SQLite format 3@ ~+6j~+- }H~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "is_present" NUMERIC){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) Lu^LregionBolivia'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalselanguageSimba)chapter_stringChapter*#EdescriptionNuevo Testamento Guaraní Pe+~2|vpjd^XRLF@:4.(" ~10s/B.1-,{+0*x)0(a'&g%0$w#D"!8 |Q p.l?k/u8 Rg!f )  m ? X) }v\> ~~~~~j~N~2~~}}}}}~}e}L}4}##ff7c80ApoApocalipsis#00ff00JudJudas#00ff003Ju3 Juan#00ff002Ju2 Juan#00ff001Ju1 Juan#00ff002Pe2 Pedro#00ff001Pe1 Pedro#00ff00SanSantiago#ffff00HebHebreos#ffff00FilFilemón#ffff00vTitTito#ffff00l2Ti2 Timoteo#ffff00b1Ti1 Timoteo!-#ffff00X2Te2 Tesalonicenses! -#ffff00N1Te1 Tesalonicenses !#ffff00DColColosenses !#ffff00:FilFilipenses #ffff000EfeEfesios #ffff00&GálGálatas##ffff002Co2 Corintios##ffff001Co1 Corintios#ffff00RomRomanos#00ffffHecHechos#ff6600JuanSan Juan#ff6600LucSan Lucas!#ff6600MarSan Marcos#ff6600MatSan Mateo Bx{bI4~~~~~v~Y~@~)~}}}}}r}R}7}}||||||n|S|6||{{{{{{W{={zzzzzzjzFz)z yyyyyynyTy:y yx&B7 #ff7c80ApApocalipsis (de Juan)A #00ff00JudJudas@ #00ff003Jn3 Juan? #00ff002Jn2 Juan> #00ff001Jn1 Juan= #00ff002P2 Pedro< #00ff001P1 Pedro; #00ff00StgSantiago: #ffff00HeHebreos9 #ffff00FlmFilemón8 #ffff00vTitTito7 #ffff00l2Ti2 Timoteo6 #ffff00b1Ti1 Timoteo"5- #ffff00X2Ts2 Tesalonicenses"4- #ffff00N1Ts1 Tesalonicenses3! #ffff00DColColosenses2! #ffff00:FilFilipenses1 #ffff000EfEfesios0 #ffff00&GaGálatas/# #ffff002Co2 Corintios.# #ffff001Co1 Corintios- #ffff00RoRomanos*,= #00ffffHchHechos de los Apóstoles+ #ff6600JnJuan* #ff6600LcLucas) #ff6600MrMarcos( #ff6600MtMateo'!#ffff99MalMalaquías&#ffff99ZacZacarías%#ffff99HagAgeo$#ffff99SofSofonías##ffff99HabHabacuc"#ffff99NahNahún!#ffff99MiMiqueas #ffff99JonJonás#ffff99|AbdAbdías#ffff99rAmAmós#ffff99hJlJoel#ffff99^OsOseas#ff9fb4TDnDaniel#ff9fb4JEzEzequiel'#ff9fb46LmLamentaciones#ff9fb4,JerJeremías#ff9fb4"IsIsaías(9#66ff99CntCantar de los Cantares%#66ff99EcEclesiastés!#66ff99PrProverbios#66ff99SalSalmos#66ff99JobJob#ffcc99EstEster#ffcc99NehNehemías#ffcc99EsdEsdras##ffcc992Cr2 Crónicas ##ffcc991Cr1 Crónicas #ffcc99x2R2 Reyes #ffcc99n1R1 Reyes #ffcc99d2S2 Samuel #ffcc99Z1S1 Samuel#ffcc99PRtRut#ffcc99FJueJueces#ffcc99==i<Jayave yayemɨngueta soo uñemee tumpa-raanga pe vae re. Yaicuaa co tumpa-raanga güɨnoi'ã co tecove. Jare yaicuaa vi Tumpa pentiño co. G'Ẽrei ime yave quía uau Tumpa vae, Tumpa uicuaa cua nunga. x&iIme yave quía ipɨa pe uyemɨngueta iyee uicuaa co mbaembae, jae uicuaa'ã vɨteño mbae uicuaata tẽi vae. 4% cAñave taicuatía peve soo uñemee tumpa-raanga pe vae re. Añete co, opaete yaicuaa cua regua. Yaicuaaño yave yayembɨcate co, ẽrei yayerau yave ñañemɨmɨrãta co. $ (Ẽrei che jae icavi eteta co chupe umenda'ã ye yave. Jare aicuaa Tumpa iEspíritu chembɨaracuaa che jae vaerã cuarãi.H# 'Mboroyocui jei vae rupi cuña ime pegua co ime ico rambueve. Ẽrei ime umano yave, cuña ipuere umenda ye jae uipota vae ndive. Ẽrei tumenda cuimbae yandeYa re güɨrovia vae ndive. "&Jáeramo cuimbae umaeño tayɨ re umenda vaerã vae icavi uyapo. Ẽrei cuimbae umaeño'ã tayɨ re umenda vaerã vae icavi ete uyapo. !{%Ẽrei aramoi ĩru cuimbae ipɨa pe ipɨrãta jare güɨnoi mbaepuere uyapo vaerã iquɨrẽɨ uyapo vae yepe tẽi yavai chupe, jare jae ipɨa pe uyemɨngueta cavi tayɨ re agüɨye vaerã umaeño jese umenda vaerã. Jucuarãi yave, icavi uyapo. g G$Ẽrei penti cuimbae uicuaa yave uyapo'ã co jupi vae tayɨ ndeiño umenda vae cotɨ - echa'ã aramoi tayɨ taɨrusu'ã ma jare uipota tẽi umenda. Tumaeño tayɨ re umenda vaerã. Jucuarãi uyapo yave, iyoa'ã co. T!#Jare cua che jae peve icavi peve vaerã. Aipota'ã etei poyopia menda güi. Jaeño aipota piyapo vaerã jocua icavi piyapo vaerã vae, pepuere vaerã piyeyocui yandeYa pe piyemɨpɨa'ã mbae reve. 1["Jae ramiño vi cuña ime reve vae uyuavɨ cuñatai ndeiño umenda vae güi. Echa'ã ndeiño umenda vae uyandareco yandeYa iparavɨquɨ re. Echa'ã uipota jete jare jecove uñeñono tee vaerã Tumpa peguarã. Ẽrei umenda vae uyandareco mbaembae ɨvɨ pegua re. Echa'ã uipota umbɨyerovia ime. oW!Ẽrei cuimbae umenda vae uyandareco mbaembae ɨvɨ pegua re. Echa'ã uipota umbɨyerovia jembireco. / Ẽrei aipota'ã mbae pemɨpɨa'ã vaerã. Cuimbae umenda mbae vae uyandareco yandeYa iparavɨquɨ re. Echa'ã uipota umbɨyerovia yandeYa. taJare mbaembae cua ɨvɨ pegua uiporu vae agüɨye tuipota ete. Echa'ã mbaembae cua ɨvɨ pegua opata co. lQJae ramiño vi mbaetɨ ma tiempo ipɨatɨtɨ vae reta uyao vaerã. Jae ramiño vi mbaetɨ ma tiempo uyerovia vae reta upuca vaerã. Jae ramiño vi mbaembae ogua vae reta mbaetɨ ma güɨnoi tiempo opa vaerã uiporu imbaembae. 6eẼrei che jae peve cua, cherɨvɨ reta: Mbaetɨta ma ɨma yaico vaerã. Jáeramo mbaetɨ ma tiempo jembireco güɨnoi vae reta uyemɨpɨa'ã ete vaerã jembireco re. NẼrei umenda yave, iyoa'ã co. Jae ramiño vi cuñatai umenda yave, iyoa'ã vi co. Ẽrei yemɨpɨa'ã ɨvɨ pegua güɨnoita umenda vae reta, jare che aipota'ã piyemɨpɨa'ã vaerã jucuarãi. Jocua cuimbae umenda ma vae agüɨye tomombo jembireco. Jare jocua cuimbae ndeiño umenda vae, agüɨye tueca jembirecorã. nUJáeramo che jae icavi co penti cuimbae oĩ vaerã añave oĩ rami, cua ara reta pe yaiporara ramo. 5cAñave taicuatía peve ndeiño umenda vae re. Anoi'ã mboroyocui yandeYa güi jesegua. Ẽrei che tupumbɨaracuaa. Jare pepuere chererovia, yandeYa cheparareco ramo. xiCherɨvɨ reta, penti penti tuico Tumpa ueni uyembɨasaca vaerã yave ico rami. Jucuarãi tuyeyocui Tumpa pe. GTumpa umbɨepɨ ma perepɨ vaerã. Jáeramo piyeyocui chupe. Y+Echa'ã yandeYa ueni yave uyeyocui vae uyembɨasaca vaerã, yandeYa oyora ma opaete imbaeyoa güi. Jae ramiño vi yandeYa ueni yave uyeyocui mbae vae uyembɨasaca vaerã, jae uyeyapo ma Cristo jembiocuirã. %CAramoi Tumpa ueni penti uyeyocui vae uyembɨasaca vaerã. Agüɨye tipɨatɨtɨ jocua re. Ẽrei ipuere yave uyeyora ipatrón güi, icavi co uyapo vaerã. T!Penti penti jecuaeño tuico Tumpa ueni uyembɨasaca vaerã yave ico rami. 5Ñañemɨcircuncidaca yave, mbae'ã co. Jae ramiño vi ñañemɨcircuncidaca'ã yave, mbae'ã co. Jaeño icavi yayapo vaerã Tumpa iporoyocui reta. QAramoi Tumpa ueni uñemɨcircuncidaca vae uyembɨasaca vaerã. Tupɨta jucuarãiño. Jae ramiño vi aramoi Tumpa ueni uñemɨcircuncidaca mbae vae uyembɨasaca vaerã. Agüɨye tuñemɨcircuncidaca. q [Ẽrei penti penti jecuaeño tuyapo mbaravɨquɨ yandeYa umee chupe uyapo vaerã vae. Penti penti tuico, Tumpa ueni uyembɨasaca vaerã yave ico rami. Jare jucuarãi ayocui opaete upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta. " =Echa'ã nde, cuña, ndicuaa'ã uyembɨasacata ra neme ndereco pegua. Jae ramiño vi nde, cuimbae, ndicuaa'ã uyembɨasacata ra nembireco ndereco pegua. P Ẽrei upurugüɨrovia mbae vae omombo yave upurugüɨrovia vae, cua mboroyocui amɨmbeu peve vae upurugüɨrovia vae peguarã'ã co. Echa'ã Tumpa yandeparavo yaico cavi vaerã yandepɨacatu reve. s _Echa'ã cuimbae upurugüɨrovia mbae vae aramoi güɨroviata Cristo re jembireco upurugüɨrovia vae jeco pegua. Jae ramiño vi cuña upurugüɨrovia mbae vae aramoi güɨroviata Cristo re ime upurugüɨrovia vae jeco pegua. Jare uyemombo reta yave, isambiaɨ reta ndarau ndipo güɨrovia Cristo re. Ẽrei uyemombo'ã reta yave, aramoi güɨroviata Cristo re.  # Jae ramiño vi ime yave penti cuña upurugüɨrovia vae jare ime upurugüɨrovia'ã yave, ime uipota yave ico jae ndive, agüɨye tomombo. ^5 Ẽrei ĩru reta pe che jae cua - mboroyocui yandeYa umee vae'ã co: Ime yave penti cuimbae upurugüɨrovia vae jare jembireco upurugüɨrovia'ã yave, jembireco uipota yave ico jae ndive, agüɨye tomombo.  Ẽrei omombo yave ime, tuico umenda mbae reve, ani tuñatima ye ime pe tuico ye jae ndive. Jare cuimbae agüɨye tomombo jembireco.  Jare ayocui umenda vae reta cuarãi - ẽrei cheño'ã ayocui, echa'ã yandeYa vi oyocui cuarãi: Cuña agüɨye tomombo ime. A{ Ẽrei ipuere'ã yave oyopia jete uipota vae güi, icavi co umenda vaerã. Echa'ã ipuere'ã yave uyapo jete uipota ete uyapo vae, uiporara eteta co. Jáeramo icavi co umenda vaerã. %Jáeramo che jae ndeiño umenda vae reta pe jare ime umano vae reta pe cua: Icavi tẽi co agüɨye vaerã umenda, che amenda'ã rami. J Ẽrei aipota tẽi opaete cuimbae reta yugüɨreco vaerã che aico rami. Ẽrei penti penti güɨnoi Tumpa umee chupe vae. Jare Tumpa umee penti vae pe vae uyuavɨ umee ĩru vae pe vae güi. a;Ẽrei cua che jae peve picuaa vaerã mbae icavi piyapo vaerã. Poyocui'ã co mbae re. Mocui reve pipota'ã pepoco piyee yave mbovɨ ara pegua piyerure vaerã Tumpa pe, icaviño jucuarãi piyapo. Ẽrei agüɨye piyeeya ete. Taɨcue rupi pepoco ye piyee, agüɨye vaerã Satanás pe perẽgua pepuere'ã ma piyopia yave perete uipota vae güi. GCuña ipuere'ã uyapo jete pei jae uipota uyapo vae rupi. Echa'ã jete ime imbae co. Jae ramiño vi cuimbae ipuere'ã uyapo jete pei jae uipota uyapo vae rupi. Jae jete jembireco imbae co. -SCuimbae tuico jembireco ndive, uyupii reta icavi yugüɨreco vaerã vae rupi. Jae ramiño vi cuña tuico ime ndive, uyupii reta icavi yugüɨreco vaerã vae rupi. ~}Ẽrei agüɨye vaerã piyapo aguasa, penti penti cuimbae tugüɨnoi jembirecoi jare penti penti cuña tugüɨnoi imei. } Añave aipota aicuatía peve jocua mbaembae picuatía cheve jese vae re. Icavi tẽi co cuimbae agüɨye vaerã güɨreco cuña. '|GEcha'ã Tumpa umbɨepɨ jeta peré, peapo vaerã jae imbaerã. Jáeramo pembɨadora Tumpa perete pe jare perecove pe. Echa'ã mocui reve Tumpa imbae co.2{]¿Picuaa'ã pa perete co jae Espíritu Santo ico pɨpe vae? Echa'ã Tumpa ombou peve Espíritu Santo, jare jae ico pepɨa pe. Jáeramo pe reta pico'ã ma piyupeguarã. z/Agüɨye piyapo aguasa. Opaete ĩru mbaeyoa piyapo vae piyapo'ã co perete pe. Ẽrei aguasa piyapo yave, perete cotɨ etei mbaeyoa piyapo. jyMẼrei jocua uñemɨĩru yandeYa ndive vae uyeyapo pentiño yandeYa ndive Espíritu Santo rupi. Kx¿Picuaa'ã pa quirãi cuimbae uñemɨĩru penti cuña iaguasapota vae ndive vae uyeyapo pentiño jae ndive? Echa'ã Tumpa jei cuarãi: “Mocui reve uyeyapota penti ramiño.” Jucuarãi jei. pwYPicuaa co perete co jae Cristo jete pegua. Jáeramo agüɨye etei peya cuña iaguasapota vae re. 0vYJare Tumpa umbɨjecove ye yandeYa güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jae ramiño vi umbɨjecove yeta yanderete güeru umanocue vae reta ipɨte güi imbaepuere pe. u Tembíu yanderɨe peguarã co, jare yanderɨe tembíu pegua co. Ẽrei Tumpa umbaita co mocui reve. Ẽrei ñanoi'ã yanderete yayapo vaerã aguasa. Ñanoi yanderete yayeyocui vaerã yandeYa pe, jare yandeYa ipuere umee yandeve opaete yanderete uipota vae. /tW Chepuere ayapo opaete aipota vae. Ẽrei icavi'ã opaete ayapo vaerã. Añete co, chepuere ayapo opaete aipota vae. Ẽrei ndarau che amaeñoca cheré mbae pe. sw Jare jucuarãi piyapose amocue pe reta. Ẽrei yandeRu Tumpa iEspíritu oyoe pegüi opaete cua mbaembae icavi mbae vae, jare peñono tee Tumpa peguarã, jare pembujupi. Cuarãi uyeyapo peve yandeYa Jesucristo jee re. Pembɨadora Tumpa perete pe Ur# jare imonda vae reta, jare ĩru vae reta imbaembae uipota vae reta, jare usavɨpo vae reta, jare uyepɨpeyu vae reta, jare ĩru vae reta güi imbaembae upɨ̃ro vae reta ndarau ico Tumpa iporoyocuia pe. rq] Picuaa co quirãi jupi mbae vae reta ndarau ico Tumpa iporoyocuia pe. Agüɨye piyembɨtavɨ. Aguasa uyapo vae reta, jare tumpa-raanga umbɨadora vae reta, jare menda re uyuvanga vae reta, jare cuimbae uyupii uyereco vae reta, ypkPe reta piyapo icavi mbae vae ĩru upurugüɨrovia vae reta pe jare pembɨtavɨ ĩru upurugüɨrovia vae reta. Ao{Ẽrei jucuarãi piñeapo piyee yave, penti teco tuicha vae co. Agüɨye piñeapo piyee, yepe tẽi penti vae uyapo icavi mbae vae ĩru vae pe ani penti vae umbɨtavɨ ĩru vae. Zn-Echa'ã upurugüɨrovia vae reta uñeapo iyee upurugüɨrovia mbae vae reta pe. !m;Cuarãi jae pumɨmaraca vaerã. ¿Mbaetɨ pa co penti iyaracuaa catu vae pepɨte pe? ¿Mbaetɨ pa quía pepɨte pe penti ñeapo ipuere uyapɨcatu vae? lJáeramo ime yave quía ĩru vae cua ɨvɨ pegua teco re umbɨjeco vae, agüɨye pemaeño upurugüɨrovia mbae vae reta re uãa vaerã. 3k_Picuaa co quirãi yande ñaãata ángel reta. Jáeramo ¿maera pa pepuere'ã pepuruãa cua ɨvɨ pegua teco re? Echa'ã cua mbaembae yavai'ã co ñapuruãa jese vaerã. _j7¿Picuaa'ã pa uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta uãata co ɨvɨ pegua reta? Jáeramo ¿maera pa pepuere'ã pepuruãa mbaembae yavai'ã ñapuruãa jese vaerã vae re? Echa'ã pe reta peãata ɨvɨ pegua reta. Yi -Ime yave quía pepɨte pe oĩ vae ĩru vae mbae re umbɨjeco vae, icavi'ã co uñeapo vaerã ĩru vae re upurugüɨrovia mbae vae reta pe. ¿Maera pa uñeapo'ã jese uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe? xhi Echa'ã chepuere'ã etei aãa upurugüɨrovia mbae vae reta. Tumpa uãata co jocua reta. Ẽrei pe reta penoi mbaepuere peãa vaerã upurugüɨrovia vae reta. Jáeramo pembɨsɨrɨ pepɨte güi cuimbae jocua icavi mbae vae uyapo vae. g  vfe Ẽrei aicuatía co peve agüɨye vaerã piñemɨĩru penti upurugüɨrovia vae jei iyupe vae ndive aguasa uyapo yave, ani ĩru vae reta imbaembae uipota yave, ani tumpa-raanga reta umbɨadora yave, ani icavi mbae vae japicha reta cotɨ jei yave, ani jecuaeño usavɨpo yave, ani ĩru vae reta güi imbaembae upɨ̃ro yave. Agüɨye etei pecaru jocua nunga ndive. Ce Poyocui'ã etei piyembɨyao vaerã opaete cua ɨvɨ pegua aguasa uyapo vae reta güi, jare ĩru vae reta imbaembae uipota vae reta güi, jare ĩru vae reta güi imbaembae upɨ̃ro vae reta güi, jare tumpa-raanga reta umbɨadora vae reta güi. Echa'ã jucuarãi piyapo yave, pepuereta'ã tẽi pico cua ɨvɨ pe. d Che aicuatía peve ĩru tupapire, jare joco pe che poyocui agüɨye vaerã piñemɨĩru aguasa uyapo vae reta ndive. qc[Yamɨjaanga judío reta pascua pe uyapo vae. Echa'ã judío reta omombo mbɨyape indechi vae levadura güɨnoi vae, jare fiesta uyapo yave jou mbɨyape ipɨau vae levadura güɨnoi mbae vae. Jae ramiño vi pe reta co jae mbɨyape ipɨau vae levadura mbaetɨ güɨnoi vae rami. Jáeramo agüɨye ma yayapo icavi mbae vae yayapose vae. Echa'ã Cristo uyeyucaca yanderé, pascua pe maemɨmba reta uyeyucaca uñemee vaerã Tumpa pe rami. Jáeramo jecuaeño yayapo icavi vae añete vae rupi. b  aIcavi'ã co piyembɨcate pico vaerã. Picuaa co jocua yae vae: “Mbovɨño levadura umbɨayasɨ opaete masa uñemona vae.” `1Agüɨye pemaeño jocua cuimbae re uyembatɨ vaerã pe reta ndive. Jucuarãi imarata uyapo vae re, jare jecove uyembɨasacata yandeYa ou ye yave. (_IPiyembatɨ yave pembɨadora vaerã yandeYa Jesús, pemandúa quirãi che chepɨa pe ayemɨngueta aĩ peré jare quirãi yandeYa Jesús imbaepuere penoita co. 8^iEcha'ã yepe tẽi che aĩ'ã co pepɨ, ẽrei jecuaeño chepɨa pe ayemɨngueta peré, jare aãa ma jocua cuimbae jucuarãi jeco vae. Jucuarãi aãata tẽi pepɨ aĩ yave. ]Agüɨyeta tẽi piyembɨcate mbae re. Pemara eteta tẽi ma cua re. Pemombota tẽi pepɨte güi jocua cuimbae jucuarãi jeco vae. V\ 'Jeta vae uicuaa quirãi penti pepɨte pe oĩ vae güɨreco ichɨ-raanga. Jocua uyuvanga menda re vae mbae pɨchɨ̃i ete vae uyapo. Echa'ã uicuaa'ã Tumpa vae reta umaeño'ã etei uyapo vaerã jucuarãi. [1¿Mbae nunga ra pipota? ¿Pipota ra aa vaerã pepɨ aiporaraca peve vaerã? Ani ¿pipota ra añemɨmichi reve aicuaaca vaerã peve chepuruau?SZEcha'ã yayeyocui Tumpa pe yave, ñanoi mbaepuere. Yayemɨnguetaiño'ã. 'YGẼrei aata ɨmambaeño pepɨ, yandeYa uipota yave. Jare aa yave, aicuaata mbae ipuere uyapo jocua uyembutuicha vae reta. Ndarau apɨrandu mbae ra jei reta. vXeẼrei amocue pepɨte pe ñugüɨnoi vae uyembutuicha, ipɨa pe uyemɨngueta tẽi ndarau ma aa pepɨ ramo. WCua jeco pegua amondo ma peve Timoteo. Jae co cherɨvɨ aau vae, jare jae uyeyocui cavi yandeYa pe. Jae pemɨmanduata co quirãi che aico Cristo re, jare quirãi cuarãi amboe opaete upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta opaete que rupi. DVJáeramo che pumɨñera pico vaerã peecha che aico rami. QUEcha'ã yepe tẽi jocua pemboe Cristo re vae reta uyepapa diez mil, ẽrei jeta'ã co peru. Echa'ã che co jae peru mburugüɨrovia Cristo Jesús regua re. Echa'ã che amɨmbeu peve ñee icavi vae. ~TuAicuatia'ã cuarãi pumɨmaraca vaerã. Pe reta co jae cherɨvɨ aau vae reta. Jáeramo cuarãi pumbɨaracuaa. 2S] Ĩru vae reta iyapu oreré, ẽrei ore oremiari cavi chupe reta. Jecuaeño ĩru vae reta oremombo ipɨte güi, ɨtɨ jare icavi'ã ma uyeporu vaerã vae uyemombo rami. pRY Jecuaeño orecandɨ nduparavɨquɨ orepo pe. Ĩru vae reta uyepɨpeyu oreré, ẽrei ore nduyerure Tumpa pe uyapo vaerã chupe reta icavi vae. Ĩru vae reta uyapo mbaembae icavi mbae vae oreve, ẽrei ore orepɨaguasu chupe reta. xQi Jecuaeño oriyembaɨ jare oreúe. Jecuaeño uata oreve temimonde. Ĩru vae reta orenupa. Mbaetɨ co orerenta. 6Pe Ore nduyeyocui Cristo pe ramo, ĩru vae reta orereni imbɨquere vae reta. Ẽrei pe reta pepɨa pe piyemɨngueta pearacuaa catu co Cristo re. Ore co jae ipɨrãta mbae vae reta rami, jare pe reta co jae ipɨrãta vae reta rami. Pe reta piyepɨuca ĩru vae reta pe, ẽrei ĩru vae reta orererɨ̃ro. O  Ore co jae Cristo jemimondo reta. Ẽrei chepɨa pe ayemɨngueta quirãi Tumpa oreñono opaete vae jaɨcue. Ore co jae jocua cuimbae uyeparavo umano vaerã vae reta rami. Opaete vae umae oreré. Ángel reta umae oreré, jare ɨvɨ pegua reta umae oreré. fNEPe reta piyerovia iyangapɨɨ vae reta uyerovia rami. Jare piyembɨcate icocatu vae reta uyembɨcate rami. Jae ramiño vi piyembɨcate mburuvicha reta uyembɨcate rami, jare pepɨa pe piyemɨngueta ndipo jucuarãi piyeyapo ore pomborɨ mbae reve. Ẽrei tome piyeyapo mburuvicha añetete vae retarã, ore vi ndoporoyocui vaerã pe reta ndive. eMC¿Quía ra co jei nde icavi ete ĩru vae güi? ¿Mbae ra co nenoi Tumpa umee'ã ndeve vae? Tumpa co umee ndeve opaete nenoi vae. Jáeramo ¿maera pa ndiyembɨcate? ¿Ndepɨa pe ndiyemɨngueta ra Tumpa umee'ã co ndeve? dLACherɨvɨ reta, cua moromboe amɨmbeu ma peve chiyee jare Apolos re, piyemboe vaerã cua pemɨngueta oreré vae rupi quirãi icavi'ã pembutuicha vaerã cuimbae retaño. Pepɨa pe piyemɨngueta cuimbae reta re uyecuatía oĩ vae rupiño. Jare agüɨye pembutuicha penti vae ĩru vae güi. Echa'ã jucuarãi piyapo yave, perɨ̃ro jocua ĩru vae. KJáeramo agüɨye ñapuruãa añave. Peãro yandeYa ou ye regua. Echa'ã jae güeruta tembipe opaete mbaembae añave uñemi pɨ̃tumimbi pe vae uyecuaa cavi vaerã. Echa'ã yandeYa uicuaacata opaete vae ipɨayemɨngueta. Jayave Tumpa umbɨyeroviata penti penti. JYepe tẽi aicuaa'ã co mbae ayembɨjeco jese vaerã, cua uipota'ã jei anoi'ã co teco. Echa'ã yandeYa co jae cherãa vae. kIOẼrei pe reta cherãa yave ani ĩru vae reta cherãa yave, mbae'ã co cheve. Che añeãa'ã vi. _H7Jare penti upurumɨmbaravɨquɨ vae jecuaeño uipota jembiocui uyapo vaerã jei vae. DG Oreré pepɨa pe piyemɨngueta yave, pemandúa cua re: Ore co jae Cristo jembiocui reta. Tumpa uicuaaca oreve jocua tenonde yave uyecuaa mbae vae, ore nduicuaaca vaerã ĩru vae reta pe. PFJare pe reta co jae Cristo imbae, jare Cristo co jae Tumpa imbae.E!Echa'ã Tumpa umee peve Pablo jare Apolos jare Cefas pemborɨ vaerã. Umee vi peve mbaembae ɨvɨ pegua piporu vaerã. Jae ramiño vi umee peve tecove pico cavi vaerã, jare pemano yave icavita peve. Opaete añave uyeyapo vae jare opaete uyeyapota vae icavita peve. uDcJáeramo agüɨye quía tuyembɨcate cuimbae reta re. Echa'ã Tumpa uyapo opaete mbaembae pemborɨ vaerã. |CqJare: “YandeYa uicuaa quirãi iyaracuaa catu vae reta ipɨayemɨngueta mbae'ã co.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. MBEcha'ã Tumpa uicuaaca quirãi aracuaa cua ɨvɨ pegua mbae'ã co. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Tumpa umɨamɨri iyaracuaa catu vae reta aracuaa jae reta güɨnoi vae re.” UA#Agüɨye quía tuyembɨtavɨ. Ime yave quía ipɨa pe uyemɨngueta iyaracuaa catu co aracuaa ɨvɨ pegua re vae, tuicuaa uicuaa cavi'ã co mbae. Jucuarãi uicuaa yave, añetete iyaracuaa catuta co. @Ime yave quía Tumpa jo urucumegua vae, jocua Tumpa umbaita. Echa'ã Tumpa jo uñeñono tee Tumpa peguarã. Pe reta co jae Tumpa jo. f?EPicuaa co quirãi pe reta co jae Tumpa jo jare quirãi Tumpa iEspíritu ico pepɨa pe. 8>iMbaravɨquɨ ocai yave, Tumpa ndarau umbɨepɨ jocua mbaravɨquɨ uyapo vae pe. Ẽrei mbaravɨquɨ uyapo vae etei uyembɨasacata co, penti cuimbae oyepe tata güi vae rami. }=sMbaravɨquɨ tenta iguapɨca iárambo uyeyapo vae ocai'ã yave, Tumpa umbɨepɨta jocua mbaravɨquɨ uyapo vae pe. 4<a Penti penti iparavɨquɨ uyecuaata co jocua ara Tumpa uicuaaca yave. Echa'ã jocua ara imeta co tata, jare tata uicuaacata mbae nunga mbaravɨquɨ penti penti uyapo vae. (;I Tenta iyapoa reta ipuere oñono tenta iguapɨca iárambo oro jare corepoti jare ita ipõra ete vae, ani ipuere oñono ɨvɨra reta jare capii jare atiɨgüe. :w Echa'ã Jesucristo co jae tenta iguapɨca rami. Tenta iguapɨca uñeñono ma co. Mbaetɨ ye co ĩru tenta iguapɨca. 9- Che co jae icatu tenta uyapo vae rami. Jare Tumpa umaeño cheré jae ipɨacavi jeco pegua añono vaerã tenta iguapɨcarã. Jare ĩru vae co jae tenta oñono oĩ iguapɨca iárambo vae rami. Ẽrei penti penti tuñemoa ngatu quirãi uparavɨquɨ tenta iguapɨca iárambo. <8q Echa'ã ore nduparavɨquɨ nduico Tumpa ndive. Pe reta co jae temitɨ Tumpa ico pe ñugüɨnoi vae reta rami. Jae ramiño vi pe reta co jae penti tenta Tumpa uyapo oĩ vae rami. 7Jare temitɨ oñotɨ vae jare temitɨ umbɨu vae uparavɨquɨ penti ramiño. Jare Tumpa umbɨepɨta penti penti pe iparavɨquɨ rupi. f6EJáeramo che mbae'ã co, yepe tẽi che co jae temitɨ oñotɨ vae rami. Jae ramiño vi Apolos mbae'ã co, yepe tẽi jae co temitɨ umbɨu vae rami. Mbaravɨquɨ Tumpa iparavɨquɨ co. Echa'ã jae umbɨcuacuaa temitɨ. D5Che rani amɨmbeu peve ñee icavi vae perovia vaerã jare taɨcue rupi Apolos pemborɨ picuaa cavi vaerã. Ẽrei Tumpa co jae pemɨmɨrãta pepurugüɨrovia re vae. Yamɨjaanga penti temitɨ. Che co jae temitɨ oñotɨ vae rami, jare Apolos co jae temitɨ umbɨu vae rami. Ẽrei Tumpa etei umbɨcuacuaa temitɨ. 04YChe mbae'ã co, jare Apolos mbae'ã co. Jaeño nduyeyocui yandeYa pe, pe reta perovia vaerã jese. Jare penti penti nduyapo mbaravɨquɨ yandeYa umee oreve vae. k3OEcha'ã amocue pe reta pere: “Che co jae Pablo regua.” Jare ĩru pe reta pere: “Che co jae Apolos regua.” Cua uicuaaca quirãi pepɨa pe piyemɨngueta jei vae reño yugüɨreco vae reta ipɨa pe uyemɨngueta rami co. 2Pe reta pepɨa pe piyemɨngueta jei vae rupiño yugüɨreco vae reta ipɨa pe uyemɨngueta rami. Echa'ã peacatãa jare piyovaicho uyupii. Cua uicuaaca quirãi pico upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Echa'ã jae reta yugüɨreco jei vae reño. (1IPe reta co jae sambiaɨ necheño jou vae reta rami. Pe reta jae'ã co ucuacuaa vae tembíu ipuere jou vae reta rami. Echa'ã che pomboe mbaembae yavai'ã etei yaicuaa vaerã vae re. Chepuere'ã pomboe mbaembae yavai yaicuaa vaerã vae re. Echa'ã jecuaeño pepuere'ã picuaa yavai vae. q0 ]Cherɨvɨ reta, chepuere'ã pumɨngueta ipɨrãta ipurugüɨrovia re vae reta pe ayemɨngueta rami. Pumɨngueta jei vae rupiño yugüɨreco vae reta pe ayemɨngueta rami jare Cristo re güɨrovia ramo vae reta pe ayemɨngueta rami. J/ Echa'ã mbaetɨ quía uicuaa cavi yandeYa ipɨayemɨngueta, jare mbaetɨ quía ipuere omboe yandeYa mbaembae re. Ẽrei yande yandepɨa pe yayemɨngueta Cristo ipɨa pe uyemɨngueta rami.,.QEcha'ã Espíritu Santo ico ipɨa pe vae ipuere uicuaa cavi opaete cua mbaembae. Ẽrei upurugüɨrovia mbae vae ipuere'ã uicuaa cavi upurugüɨrovia vae regua. V-%Ẽrei upurugüɨrovia mbae vae uipota'ã güɨrovia Tumpa iEspíritu oporomboe jese vae. Echa'ã mbae'ã echa chupe. Ipuere'ã uicuaa. Echa'ã jaeño Espíritu Santo ico ipɨa pe vae ipuere uicuaa. ,,Q Jare ore numɨmbeu ĩru vae reta pe cua mbaembae. Ẽrei nduiporu'ã ñee iyaracuaa catu vae oporomboe jese vae reta. Ore nduiporu ñee Espíritu Santo oremboe jese vae reta: Jáeramo nduicuaaca ĩru vae reta pe mbaembae Espíritu Santo pegua ñee Espíritu Santo oremboe jese vae reta pe. y+k Jare Tumpa umee ma yandeve Espíritu Santo. Jáeramo yandepɨa pe yayemɨngueta'ã ma upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨa pe uyemɨngueta rami. Echa'ã Espíritu Santo uicuaaca yandeve mbaembae Tumpa umee yandeve ipɨacavi jeco pegua vae. ?*w Penti vae ipuere'ã uicuaa ĩru vae ipɨa pe uyemɨngueta vae. Jae eteiño uicuaa. Jae ramiño vi mbaetɨ quiave uicuaa Tumpa ipɨayemɨngueta. Jaeño Tumpa iEspíritu uicuaa. )9 Ẽrei Tumpa uicuaaca yandeve Espíritu Santo rupi. Echa'ã Espíritu Santo uicuaa opaete. Uicuaa vi opaete Tumpa regua yavai ete yaicuaa vaerã vae. }(s Ẽrei Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Mbaetɨ quía uecha jare mbaetɨ quía uyandu jocua mbaembae Tumpa umɨcuatɨ̃ro ma uau Tumpa vae reta pe vae.Mbaetɨ vi quía ipɨa pe uyemɨngueta jese.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. 6'eẼrei mbaetɨ penti ave ɨvɨ pegua reta juvicha uicuaa cua aracuaa. Echa'ã mburuvicha reta uicuaa yave mona, ndarau tẽi uyuca curusu re yandeYa yembɨadora pegua vae. j&MẼrei ore ndoe vae aracuaa Tumpa güi ou vae co. Cua aracuaa tenonde yave uyecuaa'ã. Echa'ã tenonde yave Tumpa uicuaaca'ã etei. Ẽrei iyɨpɨ güive Tumpa iquɨrẽɨ uicuaaca yandeve cua aracuaa, yayembɨasaca vaerã. r%]Ẽrei ore nduiporu ñee aracuaa pegua ipɨrãta ipurugüɨrovia re vae reta ipɨte rupi. Ẽrei cua aracuaa ɨvɨ pegua'ã co jare jae'ã vi co ɨvɨ pegua reta juvicha reta iyaracuaa. Echa'ã cua juvicha reta ɨmambae opata. U$#Jare cua ayapo agüɨye vaerã cuimbae iyaracuaa catu vae jei vae jeco pegua pepurugüɨrovia. Aipota pepurugüɨrovia vaerã Tumpa imbaepuere jeco pegua. Tumpa uicuaaca yandeve Espíritu Santo rupi vae #!Jare chemiari peve yave amɨmbeu vaerã peve ñee icavi vae, aiporu'ã ñee reta cuimbae iyaracuaa catu vae uiporu vae aicuaaca vaerã peve ñee icavi vae añete co. Echa'ã chemiari peve yave, aicuaaca peve ñee icavi vae añete co Espíritu Santo imbaepuere rupi. "{Jare pepɨte pe aĩ rambueve, chepɨa pe ayemɨngueta aramoi ndarau piyapɨsaca cheré. Jáeramo arɨrɨ aquɨye ramo. }!sEcha'ã pepɨte pe aĩ rambueve, chequɨrẽɨ amɨmbeu peve cuaño - Jesucristo jare quirãi jae umano curusu re. .  WJare aa pepɨ yave, cherɨvɨ reta, amɨmbeu peve añete vae Tumpa regua. Aipota'ã pepɨa pe piyemɨngueta vaerã aicatu co chemiari vaerã ani chearacuaa catu co. E Jáeramo yayapo Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae rami. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: “Ime yave quía uipota uyembɨcate vae, tuyembɨcate yandeYa re.” Jucuarãi uyecuatía oĩ.m UẼrei Tumpa etei peapo penti ramiño Cristo Jesús ndive. Echa'ã Cristo Jesús rupi Tumpa umee yandeve aracuaa. Jae ramiño vi Cristo Jesús rupi Tumpa yanembujupi jare ñaneñono tee iyupeguarã jare yanderepɨ mbaeyoa güi. S !Jare jucuarãi uyapo Tumpa, agüɨye vaera quía uyembɨcate jae jovaque. ? yJae ramiño vi Tumpa uiparavo iparavete vae reta jare uñererɨ̃roca vae reta. Uiparavo vi mbaembae uyembutuichaca mbae vae, uicuaaca vaerã mbae'ã co mbaembae uyembutuichaca vae. A }Echa'ã Tumpa uiparavo iyaracuaa mbae vae reta cua ɨvɨ pegua re vae reta, iyaracuaa catu vae reta uicuaa vaerãa iyaracuaa mbae'ã co Tumpa pe. Jae ramiño vi Tumpa uiparavo mbaepuere güɨnoi mbae vae reta cua ɨvɨ pegua re vae reta, mbaepuere güɨnoi vae reta uicuaa vaerã imbaepuere mbae'ã co Tumpa pe. ~ wCherɨvɨ reta, pemandúa Tumpa peparavo vae re, yepe tẽi jeta'ã co iyaracuaa catu vae reta pepɨte pe - jucuarãi jei chupe reta ɨvɨ peguareta - jare jeta'ã co mbaepuere güɨnoi vae reta, jare jeta'ã co mburuvicha reta iñemoñaa reta. > wIme amocue ɨvɨ pegua iyaracuaa catu vae. Ẽrei Tumpa iyaracuaa catu ete ye cua reta güi, yepe tẽi jae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi penti mbɨquere co Tumpa Cristo rupi uyapo vae. Jae ramiño vi ime amocue ɨvɨ pegua mbaepuere güɨnoi vae. Ẽrei Tumpa imbaepuere tuicha ete cua reta imbaepuere güi, yepe tẽi jae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi Tumpa Cristo rupi uyapo vae jucuarãi uyapo mbaetɨ mbaepuere güɨnoi ramo. Q Ẽrei Tumpa uiparavo vae reta pe Tumpa uicuaaca Cristo rupi quirãi tuicha ete co imbaepuere jare quirãi iyaracuaa catu ete co. Tumpa uiparavo vae reta co jae judío reta jare judío mbae vae reta. O Ẽrei yande yamɨmbeu chupe reta quirãi Cristo umano curusu re. Ẽrei cua yamɨmbeu vae penti yembɨavai judío reta pe, jare judío mbae vae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi penti mbɨquere co. P Echa'ã judío reta uipota yayapo vaerã penti mɨacañɨ jae reta uecha vaerã. Jare judío mbae vae reta uipota yayemɨngueta vaerã iyaracuaa catu vae cua ɨvɨ pegua reta uyemɨngueta rami. W )Ɨvɨ pegua reta ipuere'ã uicuaa Tumpa jae reta iyaracuaa catu echa vae rupi. Ẽrei Tumpa umbɨasa upurugüɨrovia vae ñee icavi vae yamɨmbeu vae rupi, yepe tẽi penti mbɨquere echa ĩru vae reta pe. ^ 7¿Quía ra co jae iyaracuaa catu vae? ¿Quía ra co jae mboroyocui re oporomboe vae? ¿Quía ra co jae ipoqui cua ɨvɨ pe uyeaca vaerã vae? Echa'ã Tumpa uicuaaca quirãi aracuaa cua ɨvɨ pegua mbae'a co. = uEcha'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Che aicuaacata quirãi iyaracuaa catu echa vae reta añetete iyaracuaa'ã etei co” —jei Tumpa—.“Jae ramiño vi aicuaacata quirãi opaete mbaembae uicuaa cavi echa vae reta añetete uicuaa cavi'ã etei co” —jei. Jucuarãi uyecuatía oĩ. m UEcha'ã yamɨmbeu yave ñee Cristo icurusu regua, cañɨtei pe yugüɨraata vae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi jae penti mbɨquere co. Ẽrei cua ñee rupi Tumpa uicuaaca yandeve imbaepure. Echa'ã yande yayemɨasaca co. 1 ]Echa'ã Cristo chembou'ã apurumbɨbautiza vaerã. Jaeño chembou amɨmbeu vaerã ñee icavi vae. Ẽrei aiporu'ã ñee iyaracuaa catu vae pegua. Echa'ã jocua nunga ñee aiporu yave, aramoi ñee Cristo icurusu regua ndarau tẽi mbaepuere güɨnoi. Cristo co jae Tumpa iyaracuaa jare imbaepuere q ]Añete yepe, ambɨbautiza Estéfanas jenta pegua reta vi. Ẽrei chemandua'ã ambɨbautiza ra ĩru vae. G  Jáeramo pepuere'ã etei pere cheree re piyembɨbautizaca co. h KAmee yasurupai Tumpa pe quirãi mbovɨño pumbɨbautiza. Jaeño ambɨbautiza Crispo jare Gayo. |  s Cristo uyembɨyao'ã etei. Che amano'ã co curusu re pembaeyoa reta jeco pegua. Piyembɨbautizaca'ã co cheree re. q  ] Amocue pe reta pere: “Che co jae Pablo regua.” Jare amocue pere: “Che co jae Apolos regua.” Jare ĩru pe reta pere: “Che co jae Pedro regua.” Jare ĩru pe reta pere: “Che co jae Cristo regua.” Jáeramo tae peve cua: m  U Echa'ã Cloé jenta pegua reta umɨmbeu cheve peregua, cherɨvɨ reta, quirãi piyeaca pico uyupii. s  a Cherɨvɨ reta, che pumɨñera, yandeYa Jesucristo jee re agüɨye vaerã piyeaca uyupii, jare agüɨye vaerã piyembɨyao piyugüi. Pumɨñera pico vaerã penti ramiño. Toyovaque pepɨa pe piyemɨngueta oĩ vae jare pearacuaa. %  E Tumpa jecuaeño uyapo jei uyapota vae. Echa'ã jae peparavo, pico vaerã Taɨ ndive. Jae co yandeYa Jesucristo. Upurugüɨrovia vae reta uyembɨyao uyugüi  YandeYa Jesucristo jecuaeño pemɨmɨrãtata jae ou ye regua, agüɨye vaerã quía ipuere pembɨjeco mbae re jocua ara.  -Jucuarãi uata'ã etei peve penti ave mbaepuere Espíritu Santo umee vae. Jare jecuaeño peãro piyerovia reve yandeYa Jesucristo ou ye vaerã. p [Jare jucuarãi pe reta picuaaca ĩru vae reta pe añetete vae co jocua amɨmbeu peve Cristo regua vae. l SEcha'ã Tumpa pemɨvendise ete, pepuere vaerã pemɨmbeu ĩru vae reta pe jare picuaa cavi vaerã. j OJecuaeño amee yasurupai Tumpa pe peré, Tumpa umee ipɨacavi peve Cristo Jesús rupi ramo.  YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Yasurupai umee Tumpa pe Corinto pegua reta re p [Aicuatía cua tupapire opaete pepurugüɨrovia vae Corinto pe piyembatɨ vae reta pe. Pe reta co jae Tumpa imbae. Tumpa peparavo peñono tee vaerã iyupeguarã. Cuarãi Tumpa uyapo Cristo Jesús rupi. Jae ramiño vi Tumpa uiparavo opaete yondeYa Jesucristo re güɨrovia vae reta. Jae reta opaete que rupi ñugüɨnoi. Jae reta iYa co jae yandeYa Jesucristo.  ;Che co jae Pablo. Tumpa cheparavo aico vaerã Jesucristo jemimondorã. Echa'ã cua co jae Tumpa jei vae. Cherɨvɨ Sóstenes ime cua pe oĩ che ndive. }}$|u{uzyyIxwww^vv1uwutBs{rqppQo\nmlRkj9i#h gfedd6ccbbaa`$_^^}]]X[[ZYXWWOVUU0TwTSOSQPOON{MLL|KKbJJISHHNGGnFF[EEE#DCoBBRAAA@?s>==_<Jáeramo, cherɨvɨ reta, ¿mbae ra yaeta? Piyembatɨ yave, penti penti pipota pembɨadora Tumpa pecanta reve, ani pipota peporomboe, ani pipota piyemɨngueta ambɨe vae iñee pe, ani pipota picuaaca ĩru reta pe Tumpa uicuaaca peve vae, ani pipota pemɨmbeu mbae uipota jei ambɨe vae iñee pe uyendu vae. Piyapo opaete piñemɨmɨrãta vaerã. >TuJare jucuarãi uyecuaata chupe opaete ipɨa pe oĩ vae, jare uyeatɨcata umbɨadora reve Tumpa, jare jeita quirãi añetete Tumpa ico pepɨte pe. Piyapo cavi opaete mbɨacatu reve sS_Ẽrei opaete pe reta pemɨmbeu yave Tumpa iñee, jare uique yave pepɨte pe penti upurugüɨrovia mbae vae ani penti uicuaa mbae vae, jae uicuaata iyugüi quirãi jae co iyoa vae jare uñeãata, uyandu yave opaete pe reta pere vae. RJáeramo opaete pepurugüɨrovia vae reta piyembatɨ yave, opaete pe reta piyemɨngueta yave ambɨembɨe vae iñee reta pe, jare uique yave pepɨte pe cua nunga ñee reta uicuaa mbae vae reta ani upurugüɨrovia mbae vae reta, jae reta jeita pembɨquere co. QJáeramo ambɨembɨe vae iñee reta pe yayemɨngueta yave, yaicuaaca Tumpa imbaepuere upurugüɨrovia mbae vae reta pe, upurugüɨrovia vae reta pe'ã. Ẽrei Tumpa iñee yamɨmbeu yave, yaicuaaca upurugüɨrovia vae reta pe, upurugüɨrovia mbae vae reta pe'ã. gPGMboroyocui pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Ayemɨnguetata cua ɨvɨ pegua reta pe ambɨe ɨvɨ pegua reta iñee pei uyemɨngueta vae rupi. Ẽrei jeseve ndarau uyapɨsaca cheré” —jei yandeYa. Jucuarãi uyecuatía oĩ. O!Cherɨvɨ reta, agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta sambiaɨ reta ipɨa pe uyemɨngueta rami. Agüɨye piyapo icavi mbae vae, sambiaɨ-raɨ reta uyapo'ã icavi mbae vae rami. Ẽrei pepɨa pe piyemɨngueta mbaembae re ucuacuaa vae reta ipɨa pe uyemɨngueta rami. Jáeramo ambɨe vae iñee pe uyemɨngueta vae tuyerure Tumpa pe ipuere vaerã umɨmbeu mbae uipota jei ambɨe vae iñee pe uyandu vae. JG  Jae ramiño vi pe reta pipota ete penoi vaerã mbaepuere Espíritu Santo umee vae reta. Jáeramo pipota ete jocua mbaepuere pɨpe ĩru upurugüɨrovia vae reta pepuere pemɨmɨrãta vae reta. AF{ Jáeramo aicuaa'ã yave ĩru vae iñee, ayemɨngueta chupe yave, jae uicuaata che co jae ambɨe ɨvɨ pegua, jare jae uyemɨngueta cheve yave, che aicuaata jae co ambɨe ɨvɨ pegua. eEC Añete co, ime jeta ñee uyuavɨ vae reta cua ɨvɨ pe, jare opaete vae uicuaa iñeeñeei. #D? Jae ramiño vi pe reta piyemɨngueta'ã yave ñee ĩru vae reta ipuere uicuaa cavi vae pe, ndarau quía uicuaa mbae pere vae. Piyemɨngueta yuvangaiño. LCPicuaa co quirãi sundaro reta uñerãrota yave, penti temimbɨ uñee sundaro reta uyeyapɨcatu uñerãro vaerã. Ẽrei uñee cavi'ã yave temimbɨ, ndarau quía uyeyapɨcatu uñerãro vaerã. BB}Yamɨjaanga mbaembae tecove güɨnoi mbae vae ipu vae. Temimbɨ ñamɨñee yave ani miori yambopu yave, yambopu cavi'ã yave, ndarau quía uicuaa mbae nunga canta ra ipu oĩ vae. AJáeramo, cherɨvɨ reta, che aa yave pepɨ, jare ayemɨngueta yave ambɨembɨe vae iñee reta pe, ndarau etei mbae icavi vae ayapo peve, aicuaaca'ã peve yave Tumpa uicuaaca cheve vae, ani amɨmbeu peve mbae aicuaa vae, ani Tumpa iñee, ani pomboe mbae re. @yChe aipota opaete pe reta piyemɨngueta vaerã ambɨembɨe vae iñee reta pe. Ẽrei aipota ete pemɨmbeu vaerã Tumpa iñee. Echa'ã Tumpa iñee umɨmbeu vae uyeyocui ete ĩru upurugüɨrovia vae reta pe ambɨembɨe vae iñee reta pe uyemɨngueta vae güi. Ẽrei ambɨembɨe vae iñee reta pe uyemɨngueta vae umɨmbeu yave mbae uipota jei ambɨembɨe vae iñee reta pe uyandu vae, uyeyocui vi ĩru upurugüɨrovia vae reta pe. Echa'ã umɨmbeu yave, umɨmɨrãta ĩru upurugüɨrovia vae reta. ?Ambɨe vae iñee pe uyemɨngueta vae jaeño uñemɨmɨrãta. Ẽrei Tumpa iñee umɨmbeu vae umɨmɨrãta ĩru upurugüɨrovia vae reta. >Ẽrei Tumpa iñee umɨmbeu vae uyemɨngueta ĩru vae reta pe, umɨmɨrãta jare umbɨaracuaa jare umbɨpɨacatu vaerã. N=Echa'ã ambɨembɨe vae iñee reta pe uyemɨngueta vae uyemɨngueta Tumpa pe, ĩru vae reta pe'ã. Echa'ã quía uicuaa'ã mbae jei vae. Jae uyemɨngueta Espíritu Santo rupi uyecuaa mbae vae re. .< WJecuaeño pepuruau. Jare penoi quɨrẽɨ pipota vaerã mbaepuere Espíritu Santo umee vae reta. Ẽrei pemɨtenonde mbaepuere Tumpa iñee pepuere pemɨmbeu vaerã. ; Ẽrei jecuae yapurugüɨroviata, jare ñaãrota yayerovia reve, jare yapuruauta. Ẽrei mburuau icavi ete cua ĩru mocui güi.@:y Ñamae yave yanderova re espejo pe, yayeecha cavi'ã. Jucuarãiño vi añave yaicuaa cavi'ã mbaembae regua. Ẽrei ñamae yave ĩru vae re coiño güi, yaecha cavi. Jucuarãiño vi penti ara yaicuaa cavita mbaembae regua. Echa'ã añave mbovɨño aicuaa. Ẽrei jocua ara aicuaata opaete, Tumpa checuaa rami. 9{ Che chemichi yave, ayemɨngueta penti sambiaɨ uyemɨngueta rami, jare aicuaa penti sambiaɨ uicuaa rami, jare chepɨa pe ayemɨngueta penti sambiaɨ ipɨa pe uyemɨngueta rami. Ẽrei acuacuaa ma yave, ayapo'ã ma penti sambiaɨ uyapo rami. D8 Ẽrei opaete uyecuaa yave, jocua mbovɨño vae opata co. w7g Echa'ã mbovɨño co jocua yaicuaa vae, jare Tumpa iñee yamɨmbeu yave mbovɨño vi co jocua yamɨmbeu vae. 6 Mburuau ndarau etei opa. Ẽrei mbaepuere Tumpa iñee umɨmbeu vaerã ñanoi vae opata co. Jae ramiño vi mbaepuere ambɨembɨe vae iñee reta pe yayemɨngueta vaerã ñanoi vae opata co. Jare mbaepuere mbaembae yaicuaa vaerã ñanoi vae opata co. g5G Yapuruau yave, ñamɨaguanta opaete yapurugüɨrovia reve, jare ñaãro yandepɨaguasu reve. P4 yayerovia'ã ĩru vae reta iyoa yave, ẽrei yayerovia añete vae re. 3+ yayapo'ã icavi mbae vae, yaipota'ã mbae yandeyupeguarãño, yandearasɨ'ã, yanemandua'ã icavi mbae vae ĩru vae reta uyapo yandeve vae re, )2K Yapuruau yave, yandepɨaguasu jare yandepɨacavi ĩru vae reta pe. Yapuruau yave, yaipota'ã ĩru vae reta imbaembae, yayemɨtenonde'ã, yayembɨcate'ã, 51c Jare aramoi ameeta opaete chembaembae amɨngaru vaerã iparavete vae reta. Jare aramoi ameeta cherete etei amano vaerã tata pe. Ẽrei apuruau'ã yave, mbae'ã co cheve. B0} Jare aramoi ime anoi mbaepuere Tumpa iñee amɨmbeu cavi vaerã. Jare aramoi aicuaa mbaembae ĩru vae reta pe uyecuaa mbae vae jare mbaembae ĩru vae reta uicuaa mbae vae. Jare aramoi ime anoi mburugüɨrovia tuicha ete vae chepuere vaerã ambɨsɨrɨ ɨvɨtu guasu reta. Ẽrei apuruau'ã yave, che mbae'ã co. F/  Aramoi chepuere ayemɨngueta ambɨembɨe vae iñee reta pe jare ángel reta iñee pe. Ẽrei apuruau'ã yave, che jae vae mbae'ã co, jare ayeyapo campana ipu rami ani temimbɨ iñee rami. .1 Ẽrei pipota ete penoi vaerã mbaepuere icavi ete ĩru reta güi vae reta. Ẽrei amɨmbeuta peve mbae icavi ete cua mbaembae reta güi vae.e-C Opaete'ã vi co imbaerasɨ vae reta umbɨgüera vae reta. Opaete'ã vi co ambɨembɨe vae iñee reta pe uyemɨngueta vae reta. Opaete'ã vi co mbae uipota jei ambɨembɨe vae iñee reta pe uyendu vae umɨmbeu vae reta. C, Opaete'ã co temimondo reta vae. Opaete'ã vi co Tumpa iñee umɨmbeu vae reta. Opaete'ã vi co upurugüɨrovia vae reta omboe vae reta. Opaete'ã vi co mɨacañɨ reta uyapo vae reta. #+? Jare Tumpa oñono amocue vae upurugüɨrovia vae reta ipɨte pe temimondo retarã yugüɨreco vaerã. Oñono vi ĩru vae reta Tumpa iñee umɨmbeu vaerã. Oñono vi ĩru vae reta omboe vaerã upurugüɨrovia vae reta. Oñono vi ĩru vae reta uyapo vaerã mɨacañɨ reta, jare ĩru vae reta umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta, jare ĩru vae reta omborɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta, jare ĩru vae reta ipuere vaerã oyocui ĩru upurugüɨrovia vae reta, jare ĩru vae reta uyemɨngueta vaerã ambɨembɨe vae iñee reta pe. [*/ Jare pe reta co jae Cristo jete, jare penti penti co jae Cristo jete pegua. A){ Jare penti yanderete pegua uiporara yave, opaete yanderete pegua reta uiporara pãve. Jae ramiño vi penti yanderete pegua uyepɨuca yave, opaete yanderete pegua reta uyerovia pãve. ( Jucuarãi uyapo, agüɨye vaerã yanderete pegua reta uyembɨyao uyugüi, opaete yanderete pegua reta uyandareco cavi vaerã iyee. M' Ẽrei yanderete pegua reta icavi tẽi yandeve vae ñamopõra'ã. Ẽrei Tumpa umbɨyuapɨyuapɨ opaete yanderete pegua reta, jare uipɨuca jocua yanderete pegua yande yaipɨu'ã vae reta. & Jare yanderete pegua reta icavi'ã echa yandeve vae ñamopõra. Jae ramiño vi yanderete pegua reta ñanemara jese vae yamɨemonde cavi. n%U Añete, jucuarãi'ã co. Echa'ã yanderete pegua reta iparavɨquɨ'ã echa vae uparavɨquɨ ete co. @$y Jare yanderesa ipuere'ã jei yandepo pe: “Che aipota'ã nde chemborɨ vaerã.” Jae ramiño vi ñaneãca ipuere'ã jei yandepɨ pe: “Che aipota'ã nde chemborɨ vaerã.” Q# Ẽrei ime co jeta yanderete pegua reta, ẽrei pentiño co yanderete. J"  Jare ime yave pentiño yanderete pegua, ndarau tẽi yanderete. a!; Ẽrei Tumpa oñono penti penti yanderete pegua reta yanderete pe jae uipota vae rupi. 6 e Opaete yanderete yanderesa catuii yave, ndarau tẽi yandepuere mbae yayandu. Jae ramiño vi opaete yanderete yandeapɨsa catuii yave, ndarau tẽi yandepuere mbae ñaetu. &E Jae ramiño vi aramoi yandeapɨsa jeita: “Che jesa'ã co. Jáeramo che jete pegua'ã co.” Ẽrei yepe tẽi jucuarãi jeita, ẽrei yanderete pegua co.  Aramoi yandepɨ jeita: “Che ipo'ã co. Jáeramo che jete pegua'ã co.” Ẽrei yepe tẽi jucuarãi jeita, ẽrei yanderete pegua co. =u Ime jeta yanderete pegua reta, pentiño'ã co. U# Echa'ã pentiño co Espíritu Santo jare jae yanembɨbautiza opaete, Cristo jete yayeyapo vaerã. Pentiño vi co Cristo jete. Jucuarãi Espíritu Santo uyapo judío reta jare judío mbae vae reta pe. Jae ramiño vi jae uyapo uyeyocui vae reta jare uyeyocui mbae vae reta pe. Jare pentiño co Espíritu Santo cua uyapo yandeve vae. &E Echa'ã pentiño co yanderete. Ẽrei yanderete pe ñanoi yandepɨ jare yandepo jare yandeapɨsa jare yanderesa jare jeta ĩru ĩru vae. Jare opaete yanderete pegua reta uyapo pentiño yanderete, yepe tẽi jeta uyuavɨ vae co. Jae ramiño vi Cristo jete pegua reta pentiño co. I  Ẽrei pentiño co Espíritu Santo opaete cua mbaepuere reta güɨnoi vae reta umbupuere vae. Jare jae umee mbaepuere uyuavɨ vae reta jae uipota vae rupi. Cristo jete pegua reta pentiño co b= Umee ĩru vae pe uyapo vaerã mɨacañɨ reta, jare ĩru vae pe umɨmbeu vaerã Tumpa iñee. Umee ĩru vae pe uicuaa vaerã ou ra penti ñee Espíritu Santo güi ani ambɨe cotɨ güi. Umee ĩru vae pe uyemɨngueta vaerã ambɨembɨe vae iñee reta pe, jare ĩru vae pe umɨmbeu vaerã mbae uipota jei ambɨembɨe vae iñee reta pe uyendu vae.   Jare Espíritu Santo umee ĩru vae pe mburugüɨrovia. Jare jae etei umee ĩru vae pe umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta. "= Echa'ã Espíritu Santo umee penti vae pe uyemɨngueta vaerã iyaracuaa catu reve. Jare jae etei umee ĩru vae pe uyemɨngueta vaerã uicuaa cavi reve. q[ Ẽrei Espíritu Santo umee mbaepuere penti penti pe, penti penti ipuere vaerã omborɨ ĩru vae reta. - Jare yepe tẽi mbaravɨquɨ yayapo vae reta uyuavɨ, Tumpa pentiño co, jare Tumpa umbupuere opaete vae opaete mbaravɨquɨ reta uyapo vaerã. s_ Jare jocua mbaravɨquɨ yayapo yayeyocui vaerã yandeYa pe vae reta uyuavɨ, ẽrei yandeYa pentiño co. iK Jare mbaepuere Espíritu Santo umee vae reta uyuavɨ, ẽrei Espíritu Santo pentiño co. C Jáeramo aipota picuaa vaerã cua: Tumpa iEspíritu rupi piyemɨngueta yave, ndarau piyepɨpeyu Jesús re. Jare jaeño Espíritu Santo rupi ipuere quía jei: “Jesús co jae cheYa.” #? Picuaa cavi quirãi ndei perovia yandeYa re mbove, pembɨadorase tumpa-raanga reta, piyemboe jese rami, yepe tẽi tumpa-raanga reta iñee'ã etei.   Añave, cherɨvɨ reta, aipota amɨmbeu peve mbaepuere reta Espíritu Santo umee vae regua. Aipota'ã pico vaerã picuaa mbae reve. 6e "Jare ime yave quía iyembaɨ vae, tucaru rani jenta pe, agüɨye vaerã yandeYa uiporaraca peve, piyembatɨ yave. Jare opaete ĩru mbaembae ayapɨcatuta aa pepɨ yave.Z- !Jáeramo, cherɨvɨ reta, piyembatɨ yave pecaru vaerã, piñeraãro rani.  Ẽrei yaiporara yandeYa ñanenupa ramo, icavi vaerã yandeve, agüɨye vaerã yayembɨjeco upurugüɨrovia mbae vae reta ndive. E  Echa'ã ñañeãa yave, yandeYa ndarau uiporaraca yandeve.  w Cua jeco pegua jeta pepɨte pe ñugüɨnoi vae reta imbaerasɨ jare ipɨtu mbaerasɨ jeco pegua, jare jeta ma umano.  ) Echa'ã ime yave quía jou mbɨyape jare vino cua icavi mbae vae uyapo reve vae, uyembɨjeco jou ramo. Echa'ã uyandareco'ã yandeYa jete re. [ / Ẽrei penti penti tuñeãa ipɨa pe. Jayave tou jocua mbɨyape jare jocua vino. (I Jáeramo ime yave quía jou mbɨyape jare vino yanemɨmandúa yandeYa re vae cua icavi mbae vae uyapo reve vae, iyoa co yandeYa jete jare jugüɨ cotɨ.   Echa'ã mbɨyape jare vino peu ñave ñave, picuaacata quirãi yandeYa umano co, jare jucuarãi piyapota yandeYa ou ye regua. K Jae ramiño vi yandeYa uipɨsɨ copa opa ma ucaru reta yave, jare jei: “Cua vino co jae Tumpa jei pɨau ye vae cherugüɨ pe ayapota vae. Peu ñave ñave, pemandúa cheré.” Jucuarãi jei. 5c Jayave yasurupai Tumpa pe umee yave, upɨsãa mbɨyape jare jei: “Pipɨsɨ peu. Cua co jae cherete peré ameeta vae. Peu cua, pemandúa vaerã cheré.” Jucuarãi jei. 7 Echa'ã yandeYa umɨmbeu cheve che amɨmbeu-yuapɨ ye peve vae. Jae co cua: YandeYa uipɨsɨ mbɨyape jocua pɨare uñemeeta umano vaerã yave. 'G Pipota yave pecaru cavi, pepuere pecaru perenta pei. Agüɨye perɨ̃ro ĩru Tumpa uiparavo vae reta. Agüɨye pemɨmaraca mbaetɨ mbae güɨnoi vae reta. ¿Mbae ra jaeta peve? ¿Ayeroviata ra peré cua jeco pegua? Ndarau etei co. Pablo oporomboe quirãi yanemandúa vaerã yandeYa re ! Echa'ã amocue pe reta pembɨpɨ peu tembíu peru vae ndei ĩru reta yugüeru mbove. Jáeramo penti vae iyembaɨ, jare ĩru vae usavɨpo. ve Jáeramo piyembatɨ yave pemandúa vaerã yandeYa re, añetete'ã co pemandúa yandeYa re tembíu peu yave. s_ Echa'ã imeta co yembɨyao reta pepɨte pe, añetete upurugüɨrovia vae reta uyecuaa vaerã pepɨte pe. #? Cua rani tae peve: Jerãcua cheve quirãi piyembɨyao piyugüi, piyembatɨ yave pembɨadora vaerã Tumpa. Jare chepɨa pe ayemɨngueta aramoi añete co. ~9 Ẽrei chepuere'ã ayerovia peré añave aicuatiata peve jese vae re. Echa'ã piyembatɨ yave, piyapo icavi mbae vae, icavi vae piyapo vaerãve. } Ẽrei ime yave quía uipota uyeaca cua re vae, tuicuaa quirãi ore nduyemboe jucuarãi. Jae ramiño vi upurugüɨrovia vae opaete que rupi uyembatɨmbatɨ umbɨadora vaerã Tumpa vae reta jucuarãi vi uyemboe. Icavi mbae uyapo vae, yandeYa re imandúa yave q|[ Ẽrei penti cuña iavucu yave, iyaruandaca co. Echa'ã Tumpa umee cuña pe ía iñãca uyasoi vaerã. W{' Opaete vae yaicuaa quirãi penti cuimbae iavucu yave, penti ñemɨmaraca co. gzG Tapɨrandu peve cua re: ¿Icavi ra cuña uyerure vaerã Tumpa pe uñeãcasoi mbae reve? lyQ Añete co, Tumpa uyapo cuña cuimbae güi. Ẽrei cuimbae oa cuña güi. Jare Tumpa uyapo opaete. x9 Ẽrei cuimbae ipuere'ã ico cuña mbae reve. Jae ramiño vi cuña ipuere'ã ico cuimbae mbae reve. YandeYa uyapo reta yugüɨreco vaerã penti rami. |wq Jáeramo icavi co cuña uñeãcasoi vaerã uicuaaca vaerã uyeyocui co cuimbae pe, jare ángel reta uecha vaerã. ^v5 Jae ramiño vi Tumpa uyapo'ã cuimbae cuña iĩrurã. Uyapo cuña cuimbae iĩrurã. Ou Echa'ã Tumpa uyapo'ã cuimbae cuña güi. Uyapo cuña cuimbae güi. /tW Añete co, icavi'ã cuimbae uñeãcasoi vaerã. Echa'ã cuimbae uyemɨjaanga Tumpa re jare Tumpa yaruanda vae re. Ẽrei cuña uyemɨjaanga cuimbae yaruanda vae re. *sM Cuña uñeãcasoi mbae vae tuñeãpi ía. Echa'ã penti ñemɨmaraca co cuña ía chutu ete yave ani opaete iñãca uñeãpi yave. Jáeramo cuña tuñeãcasoi. Rr Ẽrei penti cuña uyerure Tumpa pe yave ani umɨmbeu Tumpa iñee ĩru vae reta pe yave, uñeãcasoi mbae reve, penti ñemɨmaraca vi co. Echa'ã jae oyovaque cuña opaete iñãca uñeãpi vae ndive. q Penti cuimbae uyerure Tumpa pe yave ani umɨmbeu Tumpa iñee ĩru vae reta pe yave, uñeãcasoi reve, penti ñemɨmaraca co. p Ẽrei aipota picuaa vaerã cua: Cuimbae reta uyeyocui Cristo pe, jare cuña reta uyeyocui ime pe, jare Cristo uyeyocui Tumpa pe. o Jare ayerovia peré, cherɨvɨ reta, quirãi jecuaeño pemandúa cheré, jare jecuaeño piyapo che amɨmbeu peve rami. mn U Pico che aico rami. Echa'ã jecuaeño che aico Cristo uipota aico vaerã rami. Cuña reta jemimonde Mm !Jucuarãiño vi che ayapo opaete mbaembae icavi echa opaete ĩru vae reta pe vae. Aico'ã che ayembɨyerovia vaeraño. Jaeño aipota amborɨ jeta ĩru vae reta, jae reta uyembɨasaca vaerã.:lm Agüɨye piyapo icavi mbae echa ĩru vae reta pe vae - judío reta pe, jare judío mbae vae reta pe, jare Tumpa uiparavo vae reta pe. Echa'ã piyapo yave, aramoi pembɨavaita. k# Ẽrei che jae peve cua: Jecuaeño pembɨadora Tumpa. Opaete mbaembae peu vae rupi jare opaete mbaembae piyapo vae rupi pembɨadora Tumpa. Aj{ Echa'ã jecuaeño che amee yasurupai Tumpa pe cherembíu re. Jáeramo ¿maera pa chembɨjeco jese? Echa'ã amee yasurupai Tumpa pe jese.” Jucuarãi ndipo pepɨa pe piyemɨnguetata. i' Añave chemiari aĩ ĩru vae ipɨa pe uyemɨngueta jese vae re, pe reta pepɨa pe piyemɨngueta'ã jese vae re. Ẽrei aramoi pepɨa pe piyemɨnguetata cuarãi: “Ẽrei ¿maera pa ndere cheve chepuere'ã co jau soo ĩru vae ipɨa pe uyemɨngueta jese vae jeco pegua? vhe Ẽrei aramoi uparea peve vae jeita peve: “Uyuca reta cua maemɨmba umee vaerã tumpa-raanga pe.” Jucuarãi jei peve yave, agüɨye peu umɨmbeu peve vae jeco pegua. Echa'ã aramoi jae ipɨa pe uyemɨnguetata jupi'ã co peu vaerã. g Penti upurugüɨrovia mbae vae uparea yave peve pecaru vaerã jae ndive, pipota yave peo, peu ipotave umee peve peu vaerã vae. Agüɨye pepɨrandu uñemee ra soo tumpa-raanga pe. Echa'ã picuaa yave, aramoi pepɨa pe piyemɨnguetata jupi'ã co peu vaerã. Jf  Echa'ã cua ɨvɨ jare opaete ɨvɨ pegua co jae yandeYa imbae. Pepuere peu ipotave soo mercado pe uñemee vae. Agüɨye pepɨrandu uñemee ra tumpa-raanga pe. Echa'ã picuaa yave, aramoi pepɨa pe piyemɨnguetata jupi'ã co peu vaerã. edC Agüɨye quía tuyapo jae uipota uyapo vaeño. Penti penti tuipota tomborɨ ĩru vae reta. 5cc Chepuere ayapo opaete aipota vae. Ẽrei icavi'ã opaete ayapo vaerã. Añete co, chepuere ayapo opaete aipota vae. Ẽrei opaete'ã yanemborɨ ñanepɨrãta vaerã. b Agüɨye ñamɨñemɨro yandeYa aña reta pe. YandeYa ipuere ete co yandegüi. Opaete mbae piyapo vae rupi pembɨadora Tumpa gaG Icavi'ã etei peu vaerã vino uyemɨjaanga yandeYa jugüɨ re vae vino aña reta pe uñemee vae ndive. Jae ramiño vi icavi'ã etei peu vaerã mbɨyape uyemɨjaanga yandeYa jete re vae soo aña reta pe uñemee vae ndive. %`C Ẽrei che jae peve cua: Jocua reta umee maemɨmba uyeyucacue vae isoo aña reta pe. Umee'ã Tumpa pe. Jare aipota'ã piñemɨĩru vaerã aña reta ndive. _' Aipota'ã etei jae penti tumpa-raanga co jae penti tumpa añetete vae. Aipota'ã vi jae soo tumpa-raanga pe uñemee vae ĩru soo rami'ã co. W^' Yamɨjaanga Israel pegua reta. Jae reta jou maemɨmba uyeyucacue Tumpa pe uñemee vae isoo, jare jucuarãi uicuaaca quirãi jae reta uñemɨĩru Tumpa ndive jocua maemɨmba uyeyucacue vae jeco pegua. ?]w Echa'ã yepe tẽi yande co jeta vae, ẽrei yande co jae Cristo jete pegua reta. Jáeramo yande ñaĩ penti rami. Echa'ã mbɨyape pentiño co, jare opaete vae yau jocua mbɨyape. c\? Ñamee yasurupai yandeYa pe jocua vino re. Vino uyemɨjaanga icavi vae yandeYa uyapo yandeve vae re. Jucuarãi yayapo yave, yaicuaaca quirãi yande ñaĩ pentiño Cristo ndive Cristo jugüɨ uyepɨyere vae jeco pegua. Jae ramiño vi ñapɨsãa yave mbɨyape, yaicuaaca quirãi yande ñaĩ pentiño Cristo ndive Cristo jete umano vae jeco pegua. [) Che jae cua peve, jare chepɨa pe ayemɨngueta pe reta co jae iyaracuaa vae reta. Pe reta etei pepuere picuaa añete ra cua che jae peve vae. LZ Jáeramo, cherɨvɨ reta, agüɨye pembɨadora tumpa-raanga. zYm Jecuaeño aña guasu pepiãro uyavɨca peve vaerã. Echa'ã jucuarãi uyapo opaete vae pe. Ẽrei jecuaeño pepuere perovia catu Tumpa pemborɨ vaerã. Echa'ã Tumpa ndarau umaeño perẽgua ete vaerã aña guasu pe. Echa'ã aña guasu pepiãro yave, Tumpa uicuaacata peve quirãi pepuere piyapo agüɨye vaerã peyoa, jare jucuarãi pepuereta pemɨamɨri aña guasu. rX] Jáeramo ipɨa pe uyemɨngueta ipɨrãta co ipurugüɨrovia re vae tuñemoa ngatu agüɨye vaerã iyoa. ,WQ Ẽrei Tumpa uechaca opaete cua mbaembae uyeyapo chupe reta vae, jare uyecuatía oĩ yanembɨaracuaa vaerã. Echa'ã yande yaico ara taɨcuegua vae reta pe. ~Vu Agüɨye vi piñeenguru yandeYa cotɨ. Echa'ã jucuarãi uyapo amocue jae reta, jare Tumpa uyucaca penti ángel pe. "U= Agüɨye vi yayapo icavi mbae vae yaicuaa vaerã tuicha ra yandeYa ipɨaguasu. Echa'ã jucuarãi uyapo amocue jae reta, jare uyucaca reta mboi reta pe. }Ts Agüɨye vi yayapo aguasa, amocue jae reta uyapo rami. Jare jucuarãi uyapo ramo, umano veintitrés mil jocua ara. tSa Jáeramo agüɨye pembɨadora tumpa-raanga, amocue jae reta umbɨadora tumpa-raanga rami. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Jae reta uguapɨ ucaru vaerã. Jayave upũa reta upɨrae vaerã.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. R7 Jare Tumpa uechaca yandeve cua mbaembae uyeyapo chupe reta vae, agüɨye vaerã yande yaipota mbaembae icavi mbae vae jae reta uipota vae rami. OQ Ẽrei Tumpa pochɨ jeta vae pe. Jáeramo opa uyucaca ueya ñana pe. +PO Jare opaete vae jou ɨ Espíritu Santo umee chupe reta vae. Jare opaete vae jou jocua ita Espíritu pegua jae reta jupíe oo vae güi. Jare jocua ita Cristo co. KO Jare opaete vae jou tembíu Espíritu Santo umee chupe reta vae. |Nq Jare opaete vae uyeyapo pentiño Moisés ndive amapɨ̃tu igüɨ pe yugüɨraa yave jare ɨ guasu uasa reta yave. %M E Jare aipota picuaa cavi vaerã, cherɨvɨ reta, quirãi opaete Israel pegua reta yugüɨraa jocua amapɨ̃tu igüɨ pe, jare opaete jae reta uasa ɨ guasu. CL Echa'ã aiporaraca cherete pe, uyapo vaerã che aipota uyapo vaerã vae, agüɨye vaerã che etei anoi'ã upurumɨamɨri vae pe uñemeeta vae, yepe tẽi amɨmbeu ĩru vae reta pe.K1 Jáeramo che aico penti uñeñocui vae sɨmi osi vae rami, mbaetɨ osiiño vae rami. Che aico penti uñerãro vae uipota upurumɨamɨri vae rami. J Jare penti penti uipota upurumɨamɨri vae uyecuacu opaete mbaembae icavi'ã chupe vae güi. Jare jae reta jucuarãi uyapo güɨnoi vaerã upurumɨamɨri vae pe uñemee vae ɨmambae icumegua vae. Ẽrei yande yaipota ñanoi mbae jaeño mai pegua icota vae. aI; Pe reta picuaa co quirãi amocue vae uñeñocui yave, opaete jae reta osi, ẽrei pentiño upurumɨamɨri jare güɨnoi upurumɨamɨri vae pe uñemee vae. Pico penoi vaerã upurumɨamɨri vae pe uñemeeta vae. wHg Jare opaete cua ayapo ĩru vae reta güɨrovia vaerã ñee icavi vae, jae reta uñemɨĩru vaerã che ndive. G! Ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re vae reta ndive aico yave, che aico vi penti ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re vae ico rami, jae reta vi güɨrovia vaerã Cristo re chereco pegua. Jecuaeño ayemboyovaque penti penti ndive, amocue vae uyembɨasaca vaerã chereco pegua. F Moisés iporoyocui güɨnoi'ã vae reta ndive aico yave, che aico vi penti Moisés iporoyocui güɨnoi'ã vae ico rami, jae reta vi güɨrovia vaerã Cristo re chereco pegua. Cua uipota'ã jei aico'ã ma Tumpa iporoyocui re. Echa'ã che aico Cristo iporoyocui re. gEG Judío reta ndive aico yave, che aico vi penti judío ico rami, judío reta güɨrovia vaerã Cristo re chereco pegua. Mboroyocui jei vae uyapo vae reta ndive aico yave, che aico vi penti mboroyocui jei vae uyapo vae ico rami, jae reta vi güɨrovia vaerã Cristo re chereco pegua. Cuarãi ayapo, yepe tẽi añave aico'ã ma mboroyocui jei vae re. *DM Jáeramo ĩru vae reta ipuere'ã cheocui mbae ayapo vaerã. Ẽrei ayeyapo ma opaete vae jembiocuirã, jeta vae güɨrovia vaerã Cristo re chereco pegua. =Cs Ayerovia ete quirãi amɨmbeu ñee icavi vae acovara mbae reve. Jare Tumpa umbɨepɨ cheve cua yerovia anoi vae pe. Echa'ã yepe tẽi amɨmbeu ñee icavi vae, jare yepe tẽi icavi co ĩru vae reta umbɨepɨ vaerã ñee icavi vae umɨmbeu vae pe, ẽrei che aipota'ã ĩru vae reta umbɨepɨ vaerã cheve. |Bq Echa'ã che ayapo yave cua mbaravɨquɨ che etei aipota ramo, icavita tẽi ĩru vae reta umbɨepɨ vaerã cheve. Ẽrei ayapo cua mbaravɨquɨ, yandeYa cheocui ayapo vaerã ramo. Jáeramo ñee icavi vae amɨmbeu yave, ayeyocui aĩ Tumpa pe. EA Yepe tẽi amɨmbeu ñee icavi vae, ẽrei ayembɨcate'ã etei. Echa'ã yandeYa cheocui amɨmbeu vaerã. Amɨmbeu'ã yave ñee icavi vae, aramoi mbae icavi mbae vae uyeyapota cheve. q@[ Ẽrei che aipota'ã etei ĩru vae reta umbɨepɨ vaerã cheve. Aicuatia'ã vi cua mbaembae peve, pe reta pembɨepɨ vaerã cheve. Ayerovia cua chepuere jae peve vae re. Icavi ete co amano vaerã pe reta pembɨepɨ cheve vaerãve. l?Q Jae ramiño vi yandeYa oyocui ĩru vae reta umbɨepɨ vaerã ñee icavi vae umɨmbeu vae reta pe. O> ¿Picuaa'ã pa quirãi Tumpa jo pe uparavɨquɨ vae reta jou tembíu Tumpa jo pegua? Echa'ã maemɨmba uyeyucacue Tumpa pe uñemeearenda pe vae uparavɨquɨ vae reta jou maemɨmba uyeyucacue isoo. =w Ĩru vae reta ipuere yave güɨnoi mbaembae pegüi, orepuere eteta tẽi chugüi reta. Ẽrei yepe tẽi orepuere nonoi mbaembae pegüi, ẽrei nduyerure'ã peve jese. Opaete numɨaguanta, agüɨye vaerã numbɨavai ñee icavi vae Cristo regua. a<; Ore co jae umaetɨ vae rami. Echa'ã numɨmbeu peve mbaembae Espíritu pegua. Jae ramiño vi ore co jae umbaevɨro vae rami. Echa'ã yavaita'ã tẽi peve ore nonoi vaerã mbaembae ɨvɨ pegua jocua penoi vae güi. C; Jei vi oreré. Echa'ã ore co jae co pe uparavɨquɨ vae reta rami. Umaetɨ vae jare trigo umbɨpiriri vae uãro pãve uyerovia reve. Echa'ã mocui reve uipota ucaru iparavɨquɨ güi. P: Echa'ã Moisés iporoyocui pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Güeye trigo umbɨpiriri oĩ yave, agüɨye iyuruyocua.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Ẽrei Tumpa cua jei yave, jei'ã co güeye reta reño. ^95 Cua mbaembae che jae ɨvɨ pegua reta jei rami. Ẽrei jucuarãi vi jei mboroyocui. 68e Ime yave quía oo uñerãro vaerã vae, omondo vae umbɨepɨ co chupe. Uva oñotɨ vae jou co uva iacue. Jae ramiño vi ovecha reta re uyandareco vae jou co ovecha ineche. u7c Aramoi pepɨa pe piyemɨngueta tẽi jaeño Bernabé jare che orepuere'ã nduico nduparavɨquɨ mbae reve. 16[ Nduipota yave, ore vi orepuere numenda cuña upurugüɨrovia vae ndive jare ndugüɨraa orerupíe, ĩru temimondo reta jare yandeYa tɨvɨ reta jare Pedro uyapo rami. +5Q Orepuere co ndou ipotave tembíu. 84k Cua co che jae iñera cheré vae reta pe: K3 Aramoi ĩru vae reta jei'ã che co jae penti temimondo. Ẽrei pe reta picuaa cavi che co jae penti temimondo. Echa'ã pe reta perovia yandeYa re, jare cua uicuaaca che co jae penti temimondo. /2 Y Che vi chepuere ayapo che aipota vae rupi. Echa'ã che co jae penti temimondo. Che aecha yandeYa Jesús. Jare pe reta perovia yandeYa re che aparavɨquɨ chupe ramo. )1K Jáeramo ĩru upurugüɨrovia vae iyoa yave che jau vae jeco pegua, ndarau ye jau soo, agüɨye vaerã ĩru upurugüɨrovia vae iyoa ayapo vae jeco pegua.o0W Jáeramo jucuarãi peyoa yave ĩru upurugüɨrovia vae ipurugüɨrovia re ipɨrãta'ã vae cotɨ, Cristo cotɨ peyoa vi co. Echa'ã jocua ĩru upurugüɨrovia vae uyapo mbae ipɨa pe uyemɨngueta tẽi icavi'ã uyapo vaerã vae. /  Jáeramo ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re vae opiata ndipo nde ndicuaa ndiyupe vae jeco pegua. Ẽrei jese vi co Cristo umano. |.q Echa'ã nde ndicuaa cavi co cua regua. Ẽrei jocua ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re vae nderecha yave ndeguapɨ neĩ tumpa-raanga jo pe soo ndeu vaerã, aramoi jae ipɨa pe uyemɨnguetata jae vi co ipuere jou soo uñemee tumpa-raanga pe vae. +-O Pepuere peu jocua nunga soo. Ẽrei piñemoa agüɨye vaerã cua piyapo vae rupi jocua ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re vae uyapo mbae icavi mbae echa chupe vae. /,WẼrei yau yave, mbae'ã co Tumpa pe. Echa'ã yau yave, Tumpa ndarau jei mbae icavi vae co yayapo. Jare yau'ã yave, Tumpa ndarau jei mbae icavi mbae vae co yayapo. B+}Ẽrei ime amocue cua regua uicuaa mbae vae. Echa'ã jae reta tenonde yave umbɨadora tumpa-raanga, jare jecuaeño ipɨa pe uyemɨngueta quirãi soo jou vae uñemee co tumpa-raanga pe. Jáeramo jou yave, ipɨa pe uyemɨngueta tẽi mbae icavi mbae vae co uyapo oĩ. Echa'ã ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re. _*7Ẽrei yande yaicuaa ime co pentiño Tumpa. Jae co yandeRu. Jae uyapo opaete, jare yande yaico yambɨadora vaerã. Ime vi co pentiño yandeYa. Jae co Jesucristo. Jae vi uyapo opaete, jare jae umee yandeve tecove. ~}}|{|{zz%yyLxx(ww vmv utssrqpoonrnmlllkcjjiivhgfff edccqbb]aa7`L_^^=]\\L[[ ZZYX}WVvV UU3TTS_RR=QQSPPAOOaNMM.LLKJJ8IHHGGGGMFFE;DD.CBBA@@G?>>*== <;::S988)755A4n3211w00/x... ,++K*))(("'x&&A%[$Q$#8""!^ E9VN*%C# 8 9 t M["oWPenti upurugüɨrovia vae uyapo yave mbaeyoa, ĩru upurugüɨrovia vae ipuere uyerure Tumpa pe jese, jocua mbaeyoa mano pegua'ã yave. Jucuarãi yave, Tumpa umaeñota mbaeyoa uyapo vae re icoño vaerã. Ime co penti mbaeyoa mano pegua. Penti upurugüɨrovia vae uyapo yave jocua nunga mbaeyoa, ĩru upurugüɨrovia vae agüɨye tuyerure Tumpa pe jese. wJare cuarãi yayerure chupe mbae re yave, yaicuaa jae uyapota co yandiyerure. Echa'ã yaicuaa jae uyandu co yandeve. 3Jare yandepuere yarovia catu Tumpa. Echa'ã yaicuaa Tumpa uyandu co yandeve yayerure yave chupe mbae jae uipota yayerure vaerã chupe jese vae re. zm Pe reta perovia Tumpa Taɨ jee re. Jáeramo aicuatía cua peve picuaa vaerã penoi co tecove opa mbae vae. 8i Tumpa Taɨ güɨnoi ipɨa pe vae ime güɨnoi tecove opa mbae vae. Tumpa Taɨ güɨnoi mbae ipɨa pe vae güɨnoi'ã tecove opa mbae vae. Picuaa penoi co tecove opa mbae vae  Jare Tumpa umɨmbeu yandeve cua: Jae umee yandeve tecove opa mbae vae. Ime ñanoi cua tecove opa mbae vae Tumpa Taɨ re yarovia ramo. fE Tumpa Taɨ re güɨrovia vae uicuaa ipɨa pe Jesús co jae Tumpa Taɨ. Jare Tumpa etei umɨmbeu yandeve cua. Jáeramo cua güɨrovia'ã vae güɨrovia'ã Tumpa. Ẽrei cua añete'ã yave, Tumpa iyaputa tẽi co yandeve. 6e Yarovia ɨvɨ pegua reta umɨmbeu yandeve vae, yepe tẽi amo pe umɨmbeu yandeve vae añete vae'ã co. Ẽrei Tumpa umɨmbeu yandeve vae jecuaeño añete vae. Jáeramo jecuaeño yandepuere yarovia Tumpa umɨmbeu yandeve vae. Jare jae umɨmbeu yandeve Jesús regua cuarãi: “Cua co jae cheRaɨ.” 'Jae ramiño vi ime ɨvɨ pe mbapɨ cua regua umɨmbeu vae. Echa'ã Espíritu Santo jare ɨ jare Jesús jugüɨ umɨmbeu pãve penti ramiño. /Jare ime ara pe mbapɨ cua regua umɨmbeu vae. Echa'ã yandeRu Tumpa jare Ñee jare Espíritu Santo umɨmbeu pãve. Jare cua mbapɨ pentiño co. #?Jesucristo umbɨpɨ iparavɨquɨ uyembɨbautizaca ma ɨ pe yave, jare opa uyapo iparavɨquɨ umano curusu re yave. Jaeño'ã umbɨpɨ iparavɨquɨ. Opa uyapo umano curusu re yave. Jare Espíritu Santo umɨmbeu cua regua. Echa'ã Espíritu Santo jecuaeño umɨmbeu añete vae. Güɨrovia Jesús co jae Tumpa Taɨ vae ipuere umɨamɨri ɨvɨ pegua oyovaicho jae ndive vae. Espíritu Santo umɨmbeu vae I  Tecove opa mbae vae Tumpa güi güɨnoi vae umɨamɨri ɨvɨ pegua oyovaicho jae ndive vae. Añete co, yandepuere ñamɨamɨri ɨvɨ pegua oyovaicho yande ndive vae yandepurugüɨrovia rupi. k OEcha'ã yaau yave Tumpa, yayapo iporoyocui reta, jare yavai'ã co yayapo vaerã iporoyocui reta. c ?Yaau yave Tumpa jare yayapo yave Tumpa iporoyocui reta, yaicuaa yaau co Tumpa taɨ reta.   %Opaete güɨrovia Jesús co jae Cristo vae reta güɨnoi tecove opa mbae vae Tumpa güi. Jare uau yandeRu Tumpa vae uau vi Tumpa taɨ reta. s _Jare Tumpa umɨmbeu ma yandeve cua mboroyocui: “Uau Tumpa vae tuau vi ĩru upurugüɨrovia vae.”kOIme yave quía, “Che aau Tumpa”, jei vae, umɨtarẽɨ yave ĩru upurugüɨrovia vae, iyapu co. Echa'ã uau'ã ĩru upurugüɨrovia vae, yepe tẽi ipuere uecha. Jáeramo ipuere'ã uau Tumpa. Echa'ã uecha'ã etei Tumpa. 7iYande yaau Tumpa jae rani yanderau ramo. Ndarau yaquɨye Tumpa güi, jae yanderau ramo. Tumpa ipuruau tuicha ete. Jáeramo ndarau yaquɨye chugüi. Echa'ã ime yave quía Tumpa güi uquɨye vae, jae ipɨa pe uyemɨngueta Tumpa uiporaracata co chupe. Tumpa güi uquɨye vae uicuaa'ã Tumpa uau ete co. kOJare ñañemɨĩru Tumpa ndive ramo, mburuau Tumpa cotɨ ñanoi vae ucuacuaa, yandepuere vaerã ñaĩ Tumpa jovai yaquɨye mbae reve jocua ara ñanerãa yave. Echa'ã cua ɨvɨ pe yaico rambueve, Tumpa ico yandepɨa pe. -SYaicuaa Tumpa yanderau co jare yarovia jecuaeño yanderauta co. Tumpa mburuau etei co. Jare upuruau reve ico vae uñemɨĩru Tumpa ndive, jare Tumpa ico ipɨa pe. ykIme yave quía, “Jesús co jae Tumpa Taɨ”, jei vae, jae uñemɨĩru Tumpa ndive, jare Tumpa ico ipɨa pe. Ore nduecha Tumpa Taɨ, jare numɨmbeu ĩru vae reta pe quirãi yandeRu Tumpa ombou Taɨ ɨvɨ pe umbɨasa vaerã ɨvɨ pegua reta.   Jare Tumpa umee ma yandeve iEspíritu. Jáeramo yaicuaa yande ñañemɨĩru co Tumpa ndive, jare Tumpa ico yandepɨa pe.  Mbaetɨ etei quía uecha Tumpa. Ẽrei yayerau yave, Tumpa ico yandepɨa pe, jare mburuau Tumpa cotɨ ñanoi vae jecuaeño ucuacuaa. W' Cherɨvɨ reta, Tumpa yanderau ete. Jáeramo jae uipota yayerau vaerã. a~; Jáeramo yaicuaa ma mburuau añetete vae. Echa'ã tenonde yave yande yaau'ã Tumpa. Ẽrei Tumpa yanderau jare ombou Taɨ ɨvɨ pe, jae uiporara vaerã yanembaeyoa reta re, agüɨye vaerã Tumpa uiporaraca yandeve. -}S Tumpa ombou Taɨ jae vaeño ɨvɨ pe yande ñanoi vaerã tecove opa mbae vae Taɨ uyapo yandeve vae jeco pegua. Jare jucuarãi Tumpa uicuaaca yandeve yanderau co. K|Upuruau mbae vae uicuaa'ã Tumpa. Echa'ã Tumpa mburuau etei co. {+Cherɨvɨ reta, yayerau. Echa'ã Tumpa umee yandeve mburuau. Jare upuruau vae güɨnoi tecove opa mbae vae Tumpa güi, jare uicuaa Tumpa. zẼrei yande co jae Tumpa imbae reta. Ime yave quía uicuaa Tumpa vae, jae uyapɨsaca yanderé. Ẽrei ime yave quía Tumpa imbae'ã vae, jae uyapɨsaca'ã yanderé. Jare cuarãi yaicuaa añete vae pegua ra penti ñee, ani tavɨ pegua ra. Tumpa mburuau etei co y/Echa'ã jae reta ɨvɨ pegua co. Jáeramo uyemɨngueta mbaembae ɨvɨ pegua reño, jare upurugüɨrovia mbae vae reta uyapɨsaca cavi jese reta. ^x5Cheraɨ reta, pe reta co jae Tumpa imbae reta, jare pemɨamɨri ma Cristo ndive oyovaicho vae reta. Echa'ã Espíritu Santo ico pepɨa pe jare jae imbaepuere tuicha ete ɨvɨ pegua reta iya imbaepuere güi. w{Ẽrei ñee umɨmbeu peve vae yave jei'ã Jesús co jae Cristo, jocua ñee ou'ã Tumpa güi. Jocua upurumbɨtavɨ vae oyovaicho Cristo ndive. Echa'ã piyandu quirãi Cristo ndive oyovaicho vae reta yugüeruta co. Jare ime ma ñugüɨnoi ɨvɨ pe. .vUYandepuere yaicuaa ou ra ñee Tumpa iEspíritu güi. Echa'ã ñee umɨmbeu peve vae jei yave Jesús co jae Cristo cuimbaerã uyeyapo vae, jocua ñee ou Tumpa güi. {u qCherɨvɨ reta, ime cua ɨvɨ pe jeta upurumbɨtavɨ vae reta. Jae reta jei iyapu reve: “Che co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae.” Jáeramo pepɨa pe piyemɨngueta cavi piyandu vae re, agüɨye vaerã perovia ñee ou'ã Tumpa güi vae. at;Jare Tumpa iporoyocui reta uyapo vae uñemɨĩru Tumpa ndive, jare Tumpa uñemɨĩru jae ndive. Jare yaicuaa Tumpa uñemɨĩru co yande ndive. Echa'ã Tumpa umee yandeve Espíritu Santo ico vaerã yandepɨa pe. s Jare Tumpa jei yandeve yarovia vaerã Taɨ Jesucristo jee re jare yayerau vaerã. Jae co mboroyocui Tumpa umɨmbeu yandeve vae. rJare yayerure yave Tumpa pe mbae re, jae umeeta yandeve, yayapo iporoyocui reta ramo. Echa'ã jocua yayapo vae umbɨyerovia Tumpa. tqaCherɨvɨ reta, yayembɨjeco'ã yave yandepɨa pe, jecuaeño yandepuere yaya Tumpa re yaquɨye mbae reve. _p7Cuarãi yaicuaata yaico co añete vae re, jare yepe tẽi yayembɨjeco mbae re yandepɨa pe, ẽrei yandepɨacatuta Tumpa jovaque. Echa'ã Tumpa uicuaa jeta ete opaete yande yaicuaa vae güi. Tumpa uicuaa opaete. o n}Cheraɨ reta, añetete yaau yave ĩru vae, yayapota mbae yamborɨ vaerã. Ndarau ñanemiariiño yandepurugüɨrovia re. jmMẼrei ime yave quía mbaembae ɨvɨ pegua re icocatu vae, jare ime yave upurugüɨrovia vae mbaembae uata chupe vae, jocua icocatu vae ñatẽɨ yave omborɨ mbaembae uata chupe vae, jae güɨnoi'ã Tumpa ipuruau ipɨa pe. !l;Jesucristo etei uicuaaca yandeve Tumpa ipuruau. Echa'ã umano yanderé. Jae ramiño vi icavi co yande ñamano vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta re. 3k_Ime yave quía ĩru upurugüɨrovia vae umɨtarẽɨ vae, jae penti upuruyuca vae rami co. Jare picuaa quirãi penti upuruyuca vae güɨnoi'ã etei tecove opa mbae vae. 4jaYande yaicuaa yaasa ma co mano güi tecove opa mbae vae pe, ĩru upurugüɨrovia vae reta yaau ramo. Ĩru upurugüɨrovia vae uau'ã vae güɨnoi'ã tecove opa mbae vae. hiI Agüɨye pepɨacañɨ, cherɨvɨ reta, upurugüɨrovia mbae vae reta pemɨtarẽɨ yave. Rh Agüɨye yayapo Caín uyapo rami. Echa'ã Caín aña guasu imbae co jare uyuca tɨvɨ. Jare picuaa co maera uyuca. Caín uyapo icavi mbae vae, jare tɨvɨ uyapo jupi vae. Jáeramo Caín uyuca tɨvɨ. @g{ Echa'ã iyɨpɨ güive piyandu cua ñee: Yayerau. f Jare yandepuere yaicuaa quía ra co jae Tumpa taɨ reta jare quía ra co jae aña guasu taɨ reta. Ime yave quía jupi vae uyapo mbae vae, jae Tumpa imbae'ã co. Jae ramiño vi ime yave quía ĩru upurugüɨrovia vae uau'ã vae, jae Tumpa imbae'ã co. be= Tumpa güi tecove opa mbae vae güɨnoi vae jecuaeño uyapo'ã mbaeyoa. Echa'ã güɨnoi ma tecove Tumpa güi. Jáeramo ipuere'ã jecuaeño uyapo mbaeyoa. Echa'ã ime ma güɨnoi tecove opa mbae vae Tumpa güi. 6deJecuaeño mbaeyoa uyapo vae aña guasu imbae co. Echa'ã aña guasu jecuaeño iyoa iyɨpɨ güive. Jare Tumpa Taɨ uyeyapo cuimbaerã umbai vaerã aña guasu iparavɨquɨ. zcmCheraɨ reta, agüɨye quía tapembɨtavɨ. Jesucristo jupi co. Jae ramiño vi jupi vae uyapo vae jupi co. &bEIme yave quía uñemɨĩru Jesucristo ndive vae, jae uipota'ã jecuaeño iyoa. Jecuaeño uipota iyoa vae Jesucristo imbae'ã co. Uicuaa'ã etei Jesucristo. ra]Jare picuaa quirãi Jesucristo uyeyapo cuimbaerã umbai vaerã yanembaeyoa reta. Jare jae iyoa'ã etei. x`iIme yave quía mbaeyoa uyapo vae, jae uyavɨ Tumpa iporoyocui. Echa'ã iyoa vae uyavɨ Tumpa iporoyocui. _Jare ime yave quía uãro oĩ uyerovia reve uecha vaerã vae, jae uipota ete ico iyoa mbae reve. Echa'ã Cristo iyoa mbae vae co. _^7Cherɨvɨ reta, añave yande co jae Tumpa taɨ reta. Jare Tumpa ndeiño uicuaaca yandeve quirãita ra ñaĩ. Ẽrei yaicuaa ñaĩta co Cristo rami jae ou ye yave. Echa'ã yaecha cavita. Jae etei oĩta yanderovai. B] Mase, yandeRu Tumpa ñanereni jae taɨ retarã. Cua uicuaaca yandeve quirãi yandeRu Tumpa yanderau ete. Jáeramo upurugüɨrovia mbae vae reta yandecuaa cavi'ã, uicuaa'ã Tumpa ramo. \!Picuaa quirãi Tumpa co jae jupi vae. Jáeramo picuaa vi quirãi Tumpa umee ma tecove opa mbae vae opaete jupi vae uyapo vae reta pe.N[Añave, cheraɨ reta, piñemɨatangãtu piñemɨĩru vaerã Jesucristo ndive. Jucuarãi yave, jae ou ye yave, ñaĩta jae jovai yayerovia reve. Ndarau ñanemara jae ndive ñañeovãiti yave. RZẼrei Tumpa umee ma peve Espíritu Santo, jare jae ico pepɨa pe. Jáeramo picuaa ma cua regua ĩru vae umɨmbeu peve mbae reve. Echa'ã Espíritu Santo pemboe opaete mbaembae re, jare Espíritu Santo jecuaeño jei añete vae. Ipuere'ã etei iyapu. Jáeramo jecuaeño piñemɨĩru Jesucristo ndive Espíritu Santo pemboe rami. qY[Cuarãi aicuatía ma peve, amɨmbeu vaerã peve jocua uipota pembopia vaerã Tumpa güi vae reta. BXJare Tumpa jei ma umeeta co yandeve tecove opa mbae vae. 0WYJáeramo jecuaeño perovia iyɨpɨ güive piyemboe jese vae. Echa'ã jucuarãi yave, jecuaeño piñemɨĩru cavita Tumpa Taɨ ndive jare yandeRu Tumpa ndive vi. V+Ime yave quía güɨrovia'ã Tumpa Taɨ re vae, jae uicuaa'ã etei yandeRu Tumpa. Ẽrei güɨrovia Tumpa Taɨ re vae uicuaa co yandeRu Tumpa. ?UwIme yave quía, “Jesús jae'ã co Cristo”, jei vae, jae co penti iyapu vae. Ime yave quía güɨrovia'ã yandeRu Tumpa jare Taɨ re vae, jae co Cristo ndive oyovaicho vae. T/Pe reta jae'ã co añete vae picuaa'ã vae. Picuaa co añete vae. Jáeramo aicuatía peve. Jare picuaa quirãi penti apu añete vae pegua'ã co. WS'Ẽrei Espíritu Santo ou ma pepɨa pe. Jáeramo pe reta picuaa opaete. R{Jae reta uyembɨyao yandegüi, añetete'ã uñemɨĩru yande ndive ramo. Echa'ã añetete uñemɨĩru yave yande ndive, jecuae uyembatɨta tẽi yande ndive. Ẽrei uyembɨyao reta yandegüi, uyecuaa vaerã añetete'ã co uñemɨĩru yande ndive. kQOCheraɨ reta, ou ma uvãe ara taɨcuegua reta. Piyandu quirãi Cristo ndive oyovaicho vae outa co. Ẽrei añave ime ñugüɨnoi jeta Cristo ndive oyovaicho vae reta. Jáeramo yaicuaa ou ma co uvãe ara taɨcuegua reta. %PCJare cua ɨvɨ pegua opata co. Jare opa ma yave, ndarau quía uipota ye. Ẽrei Tumpa jei vae uyapo vae icota jaeño mai pegua. Cristo ndive oyovaicho vae OOCua ɨvɨ pegua uau vae reta jecuaeño uipota iporopota jare uipota opaete mbaembae ipõra vae uecha vae jare uyembɨcate imbaembae re. Ẽrei opaete cua ɨvɨ pegua co. YandeRu Tumpa pegua'ã co. N)Agüɨye peau cua ɨvɨ pegua. Agüɨye peau mbaembae ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae. Ime yave quía cua ɨvɨ pegua uau vae, uau'ã co Tumpa. -MSTae ye ucuacuaa vae reta pe cua: Aicuatía cuarãi peve picuaa Jesucristo ramo. Jae imeño mai ico ndei ɨvɨ uyeyapo mbove. Tae taɨrusu vae reta pe cua: Aicuatía cuarãi peve pepɨrãta pepurugüɨrovia re ramo, jare Tumpa iñee ico pepɨa pe ramo, jare pemɨamɨri aña guasu ramo. L' Tae ucuacuaa vae reta pe cua: Aicuatía cuarãi peve picuaa Jesucristo ramo. Jae imeño mai ico ndei ɨvɨ uyeyapo mbove. Tae taɨrusu vae reta pe cua: Aicuatía cuarãi peve pemɨamɨri aña guasu ramo. Aicuatía cuarãi peve, cheraɨ reta, picuaa yandeRu Tumpa ramo. K} Aicuatía cuarãi peve, cheraɨ reta, Tumpa umbɨasa peve pembaeyoa reta ramo. Umbɨasa ma peve Jesucristo jee re. xJi Ẽrei ime yave quía ĩru upurugüɨrovia vae umɨtarẽɨ vae, jae jecuaeño ico pɨ̃tumimbi oĩ vae pe. Jáeramo jae co uguata oo pɨ̃tumimbi pe vae rami. Uicuaa'ã quetɨ ra oo oĩ vae. Echa'ã ipuere'ã etei uecha pɨ̃tumimbi pe. $IA Ime yave quía ĩru upurugüɨrovia vae uau vae, jae jecuaeño ico tembipe oĩ vae pe. Jáeramo ipuere uecha cavi uguata cavi vaerã uyepɨaca mbae reve. %HC Ime yave quía, “Che aico tembipe oĩ vae pe”, jei vae, ẽrei umɨtarẽɨ yave ĩru upurugüɨrovia vae, jecuaeño ico pɨ̃tumimbi oĩ vae pe. 1G[Ẽrei cua mboroyocui mburuau regua jecuaeño ipɨau. Jesucristo yanderau jare pe reta piyerau vi. Echa'ã pɨ̃tumimbi uasa ma jare tembipe añetete vae jembipe oĩ. YF+Cherɨvɨ reta, cua aicuatía aĩ peve vae mboroyocui ipɨau vae'ã co. Jaeño penti mboroyocui indechi vae iyɨpɨ güive picuaa vae. Cua mboroyocui indechi vae co jae ñee piyandu iyɨpɨ güive vae. xEiIme yave quía, “Che co jae Cristo imbae”, jei vae, tuico cavi Jesucristo ico rami. Mboroyocui ipɨau vae D Ẽrei Jesucristo jei vae uyapo vae añetete uau ete Tumpa. Jare yaau yave Tumpa, yaicuaa yande co jae Jesucristo imbae reta. CIme yave quía, “Aicuaa co Jesucristo”, jei vae, iyapu co uyapo'ã yave Jesucristo iporoyocui reta. Jocua nunga jei'ã añete vae. XB)Jesucristo iporoyocui reta yayapo yave, cua uicuaaca yandeve yaicuaa co. |AqTumpa uiporaracata tẽi yandeve yanembaeyoa reta jeco pegua. Ẽrei Jesucristo uiporara yandepepɨca pe, agüɨye vaerã Tumpa uiporaraca yandeve. Jare Jesucristo umano opaete ɨvɨ pegua reta imbaeyoa reta re, yanembaeyoa reta reño'ã co. >@ wCheraɨ reta, aicuatía cua mbaembae regua peve agüɨye vaerã peyoa. Ẽrei yandeyoa yave, ime co quía uyerure yandeRu Tumpa pe yanderé vae. Jae co Jesucristo. Jae co jupi vae. +? Q Yae yave yayapo'ã co mbaeyoa, Tumpa iñee ico'ã yandepɨa pe. Echa'ã Tumpa jei yayapo co mbaeyoa. Jáeramo yayapo'ã yave mbaeyoa, Tumpa iyaputa tẽi co.B>  Yamɨmbeu yave Tumpa pe yanembaeyoa reta, yandepuere yarovia catu Tumpa umbɨasa vaerã yandeve yanembaeyoa reta, jae jupi ramo. Jae yandeyoeta co opaete jupi mbae vae yayapo vae güi. T= #Yae yave yandeyoa'ã co, yayembɨtavɨ co. Yae'ã etei co añete vae. b< ?Ẽrei yaico yave tembipe oĩ vae pe yugüɨreco vae rami - echa'ã Tumpa vi ico tembipe oĩ vae pe - ñañemɨĩru uyupii, jare Jesucristo jugüɨ yandeyoe opaete yanembaeyoa reta güi. Jesucristo co jae Tumpa Taɨ. ; 5Aramoi yae ñañemɨĩru ma co jae ndive. Ẽrei yaico yave pɨ̃tumimbi oĩ vae pe yugüɨreco vae rami, yandeapu co. Yaico'ã co añete vae rupi. : Numɨmbeu peve ñee Jesucristo umɨmbeu oreve vae. Jae co cua: Tumpa ico tembipe oĩ vae pe. Ico'ã etei pɨ̃tumimbi oĩ vae pe. e9 EJare cua mbaembae regua nduicuatía peve piyerovia ete vaerã. Tumpa ico tembipe oĩ vae pe !8 =Numɨmbeu peve nduecha jare nduyandu vae, pe reta vi piñemɨĩru vaerã ore ndive. Añetete ñañemɨĩru ma yandeRu Tumpa jare Taɨ Jesucristo ndive. `7 ;Jocua Ñee tecove opa mbae vae etei co. Numɨmbeu peve quirãi ore etei nduecha. Nduicuaaca peve jae co tecove opa mbae vae. Jae imeño mai ico yandeRu Tumpa ndive ndei ɨvɨ uyeyapo mbove, ẽrei ou uyecuaa oreve. P6 Nduicuatía noĩ peve jocua Ñee tecove opa mbae vae umee vae regua. Jae jecuaeño ico ndei ɨvɨ uyeyapo mbove. Jare ore nduyandu jocua Ñee. Nduecha cavi. Numae jese. Nduyavɨquɨ vi orepo pe etei. W5'Chepuruau toĩ opaete pe reta perovia Cristo Jesús re vae ndive. Amén.74iYandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi. e3CIme yave quía uau'ã yandeYa Jesucristo vae, Tumpa uiporaracata chupe. YandeYa outa. U2#Che aicuatía cua chepo pe etei. Che vi jae peve Tumpa ndiveño peĩ. z1mOpaete yanderɨvɨ reta jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Saludo reta piyapo piyupe yave, piñecuãva piyerau reve. p0YUpurugüɨrovia vae reta Asia rupi uyembatɨmbatɨ vae jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Aquila jare Priscila jare upurugüɨrovia vae reta uyembatɨ jae reta jenta pe vae jei vi peve Tumpa ndiveño peĩ yandeYa re perovia ramo. }/sEcha'ã jae reta chembɨyerovia co. Jae ramiño vi jae reta pembɨyerovia. Jáeramo pepuere pipɨu cua nunga reta. .3Ayerovia Estéfanas jare Fortunato jare Acaico yugüeru chepɨ vae re. Echa'ã jae reta uyapo cheve icavi vae pe reta pepuere'ã piyapo cheve vae. J- Jáeramo aipota pe reta piyeyocui vaerã cua nunga pe, jae reta peocui yave, jare vi piyeyocui vaerã opaete oremborɨ vae reta jare uparavɨquɨ yandeYa pe vae reta pe, jae reta peocui yave. p,YAñave, cherɨvɨ reta, pe reta picuaa quirãi Estéfanas jenta pegua reta rani güɨrovia Cristo re Acaya pe, jare quirãi jae reta jecuaeño uparavɨquɨ tanta uyeyocui vaerã ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe. 1+]Opaete piyapo vae piyapo pepuruau reve. \*1 Piñemoa, pepɨrãta pepurugüɨrovia re, piyembucuimbae, piñemɨatangãtu. I)  Tamɨmbeu peve yanderɨvɨ Apolos. Chequɨrẽɨ ete jae oo vaerã pepɨ ĩru yanderɨvɨ reta jupíe. Ẽrei uipota'ã etei oo pepɨ añave. Ẽrei oota co jae ipuere yave. Saludo reta ?(w Agüɨye quía tugüɨrɨ̃ro. Ẽrei outa yave checotɨ perenta güi, pemborɨ ou vaerã checotɨ ipɨacatu reve. Echa'ã aipota jae ou vaerã chepɨ ĩru yanderɨvɨ reta jupíe. '7 Ẽrei Timoteo oo yave pepɨ, piyandareco cavi jese, ipɨagüive oĩ vaerã pepɨte pe. Echa'ã jae vi uparavɨquɨ yandeYa pe, che ayapo rami. & Echa'ã ime cua pe jeta mbaravɨquɨ chepuere ayapo yandeYa pe vae, jare ime vi jeta oyovaicho yandeYa iparavɨquɨ ndive vae reta. K%Ẽrei apɨtata cua pe Efeso pe Pentecostés ara ou uvãe regua. l$QAipota'ã apou pepɨ michi peguaño. Echa'ã aipota apɨta pepɨ ɨma pegua, yandeYa uipota yave. #7Jare aramoi apɨtata pe reta ndive. Aramoi apɨtata pepɨ ambɨasa opaete roɨ ara reta, pe reta chemborɨ vaerã aa ye yave icotɨ'ã perenta güi. `"9Jare che aata pepɨ, Macedonia rupi aasa yave. Echa'ã aasata co Macedonia rupi. !Jare icavi yave cheve che vi aa vaerã, jae reta yugüɨraata cherupíe. Pablo ipɨa pe uyemɨngueta uyapo vaerã vae re  +Jare che aa avãe yave pepɨ, ameeta tupapire reta piparavo vae reta pe jare amondota reta Jerusalén pe güɨraa vaerã corepoti pemeeta vae. {Domingomingo pe penti penti piñuvatu corepoti Tumpa pembupuere rupi, agüɨye vaerã pembatɨ che aa pepɨ yave ramo. q ]Añave tamɨmbeu peve quirãi pembatɨ vaerã corepoti pemborɨ vaerã ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Ayocui ma cua re upurugüɨrovia vae reta Galacia rupi uyembatɨmbatɨ vae. Jae ramiño vi pe reta piyapo jucuarãi. [/:Jáeramo, cherɨvɨ reta aau vae, piñemɨatangãtu jare piñemɨmɨrãta. Jecuaeño tanta peparavɨquɨ yandeYa pe. Echa'ã picuaa quirãi peparavɨquɨ yave yandeYa pe, yandeYa umbɨjecoviata peve.iK9Ẽrei ñamee yasurupai Tumpa pe. Echa'ã jae umɨamɨri mano yandeve yandeYa Jesucristo rupi. hI8Añave mano güɨnoi mbaepuere yanderé mbaeyoa jeco pegua. Jare mboroyocui uicuaaca mbaeyoa. iK7Mano güɨnoi'ã etei mbaepuere yanderé. Ñanemɨamɨri'ã etei.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. :m6Jare ñanoi yave yanderete ndarau etei icumegua vae yanderete icumegua vae ipepɨca pe, jare ñanoi yave yanderete ndarau etei ipuere umano vae yanderete ipuere umano vae ipepɨca pe, uyeyapota ma co Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: “Tumpa umɨamɨri mano jare umbai. E5Echa'ã yanderete icumegua vae uyepepɨcata yanderete ndarau etei icumegua vae ndive. Jae ramiño vi yanderete ipuere umano vae uyepepɨcata yanderete ndarau etei ipuere umano vae ndive. 4Jare cua uyeyapota ɨmambae pegua penti jei vae pe Tumpa itrompeta uñee yave. Echa'ã Tumpa itrompeta uñeeta co, jare umanocue vae reta icove yeta güɨnoi vaerã jete ndarau etei icumegua vae. Jare yande imeño ñaĩ vae vi ñanoita yanderete ipɨau vae. xi3Mase, tamɨmbeu peve ndeiño uyecuaa vae. Ndarau opaete ñamano, ẽrei opaete ñanoita yanderete ipɨau vae. 7g2Jare cua che jae peve, cherɨvɨ reta: Yanderete ɨvɨ pegua ndarau uique Tumpa iporoyocuia pe. Jae ramiño vi mbae icumegua vae ndarau uique icumegua mbae oĩ vae pe. Z-1Yaguacatu ma cuimbae ɨvɨ pegua. Jae ramiño vi yaguacatuta cuimbae ara pegua. #0Yanderete ɨvɨ pegua oyovaque cuimbae ɨvɨ pegua jete ndive. Jae ramiño vi yanderete ara pegua oyovaqueta cuimbae ara pegua jete ndive. /Cuimbae tenondegua vae ɨvɨ pegua co. Echa'ã Tumpa uyapo ɨvɨ güi. Ẽrei cuimbae taɨcuegua vae co jae yandeYa ara güi ou vae. fE.Ẽrei ara pegua tenonde'ã oĩ. Jocua ɨvɨ pegua tenonde oĩ, jare taɨcue oĩ ara pegua. c?-Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Tumpa umee tecove cuimbae tenondegua vae pe - jae co Adán. Jocua Adán taɨcuegua vae - jae co Cristo - tecove ara pegua umee vae co.” Cuarãi uyecuatía oĩ. 3,Umano vae jetecue uñeñotɨ yave, ɨvɨ pegua co. Ẽrei icove ye yave, ara pegua co. Ime co jete ɨvɨ pegua. Jae ramiño vi ime jete ara pegua. 9k+Uñeñotɨ yave, mbaetɨ co mbae yaipɨu vaerã. Ẽrei icove ye yave, ipõra eteta co. Uñeñotɨ yave, güɨnoi'ã etei mbaepuere. Ẽrei icove ye yave, ipɨrãta eteta co. # ?*Jucuarãita vi uyeyapo, umanocue vae reta icove ye yave. Echa'ã uñeñotɨ yave, umano vae jetecue icumegua. Ẽrei icove ye yave ndarau etei icumegua. ' G)Ipõra co guarasɨ jare yasɨ jare yasɨtata reta. Ẽrei ipõra vae pe uyuavɨ uyugüi. Jae ramiño vi opaete yasɨtata reta ipõra vae pe uyuavɨ uyugüi. g G(Jae ramiño vi ime mbaembae ara re ñugüɨnoi vae, jare ime mbaembae ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae. Mbaembae ara re ñugüɨnoi vae ipõra. Jare mbaembae ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae ipõra. Ẽrei ipõra vae pe uyuavɨ uyugüi. ( I'Jae ramiño vi oyovaque'ã opaete jete. Echa'ã ime cuimbae jete, jare maemɨmba jete, jare jevae ɨ rupigua jete, jare güɨra jete. Opaete uyuavɨ uyugüi. w g&Ẽrei Tumpa umbɨcuacuaa, temitɨ oĩ vaerã Tumpa jei vae rupi. Jare Tumpa umbuyuavɨ opaete temitɨ reta. +%Jare jocua ñañotɨ vae oyovaque'ã co temitɨ ucuacuaa ma vae ndive. Ñañotɨ jãɨcueño, aramoi trigo jãɨcue ani ĩru temitɨ jãɨcue. ta$Jucuarãi jei vae iyaracuaa'ã co. Echa'ã penti temitɨ jãɨcue ñañotɨ yave, umano co jeñɨ vaerã. {#Ẽrei aramoi quía jeita: “¿Quirãita ra icove ye umanocue vae reta? Jare ¿mbae nunga jete ra güɨnoita?” 9k"Piyerova Tumpa cotɨ piyapo vaerã jupi vae. Agüɨye ma peyoa. Echa'ã amocue pe reta picuaa'ã Tumpa. Cua jae peve pemara vaerã. ¿Quirãita ra icove ye umanocue vae reta? fE!Agüɨye petavɨ. Pochɨ vae reta ndive ñañemɨĩru yave, jae reta yanembopochɨ vi. iK Yandepuere yae yamɨjaanga reve che añerãro maemɨmba pochɨ vae reta ndive Efeso pe. Ẽrei ¿mbae pe ra icavi cheve? Umanocue vae reta ndarau icove ye yave, yandepuere yae: “Yayecou. Echa'ã pɨareve ñamanota co.” !;Opa ara ĩru vae reta uipota cheyuca. Cua añete co, cherɨvɨ reta, yerovia anoi peré vae añete rami. Echa'ã ayerovia peré yandeYa Jesucristo re. MJare ¿maera ra orequɨrẽɨ nduiporara nduico opa ara rupi? [/Jare amocue vae uyembɨbautizaca umanocue vae reta ipepɨca pe. ¿Maera ra uyapo reta jucuarãi? Echa'ã ndarau icove ye yave umanocue vae reta, ¿maera ra uyembɨbautizaca umanocue vae reta ipepɨca pe? .UJare Tumpa Taɨ umɨamɨri ma yave opaete, jae etei uyeyocuita Tumpa pe. Echa'ã Tumpa umee chupe mbaepuere umɨamɨri vaerã opaete. Jayave Tumpa oyocuita opaete. c~?Echa'ã Tumpa umee ma Cristo pe mbaepuere umɨamɨri vaerã opaete. Echa'ã jucuarãi jei Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Ẽrei cua opaete jei vae uipota'ã jei Tumpa etei. Echa'ã Tumpa umee mbaepuere Cristo pe. /}YJare taɨcue ete Cristo umbaita mano. e|CEcha'ã Cristo oyocuita co opaete ɨvɨ pegua reta, umɨamɨri opaete jovaicho reta regua. a{;Jare taɨcue ete opata co opaete, Cristo uequi ma yave imbaepuere opaete mburuvicha reta ara pegua jare ɨvɨ pegua jare ipotave mbaepuere güɨnoi vae güi, jare umee ma yave iporoyocuia Tumpa pe - jae co yandeRu. kzOCristo rani icove ye. Ẽrei Cristo ou ye yave, opaete güɨrovia Cristo re vae reta icove yeta. y+Echa'ã Adán co jae opaete vae itenondegua. Jáeramo opaete vae umano. Jae ramiño vi yande yaico Cristo re. Jáeramo opaete yaicove yeta co. %xCEcha'ã mano uique cua ɨvɨ pe penti cuimbae mbaeyoa uyapo vae jeco pegua. Jae ramiño vi umanocue vae reta icove yeta ĩru cuimbae uyapo vae jeco pegua. ?wwẼrei yaicuaa Cristo icove ye co ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jae rani icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, uicuaaca vaerã opaete umanocue vae reta icove yeta co. vCua ɨvɨ pe ñaĩ rambueve ñaãro tẽi yave yayerovia reve Cristo re, yandepɨatɨtɨ eteta tẽi upurugüɨrovia mbae vae reta güi. luQJae ramiño vi, jucuarãi yave, Cristo re güɨrovia vae reta umano ma vae ucañɨteita tẽi co. t/Jare Cristo icove ye'ã yave ou umanocue vae reta ipɨte güi, pepurugüɨrovia mbaetɨta tẽi co mbae, jare uyembaita'ã tẽi pembaeyoa reta. sEcha'ã quía ipuere'ã yave icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, Cristo icove yeta'ã tẽi ou umanocue vae reta ipɨte güi. ,rQJare jucuarãi yave, oreaputa tẽi Tumpa re. Echa'ã ore numɨmbeu quirãi Tumpa umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Ẽrei quía ipuere'ã yave icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, Tumpa umbɨjecove yeta'ã tẽi Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi. +qOJare Cristo icove ye'ã yave ou umanocue vae reta ipɨte güi, cua numɨmbeu peve vae mbaetɨta tẽi co mbae, jare pepurugüɨrovia vi mbaetɨta tẽi co mbae. p% Ẽrei mbaetɨ yave quía ipuere icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, Cristo vi icove yeta'ã tẽi ou umanocue vae reta ipɨte güi. ao; Jáeramo ¿maera pa jei amocue pepɨte pe ñugüɨnoi vae mbaetɨ quía ipuere icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi? Echa'ã ore numɨmbeu peve quirãi Cristo icove ye co ou umanocue vae reta ipɨte güi. Tn! Aicuaa'ã quía ra umɨmbeu peve quirãi Cristo icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, che ani ĩru reta. Ẽrei jucuarãi numɨmbeu, jare jucuarãi pe reta perovia. Umanocue vae reta icove yeta co wmg Che co jae penti temimondo Tumpa ipɨacavi rupi. Jare ipɨacavi umee cheve vae ucañɨ'ã etei. Echa'ã che aparavɨquɨ tanta ete opaete ĩru reta güi. Ẽrei chei'ã co aparavɨquɨ. Tumpa ipɨacavi umee cheve vae chemɨmbaravɨquɨ. Jl  Echa'ã che co jae penti temimondo, ẽrei opaete ĩru temimondo reta uyepɨuca chegüi. Jupi'ã ayembɨjee vaerã temimondo pe. Echa'ã che ayapose icavi mbae vae Tumpa uiparavo vae reta pe. ekCJare taɨcue ete uyecuaa cheve vi. Che co jae penti sambiaɨ ocua seri vae echa rami. _j7Jocua rendave pe uyecuaa Jacobo pe, jare joco güi uyecuaa opaete temimondo reta pe. /iWJocua rendave pe uyecuaa jeta upurugüɨrovia vae reta yatɨ vae pe. Jocua reta quinientos uasa. Jare jeta jocua reta imeño co ñugüɨnoi. Ẽrei amocue umano ma. `h9Jocua jaɨcue rupi uyecuaa Pedro pe, jare jocua rendave pe uyecuaa jocua doce vae pe. !g;Amɨmbeu vi peve quirãi Cristo uñeñotɨ jare mbapɨ ara rupi icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, cuarãi Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ rami. !f;Echa'ã cua rani amɨmbeu peve, quirãi Cristo umano yanembaeyoa reta re, cuarãi Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ rami. Cua co uyecuaaca cheve vae. |eqJare piyembɨasaca ñee icavi vae rupi pemandúa yave amɨmbeu peve vae re, añetete pegua pepurugüɨrovia yave. d 1Añave, cherɨvɨ reta, aipota pumɨmandúa ñee icavi vae amɨmbeu peve vae re. Echa'ã pe reta perovia cua ñee icavi vae jare pepɨrãta jese. 7ci(Ẽrei piyapo cavi opaete mbɨacatu reve.,bQ'Jáeramo, cherɨvɨ reta, penoi quɨrẽɨ pipota vaerã pemɨmbeu Tumpa iñee, jare agüɨye piyopia uipota uyemɨngueta ambɨembɨe vae iñee reta pe vae. Aa}&Ẽrei uipota'ã yave uicuaa, tupɨta uicuaa mbae reve. e`C%Aramoi quía ipɨa pe uyemɨngueta iyee jae co penti Tumpa iñee umɨmbeu vae ani mbaepuere Espíritu Santo umee vae güɨnoi vae. Jocua nunga tuicuaa quirãi cua mbaembae aicuatía peve vae yandeYa iporoyocui reta co. v_e$Pemandúa quirãi pe reta rani'ã co pemɨmbeu Tumpa iñee, jare pe retaño'ã co piyandu Tumpa iñee. ^5#Jare ime yave mbae cuña uipota uicuaa vae, tupɨrandu ime pe jenta pe. Echa'ã piyembatɨa pe cuña reta uyemɨngueta yave, penti ñemɨmaraca co. ,]Q"Piyembatɨ yave, tiquĩi toĩ cuña reta. Echa'ã ñamaeño'ã jese reta oporomboe vaerã. Penti penti tuyapo ime jei vae. Echa'ã jucuarãi jei mboroyocui. U\#!Echa'ã Tumpa uipota opaete piyapo vaerã mbɨacatu reve. Uipota'ã piyapo vaerã tecorai piyembatɨa pe. Echa'ã jucuarãi Tumpa uipota opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta uyembatɨmbatɨa pe. W[' Jare Tumpa iñee umɨmbeu vae reta ime mbaepuere güɨnoi uñeraãro vaerã. Z!Echa'ã jucuarãi opaete pe reta pepuere pemɨmbeu Tumpa iñee penti penti rupi, opaete vae piyemboe vaerã jare piyembɨpɨacatu vaerã. eYCẼrei Tumpa uicuaaca yave mbae ĩru vae uguapɨ oĩ vae pe, uyemɨngueta oĩ vae tiquĩi. ~~k}V}|@zzyy xvuutsrrqUpp9o]nmm9lEkj}ibhhTgg`fe@d1ceb@``_>^)]X\[[ZYYXWWTVPUTSSYRlQ`PONJMLKKWJJ5IHGGEEbDGC"BAAe@???>&==>=<@::9J8t77.6 5 4@3@271d0//'..-&,:+**)('&&8%1$~##! Ul*|uqj`6kY"U2m a s > v )NiuwW?'N ¿Picuaa'ã pa umanocue vae reta regua, cherɨvɨ reta? Nduipota picuaa vaerã, agüɨye vaerã pepɨatɨtɨ, ĩru vae reta ipɨatɨtɨ rami. Echa'ã jae reta mbaetɨ mbae uãro vaerã uyerovia reve. }>sN Jucuarãi pico yave, piyepɨucata co upurugüɨrovia mbae vae reta pe, jare ndarau mbae uata peve. YandeYa ou yeta {=oN Cua poyocui: Pico pepɨacatu reve. Jare piyapo peparavɨquɨi. Pemɨmbaravɨquɨ pepo. Jucuarãi ore poyocui ma. <N Añete co, peau opaete upurugüɨrovia vae Macedonia pegua reta. Ẽrei pumɨñera jecuaeño piyerau ete vaerã, cherɨvɨ reta. ;+N Aicuatiata'ã peve mburuau penoi vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta cotɨ vae re. Echa'ã picuaa ma co. Tumpa pemboe ma piyerau vaerã. D:NJáeramo perɨ̃ro yave ore poyocui piyapo vaerã vae, perɨ̃ro co Tumpa iporoyocui - oreporoyocuiño'ã co. Echa'ã Tumpa umee ma yandeve Espíritu Santo, jae ico vaerã yandepɨa pe. l9QNEcha'ã Tumpa yandeparavo, ñañeñono tee vaerã chupeguarã - yandeparavo'ã yaporopota vaerã. 8NAgüɨye piyapo cua nunga icavi mbae vae. Echa'ã cua nunga icavi mbae vae piyapo yave, piyapo co icavi mbae vae perɨvɨ reta pe. Jare jucuarãi piyapo yave, yandeYa uiporaracata co peve jocua jeco pegua. Cua numɨmbeu ma peve, agüɨye vaerã piyapo. h7INAgüɨye peporopotaiño. Echa'ã jucuarãi uyapo ɨvɨ pegua güɨrovia'ã Tumpa re vae reta. s6_NJáeramo penti penti penoi pembireco. Piyapo jupi vae pembireco cotɨ, jare pemae cavi jese pipɨu reve. b5=NEcha'ã Tumpa uipota piñeñono tee vaerã chupeguarã. Uipota'ã piyapo vaerã aguasa. 4wNEcha'ã pe reta picuaa mboroyocui reta numɨmbeu peve vae. YandeYa Jesús umɨmbeu oreve numɨmbeu peve vaerã. m3 UNPe reta picuaa ma quirãi pico vaerã, jare quirãi pembɨyerovia vaerã Tumpa. Cua numɨmbeu ma peve. Jáeramo añave pumbɨaracuaa yandeYa Jesús jee re, cherɨvɨ reta, jecuaeño pico cuarãi, pembɨyerovia ete vaerã Tumpa. V2%N Jare yandeYa tapemɨmɨrãta, piyapo vaerã jupi vae, jare agüɨye vaerã yandeRu Tumpa pembɨjeco mbae re, yandeYa Jesús ou ye yave. Jae ou yeta co opaete uñeñono tee chupeguarã vae reta ndive.z1mN Jare yandeYa tuparavɨquɨ pepɨa pe, piyerau ete vaerã, jare peau vaerã opaete vae. Pepuruau, ore puau rami. H0 N YandeRu Tumpa etei jare yandeYa Jesús taoremondo pepɨ. 9/kN Jare tanta nduyerure Tumpa pe ara rupi jare pɨ̃tu rupi, ndoo vaerã puecha. Nduipota numɨmbeu peve mbaembae ndeiño picuaa cavi vae, pepɨrãta vaerã pepurugüɨrovia re. u.cN Jáeramo numee yasurupai tuicha Tumpa pe peré. Echa'ã nduyerovia ete pereco pegua yandeRu Tumpa jovaque. I- NOrepɨacatu noĩ, pe reta jecuaeño piyeyocui yandeYa pe ramo. ,5NJáeramo, cherɨvɨ reta, yepe tẽi ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae oreve jare nduiporara noĩ, ẽrei orepɨacatu pepurugüɨrovia jeco pegua. + NẼrei Timoteo ou uvãe yave cua pe Tesalónica güi, umɨmbeu oreve quirãi pepurugüɨrovia cavi peĩ, jare quirãi peau yandeYa. Jei vi oreve quirãi jecuaeño pemandúa oreré orerau reve, jare quirãi pipota orerecha, ore nduipota puecha rami. P*NJáeramo chequɨrẽɨ ete tẽi aa pepɨ ramo, amondo Timoteo, aicuaa vaerã pepurugüɨrovia regua. Echa'ã chepɨa pe ayemɨngueta aramoi jocua uipota ɨvɨ pegua reta icavi mbae vae uyapo vaerã vae uparavɨquɨ ma pepɨa pe, uyapoca vaerã peve icavi mbae vae. Echa'ã jucuarãi yave mona, nduparavɨquɨiñota tẽi co. n)UNOre nduico yave pe ndive, numɨmbeu peve yaiporarata vae. Jare jucuarãi uyeyapo ma. Cua picuaa co. j(MNAgüɨye pepɨatɨtɨ ete, piporara ramo. Echa'ã pe reta etei picuaa jucuarãi yaiporarata co. m'SNjare nomondo vaerã pepɨ Timoteo. Jae co yanderɨvɨ. Jae uyeyocui Tumpa pe. Umɨmbeu ore ndive ñee icavi vae Cristo regua. Jáeramo nomondo Timoteo, jae pemɨatangãtu vaerã, jare pembɨpɨacatu vaerã pepurugüɨrovia re. h& KNJare orequɨrẽɨ ete tẽi ndoo pepɨ ramo, nduyemɨngueta ndupɨta vaerã oreño Atenas pe, W%'NAñete co, nduyeroviata pereco pegua, yandeYa jei yave icavi co nduyapo.I$ NYandeYa Jesús ou yeta co ara güi. Jare ore nuãro noĩ nduyerovia reve. Echa'ã jae ndive ñaĩ yave, ore nduyeroviata, jare yandeYa jeita icavi co nduyapo, pe reta vi joco pe peĩta ramo. # NJáeramo nduipota tẽi ndoo Tesalónica pe. Jecuaeño che etei aipota tẽi aa pepɨ. Ẽrei Satanás jecuaeño orembɨavai. '"GNMichi peguaño co mbɨrɨ noĩ pegüi, cherɨvɨ reta. Ẽrei yepe tẽi puecha'ã ma, ẽrei jecuaeño oremandúa peré. Nduipota ete tẽi puecha ye. !NEcha'ã jecuaeño orembɨavai, agüɨye vaerã oremiari judío mbae vae reta pe, uyembɨasaca vaerã. Jucuarãi jecuaeño judío reta uyapo jeta ete icavi mbae vae. Ẽrei Tumpa uiporaraca eteta co chupe reta. Pablo uipota oo opou ye Tesalónica pegua reta pe G NEcha'ã judío reta uyucaca Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jare yandeYa Jesús vi, jare oreve vi uyapo icavi mbae vae. Uipota'ã uyapo Tumpa jei vae, jare oyovaicho opaete vae ndive. &ENJare uyeyapo ma peve, Judea pe uyembatɨmbatɨ vae reta pe uyeyapo vae rami, cherɨvɨ reta. Jae reta vi co Tumpa imbae. Echa'ã güɨrovia Cristo Jesús re. Echa'ã perentaɨgua reta uyapo icavi mbae vae peve, judío reta uyapo icavi mbae vae jocua upurugüɨrovia vae reta pe rami. N Jáeramo jecuaeño numee yasurupai Tumpa pe. Echa'ã numɨmbeu peve yave Tumpa iñee, perovia jae co Tumpa iñee añetete vae - ore numɨmbeu peve vaeño'ã co. Jare cua Tumpa iñee jecuaeño uparavɨquɨ pepɨa pe, pe reta pepurugüɨrovia ramo. N Ore poyocui piyapo vaerã icavi vae. Echa'ã pe reta co jae Tumpa imbae. Jare Tumpa peparavo ma, pe reta vi pico vaerã iporoyocuia pe. N Oremiari peve - penti penti pe - penti tu imiari taɨ reta pe rami. Ore pumbɨaracuaa, jare pumbɨpɨacatu. Opaete cua picuaa cavi. [/N Pe reta co jae upurugüɨrovia vae reta. Pe reta picuaa, jare Tumpa vi uicuaa quirãi nduico pepɨte pe. Jecuaeño nduyapo icavi vae. Mbaetɨ quía ipuere orembɨjeco mbae re. Jecuaeño nduyapo jupi vae. yN Pemandúa quirãi tanta nduparavɨquɨ orecandɨ reve, cherɨvɨ reta. Nduparavɨquɨ ara rupi jare pɨ̃tu rupi, agüɨye vaerã pumambeco mbae pemee vaerã oreve vae re. Jucuarãi nduyapo, jare numɨmbeu vi peve ñee icavi vae Tumpa ombou vae. NOre puau. Jáeramo numɨmbeu ma peve ñee icavi vae Tumpa ombou vae. Ore puau ete co. Jáeramo orerecove yepe numeeta tẽi peré. s_NẼrei ore nduyandareco peré puau reve, penti ichɨ imembɨ umɨcambu vae uyandareco uau reve vae rami. *MNNdueca'ã vi pe reta jare ĩru vae reta orembutuicha vaerã. Ẽrei icavita tẽi ndueca pe reta orembutuicha vaerã. Echa'ã ore co jae Cristo jemimondo reta. #NNdoe'ã etei mbae peve, piyembutuicha vaerã. Cua picuaa co pe reta. Nduipota vɨari'ã mbae pegüi oreyupeguarã. Cua uicuaa vi co Tumpa. #NTumpa etei uicuaa quirãi nduyeyocui chupe, jare uicuaaca ma icavi numɨmbeu vaerã ñee icavi vae. Jáeramo numɨmbeu ĩru vae reta pe, Tumpa numbɨyerovia vaerã. Numɨmbeu'ã, ɨvɨ pegua retaño numbɨyerovia vaerã. Echa'ã Tumpa uicuaa cavi orepɨa pe oĩ vae. NJocua numɨmbeu peve vae añete co. Ndueca'ã co pembɨepɨ vaerã oreve cua numɨmbeu peve vae. Nduipota'ã etei vi pumbɨtavɨ. eCNYepe tẽi nduiporara Filipos pe, ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae oreve yave - cua vi picuaa - ẽrei numɨmbeu peve ñee icavi vae Tumpa ombou vae. Nduquɨye'ã, yepe tẽi yavai ete oreve. Echa'ã Tumpa oremborɨ. X +NNdoo yave perenta pe, ndooiño'ã co. Cua picuaa pe reta etei, cherɨvɨ reta.  7N Umɨmbeu reta vi quirãi peãro peĩ Tumpa Taɨ ou ye vaerã ara güi - jae co Jesús. Echa'ã Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Tumpa uiporaracata co upurugüɨrovia mbae vae reta pe, ẽrei Jesús yanderepɨ ma ĩru vae reta uiporarata vae güi.. WN Echa'ã jae reta etei umɨmbeu ĩru vae reta pe quirãi ore ndoo perenta pe, jare mbae uyeyapo joco pe. Umɨmbeu reta vi quirãi pembɨadora'ã ma tumpa-raanga reta - echa'ã piyerova ma jocua reta güi Tumpa cotɨ - jare quirãi piyeyocui ma Tumpa añetete vae pe - jae co jecuaeño ico vae. m UNEcha'ã pe reta pemɨmbeu ñee icavi vae yandeYa regua ĩru vae reta pe. Macedonia jare Acaya pegua reta uicuaa perovia co Tumpa re. Jare opaete que rupi rupi uicuaa vi. Jáeramo uata'ã ma mbae ore numɨmbeu vaerã chupe reta.  NCua jeco pegua opaete upurugüɨrovia vae reta Macedonia pegua jare Acaya pegua uicuaa quirãi icavi co yugüɨreco vaerã. /  YNJare pe reta pembɨpɨ pico, ore nduico rami, jare yandeYa ico rami. Perovia co numɨmbeu peve vae. Jáeramo piporara ete. Ẽrei Espíritu Santo pembɨyerovia.   NEcha'ã numɨmbeu yave peve ñee icavi vae, Espíritu Santo umee oreve mbaepuere numɨmbeu cavi vaerã peve. Ñeeiño'ã co. Echa'ã nduicuaa cavi añetete co ñee icavi vae. Jare pe reta picuaa cavi co quirãi ore nduico cavi pepɨte pe, puau ramo. Y  -NPe reta co jae orerɨvɨ reta. Tumpa perau jare peparavo. Cua nduicuaa cavi co.   NJare nduyerure yandeRu Tumpa pe yave, jecuaeño oremandúa quirãi pico Tumpa cotɨ vae re. Echa'ã peparavɨquɨ Tumpa pe, perovia Jesucristo re jare peau ramo, jare jecuaeño pepɨaguasu, peãro piyerovia reve yandeYa Jesucristo ou ye vaerã ramo. w  iNJecuaeño numee yasurupai Tumpa pe peré, jare oreacañɨ'ã pegüi. Jecuaeño nduyerure Tumpa pe peré. h MNChe co jae Pablo. Che ndive ime ñugüɨnoi Silvano jare Timoteo. Aicuatía cua tupapire opaete pepurugüɨrovia vae reta Tesalónica pe piyembatɨ vae pe. Pe reta co jae yandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo imbae. YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Jeta vae uicuaa Tesalónica pegua reta ipurugüɨrovia regua |qPiyembɨsaluda yave, piñecuãva piyerau reve. Tipɨacatu opaete Cristo Jesús re güɨrovia vae reta. Amén.O Opaete upurugüɨrovia vae Babilonia pe ñugüɨnoi vae reta jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Tumpa uiparavo reta jae peparavo rami. Jae ramiño vi cherɨvɨ Marcos jei peve Tumpa ndiveño peĩ. zm Cua mbovɨño ma aicuatía peve pumbɨaracuaa vaerã, jare araacata Silvano ndive peve. Aicuaa Silvano co jae yanderɨvɨ uyeyocui cavi peve vae. Amɨmbeu ma peve Tumpa ipɨacavi añetete vae. Piñemɨmɨrãta peĩ jocua mbɨacavi re. fE Tumpa tuyembɨadoraca jare tugüɨnoi opaete mbaepuere jaeño mai pegua. Amén. Saludo reta hI Ẽrei Tumpa ipɨacavi tuicha ete co. Jae yandeparavo umee vaerã yandeve yerovia opa mbae vae Cristo Jesús rupi. Piporarata co michi pegua. Ẽrei Tumpa etei pembɨaracuaata, jare pemɨmɨrãtata, jare pemɨatangãtuta. Z- Ẽrei piñemɨmɨrãta pepurugüɨrovia re agüɨye vaerã aña guasu pemɨamɨri. Picuaa co quirãi opaete ĩru upurugüɨrovia vae ɨvɨ pe yugüɨreco vae reta uiporara ñugüɨnoi pe reta piporara rami. +OJecuaeño piñemoa. Echa'ã aña guasu perovaicho co, jare uipota uyapo icavi mbae vae peve, penti yaguapɨ̃ta uguata ueca mbae uyuca jou vaerã vae rami. q[Pemɨmbeu Tumpa pe opaete pepɨatɨtɨ jare piyemɨpɨa'ã jese vae. Echa'ã jae uyandareco oĩ peré. +Jáeramo piñemɨmichi Tumpa jovaque. Echa'ã jae imbaepuere tuicha ete co. Jare jae pembutuichacata ara ou uvãe yave piyembutuichaca vaerã. ~~uTambɨaracuaa ma cuimbae taɨrusu vae reta cuarãi: Piyapo petenondegua reta jei vae. Jare opaete vae piyeyocui piyupe piñemɨmichi reve. Echa'ã Tumpa umee ipɨacavi uñemɨmichi vae reta pe. Ẽrei oyovaicho uyembɨcate vae reta ndive. }-Jare Cristo ou ye yave - jae co opaete yanderé uyandareco vae - umeeta peve corona ndarau etei opa vae. Echa'ã pe reta piyeroviata jae ndive. O|Jare pe reta pico cavi, ĩru upurugüɨrovia vae reta uicuaa vaerã quirãi icavi co jae reta vi yugüɨreco vaerã. Agüɨye piyocuiño pembae vae echa rami. Echa'ã jae reta Tumpa imbae reta co. {Pemɨatangãtu Tumpa imbae pepɨte pe ñugüɨnoi vae reta. Piyandareco jese reta pequɨrẽɨ reve. Agüɨye piyapo peparavɨquɨ peatẽɨ reve. Piyapo peparavɨquɨ pipota ete piyeyocui Tumpa pe ramo. Agüɨye piyapo pemɨngana corepoti vaerãño. |z sTambɨaracuaa ma tenondegua pepɨte pe ñugüɨnoi vae reta. Echa'ã che co jae penti tenondegua, jare amɨmbeu ĩru vae reta pe quirãi Cristo uiporara yanderé. Jare Cristo uyecuaa yave, che vi ayeroviata jae ndive. Tupumbɨaracuaa cuarãi: Hy Jáeramo Tumpa jei vae rupi uiporara vae reta jecuaeño tuyapo icavi vae jare tumaeño Tumpa re uyandareco vaerã jese reta. Echa'ã Tumpa yandeapo jare jecuaeño uyandarecota yanderé.}xsTumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Tumpa umbujupi ma vae reta yavai rupi uyembɨasacata.Jáeramo ndarau etei uyembɨasaca Tumpa jei vae güɨrovia'ã vae reta.Echa'ã uyembai'ã imbaeyoa reta.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. w3Tumpa uãata co opaete ɨvɨ pegua reta, jare tenonde uãata rani jae imbae reta. Yepe tẽi yande co jae imbae reta, ẽrei ñanerãata co. Jáeramo uiporara eteta co jocua Tumpa iñee icavi vae güɨrovia mbae vae reta. Echa'ã Tumpa jei chupe reta güɨrovia vaerã. zvmẼrei penti Cristo imbae vae uiporara yave Cristo re güɨrovia ramo, agüɨye timara. Tumbɨadora Tumpa jese. EuẼrei agüɨye quía tupuruyuca ani toñomi mbaembae ani tuyapo icavi mbae vae ani tumae ĩru vae iparavɨquɨ re. Echa'ã jucuarãi uyapo yave, uiporarata co icavi mbae vae uyapo ramo. RtĨru vae reta jei yave icavi mbae vae pecotɨ Cristo re perovia ramo, piyerovia. Echa'ã Tumpa iEspíritu ico pepɨa pe. Jae reta jei icavi mbae vae Cristo cotɨ. Ẽrei pe reta pembɨadoraca Cristo. Js  Ẽrei piporara peĩ yave, piyerovia. Echa'ã picuaa piporara peĩ Cristo uiporara rami. Jare cua jeco pegua, opaete vae uicuaa yave quirãi Cristo uyembɨadoraca co, pe reta piyerovia eteta. r) Cherɨvɨ reta, piporara eteta co. Ẽrei piporara peĩ yave, agüɨye pepɨacañɨ jese. Echa'ã uyeyapo vi jucuarãi ĩru vae reta pe. q  Uñemɨñee vae tuñemɨñee Tumpa umɨmbeu chupe mbae jei vaerã vae rami. Uyeyocui ĩru vae reta pe vae, tuyeyocui chupe reta mbaepuere Tumpa umee chupe vae pe. Jucuarãi yave, ĩru vae reta umbɨadorata Tumpa Jesucristo rupi opaete piyapo vae re. YandeYa Jesucristo tuyembɨadoraca jare tugüɨnoi opaete mbaepuere jaeño mai pegua. Amén. Cristo re güɨrovia ramo uiporara vae Jp  Tumpa umee penti penti pe mbaepuere reta piyeyocui vaerã chupe. Jáeramo piyeyocui piyupe mbaepuere reta penoi vae pe. Jucuarãi piyeyocui cavita co Tumpa pe Tumpa ipɨacavi tuicha vae rupi. -oU Piyemɨngaru piñeenguru mbae reve. wngTamɨmbeu peve cua icavi ete vae: Piyerau. Echa'ã piyerau yave, ndarau piyembɨjeco jeta pembaeyoa reta re. kmOẼrei uyaro ma opaete mbae opa vaerã. Jáeramo piñemoa jare jecuaeño piyerure Tumpa pe. hlIJare cua jeco pegua Tumpa jembiocui reta umɨmbeu ñee icavi vae umanota vae reta pe, iespíritu reta yugüɨreco vaerã Tumpa ico rami, yepe tẽi cua ɨvɨ pe yugüɨreco rambueve ɨvɨ pegua reta uiporaraca chupe reta. lkQẼrei Tumpa uãa yave icove vae reta jare umanocue vae reta, jae reta vi uyemboɨta Tumpa jovai. :jmJare upurugüɨrovia mbae vae reta pe yavai ma uicuaa vaerã maera ra pe reta piyapo'ã ma opaete mbae icavi mbae vae jae reta ndive. Jáeramo jei reta icavi mbae vae pecotɨ. "i=Echa'ã ara uasa vae reta pe yaico yae vae reño upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Jocua ara reta pe yayapose pɨchɨ̃i vae, yacause, yayapose parea reta yasavɨpo vaerã, jare yambɨadorase tumpa-raanga reta, yepe tẽi mboroyocui jei agüɨye vaerã yambɨadora. rh]Jucuarãi yave, ndarau yaico yae vae reño cua ɨvɨ pe yaico rambueve. Yaipotata yayapo Tumpa jei vae. *g OCristo uiporara cua ɨvɨ pe ico rambueve. Jáeramo piñemɨcuatɨ̃ro piporara vaerã jae uiporara rami. Echa'ã yaiporara yave, mbaeyoa ipuere'ã ma yanderé. f%Jesucristo oo ma ara pe jare ico ma Tumpa iyɨpɨ pe iyacata cotɨ. Ángel reta jare opaete mbaepuere güɨnoi vae reta uyeyocui chupe.!e;Jare jocua penti jaanga co. Jae ramiño vi añave pe reta piyembɨasaca piyembɨbautizaca yave Jesucristo icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi ramo. Pepuere'ã piyembɨasaca piyoe perete vae rupi. Jaeño pepuere piyembɨasaca pipota yave piyapo Tumpa jei piyapo vaerã vae. d'Echa'ã jocua umanocue vae reta yugüɨreco Noé ico yave. Jae reta güɨrovia'ã Tumpa jei vae, yepe tẽi Tumpa ipɨaguasu chupe reta jare uãro Noé jocua chalana guasu uyapo oĩ rambueve. Ẽrei mbovɨño oyepe ɨ güi jocua chalana guasu pe. Ochoño uyembɨasaca. dcAJayave Cristo oo espíritu rupi uñemɨñee umanocue vae reta ipereso ñugüɨnoi vae pe. 6beCristo vi penti veseño uiporara yanembaeyoa reta re. Jae co jupi vae, ẽrei uiporara jupi mbae vae reta imbaeyoa reta re. Jare jucuarãi uiporara yanembɨpɨacatu vaerã Tumpa ndive. Ẽrei yepe tẽi ĩru vae reta uyuca, ẽrei Espíritu Santo umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi. 1a[Tumpa uipota yave, aramoi piporarata icavi vae piyapo vae jeco pegua. Ẽrei cua icavi co. Icavi'ã co piyapo yave icavi mbae vae jare piporara yave jocua jeco pegua. c`?Agüɨye piyapo mbae picuaa agüɨyeta tẽi piyapo vae. Jucuarãi yave, ĩru vae reta jei yave icavi mbae vae pecotɨ, imarata co iyapu peré vae re. Echa'ã uicuaata quirãi piyapo icavi vae Cristo re perovia ramo. `_9Pembɨadora Cristo pepɨa pe. Echa'ã jae co yandeYa. Jare ime yave quía upɨrandu peve maera ra peãro peĩ piyerovia reve vae, jecuaeño piñemɨcuatɨ̃ro pemɨmbeu vaerã chupe piñemɨmichi jare pipɨu reve. .^UẼrei piporara yave jupi vae piyapo ramo, piyerovia. Aramoi ĩru vae reta uipotata pemɨnguɨye. Ẽrei agüɨye pequɨye chugüi reta. Agüɨye piyemambeco jese. m]S Ndarau ndipo quía uipota uyapo icavi mbae vae peve, pe reta icavi vae jecuaeño piyapo yave. .\U Echa'ã yandeYa jecuaeño umae jupi vae reta re, jare uyapɨsaca iyerure reta re.Ẽrei umae'ã icavi mbae vae uyapo vae reta re.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. |[q Agüɨye piyapo icavi mbae vae.Jaeño piyapo icavi vae.Jecuaeño pipota pico cavi pepɨacatu reve. 1Z[ Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Pipota yave pico cavi pepɨacatu reve,
agüɨye pere icavi mbae vae quía pe,
jare agüɨye peapu quía re. :Ym Ĩru vae uyapo yave icavi mbae vae peve, agüɨye piyapo icavi mbae vae chupe. Jae ramiño vi ĩru vae uñeengata yave peve, agüɨye piñeengata chupe. Piñeengata vaerãve piyerure Tumpa pe jese, Tumpa uyapo vaerã icavi vae chupe. Echa'ã cuarã Tumpa peparavo, ipuere vaerã uyapo icavi vae peve vi. ~XuCuaño ma tamɨmbeu ye peve. Pico cavi penti ramiño. Pepɨacavi piyupe. Piyerau. Piyeparareco. Piñemɨmichi. }WsJae ramiño vi cuimbae reta tuyugüɨreco cavi jembireco ndive. Tuyandareco cavi jese jare tumbutuicha. Timandúa quirãi cuimbae ipɨrãta ete cuña güi. Echa'ã Tumpa uyapo cuimbae jare jembireco penti ramiño jare umee mocui reve pe yugüɨreco vaerã ipɨacavi rupi. Cuimbae reta jucuarãi yugüɨreco yave, Tumpa uyapɨsacata iyerure reta re. Pico cavi uyupii UV#Sara uyeyocui Abraham pe jare jei chupe: “Cheya.” Jáeramo cuña añave güɨrovia Tumpa re vae reta Sara rami co, icavi vae uyapo reta yave. Jare jucuarãi uyapo yave, ndarau uquɨye mbaembae güi. 8UiAracae yave cuña güɨrovia Tumpa re vae reta uñeñono tee Tumpa peguarã, jare jae reta vi uñemopõra icavi vae ipɨa pe oĩ vae pe. Echa'ã jae reta vi uyeyocui ime pe. T Ẽrei cuña reta tuipota tuñemopõra icavi vae ipɨa pe oĩ vae pe. Echa'ã jocua mbaembae jete re oĩ vae opata co. Ẽrei icavi vae ipɨa pe oĩ vae ndarau opa. Jáeramo tuñemɨmichi jare agüɨye tuñeengata ime pe. Echa'ã cua icavi ete Tumpa pe. iSKCuña reta agüɨye tuipota tuñemopõra ete mbaembae jete re uyecuaa vae peño. Echa'ã amocue cuña reta uyapɨcatu cavi ía jare oñono iyee mbaembae oro pegua vae jare omonde temimonde jepɨ ete vae uñemopõra vaerã. eRCUechata quirãi jembireco ico cavi uipɨu reve, jare quirãi uyapo'ã mbae pɨchɨ̃i vae. Q yJae ramiño vi cuña reta tuyeyocui ime pe. Echa'ã jucuarãi yave, yepe tẽi ime güɨrovia'ã Tumpa iñee, ẽrei aramoi jembireco ipuere güɨroviaca ime pe Tumpa iñee umɨmbeu'ã chupe reve. Echa'ã ime uechata quirãi icavi ico jembireco. CPEcha'ã tenonde yave pe reta pepia Tumpa güi, ovecha reta tape güi opia rami. Ẽrei añave peyu ye ma uyandareco perecove re vae pe, ovecha reta yugüeru ye iyandarecoa pe rami.AO{Cristo etei güɨraa yanembaeyoa reta jete re jocua curusu re, yande ñamano vaerã mbaeyoa reta güi jare yaico vaerã jupi vae re. Jae umano ramo, yande ñanoi tecove opa mbae vae. NyYepe tẽi ĩru vae reta jei icavi mbae vae icotɨ, ẽrei Cristo jei'ã icavi mbae vae icotɨ reta. Uiporara oĩ yave, jei'ã uiporaracata co uiporaraca chupe vae reta pe. Jaeño oñono Tumpa ipo pe. Echa'ã uicuaa Tumpa upuruãa jupi vae rupi. 9MmEcha'ã Cristo iyoa'ã. Upurumbɨtavɨ'ã etei. nLUEcha'ã cuarã Tumpa peparavo. Echa'ã Cristo uiporara peré, pe reta piyapo vaerã jae uyapo rami. KẼrei piyapo yave icavi mbae vae, pepatrón uiporaracata peve. Jare yepe tẽi piporara pepɨaguasu reve, ẽrei ndarau piyembutuichaca. Ẽrei pepatrón uiporaraca yave peve, yepe tẽi piyapo icavi vae, piporara yave pepɨaguasu reve, pembɨyeroviata Tumpa. yJkPiyapo yave picuaa Tumpa uipota piyapo vaerã vae, jare piporara yave jocua jeco pegua, pembɨyeroviata Tumpa. I!Che tae uyeyocui vae reta pe cua: Piyapo pepatrón jei peve piyapo vaerã vae pipɨu reve. Amocue pepatrón reta ipɨacavi jare ipɨaguasu peve. Ẽrei yepe tẽi amocue pepatrón reta uyapo icavi mbae vae peve, ẽrei jeseve piyapo jei peve piyapo vaerã vae. pHYPipɨu opaete vae. Peau opaete upurugüɨrovia vae reta. Pequɨye Tumpa güi. Pipɨu peruvicha guasu. /GWTumpa perepɨ ma mbaeyoa güi. Ẽrei agüɨye piyapo icavi mbae vae Tumpa perepɨ ma mbaeyoa güi ramo. Echa'ã Tumpa perepɨ mbaeyoa güi, piyeyocui vaerã chupe. 5FcIyaracuaa mbae vae reta jei icavi mbae vae pecotɨ, pecuaa'ã ramo. Jáeramo piyapo icavi vae agüɨye vaerã ipuere reta jei jucuarãi. Echa'ã cua co jae Tumpa jei vae. MEPiyapo vi peruvicha reta jei peve piyapo vaerã vae. Echa'ã peruvicha guasu ombou reta peve uiporaraca vaerã icavi mbae vae uyapo vae reta pe jare umbutuichaca vaerã icavi vae uyapo vae reta. MD Piyapo opaete ɨvɨ pegua mboroyocui reta. Echa'ã cua yandeYa jei vae co. Jáeramo piyapo peruvicha guasu jei peve piyapo vaerã vae. Echa'ã jae co opaete perentaɨgua reta juvicha guasu. C Piyapo icavi vae upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨte pe. Echa'ã jucuarãi piyapo yave, yepe tẽi jae reta jei icavi mbae vae pecotɨ, ẽrei uechata icavi vae piyapo vae, jare jocua jeco pegua umbɨadorata reta Tumpa, ou uvãe yave ara Tumpa uãa reta vaerã. WB' Cherɨvɨ reta, pe reta pico'ã upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami, jare michi peguaño picota cua ɨvɨ pe. Jáeramo agüɨye pico pe pere vae reño. Echa'ã perete perecove jovaicho co. 9Ak Tenonde yave pe reta Tumpa jentarã reta'ã co. Ẽrei piyeyapo ma Tumpa jentarã retarã. Tenonde yave Tumpa peparareco'ã. Ẽrei añave peparareco. Piyeyocui cavi Tumpa pe f@E Ẽrei pe reta co jae Tumpa uiparavo vae reta. Pe reta piyeyocui Tumpa pe iporoyocuia pe. Tumpa peñono tee iyupeguarã pico vaerã jae imbaerã. Jucuarãi Tumpa uyapo pe reta pemɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe quirãi Tumpa ipɨacavi co jare quirãi jae peparavo pico vaerã jae jembipe icavi ete vae pe, agüɨye vaerã pico pɨ̃tumimbi pe. !?;Jae co penti ita ɨvɨ pegua reta ipɨsapãa jese vae rami.Uyepɨaca reta jocua ita re.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Echa'ã jae reta uicuaa cavi'ã Tumpa iñee, güɨrovia'ã Jesucristo re ramo. Tumpa uipota jucuarãi uyeyapo vaerã. Pe reta co jae Tumpa uiparavo vae reta H> Pe reta peau, perovia jese ramo. Ẽrei güɨrovia'ã jese vae reta pe tae cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae:“Ita tenta iyapoa reta omombo vae uyeyapo ma ita tenondegua vae. =Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Mase” —jei Tumpa—, “añono Jerusalén pe ita tenondegua vae.Che aiparavo jare aau.Güɨrovia jese vae ndarau etei jei: ‘Agüɨyeta tẽi arovia jese.’ ” Jucuarãi uyecuatía oĩ. <Jae ramiño vi pe reta co jae ita icove vae reta rami. Piyeyapo ma penti tenta Espíritu Santo uyapo oĩ vae rami. Tumpa peñono tee iyupeguarã. Piyeyapo ma sacerdote retarã. Echa'ã sacerdote reta Israel pegua umee Tumpa pe maemɨmba uyeyucacue reta. Jae ramiño vi pe reta piyapo Espíritu Santo uipota piyapo vaerã vae. Jucuarãi yave, pembɨyeroviata Tumpa Jesucristo rupi. ;Jecuaeño peya yandeYa re. Jae co jocua ita icove vae. Ɨvɨ pegua reta omombo jocua ita. Ẽrei Tumpa uiparavo. Echa'ã uau ete. E:Echa'ã picuaa ma yandeYa ipɨacavi co peve. Ita icove vae (9ISambiaɨ oa ramo vae reta jou neche jare jucuarãi ipɨrãta. Jae ramiño vi pequɨrẽɨ reve piyemboe Tumpa iñee re pepɨrãta vaerã pepurugüɨrovia re. w8 iJáeramo agüɨye piyapo icavi mbae vae. Agüɨye piyembɨtavɨ. Agüɨye piñeacatãa. Agüɨye pendayepota. 7 Ẽrei yandeYa iñee ndarau etei opa.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Jare cua co jae ñee icavi vae ĩru vae reta umɨmbeu peve vae.6 )Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Ɨvɨ pegua reta temitɨ reta rami co.Echa'ã temitɨ ipotɨ yave, ipõra co.Ẽrei temitɨ umano yave, umano vi ipotɨ.Jae ramiño vi yepe tẽi ɨvɨ pegua reta uyembutuicha, ẽrei opata co ipɨrãta. 5 Penoi ma tecove ipɨau vae. Cua nunga tecove ou'ã peru jare pesɨ güi. Echa'ã tecove jae reta umee peve vae opata. Ẽrei tecove ipɨau vae ndarau etei opa. Penoi tecove ipɨau vae Tumpa iñee rupi. Tumpa iñee jecuaeño umee tecove jare ndarau etei opa. 54 eEspíritu Santo pemborɨ perovia vaerã añete vae. Jáeramo añave pepɨa uyeyoe jare cua jeco pegua añetete piyerau. Jáeramo jecuaeño piyerau opaete pepɨa reve. p3 [Jare pe reta perovia Tumpa re Cristo jeco pegua. Echa'ã Tumpa umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi jare umbɨadoraca ma. Añave perovia ma Tumpa re, jare pepuere peãro piyerovia reve jae perepɨ ete vaerã. 2 #Tumpa uiparavo Cristo umano vaerã ndei ɨvɨ uyeyapo mbove. Ẽrei cua ara taɨcuegua reta pe ramo Cristo ou ɨvɨ pe umano vaerã peré. 71 iTumpa perepɨ Cristo jugüɨ pe. Jocua jugüɨ icavi ete Tumpa pe. Echa'ã Cristo uñemee umano vaerã, Israel pegua reta penti ovecha-raɨ icavi ete vae umee Tumpa pe rami. M0 Tenonde yave pe reta pico petenondegua reta iyemboe rupi. Ẽrei mbaerã'ã co pico. Añave Tumpa perepɨ jocua güi. Ẽrei piyerepɨ'ã corepoti jare oro pe. Echa'ã corepoti jare oro opata co. X/ +Jare pemandúa quirãi piyerure yandeRu pe yave, piyerure peĩ uau'ã penti vaeño ĩru vae güi vae pe. Jae upuruãata opaete vae uyapo vae rupi. Jáeramo cua ɨvɨ pe pico rambueve, pequɨye chugüi. &. GEcha'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Pico peyoa mbae reve” —jei Tumpa—. “Echa'ã che co jae iyoa mbae vae.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. o- YTumpa peparavo, jare Tumpa iyoa mbae vae co. Jáeramo opaete mbae piyapo vae pe pico peyoa mbae reve. ., WPe reta co jae Tumpa taɨ reta. Jáeramo piyapo jae uipota piyapo vaerã vae. Tenonde yave pico pe pere vae reño, picuaa'ã Tumpa ramo. Agüɨye ma pico jucuarãi. + ; Jáeramo pepɨa pe piyemɨngueta cavi cua re. Piñemoa. Jecuaeñoi peãro piyerovia reve mbɨacavi Jesucristo uyecuaa ye yave uñemeeta peve vae. * 3 Tumpa uicuaaca chupe reta jocua uicuatía vae yandeve peguarã co - iyupeguarã'ã co. Jare Jesucristo ombou Espíritu Santo ara güi jemimondo reta pe, jae reta umɨmbeu vaerã peve ñee icavi vae. Jare ángel reta uipota ete uicuaa cua mbaembae regua. Pico peyoa mbae reve ) y Cristo iEspíritu ico jae reta ipɨa pe jare umɨmbeu ndei uyeyapo mbove quirãi Cristo uiporarata jare quirãi taɨcue rupi uyembɨadoracata. Jare jae reta upɨrandu tẽi uyupe mbae ra uipota jei Espíritu Santo jare quirãi yave ra uyeyapota. ?( y Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía mbɨacavi Tumpa umeeta peve vae re. Jae reta uipota ete uicuaa yembɨasa uñemeeta peve vae regua, jare upɨrandu ete uyupe jese. R'  Jare perovia Jesucristo re ramo, Tumpa umeeta peve piyembɨasaca vaerã. h& KYepe tẽi peecha'ã Jesucristo, ẽrei peau. Yepe tẽi añave peecha'ã, ẽrei perovia jese. Jáeramo piyerovia ete. Tumpa etei umee peve cua yerovia, jare yavai pemɨmbeu cavi vaerã ĩru vae reta pe cua yerovia regua. ,% SEcha'ã cua mbaembae yavai peve vae uicuaacata peve ipɨrãta ra pepurugüɨrovia. Oro yambɨchɨrɨrɨ tata pe, yandepuere vaerã yamombo chugüi iquɨacue, ipõra ete oĩ vaerã oro, yepe tẽi oro opata. Jae ramiño vi Tumpa uipota ipɨrãta ete vaerã pepurugüɨrovia. Echa'ã pepurugüɨrovia icavi ete Tumpa pe oro güi. Jare pepurugüɨrovia ipɨrãta yave, piyembutuichaca eteta co Jesucristo uyecuaa ye yave. $ Jáeramo piyerovia ete cua re, yepe tẽi aramoi añave michi pegua pepɨatɨtɨ mbaembae yavai peve vae jeco pegua. # Jare imbaepuere pe Tumpa uyandareco oĩ peré perovia jese ramo. Jáeramo piyembɨasacata. Cua uyecuaata ara taɨcuegua reta pe. v" gTumpa uñuvatu ma peve ara pe pembaerã. Jocua icavi ete co. Ipuere'ã etei uyepepɨca jare ndarau etei opa. `! ;Tuyembɨadoraca Tumpa. Jae co yandeYa Jesucristo Tu. Jae yandeparareco ete. Jáeramo yandeyapo taɨ retarã. Jare Jesucristo icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi ramo, añave ñaãro ñaĩ yayerovia reve. H   YandeRu Tumpa peparavo jare ndei ɨvɨ uyeyapo mbove uicuaa pe reta piyeyapota co taɨ retarã. Jare Espíritu Santo peñono tee Tumpa peguarã. Oyoe ma pepɨa Jesucristo jugüɨ pe. Jáeramo añave piyapo Tumpa uipota piyapo vaerã vae. Tumpa tumee peve jeta ete ipɨacavi jare ipɨacatu. Ñaãro ñaĩ yayerovia reve ? {Che co jae Pedro. Che co jae Jesucristo jemimondo. Aicuatía aĩ cua tupapire opaete Israel pegua Ponto jare Galacia jare Capadocia jare Asia jare Bitinia rupi uñemɨai vae reta pe. PCheraɨ reta, agüɨye pembɨadora tumpa-raanga reta. Amén.Jae ramiño vi yaicuaa Tumpa Taɨ ou ma co cua ɨvɨ pe jare umee yandeve yaicuaa vaerã Tumpa añetete vae. Ñañemɨĩru ma Tumpa ndive. Echa'ã ñañemɨĩru ma Tumpa Taɨ Jesucristo ndive. Jae co Tumpa añetete vae. Jae umee yandeve tecove opa mbae vae.  Yaicuaa yande co jae Tumpa taɨ reta jare quirãi aña guasu güɨnoi mbaepuere opaete upurugüɨrovia mbae vae reta re. ,QYaicuaa tecove opa mbae vae Tumpa güi güɨnoi vae jecuaeño uyapo'ã mbaeyoa. Echa'ã Tumpa Taɨ etei uyandareco jese agüɨye vaerã aña guasu uipɨsɨ. V%Opaete mbae jupi mbae vae mbaeyoa co. Ẽrei ime mbaeyoa mano pegua'ã vae. P~}|||){zyy!xx vvuut;srrKr qqkqppep1oBnnnYmm}lkk!ihhdggYedcbaa"`F_^{]\\ [ZZ[ZYWXWWOVdUUUTTySS)RQ}PPlO\MM5LLKfJJ IHG[FpFDD\CC BAkA @W@>>=E<;;:19877<65432241o0p0.-,++e*))\((+'%$#""q!! sqtr<M6Bsj 6 & nRv=%E]m3Echa'ã aicuatía peve ayao reve, chepɨatɨtɨ ramo. Ayandu chepɨa pe. Aipota'ã pepɨatɨtɨ vaerã. Ẽrei aipota picuaa vaerã quirãi tuicha ete co chepuruau pecotɨ. Pembɨasa icavi mbae vae uyapo vae pe 6leJáeramo aicuatía peve, agüɨye vaerã pe reta chembɨyerovia vaerãve chembɨpɨatɨtɨ, aa pepɨ yave. Echa'ã che arovia che ayerovia yave, pe reta vi piyeroviata co. kEcha'ã che pumbɨpɨatɨtɨ yave, ¿quía ra co chembɨyeroviata? Pe retaño co. Ẽrei che pumbɨpɨatɨtɨta tẽi, aa pepɨ yave. Ij Jáeramo che jae chiyupe ndarau aa ye pepɨ chepɨatɨtɨ reve. i -Nonoi'ã etei mbaepuere pepurugüɨrovia re. Echa'ã pepɨrãta ma pepurugüɨrovia re. Jaeño nduipota pomborɨ, pe reta piyerovia vaerã.xh kJare ndeiño aa Corinto pe agüɨye vaerã añeengata peve. Tumpa uicuaa cua amɨmbeu peve vae añete co. /g YJare Tumpa umee ma yandeve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã yande jae imbae co, jare Espíritu Santo yandepɨa pe ico ramo, yaicuaa jeta ete co Tumpa umeeta yandeve. f Jare Tumpa oremɨmɨrãta Cristo rupi jare oreñono tee nduyapo vaerã iparavɨquɨ. Jae ramiño vi Tumpa pemɨmɨrãta. e 7Echa'ã opaete Tumpa jei uyapota vae Cristo uyapota co. Jáeramo orepuere ndoe: “Amén”, Tumpa pe Cristo rupi, jare jucuarãi numbɨadora Tumpa. Gd  Echa'ã Tumpa Taɨ jae co Cristo Jesús - che jare Silvano jare Timoteo numɨmbeu peve vae jei yave: “Ayapota co”, ndarau jei voi ye: “Ayapota'ã.” Jaeño jae jei: “Ayapota co.” lc STumpa vi uicuaa quirãi ore ndoe yave: “Nduyapota co”, ndarau ndoe voi ye: “Nduyapota'ã.” b +Jare chepɨa pe ayemɨngueta yave jucuarãi ayapo vaerã, chepɨa pe ayemɨnguetaiño'ã co jese. Echa'ã chepɨa pe ayemɨngueta yave mbae ayapo vaerã, chepɨa pe ayemɨngueta'ã che jae vae rupiño. Che jae yave: “Ayapota co”, ndarau jae voi ye: “Ayapota'ã.” 4a cEcha'ã aipota tẽi apou pepɨ Macedonia pe ayu yave, jare apou ye pepɨ Macedonia güi aa ye yave, pe reta pepuere vaerã chemborɨ aa ye yave perenta güi Judea cotɨ. p` [Jare cua aicuaa cavi ramo, aipota tẽi aa rani pepɨ, che pumbɨyerovia vaerã tẽi mocui vese. _ -Añete co, amocue pe reta orecuaa cavi ma. Echa'ã pe reta piyerovia oreré. Jae ramiño vi ore nduyeroviata peré yandeYa Jesús ivãe ara pe. ^  Echa'ã pemɨngueta ramiño nduicuatía peve. Jare pepuere picuaa cavi nduicuatía peve vae. Jare aipota jecuaeño picuaa cavi vaerã. ]  Echa'ã ore nduico cavi upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨte pe jare pepɨte pe vi, Tumpa oremborɨ ramo. Ndupurumbɨtavɨ'ã etei. Jare cuarãi nduico Tumpa ipɨacavi rupi, nduico'ã orearacuaa rupiño. Jare nduicuaa cua añete co. Jáeramo nduyerovia. \  Pe reta vi pepuere oremborɨ. Echa'ã pepuere piyerure Tumpa pe oreré. Jare jucuarãi yave, jeta vae umeeta yasurupai Tumpa pe jae uyapota oreve vae re. Echa'ã Tumpa uyapota co oreve, jeta vae uyerureta chupe oreré ramo. Maera Pablo uipota oo Corinto pe [ y Echa'ã jae orerepɨ numano seri yave, jare jecuae orerepɨ mano güi. Jae ramiño vi ndugüɨrovia orerepɨ yeta co. Z  Añete co, orepɨa pe nduyemɨngueta tẽi Tumpa umaeñota co oreré numano vaerã. Ẽrei jucuarãi Tumpa uicuaaca oreve orepuere'ã co nduyeco orembaepuere rei, jaeño orepuere nduyeco Tumpa re. Echa'ã Tumpa ipuere umbɨjecove ye umanocue vae reta. KY Echa'ã nduipota picuaa vaerã, cherɨvɨ reta, quirãi nduiporara Asia pe nduico yave. Nduiporara ete. Orepuere'ã seri numɨaguanta. Jáeramo orepɨa pe nduyemɨngueta tẽi numanota co. SX !Jare jecuaeño ndugüɨrovia catu peré pemɨaguanta vaerã. Echa'ã nduicuaa quirãi pe reta vi piporara ore nduiporara rami. Jae ramiño vi nduicuaa quirãi Tumpa pembɨpɨacatu orembɨpɨacatu rami. W -Jare ore nduiporara yave, nduiporara co pe reta penoi vaerã mbɨacatu jare yembɨasa. Jare Tumpa yanembɨpɨacatu yave, jucuarãi uyapo pe reta penoi vaerã mbɨacatu jare yembɨasa. Jare jucuarãi pepuere pemɨaguanta pepɨaguasu reve piporara yave ore nduiporara rami. ^V 7Echa'ã yaiporara ete yave Cristo re yarovia ramo, yandepɨacatu ete vi Cristo rupi. 2U _Echa'ã jae jecuaeño yanembɨpɨacatu yaiporara yave, yandepuere vaerã yambɨpɨacatu ĩru uiporara ñugüɨnoi vae reta. Echa'ã jucuarãi vi Tumpa yanembɨpɨacatu. T Yambɨadora Tumpa. Jae co yandeYa Jesucristo Tu. Jae co yandeRu vi. Jae yandeparareco. Jae jecuaeño yanembɨpɨacatu. cS AYandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Pablo uiporara 2R aChe co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo Tumpa jei vae rupi. Yanderɨvɨ Timoteo vi ime cua pe oĩ che ndive. Aicuatía cua tupapire opaete pepurugüɨrovia vae Corinto pe piyembatɨ vae reta pe, jare opaete ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae opaete Acaya rupi ñugüɨnoi vae reta pe. wQgbEcha'ã amocue jei tẽi uicuaa cavi vae uyembopia yarovia vae güi. Tumpa tumee ndeve ipɨacavi. Amén. PbTimoteo, jecuaeño iyandareco cavi jocua uñemee ndeve ndiyandareco vaerã jese vae re. Agüɨye iyapɨsaca ndaye reta re. Echa'ã jei vae mbae'ã co. Agüɨye erovia Tumpa ndive oyovaicho vae reta jei tẽi uicuaa cavi vae. Echa'ã uicuaa'ã co mbae. 3O_bEcha'ã jucuarãi uyapo yave, güɨnoita mbae icavi vae opa mbae vae ara outa vae reta peguarã, jare güɨnoita tecove opa mbae vae. Pablo jaeño ma oyocui Timoteo vae PNbJare iyocui vi tuyapo icavi vae. Echa'ã jucuarãi yave, icocatuta co Tumpa cotɨ icavi vae uyapo vae re. Jecuaeño tiquɨrẽɨ umee vaerã güɨnoi vae güi ĩru vae reta pe, omborɨ reta vaerã. &MEbIyocui cua ɨvɨ pegua mbaembae re icocatu vae reta agüɨye vaerã ticate iyee iparavete vae reta güi, jare agüɨye vaerã uyeco icorepoti re. Echa'ã aramoi ɨmambae opata. Ẽrei tuyeco Tumpa imeño mai ico vae re. Echa'ã jae umee yandeve opaete mbaembae yayerovia vaerã. zLmbJaeño co umano mbae vae. Jae ico tembipe oĩ vae pe. Mbaetɨ quía ipuere oya jocua tembipe re. Mbaetɨ etei quía uecha Tumpa, jare mbaetɨ etei quía ipuere uecha. Tuyembɨadoraca Tumpa jaeño mai pegua. Imbaepuere tuicha ete co. Amén. AK{bEcha'ã ara ou uvãe yave, Tumpa uechacata co yandeYa Jesucristo. Tumpa jecuaeño uyerovia catu. Jaeño co opaete vae iYa. Jae co mburuvicha guasu mbaepuere tuicha ete vae güɨnoi vae. Jae imbaepuere tuicha ete co opaete ĩru mburuvicha guasu reta imbaepuere güi. Jae co opaete ɨvɨ pegua reta iya reta iYa. >JubJecuaeño iyapo cua che ndoyocui jese vae. Jucuarãi ndiyapo yave, ndarau mbae icavi mbae vae ndiyapo, jare ndarau quía ipuere nembɨjeco mbae re, yandeYa Jesucristo ou ye regua. ;Iob Cua re co che ndoyocui Tumpa jee re. Echa'ã jae umee tecove opaete pe. Ndoyocui vi jese Cristo Jesús jee re. Echa'ã jae umɨmbeu cavi añete vae regua Poncio Pilato jovaque. yHkb Jecuaeño eparavɨquɨ tanta ndiporara reve yarovia vae re. Ico cavi yandeYa ndive, echa'ã jae umee yandeve tecove opa mbae vae. Echa'ã cuarã Tumpa ndeparavo. Jare nemɨmbeu cavi ma ndepurugüɨrovia jeta uyapɨsaca nderé vae reta pe. Gb Ẽrei nde co jae cuimbae Tumpa pe uyeyocui vae. Jáeramo agüɨye etei iyapo jucuarãi. Ẽrei ipota ete ndiyapo vaerã jupi vae jare ndiyeyocui vaerã Tumpa pe. Jae ramiño vi ipota ete mburugüɨrovia, jare mburuau, jare mbɨaguasu, jare ñemɨmichi. mFSb Echa'ã corepoti uipota ete vae uyapo opaete mbaembae icavi mbae vae. Jare amocue vae uipota ete icocatu ramo, uyembopia mburugüɨrovia yandeYa regua güi, jare umbɨeta tẽi jucuarãi uyapo ramo. Tanta eparavɨquɨ Tumpa pe E%b Ẽrei yavai'ã uipota icocatu vae reta iyoa vaerã. Yavai'ã aña guasu uyavɨca chupe reta vaerã. Jáeramo jae reta ipɨa pe uyemɨngueta cavi mbae reve uipota ete jeta mbaembae icavita'ã etei chupe reta vae. Echa'ã jocua nunga mbaembae pe uñemɨcañɨtei reta. gDGbJáeramo ñanoi yave añave yanderembiurã jare yanderemimonderã, yaico yandepɨacatu reve. wCgbEcha'ã yaa yandesɨ güi yave, mbaetɨ etei mbae yaru. Jae ramiño vi ñamano yave, ndarau etei mbae yaraa. _B7bẼrei yayeyocui yave Tumpa pe, icavi ete co yandeve, yaico yave yandepɨacatu reve. gAGbJocua nunga uyeacaiño mbae icavi mbae vae re. Ipɨayemɨngueta jupi'ã co. Jae reta uicuaa'ã etei añete vae. Ipɨa pe uyemɨngueta tẽi ipuere uyeyocui Tumpa pe icocatu vaerã. Agüɨye iñemɨĩru jocua nunga ndive. y@kbẼrei jocua nunga oporomboe vae uyembɨcate co, jare uicuaa'ã mbae ave. Echa'ã jecuaeño uyeaca. Jare cua icavi'ã co. Jáeramo ñacatãa, jare jovaichopota, jare jei icavi mbae vae, jare jei quirãi ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae. z?mbAramoi ĩru vae oporomboeta ambɨe moromboe re, jare ndarau güɨrovia moromboe añete vae, yepe tẽi moromboe añete vae co jae yandeYa Jesuscristo regua. Echa'ã jocua moromboe añete vae yanemboe quirãi yayeyocui vaerã Tumpa pe. T>!bJare ipatrón upurugüɨrovia yave, chupe uyeyocui vae reta agüɨye tugüɨrɨ̃ro. Echa'ã aramoi ipɨa pe uyemɨnguetata güɨrɨ̃ro vaerã, ipatrón vi upurugüɨrovia ramo. Ẽrei uyeyocui vae reta tuyeyocui cavi ipatrón pe. Echa'ã ipatrón vi güɨrovia yandeYa re, jare yandeYa uau. Jare icavi eteta co ipatrón pe, jembiocui reta uparavɨquɨ cavi yave chupe. Cua mbaembae re eporomboe jare epurumbɨaracuaa. Yayeyocui Tumpa pe yandepɨacatu reve = 'bOpaete uyeyocui patrón pe vae reta tuipɨu ipatrón, agüɨye vaerã ĩru vae reta jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ jare yandeporomboe cotɨ. <bJae ramiño vi icavi vae amocue vae uyapo vae tenonde voi uyecuaa cavi, jare icavi vae añave uyecuaa mbae vae vi uyecuaata co.;/bAmocue vae imbaeyoa reta tenonde voi uyecuaa cavi jare uicuaaca quirãi uñeãacata co. Ĩru vae reta imbaeyoa reta uyecuaata taɨcue rupi. p:YbImeño nderɨe pe nembaerasɨ. Cua jeco pegua vino jeu michi michi nepoarã. Agüɨye ɨño jeu. =9sbAgüɨye ndeapura iyapo vaerã upurugüɨrovia vae reta itenondeguarã, agüɨye vaerã niñemɨĩru ĩru cuimbae reta ndive imbaeyoa reta re. Agüɨye iyapo mbae pɨchɨ̃i vae. Q8bChe ndoyocui Tumpa jare yandeYa Jesucristo jare ángel reta Tumpa uiparavo vae jovaque: Cua mbaembae jecuaeño iyapo, jare agüɨye eau penti vaeño ĩru vae güi. Oyovaque reve iyapo opaete vae pe. g7GbIyoa vae reta pe ere iyoa co opaete vae jovaque, ĩru vae reta uquɨye vaerã mbaeyoa uyapo. <6qbIme yave quía penti upurugüɨrovia vae reta itenondegua mbae re umbɨjeco vae, agüɨye iyapɨsaca jese ipuere'ã yave imiari mocui ani mbapɨ uicuaa cavi jeco regua vae. u5cbEcha'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Güeye trigo umbɨpiriri oĩ yave, agüɨye iyuruyocua.” Jare: “Jupi co umɨmbaravɨquɨ vae umbɨepɨ vaerã uparavɨquɨ vae pe mbaravɨquɨ uyapo vae.” Cuarãi uyecuatía oĩ. J4 bJupi co upurugüɨrovia vae reta itenondegua Tumpa iparavɨquɨ uyapo cavi vae reta uyepɨuca vaerã jare ĩru reta umbɨepɨ vaerã chupe reta. Jae ramiño vi jupi co upurugüɨrovia vae reta itenondegua Tumpa iñee umɨmbeu jare oporomboe vae reta uyepɨuca ete vaerã jare ĩru reta umbɨepɨ vaerã chupe reta. <3qbPenti cuña upurugüɨrovia vae jentarã ime umano yave, upurugüɨrovia vae tomborɨ ime umano vae, agüɨye vaerã ime umano vae uyeco ĩru upurugüɨrovia vae reta re jae reta omborɨ vaerã, jae reta ipuere vaerã omborɨ ĩru ime umano vae reta mbaetɨ etei jentarã güɨnoi omborɨ vaerã vae. W2'bEcha'ã amocue vae uyerova ma uyapo vaerã Satanás uipota uyapo vaerã vae. {1obJáeramo aipota taɨrusu ime umano vae reta umenda ye vaerã. Icavi co imembɨ vaerã jare uyandareco cavi vaerã jenta pegua reta re. Agüɨye tuyapo mbae icavi mbae vae, agüɨye vaerã oyovaicho Cristo ndive vae ipuere umbɨjeco mbae re. A0{b Jae ramiño vi iyaquɨ uyeyapo jare opou reño. Jae ramiño vi uyemɨngueta japicha re jare ĩru vae iparavɨquɨ re iyurungueta. Imiari mbaembae agüɨyeta tẽi imiari jese vae re. u/cb Jáeramo güɨnoi teco. Echa'ã uyapo'ã ma tenonde yave jei uyapo vaerã upurugüɨrovia vae reta pe vae. l.Qb Ẽrei agüɨye emɨĩru taɨrusu ime umano vae reta ĩru ime umano vae reta ndive. Echa'ã cua nunga uipota ye yave cuimbae, uipota'ã ma uyeyocui Cristo pe ĩru ime umano vae reta uyeyocui chupe rami. Uipotaño umenda. G-b jare ĩru vae reta umɨerãcua yave icavi vae uyapo vae, jare uyandareco cavi yave sambiaɨ reta re, jare umɨngaru yave jenta pe opou vae reta, jare uyeyocui yave uñemɨmichi reve ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe, jare omborɨ yave uiporara vae reta, jare uñemɨatangãtu yave uyapo vaerã icavi vae. <,qb Agüɨye emɨĩru ime umano vae ĩru ime umano vae reta ndive ndei sesenta año güɨnoi mbove. Sesenta año güɨnoi yave ramo emɨĩru jae reta ndive mbaetɨ yave imegua, +1bẼrei ime yave penti upurugüɨrovia vae uyandareco'ã jenta pegua reta re jare ĩru jentarã reta re vae, upurugüɨrovia mbae vae echa. Jeta upurugüɨrovia mbae vae reta uyapo cavi ete chugüi. Echa'ã jae reta uyandareco jenta pegua reta re jare ĩru jentarã reta re. r*]bJáeramo cua mbaembae re iyocui upurugüɨrovia vae reta, agüɨye vaerã quía umbɨjeco reta mbae re. )5bẼrei ime umano vae ueca yave jete umbɨyerovia vaerãño, uyeyocui'ã etei Tumpa pe, penti umanocue vae ipuere'ã etei uyeyocui ĩru vae pe rami. H( bẼrei penti ime umano vae mbaetɨ etei güɨnoi quía omborɨ vaerã vae co jae penti añetete ime umano vae. Jae güɨrovia Tumpa, jare jecuaeño uyerure chupe pɨ̃tu rupi jare ara rupi. %'CbẼrei ime umano vae ime yave güɨnoi imembɨ reta ani jamariro reta, jae reta rani tomborɨ, uicuaaca vaerã uyeyocui co Tumpa pe. Echa'ã ime umano vae jae reta jentarã co. Jucuarãi tuyapo reta omborɨ vaerã ichɨ jare iyarɨ. Echa'ã jucuarãi uyapo yave, umbɨyerovia Tumpa. [&/bEmborɨ ime umano vae reta mbaetɨ etei güɨnoi yave quía omborɨ vaerã. [%/bEmbɨaracuaa cuña ucuacuaa vae reta, penti cuimbae umbɨaracuaa ichɨ rami, jare embɨaracuaa cuñatai reta, penti cuimbae umbɨaracuaa jindɨ rami. Agüɨye ndepɨa pe iyemɨngueta icavi mbae vae jese reta. H$ bAgüɨye iñeengata cuimbae indechi vae reta pe. Ẽrei embɨaracuaa, penti cuimbae umbɨaracuaa tu rami. Jare embɨaracuaa cuimbae taɨrusu vae reta, penti cuimbae umbɨaracuaa tɨvɨ rami. Q#bIñemoa ngatu ndico cavi vaerã jare ndeporomboe cavi vaerã. Jecuaeño iñemɨatangãtu jese reta. Echa'ã jucuarãi ndiyapo yave, ndiyerepɨcata jare ndeepɨcata vi uyapɨsaca nderé vae reta."bJecuaeño iyandareco cavi cua mbaembae re opaete ndepɨa reve, uyecuaa vaerã opaete vae pe quirãi icavi ete co ndiyemboe neĩ. T!!bJecuaeño iñemɨatangãtu ndiporu vaerã mbaepuere Tumpa umee ndeve vae. Echa'ã uñemee ndeve Tumpa iñee umɨmbeu vae reta jei rami, upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta oñono yave ipo nderé. ) Kb Che aa avãe ndeve regua, jecuaeño iñemɨatangãtu nemɨngueta vaerã Tumpa iñee ĩru vae reta pe, jare ndepurumbɨaracuaa vaerã, jare ndeporomboe vaerã. Mb Agüɨye quía tanererɨ̃ro ndetaɨrusu ramo. Ẽrei jecuaeño nde rani ico cavi, ĩru upurugüɨrovia vae reta uicuaa vaerã quirãi icavi co jae reta vi yugüɨreco vaerã. Jáeramo jecuaeño nemiari icavi vae re. Jecuaeño iyapo icavi vae. Jecuaeño epuruau. Jecuaeño erovia Tumpa. Agüɨye iyapo mbae pɨchɨ̃i vae. 9mb Cua mbaembae re eporoyocui jare eporomboe. .Ub Echa'ã cuarã yaparavɨquɨ ñaĩ yaiporara reve, Tumpa imeño mai ico vae re yarovia ramo. Jae co opaete vae umbɨasa vae. Jae umbɨasa güɨrovia jese vae reta. _7b Cua co ñee yandepuere yarovia catu vae, jare icavi co opaete vae güɨrovia vaerã. /bEcha'ã yanderete yamungúe yave, michi peguaño icavi yandeve. Ẽrei ñañemɨatangãtu yave yayapo vaerã Tumpa uipota yayapo vaerã vae, jecuaecuae icavi ete yandeve. Echa'ã icavi yandeve cua ɨvɨ pe yaico rambueve, jare icavita vi yandeve Tumpa ndive ma yaico yave. wbẼrei agüɨye erovia aracae ndaye vae reta. Ẽrei iñemɨatangãtu ndiyapo vaerã Tumpa uipota yayapo vaerã vae. ]3bNemɨmandúa yave yanderɨvɨ reta cua mbaembae re, ndiyeyocui cavi co Jesucristo pe. Jecuae iñemɨmɨrãta ñee yarovia vae reta re jare moromboe añete vae regua re. Echa'ã cua reta re jecuaeño ndico. lQbEcha'ã uñeñono tee co yau vaerã Tumpa iñee jare yerure rupi. Jesucristo pe uyeyocui cavi vae )bEcha'ã opaete mbaembae Tumpa uyapo vae icavi co. Agüɨye ñarɨ̃ro mbae nunga tembíu. Icavi co yau vaerã yasurupai ñamee reve Tumpa pe. bOyopiata ĩru vae reta agüɨye vaerã umenda, jare oyopiata ĩru vae reta agüɨye vaerã jou mbae nunga tembíu, yepe tẽi Tumpa uyapo yandeve tembíu yau vaerã yasurupai ñamee reve chupe. Echa'ã yande yarovia Tumpa jare yaicuaa ma añete vae. mSbOporomboe reta yave, iyaputa upurumbɨtavɨ vaerã. Jare ndarau ipɨatɨtɨ jese, ipɨatanta ramo. g IbJare Espíritu Santo umɨmbeu yandeve quirãi ara reta taɨcuegua vae pe amocue vae uyerovata yarovia vae güi. Jae reta güɨroviata aña upurumbɨtavɨ vae reta jare moromboe reta aña reta uipota güɨrovia vaerã vae. CbAñete co, ñanemɨpɨacañɨ ete cua yandeveño uyecuaa vae. Echa'ã yande yayeyocui Tumpa pe.Tumpa uyeyapo cuimbaerã.Espíritu Santo uicuaaca jae co jupi vae.Ángel reta uecha.Jerãcua opaete ɨvɨ pegua reta pe.Ɨvɨ pegua reta güɨrovia jese.Jare Tu umbɨresive ye ara pe.ucbndicuaa vaerã quirãita ndico Tumpa jentarã reta ndive - jae reta co Tumpa imeño mai ico vae uiparavo vae reta - jae reta uñemɨmɨrãta añete vae re jare uicuaaca ĩru vae reta pe añete vae. Echa'ã aramoi apɨtata ɨma cua pe. mSbChepɨa pe ayemɨngueta ɨmambaeño aa vaerã ndepɨ. Ẽrei cua mbaembae re aicuatía ndeve, ?wb Echa'ã cua reta uyeyocui cavi yave Tumpa pe, uyepɨuca ĩru vae reta pe, jare ipuere imiari uquɨye mbae reve mburugüɨrovia güɨnoi Cristo Jesús re vae re. Uyecuaa yandeve vae !b Ĩru upurugüɨrovia vae reta omborɨ vae reta tugüɨreco pentiño cuña, jare toyocui cavi isambiaɨ reta jare opaete jenta pegua reta. 1[b Cua reta jembireco vi tuyepɨuca ĩru vae reta pe. Agüɨye tiyapu ĩru vae re. Tuñemoa ngatu jare tuico cavi, ĩru vae reta ipuere vaerã güɨrovia catu opaete pe. yb Epɨrandu rani jese jecocavi ra, jare ĩru vae reta uicuaa cavi yave ico cavi co, ipuere uyeyocui Tumpa pe jucuarãi.  b Tuicuaa cavi jocua opaete vae pe'ã uyecuaa vae yandepurugüɨrovia regua, jare agüɨye tuyapo mbae uicuaa agüɨyeta tẽi uyapo vae. C bJae ramiño vi ĩru upurugüɨrovia vae reta omborɨ vae reta tuyepɨuca ĩru vae reta pe. Agüɨye tipurumbɨtavɨse. Agüɨye ticause. Agüɨye tuipota ete corepoti iyupeguarã. \ 1bJae ramiño vi upurugüɨrovia vae reta itenondegua tierãcua cavi, upurugüɨrovia mbae vae reta imiari cavi vaerã jese. Echa'ã jucuarãi'ã yave, aramoi jae reta umbɨjecota, jare jucuarãi upurugüɨrovia vae reta itenondegua aramoi uñemɨamɨricata aña guasu pe. Quirãi icavi ico vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta omborɨ vae bJare agüɨye tuyeyapo upurugüɨrovia vae reta itenondeguarã penti cuimbae güɨrovia ramo yandeYa re vae. Echa'ã jucuarãi uyeyapo yave, aramoi uyembɨcateta, jare ĩru vae reta umbɨjecota icate re, Tumpa umbɨjeco aña guasu jae uyembɨcate yave rami. bEcha'ã cuimbae icatu'ã yave oyocui cavi vaerã jenta pegua reta, ndarau etei ipuere uyandareco Tumpa uiparavo vae reta re. }bToyocui cavi opaete jenta pegua reta. Toyocui cavi isambiaɨ reta, jae reta uyapo vaerã tu jei vae jare uipɨu vaerã. bAgüɨye ticause. Agüɨye tiñerãrose. Tipɨacavi. Agüɨye tijovaichopota. Agüɨye tuipota ete corepoti iyupeguarã. !;bJáeramo upurugüɨrovia vae reta itenondegua tuico cavi, agüɨye vaerã quía umbɨjeco mbae re. Tugüɨreco pentiño cuña. Tuñemoa ngatu. Jecuaeño tuyapo icavi vae, uyepɨuca vaerã ĩru vae reta pe. Tiquɨrẽɨ umbɨresive vaerã mboupa reta jenta pe. Ticatu toporomboe.  bAñete co cua yae vae: Ime yave quía uipota uyeyapo upurugüɨrovia vae reta itenondeguarã vae, uipota uyapo mbaravɨquɨ icavi vae. 8ibCuña reta jecuaeño imembɨta uiporara reve, ẽrei Tumpa uepɨta. Ẽrei jecuaeño tupurugüɨrovia jare tupuruau. Tuñeñono tee Tumpa peguarã. Jecuaeño tuico cavi.LbJare Adán itavɨ'ã. Cuña itavɨ. Jare itavɨ ramo, cuña iyoa. Fb Echa'ã Tumpa uyapo Adán rani jare jaɨcue rupi uyapo Eva. q[b Jare ayocui'ã cuña reta oporomboe vaerã jare güɨnoi vaerã mbaepuere cuimbae reta re. Tiquĩiño. 