macedonia nu Acaya bëtëá raiꞌ tubi ofrendë parë ra shmënë Jesús nabënápëdiꞌi, ra naquëreldë Jerusalén. lDQPerë iurneꞌ tsahia Jerusalén; guahia duꞌpë ayudë parë ra shmënë Jesús narëtaꞌ ndë @CyGueldë guëna visitar lëꞌë të iurë tsahia España. Despuësë de tubi visitë con lëꞌë të, rialdí lduaꞌa gunë të compañi na con nicidá nanapa parë nezë España. BPerë iurneꞌ bëna gan shchiꞌnia ndëꞌë, guëdubi regiuni rëꞌ. Por zihani izë rac shtuaꞌa guëbaninúa lëꞌë të. FANalë́ rac shtuaꞌa guëniaꞌa dizaꞌquë lu ra nanadë guënë́diꞌi lëꞌë më. Zihani mënë runë rall cuntrë na; por ni adë bëna gan tsahia tubi visitë lëꞌë të. X@)Ziquë na escritë:Grë ra nadë bë́ꞌnëdiꞌi recibir dizaꞌquë shtë́hiꞌ, guini rall.Grë ra nadë riasë́diꞌi shtíꞌdziꞌ, tsasë́ rall. Guc lduꞌu Pablo tsáhiꞌ ciudá Roma ?Zni guniꞌi lduaꞌa tsagniaꞌa dizaꞌquë lu ra mënë catë nunquë guc bë́ꞌadiꞌi mënë lë Dadë Jesucristo të parë shchiꞌnia gáquëdiꞌin ziquë tubi mënë narzaꞌa lídchiꞌ guëc cimientë shtë hiuꞌu nabëntsaꞌu stubi sáhiꞌ. N>Por milagrë nu sëñi nu con pudërë shtë Espíritu Santo, biadiꞌdza shtiꞌdzë Jesucristo dizdë Jerusalén nu alrededurë lugar ni hashtë regiuni Ilírico; biadiꞌdza guëdubi lugar ni. =purquë adë nápëdiaꞌa valurë guëniaꞌa lu të más cusë, sulamëntë lo quë nabëꞌnë Cristo laꞌni vidë shtëna; guniaꞌa lu ra mënë të ra nanádiꞌi më israelitë tsaldí lduꞌu rall nu guëzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. <Por Jesucristo naná runë compañi na, napa rsunë parë guëquitë lduaꞌa con dchiꞌni nabëna por lëꞌë më i;KBëꞌnë Dios tubi favurë de quë guna sirvë lëꞌë Dadë Jesucristo entrë ra nanádiꞌi më israelitë. Quëhuna dchiꞌni rëꞌ naná bëneꞌe Dios parë gac salvar mieti, parë raca guna presentar grë ra nanádiꞌi më israelitë lu Dios ziquë tubi ofrendë naguëcaꞌa më, tubi ofrendë nabëꞌnë ldaiꞌ Dios por Espíritu Santo. d:APerë laꞌni cartë rëꞌ, adë bëdzë́bëdiaꞌa guëquëaꞌa lu të grë enseñansë rëꞌ të adë guëáꞌldëdiꞌi lduꞌu të diꞌdzë ni. Bë́nahin purquë zni bëꞌnë më incarguë de quë gunahin. G9Bëcha, napa segurë de quë lëꞌë të na të më zaꞌquë nu rac bëꞌa të ra cusë shtë Dios, nu nanë́a de quë rac të guëdëꞌë të cunseju parë cadë tubi saꞌ të. 8w Quëgnaꞌba lu Dios, el quë narunë parë gápaꞌa esperansë, guësheꞌldë më lëgrë nu paz laꞌni lduꞌu të purquë rialdí lduꞌu të shtiꞌdzë më. Cagnaꞌba gapë të zihani esperansë por pudërë shtë Espíritu Santo. H7  Nu Isaías bëquë́ꞌëiꞌ:Tubi llëbní Isaí guëdchini të guënibëꞌa më ni ra naciuni.Ra mënë tsaldí lduꞌu rall lë́ꞌiꞌ, el quë nagunë salvar lëꞌë rall. 6w Stubi partë Sagradas Escrituras rniꞌi:Gulë biadiꞌdzë cusë ruꞌbë nabëꞌnë Dios lu grë mënë shtë guë́ꞌdchiliu.Lëꞌë të nanádiꞌi më israelitë, gulë bëꞌnë alabar lëꞌë më juntë con ra shmënë më. ,5Q Stubi partë Sagradas Escrituras rniꞌi:Gulë bëquitë lduꞌu të mënë nanádiꞌi israelitë.Gulë bëquitë lduꞌu të juntë con shmënë më. 49 Nu bidë më parë ra mënë nanádiꞌi më israelitë, guëdëꞌë rall graci lu më por galërgaꞌa lduꞌu më. Ni na de acuerdë naná escritë:Guna alabar lë́ꞌël entrë grë naciuni.Gulda cantë lul; guëniaꞌa blac llëruꞌbë na pudërë shtë́nël. w3gLo quë narniaꞌa na, bidë Cristo parë bëꞌnë më sirvë lëꞌë ra më israelitë parë gac cumplir grë ra promësë naguniꞌi Dios lu shtadë guëlú hiaꞌa. Bidë më parë guëluaꞌa më ra diꞌdzë shtë Dios na verdá. $2APor ni, gulë bëꞌnë recibir grë saꞌ të cumë ziquë Jesucristo bë́ꞌniꞌ recibir lëꞌë hiaꞌa parë guëluaꞌa pudërë shtë Dios. S1të gac gunë të alabar Dios con tubsë llgabë nu con tubsë bë. Gulë bëꞌnë alabar Dadë Dios naná Shtadë Shlámaꞌa Jesucristo. Bërëꞌtsë dizaꞌquë ladi ra nanádiꞌi më israelitë 2v}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i0i$ii ihhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg]gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`*```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE?E3E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?6?*???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////}/q/e/Z/N/B/6/*///............v.l.a.V.K.@.5.*... -------------z-o-d-Y-N-C-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+_+T+I+>+3+(+++************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'%'' '&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  ymaUI=1% }qeYMB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! ymaUI>2&~rfZNB6*v  '+  &*  %)  $(  #'  "&  !