9mb Cuña reta tiquĩi yemboe pe uñemɨmichi reve. ~7b Ẽrei tuyapo icavi vae. Echa'ã amocue cuña reta jei uyapo co Tumpa uipota uyapo vaerã vae. Jáeramo icavi co jocua nunga uyapo vaerã icavi vae. g}Gb Jae ramiño vi cuña reta agüɨye tomonde temimonde ipõra ete vae ĩru vae reta pe uechaca vaerãño. Agüɨye tiyemɨpɨa'ã ete temimonde re, ani ía re, ani mbaembae oro pegua vae re jare mbaembae ipõra ete vae re. ,|QbJáeramo aipota cuimbae reta uyerure vaerã Tumpa pe opaete que rupi rupi. Agüɨye tuyerure mbochɨ reve jare mbae umbasɨ reve. Tuyerure ipɨa icavi reve. M{bJare yandeYa cheparavo amɨmbeu vaerã cua regua. Jae cheapo jemimondorã, amboe vaerã judío mbae vae reta mburugüɨrovia añete vae re. Cua che jae peve vae añete vae co. Cheapu'ã etei co. zbJae uñemee umano vaerã, ipuere vaerã uepɨ opaete vae. Jare Tumpa uicuaaca cua, ara ou ma uvãe yave uicuaaca vaerã. %yCbEcha'ã ime pentiño Tumpa. Jae ramiño vi ime pentiño ipuere umbɨpɨacatu ɨvɨ pegua reta Tumpa ndive vae. Jae co penti cuimbae Cristo Jesús jee vae. Xx)bJae uipota opaete vae uyembɨasaca vaerã jare uicuaa cavi vaerã añete vae. iwKbEcha'ã icavi co yayapo vaerã jucuarãi, yambɨyerovia vaerã Tumpa - jae co yanembɨasa vae. @vybJucuarãi tuyerure mburuvicha guasu reta re, jare opaete mbaepuere güɨnoi vae reta re, yaico cavi vaerã yandepɨacatu reve, yandepuere vaerã yayeyocui Tumpa pe yambɨadora reve. u ybCua rani jae peve: Upurugüɨrovia vae reta tuyerure Tumpa pe opaete vae re, jare tumee yasurupai Tumpa pe jese reta. It  bCuarãi uasa Himeneo jare Alejandro. Jáeramo amaeño'ã jese reta uñemɨĩru vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta ndive. Cua jeco pegua ndarau ndipo jei reta icavi mbae vae Tumpa cotɨ.Js bIñemɨmɨrãta ndepurugüɨrovia re, jare agüɨye iyapo mbae ndicuaa agüɨyeta tẽi ndiyapo vae. Echa'ã amocue vae uyapo agüɨyeta tẽi uyapo vae. Jáeramo, uyembopa ipurugüɨrovia re. Or bCua mbaravɨquɨ re ndoyocui, cheraɨ Timoteo. Echa'ã jucuarãi tenonde yave nemɨmbeu Tumpa iñee umɨmbeu vae reta. Nemandúa jocua re, ndepuere vaerã niñerãro cavi icavi mbae vae ndive. q 'bYambɨadora jaeño mai pegua yanderuvicha guasu opa mbae vae. Jae ndarau etei umano jare mbaetɨ quía ipuere uecha. Jaeño co Tumpa. Amén. -p UbẼrei cuarã yandeYa cheparareco. Echa'ã che co jae iyoa ete vae ramo, Jesucristo cheparareco yave, jae uicuaaca quirãi jae ipɨaguasu tuicha ete co. Jare che co jae penti jaanga rami, ĩru vae reta vi uicuaa vaerã ipuere güɨrovia jese, jae reta vi güɨnoi vaerã tecove opa mbae vae. Xo +bCua co jae ñee yandepuere yarovia catu vae, jare icavi co opaete vae güɨrovia vaerã: Cristo Jesús ou cua ɨvɨ pe umbɨasa vaerã iyoa vae reta, jare che co jae iyoa vae reta güi iyoa ete ye vae. )n MbJare yandeYa umee cheve jeta ete ipɨacavi. Jae ramiño vi umee cheve mburugüɨrovia jare mburuau. Echa'ã cua reta yanembae co Cristo Jesús re yarovia yave. #m Ab Jucuarãi uyapo, yepe tẽi tenonde yave che jae icavi mbae vae yandeYa cotɨ, jare ayapo icavi mbae vae yandeYa re güɨrovia vae reta pe, jare cherecopochɨ icotɨ. Ẽrei yandeYa cheparareco. Echa'ã apurugüɨrovia'ã ramo, opaete cua ayapo aicuaa'ã icavi mbae vae ayapo ramo. )l Mb Jare amee yasurupai yandeYa Cristo Jesús pe imbaepuere umee cheve vae re. Jae uicuaaca quirãi chererovia catu. Echa'ã umee cheve ayeyocui vaerã chupe. ek Eb Cua moromboe añete vae ñee icavi vae pegua co. Tumpa jecuaeño uyerovia catu jare uyembɨadoraca ñee icavi vae rupi. Jae umɨmbeu cheve ñee icavi vae, che amɨmbeu-yuapɨ ye vaerã. Quirãi Pablo uyeyocui yandeYa pe j !b jare aguasa uyapo vae reta re, jare cuimbae reta uyupii uyerereco vae re, jare oñomi japicha umee vaerã corepoti re vae reta re, jare iyapu vae reta re, jare ĩru vae re uñeapo iyapu reve vae reta re, jare ipotave moromboe añete vae ndive oyovaicho vae reta re. 2i _b Echa'ã yaicuaa mboroyocui uyeyapo'ã co mbaepuere güɨnoi vaerã jupi vae reta re. Jaeño uyeyapo mbaepuere güɨnoi vaerã mboroyocui jei vae uipota'ã uyapo vae reta re, jare Tumpa jei vae uipota'ã uyapo vae reta re, jare iyoa vae reta re, jare icavi mbae vae uyapo vae reta re, jare icavi mbae vae Tumpa cotɨ jei vae reta re, jare tu uyuca vae reta re, jare ichɨ uyuca vae reta re, jare opaete upuruyuca vae reta re, Zh /bYaicuaa mboroyocui icavi co, uyeporu yave Tumpa uipota uyeporu vaerã rami. *g ObJae reta uipota tẽi oporomboe mboroyocui re. Ẽrei uicuaa cavi'ã mbae jei vae jare mbae imiari jese vae, yepe tẽi imiari jese uicuaa cavi vae imiari rami. Zf /bẼrei amocue vae uyavɨ cua mbaembae. Jáeramo uyembopa jare añave uyeacaiño. ge IbJare jucuarãi iyocui, jae reta güɨnoi vaerã mburuau. Yandepɨa uyeyoe yave mbaeyoa güi, jare yaicuaa yave yayapo'ã co icavi mbae vae, jare ñanoi yave mburugüɨrovia añetete vae Tumpa cotɨ, ñanoita mburuau. qd ]bĨru vae reta umɨmbeu aracae ndaye retaño jare jecuaeño umɨerãcua mbae itenondegua reta pe uyeyapo vae reguaño. Che jae ndeve ndiyocui vaerã vi agüɨye vaerã uyapɨsaca jocua nunga re. Echa'ã uyapɨsaca jese yave, umbɨpɨta uyeaca jocua mbaembae re, jare jucuarãi yave, ndarau uyeyocui cavi Tumpa pe. Echa'ã yayeyocui Tumpa pe mburugüɨrovia re. c #bEpɨta Efeso pe, Macedonia cotɨ aa yave che jae ndeve rami, ndiyocui vaerã amocue vae agüɨye vaerã oporomboe ambɨe moromboe re. tb cbAicuatía cua tupapire ndeve, Timoteo. Nde co jae cheraɨ añetete vae yandepurugüɨrovia re. YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee ndeve ipɨacavi jare ipuruparareco jare ipɨacatu. Umɨmbeu moromboe añete mbae vae reta regua Ha bChe co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo. Tumpa jare yandeYa Jesucristo iporoyocui rupi che ayeyapo temimondorã. Tumpa yanembɨasa ma jare ñaãro yandeYa Jesucristo yayerovia reve. B`NYandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi. Amén._NChe pumɨñera pemɨngueta vaerã cua tupapire opaete yanderɨvɨ reta pe. Jae co yandeYa jei vae. Jae oñono tee reta iyupeguarã. I^ NSaludo reta piyapo piyupe yave, piñecuãva piyerau reve. 8]kNCherɨvɨ reta, piyerure Tumpa pe oreré. _\7NTumpa uyapota co cua. Echa'ã jae peparavo ma, jare jecuaeño uyapo jei uyapota vae. k[ONTumpa umee ma yandeve ipɨacatu. Tumpa etei tapeñono tee iyupeguarãño. Tuyandareco cavi peespíritu re, jare perecove re, jare perete re, agüɨye vaerã quía ipuere pembɨjeco mbae re yandeYa Jesucristo ou ye yave. 1Z]NAgüɨye piyapo ipotave icavi mbae vae. VY%NPepɨa pe piyemɨngueta cavi opaete mbae re. Piñuvatu piyupe icavi vaeño. AX}NAgüɨye perɨ̃ro Tumpa iñee umɨmbeu vae reta iñee. fWENAgüɨye piyopia Espíritu Santo iparavɨquɨ. Echa'ã jae uparavɨquɨ oĩ pepɨa pe. V NJecuaeño pemee yasurupai Tumpa pe ipotave mbae re. Echa'ã cua co jae Tumpa uipota vae. Echa'ã perovia ma Cristo Jesús re. &UGNJecuaeño piyerure Tumpa pe. (TKNJecuaeño piyerovia catu. 0SYNPiñemoa ngatu. Ĩru vae uyapo yave icavi mbae vae pecotɨ, agüɨye piyeepɨ icavi mbae vae pe. Jecuaeño pico cavi uyupii, jare pico cavi vi opaete vae ndive. ZR-NCherɨvɨ reta, pumɨñera vi pembɨaracuaa vaerã iyaquɨ vae reta, jare pembɨpɨacatu vaerã ipɨatɨtɨ vae reta, jare pemborɨ vaerã ipɨrãta mbae vae reta, jare pepɨaguasu vaerã opaete vae pe. [Q/N Pipɨu jare peau iparavɨquɨ jeco pegua. Jare pico cavi uyupii pepɨacatu reve. HP N Cherɨvɨ reta, pumɨñera pipɨu vaerã yandeYa pe uyeyocui vae pepɨte pe ñugüɨnoi vae reta. Echa'ã jae reta co petenondegua reta yandeYa iparavɨquɨ re. Jae reta pembɨaracuaa. ON Jáeramo piyembɨpɨacatu jare piñemɨmɨrãta, jucuarãi piyapo peĩ rami. Pablo umbɨaracuaa upurugüɨrovia vae reta N N Echa'ã yandeYa Jesucristo umano yanderé, yande yaico vaerã jae ndive. Ñamano yave ani ndei ñamano yave, yaicota jae ndive. M1N Echa'ã Tumpa yandeparavo'ã uiporaraca vaerã yandeve. Jae yandeparavo co, yayembɨasaca vaerã yandeYa Jesucristo uyapo yandeve vae jeco pegua. `L9NẼrei yande yaico guarasɨ jembipe yave yugüɨreco vae rami. Jáeramo ñañemoa ñaĩ. Yarovia jare yaau Tumpa. Echa'ã cuarãi yave, jae co penti camisa fierro pegua uñerãro vae omonde vae rami. Ñaãro vi yayerovia reve yayembɨasaca ete vaerã. Echa'ã cuarãi yave, jae co penti ãca regua fierro pegua uñerãro vae oñono vae rami. aK;NEcha'ã oque vae reta oque pɨ̃tu yave, jare usavɨpo vae reta usavɨpo pɨ̃tu yave. J+NJáeramo agüɨye pico oque vae reta rami. Echa'ã ĩru vae reta yugüɨreco jucuarãi. Ẽrei ñañemɨatangãtu, jare ñañemoa ngatu ñaĩ. GINEcha'ã opaete pe reta pico guarasɨ jembipe yave yugüɨreco vae rami. Echa'ã guarasɨ umee tembipe. Yaico'ã co pɨ̃tu yave yugüɨreco vae rami. Echa'ã pɨ̃tu yave, pɨ̃tumimbi co. =HsNPenti imonda vae uique aramoiño penti tenta pe pɨ̃tumimbi yave, tenta iya uicuaa mbae reve. Ẽrei pe reta jocua tenta iya rami'ã co, cherɨvɨ reta. Pico'ã pɨ̃tumimbi pe. G{NƗvɨ pegua reta jeita ñugüɨnoi: “Tecorai'ã ma. Mbaetɨ ma mbae yaquɨye chugüi vae.” Jucuarãi jeita. Jayave outa aramoiño chupe reta mbaesusere, cuña imembɨrasɨ aramoiño ou chupe rami. Jare ndarau oyepe reta jocua mbaesusere güi. tFaNPenti imonda vae ou aramoiño pɨ̃tu yave. Jae ramiño vi yandeYa outa aramoiño. Cua picuaa cavi ma co. ]E 5NẼrei jocua ara reta re mbaetɨ ma mbae uata amɨmbeu vaerã peve, cherɨvɨ reta. 9DmNJáeramo piyembɨpɨacatu cua ñee reta pe.`C9NCua jaɨcue rupi yande cua ɨvɨ pe imeño ñaĩ vae ndeiño ñamano vae yaa pãveta jae reta ndive. YandeYa yandereupita, ñañeovãiti vaerã jae ndive amapɨ̃tu re. Jare jaeño mai pegua yaicota yandeYa ndive. BwNEcha'ã yandeYa etei ugüeyɨta ara güi ñee mbaepuere pegua reve. Uyenduta vi penti ángel tenondegua vae iñee jare Tumpa itrompeta. Jare Cristo re güɨrovia vae umanocue vae reta icove yeta rani yugüeru ĩru umanocue vae reta ipɨte güi. A9NJáeramo numɨmbeu peve yandeYa umɨmbeu oreve vae. Jae co cua: YandeYa ou ye yave, yande imeño ñaĩ vae ndarau yaa umanocue vae reta jenonde. ,@QNYande yarovia Jesús umano co jare icove ye co ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jae ramiño vi Tumpa ombouta Jesús ndive upurugüɨrovia vae umanocue vae reta. E~k~}z||/{zyxwvuktsQrrq\oonn0mm>lVkejjjhhgfee5d4cXbba``_p^h]]\k[cZSYY[XpWWgWVV-UT1RRLQPOONBMJL@KK:JKIHH,G%FDEJDCCuC-BlA(@?g>i=<;;:e99L87543*21h0//..C-U,++r*))(P't&&[$$!##!"o!R S.&l}HIH6  h R S\q ] Aipota pepɨaguasu vaerã cheve, chemiari rambueve iyaracuaa mbae vae rami. Jáeramo pepɨaguasu cheve. b= Echa'ã yandeYa umbutuichaca vae uyembutuichacata co, uyembutuichaca'ã co jaeiño.V % Ẽrei ime yave quía uipota uyembɨcate vae, tuyembɨcate yandeYa re. L  jare orepuere vaerã numɨmbeu ñee icavi vae perenta cutɨ rupi ñugüɨnoi vae reta pe. Echa'ã nduipota'ã etei ndoe ore nduyapo mbaravɨquɨ icavi vae ĩru vae uyapo Tumpa jei vae rupi vae.  Ndarau etei ndoe ore nduyapo mbaravɨquɨ icavi vae ĩru vae reta uyapo vae. Ẽrei nduipota uyembutuicha vaerã pepurugüɨrovia. Jare jucuarãi yave, pepuereta oremborɨ jeta ete mbaravɨquɨ orepuere vaerã nduyapo, Tumpa uipota nduyapo vaerã vae rupi, g G Tumpa etei umee oreve mbaepuere cua mbaravɨquɨ nduyapo vaerã. Nduyavɨ'ã. Añete co, nduyavɨta tẽi, Tumpa umee'ã yave oreve cua mbaepuere. Jáeramo ndoo ma pepɨ numɨmbeu vaerã peve ñee icavi vae Cristo regua. { o Ẽrei ore ndarau ndoe ore nduyapo penti mbaravɨquɨ icavi vae, nduyapo'ã yave. Echa'ã ore nduyapo mbaravɨquɨ icavi vae Tumpa umee oreve nduyapo vaerã vae. Jare Tumpa umaeño oreré nduyapo vaerã mbaravɨquɨ icavi vae pepɨte pe vi. lQ Ime amocue vae uyembutuicha vae. Nduipota'ã etei nduyemboyovaque jae reta ndive. Nduipota'ã vi ndoe peve mbaravɨquɨ ore nduyapo vae icavi ete co mbaravɨquɨ jae reta uyapo vae güi. Jae reta iyaracuaa'ã. Echa'ã uñeãa reta iyemɨngueta rupiño, jare jei reta mbaravɨquɨ jae reta uyapo vae icavi ete mbaravɨquɨ iĩru reta uyapo vae güi. A{ Ẽrei jucuarãi jei vae tuicuaa cua: Nduicuaaca orembaepuere nduicuatía peve vae pe, pepɨ noĩ'ã yave. Jae ramiño vi nduicuaacata orembaepuere nduyapota vae pe, pepɨ noĩ yave. 6e Echa'ã amocue vae jei cuarãi: “Pablo uicuatía yandeve vae pe jei yandeve jeta mbaembae yavai vae yayapo vaerã, jare uicuatía mbaepuere güɨnoi vae rami. Ẽrei jae etei oĩ yave yandepɨ, uyecuaa quirãi jae mbaetɨ etei mbaepuere güɨnoi, jare imiari yave, ñarɨ̃ro co.” Jucuarãi jei. c? Jáeramo agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta che aipota pumɨnguɨye aicuatía peve vae pe. ,Q YandeYa umee oreve mbaepuere orepuere vaerã pomborɨ. Umee'ã oreve pumbɨavai vaerã. Jare cua mbaepuere nonoi vae jecuaeñotai co aipɨu. Ndarau chemara jese. .U Pe reta pembutuicha ĩru vae reta mbae uyecuaa vae re. Aramoi quía uicuaa cavi jae co Cristo imbae. Ẽrei tuicuaa cavi ore vi co jae Cristo imbae, jae rami. >u Jare jeta pe reta pepɨa pe piyemɨngueta yave Cristo uipota pepɨa pe piyemɨngueta vaerã rami, chepuere aiporaraca opaete jucuarãi'ã uipota ipɨa pe uyemɨngueta vae reta pe. "= Jucuarãi nduicuaaca añete'ã co upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨayemɨngueta jare opaete moromboe aña guasu uiporu agüɨye vaerã ĩru vae reta uicuaa Tumpa vae. Jare jucuarãi nduyapo opaete vae ipɨa pe uyemɨngueta vaerã Cristo uipota ipɨa pe uyemɨngueta vaerã rami. 0Y Echa'ã ore nuñerãro'ã orembaepuere peño. Ore nuñerãro Tumpa imbaepuere tuicha vae pe, orepuere vaerã numɨamɨri aña guasu, yepe tẽi imbaepuere tuicha co. }s Ẽrei yepe tẽi ore nduico cua ɨvɨ pe, ẽrei nduiporu'ã orembaepuereiño nuñerãro vaerã aña guasu ndive. ~ Ẽrei che pumɨñera cua re. Echa'ã aipota'ã añeengata peve aa yave pepɨ. Ẽrei chepɨa pe ayemɨngueta aramoi icavi co añeengata vaerã amocue pepɨte pe ñugüɨnoi vae pe. Echa'ã jae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi ore nduico ore ndoe vae rupiño. }} u Che etei pumɨñera cua re. Cristo umee cheve añemɨmichi jare chepɨaguasu vaerã. Jáeramo chepuere pumɨñera cuarãi, yepe tẽi amocue vae jei añemɨmichi ete pepɨ aĩ rambueve, ẽrei aĩ'ã yave pepɨ chemiari peve aquɨye mbae reve. | Ñamee yasurupai Tumpa pe regalo jae umee yandeve vae re. Yandepuere'ã etei yaicuaa cavi cua regalo Tumpa umee yandeve vae.m{S Jare jae reta uyerureta Tumpa pe peré, jare perauta Tumpa ipɨacavi uyecuaa peré vae jeco pegua. 1z[ Jare piyeyocui yave Tumpa pe pemeeta chupe reta vae rupi, jae reta umbɨadorata Tumpa peré. Echa'ã cuarãi picuaacata chupe reta quirãi piyapo cua icavi vae, ñee icavi vae Cristo regua perovia ramo. Jare jae reta umbɨadorata Tumpa jeta pemeeta chupe reta jare opaete vae pe vae jeco pegua. kyO Echa'ã piyeyocui yave Tumpa pe cuarãi, pemeeta ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe mbaembae uata chupe reta vae. Ẽrei cuaño'ã uyeyapota. Echa'ã cuarãi piyapo yave, jeta vae umeeta yasurupai tuicha Tumpa pe. 6xe Jucuarãi pe reta penoita opaete mbaembae icavi vae, pepuere vaerã jeta pemee. Jare ore ndugüɨraa yave ĩru vae reta pe pemeeta vae, jae reta umeeta yasurupai Tumpa pe. ^w5 Tumpa umee yandeve ñaneremitɨrã ñañotɨ vaerã, jare yanderembiurã yau vaerã. Jae ramiño vi umeeta peve opaete, pepuere vaerã piyapo icavi vae, jare umɨvendiseta ĩru vae reta jupi vae piyapo vae rupi. :vm Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Jeta umee iparavete vae reta pe.Jupi vae uyapo vae re Tumpa jaeño mai pegua imanduata.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. :um Jare Tumpa ipuere umee peve jeta mbaembae ipɨacavi jeco pegua, agüɨye vaerã mbae uata peve, pe reta jecuaeño pepuere vaerã peporomborɨ opaete mbaravɨquɨ icavi vae re. &tE Penti penti tumee iquɨrẽɨ reve uipota umee rami. Agüɨye quía tumee jacatẽɨ reve ani che ayocui ramoño. Echa'ã Tumpa uau uyerovia reve umee vae. s1 Yamɨjaanga umaetɨ vae mbaembae pemee vae re. Pemandúa cua re: Mbovɨño oñotɨ vae mbovɨño uavɨrota. Jare jeta oñotɨ vae jeta uavɨrota. Lr Jáeramo chepɨa pe ayemɨngueta icavi co ayocui vaerã orerɨvɨ reta jae reta rani yugüɨraa vaerã pepɨ. Jucuarãi jae reta ipuereta pemborɨ opa vaerã pembatɨ corepoti tenonde yave pere pipota pemee vae. Jare jucuarãi yave, che aa yave pepɨ, uyecuaata quirãi pemee pepɨacavi ramo, mbaetɨ ore poyocui ramoño. wqg Aramoi amocue Macedonia pegua reta yugüɨraata cherupíe, che aa yave pepɨ. Jare pembatɨ'ã yave corepoti, jae reta uicuaa yave, oremarata. Echa'ã ndoe chupe reta quirãi pe reta pipota peporomborɨ. Jae ramiño vi pe reta pemarata. p3 Ẽrei amondo ma orerɨvɨ reta pepɨ, agüɨye vaerã oremiariiño peré cua re, jare pemɨcuatɨ̃ro voi penoi vaerã corepoti, che jae ma rami. ,oQ Che aicuaa quirãi pipota ete piyapo cua. Echa'ã cua re chemiari cavi peré Macedonia pegua reta pe. Che jae chupe reta quirãi penti año ma pipota peporomborɨ pe reta Acaya pe pico vae. Jare ĩru vae reta uyandu yave quirãi pe reta pipota peporomborɨ, jae reta vi uipota oporomborɨ. 6n g Tamɨmbeu ye peve corepoti pembatɨta vae re. Cua corepoti rupi pepuereta pemborɨ ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Ẽrei cua picuaa ma che aicuatía mbae reve. Xm)Jáeramo picuaaca chupe reta quirãi peau. Jucuarãi yave, ĩru upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta vi uicuaata, jare jucuarãi uicuaata añete co mbaembae icavi vae ndoe chupe reta peré vae.lIme yave quía upɨrandu Tito re vae, pepuere pere jae co cheĩru jare uparavɨquɨ co che ndive ore pomborɨ vaerã. Ani upɨrandu yave ĩru orerɨvɨ reta re, pepuere pere upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta omondo, jare jae reta umbɨadoraca co Cristo. 8kiJare nomondo vi jae reta jupíe ĩru orerɨvɨ. Jeta vese ma jae uicuaaca oreve quirãi jatangãtu jeta mbaembae re. Jare añave jae jatangãtu ete pererovia catu ramo. \j1Jecuaeño nduipota nduyapo jupi vae ĩru vae reta jovaque, yandeYa jovaqueño'ã. i1Cuarãi nduipota nduyapo, agüɨye vaerã quía orembɨjeco cua jeta corepoti numbatɨ opaete que rupi numee vaerã iparavete vae reta pe vae re. h+Jare jocua reño'ã. Echa'ã upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae uiparavo, jae oo vaerã orerupíe oremborɨ vaerã cua mbaravɨquɨ mbɨacavi pegua re. Cua mbaravɨquɨ nduyapo numbɨadoraca vaerã yandeYa jare nduicuaaca vaerã quirãi nduipota ndoporomborɨ. .gUJare nomondo jae jupíe orerɨvɨ opaete upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae pe uyemɨngueta cavi jese vae. Echa'ã jae umɨmbeu cavi ñee icavi vae. fEcha'ã Tito uipota uyapo ore nduipota uyapo vaerã vae. Ẽrei jatangãtu ete pecotɨ ramo, jaeiño iquɨrẽɨ oo pepɨ. teaẼrei amee yasurupai Tumpa pe quirãi jae umɨatangãtu Tito pecotɨ, oremɨatangãtu pecotɨ rami. PdEcha'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Jocua jeta güɨnoi vae uasa'ã mbae güɨnoi, jare jocua mbovɨño güɨnoi vae pe uata'ã mbae.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Tito jare iĩru reta bc=Ẽrei aipota opaete vae oyovaque yugüɨreco vaerã. Añave pe reta pepuere pemee mbovɨ jeta penoi vae güi pemborɨ vaerã mbaembae uata chupe vae reta. Jae ramiño vi jae reta jeta güɨnoi yave jare mbaembae uata peve yave, jae reta ipuereta umee peve mbovɨ jeta güɨnoita vae güi. Jáeramo jucuarãi opaete vae oyovaque yugüɨrecota. ebC Echa'ã aipota'ã etei piyembɨparavete vaerã ĩru vae reta yugüɨreco cavi vaerã. -aS Echa'ã yaipota yave ñamee ñanequɨrẽɨ reve, Tumpa uipota ñamee vaerã ime ñanoi vae rupi. Tumpa uipota'ã ñamee vaerã mbaetɨ yave ñanoi ñamee vaerã. X`) Jáeramo añave jucuarãi piyapo. Echa'ã cue año pe pipota piyapo cua. Jáeramo añave opa piyapo cue año pe pipota piyapo vae. Pemee jocua penoi vae güi, pemborɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta. /_W Che pumbɨaracuaa cua re cuarãi: Icavi co piyapo vaerã cua. Echa'ã penti año ma pe reta pipota tẽi pemborɨ vaerã, jare pembɨpɨ pembatɨ pemee vaerã. 6^e Picuaa cavi co quirãi yandeYa Jesucristo uicuaaca ipɨacavi. Echa'ã yepe tẽi jae icocatu ete, ẽrei uyembɨparavete yanderau ramo, yande yaicocatu vaerã Tumpa cotɨ. a];Cua che jae peve vae penti mboroyocui'ã co. Ẽrei chemiari peve cuarãi ĩru vae reta uipota umee omborɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta ramo, jare cuarãi piyapo yave, picuaacata pepuruau añetete co. L\Pepurugüɨrovia tuicha ete co. Icavi ete peporomboe. Jeta mbaembae picuaa. Peratangãtu jare orerau ete. Opaete cua piyapo cavi. Jáeramo picuaaca vi quirãi pepɨacavi ete cua pemeeta vae re. [Jáeramo numɨñera Tito opa vaerã umbatɨ pe reta pemeeta pepɨacavi jeco pegua vae. Echa'ã jae etei umbɨpɨ umbatɨ. ?ZwJare uyapo reta jeta ete ye ore nuãro tẽi uyapota vae güi. Echa'ã uñemee reta yandeYa pe uyeyocui vaerã. Jayave uñeñono reta oreve vi, oremborɨ vaerã Tumpa jei vae rupi. Y!Jare uyerure oreve numbɨresive vaerã jocua uipota umee vae, jucuarãi ipuere vaerã omborɨ ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. jXMChepuere amɨmbeu peve quirãi jae reta umee che chepɨa pe ayemɨngueta icavi co umee vaerã vae. Añete co, umee reta jeta ete ye chepɨa pe ayemɨngueta icavi co umee vaerã vae güi. Jare umee reta che ayocui mbae reve. ,WQEcha'ã uiporara ramo, yavai ete chupe reta. Ẽrei uyerovia. Jare yepe tẽi iparavete ete reta, ẽrei jeta umee, omborɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta. V +Añave aipota aicuaaca peve quirãi upurugüɨrovia vae Macedonia pe uyembatɨmbatɨ vae reta uicuaaca Tumpa ipɨacavi uñemee chupe reta vae. UU#Jáeramo ayerovia peré. Echa'ã opaete pe chepuere pugüɨrovia catu.&TEJare Tito perau ete ma. Echa'ã imandúa quirãi piyapo jae jei peve piyapo vaerã vae, jare quirãi pembɨresive cavi pipɨu reve jare piñemɨmichi reve. SSEcha'ã chemiari cavi Tito pe peré, jare chemara'ã jocua re. Opaete ndoe peve vae añete co. Jae ramiño vi Tito uicuaa ma añete co jocua che jae chupe peré vae. Echa'ã chemiari cavi chupe peré. 'RG Jáeramo Tumpa orembɨpɨacatu ma. Jare nduyerovia ete Tito uyerovia peré vae re. Jare jucuarãi Tumpa orembɨpɨacatu. Echa'ã pe reta pembɨyerovia Tito. Q Aicuatía peve yave, aicuatia'ã icavi mbae vae uyapo vae jeco peguaño, jare aicuatia'ã vi icavi mbae vae uyeyapo chupe vae jeco peguaño. Ẽrei aicuatía peve picuaa vaerã quirãi pe reta orerau ete co Tumpa jovaque. Echa'ã cuarãi Tumpa uyembɨadoracata co. 'PG Echa'ã picuaa ma quirãi piñemɨatangãtu ete Tumpa cotɨ, mbɨatɨtɨ penoi vae icavi Tumpa pe ramo. Echa'ã pipota picuaaca cheve pe reta penoi'ã co teco. Pepochɨ jocua mbaeyoa re, jare pequɨye vi jese. Pipota ete cherecha vaerã. Pipota ete vi piyapo che amɨmbeu peve piyapo vaerã vae. Echa'ã pipota piporaraca icavi mbae vae uyapo vae pe. Aicuaa ma quirãi mbaetɨ etei teco penoi cua uyeyapo vae re. O5 Echa'ã mbɨatɨtɨ ñanoi vae icavi yave Tumpa pe, yaeya yandiyemɨngueta icavi mbae vae yandepɨa pe oĩ vae, jare Tumpa yanderepɨ. Jare cua re ndarau yandepɨatɨtɨ. Ẽrei yandepɨatɨtɨ yave upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨatɨtɨ rami, Tumpa yanderepɨta'ã tẽi. N+ Añave ayerovia. Ẽrei ayerovia'ã pepɨatɨtɨ ramoño. Echa'ã pepɨatɨtɨ ramo, peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Jare cua jeco pegua ayerovia ma. Echa'ã mbɨatɨtɨ penoi vae icavi Tumpa pe. Jáeramo ore nduyapo'ã co mbae icavi mbae vae peve. hMIAicuaa yave quirãi che pumbɨpɨatɨtɨ aicuatía peve vae pe, che vi chepɨatɨtɨ, yepe tẽi mbovɨ ara rupiño pepɨatɨtɨ. Ẽrei añave chepɨatɨtɨ'ã, yepe tẽi che pumbɨpɨatɨtɨ aicuatía peve vae pe. HL Jare orepɨacatu'ã Tito ou uvãe orepɨ vae reño. Orepɨacatu ete vi nduicuaa yave quirãi pe reta pembɨpɨacatu Tito. Echa'ã jae umɨmbeu oreve quirãi pe reta pipota ete cherecha vaerã, jare quirãi pepɨatɨtɨ ete jocua uyeyapo vae re, jare quirãi pipota ete chembɨyerovia. Jáeramo che ayerovia ete peré. sK_Ẽrei Tumpa umbɨpɨacatu ipɨatɨtɨ vae reta. Jáeramo jae orembɨpɨacatu Tito ou yave uvãe orepɨ. J7Macedonia pe ndoyu nuvãe güive, orepuere'ã etei nduputuu opaete nduiporara vae güi. Ĩru vae reta oyovaicho ore ndive oremɨnguɨye vaerã. .IUAmɨsɨmi chemiari peve, jare ĩru vae reta pe chemiari yave ayerovia ete peré. Yepe tẽi nduiporara ete noĩ, Tumpa jecuaeño chembɨpɨacatu jare ayerovia ete. 9HkJae'ã peve cua pumbɨjeco vaerã. Echa'ã che jae ma peve quirãi ore puau ete. Jáeramo ñamano yave ani jecuae yaico yave, ipuereta'ã mbae uequi cua mburuau orepɨa güi. HG Picuaaca oreve quirãi co orerau. Ore nduyapo'ã etei mbae icavi mbae vae ipotave vae pe. Jae ramiño vi nduyapoca'ã etei mbae icavi mbae vae ipotave vae pe. Ndupurumbɨtavɨ'ã etei. -F UTumpa umɨmbeu ma yandeve opaete cua jei uyapota vae. Jáeramo, cherɨvɨ reta, aicuatía peve cuarãi: Agüɨye ma yayapo icavi mbae vae yanderete pegua jare yanderecove pegua. Jecuaeño ñañeñono tee Tumpa peguarã yaquɨye reve Tumpa güi. Pablo uyerovia Corinto pegua reta uyapo vae re E!Jare che aicota peRurã,
jare pe reta picota cheraɨrã jare cherayɨrã.” Jucuarãi jei yandeYa opaete mbaepuere güɨnoi vae.zDmJáeramo jae jei vi peve cuarãi:“Jáeramo pesɨrɨ icavi mbae vae uyapo vae reta ipɨte güi.Agüɨye ye ma piñemɨĩru jae reta ndive.Agüɨye piyapo icavi mbae vae jae reta uyapo rami.Jare che pumbɨresiveta. 7CgIcavi'ã etei tumpa-raanga reta ñugüɨnoi vaerã Tumpa ico vae pe. Jare pe reta co jae Tumpa ico pɨpe vae rami. Echa'ã Tumpa jei cuarãi:“Aicota jare aguatata ipɨte rupi.Aicota jae reta iTumparã,
jare jae reta yugüɨrecota chembaerã.” Jucuarãi jei Tumpa imeño mai ico vae. B}Cristo uñemɨĩru'ã etei Satanás ndive. Jae ramiño vi upurugüɨrovia vae ico'ã upurugüɨrovia mbae vae ico rami. @AyAgüɨye piñemɨĩru upurugüɨrovia mbae vae reta ndive. Echa'ã upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨayemɨngueta oyovaque'ã upurugüɨrovia vae reta ipɨayemɨngueta ndive. Echa'ã jupi vae oyovaque'ã etei jupi mbae vae ndive. Jae ramiño vi tembipe jare pɨ̃tumimbi ipuere'ã etei yugüɨreco pãve. =@s Tachemiari peve penti tu imiari isambiaɨ reta pe rami. Ore puau ramo, pe reta vi picuaaca oreve quirãi pe reta orerau. Agüɨye piñemɨĩru upurugüɨrovia mbae vae reta ndive E? Yayerau'ã yave, ore nonoi'ã teco. Pe reta co penoi teco. ]>3 Numɨsɨmi oremiari peve, Corinto pegua reta. Picuaa ma quirãi ore puau vae. S= Orepɨatɨtɨ, ẽrei jecuaeño nduyerovia. Oreparavete, ẽrei jeta ĩru vae reta güɨrovia Cristo re ore rupi. Mbovɨ ete mbaembae ɨvɨ pegua nonoi, ẽrei ime nonoi jeta ete Tumpa umee oreve vae. <- Ĩru vae reta orecuaa'ã. Ẽrei Tumpa orecuaa cavi. Numano seri aveiño, ẽrei jecuaeño noĩ. Ĩru vae reta orenupa, ẽrei ndeiño oreyuca. v;eAmocue vae orepɨu, jare amocue vae orererɨ̃ro. Amocue vae jei mbaembae icavi vae oreré, jare amocue vae jei mbaembae icavi mbae vae oreré. Yepe tẽi ĩru vae reta jei ore co jae upurumbɨtavɨ vae reta, jecuaeño ndoe añete vae. ]:3Numɨmbeu ĩru vae reta pe ñee añete vae, jare Tumpa oremborɨ imbaepuere pe. Jecuaeño nduyapo jupi vae, amocue vae güɨrovia vaerã Cristo re, jare agüɨye vaerã ĩru vae reta ipuere orembɨjeco mbae re. 9Nduyapo'ã mbae pɨchɨ̃i vae ĩru vae reta cotɨ. Nduicuaaca añete vae ĩru vae reta pe. Numɨaguanta ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae oreve yave. Orepɨacavi ĩru vae reta pe. Jecuaeño Espíritu Santo oremborɨ. Añetete nduau ĩru vae reta. '8GĨru vae reta orenupa jare oreñono peresorɨru pe. Ĩru vae reta uyapo tecorai oreré. Tanta nduparavɨquɨ. Amo pe ndoque'ã. Amo pe mbaetɨ orerembiurã. 87iJecuaeño nduipota nduicuaaca ĩru vae reta pe quirãi nduyeyocui cavi Tumpa pe. Echa'ã orepɨaguasu. Nduiporara ete. Jecuaeño uata mbaembae oreve. Yavai co nduico vaerã. 46aJecuaeño nduico cavi, agüɨye vaerã quía numbɨavai. Jucuarãi nduico, agüɨye vaerã ĩru vae reta jei: “Jocua Tumpa jembiocui reta uyapo icavi mbae vae.” k5OEcha'ã Tumpa jei iñee uyecuatía oĩ vae pe cuarãi:“Chepɨacavi ramo, ayapɨsaca nderé.Che nduepɨ jocua ara ndiyembɨasaca yave.” Jucuarãi jei. Mase, añave Tumpa ipɨacavi. Añave ara co yembɨasa pegua. o4 YOre nduparavɨquɨ Tumpa ndive. Jáeramo ore pumɨñera agüɨye vaerã piyuvanga Tumpa ipɨacavi re. 3Cristo iyoa'ã etei. Ẽrei Tumpa uiporaraca chupe opaete yanembaeyoa re, Tumpa ipuere vaerã yanembujupi yarovia Cristo re yave.2Jáeramo Cristo yanemondo jae ipepɨca pe. Jare ñanemiari yave, jae co Tumpa imiari oĩ yande rupi. Echa'ã Tumpa uipota umbɨpɨacatu ĩru vae reta jae ndive. Jáeramo yande ñamɨñera ĩru vae reta Cristo jee re uyembɨpɨacatu vaerã Tumpa ndive. t1aCua uipota jei Tumpa umbɨpɨacatu jae ndive opaete ɨvɨ pegua reta Cristo rupi, agüɨye vaerã umbɨjeco reta imbaeyoa reta re. Jare Tumpa umee yandeve yamɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe quirãi uipota umbɨpɨacatu reta jae ndive. B0}Jare Tumpa uyapo opaete cua. Jare jae yanembɨpɨacatu jae ndive Cristo rupi, jare umee yandeve yamɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe quirãi jae uipota umbɨpɨacatu reta jae ndive. ;/oJáeramo ime yave quía güɨrovia Cristo re vae, Tumpa umee chupe tecove ipɨau vae. Uipota'ã ma mbaembae tenonde yave uipota vae. Uipota ma mbaembae tecove ipɨau vae pegua. `.9Jáeramo añave güive ndarau yandepɨa pe yayemɨngueta ĩru vae re jae co ɨvɨ peguaño. Yepe tẽi yaicuaa quirãi Cristo ico cua ɨvɨ pe, ẽrei añave güive ndarau yandepɨa pe yayemɨngueta jese jocua re. h-IJare Cristo umano opaete vae re, yande jecuaeño yayeyocui vaerã chupe yaico rambueve cua ɨvɨ pe, agüɨye vaerã yaico yandiyupe vaerãño. Echa'ã Cristo umano yanderé jare icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi. 1,[Echa'ã Cristo orerau ramo, orequɨrẽɨ ete nduyeyocui chupe. Echa'ã nduicuaa cavi Cristo umano opaete yanderé. Jáeramo opaete yande ñamano vi yaicose vae güi. +' Aramoi ĩru vae reta jeita orembɨquere co. Ẽrei jaeño nduipota numbɨadora Tumpa. Ẽrei jei reta yave ore orearacuaa co, icavi co peve. F* Ndoe'ã co peve cua nduyembɨcate vaerã. Ẽrei nduipota pe reta picuaa vaerã cua, pepuere vaerã pepɨamaiña orecotɨ. Echa'ã jucuarãi yave, pepuereta pemiari cua re ĩru vae reta pe, jae reta uyembɨcate yave. Echa'ã jae reta uyembɨcate mbae uyecuaa vae re. Uyembɨcateta tẽi co ipɨa pe güɨnoi vae re. e)C Jáeramo ore nduparavɨquɨ ĩru vae reta güɨrovia vaerã yandeYa re. Echa'ã nduicuaa yandeYa orerãata co. Ẽrei Tumpa uicuaa maera nduyapo opaete nduyapo vae. Jae ramiño vi aipota pe reta picuaa vaerã cua. ( Echa'ã opaete vae ñaĩta Cristo jovai, jae ñanerãa vaerã. Jare Cristo umbɨjecoviata penti penti pe cua ɨvɨ pe ico rambueve uyapo vae. Jae umbɨjecoviata icavi vae uyapo vae jare icavi mbae vae uyapo vae pe. Umɨmbeu quirãi yayembɨpɨacatu Tumpa ndive u'c Jáeramo jecuaeño yaipota yambɨyerovia yandeYa cua ɨvɨ pe yaico rambueve jare jae ndive ñaĩ ma yave. h&IẼrei jecuaeño yayerovia. Jare ñanequɨrẽɨ yaeya yanderete, ñaĩ vaerã yandeYa ndive. T%!Echa'ã yaico yandeYa re yandepurugüɨrovia reve. Ẽrei ndeiño yaecha. t$aJáeramo jecuaeño yayerovia. Echa'ã yaicuaa cua ɨvɨ pe yaico rambueve, ndei ñaĩ yandeYa ndive. #Jare cuarã Tumpa uparavɨquɨ yandepɨa pe, jare umee ma yandeve Espíritu Santo uicuaaca vaerã yandeve jocua umeeta yandeve vae. g"GEcha'ã cua yanderete pe yaico rambueve, yaiporara co, yavai ete yandeve ramo. Ẽrei yaipota'ã ñaĩ yanderete mbae reve. Yaipota ñanoi yanderete ipɨau vae, ñanoi vaerã tecove opa mbae vae, agüɨye vaerã ñamano. d!AJare Tumpa umee yave yandeve yanderete ipɨau vae, ndarau etei ñaĩ yanderete mbae reve. Echa'ã cua yanderete pe yaico rambueve, yaiporara, jare yaipota ete ñanoi yanderete ipɨau vae penti tenta Tumpa uyapo vae rami.  Echa'ã yaicuaa yanderete umanota co. Jae co penti tenta ɨma'ã ico vae rami. Ẽrei Tumpa umeeta yandeve yanderete ipɨau vae. Jae co penti tenta Tumpa uyapo vae rami. Jare cua Tumpa umeeta yandeve vae ara pegua co, ɨvɨ pegua'ã co, jare ndarau etei opa. Jáeramo yandepɨa pe yayemɨngueta'ã mbaembae yandepuere yaecha vae re. Yandepɨa pe yayemɨngueta mbaembae yandepuere'ã yaecha vae re. Echa'ã mbaembae yandepuere yaecha vae opata co. Ẽrei mbaembae yandepuere'ã yaecha vae ndarau etei opa.)Echa'ã yaiporara vae michi ete jare michi peguaño co. Jare yaiporara yave, Tumpa umeeta yandeve yerovia tuicha ete vae ndarau etei opa vae. Jáeramo orecueri'ã. Echa'ã yepe tẽi orerete pe jecuaeño nduiporara, ẽrei Tumpa jecuaeño umee oreve imbaepuere. REcha'ã opaete nduiporara, orepuere vaerã pomborɨ, jare Tumpa ipɨacavi oĩ vaerã jeta vae ndive. Echa'ã jucuarãi yave, jeta vae umeeta yasurupai Tumpa pe, jare jucuarãi Tumpa uyembɨadoracata. Jare nduicuaa Tumpa umbɨjecove ye co yandeYa Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jae ramiño vi nduicuaa Tumpa orembɨjecove yeta co orereru umanocue vae reta ipɨte güi nduico vaerã Jesús ndive, jare oreñonota pe reta ndive jae jovai.  Orepurugüɨrovia oyovaque co jocua mburugüɨrovia yamɨngueta jese vae ndive. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Che arovia. Jáeramo chemiari jese.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Jae ramiño vi ore ndugüɨrovia. Jáeramo oremiari jese. ^5 Jáeramo jecuaeño nduiporara ete nduico, pe reta penoi vaerã tecove opa mbae vae. /W Echa'ã yepe tẽi imeño noĩ, ẽrei jecuaeño nduquɨye'ã numano vaerã Jesús nduau ramo, uyecuaa vaerã orerete umanota vae re tecove Jesús ime güɨnoi vae. } Opaete que rupi nduquɨye'ã numano vaerã Jesús umano rami, uyecuaa vaerã orerete re tecove Jesús ime güɨnoi vae. # Ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae oreve, ẽrei jecuaeño Tumpa ime oĩ ore ndive. Numano seri, ẽrei jecuaeño Tumpa umee oreve tecove. !;Opaete que rupi nduiporara, ẽrei jecuaeño orepuere nduparavɨquɨ Tumpa pe. Nduicuaa'ã mbae nduyapo vaerã, ẽrei jecuaeño Tumpa uicuaaca oreve. X)Jare cua icavi ete vae ime Tumpa güi nonoi vae ico orerete pe, yepe tẽi orerete ɨvɨ pegua co, uyecuaa vaerã cua mbaepuere tuicha ete vae ime nonoi vae Tumpa imbaepuere co, orembaepuereño'ã co. }sEcha'ã opaete pɨ̃tumimbi yave, Tumpa jei tome toĩ tembipe. Jae ramiño vi Tumpa umɨembipe orepɨa pe penti tembipe rami, nduicuaa vaerã quirãi jae uyembɨadoraca ete. Tumpa imbaepuere uyecuaa Jesucristo rupi. Mburugüɨrovia rupi yaico !Ore nuñemɨñee yave, numɨmbeu yandeYa Cristo Jesús, oremiari'ã co oriyee. Echa'ã ore co jae perembiocui retaño, Jesús nduau ramo. )KEcha'ã jae reta güɨrovia'ã Tumpa. Jáeramo cua ɨvɨ pegua reta iya umɨpɨ̃tumimbi iyaracuaa, agüɨye vaerã uicuaa cavi ñee icavi vae Cristo uyembɨadora vae regua. Cristo co jae Tumpa etei cuimbaerã uyeyapo vae. Echa'ã ñee icavi vae penti tembipe yanemɨembipe vae rami co. Amocue vae jei ipuere'ã uicuaa cavi ñee icavi vae ore numɨmbeu vae. Ẽrei jucuarãi jei, jae reta ucañɨteita ramo. Nduyapo'ã etei ĩru vae reta uyapo vɨari imara ramo vae. Nduyapo'ã etei mbae ndupurumbɨtavɨ vaerã. Ndorova'ã vi Tumpa iñee. Jaeño numɨmbeu ĩru vae reta pe añete vae, jare jucuarãi opaete vae ipuere uicuaa quirãi ore nduico cavi Tumpa jovaque. b  ?Jáeramo orecueri'ã. Echa'ã Tumpa oreparareco jare umee oreve nduyeyocui vaerã chupe. & EJare yande co jova uyasoi mbae vae rami co. Jáeramo yande co jae penti espejo rami. Echa'ã ĩru vae reta ipuere uicuaa yandeYa regua, umae yave yanderé. Jare yande ñamae ngatu yandeYa re ramo, jecuaeño yandeYa iEspíritu uparavɨquɨ yandepɨa pe, ñaĩ vaerã yandeYa rami. Jare yandeYa oyovaque Espíritu Santo ndive. Jare ime yave quía güɨnoi yandeYa iEspíritu vae, ipuere iyaracuaa catu. S Ẽrei yandeYa cotɨ uyerova yave, uyeequita jocua iyaracuaa uyasoi vae. f EẼrei Moisés uicuatía vae umɨngueta yave, jecuaeño ime oĩ jocua iyaracuaa uyasoi vae. mSẼrei Israel pegua reta uicuaa cavi'ã. Echa'ã jecuaeño iyaracuaa uyeasoi oĩ, Moisés jova tarapo pe uyeasoi rami. Jáeramo uicuaa cavi'ã, trato indechi vae umɨngueta yave. Ẽrei jocua trato indechi vae Cristo umbai ma. dA Nduyapo'ã Moisés uyapo rami. Echa'ã jae umbɨyasoi jova penti tarapo pe, agüɨye vaerã Israel pegua reta umae ngatu jova re. Echa'ã uipota'ã Israel pegua reta uecha vaerã quirãi ove jocua jova re jembipe vae. H  Jare cua ndugüɨrovia ramo, numɨmbeu cavi peve opaete. #? Echa'ã jocua mboroyocui ita reta re uyecuatía vae icavise, yepe tẽi uyembai ma. Jáeramo jocua taɨcuegua vae icavi ete chugüi, echa'ã ndarau opa. 7 Echa'ã tenonde yave Tumpa uipɨuca mboroyocui. Ẽrei ucañɨ ma mboroyocui imbaepuere. Echa'ã cua añave Tumpa uipɨuca ma vae icavi ete chugüi. *M Echa'ã yepe tẽi mboroyocui jei vae uyapo'ã vae umanota co, ẽrei icavise. Jáeramo icavi ete ma jocua güi ñee uicuaaca yandeve Tumpa yanembujupi co vae. dAJáeramo jocua ñee Espíritu Santo güeru yandeve vae icavi ete mboroyocui jei vae güi. pYJocua mboroyocui uyecuatía oĩ ita reta re vae uñemee Moisés pe yave, Tumpa umɨembipe Moisés iárambo. Jáeramo Israel pegua reta ipuere'ã umae ngatu Moisés jova re. Echa'ã Moisés jova jembipe ete. Ẽrei yepe tẽi mboroyocui jei vae uyapo'ã vae umanota co, ẽrei uñemee Moisés jova jembipe ete reve. Ẽrei jocua jembipe vae ɨma'ã ico. ;oJae ramiño vi Tumpa umee oreve mbaepuere, nduyeyocui cavi vaerã chupe trato ipɨau vae re. Cua trato ipɨau vae Espíritu pegua co, mboroyocui uyecuatía oĩ vae pegua'ã co. Echa'ã mboroyocui uyecuatía oĩ vae jei vae uyapo'ã vae umanota co. Ẽrei Espíritu Santo umee yandeve tecove opa mbae vae. U#Oreiño orepuere'ã etei mbae nduyapo. Ẽrei Tumpa umee oreve imbaepuere. [~/Jare cuarãi orepuere ndoe peve, ndugüɨrovia catu Tumpa Cristo rupi ramo. I} Echa'ã opaete vae ipuere uicuaa quirãi pe reta co jae penti tupapire Cristo güi ore ndugüeru vae rami. Ẽrei pe reta co penti tupapire Tumpa imeño mai ico vae iEspíritu pe uyecuatiaca vae rami, mbaetɨ co penti tupapire tinta pe uyecuatía vae rami. Tumpa uicuatía ñee pepɨa re etei. Uicuatia'ã ita reta re. I| Nduyembutuicha'ã co. Echa'ã pe reta co jae oretupapire rami uyecuatía oĩ orepɨa pe vae rami. Opaete vae ipuere perecha uicuaa vaerã quía co ore, penti tupapire ipuere umɨngueta rami. Q{ Aramoi pe reta pepɨa pe piyemɨngueta tẽi ore numbɨpɨ ye nduyembutuicha. Jucuarãi'ã co. Pipota'ã ndipo ndugüeru vaerã peve tupapire reta nduicuaaca vaerã peve quía co ore. Pipota'ã ndipo pemee oreve tupapire reta nduicuaaca vaerã ĩru vae reta pe quía co ore. Echa'ã ĩru vae reta güɨnoi jocua nunga tupapire. rz]Echa'ã jeta vae uiporu Tumpa iñee umɨngana vaerã mbaembae iyupeguarã. Ẽrei ore jae reta rami'ã co. Ore numɨmbeu cavi Tumpa iñee Tumpa oreocui numɨmbeu vaerã rami. Oremiari Tumpa jovaque Cristo re ndugüɨrovia ramo.0yYEcha'ã numɨmbeu yave ucañɨteita vae reta pe, mbae ipiche cavi vae amɨjaanga oreré vae uyeyapo mbayachi quía upuruyuca pɨpe vae rami. Jae ramiño vi numɨmbeu yave uyembɨasaca vae reta pe, jae uyeyapo mbae tecove umee vae rami. Jare mbaetɨ quía ipuere jaeiño uyapo cua mbaravɨquɨ. vxeNumɨmbeu yave ĩru vae reta pe Cristo regua, numbɨyerovia Tumpa, mbae ipiche cavi vae yanembɨyerovia rami. Jare numɨmbeu uyembɨasaca vae reta pe jare ucañɨteita vae reta pe, mbae ipiche cavi vae uñeetu opaete que rupi vae rami. cw?Yasurupai numee Tumpa pe. Echa'ã jae jecuaeño oremborɨ ndupurumɨamɨri vaerã Cristo rupi, jare umee oreve ñee icavi vae nduicuaaca vaerã opaete que rupi, mbae ipiche cavi vae uñeetu opaete que rupi rami. Bv} ẽrei chepɨacatu'ã etei avãe'ã yanderɨvɨ Tito joco pe ramo. Jáeramo che jae Troas pegua reta pe aa yeta co, jare ayu chugüi reta Macedonia cotɨ. Ñapurumɨamɨri Cristo rupi u- Jare che aa avãe yave Troas pe amɨmbeu vaerã ñee icavi vae Cristo regua, yepe tẽi yandeYa umee cheve aparavɨquɨ cavi vaerã chupe, t Yaipota'ã Satanás ñanemɨamɨri vaerã. Echa'ã yaicuaa cavi co mbae jae uipota uyapo vae. Pablo uyemɨpɨa'ã Troas pe >su Pe reta pembɨasa yave quía pe mbae, che vi ambɨasa chupe. Echa'ã jocua ambɨasa quía pe vae, ime yave mbae ambɨasa vaerã quía pe vae, ambɨasa co chupe peré Cristo jovai. r Echa'ã cua jeco pegua aicuatía peve, aicuaa vaerã mbae ra piyapota. Aipota aicuaa piyapota ra opaete che jae peve piyapo vaerã vae. Xq)Jáeramo che pumɨñera pemɨmbeu vaerã chupe quirãi jecuaeño co peau vae. Vp%Añave icavi co pembɨasa vaerã chupe. Icavi co añave pembɨpɨacatu vaerã. Agüɨye ma piporaraca ye chupe. Echa'ã piporaraca ye yave chupe, aramoi uyapota mbae icavi mbae vae, ipɨatɨtɨ ete ramo. Vo%Jeta ma pe reta piporaraca chupe. Jáeramo agüɨye ma piporaraca ye chupe. _n7Jocua iyoa vae cheño'ã chembɨpɨatɨtɨ. Amocue pe reta vi pembɨpɨatɨtɨ. V~9|n{{Fzyxwwvuucts}rr\qppo1mmmlkJjii5hhSgffe\ePdYcbaa-`^]\[Z:YXXqWVU-SSDRQQPcOO8NMLKKJJcIHH!GRFEE[DCBAAr@@d?:>=.' WX Jáeramo jecuaeño nduyerure Tumpa pe peré. Echa'ã ore nduyeyocui Tumpa pe jare jae peparavo vi. Nduipota Tumpa jei vaerã jupi co peparavo vaerã. Tumpa tapemborɨ imbaepuere rupi, piyapo vaerã opaete mbae icavi vae pipota piyapo vae, jare peparavɨquɨ vaerã pepurugüɨrovia reve. |& sX Echa'ã jucuarãi uyeyapota, yandeYa ou ye yave. Jare jocua ara reta pe opaete uñeñono tee yandeYa peguarã vae reta umbɨadorata yandeYa. Opaete güɨrovia jese vae reta ipɨacañɨta yandeYa re. Jare pe reta vi perovia numɨmbeu peve vae. D% X Jáeramo uiporarata co. Echa'ã yandeYa umbɨsɨrɨta reta yugüɨreco vaerã jaeño mai pegua mbɨrɨ chugüi. Ndarau etei uecha reta yandeYa imbaepuere tuicha ete vae rupi uyapota vae. 2$ _XYugüeruta tata jendɨ vae rami. Jayave yandeYa uiporaracata uicuaa'ã Tumpa vae reta pe. Echa'ã jae reta uipota'ã güɨrovia ñee icavi vae yandeYa Jesucristo regua. ># wXJare pe reta piporara vae peputuuta ore ndive. Echa'ã jupi co Tumpa yanembuputuu vaerã, yandeYa Jesús uyecuaa ye yave, ara güi ou yave ángel mbaepuere güɨnoi vae reta ndive. S" !XEcha'ã jupi co Tumpa uiporaraca vaerã uiporaraca peve vae reta pe. F! XCua uicuaaca quirãi Tumpa jecuaeño upuruãa jupi vae rupi, jare jucuarãi Tumpa jeita jupi co pe reta pico vaerã jae ndive iporoyocuia pe. Echa'ã jocua jeco pegua añave piporara pico.   !XJáeramo ore nduyemɨngueta cavi peré ĩru upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe oremiari peré yave. Numɨmbeu chupe reta quirãi pepɨaguasu jare tanta pepurugüɨrovia, yepe tẽi ĩru vae reta jecuaeño uyapo icavi mbae vae peve jare uiporaraca peve. R XJecuaeño numee yasurupai Tumpa pe peré, cherɨvɨ reta. Jare icavi co cuarãi nduyapo vaerã. Echa'ã jecuaeño ucuacuaa pepurugüɨrovia, jare mburuau penoi uyucotɨ vae jecuaeño ucuacuaa vi. s aXYandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Tumpa upuruãata jupi vae rupi ` =XChe co jae Pablo. Che ndive ime ñugüɨnoi Silvano jare Timoteo. Aicuatía cua tupapire opaete pepurugüɨrovia vae reta Tesalónica pe piyembatɨ vae pe. Pe reta co jae yandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo imbae. a;Ẽrei piñemɨmɨrãta pepurugüɨrovia re Tumpa ipɨacavi rupi. Jare jecuaeño pipota picuaa cavi yandeYa Jesucristo regua. Jae co yanembɨasa vae. YandeYa tuyembɨadoraca añave jare jaeño mai pegua. Amén.nUPicuaa ma co cua mbaembae regua, cherɨvɨ reta. Jáeramo pe reta vi piñemoa, agüɨye vaerã piyavɨ jocua icavi mbae vae uyapo vae reta uyavɨ rami. Echa'ã jucuarãi piyavɨ yave, ndarau pepɨrãta pepurugüɨrovia re. +Jare opaete tupapire uicuatía vae pe Pablo umɨmbeu yembɨasa regua. Amo pe yavai yaicuaa vaerã mbae ra uipota jei Pablo uicuatía vae. Jare amocue vae güɨrova Pablo uicuatía vae. Jae ramiño vi jae reta güɨrova ĩru Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae. Jae reta uyemboe cavi'ã Tumpa iñee re jare ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re. Jare jucuarãi güɨrova ramo, jae reta etei uyerova Tumpa güi. >uPicuaa quirãi yandeYa ipɨaguasu co yandeve yayembɨasaca vaerã. Jare cua re yanderɨvɨ Pablo yaau vae uicuatía ma peve. Tumpa umee Pablo pe aracuaa umɨmbeu cavi vaerã peve. V%Jáeramo, cherɨvɨ reta, cua mbaembae ipɨau vae peãro ramo, piñemɨatangãtu agüɨye vaerã piyapo mbaeyoa. Jucuarãi yave, pepɨacatuta jare ndarau quía pembɨjeco mbae re yandeYa ou ye yave. /W Ẽrei Tumpa uyapota ara re mbaembae ipɨau vae. Jae ramiño vi uyapota ɨvɨ ipɨau vae. Jare joco pe imeta jaeño mbae jupi vae. Echa'ã Tumpa cua jei uyapota co. U# Peãro pequɨrẽɨ reve Tumpa ivãe ara ou uvãe vaerã. Echa'ã Tumpa ivãe ara pe Tumpa uapɨta opaete mbaembae ara re ñugüɨnoi vae jare opata umbai. Jacu eteta co jare opaete mbaembae opata ocai.  Jáeramo pico cavi peyoa mbae reve jare jecuaeño piyapo Tumpa jei vae. Echa'ã picuaa opaete mbaembae añave yaecha vae opata ocai. ?w Ẽrei yandeYa ivãe ara outa co penti imonda vae pɨ̃tu yave ou mbaembae oñomi vaerã rami. Jare yandeYa ivãe ara pe opaete mbaembae ara re añave yaecha vae uyembaita tanta jɨapu reve. Jacu eteta co jare opaete mbaembae opata ocai. Ɨvɨ vi jare opaete mbaembae ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae ocaita co. *M Amocue vae ipɨa pe uyemɨngueta tẽi yandeYa ndarau ou ye. Echa'ã jei reta ɨma ete ma co jei uyapota vae. Ẽrei jucuarãi'ã. Echa'ã yandeYa ipɨaguasu yandeve. Uipota'ã penti ave oo vaerã tata guasu pe. Uipota opaete vae ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae.  Cherɨvɨ reta, icavi co picuaa vaerã cua: YandeYa pe penti ara mil año ramiño co jare mil año penti ara ramiño co. veẼrei Tumpa umɨmbeu yandeve quirãi mbaembae ara re añave ñugüɨnoi vae jare ɨvɨ vi oyovaqueñota oĩ umbai regua tata pe. Echa'ã jucuarãita Tumpa uyapo, uãa uyapo'ã jei vae reta yave. Jayave jae omondota reta tata guasu pe. Rjare quirãi opa umbai opaete ɨvɨ pe oĩ vae ɨporu guasu ombou yave. +OẼrei jae reta uipota'ã imandúa quirãi aracae ete Tumpa uyapo opaete ara re ñugüɨnoi vae iñee imbaepuere pe jare quirãi uyapo ɨvɨ jare ɨ guasu reta, }Jare jeita cuarãi: “Pe reta pere tẽi Jesucristo ou yeta co. Ẽrei ndarau etei ou. Echa'ã yandetenondegua reta umano güive opaete mbaembae oyovaqueño co oĩ. Tumpa opaete uyapo güive opaete mbaembae oyovaqueño co oĩ.” Jucuarãi jeita.  !Aipota picuaa vaerã cua rani: Ara taɨcuegua reta pe amocue vae oyoyaita Tumpa iñee umɨmbeu vae reta. Yugüɨrecota jae jei vae reño.  5Aipota pepɨa pe piyemɨngueta vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei vae re. Jae reta uñeñono tee Tumpa peguarã. Jae ramiño vi aipota pepɨa pe piyemɨngueta vaerã mboroyocui ore numɨmbeu peve vae re. Ore co jae yandeYa jemimondo reta. Jae co yanembɨasa vae. !  =Cherɨvɨ reta, cua tupapire aicuatía peve vae mocui ma co. Mocui reve pe pumɨmandúa picuaa ma vae re, añetete pepɨa pe piyemɨngueta vaerã jese. R Ẽrei uyeyapo chupe reta jocua yae chupe vae rami. Echa'ã yae cuarãi: “Yɨmba oo ye jou igüẽecue. Jae ramiño vi cuchi uyeyoe vae oo ye uñemutuñuu.” Jucuarãi yae. Jare cua añete co.: mEcha'ã uicuaa ma quirãi uyembujupica vaerã. Ẽrei uyapo'ã mboroyocui Tumpa umɨmbeu chupe reta vae. Icavi ete tẽi co agüɨye vaerã uicuaa quirãi uyembujupica vaerã. Echa'ã oyepe yave pɨchɨ̃i vae ɨvɨ pegua güi yandeYa Jesucristo regua uicuaa vae rupi - jae co yanembɨasa vae - ẽrei taɨcue rupi umbɨpɨ yave uyapo ye pɨchɨ̃i vae jare pɨchɨ̃i vae güɨnoi mbaepuere jese, icavi mbae ete co tenonde ico vae güi. a;Jocua jupi mbae vae uyapo vae reta jei tẽi chupe reta uyeyorata co. Ẽrei jae reta etei icavi mbae vae jembiocui reta co. Echa'ã ime yave quía mbae güɨnoi mbaepuere jese vae, jae ico jocua mbae jembiocuirã. CImiari reta uyembɨcate reve. Jáeramo jei vae reño yugüɨreco vae reta güɨrovia reta, jare uyapo ye pɨchɨ̃i vae, yepe tẽi tenonde yave oyepe uyapo'ã Tumpa jei vae reta güi. LJocua jupi mbae vae uyapo vae reta ɨcua tɨpa ma vae reta rami co. Jae ramiño vi amapɨ̃tu ɨvɨtu ete yave tanta osi vae reta rami co. Echa'ã yugüɨraa voita pɨ̃tumimbi oĩ vae pe. ucẼrei Tumpa uicuaaca Balaam pe agüɨye vaerã tẽi uyapo jocua jupi mbae vae. Echa'ã yepe tẽi penti mburica ipuere'ã uyemɨngueta, ẽrei Tumpa umee Balaam imburica pe uyemɨngueta vaerã penti cuimbae uyemɨngueta rami, jare jucuarãi uicuaaca Balaam pe - jae co penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae - agüɨye vaerã tẽi uyapo jocua uipota uyapo vae. V%Echa'ã yugüɨreco'ã Tumpa jei yugüɨreco vaerã rami. Opia reta Tumpa güi. Uyapo reta Beor taɨ Balaam jee vae uyapo rami. Echa'ã Balaam uau ete corepoti jupi mbae vae uyapo vae rupi umɨngana vae. }Jae reta jecuaeño uipota uyuvanga menda re. Jecuaeño uipota uyapo ipotave mbaeyoa, jare uyapoca mbaeyoa ipurugüɨrovia re ipɨrãta'ã vae reta pe. Jae reta jecuaeño uyemboe uipota vaerã ĩru vae reta imbaembae. Tumpa uiporaracata chupe reta. J  Jare cua uyeyapota chupe reta jupi mbae vae uyapo ramo. Echa'ã ara rupi yepe icavi echa chupe reta uyapo vaerã icavi mbae vae. Jae reta uñemɨĩru pe reta ndive. Ucaru reta yepe pe reta ndive. Ẽrei uyerovia upurumbɨtavɨ vaerã. Icavi'ã co ucaru reta vaerã pe reta ndive. Echa'ã peĩru añetete vae reta'ã co.  Ẽrei jocua jupi mbae vae uyapo vae reta jei icavi mbae vae uicuaa mbae vae cotɨ. Jae reta maemɨmba reta rami co. Yaipɨsɨ jare yayuca maemɨmba reta. Jae ramiño vi jocua jupi mbae vae uyapo vae reta umanota icavi mbae vae uyapo vae jeco pegua. b= Ángel reta imbaepuere tuicha ete jocua jupi mbae vae uyapo vae reta imbaepuere güi. Ẽrei yepe tẽi imbaepuere tuicha co, ẽrei ángel reta ipuere'ã umbɨjeco yandeYa jovaque jocua mbaepuere güɨnoi vae reta. ;~o Amocue vae uyapo pɨchɨ̃i vae jae jei vae rupiño jare güɨrɨ̃ro mbaepuere güɨnoi vae reta. Tumpa uiporaraca eteta co jocua reta pe. Echa'ã jae reta uyembɨcate jare ñatẽɨ uyapo mburuvicha reta jei uyapo vaerã vae. Uquɨye'ã reta jei vaerã icavi mbae vae mbaepuere güɨnoi vae reta cotɨ. U}# Jae ramiño vi yandeYa uicuaa quirãi uepɨ vaerã jei vae uyapo vae reta mbaesusere reta güi jare quirãi uiporaraca vaerã jupi mbae vae uyapo vae reta pe ara jae uãa reta vaerã vae ou uvãe regua. |%(Echa'ã jocua jupi vae ico jae reta ipɨte pe, jare uecha jare uyandu icavi mbae vae uyapo reta vae. Jáeramo uyemɨpɨa'ã opa ara rupi.) {Ẽrei Tumpa uepɨ Lot. Echa'ã jae jupi jare uyemɨpɨa'ã mbaembae pɨchɨ̃i vae jocua jecopochɨ vae reta uyapo vae re. z Jae ramiño vi Tumpa ombou tata tenta guasu reta Sodoma jare Gomorra pe opa umbai vaerã. Jaeño upɨta joco pe tanimbu reta. Jare jocua tenta guasu reta pe uyeyapo vae rupi Tumpa jei vae uyapo'ã vae reta ipuere uicuaa Tumpa uiporaracata co chupe reta. Zy-Jae ramiño vi aracae Tumpa umbɨasa'ã upurugüɨrovia mbae vae reta. Jaeño uepɨ ɨporu guasu güi Noé jocua ĩru siete vae ndive. Echa'ã Noé umɨmbeu tẽi ĩru vae reta pe uyapo vaerã jupi vae. Ẽrei jae reta uipota'ã güɨrovia Tumpa jei chupe reta uyapo vaerã vae. Jáeramo Tumpa ombou ɨporu guasu opa vaerã umbai reta. Ax{Echa'ã Tumpa umbɨasa'ã ángel iyoa vae reta. Jae omombo ara güi cañɨtei pe. Joco pe uñeapɨ̃ti ñugüɨnoi pɨ̃tumimbi pe jare uãro ñugüɨnoi Tumpa uãa reta vaerã. 6weJare upurumbɨtavɨ vae reta uipotata pembaembae jare pembɨtavɨta upɨ̃ro vaerã pegüi pembaembae. Ẽrei ɨma ma Tumpa uãa reta. Jáeramo urucumeguata reta ɨmambae. Av{Jare jeta vae uyapota pɨchɨ̃i vae upurumbɨtavɨ vae reta umɨmbeuta chupe reta uyapo vaerã vae. Jare cua jeco pegua ĩru vae reta jeita icavi mbae vae moromboe añete vae cotɨ. u %Ẽrei Israel pegua reta ipɨte pe yugüɨreco aracae amocue upurumbɨtavɨ vae reta. Jae reta jei iyapu reve: “Che co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae.” Jae ramiño vi yugüɨrecota pepɨte pe amocue upurumbɨtavɨ vae reta. Jae reta jeita iyapu reve: “Che co jae penti Tumpa iñee re oporomboe vae.” Jae reta ipoqui eteta umɨmbeu vaerã moromboe añete mbae vae. Uipotata reta urucumegua Tumpa iparavɨquɨ. Jare uicuacuta reta yandeYa umbɨepɨ imbaeyoa reta re vae. Ẽrei ɨmambae yandeYa urucumeguata reta. Ot Echa'ã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta imiari'ã jae reta etei uipota imiari ramo. Espíritu Santo etei umɨmbeu chupe reta mbae jei vaerã. Jáeramo jae reta jei vae Tumpa iñee etei co.ws iTaicuaaca peve cua: Jocua Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía vae jae reta iyemɨnguetaiño'ã co. Zr /Ẽrei pepuere perovia catu Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía vae ore nduecha vae güi. Jáeramo icavi co pepɨa pe piyemɨngueta cavi vaerã jae reta uicuatía vae re. Echa'ã jae reta uicuatía vae yanemborɨ yaicuaa cavi vaerã yavai yaicuaa vaerã vae, penti tembipe yanemborɨ yaecha cavi vaerã pɨ̃tumimbi pe rami. Pepɨa pe piyemɨngueta cavi yave jese, picuaa cavita co, penti yasɨtata jembipe tuicha ete vae pepɨa pe umɨembipe rami. Nduicuaaca peve yandeYa Jesucristo imbaepuere jare quirãi jae ou yeta co. Jocua nduicuaaca peve vae aracae ndaye reta'ã co. Jocua ndugüɨrovia vae añete co. Echa'ã ore nduecha co yandeYa Jesucristo imbaepuere. n  Jecuaeño pumɨmanduata cua re, jecuaeño pemandúa vaerã jese che amano ma yave. Ore nduecha co yandeYa Jesucristo imbaepuere Tm #Echa'ã aicuaa ɨmambae amanota co yandeYa Jesucristo uicuaaca cheve rami. fl G Icavi echa cheve pumɨmandúa vaerã jese cua ɨvɨ pe aico rambueve, pumɨatangãtu vaerã. k  Jáeramo che jecuaeño pumɨmanduata cua re, yepe tẽi picuaa ma co jare pepɨrãta ma co añete vae piyemboe jese vae re. j  Jare jucuarãi piyapo yave, pique cavita co piyerovia ete reve yandeYa Jesucristo iporoyocuia opa mbae vae pe. Jae co yanembɨasa vae. Qi  Jáeramo, cherɨvɨ reta, piñemɨatangãtu picuaaca vaerã ĩru vae reta pe quirãi pe reta co jae añetete Tumpa uiparavo vae reta. Echa'ã jucuarãi piyapo yave, ndarau etei pepia Tumpa güi. (h K Ẽrei opaete cua uata chupe vae uicuaa cavi'ã mbaembae regua. Iyaracuaa'ã co. Ñacañɨ ma co aipo quirãi Tumpa umbɨasa chupe imbaeyoa uyapocue vae reta. +g QEcha'ã opaete cua piyapo yave, piñemɨmɨrãtata co pepurugüɨrovia re jare picuaa cavita co yandeYa Jesucristo. Jáeramo pepuereta piyeyocui cavi yandeYa pe. Qf Jae ramiño vi jecuaeño pepɨacavi. Jae ramiño vi jecuaeño pepuruau. e Jae ramiño vi jecuaeño piñemoa. Jae ramiño vi jecuaeño pepɨaguasu. Jae ramiño vi jecuaeño piyapo Tumpa uipota piyapo vaerã vae. d 'Jáeramo piñemɨatangãtu. Perovia co Tumpa re. Jecuaeño pipota piyapo icavi vae. Jae ramiño vi jecuaeño pipota picuaa cavi Tumpa regua. -c UJare imbaepuere rupi Tumpa umee ma yandeve jei uyapota vae icavi ete vae reta. Yayerovia ete cua re. Jare cua jei uyapota vae reta rupi Tumpa umee ma peve pico vaerã penti ramiño jae ndive. Echa'ã jae perepɨ opaete icavi mbae vae ɨvɨ pegua güi, agüɨye vaerã pico pe pere vae reño. qb ]Tumpa umee ma yandeve imbaepuere rupi yaico cavi vaerã jare yayapo vaerã jae uipota yayapo vaerã vae. Jare opaete cua ñanoi yaicuaa Tumpa ramo. Echa'ã Tumpa yandeparavo yayapo vaerã icavi vae jare yayembutuichaca vaerã. a +Aipota picuaa cavi vaerã Tumpa jare yandeYa Jesús, penoi vaerã jeta ete Tumpa ipɨacavi jare ipɨacatu. Pico penti ramiño Tumpa ndive &` IChe co jae Simón Pedro. Che co jae Jesucristo jemimondo jare ayeyocui chupe. Jesucristo co jae yanembɨasa vae. Tumpa jare Jesucristo jupi co. Jáeramo umee peve pepurugüɨrovia vaerã ore ndupurugüɨrovia rami. Yayerovia ete cua mburugüɨrovia re. Aicuatía aĩ cua tupapire peve. k_ Q Ndepɨquɨɨ Tumpa uiparavo vae imembɨ reta jei ndeve: “Tumpa ndiveño eĩ.” Amén.^ 3 Aipota jeta jae peve, ẽrei jaeño ma jaeta peve cua tupapire pe. Echa'ã aipota aa pepɨ ñanemiari yandiyupe vaerã, yayerovia ete vaerã. ] y Echa'ã pere yave chupe: “Tumpa ndiveño”, piñemɨĩru ma jae ndive icavi mbae vae uyapo vae re. Aipota aa pepɨ <\ s Ou yave pepɨ penti oporomboe vae, umɨmbeu'ã yave peve cua moromboe añete vae, agüɨye pemaeño jese upɨta vaerã perenta pe, jare agüɨye pere chupe: “Tumpa ndiveño.” &[ G Amocue vae ipɨa pe uyemɨngueta tẽi jae reta uicuaa cavi ete mbaembae regua ĩru vae reta güi. Ẽrei güɨrovia'ã yave moromboe añete vae Cristo regua, uicuaa'ã Tumpa. Moromboe añete vae Cristo regua güɨrovia vae uicuaa yandeRu Tumpa. Jae ramiño vi uicuaa Tumpa Taɨ. 2Z _Yaparavɨquɨ ma tanta ñanoi vaerã Tumpa umeeta yandeve vae. Jáeramo piñemoa, agüɨye vaerã pemɨcañɨ. Aipota penoi vaerã opaete Tumpa uipota penoi vaerã vae. CY Echa'ã ime ma ɨvɨ pe ñugüɨnoi jeta upurumbɨtavɨ vae reta. Jae reta jei'ã Jesús co jae Cristo cuimbaerã uyeyapo vae. Jocua upurumbɨtavɨ vae reta oyovaicho Cristo ndive. X /Añetete yaau yave Tumpa, yayapota Tumpa iporoyocui reta. Jare iyɨpɨ güive piyandu cua mboroyocui. Jáeramo icavi co jecuaeño piyapo vaerã. LW Jare añave che numɨñera, cherindɨ, nemandúa vaerã iyɨpɨ güive yaicuaa vae re. Echa'ã iyɨpɨ güive Tumpa yandeocui yayerau vaerã. Cua aicuatía ndeve vae mboroyocui ipɨau vae'ã co. V Aicuaa yave nemembɨ reta yugüɨreco añete vae rupi, ayerovia ete. Echa'ã yandeRu yandeocui jucuarãi yaico vaerã. KU YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo - jae co yandeRu Taɨ - tumee peve ipɨacavi jare ipuruparareco jare ipɨacatu, añetete co peau ramo. Moromboe añete vae Cristo regua güɨrovia vae gT IEcha'ã jocua jecuaeño añete vae ico yandepɨa pe, jare icota yande ndive jaeño mai pegua. S 5Che co jae Juan. Jecuaeño aico upurugüɨrovia vae reta itenondeguarã. Nde co jae penti cuña Tumpa uiparavo vae. Aicuatía aĩ cua tupapire ndeve jare nemembɨ reta pe. Che puau añete vae perovia ramo. Jae ramiño vi opaete añete vae uicuaa vae reta perau che puau rami. 4Ra YandeYa Jesucristo tumee opaete peve ipɨacavi. Tumpa tumee opaete peve ipuruau. Espíritu Santo tumee opaete peve yerovia jae uñemɨĩru pe ndive ramo. Amén.UQ# Opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jei peve Tumpa ndiveño peĩ. DP Saludo reta piyapo piyupe yave, piñecuãva piyerau reve. [O/ Jaeño ma, cherɨvi reta. Piyerovia. Piñemɨmɨrãta pepurugüɨrovia re. Piyembɨpɨacatu. Pico cavi pepɨacatu reve penti ramiño. Jare Tumpa etei oĩta pe ndive. Tumpa yanderau jare yanembɨpɨacatu. yNk Jáeramo aicuatía peve cuarãi pepɨ aĩ'ã rambueve, agüɨye vaerã aiporu mbaepuere yandeYa umee cheve vae aiporaraca vaerã peve pepɨ aa yave. Echa'ã yandeYa umee cheve jocua mbaepuere pomborɨ vaerã, aiporaraca peve vaerãño'ã. 4Ma Pe reta pepɨrãta yave pepurugüɨrovia re, ore nduyerovia, yepe tẽi pere ore orepɨrãta'ã co. Jare cua re nduyerure: Tumpa tapemɨmɨrãta ete pepurugüɨrovia re. yLk Echa'ã nonoi'ã mbaepuere ndoyovaicho vaerã añete vae ndive. Jaeño orepuere nuñemɨĩru añete vae ndive. "K= Jare nduyerure Tumpa pe agüɨye vaerã piyapo mbae icavi mbae vae. Nduipota'ã cua, ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã ore nduyapo icavi vae. Jaeño nduipota pe reta piyapo vaerã icavi vae, yepe tẽi aramoi ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta ore nduyapo'ã icavi vae. XJ) Ẽrei aipota picuaa vaerã ore co jae upurugüɨrovia vae añetete vae reta. LI Jecuaeño pemae piyee picuaa vaerã pe reta co upurugüɨrovia vae añetete vae reta. Picuaa co quirãi Jesucristo ico pepɨa pe, pe reta co jae upurugüɨrovia vae añetete vae reta yave. 8Hi Echa'ã yepe tẽi Cristo mbaetɨ mbaepuere güɨnoi vae rami co uyecutu curusu re yave, ẽrei icove ye Tumpa imbaepuere rupi. Jae ramiño vi ore etei mbaetɨ mbaepuere nonoi, ẽrei picuaata quirãi nonoi tecove ipɨau vae Cristo güi Tumpa imbaepuere rupi. Jáeramo nonoita co mbaepuere pepɨte pe. .GU Jocua uicuaacata peve quirãi Cristo imiari peve che rupi. Echa'ã cua pipota picuaa. Jare Cristo ipuere'ã vae rami'ã co peré. Echa'ã uicuaaca peve imbaepuere. oFW Amɨmbeu ma peve taɨcue rupi pepɨ aa yave, jare añave aĩ'ã pepɨ, ẽrei amɨmbeu ye aĩ peve. Cua aicuatía opaete mbaeyoa uyapo vae reta pe jare opaete ĩru reta pe: Che aa ye yave pepɨ, aiporaracata co iyoa vae reta pe. 'E I Mocui vese ma apou pepɨ. Añave aa yeta pepɨ. Ime yave quía teco uyapo vae, timiari mocui ani mbapɨ uicuaa cavi jeco regua vae, yaicuaa vaerã añete co. :Dm Jae ramiño vi chepɨa pe ayemɨngueta aramoi Tumpa umaeñota cheré chemara vaerã pegüi, aa ye yave pepɨ. Echa'ã aramoi chepɨatɨtɨ eteta jeta pepɨte pe ñugüɨnoi vae mbaeyoa uyapo vae re, uyerova'ã yave teco pɨchɨ̃i vae güi, jare aguasa uyapo vae güi, jare mbɨquere uyapo vae güi.{Co Ẽrei aa ye yave pepɨ, chepɨa pe ayemɨngueta aramoi aechata pico'ã che aipota pico vaerã rami, jare aramoi jocua jeco pegua che ayapota pe reta pipota'ã ayapo vaerã vae. Echa'ã chepɨa pe ayemɨngueta aramoi piyeaca uyupii, peacatãa piyee, pepochɨ piyupe, piyembɨyao piyugüi, pemiari ndaye re ĩru pe, piñera piyee, piyembɨcate jare piñeengueta piyupe. B Aramoi pepɨa pe piyemɨngueta quirãi añave oremiari cuarãi nduyerepɨ vaerãño. Ẽrei jucuarãi'ã co. Oremiari cuarãi Tumpa jovaque Cristo re ndugüɨrovia ramo. Jare opaete nduyapo pe reta pepɨrãta vaerã pepurugüɨrovia re. Echa'ã ore puau ete. +AO Amɨñera Tito oo vaerã pepɨ, jare amondo jae jupíe ĩru yanderɨvɨ. Tito pembɨtavɨ'a etei co. Jae uyapo Espíritu Santo imbaepuere pe che ayapo vae rami. D@ Che pumbɨtavɨca'ã etei jocua amondo pepɨ vae reta pe. I?  Ẽrei aramoi amocue vae jeita cuarãi: “Añete co, Pablo jei'ã yandeve yambɨepɨ vaerã chupe. Ẽrei jae ipoqui upurumbɨtavɨ vaerã. Yanembɨtavɨ co.” Aramoi jucuarãi jeita. 1>[ Chequɨrẽɨ amɨngasta chembaembae jare chequɨrẽɨ vi ayemɨngasta ayerovia reve chepuere vaerã pomborɨ. Yepe tẽi pe reta cherau ete'ã, ẽrei che puau ete. l=Q Mase, mocui vese ma apou pepɨ. Jare añave ayeyapɨcatu aĩ, aa ye vaerã pepɨ. Jare ndarau aipota pembɨepɨ vaerã cheve. Echa'ã aipota'ã pecorepoti. Pomborɨ vaerãño aipota. Che co jae peru rami. Icavi co tu reta uñuvatu vaerã mbaembae umee vaerã isambiaɨ reta pe. Yae'ã co sambiaɨ reta pe uñuvatu vaerã mbaembae umee vaerã tu pe. (<I ¿Maera pa pepɨa pe piyemɨngueta che ayapo'ã pepɨte pe ĩru upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta ipɨte pe ayapo rami? Añete co, pembɨepɨ'ã cheve jae reta umbɨepɨ cheve rami. Jocua icavi'ã echa peve yave, chembɨasa. Pablo umɨmbeu oo yeta co Corinto pegua reta ipɨ 9;k Añete co, che aicuaaca peve quirãi che co jae penti temimondo añetete vae pepɨ aico rambueve. Echa'ã aparavɨquɨ chepɨaguasu reve. Ayapo mɨacañɨ reta picuaa vaerã. ?:w Ayeyapo ma penti iyaracuaa mbae vae rami ayembɨcate vaerã. Pe reta etei pipota jucuarãi ayapo vaerã. Pe reta chembɨcatecata tẽi co. Echa'ã jocua temimondo tenondegua vae reta pe reta pere chupe vae jeta'ã etei uyapo Tumpa pe che ayapo vae güi. Chepuere jae cua, yepe tẽi che mbae'ã etei co. )9K Añete co, chepɨrãta'ã. Ĩru vae reta chererɨ̃ro. Mbaembae uata cheve. Ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae cheve. Yavai ete aico vaerã. Ẽrei opaete cua mbaembae uyeyapo cheve yave Cristo pe ayeyocui ramo, ayerovia co. Echa'ã che etei chepɨrãta'ã yave, yandeYa chemɨmɨrãta. &8E Ẽrei yandeYa jei cheve cuarãi: “Tamee ndeve chepɨacavi nemɨaguanta vaerã. Echa'ã nde nepɨrãta'ã ramo, chepuere aicuaaca quirãi tuicha ete co chembaepuere.” Jucuarãi jei. Jáeramo ayerovia chepɨrãta'ã ramo. Echa'ã chepɨrãta'ã ramo, Cristo umee cheve imbaepuere. R7 Ayerure yandeYa pe mbapɨ vese cua mbaerasɨ re, upɨta vaerã chegüi. 6 Jeta vese yandeYa uicuaaca cheve mbaembae. Jare agüɨye vaerã ayembɨcate ete cua re, ou cheve penti mbaerasɨ chemambeco vaerã. Chemambeco penti yuu yandesoo pe oĩ vae yanemambeco rami. Jocua mbaerasɨ Satanás ombou uiporaraca cheve vaerã. =5s Ẽrei ndarau chemiari iyaracuaa mbae vae imiari rami, yepe tẽi ayembɨcate. Echa'ã chemiarita tẽi añete vae re. Ẽrei ndarau chemiari jese, agüɨye vaerã quía chembutuicha jese. Echa'ã aipota ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã mbae ayapo vae uecha vae jare cheporomboe uyandu vae reño. 4  Ayembɨcateta tẽi cua re. Ẽrei ndarau ayembɨcate. Jaeño ayembɨcateta jocua mbaembae chepɨrãta'ã co uicuaaca vae re. s3_ Jare aicuaa quirãi ayereraa ara pe, jare joco pe ayandu ñee reta jupi'ã penti cuimbae iñee uaa vaerã vae. Tumpa umaeño'ã penti cuimbae re iñee omoẽ jocua ñee reta re. Aicuaa'ã oo ra cherete ani oo'ã ra. Tumpaño uicuaa. 2  11[ Che co jae penti cuimbae Cristo re güɨrovia vae. Uasa ma catorce año ayereraa vae ara ɨvate ete oĩ vae pe. Aicuaa'ã oo ra cherete ani oo'ã ra. Tumpaño uicuaa. 0 5 Pipota ayembutuicha vaerã, yepe tẽi icavi'ã co ayembutuicha vaerã. Ẽrei tamɨmbeu peve quirãi yandeYa uechaca jare uicuaaca cheve mbaembae. P/ !Ẽrei cheĩru reta chembɨgüeyɨ penti canasta pe penti ventana Damasco iquesemba ita pegua vae pe oĩ vae rupi. Jare jucuarãi asi Damasco pegua reta juvicha güi, agüɨye vaerã chepɨsɨ.I.  Damasco pe aico yave, Damasco pegua reta juvicha mburuvicha guasu Aretas jee vae pe uyeyocui vae uipota tẽi chepɨsɨ. Jáeramo oyocui sundaro reta uãro vaerã opaete Damasco jonque reta. o-W Tumpa uicuaa cheapu'ã etei aĩ. Jae co yandeYa Jesús Tu. Opaete vae umbɨadorata jaeño mai pegua. m,S Pipota yave ayembɨcate vaerã, ayembɨcateta co jocua mbaembae chepɨrãta'ã co uicuaaca vae re. %+C Ime yave quía ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re vae, che vi añemɨĩru jae ndive chepɨa pe. Ime yave quía ĩru vae umbɨavai vae, che vi chepochɨ jese. D* Jare ĩru mbaembae amɨmbeu'ã peve vae uyeyapo cheve chembɨavai vaerã. Jare opa ara rupi jeta ete chepɨa pe ayemɨngueta opaete upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta re. )9 Tanta aparavɨquɨ aiporara reve. Jeta vese aque cavi'ã. Chiyembaɨ jare cheúe. Jeta vese uata cheve tembíu, roɨ cheve jare uata cheve temimonde. H(  Jeta ete aguata opaete que rupi. Ɨ chereraa seri. Upurupiãro vae reta cheraãro aguata vae rupi. Cherentaɨgua reta oyovaicho che ndive. Jae ramiño vi judío mbae vae reta oyovaicho che ndive. Amano seri tenta guasu reta pe jare tape rupi jare ɨ guasu pe. Jare upurugüɨrovia-raanga vae reta oyovaicho che ndive. S' Mbapɨ vese ĩru vae reta chenupa ɨvɨra pe. Penti vese cheapi reta ita pe. Mbapɨ vese chalana guasu aa ɨ guasu rupi pɨpe vae uyeca. Penti vese apɨta ɨ guasu pe etei penti pɨare jare penti ara. w&g Pandepo vese judío reta chenupa chicote pe. Chenupa ñave ñave uiporu cheré treinta y nueve vese chicote. F% Jare jei reta: “Ore nduyeyocui Cristo pe.” Che ayeyocui ete Cristo pe chugüi reta. Ayemɨngueta ye aĩ iyaracuaa mbae vae uyemɨngueta rami. Che aparavɨquɨ tanta ete chugüi reta. Jeta vese ĩru vae reta chenupa chicote pe - chepuere'ã opa aipapa. Jeta vese añeñonoca peresorɨru pe. Jeta vese amano seri. Z$- Jae reta jei: “Ore co jae hebreo reta.” Che jae vi co. Jare jei reta: “Ore co jae Israel pegua reta.” Che jae vi co. Jare jei reta: “Ore co jae Abraham iñemoñaa reta pegua.” Che jae vi co. a#; Ẽrei pe reta pere ore orepɨrãta'ã co. Che jae peve añete co jocua pere oreve vae. Ẽrei ime yave quía ipuere uyembɨcate vae, che vi chepuere ayembɨcate. Añave chemiari aĩ iyaracuaa mbae vae imiari rami. _"7 Echa'ã pepɨaguasu pemɨmbaravɨquɨ tanta piyeyocui vaerã chupe vae reta pe, jare pecorepoti umɨngasta vae reta pe, jare pembɨtavɨ vae reta pe, jare pererɨ̃ro vae reta pe, jare ocua perova re vae reta pe. !{ Echa'ã pe reta pepɨaguasu piyerovia reve iyaracuaa mbae vae reta pe, pe reta pepɨa pe piyemɨngueta pearacuaa ramo. e C Jeta vae uyembɨcate ñugüɨnoi jae retaiño uyapo vae re. Jáeramo che vi ayembɨcateta. 5c Aicuaa cavi chepuere ayembɨcate. Ẽrei cuarãi chemiari yave, chemiari aĩ penti iyaracuaa mbae vae imiari rami. Chemiari'ã co aĩ yandeYa uipota chemiari vaerã rami. w Cua che jae ye peve: Agüɨye quía ipɨa pe tuyemɨngueta che co jae iyaracuaa mbae vae. Ẽrei jucuarãi pepɨa pe piyemɨngueta yave, pepɨaguasu cheve penti iyaracuaa mbae vae pe pepɨaguasu rami, che vi ayembɨcate vaerã michi pegua. _7 Jáeramo penti mɨacañɨ'ã co Satanás pe uyeyocui vae reta uyembɨambɨe yave uyecuaa vaerã jupi vae uyapo vae reta rami. Ẽrei taɨcue rupi Tumpa uiporaracata chupe reta uyapo vae jeco pegua. Pablo uiporara  Jare agüɨye ñanepɨacañɨ cua re. Echa'ã Satanás etei ipuere uyembɨambɨe, uyecuaa vaerã penti ángel tembipe pe ico vae rami. B} Jae reta temimondo añetete vae reta'ã co. Uparavɨquɨ reta upurumbɨtavɨ vaerã. Jae reta uipota ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta jese vaerã jae reta co Cristo jemimondo reta. O Ẽrei jecuaeño ayapo vae jecuaeñota co ayapo. Echa'ã jocua ĩru reta uipota ete tẽi uyemboyovaque ore ndive, ipuere vaerã uyembutuicha. Ẽrei cuarãi jecuae ayapo yave, ndarau ipuere. A} Cua uipota'ã jei che puau'ã co. Tumpa uicuaa puau co. @y Ayerovia ete cua re, jare jecuae chemiarita jese opaete Acaya rupi. Mbaetɨta quía ipuere chemɨquĩi. Echa'ã Cristo ico chepɨa pe. Jáeramo aicuaa cua che jae vae añete vae co. &E Jare aico pepɨ rambueve mbae uata cheve yave, mbaetɨ quía pepɨte pe amambeco chemborɨ vaerã. Echa'ã yanderɨvɨ Macedonia güi yugüeru vae reta güeru cheve mbae uata cheve vae. Jare jucuarãi aico, agüɨye vaerã pumambeco chemborɨ vaerã. Jare jecuaeño aicota jucuarãi. F Ambɨresive ĩru upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae güi corepoti agüɨyeta tẽi ambɨresive chugüi reta vae. Echa'ã jae reta umbɨepɨ cheve, chepuere vaerã ayeyocui peve. 5c Amɨmbeu peve yave ñee icavi vae Tumpa güi ou vae acovara'ã etei peve mbae re. ¿Ayapo echa ra mbaeyoa peve? Echa'ã che añemɨmichi ayapo vaerã icavi vae peve. + Yepe tẽi chepoqui'ã chemiari vaerã, ẽrei aicuaa catu chemiari peve jese vae. Jare jecuaeño nduicuaaca cua peve opaete nduyapo vae rupi.  Ẽrei che arovia jocua temimondo tenondegua vae reta pe reta pere chupe vae jeta'ã etei uyapo Tumpa pe che ayapo vae güi. G Echa'ã ou yave pepɨ quía Jesús regua umɨmbeu peve vae, chupe pepɨaguasu ete co, yepe tẽi jae umɨmbeu'ã Jesús regua ore numɨmbeu peve rami. Jae ramiño vi pepɨaguasu co chupe jae umɨmbeu peve yave pembɨresive vaerã ĩru espíritu tenonde yave Espíritu pembɨresive vae güi uyuavɨ vae. Jae ramiño vi pepɨaguasu co chupe jae umɨmbeu peve yave ĩru ñee icavi echa vae tenonde yave ñee icavi vae perovia vae güi uyuavɨ vae. I  Ẽrei chepɨa pe ayemɨngueta quirãi aramoi petavɨta, agüɨye vaerã pepɨa pe piyemɨngueta cavi Cristo re. Echa'ã jucuarãi jocua mboi ipoqui upurumbɨtavɨ vaerã vae umbɨtavɨ Eva. ve Añemɨagüɨ̃ro ete peré. Echa'ã Tumpa umee cheve jucuarãi añemɨagüɨ̃ro vaerã peré. Echa'ã aipota pumee Cristo pe, penti cuñatai icavi vae ndeiño cuimbae güɨreco vae penti cuimbae ndive umenda yave uñemee ime pe rami. ~}} ||{szzSyyxwwvCuu tCsrrjqppYonnxmllkksjjBiih3g/ff ePdcba``2_^^Z]]V\\\[[@ZZYY2X}WVVvUU^TxSS#RQPO|NwMWLLKXJJMI=HGG6FiF EDOCBBPAA@O?8>==<';;:: 88877V66255)4933521110]//.--,M+_)~('''O&&<%$$#""~!! ~"Y>C5W,JK N  }#lz<gfGuicuaa ndei uyeyapo mbove, jare imiari Cristo icove yeta ou umanocue vae reta ipɨte güi vae re. Echa'ã jei Cristo re uyeeyata'ã co jecove umanocue vae reta ñugüɨnoi vae pe, jare icumeguata'ã co jetecue —jei—. yekẼrei Tumpa jei jee re David pe umbɨguapɨta co David iguapɨa pe David iñemoñaa reta güi penti oporoyocui vaerã. Jocua co jae Cristo, Tumpa ombou vae. Opaete cua David uicuaa. Echa'ã David Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae ico ramo, ,dQCherɨvɨ reta, chepuere chemiari peve yandetenondegua David re. Jae umano jare uñeñotɨca, jare iñeñotɨcarenda imeño oĩ yande ndive —jei Pedro—. c+Ndicuaaca cheve quirãi aico vaerã ayerovia reve,
jare ayerovia eteta vi nde ndive aĩ yave.’ Jucuarãi jei David —jei chupe reta—. b3Echa'ã ndeeyata'ã cherecove umanocue vae reta ñugüɨnoi vae pe.Che co jae jupi vae.Nemaeñota'ã cheretecue re icumegua vaerã. faEJáeramo ayerovia chepɨa pe,
jare chemiari ayecou reve.Aicota co aãro reve. `Echa'ã David jei Jesús re cuarãi:‘Aecha cheYa jecuaeño cherovai.Cheacata pe oĩ ramo, ndarau aquɨye. 3__Ẽrei Tumpa oyora mano yandepɨsɨ pɨpe vae güi, jare umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Echa'ã mano ipuere'ã etei oyopia Jesús —jei Pedro—. P^Cua Jesús uñemee umano vaerã, Tumpa jei vae uyeyapo vaerã. Tumpa uicuaa opaete ndei uyeyapo mbove. Ẽrei pe reta pipɨsɨ picutuca curusu re cuimbae jeco pochɨ vae reta pe piyucaca —jei—. u]cPedro jei vi chupe reta: —Cuimbae Israel pegua reta, piyapɨsaca cua re. Tumpa uyapoca pepɨte pe mɨacañɨ reta Jesús Nazaret pegua pe. Jucuarãi Tumpa uechaca peve Jesús añete vae co. Cua picuaa catu co pe reta —jei—. \ Jare opaete uyerureta peYa pe omborɨ vaerã vae reta uyembɨasacata co’ —jei. Jucuarãi jei Joel —jei Pedro chupe reta. [7Guarasɨ uñemɨpɨ̃tumimbita, jare yasɨ uyeyapota tugüɨ rami,
ndei peYa ivãe ara ou mbove.Jocua ara opaete vae ipɨacañɨta co. gZGJare tambou mɨacañɨ reta ara re jare ɨvɨ pe.Imeta tugüɨ, tata jare tatãti. YJare jocua ara reta pe ameeta cheEspíritu cuimbae reta jare cuña reta uyeyocui cheve vae pe,
jare umɨmbeuta reta chiñee. UX#‘Jare ara taɨcuegua reta pe’ —jei Tumpa— ‘ameeta cheEspíritu opaete vae pe.Jare peraɨ reta jare perayɨ reta umɨmbeuta chiñee.Jare cunumi reta jare indechi vae reta upauta. TW!Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Joel imiari cua re. Jae jei cuarãi: V Pe reta pepɨa pe piyemɨngueta tẽi cua reta usavɨpo ñugüɨnoi. Ẽrei jucuarãi'ã co. Echa'ã neimboveño co —jei—. ~UuJayave Pedro uyemboɨ jocua ĩru once Jesús jemimondo reta ndive, jare jei yatɨ vae reta pe iñeeãta reve: —Cuimbae Judea pegua reta, jare opaete pico Jerusalén pe vae. Cua regua pipota picuaa yave, piyapɨsaca chiñee re —jei—. kTO Ĩru vae reta oyoyai. —Usavɨpo ñugüɨnoi —jei reta. Pedro umɨmbeu yatɨ vae reta pe ZS- Jare opaete yatɨ vae reta ipɨacañi jare jei uyupe: —¿Mbae ra co cua? 3R_ Frigia, Panfilia jare Egipto pegua, jare Africa pegua Cirene iyɨpɨ pe yaico vae, jare romano reta cua pe yaico vae, Creta jare Arabia pegua. Yande co jae judío reta jare judiorã yayeyapo vae reta. Opaete yayandu ñaniñee pe uyemɨngueta ñugüɨnoi mɨacañɨ Tumpa uyapo vae re —jei reta. Q  \P1 Yande co jae Parto pegua, Medo, Elam, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, Asia, tOa¿Quirãi ra yayandu uyemɨngueta ñaniñee ñanemichi güive yayemɨngueta pɨpe vae pe? —jei reta—. hNIIpɨacañɨ reve jei reta: —¡Mase, Galilea pegua reta co opaete cua uyemɨngueta vae reta! QMJare cua jɨapu vae uyendu yave, uyembatɨ jeta vae, jare opaete vae ipɨacañɨ. Echa'ã upurugüɨrovia vae reta uyemɨngueta ñugüɨnoi, jare penti penti yatɨ vae reta uyandu iñeei pe jei vae. LJare jocua ara reta pe yugüɨreco Jerusalén pe jeta judío ambɨembɨe ɨvɨ güi yugüeru vae reta. Cua reta umbɨadora Tumpa. =KsJayave opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta tɨnee Espíritu Santo pe, jare umbɨpɨ uyemɨngueta reta ambɨe vae iñee Espíritu Santo umee chupe reta uyemɨngueta vaerã vae pe. YJ+Jayave uyecuaa chupe reta tataendɨ rami. Cua uyecuaa penti penti iyapɨte re. IwJare aramoiño ou ara güi jɨapu vae penti ɨvɨtu tanta uyepeyu vae rami. Tanta jɨapu uguapɨ ñugüɨnoi vae pe. VH 'Pentecostés ara pe opaete upurugüɨrovia vae reta penti ramiño uyembatɨ. 1G ]Jayave uyuguari reta jee re, uicuaa vaerã quía nunga ra Tumpa uiparavo ma. Jare uiparavo Matías, jare jae uyeyapo Jesús jemimondorã ĩru once reta ndive.MF jae omborɨ vaerã cua mbaravɨquɨ pe, jare ico vaerã nderemimondorã. Judas opia cua mbaravɨquɨ güi, icavi mbae vae uyapo ramo, jare oo ma jendarã jae uiparavo vae pe —jei reta Tumpa pe. E -Jayave uyerure reta Tumpa pe cuarãi: —OreYa, nde ndicuaa opaete vae ipɨa. Eechaca oreve quía nunga ra ndiparavo ma cua mocui cuimbae güi, D  Jayave uiparavo reta mocui cuimbae. Penti jee co José Barsabás - jae co uyembɨjee Justo pe vae. Ĩru cuimbae jee co Matías. !C =Ime cua pe ñugüɨnoi cua cuimbae reta. Jae reta yugüɨreco yande ndive, yandeYa Jesús ico yande ndive rambueve. Echa'ã yugüɨreco yande ndive Juan umbɨbautiza Jesús güive Jesús yandepɨte güi oo regua —jei Pedro—. Jáeramo icavi co cua cuimbae reta güi penti yaiparavo vaerã. Jae umɨmbeuta ĩru vae reta pe yande ndive Jesús icove ye co ou umanocue vae reta ipɨte güi —jei chupe reta. B  {A qEcha'ã uyecuatía oĩ Tumpa iñee pe Salmo reta pe cuarãi:‘Tuyeyapo ɨvɨ ipo mbae ico vae,
jare agüɨye quía tuico pɨpe.’ Jare:‘Ĩru vae tuyapo chugüi iparavɨquɨ.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei chupe reta—. -@ UCua jerãcua opaete Jerusalén pegua reta pe. Jáeramo jocua ɨvɨ jee Acéldama jae reta iñee pe —jei—. (Acéldama uipota jei: “Ɨvɨ tugüɨ jepɨcue”.) 7? iJae uipɨsɨ corepoti icavi mbae vae uyapo vae re. Jayave corepoti pe ogua penti ɨvɨ. Joco pe oa ɨvate güi, jare jɨe osoro, jare opaete ichuri uyecuavo —jei Pedro—. [> 1Jae icose yande ndive, jare uyeparavo co uyapo vaerã cua mbaravɨquɨ —jei—. ^= 7—Cherɨvɨ reta, jupi co uyeyapo vaerã David aracae uicuatía Judas re vae. Espíritu Santo etei cua umɨmbeu yandeve David rupi. Judas güɨraa cuimbae reta Jesús oĩ vae pe uipɨsɨca vaerã —jei—. < Upurugüɨrovia vae joco pe ñugüɨnoi vae reta ciento veinte rupi. Jare penti ara Pedro uyemboɨ ipɨte pe jare jei: ; yOpaete cua reta, jare Jesús ichɨ María jare ĩru cuña reta, jare Jesús tɨvɨ reta jecuae uyerure penti ramiño. u: e Yugüeru uvãe yave, uique reta penti tenta pe, jare uyupi o ɨvate vae pe. Joco pe yugüɨreco Pedro, Jacobo, Juan, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Alfeo taɨ Jacobo jee vae, Simón Zelote jare Jacobo tɨvɨ Judas jee vae. e9 E Jayave temimondo reta yugüeru ye Jerusalén pe ɨvɨtu guasu Olivos jee vae güi. Jocua ɨvɨtu guasu coiño oĩ Jerusalén güi. Judío reta iporoyocui umaeño uguata vaerã joco pe Jerusalén güi mbutuu ara pe. t8 c Cua reta jei chupe reta: —Cuimbae Galilea pegua reta, ¿maera pa piyemboɨ pemae peĩ ara cotɨ? Jesús oo ma pegüi ara pe. Ẽrei jae etei ou yeta jucuarãi ete, peecha oo rami —jei reta. Uiparavo reta ĩru vae Judas ipepɨca pe 7 5 Jare umae ngatu ñugüɨnoi rambueve ara cotɨ, Jesús oo rambueve, mocui cuimbae uyecuaa jae reta iyɨpɨ pe. Cua cuimbae reta jemimonde tĩ asɨ. 6 / Jare Jesús opa imiari chupe reta yave, oo ɨvate, jae reta umae jese rambueve. Jayave amapɨ̃tu umbɨyasoi Jesús, jare uecha'ã ma reta. =5 uẼrei pe reta penoita Espíritu Santo imbaepuere, ou yave peve, jare pe reta chemɨmbeuta Jerusalén pe, opaete Judea rupi, Samaria rupi jare opaete ɨvɨ rupi —jei chupe reta. h4 K—Ndarau picuaa jocua ara regua —jei Jesús—. Jaeño cheRu jeita jocua re —jei—. 3 5Jayave yatɨ vae reta upɨrandu Jesús pe: —OreYa, ¿nemaeñota pa Israel pegua reta re uyeyapo vaerã mburuvicha retarã cua ara reta rupi? 2  Juan upurumbɨbautiza ɨ pe, ẽrei pe reta piyembɨbautizacata Espíritu Santo pe mbovɨ ara rupi —jei. Jesús oo ye ara pe U1 %Jae reta uyembatɨ yave, Jesús oyocui agüɨye vaerã yugüɨraa tenta guasu Jerusalén güi. Oyocui uãro vaerã yandeRu umeeta chupe reta vae. Jesús jei chupe reta: —Jocua re chemiari ma peve. Z0 /Jesús imano rendave pe, uyecuaa chupe reta. Jae reta uicuaa catu jae icove ye co jeta mbaembae uyapo jovaque vae jeco pegua. Jesús uyecuaa chupe reta cuarenta ara, jare umɨngueta reta Tumpa iporoyocuia re. l/ SNdei oo ye ara pe mbove, umee mboroyocui reta Espíritu Santo rupi jemimondo uiparavo vae reta pe. w. kTeófilo, tenonde aicuatía ndeve vae pe amɨmbeu ndeve opaete Jesús uyapo vae jare jocua oporomboe jese vae. - %Tumpa tumee ndeve ipɨacatu. Neamigo reta jei ndeve Tumpa ndiveño eĩ. Tumpa ndiveño toĩ cheamigo joco pe ñugüɨnoi vae reta.O, Ẽrei aipota aa apou ndepɨ ɨmambaeño ñanemiari yandiyupe vaerã. Y+ - Aipota tẽi jeta jae ndeve, ẽrei jaeño ma jaeta ndeve cua tupapire pe. R*  Opaete vae uyemɨngueta cavi Demetrio re. Echa'ã jae jecuaeño ico añete vae rupi. Ore vi numɨmbeu peve jae jecuaeño uyapo icavi vae. Jare picuaa ore numɨmbeu peve vae añete co. Saludo reta ') I Cherɨvɨ, jecuaeño iyapo icavi vae. Agüɨye iyapo icavi mbae vae. Icavi vae uyapo vae Tumpa taɨ co. Ẽrei icavi mbae vae uyapo vae uicuaa'ã Tumpa. ]( 5 Jáeramo che aa yave pepɨ chemanduata co Diótrefes uyapo vae re. Jae uyemɨngueta icavi mbae vae orecotɨ. Omborɨ'ã etei upurugüɨrovia vae ambɨe cotɨ güi pepɨ yugüɨraa vae reta. Jae ramiño vi jei ĩru upurugüɨrovia vae reta pe agüɨye vaerã omborɨ reta. Jare ime yave upurugüɨrovia vae reta iquɨrẽɨ omborɨ reta vae, Diótrefes umaeño'ã jese reta uyembatɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta ndive. Opaete vae uyemɨngueta cavi Demetrio re j' O Aicuatía ma cua re upurugüɨrovia vae uyembatɨ vae reta pe. Ẽrei Diótrefes uipota'ã uyapo che jae chupe uyapo vaerã vae. Echa'ã icavi ete echa chupe uyemɨtenonde vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta ipɨte pe. F& Jáeramo icavi co yande yamborɨ reta vaerã. Echa'ã cuarãi yandepuere ñañemɨĩru jae reta ndive umɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe añete vae regua. Icavi mbae vae Diótrefes uyapo vae % 9Echa'ã jae reta vi uyeyocui ñugüɨnoi Tumpa pe. Jare uguata reta opaete que rupi rambueve, jei'ã upurugüɨrovia mbae vae reta pe omborɨ vaerã. E$ Jae reta etei umɨmbeu ndepuruau upurugüɨrovia vae cua pe uyembatɨ vae reta pe. Icavi ete co nemborɨ reta vaerã yugüeru yave nerenta güi. Ndiyapota Tumpa uipota ndiyapo vaerã vae. # }Cherɨvɨ, ĩru upurugüɨrovia vae reta nemborɨ yave, yepe tẽi ndicuaa'ã reta, ndiyeyocui cavi neĩ Tumpa pe. " !Añete co, ayerovia ete ayandu yave quirãi cheraɨ reta jecuaeño yugüɨreco anete vae rupi. Gayo omborɨ ĩru upurugüɨrovia vae reta :! oEcha'ã amocue yanderɨvɨ reta yugüeru cua pe umɨmbeu cheve quirãi añete vae ico ndepɨa pe jare quirãi nde jecuaeño ndico añete vae rupi. Jáeramo ayerovia ete nderé. =  uCherɨvɨ, aicuaa quirãi nde ndico cavi Tumpa cotɨ. Jare jecuaeño ayerure Tumpa pe nderé, jecuaeño ndico cavi vaerã opaete mbaembae re jare agüɨye vaerã nembaerasɨ.  Che co jae Juan. Jecuaeño aico upurugüɨrovia vae reta itenondeguarã. Che nduau, cherɨvɨ Gayo, añete vae nderovia ramo. SlYandeYa Jesucristo toĩ nde ndive. Tumee ipɨacavi peve. Amén.ElIñemɨatangãtu ndeyu vaerã chepɨ ndei roɨ iara ou uvãe mbove. Eubulo, jare Pudente, jare Lino, jare Claudia, jare opaete ĩru upurugüɨrovia vae reta jei peve Tumpa ndiveño peĩ. kOlErasto upɨta Corinto pe. Ẽrei aeya Trófimo Mileto pe. Jae imbaerasɨ oĩ ayu joco güi yave. [/lTumpa ndiveño toĩ Priscila jare Aquila, jare Onesíforo jenta pegua reta. "=lJare yandeYa cherepɨta opaete icavi mbae vae güi, jare chereraata ara pe iporoyocuia pe. YandeYa tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén. Saludo reta lQlẼrei yandeYa chemborɨ jare chemɨmɨrãta, amɨmbeu cavi vaerã ñee icavi vae opaete vae pe, jare opaete judío mbae vae reta uyandu vaerã. Jucuarãi yandeYa cherepɨ, penti cuimbae uyerepɨ yaguapɨ̃ta iyuru güi rami. /lTenonde uñeapo reta cheré yave, chemborɨ'ã quía. Quiave upɨta'ã che ndive. Ayerure Tumpa pe agüɨye vaerã jae umbɨjeco reta jese. gGlNde vi iñemoa chugüi. Echa'ã jae oyovaicho ete yande ndive, ñaniñee güɨrovia'ã ramo. {lAlejandro mbaembae fierro pegua uyapo vae uyapo jeta icavi mbae vae cheve. YandeYa tumbɨepɨ chupe uyapo vae re. /l Aeya chesaco Troas pe Carpo jenta pe. Ndeyu yave chepɨ, eru cheve. Eru libro reta vi jare tupapire reta. Agüɨye neacañɨ tupapire reta güi. &Gl Amondo ma Tíquico Efeso pe. l Jaeño Lucas upɨta che ndive. Eeca Marcos nderu vaerã nderupíe. Echa'ã jae ipuereta chemborɨ Tumpa iparavɨquɨ pe. )l Demas oo ma chegüi Tesalónica cotɨ, jae uau ete mbaembae cua ɨvɨ pegua ramo. Crescente vi oo Galacia cotɨ, jare Tito oo Dalmacia cotɨ. =ul Iñemɨatangãtu ɨmambae ndeyu vaerã chepɨ. #?lJaeño ma. Uñeñuvatu ma oĩ cheve penti corona jupi vae pegua. Jare yandeYa umeeta cheve penti corona jocua ara. YandeYa co jae upuruãa jupi vae rupi vae. Jare umeeta vi jocua nunga corona opaete uãro ñugüɨnoi ivãe ara re vae reta pe - cheveño'ã co. Pablo oyocui Timoteo  lChe aparavɨquɨ tanta aiporara reve. Opa ma ayapo Tumpa umee cheve ayapo vaerã vae. Jecuaeño añemɨmɨrãta yarovia vae re. wglJecuaeño ayeyocui Tumpa pe, jare añave aicavi ma aĩ amano vaerã. Echa'ã coiño ma ou amano vaerã. # ?lẼrei jecuaeño iñemoa ngatu. Agüɨye neatẽɨ ndiporara vaerã. Iñeñono nemɨmbeu vaerã ñee icavi vae. Iyapo opaete ndiyeyocui vaerã Tumpa pe. l QlJare ndarau uipota uyapɨsaca añete vae re. Ẽrei uipotata uyapɨsaca aracae vae ndaye reta re. n UlEcha'ã outa ara reta uvãe agüɨye vaerã ɨvɨ pegua reta uipota uyapɨsaca moromboe añete vae re. Ẽrei jei vae reño uecata reta jeta oporomboe vae reta, uyemboe vaerã chugüi reta mbae uipota uyapɨsaca jese vae reño. 4 alEmɨmbeu Tumpa iñee. Jecuaeño iñemɨatangãtu opa ara rupi. Icuaaca iyoa vae pe imbaeyoa, jare embɨeta chupe jese. Epurumbɨaracuaa jare eporomboe ndepɨaguasu reve. A  }lJáeramo che ndoyocui cua re, Tumpa jare yandeYa Jesucristo jee re. Echa'ã yandeYa Jesucristo uãata ime ñugüɨnoi vae reta jare umanocue vae reta jae ou ye yave oporoyocui vaerã. 5lJucuarãi yande yayeyocui Tumpa pe vae yandepuere yaicuaa opaete Tumpa uipota yaicuaa vaerã vae, jare yandepuere yayapo opaete mbae icavi vae.lOpaete Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae Tumpa co umɨmbeu, jare icavi co yandeve. Echa'ã uyecuatía oĩ vae rupi yaicuaa mbae nunga moromboe añete vae jare mbae nunga moromboe añete mbae vae. Umɨmbeu yandeve yayavɨ yave, jare yandepuere yayemboe jupi vae re. /Wljare quirãi nemichi güive ndicuaa Tumpa re uyecuatía oĩ vae. Echa'ã jocua ipuere nembɨaracuaa, ndiyembɨasaca vaerã mburugüɨrovia Cristo Jesús regua rupi. 7lẼrei nde jecuaeño eporomboe ndiyemboe jese vae re. Echa'ã ndicuaa catu jocua moromboe añete co. Jare ndicuaa catu vi quía co nemboe jese, 'Gl Jare icavi mbae vae uyapo vae reta jare upurumbɨtavɨ vae reta jeta ete icavi mbae vae uyapota. Jae reta umbɨtavɨta ĩru vae reta jare uyembɨtavɨta vi. l Añete co, opaete Cristo Jesús re güɨrovia vae reta uipota uyeyocui Tumpa pe vae pe uyapota icavi mbae vae ĩru vae reta. -Sl jare quirãi aiporara ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae cheve yave Antioquía pe jare Iconio pe jare Listra pe. Ẽrei yandeYa cherepɨ opaete aiporara vae güi. ?wl Ẽrei nde ndicuaa catu co cheporomboe, jare quirãi che aico, jare aipota ayapo Tumpa pe vae, jare chepurugüɨrovia, jare quirãi chepɨaguasu aiporara reve, jare chepuruau, A{l Ẽrei ndarau ipuere jecuaeño upurumbɨtavɨ. Echa'ã uyecuaata opaete vae pe quirãi jae reta iyaracuaa mbae vae co, jucuarãi Janes jare Jambres uyecuaa rami. Pablo oyocui Timoteo q[lJare ipaye vae reta Janes jare Jambres jee vae oyovaicho Moisés ndive rami, jocua nunga cuimbae reta vi oyovaicho añete vae ndive. Pɨchɨ̃i vae reño ipɨa pe uyemɨngueta. Jae reta'ã co upurugüɨrovia vae añetete vae reta. ]~3lJecuaeño uipota uyemboe mbaembae re, ẽrei ndarau etei ipuere uicuaa añete vae. I} lJocua nunga cuimbae reta oo ĩru vae jenta pe, jare umbɨtavɨ cuña reta iyaracuaa mbae vae. Jocua nunga cuña reta iyoa ete, jare jeta mbae icavi mbae vae uipota uyapo ramo, uyembopa. A|{lUyapota mbaembae ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã tẽi jese jae reta uyeyocui co Tumpa pe. Ẽrei ndarau güɨnoi Tumpa imbaepuere. Agüɨye iñemɨĩru jocua nunga ndive. {7lUmbɨtavɨta japicha reta. Uyapota mbaembae ipɨa pe uyemɨngueta mbae reve. Uyererovia catu eteta. Tumpa uau vaerãve, uipota eteta uyembɨyerovia. z/lNdarau upuruparareco. Ndarau umbɨasa japicha reta. Iyaputa japicha re. Ndarau uñemoa. Jovaichopotata. Umɨtarẽɨta icavi vae uyapo vae reta. ylUpurugüɨrovia mbae vae reta jaeño uyerauta. Uipota eteta reta corepoti. Uyembɨcateta jae reta uyapo vae re. Uyembɨcateñoita. Jeita icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Ndarau uyapo tu jare ichɨ jei vae. Ndarau umee yasurupai mbae re. Ndarau uyeyocui Tumpa pe. Tx #lIcuaa catu cua vi: Ara taɨcuega reta pe yavai eteta co yaico cavi vaerã. 0wYljare uñemoa vaerã, oyepe vaerã aña guasu güi. Echa'ã maemɨmba yaipɨsɨ ñuai pe rami, aña guasu uipɨsɨ reta, jae reta uyapo vaerã aña guasu jei vae.5vclTomboe uñemɨmichi reve oyovaicho jae ndive vae reta. Echa'ã aramoi Tumpa umaeñota jese reta ueya vaerã ipɨayemɨngueta icavi mbae vae jare uicuaa vaerã añete vae, ulJare icavi'ã co yandeYa pe uyeyocui vae uñerãro vaerã. Tipɨacavi opaete vae pe. Ticatu oporomboe vaerã. Tipɨaguasu. 9tklẼrei agüɨye iyeaca iyaracuaa mbae vae reta ndive. Echa'ã jae reta uicuaa'ã etei uyeaca jese vae. Jare nde ndicuaa quirãi uyeaca yave uyupii, umbɨpɨ uñerãro uyupii. s1lAgüɨye etei iyapo mbaembae icavi mbae vae taɨrusu vae reta uipota uyapo vae. Ẽrei ipota ete ndiyapo vaerã jupi vae. Jae ramiño vi ipota ete mburugüɨrovia, jare mburuau, jare mbɨacatu. Jare iñemɨĩru uyerure yandeYa pe ipɨa iquɨa mbae reve vae reta ndive. r{lJae ramiño vi yaeya yave icavi mbae vae, yandeYa ñaneñono teeta iyupeguarã, ipuere vaerã yandeporu, tenta tuicha vae iya plato ipõra vae reta uiporu rami. Jare jucuarãi yave, yandeYa ipuereta yandeporu ipotave mbae icavi vae yayapo vaerã. qlẼrei penti tenta tuicha vae pe ime plato reta oro pegua jare corepoti pegua. Jae ramiño vi ime plato reta ɨvɨra pegua jare ñaeu pegua. Jare iya uiporu amocue, plato ipõra vae reta uipota yave, jare uiporu ĩru reta, plato ipõra mbae vae uipota yave. #p?lẼrei Tumpa jei vae añete co uyepepɨca'ã etei. Yaicuaa cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae rupi. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: “YandeYa uicuaa imbae reta.” Jare: “Penti penti che co jae Cristo imbae jei vae agüɨye tuyapo jupi mbae vae.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Xo)lJae reta uyavɨ añete vae. Echa'ã jei tẽi uasa ma co ara upurugüɨrovia vae reta icove ye vaerã ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jare jucuarãi jei ramo, amocue vae uicuaa'ã mbae güɨrovia vaerã. nlJare jae reta iporomboe uñemɨaita mbaerasɨ yanderete pe uñemɨai vae rami. Cua reta ipɨte pegua co jae Himeneo jare Fileto. mlẼrei agüɨye iyapɨsaca ndaye reta re. Echa'ã jei vae mbae'ã co. Jare ndaye reta re imiari vae reta uyapota jeta mbaeyoa reta. ?lwlIñemɨatangãtu ndeporomboe cavi vaerã ñee añete vae umɨmbeu yandeve vae, Tumpa uicuaa vaerã icavi co ndeparavɨquɨ. Jucuarãi yave, ndarau nemara ndeparavɨquɨ jeco pegua. bk=lEmɨmandúa reta cua mbaembae re, jare iyocui reta yandeYa jee re agüɨye vaerã uyeaca reta ñee reta re. Echa'ã jucuarãi uyeaca yave, ndarau etei icavi chupe reta, jaeño ombopata uyapɨsaca jese vae reta. j-l Yepe tẽi yarovia'ã, ẽrei jae jecuaeño uyapo jei vae.Echa'ã jae jei yave mbae uyapota, uyapota co.” Uparavɨquɨ cavi Tumpa pe vae wigl Yandepɨaguasu reve yaiporara yave, jae ndive yaporoyocuita vi.Yaicuacu yave, jae vi yandecuacuta. hwl Cua co jae ñee yandepuere yarovia catu vae:“Jae ndive ñamano yave,
jae ndive yaicove yeta vi. Egl Jáeramo opaete aiporara chepɨaguasu reve Tumpa uiparavo vae reta jeco pegua, jae reta vi güɨnoi vaerã yembɨasa Cristo Jesús rupi, jare güɨnoi vaerã vi yembutuicha opa mbae vae. 8fil Jare ñee icavi vae amɨmbeu ramo aiporara aĩ. Echa'ã cheñono peresorɨru pe icavi mbae vae uyapo vae rami. Ẽrei mbaetɨ quía ipuere oñono Tumpa iñee peresorɨru pe. 1e[lJesucristo co jae David iñemoñaa pegua. Imandúa quirãi jae etei icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jae umee cheve cua ñee icavi vae amɨmbeu vaerã. dwlJecuaeño ndepɨa pe iyemɨngueta che jae ndeve vae re. Jare yandeYa tumee ndeve aracuaa ndicuaa cavi vaerã opaete. OclJae ramiño vi co pe uparavɨquɨ vae rani uipɨsɨta uyeavɨro vae. b)lJae ramiño vi uñeñocuiñocui vae, osi'ã yave oporombosi vae reta jei vae rupi, ipuere'ã etei güɨnoi upurumbɨsɨpe vae pe uñemee vae. a-lJare penti sundaro oo uñerãro vaerã vae mbaetɨ uyemɨpɨa'ã etei mbaembae cua ɨvɨ pegua re, umbɨyerovia vaerã uiparavo sundarorã vae. [`/lIporara che aiporara rami. Echa'ã uiporara co Cristo Jesús isundaro reta. :_mlJeta mbaembae re aporomboe jeta vae jovaque. Jocua mbaembae ndiyandu vae re emboe cuimbae nderovia catu vae reta, jae reta vi ipuere vaerã omboe-yuapɨ ye jese ĩru vae reta. [^ 1lJáeramo, cheraɨ, iñemɨmɨrãta mbɨacavi Cristo Jesús umee yandeve vae rupi. ] +lYandeYa tumaeño tugüɨnoi ipuruparareco jocua ara ou uvãe yave. Echa'ã nde etei ndicuaa catu quirãi jeta ete uyeyocui cheve Efeso pe.T\ #lAñete co, Roma pe ou uvãe rupive, chereca opaete que rupi chevãe regua. )[ MlYandeYa tuiparareco Onesíforo jenta pegua reta. Echa'ã Onesíforo jeta vese chembɨyerovia, jare imara'ã opou vaerã chepɨ, yepe tẽi aico peresorɨru pe. Z lNdicuaa ma co quirãi opaete Asia pegua reta usɨrɨ chegüi. Cua reta ipɨte pegua co jae Figelo jare Hermógenes. "Y ?lTumpa umee ndeve mbaepuere. Jecuaeño iporu jocua mbaepuere ndiyeyocui cavi vaerã chupe Espíritu Santo rupi. Echa'ã Espíritu Santo ico yandepɨa pe. (X Kl Jecuaeño eporomboe moromboe añete vae re. Echa'ã jocua re che nomboe. Jare jecuaeño enoi mburugüɨrovia jare mburuau Cristo Jesús umee yandeve vae. =W ul Jáeramo aiporara aĩ. Ẽrei chemara'ã. Echa'ã aicuaa arovia co Cristo re, jare aicuaa vi jae ipuere uñuvatu cheve che amee chupe uñuvatu vaerã vae jocua ara ou uvãe regua. V l Tumpa cheparavo amɨmbeu vaerã ñee icavi vae. Jae umee cheve aico vaerã Jesucristo jemimondorã, jare aporomboe vaerã jese. U }l Cristo Jesús ou cua ɨvɨ pe yanembɨasa vaerã. Jocua rupi Tumpa añave uicuaaca yandeve ipɨacavi. Echa'ã Cristo Jesús umbai mano imbaepuere, jare uicuaaca quirãi yandepuere ñanoi tecove opa mbae vae. Jare cua yamɨmbeu ñee icavi vae rupi. T  l Tumpa yanembɨasa jare yandeparavo ñaneñono tee vaerã iyupeguarã. Yandeparavo'ã co mbae icavi vae yande yayapo vae jeco pegua. Yandeparavo co jae jei vae rupi jare ipɨacavi rupi. Echa'ã ipɨacavi yandeve Cristo Jesús rupi ndei ɨvɨ uyeyapo mbove. S )lJáeramo agüɨye nemara nemɨmbeu vaerã yandeYa regua. Agüɨye vi nemara chereco pegua. Echa'ã che aico cua peresorɨru pe yandeYa pe ayeyocui ramo. Ẽrei iporaraño che aiporara rami ñee icavi vae jeco pegua. Echa'ã Tumpa umee yandeve mbaepuere, yaiporara yave. R /lTumpa umee yandeve Espíritu Santo ñanoi vaerã mbaepuere, jare yapuruau vaerã, jare ñañemoa vaerã, agüɨye vaerã yaquɨye mbaembae güi. 7Q ilJáeramo turumɨmandúa cua re. Iñemɨatangãtu jocua mbaepuere Tumpa umee ndeve vae re ndiyapo vaerã iparavɨquɨ. Echa'ã uñemee co ndeve chepo añono nderé yave. #P AlChemandúa vi ndepurugüɨrovia añetete vae re. Ndiyarɨ Loida jare ndesɨ Eunice rani güɨnoi jocua mburugüɨrovia, jare aicuaa cavi nde vi co nenoi. zO olAipota ete nduecha, ayerovia ete vaerã. Echa'ã chemandúa quirãi oremondo peĩ yave nderesaɨ nemombo vae re. N {lJecuaeño chemandúa nderé pɨ̃tu rupi jare ara rupi ayerure Tumpa pe yave. Jáeramo amee yasurupai Tumpa pe. Ambɨadora Tumpa, chetenondegua reta umbɨadora rami. Jare jucuarãi ayapo yave, ayapo'ã mbae aicuaa agüɨyeta tẽi ayapo vae. aM =lAicuatía cua tupapire ndeve, Timoteo. Echa'ã nde co jae cheraɨ aau ete vae. YandeRu Tumpa jare yandeYa Cristo Jesús tumee ndeve ipɨacavi jare ipuruparareco jare ipɨacatu. Cristo regua umɨmbeu ĩru vae reta pe ^L 9lChe co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo Tumpa jei vae rupi. Echa'ã cheparavɨquɨ jae co amɨmbeu vaerã quirãi Tumpa jei umee vaerã tecove opa mbae vae opaete Cristo Jesús re güɨrovia vae reta pe. EKXYandeYa Jesucristo tumee opaete peve ipɨacavi. Amén.,JQXChe etei jae peve Tumpa ndiveño peĩ. Aicuatía cua chepo pe etei. Jucuarãi ayapo opaete aicuatiaca vae pe, aechaca vaerã añetete co. Cuarãi aicuatía. ~IuXJare yandeYa etei mbɨacatu umee vae jecuaeño tumee peve ipɨacatu opaete rupi. YandeYa toĩ opaete pe ndive. mHSXAgüɨye piyovaicho jae ndive. Ẽrei pembɨaracuaa penti perɨvɨ pembɨaracuaa rami. Saludo reta 0GYXJare ime yave quía cua nduicuatía peve piyapo vaerã vae uyapo'ã vae, picuaa cavi jesegua quía nunga vae, jare agüɨye piñemɨĩru jae ndive, jae imara vaerã. [F/X Ẽrei pe reta, cherɨvɨ reta, agüɨye pecueri icavi vae piyapo vae güi. !E;X Ẽrei ndoyocui jare numbɨaracuaa jocua nunga yandeYa Jesucristo jee re uparavɨquɨ reta vaerã mbɨacatu reve, ime vaerã güɨnoi mbae jou vaerã. ZD-X Echa'ã jerãcua oreve quirãi ime pepɨte pe amocue iyaquɨ vae. Yugüɨraaiño ĩru vae reta iparavɨquɨ re umae uicuaa vaerã. Ẽrei iquĩi'ã-raanga iyupe uparavɨquɨ vaerã. Ẽrei uyapo'ã mbae ave. |CqX Echa'ã nduico pepɨ yave, poyocui cuarãi: Ime yave quía ñatẽɨ uparavɨquɨ vae, agüɨye quía tumɨngaru. 4BaX Cuarãi nduyapo yepe tẽi mbaepuere nonoi nduyerure vaerã peve mbaembae re. Ẽrei nduipota nduicuaaca peve quirãi ore nduico, pe reta vi pico vaerã ore nduico rami. &AEXNducaruiño'ã vi numbɨepɨ mbae reve. Ẽrei tanta nduparavɨquɨ ara rupi jare pɨ̃tu rupi, agüɨye vaerã quía pepɨte pe oĩ vae uyemambeco oreré. @'XPe reta etei picuaa quirãi icavi co pico vaerã ore nduico rami. Echa'ã ore nduico pepɨte pe yave, nduico'ã co nduparavɨquɨ mbae reve. R?XAñave ore poyocui, cherɨvɨ reta, yandeYa Jesucristo jee re, piyembɨyao vaerã ipotave upurugüɨrovia vae iyaquɨ vae güi. Echa'ã jocua nunga uipota'ã ico moromboe nduicuaaca peve vae re. >1XYandeYa tapemborɨ picuaa cavi vaerã quirãi Tumpa perau, jare penoi vaerã mbɨaguasu Cristo uipota umee peve vae. Icavi co uparavɨquɨ vaerã ={XJare ore pugüɨrovia catu yandeYa re perovia ramo, quirãi piyapo peĩ jare piyapota ore ndoe peve piyapo vaerã vae. 7<gXẼrei jecuaeño yandepuere yarovia catu yandeYa re. Jae pemɨmɨrãtata pepurugüɨrovia re, jare umeeta peve mbaepuere agüɨye vaerã piñemɨamɨrica icavi mbae vae pe. ;#XPiyerure vi yandeYa orerepɨ vaerã cuimbae icavi mbae vae oyovaicho ore ndive vae reta güi. Echa'ã opaete vae'ã güɨrovia yandeYa re. E: XCuaño aipota, cherɨvɨ reta - piyerure oreré, yandeYa iñee jecuaeño uñemɨai vaerã, opaete vae güɨrovia vaerã pe reta perovia rami. Jucuarãi yave, yandeYa iñee uyepɨucata co. r9]Xtumee peve ipɨacatu jare tapemɨmɨrãta ñee icavi vae pere vaerã, jare icavi vae piyapo vaerã.>8uXYandeRu Tumpa yanderau jare umee yandeve mbɨacatu ndarau etei opa vae. Jáeramo yandepuere ñaãro yayerovia reve ipɨacavi jeco pegua. YandeYa Jesucristo etei jare yandeRu Tumpa ;7oXJãeramo, cherɨvɨ reta, pepɨrãta pepurugüɨrovia re. Agüɨye peacañɨ ore pomboe jese vae güi. Echa'ã ore pomboe oriñee pe jare tupapire nduicuatía peve vae pe. 6XCuarã Tumpa peparavo ñee icavi vae numɨmbeu peve vae rupi, pe reta vi piyembutuichaca vaerã yandeYa Jesucristo ndive. y5kX Ẽrei icavi co jecuaeño numee vaerã yasurupai Tumpa pe peré, cherɨvɨ reta. Echa'ã yandeYa perau jare Tumpa peparavo iyɨpɨ güive pembɨasa vaerã, Espíritu Santo peñono tee Tumpa peguarã ramo jare añete vae perovia ramo. 4X Jáeramo ucañɨteita reta. Echa'ã güɨrovia'ã añete vae. Jaeño uyerovia jupi mbae vae re. Tumpa yandeparavo yanembɨasa vaerã y3kX Jáeramo Tumpa umaeñota jese reta uyembɨtavɨ vaerã añete mbae vae rupi, güɨrovia reta vaerã jocua apu. 92kX Uyapota opaete mbae jupi mbae vae umbɨtavɨ vaerã ucañɨteita vae reta. Echa'ã jae reta uipota'ã güɨrovia añete vae. Echa'ã güɨrovia yave, uyembɨasacata tẽi co. 11X Jocua icavi mbae vae outa uyapo vaerã Satanás iparavɨquɨ. Güɨnoita mbaepuere tuicha vae jare uyapota mɨacañɨ reta upurumbɨtavɨ vaerã. }0sXJayave uyecuaata jocua icavi mbae vae. Ẽrei yandeYa uyucata ipɨtũé pe. Umbaita co, ou yave jembipe asɨ reve. //XEcha'ã jocua icavi mbae ndeiño uyecuaa vae uparavɨquɨ ma oĩ. Ẽrei añave oyopia oĩ vae oyopiata co, Tumpa güɨraa cua ɨvɨ güi regua. ).KXJare picuaa vi quirãi añave ime quía oyopia vae. Echa'ã jae oyopia oĩ jocua mbaeyoaño iparavɨquɨ vae, agüɨye vaerã uyecuaa ndei ivãe ara ou mbove. ^-5X¿Pemandua'ã pa quirãi che aĩ pepɨ rambueve amɨmbeu peve cua mbaembae re? K,XJae uyembutuichata jare oyovaichota opaete moromboe Tumpa regua ndive jare ndarau umaeño ɨvɨ pegua reta re umbɨadora vaerã Tumpa. Jae uguapɨta Tumpa jo pe jare jeita: “Che Tumpa co.” +XẼrei agüɨye pemaeño quía re pembɨtavɨ vaerã. Echa'ã jocua ara ndarau ou rai. Echa'ã ndei ou mbove, upurugüɨrovia mbae vae reta oyovaicho eteta Tumpa ndive, jare uyecuaata jocua cuimbae mbaeyoaño iparavɨquɨ vae. Jae co ucañɨteita vae. *XAgüɨye piyembopa jare agüɨye piyemɨpɨa'ã. Aramoi ĩru vae reta jei ma peve uyaro ma oĩ yandeYa ivãe ara. Aramoi jei peve Espíritu Santo umɨmbeu chupe reta, ani jei jerãcua chupe reta, ani jei ore nduicuatía jucuarãi penti tupapire pe. q~~}}|X{jzzylxx ww>vuutttss]rr>qqOpnon~mllSkVjj?ii(heggfgeadvccbb*aa`q__@^/]\\[['Z`YYUXwX$WEVUU0ThSRR:QPP&OjNNMMLL> =p<;;<:b99#8F77E6O54322;1{009..:-_-++P*)((|'&&@%%$##"s! 08H$=min? B u  Z/ N6x9U!#3Pe reta pepɨatanta. Pipota'ã piyeyocui Tumpa pe, jare pipota'ã ave piyapɨsaca jese. Jecuae piyovaicho Espíritu Santo ndive. Petenondegua reta uyapo rami, jucuarãi vi piyapo pe reta —jei—. 2Chepo pe co ayapo opaete cua mbaembae’ —jei. Jucuarãi jei Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae —jei Esteban chupe reta—. "=1‘Ara co jae cheguapɨrenda,
jare ɨvɨ co jae chepɨ jenda’ —jei Tumpa—.‘¿Mbae nunga o ra piyapota cheve?¿Quiape ra aputuuta? #0yepe teĩ Tumpa ara pe ico vae ico'ã yambɨadorarenda yande yayapo vae reta pe. Echa'ã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae jei cuarãi: )M/Ẽrei Salomón uyapo Tumpa jo, .Tumpa umae cavi David re, jare David uyerure Tumpa pe umaeño vaerã uyapo Tumpa jo. Echa'ã itenondegua Jacob umbɨadora co Tumpa. !-Jocua tupao uñemee yandetenondegua reta pe, jare jae reta Josué ndive güeru, cua ɨvɨ judío mbae vae reta güi upɨ̃ro yave. Echa'ã Tumpa omombo reta yandetenondegua reta güi. Jare David ico mburuvicha guasurã yave, imeño cua pe oĩ jocua tupao —jei—. 7g,Yandetenondegua reta güɨrecose o Tumpa uyemɨngueta chupe reta pɨpe vae ñana pe. Echa'ã Tumpa oyocui Moisés jocua tupao uyapo vaerã jae uechaca chupe rami etei. "=+Jucuarãi'ã co. Pevoɨ peraa tumpa-raanga Moloc jee vae ico pɨpe vae,
jare petumpa-raanga Renfán jee vae iyasɨtata-raanga.Jae reta jaanga piyapo pembɨadora vaerã.Jáeramo che pomondota Babilonia cutɨ.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei Esteban chupe reta—. 'G*Jáeramo Tumpa uyerova chugüi reta, jare umaeño umbɨadora reta vaerã opaete ara regua reta. Echa'ã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta itupapire pe uyecuatía oĩ cuarãi:‘¿Cheve ra pemee maemɨmba piyuca vae cuarenta año ñana pe pico rambueve, Israel pegua reta? #?)Jayave uyapo reta penti vaca taɨrusu vae-raanga, jare uyuca reta maemɨmba umee vaerã jocua itumpa-raanga pe. Uyerovia reta jocua ipo pe uyapo vae re. C(Jare jei reta Aarón pe: ‘Iyapo ñanetumpa retarã yugüɨraa vaerã yanderenonde. Echa'ã yaicuaa'ã mbae ra uyeyapo cua Moisés Egipto güi yandereru vae pe’ —jei reta, jei—. )K'Ẽrei yandetenondegua reta uipota'ã uyapo Moisés jei vae, jare güɨrɨ̃ro reta. Jae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi yugüɨraa ye vaerã Egipto pe. I &Ángel umɨngueta Moisés ɨvɨtu guasu Sinaí pe, ñana pe uyembatɨ yave Moisés jare yandetenondegua reta. Tumpa umee Moisés pe iñee tecove pegua, jae umɨmbeu vaerã yandeve —jei—. 6e%Moisés jei Israel pegua reta pe: ‘YandeYa Tumpa ombouta peve iñee umɨmbeuta vae perɨvɨ reta ipɨte güi, chembou rami. Piyapɨsacata jese’ —jei, jei Esteban—. +O$Moisés güɨnoẽ reta güeru, jare uyapo mɨacañɨ reta Egipto pe, Ɨ Guasu Pɨ̃ta jee vae pe, jare cuarenta año ñana rupi yugüɨreco rambueve —jei—. 9k#Cua Moisés co jae Israel pegua reta güɨrɨ̃ro vae. Echa'ã jae reta jei chupe: ‘¿Quía pa neñono oreruvicharã, orerãa vaerã?’ —jei reta, jei—. Tumpa omondoca cua Moisés ángel yai jendɨ vae pe uyecuaa chupe vae pe. Omondoca ico vaerã jae reta juvicharã jare uepɨ reta vaerã. <q"Che añetete aecha quirãi uiporara reta aiparavo vae reta Egipto pe, jare ayandu iyao. Jáeramo agüeyɨ aepɨ vaerã. Añave eyu toromondo Egipto pe’ —jei, jei Esteban—. jM!Jayave yandeYa jei chupe: ‘Emboi ndepɨpasa. Echa'ã ndiyemboɨ co neĩ Tumpa jupi vae jovai. -S ‘Che co jae ndetenondegua reta - jae co Abraham, Isaac jare Jacob - iTumpa’ —jei, jei—. Jayave Moisés urɨrɨ uquɨye ramo, jare uipɨu umae vaerã jese. v eMoisés uecha yave, ipɨacañɨ. Ẽrei oya jese yave, umae vaerã jese coi güi, uyandu yandeYa iñee jei: . UCuarenta año ma uasa yave, ñana pe coiño ɨvɨtu guasu Sinaí jee vae güi oĩ yave, penti ángel uyecuaa Moisés pe penti yai jendɨ oĩ vae pe —jei—. z mCua uyandu yave, Moisés osi, jare ico ɨvɨ ambɨe Madián jee vae pe. Joco pe uñemoña mocui taɨ —jei—. ] 3¿Ndipota pa cheyuca Egipto pegua caarumo ndiyuca rami?’ —jei, jei Esteban—.  'Ẽrei jocua cuimbae icavi mbae vae uyapo ĩru pe vae umɨaña Moisés, jare jei chupe: ‘¿Quía pa neñono oreruvicharã, orerãa vaerã? yPɨareve pe uecha mocui jentaɨgua reta uñerãro ñugüɨnoi, jare uipota tẽi uyapɨcatu cavi reta. Jáeramo jei chupe reta: ‘Cuimbae reta, pe reta penti tentaɨgua vae co. ¿Maera pa icavi mbae vae piyapo piyupe?’ —jei, jei Esteban—. Moisés ipɨa pe uyemɨngueta tẽi jentaɨgua reta uicuaata co Tumpa uepɨta jae rupi, ẽrei uicuaa'ã reta —jei Esteban—. 'GJare uecha penti Egipto pegua icavi mbae vae uyapo oĩ penti Israel pegua pe. Jayave uinupa uyuca Egipto pegua, jare jucuarãi uepɨ uiporara vae —jei—. Jare Moisés cuarenta año güɨnoi yave, uipota uecha quirãi ra yugüɨreco Israel pegua reta - jae reta co jae jentaɨgua reta. Jare Moisés uyemboe opaete aracuaa Egipto pegua re, jare uyemɨngueta cavi jare jatangãtu —jei Esteban chupe reta—. \1Jare uyecuaa yave, Faraón tayɨ uepɨ, jare umbɨcuacuaa imembɨ rami —jei—. fEJocua ara reta pe oa Moisés. Tumpa uau Moisés. Jare mbapɨ yasɨ Moisés ico tu jenta pe. 7gCua mburuvicha guasu iyaracuaa catu uyapo vaerã icavi mbae vae yandetenondegua reta pe. Jei chupe reta uicuaaca vaerã taɨ reta oa yave, uyucaca vaerã chugüi —jei—. lQJayave ĩru cuimbae uyeyapo Egipto pegua reta juvicha guasurã. Ẽrei uicuaa'ã José —jei—. ~uẼrei coiño ma ou yave Tumpa uyapo vaerã Abraham pe jei vae, yandetenondegua reta jeta uñemoña Egipto pe. b~=Taɨcue rupi iñemoñaa reta güeru jetecue reta Siquem pe, jare joco pe oñotɨ reta teõgüerenda Abraham oguacue pe. Echa'ã Abraham umbɨepɨ Hamor taɨ reta pe corepoti pe, Siquem pe oĩ yave —jei Esteban—. _}7Jáeramo Jacob oo Egipto pe. Jare joco pe jae jare jocua yandetenondegua reta umano. |#Jayave José ombou umɨmbeu tu pe yugüɨraa vaerã ipɨ jae jare opaete jentarã reta. Opaete rupi ñugüɨnoi setenta y cinco —jei—. {w Jare Jacob omondo reta ye yave, José uyecuaaca tɨqueɨ reta pe, jare Faraón uicuaa José jentarã reta —jei—. z Ẽrei Jacob uicuaa ime tembíu Egipto pe yave, omondo jocua yandetenondegua reta joco pe. Jaeramo etei jae reta yugüɨraa Egipto pe. !y; Ẽrei caruai ou opaete Egipto jare Canaán pe, jare opaete vae uiporara. Jare jocua yandetenondegua reta uvãe'ã mbae ave jou vaerã —jei—. x jare uepɨ opaete susere reta güi. Jare mburuvicha guasu Egipto pegua Faraón uicuaa Tumpa umee José pe ipɨacavi jare iyaracuaa catu vaerã. Jáeramo Faraón uyapo mburuvicharã, jare José oyocui opaete Egipto pegua reta jare Faraón jentarã reta —jei—. w! Jocua yandetenondegua reta umɨtarẽɨ José, jare umee corepoti re, José Egipto pe uyeyocui vaerã. Ẽrei Tumpa ico José ndive, rv]Jare Tumpa jei Abraham pe jae jare opaete iñemoñaa cuimbae reta uñemɨcircuncidaca vaerã, imandúa reta vaerã Tumpa jei vae uyapota co. Jáeramo Abraham taɨ Isaac oa ma yave, Abraham umɨcircuncida, Isaac ocho ara ma güɨnoi yave. Jae ramiño vi Isaac umɨcircuncida taɨ Jacob, jare Jacob umɨcircuncida jocua doce taɨ yandetenondegua reta —jei—. NuẼrei che aiporaracata jocua ɨvɨ pegua uyapota jembiocui retarã vae reta pe, jare taɨcue rupi niñemoñaa reta oẽta joco güi, jare uyeyocuita cheve cua ɨvɨ pe’ —jei, jei Esteban—. Xt)Jare Tumpa umɨmbeu chupe: ‘Niñemoñaa reta yugüɨrecota ĩru vae reta iɨvɨ pe, jare jocua ɨvɨ pegua reta uyapota jembiocui retarã, jare uyapota icavi mbae vae chupe reta cuatrocientos año pegua. Is Ẽrei Tumpa umee'ã Abraham pe iɨvɨrã cua pe, umee'ã ipɨ jendarã yepe. Ẽrei jei umeeta co chupe jare iñemoñaa reta pe iɨvɨrã, yepe tẽi Abraham ndei taɨ —jei chupe reta—. !r;Jayave Abraham oo Caldeo reta iɨvɨ güi, jare ico Harán pe. Jare tu umano yave, Tumpa ombou joco güi cua ɨvɨ añave pico pɨpe vae pe —jei—. qJare jei chupe: ‘Ecua ndeɨvɨ güi jare eeya nerentarã reta, jare ecua jocua ɨvɨ aechacata ndeve vae pe’ —jei, jei—. pJayave Esteban jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Cherɨqueɨ reta, tenta guasu pegua reta itenondegua reta, piyapɨsaca cheré. Tumpa yembɨadora pegua uyecuaa yandetenondegua Abraham pe, Mesopotamia pe ico yave, ndei oo ico Harán pe mbove —jei—. Uo %Jayave sacerdote tenondegua upɨrandu Esteban pe: —¿Añete pa jucuarãi? n Jayave opaete joco pe uguapɨ ñugüɨnoi vae reta umae ngatu Esteban re, jare jova penti ángel jova echa chupe reta.m-Echa'ã nduyandu jei jocua Jesús Nazaret pegua umbaita cua Tumpa jo, jare ueyacata yandeve moromboe Moisés umee yandeve vae reta —jei reta. $lA Joco pe jae reta güeru iyapu reve uñeapo jese vae reta. Cua reta jei: —Cua cuimbae jecuaeñoi jei ñee icavi mbae vae Tumpa jo re jare mboroyocui re. sk_ Jucuarãi jae reta umbɨarasɨca tenta guasu pegua reta, tenta guasu pegua reta itenondegua reta, jare mboroyocui re oporomboe vae reta. Jayave cua reta yugüeru uipɨsɨ Esteban, jare güɨraa mburuvicha reta uyembatɨ vae pe. j+ Jayave jae reta omboemboe ĩru cuimbae reta iyapu vaerã Esteban re. —Nduyandu jei ñee icavi mbae vae Moisés jare Tumpa cotɨ —jei reta. yik Ẽrei jae reta ipuere'ã umɨamɨri Esteban. Echa'ã Esteban imiari iyaracuaa catu reve Espíritu Santo rupi. }hs Jare yugüeru amocue cuimbae judío reta itupao pegua reta uyeaca Esteban ndive. Jocua judío reta itupao jee Esclavos Libertados. Cua tupao pegua reta yugüeru tenta guasu reta Cirene jare Alejandría, jare ɨvɨ reta Cilicia jare Asia güi. g}Jare Esteban ipɨacavi ete, jare mbaepuere reve uyapo mɨacañɨ tuicha vae reta tenta guasu pegua reta ipɨte pe. MfJare Tumpa iñee jecuae uñemɨai. Jeta vae upurugüɨrovia Jerusalén pe jare uñemɨĩru upurugüɨrovia vae reta ndive, jare jeta sacerdote reta vi upurugüɨrovia. Uipɨsɨ reta Esteban e-Jayave güeru reta cua uiparavo vae reta Jesús jemimondo reta jovai. Jayave Jesús jemimondo reta uyerure Tumpa pe, jare oñono ipo jese reta. dCua jei vae icavi opareve pe, jare uiparavo reta Esteban - jae co penti cuimbae upurugüɨrovia cavi jare tɨnee Espíritu Santo pe vae - Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas jare Nicolás - jae co tenta guasu Antioquía pegua judiorã uyeyapo vae. [c/Ẽrei ore jecuae nduyerureta Tumpa pe jare numɨmbeuta Tumpa iñee —jei reta. Wb'Jáeramo piparavo pepɨte güi, orerɨvɨ reta, siete cuimbae jerãcua cavi jese vae reta, tɨnee Espíritu Santo pe jare iyaracuaa catu vae reta. Jae reta uyapota yandeve cua mbaravɨquɨ —jei reta—. 7agJayave jocua doce Jesús jemimondo reta umbatɨ upurugüɨrovia vae reta, jare jei chupe reta: —Icavi ore ndoo numɨmbeu vaerã Tumpa iñee, cua reta numɨngaru vaerãve. @` {Jocua ara reta pe ĩru vae reta upurugüɨrovia jare uñemɨĩru ñugüɨnoi upurugüɨrovia vae reta ndive yave, griego pe uyemɨngueta vae reta iñeenguru hebreo pe uyemɨngueta vae reta cotɨ. Echa'ã uyandareco'ã reta ime umano vae reta griego iñee pe uyemɨngueta vae re, opa ara rupi mbae uñemee yave. _w*Jare opa ara jecuae oporomboe reta Tumpa jo pe jare tenta reta rupi. Umɨmbeu ĩru vae reta pe Jesucristo regua.<^q)Jayave Jesús jemimondo reta oẽ yatɨ vae reta ñugüɨnoi vae güi. Uyerovia reta, Jesús umaeño uiporara reta ramo. Echa'ã uñererɨ̃roca reta, Jesús re güɨrovia ramo. <]q(Jare cua Gamaliel jei vae icavi chupe reta. Jayave ueni reta Jesús jemimondo reta, jare uinupa. Jayave oyocui reta agüɨye vaerã ma imiari ye Jesús jee re, jare omondo. {\o'Ẽrei cua Tumpa güi ou yave, ndarau pepuere pembai. Echa'ã aramoi piyovaichota Tumpa ndive —jei chupe reta. i[K&Jáeramo añave che jae peve cua: Agüɨye ma piyapo mbae cua cuimbae reta pe, jare pemaeño ma jese reta. Echa'ã imbaepuere peño yave jucuarãi imiari reta jare cua mbaembae uyapo reta, ndarau mbae uyapo reta —jei—. Zw%Jaɨcue rupi, mburuvicha reta upurupapa ñugüɨnoi yave, uyecuaa Galilea pegua Judas jee vae. Jae umbatɨ jeta tenta guasu pegua reta. Ẽrei jae vi umano, jare opaete jae ndive ñugüɨnoi vae reta opa uñemɨai —jei Gamaliel chupe reta—. Y$Echa'ã caramboe yave uyecuaa Teudas jee vae, jare uyereroviaca ĩru vae reta pe. Jare jeta cuimbae reta, aramoi cuatrocientos, uyembatɨ jae ndive. Ẽrei jae uyeyucaca, jare opaete jae ndive ñugüɨnoi vae reta opa uñemɨai, jare ipuere'ã ma mbae uyapo. X#Jayave jae jei yatɨ vae reta pe: —Cuimbae Israel pegua reta, pepɨa pe piyemɨngueta cavi mbae piyapota cua cuimbae reta pe vae re. rW]"Ẽrei upũa penti fariseo Gamaliel jee vae yatɨ vae reta ipɨte pe. Jae co penti mboroyocui re oporomboe vae, jare opaete tenta guasu pegua reta uipɨu. Jae oyocui omondo reta rani vaerã michi pegua Jesús jemimondo reta oca pe. [V/!Cua uyandu yave, yatɨ vae reta pochɨ chupe reta, jare uipota tẽi uyuca. U7 Jare ore numɨmbeu ĩru vae reta pe cua, jare Espíritu Santo vi umɨmbeu. Echa'ã Tumpa umee Espíritu Santo jei vae uyapo vae reta pe —jei reta. YT+Imbaepuere pe Tumpa uyapo ma cua Jesús tenondegua vae jare upurumbɨasa vae, Israel pegua reta ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae, jare Tumpa umbɨasa vaerã chupe reta imbaeyoa reta. S1Yandetenondegua reta iTumpa umbɨjecove ye Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Pe reta picutuca curusu re cua Jesús piyucaca —jei—. R/Jayave Pedro jare ĩru Jesús jemimondo reta jei chupe reta: —Icavi ete co nduyapo vaerã Tumpa iporoyocui, cuimbae reta iporoyocui güi. VQ%—Poyocui tẽi ma agüɨye ye vaerã peporomboe jocua cuimbae jee re. Echa'ã pemɨmbeu ma opaete Jerusalén pegua reta pe cua moromboe. Jare pipota pemboya jocua cuimbae imano oreré —jei reta. tPaJare güeru yave, oñono mburuvicha reta jovai. Jayave sacerdote tenondegua jei Jesús jemimondo reta pe: OJayave Tumpa jo iyandarecoa reta juvicha oo sacerdote tenondegua jembiocui reta ndive, jare güeru cavi Jesús jemimondo reta uinupa mbae reve. Echa'ã uquɨye reta tenta guasu pegua reta güi. Ipɨa pe uyemɨngueta aramoi uyapita reta ita pe. 2N]Jayave ou penti vae, jare jei chupe reta: —Cuimbae piñono peresorɨru pe vae reta ime Tumpa jo pe ñugüɨnoi, jare omboe ñugüɨnoi tenta guasu pegua reta —jei. ,MQCua uyandu yave, sacerdote tenondegua, Tumpa jo iyandarecoa reta juvicha jare sacerdote reta itenondegua reta ipɨacañɨ. Jare uicuaa'ã mbae ra uyeyapota. —Nduecha peresorɨru jonque reta uyeyuquenda cavi oĩ, jare jãroa reta uyemboɨ ñugüɨnoi onque reta rupi. Ẽrei nduipea yave, nuvãe'ã quía japɨpe pe —jei reta. K5Ẽrei uyeyocui vae reta yugüɨraa uvãe yave, uvãe'ã Jesús jemimondo reta peresorɨru pe. Jayave yugüeru ye yave, jei reta yatɨ vae reta pe: mJSCua uyandu yave, Pedro jare Juan uique Tumpa jo pe neimbove asɨ jare oporomboe. Cua uyeyapo rambueve, sacerdote tenondegua jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta ueni opaete mburuvicha reta jare tenondegua Israel pegua reta. Jayave jae reta omondo sacerdote tenondegua jembiocui reta peresorɨru pe, jae reta güeru vaerã tẽi Jesús jemimondo reta. oIW—Pecua piyemboɨ Tumpa jo pe pemɨmbeu tenta guasu pegua reta pe cua tecove ipɨau vae regua. H7Ẽrei pɨ̃tu yave penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae uipea peresorɨru jonque reta. Jayave güɨraa Pedro jare Juan oca pe, jare jei chupe reta: PGJáeramo uipɨsɨ reta, jare oñono peresorɨru tenta guasu pegua pe. F}Jayave sacerdote tenondegua jare opaete saduceo jae ndive ñugüɨnoi vae reta ñacatãa Jesús jemimondo reta re. |EqJare jeta vae yugüeru Jerusalén pe ĩru tenta guasu coiño Jerusalén güi ñugüɨnoi vae reta güi, jare güeru imbaerasɨ vae reta jare aña oya jese vae reta. Jare opareve ucuera. Mburuvicha reta uyapo icavi mbae vae Pedro jare Juan pe Jare uyeyapo jeta mɨacañɨ reta tenta guasu pegua reta ipɨte pe Jesús jemimondo reta rupi. Jare opaete upurugüɨrovia vae reta uyembatɨ oca Salomón jee vae pe. y@k Jare upurugüɨrovia vae reta jare opaete cua mbaembae regua uicuaa vae reta uquɨye ete. Jeta mɨacañɨ reta &?E Jare jupivoiño Safira oa Pedro jovai, jare umano. Uique ma yave cuimbae taɨrusu vae reta, uecha umano ma. Jayave güɨraa oñotɨ imecue iyɨpɨ pe. :>m —¿Maera pa pe reta piyemboemboe pembɨavai vaerã yandeYa iEspíritu? —jei Pedro chupe—. Co onque pe ma yugüeru neme iñotɨa reta. Jae reta ndereraata vi —jei. =Jayave Pedro upɨrandu chupe: —Emɨmbeu cheve, ¿pemee pa peɨvɨ cuarãi pe? Cuña jei chupe: —Añete, jucuarãi pe co —jei. Y<+Mbapɨ ora ma uasa yave, uique jembireco. Jae uicuaa'ã mbae uyeyapo vae. _;7Jayave upũa cuimbae taɨrusu vae reta, jare oñoma umanocue, jare güɨraa oñotɨ. u:cCua uyandu yave, Ananías oa ɨvɨ re, jare umano. Jare opaete cua regua uicuaa vae reta uquɨye ete. m9SNdei nemee ndeɨvɨ mbove, nembae co. Jare nemee ma yave, jepɨcue vi nembae co. ¿Maera pa ndepɨa pe ndiyemɨngueta icavi mbae vae ndiyapo vaerã? Ndapu'ã co cuimbae reta peño. Ndapu Tumpa pe etei —jei Pedro Ananías pe. W8'Jayave Pedro jei chupe: —Ananías, ¿maera pa nemaeño Satanás re umɨtɨnee vaerã ndepɨa icavi mbae vae pe? Niñuvatu ndiyupe mbovɨ ndeɨvɨ jepɨcue güi. Ndapu ma co Espíritu Santo pe —jei—. 7#Jayave Ananías uñuvatu iyupe mbovɨ ɨvɨ jepɨcue güi jembireco uicuaa reve, jare güeru mbovɨño oñono Jesús jemimondo reta jovai. `6 ;Ẽrei ĩru cuimbae Ananías jee vae jembireco Safira jee vae ndive umee penti iɨvɨ. 5$Jare penti levita ɨvɨ Chipre pegua José jee vae güɨnoi vi penti ɨvɨ. Jesús jemimondo reta umbɨjee cua cuimbae Bernabé. (Cua tee uipota jei: “Upurumbɨpɨacatu vae”.) Jae umee iɨvɨ jare güeru jepɨcue oñono Jesús jemimondo reta jovai. 4 %`39#jare oñono Jesús jemimondo reta jovai. Jayave umbɨyao reta uata chupe vae reta pe. 21"Mbaetɨ penti ave mbae uata chupe vae jae reta ipɨte pe. Echa'ã opaete ɨvɨ reta jare tenta reta güɨnoi vae reta umee, jare güeru jepɨcue, )1K!Jare mbaepuere tuicha vae reve Jesús jemimondo reta umɨmbeu yandeYa Jesús icove ye co ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jare opaete jae reta ipɨacavi ete. 80i Jare opaete upurugüɨrovia vae reta penti ramiño ñugüɨnoi. Mbaetɨ penti ave jei imbaembae re: “Jocua co chembae.” Echa'ã opaete imbaembae reta penti ramiño. U/#Jare opa uyerure yave, yatɨ ñugüɨnoi vae pe ɨvɨcãta vae echa. Jare opaete jae reta tɨnee Espíritu Santo pe, jare imiari Tumpa iñee re uquɨye mbae reve. Upurugüɨrovia vae reta uyemborɨ .Jare eechaca nembaepuere ndepurumbɨgüera vaerã, jare iyapo vi mɨacañɨ reta Jesús jee re. Jae co ndeRaɨ jupi vae —jei reta. $-AAñave, oreYa, ndicuaa oremɨnguɨye tẽi vae reta jei vae. Jáeramo oremborɨ numɨmbeu vaerã niñee nduquɨye mbae reve. Echa'ã ore co nderembiocui. ~,uUyembatɨ reta uyapo vaerã nde ndiyapoca vae. Aracae güive nde ndipota uyapo reta vaerã —jei reta Tumpa pe—. ]+3Añete co, Herodes, Poncio Pilato, judío mbae vae reta jare Israel pegua reta uyembatɨ cua tenta guasu pe Jesús jovaicho retarã. Jesús co jae ndeRaɨ. Jae co jupi vae nde ndiparavo vae —jei reta—. H* Mburuvicha guasu ɨvɨ pegua reta
jare ɨvɨ pegua reta itenondegua reta uyembatɨ penti rami
yandeYa jare Cristo jovaicho retarã.’ Jucuarãi nde ndere David rupi —jei reta—. D)Nde ndere nderembiocui David jee vae rupi cuarãi:‘¿Maera pa pochɨ judío mbae vae reta?¿Maera pa ɨvɨ pegua reta ipɨa pe uyemɨngueta uyapo vaerã icavi mbae vae? ((IJae reta cua uyandu yave, uyerure Tumpa pe: —OreYa Tumpa, nde co jae ara, ɨvɨ, ɨ guasu jare opaete mbaembae ñugüɨnoi pɨpe vae iyapoa —jei reta—. O'Jare Pedro jare Juan omoẽ ma yave, yugüɨraa iĩru reta pe, jare umɨmbeu chupe reta opaete sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta jei chupe reta vae. &Echa'ã cuimbae mɨacañɨ pe ucuera vae cuarenta año uasa ma güɨnoi. Upurugüɨrovia vae reta uyerure Tumpa pe umɨatangãtu vaerã [%/Jayave yatɨ vae reta umɨnguɨye tẽi omondo Pedro jare Juan. Uinupaca'ã, tenta guasu pegua reta güi uquɨye ramo. Echa'ã opaete tenta guasu pegua reta umbɨadora Tumpa jocua uyeyapo vae jeco pegua. P$Echa'ã ore numɨmbeuñotai co nduecha jare nduyandu vae —jei reta. Z#-Ẽrei Pedro jare Juan jei chupe reta: —¿Mbae ra Tumpa uipota nduyapo vaerã? Nduyapo yave peporoyocui, ndarau nduyapo Tumpa iporoyocui. ¿Mbae nunga mboroyocui ra nduyapota? Pe reta pemɨmbeu oreve. n"UJayave ueni Pedro jare Juan, jare oyocui: —Agüɨye ye pemiari ani peporomboe Jesús jee re. !%Jayave yayocui cua reta agüɨye vaerã añave güive imiari quía pe cua cuimbae jee re, agüɨye vaerã ĩru vae reta uicuaa —jei reta. C —¿Mbae ra yayapota cua cuimbae reta pe? Echa'ã opaete Jerusalén pegua reta uicuaa penti mɨacañɨ tuicha vae uyapo reta co, jare yande yandepuere'ã yaicuacu —jei reta—. `9Jayave oyocui Pedro jare Juan oẽ rani vaerã ipɨte güi. Jayave uyemɨngueta reta. {Ẽrei uecha reta yave cuimbae ucuera vae uyemboɨ oĩ jae reta ndive, ipuere'ã jei mbae Jesús jemimondo reta cotɨ. P Jayave yatɨ vae reta uecha quirãi Pedro jare Juan uquɨye mbae reve imiari, yepe tẽi mocui reve jeta'ã uyemboe. Jáeramo ipɨacañɨ reta jese. Jare uicuaa Jesús ndive yugüɨrecose vae. - Jare mbaetɨ ye quía re yandepuere yayembɨasaca. Echa'ã uñemee'ã ɨvɨ pegua reta pe ĩru tee, jese uyembɨasaca vaerã —jei chupe reta. *M Cua Jesús pe reta perɨ̃ro, tenta ita pegua iyapoa reta penti ita güɨrɨ̃ro rami. Ẽrei jae uyeyapo ma ita uñeñono tenonde tentarã vae rami —jei—.  Picuaa catu opaete pe reta, jare tuicuaa opaete Israel pegua reta, Jesucristo Nazaret pegua jee re ucuera ma cua cuimbae perovaque oĩ vae. Pe reta picutuca curusu re cua Jesucristo, ẽrei Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi —jei—. # añave pepɨrandu peĩ oreve cua icavi vae uyeyapo vae re. Pipota picuaa quirãi ra cua cuimbae ucuera ma imbaerasɨ güi —jei Pedro—. !Jayave Pedro tɨnee Espíritu Santo pe, jare jei chupe reta: —Mburuvicha tenta guasu pegua reta jare tenondegua Israel pegua reta, &EJayave güeruruca Pedro jare Juan jae reta ipɨte pe, jare upɨrandu chupe reta: —¿Mbae nunga mbaepuere pe pa piyapo cua? Jare ¿quía jee re pa piyapo? ykAnás - jae co sacerdote tenondegua - Caifás, Juan, Alejandro jare opaete sacerdote tenondegua jentarã reta. Pɨareve pe uyembatɨ Jerusalén pe mburuvicha reta, tenta guasu pegua reta itenondegua reta, mboroyocui re oporomboe vae reta, nUẼrei jeta ete Tumpa iñee uyandu vae reta güɨrovia. Cuimbae reta güɨrovia vae cinco mil rupi. taJayave jae reta uipɨsɨ Pedro jare Juan, jare oñono peresorɨru pe pɨareve regua. Echa'ã caaru ma co. >uJae reta pochɨ Jesús jemimondo reta pe. Echa'ã Jesús jemimondo reta omboe tenta guasu pegua reta, jare umɨmbeu chupe reta Jesús icove ye co ou umanocue vae reta ipɨte güi.  7Pedro jare Juan imiari ñugüɨnoi rambueve tenta guasu pegua reta pe, yugüeru sacerdote reta, Tumpa jo iyandarecoa reta juvicha jare saduceo reta. gGTumpa umbɨjecove ye Taɨ güeru umanocue vae reta ipɨte güi, jare ombou ma peve tenonde ete, uyapo vaerã icavi vae peve, penti penti piyerova vaerã Tumpa cotɨ pereco icavi mbae vae güi —jei Pedro chupe reta.}Pe reta co jae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta iñemoñaa reta, jare petenondegua reta pe Tumpa jei vae uyeyapota peve. Echa'ã Tumpa jei Abraham pe: ‘Niñemoñaa rupi ayapota co icavi vae opaete ɨvɨ pegua reta pe’ —jei, jei Pedro—. %Jare jucuarãi vi jei opaete Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta Samuel güive. Opaete penti rami umɨerãcua cua ara reta —jei—.  1Jare ime yave quía uyapɨsacata'ã jocua Tumpa iñee umɨmbeuta vae re vae, Tumpa omombota co ĩru vae reta ipɨte güi’ —jei, jei Pedro—. @ yEcha'ã Moisés jei yandetenondegua reta pe: ‘YandeYa Tumpa ombouta peve iñee umɨmbeuta vae perɨvɨ reta ipɨte güi, chembou rami. Piyapɨsacata jese opaete jeita peve vae re. ? wJae upɨtata ara pe opaete mbaembae uyeyapɨcatu cavi regua. Jocua mbaembae re Tumpa imiari oñono tee iñee umɨmbeu vaerã vae reta rupi aracae güive —jei Pedro chupe reta—. Z -jare Tumpa ombou ye vaerã Jesucristo tenonde yave jerãcua peve vae —jei—. 6 eJayave peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae jare piyerova Tumpa cotɨ, pembaeyoa reta uyembai vaerã, jare ou vaerã yandeYa güi ara mbɨacatu pegua reta, Ẽrei jucuarãi uyapo Tumpa, opaete iñee aracae umɨmbeu vae reta jei rami. Echa'ã jei reta Cristo uiporarañotai co —jei—. }Añave, cherɨvɨ reta, aicuaa peruvicha reta jare pe reta vi piyapo cua icavi mbae vae, picuaa'ã ramo —jei—. ykMburugüɨrovia Jesús jee re vae jeco pegua, jae jee umbɨgüera cua cuimbae pe reta peecha jare picuaa vae. Añete co, jocua mburugüɨrovia Jesús umee vae umbɨgüera cavi ete cua cuimbae opaete pe reta perovaque —jei chupe reta—. "=Jare piyucaca jocua tecove umee yandeve vae. Jae co Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jocua co ore numɨmbeu nduico —jei—. &EẼrei pe reta perɨ̃ro cua Jesús - jae co iyoa mbae vae jare jupi vae - jare piyerure Pilato pe oyoraca vaerã peve penti upuruyuca vae —jei Pedro—. W' Abraham, Isaac, Jacob jare yandetenondegua reta iTumpa umbɨadoraca ma Jesús - jae co Tumpa Taɨ. Cua Jesús pe reta pemee, jare perɨ̃ro Pilato jovai. Echa'ã Pilato jei tẽi oyoraca vaerã —jei—. .U Jayave Pedro uecha yave, jei tenta guasu pegua reta pe: —Cuimbae Israel pegua reta, ¿maera pa pepɨacañɨ cua re? ¿Maera pa pemae ngatu oreré? ¿Pepɨa pe piyemɨngueta pa oreiño nduyapo uguata vaerã cua cuimbae orembaepuere rupi ani jupi vae nduyapo ramo? Jucuarãi'ã co —jei—. :m Cuimbae ucuera ma vae uyepɨsɨ Pedro jare Juan re. Jare opaete tenta guasu pegua reta osi uyembatɨ ipɨacañɨ reve jae reta ñugüɨnoi vae pe oca Salomón jee vae pe. ]3 Uicuaa reta jae co uguapɨse Tumpa jo jonque ipõra vae pe uyerure corepoti re vae. Jare ipɨacañɨ reta. Uquɨye reta vi cua uyeyapo cuimbae pe vae re. Pedro umɨmbeu yatɨ vae reta pe oca Salomón jee vae pe Q Jare opaete tenta guasu pegua reta uecha uguata jare umbɨadora Tumpa. ~'Jare cuimbae uyemboɨ voi. Jayave uguata jare uique jae reta ndive Tumpa jo pe. Uguata jare upɨrɨrɨquɨrɨquɨ oo, jare umbɨadora Tumpa. |}qJayave Pedro uipɨsɨ cuimbae ipo iyacata pe umupũa. Jare jupivoiño ipɨrãta cuimbae ipɨ jare ipɨñúa. |1Ẽrei Pedro jei: —Mbaetɨ anoi corepoti jare oro. Ẽrei anoi vae tamee ndeve. Jesucristo Nazaret pegua jee re epũa jare eguata —jei chupe. Q{Jayave cuimbae umae ngatu jese reta, umeeta echa mbae chupe ramo. RzJayave Pedro jare Juan umae ngatu jese, jare Pedro jei: —Emae oreré. kyOCuimbae uecha Pedro jare Juan ndei uique Tumpa jo pe mbove, jare uyerure corepoti re chupe reta. xJare ĩru vae reta güeru opa ara rupi penti cuimbae ipuere mbae uguata vae oñono Tumpa jo jonque pe. Cua onque jee co ipõra vae. Cuimbae ichɨ güi oa güive ipuere'ã etei uguata. Jocua onque pe cuimbae uyerure corepoti re Tumpa jo pe uique vae reta pe. jw OPedro jare Juan yugüɨraa pãve Tumpa jo pe, Tumpa pe uyerure vaerã, mbapɨ ora ma caaru yave. %vC/Jae reta umbɨadora Tumpa, jare opaete tenta guasu pegua reta umae cavi jese reta. Jare opa ara yandeYa umɨĩru jae reta ndive uyembɨasaca vae reta. u9.Jare opa ara yugüɨraa pãve uyembatɨ Tumpa jo pe. Jare tenta tenta rupi umbɨyao tembíu uyupe jare ucaru pãve reta uyerovia jare ipɨacatu reve. ^t5-Jare umee imbaembae reta, jare umbɨyao jepɨcue mbaetɨ mbae güɨnoi vae reta pe. gsG,Jare opaete upurugüɨrovia vae reta uyembatɨ, jare opaete imbaembae reta penti ramiño co. vre+Jare opaete tenta guasu pegua reta ipɨacañɨ, jare Jesús jemimondo reta uyapo jeta mɨacañɨ reta. fqE*Jare jecuae upurugüɨrovia vae reta uyemboe Jesús jemimondo reta iporomboe re, jare opaete penti ramiño ñugüɨnoi. Jecuae uyembatɨ, umbɨyao tembíu uyupe, jare uyerure Tumpa pe. Upurugüɨrovia vae reta uyapo vae p)Jayave Pedro jei vae güɨrovia vae reta uyembɨbautizaca, jare jocua ara tres mil rupi uñemɨĩru upurugüɨrovia vae reta ndive. $oA(Jare Pedro umbɨaracuaa jeta ye ye. Jei chupe reta: —Añave yugüɨreco vae reta icavi mbae vae uyapo. Piyembɨasaca pe reta cua reta güi —jei. ;no'Echa'ã cua Tumpa jei umeeta vae co jae pembaerã, peraɨ reta peguarã, opaete mbɨrɨ ñugüɨnoi vae reta peguarã jare opaete yandeYa Tumpa uenita vae reta peguarã —jei. jmM&Jayave Pedro jei chupe reta: —Peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae, jare piyembɨbautizaca Jesucristo jee re, Tumpa umbɨasa vaerã peve pembaeyoa reta. Jare jae umeeta peve Espíritu Santo —jei—. &lE%Cua uyandu reta yave, tuicha rupi ipɨatɨtɨ reta, jare upɨrandu Pedro jare ĩru Jesús jemimondo reta pe: —Orerɨqueɨ reta, ¿mbae pa nduyapota? #k?$Pe reta co jae Israel pegua reta. Jáeramo picuaa catu cua. Pe reta picutuca Jesús, ẽrei Tumpa uyapo ma yandeYarã - jae co Cristo —jei Pedro. kjO#nderovaicho reta opa amɨamɨri regua’ —jei. Jucuarãi jei David —jei Pedro chupe reta—. i"Echa'ã David uyupi'ã ara pe. Ẽrei jae etei jei cuarãi:‘YandeYa jei cheYa pe:Eguapɨ cheyɨpɨ pe cheacata cotɨ, Ah{!Tumpa güɨraa ma ara pe imbaepuere pe, jare umee chupe jocua jei umeeta chupe Espíritu Santo vae. Jáeramo Jesús etei ombou cua peecha jare piyandu vae —jei Pedro chupe reta—. g Tumpa umbɨjecove ye cua Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi, jare ore opareve cua numɨmbeu ĩru vae reta pe —jei—. ~~~ }t||p{{Ozyy&xKwwsvv@vuGtt"sRrrq~qpp&onnnmm-l9kjMiiHhggf>eedvccLbba``_^]]@\\A[ZZlYY+XhXWVUUcTeSSXRR QIPIOO4NMtLLwKKUJ|J IFHDG`FFaEE{DDJCCBAA@@??a?>>A== <<;; 988X77755q4w4 312}2100/A..-3,++E**<)((>''S&%%P$$_###"I!Q g}+_-01el b 3+@1g[ Jare uyecuacu reta tembíu güi, jare uyerure reta Tumpa pe. Jayave ĩru reta oñono ipo jese reta jare omondo. Umɨmbeu reta ñee icavi vae Chipre pegua reta pe Ff Cua reta uyeyocui yandeYa pe jare uyecuacu tembíu güi rambueve, Espíritu Santo jei chupe reta: —Pemondo Bernabé jare Saulo uyapo vaerã mbaravɨquɨ che aiparavo ma chupeguarã vae. e 7 Jare yugüɨreco upurugüɨrovia vae Antioquía pe ñugüɨnoi vae reta ipɨte pe amocue Tumpa iñee umɨmbeu vae reta jare Tumpa iñee re oporomboe vae reta. Jae reta co Bernabé, Simón Niger, Lucio Cirene pegua, mburuvicha guasu Herodes jentarã Manaén jee vae jare Saulo. d% Jare Bernabé jare Saulo yugüeru ye Jerusalén güi, iparavɨquɨ joco pe uyapo ma yave. Jare güeru jae reta jupíe Juan Marcos.Lc Ẽrei Tumpa iñee uñemɨai, jare jeta vae upurugüɨrovia. b) Jare jupivoiño penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae umɨmbaerasɨ Herodes taso pe. Echa'ã Herodes umbɨadora'ã Tumpa. Jáeramo umano. Ta! Jare jae reta iñeeãta reve jei: —Tumpa iñee co, cuimbae iñee'ã co. -`S Jare Herodes uiparavo penti ara imiari vaerã chupe reta. Jayave jocua ara Herodes uyemonde cavi, jare uguapɨ mburuvicha upuruãa vae pe, jare imiari chupe reta. j_M Jare Herodes pochɨ ico Tiro pegua reta jare Sidón pegua reta cotɨ. Jayave jae reta penti rami yugüeru ipɨ, jare uñemɨĩru reta penti mburuvicha guasu jembiocui tenondegua vae Blasto jee vae ndive. Jae reta jei chupe agüɨye vaerã mburuvicha guasu pochɨ chupe reta. Echa'ã jae reta güeru jembiurã mburuvicha guasu Herodes iɨvɨ güi. e^C Jare Herodes uecaca tẽi yave, Pedro uñevãe'ã. Jayave Herodes upɨrandu sundaro reta pe jese. Jayave oyocui sundaro reta uyeyucaca vaerã. Jayave Herodes oo Judea güi Cesarea pe, jare upɨta joco pe. Herodes umano l]Q Jare cõe rupive sundaro reta uyemɨpɨa'ã ete. Echa'ã uicuaa'ã mbae ra uyeyapo Pedro pe. w\g Ẽrei Pedro umupũa ipo umɨquĩi reta vaerã, jare umɨmbeu chupe reta quirãi yandeYa güɨnoẽ peresorɨru güi. Jare jei chupe reta: —Picuaaca cua Jacobo jare ĩru upurugüɨrovia vae reta pe. Jayave oẽ oo joco güi icotɨ'ã. k[O Ẽrei Pedro jecuae ombopu onque. Jare jae reta uipea yave, uecha jae co, jare ipɨacañɨ. Z Ẽrei jae reta jei chupe: —Nembɨquere co. Ẽrei jae jeiete jei añete co. Jayave jae reta jei: —Ãngel uyandarecose jese vae co. Y% Cua cuñatai uicuaa Pedro iñee, ẽrei uyerovia güi uipea'ã onque. Osi uique tenta pe, jare umɨmbeu ĩru reta pe Pedro co oĩ onque pe. bX= Pedro ombopu onque, jare oẽ tenta güi penti cuñatai Rode jee vae uyapɨsaca vaerã. &WE Cua re ipɨa pe uyemɨngueta rambueve, oo uvãe María jenta pe. María co jae Juan Marcos ichɨ. Joco pe jeta vae yatɨ uyerure ñugüɨnoi Tumpa pe. GV Jayave ramo Pedro uicuaa cua uyeyapo vae añete co, jare jei iyupe: —Añave aicuaa cheYa co ombou ángel jare cherepɨca Herodes güi jare opaete judío reta uipota uyapo cheve vae güi. uUc Uasa ma yave mocui sundaro peresorɨru uãro vae, yugüɨraa uvãe onque fierro calle cotɨ oo vae pe. Cua onque jaei uyepea chupe reta. Jare oẽ reta ma yave, uguata reta penti calle rupi. Jayave aramoiño ángel oo Pedro güi ueya. T1 Jayave Pedro oẽ oo ángel jaɨcue rupi. Jae uicuaa'ã añete ra ángel uyapo vae. Ipɨa pe uyemɨngueta tẽi opaete cua uecha oĩ ique pe vae. .SU Jayave ángel jei chupe: —Iyemonde jare emonde vi ndepɨpasa. Jare Pedro jucuarãi uyapo. Jayave ángel jei chupe: —Iñeñoma ndeasoya pe, jare eyu cheraɨcue. nRU Jare aramoiño penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae uyecuaa, jare penti tembipe uesape peresorɨru pe. Jayave ángel uñatai Pedro iyɨque pe umbɨsareco vaerã, jare jei chupe: —Epũa voi. Jare cadena reta uyera ipapɨ güi. ZQ- Pɨareve pe ma Herodes güɨnoẽcata tẽi yave, jocua pɨ̃tu etei Pedro oque oĩ mocui sundaro ipãu pe, jare uñeapɨ̃ti oĩ mocui cadena pe. Jare sundaro reta peresorɨru jonque uãro ñugüɨnoi. &PE Jayave sundaro reta uyandareco Pedro re peresorɨru pe. Ẽrei upurugüɨrovia vae reta icueri mbae reve uyerure Tumpa pe jese. Pedro oẽ peresorɨru güi {Oo Jare uipɨsɨca ma yave, oñonoca peresorɨru pe. Umee irundɨ atɨ sundaro reta pe uyandareco jese vaerã. Penti penti atɨ güɨnoi irundɨ sundaro. Herodes uipota tẽi güɨnoẽca Pedro tenta guasu pegua reta jovai pascua uasa ma yave. !N; Jare Herodes uicuaa yave cua uyapo vae icavi judío reta pe, uipɨsɨca Pedro vi. Jocua ara reta pe judío reta jou ñugüɨnoi mbɨyape ovu mbae vae. ?My Jare uyucaca quɨse pe Jacobo - jae co Juan tɨqueɨ. L  Jocua ara reta pe mburuvicha guasu Herodes uipɨsɨca amocue upurugüɨrovia vae reta, uyapo vaerã icavi mbae vae chupe reta. K Jare jucuarãi uyapo reta. Jare jae reta omondo upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta pe Bernabé jare Saulo ndive.$JA Jayave penti penti upurugüɨrovia vae reta iquɨrẽɨ omondo ime güɨnoi vae güi, omborɨ vaerã upurugüɨrovia vae Judea rupi ñugüɨnoi vae reta. 0IY Penti jee co Agabo. Jae upũa uyemboɨ, jare jei Espíritu Santo rupi imeta co caruai tuicha vae opaete ɨvɨ rupi. Cua uyeyapo Claudio mburuvicha guasurã ico yave. sH_ Jare jocua ara reta pe amocue Tumpa iñee umɨmbeu vae reta yugüeru Jerusalén güi Antioquía pe. cG? Jare joco pe uñemɨĩru reta penti año upurugüɨrovia vae reta ndive, jare omboe jeta vae. Jare Antioquía pe jaeramo etei ĩru vae reta umbɨpɨ jei upurugüɨrovia vae reta re: —Cua reta co jae cristiano reta. vFe Cua jaɨcue rupi Bernabé oo Tarso pe, ueca vaerã Saulo. Jare uvãe chupe yave, güeru Antioquía pe. HE  Echa'ã Bernabé co jae cuimbae ipɨacavi vae. Jae upurugüɨrovia cavi, jare tɨnee Espíritu Santo pe. Jare jeta vae güɨrovia yandeYa re jare uñemɨĩru upurugüɨrovia vae reta ndive. ?Dw Jare jae oo uvãe yave, uecha jocua uyeyapo Tumpa ipɨacavi jeco pegua vae, jare uyerovia. Jayave jei chupe reta jecuaeño uguata cavi vaerã yandeYa ndive ipɨrãta reve ipɨa pe. C Jare cua jerãcua upurugüɨrovia vae Jerusalén pe ñugüɨnoi vae reta pe. Jayave jae reta omondo Bernabé Antioquía pe. UB# Jare yandeYa omborɨ, jare jeta vae güɨrovia jare uyerova yandeYa cotɨ. lAQ Ẽrei jae reta ipɨte pe ñugüɨnoi amocue cuimbae Chipre jare Cirene pegua. Cua reta yugüɨraa uvãe yave Antioquía pe, umɨngueta judío mbae vae reta pe vi, jare umɨmbeu chupe reta ñee icavi vae yandeYa Jesús regua. @{ Jare Esteban uyuca yave, jovaicho reta uiporaraca upurugüɨrovia vae reta pe. Jare upurugüɨrovia vae reta opa uñemɨai, jare yugüɨraa uvãe ɨvɨ Fenicia, Chipre jare Antioquía pe. Jare jae reta umɨmbeu judío reta peño Tumpa iñee. 6?e Jayave cua Pedro jei chupe reta vae uyandu yave, jae reta ipuere'ã ma mbae jei. Umbɨadoraño Tumpa, jare jei reta: —Tumpa umaeño vi judío mbae vae reta re ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae, güɨnoi vaerã tecove opa mbae vae. Upurugüɨrovia vae reta Antioquía pe %>C Tumpa umee chupe reta Espíritu Santo yande yarovia yandeYa Jesucristo re vae pe umee vae. Jáeramo che chepuere'ã etei ambɨavai Tumpa uyapo vae —jei. 6=e Jayave chemandúa yandeYa jei yandeve vae re. Echa'ã jei: ‘Juan upurumbɨbautiza ɨ pe. Ẽrei pe reta piyembɨbautizacata Espíritu Santo pe’ —jei yandeYa, jei—. q<[ Jayave che ambɨpɨ amɨngueta reta yave, Espíritu Santo ou chupe reta, yandeve tenonde yave ou rami. s;_ Jae umɨmbeuta ndeve ñee, nde jare opaete nerenta pegua reta piyembɨasaca vaerã —jei chupe, jei—. t:a Jare jocua cuimbae umɨmbeu oreve quirãi uecha penti ángel uyemboɨ oĩ jae jo pe, jare quirãi ángel jei chupe: ‘Emondo cuimbae reta Jope pe eruruca penti cuimbae Simón jee vae. Jae uyembɨjee Pedro pe’ —jei chupe, jei—. E9 Jare Espíritu Santo jei cheve aa vaerã jae reta jupíe cheatẽɨ mbae reve. Jare cua seis upurugüɨrovia vae reta vi yugüɨraa cherupíe, jare nduique jocua cuimbae jenta pe —jei. ~8u Jare jupivoiño yugüeru uvãe che aico vae pe mbapɨ cuimbae Cesarea güi Cornelio ombou vae reta —jei Pedro—. K7 Jare cua mbapɨ vese ma uyeyapo yave, opaete uyereraa ye ara pe. {6o Ẽrei ñee ou ara güi vae jei cheve: ‘Tumpa umee ndeu vaerã vae, agüɨye erɨ̃ro’ —jei cheve, jei—. 5  Ẽrei che jae: ‘Ndarau, cheYa. Jau'ã etei co mboroyocui jei agüɨye vaerã jau vae. Icavi'ã co’ —jae chupe, jei—. b4= Jare ayandu vi penti ñee jei cheve: ‘Pedro, epũa iyuca jeu’ —jei, jei Pedro—. $3A Amae ngatu jese yave, aecha maemɨmba uguata vae reta, amocue pochɨ vae jare amocue pochɨ mbae vae, jare maemɨmba opoñɨ vae reta, jare güɨra reta. _27 —Che ayerure aĩ yave tenta guasu Jope pe, cheque pe aecha penti nieso tuicha vae rami vae ugüeyɨ ou checotɨ. Cua uyembɨgüeyɨ ara güi uyepɨsɨ reve irundɨ jembeɨ reta pe ou uvãe cheve —jei—. u1c Jayave Pedro iyɨpɨ güive umbɨpɨ umɨmbeu cavi chupe reta opaete uyeyapo vae. Jae jei chupe reta: |0q Jae reta jei: —¿Maera pa ndique judío mbae vae reta jenta pe? ¿Maera pa ndecaru jae reta ndive? —jei reta. i/K Jayave Pedro oo ye uvãe yave Jerusalén pe, judío upurugüɨrovia vae reta uñeengata chupe. #. A Jayave Jesús jemimondo reta jare ĩru upurugüɨrovia vae Judea rupi ñugüɨnoi vae reta uicuaa quirãi judío mbae vae reta vi güɨrovia Tumpa iñee. ,-Q 0Jayave Pedro oyocui uyembɨbautizaca vaerã yandeYa Jesús jee re. Jayave joco pegua reta umɨñera Pedro upɨta vaerã jae reta ndive mbovɨ ara pegua.#,? /Jayave Pedro jei: —¿Quía pa umbɨavaita agüɨye vaerã uyembɨbautizaca cua reta? Echa'ã Espíritu Santo ou ma chupe reta, yandeve ou rami —jei. j+M .Echa'ã jae reta uyandu uyemɨngueta reta ambɨe vae iñee pe. Jare uyandu vi umbɨadora Tumpa. *) -Jare judío upurugüɨrovia vae Pedro jupíe yugüeru vae reta ipɨacañɨ quirãi judío mbae vae reta pe vi uñemee Espíritu Santo vae re. f)E ,Jare Pedro imiari oĩ rambueve, Espíritu Santo ou opaete cua ñee uyandu vae reta pe. f(E +Cua regua co umɨmbeu opaete Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta. Echa'ã jae reta jei Tumpa umbɨasata opaete jese güɨrovia vae reta pe imbaeyoa reta jae jeco pegua —jei. Espíritu Santo ou judío mbae vae reta pe '' *Jare jae oreocui numɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe quirãi Tumpa uiparavo uãa vaerã icove vae reta jare umanocue vae reta —jei Pedro—. Z&- )Umbɨyecuaa'ã opaete vae pe, jaeño oreve. Echa'ã tenonde ma Tumpa oreparavo numɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe. Ore nducaru jare ɨ ndou jae ndive, icove ye yave ou umanocue vae reta ipɨte güi —jei—. z%m (Ẽrei Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi mbapɨ ara umano rendave pe, jare umbɨyecuaa. /$W 'Jare ore numɨmbeu ĩru vae reta pe opaete Jesús uyapo Judea rupi jare Jerusalén pe vae. Jayave judío reta uicutuca curusu re uyucaca —jei Pedro chupe reta—. !#; %Juan umɨmbeu uyapɨsaca jese vae reta pe uyembɨbautizaca vaerã. Cua jaɨcue rupi Jesús Nazaret pegua jerãcua Galilea pe jare opaete Judea rupi. Jerãcua quirãi Tumpa umee chupe Espíritu Santo jare mbaepuere, jare quirãi jae oo opaete que rupi uyapo icavi vae, jare quirãi umbɨgüera opaete aña guasu uiporaraca chupe vae reta. Echa'ã Tumpa ico jae ndive. Opaete cua pe reta picuaa co —jei—. "  &"!= $Tumpa ombou ñee icavi vae Israel pegua reta pe. Jae umɨmbeu chupe reta ime mbɨacatu Jesucristo re. Jesucristo co jae opaete vae iYa —jei Pedro—. l Q #Echa'ã jocua umbɨadora jare jupi vae uyapo vae ipotave ɨvɨ pegua icavi co Tumpa pe —jei—. s_ "Jayave Pedro jei chupe reta: —Añetete aicuaa ma quirãi Tumpa uau'ã penti vaeño ĩru vae güi. 0Y !Jáeramo jupivoiño amondo ndecotɨ, jare yasurupai ndeyu vae re. Añave ore co noĩ opaete cua pe Tumpa jovaque, nduyandu vaerã opaete Tumpa ndeocui vae re —jei. W' Emondo quía Jope pe, jare eruruca Simón uyembɨjee Pedro pe vae. Jae ico penti guacapi umɨpɨ̃ta vae Simón ipɨ. Simón jenta oĩ ɨ guasu jembeɨ pe. Ou yave, jae nemɨnguetata —jei cheve, jei—. hI Jae jei cheve: Cornelio, ndiyerure uyendu ma, jare Tumpa imandúa ma mbae nemeei vae reta re. ve Jayave Cornelio jei chupe: —Irundɨ ara ma uasa cuarãi yave ayerure aĩ ayecuacu reve tembíu güi cua cherenta pe. Jare aramoiño mbapɨ ora ma caaru yave aecha penti cuimbae uyemboɨ oĩ cherovai. Jemimonde jembipe —jei—. { Jáeramo pe reta cherenica yave, ayu cheatẽɨ mbae reve. Añave tapɨrandu peve, ¿maera pa cherenica? —jei Pedro. 5 Jayave Pedro jei chupe reta: —Pe reta picuaa cavi co quirãi penti judío ipuere'ã uñemɨĩru penti judío mbae vae ndive, jare quirãi ipuere'ã opou ipɨ. Ẽrei Tumpa uechaca cheve quirãi icavi'ã aeni vaerã penti vae yepe iquɨa vae, yepe tẽi uyapo'ã mboroyocui. uc Jare uyemɨngueta jae ndive rambueve, Pedro uique tenta pe, jare uecha jeta vae yatɨ ñugüɨnoi joco pe. P Ẽrei Pedro jei chupe: —Epũa. Che cuimbaeño vi co. Jare umupũa. r] Jare Pedro uiqueta ma yave tenta pe, Cornelio oo oovãiti jare uyeatɨca Pedro jovai umbɨadora vaerã.  Jare pɨareve pe yugüɨraa uvãe Cesarea pe. Jare Cornelio umbatɨ ma jentarã reta jare iĩru reta, jare uãro oĩ Pedro. E Jayave Pedro uruique cuimbae reta, jare umɨmbɨta joco pe. Jayave pɨareve pe Pedro upũa oo jae reta jupíe. Jare amocue upurugüɨrovia vae Jope pegua reta yugüɨraa jae jupíe. U# Jayave cuimbae reta jei Pedro pe: —Ime penti cuimbae Cornelio jee vae. Jae co cuimbae jupi vae. Umbɨadora co Tumpa. Jae co sundaro reta juvicha opaete judío reta uyemɨngueta cavi jese vae. Penti ángel Tumpa pe uyeyocui vae jei chupe ndereruca vaerã jenta pe, jae uyapɨsaca vaerã nemɨmbeuta chupe vae re —jei reta. (I Jayave Pedro ugüeyɨ cuimbae Cornelio ombou vae reta ñugüɨnoi vae pe, jare jei chupe reta: —Che co jae pe reta peeca vae. ¿Maera pa peyu chereca? `9 Epũa egüeyɨ ecua jae reta jupíe neatẽɨ mbae reve. Echa'ã che co ambou —jei. # Jare Pedro ipɨa pe uyemɨngueta oĩ rambueve jocua ique pe uecha vae re, Espíritu Santo jei chupe: —Mase, mbapɨ cuimbae reta ndereca. V% Jare jae reta ueni upɨrandu joco pe ra ico Simón uyembɨjee Pedro pe vae. ]3 Jare Pedro ipɨacañɨ reve ipɨa pe uyemɨngueta oĩ rambueve mbae re ra uyemɨjaanga cua ique pe uecha vae, cuimbae Cornelio ombou vae reta upɨrandu yugüeru Simón jenta re, jare yugüeru ma uvãe onque pe. S  Cua mbapɨ vese ma uyeyapo yave, nieso rami vae uyereraa ye ara pe. X ) Jayave ñee jei chupe: —Tumpa umee ndeu vaerã vae, agüɨye erɨ̃ro. ~ u Ẽrei Pedro jei: —Ndarau, cheYa. Jau'ã etei co mboroyocui jei agüɨye vaerã jau vae. Icavi'ã co —jei. A } Jare ou Pedro pe penti ñee: —Pedro, epũa iyuca jeu.  w Cua nieso japɨpe pe ñugüɨnoi ipotave maemɨmba uguata vae reta jare opoñɨ vae reta, jare ipotave güɨra reta. 1 Jare ique pe uecha ara uyepea jare penti nieso tuicha vae rami vae ugüeyɨ ou icotɨ. Cua uyembɨgüeyɨ uyepɨsɨ reve irundɨ jembeɨ reta pe. uc Jare iyembaɨ, jare uipota ucaru. Ẽrei ĩru vae reta omboyɨ ñugüɨnoi rambueve jembiurã, Pedro oque. +O Pɨareve pe guarasɨ ara mbɨteta ma yave, jae reta yugüɨraa tape rupi coiño ma Jope güi rambueve, Pedro uyupi tenta iárambo, uyerure vaerã Tumpa pe. E Jare opa umɨmbeu cavi chupe reta yave, omondo Jope cotɨ. .U Ángel uyemɨngueta jae ndive vae oo ma yave, Cornelio ueni mocui jembiocui reta jare penti sundaro umbɨadora Tumpa vae. Cua sundaro vi uyeyocui Cornelio pe. jM Jae ico penti guacapi umɨpɨ̃ta vae Simón ipɨ. Simón jenta oĩ ɨ guasu jembeɨ pe —jei. }s Añave emondo cuimbae reta Jope pe, güeru vaerã penti cuimbae Simón jee vae. Jae uyembɨjee Pedro pe —jei—. 5c Cornelio uquɨye reve umae ngatu ángel re jare upɨrandu: —¿Mbae pa, cheYa? Jare ángel jei chupe: —Tumpa imandúa ndiyerure reta jare mbae nemeei vae reta re. - Cua cuimbae uecha cavi ique pe penti ángel Tumpa pe uyeyocui vae uique jae oĩ vae pe mbapɨ ora ma caaru yave. Ángel jei chupe: —Cornelio.  Jae jare opaete jenta pegua reta umbɨadora Tumpa, jare jae umeei jeta mbae iparavete vae reta pe, jare jecuaeñoi uyerure Tumpa pe. w~ i Ico Cesarea pe penti cuimbae Cornelio jee vae. Jae co sundaro reta juvicha penti atɨ Italiana jee vae pegua. i}K +Jare Pedro upɨta ɨma Jope pe. Ico penti guacapi umɨpɨ̃ta vae Simón jee vae jenta pe.\|1 *Jare cua jerãcua opaete Jope pegua reta pe. Jare jeta vae güɨrovia yandeYa re. {1 )Jayave Pedro uipɨsɨ ipo pe, jare umupũa. Jayave ueni upurugüɨrovia vae reta jare ime umano vae reta, jare uechaca chupe reta icove ye ma co. `z9 (Jayave Pedro omoẽ opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta. Jayave uyeatɨca jare uyerure Tumpa pe. Jayave uyerova umae teõgüe re jare jei: —Tabita, epũa. Jayave cuña umae, jare uecha Pedro yave, upũa uguapɨ. ~yu 'Jayave Pedro upũa ou jae reta jupíe. Jare ou uvãe yave, ĩru vae reta güɨraa o ɨvate vae pe. Joco pe opaete ime umano vae reta yatɨ uyao ñugüɨnoi, jare uechaca Pedro pe temimonde Dorcas jae reta ndive ico yave uyapocue vae reta. Bx} &Jare Lida coiño oĩ Jope güi. Jare upurugüɨrovia vae Jope pegua reta uicuaa ma yave Pedro oĩ Lida pe, omondo icotɨ mocui cuimbae reta jei vaerã chupe: —Ecua Jope pe ɨmambae. mwS %Jayave imbaerasɨ, jare umano. Jare ĩru vae reta opa umbɨyau yave, oñono penti o ɨvate vae pe. Uv# $Jare ico tenta guasu Jope pe penti cuña upurugüɨrovia vae Tabita jee vae. (Cua tee uipota jei ambɨe ñee pe: Dorcas.) Cua cuña uyapo jeta icavi vae, jare umeei jeta mbae iparavete vae reta pe. u3 #Jare opaete Lida pegua reta jare tenta tenta ñuu Sarón pegua reta uecha cua cuimbae, jare uyerova reta yandeYa cotɨ. Dorcas umano jare icove ye ~tu "Jare Pedro jei chupe: —Eneas, Jesucristo nembɨgüera ma. Epũa ipɨso nderupa —jei. Jare jupivoiño jae upũa. psY !Joco pe uvãe penti cuimbae Eneas jee vae ocho año ma ico jupa pe vae. Echa'ã ipuere mbae omɨ vae. r Jare Pedro oo opou yave opaete upurugüɨrovia vae reta ñugüɨnoi vae rupi, oo uvãe tenta guasu Lida pegua reta pe. 0qY Jayave umambeco'ã ma quía upurugüɨrovia vae reta, jare jae reta uñemɨmɨrãta opaete Judea rupi, Galilea rupi jare Samaria rupi. Jare yugüɨreco reta uipɨu cavi reve yandeYa, jare Espíritu Santo umbɨpɨacatu. Jare jecuaeño ĩru vae reta uñemɨĩru jae reta ndive. Eneas ucuera p  Jare upurugüɨrovia vae reta cua uicuaa yave, güɨraa reta Saulo Cesarea pe, jare joco güi omondo tenta guasu Tarso cotɨ. o Jare umɨmbeu uquɨye mbae reve yandeYa regua. Jare uyeaca vi griego pe uyemɨngueta vae reta ndive. Jáeramo jae reta uipota uyuca. nw Jayave Saulo uñemɨĩru upurugüɨrovia vae reta ndive Jerusalén pe. Jecuaeño oẽ Jerusalén güi jare uique ye. |mq Ẽrei Bernabé güɨraa Saulo Jesús jemimondo reta pe, jare umɨmbeu chupe reta quirãi Saulo uecha yandeYa tape rupi, jare quirãi yandeYa umɨngueta vae. Jei vi chupe reta quirãi Saulo umɨmbeu uquɨye mbae reve Damasco pe Jesús regua. Sl Jare Saulo oo uvãe yave Jerusalén pe, uipota tẽi uñemɨĩru upurugüɨrovia vae reta ndive. Ẽrei opaete jae reta uyepɨu chugüi. Echa'ã güɨrovia'ã reta jae Jesús re güɨrovia ma co. 4ka Ẽrei upurugüɨrovia vae reta güɨraa Saulo pɨ̃tu yave umbɨasa tenta guasu iquesemba ita pegua vae iárambo rupi umbɨgüeyɨ canasta guasu pe. Saulo Jerusalén pe }js Ẽrei cua jerãcua Saulo pe. Jae reta uãro tenta guasu jonque pe ara rupi jare pɨ̃tu rupi, uyuca vaerã tẽi. Si Jare ɨma ma uasa yave, judío reta uyemboemboe uyuca vaerã Saulo. 3h_ Ẽrei Saulo uñemɨatangãtu, jare umɨamɨri judío Damasco pegua reta. Echa'ã uicuaaca chupe reta Jesús co jae Cristo. Judío reta uipota tẽi uipɨsɨ Saulo zgm Jare opaete uyandu vae reta ipɨacañɨ, jare jei: —¿Jae'ã ra cua Jerusalén pe cua Jesús re güɨrovia vae reta uiporaraca vae? Jare ou vi cua pe uipɨsɨ vaerã cua nunga reta güɨraa sacerdote reta itenondegua reta pe —jei reta. fy Jayave Saulo umbɨpɨ umɨmbeu Jesús regua judío reta itupao reta pe. Jei chupe reta Jesús co jae Tumpa Taɨ. e1 Jayave ucaru jare ipɨrãta ye ma. Jare upɨta mbovɨ ara upurugüɨrovia vae Damasco pe yugüɨreco vae reta ndive. Saulo uñemɨñee Damasco pe d Jare jupivoiño mbae uyeequi Saulo jesa güi yanderesapĩra uyeequi rami, jare Saulo umae cavi. Jayave upũa uyembɨbautizaca. tca Jayave Ananías oo uique tenta pe. Jare oñono ipo Saulo re jare jei chupe: —Cherɨvɨ Saulo, yandeYa Jesús uyecuaa ndeve, ndeyu tape rupi rambueve. Jae chembou nemae ye vaerã, jare netɨnee vaerã Espíritu Santo pe —jei. Tb! Echa'ã che aicuaacata chupe quirãi uiporara eteta chereco pegua —jei. ?aw —Ecuaño —jei yandeYa chupe—. Echa'ã che aiparavo ma cherembiporurã, oo vaerã umɨmbeu cheregua judío mbae vae reta pe, mburuvicha reta pe jare Israel pegua reta pe. ` Jare cua pe jae ime güɨnoi mbaepuere sacerdote reta itenondegua reta güi, uipɨsɨ vaerã opaete nderé güɨrovia vae reta —jei. (_I Ẽrei Ananías jei: —CheYa, jeta vae umɨmbeu cheve cua cuimbae regua, quirãi jeta icavi mbae vae uyapo Jerusalén pe nderé güɨrovia vae reta pe. ^} Jare jae uecha ma ique pe penti cuimbae Ananías jee vae uique jare oñono ipo jese, umae ye vaerã —jei Tumpa chupe. 0]Y Jayave yandeYa jei chupe: —Epũa ecua calle Sɨmi jee vae pe, jare eeca Judas jenta pe penti Tarso pegua. Jae jee co Saulo. Echa'ã jae uyerure oĩ —jei—. \' Jare ico Damasco pe penti upurugüɨrovia vae Ananías jee vae. YandeYa jei chupe ique pe: —Ananías. Jare jae jei: —CheYa, co aĩ. Z[- Jare Saulo joco pe oĩ mbapɨ ara umae mbae reve, jare ucaru'ã jare ɨ jou'ã. Z5 Jayave Saulo upũa ɨvɨ güi, jare umae tẽi, ẽrei ipuere'ã uecha quía. Jare jae jupíe yugüɨraa vae reta uipoco, jare güɨraa Damasco pe. Y- Jare cuimbae Saulo jupíe yugüɨraa vae reta uyemboɨ quĩiño ñugüɨnoi ipɨacañɨ güi. Echa'ã uyandu ñee, ẽrei uecha'ã quiave. ?Xw Saulo urɨrɨ uquɨye ramo. —CheYa, ¿mbae pa ndipota ayapo vaerã? —jei. —Epũa ecua tenta guasu pe, jare amɨmbeucata ndeve mbae ndiyapota vae —jei yandeYa Saulo pe. oWW Jayave Saulo upɨrandu: —¿Quía pa co nde, cheYa? Jayave ñee jei chupe: —Che co jae Jesús. Nde ndiyapo icavi mbae vae cheve. Nde co jae penti güeye ɨvɨra jacuarovi vae re upatara vae rami. Jáeramo ndiporara neĩ. zVm Jayave Saulo oa ɨvɨ re, jare uyandu ñee jei chupe: —Saulo, Saulo, ¿maera pa ndiyapo icavi mbae vae cheve? mUS Jare coiño ma Damasco güi oo yave, aramoiño jembipe Saulo re penti tembipe tuicha vae ara güi. T Jare uyerure sacerdote tenondegua pe umee vaerã chupe tupapire, ipuere vaerã oo judío reta itupao tenta guasu Damasco pegua reta pe, jare uvãe yave joco pe cuimbae reta jare cuña reta Jesús re güɨrovia vae, ipuere vaerã uipɨsɨ güeru Jerusalén pe. kS Q Jare Saulo umumburu uyuca vaerã yandeYa re güɨrovia vae reta, jare oo sacerdote tenondegua pe. *RM(Jare Felipe uyecuaa tenta guasu Azoto pe. Jare joco güi oo tenta guasu Cesarea pe. Jare oo rambueve, umɨmbeu ñee icavi vae opaete tenta guasu reta rupi.Q+'Jare oẽ reta ɨ güi yave, yandeYa iEspíritu güɨraa joco güi Felipe. Jare eunuco uecha'ã ye ma. Jayave uyerovia reve oo ye jenta cotɨ. vPe&Jayave eunuco umbɨyemboɨca carro, jare mocui reve ugüeyɨ ɨ pe. Jayave Felipe umbɨbautiza eunuco. -OS%—Ndepurugüɨrovia yave opaete ndepɨa pe, ndepuere ndiyembɨbautizaca —jei Felipe chupe. —Arovia Jesucristo co jae Tumpa Taɨ —jei eunuco Felipe pe. #N?$Jare tape rupi yugüɨraa rambueve, yugüɨraa uvãe ɨ jenda pe, jare eunuco jei: —Co oĩ ɨ. ¿Ime pa mbae ayapo vaerã ndei ayembɨbautizaca mbove? zMm#Jayave Felipe umbɨpɨ cua Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae güi umɨmbeu chupe ñee icavi vae Jesús regua. L9"Jare eunuco jei Felipe pe: —Aipota nemɨmbeu vaerã cheve quía re ra jei cua Tumpa iñee umɨmbeu vae. ¿Jei pa iyee ani ĩru vae re? —jei. DK!Uñererɨ̃roca yave, uãa vae reta uyapo'ã jupi vae chupe.¿Quía ra ipuere umɨerãcua jentaɨgua reta regua?Echa'ã jecove ucañɨ ɨvɨ güi.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. \J1 Jare Tumpa iñee umɨngueta vae pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Penti ovecha rami uyereraaca umano vaerã.Jare jae quĩiño, penti ovecha-raɨ jocua uñapi vae jovai oĩ vae quĩiño oĩ rami. 'IGJare eunuco jei Felipe pe: —¿Quirãita pa aicuaa, mbaetɨ yave quía umɨmbeu cheve? Jare umɨñera Felipe uyupi vaerã icarro pe uguapɨ jae ndive. 3H_Jayave Felipe osi oo carro cotɨ, jare uyandu cuimbae umɨngueta Tumpa iñee Isaías uicuatiacue vae. Jayave upɨrandu chupe: —¿Ndicuaa pa nemɨngueta neĩ vae? aG;Jare Espíritu Santo jei Felipe pe: —Ecua iñemɨĩru pea carro pe oo oĩ vae ndive. F3Jare eunuco oo ye yave jenta cotɨ, uguapɨ icarro pe umɨngueta oo Isaías uicuatiacue vae. Isaías co jae penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae. ;EoJayave Felipe upũa oo. Jare penti eunuco ɨvɨ Etiopía pegua oo ye jenta cotɨ Jerusalén güi. Echa'ã ou Jerusalén pe umbɨadora vaerã Tumpa. Cua eunuco co jae penti mburuvicha. Jae uyandareco ico Candace icorepoti jare ĩru imbaembae icavi vae re. Candace co jae Etiopía pegua reta juvicha guasu. )DKJayave penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae jei Felipe pe: —Epũa ecua sur cotɨ tape Jerusalén güi oo Gaza cotɨ vae rupi. Cua tape uasa ñana rupi. pCYJayave Pedro jare Juan umɨmbeu yave Tumpa iñee ĩru vae reta pe, yugüɨraa ye Jerusalén pe. Jare yugüɨraa rambueve, umɨmbeu ñee icavi vae jeta ĩru Samaria pegua tenta guasu-raɨ reta rupi. Felipe jare Etiopía pegua ~BuJayave Simón jei chupe reta: —Piyerure cheré yandeYa pe, agüɨye vaerã cua pere cheve vae uyeyapo cheve. gAGEcha'ã aicuaa nde niñemɨro, jare mbaeyoa jeco pegua ndepuere'ã ndiyapo icavi vae —jei. x@iEeya cua icavi mbae vae, jare iyerure Tumpa pe. Aramoi umbɨasata ndeve cua ndepɨa pe ndiyemɨngueta vae re. Z?-Nde ndepuere'ã nenoi cua nunga mbaepuere. Echa'ã ndepɨa jupi'ã Tumpa cotɨ. 4>aẼrei Pedro jei chupe: —Nde necañɨteita co ndecorepoti reve. Echa'ã ndepɨa pe ndiyemɨngueta tẽi ndepuere ndegua corepoti pe mbae Tumpa umee vae —jei—. {=ojare jei: —Cheve vi pemee cua mbaepuere, ou vaerã ipotave vae pe Espíritu Santo, che añono chepo jese yave. <Jare Simón uecha Espíritu Santo ou, Jesús jemimondo reta ipo oñono jese reta yave. Jayave uipota tẽi umee corepoti chupe reta [;/Jayave Pedro jare Juan oñono ipo jese reta, jare Espíritu Santo ou chupe reta. `:9Echa'ã ndeiño ou Espíritu Santo chupe reta. Jaeño uyembɨbautizaca Jesús jee re. 9Jare jae reta yugüɨraa uvãe yave Samaria pe, uyerure upurugüɨrovia vae reta re, Espíritu Santo ou vaerã chupe reta. '8GJare Jesús jemimondo Jerusalén pe ñugüɨnoi vae reta uicuaa yave quirãi Samaria pegua reta güɨrovia ma Tumpa iñee, omondo reta Pedro jare Juan. 71 Jare Simón vi güɨrovia, jare uyembɨbautizaca güive upɨta Felipe ndive. Jare uecha yave mɨacañɨ tuicha vae uyeyapo vae reta, ipɨacañɨ. L6 Ẽrei Felipe umɨmbeu tenta guasu pegua reta pe ñee icavi vae. Imiari chupe reta Tumpa iporoyocuia re jare Jesucristo re. Jayave cuimbae reta jare cuña reta güɨrovia jare uyembɨbautizaca. 5  Jáeramo opaete vae uyapɨsaca cavi jese. Echa'ã jae ipaye vae ramo, ɨma ma uyapo mbaembae umɨpɨacañɨ reta vaerã. 4# Jare opaete sambiaɨ reta jare ucuacuaa vae reta uyapɨsaca cavi jese, jare jei reta: —Cua cuimbae güɨnoi Tumpa imbaepuere tuicha vae. =3s Jare joco pe ico penti cuimbae Simón jee vae. Cua cuimbae ipaye vae co, jare umɨpɨacañɨ umbɨtavɨ Samaria pegua reta mbaembae uyapo vae pe. Jáeramo uyereroviaca catu. 52eJare jocua tenta guasu pegua reta uyerovia. 1%Echa'ã aña reta usɨrɨ usapɨcai reve oya jese vae reta güi. Jare jeta ipuere mbae omɨ vae reta jare jeta uguata mbae vae reta ucuera. 0#Jare tenta guasu pegua reta uyandu yave, penti rami uyapɨsaca cavi Felipe umɨmbeu chupe reta vae re. Uecha vi mɨacañɨ uyapo vae reta. b/=Felipe oo tenta guasu Samaria pe, jare umɨmbeu tenta guasu pegua reta pe Cristo regua. p.YJayave jocua upurugüɨrovia vae uñemɨai vae reta umɨmbeu ñee icavi vae yugüɨraa vae rupi. W-'Ẽrei Saulo uiporaraca upurugüɨrovia vae reta pe. Echa'ã oo tenta tenta rupi, jare umbɨtɨrɨrɨ güɨraa cuimbae reta jare cuña reta oñono peresorɨru pe. Felipe umɨmbeu ñee icavi vae Samaria pe e,CJare amocue cuimbae umbɨadora Tumpa vae reta oñotɨ Esteban, jare ipɨatɨtɨ reta jese. '+ IJare Esteban imano icavi Saulo pe. Jare jocua ara upurugüɨrovia vae Jerusalén pe ñugüɨnoi vae reta jovaicho reta umbɨpɨ uiporaraca chupe reta. Jare Jesús jemimondo retaño upɨta Jerusalén pe. Opaete ĩru upurugüɨrovia vae reta uñemɨai ɨvɨ reta Judea jare Samaria rupi. *<Jayave uyeatɨca, jare iñeeãta reve jei: —CheYa, agüɨye tuiporara reta cua mbaeyoa jeco pegua. Jare cua jei yave, umano.V)%;Jare uyapi reta rambueve, Esteban uyerure: —CheYa Jesús, eraa cherecove. D(:Jare güɨraa ma yave tenta guasu güi ñana cotɨ, uyapi reta ita pe. Jare jocua iyapu reve uñeapo jese vae reta omboi iyasoya, jare oñono penti cuimbae taɨrusu Saulo jee vae jovai. w'g9Jayave jae reta usapɨcai tanta, jare iyapɨsa oyopia. Jayave penti rami uepeña reta Esteban uipɨsɨ. &8Jayave Esteban jei: —¡Mase! Aecha ara uyepea oĩ, jare aecha vi cuimbaerã uyeyapo vae uyemboɨ oĩ Tumpa iyacata cotɨ. %7Ẽrei Esteban tɨnee Espíritu Santo pe, jare umae ngatu ara cotɨ, jare uecha Tumpa iyembɨadorarenda jare Jesús Tumpa iyacata cotɨ. v$e6Jare yatɨ vae reta cua uyandu ma yave, pochɨ, jare umbɨquɨrɨrɨu jãi Esteban jei vae jeco pegua. n#U5Echa'ã Tumpa umeeca peve iporoyocui ángel reta pe, ẽrei piyapo'ã —jei Esteban. Esteban imano "4Petenondegua reta uyapo icavi mbae vae opaete Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta pe. Amocue Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei jocua jupi vae outa co. Petenondegua reta uyuca reta. Jare añave pe reta vi pemee piyucaca jocua jupi vae —jei—. W~}}||${OzByxxvv2uQutzssrqvpooDnmllkkjii]hh#ggfuepdccPba`__^]]\\C[YZYY3XXJWWPVV'UT{S]S RQPOO8N>5==b<;:9w8d77R66}544333D211c00/f..-,++*e))p(''f&%$$,#C"!! F`])F`nl ^  # ~H >%Tumpa uyapo ɨvɨ jare opaete oĩ pɨpe vae. Jae co ara jare ɨvɨ iYa. Jae ico'ã yembɨadorarenda vae rupi yande yayapo vae reta pe. 7Echa'ã aguata rambueve tenta guasu rupi, amae jocua pembɨadora vae reta re, jare aecha penti yembɨadorarenda, jare jese uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Tumpa yaicuaa mbae vae’. Jucuarãi uyecuatía oĩ. Jáeramo tamɨmbeu peve pe reta picuaa'ã reve pembɨadora vae —jei—. *MJayave Pablo uyemboɨ Areópago pe jeta vae reta ipɨte pe, jare jei chupe reta: —Cuimbae Atenas pegua reta, aecha ma pe reta pembɨadora co tumpa reta. /WEcha'ã opaete Atenas pegua reta jare quetɨ güi yugüeru yugüɨreco joco pe vae reta jaeño ma yugüɨreco imiari vaerã jare uyapɨsaca mbae ipɨau vae re. ~uEcha'ã cua nemɨmbeu ma oreve vae jaeramo nduyandu. Jáeramo nduipota nduicuaa mbae ra uipota jei cua —jei reta. $AJare jae reta güɨraa Pablo ɨvɨtu Areópago jee vae pe. Jare jei reta chupe: —Emɨmbeu oreve mbae nunga moromboe ipɨau vae ra cua nemiari jese vae. |qJare amocue iyaracuaa vae reta uyeaca Pablo ndive. Jae reta co Epicúreo jare Estoico jee vae reta. Amocue jei: —¿Mbae ra uipota jei cua iyemɨnguetase vae? Jare ĩru vae reta jei: —Aramoi jae umɨmbeu ĩru tumpa yaicuaa mbae vae reta regua. Echa'ã Pablo umɨmbeu chupe reta ñee icavi vae Jesús regua, jare quirãi jae icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi. )KJayave uyeaca judío reta itupao pe judío reta jare ĩru umbɨadora Tumpa vae reta ndive. Jare uyeaca vi opa ara plaza pe joco pe ñugüɨnoi vae reta ndive. Jare Pablo uãro oĩ rambueve Atenas pe, uecha yave jeta tumpa-raanga reta ñugüɨnoi tenta guasu rupi, uyemɨpɨa'ã. zmJare Pablo jupíe yugüɨraa vae reta güɨraa tenta guasu Atenas pe. Jayave Pablo oyocui jae reta umɨmbeu vaerã Silas jare Timoteo pe yugüeru vaerã icotɨ ɨmambae, ipuere yave. Jayave jae reta yugüeru ye Berea cotɨ. Pablo Atenas pe r]Jayave upurugüɨrovia vae reta omondo Pablo ɨ guasu cotɨ. Ẽrei Silas jare Timoteo upɨta Berea pe. ,Q Ẽrei judío Tesalónica pegua reta uicuaa yave Pablo umɨmbeu Berea pegua reta pe vi Tumpa iñee, yugüɨraa joco pe omboemboe umambeco vaerã joco pegua reta. }s Jare jeta joco pegua reta güɨrovia. Jare güɨrovia vi jeta griega reta itenondegua reta, jare jeta griego reta. ]3 Jare joco pegua judío reta iyaracuaa catu Tesalónica pegua reta güi. Iquɨrẽɨ uyapɨsaca Tumpa iñee re, jare opa ara umɨngueta cavi Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae, uicuaa vaerã añete ra Pablo jei vae. M Jare jupivoiño upurugüɨrovia vae reta omondo Pablo jare Silas pɨ̃tu yave tenta guasu Berea jee vae cotɨ. Jare jae reta yugüɨraa uvãe yave joco pe, yugüɨraa judío reta itupao pe.  Jare Jasón jare ĩru vae reta umbɨepɨ chupe reta yave, jae reta umaeño yugüɨraa ye vaerã. Pablo jare Silas Berea pe _ 7Jayave tenta guasu pegua reta jare juvicha reta cua uyandu yave, uyemɨpɨa'ã. ( IJare Jasón güɨnoi jenta pe. Jare opaete jae reta oyovaicho César iporoyocui ndive. Echa'ã jei reta ime ĩru mburuvicha guasu Jesús jee vae —jei reta. ~ uẼrei uvãe'ã chupe reta. Jayave uipɨsɨ güɨraa Jasón jare amocue upurugüɨrovia vae reta mburuvicha tenta guasu pegua reta pe, jare iñeeãta reve jei reta: —Jocua cuimbae umambeco opaete ɨvɨ pegua reta vae reta yugüeru vi cua pe. M Ẽrei judío güɨrovia mbae vae reta ñacatãa Pablo jare Silas re, jare güeru amocue cuimbae iyaquɨ vae reta. Jeco pochɨ co cua cuimbae reta. Jayave umbatɨ jeta ĩru vae reta, jare uyapo tecorai. Jayave upurupeña reta Jasón jenta re ueca tẽi Pablo jare Silas. Uipota tẽi güɨraa tenta guasu pegua reta jovai. N Jayave amocue güɨrovia Pablo jei vae, jare jae reta, jare jeta griego umbɨadora Tumpa vae reta, jare jeta cuña tenta guasu pegua reta itenondegua reta uñemɨĩru Pablo jare Silas ndive. mSUechaca chupe reta Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae, jare uicuaaca quirãi Cristo uiporarañotai co jare icove yeñotai co ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jare jei chupe reta: —Cua Jesús che amɨmbeu peve vae co jae Cristo.  Jare Pablo oo tupao pe. Echa'ã jucuarãi uyapo opaete tenta guasu reta rupi. Jare mbapɨ mbutuu ara uyeaca judío reta ndive. " ?Pablo jare Silas uasa yave tenta guasu Anfípolis jare Apolonia rupi, yugüɨraa uvãe tenta guasu Tesalónica pe. Joco pe oĩ penti judío reta itupao. 'G(Jayave Pablo jare Silas yugüɨraa peresorɨru güi Lidia jenta pe. Jare uecha upurugüɨrovia vae reta, jare umbɨaracuaa. Jayave yugüɨraa joco güi.!;'Jayave yugüeru peresorɨru pe ueca vaerã ñee cavi Pablo jare Silas pe. Jayave güɨnoẽ oca pe, jare umɨñera yugüɨraa vaerã tenta guasu güi. +&Jayave sundaro reta yugüɨraa umɨmbeu cua ñee mburuvicha reta pe. Jayave mburuvicha reta uquɨye, uicuaa yave jae reta romano reta co. 'G%Ẽrei Pablo jei sundaro reta pe: —Mburuvicha reta orenupaca opaete vae jovaque orereco mbae reve, jare oremɨingueca peresorɨru pe, yepe tẽi ore co jae romano reta. Jare añave uipota oreyoraca vɨari. Ndarau uyapo jucuarãi. Tuyugüeru jae reta etei oreyora vaerã —jei. 0Y$Jare peresorɨru iyandarecoa umɨmbeu cua ñee Pablo pe. Jei chupe: —Mburuvicha reta ombou cheocui poyora vaerã. Jáeramo añave pepuere peẽ jare peo cavi. uc#Jare cõe ma yave, mburuvicha reta ombou amocue sundaro reta jei vaerã: —Iyora jocua cuimbae reta. 0Y"Jayave peresorɨru iyandarecoa güɨraa jenta pe umɨngaru Pablo jare Silas. Jare jae jare opaete jenta pegua reta uyerovia ete. Echa'ã güɨrovia reta ma Tumpa re. ~#!Jare jocua ora voi peresorɨru iyandarecoa güɨraa Pablo jare Silas oyoe ipere. Jayave jae jare opaete jenta pegua reta uyembɨbautizaca. [}/ Jayave jae reta umɨmbeu Tumpa iñee chupe jare opaete jenta pegua reta pe. |{Jayave jae reta jei chupe: —Erovia yandeYa Jesucristo re, jare ndiyembɨasacata co, jare nerenta pegua reta vi. s{_Jayave güɨnoẽ reta oca pe jare jei chupe reta: —Carai reta, ¿mbae pa ayapota ayembɨasaca vaerã? :zmJayave peresorɨru iyandarecoa ueni quía güeru vaerã chupe tembipe. Jayave osi peresorɨru japɨpe pe, jare uyeatɨca Pablo jare Silas jovai. Urɨrɨ oĩ uquɨye ramo. gyGẼrei Pablo iñeeãta reve jei: —Agüɨye iyeyuca. Echa'ã opareveño noĩ cua pe —jei. OxJayave peresorɨru iyandarecoa usareco, jare uecha uyepea ñugüɨnoi peresorɨru jonque reta. Jayave uequi iquɨsepucu jɨru güi, uyeyuca vaerã. Echa'ã jae jei tẽi pereso reta opa ma co osi. Bw}Jare aramoiño tanta ucãta ɨvɨ, jare uñemɨcãta peresorɨru iguapɨca. Jare jupivoiño uyepea opaete onque reta, jare uyera opaete cadena pereso reta uñeapɨ̃ti pɨpe vae reta. 1v[Ẽrei pɨare mbɨte ma yave Pablo jare Silas uyerure Tumpa pe, jare ucanta ñugüɨnoi umbɨadora Tumpa. Jare ĩru pereso reta uyapɨsaca ñugüɨnoi jese reta. uCua uyandu yave, peresorɨru iyandarecoa umɨingue reta peresorɨru japɨpe cotɨ ete oĩ vae pe, jare oñono ipɨ ɨvɨracua pe. t3Jare jeta ma uinupaca reta yave, umɨingueca reta peresorɨru pe. Jare oyocui reta peresorɨru iyandarecoa uãro cavi vaerã, agüɨye vaerã osi. s'Jayave yatɨ vae reta penti rami uepeña reta. Jare mburuvicha reta omondoro Pablo jare Silas jemimonde reta, jare uinupaca ɨvɨra pe. r1Jupi'ã yambɨresive vaerã ani yayapo vaerã cua moromboe umɨmbeu yandeve vae. Echa'ã yande Roma pegua reta co —jei reta mburuvicha reta pe. qJare mburuvicha reta pe güɨraa ma yave, jei reta: —Cua cuimbae reta judío reta co, jare umambeco ete ñanerenta guasu pegua reta. p3Jare cuñatai iya reta uicuaa yave umɨnganata'ã ma co jese, uipɨsɨ reta Pablo jare Silas, jare güɨraa reta plaza pe mburuvicha reta pe. Ho Jare jeta ara jucuarãi uyapo cuñatai. Jayave cua umambeco Pablo, jare jae uyerova jei aña pe: —Jesucristo jee re ndoyocui: ¡Esɨrɨ chugüi! Jare jupivoiño aña usɨrɨ chugüi. Jare ndoo yave yerurearenda pe, orerovãiti penti cuñatai aña oya jese vae. Cua cuñatai iya reta umɨngana jeta corepoti jese. Echa'ã cuñatai umɨmbeu ĩru vae reta pe aña imbaepuere rupi mbae uyeyapota vae. ?lwJare jae jare jentarã reta uyembɨbautizaca ma yave, jae jei oreve: —Perovia yave che arovia cavi yandeYa re, peyu pepɨta cherenta pe. Jare oremɨñera ndupɨta vaerã joco pe. gkGJare penti cuña Lidia jee vae tenta guasu Tiatira pegua uyapɨsaca oĩ. Cua cuña umbɨadora Tumpa. Jae co temimonde pɨ̃ta vae umee vae. Jare yandeYa uparavɨquɨ ipɨa pe, jae uyapɨsaca cavi vaerã Pablo jei vae re. 6je Jare mbutuu ara pe ndoo tenta guasu jonque rupi ɨãca jembeɨ pe. Joco pe oĩ penti yerurerenda. Jare joco pe nduguapɨ ma yave, oremiari cuña joco pe yatɨ vae reta pe. Ni Jayave joco güi ndoo tenta guasu Filipos pe. Cua co tenta guasu tenondegua ɨvɨ Macedonia pegua, jare cua pe yugüeru yugüɨreco vaerã Roma pegua reta. Cua tenta guasu pe ndupɨta mbovɨ ara. h Jayave ndoo nduasa sɨmi ɨ guasu rupi Troas güi ɨvɨ Samotracia pe. Jayave pɨareve pe ndoo nuvãe tenta guasu Neápolis pe. Fg Jare cua uecha ma yave, jupivoiño nduipota ndoo Macedonia cotɨ. Echa'ã nduicuaa ma Tumpa orereni numɨmbeu vaerã Macedonia pegua reta pe ñee icavi vae. Peresorɨru pe Filipos pe )fK Jare pɨ̃tu yave Pablo uecha ique pe penti cuimbae ɨvɨ Macedonia pegua uyemboɨ oĩ joco pe. Jare cuimbae uyerure Pablo pe: —Ecua Macedonia pe oremborɨ. Ze-Jayave uasa reta coiño Misia güi, jare yugüɨraa uvãe tenta guasu Troas pe. d!Jare ɨvɨ Misia pe yugüɨraa uvãe yave, uipota tẽi yugüɨraa ɨvɨ Bitinia pe. Ẽrei Espíritu Santo umaeño'ã yugüɨraa vaerã. 3c_Jare Pablo jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta uasa ɨvɨ Frigia jare Galacia rupi. Jare Espíritu Santo oyopia reta, agüɨye vaerã umɨmbeu Tumpa iñee Asia pe. ObJayave upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae rupi uñemɨatangãtu Tumpa cotɨ, jare opa ara rupi ĩru vae reta güɨrovia Jesús re jare uñemɨĩru jae reta ndive. Cuimbae Macedonia pegua sa_Jare yugüɨraa rambueve tenta guasu reta rupi, umɨmbeu upurugüɨrovia vae reta pe Jesús jemimondo reta jare upurugüɨrovia vae reta itenondegua Jerusalén pe ñugüɨnoi vae reta uicuatía chupe reta vae, jae reta uyapo vaerã. 1`[Pablo uipota güɨraa Timoteo jae reta jupíe. Jáeramo umɨcircuncidaca, jocoropi judío ñugüɨnoi vae reta jeco pegua. Echa'ã opaete vae uicuaa jae tu griego co. g_GUpurugüɨrovia vae Listra jare Iconio pe ñugüɨnoi vae reta uyemɨngueta cavi Timoteo re. X^ +Jayave yugüɨraa uvãe Derbe pe, jare joco güi yugüɨraa Listra pe. Jare joco pe ico penti upurugüɨrovia vae Timoteo jee vae. Ichɨ co jae penti judía upurugüɨrovia vae, jare tu co jae penti griego. ]{)Jare uasa reta ɨvɨ Siria jare Cilicia rupi umɨatangãtu reve upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae rupi.'\G(Ẽrei Pablo uiparavo Silas iguataĩrurã, jare upurugüɨrovia vae reta uyerure yandeYa pe ipɨacavi oĩ vaerã jae reta ndive. Jayave jae reta yugüɨraa. ['Jare uyeaca reta uyupii cua re. Jáeramo uyembɨyao reta uyugüi. Marcos oo Bernabé jupíe, jare jae reta uasa ɨ guasu rupi Chipre pe. 7Zg&Ẽrei Pablo jei icavi'ã güɨraa vaerã jae reta jupíe. Echa'ã Juan Marcos ou ye Panfilia güi chugüi reta, jare oo'ã jae reta jupíe Tumpa iparavɨquɨ uyapo vaerã. PY%Jare Bernabé uipota tẽi güɨraa jae reta jupíe Juan Marcos. EX$Mbovɨ ara rupi Pablo jei Bernabé pe: —Yaa ye yapou upurugüɨrovia vae reta pe opaete tenta guasu yamɨmbeu ma yandeYa iñee vae reta rupi, yaecha vaerã quirãi ra ñugüɨnoi. AW{#Jare Pablo jare Bernabé upɨta Antioquía pe oporomboe Tumpa iñee re, jare umɨmbeu ñee icavi vae jeta ĩru vae reta ndive. Pablo ueya Bernabé, jare oo ye umɨmbeu ñee icavi vae ;Vq"Ẽrei icavi echa Silas pe upɨta vaerã joco pe. oUW!Jare ɨma ma joco pe ñugüɨnoi yave, upurugüɨrovia vae reta omondo cavi ye ombou vae reta cotɨ. T5 Jare Judas jare Silas Tumpa iñee umɨmbeu vae reta co, jare jeta uyemɨngueta upurugüɨrovia vae reta pe, umbɨpɨacatu jare umɨmɨrãta vaerã. TS!Jare opa umɨngueta yave, opareve uyerovia cua ñee umbɨpɨacatu vae re. RJayave uyemondoca vae reta yugüɨraa uvãe Antioquía pe. Jare umbatɨ yave upurugüɨrovia vae reta, umee chupe reta tupapire. xQiAgüɨye peu soo tumpa-raanga pe uñemee vae, jare maemɨmba uyeyuvɨ vae isoo, jare soo jugüɨ reve. Jare agüɨye piyapo aguasa. Cua ore ndoe peve vae piyapo yave, icavita pico. Tumpa ndiveño.” Jucuarãi uyecuatía oĩ tupapire pe. mPSOre ndarau pumbɨavai. Cua mbovɨño numɨmbeuta peve. Cua icavi Espíritu Santo pe jare oreve vi. bO=Jáeramo nomondo pepɨ Judas jare Silas. Jae reta iñee pe etei umɨmbeuta vi peve cua. RNJae reta iquɨrẽɨ umee jecove yandeYa Jesucristo pe uyeyocui vaerã. 9MkNduyemɨngueta ma cua re, jare ore opaete ndoe icavi co uyeparavo vaerã amocue orepɨte güi, nomondo vaerã pecotɨ Bernabé jare Pablo ndive. Nduau co Bernabé jare Pablo. LJerãcua oreve quirãi amocue orepɨte güi yugüɨraa pemambeco. Jucuarãi uyapo reta, yepe tẽi ore ndoyocui'ã. Jáeramo pe reta picuaa'ã mbae piyapo vaerã. Echa'ã jei reta piñemɨcircuncidaca vaerã jare piyapo vaerã mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae. K!Jare jae reta güɨraa tupapire. Cua tupapire pe jei cuarãi: “Ore co jae Jesús jemimondo reta jare opaete upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta ndive. Nomondo numbɨsaluda opaete judío mbae vae upurugüɨrovia vae Antioquía, Siria jare Cilicia pegua reta. JJ Jayave Jesús jemimondo reta jare opaete upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta ndive jei icavi co uyeparavo vaerã amocue cuimbae reta jae reta ipɨte güi, omondo vaerã Antioquía pe Pablo jare Bernabé ndive. Jayave uiparavo Judas Barsabás jare Silas. Jae reta co upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta. 4IaEcha'ã aracae güive yugüɨreco tenta guasu guasu pe Moisés iporoyocui umɨmbeu vae reta. Opa mbutuu ara jae reta umɨngueta Moisés iporoyocui itupao reta pe —jei. IH Ẽrei yaicuatía chupe reta agüɨye vaerã jou soo tumpa-raanga pe uñemee vae, jare maemɨmba uyeyuvɨ vae isoo, jare soo jugüɨ reve, jare agüɨye vaerã uyapo aguasa —jei Jacobo—. bG=Jáeramo che jae agüɨye yamambeco jocua judío mbae vae uyerova Tumpa cotɨ vae reta. kFOChe aicuaaca cua aracae güive’ —jei yandeYa. Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei chupe reta—. {Eoopaete ĩru ɨvɨ pegua reta chereca vaerã,
jare opaete judío mbae vae reta.Che co jae reta iYa. &DE‘Cua jaɨcue rupi ayu yeta,
jare ayapo yeta David jenta opa usururu vae’ —jei yandeYa—.‘Amupũa yeta usururucue, jare ambɨpɨauta, ^C5Cua re co jei vi Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta. Uyecuatía oĩ cuarãi: 6BeSimón umɨmbeu ma yandeve quirãi Tumpa jaeramo etei uparavɨquɨ judío mbae vae reta ipɨte pe, uiparavo vaerã chugüi reta amocue jae jee umbɨadora vaerã —jei—. \A1 Jare jae reta opa imiari yave, Jacobo jei: —Cherɨvɨ reta, piyapɨsaca cheré. Y@+ Jayave opaete yatɨ vae reta iquĩiño, jare uyapɨsaca Bernabé jare Pablo jei vae re. Jae reta umɨmbeu chupe reta opaete mɨacañɨ reta Tumpa uyapo jae reta rupi judío mbae vae reta ipɨte pe vae. _?7 Yande yarovia yayembɨasaca ma co yandeYa Jesús ipɨacavi re, jae reta rami —jei. b>= Jayave ¿maera pa pipota pembɨavai Tumpa? Echa'ã mboroyocui penti tɨvɨta rami. Pe reta pipota pembɨvɨta jocua upurugüɨrovia vae reta. Ẽrei yandetenondegua reta jare yande vi yandepuere'ã yavoɨ —jei—. o=W Jare Tumpa umbɨyuavɨ'ã etei yandegüi. Echa'ã oyoe ma ipɨa, jae reta güɨrovia yave —jei—. )<KTumpa uicuaa opaete vae ipɨa pe oĩ vae, jare jae uechaca jae reta güɨrovia co. Echa'ã umee chupe reta Espíritu Santo, yandeve umee rami —jei Pedro—. c;?Jare uyeaca ma uyupii yave, Pedro upũa jare jei chupe reta: —Cherɨvɨ reta, picuaa catu co quirãi caramboe yave Tumpa cheparavo amɨmbeu vaerã judío mbae vae reta pe ñee icavi vae, jae reta güɨrovia vaerã. :}Jayave Jesús jemimondo reta jare upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta uyembatɨ, uyemɨngueta vaerã cua re. $9AẼrei amocue fariseo pegua upurugüɨrovia vae reta upũa jare jei: —Icavi co ñamɨcircuncidaca vaerã, jare yayocui uyapo vaerã Moisés iporoyocui. r8]Jare yugüɨraa uvãe yave Jerusalén pe, Jesús jemimondo reta jare opaete upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta ndive umbɨresive cavi reta. Jare Pablo jare Bernabé umɨmbeu chupe reta opaete Tumpa uyapo chupe reta vae. l7QJayave ĩru upurugüɨrovia vae reta omondo ma yave, jae reta uasa Fenicia jare Samaria rupi jare umɨmbeu joco pegua reta quirãi judío mbae vae reta uyerova Tumpa cotɨ. Jare umbɨyerovia ete upurugüɨrovia vae reta. 16[Jare Pablo jare Bernabé jeta uyeaca jae reta ndive cua re. Jayave upurugüɨrovia vae reta uiparavo Pablo jare Bernabé jare ĩru vae reta jae reta ipɨte güi, yugüɨraa vaerã Jerusalén pe uyemɨngueta cua re Jesús jemimondo reta jare upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta ndive. ;5 qJare yugüeru Judea güi amocue cuimbae reta, jare jei upurugüɨrovia vae reta pe: —Piñemɨcircuncidaca'ã yave Moisés iporoyocui pe jei rami, ndarau pepuere piyembɨasaca. R4Jare upɨta reta joco pe ɨma pegua upurugüɨrovia vae reta ndive.k3OJare yugüɨraa uvãe yave, Pablo jare Bernabé uyembatɨ upurugüɨrovia vae reta ndive, jare umɨmbeu chupe reta opaete Tumpa uyapo chupe reta vae, jare quirãi Tumpa umaeño judío mbae vae reta re upurugüɨrovia vaerã. X2)Jare joco güi uasa ɨ guasu rupi Antioquía cotɨ. Echa'ã upurugüɨrovia vae reta Antioquía pegua tenonde yave uyerure Tumpa pe ipɨacavi oĩ vaerã jae reta ndive cua mbaravɨquɨ opa ma uyapo vae re. Z1-Jayave umɨmbeu ma yave Tumpa iñee Perge pe, yugüɨraa tenta guasu Atalia pe. `09Jayave Pablo jare Bernabé uasa Pisidia rupi, jare yugüɨraa uvãe Panfilia pe. N/Jare upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae pe Pablo jare Bernabé uiparavo upurugüɨrovia vae reta itenondegua retarã. Jare uyerure reta uyecuacu reve tembíu güi. Uyerure yandeYa pe jae uyandareco vaerã cua itenondegua reta re. Echa'ã güɨrovia reta ma yandeYa re. Yugüɨraa ye Antioquía Siria pegua pe x.iJare cua tenta guasu reta pe jae reta umɨatangãtu upurugüɨrovia vae reta, jare umbɨaracuaa jecuaeño güɨnoi vaerã mburugüɨrovia Tumpa cotɨ. Jare jei vi chupe reta: —Jetañotai co yaiporara yaique vaerã Tumpa iporoyocuia pe. 6-eJare umɨmbeu reta ñee icavi vae Derbe pe, jare jeta Derbe pegua reta güɨrovia Jesús re. Jayave Pablo jare Bernabé yugüeru ye Listra, Iconio jare Antioquía pe. *,MẼrei upurugüɨrovia vae reta yugüeru uyembatɨ yave Pablo iyɨpɨ rupi, Pablo upũa oo ye tenta guasu pe. Jayave pɨareve pe oo Bernabé ndive Derbe cotɨ. u+cJayave amocue judío reta yugüeru Antioquía jare Iconio güi. Jae reta omboemboe tenta guasu pegua reta uyapi vaerã Pablo ita pe. Jare uyapi ma yave, umbɨtɨrɨrɨ güɨraa tenta guasu güi ñana cotɨ. Umano echa chupe reta. *yCua jei reta yave, añapea umbɨavai tenta guasu pegua reta agüɨye vaerã uyuca güeye reta umbɨadora vaerã. j)MẼrei jae jecuaeño uyecuaa chupe reta mbaembae icavi vae jae uyapo vae rupi. Echa'ã jae ombou yandeve ama jare umbɨcuacuaa cavi temitɨ reta yanderembiurã ime vaerã. Jare jucuarãi uyapo, yayerovia vaerã —jei reta. O(Tumpa umaeño aracae pegua reta re uyapo vaerã jae reta uipota vae. '-—Cuimbae reta, ¿maera pa piyapo cua? Ore perapicha retaño co. Jare numɨmbeu peve piyerova vaerã cua icavi mbae vae piyapo vae güi Tumpa icove vae cotɨ. Echa'ã jae uyapo ara, ɨvɨ, ɨ guasu jare opaete mbaembae ime ñugüɨnoi pɨpe vae reta —jei reta—. &+Ẽrei Jesús jemimondo reta cua uicuaa yave, omondoro reta jemimondei, jare osi yatɨ vae reta ipɨte pe, jare iñeeãta reve jei chupe reta: % Jare jocua tumpa-raanga Júpiter jee vae itupao oĩ tenta guasu jovai. Jare Júpiter isacerdote güeru güeye reta jare mbaepotɨ reta tenta guasu jonque pe, jare jae jare yatɨ vae reta uipota tẽi uyuca güeye reta umbɨadora vaerã Pablo jare Bernabé. z$m Jare jae reta umbɨjee Bernabé Júpiter, jare umbɨjee Pablo Mercurio. Echa'ã Pablo icatu imiari vaerã. (#I Jayave yatɨ vae reta uecha yave Pablo uyapo vae, jei reta Licaonia pegua reta iñee pe iñeeãta reve: —Tumpa cuimbae reta rami vae reta ugüeyɨ yandeve. v"e Jayave Pablo iñeeãta reve jei chupe: —Epũa iyemboɨ. Jare jae upũa voi uyemboɨ jare umbɨpɨ uguata. ~!u Cua cuimbae uyandu Pablo imiari oĩ. Jare Pablo umae ngatu jese, jare uecha güɨnoi mburugüɨrovia ucuera vaerã.  {Jare Listra pe uguapɨ oĩ penti cuimbae ipuere mbae uguata vae. Ichɨ jɨe güi oa güive ipuere'ã etei uguata. a;Jare joco pe vi jae reta umɨmbeu ñee icavi vae. Listra pegua reta uyapi Pablo ita pe B}Ẽrei Pablo jare Bernabé cua uicuaa yave, osi yugüɨraa tenta guasu reta Listra jare Derbe pe jare cua mocui tenta guasu iyɨpɨ rupi. Cua tenta guasu reta co ɨvɨ Licaonia pegua. A{Jare judío reta jare judío mbae vae reta juvicha reta ndive uipota upurupeña Jesús jemimondo reta re, uyapo vaerã tẽi icavi mbae vae chupe reta jare uyapi vaerã tẽi ita pe. 'Ẽrei tenta guasu pegua reta uyembɨyao uyugüi. Amocue uñemɨĩru judío reta ndive, jare amocue uñemɨĩru Jesús jemimondo reta ndive. fEJáeramo Pablo jare Bernabé upɨta joco pe ɨma pegua, jare imiari ĩru vae reta pe uquɨye mbae reve yandeYa re. Jare yandeYa uechaca añete co iñee mbɨacavi regua mɨacañɨ Pablo jare Bernabé uyapo vae reta rupi. Ẽrei judío upurugüɨrovia mbae vae reta omboemboe judío mbae vae reta, jare umɨtarẽɨca chupe reta upurugüɨrovia vae reta. F Jare Iconio pe Pablo jare Bernabé uique pãve judío reta itupao pe, jare imiari reta joco pe ñugüɨnoi vae reta pe. Jáeramo jeta judío reta jare judío mbae vae reta upurugüɨrovia. \1 4Ẽrei upurugüɨrovia vae reta uyerovia ete, jare tɨnee Espíritu Santo pe.&E 3Jayave Pablo jare Bernabé umɨtɨmo ɨvɨcuii ipɨ güi, uechaca vaerã tenta guasu pegua reta co teco güɨnoi, jare yugüɨraa tenta guasu Iconio cotɨ. kO 2Ẽrei judío reta omboemboe cuña tenta guasu pegua reta itenondegua uipɨu Tumpa vae reta jare cuimbae tenta guasu pegua reta itenondegua reta, jare umbɨpɨ uiporaraca Pablo jare Bernabé pe, jare omombo reta iɨvɨ güi. =u 1Jare Tumpa iñee uñemɨai opaete jocua ɨvɨ rupi. L 0Jare judío mbae vae reta uyandu yave cua ñee, tuicha uyerovia reta, jare umbutuicha Tumpa iñee. Jare güɨrovia opaete jocua Tumpa uiparavo tecove opa mbae vae güɨnoi vaerã vae reta. `9 /Echa'ã yandeYa oreocui cuarãi:‘Pomondo judío mbae vae reta pe, peraa vaerã tembipe chupe reta,
jare pemɨmbeu vaerã opaete ɨvɨ pegua reta pe Tumpa umbɨasata co.’ Jocuarãi oreocui —jei reta. 'G .Jayave Pablo jare Bernabé imiari uquɨye mbae reve chupe reta. Jei reta: —Añete icavi co ore numɨmbeu vaerã peve rani Tumpa iñee. Ẽrei perɨ̃ro ma. Pipota'ã ma. Jucuarãi picuaaca oreve penoita'ã co tecove opa mbae vae. Jáeramo añave numɨmbeuta judío mbae vae reta pe. # -Ẽrei judío reta uecha yave jeta vae yatɨ, uñemɨagüɨ̃ro, jare jei añete'ã co Pablo jei vae, jare jei icavi mbae vae Pablo cotɨ. yk ,Jare mbutuu ara ou vae pe opaete seri tenta guasu pegua reta uyembatɨ, uyapɨsaca vaerã Tumpa iñee re.  +Jare tupao pe yatɨ vae reta opa yugüɨraa yave, jeta judío reta jare judiorã uyeyapo vae umbɨadora Tumpa vae reta yugüɨraa Pablo jare Bernabé ndive. Cua mocui reve imiari chupe reta, jare oyocui jecuaeño uyeco reta vaerã Tumpa ipɨacavi re. ' *Jare oẽ reta yave judío reta itupao güi, judío mbae vae reta umɨñera umɨmbeu vaerã chupe reta cua ñee mbutuu ara outa vae pe.  { )‘Mase, upurugüɨrɨ̃ro vae reta, pepɨacañɨ jare pecañɨtei’ —jei Tumpa—.‘Echa'ã che ayapota penti mbaravɨquɨ pico rambueve.Pe reta ndarau perovia, yepe tẽi quía umɨmbeuta peve’ —jei. Jucuarãi jei reta —jei.  (Jáeramo piñemoa ngatu, agüɨye vaerã uyeyapo peve Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei vae. Echa'ã jei reta cuarãi:   'Jare opaete güɨrovia jese vae reta uyembujupica ma. Echa'ã yandepuere'ã yayembujupica Moisés iporoyocui re —jei—.   &Jáeramo, cherɨqueɨ reta, picuaa cavi cua ore numɨmbeu ĩru vae reta pe vae. Tumpa umbɨasata peve pembaeyoa reta cua Jesús rupi. y k %Ẽrei jocua Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi vae jetecue icumegua'ã etei —jei—. :m $Echa'ã David opa uyeyocui yave opaete jentaɨgua reta pe Tumpa uipota vae rupi, umano, jare uñeñotɨca itenondegua reta ñugüɨnoi vae pe, jare jetecue icumegua —jei—. }s #Jáeramo jei ĩru Salmo pe: ‘Che co jae jupi vae. Nemaeñota'ã cheretecue re icumegua vaerã’ —jei, jei—. S "Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi, agüɨye vaerã etei jetecue icumegua. Jare cua re jei: ‘Tamee ndeve bendición reta David pe jae ameeta chupe vae’ —jei Tumpa, jei—. 9k Jare ore vi numɨmbeu peve ñee icavi vae, quirãi Tumpa jei yandetenondegua reta pe vae Tumpa etei uyapo ma yandeve. Echa'ã umbɨjecove ye Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Uyecuatía oĩ Salmo mocui pe cuarãi: ‘Nde co jae cheRaɨ. Cua ara che co jae ndeRu.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ.   !$A Jare jeta ara uyecuaa jae jupíe yugüɨraa Galilea güi Jerusalén pe vae reta pe. Jae reta añave umɨmbeu ĩru vae reta pe —jei Pablo chupe reta—. L Ẽrei Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi. / Jare jae reta opa ma uyapo chupe yave opaete jese uyecuatía oĩ vae, umbɨgüeyɨca reta curusu güi, jare oñonoca teõgüerɨru pe —jei—. pY Jare yepe tẽi uvãe'ã teco Jesús re uyucaca reta vaerã, ẽrei uyerure Pilato pe uyucaca vaerã. :m Echa'ã Jerusalén pegua reta jare juvicha reta uicuaa'ã quía ra co jae Jesús. Uicuaa'ã vi Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue opa mbutuu ara pe jae reta umɨngueta tẽi vae. Jáeramo jae reta jei Jesús uyeyucaca vaerã, jare jucuarãi uyeyapo uyecuatía oĩ jese vae —jei Pablo—. +~O Cherɨqueɨ reta, pe reta co jae Abraham iñemoñaa reta jare ĩru vae reta pe reta Tumpa re pipɨu vae co. Tumpa ombou peve cua ñee piyembɨasaca vaerã. Y}+ Jare Juan opata ma umɨmbeu chupe reta yave, jei: ‘Pe reta pepɨa pe piyemɨngueta tẽi che co jae. Ẽrei jucuarãi'ã. Co ou cheraɨcue ĩru vae. Jupi'ã co che amboi vaerã ipɨpasa’ —jei, jei—. "|= Ndei Jesús ou mbove, Juan umɨmbeu opaete Israel pegua reta pe ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae, jare uyembɨbautizaca vaerã. {% Cua David iñemoñaa reta güi Tumpa umee Jesús. Jae co Israel pegua reta umbɨasa vae. Jucuarãi Tumpa uyapo ma aracae jei vae —jei—. sz_ Jare Tumpa cua cuimbae omombo yave, umee chupe reta David juvicha guasurã. Jare Tumpa jei David re: ‘Che aicuaa Isaí taɨ David. Jae co penti cuimbae chembɨyerovia vae. Jae uyapota opaete che aipota vae’ —jei, jei Pablo—. 1y[ Jayave jae reta uyerure mburuvicha guasu re. Jayave Tumpa umee chupe reta Cis taɨ Saúl jee vae cuarenta año pegua. Jae co penti cuimbae Benjamín iñemoñaa pegua. :xm Cua jaɨcue rupi cuatrocientos cincuenta año rupi Tumpa umee chupe reta mburuvicha reta uãa vaerã Samuel oĩ regua. Samuel co jae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae —jei—. w# Jare opa umbai yave Canaán güi siete ɨvɨ ambɨembɨe vae pegua reta, umee cua reta iɨvɨcue Israel pegua reta pe iɨvɨrã —jei—. ;vq Jare cuarenta año urupɨa chupe reta ñana rupi. ]u3 Israel pegua reta iTumpa uiparavo yandetenondegua reta, jare umbutuichaca Egipto pe yugüɨreco rambueve. Ẽrei Egipto jae reta iɨvɨ'ã co. Jare Tumpa imbaepuere tuicha vae pe güɨnoẽ joco güi —jei—. Jayave Pablo upũa, jare umupũa ipo umɨquĩi reta vaerã. Jayave jei chupe reta: —Cuimbae Israel pegua reta jare opaete pe reta Tumpa re pipɨu vae, piyapɨsaca cheré. s Jare ĩru vae reta opa umɨngueta yave mboroyocui güi jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue güi, tupao pegua reta itenondegua reta omondo jei chupe reta: —Orerɨvɨ reta, ime yave ñee penoi orembɨaracuaa vaerã, pepuere piyemɨngueta. Cr Jayave jae reta yugüɨraa Perge güi tenta guasu Antioquía Pisidia pegua cotɨ. Jare joco pe yugüɨraa uvãe yave, uique reta judío reta itupao pe mbutuu ara pe, jare uguapɨ reta. Hq  Jayave Pablo jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta yugüɨraa Pafos güi, jare uasa ɨ guasu rupi tenta guasu Perge ɨvɨ Panfilia pegua pe. Ẽrei Juan ueya reta oo ye Jerusalén cotɨ. *pM Jayave mburuvicha cua uyeyapo vae uecha yave, güɨrovia Tumpa iñee. Echa'ã ipɨacañɨ yandeYa iporomboe re. Pablo jare Bernabé Antioquía Pisidia pegua pe o  Mase, añave yandeYa tombou ipo nderé, nderesa mbae ndico vaerã. Ndarau ndeecha guarasɨ mbovɨ ara pegua —jei. Jare jupivoiño Elimas ipuere'ã mbae uecha, pɨ̃tumimbi oĩ yave rami, jare cotɨ cotɨ uyerova ueca tẽi quía uipoco güɨraa vaerã. Qn jare jei chupe: —Nde co jae aña guasu taɨ upurumbɨtavɨ vae. Nde ndiyapo icavi mbae vae, jare ndipota'ã ĩru vae reta uyapo vaerã jupi vae. Jecuaeño ndeporoyopia yandeYa jape icavi vae güi. imK Ẽrei Saulo (uyembɨjee vi Pablo pe vae) tɨnee Espíritu Santo pe, jare umae ngatu Elimas re {lo Ẽrei Elimas (cua tee uipota jei: “Ipaye vae”) umbɨavai, agüɨye vaerã tẽi mburuvicha upurugüɨrovia. (kI Cua cuimbae oĩ mburuvicha Sergio Paulo jee vae ndive. Cua mburuvicha iyaracuaa catu co. Jae ueni Bernabé jare Saulo, jare uipota uyapɨsaca Tumpa iñee re. ujc Jare opaete Chipre umbapɨ yave, yugüɨraa uvãe tenta guasu Pafos pe, jare joco pe uñevãe penti judío Barjesús jee vae ndive. Jae co penti ipaye vae, jare jei jae co penti Tumpa iñee umɨmbeu vae. Cua jei upurumbɨtavɨ vaerã. i9 Jare yugüɨraa uvãe yave tenta guasu Salamina pe, umɨmbeu reta Tumpa iñee judío reta itupao reta pe. Jare Juan oo jae reta ndive omborɨ vaerã. %hC Jayave Saulo jare Bernabé uyemondoca Espíritu Santo pe, jare yugüɨraa tenta guasu Seleucia pe, jare joco güi uasa ɨ guasu rupi ɨvɨ Chipre pe. O~}n||{Dz;ywyHxux+wvjuutsorrqkppIonnmm!kkAjii_hhgPfe`dccbiala`e`0_^`]]\[[(ZZYpYXRWWbVVdUMTzSRRQ POO(NM}L6KJJhIIHHGtFEEDDCBB#A|A @b?? >B==*<;;::88R776(5e44/3.22P1900c//.--7,c++I**.)((-'h&&%%$##!!M # zP;E . | $ q _'l~RuJayave sundaro reta juvicha oyocui sundaro reta uruique vaerã Pablo jae reta yugüɨreco vae pe. Jare oyocui vi uinupa reta vaerã chicote pe upɨrandu chupe reve, uicuaa cavi vaerã maera ra tenta guasu pegua reta iñeeãta jucuarãi icotɨ. `Q9Jare iñeeãta reta rambueve, umbɨvava jemimonde, jare ɨvɨcuii omombo ɨvate. 8PiJare Pablo cua jei yave, tenta guasu pegua reta uipota'ã ma uyapɨsaca jese. Iñeeãta reve jei reta: —Tumano jocua cuimbae. Echa'ã icavi'ã ico vaerã —jei reta. O!Jayave jae jei cheve: ‘Ecua. Echa'ã che nomondota mbɨrɨ judío mbae vae reta cotɨ’ —jei cheve, jei. Sundaro reta uipɨsɨ Pablo 7NgJare uyuca reta yave Esteban nderegua umɨmbeu vae, che vi aĩ joco pe, jare icavi cheve imano. Jare che ayandareco upuruyuca vae reta jemimonde re’ —jae chupe, jei—. GMJayave che jae chupe: ‘CheYa, jae reta uicuaa catu co quirãi che aase opaete judío reta itupao reta rupi añonoca vaerã peresorɨru pe jare ainupaca vaerã nderé güɨrovia vae reta. 5LcJare aecha Jesús, jare jae jei cheve: ‘Ecua ɨmambae Jerusalén güi. Echa'ã ndarau uipota güɨrovia nde nemɨmbeuta cheregua chupe reta vae’ —jei cheve, jei—. dKAJayave ayu ye Jerusalén pe, jare ayerure aĩ rambueve Tumpa jo pe, cheque pe aecha. Ẽrei che coiño ma Damasco güi aa yave, guarasɨ ara mbɨte rupi yave, aramoiño penti tembipe tuicha vae ara güi jembipe cheré. ?-Sacerdote tenondegua jare opaete tenta guasu pegua reta itenondegua reta ipuere umɨmbeu peve cheregua. Jae reta uicuatía umee cheve tupapire araa vaerã ĩru judío reta pe. Jayave aa Damasco cotɨ, aipɨsɨ vaerã tẽi Jesús re güɨrovia vae joco pe ñugüɨnoi vae reta, jare aru vaerã tẽi Jerusalén pe, aiporaraca vaerã tẽi chupe reta —jei—. Pablo jei quirãi güɨrovia Jesús re K>Che ayapo icavi mbae vae opaete Jesús re güɨrovia reve yugüɨreco vae reta pe. Jare aipɨsɨ amɨingueca peresorɨru pe cuimbae reta jare cuña reta. Ayucaca vi amocue vae —jei Pablo—. q=[—Che co jae penti judío. Aa Tarso Cilicia pegua pe, ẽrei acuacuaa cua tenta guasu pe. Gamaliel chemboe cavi yandetenondegua reta iporoyocui re. Che aipota ayapo Tumpa jei vae, opaete pe reta añave pipota rami —jei—. <Jare tenta guasu pegua reta uyandu yave jae imiari chupe reta hebreo iñee pe, opareve quĩi ngatu. Jayave Pablo jei chupe reta: \; 3—Cherɨvɨ reta jare cherɨqueɨ reta, piyapɨsaca che jaeta peve chiyee vae re. x:i(Jayave sundaro reta juvicha jei Pablo pe imiari vaerã. Jayave Pablo uyemboɨ ɨvate oĩ vae pe, jare umupũa ipo tenta guasu pegua reta cotɨ. Jare opaete vae quĩi yave, Pablo imiari chupe reta hebreo iñee pe. Jei chupe reta:69e'Jayave Pablo jei chupe: —Che co jae penti judío Tarso pegua. Jocua tenta guasu oĩ Cilicia pe, jare tuicha co. Emaeño tachemiari tenta guasu pegua reta pe —jei. ?8w&Caramboe yave penti Egipto pegua omboemboe cuatro mil upuruyuca vae reta uñerãro vaerã mburuvicha reta ndive, jare güɨraa ñana pe. ¿Nde pa co jae jocua Egipto pegua? —jei. =7s%Jare sundaro reta uruiqueta ma yave yugüɨreco vae pe, Pablo jei sundaro reta juvicha pe: —¿Nemaeñota pa mbae jae ndeve? Jae jei Pablo pe: —¿Ndicuaa pa griego iñee? "6=$Echa'ã opaete yatɨ vae reta yugüɨraa sundaro reta jaɨcue, jare iñeeãta reve jei: —Tumano jocua cuimbae. Pablo imiari tenta guasu pegua reta pe 5#Jare uyupi ñugüɨnoi yave sundaro reta yugüɨreco vae pe, sundaro reta ovoɨ güɨraa Pablo, yatɨ vae reta uipota uipɨsɨ ramo. t4a"Amocue tenta guasu pegua reta iñeeãta, ẽrei oyovaque'ã iñee reta. Jare tecorai jeco pegua sundaro reta juvicha ipuere'ã uicuaa mbae ra añete vae. Jáeramo oyocui sundaro reta güɨraa vaerã Pablo jae reta yugüɨreco vae pe. 43a!Jayave sundaro reta juvicha oo Pablo cotɨ jare uipɨsɨ. Oyocui sundaro reta uñapɨ̃ti vaerã mocui cadena pe. Jayave upɨrandu quía ra co jae jare mbae ra co uyapo. D2 Jare jupivoiño jae osi ou yatɨ vae reta cotɨ sundaro reta jare sundaro reta juvicha reta ndive. Jare tenta guasu pegua reta uecha yave sundaro reta jare juvicha, ocua'ã ma Pablo re. 1-Jayave yatɨ vae reta uipota tẽi uyuca Pablo. Ẽrei jerãcua sundaro reta juvicha pe opaete Jerusalén pegua reta uyapo ñugüɨnoi tecorai. Q0Jare opaete tenta guasu pegua reta pochɨ. Jáeramo uyembatɨ reta, jare uipɨsɨ reta Pablo umbɨtɨrɨrɨ Tumpa jo güi oca pe. Jare jupivoiño Tumpa jo iyandarecoa reta uyuquenda onque reta. 2/]Echa'ã tenonde yave uecha reta tenta guasu pe Efeso pegua Trófimo jee vae Pablo ndive. Jare ipɨa pe uyemɨngueta tẽi Pablo uruique jocua cuimbae Tumpa jo pe. C.jare iñeeãta reve jei: —Cuimbae Israel pegua reta, oremborɨ. Cua cuimbae oporomboe opaete que rupi opaete ĩru vae reta oyovaicho vaerã yande ndive, mboroyocui ndive jare cua Tumpa jo ndive. Jare jae güeru griego reta uruique Tumpa jo pe, jare jucuarãi umɨnguɨaca cua o Tumpa oĩ pɨpe vae —jei reta. 0-YJare cua rendave pe siete ara opata ma yave, judío Asia pegua reta uecha Pablo Tumpa jo pe, jare uyapo reta tecorai jeta vae ndive. Jayave uipɨsɨ reta Pablo, o,WJayave Pablo oo jocua cuimbae reta jupíe, jare pɨareve pe uyeyoe Tumpa cotɨ mboroyocui jei rami jae reta ndive, jare uique Tumpa jo pe umɨmbeu mbae ara pe opata uyeyoe vae. Echa'ã jocua ara penti penti umeeta iofrenda. + Ẽrei yaicuatía ma judío mbae vae upurugüɨrovia vae reta pe agüɨye vaerã uyapo mboroyocui. Jaeño agüɨye tou reta soo tumpa-raanga pe uñemee vae, jare soo jugüɨ reve, jare maemɨmba uyeyuvɨ vae isoo, jare agüɨye tuyapo aguasa —jei reta. *-Eraa cua cuimbae reta jare iyeyoe Tumpa cotɨ mboroyocui jei rami jae reta ndive, jare embɨepɨ iñãca uñeapĩca reta vaerã. Jayave opaete vae uicuaata añetete'ã nererãcua chupe reta vae. Echa'ã jae reta uicuaata nde vi co ndiyapo ndico mboroyocui —jei reta—. )}Jáeramo iyapo cua ndoeta ndeve vae. Ime cua pe ñugüɨnoi irundɨ cuimbae tenonde yave jei mbae uyapota Tumpa pe vae. i(K¿Mbae pa yayapota? Uyembatɨta co jeta vae. Echa'ã jae reta uicuaata nde ndeyu ma co cua pe. I' Ẽrei jerãcua chupe reta quirãi nde nemboe opaete judío judío mbae vae reta ipɨte rupi ñugüɨnoi vae reta agüɨye vaerã uyapo Moisés iporoyocui. Echa'ã jerãcua quirãi nde ndere chupe reta agüɨye vaerã umɨcircuncidaca taɨ reta, jare agüɨye vaerã uyapo yande yayapoñoi vae —jei reta Pablo pe—. S&Jae reta uyandu yave, umbɨadora Tumpa. Jayave jei reta Pablo pe: —Orerɨvɨ, ndicuaa ma quirãi jeta ete judío reta güɨrovia ma co Jesús re, jare opaete jae reta uñemɨatangãtu mboroyocui re. 0%YJare opa ma umbɨsaluda yave, Pablo umɨmbeu chupe reta quirãi jae uparavɨquɨ judío mbae vae reta ipɨte rupi, jare quirãi Tumpa jeta mbaembae uyapo chupe reta. $ Jayave pɨareve pe Pablo oo ore ndive opou Jacobo pe. Jare opaete upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta uyembatɨ joco pe. j#MJare ndoo nuvãe yave Jerusalén pe, upurugüɨrovia vae reta orembɨresive uyerovia reve. "Jare yugüɨraa vi orerupíe Cesarea güi amocue upurugüɨrovia vae joco pegua reta. Oo vi jae reta jupíe Chipre pegua Mnasón jee vae. Echa'ã ndupɨtata Mnasón jenta pe. Cua Mnasón tenonde voi güɨrovia Jesús re. Uipɨsɨ reta Pablo Tumpa jo pe T!!Jare jocua ara reta uasa yave, nduyeyapɨcatu ndoo Jerusalén cotɨ. x iJayave ndoe'ã ye ma mbae chupe cua re, orepuere'ã jese ramo. Jayave ndoe: —Tuyeyapo yandeYa jei vae. A{ Ẽrei Pablo jei: —¿Maera pa piyao jare chembɨpɨatɨtɨ? Echa'ã aipɨu'ã añeapɨ̃ti vaerã Jerusalén pe. Aipɨu'ã vi amano vaerã joco pe yandeYa Jesús jeco pegua —jei. ta Cua nduyandu yave, ore jare joco pegua reta numɨñera tẽi Pablo agüɨye vaerã oo Jerusalén pe. 1 Jare jae ou ore noĩ vae pe, jare uequi Pablo jumbɨcuaa. Jayave uñeapɨ̃ti ipɨ rupi jare ipo rupi jare jei: —Cua jei Espíritu Santo: ‘Cuarãi Jerusalén pe judío reta uñapɨ̃tita cua tumbɨcuaa iya, jare umeeta reta judío mbae vae reta pe’ —jei, jei Agabo. gG Jare ndupɨta joco pe mbovɨ ara. Jare Tumpa iñee umɨmbeu vae Agabo jee vae ou Judea güi. eC Cua cuimbae güɨnoi irundɨ tayɨ Tumpa iñee umɨmbeu vae. Cua irundɨ reve ndei umenda. /WPɨareve pe ndoo chugüi reta Pablo jupíe Cesarea pe, jare joco pe nduique ndupɨta Felipe ñee icavi vae umɨmbeu vae jenta pe. Jae co jocua siete vae güi penti. !;Jayave Tiro güi ndoo nuvãe tenta guasu Tolemaida pe. Jare joco pe numbɨsaluda upurugüɨrovia vae reta, jare ndupɨta jae reta ipɨ penti ara. r]Jayave nuñecuãva yave jae reta ndive, nduyupi chalana guasu pe, jare jae reta yugüɨraa ye jenta pe. PJocua ara reta uasa yave, ndoo tenta guasu güi, jare opaete upurugüɨrovia vae reta jembireco reta jare isambiaɨ reta ndive oremɨĩru. Jayave nduyeatɨca ɨ guasu jembeɨ pe nduyerure Tumpa pe. 7gJare nuñevãe upurugüɨrovia vae joco pegua reta ndive, jare ndupɨta joco pe siete ara. Jare jae reta Espíritu Santo rupi jei Pablo pe agüɨye vaerã oo Jerusalén pe. ,QJare Chipre nduecha oreaso cotɨ, jare nduasa. Jare jecuae ndoo Siria cotɨ, jare ndoo nuvãe tenta guasu Tiro pe. Echa'ã joco pe chalana guasu ueyata jɨvɨta. b=Jare nuvãe joco pe chalana guasu oota Fenicia pe vae. Jayave nduyupi pɨpe, jare ndoo. 6 gJare ndoo ma yave chugüi reta, nduasa sɨmi ɨ guasu rupi tenta guasu Cos pe. Jare pɨareve pe nduasa tenta guasu Rodas pe. Jayave joco güi nduasa tenta guasu Pátara pe. 5&Jare jae reta tuicha ipɨatɨtɨ, Pablo jei chupe reta ndarau ma uecha ye ramo. Jayave jae reta yugüɨraa jae jupíe chalana guasu oĩ vae pe.jM%Jayave opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta uyao, jare uicuãva reta Pablo jare uyurupɨte reta. fE$Jare cua opa ma jei yave, Pablo uyeatɨca jare uyerure Tumpa pe opaete jae reta ndive. #Opaete rupi aicuaaca ma peve quirãi icavi co yaparavɨquɨ vaerã, yamborɨ vaerã mbae uata chupe vae reta. Yanemandúa yandeYa Jesús etei jei vae re. Echa'ã jae jei: ‘Tumpa umbɨyerovia eteta mbae umeeiño vae mbae umbɨresive vae güi’ —jei, jei Pablo. %"Pe reta picuaa catu co quirãi chepo pe etei aparavɨquɨ, mbaembae uata cheve vae anoi vaerã, jare amee vaerã cheĩru reta pe —jei—. A }!Aipota'ã anoi ĩru vae icorepoti, ioro jare jemimonde. } s Añave ayerure Tumpa pe uyandareco vaerã peré, jare aeya pe reta ndive iñee ipɨacavi regua. Echa'ã cua ñee ipuere pemɨmɨrãta jare umee peve pembaerã opaete jocua ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ndive —jei Pablo—. " =Jáeramo piñemoa ngatu, jare pemandúa quirãi chiyao reve pumbɨaracuaa vae re. Mbapɨ año ma jucuarãi ayapo, ara rupi jare pɨ̃tu rupi —jei—. Jare pepɨte güi etei imeta cuimbae moromboe pɨchɨ̃i vae re oporomboeta vae reta. Cua reta ombopata upurugüɨrovia vae reta. ? wChe aicuaa catu co che aa ma yave, yugüeruta pepɨte pe ĩru vae reta. Cua reta uyapota icavi mbae vae upurugüɨrovia vae reta pe, yaguapɨ̃ta ou jou ovecha reta rami —jei—. yJáeramo piñemoa ngatu, jare piyandareco opaete upurugüɨrovia vae reta re, penti ovecha iyandarecoa ovecha reta re uyandareco rami. Echa'ã Espíritu Santo co peparavo piyandareco vaerã jese reta. Jare pemɨmbeu Tumpa iñee yandeYa re güɨrovia vae reta pe, penti ovecha reta iyandarecoa ovecha reta umɨngaru rami. Echa'ã yandeYa uepɨ reta jae jugüɨ pe —jei—. LEcha'ã aipɨu'ã etei amɨmbeu vaerã peve opaete Tumpa jei vae. T!Jáeramo añave amɨmbeu peve che anoi'ã etei co teco pecotɨ —jei—. veAmɨmbeu ma pepɨte rupi Tumpa iporoyocuia regua, jare añave aicuaa catu co pe reta ndarau ma cherecha ye. 9kẼrei aquɨye'ã. Chepɨa pe ayemɨngueta'ã etei ayerepɨ vaerã. Jaeño aipota ambapɨ cheguata Tumpa cotɨ vae ayerovia reve. Aipota ayapo mbaravɨquɨ yandeYa Jesús umee cheve vae. Echa'ã jecuaeño aipota amɨmbeu ĩru vae reta pe ñee icavi vae Tumpa ipɨacavi regua —jei Pablo chupe reta—.  Ẽrei opaete tenta guasu reta rupi Espíritu Santo umɨmbeu cheve ĩru vae reta cheñonota co peresorɨru pe jare aiporarata. Jare añave aa Jerusalén cotɨ, Espíritu Santo chemondo ramo. Jare aicuaa'ã mbae ra uyeyapota cheve joco pe —jei—. ^5Jare amɨmbeu judío reta jare judío mbae vae reta pe ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae jare uyerova vaerã Tumpa cotɨ, jare güɨrovia vaerã yandeYa Jesucristo re —jei chupe reta—. ~uAipɨu'ã amɨmbeu vaerã peve opaete icavi peve peguarã vae. Jare pomboe jeta vae ipɨte pe jare perenta rupi vi. &EAyeyocui yandeYa pe añemɨmichi reve jare ayao reve. Judío reta chembɨavai ete. Echa'ã jecuaeño iquɨrẽɨ reta uyapo icavi mbae vae cheve —jei—. '~GJare jae reta yugüeru uvãe yave Pablo oĩ vae pe, jae jei chupe reta: —Pe reta picuaa catu co quirãi aico pe reta ndive tenonde ete Asia pe ayu güive. j}MJayave Mileto güi Pablo omondo Efeso pe uenica upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta. C|Pablo iquɨrẽɨ uasa güɨrave Efeso güi, agüɨye vaerã uyembɨavai Asia pe. Echa'ã jae uipota uvãe vaerã Jerusalén pe Pentecostés ara pe, ipuere yave. Pablo imiari Mileto pe _{7Jare joco güi ndoo ye ɨ guasu rupi, jare pɨareve pe ndoo nuvãe ɨvɨ Quío jovai. Pɨareve pe ndoo nuvãe ɨvɨ Samos pe. Jayave ndupɨta ɨvɨ Trogilio pe, jare pɨareve pe ndoo nuvãe tenta guasu Mileto pe. sz_Jare nuñevãe yave jae ndive Asón pe, Pablo uyupi chalana guasu pe, jare ndoo pãve ɨvɨ Mitilene pe. %yC Jare ore rani ndoo nduasa ɨ guasu rupi tenta guasu Asón pe. Nduipota nuñevãe Pablo ndive joco pe, jae jei rami. Echa'ã jae uipota oo ɨvɨ rupi. nxU Jare joco pe yatɨ vae reta güɨraa cunumi icove ye vae, jare ipɨacatu reta. Troas güi Mileto pe #w? Jayave Pablo uyupi ye, jare joco pe ñugüɨnoi vae reta umbɨyao uyupe tembíu, jare ucaru reta. Jayave Pablo icõe omboe. Jayave oo chugüi reta. }vs Jayave Pablo ugüeyɨ jare ipe cunumi iárambo. Jayave uicuãva jare jei: —Agüɨye pepɨatɨtɨ. Jecoveño oĩ. u' Jare jocua tenta co mbapɨ o ɨvate vae. Jare penti cunumi Eutico jee vae uguapɨ oĩ ventana pe, jare tanta oque oĩ. Jare Pablo jecuae omboe oĩ rambueve, cunumi oque oĩ ramo, oa joco güi oca cotɨ ɨvɨ pe. Jare ĩru vae reta yugüɨraa uupi yave, uecha umano ma. Xt)Jare jeta tembipe ñugüɨnoi jocua o ɨvate vae pe yatɨ ñugüɨnoi vae pe. )sKJare domingo ara pe upurugüɨrovia vae reta uyembatɨ tembíu umbɨyao vaerã uyupe. Jayave Pablo pɨareve pe oota ramo, ipɨare mbɨte rupi omboe reta. hrIẼrei ara reta mbɨyape ovu mbae vae pegua uasa yave, ore ndoo ɨ guasu rupi Filipos güi, jare pandepo ara pe ndoo nuvãe Troas pe. Joco pe nuñevãe ĩru reta ndive, jare ndupɨta joco pe siete ara. Pablo opou Troas pe BqCua reta yugüɨraa orerenonde, jare oreraãro Troas pe. 2p]Jare yugüɨraa jae jupíe Sópater Berea pegua, Aristarco jare Segundo Tesalónica pegua reta, Gayo Derbe pegua, Timoteo, jare Tíquico jare Trófimo Asia pegua reta. CoJare upɨta joco pe mbapɨ yasɨ. Jare ɨ guasu rupi oota yave joco güi Siria cotɨ, judío reta uyemboemboe uyapo vaerã icavi mbae vae chupe. Jáeramo Pablo jei oota Macedonia rupi. nJare umbapɨ opaete jocua tenta guasu reta rupi umbɨaracuaa cavi reve upurugüɨrovia vae reta. Jayave oo uvãe ɨvɨ Grecia pe. m %Opa ma tecorai yave, Pablo ueni upurugüɨrovia vae reta. Jayave opa umbɨaracuaa reta yave, uicuãva jare oo chugüi reta Macedonia cotɨ. `l9)Jare tenta guasu pegua reta juvicha cua jei yave, opa omondo yatɨ vae reta.jkM(Echa'ã aramoi mburuvicha reta yanembɨjecota yayapo vae re. Jei tẽita yaipota ñañerãro jae reta ndive. Echa'ã yaicuaata'ã mbae ra yaeta chupe reta, jae reta upɨrandu yandeve yave maera ra yayapo cua tecorai —jei. wjg'Ẽrei pipota yave piñeapo ĩru mbae re, mburuvicha reta uyapɨcatuta, uyembatɨ yave —jei chupe reta—. i{&Demetrio jare imborɨa reta uipota yave uñeapo quía re, ime mburuvicha reta ñugüɨnoi uyapɨsaca vaerã jese reta. +hO%Echa'ã peru cua cuimbae reta cua pe, yepe tẽi oñomi'ã mbae yandetupao güi, jare jei'ã vi mbae icavi mbae vae ñanetumpa cuña cotɨ —jei chupe reta—. g%$Jayave ipuere'ã quía cua uicuacu ramo, icavi co pequĩi vaerã, agüɨye vaerã mbae piyapo güɨrave ndei pepɨa pe piyemɨngueta mbove. Cf#Jayave tenta guasu pegua reta juvicha umɨquĩi yatɨ vae reta, jare jei chupe reta: —Cuimbae Efeso pegua reta. Diana co jae tumpa cuña uyembɨadora vae. Cua tenta guasu pegua reta uyandareco Diana itupao re. Jare uyandareco vi ita Diana echa vae Júpiter güi ou vae re. Opaete vae uicuaa cua —jei—. e%"Ẽrei yatɨ vae reta uicuaa yave jae co judío, opaete penti rami mocui ora seri iñeeãta reve jei: —Uyembɨadora co Diana Efeso pegua. d!Jayave judío reta umɨaña jenonde Alejandro jee vae yatɨ vae reta ipɨte güi, iñee omoẽ vaerã. Jayave Alejandro umupũa ipo umɨquĩi vaerã tẽi. Echa'ã uipota tẽi imiari tenta guasu pegua reta pe, agüɨye vaerã jae reta umbɨjeco judío reta. Ac{ Jare opaete yatɨ vae reta iñeeãta, ẽrei oyovaque'ã iñee reta. Tecorai tuicha vaeño uyapo reta. Echa'ã jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta uicuaa'ã maera ra uyembatɨ joco pe. b7Jare amocue Asia pegua mburuvicha Pablo ndive uyepocuaa vae reta omondo umɨmbeu Pablo pe agüɨye vaerã oo tenta guasu pegua reta uyuvanga vae pe. aJayave Pablo uipota tẽi uique tenta guasu pegua reta yatɨ ñugüɨnoi vae pe. Ẽrei upurugüɨrovia vae reta umaeño'ã jese. k`OJare tecorai uñemɨai opaete tenta guasu rupi. Jare jeta vae penti rami osi tenta guasu pegua reta uyuvanga vae pe. Jare uipɨsɨ güɨraa joco pe Pablo iguataĩru reta Gayo jare Aristarco. Cua reta co Macedonia pegua. p_YCua uyandu reta yave, pochɨ ete, jare iñeeãta reve jei: —Uyembɨadora co Diana Efeso pegua. ^3Jare aramoi tenta guasu pegua reta güɨrɨ̃rota cua yandeparavɨquɨ. Jare aramoi güɨrɨ̃rota vi tumpa cuña uyembɨadora vae Diana itupao, jare ndarau ma quía umbɨadora. Echa'ã añave opaete Asia pegua reta jare opaete ɨvɨ pegua reta umbɨadora —jei chupe reta. S]Jare peecha jare piyandu ma quirãi cua Pablo umbɨyerova jeta vae Efeso pe jare opaete seri Asia rupi jae iporomboe pe. Echa'ã jae jei tumpa-raanga cuimbae reta uyapo vae tumpa'ã co reta —jei—. O\Cua cuimbae umbatɨ omborɨ uyapo vae reta jare ĩru cua nunga mbaravɨquɨ uyapo vae reta, jare jei chupe reta: —Cuimbae reta, picuaa catu co cua mbaravɨquɨ güi ñamɨngana yaicocatu vaerã. [Echa'ã penti cuimbae Demetrio jee vae umɨndɨcui corepoti, jare uyapo tupao-raanga michi vae corepoti pegua reta. Efeso pegua reta umbɨadora itumpa-raanga Diana jee vae cua nunga tupao-raanga michi vae pe. Jare Demetrio umbɨepɨ cavi omborɨ uyapo vae reta pe. _Z7Jare jocua ara reta pe oĩ tecorai upurugüɨrovia vae reta ipurugüɨrovia re. Y)Jayave omondo Macedonia cotɨ mocui imborɨa reta Timoteo jare Erasto jee vae. Ẽrei jae upɨta ye mbovɨ ara Asia pe. Tecorai Efeso pe XCua jaɨcue rupi Pablo jei oo vaerã Macedonia jare Acaya rupi Jerusalén pe. Jare jae jei: —Joco güi aata vi co Roma pe. ]W3Echa'ã Tumpa iñee mbɨrɨ rupi ma uñemɨai, jare mbaepuere tuicha vae güɨnoi. ,VQJare jeta ipaye vae reta güeru itupapire reta, jare uapɨ opaete vae jovaque. Jare cua tupapire reta jepɨ uyepapa yave, uepitɨ cincuenta mil corepoti tĩ vae. kUOJare jeta upurugüɨrovia vae reta yugüeru umɨmbeu jeco icavi mbae vae ueya ma vae regua. TJare cua jerãcua opaete judío jare judío mbae vae Efeso pegua reta pe. Jáeramo opareve uquɨye, jare umbɨadora yandeYa Jesús jee. S)Jare jocua cuimbae aña oya jese vae upurupeña jese reta, jare umɨamɨri. Jare jae reta opa osi jocua tenta güi nani jare ipere reve. R}Ẽrei aña jei chupe reta: —Che aicuaa co Jesús, jare aicuaa catu quía co jae Pablo. Ẽrei ¿quía pa co pe reta? *QMJare penti judío Esceva jee vae güɨnoi siete taɨ reta. Esceva co jae penti sacerdote reta itenondegua. Jare cua cuimbae taɨ reta vi jucuarãi jei aña pe. P Jayave amocue judío reta umbɨpɨ tẽi ueni yandeYa Jesús jee aña reta oya jese vae reta re. Cua nunga judío reta uguata opaete que rupi umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. Jae reta jei: —Poyocui Jesús Pablo umɨmbeu vae jee re. +OO Echa'ã ĩru vae reta güɨraa yave mbaembae Pablo omonde vae imbaerasɨ vae reta pe, imbaerasɨ vae reta ucuera, jare aña reta usɨrɨ oya jese vae reta güi. AN} Jare Tumpa uyapo mɨacañɨ tuicha vae reta Pablo rupi. M  Jare jucuarãi uyapo mocui año. Jáeramo opaete judío jare judío mbae vae Asia pegua reta uyandu ñee yandeYa Jesús regua. 2L] Ẽrei amocue ipɨatanta jare uipota'ã güɨrovia, jare jei reta ñee icavi mbae vae tenta guasu pegua reta jovaque upurugüɨrovia vae reta ipurugüɨrovia cotɨ. Jayave Pablo oo chugüi reta, jare güɨraa jae ndive upurugüɨrovia vae reta, jare uyeaca opa ara rupi Tiranno jo tuicha vae pe. K%Jayave Pablo oo judío reta itupao pe, jare imiari uquɨye mbae reve. Jare mbapɨ yasɨ uyeaca judío reta ndive Tumpa iporoyocuia re. 2J_Jare cua cuimbae reta uepitɨ doce rupi. &IEJayave Pablo oñono ipo jese reta, jare ou chupe reta Espíritu Santo, jare jae reta uyemɨngueta ambɨe vae iñee pe, jare umɨmbeu reta Tumpa iñee. ZH-Jare cua uyandu yave, uyembɨbautizaca yandeYa Jesús jee re —jei chupe reta. yGkJayave Pablo jei chupe reta: —Juan umbɨbautiza jocua reta ueya iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Jare jei chupe reta güɨrovia vaerã outa jaɨcue rupi vae re. Cua uipota jei Jesús re. Jesús co jae Cristo —jei—. &FEJayave Pablo upɨrandu chupe reta: —¿Mbae nunga moromboe re pa piyembɨbautizaca? Jare jae reta jei chupe: —Juan iporomboe re nduyembɨbautizaca. (EIJare Pablo upɨrandu chupe reta: —¿Ou pa Espíritu Santo peve pepurugüɨrovia yave? Jae reta jei chupe: —Nduicuaa'ã etei Espíritu Santo ou vae regua. aD =Apolos Corinto pe oĩ rambueve, Pablo ou uvãe Efeso pe, opa yave umbapɨ opaete tenta guasu-raɨ-raɨ guarasɨ oẽ vae cotɨ ñugüɨnoi vae reta rupi. Jare Efeso pe uñevãe amocue upurugüɨrovia vae reta ndive. 8CiJae imiari mbaepuere reve, jare umɨamɨri judío reta tenta guasu pegua reta jovaque. Echa'ã uechaca chupe reta Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae pe Jesús co jae Cristo.$BAJare Apolos uipota oo yave Acaya pe, upurugüɨrovia vae reta umɨatangãtu jese, jare uicuatía reta penti tupapire upurugüɨrovia vae reta pe, umbɨresive cavi reta vaerã Apolos. Jare jae oo uvãe yave joco pe, omborɨ jocua Tumpa ipɨacavi jeco pegua upurugüɨrovia vae reta. DAJae umbɨpɨ imiari uquɨye mbae reve judío reta itupao pe. Ẽrei Priscila jare Aquila uyandu yave jei vae, güɨraa jenta pe, jare omboe cavi quirãi yaico vaerã Tumpa cotɨ vae re. .@UCua cuimbae uyemboe ma yandeYa iporomboe re. Jatangãtu, jare imiari jare oporomboe jaecavi yandeYa re. Ẽrei uicuaa moromboe Juan upurumbɨbautizase jese vaeño. ?9Jare ou Efeso pe penti judío Alejandría pegua Apolos jee vae. Cua cuimbae ipuere imiari cavi, jare uicuaa cavi Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae. 5>cJare mbovɨ ara joco pe oĩ yave, oo umbapɨ opaete tenta tenta Galacia jare Frigia rupi umɨatangãtu vaerã opaete upurugüɨrovia vae reta. Apolos uñemɨñee Efeso pe =Jare oo uvãe yave Cesarea pe, oo umbɨsaluda vaerã upurugüɨrovia vae reta Jerusalén pe. Jayave oo joco güi Antioquía pe. |<qJare oota ma yave chugüi reta, jei: —Aata co Jerusalén pe, ayapo vaerã pascua uyaro ma oĩ vae. Ẽrei Tumpa uipota yave, tayu ye pepɨ curi —jei. Jayave oo ɨ guasu rupi Efeso güi. Pablo oo ye Antioquía güi umɨmbeu ñee icavi vae L;Jare judío reta umɨñera yave upɨta vaerã joco pe, uipota'ã. :7Jare yugüɨraa uvãe yave tenta guasu Efeso pe, Pablo ueya Priscila jare Aquila. Jayave uique judío reta itupao pe, jare uyeaca judío reta ndive. 99kJare cua rendave pe Pablo upɨta ye jeta ara joco pe. Jayave oo upurugüɨrovia vae reta güi, jare uasa ɨ guasu rupi Siria cotɨ Priscila jare Aquila jupíe. Jare tenta guasu Cencrea pe Pablo uipẽpica iñãca. Echa'ã tenonde yave jei Tumpa pe uyapota mbae chupe ndei uipẽpica iñãca mbove. 48aJayave griego reta uipɨsɨ judío reta itupao pegua itenondegua Sóstenes jee vae, jare ocua jese mburuvicha upuruãa vae jovai. Ẽrei Galión uyemambeco'ã etei jese. <7sJayave Galión omondo reta upuruãa vae güi. H6 Ẽrei pipota yave aãa vaerã ñee reta re, tee reta re jare peporoyocui re, ndarau ayapɨsaca peré. Pe reta etei pepuere peãa. Echa'ã che aipota'ã aãa cua nunga re —jei chupe reta. J5 Jare Pablo omoẽta ma yave iñee, Galión jei judío reta pe: —Judío reta, cua cuimbae uyapo yave icavi mbae vae pecotɨ, ani jeco pochɨ yave, icavita tẽi ayapɨsaca vaerã peré. 4 jare jei reta: —Cua cuimbae omboe yave tenta guasu pegua reta umbɨadora vaerã Tumpa, omboe'ã mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae rupi. !3; Ẽrei Galión jee vae ico mburuvicha ɨvɨ Acaya pe yave, judío reta oyovaicho penti rami Pablo ndive, jare güɨraa mburuvicha upuruãa vae pe z2m Jare Pablo upɨta joco pe penti año jare seis yasɨ, jare umɨmbeu Tumpa iñee tenta guasu pegua reta pe. 01Y Echa'ã che aĩ nde ndive, jare ndarau quía ipuere nderé, uyapo vaerã icavi mbae vae ndeve. Echa'ã ime jeta cheré güɨrovia vae reta cua tenta guasu pe —jei. n0U Jare yandeYa jei Pablo pe pɨ̃tu yave ique pe: —Agüɨye equɨye. Nemiari jare agüɨye nequĩi. [//Jare judío reta itupao pegua reta itenondegua Crispo jee vae jare opaete jenta pegua reta güɨrovia yandeYa re. Jare jeta Corinto pegua reta uyandu Pablo umɨmbeu vae yave, güɨrovia jare uyembɨbautizaca. .Jayave oo joco güi cuimbae Justo jee vae jenta pe. Cua cuimbae umbɨadora Tumpa, jare jae jenta oĩ judío reta itupao iyɨpɨ pe. -!Ẽrei judío reta oyovaicho jae ndive, jare jei reta icavi mbae vae icotɨ. Jáeramo Pablo umɨtɨmo jemimonde, jare jei chupe reta: —Pecañɨteita co, jare pe retaño penoita teco. Che anoi'ã ma teco. Añave güive aata amɨmbeu judío mbae vae reta pe —jei. >,uJare Silas jare Timoteo yugüeru uvãe yave Macedonia güi, Pablo uñemɨatangãtu umɨmbeu vaerã Tumpa iñee. Umɨmbeu judío reta pe Jesús co jae Cristo, Tumpa ombou vae. +Jare opa mbutuu ara Pablo uyeaca judío reta itupao pe. Cua uyapo, judío reta jare judío mbae vae reta güɨrovia vaerã. #*?Jare Pablo icatu uyapo Aquila iparavɨquɨ. Jáeramo Pablo upɨta jae reta ndive, jare uparavɨquɨ pãve reta. Jae reta co o reta guacapi pegua iyapoa. )%Jare uñevãe joco pe penti judío Aquila jee vae ndive. Jae co Ponto pegua. Cua judío ou ramo uvãe Italia güi jembireco Priscila jee vae ndive. Echa'ã mburuvicha guasu Claudio jee vae oyocui opaete judío reta yugüɨraa vaerã Roma güi. Jayave Pablo opou ipɨ. G( Cua jaɨcue rupi Pablo oo Atenas güi tenta guasu Corinto pe. O'"Ẽrei amocue vae güɨrovia Tumpa iñee, jare uñemɨĩru Pablo ndive. Cua reta ipɨte pe ñugüɨnoi penti Areópago pegua Dionisio jee vae, penti cuña Dámaris jee vae, jare ĩru vae reta.,&S!Jayave Pablo oo chugüi reta. @%y Jare uyandu reta yave icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi vae regua, amocue vae oyoyai. Ẽrei ĩru vae reta jei Pablo pe: —Nduyapɨsaca yeta nderé ĩru ara pe cua re. $Echa'ã Tumpa uiparavo ma penti ara uãaca vaerã jupi rupi ɨvɨ pegua reta jocua cuimbae jae uiparavo vae pe. Jare cua uicuaaca opaete ɨvɨ pegua reta pe. Echa'ã Tumpa umbɨjecove ye jocua uiparavo vae güeru umanocue vae reta ipɨte güi —jei. K#Aracae ɨvɨ pegua reta uicuaa'ã ramo, Tumpa umaeño jese reta. Ẽrei añave jae oyocui opaete ɨvɨ pegua reta ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae —jei chupe reta—. 6"eJare Tumpa umee yandeve tecove ramo, icavi'ã yae vaerã Tumpa co jae oro pegua, ani corepoti pegua, ani ita pegua. Echa'ã cuimbae reta uyapo cua nunga iyaracuaa rupiño. !3Jese yaicove jare ñamɨ, yaico vaerã. Jare jucuarãi vi amocue pepɨte pe oĩ vae jei uicuatía vae pe: ‘Echa'ã jese yaico’ —jei, jei—.  1Opaete cua Tumpa uyapo, ɨvɨ pegua reta ueca vaerã Tumpa, jare aramoi uvãe vaerã iyupe. Echa'ã añetete jae mbɨrɨ'ã oĩ penti penti güi. =sJare Tumpa uyapo penti cuimbae, jare opaete ɨvɨ pegua reta iñemoñaa reta co. Jucuarãi Tumpa uyapo, jae reta yugüɨreco vaerã opaete ɨvɨ iárambo. Tumpa etei co umee quirãi yave ɨvɨ pegua reta yugüɨreco vaerã, jare umbɨyaoyao ɨvɨ chupe reta yugüɨreco tee tee vaerã —jei Pablo—. -STumpa ueca'ã etei ɨvɨ pegua reta umee vaerã mbae chupe. Echa'ã jae etei co umee yandeve tecove, jare ñaneputũé, jare opaete mbaembae —jei chupe reta—. U~~}d|{rzzYyaxxvvnutssrsr$qKpodnmm(l'k0jdi3hhhgxgfee)dd3cbaa(``#_D^^D]]\\:[[ YY-XX%WSVVKUqTlSRQQ>PP5OONN(MLL&KyJIHHkGFEEgDD,CBBUAL@h?>>D==C7[6>5433R2200I..F-m,e++!*J))W(z''N&%%$P##G"!!r O#5J*U/ 6 ] n 6ss9%X ) Jayave ndoo nuvãe tenta guasu Siracusa pe, jare ndupɨta joco pe mbapɨ ara.  Jare mbapɨ yasɨ ma uasa yave, ndoo joco güi penti chalana guasu Alejandría pegua pe. Cua chalana guasu upɨta jocua ɨvɨ pe, roɨ iara umbɨasa vaerã. Chalana guasu itĩ re ñugüɨnoi choguaquiri-raanga ɨvɨra pegua Cástor jare Pólux jee vae. 1 Jayave jae reta umeei oreve jeta mbaembae. Jare nduyupi ye yave chalana guasu pe, umbuyupi vi oreve mbaembae nduipota vae. Pablo oo uvãe Roma pe q[ Jare cua uyeyapo yave, ĩru imbaerasɨ vae jocua ɨvɨ pegua reta yugüeru, jare Pablo umbɨgüera vi. 1Jare Publio tu imbaerasɨ oĩ jupa pe. Jacu jare jepotiugüɨ. Pablo oo umae jese. Jare uyerure Tumpa pe yave, oñono ipo jese, jare umbɨgüera. %Jare jocua ɨvɨ pegua reta juvicha Publio jee vae güɨnoi jocoropi iɨvɨ reta. Jae orembɨresive cavi, jare oremɨngaru mbapɨ ara. |qJare joco pegua reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi iruruta ani aramoi oata jare umanota. Ẽrei jae reta uãro tẽi ma ɨma yave, uecha uyeyapo'ã mbae chupe. Jayave jae reta jei'ã ma tenonde rami. Jei reta ma: —Cua cuimbae penti tumpa co. Y+Ẽrei Pablo umɨtɨmo ipo güi mboi tata pe, jare uyeyapo'ã mbae chupe. W'Jare joco pegua reta uecha yave mboi usagüɨgüɨ oĩ Pablo ipo re, jei reta uyupe: —Añetete yepe cua cuimbae upuruyuca vae. Yepe tẽi umano'ã ɨ guasu pe, ẽrei ndarau ipuere icoño, jupi'ã ramo.  Jare Pablo umbatɨ yepea, jare oñono tata pe. Jayave penti mboi tata güi oẽ osi, jare uñemama Pablo ipo re, uichuu yave. ucJare joco pegua reta ipɨacavi oreve. Echa'ã orembɨresive cavi, jare uyatapɨ, ama oquɨ jare roɨ ramo. I~ Opareve noẽ ma ɨvɨ pe yave, nduicuaa jocua ɨvɨ jee Malta. #}?,Jare oyocui ĩru reta yugüɨraa vaerã ɨvɨrape re ani ipotave chalana guasu pe oĩ vae re. Jare jucuarãi opareve yugüɨraa cavi uvãe ɨvɨ pe.I| +Ẽrei sundaro reta juvicha uipota uepɨ Pablo. Jáeramo jei sundaro reta pe agüɨye vaerã uyuca reta. Oyocui ipuere uɨtai vae reta rani oa vaerã ɨ pe, yugüɨraa vaerã uvãe ɨvɨ pe. d{A*Jare sundaro reta uipota tẽi uyuca pereso reta, agüɨye vaerã quía osi, uɨtai yave. ~zu)Jayave chalana guasu oo uyererocua ɨvɨcuĩti re upãa ndei oo uvãe ɨ jugua pe mbove. Echa'ã joco pe ɨ uyuasa oĩ. Jare chalana guasu itĩ uyeatɨca upɨta, jare omɨ'ã ye. Jayave ɨ yacarachi ete ramo, oyoca chalana guasu jaɨcue cotɨ. Cy(Jayave jae reta omombo ueya ɨ pe chalana iyepɨtasoca reta, jare umungúe timón ichã. Jayave uupi ɨvɨtu umɨaña chalana guasu pɨpe vae michi vae, jare güɨraa ɨ jembeɨ cotɨ. ;xo'Jare cõe ma yave, uicuaa'ã reta jocua ɨvɨ. Ẽrei uecha reta penti ɨ jugua jare ɨvɨ ipecavi joco pe. Jáeramo jocotɨ uipota reta omondo chalana guasu, ipuere yave. w}&Jare opareve iyangapɨɨ yave, omombo reta trigo ɨ pe, jare jucuarãi umbɨvevɨ chalana guasu. Chalana guasu icumegua Pv%Jare opaete nduico chalana guasu pe vae co doscientos setenta y seis. Gu$Jayave opaete jae reta uñemɨatangãtu, jare ucaru reta vi. t #Jare cua jei yave, uipɨsɨ mbɨyape, jare umee yasurupai Tumpa pe opaete vae jovaque. Jayave upɨsãa mbɨyape jare jou. psY"Jáeramo che pumɨñera pecaru, pepɨrãta vaerã. Echa'ã ndarau ucañɨ pea ave peãca güi —jei. +rO!Jare cõeta ma yave, Pablo umbɨaracuaa opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta ucaru vaerã. Jei chupe reta: —Catorce ara ma piyemɨpɨa'ã, jare pecaru'ã. Xq) Jayave sundaro reta uyasɨa chalana-raɨ ichã, jare umaeño oo ucañɨ. pJayave Pablo jei sundaro reta juvicha jare sundaro reta pe: —Cua reta upɨta'ã yave chalana guasu pe, ndarau pepuere piyembɨasa. {ooJare chalana guasu uruguata vae reta uipota tẽi osi chalana guasu güi. Jáeramo umbɨgüeyɨ chalana-raɨ ɨ pe. Uipota ĩru reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã jae reta umbɨgüeyɨta chalana guasu jenonde cotɨ chalana iyepɨtasoca reta. `n9Jayave ipɨa pe uyemɨngueta aramoi upãata ita reta re, jare uquɨye reta. Jayave umbɨgüeyɨ reta chalana guasu jaɨcue cotɨ irundɨ chalana iyepɨtasoca reta. Jare uipota echa ma cõe vaerã tẽi chupe reta. SmJayave umbɨgüeyɨ ɨ tɨpɨ pe umɨaanga vaerã, jare uicuaa ɨ tɨpɨcue oĩ treinta y seis metro rupi. Jare ndoo catu ye ma yave, umɨaanga ye, jare uicuaa ɨ tɨpɨcue oĩ veintisiete metro rupi. ;loJare catorce ara uasa ma yave, ɨvɨtu orereraa rambueve ɨ guasu Adriático rupi, pɨare catu yave chalana guasu uruguata vae reta uicuaa coiño ma yugüɨraa ɨvɨ güi. EkẼrei yaañotai co ñavãe penti ɨvɨ oĩ vae pe —jei. tjaJáeramo, cuimbae reta, piñemɨatangãtu. Echa'ã che arovia Tumpa, jare jae jei cheve vae uyeyapota co. QiÁngel jei cheve: ‘Pablo, agüɨye equɨye. Ndeoñotai co ndiyemboɨ César jovai. Jare Tumpa ipɨacavi nde ndive ramo, uepɨta vi opaete cua nderupíe yugüɨraa vae reta’ —jei cheve, jei—. h Echa'ã pɨare uyecuaa cheve penti ángel Tumpa pe uyeyocui vae. Che co jae Tumpa imbae, jare chupe ayeyocui —jei Pablo—. gẼrei añave che jae peve piñemɨatangãtu vaerã. Echa'ã ndarau quía umano pepɨte pe. Jaeño chalana guasu ucañɨta —jei—. FfJare ɨma ma nducaru'ã yave, Pablo uyemboɨ orepɨte pe jare jei: —Cuimbae reta, piyapɨsacata tẽi co chiñee re, agüɨye vaerã tẽi yayu Creta güi pemɨcañɨ cua mbaembae. e Uyecuaa'ã guarasɨ jare yasɨtata jeta ara ma, jare jecuaeño tanta ɨvɨtu oreve. Nduicuaa'ã ma quirãi nduyembɨasa vaerã. dJare mbapɨ ara uasa ma yave orepo pe etei nomombo jocua ɨvɨtu umɨaña chalana guasu pɨpe vae ɨvate güi umbɨgüeyɨ reta vae. cJare jecuaeño tanta ete ɨvɨtu oreve. Jáeramo pɨareve pe chalana guasu uruguata vae reta umbɨpɨ omombo tɨvɨta reta. `b9Jare nduupi ma yave chalana guasu pe, chalana guasu uruguata vae reta oyocua chalana guasu piola pe. Jare ipɨa pe uyemɨngueta aramoi oota upãa Sirte jee vae pe, jare uquɨye reta. Echa'ã Sirte pe ɨ tɨpɨ'ã co. Jáeramo umbɨgüeyɨ reta ɨvɨtu umɨaña chalana guasu pɨpe vae tuicha vae ɨvate güi. Jare jucuarãi ɨvɨtu orereraa. aJayave ndoo yave ɨvɨ michi vae Clauda icupe rupi, añapea nduupi chalana-raɨ chalana guasu jaɨcue numbɨtɨrɨrɨ ndugüɨraa vae. `Jare ɨvɨtu uipota umbɨyerova chalana guasu, jare orepuere'ã ma numɨsɨmi ɨvɨtu cotɨ. Jayave numaeño ɨvɨtu re orereraa vaerã. u_cẼrei ndei ɨma mbove uñeovãiti chalana guasu ndive tanta ɨvɨtu cusumirón ndive Euroclidón jee vae. g^G Jare ɨvɨtu umbɨpɨ uyepeyu ndeve catu sur cotɨ güi yave, jae reta jei tẽi icavita ndoo vaerã. Jayave chalana guasu uruguata vae reta uupi chalana iyepɨtasoca, jare ndoo Creta iyɨpɨ rupi coiño ɨvɨ güi. P] Jare jocua chalana uñeapɨ̃tiarenda ɨ guasu jembeɨ pe icavi'ã ndupɨta vaerã opaete roɨ guasu iara reta uasa regua. Jáeramo jeta ore ndive ñugüɨnoi vae reta umbɨaracuaa ndoo vaerã joco güi. Jei reta aramoi orepuereta ndoo nuvãe tenta guasu Fenice pe, ndupɨta vaerã joco pe roɨ guasu iara pegua. Fenice co jae penti chalana uñeapɨ̃tiarenda Creta pegua. Joco güi ɨ guasu uyecuaa guarasɨ oẽ vae cotɨ. Ivɨtu tanta vae ɨ guasu pe \{ Ẽrei sundaro reta juvicha güɨrovia chalana guasu uruguata vae reta juvicha jare chalana guasu iya Pablo güi. [ —Cherɨvɨ reta, yaaño yave, che aicuaa ucañɨta co tɨvɨta reta jare chalana guasu, jare yande vi aramoi ñamanota —jei. OZ Jare ɨma ete ma nduguata ramo, icavi'ã ma ndoo ye vaerã ɨ guasu rupi. Echa'ã uyaro ma roɨ vaerã, jare jocua yasɨ reta rupi uguata'ã chalana guasu reta. Jayave Pablo umbɨaracuaa jei: YJare ndoo ɨvɨ iyɨpɨ rupi, ẽrei yavai ete ndoo vaerã nuvãe Buenos Puertos pe. Cua güi coiño oĩ tenta guasu Lasea. 5XcJeta ara ndoo ndeve, jare yavai ete ndoo vaerã nuvãe tenta guasu Gnido jovai, ɨvɨtu orerovãiti ramo. Jare Gnido güi ndoo ɨvɨ Creta icupe rupi ɨvɨ Salmón jovai. WJare joco pe sundaro reta juvicha uvãe penti chalana guasu Alejandría pegua oota Italia cotɨ vae pe, jare pɨpe orembuyupi. VJayave nduasa ɨ guasu Cilicia jare Panfilia jovai oĩ vae rupi, jare ndoo nuvãe tenta guasu Mira pe. Mira ɨvɨ Licia pegua co. vUeJayave joco güi ndoo ye ɨ guasu rupi, jare nduasa Chipre icupe rupi, agüɨye vaerã ɨvɨtu orerovãiti. -TSPɨareve pe ndoo nuvãe tenta guasu Sidón pe. Jare Julio ipɨacavi Pablo pe. Jáeramo umaeño jese oo vaerã opou iĩru reta pe, jae reta uyandareco vaerã jese. tSaJare ndoo joco güi penti chalana guasu tenta guasu Adramitio pegua pe. Cua oota Asia pegua tenta guasu ɨ guasu jembeɨ pe ñugüɨnoi vae reta pe. Jare oo orerupíe Aristarco Tesalónica pegua. Tesalónica ɨvɨ Macedonia pegua co. _R 9Jare mburuvicha reta ipɨa pe uyemɨngueta ma yave icavi co ndoo vaerã ɨvɨ Italia pe, umee reta Pablo jare amocue ĩru pereso reta sundaro reta juvicha Julio jee vae pe. Jae co penti atɨ Augusto jee vae pegua. oQW Jare Agripa jei Festo pe: —Yayorata tẽi cua cuimbae, uipota'ã yave César uãa vaerã.zPmJare oẽ reta oca pe yave, jei uyupe: —Cua cuimbae uyapo'ã mbae umano vaerã ani oĩ vaerã peresorɨru pe. +OOJare Pablo jucuarãi jei ma yave, uyemboɨ reta mburuvicha guasu Agripa, mburuvicha guasu Festo, Berenice jare jae reta ndive uguapɨ ñugüɨnoi vae reta. YN+Jayave Pablo jei chupe: —Ayerure Tumpa pe, ɨmambae ani ɨma pe, nde jare opaete ĩru añave uyapɨsaca cheré vae reta piyeyapo vaerã che rami, ẽrei agüɨye vaerã penoi cua nunga cadena —jei. `M9Jayave Agripa jei Pablo pe: —Ndipota tẽi ndipo ɨmambae cheapo cristianorã. LMburuvicha guasu Agripa, ¿nderovia pa Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue? Che aicuaa nderovia co —jei Agripa pe. SKEcha'ã mburuvicha guasu Agripa uicuaa catu cua mbaembae regua, jare chepuere chemiari chupe aipɨu mbae reve. Aicuaa jae uicuaa catu cua mbaembae regua. Echa'ã cua uyeyapo vɨari'ã —jei chupe—. J!Ẽrei Pablo jei chupe: —Chembɨquere'ã co, mburuvicha guasu Festo. Che jae ndeve vae añete vae jare aracuaa pegua co —jei—. (IIJare Pablo jucuarãi imiari iyee yave, Festo iñeeãta reve jei: —Pablo, nembɨquere ma. Jeta mbaembae re ndiyemboe ramo, nembɨquere ma —jei chupe. HEcha'ã jae reta jei Cristo uiporarañotai co, jare jae tenonde icove yeta co ou umanocue vae reta ipɨte güi, uechaca vaerã tembipe judío reta jare judío mbae vae reta pe —jei Pablo chupe reta. Pablo jei tẽi Agripa pe upurugüɨrovia vaerã UG#Ẽrei Tumpa chemborɨ ramo, imeño aico cua ara. Moisés jare ĩru Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei uyeyapota vae re. Jocuaño che vi amɨmbeu sambiaɨ reta jare ucuacuaa vae reta pe —jei—. _F7Cua jeco pegua, amocue judío reta chepɨsɨ Tumpa jo pe, jare uipota tẽi cheyuca. E3Echa'ã tenonde amɨmbeu Damasco pegua reta pe. Jayave amɨmbeu vi Jerusalén pegua reta pe, opaete Judea pegua reta pe jare judío mbae vae reta pe. Amɨmbeu chupe reta ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae, jare uyerova vaerã Tumpa cotɨ. Amɨmbeu vi chupe reta uyapo vaerã icavi vae, ĩru vae reta uicuaa vaerã ueya ma co iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae —jei—. tDaJáeramo, mburuvicha guasu Agripa, cheatẽɨ'ã ayapo vaerã Tumpa uicuaaca cheve ayapo vaerã vae. SCnemɨmae reta vaerã, jare uyerova reta vaerã pɨ̃tumimbi güi tembipe cotɨ, jare Satanás güi Tumpa cotɨ. Cua uyapo reta yave, Tumpa umbɨasata chupe reta imbaeyoa reta cheré güɨrovia ramo, jare umeeta chupe reta imbaerã ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ndive’ —jei, jei—. Pablo uyapo Jesús oyocui vae qB[‘Jare che nduepɨta nerentaɨgua reta güi jare judío mbae vae reta güi. Echa'ã nomondota icotɨ, CAẼrei epũa iyemboɨ. Che aipota ndiyeyocui vaerã cheve, jare nemɨmbeu vaerã aicuaaca ndeve jare aicuaacata ndeve vae. Echa'ã cua jeco pegua ayecuaa ndeve’ —jei, jei Pablo—. @ Jayave che apɨrandu: ‘¿Quía pa co nde, cheYa?’ Jare yandeYa jei: ‘Che co jae Jesús. Nde ndiyapo icavi mbae vae cheve. ? Jare opareve ndoa ɨvɨ re, jare che ayandu penti ñee hebreo iñee pe jei cheve: ‘Saulo, Saulo, ¿maera pa ndiyapo icavi mbae vae cheve? Nde co jae penti güeye ɨvɨra jacuarovi vae re upatara vae rami. Jáeramo ndiporara neĩ’ —jei cheve, jei—. T>! Jare guarasɨ ara mbɨte ma oĩ yave tape rupi aa rambueve, mburuvicha guasu, aecha penti tembipe ara güi jembipe ete guarasɨ güi vae. Jembipe cheré jare cherupíe yugüɨraa vae reta re —jei—. u=c Cua ayapo aico rambueve, sacerdote reta itenondegua reta umee cheve mbaepuere chemondo Damasco cotɨ. <+ Jare jeta ainupaca opaete judío reta itupao reta rupi, jare aipota jae reta jei vaerã icavi mbae vae Jesús cotɨ. Jare chepochɨ ete ma chupe reta ramo, ayapo icavi mbae vae chupe reta tenta guasu ambɨe vae reta rupi —jei—. Pablo jei quirãi güɨrovia Jesús re _;7 Jare jucuarãi ayapo Jerusalén pe. Sacerdote reta itenondegua reta mbaepuere umee cheve yave, añono peresorɨru pe jeta upurugüɨrovia vae reta. Jare ndei uyeyucaca mbove, che jae vi umanota co reta —jei—. : Che chepɨa pe ayemɨngueta tẽi icavi co ayapo vaerã jeta icavi mbae vae Jesús Nazaret pegua re güɨrovia vae reta cotɨ. 91¿Maera pa perovia'ã Tumpa ipuere umbɨjecove ye umanocue vae reta? —jei chupe reta—. Pablo uyapo icavi mbae vae upurugüɨrovia vae reta pe 8Jare jocua doce yandetenondegua reta iñemoñaa reta vi güɨrovia Tumpa uyapota co jei chupe vae. Jáeramo uyeyocui reta Tumpa pe iquɨrẽɨ reve ara rupi jare pɨ̃tu rupi. Mburuvicha guasu Agripa, cua che arovia ramo, judío reta chembɨjeco —jei—. 7Jare añave che arovia Tumpa uyapota co yandetenondegua reta pe jei chupe vae. Jáeramo judío reta uñeapo cheré —jei Pablo—. _67Jae reta uicuaa catu vi quirãi iyɨpɨ güive che aico moromboe fariseo pegua re. Cua moromboe pegua reta uipota yayapo cavi ete vaerã iporomboe jei vae. Jae reta ipuere chemɨmbeu ndeve, uipota yave —jei—. x5iChetaɨrusu güive aico cherentarã reta ndive Jerusalén pe, jare judío reta uicuaa catu quirãi aico. P4Echa'ã nde ndicuaa catu opaete judío reta iyemboe jare iyeaca. Jáeramo numɨñera ndiyapɨsaca vaerã cheré ndepɨaquɨrẽɨ reve —jei—. Quirãi Pablo uyapo ndei güɨrovia Jesús re mbove 3—Mburuvicha guasu Agripa, ayerovia quirãi añave chemiarita chiyee nderovai opaete judío reta chembɨjeco vae re. u2 eJayave Agripa jei Pablo pe: —Ndepuere nemiari ndiyee. Jayave Pablo umupũa ipo, jare cuarãi imiari iyee: 1Echa'ã icavi'ã co yamondo vaerã penti pereso yamɨmbeu mbae reve mbae pereso re uñeapo vae reta umbɨjeco jese vae —jei.V0%Ẽrei aicuaa'ã mbae ra aicuatiata cheruvicha pe. Jáeramo aruruca perovai, jare nderovai etei, mburuvicha guasu Agripa, aicuaa vaerã mbae ra aicuatiata, opa yapɨrandu chupe yave —jei chupe reta—. 5/cẼrei che avãe'ã teco jese umano vaerã. Jare jae etei uipota mburuvicha guasu Augusto uãa vaerã. Jáeramo chepɨa pe ayemɨngueta ma amondo vaerã icotɨ —jei—. `.9Jayave Festo jei: —Mburuvicha guasu Agripa, jare opaete pe reta cua pe peĩ vae, co oĩ cua cuimbae. Opaete judío Jerusalén pegua reta jare cua pegua reta chemɨñera iñeeãta reve jae umano vaerã —jei—. -Jayave pɨareve pe Agripa jare Berenice yugüeru jemimonde ipõra vae ndive, jare uique reta Festo upuruãa vae pe sundaro reta juvicha itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta ndive. Jayave Festo oyocui güeru vaerã Pablo. ,Jayave Agripa jei Festo pe: —Che vi aipota ayapɨsaca jocua cuimbae re. Jayave Festo jei chupe: —Curiye ndiyapɨsacata jese. *+MẼrei Pablo uipota nduyandareco vaerã jese, Augusto uãa vaerã. Jáeramo ayocui sundaro reta uyandareco vaerã jese, César pe chepuere amondo regua —jei. *Che aicuaa'ã mbae ra ayapota cua re. Jáeramo apɨrandu Pablo pe uipota ra oo Jerusalén pe, joco pe che aãa vaerã cua mbaembae re. )3Jaeño umbɨjeco reta jae ipurugüɨrovia re, jare penti cuimbae Jesús jee vae re. Jocua Jesús umano ma. Ẽrei Pablo jei icove ye co —jei—. (%Jare umbɨjeco vae reta joco pe ñugüɨnoi, ẽrei umɨmbeu'ã cheve jocua nunga teco che chepɨa pe ayemɨngueta tẽi omboyata jese vae. 'Jáeramo jae reta yugüeru uvãe yave, aãro'ã. Pɨareve pe aguapɨ apuruãa vae pe, jare aruruca jocua cuimbae —jei—. V&%Ẽrei che jae chupe reta: ‘Romano reta uyepocua'ã umee vaerã quía, ndei umbɨjeco vae reta yugüeru uñeapo jese mbove jare ndei uyerepɨ umbɨjeco vae reta güi mbove’ —jae chupe reta, jei—. f%EJerusalén pe aa yave, judío pegua sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta umɨmbeu cheve cua cuimbae regua. Jae reta chemɨñera che jae vaerã icavi co uyeyucaca vaerã —jei—. 2$]Jare mbovɨ ara ma joco pe ñugüɨnoi yave, Festo umɨmbeu mburuvicha guasu pe Pablo regua. Jei chupe: —Ime cua pe oĩ penti cuimbae Félix ueya peresorɨru pe vae. #  Jare mbovɨ ara ma uasa yave, mburuvicha guasu Agripa jare jindɨ Berenice yugüeru Cesarea pe, umbɨsaluda vaerã Festo. 5"c Jayave Festo uyemɨngueta ĩru mburuvicha reta ndive. Jayave jei Pablo pe: —Ndipota César nerãa vaerã. César pe ndeota —jei. Pablo Agripa jare Berenice jovai ! Ime yave teco ayapo icotɨ, ani ime yave mbae ayapo amano vaerã, ndarau ayerure ndeve ayerepɨ vaerã mano güi. Ẽrei cua teco uipota omboya cheré vae ayapo'ã yave, ndarau quía ipuere chemee chupe reta. Aipota César cherãa vaerã —jei chupe. : m Ẽrei Pablo jei chupe: —César ndeocui nepuruãa vaerã, jare icavi co nde cherãa vaerã cua pe. Ayapo'ã etei teco judío reta cotɨ. Nde etei ndicuaa cua —jei—. )K Ẽrei Festo uipota umbɨyerovia judío reta. Jáeramo upɨrandu Pablo pe: —¿Ndipota pa ndeo Jerusalén pe, che nuãa vaerã joco pe cua teco reta re? Jayave Pablo jei uyerepɨ vaerã: —Ayovaicho'ã etei judío reta iporoyocui ndive, ani Tumpa jo ndive, ani César ndive. RJare Pablo ou ma yave, judío Jerusalén güi yugüeru vae reta uyemboɨ Pablo iyɨpɨ rupi jare umbɨjeco jeta icavi mbae vae re. Ẽrei ipuere'ã uicuaaca cua teco uipota omboya jese vae añete co. 7Jayave Festo upɨta yave joco pe aramoi ocho ani diez ara, ou ye Cesarea pe. Jayave pɨareve pe uguapɨ upuruãa vae pe, jare güeruruca Pablo. }sPepuere yave, pecua cherupíe. Jare uyapo yave teco icavi mbae vae jocua cuimbae, piñeapo jese —jei chupe reta. q[Ẽrei Festo jei chupe reta: —Ore nduyandareco noĩ Pablo re Cesarea pe, jare che aata joco pe curi. !uyapo vaerã icavi vae chupe reta, güeruruca vaerã Pablo Jerusalén pe. Jare jae reta ucuatɨ̃rota jese tape rupi, uyuca vaerã tẽi. ~uJayave sacerdote reta itenondegua reta jare judío reta itenondegua reta imiari chupe Pablo jeco re, jare umɨñera e EFesto ou uvãe yave jocua ɨvɨ pe, mbapɨ ara ma uasa yave, oo Cesarea güi Jerusalén pe. 3Ẽrei mocui año ma uasa yave, Porcio Festo ou uipepɨca Félix. Jare Félix uipota umbɨyerovia judío reta ramo, ueya Pablo peresorɨru pe./Ẽrei Félix uipota tẽi vi Pablo umee vaerã corepoti chupe, oyoraca vaerã. Jáeramo güeruruca aveiño, uyemɨngueta vaerã jae ndive. zmJare Pablo jei chupe quirãi icavi yayapo vaerã jupi vae, jare yayopia vaerã yanderete uipota vae güi, jare quirãi Tumpa uãata ɨvɨ pegua reta. Jayave Félix uquɨye jare jei Pablo pe: —Ecuaño rani. Chepuere yave, turueni ye curi. <qMbovɨ ara rupi Félix ou jembireco Drusila jee vae ndive. Drusila co jae penti judía. Jayave Félix ueni Pablo, jare uyapɨsaca quirãi yaroviata co Jesucristo re vae re. MJayave Félix oyocui sundaro reta juvicha uyandareco vaerã Pablo re. Ẽrei oyocui vi umaeño vaerã icoiño, jare agüɨye vaerã oyopia jentarã reta, ou yave ipɨ uyeyocui chupe vaerã. {Jare Félix cua uyandu yave, oyopia judío reta. Echa'ã jae uicuaa catu Jesús re güɨrovia vae reta ipurugüɨrovia regua. Jáeramo jei judío reta pe: —Sundaro reta juvicha itenondegua Lisias ou yave, aãata cua pemɨmbeu cheve vae re. V%Aramoi jaeño penti mbae re ipuere chembɨjeco. Mburuvicha reta ipɨte pe aĩ rambueve, chiñeeãta reve jae: ‘Umanocue vae reta icove yeta vae re pe reta cherãa peĩ cua ara.’ Jucuarãi jae —jei. kOCua reta etei tumɨmbeu ndeve mbae nunga teco uvãe cheré, mburuvicha reta jovai ayemboɨ yave. %Icavi tẽi co jocua judío reta yugüeru vaerã cua pe uñeapo cheré ndeve, ime yave mbae chembɨjeco jese vae —jei Pablo Félix pe—. N Jare cua ayapo aĩ rambueve, amocue Asia pegua judío reta cherecha Tumpa jo pe. Joco pe ayeyoe aĩ Tumpa cotɨ mboroyocui jei rami. Ayembatɨ'ã co jeta vae ndive. Ayapo'ã vi tecorai —jei—. Che mbovɨ año ma aico'ã cheɨvɨ pe. Jaeramo ayu ye, corepoti aru vaerã iparavete vae reta peguarã jare Tumpa peguarã. u cJáeramo che jecuaeño aipota chepɨa icavi anoi vaerã Tumpa cotɨ jare ɨvɨ pegua reta cotɨ —jei—.  3Che arovia Tumpa umbɨjecove yeta co umanocue vae reta. Jae umbɨjecoveta jupi vae reta jare jupi mbae vae reta. Jucuarãi cua reta güɨrovia vi. ; oẼrei cua amɨmbeu ndeve. Che aico Jesús re arovia reve, jare jucuarãi ayeyocui chetenondegua reta iTumpa pe, yepe tẽi judío reta jei aico penti moromboe añete mbae vae re. Echa'ã che arovia opaete mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae, jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue —jei—.  Añete chembɨjeco ma cua mbaembae re. Ẽrei mbaetɨ mbae añete vae ipuere umɨmbeu ndeve cua mbaembae re —jei Pablo—. 5 Jare cua reta cherecha'ã ayeaca quía ndive, ani amboemboe tenta guasu pegua reta Tumpa jo pe, ani itupao reta pe, ani tenta guasu rupi —jei—. eC Nde ndepuere ndicuaa rami, doce ara ramo aa güive Jerusalén pe, ambɨadora vaerã Tumpa. Z- Jayave mburuvicha guasu upuvẽe Pablo re uyemɨngueta vaerã. Jayave Pablo jei: —Che aicuaa catu co nde ɨma ete ma neãa cua ɨvɨ pegua reta. Jáeramo ayerovia reve chemiarita ayerepɨ vaerã —jei—. @{ Judío reta vi jei añete co opaete cua mbaembae. ~uJare oyocui umbɨjeco vae reta yugüeru vaerã ndepɨ. Nde etei neãa yave, ndicuaata opaete numbɨjeco vae —jei. mSẼrei sundaro reta juvicha itenondegua Lisias ou umɨãta oregüi jare upɨ̃ro güɨraa oregüi. Jae uipota vi uyapo jupi mbae vae Tumpa jo pe. Ẽrei ore nduipɨsɨ, jare nuãata tẽi oreporoyocui pe uyecuatía oĩ vae rupi. [/Echa'ã nduicuaa ma cua cuimbae upurumbɨavai penti mbaerasɨ rami. Jae omboemboe judío opaete ɨvɨ rupi ñugüɨnoi vae reta. Jare jae co penti nazareno pegua reta itenondegua —jei Tértulo Félix pe—. }Ndepɨacavi ramo, numɨñera ndiyapɨsaca vaerã oriñee re michi peguaño, agüɨye vaerã numambeco mbatee —jei—. |~qNde co jae oreruvicha numbutuicha vae. Opaete que rupi jecuaeño nduyapo yasurupai ndeve opaete cua re —jei—. G}Jare Pablo uñeeni ma yave, Tértulo umbɨpɨ umbɨjeco Pablo. Jae jei Félix pe: —Ndereco pegua orepɨacatu nduico. Ndearacuaa jeco pegua ndeporoyocui cavi jeta mbaembae re oreɨvɨ pe. x| kPandepo ara ma uasa yave, yugüeru sacerdote tenondegua Ananías, amocue tenta guasu pegua reta itenondegua reta jare penti cuimbae Tértulo jee vae. Cua cuimbae iyaracuaa catu uyemɨngueta vaerã. Jae reta uñeapo Pablo re mburuvicha pe. %{C#jei Pablo pe: —Tayapɨsaca nderé, yugüeru yave nembɨjeco vae reta. Jayave oyocui sundaro reta uyandareco vaerã jese mburuvicha Herodes jenta pe.z'"Jare opa umɨngueta yave tupapire, mburuvicha guasu upɨrandu Pablo pe quía tenta guasu pegua ra co jae. Jare uicuaa yave Cilicia pegua co, lyQ!Jare yugüɨraa uvãe yave Cesarea pe, sundaro reta umee Pablo tupapire reve mburuvicha guasu pe. x Jayave pɨareve pe sundaro cavayu re opo vae reta güɨraa Pablo, jare ĩru sundaro reta yugüeru ye yugüɨreco vae pe. pwYJayave pɨ̃tu yave sundaro reta güɨraa Pablo tenta guasu Antípatris pe, juvicha oyocui rami. _v7Ẽrei jerãcua cheve judío reta ucuatɨ̃rota jese. Jáeramo jupivoiño amondo ndecotɨ. Jare ayocui umbɨjeco vae reta uñeapo vaerã jese ndeve teco uyapo chupe reta vae re. Jaeño ma.” Jucuarãi uicuatía. uyJoco pe aicuaa jae reta umbɨjeco iporoyocui re. Ẽrei jae uyapo'ã teco umano vaerã ani oĩ vaerã peresorɨru pe. rt]Jare aipota aicuaa maera ra jae reta umbɨjeco. Jáeramo araa judío reta juvicha reta upuruãa vae pe. s/Judío reta uipɨsɨ cua cuimbae, jare uyucata tẽi. Jayave che aa sundaro reta ndive aepɨ chugüi reta. Echa'ã jerãcua cheve jae romano co. nrU“Félix. Nde co jae mburuvicha guasu uyembutuichaca vae. Che co jae Claudio Lisias. Numbɨsaluda. >qwJayave jae uicuatía penti tupapire pe cuarãi: gpGJare peeca Pablo opo vaerã, peraa cavi vaerã mburuvicha guasu Félix pe —jei chupe reta. -oSJayave sundaro reta juvicha itenondegua ueni mocui sundaro reta juvicha jare jei chupe reta: —Piyapɨcatu cavi doscientos sundaro reta, jare setenta sundaro cavayu re opo vae reta, jare doscientos sundaro güɨraa uɨ vae reta, yugüɨraa vaerã Cesarea pe nueve ora ma pɨ̃tu yave. Hn Jayave sundaro reta juvicha itenondegua jei cunumi pe: —Agüɨye emɨmbeu quía pe cua nemɨmbeu cheve vae. Jayave omondo cunumi. Omondo reta Pablo mburuvicha guasu Félix jee vae pe sm_Ẽrei agüɨye erovia. Echa'ã judío reta ucuatɨ̃rota jese. Jae reta cuarenta uasa. Jei reta uyepɨpeyu reve iyee ucaruta'ã jare jouta'ã ɨ, uyuca regua Pablo. Jare añave uãro ñugüɨnoi, aramoi nderaaca pegua —jei chupe. }lsJayave cunumi jei chupe: —Judío reta uyemboemboe ma, jare nemɨñerata Pablo nderaaca vaerã curiye mburuvicha reta pe. Uipota nde ndepɨa pe ndiyemɨngueta tẽi vaerã jae reta upɨrandu cavi eteta chupe mbae uyapo vae re —jei—. 9kkJayave sundaro reta juvicha itenondegua uipɨsɨ cunumi ipo pe, jare güɨraa ĩru vae reta ñugüɨnoi vae güi. Jayave upɨrandu chupe: —¿Mbae pa nemɨmbeuta cheve? djAJayave sundaro reta juvicha güɨraa cunumi juvicha tenondegua vae pe, jare jei chupe: —Pablo uyepɨsɨ oĩ vae chereni, jare chemɨñera aru vaerã ndepɨ cua cunumi. Echa'ã uipota mbae umɨmbeu ndeve —jei. iJayave Pablo ueni sundaro reta juvicha jare jei chupe: —Eraa cua cunumi nderuvicha pe. Echa'ã uipota mbae umɨmbeu chupe —jei. *hMẼrei Pablo jindɨ imembɨ cuimbae vae uicuaa yave jae reta ucuatɨ̃rota Pablo re vae, oo uique sundaro reta yugüɨreco vae pe, jare umɨmbeu Pablo pe. 5gcJáeramo pe reta ĩru mburuvicha reta ndive pemɨmbeu sundaro reta juvicha itenondegua pe tugüeru Pablo peve pɨareve. Jae ipɨa pe uyemɨngueta tẽita pe reta pipota pepɨrandu cavi ete chupe mbae uyapo vae re. Jayave ore nucuatɨ̃rota noĩ jese nduyuca vaerã, ndei ou uvãe mbove —jei reta. Uf#Jayave jae reta yugüɨraa sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta pe jare jei chupe reta: —Ore ndoe ma nduyepɨpeyu reve oriyee nducaruta'ã, nduyuca regua Pablo. Le Jare cuimbae cua jei uyepɨpeyu reve iyee vae reta cuarenta uasa. d Jayave pɨareve pe amocue judío reta uyemboemboe, jare uyepɨpeyu reve iyee jei ucaruta'ã jare jouta'ã ɨ, uyuca regua Pablo. Pc Jare pɨareve pe pɨ̃tu yave yandeYa uyecuaa Pablo pe jare jei chupe: —Iñemɨatangãtu, Pablo. Chemɨmbeu ma Jerusalén pe. Chemɨmbeuta vi co Roma pe. Judío reta uipota tẽi uyuca Pablo tba Jare jeiete uyeaca reta uyupii yave, sundaro reta juvicha itenondegua ipɨa pe uyemɨngueta aramoi uyucata reta Pablo, jare oyocui sundaro reta yugüeru vaerã güɨraa Pablo jae reta ipɨte güi sundaro reta yugüɨreco vae pe. vae Jare uyeaca reta uyupii. Jare upũa amocue fariseo pegua mboroyocui re oporomboe vae reta jare jei: —Ore nuvãe'ã etei teco cua cuimbae re. Aramoi penti espíritu ani ángel imiari chupe. Agüɨye yayovaicho Tumpa ndive —jei reta. `3Echa'ã saduceo reta jei umanocue vae reta ndarau ma icove ye. Jei vi mbaetɨ co oĩ ángel jare espíritu. Ẽrei fariseo reta güɨrovia ime co. r_]Jare cua jei yave, uyembɨyao uyugüi yatɨ vae reta, jare fariseo reta uyeaca saduceo reta ndive. 5^cJare Pablo uecha yave amocue jae reta saduceo reta jare amocue fariseo reta, iñeeãta reve jei mburuvicha reta ipɨte pe: —Cherɨqueɨ reta, che co jae penti fariseo, jare cheru vi co jae penti fariseo. Che arovia umanocue vae reta icove yeta co. Cua jeco pegua pe reta cherãa peĩ —jei. 3]_Jayave Pablo jei: —Cherɨqueɨ reta, aicuaa'ã jae co sacerdote tenondegua. Echa'ã uyecuatía oĩ: ‘Ndereta'ã ñee icavi mbae vae nderuvicha cotɨ’ —jei. \ Jayave joco pe ñugüɨnoi vae reta jei chupe: —¿Maera pa nde ndere ñee icavi mbae vae Tumpa isacerdote tenondegua pe? t[aJayave Pablo jei chupe: —Tumpa tocua nderé. Echa'ã nde co jae ɨguambɨ tĩ asɨ vae rami. Nde ndeguapɨ co neĩ cherãa vaerã mboroyocui jei vae rupi. Ẽrei ndiyavɨ mboroyocui. Echa'ã ndiyocui reta ocua vaerã cheré —jei. ZwJayave sacerdote tenondegua Ananías jee vae oyocui Pablo iyɨpɨ pe ñugüɨnoi vae reta ocua vaerã iyuru re. Y !Jayave Pablo umae ngatu mburuvicha reta re jare jei: —Cherɨqueɨ reta, che jecuaeño aico cavi, chepɨa icavi anoi vaerã Tumpa cotɨ. "X=Jare pɨareve pe sundaro reta juvicha itenondegua uipota uicuaa cavi mbae re ra judío reta umbɨjeco Pablo. Jáeramo oyora Pablo, jare oyocui sacerdote reta itenondegua reta jare opaete ĩru mburuvicha reta uyembatɨ vaerã. Jayave güɨraa Pablo oñono jae reta jovai.HW Jayave yugüɨraa Pablo güi upɨranduta tẽi chupe vae reta. Jare sundaro reta juvicha itenondegua uquɨye, uicuaa yave jae romano co, uñapɨ̃tica ramo. Pablo mburuvicha reta jovai &VEJayave sundaro reta juvicha itenondegua jei chupe: —Che jeta ambɨepɨ ayeyapo vaerã romanorã. Jayave Pablo jei chupe: —Ẽrei che pɨpe voi aa. )UKJayave sundaro reta juvicha itenondegua ou Pablo oĩ vae pe jare jei chupe: —Emɨmbeu cheve, ¿romano pa co nde? Jayave Pablo jei chupe: —Jae co che. T%Cua uyandu yave, sundaro reta juvicha oo itenondegua pe jare jei chupe: —¿Mbae pa ndiyapota? Echa'ã jocua cuimbae penti romano co. 'SGẼrei sundaro reta uñapɨ̃ti yave tɨmasa pe, Pablo jei sundaro reta juvicha joco pe oĩ vae pe: —¿Jupi pa pinupa vaerã penti romano peãa mbae reve? G~}|{zyy*xUwvGuttRrrqq1ppnnmmkkckj:i;hhggfteu=<Jáeramo che ayeatɨca yandeYa Jesucristo Tu jovai. x5i0 Jáeramo agüɨye pepɨatɨtɨ aiporara pereco pegua vae re. Pepuere pembɨadora Tumpa cua re. Cristo ipuruau w4g0 Yandepuere yaya Tumpa re Cristo rupi. Echa'ã yarovia ma Cristo re ramo, yandepuere yaya yaquɨye mbae reve. U3#0 Echa'ã cuarãi Tumpa jecuaeño iquɨrẽɨ uyapo yandeYa Jesucristo rupi. H2 0 Cua Tumpa umee cheve, mburuvicha reta jare mbaepuere güɨnoi vae ara pe ñugüɨnoi vae reta uicuaa vaerã quirãi Tumpa iyaracuaa catu co. Cua uicuaata reta upurugüɨrovia vae reta rupi. r1]0 Jare Tumpa umee cheve aicuaaca vaerã opaete vae pe quirãi Tumpa umee cheve ayeyocui vaerã chupe cua tenonde yave uyecuaa mbae vae re. Echa'ã tenonde yave Tumpa uicuaaca'ã etei quía pe cua. Tumpa co jae opaete mbaembae iyapoa. :0m0Yepe tẽi che co jae uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jaɨcuegua ete, ẽrei Tumpa cua umee cheve ipɨacavi jeco pegua, che amɨmbeu vaerã judío mbae vae reta pe quirãi yaicocatu ete co Tumpa cotɨ, Cristo re yarovia yave. Echa'ã mbaetɨ quía ipuere uicuaa cua regua ipɨayemɨngueta rupiño. /w0Che ayeyocui Tumpa pe. Ipɨacavi jeco pegua Tumpa umee cheve jae imbaepuere rupi che amɨmbeu vaerã ñee icavi vae. *.M0Jae co cua: Uyandu yave ñee icavi vae, jare güɨrovia yave Cristo Jesús re, judío mbae vae upurugüɨrovia vae reta güɨnoita imbaerã judío upurugüɨrovia vae reta ndive, jare mocui reve uyeyapota penti ramiño - penti jete rami - jare mocui reve güɨnoita Tumpa jei umeeta vae. Y-+0Tenonde yave cua uyecuaa'ã etei ɨvɨ pegua reta pe. Ẽrei añave Tumpa uicuaaca temimondo oñono tee iyupeguarã vae reta pe jare iñee umɨmbeu vae reta pe. Jae uicuaaca chupe reta Espíritu Santo rupi. r,]0Pemɨngueta yave, picuaa cavita co quirãi che aicuaa jocua Cristo regua tenonde yave uyecuaa mbae vae. +)0Picuaa ma co aipo quirãi jae etei uicuaaca cheve jocua tenonde yave uyecuaa mbae vae. Echa'ã cua regua aicuatía ma peve mbovɨ ñee peño. *)0Picuaa ma co aipo quirãi Tumpa uicuaaca cheve ñee Tumpa ipɨacavi regua, che aicuaaca-yuapɨ ye vaerã peve. Cuarãi ayeyocui aĩ Tumpa pe. ) 90Jáeramo che etei ayerure Tumpa pe peré. Che co jae penti pereso pereco pegua, Cristo Jesús pe ayeyocui ramo - pe reta co jae judío mbae vae reta. (+0Pe reta vi penti ramiño co yandeYa ndive. Jáeramo pe reta vi co jocua tenta rami. Echa'ã Tumpa ico jocua tenta pe Espíritu Santo rupi.'0Opaete tenta uyeyapocavi oĩ ita uñeñono tenonde tentarã vae ndive, jare uyeyapo oĩ penti tenta uñeñono tee yandeYa peguarã vae. a&;0Yamɨjaanga penti tenta. Temimondo reta jare Tumpa iñee umɨmbeu vae reta tenta iguapɨcarã oñono vae reta rami co, jare pe reta co jae tenta rami. Jesucristo etei co jae ita uñeñono tenonde tentarã vae rami. ,%Q0Jáeramo pe reta ambɨe ɨvɨ pegua reta rami'ã ma co. Pe reta co jae uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jentaɨgua reta. Pe reta co jae Tumpa jentarã reta. $w0Echa'ã Cristo rupi mocui reve yandepuere yaya yandeRu re Espíritu Santo rupi. Echa'ã Espíritu Santo pentiño co. #'0Jayave ou umɨmbeu mbɨacatu regua pe reta tenonde yave mbɨrɨ pico chugüi vae pe jare ore tenonde yave coiño nduico chugüi vae pe. "'0Jare cua uyapo, umbɨpɨacatu vaerã Tumpa ndive mocui reve penti ramiño imano jeco pegua. Echa'ã imano jeco pegua oyovaicho'ã ma uyupii. b!=0Echa'ã Cristo umano yave, umbai mboroyocui. Echa'ã mboroyocui umɨmbeu judío reta pe mbae uyapo vaerã. Jáeramo Cristo umbai mboroyocui, uyapo vaerã mocui reve penti ramiño jae ndive. Jucuarãi umee mbɨacatu. { o0Echa'ã Cristo co jae mbɨacatu umee yandeve vae. Jae uyapo penti ramiño judío reta jare judío mbae vae reta. Tenonde yave judío reta jare judío mbae vae reta oyovaicho uyupii. Uyembɨyao reta uyugüi. Ẽrei Cristo umbai ma yembɨyao. -S0 Tenonde yave pe reta mbɨrɨ pico Tumpa güi. Ẽrei añave piyeyapo penti ramiño Cristo Jesús ndive, jare coiño ma co pico Tumpa güi Cristo imano jeco pegua. }0 Jáeramo jocua ara reta pe Cristo mbae'ã co peve. Echa'ã pe reta Israel pegua reta'ã co, jare Tumpa jei umeeta Israel pegua reta pe vae pembaerã'ã co. Jáeramo peãro'ã mbae piyerovia reve. Echa'ã picose cua ɨvɨ pe Tumpa picuaa mbae reve. ]30 Jáeramo pemandúa cua re: Pe reta co jae judío mbae vae reta. Jare jocua uñemɨcircuncidaca jee vae reta - jae reta uñemɨcircuncidaca co jete pe - jae reta pembɨjee uñemɨcircuncidaca mbae vae reta. c?0 Echa'ã Tumpa yandeapo. Jare yandeapo ma penti ramiño Cristo Jesús ndive, yande yayapo vaerã icavi vae. Echa'ã tenonde yave Tumpa iquɨrẽɨ jecuaeño yayapo vaerã icavi vae. Cristo yanembɨpɨacatu Tumpa ndive "=0 Mbaetɨ quía ipuere umɨngana yembɨasa ipotave mbaravɨquɨ rupi, agüɨye vaerã quía ipuere jei: “Cheparavɨquɨ rupi co amɨngana yembɨasa.” )0Echa'ã Tumpa yanembɨasa ipɨacavi jeco pegua, yapurugüɨrovia ramo. Yande yamɨngana'ã etei yembɨasa. Jae co Tumpa umeeiño yandeve vae. 0Cua uyapo, uicuaaca vaerã ara reta outa vae pe quirãi tuicha ete co ipɨacavi. Cua ipɨacavi uicuaaca ma yandeve Cristo Jesús rupi. D0Tumpa umbɨjecove ye Cristo Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jae ramiño vi umee yandeve tecove opa mbae vae Cristo Jesús ndive, jare yandeapo pentiño Cristo Jesús ndive. J 0Jáeramo umee yandeve tecove opa mbae vae yaico vaerã Cristo ndive, yepe tẽi tenonde yave ñanoi'ã tecove opa mbae vae yanembaeyoa reta jeco pegua. Tumpa yanembɨasa ipɨacavi jeco pegua. <s0Ẽrei Tumpa yandeparareco ete, jare yanderau ete. 30Tenonde yave opaete yande vi yaico yande yae vae reño jae reta rami. Echa'ã yaicose yanderete jare yandepɨayemɨngueta uipota vae re. Jáeramo Tumpa uiporaracata tẽi yandeve, opaete ĩru vae reta pe uiporaracata rami. Echa'ã yande vi ɨvɨ pegua reta co jae reta rami. jM0Jare jocua jeco pegua jecuaeño piyapose icavi mbae vae upurugüɨrovia mbae vae reta jeco rami. Echa'ã jucuarãi uipota piyapo vaerã jocua mburuvicha icavi mbae vae yandepuere mbae yaecha vae - jae co jocua aña guasu upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨa pe uparavɨquɨ oĩ vae. Jucuarãi uparavɨquɨ, agüɨye vaerã jae reta uyapo Tumpa jei vae.  /0Jare Tumpa umee ma peve tecove ipɨau vae. Echa'ã tenonde yave penoi'ã tecove ipɨau vae pereco icavi mbae vae jare pembaeyoa reta jeco pegua. $ C0Echa'ã upurugüɨrovia vae reta Cristo jete co. Jáeramo upurugüɨrovia vae reta jare Cristo pentiño co. Jare Tumpa umee opaete mbaembae Cristo pe.~ w0Echa'ã Tumpa umee Cristo pe ico vaerã opaete vae iYarã. Umee vi chupe ico vaerã upurugüɨrovia vae reta iYarã. - U0Cristo imbaepuere tuicha ete opaete mburuvicha reta ara pegua jare ɨvɨ pegua jare ipotave mbaepuere güɨnoi vae imbaepuere güi. Cristo imbaepuere tuicha ete opaete cua ara reta pe mbaepuere güɨnoi vae reta jare opaete ara reta outa vae pe mbaepuere güɨnoita vae reta imbaepuere güi.  30Echa'ã cua imbaepuere rupi Tumpa umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi, jare umee chupe uguapɨ vaerã iyacata cotɨ ara pe. # A0Tumpa tuicuaaca vi peve quirãi tuicha ete imbaepuere yanemborɨ vaerã. Echa'ã yande yarovia Cristo re. Tumpa uicuaaca ma tuicha ete co cua imbaepuere.   y0Tumpa tumee peve aracuaa, picuaa vaerã quirãi pepuere peãro piyerovia reve. Echa'ã jae peparavo cuarã. Tumpa tuicuaaca vi peve quirãi uyembɨadoraca eteta opaete vae pe umeeta yandeve vae jeco pegua. Echa'ã jae ñaneñono tee iyupeguarã. O  0Tumpa tumee peve aracuaa Espíritu Santo rupi, jare tuicuaaca peve mbaembae, picuaa cavi vaerã Tumpa regua. Tumpa co jae yandeYa Jesucristo uicuaaca yandeve vae. Jae co yandeRu uyembɨadoraca vae. l  S0jecuaeñoi amee yasurupai Tumpa pe peré, jare jecuaeñoi chemandúa peré, ayerure Tumpa pe yave.   #0Jáeramo che aicuaa güive quirãi pe reta perovia yandeYa Jesús re, jare quirãi peau opaete Tumpa oñono tee iyupeguarã vae reta,   10Tumpa umee yandeve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã ñanoita opaete Tumpa umeeta yandeve vae. Cua Tumpa umeeta yandeve yanderepɨ ete yave. Yande co jae imbae. Jare Tumpa cua uyapo yave, uyembɨadoracata co cua jeco pegua. Pablo uyerure Tumpa pe upurugüɨrovia vae reta re & G0 Jare pe reta vi perovia Cristo re, piyandu yave ñee añete vae. Echa'ã jocua ñee icavi vae umɨmbeu peve quirãi piyembɨasaca vaerã. Jare perovia Cristo re yave, Tumpa umee peve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã pe reta jae imbae co. Echa'ã Tumpa jei umee vaerã Espíritu Santo. t c0 Cua Tumpa uyapo uyembɨadoraca vaerã ĩru vae reta pe ore rupi. Echa'ã ore rani ndugüɨrovia Cristo re. c A0 Tenonde yave Tumpa yandeparavo ñanoi vaerã jae umeeta yandeve vae. Jae yandeparavo, yande ñaĩ vaerã Cristo imbaerã. Jare Tumpa cua uyapo iquɨrẽɨ ramo. Echa'ã jae uyapo opaete mbaembae jae jei vae rupi. l S0 Cua co Tumpa iquɨrẽɨ uyapo vae: Umbatɨta opaete mbaembae uyeyapocue vae, Cristo oĩ vaerã iYarã - opaete mbaembae ara pe ñugüɨnoi vae, jare opaete mbaembae ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae. Cua Tumpa uyapota ara iyapɨ yave.  0 Tenonde yave uicuaaca'ã iquɨrẽɨ uyapo vae. Ẽrei añave uicuaaca yandeve iquɨrẽɨ uyapo vae. Cua uyapo jae jei vae rupi. R 0Tumpa iyaracuaa catu jare opaete uicuaa. Jáeramo ipɨacavi ete yandeve.  0Jesucristo yanderepɨ ma. Echa'ã umano yanderé. Jáeramo Tumpa umbɨasa yandeve yanembaeyoa reta. Echa'ã jae ipɨacavi tuicha ete co. | s0Jare cua uyapo, yambɨadora vaerã ipɨacavi tuicha vae jeco pegua. Tumpa ipɨacavi ete yandeve Taɨ uau vae rupi.  50Tumpa yanderau. Jáeramo tenonde yave yandeparavo yayeyapo vaerã taɨ retarã Jesucristo rupi. Echa'ã cua iquɨrẽɨ ete uyapo jae jei vae rupi. 5 e0Echa'ã ndei ɨvɨ uyeyapo mbove, Tumpa yandeparavo, yande ñaĩ vaerã Cristo imbaerã. Cua uyapo, ñaneñono tee vaerã iyupeguarã, jare yanembujupi vaerã jae jovaque. "~ ?0Yambɨadora Tumpa. Jae co yandeYa Jesucristo Tu. Tumpa umee yandeve jeta mbaembae icavi vae ara pegua Espíritu Santo rupi, Cristo re yarovia ramo. u} e0YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Tumpa yanemɨvendise Cristo rupi @| }0Che co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo Tumpa jei vae rupi. Aicuatía cua tupapire Efeso pe pico vae pe. Tumpa peñono tee iyupeguarã, jare piyeyocui cavi Cristo Jesús pe. {7DChe etei jae peve Tumpa ndiveño peĩ. Cua aicuatía chepo pe etei. Pemandúa peresorɨru pe aĩ vae re. Tumpa tumee peve ipɨacavi. Amén.{zoDPere Arquipo pe tuñemɨatangãtu, uyapo vaerã mbaravɨquɨ yandeYa umee chupe vae, uyeyocui vaerã yandeYa pe. PyDPe reta pemɨngueta ma yave cua tupapire, pemondo Laodicea pe upurugüɨrovia vae reta joco pe uyembatɨ vae vi umɨngueta vaerã. Jare jocua tupapire Laodicea pe amondo vae pe reta pemɨngueta vi. x1DTumpa ndiveño toĩ upurugüɨrovia vae reta Laodicea pegua, jare Ninfas jare opaete upurugüɨrovia vae reta Ninfas jenta pe uyembatɨ vae. bw=DLucas jare Demas vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Lucas co jae upurupɨano vae aau vae. v'D Echa'ã che etei chepuere amɨmbeu peve quirãi Epafras uparavɨquɨ tanta peré, jare Laodicea jare Hierápolis pe ñugüɨnoi vae reta re. bu=D Epafras vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Jae vi uyeyocui Cristo pe. Jare jae vi co penti perentaɨgua. Jae jecuaeño uyerure ete Tumpa pe peré, piñemɨmɨrãta vaerã, jare picuaa cavi vaerã opaete Tumpa jei vae. ct?D Jesús vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Jae co Justo pe uyembɨjee vae. Echa'ã opaete judío reta upurugüɨrovia vae güi cua retaño chemborɨ amɨmbeu vaerã Tumpa iporoyocuia regua. Jae reta chembɨpɨacatu ete. Zs-D Aristarco jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Jae ime che ndive oĩ peresorɨru pe. Marcos vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Jae co Bernabé jiɨ. Echa'ã che poyocui ma pembɨresive cavi vaerã, jae oo pepɨ yave. 1r[D Amondo vi jae ndive Onésimo. Jae vi co cherɨvɨ aau vae yandeYa pe uyeyocui cavi vae. Jae co penti perentaɨgua. Jae umɨmbeuta peve opaete mbae cua pe uyeyapo vae. bq=DEcha'ã cuarã amondo pepɨ, jae uicuaa vaerã peregua, jare jae pembɨpɨacatu vaerã. p5DTíquico co jae cherɨvɨ aau vae. Jae co penti yandeYa jembiocui che ndive uyeyocui cavi yandeYa pe vae. Jae umɨmbeuta peve opaete cheregua. oDJecuaeño piyemɨngueta ñee icavi vae pe mbae icavi vae re. Jare piyemboe quirãi piyemɨngueta vaerã ipotave vae pe. Saludo reta inKDPico pearacuaa catu reve upurugüɨrovia mbae vae reta ndive. Jecuaeño piyapo icavi vae. imKDPiyerure cheré, aicuaaca cavi vaerã ĩru vae reta pe. Echa'ã icavi co cuarãi ayapo vaerã. al;DJae ramiño vi piyerure oreré, Tumpa uicuaaca vaerã oreve quirãi numɨmbeu vaerã iñee. Echa'ã chequɨrẽɨ chemiari tenonde yave Cristo regua uyecuaa mbae vae re. Echa'ã jáeramo che aĩ cua peresorɨru pe. xkiDJecuaeño piyerure Tumpa pe. Piñemɨatangãtu, jecuaeño piyerure vaerã pemee reve yasurupai Tumpa pe. j DPatrón reta tuyapo jupi vae jembiocui reta pe, jare agüɨye tumbɨtavɨ. Echa'ã tuicuaa jae reta vi güɨnoi co iYa ara pe. i'DẼrei icavi mbae vae uyapo vae pe Tumpa umbɨjecoviata vi icavi mbae vae uyapo vae re. Echa'ã Tumpa uau'ã penti vaeño ĩru vae güi.}hsDJare tuicuaa yandeYa umbɨjecoviata co chupe jocua umeeta chupe vae pe. Echa'ã uyeyocui co oĩ yandeYa Cristo pe. g%DJare opaete uyapo vae, tuyapo ipɨaquɨrẽɨ reve. Tuyeyocui ipatrón pe, yandeYa pe uyeyocui rami. Echa'ã cuimbae peño'ã uyeyocui oĩ. Wf'DUyeyocui vae reta tuyapo opaete ipatrón jei vae. Agüɨye tuyeyocui cavi ipatrón pe jae umae oĩ jese yaveño, umbɨyerovia vaerãño. Ipɨaquɨrẽɨ reve tuyeyocui chupe uipɨu reve yandeYa güi. leQDTu reta agüɨye tumbɨarasɨiño isambiaɨ reta, agüɨye vaerã isambiaɨ reta umbɨaquɨ. tdaDCunumi reta jare cuñatai reta tuyapo opaete tu jare ichɨ jei vae. Echa'ã cua icavi co yandeYa pe. NcDCuimbae reta tuau jembireco, jare agüɨye tipochɨiño chupe. wbgDCuña reta tuyeyocui ime pe. Echa'ã icavi co jucuarãi uyapo vaerã. Echa'ã güɨrovia ma yandeYa re. Wa'DJare mbae re piyemɨngueta yave jare mbae piyapo yave, piyemɨngueta jese jare piyapo opaete yandeYa Jesús jee re. Jare jecuaeño pemee yasurupai yandeRu Tumpa pe yandeYa Jesús rupi. Yayeyocui yandiyupe 3`_DÑee Cristo regua jecuaeño tuico pepɨa pe. Piyemboe jare piyembɨaracuaa pearacuaa catu reve. Piyerovia reve pecanta yandeYa pe canta reta yambɨadora pɨpe vae. A_{DJare Tumpa ipɨacatu pepɨa pe oĩ vae tuicuaaca peve mbae icavi piyapo vaerã vae. Echa'ã cuarã Tumpa peparavo, pico vaerã penti ramiño. Jare jecuaeño pemee yasurupai Tumpa pe. ^yDJare piyerau. Echa'ã mburuau icavi ete opaete ĩru güi. Echa'ã piyerau yave, pico cavi eteta uyupii penti ramiño. "]=D Pemɨaguanta piyupe, jare piyembɨasa, ime yave quía ĩru vae mbae re umbɨjeco vae. Echa'ã yandeYa pembɨasa ma. Jae ramiño vi pe reta piyembɨasa. )\KD Tumpa perau, jare peparavo peñono tee vaerã iyupeguarã. Jáeramo pico cavi. Piyeparareco. Pepɨacavi piyupe. Piñemɨmichi piyupe. Pepɨaguasu piyupe. [/D Jare cua teco mai ipɨau vae güɨnoi vae reta ipɨte pe mbaetɨ ma uyuavɨ uyugüi judío mbae vae jare judío, uñemɨcircuncidaca vae jare uñemɨcircuncidaca mbae vae, ñanaɨgua reta, uyeyocui vae jare uyeyocui mbae vae. Echa'ã jaeño Cristo ico opaete vae ipɨa pe. lZQD Jare pipɨsɨ ma teco mai ipɨau vae. Echa'ã cua teco mai ipɨau vae umbɨpɨauta pepɨa pe piyemɨngueta vae, picuaa cavi vaerã Tumpa regua, jare pico vaerã jae jei vae re. Echa'ã Tumpa umee peve cua teco mai ipɨau vae. Y D Agüɨye peapu piyupe. Echa'ã pemombo ma piyugüi pereco mai indechicue pɨchɨ̃i vae jare icavi mbae vae reta piyapose vae. fXEDẼrei añave pemombo piyugüi opaete cua ĩru icavi mbae vae reta. Agüɨye pepochɨ. Agüɨye pearasɨ. Agüɨye piyapo icavi mbae vae piyupe. Agüɨye pere icavi mbae vae piyupe. Agüɨye pemoẽ ñee pɨchɨ̃i vae. lWQDTenonde yave pe reta vi piyapose cua icavi mbae vae reta. Echa'ã picose jucuarãi piyapo vaerã. `V9DCua icavi mbae vae jeco pegua Tumpa uiporaracata co jae jei vae uyapo'ã vae reta pe. gUGDJáeramo agüɨye pemaeño icove vaerã jocua teco mai ɨvɨ pegua icavi mbae vae perete pe oĩ vae. Agüɨye piyapo aguasa. Agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta icavi mbae vae re. Agüɨye peporopotaiño. Agüɨye pipota icavi mbae vae. Agüɨye pipota ĩru vae reta imbaembae - echa'ã pipota yave, pipota ete ĩru vae reta imbaembae Tumpa güi. 'TGDCristo co jae perecove añetete vae. Cristo uyecuaa ye yave, pe reta vi piyecuaata jare piyeroviata jae ndive. Teco mai indechi vae jare teco mai ipɨau vae SDEcha'ã pemano ma ɨvɨ pegua güi, jare perecove añetete vae ime ma oĩ Cristo ndive Tumpa oĩ vae pe. Mbaetɨ quía ipuere uecha. $RADJecuaeño pepɨa pe piyemɨngueta mbaembae ara pe ñugüɨnoi vae re. Agüɨye jecuaeño pepɨa pe piyemɨngueta mbaembae ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae reño. PQ DTumpa umee ma peve tecove opa mbae vae Cristo ndive. Jáeramo jecuaeño pepɨa pe piyemɨngueta mbaembae ara pe ñugüɨnoi vae re. Echa'ã joco pe Cristo uguapɨ oĩ Tumpa iyɨpɨ pe iyacata cotɨ. "P=DAñete co, cua nunga mboroyocui aracuaa pegua echa co. Echa'ã cua nunga mboroyocui iyapoa reta umbɨadora-raanga Tumpa pe ipɨa pe uyemɨngueta vae reño, jare uñemɨmichi-raanga, jare uiporaraca jete pe. Ẽrei cua mbaembae rupi ipuere'ã etei oyopia jete uipota vae reta.ODẼrei opaete jocua mbaembae uyembaita co, uyeporu yave. Jare opaete cua mboroyocui reta moromboe ɨvɨ pegua retaño co. |NqDEcha'ã jae reta peocui cuarãi: “Agüɨye pipɨsɨ. Agüɨye peu. Agüɨye piyavɨquɨ.” Jucuarãi jei reta. Pe reta pemano co Cristo ndive moromboe ɨvɨ pegua reta güi. Jáeramo ¿maera pa jecuaeño pico ɨvɨ pegua reta yugüɨreco rami? jare ¿maera pa piyapo iporoyocui reta? !L;DCua nunga uyeco'ã Cristo re. Echa'ã Cristo co jae upurugüɨrovia vae reta iñãca. Echa'ã opaete yandeyuapɨapɨa jare yanderayɨ uyapo yanderete penti ramiño. Ẽrei yanderete uyeco ñaneãca re, ucuacuaa cavi vaerã. Jucuarãiño vi Cristo jete ucuacuaa Tumpa jei vae re. "K=DAgüɨye quía tapeopia Tumpa umeeta peve vae güi. Echa'ã amocue vae uñemɨmichi-raanga, jare umbɨadora ángel reta. Cua nunga ipɨa pe uyemɨngueta tẽi uicuaa co uecha mbae vae regua, jare uyembɨcate ipɨayemɨngueta rupiño uicuaa vae re, yepe tẽi mbae uicuaa cavi'ã. J%DEcha'ã opaete cua reta jaanga retaño co. Tenonde yave Tumpa umɨjaanga reta uyeyapota vae re. Echa'ã cua reta uyemɨjaangaño Cristo re. IDJáeramo agüɨye quía tapembɨjeco mbae peu vae re, jare fiesta reta iara reta re, jare yasɨpɨau re, jare mbutuu ara reta re. @HyDJáeramo Tumpa yanderepɨ ma opaete mbaepuere yanderé güɨnoise vae reta güi, jare umɨmaraca reta opaete vae jovaque. Echa'ã Tumpa umɨamɨri reta, Cristo umano yave curusu re. QGDTumpa umbai ma mboroyocui uyecuatía oĩ vae. Echa'ã jocua uyecuatía oĩ vae oyovaichose ore ndive, jare jecuaeño orembɨjecose. Ẽrei Tumpa güɨraa co oregüi, Cristo uyecutuca curusu re yave. wFgD Tenonde yave pe reta penoi'ã tecove opa mbae vae pembaeyoa reta jeco pegua, jare piñemɨcircuncidaca'ã pembaeyoa reta güi ramo. Ẽrei Tumpa umee ma peve tecove opa mbae vae Cristo ndive jare pembɨasa ma opaete pembaeyoa reta güi. zEmD Piyembɨbautizaca yave, piñeñotɨ co Cristo ndive, jare Tumpa umee peve tecove opa mbae vae Cristo ndive. Cua uyeyapo Tumpa imbaepuere rupi, pepurugüɨrovia ramo. Echa'ã Tumpa umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi. oDWD Jare piñemɨcircuncidaca ma vi pepɨa pe, Cristo re perovia ramo. Echa'ã Cristo uyapo peve pepɨa pe vae penti cuimbae uñemɨcircuncidaca vae jete pe uyeyapo vae rami co. Echa'ã Cristo perepɨ opaete mbaeyoa imbaepuere güi. CD Jáeramo opaete mbaembae penoi, Cristo penoi ramo. Echa'ã jae co opaete mburuvicha reta ara pegua jare ɨvɨ pegua iYa. HB D Echa'ã Cristo co jae Tumpa etei cuimbaerã uyeyapo vae. FADPiñemoa, agüɨye vaerã quía pembɨtavɨ aracuaa tavɨ pegua pe. Echa'ã cua nunga aracuaa moromboe ɨvɨ pegua retaño co. Oporomboe'ã Cristo re, jaeño mbaembae ɨvɨ pegua re. v@eDPiñemɨmɨrãta Cristo imbaepuere rupi, pecuacuaa cavi vaerã jese. Piñemɨatangãtu pepurugüɨrovia re. Echa'ã jucuarãi co piyemboe. Jecuaeño pemee yasurupai Tumpa pe pepurugüɨrovia re. Cristo umee ma yandeve tecove ipɨau vae y?kDPembɨresive ma yandeYa Jesucristo mburugüɨrovia rupi. Jae ramiño vi jecuaeño pico perovia reve jese. Y>+DEcha'ã yepe tẽi che aĩ'ã pepɨ, ẽrei jecuaeño chepɨa pe ayemɨngueta peré. Aicuaa quirãi pico cavi co uyupii, jare quirãi piñemɨmɨrãta pepurugüɨrovia Cristo regua re. Jare cua re ayerovia. [=/DJare cua che jae peve, agüɨye vaerã quía pembɨtavɨ ñee icavi echa vae pe. <)DPipota yave pearacuaa catu, Cristo re uñevãe opaete aracuaa. Jare pipota yave picuaa cavi mbae regua, Cristo uicuaa cavi opaete mbae regua. w;gDAipota ete pepɨacatu vaerã, jare piyerau vaerã, penti ramiño pico vaerã. Aipota piñemɨmɨrãta vaerã opaete picuaa vae rupi, jare picuaa vaerã jocua tenonde yave uyecuaa mbae vae Cristo regua yandeRu Tumpa uicuaaca yandeve vae. : -DẼrei aipota picuaa vaerã quirãi tanta aparavɨquɨ aiporara reve peré, jare Laodicea pegua reta re, jare opaete cherecha mbae vae reta re. *9 ODCua jeco pegua che vi aparavɨquɨ aĩ Tumpa pe. Tanta aparavɨquɨ aĩ aiporara reve Cristo imbaepuere rupi. Echa'ã jae tanta uparavɨquɨ oĩ chepɨa pe.(8 KDOre vi numɨmbeu Cristo regua. Numbɨaracuaa opaete vae, jare nomboe opaete vae orearacuaa catu reve, opaete vae ipɨrãta vaerã Cristo imbaepuere rupi. 7 }DEcha'ã Tumpa iquɨrẽɨ uicuaaca chupe reta quirãi cua tenonde yave uyecuaa mbae vae mbaeyecou tuicha vae güɨnoi judío mbae vae reta cotɨ. Jae co Cristo ico pepɨa pe vae. Jáeramo pepuere peãro piyerovia reve Tumpa pembɨyeroviata vae re. &6 GDCua co jocua tenonde yave uyecuaa mbae vae. Echa'ã Tumpa uicuaaca'ã etei tenonde yave. Ẽrei añave Tumpa uicuaaca co oñono tee iyupeguarã vae reta pe. 85 kDEcha'ã uñemee cheve ayeyocui vaerã upurugüɨrovia vae reta pe. Tumpa etei cheapo jae jembiocuirã, che ayeyocui vaerã peve, jare amɨmbeu vaerã peve opaete Tumpa iñee. =4 uDAñave ayerovia aiporara aĩ peré vae re. Echa'ã aiporara aĩ cherete pe jocua uataño co Cristo jete uiporara vaerã vae. Echa'ã jae jete co jae upurugüɨrovia vae reta. i3 MDjecuaeño piñemɨmɨrãta yave jare piñemɨatangãtu yave pepurugüɨrovia re, jare jecuaeño peãro yave piyerovia reve ñee icavi vae rupi uñemee peve vae. Echa'ã pe reta picuaa ñee icavi vae opaete ɨvɨ pegua reta pe jerãcua vae. Jare che vi amɨmbeu ñee icavi vae, jare cuarãi ayeyocui Tumpa pe. Pablo uyeyocui upurugüɨrovia vae reta pe f2 GDJucuarãi jae uyapo imano rupi cuimbaerã uyeyapo yave. Jare jucuarãi uyapo, peñono tee vaerã iyupeguarã, jare agüɨye vaerã penoi mbaeyoa, jare agüɨye vaerã quía ipuere pembɨjeco mbae re, jae jovai peĩ yave, C1 DJare tenonde yave pe reta mbɨrɨ ete pico Tumpa güi. Echa'ã piyovaichose pepɨa pe Tumpa ndive, jare piyapose icavi mbae vae. Ẽrei añave Cristo pembɨpɨacatu ma Tumpa ndive. X0 +DTumpa uipota vae vi co umbɨpɨacatu vaerã jae ndive Cristo rupi opaete ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae reta jare opaete ara pe ñugüɨnoi vae reta. Echa'ã umee ma yandeve ipɨacatu Cristo imano rupi curusu re. I/  DEcha'ã Tumpa uipota vae co jae etei ico vaerã Cristo jete pe. v. gDJare upurugüɨrovia vae reta co jae Cristo jete rami, jare Cristo co jae upurugüɨrovia vae reta iñãca rami. Jae co tenondegua vae. Echa'ã jae tenonde voi icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, jae ico vaerã opaete vae iYarã. x- kDJare jae icoño mai ndei mbae uyeyapo mbove, jare mbaetɨta tẽi mbae ipuere ico jae uyandareco'ã yave jese. 4, cDEcha'ã jae uyapo opaete. Jae uyapo opaete ara pe oĩ vae jare opaete ɨvɨ pe oĩ vae. Jae uyapo opaete yandepuere yaecha vae jare opaete yandepuere mbae yaecha vae. Jae uyapo opaete mburuvicha reta ara pegua jare ɨvɨ pegua, jare opaete mbaepuere güɨnoi vae. Jae etei uyapo opaete iyupeguarã. +  DMbaetɨ etei quía uecha Tumpa. Ẽrei Taɨ uicuaaca yandeve quirãi co jae. Taɨ co jae opaete mbaembae uyeyapo vae iYa. *  DYandeRu yanderepɨ Taɨ imano rupi, jare yanembɨasa yanembaeyoa reta güi. Cristo yanembɨpɨacatu ma Tumpa ndive imano rupi ) D YandeRu yanderepɨ ma mbaepuere pɨ̃tumimbi re güɨnoi vae güi, jare yandererova ma Taɨ iporoyocuia pe. Jae uau Taɨ. B( D Pemee yasurupai yandeRu pe. Echa'ã jae umee ma peve penoi vaerã pembaerã opaete ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe uñemeeta vae. Echa'ã cua reta yugüɨreco tembipe pe. `' ;D Tumpa tapemɨmɨrãta imbaepuere tuicha ete vae pe, pepɨaguasu vaerã piyerovia reve. {& qD Tumpa tapemborɨ, pico cavi vaerã. Echa'ã pe reta co jae yandeYa imbae. Jare cuarãi pico yave, pembɨyeroviata co yandeYa. Jecuaeño piyeyocui yandeYa pe icavi vae piyapo vae rupi. Jare jecuaeño piyemboe Tumpa re, picuaa cavi ete vaerã. Z% /D Jáeramo ore vi cua nduyandu güive, jecuaeño nduyerure peré. Nduyerure Tumpa pe, jae uicuaaca cavi vaerã peve jei vae. Tumpa tumee peve opaete aracuaa Espíritu pegua, picuaa cavi vaerã jae jei vae. H$  DJare jae uicuaaca oreve mburuau Espíritu Santo umee peve vae. # %DCua re piyemboe Epafras güi. Epafras uyeyocui Cristo pe ore ndive, jare nduau ete. Jae co penti Cristo jembiocui pepuere perovia catu vae. " /DCua ñee jerãcua peve vae jerãcua vi opaete ɨvɨ rupi. Jare opaete que rupi quía quía güɨrovia, jare uyeyocui Tumpa pe pe reta rami. Echa'ã pe reta perovia, jare piyeyocui Tumpa pe, jocua ara Tumpa ipɨacavi regua piyandu güive. Echa'ã picuaa añete co cua ñee. _! 9DPe reta penoi cua mburuau, peãro peĩ piyerovia reve Tumpa umeeta peve vae ramo. Echa'ã Tumpa uñuvatu ma peve ara pe. Pe reta picuaa cua regua, ñee icavi vae piyandu yave. Echa'ã ñee icavi vae añete vae co.  DCuarãi nduyapo, nduicuaa güive quirãi perovia Cristo Jesús re, jare quirãi peau opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. l SDNumee yasurupai Tumpa pe peré. Jae co yandeYa Jesucristo Tu. Jare jecuaeño nduyerure peré.  'DAicuatía cua tupapire Colosas pe pico vae pe. Pe reta vi co jae cherɨvɨ reta. Tumpa peñono tee iyupeguarã, jare piyeyocui cavi Cristo pe. YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Pablo uyerure Tumpa pe upurugüɨrovia vae reta re  {DChe co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo Tumpa jei vae rupi. Yanderɨvɨ Timoteo ime vi cua pe oĩ che ndive. #Jare jecuaeño umɨmbeu Tumpa iporoyocuia regua, jare oporomboe yandeYa Jesucristo re uquɨye mbae reve, jare mbaetɨ quía umbɨavai. Jare Pablo uiporu penti o umbɨepɨ reve, jare ico joco pe mocui año. Jare umbɨresive opaete yugüeru opou ipɨ vae reta. Z-Jare cua Pablo opa ma jei yave, judío reta yugüɨraa uyeaca reve uyupii. 5Picuaa cavi cua: Tumpa umɨmbeucata cua ñee judío mbae vae reta pe, jae reta uyembɨasaca vaerã. Echa'ã jae reta uyapɨsacata jese —jei. Echa'ã cua reta ipɨatanta,
jare iyapɨsa pe uyandu tẽi,
jare usapɨmiño,
agüɨye vaerã uecha jesa pe,
jare agüɨye vaerã uyandu iyapɨsa pe,
jare agüɨye vaerã uicuaa ipɨa pe,