%  $  #  "  !                                                           6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h   g 8f 7e 6d 5c 4b 3a 2` 1_ 0^ /] .\ -[ ,Z +Y *X )W (V 'U &T %S $R #Q "P !O  N M L K J I H G F E D C B A @ ? > = <  ;  :  9  8  7 6 5 4 3 2 1 0  / 2. 1- 0, /+ .* -) ,( +' *& )% ($ '# &" %! $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                 ~ } | { z  y &x %w $v #u "t !s  r q p o n m l k j i h g f e d c b a `  _  ^  ]  \  [ Z Y X W V U T  S 4R 3Q 2P 1O 0N /M .L -K ,J +I *H )G (F 'E &D %C $B #A "@ !?  > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !     P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                       " !                         / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                                          ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s  ,r  +q  *p  )o  (n  'm  &l  %k  $j  #i  "h  !g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H   G  !F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  4%  3$  2#  1"  0!  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  & % $ # " !                                        % $ # " !                            ~  } | { z y x w v  u 8t 7s 6r 5q 4p 3o 2n 1m 0l /k .j -i ,h +g *f )e (d 'c &b %a $` #_ "^ !]  \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J  I  H  G  F  E D C B A @ ? >  = +< *; ): (9 '8 &7 %6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                    ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i Bh Ag @f ?e >d =c <b ;a :` 9_ 8^ 7] 6\ 5[ 4Z 3Y 2X 1W 0V /U .T -S ,R +Q *P )O (N 'M &L %K $J #I "H !G  F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4  3  2  1  0  / . - , + * ) (  ' K& J% I$ H# G" F! E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                   ~ } |  { 'z &y %x $w #v "u !t  s r q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T .S -R ,Q +P *O )N (M 'L &K %J $I #H "G !F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  & .% -$ ,# +" *! ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                                   ~ } | {  z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ '] &\ %[ $Z #Y "X !W  V U T S R Q P O N M L K J I H G F E D  C  B  A  @  ? > = < ; : 9 8  7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '  &  %  $  #  "  !  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `   _  &^  %]  $\  #[  "Z  !Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :   9 "8 !7  6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $  #  "  !                                                 " !                                        0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                             ~ } | { z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [   Z   Y   X   W   V  U  T  S  R  Q  P  O  N -l|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzKz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhf3f(fffeeeeeeeeeeeeexemebeWeLeAe6e+e ee ddddddddddddd{dpdedZdOdDd9d-d!dd ccccccccccccycmcacUcIc=c1c%cccbbbbbbbbbbb~brbfbZbNbBb6b*bbbaaaaaaaaaaaavaja_aSaGa;a/a#aa ````````````{`o`c`W`K`?`3`'```____________s_g_[_O_C_7_+___^^^^^^^^^^^^x^l^`^T^H^<^0^$^^ ^]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\u\i\]\Q\E\9\-\!\\ [[[[[[[[[[[[y[m[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHS@2@&@@@????????????s?g?[?O?C?7?+???>>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >===========~=s=h=]=R=G=<=1=&===<<<<<<<<<<<<121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************u*i*]*Q*E*:*.*"** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)2)&)))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%t%h%\%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########}#q#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g [ O C 7 +   xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, xl                                                                                             ~ }  | #{ "z !y  x w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ; (: '9 &8 %7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ )] (\ '[ &Z %Y $X #W "V !U  T S R Q P O N M L K J I H G F E D C B  A  @  ?  >  = < ; : 9 8 7 6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !           4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                 ~  +}  *|  ){  (z  'y  &x  %w  $v  #u  "t  !s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - ,  + <* ;) :( 9' 8& 7% 6$ 5# 4" 3! 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                               ~ } | { z y x  w /v .u -t ,s +r *q )p (o 'n &m %l $k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :   9   8   7   6  5  4  3  2  1  0  /  .                                                                    ~ *} )| ({ 'z &y %x $w #v "u !t  s r q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T (S 'R &Q %P $O #N "M !L  K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4 3 2 1 0 / . -  , + * ) ( ' & % $ # " !                      !                                                                                                               &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `   _  9^  8]  7\  6[  5Z  4Y  3X  2W  1V  0U  /T  .S  -R  ,Q  +P  *O  )N  (M  'L  &K  %J  $I  #H  "G  !F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  *%  )$  (#  '"  &!  %  $  #  "  !                                                                  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d   c G b F a E ` D _ C ^ B ] A \ @ [ ? Z > Y = X < W ; V : U 9 T 8 S 7 R 6 Q 5 P 4 O 3 N 2 M 1 L 0 K / J . I - H , G + F * E ) D ( C ' B & A % @ $ ? # > " = ! <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !           /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                        ~  }  |  {   z  3 y  2 x  1 w  0 v  / u  . t  - s  , r  + q  * p  ) o  ( n  ' m  & l  % k  $ j  # i  " h  ! g   f   e   d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G 5M 4L 3K 2J 1I 0H /G .F -E ,D +C *B )A (@ '? &> %= $< #; ": !9  8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !          8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                          ~  }  | { z y x w v u  t /s .r -q ,p +o *n )m (l 'k &j %i $h #g "f !e  d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R  Q  P  O  N  M L K J I H G F  E 0D /C .B -A ,@ +? *> )= (< '; &: %9 $8 #7 "6 !5  4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # "  !                  + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    # " !      ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c  #b  "a  !`  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @  ;?  :>  9=  8<  7;  6:  59  48  37  26  15  04  /3  .2  -1  ,0  +/  *.  )-   I}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*| || {{{{{{{{{{{{{{{p{e{Z{O{D{9{.{#{{ {zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHzw2w&wwwvvvvvvvvvvvvsvgv[vOvCv7v+vvvuuuuuuuuuuuuxulu`uTuHur2r&rrrqqqqqqqqqqqqsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwpkp_pSpGpm2m&mmmllllllllllllslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkxklk`kTkHkh2h&hhhgggggggggggggg|grghg^gTgJg@g6g,g"gggfffffffffffffyfnfcfXfMfBf7f-f"ff feeeeeeeeeeee}erege\eQeFe;e1e&eeedddddddddddddvdkd`dUdKd@d5d*ddd ccccccccccccc{cpcecZcOcDc9c.c#cc cbbbbbbbbbbbbxblb`bTbHb_2_'___^^^^^^^^^^^^s^g^[^O^C^7^+^^^]]]]]]]]]]]]x]l]`]T]H]<]0]$]] ]\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X/X#XX XWWWWWWWWWWW|WpWdWXWLW@W4W(WWWVVVVVVVVVVVVtVhV\VPVDV8V,V VVUUUUUUUUUUUUxUlUaUUUIU=U1U%UU UTTTTTTTTTTT}TqTeTYTMTCT8T-T"TT TSSSSSSSSSSSS}SrSgS\SQSFS;S/S#SS RRRRRRRRRRRR{RpRdRXRLR@R4R(RRRQQQQQQQQQQQQuQiQ]QQQEQ9Q-Q!QQ PPPPPPPPPPPPzPnPbPVPJP>P2P&PPPOOOOOOOOOOOOsOgO[OOOCO7O+OOONNNNNNNNNNNNxNlN`NTNHND2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBwBkB_BTBHB?2?&???>>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=/=#== =<<<<<<<<<<<|+2+&+++*************u*j*_*T*I*>*3*(***))))))))))))u)i)])Q)E)9)-)!)) ((((((((((((z(n(b(V(J(>(2(&(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&x&l&`&T&H&<&0&$&& &%%%%%%%%%%%%z%o%d%Y%N%C%8%-%"%% %$$$$$$$$$$$|$p$d$X$L$@$4$($$$############u#i#]#Q#E#9#-#!## """"""""""""z"n"b"V"J">"2"&"""!!!!!!!!!!!!!u!j!