jare agüɨye vaerã uyerova checotɨ’ —jei Tumpa—.‘Echa'ã uyerova checotɨ yave, ambaita tẽi imbaeyoa reta’ —jei. Jucuarãi jei —jei Pablo chupe reta—. !;‘Ecua tenta guasu pegua reta pe, jare ere chupe reta:Piyandu tẽita, ẽrei ndarau picuaa.Peecha tẽita, ẽrei ndarau picuaa cavi. ucJáeramo uyembɨyao reta uyugüi, jare yugüɨraa Pablo jenta güi, Pablo opa yave jei chupe reta cua ñee: —Jupi co jei Espíritu Santo Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Isaías rupi yandetenondegua reta pe. Echa'ã jei cuarãi: T!Jare amocue güɨrovia Pablo jei vae. Ẽrei ĩru vae reta güɨrovia'ã. oWJayave jei reta Pablo pe ĩru ara rupi yugüeruta co. Jayave jocua ara jeta vae yugüeru Pablo jenta pe. Jare neimbove güive Pablo icaaru umɨmbeu chupe reta Tumpa iporoyocuia regua. Jare Moisés iporoyocui rupi jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue vae rupi umɨmbeu vi chupe reta Jesús regua. Cua uyapo, jae reta güɨrovia vaerã. 'Ẽrei nduipota nduicuaa mbae ndepɨa pe ndiyemɨngueta vae. Echa'ã nduicuaa opaete que rupi jei reta icavi'ã co cua moromboe —jei reta. QẼrei jae reta jei chupe: —Mbaetɨ quía ombou tupapire oreve Judea güi nemɨmbeu vaerã oreve. Jare ou'ã penti ave ñanerentaɨgua joco güi umɨmbeu vaerã oreve icavi mbae vae nderegua. /WJáeramo che pueni puecha vaerã, jare ayemɨngueta vaerã pe reta ndive. Echa'ã Israel pegua reta güɨrovia vae jeco pegua añeapɨ̃ti aĩ cua cadena pe —jei. GẼrei judío reta oyovaicho cheré ramo, ayapo'ã vaerã mbae, jaeño ayu vaerã cherãa César, yepe tẽi mbaetɨ mbae ambɨjeco vaerã cherentaɨgua reta jese vae —jei chupe reta—. pYJare jae reta upɨrandu yave cheve, uipota tẽi cheyora, ayapo'ã mbae nunga teco amano vaerã ramo. lQJare mbapɨ ara ma uasa yave, Pablo uenica judío reta itenondegua reta. Jare uyembatɨ reta yave, Pablo jei chupe reta: —Cherɨqueɨ reta, yepe tẽi ayapo'ã mbae nunga teco ñanerentaɨgua reta cotɨ ani yandetenondegua reta iyemboe cotɨ, ẽrei Jerusalén pegua reta chemee romano reta pe, jare romano reta cheñono peresorɨru pe —jei—. s _Jare ndoo nuvãe yave Roma pe, sundaro reta juvicha umee pereso reta penti sundaro reta juvicha tenondegua vae pe. Ẽrei umaeño Pablo re icoiño vaerã penti sundaro uyandareco jese vae ndive. Pablo umɨmbeu ñee icavi vae Roma pe  Jare orererãcua upurugüɨrovia vae Roma pegua reta pe, jare amocue jae reta yugüeru orerovãiti Foro Apio pe, jare ĩru vae reta yugüeru orerovãiti Tres Tabernas pe. Jare Pablo uecha yave cua reta, umee yasurupai Tumpa pe, jare uñemɨatangãtu. 8 iJare joco pe nuñevãe upurugüɨrovia vae reta ndive. Jare jae reta uparea oreve ndupɨta vaerã jae reta ndive siete ara pegua. Jare joco güi ndoo tenta guasu Roma cotɨ. 5 c Jayave joco güi nduyere jare ndoo nuvãe tenta guasu Regio pe. Jayave pɨareve pe ɨvɨtu uyepeyu sur cotɨ güi, jare pɨareve ye pe ndoo nuvãe tenta guasu Puteoli pe. r~~e}s||T{{wzz`yyTxzww\vu\tes+rtq3prooho6nnmmOll{l(kjii*hh]gPfe]dPccnbb8aa4``_a^^j^]p\\v\?[ZZvYYX,WVVUUxUTT#SSRjQQ&PO|NN]MULKJI=HCG`FFEPDDtCCBlBAiA @c?>> <Pe reta pipota mboroyocui güɨnoi vaerã mbaepuere peré. Pemɨmbeu cheve, ¿picuaa'ã pa mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae? $tA&Aipota tẽi aĩ vaerã pe reta ndive añave, jare aipota'ã tẽi pumɨngueta vaerã cuarãi. Echa'ã chepɨacañɨ ete peré. Umɨjaanga Agar jare Sara s&Cherɨvɨ reta, penti cuña uiporara imembɨ oata yave vae rami che aiporara ye ma aĩ Cristo jecove uyecuaa vaerã peré. _r7&Ẽrei icavi jecuaeño peratangãtu vaerã icavi vae re - mbaetɨ pepɨ aĩ yaveño. #q?&Jocua pembopa vae reta jatangãtu ete peré, ẽrei icavi'ã peve peguarã. Echa'ã uipota pembopia oregüi, pe reta peratangãtu vaerã jese reta. Vp%&Che amɨmbeu peve añete vae. Cua uipota'ã jei ayemboyovaicho ma pe ndive. *oM&¿Maera pa penoi'ã ma jocua yerovia penoise vae? Echa'ã chepuere amɨmbeu peregua cua: Pepuere yave mona, peequita tẽi peresa piyugüi, pemee vaerã cheve. n&Jare yepe tẽi chembaerasɨ, ẽrei chererɨ̃ro'ã jare chemɨtarẽɨ'ã. Echa'ã pe reta chembɨresive cavi. Penti ángel Tumpa güi ou yave mona pepɨ, pembɨresiveta tẽi jucuarãi. Jare Cristo Jesús ou yave mona pepɨ, pembɨresiveta tẽi jucuarãi. omW& Echa'ã pe reta picuaa co quirãi chembaerasɨ jeco pegua tenonde yave amɨmbeu peve ñee icavi vae. l+& Cherɨvɨ reta, pumɨñera piyapo vaerã che ayapo rami. Echa'ã che ayeyapo peĩrurã. Mbaetɨ etei mbae icavi mbae vae piyapo checotɨ. jkM& Chepɨatɨtɨ ete peré. Echa'ã chepɨa pe ayemɨngueta aramoi aparavɨquɨiño ma pepɨte pe. kjO& Echa'ã piyandareco peĩ ara reta re, yasɨ reta re, fiesta reta iara reta re jare año reta re. bi=& Ẽrei añave picuaa ma Tumpa, Tumpa pecuaa ma ramo. Jáeramo ¿maera pa pipota perovia ye moromboe reta ɨvɨ pegua? Echa'ã güɨnoi'ã mbaepuere pemborɨ vaerã. ¿Maera pa pipota güɨnoi vaerã mbaepuere peré? h&Añete co, tenonde yave picuaa'ã Tumpa yave, piyeyocuise tumpa-raanga reta pe. Jae reta mbaetɨ etei tecove güɨnoi. Eg&Jáeramo pe reta uyeyocui vae reta'ã ma. Pe reta co jae Tumpa taɨ reta. Jare taɨ reta ma pico ramo, Tumpa umee vae pembae co Cristo rupi. Pablo ipɨatɨtɨ upurugüɨrovia vae reta re sf_&Jare taɨ reta ma pe reta pico ramo, Tumpa ombou pepɨa pe Taɨ iEspíritu. Jae jei: “CheRu, cheRu.” e{&jae ipuere vaerã uepɨ mboroyocui güɨnoi mbaepuere jese vae reta, ore orepuere vaerã nduyeyapo Tumpa taɨ retarã. udc&Ẽrei ou ma uvãe yave ara, Tumpa ombou Taɨ. Jae oa cuña güi, jare mboroyocui güɨnoi mbaepuere jese, c&Jae ramiño vi tenonde yave moromboe ɨvɨ pegua mbaepuere güɨnoi oreré. Echa'ã jayave nduicose jocua sambiaɨ rami. +bO&Echa'ã omboe vae reta jare uyandareco jese vae reta güɨnoi mbaepuere jese jare imbaembae re, jae uepitɨ regua iaño tu amɨri ndei umano mbove umɨmbeu vae. Ba &Ẽrei che jae peve cua: Penti cuimbae umano yave, taɨ güɨnoita tu imbaembaecue vae sambiaɨ ico rambueve, oyovaque penti uyeyocui vae ndive, yepe tẽi opaete mbaembae imbae ma co. `7&Jare pe reta co jae Abraham iñemoñaa reta rami. Echa'ã pe reta co jae Cristo imbae. Jáeramo pembae co jocua Tumpa jei Abraham pe umeeta vae.=_s&Cristo Jesús re uyuavɨ'ã uyupii judío jare judío mbae vae, uyeyocui vae jare uyeyocui mbae vae, cuimbae jare cuña. Echa'ã Cristo Jesús re opaete pe reta penti ramiño co. ^#&Echa'ã opaete pe reta piyembɨbautizaca ma piyeyapo vaerã Cristo jete peguarã. Jáeramo pe reta piyeyapo ma penti ramiño Cristo ndive. e]C&Jare opaete pe reta vi Tumpa taɨ reta co mburugüɨrovia Cristo Jesús re penoi vae rupi. t\a&Ẽrei güɨnoi'ã ma mbaepuere oreré jocua uyandarecose oreré vae. Echa'ã ndugüɨrovia ma Cristo re. [&Jáeramo mboroyocui oreyandarecoa rami vi co. Jae uyandarecose oreré, Cristo ou regua orembujupica vaerã mburugüɨrovia rupi. Z&Ẽrei ndei ndugüɨrovia Jesucristo re mbove, mboroyocui güɨnoise mbaepuere oreré, penti peresorɨru iyandarecoa mbaepuere güɨnoi pereso reta re rami. Jare mboroyocui güɨnoise mbaepuere oreré, Tumpa uicuaaca regua ndugüɨrovia vaerã Jesucristo re. )YK&Ẽrei Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae uicuaaca opaete vae iyoa co, Tumpa jei uyapota vae uñemee vaerã mburugüɨrovia Jesucristo re güɨnoi vae reta pe. CX&Ẽrei mboroyocui oyovaicho'ã etei co Tumpa jei uyapota vae ndive. Echa'ã tecove uñemee yave mona mboroyocui Tumpa uicuaaca vae re, añetete co mboroyocui upurumbujupita tẽi. W&Jare uicuaaca-yuapɨ ye vae oĩ mocui vae ipãu pe, uicuaaca-yuapɨ ye vaerã penti vae güi ĩru vae pe. Ẽrei Tumpa co jae pentiño. V &Jayave ¿maera pa uñemee mboroyocui? Uñemɨĩru co mbaeyoa reta jeco pegua, jocua Abraham iñemoñaa Tumpa jei umeeta vae ou regua. Jare Tumpa uicuaaca mboroyocui Moisés pe ángel reta rupi, Moisés uicuaaca-yuapɨ ye vaerã Israel pegua reta pe. VU%&Echa'ã mboroyocui re yave mona Abraham güɨnoita Tumpa jei umeeta chupe vae, ndarau tẽi güɨnoi jei uyapota vae re. Ẽrei uyeyapo co Tumpa jei uyapota vae Abraham pe. ¿Maera pa uñemee mboroyocui? BT}&Jáeramo che jae peve cua: Tumpa tenonde yave uyapo penti trato Abraham ndive, jare uicuaaca chupe añetete vae co. Jayave cuatrocientos treinta año uasa ma yave ramo, Tumpa umɨmbeu mboroyocui. Jáeramo mboroyocui ipuere'ã umbai jocua trato. Echa'ã umbai yave mona, Tumpa ndarau tẽi uyapo jei uyapota vae. S &Cuarãi vi Tumpa jei umeeta mbaembae Abraham jare iñemoñaa pe. Tumpa imiari'ã iñemoñaa reta re. Echa'ã jucuarãi yave mona, uipotata tẽi jei jeta vae. Ẽrei imiari iñemoñaa re. Echa'ã cua uipota jei penti vae. Jare jocua penti vae Cristo co. pRY&Cherɨvɨ reta, tachemiari peve cua ɨvɨ pe mbae uyeyapo vae re. Ɨvɨ pegua reta penti trato uyapo yave uyupe, yepe tẽi ɨvɨ pegua retaño co, ndarau quía ipuere umbai, jare ndarau quía ipuere mbae umɨĩru jae ndive. ZQ-&Jare cua uyeyapo Cristo pe, Tumpa umɨvendise vaerã Cristo Jesús rupi judío mbae vae reta, umɨvendise Abraham rami, jare yande ñanoi vaerã Espíritu Tumpa jei umeeta vae yandepurugüɨrovia jeco pegua. tPa& Mboroyocui yanembɨjecose. Ẽrei Cristo yanderepɨ ma chugüi. Echa'ã jae uyembɨjecoca yandepepɨca pe. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Teco güɨnoi jocua uyecutu curusu re vae.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. JO & Jare mboroyocui mburugüɨrovia pegua'ã co. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ mboroyocui re cuarãi: “Ime yave quía cua nunga uyapo vae, icota uyapo ramo.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. N& Echa'ã yandepuere yaicuaa quirãi mbaetɨ penti ave ipuere uyembujupi Tumpa jovaque mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Tumpa umbujupi vae güɨnoita tecove upurugüɨrovia ramo.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. M1& Opaete uipota uyembujupi mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi vae reta jecuaeño teco güɨnoi. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Tuyembɨjeco toĩ jocua jecuaeño uyapo'ã opaete uyecuatía oĩ mboroyocui itupapire pe vae.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. L%& Jáeramo Tumpa añave umɨvendise mburugüɨrovia güɨnoi vae reta, Abraham umɨvendise rami. Echa'ã Abraham vi güɨnoi mburugüɨrovia. VK%&Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ ñee icavi vae Tumpa umɨmbeu Abraham pe vae. Tumpa umɨmbeu chupe ndei uyeyapo mbove. Echa'ã jei Abraham pe cuarãi: “Nde rupi opaete ɨvɨ pegua reta amɨvendiseta.” Jucuarãi jei chupe. Echa'ã Tumpa uicuaa ndei uyeyapo mbove quirãi umbujupita judío mbae vae reta ipurugüɨrovia jeco pegua. cJ?&Jáeramo picuaa co cua: Mburugüɨrovia güɨnoi vae reta co jae Abraham taɨ reta rami. fIE&Jucuarãi vi Abraham güɨrovia Tumpa, jare Tumpa umbujupi ipurugüɨrovia jeco pegua. HH &Tumpa umee peve Espíritu Santo, jare uyapo mɨacañɨ reta pepɨte pe. ¿Uyapo pa cua mbaembae mboroyocui jei vae re piyapo vae rupi, ani ñee icavi vae piyandu yave pepurugüɨrovia ramo? RG&¿Piporaraiño ma pa jeta mbaembae? Quirãi mona agüɨye piporaraiño. F &¿Pearacuaa'ã etei pa co? Pe reta pembɨpɨ Espíritu Santo rupi. ¿Piñemɨmɨrãtata pa pe retaiño pepuere piyapo vae rupi? 0EY&Cuaño aipota pemɨmbeu vaerã cheve: ¿Pembɨresive pa Espíritu Santo mboroyocui jei vae re piyapo vae rupi, ani ñee icavi vae piyandu yave pepurugüɨrovia ramo? TD #&Galacia pegua reta, pe reta co jae iyaracuaa mbae vae reta rami. ¿Quía pa pembɨtavɨ, agüɨye vaerã perovia añete vae? Echa'ã perovaque etei amɨmbeu cavi ma quĩrai Jesucristo uyecutu curusu re. C#&Arɨ̃ro'ã Tumpa ipɨacavi. Echa'ã mboroyocui jei vae re yayapo vae rupi yandepuere yayembujupi yave mona, Cristo umanoiñota tẽi.Bw&Cristo umano curusu re yave, che amano vi jae ndive. Jáeramo aicove'ã ma, jaeño Cristo icove chepɨa pe. Jare cua ɨvɨ pe aico rambueve, aico co mburugüɨrovia Tumpa Taɨ re anoi vae re. Echa'ã jae cherau, jare uñemee umano vaera cheré. %AC&Mboroyocui jei vae rupi amano ma co. Jáeramo añave che co jae penti umano ma mboroyocui cotɨ vae rami. Jare jáeramo añave chepuere ayeyocui Tumpa pe. `@9&Echa'ã aipota yave ayapo ye jocua ambai vae, añete co che ayeyapo mbaeyoa peguarã. =?s&Jare nduipota yave nduyembujupica Cristo re, ore vi nduyecuaa mbaeyoa pegua reta. Ẽrei yepe tẽi nduyecuaa cuarãi, ẽrei Cristo oreapo'ã etei co mbaeyoa pegua retarã. >&nduicuaa ndarau quía ipuere uyembujupica mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi. Jaeño ipuere uyembujupica güɨrovia yave Jesucristo re. Jáeramo ore vi ndugüɨrovia ma Jesucristo re nduyembujupica vaerã mburugüɨrovia Cristo re nonoi vae rupi, nduyembujupica'ã mboroyocui jei vae re nduyapo vae rupi. Echa'ã ndarau quía uyembujupica mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi. =}&Ore mbaetɨ etei co judío mbae vae reta - mbaeyoa pegua ndoe chupe vae. Ẽrei yepe tẽi ore co jae judío reta etei, q<[&Ẽrei aecha yave uyapo'ã jupi añete vae ñee icavi vae pegua rupi, che jae Pedro pe opaete vae jovaque: “Yepe tẽi nde co jae penti judío, ẽrei ndico judío mbae vae reta yugüɨreco rami, ndico'ã judío reta yugüɨreco rami. Jáeramo ¿maera pa ndipota judío mbae vae reta yugüɨreco vaerã judío reta yugüɨreco rami?” Jucuarãi jae chupe. *;M& Jayave ĩru judío reta vi uyemboe Pedro jeco re, jare uyapo reta jae uyapo rami. Jáeramo Bernabé vi uñemaeño chupe reta, uyapo vaerã jae reta uyapo rami. q:[& Echa'ã ndei amocue judío reta Jacobo güi yugüeru mbove, Pedro ucaruñoi judío mbae vae reta ndive. Ẽrei yugüeru ma yave, Pedro ucaru'ã ma judío mbae vae reta ndive, jare opou'ã ma ipɨ. Echa'ã uquɨye judío reta güi. \91& Ẽrei Pedro ou yave Antioquía pe, chupe etei ambɨeta, teco güɨnoi ramo. 8+& Jaeño jei reta oreve oremandúa vaerã iparavete vae reta re. Ẽrei che etei aipota ete ayapo jucuarãi. Pablo umbɨjeco Pedro Antioquía pe 87i& Jáeramo uicuaa reta ma yave quirãi Tumpa umee cheve ipɨacavi, Jacobo, Cefas jare Juan - jae reta co itenondegua echa vae reta - chepopɨsɨ jare uipopɨsɨ vi Bernabé, uicuaaca vaerã penti rami co noĩ, jare ore ndoo vaerã judío mbae vae reta pe, jare jae reta yugüɨraa vaerã judío reta pe. !6;&Echa'ã Tumpa omondo Pedro ico vaerã jemimondorã judío reta pegua. Jae ramiño vi jae chemondo aico vaerã jemimondorã judío mbae vae reta pegua. 85i&Ẽrei jae reta uicuaa ma Tumpa umee co cheve amɨmbeu vaerã ñee icavi vae judío mbae vae reta pegua, Pedro pe umɨmbeu vaerã ñee icavi vae judío reta pegua umee rami. x4i&Ẽrei itenondegua uyembutuichaca echa vae reta ipuere'ã etei umɨĩru ñee amɨmbeu vae ndive. Yepe tẽi tenonde yave uyembutuichaca reta co, ẽrei jocua uipota'ã jei mbae cheve. Echa'ã Tumpa uau'ã penti vaeño ĩru vae güi. u3c&Ẽrei nuñemaeño'ã etei jese reta. Echa'ã nduipota jecuaeño penoi vaerã ñee icavi vae añetete vae. 29&jare yepe tẽi amocue mbaetɨ añetete upurugüɨrovia vae reta uique vɨari orepɨte pe. Echa'ã uipota uecha vɨari quirãi ra nduico. Echa'ã uicuaa reta ore numɨmbeu co quirãi Cristo Jesús oreyora ma mboroyocui güi. Echa'ã uipota tẽi nduico ye vaerã mboroyocui re. b1=&Jare ipuere'ã quía umɨcircuncidaca Tito che ndive oĩ vae, yepe tẽi jae griego co, )0K&Jare aa, Tumpa uicuaaca cheve aa vaerã ramo, jare amɨmbeu cavi chupe reta jocua ñee icavi vae amɨmbeu judío mbae vae reta pe vae. Ẽrei amɨmbeu rani itenondegua reta peño. Echa'ã aipota ayemɨngueta cavi jae reta ndive, jae reta uicuaa cavi vaerã jocua jecuaeño amɨmbeu vae. m/ U&Cua jaɨcue rupi, catorce año uasa ma yave, aa ye Jerusalén pe Bernabé ndive, jare araa vi Tito. 6. i&Jare umbɨadora reta Tumpa chereco pegua.H-  &Jaeño jae reta uyandu jei cuarãi: “Jocua cuimbae icavi mbae vae uyapose yandeve vae añave umɨmbeu mburugüɨrovia tenonde yave uipota tẽi opa umɨcañɨ vae.” Jucuarãi uyandu jei. g, I&Jare Cristo re güɨrovia vae Judea pe uyembatɨmbatɨ vae reta checuaa'ã, cherecha'ã ramo. 8+ m&Cua jaɨcue rupi aa Siria jare Cilicia pe. V* '&Mase, cua aicuatía peve vae añete vae co. Tumpa uicuaa catu añete vae co. `) ;&Ẽrei aecha'ã penti ave ĩru temimondo. Jaeño aecha Jacobo - jae co yandeYa tɨvɨ. ( &Cua jaɨcue rupi, mbapɨ año uasa ma yave, aa Jerusalén pe ayemɨngueta vaerã Pedro ndive, jare apɨta jae ndive quince ara. !' =&Aa'ã vi Jerusalén pe Tumpa jemimondo reta tenonde Tumpa omondo chegüi vae ñugüɨnoi vae pe. Ẽrei aa Arabia pe, jare joco güi ayu ye Damasco pe. & y&uicuaaca Taɨ cheve, che amɨmbeu vaerã judío mbae vae reta pe. Cua uyeyapo yave, ayemɨngueta'ã jese quía ndive. %  &Ẽrei Tumpa cheñono tee iyupeguarã ndei chesɨ güi aa mbove, jare cheparavo ipɨacavi jeco pegua. Jare jae uipota ma yave, $ 5&Jare judío reta iporomboe re cheratangãtu ete jeta cherentaɨgua cheaveigua reta güi. Echa'ã cheratangãtu ete chetenondegua reta iporomboe re. ;# q& Pe reta picuaa ma quirãi judío reta iporomboe re che aicose. Echa'ã ayapose jeta ete mbae icavi mbae vae Tumpa uiparavo vae reta cotɨ, jare aipota tẽi opa amɨcañɨ. " {& Echa'ã mbaetɨ penti ave cuimbae umɨmbeu cheve. Ayemboe'ã etei jese cuimbae güi. Jaeño Jesucristo uicuaaca cheve. {! q& Ẽrei aipota picuaa vaerã, cherɨvɨ reta, cua: Cua ñee icavi vae che amɨmbeu vae ou'ã co cuimbae güi. E  & Aipota'ã etei ɨvɨ pegua reta chembutuicha vaerã. Aipota Tumpaño chembutuicha vaerã. Aipota'ã etei vi ɨvɨ pegua reta uyemɨngueta cavi vaerã checotɨ. Echa'ã aipota yave mona ɨvɨ pegua reta uyemɨngueta cavi vaerã checotɨ, ndarau tẽi ayeyocui Cristo pe. Quirãi Pablo uyeyapo Jesucristo jemimondorã I  & Cua co tenonde yave ndoe ma peve. Ẽrei añave amɨmbeu ye peve. Perovia co ñee icavi vae. Ime yave quía ĩru ñee icavi echa vae umɨmbeu peve vae, Tumpa tuyapo mbae icavi mbae vae chupe. L &Ẽrei numɨmbeu ma peve ñee icavi vae. Jare ime yave quía ĩru ñee icavi echa vae umɨmbeu peve vae - ore yepe ani penti ángel ara güi ou vae yepe - Tumpa tuyapo mbae icavi mbae vae chupe. 8 k&Ẽrei mbaetɨ co ĩru ñee icavi vae. Jaeño ime amocue pembopa vae. Echa'ã jae reta uipota perovia vaerã ĩru ñee icavi echa vae ñee icavi vae Cristo regua ipepɨca pe. $ C&Chepɨacañɨ ete quirãi ɨmambae ete piyembopiaca Tumpa güi perovia vaerã ĩru ñee icavi echa vae. Echa'ã Tumpa peparavo Cristo ipɨacavi rupi. [ 1&YandeRu Tumpa tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén. Ñee icavi vae pentiño co ( K&YandeYa Jesucristo uñemee umano vaerã yanembaeyoa reta re, yanderepɨ vaerã teco icavi mbae vae ɨvɨ pegua güi. Echa'ã cua co jae yandeRu Tumpa jei vae. T #&YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. $ C&Che jare opaete yanderɨvɨ che ndive ñugüɨnoi vae reta nduicuatía cua tupapire opaete pepurugüɨrovia vae reta Galacia rupi piyembatɨmbatɨ vae pe. c C&Che co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo. Cuimbae reta'ã cheparavo, jare cuimbae reta'ã chemondo. YandeRu Tumpa jare Jesucristo chemondo. Tumpa umbɨjecove ye Jesucristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi. ve0Tumpa tumee ipɨacavi opaete mburuau opa mbae vae yandeYa Jesucristo cotɨ güɨnoi vae reta pe. Amén.}s0Cherɨvɨ reta, yandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve mbɨacatu jare mburuau jare mburugüɨrovia. Y+0Jáeramo amondo pepɨ, picuaa vaerã oreregua, jare jae pembɨpɨacatu vaerã. -S0Tíquico umɨmbeuta peve opaete mbaembae, picuaa vaerã cheregua jare ayapo aĩ vae regua. Tíquico co jae yanderɨvɨ. Aau co. Jae uyeyocui cavi yandeYa pe. ?w0Echa'ã Tumpa chembou amɨmbeu vaerã cua ñee, jare cua ñee jeco pegua pereso aĩ. Piyerure cheré, amɨmbeu vaerã aquɨye mbae reve. Echa'ã jucuarãi icavi co amɨmbeu vaerã. )0Piyerure ete cheré, Tumpa umee vaerã cheve chemiari vaerã aquɨye mbae reve, aicuaaca vaerã ñee icavi vae tenonde yave uyecuaa mbae vae. _70Jecuaeño piyerure Tumpa pe mbaembae re. Jecuaeño piyerure Espíritu Santo rupi. Jecuaeño piñemɨatangãtu, agüɨye vaerã pecueri. Jecuaeño piyerure Tumpa pe opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta re. ve0Jare jecuaeño pemandúa yave quirãi Tumpa pembɨasa ma co, icavita peve ãca regua fierro pegua icavi sundaro pe rami. Jare piporu yave Tumpa iñee Espíritu Santo imbaepuere rupi, icavita peve penti quɨsepucu icavi sundaro pe rami. A{0Jare mburugüɨrovia jecuaeño penoi yave, icavita peve penti yeyopiaca icavi sundaro pe rami. Echa'ã sundaro ipuere oyopia yeyopiaca pe opaete uɨ jovaicho reta uyapi pɨpe vae. Jae ramiño vi mburugüɨrovia jecuaeño penoi yave, ndarau piyapo icavi mbae vae, yepe tẽi aña guasu uipota ete piyapo vaerã. 0Jare pipota yave pemɨmbeu ĩru vae reta pe ñee icavi vae mbɨacatu regua, icavita peve sundaro ipɨpasa icavi sundaro pe rami. { o0Jáeramo piñemɨmɨrãta. Yamɨjaanga sundaro. Sundaro güɨnoi mbaembae ipuere vaerã uñerãro cavi. Jae ramiño vi Tumpa umee yandeve vae yanembupuere, yandepuere vaerã ñañerãro cavi. Echa'ã pere yave añete vae, icavita peve sundaro jumbɨcuaa icavi sundaro pe rami. Jare piyapo yave jupi vae, icavita peve sundaro icamisa fierro pegua icavi sundaro pe rami. A {0 Jáeramo piporu opaete Tumpa ipuere umee yandeve vae, agüɨye vaerã pemaeño piyee icavi mbae vae uñerãro pe ndive vae reta pe, jare piñerãro yave, jecuaeño pepɨrãta vaerã.  0 Echa'ã ñañerãro'ã ñaĩ ɨvɨ pegua reta ndive. Ñañerãro ñaĩ espíritu icavi mbae vae ara pe ñugüɨnoi vae reta ndive. Jae reta co ɨvɨ pegua pɨ̃tumimbi pe yugüɨreco vae reta iya reta, jare mbaepuere güɨnoi reta oporoyocui vaerã.  0 Piporu opaete Tumpa ipuere umee yandeve vae, pepuere vaerã piyerepɨ opaete mbae icavi mbae vae aña guasu uipota uyapo peve vae güi. 0 Taɨcue rupi ete tae peve, cherɨvɨ reta, cua: Piñemɨatangãtu jocua mbaepuere yandeYa ipuere umee yandeve vae re.  0 Jare patrón reta tuyapo icavi vae jembiocui reta cotɨ. Agüɨye jecuaeño tuyuvanga catu. Echa'ã tuicuaa jae reta vi güɨnoi co iYa ara pe. Jare yandeYa ara pe oĩ vae uau'ã penti vaeño ĩru vae güi. Mbaepuere yandeYa ipuere umee yandeve vae -0Tuicuaa cua: Ipotave vae - penti uyeyocui vae ani penti uyeyocui mbae vae - mbae icavi vae uyapo yave, yandeYa uyapota vi chupe mbae icavi vae. ~u0Tuyeyocui chupe, iquɨrẽɨ ete ramo. Tuyeyocui chupe, Cristo pe uyeyocui rami. Echa'ã cuimbae peño'ã uyeyocui. ?w0Agüɨye tuyeyocui cavi ipatrón pe jae umae oĩ jese yaveño, umbɨyerovia vaerãño. Tuyeyocui chupe, Cristo pe uyeyocui ramo, jare Tumpa jei vae ipɨaquɨrẽɨ reve uyapo ramo. 1[0Uyeyocui vae reta tuyapo ipatrón jei vae uipɨu reve jare umbutuicha reve. Ipɨaquɨrẽɨ reve tuyeyocui ipatrón pe. Tuyeyocui chupe, Cristo pe uyeyocui rami. 30Jare tu reta agüɨye tumbɨarasɨño isambiaɨ reta. Ẽrei tumbɨcuacuaa cavi. Tomboe jupi vae re, jare tumbɨaracuaa, yandeYa uipota rami. `90ndico cavi vaerã, jare ndicopucu vaerã ɨvɨ pe.” Jucuarãi Tumpa jei umeeta vae. {o0Tumpa umɨmbeu Moisés rupi mboroyocui reta. Jare mboroyocui itenondegua vae co cua: “Ipɨu nderu jare ndesɨ, w i0Cunumi reta jare cuñatai reta tuyapo tu jare ichɨ jei vae, yandeYa re güɨrovia ramo. Echa'ã cua jupi co. Z~-0!Ẽrei penti penti tuau jembireco, jae uyerau rami. Jare cuña tuipɨu ime.w}g0 Yandepuere'ã etei yaicuaa cavi cua regua. Ẽrei chemiari aĩ peve Cristo jare upurugüɨrovia vae reta re. |0Cua jeco pegua penti cuimbae tusɨrɨ tu jare ichɨ güi, jare tuñemɨĩru jembireco ndive, mocui reve uyeyapo vaerã penti ramiño. j{M0Echa'ã yande co jae Cristo jete pegua reta. Yande co jae Cristo isoo jare icãgüe pegua reta. 'zG0Echa'ã mbaetɨ etei quía umɨtarẽɨ jete. Opaete vae umɨngaru jete, jare uyandareco jese. Jae ramiño vi Cristo uyandareco upurugüɨrovia vae reta re. y 0Cuimbae reta tuau jembireco, jete uau rami. Cuimbae jare jembireco pentiño co. Jáeramo jocua uau jembireco vae jae co uyerau. Sx0Jucuarãi Cristo uyapo, upurugüɨrovia vae reta uyembutuichaca vaerã jae jovai ñugüɨnoi yave. Ndarau güɨnoi mbae iquɨa vae jare mbae pɨchɨ̃i vae. Ndarau etei güɨnoi cua nunga mbaembae. Echa'ã Cristo uñemee umano vaerã, upurugüɨrovia vae reta uñeñono tee vaerã chupeguarã, jare icavi ete ñugüɨnoi vaerã. jwM0oñono tee vaerã iyupeguarã, jare oyoe vaerã. Echa'ã iñee yandeyoe, mbae yayoe ɨ pe rami. v}0Cuimbae reta tuau jembireco, Cristo uau upurugüɨrovia vae reta rami. Echa'ã jae uñemee umano vaerã jese reta, uy0Jare upurugüɨrovia vae reta uyeyocui Cristo pe. Jáeramo jae ramiño vi cuña reta tuyeyocui ime pe opaete mbae re. xti0Echa'ã cuimbae oyocui jembireco, ñaneãca oyocui yanderete rami. Jae ramiño vi Cristo co jae upurugüɨrovia vae reta iñãca. Jare upurugüɨrovia vae reta co jae Cristo jete, jare Cristo co jae upurugüɨrovia vae reta umbɨasa vae. Fs0Cuña reta tuyeyocui ime pe, uyeyocui yandeYa pe rami. 4rc0Piyeyocui piyupe, pipɨu Cristo ramo. sq_0Jecuaeño pemee yasurupai opaete mbae re yandeRu Tumpa pe yandeYa Jesucristo jee re. Yayeyocui yandiyupe py0Picuaaca quirãi piyerovia ete canta reta yambɨadora Tumpa pɨpe vae pe. Pecanta jare pembɨadora yandeYa pepɨa pe. o-0Jare agüɨye pesavɨpo. Echa'ã usavɨpo vae reta uyapo jeta mbae icavi mbae vae. Ẽrei pemaeño Espíritu Santo re umɨtɨnee vaerã pepɨa. Yn+0Jáeramo agüɨye pearacuaa mbae vae echa. Ẽrei picuaa cavi yandeYa jei vae. Mm0Jecuaeño piyapo icavi vae. Echa'ã jeta vae uyapo icavi mbae vae. #l?0Jáeramo piñemɨatangãtu pico cavi vaerã. Agüɨye pico iyaracuaa mbae vae reta yugüɨreco rami. Pico iyaracuaa catu vae reta yugüɨreco rami. 8ki0Jáeramo Tumpa jei oque vae pe cuarãi:“Esarecoño ma.Icove ye penti ou umanocue vae reta ipɨte güi vae rami.Cristo tumee ndeve tembipe.” Jucuarãi jei. 3j_0 Tembipe oĩ yave, opaete uyecuaa cavi, jare yandepuere yaicuaaca icavi mbae vae co opaete jocua mbaembae. Echa'ã jocua uyapo opaete uyecuaa cavi vaerã vae tembipe co. ]i30 Echa'ã penti ñemɨmaraca co yayemɨngueta vaerã jocua uyapo vɨari reta vae re. 9hk0 Agüɨye etei piñemɨĩru pɨ̃tumimbi pe yugüɨreco vae reta ndive. Echa'ã jocua uyapo reta vae icavi'ã Tumpa pe. Ẽrei picuaaca icavi mbae vae co jocua uyapo reta vae. Dg0 Jecuaeño pipota picuaa yandeYa uipota piyapo vaerã vae. gfG0 Echa'ã tembipe pe yugüɨreco vae reta ipɨacavi, jare jupi vae uyapo, jare jei añete vae. He 0Echa'ã tenonde yave pe reta picose yugüɨreco pɨ̃tumimbi pe vae reta rami. Ẽrei añave pico tembipe yandeYa umee peve vae pe. Jecuaeño pico yugüɨreco tembipe pe vae reta rami. ;dq0Jáeramo agüɨye pico jae reta yugüɨreco rami. c90Agüɨye pemaeño quía re pembɨtavɨ vaerã cua re. Echa'ã cua icavi mbae vae jeco pegua Tumpa uiporaracata co Tumpa jei vae uyapo'ã vae reta pe. b 0Echa'ã pe reta picuaa cua: Aguasa uyapo vae reta, jare opaete mbae pɨchɨ̃i vae uyapo vae reta, jare ĩru vae reta imbaembae uipota vae reta - echa'ã uipota ete ĩru vae reta imbaembae Tumpa güi - ndarau yugüɨreco Cristo jare Tumpa iporoyocuia pe. @ay0Jare agüɨye vi piyemɨngueta imbɨquere vae reta uyemɨngueta rami. Agüɨye piyemɨngueta iyaracuaa mbae vae reta uyemɨngueta rami. Agüɨye peyurupɨchɨ̃i ñee icavi mbae vae pe. Echa'ã icavi'ã piyemɨngueta vaerã jucuarãi. Ẽrei cua mbaembae icavi mbae vae pere vaerãve pemee yasurupai Tumpa pe. +`O0Ẽrei agüɨye etei piyapo aguasa jare opaete mbae pɨchɨ̃i vae, jare agüɨye pipota ĩru vae reta imbaembae. Echa'ã Tumpa peñono tee ma iyupeguarã. _ 0Jáeramo pico piyerau reve, Cristo yanderau rami. Echa'ã Cristo uñemee umano vaerã, penti maemɨmba uyeyucacue Tumpa pe uñemee vae rami. Jare cua uyapo umbai vaerã yanembaeyoa reta. Cua umbɨyerovia Tumpa, mbae ipiche cavi vae upurumbɨyerovia rami. Z^ /0Jecuaeño pico Tumpa jei vae re. Echa'ã Tumpa co jae yandeRu jare jae yanderau. m]S0 Ẽrei pepɨacavi piyupe. Piyerau. Piyembɨasa uyupii. Echa'ã Tumpa pembɨasa ma Cristo rupi.K\0Agüɨye pembasɨ pico piyupe. Agüɨye pepochɨ piyupe. Agüɨye pearasɨ piyupe. Agüɨye piñeengata piyupe. Agüɨye pere icavi mbae vae piyupe. Agüɨye piyapo icavi mbae vae piyupe. V[%0Jare agüɨye pembɨpɨatɨtɨ Tumpa iEspíritu Santo. Echa'ã Tumpa umee ma peve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã pe reta jae imbae co. Jare Espíritu Santo icota pe reta ndive, Tumpa perepɨ ete regua. 5Zc0Agüɨye pemoẽ ñee pɨchɨ̃i vae. Ẽrei pemoẽ ñee icavi vae, pemborɨ vaerã ĩru vae reta. Echa'ã jucuarãi Tumpa ipuere omborɨ uyapɨsaca peré vae reta. Y)0Imondase vae agüɨye ye ma timonda. Ẽrei tuyapo ipo pe mbaravɨquɨ icavi vae, ime vaerã güɨnoi mbae umee vaerã iparavete vae pe. PX0Agüɨye pemaeño aña guasu re mbaepuere güɨnoi vaerã peré. PW0Pepochɨ yave, agüɨye peyoa. Agüɨye pepɨ̃tu pearasɨ reve. ~Vu0Jáeramo agüɨye ma peapu piyupe. Opaete pere añete vae perapicha pe. Echa'ã opaete yande penti ramiño co. U/0Pipɨsɨ teco mai ipɨau vae. Echa'ã teco mai ipɨau vae jupi co, jare uyapoca'ã etei mbaeyoa peve. Cua teco mai ipɨau vae icavi co Tumpa pe. *TO0Tuyembɨpɨau pepɨayemɨngueta. &SE0Jáeramo agüɨye ma pico picose rami. Peeya piyugüi pereco mai indechicue pɨchɨ̃i vae. Echa'ã picose pe pere vae reño, jare jucuarãi piyembɨtavɨ. nRU0Piyandu ma co aipo chupe, jare piyemboe ma co aipo añete vae re. Echa'ã añete vae co jae Jesús. /QY0Ẽrei jucuarãi'ã co Cristo pemboe. uPc0Jecuaeño imbɨquere, jare imara'ã etei. Echa'ã uipota ete reta uyapo vaerã opaño mbae pɨchɨ̃i vae. O0Echa'ã ipɨayemɨngueta uñemɨpɨ̃tumimbi ma. Güɨnoi'ã tecove Tumpa umee vae. Echa'ã uicuaa'ã Tumpa regua, ipɨatanta ramo. =Ns0Jáeramo che amɨmbeu peve yandeYa jee re cua: Agüɨye ma pico upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Echa'ã jae reta yugüɨreco ipɨayemɨngueta cavi mbae reve. =Ms0Cristo jare upurugüɨrovia vae reta penti cuimbae rami co. Echa'ã opaete cuimbae jete jare opaete iyuapɨapɨa uparavɨquɨ penti ramiño, icavi oĩ vaerã cuimbae. Jae ramiño vi opaete upurugüɨrovia vae reta uparavɨquɨ penti ramiño uyerau reve, Cristo jeterã uyeyapocavi vaerã. Tecove ipɨau vae 3L_0Ẽrei yande jecuaeño yae añete vae yayerau reve. Jucuarãi yave, yaicota ucuacuaa vae reta rami, Cristo uipota rami. Echa'ã jae co upurugüɨrovia vae reta iñãca. 6Ke0Cristo uipota'ã yaico vaerã sambiaɨ reta rami. Echa'ã sambiaɨ reta uicuaa'ã mbae ra güɨrovia vaerã. Echa'ã penti ara ipuere güɨrovia penti moromboe, jare ĩru ara ipuere güɨrovia ĩru moromboe. Echa'ã moromboe añete mbae vae re oporomboe vae reta ipoqui ete co upurumbɨtavɨ vaerã. sJ_0 Cristo uipota yayeyapo vaerã penti ramiño yandepurugüɨrovia rupi, yaicuaa cavi vaerã jae co Tumpa Taɨ. Uipota yayeyapo vaerã penti cuimbae ipɨrãta vae rami. Jare jucuarãi yayeyapota co, yandepɨa tɨnee oĩ Cristo pe yave. 4Ia0 Cua Cristo uyapo, uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ipɨrãta vaerã ipurugüɨrovia re, jae reta ipuere vaerã uparavɨquɨ Tumpa pe, Cristo jeterã uyeyapo vaerã. DH0 Jare Cristo etei umee amocue vae pe temimondo retarã yugüɨreco vaerã. Jare umee amocue vae pe Tumpa iñee umɨmbeu vaerã. Umee vi amocue vae pe umɨmbeu vaerã ñee icavi vae. Umee vi ĩru vae reta pe uyandareco vaerã upurugüɨrovia vae reta re, jare ĩru vae reta pe omboe vaerã upurugüɨrovia vae reta. G0 Jocua ugüeyɨ vae co jae uyupi oo ɨvate ete opaete ara reta güi vae etei. Jucuarãi uyupi, uyeyapo vaerã opaete mbaembae iYarã. F0 Tapɨrandu peve, ¿mbae pa uipota jei cua uyupi oo ara pe jei vae? Uipota jei ugüeyɨ rani vi co ɨvɨ igüɨ pe etei. VE%0Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Uyupi oo ara pe yave, güɨraa pereso reta,
jare umee mbaepuere ɨvɨ pegua reta pe Tumpa iparavɨquɨ uyapo vaerã.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. D0Ẽrei Cristo umee yandeve penti penti pe ipɨacavi, yandepuere vaerã yayapo mbaravɨquɨ Cristo uipota yayapo vaerã vae. zCm0Tumpa vi pentiño co. Jae co yandeRu. Jae co yandeYa. Jae uparavɨquɨ opaete yande rupi. Jae ico yandepɨa pe. uBc0Ime vi pentiño yandeYa, jare opaete yarovia yandeYa re, jare opaete yayembɨbautizaca Espíritu Santo pe. A/0Cristo jete pegua reta pentiño co, jare Espíritu Santo pentiño co. Jae ramiño vi Tumpa peparavo, peãro vaerã piyerovia reve penti ramiño. \@10Piñemɨatangãtu pico vaerã penti ramiño pepɨacatu reve Espíritu Santo rupi. {?o0Piñemɨmichi uyucotɨ. Agüɨye pepochɨ piyupe. Pepɨaguasu piyupe. Piyerau ramo, agüɨye piñeengata piyupe. > '0Che co jae penti pereso, yandeYa pe ayeyocui ramo. Che pumɨñera jecuaeño pico cavi vaerã, ĩru vae reta uicuaa vaerã Tumpa peparavo co. ={0Tumpa tuyembɨadoraca opaete vae pe upurugüɨrovia vae reta rupi jare Cristo Jesús rupi jaeño mai pegua. Amén.n<U0Jare añave yambɨadora Tumpa. Echa'ã jae ipuere ete opaete yande yayerure chupe jese vae güi, jare opaete yandepɨa pe yayemɨngueta jese vae güi. Jeta ete uyapota yandeve imbaepuere yandepɨa pe uparavɨquɨ vae rupi. ; 0jare picuaa vaerã Cristo ipuruau, yepe tẽi ipuere'ã quía uicuaa cavi ete opaete jocua mburuau. Pepɨa titɨnee Tumpa pe. ~:u0pepuere vaerã picuaa cavi opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ndive quirãi tuicha ete co Cristo ipuruau, 9 0Tuyecuaa cavi quirãi Cristo ico pepɨa pe pepurugüɨrovia jeco pegua. Tumpa tapemɨmɨrãta jare tapemɨatangãtu ipuruau pe, =~}||?zz|yxwwWvvcuu"t1ssRsrHq2poo~onmmMlkwj^iiyhhhgfufe4ddhccbaa`_^^]a\\}[ZYSXWhVUU:ToSSCRQQIPONMMZLKKJOIHGWFEEDvDBaA@O?>>~=<;;;:.9T877:6"5l443222 /m.X-=,,R+*)(=&&(%r$g#"" W0gWB #}Rm; F A UEN6e Echa'ã Leví Abraham iñemoñaa pegua co, ẽrei ndeiño oa Abraham taɨ Isaac jee vae Melquisedec uñeñovãiti Abraham ndive yave. Jare Leví Isaac iñemoñaa pegua co. 7g Jare yandepuere yae cua: Leví co jae Abraham iñemoñaa pegua ramo, jae etei umee diezmo Melquisedec pe, yepe tẽi Israel pegua reta umee diezmo Leví iñemoñaa reta pe. s_Jare cua ɨvɨ pe Israel pegua reta umee diezmo sacerdote reta pe, yepe tẽi jocua sacerdote reta umano vae co. Ẽrei Abraham umee diezmo Melquisedec pe. Jare Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ jese vae rupi jae co imeño ico vae rami. Jare penti vae jei yave: “Tumpa tanemɨvendise”, ĩru vae pe, añetete jocua cuarãi jei vae uyembutuichaca ete ĩru vae güi. r]Ẽrei Melquisedec Leví iñemoñaa pegua'ã co. Ẽrei Abraham umee diezmo chupe, jare Melquisedec jei Abraham pe cuarãi: “Tumpa tanemɨvendise.” Jare pemandúa cua re: Abraham co jae uipɨsɨ Tumpa güi jei umeeta chupe vae. \1Jare Israel pegua reta umee diezmo Leví iñemoñaa sacerdote retarã uyeyapo vae reta pe, yepe tẽi jentarã reta co. Echa'ã opareve Abraham iñemoñaa reta co. Tumpa oyocui jucuarãi Moisés iporoyocui pe. %CMase, Tumpa uipɨuca ete co cua cuimbae. Echa'ã yandetenondegua Abraham etei umee chupe diezmo opaete mbaembae upɨ̃ro jovaicho reta güi vae güi. (IYaicuaa'ã quía reta ra jae tu jare jae ichɨ. Yaicuaa'ã vi quía reta ra jae itenondegua reta. Yaicuaa'ã vi quirãi yave ra ichɨ güi oa, jare quirãi yave ra umano. Jáeramo yandepuere yamɨjaanga Melquisedec Tumpa Taɨ re. Echa'ã jae co penti sacerdote imeño mai ico vae rami. }sJayave Abraham umee Melquisedec pe diezmo opaete güɨnoi vae güi. Tee Melquisedec uipota jei “mburuvicha guasu jupi vae”. Cua Melquisedec co jae Salem pegua reta juvicha guasu, jare cua uipota jei “mburuvicha guasu mbɨacatu pegua”. % ECua Melquisedec co jae Salem pegua reta juvicha guasu. Tumpa ara pe ico vae uyapo cua Melquisedec sacerdoterã. Abraham ou ye yave Salem pe uyucaca yave jocua mburuvicha guasu reta, uñeñovãiti Melquisedec ndive, jare Melquisedec jei Abraham pe cuarãi: “Tumpa tanemɨvendise.” Echa'ã Jesús rani oo ma uique ara pe yanderenonde, jare Tumpa uyapo ma sacerdote tenondeguarã jaeño mai pegua Melquisedec rami.  Jare cua ñaãro ñaĩ yayerovia reve vae yanemborɨ agüɨye vaerã yapia Tumpa güi, jare yanemboya Tumpa ara pe oĩ vae re. t aMocui reve - Tumpa jei vae jare jei jee re vae - uyepepɨca'ã etei, jare yaicuaa cua mocui reve añete co, Tumpa iyapu'ã etei ramo. Jáeramo cua ñanemɨmɨrãta yandepurugüɨrovia re. Echa'ã yande yayerova yandereco mai indechi vae güi jare yayerure Tumpa pe yanderepɨ vaerã. Jare ñaãro ñaĩ yayerovia reve ñanoi vaerã Tumpa jei umeeta yandeve vae.  5Jae ramiño vi Tumpa uipota ete uicuaaca jei güɨnoita vae reta pe quirãi jae jei vae uyepepɨca'ã etei. Jáeramo jei jee re uyapota co jei vae. k OPenti vae jei yave ĩru vae pe mbae uyapota chupe, jei mbaepuere tuicha vae güɨnoi vae jee re uyapota co. Jare cua jei vae uicuaaca ĩru vae pe uyapota co, agüɨye vaerã ĩru vae ipɨa pe uyemɨngueta ndarau ndipo uyapo. a ;Jare Abraham, ɨma ma uãro yave ipɨaguasu reve, güɨnoi Tumpa jei umeeta chupe vae. 'Jare Tumpa jei Abraham pe cuarãi:“Añete co, che numɨvendiseta co.Ameeta ndeve jeta ete niñemoñaa retarã.” Jucuarãi jei.  Tumpa jei umeeta Abraham pe vae re, Tumpa jei jee re uyapota co. Echa'ã mbaetɨ co mbaepuere tuicha ete Tumpa imbaepuere güi vae. a; Agüɨye peaquɨ. Pico ĩru güɨrovia Tumpa vae reta yugüɨreco rami. Echa'ã jae reta ipurugüɨrovia jeco pegua ipɨaguasu, güɨnoi vaerã Tumpa jei umeeta chupe reta vae. Tumpa jei umeeta chupe Abraham pe vae   Jare aipota pe reta penti penti jecuae picuaaca piñemɨatangãtu co cua re, jecuae piyerovia catu vaerã peãro peĩ vae re. uc Uyecuaa quirãi peau Tumpa. Picuaaca pepuruau co piyapo vae rupi. Echa'ã jecuaeño piyeyocui ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe. Tumpa ndarau ñacañɨ piyapo vae güi. Echa'ã ñacañɨ chugüi yave, mbaetɨta tẽi jupi. "= Ẽrei, cherɨvɨ reta, yepe tẽi chemiari ma peve cuarãi, ẽrei aicuaa pe reta pepia'ã co Tumpa güi. Piyapo co icavi vae piyembɨasaca ramo. "=Ẽrei jocua ɨvɨ pe uñemoña yave yurãti catuii, ɨvɨ iya jeita icavi'ã etei jocua ɨvɨ. Aramoi Tumpa uyepɨpeyuta jese. Jocua ɨvɨ opata ocai. veEcha'ã oquɨñoi yave, ama umãquɨ ɨvɨ. Jayave ɨvɨ iya oñotɨ temitɨ, jare temitɨ yagüɨye cavi yave, oñotɨ vae uyerovia ete. Jayave ɨvɨ iya jeita icavi ete jocua ɨvɨ. Echa'ã ɨvɨ uiporu cavi ama Tumpa ombou vae. \1Penti vae uicuaa yave Tumpa, Tumpa uicuaaca chupe vae rupi, jae uicuaa vi quirãi icavi ete mbaepuere Tumpa umee vae, jare uñemɨĩru Espíritu Santo ndive. Jae uicuaa vi Tumpa iñee icavi ete vae jare mbaepuere reta ara ndeiño ou uvãe vae reta pe Tumpa uicuaacata vae. Ẽrei cua nunga opia yave Tumpa güi, ndarau etei ipuere ye ueya iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Jae co uyuca ye Tumpa Taɨ rami, jare jucuarãi güɨrɨ̃roca ĩru vae reta pe.  6~gCua aipota ayapo, Tumpa umaeño yave cheré. }jare quirãi piyembɨbautizaca piyeyoe vaerã Tumpa cotɨ. Piyemboe vi quirãi temimondo reta oñono ipo ĩru vae reta iñãca re. Piyemboe vi umanocue vae reta icove ye vae re jare quirãi Tumpa uãata ɨvɨ pegua reta jare jae reta uiporarata jaeño mai pegua. \| 3Jáeramo agüɨye yayemboe ye moromboe tenondegua Cristo regua re. Aipota pomboe ĩru moromboe pepɨrãta vaerã pepurugüɨrovia re. Tenonde yave piyemboe quirãi pepuere peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae - echa'ã piyapose vae rupi pepuere'ã penoi tecove opa mbae vae. Piyemboe vi mburugüɨrovia Tumpa cotɨ vae re, ,{QẼrei ucuacuaa vae reta jou tembíu. Jae ramiño vi Tumpa umɨmbeu yandeve vae re uyemboe cavi vae reta uicuaa cavi mbae icavi vae jare mbae icavi mbae vae.Ez Sambiaɨ-raɨ necheño ipuere jou vae uicuaa'ã mbae ave. Jae ramiño vi pe reta piyemboe'ã ñee Tumpa umɨmbeu yandeve vae re. Echa'ã piyemboe jese yave, picuaata tẽi mbae jupi vae. y  Añave pe reta pemboeta tẽi ĩru vae reta mbaembae re, piyemboe yave jese. Ẽrei piyemboe'ã jese. Jáeramo icavi co che pomboe ye vaerã jocua Tumpa umɨmbeu yandeve vae yavai'ã etei co yaicuaa vaerã vae. Tamɨjaanga tembíu re. Sambiaɨ-raɨ reta ipuere'ã jou tembíu, jaeño neche. Pe reta sambiaɨ-raɨ reta rami co. Echa'ã piyemboe cavi'ã Tumpa umɨmbeu yandeve vae re. x% Aipota tẽi amɨmbeu peve jeta cua regua, ẽrei yavai co oĩ amɨmbeu peve vaerã. Echa'ã picuaata'ã, yepe tẽi piyapɨsaca jese. >wu Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Nde co jae penti sacerdote tenondegua” —jei Tumpa—, “Melquisedec rami.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Agüɨye pepia Tumpa güi v Jare opaete Tumpa jei vae uyapo ma yave, ipuere umee yembɨasa opa mbae vae opaete uyapo jae jei uyapo vaerã vae reta pe. luQẼrei yepe tẽi jae co Tumpa Taɨ, ẽrei uyemboe uyapo vaerã Tumpa jei vae uiporara vae rupi. _t7Cristo cua ɨvɨ pe ico rambueve, uyao reve uyerure Tumpa pe omborɨ vaerã. Echa'ã Tumpa ipuere tẽi umbɨasa mano güi. Jare Tumpa uyapɨsaca iyerure re, Cristo jecuaeño uipota uyapo Tumpa jei vae ramo. 6seJare Tumpa iñee pe uyecuatía ye oĩ cuarãi:“Nde ndicota penti sacerdoterã jaeño mai pegua” —jei Tumpa—, “Melquisedec rami.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. [r/Jae ramiño vi Cristo uyembutuicha'ã jaeiño. Echa'ã uyeparavo'ã jaeiño, ico vaerã sacerdote tenondeguarã. Tumpa uiparavo Cristo ico vaerã sacerdote tenondeguarã. Echa'ã uyecuatía oĩ Tumpa iñee pe quirãi Tumpa jei Cristo pe cuarãi:“Nde co jae cheRaɨ.Cua ara aicuaaca nde co jae cheRaɨ.” Jucuarãi jei. Bq}Jare mbaetɨ quía ipuere uyeparavo jaeiño, ico vaerã sacerdote tenondeguarã. Jaeño Tumpa uiparavo vae ipuere ico sacerdote tenondeguarã. Echa'ã jucuarãi Tumpa uiparavo Aarón. ,pQJare cua jeco pegua icavi co sacerdote tenondegua umee vaerã Tumpa pe maemɨmba uyeyucacue imbaeyoa reta re, jucuarãi umee ĩru vae reta imbaeyoa reta re rami. `o9Amocue iyoa vae reta uicuaa cavi'ã imbaeyoa reta regua, ẽrei ĩru iyoa vae reta uicuaa uyapo'ã co Tumpa jei vae. Ẽrei sacerdote tenondegua ipuere uiparareco opaete vae, yavai'ã co jae etei iyoa vaerã ramo. n Tumpa uiparavo penti cuimbae uyeyapo vaerã sacerdote tenondeguarã, jare umee chupe uyerure vaerã Tumpa pe ĩru vae reta re, jare ipuere vaerã umee Tumpa pe ofrenda reta jare maemɨmba uyeyucacue reta. Maemɨmba uyeyucacue reta mbaeyoa reta regua co. 2m]Jáeramo yaya yaquɨye mbae reve Tumpa re, Tumpa yandeparareco vaerã jare ñanoi vaerã ipɨacavi. Echa'ã Tumpa ipɨacavi jeco pegua yanemborɨta yaiporara yave.SlJesús mbaetɨ co sacerdote tenondegua ipuere'ã ipɨatɨtɨ yaiporara yave vae rami. Echa'ã aña guasu umɨngueta uyavɨca vaerã tẽi chupe, aña guasu yanemɨngueta rami. Ẽrei jae iyoa'ã etei. :kmJesús co jae Tumpa Taɨ. Jae uyupi oo ara pe, jare joco pe uyerure Tumpa pe yanderé, sacerdote tenondegua uyerurese yandetenondegua reta re rami. Ẽrei Jesús imbaepuere tuicha ete sacerdote tenondegua imbaepuere güi. Jare cua yaicuaa ramo, jecuae ñaneratangãtu ñanoi vaerã mburugüɨrovia. @jy Mbaetɨ mbae Tumpa uyapo vae ipuere uñemi Tumpa güi. Echa'ã jae uecha jare uicuaa opaete regua. Jare jae ñanerãata opaete yayapo vae re. Jesús co jae sacerdote tenondegua rami ai; Echa'ã Tumpa iñee güɨnoi mbaepuere umee vaerã yandeve tecove opa mbae vae. Penti quɨsepucu jaimbeyovai vae ipuere yanembɨpere ete. Ipuere uyasɨa yandesoo jare ñanecãgüe yepe. Ẽrei Tumpa iñee imbaepuere tuicha ete quɨsepucu imbaepuere güi. Echa'ã Tumpa iñee uique yandepɨa pe etei jare uicuaaca yandeve mbae yaipota vae regua jare mbae Espíritu Santo regua. Tumpa iñee ipuere uicuaaca yandeve yandepɨayemɨngueta etei, icavi ra ani icavi'ã ra. =hs Jáeramo ñaneratangãtu ñanoi vaerã jocua mbutuu. Jocua yandetenondegua güɨrovia'ã Tumpa vae reta opa umano. Jae ramiño vi pe reta perovia'ã yave Tumpa, pecañɨteita co. 'gG Tumpa uputuu opa iparavɨquɨ uyapo yave. Jae ramiño vi yande ñanoi yave jocua mbutuu Tumpa umee yandeve vae, yaparavɨquɨ'ã ma yembɨasa ñanoi vaerã. @f{ Jáeramo imeño mbutuu Tumpa umeeta imbae reta pe vae. $eAJosué umee'ã jocua mbutuu yandetenondegua reta pe. Echa'ã umee chupe reta yave mona, mbaetɨta tẽi Tumpa uyemɨngueta taɨcue rupi ĩru ara re. d'Jare Tumpa umɨmbeu yandeve ara. Echa'ã ɨma ma jae jei yave David rupi cuarãi: “Cua ara.” Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi:“Cua ara piyapɨsaca chiñee re” —jei Espíritu Santo—.“Jáeramo agüɨye piyemɨpɨatanta.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. cJáeramo yaicuaa cua: Tenonde voi Tumpa umɨmbeu jocua ñee icavi vae yandetenondegua reta pe. Ẽrei jae reta mbaetɨ güɨnoi jocua mbutuu Tumpa umeeta tẽi chupe reta vae, güɨrovia'ã Tumpa ramo. Jáeramo imeño jocua mbutuu amocue vae güɨnoita vae. b/Jare yande yarovia Tumpa vae yaepitɨ jocua mbutuu Cristo umee yandeve vae. Echa'ã Tumpa jei cuarãi:“Chearasɨ ete chupe reta.Añete co, jae reta ndarau uique Canaán pe.Echa'ã joco pe uputuuta tẽi co.” Jucuarãi jei Tumpa. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Tumpa opa iparavɨquɨ uyapo seis ara pe.Jayave jocua jaɨcue rupi uputuu penti ara.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Ẽrei yepe tẽi opa iparavɨquɨ uyapo cua ɨvɨ uyeyapo ma yave, ẽrei uyecuatía oĩ Tumpa iñee pe quirãi Tumpa jei cuarãi:“Jae reta ndarau uique Canaán pe.Echa'ã joco pe uputuuta tẽi co.” Jucuarãi jei Tumpa. a ``9Tumpa umɨmbeu yandetenondegua reta pe ñee icavi vae, ẽrei jocua ñee icavi vae uyapo'ã mbae chupe reta. Echa'ã güɨrovia'ã reta jocua uyandu vae. Jae ramiño vi Tumpa umɨmbeu yandeve penti ñee icavi vae. 0_ [Jáeramo pequɨye. Echa'ã aramoi amocue pe reta ndarau peepitɨ penoi vaerã jocua mbutuu Cristo ipuere umee peve vae. Tumpa etei jei umee vaerã yandeve cua mbutuu. a^;Jáeramo yaicuaa jae reta ipuere'ã co uique Canaán pe, güɨrovia'ã Tumpa ramo.U]#Echa'ã Tumpa jei cuarãi:“Añete co, jae reta ndarau uique Canaán pe.Echa'ã joco pe uputuuta tẽi co.” Jucuarãi jei Tumpa. Jare jucuarãi uyeyapo chupe reta, güɨrovia'ã Tumpa ramo. |\qJáeramo Tumpa iarasɨ cuarenta año jocua yandetenondegua reta pe, iyoa reta ramo. Jare jae reta umano ñana pe. 2[]Yepe tẽi uyandu reta Tumpa iñee, ẽrei amocue yandetenondegua reta umbɨarasɨ Tumpa. Añete co, opaete Moisés güeru Egipto güi vae reta umbɨarasɨ Tumpa. Z!Pemandúa cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae re:“Cua ara piyapɨsaca chiñee re” —jei Espíritu Santo—.“Jáeramo agüɨye piyemɨpɨatanta.Echa'ã petenondegua reta uyemɨpɨatanta ramo, chearasɨ chupe reta.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. YEcha'ã yande yayeyapo ma Cristo iĩru retarã jecuaeño yave ñaneratangãtu tenonde voi mburugüɨrovia ñanoi vae re. SX Ẽrei pepuere rambueve, piñemɨatangãtungãtu opa ara rupi, agüɨye vaerã penti pepɨte pe oĩ vae yepe uyemɨpɨatanta mbaeyoa rupi. Echa'ã mbaeyoa ipuere yanembɨtavɨ yayemɨpɨatanta vaerã. 8Wi Jáeramo, cherɨvɨ reta, piñemoa, agüɨye vaerã pepɨa uñemɨtanta perovia'ã Tumpa ramo. Echa'ã pepɨa uñemɨtanta yave, peopiata Tumpa imeño mai ico vae güi. VV% Jáeramo chearasɨ chupe reta ramo, che jae cuarãi:‘Añete co, jae reta ndarau uique Canaán pe.Echa'ã joco pe uputuuta tẽi co.’Jucuarãi che jae.” Jucuarãi jei Espíritu Santo. VU% Jáeramo chearasɨ petenondegua reta pe, jare che jae cuarãi:‘Jecuaeño opia reta chegüi ipɨa pe.Uipota'ã etei reta uyapo che aipota tẽi uyapo vaerã vae.’Jucuarãi che jae. ]T3Jáeramo agüɨye piyemɨpɨatanta.Echa'ã petenondegua reta uyemɨpɨatanta ñana pe ñugüɨnoi yave.Jae reta chembɨavai jare chembɨarasɨ.Jare cuarenta año uecha reta opaete ayapo vae. S  JR Jáeramo pemandúa Espíritu Santo jei vae re. Echa'ã Tumpa iñee pe yamɨngueta quirãi Espíritu Santo jei yandetenondegua reta pe cuarãi:“Cua ara piyapɨsaca chiñee re. _Q7Ẽrei Cristo co jae Tumpa Taɨ jare jae co opaete Tumpa re güɨrovia vae reta iYa. Echa'ã yande vi co jae imbae, jecuaeño yave ñaneratangãtu jare yayerovia yave ñaãro ñaĩ vae re. Tumpa imbae reta iputuu TP!Moisés uyapo cavi mbaravɨquɨ Tumpa umee chupe uyapo vaerã vae. Jucuarãi uyeyocui cavi Tumpa pe, jare Tumpa uicuaaca cua yandeve yaicuaa vaerã quirãi opaete Moisés imiari Tumpa re vae añete co. WO'Jare penti penti tenta uyeyapoca tenta iyapoa pe. Ẽrei Tumpa uyapo opaete. QNJare Jesús uyembutuichaca ete Moisés güi. Yamɨjaanga penti tenta. Moisés uyemɨjaanga tenta re. Ẽrei Jesús uyemɨjaanga tenta iyapoa re. Jecuaeño yambutuicha ete co tenta iyapoa tenta güi. M5Moisés uyapo cavi mbaravɨquɨ Tumpa umee chupe uyapo vaerã vae. Jae ramiño vi Jesús uyapo cavi mbaravɨquɨ Tumpa umee chupe uyapo vaerã vae. gL ICherɨvɨ reta, Tumpa peñono tee iyupeguarã. Tumpa etei ara pe ico vae peparavo. Jáeramo pepɨa pe piyemɨngueta cavi Jesús re. Tumpa ombou Jesús umɨmbeu vaerã yandeve Tumpa regua, yande yarovia vaerã jese, jare añave Jesús ico Tumpa oĩ vae pe yanemborɨ vaerã yandepurugüɨrovia re, sacerdote tenondegua omborɨ Israel pegua reta rami. #K?Echa'ã aña guasu umɨngueta uyavɨca vaerã tẽi chupe. Jáeramo aña guasu yanemɨngueta yave uyavɨca vaerã yandeve, Jesús ipuere yanemborɨ."J=Jocua uyeyapota Jesús tɨvɨ retarã vae ɨvɨ pegua reta co. Jáeramo icavi co Jesús vi uyeyapo vaerã ɨvɨ peguarã, ipuere vaerã umbai ɨvɨ pegua reta imbaeyoa reta. Jae co sacerdote tenondegua Israel pegua rami. Echa'ã sacerdote tenondegua uique Tumpa oĩ vae pe Israel pegua reta imbaeyoa reta re. Jae ramiño vi Jesús uique Tumpa oĩ vae pe yanderé. Yandepuere yarovia catu. Jae yandeparareco. lIQAñete co, Jesús ou'ã omborɨ vaerã ángel reta. Ou co omborɨ vaerã Abraham iñemoñaa reta. HCua jeco pegua Jesús ipuere yanderepɨ. Echa'ã ñanemichi güive yaquɨye mano güi. Ẽrei Jesús yandeyora ma cua quɨye güi. BG}Opaete taɨ reta ɨvɨ pegua reta co. Jáeramo Jesús etei vi uyeyapo ɨvɨ peguarã, imano rupi umɨamɨri vaerã aña guasu. Echa'ã aña guasu güɨnoise mbaepuere mano regua. ?Fw Jare jei vi cuarãi:“Aroviata Tumpa.” Jare jei vi cuarãi:“Mase, co aĩ jare ime vi cua pe ñugüɨnoi Tumpa taɨ reta jae umɨĩru che ndive vae.” Jucuarãi jei. CE Echa'ã yamɨngueta Tumpa iñee pe quirãi Jesús jei Tumpa pe cuarãi:“Che numɨmbeuta cherɨvɨ reta pe.Yatɨ yave, numbɨadorata canta pɨpe ipɨte pe.” Jucuarãi jei. 'DG Jesús ñaneñono tee Tumpa peguarã, jare yande co jae pentiño Jesús ndive. Jáeramo jae ñanereni tɨvɨ reta. Imara'ã jucuarãi ñanereni vaerã. C Tumpa uyapo opaete, jare jae uyembutuichaca opaete uyapo vae pe. Jae uipota jeta ɨvɨ pegua reta uyeyapo vaerã taɨ retarã jare uyembutuichaca vaerã. Jáeramo icavi chupe Jesús uiporara vaerã. Echa'ã uiporara vae rupi Jesús uepitɨ upurumbɨasa vaerã. 6Be Ẽrei yaicuaa Tumpa umee ma co Jesús pe mbaepuere tuicha vae jare umbɨadoraca. Echa'ã Jesús imbaepuere vi uyeyapo michi ete ángel reta imbaepuere güi, ẽrei michi peguaño. Echa'ã jucuarãi uyeyapo, Jesús umano vaerã opaete ɨvɨ pegua reta re, Tumpa uicuaaca vaerã ipɨacavi co yandeve. xAiNde nemaeño jese ico vaerã opaete mbaembae juvicharã.” Jucuarãi jei. Cua uipota jei mbaetɨ co mbae Adán jei vae ñatẽɨ uyapo vae. Ẽrei yaicuaa quirãi añave ɨvɨ pegua reta ndei yugüɨreco opaete mbaembae juvicha retarã. 6@eAñave jae reta imbaepuere michi ete ángel reta imbaepuere güi.Cuãrai oĩ nde ndipota ramo.Ẽrei michi peguaño cuarãita oĩ.Echa'ã tenonde yave nemee Adán pe mbaepuere tuicha vae jare nembutuichaca.Nde nemee chupe güɨnoi vaerã mbaepuere opaete nde ndiyapo vae re. Q?Ẽrei Tumpa iñee pe yamɨngueta quirãi penti vae jei Tumpa pe cuarãi:“Yepe tẽi ɨvɨ pegua reta mbaetɨ co mbae,ẽrei nde ndiyandareco jese reta jare jecuaeño nemborɨ reta. l>QÁngel reta ndarau yugüɨreco mburuvicha retarã ɨvɨ icota vae yayemɨngueta jese vae pe. =%Tumpa etei vi uicuaaca añete co jae reta umɨmbeu yandeve vae. Echa'ã umaeño jese reta uyapo vaerã mɨacañɨ reta uecha vae reta uicuaa vaerã, jare Tumpa umee chupe reta mbaepuere reta Espíritu Santo rupi jae etei uipota vae rupi. Jesucristo uyeyapo cuimbaerã <Jae ramiño vi Tumpa uyemɨngueta ma yandeve yembɨasa icavi ete yandeve vae re. Jáeramo uiporaracata yandeve vi, yayapɨsaca'ã yave jese. Echa'ã yandeYa rani imiari cua yembɨasa re, jare yaicuaa añete co uyapɨsaca jese vae reta umɨmbeu yandeve vae rupi. ];3Echa'ã aracae yave Tumpa uyemɨngueta Israel pegua reta pe ángel reta rupi. Ẽrei Israel pegua reta uyapo'ã Tumpa jei vae. Jáeramo Tumpa uiporaraca chupe reta iyoa reta ramo. Echa'ã Tumpa co jae jupi vae. n: WJáeramo icavi co ñaneratangãtu ete vaerã yayapɨsaca jese vae re, agüɨye vaerã yapia chugüi. ~9 wEcha'ã ángel reta uyeyocui Tumpa pe, jare Tumpa ombou ángel reta omborɨ vaerã uyembɨasacata vae reta.38 a Jare Tumpa jei vi Taɨ pe cuarãi:“Eguapɨ cheyɨpɨ pe cheacata cotɨ, nderovaicho reta opa amɨamɨri regua.” Jucuarãi jei. Jucuarãi'ã jei Tumpa ángel pe. >7 w Echa'ã indechi ete ma yave, uyemombo, jare uyeporu ĩru temimonde jocua indechi vae ipepɨca pe.Ẽrei nde jaeño mai ndicota.Nde ndarau etei nendechi.” Jucuarãi jei. }6 u Jae reta opata, ẽrei nde jaeño mai ndicota.Jae reta opaete indechita penti temimonde indechi vae rami. (5 K Jare Tumpa jei vi Taɨ pe cuarãi:“Nde co jae opaete mbae iYa.Aracae ete nde ndiyapo ɨvɨ.Jae ramiño vi ndiyapo opaete ara re oĩ vae. G4   Nde jecuaeño ndiyapo jupi vae.Ndiyapota'ã etei mbaeyoa.Jáeramo che noñono opaete ĩru vae reta itenondeguarã, ndiyerovia ete vaerã.Che co jae neTumpa.” Jucuarãi jei. 3 -Ẽrei Tumpa jei Taɨ pe cuarãi:“Nde co jae Tumpa etei.Ndeporoyocuita jaeño mai pegua.Nde ndeporoyocuita jupi vae rupi. (2 KÁngel reta re imiari yave, Tumpa jei cuarãi:“Ayocui ángel reta uyapo vaerã che jae vae.Jatangãtu ete uyeyocui vaerã cheve.” Jucuarãi jei. a1 =Tumpa Taɨ co jae opaete mbaembae uyeyapo vae iYa. Jare Tumpa ombou ye yave Taɨ cua ɨvɨ pe Tumpa jeita cuarãi:“Jare opaete ángel reta tumbɨadora.Echa'ã jae reta uyeyocui cheve.” Jucuarãi jeita. *0 OEcha'ã Tumpa jei Taɨ pe cuarãi:“Nde co jae cheRaɨ.Cua ara aicuaaca nde co jae cheRaɨ.” Jucuarãi jei. Jucuarãi'ã jei Tumpa ángel pe. Jare Tumpa jei Taɨ re cuarãi:“Che co jae Tu,
jare jae co cheRaɨ.” Jucuarãi jei. Jucuarãi'ã jei Tumpa ángel regua. 9/ mJucuarãi Tumpa Taɨ uicuaaca quirãi jae imbaepuere tuicha ete ángel reta imbaepuere güi. Jae ramiño vi tee uñemee chupe vae uyembutuichaca ete ángel reta jee güi. . -Tumpa Taɨ oyovaque Tumpa ndive, jare cua ɨvɨ pe ico rambueve uicuaaca quirãi Tumpa imbaepuere tuicha ete co. Echa'ã jae uiporu Tumpa imbaepuere etei. Opaete uyeyapo vae jecuaeño ico Tumpa Taɨ jei vae rupi jare imbaepuere rupi. Jae etei uñemee umano vaerã, ipuere vaerã umbai yanembaeyoa reta, jare cua jaɨcue rupi uguapɨ Tumpa iyɨpɨ pe iyacata cotɨ ara pe. Tumpa Taɨ jare ángel reta q- ]Ẽrei añave cua ara reta pe Tumpa uyemɨngueta ma yandeve Taɨ rupi. Tumpa uyapo opaete uyeyapo vae Taɨ rupi, jare Taɨ rupi vi jei mbae uasata opaete uyeyapo vae pe vae. Tumpa jei vae co Taɨ güɨnoi vaerã opaete uyeyapo vae. , %Aracae yave Tumpa uyemɨngueta aveiño yandetenondegua reta pe iñee umɨmbeu vae reta rupi. Jeta quirãirãi rupi uyemɨngueta chupe reta. P+&Cherɨvɨ reta, yandeYa Jesucristo ipɨacavi toĩ pe ndive. Amén *&Añave güive agüɨye quía tachemambeco. Echa'ã cherete re uyecuaa chepere reta. Cua anoi yandeYa Jesús pe ayeyocui ramo. )/&Jare opaete cua tecove ipɨau vae re yugüɨreco vae pe tumee Tumpa mbɨacatu jare mburuparareco. Tumee vi Israel pegua reta Tumpa imbae vae pe. >(u&Echa'ã Cristo Jesús re yarovia yave, ñañemɨcircuncidaca yave mbae'ã co, jare ñañemɨcircuncidaca'ã yave mbae'ã co. Jaeño icavi Tumpa pe ñanoi vaerã tecove ipɨau vae. /'W&Ẽrei yandeYa Jesucristo icurusu reño ayeroviata ĩru vae reta jovai. Jesucristo re arovia ramo, opaete mbaembae upurugüɨrovia mbae vae reta ueca vae mbae'ã co cheve. Penti cuimbae uyecutu curusu re vae umano mbaembae ɨvɨ pegua güi. Jae ramiño vi che aeca'ã ma mbaembae ɨvɨ pegua. _&7& Ẽrei jae reta etei uyapo'ã mboroyocui jei vae, yepe tẽi uñemɨcircuncidaca reta. Ẽrei uipota pe reta piñemɨcircuncidaca vaerã, jae reta uyerovia ete vaerã ĩru vae reta jovaque, jucuarãi piyapo yave. 6%e& Uipota uyepɨuca ĩru vae reta pe vae reta uipota ete piñemɨcircuncidaca vaerã, agüɨye vaerã ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae chupe reta Cristo icurusu jeco pegua. R$& Mase, tuicha co cua cuatía reta chepo pe etei aicuatía peve vae. 3#_& Jáeramo yandepuere yave, yayapo icavi vae opaete vae pe. Icavi ete co yayapo vaerã icavi vae upurugüɨrovia vae reta pe. Pablo uyerovia yandeYa Jesucristo icurusu re x"i& Jare agüɨye yandecueri icavi vae yayapo vae güi. Echa'ã Tumpa umbɨjecoviata yandeve, yandecueri'ã yave. O!&Ime yave quía ico jei vae reño vae, Tumpa ndarau umee chupe mbae icavi vae. Ẽrei ime yave quía ico Espíritu Santo jei vae re vae, Tumpa umeeta chupe tecove opa mbae vae Espíritu Santo rupi. y k&Agüɨye piyembɨtavɨ. Pepuere'ã pembɨtavɨ Tumpa. Echa'ã Tumpa umeeta penti penti pe uyapo vae rupi. ]3&Tumpa iñee re uyemboe vae tumee mbaembae güɨnoi vae güi oporomboe vae pe. iK&Echa'ã penti penti tuyapo iparavɨquɨi, yepe tẽi yavai chupe penti tɨvɨta poɨ vae rami. Z-&Ẽrei penti penti tuyemboe quirãi ipuere uicuaa icavi ra mbaravɨquɨ uyapo vae. Jayave mbaravɨquɨ icavi vae uyapo yave, ipuereta uyerovia jese iyee. Ndarau uipota ĩru vae reta umbɨyerovia vaerã jese. `9&Ẽrei ime yave quía uyembutuicha vae, uyembɨtavɨ co. Echa'ã jae mbae'ã co. %&Piyemborɨmborɨ, tɨvɨta poɨ vae reta piyemborɨmborɨ pevoɨ vaerã rami. Echa'ã jucuarãi piyapo yave, piyapota co Cristo iporoyocui. { q&Cherɨvɨ reta, ime yave quía uyepocouca mbae icavi mbae vae uyapo yave vae, pe reta peguata cavi Tumpa cotɨ vae piyapɨcatu piñemɨmichi reve. Piñemoa ngatu. Echa'ã aramoi aña guasu uipotata vi uyapoca vaerã peve mbae icavi mbae vae. ~u&Agüɨye yaipota ĩru vae reta yanembɨcate vaerã. Agüɨye yayovaicho uyupii. Agüɨye ñaneacatãa yandiyee.mS&Echa'ã Espíritu Santo umee yandeve tecove ipɨau vae. Jáeramo yaico Espíritu Santo jei vae re. wg&Jare Cristo imbae reta umbai ma jei vaeño. Echa'ã uipota'ã ma tenonde yave uau jare uipota vae reño vae. gG&jare ñemɨmichi. Yayapo icavi vae jare ñañemoa. Cua reta re ipuere'ã etei co mboroyocui. xi&Ẽrei Espíritu Santo umee yandeve mburuau, yerovia, mbɨacatu, mbɨaguasu, mbɨacavi, mburugüɨrovia, #&Ñaneacatãa yanderapicha re. Yapuruyuca. Yasavɨpo. Uasa ete yacaru. Jare ĩru cua nunga icavi mbae vae yayapo. Echa'ã amɨmbeu ma peve quirãi cua nunga icavi mbae vae jecuaeño uyapo vae reta ndarau yugüɨreco Tumpa iporoyocuia pe. Jare añave amɨmbeu ye peve. &Yambɨadora tumpa-raanga reta. Yayapo paye reta. Ñanemɨtarẽɨ. Yayovaicho ĩru vae reta ndive. Ñanemɨarɨ̃ro. Yandepochɨ catu ĩru vae reta cotɨ. Yaipota mbaembae yandiyupe peguarãño. Yayembɨyao ĩru vae reta güi. Yarovia moromboe añete mbae vae. ?w&Jare jocua mbaeyoa reta yae vae reño yaico yave, yayapo vae uyepocuavi'ã co. Echa'ã yayapo cuarãi: Yayuvanga menda re. Yayapo aguasa. Yayapo pɨchɨ̃i vae. Yanembɨquere. iK&Ẽrei pico yave Espíritu Santo jei vae re, mboroyocui mbaetɨ etei mbaepuere güɨnoi peré. M&Echa'ã peiño pere vae uyuavɨ Espíritu Santo jei vae güi, jare Espíritu Santo jei vae uyuavɨ peiño pere vae güi. Mocui reve uyuavɨ uyugüi. Jáeramo pepuere'ã piyapo pipota piyapo vae. s_&Jáeramo che jae peve cua: Pico Espíritu Santo jei vae re, agüɨye vaerã pico pe pere vae reño. {o&Ẽrei piñerãro yave uyupii, aramoi piñemɨtarẽɨta. Espíritu Santo jei vae uyuavɨ yande yaipota vae güi ` 9&Echa'ã opaete mboroyocui oyovaque cua ndive: “Eau nderapicha nde ndiyerau rami.”  & Añete co, cherɨvɨ reta, Tumpa peparavo pico vaerã uyeyora vae reta rami. Ẽrei agüɨye pere piyupe: “Tumpa yandeyora ma. Jáeramo yandepuere yayapo ipotave yaipota vaeño.” Agüɨye pere jucuarãi. Ẽrei piyeyocui piyupe, piyerau ramo. D & Quirãi mona uyembɨsɨrɨ reta jocua pemambeco vae reta.  & Cherɨvɨ reta, che amɨmbeu'ã etei ĩru vae reta pe uñemɨcircuncidaca vaerã. Echa'ã cherovaicho reta uyapo icavi mbae vae cheve amɨmbeu'ã ramo. Echa'ã jocua amɨmbeu yave, ndarau tẽi quía chererɨ̃ro Cristo icurusu regua amɨmbeu vae jeco pegua. K & YandeYa umee ma cheve mbɨacatu peré, quirãi pe reta pepɨa pe piyemɨnguetata che chepɨa pe ayemɨngueta rami. Aicuaa'ã quía ra co jae pembɨavai vae. Ẽrei Tumpa uiporaracata co chupe. 8k& Mbovɨño levadura uñemɨai opaete masa rupi. fE&Echa'ã Tumpa peparavo ma jare umee peve aracuaa, ẽrei cua ĩru aracuaa ou'ã Tumpa güi. s_&Tenonde voi peguata cavi co Tumpa cotɨ. ¿Quía pa pembɨavai, agüɨye vaerã perovia añete vae? mS&Echa'ã Cristo Jesús re yarovia yave, ñañemɨcircuncidaca yave mbae'ã co, jare ñañemɨcircuncidaca'ã yave mbae'ã co. Jaeño icavi Tumpa pe ñanoi yave jocua mburugüɨrovia umee yandeve mburuau ĩru vae reta cotɨ vae. &Echa'ã yande yarovia Tumpa yanembujupi yandepurugüɨrovia rupi. Jare Espíritu Santo yanemborɨ cuarãi yarovia vaerã. 5c&Jare cua uipota jei pipota'ã ma Cristo pembujupi vaerã. Echa'ã pipota tẽi piyembujupi mboroyocui jei vae re piyapo vae rupi. Pipota'ã ma piyembujupi mbɨacavi rupi. {o&Amɨmbeu ye opaete piñemɨcircuncidaca vae pe, cua piyapo vae uipota jei piyapota co opaete mboroyocui jei vae. s_&Mase, che jae peve, piñemɨcircuncidaca yave, pe reta co jae uyeyoraca'ã etei Cristo pe vae rami. $ C&Yayeyora ma. Echa'ã Cristo yandeyora ma. Jáeramo jecuaeño pipota ete pico uyeyora vae reta rami. Agüɨye ye ma pipota pico uyeyora mbae vae reta rami. +&Jáeramo, cherɨvɨ reta, yande mbaetɨ co jocua cuña uyeyocui vae imembɨ rami. Yande co jae jocua cuña uyeyocui mbae vae imembɨ rami.~'&Ẽrei ¿mbae pa jei Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae? Jei cuarãi: “Emombo cuña uyeyocui vae jare imembɨ. Echa'ã cuña uyeyocui vae imembɨ ndarau güɨnoi Abraham imbaembae. Jaeño cuña uyeyocui mbae vae imembɨ güɨnoita Abraham imbaembae.” Jucuarãi jei. A}{&Ẽrei jocua cuimbae jei vae jeco peguaño uñemoña vae uyapo icavi mbae vae jocua Espíritu Santo imbaepuere rupi uñemoña vae pe. Jae ramiño vi añave uyeyapo yandeve jucuarãi. u|c&Cherɨvɨ reta, Isaac oa Tumpa jei ramo. Jae ramiño vi yande ñanoi tecove Tumpa jei vae jeco pegua. G{&Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Nde nemembɨ'ã. Ẽrei iyerovia,
yepe tẽi ndepuere'ã etei nenoi nemembɨrã.Nde nemembɨrasɨ'ã etei. Ẽrei esapɨcai ndiyerovia reve.Echa'ã cuña ime mbae vae güɨnoita jeta ete imembɨ cuña ime reve vae güi.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. ozW&Ẽrei jocua Jerusalén ara pe oĩ vae uyeyocui mbae vae reta rami co. Echa'ã jae yandesɨ rami co. hyI&Echa'ã cua Agar uyemɨjaanga ɨvɨtu guasu Sinaí Arabia pegua re, jare uyemɨjaanga vi tenta guasu Jerusalén cua ɨvɨ pe oĩ vae re. Echa'ã jocua tenta guasu Jerusalén jare joco pegua reta uyeyocui vae reta rami co. x&Jare cua co penti jaanga. Echa'ã cua cuña reta uyemɨjaanga jocua mocui trato re. Penti trato co jae ɨvɨtu guasu Sinaí jee vae re uñemee vae. Cua trato pegua reta co jocua oa uyeyocui vaerã vae reta rami. Echa'ã jucuarãi vi co Agar imembɨ. w!&Jare jocua uyeyocui vae imembɨ uñemoña cuimbae jei vae jeco peguaño. Ẽrei jocua uyeyocui mbae vae imembɨ uñemoña Tumpa jei ramo. ?vw&Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae umɨmbeu quirãi Abraham mocui taɨ güɨnoi. Penti taɨ cuña uyeyocui vae imembɨ co, jare ĩru taɨ cuña uyeyocui mbae vae imembɨ co. ~}}|m{zz-z!xxw*vquu+tsrq[ponnlkkj hgfeeRdd cb``3_2^]\[ZUY]XVVNUUXT$SdRRQP ON2MLKJJKIIHPGFDDYCTBqBAv@@??>==;;=::9x88,65S44432O11W00(//.-,+*)B(F'&%$$#"! S#ifZp  WK_vW/ Piyapo jupi vae, agüɨye vaerã ipɨtu vae opia Tumpa güi. Jucuarãi piyapo yave, pepuereta pemborɨ ipɨtu vae ipɨrãta vaerã. A.} Jáeramo agüɨye ma pecueri. Agüɨye ma pepɨtu. -} Añete co, yaiporara ñaĩ yave, yandepɨatɨtɨ. Yayerovia'ã co. Ẽrei taɨcue rupi jocua yaiporara vae yanemborɨ yayapo vaerã jupi vae yandepɨacatu reve, ñamaeño yave Tumpa re yanemboe jese yaiporara vae rupi. Piyapɨsaca Tumpa jei vae re Q, Echa'ã yanderu ɨvɨ pegua uiporaraca yandeve michi pegua jei vae rupiño. Ẽrei yandeRu ara pegua uiporaraca yandeve, agüɨye vaerã yandeyoa. Cua icavi co yandeve. Echa'ã jae iyoa mbae vae co. e+C Añete co, yanderu ɨvɨ pegua uiporaraca yandeve, agüɨye vaerã yandeyoa, jare yaicuaa icavi co uyapo. Jáeramo agüɨye etei yandepochɨ yandeRu ara pegua uiporaraca yandeve yave yaico vaerã icavi vae yayapo reve. }*s Yaicuaa opaete taɨ reta uiporara jucuarãi. Jáeramo piporara'ã yave jucuarãi, pe reta jae'ã co taɨ ete reta. ))K Pemɨaguanta Tumpa jucuarãi uiporaraca peve yave. Echa'ã Tumpa jucuarãi uyapo, pe reta co jae taɨ reta ramo. Echa'ã tu reta uiporaraca taɨ pe jucuarãi. ;(o Tumpa imiari peve penti tu imiari taɨ pe rami. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Cheraɨ, agüɨye ndepochɨ yandeYa uiporaraca ndeve yave agüɨye vaerã ndeyoa,
jare agüɨye ndecueri yandeYa umɨmbeu ndeve nembaeyoa yave.Echa'ã yandeYa uiporaraca uau vae pe, agüɨye vaerã iyoa.Jucuarãi uiporaraca chupe, taɨrã uyapo yave.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Aramoi pe reta peacañɨ jocua güi. '  X&) Yepe tẽi piñerãro mbaeyoa ndive, ẽrei ndeiño piñerãro pemano vaerã. R% Pepɨa pe piyemɨngueta Jesús re, quirãi iyoa vae reta icavi mbae vae jei yave icotɨ, jae umɨaguanta. Echa'ã pepɨa pe piyemɨngueta yave jese, ndarau pecueri jare ndarau pepɨtu pepɨa pe. p$Y Jare yarovia catu Jesús yanemborɨ vaerã. Echa'ã Jesús ipurugüɨrovia tuicha ete opaete ĩru vae reta ipurugüɨrovia güi. Jae tuicha urupɨa umano vaerã curusu re. Joco pe oĩ rambueve, ĩru vae reta güɨrɨ̃ro, ẽrei jae jei'ã mbae ave jocua re. Echa'ã uicuaa taɨcue rupi uyerovia catuta co. Añave uguapɨ oĩ Tumpa iyɨpɨ pe iyacata cotɨ. V# ' Jeta ete co güɨrovia Tumpa vae amɨmbeu peve vae reta. Jocua reta rupi yandepuere yaicuaa icavi co yandeve yarovia vaerã Tumpa. Jáeramo yamombo yandeyugüi opaete yanembaeyoa. Echa'ã mbaeyoa yanembɨavai ete. Yamɨjaanga penti ñeñocui. Ñañeñocuiñocui yave, icavi co yamombo vaerã yandeyugüi opaete poɨ vae, jare yasi vaerã ñamɨaguanta reve. Jae ramiño vi yaico yandepɨaguasu reve cua ɨvɨ pe. Echa'ã Tumpa umee yandeve yaico vaerã cua pe. 2"] (Echa'ã Tumpa uicuaa yande ñanoita co mbae icavi ete umeeta chupe reta vae güi vae, agüɨye vaerã jae reta uyembɨasaca ete ndei yande yayembɨasaca ete mbove.! 'Opaete jocua reta umbɨyerovia Tumpa ipurugüɨrovia re. Ẽrei Tumpa umee'ã chupe reta jei umeeta chupe reta vae. u c &Jocua güɨrovia Tumpa vae reta uguataguata ñana reta rupi jare ɨvɨtu guasu reta rupi, jare yugüɨreco ɨvɨcua tuicha vae reta pe. Ɨvɨ pegua reta iyoa ete. Jáeramo ipuere'ã uicuaa icavi ete co jocua güɨrovia Tumpa vae reta. iK %Amocue vae jovaicho reta uyapi ita pe uyuca. Ĩru vae reta jovaicho reta uyasɨa icúa rupi sierra pe uyuca. Ĩru vae reta uiporara jovaicho reta jei yave ipuere jecuae yugüɨreco cua ɨvɨ pe, uyapo yave jae reta jei chupe reta uyapo vaerã vae. Ĩru vae reta uyeyucaca quɨsepucu pe. Amocue vae uguata opaete que rupi jare jemimonde co jae ovecha ipirecue ani capura ipirecue. Mbaetɨ etei mbae güɨnoi reta. Uiporara ete reta. Jovaicho reta uyapo icavi mbae vae chupe reta. 5 $Ĩru vae reta uiporara ete uñererɨ̃roca jare uñenupaca chicote pe yave. Jare ĩru vae reta uñeñonoca peresorɨru pe jare uyepocuaaca joco pe. wg #Amocue cuña reta icuimbae uyeyucaca, jare Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi, jae reta ipuere ye vaerã uyandareco cuña reta re. Ĩru vae reta uyeyucaca ɨvɨra pe. Uiporaraca chupe reta vae reta jei ipuere jecuae yugüɨreco cua ɨvɨ pe, uyapo yave jae reta jei chupe reta uyapo vaerã vae, ẽrei uipota'ã reta. Echa'ã uicuaa Tumpa umbɨjecove yeta güeru umanocue vae reta ipɨte güi jare jayave icavi eteta chupe reta cua ɨvɨ pe jecuae yugüɨreco vae güi. 3_ "Jae reta ombove tata tuicha vae reta. Amocue vae jovaicho reta uipota tẽi uyuca quɨsepucu pe, ẽrei ipuere'ã. Ipɨtu reta yave, Tumpa umee chupe reta mbaepuere. Jatangãtu ete reta uñerãro vaerã jare ombosi sundaro reta ambɨe ɨvɨ reta güi yugüeru uñerãro vaerã jae reta ndive vae. ]3 !Jae reta vi güɨrovia Tumpa. Jáeramo umɨamɨri mburuvicha guasu reta, uyapo jupi vae, Tumpa umee chupe reta jei umeeta chupe reta vae, jare Tumpa uyandareco jese reta agüɨye vaerã yaguapɨ̃ta reta uyuca. >u Jeta ete ma che jae güɨrovia Tumpa vae reta re. Chepuere'ã ma amɨmbeu vaerã peve Gedeón, Barac, Sansón, Jefté, David, Samuel jare Tumpa iñee umɨmbeu vae reta regua. fE Cuña aguasa rupi ico vae Rahab jee vae güɨrovia Tumpa. Jáeramo opaete Jericó pegua güɨrovia'ã Tumpa vae reta umano yave, Rahab umano'ã. Echa'ã jae umbɨresive cavi Israel pegua reta uipiãro yave Jericó.  Israel pegua reta güɨrovia Tumpa ramo, Jericó iquẽsea ita pegua vae uyapara Israel pegua reta siete ara ma uyere jese yave. M Israel pegua reta güɨrovia Tumpa. Jáeramo Ɨ Guasu Pɨ̃ta jee vae uasa ɨvɨ utini vae rupi uasa rami. Ẽrei Egipto pegua reta uasa rambueve, ɨ ou ye chupe reta jare opa umbɨpɨtupa. { Moisés güɨrovia Tumpa ramo, omboe Israel pegua reta pascua re. Jocua ara pe jae reta uɨpi jonque penti penti tugüɨ pe, agüɨye vaerã ángel uyuca taɨ tenondegua reta. Echa'ã jocua ángel uyuca Egipto pegua reta taɨ tenondegua vae reta. / Moisés güɨrovia Tumpa ramo, oẽ oo Egipto güi. Uquɨye'ã mburuvicha guasu güi, yepe tẽi mburuvicha guasu pochɨ ete chupe. Jare Moisés urupɨa ɨma ñana pe. Echa'ã yepe tẽi mbaetɨ quía ipuere uecha Tumpa, ẽrei jae ico quía uecha Tumpa vae ico rami. uc Echa'ã Moisés güɨrovia icavi ete chupe uñererɨ̃roca vaerã Cristo jeco pegua opaete corepoti Egipto pe oĩ vae güɨnoi vaerã vae güi. Echa'ã uicuaa icavi ete co Tumpa umeeta chupe vae opaete corepoti Egipto pe oĩ vae güi.  Ipuere tẽi uyapo mbaeyoa uyembɨyerovia vaerã michi pegua. Ẽrei uipota ete jocua güi uiporara Tumpa imbae reta ndive. s_ Moisés güɨrovia Tumpa. Jáeramo ucuacuaa ma yave, uipota'ã ico vaerã Faraón tayɨ imembɨrã. lQ Moisés tu jare ichɨ güɨrovia Tumpa. Jáeramo Moisés ichɨ güi oa ma yave, tu jare ichɨ oñomi jo pe mbapɨ yasɨ. Echa'ã uecha Moisés ipõra ete co, jare uquɨye'ã mburuvicha guasu Egipto pegua iporoyocui güi. + José güɨrovia Tumpa. Jáeramo umanota ma yave, jei Israel pegua reta pe oẽta co yugüɨraa Egipto güi, jare oyocui reta jetecue re. 6e Jacob güɨrovia Tumpa. Jáeramo umanota ma yave, uyerure Tumpa pe umɨvendise vaerã José taɨ reta mocui reve, jare umbɨadora Tumpa uyeco oĩ rambueve ipopoca re. } Isaac güɨrovia Tumpa. Jáeramo uyerure Tumpa pe umɨvendise vaerã Jacob jare Esaú uyeyapota chupe reta vae re. & E Abraham uicuaa jae uyuca yave taɨ, Tumpa ipuere umbɨjecove ye. Jare yandepuere yamɨjaanga cua uyeyapo vae, yae yave Abraham umbɨresive Isaac mano güi. v e Echa'ã Tumpa jei ma Abraham pe Isaac re cuarãi: “Nenoita niñemoñaa reta Isaac rupi.” Jucuarãi jei. / W Tumpa uipota uicuaa uyapota ra Abraham Tumpa jei chupe uyapo vaerã vae. Jáeramo Abraham uyucata tẽi Isaac umee vaerã Tumpa pe. Jucuarãi uyapo güɨrovia Tumpa ramo. Yepe tẽi Tumpa umee ma chupe jei umeeta chupe vae reta, ẽrei uyucata tẽi taɨ jae vaeño umee vaerã Tumpa pe. c ? Ẽrei uipota reta ɨvɨ icavi ete jocua güi vae. Uipota penti ɨvɨ ara pegua. Jáeramo Tumpa imara'ã jee re. Echa'ã jee co Abraham jare Isaac jare Jacob iTumpa. Jare jae uyapo ma chupe reta tenta guasu jentarã. % C Añete co ipɨa pe uyemɨngueta yave jocua ɨvɨ Abraham oẽ oo chugüi vae re yugüɨraa ye vaerã joco pe, aramoi ipuereta tẽi yugüɨraa ye joco pe. y Jare jei reta yave iyupe cua ɨvɨ imbae'ã vae co, uipota jei uãro ñugüɨnoi ĩru ɨvɨ yugüɨreco pɨpe vaerã. ]3 Cua reta umano güɨrovia reve Tumpa, yepe tẽi Tumpa ndeiño umee chupe reta jei umeeta chupe reta vae. Jae reta jei iyupe imbae'ã co cua ɨvɨ. Ẽrei uicuaa ɨma yave Tumpa uyapota co jei uyapota vae. {o Jáeramo jeta ete co Abraham iñemoñaa reta, yepe tẽi Abraham indechi ete ma. Jeta ete co yasɨtata ara re ñugüɨnoi vae reta jare jeta ete co ɨvɨcuĩti ɨ guasu jembeɨ pe oĩ vae. Jae ramiño vi jeta ete co Abraham iñemoñaa reta. 1[ Sara güɨrovia Tumpa. Jáeramo Tumpa umee chupe imembɨ vaerã. Jare Sara imembɨ, yepe tẽi ucuacuaa ete. Echa'ã güɨrovia Tumpa uyapota co jei uyapota vae. lQ Echa'ã Abraham uãro oĩ uique vaerã tenta guasu Tumpa uyapo vae. Jocua tenta guasu ndarau opa. +O Abraham güɨrovia Tumpa ramo, icoiño ɨvɨ Tumpa jei umeeta chupe vae pe jo carpa guacapi pegua pe. Jucuarãi uyecuaa jocua ɨvɨ jae imbae'ã co. Jae ramiño vi Isaac jare Jacob yugüɨreco joco pe jo guacapi pegua pe, yepe tẽi Tumpa jei chupe reta vi umeeta co jocua ɨvɨ imbaerã. xi Abraham güɨrovia Tumpa. Jáeramo uyapo Tumpa umɨmbeu chupe uyapo vaerã vae. Echa'ã Tumpa umɨmbeu chupe oo vaerã ambɨe ɨvɨ Tumpa umeeta imbaerã vae pe. Jayave Abraham oẽ oo jenta güi, yepe tẽi uicuaa'ã quetɨ oo vae.  Noé güɨrovia Tumpa. Jáeramo uyapo chalana guasu jentarã reta oyepe vaerã ɨporu guasu güi. Echa'ã ndei ɨporu guasu uyeyapo mbove, Tumpa uicuaaca Noé pe uyeyapota co. Jáeramo Noé uyapo chalana guasu umbɨadora Tumpa ramo. Jare jocua uyapo vae rupi Noé uicuaaca ɨvɨ pegua reta icavi mbae vae uyapo vae reta co, jare Tumpa umbujupi ipurugüɨrovia jeco pegua. s_ Ẽrei yarovia'ã yave Tumpa, yandepuere'ã yambɨyerovia. Echa'ã yarovia'ã yave ime co penti Tumpa, yandepuere'ã yaya jese. Jae ramiño vi yarovia'ã yave Tumpa uyecuaata co yandeve jecuaeño yaeca yave, yandepuere'ã yaya jese. hI Enoc güɨrovia Tumpa. Jáeramo Tumpa güɨraa ɨvɨ güi jecove reve. Mbaetɨ quía ipuere uvãe chupe. Echa'ã Tumpa güɨraa ɨvɨ güi. Echa'ã ndei Tumpa güɨraa mbove, Tumpa uicuaaca quirãi Enoc umbɨyerovia. ~/ Abel güɨrovia Tumpa. Jáeramo umee Tumpa pe maemɨmba uyeyucacue. Cua icavi ete Tumpa pe jocua Caín umee Tumpa pe vae güi. Jare Tumpa uicuaaca umbujupi co Abel jocua umee Tumpa pe vae rupi. Jare yepe tẽi Abel umano, ẽrei jocua uyapo vae mbae uicuaaca yandeve. l}Q Yapurugüɨrovia yave, yaicuaa ɨvɨ jare opaete ara re ñugüɨnoi vae uyeyapo co Tumpa jei vae rupi, jare opaete cua reta yandepuere yaecha vae uyeyapo'ã mbae güi. Echa'ã ndei Tumpa uyapo mbove, mbaetɨ co mbae ave. F| Yandetenondegua reta umbɨyerovia Tumpa ipurugüɨrovia re. z{ o Mburugüɨrovia ñanoi yave, yaicuaa ñanoita co ñaãro ñaĩ yayerovia reve vae, yepe tẽi mbaetɨño yaecha. #z? 'Ẽrei yande jae'ã co Tumpa güi opia vae reta. Echa'ã jae reta yugüɨraata cañɨtei pe. Yande yapurugüɨrovia yanderecove uyembɨasaca vaerã.5yc &Tumpa umbujupi vae güɨnoita tecove opa mbae vae, upurugüɨrovia ramo.Ẽrei ime yave quía opia Tumpa güi vae, ndarau ayerovia jese.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. sx_ %Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Ɨmambae jae outa vae outa co.Ou seri ma co oĩ. w $Echa'ã Tumpa uipota pepɨaguasu vaerã. Jucuarãi yave, Tumpa umeeta peve jei umeeta vae, opa ma piyapo yave Tumpa jei vae. jvM #Jáeramo jecuaeño perovia catu Tumpa pequɨye mbae reve, Tumpa umee vaerã peve icavi ete vae. ,uQ "Echa'ã piparareco peresorɨru pe ñugüɨnoi vae reta. Jare ĩru vae reta pembaembae upɨ̃ro pegüi yave, piyerovia catu. Echa'ã picuaa penoi co ara pe mbaembae icavi ete jocua güi vae. Echa'ã mbaembae ara pegua jaeño mai pegua co. Ẽrei mbaembae ɨvɨ pegua jaeño mai pegua'ã co. 1t[ !Ĩru vae reta pererɨ̃ro. Echa'ã jei reta icavi mbae vae peve jare uyapo reta icavi mbae vae peve. Jae ramiño vi piñemɨĩru ma jucuarãi uiporara vae reta ndive. 6se Ẽrei pemandúa ara reta uasa vae re. Jocua ara reta pe, Cristo re piyemboe yave, ĩru vae reta uiporaraca ete peve, ẽrei jecuaeño pepɨrãta pepurugüɨrovia re. br= Penti quɨye tuicha vae co Tumpa imeño mai ico vae uiporaraca yave quía nunga vae pe. “Che co jae peYa.Che puãata co.Che aiporaracata co peve.” Jucuarãi jei. Jare yaicuaa quirãi jei vi chupe reta cuarãi:“Che co jae peYa.Pe reta co jae chembae reta.Che puãata co.” Jucuarãi jei vi. p# Ẽrei Tumpa upuruãa yave, güɨrɨ̃ro Tumpa Taɨ vae uiporara eteta Israel pegua reta güi. Echa'ã güɨrɨ̃ro Tumpa Taɨ vae ipɨa pe uyemɨngueta Tumpa Taɨ jugüɨ mbae'ã co, yepe tẽi jocua jugüɨ uicuaaca chupe trato Tumpa umee chupe vae, jare jocua jugüɨ rupi Tumpa oñono teeta tẽi iyupeguarã. Jucuarãi güɨrɨ̃ro Tumpa Taɨ vae güɨrɨ̃ro vi Espíritu Santo ipɨacavi. )oK Penti Israel pegua Moisés iporoyocui uyapo'ã vae umano, ĩru mocui ani mbapɨ Israel pegua reta umɨmbeu yave imbaeyoa re. Ĩru vae reta uiparareco'ã etei. n/ Jaeño ñaãrota yaquɨye reve Tumpa ñanerãa vaerã. Echa'ã Tumpa pochɨ ete jovaicho reta pe. Jae co penti tata mbaembae opa uapɨ vae rami. m Ẽrei yandeyoa yave ñanequɨrẽɨ ngatu reve añete vae yaicuaa yave, mbaetɨ ye ma quía uñemee vaerã mbaeyoa reta re. Il  Amocue vae uyembatɨ'ã ma ĩru upurugüɨrovia vae reta ndive. Agüɨye yayapo jae reta rami. Yayembatɨ jare ñañemɨatangãtu. Ñañemɨatangãtu ete, yaicuaa jocua ara outa ma oĩ ramo. ekC Jare yayandareco yandiyee. Ñañemɨatangãtu yayerau vaerã jare icavi vae yayapo vaerã. &jE Jecuaeño ñaneratangãtu yamɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe ñaãro ñaĩ yayerovia reve vae. Echa'ã yandepuere yarovia catu Tumpa jei umeeta yandeve vae. )iK Jáeramo yaya Tumpa re ñanequɨrẽɨ ngatu reve. Yarovia Tumpa uipota co yaya vaerã jese. Sacerdote ɨvɨ pegua oyase Tumpa re yave, uyeɨpi tugüɨ pe jare oyoe jete ɨ icavi vae pe. Jae ramiño vi yande yaya Tumpa re yave, tuyeyoe Tumpa cotɨ mbaeyoa güi yandepɨa jare yanderete. phY Yande co jae Tumpa imbae reta, jare Jesús co jae sacerdote tenondegua uyerure Tumpa pe yanderé vae. g  Echa'ã Jesús umano yanderé yandepuere vaerã yaique Tumpa oĩ vae pe, maemɨmba uyeyuca yave sacerdote tenondegua uique Lugar Santísimo pe rami. Jucuarãi Jesús uyapo yandeve penti tape ipɨau vae Tumpa oĩ vae pe, ñanoi vaerã tecove opa mbae vae. zfm Jáeramo, cherɨvɨ reta, yandepuere yaique yaquɨye mbae reve Tumpa oĩ vae pe Jesús jugüɨ jeco pegua. e  Jare Tumpa umbɨasa yandeve yanembaeyoa reta ramo, mbaetɨ ma mbae ñamee vaerã yanembaeyoa reta re. Yaique Tumpa oĩ vae pe pdY Jayave taɨcue rupi jei cuarãi:“Jare ndarau ye chemandúa imbaeyoa reta re.” Jucuarãi jei. Mc “Jocua ara reta rendave pe ameeta cua trato ipɨau vae chupe reta.Ipɨa pe ambɨyemɨnguetata reta cheporoyocui reta re,
jare ayapocata chupe reta cheporoyocui reta.” Jucuarãi jei. b Jare Espíritu Santo vi umɨmbeu cua yandeve. Echa'ã uyecuatía oĩ Tumpa iñee pe quirãi yandeYa tenonde voi jei cuarãi: a  Echa'ã penti veseño umee jete Tumpa pe, jare jucuarãi umbɨasa ete jaeño mai pegua Tumpa oñono tee iyupeguarã vae reta. l`Q Jare uguapɨ joco pe güive, jecuaeño uãro oĩ Tumpa opa umɨamɨri vaerã jovaicho reta regua. __7 Ẽrei cua cuimbae Cristo jee vae umano umee vaerã jete Tumpa pe. Penti veseño jucuarãi uyapo, ipuere vaerã umbai mbaeyoa reta jaeño mai pegua. Jare jocua jaɨcue rupi uguapɨ Tumpa iyɨpɨ pe iyacata cotɨ. ^{ Jocua ɨvɨ pegua sacerdote reta uyemboɨ Tumpa jo pe opa ara rupi uyeyocui vaerã Tumpa pe. Jeta vese jae reta umee Tumpa pe maemɨmba uyeyucacue reta. Opa ara jocua jocuaño uyapo reta. Ẽrei jocua nunga ipuere'ã etei umbai mbaeyoa reta. ] Echa'ã Jesucristo umee jete Tumpa pe penti veseño jaeño mai pegua. Jare cua jeco pegua Tumpa ñaneñono tee iyupeguarã jei vae rupi. \- Jayave jocua jaɨcue rupi jei ye cuarãi:“Mase, che ayu ayapo vaerã nde ndere vae.Nde co jae Tumpa.” Jucuarãi jei. Cua uipota jei jocua maemɨmba uyeyucacue uñemee vae reta mbaetɨ ma co mbaerã icavi, jare jocua ipepɨca pe Cristo jete uñemee Tumpa pe. v[e Cristo jei tenonde voi cuarãi:“Ndipota'ã jocua maemɨmba uyeyucacue uñemee ndeve vae reta.Maemɨmba uyeyucacue reta ocai uñemee vaerã ndeve.Ẽrei jocua reta nembɨyerovia'ã.Jae ramiño vi maemɨmba uyeyucacue reta mbaeyoa reta re uñemee vae nembɨyerovia'ã.” Jucuarãi jei, yepe tẽi jocua nunga uñemee Tumpa pe mboroyocui rupi. DZ Jayave che jae ndeve:‘Mase, che ayu ayapo vaerã nde ndere vae.Nde co jae Tumpa.Echa'ã jucuarãi uyecuatía oĩ cheré niñee pe.’ ” Jucuarãi jei Cristo Tumpa pe. GY Maemɨmba uyeyucacue reta ocai uñemee vaerã ndeve.Ẽrei jocua reta nembɨyerovia'ã.Jae ramiño vi maemɨmba uyeyucacue reta mbaeyoa reta re uñemee vae nembɨyerovia'ã. JX  Jáeramo Cristo ou yave cua ɨvɨ pe, jei Tumpa pe cuarãi:“Ndipota'ã jocua maemɨmba uyeyucacue uñemee ndeve vae reta.Jáeramo nde nemee cheve cherete uñemee vaerã. _W7 Echa'ã toro jugüɨ jare capura jugüɨ ipuere'ã etei umɨcañɨ ete mbaeyoa reta. Vw Ẽrei jocua maemɨmba uyeyucacue reta Tumpa pe uñemee vae umɨmandúa opa año Israel pegua reta imbaeyoa reta re. ]U3 Echa'ã ipuere yave mona opa umbai, uñemee yeta'ã tẽi co maemɨmba uyeyucacue reta. Echa'ã jucuarãi umbɨadora Tumpa vae reta ipɨa pe uyemɨngueta yeta'ã tẽi co jecuaeño mbaeyoa reta güɨnoi vae re. mT U Mboroyocui michiño uicuaaca icavi vae Tumpa uyapota vae. Uicuaaca cavi'ã. Echa'ã maemɨmba uyeyucacue reta uñemee Tumpa pe opa año. Ẽrei jocua nunga ipuere'ã etei opa umbai jucuarãi oya Tumpa re vae reta imbaeyoa reta. )SK Jae ramiño vi Cristo penti veseño uñemee umano vaerã, ipuere vaerã güɨraa chugüi reta jeta vae imbaeyoa reta. Jare uyecuaa yeta opaete uyerovia reve uãro ñugüɨnoi vae reta pe. Ẽrei uyecuaa ye yave, outa umbɨasa ete reta vaerã, outa'ã umbɨepɨ ye vaerã mbaeyoa re.cR? Ɨvɨ pegua reta umano, ou uvãe yave ara umano vaerã. Jare umano yave Tumpa uãata co. hQI Echa'ã jecuaeño jucuarãi uñemee yave mona, umanota tẽi uiporara reve jeta vese ɨvɨ uyeyapo güive. Ẽrei añave penti veseño ara taɨcuegua reta pe ou ma Cristo cua ɨvɨ pe umbai vaerã mbaeyoa reta imano rupi. hPI Jare sacerdote tenondegua ɨvɨ pegua uruique Lugar Santísimo pe maemɨmba reta jugüɨ. Ipuere'ã co uruique jae jugüɨ. Jare jucuarãi jecuaeño uyapo opa año rupi. Ẽrei Cristo uñemee'ã ma jecuaeño umano vaerã. yOk Cristo uique ma ara pe, uique'ã penti o uñeñono tee Tumpa peguarã vae Israel pegua reta uyapo vae pe. Echa'ã jocua o penti jaangaño co. Jocua o uyemɨjaanga Tumpa jo añetete vae re. Cristo ico ma Tumpa oĩ vae pe yanemborɨ vaerã. N! Jare opaete cua reta mbaembae ara pegua jaanga retaño co. Jáeramo icavi co uyeyoe vaerã Tumpa cotɨ jucuarãi. Ẽrei icavi co mbaembae ara pegua etei uyeyoe vaerã Tumpa cotɨ Cristo jugüɨ pe. Echa'ã Cristo jugüɨ icavi ete maemɨmba reta jugüɨ güi. XM) Jare mboroyocui rupi opaete seri uyeyoe Tumpa cotɨ tugüɨ pe. Jare maemɨmba reta uyeyuca'ã yave, Tumpa umbɨasata'ã tẽi Israel pegua reta pe imbaeyoa reta. Jesús umano güɨraa vaerã imbaeyoa reta fLE Jae ramiño vi Moisés uɨpi tugüɨ pe Tumpa jo jare opaete sacerdote reta jembiporu reta. “Cua tugüɨ uicuaaca peve trato Tumpa umee ma peve vae.Echa'ã cua trato rupi Tumpa peocui mbae piyapo vaerã.” Jucuarãi jei. 0JY Echa'ã Moisés opa rani umɨmbeu Israel pegua reta pe opaete mboroyocui reta. Jayave jocua jaɨcue rupi uiporu vaca taɨrusu vae reta jugüɨ jare capura reta jugüɨ jare ɨ jare ovecha-raagüe uñemɨpɨ̃ta vae jare ñana hisopo jee vae uɨpi vaerã tupapire jare opaete Israel pegua reta. OI Jáeramo Moisés uiporu tugüɨ trato tenondegua vae uyeyapo vaerã. H9 Echa'ã cuimbae umano yave ramo jae reta ipuere güɨnoi imbaerã jocua mbaembae. Ndarau ipuere güɨnoi mbaembae jei umeeta vae imeño ico rambueve. $GA Cuimbae jei yave umee vaerã mbaembae ĩru vae reta pe jae umano yave, jae reta ndarau ipuere güɨnoi jocua mbaembae imbaerã ndei iya umano mbove. F/ Jare cua jeco pegua Tumpa uicuaaca ma trato ipɨau vae Cristo rupi. Echa'ã Cristo umano umbɨepɨ vaerã trato tenondegua vae güɨnoi vae reta imbaeyoa reta re. Jáeramo jocua Tumpa uiparavo vae reta güɨnoita imbaerã opa mbae vae Tumpa jei umeeta chupe reta vae. DE Ẽrei Cristo jugüɨ ipuere ete jocua reta güi. Echa'ã Cristo iyoa mbae vae co. Ẽrei jae umano uñemee vaerã Tumpa pe Espíritu Santo imeño mai ico vae rupi. Jáeramo jae jugüɨ ipuere umbai mbaembae mano pegua piyapo vae. Jare picuaata uyembai ma co, pepuere vaerã piyeyocui Tumpa imeño mai ico vae pe. tDa Penti Israel pegua uyapo yave mbae Tumpa cotɨ uyemɨnguɨa vae, sacerdote ipuere uɨpi toro jugüɨ pe ani capura jugüɨ pe ani ɨ vaca ocaicue ndive uyea vae pe oyoe vaerã jete Tumpa cotɨ. Jucuarãi uñeñono tee Tumpa peguarã. -CS Jare sacerdote tenondegua ɨvɨ pegua uique yave Lugar Santísimo pe, uruique capura jugüɨ jare vaca taɨrusu vae jugüɨ. Ẽrei Cristo uique yave ara pe, uruique jae jugüɨ etei. Penti veseño uique jare cuarãi umbɨepɨ yanembaeyoa reta re. Jáeramo ñanoi ma yembɨasa opa mbae vae. vBe Ẽrei Cristo uyeyapo ma sacerdote tenondeguarã uyapo vaerã icavi vae yandeve. Jare jae uyapo iparavɨquɨ ara pe. Ara icavi ete jocua Tumpa jo Israel pegua reta ñana pe uyapo vae güi. Echa'ã jocua Tumpa jo ɨvɨ peguaño co. Aw Jaeño güɨnoi mboroyocui tembíu regua reta jare quirãi jae reta uyeyoe vaerã Tumpa cotɨ. Opaete jocua mboroyocui reta ɨvɨ peguaño co. Tumpa umɨmbeu chupe reta jocua mboroyocui reta jae reta uyapo vaerã, Tumpa opaete uyapɨcatu regua. @9 Echa'ã jocua o-raɨ tenondegua vae penti jaangaño co. Joco pe sacerdote reta umee Tumpa pe ofrenda reta jare maemɨmba uyeyucacue reta. Ẽrei jocua ipuere'ã opa umbai jucuarãi umbɨadora Tumpa vae imbaeyoa reta. Jare sacerdote reta etei uicuaa uyembai'ã co imbaeyoa reta. ? Jucuarãi Espíritu Santo uicuaaca ipuere'ãño uique opaete vae Tumpa oĩ vae pe, jocua o-raɨ tenondegua vae oĩ rambueve. }>s Ẽrei sacerdote tenondeguaño uique ĩru o-raɨ pe penti veseño año pe, jare jecuaeño uruique tugüɨ. Jae jare ĩru Israel pegua reta iyoa uicuaa cavi'ã reve ramo, sacerdote tenondegua umee tugüɨ Tumpa pe opaete jocua mbaeyoa reta re. =! Opaete cua mbaembae uyeyapocavi ma yave, sacerdote reta jecuaeño uique o-raɨ tenondegua vae pe, joco pe uyapo vaerã iparavɨquɨ. I<  Jare jocua jɨru iarambogua jocua oro catuii Tumpa uicuaaca Israel pegua reta pe ipuruparareco pɨpe vae co, jare jocua iárambo ñugüɨnoi jocua mocui ángel-raanga oro pegua ipõra ete vae. Jocua nunga ángel jee co querubine. Aipota tẽi amɨmbeu cavi peve jocua jɨru iarambogua regua, ẽrei chepuere'ã añave. ; Joco pe ñugüɨnoi mesa oro pegua mbae ipiche cavi vae sacerdote reta uapɨ iárambo vae, jare ita reta Tumpa uicuatía mboroyocui reta jese vae jɨru. Jocua jɨru ɨvɨra pegua vae co, ẽrei opaete icupe rupi oro catuii. Jare jocua jɨru japɨpe pe ñugüɨnoi yapepo oro pegua maná oĩ pɨpe vae, jare Aarón ipopoca joquɨ vae, jare ita reta Tumpa uicuatía mboroyocui reta jese vae. [:/ Jare jocua Tumpa jo umbɨyao vae cutɨ oĩ ĩru o-raɨ Lugar Santísimo jee vae. 29] Jocua o güɨnoi mocui o-raɨ. Tenondegua vae pe ñugüɨnoi lámpara reta, jare mesa, jare mbɨyape uñeñono tee vae reta Tumpa peguarã. Cua o-raɨ jee Lugar Santo. 8  Tumpa umee yave Israel pegua reta pe trato tenondegua vae, oyocui quirãi umbɨadora reta vaerã jocua o ñana pe uyapo reta vae pe. "7= Tumpa jei umeeta co chupe reta trato ipɨau vae. Cua uipota jei jocua trato tenondegua vae indechi ma co. Jare mbae indechi vae opa seri ma co oĩ. 6 Aipararecota reta. Echa'ã ambɨasata chupe reta imbaeyoa reta.Ndarau ye chemandúa imbaeyoa reta re.” Jucuarãi jei Tumpa. v5e Ndarau etei quía omboe jentaɨgua cheré.Ndarau etei quía omboe jentarã cheré.Ndarau etei quía jei ĩru vae pe: ‘Iyemboe yandeYa re’.Echa'ã opaete vae - sambiaɨ reta jare ucuacuaa vae reta - checuaata co. c4? Echa'ã jocua ara reta rendave pe ameeta trato ipɨau vae Israel pegua reta pe.Jae co cua: Ipɨa pe ambɨyemɨnguetata reta cheporoyocui reta re,
jare ayapocata chupe reta cheporoyocui reta.Jae reta chembɨadorata.Echa'ã uicuaata che co jae Tumpa.Jare che amborɨta reta.Echa'ã yugüɨrecota chembae retarã. 23] Jocua trato tenondegua vae amee itenondegua reta pe, aru yave Egipto güi.Ẽrei trato ipɨau vae uyuavɨ trato tenondegua vae güi.Echa'ã jae reta uyapo'ã che jae chupe reta uyapo vaerã vae, trato tenondegua vae amee chupe reta yave.Jáeramo ayandareco cavi'ã jese reta. v2eEcha'ã Tumpa uicuaa Israel pegua reta iyoa vae reta co. Jáeramo Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ quirãi yandeYa Tumpa jei cuarãi:“Mase, outa ara reta amee vaerã trato ipɨau vae Israel pegua reta jare Judá pegua reta pe. 1Jocua trato tenondegua vae rupi ipuere'ã opa uyembai mbaeyoa reta. Jáeramo icavi co Tumpa uyapo vaerã ĩru trato. =0sJare mbaravɨquɨ Tumpa umee Jesús pe vae icavi ete mbaravɨquɨ jocua ĩru sacerdote reta uyapo vae güi. Jae ramiño vi trato Jesús rupi yande ñanoi vae icavi ete trato tenondegua vae güi. Echa'ã jocua Tumpa jei umeeta yandeve vae icavi ete jocua Tumpa jei umeeta trato tenondegua vae rupi vae güi. //WẼrei mbaravɨquɨ jae reta uyapo vae uyemɨjaangaño mbaravɨquɨ ara pegua re. Echa'ã ndei Moisés uyapoca Tumpa jo mbove, Tumpa umɨmbeu chupe quirãi uyapoca vaerã. Jei chupe cuarãi: “Mase, iyapoca opaete o cua amɨjaanga ndeve cua ɨvɨtu guasu re vae rami.” Jucaruãi jei chupe. .#Ɨvɨ peño ico yave mona, mbaetɨta tẽi ico sacerdoterã. Echa'ã jocua ĩru sacerdote reta umee Tumpa pe ofrenda reta mboroyocui rupi. Y-+Jare sacerdote tenondegua penti penti uyeparavoca umee vaerã Tumpa pe ofrenda reta jare maemɨmba uyeyucacue reta. Jáeramo icavi co cua sacerdote tenondegua vi güɨnoi vaerã mbae umee vaerã chupe. .,UTumpa jo ñana pe Israel pegua reta uyapo vae uyemɨjaanga ara re. Echa'ã jocua o japɨpe pe Tumpa oĩ vae pe sacerdote tenondegua uyapose iparavɨquɨ. Jae ramiño vi Jesús añave uyapo iparavɨquɨ ara pe Tumpa oĩ vae pe. Israel pegua reta uyapo jocua o. Ẽrei yandeYa Tumpa uyapo ara. + -Opaete che jae ma peve vae uipota jei cua: Ime ñanoi cua nunga sacerdote tenondegua. Jae uguapɨ ma oĩ Tumpa iyɨpɨ pe iyacata cotɨ ara pe. 9*kEcha'ã cuimbae reta mboroyocui rupi uyeparavoca yugüɨreco vaerã sacerdote tenondegua retarã vae iyoa mbae vae reta'ã co. Ẽrei añave mboroyocui uasa ma, jare Tumpa uiparavo Taɨ ico vaerã sacerdote tenondeguarã jocua jei jee re vae rupi. Jare Tumpa Taɨ iyoa mbae vae co jaeño mai pegua.,)QJocua ĩru sacerdote tenondegua reta opa ara rupi umee Tumpa pe maemɨmba uyeyucacue reta imbaeyoa reta re rani jare ĩru Israel pegua reta imbaeyoa reta re. Ẽrei Jesús uyapo'ã jucuarãi. Echa'ã penti veseño Jesús umee Tumpa pe uyeyucacue vae. Jare jocua uyeyucacue vae jae etei co. ;(oIcavi ete co uyerure vaerã yanderé cua nunga sacerdote tenondegua. Echa'ã jae co jupi vae. Mbaetɨ etei jeco. Jae co iyoa mbae vae. Ipuere'ã etei iyoa. Jae ico ara pe. '9Jáeramo Jesús ipuere umbɨasa ete opaete oya Tumpa re jae uyapocue vae rupi vae reta. Echa'ã jae imeño mai ico uyerure vaerã Tumpa pe jese reta. &5Ẽrei cua cuimbae imeño mai ico. Jáeramo ipuere uyapo sacerdote iparavɨquɨ jaeño mai pegua. Ndarau uipota ĩru vae uyapo vaerã iparavɨquɨ. %9Jare jeta ete co jocua sacerdote reta. Echa'ã penti penti umano. Jare sacerdote umano yave, ĩru vae uyeyapo sacerdoterã uyapo vaerã mbaravɨquɨ. 5$cTrato ipɨau vae icavi ete trato tenondegua vae güi. Jare Jesús co jae penti sacerdote imeño mai ico vae ramo, yaicuaa añetete Tumpa uyapota cua taɨcue rupi jei vae. v#eJare jocua reta sacerdote retarã uyeyapo yave, Tumpa jei'ã etei mbae jee re. Ẽrei Tumpa umee yave cua ĩru vae pe ico vaerã sacerdoterã, jei co mbae jee re. Echa'ã yandeYa Tumpa jei chupe cuarãi:“Che jae ma cheree re, jare ndarau aipepɨca cua jae vae:‘Nde ndicota penti sacerdoterã jaeño mai pegua, Melquisedec rami.’ ” Jucuarãi jei. " m!STenonde yave Tumpa oyocui amocue Leví iñemoñaa reta yugüɨreco vaerã sacerdote retarã. Ẽrei jae reta ipuere'ã opa umbai mbaeyoa reta. Jáeramo Tumpa oyocui'ã ma yugüɨreco vaerã sacerdote retarã. Umee yandeve icavi ete jocua reta güi vae. Echa'ã añave ñanoi ñaãro ñaĩ yayerovia reve vae, jare cua jeco pegua yandepuere yaya Tumpa re.  ;oEcha'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ jese cuarãi:“Nde ndicota penti sacerdoterã jaeño mai pegua” —jei Tumpa—, “Melquisedec rami.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Jocua reta uyeparavoca yugüɨreco vaerã sacerdote retarã mboroyocui rupi, jae reta co Leví iñemoñaa pegua reta ramo. Ẽrei cua ĩru vae uyeparavoca ico vaerã sacerdoterã, imbaepuere tuicha ete ramo. Echa'ã jae güɨnoi tecove ndarau etei opa vae. oWẼrei uyecuaa cavi ete quirãi icavi co uyeyapo vaerã ĩru sacerdoterã Melquisedec rami vae. ^5 Echa'ã uyecuaa cavi quirãi cua ĩru sacerdote Tumpa iñee jucuarãi imiari jese vae - jae co yandeYa - Judá iñemoñaa pegua co, Leví iñemoñaa pegua'ã co. Judá iñemoñaa ave uparavɨquɨ'ã sacerdoterã maemɨmba uyeyucacue uñemeearenda pe. Echa'ã Moisés umɨmbeu'ã etei Judá iñemoñaa reta ipuere uyeyapo sacerdote retarã.  2] Jocua reta uyeyapo sacerdote retarã, jae reta co Leví iñemoñaa pegua reta ramo. Ẽrei cua ĩru sacerdote uyuavɨ jocua reta güi vae Leví iñemoñaa pegua'ã co. kO Tumpa uicuaaca Moisés iporoyocui Israel pegua reta pe yave, umee amocue Leví iñemoñaa reta pe sacerdote retarã yugüɨreco vaerã. Ẽrei jocua nunga sacerdote reta ipuere'ã opa umbai mbaeyoa reta. Jáeramo icavi co ico vaerã ĩru sacerdote uyuavɨ jocua reta güi vae. Cua ĩru sacerdote Melquisedec rami co, Aarón iñemoñaa pegua'ã co. D~{}2|(zzUyy xLwv?tt_srUrqqHoo4nm>l[kjMidhqggIff efccnba`__g^^}]])\[[ ZYXXWWV!UTvT SS$RPQQqPPOODNpMLKJJItHHGyFFEDD-CfBB7AA=@?}>>a=<<@;{::)9877R60544M33p211F0/..l--/,++%*4))((5&&C%B$x##["""! H,5Y(p| 'o; ^ t  S bd~?>k '—Peyu peecha —jei Jesús. Jayave yugüɨraa Jesús ico vae pe uecha, jare upɨta jocua ara jae ndive. Echa'ã caaru catu ma. 0j [&Jesús uyerova yave, uecha yugüeru icotɨ. —¿Mbae pa peeca? —jei chupe reta. —¿Quíape pa ndico, Rabí? —jei reta. (Rabí uipota jei: “Oporomboe vae”.) Ji %Jocua mocui jemimboe uyandu jare yugüɨraa Jesús jaɨcue. |h s$Jayave ou Jesús uasa jocoropi. Juan umae ngatu jese. —Mase, pee oĩ Tumpa ombou vae. Jae co ovecha rami —jei. Mg #Pɨareve pe Juan uyemboɨ ye oĩ joco pe mocui jemimboe ndive. mf U"Jocua aecha ma jare amɨmbeu peve cua co jae Tumpa Taɨ —jei. Jesús jemimboe tenondegua vae reta be ?!Che aicuaa'ã. Ẽrei chembou apurumbɨbautiza vaerã ɨ pe vae jei cheve: ‘Ndeechata Espíritu Santo ugüeyɨ ou upɨta penti cuimbae re. Jocua cuimbae upurumbɨbautizata Espíritu Santo pe’ —jei, jei Juan—. d  Juan umɨmbeu vi chupe reta: —Aecha Espíritu Santo ugüeyɨ ara güi pɨcasu rami jare ou upɨta jese —jei—. uc eChe aicuaa'ã. Ẽrei ayu apurumbɨbautiza ɨ pe jae uyecuaa vaerã Israel pegua reta pe —jei chupe reta. 'b ICua co jae chemiari jese vae. Che jae ma peve: ‘Cheraɨcue rupi outa vae ipuere ete chegüi. Echa'ã jae ico ndei aico mbove.’ Cua co jae —jei Juan—. 5a ePɨareve pe Juan uecha Jesús ou icotɨ jare jei: —Mase, pee oĩ Tumpa ombou vae. Jae co ovecha rami. Ou güɨraa vaerã opaete ɨvɨ pegua reta imbaeyoa —jei—. `  Opaete cua uyeyapo Betábara pe ɨãca Jordán jee vae jovaicho pe. Echa'ã joco pe upurumbɨbautiza Juan. Tumpa ombou vae 0_ [—Che apurumbɨbautiza ɨ pe —jei Juan—. Ẽrei picuaa'ã, ime pepɨte pe jocua cheraɨcue rupi outa vae. Jupi'ã co che amboi vaerã ipɨpasa —jei chupe reta. ^   ]  Upɨrandu reta Juan pe: —Nde jae'ã yave Cristo ani Elías ani jocua Tumpa iñee umɨmbeu vae, ¿maera pa ndepurumbɨbautiza? A\ Cua Juan oĩ vae pe yugüɨraa vae reta fariseo reta co. g[ IJayave Juan jei: —Che co jae penti ñee umɨmbeu vae. Chiñeeãta ñana pe: ‘Piyapɨcatu yandeYa japerã.’ Jucuarãi che jae —jei Juan—. Echa'ã jucuarãi jei Isaías aracae Tumpa iñee umɨmbeu vae —jei. "Z ?Jayave upɨrandu reta ye chupe: —¿Quía pa co nde? Echa'ã nduipota numɨmbeu orembou vae reta pe. ¿Mbae pa ndere ndiyupe? —jei reta Juan pe. fY GJayave upɨrandu reta ye chupe: —Nde jae'ã yave, ¿nde pa co jae Elías jee vae? Juan jei: —Che'ã co jae. Jei reta chupe: —¿Nde pa co jocua Tumpa iñee umɨmbeu vae? —Che'ã co jae —jei Juan chupe reta. jX OJuan umɨmbeu cavi. Iyapu'ã chupe reta. —Che jae'ã co Cristo jee vae —jei chupe reta. :W oPenti ara yugüɨraa uvãe Juan oĩ vae pe sacerdote reta jare levita reta. Judío reta Jerusalén pegua omondo cua reta chupe. Jae reta jei Juan pe: —¿Quía pa co nde? V Mbaetɨ etei quía uecha Tumpa. Ẽrei Tumpa Taɨ jae vaeño uicuaaca yandeve. Tumpa uau Taɨ. Juan upurumbɨbautiza vae umɨmbeu vae U }Tumpa umɨmbeu mboroyocui Moisés rupi. Ẽrei Jesucristo rupi Tumpa umɨmbeu ipɨacavi co jare yanemboe añete vae re. TT #Jocua Ñee ipɨacavi ete. Jáeramo jecuaeño uyapo icavi vae yandeve. SS !Echa'ã Juan umɨmbeu ĩru vae reta pe: —Cua co jae chemiari jese vae —jei chupe reta—. Che jae ma peve: ‘Cheraɨcue rupi outa vae ipuere ete chegüi. Echa'ã jae ico ndei aico mbove’ —jei. pR [Jocua Ñee uyeyapo cuimbaerã. Ou cua ɨvɨ pe ico vaerã yande ndive. Jare ore nduecha yembutuicha ara pegua co jae. Jaeño Tumpa Taɨ jae vaeño cua yembutuicha güɨnoi vae. Jae ipɨacavi ete jare opaete jei vae añete co. uQ e Tumpa etei umee cua reta pe tecove. Cua tecove ou'ã co ichɨ rupi. Güɨnoi'ã cua tecove tu jei vae rupi. P  Ẽrei amocue vae umbɨresive. Güɨrovia jese. Jáeramo jae umee cua reta pe Tumpa taɨ retarã jare tayɨ retarã yugüɨreco vaerã. =O w Ou ɨvɨ pe, ẽrei ɨvɨ pegua reta umbɨresive'ã. \N 3 Jae ico cua ɨvɨ pe, jare jae uyapo cua ɨvɨ. Ẽrei ɨvɨ pegua reta uicuaa'ã. JM  Tembipe etei ou ma cua ɨvɨ pe. Jae uyecuaa opaete vae pe. RL Jae jae'ã co jocua tembipe. Jaeño ou umɨmbeu vaerã jocua tembipe re. K Ico penti cuimbae Juan jee vae. Tumpa ombou cua cuimbae umɨmbeu vaerã tembipe regua, ĩru vae reta upurugüɨrovia vaerã uyandu yave. J  rI _Jae co tembipe rami. Tembipe jecuaeño jembipe pɨ̃tumimbi pe, jare pɨ̃tumimbi ipuere'ã etei ombove. }H uJae umee tecove opaete pe, jare cua tecove rupi jae uyecuaa ɨvɨ pegua reta pe mbaembae uyecuaa tembipe rupi rami. =G wJae uyapo opaete. Opaete uyeyapo vae jae etei uyapo. 6F iÑee ico Tumpa ndive ndei mbae uyeyapo mbove. YE /Ndei mbae uyeyapo mbove, ico Ñee. Jare Ñee ico Tumpa ndive. Jae co Tumpa etei. D1picuaa cua: Jocua oporomborɨ vae uepɨ opia vae jecove mano güi, jare jucuarãi omborɨ ramo, Tumpa umbɨasata opia vae pe opaete imbaeyoa.CCherɨvɨ reta, ime yave quía pepɨte pe añete vae güi opia vae, jare ĩru vae omborɨ yave umɨñatima ye vaerã añete vae pe, \B1Jayave Elías uyerure ye Tumpa pe jare uyembɨpɨ oquɨ jare temitɨ ucuacuaa ye. $AAElías co jae penti ɨvɨ pegua yande rami. Ẽrei jae uyerure ipɨa reve Tumpa pe agüɨye vaerã oquɨ. Jare oquɨ'ã etei mbapɨ año jare seis yasɨ. 2@]Peyoa yave uyucotɨ, pemɨmbeu piyupe. Jayave piyerure piyee Tumpa pe, Tumpa pembɨgüera vaerã. Penti jupi vae uyerure yave ipɨa reve, Tumpa uyapota jeta ete chupe. 4?aJare mburugüɨrovia reve uyerure reta yave, imbaerasɨ vae ucuerata. Echa'ã yandeYa umbɨgüerata. Jare imbaerasɨ vae uyapo yave mbaeyoa reta, Tumpa umbɨasata chupe. C>Ime yave quía pepɨte pe imbaerasɨ vae, tueni upurugüɨrovia vae reta itenondegua reta. Jayave jae reta toñono aceite imbaerasɨ vae re yandeYa jee re, jare tuyerure Tumpa pe jese. =' Ime yave quía pepɨte pe uyemɨpɨa'ã oĩ vae, tuyerure Tumpa pe. Ime yave quía pepɨte pe uyerovia vae, tumbɨadora Tumpa canta pe. K< Ẽrei, cherɨvɨ reta, agüɨye mbae pere ara jee re ani ɨvɨ jee re ani mbae jee re ave. Pere “añete co” ani “añete'ã co.” Uasa pere yave, peyoata co jare Tumpa perãata co. X;) Añete co, yande yae uyerovia ma co jucuarãi umɨaguanta vae reta. Picuaa co quirãi Job ipɨaguasu ete, jare quirãi yandeYa umɨvendise ete taɨcue rupi. Echa'ã yandeYa yanderau jare yandeparareco ete. c:? Cherɨvɨ reta, pemandúa Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta re. Jae reta imiari ĩru vae reta pe yandeYa jee re. Jae reta uicuaaca yandeve quirãi yaiporara yave, icavi co ñamɨaguanta vaerã yandepɨaguasu reve. 9' Agüɨye piñeenguru piyupe, cherɨvɨ reta. Echa'ã piñeenguru yave piyupe, piyembɨjecota. Echa'ã upuruãa vae ɨmambae outa uvãe. r8]Jae ramiño vi pe reta pepɨaguasu. Jecuaeño piñemɨatangãtu. Echa'ã uyaro ma yandeYa ou ye vaerã. `79Jáeramo, cherɨvɨ reta, pepɨaguasu yandeYa ou ye regua. Tamɨjaanga umaetɨ vae. Umaetɨ yave, uãro ɨma güɨnoi vaerã mbaevɨro. Ipɨaguasu ete. Echa'ã oquɨñoi yave, temitɨ ucuacuaa jare yagüɨye. 6Pe reta pembɨjeco jocua jupi vae jare piyuca vi. Jare jae ipuere'ã uyerepɨ pegüi. Pepɨaguasu jare piyerure Tumpa pe -5SCua ɨvɨ pe pico rambueve, piyecou tembíu icavi vae pe jare piporu pecorepoti piyapo vaerã jeta icavi mbae vae. Piyemɨnguɨra ma co. Ẽrei ɨmambae pemanota. K4Mase, uparavɨquɨ peve vae reta umbaevɨro peco reta pe, ẽrei pembɨepɨ'ã chupe reta. Jae reta iñeengueta peve. Jare yandeYa uyandu ma quirãi iñeengueta peve jocua umbaevɨro vae reta. 3wOro jare corepoti penoi vae opata iyuquɨrɨ. Jare jocua uicuaacata pe reta piyapo co icavi mbae vae. Jáeramo piporarata co, tata yanderapɨ yave yaiporara rami. Picocatu co. Ẽrei ndarau penoi ara reta piyerovia vaerã jeta ete penoi vae re. p2YJeta ete penoi vae jepɨta'ã mbae ave, jare cupii reta urucumeguata peremimonde ipõra ete vae reta. h1 KPiyapɨsaca michi pegua, picocatu vae reta. Piporara eteta co. Jáeramo piyao pesapɨcai reve. `09Jáeramo picuaa yave mbae icavi piyapo vaerã vae, piyapo'ã yave, peyoa co./Pere'ã yave jucuarãi, piyembɨcate co peĩ pe reta etei piyapota vae re. Jare jucuarãi piyembɨcate yave, piyapo icavi mbae vae. .Jáeramo pereta tẽi cuarãi: “YandeYa uipota yave, yaicota joco pe jare yayapota jocua jocua.” Jucuarãi pereta tẽi. F-Ẽrei pe reta picuaa'ã mbae ra uyeyapota pɨareve pe. Picuaa'ã imeñota ra peĩ pɨareve pe. Echa'ã perecove ɨvɨ̃ti rami co. Uyecuaa michi peguaño. Jayave ɨmambae mbaetɨ ma oĩ. },s Piyapɨsaca michi pegua cua re. Echa'ã pe reta pere cuarãi: “Añave ani curiye yaata jocua tenta guasu pe, jare yaicota joco pe penti año pegua. Yaguata mbaembae jare ñameeta mbaembae ñamɨngana vaerã corepoti.” Jucuarãi pere. 5+c Jaeño Tumpa umee mboroyocui jare ipuere upuruãa. Jae ipuere upurumbɨasa jare ipuere upurumbai. Nde ndepuere'ã etei ndepuruãa. Picuaa'ã mbae ra uyeyapota pɨareve pe 5*c Cherɨvɨ reta, agüɨye pere icavi mbae vae uyucotɨ. Ime yave quía jei icavi mbae vae tɨvɨ cotɨ vae, uãa co oĩ tɨvɨ. Jocua nunga jei oĩ icavi mbae vae mboroyocui cotɨ jare uãa co oĩ mboroyocui. Ẽrei neãa yave mboroyocui, ndiyapo'ã mboroyocui jei vae. Jaeño neãa mboroyocui. g)G Piñemɨmichi yandeYa jovai, jare jae pembutuichacata. Agüɨye pere icavi mbae vae uyucotɨ b(= Pepɨatɨtɨ jare piyao. Pepɨatɨtɨ pepuca vaerãve. Pepɨatɨtɨ piyerovia vaerãve. 6'ePeya Tumpa re jare Tumpa oyata peré. Pe reta co jae iyoa vae reta. Agüɨye ma piyapo pɨchɨ̃i vae. Piyoe pepɨa agüɨye vaerã penoi pepɨayemɨngueta icavi mbae vae. s&_Jáeramo piyapo Tumpa uipota piyapo vaerã vae. Piñerãro aña guasu ndive, jare jae osita pegüi. m%SẼrei Espíritu Santo umee yandeve jeta ete ipɨacavi. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Tumpa oyovaicho uyembɨcate vae reta ndive. Ẽrei umee ipɨacavi uñemɨmichi vae reta pe.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. $Añete vae co cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae: “Espíritu Santo yandepɨa pe ico vae yanderau ete.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Q#Pe reta menda re uyuvanga vae reta rami co. ¿Picuaa'ã pa quirãi cua ɨvɨ pegua iamigo oyovaicho Tumpa ndive? Jáeramo pipota yave piyeyapo ɨvɨ pegua iamigorã, piyeyapota co Tumpa jovaichorã. "/Piyerure tẽi mbaembae re Tumpa pe, ẽrei jae umee'ã peve. Piyerure cavi'ã. Echa'ã piyerure mbaembae re piporu vaerã pepɨa jei vae reño. =!sPipota tẽi mbaembae, ẽrei penoi'ã. Pepuruyuca jare jecuae pipota tẽi mbaembae, ẽrei pepuere'ã penoi. Piñerãro uyupii. Ẽrei penoi'ã, piyerure'ã Tumpa pe jese ramo. y  m¿Maera pa piñerãro uyupii? Tamɨmbeu peve. Piñerãro uyupii, ime ñugüɨnoi icavi mbae vae pepɨa pe ramo. eCPe reta penoi yave mbɨacatu, pico pepɨacatu reve. Jucuarãi yave, piyapota jupi vae.'Ẽrei piyerure yave Tumpa pe umee vaerã peve aracuaa, ndarau piyapo pɨchɨ̃i vae. Pepɨacatuta co. Pepɨaguasuta co. Piyapota co Tumpa uipota piyapo vaerã vae. Pipararecota co opaete vae. Pepɨacavita co. Pepɨrãta co pepurugüɨrovia re. Ndarau pepurumbɨtavɨ. Echa'ã peacatãa yave ĩru vae reta re jare pepochɨ yave chupe reta, piñerãrota uyupii jare piyapota opaete mbae icavi mbae vae. @yJucuarãi piyapo yave, piyerure'ã peĩ Tumpa pe umee vaerã peve aracuaa. Pico upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Pico pere vae reño. Pico aña reta yugüɨreco rami. ,QẼrei peacatãa yave ĩru vae reta re jare pepochɨ yave chupe reta, agüɨye piyembɨcate. Echa'ã piyembɨcate yave, peapu co. Piyapo'ã peĩ añete vae rupi. / Ime yave quía pepɨte pe iyaracuaa vae, tuico cavi. Jucuarãi yave, icavi vae uyapo vae uicuaacata quirãi iyaracuaa co uñemɨmichi reve. W' Ɨva ipuere'ã etei umee saini reta. Jae ramiño vi uva ipuere'ã etei umee ɨva reta. Jae ramiño vi penti ɨcua ɨ oẽ vae ipuere'ã etei umee ɨ icavi vae jare ɨ iro vae. Piyerure Tumpa pe aracuaa re \1 Ɨ icavi vae jare ɨ iro vae ipuere'ã etei oẽ penti ɨcua ɨ oẽ vae güiño. {o Ñanecũ pe yambɨadora Tumpa jare yayepɨpeyu ĩru vae reta re. Cherɨvɨ reta, icavi'ã yayapo vaerã cuarãi. # Ñanecũ pe yambɨadora yandeRu Tumpa. Jae ramiño vi ñanecũ pe yayepɨpeyu ĩru vae reta re, yepe tẽi Tumpa uyapo reta jae etei rami. /Ẽrei yandepuere'ã etei ñamɨmaso ñanecũ. Yandepuere'ã jese. Jecuaeño uyapoca yandeve jeta ete icavi mbae vae. Imbayachi ete vae rami co. 'GƗvɨ pegua reta umɨmaso ma ipotave maemɨmba reta, jare güɨra reta, jare mboi reta, jare jevae ɨ rupigua reta. Güɨnoi reta mbaepuere umɨmaso vaerã. 5Jare ñanecũ penti tata rami co. Uyapoca jeta ete icavi mbae vae. Yepe tẽi yanderete pegua co, ẽrei uyapo icavi mbae vae opaete yanderete pegua pe. Echa'ã tata mbaembae uapɨ rami, ñanecũ uyapoca yandeve icavi mbae vae. Jare cua icavi mbae vae ou cañɨtei güi etei. Jae ramiño vi ñanecũ michi co, ẽrei pɨpe yandepuere yayembɨcate ete. Penti tata michi ete jendɨ vae ipuere uapɨ ñuu guasu. Jae ramiño vi yepe tẽi chalana guasu reta tuicha ete jare yepe tẽi amo pe ɨvɨtu tanta vae güɨraa ɨ guasu rupi, yepe tẽi chalana guasu itimón michi ete, ẽrei pɨpe chalana guasu uruguata vae ipuere güɨrovarova chalana guasu jae uipota vae cotɨ. %Mase, ñañono cavayu reta iyuru pegua iyuru pe, jae reta yugüɨraa vaerã yaipota vae cotɨ. Jucuarãi yandepuere yarovarova cavayu reta. Echa'ã yande opaete yayavɨ. Ime yave quía uyavɨ'ã jei vae re vae, jae icavi ete co. Jocua nunga güɨnoi mbaepuere opaete jete re. 2 _Cherɨvɨ reta, agüɨye pipota opaete piyeyapo vaerã oporomboe vae retarã. Echa'ã picuaa quirãi oporomboe vae reta uyavɨ yave, uyembɨjeco ete ĩru vae reta güi.  )Penti jete tecove mbaetɨ güɨnoi vae umano ma co. Jae ramiño vi ndepurugüɨrovia mbae'ã co, ndiyapo'ã yave mboroyocui jei vae.A {Jae ramiño Rahab aguasa rupi ico vae uyembujupica uyapo vae re, Israel pegua reta Josué omondo vae re umaeño upɨta vaerã jenta pe yave jare omondo ye ambɨe tape rupi yave.  Jáeramo pepuere picuaa quirãi Tumpa umbujupi mboroyocui jei vae uyapo vae. Umbujupi'ã mburugüɨroviaño güɨnoi vae. m SJare uyeyapo Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: “Abraham güɨrovia Tumpa, jare Tumpa umbujupi ipurugüɨrovia jeco pegua. Jare Abraham uyembɨjee Tumpa iamigo pe.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. $ ANdepuere ndicuaa quirãi Abraham ipurugüɨrovia uyapoca chupe Tumpa jei chupe uyapo vaerã vae. Abraham uyapo vae uicuaaca icavi ete co ipurugüɨrovia. wNemandúa yandetenondegua Abraham re. Jae uyembujupica uyapo vae re, umee taɨ Isaac Tumpa pe uñemeearenda pe yave. %Nde co jae iyaracuaa mbae vae. ¿Ndipota pa aicuaaca vaerã ndeve quirãi ndepurugüɨrovia mbae'ã co, ndiyapo'ã yave mboroyocui jei vae? -Nde nderovia ime co pentiño Tumpa. Icavi co jocua nderovia vaerã. Ẽrei aña reta vi güɨrovia jocua. Ẽrei jae reta urɨrɨ uquɨye ramo. 5Aramoi quía jeita: “Nde ndere nenoi co mburugüɨrovia jare che jae ayapo mboroyocui jei vae.” Nde ndepuere'ã ndicuaaca cheve ndepurugüɨrovia. Echa'ã ndiyapo'ã mboroyocui jei vae. Ẽrei che aicuaacata ndeve chepurugüɨrovia mboroyocui jei vae ayapo vae rupi. q[Jae ramiño vi piyapo'ã yave mboroyocui jei vae, jaeño mburugüɨrovia penoi, jare jocua mbae'ã co. }Pere yave chupe: “Tumpa reño ecua”, ẽrei pemee'ã yave chupe mbaembae uata chupe vae, jocua pere vae mbae'ã co. a;Aramoi penti perɨvɨ ani penti perindɨ mbaetɨ güɨnoi jemimonderã jare jembiurã. GCherɨvɨ reta, aramoi quía jei güɨnoi co mburugüɨrovia, ẽrei uyapo'ã mboroyocui jei vae. Jucuarãi yave, ipurugüɨrovia mbae'ã co. Ndarau uyembɨasaca ipurugüɨrovia rupi. C Echa'ã ime yave quía uiparareco'ã japicha vae, Tumpa uãata uiparareco mbae reve, yepe tẽi Tumpa upuruparareco uyerovia reve upuruãa yave. Mburugüɨrovia jare mboroyocui jei vae kO Tumpa perãata mboroyocui oporoyora vae rupi. Jáeramo piyemɨngueta cavi jare piyapo icavi vae. n~U Mboroyocui pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Agüɨye iyuvanga menda re.” Ẽrei jae ramiño vi uyecuatía oĩ cuarãi: “Agüɨye epuruyuca.” Aramoi nde ndiyuvanga'ã menda re. Ẽrei ndepuruyuca yave, ndiyavɨ ma mboroyocui. s}_ Ime yave quía opaete mboroyocui jei vae uyapo cavi vae, penti uyavɨ yave, uyavɨ ma opaete mboroyocui. 0|Y Ẽrei piparavo yave pipɨu vaerã icocatu vae reta jare perɨ̃ro vaerã iparavete vae reta, piyapo mbaeyoa. Echa'ã mboroyocui uicuaaca peve piyavɨ co mboroyocui. >{uTumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Eau nderapicha nde ndiyerau rami.” Cua co jae mboroyocui Tumpa iporoyocuia pegua. Piyapo yave cua mboroyocui, piyapo co icavi vae. zTumpa peparavo Jesucristo jee re. Ẽrei picuaa co quirãi icocatu vae reta jei icavi mbae vae jocua tee icavi vae cotɨ. yẼrei pe reta perɨ̃ro iparavete vae reta. Picuaa co quirãi icocatu vae reta uyembɨiya pembaembae re jare uñeapo peré. dxAPiyapɨsaca cheré, cherɨvɨ reta aau vae. Tumpa uiparavo iparavete vae reta icocatu vaerã ipurugüɨrovia re jare güɨnoi vaerã imbaerã iporoyocuia pe. Echa'ã jocua Tumpa jei umeeta opaete uau vae reta pe. w5pipɨu co peĩ jocua icocatu vae jare perɨ̃ro co peĩ iparavete vae. Icavi'ã jucuarãi pepuruyapo vaerã. Icavi mbae co pepɨa pe piyemɨngueta. LvPemae cavi yave jemimonde ipõra ete vae re jare pere yave chupe: “Eguapɨ cua pe. Cua tenda icavi co”; jare pere yave iparavete vae pe: “Iyemboɨ joco pe”; ani: “Eguapɨ ɨvɨ pe”, _u7Aramoi uiqueta piyembatɨa pe cuimbae icocatu vae jare cuimbae iparavete vae. Cuimbae icocatu vae jemimonde ipõra ete jare güɨnoi ipoãcaregua oro pegua vae. Ẽrei cuimbae iparavete vae jemimonde indechi ete. ;t qCherɨvɨ reta, pe reta perovia yandeYa Jesucristo re. Jae uyembɨadoraca ma. Jáeramo agüɨye piparavo pipɨu vaerã icocatu vae reta jare perɨ̃ro vaerã iparavete vae reta. ys mAñetete yaipota yave yayapo mbaembae yayeyocui vaerã yandeRu Tumpa pe, yaa yapou tɨrẽɨ reta jare cuña ime umano vae reta uiporara ñugüɨnoi vae ipɨ, jare agüɨye yayapo icavi mbae vae upurugüɨrovia mbae vae reta uyapo vae.gr IIme yave quía mbaembae uyapo vae rupi Tumpa pe uyeyocui echa vae, tuñemoa cavi mbae jei vae re. Echa'ã uñemoa cavi'ã yave mbae jei vae re, uyembɨtavɨ co oĩ, jare mbaembae uyapo vae umbɨyerovia'ã etei Tumpa. Pq Ẽrei ime yave quía jecuaeño mboroyocui icavi ete vae oporoyora vae re uyapɨsaca cavi vae, ñacañɨ'ã yave uyapo vaerã mboroyocui jei vae uyapɨsaca jese yave, Tumpa umɨvendiseta uyapo ramo. Yp -Yepe tẽi umae ma iyee, ẽrei joco güi oo rupive ñacañɨ uyeecha vae güi. {o qIme yave quía ñee uyapɨsaca jese vae uyapo'ã vae - uyapɨsacaiño jese - jae co espejo pe umae iyee vae rami. n )Ẽrei piyapo ñee piyapɨsaca jese vae. Agüɨye piyapɨsacaiño jese. Echa'ã piyapɨsacaiño yave ñee re, piyembɨtavɨiño co peĩ. 4m cJáeramo peeya opaete pɨchɨ̃i vae jare opaete icavi mbae vae. Jare perovia piñemɨmichi reve ñee pepɨa pe uñeñono vae. Echa'ã jucuarãi yave, piyembɨasacata co. Wl )Echa'ã pochɨ vae ndarau uyapo jupi vae Tumpa uipota tẽi uyapo vaerã vae. k }Jáeramo, cherɨvɨ reta aau vae, penti penti tuipota ete tuyapɨsaca, agüɨye tiñee rai, agüɨye tipochɨ rai. Pj Tumpa uipota ramo, yandeapo taɨ retarã ñee añete vae rupi, ñaneñono tee vaerã iyupeguarã, mbae yagüɨye vae reta tenondegua vae Tumpa pe uñeñono tee rami. Piyapo ñee piyapɨsaca jese vae (i KTumpa umee mbaembae yandeve ipɨacavi ramo, jare opaete umee yandeve vae icavi ete co. Jae uyapo tembipe jare uyepepɨca'ã etei. Jecuaeño ipɨacavi yandeve. 7h kAgüɨye petavɨ, cherɨvɨ reta aau vae. ig MIpɨayemɨngueta icavi mbae vae reta uyapoca mbaeyoa reta. Jare taɨcue rupi mbaeyoa upuruyuca. f Ẽrei penti penti ipɨayemɨngueta icavi mbae vae rupi uipota uyapo mbaeyoa. Echa'ã jocua mbaeyoa icavi echa chupe uyapo vaerã. e ) Ime yave quía yavai ete chupe ico cavi vaerã Tumpa cotɨ vae, jare jocua jeco pegua uipota yave uyapo mbaeyoa, agüɨye tei: “Tumpa uipota ayapo vaerã mbaeyoa.” Echa'ã Tumpa uipota'ã etei uyapo mbaeyoa. Jae ramiño vi uipota'ã etei quía uyapo vaerã mbaeyoa. wd i Tuyerovia ipɨaguasu vae jocua mbaembae umbɨavai vae ou chupe yave. Echa'ã uicuaata ipurugüɨrovia ipɨrãta co jare uñemeeta chupe tecove opa mbae vae. Echa'ã yandeYa jei umee vaerã tecove opa mbae vae opaete uau vae reta pe. Pc  Guarasɨ jasɨ yave jare ɨvɨtu jacu ou yave, ñana ipiru jare mbaepotɨ reta umano. Ipõra'ã ma. Jae ramiño vi icocatu vae aramoiño umanota. Ipɨaguasu vae uicuaata ipurugüɨrovia ipɨrãta co b / Ẽrei upurugüɨrovia vae icocatu vae tuyerovia Tumpa umɨmichi ramo. Echa'ã yepe tẽi icocatu, ẽrei umanota co penti mbaepotɨ umano rami. ^a 7 Penti upurugüɨrovia vae iparavete vae tuyerovia jeta Tumpa umee chupe vae re. ` Echa'ã yepe tẽi uyerure Tumpa pe mbae re, ẽrei güɨrovia'ã Tumpa umeeta co chupe. Jocua nunga uicuaa'ã etei mbae uyapo vaerã. _ Jocua uyerure yandeYa Tumpa pe aracuaa re mburugüɨrovia mbae reve vae agüɨye ipɨa pe tuyemɨngueta Tumpa umeeta co mbae chupe. ^  Ẽrei tuyerure Tumpa pe jese mburugüɨrovia reve. Agüɨye tuyerure chupe jese mburugüɨrovia mbae reve. Echa'ã uyerure chupe jese mburugüɨrovia mbae reve vae ɨaparoa ɨ guasu pe oĩ vae rami co. Echa'ã ɨvɨtu uyepeyu yave, cotɨ cotɨ güɨraa. Q] Ime yave quía aracuaa uata chupe vae, tuyerure Tumpa pe jese. Echa'ã Tumpa uipota ete umee aracuaa penti penti pe. Ndarau uñeengata quía pe mbaetɨ aracuaa güɨnoi ramo. Umeeta co aracuaa chupe. \ +Ẽrei pemaeño pepɨaguasu re ucuacuaa cavi vaerã, pepɨaguasu ete vaerã. Jucuarãi yave, ndarau mbae uata peve. Piyeyocui cavita Tumpa pe. [ #Echa'ã picuaa co quirãi mbaembae pembɨavai vae uicuaaca peve ipɨrãta co pepurugüɨrovia. Jare cua picuaa yave, pepɨaguasu ucuacuaa. {Z qCherɨvɨ reta, amo pe yavai ete peve pico cavi vaerã Tumpa cotɨ. Ẽrei jucuarãi yave, piyerovia eteño. RY !Che co jae Santiago. Che co jae Tumpa jare yandeYa Jesucristo jembiocui. Aicuatía aĩ cua tupapire doce atɨ Israel pegua uñemɨai ñugüɨnoi vae reta pe. Tumpa ndiveño peĩ. Aracuaa Tumpa umee vae Tumpa tumee opaete peve ipɨacavi. Amén.'WG Tumpa ndiveño toĩ opaete petenondegua reta jare opaete ĩru Tumpa oñono tee iyupeguarã vae reta. Italia pegua reta vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. V Tamɨmbeu peve cua: Yanderɨvɨ Timoteo oẽ ma peresorɨru güi. Aramoi jae oota ɨmambae pepɨ. Jare che aata jae jupíe. U- Cherɨvɨ reta, che pumɨñera pepɨaguasu vaerã cua che jae peve piyapo vaerã vae re. Echa'ã mbovɨño aicuatía peve cua tupapire pe. Tw Tumpa tuparavɨquɨ pepɨa pe, piyapo vaerã icavi vae, jare jucuarãi piyapo vaerã jei vae. Tumpa tuparavɨquɨ pepɨa pe Jesucristo rupi, pe reta piyapo vaerã jocua umbɨyerovia Tumpa vae. Jesucristo tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén. ^S5 Añave ayerure Tumpa mbɨacatu umee yandeve vae pe peré. YandeYa Jesús imbaepuere tuicha ete co, jare jae uyandareco yanderé penti ovecha reta iyandarecoa iovecha reta re uyandareco rami. YandeYa Jesús umano, Tumpa ipuere vaerã umee yandeve itrato opa mbae vae. Jáeramo Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi. wRg Jare che pumɨñera ete piyerure vaerã Tumpa pe, jae chemondo ye vaerã ɨmambae pepɨ. Tumpa ndiveño toĩ Q Piyerure Tumpa pe oreré. Echa'ã nduicuaa jecuaeño nduyapo icavi vae pecotɨ. Jecuaeño nduipota nduyapo jupi vae. lPQ Piyapɨsaca cavi petenondegua reta iñee re jare piyapo jae reta jei peve piyapo vaerã vae. Echa'ã jae reta uyandareco oĩ perecove re, jare uicuaa Tumpa uãata co iparavɨquɨ re. Jucuarãi piyapo yave, jae reta uparavɨquɨta Tumpa pe uyerovia reve, ipɨatɨtɨ mbae reve. Echa'ã ipɨatɨtɨ reve uparavɨquɨ yave Tumpa pe, ndarau icavi peve. O9 Ẽrei agüɨye ñaneatẽɨ yayapo vaerã icavi vae jare ñamee vaerã mbaembae iparavete vae reta pe. Echa'ã cua yayapo yave, yambɨyerovia Tumpa. +NO Jáeramo jecuaeño yambɨadora Tumpa Jesús rupi, yambɨyerovia vaerã Tumpa. Cua uipota jei ñanemiari yave ĩru vae reta pe, yamɨmbeu chupe reta Tumpa regua. M Echa'ã mbaetɨ ñanoi penti tenta guasu jaeño mai pegua oĩ vae cua ɨvɨ pe. Ẽrei ñaãro ñaĩ jocua tenta guasu oĩta vae. L3 Jáeramo yaeya yandeyugüi yandereco mai indechicue vae jare yaya Jesucristo re, yepe tẽi ĩru vae reta ñanererɨ̃ro güɨrɨ̃ro Jesús rami. K Jáeramo Jesús vi umano uiporara reve tenta guasu güi ñana pe, ñaneñono tee vaerã Tumpa peguarã jae jugüɨ rupi. oJW Echa'ã sacerdote tenondegua güɨraa maemɨmba uyeyucacue reta jugüɨ Lugar Santísimo japɨpe pe Israel pegua reta imbaeyoa reta re. Jayave ĩru vae reta güɨraa maemɨmba uyeyucacue reta isoo tenta reta güi ñana pe uapɨ. eIC Israel pegua reta jou maemɨmba uyeyucacue isoo Tumpa jo ɨvɨ pegua pe uñemeearenda pe. Yande vi ñanoi jocua maemɨmba uyeyucacue uñemeearenda rami vae, jare jae reta ipuere'ã uñemɨĩru yande ndive joco pe. *HM Ime amocue moromboe uyuavɨ vae ore ndoporomboe'ã jese vae. Agüɨye perovia jocua nunga moromboe. Echa'ã perovia yave, pepiata Tumpa güi. Icavi co ñañemɨmɨrãta vaerã yandepurugüɨrovia re Tumpa ipɨacavi rupi. Ndarau yandepuere ñañemɨmɨrãta yandepurugüɨrovia re mboroyocui reta tembíu regua rupi. Echa'ã ĩru vae reta uipota tẽi uñemɨmɨrãta ipurugüɨrovia re jocua rupi, ẽrei ipuere'ã. ]G3 Jesucristo uyepepɨca'ã etei. Iyɨpɨ güive jare jaeño mai pegua uyepepɨca'ã. _F7 Piyapɨsaca cavi petenondegua reta iñee re. Echa'ã jae reta umɨmbeu peve Tumpa iñee. Pepurugüɨrovia jae reta upurugüɨrovia rami. Echa'ã picuaa quirãi jae reta yugüɨreco umbɨadoraca vaerã Tumpa. ZE- Jáeramo yandepuere yae yaquɨye mbae reve cuarãi:“YandeYa chemborɨ.Ndarau aquɨye mbae güi.Ĩru vae reta ndarau ipuere mbae uyapo cheve chemɨnguɨye vaerã.” Jucuarãi yandepuere yae. D! Agüɨye pico jecuaeño jeta corepoti pipota ete reve. Pemee yasurupai Tumpa pe mbaembae penoi vae re. Agüɨye piñemɨro ĩru vae pe jeta'ã mbaembae penoi ramo. Echa'ã Tumpa etei jei cuarãi: “Jecuaeño aicota nde ndive nomborɨ vaerã.” Jucuarãi jei. =Cs Umenda vae reta jecuaeño tuyapo jupi vae güɨreco vae cotɨ. Agüɨye quía tuyuvanga menda re. Echa'ã Tumpa uãata aguasa uyapo vae reta jare menda re uyuvanga vae reta. OB Jecuaeño pemandúa peresorɨru pe ñugüɨnoi vae reta re, pemanduata tẽi co jese reta jae reta ndive peĩ yave rami. Amocue vae uiporara ñugüɨnoi ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae chupe reta ramo. Pemandúa vi jese reta. Echa'ã pe reta vi pico cua ɨvɨ pe, jare aramoi ĩru vae reta uiporaracata peve vi jucuarãi. A  Jecuaeño pequɨrẽɨ pemɨngaru vaerã mboupa reta. Echa'ã jucuarãi amocue vae umɨngaru ángel reta uicuaa mbae reve. +@ S Cherɨvɨ reta, jecuaeño piyerau. N? Echa'ã Tumpa co jae penti tata opaete mbaembae uapɨ vae rami..>U Jare Tumpa umee yandeve yaico vaerã iporoyocuia pe, jare iporoyocuia ipuere'ã uñemɨcãta. Jáeramo ñamee yasurupai Tumpa pe ipɨacavi re. Echa'ã Tumpa ipɨacavi rupi yandepuere yayeyocui chupe, jare jucuarãi yambɨyerovia. Jecuaeño yayeyocui chupe yambɨadora jare yaipɨu reve. T=! Jare cua penti vese ye jei vae uipota jei Tumpa umbaita co umɨcãta vae reta. Echa'ã Tumpa etei uyapo jocua reta. Jucuarãi uyapota Tumpa jecuaeño ñugüɨnoi vaerã ipuere'ã uñemɨcãta vae reta. <- Tumpa ɨvɨ pe umɨngueta yave, iñee umɨcãta ɨvɨ. Ẽrei añave jei cuarãi: “Tamɨcãta penti vese ye ɨvɨ jare ara.” Jucuarãi jei. >;u Tumpa pemɨngueta oĩ. Piñemoa piyapo vaerã jae jei peve piyapo vaerã vae. Israel pegua reta uiporara uyapo'ã Tumpa ɨvɨ pe jei chupe reta uyapo vaerã vae ramo. Jae ramiño vi yande yaiporara eteta, yayapo'ã yave Tumpa jei yandeve yayapo vaerã vae. Echa'ã añave Tumpa umɨngueta oĩ ara güi. P: Jare joco pe oĩ vi Jesús. Echa'ã Jesús rupi ñanoi trato ipɨau vae. Jare joco pe oĩ vi Jesús jugüɨ jae yanderɨpi pɨpe vae. Jocua tugüɨ icavi ete tugüɨ Abel mbae uɨpi pɨpe vae güi. 59c Joco pe ñugüɨnoi vi opaete Tumpa uiparavo tecove ipɨau vae güɨnoi vaerã vae reta. Echa'ã Tumpa uicuatía jae reta jee ara pe. Opaete vae uyembatɨ joco pe. Jare joco pe oĩ vi Tumpa - jae uãata opaete vae. Jare joco pe ñugüɨnoi vi jupi vae reta iespíritu. Jae reta uyembɨasaca ete ma. :8m Ẽrei pe reta peya ma ɨvɨtu guasu Sión re. Joco pe oĩ Tumpa imeño mai ico vae jenta guasu. Jae co Jerusalén ara pegua. Joco pe ñugüɨnoi vi jeta ete ángel reta. 7 Opaete vae uquɨye ete uecha vae jeco pegua. Jare Moisés etei jei cuarãi: “Aquɨye ete. Arɨrɨ ete aquɨye ramo.” Jucuarãi jei. 16[ Echa'ã Tumpa oyocui reta cuarãi: “Penti maemɨmba upɨ̃ro yave cua ɨvɨtu guasu re, piyapita co ita pe piyuca.” Cua mboroyocui yavai ete Israel pegua reta pe. &5E Jare jae reta uyandu trompeta iñee jare Tumpa iñee. Jare Tumpa iñee uyandu ma yave, uyerure Moisés pe agüɨye vaerã Tumpa uyemɨngueta ye chupe reta. %4C Ẽrei pe reta mbaetɨ co Israel pegua ɨvɨtu guasu Sinaí iyɨpɨ pe ñugüɨnoi vae reta rami. Echa'ã jocua ɨvɨtu guasu ɨvɨ pegua co. Israel pegua reta ipuere oya jocua ɨvɨtu guasu re. Jocua ɨvɨtu guasu re tata jendɨ oĩ. Pɨ̃tumimbi oĩ jare ɨvɨtu ete joco pe. 3 Jare picuaa quirãi taɨcue rupi Esaú uipota tẽi güɨnoi Tumpa umeeta tẽi chupe vae. Ẽrei Isaac jei chupe ipuere'ã co güɨnoi. Yepe tẽi uyerure jese uyao reve, ẽrei ipuere'ã etei mbae uyapo. Tu jecuaeño jei chupe ipuere'ã co güɨnoi. E2 Jare piñemoa, agüɨye vaerã oĩ pepɨte pe aguasa uyapo vae, jare agüɨye vaerã oĩ quía güɨrɨ̃ro uñeñono tee Tumpa peguara vae. Esaú jucuarãi uyapo. Echa'ã Esaú umee tɨvɨ pe tembíu re Tumpa umeeta tẽi Esaú pe vae. Echa'ã Tumpa umeeta tẽi co chupe, Esaú co jae Isaac taɨ tenondegua ramo. E1 Jare piñemoa, agüɨye vaerã quía uyerova Tumpa ipɨacavi güi, jare agüɨye vaerã pembɨpɨ piñemɨtarẽɨ. Echa'ã piñemɨtarẽɨ yave, piyembɨavaita co jare jeta vae iyoata. 80i Piñemɨatangãtu pepɨacatu vaerã opaete vae ndive, jare piñeñono tee vaerã Tumpa peguarã. Echa'ã uñeñono tee Tumpa peguarã vaeño ipuere uecha yandeYa Tumpa. bC~}}} |{{zzyExcwwwcvvuu.tss r@q}q pfoo#n mallWkk joiiiih(g~ffezed?cckbbb a `}__C^|]]/\[[=[ZYY!X}WVV,UU]TTSSQRRRaQQ PP8OINNMLLKKJJ_IIxHHGEFfEE:DDCCBBcBAA @N??->}=<<;y;6::9c88/77&665a44t322/11/00A//K..U-,,++*)(([''u&%%%$#"""w%Opaete cheRu umee cheve vae reta güɨroviata co cheré —jei—, jare ipotave cheré güɨrovia vae ndarau amombo. N=$Ẽrei che jae ma peve cuarãi: Perovia'ã, yepe tẽi cherecha ma. 8<i#—Che co jae jocua tembíu tecove umeeta vae —jei Jesús—. Ipotave cheré güɨrovia vae ndarau iyembaɨ, jare ipotave cheré güɨrovia vae ndarau iúe —jei—. U;#"—Carai —jei reta—, jecuaeño emee oreve cua nunga orerembiurã. ~:u!Echa'ã tembíu Tumpa añave umeeta vae jocua co jae ara güi ou vae. Jae umeeta tecove ɨvɨ pegua reta pe —jei. 39_ —Añete che jae peve —jei Jesús—, Moisés umee'ã co jembiurã ara güi ou vae. Añave cheRu umeeta peve perembiurã añetete vae ara güi ou vae —jei—. &8EYandetenondegua reta jou maná ñana pe. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ: ‘Umee chupe reta jembiurã ara güi jou reta vaerã’ —jei reta chupe. <7qJayave jei reta chupe: —¿Mbae nunga mɨacañɨ pa ndiyapota, nduecha vaerã jare ndugüɨrovia vaerã nderé? ¿Mbae nunga mbaravɨquɨ pa ndiyapota nde? —jei reta—. 6Jayave Jesús jei: —Perovia cheré. Cua co mbaravɨquɨ Tumpa uipota piyapo vaerã vae. Echa'ã jae chembou —jei. !5;Jayave upɨrandu reta Jesús pe: —¿Mbae pa nduyapota? ¿Quirãi pa orepuere nduyapo mbaravɨquɨ Tumpa uipota nduyapo vaerã vae? —jei reta. >4uAgüɨye peparavɨquɨ perembiurã ɨmata'ã ico peve vae reño. Ẽrei peparavɨquɨ perembiurã ameeta peve vae re. Che ayeyapo cuimbaerã vae ameeta peve perembiurã opata'ã vae. Echa'ã penoita tecove opa mbae vae. Echa'ã cheRu Tumpa uicuaaca ma peve chepuere ayapo jucuarãi —jei Jesús chupe reta. @3yJayave Jesús jei chupe reta: —Añete che jae peve, pe reta chereca jocua mbɨyape pemɨangapɨɨ ramoño, chereca'ã jocua mɨacañɨ pe aipota aicuaaca peve ramo —jei—. 2wƗ guasu uasa reta ma yave, uvãe Jesús jare jei reta chupe: —Oporomboe vae, ¿quirãi yave pa ndeyu cua pe? H1 Uicuaa reta ma Jesús jare jemimboe reta mbaetɨ joco pe ñugüɨnoi. Jayave uyupi reta jocua chalana reta pe jare yugüɨraa Capernaum cotɨ, Jesús ueca vaerã. Mbɨyape tecove umeeta vae F0Ẽrei ĩru chalana reta tenta guasu Tiberias güi yugüeru vae upɨta coiño tenonde yave ucaru reta vae güi. Echa'ã joco pe jae reta jou mbɨyape yandeYa umee yave yasurupai Tumpa pe. ^/5Pɨareve pe jeta vae reta jecuaeño upɨta ɨ guasu jovaicho pe. Uecha pentiño chalana joco pe oĩ ndei Jesús jemimboe reta yugüɨraa pɨpe mbove. Jare uicuaa Jesús oo'ã chalana pe jemimboe reta ndive. $.AJayave uyerovia reve jae reta umbuyupi Jesús chalana pe, jare jupivoiño chalana oo uvãe ɨvɨ pe uipota yugüɨraa uvãe vae pe. Ueca reta Jesús M-Ẽrei Jesús jei chupe reta: —Che co. Agüɨye pequɨye —jei. ,)Uruguata reta ma yave chalana penti legua rupi ndipo, uecha Jesús uguata ou ɨ iárambo jare ou coiño ma chalana güi. Jayave uquɨye reta. @+{Jayave tanta uyepeyu ɨvɨtu jare ɨ uyembɨaparoaroa. *5Joco pe uyupi chalana pe jare umbɨpɨ uasa ɨ guasu rupi Capernaum cotɨ. Pɨ̃tumimbi ma oĩ, jare Jesús ndei ou ye jae reta ñugüɨnoi vae pe. _)7Jare pɨ̃tu ave ma yave, Jesús jemimboe reta ugüeyɨ yugüɨraa ɨ guasu pe. =(sJare Jesús uicuaa yugüeruta uipɨsɨ uyapo vaerã juvicha guasurã, yepe tẽi jae uipota'ã. Jayave oo chugüi reta ɨvɨtu guasu re. Jaeño oo. Jesús uguata ɨ iárambo `'9Jare joco pe ñugüɨnoi vae reta uecha ma yave cua mɨacañɨ Jesús uyapo vae, jei reta: —Cua cuimbae jocua Tumpa iñee umɨmbeu vae etei co. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ outa co ɨvɨ pe —jei reta. C& Echa'ã jocua pandepo mbɨyape güi jembɨre mbɨyape uñepɨsãacue jare uyeeya joco pe, opa ma ucaru reta yave. Jayave Jesús jemimboe reta umbatɨ jare umɨtɨnee doce canasta. %7 Jayave iyangapɨɨ reta ma yave, Jesús jei jemimboe reta pe: —Pembatɨ tembíu uñepɨsãacue jembɨre vae, agüɨye vaerã mbae uyemombo —jei. m$S Jayave Jesús uipɨsɨ jocua mbɨyape jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave umee mbɨyape jemimboe reta pe, jare jemimboe reta umee uguapɨ vae reta pe. Jae ramiño vi umee pira chupe reta. Jare opaete vae jou jare iyangapɨɨ. *#M —Pemɨmbeu chupe reta uguapɨ vaerã —jei Jesús. Jare jeta capiichape oĩ joco pe. Jayave uguapɨ reta. Jare cuimbae reta cinco mil rupi ñugüɨnoi. "+ —Ime cua pe oĩ penti cunumi pandepo mbɨyape jare mocui pira güɨnoi vae. Ẽrei jocua mbovɨ co cua jeta vae reta jou vaerã —jei. c!?Penti Jesús jemimboe Andrés jee vae - jae co Simón Pedro tɨvɨ - jei Jesús pe:  !Felipe jei chupe: —Doscientos ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua mbɨyape ndarau uepitɨ cua reta jou vaerã, penti penti mbovɨño jou yave. r]Jare cua Jesús jei uicuaa vaerã mbae ra jeita Felipe. Echa'ã Jesús uicuaa ma mbae uyapota vae. $AJare Jesús umae yave, uecha jeta vae yugüeru icotɨ. Jayave upɨrandu Felipe pe: —¿Quiape pa yandepuereta yagua mbɨyape cua reta jou vaerã —jei. ?yJare coiño ma ou judío reta ifiesta pascua jee vae. \1Jayave Jesús oo uyupi ɨvɨtu guasu re jare uguapɨ joco pe jemimboe reta ndive. 8iJare tenonde yave Jesús umbɨgüera amocue imbaerasɨ vae reta, jare jeta vae uecha ma mɨacañɨ Jesús uyapo vae reta. Jáeramo añave cua reta yugüɨraa Jesús jaɨcue. h KCua jaɨcue rupi Jesús oo uvãe ɨ guasu Galilea jovaicho pe. Jocua ɨ guasu jee vi Tiberias. pY/Ẽrei perovia'ã Moisés uicuatía vae ramo, ndarau vi perovia chiñee —jei Jesús chupe reta. .Echa'ã Moisés uicuatía vae perovia yave, chereroviata tẽi co. Echa'ã Moisés uicuatía vae che co chemɨmbeu —jei—. ~u-Agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta che ayu pumbɨjeco vaerã cheRu jovai. Echa'ã Moisés uicuatía vae co pembɨjeco, yepe tẽi pe reta pere: ‘Ore nduyapo Moisés uicuatía vae rupi. Jáeramo icavita oreve.’ Jucuarãi pere tẽi —jei—. O,Pepuere'ã etei pepurugüɨrovia. Echa'ã jecuaeño peeca ĩru vae reta pembutuicha vaerã, ẽrei peeca'ã yembutuicha Tumpa uipota tẽi penoi vaerã vae. Tumpa co jae pentiño —jei Jesús—. +Che ayu cheRu chembou ramo, ẽrei pe reta chembɨresive'ã. Ĩru vae ou yave jei vae rupi, pembɨresiveta co —jei—. D*Echa'ã aicuaa pe reta peau'ã Tumpa pepɨa pe —jei—. F)Che ayeco'ã yembutuicha ɨvɨ pegua reta umee vae re. Z-(Ẽrei pipota'ã perovia cheré tecove opa mbae vae amee vaerã peve —jei—. s_'Jecuaeño pemɨngueta Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã pepɨa pe piyemɨngueta joco pe pevãe quirãi pepuere penoi tecove opa mbae vae. Jare Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae che co chemɨmbeu —jei Jesús chupe reta—. kO&Piyapo'ã cheRu jei peve piyapo vaerã vae. Echa'ã jae chembou, ẽrei chererovia'ã —jei—. eC%CheRu chembou jare jae etei chemɨmbeu. Piyandu'ãi cheRu iñee jare peecha'ãi —jei—. Z-$Cua mbaravɨquɨ ayapo vae reta chemɨmbeu ete Juan chemɨmbeu vae güi. CheRu uipota opa ayapo vaerã cua mbaravɨquɨ reta, jare cua ayapo vae rupi aicuaaca ĩru vae reta pe cheRu co chembou vae —jei—. 6 e#Juan co jae penti mechero rami. Echa'ã mechero jendɨ jare umee yandeve tembipe. Ɨma ngatu rupi icavi echa peve piyerovia vaerã tembipe Juan umee peve vae re —jei—. n U"Che aeca'ã quía chemɨmbeu vaerã, ẽrei cua che jae peve piyembɨasaca vaerã —jei Jesús—. w g!Echa'ã pe reta pemondo cuimbae reta Juan re uyapɨsaca vaerã, jare jae jei cheré vae añete co —jei—. \ 1 Ime ĩru chemɨmbeu vae, jare aicuaa jae jei peve cheré vae añete co —jei—. Q Cheiño chemiari peve chiyee yave, pe reta peroviata'ã jocua jae vae. H Cheiño chepuere'ã mbae ayapo. Che apuruãa cheRu umɨmbeu cheve vae rupi. Jáeramo apuruãa jupi vae rupi. Echa'ã ayapo'ã jae vae rupiño. Ayapo chembou vae jei vae rupi —jei—. T!Icavi vae uyapo vae reta icove yeta ou tecove opa mbae vae güɨnoi vaerã, jare icavi mbae vae uyapo vae reta icove yeta ou uñeãaca vaerã —jei Jesús chupe reta—. Cristo regua umɨmbeu vae reta Agüɨye pepɨacañɨ cua re. Echa'ã outa ma ara opaete umanocue uñeñotɨ oĩ vae reta uyandu vaerã chiñee —jei—. nUJare cheRu umee cheve mbaepuere aãa vaerã ɨvɨ pegua reta che ayeyapo cuimbaerã ramo —jei—. hIEcha'ã cheRu ipuere umee tecove. Jae ramiño vi umaeño cheré amee vaerã tecove —jei—. ;oAñete che jae peve, outa ma ara - jáema ou - umanocue vae reta uyandu vaerã chiñee - che co jae Tumpa Taɨ - jare uyandu vae reta icove yeta co —jei Jesús chupe reta—. :mAñete che jae peve, chiñee piyandu yave jare chembou vae perovia yave, penoi ma tecove opa mbae vae. Ndarau ma piñeãaca. Peasa ma co mano güi tecove opa mbae vae pe. {Jucuarãi opaete vae chepɨuta uipɨu cheRu rami. Chepɨu'ã vae uipɨu'ã vi cheRu. Echa'ã jae co chembou —jei—. ^5CheRu ndarau uãa ɨvɨ pegua reta. Echa'ã umaeñota cheré aãa vaerã —jei—. CheRu umee tecove umanocue vae reta pe. Jae ramiño vi che amee tecove amocue vae reta pe. Amee aipota vae pe —jei—. I~ Echa'ã cheRu cherau jare uicuaaca ma cheve opaete iparavɨquɨ. Jare uicuaacata vi cheve mbaravɨquɨ tuicha ete cua reta güi vae, pepɨacañɨ ete vaerã jese —jei Jesús chupe reta—. R}Jayave Jesús jei chupe reta: —Añete che jae peve, che co jae Tumpa Taɨ. Cheiño chepuere'ã mbae ayapo. Ayapo jocua aecha cheRu uyapo oĩ vaeño. CheRu uyapo oĩ vae che ayapo vi —jei—. |Cua jeco pegua judío reta uipota uyuca Jesús. Echa'ã Jesús uyapo mbutuu ara pe jae reta jei jupi'ã uyeyapo vaerã vae, jare Jesús uyemɨngueta yave, jei: “Tumpa etei co cheRu”, jare cua uipota jei jae co Tumpa etei. Tumpa Taɨ imbaepuere c{?Ẽrei Jesús jei chupe reta: —CheRu jecuaeño uparavɨquɨ, jare che vi aparavɨquɨ. z+Jare Jesús uyapo ma amocue cua nunga mɨacañɨ mbutuu ara pe. Cua jeco pegua judío reta uipota uyapo icavi mbae vae chupe. Uipota vi uyuca. [y/Jayave cuimbae oo umɨmbeu judío reta pe Jesús co jae umbɨgüera ma vae. FxNdei ɨma mbove Jesús oovãiti cuimbae Tumpa jo pe. —Ndecuera ma co. Jáeramo agüɨye ye iyapo icavi mbae vae. Echa'ã ndiyapo ye yave, mbae icavi mbae ete vae uyeyapota ndeve —jei. w% Ẽrei ucuera vae - tenonde yave ipuere mbae uguata vae - uicuaa'ã. Echa'ã jeta vae joco pe ñugüɨnoi jare Jesús oo ma joco güi. mvS Jayave upɨrandu reta chupe: —¿Quía pa jae ‘Evoɨ nderupa jare eguata’ jei ndeve vae? u} Cuimbae jei chupe reta: —Cuimbae chembɨgüera vae jei cheve: ‘Evoɨ nderupa jare eguata’ —jei cheve, jei. t Jayave judío reta jei cuimbae ucuera ma vae pe: —Cua ara mbutuu ara co. Jupi'ã ndevoɨ vaerã nderupa mbutuu ara pe —jei reta. `s9 Jayave cuimbae ucuera voi, jare ovoɨ jupa uguata. Jare jocua ara mbutuu ara co. LrJayave Jesús jei chupe: —Epũa evoɨ nderupa jare eguata. q/—Carai —jei cuimbae—, mbaetɨ quía cheñono vaerã ɨ pe ɨ omɨ yave. Che aa rambueve, ĩru vae uique ɨ pe tenonde chegüi —jei. pJesús uecha cuimbae uyapacua oĩ joco pe, jare uicuaa ɨma ete ma imbaerasɨ. Jayave upɨrandu chupe: —¿Ndipota pa ndecuera? noUJare imbaerasɨ vae reta ipɨte pe oĩ penti cuimbae treinta y ocho año ma ipuere mbae uguata vae. ,nQEcha'ã amo amo pe ugüeyɨ penti ángel omomɨ vaerã ɨ. Jare ɨ omɨ ma yave, jocua imbaerasɨ vae tenonde voi uique ɨ pe vae ucuera ipotave imbaerasɨ güi. bm=O-raɨ japɨpe pe uyapacua ñugüɨnoi jeta imbaerasɨ vae reta. Joco pe ñugüɨnoi jesa mbae vae reta, ipuere mbae uguata vae reta, jare ipuere mbae omɨ vae reta. Opaete cua reta uãro ñugüɨnoi ɨ omɨ vaerã. +lOJare ime Jerusalén pe ovecha reta uñemeea jonque iyɨpɨ pe penti estanque tɨpɨ vae hebreo iñee pe Betesda jee vae. Ime cua ɨ iyɨpɨ rupi pandepo o-raɨ. ^k 7Cua jaɨcue rupi judío reta uyapo ñugüɨnoi fiesta, jare Jesús oo Jerusalén pe. j 6Cua mɨacañɨ uyapo Jesús uicuaaca vaerã quía co jae, ou yave Judea güi Galilea pe. Mocui ma co cua mɨacañɨ.)iK5Jare cunumi tu uicuaa jocua ora pe etei co Jesús jei chupe: “Nderaɨ icove catu ye ma oĩ.” Jayave upurugüɨrovia jae jare opaete jenta pegua reta. h'4Jayave mburuvicha upɨrandu chupe reta: —¿Mbae ora pe pa umbɨpɨ ucuera? —Caarumo una rupi jacu upɨta chugüi —jei reta chupe. zgm3Jare oo rambueve jenta cotɨ, jembiocui reta yugüeru oovãiti jare jei chupe: —Icove catu ye ma oĩ nderaɨ. $fA2—Ecua yeño —jei Jesús chupe—. Nderaɨ icove catu ye ma oĩ —jei. Jayave mburuvicha güɨrovia Jesús jei chupe vae jare oo ye jenta cotɨ. ^e51—Carai —jei mburuvicha—, ecua cherenta pe agüɨye vaerã cheraɨ umano. cd?0—Aechaca'ã peve yave mɨacañɨ reta, ndarau perovia cheré —jei Jesús chupe. Jc /Jare uicuaa yave Jesús ou ma co Judea güi uvãe Galilea pe, ou uvãe Jesús oĩ vae pe jare uyerure chupe taɨ re. —Ecua cherenta pe embɨgüera cheraɨ —jei—. Echa'ã umanota ma oĩ. )bK.Jayave Jesús oo uvãe Caná Galilea pegua pe. Joco pe tenonde yave uyapo ɨ vinorã. Jare ico Capernaum pe penti mburuvicha. Cua cuimbae taɨ imbaerasɨ oĩ. Ca-Jayave Jesús oo uvãe yave Galilea pe, joco pegua reta umbɨresive cavi. Echa'ã uecha reta ma opaete Jesús uyapo Jerusalén pe pascua pe vae. Echa'ã jae reta yugüɨraa vi joco pe. \`1,Echa'ã Jesús etei jei penti Tumpa iñee umɨmbeu vae jentaɨgua reta uipɨu'ã. @_{+Mocui ara rupi Jesús oo joco güi Galilea cotɨ. ^/*Jayave jei reta cuña pe: —Tenonde yave ndupurugüɨrovia nde ndere oreve vae jeco pegua. Ẽrei añave ndupurugüɨrovia ore etei nduyandu ramo, jare añave nduicuaa cua co jae ɨvɨ pegua reta umbɨasa vae Cristo jee vae —jei reta. Jesús umbɨgüera mburuvicha taɨ ]]3)Jare jeta ĩru vae reta upurugüɨrovia Jesús etei jei chupe reta vae jeco pegua. '\G(Jayave Samaria pegua reta yugüeru uvãe yave Jesús oĩ vae pe, jei chupe: —Ecua orerenta pe epɨta ore ndive. Jayave Jesús oo upɨta joco pe mocui ara. V[%'Jare jeta jocua tenta guasu pegua reta - Samaria pegua reta co - güɨrovia Jesús re cuña umɨmbeu chupe reta vae jeco pegua. Echa'ã cuña jei ma chupe reta: “Opaete ayapocue umɨmbeu cheve.” ,ZQ&Che pomondo peavɨro vaerã peparavɨquɨ'ã jese vae. Ĩru vae reta uparavɨquɨ jese, jare pe reta peavɨro jae reta iparavɨquɨ vae —jei Jesús chupe reta. _Y7%Jucuarãi añete co cua: ‘Penti vae umaetɨ jare ĩru vae umbaevɨro’ —jei—. ;Xo$Jare tecove opa mbae vae uñemee chupe vae uyeavɨro vae rami co. Jare temitɨ iya umbɨepɨ umbaevɨro vae pe, umaetɨ vae jare umbaevɨro vae uyerovia pãve vaerã —jei—. ;Wo#Pe reta pere: ‘Irundɨ yasɨ rupi oĩta ma co mbaevɨro.’ Ẽrei che jae peve: Mase, pemae co reta re. Joco pe oĩ vae yagüɨye ma co. Uvãe ma mbaevɨro —jei Jesús—. V-"—Che ayapo chembou vae uipota ayapo vaerã vae, jare opaete iparavɨquɨ ayapo —jei Jesús—. Cua co jae cherembiurã rami —jei—. XU)!Jayave jemimboe reta jei uyupe: —¿Güeru ma ra quía mbae jou vaerã? ZT- —Ime anoi cherembiurã pe reta picuaa mbae vae —jei Jesús chupe reta. ZS-Cuña oo ma yave, Jesús jemimboe reta jei chupe: —Oporomboe vae, ecaru. PRJayave cuimbae reta oẽ tenta guasu güi yugüeru Jesús cotɨ. {Qo—Pecua peecha cuimbae opaete ayapocue umɨmbeu cheve vae. ¿Jae'ã ra co Cristo, Tumpa ombou vae? —jei. oPWJayave cuña ueya iɨru joco pe jare oo uvãe tenta guasu pe. Jei cuimbae tenta guasu pegua reta pe: eOCCua jei oĩ yave, Jesús jemimboe reta yugüeru uvãe. Ipɨacañɨ Jesús uyemɨngueta oĩ cuña ndive vae re. Ẽrei penti ave jei'ã chupe: “¿Mbae pa ndipota?” ani “¿Maera pa ndiyemɨngueta jae ndive?” KN—Jae co che ayemɨngueta aĩ nde ndive vae —jei Jesús. *MMJayave cuña jei Jesús pe: —Aicuaa Tumpa ombou vae outa co - jae co Cristo jee vae - jare jae ou yave, umɨmbeuta yandeve opaete mbaembae regua —jei. {LoTumpa co jae Espíritu. Umbɨadora vae reta tumbɨadora Espíritu Santo rupi jare añete vae rupi —jei Jesús. [K/Ẽrei outa ma ara - ou ma co - añetete Tumpa umbɨadora vae umbɨadora vaerã Espíritu Santo rupi. Umbɨadorata añete vae rupi —jei—. Echa'ã cheRu ueca cua nunga jae reta umbɨadora vaerã —jei—. MJPe reta pemaembɨadora yave, picuaa cavi'ã mbae pembɨadora vae. Ore numaembɨadora yave, nduicuaa cavi co mbae numbɨadora vae. Echa'ã ĩru vae reta uyembɨasacata judío reta rupi —jei—. I1—Chererovia, cuña —jei Jesús—. Outa ma ara agüɨye vaerã pembɨadora cheRu cua ɨvɨtu guasu reño ani Jerusalén peño —jei—. >HuYandetenondegua reta umbɨadora Tumpa cua ɨvɨtu guasu re. Ẽrei pe reta pere Jerusalén pe oĩ Tumpa jo, jare joco peño ĩru vae reta vi umbɨadorata tẽi Tumpa —jei cuña. lGQ—Carai —jei cuña—, añave aicuaa nde co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae —jei—. uFcEcha'ã nenoi ma pandepo neme, jare jocua cuimbae añave nenoi vae jae'ã co neme. Añete co ndere —jei. qE[—Mbaetɨ cheme —jei cuña. —Añete co ndere: ‘Mbaetɨ cheme’ —jei Jesús cuña pe—. GDJayave Jesús jei chupe: —Ecua eeni neme peyu cua pe. C—Carai —jei cuña—, emee cheve cua ɨ, agüɨye ye vaerã cheúe jare agüɨye ye vaerã ayu cua pe ɨ anoẽ vaerã —jei. SBẼrei ipotave ɨ che ameeta jou vae ndarau ye iúe —jei—. Echa'ã jocua ɨ che ameeta chupe vae uyeyapota ipɨa pe penti ɨcua ɨ oẽ vae rami. Jecuaeño umeeta chupe tecove opa mbae vae —jei. IA  Jesús jei chupe: —Ipotave cua ɨ jou vae iúe yeta co. 4@a ¿Tuicha ete pa nembaepuere yandetenondegua Jacob imbaepuere güi? Echa'ã Jacob umee yandeve cua ɨ. Jae etei jare taɨ reta jare jɨmba reta jou cua güi —jei cuña. —Carai —jei cuña Jesús pe—, nde mbaetɨ mbae nenoi ɨ nenoẽ pɨpe vaerã, jare cua ɨ quɨpe oĩ. ¿Quía güi pa nderuta jocua ɨ tecove güɨnoi vae? —jei—. w>g Jayave Jesús jei cuña pe: —Che jae ma ndeve: ‘Emee tau ɨ.’ Ndicuaa yave Tumpa uipota umee ndeve vae jare ndicuaa yave quía co che, ndiyerureta tẽi co cheve jare che ameeta tẽi co ndeve ɨ tecove güɨnoi vae —jei Jesús. k=O Jayave cuña Samaria pegua jei Jesús pe: —Nde co jae penti judío jare che co jae penti Samaria pegua. ¿Maera pa nde ndere cheve: ‘Emee tau ɨ?’ —jei. (Echa'ã judío reta uyemɨngueta'ã Samaria pegua reta ndive.) ]<3Echa'ã Jesús jemimboe reta yugüɨraa tenta guasu pe jembiurã ogua vaerã. q;[Jayave ou uvãe penti cuña Samaria pegua ɨ güɨnoẽ vaerã. Jare Jesús jei chupe: —Emee tau ɨ. 1:[Jocua ɨvɨ pe oĩ penti ɨcua. Jocua ɨcua jee Jacob iɨcua. Jayave Jesús uguapɨ ɨcua iyɨpɨ pe. Echa'ã mbɨrɨ ma uguata, jare icandɨ. Jare doce pota rupi ma. 91Jayave oo uvãe tenta guasu Sicar jee vae pe. Jocua tenta guasu Samaria pegua co, jare coiño oĩ ɨvɨ Jacob aracae umee taɨ José pe vae güi. ;8qJare oo Samaria rupi. Echa'ã tape uasa jocoropi. K7Jayave cua uicuaa yave, Jesús oẽ Judea güi oo ye Galilea pe. a6;Ẽrei Jesús etei upurumbɨbautiza'ã. Jemimboe retaño upurumbɨbautiza ñugüɨnoi. )5 MYandeYa Jesús uyandu jerãcua ma co fariseo reta pe cuarãi: “Jesús uyapo oĩ jare umbɨbautiza oĩ jeta jemimboe retarã Juan güi.” Jucuarãi jerãcua. 49$Tumpa Taɨ re güɨrovia vae güɨnoi ma tecove opa mbae vae. Tumpa Taɨ re güɨrovia mbae vae ndarau güɨnoi tecove. Tumpa uiporaracata chupe.93m#Tu uau Taɨ jare oñono opaete mbaembae ipo pe. |2q"Echa'ã jocua Tumpa ombou vae umɨmbeu Tumpa iñee, jare Tumpa umee chupe Espíritu Santo opaete imbaepuere reve. i1K!Jae umɨmbeu vae güɨrovia vae uicuaaca ĩru vae reta pe güɨrovia co Tumpa iñee añete co. `09 Jae umɨmbeu uecha jare uyandu vae, ẽrei mbaetɨ quía güɨrovia jae umɨmbeu vae. F/Ara güi ou vae ipuere opaete ĩru vae reta güi. Ɨvɨ pegua reta ɨvɨ peguaño co jare uyemɨngueta mbaembae ɨvɨ pe oĩ vae re. Ara güi ou vae ipuere opaete ĩru vae reta güi. .Echa'ã jeta vae yugüɨraata jae oĩ vae pe, ẽrei mbovɨño ma co yugüeruta che aĩ vae pe —jei Juan chupe reta. Ara güi ou vae n-UJae co penti cuimbae umendata vae rami. Che co umendata vae iamigo rami. Echa'ã umendata vae iamigo upɨta umendata vae ndive jare uyapɨsaca jese jare uyerovia iñee uyandu yave. Jucuarãiño vi co che ayerovia ete —jei—. ,9Che jae ma peve: ‘Che jae'ã co Cristo. Jaeño Tumpa che rani chembou chugüi.’ Pe reta etei picuaa cuarãi co che jae peve —jei chupe reta—. [+/Jayave Juan jei chupe reta: —Tumpa umee yandeve vaeño yandepuere ñanoi. }*sJayave yugüeru Juan oĩ vae pe jare jei chupe: —Oporomboe vae, nde nemɨmbeu ma oreve Jordán jovaicho pe nde ndive icose vae regua. Mase, jae upurumbɨbautiza oĩ, jare opaete vae yugüɨraa ñugüɨnoi jae oĩ vae pe —jei reta Juan pe. )yJayave Juan jemimboe reta uyeaca ñugüɨnoi judío reta ndive quirãi ipuere uyeyoe cavi Tumpa peguarã vae re. 6(gEcha'ã Juan ndei uyereraaca peresorɨru pe. !';Juan vi upurumbɨbautiza oĩ Enón pe. Enón coiño oĩ Salim güi. Echa'ã joco pe jeta ɨ oĩ. Jare amocue vae yugüeru jare Juan umbɨbautiza reta. &7Cua jaɨcue rupi Jesús jare jemimboe reta yugüɨraa ɨvɨ Judea jee vae pe. Joco pe upɨta Jesús jae reta ndive jare upurumbɨbautizaca oĩ. &%EẼrei añete pegua rupi ico vae ou tembipe oĩ vae pe, ĩru vae reta uicuaa vaerã mbaravɨquɨ uyapo vae uyapo co Tumpa jei vae rupi. Umendata vae iamigo $Ipotave icavi mbae vae uyapo vae umɨtarẽɨ tembipe. Ou'ã tembipe oĩ vae pe agüɨye vaerã ĩru vae reta uicuaa mbae uyapo vae. 6#eTembipe ou ma ɨvɨ pe, ẽrei ɨvɨ pegua reta uipota ete ico pɨ̃tumimbi pe. Uipota'ã ico tembipe pe. Echa'ã uyapo reta icavi mbae vae. Jáeramo uñeãaca reta ma co. C"Güɨrovia Tumpa Taɨ re vae reta ndarau ma uñeãaca. Ẽrei ĩru vae reta uñeãaca ma co. Echa'ã Tumpa Taɨ jae vaeño umɨmbeu ma quía co jae. Ẽrei jae reta güɨrovia'ã. !Tumpa ombou Taɨ ɨvɨ pe, ɨvɨ pegua reta uyembɨasaca vaerã jae jeco pegua. Taɨ ou'ã uãa vaerã ɨvɨ pegua reta. / WEcha'ã Tumpa uau ete ɨvɨ pegua reta. Jáeramo umee Taɨ jae vaeño, ipotave güɨrovia jese vae güɨnoi vaerã tecove opa mbae vae. Ndarau oo cañɨtei pe. ipotave güɨrovia cheré vae güɨnoi vaerã tecove opa mbae vae. Ndarau oo cañɨtei pe —jei. Tumpa uau ete ɨvɨ pegua reta |q Mbaetɨ quía ye uyupi oo ara pe, jaeño che ara güi agüeyɨ ayu vae. Che co jae cuimbaerã uyeyapo vae ara pe oĩ vae —jei chupe—. Moisés aracae uupi jocua mboi ɨvɨra re, ñana pe ico yave. Jucuarãi vi ĩru vae reta chereupita co,  @y Amɨmbeu ma peve mbaembae uyeyapo ɨvɨ pe vae, ẽrei chererovia'ã. ¿Quirãita pa pepuere chererovia mbaembae uyeyapo ara pe vae amɨmbeu peve yave? —jei Jesús Nicodemo pe—.  Añete che jae ndeve, nduyemɨngueta nduicuaa vae re jare numɨmbeu nduecha vae. Ẽrei perovia'ã numɨmbeu peve vae —jei—. w Jesús upɨrandu Nicodemo pe: —¿Ndicuaa'ã pa cua? Echa'ã nde co jae Israel pegua reta omboe vae —jei—. O Nicodemo upɨrandu Jesús pe: —¿Quirãita pa co uyeyapo cua? ?wƗvɨtu uyepeyu ipotave rupi güi jare ndiyandu jɨapu. Ẽrei ndicuaa'ã quetɨ güi ra ou jare quetɨ ra oo. Jucuarãi co oĩ Espíritu Santo umee tecove chupe vae —jei Jesús. ucAmɨmbeu ma ndeve quirãi penoita rani co tecove ipɨau vae. Agüɨye nepɨacañɨ cua re —jei chupe—.  Yaa yave yandesɨ güi, ñanoi tecove ɨvɨ peguarãño. Ẽrei Espíritu Santo umee yandeve tecove Espíritu pegua —jei—. ;oJesús jei chupe: —Añete che jae ndeve, ime yave quía uipota ico Tumpa iporoyocuia pe vae, güɨnoita rani co tecove ipɨau vae ɨ jare Espíritu Santo rupi —jei—. 4a—¿Quirãita pa co yandepuere tecove ipɨau vae ñanoi yanendechi ma yave? —jei Nicodemo—. Yandepuere'ã etei yaique ye yandesɨ jɨe pe yaa ye vaerã —jei. &E—Añete che jae ndeve —jei Jesús Nicodemo pe—, ime yave quía uipota ico Tumpa iporoyocuia pe vae, güɨnoita rani co tecove ipɨau vae —jei. q[Cua cuimbae ou Jesús oĩ vae pe pɨ̃tu yave jare jei chupe: —Oporomboe vae, nduicuaa co Tumpa nembou ndeporomboe vaerã. Echa'ã mbaetɨ quía ipuere uyapo jocua nunga mɨacañɨ ndiyapo vae Tumpa oĩ'ã yave jae ndive —jei. I Ico penti fariseo Nicodemo jee vae. Jae co judío reta juvicha.  Jae ueca'ã quía umɨmbeu vaerã chupe ɨvɨ pegua reta regua. Echa'ã jae uicuaa cavi ɨvɨ pegua reta ipɨa pe oĩ vae.veẼrei Jesús güɨrovia'ã añetete cua reta ipurugüɨrovia. Echa'ã uicuaa cavi opaete ɨvɨ pegua reta. %Jesús upɨta Jerusalén pe pascua iara pe. Joco pe oĩ rambueve, jeta vae güɨrovia jese uecha yave jocua mɨacañɨ reta uyapo vae. k OJáeramo Jesús icove ye yave ou umanocue vae reta ipɨte güi, jemimboe reta imandúa cua jei vae re. Jayave güɨrovia aracae Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae jare jocua Jesús jei chupe reta vae. Jesús uicuaa opaete vae \ 1Ẽrei Jesús uyemɨngueta chupe reta jete re. Echa'ã jete co jae Tumpa jo.  )—Uparavɨquɨ reta cuarenta y seis año uyapo vaerã cua Tumpa jo —jei judío reta—. ¿Nemupũa yeta ra nde mbapɨ ara pe? —jei. k OJesús jei chupe reta: —Pembusururu yave cua Tumpa jo, che amupũa yeta co mbapɨ ara pe. ; oJayave judío reta upɨrandu Jesús pe: —¿Mbae nunga mɨacañɨ pa ndeechacata oreve nduicuaa vaerã ime ra nenoi mbaepuere cua mbaravɨquɨ ndiyapo vae ndiyapo vaerã? wJayave jemimboe reta imandúa quirãi ime Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Aipota ete Tumpa jo uyepɨuca vaerã. Cheragüɨ̃ro jese. Jáeramo cua jeco pegua ĩru vae reta uyapota icavi mbae vae cheve.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. ucJare jei pɨcasu umee vae reta pe: —Peraa cua güi cua reta. Agüɨye pemee mbaembae cheRu jo pe —jei. GJayave Jesús uyapo chicote jare omoẽ umaemee vae reta jare ovecha reta jare güeye reta Tumpa jo güi. Jayave upɨyere corepoti uipepɨca vae reta icorepoti jare umbɨyapara imesa reta. 6eJare Tumpa jo pe uecha umaemee vae reta. Umee ñugüɨnoi güeye reta jare ovecha reta jare pɨcasu reta. Uecha vi corepoti uipepɨca vae reta uguapɨ ñugüɨnoi joco pe. Z- Jare coiño ma ou judío reta pascua iara. Jayave Jesús oo Jerusalén pe. ?w Cua jaɨcue rupi Jesús oo Capernaúm pe. Yugüɨraa vi jae jupíe ichɨ jare tɨvɨ reta jare jemimboe reta. Jare upɨta reta joco pe mbovɨ ara. Jesús Tumpa jo pe uyapo vae E Jesús cua uyapo Caná Galilea pegua pe. Cuarãi Jesús umbɨpɨ uicuaaca jemimboe reta pe jae imbaepuere tuicha ete co. Jare cua uyapo vae jeco pegua jemimboe reta güɨrovia jese. ]3 —Opaete ĩru vae reta umee vino icavi vae mboupa reta pe. Jayave jeta vino jou yave ramo umee chupe reta vino icavi nunga mbae vae —jei chupe—. Ẽrei nde añave ramo nemee vino icavi ete vae —jei. X) Uyeyocui vae reta juvicha jou jocua ɨ vinorã uyeyapo vae. Jae uicuaa'ã quía güi ra ou jocua jou vae, ẽrei jembiocui reta uicuaa catu quía güi co oñoẽ. Jayave mburuvicha ueni cuimbae umenda vae. eCJesús jei chupe reta: —Añave piñoẽ peraa peruvicha pe. Jayave jucuarãi uyapo reta. t~aJesús jei tembiocui reta pe: —Pemɨtɨnee cavi ɨru guasu reta ɨ pe. Jayave jae reta umɨtɨnee cavi. Z}-Joco pe ñugüɨnoi seis ɨru guasu ita pegua. Judío reta uiporu jocua nunga ɨru guasu mbaembae oyoe vaerã Tumpa cotɨ jecoño mai uyapo rami. Penti penti ɨru guasu ipuere tɨnee pandepo ɨru ɨ pe. d|AJayave Jesús ichɨ jei joco pe uyeyocui vae reta pe: —Piyapo umɨmbeuta peve vae. v{e—Cuña, ¿maera pa ndere cheve cua? —jei Jesús—. Ndei uvãe cheparavɨquɨ ayapo vaerã —jei. Hz Vino opa ma yave, Jesús ichɨ jei Jesús pe: —Opa ma vino. ;yqJare uparea reta vi Jesús jare jemimboe reta pe. tx cMbapɨ ara rupi penti cuimbae umenda cuñatai ndive Caná Galilea pegua pe, jare Jesús ichɨ joco pe oĩ. ^w 73Añete che jae ndeve, ndeechata ara uyepea oĩ, jare ndeechata vi ángel Tumpa pe uyeyocui vae reta uyupi ñugüɨnoi jare ugüeyɨ ñugüɨnoi che aĩ vae pe. Che co jae cuimbaerã uyeyapo vae —jei Jesús.>v w2Jesús jei chupe: —Amɨmbeu ndeve che nduecha ɨva igüɨ pe. ¿Cua jeco pegua ra ndepurugüɨrovia ma? —jei—. Ndeechata mbaembae ndepurugüɨrovia ete vaerã —jei—. }u u1—Nde co jae Tumpa Taɨ, Oporomboe vae —jei Natanael—. Nde co jae Israel pegua reta juvicha guasu —jei. t 0Natanael upɨrandu Jesús pe: —¿Quirãi pa checuaa? Jesús jei chupe: —Ndei Felipe nereni mbove, che nduecha ɨva igüɨ pe. s /Jesús uecha Natanael ou icotɨ jare jei: —Mase, co ou penti Israel pegua añetete vae. Jecuaeño uyapo añete vae rupi —jei. er E.—¿Ime pa mbae icavi vae Nazaret pegua? —jei Natanael. —Yaa eecha —jei Felipe. qq ]-Jayave Felipe oo uvãe Natanael pe jare jei chupe: —Nuvãe ma Moisés mboroyocui pe imiari jese vae. Aracae Tumpa iñee umɨmbeu vae reta vi imiari jese —jei—. Jae co Jesús Nazaret pegua. Jae co José taɨ —jei chupe. "p ?+Pɨareve pe Jesús uipota oo Galilea pe. Jare uvãe Felipe Betsaida pegua. Andrés jare Pedro Betsaida pegua vi. Jesús jei Felipe pe: —Eyu cherupíe. o ,`n ;*Jayave Andrés güeru Simón Jesús oĩ vae pe. Jesús umae ngatu Simón re jare jei: —Nde co jae Simón. Nde co jae Jonás taɨ. Turumbɨjee Cefas. (Cua uipota jei: “Pedro”.) Jesús ueni Felipe jare Natanael m -)Andrés oo rani uvãe tɨqueɨ Simón pe jare jei chupe: —Nuvãe ma Mesías. (Cua uipota jei hebreo iñee pe: “Cristo, Tumpa ombou vae”.) 9l m(Mocui cuimbae co jocua Jesús jaɨcue yugüɨraa vae. Echa'ã yugüɨraa jaɨcue uyandu yave Juan jei chupe reta vae. Penti cuimbae jee co Andrés. Jae co Simón Pedro tɨvɨ. 8~k}}@||${Bzzxz8yyxwwDvvHuut?ssrrqEppooInnXmmll0kjjji_hhggfflfee!dcc bb8a]`W__|^^7]#\\T[xZZXZY$XWWFV`UU\TTXSRRqRQQ4POO!NNNMHLLZKK JIIVHGGF5EEDDDdCBAA@@R??>==U<5449332211)0F/_.--s,,t++O*))(('{&&?%%$y$ #"!!- |))rzdI~T3u3\S-h X A / E<nA?w Jayave Jesús jei chupe reta: —Aechaca ma peve jeta mbaravɨquɨ icavi vae. Cua ayapo cheRu imbaepuere rupi. ¿Mbae nunga mbaravɨquɨ jeco pegua pa pipota cheapi ita pe? —jei. P Jayave judío reta omonoo ye ita reta uyapi vaerã tẽi Jesús. ,S Che jare cheRu pentiño co —jei. 5 CheRu umee ma cheve cua reta, jare cheRu imbaepuere tuicha ete opaete vae imbaepuere güi. Jare mbaetɨ quía ipuere upɨ̃ro cheRu güi —jei—.  Jare amee chupe reta tecove opa mbae vae, jare ndarau etei oo cañɨtei pe. Mbaetɨ quía ipuere upɨ̃ro chegüi —jei—. xi Cheovecha reta uyapɨsaca chiñee re. Aicuaa cheovecha reta, jare jae reta yugüɨraa cheraɨcue rupi —jei. P Amɨmbeu ma peve pe reta cheovecha'ã co. Jáeramo perovia'ã cheré. 4a —Amɨmbeu ma peve —jei Jesús—, ẽrei perovia'ã chiñee. CheRu chembou cua mbaravɨquɨ ayapo vaerã, jare cua mbaravɨquɨ uicuaaca quía co che —jei—. E Jayave judío reta uyembatɨ Jesús iyɨpɨ rupi jare jei: —¿Quirãi yave pa nemɨmbeu cavita oreve, agüɨye vaerã orembopa? Nde co jae Cristo yave, emɨmbeu cavi oreve —jei reta. D Jare Jesús uguata Tumpa jo pe oca Salomón jee vae rupi. zm Roɨ ma Jerusalén pe, jare judío reta uyapo ñugüɨnoi fiesta imandúa vaerã Tumpa jo uyepɨu ye yave. @y Ĩru vae reta jei: —Mbaetɨ quía aña oya jese vae ipuere uyemɨngueta jucuarãi. Ipuere'ã etei aña umɨmae jesa mbae vae reta —jei reta. Judío reta güɨrɨ̃ro Jesús f E Jeta jae reta jei: —Aña oya ma jese. Uicuaa'ã ma mbae jei. ¿Maera pa piyapɨsaca jese? A } Jesús cua jei ramo, judío reta uyeaca ye uyupii. ( I Mbaetɨ quía ipuere uequi chegüi cherecove. Amanota aipota ramo. Chepuere amee cherecove amano vaerã, jare chepuere anoi ye. Cuarãi cheocui cheRu —jei. Z - CheRu cherau amanota ramo. Amanota co, cherecove anoi ye vaerã —jei—. ? w Jare ime anoi ĩru ovecha reta. Jae reta cua pegua'ã co. Jae reta aruta vi. Jae reta uyapɨsacata chiñee re. Jayave imeta penti atɨ jare penti ovecha reta iyandarecoa —jei—. nU Jucuarãi cheRu checuaa jare che aicuaa cheRu. Jare che amanota ovecha reta aepɨ vaerã —jei—.  Che co jae ovecha reta iyandarecoa icavi vae rami. Aicuaa cheovecha reta jare cheovecha reta checuaa —jei Jesús—.  Jocua cuimbae osi jepɨ reño uyandareco ovecha reta re ramo. Echa'ã ipɨatɨtɨ'ã ovecha reta uiporara yave —jei—.  Jepɨ re ovecha reta re uyandareco vae uecha yave yaguapɨ̃ta ou, ueya ovecha reta jare osi. Echa'ã jae'a co ovecha reta iyandarecoa añetete vae, jare ovecha reta imbae'ã. Jayave yaguapɨ̃ta ou uipɨsɨ amocue ovecha reta, jare ĩru ovecha reta opa uñemɨai.  Che co jae ovecha reta iyandarecoa icavi vae rami. Echa'ã ovecha reta iyandarecoa icavi vae umano ovecha reta uepɨ vaerã —jei—. Y+ Imonda vae ou güɨraa vaerã ambɨe vae iovecha reta. Ou uyuca vaerã ovecha reta. Che ayu ɨvɨ pegua reta güɨnoi vaerã tecove opa mbae vae, jare jocua tecove güɨnoi yave tuicha uyeroviata —jei—. - Che co jae onque rami. Che rupi ovecha-rocai pe uique vae uyembɨasacata co. Uiqueta jare oẽta jare uvãeta mbae jou vaerã —jei Jesús—. A{ Amocue vae yugüeru ndei ayu mbove. Ẽrei ovecha reta uyapo'ã jocua reta jei vae. Echa'ã jocua reta imonda vae reta co. Jae reta uipota güɨraa ambɨe vae iovecha reta —jei—. _7 Jayave Jesús jei: —Añete che jae peve, che co jae ovecha-rocai jonque rami. @y Cua ñee umɨjaanga vae pe Jesús omboe reta tẽi, ẽrei jae reta uicuaa'ã mbae re ra umɨjaanga cua jei chupe reta vae. Jesús co jae ovecha reta iyandarecoa icavi vae rami l~Q Ndarau yugüɨraa cuimbae uicuaa mbae vae jaɨcue. Osita chugüi. Echa'ã uicuaa'ã iñee —jei. }% Jare güɨraa yave opaete imbae reta ovecha-rocai güi, jae oo tenonde jare ovecha reta yugüɨraa jaɨcue. Echa'ã uicuaa iñee —jei—. S| Jare ovecha iyandarecoa uipota uique yave, onque jãroa uipea chupe. Jare ovecha reta uyandu iyandarecoa iñee. Echa'ã iyandarecoa ueni ovecha reta jee rupi jare güɨraa ovecha-rocai güi —jei—. ?{y Ẽrei ovecha iyandarecoa uique onque rupi —jei—. :z o —Añete che jae peve —jei Jesús—, imonda vae uique'ã onque rupi ovecha-rocai pe. Uique icotɨ'ã rupi. Echa'ã uipota oñomi güɨraa ambɨe vae iovecha reta —jei—. y )—Pemae'ã yave, mbaetɨta tẽi teco penoi —jei Jesús—. Ẽrei pere ma: ‘Numae.’ Jáeramo teco imeño penoi —jei.x (Amocue fariseo reta joco pe ñugüɨnoi vae uyandu cua, jare upɨrandu chupe: —¿Ore vi pa co jae umae mbae vae reta? 9wk 'Jayave Jesús jei: —Ayu ɨvɨ pe ambɨyao vaerã uyugüi ɨvɨ pegua reta. Ayu ipuere mbae umae vae reta umae vaerã, jare ipuere umae vae reta agüɨye vaerã umae —jei. jvM &—CheYa, arovia ma —jei cuimbae. Jayave cuimbae uyeatɨca Jesús jovai jare umbɨadora. `u9 %—Ndeecha ma —jei Jesús chupe—. Che ayemɨngueta aĩ nde ndive vae co jae. etC $—¿Quía pa co jae, carai? —jei Jesús pe—. Emɨmbeu cheve, arovia vaerã jese. s- #Jare Jesús uicuaa yave judío reta omombo ma cuimbae, oo ueca. Jare oovãiti yave, jei chupe: —¿Nderovia pa cuimbaerã uyeyapo vae re? ;ro "Jayave judío reta jei chupe: —Nde ndea ndesɨ güi ndeyoa reve. Mbaetɨ mbae re ndepuere oremboe —jei reta. Jayave omombo reta cuimbae. Tumpa cotɨ jesa mbae vae reta Pq !Tumpa pegua'ã yave cua cuimbae, ipuereta'ã tẽi mbae uyapo —jei. hpI Ɨvɨ uyeyapo güive mbaetɨ etei quía ipuere umɨmae jesa mbae oa ichɨ güi vae —jei—. o- Yaicuaa Tumpa uyapɨsaca'ã iyoa vae reta re. Ẽrei ime yave quía umbɨadora Tumpa jare uyapo Tumpa jei vae, Tumpa uyapɨsaca jese —jei—. unc —Cua co penti mɨacañɨ —jei cuimbae—. Pe reta picuaa'ã quía pegua ra. Ẽrei jae chemɨmae. omW Ore nduicuaa Tumpa umɨngueta co Moisés. Ẽrei nduicuaa'ã quía pegua ra cua cuimbae —jei reta. l} Jayave judío reta uñeengata cuimbae pe. —Nde co jae jemimboe —jei reta—. Ore co jae Moisés jemimboe reta. 3k_ —Amɨmbeu ma peve —jei cuimbae—, ẽrei pipota'ã piyapɨsaca cheré. ¿Maera pa pipota piyandu ye? ¿Pipota pa pe reta vi piyeyapo jemimboe retarã? —jei. `j9 Jayave upɨrandu reta ye chupe: —¿Mbae pa uyapo ndeve? ¿Quirãi pa nemɨmae? i  —Aicuaa'ã iyoa vae ra jae —jei cuimbae—. Ẽrei cua co aicuaa: Tenonde yave cheresa mbae aico vae co, añave amae. 7hg Jayave judío reta ueni ye cuimbae tenonde yave jesa mbae ico vae. —Emɨmbeu cavi oreve Tumpa jovaque —jei reta chupe—. Echa'ã nduicuaa cua cuimbae iyoa vae co. Rg Jáeramo tu jare ichɨ jei: “Ucuacuaa ma co jae. Pepɨrandu chupe.” 9fk Jucuarãi jei cuimbae tu jare ichɨ, uquɨye judío reta güi ramo. Echa'ã judío reta jei ma uyupe: “Jocua Jesús co jae Cristo jei vae tuyemombo yandetupao güi.” *eM Ẽrei nduicuaa'ã quirãi ra añave umae. Nduicuaa'ã vi quía ra umɨmae. Pepɨrandu chupe. Echa'ã ucuacuaa ma co jae. Jae etei ipuere umɨmbeu peve —jei. Zd- —Aicuaa jae co cheraɨ jesa mbae oa ichɨ güi vae —jei chupe reta—. c Jayave upɨrandu reta tu jare ichɨ pe: —¿Jae pa co cua nderaɨ jesa mbae co oa pere chupe vae? ¿Quirãi pa añave umae? -bS Judío reta güɨrovia'ã cua cuimbae tenonde yave jesa mbae ico vae co. Güɨrovia'ã vi jaeramo co umae. Jáeramo uenica cuimbae umae ma vae tu jare ichɨ. 2a] Jayave jei reta ye cuimbae tenonde yave jesa mbae ico vae pe: —¿Mbae pa ndere nde jocua nemɨmae vae re? —Jae co penti Tumpa iñee umɨmbeu vae —jei chupe reta. ` Amocue fariseo reta jei: —Tumpa pegua'ã co cua cuimbae. Echa'ã uyapo mbutuu ara pe mboroyocui pe jei agüɨye yayapo vaerã vae. Ẽrei ĩru fariseo reta jei: —¿Quirãi ra ipuere cuimbae iyoa vae uyapo cua nunga mɨacañɨ? Jare uyeaca reta uyupii. (_I Jayave fariseo reta vi upɨrandu cuimbae pe quirãi ra ipuere umae. —Oñono tuñuu cheresa re —jei cuimbae—. Jayave ayoe cheresa, jare amae voi —jei. f^E Jare jocua ara mbutuu ara co. Echa'ã jocua ara Jesús uyapo tuñuu umɨmae vaerã cuimbae. k]O Jayave jae reta güɨraa fariseo ñugüɨnoi vae pe cuimbae tenonde yave jesa mbae ico vae. \  —¿Quiape pa ime oĩ? —jei reta. —Aicuaa'ã —jei cuimbae chupe reta. Fariseo reta upɨrandu cuimbae ucuera vae pe e[C —Jocua cuimbae Jesús jee vae uyapo tuñuu oñono cheresa re —jei cuimbae chupe reta—. Jayave jei cheve: ‘Ecua Siloé pe iyoe nderesa’ —jei cheve, jei—. Jáeramo aa ayoe cheresa, jare amae ma —jei. MZ Jayave jei reta chupe: —¿Quirãi pa añave ndepuere nemae? Y  Amocue vae jei: —Jae co. Ĩru vae reta jei: —Jae'ã co. Ẽrei jae echa ete vae co. Ẽrei cuimbae jei: —Che co jae. *XM Jayave cuimbae jenta iyɨpɨ rupigua reta jare ĩru vae reta tenonde uecha uyerure oĩ corepoti re vae jei: —¿Jae'ã ra cua uguapɨ uyerure corepoti re vae? W5 Jayave jei chupe: —Ecua iyoe nderesa ɨ Siloé pe. (Cua Siloé uipota jei: “Uyemondo”.) Jayave cuimbae oo oyoe jesa jare ou ye yave, umae ma. vVe Cua jei ma yave, undɨvɨ ɨvɨ re jare jocua güi uyapo tuñuu. Jayave oñono tuñuu cuimbae jesa re. wUg Cua ɨvɨ pe aico rambueve, che co jae penti tembipe rami. Ayu co ɨvɨ pegua reta uecha cavi vaerã —jei. 8Ti Icavi co ayapo vaerã ara rupi chembou vae iparavɨquɨ. Echa'ã ara rupi ñanoi tembipe. Ẽrei outa pɨ̃tu, jare pɨ̃tu yave mbaetɨ quía ipuere uparavɨquɨ —jei—. >Su —Jae imbaeyoa jeco pegua'ã co jare tu jare ichɨ imbaeyoa jeco pegua'ã co cuarãi oĩ —jei Jesús—. Cuarãi oĩ Tumpa imbaepuere uyecuaa vaerã ucuera yave —jei—. =Rs Jayave Jesús jemimboe reta upɨrandu Jesús pe: —Oporomboe vae, ¿quía pa iyoa, ichɨ güi oa yave jesa mbae vaerã? ¿Iyoa pa jae etei? ¿Iyoa pa tu jare ichɨ? —jei reta. vQ g Jare Jesús uasa oo yave, uecha penti cuimbae jesa mbae vae. Cua cuimbae jucuarãi ico ichɨ güi oa güive. (PI;Jayave judío reta omonoo ita reta uyapi vaerã tẽi Jesús. Ẽrei Jesús uasa jae reta ipɨte rupi oẽ Tumpa jo güi, jare jae reta uecha'ã ma.lOQ:—Añete che jae peve —jei Jesús—, ndei Abraham ico mbove, che imeño mai aico —jei. N9Jayave judío reta jei chupe: —Nde ndei nenoi cincuenta año. ¿Quirãi pa ndepuere ndere ndeecha co Abraham? —jei reta. [M/8Petenondegua Abraham uyerovia cherechata ramo. Cherecha co jare uyerovia —jei. AL{7Ẽrei pe reta picuaa'ã Tumpa. Che aicuaa co. Che jae yave: ‘Aicuaa'ã’, cheaputa tẽi co pe reta peapu rami. Ẽrei aicuaa co, jare ayapo jei cheve ayapo vaerã vae —jei—. EK6—Ayembutuicha'ã co —jei Jesús—. Echa'ã jucuarãi ayapo yave, jocua nunga yembutuicha mbae'ã co. Ẽrei cheRu chembutuichaca, jare pe reta pere Tumpa co jae peRu —jei—. cJ?5¿Tuicha ete pa nembaepuere yandetenondegua Abraham imbaepuere güi? Echa'ã Abraham umano. Jae ramiño vi Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta umano. ¿Quía pa co nde? ¿Mbae pa ndere ndiyee? —jei reta Jesús pe. _I74Jayave judío reta jei Jesús pe: —Añave nduicuaa ma aña oya co nderé. Abraham jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta umano. Ẽrei nde ndere: ‘Uyapo che jae chupe uyapo vaerã vae ndarau umano.’ YH+3Añete che jae peve, uyapo che jae chupe uyapo vaerã vae ndarau umano —jei. G2Ẽrei aipota'ã ɨvɨ pegua reta chembutuicha vaerã. Ime co quía uipota chembutuichaca vae. Jae upuruãata co —jei Jesús—. mFS1—Oya'ã co cheré aña —jei Jesús—. Che aipɨu aĩ cheRu, ẽrei pe reta chererɨ̃ro. E0Jayave judío reta jei: —Ndoe ma nde co jae penti Samaria pegua, jare aña oya ma nderé. Añete co cua ndoe vae —jei reta. D/Tumpa taɨ reta uyapɨsaca Tumpa iñee re. Pe reta Tumpa taɨ reta'ã co. Jáeramo piyapɨsaca'ã jese —jei. Cristo icoño mai C.Mbaetɨ penti yepe pepuere pere cheve: ‘Ndeyoa co.’ Echa'ã che amɨmbeu peve añete vae. ¿Maera pa chererovia'ã? —jei—. QB-Ẽrei pe reta chererovia'ã, añete vae amɨmbeu peve ramo —jei—. 1A[,Aña guasu co jae peru, jare pe reta pipota piyapo peru uipota vae rupi. Peru jecuaeño upuruyuca ico, jare uyapo'ã etei añete vae rupi. Echa'ã añetete vae pegua'ã co. Jae co aña guasu. Jáeramo jecuaeño iyapu. Echa'ã jae co iyapu vae jare omboe ɨvɨ pegua reta iyapu vaerã —jei—. y@k+¿Maera pa picuaa'ã amɨmbeu peve vae? Pipota'ã piyapɨsaca chiñee re. Jáeramo picuaa'ã —jei Jesús—. P?*Jayave Jesús jei chupe reta: —Tumpa co jae peRu yave mona, pe reta cherauta tẽi co. Echa'ã che ayu Tumpa güi. Che Tumpa pegua co. Che aipota ramoño'ã co ayu. Jae co chembou —jei—. >5)Pe reta piyapo peĩ peru iparavɨquɨ —jei Jesús chupe reta. —Oremɨñemoña'ã co aguasa pe oreru reta —jei reta—. Tumpaño co jae oreRu. =#(Ẽrei añave pipota cheyuca, yepe tẽi amɨmbeu ma peve añete vae. Jae co Tumpa umɨmbeu cheve vae. Cuarãi'ã uyapo Abraham —jei—. $<A'—Abraham co jae oreru —jei reta. —Pe reta Abraham taɨ reta añetete vae yave mona —jei Jesús—, piyapota tẽi co Abraham uyapo vae rami. ;9&Chemiari peve cheRu ndive aico yave aecha vae re, jare pe reta piyapo peru umɨmbeu peve piyapo vaerã vae rupi —jei Jesús. Aña guasu co jae peru :%Che aicuaa Abraham iñemoñaa reta co pe reta. Ẽrei pipota cheyuca, pipota'ã piyapo che jae peve piyapo vaerã vae ramo —jei—. b9=$Che co jae Tumpa Taɨ. Che poyora yave mbaeyoa güi, añetete piyeyora ma co —jei—. k8O#Uyeyocui vae ipuere'ã ico ete tenta pe. Ẽrei tenta iya taɨ jecuaeño ico tenta pe —jei—. Z7-"—Añete che jae peve —jei Jesús—, iyoa vae uyeyocui oĩ mbaeyoa pe. 6+!Judío reta jei chupe: —Abraham iñemoñaa reta co ore. Mbaetɨ etei nduyeyocui quía pe. ¿Maera pa ndere nduyeyorata co? —jei reta. H5  Jare picuaata añete vae, jare añete vae peyorata co —jei. 04YJayave Jesús jei jocua judío güɨrovia jese vae reta pe: —Jecuaeño piyapo yave che jae peve piyapo vaerã vae, picota co cheremimboe retarã añetete vae. Y3+Jare Jesús imiari yave, jeta vae güɨrovia jese. Añete vae peyorata co ~2uJare chembou vae ico che ndive. Chereya'ã cheiño aico vaerã. Echa'ã jecuaeño ayapo jae uipota vae rupi —jei. T1!Jayave Jesús jei: —Pe reta chereupi ma curusu re yave - che ayeyapo cuimbaerã vae - picuaata che co jae. Ayapo'ã mbae che aipota ayapo rupiño. CheRu umɨmbeu cheve vae rupiño chemiari —jei—. T0!Jae reta uicuaa'ã Jesús imiari chupe reta Tu ara pe oĩ vae regua. G/Jeta mbaembae re chepuere chemiari peré jare jeta mbae re chepuere puãa. Ẽrei chembou vae imiari añete vae re, jare amɨmbeu ɨvɨ pegua reta pe chembou vae umɨmbeu cheve vae —jei. .wJayave jei reta Jesús pe: —¿Quía pa co nde? —Jocua tenonde güive amɨmbeu ma peve vae —jei Jesús—. -+Amɨmbeu ma peve pemanota pembaeyoa uyembai mbae reve. Echa'ã pemanota co pembaeyoa uyembai mbae reve, perovia'ã yave che co jae vae —jei. ,Jayave Jesús jei: —Pe reta ɨvɨ pegua co, ẽrei che ara pegua co. Pe reta ɨvɨ pegua co, ẽrei che ɨvɨ pegua'ã co. {+o—¿Uyeyucata ra? —jei judío reta—. Echa'ã jei ma: ‘Pe reta ndarau pepuere peo che aata vae pe.’ 9*kJare Jesús jei ye chupe reta: —Aata ma cua güi. Pe reta cherecata co, ẽrei pemanota pembaeyoa uyembai mbae reve. Pe reta ndarau pepuere peo che aata vae pe —jei. c)?Cua jei Jesús Tumpa jo pe corepoti Tumpa pegua jɨru reta ñugüɨnoi vae pe. Echa'ã joco pe oporomboe. Ẽrei uipɨsɨ'ã quía. Echa'ã ndei uvãe uyepɨsɨ vaerã. Pe reta ndarau pepuere peo che aata vae pe ?(wJayave judío reta jei: —¿Quiape pa oĩ ndeRu? —Pe reta checuaa'ã jare picuaa'ã cheRu —jei Jesús chupe reta—. Checuaa yave mona, cheRu picuaata tẽi co vi —jei. S'Chemiari peve chiyee jare cheRu chemɨmbeu peve - jae co chembou —jei. &Peporoyocui pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Mocui jei vae oyovaque yave, peroviata co.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei—. % Ẽrei apuruãa yave, apuruãa añete vae rupi. Echa'ã cheRu chembou. Jare che jare cheRu nupuruãa - cheiño'ã co —jei—. `$9Pe reta pepuruãa opaete ɨvɨ pegua reta upuruãa rami. Che aãa'ã quía —jei—. a#;—Amɨmbeu ma peve vae pepuere perovia, yepe tẽi chemiari peve chiyee —jei Jesús—. Echa'ã che aicuaa co quetɨ güi ayu jare quetɨ aa vae. Ẽrei pe reta picuaa'ã quetɨ güi ayu jare quetɨ aa vae. " Jayave fariseo reta jei Jesús pe: —Nemɨmbeu oreve vae ndarau ndugüɨrovia. Echa'ã nde nemiari ndiyee —jei reta. w!g Cua jaɨcue rupi Jesús jei yatɨ vae reta pe: —Che co jae penti tembipe rami. Ayu co ɨvɨ pegua reta uecha cavi vaerã. Ico che ndive vae ndarau uguata pɨ̃tumimbi pe. Echa'ã güɨnoita tecove ipuere vaerã uecha cavi —jei. 2 ] —Mbaetɨ quía, carai —jei cuña chupe. Jayave Jesús jei: —Che numbɨjeco'ã vi. Ecua, agüɨye ye iyapo jocua mbaeyoa —jei. Jesús co penti tembipe rami  Jayave Jesús uyemboɨ ye umae jese, jare jei: —¿Jama pa jocua cuimbae reta, cuña? ¿Mbaetɨ ma pa quía nembɨjeco? s_ Ẽrei cua uyandu reta yave, ipɨa umbɨjeco jeco re jare yugüɨraa joco güi penti penti rupi. Tenonde yugüɨraa indechi vae reta. Jayave opaete vae yugüɨraa. Jaeño Jesús upɨta joco pe cuña jae jovai uyemboɨ oĩ vae ndive. I Jayave ipe ye jare uicuatía ye mbae ɨvɨ re ipoãca pe. 3Jecuaecuae upɨrandu reta chupe cua re. Jayave Jesús uyemboɨ jare jei chupe reta: —Mbaetɨ mbaeyoa güɨnoi pepɨte pe vae rani tuyapi ita pe. #Cua jei reta uicuaa vaerã mbae ra jeita Jesús. Echa'ã uipota umbɨjeco. Jayave Jesús ipe jare uicuatía mbae ɨvɨ re ipoãca pe. ~uMboroyocui pe Moisés yandeocui yayuca vaerã cua nunga cuña reta ita pe. ¿Mbae pa ndere nde cua re? —jei reta. jM—Oporomboe vae —jei reta Jesús pe—, cua cuña nduipocou menda re uyuvanga oĩ yave. B}Jayave mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta güeru penti cuña. Uipocou reta cuña menda re uyuvanga oĩ yave. Jayave oñono reta joco pe ñugüɨnoi vae reta ipɨte pe. Pɨareve pe neimbove asɨ Jesús oo ye Tumpa jo pe. Jayave jeta vae yugüeru jae oĩ vae pe, jare jae uguapɨ omboe reta oĩ. : qẼrei Jesús oo ɨvɨtu guasu Olivos jee vae pe. B5Jayave opaete vae yugüɨraa ye jenta jenta pe.>u4Ĩru reta jei chupe: —¿Nde vi ra Galilea pegua? Ndeeca yave, ndicuaata mbaetɨ co penti ave Tumpa iñee umɨmbeu vae Galilea pegua —jei reta. Cuña menda re uyuvanga vae 4a3—Mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae rupi yandepuere'ã ñaãa ipotave vae ndei yayapɨsaca jese mbove. Echa'ã yayapɨsaca jese yave, yaicuaa mbae uyapo vae —jei. #2Jayave penti jae reta ipɨte pe oĩ vae jei ĩru reta pe - jae co Nicodemo jee vae - tenonde yave jae oo opou Jesús pe pɨ̃tu yave: xi1Ẽrei cua jeta vae uicuaa'ã mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae. Tumpa uiporaracata co chupe reta —jei reta. mS0¿Güɨrovia ma ra jese mburuvicha reta jare fariseo reta? Güɨrovia'ã penti ave —jei reta—. O/Jayave fariseo reta jei: —¿Piyembɨtavɨca ma pa pe reta vi? oW.Jembiocui reta jei: —Echa'ã mbaetɨ etei quía uyemɨngueta jocua cuimbae uyemɨngueta rami. r ]-Jayave uyeyocui vae sacerdote reta itenondegua reta jare fariseo reta ombou vae reta yugüɨraa ye jucuarãiño chupe reta. Jayave sacerdote reta itenondegua reta jare fariseo reta jei jembiocui reta pe: —¿Maera pa peru'ã? | q,Jare amocue vae uipota tẽi uipɨsɨ Jesús, ẽrei uipɨsɨ'ã quía. Mbaetɨ etei quía uyemɨngueta jucuarãi a ;+Jesús jei chupe reta vae jeco pegua, joco pe ñugüɨnoi vae reta uyeaca uyupii.  1*Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ Cristo co jae David iñemoñaa reta pegua jare Belén pegua co. Echa'ã David joco pegua vi co —jei reta.  })Ĩru vae reta jei: —Cua cuimbae Cristo, Tumpa ombou vae co. Ẽrei amocue vae jei: —¿Galilea pegua ra Cristo? {o(Cua uyandu yave, amocue joco pe ñugüɨnoi vae jei: —Cua cuimbae jocua Tumpa iñee umɨmbeu vae etei co. b='Jucuarãi uyemɨngueta Jesús Espíritu Santo re. Uipota jei umeeta Espíritu Santo güɨrovia jese vae reta pe. Echa'ã ndei umee Espíritu Santo. Echa'ã Jesús ndei oo ye ara pe. Yatɨ vae reta uyeaca uyupii xi&Cheré güɨrovia vae güi usɨrɨta jeta ɨ tecove umee vae. Jucuarãi Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ —jei. A{%Jocua ara fiesta opata ma yave icavi ete opaete ĩru fiesta iara güi. Jayave Jesús uyemboɨ jare iñeeãta reve jei: —Ime yave quía iúe vae, tou checotɨ ɨ tou —jei—. -$¿Mbae ra uipota jei, jei yave cuarãi: ‘Cherecata co, ẽrei ndarau chevãe. Ndarau peo che aĩta vae pe?’ —jei reta. Ɨ tecove umee vae Z-#Jayave judío reta jei uyupe: —¿Quetɨ ra oota cua cuimbae agüɨye vaerã ñavãe chupe? Oota ndipo judío reta judío mbae vae reta ipɨte rupi uñemɨai vae pe. Omboeta ndipo judío mbae vae reta. S"Cherecata co, ẽrei ndarau chevãe. Ndarau peo che aĩta vae pe —jei. `9!Jayave Jesús jei: —Aĩta pe reta ndive michi peguaño. Jayave aata chembou vae pe. 9k Jare fariseo reta uyandu jeta vae iñeenguru ñugüɨnoi Jesús re. Jayave sacerdote reta itenondegua reta jare fariseo reta ombou jembiocui reta uipɨsɨ vaerã Jesús. X)Jare jeta joco pe ñugüɨnoi vae güɨrovia jese. Echa'ã jei reta: —Cristo ou yave, ¿uyapota ra jeta ete mɨacañɨ cua cuimbae uyapo vae güi? Fariseo reta ombou jembiocui reta uipɨsɨ vaerã Jesús z~mJáeramo judío reta uipota tẽi uipɨsɨ. Ẽrei uipɨsɨ'ã quía. Echa'ã ndei uvãe uyepɨsɨ vaerã. O}Ẽrei che aicuaa. Echa'ã ayu jae oĩ vae güi. Jae chembou —jei. |Jáeramo Jesús oporomboe oĩ rambueve Tumpa jo pe, iñeeãta reve jei: —Pe reta checuaa co, jare picuaa co quetɨ güi ayu vae. Ẽrei ayu'ã che aipota ayu rupiño. Echa'ã chembou vae imiari añete vae re, jare pe reta picuaa'ã chembou vae —jei—. {}Ẽrei yaicuaa quetɨ güi ou cua cuimbae. Echa'ã Cristo uyecuaa yave, ndarau quía uicuaa quetɨ güi ou —jei reta. ;zoMase, co oĩ cua pe, jare uyemɨngueta oĩ opaete vae pe. Ẽrei mbaetɨ quía mbae jei chupe. Aramoi yanderuvicha reta uicuaa ma jae co Cristo, Tumpa ombou vae —jei reta—. kyOJáeramo amocue Jerusalén pegua reta jei: —¿Jae'ã ra cua judío reta uipota uyuca vae? jxMAgüɨye pepuruãa peecha vae rupiño. Pepuruãa cavi jupi vae rupi —jei. ¿Jae pa co Cristo? w}Che ambɨgüera ma penti cuimbae mbutuu ara pe. Opaete jete ucuera cavi ma. ¿Maera pa pepochɨ cheve cua jeco pegua? Echa'ã pe reta pepurumɨcircuncidaca mbutuu ara pe mboroyocui Moisés umɨmbeu peve vae pipota'ã piyavɨ ramo —jei Jesús—. Wv'Moisés umɨmbeu peve piñemɨcircuncidaca vaerã. Ẽrei uyembɨpɨ'ã Moisés umɨmbeu yave. Echa'ã Moisés itenondegua reta uyapo jucuarãi. Jare pe reta pepurumɨcircuncidaca mbutuu ara pe —jei—. guG—Ayapo ma penti mbaravɨquɨ —jei Jesús—, jare opaete pe reta pepɨacañɨ jese. ftEJayave judío reta jei: —Aña oya ma nderé. ¿Quía pa uipota ndeyuca? —jei reta. 4saMoisés umee peve mboroyocui. Ẽrei mbaetɨ penti ave pe reta piyapo mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae rupi —jei—. ¿Maera pa pipota cheyuca? —jei chupe reta. Vr%Ipotave vae jae iñee reño oporomboe yave, jae uipota ĩru vae reta pe uyembutuichaca vaerãño. Ẽrei quía ueca umbutuicha vaerã ombou vae, jae oporomboe añete vae re. Iyapu'ã co —jei Jesús—. qyIpotave Tumpa jei vae uipota uyapo vae uicuaata cheporomboe Tumpa iporomboe co. Uicuaata chiñeeiño'ã co —jei—. vpeJayave Jesús jei chupe reta: —Cheporomboe chembaeño'ã co. Jae co chembou vae iporomboe —jei—. |oqJare judío reta ipɨacañɨ. —¿Quirãi ra cua cuimbae jeta uicuaa mbaembae re uyemboe mbae reve? —jei reta. PnFiesta mbɨte ma yave, Jesús oo Tumpa jo pe umbɨpɨ oporomboe. am; Ẽrei opaete vae uquɨye judío reta güi. Jáeramo uyemɨngueta vɨariño reta. 7lg Jare joco pe ñugüɨnoi vae reta uyeaca uyupii Jesús re. Amocue vae jei: —Cuimbae jecocavi vae co jae. Ĩru vae reta jei: —Jecocavi'ã co. Upurumbɨtavɨ vae co. dkA Jare judío reta ueca ñugüɨnoi Jesús fiesta pe. —¿Quíape pa ime oĩ? —jei reta. j  Cua jaɨcue rupi tɨvɨ reta yugüɨraa ma yave fiesta pe, Jesús oo vi. Oo'ã jeta vae jupíe agüɨye vaerã uecha reta. eiC Jucuarãi jei chupe reta Jesús, jare upɨta Galilea pe. Fiesta Tabernáculos jee vae thaPe reta pecua fiesta pe. Che ndei rani aa cua fiesta pe. Echa'ã ndei uvãe che aa joco pe vaerã —jei. 3g_Ɨvɨ pegua reta ipuere'ã pemɨtarẽɨ, ẽrei ɨvɨ pegua reta chemɨtarẽɨ. Echa'ã che amɨmbeu chupe reta icavi mbae vae co jae uyapo reta vae —jei Jesús—. f Jayave Jesús jei chupe reta: —Ndei uvãe jucuarãi ayapo vaerã, ẽrei pe reta pepuere peo pequɨrẽɨ vae rupi —jei—. 9emEcha'ã tɨvɨ reta vi güɨrovia'ã jese. FdEcha'ã ime yave quía uipota ĩru vae reta uicuaa cavi vaerã jesegua vae, uyapo vɨari'ã iparavɨquɨ. Ndiyapo co cua mbaravɨquɨ. Jáeramo iyapo opaete vae jovaque —jei reta chupe. c}Jayave Jesús tɨvɨ reta jei chupe: —Ecua cua güi Judea pe, nderemimboe reta uecha vaerã mbaravɨquɨ ndiyapo vae. RbJare outa ma uvãe judío reta ifiesta Tabernáculos jee vae iara reta. ya mCua jaɨcue rupi Jesús oo tenta guasu Galilea pegua reta pe. Oo'ã Judea pe. Echa'ã judío reta uipota uyuca. @`yGCuarãi uyemɨngueta Judas re. Judas co jae Simón Iscariote taɨ. Echa'ã Jesús uiparavo doce jare jae reta güi penti co jae Judas. Judas umeeta Jesús jovaicho reta pe._FJayave Jesús jei: —Che puparavo. Pe co jae doce vae reta. Ẽrei ime penti pepɨte pe oĩ vae uyeyocui aña guasu pe —jei. l^QEJare ndugüɨrovia ma nderé jare nduicuaa ma nde co jae Tumpa oñono tee iyupeguarã vae —jei. ]wD—¿Quía re pa ndoota, oreYa? —jei Simón Pedro chupe—. Nde co nemɨmbeu oreve tecove opa mbae vae regua. \\1CJayave Jesús upɨrandu jocua doce vae reta pe: —¿Peota pa chegüi pe reta vi? i[KBCua jaɨcue rupi jeta jemimboe reta uñatima ye Jesús güi, jare uguata'ã ma jae ndive. Z AJayave jei chupe reta: —Jáeramo amɨmbeu ma peve quirãi cheRu güɨroviaca cheré vaeño ipuere güɨrovia cheré —jei. !Y;@Ẽrei amocue pe reta perovia'ã cheré —jei. Echa'ã Jesús uicuaa iyɨpɨ güive quía reta güɨrovia'ã jese jare quía umeeta jovaicho reta pe. TX!?Jaeño Espíritu Santo ipuere umee tecove opa mbae vae. Yanderete ipuere'ã umee yandeve cua nunga tecove. Cua amɨmbeu ma peve vae ɨvɨ pegua'ã co. Jae co tecove opa mbae vae pegua —jei Jesús—. vWe>¿Mbae pa piyapota cherecha yave ayupi aa tenonde aico vae pe? Che co jae cuimbaerã uyeyapo vae —jei—. V=Jesús uicuaa jemimboe reta iñeenguru co icotɨ. Jayave jei chupe reta: —¿Maera pa piñeenguru checotɨ cua re? U-<Cua uyandu reta yave, jeta Jesús jemimboe reta jei uyupe: —Icavi'ã co cua jei vae. Agüɨye yayapɨsaca cua nunga ñee re —jei reta. Ty;Jucuarãi jei Jesús judío reta itupao pe, Capernaum pe oporomboe oĩ yave. Ñee reta tecove opa mbae vae pegua TS!:Che co jae tembíu ara güi ou vae. Cua tembíu jae'ã co jocua tembíu petenondegua reta jou vae rami. Echa'ã jae reta umano. Ẽrei ipotave cua tembíu jou vae güɨnoita tecove opa mbae vae —jei. OR9CheRu güɨnoi tecove opa mbae vae jare jae chembou, jare che anoi tecove opa mbae vae cheRu güi. Jae ramiño vi jocua cherete jou vae güɨnoita tecove opa mbae vae chegüi —jei chupe reta—. [Q/8Cherete jare cherugüɨ jou vae ico che ndive jare che aico jae ndive —jei—. TP!7Echa'ã cherete jare cherugüɨ tembíu añetete vae co —jei Jesús—. !O;6Cherete jare cherugüɨ jou vae güɨnoi tecove opa mbae vae, jare ambɨjecove yeta aru umanocue vae reta ipɨte güi ara taɨcuegua vae pe —jei—. 7Ng5—Añete che jae peve —jei Jesús chupe reta—, peu'ã yave cherete jare cherugüɨ, ndarau tecove opa mbae vae penoi. Che co jae cuimbaerã uyeyapo vae —jei—. M{4Jayave judío reta uyeaca uyupii. —¿Quirãita ra ipuere cua cuimbae umee yandeve jete yau vaerã? —jei reta. L 3Che co jae tembíu tecove umee vae. Che agüeyɨ ayu ara güi. Ipotave cua tembíu jou vae güɨnoita tecove opa mbae vae —jei Jesús chupe reta—. Jare jocua tembíu ameeta vae cherete co. Ameeta cherete ɨvɨ pegua reta güɨnoi vaerã tecove —jei. ZK-2Che co jae tembíu ara güi ou vae. Cua tembíu jou vae ndarau umano —jei—. FJ1Petenondegua reta jou jocua maná ñana pe jare umano reta. =Iu0Che co jae jocua tembíu tecove umee vae —jei—. SH/Añete che jae peve, cheré güɨrovia vae güɨnoi tecove opa mbae vae. qG[.Mbaetɨ quía uecha cheRu, jaeño che ayu Tumpa güi vae. Che aecha ma co cheRu —jei Jesús—. ^F5-Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae uicuatía cuarãi: ‘Jare Tumpa omboeta opaete vae.’ Jucuarãi uicuatía —jei—. Ipotave uyapɨsaca Tumpa re jare uyemboe Tumpa jei chupe vae re vae outa checotɨ —jei—. FE,CheRu chembou —jei—. CheRu güɨroviaca cheré vaeño ipuere güɨrovia cheré. Jare che ambɨjecove yeta aru umanocue vae reta ipɨte güi ara taɨcuegua vae pe —jei chupe reta—. OD+Jayave Jesús jei chupe reta: —Agüɨye piñeenguru checotɨ. +CO*Jare judío reta jei: —Cua co jae Jesús. Jae co José taɨ. Yaicuaa catu co tu jare ichɨ. ¿Quirãi pa ipuere jei: ‘Agüeyɨ ayu ara güi’? —jei reta. yBk)Jayave judío reta iñeenguru Jesús re. Echa'ã Jesús jei ma: “Che co jae tembíu ara güi ou vae.” IA (Ipotave cherecha vae güɨnoita tecove opa mbae vae cheré güɨrovia yave, jare che ambɨjecove yeta aru umanocue vae reta ipɨte güi ara taɨcuegua vae pe. Cua uipota cheRu —jei Jesús. D@'Ndarau amɨcañɨ penti ave opaete cheRu umee ma cheve vae reta güi. Echa'ã ambɨjecove yeta aru umanocue vae reta ipɨte güi ara taɨcuegua vae pe. Cua uipota chembou vae —jei—. ~~W}||q{{GzzyyVxxOwcw#vvuuNtt~t0ssXrr0qqippp+oo`nmmjlkkk)j!ithhhdh-g}ffedd>cc%bb]a``S_^^e^]*\T[ZZ YrXX.WyVVUdTiTSvS R6QQ!PGOtO N\MM_LLLKzJJIDHH]HGG=FE DDCBB$@@??>>Y==!"o!! h P: TY[wYc' ^ " B E KKr2f#l?Ẽrei ambouta peve cheRu ico vae güi pembɨpɨacatuta vae - jae co Espíritu Santo añete vae re imiarita vae. Jae ou yave, chemɨmbeuta co —jei—. _k7Cua uyapo reta uyeyapo vaerã mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Jae reta chemɨtarẽɨ mbaetɨ mbae icavi mbae vae ayapo chupe reta reve.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei—. Hj Ayapo'ã yave mona ipɨte pe mbaravɨquɨ mbaetɨ quía ye uyapo vae reta, ndarau tẽi teco güɨnoi. Ẽrei jae reta cherecha ma - jae co cheRu uecha rami - jare oremɨtarẽɨ —jei—. =iuChemɨtarẽɨ vae umɨtarẽɨ vi cheRu —jei—. $hAAyu'ã yave mona chemiari vaerã chupe reta, ndarau tẽi teco güɨnoi. Ẽrei añave opaete vae ipuere uicuaa jae reta co teco güɨnoi —jei—. g'Ẽrei upurugüɨrovia mbae vae reta uyapota peve opaete cua mbaembae cheré perovia ramo. Echa'ã jae reta uicuaa'ã chembou vae —jei—. Jf Pemandúa cua che jae peve vae re: ‘Penti uyeyocui vae imbaepuere tuicha'ã ete ipatrón imbaepuere rami.’ Echa'ã upurugüɨrovia mbae vae reta uyapo yave icavi mbae vae cheve, uyapota vi icavi mbae vae peve. Uyapo reta yave che jae chupe uyapo vaerã vae, uyapota vi pe reta pere chupe uyapo vaerã vae —jei—. DePico yave mona upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami, upurugüɨrovia mbae vae reta perauta tẽi. Ẽrei che puparavo ma upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨte güi. Jáeramo pico'ã ma upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Jáeramo piñemɨtarẽɨca upurugüɨrovia mbae vae reta pe —jei—. d Piñemɨtarẽɨca upurugüɨrovia mbae vae reta pe yave, pemandúa quirãi jae reta che rani co chemɨtarẽɨ —jei—. ocWCua co poyocui: Piyerau —jei—. Upurugüɨrovia mbae vae reta umɨtarẽɨ Jesús jare imbae reta vbePe reta cheparavo'ã. Che co puparavo. Jare amee ma peve mbaepuere peo vaerã piyapo icavi vae Tumpa peguarã, jare jecuae jucuarãi piyapo vaerã. Cua ayapo cheRu umee vaerã peve ipotave piyerureta chupe jese cheree re vae —jei—. yakChe jae'ã ma peve pe reta co cherembiocui reta. Echa'ã uyeyocui vae uicuaa'ã mbae ra uyapo ipatrón. Ẽrei che jae ma peve pe reta co jae cheamigo reta. Echa'ã opaete cheRu umɨmbeu cheve vae aicuaaca ma co peve —jei chupe reta—. ^`5Pe reta co jae cheamigo reta, piyapo yave che jae peve piyapo vaerã vae —jei—. |_q Ime yave quía iquɨrẽɨ umano uepɨ vaerã iamigo reta vae, ipuruau tuicha ete co ĩru mburuau güi —jei—. 9^m Cua co jae cheporoyocui: Piyerau che puau rami. |]q Cuarãi chemiari ma peve piyerovia vaerã che ayerovia rami. Cuarãi ayapo tuicha ete piyerovia vaerã —jei—. '\G Piyapo yave cheporoyocui reta, che jecuaeño puauta. Echa'ã cuarãi che ayapo cheRu iporoyocui reta, jare jecuaeño jae cherau —jei Jesús chupe reta—. e[C CheRu cherau. Jae ramiño vi che puau. Jecuaeño piyeyocui cheve, che puau ramo —jei—. Z+Piyapo yave jeta icavi vae cheRu peguarã, ɨvɨ pegua reta umbɨadorata cheRu. Jare cuarãi picuaacata pe reta co cheremimboe reta —jei—. Y%Pico yave cheré perovia reve, jare piyapo yave che jae peve piyapo vaerã vae, pepuereta piyerure pipota vae re jare penoita co —jei—. KXJocua ico'ã cheré güɨrovia reve vae uyemombota penti jãca uyeasɨa vae uyemombo yɨpi vaerã vae rami. Jare jãca yɨpi vae reta uyembatɨca jare uyemondoca tata pe ocai vaerã —jei—. W Che co jae uva iyɨpɨ rami, jare pe reta co jae jãca reta rami. Jocua ico cheré güɨrovia reve vae uyapota jeta icavi vae Tumpa peguarã. Echa'ã che aico ipɨa pe. Ẽrei che aico'ã yave pepɨa pe, pepuereta'ã mbae piyapo Tumpa peguarã —jei—. V#Pico cheré perovia reve, jare che aicota pepɨa pe. Penti jãca uyeasɨa yave uva iyɨpɨ güi, ndarau ipuere ía. Echa'ã jãca jaeño ipuere'ã ía. Jae ramiño vi pe reta pico'ã yave cheré perovia reve, ndarau pepuere piyapo icavi vae Tumpa peguarã —jei—. DUPe reta piyeyoeca ma ñee amɨmbeu peve vae pe —jei—. T}Opaete jãca ía mbae vae reta cheRu uyasɨata. Jare opaete jãca ía vae reta jae uitɨota, jeta ía vaerã —jei—. mS UChe co jae uva iyɨpɨ añetete vae rami, jare cheRu co jae uva iyɨpɨ iyandarecoa rami —jei—. RẼrei ayapota cheRu iporoyocui, ɨvɨ pegua reta uicuaa vaerã che aau cheRu. Pepũa, yaa ma cua güi —jei chupe reta—. QNdarau ma ɨma chemiari peve. Echa'ã ɨvɨ pegua reta juvicha ɨmambae outa uvãe cheve. Ẽrei ndarau ipuere cheré —jei—. VP%Amɨmbeu ma peve ndei uyeyapo mbove, perovia vaerã uyeyapo yave —jei—. BO}Piyandu ma quirãi che jae: ‘Aata ma jare ayu yeta peve.’ Cherau yave mona, piyeroviata tẽi. Echa'ã aata cheRu pe, jare cheRu imbaepuere tuicha ete chembaepuere güi —jei—. AN{Mbɨacatu aeya pe ndive. Mbɨacatu che anoi vae amee peve. Ɨvɨ pegua reta ipuere'ã umee peve che amee peve vae nunga mbɨacatu. Agüɨye pepɨatɨtɨ. Agüɨye pequɨye —jei—. 3M_Ẽrei jocua pembɨpɨacatuta vae pemboeta opaete mbae re. CheRu ombouta peve cheree re. Jae co Espíritu Santo. Jae pemɨmanduata opaete che jae peve vae re —jei—. DLCua mbaembae re chemiari ma peve, aico pe ndive rambueve. 'KGCherau'ã vae uyapo'ã che jae chupe uyapo vaerã vae. Jare chiñee piyandu vae chembaeño'ã co. Echa'ã cua ñee cheRu iñee co. Jae co chembou —jei—. J)—Cherau vae uyapota che jae chupe uyapo vaerã vae —jei Jesús—. Jare cheRu uauta. Jare ndoyuta nduico vaerã jae ndive —jei—. 0IYJayave Judas - jae'ã co Judas Iscariote - jei chupe: —OreYa, ¿quirãita pa ndicuaaca oreve quía co nde, ndicuaaca'ã yave upurugüɨrovia mbae vae reta pe? 2H]Ime yave quía uyapɨsaca cheporoyocui reta re uyapo vaerã vae, jae co cherau. Jare cheRu uauta cherau vae, jare che aauta, jare aicuaacata chupe quía co che —jei. zGmJocua ara picuaata co che aico cheRu ndive, jare pe reta pico che ndive vae, jare che aico pepɨa pe —jei—. /FWMichi peguaño ma ɨvɨ pegua reta cherechata. Ndarau ma cherecha ye. Ẽrei pe reta cherecha yeta. Che jecuaeño aico ramo, pe reta picota vi —jei chupe reta—. gEGChe aa ma yave, ndarau pueya jentarã mbae vae reta rami. Echa'ã che ayu yeta co —jei—. DJae imiarita añete vae re. Upurugüɨrovia mbae vae reta ndarau ipuere umbɨresive Espíritu Santo. Echa'ã upurugüɨrovia mbae vae reta uecha'ã jare uicuaa'ã. Ẽrei pe reta picuaa. Echa'ã jae ico pe reta ndive jare icota pepɨa pe —jei—. !C;Jare che ayerureta cheRu pe jae ombou vaerã peve ĩru vae. Jae jecuaeño icota pe reta ndive pembɨpɨacatu vaerã. Jae co Espíritu Santo —jei—. ?ByCherau yave, piyapo cheporoyocui reta —jei—. uAcPiyerure yave ipotave mbae re cheree re, ayapota co peve —jei Jesús chupe reta—. Espíritu Santo outa @ Pepuereta piyerure ipotave mbae re cheree re, jare che ayapota peve, cheRu uyembɨadoraca vaerã che ayapota vae rupi —jei—. K? Añete che jae peve, cheré güɨrovia vae uyapota mbaravɨquɨ reta che ayapo ma vae reta rami. Jare iparavɨquɨ reta tuicha eteta cheparavɨquɨ reta güi, che aata cheRu pe ramo —jei—. *>M Perovia cua che jae peve vae: Che aico cheRu ndive, jare cheRu ico che ndive. Cua perovia'ã yave, chererovia mbaravɨquɨ ayapo vae reta jeco pegua —jei—. F= ¿Perovia'ã pa che aico cheRu ndive jare cheRu ico che ndive vae? Ñee amɨmbeu peve vae chembaeño'ã co. Echa'ã cheRu ico che ndive, jare jae uyapo mbaravɨquɨ reta —jei Jesús—. :<m —Ɨma ma aico pe reta ndive, Felipe —jei Jesús—. ¿Ndei pa co checuaa cavi? Cherecha vae uecha ma co cheRu. ¿Maera pa ndere: ‘Eechaca oreve ndeRu’? —jei—. S;Felipe jei chupe: —OreYa, eechaca oreve ndeRu. Jocuaño nduipota. x:iChecuaa cavi yave mona, picuaata tẽi co cheRu vi. Ẽrei añave güive picuaa co. Echa'ã peecha ma —jei. K9—Che co jae tape —jei Jesús—. Che co jae añetete uyemɨngueta vae. Che co jae tecove opa mbae vae umee vae. Mbaetɨ quía ipuere uñemɨĩru cheRu ndive jaeño che rupi —jei—. m8SJayave Tomás jei: —OreYa, ore nduicuaa'ã quetɨ ndeota vae. ¿Quirãita ra nduicuaa tape? 87kJare pe reta picuaa tape que rupi aata —jei. |6qJare aa ma yave ayapɨcatu perendarã, ayu yeta puraa vaerã, pe reta vi pico vaerã che aicota vae pe —jei—. 5 CheRu jenta pe ime jeta o. Jucuarãi'ã yave, amɨmbeuta tẽi co peve. Aata ayapɨcatu perendarã —jei Jesús chupe reta—. O4 Agüɨye pepɨatɨtɨ. Perovia Tumpa re. Perovia vi cheré —jei—. "3= &—Nde ndere nemanota chepepɨca pe —jei Jesús—. Añete che jae ndeve, ndei uru cuimbae uñee mbove, mbapɨ vese ma checuacuta —jei—.q2[ %Pedro jei: —CheYa, ¿maera pa chepuere'ã aa nde ndive añave? Che tamano ndepepɨca pe —jei. 01Y $Simón Pedro jei Jesús pe: —CheYa, ¿quetɨ pa ndeota? —Ndarau añave ndepuere ndeo che aata vae pe —jei Jesús—. Ẽrei taɨcue rupi ndeota co —jei. 0y #Piyerau yave, opaete ɨvɨ pegua reta uicuaata pe reta cheremimboe reta co —jei. Jesús umɨmbeu Pedro uicuacuta co m/S "Amee peve penti mboroyocui ipɨau vae. Piyerau. Piyerau che puau rami —jei Jesús chupe reta—. `.9 !Cherɨvɨ reta, michi peguaño ma apɨtata pe reta ndive. Jayave chereca tẽita, ẽrei pe reta ndarau pepuere peo che aata vae pe. Echa'ã cuarãi amɨmbeu judío reta pe, jare añave amɨmbeu vi peve —jei—. -5 Ɨvɨ pegua reta umbɨadorata Tumpa chereco pegua. Jáeramo Tumpa etei chembɨadoracata ɨvɨ pegua reta pe. Añave voi chembɨadoracata —jei—. -,S Jayave oẽ ma yave Judas, Jesús jei: —Che ayeyapo cuimbaerã. Añave ɨvɨ pegua reta chembɨadorata. Jare umbɨadorata vi Tumpa chereco pegua —jei—. a+; Jayave opa yave jou mbɨyape, Judas oẽ oo. Jare pɨ̃tu ma co. Mboroyocui ipɨau vae W*' Amocue vae ipɨa pe uyemɨngueta tẽi Jesús jei chupe vae uipota jei: “Ecua egua yaipota fiesta peguarã vae”, ani: “Ecua emee mbae iparavete vae reta pe.” Echa'ã Judas güɨnoi corepoti jɨru. `)9 Ẽrei mbaetɨ quía mesa pe oĩ vae uicuaa maera Jesús jei jucuarãi Judas pe. u(c Jayave Judas jou ma yave, Satanás oya jese. Jayave Jesús jei Judas pe: —Iyapo voi jocua ndiyapota vae. D' —Ameeta chupe mbɨyape —jei Jesús—, tembíu pe amãquɨ ma yave. Jocua co jae —jei. Jayave tembíu pe umãquɨ ma yave, uequi umee Judas Iscariote pe - jae co Simón taɨ. r&] Jayave jocua temimboe Jesús iyɨpɨ pe ucaru oĩ vae upɨrandu Jesús pe: —¿Quía pa co jae, cheYa? % Jayave Simón Pedro omomɨ iñãca jocua ĩru temimboe uecha vaerã, jare jae upɨrandu vaerã Jesús pe quía regua ra uyemɨngueta. P$ Penti jemimboe - jae co Jesús uau vae - ucaru oĩ Jesús iyɨpɨ pe. _#7 Jayave Jesús jemimboe reta umae iyee reta. Uicuaa'ã quía re ra uyemɨngueta. " Cua jei ma yave, Jesús tuicha ipɨatɨtɨ jare jei: —Añete che jae peve, penti pepɨte pe oĩ vae chemeeta cherovaicho reta pe. C! Añete che jae peve, cheremimondo pe uyapo icavi vae, cheve co uyapo icavi vae. Jare jocua cheve uyapo icavi vae, uyapo vi icavi vae chembou vae pe —jei. Jesús umɨmbeu Judas umeeta l Q Cua amɨmbeu peve añave ndei uyeyapo mbove, cua uyeyapo yave perovia vaerã quía co che —jei. w Opaete pe reta re'ã ayemɨngueta aĩ. Che aicuaa quía aiparavo vae reta. Ẽrei Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae uyeyapota co. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Jocua ucaru che ndive vae chemeeta.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei—. b= Cua picuaa cavi. Piyapo yave, Tumpa uyapota icavi vae peve —jei Jesús chupe reta—. C Añete che jae peve, penti uyeyocui vae imbaepuere tuicha'ã ete ipatrón imbaepuere rami. Jae ramiño vi penti temimondo imbaepuere tuicha'ã ete omondo vae imbaepuere rami —jei—. r] Echa'ã che cua ayapo aicuaaca vaerã peve, pe reta vi piyapo vaerã che ayapo peve vae rami —jei—. + Ẽrei yepe tẽi che pomboe jare che co jae peYa, ẽrei ayoe ma pepɨ reta. Jáeramo icavi co pe reta piyoe vaerã pepɨ piyugüi —jei—. #? Pe reta pere cheve: ‘Oporomboe vae’, jare pere vi: ‘OreYa.’ Añete co cua pere vae. Echa'ã aporomboe jare che co jae peYa —jei chupe reta—. 9 Jayave opa yave ipɨ reta oyoe, uyemonde ye Jesús jare oo uguapɨ jenda pe. Jayave upɨrandu chupe reta: —¿Picuaa cavi pa ayapo ma peve vae? uc Echa'ã Jesús uicuaa quía umeeta jovaicho reta pe. Jáeramo jei: “Ẽrei opaete'ã co pe reta.” 9k —Uyau ma vae uyau yeta'ã ma —jei Jesús—. Ipɨño ma oyoeta. Echa'ã opaete jete iquɨa mbae ma. Jare pe reta pequɨa mbae ma. Ẽrei opaete'ã co pe reta —jei. hI Jayave Simón Pedro jei: —CheYa, iyoe chepo jare cheãca vi - agüɨye iyoe chepɨño. ta —Ndarau etei ndiyoe chepɨ —jei Pedro. —Jucuarãi yave, nde cheĩru'ã co —jei Jesús chupe. ta —Cua ayapo aĩ vae ndicuaa cavi'ã añave —jei Jesús—, ẽrei ndicuaa cavita co taɨcue rupi. r] Jare oo uvãe yave Simón Pedro oĩ vae pe, Pedro jei chupe: —CheYa, ¿nequɨrẽɨ pa ndiyoe chepɨ?   Jayave oñono ɨ penti ɨa pe jare umbɨpɨ oyoe jemimboe reta ipɨ, jare oyoe ma yave, umɨtini toalla icúa re oĩ vae pɨpe. B} Judas Iscariote - jae co Simón taɨ - ipɨa pe uyemɨngueta ma umee vaerã Jesús jovaicho reta pe. Echa'ã jucuarãi uipota aña guasu Judas ipɨa pe uyemɨngueta vaerã. Jare Jesús uicuaa cavi ma Tu oñono opaete mbaembae ipo pe. Uicuaa vi ou co Tumpa güi jare oo yeta co Tumpa pe. Jare pɨ̃tu yave Jesús jare jemimboe reta ucaru ñugüɨnoi yave, Jesús upũa mesa güi, omboi iyasoya iarambogua, jare oñoma icúa penti toalla pe.   E  Uyaro ma pascua iara. Jare Jesús uicuaa ara uvãe ma ueya vaerã cua ɨvɨ oo ye vaerã Tu pe. Imeño uau imbae cua ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae reta, jare añave uicuaacata quirãi uau ete. |q 2Jare aicuaa cheRu cheocui vae tecove opa mbae vae pegua co. Jáeramo che jae peve cheRu jei cheve vae —jei.   1Echa'ã cheporomboe chembaeño'ã co. Cheru chembou, jare jae cheocui mbae jae vaerã, jare quirãi chemiari vaerã —jei—. + O 0Jocua güɨrovia'ã cheré jare uyapo'ã che jae chupe uyapo vaerã vae uñeãata co. Echa'ã ara taɨcuegua vae pe cua che jae vae uãata —jei chupe reta—. ( I /Chiñee re uyapɨsaca vae uyapo'ã yave che jae vae rupi, che aãa'ã. Echa'ã che ayu ambɨasa vaerã ɨvɨ pegua reta. Ayu'ã aãa vaerã —jei Jesús—.    .Ayu ɨvɨ pe amee vaerã tembipe ɨvɨ pegua reta pe, agüɨye vaerã cheré güɨrovia vae upɨta pɨ̃tumimbi pe —jei—. 6 g -Cherecha vae uecha vi chembou vae —jei—.  ,Jayave Jesús iñeeãta reve jei: —Cheré güɨrovia vae chereño'ã güɨrovia. Güɨrovia chembou vae re —jei—. 1 +Echa'ã jae reta uipota ete japicha reta pe uyembutuichaca vaerã Tumpa umbutuichaca vaerã tẽi güi. Jesús iñee reta uãata ɨvɨ pegua reta S *Ẽrei amocue mburuvicha reta güɨrovia Jesús re. Ẽrei uipota'ã jei jae co Cristo fariseo reta jeco pegua. Echa'ã jucuarãi jei yave, fariseo reta omombota tẽi co judío reta itupao güi. ]3 )Isaías cua jei, uecha yave yembutuicha ara pegua. Jáeramo imiari jucuarãi jese. ,Q (“Tumpa uyapo reta jesa mbae vae reta rami jare umɨpɨatanta,
agüɨye vaerã uecha cavi reta,
jare agüɨye vaerã uicuaa cavi reta,
jare agüɨye vaerã uyerova icotɨ.Echa'ã uyerova yave Tumpa cotɨ, Tumpa umbaita tẽi imbaeyoa reta.” Jucuarãi uicuatía Isaías. ]3 'Jáeramo jae reta ipuere'ã güɨrovia. Echa'ã Isaías uicuatía vi cuarãi:  &uyeyapo vaerã Isaías uicuatía vae - Isaías co jae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae. Echa'ã Isaías uicuatía cuarãi:“CheYa, ¿quía pa güɨrovia numɨmbeu vae?¿Quía nunga vae pe pa ndicuaaca nembaepuere?” Jucuarãi uicuatía Isaías aracae. 'G %Ẽrei yepe tẽi Jesús uyapo jeta mɨacañɨ reta jae reta jovaque uicuaaca vaerã tẽi chupe reta quía co jae, ẽrei jae reta güɨrovia'ã jese, X) $Tembipe pe reta ndive ico rambueve, perovia tembipe re, pe reta peĩ vaerã tembipe rami —jei chupe reta. Cua jei ma yave, Jesús oo chugüi reta, jare ipuere'ã ma uvãe chupe. Judío reta güɨrovia'ã zm #—Tembipe imeño ico pe reta ndive —jei Jesús—. Ẽrei ndarau ɨma upɨta pe reta ndive. Peguata tembipe ico pe reta ndive rambueve, agüɨye vaerã pɨ̃tu peve. Echa'ã pɨ̃tumimbi pe uguata vae uicuaa'ã quetɨ oo —jei—. ~/ "Jayave jae reta jei Jesús pe: —Mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae umɨmbeu oreve Cristo imeñoi ico. ¿Mbae pa uipota jei jocua nde ndere vae? Echa'ã nde ndere ĩru vae reta uupita ɨvɨ güi cuimbaerã uyeyapo vae. ¿Quía pa co jae cuimbaerã uyeyapo vae? —jei reta. M} !Cua jei Jesús uicuaaca vaerã chupe reta quirãita co umano. t|a Jare ĩru vae reta chereupi curusu re yave ɨvɨ güi, arurucata opaete ɨvɨ pegua reta checotɨ —jei. V{% Uñeãa ma ɨvɨ pegua reta, jare jae reta juvicha uyemombota co —jei—. Yz+ Jayave Jesús jei: —Cua ñee uyendu pereco pegua - chereco pegua'ã co. y Jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta uyandu ñee jare jei ara co jɨapu. Ĩru reta jei: —Penti ángel ombou iñee chupe. Fx CheRu, iyapo cheve ɨvɨ pegua reta nembɨadora vaerã —jei. Jayave ñee uyendu ara güi: —Ayapo ma mbaembae nde rupi ɨvɨ pegua reta chembɨadora vaerã, jare cuarãi ayapo yeta co. 9wk Tuicha chepɨatɨtɨ aĩ. Ẽrei chepuere'ã jae: ‘CheRu, cherepɨ cua ora pe uyeyapota cheve vae güi.’ Echa'ã uvãe ma cua ora cua uyeyapo cheve vaerã —jei—. +vO Uyeyocui cheve vae too cherupíe. Cherembiocui oĩta che aĩta vae pe. Jare cheRu umbutuichacata uyeyocui cheve vae —jei Jesús—. Jesús umɨmbeu umanota co u  Uyerau vae ndarau uyembɨasaca. Ẽrei uyerau'ã cua ɨvɨ pe vae uyembɨasacata co. Güɨnoita tecove opa mbae vae —jei—. t  Añete che jae peve, penti trigo jãɨcue uñeñotɨ'ã yave, jaeño upɨta. Ẽrei uñeñotɨ yave, jeta uñemoña —jei—. _s7 Jayave Jesús jei: —Ara uvãe ma che ayeyapo cuimbaerã vae ayembɨadoraca vaerã. frE Jayave Felipe oo umɨmbeu Andrés pe. Jayave mocui reve yugüɨraa umɨmbeu Jesús pe. q Jae reta yugüeru Felipe Betsaida pegua pe - jocua Betsaida Galilea pegua co - jare jei chupe: —Carai, nduipota nduecha Jesús. jpM Jare amocue griego reta yugüeru ma pascua pe ĩru vae reta ndive umbɨadora vaerã Tumpa. ,oQ Jayave fariseo reta jei uyupe: —Mase, mbaetɨ mbae yandepuere yayapo. Echa'ã opaete que rupi rupigua reta yugüɨraa umae vaerã jese. Griego reta ueca Jesús enC Jáeramo jeta vae yugüɨraa oovãiti Jesús. Echa'ã uicuaa ma uyapo cua mɨacañɨ. Om Jare amocue joco pe ñugüɨnoi vae jei: —Ore noĩ Jesús ndive, jae umbɨjecove ye yave Lázaro güeru umanocue vae reta ipɨte güi jare oyocui oẽ vaerã teõgüerɨru güi —jei reta. Vl% Jocua ara Jesús jemimboe reta uicuaa cavi'ã cua regua. Ẽrei Jesús oo ye ma ara pe yave, imandúa reta cua re. Echa'ã jucuarãi Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ jese, jare jucuarãi uyeyapo chupe. k Agüɨye pequɨye, Jerusalén pegua reta. Mase, co ou ma peruvicha guasu. Opo ou mburica taɨrusu vae re. Jucuarãi uyecuatía oĩ. {jo Jare Jesús uvãe penti mburica taɨrusu vae, jare opo jese. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: Si Jayave uequi reta carandaɨ joquɨ yugüɨraa oovãiti vaerã Jesús. —¡Icavi co! —jei reta—. Tuyembɨadoraca yandeYa jee re ou vae. Tuyembɨadoraca Israel pegua reta juvicha guasu —jei reta. fhE Pɨareve pe jeta ete pascua pe yugüeru ma vae uicuaa Jesús outa ma co Jerusalén pe. g Echa'ã Lázaro jeco pegua jeta judío reta yugüɨraa chugüi reta. Echa'ã güɨrovia ma Jesús re. Jesús uique Jerusalén pe af; Jayave sacerdote reta itenondegua reta uyemɨngueta vi quirãi uyucaca vaerã Lázaro. weg Jare jeta judío reta uicuaa Jesús joco pe oĩ. Jáeramo yugüeru. Jare yugüeru'ã Jesús joco pe oĩ ramoño. Ẽrei yugüeru vi umae vaerã Lázaro re. Echa'ã Jesús umbɨjecove ye Lázaro güeru umanocue vae reta ipɨte güi. d- Iparavete vae reta yugüɨrecoñotai co pe reta ndive. Ẽrei che ndarau aicoño pe reta ndive —jei. Uyemɨngueta reta uyucaca vaerã Lázaro c Jayave Jesús jei: —Emaeño jese. Penti ara añeñotɨcata co. Jocua ara peguarã uñuvatu cua mbae ipiche cavi vae —jei—. dbA Ẽrei jae ipɨatɨtɨ'ã iparavete vae reta re. Echa'ã jucuarãi jei imonda ramo. Echa'ã jae güɨnoi corepoti ĩru vae reta umee chupe reta vae jɨru, jare jecuaeño uequi vɨari chugüi corepoti iyupeguarã. 1a[ —¿Maera pa umee'ã cua mbae ipiche cavi vae trescientos ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua pe? Echa'ã ipuereta tẽi co umee corepoti iparavete vae reta pe —jei. ` Jayave penti Jesús jemimboe Judas Iscariote jee vae - jae co Simón taɨ - jae co umeeta Jesús jovaicho reta pe vae - jei: 5_c Jayave María güeru penti libra mbae ipiche cavi vae nardo jee vae jepɨ ete vae jare upɨyere Jesús ipɨ re. Jayave umɨtini ipɨ ía pɨpe. Jare opaete o ipiche cavi. ^ Pɨ̃tu ma yave Lázaro jenta pegua reta uyapo Jesús jou vaerã. Marta güeru tembíu, jare Lázaro uguapɨ ucaru mesa pe Jesús ndive. E]  Seis araño ma uata pascua uvãe vaerã. Jayave Jesús oo ye Betania pe. Echa'ã joco pe ico Lázaro tenonde yave umano vae Jesús umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi vae. N\ 9Echa'ã sacerdote reta itenondegua reta jare fariseo reta oyocui ma opaete vae cuarãi: “Ime yave quía uicuaa quiape Jesús ime oĩ vae, tumɨmbeu oreve orepuere nduipɨsɨ vaerã.”,[Q 8Jayave ueca ñugüɨnoi Jesús, jare Tumpa jo pe ñugüɨnoi rambueve jei uyupe: —¿Mbae pa pepɨa pe piyemɨngueta? ¿Ndarau ra ou cua fiesta pe? —jei reta. RZ 7Jare coiño ma ou judío reta ifiesta pascua jee vae, jare jeta judío reta yugüɨraa Jerusalén pe joco güi ndei pascua iara ou uvãe mbove. Echa'ã uipota uyeyoe Tumpa cotɨ fiesta peguarã. eYC 6Jáeramo Jesús upɨta'ã ma Judea pe, agüɨye vaerã judío reta uecha. Oo joco güi penti tenta guasu Efraín jee vae pe. Jocua tenta guasu coiño oĩ ñana güi. Jare joco pe Jesús upɨta jemimboe reta ndive. OX 5Jáeramo jocua ara güive uyemboemboe quirãi uyucaca vaerã Jesús. fWE 4Umanota umbatɨ vaerã opaete Tumpa taɨ uñemɨai vae reta - umanota'ã judío reta reño. =Vs 3Jare cua umɨmbeu chupe reta ndei uyeyapo mbove. Umɨmbeu'ã jaeiño. Echa'ã jae sacerdote tenondegua co jocua año. Umɨmbeu Jesús umanota opaete judío reta ipepɨca pe. @Uy 2Pepɨa pe piyemɨngueta cavi'ã. Echa'ã icavita co yandeve penti cuimbae umano vaerã opaete vae reta ipepɨca pe. Echa'ã jucuarãi'ã yave, aramoi opaete vae reta umanota —jei. T  1Ẽrei penti ipɨte pe oĩ vae - Caifás jee vae - jae co sacerdote tenondegua jocua año - jei: —Picuaa'ã etei mbae. :Sm 0Ñamaeño yave cuarãi uyapo vaerã, opaete vae reta güɨroviata jese. Jayave romano reta yugüeruta umbusururu Tumpa jo jare uyucata opaete ñanerentaɨgua reta —jei reta. Jare jeta judío yugüeru opou María ipɨ vae reta uecha Jesús uyapo vae jare güɨrovia jese. NO ,Jare cuimbae amɨri oẽ. Ipo jare ipɨ uyeyocua tarapo pe, jare jova uñenoma nieso pe. Jayave Jesús jei: —Piyora iyocuaa. Pemaeño tuguata —jei. Uyemboemboe reta uyucaca vaerã Jesús DN +Jayave iñeeãta. —Lázaro, eẽ joco güi —jei. (MI *Aicuaa jecuaeño ndiyandu cheve, ẽrei jae cuarãi cua cheyɨpɨ rupi ñugüɨnoi vae reta jeco pegua, jae reta güɨrovia vaerã nde co chembou vae —jei. 'LG )Jayave umbɨsɨrɨ reta ita teõgüerɨru jonque güi. Jayave Jesús umae ara cotɨ jare jei: —CheRu, amee yasurupai ndeve nde ndiyandu cheve vae re. K} (Jesús jei chupe: —Amɨmbeu ma ndeve nderovia yave ndeechata mbae ayapota ĩru vae reta umbɨadora vaerã Tumpa. 3J_ 'Jayave Jesús jei: —Pembɨsɨrɨ ita joco güi. Marta - jae co cuimbae amɨri jindɨ - jei chupe: —CheYa, ine ma co. Echa'ã irundɨ ara ma oĩ umano güive —jei. 'IG &Jesús iañeequi ye. Jayave oo teõgüerɨru oĩ vae pe. Jocua teõgüerɨru penti itape uyeyoo vae co jare ita tuicha vae oĩ teõgüerɨru jonque re. ,HQ %Ẽrei amocue vae jei: —¿Ipuere'ã ra uyapo mbae cua cuimbae agüɨye vaerã umano tẽi Lázaro? Echa'ã umɨmae cuimbae jesa mbae vae. Lázaro icove ye 4Gc $Jare judío reta jei: —Mase, uau ete co. "F? #Jayave Jesús uyao. \E1 "Jayave upɨrandu: —¿Quíape pa piñono? —Eyu eecha, carai —jei reta chupe. D  !Jesús uecha yave María jare judío María ndive yugüeru vae reta uyao ñugüɨnoi, iañeequi jare tuicha ipɨatɨtɨ. )CK Jayave María oo uvãe Jesús oĩ vae pe. Uecha rupive oo uyeatɨca jae jovai jare jei: —CheYa, nde mona cua pe neĩ yave, umanota'ã tẽi chequɨvɨ. B Tenta pe judío uyemɨngueta ñugüɨnoi María ndive umbɨpɨacatu vaerã vae reta uecha María ɨmambae upũa oo tenta güi. Jayave yugüɨraa María jaɨcue. Echa'ã ipɨa pe uyemɨngueta tẽi jae oo teõgüerɨru oĩ vae pe uyao vaerã joco pe. ZA- Marta oovãiti vae peño upɨta Jesús. Echa'ã ndei uique tenta guasu-raɨ pe. L@ María cua uyandu yave, ɨmambae upũa oo Jesús oĩ vae pe. N? Marta cua jei ma yave, oo ueni María - jae co Marta ipɨquɨɨ. Jayave güɨraa ĩru vae reta ipɨte güi jare jei chupe: —Oporomboe vae cua pe oĩ jare uipota ndeo vaerã jae oĩ vae pe. ?>w —Arovia, cheYa —jei Marta—. Añave arovia nde co jae Cristo. Nde co jae Tumpa Taɨ. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ outa co Tumpa Taɨ ɨvɨ pe —jei. Jesús uyao h=I Jare opaete icove oĩ vae cheré güɨrovia vae ndarau etei umano. ¿Nderovia pa cua? —jei. 7<g —Che co amee tecove umanocue vae reta pe jare aru ye ĩru umanocue vae reta ipɨte güi —jei Jesús—. Cheré güɨrovia vae, yepe tẽi umano oĩ, icove yeta co. L; —Aicuaa icove yeta co ou umanocue vae reta ipɨte güi ara taɨcuegua vae pe —jei Marta—. Echa'ã jocua ara ĩru vae reta vi icove yeta yugüeru umanocue vae reta ipɨte güi —jei. a:; —Ndequɨvɨ icove yeta co ou umanocue vae reta ipɨte güi —jei Jesús chupe. d9A Jare añave aicuaa ipotave mbae ndiyerure Tumpa pe jese vae Tumpa umeeta co ndeve —jei. h8I Jayave Marta jei Jesús pe: —CheYa, nde mona cua pe neĩ yave, umanota'ã tẽi chequɨvɨ. a7; Jare Marta uicuaa yave Jesús ou co uvãe, oo oovãiti. Ẽrei María upɨta tenta pe. l6Q Jare jeta judío reta yugüeru ma Marta jare María ipɨ umbɨpɨacatu vaerã iquɨvɨ amɨri re. M5 Betania coiño oĩ Jerusalén güi. Uepitɨ penti legua seri rupi. t4a Jare Jesús ou uvãe yave, amocue vae umɨmbeu chupe irundɨ ara ma co Lázaro oĩ teõgüerɨru pe. 13[ Jayave Tomás - jae co Choguaquiri pe uyembɨjee vae - jei ĩru Jesús jemimboe reta pe: —Yaa vi yande, ñamano vaerã jae ndive. Jesús co jae tecove umee vae p2Y Jare ayerovia joco pe aĩ'ã vae re. Cua icavita co peve. Echa'ã peroviata co. Yaa ma icotɨ —jei. G1 Jayave Jesús umɨmbeu cavi chupe reta: —Lázaro umano ma. 0  Ẽrei Jesús jucuarãi jei yave, uipota jei umano ma. Jae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi uipota jei uputuuño oque oĩ. K/ Jemimboe reta jei: —OreYa, oque oĩ yave, ucuera yeta co. s._ Jucuarãi jei Jesús. Jayave jei: —Ñaneamigo Lázaro oque ma oĩ. Ẽrei che aata amomba —jei. W-' Ẽrei pɨ̃tu yave uguata vae ipɨ güɨrocua. Echa'ã güɨnoi'ã tembipe. ,5 —Ime doce ora güɨnoi ara —jei Jesús—. Ara rupi uguata vae ndarau ipɨ güɨrocua. Echa'ã güɨnoi tembipe cua ɨvɨ pegua —jei—. + —Oporomboe vae —jei reta—, ndei co ɨma judío reta uipota tẽi ndeapi ita pe joco pe. Jáeramo ¿maera pa ndeo yeta? H*  Cua jaɨcue rupi jei jemimboe reta pe: —Yaa ye ma Judea pe. U)# Ẽrei uicuaa ma yave Lázaro imbaerasɨ oĩ, upɨtaño mocui ara joco pe. =(u Jesús uau Marta jare ipɨquɨɨ jare Lázaro. h'I Jesús cua uicuaa yave, jei: —Cua imbaerasɨ ou chupe ĩru vae reta umbɨadora vaerã Tumpa. Ou'ã jae umano vaerã. Echa'ã che co jae Tumpa Taɨ, jare ĩru vae reta chembɨadorata cua mbaerasɨ jeco pegua —jei. m&S Jare Lázaro jindɨ reta omondo umɨmbeu vaerã Jesús pe: —OreYa, imbaerasɨ oĩ cua ndeau vae. % Jocua María upɨyere mbae ipiche cavi vae yandeYa re jare umɨtini ipɨ ía pɨpe. Jocua Lázaro imbaerasɨ oĩ vae María iquɨvɨ co. $  Penti cuimbae Lázaro jee vae imbaerasɨ oĩ. Jae jare María jare Marta - jae co María tɨque - Betania pegua reta co. >#w *Jare jeta vae güɨrovia Jesús re joco pe.'"G )Jare jeta vae reta yugüeru jae oĩ vae pe jare jei: —Juan uyapo'ã penti ave mɨacañɨ. Ẽrei opaete Juan jei cua cuimbae re vae añete co —jei reta. |!q (Jare Jesús oo ye ɨ Jordán jovaicho pe tenonde yave Juan upurumbɨbautiza oĩ vae pe, jare joco pe upɨta. _ 7 'Jayave judío reta uipota ye tẽi uipɨsɨ Jesús, ẽrei jae oo chugüi reta. D &Ẽrei ayapo co cheRu iparavɨquɨ. Jáeramo yepe tẽi chererovia'ã, perovia mbaravɨquɨ ayapo vae cheRu pegua co, picuaa vaerã cheRu ico che ndive jare che aico cheRu ndive —jei. N %Ayapo'ã yave mona cheRu iparavɨquɨ, agüɨyeta tẽi chererovia. w $Jáeramo ¿maera pa pere cheve: ‘Nde ndere icavi mbae vae Tumpa cotɨ’, che jae vae jeco pegua? Echa'ã che jae: ‘Che co jae Tumpa Taɨ.’ Echa'ã Tumpa cheñono tee cua mbaravɨquɨ ayapo vaerã, jare jae chembou cua ɨvɨ pe —jei—.  #Echa'ã Tumpa iñee ou chupe reta vae pe, jae etei umbɨjee tumpa reta. Jare Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae jecuaeño co añete. "= "Jayave Jesús jei chupe reta: —Mboroyocui penoi vae pe uyecuatía oĩ quirãi Tumpa jei cuarãi: ‘Pe reta co jae tumpa reta.’ Jucuarãi jei. w !—Penti mbaravɨquɨ icavi vae jeco pegua'ã —jei judío reta chupe—. Nde ndere icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Jocua jeco pegua nduyapita ita pe. Echa'ã nde co jae penti cuimbaeño, ẽrei ndere ndiyupe nde co jae Tumpa vae —jei reta. J~~}B||{{zzByTxxVwvvurtssdrrqdppfponnmmlikk@jj6iGihPgg-edd?c@bbaa<``_^I]|\\[ZZ1Y&XWWzW V]UTTRSSNRQQPvOYNNMuLLKJJ4IHHKGGWFFXEEBDBBcAA @@J??g>== <Jare opaete upurugüɨrovia vae reta uicuaa cua Jesús jei vae, jare ipɨa pe uyemɨngueta tẽi cua uipota jei jocua jemimboe ndarau umano. Ẽrei Jesús jei'ã ndarau umano. Jaeño jei: “Che aipota yave jae ico vaerã che ayu ye regua, jocua mbae'ã co ndeve.” -Jesús jei chupe: —Che aipota yave jae ico vaerã che ayu ye regua, jocua mbae'ã co ndeve. Nde eyu che ndive —jei. j,MJare Pedro uecha yave jocua temimboe, upɨrandu Jesús pe: —¿Mbae pa uyeyapota chupe, cheYa? _+7Pedro uyerova yave, uecha jocua temimboe Jesús uau vae ou jaɨcue. Jocua temimboe co jae tenonde yave ucaru ñugüɨnoi yave ucaru oĩ Jesús iyɨpɨ pe jare: “¿Quía pa nemeeta, CheYa?” jei chupe vae. H* Cua jei Jesús umɨmbeu vaerã quirãita co umano Pedro. Jare Pedro umano yave, Tumpa uyembɨadoracata imano rupi. Jayave Jesús jei Pedro pe: —Eyu che ndive. Temimboe Jesús uau vae _)7Añete che jae ndeve, nde ndetaɨrusu yave, ndiyemonde jare ndeguata ndipota ndeo vae rupi. Ẽrei nendechi ma yave, ndeupita ndeyɨva jare ĩru vae omondecata ndeve jare ndereraata ndipota'ã ndeo vae pe —jei. #(?Jesús jei ye chupe mbapɨ vecea re: —Simón, Jonás taɨ, ¿cherau pa? Pedro ipɨatɨtɨ. Echa'ã mbapɨ vese ma Jesús jei chupe: “¿Cherau pa?” Jayave jei ye: —CheYa, nde ndicuaa opaete. Nde ndicuaa che nduau co. —Emɨngaru cheovecha reta —jei Jesús chupe—. 2']Jesús jei ye chupe: —Simón, Jonás taɨ, ¿cherau pa? —Nduau, cheYa —jei ye Pedro—. Ndicuaa che nduau co. —Iyandareco cheovecha reta re —jei Jesús. c&?Ucaru reta ma yave, Jesús jei Simón Pedro pe: —Simón, Jonás taɨ, ¿cherau ete pa cua reta güi? —Nduau, cheYa —jei Pedro—. Ndicuaa che nduau co. —Emɨngaru cheovecha-raɨ reta —jei Jesús chupe. %Jare mbapɨ vese ma cua re Jesús uyecuaa jemimboe reta pe icove ye güive ou umanocue vae reta ipɨte güi. Emɨngaru cheovecha reta c$? Jayave Jesús oo uipɨsɨ mbɨyape umee chupe reta. Jae ramiño vi umee chupe reta pira. )#K Jayave Jesús jei chupe reta: —Peyu rani pecaru. Jare penti ave jemimboe iquɨrẽɨ'ã upɨrandu chupe: “¿Quía pa co nde?” Echa'ã uicuaa jae co iYa. Q" Jayave Simón Pedro uyupi ye chalana pe jare umɨãta pɨsa ɨ güi. Pɨsa tɨnee pira tuichacue vae pe - güɨnoi ciento cincuenta y tres. Ẽrei yepe tẽi jeta ete, ẽrei omondoro'ã pɨsa. J!  Jayave Jesús jei chupe reta: —Peru mbovɨ pira pipɨsɨ vae.  w Jare yugüeru oẽ ɨ güi yave, uecha tata tatãpɨ reve joco pe. Uecha vi pira tatãpɨ iárambo jare mbɨyape vi. Jare ĩru reta yugüeru chalana pe. Jae reta umɨãta pɨsa pira reve. Echa'ã coiño ñugüɨnoi ɨ jembeɨ güi - cien metro rupi. W'Jayave jocua temimboe Jesús uau vae jei Pedro pe: —Jae co yandeYa. Simón Pedro uyandu yave jocua cuimbae co jae iYa, uyemonde jare ugüeyɨ voi ɨ pe. Echa'ã omboi jemimonde uparavɨquɨ cavi vaerã. A{—Pemombo pepɨsa chalana iyacata cotɨ jare pipɨsɨta pira reta —jei Jesús. Jayave jucuarãi uyapo reta, jare ipuere'ã ma umɨãta pɨsa ɨ güi jeta ete pira omboa ramo. wJayave Jesús jei chupe reta: —Cherɨvɨ reta, ¿pipɨsɨ ma pa mbae? —Nduipɨsɨ'ã mbae ave —jei reta chupe. oWJare cõeta ma yave Jesús uyemboɨ oĩ ɨ jembeɨ pe. Ẽrei temimboe reta uicuaa'ã jae co Jesús. EJayave Simón Pedro jei ĩru reta pe: —Aata pira aipɨsɨ vaerã. —Ore ndoota vi nde ndive —jei reta. Jayave yugüɨraa uyupi chalana pe. Ẽrei jocua pɨ̃tu uipɨsɨ'ã mbae ave. GSimón Pedro jare Tomás - jae co Choguaquiri pe uyembɨjee vae - jare Natanael Caná pegua - jocua Caná Galilea pegua co - jare Zebedeo taɨ reta jare mocui ĩru temimboe reta uyembatɨ. y mCua jaɨcue rupi Jesús uyecuaa ye jemimboe reta pe ɨ Tiberias jee vae iyɨpɨ pe. Uyecuaa chupe reta cuarãi: ,QẼrei aicuatía cua pe uyecuatía oĩ vae, perovia vaerã Jesús co jae Cristo - jae co Tumpa Taɨ - jare penoi vaerã tecove opa mbae vae cua perovia yave.Jare Jesús uyapo jemimboe reta jovaque jeta ĩru mɨacañɨ reta uicuaaca vaerã quía co jae, yepe tẽi uyecuatia'ã oĩ cua pe. :mJayave Jesús jei: —Ndepurugüɨrovia ma cherecha ramo. Tuicha uyeroviata jocua cherecha mbae reve upurugüɨroviata vae reta —jei. Maera uyecuatía oĩ cua ñee reta ?y—Nde co jae cheYa jare cheTumpa —jei Tomás. @yJayave jei Tomás pe: —Emae chepo re. Iñono cua pe nepoãca. Eupi ndepo iñono cheyɨque pe. Agüɨye ma ico ndepurugüɨrovia mbae reve. Mburugüɨrovia reve ma ico —jei. ROcho ara uasa ma yave, temimboe reta ñugüɨnoi ye jocua o pe. Tomás joco pe oĩ vi. Yepe tẽi onque reta uyeyuquenda ñugüɨnoi, ẽrei Jesús ou uyemboɨ ipɨte pe jare jei: —Pepɨacatu. pYJare ĩru Jesús jemimboe reta jei Tomás pe: —Nduecha ma yandeYa. Ẽrei Tomás jei: —Aecha'ã yave uyecuturendacue ipo re jare añono'ã yave chepoãca uyecuturendacue pe jare añono'ã yave chepo iyɨque pe, ndarau arovia. 7Jare jocua doce jemimboe reta güi penti Tomás jee vae - jae co Choguaquiri pe uyembɨjee vae - oĩ'ã joco pe ĩru reta ndive Jesús ou yave. ;oPembɨasa yave ipotave vae pe imbaeyoa, imbaeyoa uyembaita co. Jare pembɨasa'ã yave ipotave vae pe imbaeyoa, imbaeyoa ndarau uyembai —jei. Tomás güɨrovia'ã Jesús regua lQJare cua jei ma yave, iputũé omoẽ icotɨ reta jare jei: —Amee ma peve Espíritu Santo. l QJayave Jesús jei ye chupe reta: —Pepɨacatu. CheRu chembou. Jae ramiño vi che pomondo —jei.   Cua jei ma yave, Jesús uechaca chupe reta ipo jare iyɨque. Jayave Jesús jemimboe reta uyerovia. Echa'ã uecha ma iYa. c ?Jare jocua pɨ̃tu - domingo ara pe - Jesús jemimboe reta uyembatɨ jare uyuquenda jonque reta. Echa'ã jae reta uquɨye judío reta güi. Jayave ou Jesús uyemboɨ ipɨte pe jare jei chupe reta: —Pepɨacatu. 9 kJayave María Magdalena oo umɨmbeu Jesús jemimboe reta pe. —Aecha ma yandeYa —jei. Jayave umɨmbeu chupe reta Jesús jei chupe vae. Jesús uyecuaa jemimboe reta pe i KJayave Jesús jei chupe: —Agüɨye chepɨsɨ. Echa'ã ndei ayupi cheRu pe. Ẽrei ecua emɨmbeu cherɨvɨ reta pe che jae cuarãi: ‘Aata ma cheRu pe - jae co peRu vi. Jae co cheTumpa - jae co peTumpa vi’ —jei. —¡María! —jei Jesús chupe. María uyerova ye icotɨ jare jei chupe: —Raboni. (Cua uipota jei: “Oporomboe vae”.) veJayave Jesús jei chupe: —Cuña, ¿maera pa ndiyao? ¿Quía pa ndeeca? María ipɨa pe uyemɨngueta tẽi jae co temitɨ reta iyandarecoa. Jáeramo jei chupe: —Carai, nde nderaa yave, emɨmbeu cheve quiape niñono, jare che araata. {oCua jei ma yave, María uyerova jare uecha Jesús uyemboɨ oĩ joco pe. Ẽrei uicuaa'ã jae co Jesús vae.   Ángel reta jei María pe: —¿Maera pa ndiyao? —Güɨraa reta ma cheYa, jare aicuaa'ã quiape ra oñono reta —jei María. W' Jare uecha mocui ángel reta uguapɨ ñugüɨnoi Jesús jetecue uñeñono vae pe. Jemimonde tĩ asɨ co. Penti uguapɨ oĩ Jesús iñãca jendacue cotɨ jare ĩru uguapɨ oĩ Jesús ipɨta jendacue cotɨ.  Ẽrei María uyemboɨ oĩ teõgüerɨru iyɨpɨ pe. Uyao oĩ. Jare uyao oĩ rambueve, ipe umae vaerã teõgüerɨru japɨpe cotɨ. Z- Jayave temimboe reta yugüɨraa ye jenta pe. Jesús uyecuaa María Magdalena pe  Echa'ã ndei uicuaa cavi reta Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae quirãi Jesús icove yeta ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jayave jocua ĩru temimboe vi - jae Pedro jenonde oo uvãe vae - uique teõgüerɨru pe, jare uecha yave, upurugüɨrovia. s_Uecha vi nieso Jesús iñãca re tenonde yave uñeñono vae uñeñomañoma oĩ tee ĩru nieso reta güi. u~cJayave Simón Pedro oo uvãe jaɨcue rupi, jare uique teõgüerɨru pe. Jare uecha nieso reta joco pe oĩ. d}AJayave ipe umae vaerã japɨpe cotɨ, jare uecha nieso reta joco pe oĩ, ẽrei uique'ã. |Mocui reve osi pãve yugüɨraa, ẽrei ĩru temimboe iñacua ete Pedro güi, jare oo uvãe teõgüerɨru pe Pedro jenonde. _{7Jayave Pedro jare ĩru temimboe oẽ pãve jare yugüɨraa teõgüerɨru cotɨ. Hz Jayave osi oo Simón Pedro jare ĩru temimboe Jesús uau vae ñugüɨnoi vae pe, jare jei chupe reta: —Güɨraa reta ma yandeYa teõgüerɨru güi, jare nduicuaa'ã quiape ra oñono reta. y Jare ndei cõe cavi mbove domingo ara pe María Magdalena ou teõgüerɨru pe, jare uecha ita uyembɨsɨrɨ ma teõgüerɨru güi. x5*Jocua ara judío reta uyeyapɨcatu ñugüɨnoi pascua peguarã. Jáeramo oñono reta Jesús jetecue jocua teõgüerɨru pe. Echa'ã coiño oĩ.,wQ)Jare Jesús uyecutuca vae pe oĩ penti temitɨ reta ñugüɨnoi vae, jare jocua ipɨte pe oĩ penti teõgüerɨru ipɨau vae - ndei quía uñeñono pɨpe vae pe. *vM(Jayave umbɨgüeyɨ reta Jesús jetecue, jare oñoma mbae ipiche cavi vae reta reve nieso pe. Echa'ã jucuarãiño mai uyapo judío reta, jetecue oñotɨ yave. u'Nicodemo ou vi - jae co tenonde yave oo pɨ̃tu yave Jesús pe vae. Jae güeru mirra jare áloes uyeacue vae. Uepitɨ treinta kilo rupi. ~tu&Cua jaɨcue rupi José Arimatea pegua uyerure Pilato pe güɨraa vaerã Jesús jetecue. Cua José co jae penti Jesús jemimboe, ẽrei uyecuaaca'ã. Echa'ã uquɨye judío reta güi. Jayave Pilato jei chupe ipuere güɨraa Jesús jetecue. msS%Jare: “Umaeta reta jocua uicutu vae re.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Oñotɨ reta Jesús jetecue r)$Echa'ã opaete cua uyeyapo Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae uyeyapo vaerã. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: “Ndarau icãgüe ave opẽ.” q#Jare uecha vae umɨmbeu cua, pe reta vi perovia vaerã. Jare cua umɨmbeu vae añete co. Echa'ã jae uicuaa cavi umɨmbeu vae añete co. Xp)"Ẽrei penti sundaro uicutu Jesús iyɨque pe, jare oẽ voi tugüɨ jare ɨ. Zo-!Ẽrei yugüɨraa yave Jesús pe, uecha umano ma. Jáeramo omopẽ'ã itɨmaca. n) Jáeramo sundaro reta yugüɨraa omopẽ penti cuimbae Jesús ndive curusu re uyecutu oĩ vae itɨmaca. Jayave omopẽ ĩru cuimbae itɨmaca. GmJare jocua ara judío reta uyeyapɨcatu ñugüɨnoi pascua peguarã. Jáeramo uyerure reta Pilato pe omopẽca vaerã curusu re ñugüɨnoi vae reta itɨmaca jare güɨraaca vaerã joco güi. Echa'ã uipota'ã jetecue reta upɨta vaerã curusu reta re jocua mbutuu ara pe. Echa'ã jocua mbutuu ara uyepɨu reta. lJare Jesús jou ma yave vinagre, jei: —Opa ma ayapo Tumpa jei vae. Jayave iñãcatindɨ jare umano. Jesús iyɨque uyecutu k)Jare joco pe oĩ vinagre penti yapepo pe. Jayave umãquɨ reta esponja vinagre pe. Jayave oñono reta ɨvɨra re jare omondo Jesús iyuru pe. j7Cua jaɨcue rupi Jesús jei: —Cheúe. Cuarãi uyeyapo ma Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã Jesús uicuaa opaete iparavɨquɨ opa ma. i5Cua jaɨcue rupi jei jemimboe pe: —Joco oĩ ndesɨrã. Jáeramo jocua ora güive jocua jemimboe güɨraa jenta pe Jesús ichɨ. Jesús umano hJesús uecha ichɨ jare jemimboe jae uau vae uyemboɨ ñugüɨnoi coiño chugüi. Jare jei ichɨ pe: —Chesɨ, joco oĩ nemembɨrã. (gIJare uyemboɨ ñugüɨnoi Jesús icurusu iyɨpɨ pe Jesús ichɨ, jare ichɨ ipɨquɨɨ, jare María - jae co Cleofas jembireco - jare María Magdalena. rf]Jayave sundaro reta jei uyupe: —Agüɨye yamondoro. Yayuguari jese, yaicuaa vaerã quía güɨraata vae —jei reta. Cuarãi uyeyapo Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: “Uyuguari reta cheremimonde re, uicuaa vaerã mbae nunga penti penti güɨraa iyupe vaerã.” Jucuarãi uyecuatía oĩ, jare jucuarãi uyapo sundaro reta. \e1Jare sundaro reta uicutu ma yave Jesús, irundɨ reve uyembɨiya Jesús jemimonde re umbɨyao ma yave. Ẽrei jemimonde pucu vae uyembɨvɨvɨ'ã. Uyeyapo penti güiño. Cua vi sundaro reta uequi chugüi. Bd—Cua aicuatía vae aicuatía ma co —jei Pilato. pcYJayave judío reta isacerdote reta itenondegua reta jei Pilato pe: —Agüɨyeta tẽi co ndicuatía: ‘Judío reta juvicha guasu.’ Ndicuatiata tẽi co: ‘Cua cuimbae jei: Che co jae judío reta juvicha guasu’ —jei reta. FbJare jeta judío reta umɨngueta cua uyecuatía oĩ vae. Echa'ã Jesús uyecutuca vae coiño oĩ tenta guasu güi. Jare uyecuatía oĩ hebreo iñee pe jare griego iñee pe jare latín pe. a Jare Pilato uicuatía curusu re oñonoca vaerã. Cuarãi uyecuatía oĩ: “Jesús Nazaret pegua, judío reta juvicha guasu.” +`OJoco pe uicutu reta Jesús curusu re. Uicutu reta vi ĩru mocui cuimbae reta jare oñono penti Jesús iyacata cotɨ jare ĩru iyaso cotɨ. Jesús oĩ mbɨte pe. #_?Jayave Jesús oẽ jare ovoɨ güɨraa icurusu. Jayave sundaro reta güɨraa Jesús Ãcacuerenda jee vae pe. (Cua co jee Gólgota hebreo iñee pe.) ^7Jayave Pilato umee Jesús chupe reta uicutuca vaerã curusu re. Jayave jae reta uipɨsɨ Jesús güɨraa. Jesús uyecutuca curusu re jare umano }]sJayave jae reta iñeeãta reve jei: —¡Eraaca cua güi, eraaca cua güi, icutuca curusu re! Pilato upɨrandu chupe reta: —¿Aicutucata pa peruvicha guasu? Jayave sacerdote reta itenondegua reta jei: —Jaeño César oreruvicha guasu. %\CJare jocua ara judío reta uyeyapɨcatu ñugüɨnoi pascua peguarã, jare ara mbɨte seri ma. Jayave Pilato jei judío reta pe: —Co oĩ peruvicha guasu. 8[i Pilato cua uyandu yave, güɨnoẽ Jesús jare uguapɨ Empedrado jee vae pe. (Cua co jee Gabata hebreo iñee pe.) Echa'ã joco pe jecuaeño uãa teco güɨnoi vae reta. Z Cua uyandu ma yave, Pilato uipota tẽi oyora Jesús. Ẽrei judío reta iñeeãta reve jei: —Cua cuimbae ndiyora yave, nde ndiyeyocui'ã ma co César pe. Echa'ã ipotave jei jae co mburuvicha guasu vae oyovaicho ma César ndive —jei reta. Y  —Tumpa umaeño'ã nderé yave, ndarau tẽi ndepuere cheré —jei Jesús—. Jáeramo chemee ndeve vae iyoa ete ma co. 8Xi Jayave Pilato jei chupe: —¿Maera pa niñee nemoẽ'ã cheve? Che anoi mbaepuere nducutuca vaerã curusu re. Anoi vi mbaepuere ndoyora vaerã. ¿Ndicuaa'ã pa cua? —jei. }Ws Jayave uique ye palacio pe jare upɨrandu Jesús pe: —¿Quía pegua pa nde? Ẽrei Jesús jei'ã mbae ave chupe. 3VaCua uyandu yave, Pilato uquɨye ete. U/Judío reta jei Pilato pe: —Ore nonoi penti mboroyocui, jare jocua mboroyocui rupi umanota co. Echa'ã jei jae co Tumpa Taɨ —jei reta. T Sacerdote reta itenondegua reta jare jembiocui reta uecha yave Jesús, iñeeãta reve jei: —¡Icutuca curusu re, icutuca curusu re! Jayave Pilato jei chupe reta: —Pe reta etei peraa picutuca curusu re. Echa'ã che avãe'ã etei teco jese —jei. .SUJayave Jesús oẽ. Güɨnoi jocua yurãti catuii vae iñãca re jare omonde temimonde pɨ̃ta vae. Jayave Pilato jei chupe reta: —Mase, co oĩ cua cuimbae. xRiJayave Pilato oẽ ye, jare jei judío reta pe: —Mase, aruta peve picuaa vaerã avãe'ã co teco jese. eQCJayave jei reta chupe: —¡Viva, judío reta juvicha guasu! Jayave ocua reta jese ipo pe. PJare sundaro reta oñope yurãti catuii vae jare umbapúa oñono Jesús iñãca re. Jare omondeca reta Jesús pe temimonde pɨ̃ta vae. =O wJayave Pilato güɨraaca Jesús uinupaca chicote pe. N'(Jae reta iñeeãta reve jei: —Agüɨye iyora jocua cuimbae. Iyora oreve Barrabás —jei reta. Jocua Barrabás co jae imonda vae.$MA'Ẽrei pe reta jecuaeño pipota ayora vaerã peve penti pereso pascua pe. ¿Pipota pa ayora vaerã peve cua judío reta juvicha guasu? —jei chupe reta. jLM&Jayave Pilato upɨrandu chupe: —¿Mbae pa jocua añete vae? Pilato jei Jesús umanota co -KS%Jayave Pilato jei chupe: —¿Nde pa co jae penti mburuvicha guasu? —Nde ndere rami che co jae penti mburuvicha guasu —jei Jesús—. Cuarã ayeyapo cuimbaerã. Cuarã ayu ɨvɨ pe. Ayu amɨmbeu vaerã añete vae. Opaete añete vae güɨrovia vae reta uyapɨsaca chiñee re —jei. =Js$—Che co jae penti mburuvicha guasu —jei Jesús—, ẽrei che jae'ã co mburuvicha guasu ɨvɨ pegua reta rami. Che jocua reta rami yave mona, cherembiocui reta uñerãrota tẽi co, agüɨye vaerã añemee judío reta pe. Ẽrei che jae'ã co mburuvicha guasu ɨvɨ pegua reta rami —jei Jesús. I+#—Che penti judio'ã co —jei Pilato—. Nerentaɨgua reta jare sacerdote reta itenondegua reta nemee cheve. ¿Mbae pa ndiyapo? —jei. vHe"—¿Ndeiño pa ndiyemɨngueta jucuarãi, ani ĩru vae reta pa umɨmbeu ndeve cheregua? —jei Jesús. tGa!Jayave Pilato uique ye palacio pe jare ueni Jesús. —¿Nde pa co jae judío reta juvicha guasu? —jei. F Jucuarãi jei reta, uyeyapo vaerã Jesús jei ma uyeyapota chupe vae. Echa'ã Jesús umɨmbeu ma quirãita co umano. E#—Pe reta etei peraa peãa vaerã peporoyocui rupi —jei Pilato. —Romano reta umaeño'ã oreré nduyuca vaerã quía —jei reta. XD)—Cua cuimbae jecocavi yave mona, ndarau tẽi numee ndeve —jei reta. dCAJayave Pilato oẽ chupe reta. —¿Mbae re pa pembɨjeco cua cuimbae? —jei chupe reta. BJayave güɨraa reta Jesús Caifás jenta güi palacio pe. Neimbove asɨ. Jae reta uique'ã palacio japɨpe pe. Echa'ã uique yave joco pe jocua ara, iporomboe umɨmbeu chupe reta uyemɨnguɨata tẽi co, jare ndarau tẽi ipuere jou tembíu pascua pegua. lAQPedro jei ye: —Jae'ã co che. Jare cua jei ma yave, uru cuimbae uñee. Jesús Pilato jovai B@}Penti sacerdote tenondegua jembiocui - jae co jocua cuimbae Pedro uyasɨa inambi chugüi vae jentarã - jei Pedro pe: —Che nduecha co temitɨ reta ñugüɨnoi vae pe jae ndive. ?/Jare Simón Pedro uyemboɨ uyepee oĩ. Ĩru vae reta jei chupe: —¿Jae'ã pa co nde penti jemimboe? Pedro uicuacu. Jei: —Jae'ã co che. y>kJayave Anás omondo Jesús iyocuaa reve Caifás pe - jae vi co sacerdote tenondegua. Pedro uicuacu Jesús ='—Icavi'ã ayemɨngueta yave, emɨmbeu mbae ra icavi'ã —jei Jesús—. Ẽrei icavi ayemɨngueta. ¿Maera pa ndecua cheré? —jei. A<{Cua jei ma yave Jesús, penti judío reta itenondegua reta jembiocui joco pe oĩ vae ocua Jesús jova re. —¿Maera pa jucuarãi ndiyemɨngueta sacerdote tenondegua pe? —jei. ;¿Maera pa ndepɨrandu cheve? Epɨrandu uyapɨsaca cheré vae reta pe che jae chupe reta vae re. Jae reta uicuaa che jae vae —jei. g:GJayave Jesús jei chupe: —Che ayemɨngueta co opaete vae jovaque. Jecuaeño aporomboe judío reta itupao reta pe jare Tumpa jo pe. Echa'ã joco pe jecuaeño uyembatɨ judío reta. Ayemɨngueta vɨari'ã etei —jei—. c9?Jayave sacerdote tenondegua upɨrandu Jesús pe jemimboe reta re jare iporomboe re. 8+Jare sacerdote tenondegua jembiocui reta jare judío reta itenondegua reta jembiocui reta uyapo ma tata jare uyemboɨ reta tata iyɨpɨ rupi uyepee vaerã. Echa'ã roɨ co. Pedro vi upɨta joco pe uyemboɨ oĩ jae reta ndive uyepee vaerã. Anás upɨrandu Jesús pe 7Jayave cuñatai onque uãro vae jei Pedro pe: —¿Jae'ã pa co nde penti jocua cuimbae jemimboe? —Jae'ã co che —jei Pedro. R6Ẽrei Pedro uique'ã japɨpe pe. Upɨta uyemboɨ oĩ onque tuicha vae iyɨpɨ pe. Jayave ĩru temimboe sacerdote tenondegua uicuaa vae oẽ umɨngueta cuñatai onque uãro vae pe jare uruique Pedro. N5Jare Simón Pedro jare ĩru temimboe yugüɨraa Jesús jaɨcue. Jare cua ĩru temimboe uique sacerdote tenondegua joca pe Jesús uique yave. Echa'ã sacerdote tenondegua uicuaa cua temimboe. 43Tenonde yave cua Caifás umɨmbeu judío reta pe icavita co chupe reta penti cuimbae umano vaerã opaete vae reta ipepɨca pe. Pedro Anás joca pe 3w Jayave güɨraa Jesús Anás pe rani - jae co Caifás jembireco tu - Caifás co jae sacerdote tenondegua jocua año. 2w Jayave sundaro reta juvicha ndive jare judío reta itenondegua reta jembiocui reta uipɨsɨ Jesús uñapɨ̃ti. 15 Jayave Jesús jei Pedro pe: —Iñono ye ndequɨsepucu jɨru pe. Aiporarañotai co. Echa'ã cheRu uipota aiporara vaerã —jei. Jesús Anás jovai V0% Jare Simón Pedro güɨnoi penti quɨsepucu. Jayave uequi jɨru güi jare uiporu sacerdote tenondegua jembiocui inambi iyacata cotɨgua re, jare uyasɨa inambi chugüi. (Jocua uyeyocui vae jee co Malco.) / Cua jei uyeyapo vaerã tenonde yave jei vae: “Amɨcañɨ'ã penti ave nde nemee cheve vae reta güi.” Jucuarãi jei ma. *.M—Amɨmbeu ma peve che co jae —jei Jesús—. Pe reta che chereca. Jáeramo pemaeño cua che ndive ñugüɨnoi vae reta re yugüɨraa ye vaerã —jei. l-QJayave Jesús upɨrandu ye chupe reta: —¿Quía pa peeca? Jei reta ye: —Jesús Nazaret pegua. r,]Jesús jei yave chupe reta: “Che co jae”, jae reta opa usɨrɨ jaɨcue cotɨ jare oa reta ɨvɨ re. &+E—Jesús Nazaret pegua —jei reta. —Che co jae —jei Jesús. Jare Judas - jae co umee jovaicho reta pe vae - uyemboɨ oĩ joco pe jae reta ndive. * Jayave Jesús oo jae reta ñugüɨnoi vae cotɨ jare jei: —¿Quía pa peeca? Echa'ã jae uicuaa ma mbae uyeyapota chupe vae. )Jayave Judas oo sacerdote reta itenondegua reta jare fariseo reta ñugüɨnoi vae pe, jare jae reta omondo amocue sundaro reta jare jembiocui reta temitɨ reta ñugüɨnoi vae cotɨ Judas jupíe. Güɨraa reta mechero jare ɨvɨra jare quɨsepucu reta. (-Jare Judas - jae co umee jovaicho reta pe vae - uicuaa jocua temitɨ reta jenda. Echa'ã joco pe uyembatɨñoi yepi Jesús jemimboe reta ndive. 0' [Jesús cua jei ma yave, uasa jemimboe reta ndive ɨãca Cedrón jee vae jovaicho pe oo uvãe temitɨ reta ñugüɨnoi vae pe. Joco pe uique Jesús jare jemimboe reta. &Che numɨmbeu ma chupe reta jare numɨmbeu yeta, jae reta tuau ĩru vae reta nde cherau rami, jare che aico vaerã ipɨa pe —jei.%-CheRu, nde co jae jupi vae. Upurugüɨrovia mbae vae reta ndecuaa'ã. Ẽrei che co nducuaa, jare cua reta uicuaa nde co chembou vae —jei—. A${CheRu, aipota cua nemee cheve vae reta vi yugüɨreco vaerã che aicota vae pe, uecha vaerã ndepɨacavi cheve vae. Echa'ã ndei ɨvɨ uyeyapo mbove nde cherauño mai —jei—. I# Nde ndicota che ndive jare che aicota ipɨa pe, añetete yugüɨreco vaerã penti ramiño, ɨvɨ pegua reta uicuaa vaerã nde co chembou jare nde ndeau co cua reta nde cherau rami —jei—. 3"_Nde ndepɨacavi ndeechaca cheve vae, che vi aechaca chupe reta, jae reta yugüɨreco vaerã penti ramiño. Echa'ã jucuarãi yande yaico penti ramiño —jei Jesús—. !Ayerure ndeve opaete jae reta yugüɨreco vaerã penti ramiño. Nde ndico che ndive, cheRu, jare che aico nde ndive. Jae ramiño vi ayerure ndeve cua reta yugüɨreco vaerã yanderé güɨrovia reve, ɨvɨ pegua reta güɨrovia vaerã nde co chembou vae —jei—.  Jare ayerure ndeve cheré güɨroviata vae re. Echa'ã güɨroviata cua reta iñee rupi. Cua reta reño'ã ayerure ndeve —jei—.  Cua reta jeco pegua añeñono tee ma ndeve peguarã, jae reta vi uñeñono tee vaerã ndeve peguarã añete vae rupi —jei—. `9Nde chembou ɨvɨ pe. Jae ramiño vi che amondo cua reta opaete ɨvɨ rupi —jei—. dAIñono tee reta ndiyupeguarã añete vae rupi. Niñee co jae añete vae —jei Jesús—. 3Che aico'ã upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Jae ramiño vi jae reta yugüɨreco'ã upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. #Ayerure'ã ndeve nde nderaa vaerã cua ɨvɨ güi. Ayerure ndeve nemborɨ vaerã, agüɨye vaerã icavi mbae vae iya umɨamɨri —jei—. {oAmee ma chupe reta niñee, jare uñemɨtarẽɨca upurugüɨrovia mbae vae reta pe. Che aico'ã upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Jae ramiño vi jae reta yugüɨreco'ã upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami —jei—. ! Ẽrei aata ma ndepɨ. Cuarãi chemiari chupe reta ɨvɨ pe aico rambueve, jae reta uyerovia ete vaerã che ayerovia rami —jei—. ) Che aico jae reta ndive rambueve, che amborɨ nembaepuere pe cua nemee cheve vae reta, agüɨye vaerã uyerova ndegüi. Pentiño oota cañɨtei pe, niñee pe uyecuatía oĩ vae uyeyapo vaerã. Ẽrei amborɨ ĩru reta, agüɨye vaerã yugüɨraa cañɨtei pe —jei—. 6e Jare ndarau ma aico cua ɨvɨ pe. Ẽrei jae reta upɨtañota cua ɨvɨ pe. Che aata ma ndepɨ. CheRu, nde co jae jupi vae. Cua reta nemee ma cheve. Emborɨ nembaepuere pe, agüɨye vaerã uyerova ndegüi, jare yugüɨreco vaerã penti ramiño. Echa'ã jucuarãi yande yaico penti ramiño —jei—. ve Opaete chembae nembae co, jare nembae chembae co. Jare che ayembɨadoraca ma jae reta jeco pegua —jei—. &E Ayerure ndeve jese reta. Ayerure'ã upurugüɨrovia mbae vae reta re. Ayerure ndeve nde nemee cheve vae reta re. Echa'ã jae reta nembae co —jei—. ,QEcha'ã che amee ma chupe reta ñee nde nemee cheve vae, jare jae reta güɨrovia niñee. Uicuaa cavi che ayu co ndegüi. Güɨrovia ma nde co chembou —jei—. DJae reta uicuaa opaete nde nemee cheve vae ou co ndegüi. kONde nemee ma cheve cua cuimbae reta upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨte güi. Che amɨmbeu ma nderegua cua reta pe. Jae reta nembae co jare nde nemee ma cheve. Jae reta uyapo nde ndere chupe reta uyapo vaerã vae —jei—. Ndei ɨvɨ uyeyapo mbove aico nde ndive yave ayembɨadoraca co. Jae ramiño vi añave chembɨadoraca ye nderovai —jei—. }sChe numbɨadoraca cua ɨvɨ pe. Echa'ã opa ma ayapo mbaravɨquɨ nde nemee cheve ayapo vaerã vae —jei—. 9Ime yave quía yandecuaa vae, jae güɨnoi tecove opa mbae vae. Nde co jae pentiño Tumpa añetete vae. Che co jae Jesucristo. Nde chembou —jei—. {Echa'ã nde cheapo ma opaete vae iYarã, amee vaerã tecove opa mbae vae opaete nde nemee cheve vae reta pe —jei—. "  ?Cua jei ma yave, Jesús umae ara cotɨ jare jei: —CheRu, ara uvãe ma. Che co jae ndeRaɨ. Chembɨadoraca, chepuere vaerã numbɨadoraca vi —jei—. I  !Cua che jae ma peve pepɨacatu vaerã cheré perovia ramo. Cua ɨvɨ pe pico rambueve, piporarata co. Ẽrei agüɨye pepɨatɨtɨ. Echa'ã che chepuere ete ɨvɨ pegua reta güi —jei.E  Ẽrei outa ma ara - ou ma co - pe reta piñemɨai vaerã. Chereyata jare penti penti peota perenta pe. Cheño apɨtata. Ẽrei ndarau cheño aico. Echa'ã cheRu ico che ndive —jei—. A }Jesús jei chupe reta: —Pe reta pere perovia ma. + OAñave nduicuaa nde ndicuaa co opaete vae, jare ndeeca'ã quía umɨmbeu vaerã ndeve mbae re. Cua jeco pegua ndugüɨrovia nde ndeyu co Tumpa güi —jei reta. hIJesús jemimboe reta jei chupe: —Añave nemɨmbeu cavi ma oreve nemɨjaanga mbae reve. `9Ayu co cheRu güi cua ɨvɨ pe. Aa yeta ma cua ɨvɨ güi cheRu pe —jei chupe reta. c?Echa'ã cheRu etei perau, pe reta cherau jare perovia che ayu cheRu güi ramo —jei—. !Jocua ara reta pe piyerureta mbaembae re cheree re. Jare che jae'ã peve ayerureta cheRu pe jae uyapo vaerã piyerure jese vae —jei—. *MCua amɨmbeu ma peve amɨjaanga reve. Ẽrei outa ma ara reta amɨmbeu cavi vaerã peve cheRu regua. Ndarau ye ma amɨmbeu peve amɨjaanga reve —jei—. /WNdeiño peeca mbae cheree re. Piyerure Tumpa pe mbaembae re, jare cheRu umeeta co peve tuicha ete piyerovia vaerã —jei—. Che chepuere ete ɨvɨ pegua reta güi /Jocua ara ndarau pepɨrandu cheve mbae re. Añete che jae peve, ipotave piyerureta cheRu pe jese vae cheRu umeeta peve cheree re —jei—. !Jae ramiño vi pe reta pepɨatɨtɨ añave, ẽrei puecha yeta, jare piyeroviata, jare ndarau quía ipuere pembɨpɨatɨtɨ ye —jei—. @yPenti cuña imembɨ oata ma oĩ yave, cuña ipɨatɨtɨ jasɨ chupe ramo. Ẽrei imembɨ oa ma yave, imandua'ã ma jasɨ chupe vae re. Echa'ã uyerovia imembɨ oa ma ramo —jei—. .UAñete che jae peve, piyaota jare pepɨatɨtɨta, ẽrei upurugüɨrovia mbae vae reta uyeroviata. Pepɨatɨtɨta co, ẽrei jaɨcue rupi piyeroviata co —jei—. ~'Jesús uicuaa jae reta uipota tẽi upɨrandu chupe cua re. Jáeramo jei chupe reta: —Che jae peve cuarãi: ‘Michi peguaño ma pe reta cherechata. Ẽrei ɨmambae cherecha yeta.’ Jare pepɨrandu peĩ piyupe mbae ra uipota jei cua che jae peve vae —jei—. d}A¿Mbae pa uipota jei: ‘Michi peguaño ma’? Yaicuaa'ã mbae ra uipota jei —jei reta. ^|5Amocue jemimboe reta jei uyupe: —¿Mbae pa uipota jei cua jei yandeve vae? Echa'ã jei: ‘Michi peguaño ma pe reta cherechata. Ẽrei ɨmambae cherecha yeta.’ Jare jei vi: ‘Echa'ã aata cheRu pe.’ }{sMichi peguaño ma pe reta cherechata. Ẽrei ɨmambae cherecha yeta. Echa'ã aata cheRu pe —jei chupe reta. zOpaete cheRu imbae chembae vi co. Jáeramo che jae cuarãi: ‘Jae pemboeta che pomboe rami’ —jei—. Ipɨatɨtɨ vae uyeroviata co eyCJae chembɨadoracata co. Echa'ã jae pemboeta che pomboe rami —jei Jesús chupe reta—. jxM Ẽrei Espíritu Santo añete vae re imiarita vae ou ma yave, umɨmbeuta peve añete vae. Echa'ã ñee umɨmbeuta peve vae ndarau imbaeño. Imiarita Tumpa umɨmbeu chupe vae re, jare umɨmbeuta peve uyeyapota vae —jei—. aw; Ime jeta aipota tẽi jae peve vae, ẽrei ndeiño pepuere picuaa cavi —jei—. )vKJare jae ou yave, uicuaacata ɨvɨ pegua reta pe jae reta uyapo co mbaeyoa. Echa'ã güɨrovia'ã cheré. Uicuaacata jupi vae. Echa'ã aata cheRu oĩ vae pe jare pe reta ndarau ye ma cherecha. Uicuaacata Tumpa uãata ɨvɨ pegua reta. Echa'ã uãa ma ɨvɨ pegua reta juvicha —jei—. u  %tCẼrei amɨmbeu peve añete vae. Icavita co peve che aa vaerã. Echa'ã che aa'ã yave, ndarau ou peve pembɨpɨacatuta vae. Ẽrei aa yave, ambouta peve. >swẼrei cua che jae peve vae jeco pegua pepɨatɨtɨ. vreẼrei aata chembou vae pe. Jare penti ave añave pepɨrandu'ã cheve: ‘¿Quetɨ pa ndeota?’ —jei—. SqẼrei cua che jae ma peve, pemandúa vaerã cuarãi amɨmbeu peve vae re jucuarãi uyapo reta yave —jei—. Espíritu Santo uyapo vae Amɨmbeu'ã peve cua tenonde güive. Echa'ã che aico pe ndive. hpIJae reta uicuaa'ã cheRu jare checuaa'ã vi. Jáeramo jucuarãi uyapota —jei chupe reta—. Bo}Piyemombocata co judío reta itupao reta güi. Añete co, outa ma ara piyeyucaca vaerã. Jare jocua reta peyucata vae ipɨa pe uyemɨngueta tẽita uyeyocui co oĩ Tumpa pe —jei—. Sn !Opaete cua che jae ma peve agüɨye vaerã piyerova Tumpa güi —jei—. ]m3Jare pe reta vi chemɨmbeuta. Echa'ã tenonde güive pico che ndive —jei—. H~}}0{zyxvutt s%q*onmllXkjj"ihi hBh2ff_ee dcbbjaa`___^]]\O[ZZYkXX4WVV[UTTTSSR{R QHPP_OONNCMMDLLYLKKQJJJ+IILHH&GG]FF)EElDD7CC:BaAAP@@V???!>==.<;::]999*8v8766'5g44'33211%00F/../-,P+x**)A((L('&&r%d$$#7"D!! @o_k(|pp  F  mR+._?p#Nacor co jae Serug taɨ. Serug co jae Ragau taɨ. Ragau co jae Peleg taɨ. Peleg co jae Heber taɨ. Heber co jae Sala taɨ. o"Judá co jae Jacob taɨ. Jacob co jae Isaac taɨ. Isaac co jae Abraham taɨ. Abraham co jae Taré taɨ. Taré co jae Nacor taɨ. n!Naasón co jae Aminadab taɨ. Aminadab co jae Aram taɨ. Aram co jae Esrom taɨ. Esrom co jae Fares taɨ. Fares co jae Judá taɨ. #m? Natán co jae David taɨ. David co jae Isaí taɨ. Isaí co jae Obed taɨ. Obed co jae Booz taɨ. Booz co jae Salmón taɨ. Salmón co jae Naasón taɨ. xliEliaquim co jae Melea taɨ. Melea co jae Mainán taɨ. Mainán co jae Matata taɨ. Matata co jae Natán taɨ. )kKMatat co jae Leví taɨ. Leví co jae Simeón taɨ. Simeón co jae Judá taɨ. Judá co jae José taɨ. José co jae Jonán taɨ. Jonán co jae Eliaquim taɨ. qj[Er co jae Josué taɨ. Josué co jae Eliezer taɨ. Eliezer co jae Jorim taɨ. Jorim co jae Matat taɨ. iNeri co jae Melqui taɨ. Melqui co jae Adi taɨ. Adi co jae Cosam taɨ. Cosam co jae Elmodam taɨ. Elmodam co jae Er taɨ. hJudá co jae Joana taɨ. Joana co jae Resa taɨ. Resa co jae Zorobabel taɨ. Zorobabel co jae Salatiel taɨ. Salatiel co jae Neri taɨ. gNagai co jae Maat taɨ. Maat co jae Matatías taɨ. Matatías co jae Semei taɨ. Semei co jae José taɨ. José co jae Judá taɨ. fJosé co jae Matatías taɨ. Matatías co jae Amós taɨ. Amós co jae Nahum taɨ. Nahum co jae Esli taɨ. Esli co jae Nagai taɨ. eElí co jae Matat taɨ. Matat co jae Leví taɨ. Leví co jae Melqui taɨ. Melqui co jae Jana taɨ. Jana co jae José taɨ. dJare Jesús güɨnoi ma treinta año rupi. Ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi jae co José taɨ ete. José co jae Elí taɨ. Ac{Jare uyecuaa Espíritu Santo ugüeyɨ Jesús re pɨcasu rami. Jayave uyendu ñee ara güi jei: —Nde co jae cheRaɨ nduau ete vae. Chembɨyerovia ete —jei. Jesús itenondegua reta ]b3Ẽrei ndei Juan uñeñonoca peresorɨru pe mbove, penti ara Jesús ou Juan oĩ vae pe. Jare Juan ĩru vae reta umbɨbautiza yave, umbɨbautiza vi Jesús. Jare Jesús uyerure Tumpa pe rambueve, ara uyepea. qa[Jayave Herodes uyapo ye icavi mbae vae. Echa'ã oñonoca Juan peresorɨru pe. Juan umbɨbautiza Jesús I` Jare mburuvicha guasu Herodes umenda tɨvɨ Felipe jembireco Herodías jee vae ndive jare uyapo jeta mbae icavi mbae vae. Jare Juan iñeengueta Herodes pe opaete icavi mbae vae uyapo vae re. X_)Jare Juan jeta jei chupe reta umɨmbeu vaerã chupe reta ñee icavi vae. P^Jae co trigo uipoo vae rami. Echa'ã trigo uipoo vae umbɨveve trigo uequi vaerã ɨtɨ. Jayave uñuvatu trigo jɨru pe. Ẽrei uapɨ ɨtɨ tata pe. Tata Cristo uiporuta vae opa mbae vae co —jei. S]Jáeramo Juan jei chupe reta: —Che pumbɨbautiza ɨ pe. Ẽrei outa ipuere ete chegüi vae. Jupi'ã co che ayora vaerã ipɨpasa ichã. Jae pembɨbautizata Espíritu Santo pe jare tata pe —jei—. |\qOpaete vae uãro ñugüɨnoi Cristo ou vaerã, jare ipɨa pe uyemɨngueta quirãi aramoi Juan co jae Cristo. |[qSundaro reta vi upɨrandu Juan pe: —¿Mbae pa nduyapota? Jayave Juan jei chupe reta: —Agüɨye pemumburu ĩru vae reta jare agüɨye peapu ĩru vae reta re. Jare agüɨye jecuaeño pipota jeta peruvicha reta umbɨepɨ peve vae güi. nZU Jayave Juan jei chupe reta: —Agüɨye ma pembɨasa pecovara mburuvicha reta peocui vae güi. ,YQ Yugüeru vi Juan oĩ vae pe mburuvicha peguarã ocovara vae reta uyembɨbautizaca vaerã. Jae reta upɨrandu Juan pe: —Oporomboe vae, ¿mbae pa nduyapota? gXG Jayave Juan jei chupe reta: —Ime yave quía mocui temimonde güɨnoi vae, tumee penti mbaetɨ temimonde güɨnoi vae pe. Jare ime yave quía jeta tembíu güɨnoi vae, tumee mbaetɨ tembíu güɨnoi vae pe —jei. ^W5 Jayave joco pe ñugüɨnoi vae reta upɨrandu Juan pe: —¿Mbae pa nduyapota? +VO Yamɨjaanga penti temitɨ. Temitɨ ía icavi'ã yave, iya uyasɨa japo reve jare uapɨ. Jae ramiño vi piyapo'ã yave icavi vae, Tumpa uiporaracata peve —jei. 3U_Piyapo icavi vae, jucuarãi picuaaca vaerã añetete peeya co piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Agüɨye pere piyupe pepɨa pe: ‘Yandetenondegua co jae Abraham.’ Echa'ã che jae peve cua: Tumpa ipuere uyapo cua ita reta güi Abraham iñemoñaa retarã —jei Juan chupe reta—. tTaJare jeta vae yugüeru Juan oĩ vae pe uyembɨbautizaca vaerã. Jayave Juan jei chupe reta: —Pe reta co jae mboi reta rami. ¿Quía pa umɨmbeu peve piyerova vaerã Tumpa cotɨ agüɨye vaerã Tumpa uiporaraca peve? —jei—. jSMJare opaete vae uicuaata quirãi Tumpa ipuere upurumbɨasa.’ ” Jucuarãi uicuatía Isaías. PR‘Opaete jugua reta uñemɨtɨneeta ɨvɨ pe.Jare opaete ɨvɨtu reta uyeyapota ñuu rami.Jare tape ipãri vae reta uñemɨsɨmicata.Jare tape quɨpe quɨpe vae reta ipecavita. PQIsaías co jae penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae. Jae uicuatía cuarãi:“Jae iñeeãta reve jeita ñana rupi:‘Piyapɨcatu yandeYa japerã.Pemɨsɨmi tape’ —jeita—. hPIJayave Juan uguata ico opaete ɨãca Jordán iyɨpɨ rupi. Jare umɨmbeu opaete vae pe ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae jare uyembɨbautizaca vaerã, Tumpa umbɨasa vaerã chupe reta imbaeyoa reta. O 7Jare Tiberio César quince año ma romano reta juvicha guasurã ico yave, Tumpa ombou iñee Juan pe. Juan co jae Zacarías taɨ, jare ico ñana pe. Jocua ara reta pe Poncio Pilato ico Judea pegua reta juvicha guasurã, jare Herodes ico Galilea pegua reta juvicha guasurã, jare Herodes tɨvɨ Felipe jee vae ico ɨvɨ Iturea pegua reta jare ɨvɨ Traconite pegua reta juvicha guasurã, jare Lisanias ico ɨvɨ Abilinia pegua reta juvicha guasurã. Jare Anás jare Caifás yugüɨreco Israel pegua reta isacerdote tenondegua retarã. N ~Mu4Jare Jesús jecuaeño ucuacuaa oo oĩ. Jare iyaracuaa catu. Jecuaeño umbɨyerovia Tumpa jare ĩru vae reta vi.L3Jayave Jesús ou ye Nazaret pe jae reta jupíe, jare jecuaeño uyapo jae reta jei vae. Jare Jesús ichɨ imandúa opaete uyeyapo vae re. ZK-2Ẽrei jae reta uicuaa'ã mbae uipota jei jocua Jesús jei chupe reta vae. :Jm1Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Maera pa chereca opaete que rupi? Icavi co apɨta vaerã cua pe ayapo vaerã cheRu iparavɨquɨ. ¿Picuaa'ã pa cua? —jei chupe reta. bI=0Jare Jesús tu jare ichɨ uecha yave, jae reta vi ipɨacañɨ. Jayave ichɨ jei Jesús pe: —Chemembɨ, ¿maera pa ndiyapo cuarãi oreve? Mase, nderu jare che ndueca tẽi opaete que rupi orepɨatɨtɨ reve —jei. H7/Jare opaete vae ipɨacañɨ. Echa'ã Jesús uicuaa cavi opaete iporomboe jare ipuere umɨmbeu cavi chupe reta jae reta upɨrandu chupe mbae re yave. EG.Jare mbapɨ ara ma uasa yave, uvãe reta chupe Tumpa jo pe. Jesús uguapɨ oĩ mboroyocui re oporomboe vae reta ipɨte pe. Uyapɨsaca oĩ jese reta jare upɨrandu chupe reta mbaembae re. fFE-Ẽrei uvãe'ã chupe. Jayave Jesús tu jare ichɨ yugüɨraa ye Jerusalén pe ueca vaerã. 2E],Echa'ã jae reta jei tẽi Jesús ou co oĩ iguataĩru reta jupíe. Ẽrei caaru ma yave, ueca reta tẽi jentarã reta jare ĩru uicuaa vae reta ñugüɨnoi vae rupi. .DU+Jare uasa ma yave pascua, Jesús tu jare ichɨ oẽ Jerusalén güi yugüeru ye vaerã jenta pe. Ẽrei Jesús upɨta Jerusalén pe tu jare ichɨ uicuaa mbae reve. {Co*Jare Jesús doce año ma güɨnoi yave, oo jae reta jupíe pascua peguarã, jae reta jecoño mai uyapo vae rami. ZB-)Jare opa año Jesús tu jare ichɨ yugüɨraa Jerusalén pe pascua ara pe. |Aq(Jare sambiaɨ ucuacuaa jare jatangãtu. Iyaracuaa catu vi. Jare Tumpa ipɨacavi oĩ jae ndive. Jesús Tumpa jo pe &@E'Jare José jare María uyapo yandeYa jo pe opaete yandeYa iporoyocui jei uyapo vaerã vae. Jayave yugüɨraa ye Galilea pe jae jenta guasu Nazaret pe. o?W&Jae ou uvãe José jare María jare Jesús ñugüɨnoi vae pe. Jayave jae vi umee yasurupai yandeYa pe, jare imiari Jesús re opaete Jerusalén pegua uãro ñugüɨnoi Cristo ou uepɨ vaerã vae reta pe. Yugüɨraa ye Nazaret pe U>#%Echa'ã jayave ime umano chugüi. Ana güɨnoi ma ochenta y cuatro año. Jecuaeño ico Tumpa jo pe jare uyeyocui Tumpa pe. Echa'ã uyecuacu tembíu güi jare uyerure Tumpa pe ara rupi jare pɨ̃tu rupi. S=$Jare ico vi penti cuña Ana jee vae. Jae co Fanuel tayɨ. Jocua Fanuel co jae penti atɨ Aser jee vae pegua. Ana co jae Tumpa iñee umɨmbeu vae. Ucuacuaa ete ma. Jaeño siete año ico ime ndive. z<m#Echa'ã uyecuaata opaete vae ipɨa pe oĩ vae. Jare nde etei ndepɨatɨtɨ eteta jese —jei Simeón María pe. ; "Jare Simeón jei Tumpa tumɨvendise José jare María. Jayave jei María pe: —Mase, Tumpa uiparavo ma cua nemembɨ. Jae uicuaacata Israel pegua reta pe quía co jae. Ẽrei jeta Israel pegua reta güɨrɨ̃rota jare jeta vae güɨroviata jese —jei—. V:%!Jare José jare Jesús ichɨ ipɨacañɨ Simeón jei Jesús re vae re. 9  Jae co penti tembipe rami.Ime tembipe yave, yaecha cavi mbaembae.Jae ramiño vi jae ndecuaaca cavita judío mbae vae reta pe.Jare Israel pegua reta uyepɨucata jae jeco pegua.Echa'ã Israel pegua reta nembae reta co” —jei Simeón. 68gNde ndiparavo opaete vae peguarã. 87kAecha ma upurumbɨasa vae nde nembou vae. #6?“CheYa, jecuaeño ayeyocui ndeve.Añave ndepuere nemaeño cheré amano vaerã chepɨacatu reve.Echa'ã cuarãi nde ndere cheve uyeyapota co. K5Jayave Simeón ovoɨ Jesús jare umbɨadora Tumpa. Jae jei: A4{Jare jocua ara Espíritu Santo uicuaaca ma Simeón pe oo vaerã uique Tumpa jo pe. Jare Jesús tu jare ichɨ güɨraa Jesús uruique Tumpa jo pe uyapo vaerã mboroyocui jei vae rupi. x3iJare Espíritu Santo uicuaaca ma Simeón pe quirãi ndarau umano ndei uecha Cristo yandeYa ombouta vae mbove. s2_Jare jocua ara penti cuimbae Jerusalén pegua Simeón jee vae oĩ Tumpa jo pe. Simeón jecuaeño uyapo jupi vae jare umbɨadora Tumpa. Jae uãro oĩ omborɨta Israel pegua reta vae ou vaerã. Jare jae tɨnee Espíritu Santo pe. T1!Jáeramo Jesús tu jare ichɨ uyucaca umee vaerã yandeYa pe mocui güɨra tórtola jee vae ani mocui pɨcasu taɨrusu vae. Echa'ã jucuarãi jei uyapo vaerã mboroyocui yandeYa umee chupe reta vae pe. 00YEcha'ã yandeYa iporoyocui pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Cuña imembɨrɨpɨ cuimbae oa yave, sambiaɨ uñeñono teeta yandeYa peguarã.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. '/GJare ara ou uvãe María oo vaerã yandeYa jo pe uyeyoeca vaerã yandeYa cotɨ. Echa'ã jucuarãi uyecuatía oĩ Moisés iporoyocui pe cuña imembɨ vae uyapo vaerã. Jayave tu jare ichɨ güɨraa Jesús tenta guasu Jerusalén pe yandeYa jo pe oñonoca tee vaerã Tumpa peguarã. D.Jare sambiaɨ ocho ara ma güɨnoi yave, tu jare ichɨ umɨcircuncidaca jare umbɨjee Jesús. Echa'ã ángel umɨmbeu María pe jucuarãi umbɨjee vaerã ndei María ipurúa mbove. s-_Jare ovecha iyandarecoa reta yugüɨraa ye Belén güi. Umbɨadora reta Tumpa jare umee yasurupai chupe opaete uyandu jare uecha vae re. Echa'ã jae reta uecha ma sambiaɨ ángel jei chupe reta rami. Güɨraa reta Jesús Tumpa jo pe U,#Ẽrei María imandúa opaete cua re jare ipɨa pe uyemɨngueta cavi jese. f+EJare opaete uyandu vae reta ipɨacañɨ ovecha iyandarecoa reta umɨmbeu chupe reta vae re. s*_Jare uecha ma yave, yugüɨraa ye umɨmbeu ĩru vae reta pe ángel jei chupe reta jocua sambiaɨ re vae. ))Jayave javoi pegua yugüɨraa joco pe, jare uvãe María jare José jare sambiaɨ. Jocua sambiaɨ uyapacua oĩ maemɨmba icaruarɨru pe. I( Jare ángel reta yugüɨraa ye yave chugüi reta ara pe, ovecha iyandarecoa reta jei uyupe: —Yaa Belén pe yaecha vaerã cua uyeyapo vae. Echa'ã yandeYa uicuaaca yandeve —jei reta. '}“Tuyembɨadoraca Tumpa ara pe oĩ vae,
jare ɨvɨ pegua reta Tumpa ipɨacavi chupe reta vae tipɨacatu” —jei. &{ Jare jupivoi uyecuaa jocua ángel ndive jeta ete ángel reta. Opaete vae umbɨadora Tumpa. Echa'ã jei reta: %  Jare cuarãi picuaata: Pevãeta sambiaɨ uñeñoma oĩ penti ñomaa pe jare uyapacua oĩ penti maemɨmba icaruarɨru pe —jei. $ Echa'ã cua pɨ̃tu oa upurumbɨasa vae David jenta guasu pe. Jae co yandeYa Cristo, Tumpa ombou vae —jei ángel chupe reta—. ,#Q Jayave ángel jei chupe reta: —Agüɨye pequɨye. Mase, amɨmbeuta peve ñee icavi vae tuicha rupi piyerovia vaerã. Cua ñee opaete vae peguarã co —jei—. <"q Jare uyecuaa chupe reta penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae, jare jembipe jae reta ñugüɨnoi vae pe. Echa'ã yandeYa imbaepuere uyecuaa chupe reta. Jare jae reta uquɨye ete. !Jare jocua pɨ̃tu amocue ovecha iyandarecoa reta uyandareco ñugüɨnoi iovecha reta re ñana rupi coiño tenta guasu Belén güi. h IJare María imembɨrɨpɨ cuimbae oa. Jayave María oñoma penti ñomaa pe jare umbɨyapacua penti maemɨmba icaruarɨru pe. Echa'ã mbaetɨ co José jare María jendarã tenta pe. Ángel reta jare ovecha iyandarecoa reta V%Jare Belén pe ñugüɨnoi rambueve, ara ou uvãe María imembɨ oa vaerã. pYJáeramo José oo Belén pe uyepapaca vaerã, jare güɨraa jembireco María. Jare María ipurúa ma. 0YJare José vi oo Nazaret Galilea pegua güi tenta guasu Belén Judea pegua pe. Echa'ã jae co David iñemoñaa reta pegua, jare David jenta guasu co jae Belén. RJare opaete vae yugüɨraa itenondegua jenta guasu pe uyepapaca vaerã. a;Jaeramo opaete vae uyepapaca Cirenio ico ɨvɨ Siria pegua reta juvicha guasurã yave. w iJuan ichɨ güi oa yave, romano reta juvicha guasu Augusto César jee vae oyocui opaete vae uyepapaca vaerã.  PJare sambiaɨ ucuacuaa, jare uñemɨatangãtu Tumpa cotɨ. Jare ico ñana rupi uyecuaa Israel pegua reta pe regua. OJae yanemborɨta guarasɨ jembipe yanemborɨ rami.Echa'ã guarasɨ umee yandeve tembipe agüɨye vaerã yaico pɨ̃tumimbi pe.Jae yanemborɨta agüɨye vaerã yaquɨye mano güi.Jae yanemborɨta yaico vaerã yandepɨacatu reve” —jei Zacarías. + QNCuarãi Tumpa uyapota, yandeparareco ramo.Jare ipuruparareco jeco pegua ombouta yanembɨasa vaerã, opa ara rupi ombou guarasɨ yanemborɨ vaerã rami.  }MNemɨmbeuta yandeYa imbae reta pe quirãi Tumpa umbɨasata chupe reta imbaeyoa reta jare jucuarãi uyembɨasacata. A }LJare ĩru vae reta uyemɨngueta nderé yave, jeita:‘Jae co penti Tumpa iñee umɨmbeu vae.’Echa'ã nde, cheraɨ, ndeota yandeYa jenonde ndiyapɨcatu vaerã japerã.   K“Tumpa ñaneñono teeta iyupeguarã jare yayapota jupi vae,
jare jae icota yande ndive cua ɨvɨ pe yaico rambueve.  7JJáeramo umeeta yandeve yayeyocui vaerã chupe yaquɨye mbae reve.Echa'ã jae yanderepɨta yanderovaicho reta güi” —jei Zacarías—. 0 [HTumpa uiparareco Abraham jare ĩru yandetenondegua reta.Echa'ã Tumpa etei uyemɨngueta Abraham ndive,
jare añave imandúa ma jocua jei uyapota vae re.   Is aGTumpa yanembɨasata yanderovaicho reta güi.Jae yanembɨasata opaete ñanemɨtarẽɨ vae reta güi.  {FJucuarãi Tumpa jei iyɨpɨ güive Tumpa iñee umɨmbeu vae reta rupi.Jae reta uñeñono tee Tumpa peguarã. s aEJae ombou yandeve jembiocui David iñemoñaa reta pegua yanembɨasa vaerã imbaepuere tuicha vae pe.  D“Tuyembɨadoraca yandeYa Tumpa.Yande co jae Israel pegua reta.Echa'ã Tumpa ipɨacavi yandeve ramo, yanderepɨ ma. }  uCJayave Zacarías - jae co Juan tu - tɨnee Espíritu Santo pe jare umɨmbeu Tumpa iñee. Echa'ã jae jei: U  %BJare opaete uyandu vae reta ipɨa pe uyemɨngueta cua uyeyapo vae re jare jei reta iyupe: —¿Mbae nunga sambiaɨ ra co aipo cua? Echa'ã yandeYa imbaepuere oĩ jae ndive. Zacarías umɨmbeu Tumpa iñee   AJare opaete Zacarías jentaɨgua reta ipɨacañɨ cua re. Jare opaete cua uyeyapo vae jerãcua opaete ɨvɨtu Judea pegua reta rupi. h  K@Jayave jupivoi Zacarías ipuere omoẽ ye iñee. Jare imiari chupe reta umbɨadora reve Tumpa. 4 c?Jayave Zacarías uechaca chupe reta jae uipota mbae uicuatía jese vae. Jayave uicuatía cuarãi: “Jee co Juan.” Jare opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta ipɨacañɨ. z o>Jayave jae reta iñãca omomɨ Zacarías pe upɨrandu vaerã chupe mbae nunga tee ra uipota oñono taɨ re. _ 9=Ẽrei jae reta jei chupe: —Mbaetɨ etei co nerentarã jocua tee güɨnoi vae. X +<Ẽrei sambiaɨ ichɨ jei chupe reta: —Jucuarãi'ã co. Yambɨjeeta co Juan.  /;Jare sambiaɨ ocho ara ma güɨnoi yave, jentarã reta yugüeru umɨcircuncidaca vaerã. Jare jae reta uipota oñono jese tu jee Zacarías.  :Jare jerãcua Elisabet jentaɨgua reta jare jentarã reta pe quirãi yandeYa uiparareco Elisabet. Jare jae reta uyerovia Elisabet ndive. R 9Jare ara ou uvãe yave Elisabet imembɨ vaerã, oa imembɨ cuimbae. q ]8Jare María upɨta Elisabet ipɨ mbapɨ yasɨ pegua. Jayave ramo oo ye jenta pe. Juan oa vae regua 1 ]7Echa'ã jucuarãi jei yandetenondegua reta pe - jae reta co Abraham jare iñemoñaa reta.Echa'ã jei chupe reta uipararecota co jaeño mai pegua” —jei María. n W6Omborɨ Israel pegua uyeyocui chupe vae reta.Echa'ã imandúa quirãi jei uipararecota co. s~ a5Umɨngapɨɨ iyembaɨ vae reta tembíu icavi vae pe.Ẽrei umee'ã co mbae icocatu vae reta pe. f} G4Jae uequi imbaepuere mburuvicha reta güi,
jare umbutuichaca uñemɨmichi vae reta. Z| /3Uicuaaca quirãi imbaepuere tuicha co.Opa umɨai uyembɨcate vae reta. A{ 2Jare Tumpa uiparareco opaete uipɨu Tumpa vae reta. z }1Echa'ã Tumpa imbaepuere tuicha co.Jae uyapo icavi vae cheve imbaepuere pe.Jae co iyoa mbae vae jee vae. y 0Yepe tẽi che cheparavete, ẽrei jae cheparareco.Mase, añave güive opaete vae jeita Tumpa chemɨvendise co. ;x s/Ayerovia Tumpa re.Jae co chembɨasa vae. @w }.Jayave María jei:“Ambɨadora yandeYa. iv M-Nde nderovia yandeYa uyapota co jae jei ndeve uyapota vae. Jáeramo jae nemɨvendise ma —jei. |u s,Mase, nde nembɨpɨ chemɨngueta rupive, chemembɨ omɨ rai cherɨe pe uyerovia ramo —jei Elisabet María pe—. tt c+Jare yepe tẽi nde co jae cheYa ichɨrã, ẽrei nde ndeyu ndepou chepɨ. Chepɨacañɨ cua re —jei—. s *Jayave Elisabet iñeeãta reve jei: —Tumpa nemɨvendise ete ĩru cuña reta güi. Jare umɨvendiseta nemembɨ —jei—. r )Jare Elisabet uyandu yave María jei chupe vae, Elisabet imembɨ omɨ rai jɨe pe. Jare Elisabet tɨnee Espíritu Santo pe. Fq (Jare oo uvãe Zacarías jenta pe, jare umbɨsaluda Elisabet. up e'Jayave mbovɨ ara rupi María oẽ oo voi jenta güi penti tenta guasu ɨvɨtu reta re Judea pegua pe. No &Jayave María jei ángel pe: —Mase, che co jae yandeYa pe ayeyocui vae. Tome tuyeyapo cheve nde ndere cheve vae rami —jei. Jayave ángel oo ye María oĩ vae güi. María opou Elisabet pe 8n m%Echa'ã Tumpa ipuere uyapo opaete —jei chupe. *m O$Mase, nerentarã Elisabet ipurúa vi, yepe tẽi ucuacuaa ete ma. Seis yasɨ ma ipurúa oĩ, yepe tẽi ĩru vae reta umbɨjee ‘Imembɨ mbae vae’ —jei—. ?l y#Jayave ángel jei María pe: —Espíritu Santo outa ndeve. Tumpa imbaepuere rupi cua uyeyapota ndeve. Jáeramo nemembɨ oata iyoa mbae reve jare jeeta co Tumpa Taɨ —jei—. mk U"Jayave María jei ángel pe: —¿Quirãita pa uyeyapo cua? Echa'ã ndei areco cuimbae —jei. j !Jare jae icota Jacob iñemoñaa reta juvicha guasurã jaeño mai pegua. Jare jae iporoyocuia ndarau opa —jei ángel chupe. (i K Jae güɨnoita mbaepuere tuicha vae, jare jeeta co Tumpa Taɨ. Jare yandeYa Tumpa uyapota Israel pegua reta juvicha guasurã itenondegua David rami —jei—. dh CMase, ndepuruata co jare nemembɨta. Jare nembɨjeeta nemembɨ Jesús —jei María pe—. hg KJayave ángel jei chupe: —Agüɨye equɨye, María. Echa'ã Tumpa ipɨacavi ndeve —jei—. nf WMaría cua uyandu yave, ipɨacañɨ. Echa'ã uicuaa'ã mbae ra uipota jei ángel jei chupe vae. 0e [Jare ángel uique María oĩ vae pe jare jei chupe: —Iyerovia. YandeYa ipɨacavi ndeve. YandeYa oĩ nde ndive. YandeYa nemɨvendise ete ĩru cuña reta güi —jei. /d YMaría ipɨ. María co jae penti cuñatai güɨreco'ã etei cuimbae vae. Ẽrei jae jei ma umenda vaerã José ndive. José co jae penti David iñemoñaa reta pegua. ~c wJare Elisabet seis yasɨ ma ipurúa yave, Tumpa ombou ángel Gabriel tenta guasu Nazaret ɨvɨ Galilea pegua pe Lb —Cuarãi yandeYa uyapo cheve. Ɨma ma chemara ĩru vae reta güi chemembɨ'ã etei ramo. Ẽrei añave yandeYa chemborɨ agüɨye vaerã chemara chugüi reta —jei. Jesús oata vae regua a Jare mbovɨ ara rupi Zacarías jembireco Elisabet ipurúa. Jayave Elisabet uñemi pandepo yasɨ jenta pe. Echa'ã jae jei: S` !Jare opa ma yave Zacarías iparavɨquɨ Tumpa jo pe, oo ye jenta pe. ]_ 5Jare Zacarías oẽ yave, ipuere'ã omoẽ iñee chupe reta. Jáeramo jae reta uicuaa Zacarías uecha mbae Tumpa jo pe oĩ rambueve. Echa'ã jae umupũa ipo chupe reta. Ẽrei ipuere'ã etei mbae jei chupe reta. %^ EJare Israel pegua reta uãro ñugüɨnoi Zacarías oẽ vaerã Tumpa jo güi, jare ipɨacañɨ reta quirãi Zacarías upɨta ɨma Tumpa jo japɨpe pe. :] oMase, niñeeta'ã ndepɨta cua amɨmbeu ndeve vae uyeyapo regua. Echa'ã nderovia'ã che jae ndeve vae. Ẽrei che jae ndeve vae uyeyapota co ara ou uyeyapo vaerã yave —jei. B\ Jayave ángel jei ye Zacarías pe: —Che co jae Gabriel. Che ayeyocui Tumpa pe. Tumpa chembou chemiari vaerã ndeve jare amɨmbeu vaerã ndeve cua ñee icavi vae —jei chupe—. 3[ aJayave Zacarías jei ángel pe: —¿Quirãita pa aicuaa añetete ra cua nde ndere cheve vae? Echa'ã che acuacuaa ete ma jare chembireco ucuacuaa ete ma vi —jei. VZ 'Jae oota yandeYa jenonde uauca vaerã tu reta pe isambiaɨ reta jare Tumpa jei vae uyapo'ã vae reta uyeyapo vaerã iyaracuaa vae retarã jare jupi vae retarã. Jucuarãi uyapota, Israel pegua reta uãro vaerã yandeYa. Jae icota Elías icose vae rami jare güɨnoita mbaepuere Elías güɨnoise vae rami —jei ángel Zacarías pe. RY Jare umbɨyerovata yandeYa Tumpa cotɨ jeta Israel pegua reta —jei—. X  Echa'ã yandeYa umbutuichacata co. Jae ndarau etei ucau. Jare tɨneeta Espíritu Santo pe ichɨ güi oa güive —jei chupe—. rW _Jare nde ndiyeroviata co tuicha. Jare jeta vi uyeroviata jae oa vae regua —jei ángel Zacarías pe—. /V Y Ẽrei ángel jei chupe: —Agüɨye equɨye, Zacarías. Tumpa uyandu ma ndiyerure, jare nembireco Elisabet imembɨta ndeve cuimbae. Jare nembɨjeeta Juan —jei—. HU   Jare Zacarías uecha yave ángel, ipɨacañɨ jare uquɨye vi. T   Jare uyecuaa Zacarías pe penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae. Ángel uyemboɨ oĩ mbae ipiche cavi vae imesa iyacata cotɨ. S  Jare jeta Israel pegua reta yatɨ ma uyerure ñugüɨnoi Tumpa jo oca pe, Zacarías mbae ipiche cavi vae uapɨ oĩ rambueve. /R Y Jare jocua ara Zacarías iparavɨquɨ co uique vaerã yandeYa jo japɨpe pe etei uapɨ vaerã mbae ipiche cavi vae. Echa'ã jecuaeño uyapo jucuarãi sacerdote reta. Q ;Penti ara penti atɨ Abías jee vae pegua sacerdote reta uparavɨquɨ ñugüɨnoi Tumpa jo pe. Jáeramo Zacarías uyapo oĩ iparavɨquɨ joco pe. P Ẽrei mbaetɨ co Zacarías isambiaɨ. Echa'ã Elisabet imembɨ mbae vae co. Jare Zacarías jare Elisabet ucuacuaa ete ma. 2O _Zacarías jare jembireco uyapo jupi vae jare jucuarãi umbɨyerovia Tumpa. Echa'ã jecuaeño uyapo yandeYa iporoyocui reta. Mbaetɨ quía ipuere umbɨjeco reta mbae re. rN _Herodes ico yave ɨvɨ Judea pegua reta juvicha guasurã, ico vi penti sacerdote Zacarías jee vae. Jae co sacerdote penti atɨ Abías jee vae pegua. Zacarías jembireco co jae Aarón iñemoñaa reta pegua jare jee co Elisabet. iM MAicuatía aĩ ndeve cua, ndicuaa vaerã añete co jocua ndiyemboe jese vae. Juan oata vae regua @L {Jáeramo icavi echa cheve che vi aicuatía vaerã ndeve, mburuvicha Teófilo, amɨmbeu vaerã ndeve quirãi opaete uyeyapo. Echa'ã che aicuaa cavi opaete iyɨpɨ güive uyeyapo vae. K Jocua uyeyapo vae iyɨpɨ güive uecha vae reta jucuarãi umɨmbeu yandeve. Echa'ã jae reta umɨmbeu Tumpa iñee ĩru vae reta pe. TJ %Jeta vae umɨmbeu ma uicuatía reve opaete yandepɨte pe uyeyapo vae regua. xI kAñave yambɨadora Tumpa. Echa'ã jae yanembɨasa yandeYa Jesucristo uyapo vae rupi. Jaeño co Tumpa. Jae uyembɨadoraca ete co jare güɨnoi mbaepuere tuicha ete vae añave jare jaeño mai pegua. Jáeramo ipuere umee peve mbaepuere agüɨye vaerã pepia chugüi jare piyemboɨ vaerã teco mbae reve jae jovai. Joco pe peechata Tumpa jare piyerovia eteta. Amén. H ZG /Pemborɨ ĩru vae reta uyembɨasaca vaerã mbaembae tata güi peepɨ rami. Piparareco reta, ẽrei piñemoa vi imbaeyoa reta güi. Echa'ã icavi co piñamɨtãa vaerã chugüi imbaeyoa reta. Yambɨadora Tumpa EF Piparareco amocue ipurugüɨrovia re ipɨrãta'ã vae. 6E gJecuaeño pico cavi, Tumpa ipuere vaerã uicuaaca peve ipuruau. Jare jecuaeño peãro piyerovia reve penoi vaerã tecove opa mbae vae yandeYa Jesucristo ipuruparareco rupi. D 7Ẽrei piñemɨmɨrãta pepurugüɨrovia re, cherɨvɨ reta. Echa'ã pepurugüɨrovia Tumpa pegua co. Jare piyerure Espíritu Santo imbaepuere rupi. CC Jocua reta iporomboe güɨrovia vae reta uyembɨyao moromboe añete vae güɨrovia vae reta güi. Echa'ã jocua reta uicuaa'ã etei Tumpa jare mbaetɨ güɨnoi Espíritu Santo ipɨa pe. IB  Echa'ã jae reta umɨmbeu peve quirãi ara taɨcuegua reta pe amocue vae oyoyaita Tumpa iñee umɨmbeu vae reta jare quirãi jecuaeño yugüɨrecota jei vae reño Tumpa jei vae uyapo'ã ramo. hA KẼrei, cherɨvɨ reta, pemandúa yandeYa Jesucristo jemimondo reta umɨmbeu peve vae re. @ Jae reta iñeenguru ĩru vae reta re jare iñera ĩru vae reta re. Jecuaeño yugüɨreco jei vae reño. Umbɨyerovia-raangaiño ĩru vae reta. Echa'ã uipotañoi ĩru vae reta umee vaerã mbaembae chupe reta. Piñemɨmɨrãta pepurugüɨrovia re ? Jare ou yave, uãata opaete vae. Uicuaacata quirãi Tumpa jei vae uyapo'ã vae reta jecuaeño uyapo icavi mbae vae uipota'ã uyapo Tumpa jei vae ramo. Jae ramiño vi uicuaacata quirãi jocua iyoa vae reta jei icavi mbae vae icotɨ.” Jucuarãi jei. V> 'Jare Enoc - jae co siete ñemoñaa pegua Adán güi vae - jae co penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae - jei cua reta re cuarãi: “Mase, yandeYa outa jeta ete oñono tee iyupeguarã vae reta ndive. z= o Ou ɨvɨtu tanta uyepeyu ɨ guasu iárambo yave, uyeyapo ɨaparoa tuicha vae, ẽrei ɨ iárambo jaeño uyecuaa tɨrɨyai. Jocua oporomboe vae reta jocua ɨaparoa rami co. Echa'ã jae reta uyapo uñemɨmaraca vaerãño. Jae ramiño vi jae reta yasɨtata uguata vae reta rami co. Echa'ã yugüɨraata pɨ̃tumimbi oĩ vae pe yugüɨreco vaerã joco pe jaeño mai pegua. w< i Pe reta piyembatɨ yave pecaru vaerã piyerau reve, jae reta vi ucaru pe reta ndive imara mbae reve. Ẽrei icavi'ã co ucaru reta vaerã pe reta ndive. Echa'ã añetete'ã co peĩru reta. Jae reta amapɨ̃tu ama mbaetɨ güɨnoi vae reta rami co. Echa'ã jocua nunga amapɨ̃tu tanta osi ɨvɨtu ete yave, ẽrei ama oquɨ'ã etei. Jae ramiño vi temitɨ reta ía ipiru ndei ipuere yagüɨye mbove vae rami co. Echa'ã taɨcue rupi temitɨ reta etei ipiru, iya opa omombo japo reta reve ramo. w; i Tumpa uiporaracata chupe reta. Uyapo reta Caín uyapo rami. Jae ramiño vi corepoti uipota ete ramo, uyapo reta icavi mbae vae Balaam uyapo rami. Jae ramiño vi uyapo reta Tumpa jei chupe reta agüɨye vaerã uyapo vae, Coré uyapo rami. D:  Ẽrei moromboe añete mbae vae re oporomboe vae reta jei icavi mbae vae uicuaa mbae vae cotɨ. Jae reta maemɨmba reta rami co. Echa'ã yugüɨreco jei vae reño. Jáeramo uiporaracata. L9  Ẽrei Miguel etei - jae co ángel reta itenondegua - uipɨu umbɨjeco vaerã aña guasu. Echa'ã jae uyeaca yave aña guasu ndive Moisés jetecue re, jei chupe: “YandeYa tuñeengata ndeve.” p8 [Jae ramiño vi moromboe añete mbae vae re oporomboe vae reta ipɨa pe uyemɨngueta cavi'ã. Jae reta uyapo pɨchɨ̃i vae jete pe, jare güɨrɨ̃ro mburuvicha reta, jare jei icavi mbae vae mbaepuere güɨnoi vae reta cotɨ. U7 %Jae ramiño vi Tumpa uiporaraca Sodoma jare Gomorra jare tenta guasu iyɨpɨ rupi ñugüɨnoi vae reta pegua reta pe. Echa'ã jocua tenta guasu reta pegua reta jecuaeño uyapo aguasa jare cuimbae joco pe yugüɨreco vae reta jecuaeño uyerereco uyupii. Jáeramo Tumpa uiporaraca ete chupe reta uicuaaca vaerã ĩru vae reta pe agüɨye vaerã uyapo jae reta uyapo rami. Jáeramo Tumpa opa uyuca reta tata pe. Jare jocua tata uyemɨjaanga tata opa mbae vae re. B6 Jae ramiño vi Tumpa uiporaraca amocue ángel pe. Echa'ã tenonde voi Tumpa umee chupe reta mbaepuere. Ẽrei jae reta uipota'ã uyeyocui Tumpa pe ramo, ueya yugüɨrecoarenda. Jáeramo Tumpa uñapɨ̃ti oñono reta pɨ̃tumimbi pe. Joco pe jaeño mai pegua uãro ñugüɨnoi Tumpa uãa reta vaerã jocua ara pe. E5 Jáeramo yepe tẽi picuaa ma, ẽrei aipota pumɨmandúa ye cua re: YandeYa uepɨ Israel pegua reta güeru Egipto güi. Ẽrei taɨcue rupi opa uyuca jei vae güɨrovia'ã vae reta. 4 5Echa'ã amocue cuimbae Tumpa jei vae uyapo mbae vae uñemɨĩru vɨari pe reta ndive. Jae reta jei Tumpa ipɨacavi chupe reta ramo, ipuere uyapo pɨchɨ̃i vae. Ẽrei jae reta oyovaicho yandeYa Jesucristo ndive. Ɨma ma Tumpa uicuaaca yandeve quirãi jae reta uiporarata co. w3 iCherɨvɨ reta, aipota ete aicuatía peve yandiyembɨasa regua. Ẽrei icavi echa cheve aicuatía vaerã peve ĩru mbaembae regua. Jáeramo cua tupapire pe aipota pumbɨaracuaa pepuere vaerã piñemɨatangãtu yandepurugüɨrovia re. Echa'ã Tumpa uicuaaca cua mburugüɨrovia oñono tee iyupeguarã vae reta pe. Agüɨye etei perovia moromboe añete mbae vae. q2 ]Tumpa tumee peve jeta ete ipuruparareco jare ipɨacatu jare ipuruau. Moromboe añete mbae vae reta h1 MChe co jae Judas. Che co jae Jacobo tɨvɨ. Che ayeyocui Jesucristo pe. Aicuatía aĩ cua tupapire yandeRu Tumpa uiparavo vae reta pe. Tumpa perau jare peñono tee Jesucristo peguarã. Jesucristo jecuaeño uyandareco peré. 40aJare ime ye jeta mbaembae Jesús uyapo vae. Opaete cua mbaembae regua uyecuatía oĩ yave penti penti rupi, uatata opaete tupapire jendarã cua ɨvɨ pe. Amén.4/aChe co jae jocua Jesús jemimboe, jare che amɨmbeu añete co cua pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã che aicuatía cua. Jare opaete nduicuaa cua amɨmbeu vae añete co. t~~b}}|{izyyaxwwbvvuttttsrqZppQoo?n(mll,kjiiihhFgffedd$cXb2aP``_z^^]t\\U[wZZ]YdXWW;VxUUFT S5R/QPP+OiNdMLL5KKJ3IHGG/FEDDCC9BB AH@@?Z>==Jayave Jesús jei chupe: —Mocui cuimbae ipía ĩru cuimbae pe. Penti cuimbae ipía chupe quinientos ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua, jare ĩru cuimbae ipía chupe cincuenta ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua —jei—. }s(Jayave Jesús jei fariseo pe: —Simón, aipota mbae jae ndeve. —Ere cheve, oporomboe vae —jei Jesús pe. c?'Jare fariseo Jesús pe uparea vae cua uecha yave, jei iyupe ipɨa pe: “Cua cuimbae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae yave, uicuaata tẽi quía co cua cuña jare mbae nunga cuña co jae. Echa'ã iyoa vae co” —jei. \1&Jayave cuña uyemboɨ Jesús icupe cotɨ jare uyao. Jare umbɨpɨ umãquɨ Jesús ipɨ jesaɨ pe. Jayave cuña umɨtini Jesús ipɨ ía pe jare uyurupɨte vi ipɨ. Jayave uipichɨ mbae ipiche cavi vae ipɨ re. ;o%Jare penti cuña aguasa rupi ico vae jocua tenta guasu pegua uicuaa Jesús ucaru co oĩ fariseo jenta pe, jare güeru mbae ipiche cavi vae jɨru ita alabastro jee vae pegua pe. $Jare penti fariseo uparea Jesús pe oo vaerã ucaru jae ndive. Jayave Jesús oo fariseo jenta pe jare uguapɨ ucaru vaerã. dA#Ẽrei opaete iyaracuaa vae reta uicuaaca aracuaa icavi co —jei. Jesús Simón jenta pe "Che cuimbaerã ayeyapo vae ayu, jare che ayecuacu'ã tembíu jare vino güi. Jáeramo pe reta pere: ‘Mase, jae jou jeta tembíu jare vino. Jae co mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta iamigo’ —pere, jei—. !Echa'ã Juan upurumbɨbautizase vae ou, jare jae uyecuacu tembíu jare vino güi. Jáeramo pe reta pere aña oya co Juan re —jei—. iK Jae reta co sambiaɨ plaza pe uguapɨ ñugüɨnoi vae reta rami. Jae reta jei uyupe cuarãi: ‘Nduyemimbɨ ma peve, ẽrei pe reta pepɨrae'ã. Orepɨatɨtɨ perovaque, ẽrei pe reta piyao'ã.’ Jucuarãi jei —jei—. #?Jayave Jesús jei chupe reta: —Tamɨmbeu peve mbae ndive amboyovaque añave yugüɨreco vae reta. Tamɨmbeu peve mbae rami co jae reta —jei—. #Ẽrei fariseo reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta uyapo'ã Tumpa jei uyapo vaerã vae. Echa'ã uyembɨbautizaca'ã Juan pe —jei. 5Jare mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare opaete uyapɨsaca Juan re vae reta uicuaaca Tumpa jupi co. Echa'ã Juan umbɨbautiza reta —jei—. c?Che jae peve, Tumpa umee Juan upurumbɨbautizase vae pe uyapo vaerã jeta ete ĩru Tumpa iñee umɨmbeu vae reta uyapo vae güi. Ẽrei taɨcuegua vae Tumpa iporoyocuia pegua uyembutuichaca eteta Juan güi —jei—. ]3Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ jese cuarãi:‘Mase’ —jei Tumpa—, ‘che amondota chiñee güɨraata vae nderenonde,
uyapɨcatu vaerã nderaperã.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei chupe reta—. <q¿Peo ra pemae vaerã penti Tumpa iñee umɨmbeu vae re? Añete che jae peve, Tumpa umee chupe uyapo vaerã jeta ete ĩru Tumpa iñee umɨmbeu vae reta uyapo vae güi —jei—. F¿Quía re pa co peo pemae? Jae omonde'ã temimonde ipõra vae. Mase, temimonde ipõra vae omonde vae reta yugüɨreco mburuvicha guasu reta jenta pe jare icavi ete yugüɨreco —jei—. Jare yugüɨraa ye yave Juan ombou vae reta, Jesús umbɨpɨ umɨngueta joco pe ñugüɨnoi vae reta Juan re. Jei chupe reta: —¿Quía re pa co peo ñana pe pemae? Jae ipɨrãta mbae vae'ã co tacuarãsɨ omɨ ɨvɨtu uipeyu yave vae rami —jei—. X)Jare Tumpa umɨvendiseta jecuae güɨrovia cheré vae reta —jei chupe reta. L Jayave Jesús jei Juan ombou chupe vae reta pe: —Pecua ye pemɨmbeu Juan pe peecha jare piyandu vae. Jesa mbae vae reta umae ma. Ipuere mbae uguata vae reta uguata ma. Ipire ocui vae reta ucuera ma. Iyapɨsa mbae vae reta uyandu ma. Umano vae reta icove ye ma. Iparavete vae reta uyapɨsaca ñee icavi vae re —jei—. Q Jayave jocua ora pe etei Jesús umbɨgüera jeta imbaerasɨ vae reta jare umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. Jae ramiño vi umbɨgüera jeta jesa mbae vae reta, jae reta umae vaerã. p YJayave jocua cuimbae reta yugüeru uvãe Jesús oĩ vae pe jare jei chupe: —Juan upurumbɨbautizase vae orembou ndeve. Jae jei: ‘¿Nde pa co jae Cristo outa vae? ani ¿nuãrota pa ĩru vae ou vaerã?’ —jei, jei reta. ) KJayave Juan ueni mocui jemimboe reta jare ombou yandeYa oĩ vae pe jei vaerã chupe: —¿Nde pa co jae Cristo outa vae? ani ¿nuãrota pa ĩru vae ou vaerã? J  Jare Juan jemimboe reta umɨmbeu Juan pe opaete cua regua. Jare Jesús uyapo vae jerãcua opaete Judea rupi jare opaete Judea iyɨpɨ rupigua rupi. Juan ombou jemimboe reta Jesús oĩ vae pe \1Jayave opaete vae uquɨye. Umbɨadora reta Tumpa. Jei reta: —Penti Tumpa iñee umɨmbeu vae ipuere ete vae ou ma yandepɨte pe. Tumpa ombou yandeve yanderau ramo. Echa'ã yande co jae imbae reta —jei reta. dAJayave umano vae uguapɨ jare umbɨpɨ uyemɨngueta. Jayave Jesús umee ye ichɨ pe. 3Jayave Jesús oo uyavɨquɨ umano vae jɨru. Jare ovoɨ güeru vae reta uyemboɨ. Jayave Jesús jei taɨrusu vae pe: —Che jae ndeve: Epũa. V% Jare yandeYa uecha yave cuña, uiparareco jare jei chupe: —Agüɨye iyao. $A Jare oo ma uvãe yave coiño tenta guasu jonque güi, umano vae güeru vae reta yugüeru tenta guasu güi. Umano vae penti cuimbae co jare ichɨ penti cuña ime umano vae co. Umano vae jocua cuña imembɨ jae vaeño co. Jare jeta tenta guasu pegua reta yugüeru jocua cuña jupíe.  Jayave pɨareve pe Jesús oo tenta guasu Naín pe. Jare jeta jemimboe reta jare ĩru vae reta yugüɨraa jae jupíe. Z- Jayave sundaro reta juvicha ombou vae reta yugüɨraa ye sundaro reta juvicha jenta pe, jare uecha ucuera ma co uyeyocui vae imbaerasɨ ico vae. Jesús umbɨjecove ye cuña ime umano vae imembɨ cuimbae iK Jare Jesús cua uyandu yave, ipɨacañɨ sundaro reta juvicha re. Jayave uyerova jare jei jeta vae yugüɨraa jaɨcue vae pe: —Che jae peve, avãe'ã cua nunga mburugüɨrovia tuicha vae Israel pegua reta ipɨte pe. 9k‘Echa'ã ime mburuvicha mbaepuere güɨnoi cheré vae reta. Jae ramiño vi che anoi mbaepuere sundaro reta re. Che jae penti sundaro pe: Ecua, jare jae oo. Jae ramiño vi che jae ĩru sundaro pe: Eyu, jare jae ou. Jae ramiño vi che jae cherembiocui pe: Iyapo cua, jare jae uyapo’ —jei, jei reta. %~CJayave Jesús oo jae reta jupíe. Jare yugüɨraa ma uvãe yave coiño mburuvicha jenta güi, mburuvicha ombou amocue iĩru reta uñeovãiti vaerã Jesús ndive. Jae reta jei chupe: —Mburuvicha jei: ‘Agüɨye iyemambeco, cheYa, ndeyu vaerã cherenta pe. Echa'ã mbae'ã co che. Jáeramo aa'ã noovãiti. Ndepuere ndere joco güiño cherembiocui ucuera vaerã, jare ucuerata co’ —jei, jei reta chupe—. } K|Echa'ã jae yanderau jare uyapo yandeve penti tupao —jei reta. ,{QJare yugüeru uvãe yave Jesús oĩ vae pe, uyerure chupe cua re. Jei reta chupe: —Cua mburuvicha ipɨacavi co. Jáeramo icavi co nde ndiyapo vaerã cua chupe. Xz)Jare sundaro reta juvicha uyandu Jesús regua. Jáeramo omondo Jesús oĩ vae pe amocue judío reta itenondegua reta, jae reta uyerure vaerã Jesús pe oo vaerã umbɨgüera sundaro reta juvicha jembiocui. $yAJare jocua tenta guasu pe ico penti sundaro reta juvicha jembiocui. Cua cuimbae imbaerasɨ. Umano pota echa. Jare sundaro reta juvicha uau cua jembiocui. Vx 'Jare opa ma imiari yave uyapɨsaca jese vae reta pe, Jesús oo Capernaum pe. lwQ1Ẽrei ime yave quía uyapɨsaca cheré vae, uyapo'ã yave che jae chupe uyapo vaerã vae, jae co ĩru cuimbae jentarã uyapo vae rami. Ẽrei jae oyoo'ã oñono vaerã tenta iguapɨcarã itape re. Oñono jentarã ɨvɨ iaramboño. Jayave tuicha oquɨ jare jeta ete ɨ usɨrɨ tenta iyɨpɨ rupi jare opa umbɨyapara. Opa uyembai jocua tenta —jei. v 0Jae co penti cuimbae jentarã uyapo vae rami. Oyoo quɨpe oñono vaerã tenta iguapɨcarã itape re. Jare tenta uyeyapo ma yave, tuicha oquɨ jare jeta ete ɨ usɨrɨ tenta iyɨpɨ rupi. Ẽrei tenta omɨ'ã etei. Echa'ã iyapoa oñono itape re —jei—. u1/Ime yave quía ou cheve uyapɨsaca vaerã cheré vae, jae uyapo yave che jae chupe uyapo vaerã vae, tamɨjaanga peve mbae rami co jae —jei—. vte.¿Maera pa pere cheve: ‘OreYa, oreYa’? Echa'ã piyapo'ã che jae peve piyapo vaerã vae —jei—. s)-Quía nunga jecocavi vae güɨnoi icavi vae ipɨa pe. Jáeramo jei icavi vae. Jae ramiño vi quía nunga jecopochɨ vae güɨnoi icavi mbae vae ipɨa pe. Jáeramo jei icavi mbae vae. Echa'ã penti penti uyemɨngueta ipɨa pe güɨnoi vae rupi —jei—. Tenta iguapɨca ,rQ,Echa'ã yaicuaa penti temitɨ icavi co, ía icavi yave. Yaequi'ã ɨva penti yai jãti vae güi. Jae ramiño vi yaequi'ã uva penti yai jãti vae güi —jei—. q+Penti temitɨ icavi vae umee'ã ía icavi mbae vae. Jae ramiño vi penti temitɨ icavi mbae vae umee'ã ía icavi vae —jei—. ]p3*Ndarau ndepuere ndere neĩru pe: ‘Cherɨvɨ, taequi nderesa güi jocua ɨtɨ michi vae.’ Echa'ã nde nenoi ɨtɨ tuicha vae nderesa pe. Nde co jae upurumbɨtavɨ vae. Eequi rani ɨtɨ tuicha vae nderesa güi. Jayave nemae cavita ndepuere vaerã ndeequi ɨtɨ michi vae neĩru jesa güi —jei—. Ía icavi vae jare ía icavi mbae vae ~ou)Agüɨye emae ɨtɨ michi vae neĩru jesa pe oĩ vae re, ime yave nenoi ɨtɨ tuicha vae nderesa pe —jei—. n-(Penti uyemboe oĩ vae uicuaa ete'ã oporomboe vae uicuaa vae rami. Ẽrei opaete re uyemboe yave, uicuaata oporomboe vae uicuaa rami —jei—. Hm 'Jayave Jesús jei chupe reta umɨjaanga reve: —Penti jesa mbae vae ipuere'ã etei uechaca tape ĩru jesa mbae vae pe. Jucuarãi uyapo yave, mocui reve uasavita ɨvɨcua pe —jei—. Ol&Pemee mbaembae ĩru vae reta pe, jare ĩru vae reta umeeta mbaembae peve. Jae reta umeeta peve jeta ete ĩru vae reta pe pemee vae güi. Echa'ã icavi vae piyapo yave ĩru vae reta pe, ĩru vae reta uyapota icavi vae peve. Ẽrei icavi mbae vae piyapo yave ĩru vae reta pe, ĩru vae reta uyapota icavi mbae vae peve —jei. gkG%Agüɨye piñera ĩru vae re, agüɨye vaerã ĩru vae iñera peré. Agüɨye pembɨjeco ĩru vae mbae re, agüɨye vaerã ĩru vae pembɨjeco mbae re. Pembɨasa ĩru vae pe, ĩru vae umbɨasa vaerã peve —jei—. Wj'$Piparareco ĩru vae reta, peRu uiparareco rami —jei—. Iñera ĩru vae re Yi+#Ẽrei peau perovaicho reta, jare piyapo icavi vae chupe reta. Piporuca mbae ĩru vae pe jare agüɨye peãro umbɨjecovia ye peve vaerã. Jucuarãi piyapo yave, Tumpa umeeta peve mbae icavi ete vae jare peapota taɨ retarã. Echa'ã Tumpa ipɨacavi umee'ã yasurupai chupe vae reta pe jare icavi mbae vae uyapo vae reta pe —jei—. Vh%"Jare piporuca yave mbae ĩru vae pe jae umee ye peve vaerãño, jocua mbaetɨ co mbae icavi vae. Echa'ã iyoa vae reta uiporuca mbaembae ĩru vae pe jocua ĩru vae umbɨjecovia ye chupe vaerã —jei—. g7!Jare piyapo yave icavi vae icavi vae uyapo peve vae reta peño, jocua mbaetɨ co mbae icavi vae. Echa'ã iyoa vae reta uyapo vi jucuarãi —jei—. f  Echa'ã peau yave perau vae retaño, jocua mbaetɨ co mbae icavi vae. Echa'ã iyoa vae reta uyapo vi jucuarãi —jei—. heIPiyapo ĩru vae reta pe pipota ĩru vae reta uyapo vaerã peve vae rami —jei chupe reta—. d9Ime yave quía uyerure ndeve mbae re vae, emee chupe. Jare ime yave quía nembaembae upɨ̃ro ndegüi vae, agüɨye iñemɨacatẽɨ chupe —jei—. LcIme yave quía ocua nderovaɨque re vae, erova ipuere vaerã ocua ye jovaicho re. Jare ime yave quía ndeasoya upɨ̃ro ndegüi vae, emaeño jese upɨ̃ro vaerã ndegüi ndecamisa vi —jei—. b Ĩru vae reta uyepɨpeyu peré yave jare icavi mbae vae jei peve yave, piyerure Tumpa pe jae umɨvendise reta vaerã —jei—. a%Ẽrei che jae pe reta piyapɨsaca cheré vae pe cua: Peau perovaicho reta, jare piyapo icavi vae pemɨtarẽɨ vae reta pe —jei—. `Jare opaete vae jei icavi vae jese vae reta uiporarata co. Echa'ã jucuarãiño vi uyapo itenondegua reta upurumbɨtavɨ vae reta pe. Jocua upurumbɨtavɨ vae reta jei iyapu reve: ‘Che co jae Tumpa iñee umɨmbeu vae’ —jei Jesús—. Peau perovaicho reta _'Jare jeta güɨnoi vae reta uiporarata co. Echa'ã iyembaɨta reta. Añave upuca reta. Ẽrei ipɨatɨtɨta reta jare uyaota reta —jei—. ^ Ẽrei icocatu vae reta uiporarata co. Echa'ã jae reta uyerovia ma jeta corepoti güɨnoi vae re —jei Jesús chupe reta—. u]cJocua ara ou uvãe yave, piyerovia. Echa'ã Tumpa güɨnoi ara pe mbae icavi ete vae pembaerã. Echa'ã jucuarãi uyapota reta peve vae itenondegua reta uyapo cua nunga icavi mbae vae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta pe —jei—. \!Ĩru vae reta pemɨtarẽɨta jare ndarau uipota yugüɨreco peĩrurã. Jae reta jeita icavi mbae vae peve jare uyemɨnguetata peãgüe pe. Cuarãi uyapota reta peve, pe reta perovia cheré ramo. Che co jae cuimbaerã uyeyapo vae. Ẽrei piyerovia —jei Jesús—. [!Tuyerovia añave iyembaɨ vae reta. Echa'ã Tumpa jeta umeeta chupe reta. Tuyerovia añave uyao vae reta. Echa'ã upucata reta —jei—. +ZOJayave Jesús umae jemimboe reta re jare jei: —Tuyerovia iparavete vae reta. Echa'ã Tumpa umeeta chupe reta yugüɨreco vaerã iporoyocuia pe —jei—. Y!Jare opaete vae uipota uyavɨquɨ Jesús. Echa'ã jae güɨnoi mbaepuere umbɨgüera vaerã opaete imbaerasɨ vae reta. Uyerovia vae reta 7XiJesús umbɨgüera vi aña oya jese vae reta. WJayave Jesús ugüeyɨ ye ɨvɨtu guasu güi ñuu pe jae reta ndive. Jare joco pe ñugüɨnoi jeta Jesús jemimboe reta jare jeta Judea pegua reta jare Jerusalén pegua reta jare tenta guasu Tiro jare Sidón iyɨpɨ rupigua reta. Tiro jare Sidón coiño co ñugüɨnoi ɨ guasu güi. Opaete vae yugüeru uyapɨsaca vaerã Jesús re, jare Jesús umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta. ~VuJacobo tɨvɨ Judas jee vae, jare Judas Iscariote (cua cuimbae umee Jesús jovaicho reta pe). Jesús omboe jeta vae XU)Mateo, Tomás, Alfeo taɨ Jacobo jee vae, Simón (jae co Zelote pe ueni vae), ~TuSimón (Jesús umbɨjee Pedro), jare Simón tɨvɨ Andrés jee vae, jare Jacobo jare Juan, jare Felipe, Bartolomé, cS? Jare cõe ma yave, ueni jemimboe reta. Jayave uiparavo doce umbɨjee temimondo reta vae: }Rs Jayave penti pɨ̃tu Jesús oo ɨvɨtu guasu re uyerure vaerã Tumpa pe, jare icõe joco pe uyerure Tumpa pe. 1Q[ Jayave mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta pochɨ ete Jesús pe jare uyemboemboe mbae ra uyapota Jesús pe. Jesús uiparavo doce jemimondo retarã P% Jayave umae opaete iyɨpɨ rupi ñugüɨnoi vae reta re, jare jei cuimbae pe: —Eupi ndepo. Jayave cuimbae ipo uupi, jare ucuera voi. WO' Jayave Jesús jei chupe reta: —Tapɨrandu peve cua: ¿Mbae pa jei mboroyocui? ¿Yayapota pa icavi vae ani icavi mbae vae mbutuu ara pe? ¿Icavi pa yapuruepɨ ani yapuruyuca vaerã mbutuu ara pe? —jei. RNẼrei Jesús uicuaa jae reta ipɨayemɨngueta, jare jei cuimbae ipo jovaicho tɨpa vae pe: —Epũa eyu iyemboɨ cua reta jovai. Jayave cuimbae upũa uyemboɨ joco pe ñugüɨnoi vae reta ipɨte pe. 2M]Jare mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta umae ngatu Jesús re, uecha vaerã umbɨgüerata ra quía mbutuu ara pe. Echa'ã uipota tẽi umbɨjeco vaerã. LJare ĩru mbutuu ara pe Jesús uique judío reta itupao pe jare oporomboe. Jare joco pe oĩ penti cuimbae ipo iyacata tɨpa vae. K9Jayave Jesús jei chupe reta: —Che cuimbaerã ayeyapo vae chepuere jae mbae icavi uyeyapo vaerã mbutuu ara pe. Cuimbae ipo jovaicho tɨpa vae TJ!David uique Tumpa jo pe jare jou mbɨyape Tumpa jo pe uñeñono tee vae reta, jare umee vi jae ndive ñugüɨnoi vae reta pe. Agüɨyeta tẽi co quía jou jocua mbɨyape, jaeño sacerdote reta —jei. %ICJayave Jesús jei fariseo reta pe: —¿Pemɨngueta'ã pa David uyapocue vae regua, jae jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta iyembaɨ yave? —jei—. mHSJare amocue fariseo reta jei chupe reta: —¿Maera pa piyapo piyapota'ã tẽi mbutuu ara pe vae? G )Mbutuu ara pe Jesús oo co rupi jemimboe reta ndive. Jare jemimboe reta uipoo trigo. Jayave uipoquɨtɨ uequi vaerã ipire, trigo jou vaerã. +FO'Jare ime yave quía vino indechi vae jou vae, uipota'ã jupivoi jou vino ipɨau vae. Echa'ã jae jei vino indechi vae icavi ete vino ipɨau vae güi —jei.KE&Jáeramo yambɨru vino ipɨau vae jɨru ipɨau vae pe —jei—. \D1%Jae ramiño vi icavi'ã yambɨru vaerã vino ipɨau vae vino jɨru guacapi indechi vae pe. Echa'ã jucuarãi yayapo yave, vino ipɨau vae omondoro jɨru, jare vino uyepɨyere, jare jɨru icavi'ã ma —jei—. ~Cu$Jayave imiari chupe reta umɨjaanga reve. —Icavi'ã yamboya vaerã temimonde indechi vae maemboyaa ipɨau vae pe. Echa'ã jucuarãi yayapo yave, maemboyaa ipɨau vae umɨãta temimonde indechi vae, jare temimonde jeiete osoro —jei—. yBk#Ẽrei outa uvãe ara umendata vae uyereraaca vaerã chugüi reta. Jayave ramo uyecuacuta tembíu güi —jei. ,AQ"Jayave Jesús jei chupe reta: —Umendata vae pe ñugüɨnoi vae reta ndarau etei uyecuacu tembíu güi, umendata vae jae reta ndive oĩ rambueve —jei—. @{!Jare amocue vae yugüeru Jesús oĩ vae pe jare jei chupe: —Juan jemimboe reta jeta vese uyecuacu tembíu güi uyerure reve Tumpa pe. Jae ramiño vi uyapo jucuarãi fariseo reta jemimboe reta. Ẽrei nderemimboe reta ucaruñoi —jei reta. C? Che ayu aeca vaerã iyoa vae reta ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Ayu'ã aeca vaerã jupi vae reta —jei. Maera Jesús jemimboe reta uyecuacu'ã tembíu güi >Jayave Jesús jei chupe reta: —Icove catu vae reta ueca'ã upurupɨano vae. Imbaerasɨ vae retaño ueca —jei—. [=/Ẽrei mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta iñeenguru Jesús jemimboe reta pe. Jei reta: —¿Maera pa pecaru mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta ndive? F<Jare Leví uyapo parea guasu jae jenta pe Jesús peguarã. Jare joco pe jeta mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare ĩru vae reta ucaru vi ñugüɨnoi Jesús jare ĩru reta ndive. V;%Jayave Leví upũa, jare oo jae jupíe. Ueya opaete imbaembae joco pe. 9:kJayave Jesús oẽ jare uecha mburuvicha peguarã ocovara vae Leví jee vae uguapɨ oĩ mburuvicha peguarã ocovara ñugüɨnoi vae pe, jare jei chupe: —Eyu cherupíe. B9}Jae ramiño vi opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta umbɨadora Tumpa. Echa'ã opareve ipɨacañɨ jare uquɨye. Jei reta: —Cua añave yaecha vae ñanemɨpɨacañɨ. Jesús ueni Leví (8IJayave jupivoi cuimbae upũa, jare ovoɨ jupa, jare oẽ oo jenta cotɨ opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta jovaque. Jare oo rambueve, umbɨadora Tumpa. 7{Ẽrei aipota picuaa vaerã cua: Che cuimbaerã ayeyapo vae chepuere ambɨasa quía pe imbaeyoa reta cua ɨvɨ pe aĩ rambueve —jei. Jayave jei cuimbae ipuere mbae omɨ vae pe: —Che jae ndeve: Epũa evoɨ nderupa, jare ecua nerenta pe —jei. >6uChepuere jae cua cuimbae pe: ‘Nembaeyoa reta uyembai ma.’ Jae ramiño vi chepuere jae chupe: ‘Epũa eguata.’ ¿Mbae nunga pa yavai jae vaerã? —jei Jesús chupe reta—. 5yẼrei Jesús uicuaa jae reta ipɨayemɨngueta, jare jei chupe reta: —¿Maera pa pepɨa pe piyemɨngueta jucuarãi? `49Jayave mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta ipɨa pe uyemɨngueta: “¿Quía pa co jae cuarãi jei vaerã? Jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Tumpaño co ipuere umbɨasa quía pe imbaeyoa reta.” 3)Jesús cua uecha yave, uicuaa jae reta güɨrovia co jese, jare jei cuimbae ipuere mbae omɨ vae pe: —Nembaeyoa reta uyembai ma, cherɨvɨ. 2}Ẽrei ipuere'ã uruique Jesús oĩ vae pe, uyembɨape'ã ye ñugüɨnoi reta ramo. Jáeramo uruyupi o iárambo jare uipea chupe Jesús jese catu. Joco pe umbɨgüeyɨ jocua cuimbae ipuere mbae omɨ vae jupa reve opaete vae ipɨte pe Jesús jovai. Q1Jayave amocue yugüeru vae reta güeru penti cuimbae imbaerasɨ vae jupa reve. Cua cuimbae ipuere mbae omɨ vae. Güeru vae reta uipota tẽi uruique imbaerasɨ vae o pe, oñono vaerã Jesús jovai. 80iJare penti ara Jesús oporomboe oĩ, jare amocue fariseo reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta uguapɨ ñugüɨnoi jocoropi. Jae reta yugüeru Jerusalén jare opaete tenta guasu Galilea jare Judea pegua reta güi. Jare Jesús güɨnoi Tumpa imbaepuere umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta. |/qẼrei Jesús oo chugüi reta ñuu cotɨ uyerure vaerã Tumpa pe. Jesús umbɨgüera cuimbae ipuere mbae omɨ vae /.WẼrei jeta vae uyandu Jesús uyapo vae regua. Jayave jeta vae uyembatɨ jae oĩ vae pe uyapɨsaca vaerã jese jare jae umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta. ?-wJayave Jesús oyocui: —Agüɨye emɨmbeu quía pe. Ecua iyeechaca sacerdote pe, jare emee ofrenda Moisés peocui rami, tenta guasu pegua reta uicuaa vaerã ndecuera ma co —jei. , Jayave Jesús oñono ipo jese. —Aipota. Ecuera —jei chupe. Jare jupivoiño cuimbae ucuera imbaerasɨ güi. Ocui'ã ma ipire. f+E Jare Jesús oo uvãe yave penti tenta guasu pe, joco pe oĩ penti cuimbae ipire ocui vae. Cuimbae uecha Jesús yave, uyeatɨca jae jovai jare uyerure chupe. —CheYa —jei—, ndipota yave, ndepuere chembɨgüera. '*G Jayave jae reta güeru ichalana reta ɨ jembeɨ pe. Jayave ueya reta opaete, yugüɨraa vaerã Jesús jupíe. Jesús umbɨgüera cuimbae ipire ocui vae u)c Jae ramiño vi Simón iĩru reta Jacobo jare Juan jee vae ipɨacañɨ jese. Jacobo jare Juan Zebedeo taɨ reta co. Jayave Jesús jei Simón pe: —Agüɨye equɨye. Che nduyapota ĩru vae reta nderu vaerã cheve cua ara güive —jei. s(_ Echa'ã Pedro jare opaete jae ndive ñugüɨnoi vae reta ipɨacañɨ jeta ete pira uipɨsɨ vae re. '9Jare Simón Pedro cua uecha yave, uyeatɨca Jesús jovai jare jei chupe: —Esɨrɨ chegüi, cheYa. Echa'ã che co jae penti cuimbae iyoa vae —jei. Z&-Jayave uyepueru reta iĩru ĩru chalana pe ñugüɨnoi vae reta pe yugüeru vaerã omborɨ. Jayave jae reta yugüeru jare umɨtɨnee reta mocui reve chalana. Jare mocui reve poɨ ete jare usacambu pota echa. r%]Jare jucuarãi uyapo reta ma yave, jeta ete pira reta uique pɨsa pe. Jare pɨsa uyembɨpɨ osoro. &$EJayave Simón jei Jesús pe: —CheYa, orecõe ma nduparavɨquɨ tẽi. Nduipɨsɨ'ã mbae ave. Ẽrei tamombo pɨsa reta nde ndere cheve ramo —jei. # Jare opa ma uyemɨngueta yave, Jesús jei Simón pe: —Ecua ɨ tɨpɨ vae pe pemombo pepɨsa reta pipɨsɨ vaerã pira. `"9Jayave Jesús uyupi penti chalana pe, jare uyerure Simón pe uruique vaerã chalana ɨ pe. Echa'ã Simón imbae co jocua chalana. Jayave Jesús uguapɨ chalana pe jare joco güi omboe joco pe ñugüɨnoi vae reta. !Jare Jesús uecha mocui chalana ɨ jembeɨ pe. Iya reta pira uipɨsɨ vae reta co. Cua iya reta ueya joco pe, pɨsa reta oyoe rambueve.   1Jare penti ara Jesús uyemboɨ rambueve ɨ guasu Genesaret jee vae jembeɨ pe, jeta vae yugüeru jae oĩ vae pe uyapɨsaca vaerã Tumpa iñee re. lQ,Jare oo opaete ɨvɨ Galilea rupi, jare umɨmbeu Tumpa iñee judío reta itupaopao rupi.D+Ẽrei Jesús jei chupe reta: —Icavi co aa vaerã ĩru tenta guasu-raɨ reta pe amɨmbeu vaerã joco pe vi ñee icavi vae Tumpa iporoyocuia regua. Echa'ã cuarã Tumpa chembou —jei. ^5*Pɨareve pe Jesús oẽ tenta guasu güi oo quĩi ngatu vae pe. Jayave tenta guasu pegua reta yugüɨraa ueca. Jare yugüɨraa uvãe yave jae oĩ vae pe, uyerure tẽi chupe agüɨye vaerã oo chugüi reta. "=)Jare aña reta usɨrɨ oya jese vae reta güi. Usapɨcai reta jare jei: —Nde co jae Tumpa Taɨ. Ẽrei Jesús uñeengata chupe reta. Umaeño'ã aña reta re uyemɨngueta vaerã. Echa'ã jae reta uicuaa jae co Cristo, Tumpa ombou vae. Jesús oo Galilea rupi umɨmbeu Tumpa iñee H (Jare guarasɨ uique ma yave, opaete jentarã imbaerasɨ vae güɨnoi vae reta güeru imbaerasɨ vae reta Jesús oĩ vae pe. Jare Jesús oñono ipo penti penti re jare umbɨgüera reta. S'Jayave Jesús oo cuña oĩ vae pe, jare jei jacu upɨta vaerã chugüi. Jayave jacu upɨta chugüi. Jayave jupivoiño cuña upũa jare umee mbae jou reta vaerã. Jesús umbɨgüera imbaerasɨ vae reta 6e&Jare Jesús tupao güi oẽ ye yave, uique Simón jenta pe. Jare Simón jaicho tanta jacu oĩ. Ĩru joco pe ñugüɨnoi vae reta uyerure Jesús pe umbɨgüera vaerã. _7%Jare jerãcua jesegua opaete jocua ɨvɨ rupi. Jesús umbɨgüera Simón jaicho ^5$Jare opaete uecha vae reta ipɨacañɨ, jare upɨrandu uyupe: —¿Mbae nunga ñee pa cua? Echa'ã mbaepuere pe oyocui aña reta usɨrɨ vaerã oya jese vae reta güi, jare jae reta uyapo oyocui vae —jei reta. 2]#Jayave Jesús uñeengata chupe. —¡Nequĩi! ¡Esɨrɨ chugüi! —jei. Jayave opaete vae jovaque aña uitɨ ɨvɨ re cuimbae jare usɨrɨ chugüi. Ueya caviño. "—¿Maera pa ndeyu oremambeco, Jesús Nazaret pegua? ¿Ndeyu pa oremɨcañɨtei vaerã? Che nducuaa. Nde co jae Tumpa Taɨ —jei. T!!Jare uique oo tupao pe cuimbae aña oya jese vae. Jae iñeeãta reve jei: r] Jare uyapɨsaca jese vae reta ipɨacañɨ iporomboe re. Echa'ã omboe reta mbaepuere güɨnoi vae rami. wgJayave Jesús oo tenta guasu Capernaum Galilea pegua pe. Joco pe Jesús oporomboe opaete mbutuu ara pe. b=Ẽrei Jesús uasa jae reta ipɨte rupi jare oo chugüi reta. Cuimbae aña oya jese vae -SJayave jae reta upũa jare güɨraa Jesús tenta guasu güi ɨvɨtu iyapɨte re omombo vaerã tẽi ɨvɨ cotɨ joco güi. Jocua tenta guasu oĩ ɨvɨtu guasu re. `9Cua uyandu reta yave, opaete tupao pe ñugüɨnoi vae reta pochɨ ete Jesús pe. #?Jae ramiño vi jeta ipire ocui vae reta yugüɨreco Israel pe Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Eliseo ico rambueve. Ẽrei Tumpa omondo'ã Eliseo umbɨgüera vaerã penti ipire ocui vae Israel pegua. Jaeño omondo umbɨgüera vaerã Naamán, jare Naamán co jae Siria pegua —jei. @ yẼrei Tumpa omondo'ã Elías penti cuña ime umano vae Israel pegua pe. Jaeño omondo penti cuña ime umano vae tenta guasu Sarepta Sidón pegua vae pe —jei Jesús chupe reta—. 4 aAñete che jae peve, jeta cuña ime umano vae reta yugüɨreco Israel pe Elías ico rambueve. Mbapɨ año jare seis yasɨ oquɨ'ã jare caruai opaete que rupi —jei—. } sAñete che jae peve, ime yave quía Tumpa iñee umɨmbeu jentaɨgua reta pe vae, jae reta güɨrovia'ã —jei—.  Jayave Jesús jei chupe reta: —Pereta co cheve jocua yamɨjaanga reve yae vae: ‘Nde co jae penti upurupɨano vae. Jáeramo iñepɨano. Echa'ã jerãcua oreve quirãi mbaembae ndiyapo Capernaum pe. Jáeramo iyapo vi cua pe ndeɨvɨ pe’ —pereta, jei—. + OJare opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta uyemɨngueta cavi jese. Echa'ã ipɨacañɨ iñee icavi ete vae re. Jae reta jei: —¿Jae'ã yera cua José taɨ? `9Jayave Jesús jei chupe reta: —Cua ara cua uyecuatía oĩ vae uyeyapo ma perovaque. !;Jayave Jesús uyuquenda ye libro jare umee ye libro iyandarecoa pe. Jayave uguapɨ ye. Jare opaete tupao pe ñugüɨnoi vae reta umae ngatu Jesús re. a;Chembou vi amɨmbeu vaerã yandeYa ipɨacavita opaete vae pe.” Jucuarãi umɨngueta. “YandeYa iEspíritu ime che ndive oĩ.Jae cheparavo amɨmbeu vaerã ñee icavi vae iparavete vae reta pe.Jae chembou ambɨpɨacatu vaerã ipɨatɨtɨ vae reta.Chembou vi amɨmbeu vaerã pereso reta pe ipuere ma uyeyora,