_!T!H!2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3(th\PD8, xl`TI=1%                            (  '  &  %  $  #  "  !                                                          ~   }  ' |  & {  % z  $ y  # x  " w  ! v  u   t   s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G  F  E  D  C  B   A   @   ?   >   =   <   ;   :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .   -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                     ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /   .   -   ,   +  *  )  (  '  &  %  $  # v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bQ bP bO bN bM bL bK bJ b I b H b G b F b E bD bC bB bA b@ b? b>  b= b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b 0 b / b . b - b , b+ b* b) b( b' b& b%  b$ b# b" b! b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D { D z D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k  D j D i D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R  D Q D P D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ;  D :  D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : :~ :} :| :{ :z :y  :x :w :v :u :t :s :r :q :p :o :n :m :l :k :j :i :h :g : f : e : d : c : b :a :` :_ :^ :] :\ :[  :Z  :Y  :X  :W  :V  :U  :T  :S  :R  :Q  :P  :O  :N  :M  :K  :L  :J  :I  : H  : G  : F  : E  : D  :C  :B  :A  :@  :?  :>  :=  :< 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 | & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & &  & ~ & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b  & a & ` & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E  & D & C & B & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0  & /  & .  & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  2  3  1   0  !/  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                            ~ } |  { z y x w  v  u  t  s  r q p o n m l k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                     "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  g  h  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                                   ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s   r  $q  #p  "o  !n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O   N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :   9  !8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  #  $  "  !                  ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                       ~  } | { z y x w v  u t s r q p o n m l k j i h g f e  d  c  b  a  ` _ ^ ] \ [ Z Y  X   W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D   C   B   A   @  ?  >  =  <  ;  :  9  8                                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                               jW|pdYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~/~$~~~}}}}}}}}}}}}}t}i}^}S}H}=}2}'}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{3{'{{{zzzzzzzzzzzztzhz\zPzDz8z-z!zz yyyyyyyyyyyyyymyayUyIy?y4y)yyyxxxxxxxxxxxxxyxnxcxXxMxBx7x,x xxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHwa2a&aaa````````````s`g`[`O`C`7`+```____________x_l_`_T_H_<_0_$__ _^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXxXlX`XTXHX  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4   3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  & % $ # "  !                                                                                                                                                                                                                                                -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !       _   ^   ]   \   [  Z  Y  X  W  V  U  T  S                                                                                                                                                                                      ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l   k   j   i   h  g  f  e  d  c  b  a  `               ~ } | {  z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q P O N M L K J I H G F E  D  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !      F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4   3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #   "  !