jare amɨmbeu vaerã jesa mbae vae reta pe umae vaerã.Chembou vi ayora vaerã uiporara vae reta uiporaraca chupe vae reta imbaepuere güi. PJare uñemee Jesús pe penti libro. Jocua libro pe oĩ Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Isaías uicuatía vae. Jayave Jesús uipea libro jare uvãe umɨngueta vaerã. Jayave umɨngueta cuarãi: -SJayave ou ye Nazaret pe - joco pe jae ucuacuaa. Jayave mbutuu ara pe uique judío reta itupao pe uyapoñoi rami, jare uyemboɨ Tumpa iñee umɨngueta vaerã. fEJare jae oporomboe judío reta itupao reta pe jare opaete vae umbɨadora. Jesús Nazaret pe Jayave Jesús ou ye Galilea pe. Jare güɨnoi mbaepuere Espíritu Santo umee chupe vae. Jare jerãcua jese opaete jocua ɨvɨ rupi.  Jare aña guasu opa ma umɨngueta yave uyavɨca vaerã tẽi chupe, usɨrɨ chugüi michi pegua. Jesús umbɨpɨ iparavɨquɨ L Jayave Jesús jei chupe: —Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Che co jae ndeYa Tumpa. Agüɨye mbae iyapo ndicuaa vaerã tuicha ra chepɨaguasu.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. ~  Ipo pe ndepɨsɨ ndeocota reta, agüɨye vaerã ndepɨ uyererocua ita re.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei aña guasu chupe. z}m Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:‘Tumpa oyocuita ángel reta uyandareco vaerã nderé. !|; Jayave aña guasu güɨraa Jesús Jerusalén pe jare umbuyupi Tumpa jo iyapɨte re. Jayave jei chupe: —Nde co jae Tumpa Taɨ yave, ea cua güi. Y{+Jayave Jesús jei chupe: —Esɨrɨ chegüi, Satanás. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Che co jae ndeYa Tumpa. Chembɨadora. Jaeño cheve iyeyocui.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. RzNde ndiyeatɨca yave chembɨadora vaerã, tamee ndeve nembaerã —jei. oyWJayave aña guasu jei Jesús pe: —Tamee ndeve mbaepuere ndiyeyapo vaerã opaete cua juvicha guasurã, opaete vae nembɨadora vaerã. Echa'ã cua mbaepuere uñemee co cheve jare chepuere amee aipota amee chupe vae pe —jei—. Jayave aña guasu güɨraa Jesús penti ɨvɨtu guasu ɨvate vae re jare uechaca chupe penti jeia pe opaete mburuvicha guasu reta iporoyocuia ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae reta. 3w_Ẽrei Jesús jei chupe: —Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Icavi co ɨvɨ pegua reta jou vaerã mbɨyape güɨnoi vaerã tecove. Ẽrei icavi ete co uyapɨsaca vaerã Tumpa iñee re jare uyapo vaerã jei vae güɨnoi vaerã tecove opa mbae vae.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. uvcJayave aña guasu jei Jesús pe: —Nde co jae Tumpa Taɨ yave, ere cua ita pe uyeyapo vaerã mbɨyaperã. Ju Jare Jesús upɨta ñana pe cuarenta ara, jare aña guasu umɨngueta uyavɨca vaerã tẽi chupe. Jare jocua ara reta pe Jesús jou'ã mbae ave. Jáeramo jocua ara reta opa ma yave, iyembaɨ. yt mJare Jesús ou ye Jordán güi. Jae tɨnee Espíritu Santo pe. Jayave Espíritu Santo güɨraa Jesús ñana pe. psY&Cainán co jae Enós taɨ. Enós co jae Set taɨ. Set co jae Adán taɨ. Adán co jae Tumpa taɨ.r/%Lamec co jae Matusalén taɨ. Matusalén co jae Enoc taɨ. Enoc co jae Jared taɨ. Jared co jae Mahalaleel taɨ. Mahalaleel co jae Cainán taɨ. q $Sala co jae Cainán taɨ. Cainán co jae Arfaxad taɨ. Arfaxad co jae Sem taɨ. Sem co jae Noé taɨ. Noé co jae Lamec taɨ. ~~>}P||{{Hzz'y`yTwQvvuqut,sroqqonLll kjjihh#gTfreIddc/b:aaB`|__+^]\\4[&ZYY3XnWVVEUaTT0SRRNRQQCPOONNeMLL(KgJII HHGFFEDCBB A@h??A>==Qu Che jae peve, yepe tẽi uipota'ã upũa, jocua cuimbae co jae iamigo ramo, ẽrei jocua cuimbae jecuaeño ueni oĩ yave, upũata co umee vaerã chupe opaete uipota vae —jei—. P Jare aramoi iamigo ombouta chupe iñee japɨpe güi: ‘Agüɨye chemambeco. Echa'ã uyeyuquenda ma oĩ cheronque, jare che jare opaete chesambiaɨ reta nduyapacua ma noĩ ndoque vaerã. Chepuere'ã ma apũa amee vaerã ndeve.’ Aramoi jucuarãita jei —jei—. Ow Echa'ã penti cheamigo ou uvãe chepɨ, jare mbaetɨ mbae anoi amee jou vaerã.’ Aramoi jucuarãita jei —jei—. dNA Jayave jei vi chupe reta: —Yamɨjaanga penti cuimbae jare iamigo. Cuimbae oo yave iamigo jenta pe pɨare mbɨte rupi uyerure vaerã chupe mbae re, aramoi jeita chupe: ‘Cheamigo, iporuca cheve mbapɨ mbɨyape. OM Embɨasa oreve orembaeyoa reta, ore numbɨasa ipotave iyoa orecotɨ vae pe rami.Jare agüɨye emaeño aña guasu re uyapoca vaerã oreve mbaeyoa.Orerepɨ aña guasu güi’ —pere, jei. /LY Emee oreve opa ara orerembiurã. iKK Jayave Jesús jei chupe reta: —Piyerure Tumpa pe yave, pere cuarãi:‘OreRu ara pe neĩ vae, tuyembɨadoraca nderee.Tou ndeporoyocuia.Tuyeyapo nde ndere vae cua ɨvɨ pe ara pe uyeyapo oĩ rami. /J Y Jare penti ara Jesús uyerure oĩ Tumpa pe. Jare opa ma yave, penti jemimboe jei chupe: —CheYa, oremboe nduyerure vaerã Tumpa pe Juan vi omboe jemimboe reta rami. Iy *Ẽrei yaipota'ã jeta mbaembae. Cua María uiparavo icavi vae ndegüi. Ndarau quía ipuere uequi chugüi —jei.\H1 )Jayave yandeYa jei chupe: —Marta, Marta, ndiyemɨpɨa'ã jeta mbaembae re. ~Gu (Ẽrei Marta uyemɨpɨa'ã tembiurã uyapo oĩ vae re. Jayave ou Jesús oĩ vae pe jare jei chupe: —CheYa, chepɨquɨɨ chemborɨ'ã. Jáeramo cheño ayapo aĩ tembiurã. ¿Icavi ra ndeve uyapo vaerã cuarãi? Iyocui chemborɨ vaerã —jei. nFU 'Jare Marta ipɨquɨɨ co jee María. Jare María uguapɨ yandeYa iyɨpɨ pe uyapɨsaca vaerã jese. DE &Jesús jare jemimboe reta jecuae yugüɨraa Jerusalén cotɨ. Jayave yugüɨraa uvãe penti tenta guasu-raɨ pe. Joco pe penti cuña Marta jee vae umbɨresive cavi jenta pe Jesús. 6De %Jare mboroyocui re oporomboe vae jei Jesús pe: —Jocua uiparareco vae. Jayave Jesús jei chupe: —Ecua iyapo jae uyapo vae rami. Jesús opou Marta jare María ipɨ &CE $Añave tapɨrandu ndeve: ¿Quía nunga pa co jae jocua imonda vae reta uipɨsɨ vae japicha añetete vae? Echa'ã mbapɨ cuimbae uasa jocoropi —jei. B  #Jare pɨareve pe Samaria pegua oota ma joco güi yave, uequi corepoti mocui ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua jare umee tenta iya pe. Jei chupe: ‘Iyandareco mi jese. Jare jeta ete cua güi ndiyemɨngasta yave, ambɨepɨta ndeve ayu ye yave’ —jei, jei—. @Ay "Jayave oya jese jare uequi moa uipɨano vaerã chugüi ipere vae jare umbɨyasoi ipere. Jayave uupi imburica re jare güɨraa penti tenta pe, jare joco pe uyandareco jese —jei—. @- !Ẽrei penti Samaria pegua ou jocua tape rupi, jare ou uvãe cuimbae ipere vae oĩ vae pe. Jare Samaria pegua uecha yave, uiparareco —jei—. !?; Jae ramiño vi ou penti levita jocua tape rupi. Jare uecha yave cuimbae ipere vae, uipota'ã etei oya jese. Mbɨrɨ rupiño vi uasa chugüi —jei—. !>; Jare aramoiño ou penti sacerdote jocua tape rupi. Jare uecha yave cuimbae ipere vae, uipota'ã etei oya jese. Mbɨrɨ rupiño uasa chugüi —jei—. p=Y Jayave Jesús jei chupe: —Penti cuimbae oo Jerusalén güi tenta guasu Jericó cotɨ. Jare aramoiño imonda vae reta uipɨsɨ. Jae reta omboi jemimonde chugüi jare umbɨpere. Uyuca raɨ raɨ ueya reta tape rupi —jei—. < Mboroyocui re oporomboe vae uipota uicuaaca jupi co jae. Jáeramo upɨrandu Jesús pe: —¿Quía pa co jae cherapicha? r;] Jayave Jesús jei chupe: —Icavi co ndere. Cuarãi iyapo jare nenoita tecove opa mbae vae —jei. :- Jayave jei Jesús pe: —Uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Eau ndeYa Tumpa opaete ndepɨa reve, jare opaete nderecove reve, jare opaete nepɨrãta reve jare opaete ndepɨayemɨngueta reve. Jae ramiño vi eau nderapicha nde ndiyerau rami.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. z9m Jayave Jesús jei chupe: —¿Mbae pa uyecuatía oĩ mboroyocui pe? ¿Mbae pa nemɨngueta joco pe? —jei. G8 Penti ara penti mboroyocui re oporomboe vae uyemboɨ Jesús jovai jare jei chupe: —Oporomboe vae, ¿mbae pa ayapota anoi vaerã tecove opa mbae vae? Uipota tẽi uyavɨca Jesús pe. 7 Che jae peve, jeta Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jare mburuvicha guasu reta uipota tẽi uecha pe reta peecha ma vae, ẽrei uecha'ã. Jae ramiño vi jae reta uipota tẽi uyandu pe reta piyandu ma vae, ẽrei uyandu'ã —jei. Samaria pegua ipɨacavi vae #6? Jayave uyerova umae jemimboe reta re jare jei chupe retaño: —Tumpa pemɨvendise ma. Echa'ã umaeño peré peecha vaerã jeta mbaembae —jei—. Y5+ Jayave jei vi: —CheRu umee ma cheve opaete. Mbaetɨ quía uicuaa cavi cheregua, jaeño cheRu. Jae ramiño vi mbaetɨ quía uicuaa cavi cheRu regua, jaeño che jare che aicuaaca chupe vae reta —jei. _47 Jocua ora pe etei Jesús uyerovia jare jei: —Amee yasurupai ndeve, cheRu, quirãi nde nemaeño'ã cua ɨvɨ pegua iyaracuaa vae reta re uicuaa vaerã cua mbaembae, ẽrei ndicuaaca sambiaɨ rami vae reta pe. Icavi co, cheRu. Echa'ã icavi co ndeve ndiyapo vaerã jucuarãi. Nde co jae ara pegua reta jare ɨvɨ pegua reta iYa —jei. 3) Ẽrei agüɨye piyerovia mbaepuere aña reta re penoi vae re. Ẽrei piyerovia peree uyecuatía ma oĩ ara pe vae re —jei. Jesús uyerovia T2! Mase, amee ma peve mbaepuere pepuere vaerã pepɨ̃ro mboi re jare chumɨcarape re, jare penoi vaerã mbaepuere tovaicho re, yepe tẽi jae güɨnoi vi mbaepuere. Ipuereta'ã mbae uyapo peve —jei—. c1? Jayave Jesús jei chupe reta: —Che aecha Satanás oa ara güi ama uvera vae rami. 05 Jare jocua setenta vae reta yugüeru ye yave Jesús oĩ vae pe, uyerovia jare jei Jesús pe: —OreYa, nderee re nonoi mbaepuere aña reta re. 1/[ Uyapɨsaca peré vae uyapɨsaca co cheré. Ẽrei pererɨ̃ro vae chererɨ̃ro co. Jare chererɨ̃ro vae güɨrɨ̃ro chembou vae —jei. Setenta vae reta yugüeru ye /.W Jare Capernaum pegua reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi icavi co yugüɨreco vaerã Tumpa ndive. Ẽrei Tumpa omondota reta yugüɨreco vaerã cañɨtei pe —jei—. - Ẽrei Tumpa upuruãa yave, Corazín jare Betsaida pegua reta tanta uiporarata Tiro jare Sidón pegua reta güi —jei—. , Corazín pegua reta uiporarata co. Betsaida pegua reta uiporarata co. Echa'ã jeta mɨacañɨ reta ayapo ipɨte pe chembaepuere pe. Jucuarãi mona ayapo yave Tiro jare Sidón pe, joco pegua reta ueyata tẽi aracae ma iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Omondeta tẽi temimonde jaimbe vae jare oñonota tẽi tanimbu iñãca re uicuaaca vaerã ipɨatɨtɨ co —jei—. 7+g Ẽrei che jae peve, Tumpa uãa yave ɨvɨ pegua reta, jocua tenta guasu pegua reta tanta uiporarata Sodoma pegua reta güi —jei—. Tenta guasu pegua uiporarata vae reta A*{ ‘Numɨtɨmo orepɨ güi ɨvɨcuii, cua tenta guasu pegua reta picuaa vaerã pe reta co teco penoi. Ẽrei turumɨmbeu peve cua: Tumpa iporoyocuia coiño ma peve’ —pere, jei—. )) Ẽrei peo yave penti tenta guasu pe, joco pegua reta uipota'ã yave pepɨta vaerã joco pe, peguata calle rupi jare pere joco pegua reta pe: ( Pembɨgüera imbaerasɨ vae joco pe ñugüɨnoi vae reta. Jare pere chupe reta: ‘Tumpa iporoyocuia coiño ma peve’ —pere, jei—. ' Jare penti tenta guasu pe peo pevãe yave, joco pegua reta pembɨresive cavi yave, peu ipotave umee peu vaerã vae —jei chupe reta—. =&s Jare pepɨta jocua tenta pe etei. Peu ipotave umee peu vaerã vae. Echa'ã icavi co ĩru vae reta umbɨepɨ vaerã uparavɨquɨ vae pe. Agüɨye cotɨ cotɨño pepɨta —jei—. % Jare ime yave quía jocua tenta pe mbɨacatu uipota vae, jae ipɨacatuta co. Uipota'ã yave, ndarau ipɨacatu —jei—. l$Q Jare pique yave penti tenta pe, pere rani: ‘Tipɨacatu cua tenta pegua reta’ —pere, jei—. # Agüɨye peraa corepoti, jare urupucu, jare pepɨpasa. Jare agüɨye pemiariño quía perovãiti yave tape rupi —jei—. ,"Q Pecua. Mase, pomondo icavi mbae vae uyapo vae reta ipɨte rupi. Pe reta ovecha-raɨ reta rami co. Jae reta yaguapɨ̃ta reta rami co —jei Jesús chupe reta—. T!! Jare jei chupe reta: —Jeta ete co yaavɨro vaerã. Ẽrei mbovɨ ete co umbaevɨro vae reta. Jáeramo pe reta piyerure yandeYa pe omondo vaerã uparavɨquɨ vae reta umbaevɨro reta vaerã —jei—.   1 Cua jaɨcue rupi yandeYa uiparavo ĩru setenta cuimbae reta jare omondo jenonde mocui mocui rupi opaete tenta guasu reta jae oota joco pe vae pe.  >Ẽrei Jesús jei chupe: —Tamɨjaanga umbɨara vae. Umbɨara vae umae yave jaɨcue cotɨ, ndarau sɨmi oo. Jae ramiño vi che amɨmbaravɨquɨ yave quía, uyapo cavi'ã yave iparavɨquɨ, ndarau icavi ico vaerã Tumpa iporoyocuia pe —jei.,Q =Jayave ĩru cuimbae jei Jesús pe: —Taa nderupíe, cheYa. Ẽrei emaeño rani cheré aa vaerã cherenta pe amɨmbeu vaerã chupe reta jáema co aa —jei. "= <Jayave Jesús jei chupe: —Tecove opa mbae vae güɨnoi mbae vae reta toñotɨ umano vae reta. Ẽrei nde ecua emɨmbeu Tumpa iporoyocuia —jei.  ;Jare Jesús jei ĩru cuimbae pe: —Eyu cherupíe. Ẽrei cuimbae jei: —Emaeño rani cheré aa vaerã aico cheru re umano regua. .U :Jayave Jesús jei chupe: —Aguara reta güɨnoi icua reta, jare güɨra reta güɨnoi jaitɨ reta. Ẽrei che cuimbaerã ayeyapo vae mbaetɨ cherenta —jei. { 9Jare tape rupi uguata reta rambueve, penti cuimbae jei Jesús pe: —Taa nderupíe opaete que rupi ndeo vae rupi. 9k 8Echa'ã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu apurumbɨasa vaerã. Ayu'ã apurumɨcañɨtei vaerã —jei. Jayave yugüɨraa ĩru tenta guasu-raɨ cotɨ. Uipota oo Jesús jupíe vae ta 7Ẽrei Jesús uyerova icotɨ jare uñeengata chupe reta. Jei chupe reta: —Agüɨye pere jucuarãi. Z- 6Jare Jesús jemimboe reta Jacobo jare Juan cua uicuaa yave, jei reta Jesús pe: —OreYa, ¿ndipota pa ore ndoyocui tata ou vaerã ara güi opa vaerã uapɨ cua tenta guasu-raɨ pegua reta Elías uyapo rami? ve 5Ẽrei joco pegua reta uipota'ã Jesús upɨta vaerã joco pe. Echa'ã uicuaa reta jae oo Jerusalén cotɨ. / 4Jayave omondo amocue jemimboe reta jenonde. Jae reta yugüɨraa penti tenta guasu-raɨ ɨvɨ Samaria pegua pe uyapɨcatu vaerã Jesús peguarã. iK 3Jare outa ma uvãe Jesús oo ye vaerã ara pe. Jáeramo iquɨrẽɨ ete oo Jerusalén pe. )K 2—Agüɨye pere chupe jucuarãi —jei Jesús chupe—. Echa'ã oyovaicho'ã yande ndive vae yanemborɨ co —jei. Jesús uñeengata Jacobo jare Juan pe X) 1Jayave Juan jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nduecha penti cuimbae nderee pe umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi, jare ndoe chupe agüɨye ma uyapo vaerã. Echa'ã jae ñaneĩru'ã co —jei. @y 0Jayave jei jemimboe reta pe: —Ime yave quía uyapo icavi vae cua nunga sambiaɨ pe cheree pe vae, cheve co uyapo icavi vae. Jare jocua cheve uyapo icavi vae, uyapo vi icavi vae chembou vae pe. Echa'ã pepɨte pe oĩ vae uñemɨmichi vae icota tenondeguarã —jei. Oyovaicho'ã yande ndive vae yanemborɨ co oW /Jare Jesús uicuaa chugüi reta ipɨayemɨngueta. Jayave ueni penti sambiaɨ jare oñono iyɨpɨ pe. ]3 .Jayave jae reta umbɨpɨ uyemɨngueta quía ra tenondegua ĩru reta güi vae. +O -Ẽrei jae reta uicuaa cavi'ã mbae Jesús jei chupe reta vae. Yavai chupe reta uicuaa vaerã, jare uipɨu reta upɨrandu vaerã chupe jese. Tenondegua vae   ,—Piyapɨsaca cavi cua jae peve vae re. Echa'ã che cuimbaerã ayeyapo vae penti vae chemeeta cherovaicho reta pe —jei. R  +Jare opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta ipɨacañɨ Tumpa imbaepuere tuicha vae re. Ẽrei ipɨacañɨ rambueve opaete Jesús uyapo vae re, Jesús jei jemimboe reta pe: Jesús umɨmbeu ye umanota co  1 *Jare cunumi ou rambueve, aña uipɨaca jare umbɨrɨrɨ ete. Jayave Jesús uñeengata aña pe. Jayave umbɨgüera cunumi jare umee ye tu pe.  )Jayave Jesús jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Yavai ete pe reta cua ɨvɨ pe pico vae pepurugüɨrovia vaerã. ¿Quirãi regua ra apɨtata pe reta ndive? ¿Quirãi regua ra arupɨata peve? —jei. Jayave jei cunumi tu pe: —Eru nderaɨ cua pe. n U (Ayerure tẽi ma nderemimboe reta pe umbɨsɨrɨ vaerã aña chugüi, ẽrei ipuere'ã reta —jei. /W 'Aramoiño penti aña oya jese jare umbɨsapɨcai. Jayave umbɨrɨrɨ ete jare cunumi iyuru tɨrɨyai. Jayave uyembɨpere. Jecuaeño uyapo jucuarãi chupe —jei—. #? &Jayave penti cuimbae yatɨ vae reta ipɨte pe oĩ vae jei Jesús pe: —Oporomboe vae, ayerure ndeve nemae vaerã cheraɨ re. Jae co cheraɨ jae vaeño. uc %Jare pɨareve pe ɨvɨtu guasu güi ugüeyɨ reta yave, jeta vae yugüeru uñeovãiti jae reta ndive. O $Jare ñee opa ma yave, jae reta uecha'ã quía joco pe, jaeño Jesús. Jare jocua ara reta pe jae reta umɨmbeu'ã quía pe ave mbaembae uecha vae. Jesús umbɨgüera cunumi aña oya jese vae nU #Jayave uyendu ñee amapɨ̃tu güi jei: —Cua co jae cheRaɨ aau ete vae. Piyapɨsaca jese —jei.  "Jare Pedro cua jei rambueve, ou amapɨ̃tu umɨguarasɨ̃a reta. Jare jae reta uquɨye amapɨ̃tu umɨguarasɨ̃a yave. !; !Jare Moisés jare Elías yugüɨraa yeta ma yave, Pedro jei Jesús pe: —Oporomboe vae, icavi co ñaĩ vaerã cua pe. Turuyapo mbapɨ guarasɨ̃a ñanaroquɨ pegua, penti nembaerã, penti Moisés peguarã jare penti Elías peguarã —jei. Echa'ã Pedro uicuaa'ã mbae jei vae. >u Ẽrei Pedro jare jae ndive ñugüɨnoi vae jopeɨ jare oque. Ẽrei usareco ye, jare uecha Jesús ipõra ete, jare uecha vi jocua mocui cuimbae Jesús ndive ñugüɨnoi vae reta. { Mocui reve uyecuaa tembipe ipõra ete vae re jare uyemɨngueta reta Jesús imano re, quirãi umanota co Jerusalén pe. eC Jare mocui cuimbae uyemɨngueta ñugüɨnoi Jesús ndive. Jae reta co Moisés jare Elías. h~I Jare Jesús uyerure Tumpa pe rambueve, jova uyembɨambɨe jare jemimonde tĩ asɨ jare uvera. 4}a Jare ocho ara rupi cua jei rendave pe, Jesús güɨraa Pedro, Juan jare Jacobo ĩru vae reta ipɨte güi, jare uyupi penti ɨvɨtu guasu re uyerure vaerã Tumpa pe. |+ Ẽrei añete che jae peve, ndei amocue cua pe ñugüɨnoi vae umano mbove, uechata reta Tumpa iporoyocuia —jei Jesús. Jesús uyembɨambɨe {} Ime yave quía imara cheré jare chiñee re vae, che cuimbaerã ayeyapo vae chemarata vi jese, ayu ye yave ayembutuichaca vaerã chembaepuere reve, cheRu imbaepuere reve, jare ángel uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta imbaepuere reve —jei—. |zq ¿Mbae ra umɨnganata quía, umɨngana yave opaete ɨvɨ pegua, ẽrei ipuere'ã yave uñuvatu jecove? —jei—. zym Uipota uñuvatu jecove vae ndarau ipuere. Ẽrei jocua umeeta jecove chereco pegua vae uñuvatuta co —jei—. &xE Jayave Jesús jei opaete vae pe: —Ime yave quía uipota oo cherupíe vae, tiñacañɨ iyugüi, tovoɨ icurusu opa ara, jare too cherupíe —jei—. Nw Jayave Jesús jei chupe reta: —Che cuimbaerã ayeyapo vae aiporara eteta. Jare judío reta itenondegua reta jare sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta ndarau uipota aico vaerã juvicha guasurã, jare cheyucacata. Ẽrei mbapɨ ara rupi aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi —jei. Pv Jayave Jesús oyocui ete reta agüɨye vaerã umɨmbeu quía pe. Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —Jare ¿quía pa co che peve? —jei. Jayave Pedro jei chupe: —Nde co jae Cristo, Tumpa ombou vae —jei. Jesús umɨmbeu umanota co t Jae reta jei chupe: —Amocue vae jei nde co jae Juan upurumbɨbautizase vae, jare ĩru vae reta jei nde co jae Elías, jare ĩru vae reta jei nde co jae penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi vae —jei reta. Vs% Penti ara Jesús oo jeta vae ipɨte güi uyerure vaerã Tumpa pe. Jare jemimboe reta joco pe ñugüɨnoi jae ndive. Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Quía pa co che ĩru vae reta pe? —jei. Gr Opareve ucaru, jare iyangapɨɨ reta. Jayave Jesús jemimboe reta umbatɨ tembíu uñepɨsãacue jembɨre vae, jare umɨtɨnee doce canasta. Pedro jei Jesús co jae Cristo, Tumpa ombou vae q{ Jayave Jesús uipɨsɨ jocua pandepo mbɨyape jare mocui pira, jare umae ara cotɨ, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape jare pira, jare umee jemimboe reta pe, jae reta umee vaerã opaete joco pe uguapɨ ñugüɨnoi vae reta pe. lpQ Jayave jucuarãi uyapo reta. Jei reta opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta pe uguapɨ vaerã. o Echa'ã cuimbae retaño uyepapa cinco mil rupi. Jayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Tuyembatɨmbatɨ cincuenta rupi tuguapɨ. 9nk Ẽrei Jesús jei chupe reta: —Pe reta pemee tucaru. —Jaeño ime nonoi pandepo mbɨyape jare mocui pira —jei reta—. ¿Ndoota pa ndogua opaete cua reta jembiurã? Tm! Caaru ma yave, jocua doce vae yugüeru Jesús oĩ vae pe jare jei chupe: —Emondo cua jeta vae tenta tenta rupi, joco pe ucaru vaerã jare oque vaerã. Echa'ã mbaetɨ tenta cua rupi —jei reta. *lM Ẽrei jeta vae uicuaa yave, yugüɨraa jaɨcue. Jare Jesús umbɨresive cavi jare imiari chupe reta Tumpa iporoyocuia re jare umbɨgüera imbaerasɨ vae reta. Jk  Jare Jesús jemimondo reta yugüeru ye Jesús oĩ vae pe, jare umɨmbeu Jesús pe opaete uyapo vae regua. Jayave Jesús güɨraa reta quĩi ngatu vae pe coiño tenta guasu Betsaida güi. Gj Ẽrei Herodes jei: —Añãcasɨaca co Juan. Ẽrei ¿quía ra co cua? Echa'ã ayandu ma jeta jesegua —jei. Jáeramo Herodes uipota uecha Jesús. Jesús umɨngaru cinco mil cuimbae reta =is Jare ĩru vae reta jei: —Jae co Elías ou ye vae. Jare ĩru vae reta jei: —Jae co penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi vae. 5hc Jare mburuvicha guasu Herodes uyandu opaete Jesús uyapo vae regua. Jayave ipɨacañɨ. Echa'ã amocue vae jei: —Juan icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jayave jae reta yugüɨraa tenta guasu-raɨ reta rupi. Umɨmbeu reta ĩru vae reta pe ñee icavi vae jare opaete uguata vae rupi umbɨgüera imbaerasɨ vae reta. Juan imano @fy Jare ime yave penti tenta guasu pegua reta uipota'ã pepɨta vaerã joco pe vae, peo joco güi yave, pemɨtɨmo ɨvɨcuii pepɨ güi, uicuaa vaerã jae reta co teco güɨnoi —jei. feE Peo pevãe yave penti tenta pe, joco pe peĩ jocua tenta guasu güi peo ye regua —jei—. 1d[ Jare jei chupe reta: —Agüɨye mbae peraa. Agüɨye peraa pepopoca. Agüɨye peraa peurupucu, perembiurã jare corepoti. Jare agüɨye peraa mocui camisa —jei—. lcQ Jayave omondo reta umɨmbeu vaerã Tumpa iporoyocuia jare umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta. @b { Penti ara Jesús opa umbatɨ jocua doce jemimboe reta, jare umee chupe reta mbaepuere umbɨsɨrɨ vaerã aña reta oya jese vae reta güi jare umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta. a 8Jare cuñatai tu jare ichɨ ipɨacañɨ. Ẽrei Jesús oyocui reta agüɨye vaerã umɨmbeu quía pe ave mbae uyeyapo vae.m`S7Jayave cuñatai icove ye, jare jupivoi upũa. Jayave Jesús oyocui umɨngaru vaerã cuñatai. P_6Jayave Jesús uipɨsɨ cuñatai ipo pe. —¡Cuñatai, epũa! —jei. E^5Ẽrei jae reta oyoyai. Echa'ã uicuaa reta umano co. %]C4Jare opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta uyao jare jãse ñugüɨnoi. Jayave Jesús jei chupe reta: —Agüɨye piyao. Umano'ã co. Oqueño co oĩ —jei. \93Jare oo uvãe yave tenta pe, Jesús umaeño'ã ĩru reta re uique vaerã jae ndive, jaeño Pedro, Jacobo jare Juan, jare cuñatai tu jare ichɨ. [2Ẽrei Jesús cua uyandu yave, jei tupao re uyandareco vae pe: —Agüɨye ndepɨatɨtɨ. Epurugüɨroviaño. Ucuerata co —jei. 8Zi1Jare Jesús uyemɨngueta oĩ rambueve, penti vae ou uvãe tupao re uyandareco vae jenta güi. —Umano ma nderayɨ —jei—. Agüɨye ma emambeco oporomboe vae —jei. rY]0Jayave Jesús jei chupe: —Ndecuera ma, cherindɨ, nderovia cheré ramo. Ecua ndepɨacatu reve —jei. `X9/Jayave cuña uicuaa ipuere'ã ma uñemi Jesús güi. Jayave ou icotɨ urɨrɨ reve jare uyeatɨca Jesús jovai. Jayave umɨmbeu chupe opaete vae jovaque maera uyavɨquɨ jemimonde jare quirãi jupivoi ucuera. W.Ẽrei Jesús jei: —Quía nunga vae uyavɨquɨ co cheremimonde. Echa'ã aicuaa ambɨgüera ma co chembaepuere pe quía —jei. V-Jayave Jesús jei: —¿Quía pa cheremimonde uyavɨquɨ? Opaete vae jei uyavɨquɨ'ã co jemimonde. Jare Pedro jei Jesús pe: —Oporomboe vae, jeta ete ñugüɨnoi cua pe jare ndeopɨ reta co. ¿Maera pa ndere: ‘Quía pa cheremimonde uyavɨquɨ?’ —jei. Uw,Jayave cuña oya Jesús re icupe cotɨ, jare uyavɨquɨ jemimonde jembeɨ. Jare jupivoi jugüɨguasu upɨta chugüi. AT{+Jare jae reta ipɨte pe oo penti cuña doce año ma uiporara tugüɨguasu vae. Cuña opaete ma icorepoti umee iyugüi upurupɨano vae reta pe. Ẽrei penti ave ipuere'ã umbɨgüera. 2S]*Echa'ã jae güɨnoi pentiño tayɨ doce año rupi güɨnoi vae. Umano pota echa ma. Jayave Jesús oo jae jupíe. Jare jeta yugüɨraa Jesús jupíe, jare oyopɨ reta. %RC)Jayave ou penti cuimbae Jairo jee vae. Jae co judío reta itupao re uyandareco vae. Jae uyeatɨca Jesús jovai, jare uyerure chupe oo vaerã jae jenta pe. Q(Jare Jesús oo uvãe yave ɨ guasu jovaicho pe, joco pe ñugüɨnoi vae reta umae jese uyerovia reve. Echa'ã uãro ñugüɨnoi. P '—Ecua nerenta pe emɨmbeu ĩru vae reta pe mbae icavi vae Tumpa uyapo ndeve vae. Jayave cuimbae oo, jare umɨmbeu ĩru vae reta pe opaete tenta guasu rupi mbae icavi vae Jesús uyapo chupe vae. Jairo tayɨ jare cuña Jesús jemimonde uyavɨquɨ vae O%&Jare cuimbae aña reta oyase jese vae uyerure Jesús pe umaeño vaerã jese oo vaerã jae jupíe. Ẽrei Jesús umaeño'ã jese. Jei chupe: 9Nk%Jayave opaete gadareno reta umɨñera Jesús oo ye vaerã jae reta iɨvɨ güi. Echa'ã uquɨye ete reta. Jayave Jesús uyupi ye chalana pe yugüɨraa ye vaerã chugüi reta. M$Jare jocua tenonde yave uecha vae reta umɨmbeu ĩru reta pe quirãi uyeyapo cuimbae aña reta oyase jese vae pe jae ucuera vaerã. L #Jayave uyandu vae reta yugüeru, uecha vaerã mbae uyeyapo vae. Jare yugüeru uvãe yave Jesús oĩ vae pe, uecha cuimbae aña reta oyase jese vae uguapɨ oĩ Jesús jovai. Uecha uyemonde ma jare iyaracuaaño ma oĩ. Jare opaete yugüeru vae reta uquɨye. (KI"Jare cuchi iyandarecoa reta cua uecha yave, osi yugüɨraa tenta guasu pe umɨmbeu joco pegua reta jare icotɨ'ã rupigua reta pe cua uyeyapo vae regua. !J;!Jayave aña reta usɨrɨ cuimbae güi, jare oya cuchi reta re. Jayave cuchi reta tanta osi ɨvɨa rupi oa ɨ guasu pe, jare joco pe opa ipɨtupa reta. BI} Jare joco pe jeta cuchi reta ucaru ñugüɨnoi ɨvɨtu guasu re. Jayave aña reta uyerure Jesús pe umaeño vaerã jese reta oya vaerã cuchi reta re. Jayave Jesús umaeño jese reta. sH_Jayave aña reta uyerure Jesús pe agüɨye vaerã oyocui reta yugüɨraa vaerã umanocue vae reta ipɨ. GwJare Jesús upɨrandu chupe: —¿Mbae pa nderee? —Cheree co jae jeta vae —jei. Echa'ã jeta aña reta oya jese. qF[Echa'ã Jesús oyocui ma aña usɨrɨ vaerã cuimbae güi. Ɨma ma uyembɨiya jese. Jare ĩru vae reta uipocua tẽi ipo jare ipɨ cadena pe. Ẽrei jae opa omondoo cadena reta. Jare jecuaeño oo ñana cotɨ aña omondo ramo. hEICua cuimbae uecha Jesús yave, usapɨcai jare uyeatɨca Jesús jovai. Jayave iñeeãta reve jei: —¿Maera pa ndeyu chemambeco, Jesús? Nde co jae Tumpa ara pe oĩ vae Taɨ. Ayerure ndeve agüɨye iporaraca cheve —jei. DDJesús ugüeyɨ ma chalana güi yave, ou oovãiti penti cuimbae jocua tenta guasu pegua. Ɨma ma aña reta oya jese. Nani ico. Ico'ã etei tenta rupi. Teõgüerɨrurenda rupiño ma ico. cC?Jayave yugüɨraa Galilea güi uvãe ɨ guasu jovaicho pe, gadareno reta iɨvɨ pe. %BCJayave Jesús jei chupe reta: —¿Maera pa pepurugüɨrovia'ã? Jare jae reta uquɨye jare ipɨacañɨ, jare jei uyupe: —¿Mbae nunga cuimbae pa cua? Echa'ã jae oyocui ɨvɨtu jare ɨ guasu, jare jae reta uyapo oyocui vae —jei reta. Cuimbae Gadara pegua aña reta oya jese vae ^A5Jayave omomba reta Jesús, jare jei chupe: —¡Oporomboe vae, oporomboe vae! Ñamanota ma. Jayave Jesús upũa, jare uñeengata ɨvɨtu jare ɨ guasu pe. Jare jupivoiño upɨta ɨvɨtu, jare opaete quĩi ngatu. K@Ẽrei uasa ñugüɨnoi rambueve, Jesús oque oĩ. Jare ou ɨvɨtu tanta uyepeyu, jare ɨ uyembɨaparoaroa uique chalana pe, jare umɨtɨnee seri ma. Jae reta ipɨa pe uyemɨngueta umanota co. %?CJare penti ara Jesús uyupi chalana pe jemimboe reta ndive. Jayave Jesús jei chupe reta: —Yaa ɨ guasu jovaicho pe. Jayave umbɨpɨ uasa ɨ guasu. :>mJayave Jesús jei chupe reta: —Cua reta uyapɨsaca Tumpa iñee re jare uyapo jei vae. Cua nunga reta co jae chesɨ jare cherɨvɨ reta —jei. Jesús umɨquĩi ɨ guasu =Jayave amocue vae jei Jesús pe: —Ndesɨ jare nderɨvɨ reta oca pe ñugüɨnoi. Ndereca ñugüɨnoi —jei reta chupe. #<?Jayave Jesús ichɨ jare tɨvɨ reta yugüeru uvãe Jesús oĩ vae pe. Ẽrei ipuere'ã oya Jesús re jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta jeco pegua. J; Pepɨa pe piyemɨngueta cavi piyandu vae re. Echa'ã güɨnoi vae pe uñemɨĩruta, jare mbaetɨ güɨnoi vae güi mbovɨ ete güɨnoi echa vae uyeequita —jei. Jesús ichɨ jare tɨvɨ reta :}Ime yave mbae uñeñomi vae, uyeechacañotai co. Jae ramiño vi ime yave mbae uyeyasoi vae, uyecuaañotai co —jei—. O9Mechero yamɨendɨ yave, ndarau ñañono yapepo uyembovapo oĩ vae igüɨ pe, ani güɨrapembɨ igüɨ pe. Ñañono co mechero jenda pe, o pe uique vae reta güɨnoi vaerã tembipe —jei—. h8IẼrei jocua temitɨ uñeñotɨ ɨvɨcavi pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Cua reta uyapɨsaca cavi Tumpa iñee re ipɨacavi reve, jare uyapo Tumpa iñee jei uyapo vaerã vae. Jaéramo jae reta jocua temitɨ ía cavi vae rami co. Jae reta uyapo icavi vae ipɨaguasu reve —jei Jesús—. Uñeñomi vae uyeechacañotai co ?7wJae ramiño vi jocua temitɨ uñeñotɨ ñanapɨte pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Ẽrei umbɨpɨ uyemɨpɨa'ã ɨvɨ pe mbaembae uyeyapo vae re jare corepoti uipota güɨnoi vaerã vae re jare yerovia ɨvɨ pegua re. Jáeramo jae reta jocua temitɨ ia'ã vae rami co —jei—. 6 Jae ramiño vi jocua temitɨ uñeñotɨ mbovɨño ɨvɨ itape iárambo oĩ vae pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Jae reta uyandu rupive, güɨrovia uyerovia reve. Ẽrei cua reta jocua temitɨ japo quɨpe'ã vae rami co. Echa'ã michi peguaño güɨrovia ñee. Ẽrei mbaesusere uyeyapo chupe yave, uipota'ã ma uyapɨsaca reta Tumpa iñee re —jei—. [5/ Jocua temitɨ tape rupi oa vae uyemɨjaanga amocue Tumpa iñee uyandu vae re. Jayave ou aña guasu chupe reta jare umɨacañɨ Tumpa iñee güi, agüɨye vaerã güɨrovia Tumpa uyembɨasaca vaerã —jei—. s4_ Cua amɨjaanga reve che jae peve vae uipota jei cua: Temitɨ uyemɨjaanga Tumpa iñee re —jei—. >3u Jayave Jesús jei chupe reta: —Amɨmbeu ma peve Tumpa iporoyocuia regua. Cua uyecuaa'ã ĩru vae reta pe. Jáeramo amboe ĩru vae reta amɨjaanga reve. Cua ayapo agüɨye vaerã uicuaa cavi, yepe tẽi uecha, jare agüɨye vaerã uicuaa, yepe tẽi uyandu —jei—. Umaetɨ vae uyemɨjaanga jese vae x2i Jayave Jesús jemimboe reta upɨrandu Jesús pe: —¿Mbae pa uipota jei cua nemɨjaanga reve ndere vae? c1?Ĩru temitɨ oa ɨvɨcavi pe. Cua oẽ jare ucuacuaa jare jeta ete ía —jei. Jare cua jei ma chupe reta yave, iñeeãta reve jei: —Uipota uyandu vae tuyapɨsaca cua ñee re. Maera Jesús oporomboe umɨjaanga reve [0/Ĩru temitɨ oa ñanapɨte pe. Ñana ucuacuaa yave, opa uyuca temitɨ —jei—. /Ĩru temitɨ oa mbovɨño ɨvɨ itape iárambo oĩ vae pe. Ẽrei oẽ rupive, ipiru, jocua ɨvɨ ñãquɨ ngatu'ã ramo —jei—. 8.i—Penti cuimbae oo umaetɨ vaerã. Umaetɨ yave, umɨai temitɨ, jare amocue oa tape rupi. Jayave ĩru vae reta upɨ̃ro temitɨ re jare güɨra reta jou vi —jei—. -Jare jeta vae yugüeru opaete tenta guasu reta güi uyembatɨ Jesús oĩ vae pe. Jayave Jesús jei chupe reta umɨjaanga reve: ,wJare jeta cuña reta yugüɨraa vi jae jupíe jare omborɨ Jesús jare jemimboe reta. Mbaembae uata Jesús jare jemimboe reta pe yave, jocua cuña reta ogua chupe reta. Tenonde yave amocue jocua cuña reta imbaerasɨ jare aña reta oya amocue vae re. Ẽrei Jesús umbɨgüera. Penti cuña jee co María Magdalena. Jesús umbɨsɨrɨ siete aña reta chugüi. Ĩru jee co Juana. Jae co Chuza jembireco. Chuza co jae mburuvicha guasu Herodes jembiocui. Ĩru jee co Susana. Jesús umɨjaanga umaetɨ vae + C* Jare cua jaɨcue rupi Jesús oo opaete tenta guasu reta jare tenta guasu-raɨ reta rupi, jare umɨmbeu ñee icavi vae Tumpa iporoyocuia regua. Jare jocua doce vae yugüɨraa jae jupíe. x)i2Ẽrei Jesús jei cuña pe: —Ndiyembɨasaca ma nderovia cheré ramo. Ecua ndepɨacatu reve —jei."(=1Jayave Jesús ndive ucaru ñugüɨnoi vae reta jei iyupe ipɨa pe: “¿Quía ra co cua? ¿Quirãita ra ipuere umbɨasa quía pe imbaeyoa reta?” P'0Jayave Jesús jei cuña pe: —Ambɨasa ma ndeve nembaeyoa reta. a&;/Jáeramo che jae ndeve, yepe tẽi jeta cua cuña imbaeyoa reta, ẽrei ambɨasa chupe. Echa'ã jae cherau ete. Ẽrei ime yave quía michiño ĩru vae umbɨasa chupe vae, jae michiño vi uau jocua ĩru vae —jei. p%Y.Nde niñono'ã aceite cheãca re. Ẽrei cua cuña uipichɨ mbae ipiche cavi vae chepɨ re —jei—. Z$--Nde cheyurupɨte'ã. Ẽrei cua cuña aique güive uyurupɨte chepɨ —jei—. j#M,Jayave Jesús uyerova cuña cotɨ jare jei Simón pe: —Mase, emae cua cuña re. Che aique nerenta pe yave, nemee'ã cheve ɨ ayoe vaerã chepɨ. Ẽrei jae umãquɨ ma chepɨ jesaɨ pe jare umɨtini ía pe —jei—. )"K+Jayave Simón jei Jesús pe: —Che chepɨa pe ayemɨngueta jocua cuimbae jeta ipía opa umɨcañɨ chupe vae. Jayave Jesús jei chupe: —Jaecavi ndere. !*Ẽrei mocui reve mbaetɨ güɨreco corepoti ipía umbɨepɨ vaerã. Jayave upurumbɨpía vae opa umɨcañɨ mocui reve pe ipía —jei—. Emɨmbeu cheve, upurumbɨpía vae cua uyapo ramo, cua mocui vae güi ¿quía nunga pa uau eteta upurumbɨpía vae? —jei. i~}}=|-{ozzJyPx{wvv\uBtgsrqponmlk`jiidhggpfeeQdcJb;a`3_^^]}\f[aZZ8Y7XXWLVaUTSShRnQQPtOO,NNKMLKJJIHH+GFF#EE#DD BAvAe@>>O=a<< ;::9-8676W554422*100/b..0-o,,+_*))3((M''[&%$$$#a"" !! w:[Lc,sp$|@#hP P A  H4O"\#|?Jae ramiño vi penti mburuvicha guasu iquɨrẽɨ yave oo uñerãro ĩru mburuvicha guasu ndive, uguapɨta rani ipɨa pe uyemɨngueta cavi vaerã jese, uicuaa vaerã jocua diez mil isundaro reta ipuereta ra umɨamɨri jocua veinte mil sundaro reta jovaicho güɨnoi vae —jei—. {{oEcha'ã jeita reta: ‘Jocua cuimbae umbɨpɨ tẽi uyapo torre, ẽrei ipuere'ã opa uyapo’ —jeita, jei—. Bz}Echa'ã uyapo'ã yave jucuarãi, aramoi oñonota torre iguapɨcarã, ẽrei ndarau uepitɨ icorepoti opa uyapo vaerã. Jáeramo opaete uecha vae reta oyoyaita jocua cuimbae —jei—. 2y]Penti cuimbae iquɨrẽɨ yave uyapo torre, uguapɨta rani uipapa vaerã mbovɨ ra jepɨta, uicuaa vaerã icorepoti uepitɨta ra opa uyapo vaerã —jei chupe reta—. txaJare ime yave quía ovoɨ'ã icurusu oo vaerã cherupíe vae, ndarau ipuere ico cheremimboerã —jei—. aw;—Ime yave quía uipota oo cherupíe vae, cherau ete'ã yave tu jare ichɨ jare jembireco jare isambiaɨ reta jare jentarã reta güi, jare uyerau ete yave chegüi, ndarau ipuere ico cheremimboerã —jei—. lvQJare jeta vae uyembatɨ Jesús oĩ vae pe. Jayave Jesús umae jese reta jare jei chupe reta: !u;‘Echa'ã che jae peve, mbaetɨ penti ave jocua tenonde voi aparea chupe vae ucaruta cherenta pe’ —jei, jei. Yavai co oĩ oo vaerã Cristo jupíe %tCJayave ipatrón jei jembiocui pe: ‘Ecua ye opaete tape rupi jare ere nevãe chupe vae reta pe yugüeru vaerã, tɨnee vaerã cherenta’ —jei, jei—. s-Uyapo ma yave jucuarãi, uyeyocui vae jei ipatrón pe: ‘Patrón, ayapo ma ndeporoyocui, jare imeño ĩru vae reta jendarã’ —jei, jei—. r5Jayave uyeyocui vae ou ye ipatrón pe jare umɨmbeu chupe opaete cua regua. Jayave ipatrón pochɨ reve jei jembiocui pe: ‘Ecua voi opaete calle rupi jare eru cua pe iparavete vae reta jare ipo chutu vae reta jare icõcho vae reta jare jesa mbae vae reta’ —jei, jei—. bq=Jare ĩru vae jei chupe: ‘Amenda ramo ete. Jáeramo chepuere'ã aa’ —jei, jei—. !p;Jare ĩru vae jei chupe: ‘Agua ma diez güeye. Aata amboporova reta. Jáeramo chepuere'ã aa. Ere ndepatrón pe chembɨasa vaerã’ —jei, jei—. hoIẼrei penti penti jei uyeyocui vae pe ipuere'ã oo ucaru vaerã. Penti vae jei chupe: ‘Agua ma checorã jare icavi co aa vaerã amae jese. Jáeramo chepuere'ã aa. Ere ndepatrón pe chembɨasa vaerã’ —jei, jei—. n%Tembíu oyɨ ma yave, omondo jembiocui jei vaerã uparea chupe vae reta pe: ‘Peyu. Echa'ã opaete uñeñono ma mesa pe’ —jei, jei—. tmaJayave Jesús jei chupe: —Penti cuimbae uyapoca jeta tembíu jare uparea jeta vae pe ucaru vaerã. l!Jare penti jae ndive uguapɨ oĩ mesa pe vae cua uyandu yave, jei Jesús pe: —Tumpa iporoyocuia pe ucaruta vae uyemɨvendiseta co. |kqJucuarãi ndiyapo yave, Tumpa nemɨvendiseta. Echa'ã jae reta ndarau ipuere nemɨngaru. Ẽrei Tumpa umbɨjecoviata ndeve jupi vae reta icove ye yave yugüeru umanocue vae reta ipɨte güi —jei. Cuimbae jeta vae pe uparea ucaru vaerã vae j3 Ẽrei ndipota yave ndepurumɨngaru, eparea iparavete vae reta jare ipo chutu vae reta jare icõcho vae reta jare jesa mbae vae reta pe —jei—. i Jayave Jesús jei tenta iya pe: —Ndipota yave ndepurumɨngaru, agüɨye eparea neamigo reta jare nerentarã reta jare nerentaɨgua icocatu vae reta pe. Echa'ã chupe reta ndeparea yave, jae reta upareata ndeve nde ndeparea chupe reta ramo —jei—. h  Echa'ã ime yave quía uyembutuicha vae, uñemɨmichicata co. Jare ime yave quía uñemɨmichi vae, uyembutuichacata co —jei. g Ẽrei tenta iya uparea ndeve yave, ecua eguapɨ tenda taɨcuegua vae pe. Echa'ã ou yave tenta iya, aramoi jeita ndeve: ‘Cheamigo, ecua eguapɨ penti tenda tenondegua vae pe.’ Jucuarãi ndiyepɨucata opaete yugüeru ucaru vaerã vae reta jovaque —jei—. Bf} Jayave tenta iya güeruta jocua ĩru vae ndeguapɨ vae pe jare jeita ndeve: ‘Emee cua cuimbae pe nerenda.’ Jayave nde nemarata co ndeo ndeguapɨ tenda taɨcuegua vae pe —jei—. 7eg—Penti cuimbae uparea ndeve yave menda vae pe, agüɨye eguapɨ tenda tenondegua vae pe. Echa'ã aramoi tenta iya uparea vi ĩru uipɨu ete ndegüi vae pe —jei—. dJayave Jesús uecha quirãi opaete tenta iya uparea chupe vae reta uiparavo tenda icavi vae. Jayave jei chupe reta umɨjaanga reve: c}Jare joco pe ñugüɨnoi vae reta ipuere'ã mbae jei Jesús pe cua regua. Agüɨye eguapɨ tenda tenondegua vae pe *bMJayave Jesús jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Pemburica ani pegüeye uasavi yave penti ɨvɨcua pe mbutuu ara pe, jupivoi peo penoẽ joco güi —jei. a Ẽrei jae reta quĩiño. Jayave Jesús oñono ipo cuimbae imbaerasɨ vae re jare umbɨgüera. Jayave jei chupe oo vaerã. $`AJayave Jesús upɨrandu mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta pe: —¿Jei pa mboroyocui yandepuere yambɨgüera vaerã quía mbutuu ara pe? I_ Jare Jesús uecha joco pe penti cuimbae opaete jete iruru vae. ^ ;Jare penti mbutuu ara pe Jesús oo uique penti fariseo reta itenondegua jenta pe ucaru vaerã jae ndive. Jare fariseo reta umae ñugüɨnoi Jesús re. ] #Mase, Tumpa usɨrɨta ma pegüi. Che jae peve, ndarau ma cherecha pere regua: ‘Tuyembɨadoraca yandeYa jee re ou vae’ —jei.\ "Jerusalén pegua reta, pe reta piyuca Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta. Pe reta piyapi ita pe piyuca Tumpa ombou peve vae reta. Jeta vese ma chequɨrẽɨ tẽi pumbatɨ, uru umbatɨ imembɨ reta ipepo igüɨ pe rami, ẽrei pe reta pipota'ã —jei—. 2[] !Añete co, icavi co jecuaeño aa Jerusalén cotɨ añave jare curiye jare cõeramo. Echa'ã Jerusalén peño judío reta uyuca Tumpa iñee umɨmbeu vae reta —jei—. Z1 Jayave Jesús jei chupe reta: —Herodes co jae penti aguara rami. Pecua ipɨ jare pemɨmbeu chupe quirãi jecuae ambɨsɨrɨta aña reta oya jese vae reta güi jare ambɨgüerata imbaerasɨ vae reta añave jare curiye. Jare cõeramo opata co cheparavɨquɨ —jei—. Y# Jocua ara yugüeru Jesús oĩ vae pe amocue fariseo reta. Jae reta jei Jesús pe: —Ecua cua güi. Echa'ã Herodes uipota ndeyucaca. GX Ẽrei pemandúa cua re: Amocue añave uñemɨmichi vae uyembɨtenondecata co, jare amocue añave uyembutuicha vae uyembɨtaɨcuecata co —jei. Jesús ipɨatɨtɨ Jerusalén pegua reta re iWK Yugüeruta reta opaete que rupi rupi güi, jare uguapɨta reta Tumpa iporoyocuia pe —jei—. eVC Jayave piyaota jare perãi pembɨquɨrɨrɨuta. Echa'ã peechata Abraham jare Isaac jare Jacob jare opaete Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta Tumpa iporoyocuia pe ñugüɨnoi. Ẽrei pe reta oca pe pẽita —jei—. U- Ẽrei jae jeita peve: ‘Che jae peve, che pucuaa'ã. Pe reta co jae icavi mbae vae uyapo vae reta. Pesɨrɨ chegüi’ —jeita peve, jei—. nTU Jayave pereta: ‘Nducaru nderovaque, jare nde ndeporomboe orecalle reta rupi’ —pereta, jei—. [S/ Echa'ã tenta iya uyequenda ma yave onque, pe reta pepɨtata oca pe. Jayave pemboputa tẽi onque jare pereta tẽi: ‘OreYa, ipea onque oreve.’ Ẽrei jae jeita peve: ‘Che pucuaa'ã’ —jeita, jei—. R7 —Piñemɨmɨrãta pique vaerã onque ipɨ-raɨ vae rupi. Echa'ã che jae peve, jeta vae uipota tẽita uique, ẽrei ndarau ipuere —jei—. Q% Jayave penti vae upɨrandu Jesús pe: —CheYa, ¿ime pa mbovɨ catu uyembɨasacata vae? Jayave Jesús jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: P' Jare Jesús uguata opaete tenta guasu reta jare tenta guasu-raɨ reta rupi, jare oporomboe joco pe. Jare jecuaeño oo Jerusalén cotɨ. 1O[ Yandepuere yamɨjaanga jese levadura —jei—. Cuña umbɨyea levadura jeta catu harina ndive, levadura uñemɨai vaerã opaete masa rupi —jei. Onque ipɨ-raɨ vae VN% Jayave jei chupe reta: —¿Mbae ra amɨjaangata Tumpa iporoyocuia re? DM Yandepuere yamɨjaanga jese penti mostaza jãɨcue —jei—. Uñeñotɨ yave, ucuacuaa jare uyeyapo ɨvɨra tuicha vae. Jare güɨra reta yugüeru uyapo jaitɨrã jese —jei. Levadura vLe Jayave Jesús jei: —¿Mbae ra ipuere uyemɨjaanga Tumpa iporoyocuia re? ¿Mbae ra amɨjaangata jese? ?Kw Jare cua Jesús jei ma yave, opaete Jesús jovaicho reta imara. Echa'ã opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta uyerovia opaete icavi ete vae Jesús uyapo vae re. Mostaza jãɨcue Ẽrei yandeYa jei chupe: —Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Pe reta piyora pegüeye jare pemburica jenda güi mbutuu ara pe peraa vaerã pembɨu —jei—. 5Hc Jayave tupao re uyandareco vae pochɨ cua re. Echa'ã Jesús umbɨgüera cuña mbutuu ara pe. Jáeramo tupao re uyandareco vae jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Icavi co yaparavɨquɨ vaerã seis ara. Peyu jocua seis ara pecuera vaerã. Agüɨye peyu pecuera vaerã mbutuu ara pe —jei. G} Jayave Jesús oñono ipo cuña iñãca re. Jare jupivoi cuña ipuere uyemboɨ cavi jare umbɨpɨ umbɨadora Tumpa. pFY Jare Jesús uecha ma yave, jei chupe: —Eyu checotɨ, cuña. Ndecuera ma co nembaerasɨ güi —jei. |Eq Jare uecha joco pe penti cuña dieciocho año ma imbaerasɨ vae. Jecuaeño ipe ete. Ipuere'ã etei uyemboɨ cavi. TD! Jare Jesús oporomboe oĩ penti judío reta itupao pe mbutuu ara pe. C ‘Jayave ía yave, icavita co. Ẽrei ia'ã yave, ndepuereta ndiyasɨaca’ —jei, jei. Jesús umbɨgüera cuña mbutuu ara pe =Bs Jayave co pe uparavɨquɨ vae jei co iya pe: ‘Patrón, emaeño tupɨta ye penti año pegua. Tayoo rani iyɨpɨ rupi jare tañono vacarepoti iyɨpɨ rupi’ —jei, jei—. GA Jayave jei ico pe uparavɨquɨ chupe vae pe: ‘Mase, mbapɨ año ma ayu tẽi aeca cua ɨva ía jare avãe'ã chupe. Iyasɨa. Ñañotɨta tẽi ĩru temitɨ jendacue pe’ —jei, jei—. @1 Jayave Jesús jei chupe reta umɨjaanga reve: —Penti cuimbae güɨnoi ico pe penti ɨva. Oo tẽi ueca ɨva ía. Uvãe'ã chupe —jei—. ?7 Che jae peve, jucuarãi'ã co. Jare peeya'ã yave piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae, pe reta pecañɨteita vi —jei. Ɨva ía mbae vae U># Jare jocua torre Siloé pe oĩse vae usururu jocua dieciocho vae re jare uyuca reta. Aramoi pe reta pepɨa pe piyemɨngueta jocua dieciocho vae iyoa ete opaete ĩru Jerusalén pegua reta güi —jei—. = Che jae peve, jucuarãi'ã co. Jare peeya'ã yave piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae, pe reta pecañɨteita vi —jei—. =<s Jayave Jesús jei chupe reta: —Aramoi pe reta pepɨa pe piyemɨngueta jucuarãi uyeyapo jocua Galilea pegua reta pe, jae reta iyoa ete opaete ĩru Galilea pegua reta güi ramo. >; w Jare amocue joco pe ñugüɨnoi vae reta umɨmbeu Jesús pe quirãi Pilato uyucaca amocue Galilea pegua reta, jae reta maemɨmba uyeyucacue reta umee Tumpa pe ñugüɨnoi rambueve. m:S ;Che jae ndeve, ndarau etei neẽ peresorɨru güi ndei opaete ndepía nembɨepɨ mbove —jei.&9E :Ndeo yave uipota uñeapo nderé mbae re vae ndive mburuvicha pe, tape rupi peo rambueve iyeyapɨcatu jae ndive, agüɨye vaerã jae uñeapo nderé mburuvicha pe. Echa'ã mburuvicha nemondota peresorɨru iyandarecoa pe, jare peresorɨru iyandarecoa neñonota peresorɨru pe —jei—. S8 9¿Maera pa peatẽɨ picuaa mbae jupi piyapo vaerã vae? —jei—. Z7- 8Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã ara jare ɨvɨ re pemae yave, picuaa mbae uyeyapota vae. Ẽrei picuaa'ã etei mbae añave uyeyapo oĩ vae —jei chupe reta—. Iyeyapɨcatu nderovaicho ndive g6G 7Jae ramiño vi tanta ɨvɨtu yave, pere: ‘Aracuta co.’ Jare jucuarãi uyeyapo —jei—. 45a 6Jare Jesús jei yatɨ vae reta pe: —Peecha yave amapɨ̃tu uyeyapo oĩ guarasɨ uique vae cotɨ, jupivoi pere: ‘Oquɨta co.’ Jare jucuarãi uyeyapo —jei—. 47 5Tu oyovaichota taɨ ndive, jare taɨ oyovaichota tu ndive. Ichɨ oyovaichota imembɨ cuña ndive, jare imembɨ cuña oyovaichota ichɨ ndive. Imesɨ oyovaichota imembɨ-tatɨ ndive, jare imembɨ-tatɨ oyovaichota imesɨ ndive —jei. Picuaa'ã etei mbae añave uyeyapo oĩ vae 63e 4Echa'ã añave güive yugüɨreco yave pandepo penti tenta pe, uyembɨyaota co uyugüi reta. Mbapɨ oyovaichota mocui ndive, jare mocui oyovaichota mbapɨ ndive —jei—. B2} 3¿Pepɨa pe piyemɨngueta pa che ayu amee vaerã mbɨacatu ɨvɨ pegua reta pe? Che jae peve, jucuarãi'ã co. Che ayu uyembɨyao vaerã uyugüi ɨvɨ pegua reta —jei chupe reta—. T1! 2Che aiporara eteta co jare yavai eteta cheve opa uyeyapo regua —jei—. x0i 1Che ayu cua ɨvɨ pe tata ambɨyepota vaerã, jare chequɨrẽɨ ete opa cheparavɨquɨ ayapo —jei—. U/# 0Ẽrei ime yave uyeyocui vae uicuaa'ã ipatrón iporoyocui vae, yepe tẽi uiporarata co uyapo'ã ipatrón iporoyocui ramo, ẽrei ipatrón ndarau uiporaraca ete chupe. Echa'ã ipatrón uicuaaca yave jembiocui pe iporoyocui, icavi co jembiocui uyapo vaerã uicuaa vae rupi —jei—. Ayu uyembɨyao vaerã uyugüi ɨvɨ pegua reta .} /Ipatrón uiporaraca eteta. Echa'ã uyeyocui vae uicuaa tẽi ipatrón iporoyocui, ẽrei uyapo'ã —jei chupe reta—. s-_ .Jayave penti ara ipatrón ou yeta uvãe jembiocui uyandareco'ã oĩ yave. Jocua ora pe etei ipatrón uipocouta. Jayave ipatrón uiporaraca eteta chupe jare omondota ico vaerã ipatrón iporoyocui uyapo mbae vae reta ndive —jei—. _,7 -Ẽrei aramoi uyeyocui vae jei iyupe ipɨa pe: ‘Chepatrón ndarau ou ye ɨmambae.’ Jare umbɨpɨ uinupa ĩru uyeyocui vae reta - cuimbae reta jare cuñatai reta - jare ucaru jare ucau jare usavɨpo —jei—. m+S ,Añete che jae peve, ipatrón umeeta chupe uyandareco vaerã opaete imbaembae re —jei Jesús—. *# +Ipatrón ou ye uvãe yave jenta pe, uecha yave jocua jembiocui uyapo oĩ iparavɨquɨ, jocua jembiocui uyeroviata co —jei chupe reta—. o)W *Jayave yandeYa jei: —Penti uyeyocui vae iyaracuaa vae uyapo ipatrón jei chupe uyapo vaerã vae. Jare ipatrón umee chupe ico vaerã ĩru jembiocui reta juvicharã, jare umee vaerã chupe reta jembiurã opa ara —jei—. (+ )Jayave Pedro jei Jesús pe: —CheYa, cua ndere ma nemɨjaanga reve. ¿Oreve peguarãño pa co cua? ani ¿opaete vae peguarã pa? —jei. 4'a (Jae ramiño vi pe reta peãro, agüɨye vaerã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye avãe piyandareco'ã peĩ yave —jei chupe reta. Uyeyocui vae uyapo'ã ipatrón jei vae j&M 'Aipota picuaa vaerã cua: Penti tenta iya uicuaa yave mbae ora pe outa uvãe imonda vae oñomi vaerã imbaembae, uñemɨcuatɨ̃rota tẽi jare ndarau tẽi umaeño imonda vae re güɨraa vaerã imbaembae chugüi —jei—. *%M &Aramoi ipatrón ou yeta uvãe pɨ̃tu ma yave ani pɨare mbɨte rupi. Ẽrei jae uecha yave jembiocui reta uãro ñugüɨnoi, jae reta uyeroviata co —jei—. $! %Uyeyocui vae reta jecuaeño uãro ñugüɨnoi yave ipatrón ou ye uvãe yave, uyeroviata reta. Añete che jae peve, ipatrón uyembɨcuata toalla pe, jare jeita jembiocui reta pe uguapɨ vaerã mesa pe, jare ipatrón etei umɨngaruta jembiocui reta —jei Jesús—. L# #Yamɨjaanga peré uyeyocui vae reta. Uyeyocui vae reta ipatrón oo umenda vaerã yave, uyeyocui vae reta uãro ñugüɨnoi ipatrón ou ye regua. Uãro reta jare jecuaeño jendɨ imechero reta. Jare ipatrón ou ye uvãe yave ombopu onque, jupivoi jembiocui reta uipea onque ipatrón ipuere vaerã uique jenta pe —jei—. " $!- "Echa'ã piñuvatu yave mbaembae icavi vae piyupeguarã ɨvɨ pe, jecuaeño pepɨa pe piyemɨnguetata ɨvɨ pegua re. Ẽrei piñuvatu yave mbaembae icavi vae piyupeguarã ara pe, jecuaeño pepɨa pe piyemɨnguetata ara pegua re —jei—. Uyeyocui vae jecuaeño uãro vae q [ !Pemee corepoti re pembaembae, jare pemee corepoti uata chupe vae reta pe. Cuarãi piyapo yave, penoita mbaembae ara pegua. Jae co peurupucu ara pe penoita vae rami. Jocua nunga urupucu ndarau etei indechi jare jocua mbaembae icavi vae peurupucu ara pegua pe penoi vae ndarau ucañɨ. Echa'ã imonda vae ndarau oya jese jare cupii ndarau urucumegua —jei—.   Agüɨye pequɨye, yepe tẽi pe reta mbovɨ ete co. Echa'ã Tumpa umeeta co pe reta pico vaerã iporoyocuia pe —jei—.   Ẽrei icavi co pipota ete vaerã Tumpa iporoyocuia, jare Tumpa umeeta peve opaete cua mbaembae —jei—. Mbaembae ara pegua   Echa'ã opaete ɨvɨ pegua reta uyemɨpɨa'ã cua mbaembae re. Ẽrei peRu uicuaa icavi co penoi vaerã cua mbaembae —jei—. oW Agüɨye piyemɨpɨa'ã perembiurã vae re, jare agüɨye piyemɨpɨa'ã ĩru mbaembae re —jei—. 3_ Tumpa omopõra ñana, yepe tẽi penti ara ñana oĩ co pe jare pɨareve pe ocai. Jáeramo Tumpa umeeta co peve peremimonderã. Michi ete co pepurugüɨrovia —jei—. 8i Pemae mbaepotɨ reta re, quirãi ucuacuaa reta. Uparavɨquɨ'ã reta. Umaepova'ã reta vi. Ẽrei che jae peve, mbaepotɨ reta ipõra ete Salomón jemimonde ipõra vae güi.  Mbaetɨ etei mbae pepuere piyapo cua re. Ẽrei cua yavai'ã co Tumpa pe. Jáeramo agüɨye piyemɨpɨa'ã ĩru mbaembae re —jei—. ! Aramoi piyemɨpɨa'ã pipota tẽi pepucu ramo. Ẽrei ndarau etei pepuere piyembɨcuacuaa pepucu ete vaerã —jei Jesús chupe reta—. W' Pemae güɨra reta re. Echa'ã jae reta umaetɨ'ã jare umbaevɨro'ã vi. Mbaetɨ vi güɨnoi avatío uñuvatu vaerã iavati. Ẽrei Tumpa umɨngaru reta. Jare Tumpa perau ete güɨra reta güi —jei—. {o Ndarau pepuere pico cavi jecuaeño piyemɨpɨa'ã yave perembiurã vae re, jare peremimonderã vae re —jei—. A{ Jayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Jáeramo che jae peve, agüɨye piyemɨpɨa'ã perembiurã vae re. Jae ramiño vi agüɨye piyemɨpɨa'ã peremimonderã vae re —jei—. q[ Jayave Jesús jei chupe reta: —Ime yave quía jeta mbaembae uñuvatu iyupeguarã vae, ẽrei icocatu'ã yave Tumpa cotɨ, uyeyapota chupe jocua cuimbae icocatu vae pe uyeyapo rami —jei. Agüɨye piyemɨpɨa'ã mbaembae re c? Ẽrei Tumpa jei jocua cuimbae pe: ‘Nde co jae iyaracuaa mbae vae. Echa'ã cua pɨ̃tu aequita nderecove ndegüi. Jare jayave ¿quía ra güɨnoita opaete jocua mbaembae niñuvatu ndiyupeguarã vae?’ —jei, jei. ?w Jayave che jaeta cherecove pe cuarãi: ‘Cherecove, jeta ete ma mbaevɨro niñuvatu. Uepitɨta jeta año pegua. Eputuu, ecaru, ecau jare iyerovia.’ Cuarãi jaeta —jei, jei—. G Jayave jei iyupe ipɨa pe: ‘Aicuaa ma. Ambaita cheavatío reta jare ambutuicha eteta cheavatío reta, jare joco pe añuvatuta opaete cheavati jare opaete uyeavɨro vae’ —jei, jei—. q[ Jare cuimbae jei iyupe ipɨa pe: ‘¿Mbae ra ayapota? Mbaetɨ ma cheavati jendarã’ —jei, jei—. jM Jayave jei chupe reta umɨjaanga reve: —Penti cuimbae icocatu vae iavati yagüɨye cavi. 5c Jayave Jesús jei opaete vae pe: —Piñemoa ngatu agüɨye vaerã pipota ĩru vae reta imbaembae. Echa'ã ndarau yaico cavi jeta mbaembae ñanoi vae ramoño —jei.  Jayave Jesús jei chupe: —Cuimbae, che chepuere'ã co ayapɨcatu jocua nunga. Ndarau ambɨyao peve nderu ueya vae —jei.  + Jayave penti cuimbae jeta vae ipɨte pe oĩ vae jei Jesús pe: —Oporomboe vae, ere cherɨqueɨ pe umbɨyao vaerã cheve oreru ueya vae.   Echa'ã Espíritu Santo uicuaacata peve jocua ora pe etei mbae pere vaerã —jei. Cuimbae icocatu vae iyaracuaa mbae vae Q  Jare ĩru vae reta pereraa yave pemee vaerã tupao reta pe jare mburuvicha reta pe jare ĩru vae reta mbaepuere güɨnoi vae pe, agüɨye piyemɨpɨa'ã mbae pereta chupe reta vae re —jei—. v e Jare ime yave quía jei icavi mbae vae che cuimbaerã ayeyapo vae cotɨ vae, Tumpa umbɨasata chupe. Ẽrei ime yave quía jei icavi mbae vae Espíritu Santo cotɨ vae, Tumpa ndarau etei umbɨasa chupe —jei Jesús chupe reta—.   Ẽrei ime yave quía ĩru vae reta jovaque checuacu vae, che vi aicuacuta ángel Tumpa pe uyeyocui vae reta jovaque —jei—.  Jae ramiño vi che jae peve cua: Ime yave quía ĩru vae reta jovaque jei yave: ‘Che co jae Jesús jemimboe’, che cuimbaerã ayeyapo vae jaeta ángel Tumpa pe uyeyocui vae reta jovaque: ‘Cua co jae cheremimboe’ —jaeta, jei Jesús—. 6e Tumpa uicuaa mbovɨ pea penoi peãca re vae. Jáeramo agüɨye pequɨye. Echa'ã Tumpa perau ete jeta güɨra-raɨ reta güi —jei—. Ĩru vae reta jovaque uyecuaaca vae &E Picuaa co quirãi umaemee vae reta umee pandepo güɨra-raɨ mbovɨ ete corepoti re. Ẽrei Tumpa ñacañɨ'ã penti yepe güɨra-raɨ güi —jei—. gG Ẽrei tamɨmbeu peve quía güi pequɨye vaerã. Icavi co pequɨye vaerã Tumpa güi. Echa'ã jae güɨnoi mbaepuere upuruyuca vaerã jare oporomondo vaerã cañɨtei pe. Añete che jae peve, pequɨye chugüi —jei—. 1[ Jare che jae peve, cherɨvɨ reta, agüɨye pequɨye upuruyuca vae reta güi. Echa'ã upuruyuca yave, mbaetɨ ye mbae icavi mbae vae ipuere uyapo peve —jei—. ,Q Jáeramo pɨ̃tumimbi pe pere vae uyenduta tembipe pe, jare perenta japɨpe pe pere vɨari vae jerãcuata opaete vae uyandu vaerã —jei—. Pequɨye Tumpa güi } Ime yave mbae uyeyasoi vae, uyeechacañotai co. Jae ramiño vi ime yave mbae uñeñomi vae, uyecuaañotai co —jei—. } u Jare jeta ete uyembatɨ Jesús oĩ vae pe, jare uñemɨañamɨaña. Jayave Jesús jei jemimboe reta pe rani: —Piñemoa ngatu fariseo reta güi. Echa'ã jae reta upurumbɨtavɨ vae reta co. Jare tavɨ ipuere uñemɨai levadura rami —jei—. wg 6Jecuaeño jae reta uyapɨsaca cavi jese. Echa'ã uipota tẽi uyandu jei mbae ipuere umbɨjeco jese vae.+~O 5Jare jucuarãi jei ma yave chupe reta, mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta pochɨ ete chupe, jare umbɨpɨ upɨrandu chupe jeta mbaembae re. }{ 4Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta. Piporarata co. Echa'ã pemboe'ã ĩru vae reta uicuaa vaerã Tumpa. Pe reta etei picuaa'ã Tumpa. Ĩru vae reta uipota tẽi uicuaa Tumpa, ẽrei pe reta piyopia agüɨye vaerã uicuaa —jei. | 3Tenonde voi Abel uyeyucaca, jare taɨcue rupi Zacarías uyeyucaca. Echa'ã Zacarías umano maemɨmba uyeyucacue uñemeearenda jare Tumpa jo ipãu pe. Añete che jae peve, cua reta jare opaete ĩru vae reta imano re pe reta añave pico vae piyembɨjecota —jei—. { 2Jare pe reta añave pico vae penoita teco opaete Tumpa iñee umɨmbeu vae reta ɨvɨ uyeyapo güive uyeyucaca vae imano re —jei—. Yz+ 1Jucuarãiño vi Tumpa iyaracuaa catu vae jei: ‘Amondota peve chiñee umɨmbeu vae reta jare cheremimondo reta, jare pe reta piyucata amocue vae jare piyapota icavi mbae vae ĩru reta pe’ —jei, jei—. &yE 0Jucuarãi picuaaca petenondegua reta uyapo vae icaviño co peve. Echa'ã jae reta uyuca reta, jare pe reta piyapo iteõgüerɨru reta —jei chupe reta—. x' /Piporarata co. Echa'ã pe reta piyapo Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta iteõgüerɨru reta. Jare petenondegua reta uyuca reta —jei—. }ws .Jayave Jesús jei: —Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta. Pe reta vi piporarata co. Echa'ã pe reta pere ĩru vae reta pe uyapo vaerã yavai uyapo vaerã vae. Yamɨjaanga penti tɨvɨta. Pe reta pere ĩru vae reta pe ovoɨ vaerã penti tɨvɨta poɨ ete vae. Ẽrei pe reta pemborɨ'ã etei ovoɨ vaerã. Pe reta piyavɨquɨ'ã etei tɨvɨta —jei—. v -Jayave penti mboroyocui re oporomboe vae jei Jesús pe: —Cua añave ndere vae rupi ndere vi icavi mbae vae oreve. u ,Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Echa'ã pepurumbɨtavɨñoi. Pe reta co jae teõgüerɨru reta quía uecha'ã vae rami. Yepe tẽi ĩru vae reta upɨ̃ro jese reta, uicuaa'ã joco pe ñugüɨnoi vae —jei. Et +Pe reta co jae fariseo reta. Piporarata co. Echa'ã pipota peguapɨ tenda tenondegua vae reta pe tupao pe, jare pipota ĩru vae reta pe piyembɨsaludaca vaerã calle reta rupi —jei—. :sm *Pe reta co jae fariseo reta. Piporarata co. Echa'ã pemee Tumpa pe diezmo temitɨ reta penoi vae güi. Ẽrei piyapo'ã jupi piyapo vaerã vae, jare peau'ã Tumpa. Icavi co pemee vaerã Tumpa pe jocua nunga diezmo. Ẽrei piyapota tẽi jupi co piyapo vaerã vae, jare peauta tẽi Tumpa —jei—. r )Pemee pequɨrẽɨ reve mbaembae iparavete vae reta pe. Cua piyapo yave, picuaacata ĩru vae reta pe iquɨa mbae co pepɨa —jei—. !q; (Pe reta co jae iyaracuaa mbae vae reta. Echa'ã Tumpa uyapo opaete yandepuere yaecha vae. Ẽrei uyapo vi opaete yandepuere mbae yaecha vae —jei—. bp= 'Jayave yandeYa jei: —Pe reta co jae fariseo reta. Pe reta co jae taza jare plato icupe rupiño uyeyoe vae rami. Ẽrei pepɨa iquɨa co. Echa'ã pipota ĩru vae reta imbaembae jare piyapo icavi mbae vae —jei—. doA &Jare fariseo cua uecha yave, ipɨacañɨ jese. Echa'ã Jesús uyepoe'ã ndei ucaru mbove. %nC %Jare jucuarãi imiari ma yave Jesús, penti fariseo uparea chupe ucaru vaerã jae ndive. Jayave Jesús oo fariseo jenta pe jare uguapɨ ucaru vaerã. `m9 $Nderete tɨnee yave tembipe pe, ndarau ico joco pe pɨ̃tumimbi. Opaete tɨneeta tembipe pe, penti tembipe tuicha vae nembɨesape vae rami —jei. Jesús umbɨjeco fariseo reta jare boroyocui re oporomboe vae reta ~lu #Jáeramo iñemoa ngatu agüɨye vaerã nderete tɨnee pɨ̃tumimbi pe. Echa'ã tɨneeta tẽi tembipe pe —jei—. 0kY "Tembipe uique yanderete pe yanderesa rupi. Icavi yave nderesa, nderete tɨneeta tembipe pe. Ẽrei icavi'ã yave nderesa, nderete tɨneeta pɨ̃tumimbi pe —jei—. Cj !Mechero yamɨendɨ yave, ndarau ñañomi. Ndarau ñañono yapepo uyembovapo oĩ vae igüɨ pe. Ñañono co mechero jenda pe, o pe uique vae reta güɨnoi vaerã tembipe —jei—. 5ic Tumpa upuruãa yave, Nínive pegua reta upũata umbɨjeco vaerã añave yugüɨreco vae reta. Echa'ã jae reta ueya iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae, Jonás umɨmbeu chupe reta yave Tumpa iñee. Ẽrei chembaepuere tuicha ete co Jonás imbaepuere güi —jei—. Mechero yamɨendɨ yave h Tumpa upuruãa yave, jocua cuña mburuvicha guasu ico sur cotɨ vae upũata umbɨjeco vaerã añave yugüɨreco vae reta. Echa'ã jae ou mbɨrɨ ete güi uyapɨsaca vaerã Salomón iyaracuaa catu vae re. Ẽrei che chearacuaa catu ete Salomón güi —jei—. xgi Echa'ã Jonás pe uyeyapo vae uicuaaca Nínive pegua reta pe Jonás jei chupe reta vae añete vae co. Jae ramiño vi uyeyapota cheve vae uicuaacata añave yugüɨreco vae reta pe quía co che. Che co jae cuimbaerã uyeyapo vae —jei—. Kf Jare jeta vae yugüeru Jesús oĩ vae pe. Jayave Jesús jei chupe reta: —Añave yugüɨreco vae reta icavi mbae vae uyapo vae reta co. Jae reta uipota ayapo vaerã mbae aicuaaca vaerã chupe reta quía co che. Ẽrei jaeño uyeyapota mbae Jonás pe uyeyapo vae rami, jae reta uicuaa vaerã quía co che —jei—. ,eQ Ẽrei Jesús jei: —Añete co. Ẽrei Tumpa umɨvendiseta opaete uyapɨsaca iñee re vae reta, uyapo yave jae jei vae —jei. Uipota reta uecha mɨacañɨ ]d3 Jare Jesús cua mbaembae re imiari yave, penti cuña joco pe ñugüɨnoi vae reta ipɨte pe oĩ vae iñeeãta reve jei: —Tumpa tumɨvendise ndesɨ. Echa'ã nde ndea co chugüi jare jae nemɨcambu —jei. @cy Jayave oo ye aña güeru siete aña icavi mbae ete chugüi vae reta jocua o pe. Jayave ocho reve uique o pe, joco pe yugüɨreco vaerã. Tenonde yave, penti aña oya jese yave, jocua cuimbae uiporara. Ẽrei taɨcue rupi ocho ma aña reta oya jese. Jáeramo tanta uiporara —jei. Tumpa umɨvendiseta vae reta 7bg Echa'ã yandepuere yamɨjaanga penti o jocua cuimbae aña usɨrɨ ma chugüi vae re. Aña ou ye uvãe yave jocua o pe, uecha o iya utupei ma jare opa oñono cavi —jei—. ]a3 Penti aña usɨrɨ ma yave oya jese vae güi, uguata ñana rupi ueca quiape ico vaerã. Ẽrei ipuere'ã yave uvãe quiape ico vaerã, jei iyupe: ‘Taa ye jocua chero ayu chugüi vae pe’ —jei, jei—. W`' Ime yave quía uipota'ã ico cheĩrurã vae, oyovaicho co che ndive. Jae ramiño vi ime yave quía chemborɨ'ã vae, uyapo co icavi mbae vae checotɨ —jei chupe reta—. Aña usɨrɨ jare ou ye vae _% Ẽrei ou yave ĩru cuimbae ipɨrãta ete chugüi vae uñerãro vaerã jae ndive, umɨamɨrita co jare upɨ̃rota chugüi imboca güɨrovia catu tẽi uyerepɨ vaerã pɨpe vae. Jae ramiño vi upɨ̃rota chugüi imbaembae umbɨyao vaerã umee iĩru reta pe —jei—. ^ Penti cuimbae ipɨrãta vae mboca güɨnoi vae uyandareco yave jenta re, ipuere'ã quía upɨ̃ro chugüi imbaembae —jei—. ]9 Ẽrei che ambɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi Tumpa imbaepuere pe. Jáeramo pepuere picuaa ou ma co uvãe peve Tumpa iporoyocuia —jei—. e\C Ẽrei che ambɨsɨrɨ yave aña reta oya jese vae reta güi Beelzebú imbaepuere pe, ¿quía imbaepuere pe ra umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi perentarã reta? Pepuere pepɨrandu chupe reta jese —jei—. Q[ Jae ramiño vi Satanás pochɨ iyupe yave, opata co iporoyocuia. Echa'ã pe reta pere che ambɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi aña guasu Beelzebú imbaepuere pe —jei Jesús chupe reta—. vZe Ẽrei Jesús uicuaa ipɨayemɨngueta, jare jei chupe reta: —Penti tenta guasu pegua reta oyovaicho uyupii yave, opata co jocua tenta guasu. Jae ramiño vi penti tenta pegua reta oyovaicho uyupii yave, opata co jocua tenta —jei—. )YK Jare ĩru vae reta uipota uicuaa mbae ra Jesús ipuere uyapo. Jáeramo jei reta Jesús pe uyeyapo vaerã mbae ara re jae reta uicuaa vaerã quía co jae. uXc Ẽrei amocue vae jei: —Aña guasu Beelzebú imbaepuere pe umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. :Wm Penti ara Jesús umbɨsɨrɨ aña penti cuimbae iupa vae güi. Jare aña usɨrɨ ma chugüi yave, cuimbae uyemɨngueta. Jare jeta vae joco pe ñugüɨnoi vae ipɨacañɨ. V Yepe tẽi pe reta jecuaeño piyapo icavi mbae vae, ẽrei pemee co mbaembae icavi vae pesambiaɨ reta pe. Jáeramo peRu ara pe oĩ vae iquɨrẽɨ ete umee Espíritu Santo uyerure chupe jese vae reta pe —jei. Jei reta icavi mbae vae Espíritu Santo cotɨ U  Jae ramiño vi nderaɨ uyerure yave ndeve ururupía re, ndarau nemee chupe penti chumɨcarape ururupía ipepɨca pe —jei—. pTY Nde nenoi yave penti nderaɨ, nderaɨ uyerure yave ndeve mbɨyape re, ndarau nemee chupe penti ita mbɨyape ipepɨca pe. Jae ramiño vi nderaɨ uyerure yave ndeve pira re, ndarau nemee chupe penti mboi pira ipepɨca pe —jei—. 'SG Echa'ã uyerure yave quía Tumpa pe mbae re, Tumpa umeeta chupe. Jare ueca yave quía mbae, uvãeta. Jare ombopu yave quía onque, uyepeata chupe —jei—. R Jare che jae peve, piyerure Tumpa pe mbae re, jare Tumpa umeeta peve. Peeca, jare pevãeta. Pembopu onque, jare uyepeata peve —jei—. ~p}}||7{{Izz-xxwbvvYutt-ssrqq"pooo+nmm%llkjii-hIgfee6dmcba`__H^]]C\B[5ZYYWXXWaVUTT SmRR Q-PO|NNMCLK}JoIIKHIGG6FFEzEDD_CBBbAA@x??C>==<Jare Jesús coiño ma Jerusalén güi ou uvãe yave, umae Jerusalén re jare umbɨpɨ uyao. 7(Ẽrei Jesús jei chupe reta: —Che jae peve, cua reta quĩi yave, jupivoiño ita reta uyemɨnguetata iñeeãta reve —jei. 6'Jare amocue fariseo reta jeta vae ipɨte pe ñugüɨnoi vae jei Jesús pe: —Oporomboe vae, iñeengata nderemimboe reta pe. 55&Jare jei reta: —Tuyembɨadoraca yandeRuvicha Guasurã yandeYa jee re ou vae. Mbɨacatu toĩ ara pe. Ara pegua reta tumbɨadora Tumpa —jei reta. w4g%Jare umbɨpɨ reta ugüeyɨ ɨvɨtu guasu Olivos güi. Coiño ma yugüeru Jerusalén güi. Jayave opaete Jesús jemimboe reta umbɨpɨ uyerovia. Umbɨadora reta Tumpa iñeeãta reve opaete mɨacañɨ uecha Jesús uyapo vae reta re. |3q$Jare Jesús oo rambueve Jerusalén cotɨ, joco pe ñugüɨnoi vae reta uipɨso iyasoya tape rupi mburica jenonde. 23#Jayave güeru reta mburica taɨrusu vae Jesús oĩ vae pe. Jayave Jesús jemimboe reta oñono iyasoya mburica icupe re, jare Jesús opo jese. 41c"—YandeYa uipota uiporu —jei reta. q0[!Jare oyora ñugüɨnoi yave, mburica iya reta upɨrandu chupe reta: —¿Maera pa piyora peĩ mburica? z/m Jayave Jesús omondo vae reta yugüɨraa, jare uvãe mburica taɨrusu vae Jesús umɨmbeu chupe reta rami. .Jare ime yave quía jei peve vae: ‘¿Maera pa piyora?’ pere chupe cuarãi: ‘YandeYa uipota uiporu’ —pere, jei. ^-5—Pecua pea tenta guasu-raɨ yanderovai oĩ vae pe —jei chupe reta—. Peo pevãe rupive, pevãeta penti mburica taɨrusu vae uñeñapɨ̃ti oĩ. Ndei ave etei quía opo jese. Piyora jare peru —jei—. %,CJare yugüɨraa uvãe coiño tenta guasu-raɨ reta Betfagé jare Betania güi. Joco pe oĩ ɨvɨtu guasu Olivos. Jayave Jesús oyocui mocui jemimboe reta. l+QJare Jesús cua jei ma chupe reta yave, uguata ye ĩru vae reta jenonde oo Jerusalén cotɨ. '*G‘Ẽrei peru cua pe jocua cherovaicho reta. Jae reta uipota'ã che aico vaerã juvicha guasurã. Piyuca cherovaque’ —jei, jei. Jesús oo Jerusalén pe I) ‘Añete co’ —jei ipatrón chupe reta, jei—. ‘Ẽrei che jae peve, güɨnoi vae pe uñemɨĩruta, jare mbaetɨ güɨnoi vae güi mbovɨ ete güɨnoi vae uyeequita’ —jei, jei—. Y(+Ẽrei jae reta jei ipatrón pe: ‘Patrón, jae güɨnoi ma diez corepoti.’ 4'aJayave ipatrón jei ĩru jembiocui joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: ‘Pepɨ̃ro chugüi jocua corepoti jare pemee jocua diez corepoti güɨnoi vae pe’ —jei, jei—. e&C‘¿Maera pa nderaa'ã checorepoti banco pe? Echa'ã jucuarãi ndiyapo yave, ayu ye yave nemeeta tẽi co cheve corepoti amee ndeve vae jare mbovɨ ye banco pegua reta umɨĩruta tẽi jae ndive vae’ —jei, jei—. %Jayave ipatrón jei jocua jembiocui pe: ‘Nde ndere vae rupi etei che nuãata co. Nde co jae cherembiocui icavi mbae vae. Ndicuaa chepɨapochɨ co jare quirãi apɨ̃ro mbaembae ĩru vae reta güi jare quirãi aavɨro ĩru vae reta oñotɨ vae’ —jei, jei—. $7‘Echa'ã aquɨye ndegüi ndepɨapochɨ ramo. Nde nepɨ̃ro mbaembae ĩru vae reta güi jare ndeavɨro ĩru vae reta oñotɨ vae’ —jei, jei—. # Jayave ĩru jembiocui jei chupe: ‘Mase, patrón, co oĩ corepoti nemee cheve vae. Ayapɨcua añuvatu ndeve’ —jei, jei—. "Jayave ipatrón jei jocua jembiocui pe: ‘Icavi ndiyapo. Che toroñono pandepo tenta guasu pegua reta juvicharã’ —jei, jei—. !'Jayave ĩru jembiocui jei chupe: ‘Patrón, amɨmbaravɨquɨ corepoti nemee cheve vae, jare añave anoi pandepo corepoti’ —jei, jei—. u cJayave ipatrón jei jocua jembiocui pe: ‘Icavi ndiyapo. Nde co jae cherembiocui icavi vae. Cua amee ndeve vae mbovɨño. Ẽrei nemɨmbaravɨquɨ cavi. Jáeramo che toroñono diez tenta guasu pegua reta juvicharã’ —jei, jei—. Penti jembiocui jei chupe: ‘Patrón, amɨmbaravɨquɨ corepoti nemee cheve vae, jare añave anoi diez corepoti’ —jei, jei—. hIẼrei mburuvicha uyeyapo jentaɨgua reta juvicha guasurã. Jayave ou ye uvãe iɨvɨ pe jare ueni jembiocui corepoti umee chupe vae reta uyembatɨ vaerã, jae uicuaa vaerã mbovɨ ra penti penti umɨngana —jei—. a;Ẽrei mburuvicha jentaɨgua reta umɨtarẽɨ mburuvicha, jare mburuvicha oo ma yave ambɨe ɨvɨ pe, jae reta omondo jei vaerã: ‘Nduipota'ã jocua cuimbae ico vaerã oreruvicha guasurã’ —jei reta, jei—. 4a Jare ndei oo mbove, ueni diez jembiocui reta jare umee penti penti pe corepoti jepɨ ete vae, jare jei chupe reta: ‘Piporu cua corepoti ayu ye regua’ —jei, jei—. G Jáeramo Jesús jei chupe reta: —Penti mburuvicha oota iɨvɨ güi ambɨe ɨvɨ mbɨrɨ oĩ vae pe uyeyapo vaerã iɨvɨ pegua reta juvicha guasurã. Jare taɨcue rupi ou yeta —jei—.  Jare Jesús ndive ñugüɨnoi vae reta cua uyandu ma yave, Jesús imiari ye chupe reta umɨjaanga reve. Echa'ã oo ma uvãe coiño Jerusalén güi, jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi ɨmambae ete co uyecuaata Tumpa iporoyocuia. / Echa'ã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu aeca vaerã jare ambɨasa vaerã ucañɨ Tumpa güi vae reta —jei. Diez corepoti jare uyeyocui vae reta ) Jayave Jesús jei chupe: —Cua ara yembɨasa ou cua tenta pegua reta pe. Echa'ã nde vi co jae Abraham iñemoñaa reta pegua —jei—. fEẼrei Zaqueo uyemboɨ yandeYa jovai jare jei chupe: —Mase, cheYa, ameeta chembaembae mbɨte rupi iparavete vae reta pe. Jare ime yave quía güi apɨ̃ro mbae chugüi vae, irundɨ ye ambɨjecoviata chupe —jei. xiJare opaete ĩru vae reta cua uecha yave, iñeenguru reve jei reta: —Jae oo opou penti cuimbae iyoa vae pe. X)Jayave Zaqueo ugüeyɨ voi, jare güɨraa Jesús jenta pe uyerovia reve. *MJare Jesús oo uvãe yave ɨvɨra oĩ vae pe, jovaɨva umae jare uecha Zaqueo. Jayave jei chupe: —Egüeyɨ, Zaqueo. Echa'ã añave aipota apou ndepɨ —jei. &EJáeramo Zaqueo osi oo penti ɨvɨra sicómoro jee vae tape jembeɨ pe oĩ vae pe, jare uyupi jese uecha vaerã Jesús. Echa'ã Jesús uasata oĩ jocoropi. #Jare Zaqueo uipota tẽi uecha Jesús. Ẽrei ipuere'ã uecha. Echa'ã jeta vae ñugüɨnoi Jesús uasa vae rupi, jare Zaqueo ipucu'ã co.  Jare ico joco pe penti cuimbae Zaqueo jee vae. Jae co mburuvicha peguarã ocovara vae reta itenondegua jare jae co icocatu vae. ; sJare Jesús uique Jericó pe jare oo ye joco güi. )K+Jare jupivoi ipuere umae, jare oo Jesús jaɨcue umbɨadora reve Tumpa. Jare opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta vi cua uecha yave, umbɨadora Tumpa.[/*Jayave Jesús jei chupe: —Emae. Ndecuera ma, nderovia cheré ramo —jei. P )—¿Mbae pa ndipota ayapo vaerã ndeve? —Tamae, cheYa —jei. 3 _(Jayave Jesús uyemboɨ, jare jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe güeru vaerã jesa mbae vae. Jare jesa mbae vae ou yave Jesús oĩ vae pe, Jesús upɨrandu chupe: J  'Jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta uñeengata chupe. Uipota tẽi umɨquĩi. Ẽrei jesa mbae vae jeiete iñeeãta reve jei: —Nde co jae David iñemoñaa reta pegua. Cheparareco —jei. z m&Jayave jesa mbae vae iñeeãta reve jei: —Cheparareco, Jesús. Nde co jae David iñemoñaa reta pegua —jei. M %Jayave uasa vae reta umɨmbeu chupe Jesús Nazaret pegua uasa oĩ. ]3$Jae uyandu jeta vae uasa ñugüɨnoi jocoropi, jare upɨrandu mbae ra uyeyapo oĩ. #Jare Jesús coiño ma ou Jericó güi yave, penti cuimbae jesa mbae vae uguapɨ uyerure oĩ mbae re tape jembeɨ pe. .U"Ẽrei Jesús jemimboe reta uicuaa'ã mbae ra uipota jei cua Jesús jei chupe reta vae. Yavai ete chupe reta uicuaa vaerã mbae jei vae. Cuimbae jesa mbae vae !Jayave chenupata chicote pe jare cheyucata. Ẽrei mbapɨ ara rupi aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi —jei. 1 Echa'ã ĩru vae reta chemeeta judío mbae vae reta pe. Jare jae reta cheyoyaita, uyapota icavi mbae vae cheve, jare undɨvɨta cheré —jei—. nUJayave Jesús ueni jocua doce jemimboe reta, jare jei chupe reta: —Mase, yaa co ñaĩ Jerusalén pe, jare opaete Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue cuimbaerã uyeyapo vae regua uyeyapota co cheve —jei—. 1jeta ete jecoviata co chupe ɨvɨ pe ico rambueve, jare taɨcue rupi Tumpa umeeta chupe tecove opa mbae vae —jei. Jesús umɨmbeu ye umanota co N—Añete che jae peve —jei Jesús—, ime yave quía ueya jenta, ani tu, ani ichɨ, ani tɨqueɨ reta, ani tɨvɨ reta, ani jembireco, ani isambiaɨ reta Tumpa iporoyocuia jeco pegua vae, hIJayave Pedro jei Jesús pe: —Mase, ore opaete mbaembae ndueya, ndoyu vaerã nderupíe. {Jayave Jesús jei chupe reta: —Ɨvɨ pegua reta ipuere'ã uyembɨasa. Ẽrei Tumpa ipuere umbɨasa reta —jei. b~=Jayave cua uyandu vae reta jei: —Jucuarãi yave, ¿quía pa ipuere uyembɨasaca? }Yavai ete icocatu vae uique vaerã Tumpa iporoyocuia pe, maemɨmba camello jee vae yuu jesacua rupi uasa vaerã güi —jei. |Jare Jesús uecha yave mburuvicha ipɨatɨtɨ upɨta, jei: —Yavai ete co icocatu vae reta uique vaerã Tumpa iporoyocuia pe. ^{5Ẽrei mburuvicha cua uyandu yave, tuicha ipɨatɨtɨ. Echa'ã icocatu ete co. gzGJare Jesús cua uyandu yave, jei chupe: —Ime mbae uata ndiyapo vaerã. Emee opaete mbaembae nenoi vae corepoti re, jare emee ndecorepoti iparavete vae reta pe, jare ndicocatuta ara pe. Jayave eyu cherupíe —jei. Ry—Ayavɨ'ã penti ave cua mboroyocui reta chemichi güive —jei. ;xoNde ndicuaa co mboroyocui reta: ‘Agüɨye iyuvanga menda re. Agüɨye epuruyuca. Agüɨye nemonda. Agüɨye ndapu ĩru vae re. Ipɨu nderu jare ndesɨ’ —jei Jesús chupe. w Jayave Jesús jei chupe: —¿Maera pa ndere cheve chepɨacavi vae co? Mbaetɨ quía ipɨacavi, jaeño co Tumpa —jei—. v#Jare penti mburuvicha jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nde ndepɨacavi co. ¿Mbae pa ayapota anoi vaerã tecove opa mbae vae? —jei. $uAAñete che jae peve, pipota'ã yave Tumpa pe piyeyocui vaerã penti sambiaɨ uipota rami, ndarau pico Tumpa iporoyocuia pe —jei. Mburuvicha icocatu vae Jare amocue vae güeru Jesús oĩ vae pe sambiaɨ reta, Jesús oñono vaerã ipo jese reta. Ẽrei Jesús jemimboe reta uecha reta yave, uñeengata güeru vae reta pe. Hr Che jae peve, Tumpa umbɨasa mburuvicha peguarã ocovara vae pe imbaeyoa reta, jare jae oo ye jenta pe. Ẽrei umbɨasa'ã fariseo pe imbaeyoa reta. Echa'ã ime yave quía uyembutuicha vae, uñemɨmichicata co. Jare ime yave quía uñemɨmichi vae, uyembutuichacata co —jei. Jesús uyerure Tumpa pe sambiaɨ reta re [q/ Jare mburuvicha peguarã ocovara vae uyemboɨ oĩ mbɨrɨ catu fariseo güi, jare uipota'ã jovaɨva. Jaeño ocua iyee ipɨtía re jare jei: ‘Tumpa, cheparareco. Echa'ã che cheyoa vae co’ —jei, jei—. |pq ‘Che ayecuacu tembíu güi mocui vese semana pe, jare amee ndeve diezmo opaete anoi vae güi’ —jei, jei—. Ro Fariseo uyemboɨ jare uyerure iyupe ipɨa pe cuarãi: ‘Tumpa, amee yasurupai ndeve. Echa'ã che aico'ã ĩru cuimbae reta yugüɨreco rami. Che apurumbɨtavɨ'ã apɨ̃ro vaerã quía güi imbaembae. Ayapo'ã jupi mbae vae. Ayuvanga'ã menda re. Ayapo'ã vi jocua mburuvicha peguarã ocovara vae uyapo rami’ —jei, jei—. n3 —Mocui cuimbae yugüɨraa Tumpa jo pe uyerure vaerã Tumpa pe. Penti co fariseo jare ĩru vae mburuvicha peguarã ocovara vae co —jei—. .mU Jare Jesús oĩ vae pe ñugüɨnoi amocue uyembujupi ipɨayemɨngueta pe vae. Jae reta güɨrɨ̃ro ĩru vae reta. Jare Jesús jei chupe reta umɨjaanga reve: SlChe jae peve, ɨmambae Tumpa uepɨta reta. Ẽrei che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye yave ɨvɨ pe, ¿imeta ra ñugüɨnoi upurugüɨrovia vae reta? —jei. Fariseo jare mburuvicha peguarã ocovara vae "k=Ẽrei Tumpa jupi co. Jáeramo uepɨta co uiparavo vae ara rupi jare pɨ̃tu rupi uyerure chupe vae reta, yepe tẽi aramoi ndarau uepɨ voi —jei—. njUJayave yandeYa jei: —Jucuarãi co jei jocua mburuvicha upuruãa vae jupi mbae vae uyapo vae. i5ẽrei cua cuña ime umano vae chemambeco ramo, aepɨta co. Echa'ã aepɨ'ã yave, jecuaeño outa chepɨ jare ndarau umaeño aputuu’ —jei, jei. 0hYMburuvicha upuruãa vae uyapo'ã mbae uepɨ vaerã cuña. Ẽrei mbovɨ ara rupi jei iyupe ipɨa pe: ‘Yepe tẽi aquɨye'ã Tumpa güi jare arɨ̃ro ĩru vae reta, Ig Jae ramiño vi ico jocua tenta guasu pe penti cuña ime umano vae. Penti ara cuña ime umano vae oo mburuvicha upuruãa vae pe jare jei chupe: ‘Cherepɨ cherovaicho güi’ —jei, jei—. f7Jáeramo jei chupe reta: —Ico penti tenta guasu pe penti mburuvicha upuruãa vae. Uquɨye'ã Tumpa güi jare güɨrɨ̃ro ĩru vae reta —jei—. >e wJare penti ara Jesús imiari ye jemimboe reta pe umɨjaanga reve. Uipota uicuaaca chupe reta quirãi icavi co jecuaeño uyerure vaerã Tumpa pe jare agüɨye vaerã icueri chugüi. Jayave Jesús jemimboe reta upɨrandu chupe: —OreYa, ¿quiape pa uyeyapota cua? Jayave Jesús jei chupe reta: —Umano vae jetecue oĩ vae pe uyembatɨta uruvɨ reta.c$Jae ramiño vi mocui cuimbae ñugüɨnoita co pe. Tumpa güɨraacata penti cuimbae jare ĩru cuimbae upɨtata co pe —jei. bw#Jae ramiño vi mocui cuña umbaesota ñugüɨnoi. Tumpa güɨraacata penti cuña jare ĩru cuña upɨtata —jei—. a'"Che jae peve, jocua pɨ̃tu mocui vae uyapacuata ñugüɨnoi jupa pe. Tumpa güɨraacata penti vae jare ĩru vae upɨtata jupa pe —jei—. u`c!Uipota uñuvatu jecove vae ndarau ipuere uñuvatu. Ẽrei jocua umeeta jecove vae uñuvatuta co —jei—. >_w Pemandúa Lot jembireco pe uyeyapo vae re —jei—. z^mJocua ara ime yave penti cuimbae o cupe re oĩ vae, o cupe güi ugüeyɨ yave, agüɨye tuique jo pe güɨraa vaerã imbaembae. Jae ramiño vi ime yave penti cuimbae co pe oĩ vae, agüɨye tou ye jenta pe —jei Jesús chupe reta—. T]!Jucuarãita vi uyeyapo che cuimbaerã ayeyapo vae ayecuaa yave —jei—. \wẼrei jocua ara Lot oẽ Sodoma güi yave, Tumpa ombou tata jare azufre jare opa uyuca Sodoma pegua reta —jei—. A[{Jae ramiño vi Lot ico rambueve, Sodoma pegua reta ucaruñoi jare ucauñoi jare jecuaeño ogua mbaembae jare umee mbaembae, jare jecuaeño umaetɨ jare uyapo jenta retarã —jei—. =ZsEcha'ã Noé ico rambueve, ɨvɨ pegua reta ucaruñoi jare ucauñoi yugüɨreco, jecuaeño cuimbae reta umenda cuñatai reta ndive jare tu reta umee tayɨ reta cuimbae reta pe umenda jae ndive vaerã. Ẽrei penti ara Noé uique jocua chalana guasu pe. Jayave ou ɨporu guasu jare opa uyuca reta —jei—. 2Y]Picuaa co quirãi ɨvɨ pegua reta uyapo icavi mbae vae Noé ico rambueve. Jae ramiño vi uyapota reta icavi mbae vae che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye yave —jei—. |XqẼrei aiporara eteta rani jare añave yugüɨreco vae reta ndarau uipota aico vaerã juvicha guasurã —jei—. #W?Tamɨjaanga ama uvera vae. Ama uvera vae uyecuaa opaete ara re. Jae ramiño vi che cuimbaerã ayeyapo vae ayecuaata opaete vae pe ayu ye yave —jei—. V Jayave ĩru vae reta jeita peve: ‘Mase, co oĩ’, ani: ‘Mase, pee oĩ.’ Ẽrei agüɨye pecua jae reta ndive —jei—. 2U]Jayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Outa ara reta pipota vaerã tẽi cherecha - che cuimbaerã ayeyapo vae - penti ara yepe, ẽrei ndarau cherecha —jei—. TJae ramiño vi ndarau quía jei: ‘Mase, co oĩ’, ani: ‘Mase, pee oĩ.’ Echa'ã Tumpa iporoyocuia ime ma pepɨte pe oĩ —jei. NSJare fariseo reta upɨrandu Jesús pe quirãi yave ra uyecuaata Tumpa iporoyocuia. Jayave Jesús jei chupe reta: —Tumpa iporoyocuia ndarau uyecuaa pe reta pesareco jese vae rupi —jei—. RJayave jei cuimbae pe: —Epũa iyemboɨ jare ecua nerenta pe. Ndecuera ma, nderovia cheré ramo —jei. Tumpa iporoyocuia outa co SQCua pentiño ou ye umbɨadora vaerã Tumpa. Jare cua judio'ã co —jei. fPEJayave Jesús jei: —Ambɨgüera diez cuimbae reta. Ẽrei nueve yugüeru'ã ye —jei—. YO+Jayave uyeatɨca Jesús jovai jare umee yasurupai chupe. Jae co Samaria pegua. !N;Jare penti cuimbae ou ye ĩru cuimbae reta ipɨte güi jare iñeeãta reve jei: —Tumpa tuyembɨadoraca. Echa'ã uicuaa ucuera ma co imbaerasɨ güi. 1M[Jare Jesús uecha reta yave, jei chupe reta: —Pecua sacerdote reta pe, jae reta umae vaerã peré —jei. Jare yugüɨraa rambueve, aramoiño ocui'ã ma ipire. _L7 Jayave jae reta iñeeãta reve jei Jesús pe: —Jesús, oporomboe vae, oreparareco. )KK Jare oo penti tenta guasu-raɨ pe uvãe, jare joco pe yugüeru Jesús cotɨ diez cuimbae ipire ocui vae reta. Ẽrei jae reta upɨta mbɨrɨ catu Jesús güi. cJ? Jare Jesús ooñoi Jerusalén cotɨ. Jayave oo uvãe Samaria jare Galilea ipãu pe. ~Iu Jae ramiño vi pe reta piyapo ma yave opaete Tumpa jei peve piyapo vaerã vae, pere piyupe: ‘Ayapo'ã mbae ayembutuichaca vaerã cheYa pe. Echa'ã jaeño ayapo jupi ayapo vaerã vae.’ Jucuarãi pere —jei. Diez cuimbae ipire ocui vae reta dHA Jare ipatrón umee'ã etei yasurupai jembiocui pe jembiocui uyapo jei vae ramo —jei—. 9GkEcha'ã ipatrón jei chupe: ‘Ecua rani emboyɨ mbae jau vaerã. Jayave javoi pegua eru cheve cherembiurã. Jare che opa ma acaru yave, ndepuereta ndecaru’ —jei, jei—. F Aramoi penti uyeyocui vae oo co pe umbɨara vaerã ani umɨngaru vaerã maemɨmba reta. Iparavɨquɨ opa ma uyapo yave, ou ye ipatrón jenta pe. Ẽrei ipatrón jei'ã etei chupe: ‘Eyu eguapɨ cua mesa pe ecaru.’ Jucuarãi'ã jei chupe —jei—. GEJayave yandeYa jei chupe reta: —Aramoi pepurugüɨrovia michi ete penti mostaza jãɨcue michi-raɨ vae rami. Ẽrei jocua nunga mburugüɨrovia penoi yave, pepuereta pere cua ɨvɨra sicómoro jee vae pe: ‘Ecua cua güi epɨta ɨ guasu pe’, jare ɨvɨra uyapota pere vae —jei—. Uyeyocui vae uyapo vae xDiJayave yandeYa jemimondo reta jei chupe: —Emɨmbeu oreve quirãi orepurugüɨrovia ipuere uñemɨĩru. @CyJare uyapo yave icavi mbae vae ndeve siete vese penti ara pe, jare jei yave ndeve siete vese jocua ara pe: ‘Ndarau ma ayavɨ ndecotɨ’, embɨasa chupe —jei. Mburugüɨrovia re BPiñemoa ngatu. Nderɨvɨ uyapo yave icavi mbae vae ndeve, embɨaracuaa. Jare jae ipɨatɨtɨ yave jeco re, embɨasa chupe —jei—. ]A3Icavita tẽi co ĩru vae reta uñapɨ̃ti vaerã iyayu re penti ita tuicha vae umbaeso pɨpe vae, jare omombo vaerã ɨ guasu pe, agüɨye vaerã uyapoca tẽi mbaeyoa penti cheré güɨrovia vae pe —jei—. @ )Jayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Jecuaeño yugüɨrecota upurumbɨavai vae reta. Ẽrei upurumbɨavai vae reta uiporarata co —jei—. ?Jayave Abraham jei chupe: ‘Uipota'ã yave uyapɨsaca Moisés iporoyocui jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía vae re, ndarau uyapo Tumpa jei uyapo vaerã vae yepe tẽi quía icove ye oo chupe reta umanocue vae reta ipɨte güi’ —jei, jei.Z>-Jayave cuimbae icocatuse vae jei Abraham pe: ‘Ndarau umɨngueta reta, cheru Abraham. Ẽrei uyecuaa yave chupe reta umanocue vae, ueyata reta iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae’ —jei, jei—. *=MJayave Abraham jei chupe: ‘Ime güɨnoi Moisés iporoyocui jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía vae. Tumɨngueta reta jocua’ —jei, jei—. 0<Y‘Echa'ã che ime anoi pandepo cherɨvɨ reta. Emondo umɨmbeu vaerã chupe reta, agüɨye vaerã jae reta vi yugüeru cua jasɨ catu noĩ vae pe’ —jei, jei—. ;)Jayave cuimbae icocatuse vae jei Abraham pe: ‘Cua jeco pegua ayerure ndeve, cheru, nemondo vaerã Lázaro cheru jenta pe’ —jei, jei—. M:‘Jae ramiño vi ime oĩ mbae ñanepãu pe yandepuere'ã yaasa vae. Jáeramo nduipota yave ndoo pepɨ, ndarau orepuere. Jae ramiño vi pipota yave peyu orepɨ, ndarau pepuere’ —jei, jei—. 9'Ẽrei Abraham jei chupe: ‘Cheraɨ, nemandúa quirãi nde ndico ɨvɨ pe yave, nde nenoise mbaembae icavi vae. Jae ramiño vi Lázaro ico ɨvɨ pe yave, mbaembae icavi mbae vae uyeyapo chupe. Ẽrei añave jae ipɨacatu oĩ jare nde ndiporara neĩ’ —jei, jei—. >8uJayave iñeeãta reve jei: ‘Cheru Abraham, cheparareco. Embou Lázaro oñono vaerã ipoãca ɨ pe umãquɨ vaerã checũ. Echa'ã aiporara ete aĩ cua tata pe’ —jei, jei—. &7EJare cañɨtei pe cuimbae icocatuse vae uiporara ete oĩ. Jayave jovaɨva jare uecha Abraham mbɨrɨ oĩ chugüi. Uecha vi Lázaro Abraham ndive —jei—. 76gJare penti ara jocua cuimbae iparavete vae umano, jare ángel reta güɨraa ara pe Abraham oĩ vae pe. Jae ramiño vi cuimbae icocatu vae umano jare uñeñotɨca —jei—. 5Lázaro uipota jou tembíu usururucue cuimbae icocatu vae imesa güi oa vae. Jare yɨmba reta yugüeru uere Lázaro ituyu —jei—. $4AJare ico vi ĩru cuimbae Lázaro jee vae. Jae co iparavete vae. Lázaro ituyu yepai ico. Opa ara rupi uguapɨ cuimbae icocatu vae jonque jovai —jei—. 3}Ico penti cuimbae icocatu vae. Jecuaeño uyemonde icavi ete jare opa ara rupi uyapoca tembíu icavi vae —jei—. e2CIme yave quía omombo jembireco vae, güɨreco yave ĩru vae jembirecorã, uyuvanga menda re. Jare ime yave quía uyemombo ma vae güɨreco vae, jae vi uyuvanga menda re —jei—. Cuimbae icocatu vae jare Lázaro l1QAra jare ɨvɨ opata. Ẽrei yandepuere'ã etei yambai mboroyocui —jei—. Omombo jembireco vae 0 Ndei Juan ou mbove, Tumpa umɨmbeu yandeve yayapo vaerã mboroyocui jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei vae. Ẽrei Juan umbɨpɨ umɨmbeu ñee icavi vae Tumpa iporoyocuia regua, jare opaete vae uipota uique Tumpa iporoyocuia pe —jei—. }/sJayave Jesús jei chupe reta: —Pe reta piyembujupi ĩru vae reta jovaque. Ẽrei Tumpa uicuaa pepɨa pe oĩ vae. Jare yepe tẽi ĩru vae reta pepɨu, ẽrei Tumpa uicuaa piyapo vae icavi mbae co —jei—. Mboroyocui jare Tumpa iporoyocuia g.GJare fariseo reta cua uyandu yave, oyoyai Jesús. Echa'ã jae reta uipota ete corepoti. {-o Penti uyeyocui vae uipota yave uyeyocui mocui patrón pe, umɨtarẽɨta penti patrón jare uauta ĩru vae, ani uparavɨquɨ cavita penti patrón pe jare güɨrɨ̃rota ĩru vae. Pepuere'ã piyeyocui Tumpa pe corepoti peau reve —jei. ,) Jare ime yave quía yandepuere'ã yarovia catu ĩru vae icorepoti re vae, ndarau ñamee chupe corepoti güɨnoi vaerã iyupeguarã —jei—. +  Jáeramo Tumpa ipuere'ã yave pererovia catu corepoti re, ndarau vi pererovia catu mbaembae icavi vae ara pegua re —jei—. m*S Ime yave quía yandepuere yarovia catu mbae michi vae re vae, yandepuere vi yarovia catu mbae tuicha vae re. Jae ramiño vi ime yave quía upurumbɨtavɨ mbae michi vae re vae, upurumbɨtavɨta vi mbae tuicha vae re —jei—. )3 Che pumbɨaracuaa piporu vaerã pecorepoti pemborɨ vaerã ĩru vae reta. Jayave jae reta uyeyapota peamigo retarã. Echa'ã pemano yave, opata peeya pecorepoti. Ẽrei ara pe peamigo reta pembɨresiveta jare joco pe picota jaeño mai pegua —jei Jesús chupe reta—. n(UJare patrón icocatu vae jei jembiocui jupi mbae vae uyapo vae pe: ‘Icavi ete ndiyapo ndiyupe. Ndearacuaa co’ —jei, jei—. Echa'ã cua ɨvɨ pegua reta iyaracuaa ete corepoti re Tumpa pe uyeyocui vae reta güi —jei—. j'MJayave upɨrandu ĩru vae pe: ‘¿Mbovɨ pa ndepía chepatrón pe?’ —jei, jei—. ‘Cien arroba trigo’ —jei, jei—. Jayave uyeyocui vae jei chupe: ‘Co oĩ ndetupapire. Icuatía ochenta arroba’ —jei, jei—. #&?‘Cien lata aceite’ —jei, jei—. Jayave uyeyocui vae jei chupe: ‘Co oĩ ndetupapire. Eguapɨ voi jare icuatía cincuenta lata’ —jei, jei—. E%Jayave omondo umɨmbeu vaerã opaete ipatrón pe mbae re ipía vae reta yugüeru vaerã ipɨ. Jayave upɨrandu tenonde ou vae pe: ‘¿Mbovɨ pa ndepía chepatrón pe?’ —jei, jei—. $‘Aicuaa ma mbae ayapota vae. Cuarãi ayapo yave, chepatrón chemoẽ ma yave, ĩru vae reta uyandarecota cheré’ —jei, jei—. v#eJayave uyeyocui vae jei iyupe ipɨa pe: ‘¿Mbae ra ayapota? Echa'ã chepatrón chemoẽta. Chepuere'ã ayoo ɨvɨ corepoti amɨngana vaerã. Chepuere'ã vi ayerure ĩru vae reta pe mbaembae re. Echa'ã chemarata co’ —jei, jei—. J" Jayave jocua patrón ueni jembiocui jare jei chupe: ‘¿Mbae pa co cua nererãcua cheve vae? Emɨmbeu cheve mbae ndiyapo opaete chembaembae ndive vae. Echa'ã nomoẽta co’ —jei, jei—. 4! cJare Jesús jei jemimboe reta pe: —Ico penti patrón icocatu vae jare ime güɨreco jembiocui. Jerãcua patrón pe quirãi jembiocui opa umɨngasta imbaembae —jei—. ` 9 ‘Icavi co yayerovia vaerã. Echa'ã tenonde yave cua nderɨvɨ penti umanocue vae rami co cheve, ẽrei añave icove ye ma cheve. Tenonde yave ucañɨ chegüi, ẽrei añave avãe ye ma chupe’ —jei, jei. Jayave tu jei taɨ tenondegua vae pe: ‘Cheraɨ, jecuaeño nde ndico che ndive, jare opaete chembae nembae co’ —jei, jei—. b=‘Jare cua nderaɨ ico cuña aguasa rupi ico vae reta ndive jare jucuarãi umɨngasta opaete nde nemee chupe vae. Ẽrei jae ou ye uvãe rupive, ndiyucaca chupe vaca taɨrusu vae nemɨnguɨra vae’ —jei, jei—. b=Jayave taɨ tenondegua vae jei tu pe: ‘Mase, jeta año ma ayeyocui ndeve. Jecuaeño ayapo ndeporoyocui. Ẽrei nemee'ã etei cheve capura-raɨ yepe, aparea vaerã cheamigo reta pe nducaru vaerã’ —jei, jei—. Jayave taɨ tenondegua vae pochɨ jare uique'ã tenta pe. Jayave tu oẽ tenta güi jare jei taɨ pe uique vaerã —jei—. %CJayave uyeyocui vae jei chupe: ‘Nderɨvɨ ou ye ma, jare nderu uyucaca vaca taɨrusu vae umɨnguɨra vae, taɨ ou ye icavi uvãe ramo’ —jei, jei—. eCJayave ueni penti tu jembiocui jare upɨrandu chupe mbae ra co jocua uyandu vae —jei—. /Jare taɨ tenondegua vae uparavɨquɨ oĩ co pe. Jare ou ye oĩ yave coiño ma tenta güi, uyandu uyemimbɨ ñugüɨnoi tenta pe —jei—. oW‘Echa'ã tenonde yave cua cheraɨ penti umanocue vae rami co cheve, ẽrei añave icove ye ma cheve. Tenonde yave ucañɨ chegüi, ẽrei añave avãe ye ma chupe’ —jei, jei—. Jare umbɨpɨ reta uyembɨyerovia —jei—. q[‘Jare peru cua pe vaca taɨrusu vae amɨnguɨra vae piyuca. Yacaru jare yayerovia’ —jei, jei—. 4aẼrei tu jei jembiocui reta pe: ‘Peru voi temimonde icavi vae pemondeca chupe. Jae ramiño vi piñono moãcaregua ipoãca re jare mbɨapasa ipɨ re’ —jei, jei—.  Jayave taɨ jei tu pe: ‘Cheru, cheyoa ma Tumpa cotɨ jare ndecotɨ vi. Jupi'ã ma aico vaerã nderaɨrã’ —jei, jei—. /WJayave uñatima ye tu jenta cotɨ. Ẽrei mbɨrɨ catu oĩ rambueve, tu uecha jare uiparareco. Jayave tu osi oovãiti taɨ, jare uicuãva jare uyurupɨte —jei—. Jupi'ã ma aico vaerã nderaɨrã. Emee cheve mbaravɨquɨ ĩru nemɨmbaravɨquɨ vae reta pe nemee rami’ —jaeta, jei, jei—. eCTaa ye cua güi cheru pe jare tae chupe: ‘Cheru, cheyoa ma Tumpa cotɨ jare ndecotɨ vi. eCJare cuimbae uicuaa ma quirãi uyapo iyaracuaa mbae vae uyapo vae rami. Jayave jei iyupe ipɨa pe: ‘Cheru umɨmbaravɨquɨ vae reta jeta güɨnoi jou vaerã. Ẽrei che amanota ma aĩ yembaɨ pɨpe’ —jei, jei—.  Jare cuimbae uipota tẽi uyemɨngapɨɨ ɨvope cuchi reta jou vae pɨpe. Jare mbaetɨ quía umee chupe jou vaerã —jei—. +Jayave oo uyerure penti patrón pe umee vaerã chupe mbaravɨquɨ. Jayave jocua patrón omondo jenta pe umɨngaru vaerã cuchi reta —jei—. Jare opa icorepoti umɨngasta yave, ou caruai tuicha vae jocua ɨvɨ pe, jare cuimbae mbaetɨ ma mbae güɨnoi jou vaerã —jei—. O  Jayave mbovɨ ara rupi taɨ taɨcuegua vae umbatɨ umee opaete imbaembae jare oo mbɨrɨ ambɨe ɨvɨ pe. Joco pe uyapo jeta parea jare jucuarãi opa umɨngasta iyugüi opaete icorepoti —jei—. B } Jare taɨ taɨcuegua vae jei tu pe: ‘Cheru, emee cheve añave voi mbaembae nde nemano ma yave anoita vae’ —jei, jei—. Jayave tu umbɨyao imbaembae umee taɨ reta pe —jei—. S  Jayave Jesús jei chupe reta: —Penti cuimbae güɨnoi mocui taɨ. / W Che jae peve, jae ramiño vi ángel Tumpa pe uyeyocui vae reta uyerovia ete iyoa vae ueya yave iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae —jei. Taɨ ucañɨ vae 9 k Jare uvãe ma chupe yave, umbatɨ opaete iamiga reta jare jentaɨgua reta, jare jei chupe reta: ‘Piyerovia che ndive. Avãe ye ma corepoti amɨcañɨ vae’ —jei, jei—. 6eJae ramiño vi penti cuña güɨnoi yave diez corepoti, umɨcañɨ yave penti, umɨendɨ mechero jare utupei opaete tenta rupi. Ueca cavi uvãe chupe regua —jei—. PChe jae peve, jae ramiño vi ara pegua reta uyerovia eteta iyoa vae ueya yave iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Jucuarãita'ã uyerovia noventa y nueve ‘jupi co che’ jei vae reta re. Echa'ã jae reta jei tẽi: ‘Mbaetɨ anoi yemɨngueta icavi mbae vae chepɨa pe’ —jei reta, jei—. Corepoti ucañɨ vae =sJare ou ye uvãe yave jenta pe, umbatɨ opaete iamigo reta jare jentaɨgua reta, jare jei chupe reta: ‘Piyerovia che ndive. Avãe ye ma cheovecha ucañɨ vae’ —jei, jei—. X)Jare uvãe ma chupe yave, ovoɨ güeru ye iyatiɨ re uyerovia reve —jei—. +O—Penti cuimbae güɨnoi yave cien ovecha, umɨcañɨ yave penti, ueya ĩru noventa y nueve ñana pe jare oo ueca ucañɨ vae uvãe chupe regua —jei—. <sJayave Jesús jei chupe reta umɨjaanga reve: CJayave fariseo reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta iñeenguru jese. Jae reta jei: —Cua cuimbae uñemɨĩru teco icavi mbae vae uyapo vae reta ndive, jare ucaru jae reta ndive.  yJayave uyembatɨ Jesús oĩ vae pe jeta mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta. zm#Icavi'ã ma mbaerã. Icavi'ã yepe ɨvɨ peguarã. Yamomboño. Uipota uyandu vae tuyapɨsaca cua re —jei.pY"Yuquɨ icavi co yau vaerã. Ẽrei jembochɨ'ã ma yave, ¿quirãita ra jembochɨ ye? —jei—. "~=!Jae ramiño vi ime yave quía pepɨte pe opaete imbaembae ueya'ã vae, ndarau ipuere ico cheremimboerã —jei chupe reta—. Yuquɨ jembochɨ mbae vae f}E Echa'ã ipɨa pe uyemɨngueta yave isundaro reta ndarau umɨamɨri jovaicho isundaro reta, mbɨrɨ jovaicho güi oĩ rambueve, omondota amocue vae reta uyerure vaerã chupe agüɨye vaerã uñerãro jae ndive —jei—. i~}}n|{{-z"ydxxpwwvvtss$rrqwppHonmlkkjiifhgff7eddd0cbwa`___^g]]w\\d[+ZZYY X>WVVTT/SRQQQ)POOOMNNtMLL*JJIoHH=GG{FFHFEDCC^BBAAq@@[?z>>>>=~<<-;;':::99o877g66U55G4|3332o1120// .-,k++b+*]*)((e''C&&%$d##"o!!r ;$W1Wua')~A5N I 8 8  Q@eA-S'Jare penti cuimbae icavi mbae vae uyapo vae uyecutuca vae uñeengata Jesús pe. —Nde co jae Cristo, Tumpa ombou vae yave, iyerepɨ jare orerepɨ vi —jei. J &Jare oñono reta curusu re Jesús iñãca iárambo uyecuatía jesegua vae: “Cua co jae judío reta juvicha guasu.” Uyecuatía oĩ griego iñee pe jare latín pe jare hebreo iñee pe. Q%Jare jei reta: —Nde co jae judío reta juvicha guasu yave, iyerepɨ. Z-$Jare sundaro reta vi oyoyai Jesús. Oya reta jese jare umee vinagre chupe. ~9#Jare tenta guasu pegua reta uyemboɨ ñugüɨnoi jocoropi umae Jesús re. Jare tenta guasu pegua reta itenondegua joco pe ñugüɨnoi vae reta oyoyai Jesús. Jei reta: —Jae uepɨ ĩru vae reta. Añave tuyerepɨ, jae co Cristo yave, jae co Tumpa uiparavo vae yave —jei reta. W}'"Jayave Jesús jei: —CheRu, embɨasa chupe reta. Uicuaa'ã mbae uyapo ñugüɨnoi vae —jei. Jayave sundaro reta uyuguari Jesús jemimonde re, uicuaa vaerã mbae nunga penti penti güɨraa iyupe vaerã. X|)!Jare yugüɨraa uvãe Ãcacüerenda jee vae pe. Jayave joco pe sundaro reta uicutu curusu re Jesús jare cuimbae reta icavi mbae vae uyapo vae. Oñono reta penti Jesús iyacata cotɨ jare ĩru iyaso cotɨ. o{W Jare sundaro reta güɨraa vi Jesús ndive mocui cuimbae icavi mbae vae uyapo vae uyuca vaerã. PzUyapo reta icavi mbae vae cheve yave, ¿mbae ra uyapota peve? —jei. mySJayave umbɨpɨta tẽi jei ɨvɨtu guasu pe: ‘Piyapara oreárambo. Oreasoi’ —jeita, jei—. xMase, outa uvãe ara reta jei reta vaerã: ‘Uyerovia co imembɨ mbae vae. Uyerovia co umɨcambu mbae etei vae’ —jeita, jei—. (wIẼrei Jesús uyerova umae jese reta jare jei chupe reta: —Jerusalén pegua cuña reta, agüɨye piyao cheré. Piyao piyee jare pemembɨ reta re —jei—. v Jare yugüɨraa vi Jesús jaɨcue jeta vae. Jare jae reta ipɨte pe yugüɨraa cuña reta. Jae reta uapĩro yugüɨraa Jesús. u'Jayave güɨraa reta Jesús joco güi. Jare penti cuimbae Simón jee vae tenta guasu Cirene pegua, ou uvãe tenta guasu cotɨ. Jocoropi uasa oĩ yave, sundaro reta uipɨsɨ Simón jare güɨraaca chupe Jesús icurusu. Jayave Simón güɨraa curusu Jesús jaɨcue. |tqJayave oyoraca chupe reta tenonde yave mburuvicha reta ndive uñerãro yave upuruyuca ramo peresorɨru pe umɨingue vae, jae reta uipota rami. Ẽrei umee Jesús chupe reta uyeyapo vaerã chupe jae reta uipota vae. Jesús uyecutuca curusu re Js Jayave Pilato jei uyeyapo vaerã Jesús pe jae reta uipota vae. @ryẼrei jeiete iñeeãta reve jei reta uicutuca vaerã Jesús curusu re. Jare sacerdote reta itenondegua reta jare ĩru joco pe ñugüɨnoi vae reta iñee umɨquɨrẽɨ Pilato. +qOJayave Pilato upɨrandu ye chupe reta: —¿Mbae pa uyapo? Avãe'ã mbae icavi mbae vae jese umano vaerã. Jáeramo ainupacañota jare ayoraca yeta —jei. SpẼrei iñeeãta reve jei reta: —Icutuca curusu re. Icutuca curusu re. Vo%Ẽrei Pilato uipota tẽi oyoraca Jesús. Jáeramo jei ye chupe reta. n (Tenonde yave Barrabás upuruyuca Jerusalén pe, mburuvicha reta ndive uñerãro yave. Jáeramo umɨingue peresorɨru pe.) mmSJayave opaete vae iñeeãta reve jei: —Iyucaca cua cuimbae. Iyoraca oreve Barrabás —jei reta. l)Echa'ã opa año tenta guasu pegua reta uyerure chupe oyoraca vaerã penti pereso pascua ara rupi, jare Pilato oyoracañoi penti pereso. :koJáeramo ainupacañota jare ayoraca yeta —jei. 'jGJae ramiño vi Herodes uvãe'ã teco cua cuimbae re. Echa'ã che pomondo Herodes pe. Mase, mbaetɨ mbae teco uyapo umano vaerã —jei Pilato chupe reta—. ri]Jare jei chupe reta: —Pe reta peru cua cuimbae cheve jare pere cheve omboepochɨ co tenta guasu pegua reta. Mase, che apɨrandu chupe jocua re perovaque, jare avãe'ã etei teco jocua pe reta piñeapo cheve jese vae re —jei—. {ho Jayave Pilato umbatɨca sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta ndive. g Jare jocua ara etei Pilato jare Herodes uyeyapɨcatu ye. Echa'ã tenonde yave uñemɨtarẽɨ. Pilato jei Jesús umanota co f7 Jare Herodes jare isundaro reta güɨrɨ̃ro jare oyoyai Jesús. Jayave omondeca chupe temimonde ipõra vae. Jayave Herodes güɨraaca ye Pilato pe. e Jare sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta uyemboɨ Herodes jovai jare iñeeãta reve uñeapo Jesús re. ddA Jayave Herodes upɨrandu Jesús pe jeta mbaembae re, ẽrei Jesús jei'ã mbae ave chupe. )cKJare Herodes uecha Jesús yave, uyerovia ete, ɨma ma uipota uecha ramo. Echa'ã uyandu ma jeta Jesús regua, jare uipota uecha Jesús uyapo penti mɨacañɨ. ^b5Jayave umɨmbeu reta Pilato pe Galilea pegua co Jesús. Jayave Pilato güɨraaca Jesús Herodes pe. Echa'ã Herodes co jae Galilea pegua reta juvicha guasu. Jare jocua ara reta pe Herodes opou oĩ Jerusalén pe. `a9Pilato uyandu yave jei reta vae, upɨrandu penti Galilea pegua ra jocua cuimbae. J` Jayave jae reta jeiete jei: —Omboepochɨ tenta guasu pegua reta. Oporomboe opaete Judea rupi. Umbɨpɨ Galilea pe jare añave ou uvãe cua pe oporomboe oĩ —jei reta. Jesús Herodes jovai _}Jayave Pilato jei sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta pe: —Avãe'ã teco cua cuimbae re. ^Jayave Pilato upɨrandu Jesús pe: —¿Nde pa co jae judío reta juvicha guasu? —Nde ndere rami jae co che —jei Jesús chupe. ]Jare umbɨpɨ reta uñeapo Jesús re. Jei reta: —Cua cuimbae umɨmbeu tenta guasu pegua reta pe uyapo vaerã icavi mbae vae. Echa'ã jei chupe reta agüɨye vaerã umbɨepɨ corepoti César peguarã. Jare jei jae co mburuvicha guasu Cristo jee vae —jei reta. F\ Jayave opaete jae reta upũa jare güɨraa Jesús Pilato pe. ['GJayave jae reta jei: —¿Maera pa yaeca ye ĩru vae reta uñeapo vaerã jese? Echa'ã yande etei yayandu mbae jei vae —jei reta.ZFJayave opaete jae reta upɨrandu chupe: —¿Nde pa co jae Tumpa Taɨ? —Pe reta pere rami jae co che —jei Jesús chupe reta. yYkEẼrei che cuimbaerã ayeyapo vae aguapɨta curi Tumpa mbaepuere güɨnoi vae iyɨpɨ pe iyacata cotɨ —jei. gXGDJare che apɨrandu yave peve mbae re, ndarau pemɨmbeu cheve, jare ndarau cheyora —jei—. W C—¿Nde pa co jae Cristo, Tumpa ombou vae? Emɨmbeu oreve. —Che amɨmbeu yave peve, ndarau chererovia —jei Jesús—. VV%BJare cõe ma yave, tenta guasu pegua reta itenondegua reta jare sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta uyembatɨ. Jayave güeruruca reta Jesús. Jayave jei reta chupe: UU#AJare jeta icavi mbae vae jei reta chupe. Jesús mburuvicha reta jovai }Ts@Jayave jae reta uesañoma Jesús jare ocua jova re. Jayave jei reta chupe: —Emɨmbeu oreve quía ra ocua nderé. ZS-?Jare cuimbae uyandareco ñugüɨnoi Jesús re vae reta oyoyai jare uinupa. mRS>Jayave Pedro oẽ joco güi, jare tanta ipɨatɨtɨ reve uyao. Uyapo reta icavi mbae vae Jesús pe $QA=Jayave yandeYa uyerova jare umae Pedro re. Jayave Pedro imandúa yandeYa jei chupe vae re: ‘Ndei uru cuimbae uñee mbove, mbapɨ vese ma checuacuta.’ lPQ<—Aicuaa'ã mbae ndere vae —jei Pedro cuimbae pe. Jare uyemɨngueta rupive, uru cuimbae uñee. %OC;Jare penti ora rupi ma uasa yave, ĩru cuimbae jeiete jei: —Añete co, cua cuimbae icose jocua ĩru cuimbae ndive. Echa'ã Galilea pegua co —jei. N :Ndei ɨma mbove penti cuimbae vi uecha Pedro jare jei chupe: —Nde co jae iĩru vi. —Che'ã co —jei Pedro cuimbae pe. aM;9Jayave Pedro uicuacu Jesús. —Aicuaa'ã jocua cuimbae —jei Pedro cuñatai pe. L#8Ẽrei penti cuñatai uecha Pedro uguapɨ oĩ tataɨpɨ pe. Umae ngatu jese. Jayave jei: —Cua cuimbae vi icose jocua ĩru cuimbae ndive. K57Jayave joco pe ñugüɨnoi vae reta uyapo tata sacerdote tenondegua joca pe jare uguapɨ joco pe. Jare Pedro vi uguapɨ joco pe jae reta ipɨte pe. J%6Jayave uipɨsɨ reta Jesús jare güɨraa sacerdote tenondegua jenta pe. Jare Pedro oo jae reta jaɨcue, ẽrei mbɨrɨño oo chugüi. 5Ic5Opa ara aico pe reta ndive Tumpa jo pe, ẽrei chepɨsɨ'ã. Ẽrei ora uvãe ma chepɨsɨ vaerã. Cuarãi piyapo peĩ Satanás imbaepuere pe —jei. Pedro uicuacu Jesús H'4Yugüeru vi joco pe sacerdote reta itenondegua reta jare Tumpa jo re uyandareco vae reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta. Jare Jesús jei chupe reta: —¿Maera pa peru quɨsepucu reta jare ɨvɨra reta chepɨsɨ vaerã, imonda vae pipɨsɨ vae rami? G}3Jayave Jesús jei: —Pemaeño cheré ayapo vaerã cua. Jayave uyavɨquɨ cuimbae inambi jendacue, jare cuimbae ucuera. F{2Jayave penti Jesús jemimboe uiporu iquɨsepucu sacerdote tenondegua jembiocui inambi re, jare uyasɨa inambi chugüi. 5Ec1Jare Jesús jemimboe reta uyemboɨ ñugüɨnoi Jesús iyɨpɨ pe. Jare uicuaa mbae uyeyapota vae ramo, jei Jesús pe: —OreYa, ¿nduiporuta pa quɨsepucu jese reta? [D/0Jayave Jesús jei chupe: —Judas, ¿penti yurupɨte rupi pa chemee cua reta pe? @Cy/Jare uyemɨngueta oĩ rambueve, uyecuaa jeta vae. Jare Judas - jae co jocua doce vae güi penti - ou jocua jeta vae jenonde. Jayave ou uvãe Jesús oĩ vae pe, jare uyurupɨte. B.Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Maera pa peque peĩ? Pepũa piyerure Tumpa pe, agüɨye vaerã peyoa —jei. Uipɨsɨ reta Jesús A-Jare Tumpa pe uyerure ma yave, upũa ye jare ou ye jemimboe reta ñugüɨnoi vae pe. Uecha oque ñugüɨnoi ipɨatɨtɨ güi. t@a,Jesús uiporara ete oĩ, jare jeiete uyerure Tumpa pe. Jeta ipireipo oĩ. Tugüɨ rami utɨquɨ ɨvɨ pe. Z?-+Jayave uyecuaa Jesús pe penti ángel ara güi ou vae umɨmɨrãta vaerã. %>C*—CheRu —jei—, nde ndipota yave, embɨasa chegüi cua aiporarata vae. Ẽrei tuyeyapo cheve nde ndere vae. Agüɨye tuyeyapo che jae vae —jei. Y=+)Jayave Jesús usɨrɨ catu chugüi reta, jare uyeatɨca uyerure Tumpa pe. u<c(Jare oo uvãe yave upɨta vae pe, Jesús jei jemimboe reta pe: —Piyerure Tumpa pe agüɨye vaerã peyoa. ;'Jayave Jesús oẽ o güi oo vaerã ɨvɨtu guasu Olivos pe jae jecoño mai rami. Jare jemimboe reta vi yugüɨraa jae ndive. :)&Jayave jae reta jei chupe: —Mase, oreYa, ime nonoi mocui quɨsepucu. —Icaviño ma co —jei chupe reta. Jesús uyerure Getsemaní pe 9%Echa'ã che jae peve, uyeyapota co cheve Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Ĩru vae reta jei tẽi jae vi co penti icavi mbae vae.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ. Jare opaete cheré uyecuatía oĩ vae uyeyapota co cheve —jei. l8Q$Jayave jei chupe reta: —Ẽrei añave tamɨmbeu peve cua: Corepoti penoi yave, peraa. Jae ramiño vi peurupucu penoi yave, peraa. Jare mbaetɨ yave penoi quɨsepucu, pemee peremimonde pegua vaerã quɨsepucu —jei—. `79#Jayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Che pomondo yave chiñee peraa vaerã, amɨmbeu peve agüɨye vaerã peraa corepoti, jare peurupucu, jare pepɨpasa. ¿Uata pa mbae peve? —jei. —Uata'ã —jei reta. 6"—Che jae ndeve, Pedro —jei Jesús—, ndei uru cuimbae uñee mbove, mbapɨ vese ma checuacuta —jei. Añave peraa mbaembae -5S!Jayave Pedro jei Jesús pe: —CheYa, apɨtata co nde ndive, peresorɨru pe neñono reta yave. Ndarau ndueya, yepe tẽi aramoi ĩru vae reta cheyuca —jei. <4q Ẽrei che ayerure Tumpa pe nderé jecuaeño nenoi vaerã mburugüɨrovia. Jare ndiyerova ye yave Tumpa cotɨ, emborɨ nderɨvɨ reta ipɨrãta vaerã ipurugüɨrovia re —jei. z3mSimón, Simón, mase, Satanás uipota tẽi güɨnoi mbaepuere peré, trigo yambɨveve vae rami —jei—. +2OJáeramo pecaruta chemesa pe cheporoyocuia pe. Jae ramiño vi penoita mbaepuere peãa vaerã jocua doce atɨ Israel pegua reta —jei—. Pedro uicuacuta Jesús l1QJare che puparavo ma pico vaerã Tumpa iporoyocuia pe, cheRu cheparavo rami —jei chupe reta—. [0/Pe reta jecuaeño pepɨta che ndive opaete cua aiporara rambueve —jei—. /Mesa pe uguapɨ ucaru vaerã vae co tenondegua tembíu güeru vae güi. Ẽrei che aico pepɨte pe ayeyocui peve vaerã —jei—. G.Ẽrei pepɨte pe icavi'ã jucuarãi piyapo vaerã. Ime yave quía pepɨte pe uipota ico vaerã tenondeguarã vae, tuyeyapo penti taɨrusu vae ĩru vae reta pe uyeyocui vae rami —jei—. -9Jayave Jesús jei chupe reta: —Ɨvɨ pegua reta juvicha guasu reta oyocui reta. Jare jae reta uipota ĩru vae reta jei icavi vae jesegua —jei—. g,GJare Jesús jemimboe reta umbɨpɨ uyemɨngueta uyupe quía ra icota tenondeguarã vae. +Jayave jemimboe reta umbɨpɨ upɨrandu uyupe quía ra uyapota chupe jucuarãi. ¿Quía pa icota tenondeguarã vae? *Añete co, che cuimbaerã ayeyapo vae amanota. Cua Tumpa jei vae co. Ẽrei jocua cuimbae chemeeta vae uiporarata co —jei. \)1Ẽrei yandepɨte pe uguapɨ oĩ cherovaicho reta pe chemeeta vae —jei—. =(sJae ramiño vi uipɨsɨ copa, opa ma ucaru reta yave, jare jei: —Cua vino co jae Tumpa jei pɨau ye vae cherugüɨ pe ayapota vae. Cherugüɨ uyepɨyereta peré —jei—. d'AJayave Jesús uipɨsɨ mbɨyape, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape jare umee chupe reta. —Cua co jae cherete —jei—. Añemeeta amano vaerã peré. Peu cua cheré pemandúa vaerã —jei. O&Che jae peve, ndarau ye jau vino, Tumpa iporoyocuia ou regua —jei. v%eJayave Jesús uipɨsɨ copa, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave jei: —Opaete pe reta peu cua vino. s$_Che jae peve, ndarau ye jau, opaete cua uyemɨjaanga jese vae Tumpa iporoyocuia pe uyeyapo regua —jei. t#aJayave jei chupe reta: —Chequɨrẽɨ ete jau cua tembíu pascua pegua pe reta ndive, ndei amano mbove. ]"3Jare ora ou ma uvãe yave, Jesús uguapɨ mesa pe jocua doce jemimondo reta ndive. "!= Jayave Pedro jare Juan yugüɨraa jare uvãe Jesús jei chupe reta rami. Jare uyapo reta tembiu pascua pegua Jesús jare jemimboe reta jou vaerã.   Jayave tenta iya uechacata peve penti o tuicha vae jo ɨvate pe, opaete mbaembae yaiporuta vae reve. Joco pe piyapɨcatu yandeve —jei. 6e Jayave pere tenta iya pe: ‘Oporomboe vae jei: ¿Quiape pa ime oĩ o, joco pe jau vaerã tembíu pascua pegua cheremimboe reta ndive’ —jei, pere chupe, jei Jesús—. <q —Mase, peo pevãe yave tenta guasu pe, peovãitita penti cuimbae ɨ güɨraa ɨru pe vae —jei—. Pecua jaɨcue. Jae uiqueta penti tenta pe. Pique vi pe reta —jei—. R Jayave jei reta chupe: —¿Quiape pa ndipota nduyapɨcatu vaerã? fEJayave Jesús jei Pedro jare Juan pe: —Pecua piyapɨcatu yau vaerã tembíu pascua pegua. {oJare ou uvãe pascua. Jocua ara judío reta jecuaeño uyuca ovecha jare umbɨpɨ jou mbɨyape ovu mbae vae. ]3Jayave Judas jei chupe reta umeeta co Jesús chupe reta. Jayave umbɨpɨ ueca quirãi ipuere umee Jesús chupe reta tenta guasu pegua reta mbaetɨ Jesús ndive ñugüɨnoi yave. Jesús ucaru jemimboe reta ndive PJayave jae reta uyerovia, jare jei Judas pe umeeta co chupe corepoti. ?wJayave Judas oo sacerdote reta itenondegua reta jare Tumpa jo re uyandareco vae reta ñugüɨnoi vae pe uyemɨngueta vaerã jae reta ndive quirãi ra ipuere umee Jesús chupe reta. eCJayave Satanás etei oya Judas Iscariote re - Judas co jae jocua doce vae güi penti. 3_Jayave sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta ueca ñugüɨnoi quirãi ipuere uyucaca Jesús. Ẽrei uquɨye tenta guasu pegua reta güi. W )Jare pascua uyaro ma oĩ. Jocua ara pe judío reta jou mbɨyape ovu mbae vae. q[&Jare opaete tenta guasu pegua reta yugüeru neimbove asɨ Tumpa jo pe uyapɨsaca vaerã Jesús re.%Jare opa ara rupi Jesús oporomboe oĩ Tumpa jo pe. Ẽrei caaru ma yave oo joco güi upɨta ɨvɨtu guasu Olivos re. N$Jáeramo piñemoa ngatu, jare jecuaeño piyerure Tumpa pe icavi vaerã chupe perepɨ vaerã opaete cua uyeyapota vae güi jare piyemboɨ vaerã cherovai. Che co jae cuimbaerã uyeyapo vae —jei. ^5#Echa'ã jocua ara uipocouta opaete ɨvɨ pegua reta ñuai oporomboa rami —jei—. b="Piñemoa ngatu, agüɨye vaerã pecau jare pesavɨpo, jare agüɨye vaerã piyemɨpɨa'ã mbaembae ɨvɨ pegua re. Echa'ã jucuarãi piyapo yave, outa uvãe jocua ara peãro mbae peĩ reve —jei chupe reta—. E!Ara jare ɨvɨ opata, ẽrei chiñee ndarau opa —jei—.  Añete che jae peve, cua ɨvɨ pe añave yugüɨreco vae reta ndarau opa umano ndei opaete cua mbaembae uyeyapo mbove —jei—.  /Jae ramiño vi pe reta peecha yave cua mbaembae uyeyapo ñugüɨnoi vae, picuaata coiño ma co ou Tumpa iporoyocuia —jei Jesús chupe reta—. Q Uyembɨpɨ joquɨ yave, picuaa uyaro ma co ama oquɨ vaerã —jei—. k OJayave Jesús jei chupe reta umɨjaanga reve: —Tamɨjaanga ɨva jare opaete ɨvɨra reta.  {Jare opaete cua mbaembae umbɨpɨ uyeyapo yave, piñemɨatangãtu. Echa'ã ɨmambae Tumpa perepɨta —jei chupe reta. ) KJayave ɨvɨ pegua reta cherechata ayu amapɨ̃tu reve. Che cuimbaerã ayeyapo vae anoita mbaepuere tuicha vae, jare ayembɨadoracata opaete vae pe —jei—. 3Jare ɨvɨ pegua reta uquɨye eteta. Uquɨye eteta mbae ɨvɨ pe uyeyapo oĩ vae güi. Jare ara re mbaepuere güɨnoi vae reta ucãtata —jei—. eCJayave ɨvɨ pegua reta uechata mbae uyecuaa oĩ guarasɨ jare yasɨ jare yasɨtata reta re. Jare opaete ɨvɨ pegua reta uiporarata jare ndarau uicuaa mbae uyapo vaerã. Jare ɨ guasu reta jɨapu eteta —jei—. -SJare jeta cua ɨvɨ pegua reta uyeyucacata quɨsepucu pe. Jare jovaicho reta güɨraata jeta cua ɨvɨ pegua reta ambɨe ɨvɨ reta pe. Jare judío mbae vae reta yugüɨrecota Jerusalén pe judío mbae vae reta iara reta opa regua —jei Jesús chupe reta—. Cuimbaerã uyeyapo vae ou yeta ;oJare ipurúa vae reta jare umɨcambu vae reta uiporara eteta jocua ara reta pe. Echa'ã cua ɨvɨ pegua reta uiporara eteta. Echa'ã Tumpa uiporaracata co chupe reta —jei—. %Echa'ã jocua ara reta pe ɨvɨ pegua reta uiporara eteta, jare opaete Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae uyeyapota co —jei chupe reta—. mSJayave Judea pe ñugüɨnoi vae reta tosi ɨvɨtu guasu cotɨ. Jare Jerusalén pe ñugüɨnoi vae reta toẽ tosi joco güi. Jare jocua coiño Jerusalén güi ñugüɨnoi vae reta agüɨye tuyugüɨraa Jerusalén pe —jei—. }Jare peecha jeta sundaro reta Jerusalén oñova yave, picuaata ou ma co uvãe Jerusalén uyembai vaerã —jei—. PJare perõsa peo pevãe iyapɨ pe yave, piyembɨasacata co —jei—. 8kẼrei ndarau penti ave pea ucañɨ —jei—. @{Jare piñemɨtarẽɨcata opaete vae pe chereco pegua. ;~oJare peru jare pesɨ, jare perɨqueɨ reta jare perɨvɨ reta, jare perentarã reta jare peamigo reta pemeeta perovaicho reta pe, jare amocue pe reta piyeyucacata co —jei—. }/Echa'ã che aicuaacata peve mbae pere vaerã, jare che pumbɨaracuaata agüɨye vaerã perovaicho reta uicuaa mbae ra ipuere jei peve —jei—. m|SAgüɨye piyemɨpɨa'ã cua re jare agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta mbae ra pereta vae —jei—. Y{+ Ẽrei jucuarãi uyapo reta peve yave, pepuereta pemɨmbeu cheregua —jei—. izK Ẽrei ndei cua uyeyapo mbove, ĩru vae reta pepɨsɨta jare uyapota icavi mbae vae peve. Jae reta pereraata itupao reta pe jare peñonota peresorɨru pe, jare pereraata mburuvicha guasu reta jovai chereco pegua —jei—. 7yg Jare ɨvɨ tanta ucãtata jeta que rupi. Jare imeta caruai reta jare mbaerasɨ reta jeta vae uyucata vae. Jare mbaembae ara re uyecuaata vae upurumɨnguɨyeta co —jei—. x Penti ɨvɨ pegua reta uñerãrota ambɨe ɨvɨ pegua reta ndive, jare mburuvicha reta uñerãrota ĩru mburuvicha reta ndive. Fw Imeta co ñerãro reta jare tecorai reta. Ẽrei piyandu yave cua reta regua, agüɨye pequɨye. Cua susere reta uyeyapoñotai co. Ẽrei cua susere reta ndei ave co opa vaerã —jei—. v9Jayave Jesús jei chupe reta: —Piñemoa ngatu agüɨye vaerã petavɨ. Echa'ã yugüeruta jeta cheree pe uyembɨjeeta vae reta. Jae reta jeita: ‘Che co jae Cristo. Outa co uvãe jocua ara reta’ —jeita, jei—. Ẽrei agüɨye piñemɨĩru jae reta ndive —jei—. 8uiJayave Jesús jemimboe reta upɨrandu chupe: —Oporomboe vae, ¿quirãi yave pa cua uyeyapota? Jare opaete cua uyeyapota ma yave, ¿quirãita pa nduicuaa? —jei reta. %tC—Outa co uvãe ara cua o reta añave peecha vae uyeitɨ vaerã. Ndarau upɨta penti ave ita ĩru ita iárambo —jei. Mbaesusere reta uyeyapota vae 8siJare amocue vae uyemɨngueta ñugüɨnoi Tumpa jo re. Jei reta icavi ete co ita reta jare mbaembae tenta guasu pegua reta güeru omopõra vaerã vae. Jayave Jesús jei: ^r5Echa'ã opaete ĩru reta güeru oñono mbovɨ jeta güɨnoi vae güi. Ẽrei cua cuña, yepe tẽi iparavete, oñono opaete güɨnoi vae. Jocua co jembíu jepɨrã tẽi vae —jei chupe reta. Tumpa jo uyeitɨta qJayave Jesús jei: —Añete che jae peve, cua cuña ime umano vae iparavete vae uyapo jeta ete opaete ĩru oñono vae reta güi. fpEJare uecha vi penti cuña ime umano vae iparavete vae oñono mocui riare corepoti jɨru pe. fo GJare Jesús Tumpa jo pe oĩ yave, uecha icocatu vae reta oñono icorepoti corepoti jɨru pe. %nC/Jae reta upɨ̃ro cuña ime umano vae reta güi opaete imbaembae, jare pucu uyerure Tumpa pe upurumbɨtavɨ vaerã. Jae reta uiporara eteta co —jei.5mc.—Piñemoa ngatu mboroyocui re oporomboe vae reta güi. Jae reta jecuaeño uipota uguata jemimonde pucu vae reve, jare uipota ĩru vae reta pe uyembɨsaludaca vaerã calle reta rupi. Jare yugüɨraa yave tupao pe jare parea pe, jecuaeño uipota uguapɨ tenda tenondegua vae reta pe —jei—. _l7-Jayave Jesús jei jemimboe reta pe opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta jovaque: -kS,¿Maera pa jei reta Cristo co jae David iñemoñaa reta pegua? Echa'ã David etei jei chupe: ‘CheYa’ —jei. Jesús umbɨjeco mboroyocui re oporomboe vae reta `j9+nderovaicho reta opa amɨamɨri regua’ —jei Tumpa. Jucuarãi jei David —jei—. i *Echa'ã David etei jei Salmo reta pe cuarãi:‘YandeYa Tumpa jei cheYa pe:Eguapɨ cheyɨpɨ pe cheacata cotɨ, %hC)Jayave Jesús upɨrandu joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —¿Maera pa jei mboroyocui re oporomboe vae reta Cristo co jae David iñemonaa reta pegua? zgm(Jare jocua güive uquɨye reta upɨrandu vaerã chupe mbae re. ¿Quía iñemoñaa reta pegua pa co Cristo? lfQ'Jayave amocue mboroyocui re oporomboe vae reta jei Jesús pe: —Oporomboe vae, icavi ndere. e)&Echa'ã Tumpa mbaetɨ co umanocue vae reta iTumpa. Jae co tecove güɨnoi vae reta iTumpa. Yepe tẽi ñamano, yanderecove imeño oĩ —jei. d %Tamɨmbeu peve umanocue vae reta regua. Icove yeta co. Moisés uicuaaca cua uicuatía yave jocua yai jendɨ vae regua. Echa'ã Moisés umɨmbeu quirãi yandeYa Tumpa jei: ‘Che co jae Abraham, Isaac jare Jacob iTumpa.’ Cua umɨmbeu Moisés —jei—. Oc$Jae ramiño vi ndarau umano ye. Echa'ã yugüɨrecota ángel reta yugüɨreco rami. Yugüɨrecota Tumpa taɨ retarã. Echa'ã Tumpa umbɨjecove yeta güeru umanocue vae reta ipɨte güi —jei—. b#Ẽrei icavita co Tumpa pe umbɨjecove ye vaerã amocue vae güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jae reta yugüɨreco yeta co, ẽrei cuimbae reta ndarau umenda cuña reta ndive jare cuña reta ndarau umenda cuimbae reta ndive icove reta ye yave —jei—. %aC"Jayave Jesús jei chupe reta: —Cua ɨvɨ pe yugüɨreco rambueveño cuimbae reta umenda cuña reta ndive jare cuña reta umenda cuimbae reta ndive. `7!Jayave umanocue vae reta icove ye yave, ¿quía nunga vae jembirecorã pa icota jocua cuña? Echa'ã opaete siete reve umenda jae ndive —jei reta. &_G Taɨcue rupi cuña umano vi. J^ Jayave jaɨcue rupigua ye umenda cuña ndive, jare umano vi umɨmembɨ mbae reve. Opaete siete reve umenda jocua cuña ndive, jare opaete siete reve umano umɨmembɨ mbae reve —jei reta—. j]MCuimbae amɨri jaɨcue rupigua umenda jembirecocue ndive, ẽrei umano vi umɨmembɨ mbae reve. p\YIco penti cuimbae seis tɨvɨ reta güɨnoi vae. Cua cuimbae umenda, jare umano umɨmembɨ mbae reve. A[{—Oporomboe vae, Moisés uicuatía ueya yandeve cuarãi: ‘Penti tiqueɨ vae umano yave, jembirecocue mbaetɨ imembɨ chupe yave, cuimbae amɨri tɨvɨ tumenda jocua cuña ndive. Jayave cuña imembɨ yave, cuimbae tumbɨjee sambiaɨ tɨqueɨ amɨri jee pe.’ Jucuarãi uicuatía Moisés —jei reta—. )ZKJayave yugüeru Jesús oĩ vae pe amocue saduceo reta. Opaete saduceo reta jei umanocue vae reta icove ye'ã co. Saduceo yugüeru vae reta jei Jesús pe: FYJare jae reta ipuere'ã umbɨjeco Jesús mbae jei vae re tenta guasu pegua reta jovaque. Ipɨacañɨ cua jei vae re, jare jei'ã ye mbae ave chupe. ¿Icove yeta pa umanocue vae reta? vXeJayave Jesús jei chupe reta: —Pemee César pe César pegua, jare pemee Tumpa pe Tumpa pegua —jei. #W?Peru cheve penti corepoti taecha —jei—. ¿Quía jova íã pa cua? ¿Quía jee pa cua uyecuatía oĩ vae? —jei. —Cua César imbae co —jei reta. VẼrei Jesús uicuaa jae reta uipota tẽi co umbɨtavɨ, jare jei chupe reta: —¿Maera pa pipota piyavɨca cheve? U}César yandeocui yambɨepɨ vaerã chupe corepoti pe. ¿Jupi pa yambɨepɨ vaerã chupe? ani ¿jupi'ã pa? —jei reta. qT[Jayave jae reta jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nduicuaa nde ndere vae jare ndeporomboe jese vae añete co. Nde nembutuicha'ã penti ave ĩru vae güi. Nde ndeporomboe cavi quirãi Tumpa uipota yaico vaerã vae re —jei reta—. ,SQJare jecuaeño jae reta umae Jesús re. Jare omondo vi ĩru vae reta uipiãro vaerã Jesús. Cua reta uipota tẽi umbɨtavɨ Jesús, Jesús ipɨa pe uyemɨngueta vaerã tẽi jae reta jupi co. Ẽrei jae reta uipota tẽi umbɨjeco mbae jei vae re, uñeapo vaerã jese mburuvicha pe. 0RYJayave jupivoi sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta uipota tẽi uipɨsɨ Jesús. Echa'ã uicuaa cua Jesús umɨjaanga reve jei vae uicuaaca quirãi jae reta teco güɨnoi. Ẽrei uquɨye tenta guasu pegua reta güi. ¿Jupi pa yambɨepɨ vaerã César pe? Q!Ime yave quía jocua ita re uyepɨaca vae, uñemopẽta co. Jare ime yave quía jocua ita oa jese vae, opata umbɨperasoraso —jei. ?PwJayave Jesús umae jese reta jare jei: —¿Mbae ra uipota jei cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae?‘Ita tenta iyapoa reta omombo vae uyeyapo ma ita tenondegua vae.’ +OOOuta, opa uyuca vaerã jocua co iporúa reta, jare uiporucata ico ambɨe vae reta pe —jei. Jayave cua uyandu vae reta jei: —Tumpa mona jei agüɨye uyeyapo. }NsJayave jae reta omombo co güi, jare uyuca. Jáeramo ¿mbae ra uyapota co iya jocua co iporúa reta pe? —jei—. $MAẼrei co iporúa reta uecha yave co iya taɨ, jei reta uyupe: ‘Cua co jae iyarã vae. Yaa yayuca, jare yande yaicota co iyarã’ —jei reta, jei—. L Jayave co iya jei iyupe: ‘¿Mbae ra ayapota? Amondota cheraɨ aau ete vae. Aramoi jae reta uipɨuta cheraɨ’ —jei, jei—. sK_ Jayave co iya ombou ye tẽi ĩru jembiocui. Ẽrei co iporúa reta umbɨpere, jare omondo ye —jei—. 4Ja Jayave co iya ombou ye tẽi ĩru jembiocui. Ẽrei co iporúa reta uinupa jare uyapo icavi mbae vae chupe, jare omondo ye. Umee'ã etei chupe güɨraa vaerã —jei—. I Jare uva yagüɨye ma yave, co iya ombou penti jembiocui co iporúa reta pe, jae reta umbɨyao vaerã tẽi uva chupe reta, iya güɨnoi vaerã imbaerã. Ẽrei co iporúa reta uinupa co iya jembiocui, jare omondo ye. Umee'ã etei chupe güɨraa vaerã —jei—. H1 Jayave Jesús umbɨpɨ imiari joco pe ñugüɨnoi vae reta pe umɨjaanga reve. —Penti cuimbae oñotɨ jeta uva ico pe. Jayave uiporuca ico ĩru vae reta pe, jae reta uyandareco vaerã jese. Jayave co iya oo mbɨrɨ ambɨe ɨvɨ pe upɨta vaerã ɨma pegua —jei—. 'GGJayave Jesús jei chupe reta: —Che vi ndarau amɨmbeu peve mbae nunga mbaepuere anoi cua mbaembae ayapo vaerã —jei. Co iporúa icavi mbae vae reta PFJáeramo jei reta Jesús pe: —Nduicuaa'ã quía ra ombou Juan. KEẼrei yae yave: ‘Ɨvɨ pegua reta co ombou’, opaete tenta guasu pegua reta yandeapita ita pe yandeyuca. Echa'ã jae reta güɨrovia Juan co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae —jei reta. DJayave jae reta jei uyupe: —Yae yave: ‘Tumpa co ombou’, jae jeita yandeve: ‘Jucuarãi yave, ¿maera pa perovia'ã?’ tCa¿Quía pa ombou Juan upurumbɨbautiza vaerã? ¿Tumpa pa ombou? ani ¿ɨvɨ pegua reta pa ombou? —jei. zBmJayave Jesús jei chupe reta: —Che vi tapɨrandu peve mbae re. Yaecha pepuere pemɨmbeu cheve —jei—. :AmJayave jae reta jei Jesús pe: —Emɨmbeu oreve, ¿mbae nunga mbaepuere pa nenoi cua mbaembae ndiyapo vaerã? ¿Quía pa umee ndeve mbaepuere cua ndiyapo vaerã? —jei reta. @ Jare penti ara Jesús oporomboe oĩ Tumpa jo pe, jare umɨmbeu joco pe ñugüɨnoi vae reta pe ñee icavi vae. Jayave yugüeru vi joco pe sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta. ?{0Ẽrei uicuaa'ã reta quirãita ra uyucaca. Echa'ã opaete tenta guasu pegua reta uipota ete uyapɨsaca Jesús re.f>E/Jayave Jesús oporomboe Tumpa jo pe opa ara rupi. Ẽrei sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta ueca quirãi ipuere uyucaca vaerã Jesús. N=.Jare jei chupe reta: —Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Chero co jae piyerure cheve pɨpe vae.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ. Ẽrei pe reta piyapo ma imonda vae reta iñemia rami —jei. y<k-Jayave Jesús uique Tumpa jo pe, jare umbɨpɨ omoẽ joco güi umaemee vae reta jare mbae ogua vae reta. f;E,Jare jae reta opata nembusururu jare uyucata opaete ndepɨte pe yugüɨreco vae reta. Ndarau ueya reta penti ita ĩru ita iárambo, ndicuaa'ã Tumpa umeeta tẽi mbɨacatu ndeve ramo —jei. Jesús Tumpa jo pe uyapo vae :+Outa ma uvãe nderovaicho reta nequẽse vaerã jare ndarau umaeño ndepɨte pe yugüɨreco vae reta re oẽ vaerã ndegüi —jei—. 9*Jare jei: —Ndicuaa'ã quirãi ra ndepuere nenoi mbɨacatu. Cua ara reta pe ndicuaata tẽi co. Ẽrei añave ndarau ndicuaa —jei—. n~~a}}}*|| {qzzyWy xhww>vuuuAtssVrir qppuonn~n mm(lkRjjiuhgg'f}eed~cc\bba``$__E^e^]v](\[[pZYYiXXOXWWXVV"UU;TT$SSVRRQQ=PPoPONeMLKJJII#HGFFQEED6CBAA@]?>>=@;;E:R99#8766w55 4e33b2O11 0Y/Z.m--L,++y**)((T''&W%%#$F##X""Y!!' >2\3c3} ]:0SqU  Z Q 70RA:V~Du"Ẽrei che jae peve, agüɨye ere jucuarãi. Agüɨye ere: ‘Ara jee re ayapota.’ Echa'ã ara Tumpa iguapɨa co. `C9!Piyandu ma quirãi Moisés jei yandetenondegua reta pe cuarãi: ‘Agüɨye ere: YandeYa jee re ayapota, ndepurumbɨtavɨ vaerã. Echa'ã ndere yave: YandeYa jee re ayapota, iyapo.’ Jucuarãi jei —jei—. `B9 Ẽrei che jae peve, penti cuimbae ipuere omombo jembireco, cuña aguasa uyapo yave. Ẽrei cuña uyapo'ã yave aguasa jare cuimbae omombo yave jembireco, jocua cuña uyuvanga co menda re umenda yave ĩru cuimbae ndive. Jae ramiño vi jocua cuimbae cuña ndive umenda vae uyuvanga co menda re —jei—. Jesús iporomboe Tumpa jee re jei vae A7Aracae Moisés jei vi cuarãi: ‘Jembireco omombo vae tumee chupe tupapire umɨmbeu vaerã pɨpe omombo ma vae co.’ Jucuarãi jei —jei—. @Jae ramiño vi ndepo ndeacata cotɨgua uyapoca yave mbaeyoa ndeve, iyasɨa emombo ndiyugüi. Icavi co penti ndepo ucañɨ vaerã ndegüi, tata guasu pe opaete nderete reve Tumpa nemondo vaerã tẽi güi —jei—. Jesús iporomboe omombo jembireco vae regua Z?-Jare nderesa ndeacata cotɨgua uyapoca yave mbaeyoa ndeve, enoẽ emombo ndiyugüi. Icavi co penti nderesa ucañɨ vaerã ndegüi, tata guasu pe opaete nderete reve Tumpa nemondo vaerã tẽi güi —jei—. v>eẼrei che jae peve, ime yave quía umae cuña re uipota reve vae, uyuvanga ma menda re ipɨa pe —jei—. = Piyandu ma quirãi Moisés jei yandetenondegua reta pe cuarãi: ‘Agüɨye iyuvanga menda re.’ Jucuarãi jei —jei—. <9Añete che jae ndeve, ndarau etei neẽ peresorɨru güi ndei opaete ndepía nembɨepɨ mbove —jei—. Jesús iporomboe menda re uyuvanga vae regua ?;wIyeyapɨcatu ɨmambae uipota uñeapo nderé mbae re vae ndive jae ndive ndeo rambueve tape rupi mburuvicha oĩ vae cotɨ. Echa'ã ndiyeyapɨcatu'ã yave, uñeapota nderé mburuvicha pe, jare mburuvicha nemondota peresorɨru iyandarecoa pe jare peresorɨru iyandarecoa neñonota peresorɨru pe —jei—. ):Keeya joco pe jocua ofrenda uñemeearenda jovai. Ecua rani iyeyapɨcatu nderɨvɨ ndive. Jayave taɨcue rupi ndepuereta nemee jocua ofrenda Tumpa pe —jei—. 9}Jáeramo nderu yave penti ofrenda uñemeearenda pe, jare joco pe nemandúa yave quirãi nderɨvɨ pochɨ ndeve mbae re, 8Ẽrei che jae peve, ime yave quía pochɨ tɨvɨ pe vae, uñeãacata co. Jare ime yave quía tɨvɨ güɨrɨ̃ro vae, judío reta itenondegua reta uãata. Jare ime yave quía tɨvɨ pe: ‘Nembɨquere’, jei vae, tata guasu pe uiporarata —jei—. (7IPiyandu ma quirãi Moisés jei yandetenondegua reta pe cuarãi: ‘Agüɨye epuruyuca. Echa'ã upuruyuca vae uñeãacata co.’ Jucuarãi jei —jei—. q6[Echa'ã che jae peve cua: Jupi vae pe reta piyapo vae jupi ete'ã yave jupi vae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta uyapo vae güi, ndarau etei pico mboroyocuia ara pegua pe —jei—. Jesús iporomboe mbochɨ regua V5%Ime yave quía penti mboroyocui michi vae uyapo'ã jare umɨmbeu ĩru vae reta pe agüɨye vaerã uyapo vae, ĩru vae reta jeita jae co taɨcuegua vae mboroyocuia ara pegua pe. Ẽrei ime yave quía uyapo jare umɨmbeu ĩru vae reta pe uyapo vaerã vae, ĩru vae reta jeita jae co tenondegua vae mboroyocuia ara pegua pe —jei—. &4EAñete che jae peve, ara jare ɨvɨ uasa regua ndarau uyembai penti cuatía michi ete vae yepe Moisés iporoyocui güi ndei opaete uyeyapo mbove —jei—. d3AAramoi pe reta pepɨa pe piyemɨngueta che ayu co ambai vaerã Moisés iporoyocui jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei vae. Ẽrei jucuarãi'ã co. Che ayu ayapo vaerã, ayu'ã co ambai vaerã —jei—. t2aMechero umee yandeve tembipe. Jae ramiño vi pe reta pico cavi ĩru vae reta jovaque, jae reta uicuaa vaerã pe reta piyapo co icavi vae. Echa'ã jucuarãi yave, umbɨadorata reta peRu ara pe oĩ vae —jei—. Jesús jare mboroyocui I1 Jae ramiño vi mechero yamɨendɨ yave, ndarau ñañono yapepo uyembovapo oĩ vae igüɨ pe. Ñañono co mechero jenda pe, opaete o pe ñugüɨnoi vae reta güɨnoi vaerã tembipe —jei—. A0{Pe reta co jae penti mechero ɨvɨ pegua reta pe tembipe umee vae rami. Yayapo yave tenta guasu penti ɨvɨtu re, yandepuere'ã etei ñañomi. Opaete vae ipuere uecha —jei—. ^/5 Pe reta co jae yuquɨ rami cua ɨvɨ pe. Ẽrei yuquɨ jembochɨ'ã ma yave, ¿quirãita ra jembochɨ ye? Icavi'ã ma mbaerã. Icavi co yamombo vaerã jare ñapɨ̃ro jese vaerã —jei—. Mechero rami vae Y.+ Piyerovia ete. Echa'ã Tumpa güɨnoi ara pe mbae icavi ete vae pembaerã. Echa'ã jae reta itenondegua reta uyapo cua nunga icavi mbae vae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta pe —jei—. Yuquɨ rami vae C- Ĩru vae reta jeita icavi mbae vae peve jare uyapota icavi mbae vae peve. Ipotave icavi mbae vae jeita pecotɨ iyapu reve, pe reta cherau ramo. Ẽrei piyeroviaño peĩ —jei—. 2,] Tuyerovia jupi vae uyapo ramo ĩru vae reta icavi mbae vae uyapo chupe vae reta. Echa'ã Tumpa umeeta chupe reta yugüɨreco vaerã mboroyocuia ara pegua pe —jei—. +  Tuyerovia ĩru vae reta umbɨpɨacatu vae reta. Echa'ã Tumpa jeita chupe reta: ‘Pe co jae cheraɨ reta’ —jeita, jei—. V*%Tuyerovia ipɨa iquɨa mbae vae reta. Echa'ã uechata reta Tumpa —jei—. b)=Tuyerovia ĩru vae reta uiparareco vae reta. Echa'ã Tumpa uipararecota reta —jei—. b(=Tuyerovia iquɨrẽɨ jupi vae uyapo vae reta. Echa'ã Tumpa umbujupita reta —jei—. e'CTuyerovia uñemɨmichi vae reta. Echa'ã Tumpa umeeta chupe reta ɨvɨ imbaerã —jei—. X&)Tuyerovia ipɨatɨtɨ vae reta. Echa'ã Tumpa umbɨpɨacatuta reta —jei—. %)Jei chupe reta: —Tuyerovia icoi Tumpa ueca vae reta. Echa'ã Tumpa umeeta chupe reta yugüɨreco vaerã mboroyocuia ara pegua pe —jei—. ,$SJayave Jesús umbɨpɨ omboe reta. # Jare Jesús jeta vae reta uecha yave, uyupi penti ɨvɨtu guasu re. Joco pe uguapɨ oĩ, jare jemimboe reta yugüeru jae oĩ vae pe. 2"]Jare yugüɨraa Jesús jaɨcue jeta vae Galilea güi, jare ɨvɨ Decápolis jee vae güi, jare Jerusalén güi, jare Judea güi, jare ɨãca Jordán jovaicho güi.,!QJare opaete ɨvɨ Siria pegua reta uyandu Jesús uyapo vae regua. Jare ĩru vae reta güeru jae oĩ vae pe imbaerasɨ vae reta. Amocue vae uiporara ete jasɨ vae, jare aña oya amocue vae re, jare amocue vae imbɨquere, jare amocue vae ipuere mbae omɨ vae. Jayave Jesús umbɨgüera reta. L Jare Jesús oo opaete Galilea rupi, jare oporomboe judío reta itupaopao rupi. Umɨmbeu ñee icavi vae Tumpa iporoyocuia pegua, jare umbɨgüera imbaerasɨ vae reta ipotave mbaerasɨ güi. fEJayave jae reta ueya voi chalana jare tu, jare yugüɨraa jae jupíe. Jesús omboe jeta vae <qJesús oo catu ye joco güi, jare uecha Zebedeo taɨ reta. Penti jee Jacobo jare tɨvɨ jee Juan. Uyapɨcatu ñugüɨnoi pɨsa reta chalana pe tu ndive. Jayave Jesús ueni. LJayave jae reta ueya voi ipɨsa, jare yugüɨraa jae jupíe. Jare Jesús jei chupe reta: —Peyu cherupíe, jare che chembaepuere pe pemboeta ĩru vae reta güɨrovia vaerã cheré.  Jare uguata rambueve Galilea pe ɨ guasu jembeɨ rupi, Jesús uecha Simón - jae co Pedro jee vae - jare Simón tɨvɨ Andrés jee vae. Jae reta omombo ñugüɨnoi pɨsa ɨ guasu pe, pira uipɨsɨ vaerã. Echa'ã jae reta pira uipɨsɨ vae reta co. eCJayave Jesús umbɨpɨ umɨmbeu Tumpa iñee. Jae jei: —Peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Echa'ã outa ma uvãe mboroyocuia ara pegua —jei. Jesús ueni irundɨ cuimbae pira uipɨsɨ vae reta %CPɨ̃tumimbi pe yugüɨreco vae reta uecha ma tembipe tuicha vae.Mano iguarasɨ̃a pe yugüɨreco vae reta pe uyecuaa tembipe.” Jucuarãi jei. “Zabulón iɨvɨ jare Neftalí iɨvɨ, ɨ guasu jembeɨ pe, Jordán jovaicho pe,Galilea judío mbae vae reta pegua. hIuyeyapo vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Isaías jei vae. Echa'ã jae jei cuarãi:  Oo Nazaret güi uvãe tenta guasu Capernaum pe jare joco pe ico, (Capernaum oĩ ɨ guasu jembeɨ pe Zabulón jare Neftalí iɨvɨ pe) b= Jare Jesús uicuaa ma yave Juan uyemɨingueca ma co peresorɨru pe, oo Galilea pe.  Jayave aña guasu usɨrɨ Jesús güi, jare jupivoi yugüeru ángel reta omborɨ Jesús. Jesús umbɨpɨ iparavɨquɨ Y+ Jayave Jesús jei chupe: —Esɨrɨ chegüi, Satanás. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Che co jae ndeYa Tumpa. Chembɨadora. Jaeño cheve iyeyocui.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. hI Jayave aña guasu jei chupe: —Tamee ndeve opaete cua, ndiyeatɨca yave chembɨadora vaerã. EJayave aña guasu güɨraa Jesús penti ɨvɨtu guasu ɨvate vae re jare uechaca chupe opaete mburuvicha guasu reta iporoyocuia ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae reta opaete ipõra vae reve. LJayave Jesús jei chupe: —Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Che co jae ndeYa Tumpa. Agüɨye mbae iyapo ndicuaa vaerã tuicha ra chepɨaguasu.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. )KJayave jei chupe: —Nde co jae Tumpa Taɨ yave, ea cua güi. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:‘Tumpa oyocuita ángel reta uyandareco vaerã nderé.Ipo pe ndepɨsɨ ndeocota reta,
agüɨye vaerã ndepɨ uyererocua ita re.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. c?Jayave aña guasu güɨraa Jesús Jerusalén pe jare umbuyupi Tumpa jo iyapɨte re. ; oẼrei Jesús jei chupe: —Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:‘Icavi co ɨvɨ pegua reta jou vaerã mbɨyape güɨnoi vaerã tecove.Ẽrei icavi ete co uyapɨsaca vaerã Tumpa iñee re jare uyapo vaerã jei vae güɨnoi vaerã tecove opa mbae vae.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei.  -Jayave aña guasu umɨngueta uyavɨca vaerã tẽi chupe. —Nde co jae Tumpa Taɨ yave, ere cua ita reta pe uyeyapo vaerã mbɨyaperã —jei. b =Jare Jesús jou'ã mbae ave cuarenta ara. Jáeramo cuarenta ara uasa ma yave, iyembaɨ. z  oJayave Espíritu Santo güɨraa Jesús ñnaa pe. Jare joco pe aña guasu umɨngueta uyavɨca vaerã tẽi chupe. s _Jare jupivoi uyendu ñee ara güi jei: —Cua co jae cheRaɨ aau ete vae. Chembɨyerovia ete —jei.3Jare Juan umbɨbautiza ma yave, Jesús oẽ ɨ güi. Jare jupivoi uecha ara uyepea oĩ, jare uecha vi Tumpa iEspíritu ugüeyɨ jese pɨcasu rami. 8iJayave Jesús jei chupe: —Icavi co nde chembɨbautiza vaerã añave. Echa'ã jucuarãi icavi co yayapo vaerã opaete jupi vae —jei. Jayave Juan umbɨbautiza Jesús. ,QẼrei Juan ñatẽɨ umbɨbautiza Jesús. Jáeramo jei chupe: —¿Maera pa ndipota che numbɨbautiza vaerã? Echa'ã icavi co nde chembɨbautiza vaerã —jei. nU Jare Jesús ou Galilea güi uvãe Jordán pe Juan oĩ vae pe, Juan pe uyembɨbautizaca vaerã. iK Jae co trigo uipoo vae rami. Echa'ã trigo uipoo vae umbɨveve trigo uequi vaerã ɨtɨ. Jayave uñuvatu trigo jɨru pe. Ẽrei uapɨ ɨtɨ tata pe. Tata Cristo uiporuta vae opa mbae vae co —jei. Juan umbɨbautiza Jesús {o Che pumbɨbautiza ɨ pe piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae peeya yave. Ẽrei cheraɨcue rupi outa ipuere ete chegüi vae. Jupi'ã co che amboi araa vaerã ipɨpasa. Jae pembɨbautizata Espíritu Santo pe jare tata pe —jei—. .U Yamɨjaanga penti temitɨ. Temitɨ ía icavi'ã yave, iya uyasɨa japo reve jare uapɨ. Jae ramiño vi piyapo'ã yave icavi vae, Tumpa uiporaracata peve —jei—. E Agüɨye pere piyupe pepɨa pe: ‘Yandetenondegua co jae Abraham.’ Echa'ã che jae peve cua: Tumpa ipuere uyapo cua ita reta güi Abraham iñemoñaa retarã —jei Juan chupe reta—. xiPiyapo icavi vae, jucuarãi picuaaca vaerã añetete peeya co piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Jare jeta fariseo reta jare saduceo reta yugüeru Juan oĩ vae pe, jae umbɨbautiza vaerã. Jare Juan uecha reta yave, jei chupe reta: —Pe reta co jae mboi reta rami. ¿Quía pa umɨmbeu peve piyerova vaerã Tumpa cotɨ agüɨye vaerã Tumpa uiporaraca peve? Y~+Jare Juan umbɨbautiza reta ɨãca Jordán pe imbaeyoa reta opa umɨmbeu yave. #}?Jare jeta Jerusalén pegua reta jare Judea pegua reta jare jeta tenta ɨãca Jordán iyɨpɨ rupi ñugüɨnoi vae pegua reta yugüɨraa Juan oĩ vae pe. !|;Jare Juan jemimonde maemɨmba camello jee vae jaagüe pegua co, jare jumbɨcuaa guacapi pegua co. Jare jembíu co jae tucu jare ei ñana rupigua. e{CTumpa iñee aracae umɨmbeu vae Isaías jee vae imiari Juan re. Echa'ã Isaías jei cuarãi:“Jae iñeeãta reve jeita ñana pe:‘Piyapɨcatu yandeYa japerã.Pemɨsɨmi tape.’ ” Jucuarãi jei. zyJae jei: —Peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Echa'ã outa ma uvãe mboroyocuia ara pegua —jei. ky QJocua ara reta rupi ou Juan ñana Judea pe oĩ vae pe upurumbɨbautiza jare umɨmbeu Tumpa iñee. dxAJare José oo uvãe penti tenta guasu Nazaret jee vae pe jare joco pe ico, uyeyapo vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei vae. Echa'ã jei reta cuarãi: “Ĩru vae reta umbɨjeeta penti Nazaret pegua.”nwUẼrei uyandu quirãi Arquelao ico mburuvicha guasurã Judea pe. Echa'ã Arquelao Herodes taɨ co. Jayave José uquɨye oo vaerã Judea pe. Ẽrei Tumpa umɨmbeu José pe ipau pe oo vaerã ɨvɨ Galilea pe. Jáeramo jocotɨ oo. av;Jayave José upũa jare güɨraa sambiaɨ jare ichɨ Israel pegua reta iɨvɨ pe. u3Jare jei chupe: —Epũa. Eraa ye sambiaɨ jare ichɨ Israel pegua reta iɨvɨ pe. Echa'ã uipota tẽi uyucaca sambiaɨ vae reta umano ma —jei. t Ẽrei Herodes umano ma yave, José Egipto pe oĩ rambueve, penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae uyecuaa José pe ipau pe. osWEcha'ã jei cuarãi:“Ramá pe uyendu ñee.Uyendu uyao ñugüɨnoi tuicha ipɨatɨtɨ vae reta.Raquel uyao oĩ imembɨ reta re.Ipuere'ã etei quía umbɨpɨacatu imembɨ reta umano ma ramo.” Jucuarãi jei. Yr+Jare jucuarãi uyeyapo Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Jeremías jei vae. q/Jayave Herodes uicuaa jocua yasɨtata re uyemboe vae reta uyapo'ã co jae jei vae. Jáeramo tanta rupi pochɨ jare omondo sundaro reta uyuca vaerã opaete sambiaɨ cuimbae mi retaño Belén pe jare Belén iyɨpɨ rupi ñugüɨnoi vae reta ndei mocui año güɨnoi vae. Echa'ã yasɨtata re uyemboe vae reta opou Herodes pe yave, Herodes upɨrandu cavi chupe reta quirãi yave ra uecha yasɨtata. OpJare jae reta upɨta Egipto pe Herodes umano regua. Jucuarãi uyapo José, uyeyapo vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae rupi yandeYa jei vae. Echa'ã jei cuarãi: “Egipto güi aeni cheRaɨ.” joMJayave José upũa, jare pɨ̃tu oĩ reve güɨraa sambiaɨ jare ichɨ ɨvɨ Egipto cotɨ. n+ Jare cuimbae reta yugüɨraa ma yave, penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae uyecuaa José pe ipau pe jare jei chupe: —Epũa. Eraa sambiaɨ jare ichɨ pecua Egipto pe. Pepɨta joco pe amɨmbeu ye ndeve regua. Echa'ã Herodes uecacata sambiaɨ uyucaca vaerã —jei. Jare Tumpa umɨmbeu cuimbae reta pe ipau pe agüɨye vaerã yugüɨraa ye Herodes jenta rupi. Jáeramo yugüɨraa ye iɨvɨ pe ĩru tape rupi. Herodes uyucaca sambiaɨ reta *lM Jare uique reta yave sambiaɨ oĩ vae pe, uecha reta sambiaɨ ichɨ ndive - jae co María jee vae. Jayave jae reta uyeatɨca jare umbɨadora sambiaɨ. Jayave uipea jɨvɨta reta jare umee sambiaɨ pe güeru reta chupe vae - oro jare mbae ipiche cavi vae reta incienso jare mirra jee vae. Nk Jocua yasɨtata uecha reta yave, cuimbae reta tuicha rupi uyerovia. j Uyandu reta ma yave mburuvicha guasu jei vae, cuimbae reta yugüɨraa Jerusalén güi. Jare uecha reta ye jocua yasɨtata guarasɨ oẽ vae cotɨ ñugüɨnoi yave uecha vae. Jare yasɨtata oo jae reta jenonde uyemboɨ sambiaɨ oĩ vae iárambo. 6ieJayave Herodes jei chupe reta: —Pecua Belén pe peeca cavi jocua sambiaɨ. Jare pevãe ma chupe yave, peyu ye cua pe pemɨmbeu cheve, che vi aa vaerã ambɨadora —jei. h!Jayave Herodes uenica vɨari jocua yasɨtata re uyemboe vae reta, jare upɨrandu chupe reta quirãi yave ra uyecuaa jocua yasɨtata. ag;‘Belén Judea pegua penti tenta guasu Judea pegua icavi vae.Echa'ã joco pe oata penti mburuvicharã.Jae oyocuita Israel pegua reta.Israel pegua reta chembae co.’ Jucuarãi jei —jei reta chupe. |fqJare jae reta jei chupe: —Oata Belén Judea pegua pe. Echa'ã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae jei cuarãi: 3e_Jayave Herodes umbatɨca opaete sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta, jare upɨrandu chupe reta quiape ra oata Cristo, Tumpa ombou vae. wdgMburuvicha guasu Herodes cua uyandu yave, uyemɨpɨa'ã. Opaete Jerusalén pegua reta uyemɨpɨa'ã vi. `c9Jare jei reta: —¿Quiape pa ime oĩ sambiaɨ judío reta juvicha guasurã icota vae? Echa'ã nduecha yasɨtata uicuaaca oreve vae guarasɨ oẽ vae cotɨ. Jáeramo ndoyu ma nuvãe numbɨadora vaerã —jei reta. kb QJesús oa ma yave tenta guasu Belén ɨvɨ Judea pegua pe, Herodes ico mburuvicha guasurã. Jare jocua ara rupi yugüeru cuimbae reta yasɨtata re uyemboe vae reta guarasɨ oẽ vae cotɨ güi uvãe tenta guasu Jerusalén pe. a }Ẽrei José opoco'ã María re ndei imembɨrɨpɨ oa mbove. Jare María imembɨ oa ma yave, José umbɨjee Jesús.l` SJayave José usareco yave, umenda María ndive ángel yandeYa pe uyeyocui vae jei chupe rami. j_ OEcha'ã jei cuarãi:“Mase, penti cuñatai cuimbae güɨreco'ã etei vae ipuruata jare imembɨta penti cuimbae.Jare umbɨjeeta reta Emanuel.” Jucuarãi jei. (Cua tee uipota jei: “Tumpa ime yande ndive oĩ”.) l^ SJare opaete cua uyeyapo, Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae rupi yandeYa jei vae uyeyapo vaerã. ] Jare imembɨta penti cuimbae jare nembɨjeeta Jesús. Echa'ã jae umbɨasata ɨvɨ pegua reta. Echa'ã umbaita imbaeyoa reta —jei. (\ KẼrei cua re ipɨa pe uyemɨngueta oĩ rambueve, penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae uyecuaa chupe ipau pe jare jei chupe: —José. Nde co jae David iñemoñaa reta pegua. Ndepuere nemenda María ndive ndequɨye mbae reve. Echa'ã ipurúa oĩ Espíritu Santo imbaepuere pe —jei—. h[ KJayave José ipɨa pe uyemɨngueta jei vaerã chupe ndarau umenda jae ndive, ẽrei uipota'ã uyapo opaete vae reta jovaque. Echa'ã José penti cuimbae jupi vae co jare uipota'ã umɨmaraca María opaete vae reta jovaque. HZ  Añave tamɨmbeu quirãi Jesucristo oa ichɨ güi vae regua. María José ndive umendata yave, ndei José güɨreco mbove, uyecuaa ipurúa oĩ. Ipurúa co Espíritu Santo imbaepuere pe. ,Y SJáeramo yaipapa catorce ñemoñaa Abraham güi David pe. Jae ramiño vi yaipapa catorce ñemoñaa David güi Jeconías pe. Echa'ã Jeconías ico yave, Israel pegua reta uyereraaca Babilonia pe. Jae ramiño vi yaipapa catorce ñemoñaa Jeconías güi Cristo pe. Jesucristo oa vae regua nX WJare Jacob iñemoñaa José - jae co María ime. Jare María imembɨ Jesús - jae co Cristo jee vae. fW GJare Eliud iñemoñaa Eleazar, jare Eleazar iñemoñaa Matán, jare Matán iñemoñaa Jacob. _V 9Jare Azor iñemoñaa Sadoc, jare Sadoc iñemoñaa Aquim, jare Aquim iñemoñaa Eliud. iU M Jare Zorobabel iñemoñaa Abiud, jare Abiud iñemoñaa Eliaquim, jare Eliaquim iñemoñaa Azor. wT i Jare yugüɨraa ma Babilonia pe yave, Jeconías iñemoñaa Salatiel, jare Salatiel iñemoñaa Zorobabel. FS  Jare Josías iñemoñaa reta Jeconías jare tɨvɨ reta. Jare Jeconías ico yave, ɨvɨ Babilonia pegua reta umɨamɨri Israel pegua reta jare güɨraa jeta Israel pegua reta Babilonia pe. lR S Jare Ezequías iñemoñaa Manasés, jare Manasés iñemoñaa Amón, jare Amón iñemoñaa Josías. cQ A Jare Uzías iñemoñaa Jotam, jare Jotam iñemoñaa Acaz, jare Acaz iñemoñaa Ezequías. cP AJare Asa iñemoñaa Josafat, jare Josafat iñemoñaa Joram, jare Joram iñemoñaa Uzías. eO EJare Salomón iñemoñaa Roboam, jare Roboam iñemoñaa Abías, jare Abías iñemoñaa Asa. N /Jare Isaí iñemoñaa David. Jae co Israel pegua reta juvicha guasu. Jare mburuvicha guasu David umɨñemoña Urías jembirecocue güi Salomón. vM gJare Salmón umɨñemoña Rahab güi Booz. Jare Booz umɨñemoña Rut güi Obed. Jare Obed iñemoñaa Isaí. kL QJare Aram iñemoñaa Aminadab, jare Aminadab iñemoñaa Naasón, jare Naasón iñemoñaa Salmón. vK gJare Judá umɨñemoña Tamar güi Fares jare Zara. Jare Fares iñemoñaa Esrom, jare Esrom iñemoñaa Aram. J Abraham iñemoñaa Isaac, jare Isaac iñemoñaa Jacob, jare Jacob iñemoñaa reta Judá jare tɨqueɨ reta jare tɨvɨ reta. #I CTamɨmbeu cua tupapire pe Jesucristo itenondegua reta. Jesucristo co jae David iñemoñaa reta pegua. Jae ramiño vi jae co Abraham iñemoñaa reta pegua. RH5Jare jecuaeño yugüɨraa Tumpa jo pe umbɨadora reve Tumpa. Amén.XG)4Jayave jae reta umbɨadora. Jayave yugüɨraa ye Jerusalén pe uyerovia reve. DF3Jare umɨvendise oĩ rambueve, oo chugüi reta ara cotɨ. hEI2Jayave Jesús güɨraa reta Betania pe. Jayave uupi ipo ara cotɨ jare umɨvendise reta. +DO1Mase, ambouta peve cheRu jei umeeta co peve vae. Ẽrei pepɨta tenta guasu Jerusalén pe mbaepuere güɨnoi vae ara güi ou peve regua —jei. Jesús oo ara pe >Cw0Jare pe reta pemɨmbeuta opaete cua regua —jei—. B/jare quirãi jerãcuata ĩru vae reta pe Cristo jee re ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae Tumpa umbɨasa vaerã chupe reta imbaeyoa reta. Jerãcuata rani Jerusalén pe. Jayave joco güi jerãcuata opaete ɨvɨ pegua reta pe —jei—. 3A_.Jayave jei chupe reta: —Cuarãi uyecuatía oĩ quirãi Cristo, Tumpa ombou vae, uiporarañotai co jare icove yeta co ou umanocue vae reta ipɨte güi mbapɨ ara rupi, Y@+-Jayave umee chupe reta uicuaa cavi vaerã Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae. !?;,Jayave jei chupe reta: —¿Pemandua'ã pa pe reta ndive aico rambueve che jae peve vae re? Echa'ã Moisés iporoyocui jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue vae jare Salmo reta chemɨmbeu. Jare amɨmbeu peve quirãi opaete cua chemɨmbeu vae uyeyapota co —jei. 4>c+Jare Jesús uipɨsɨ jou jae reta jovaque. K=*Jayave umee reta chupe pira oyɨcue iperaso jare mbovɨ ei. !<;)Jae reta ipɨacañɨ, jare uyerovia ete ramo ndei ipuere güɨrovia ete. Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Ime pa penoi cua pe mbae jau vaerã? G;(Jare cua jei ma yave, uechaca chupe reta ipo jare ipɨ. \:1'Pemae chepo jare chepɨ re. Che co jae. Pepuere cheavɨquɨ picuaa vaerã jae co che. Echa'ã penti vae iãcue güɨnoi'ã soo jare maecãgüe. Ẽrei pepuere peecha che ime co anoi soo jare maecãgüe —jei. y9k&Ẽrei Jesús jei chupe reta: —¿Maera pa pequɨye? ¿Maera pa pepɨa pe piyemɨngueta jucuarãi? —jei—. `89%Ẽrei jae reta uquɨye ete. Ipɨa pe uyemɨngueta tẽi jocua co Jesús iãcue. 7!$Jare uyemɨngueta ñugüɨnoi rambueve, Jesús etei uyecuaa uyemboɨ oĩ ipɨte pe, jare jei chupe reta: —Mbɨacatu toĩ pe ndive. @6y#Jayave jocua mocui vae vi umɨmbeu yatɨ vae reta pe mbae tape rupi uyeyapo vae jare quirãi Jesús uyecuaaca chupe reta mbɨyape upɨsãa yave. Jesús uyecuaa jemimboe reta pe 5 "—Añete co, yandeYa icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi —jei yatɨ vae reta—. Echa'ã uyecuaa co Simón pe. 4%!Jayave jocua ora pe etei jae reta upũa mesa güi jare yugüɨraa ye Jerusalén pe. Joco pe uvãe jocua once vae yatɨ ĩru vae reta ndive. 03Y Jayave jei reta uyupe: —Añete co, jae yanembɨyerovia ete, tape rupi imiari yandeve rambueve. Echa'ã uicuaaca yandeve Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae —jei reta. 2Jayave ramo uicuaa reta Jesús. Echa'ã Jesús umaeño ma jese reta uicuaa vaerã. Jayave jupivoiño Jesús ucañɨ chugüi reta. 1Jare uguapɨ rambueve mesa pe ucaru vaerã, Jesús uipɨsɨ mbɨyape jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa umee chupe reta. 0!Ẽrei jae reta jei chupe: —Epɨta ore ndive. Echa'ã caaru ma. Pɨ̃tuta co ndeve —jei reta. Jayave Jesús upɨta jae reta jenta pe. / Jare yugüɨraa ma uvãe coiño Emaús güi. Echa'ã jocua mocui vae upɨtata joco pe. Jare Jesús uasata tẽi oo cutɨ. V.%Jayave Jesús umɨmbeu chupe reta jeta Moisés jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue vae güi, jare umɨmbeu cavi chupe reta quirãi opaete jocua uyecuatía oĩ vae imiari Cristo re. &-EPicuaata tẽi ma jae reta uicuatía co quirãi Cristo, Tumpa ombou vae, uiporarañotai rani co jare quirãi jocua jaɨcue rupi uyembɨadoracata co —jei. E,Jayave Jesús jei chupe reta: —Pe reta co jae iyaracuaa mbae vae reta rami. Yavai co oĩ peve perovia vaerã opaete Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatiacue vae —jei—. B+}Jayave amocue ore ndive ñugüɨnoi vae yugüɨraa vi teõgüerɨru pe, jare yugüeru ye yave, umɨmbeu oreve mbaetɨ joco pe oĩ Jesús jetecue cuña reta jei oreve rami —jei reta. ;*oEcha'ã jae reta uvãe'ã Jesús jetecue, jare yugüeru ye yave, jei oreve quirãi uecha ángel reta joco pe jare quirãi ángel reta jei Jesús icove ye ma oĩ —jei reta—. )5Ẽrei amocue cuña ore ndive uyeyocuise Jesús pe vae reta iyei neimbove yugüɨraa teõgüerɨru pe, jare yugüeru ye yave, oremɨpɨacañɨ ete. (Ẽrei ore ndugüɨrovia tẽi jae uepɨta Israel pegua reta. Jare cua ara mbapɨ ara ma opaete cua uyeyapo vae güi —jei reta—. $'AẼrei sacerdote reta itenondegua reta jare oretenondegua reta umee mburuvicha guasu pe, jae uyucaca vaerã. Jare uicutuca reta curusu re —jei reta—. 3&_—¿Mbae pa? —jei chupe reta. —Jesús Nazaret pegua pe uyeyapo vae —jei reta chupe—. Jae co penti Tumpa iñee umɨmbeu vae. Uyapo jeta mbae icavi vae mbaepuere reve, jare icavi oporomboe. Uyeyocui cavi Tumpa pe jare opaete tenta guasu pegua reta umbɨadora —jei reta Jesús pe—. %/Jare penti Cleofas jee vae upɨrandu Jesús pe: —¿Ndico'ã pa Jerusalén pe? ¿Ndicuaa'ã pa cua ara reta pe opaete uyeyapo vae? —jei. $yJayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Mbae re pa pemiari piyupe peguata rambueve? ¿Maera pa pepɨatɨtɨ? —jei. ]#3Ẽrei jae reta uicuaa'ã Jesús. Echa'ã Jesús ndei uipota uyecuaaca chupe reta. o"WJare aramoiño uyemɨngueta ñugüɨnoi rambueve, Jesús uyecuaa chupe reta jare oo jae reta jupíe. R!Jare tape rupi yugüɨraa rambueve, imiari uyupe opaete uyeyapo vae re. * M Jare jocua ara etei mocui Jesús jemimboe reta yugüɨraa tape rupi Jerusalén güi tenta guasu-raɨ Emaús cotɨ. Emaús oĩ mocui legua Jerusalén güi. pY Jayave Pedro osi oo teõgüerɨru cotɨ. Jare joco pe oo uvãe yave, ipe umae vaerã teõgüerɨru japɨpe pe, jare uecha nieso reta joco pe oĩ. Jayave ou ye joco güi. Ipɨacañɨ uyeyapo vae re. Jesús jare mocui jemimboe reta O Ẽrei iyapu echa reta Jesús jemimondo reta pe. Güɨrovia'ã reta. T! Jocua cuña reta co jae María Magdalena, jare Juana, jare Jacobo ichɨ María jee vae, jare ĩru cuña jae reta jupíe yugüɨraa vae reta. Cua reta umɨmbeu Jesús jemimondo reta pe mbae uyeyapo vae. ~u Jayave yugüeru ye teõgüerɨru güi jare umɨmbeu opaete uyeyapo vae jocua once vae jare opaete ĩru vae reta pe. FJayave jae reta imandúa Jesús jei chupe reta vae re. iKEcha'ã jae jei peve: ‘Chemeeta cuimbae icavi mbae vae uyapo vae reta pe. Jae reta checututa curusu re. Ẽrei che cuimbaerã ayeyapo vae aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi mbapɨ ara rupi’ —jei, jei reta. 3Mbaetɨ ma cua pe oĩ. Jae icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi. Pemandúa jae icose pe ndive Galilea pe yave jei peve vae re —jei reta—. *MJáeramo cuña reta uquɨye jare ipe cuimbae reta jovai. Jayave cuimbae reta jei chupe reta: —¿Maera pa peeca peĩ icove ye vae umanocue vae reta ipɨte pe? )Ipɨacañɨ ete reta cua re, ẽrei aramoiño uyecuaa uyemboɨ ñugüɨnoi iyɨpɨ pe mocui cuimbae. Jocua mocui cuimbae jemimonde uvera oĩ. ^5Jayave uique reta teõgüerɨru pe, ẽrei uvãe'ã yandeYa Jesús jetecue joco pe. PJare uecha ita tuicha vae uyembɨsɨrɨ ma teõgüerɨru jonque güi.  !Jare neimbove asɨ domingo ara pe cuña reta yugüɨraa ye teõgüerɨru cotɨ. Güɨraa reta mbaembae ipiche cavi vae uyapɨcatu ma vae. .U8Jayave yugüɨraa ye jenta jenta pe jare uyapɨcatu mbaembae ipiche cavi vae. Jayave uputuu reta mbutuu ara pe. Echa'ã jucuarãi uyecuatía oĩ mboroyocui pe.-S7Jare cuña Jesús ndive Galilea güi yugüeru vae reta, yugüɨraa José jaɨcue jare uecha teõgüerɨru jare quirãi José oñono pɨpe Jesús jetecue vae. ve6Jocua ara opaete judío reta uyeyapɨcatu ñugüɨnoi pɨareve peguarã. Echa'ã pɨareve pe co mbutuu ara. 55Jayave umbɨgüeyɨ Jesús jetecue, jare oñoma nieso pe. Jayave oñono penti teõgüerɨru itape uyeyoo vae pe, ndei quía uñeñono pɨpe vae pe. J 4Cua cuimbae oo Pilato pe, jare uyerure chupe Jesús jetecue re. @y3(Jae uipota'ã tẽi ĩru mburuvicha reta uyapo vaerã icavi mbae vae Jesús pe.) Jae co tenta guasu Arimatea pegua. (Arimatea Judea pegua co.) José vi uãro ico Tumpa iporoyocuia. n U2Jare joco pe oĩ vi penti cuimbae José jee vae. Jae co penti mburuvicha. Ipɨacavi jare jupi. a ;1Jare opaete Jesús uicuaa vae reta jare cuña Jesús ndive Galilea güi yugüeru vae reta uyemboɨ ñugüɨnoi mbɨrɨ curusu güi. Umae ñugüɨnoi mbae uyeyapo vae re. José oñono Jesús jetecue teõgüerɨru pe  )0Jare opaete joco pe yatɨ vae reta vi uecha mbae uyeyapo vae jare ocua iyee ipɨtía re. Jayave opaete vae yugüɨraa ye jenta jenta pe. $ A/Jare cien sundaro vae juvicha joco pe oĩ vae uecha mbae uyeyapo vae. Jayave umbɨadora Tumpa jare jei: —Añetete co, cua cuimbae co jae jupi vae. r ].Jayave Jesús tanta usapɨcai. Jayave jei: —CheRu, amee ndeve cherecove. Jare cua jei ma yave, umano. T!-Guarasɨ jembipe'ã etei. Jayave Tumpa jo umbɨyao vae osoro mbɨte rupi. dA,Jare guarasɨ ara mbɨte güive mbapɨ ora rupi uñemɨpɨ̃tumimbi opaete ɨvɨ pe. ve+Jayave Jesús jei chupe: —Añete che jae ndeve, cua ara neĩta che ndive ara pe —jei. Jesús umano ]3*Jayave jei Jesús pe: —Jesús, nemandúa cheré ndeporoyocuia pe neĩ yave. )K)Jare jupi co yande ñamano vaerã. Echa'ã yande ñamanota ñaĩ icavi mbae vae yayapo vae jeco pegua. Ẽrei cua cuimbae uyapo'ã mbae icavi mbae vae —jei. (Ẽrei ĩru cuimbae uñeengata chupe. —¿Ndequɨye'ã pa Tumpa güi? Echa'ã nde vi nemano neĩ cua ĩru vae rami —jei—. %~}|{{PzzyxwpvuuetrrwqpFo[nOmmVlll[kOjj1hhgfedd#cab;a`K__&^^]l\\ [IZYYpXXWVrUUFTSS R+Q!PAONNiNMLKKJIRHWGGKFF{EEJDRCCMCBEA@%?T>==b<;::_998777655)403`32100=/..,-,+++*8)m((('&B%*$U"!!! ,#K+TJz* G { ' h&j@w{ Tumpa uicuaa mbovɨ pea penoi peãca re vae —jei—. (vI Picuaa co quirãi umaemee vae reta umee mocui güɨra-raɨ mbovɨ ete corepoti re. Ẽrei mbaetɨ penti yepe umano oa ɨvɨ pe peRu uicuaa'ã reve —jei—. Nu Agüɨye pequɨye upuruyuca vae reta güi. Echa'ã pereteño ipuere uyuca. Ipuere'ã uyuca perecove. Pequɨye Tumpa güi. Echa'ã jae ipuere omondo quía jete jare jecove tata guasu pe —jei—. t  Pɨ̃tumimbi pe che jae peve vae re piyemɨngueta tembipe pe. Jare che jae vɨari peve vae pemɨmbeu opaete vae pe —jei—. $sA Ẽrei agüɨye pequɨye chugüi reta. Ime yave mbae uyeyasoi vae, uyeechacañotai co. Jare ime yave mbae uñeñomi vae, uyecuaañotai co —jei—. ^r5 Icavi co penti uyemboe oĩ vae uyemboe cavi vaerã oporomboe vae uicuaa vae re. Jae ramiño vi icavi co penti uyeyocui vae uiporu cavi vaerã mbaepuere ipatrón umee chupe vae. Che co jae peYa, jare ĩru vae reta chembɨjee Beelzebú. Jáeramo pembɨjeeta Beelzebú taɨ reta. Echa'ã pe reta piyeyocui cheve —jei—. Pequɨye Tumpa güi 1q[ Penti uyemboe oĩ vae uicuaa ete'ã oporomboe vae uicuaa vae rami. Jae ramiño vi penti uyeyocui vae imbaepuere tuicha'ã ete ipatrón imbaepuere rami —jei—. epC Ẽrei penti tenta guasu pe uyapo reta icavi mbae vae peve yave, pesi ĩru tenta guasu pe. Añete che jae peve, ndarau peo opaete Israel pegua reta jenta guasu pe ndei che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye mbove —jei—. o Jare piñemɨtarẽɨcata opaete vae pe chereco pegua. Ẽrei jõsata oo uvãe iyapɨ pe vae uyembɨasacata co —jei—. Kn Jare penti cuimbae umeeta tɨvɨ uyeyucaca vaerã. Jae ramiño vi penti cuimbae umeeta taɨ uyeyucaca vaerã. Jare sambiaɨ reta oyovaichota tu jare ichɨ ndive, jare uyucacata —jei—. pmY Echa'ã peRu iEspíritu pemborɨta piyemɨngueta vaerã, pe retaiño'ã co piyemɨnguetata —jei—. ;lo Ẽrei jae reta pemee yave, agüɨye piyemɨpɨa'ã mbae pereta mburuvicha reta pe vae re. Echa'ã Espíritu Santo uicuaacata peve jocua ora pe etei mbae pere vaerã —jei—. *kM Jare piyereraacata mburuvicha reta jare mburuvicha guasu reta jovai chereco pegua, pepuere vaerã chemɨmbeu chupe reta jare judío mbae vae reta pe —jei—. "j= Piñemoa ngatu. Echa'ã ĩru vae reta pereraata mburuvicha reta yatɨ vae pe, uñeapo vaerã peré. Jare penupata judío reta itupao reta pe —jei—. i+ Mase, pomondo icavi mbae vae uyapo vae reta ipɨte rupi. Pe reta ovecha reta rami co. Jae reta co yaguapɨ̃ta reta rami. Jáeramo pearacuaa catu mboi iyaracuaa catu rami. Jae ramiño vi agüɨye piyapo icavi mbae vae pɨcasu uyapo'ã icavi mbae vae rami —jei—. +hO Añete co jae peve, Tumpa uãa yave ɨvɨ pegua reta, jocua tenta guasu pegua reta tanta uiporarata Sodoma jare Gomorra pegua reta güi —jei—. Uiporarata co Ng Jare ime yave tenta pegua reta ani tenta guasu pegua reta uipota'ã pepɨta vaerã joco pe jare uipota'ã uyapɨsaca peré vae, pecuaño joco güi, jare pemɨtɨmo ɨvɨcuii pepɨ güi —jei—. 7fg Jare pepuere yave perovia catu joco pe yugüɨreco vae reta, Tumpa umeeta chupe reta mbɨacatu. Ẽrei pepuere'ã yave perovia catu, pe retaño penoita mbɨacatu —jei—. Se Jare pevãe yave penti tenta pe, pere: ‘Tumpa tumee peve mbɨacatu.’ /dW Jare peo yave penti tenta guasu pe ani penti tenta guasu-raɨ pe, pepɨrandu quía ra pepuere perovia catu joco pe. Jayave pico joco pe peo ye regua —jei—. Pc Agüɨye vi peraa peurupucu, jare agüɨye peraa mocui camisa. Peraa jaeño penti pepopoca jare pepɨpasa pemonde vae. Echa'ã icavi co ĩru vae reta umbɨepɨ vaerã uparavɨquɨ vae pe —jei—. +bQ Agüɨye peraa oro jare corepoti. a- Pembɨgüera imbaerasɨ vae reta. Pembɨgüera ipire ocui vae reta. Pembɨjecove ye umanocue vae reta. Pembɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. Che amee ma peve cua mbaepuere jepɨ mbae reve. Jáeramo agüɨye pecovara mbae quía pe piyapota chupe vae re —jei—. z`m Jare peguata rambueve, pemɨmbeu ĩru vae reta pe cuarãi: ‘Mboroyocuia ara pegua outa ma uvãe’ —jei—. r_] Pecua Israel pegua reta ñugüɨnoi vae pe. Echa'ã jae reta ovecha ucañɨ vae reta rami co —jei—. =^s Jare ndei omondo reta mbove, Jesús oyocui cua doce reve. —Agüɨye pecua judío mbae vae reta ñugüɨnoi vae pe. Agüɨye pecua Samaritano jenta guasu reta pe —jei—. ]% Simón (jae co Zelote pe ueni vae), jare Judas Iscariote (cua cuimbae umee Jesús jovaicho reta pe). Jesús omondo jocua doce jemimboe reta [\/ Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo ocovara vae, Alfeo taɨ Jacobo jee vae, Tadeo, ([I Cua co jae jocua doce Jesús jemimondo reta jee: Simón (Pedro jee vae), jare Simón tɨvɨ Andrés jee vae, jare Zebedeo taɨ reta Jacobo jare Juan jee vae, SZ ! Penti ara Jesús umbatɨ jocua doce jemimboe reta, jare umee chupe reta mbaepuere umbɨsɨrɨ vaerã aña reta oya jese vae reta güi jare umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta ipotave mbaerasɨ güi. vYe &Jáeramo pe reta piyerure yandeYa pe omondo vaerã uparavɨquɨ vae reta umbaevɨro reta vaerã —jei.xXi %Jayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Jeta ete co yaavɨro vaerã. Ẽrei mbovɨ ete co umbaevɨro vae reta. (WI $Ẽrei uecha yave jeta vae, uiparareco umae jese reta. Echa'ã jae reta uyemɨpɨa'ã jare ipɨatɨtɨ. Ovecha mbaetɨ iyandarecoa güɨnoi vae reta rami co. nVU #Jare Jesús oo opaete tenta guasu reta jare tenta guasu-raɨ reta rupi, jare oporomboe judío reta itupaopao pe. Umɨmbeu ñee icavi vae Tumpa iporoyocuia pegua, jare umbɨgüera imbaerasɨ vae reta ipotave mbaerasɨ güi. U  "Ẽrei fariseo reta jei: —Aña guasu imbaepuere pe umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. Jeta co yaavɨro vaerã 2T] !Jayave Jesús umbɨsɨrɨ aña chugüi jare iupa vae umbɨpɨ uyemɨngueta. Jare jeta vae reta ipɨacañɨ jare jei reta: —Yaecha'ãi cua nunga mɨacañɨ Israel pe. S Jare jae reta yugüɨraa ma yave, ĩru vae reta güeru Jesús oĩ vae pe penti cuimbae iupa vae, aña oya jese vae. R' Ẽrei jae reta yugüɨraa ma yave, umɨmbeu jeta jocua ɨvɨ pegua reta pe Jesús uyapo chupe reta vae. Iupa vae umbɨpɨ uyemɨngueta nQU Jare mocui reve ipuere umae. Jayave Jesús jei chupe reta: —Agüɨye pemɨmbeu quía pe ave. dPA Jayave Jesús uyavɨquɨ jae reta jesa, jare jei chupe reta: —Perovia ramo, pemae. QO Jare Jesús uique ma yave o pe, cuimbae jesa mbae vae reta vi uique jaɨcue. Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Perovia pa chepuere co ayapo cua peve? —Ndugüɨrovia, oreYa —jei reta. :Nm Jare Jesús joco güi oo yave, mocui cuimbae jesa mbae vae reta yugüɨraa jaɨcue, jare iñeeãta reve jei chupe: —Nde co jae David iñemoñaa reta pegua. Oreparareco. Mw Jare opaete jocua ɨvɨ pegua reta pe jerãcua quirãi Jesús uyapo cua mɨacañɨ. Mocui cuimbae jesa mbae vae reta Lw Jayave Jesús omoẽ opaete vae oca pe. Jayave uique ye o pe jare uipɨsɨ cuñatai ipo pe, jare cuñatai upũa voi. K% Jayave jei chupe reta: —Pecua oca pe. Cua cuñatai umano'ã co. Oqueño co oĩ —jei. Ẽrei joco pe ñugüɨnoi vae reta oyoyai Jesús. OJ Jare Jesús uique mburuvicha jo pe yave, uecha uyemimbɨ vae reta umɨñee ma jemimbɨ reta teõgüe güɨraa oñotɨ vaerã jare jeta joco pe yatɨ ñugüɨnoi vae reta umbɨapu ñugüɨnoi. I) Ẽrei Jesús uyerova, jare uecha yave, jei chupe: —Cherindɨ, ndepɨacatu. Ndecuera ma nderovia cheré ramo. Jare jupivoiño cuña ucuera. eHC Echa'ã jae jei ma iyupe ipɨa pe: “Yepe tẽi jemimondeño tayavɨquɨ, acuerata co.” G Jare penti cuña doce año ma uiporara tugüɨguasu vae oya Jesús re icupe cotɨ jare uyavɨquɨ jemimonde jembeɨ. NF Jayave Jesús jare jemimboe reta yugüɨraa mburuvicha jupíe. nEU Jare Jesús cua jei chupe reta rambueve, ou Jesús oĩ vae pe uvãe penti mburuvicha. Jae uyeatɨca Jesús jovai jare jei: —Cherayɨ umanota ma oĩ. Ẽrei yaa iñono ndepo jese embɨgüera, agüɨye vaerã umano —jei. D Jae ramiño vi icavi'ã yambɨru vaerã vino ipɨau vae vino jɨru guacapi indechi vae pe. Echa'ã jucuarãi yayapo yave, vino omondoro jɨru, jare vino uyepɨyere, jare jɨru icavi'ã ma. Jáeramo yambɨru vino ipɨau vae jɨru ipɨau vae pe. Echa'ã jucuarãi yayapo yave, jɨru osoro'ã jare vino uyepɨyere'ã —jei. Jairo tayɨ jare cuña Jesús jemimonde uyavɨquɨ vae QC Icavi'ã yamboya vaerã temimonde indechi vae maemboyaa ipɨau vae pe. Echa'ã jucuarãi yayapo yave, maemboyaa ipɨau vae umɨãta temimonde indechi vae, jare temimonde jeiete osoro —jei—. B! Jayave Jesús jei chupe reta: —Umendata vae pe ñugüɨnoi vae reta ndarau etei uyecuacu tembíu güi, umendata vae jae reta ndive oĩ rambueve. Ẽrei outa uvãe ara umendata vae uyereraaca vaerã chugüi reta. Jayave ramo uyecuacuta tembíu güi —jei—. IA  Jayave yugüeru Juan jemimboe reta Jesús oĩ vae pe jare upɨrandu chupe: —¿Maera pa ore jare fariseo reta nduyecuacu tembíu güi, ẽrei nderemimboe reta uyecuacu'ã tembíu güi? @# Pecua piyemboe mbae uipota jei cua: ‘Aipota pepuruparareco vaerã, aipota'ã maemɨmba uyeyucacue reta pemee cheve vaerãño.’ Echa'ã che ayu aeca vaerã iyoa vae reta. Ayu'ã aeca vaerã jupi vae reta —jei. Maera Jesús jemimboe reta uyecuacu'ã tembíu güi ?# Ẽrei Jesús cua uyandu yave, jei chupe reta: —Icove catu vae reta ueca'ã upurupɨano vae. Imbaerasɨ vae retaño ueca —jei—. (>I Jare fariseo reta cua uecha yave, jei Jesús jemimboe reta pe: —¿Maera pa ucaru pemboe vae ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta ndive? G= Jare Jesús ucaru oĩ rambueve Mateo jenta pe, jeta mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta yugüeru ucaru vaerã Jesús jare jemimboe reta ndive. V<% Jare Jesús joco güi oo yave, uecha penti cuimbae Mateo jee vae uguapɨ oĩ mburuvicha peguarã ocovara ñugüɨnoi vae pe, jare jei chupe: —Eyu cherupíe. Jayave Mateo upũa, jare oo jae jupíe. ;7 Ẽrei jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta uecha yave, uquɨye jare umbɨadora reta Tumpa, mbaepuere tuicha vae umee Jesús pe ramo. Jesús ueni Mateo >:w Jayave cuimbae upũa, jare oẽ oo jenta cotɨ. k9O Ẽrei aipota picuaa vaerã cua: Che cuimbaerã ayeyapo vae chepuere ambɨasa quía pe imbaeyoa reta cua ɨvɨ pe aĩ rambueve —jei. Jayave jei cuimbae ipuere mbae omɨ vae pe: —Epũa evoɨ nderupa, jare ecua nerenta pe. ,8Q Chepuere jae cua cuimbae pe: ‘Nembaeyoa reta uyembai ma.’ Jae ramiño vi chepuere jae chupe: ‘Epũa eguata.’ ¿Mbae nunga pa yavai jae vaerã? —jei—. 7 Ẽrei Jesús uicuaa jae reta ipɨayemɨngueta, jare jei chupe reta: —¿Maera pa penoi pepɨa pe yemɨngueta icavi mbae vae reta? 6 Jayave amocue mboroyocui re oporomboe vae reta ipɨa pe uyemɨngueta: “Cua cuimbae jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ.” 5 Jayave amocue vae güeru penti cuimbae imbaerasɨ vae. Cua cuimbae ipuere mbae omɨ vae. Jupa pe oĩ. Jesús cua uecha yave, uicuaa jae reta güɨrovia co jese, jare jei cuimbae ipuere mbae omɨ vae pe: —Iyerovia, cherɨvɨ. Nembaeyoa reta uyembai ma —jei. p4 [ Jare Jesús uyupi ye penti chalana pe jare oo ye ɨ guasu jovaicho pe. Jayave oo uvãe jenta guasu pe. 3"Jayave opaete joco pegua reta yugüeru oovãiti Jesús. Jare uecha yave, umɨñera oo ye vaerã jae reta iɨvɨ güi.V2%!Jayave cuchi iyandarecoa reta opa osi, jare yugüɨraa tenta guasu pe, jare umɨmbeu joco pegua reta pe opaete uyeyapo vae regua. Umɨmbeu vi chupe reta mbae aña oyase jese vae reta pe uyeyapo vae. i1K Jayave Jesús jei chupe reta: —Pecua. Jare yugüɨraa ma yave cuimbae reta güi, aña reta yugüɨraa oya cuchi reta re. Jayave opaete cuchi reta tanta osi ɨvɨa rupi oa ɨ guasu pe, jare joco pe opa ipɨtupa reta. 0 Jare aña reta uyerure Jesús pe: —Cua cuimbae reta güi orembɨsɨrɨ yave, emaeño oreré ndoo vaerã ndoya cuchi reta re. D/Jare mbɨrɨ catu jeta cuchi reta ucaru ñugüɨnoi. L.Jare jae reta iñeeãta reve jei: —¿Maera pa ndeyu oremambeco, Jesús? Nde co jae Tumpa Taɨ. ¿Ndeyu pa ndiporaraca oreve añave? Taɨcue rupi ramo co ndiporaracata tẽi oreve —jei reta. u-cJayave yugüɨraa uvãe ɨ guasu jovaicho pe, gadareno reta iɨvɨ pe. Jare yugüeru teõgüerɨrurenda güi oovãiti Jesús mocui cuimbae aña oya jese vae reta. Pochɨ reta. Jáeramo mbaetɨ quía ipuere uguata jocua tape rupi. +,OJare Jesús jemimboe reta ipɨacañɨ jare jei: —¿Mbae nunga cuimbae pa cua? Ɨvɨtu jare ɨ guasu uyapo jae oyocui vae. Mocui cuimbae aña oya jese vae reta F+Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Maera pa pequɨye? Michi ete co pepurugüɨrovia —jei. Jayave upũa jare uñeengata ɨvɨtu jare ɨ guasu pe. Jare opaete voi quĩi ngatu upɨta. k*OJayave Jesús jemimboe reta yugüɨraa omomba. Jei reta chupe: —OreYa, orerepɨ. Ñamanota ma. )Jare ou ɨvɨtu tanta uyepeyu, jare ɨ uyembɨaparoaroa uique chalana pe, jare umɨtɨnee seri ma. Ẽrei Jesús oque oĩ. Q(Jayave Jesús uyupi chalana pe jare jemimboe reta vi uyupi pɨpe. ,'QẼrei Jesús jei chupe: —Eyu cherupíe. Tecove opa mbae vae güɨnoi mbae vae reta toñotɨ umano vae reta —jei. Jesús umɨquĩi ɨvɨtu jare ɨ guasu t&aJare ĩru jemimboe jei Jesús pe: —CheYa, emaeño rani cheré aa vaerã aico cheru re umano regua. .%UJayave Jesús jei chupe: —Aguara reta güɨnoi icua reta, jare güɨra reta güɨnoi jaitɨ reta. Ẽrei che cuimbaerã ayeyapo vae mbaetɨ cherenta —jei. $#Jare penti mboroyocui re oporomboe vae ou Jesús oĩ vae pe jare jei chupe: —Oporomboe vae, taa nderupíe opaete que rupi ndeo vae rupi. # Jare jeta yugüeru Jesús oĩ vae pe. Jare Jesús uecha yave, jei jemimboe reta pe yugüɨraa vaerã ɨ guasu jovaicho pe. Y"+Jucuarãi uyapo Jesús uyeyapo vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Isaías jei vae. Echa'ã jae jei cuarãi: “Jae etei güɨraa yandegüi yanembaerasɨ reta.” Jesús jupíe uipota yugüɨraa vae reta k!OJare guarasɨ uique ma yave, tenta guasu pegua reta güeru Jesús pe jeta aña oya jese vae reta. Jayave Jesús oyocui aña reta usɨrɨ vaerã opaete oya jese vae reta güi, jare umbɨgüera opaete imbaerasɨ vae reta. % CJayave Jesús uipɨsɨ ipo pe jare jacu upɨta voi chugüi. Jayave cuña upũa jare umee mbae jou reta vaerã. Jesús umbɨgüera jeta imbaerasɨ vae reta [/Jare Jesús uique Pedro jenta pe yave, uecha Pedro jaicho jacu oĩ jupa pe. iK Jayave Jesús jei sundaro reta juvicha pe: —Ndepuere ndeo. Ayapo ma ndipota ayapo vaerã vae nderovia cheré ramo —jei. Jare jocua ora pe etei sundaro reta juvicha jembiocui ucuera. Jesús umbɨgüera Pedro jaicho #? Ẽrei mboroyocuia pe yugüɨrecota tẽi vae reta uyemombocata oca pe pɨ̃tumimbi oĩ vae pe. Joco pe uyaota reta jare jãi umbɨquɨrɨrɨuta —jei. M Jare che jae peve, jeta vae yugüeruta guarasɨ oẽ vae cotɨ güi jare guarasɨ uique vae cotɨ güi jare uguapɨta reta Abraham jare Isaac jare Jacob ndive mboroyocuia ara pegua pe —jei—. ]3 Jare Jesús cua uyandu yave, ipɨacañɨ sundaro reta juvicha re, jare jei yugüɨraa jaɨcue vae reta pe: —Añete che jae peve, avãe'ã cua nunga mburugüɨrovia tuicha vae Israel pegua reta ipɨte pe. ;o Echa'ã ime mburuvicha mbaepuere güɨnoi cheré vae reta. Jae ramiño vi che anoi mbaepuere sundaro reta re. Che jae penti sundaro pe: ‘Ecua’, jare jae oo. Jae ramiño vi che jae ĩru sundaro pe: ‘Eyu’, jare jae ou. Jae ramiño vi che jae cherembiocui pe: ‘Iyapo cua’, jare jae uyapo —jei. EẼrei sundaro reta juvicha jei chupe: —CheYa, agüɨye ecua cherenta pe. Echa'ã mbae'ã co che. Ndepuere ndere cua güiño cherembiocui ucuera vaerã jare ucuerata co —jei—. <sJayave Jesús jei chupe: —Taa tambɨgüera. |qJae jei Jesús pe: —CheYa, cherembiocui imbaerasɨ oĩ cherenta pe. Ipuere'ã omɨ. Jasɨ ete oĩ chupe —jei. }Jare Jesús oo uvãe yave Capernaum pe, ou jae oĩ vae pe penti sundaro reta juvicha uyerure vaerã chupe mbae re. taJayave Jesús jei chupe: —Agüɨye emɨmbeu quía pe. Ecua iyeechaca sacerdote pe, jare emee ofrenda Moisés peocui rami, tenta guasu pegua reta uicuaa vaerã ndecuera ma co —jei. Jesús umbɨgüera sundaro reta juvicha jembiocui Jayave Jesús oñono ipo jese. —Aipota. Ecuera —jei chupe. Jare jupivoiño cuimbae ucuera imbaerasɨ güi. Ocui'ã ma ipire. +Jayave ou Jesús oĩ vae pe penti cuimbae ipire ocui vae. Uyeatɨca Jesús jovai. —CheYa, ndipota yave, ndepuere chembɨgüera —jei chupe. S !Jare Jesús ugüeyɨ ma ɨvɨtu guasu güi yave, jeta yugüɨraa jaɨcue. wgEcha'ã omboe reta mbaepuere güɨnoi vae rami. Jucuarãi'ã oporomboe mboroyocui re oporomboe vae reta.mSJare Jesús opaete cua jei ma yave, opaete uyapɨsaca jese vae reta ipɨacañɨ iporomboe re. )Jayave tuicha oquɨ jare jeta ɨ usɨrɨ tenta cotɨ. Tanta vi ɨvɨtu tenta re. Ɨ jare ɨvɨtu umbɨyapara. Opa uyembai jocua tenta —jei. wgẼrei ime yave quía uyapɨsaca cheré vae, uyapo'ã yave che jae chupe uyapo vaerã vae, jae co penti cuimbae iyaracuaa mbae vae jentarã uyapo vae rami. Echa'ã cuimbae iyaracuaa mbae vae uyapo jentarã ɨvɨcuĩti re —jei—. I  Jayave tuicha oquɨ jare jeta ɨ usɨrɨ tenta cotɨ. Tanta vi ɨvɨtu tenta re. Ɨ jare ɨvɨtu umbɨyaparata tẽi tenta. Ẽrei uyapara'ã. Echa'ã iguapɨca oĩ penti itape re —jei—. u cJáeramo ime yave quía uyapɨsaca cheré vae, jae uyapo yave che jae chupe uyapo vaerã vae, jae co penti cuimbae iyaracuaa vae jentarã uyapo vae rami. Echa'ã cuimbae iyaracuaa vae oñono jenta iguapɨcarã itape re —jei—. % CẼrei che jaeta chupe reta: ‘Che pucuaa'ã etei. Pesɨrɨ chegüi. Echa'ã pe reta piyapo icavi mbae vae.’ Jucuarãi jaeta —jei—. Tenta iguapɨca } sJeta vae jeita cheve jocua ara: ‘CheYa, cheYa, ore numɨmbeu Tumpa iñee nderee pe. Jae ramiño vi nderee pe numbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. Jae ramiño vi nderee pe nduyapo jeta mɨacañɨ reta.’ Jucuarãi jeita —jei—. b =Jeta vae jeita cheve: ‘CheYa, cheYa.’ Ẽrei amocue jucuarãi jei vae ndarau yugüɨreco mboroyocuia ara pegua pe. Echa'ã jaeño cheRu ara pe oĩ vae jei vae uyapo vae reta yugüɨrecota joco pe —jei—. taJáeramo picuaata jae reta upurumbɨtavɨ vae reta co icavi mbae vae uyapo ramo —jei—. Pucuaa'ã etei GTemitɨ ía icavi'ã yave, iya uyasɨa jare uapɨ —jei—. Penti temitɨ icavi vae umee'ã ía icavi mbae vae. Jae ramiño vi penti temitɨ icavi mbae vae umee'ã ía icavi vae —jei—. Penti temitɨ icavi vae umee ía icavi vae. Jae ramiño vi penti temitɨ icavi mbae vae umee ía icavi mbae vae —jei—. <qPicuaata jae reta upurumbɨtavɨ vae reta co icavi mbae vae uyapo ramo. Yaequi'ã uva penti yai jãti vae güi. Jae ramiño vi yaequi'ã ɨva penti yai jãti vae güi —jei—. \1Amocue upurumbɨtavɨ vae reta jeita: ‘Che co jae Tumpa iñee umɨmbeu vae.’ Agüɨye perovia. Jae reta jei peve uipota co umɨmbeu peve Tumpa iñee, ẽrei uipota uyapo icavi mbae vae peve —jei—. Echa'ã onque ipɨ-raɨ vae rupi uique vae reta uguata tape ipɨ-raɨ vae rupi, ẽrei yugüɨraa tecove opa mbae vae güɨnoi vae reta ñugüɨnoi vae pe. Jare mbovɨño uvãe jocua onque ipɨ-raɨ vae —jei—. Ía icavi vae jare ía icavi mbae vae ]3 Pique onque ipɨ-raɨ vae rupi. Echa'ã onque ipɨguasu vae rupi uique vae reta uguata tape ipɨguasu vae rupi, ẽrei yugüɨraa cañɨtei pe. Jare jeta vae uique jocua onque ipɨguasu vae rupi —jei—. X) Jáeramo piyapo ĩru vae reta pe pipota ĩru vae reta uyapo vaerã peve vae rami. Echa'ã cua co jae mboroyocui jei vae jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei vae —jei—. Onque ipɨ-raɨ vae `9 Yepe tẽi pe reta jecuaeño piyapo icavi mbae vae, ẽrei pemee co mbaembae icavi vae pesambiaɨ reta pe. Jáeramo peRu ara pe oĩ vae iquɨrẽɨ umee mbaembae icavi vae uyerure chupe jese vae reta pe —jei—. w~g Jae ramiño vi nderaɨ uyerure yave ndeve pira re, ndarau nemee chupe penti mboi pira ipepɨca pe —jei—. } Nde nenoi yave penti nderaɨ, nderaɨ uyerure yave ndeve mbɨyape re, ndarau nemee chupe penti ita mbɨyape ipepɨca pe —jei—. |'Echa'ã piyerure yave Tumpa pe mbae re, Tumpa umeeta peve. Jare peeca yave mbae, pevãeta. Jare pembopu yave onque, uyepeata peve —jei—. {Piyerure Tumpa pe mbae re, jare Tumpa umeeta peve. Peeca, jare pevãeta. Pembopu onque, jare onque uyepeata peve —jei—. z)Agüɨye pemee mbae uñeñono tee Tumpa peguarã vae yɨmba reta pe. Jae ramiño vi agüɨye piñono ita ipõra vae reta cuchi reta ñugüɨnoi vae rupi. Echa'ã jucuarãi piyapo yave, upɨ̃rota jese reta jare aramoi uyerovata pesuu vaerã —jei—. Yerure regua +yONde co jae upurumbɨtavɨ vae. Eequi rani ɨtɨ tuicha vae nderesa güi. Jayave nemae cavita ndepuere vaerã ndeequi ɨtɨ michi vae neĩru jesa güi —jei—. x9Ndarau ndepuere ndere neĩru pe: ‘Cherɨvɨ, taequi nderesa güi jocua ɨtɨ michi vae.’ Echa'ã nde nenoi ɨtɨ tuicha vae nderesa pe —jei—. ywkAgüɨye emae ɨtɨ michi vae neĩru jesa pe oĩ vae re, ime yave nenoi ɨtɨ tuicha vae nderesa pe —jei—. v Echa'ã piñera yave ĩru vae re, ĩru vae iñerata vi peré. Jae ramiño vi icavi vae piyapo yave ĩru vae pe, ĩru vae uyapota vi icavi vae peve. Jae ramiño vi icavi mbae vae piyapo yave ĩru vae pe, ĩru vae uyapota vi icavi mbae vae peve —jei—. Nu Agüɨye piñera ĩru vae re, agüɨye vaerã ĩru vae iñera peré. =ss!Ẽrei icavi co pipota ete vaerã Tumpa iporoyocuia jare pipota vaerã piyapo jupi vae Tumpa jupi vae uyapo rami. Jucuarãi yave, Tumpa umeeta peve opaete cua mbaembae —jei—. r5 Echa'ã opaete ɨvɨ pegua reta uyemɨpɨa'ã cua mbaembae re. Jare peRu ara pe oĩ vae uicuaa icavi co penoi vaerã opaete cua mbaembae —jei—. q7Agüɨye piyemɨpɨa'ã mbae re. Agüɨye piyemɨpɨa'ã perembiurã vae re. Jae ramiño vi agüɨye piyemɨpɨa'ã peremimonderã vae re —jei—. 3p_Tumpa omopõra ñana, yepe tẽi penti ara ñana oĩ co pe jare pɨareve pe ocai. Jáeramo Tumpa umeeta co peve peremimonderã. Michi ete co pepurugüɨrovia —jei—. ]o3Ẽrei che jae peve, mbaepotɨ reta ipõra ete Salomón jemimonde ipõra vae güi. n/¿Maera pa piyemɨpɨa'ã peremimonderã vae re? Pemae mbaepotɨ reta re, quirãi ucuacuaa reta. Uparavɨquɨ'ã reta. Umaepova'ã reta vi. m}Aramoi piyemɨpɨa'ã pipota tẽi pepucu ramo. Ẽrei ndarau etei pepuere piyembɨcuacuaa pepucu ete vaerã —jei—. GlPemae güɨra reta re. Jae reta umaetɨ'ã jare umbaevɨro'ã. Uñuvatu'ã vi avati avatío pe. Ẽrei peRu ara pe oĩ vae umɨngaru reta. Jare Tumpa perau ete güɨra reta güi —jei—. !k;Jáeramo che jae peve, agüɨye piyemɨpɨa'ã mbae re. Agüɨye piyemɨpɨa'ã perembiurã vae re. Jae ramiño vi agüɨye piyemɨpɨa'ã peremimonderã vae re. Ndarau pepuere pico cavi jecuaeño piyemɨpɨa'ã yave perembiurã vae re jare peremimonderã vae re —jei—. "j=Penti uyeyocui vae uipota yave uyeyocui mocui patrón pe, umɨtarẽɨta penti patrón jare uauta ĩru vae, ani uparavɨquɨ cavita penti patrón pe jare güɨrɨ̃rota ĩru vae. Pepuere'ã piyeyocui Tumpa pe corepoti peau reve —jei—. Agüɨye piyemɨpɨa'ã mbaembae re >iuẼrei icavi'ã yave nderesa, nderete tɨneeta pɨ̃tumimbi pe. Nderete tɨneeta tẽi tembipe pe. Ẽrei tɨnee yave pɨ̃tumimbi pe, pɨ̃tumimbi ete co —jei—. Mocui patrón khOTembipe uique yanderete pe yanderesa rupi. Icavi yave nderesa, nderete tɨneeta tembipe pe. gEcha'ã piñuvatu yave mbaembae icavi vae piyupeguarã ɨvɨ pe, jecuaeño pepɨa pe piyemɨnguetata ɨvɨ pegua re. Ẽrei piñuvatu yave mbaembae icavi vae piyupeguarã ara pe, jecuaeño pepɨa pe piyemɨnguetata ara pegua re —jei—. Tembipe yanderete pegua af;Piñuvatu mbaemabe icavi vae piyupeguarã ara pe. Echa'ã joco pe ndarau cupii reta urucumegua vaerã mbaembae jare ndarau mbae iyuquɨrɨ, jare ndarau imonda vae reta uique vɨari mbaembae oñomi vaerã —jei—. wegAgüɨye piñuvatu cua ɨvɨ pe jeta mbaembae icavi vae piyupeguarã. Echa'ã cua ɨvɨ pe cupii reta urucumegua mbaembae jare ĩru mbaembae iyuquɨrɨ urucumegua, jare imonda vae reta uique vɨari mbaembae oñomi vaerã —jei—. d'agüɨye vaerã ĩru vae reta uicuaa ndiyecuacu co neĩ tembíu güi. Jaeño ndeRu uicuaata ndiyecuacu co neĩ tembíu güi vae. NdeRu uicuaata nde ndiyapo vɨari vae jare umeeta ndeve mbae opaete vae jovaque —jei—. Piñuvatu mbaembae icavi vae piyupeguarã ara pe PcẼrei nde tembíu güi ndiyecuacu yave, iyapɨcatu ndea jare iyovae, 9bkPiyecuacu tembíu güi yave, agüɨye piyapo upurumbɨtavɨ vae reta uyapo rami. Echa'ã jae reta uyecuacu tembíu güi yave, uyecuaa ipɨatɨtɨ, ĩru vae reta uicuaa vaerã uyecuacu co ñugüɨnoi tembíu güi. Añete che jae peve, jae reta güɨnoita'ã imbaerã jucuarãi uyapo ramo —jei—. aẼrei pembɨasa'ã yave iyoa pecotɨ vae reta, peRu ndarau vi umbɨasa peve pembaeyoa reta —jei—. Tembíu güi uyecuacu vae reta `Echa'ã pe reta pembɨasa yave iyoa pecotɨ vae reta, peRu ara pe oĩ vae umbɨasata vi peve pembaeyoa reta —jei—. _  Jare agüɨye emaeño aña guasu re uyapoca vaerã oreve mbaeyoa.Orerepɨ aña guasu güi.Echa'ã nembae co mboroyocuia.Nde nenoi opaete mbaepuere.Opaete vae nembɨadorata jaeño mai pegua.Amén.’ Jucuarãi piyerure —jei—. `^9 Embɨasa oreve orembaeyoa reta, ore numbɨasa ipotave iyoa orecotɨ vae pe rami. /]Y Emee oreve opa ara orerembiurã. c\? Tou ndeporoyocuia.Tuyeyapo nde ndere vae cua ɨvɨ pe ara pe uyeyapo oĩ rami. i[K Jáeramo piyerure Tumpa pe cuarãi:‘OreRu ara pe neĩ vae, tuyembɨadoraca nderee. Z Jáeramo agüɨye piyapo jae reta uyapo rami. Echa'ã peRu uicuaa mbae uata peve vae ndei piyerure chupe jese mbove —jei—. Y Ẽrei piyerure Tumpa pe yave, agüɨye iyapo upurugüɨrovia mbae vae reta uyapo rami. Echa'ã jae reta jecuaeño umbɨaɨcuerecuere jei penti vaeño. Echa'ã ipɨa pe uyemɨngueta tẽi Tumpa uyapɨsacata jese reta jucuarãi uyapo yave —jei—. gXGẼrei nde ndiyerure Tumpa pe yave, ique ndero pe jare iyuquenda onque. Jayave iyerure ndeRu pe quía reta uicuaa mbae reve. Jare ndeRu uicuaata nde ndiyapo vɨari vae jare umeeta ndeve mbae opaete vae jovaque —jei—. kWOJare ndiyerure Tumpa pe yave, agüɨye iyapo upurumbɨtavɨ vae reta uyapo rami. Echa'ã jae reta uyerure Tumpa pe yave, uipota quía reta uecha vaerã. Jáeramo uyemboɨ judío reta itupao reta pe jare calle uyerea pe uyerure Tumpa pe yave. Añete che jae peve, jocua upurumbɨtavɨ vae reta güɨnoita'ã imbaerã jucuarãi uyapo ramo —jei—. >Vuagüɨye vaerã quía ye uicuaa nde ndiyapo vae regua. Ẽrei ndeRu uicuaata nde ndiyapo vɨari vae jare umeeta ndeve mbae opaete vae jovaque —jei—. Jesús oporomboe yerure re }UsẼrei nde nemee mbae iparavete vae reta pe yave, agüɨye tuicuaa ndepo ndeaso cotɨgua ndepo ndeacata uyapo vae, T Jáeramo nemee mbae iparavete vae reta pe yave, agüɨye iyapo upurumbɨtavɨ vae reta uyapo rami. Echa'ã jae reta omondo jenonde judío reta itupao reta pe jare calle rupi uyemimbɨ vae, ĩru vae reta icavi uyemɨngueta jese vaerã umee mbae iparavete vae reta pe yave. Añete che jae peve, jocua upurumbɨtavɨ vae reta güɨnoita'ã imbaerã jucuarãi uyapo ramo —jei—. ]S 5Jupi vae piyapo yave, agüɨye piyapo opaete vae jovaque jae reta uecha vaeraño. Echa'ã piyapo yave opaete vae jovaque, peRu ara pe oĩ vae ndarau umee peve mbae jocua jupi vae piyapo vae jeco pegua —jei—. tRa0Jáeramo jecuaeño piyapo icavi vae. Echa'ã peRu ara pe oĩ vae jecuaeño uyapo icavi vae —jei—.5Qc/Jae ramiño vi pembɨsaluda picuãva reve yave perɨvɨ retaño, jocua mbaetɨ etei co mbae icavi vae. Echa'ã upurugüɨrovia mbae vae reta vi uyapo jucuarãi —jei—. WP'.Echa'ã peau yave perau vae retaño, jocua mbaetɨ etei co mbae icavi vae. Jáeramo Tumpa ndarau umee peve mbae jocua jeco pegua. Echa'ã mburuvicha peguarã ocovara vae reta vi uyapo jucuarãi —jei—. 4Oa-Jucuarãi piyapo yave, picota peRu ara pe oĩ vae taɨ retarã. Echa'ã peRu umee guarasɨ icavi mbae vae uyapo vae reta jare icavi vae uyapo vae reta pe, opaete vae güɨnoi vaerã tembipe. Jae ramiño vi umee ama jupi vae reta jare jupi mbae vae reta pe, opaete vae güɨnoi vaerã ɨ —jei—. dNA,Ẽrei che jae peve, peau perovaicho reta. Piyerure Tumpa pe umɨvendise vaerã uyepɨpeyu peré vae reta. Piyapo icavi vae pemɨtarẽɨ vae reta pe. Piyerure Tumpa pe icavi mbae vae uyapo peve vae reta re —jei—. M+Piyandu ma quirãi Moisés aracae jei cuarãi: ‘Eau neĩru jare emɨtarẽɨ nderovaicho.’ Jucuarãi jei —jei—. (LI*Jae ramiño vi ime yave quía uyerure ndeve mbae re vae, emee chupe, jare ime yave quía mbae uiporu ndeve vae, iporuca chupe —jei—. Peau perovaicho reta K)Jae ramiño vi ime yave quía ndeocui nderaa vaerã jɨvɨta penti kilómetro, eraa chupe mocui kilómetro rupi —jei—. J-(Jae ramiño vi ime yave quía uñeapo nderé ndecamisa upɨ̃ro vaerã ndegüi vae, emaeño jese upɨ̃ro vaerã ndegüi ndeasoya vi —jei—. (II'Ẽrei che jae peve, emaeño ĩru vae re uyapo vaerã ndeve icavi mbae vae. Ime yave quía ocua nderovaɨque re vae, erova ipuere vaerã ocua ye jovaicho re. H&Piyandu ma quirãi Moisés aracae jei cuarãi: ‘Ime yave quía ĩru vae jesa urucumegua vae, ĩru vae reta turucumegua vi jae jesa. Jae ramiño vi ime yave quía ĩru vae jãi omopẽ vae, ĩru vae reta tomopẽ vi jae jãi.’ Jucuarãi jei —jei—. G{%Ẽrei ndipota yave ndere: ‘Ayapota’, ere: ‘Ayapota.’ Jae ramiño vi ndipota yave ndere: ‘Ndarau ayapo’, ere: ‘Ndarau ayapo.’ Echa'ã jeta cua güi ndere yave, ndiyapota icavi mbae vae —jei—. Jesús iporomboe uyeepɨ vae regua qF[$Agüɨye vi ere: ‘Cheãca jee re ayapota.’ Echa'ã ndepuere'ã ndiyapo ndea tĩ ani jũ —jei—. WE'#Agüɨye vi ere: ‘Ɨvɨ jee re ayapota.’ Echa'ã ɨvɨ Tumpa ipɨ jenda co. Agüɨye vi ere: ‘Jerusalén jee re ayapota.’ Echa'ã Jerusalén Mburuvicha Guasu mbaepuere güɨnoi vae jenta guasu co. s~~} ||9{izzbyxwwvvuttms_rqqpoqnnSnmdllOjih\gfeddcc.bxb a``\_^^F]\x\0[ZaYYRXX/WWiVVWUU>E==x<<7;;C::999 877F6t443c221B0'.-f,,:++*t)((K'2&&%$##D"!!@ m dhOy}NS,~.z( c   BH5005#Jare joco pegua reta uicuaa jae co Jesús. Jáeramo jae reta yugüɨraa opaete jocua ɨvɨ rupi, jare güeru Jesús oĩ vae pe imbaerasɨ vae reta. R/"Jare ɨ guasu uasa reta yave, yugüɨraa uvãe ɨvɨ Genesaret pe. (.I!Jare chalana pe ñugüɨnoi vae reta umbɨadora Jesús. Jei reta: —Añete co, nde co jae Tumpa Taɨ. Jesús umbɨgüera Genesaret pegua imbaerasɨ vae reta ?-y Jare uyupi reta yave chalana pe, upɨta ɨvɨtu. ,)Jupivoiño Jesús uupi ipo jare uipɨsɨ Pedro. Jayave jei chupe: —Michi ete ndepurugüɨrovia. ¿Maera pa nderovia'ã cheré? —jei. +Ẽrei uecha yave quirãi ɨvɨtu tanta chupe, Pedro uquɨye. Jayave umbɨpɨ uique ɨ pe, jare iñeeãta reve jei: —CheYa, cherepɨ. * —Eyu —jei Jesús chupe. Jayave Pedro ugüeyɨ chalana güi, jare umbɨpɨ uguata ɨ iárambo oo vaerã Jesús cotɨ. v)eJayave Pedro jei chupe: —CheYa, jae co nde yave, cheocui aguata vaerã aa ɨ iárambo rupi ndecotɨ. x(iẼrei jupivoiño Jesús ombou iñee chupe reta. —Piñemɨatangãtu. Che co. Agüɨye pequɨye —jei. '!Jare Jesús jemimboe reta uecha yave uguata ou ɨ iárambo rupi, uquɨye. Jei reta: —Penti mbae iãcue co. Usapɨcai reta uquɨye güi. N&Jare cõeta ma yave, Jesús uguata oo ɨ iárambo güɨraa uepitɨ. %%CẼrei chalana oo ma uvãe ɨ guasu mbɨte pe. Yavai Jesús jemimboe reta uruguata vaerã. Echa'ã tuicha ɨ uyembɨaparoaroa jare ɨvɨtu tanta oovãiti. $ Jare opa omondo yave, Jesús uyupi ɨvɨtu guasu re uyerure vaerã Tumpa pe. Jare pɨ̃tu ma yave, jaeño Jesús joco pe oĩ. 1#[Jare jupivoiño Jesús oyocui jemimboe reta uyupi vaerã chalana pe, jare yugüɨraa vaerã jenonde ɨ guasu jovaicho pe, jae omondo rambueve uyembatɨ vae reta. "Jare ucaru vae reta güi cuimbae retaño uyepapa cinco mil rupi. Uyepapa'ã cuña reta jare sambiaɨ reta. Jesús uguata ɨ iárambo !'Opareve ucaru, jare iyangapɨɨ reta. Jayave Jesús jemimboe reta umbatɨ tembíu uñepɨsãacue jembɨre vae, jare umɨtɨnee doce canasta.  7Jayave Jesús oyocui jocua jeta vae reta uguapɨ vaerã capiichape re. Jayave uipɨsɨ jocua pandepo mbɨyape jare mocui pira, jare umae ara cotɨ, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape, jare umee jemimboe reta pe, jae reta umee vaerã yatɨ vae reta pe. +Q—Peru cheve cua pe —jei. ^5—Jaeño ime cua pe nonoi pandepo mbɨyape jare mocui pira —jei reta chupe. dAẼrei Jesús jei chupe reta: —Agüɨye tuyugüɨraa. Pe reta pemee tucaru —jei. CCaaru ma yave, Jesús jemimboe reta yugüeru jei chupe: —Mbaetɨ quiave ico cua rupi, jare caaru ma oĩ. Emondo cua jeta vae, ogua vaerã jembiurã tenta tenta rupi —jei reta. Jesús ugüeyɨ yave chalana güi, uecha jeta vae, jare uiparareco reta. Jayave umbɨgüera imbaerasɨ vae joco pe ñugüɨnoi vae reta. 2] Jare Jesús cua uyandu yave, oo penti chalana pe quĩi ngatu vae pe. Ẽrei jeta vae uicuaa yave, yugüɨraa ɨvɨ rupiño tenta guasu reta güi Jesús oo vae pe. ) Jare Juan jemimboe reta yugüeru güɨraa jetecue jare oñotɨ. Jayave yugüɨraa umɨmbeu Jesús pe. Jesús umɨngaru cinco mil cuimbae reta r] Jayave güeru iñãcacue penti plato pe, jare umee cuñatai pe. Jayave cuñatai güɨraa umee ichɨ pe. <s Jayave oo sundaro peresorɨru pe uñãcasɨa Juan. .U Jayave mburuvicha guasu ipɨatɨtɨ. Ẽrei Tumpa jee re jei chupe ramo, jare ĩru vae reta uyandu ramo, omondo sundaro Juan iñãca güeru vaerã umee chupe. 2]Jayave cuñatai jei Herodes pe: —Emee cheve cua pe Juan upurumbɨbautizase vae iñãca penti plato pe. Echa'ã cuñatai ichɨ umɨmbeu ma chupe jucuarãi jei vaerã. ]3Jayave Herodes jei Tumpa jee re umeeta co cuñatai pe ipotave mbae ueca chupe vae. Ẽrei Herodes uyembɨara yave oa vae regua, Herodías imembɨ cuña ou upɨrae ipɨte pe jare umbɨyerovia Herodes. *MJáeramo Herodes uipota tẽi uyucaca Juan. Ẽrei uquɨye tenta guasu pegua reta güi. Echa'ã jae reta güɨrovia Juan co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae. mSEcha'ã tenonde yave Juan jei Herodes pe: “Icavi'ã nemenda vaerã nderɨvɨ jembireco ndive.” 3_Echa'ã ndei Juan umano mbove, Herodes uipɨsɨca Juan, jare oñonoca peresorɨru pe, Herodías jei ramo. Herodías co jae Herodes tɨvɨ Felipe jee vae jembireco. &EJare jei jembiocui reta pe: —Jae co Juan upurumbɨbautizase vae. Icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jáeramo uyapo cua mɨacañɨ reta —jei. N Jare jocua ara reta pe mburuvicha guasu Herodes uyandu Jesús regua. g G :Jare joco pe ipuere'ã uyapo jeta mɨacañɨ reta jae reta güɨrovia'ã jese ramo.J   9Jáeramo jae reta pochɨ Jesús pe. Jayave Jesús jei chupe reta: —Opaete vae uipɨu penti Tumpa iñee umɨmbeu vae. Jaeño jentaɨgua reta jare jenta pegua reta uipɨu'ã reta —jei. y k 8Jare opaete jindɨ reta yugüɨreco yandepɨte pe. Jáeramo ¿quirãi ra ipuere uyapo opaete cua? —jei reta. z m 7Jae co carpintero taɨ. Jae co María imembɨ. Jae co Jacobo, José, Simón jare Judas tɨqueɨ —jei reta—. z m 6Jare oo uvãe yave iɨvɨ pe, oporomboe judío reta itupao pe, jare uyapɨsaca jese vae reta ipɨacañɨ jare jei. —¿Quíape ra uyemboe cua cuimbae iyaracuaa catu vaerã? ¿Quía ra umee chupe mbaepuere cua mɨacañɨ reta uyapo vaerã? Q 5Jare Jesús opa ma yave cua jei umɨjaanga reve, oo ye joco güi. 1 4Jayave Jesús jei chupe reta: —Penti mboroyocui re oporomboe vae mboroyocuia ara pegua re uyemboe vae, penti tenta iya rami co. Echa'ã tenta iya umee jenta pegua reta pe mbaembae ipɨau vae jare mbaembae indechi vae jo pe uñuvatu vae güi —jei. Jesús Nazaret pe  3Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Picuaa cavi ma pa opaete cua? —Nduicuaa cavi ma, oreYa —jei reta chupe.   2Jare omombota reta tata guasu pe. Joco pe uyaota reta jare jãi umbɨquɨrɨrɨuta —jei. Mbaembae ipɨau vae jare indechi vae <q 1Jae ramiño vi jucuarãita uyeyapo cua ara reta iyapɨ pe. Ángel reta yugüeruta jare umbatɨta icavi mbae vae uyapo vae reta omombo vaerã jupi vae reta ipɨte güi —jei—. b= 0Jare pɨsa tɨnee ma yave, cuimbae reta güeru ɨ guasu jembeɨ pe. Jayave uguapɨ joco pe jare umbatɨ umbɨru jevae ɨ rupigua icavi vae reta jɨru pe, ẽrei omombo jevae ɨ rupigua icavi mbae vae reta —jei—. 5 /Mboroyocuia ara pegua penti pɨsa rami co. Echa'ã cuimbae reta omombo pɨsa ɨ guasu pe omboa vaerã ipotave jevae ɨ rupigua reta —jei—. +O .Uvãe yave penti ita ipõra vae jepɨ ete vae, oo umee corepoti re opaete imbaembae ogua vaerã jocua ita ipõra vae —jei—. Pɨsa jare jevae ɨ rupigua reta gG -Mboroyocuia ara pegua penti umaemee vae ita ipõra vae reta ueca vae rami co —jei—. xi ,Mboroyocuia ara pegua corepoti uñeñotɨ vae rami co. Echa'ã penti cuimbae uvãe yave jocua corepoti uñeñotɨ vae, oñomi ye, jare uyerovia reve oo umee corepoti re opaete imbaembae ogua vaerã jocua co —jei—. Ita ipõra vae ~- +Jayave jupi vae reta uyecuaata Tu iporoyocuia pe guarasɨ jembipe rami. Uipota uyandu vae tuyapɨsaca cua re —jei—. Corepoti uñeñotɨ vae h}I *Jare omombota reta tata guasu pe. Joco pe uyaota reta jare jãi umbɨquɨrɨrɨuta —jei—. O| )Che cuimbaerã ayeyapo vae ambouta ángel cheve uyeyocui vae reta, jare jae reta umbatɨta opaete iyoa vae reta jare icavi mbae vae uyapo vae reta, omombo reta vaerã cheporoyocuia güi —jei—. {{ (Jocua trigo-raanga uyembatɨca jare ocai tata pe. Jae ramiño vi jucuarãita uyeyapo cua ara reta iyapɨ pe —jei—. ;zo 'Jocua co iya jovaicho trigo-raanga oñotɨ vae uyemɨjaanga aña guasu re. Mbaepoo uyemɨjaanga cua ara reta iyapɨ re. Umbaepoo vae reta uyemɨjaanga ángel reta re —jei—. Jayave Jesús jei chupe reta: —Temitɨ icavi vae oñotɨ vae uyemɨjaanga che cuimbaerã ayeyapo vae re. kwO $Jayave Jesús omondo ye yatɨ vae reta, jare uique o pe. Jare Jesús jemimboe reta yugüeru jei chupe: —Nemɨmbeu ma oreve nemɨjaanga reve jocua co trigo-raanga ucuacuaa pɨpe vae. Emɨmbeu oreve mbae uipota jei vae. uvc #uyeyapo vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae jei vae. Echa'ã jei cuarãi:“Chemiarita amɨjaanga reve.Amɨmbeuta ɨvɨ uyeyapo güive uyecuaa mbae vae.” Jucuarãi jei. Mbae trigo jare trigo-raanga uyemɨjaanga jese vae zum "Opaete cua jei Jesús yatɨ vae reta pe umɨjaanga reve. Jare jecuaeño imiari chupe reta umɨjaanga reve, t  !Jesús imiari ye yatɨ vae reta pe umɨjaanga reve. Jei chupe reta: —Mboroyocuia ara pegua levadura rami co. Cuña umbɨyea levadura jeta catu harina ndive, levadura uñemɨai vaerã opaete masa rupi —jei. Maera Jesús oporomboe umɨjaanga reve s# Cua jãɨcue michi-raɨ ete opaete ĩru temitɨ reta jãɨcue güi. Ẽrei ucuacuaa ma yave, tuicha ete opaete ĩru temitɨ penti año peguaño ucuacuaa vae reta güi. Uyeyapo penti ɨvɨra. Jáeramo güɨra reta ipuere uyapo jaitɨrã jãca reta re —jei. Levadura 0rY Jesús imiari ye yatɨ vae reta pe umɨjaanga reve. Jei chupe reta: —Mboroyocuia ara pegua penti mostaza jãɨcue cuimbae güɨraa oñotɨ ico pe vae rami co. Yq+ ‘Tucuacuaa pãve mocui reve trigo yaipoo regua. Jare yaipoo yave, jaeta uipoo vae reta pe: Pembatɨ rani trigo-raanga piyocua peapɨ vaerã. Ẽrei pembatɨ trigo jɨru pe’ —jei, jei. Mostaza jãɨcue p! Ẽrei ipatrón jei: ‘Agüɨye peequi. Echa'ã peequi yave trigo-raanga, aramoi peequita vi trigo trigo-raanga ndive’ —jei, jei—. !o; Jayave ipatrón jei chupe reta: ‘Penti cherovaicho oñotɨ.’ Jayave jembiocui reta jei chupe: ‘¿Ndipota pa ndoo vaerã nduequi trigo-raanga?’ :nm Jáeramo co iya jembiocui reta yugüeru ipatrón pe jei chupe: ‘Patrón, ¿niñotɨ'ã pa trigo icavi vae ndeco pe? ¿Maera pa ucuacuaa trigo-raanga?’ —jei reta, jei—. `m9 Trigo ucuacuaa jare ía. Ẽrei ucuacuaa vi trigo-raanga trigo ipɨte rupi —jei—. }ls Ẽrei opaete vae oque rambueve, cuimbae jovaicho ou oñotɨ trigo-raanga trigo ipɨte rupi, jare oo ye —jei—. (kI Jesús imiari ye yatɨ vae reta pe umɨjaanga reve. Jei chupe reta: —Mboroyocuia ara pegua penti cuimbae temitɨ icavi vae ico pe oñotɨ vae rami co. ^j5 Ẽrei jocua temitɨ uñeñotɨ ɨvɨcavi pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Cua reta uicuaa cavi Tumpa iñee. Amocue vae jocua temitɨ jeta ete jãɨ vae rami co. Ĩru vae reta jocua temitɨ jeta catu jãɨ vae rami co. Jare ĩru vae reta jocua temitɨ mbovɨño jãɨ vae rami co —jei. Trigo jare trigo-raanga [i/ Jae ramiño vi jocua temitɨ uñeñotɨ ñanapɨte pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Ẽrei jae reta umbɨpɨ uyemɨpɨa'ã ɨvɨ pe mbaembae uyeyapo vae re, jare uyembɨtavɨ, uipota icocatu ramo. Jare opaete cua umɨacañɨ reta Tumpa iñee güi. Jáeramo jae reta jocua temitɨ ia'ã vae rami co —jei—. h' Ẽrei cua reta jocua temitɨ japo quɨpe'ã oĩ vae rami co. Jáeramo ɨmambae icueri reta. Mbaesusere uyeyapo chupe reta ani ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae chupe reta Tumpa iñee uicuaa ramo. Jare jupivoiño uipota'ã ma uyapɨsaca reta Tumpa iñee re —jei—. Pg Jae ramiño vi jocua temitɨ uñeñotɨ mbovɨño ɨvɨ itape iárambo oĩ vae pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Jupivoiño uyerovia reta, jare uipota cua ñee —jei—. Yf+ Ime yave quía uyapɨsaca Tumpa iporoyocuia re vae, uicuaa cavi'ã yave uyandu vae, ou voi jocua icavi mbae vae jare umɨacañɨ Tumpa iñee güi. Amɨjaanga cua nunga re temitɨ tape rupi oa vae —jei—. meS Amɨmbeu ma peve amɨjaanga reve cuimbae umaetɨ vae. Jáeramo piyapɨsaca ye jese —jei—. d+ Añete che jae peve, jeta Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jare jupi vae reta uipota tẽi uecha pe reta peecha ma vae, ẽrei uecha'ã. Jae ramiño vi jae reta uipota tẽi uyandu pe reta piyandu ma vae, ẽrei uyandu'ã —jei—. Umaetɨ vae uyemɨjaanga jese vae wcg Ẽrei Tumpa pemɨvendise ma. Echa'ã pe reta peecha peresa pe, jare piyapɨsaca peapɨsa pe —jei—. vbe Echa'ã cua reta ipɨatanta,
jare iyapɨsa pe uyandu tẽi,
jare usapɨmiño,
agüɨye vaerã uecha jesa pe,
jare agüɨye vaerã uyandu iyapɨsa pe,
jare agüɨye vaerã uicuaa ipɨa pe,
jare agüɨye vaerã uyerova checotɨ.Echa'ã uyerova checotɨ yave, ambaita tẽi imbaeyoa reta’ —jei Tumpa. Jucuarãi jei Isaías —jei—. Na Jare uyeyapo chupe reta Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Isaías jei vae. Echa'ã jae jei cuarãi:‘Piyandu tẽita, ẽrei ndarau picuaa.Peecha tẽita, ẽrei ndarau picuaa cavi. `3 Jáeramo amɨngueta reta amɨjaanga reve, agüɨye vaerã uicuaa cavi, yepe tẽi uecha, jare agüɨye vaerã uicuaa, yepe tẽi uyandu —jei—. _# Echa'ã güɨnoi vae pe uñemɨĩruta, jeta güɨnoi vaerã. Ẽrei mbaetɨ güɨnoi vae güi mbovɨ ete güɨnoi vae uyeequita —jei—. ^  Jayave Jesús jei chupe reta: —Amɨmbeu ma peve mboroyocuia ara pegua regua. Cua uyecuaa'ã ĩru vae reta pe —jei—. v]e Jayave Jesús jemimboe reta yugüeru upɨrandu chupe: —¿Maera pa nemɨngueta reta nemɨjaanga reve? ^\5 Uipota uyandu vae tuyapɨsaca cua re —jei. Maera Jesús oporomboe umɨjaanga reve %[C Jare ĩru temitɨ oa ɨvɨcavi pe. Cua reta ucuacuaa cavi jare ía. Amocue jeta ete jãɨ, jare ĩru jeta catu jãɨ, jare ĩru mbovɨño jãɨ —jei—. QZ Ĩru temitɨ oa ñanapɨte pe. Ñana ucuacuaa yave, opa uyuca temitɨ. \Y1 Ẽrei guarasɨ jasɨ yave, ipiru. Jare japo quɨpe'ã oĩ ramo, utini —jei—. |Xq Ĩru temitɨ oa mbovɨño ɨvɨ itape iárambo oĩ vae pe. Cua ɨmambae oẽ, jeta'ã ɨvɨ chupe ramo —jei—. rW] Umaetɨ yave, umɨai temitɨ, jare amocue oa tape rupi. Jayave yugüeru güɨra reta opa jou —jei—. wVg Jare Jesús omboe reta jeta mbaembae re umɨjaanga reve. Jei chupe reta: —Penti cuimbae oo umaetɨ vaerã. CU Jare jeta vae uyembatɨ Jesús oĩ vae pe. Jáeramo Jesús uyupi penti chalana ɨ guasu pe oĩ vae pe, jare uguapɨ pɨpe. Jare yatɨ vae reta uyemboɨ ñugüɨnoi ɨ guasu jembeɨ pe. JT  Jocua ara Jesús oẽ tenta güi oo uguapɨ ɨ guasu jembeɨ pe. }Ss 2Echa'ã opaete cheRu ara pe oĩ vae jei vae uyapo vae reta co jae cherɨvɨ jare cherindɨ jare chesɨ —jei.sR_ 1Jayave uupi ipo jemimboe reta cotɨ, jare jei: —Cua nunga reta co jae chesɨ jare cherɨvɨ reta. _Q7 0Ẽrei Jesús jei chupe: —¿Quía nunga pa co jae chesɨ jare cherɨvɨ reta? P% /Jayave penti joco pe oĩ vae jei Jesús pe: —¡Aipo! Ndesɨ jare nderɨvɨ reta oca pe ñugüɨnoi. Uipota uyemɨngueta nde ndive —jei. SO .Jare Jesús uyemɨngueta rambueve joco pe ñugüɨnoi vae reta pe, Jesús ichɨ jare tɨvɨ reta yugüeru uvãe jae oĩ vae pe, jare oca pe ñugüɨnoi. Jae reta uipota uyemɨngueta Jesús ndive. N -Jayave oo ye aña güeru siete aña icavi mbae ete chugüi vae reta jocua o pe. Jayave ocho reve uique o pe, joco pe yugüɨreco vaerã. Tenonde yave, penti aña oya jese yave, jocua cuimbae uiporara. Ẽrei taɨcue rupi ocho aña reta oya jese. Jáeramo tanta uiporara. Jae ramiño vi uyeyapota añave yugüɨreco vae icavi mbae vae uyapo vae reta pe —jei. Jesús ichɨ jare tɨvɨ reta {Mo ,jei iyupe: Taa ye jocua chero ayu chugüi vae pe —jei, jei—. Echa'ã yandepuere yamɨjaanga penti o jocua cuimbae aña usɨrɨ ma chugüi vae re. Aña ou ye uvãe yave jocua o pe, uecha ipo'ã. O iya utupei ma jare uyapɨcatu —jei—. L% +Penti aña usɨrɨ ma yave oya jese vae güi, uguata ñana rupi ueca quiape ico vaerã. Ẽrei ipuere'ã yave uvãe quiape ico vaerã, *KM *Tumpa upuruãa yave, jocua cuña mburuvicha guasu ico sur cotɨ vae upũata umbɨjeco vaerã añave yugüɨreco vae reta. Echa'ã jae ou mbɨrɨ ete güi uyapɨsaca vaerã Salomón iyaracuaa catu vae re. Ẽrei che chearacuaa catu ete Salomón güi —jei—. Aña usɨrɨ jare ou ye vae J3 )Tumpa upuruãa yave, Nínive pegua reta upũata umbɨjeco vaerã añave yugüɨreco vae reta. Echa'ã jae reta ueya iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae, Jonás umɨmbeu chupe reta yave Tumpa iñee. Ẽrei chembaepuere tuicha ete co Jonás imbaepuere güi —jei—. BI} (Echa'ã Jonás upɨta mbapɨ ara jare mbapɨ pɨare jocua pira guasu jɨe pe. Jae ramiño vi che cuimbaerã ayeyapo vae apɨtata mbapɨ ara jare mbapɨ pɨare ɨvɨgüɨ pe —jei—. >Hu 'Jayave Jesús jei chupe reta: —Añave yugüɨreco vae reta icavi mbae vae uyapo vae reta co. Upurugüɨrovia'ã. Jáeramo uipota ayapo vaerã mɨacañɨ chupe reta. Ẽrei jaeño uyeyapota mbae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Jonás pe uyeyapo vae rami, jae reta uicuaa vaerã quía co che —jei—. 3G_ &Jayave amocue mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nduipota ndiyapo vaerã mbae ndicuaaca vaerã oreve quía co nde. ;Fo %Echa'ã Tumpa jeita icavi vae co piyapo, icavi vae pere yave. Jae ramiño vi Tumpa jeita icavi mbae vae co piyapo, icavi mbae vae pere yave —jei. Uipota reta uecha mɨacañɨ E $Ẽrei che jae peve, jocua ara Tumpa upuruãa yave, jae umbɨjecota ɨvɨ pegua reta opaete ñee icavi mbae vae regua re —jei—. AD{ #Quía nunga jecocavi vae güɨnoi icavi vae ipɨa pe. Jáeramo jei icavi vae. Jae ramiño vi quía nunga jecopochɨ vae güɨnoi icavi mbae vae ipɨa pe. Jáeramo jei icavi mbae vae. KC "Pe reta co jae mboi pochɨ vae reta rami. Echa'ã pe reta piyapo icavi mbae vae. Jáeramo pepuere'ã etei pere icavi vae. Echa'ã penti penti uyemɨngueta ipɨa pe güɨnoi vae rupi —jei—. ^B5 !Penoi yave temitɨ icavi vae, penoita vi ía icavi vae. Jae ramiño vi penoi yave temitɨ icavi mbae vae, penoita vi ía icavi mbae vae. Echa'ã peecha yave temitɨ ía, picuaata icavi ra temitɨ —jei—. 'AG Jare ime yave quía jei icavi mbae vae che cuimbaerã ayeyapo vae cotɨ vae, Tumpa umbɨasata chupe. Ẽrei ime yave quía jei icavi mbae vae Espíritu Santo cotɨ vae, Tumpa ndarau etei umbɨasa chupe, añave jare ara reta outa vae pe —jei—. Ía icavi vae jare ía icavi mbae vae e@C Jáeramo che jae peve, opaete ɨvɨ pegua reta imbaeyoa reta jare opaete iñee icavi mbae Tumpa cotɨ vae Tumpa ipuere umbai. Ẽrei Tumpa ndarau etei umbɨasa jei icavi mbae vae Espíritu Santo cotɨ vae pe —jei—. 0?Y Ime yave quía uipota'ã ico cheĩrurã vae, oyovaicho co che ndive. Jae ramiño vi ime yave quía chemborɨ'ã vae, uyapo co icavi mbae vae checotɨ —jei—. R> Ime yave quía uipota uique cuimbae ipɨrãta vae jenta pe upɨ̃ro vaerã imbaembae chugüi vae, uipocuata rani cuimbae ipɨrãta vae. Jayave ramo ipuereta upɨ̃ro imbaembae chugüi —jei—. +=O Ẽrei che ambɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi Tumpa iEspíritu imbaepuere pe. Jáeramo pepuere picuaa ou ma co uvãe peve Tumpa iporoyocuia —jei—. e<C Ẽrei che ambɨsɨrɨ yave aña reta oya jese vae reta güi Beelzebú imbaepuere pe, ¿quía imbaepuere pe ra umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi perentarã reta? Pepuere pepɨrandu chupe reta jese —jei—. ;- Jare Satanás umbɨsɨrɨ yave Satanás oya jese vae reta güi, imbaepuere uyembɨyao ma co. Jáeramo ndarau etei ma oĩ iporoyocuia —jei—. :y Jesús uicuaa fariseo reta ipɨayemɨngueta jare jei chupe reta: —Penti tenta guasu pegua reta oyovaicho uyupii yave, opata co jocua tenta guasu. Jae ramiño vi penti tenta pegua reta oyovaicho uyupii yave, opata co jocua tenta —jei—. 9 Ẽrei fariseo reta cua uyandu yave, jei reta: —Aña guasu Beelzebú imbaepuere pe umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. y8k Jare opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta ipɨacañɨ jare jei: —¿Cua ra co jae David iñemoñaa reta pegua? >7u Jayave amocue vae güeru Jesús oĩ vae pe penti cuimbae aña oya jese vae. Cuimbae jesa mbae vae jare iupa vi. Jare Jesús umbɨgüera. Cuimbae umae ma jare uyemɨngueta ma. }6s Jare jae jee re judío mbae vae reta güɨroviata.” Jucuarãi jei. Jei reta icavi mbae vae Espíritu Santo cotɨ 5' Ndarau uaquɨo tacuarãsɨ uyeca vae.Ndarau vi ombove mechero michi ete jendɨ oĩ vae, ndei upurumɨamɨri upuruãa vaerã mbove. S4 Ndarau uyeaca quía ndive. Ndarau vi quía uyandu iñee calle rupi. 83i “Mase, jae co cherembiocui aiparavo vae” —jei Tumpa—.“Aau ete. Ayerovia tuicha jese.Ameeta chupe cheEspíritu, jare jae uãata judío mbae vae reta. s2_ Cua uyapo, uyeyapo vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Isaías jei vae. Echa'ã jae jei cuarãi: M1 Jare Jesús oyocui reta agüɨye vaerã umɨmbeu quía co jae vae. 0' Ẽrei Jesús cua uicuaa yave, oo joco güi. Jare jeta vae reta yugüɨraa jaɨcue, jare Jesús umbɨgüera opaete imbaerasɨ vae reta. / Jayave fariseo reta oẽ judío reta itupao güi, jare uyemboemboe quirãi ra uyucacata Jesús. Cherembiocui aiparavo vae . Jayave jei cuimbae pe: —Eupi ndepo. Jayave cuimbae ipo uupi, jare ucuera voi. Oyovaque ma ipo jovaicho ipo icavi vae ndive. {-o Ẽrei penti cuimbae jepɨ ete penti ovecha güi. Jáeramo jupi co yayapo vaerã icavi vae mbutuu ara pe —jei. :,m Jayave Jesús jei chupe reta: —Penti cuimbae güɨnoi yave penti ovecha, jare ovecha oa yave ɨvɨcua pe mbutuu ara pe, cuimbae uipɨsɨ voita güɨnoẽ ɨvɨcua güi. + Jare joco pe oĩ penti cuimbae ipo jovaicho tɨpa vae. Jare joco pe ñugüɨnoi vae reta upɨrandu Jesús pe: —¿Icavi pa yambɨgüera vaerã quía mbutuu ara pe? ¿Mbae pa jei mboroyocui cua re? —jei reta. Echa'ã jae reta uipota tẽi umbɨjeco Jesús. E* Jare Jesús oo joco güi uique judío reta itupao pe. )  Echa'ã che cuimbaerã ayeyapo vae chepuere jae mbae icavi uyeyapo vaerã mbutuu ara pe —jei. Cuimbae ipo jovaicho tɨpa vae =(s Ẽrei picuaa'ã mbae uipota jei cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae: ‘Aipota pepuruparareco vaerã’ —jei Tumpa—, ‘aipota'ã maemɨmba uyeyucacue reta pemee cheve vaerãño.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ. Echa'ã picuaa yave mona, ndarau tẽi pembɨjeco mbaetɨ teco güɨnoi vae reta —jei—. ^'5 Ẽrei che jae peve, che cua pe aĩ vae ayembutuichaca ete Tumpa jo güi —jei—. W&' Jare ¿pemɨngueta'ã etei pa mboroyocui pe quirãi mbutuu ara pe sacerdote Tumpa jo pe ñugüɨnoi vae reta uyapo agüɨyeta tẽi quía uyapo mbutuu ara pe vae? Ẽrei Tumpa umbɨjeco'ã reta —jei—. V%% David uique Tumpa jo pe jare jou mbɨyape Tumpa jo pe uñeñono tee vae reta. Agüɨyeta tẽi co David jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta jou jocua mbɨyape. Jaeño sacerdote reta ipuere jou —jei—. $# Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Pemɨngueta'ã pa David uyapocue vae regua, jae jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta iyembaɨ yave? # Ẽrei fariseo reta uecha yave, jei Jesús pe: —Mase, nderemimboe reta uyapo ñugüɨnoi aguɨyeta tẽi uyapo mbutuu ara pe vae. " { Mbutuu ara pe Jesús oo co rupi jemimboe reta ndive. Jesús jemimboe reta iyembaɨ jare umbɨpɨ uipoo trigo jare jou. j!M Echa'ã piñemɨĩru yave che ndive, ndarau piyemɨpɨa'ã jare ndarau pepɨatɨtɨ —jei.2 ] Piñemɨĩru che ndive jare piyemboe che aipota pomboe jese vae re. Echa'ã che añemɨmichi. Ayembutuicha'ã etei. Jucuarãi piyapo yave, perecove uputuuta —jei—. wg Opaete piyemɨpɨa'ã jare pepɨatɨtɨ pico vae reta peyu checotɨ. Che tambuputuu perecove —jei—. \1 Jayave jei vi: —CheRu umee ma cheve opaete. Mbaetɨ quía uicuaa cavi cheregua, jaeño cheRu. Jae ramiño vi mbaetɨ quía uicuaa cavi cheRu regua, jaeño che jare che aicuaaca chupe vae reta —jei—. S Icavi co, cheRu. Echa'ã icavi co ndeve ndiyapo vaerã jucuarãi —jei. |q Jayave Jesús jei: —CheRu, nde co jae ara pegua reta jare ɨvɨ pegua reta iYa. Amee yasurupai ndeve quirãi nde nemaeño'ã cua ɨvɨ pegua iyaracuaa vae reta re uicuaa vaerã cua mbaembae, ẽrei ndicuaaca sambiaɨ rami vae reta pe. #? Ẽrei che jae peve, Tumpa uãa yave ɨvɨ pegua reta, Capernaum pegua reta tanta uiporarata Sodoma pegua reta güi —jei. Peyu checotɨ peputuu vaerã /W Jare Capernaum pegua reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi icavi co yugüɨreco vaerã Tumpa ndive. Ẽrei Tumpa omondota reta yugüɨreco vaerã cañɨtei pe. Echa'ã jeta mɨacañɨ reta ayapo ipɨte pe chembaepuere pe. Jucuarãi ayapo yave mona Sodoma pe, Sodoma ndarau tẽi uyembai —jei—. 9 Ẽrei che jae peve, Tumpa uãa yave ɨvɨ pegua reta, Corazín jare Betsaida pegua reta tanta uiporarata Tiro jare Sidón pegua reta güi —jei—.  —Corazín pegua reta uiporarata co. Betsaida pegua reta uiporarata co. Echa'ã jeta mɨacañɨ reta ayapo ipɨte pe chembaepuere pe. Jucuarãi ayapo yave mona Tiro jare Sidón pe, joco pegua reta ueyata tẽi aracae ma iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Omondeta tẽi temimonde jaimbe vae jare oñonota tẽi tanimbu iñãca re uicuaaca vaerã ipɨatɨtɨ co —jei—. P Jayave Jesús umbɨpɨ uñeengata jocua tenta guasu jeta mɨacañɨ uyapo pɨpe vae reta pe. Echa'ã jocua tenta guasu pegua reta ueya'ã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Jae jei:   Che cuimbaerã ayeyapo vae ayu, jare che ayecuacu'ã tembíu jare vino güi. Jáeramo checuaa vae reta jei cuarãi: ‘Mase, jae jou jeta tembíu jare vino. Jae co mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta iamigo.’ Jucuarãi jei —jei—. Ẽrei opaete iyaracuaa vae reta uicuaaca aracuaa icavi co —jei. Tenta guasu pegua uiporarata vae reta { Echa'ã Juan ou, jare jae uyecuacu tembíu jare vino güi. Jáeramo uicuaa vae reta jei aña oya co Juan re —jei—.  ‘Nduyemimbɨ ma peve, ẽrei pe reta pepɨrae'ã. Orepɨatɨtɨ perovaque, ẽrei pe reta piyao'ã.’ Jucuarãi jei —jei—. /W Tamɨmbeu peve mbae ndive amboyovaque añave yugüɨreco vae reta. Jae reta co sambiaɨ plaza pe uguapɨ ñugüɨnoi vae reta rami. Jae reta jei uyupe cuarãi: 9m Uipota uyandu vae tuyapɨsaca cua re —jei—. yk Jare pipota yave perovia, jae co Elías. Echa'ã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae jei outa co Elías —jei—. 5 Echa'ã opaete Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía vae jare mboroyocui vi uicuaaca Tumpa iporoyocuia regua ndei Juan ou mbove —jei—. - Juan upurumbɨbautizase vae umbɨpɨ Tumpa iporoyocuia regua umɨmbeu güive, opaete vae uipota uique jocua mboroyocuia ara pegua pe —jei—. nU Añete che jae peve, Tumpa umee Juan upurumbɨbautizase vae pe uyapo vaerã jeta ete ĩru Tumpa iñee umɨmbeu vae reta uyapo vae güi. Ẽrei taɨcuegua vae ara pegua mboroyocuia pegua uyembutuichaca eteta Juan güi —jei—. O  Tumpa iñee uyecuatía oĩ jese cuarãi:‘Mase’ —jei Tumpa—, ‘che amondota chiñee güɨraata vae nderenonde,
uyapɨcatu vaerã nderaperã.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei—. X ) ¿Quía re pa co peo pemae? ¿Peo ra pemae vaerã penti Tumpa iñee umɨmbeu vae re? Añete che jae peve, Tumpa umee chupe uyapo vaerã jeta ete ĩru Tumpa iñee umɨmbeu vae reta uyapo vae güi —jei—. + O ¿Quía re pa co peo pemae? Jae omonde'ã temimonde ipõra vae. Mase, temimonde ipõra vae omonde vae reta yugüɨreco mburuvicha guasu reta jenta pe —jei—.   Jare yugüɨraa ye yave Juan ombou vae reta, Jesús umbɨpɨ umɨngueta joco pe ñugüɨnoi vae reta Juan re. Jei chupe reta: —¿Quía re pa co peo ñuu pe pemae? Jae ipɨrãta mbae vae'ã co tacuarãsɨ omɨ ɨvɨtu uipeyu yave vae rami —jei—. M  Jare Tumpa umɨvendiseta jecuae güɨrovia cheré vae reta —jei. hI Jesa mbae vae reta umae ma. Ipuere mbae uguata vae reta uguata ma. Ipire ocui vae reta ucuera ma. Iyapɨsa mbae vae reta uyandu ma. Umanocue vae reta icove ye ma. Iparavete vae reta uyapɨsaca ñee icavi vae re —jei—. jM Jayave Jesús jei chupe reta: —Pecua ye pemɨmbeu Juan pe piyandu jare peecha vae regua. fE jei vaerã chupe: —¿Nde pa co jae Cristo outa vae? ani ¿nuãrota pa ĩru vae ou vaerã?  Jare Juan peresorɨru pe oĩ rambueve, uicuaa Cristo uyapo oĩ vae regua. Jayave ombou mocui jemimboe reta Jesús oĩ vae pe , S Jare Jesús opa ma oyocui yave jocua doce jemimboe reta, jae etei oo joco güi oporomboe vaerã jare umɨmbeu vaerã Tumpa iñee Israel pegua tenta guasu reta pe. D *Añete che jae peve, ime yave quía umee penti vaso ɨ roɨ̃sa vae yepe penti sambiaɨ jou vaerã vae, uyapo yave jucuarãi jae co cheremimboe ramo, ambɨjecoviata co chupe —jei.9k )Ime yave quía icavi vae uyapo penti Tumpa iñee umɨmbeu vae pe Tumpa iñee umɨmbeu ramo, Tumpa umeeta chupe iñee umɨmbeu vae pe umeeta vae. Jae ramiño vi ime yave quía icavi vae uyapo penti jupi vae uyapo vae pe jupi vae uyapo ramo, Tumpa umeeta chupe jupi vae uyapo vae pe umeeta vae —jei—. - (Ime yave quía uyapo icavi vae peve, cheve uyapo icavi vae. Jare jocua cheve uyapo icavi vae, uyapo vi icavi vae chembou vae pe —jei—.  'Uipota uñuvatu jecove vae ndarau ipuere. Ẽrei umeeta jecove chereco pegua vae uñuvatuta co —jei—. Ambɨjecoviata co chupe ta &Jare ime yave quía ovoɨ'ã icurusu oo vaerã cherupíe vae, ndarau ipuere ico cheremimboerã —jei—. L~ %Ime yave quía uau ete tu jare ichɨ chegüi vae, ndarau ipuere ico cheremimboerã. Jae ramiño vi ime yave quía uau ete isambiaɨ reta chegüi vae, ndarau ipuere ico cheremimboerã —jei—. I}  $Jare cuimbae jenta pegua reta oyovaichota jae ndive —jei—. |' #Ayu penti cuimbae oyovaicho vaerã tu ndive, jare cuñatai oyovaicho vaerã ichɨ ndive, jare cuña oyovaicho vaerã imesɨ ndive —jei—. ]{3 "Aramoi pepɨa pe piyemɨngueta che ayu co amee vaerã mbɨacatu ɨvɨ pegua reta pe. Ẽrei jucuarãi'ã co. Che ayu uyembɨyao vaerã uyugüi ɨvɨ pegua reta, mbaetɨ güɨnoi vaerã mbɨacatu —jei—. ,zQ !Ẽrei ime yave quía ĩru vae reta jovaque checuacu vae, che vi aicuacuta cheRu ara pe oĩ vae jovaque —jei—. Ayu uyembɨyao vaerã uyugüi ɨvɨ pegua reta >yu Ime yave quía ĩru vae reta jovaque jei yave: ‘Che co jae Jesús jemimboe’, che jaeta cheRu ara pe oĩ vae jovaque: ‘Cua co jae cheremimboe’ —jaeta, jei Jesús—. x  Jáeramo agüɨye pequɨye. Echa'ã Tumpa perau ete jeta güɨra-raɨ reta güi —jei—. Ĩru vae reta jovaque uyecuaaca vae O~~>}||8{{zzyy"xxw/vvmvutt$srr8qqYpp8o{nmlkjjhjiNhh9gff`e&cbbb9a``_s^d]\\d[[ZY)XW%VvUTTuSSRhQQJPPO2NNsNM;LL_KK JIIHH GlFEtDDCjBKA@@@??H>>==*u  vR Vg%—Añete pe reta piporarata che aiporarata vae rami, jare pe reta piyembɨbautizacata che ayembɨbautizacata vae rami —jei Jesús chupe reta—. Ẽrei chepuere'ã jae peve peguapɨ vaerã cheyɨpɨ pe, penti cheacata cotɨ jare ĩru cheaso cotɨ. Echa'ã cheRu umɨcuatɨ̃ro ma joco pe uguapɨta vae reta peguarã —jei. rf]Ẽrei Jesús jei Jacobo jare Juan pe: —Picuaa'ã mbae re piyerure vae. ¿Pepuereta pa piporara che aiporarata vae rami? ¿Pepuereta pa piyembɨbautizaca che ayembɨbautizacata vae rami? —jei. —Orepuereta co —jei reta. ReJayave Jesús upɨrandu cuña pe: —¿Mbae pa ndipota? —Emaeño cua mocui chemembɨ re uguapɨ vaerã ndeyɨpɨ pe ndeporoyocuia pe, penti ndeacata cotɨ jare ĩru ndeaso cotɨ —jei cuña chupe. 8diCua jaɨcue rupi ou Jesús oĩ vae pe Zebedeo jembireco imembɨ reta Jacobo jare Juan ndive. Cuña uyeatɨca Jesús jovai jare jei chupe uipota uyapo vaerã mbae chupe. _c7jare chemeeta judío mbae vae reta pe. Jae reta cheyoyaita, chenupata chicote pe, jare checututa curusu re. Ẽrei mbapɨ ara rupi aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi —jei. Jacobo jare Juan uipota vae Nb—Mase, yaa co ñaĩ Jerusalén pe. Jare che cuimbaerã ayeyapo vae penti vae chemeeta sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta pe. Jae reta jeita amano vaerã, aJare Jesús Jerusalén cotɨ oo rambueve, ueni jocua doce jemimboe reta ĩru reta ipɨte güi, jare jei chupe reta: `+Jae ramiño vi Tumpa umbɨtaɨcueta uyembutuicha vae reta, jare umɨtenondeta uñemɨmichi vae reta —jei. Jesús umɨmbeu ye umanota co !_;‘Echa'ã jupi co che ayapo vaerã aipota vae chembaembae ndive. Agüɨye neacatãa cua ĩru vae re che ayapo icavi vae chupe ramo’ —jei, jei—. ^/‘Ecua eraa cua nemɨnganacue. Aipota ambɨepɨ taɨcue rupi umbɨpɨ uparavɨquɨ vae pe penti denario ndeve ambɨepɨ rami’ —jei, jei—. G] Ẽrei co iya jei penti vae pe: ‘Cheamigo, ayapo'ã etei icavi mbae vae ndeve. Echa'ã nde ndere cheve ndeparavɨquɨta checo pe che ambɨepɨ ndeve yave penti denario’ —jei, jei—. \} Jae reta jei chupe: ‘Cua taɨcue rupi umbɨpɨ uparavɨquɨ vae reta penti oraño uparavɨquɨ. Ẽrei nde nembɨepɨ chupe reta penti denario oreve nembɨepɨ rami, yepe tẽi ore nduparavɨquɨ tanta guarasɨ jasɨ reve’ —jei reta, jei—. Q[ Jayave penti denarioño güɨnoi yave, iñeenguru co iya pe —jei—. :Zm Jare neimbove asɨ umbɨpɨ uparavɨquɨ vae reta co güi yugüeru yave, ipɨa pe uyemɨngueta tẽi co iya jembiocui umbɨepɨta co chupe reta jeta caaru ete umbɨpɨ uparavɨquɨ vae reta pe umbɨepɨ vae güi. Ẽrei co iya jembiocui umbɨepɨ vi chupe reta penti denario ĩru reta pe rami —jei—. Y Jare co güi yugüeru ye yave caaru ete umbɨpɨ uparavɨquɨ vae reta, co iya jembiocui umee penti penti pe penti denario —jei—. XGuarasɨ uique ma yave, co iya jei jembiocui pe: ‘Eeni uparavɨquɨ vae reta embɨepɨ chupe reta. Embɨepɨ rani taɨcue rupi umbɨpɨ uparavɨquɨ vae reta pe, jare taɨcue rupi embɨepɨ tenonde yave umbɨpɨ uparavɨquɨ vae reta pe’ —jei, jei—. YW+‘Mbaetɨ quía oremɨmbaravɨquɨca ramo’ —jei reta, jei—. Jayave co iya jei chupe reta: ‘Pe reta vi pecua peparavɨquɨ checo pe. Tambɨepɨ peve jupi ambɨepɨ peve vaerã vae’ —jei, jei—. _V7Jare co iya oẽ ye caaru ete yave, jare uecha ĩru vae reta uyemboɨ ñugüɨnoi mbaetɨ iparavɨquɨ ramo. Jayave jei chupe reta: ‘¿Maera pa peĩ cua pe opaete ara peparavɨquɨ mbae reve?’ —jei, jei—. kUOJayave co iya oẽ ye guarasɨ ara mbɨte ma oĩ yave, jare omondo ĩru vae reta ico pe uparavɨquɨ vaerã. Jae ramiño vi oẽ ye mbapɨ ora ma caaru yave, jare omondo ye ĩru vae reta ico pe uparavɨquɨ vaerã —jei—. ETJayave co iya jei chupe reta: ‘Pe reta vi pecua peparavɨquɨ checo pe. Tambɨepɨ peve jupi co ambɨepɨ peve vaerã vae’ —jei, jei—. Jayave jae reta yugüɨraa co pe —jei—. S)Jayave co iya oẽ ye guarasɨ ɨvate catu mi yave, jare uecha ĩru vae reta uyemboɨ ñugüɨnoi plaza pe. Mbaetɨ co jae reta iparavɨquɨ. zRmUpɨrandu amocue vae pe uparavɨquɨta ra chupe umbɨepɨ yave chupe reta penti denario ara rupi. (Penti denario co penti ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua.) Jare jae reta jei uparavɨquɨta co chupe. Jayave co iya omondo reta ico pe —jei—. Q Echa'ã mboroyocuia ara pegua penti co iya rami co. Co iya oẽ neimbove asɨ ueca quía ipuere uparavɨquɨ vaerã ico pe —jei—. uPcẼrei Tumpa umbɨtaɨcueta uyembutuicha vae reta, jare umɨtenondeta uñemɨmichi vae reta —jei—.OJare ime yave quía ueya jenta, ani tɨqueɨ reta, ani tɨvɨ reta, ani jindɨ reta, ani tu, ani ichɨ, ani jembireco, ani isambiaɨ reta, ani iɨvɨ reta chereco pegua vae, cien rupi jecoviata co chupe, jare güɨnoita imbaerã tecove opa mbae vae —jei—. )NKJayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Añete che jae peve, che cuimbaerã ayeyapo vae aguapɨta cheguapɨa pe ayembɨadoraca vaerã, opaete uyeyapɨcatu yave. Jae ramiño vi pe reta che ndive peyu vae peguapɨta doce guapɨa pe, jare peãata doce atɨ Israel pegua reta —jei—. {MoJayave Pedro jei chupe: —Mase, ore opaete mbaembae ndueya, ndoyu vaerã nde ndive. ¿Mbae pa nonoita ore? 6LeJayave Jesús umae jese reta jare jei: —Ɨvɨ pegua reta ipuere'ã uyembɨasa. Ẽrei Tumpa ipuere umbɨasa reta. Echa'ã Tumpa ipuere uyapo opaete mbaembae —jei. ~KuJesús jemimboe reta cua uyandu yave, ipɨacañɨ jare jei: —Jucuarãi yave, ¿quía pa ipuere uyembɨasaca? J)Che jae ye peve, yavai ete icocatu vae uique vaerã Tumpa iporoyocuia pe, maemɨmba camello jee vae yuu jesacua rupi uasa vaerã güi —jei. IJayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Añete che jae peve, yavai ete co icocatu vae uique vaerã mboroyocuia ara pegua pe. dHAẼrei cua uyandu yave, cuimbae oo ipɨatɨtɨ reve. Echa'ã jeta mbaembae güɨnoi. uGcJayave Jesús jei chupe: —Ndipota yave ndiyapo opaete icavi ndiyapo vaerã vae, ecua emee opaete mbaembae nenoi vae corepoti re, jare emee ndecorepoti iparavete vae reta pe, jare ndicocatuta ara pe. Jayave eyu cherupíe —jei. F'Jayave cuimbae jei Jesús pe: —Ayavɨ'ã penti ave cua mboroyocui reta chemichi güive. ¿Mbae ye pa uata cheve ayapo vaerã? —jei. TE!Ipɨu nderu jare ndesɨ. Jare eau nderapicha nde ndiyerau rami’ —jei. —¿Mbae nunga reta pa? —jei Jesús pe. Jayave Jesús jei chupe: —‘Agüɨye epuruyuca. Agüɨye iyuvanga menda re. Agüɨye nemonda. Agüɨye ndapu ĩru vae reta re. MCJayave Jesús jei chupe: —¿Maera pa ndere cheve chepɨacavi vae co? Mbaetɨ quía ipɨacavi, jaeño co Tumpa. Ẽrei ndipota yave nenoi tecove opa mbae vae, iyapo mboroyocui reta —jei. *BMJare penti cuimbae ou jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nde ndepɨacavi co. ¿Mbae nunga mbae icavi vae pa ayapota anoi vaerã tecove opa mbae vae? —jei. UA#Jayave oñono ipo jese reta. Jayave oo joco güi. Cuimbae icocatu vae @+Ẽrei Jesús jei: —Pemaeño sambiaɨ reta re yugüeru vaerã checotɨ. Echa'ã cua nunga uyeyocui Tumpa pe mboroyocuia ara pegua pe —jei. F? Jare amocue vae güeru Jesús oĩ vae pe sambiaɨ reta, Jesús oñono vaerã ipo jese reta jare uyerure vaerã Tumpa pe jese reta. Ẽrei jemimboe reta uñeengata güeru vae reta pe. G> Echa'ã amocue vae ichɨ güi oa güive yugüɨreco eunucorã reta. Jare amocue vae yugüɨreco eunucorã reta ĩru vae reta uapiavo reta ramo. Jare amocue vae yugüɨreco eunucorã reta rami mboroyocuia ara pegua jeco pegua. Ime yave quía ipuere uicuaa cua, tuicuaa —jei. Jesús uyerure Tumpa pe sambiaɨ reta re )=K Ẽrei Jesús jei chupe reta: —Amocue vaeño ipuere uicuaa cua che jae peve vae. Jocua Tumpa umee uicuaa vaerã vae reta peño ipuere uicuaa —jei—. < Jayave Jesús jemimboe reta jei chupe: —Jucuarãi yaveño cuimbae ipuere omombo jembireco, icavi'ã cuimbae umenda vaerã. P; Jare che jae peve, penti cuimbae ipuere omombo jembireco, cuña aguasa uyapo yave. Ẽrei cuña uyapo'ã yave aguasa, jare cuimbae omombo yave jembireco, jocua cuimbae uyuvanga co menda re umenda yave ĩru cuña ndive. Jae ramiño vi ĩru cuimbae umenda yave jocua cuña uyemomboca vae ndive, jae vi uyuvanga menda re —jei. :-—Moisés umaeño peré pemombo vaerã pembireco pepɨatanta ramo —jei Jesús—. Ẽrei Tumpa uyapo ramo yave, jucuarãi'ã —jei—. 9Jayave fariseo reta jei chupe: —¿Maera pa Moisés oyocui cuimbae uicuatía vaerã tupapire jembireco omombo vaerã? 8 Jáeramo mbaetɨ ma mocui rami. Yugüɨreco penti ramiño. Jáeramo agüɨye quía tumbɨsɨrɨ Tumpa umɨĩru vae reta —jei. D7Jare Tumpa jei cuarãi: ‘Jáeramo cuimbae usɨrɨta tu jare ichɨ güi, jare oota ico vaerã jembireco ndive. Jare mocui vae uyeyapota penti ramiño.’ Jucuarãi jei Tumpa —jei—. 6'Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Pemɨngueta'ã pa Tumpa iñee pe quirãi Tumpa uyapo ramo yave, uyapo cuimbae jare cuña? —jei—. A5{Yugüeru vi fariseo reta Jesús oĩ vae pe. Jae reta uipota tẽi uyavɨca chupe. Jáeramo upɨrandu reta chupe: —¿Jupi pa cuimbae omombo vaerã jembireco ipotave mbae jeco pegua? s4_Jare jeta vae yugüɨraa jaɨcue. Jayave Jesús umbɨgüera imbaerasɨ vae joco pe ñugüɨnoi vae reta. [3 1Jare Jesús opaete cua jei ma yave, oo Galilea güi Judea pe Jordán jovaicho pe. 2+#Jae ramiño vi cheRu ara pe oĩ vae uyapota jucuarãi peve, pembɨasa'ã yave opaete pepɨa reve perɨvɨ iyoa pecotɨ vae pe —jei. 19"Jayave mburuvicha guasu pochɨ jembiocui pe, jare oyocui peresorɨru iyandarecoa reta uiporaraca vaerã chupe opaete ipía umbɨepɨ regua —jei—. \01!‘¿Maera pa ndiparareco'ã nderapicha, che nduparareco rami?’ —jei, jei—. D/ Jayave mburuvicha guasu ueni jocua jembiocui, jare jei chupe: ‘Nde co jae cherembiocui icavi mbae vae. Che ambai ndeve opaete ndepía, nde ndiyerure cheve jese ramo’ —jei, jei—. .3Jare ĩru uyeyocui vae reta uicuaa yave uyeyapo vae, ipɨatɨtɨ, jare yugüɨraa umɨmbeu mburuvicha guasu pe opaete uyeyapo vae regua —jei—. p-YẼrei uipota'ã ipɨaguasu chupe. Umɨingueca peresorɨru pe opaete ipía umbɨepɨ regua —jei—. 4,aJayave jocua ĩru uyeyocui vae uyeatɨca jae jovai, jare uyerure chupe: ‘Agüɨye ndepochɨ cheve. Ndepɨaguasu cheve yave, ambɨepɨta ndeve opaete’ —jei, jei—. Y++Ẽrei jocua uyeyocui vae oẽ mburuvicha guasu oĩ vae güi jare uvãe ĩru uyeyocui vae mbovɨ corepoti re ipía chupe vae. Jayave uipɨsɨ uyasɨombiri jare jei chupe: ‘Embɨepɨ cheve ndepía.’ f*EJayave mburuvicha guasu uiparareco jocua jembiocui jare oyora. Umbai chupe ipía —jei—. /)WJayave jembiocui uyeatɨca mburuvicha guasu jovai, jare jei chupe: ‘Agüɨye ndepochɨ cheve. Ndepɨaguasu cheve yave, ambɨepɨta ndeve opaete’ —jei, jei—. c(?Jocua jembiocui ipuere'ã umbɨepɨ. Jáeramo mburuvicha guasu oyocui uñemee vaerã corepoti re jembiocui jare jembireco jare isambiaɨ reta, jare opaete imbaembae, jembiocui ipuere vaerã umbɨepɨ chupe —jei—. 'Mburuvicha guasu umbɨpɨ ocovara chupe reta yave, ou uyemboɨ jae jovai penti jembiocui jeta ete corepoti re ipía chupe vae —jei—. &}Echa'ã mboroyocuia ara pegua penti mburuvicha guasu jembiocui reta pe ipía uipota ocovara vae rami co —jei—. %!Jayave Jesús jei Pedro pe: —Che jae ndeve, embɨasa chupe setenta vese siete, mbaetɨ siete veseño. Mocui cuimbae ipía vae reta $1Jayave Pedro ou jei Jesús pe: —CheYa, cherɨvɨ iyoa yave checotɨ jeta vese, ¿mbovɨ vese pa ambɨasata chupe? ¿Siete vese pa? —jei. f#EEcha'ã mocui ani mbapɨ vae uyembatɨ yave cheree re, jae reta ipɨte pe che aĩta —jei. J" Jare che jae ye peve, mocui vae ɨvɨ pegua omboyovaque iyemɨngueta jei yave: ‘Yayerure Tumpa pe jocua re’, cheRu ara pe oĩ vae uyapota chupe reta uyerure chupe jese vae —jei—. @!yAñete che jae peve, ime yave mbae ɨvɨ pe piñapɨ̃tita vae, Tumpa vi uñapɨ̃tita ara pe. Jae ramiño vi ime yave mbae ɨvɨ pe piyorata vae, Tumpa vi oyorata ara pe —jei—.  Jare uipota'ã yave uyapɨsaca jese reta, emɨmbeu upurugüɨrovia vae reta pe. Ẽrei nderɨvɨ uipota'ã yave uyapɨsaca upurugüɨrovia vae reta re, emae jese penti upurugüɨrovia mbae vae rami ani mburuvicha peguarã ocovara vae rami —jei—. ,QẼrei uipota'ã yave uyapɨsaca nderé, eraa nderupíe penti ani mocui neĩrurã, ĩru vae reta uicuaa vaerã mocui ani mbapɨ vae rupi mbae pere vae —jei—. ;oJare nderɨvɨ iyoa yave ndecotɨ, ecua emɨmbeu chupe uyapo vae regua quía uicuaa mbae reve. Jare nderɨvɨ uyapɨsaca nderé yave, ndiyeyapɨcatuta jae ndive —jei—. 3Jae ramiño vi peRu ara pe oĩ vae uipota'ã cua upurugüɨrovia vae reta güi penti ave ucañɨtei vaerã —jei—. Nderɨvɨ iyoa yave ndecotɨ  Jare uvãe chupe yave, añete che jae peve, uyerovia tuicha jocua ovecha re noventa y nueve ovecha ucañɨ mbae vae reta re güi. \1 Pepɨa pe piyemɨngueta cua re. Ime yave penti cuimbae cien ovecha güɨnoi vae, penti ovecha ucañɨ yave, cuimbae ueya jocua noventa y nueve ovecha reta oo ɨvɨtu guasu rupi ueca ucañɨ vae —jei—. hI Echa'ã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ambɨasa vaerã ucañɨ Tumpa güi vae reta —jei—. D Agüɨye perɨ̃ro penti upurugüɨrovia vae. Che jae peve, ara pe ángel uyandareco cua nunga sambiaɨ reta re vae reta jecuaeño ñugüɨnoi cheRu ara pe oĩ vae jovai —jei—.  Jae ramiño vi nderesa jovaicho uyapoca yave mbaeyoa ndeve, eequi emombo ndiyugüi. Icavi co tecove opa mbae vae nenoi vaerã nderesa jovaicho mbae reve, tata guasu pe mocui nderesa reve Tumpa nemondo vaerã tẽi güi —jei—. Ovecha ucañɨ vae @yJáeramo ndepo jovaicho ani ndepɨ jovaicho uyapoca yave mbaeyoa ndeve, iyasɨa emombo ndiyugüi. Icavi co tecove opa mbae vae nenoi vaerã ndepo jovaicho mbae reve ani ndepɨ jovaicho mbae reve, tata guasu opa mbae vae pe mocui ndepo reve ani mocui ndepɨ reve Tumpa nemondo vaerã tẽi güi —jei—. X)Amocue ɨvɨ pegua reta uiporara ĩru vae reta uyapoca chupe reta mbaeyoa ramo. Jecuaeño amocue vae reta uyapoca mbaeyoa ĩru vae reta pe. Ẽrei jocua mbaeyoa uyapoca vae reta uiporarata vi co —jei—. Ime cheré güɨrovia vae reta. Ime yave quía penti cua nunga pe mbaeyoa uyapoca vae, icavita tẽi co ĩru vae reta uñapɨ̃ti vaerã iyayu re penti ita tuicha vae umbaeso pɨpe vae, omombo vaerã ɨ tɨpɨ pe ɨ guasu pe jae ipɨtupa vaerã —jei—. Jare ime yave quía uyapo icavi vae cua nunga sambiaɨ pe cheree pe vae, cheve co uyapo icavi vae —jei—. Mbaeyoa uyapoca vae ykIme yave quía uñemɨmichi cua sambiaɨ rami vae, jae icota tenondeguarã mboroyocuia ara pegua pe —jei—. 7—Añete che jae peve, piyerova'ã yave Tumpa cotɨ jare piyeyapo'ã yave sambiaɨ reta rami, ndarau pique mboroyocuia ara pegua pe —jei—. RJayave Jesús ueni penti sambiaɨ, jare oñono jae reta ipɨte pe. s aJayave jemimboe reta yugüeru jei Jesús pe —¿Quía pa co jae tenondegua vae mboroyocuia ara pegua pe? Ẽrei agüɨye vaerã yayapo icavi mbae vae echa chupe reta, ecua epindapo ɨ guasu pe. Ipea jocua pira tenonde ndipɨsɨ vae iyuru. Joco pe nevãeta penti corepoti. Eraa emee mburuvicha peguarã ocovara vae reta pe cheve peguarã jare ndeve peguarã —jei.|q—Ĩru vae reta peño —jei Pedro. Jayave Jesús jei chupe: —Jáeramo taɨ reta umbɨepɨ'ã chupe reta.  /—Umbɨepɨ —jei Pedro chupe reta. Jare uique yave tenta pe, Jesús jei Simón Pedro pe: —Simón, mburuvicha ɨvɨ pegua reta ocovara ĩru vae reta pe. ¿Ocovara reta vi pa taɨ reta pe ani ĩru vae reta peño? ¿Mbae pa ndepɨa pe ndiyemɨngueta cua re? —jei. / WJare Capernaum pe yugüɨraa uvãe yave, mburuvicha peguarã ocovara vae reta yugüeru upɨrandu Pedro pe: —¿Umbɨepɨ pa pemboe vae mburuvicha ocovara vae? : mJae reta cheyucata. Ẽrei amano ma yave, mbapɨ ara rupi aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi —jei. Jayave jemimboe reta ipɨatɨtɨ tuicha. Mburuvicha ocovara vae  #Jare Galilea pe ñugüɨnoi rambueve, Jesús jei jemimboe reta pe: —Che cuimbaerã ayeyapo vae penti vae chemeeta ĩru vae reta pe.  3Ẽrei ndarau pepuere pembɨsɨrɨ cua nunga aña, jaeño piyerure yave Tumpa pe piyecuacu reve tembíu güi —jei. Jesús umɨmbeu ye umanota co S—Pepurugüɨrovia'ã ramo —jei Jesús chupe reta—. Añete che jae peve, aramoi pepurugüɨrovia michi ete penti mostaza jãɨcue michi-raɨ vae rami. Ẽrei jocua nunga mburugüɨrovia penoi yave, pepuereta pere cua ɨvɨtu guasu pe: ‘Ecua cua güi epɨta joco pe’, jare oota co. Ndarau mbae yavai peve —jei—. 0YJayave Jesús jemimboe reta yugüeru Jesús oĩ vae pe upɨrandu chupe, jae retaño jae ndive ñugüɨnoi yave: —¿Maera pa ore orepuere'ã numbɨsɨrɨ aña? oWJayave Jesús uñeengata aña pe, jare aña usɨrɨ cunumi güi. Jare jupivoiño cunumi ucuera. wgJayave Jesús jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Yavai pe reta cua ɨvɨ pe pico vae pepurugüɨrovia vaerã. ¿Quirãi regua ra apɨtata pe reta ndive? ¿Quirãi regua ra arupɨata peve? Peru cheve cua pe jocua cunumi —jei. ^5Aru nderemimboe reta pe umbɨgüera vaerã tẽi, ẽrei jae reta ipuere'ã —jei. —CheYa, iparareco cheraɨ. Echa'ã imbaerasɨ iñãca pe jare uiporara oĩ. Jeta vese ma oa tata pe. Oa vi ɨ pe —jei—.  Jare yugüeru uvãe yave jeta ñugüɨnoi vae pe, penti cuimbae ou oovãiti Jesús. Uyeatɨca jae jovai, jare jei chupe: ) Jayave Jesús jemimboe reta uicuaa jae imiari oĩ chupe reta Juan upurumbɨbautizase vae re. Jesús umbɨgüera cunumi aña oya jese vae 4a Ẽrei che jae peve, Elías ou ma co, jare Israel pegua reta uicuaa'ã. Jáeramo uyapo reta chupe jae reta uipota vae. Jae ramiño vi jae reta uiporaracata cheve —jei. Y+ —Añete Elías rani co outa —jei Jesús—, jare opaete uyapɨcatuta. }~s Jayave jemimboe reta upɨrandu chupe: —¿Maera pa jei mboroyocui re oporomboe vae reta Elías rani co outa? Y}+ Jare ɨvɨtu guasu güi ugüeyɨ yugüeru rambueve, Jesús oyocui reta: —Agüɨye pemɨmbeu quía pe cua peecha vae, ndei che cuimbaerã ayeyapo vae aicove ye ayu umanocue vae reta ipɨte güi mbove. X|)Jare umae reta ye yave, uecha'ã ma quía jae reta ndive, jaeño Jesús. X{)Jayave Jesús ou oñono ipo jese reta jare jei: —Pepũa. Agüɨye pequɨye. az;Jare Jesús jemimboe reta cua uyandu yave, oa ɨvɨ re. Echa'ã uquɨye ete reta. OyPedro uyemɨngueta oĩ rambueve, amapɨ̃tu jembipe vae umɨguarasɨ̃a reta, jare amapɨ̃tu güi uyendu ñee. —Cua co jae cheRaɨ aau ete vae. Chembɨyerovia ete. Piyapɨsaca jese —jei. ax;Jayave Pedro jei Jesús pe: —OreYa, icavi co ñaĩ vaerã cua pe. Nde ndipota yave, turuyapo cua pe mbapɨ guarasɨ̃a ñanaroquɨ pegua, penti nembaerã, penti Moisés peguarã jare penti Elías peguarã —jei. ]w3Jare uyecuaa chupe reta Moisés jare Elías uyemɨngueta ñugüɨnoi Jesús ndive. }vsJare joco pe uyembɨambɨe jae reta jovai. Jova jembipe guarasɨ jembipe rami, jare jemimonde tĩ asɨ jare uvera. u /Seis ara ma uasa yave, Jesús güɨraa Pedro, Jacobo jare Juan - jae co Jacobo tɨvɨ - ĩru reta ipɨte güi penti ɨvɨtu guasu ɨvate vae re. t'Añete che jae peve, ndei amocue cua pe ñugüɨnoi vae reta umano mbove, cherechata che cuimbaerã ayeyapo vae cheporoyocuia pe —jei.9skEcha'ã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu yeta cheRu imbaepuere reve ángel cheve uyeyocui vae reta ndive. Jare jayave ameeta opaete vae pe penti penti uyapo vae rupi —jei—. 1r[¿Mbae ra umɨnganata quía, umɨngana yave opaete ɨvɨ pegua, ẽrei ipuere'ã yave uñuvatu jecove? ¿Mbovɨ ra umbɨepɨta quía ogua ye vaerã jecove? —jei—. tqaUipota uñuvatu jecove vae ndarau ipuere. Ẽrei umeeta jecove chereco pegua vae uñuvatuta co —jei—. !p;Jayave Jesús jei jemimboe reta pe: —Ime yave quía uipota oo cherupíe vae, tiñacañɨ iyugüi, tovoɨ icurusu, jare too cherupíe —jei—. ao;Ẽrei Jesús uyerova jare jei Pedro pe: —Esɨrɨ chegüi, Satanás. Ndipota chembɨavai. Echa'ã nde ndiyemɨngueta neĩ ɨvɨ pegua reta uyemɨngueta rami, ndiyemɨngueta'ã Tumpa uyemɨngueta rami —jei. +nOJayave Pedro güɨraa Jesús ĩru reta ipɨte güi, jare umbɨpɨ umbɨeta chupe. Jei: —Tumpa tanemborɨ, cheYa. Agüɨye etei tuyeyapo ndeve cua —jei. mmSJare jocua ara reta güive Jesús umɨmbeu jemimboe reta pe quirãi jae oota co Jerusalén pe, jare quirãi tenta guasu pegua reta itenondegua reta jare sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta uiporaracata co chupe, jare quirãi jae uyeyucacata, jare quirãi mbapɨ ara rupi icove yeta ou umanocue vae reta ipɨte güi. lJayave Jesús oyocui jemimboe reta agüɨye vaerã umɨmbeu quía pe jae co Cristo, Tumpa ombou vae. Jesús umɨmbeu umanota co ck?Jare ameeta ndeve mboroyocuia ara pegua illave reta. Jare ime yave mbae ɨvɨ pe niñapɨ̃tita vae, Tumpa vi uñapɨ̃tita ara pe. Jae ramiño vi ime yave mbae ɨvɨ pe ndiyorata vae, Tumpa vi oyorata ara pe —jei. j}Jare che jae ndeve, nde co jae Pedro. (Pedro uipota jei: “ita”.) Jare che etei amɨmɨrãtata aiparavo vae reta, ipɨrãta vaerã penti tenta ita tuicha vae iárambo oĩ vae ipɨrãta rami. Jáeramo cañɨtei ndarau ipuere jese reta —jei—. Ai{Jayave Jesús jei Pedro pe: —Simón, nde co jae Jonás taɨ. Tumpa nemɨvendise ma. Echa'ã cheRu ara pe oĩ vae uicuaaca ndeve cua. Mbaetɨ quía ye uicuaaca ndeve —jei—. hJayave Simón Pedro jei chupe: —Nde co jae Cristo, Tumpa ombou vae. Nde co jae Tumpa jecuaeño ico vae Taɨ —jei. Ug#Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —Ẽrei ¿quía pa co che peve? pfYJayave jae reta jei chupe: —Amocue vae jei nde co jae Juan upurumbɨbautizase vae, jare ĩru vae reta jei nde co jae Elías, jare ĩru vae reta jei nde co jae Jeremías ani ĩru Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae —jei reta. 0eY Jare Jesús coiño ma oo uvãe tenta guasu Cesarea Filipo güi. Jayave upɨrandu jemimboe reta pe: —¿Quía pa co che cuimbaerã ayeyapo vae ĩru vae reta pe? d Jayave ramo jemimboe reta uicuaa Jesús jei'ã co chupe reta uñemoa ngatu vaerã mbɨyape ilevadura güi. Jaeño uipota jei chupe reta uñemoa ngatu vaerã fariseo reta jare saduceo reta iporomboe güi. Pedro jei Jesús co jae Cristo, Tumpa ombou vae #c? ¿Maera pa picuaa'ã che jae peve vae? Che jae peve piñemoa ngatu vaerã fariseo reta jare saduceo reta ilevadura güi. Jae'ã peve mbɨyape re —jei. b1 Jare siete mbɨyape apɨsãa vi, ucaru vaerã cuatro mil vae reta? Tembíu jembɨrecue pembatɨ yave, ¿mbovɨ canasta pa pemɨtɨnee? —jei—. Ia  ¿Ndeiño pa picuaa cavi? ¿Pemandua'ã pa? Cue yave apɨsãa pandepo mbɨyape ucaru vaerã cinco mil vae reta. Tembíu jembɨrecue pembatɨ yave, ¿mbovɨ canasta pa pemɨtɨnee? —jei—. .`UJesús uicuaa chugüi mbae jei reta vae, jare jei chupe reta: —Michi ete co pepurugüɨrovia. ¿Maera pa piyemɨngueta mbɨyape peru mbae vae re? —jei—. R_Jayave jemimboe reta jei uyupe: —Cua jei, yaru'ã mbɨyape ramo. g^GJare Jesús jei chupe reta: —Piñemoa ngatu fariseo reta jare saduceo reta ilevadura güi. X])Jesús jare jemimboe reta uyupi chalana pe yugüɨraa ɨ guasu jovaicho cotɨ. Jare ɨ guasu jovaicho pe yugüɨraa ma uvãe yave ramo, Jesús jemimboe reta uicuaa ñacañɨ co güeru vaerã mbɨyape. N\Añave yugüɨreco vae reta icavi mbae vae uyapo vae reta co. Upurugüɨrovia'ã. Jáeramo uipota ayapo vaerã mɨacañɨ chupe reta. Ẽrei jaeño uyeyapota mbae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Jonás pe uyeyapo vae rami, jae reta uicuaa vaerã quía co che —jei. Jayave Jesús oo ye chugüi reta. Fariseo reta ilevadura 6[eJae ramiño vi amo pe neimbove yave pere: ‘Ara pochɨta co cua ara. Echa'ã pɨ̃ta co amapɨ̃tu reta jare ara uyasoi oĩ’ —pere, jei—. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã ara re pemae yave, picuaa mbae uyeyapota vae. Ẽrei picuaa'ã etei mbae añave uyeyapo oĩ vae —jei—. ZẼrei Jesús jei chupe reta: —Amo pe pɨ̃tuta ma yave pe reta pere: ‘Ara cavita co curiye. Echa'ã pɨ̃ta co amapɨ̃tu reta.’ HY Jare fariseo reta jare saduceo reta yugüeru Jesús oĩ vae pe, jare jei chupe uechaca vaerã chupe reta mɨacañɨ ara güi. Echa'ã jae reta uipota uicuaa uyapota ra mɨacañɨ chupe reta. tXa'Jayave Jesús omondo ye yatɨ vae reta. Jayave uyupi chalana pe, jare oo uvãe ɨvɨ Magdala pe.vWe&Jare ucaru vae reta güi cuimbae retaño uyepapa cuatro mil rupi. Uyepapa'ã cuña reta jare sambiaɨ reta. V)%Opareve ucaru, jare iyangapɨɨ reta. Jayave Jesús jemimboe reta umbatɨ tembíu uñepɨsãacue jembɨre vae, jare umɨtɨnee siete canasta. GU$Jayave uipɨsɨ jocua siete mbɨyape jare mbovɨ pira, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape jare pira, jare umee jemimboe reta pe, jae reta umee vaerã yatɨ vae reta pe. LT#Jayave Jesús oyocui yatɨ vae reta uguapɨ vaerã ɨvɨ pe. S"Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Mbovɨ pa mbɨyape penoi? —Ime nonoi siete, jare mbovɨ pira —jei reta. 9Rk!Jayave Jesús jemimboe reta upɨrandu chupe: —¿Quirãita pa yandepuere ñamee mbɨyape cua jeta vae reta pe cua mbaetɨ quiave ico vae pe, jae reta ucaru cavi vaerã? Q Jayave Jesús ueni jemimboe reta jare jei chupe reta: —Aiparareco cua yatɨ vae reta. Echa'ã mbapɨ ara ma ñugüɨnoi che ndive, jare mbaetɨ mbae güɨnoi jou vaerã. Ndarau amondo ye reta ucaru mbae reve, agüɨye vaerã ipɨtu tape rupi —jei. /PWJáeramo joco pe yatɨ vae reta ipɨacañɨ. Echa'ã uyandu iupa vae reta uyemɨngueta, jare uecha ipo jovaicho mbae vae reta ucuera, jare icõcho vae reta uguata cavi, jare jesa mbae vae reta umae. Jare opaete vae umbɨadora Israel pegua reta iTumpa. Jesús umɨngaru cuatro mil cuimbae reta yOkJare jeta vae yugüeru jae oĩ vae pe. Jae reta güeru icõcho vae reta, jare ipo jovaicho mbae vae reta, jare jesa mbae vae reta, jare iupa vae reta, jare jeta ĩru imbaerasɨ vae reta oñono Jesús jovai. Jayave Jesús umbɨgüera reta. NJayave Jesús oo joco güi uvãe ɨ guasu Galilea pe oĩ vae pe. Jayave uyupi penti ɨvɨtu guasu re, jare uguapɨ joco pe. 9MkJayave Jesús jei chupe: —Cuña, tuicha co ndepurugüɨrovia. Tuyeyapo ndeve nde ndipota rupi —jei. Jare jupivoiño cuña imembɨ ucuera. Jesús umbɨgüera jeta vae L—Añete tẽi co, carai —jei cuña Jesús pe—. Ẽrei yɨmba-raɨ reta jou tembíu usururucue iya imesa güi oa vae —jei. K Ẽrei Jesús jei chupe: —Icavi'ã yaequi vaerã tembíu sambiaɨ reta güi, ñamee vaerã yɨmba-raɨ reta pe —jei. \J1Jayave cuña ou uyeatɨca Jesús jovai, jare jei chupe: —Carai, chemborɨ. }IsJayave Jesús jei: —Tumpa chembou Israel pegua reta peño. Jae reta ovecha ucañɨ vae reta rami co —jei. H3Ẽrei Jesús jei'ã mbae chupe. Jayave Jesús jemimboe reta yugüeru jei chupe: —Emondo ye jocua cuña. Echa'ã iñeeãta ou yanderaɨcue. xGiJare penti cuña ɨvɨ Canaán pegua joco pe ico. Jae ou Jesús oĩ vae pe jare iñeeãta reve jei chupe: —CheYa, cheparareco. Nde co jae David iñemoñaa reta pegua. Chemembɨ cuña uiporara oĩ. Echa'ã penti aña oya ma jese —jei. LFJayave Jesús oo ye joco güi Tiro jare Sidón iyɨpɨ rupi. ECua reta umɨnguɨa pepɨa. Ẽrei pecaru yave piyepoe mbae reve, jocua umɨnguɨa'ã pepɨa —jei. Cuña Canaán pegua ipurugüɨrovia eDCEcha'ã pepɨa güi oẽ opaete icavi mbae vae: pepɨa pe piyemɨngueta icavi mbae vae, pepuruyuca, piyuvanga menda re, piyapo aguasa, pemonda, peapu ĩru vae reta re, icavi mbae vae pere ĩru vae reta cotɨ —jei—. mCSẼrei jupi mbae vae pere vae, jocua umɨnguɨa pepɨa. Echa'ã pere vae ou pepɨa güi —jei—. VB%Picuaa cavi cua: Ipotave mbae peu vae oo perɨe pe, jare pemombo —jei—. OAJayave Jesús jei chupe reta: —¿Pe retave pa picuaa cavi'ã? m@SJayave Pedro jei Jesús pe: —Emɨmbeu oreve mbae uipota jei cua nemɨjaanga reve ndere vae. g?GPemaeño jese reta. Echa'ã jae reta jesa mbae vae reta uechaca ñugüɨnoi tape ĩru jesa mbae vae reta pe vae rami co. Jare jesa mbae vae uechaca yave tape ĩru jesa mbae vae pe, mocui reve uasavita ɨvɨcua pe —jei. v>e Jayave Jesús jei chupe reta: —Opaete temitɨ reta cheRu ara pe oĩ vae oñotɨ'ã vae uyeequita co. = Jayave Jesús jemimboe reta yugüeru jei chupe: —¿Ndicuaa pa fariseo reta pochɨ co ndeve jocua ndere chupe reta vae re? t<a Ipotave mbae peu vae ipuere'ã umɨnguɨa pepɨa. Jupi mbae vae pere vae, jocua umɨnguɨa pepɨa —jei. z;m Jare Jesús ueni opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta. —Piyapɨsaca cua re, picuaa cavi vaerã —jei—. :' Chembɨadora-raangaiño.Oporomboe cuimbae iporoyocui re.Che jucuarãi'ã aporoyocui’ —jei Tumpa. Jucuarãi jei Isaías —jei. k9O‘Cua reta chepɨu iyuru peño’ —jei Tumpa—.‘Ẽrei ipɨa pe chepɨu'ã etei. r8]Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Añete yepe Isaías imiari peré. Echa'ã jae jei cuarãi: 79Jare jucuarãi omborɨ'ã tu jare ichɨ. Jucuarãi pe reta pemombo Tumpa iporoyocui piyugüi piyapo vaerã yandetenondegua reta iporoyocui —jei—. *6MẼrei pe reta pere cuarãi: ‘Penti vae ipuere jei tu jare ichɨ pe umeeta tẽi chupe reta omborɨ vaerã vae umee ma Tumpa pe.’ Jucuarãi pere —jei—. E5Tumpa oporoyocui cuarãi: ‘Ipɨu nderu jare ndesɨ.’ Jare oporoyocui vi cuarãi: ‘Jei icavi mbae vae tu ani ichɨ cotɨ vae uyeyucacata co.’ Jucuarãi oporoyocui Tumpa —jei—. 4Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Maera pa pe reta piyavɨ Tumpa iporoyocui piyapo vaerã yandetenondegua reta iporoyocui? 3—¿Maera pa nderemimboe reta uyapo'ã yandetenondegua reta iporomboe? ¿Maera pa ucaru reta uyepoe mbae reve? —jei reta. ~2 wJayave fariseo reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta yugüeru Jerusalén güi Jesús oĩ vae pe jare jei chupe: -1S$Jare güeru vae reta uyerure Jesús pe umaeño imbaerasɨ vae reta uyavɨquɨ vaerã jemimonde jembeɨ yepe. Jare opaete jemimonde uyavɨquɨ vae reta ucuera. v~~)}||{zzIz yqxwwQvv"uttgsmrr,qMp|onmmBll1kj>S==,<<$;{::99S88*76K55H443f320/-,+*))7((%& %V$*#r"*! n6!)v(@;oC p  |\F(v.U%Noé ico rambueve, ɨvɨ pegua reta uyapo icavi mbae vae. Jae ramiño vi che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye yave, ɨvɨ pegua reta uyapota icavi mbae vae —jei—. R$Ẽrei mbaetɨ quía uicuaa mbae ara pe ani mbae ora pe yepe cua uyeyapota, jaeño cheRu. Ángel ara pe ñugüɨnoi vae reta uicuaa'ã. Che co jae Tumpa Taɨ. Ẽrei che ave aicuaa'ã —jei—. E#Ara jare ɨvɨ opata, ẽrei chiñee ndarau opa —jei—. "Añete che jae peve, cua ɨvɨ pe añave yugüɨreco vae reta ndarau opa umano ndei opaete cua mbaembae uyeyapo mbove —jei—. !Jae ramiño vi pe reta peecha yave opaete cua mbaembae uyeyapo ñugüɨnoi vae, picuaata che coiño ma co aĩ —jei—. { Yandepuere yamɨjaanga ɨva. Piyemboe jese —jei—. Joquɨ yave, picuaa uyaro ma co ama oquɨ vaerã —jei—. 'Jare amondota ángel cheve uyeyocui vae reta trompeta uñee reve, jae reta güeru vaerã aiparavo vae reta opaete ɨvɨ rupi güi —jei—. =sJayave mbae uyecuaata ara re. Jocua uicuaacata ɨvɨ pegua reta pe che cuimbaerã ayeyapo vae ayu yeta co. Jayave opaete atɨ Israel pegua reta ipɨatɨtɨta jare cherechata ayu amapɨ̃tu reve ara güi. Che cuimbaerã ayeyapo vae anoita mbaepuere tuicha vae, jare ayembɨadoracata opaete vae pe —jei—. dAJayave opa uiporara reta jocua ara reta pe yave, guarasɨ uñemɨpɨ̃tumimbita, jare yasɨ ndarau ma jembipe, jare yasɨtata reta oata ara güi, jare opaete ara re mbaepuere güɨnoi vae reta ucãtata —jei—. nUUmano vae jetecue oĩ vae pe uyembatɨta uruvɨ reta —jei—. Cuimbaerã uyeyapo vae ou yeta dATamɨjaanga ama uvera vae. Echa'ã ama uvera vae uyecuaa opaete ara re guarasɨ oẽ vae cotɨ güi guarasɨ uique vae cotɨ pe. Jae ramiño vi che cuimbaerã ayeyapo vae ayecuaata opaete vae pe ayu ye yave —jei—. CJayave ĩru vae reta jei yave peve: ‘Mase, ime co ñana pe oĩ’, agüɨye pecua. Jare ĩru vae reta jei yave peve: ‘Mase, ime co cua o pe oĩ’, agüɨye perovia —jei—. DMase, amɨmbeu ma peve cua, ndei uyeyapo mbove —jei—.  wAmocue upurumbɨtavɨ vae reta jeita: ‘Che co jae Cristo’, jare ĩru upurumbɨtavɨ vae reta jeita: ‘Che co jae Tumpa iñee umɨmbeu vae.’ Jare jae reta uyapota mɨacañɨ reta, umbɨtavɨ vaerã tẽi Tumpa uiparavo vae reta —jei—. , QAramoi jocua ara reta pe quía jeita peve: ‘Mase, co oĩ Cristo’, ani jeita: ‘Mase, pee oĩ Cristo.’ Jucuarãi jei yave, agüɨye perovia —jei—. - SJare yandeYa uipota'ã yave opa vaerã jocua ara reta, mbaetɨta tẽi quía ipuere ico. Ẽrei Tumpa uiparavo vae reta jeco pegua opata jocua ara reta —jei—. ( IEcha'ã jocua ara reta pe ɨvɨ pegua reta uiporara eteta. Jucuarãi'ã uiporara reta ɨvɨ uyeyapo güive, jare ndarau ye jucuarãi uiporara reta —jei—. ` 9Jare piyerure Tumpa pe agüɨye vaerã pesi roɨ ma yave ani mbutuu ara pe —jei—. dAJare ipurúa vae reta jare umɨcambu vae reta uiporara eteta jocua ara reta pe —jei—. Z-Jare ico pe oĩ vae agüɨye tou ye jenta pe güɨraa vaerã iyasoya —jei—. \1Jare o cupe re oĩ vae agüɨye tuique jo pe güɨraa vaerã imbaembae —jei—. I Jayave Judea pe ñugüɨnoi vae reta tosi ɨvɨtu guasu cotɨ. SJare peechata icavi mbae vae opaete urucumegua vae uyemboɨ oĩ o uñeñono tee Tumpa peguarã vae pe. Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Daniel jei uyecuaata co. (Umɨngueta vae tuicuaa) —jei—. &EJare cua ñee icavi vae Tumpa iporoyocuia pegua jerãcuata opaete ɨvɨ rupi opaete ɨvɨ pegua reta uyandu vaerã. Jayave cua ara reta opata co —jei—. M Ẽrei jõsata oo uvãe iyapɨ pe vae uyembɨasacata co —jei—. yk Jare jeta vae uyapota icavi mbae vae. Jáeramo jeta tenonde yave upuruau vae reta ndarau ma upuruau —jei—. ' Jare jeta upurumbɨtavɨ vae reta jeita: ‘Che co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae.’ Jáeramo jae reta umbɨtavɨta jeta vae —jei—. gG Jare jeta vae uñatima yeta Tumpa güi jare uñemeeta reta jare uñemɨtarẽɨta —jei—. ~7 Jayave ĩru vae reta pemeeta uiporaracata peve vae reta pe, jare piyeyucacata. Jare piñemɨtarẽɨcata opaete vae pe chereco pegua —jei—. B}Ẽrei cua susere reta uyembɨpɨ ramo co oĩ —jei—. I| Penti ɨvɨ pegua reta uñerãrota ambɨe ɨvɨ pegua reta ndive, jare mburuvicha reta uñerãrota ĩru mburuvicha reta ndive. Jare imeta caruai reta jare ɨvɨcãta jeta que rupi —jei—. b{=Imeta co ñerãro reta coiño pegüi. Imeta vi ñerãro reta mbɨrɨ pegüi. Piyandu yave cua reta regua, agüɨye pequɨye. Cua susere reta uyeyapoñotai co. Ẽrei cua susere reta ndei ave co opa vaerã —jei—. z'Echa'ã yugüeruta jeta cheree pe uyembɨjeeta vae reta. Jae reta jeita: ‘Che co jae Cristo.’ Jare umbɨtavɨta jeta vae reta —jei—. Xy)Jayave Jesús jei chupe reta: —Piñemoa ngatu agüɨye vaerã petavɨ. Tx!Jare Jesús uguapɨ oĩ rambueve ɨvɨtu guasu Olivos re, jemimboe reta yugüeru jae oĩ vae pe jare jei chupe, jae retaño jae ndive ñugüɨnoi yave: —Emɨmbeu oreve, ¿quirãi yave pa cua uyeyapota? Jare ndeyu yeta ma yave, ¿quirãita pa nduicuaa? Jare cua ara reta opata ma yave, ¿quirãita pa nduicuaa? —jei reta. MwJare Jesús jei chupe reta: —¿Pemae pa peĩ opaete cua o reta re? Añete che jae peve, ndarau upɨta penti ave ita ĩru ita iárambo. Opaete uyeitɨta co —jei. Mbaesusere reta uyeyapota vae v Jayave Jesús oẽ Tumpa jo güi. Jare jemimboe reta yugüeru uechaca Jesús pe opaete o Tumpa jo pe ñugüɨnoi vae reta. ouW'Che jae peve, ndarau ma cherecha pere regua: ‘Tuyembɨadoraca yandeYa jee re ou vae’ —jei.*tO&Mase, Tumpa usɨrɨta ma pegüi. s%Jerusalén pegua reta, pe reta piyuca Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta. Pe reta piyapi ita pe piyuca Tumpa ombou peve vae reta. Jeta vese ma chequɨrẽɨ tẽi pumbatɨ, uru umbatɨ imembɨ reta ipepo igüɨ pe rami, ẽrei pe reta pipota'ã —jei—. )rK$Añete che jae peve, cua reta jare opaete ĩru vae reta imano re pe reta añave pico vae piyembɨjecota —jei—. Jesús ipɨatɨtɨ Jerusalén pegua reta re q#Jare pe reta penoita teco opaete jupi vae reta imano re. Tenonde voi Abel uyeyucaca - jae co jupi vae - jare taɨcue rupi Berequías taɨ Zacarías jee vae uyeyucaca. Echa'ã Zacarías umano maemɨmba uyeyucacue uñemeearenda jare Tumpa jo ipãu pe —jei—. "p="Amondota peve chiñee umɨmbeu vae reta jare iyaracuaa catu vae reta jare cheporoyocui re oporomboe vae reta. Picututa curusu re amocue vae piyuca, jare pinupata chicote pe amocue vae petupao reta pe jare peaɨcuemoñata reta penti tenta guasu güi ĩru tenta guasu pe —jei—. 'oG!Pe reta mboi reta rami co. Añete co, pe reta mboi reta iñemoñaa reta rami co. Ndarau etei piyerepɨ Tumpa perãa yave peo vaerã tata guasu pe —jei—. Mn Agüɨyeta tẽi ma piyapo petenondegua reta uyapo rami —jei—. m!Jucuarãi pere ramo, picuaaca quirãi pe reta co jae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uyuca vae reta iñemoñaa reta pegua —jei—. Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã pe reta piyapo Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta iteõgüerɨru reta, jare pemopõra jupi vae reta iteõgüerɨru reta —jei—. j5Jae ramiño vi ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi pe reta co jae jupi vae reta, ẽrei pepɨa tɨnee tavɨ jare icavi mbae vae pe —jei—. DiPe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã pe reta co jae teõgüerɨru uñemotĩ cavi vae reta rami. Jocua nunga teõgüerɨru ipõra echa, ẽrei japɨpe pe tɨnee umanocue vae reta icãgüecue reta pe jare iquɨa —jei—. 4haPe reta co jae fariseo reta. Pe reta co jae jesa mbae vae reta rami. Piyoe rani pepɨa, taza jare plato japɨpe rupi piyoe rami. Jayave icupe rupi vi uyeyoeta —jei—. (gIPe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Pe reta co jae taza jare plato icupe rupiño uyeyoe vae rami. Ẽrei pepɨa iquɨa co. Echa'ã pipota ĩru vae reta imbaembae jare piyapo icavi mbae vae —jei—. /fWPe reta co jae jesa mbae vae uechaca ñugüɨnoi tape ĩru vae reta pe vae reta rami. Pe reta peatẽɨ pemocui penti ñeti, ẽrei pemocui penti camello —jei—. e)Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã pemee Tumpa pe diezmo temitɨ reta penoi vae güi. Ẽrei cua michi ete. Mboroyocui jei peve piyapo vaerã jeta ete cua güi. Echa'ã jei peve piyapo vaerã jupi vae jare pepuruparareco vaerã jare pepurugüɨrovia vaerã. Piyapo'ã opaete cua. Icavi co pemee vaerã Tumpa pe jocua nunga diezmo. Ẽrei piyapota tẽi jupi vae jare pepurupararecota tẽi jare pepurugüɨroviata tẽi —jei—. dJae ramiño vi ime yave quía: Ara jee re ayapota, jei vae, Tumpa uñemɨĩru ara ndive. Echa'ã ara Tumpa iguapɨa co —jei—. cwJae ramiño vi ime yave: Tumpa jo jee re ayapota, jei vae, Tumpa jo pe ico vae uñemɨĩru Tumpa jo ndive —jei—. b3Jáeramo ime yave quía: Uñemeearenda jee re ayapota, jei vae, opaete ofrenda uñemeearenda pe oĩ vae uñemɨĩru uñemeearenda ndive —jei—. faEPe reta co jae jesa mbae vae reta rami. Pe reta pearacuaa'ã. Echa'ã jocua ofrenda uñeñono tee Tumpa peguarã, uñemeearenda pe oĩ ramoño. Jáeramo uñemeearenda uyembujupica ete ofrenda uñemee vae güi —jei—. s`_Jae ramiño vi pe reta pere: ‘Ime yave quía: Uñemeearenda jee re ayapota, jei vae, jocua mbae'ã co. Ẽrei ime yave quía: Ofrenda jee re uñemeearenda pe oĩ vae ayapota, jei vae, uyapota co jei uyapota vae’ —pere, jei—. __7Pe reta co jae jesa mbae vae reta rami. Pe reta pearacuaa'ã. Echa'ã jocua oro uñeñono tee Tumpa peguarã, Tumpa jo pegua co ramoño. Jáeramo Tumpa jo uyembujupica ete jocua oro Tumpa jo pegua güi —jei—. D^Pe reta co jae jesa mbae vae uechaca ñugüɨnoi tape ĩru vae reta pe vae reta rami. Piporarata co. Echa'ã pe reta pere: ‘Ime yave quía: Tumpa jo jee re ayapota, jei vae, jocua mbae'ã co. Ẽrei ime yave quía: Oro Tumpa jo pegua jee re ayapota, jei vae, uyapota co jocua jei uyapota vae’ —pere, jei—. []/Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã peo peeca opaete ɨ guasu rupi jare ɨvɨ rupi pevãe vaerã penti pepuere pemɨquɨrẽɨ peporomboe güɨrovia vaerã vae. Jare güɨrovia yave peporomboe, jecuae pemboe mbaembae re. Jocua jeco pegua jae uyeyapo icavi mbae vaerã. Pe reta peota tata guasu pe. Jare jae peporomboe re güɨrovia ramo, oota vi tata guasu pe —jei—. \9Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã pepɨ̃ro cuña ime umano vae reta güi opaete imbaembae, jare pucu piyerure Tumpa pe pepurumbɨtavɨ vaerã. Jáeramo piporara eteta co —jei—. ![; Jayave Jesús jei mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta pe: —Pe reta co jae mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta. Piporarata co. Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta. Echa'ã pe reta piyopia ĩru vae reta agüɨye vaerã uique mboroyocuia ara pegua pe. Pe reta etei pique'ã. Ĩru vae reta uipota tẽi uique, ẽrei pe reta piyopia reta agüɨye vaerã uique —jei—. tZa Echa'ã uyembutuicha vae uñemɨmichicata co. Jae ramiño vi uñemɨmichi vae uyembutuichacata co —jei. `Y9 Ime yave quía uipota tenondeguarã ico vae, tuyeyocui opaete ĩru reta pe —jei—. +XO Jare agüɨye pipota ĩru vae reta jei vaerã peve: ‘Cheya.’ Echa'ã pentiño co jae peYa. Jae co che. Echa'ã che co jae Cristo, Tumpa ombou vae —jei—. W Jare agüɨye pere: ‘Cheru’, penti cuimbae ɨvɨ pegua pe. Echa'ã pentiño co jae peRu, jare jae ico ara pe —jei—. %VCẼrei agüɨye pipota ĩru vae reta jei vaerã peve: ‘Oporomboe vae.’ Echa'ã che co jae pomboe vae, jare opaete pe reta cherɨvɨ reta co —jei—. U Jare uipota ĩru vae reta pe uyembɨsaludaca vaerã calle reta rupi jare jei vaerã chupe reta: ‘Oporomboe vae’ —jei—. sT_Yugüɨraa yave tupao pe jare parea pe, jecuaeño uipota uguapɨ tenda tenondegua vae reta pe —jei—. PSMboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta mbae uyapo yave, uipota ĩru vae reta uecha vaerã. Echa'ã jae reta oñono iyee Tumpa iñee jɨru tuicha vae jare uyapo jemimonde pucu —jei—. RJae reta jei ĩru vae reta pe uyapo vaerã yavai uyapo vaerã vae. Yamɨjaanga penti tɨvɨta. Jae reta jei ĩru vae reta pe ovoɨ vaerã penti tɨvɨta poɨ vae. Ẽrei jae reta omborɨ'ã etei ovoɨ vaerã. Uyavɨquɨ'ã etei reta jɨvɨta —jei—. 6QeJáeramo jecuaeño piyapo jei reta peve piyapo vaerã vae. Ẽrei agüɨye piyapo jae reta uyapo rami. Echa'ã jae reta etei uyapo'ã jei peve piyapo vaerã vae —jei—. lPQ—Mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta umɨmbeu peve Moisés iporoyocui reta. =O wJayave Jesús jei jeta vae pe jare jemimboe reta pe: N .Jare mbaetɨ quía ipuere umɨmbeu chupe. Jare jocua ara güive mbaetɨ ye quía uipota upɨrandu Jesús pe mbae re.M-¿Quirãi pa ipuere ico David iñemoñaa reta peguarã? Echa'ã David etei jei chupe: ‘CheYa’ —jei Jesús chupe reta. NL,Echa'ã David jei cuarãi:‘YandeYa jei cheYa pe:Eguapɨ cheyɨpɨ pe cheacata cotɨ,
nderovaicho reta opa amɨamɨri regua’ —jei yandeYa. Jucuarãi jei David aracae —jei—. %KC+—Jucuarãi yave, ¿maera pa David etei jei chupe: ‘CheYa’? Echa'ã Espíritu Santo uicuaaca David pe jucuarãi jei vaerã —jei chupe reta—. !J;*—¿Mbae pa pepɨa pe piyemɨngueta Cristo re? ¿Quía iñemoñaa reta pegua pa co jae? —Jae co David iñemoñaa reta pegua —jei reta chupe. `I9)Jare fariseo reta Jesús oĩ vae pe uyembatɨ yave, Jesús upɨrandu chupe reta: CH(Cua mocui mboroyocui ndiyapo yave, ndiyapo ma co opaete Moisés iporoyocui jei vae jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta jei vae —jei. ¿Quía iñemoñaa reta pegua pa co Cristo? ]G3'Jare jaɨcue rupigua vae co cua: ‘Eau nderapicha nde ndiyerau rami’ —jei—. 9Fm&Cua co jae mboroyocui tenondegua vae —jei—. >Eu%Jayave Jesús jei chupe: —Mboroyocui tenondegua vae co cua: ‘Eau ndeYa Tumpa opaete ndepɨa reve, opaete nderecove reve, jare opaete ndepɨayemɨngueta reve’ —jei—. YD+$Jei chupe: —Oporomboe vae, ¿mbae nunga mboroyocui pa co jae tenondegua vae? C #Jayave penti fariseo - jae co penti mboroyocui re oporomboe vae vi - upɨrandu Jesús pe mbae re. Uipota tẽi uyavɨca chupe. B"Ẽrei fariseo reta uicuaa yave saduceo reta ipuere'ã ma co mbae jei Jesús pe, amocue jae reta uyembatɨ Jesús oĩ vae pe. oAW!Jare yatɨ vae reta cua uyandu yave, ipɨacañɨ Jesús iporomboe re. Mboroyocui tenondegua vae h@I Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Che co jae Abraham, Isaac jare Jacob iTumpa’ —jei Tumpa. Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei—. Tumpa mbaetɨ co umanocue vae reta iTumpa. Jae co tecove güɨnoi vae reta iTumpa —jei. x?iTamɨmbeu peve umanocue vae reta regua. Icove yeta co. ¿Pemɨngueta'ã pa Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae? $>AUmanocue vae reta icove ye yave, cuimbae reta jare cuña reta ndarau umenda. Yugüɨrecota ángel ara pe ñugüɨnoi vae reta yugüɨreco rami —jei—. =%Ẽrei Jesús jei chupe reta: —Pe reta piyavɨ co. Echa'ã picuaa'ã Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae jare Tumpa imbaepuere —jei—. <7Jayave umanocue vae reta icove ye yave, ¿quía nunga vae jembirecorã pa icota jocua cuña? Echa'ã opaete siete reve umenda jae ndive —jei reta. &;GTaɨcue rupi cuña umano vi. P:Ẽrei jae vi umano umɨmembɨ mbae reve. Jae ramiño vi uyeyapo jaɨcue rupigua ye pe. Opaete siete reve umenda jocua cuña ndive, jare opaete siete reve umano umɨmembɨ mbae reve —jei reta—. E9Ico orepɨte pe penti cuimbae seis tɨvɨ reta güɨnoi vae. Cua cuimbae umenda, jare umano umɨmembɨ mbae reve. Cuimbae amɨri jaɨcue rupigua umenda jembirecocue ndive —jei reta—. <8q—Oporomboe vae, Moisés jei ueya yandeve cuarãi: ‘Penti tɨqueɨ vae umano yave, jembirecocue mbaetɨ imembɨ chupe yave, cuimbae amɨri tɨvɨ tumenda jocua cuña ndive. Jayave cuña imembɨ yave, cuimbae tumbɨjee sambiaɨ tɨqueɨ amɨri jee pe.’ Jucuarãi jei Moisés —jei reta chupe—. 67eJare jocua ara etei amocue saduceo reta yugüeru Jesús oĩ vae pe. Opaete saduceo reta jei umanocue vae reta icove ye'ã co. Saduceo yugüeru vae reta jei Jesús pe: 6Cua uyandu reta yave, ipɨacañɨ reta jese. Jayave jae reta yugüɨraa Jesús güi. ¿Icove yeta pa umanocue vae reta? 5!—Jocua César imbae co —jei reta. Jayave Jesús jei chupe reta: —Pemee César pe Cesar pegua, jare pemee Tumpa pe Tumpa pegua. z4mJayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Quía jova íã pa cua? ¿Quía jee pa cua uyecuatía oĩ vae? —jei. u3cPeechaca cheve corepoti mburuvicha guasu ocovara peve vae —jei. Jayave güeru reta chupe penti corepoti. F2Ẽrei Jesús uicuaa jae reta uipota tẽi co uyapo icavi mbae vae chupe, jare jei chupe reta: —¿Maera pa pipota piyavɨca cheve? Pe reta co jae upurumbɨtavɨ vae reta —jei—. J1 Jáeramo emɨmbeu oreve, ¿quirãi pa ndepɨa pe ndiyemɨngueta cua re? César yandeocui yambɨepɨ vaerã chupe corepoti pe. ¿Jupi pa yambɨepɨ vaerã chupe? ani ¿jupi'ã pa? —jei reta. =0sJayave jae reta omondo jemimboe reta Jesús oĩ vae pe herodiano reta ndive. Jae reta jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nduicuaa nde ndere vae añete co. Nde ndeporomboe cavi quirãi Tumpa uipota yaico vaerã vae re. Nde nemae oyovaque opaete pãve re. Nembutuicha'ã penti ave ĩru vae güi —jei reta—. x/iJayave fariseo reta uyembatɨ, jare uyemboemboe quirãi ipuere uyavɨca Jesús pe jae uyemɨngueta yave. t.aEcha'ã Tumpa ueni jeta vae reta ẽrei mbovɨño uiparavo —jei. ¿Jupi pa yambɨepɨ vaerã César pe? X-) Jayave mburuvicha guasu jei jembiocui reta pe: ‘Piñapɨ̃ti ipo rupi jare ipɨ rupi, jare peraa cua güi pemombo oca pe pɨ̃tumimbi oĩ vae pe. Joco pe uyaota jare jãi umbɨquɨrɨrɨuta’ —jei—. , Jayave jei chupe: ‘Cheamigo, ¿quirãi pa ndique cua pe temimonde menda pegua mbae reve?’ Ẽrei cuimbae jei'ã mbae ave —jei—. '+G Jare mburuvicha guasu ou uvãe yave umae vaerã yugüeru vae reta re, uecha joco pe penti cuimbae temimonde menda pegua mbaetɨ güɨnoi vae —jei—. ]*3 Jayave mburuvicha guasu jembiocui reta yugüɨraa calle rupi jare umbatɨ opaete uvãe chupe vae reta - icavi vae uyapo vae reta jare icavi mbae vae uyapo vae reta. Jare mburuvicha guasu jo tɨnee ma —jei—. })s ‘Jáeramo pecua calle rupi jare pere opaete pevãe chupe vae reta pe yugüeru vaerã menda pe’ —jei, jei—. .(UJayave mburuvicha guasu jei jembiocui reta pe: ‘Opaete uyeyapɨcatu ma oĩ yayapo vaerã menda. Ẽrei aparea chupe vae reta uyapo'ã jupi vae’ —jei, jei—. 9'kẼrei mburuvicha guasu uicuaa yave cua regua, pochɨ ete co. Jáeramo omondo isundaro reta opa vaerã uyuca jocua upuruyuca vae reta jare uapɨ vaerã jenta guasu —jei—. ~&uJare ĩru reta uipɨsɨ mburuvicha guasu jembiocui reta, uyapo icavi mbae vae chupe reta jare uyuca reta —jei—. Z%-Ẽrei jae reta uipota'ã yugüɨraa. Penti vae oo ico pe. Ĩru vae oo umaemee. $+Jayave mburuvicha guasu oyocui ye ĩru jembiocui reta. Jei chupe reta: ‘Pecua pemɨmbeu aparea chupe vae reta pe: Mase, jáema oĩ peu vaerã. Ayucaca ma chegüeye reta jare ĩru cherɨmba iquɨra vae reta. Ayapɨcatu ma opaete. Pecua menda pe’ —pere, jei, jei—. #+Uparea ma amocue vae pe yugüeru vaerã menda pe. Jayave omondo jembiocui reta ueni reta vaerã. Ẽrei jae reta ñatẽɨ yugüeru —jei—. "7—Mboroyocuia ara pegua penti mburuvicha guasu rami co. Jocua mburuvicha guasu taɨ umendata. Jáeramo mburuvicha guasu uyapo parea —jei—. `! ;Jare Jesús imiari ye joco pe ñugüɨnoi vae reta pe umɨjaanga reve. Jei chupe reta: E .Jare jae reta uipota tẽi uipɨsɨ Jesús. Ẽrei ipuere'ã. Echa'ã uquɨye jeta vae reta güi. Echa'ã jocua jeta vae reta güɨrovia Jesús co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae.*M-Jare sacerdote reta itenondegua reta jare fariseo reta cua uyandu yave, uicuaa cua Jesús umɨjaanga reve jei vae uicuaaca quirãi jae reta teco güɨnoi. ,Ime yave quía jocua ita re uyepɨaca vae, uñemopẽta co. Jare ime yave quía jocua ita oa jese vae, opata umbɨperasoraso —jei. +O+Jáeramo che jae peve, pe reta ndarau pico Tumpa iporoyocuia pe. Tumpa umeeta ĩru reta pe yugüɨreco vaerã joco pe. Jae reta uyapota jupi vae —jei—. -*Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Pemɨngueta'ã pa cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae?‘Ita tenta iyapoa reta omombo vae uyeyapo ma ita tenondegua vae.YandeYa uyapo cua.Yaecha ma, jare yandepɨacañɨ jese.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei—. N)Jayave jae reta jei Jesús pe: —Opata uyuca jocua cuimbae icavi mbae vae reta, jare uiporucata ico ambɨe vae reta pe. Jae reta umeeta co iya pe imbaerã uva yagüɨye ma yave —jei reta. _7(Jáeramo co iya ou ye yave, ¿mbae ra uyapota jocua co iporúa reta pe? —jei. T!'Jayave jae reta uipɨsɨ co iya taɨ omombo co güi jare uyuca —jei—. $A&Ẽrei co iporúa reta uecha yave co iya taɨ, jei reta uyupe: ‘Cua co jae iyarã vae. Yaa yayuca, jare yande yaicota co iyarã’ —jei reta, jei—. pY%Jayave taɨcue rupi co iya ombou taɨ. Jei tẽi iyupe: ‘Aramoi uipɨuta cheraɨ’ —jei, jei—. 3$Jayave co iya ombou ye jeta catu ete jembiocui reta tenonde ombou vae güi. Ẽrei co iporúa reta jecuae jucuarãi uyapo ye chupe reta —jei—. #Ẽrei co iporúa reta uipɨsɨ co iya jembiocui reta, jare uinupa penti vae, jare uyuca ĩru vae, jare uyapi ita pe ĩru vae —jei—. .U"Jare uva yagüɨye ma yave, co iya ombou amocue jembiocui reta co iporúa reta pe, jae reta umbɨyao vaerã tẽi uva reta, iya güɨnoi vaerã imbaerã —jei—. mS!Tamɨmbeu ye peve amɨjaanga reve cua: Ico penti cuimbae icorã uiquẽse vae. Jayave oñotɨ pɨpe jeta uva. Jayave oyoo ɨvɨ, jare uyapo uva uitami pɨpe vaerã. Uyapo vi penti chapapa, umae vaerã ɨvate güi opaete co re. Jayave uiporuca ico ĩru vae reta pe, jae reta uyandareco vaerã jese. Jayave co iya oo mbɨrɨ ambɨe ɨvɨ pe —jei—. U# Echa'ã Juan ou uicuaaca peve jupi vae, ẽrei pe reta perovia'ã. Ẽrei mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare cuña aguasa rupi yugüɨreco vae reta güɨrovia. Jare yepe tẽi cua picuaa, ẽrei peeya'ã piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Jecuae peatẽɨ perovia Juan —jei—. Co iporúa icavi mbae vae reta 2]¿Quía nunga pa cua mocui vae güi uyapo tu jei vae? —jei. Jayave jae reta jei chupe: —Jocua tenonde tu oyocui vae. Jayave Jesús jei chupe reta: —Añete che jae peve, mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare cuña aguasa rupi yugüɨreco vae reta uiqueta perenonde Tumpa iporoyocuia pe. $AJare cuimbae jei ĩru taɨ pe: ‘Cheraɨ, cua ara ecua eparavɨquɨ checo pe.’ Taɨ jei chupe: ‘Aata aparavɨquɨ, cheru.’ Ẽrei oo'ã —jei—.  Taɨ jei chupe: ‘Aata'ã aparavɨquɨ.’ Ẽrei taɨcue rupi iquɨrẽɨ oo. Jáeramo oo uparavɨquɨ tu ico pe —jei—. -S¿Quirãi pa pepɨa pe piyemɨngueta cua re? Penti cuimbae güɨnoi mocui taɨ reta. Ou jei penti taɨ pe: ‘Cheraɨ, cua ara ecua eparavɨquɨ checo pe.’ : mJayave jei reta Jesús pe: —Nduicuaa'ã. —Che vi ndarau amɨmbeu peve mbae nunga mbaepuere anoi cua mbaembae ayapo vaerã —jei Jesús chupe reta—. Mocui taɨ reta O Ẽrei yandepuere'ã yae: ‘Ɨvɨ pegua reta co ombou.’ Echa'ã yaquɨye tenta guasu pegua reta güi. Echa'ã opaete vae güɨrovia Juan co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae —jei reta uyupe.   ¿Quía pa ombou Juan upurumbɨbautiza vaerã? ¿Tumpa pa ombou? ani ¿ɨvɨ pegua reta pa ombou? —jei. Jayave jae reta jei uyupe: —Yae yave: ‘Tumpa co ombou’, jae jeita yandeve: ‘Jucuarãi yave, ¿maera pa perovia'ã?’ —jei reta uyupe—. < qJayave Jesús jei chupe reta: —Che vi tapɨrandu peve mbae re. Pemɨmbeu yave cheve, che vi amɨmbeuta peve mbae nunga mbaepuere anoi cua mbaembae ayapo vaerã —jei—. F Jare Jesús uique ye yave Tumpa jo pe, sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta yugüeru jae oĩ vae pe oporomboe rambueve, jare upɨrandu chupe: —¿Mbae nunga mbaepuere pa nenoi cua mbaembae ndiyapo vaerã? ¿Quía pa umee ndeve mbaepuere cua ndiyapo vaerã? —jei reta. Jare ime yave mbae pipota vae, piyerure Tumpa pe jese. Jare perovia yave Tumpa umeeta co peve, penoita co —jei. Jesús imbaepuere q[Jayave Jesús jei chupe reta: —Añete che jae peve, pepurugüɨrovia yave, pe reta vi pepuereta piyapo che ayapo ɨva pe vae rami. Ẽrei pepurugüɨrovia yave, pepuereta vi pere cua ɨvɨtu guasu pe: ‘Pecua cua güi piyemombo ɨ guasu pe’, jare jucuarãita uyeyapo. Pere'ã yave pepɨa pe: ‘Ndarau ndipo uyeyapo’, uyeyapota co peve —jei—. }sJare Jesús jemimboe reta uecha yave ɨva yɨpi vae, ipɨacañɨ jese jare jei: —Ɨmambae yɨpi jocua ɨva. 3_Jare uecha penti ɨva coiño tape güi. Jayave oo umae jese, ẽrei uvãe'ã ía, jaeño joquɨ. Jayave jei ɨva pe: —Ndarau etei ma ndeía. Jare ɨmambae ɨva yɨpi. W'Pɨareve pe neimbove yave Jesús oo ye Jerusalén cotɨ, jare iyembaɨ. kOJayave Jesús ueya reta. Oo Jerusalén güi Betania pe, jare joco pe ico. Ɨva ía mbae vae "=Jayave jei reta Jesús pe: —¿Ndiyandu pa cua reta jei vae? Jayave Jesús jei chupe reta: —Ayandu. ¿Pemɨngueta'ã pa cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae?‘Nde nemee sambiaɨ reta jare imeño ucambu vae reta pe nembɨadora vaerã.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei. /Jare sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta uecha mɨacañɨ Jesús uyapo vae reta, jare uyandu vi sambiaɨ Tumpa jo pe ñugüɨnoi vae reta iñeeãta reve jei: —¡Icavi co! Cua co jae David iñemoñaa reta pegua. Jáeramo jae reta pochɨ. Jare yugüeru Jesús oĩ vae pe Tumpa jo pe jesa mbae vae reta jare icõcho vae reta, jare Jesús umbɨgüera reta. M Jare jei chupe reta: —Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Chero uyembɨjeeta o yerure pegua pe.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ. Ẽrei pe reta piyapo ma imonda vae reta iñemia rami —jei. [~/ Jayave Jesús uique Tumpa jo pe, jare omoẽ joco güi opaete umaemee vae reta jare mbae ogua vae reta, jare umbɨyapara corepoti uipepɨca vae reta imesa reta jare pɨcasu reta umee vae reta jenda reta. 5}c Jare jeta vae reta jei: —Cua co jae Jesús. Jae co penti Tumpa iñee umɨmbeu vae Nazaret pegua. Nazaret Galilea pegua co —jei reta. Jesús Tumpa jo pe uyapo vae | Jare Jesús oo ma uvãe yave Jerusalén pe, opaete Jerusalén pegua reta ipɨacañɨ reve jei: —¿Quía pa co jae? v{e Jare Jesús jenonde yugüɨraa vae reta jare jaɨcue rupi yugüɨraa vae reta iñeeãta reve jei: —¡Icavi co! Cua co jae David iñemoñaa reta pegua. Tuyembɨadoraca yandeYa jee re ou vae. Tei reta ‘icavi co’ ara pe —jei reta. zJare jeta vae uipɨso iyasoya tape rupi mburica taɨrusu vae jenonde, jare ĩru vae reta uyasɨa ñanaroquɨ jare oñono tape rupi. 8yiJare güeru mburica jare mburica taɨrusu vae Jesús oĩ vae pe. Jayave Jesús jemimboe reta oñono iyasoya maemɨmba reta icupe re, jare Jesús opo mburica taɨrusu vae re. jxMJayave Jesús jemimboe reta yugüɨraa, jare uyapo Jesús jei chupe reta uyapo vaerã vae. /wW“Pemɨmbeu Jerusalén pegua reta pe:‘Mase, peRuvicha Guasu ou peve.Uñemɨmichi oĩ.Echa'ã opo ou mburica taɨrusu vae re.’ ” Jucuarãi jei. yvkOpaete cua uyeyapo, Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae jei vae uyeyapo vaerã. Echa'ã jae jei cuarãi: uJare ime yave quía mbae jei peve, pere chupe: ‘YandeYa uipota uiporu, ẽrei ɨmambae güeruruca yeta cua pe’ —pere, jei. Rt—Pecua pea tenta guasu-raɨ yanderovai oĩ vae pe —jei—. Peo pevãe yave, pevãeta penti mburica uñeñapɨ̃ti oĩ, jare pevãeta vi mburica taɨrusu vae jae ndive. Piyora peru —jei—. 7s iJare coiño ma Jerusalén güi ñugüɨnoi yave, yugüɨraa uvãe tenta guasu-raɨ Betfagé iyɨpɨ pe, ɨvɨtu guasu Olivos jovai. Jayave Jesús oyocui mocui jemimboe reta: r'"Jayave Jesús uiparareco reta jare uyavɨquɨ jesa chugüi. Jare jupivoiño mocui reve ipuere umae, jare yugüɨraa Jesús jaɨcue.:qo!—Nduipota numae, oreYa —jei reta chupe. p  Jayave Jesús uyemboɨ, jare uenica cuimbae jesa mbae vae reta. —¿Mbae pa pipota ayapo vaerã peve? —jei chupe reta. Jo Jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta uñeengata chupe reta. Uipota tẽi umɨquĩi. Ẽrei jae reta jeiete iñeeãta reve jei: —OreYa, oreparareco. Nde co jae David iñemoñaa reta pegua. Zn-Jare mocui cuimbae jesa mbae vae uguapɨ ñugüɨnoi joco pe tape jembeɨ pe. Jare uicuaa reta Jesús uasa oo oĩ yave, iñeeãta reve jei reta: —OreYa, oreparareco. Nde co jae David iñemoñaa reta pegua. am;Jare yugüɨraa yave tenta guasu Jericó güi, jeta vae yuguɨraa Jesús jaɨcue. KlEcha'ã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ayeyocui vaerã ĩru vae reta pe. Ayu'ã ĩru vae reta uyeyocui cheve vaerã. Ayu amano vaerã, jeta vae aepɨ vaerã —jei. Mocui cuimbae jesa mbae vae qk[Jare ime yave penti pepɨte pe oĩ vae uipota tenondeguarã ico vae, tuyeyocui ĩru reta pe —jei—. !j;Ẽrei pe reta agüɨye piyapo jucuarãi —jei—. Ime yave penti pepɨte pe oĩ vae uipota mbaepuere güɨnoi vae, tuyeyocui ĩru reta pe —jei—. FiJayave Jesús ueni reta. —Picuaa cavi co cua —jei chupe reta—. Mburuvicha ɨvɨ pegua reta oporoyocui, jare mbaepuere güɨnoi vae reta jei ĩru reta pe mbae uyapo vaerã —jei—. ehCJare ĩru diez Jesús jemimboe reta cua uyandu yave, pochɨ reta Jacobo jare Juan pe. ~~<}}6|{{"zFyyOxx_ww'vauuyuttssrGqdppoo9n'mll_kjihh gfedd2cbaa3``_7^]\\[ZZTYrXlWW#VVFUU;TT(S>=<<];P::L99877n6s5443t22i10/..O--_,,q++O*v))(z(&&*%$$2#""k!! `MnS N8': j ] D S 0yg-$jaM@Iyocui ndesundaro reta uyandareco vaerã teõgüerɨru re mbapɨ ara pegua, agüɨye vaerã jemimboe reta yugüɨraa joco pe pɨ̃tu yave oñomi vaerã jetecue. Echa'ã jucuarãi yave, jeita reta opaete vae pe icove ye ma co ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jare jucuarãi yave, jae reta umbɨtavɨta jeta Jesús umbɨtavɨ vae reta güi —jei reta. 4`a?jare jei chupe: —Oreruvicha, oremandúa ma quirãi jocua cuimbae upurumbɨtavɨse vae ndei umano mbove jei mbapɨ ara rupi icove yeta ou umanocue vae reta ipɨte güi. 8_i>Jare jocua ara opaete judío reta uyeyapɨcatu ñugüɨnoi pɨareve peguarã. Jayave pɨareve pe sacerdote reta itenondegua reta jare fariseo reta yugüɨraa Pilato pe, ^=Jare María Magdalena jare ĩru cuña María jee vae uguapɨ ñugüɨnoi teõgüerɨru jovai. Sundaro reta uyandareco teõgüerɨru re S]Jare guarasɨ uique ma yave, penti cuimbae icocatu vae tenta guasu Arimatea pegua José jee vae - jae vi co penti Jesús jemimboe - 3Y_8Cua reta ipɨte pe ñugüɨnoi María Magdalena, jare Jacobo jare José ichɨ María jee vae, jare Zebedeo taɨ reta ichɨ. José oñono Jesús jetecue teõgüerɨru pe X7Jare jeta cuña reta umae ñugüɨnoi mbɨrɨ güi. Cua cuña reta yugüeru Jesús ndive Galilea güi uyeyocui vaerã chupe. lWQ6Jare sundaro reta juvicha Jesús re uyandareco oĩ vae jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta uecha yave quirãi ɨvɨ ucãta jare opaete uyeyapo vae, uquɨye ete jare jei: —Añeteñoi yepe, cua cuimbae co jae Tumpa Taɨ. V75jare oẽ teõgüerɨru reta güi Jesús icove ye yave ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jae reta yugüɨraa Jerusalén pe jare uyecuaa jeta vae pe. mUS4Jare teõgüerɨru reta uyepea, jare jeta uñeñono tee Tumpa peguarã umanocue vae reta icove ye, ~Tu3Jayave Tumpa jo umbɨyao vae osoro mbɨte rupi ɨvate güi ɨvɨ cotɨ. Jare ɨvɨ ucãta jare itape reta ovo. 9Sm2Jayave Jesús tanta usapɨcai, jare umano. PR1Ẽrei ĩru reta jei: —Eãro. Yaecha ou Elías umbɨgüeyɨ vaerã. Q0Jare jupivoi penti vae osi oo umãquɨ esponja vinagre pe, jare oñono tacuarãsɨ re, jare omondo Jesús iyuru cotɨ. `P9/Amocue joco pe ñugüɨnoi vae reta uyandu jare jei tẽi: —Mase, Elías ueni. &OE.Jayave mbapɨ ora ma caaru yave Jesús iñeeãta reve jei: —Elí, Elí, ¿lama sabactani? (Cua uipota jei: “CheTumpa, cheTumpa, ¿maera pa chereya?”) dNA-Jare guarasɨ ara mbɨte güive mbapɨ ora rupi uñemɨpɨ̃tumimbi opaete ɨvɨ pe. fME,Jare imonda vae Jesús ndive uyecutuca vae reta jei icavi mbae vae chupe. Jesús umano Ly+Güɨrovia Tumpa re; Tumpa tuepɨ añave, uipota yave. Echa'ã jae jei: ‘Che co jae Tumpa Taɨ’ —jei, jei reta. HK *—Jae uepɨ ĩru vae reta —jei reta—. Ẽrei ipuere'ã jae uyerepɨ. Jae co Israel pegua reta juvicha guasu yave, tugüeyɨ añave curusu güi, yarovia vaerã jese —jei reta—. J+)Jae ramiño vi sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta oyoyai. 4Ia(—Nde ndere nembusururuta co Tumpa jo jare ndiyapo yeta mbapɨ ara pe —jei reta chupe—. Iyerepɨ. Nde co jae Tumpa Taɨ yave, egüeyɨ curusu güi —jei reta. VH%'Jare uasa vae reta uñeãcambɨvava reve jei icavi mbae vae Jesús pe. {Go&Jare sundaro reta uicutu vi mocui imonda vae reta, jare oñono penti Jesús iyacata cotɨ jare ĩru iyaso cotɨ. F!%Jare oñono reta curusu re Jesús iñãca iárambo uyecuatía mbae umbɨjeco jesegua vae: “Cua co Jesús, judío reta juvicha guasu.” KE$Jayave sundaro reta uguapɨ joco pe uyandareco vaerã Jesús re. mDS#Jayave sundaro reta uicutu curusu re. Jayave uyuguari reta Jesús jemimonde re, uicuaa vaerã mbae nunga penti penti güɨraa iyupe vaerã. Jucuarãi uyapo reta uyeyapo vaerã Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae jei vae. Echa'ã jei cuarãi: “Uyuguari reta cheremimonde re, uicuaa vaerã mbae nunga penti penti güɨraa iyupe vaerã.” Jucuarãi jei. uCc"Jayave umee reta Jesús pe vino uyea mbae iro vae ndive vae. Ẽrei Jesús uicuaa yave mbae jocua, jou'ã. gBG!Jare sundaro reta güɨraa Jesús Gólgata jee vae pe. (Cua uipota jei: “Ãcacuerenda”.) 5Ac Jare yugüɨraa reta rambueve, uecha penti cuimbae Simón jee vae. (Cua Simón tenta guasu Cirene pegua co.) Jayave sundaro reta güɨraaca Simón pe Jesús icurusu. _@7Jare opa oyoyai reta yave, sundaro reta omboi chugüi temimonde pɨ̃ta vae, jare omondeca ye chupe jemimondei. Jayave güɨraa reta mburuvicha guasu joca güi, uicutu vaerã curusu re. Jesús uyecutuca curusu re \?1Jare undɨvɨ reta jese. Jayave uipɨsɨ reta tacuarãsɨ uiporu iñãca re. }>sJayave oñope reta yurãti catuii vae jare umbapúa oñono Jesús iñãca re. Umee reta vi chupe penti tacuarãsɨ uipɨsɨ vaerã ipo iyacata pe. Jayave uyeatɨca reta jae jovai jare oyoyai. —¡Viva, judío reta juvicha guasu! —jei reta. e=CJayave sundaro reta omboi Jesús güi jemimonde jare omondeca chupe temimonde pɨ̃ta vae. <yJayave mburuvicha guasu isundaro reta güɨraa Jesús palacio pe, jare umbatɨ opaete ĩru sundaro reta joco pe. ;Jayave Pilato oyoraca chupe reta Barrabás. Jare uinupaca ma yave Jesús chicote pe, umee sundaro reta pe, uicutu vaerã curusu re. k:OJayave opaete yatɨ vae reta jei: —Ore jare oriñemoñaa reta turugüɨnoi teco imano re. #9?Jare Pilato uicuaa yave ipuere'ã mbae uyapo oyoraca vaerã Jesús - echa'ã judío reta umbɨpɨ uyapo tecorai - jei güeru vaerã chupe ɨ jare uyepoe yatɨ vae reta jovai. Jayave jei chupe reta: —Che anoi'ã teco cua cuimbae jupi vae imano re. Pe reta penoi teco —jei. 8Ẽrei Pilato upɨrandu chupe reta: —¿Mbae icavi mbae vae pa uyapo? Ẽrei jae reta iñeeãta reve jei: —Tuyecutuca curusu re. /7WJayave Pilato upɨrandu chupe reta: —Jucuarãi yave, ¿mbae pa pipota ayapo vaerã Jesús, Cristo jee vae pe? Jayave opaete vae jei: —Tuyecutuca curusu re. 6#Jayave Pilato upɨrandu chupe reta: —¿Quía nunga pa cua mocui cuimbae güi pipota ayoraca vaerã peve? —Barrabás —jei reta chupe. J5 Ẽrei sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta omboemboe yatɨ vae reta uyerure vaerã Pilato pe oyoraca vaerã Barrabás jare uyucaca vaerã Jesús. O4Jare Pilato uguapɨ oĩ yave uãa vaerã Jesús, jembireco ombou quía jei vaerã chupe: —Agüɨye iyapo mbae jocua cuimbae jupi vae pe. Echa'ã aiporara ma pɨare chepau pe jae jeco pegua. U3#Echa'ã jae uicuaa judío reta umee Jesús chupe ñacatãa jese ramo. ~2uJayave Pilato upɨrandu yatɨ vae reta pe: —¿Pipota pa ayoraca vaerã peve Barrabás ani Jesús, Cristo jee vae? P1Jare peresorɨru pe oĩ penti cuimbae jerãcua vae. Jee co Barrabás. g0GJare pascua ara rupi Pilato oyoracañoi penti pereso tenta guasu pegua reta uipota vae. }/sẼrei Jesús jei'ã mbae ave chupe. Jáeramo mburuvicha guasu ipɨacañɨ jese. Pilato jei Jesús umanota co e.C Jayave Pilato jei chupe: —¿Ndiyandu'ã pa quirãi jeta mbaembae re uñeapo reta nderé? - Jare sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta uñeapo Jesús re yave, Jesús jei'ã mbae ave. M, Jare Jesús uyemboɨ mburuvicha guasu jovai. Jayave mburuvicha guasu upɨrandu chupe: —¿Nde pa co jae judío reta juvicha guasu? —jei. —Nde ndere rami jae co che —jei Jesús chupe. y+k Jayave ogua pɨpe ñaeu iyapoa ico, yandeYa jei cheve rami.” Jucuarãi jei. Pilato uyemɨngueta Jesús ndive * Jare jucuarãi uyeyapo Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Jeremías jei vae. Echa'ã jae jei cuarãi: “Jare jae reta omonoo jocua treinta corepoti. Echa'ã Israel pegua reta umbɨepɨ treinta corepoti jocua cuimbae re. Jepɨ co treinta corepoti. @){Jáeramo umbɨjee jocua ɨvɨ: Ɨvɨ tugüɨ jepɨcue. )(KJayave uyemɨngueta reta uicuaa vaerã mbae ra uyapota corepoti pe. Jayave ogua ñaeu iyapoa iɨvɨ, uñeñotɨca vaerã joco pe ambɨe ɨvɨ pegua reta. d'AJayave sacerdote reta itenondegua reta omonoo jocua corepoti jare jei: —Jupi'ã co ñañono ye vaerã cua corepoti jɨru Tumpa jo pe oĩ vae pe. Echa'ã ñamee Judas pe yandepuere vaerã yayucaca Jesús —jei reta. `&9Jayave Judas omombo corepoti Tumpa jo pe. Jayave oẽ Tumpa jo güi oo uyeyuvɨ. L%Jare jei chupe reta: —Ayapo mbaeyoa. Echa'ã amee peve jocua cuimbae teco güɨnoi mbae vae piyucaca vaerã —jei. Jayave jae reta jei Judas pe: —Jocua mbae'ã co oreve. Nde co nenoi teco. $'Jayave Judas (Jesús umee vae) ipɨatɨtɨ uyapo vae re. Echa'ã uicuaa ma quirãi Jesús jovaicho reta umbɨjeco ma Jesús. Jayave güɨraa ye jocua treinta corepoti sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta ñugüɨnoi vae pe. b#=Jayave uipocua Jesús jare güɨraa mburuvicha guasu Poncio Pilato pe umee. Judas imano " )Jare cõe ma yave, opaete sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta uyemboemboe Jesús re, uyucaca vaerã. 9!kKJare Pedro imandúa Jesús jei chupe vae re: “Ndei uru cuimbae uñee mbove, mbapɨ vese ma checuacuta.” Jayave Pedro oẽ joco güi, jare tanta ipɨatɨtɨ reve uyao. 9JJayave Pedro jei Tumpa jee re: —Tumpa tuiporaraca cheve cua jae vae añetete'ã yave. Aicuaa'ã jocua cuimbae. Jare jupivoi uru cuimbae uñee. U#IJare ndei ɨma mbove joco pe ñugüɨnoi vae reta yugüeru jei Pedro pe: —Añete co, nde co jae penti Jesús iĩru. Echa'ã nde ndiyemɨngueta Jesús iĩru reta uyemɨngueta vae rami —jei reta. iKHẼrei Pedro jei ye: —Che jae iĩru'ã co. Tumpa jee re aicuaa'ã jocua cuimbae —jei. 2]GJayave Pedro oo onque tuicha vae cotɨ. Jare ĩru cuñatai uecha jare jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Cua cuimbae co jae penti Jesús Nazaret pegua iĩru. kOF—Che jae iĩru'ã co —jei Pedro opaete vae jovaque—. Aicuaa'ã mbae ndere vae —jei. }sEJare Pedro uguapɨ oĩ oca pe. Jare penti cuñatai ou jei chupe: —Nde vi co jae Jesús Galilea pegua iĩru. Djare jei chupe: —Nde co jae Cristo, Tumpa ombou vae yave, emɨmbeu oreve quía ra ocua oĩ nderé. Pedro uicuacu Jesús eCCJayave amocue vae undɨvɨ Jesús jova re, jare uinupa. Jare ĩru vae reta ocua jese, taB¿Mbae pa pere añave? —jei. Ĩru reta jei chupe: —Icavi'ã co. Icavi co yayucaca vaerã —jei reta. AJayave sacerdote tenondegua cua uyandu yave, pochɨ ramo omondoro jemimondei, jare jei: —Jei ma icavi mbae vae Tumpa cotɨ. ¿Maera ma pa yaeca yeta ĩru vae reta uñeapo vaerã jese? Mase, pe reta piyandu ma icavi mbae vae jei Tumpa cotɨ —jei—. zm@Jayave Jesús jei chupe: —Nde ndere rami jae co che. Ẽrei che jae peve, che cuimbaerã ayeyapo vae cherechata co aguapɨ aĩ Tumpa mbaepuere güɨnoi vae iyɨpɨ pe iyacata cotɨ. Cherechata vi ayu amapɨ̃tu reve ara güi —jei. jM?Ẽrei Jesús quĩiño. Jayave sacerdote tenondegua upɨrandu ye chupe: —¿Nde pa co jae Cristo, Tumpa ombou vae? ¿Nde pa co jae Tumpa Taɨ? Che ndoyocui Tumpa jecuaeño ico vae jee re nemɨmbeu vaerã oreve —jei. #?>Jayave sacerdote tenondegua upũa uyemboɨ jare upɨrandu Jesús pe: —¿Maera pa niñee nemoẽ'ã? ¿Mbae re pa cua reta uñeapo nderé? —jei. }s=Jae reta jei: —Cua cuimbae jei: ‘Chepuere ambusururu Tumpa jo jare ayapo ye mbapɨ ara pe’ —jei, jei reta. <Ẽrei uvãe'ã reta teco jese, yepe tẽi jeta vae iyapu reve uñeapo jese. Taɨcue rupi mocui vae iyapu reve uñeapo jese. ;Jare sacerdote reta itenondegua reta jare opaete ĩru mburuvicha reta ueca quía uñeapo vaerã Jesús re iyapu reve, uyucaca vaerã. J :Jare Pedro oo vi Jesús jaɨcue. Ẽrei mbɨrɨño oo chugüi. Jae uique sacerdote tenondegua joca pe, jare uguapɨ sacerdote tenondegua jembiocui reta ndive, uecha vaerã mbae uyeyapota vae. H 9Jayave Jesús uipɨsɨ vae reta güɨraa sacerdote tenondegua Caifás jenta pe. Jare joco pe uyembatɨ ma mboroyocui re oporomboe vae reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta. M8Ẽrei opaete cua uyeyapo oĩ Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía vae uyeyapo vaerã —jei. Jayave opaete jemimboe reta ueya Jesús, jare opa osi. Jesús uyemboɨ jovaicho reta jovai w g7Jayave Jesús jei yugüeru vae reta pe: —¿Maera pa peru quɨsepucu reta jare ɨvɨra reta chepɨsɨ vaerã, imonda vae pipɨsɨ vae rami? Opa ara aguapɨ pe reta ndive Tumpa jo pe. Joco pe aporomboe, jare chepɨsɨ'ã —jei—. 6Ẽrei jucuarãi yave, ¿quirãita pa uyeyapo Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae? Echa'ã jei jucuarãita co uyeyapo cheve —jei.  5Aipota yave, chepuere ayerure cheRu pe ombou voi vaerã jeta ángel reta cherepɨ vaerã. ¿Ndicuaa'ã pa cua? —jei—.  !4Jayave Jesús jei chupe: —Iñono ye quɨsepucu jɨru pe. Echa'ã opaete quɨsepucu uiporu vae reta uyeyucacata quɨsepucu pe —jei—. ) K3Jare penti Jesús ndive oĩ vae uipɨsɨ iquɨsepucu jare uequi jɨru güi, jare uiporu sacerdote tenondegua jembiocui inambi re, jare uyasɨa inambi chugüi. ~u2Jayave Jesús jei chupe: —Cheamigo, ¿maera pa ndiyapo jucuarãi? Jayave ĩru reta yugüeru uipɨsɨ Jesús. mS1Judas ou voi Jesús oĩ vae pe. —Pɨ̃tu ma, oporomboe vae —jei chupe. Jayave uyurupɨte. 0Jare umeeta vae umɨmbeu ma ĩru reta pe mbae uyapota vae. Jei ma chupe reta: —Jocua ayurupɨteta vae co jae. Pipɨsɨ curi —jei.  /Jare uyemɨngueta oĩ rambueve, ou Judas - jae co jocua doce vae güi penti. Jeta vae yugüeru jae ndive iquɨsepucu reve jare iɨvɨra reve reve. Sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta ombou Jesús pe cua reta. Z-.Pepũa. Yaaño ma. Mase, chemeeta vae coiño ma ou —jei. Uipɨsɨ reta Jesús W'-Jayave ou ye jemimboe reta ñugüɨnoi vae pe jare jei chupe reta: —Peque jare peputuuño ma. Mase, ora uvãe ma. Che cuimbaerã ayeyapo vae penti vae chemeeta cuimbae jeco pochɨ vae reta pe —jei—. mS,Jayave Jesús usɨrɨ ye chugüi reta uyerure Tumpa pe. Uyerure ye tenonde yave uyerure rami. ~u+Jayave ou ye jemimboe reta ñugüɨnoi vae pe, jare uecha oque ye ñugüɨnoi. Echa'ã jae reta jopeɨ ete ma. *Jayave Jesús usɨrɨ ye uyerure Tumpa pe. —CheRu, nde ndipota yave aiporara vaerã, tuyeyapo cheve nde ndere vae —jei. y)Agüɨye peque. Piyerure Tumpa pe, agüɨye vaerã peyoa. Pepɨa pe peratangãtu co, ẽrei perete iyaquɨ co —jei. ;~o(Jayave Jesús ou ye jemimboe reta ñugüɨnoi vae pe, jare uecha oque ñugüɨnoi. Jayave jei Pedro pe: —¿Pepuere'ã pa penti ora yepe peque mbae peĩ chemborɨ vaerã? s}_'Jayave Jesús usɨrɨ catu chugüi reta, jare uyeatɨca ɨvɨ re jare uyerure Tumpa pe. —CheRu, nde ndipota yave, embɨasa chegüi cua aiporarata vae. Ẽrei tuyeyapo cheve nde ndere vae. Agüɨye tuyeyapo che jae vae —jei. |&Jayave jei jocua mbapɨ jemimboe reta pe: —Tuicha chepɨatɨtɨ, jare amano pota echa. Pepɨta cua pe, jare agüɨye peque —jei. r{]%Jayave güɨraa Pedro jare jocua mocui Zebedeo taɨ reta, jare umbɨpɨ ipɨatɨtɨ jare uiporara. $zA$Jayave Jesús oo jae reta jupíe uvãe Getsemaní pe. Jare Jesús jei jemimboe reta pe: —Peguapɨ cua pe, che aa pea pe ayerure Tumpa pe rambueve. /yW#Ẽrei Pedro jei chupe: —Yepe tẽi tamano nde ndive, ẽrei ndarau nducuacu. Jare jucuarãi vi jei opaete Jesús jemimboe reta. Jesús uyerure Getsemaní pe x"—Añete che jae ndeve —jei Jesús chupe—, cua pɨ̃tu etei, ndei uru cuimbae uñee mbove, mbapɨ vese ma checuacuta —jei. owW!Jayave Pedro jei Jesús pe: —Yepe tẽi opaete ĩru reta tandereya, ẽrei che ndarau ndueya. evC Ẽrei aicove ye ayu yave umanocue vae reta ipɨte güi, aata perenonde Galilea pe —jei. muSJayave Jesús jei chupe reta: —Opaete pe reta chereyata cua pɨ̃tu. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Ayucata ovecha reta iyandarecoa, jare ovecha reta opata uñemɨai.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei—. dtAJare opa yave ucanta reta Tumpa pe, oẽ reta yugüɨraa ɨvɨtu guasu Olivos cotɨ. !s;Ẽrei che jae peve, ndarau ma jau uva tɨcuecue, cheRu iporoyocuia pe uva tɨcuecue ipɨau vae pe reta ndive jau regua —jei. Pedro uicuacuta Jesús !r;Cua co jae cherugüɨ. Cherugüɨ uyepɨyereta, Tumpa jei pɨau ye vae uyeyapo vaerã, jare Tumpa umbɨasa vaerã jeta vae pe imbaeyoa reta —jei—. qJayave Jesús uipɨsɨ vi penti copa, jare yasurupai umee ye yave Tumpa pe, umee jemimboe reta pe. —Peu opaete pe reta —jei—. Up#Jare ucaru ñugüɨnoi rambueve, Jesús uipɨsɨ mbɨyape, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape jare umee jemimboe reta pe. —Peu —jei chupe reta—. Cua co jae cherete —jei. oyJayave Judas (Jesús umee vae) jei chupe: —Oporomboe vae, ¿che pa co jae? —Ndere ma co —jei Jesús chupe. CnChe cuimbaerã ayeyapo vae aañotai amano vaerã, uyecuatía oĩ cheregua rami. Ẽrei jocua cuimbae chemeeta vae uiporarata co. Icavi tẽi mona jocua cuimbae mbaetɨ ico yave —jei. emCJayave Jesús jei chupe reta: —Mbɨyape umãquɨ oĩ che ndive plato pe vae co jae. llQJayave jae reta ipɨatɨtɨ, jare jei Jesús pe penti penti rupi: —CheYa, ¿che pa co jae? kJare ucaru ñugüɨnoi rambueve, Jesús jei chupe reta: —Añete che jae peve, penti pepɨte pe oĩ vae chemeeta cherovaicho reta pe. `j9Jare pɨ̃tu ma yave Jesús uguapɨ ucaru vaerã jocua doce jemimboe reta ndive. i Jayave jemimboe reta uyapo Jesús jei chupe reta uyapo vaerã vae. Jare uyapo reta tembíu pascua pegua jou reta vaerã. ehCJayave Jesús jei chupe reta: —Pecua tenta guasu pe pere cuimbae amɨmbeu peve vae pe: ‘Oporomboe vae jei: Ora uvãe ma. Jauta tembíu pascua pegua nerenta pe cheremimboe reta ndive’ —jei, pere chupe, jei. KgJare jocua ara judío reta umbɨpɨ jou mbɨyape ovu mbae vae yave, Jesús jemimboe reta yugüeru jei chupe: —¿Quíape pa ndipota nduyapɨcatu vaerã, tembíu pascua pegua ndeu vaerã? qf[Jayave jocua güive Judas ueca quirãi ipuere umee Jesús chupe reta. Jesús ucaru jemimboe reta ndive e jare jei chupe reta: —¿Mbae pa pemeeta cheve, amee yave Jesús peve? Jayave jae reta jei umeeta co chupe treinta corepoti. d Jayave jocua doce jemimboe reta güi penti Judas Iscariote jee vae oo sacerdote reta itenondegua reta ñugüɨnoi vae pe, /cW Añete che jae peve, opaete ɨvɨ rupi ñee icavi vae jerãcua vae rupi, cua uyapo vae vi jerãcuata, ĩru vae reta imandúa vaerã jese —jei. Judas umeeta Jesús sb_ Cua mbae ipiche cavi vae upɨyere cheré vae pe chembɨpiche cavi ma, ndei añeñotɨca mbove —jei—. |aq Echa'ã yugüɨrecoñotai co iparavete vae reta pe reta ndive, ẽrei che ndarau aicoño pe reta ndive —jei—. `  Ẽrei Jesús uicuaa jei reta vae, jare jei chupe reta: —¿Maera pa pemambeco cuña? Icavi vae co uyapo cheve —jei—. v_e Echa'ã umee yave corepoti re, guɨnoita tẽi jeta corepoti umee vaerã iparavete vae reta pe —jei reta. l^QJare Jesús jemimboe reta cua uecha yave, pochɨ cuña pe. Jei reta: —¿Maera pa umɨcañɨtei? h]Iuique penti cuña. Jae güeru ɨru-raɨ ita alabastro jee vae pegua. Cua ɨru-raɨ tɨnee mbae ipiche cavi vae jepɨ vae pe. Jare cuña upɨyere mbae ipiche cavi vae Jesús iñãca re, Jesús mesa pe uguapɨ oĩ rambueve. f\EJare Jesús oĩ rambueve tenta guasu-raɨ Betania pe Simón ipire ocuise vae jenta pe, &[EẼrei jei reta: —Agüɨye yaipɨsɨ pascua ara rupi, agüɨye vaerã tenta guasu pegua reta uyapo tecorai. Cuña upɨyere mbae ipiche cavi vae Jesús re VZ%Jare uyemboemboe reta quirãi ipuere uipɨsɨ vɨari Jesús uyucaca vaerã. .YUJare sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta uyembatɨ sacerdote tenondegua joca pe. Sacerdote tenondegua jee co Caifás. X—Picuaa mocui araño ma co uata pascua iara uvãe vaerã, jare che cuimbaerã ayeyapo vae añemeecata co ayecutuca vaerã —jei. CW Jare opaete cua jei ma yave, Jesús jei jemimboe reta pe: V5.Jare cua reta yugüɨraata tata guasu pe. Joco pe uiporarata reta jaeño mai pegua. Ẽrei jupi vae reta güɨnoita tecove opa mbae vae —jei.#U?-Jayave che jaeta chupe reta: ‘Añete che jae peve, pemborɨ'ã cherɨvɨ uñererɨ̃roca vae reta. Jare jucuarãi co chemborɨ'ã’ —jaeta, jei—. T},Jayave jae reta vi jeita cheve: ‘OreYa, ¿quirãi yave pa nduecha ndiyembaɨ yave, ani ndeúe yave, ani ambɨe ɨvɨ peguarã ndico yave, ani nenani yave, ani nembaerasɨ yave, ani peresorɨru pe neĩ yave, jare nomborɨ'ã?’ —jeita, jei—. ^S5+‘Che co jae ambɨe ɨvɨ pegua jare pemaeño'ã cheré aico vaerã perenta pe. Chenani yave, pemee'ã cheve cheremimonderã. Chembaerasɨ yave jare peresorɨru pe aĩ yave, pepou'ã chepɨ’ —jaeta, jei—. hRI*‘Echa'ã chiyembaɨ yave, pemee'ã acaru. Cheúe yave, pemee'ã ɨ jau’ —jaeta, jei—. }Qs)Jayave jaeta cheaso cotɨ ñugüɨnoi vae reta pe: ‘Pesɨrɨ chegüi pecua tata opa mbae vae pe. Jocua tata uñemɨcuatɨ̃ro ma oĩ aña guasu jare opaete ángel chupe uyeyocui vae reta pe. Tumpa uiporaracata peve’ —jaeta, jei—. CP(Jayave che jaeta chupe reta: ‘Añete che jae peve, jucuarãi piyapo cherɨvɨ reta pe, yepe tẽi uñererɨ̃roca. Jare jucuarãi piyapo yave, piyapo co cheve vi’ —jaeta, jei—. oOW'‘¿Quirãi yave pa nduecha nembaerasɨ ani peresorɨru pe jare ndopou ndepɨ?’ —jeita, jei—. VN%&‘¿Quirãi yave pa nduecha penti ambɨe ɨvɨ peguarã ndico yave, jare numaeño nderé ndico vaerã orerenta pe? ¿Quirãi yave pa nduecha nenani jare numee ndeve nderemimonderã?’ —jeita, jei—. CM%Jayave jupi vae reta jeita cheve: ‘OreYa, ¿quirãi yave pa nduecha ndiyembaɨ yave jare numee ndecaru? ¿Quirãi yave pa nduecha ndeúe yave jare numee ndeu ɨ?’ —jeita, jei—. L+$‘Chenani yave, pemee cheve cheremimonderã. Chembaerasɨ yave, pepou chepɨ. Peresorɨru pe aĩ yave, peyu pepou chepɨ’ —jaeta, jei—. FK#‘Echa'ã chiyembaɨ yave, pemee acaru. Cheúe aico yave, pemee jau ɨ. Yepe tẽi che co jae ambɨe ɨvɨ pegua, ẽrei pemaeño vɨte cheré aico vaerã perenta pe’ —jaeta, jei—. MJ"Che co jae Mburuvicha Guasu. Jaeta cheacata cotɨ ñugüɨnoi vae reta pe: ‘Peyu pico mboroyocuia ɨvɨ uyeyapo güive uñemɨcuatɨ̃ro peve vae pe. CheRu pemɨvendise ma’ —jaeta, jei—. ^I5!Jare añonocata ovecha reta cheacata cotɨ jare capura reta cheaso cotɨ —jei—. 2H] Jare uyembatɨta cherovai opaete ɨvɨ pegua reta. Jare ambɨyaota amocue vae ĩru vae reta güi, penti cuimbae umbɨyao iovecha reta icapura reta güi rami —jei—. SGChe cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye yave ayembɨadoraca vaerã, opaete ángel uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta yugüeruta che ndive. Jayave aguapɨta cheguapɨa yembɨadora pegua pe —jei—. KF‘Ẽrei pemombo cua cherembiocui uyeyocui cavi'ã cheve vae oca pe pɨ̃tumimbi oĩ vae pe. Joco pe uyaota jare jãi umbɨquɨrɨrɨuta’ —jei, jei—. Opaete ɨvɨ pegua reta uñeaãcata E7‘Echa'ã güɨnoi vae pe uñemɨĩruta. Jeta eteta güɨnoi. Ẽrei mbaetɨ güɨnoi vae güi mbovɨ ete güɨnoi vae uyeequita’ —jei, jei—. DJayave ipatrón jei jembiocui reta pe: ‘Pepɨ̃ro chugüi jocua penti talento emee diez talento güɨnoi vae pe’ —jei, jei—. hCI‘Jáeramo nderaata tẽi checorepoti banco pe. Echa'ã jucuarãi ndiyapo yave, ayu ye yave nemeeta tẽi co cheve corepoti amee ndeve vae jare mbovɨ ye banco pegua reta umɨĩruta tẽi jae ndive vae’ —jei, jei—. XB)Jayave ipatrón jei chupe: ‘Nde co jae cherembiocui icavi mbae vae. Ndeaquɨ co. Nde ndicuaa quirãi apɨ̃ro mbaembae ĩru vae reta güi jare quirãi aavɨro ĩru vae reta oñotɨ vae’ —jei, jei—. xAi‘Jáeramo aquɨye ndegüi ramo, aa añomi ndecorepoti ɨvɨgüɨ pe. Mase, co oĩ nembae’ —jei, jei—. @yJayave tenonde yave penti talento güɨnoi vae ou jei ipatrón pe: ‘Patrón, che nducuaa co. Aicuaa nde co jae penti cuimbae jecopochɨ vae. Nde nepɨ̃ro mbaembae ĩru vae reta güi, jare ndeavɨro ĩru vae reta oñotɨ vae’ —jei, jei—. f?EJayave ipatrón jei chupe: ‘Icavi ndiyapo. Nde co jae cherembiocui icavi vae. Ndiyeyocui cavi cheve cua mbovɨ vae re. Jáeramo tamee ndeve jeta mbaembae ndiyandareco jese vaerã. Iyerovia che ndive’ —jei, jei—. B>}Jae ramiño vi tenonde yave mocui talento güɨnoi vae ou jei ipatrón pe: ‘Patrón, nde nemee cheve mocui talento. Mase, amɨĩru jae reta ndive mocui talento ye’ —jei, jei—. f=EJayave ipatrón jei chupe: ‘Icavi ndiyapo. Nde co jae cherembiocui icavi vae. Ndiyeyocui cavi cheve cua mbovɨ vae re. Jáeramo tamee ndeve jeta mbaembae ndiyandareco jese vaerã. Iyerovia che ndive’ —jei, jei—. <Jare tenonde yave pandepo talento güɨnoi vae güeru jocua pandepo talento ĩru pandepo talento umɨĩru vae reve, jare jei ipatrón pe: ‘Patrón, nde nemee cheve pandepo talento. Mase, amɨĩru jae reta ndive pandepo talento ye’ —jei, jei—. ,;QJare ɨma ma yave jocua uyeyocui vae reta ipatrón ou ye uvãe iɨvɨ pe jare upɨrandu chupe reta mbae ra uyapo icorepoti umee chupe reta vae pe —jei—. :yẼrei penti talento güɨnoi vae oo oyoo ɨvɨ jare oñomi ɨvɨgüɨ pe corepoti ipatrón umee chupe vae —jei—. 97Jae ramiño vi mocui talento güɨnoi vae umbɨpɨ umɨmbaravɨquɨ icorepoti, jare jucuarãi umɨĩru jocua mocui talento ndive mocui ye —jei—. 83Jayave pandepo talento güɨnoi vae umbɨpɨ umɨmbaravɨquɨ icorepoti, jare jucuarãi umɨĩru jocua pandepo talento ndive pandepo ye —jei—. 7Jayave umee penti jembiocui pe pandepo corepoti talento jee vae. Jare umee ĩru jembiocui pe mocui talento. Jare umee ĩru jembiocui pe penti talento. Echa'ã umee chupe reta penti penti ipuereta uyapo vae rupi. Jayave cuimbae oo ambɨe ɨvɨ cotɨ —jei—. @6yTamɨjaanga penti cuimbae iɨvɨ güi ambɨe ɨvɨ mbɨrɨ oĩ vae pe oota vae. Ndei oo mbove, ueni jembiocui reta jare jei chupe reta uyandareco vaerã imbaembae re —jei—. 5# Jáeramo jecuaeño peãro. Echa'ã picuaa'ã mbae ara pe jare mbae ora pe che cuimbaerã ayeyapo vae ayu yeta —jei—. Talento reta O4 Ẽrei cuimbae jei chupe reta: ‘Añete che jae peve, pucuaa'ã.’ y3k Jare taɨcue rupi yugüeru uvãe jocua ĩru cuñatai reta jare jei: ‘Oreya, oreya, ipea oreve onque.’ _27 Jare cuñatai iyaracuaa mbae vae reta yugüɨraa aceite ueca rambueve, ou uvãe cuimbae umendata vae. Jare cuñatai iyaracuaa vae reta uique jae ndive menda uyeyapo oĩ vae pe. Jayave onque uyeyuquenda —jei—. E1 Ẽrei cuñatai iyaracuaa vae reta jei: ‘Numee yave peve, ndarau ndipo uepitɨ oreve. Icavi ndipo pe reta peo vaerã aceite umee vae reta pe pegua vaerã piyupe’ —jei reta, jei—. )0KJare cuñatai iyaracuaa mbae vae reta jei cuñatai iyaracuaa vae reta pe: ‘Pemee mi oreve michi peaceite. Echa'ã orelámpara ove ma’ —jei reta, jei—. W/'Jayave opaete jocua cuñatai reta upũa jare uyapɨcatu ilámpara —jei—. .Jare pɨare mbɨte yave uyendu ñee. ‘Mase, outa ma uvãe cuimbae umendata vae. Pecua peovãiti’ —jei, jei—. p-YJare ndeiño ou uvãe cuimbae umendata vae. Jáeramo opaete cuñatai reta jopeɨ jare oque —jei—. d,AẼrei iyaracuaa vae reta güɨraa vi aceite lámpara peguarã aceite jɨru pe —jei—. s+_Jocua iyaracuaa mbae vae reta güɨraa ilámpara, ẽrei güɨraa'ã aceite lámpara peguarã —jei—. o*WJare pandepo jocua cuñatai reta iyaracuaa, jare ĩru pandepo vae reta iyaracuaa mbae vae —jei—. B) Mboroyocuia ara pegua diez cuñatai cuimbae güɨreco'ã etei vae reta rami co. Penti penti cuñatai güɨraa ilámpara oẽ oo uñeovãiti vaerã cuimbae umendata vae ndive —jei—. ,(Q3Jayave ipatrón uiporaracata chupe jare omondota ico vaerã opaete ĩru upurumbɨtavɨ vae reta ndive. Joco pe uyaota jare jãi umbɨquɨrɨrɨuta —jei—.'2Jayave penti ara ipatrón ou yeta uvãe jembiocui uyandareco'ã oĩ yave. Jocua ora pe etei ipatrón uipocouta —jei—. o&W1Jare umbɨpɨ uinupa ĩru uyeyocui vae reta, jare ucaru jare ucau usavɨpo vae reta ndive —jei—. {%o0Ẽrei aramoi uyeyocui vae uyapo icavi mbae vae jare jei iyupe ipɨa pe: ‘Chepatrón ndarau ou ye ɨmambae.’ f$E/Añete che jae peve, ipatrón umeeta chupe uyandareco vaerã opaete imbaembae re —jei—. # .Ipatrón ou ye uvãe yave jenta pe, uecha yave jocua jembiocui uyapo oĩ iparavɨquɨ, jocua jembiocui uyeroviata co —jei—. X")-Penti uyeyocui vae iyaracuaa vae uyapo ipatrón jei chupe uyapo vaerã vae. Jare ipatrón umee chupe ico vaerã ĩru jembiocui reta juvicharã, jare umee vaerã chupe reta jembiurã opa ara —jei—. ,!Q,Jae ramiño vi pe reta peãro, agüɨye vaerã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye avãe piyandareco'ã pẽi yave —jei—. Uyeyocui vae uyapo'a ipatrón jei vae u c+Aipota picuaa vaerã cua: Penti tenta iya uicuaa yave mbae ora pe outa uvãe imonda vae oñomi vaerã imbaembae jenta güi, uñemɨcuatɨ̃rota tẽi jare ndarau tẽi umaeño imonda vae re güɨraa vaerã imbaembae chugüi —jei—. hI*Jáeramo jecuaeño peãro. Echa'ã picuaa'ã mbae ara pe ayu yeta. Che co jae peYa —jei—. )Jae ramiño vi mocui cuña umbaesota ñugüɨnoi penti angúa pe. Penti vae uyereraacata jare ĩru vae upɨtata —jei—. zm(Jocua ara mocui cuimbae imeta co pe ñugüɨnoi. Penti vae uyereraacata jare ĩru vae upɨtata co pe —jei—. %C'Jare uyepocouca reta, ɨporu guasu ou yave. Jáeramo ɨporu guasu opa uyuca reta. Jucuarãita vi uyeyapo che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ye yave —jei—. '&Ndei ɨporu guasu ou mbove, ɨvɨ pegua reta ucaruñoi jare ucauñoi yugüɨreco, jare jecuaeño cuimbae reta umenda cuñatai reta ndive jare tu reta umee tayɨ reta cuimbae reta pe umenda jae ndive vaerã. Ẽrei penti ara Noé uique jocua chalana guasu pe —jei—. v~~}>||a{{[zyyExwvv4utt"ssBrr$qppLoVnmm_llPkk-jjiwhggff=ee d\dcpcbaaR``__C^]]h]\[[7ZZ&YYXWWVVVUTTT@SSRQ\Q P-ONMLKJII1HaGFF4EtD[CCiBBVA@@?Y?H==j<Ẽrei Jesús cua uyandu yave, jei tupao re uyandareco vae pe: —Agüɨye ndepɨatɨtɨ. Epurugüɨroviaño —jei. X/)#Jare Jesús uyemɨngueta oĩ rambueve, yugüeru uvãe amocue vae tupao re uyandareco vae jenta güi. Jare jei reta Jairo pe: —Nderayɨ umano ma. Agüɨye ma emambeco oporomboe vae —jei reta chupe. ."Jayave Jesús jei chupe: —Ndecuera ma, cherindɨ, nderovia cheré ramo. Ecua ndepɨacatu reve. Ndecuera ma co nembaerasɨ güi —jei. -/!Cuña uicuaa uyeyapo ma chupe vae, jare ou icotɨ. Uquɨye güi urɨrɨ, jare uyeatɨca Jesús jovai, jare umɨmbeu chupe opaete uyeyapo ma vae. W,' Ẽrei Jesús umae iyɨpɨ rupi, uecha vaerã quía ra jucuarãi uyapo. 7+gJayave jemimboe reta jei chupe: —Ndeecha co cua jeta vae reta ndeopɨ ñugüɨnoi. ¿Maera pa ndepɨrandu: ‘Quía pa cheremimonde uyavɨquɨ’? —jei reta chupe. *9Jayave Jesús uicuaa umbɨgüera ma co quía imbaepuere pe. Jáeramo uyerova umae jeta vae re, jare upɨrandu: —¿Quía pa cheremimonde uyavɨquɨ? h)IJare jupivoiño jugüɨguasu upɨta chugüi, jare uyandu jete ucuera ma imbaerasɨ güi. K(—Yepe tẽi jemimondeño tayavɨquɨ, acuerata co —jei. x'iJae uyandu Jesús regua yave, oya Jesús re icupe cotɨ jeta vae reta ipɨte rupi, jare uyavɨquɨ jemimonde. ;&oJare uiporara ma jeta upurupɨano vae reta uipɨano tẽi reve, jare opaete ma icorepoti umee iyugüi upurupɨano vae reta pe. Ẽrei ucuera'ã. Jeseve jeieteño ma imbaerasɨ. Y%+Jare jae reta ipɨte pe oo penti cuña doce año ma uiporara tugüɨguasu vae. a$;Jayave Jesús oo voi jupíe. Jare jeta yuguɨraa Jesús jupíe, jare oyopɨ reta. #Jare uyerure chupe: —Cherayɨ umanota ma oĩ —jei—. Yaa iñono ndepo jese embɨgüera, agüɨye vaerã umano —jei chupe. "}Jayave ou penti cuimbae Jairo jee vae. Jae co judío reta itupao re uyandareco vae. Uecha yave Jesús, uyeatɨca jovai. !-Jesús oo uvãe yave ɨ guasu jovaicho cotɨ chalana pɨpe, yugüeru jeta vae reta jae oĩ vae pe. Jare Jesús upɨta ɨ guasu jembeɨ pe. S Jayave cuimbae oo, jare umbɨpɨ umɨmbeu ɨvɨ Decápolis jee vae rupi mbae icavi vae Jesús uyapo chupe vae. Jare opaete ipɨacañɨ jese. Jairo tayɨ jare cuña Jesús jemimonde uyavɨquɨ vae .UẼrei Jesús umaeño'ã jese. —Ecua nerenta pe emɨmbeu nerentarã reta pe mbae icavi vae ndeYa uyapo ndeve vae, jare quirãi ndeparareco vae —jei chupe. /Jare Jesús uyupi ye ma oĩ yave chalana pe, jocua cuimbae aña reta oyase jese vae uyerure chupe: —Emaeño cheré aa vaerã nderupíe —jei. T!Jayave yatɨ vae reta umɨñera Jesús oo ye vaerã jae reta iɨvɨ güi.  Jare jocua tenonde yave uecha vae reta umɨmbeu ĩru reta pe quirãi uyeyapo cuimbae aña oyase jese vae pe jare cuchi reta pe. s_Jare yugüeru uvãe yave Jesús oĩ vae pe, uecha cuimbae aña oyase jese vae uguapɨ oĩ joco pe. Uecha uyemonde ma jare iyaracuaaño ma oĩ. Jae co tenonde yave jeta aña reta oyase jese vae. Jare opaete yugüeru vae reta uquɨye. Y+Jayave cuchi iyandarecoa reta opa osi, jare umɨmbeu tenta guasu pegua reta pe jare jocoropi ñugüɨnoi vae reta pe cua uyeyapo vae regua. Jare uyandu vae reta yugüeru, uecha vaerã mbae uyeyapo vae. fE Jayave Jesús umaeño jese reta. Jare aña reta usɨrɨ cuimbae güi, jare oya cuchi reta re. Jayave cuchi reta tanta osi ɨvɨa rupi oa ɨ guasu pe, jare joco pe opa ipɨtupa reta. Cuchi reta uyepapa dos mil rupi.  Jayave aña reta uyerure Jesús pe: —Oremondo pea cuchi reta cotɨ. Emaeño oreré ndoya vaerã jese reta —jei reta. T! Jare joco pe jeta cuchi reta ucaru ñugüɨnoi coiño ɨvɨtu guasu güi. c? Jare aña reta uyerure Jesús pe agüɨye vaerã umbɨsɨrɨ reta jocua ɨvɨ güi.  Jayave Jesús upɨrandu chupe: —¿Mbae pa nderee? —Cheree co jae jeta vae. Echa'ã jeta vae co ore —jei chupe. NEcha'ã Jesús jei aña pe: —Esɨrɨ cua cuimbae güi, aña. -SJare iñeeãta reve jei: —¿Maera pa ndeyu chemambeco, Jesús? Nde co jae Tumpa ara pe oĩ vae Taɨ. Ayerure ndeve Tumpa jee re agüɨye iporaraca cheve —jei. Z-Cua cuimbae uecha yave Jesús mbɨrɨ güi, osi ou icotɨ jare uyeatɨca jovai. )Jare jecuaeño pɨ̃tu rupi jare ara rupi oĩ teõgüerɨrurenda rupi jare ɨvɨtu guasu rupi, jare jecuae usapɨcai jare uyembɨpere ita pe. Jeta vese ma jae reta uipocua tẽi ipo jare ipɨ cadena pe. Ẽrei jae opa omondoo cadena reta. Jare ipuere'ã quía jese. r]Jae ico teõgüerɨrurenda rupi, jare ipuere'ã ma quía uñapɨ̃ti, yepe tẽi uñapɨ̃ti cadena pe. taJesús ugüeyɨ chalana güi rupive, ou oovãiti teõgüerɨrurenda güi penti cuimbae aña oya jese vae. P  Jayave yugüɨraa uvãe ɨ guasu jovaicho pe, gadareno reta iɨvɨ pe.  )Jare uquɨye ete reta, jare jei uyupe: —¿Mbae nunga cuimbae pa cua? Ɨvɨtu jare ɨ guasu uyapo jae oyocui vae —jei reta.m S(Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Maera pa pequɨye? ¿Ndeiño pa pepurugüɨrovia? —jei. 9'Jayave Jesús upũa, jare uñeengata ɨvɨtu pe. —¡Epɨta! ¡Nequĩi! —jei ɨ guasu pe. Jare ɨvɨtu javoi upɨta, jare opaete quĩi ngatu. & E&Jare Jesús uñemɨãcanɨta chalana iyapɨ pe, jare oque oĩ. Jayave jae reta omomba jare jei chupe: —¡Oporomboe vae! ¿Ndepɨa'ã pa opata ma ñamano? mS%Jare ou ɨvɨtu tanta uyepeyu, jare ɨ uyembɨaparoaroa uique chalana pe, jare umɨtɨnee seri ma. %C$Jayave jae reta ueya yatɨ vae reta, jare güɨraa Jesús jocua chalana oĩ pɨpe vae pe. Jare ĩru vae reta yugüɨraa vi ambɨe chalana reta pɨpe. r]#Jocua ara guarasɨ uique ma yave, Jesús jei jemimboe reta pe: —Yaa ɨ guasu jovaicho pe —jei. !"Jare jecuaeño imiari chupe reta umɨjaanga reve. Ẽrei jemimboe reta peño uicuaaca cavi mbae uipota jei vae. Jesús umɨquĩi ɨ guasu ta!Jeta cuarãi Jesús umɨmbeu Tumpa iñee chupe reta umɨjaanga reve, jae reta ipuere uicuaa rupiño.  Ẽrei uñeñotɨ yave, ucuacuaa, jare tuicha ete opaete ĩru temitɨ penti año peguaño ucuacuaa vae reta güi, jare tuicha jãca uyeyapo. Jáeramo güɨra reta ipuere uyapo jaitɨrã jese guarasɨ̃a pe —jei chupe reta. Maera Jesús umɨjaanga mbaembae .UYandepuere yamɨjaanga jese penti mostaza jãɨcue —jei—. Uñeñotɨ yave, cua jãɨcue michi-raɨ ete opaete ĩru temitɨ reta jãɨcue ɨvɨ pe oĩ vae güi. yJare Jesús jei: —¿Mbae ra ipuere uyemɨjaanga Tumpa iporoyocuia re? ¿Mbae ra yamɨjaangata jese? —jei—.  Jare yagüɨye ma yave, iya uavɨro. Echa'ã uvãe ma ara uavɨro vaerã —jei chupe reta. Jesús umɨjaanga mostaza jãɨcue q[Echa'ã temitɨ ucuacuaa yamborɨ mbae reve, tenonde iɨ, jayave avatiquɨ, joco güi avati —jei—. ~Cuimbae oque pɨ̃tu yave, jare upũa cõe yave. Temitɨ oẽ jare ucuacuaa, jare umaetɨ vae uicuaa'ã quirãi ra ucuacuaa vae. p}YJare Jesús jei chupe reta: —Tumpa iporoyocuia penti cuimbae oo umaetɨ vae rami co —jei—. !|;Echa'ã güɨnoi vae pe uñemɨĩruta, jare mbaetɨ güɨnoi vae güi mbovɨ ete güɨnoi vae uyeequita —jei. Jesús umɨjaanga temitɨ ucuacuaa vae ;{oJare jei chupe reta: —Pepɨa pe piyemɨngueta cavi piyandu vae re. Tumpa umɨaangata umee peve pemɨaanga pemee ĩru vae reta pe rami, jare umɨĩruta vi peve —jei—. BzUipota uyandu vae tuyapɨsaca cua ñee re —jei Jesús. y}Ime yave mbae uñeñomi vae, uyeechacañotai co. Jae ramiño vi ime yave mbae uyeyasoi vae, uyecuaañotai co —jei—. FxJayave Jesús jei chupe reta: —Mechero yaruique yave o pe, ndarau ñañono yapepo uyembovapo oĩ vae igüɨ pe, ani güɨrapembɨ igüɨ pe. Ñañono co mechero jenda pe —jei—. Zw-Ẽrei jocua temitɨ uñeñotɨ ɨvɨcavi pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Cua reta güɨrovia. Amocue vae jocua temitɨ mbovɨño jãɨ vae rami co. Ĩru vae reta jocua temitɨ jeta catu jãɨ vae rami co. Jare ĩru vae reta jocua temitɨ jeta ete jãɨ vae rami co —jei. Uñeñomi vae uyeechacañotai co vẼrei jae reta umbɨpɨ uyemɨpɨa'ã ɨvɨ pe mbaembae uyeyapo vae re, jare uyembɨtavɨ, uipota icocatu ramo. Uipota vi güɨnoi jeta mbaembae. Jare opaete cua umɨacañɨ reta Tumpa iñee güi. Jáeramo jae reta jocua temitɨ ia'ã vae rami co —jei—. zumJae ramiño vi jocua temitɨ uñeñotɨ ñanapɨte pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. t'Ẽrei cua reta jocua temitɨ japo quɨpe'ã oĩ vae rami co. Jáeramo ɨmambae icueri reta. Mbaesusere uyeyapo chupe reta ani ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae chupe reta Tumpa iñee uicuaa ramo. Jare jupivoiño uipota'ã ma uyapɨsaca reta Tumpa iñee re —jei—. Js Jae ramiño vi jocua temitɨ uñeñotɨ mbovɨño ɨvɨ itape iárambo oĩ vae pe vae uyemɨjaanga ĩru vae reta Tumpa iñee uyandu vae re. Jupivoiño uyerovia reta, jare uipota ete cua ñee. r5Temitɨ tape rupi oa vae uyemɨjaanga amocue Tumpa iñee uyandu vae re. Ẽrei jupivoiño ou Satanás, jare umɨacañɨ Tumpa iñee güi —jei—. PqJocua umaetɨ vae uyemɨjaanga Tumpa iñee umɨmbeu vae re —jei—. ap; Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Picuaa'ã pa mbae cua amɨjaanga reve jae peve vae uipota jei vae? Picuaa'ã yave, ¿quirãita pa picuaa mbae opaete amɨjaanga reve jaeta peve vae uipota jei vae? —jei—. doA Cua ayapo agüɨye vaerã uicuaa cavi, yepe tẽi uecha, jare agüɨye vaerã uicuaa, yepe tẽi uyandu, jare agüɨye vaerã uyerova Tumpa cotɨ, imbaeyoa reta uyembai vaerã —jei. Umaetɨ vae uyemɨjaanga jese vae .nU Jayave Jesús jei chupe reta: —Amɨmbeu ma peve Tumpa iporoyocuia regua. Cua uyecuaa'ã ĩru vae reta pe. Jáeramo amboe ĩru vae reta amɨjaanga reve —jei—. m- Mbovɨño ma upɨta jae ndive yave, jocua doce uiparavo vae reta jare ĩru upɨta vae reta upɨrandu Jesús pe umɨjaanga reve jei vae re. }ls Jayave Jesús jei chupe reta: —Uipota uyandu vae tuyapɨsaca cua ñee re. Maera Jesús oporomboe umɨjaanga reve 4kaJare ĩru temitɨ oa ɨvɨcavi pe. Cua reta oẽ, jare ucuacuaa, jare ía. Amocue mbovɨño jãɨ, jare ĩru jeta catu jãɨ, jare ĩru jeta ete jãɨ —jei chupe reta. sj_Ĩru temitɨ oa ñanapɨte pe. Ñana ucuacuaa yave, opa uyuca temitɨ. Jáeramo temitɨ ia'ã —jei—. \i1Ẽrei guarasɨ jasɨ yave, ipiru. Jare japo quɨpe'ã oĩ ramo, utini —jei—. rh]Ĩru temitɨ oa mbovɨño ɨvɨ itape iárambo oĩ vae pe. Cua ɨmambae oẽ, jeta'ã ɨvɨ chupe ramo. rg]Umaetɨ yave, umɨai temitɨ, jare amocue oa tape rupi. Jayave yugüeru güɨra reta opa jou —jei—. Qf—Piyapɨsaca cheré. Penti cuimbae oo umaetɨ vaerã —jei—. SeJare Jesús omboe reta jeta mbaembae re umɨjaanga reve. Jei chupe reta: od YJesús umbɨpɨ ye oporomboe ɨ guasu jembeɨ pe. Jayave jeta yugüeru uyembatɨ jae oĩ vae pe. Jáeramo Jesús uyupi penti chalana ɨ guasu pe oĩ vae pe, jare uguapɨ pɨpe. Jare yatɨ vae reta ñugüɨnoi ɨ guasu jembeɨ pe. gcG#Echa'ã Tumpa jei vae uyapo vae reta co jae cherɨvɨ jare cherindɨ jare chesɨ —jei.b "Jayave umae iyɨpɨ rupi uguapɨ ñugüɨnoi vae reta re. —Cua nunga reta co jae chesɨ jare cherɨvɨ reta —jei—. `a9!—¿Quía nunga pa co jae chesɨ jare cherɨvɨ reta? —jei Jesús chupe reta. ` Jare uguapɨ ñugüɨnoi iyɨpɨ rupi vae reta jei chupe: —¡Aipo! Ndesɨ jare nderɨvɨ reta oca pe ñugüɨnoi, jare ndereca. s__Jayave Jesús ichɨ jare tɨvɨ reta yugüeru uvãe Jesús oĩ vae pe, jare oca güi omondo uenica. ^Echa'ã tenonde yave jae reta jei: —Aña oya ma jese. Jáeramo Jesús jei jucuarãi chupe reta. Jesús ichɨ jare tɨvɨ reta ]Ẽrei Tumpa ndarau etei umbɨasa jei icavi mbae vae Espíritu Santo cotɨ vae pe. Uyembɨjecota jaeño mai pegua —jei chupe reta. \!Añete che jae peve, opaete ɨvɨ pegua reta imbaeyoa reta jare opaete iñee icavi mbae Tumpa cotɨ jei reta vae Tumpa ipuere umbai. M[Ime yave quía uipota uique cuimbae ipɨrãta vae jenta pe upɨ̃ro vaerã imbaembae chugüi vae, uipocuata rani cuimbae ipɨrãta vae. Jayave ramo ipuereta upɨ̃ro imbaembae chugüi —jei—. ZJare Satanás pochɨ iyupe yave, jare imbaepuere uyembɨyao yave, ndarau tẽi ma ico. Opata tẽi co —jei chupe reta—. ]Y3Jae ramiño vi penti tenta pegua reta oyovaicho uyupii yave, opata co jocua tenta. ZX-Penti tenta guasu pegua reta oyovaicho uyupii yave, opata co jocua tenta guasu. W{Jayave Jesús ueni reta, jare jei chupe reta umɨjaanga reve: —Ndarau Satanás jaei uyembɨsɨrɨ cuimbae güi. \V1Jare mboroyocui re oporomboe vae yugüeru Jerusalén güi vae reta jei: —Aña guasu Beelzebú jee vae oya ma jese, jare aña guasu imbaepuere pe umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi —jei reta. tUaJesús jentarã reta cua uicuaa yave, yugüeru güɨraa vaerã tẽi. —Iyaracuaa'ã ma oĩ —jei reta. fTEJare uyembatɨ ye jeta vae. Jáeramo Jesús jare jemimboe reta iquĩi'ã ucaru vaerã. &SEjare Judas Iscariote (cua cuimbae umee Jesús jovaicho reta pe). Jayave Jesús ou ye jenta pe jae reta ndive. Jei reta icavi mbae vae Espíritu Santo cotɨ R{jare Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, Alfeo taɨ Jacobo jee vae, Tadeo, Simón (jae co Zelote pe ueni vae), Q#jare Zebedeo taɨ reta Jacobo jare Juan jee vae (Jesús umbɨjee cua mocui reve Boanerges. Cua jee uipota jei: “Ara jɨapu vae rami”), LPCua co jae uiparavo vae reta jee: Simón (Jesús umbɨjee Pedro), O Umeeta vi chupe reta mbaepuere umbɨgüera vaerã imbaerasɨ vae reta jare umbɨsɨrɨ vaerã aña reta oya jese vae reta güi. zNmJare jocua reta güi uiparavo doce cuimbae reta umɨĩru vaerã. Jae omondota reta umɨmbeu vaerã Tumpa iñee. }Ms Jayave Jesús oo ɨvɨtu guasu re, jare ueni jae uiparavo vae retaño. Jare jae reta yugüeru jae oĩ vae pe. mLS Jare Jesús oyocui ete: —Agüɨye pemɨmbeu quía co che. Jesús uiparavo doce cuimbae reta sK_ Jare aña reta uecha Jesús yave, uyeatɨca jae jovai jare iñeeãta reve jei: —Nde co jae Tumpa Taɨ. $JA Echa'ã jae umbɨgüera ma jeta vae, jare opaete ĩru imbaerasɨ vae reta uñemɨañamɨaña yugüeru icotɨ. Echa'ã uipota oya jese, uyavɨquɨ vaerã. Iw Jare Jesús oyocui jemimboe reta umɨcuatɨ̃ro chalana jae oĩ vaerã pɨpe, agüɨye vaerã oyopɨ yatɨ vae reta. XH)Jayave Jesús jare jemimboe reta yugüɨraa ɨ guasu pe, jare yugüɨraa vi jaɨcue jeta Galilea güi. Jare yugüeru vi jae oĩ vae pe jeta Judea pegua reta, Jerusalén pegua reta, ɨvɨ Idumea pegua reta, Jordán jovaicho pegua reta, jare tenta guasu Tiro jare Sidón iyɨpɨ rupigua reta, uyandu yave opaete Jesús uyapo vae regua. G1F[Jayave fariseo reta oẽ judío reta itupao güi, jare uyemboemboe voi herodiano reta ndive Jesús re, quirãita ra uyucaca vaerã. Jeta uyembatɨ ɨ guasu jembeɨ pe EEPochɨ reve Jesús umae iyɨpɨ rupi ñugüɨnoi vae reta re, jare tuicha ipɨatɨtɨ jae reta ipɨatanta ramo. —Eupi ndepo —jei cuimbae pe. Jayave cuimbae ipo uupi, jare ucuera voi. DJare Jesús upɨrandu joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —¿Yayapota pa icavi vae ani icavi mbae vae mbutuu ara pe? ¿Icavi pa yapuruepɨ ani yapuruyuca vaerã mbutuu ara pe? ¿Mbae pa jei mboroyocui cua re? —jei chupe reta. Ẽrei jae reta jei'ã mbae ave. eCCJayave Jesús jei cuimbae ipo jovaicho tɨpa vae pe: —Epũa eyu iyemboɨ cua reta jovai. %BCJare joco pe ñugüɨnoi vae reta umae ngatu Jesús re, uecha vaerã umbɨgüerata ra quía mbutuu ara pe. Echa'ã jae reta uipota tẽi umbɨjeco Jesús. gA IJesús uique ye judío reta itupao pe, jare joco pe oĩ penti cuimbae ipo jovaicho tɨpa vae. o@WJáeramo che cuimbaerã ayeyapo vae chepuere jae mbae icavi uyeyapo vaerã mbutuu ara pe —jei.}?sJayave Jesús jei chupe reta: —Mbutuu ara uyeyapo yanemborɨ vaerã. Yande yayeyapo'ã mbutuu ara peguarã. >#David uique Tumpa jo pe, sacerdote tenondegua Abiatar jee vae ico yave, jare jou mbɨyape Tumpa jo pe uñeñono tee vae reta. Agüɨyeta tẽi co quía jou jocua mbɨyape, jaeño sacerdote reta. Jare David umee vi jae ndive ñugüɨnoi vae reta pe —jei chupe reta. <=qJesús jei chupe reta: —¿Pemɨngueta'ã pa David uyapocue vae regua, jae jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta mbaetɨ ma mbae güɨnoi yave jare iyembaɨ reta? —jei—. v<eJayave fariseo reta jei Jesús pe: —Mase, ¿maera pa uyapo reta agüɨyeta tẽi uyapo mbutuu ara pe vae? n;UMbutuu ara pe Jesús oo co rupi jemimboe reta ndive. Uasa rambueve, jemimboe reta uipoo trigo. ?:wJae ramiño vi icavi'ã yambɨru vaerã vino ipɨau vae vino jɨru guacapi indechi vae pe. Echa'ã jucuarãi yayapo yave, vino omondoro jɨru, jare vino uyepɨyere, jare jɨru icavi'ã ma. Jáeramo yambɨru vino ipɨau vae jɨru ipɨau vae pe —jei chupe reta. Jesús jemimboe reta uipoo trigo mbutuu ara pe L9Icavi'ã yamboya vaerã temimonde indechi vae maemboyaa ipɨau vae pe. Echa'ã jucuarãi yayapo yave, maemboyaa ipɨau vae umɨãta temimonde indechi vae, jare temimonde jeiete osoro —jei—. |8qẼrei outa uvãe ara umendata vae uyereraaca vaerã chugüi reta. Jayave ramo uyecuacuta tembíu güi —jei—. n7UJayave Jesús jei chupe reta: —Umendata vae pe ñugüɨnoi vae reta ndarau etei uyecuacu tembíu güi, umendata vae jae reta ndive oĩ rambueve. Echa'ã umendata vae jae reta ndive oĩ rambueve, uyecuacu'ã tembíu güi. 6/Jare Juan jemimboe reta jare fariseo jemimboe reta uyecuacu ñugüɨnoi tembíu güi. Jayave amocue vae yugüeru, jare upɨrandu Jesús pe: —¿Maera pa Juan jemimboe reta jare fariseo jemimboe reta uyecuacu tembíu güi, ẽrei nderemimboe reta uyecuacu'ã chugüi? 5Jesús cua uyandu yave, jei chupe reta: —Icove catu vae reta ueca'ã upurupɨano vae. Imbaerasɨ vae retaño ueca. Che ayu aeca vaerã iyoa vae reta. Ayu'ã aeca vaerã jupi vae reta —jei. Maera Jesús jemimboe reta uyecuacu'ã tembíu güi 4#Jayave mboroyocui re oporomboe vae reta jare fariseo reta uecha yave Jesús ucaru oĩ ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta ndive, jei jemimboe reta pe: —¿Maera pa ucaru pemboe vae ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta ndive? 3wJare Jesús ucaru oĩ rambueve Leví jenta pe, jeta mburuvicha peguarã ocovara vae reta jare teco icavi mbae vae uyapo vae reta ucaru vi ñugüɨnoi Jesús jare jemimboe reta ndive. Echa'ã jecuaeño jeta jae reta yugüɨraa Jesús ndive. G2Jare joco güi oo yave, uecha Alfeo taɨ Leví jee vae uguapɨ oĩ mburuvicha peguarã ocovara ñugüɨnoi vae pe, jare jei chupe: —Eyu cherupíe. Jayave Leví upũa, jare oo jae jupíe. z1m Jayave Jesús oo ye ɨ guasu jembeɨ pe. Jare jeta vae reta uyembatɨ jae oĩ vae pe, jare jae omboe reta. \01 Jayave cuimbae upũa, jare ovoɨ jupa, jare oẽ voi oo opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta jovaque. Opareve ipɨacañɨ, jare umbɨadora reta Tumpa. —Yaecha'ãi cua nunga —jei reta. Jesús ueni Leví L/ —Che jae ndeve: Epũa evoɨ nderupa, jare ecua nerenta pe. =.s Ẽrei aipota picuaa vaerã cua: Che cuimbaerã ayeyapo vae chepuere ambɨasa quía pe imbaeyoa reta cua ɨvɨ pe aĩ rambueve —jei. Jayave jei cuimbae ipuere mbae omɨ vae pe: g-G Chepuere jae cua cuimbae ipuere mbae omɨ vae pe: ‘Nembaeyoa reta uyembai ma.’ Jae ramiño vi chepuere jae chupe: ‘Epũa evoɨ nderupa, jare eguata.’ ¿Mbae nunga pa yavai jae vaerã? —jei Jesús chupe reta—. ,}Jare Jesús uicuaa voi jae reta ipɨayemɨngueta, jare jei chupe reta: —¿Maera pa pepɨa pe piyemɨngueta jucuarãi? .+U“¿Maera pa jei cuarãi cua cuimbae? Jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Tumpaño co ipuere umbɨasa quía pe imbaeyoa reta.” Jucuarãi ipɨa pe uyemɨngueta reta. u*cAmocue mboroyocui re oporomboe vae reta uguapɨ ñugüɨnoi joco pe, jare ipɨa pe uyemɨngueta reta: ))Jesús cua uecha yave, uicuaa jae reta güɨrovia co jese, jare jei cuimbae ipuere mbae omɨ vae pe: —Nembaeyoa reta uyembai ma, cherɨvɨ. ~(uẼrei güeru vae reta ipuere'ã uruique jocua cuimbae Jesús oĩ vae pe, uyembɨape'ã ye ñugüɨnoi reta ramo. Jáeramo uruyupi o iárambo jare uipea chupe Jesús jese catu. Joco pe umbɨgüeyɨ jocua cuimbae ipuere mbae omɨ vae jupa reve. '+Jayave amocue yugüeru vae reta güeru penti cuimbae imbaerasɨ vae. Cua cuimbae ipuere mbae omɨ vae. Uyerevoɨca ou irundɨ cuimbae reta pe. & Jayave jeta vae uyembatɨ joco pe, jare tɨnee ñugüɨnoi o pe jare onque rupi. Jare Jesús umɨmbeu Tumpa iñee chupe reta. X% +Mbovɨ ara rupi Jesús oo ye Capernaum pe, jare jerãcua jae ime oĩ jenta pe. $ -Ẽrei cuimbae oo, jare umbɨpɨ umɨmbeu ĩru vae reta pe. Jecuae umɨmbeu jeta vae pe. Jáeramo Jesús ipuere'ã ma oo tenta guasu reta pe joco pegua reta jovaque. Upɨta ñana rupi, jare yugüeru jae oĩ vae pe opaete que rupi rupi güi.-# U,—Agüɨye emɨmbeu quía pe. Ecua iyeechaca sacerdote pe, jare emee ofrenda Moisés peocui rami, tenta guasu pegua reta uicuaa vaerã ndecuera ma co —jei. >" y+Jare jupivoiño Jesús oyocui ete, ndei omondo mbove: P! *Jare jupivoiño cuimbae ucuera imbaerasɨ güi. Ocui'ã ma ipire. a  =)Jesús uiparareco umae jese, jare oñono ipo jese. —Aipota. Ecuera —jei chupe. ) M(Jayave ou Jesús oĩ vae pe penti cuimbae ipire ocui vae. Uyeatɨca Jesús jovai jare uyerure chupe: —Ndipota yave, ndepuere chembɨgüera —jei chupe. D 'Jare oo opaete ɨvɨ Galilea rupi, jare umɨmbeu Tumpa iñee judío reta itupaopao rupi, jare umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi. Jesús umbɨgüera cuimbae ipire ocui vae 6 g&Jayave Jesús jei chupe reta: —Yaa ĩru tenta guasu-raɨ reta coiño ñugüɨnoi vae pe, joco pe vi amɨmbeu vaerã Tumpa iñee. Echa'ã ayu cua ayapo vaerã —jei. ] 5%Jare uvãe chupe yave, jei reta Jesús pe: —Ndereca ñugüɨnoi reta —jei reta. L $Jayave Simón jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta yugüɨraa ueca. w i#Pɨareve pe Jesús upũa ndei cõe mbove, jare oẽ oo quĩi ngatu vae pe. Joco pe uyerure oĩ Tumpa pe.  '"Jayave Jesús umbɨgüera jeta imbaerasɨ vae reta ipotave mbaerasɨ güi, jare umbɨsɨrɨ jeta aña reta oya jese vae reta güi. Jare umaeño'ã aña reta re uyemɨngueta vaerã. Echa'ã jae reta uicuaa quía co jae. Jesús oo ɨvɨ Galilea rupi umɨmbeu Tumpa iñee D !Jare jeta joco pegua reta uyembatɨ jocua tenta jonque pe.   Jare guarasɨ uique ma yave, tenta guasu pegua reta güeru Jesús pe imbaerasɨ vae reta jare aña oya jese vae reta. 1 ]Jayave Jesús oo uipɨsɨ ipo pe, jare umupũa. Jare jacu upɨta voi chugüi. Jayave jocua cuña umee mbae jou reta vaerã. Jesús umbɨgüera jeta imbaerasɨ vae reta T #Simón jaicho jacu oĩ jupa pe. Jare ĩru reta umɨmbeu Jesús pe jesegua. x kJare Jesús judío reta itupao güi oẽ ye yave, oo Simón jare Andrés jenta pe Jacobo jare Juan ndive. g IJayave ɨmambaeño jerãcua jesegua opaete Galilea rupi. Jesús umbɨgüera Pedro jaicho t cJare opaete uecha vae reta ipɨacañɨ, jare upɨrandu uyupe: —¿Mbae pa co cua uyapo vae? ¡Moromboe ipɨau vae ndipo! Mbaepuere pe oyocui aña reta usɨrɨ vaerã oya jese vae reta güi, jare jae reta uyapo oyocui vae —jei reta. ` ;Jayave aña umbɨrɨrɨ ete jocua cuimbae, jare tanta jãse reve usɨrɨ chugüi. V 'Jayave Jesús uñeengata aña pe. —¡Nequĩi! Esɨrɨ chugüi —jei.  —¿Maera pa ndeyu oremambeco, Jesús Nazaret pegua? ¿Ndeyu pa oremɨcañɨtei vaerã? Che nducuaa. Nde co jae Tumpa Taɨ —jei. S !Jare uique oo tupao pe cuimbae aña oya jese vae. Jae iñeeãta reve jei: *  OJare uyapɨsaca jese vae reta ipɨacañɨ iporomboe re. Echa'ã omboe reta mbaepuere güɨnoi vae rami. Jucuarãi'ã oporomboe mboroyocui re oporomboe vae reta.  Jare yugüɨraa uvãe tenta guasu Capernaum pe. Jare mbutuu ara pe Jesús uique judío reta itupao pe, jare joco pe oporomboe.   7Jare Jesús ueni voi. Jayave jae reta ueya tu chalana pe uparavɨquɨ chupe vae reta ndive, jare yugüɨraa Jesús jupíe. Cuimbae aña oya jese vae   'Ndei mbɨrɨ oo mbove, Jesús uecha Zebedeo taɨ reta. Penti jee Jacobo, jare tɨvɨ jee Juan. Uyapɨcatu ñugüɨnoi pɨsa reta chalana pe. C  Jayave ueya reta ipɨsa, jare yugüɨraa jae jupíe.  Jayave Jesús jei chupe reta: —Peyu cherupíe, jare che chembaepuere pe pemboeta ĩru vae reta güɨrovia vaerã cheré —jei. k QJare uguata rambueve ɨ guasu Galilea jembeɨ rupi, Jesús uecha Simón jare Simón tɨvɨ Andrés jee vae. Jae reta omombo ñugüɨnoi pɨsa ɨ guasu pe, pira uipɨsɨ vaerã. Echa'ã jae reta pira uipɨsɨ vae reta co. X +Jesús jei: —Ara uvãe ma. Outa uvãe Tumpa iporoyocuia. Peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae, jare perovia Tumpa iñee icavi vae —jei. Jesús ueni irundɨ cuimbae pira uipɨsɨ vae reta  Juan uyemɨingueca ma peresorɨru pe yave, oo Jesús Galilea pe, jare umɨmbeu ñee icavi vae Tumpa iporoyocuia regua. j O Jare upɨta ñana pe cuarenta ara, jare Satanás umɨngueta uyavɨca vaerã tẽi chupe. Jare ico Jesús maemɨmba ñana rupigua reta ñugüɨnoi vae pe. Jare yugüeru ángel reta omborɨ vaerã. Jesús umbɨpɨ iparavɨquɨ < u Jayave Espíritu Santo omondo Jesús ñana pe. ! = Jayave uyendu ñee ara güi jei: —Nde co jae cheRaɨ nduau ete vae. Chembɨyerovia ete —jei. Satanás umɨngueta Jesús uyavɨca vaerã tẽi chupe { q Jare Jesús oẽ ye ɨ güi yave, uecha ara uyepea oĩ, jare uecha vi Espíritu Santo ugüeyɨ jese pɨcasu rami.   Jare mbovɨ ara rupi ou Jesús tenta guasu Nazaret ɨvɨ Galilea pegua güi. Jare Juan umbɨbautiza Jesús ɨãca Jordán pe. | sChe pumbɨbautiza ɨ pe, ẽrei jae pembɨbautizata Espíritu Santo pe —jei chupe reta. Juan umbɨbautiza Jesús ~ Jae umɨmbeu yatɨ vae reta pe: —Cheraɨcue rupi outa ipuere ete chegüi vae. Jupi'ã co che chepe ayora vaerã ipɨpasa ichã. } 1Jare Juan jemimonde maemɨmba camello jee vae jaagüe pegua co, jare jumbɨcuaa guacapi pegua co. Jare jembíu co jae tucu jare ei ñana rupigua. E| Jare jeta ɨvɨ Judea pegua reta jare tenta guasu Jerusalén pegua reta yugüɨraa Juan oĩ vae pe. Jare Juan umbɨbautiza reta ɨãca Jordán jee vae pe, imbaeyoa reta opa umɨmbeu yave. r{ _Jáeramo Juan ou upurumbɨbautiza ñana pe, jare umɨmbeu yatɨ ñugüɨnoi vae reta pe: —Peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae, jare che pumbɨbautizata, Tumpa umbɨasa vaerã peve pembaeyoa reta —jei chupe reta. z 7Jae iñeeãta reve jeita ñana pe:‘Piyapɨcatu yandeYa japerã.Pemɨsɨmi tape’ ” —jeita, jei Tumpa. Jucuarãi uicuatía Isaías. Sy !Isaías co jae penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae. Jae uicuatía cuarãi:“Mase” —jei Tumpa—, “che amondota chiñee güɨraa vae nderenonde,
uyapɨcatu vaerã nderaperã. \x 5Añave aicuatía aĩ ñee icavi vae Jesucristo regua. Jesucristo co jae Tumpa Taɨ. wJare pemboe reta opaete che poyocui vae re. Jare che aĩta pe reta ndive jaeño mai pegua cua ara reta opa regua —jei.vJáeramo pecua peporomboe opaete que rupi rupi jare pembɨbautiza cheRu jee re jare cheree re jare Espíritu Santo jee re —jei—. duAJare Jesús ou jei chupe reta: —Opaete mbaepuere uñemee ma cheve ara pe jare ɨvɨ pe. vteJare jemimboe reta uecha yave Jesús, umbɨadora. Ẽrei amocue vae ipuere'ã güɨrovia jae co Jesús vae. s Jayave jocua once Jesús jemimboe reta yugüɨraa Galilea pe penti ɨvɨtu guasu re Jesús umɨmbeu chupe reta vae rami. rJayave sundaro reta uipɨsɨ corepoti jare uyapo sacerdote reta itenondegua reta jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta jei chupe reta uyapo vaerã vae. Jare jecuaeño opaete judío reta jei jucuarãi co uyeyapo. Jesús oyocui jocua once jemimboe reta nqUJare mburuvicha guasu cua uicuaa yave, numɨmbeuta chupe pe reta mbaetɨ co teco penoi —jei reta. 7pg Jare jei chupe reta: —Pere: ‘Jesús jemimboe reta yugüɨraa teõgüerɨru pe pɨ̃tu yave, jare oñomi Jesús jetecue ore ndoque noĩ rambueve’ —pere, jei reta—. &oE Jare sacerdote reta itenondegua reta uyembatɨ tenta guasu pegua reta itenondegua reta ndive. Jare uyemboemboe ma yave, umee jeta corepoti sundaro reta pe. qn[ Jare cuña reta yugüɨraa ye rambueve teõgüerɨru güi, amocue sundaro tenonde yave teõgüerɨru re uyandareco vae reta yugüɨraa vi tenta guasu pe, jare umɨmbeu sacerdote reta itenondegua reta pe opaete uyeyapo vae re. 3m_ Jayave Jesús jei chupe reta: —Agüɨye pequɨye. Pecua pemɨmbeu cherɨvɨ reta pe yugüɨraa vaerã Galilea pe. Joco pe cherechata —jei. Sundaro reta umɨmbeu vae 'lG Jare Jesús uñeovãiti jae reta ndive jare jei chupe reta: —Piyerovia catu. Jayave cuña reta uyeatɨca ɨvɨ pe uicuãva ipɨ rupi jare umbɨadora. #k?Jayave cuña reta oẽ voi teõgüerɨru güi. Uquɨye reta jare uyerovia tuicha reta. Jare osi yugüɨraa umɨmbeu vaerã Jesús jemimboe reta pe. @jyJare pecua voi pere jemimboe reta pe: ‘Jae icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jae oota perenonde Galilea pe. Joco pe peechata.’ Amɨmbeu ma co peve —jei chupe reta. iwMbaetɨ ma cua pe oĩ. Icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi, jae jei rami. Peyu pemae jendacue re —jei—. hyJayave ángel jei cuña reta pe: —Agüɨye pequɨye. Echa'ã aicuaa peeca peĩ Jesús curusu re uyecutuca vae. wggJare teõgüerɨru re uyandareco ñugüɨnoi vae reta urɨrɨ uquɨye ramo, jare umano vae echa upɨta reta. `f9Jare jova uyecuaa ama uvera vae rami. Jare jemimonde tĩ asɨ roɨ tĩ asɨ vae rami. ?ewJare ɨvɨ tanta ucãta. Echa'ã penti ángel yandeYa pe uyeyocui vae ugüeyɨ ara güi jare umbɨsɨrɨ ita tuicha vae teõgüerɨru jonque güi. Jayave ángel uguapɨ oĩ ita re. d Mbutuu ara uasa ma yave, neimbove asɨ domingo ara pe María Magdalena jare ĩru cuña María jee vae yugüɨraa teõgüerɨru cotɨ. ^c5BJayave jae reta yugüɨraa jare uyuquenda cavi teõgüerɨru jonque. Echa'ã oñono mbae ita tuicha vae re agüɨye vaerã quía uipea, jare ueya joco pe sundaro reta uyandareco vaerã teõgüerɨru re.bAJayave Pilato jei chupe reta: —Joco pe penoi chesundaro reta. Pecua pembɨyandarecoca cavi jese pepuere rupi —jei. x~~`}}||{z|yxxvwvv`vutsrrqdpooo%n7mGljkkKjiiihh g&fee0dd5cybbPb```'_^^^!]C\\[ZZZYVWW{VVIUXT~SSRQQQP=ONNRMM|LLkKKKJ+IHH[GG6FFE^DD7CC'BB1Al@@D??/>==Jare o pe ñugüɨnoi yave, jemimboe reta upɨrandu ye Jesús pe cua re. Zu- Jáeramo agüɨye quía tumbɨsɨrɨ Tumpa umɨĩru vae reta —jei chupe reta. wtg Jare mocui vae uyeyapota penti ramiño. Jáeramo mbaetɨ ma mocui rami. Yugüɨreco penti ramiño —jei—. isK Jáeramo cuimbae usɨrɨta tu jare ichɨ güi, jare oota ico vaerã jembireco ndive —jei—. Lr Ẽrei Tumpa uyapo ramo yave, uyapo cuimbae jare cuña —jei—. Vq% —Moisés uicuatía cua mboroyocui pepɨatanta ramo —jei Jesús—. rp] —Moisés umaeño cuimbae re uicuatía vaerã tupapire jembireco omombo vaerã —jei reta chupe. Fo —¿Mbae pa peocui Moisés? —jei Jesús chupe reta. 2n] Jayave fariseo reta yugüeru Jesús oĩ vae pe. Jae reta uipota tẽi uyavɨca chupe. Jáeramo upɨrandu reta chupe: —¿Jupi pa cuimbae omombo vaerã jembireco? m 7 Jayave Jesús oo joco güi Judea pe Jordán jovaicho pe. Joco pe jeta uyembatɨ ye jae oĩ vae pe. Jayave Jesús omboe reta, jecoño mai uyapo rami. 1l[ 2Yuquɨ icavi co yau vaerã. Ẽrei jembochɨ'ã ma yave, ¿quirãita ra jembochɨ ye? —jei—. Piyapo yuquɨ uyapo rami, jare pico cavi pãve —jei chupe reta. k9 1Echa'ã tata uñeñonocata opaete re, yuquɨ uñeñonoca tembíu pe rami. Yuquɨ uñeñonocata vi opaete maemɨmba Tumpa pe uyeyuca vae re —jei—. Yj+ 0Tata guasu pe taso ndarau umano, jare tata ndarau ove —jei ye chupe reta—. jiM /Jae ramiño vi nderesa jovaicho uyapoca yave mbaeyoa ndeve, eequi ndiyugüi. Icavi co ndico vaerã Tumpa iporoyocuia pe nderesa jovaicho mbae reve, tata guasu pe mocui nderesa reve Tumpa nemondo vaerã tẽi güi —jei—. Kh .Tata guasu pe taso ndarau umano, jare tata ndarau ove —jei—. ugc -Jae ramiño vi ndepɨ jovaicho uyapoca yave mbaeyoa ndeve, iyasɨa ndiyugüi. Icavi co tecove opa mbae vae nenoi vaerã ndepɨ jovaicho mbae reve, tata guasu opa mbae vae pe mocui ndepɨ reve Tumpa nemondo vaerã tẽi güi —jei—. Sf ,Echa'ã tata guasu pe taso ndarau umano, jare tata ndarau ove —jei—. Ze- +Ndepo jovaicho uyapoca yave mbaeyoa ndeve, iyasɨa ndiyugüi. Icavi co tecove opa mbae vae nenoi vaerã ndepo jovaicho mbae reve, tata guasu opa mbae vae pe mocui ndepo reve ndeo vaerã tẽi güi —jei—. ~du *Ime cheré güɨrovia vae reta. Ime yave quía penti cua nunga pe mbaeyoa uyapoca vae, icavita tẽi co ĩru vae reta uñapɨ̃ti vaerã iyayu re penti ita tuicha vae umbaeso pɨpe vae, jare omombo vaerã ɨ guasu pe —jei chupe reta—. 6ce )Aramoi quía umeeta peve penti vaso ɨ cheree pe vae. Jucuarãi uyapo yave cheré perovia ramo, añete che jae peve, ambɨjecoviata co chupe —jei—. Mbaeyoa uyapoca vae Hb  (Echa'ã oyovaicho'ã yande ndive vae yanemborɨ co —jei—. (aI '—Agüɨye pere chupe jucuarãi —jei Jesús chupe—. Echa'ã cheree pe mɨacañɨ uyapo vae ndarau jupivoiño jei icavi mbae vae checotɨ —jei—. X`) &Jayave Juan jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nduecha penti cuimbae nderee pe umbɨsɨrɨ aña reta oya jese vae reta güi, jare ndoe chupe agüɨye ma uyapo vaerã. Echa'ã jae ñaneĩru'ã co —jei. g_G %—Ime yave quía uyapo icavi vae cua nunga sambiaɨ pe cheree pe vae, cheve co uyapo icavi vae. Jare jocua cheve uyapo icavi vae, uyapo vi icavi vae chembou vae pe —jei. Oyovaicho'ã yande ndive vae yanemborɨ co z^m $Jayave ueni penti sambiaɨ, jare oñono jae reta ipɨte pe. Jayave uicuãva sambiaɨ, jare jei chupe reta: V]% #Jayave Jesús uguapɨ, jare ueni jocua doce jemimboe reta. Jayave jei chupe reta: —Ime yave quía uipota tenondeguarã ico vae, tuñemɨmichi opaete vae güi, jare tuyeyocui opaete ĩru reta pe —jei. \ "Ẽrei jae reta iquĩiño. Echa'ã tape rupi jae reta uyemɨngueta yugüeru quía ra tenondegua ĩru reta güi vae. [5 !Jayave yugüɨraa uvãe Capernaum pe. Jare jenta pe oĩ yave, Jesús upɨrandu jemimboe reta pe: —¿Mbae re pa piyemɨngueta peyu tape rupi? (ZI Ẽrei jae reta uicuaa cavi'ã mbae re ra Jesús umɨngueta vae, jare uipɨu reta upɨrandu vaerã chupe jese. ¿Quía ra tenondegua ĩru reta güi vae? xYi Echa'ã omboe güɨnoi jemimboe reta. —Che cuimbaerã ayeyapo vae penti vae chemeeta ĩru vae reta pe. Jae reta cheyucata —jei chupe reta—. Ẽrei amano ma yave, mbapɨ ara rupi aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi —jei. X} Jesús jare jemimboe reta yugüɨraa yave joco güi, uasa Galilea rupi. Jare Jesús uipota'ã quía uicuaa vaerã. 0WY —Ndarau pepuere pembɨsɨrɨ cua nunga aña, jaeño piyerure yave Tumpa pe piyecuacu reve tembíu güi —jei Jesús chupe reta. Jesús umɨmbeu ye umanota co %VC Jare Jesús uique yave penti o pe, jemimboe reta upɨrandu chupe, jae retaño jae ndive ñugüɨnoi yave: —¿Maera pa ore orepuere'ã numbɨsɨrɨ aña? YU+ Ẽrei Jesús uipɨsɨ cunumi ipo pe, jare umupũa. Jare cunumi uyemboɨ. 6Te Jare aña jãse ma yave, umbɨrɨrɨ tanta cunumi, jare usɨrɨ chugüi. Jare cunumi umano echa upɨta. Jare jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta jei tẽi: —Umano ma. jSM Jare Jesús uecha yave jeta vae uyembatɨ joco pe, uñeengata aña pe. —Aña upurumbuupa jare upurumbɨapɨsa mbae vae, che ndoyocui ndesɨrɨ vaerã cua cunumi güi, jare agüɨye etei ma eya ye jese —jei aña pe. R  Jayave cunumi tu iñeeãta reve jei: —Ndugüɨrovia. Apurugüɨrovia'ã yave, chemborɨ apurugüɨrovia vaerã —jei. Q Jayave Jesús jei chupe: —¿Ndepuere pa ndepurugüɨrovia? Upurugüɨrovia vae ipuere uyapo opaete mbaembae —jei. P9 Jare jeta vese ma uitɨ tata pe jare ɨ pe, uyuca vaerã tẽi. Ẽrei nde ndepuere yave mbae ndiyapo chupe, oreparareco jare oremborɨ —jei chupe. ~Ou Jayave Jesús upɨrandu tu pe: —Quirãi yave ma pa uyeyapo chupe cua? —Michi güive uyeyapo chupe —jei tu—. N5 Jayave güeru chupe, jare aña uecha yave Jesús, jupivoiño umbɨrɨrɨ tanta jocua cunumi jare oa ɨvɨ re. Uyapayere, jare iyuru tɨrɨyai. XM) Jayave Jesús jei chupe reta: —Pe reta cua ɨvɨ pe pico vae pepurugüɨrovia'ã. ¿Quirãi regua ra apɨtata pe reta ndive? ¿Quirãi regua ra arupɨata peve? Peru cheve cua pe jocua cunumi —jei. L/ Jare que rupi oĩ vae pe aña oya jese yave, joco pe umbɨrɨrɨ, jare cunumi iyuru tɨrɨyai, jãi umbɨquɨrɨrɨu jare jete opa uñemɨtanta —jei—. Ayerure tẽi ma nderemimboe reta pe umbɨsɨrɨ vaerã aña chugüi, ẽrei ipuere'ã reta —jei cuimbae Jesús pe. K/ Jayave penti cuimbae yatɨ vae reta ipɨte pe oĩ vae jei chupe: —Oporomboe vae, aru ndeve cheraɨ. Aña oya jese jare umbuupa —jei—. [J/ Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Mbae re pa piyeaca peĩ jae reta ndive? I Jayave opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta uecha Jesús, jare ipɨacañɨ reta. Jayave osi yugüeru reta icotɨ, jare umbɨsaluda reta. CH Jare yugüeru uvãe yave ĩru jemimboe reta ñugüɨnoi vae pe, uecha jeta yatɨ ñugüɨnoi iyɨpɨ rupi, jare mboroyocui re oporomboe vae reta uyeaca ñugüɨnoi jae reta ndive. CG Ẽrei che jae peve, Elías ou ma co, jare amocue vae uyapo chupe jae reta uipota vae, Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ rami —jei chupe reta. Jesús umbɨgüera cunumi aña oya jese vae Fy —Añete Elías rani co outa —jei Jesús chupe reta—, jare opaete uyapɨcatuta. Jare ¿mbae ra uyecuatía oĩ Tumpa iñee pe che cuimbaerã ayeyapo vae re? Uyecuatía oĩ che jetata aiporara jare ĩru vae reta chererɨ̃rota —jei—. |Eq Jayave jae reta upɨrandu Jesús pe: —¿Maera pa jei mboroyocui re oporomboe vae reta Elías rani co outa? DD Jáeramo umɨmbeu'ã quía pe, ẽrei upɨrandu reta uyupe: —¿Mbae pa uipota jei cua umɨmbeu yandeve vae? ¿Quirãita pa icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi? —jei reta. kCO Jare ɨvɨtu guasu güi ugüeyɨ yugüeru rambueve, Jesús oyocui reta: —Agüɨye pemɨmbeu quía pe cua peecha vae, ndei che cuimbaerã ayeyapo vae aicove ye ayu umanocue vae reta ipɨte güi mbove —jei chupe reta. _B7 Jare aramoiño umae reta yave, uecha'ã ma quía jae reta ndive, jaeño Jesús. A' Jayave ou amapɨ̃tu umɨguarasɨ̃a reta, jare amapɨ̃tu güi uyendu ñee jei: —Cua co jae cheRaɨ aau ete vae. Piyapɨsaca jese —jei. _@7 Echa'ã Jesús jemimboe reta uquɨye ete, jare Pedro uicuaa'ã mbae jei vaerã. Q? Jayave Pedro jei Jesús pe: —Oporomboe vae, icavi co ñaĩ vaerã cua pe. Nduyapota mbapɨ guarasɨ̃a ñanaroquɨ pegua, penti nembaerã, penti Moisés peguarã jare penti Elías peguarã —jei. ]>3 Jare uyecuaa chupe reta Elías jare Moisés uyemɨngueta ñugüɨnoi Jesús ndive. s=_ Jemimonde umbɨpɨ uvera jare tĩ asɨ. Mbaetɨ penti ave umbaeputuca vae ipuere umɨtĩ asɨ jucuarãi. 2<] Seis ara ma uasa yave, Jesús güɨraa Pedro, Jacobo jare Juan ĩru reta ipɨte güi penti ɨvɨtu guasu ɨvate vae re, jare joco pe uyembɨambɨe jae reta jovai. -; U Jesús jei chupe reta: —Añete che jae peve, ndei amocue cua pe ñugüɨnoi vae umano mbove, uechata reta Tumpa iporoyocuia mbaepuere pegua. Jesús uyembɨambɨe ?:w&Ɨvɨ pegua añave yugüɨreco vae reta güɨrovia'ã Tumpa jare uyapo icavi mbae vae. Ime yave quía imara cheré jare chiñee re cua reta ipɨte pe vae, che cuimbaerã ayeyapo vae chemarata vi jese, ayu ye yave cheRu imbaepuere reve ángel uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ndive —jei chupe reta.J9 %¿Mbovɨ ra umbɨepɨta quía ogua ye vaerã jecove? —jei—. q8[$¿Mbae ra umɨnganata quía, umɨngana yave opaete ɨvɨ pegua, ẽrei ipuere'ã yave uñuvatu jecove? 79#Uipota uñuvatu jecove vae ndarau ipuere. Ẽrei jocua umeeta jecove chereco pegua jare Tumpa iñee icavi vae jeco pegua vae uñuvatuta co —jei—. [6/"Jare Jesús ueni jemimboe reta jare ĩru joco pe ñugüɨnoi vae reta. Jayave jei chupe reta: —Ime yave quía uipota oo cherupíe vae, tiñacañɨ iyugüi, tovoɨ icurusu, jare too cherupíe —jei—. }5s!Ẽrei Jesús uyerova umae ĩru jemimboe reta cotɨ, jare uñeengata Pedro pe. —Esɨrɨ chegüi, Satanás —jei chupe—. Echa'ã nde ndiyemɨngueta neĩ ɨvɨ pegua reta uyemɨngueta rami, ndiyemɨngueta'ã Tumpa uyemɨngueta rami —jei. 4w Cua umɨmbeu cavi chupe reta. Jayave Pedro güɨraa Jesús ĩru reta ipɨte güi, jare umbɨpɨ umbɨeta chupe. R3Jayave Jesús umɨmbeu chupe reta: —Che cuimbaerã ayeyapo vae jetata co aiporara. Jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta, sacerdote reta itenondegua reta, jare mboroyocui re oporomboe vae reta chererɨ̃rota jare cheyucacata. Ẽrei mbapɨ ara rupi aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi —jei chupe reta. g2GJayave Jesús oyocui reta agüɨye vaerã umɨmbeu quía pe. Jesús umɨmbeu umanota co 1Jayave Jesús upɨrandu chupe reta: —Jare ¿quía pa co che peve? Jayave Pedro jei chupe: —Nde co jae Cristo, Tumpa ombou vae. a0;Jae reta umɨmbeu chupe: —Amocue vae jei nde co jae Juan upurumbɨbautizase vae, jare ĩru vae reta jei nde co jae Elías, jare ĩru vae reta jei nde co jae penti Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae —jei reta. g/GCoiño tenta guasu Cesarea Filipo güi ñugüɨnoi amocue tenta guasu-raɨ reta. Jocotɨ yugüɨraa Jesús jare jemimboe reta. Jare tape rupi Jesús upɨrandu jemimboe reta pe: —¿Quía pa co che ĩru vae reta pe? J. Jayave Jesús oyocui: —Agüɨye ecua cua tenta guasu rupi. Jare agüɨye emɨmbeu quía pe ave jocoropi —jei chupe. Jayave omondo jenta pe. Pedro jei Jesús co jae Cristo, Tumpa ombou vae o-WJayave Jesús oñono ye ipo jesa re, uecha cavi vaerã. Jayave ramo uecha cavi opaete mbaembae. ,Cuimbae umae. —Cuimbae reta aecha —jei Jesús pe—. Ẽrei ɨvɨra reta echa cheve. Ẽrei aecha uguata ñugüɨnoi —jei. 4+aJayave Jesús uipoco güɨraa cuimbae jesa mbae vae tenta guasu güi. Jayave undɨvɨ cuimbae jesa re, jare oñono ipo jese. —¿Ndepuere pa mbae ndeecha? —jei chupe. *9Jare yugüɨraa uvãe Betsaida pe. Jayave amocue vae güeru Jesús pe cuimbae jesa mbae vae, jare jae reta uyerure chupe oñono vaerã ipo jese. w)gJayave Jesús jei chupe reta: —¿Ndeiño pa picuaa cavi? Jesús umbɨgüera jesa mbae vae Betsaida pe P(—Jare siete mbɨyape apɨsãa vi, ucaru vaerã cuatro mil vae reta. Tembíu jembɨrecue pembatɨ yave, ¿mbovɨ canasta pa pemɨtɨnee? —jei Jesús. —Numɨtɨnee siete —jei reta chupe. B'}Cue yave apɨsãa pandepo mbɨyape, ucaru vaerã cinco mil vae reta. Tembíu jembɨrecue pembatɨ yave, ¿mbovɨ canasta pa pemɨtɨnee? —jei. —Numɨtɨnee doce —jei reta chupe. f&EPeresa jare peapɨsa penoi. ¿Peecha'ã pa jare piyandu'ã pa? ¿Pemandua'ã pa? —jei—. E%Jesús uicuaa chugüi mbae jei reta vae, jare jei chupe reta: —¿Maera pa piyemɨngueta mbɨyape peru mbae vae re? ¿Ndeiño pa picuaa cavi? ¿Tanta mbate pa co pepɨa? —jei—. R$Jayave jemimboe reta jei uyupe: —Cua jei, yaru'ã mbɨyape ramo. b#=Jare Jesús jei chupe reta: —Piñemoa ngatu fariseo reta jare Herodes ilevadura güi. r"]Jare Jesús jemimboe reta ñacañɨ güeru vaerã mbɨyape. Pentiño mbɨyape güɨnoi chalana pe. q![ Jayave Jesús ueya reta, jare uyupi ye chalana pe oo ɨ guasu jovaicho pe. Fariseo reta ilevadura U # Jayave Jesús iañeequi. —¿Maera pa añave yugüɨreco vae reta uipota aechaca vaerã chupe reta mɨacañɨ? —jei—. Añete che jae peve, ndarau uyeechaca mɨacañɨ cua reta pe —jei chupe reta. A{ Jayave yugüeru fariseo reta, jare umbɨpɨ uyeaca Jesús ndive. —Eechaca oreve mɨacañɨ ara güi —jei reta chupe. Jae reta uipota uicuaa uyapota ra mɨacañɨ chupe reta.  Jayave jae jare jemimboe reta uyupi chalana pe, jare yugüɨraa ɨvɨ Dalmanuta jee vae pe. Fariseo reta uipota uecha mɨacañɨ mS Jare joco pe ñugüɨnoi vae reta uyepapa cuatro mil rupi. Jayave Jesús omondo ye yatɨ vae reta. )Opareve ucaru, jare iyangapɨɨ reta. Jayave Jesús jemimboe reta umbatɨ tembíu uñepɨsãacue jembɨre vae, jare umɨtɨnee siete canasta. !;Jare güɨnoi vi mbovɨ pira michi vae reta. Cua re vi Jesús umee yasurupai Tumpa pe, jare jei jemimboe reta pe cua vi umee vaerã yatɨ vae reta pe. Jayave Jesús oyocui yatɨ vae reta uguapɨ vaerã ɨvɨ pe. Jayave uipɨsɨ jocua siete mbɨyape, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape, jare umee jemimboe reta pe, jae reta umee vaerã yatɨ vae reta pe. Jayave jucuarãi uyapo reta. xiJayave Jesús upɨrandu chupe reta: —¿Mbovɨ pa mbɨyape penoi? —Ime nonoi siete —jei reta chupe. —¿Quirãita pa yandepuere ñamee mbɨyape chupe reta cua mbaetɨ quiave ico vae pe? —jei jemimboe reta Jesús pe. Amondo yave jenta cotɨ ucaru mbae reve, ipɨtuta co reta tape rupi. Echa'ã amocue yugüeru mbɨrɨ güi —jei chupe reta. -S—Aiparareco cua yatɨ vae reta —jei—. Echa'ã mbapɨ ara ma ñugüɨnoi che ndive, jare mbaetɨ ma mbae güɨnoi jou vaerã —jei jemimboe reta pe—. t cPenti ara jeta uyembatɨ yave, mbaetɨ ma mbae güɨnoi reta jou vaerã. Jayave Jesús ueni jemimboe reta. A{%Jae reta ipɨacañɨ ete, jare jei: —Opaete mbaembae uyapo vae icavi ete co. Umbɨgüera iyapɨsa mbae vae reta uyandu vaerã, jare umbɨgüera vi upa reta uyemɨngueta vaerã.%$Jayave Jesús oyocui reta agüɨye vaerã umɨmbeu quía pe. Ẽrei yepe tẽi oyocui ye ye, jeseve jae reta umɨmbeuñoi ĩru vae reta pe. Y+#Jayave cuimbae uyandu ma, jare icũ omɨ cavi, jare uyemɨngueta cavi ma. iK"Jayave umae ara cotɨ, jare iañeequi, jare jei: —¡Efata! (Cua uipota jei: “¡Iyepea!”) 9!Jayave Jesús güɨraa cuimbae yatɨ vae reta ipɨte güi. Oñono ipoãca cuimbae iyapɨsa pe. Jayave undɨvɨ, jare uyavɨquɨ cuimbae icũ chugüi.  Jare amocue vae güeru chupe penti cuimbae iupaupa jare iyapɨsa mbae vae. Güeru vae reta uyerure Jesús pe oñono vaerã ipo jese. Jayave Jesús ou Tiro iyɨpɨ rupigua güi, jare uasa Sidón jare Decápolis rupi, jare ou uvãe ɨ guasu Galilea pe oĩ vae pe. " =Jayave cuña oo uvãe jenta pe yave, uecha imembɨ jupa pe oĩ. Aña usɨrɨ ma chugüi. Jesús umbɨgüera cuimbae iupaupa jare iyapɨsa mbae vae y kJayave Jesús jei chupe: —Cua ndere vae jeco pegua ndepuere ndeo. Aña usɨrɨ ma nemembɨ güi —jei. 2 ]—Añete tẽi co, carai —jei cuña Jesús pe—. Ẽrei yɨmba-raɨ mesa igüɨ pe ñugüɨnoi vae reta jou tembíu usururucue sambiaɨ reta uitɨ vae —jei. # ?Ẽrei Jesús jei chupe: —Tiangapɨɨ rani sambiaɨ reta. Icavi'ã yaequi vaerã tembíu sambiaɨ reta güi, ñamee vaerã yɨmba-raɨ reta pe —jei. { oJae co penti sirofenicia griega pe uyemɨngueta vae. Jae uyerure Jesús pe umbɨsɨrɨ vaerã aña imembɨ güi. kOJare penti cuña aña oya imembɨ cuña re vae uyandu Jesús regua, jare ou uyeatɨca jae jovai. I Jayave Jesús oo ye joco güi Tiro jare Sidón iyɨpɨ rupi. Jare uique yave penti tenta pe, uipota'ã tẽi quiave uicuaa vaerã jae joco pe oĩ vae. Ẽrei uicuaañoi joco pegua reta. Opaete cua icavi mbae vae oẽ pepɨa güi. Jare cua reta umɨnguɨa pepɨa —jei chupe reta. Cuña sirofenicia pegua ipurugüɨrovia W'pemonda, pipota ĩru vae reta imbaembae, piyapo icavi mbae vae, pepurumbɨtavɨ, pembɨquere, peacatãa, icavi mbae vae pere perapicha cotɨ, piyembɨcate jare pico iyaracuaa mbae vae reta rami —jei—. Echa'ã pepɨa güi oẽ opaete icavi mbae vae: pepɨa pe piyemɨngueta icavi mbae vae, piyuvanga menda re, piyapo aguasa, pepuruyuca, U#Jare Jesús jei: —Jocua piyapo vae jare pere vae umɨnguɨa pepɨa. ucEcha'ã oo'ã pepɨa pe. Oo perɨe pe jare pemombo. Jucuarãi uyeyapo opaete tembíu pe —jei chupe reta. Jayave Jesús jei chupe reta: —¿Pe retave pa picuaa cavi'ã? Picuaa cavi cua: Ipotave mbae peu vae umɨnguɨa'ã pepɨa. Jare Jesús ueya yatɨ vae reta yave, uique jo pe. Jayave jemimboe reta upɨrandu chupe umɨjaanga reve jei vae re. GUipota uyandu vae tuyapɨsaca cua ñee re —jei chupe reta. ~ Ipotave mbae peu vae oo perɨe pe. Jáeramo umɨnguɨa'ã pepɨa. Jocua piyapo vae jare pere vae umɨnguɨa pepɨa —jei—. }1Jare Jesús ueni umbatɨ opaete joco pe ñugüɨnoi vae reta. —Piyapɨsaca cua re opaete pe reta, picuaa cavi vaerã —jei chupe reta—. o|W Jare jeta cua nunga piyapo. Jucuarãi pe reta pemombo Tumpa iporoyocui piyugüi piyapo vaerã yandetenondegua reta iporoyocui. Jare pemboe vi pesambiaɨ reta uyapo vaerã yandetenondegua reta iporoyocui —jei Jesús chupe reta. U{# Jayave pe reta pemaeño'ã ma jese omborɨ vaerã tu jare ichɨ —jei—. Pz Ẽrei pe reta pere cuarãi: ‘Penti cuimbae ipuere jei tu ani ichɨ pe umeeta tẽi chupe omborɨ vaerã vae Corbán co.’ Jucuarãi pere —jei—. (Corbán uipota jei: “Amee ma Tumpa pe”.) ?yw Moisés jei cuarãi: ‘Ipɨu nderu jare ndesɨ.’ Jare jei vi cuarãi: ‘Jei icavi mbae vae tu ani ichɨ cotɨ vae uyeyucacata co.’ Jucuarãi jei Moisés —jei chupe reta—. zxm Jare Jesús jei chupe reta: —Tumpa iporoyocui pemombo co, piyapo vaerã yandetenondegua reta iporoyocui. .wUEcha'ã pe reta piyapo'ã Tumpa iporoyocui, ẽrei piyapo cavi yandetenondegua reta iporomboe. Piyoe yapepo reta jare vaso reta, jare jeta cua nunga piyapo —jei. v}Chembɨadora-raangaiño.Che jucuarãi'ã aporoyocui’ —jei Tumpa. Jucuarãi uicuatía Isaías —jei Jesús—. qu[Jayave Jesús jei chupe reta: —Añete yepe Isaías imiari peré. Echa'ã jae uicuatía upurumbɨtavɨ vae reta re cuarãi:‘Cua reta chepɨu iyuru peño’ —jei Tumpa—.‘Ẽrei ipɨa pe chepɨu'ã etei. Vt%Jayave fariseo reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta upɨrandu Jesús pe: —¿Maera pa nderemimboe reta uyapo'ã yandetenondegua reta iporomboe? ¿Maera pa ucaru reta uyepoe mbae reve? —jei reta. msSJare yugüeru ye yave umaemee vae reta ñugüɨnoi vae güi, jecuaeño uyepoe ndei ucaru mbove. Jare uyapoñoi reta jeta ĩru mbaembae itenondegua reta iporomboe. Echa'ã oyoe vaso reta, yapepo reta, paila reta jare tupa reta. }rsEcha'ã fariseo reta jare opaete judío reta uyepoeñoi ndei ucaru mbove, uyapo vaerã itenondegua reta iporomboe. .qUJae reta uecha amocue Jesús jemimboe reta ucaru ñugüɨnoi uyepoe mbae reve. Echa'ã jae reta uyapo ve'ã ma itenondegua reta iporomboe. Jáeramo umbɨjeco reta. }p uFariseo reta jare amocue mboroyocui re oporomboe vae Jerusalén güi yugüeru vae reta uyembatɨ Jesús oĩ vae pe. Wo'8Jare Jesús oo tenta guasu-raɨ reta rupi, jare tenta guasu reta rupi, jare tenta ñana rupi ñugüɨnoi vae reta pe. Jare oo vae rupi joco pegua reta güeru oñono imbaerasɨ vae reta tape rupi, jare uyerure Jesús pe umaeño imbaerasɨ vae reta uyavɨquɨ vaerã jemimonde jembeɨ yepe. Jare opaete uyavɨquɨ vae reta ucuera.+nO7Jare yugüɨraa opaete jocua ɨvɨ rupi, jare umbɨpɨ güeru imbaerasɨ vae reta jupa reve Jesús oĩ vae pe. Ĩru vae reta umɨmbeu chupe reta quiape oĩ vae. 7mg5Ɨ guasu uasa reta yave, yugüɨraa uvãe ɨvɨ Genesaret pe. Jare ugüeyɨ reta yave chalana güi ɨ guasu jembeɨ pe, jupivoiño joco pegua reta uicuaa jae co Jesús vae. l6[k/4Echa'ã jocua mɨacañɨ mbɨyape regua uyapo yave, Jesús uipota tẽi jae reta uicuaa cavi vaerã. Ẽrei ndeiño uicuaa. Echa'ã jecuaeño ipɨatanta. Jesús umbɨgüera Genesaret pegua imbaerasɨ vae reta bj=3Jayave Jesús ou uyupi chalana pe, jare upɨta ɨvɨtu. Jare jae reta ipɨacañɨ. )iK2Echa'ã opaete jae reta uecha, jare uquɨye ete reta. Ẽrei jupivoiño Jesús ombou iñee chupe reta: —Piñemɨatangãtu. Che co. Agüɨye pequɨye —jei. ~hu1Jae reta uecha yave uguata oo ɨ iárambo rupi, ipɨa pe uyemɨngueta tẽi uecha mbae iãcue, jare usapɨcai reta. Zg-0Jare Jesús uecha tanta ma uparavɨquɨ reta, uruguata vaerã chalana. Echa'ã ɨvɨtu tanta oovãiti. Jare cõeta ma yave, Jesús uguata oo ɨ iárambo rupi güɨraa uepitɨ. Jare uasata tẽi chugüi reta. yfk/Pɨ̃tu ma yave, jemimboe reta yugüɨraa chalana pe ɨ guasu mbɨte rupi, jare Jesús jaeño upɨta ɨvɨ pe. We'.Jare opa omondo yave, Jesús uyupi ɨvɨtu guasu re uyerure vaerã Tumpa pe. Id -Jare jupivoiño Jesús oyocui jemimboe reta uyupi vaerã chalana pe, jare yugüɨraa vaerã jenonde ɨ guasu jovaicho pe tenta guasu Betsaida pe, jae omondo rambueve uyembatɨ vae reta. `c9,Jare ucaru vae reta güi cuimbae retaño uyepapa cinco mil. Jesús uguata ɨ iárambo qb[+Jayave Jesús jemimboe reta umbatɨ tembíu uñepɨsãacue jembɨre vae, jare umɨtɨnee doce canasta. /aY*Opareve ucaru, jare iyangapɨɨ reta. /`W)Jayave Jesús uipɨsɨ jocua pandepo mbɨyape jare mocui pira, jare umae ara cotɨ, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape, jare umee jemimboe reta pe, jae reta umee vaerã yatɨ yatɨ ñugüɨnoi vae reta pe. Jesús upɨsãa vi jocua mocui pira, uñemee vaerã opaete vae pe. M_(Jayave uyembatɨmbatɨ reta uguapɨ cien rupi jare cincuenta rupi. ]^3'Jayave Jesús oyocui opaete vae uyembatɨmbatɨ vaerã uguapɨ capiichape re. E]&Jesús jei chupe reta: —¿Mbovɨ pa mbɨyape ime penoi? Pecua peeca —jei. Jae reta uicuaa ma yave, umɨmbeu Jesús pe: —Ime nonoi pandepo mbɨyape jare mocui pira —jei reta. 8\i%Ẽrei Jesús jei chupe reta: —Pe reta pemee tucaru. —¿Ndoota pa ndogua doscientos ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua mbɨyape, numee jou reta vaerã? —jei reta chupe. {[o$Emondo cua reta ogua vaerã jembiurã tenta tenta rupi. Echa'ã mbaetɨ mbae jou reta vaerã cua pe —jei reta. zZm#Caaru ma yave, Jesús jemimboe reta yugüeru jei chupe: —Mbaetɨ quiave ico cua rupi, jare caaru ma oĩ. EY"Jesús ugüeyɨ yave chalana güi, uecha jeta vae, jare uiparareco reta. Echa'ã jae reta ovecha mbaetɨ iyandarecoa güɨnoi vae reta rami co. Jare umbɨpɨ omboe reta jeta mbaembae re. _X7!Ẽrei jeta vae reta uecha yugüɨraa, jare uicuaa quía co jae vae. Jare yugüɨraa ɨvɨ rupiño tenta guasu reta güi Jesús oo vae pe, jare yugüɨraa uvãe ndei Jesús oo uvãe mbove, jare uyembatɨ joco pe. GW Jayave jae retaño yugüɨraa chalana pe quĩi ngatu vae pe. aV;Jayave Jesús jei chupe reta: —Pe retaño peyu yaa quĩi ngatu vae pe, peputuu vaerã michi pegua —jei. Echa'ã jecuaecuae jeta vae yugüeru opou ipɨ. Jáeramo Jesús jare jemimboe reta iquĩi'ã ucaru vaerã. UyJesús jemimondo reta uyembatɨ ye yave jae ndive, umɨmbeu reta chupe opaete uyapo vae jare oporomboe jese vae. TJare Juan jemimboe reta cua uicuaa yave, yugüeru güɨraa jetecue oñotɨ vaerã. Jesús umɨngaru cinco mil cuimbae reta S#Jayave oo sundaro peresorɨru pe uñãcasɨa Juan. Jare güeru iñãcacue penti plato pe, jare umee cuñatai pe. Jayave jae umee ichɨ pe. =RuJáeramo omondo sundaro Juan iñãca güeru vaerã. Q)Jayave mburuvicha guasu ipɨatɨtɨ tuicha. Ẽrei Tumpa jee re jei chupe ramo, jare ĩru vae reta uyandu ramo, uipota'ã uicuacu iñee. :PmJayave ɨmambaeño cuñatai uique ye mburuvicha guasu oĩ vae pe. —Aipota nemee vaerã cheve añave voi Juan upurumbɨbautizase vae iñãca penti plato pe —jei chupe. O1Jayave cuñatai oẽ oo upɨrandu ichɨ pe: —¿Mbae pa aecata chupe? —Eeca chupe Juan upurumbɨbautizase vae iñãca —jei ichɨ chupe. |NqJare jei ye chupe Tumpa jee re: —Ipotave mbae ndeeca cheve vae ameeta co ndeve, cheɨvɨ mbɨte rupi yepe. YM+Jare Herodías imembɨ cuña uique upɨrae yave, umbɨyerovia Herodes jare jae ndive ucaru ñugüɨnoi vae reta. Jayave Herodes jei cuñatai pe: —Eeca cheve mbae ndipota vae, jare che ameeta ndeve —jei. lLQẼrei uvãe ara Herodías uyapo vaerã icavi mbae vae Juan pe. Jocua ara Herodes uyembɨara oa vae regua, jare umbatɨca ĩru mburuvicha reta, sundaro reta juvicha reta, jare icocatu vae reta Galilea pegua, umɨngaru vaerã. jKMEcha'ã Herodes uicuaa Juan co jae cuimbae jupi vae. Jáeramo uipɨu, jare umaeño'ã quía re uyapo vaerã icavi mbae vae chupe. Jare uyandu yave Juan jei vae, uyemɨpɨa'ã tuicha. Ẽrei jecuaeño uipota uyapɨsaca jese. _J7Jáeramo Herodías pochɨ Juan pe, jare uipota tẽi uyucaca, ẽrei ipuere'ã. mISEcha'ã tenonde yave Juan jei Herodes pe: “Icavi'ã nemenda vaerã nderɨvɨ jembireco ndive.” ^H5Echa'ã ndei Juan umano mbove, Herodes umenda Felipe jembireco Herodías jee vae ndive. Felipe co jae Herodes tɨvɨ. Jayave Herodes omondo uipɨsɨca Juan, jare oñonoca peresorɨru pe, Herodías jei ramo. GẼrei Herodes uyandu yave, jei: —Jae co Juan añãcasɨaca vae. Icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi —jei. F/Ĩru vae reta jei: —Jae co Elías. Jare ĩru vae reta jei: —Jae co penti Tumpa iñee umɨmbeu vae Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae rami. ^E5Opaete vae uyandu ma Jesús regua. Mburuvicha guasu Herodes jee vae uyandu vi. Jae jei: —Juan upurumbɨbautizase vae icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jáeramo uyapo cua mɨacañi reta —jei. D5 Jare jae reta umbɨsɨrɨ jeta aña reta oya jese vae reta güi, jare jeta imbaerasɨ vae reta re oñono aceite umbɨgüera vaerã. Juan imano C Jayave jae reta yugüɨraa, jare umɨmbeu ĩru vae reta pe: —Peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. yBk Jare ime yave penti tenta guasu pegua reta uipota'ã pepɨta vaerã joco pe jare uipota'ã uyapɨsaca peré vae, pecuaño joco güi, jare pemɨtɨmo ɨvɨcuii pepɨ güi, uicuaa vaerã jae reta co teco güɨnoi —jei—. Añete che jae peve, Tumpa uãa yave ɨvɨ pegua reta, jocua tenta guasu pegua reta tanta uiporarata Sodoma jare Gomorra pegua reta güi —jei. A Jare jei vi chupe reta: —Peo pevãe yave penti tenta pe, joco pe peĩ, jocua tenta guasu güi peo ye regua —jei—. F@ Pemonde pepɨpasa, jare agüɨye peraa mocui camisa —jei. ?!Jare oyocui: —Peo yave, agüɨye mbae peraa, jaeño pepopoca. Agüɨye peraa peurupucu, perembiurã jare corepoti —jei chupe reta—. 4>aPenti ara Jesús umbatɨ jocua doce jemimboe reta, jare omondo mocui mocui rupi, jare umee chupe reta mbaepuere umbɨsɨrɨ vaerã aña reta oya jese vae reta güi. B=}Jare Jesús ipɨacañɨ jese reta, güɨrovia'ã jese ramo. Jayave Jesús oo oporomboe ĩru tenta guasu-raɨ jocoropi ñugüɨnoi vae reta rupi. Jesús omondo jocua doce jemimboe reta <{Jare joco pe ipuere'ã uyapo jeta mɨacañɨ. Jaeño oñono ipo mbovɨ imbaerasɨ vae reta re umbɨgüera vaerã. 0;YJayave Jesús jei chupe reta: —Opaete vae uipɨu penti Tumpa iñee umɨmbeu vae. Jaeño jentaɨgua reta, jentarã reta jare jenta pegua reta uipɨu'ã reta —jei. I: Cua co jae carpintero. Jae co María imembɨ. Jae co Jacobo, José, Judas jare Simón tɨqueɨ. Jare jindɨ reta yugüɨreco vi yandepɨte pe —jei reta. Jáeramo jae reta pochɨ Jesús pe. 09YJayave mbutuu ara pe Jesús umbɨpɨ oporomboe judío reta itupao pe. Jare jeta vae uyapɨsaca jese, jare ipɨacañɨ reta. Jei reta uyupe: —¿Quiape ra uyemboe cua cuimbae opaete cua re? ¿Mbae nunga aracuaa ra uñemee chupe? ¿Mbae nunga mɨacañɨ ra cua uyapo ipo pe vae? —jei reta—. N8 Jesús oo joco güi iɨvɨ pe, jare jemimboe reta yugüɨraa jupíe. }7s+Jayave Jesús oyocui ete reta agüɨye vaerã umɨmbeu quía pe ave, jare oyocui vi umɨngaru vaerã cuñatai.6'*Jayave cuñatai upũa jare umbɨpɨ uguata. Cua cuñatai doce año ma güɨnoi. Jare Jesús ndive ñugüɨnoi vae reta ipɨacañɨ ete. 5)Jayave Jesús uipɨsɨ cuñatai ipo pe. —Talita cumi —jei chupe. (Cua uipota jei: “Cuñatai, che jae ndeve, epũa”.) 54c(Ẽrei jae reta oyoyai. Jayave Jesús omoẽ opaete vae oca pe, jare uruique cuñatai oĩ vae pe cuñatai tu jare ichɨ, jare jemimboe jae ndive yugüɨraa vae reta. 3'Jesús uique yave o pe, jei chupe reta: —¿Maera pa picorai jare piyao? Cua cuñatai umano'ã co. Oqueño co oĩ —jei. 2&Yugüɨraa uvãe yave tupao re uyandareco vae jenta pe, Jesús uecha jeta vae reta icorai jare uyao ñugüɨnoi reta jãse reve. 1%Jare umaeño'ã ĩru reta re yugüɨraa vaerã jae ndive, jaeño Pedro, Jacobo jare Juan. Juan co jae Jacobo tɨvɨ. ]~}}i||{/zyyMxwwvuuztos>rqYpAopnn\mmlFkzkjHii9h]gfffee*ddc;bYaa``_n^^C]\\\[ZZ1YX+WWqVVUU&TSRRHQPPdONM[LL6K}JIIPHHdGGVF0ECC6B{AA??L>>=t<<,;:o988:77654z32110+/q/.I-},,>+**))'&&%S$$'#""V!! tklQZA#JCfX6J  u m -u1ypt 01—Añete che jae ndeve —jei Jesús chupe—, cua pɨ̃tu etei, ndei mocui vese uru cuimbae uñee mbove, mbapɨ vese ma checuacuta —jei. o/WJayave Pedro jei Jesús pe: —Yepe tẽi opaete ĩru reta tandereya, ẽrei che ndarau ndueya. e.CẼrei aicove ye ayu yave umanocue vae reta ipɨte güi, aata perenonde Galilea pe —jei. x-iJayave Jesús jei chupe reta: —Opaete pe reta chereyata cua pɨ̃tu. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Ayucata ovecha reta iyandarecoa, jare ovecha reta opata uñemɨai.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei chupe reta—. d,AJare opa yave ucanta reta Tumpa pe, oẽ reta yugüɨraa ɨvɨtu guasu Olivos cotɨ. +5Añete che jae peve, ndarau ma jau uva tɨcuecue, Tumpa iporoyocuia pe uva tɨcuecue ipɨau vae jau regua —jei chupe reta. Pedro uicuacuta Jesús 4*aJesús jei chupe reta: —Cua co jae cherugüɨ. Cherugüɨ uyepɨyereta, Tumpa jei pɨau ye vae uyeyapo vaerã, jare jeta vae reta uyembɨasaca vaerã —jei Jesús—. )Jayave Jesús uipɨsɨ vi penti copa, jare yasurupai umee ye yave Tumpa pe, umee jemimboe reta pe. Jare opareve jou copa güi. X()Jare jae reta ucaru ñugüɨnoi rambueve, Jesús uipɨsɨ mbɨyape, jare umee yasurupai Tumpa pe. Jayave upɨsãa mbɨyape jare umee chupe reta. —Peu —jei chupe reta—. Cua co jae cherete —jei. R'Che cuimbaerã ayeyapo vae aañotai amano vaerã, Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cheregua rami. Ẽrei jocua cuimbae chemeeta vae uiporarata co. Icavi tẽi mona jocua cuimbae mbaetɨ ico yave —jei. 4&a—Pe reta co jae doce cheremimboe reta —jei Jesús chupe reta—. Penti pepɨte pe oĩ vae co jae. Mbɨyape umãquɨ oĩ che ndive plato pe vae co jae —jei—. k%OJayave jae reta ipɨatɨtɨ, jare upɨrandu Jesús pe penti penti rupi: —¿Che pa co jae? N$Jare mesa pe uguapɨ ucaru ñugüɨnoi rambueve, Jesús jei chupe reta: —Añete che jae peve, penti pepɨte pe oĩ vae chemeeta cherovaicho reta pe. Jae co penti ucaru oĩ che ndive vae —jei. O#Jare pɨ̃tu ma yave, Jesús oo jocua doce jemimboe reta ndive. 2"]Jare Jesús jemimboe reta yugüɨraa uvãe yave tenta guasu pe, uvãe opaete Jesús jei chupe reta vae rami. Jare uyapo reta tembíu pascua pegua jou reta vaerã. !5Jayave tenta iya uechacata peve penti o tuicha vae jo ɨvate pe, opaete mbaembae yaiporuta vae reve. Joco pe piyapɨcatu yandeve —jei chupe reta. I  Jare uique yave tenta pe, pere tenta iya pe: ‘Oporomboe vae jei: ¿Quiape pa ime oĩ o, joco pe jau vaerã tembíu pascua pegua cheremimboe reta ndive’ —jei, pere chupe, jei Jesús—. ;o Jayave Jesús oyocui mocui jemimboe reta: —Pecua tenta guasu pe —jei chupe reta—. Peovãitita joco pe penti cuimbae ɨ güɨraa ɨru pe vae. Pecua jaɨcue —jei—. Z- Pascua ara pe judío reta uyuca ovecha. Jocua ara umbɨpɨ jou mbɨyape ovu mbae vae. Jayave Jesús jemimboe reta jei chupe: —¿Quiape pa ndipota nduyapɨcatu vaerã, tembíu pascua pegua ndeu vaerã? E Cua uicuaa reta yave, uyerovia reta, jare jei Judas pe umeeta co chupe corepoti. Jayave Judas umbɨpɨ ueca quirãi ipuere umee vaerã Jesús chupe reta. Jesús ucaru jemimboe reta ndive (I Jayave jocua doce jemimboe reta güi penti Judas Iscariote jee vae oo sacerdote reta itenondegua reta ñugüɨnoi vae pe, umee vaerã Jesús chupe reta. Z- Añete che jae peve, opaete ɨvɨ rupi Tumpa iñee icavi vae jerãcua vae rupi, cua uyapo vae vi jerãcuata, ĩru vae reta imandúa vaerã jese —jei chupe reta. Judas umeeta Jesús (Mt 26.14-16; Lc 22.3-6) _7Cua cuña uyapo ipuere vae. Chembɨpiche cavi ma, ndei añeñotɨca mbove —jei—. "=Echa'ã yugüɨrecoñotai co iparavete vae reta pe reta ndive, jare pipota yave, pepuereta pemborɨ. Ẽrei che ndarau aicoño pe reta ndive —jei—. ykẼrei Jesús jei chupe reta: —Pemaeño jese. ¿Maera pa pemambeco? Icavi vae co uyapo cheve —jei—. #?Umee yave corepoti re, güɨnoita tẽi trescientos ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua umee vaerã iparavete vae reta pe —jei reta. Jayave iñera reta jese. dAJayave amocue joco pe ñugüɨnoi vae pochɨ jare jei uyupe: —¿Maera pa umɨcañɨtei? /WJare Jesús ucaru oĩ rambueve Betania pe Simón ipire ocuise vae jenta pe, uique penti cuña. Jae güeru ɨru-raɨ ita alabastro jee vae pegua. Cua ɨru-raɨ tɨnee mbae ipiche cavi vae nardo jee vae pe. Cua nardo jepɨ ete. Cuña oyoca ɨru-raɨ, jare upɨyere nardo Jesús iñãca re. &EẼrei jei reta: —Agüɨye yaipɨsɨ pascua ara rupi, agüɨye vaerã tenta guasu pegua reta uyapo tecorai. Cuña upɨyere mbae ipiche cavi vae Jesús re  Mocui araño ma uata pascua uyapo reta vaerã. Jocua ara pe judío reta jou mbɨyape ovu mbae vae. Jare sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta ueca ñugüɨnoi quirãi ipuere uipɨsɨ tavɨ rupi Jesús, uyucaca vaerã. Y+ %Jare cua jae peve vae jae vi opaete vae pe: Peãro peĩ —jei chupe reta.R $agüɨye vaerã, aramoiño ou uvãe yave, pepocou peque peĩ —jei—. I  #Picuaa'ã quirãi yave ra tenta iya ou yeta uvãe. Aramoi outa uvãe pɨ̃tu ave ma yave, ani pɨare catu yave, ani uru cuimbae uñee yave, ani neimbove yave —jei—. Jáeramo peãro peĩ, iK "Yamɨjaanga penti cuimbae oo ambɨe ɨvɨ pe vae. Oota ma jenta güi yave, umee mbaepuere jembiocui reta pe, jare oyocui penti penti uyapo vaerã iparavɨquɨ, jare oyocui vi taraquẽra jãroa uãro cavi vaerã —jei—. kO !Jecuaeño peãro, jare piyerure Tumpa pe. Echa'ã picuaa'ã quirãi yave ra uyeyapota —jei—. R  Ẽrei mbaetɨ quía uicuaa mbae ara pe ani mbae ora pe yepe cua uyeyapota, jaeño cheRu. Ángel ara pe ñugüɨnoi vae reta uicuaa'ã. Che co jae Tumpa Taɨ. Ẽrei che ave aicuaa'ã —jei—. E  Ara jare ɨvɨ opata, ẽrei chiñee ndarau opa —jei—.  % Añete che jae peve, cua ɨvɨ pe añave yugüɨreco vae reta ndarau opa umano ndei opaete cua mbaembae uyeyapo mbove —jei chupe reta—. | q Jae ramiño vi pe reta peecha yave cua mbaembae uyeyapo ñugüɨnoi vae, picuaata che coiño ma co aĩ —jei—.    Yandepuere yamɨjaanga ɨva. Piyemboe jese —jei—. Joquɨ yave, picuaa uyaro ma co ama oquɨ vaerã —jei Jesús—. hI Jayave amondota ángel reta güeru vaerã aiparavo vae reta opaete ɨvɨ rupi güi —jei—. )K Jayave ɨvɨ pegua reta cherechata ayu amapɨ̃tu reve. Che cuimbaerã ayeyapo vae anoita mbaepuere tuicha vae, jare ayembɨadoracata opaete vae pe —jei—. kO Yasɨtata reta oata ara güi, jare opaete ara re mbaepuere güɨnoi vae reta ucãtata —jei—. ~u Jayave opa uiporara reta jocua ara reta pe yave, guarasɨ uñemɨpɨ̃tumimbita, jare yasɨ ndarau ma jembipe. {o Piñemoa ngatu. Amɨmbeu ma peve opaete, ndei uyeyapo mbove —jei chupe reta—. Cuimbaerã uyeyapo vae ou yeta  Amocue upurumbɨtavɨ vae reta jeita: ‘Che co jae Cristo’, jare ĩru upurumbɨtavɨ vae reta jeita: ‘Che co jae penti Tumpa iñee umɨmbeu vae.’ Jare jae reta uyapota mɨacañɨ reta, umbɨtavɨ vaerã tẽi Tumpa uiparavo vae reta —jei—. 'G Aramoi jocua ara reta pe quía jeita peve: ‘Mase, co oĩ Cristo’, ani jeita: ‘Mase, pee oĩ Cristo.’ Jucuarãi jei yave, agüɨye perovia —jei—. 8i Jare yandeYa uipota'ã yave opa vaerã jocua ara reta, mbaetɨta tẽi quía ipuere ico. Ẽrei Tumpa uiparavo vae reta jeco pegua opata jocua ara reta —jei chupe reta—. ,Q Echa'ã jocua ara reta pe ɨvɨ pegua reta uiporara eteta. Jucuarãi'ã uiporara reta Tumpa ɨvɨ uyapo güive, jare ndarau ye jucuarãi uiporara reta —jei—. S Piyerure Tumpa pe cuarãi: ‘Agüɨye emaeño tuyeyapo roɨ ma yave.’ r~] Jare ipurúa vae reta jare umɨcambu vae reta uiporarata jocua ara reta pe —jei Jesús chupe reta—. Z}- Jare ico pe oĩ vae agüɨye tou ye jenta pe güɨraa vaerã iyasoya —jei—. a|; Jare o cupe re oĩ vae ugüeyɨ yave, agüɨye tuique jo pe güɨraa vaerã imbaembae. { Jare peechata icavi mbae vae opaete urucumegua vae uyemboɨ oĩ oĩta'ã tẽi vae pe. Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae Daniel jei uyecuaata co. (Umɨngueta vae tuicuaa) —jei—. Jayave Judea pe ñugüɨnoi vae reta tosi ɨvɨtu guasu cotɨ —jei—. z Jare piñemɨtarẽɨcata opaete vae pe chereco pegua. Ẽrei jõsata oo uvãe iyapɨ pe vae uyembɨasacata co —jei chupe reta—. y# Tɨqueɨ umeeta tɨvɨ, uyucaca vaerã. Jare tu umeeta isambiaɨ. Jare sambiaɨ reta oyovaichota tu jare ichɨ ndive, jare uyucacata reta. *xM Jare ĩru vae reta pereraa yave pemee vaerã mburuvicha reta pe, agüɨye piyemɨpɨa'ã mbae pereta vae re —jei—. Pemee yave, Tumpa uicuaacata peve mbae pere vaerã. Jocuaño pere. Echa'ã Espíritu Santo pemborɨta piyemɨngueta vaerã, pe retaiño'ã co piyemɨnguetata —jei—. ^w5 Jare Tumpa iñee icavi vae jerãcuata co rani opaete ɨvɨ pegua reta pe —jei—. v Piñemoa ngatu. Echa'ã ĩru vae reta pereraata mburuvicha reta ñugüɨnoi vae pe, uñeapo vaerã peré. Jare penupata judío reta itupao reta pe. Jare pereraata mburuvicha guasu reta jovai chereco pegua, chemɨmbeu vaerã chupe reta —jei—. u9 Penti ɨvɨ pegua reta uñerãrota ambɨe ɨvɨ pegua reta ndive, jare mburuvicha reta uñerãrota ĩru mburuvicha reta ndive. Jare ɨvɨ tanta ucãtata jeta que rupi. Jare imeta caruai reta jare tecorai reta. Ẽrei cua susere reta uyembɨpɨ ramo co oĩ —jei chupe reta—. itK Imeta co ñerãro reta coiño pegüi. Imeta vi ñerãro reta mbɨrɨ pegüi. Piyandu yave cua reta regua, agüɨye pequɨye. Cua susere reta uyeyapoñotai co. Ẽrei cua susere reta ndei ave co opa vaerã —jei Jesús—. s' Echa'ã yugüeruta jeta cheree pe uyembɨjeeta vae reta. Jae reta jeita: ‘Che co jae Cristo.’ Jare umbɨtavɨta jeta vae reta —jei—. Xr) Jayave Jesús jei chupe reta: —Piñemoa ngatu agüɨye vaerã petavɨ. q —Emɨmbeu oreve, ¿quirãi yave pa cua uyeyapota? Jare opaete cua uyeyapota ma yave, ¿quirãita pa nduicuaa? —jei reta chupe. 2p] Jare Jesús uguapɨ oĩ rambueve ɨvɨtu guasu Olivos re Tumpa jo jovai, Pedro, Jacobo, Juan jare Andrés upɨrandu chupe, jae retaño jae ndive ñugüɨnoi yave: =os —¿Nemae pa neĩ cua o tuicha vae reta re? —jei Jesús chupe—. Ndarau upɨta penti ave ita ĩru ita iárambo. Opaete uyeitɨta co —jei. Mbaesusere reta uyeyapota vae {n q Jesús oẽ yave Tumpa jo güi, penti jemimboe jei chupe: —Mase, oporomboe vae, icavi cua ita reta jare o reta. Hm  ,Echa'ã opaete ĩru reta güeru oñono jeta güɨnoi vae güi. Ẽrei cua cuña, yepe tẽi iparavete, oñono opaete güɨnoi vae. Jocua co jembíu jepɨrã tẽi vae —jei chupe reta.3l_ +Jare Jesús ueni jemimboe reta jare jei chupe reta: —Añete che jae peve, cua cuña ime umano vae iparavete vae uyapo jeta opaete ĩru oñono vae reta güi —jei—. nkU *Jare ou vi penti cuña ime umano vae iparavete vae. Jae oñono mocui riare. Jocua jeta'ã co jepɨ. 6je )Penti ara Jesús uguapɨ oĩ corepoti jɨru jovai Tumpa jo pe, jare uecha quirãi jeta yugüeru vae reta oñono corepoti pɨpe. Icocatu vae reta oñono jeta corepoti. bi= (Jare upɨ̃ro reta cuña ime umano vae reta güi opaete imbaembae, jare pucu uyerure Tumpa pe upurumbɨtavɨ vaerã —jei—. Jae reta uiporara eteta co —jei chupe reta. Cuña ime umano vae umee corepoti Tumpa pe sh_ 'Yugüɨraa yave tupao pe jare parea pe, jecuaeño uipota uguapɨ tenda tenondegua vae reta pe —jei—. g &Jare Jesús oporomboe yave, jei chupe reta: —Piñemoa ngatu mboroyocui re oporomboe vae reta güi —jei—. Jae reta jecuaeño uipota uguata jemimonde pucu vae reve, jare jecuaeño uipota ĩru vae reta pe uyembɨsaludaca vaerã calle reta rupi —jei—. vfe %¿Quirãi pa ipuere ico David iñemoñaa reta peguarã? Echa'ã David etei jei chupe: ‘CheYa’ —jei Jesús chupe reta. Jare jeta vae uyapɨsaca ñugüɨnoi Jesús re uyerovia reve. Jesús umbɨjeco mboroyocui re oporomboe vae reta `e9 $Echa'ã David etei jei Espíritu Santo rupi cuarãi:‘YandeYa jei cheYa pe:Eguapɨ cheyɨpɨ pe cheacata cotɨ,
nderovaicho reta opa amɨamɨri regua.’ Jucuarãi jei David aracae —jei Jesús—. d7 #Jare Jesús oporomboe oĩ Tumpa jo pe. —¿Maera pa jei mboroyocui re oporomboe vae reta Cristo co jae David iñemoñaa reta pegua? —jei—. fcE "Jare Jesús uyandu yave jae jei jupi cavi vae, jei chupe: —Jeta'ã uata ndiyeyocui vaerã Tumpa pe iporoyocuia pe. Jare mbaetɨ ma quía uipota upɨrandu chupe mbae re. ¿Quía iñemoñaa reta pegua pa co Cristo? b  !Jare yaau yave Tumpa opaete yandepɨa reve, opaete yanderecove reve, opaete yandepɨayemɨngueta reve jare opaete ñanepɨrãta reve, jare yaau yave yanderapicha yande yayerau rami, jocua icavi opaete maemɨmba Tumpa peguarã ñamee vae reta güi —jei. a Jayave mboroyocui re oporomboe vae jei Jesús pe: —Añete co, oporomboe vae. Icavi ndere Tumpa pentiño co jare mbaetɨ ye ĩru. ` Jare jaɨcue rupigua co cua: ‘Eau nderapicha nde ndiyerau rami.’ Mbaetɨ ĩru mboroyocui tenondegua cua reta güi vae —jei. ;_o Eau ndeYa Tumpa opaete ndepɨa reve, opaete nderecove reve, opaete ndepɨayemɨngueta reve jare opaete nepɨrãta reve.’ Cua co jae mboroyocui tenondegua vae —jei chupe—. ^ Jesús jei chupe: —Mboroyocui tenondegua vae co cua: ‘Israel pegua, iyapɨsaca. YandeYa Tumpa, jaeño co Tumpa. k]O Ou vi Jesús oĩ vae pe penti mboroyocui re oporomboe vae. Uyandu uyeaca reta, jare uicuaa Jesús umɨmbeu cavi co chupe reta. Jayave jae upɨrandu Jesús pe: —¿Mbae nunga mboroyocui pa co jae tenondegua vae? —jei. \ Tumpa mbaetɨ co umanocue vae reta iTumpa. Jae co tecove güɨnoi vae reta iTumpa. Tuicha co piyavɨ —jei. Mboroyocui tenondegua vae $[A Tamɨmbeu peve umanocue vae reta regua. Icove yeta co. ¿Pemɨngueta'ã pa Moisés uicuatía vae? —jei—. Uyecuatía oĩ jocua yai regua, jare quirãi Tumpa jei Moisés pe jocua yai jendɨ vae ipɨte güi: ‘Che co Abraham, Isaac jare Jacob iTumpa’ —jei, jei chupe reta—. ,ZQ Echa'ã umanocue vae reta icove ye yave, cuimbae reta jare cuña reta ndarau umenda. Yugüɨrecota ángel ara pe ñugüɨnoi vae reta yugüɨreco rami —jei—. Y! —Pe reta piyavɨ co —jei Jesús chupe reta—. Echa'ã picuaa'ã Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae jare Tumpa imbaepuere —jei—. X7 Jayave umanocue vae reta icove ye yave, ¿quía nunga vae jembirecorã pa icota jocua cuña? Echa'ã opaete siete reve umenda jae ndive —jei reta. W# Opaete siete reve umenda jocua cuña ndive, jare opaete siete reve umano umɨmembɨ mbae reve. Taɨcue rupi cuña umano vi —jei reta—. V) Cuimbae amɨri jaɨcue rupigua umenda jembirecocue ndive, ẽrei umano vi umɨmembɨ mbae reve. Jae ramiño vi uyeyapo jaɨcue rupigua ye pe. Uw Ico penti cuimbae seis tɨvɨ reta güɨnoi vae. Cua cuimbae umenda, jare umano umɨmembɨ mbae reve —jei reta—. HT  —Oporomboe vae, Moisés uicuatía ueya yandeve cuarãi: ‘Penti tɨqueɨ vae umano yave, jembirecocue mbaetɨ imembɨ chupe yave, cuimbae amɨri tɨvɨ tumenda jocua cuña ndive. Jayave cuña imembɨ yave, cuimbae tumbɨjee sambiaɨ tɨqueɨ amɨri jee pe.’ Jucuarãi uicuatía Moisés —jei reta chupe—. ,SQ Jayave yugüeru vi Jesús oĩ vae pe amocue saduceo reta. Opaete saduceo reta jei umanocue vae reta icove ye'ã co. Saduceo yugüeru vae reta jei Jesús pe: -RS —Pemee César pe César pegua, jare pemee Tumpa pe Tumpa pegua —jei Jesús chupe reta. Jare jae reta ipɨacañɨ jese. ¿Icove yeta pa umanocue vae reta? 7Qg Jae reta güeru chupe. Jayave jae upɨrandu chupe reta: —¿Quía jova íã pa cua? ¿Quía jee pa cua uyecuatía oĩ vae? —jei. —Cua César imbae co —jei reta. -PS Ẽrei Jesús uicuaa jae reta uipota tẽi co umbɨtavɨ, jare jei chupe reta: —¿Maera pa pipota piyavɨca cheve? Peru cheve penti corepoti taecha —jei. @Oy Jae reta yugüeru uvãe yave, jei Jesús pe: —Oporomboe vae, nduicuaa nde ndere vae añete co. Nde nemae oyovaque opaete pãve re. Nembutuicha'ã penti ave ĩru vae güi. Nde ndeporomboe cavi quirãi Tumpa uipota yaico vaerã vae re —jei reta—. César yandeocui yambɨepɨ vaerã chupe corepoti pe. ¿Jupi pa yambɨepɨ vaerã chupe? ani ¿jupi'ã pa? ¿Yambɨepɨta pa chupe? ani ¿yambɨepɨta'ã pa chupe? —jei reta Jesús pe. N{ Jayave jae reta ombou amocue fariseo reta jare herodiano reta, uyavɨca vaerã tẽi chupe jae uyemɨngueta yave. "M= Jayave jocua uyapɨsaca jese vae reta uipota tẽi uipɨsɨ Jesús. Echa'ã uicuaa catu cua umɨjaanga reve jei vae uicuaaca quirãi jae reta teco güɨnoi. Ẽrei uquɨye tenta guasu pegua reta güi. Jáeramo ueyaño, jare yugüɨraa. ¿Jupi pa yambɨepɨ vaerã César pe? vLe YandeYa uyapo cua.Yaecha ma, jare yandepɨacañɨ jese.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ —jei chupe reta. K ¿Pemɨngueta'ã pa cua Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae?‘Ita tenta iyapoa reta omombo vae uyeyapo ma ita tenondegua vae. J% ¿Mbae ra uyapota co iya? —jei—. Outa, opa uyuca vaerã jocua co iporúa reta, jare uiporucata ico ambɨe vae reta pe —jei Jesús—. OI Jayave jae reta uipɨsɨ co iya taɨ uyuca omombo co güi —jei—. H Ẽrei co iporúa reta jei uyupe: ‘Cua co jae iyarã vae. Yayuca, jare yande yaicota co iyarã’ —jei reta, jei—. P@ Ani ¿yaeta pa: ‘Ɨvɨ pegua reta co ombou’? —jei reta. Ẽrei jae reta uquɨye tenta guasu pegua reta güi. Echa'ã opaete vae güɨrovia Juan co jae añetete penti Tumpa iñee umɨmbeu vae. ? Jayave jae reta jei uyupe: —Yae yave: ‘Tumpa co ombou’, jae jeita yandeve: ‘Jucuarãi yave, ¿maera pa perovia'ã?’ > ¿Quía pa ombou Juan upurumbɨbautiza vaerã? ¿Tumpa pa ombou? ani ¿ɨvɨ pegua reta pa ombou? Pemɨmbeu cheve —jei chupe reta. <=q Jayave Jesús jei chupe reta: —Che vi tapɨrandu peve mbae re. Pemɨmbeu yave cheve, che vi amɨmbeuta peve mbae nunga mbaepuere anoi cua mbaembae ayapo vaerã —jei—. %<C Jae reta upɨrandu chupe: —¿Mbae nunga mbaepuere pa nenoi cua mbaembae ndiyapo vaerã? ¿Quía pa umee ndeve mbaepuere cua ndiyapo vaerã? —jei reta. k;O Jare yugüɨraa uvãe ye Jerusalén pe. Jare Jesús uguata rambueve Tumpa jo rupi, yugüeru jae oĩ vae pe sacerdote reta itenondegua reta, mboroyocui re oporomboe vae reta, jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta. ":= Ẽrei pembɨasa'ã yave ĩru icavi mbae vae uyapo pecotɨ vae pe, peRu ara pe oĩ vae ndarau vi umbɨasa peve pembaeyoa reta —jei. Jesús imbaepuere 91 Jare piyerure peĩ Tumpa pe yave, pembɨasa ĩru icavi mbae vae uyapo pecotɨ vae pe, peRu ara pe oĩ vae umbɨasa vaerã vi peve pembaeyoa reta. 8 Jáeramo che jae peve, ime yave mbae pipota vae, piyerure Tumpa pe jese. Jare perovia yave Tumpa umeeta co peve, penoita co —jei—. l7Q Añete che jae peve, yae yave cua ɨvɨtu guasu pe: ‘Ecua iyemombo ɨ guasu pe’, jare yae'ã yave yandepɨa pe: ‘Ndarau ndipo uyeyapo’, ẽrei yarovia yave yae vae uyeyapota, uyeyapota co yandeve —jei chupe reta—. =6u Jesús jei jemimboe reta pe: —Perovia Tumpa. 5} Jayave Pedro imandúa jese, jare jei Jesús pe: —¡Emae, oporomboe vae! Ɨva pe ndere iata'ã ma vae yɨpi ma —jei. f4E Pɨareve pe neimbove yave uasa yugüɨraa ye yave, uecha ɨva yɨpi ma iyɨpɨ güive. N3 Jare pɨ̃tuɨpɨ yave, Jesús ou ye Jerusalén güi. Ɨva yɨpi ma d2A Jayave sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta cua uyandu yave, ueca quirãi ipuere uyucaca vaerã Jesús. Echa'ã jae reta uquɨye chugüi, opaete vae ipɨacañɨ iporomboe re ramo. 1- Jare jei joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: ‘Chero uyembɨjeeta o opaete ɨvɨ pegua reta ipuere uyerure Tumpa pe pɨpe vaerã.’ Jucuarãi uyecuatía oĩ. Ẽrei pe reta piyapo ma imonda vae reta iñemia rami —jei chupe reta. N0 Jare umaeño'ã quía re jɨvɨta reve uguata vaerã Tumpa jo rupi. /} Jare yugüɨraa uvãe Jerusalén pe. Jayave Jesús uique Tumpa jo pe, jare umbɨpɨ omoẽ joco güi umaemee vae reta jare mbae ogua vae reta, jare umbɨyapara corepoti uipepɨca vae reta imesa reta jare pɨcasu reta umee vae reta jenda reta. w.g Jayave Jesús jei ɨva pe: —Ndarau etei ma ndeía. Jare jemimboe reta uyandu. Jesús Tumpa jo pe uyapo vae -7 Jare mbɨrɨ güi uecha penti ɨva joquɨ reve, jare oo umae jese ime ra ía. Ẽrei uecha ia'ã, jaeño joquɨ. Echa'ã ndei uvãe ɨva ía vaerã. M, Pɨareve pe yugüɨraa ye Betania güi, jare Jesús iyembaɨ. C+ Jare Jesús oo uvãe Jerusalén pe, jare uique Tumpa jo pe. Joco pe umae opaete mbaembae re. Jare caaru ma yave, ou ye Betania pe jocua doce jemimboe reta ndive. Ɨva ía mbae vae * Oporoyocuita yandetenondegua David jee vae oporoyocui rami. Tuyembɨadoraca. Tei reta ‘icavi co’ ara pe —jei reta. ")= Jare Jesús jenonde yugüɨraa vae reta jare jaɨcue rupi yugüɨraa vae reta iñeeãta reve jei: —¡Icavi co! Tuyembɨadoraca yandeYa jee re ou vae. ({ Jare jeta vae uipɨso iyasoya tape rupi mburica jenonde, jare ĩru vae reta uyasɨa ñanaroquɨ jare oñono tape rupi. ' Jayave güeru mburica taɨrusu vae Jesús oĩ vae pe. Jayave Jesús jemimboe reta oñono iyasoya mburica icupe re, jare Jesús opo jese. &  Jesús jemimboe reta jei chupe reta Jesús oyocui reta vae. Jayave joco pe ñugüɨnoi vae reta umaeño güɨraa vaerã. n%U Jare amocue joco pe ñugüɨnoi vae jei Jesús jemimboe reta pe: —¿Maera pa piyora peĩ mburica? $3 Jayave Jesús jemimboe reta yugüɨraa, jare uvãe mburica taɨrusu vae. Uñeñapɨ̃ti oĩ tape pe penti onque jovai. Jayave jae reta oyora. 2#] Jare ime yave quía jei peve vae: ‘¿Maera pa cua piyapo?’ pere chupe: ‘YandeYa uipota uiporu, ẽrei ɨmambae güeruruca yeta cua pe’ —pere, jei chupe reta. ^"5 —Pecua pea tenta guasu-raɨ yanderovai oĩ vae pe —jei chupe reta—. Peo pevãe rupive, pevãeta penti mburica taɨrusu vae uñeñapɨ̃ti oĩ. Ndei ave etei quía opo jese. Piyora jare peru —jei—. I!  Jare coiño ma Jerusalén güi ñugüɨnoi yave, yugüɨraa uvãe tenta guasu-raɨ reta Betfagé jare Betania iyɨpɨ pe, ɨvɨtu guasu Olivos jovai. Jayave Jesús oyocui mocui jemimboe reta: " = 4Jayave Jesús jei chupe: —Ndepuere ndeo. Ndecuera ma, nderovia cheré ramo —jei. Jupivoiño ipuere umae, jare oo Jesús jaɨcue tape rupi.yk 3Jesús upɨrandu chupe: —¿Mbae pa ndipota ayapo vaerã ndeve? —Tamae, oporomboe vae —jei jesa mbae vae. R 2Jayave jesa mbae vae ueya iyasoya, jare upũa voi oo Jesús cotɨ. # 1Jayave Jesús uyemboɨ. —Peeni —jei. Jayave ueni reta jesa mbae vae. —Iñemɨatangãtu. Epũa. Nereni ma oĩ —jei reta chupe. .U 0Jeta joco pe ñugüɨnoi vae reta uñeengata chupe. Uipota tẽi umɨquĩi. Ẽrei jae jeiete iñeeãta reve jei: —David iñemoñaa reta pegua, cheparareco. ) /Jare uicuaa Jesús Nazaret pegua uasa oo oĩ yave, iñeeãta reve jei: —Cheparareco, Jesús. Nde co jae David iñemoñaa reta pegua —jei. s_ .Jayave yugüɨraa uvãe tenta guasu Jericó pe. Jare Jesús oo ye Jericó güi jemimboe reta jare jeta vae reta ndive. Jare Timeo taɨ Bartimeo jee vae uguapɨ uyerure oĩ mbae re tape jembeɨ pe. Bartimeo co jae jesa mbae vae. X) -Echa'ã che cuimbaerã ayeyapo vae ayu ayeyocui vaerã ĩru vae reta pe. Ayu'ã ĩru vae reta uyeyocui cheve vaerã. Ayu amano vaerã, jeta vae aepɨ vaerã —jei chupe reta. Bartimeo jesa mbae vae ucuera q[ ,Jare ime yave penti pepɨte pe oĩ vae uipota tenondeguarã ico vae, tuyeyocui ĩru reta pe —jei—. ' +Ẽrei pe reta agüɨye piyapo jucuarãi —jei—. Ime yave penti pepɨte pe oĩ vae uipota mbaepuere güɨnoi vae, tuyeyocui ĩru reta pe. F *Jayave Jesús ueni reta. —Picuaa cavi co cua —jei chupe reta—. Mburuvicha ɨvɨ pegua reta oporoyocui, jare mbaepuere güɨnoi vae reta jei ĩru reta pe mbae uyapo vaerã —jei—. eC )Jare ĩru diez Jesús jemimboe reta cua uyandu yave, pochɨ reta Jacobo jare Juan pe. H  (Ẽrei chepuere'ã jae peve peguapɨ vaerã cheyɨpɨ pe, penti cheacata cotɨ jare ĩru cheaso cotɨ. Echa'ã Tumpa umɨcuatɨ̃ro ma joco pe uguapɨta vae reta peguarã —jei chupe reta. 6e '—Orepuereta co —jei reta. —Añete pe reta piporarata che aiporarata vae rami, jare pe reta piyembɨbautizacata che ayembɨbautizacata vae rami —jei Jesús—. >u &—Picuaa'ã mbae re piyerure vae —jei Jesús—. ¿Pepuereta pa piporara che aiporarata vae rami? ¿Pepuereta pa piyembɨbautizaca che ayembɨbautizacata vae rami? —jei. % %—Ndiyembutuichaca yave, emaeño oreré nduguapɨ vaerã ndeyɨpɨ pe, penti ndeacata cotɨ jare ĩru ndeaso cotɨ —jei reta chupe. P $—¿Mbae pa pipota ayapo vaerã peve? —jei Jesús chupe reta. =s #Cua jaɨcue rupi Zebedeo taɨ reta Jacobo jare Juan jee vae yugüeru Jesús cotɨ jare jei chupe: —Oporomboe vae, nduipota ndiyapo vaerã oreve nduyerureta ndeve jese vae. M "Jae reta cheyoyaita, chenupata chicote pe, undɨvɨta cheré, jare cheyucata. Ẽrei mbapɨ ara rupi aicove yeta ayu umanocue vae reta ipɨte güi —jei chupe reta. Jacobo jare Juan uyerure vae  ! !—Mase, yaa co ñaĩ Jerusalén pe —jei chupe reta—. Jare che cuimbaerã ayeyapo vae penti vae chemeeta sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta pe. Jae reta jeita amano vaerã, jare chemeeta judío mbae vae reta pe —jei—. F  Jesús jare jae ndive ñugüɨnoi vae reta yugüɨraa tape Jerusalén cotɨ oo vae rupi, jare Jesús tenonde oo. Jare jaɨcue rupi yugüɨraa vae reta ipɨacañɨ jare uquɨye. Jayave Jesús ueni ye jocua doce jemimboe reta ĩru reta ipɨte güi, jare umbɨpɨ umɨmbeu chupe reta mbae uyeyapota oĩ chupe vae.  ' Ẽrei Tumpa umbɨtaɨcueta uyembutuicha vae reta, jare umɨtenondeta uñemɨmichi vae reta —jei chupe reta. Jesús umɨmbeu ye umanota co - S cien rupi jecoviata co chupe ɨvɨ pe ico rambueve. Jecoviata jenta reta, tɨqueɨ reta, tɨvɨ reta, jindɨ reta, ichɨ reta, isambiaɨ reta jare iɨvɨ reta —jei—. Ẽrei ĩru vae reta uyapota icavi mbae vae chupe. Ẽrei taɨcue rupi Tumpa umeeta chupe tecove opa mbae vae —jei—.   —Añete che jae peve —jei Jesús—, ime yave quía ueya jenta, ani tɨqueɨ reta, ani tɨvɨ reta, ani jindɨ reta, ani tu, ani ichɨ, ani jembireco, ani isambiaɨ reta, ani iɨvɨ reta chereco pegua jare Tumpa iñee icavi vae jeco pegua vae, hI Jayave Pedro jei Jesús pe: —Mase, ore opaete mbaembae ndueya, ndoyu vaerã nderupíe. :m Jesús umae jese reta jare jei: —Ɨvɨ pegua reta ipuere'ã uyembɨasa. Ẽrei Tumpa ipuere umbɨasa reta. Echa'ã Tumpa ipuere uyapo opaete mbaembae —jei chupe reta. yk Jayave jae reta ipɨacañɨ ete, jare upɨrandu uyupe: —Jucuarãi yave, ¿quía pa ipuere uyembɨasaca?  Yavai ete icocatu vae uique vaerã Tumpa iporoyocuia pe, maemɨmba camello jee vae yuu jesacua rupi uasa vaerã güi —jei.  Jemimboe reta ipɨacañɨ Jesús jei vae re. Ẽrei Jesús jei ye: —Cherɨvɨ reta, yavai ete co icocatu vae reta uique vaerã Tumpa iporoyocuia pe. Echa'ã jei tẽi ipɨa pe: ‘Icavita co cheve. Echa'ã jeta mbaembae anoi’ —jei, jei Jesús—.  Jayave Jesús umae iyɨpɨ rupi, jare jei jemimboe reta pe: —Yavai ete co icocatu vae reta uique vaerã Tumpa iporoyocuia pe. dA Ẽrei cua uyandu yave, cuimbae oo ipɨatɨtɨ reve. Echa'ã jeta mbaembae güɨnoi.  Jesús umae jese uau reve. —Ime mbae uata ndiyapo vaerã —jei chupe—. Ecua emee opaete mbaembae nenoi vae corepoti re, jare emee ndecorepoti iparavete vae reta pe, jare ndicocatuta ara pe. Jayave evoɨ ndecurusu, jare eyu cherupíe —jei. oW —Oporomboe vae, ayavɨ'ã penti ave cua mboroyocui reta chemichi güive —jei cuimbae chupe. M Nde ndicuaa co mboroyocui reta: ‘Agüɨye iyuvanga menda re. Agüɨye epuruyuca. Agüɨye nemonda. Agüɨye ndapu ĩru vae re. Agüɨye epurumbɨtavɨ. Ipɨu nderu jare ndesɨ’ —jei chupe. ~  —¿Maera pa ndere cheve chepɨacavi vae co? —jei Jesús chupe—. Mbaetɨ quía ipɨacavi, jaeño co Tumpa —jei—. X}) Jare Jesús joco güi oo yave, penti cuimbae osi ou icotɨ. Uyeatɨca Jesús jovai. —Oporomboe vae, nde ndepɨacavi co —jei Jesús pe—. ¿Mbae pa ayapota anoi vaerã tecove opa mbae vae? —jei. | Jayave Jesús uicuãva sambiaɨ reta, jare oñono ipo jese reta, jare uyerure Tumpa pe jese reta. Cuimbae icocatu vae { Añete che jae peve, pipota'ã yave Tumpa pe piyeyocui vaerã penti sambiaɨ uipota rami, ndarau pico Tumpa iporoyocuia pe —jei. Vz% Jesús cua uecha yave, pochɨ jemimboe reta pe, jare jei chupe reta: —Pemaeño sambiaɨ reta re yugüeru vaerã checotɨ. Agüɨye piyopia. Echa'ã cua nunga uyeyocui Tumpa pe iporoyocuia pe —jei—. y7 Jare amocue vae güeru Jesús oĩ vae pe sambiaɨ reta, Jesús oñono vaerã ipo jese reta. Ẽrei jemimboe reta uñeengata güeru vae reta pe. K~~S}}|h{zzyy xwsvvBvuttCssVrrqIpp?poInn.mrlkk?jXiishh*g"fedcccbb.aa0``[_^^]]C\\<[[KZdYY3XX@WWoVVkUUvTSS6RR-QmQ1PP5OgN|MLLOKKJIIIHH GFEDDCC0BAD@@/?c>>-=V<{;;::9l88<77766\5443u322#100!//#.--,,w,+i*N))) (Z''&f%%$I#G"!!n j d 8yL3^cW  0 u  2h{I: jare uyecuaa vaerã quirãi che co jae Cristo imbae. Aipota'ã ma ayembujupi mboroyocui jei vae re ayapo vae rupi. Ayembujupi ma mburugüɨrovia Cristo re anoi vae rupi. Echa'ã Tumpa chembujupi ma, Cristo re arovia ramo. z:Jae ramiño vi ayembɨcate'ã etei ipotave mbae re, aicuaa vaerã cheYa Cristo Jesús. Echa'ã cua icavi ete cheve opaete güi. Cristo Jesús re arovia güive ayembɨcate'ã etei ma mbae re. Echa'ã opaete jocua mbaembae ɨtɨ rami co cheve, Cristo anoi vaerã, tya:Tenonde yave ayembɨcate cua mbaembae re. Ẽrei añave ayembɨcate'ã etei jese Cristo re arovia güive. Ux#:Añemɨatangãtuse ayeyocui vaerã Tumpa pe. Jáeramo ayapose icavi mbae vae Cristo re güɨrovia vae reta pe. Mbaetɨ quía ipuere chembɨjeco mbae re. Echa'ã cherecove jecuaeño jupi mboroyocui rupi. }ws:Echa'ã añemɨcircuncidaca ocho ara ma anoi yave aa güive. Che co jae penti Israel pegua. Che co jae Benjamín iñemoñaa pegua. Che co jae penti hebreo añetete vae. Che co jae penti fariseo. Echa'ã jecuaeño aicose mboroyocui jei vae re. 0vY:Ẽrei che vi ime tẽi anoi ayeco vaerã chiyee. Ime yave quía ye ipɨa pe uyemɨngueta ime güɨnoi uyeco vaerã iyee vae, che vi ime tẽi anoi jeta ete chugüi. 1u[:Echa'ã yande co jae uñemɨcircuncidaca ipɨa pe vae reta. Echa'ã yande yambɨadora Tumpa iEspíritu rupi. Yayerovia catu Cristo Jesús re. Yayeco'ã etei yandiyee. t7:Piñemoa ñee icavi vae re oyovaicho vae reta güi. Echa'ã jae reta oporomboe moromboe añete mbae vae re. Jae reta uñemɨcircuncidaca jete peño. :s o:Cuaño ma tamɨmbeu peve, cherɨvɨ reta: Piyerovia yandeYa re. Checueri'ã etei aicuatía cua peve. Echa'ã icavi peve jecuaeño cua aicuatía vaerã, agüɨye vaerã petavɨ. 6re:Echa'ã Cristo iparavɨquɨ jeco pegua umano seri. Uipɨu'ã umano vaerã, ipuere vaerã uyandareco cheré pepepɨca pe. Echa'ã pe reta pepuere'ã piyandareco cheré.gqG:Pembɨresive cavi yandeYa re piyerovia reve. Jare jecuaeño pemae cavi jae rami vae reta re. p :Jáeramo amondo pecotɨ chequɨrẽɨ ete reve, piyerovia vaerã, peecha ye yave, jare agüɨye vaerã che chepɨatɨtɨ ete. zom:Añete co, imbaerasɨ ete. Umano seri. Ẽrei Tumpa uiparareco. Jare jucuarãi Tumpa uicuaaca vi cheve ipuruparareco - mbaetɨ Epafrodito peño. Echa'ã chepɨatɨtɨ ĩru mbaembae re. Ẽrei jae umano yave mona, chepɨatɨtɨ eteta tẽi. fnE:Jae uipota ete perecha, jare ipɨatɨtɨ ete. Echa'ã jerãcua peve quirãi jae imbaerasɨ. mw:Ẽrei amondo ma pecotɨ Epafrodito. Echa'ã icavi echa cheve amondo vaerã. Jae co yanderɨvɨ yandeYa re. Jae vi uparavɨquɨ Tumpa pe che ndive, jare jecuaeño uñemɨatangãtu yandeYa re. Pe reta pembou chepɨ uyandareco vaerã cheré. =lu:Ẽrei yandeYa uipota yave, che vi aata pepɨ curi. Lk:Jáeramo aipota amondo curi, aicuaa yave mbae ra uyeyapota cheve. Tj!:Ẽrei picuaa co quirãi Timoteo jecocavi, jare quirãi jae uyeyocui Tumpa pe che ndive, ñee icavi vae numɨmbeu vaerã. Jae uparavɨquɨ Tumpa pe che ndive, penti taɨ uparavɨquɨ tu ndive vae rami. i{:Echa'ã opaete ĩru vae reta iquɨrẽɨ uyandareco iyeeiño. Iquɨrẽɨ'ã uyandareco Cristo Jesús iparavɨquɨ re. -hS:Echa'ã mbaetɨ co quía ye ipɨa pe uyemɨngueta peré che chepɨa pe ayemɨngueta peré rami vae. Mbaetɨ co quía ye añetete iquɨrẽɨ uyandareco peré vae. gw:Ẽrei yandeYa Jesús uipota yave, amondota Timoteo pepɨ curi, che vi chepɨacatu vaerã, aicuaa yave peregua. Qf:Cua jeco pegua pe reta vi piyerovia che ndive. Timoteo jare Epafrodito Ee:Ayeyocui ma Tumpa pe pepɨte pe, pe reta pepurugüɨrovia vaerã. Jare jocua mburugüɨrovia penoi vae amee Tumpa pe, sacerdote maemɨmba uyeyucacue umee rami. Aramoi cherugüɨ uyepɨyereta vi, vino uyepɨyere maemɨmba uyeyucacue iárambo rami. Ẽrei cua uyeyapo yave, jeseve ayeroviata co opaete pe reta ndive. Sd:Jecuaeño pemɨmbeu ĩru vae reta pe ñee tecove opa mbae vae ipuere umee chupe reta vae, chepuere vaerã ayerovia Cristo ou ye yave. Echa'ã aicuaata añemɨatangãtuiño'ã jare aparavɨquɨiño'ã. ~cu:Jucuarãi yave, ndarau quía pembɨjeco mbae re, jare ndarau mbae icavi mbae vae piyapo ĩru vae cotɨ, jare picota upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨte pe pereco mbae reve. Pe reta co jae Tumpa taɨ reta. Jáeramo piyecuaa upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨte rupi, guarasɨ umɨembipe ɨvɨ pe vae rami. Echa'ã upurugüɨrovia mbae vae reta jupi'ã jare jecopochɨ co. Vb%:Opaete piyapo vae piyapo piñeenguru mbae reve jare piyeaca mbae reve. maS: Echa'ã Tumpa etei umee peve quɨrẽɨ piyapo vaerã jae jei vae. Echa'ã Tumpa jei vae icavi co. ~`u: Che puau co. Pe ndive aico rambueve, jecuaeño piyapo che jae peve piyapo vaerã vae. Jare yepe tẽi añave aĩ'ã ma pe ndive, ẽrei jecuaeño piñemɨatangãtu ete yembɨasa penoi vae rupi pipɨu reve Tumpa güi jare pembɨadora reve. 5_c: jare opaete vae jei vaerã Jesucristo co jae opaete vae iYa. Jare cua uyeyapo yave, yandeRu Tumpa uyembɨadoracata opaete vae pe. Upurugüɨrovia vae reta tembipe rami co &^E: opaete ara pe ñugüɨnoi vae reta, jare opaete ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae reta, jare opaete cañɨtei pe ñugüɨnoi vae reta uyeatɨca vaerã Jesús jovai, s]_: Jáeramo Tumpa umbutuichaca ete ma, jare umee chupe mbaepuere opaete ĩru mbaepuere güi tuicha ete vae, \7:Jare cuimbaerã uyeyapo ma yave, uñemɨmichi ye, jare umano Tumpa jei vae uyapo vaerã. Jare umano penti curusu re cuimbae jeco vae umano vae rami. `[9:Ẽrei jae uñemɨmichi, jare uyeyapo cuimbaerã uyeyocui vaerã ɨvɨ pegua reta pe. iZK:Echa'ã jae etei co Tumpa. Ẽrei yepe tẽi jae oyovaque Tumpa ndive, uyembutuicha'ã cua re. [Y/:Pepɨa pe piyemɨngueta uyucotɨ, Cristo Jesús ipɨa pe uyemɨngueta rami. SX:Penti penti tuyandareco ĩru vae reta re. Agüɨye tuyandareco iyeeiño. LW:Agüɨye mbae piyapo piyovaicho reve uyupii. Agüɨye mbae piyapo piyembɨcate reve. Ẽrei opaete mbaembae piyapo piñemɨmichi reve. Penti penti tumae cavi ĩru vae re. Agüɨye tuyembɨcate. V#:pico cavi uyupii, jare piyerau, jare penti ramiño pico pepɨa pe piyemɨngueta vae oyovaque reve. Cuarãi piyapo yave, ayerovia eteta co. NU :Jáeramo Cristo ipuere pemɨatangãtu ramo, jare Cristo ipuruau ipuere pembɨpɨacatu ramo, jare Espíritu Santo ipuere imiari peve ramo, jare pepuere piyerau ramo, jare pepuere piyeparareco ramo, rT _:Jáeramo pe reta piporara peĩ, tenonde yave cherecha aiporara rami, jare añave picuaa aiporara co.wS i:Echa'ã Tumpa umee peve perovia vaerã Cristo re. Jae ramiño vi umee peve piporara vaerã Cristo jeco pegua. 3R a:jare quirãi pequɨye'ã etei oyovaicho pe ndive vae reta güi. Echa'ã cua uicuaaca jae reta yugüɨraata co cañɨtei pe. Ẽrei cua uicuaaca vi Tumpa pembɨasa ma co. LQ :Jaeño pico cavi. Echa'ã perovia ma ñee icavi vae Cristo regua. Jáeramo icavi co pico cavi vaerã. Aramoi aata apou pepɨ. Ẽrei aa'ã yave, aipota pererãcua cavi vaerã cheve, quirãi piñemɨmɨrãta penti ramiño, jare quirãi piñemɨatangãtu penti ramiño mburugüɨrovia ñee icavi vae regua penoi vae re, aP =:jare pe reta pembɨadora ete vaerã Cristo Jesús chereco pegua, che aĩ ye yave pepɨ. 2O _:Aicuaa catu cua. Jáeramo aicuaa jecuaeño aicota, apɨta vaerã opaete pe reta ndive, jare pomborɨ vaerã, piñemɨmɨrãta vaerã pepurugüɨrovia re piyerovia reve, MN :Ẽrei icavi ndipo jecuaeño aico vaerã, chepuere vaerã pomborɨ. kM Q:Mocui reve aipota tẽi. Echa'ã aipota amano, Cristo ndive aĩ vaerã. Cua icavi eteta co cheve. L :Jare jecuaeño aico yave, aparavɨquɨta Tumpa pe, icavi vae ayapo vaerã. Aicuaa'ã icavi ra amano vaerã, ani icavi ra aicoño vaerã. jK O:Echa'ã jecuaeño aico yave, ayeyocuiñotai co Cristo pe. Jare amano yave, icavi eteta co cheve. gJ I:Cuarãi uyeyapota che aipota ete vae. Echa'ã jecuaeño aipota aico, agüɨye vaerã chemara mbae re. Aipota aico aquɨye mbae reve, jecuaeño Cristo uyembɨadoraca vaerã cherete rupi, amano yave ani jecuaeño aico yave. ~I w:Echa'ã aicuaa opaete cua icavita co cheve, pe reta piyerure cheré ramo, jare Jesucristo iEspíritu chemborɨ ramo. ~H w:Ẽrei icaviño co. Echa'ã opaete quirãi rupi jaeñoi umɨmbeu reta Cristo regua - amocue vae uipota tẽi uyapo icavi mbae vae cheve, jare ĩru vae reta uipota uyapo icavi vae cheve. Cua jeco pegua ayerovia aĩ. Jare jecuaeño co ayeroviata. 5G e:Ẽrei ĩru vae reta umɨmbeu Cristo regua, cherau ramo. Echa'ã uicuaa reta quirãi Tumpa cheñono cua pe, aicuaaca vaerã ĩru vae reta pe ñee icavi vae Tumpa pegua co. 9F m:Jocua jovaichopota che ndive vae reta umɨmbeu Cristo regua uipota tẽi cheacatãa vaerã jese reta ramo. Jucuarãi uipota tẽi aiporara vaerã, peresorɨru pe aĩ rambueve. #E A:Añete co, amocue vae umɨmbeu Cristo regua ñacatãa cheré ramo, jare jovaichopota che ndive ramo. Ẽrei ĩru vae reta umɨmbeu iquɨrẽɨ ramo. 0D [:Jare jeta yanderɨvɨ reta uñemɨatangãtu ma yandeYa cotɨ, uicuaa reta peresorɨru pe uyeyapo cheve vae ramo. Jare jae reta umɨmbeu Tumpa iñee uquɨye mbae reve. ,C S: Echa'ã opaete sundaro mburuvicha guasu jenta pe ñugüɨnoi vae reta jare opaete ĩru vae reta uicuaa quirãi che cua peresorɨru pe aĩ Cristo pe ayeyocui ramo. B : Cherɨvɨ reta, aipota picuaa vaerã quirãi uyeyapo cheve vae omborɨ ma uñemɨai vaerã ñee icavi vae. Umbɨavai'ã etei. .A W: Ayerure jecuaeño piyapo vaerã mbaembae icavi vae jupi vae pegua Jesucristo rupi. Echa'ã cuarãi Tumpa uyembɨadoracata. Pablo jecuaeño uipota uyeyocui Cristo pe @ y: pipota vaerã piyapo icavi vae, pico cavi vaerã, agüɨye vaerã quía ipuere pembɨjeco mbae re Cristo ou ye regua. g? I: Jare ayerure Tumpa pe jecuaeño tucuacuaa pepuruau picuaa catu reve jare pearacuaa catu reve, S> !:Echa'ã Tumpa uicuaa quirãi che puau ete co, Jesucristo etei perau rami. = ):Icavi co chepɨa pe ayemɨngueta vaerã cuarãi peré. Echa'ã puau ete. Peresorɨru pe aĩ rambueve, jare aicuaaca yave ĩru vae reta pe ñee icavi vae Tumpa pegua co jare añete vae co, Tumpa jecuaeño umee cheve ipɨacavi. Jare mbɨacavi umee cheve vae umee peve vi. #< A:Tumpa umbɨpɨ ma uyapo penti mbaravɨquɨ icavi vae pepɨa pe, jare aicuaa catu jae etei co jecuaeño uyapota jocua mbaravɨquɨ Jesucristo ou ye regua. d; C:Echa'ã pe reta jecuaeño chemborɨ amɨmbeu vaerã ñee icavi vae pe reta piyandu güive. N: :Ayerure Tumpa pe opaete peré yave, jecuaeño ayerure ayerovia reve. D9 :Amee yasurupai Tumpa pe chemandúa peré ñave ñave. 8  :YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Pablo uyerure Tumpa pe upurugüɨrovia vae reta re A7 :Che co jae Pablo, jare Timoteo ime cua pe oĩ che ndive. Ore nduyeyocui Cristo Jesús pe. Aicuatía cua tupapire Filipos pe pico vae pe - pe reta co jae tenondegua reta, jare ĩru upurugüɨrovia vae reta omborɨ vae reta, jare opaete ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Pe reta perovia Cristo Jesús re. A6 YandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi. Amén.5 yJare Marcos, Aristarco, Demas jare Lucas jei vi ndeve Tumpa ndiveño eĩ. Jae reta chemborɨ yandeYa iparavɨquɨ re. y4 mEpafras jei ndeve Tumpa ndiveño eĩ. Jae ime peresorɨru pe oĩ che ndive Cristo Jesús pe uyeyocui ramo. S3 !Jare numɨñera vi cua: Iyapɨcatu cheve aĩ pepɨ vaerã. Echa'ã chepɨa pe ayemɨngueta aĩ aramoi Tumpa chemondota pepɨ. Echa'ã pe reta piyerure Tumpa pe cheré chemondo vaerã pepɨ. Saludo reta 2 -Aicuatía cuarãi ndeve, aicuaa catu nde ndiyapota co che jae ndeve vae ramo. Aicuaa catu vi ndiyapota co jeta ete che jae ndeve vae güi. 1 Añete co, cherɨvɨ, iyapo cua icavi vae cheve yandeYa re yarovia ramo. Chembɨpɨacatu. Echa'ã mocui reve yarovia yandeYa re. 0 Chepo pe etei aicuatía ndeve cua. Che tambɨepɨ ndeve. Ẽrei chepuere numɨmandúa quirãi nde ndepía vi cheve nderecove re. Z/ /Jae uyapo yave icavi mbae vae ndeve ani ipía yave ndeve mbae re, cheve ecovara. d. CJáeramo embɨresive cavi nde chembɨresive rami. Echa'ã nde cheapo penti neĩrurã. - 7Ẽrei jae penti uyeyocui vaeño'ã ma co. Echa'ã añave jae co yanderɨvɨ yaau vae. Jare penti nderɨvɨ icavi ete ndeve penti uyeyocui ndeve vae güi. Che aau co. Jae ramiño vi nde ndeau eteta co. Echa'ã jae co penti cuimbae nde rami, jare mocui reve perovia yandeYa re. `, ;Aramoi Onésimo osi ndegüi ndereya michi pegua, nde nenoi ye vaerã jaeño mai pegua. 0+ [Ẽrei aipota'ã ayapo jucuarãi, aicuaa'ã icavita ra ndeve ramo. Aipota ndiyapo vaerã icavi vae cheve, nde etei nequɨrẽɨ ndiyapo yave. Aipota'ã ndoyocui jese. ** O Echa'ã amɨmbɨtata tẽi che ndive, jae uyeyocui vaerã cheve ndepepɨca pe, peresorɨru pe aĩ rambueve. Cua peresorɨru pe aĩ ñee icavi vae amɨmbeu ramo. X) + Jare amondo ye ndepɨ, yepe tẽi aau ete. Embɨresive nde chembɨresive rami. }( u Tenonde yave Onésimo uyeyocui cavi'ã ndeve. Ẽrei añave uyeyocui cavita co ndeve uyeyocui cavi cheve rami. o' Y Che numɨñera Onésimo re. Echa'ã jae uyeyapo ma cheraɨrã yandeYa re peresorɨru pe aĩ rambueve. &  Ẽrei mburuau checotɨ nenoi ramo, cheiño numɨñera. Chendechi ma co, jare che co jae penti pereso Cristo Jesús pe ayeyocui ramo. %  Che ndoyocuita tẽi ndiyapo vaerã jupi ndiyapo vaerã vae. Echa'ã Cristo umee cheve mbaepuere cuarãi ndoyocui vaerã. $ ;Ayerovia ete jare chepɨacatu ndepuruau re, cherɨvɨ. Echa'ã nde nembɨpɨacatu uñeñono tee yandeYa peguarã vae reta. Pablo umɨñera Onésimo re ## AIme amocue ndepurugüɨrovia rupi yandeYa re güɨrovia vae. Ayerure Tumpa pe jocua reta uicuaa cavi vaerã opaete mbae icavi vae Cristo rupi ñanoi vae. " 1Echa'ã jerãcua cheve mburuau jare mburugüɨrovia nde nenoi yandeYa Jesús cotɨ jare opaete uñeñono tee yandeYa peguarã vae reta cotɨ vae. `! ;Jecuaeño ayerure Tumpa pe nderé, Filemón, jare amee yasurupai Tumpa pe nderé. z  oYandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Filemón ipuruau jare ipurugüɨrovia e EAicuatía ndeve vi, Apia. Nde co jae orerindɨ yandeYa re. Jae ramiño vi aicuatía ndeve, Arquipo. Nde ndeparavɨquɨ tanta ore ndive. Aicuatía vi opaete upurugüɨrovia vae reta nerenta pe uyembatɨ vae pe, Filemón. W +Che co jae Pablo. Che co jae penti pereso Cristo Jesús pe ayeyocui ramo. Yanderɨvɨ Timoteo ime vi cua pe oĩ che ndive. Aicuatía cua tupapire ndeve, Filemón. Ore nduau co. Nde ndeparavɨquɨ ore ndive. SJare jemimboe reta yugüɨraa umɨmbeu Tumpa iñee opaete que rupi. Jare yandeYa omborɨ, jare uicuaaca ĩru vae reta pe jemimboe reta jei vae añete vae mɨacañɨ reta uyapo vae rupi. Jaeño ma.|qJayave yandeYa opa uyemɨngueta yave jae reta ndive, oo ara pe, jare uguapɨ Tumpa iyɨpɨ pe iyacata cotɨ. 3_Uipɨsɨta mboi reta. Jou yave imbayachi vae, ndarau mbae uyeyapo chupe reta. Oñonota ipo imbaerasɨ vae reta re umbɨgüera vaerã —jei chupe reta. Jesús oo ara pe H Jare ĩru vae reta uechata güɨrovia vae reta uyapo ñugüɨnoi cua nunga mɨacañɨ reta. Cheree re jae reta umbɨsɨrɨta aña reta oya jese vae reta güi. Uyemɨnguetata ambɨe ñee pe. Jocua güɨroviata jare uyembɨbautizacata vae uyembɨasacata. Ẽrei jocua güɨrovia'ã vae ucañɨteita co —jei—.  Jayave Jesús jei chupe reta: —Pecua opaete ɨvɨ rupi. Pemɨmbeu Tumpa iñee icavi vae opaete ɨvɨ pegua reta pe —jei—. V%Cua jaɨcue rupi Jesús uyeechaca jocua once jemimboe reta pe etei, jae reta ucaru ñugüɨnoi rambueve, jare uñeengata chupe reta, upurugüɨrovia'ã jare ipɨatanta ramo. Echa'ã ĩru vae reta uecha Jesús, icove ye yave ou umanocue vae reta ipɨte güi, jare umɨmbeu tẽi jemimboe reta pe. Ẽrei jae reta güɨrovia'ã.  Jae reta yugüeru ye tenta guasu pe umɨmbeu ĩru reta pe. Ẽrei jeseve güɨrovia'ã reta. Jesús oyocui jocua once jemimboe reta )K Cua jaɨcue rupi Jesús uyeechaca mocui jemimboe reta pe, jae reta yugüɨraa rambueve tape rupi tenta mbae vae cotɨ. Ambɨe vae echa Jesús chupe reta. !; María jei chupe reta: —Jesús icove ye ma oĩ. Aecha ma —jei chupe reta. Ẽrei uyandu yave, güɨrovia'ã reta. Mocui jemimboe reta uecha Jesús q[ María oo umɨmbeu Jesús ndive yugüɨrecose vae reta pe. Jae reta ipɨatɨtɨ ramo uyao ñugüɨnoi. P Jesús icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi neimbove asɨ domingo ara pe. Jayave uyeechaca tenonde ete María Magdalena pe. Tenonde yave Jesús umbɨsɨrɨ siete aña reta cua cuña güi. 1[Jayave cuña reta oẽ teõgüerɨru güi, jare tanta osi yugüɨraa. Uquɨye ramo umbɨpɨ urɨrɨ. Jare jei'ã mbae ave quía pe. María Magdalena uecha Jesús /Pecua pere jemimboe reta pe jare Pedro pe: ‘Jae oota perenonde Galilea pe. Joco pe peechata, jae jei peve vae rami’ —pere chupe reta, jei. jMẼrei cunumi jei chupe reta: —Agüɨye pepɨacañɨ. Peeca co peĩ Jesús Nazaret pegua uyecutuca curusu re vae. Jae icove ye ma ou umanocue vae reta ipɨte güi. Mbaetɨ ma cua pe oĩ. Mase, pemae jendacue re —jei—. !Jare uique reta yave teõgüerɨru pe, uecha penti cunumi uguapɨ oĩ iyacata cotɨ. Jemimonde pucu jare tĩ. Jare ipɨacañɨ reta jese. q [Ẽrei umae reta yave, uecha ita uyembɨsɨrɨ ma teõgüerɨru jonque güi. Jocua ita tuicha co. m SJare jei reta uyupe: —¿Quía ra umbɨsɨrɨta yandeve ita tuicha vae teõgüerɨru jonque güi? [ /Jare neimbove asɨ domingo ara pe cua cuña reta yugüɨraa teõgüerɨru cotɨ. +  QMbutuu ara uasa ma yave, María Magdalena, Jacobo ichɨ María jee vae jare Salomé ogua mbae ipiche cavi vae, jare yugüɨraa uipichɨ vaerã Jesús jetecue re. h I/Jare María Magdalena jare José ichɨ María jee vae uecha quiape oñono Jesús jetecue.U#.Jayave José ogua nieso. Jare umbɨgüeyɨ ma yave Jesús jetecue, oñoma nieso pe. Jayave oñono penti teõgüerɨru itape uyeyoo vae pe, jare umbɨyapayere ita tuicha vae teõgüerɨru jonque re. s_-Jare sundaro reta juvicha umɨmbeu chupe. Jayave Pilato jei José pe: —Ndepuere nderaa Jesús jetecue. ,Jare Pilato ipɨacañɨ Jesús umano ma vae re. Jayave ueni sundaro reta juvicha, jare upɨrandu chupe quirãi yave ra umano Jesús. ve+penti cuimbae tenta guasu Arimatea pegua José jee vae uñemɨatangãtu oo Pilato pe, jare uyerure chupe Jesús jetecue re. José co jae penti mburuvicha. Opaete tenta guasu pegua reta uipɨu cua José. Jae uãro ico Tumpa iporoyocuia. 1*Jocua ara opaete judío reta uyeyapɨcatu ñugüɨnoi pɨareve peguarã. Echa'ã pɨareve pe co mbutuu ara. Jáeramo guarasɨ uique ma yave, gG)Jesús Galilea pe icose yave, cua cuña reta yugüɨraa jae ndive uyeyocui vaerã chupe. Jare jeta ĩru cuña yugüeru jae ndive Jerusalén pe vae reta joco pe ñugüɨnoi vi. José oñono Jesús jetecue teõgüerɨru pe J (Jare amocue cuña reta umae ñugüɨnoi mbɨrɨ güi. Cua reta ipɨte pe ñugüɨnoi María Magdalena, Salomé jare María. Cua María imembɨ reta co jae Jacobo taɨrusu vae jare José. #?'Jare sundaro reta juvicha Jesús jovai uyemboɨ oĩ vae uecha yave quirãi usapɨcai jare umano, jei: —Añeteñoi yepe, cua cuimbae co jae Tumpa Taɨ. R&Jayave Tumpa jo umbɨyao vae osoro mbɨte rupi ɨvate güi ɨvɨ cotɨ. 9m%Jayave Jesús tanta usapɨcai, jare umano. <~q$Jare penti vae osi oo umãquɨ esponja vinagre pe, jare oñono ɨvɨra re, jare omondo Jesús iyuru cotɨ. —Peãro —jei—. Yaecha ou Elías umbɨgüeyɨ vaerã —jei. [}/#Amocue joco pe ñugüɨnoi vae uyandu jare jei tẽi: —Mase, Elías ueni. '|G"Jayave mbapɨ ora ma caaru yave, Jesús iñeeãta reve jei: —Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? (Cua uipota jei: “CheTumpa, cheTumpa, ¿maera pa chereya?”) d{A!Jare guarasɨ ara mbɨte güive mbapɨ ora rupi uñemɨpɨ̃tumimbi opaete ɨvɨ pe. z Jae co Cristo, Tumpa ombou vae yave, jae co Israel pegua reta juvicha guasu yave, tugüeyɨ añave curusu güi, yaecha vaerã, jare yarovia vaerã —jei reta. Jare Jesús ndive uyecutu ñugüɨnoi vae reta vi jei icavi mbae vae chupe. Jesús umano NyJae ramiño vi sacerdote reta itenondegua reta jare mboroyocui re oporomboe vae reta imiari uyupe yave, oyoyai reta. —Jae uepɨ ĩru vae reta —jei reta—. Ẽrei ipuere'ã jae uyerepɨ. Ax}Iyerepɨ añave, jare egüeyɨ curusu güi —jei reta. -wSJare uasa vae reta uñeãcambɨvava reve jei icavi mbae vae Jesús pe. —Aa! —jei reta—. Nde ndere nembusururuta co Tumpa jo jare ndiyapo yeta mbapɨ ara pe. xviJare uyeyapo ma Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae: “Ĩru vae reta jei tẽi jae vi co penti icavi mbae vae.” uJare sundaro reta uicutu vi curusu re mocui imonda vae reta, jare oñono penti Jesús iyacata cotɨ jare ĩru iyaso cotɨ. tJare oñono reta curusu re Jesús iñãca iárambo uyecuatía mbae umbɨjeco jesegua vae: “Judío reta juvicha guasu.” EsJare neimbove yave nueve pe, uicutu reta Jesús curusu re. r%Jayave sundaro reta uicutu curusu re. Jayave uyuguari reta Jesús jemimonde re, uicuaa vaerã mbae nunga penti penti güɨraa iyupe vaerã. Vq%Jayave umee reta Jesús pe vino uyea mirra ndive vae. Ẽrei Jesús jou'ã. gpGJare sundaro reta güɨraa Jesús Gólgota jee vae pe. (Cua uipota jei: “Ãcacuerenda”.) CoPenti cuimbae Simón jee vae tenta guasu Cirene pegua, Alejandro jare Rufo tu, ou uvãe tenta guasu cotɨ. Jocoropi uasa oo oĩ yave, sundaro reta güɨraaca chupe Jesús icurusu. cn?Jare opa oyoyai reta yave, sundaro reta omboi chugüi temimonde pɨ̃ta vae, jare omondeca ye chupe jae jemimondei. Jayave güɨraa reta mburuvicha guasu joca güi, uicutu vaerã curusu re. Jesús uyecutuca curusu re mJare uiporu reta iñãca re ɨvɨra. Jare undɨvɨ reta jese, jare uyeatɨca reta jae jovai umbɨadora-raanga vaerã. elCJayave umbɨpɨ umbɨadora-raanga reta. —¡Viva, judío reta juvicha guasu! —jei reta. kJayave sundaro reta omondeca Jesús pe temimonde pɨ̃ta vae, jare oñope yurãti catuii vae, jare umbapúa oñono Jesús iñãca re. pjYJayave sundaro reta güɨraa Jesús juvicha joca palacio pe, jare ueni opaete ĩru sundaro reta. 6ieJayave Pilato oyoraca chupe reta Barrabás, uipota umbɨyerovia reta ramo. Jare Pilato uinupaca yave Jesús chicote pe, umee sundaro reta pe, uicutu vaerã curusu re. h'Ẽrei Pilato upɨrandu chupe reta: —¿Mbae icavi mbae vae pa uyapo? Ẽrei jae reta jeiete iñeeãta reve jei: —Icutuca curusu re. Ig  Jayave jae reta iñeeãta reve jei: —Icutuca curusu re. f9 Jayave Pilato upɨrandu chupe reta: —Barrabás ayoraca yave, ¿mbae pa pipota ayapo vaerã cua cuimbae judío reta juvicha guasu pere chupe vae pe? Oe Ẽrei sacerdote reta itenondegua reta omboemboe yatɨ vae reta: —Piyerure Pilato pe oyoraca vaerã peve Barrabás. Agüɨye toyoraca Jesús —jei reta. Jayave jucuarãi uyerure reta Pilato pe. idK Echa'ã jae uicuaa sacerdote reta itenondegua reta umee Jesús chupe ñacatãa jese ramo. fcE Jayave Pilato jei chupe reta: —¿Pipota pa ayoraca vaerã peve judío reta juvicha guasu? `b9Jare jeta vae yugüeru uyerure Pilato pe uyapo vaerã chupe reta opa año uyapo rami. a'Jare peresorɨru pe ñugüɨnoi amocue upuruyuca vae reta. Cua reta upuruyuca, mburuvicha reta ndive uñerãro yave. Penti jee co Barrabás. g`GJare pascua ara rupi Pilato oyoracañoi penti pereso tenta guasu pegua reta uipota vae. s__Ẽrei Jesús jei'ã mbae ave chupe. Jáeramo Pilato ipɨacañɨ jese. Pilato jei Jesús umanota co ^Jayave Pilato upɨrandu ye Jesús pe: —¿Maera pa niñee nemoẽ'ã? Mase, jeta mbaembae re uñeapo reta nderé —jei. Z]-Jayave sacerdote reta itenondegua reta uñeapo Jesús re jeta mbaembae re. \Jayave Pilato upɨrandu Jesús pe: —¿Nde pa co jae judío reta juvicha guasu? —Nde ndere rami jae co che —jei Jesús chupe. [ Jayave cõe rupive sacerdote reta itenondegua reta, tenta guasu pegua reta itenondegua reta, mboroyocui re oporomboe vae reta, jare opaete ĩru mburuvicha reta uyembatɨ uyemɨngueta ñugüɨnoi reta uyupii. Jayave uipocua Jesús jare güɨraa Pilato pe umee. iZKHJayave uru cuimbae uñee ma mocui vese. Jare Pedro imandúa Jesús jei chupe vae re: “Ndei mocui vese uru cuimbae uñee mbove, mbapɨ vese ma checuacuta.” Jare cua re ipɨa pe uyemɨngueta yave, umbɨpɨ uyao.Y1GJayave Pedro jei Tumpa jee re: —Tumpa tuiporaraca cheve cua jae vae añetete'ã yave. Aicuaa'ã jocua cuimbae piyemɨngueta peĩ jese vae. XFẼrei Pedro uicuacu ye. Jare ndei ɨma mbove joco pe ñugüɨnoi vae reta jei ye Pedro pe: —Añete nde co jae penti Jesús iĩru. Echa'ã nde vi co jae penti Galilea pegua. Nde ndiyemɨngueta jae reta uyemɨngueta vae rami —jei reta chupe. WEJayave cuñatai uecha ye, jare imiari jese joco pe ñugüɨnoi vae reta pe: —Cua cuimbae co jae penti Jesús iĩru —jei. :VmDJayave Pedro uicuacu Jesús. —Aicuaa'ã jocua cuimbae, jare aicuaa'ã mbae ndere vae —jei Pedro chupe. Jayave Pedro oo onque tuicha vae cotɨ. Jare uru cuimbae uñee. xUiCJare uecha yave Pedro uyepee oĩ, omondo umae jese. —Nde vi co jae Jesús Nazaret pegua iĩru —jei chupe. gTGBJare Pedro oca pe oĩ rambueve, ou penti cuñatai sacerdote tenondegua pe uyeyocui vae. cS?AJare amocue vae umbɨpɨ undɨvɨ jese, jare uesañoma, jare ocua jese. Jare jei Jesús pe: —Emɨmbeu oreve quía ra ocua oĩ nderé. Jare sacerdote tenondegua jembiocui reta ocua vi jese. Pedro uicuacu Jesús 1R[@Piyandu ma icavi mbae vae jei Tumpa cotɨ —jei—. ¿Mbae pa pere añave? —jei. Jayave opaete reve jei reta: —Icavi'ã co. Icavi co yayucaca vaerã —jei reta. &QE?Jayave sacerdote tenondegua cua uyandu yave, pochɨ ramo omondoro jemimondei, jare jei: —¿Maera ma pa yaeca yeta ĩru vae reta uñeapo vaerã jese? PP>—Jae co che —jei Jesús chupe—. Jare che cuimbaerã ayeyapo vae cherechata co aguapɨ aĩ Tumpa mbaepuere güɨnoi vae iyɨpɨ pe iyacata cotɨ. Cherechata vi ayu amapɨ̃tu reve —jei. 8Oi=Ẽrei Jesús quĩiño. Jei'ã mbae ave. Jayave sacerdote tenondegua upɨrandu ye chupe: —¿Nde pa co jae Cristo, Tumpa ombou vae? ¿Nde pa co jae Tumpa Taɨ? —jei. 8NiẼrei yepe tẽi jucuarãi jei reta, ẽrei jei reta tẽi vae oyovaque'ã. 3L_:—Ore nduyandu jei: ‘Ambusururuta Tumpa jo cuimbae reta uyapo vae, jare mbapɨ ara pe che ayapota ĩru Tumpa jo cuimbae reta uyapota'ã vae’ —jei, jei reta. Jayave güɨraa reta Jesús sacerdote tenondegua jenta pe. Jare joco pe uyembatɨ opaete sacerdote reta itenondegua reta, tenta guasu pegua reta itenondegua reta, jare mboroyocui re oporomboe vae reta. `F94Ẽrei jae ueya iyasoya, jare nani etei oẽ osi. Jesús uyemboɨ jovaicho reta jovai E3Jare penti cunumi uñepẽgua penti asoya pe vae oo Jesús jaɨcue rupi. Jare amocue joco pe ñugüɨnoi vae reta uipɨsɨ tẽi. UD#2Jayave opaete jemimboe reta ueya Jesús, jare opa osi. Cunumi osi vae !C;1Opa ara aico pe reta ndive Tumpa jo pe. Joco pe aporomboe, jare chepɨsɨ'ã. Ẽrei piyapo cua, Tumpa iñee uyecuatía oĩ vae uyeyapo vaerã —jei. B'0Jayave Jesús jei yugüeru vae reta pe: —¿Maera pa peru quɨsepucu reta jare ɨvɨra reta chepɨsɨ vaerã, imonda vae pipɨsɨ vae rami? A/Jare penti cuimbae joco pe oĩ vae uequi iquɨsepucu jɨru güi, sacerdote tenondegua jembiocui re uiporu, jare uyasɨa inambi chugüi. &@G.Jayave uipɨsɨ reta Jesús. ?w-Judas ou uvãe yave, ou voi Jesús oĩ vae pe. —Oporomboe vae, oporomboe vae —jei chupe. Jayave uyurupɨte. +>O,Jare umeeta vae umɨmbeu ma ĩru reta pe mbae uyapota vae. Jei ma chupe reta: —Jocua ayurupɨteta vae co jae. Pipɨsɨ curi, jare peraa. Agüɨye tosi —jei. ,=Q+Jare uyemɨngueta oĩ rambueve, ou Judas - jae co jocua doce vae güi penti. Jeta vae yugüeru jae ndive iquɨsepucu reve jare iɨvɨra reve reve. Sacerdote reta itenondegua reta, mboroyocui re oporomboe vae reta, jare tenta guasu pegua reta itenondegua reta ombou Jesús pe cua reta. d<A*Pepũa. Yaaño ma. Mase, chemeeta vae coiño ma ou —jei chupe reta. Uipɨsɨ reta Jesus a;;)Jayave Jesús usɨrɨ ye mbapɨa re, jare ou ye yave, jei chupe reta: —Peque jare peputuuño ma. Jocuaño ma. Ora uvãe ma. Che cuimbaerã ayeyapo vae penti vae chemeeta cuimbae jeco pochɨ vae reta pe —jei—. #:?(Jayave ou ye jemimboe reta ñugüɨnoi vae pe, jare uecha oque ye ñugüɨnoi. Echa'ã jae reta jopeɨ ete ma. Jare uicuaa'ã mbae jei vaerã Jesús pe. S9'Jayave Jesús usɨrɨ ye uyerure Tumpa pe tenonde uyerure vae rami. !8;&Jei vi jemimboe reta pe: —Agüɨye peque. Piyerure Tumpa pe, agüɨye vaerã peyoa. Pepɨa pe peratangãtu co, ẽrei perete iyaquɨ co —jei. S7%Jayave Jesús ou jemimboe reta ñugüɨnoi vae pe, jare uecha oque ñugüɨnoi. Jayave jei Simón Pedro pe: —Simón, ¿ndeque pa? ¿Ndepuere'ã pa ndeque mbae neĩ penti ora yepe? —jei chupe. .6U$—CheRu, cheRu, opaete mbae ndepuere ndiyapo. Embɨasa chegüi cua aiporarata vae. Ẽrei tuyeyapo cheve nde ndere vae. Agüɨye tuyeyapo che jae vae —jei. )5K#Jayave Jesús usɨrɨ catu chugüi reta, jare uyeatɨca ɨvɨ re. Uyerure Tumpa pe, Tumpa uipota yave, umbɨasa vaerã chugüi jocua uyeyapota chupe vae. 4 "—Tuicha chepɨatɨtɨ, jare amano pota echa. Pepɨta cua pe, jare agüɨye peque —jei jocua mbapɨ jemimboe reta pe. a3;!Jayave güɨraa Pedro, Jacobo jare Juan, jare umbɨpɨ ipɨatɨtɨ jare uiporara. 2 Jayave yugüɨraa uvãe reta Getsemaní pe. —Peguapɨ cua pe, che aa ayerure Tumpa pe rambueve —jei Jesús jemimboe reta pe. 11[Ẽrei Pedro jeiete jei: —Yepe tẽi tamano nde ndive, ẽrei ndaraui nducuacu. Jare jucuarãi vi jei opaete Jesús jemimboe reta. Jesús uyerure Getsemaní pe ~}}5|{{zz==5<`<;{:(98P766&4322 1}0/h.z--b,+W**)s(''o&%$#"! 3s5\  a&E  . I zG'GJare ayandu mbovɨ Tumpa jembiocui reta ángel reta umɨmarca vae. Umɨmarca reta ciento cuarenta y cuatro mil Israel pegua reta opaete atɨ reta güi. "=Jare aecha ĩru ángel ou guarasɨ oẽ vae cotɨ güi, jare jocua ángel güeru Tumpa imeño mai ico vae imarca. Jayave ángel iñeeãta reve jei jocua irundɨ ángel reta pe: —Agüɨye perucumegua ɨvɨ reta jare ɨ guasu reta jare ɨvɨra reta, ndei ñaneTumpa jembiocui reta isɨva numɨmarca mbove. Echa'ã jocua irundɨ ángel pe uñemee ma mbaepuere urucumegua vaerã ɨvɨ reta jare ɨ guasu reta.   7Jare cua jaɨcue rupi aecha irundɨ ángel reta uyemboɨ ñugüɨnoi ɨvɨ pe. Penti uyemboɨ guarasɨ oẽ vae cotɨ, jare ĩru uyemboɨ guarasɨ uique vae cotɨ. Ĩru uyemboɨ norte cotɨ, jare ĩru uyemboɨ sur cotɨ. Jare jae reta oyopia irundɨ ɨvɨtu ɨvɨ iyɨpɨ rupi uyepeyu vae, agüɨye vaerã uyepeyu ɨvɨ reta iárambo jare ɨ guasu reta iárambo, jare agüɨye vaerã uipeyu ɨvɨra reta. wgOu ma uvãe ara Ovecha-raɨ pochɨ vaerã oreve, jare mbaetɨ etei quía ipuere umɨaguanta —jei reta.NJare jei ɨvɨtu guasu reta jare ita reta pe: —Pea oreré. Oreñomi guapɨa pe uguapɨ vae jova güi. Oreñomi, agüɨye vaerã nduecha Ovecha-raɨ. Echa'ã jae pochɨ ete oreve —jei reta—. 2 ]Jare ɨvɨ pegua reta juvicha guasu reta jare mburuvicha reta jare icocatu vae reta jare sundaro reta juvicha reta jare mbaepuere güɨnoi vae reta jare opaete uyeyocui vae reta jare opaete uyeyocui mbae vae reta uñemi ɨvɨcua reta pe jare ita ɨvɨtu reta re ñugüɨnoi vae reta ipɨte rupi. 7 gJare ara etei uyembɨyao mbɨte rupi jare uñeñoma penti tupapire uñeñoma rami. Jare opaete ɨvɨtu reta jare ɨvɨ ɨ mbɨte pe ñugüɨnoi vae reta usɨrɨ jenda güi.  5 Jare yasɨtata ara re ñugüɨnoi vae reta oa ɨvɨ pe, penti ɨva ía yagüɨye mbae vae reta oa jãca güi ɨvɨtu tanta umɨcãta yave vae rami. K  Jare aecha Ovecha-raɨ uipea ĩru libro iyemboyaa. Uyepea ma seis. Jayave ɨvɨ tanta ucãta. Jare guarasɨ uyeyapo jũ penti tarapo jũ vae rami, jare yasɨ uyeyapo pɨ̃ta tugüɨ rami. a ; Jare temimonde tĩ vae uñemee penti penti pe, jare penti vae jei chupe reta: —Peputuuño joco pe michi pegua. Echa'ã uyeyucacata vi rani perɨvɨ Tumpa pe uyeyocui vae reta, pe reta piyeyucaca rami —jei. _7 Jare jae reta iñeeãta reve jei: —Nde co jae iyoa mbae vae, oreYa. Nde co jae añete vae jei vae. ¿Maera pa ndeiño neãa ɨvɨ pegua oreyuca vae reta? ¿Quirãi yave pa ndiporaracata chupe reta? —jei reta. gG Jare Ovecha-raɨ uipea ĩru libro iyemboyaa. Uyepea ma pandepo. Jayave aecha uñemeearenda igüɨ pe Tumpa iñee jeco pegua uyeyucaca vae reta. Echa'ã jae reta uyeyucaca, umɨmbeu Tumpa iñee ĩru vae reta pe ramo. EJare aecha ĩru cavayu. Ẽrei cua cavayu iyu vae. Jare opo cavayu re vae jee co Mano. Jare Cañɨtei jee vae oo Mano jee vae jaɨcue. Jare uñemee chupe reta mbaepuere jeta ye ye ɨvɨ pegua reta re, ipuere vaerã uyucaca reta quɨsepucu pe jare caruai pe jare mbaerasɨ pe jare maemɨmba pochɨ vae reta pe. }Jare Ovecha-raɨ uipea ĩru libro iyemboyaa. Uyepea ma irundɨ. Jayave ayandu ĩru mbaembae icove vae jei: —Eyu. {oJare ayandu ñee jocua irundɨ mbaembae icove vae reta ipɨte pe jei: —Mocui libra trigo jepɨ penti ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua, jare seis libra cebada jepɨ penti ara mbaravɨquɨ jepɨ pegua. Jare agüɨye erucumegua aceite jare vino. oWJare Ovecha-raɨ uipea ĩru libro iyemboyaa. Uyepea ma mbapɨ. Jayave ayandu ĩru mbaembae icove vae jei: —Eyu. Jare aecha ĩru cavayu. Ẽrei cua cavayu jũ vae. Jare opo cavayu re vae güɨnoi ipo pe umɨpesa pɨpe vae. a;Jare aecha oo ĩru cavayu. Ẽrei cua cavayu pɨ̃ta vae. Jare opo cavayu re vae pe uñemee mbaepuere umɨñerãro vaerã ɨvɨ pegua reta uyeyuca vaerã. Jare uñemee vi chupe penti quɨsepucu tuicha ete vae. yJare Ovecha-raɨ uipea ĩru libro iyemboyaa. Uyepea ma mocui. Jayave ayandu ĩru mbaembae icove vae jei: —Eyu. #Jare aecha penti cavayu tĩ vae, jare opo cavayu re vae güɨnoi güɨrapa. Jare uñemee chupe corona. Jare jecuaeño upurumɨamɨri.  7Jare aecha Ovecha-raɨ uipea penti jocua libro iyemboyaa. Jayave ayandu penti mbaembae icove vae jei: —Eyu. Ara jɨapu vae echa uyemɨngueta yave. %~CJayave jocua irundɨ mbaembae icove vae reta jei: —Amén. Jare jocua veinticuatro tenondegua reta uyeatɨca jare umbɨadora imeño mai ico vae. }  Jayave opaete ara pe jare ɨvɨ pe jare ɨvɨgüɨ pe jare ɨ guasu pe ñugüɨnoi vae reta ayandu jei: —Tuyembɨadoraca guapɨa pe uguapɨ vae jare Ovecha-raɨ jaeño mai pegua. Ñamee yasurupai tuicha chupe reta. Tugüɨnoi reta opaete mbaepuere. q|[ Jare ángel reta iñeeãta reve jei: —Jupi co Ovecha-raɨ uyeyucaca vae güɨnoi vaerã mbaepuere, jare icocatu vaerã, jare iyaracuaa vaerã, jare uyembɨadoraca vaerã. Jupi co yasurupai tuicha ñamee vaerã chupe —jei reta. ]{3 Jayave amae ye, jare ayandu jeta ángel reta iñee. Jocua ángel reta uyemboɨ ñugüɨnoi jocua guapɨa jare jocua mbaembae icove vae reta jare jocua tenondegua reta iyɨpɨ rupi. Jare uyepapa jeta ye ye. *zM Jare ndiyapo reta mburuvicha guasu retarã jare sacerdote retarã ipuere vaerã uyeyocui ñaneTumpa pe. Jare oporoyocuita reta ɨvɨ pe. Jucuarãi ucanta reta. &yE Jare jae reta ucanta penti canta ipɨau vae. Ucanta cuarãi: —Jupi co nde nenoi vaerã jocua libro. Jupi co nde ndeequi vaerã jocua libro iyemboyaa reta. Echa'ã nde ndiyeyucaca jare ndeepɨ Tumpa imbae retarã nderugüɨ rupi opaete ɨvɨ ambɨembɨe pegua reta ipɨte güi. 6xeJare libro güɨnoi ma yave, jocua irundɨ mbaembae icove vae reta jare jocua veinticuatro tenondegua reta uyeatɨca Ovecha-raɨ jovai. Penti penti güɨnoi arpa jare mbae ipiche cavi vae tɨnee oĩ copa oro pegua pe. Jocua mbae ipiche cavi vae uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta iyerure reta co. Yw+Jare jocua Ovecha-raɨ oo uequi libro guapɨa pe uguapɨ vae ipo iyacata güi. 4vaJare aecha penti Ovecha-raɨ. Uyeyucaca echa cheve. Uyemboɨ oĩ jocua guapɨa jare jocua irundɨ mbaembae icove vae reta ipãu pe, jocua tenondegua reta ipɨte pe. Jae güɨnoi siete jãti jare siete jesa - jae co Espíritu Santo siete jembiapo güɨnoi vae opaete ɨvɨ rupi uyemondoca vae. ~uuJayave penti tenondegua vae jei cheve: —Agüɨye iyao. Mase, Judá iñemoñaa reta pegua Yaguapɨ̃ta jee vae - jae co David Iyɨpɨ jee vae - upurumɨamɨri ma uequi vaerã jocua siete libro iyemboyaa jare uipea vaerã tupapire —jei. t/Jare ayao ete. Echa'ã mbaetɨ quía uñevãe jupi libro uipea umɨngueta vaerã vae. Mbaetɨ quía uñevãe jupi libro re umae vaerã vae. s Jare mbaetɨ co jocua libro ipuere uipea vae ara pe jare ɨvɨ pe jare ɨvɨgüɨ pe. Mbaetɨ co quía ipuere umae jese. LrJare aecha penti ángel ipɨrãta vae, jare ángel iñeeãta reve jei: —¿Ime pa quía jupi co cua libro uipea vaerã vae? ¿Ime pa quía jupi co cua libro iyemboyaa uequi vaerã vae? —jei. ^q 7Jare aecha penti libro guapɨa pe uguapɨ vae ipo iyacata pe. Jocua libro güɨnoi uyecuatiacue japɨpe rupi jare icupe rupi, jare uyeyuquenda oĩ. Güɨnoi siete yemboyaa, agüɨye vaerã quía uipea umɨngueta. —Jupi co nde nenoi vaerã opaete yembɨadora jare mbaepuere, oreYa Tumpa. Echa'ã nde ndiyapo opaete mbaembae. Opaete mbaembae uyeyapo nde ndere vae rupi —jei reta.Ao{ Jare jocua veinticuatro tenondegua reta uyeatɨca jocua guapɨa pe uguapɨ vae jecuaeño ico vae jovai umbɨadora vaerã, jare oñono reta icorona jocua guapɨa jovai, jare jei reta: n  Jare jocua mbaembae icove vae reta umbɨadora jocua guapɨa pe uguapɨ vae jecuaeño ico vae, jare umee yasurupai chupe. bm=Jare penti penti jocua irundɨ mbaembae icove vae reta güɨnoi seis ipepo reta, jare jete rupi güɨnoi jeta jesa. Jare jecuaeño jei reta: —YandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae iyoa mbae etei co. Jae iyɨpɨ güive jare añave jecuaeño ico. Jare jae jecuae oĩta. Jucuarãi jei reta ara rupi jare pɨ̃tu rupi. Uputuu'ã etei reta. Tl!Jare penti jocua icove vae penti yaguapɨ̃ta echa. Jare ĩru icove vae penti toro echa. Jare ĩru icove vae jova cuimbae jova echa. Jare ĩru icove vae penti güɨraquee tuicha vae uveve oĩ vae echa. kyJare jocua guapɨa jovai aecha vi ɨ guasu rami vae, ẽrei vidrio pegua echa cheve. Jare jocua guapɨa iyɨpɨ pe etei aecha irundɨ mbaembae icove vae reta. Jae reta güɨnoi jeta jesa ipuere vaerã umae jenonde jare jaɨcue uyerova mbae reve. Uj#Jare jocua guapɨa güi ou ama uvera rami vae. Jare ayandu jɨapu vae reta. Jare aecha jocua guapɨa jovai siete lámpara jendɨ ñugüɨnoi vae reta. Jae co Espíritu Santo siete jembiapo güɨnoi vae. qi[Jare aecha jocua guapɨa iyɨpɨ rupi ĩru veinticuatro guapɨa reta. Jare aecha jocua guapɨa reta pe uguapɨ ñugüɨnoi veinticuatro tenondegua reta. Omonde reta temimonde tĩ vae jare iñãca re güɨnoi reta corona oro pegua. Wh'Jare joco pe uguapɨ oĩ vae ita ipõra ete vae reta jaspe jare cornalina jee vae echa cheve. Jare aecha penti yɨɨ jocua guapɨa iyɨpɨ rupi. Jare yɨɨ ita ipõra ete vae esmeralda jee vae echa cheve. }gsJare jupivoiño Espíritu Santo imbaepuere rupi aecha penti guapɨa ara pe jare quía uguapɨ oĩ guapɨa pe. af =Cua jaɨcue rupi amae jare aecha penti onque uyepea oĩ ara pe. Jare ñee tenonde yave ayandu vae jei cheve. Penti trompeta rami iñeeãta reve jei cheve: —Iyupi cua pe jare aechacata ndeve mbaembae uyeyapota vae. e/Uipota uyandu vae tuyapɨsaca Espíritu Santo upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe jei vae re.’ Jucuarãi icuatía —jei.d)Upurumɨamɨri vae pe ameeta uguapɨ vaerã che ndive cheguapɨa pe. Echa'ã che vi apurumɨamɨri jare aguapɨ cheRu ndive iguapɨa pe. 7cgMase, che ayemboɨ aĩ onque pe jare ambopu aĩ onque. Ime yave quía chiñee uyandu vae, uipea yave onque, aiqueta acaru vaerã jae ndive, jare jae ucaruta che ndive. b Che aiporaraca aau vae pe, amboe vaerã. Jáeramo piñemɨatangãtu jare peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. 'aGChe pumbɨaracuaa pegua vaerã chegüi oro tata pe uyembɨchɨrɨrɨ iquɨacue oẽ vaerã chugüi vae, picocatu vaerã, jare temimonde tĩ vae peremimonderã, agüɨye vaerã penani yave pemara. Jae ramiño vi che pumbɨaracuaa piñono vaerã moa peresa pe pepuere vaerã pemae. \`1Echa'ã pe reta pere cuarãi: Yaicocatu co. Jeta mbaembae ñanoi. Mbaetɨ etei mbae uata yandeve. Jucuarãi pere. Ẽrei picuaa'ã quirãi pepɨatɨtɨ ete, jare peparavete, jare peresa mbae, jare penani. }_sChemɨtarẽɨ'ã jare cherau'ã. Jáeramo pomombota, penti cuimbae tembíu uyúe mbae vae iyuru güi omombo rami. ^!Che aicuaa peparavɨquɨ, jare quirãi chemɨtarẽɨ'ã jare cherau'ã. Icavita tẽi co cheve chemɨtarẽɨ yave ani cherau yave. j]MJare icuatía ángel upurugüɨrovia vae Laodicea pe uyembatɨ vae reta pe uyeyocui vae pe cuarãi: ‘Cua jei jocua Amén jee vae. Jae jecuaeño umɨmbeu cavi añete vae Tumpa regua. Jae co opaete Tumpa uyapo vae iYa: 1\[ Uipota uyandu vae tuyapɨsaca Espíritu Santo upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe jei vae re.’ Jucuarãi icuatía —jei—. Ñee Laodicea peguarã \[1 Upurumɨamɨri vae pe ameeta ico vaerã cheTumpa jo pe, jare ndarau etei oẽ chugüi. Güɨnoita mbaepuere tuicha vae penti oquɨta ipɨrãta ete vae rami. Jare aicuatiata jese cheTumpa jee jare cheTumpa jenta guasu jee - jae co Jerusalén ipɨau vae cheTumpa ombouta ara güi vae. Jae ramiño vi aicuatiata jese cheree ipɨau vae. Z  Mase, aa yeta ɨmambae. Piñemɨmɨrãta mburugüɨrovia penoi vae re, agüɨye vaerã ĩru vae pe uñemee ndecorona ndegüi. Y Piyapo che jae peve piyapo vaerã vae pepɨaguasu reve ramo, che puepɨta opaete ɨvɨ pe yugüɨreco vae reta uiporarata vae güi. X Ime pepɨte pe ñugüɨnoi jocua uyapo Satanás jembiapo vae reta. Yepe tẽi jei reta: Ore co jae judío reta, ẽrei jae'ã co. Iyapu reta. Mase, ayapota chupe reta yugüɨraa vaerã uyeatɨca perovai, jare aicuaacata chupe reta che puau co. \W1Che aicuaa peparavɨquɨ. Mase, aechaca ma peve penti onque uyepea oĩ vae. Mbaetɨ quía ipuere uyuquenda jocua onque. Pembaepuere michi co, ẽrei piyapo che jae peve piyapo vaerã vae jare checuacu'ã. V/Jare icuatía ángel upurugüɨrovia vae Filadelfia pe uyembatɨ vae reta pe uyeyocui vae pe cuarãi: ‘Cua jei iyoa mbae vae. Jae co añete vae jei vae. Jae güɨnoi mbaepuere Tumpa umee David pe vae. Jocua mbaepuere penti onque illave rami co. Echa'ã jae uipea yave penti onque, mbaetɨ quía ipuere uyuquenda ye. Jae ramiño vi jae uyuquenda yave penti onque, mbaetɨ quía ipuere uipea ye: 3U_Uipota uyandu vae tuyapɨsaca Espíritu Santo upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe jei vae re.’ Jucuarãi icuatía —jei—. Ñee Filadelfia peguarã YT+Upurumɨamɨri vae pe ameeta temimonde tĩ vae omonde vaerã, jare ndarau ambai jee libro tecove opa mbae vae pegua güi. Aicuaacata cheRu jare ángel cheRu pe uyeyocui vae reta jovaque jae co chembae. SIme mbovɨ Sardis pegua uyapo'ã icavi mbae vae reta. Jae reta uguatata che ndive jemimonde tĩ vae reve icavi vae uyapo vae ramo. .RUJáeramo pemandúa Tumpa umee peve vae re jare quirãi piyapɨsaca jese. Piñemɨmɨrãta jocua re, jare peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Echa'ã piñemoa ngatu'ã yave, aata pepɨ ɨmambae penti imonda vae uique o pe rami, jare ndarau picuaa quirãi yave ra aata pepɨ. "Q=Piñemoa ngatu jare piñemɨmɨrãta jocua imeño penoi vae re. Echa'ã pepɨrãta'ã etei jese. Piyapo'ã mbaravɨquɨ Tumpa uipota piyapo vaerã vae. OP Jare icuatía ángel upurugüɨrovia vae Sardis pe uyembatɨ vae reta pe uyeyocui vae pe cuarãi: ‘Cua jei jocua siete yasɨtata reta güɨnoi vae - jae co Espíritu Santo siete jembiapo güɨnoi vae uyeyocui chupe vae: Che aicuaa peparavɨquɨ. Ĩru vae reta jei tẽi picove catu co, ẽrei picove catu'ã co Tumpa cotɨ. O5Uipota uyandu vae tuyapɨsaca Espíritu Santo upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe jei vae re.’ Jucuarãi icuatía —jei—.@N{Jare ameeta chupe yasɨtata neimbove asɨ uyecuaa vae. QMJare oyocuita penti popoca fierro pegua pe. Güɨnoita mbaepuere jese reta mbaepuere penoi pembɨperasoraso vaerã penti ɨru ñaeu pegua vae rami. Echa'ã cheRu umee cheve etei cua nunga mbaepuere. L}Upurumɨamɨri vae pe ameeta mbaepuere ipuere vaerã oyocui ɨvɨ pegua reta, jecuaeño yave uyapo cheparavɨquɨ. 6KeẼrei tae peve cua: Cua reño pumbɨjeco. Ẽrei piñemɨmɨrãta mburugüɨrovia penoi vae re che ayu ye regua. (Cuarãi chemiari aĩ upurugüɨrovia vae Tiatira pegua jocua cuña iporomboe güɨrovia mbae vae reta pe. Echa'ã jae reta uicuaa'ã Satanás iporomboe uyecuaa mbae vae jei chupe vae.) J cI?Jare ayucata jocua cuña imembɨ reta, jare opaete upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta uicuaata quirãi che aicuaa opaete vae iyemɨngueta ipɨa pe oĩ vae. Jare ameeta peve penti penti mbae piyapo vae rupi. "H=Mase, amɨmbaerasɨta jocua cuña, jare aiporaraca eteta jae ndive menda re uyuvanga vae reta pe, ueya'ã reta yave icavi mbae vae jae ndive uyapo vae. 4GaJare amee ma ara reta jocua cuña pe ueya vaerã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae, agüɨye vaerã uyapo aguasa. Ẽrei jecuaeño uyapo jocua icavi mbae vae. CFẼrei chepuere pumbɨjeco cua re: Pemaeño jocua cuña Jezabel jee vae re oporomboe vaerã pepɨte pe. Jae jei jae co penti cuña Tumpa iñee umɨmbeu vae. Ẽrei jae umbɨtavɨ cherembiocui reta. Echa'ã jae umɨmbeu chupe reta uyapo vaerã aguasa jare jou vaerã tembíu tumpa-raanga reta pe uñemee vae. yEkChe aicuaa peparavɨquɨ jare pepuruau jare pepurugüɨrovia jare quirãi piyeyocui cheve jare pepɨaguasu. Jare jecuaeño peparavɨquɨ tanta. Añete co, tenonde yave peparavɨquɨ tanta, ẽrei taɨcue rupi peparavɨquɨ tanta ete. lDQJare icuatía ángel upurugüɨrovia vae Tiatira pe uyembatɨ vae reta pe uyeyocui vae pe cuarãi: ‘Cua jei Tumpa Taɨ. Jae jesa tata jendɨ oĩ vae rami co, jare ipɨ bronce uyembacu yave tata pe uyepiro ete vae rami: tCaUipota uyandu vae tuyapɨsaca Espíritu Santo upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe jei vae re. Upurumɨamɨri vae pe ameeta jocua maná uyecuaa mbae vae. Ameeta vi chupe penti ita tĩ vae. Jocua ita re ime penti tee ipɨau vae uyecuatía oĩ. Jaeño ameeta ita chupe vae uicuaata jocua tee.’ Jucuarãi icuatía —jei—. Ñee Tiatira peguarã FBJáeramo peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Peeya'a yave, aata pepɨ ɨmambae jare añerãrota jae reta ndive. Aiporuta jese reta quɨsepucu cheyuru güi oẽ vae. AJae ramiño vi ime pepɨte pe ñugüɨnoi nicolaíta reta iporomboe güɨrovia vae reta, jare jocua moromboe icavi'ã ete cheve. @9Ẽrei chepuere pumbɨjeco mbovɨ mbaembae re. Echa'ã ime pepɨte pe ñugüɨnoi Balaam iporomboe güɨrovia vae reta. Balaam omboe Balac quirãi ipuere umbɨavai Israel pegua reta. Echa'ã jae reta umbɨpɨ jou tembíu tumpa-raanga reta pe uñemee vae jare uyapo aguasa. s?_ Aicuaa peparavɨquɨ jare quiape pico. Echa'ã perenta guasu pe jeta ete vae uyapo Satanás jembiapo. Ẽrei pe reta jecuaeño picuaaca quirãi perovia cheré. Peeya'ã etei pepurugüɨrovia, yepe tẽi yavai ete peve jocua ara reta pe Antipas uyeyucaca pepɨte pe yave. Antipas uyeyucaca, chemɨmbeu cavi ramo. Echa'ã Satanás etei ico perenta guasu pe. '>G Jare icuatía ángel upurugüɨrovia vae Pérgamo pe uyembatɨ vae reta pe uyeyocui vae pe cuarãi: ‘Cua jei quɨsepucu jaimbeyovai vae güɨnoi vae: s=_ Uipota uyandu vae tuyapɨsaca Espíritu Santo upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe jei vae re. Upurumɨamɨri vae re ndarau etei mbaepuere güɨnoi mano mocuia.’ Jucuarãi icuatía —jei—. Ñee Pérgamo peguarã =<s Agüɨye pequɨye piporarata vae güi. Mase, aña guasu peñonocata amocue pe reta peresorɨru pe, uyecuaa vaerã pepurugüɨrovia añetete ra. Jare piporarata diez ara pegua. Jecuaeño perovia cheré, yepe tẽi aramoi pemanota pepurugüɨrovia jeco pegua. Jucuarãi yave, ameeta peve tecove opa mbae vae. ;/ Che aicuaa peparavɨquɨ jare quirãi piporara jare peparavete (ẽrei picocatu co Tumpa cotɨ). Aicuaa vi quirãi jocua judío-raanga reta jei icavi mbae vae pecotɨ. Yepe tẽi jei reta: Ore co jae judío reta, ẽrei jae'ã co. Echa'ã jae reta uyapo Satanás jembiapo. D:Jare icuatía ángel upurugüɨrovia vae Esmirna pe uyembatɨ vae reta pe uyeyocui vae pe cuarãi: ‘Cua jei jocua tenondegua vae jare taɨcuegua vae - jae umano, ẽrei icove ye: 99kUipota uyandu vae tuyapɨsaca Espíritu Santo upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta pe jei vae re. Upurumɨamɨri vae pe ameeta jou vaerã jocua ɨvɨra tecove umee vae güi. Jocua ɨvɨra ime paraíso mbɨte pe oĩ. Joco pe ico Tumpa.’ Jucuarãi icuatía —jei—. Ñee Esmirna peguarã u8cẼrei ayerovia cua re: Nicolaíta reta uyapo vae icavi'ã peve. Echa'ã jocua icavi'ã ete vi cheve. ?7wJáeramo pemandúa quirãi tenonde yave cherau ete. Peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae, jare piyapo ye mbaravɨquɨ reta tenonde yave piyapose vae rami. Echa'ã peeya'ã yave piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae, aata ɨmambae pepɨ jare ambɨsɨrɨta pevela iguapɨca jenda güi. l6QẼrei chepuere pumbɨjeco mbae re. Jae co cua: Cherau'ã ma tenonde yave cherause vae rami. U5#Jare pe reta cherau ramo, pepɨaguasu jare pemɨaguanta pecueri mbae reve. n4UChe aicuaa peparavɨquɨ. Tanta peparavɨquɨ jare pepɨaguasu vi. Piñemɨĩru'ã icavi mbae vae uyapo vae reta ndive. Ime pepɨte pe ñugüɨnoi jocua “Che co jae Jesús jemimondo” jei vae reta. Ẽrei jae reta Jesús jemimondo reta'ã co. Jare pe reta peeca picuaa vaerã añetete ra co Jesús jemimondo reta. Jare añave picuaa iyapu reta co. d3 CIcuatía ángel upurugüɨrovia vae Efeso pe uyembatɨ vae reta pe uyeyocui vae pe cuarãi: ‘Cua jei siete yasɨtata reta ipo iyacata pe uipɨsɨ vae - jae siete vela iguapɨca oro pegua reta ipɨte pe uguata vae co: U2 %Taicuaaca ndeve mbae re uyemɨjaanga siete yasɨtata reta chepo cheacata pe ndeecha vae jare mbae re uyemɨjaanga siete vela iguapɨca oro pegua reta. Siete yasɨtata reta uyemɨjaanga siete ángel reta re. Jocua siete ángel reta uyeyocui upurugüɨrovia vae jocua siete tenta guasu reta pe uyembatɨmbatɨ vae reta pe. Jare siete vela iguapɨca reta uyemɨjaanga upurugüɨrovia vae jocua siete tenta guasu reta pe uyembatɨmbatɨ vae reta re —jei—..1 WIcuatía opaete mbaembae ndeecha vae regua jare emɨmbeu mbae re uyemɨjaanga jocua mbaembae. Jucuarãi nemɨmbeuta mbae taɨcue rupi uyeyapota vae —jei cheve—. 0 #Che co jae jecuaeño ico vae. Amano, ẽrei, mase, añave aico jaeño mai pegua. Jare che anoi mbaepuere mano jare cañɨtei re —jei—. G/  Jare aecha yave, aa jae jovai cuimbae umano vae rami. Jayave jae oñono ipo iyacata cheré jare jei cheve: —Agüɨye equɨye. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae —jei—. *. OJae güɨnoi siete yasɨtata reta ipo iyacata pe, jare iyuru güi oẽ penti quɨsepucu jaimbeyovai vae. Jova jembipe ete guarasɨ ara mbɨte yave jembipe rami. - Ipɨ bronce uyembacu yave tata pe uyepiro ete vae rami echa cheve. Jare uyemɨngueta yave, iñee jɨapu ete ɨ guasu jɨapu rami. , Ía tĩ ovecha-raagüe tĩ vae rami echa cheve. Tĩ asɨ co roɨ tĩ asɨ vae rami. Jare jesa tata jendɨ oĩ vae rami co. X+ + Jare aecha jocua siete vela iguapɨca reta ipɨte pe penti cuimbae. Cuimbaerã uyeyapo vae echa cheve. Güɨnoi temimonde pucu ipɨ rupi uvãe vae. Jare ipɨtía rupi aecha güɨnoi penti cuacuaa oro pegua. * y Jayave ayerova aecha vaerã chemɨngueta vae. Jare ayerova amae yave, aecha siete vela iguapɨca oro pegua reta. ) ) Jare ñee jei: —Che co jae Alfa jare Omega jee vae. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae. Jayave jei: —Icuatía penti tupapire pe ndeechata vae. Jayave emondo tupapire upurugüɨrovia vae siete tenta guasu Asia pegua pe uyembatɨmbatɨ vae reta pe. Emondo Efeso pe, jare Esmirna pe, jare Pérgamo pe, jare Tiatira pe, jare Sardis pe, jare Filadelfia pe, jare Laodicea pe —jei cheve. (  Espíritu Santo imbaepuere rupi añevãe domingo ara pe, jare ayandu cheraɨcue cotɨ ñee jɨapu ete vae. Jɨapu penti trompeta rami. (' K Che co jae perɨqueɨ Juan, Jesús re yarovia ramo. Che vi aiporara aĩ pe reta rami Tumpa iporoyocuia jeco pegua, jare chepɨaguasu pe reta pepɨaguasu rami. Che aĩ ɨvɨ ɨ mbɨte pe oĩ vae Patmos jee vae pe penti peresorã Tumpa iñee amɨmbeu jare Jesús regua chemiari ramo. & 1—Che co jae Alfa jare Omega jee vae —jei yandeYa Tumpa—. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae. Che co jae añave jare iyɨpɨ güive ico vae. Che co jae jecuae oĩta vae. Che co jae opaete mbaepuere güɨnoi vae —jei. Juan uecha cuimbaerã uyeyapo vae ]% 5Mase, jae outa amapɨ̃tu reve, jare opaete vae uechata. Israel pegua reta vi uechata. Echa'ã Israel pegua reta uicutuca. Jare opaete jocua ɨvɨ pegua reta ipɨatɨtɨ eteta jese. Cuarãi tuyeyapo. Amén. N$ Jare yandeapo mburuvicha guasu retarã jare sacerdote retarã yayeyocui vaerã Tumpa pe - jae co Jesucristo Tu. Jesucristo tuyembɨadoraca jare tugüɨnoi opaete mbaepuere jaeño mai pegua. Amén. <# sChe aicuatía aĩ cua tupapire pepurugüɨrovia vae siete tenta guasu Asia pegua pe piyembatɨmbatɨ vae reta pe. Tumpa jare Espíritu Santo siete jembiapo güɨnoi vae - jae Tumpa iguapɨa jovai oĩ - jare Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Tumpa iyɨpɨ güive jare añave jecuaeño ico. Jare jae jecuae oĩta. Jesucristo co jae jecuaeño umɨmbeu cavi Tumpa regua vae. Jae tenonde voi icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi. Jae co opaete ɨvɨ pegua reta juvicha guasu reta Juvicha. Jae yanderau jare umbai opaete yanembaeyoa reta jugüɨ pe. " $! CCua amɨmbeu peve ndei uyeyapo mbove. Cua umɨngueta vae reta jare cua uyandu vae reta uyeroviata co, uyapo reta yave Tumpa jei vae cua pe aicuatía vae. Echa'ã uyaro ma ara reta cua amɨmbeu peve vae uyeyapo vaerã. Siete tenta guasu Asia pegua pe uyembatɨmbatɨ vae reta pe e  ECua aicuatía vae Tumpa iñee co. Jesucristo etei umɨmbeu cheve cua. Che aecha cua opaete. r aChe co jae Juan. Che co jae Jesucristo jembiocui. Tumpa uicuaaca Jesucristo pe ɨmambae uyeyapota vae. Jare Jesucristo ombou ángel uyeyocui chupe vae umɨmbeu vaerã cheve, che amɨmbeu-yuapɨ ye vaerã Jesucristo jembiocui reta pe. J :YandeYa Jesucristo tumee opaete peve ipɨacavi. Amén.1[:Jae ramiño vi opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta cua pe ñugüɨnoi vae jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Cua reta ipɨte pe ime amocue César pe uyeyocui vae. B}:Tumpa ndiveño toĩ opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Echa'ã güɨrovia Cristo Jesús re. Yanderɨvɨ reta che ndive ñugüɨnoi vae vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. @{:YandeRu Tumpa tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén. 1[:Jare cheRu Tumpa umeeta peve opaete mbaembae icavi peve vae jeta ete güɨnoi vae güi. Echa'ã Cristo Jesús uyapo vae jeco pegua jeta ete güɨnoi yandeve peguarã. :Ẽrei che opaete mbaembae anoi. Jeta ete anoi. Mbaetɨ mbae uata cheve. Echa'ã Epafrodito umee ma cheve pembou cheve vae. Jocua pembou vae penti ofrenda icavi vae uñemee Tumpa pe vae rami co. Jocua nunga umbɨyerovia Tumpa. Jae co mbae ipiche cavi vae rami. U#:Ayerovia pembou cheve vae re. Ẽrei ayerovia'ã jese chemborɨ ramoño. Ayerovia ete jese mbae icavi vae piyapo ramo. Jare aipota jecuaeño mbae icavi vae piyapo vaerã, Tumpa umbɨjecovia vaerã peve. y:Echa'ã Tesalónica pe aico yave, pembou cheve ofrenda chemborɨ vaerã. Jayave taɨcue rupi pembou ye ofrenda cheve. b=:Jare pe reta Filipos pegua picuaa vi quirãi ñee icavi vae ambɨpɨ amɨmbeu yave, aa Macedonia güi yave, mbaetɨ ye ĩru uyembatɨmbatɨ vae reta ombou cheve ofrenda chemborɨ vaerã, jaeño pe reta pembou cheve. Z-:Ẽrei piyapo ma icavi vae cheve. Echa'ã chemborɨ ma, aiporara aĩ yave. P: Opaete chepuere ayapo Cristo rupi. Echa'ã jae umee cheve imbaepuere. +O: Aicuaa quirãi aico vaerã, mbovɨño mbaembae anoi yave. Aicuaa vi quirãi aico vaerã, jeta mbaembae anoi yave. Opaete pegua aicuaa ma quirãi aico vaerã cheangapɨɨ reve jare chiyembaɨ reve. Aicuaa ma quirãi aico vaerã, jeta mbaembae anoi yave, jare jeta mbaembae uata cheve yave. yk: Jae'ã cuarãi, mbae uata cheve ramo. Echa'ã aicuaa ma quirãi aico vaerã chepɨacatu reve chepuere rupiño. xi: Ẽrei ayerovia ete, jare amee yasurupai yandeYa pe peré. Echa'ã ɨma ma pembou'ã mbae chemborɨ vaerã. Ẽrei añave pemandúa ye ma cheré. Añete co, jecuaeño pemandúa cheré, ẽrei pepuere'ã pembou mbae chemborɨ vaerã. y: Piyemboe ma che amɨmbeu peve piyapo vaerã vae re. Piyandu co che jae peve vae, jare peecha co che ayapo vae. Jáeramo cuarãi piyapo, jare Tumpa pemborɨta. Echa'ã jae umee yandeve ipɨacatu. Filipos pegua reta ofrenda ombou Pablo pe vae :Cuaño ma tamɨmbeu peve, cherɨvɨ reta: Pepɨa pe piyemɨngueta opaete mbae añete vae re, opaete mbae icavi vae re, opaete mbae jupi vae re, opaete mbae iyoa mbae vae re, opaete mbae ipõra vae re, jare opaete mbae yandepuere ñanemiari cavi jese vae re. Yandepuere yae yave: “Cua icavi co”, jare yandepuere yaipɨu icavi vae ramo, yandepɨa pe yayemɨngueta jese. yk:Jare Tumpa umeeta peve ipɨacatu. Yandepɨa pe yayemɨngueta rupiño yandepuere'ã etei yaicuaa Tumpa ipɨacatu. Cua mbɨacatu uyandarecota pepɨa re jare pepɨayemɨngueta re. Echa'ã ou Cristo Jesús güi. Pepɨa pe piyemɨngueta cua re ; o:Agüɨye etei piyemɨpɨa'ã mbae re. Ẽrei jecuaeño piyerure Tumpa pe opaete mbaembae re yasurupai Tumpa pe pemee reve, jare cuarãi pemɨmbeu Tumpa pe mbae pipota vae. V %:Opaete vae tuicuaa quirãi pe reta pepɨacavi co. YandeYa ou ye seri ma co. P :Jecuaeño piyerovia catu yandeYa re. Tae ye cua: Piyerovia catu. v e:Jare che numɨñera vi - echa'ã nde co jae cheparavɨquɨ ĩru ete - nemborɨ vaerã cua cuña reta. Echa'ã jae reta uparavɨquɨ tanta che ndive, numɨmbeu vaerã ñee icavi vae. Uparavɨquɨ reta Clemente ndive jare ĩru che ndive uparavɨquɨ vae reta ndive vi. Cua reta jee Tumpa uicuatía ma ilibro pe. Echa'ã Tumpa umee ma tecove opa mbae vae chupe reta. y k:Amɨñera Evodia jare Síntique yugüɨreco cavi vaerã uyupii. Echa'ã mocui reve güɨrovia yandeYa re. 2 _:Jáeramo, cherɨvɨ reta, jecuaeño piñemɨmɨrãta yandeYa imbaepuere rupi. Che puau, jare aipota puecha. Ayeroviaño mai peré. Chemiari cavi peré ĩru vae reta pe. {o:Jae umbɨambɨeta yanderete cua ɨvɨ pe ñanoi vae yanderete ipɨau vae ndive. Echa'ã yanderete ipɨau vae icavi eteta co jae jete rami. Cuarãi yandeYa uyapota imbaepuere rupi. Echa'ã jocua imbaepuere rupi ipuere opaete mbaembae re.:Ẽrei yandeɨvɨrã ara pe co oĩ. Echa'ã ñaãro ñaĩ joco güi ou vaerã yanembɨasa vae - jae co yandeya Jesucristo. G:Cua reta yugüɨraata cañɨtei pe. Mbae yau vae reño ipɨa pe uyemɨngueta reta. Icavi chupe reta jocua imarata tẽi jese vae. Mbaembae cua ɨvɨ pegua reño ipɨa pe uyemɨngueta reta. )K:Echa'ã ime jeta yugüɨreco oyovaicho reve Cristo icurusu regua ndive vae. Jeta vese ma amɨmbeu peve cua reta regua, jare añave amɨmbeu ye peve ayao reve. -:Cherɨvɨ reta, piyapo che ayapo rami. Jare jecuaeño pemae ngatu jocua yugüɨreco cavi vae reta re. Echa'ã jucuarãi picuaa ore nduico. ^5:Ẽrei jecuaeño yaico yaicuaa ma vae re. Yandepɨa pe yayemɨngueta penti ramiño. *M:Jáeramo opaete ñañemɨmɨrãta Tumpa cotɨ vae cuarãi yandepɨa pe yayemɨngueta. Jare pepɨa pe piyemɨngueta'ã yave cuarãi, Tumpa uicuaacata peve. /:Jáeramo añemɨatangãtu, aepitɨ vaerã Tumpa umeeta cheve vae. Umeeta cheve Cristo Jesús uyapo yandeve vae jeco pegua, ara pe chereraa yave. 7g: Cherɨvɨ reta, chepɨa pe ayemɨngueta'ã chiyee aepitɨ ma co. Ẽrei cuaño ayapo - cheacañɨ uasacue güi, aepitɨ vaerã chequɨrẽɨ reve uyemɨaanga oĩ cheve vae. :~m: Ndeiño aicuaa cavi Cristo. Ndeiño co che jupi. Ẽrei jecuaeño añemɨatangãtu, aipɨsɨ vaerã Tumpa umeeta cheve vae. Echa'ã cua jeco pegua Cristo Jesús cherepɨ. V}%: Jucuarãi yave, aãrota aicove ye vaerã ayu umanocue vae reta ipɨte güi. u|c: Aipota co aicuaa cavi Cristo. Aipota anoi jocua mbaepuere Cristo icove ye yave ou umanocue vae reta ipɨte güi uyeporu vae. Aiporara yave, aipota aicuaa aiporara co Cristo jeco pegua, chequɨrẽɨ vaerã amano Cristo umano vae rami. W~}}&|{zyyCxwwcvvut*srr=qppKoenmll2kEjihhMggFfee(dccYbb/a`_^p^]I\\ [0ZYXXW5VUU(TESxRQPLONNM#L\KJJ>I$HGaEDD0CCB_A@@@>l=Jare ĩru ángel upɨyere copa güɨnoi vae ɨvɨtu re. Siete ma upɨyere. Jare uyendu penti ñee Tumpa jo ara pe oĩ vae güi Tumpa iguapɨa güi. Iñeeãta reve jei: —Opa ma uyeyapo. P0Jare Tumpa umbatɨca reta hebreo iñee pe Armagedón jee vae pe. /—Mase —jei yandeYa—, che aa yeta ɨmambae, penti imonda vae ou mbaembae oñomi rami. Piyeroviata co jecuaeño piñemɨcuatɨ̃ro yave. Jecuaeño piyapɨcatu peremimonde, agüɨye vaerã pemara ĩru vae reta perecha penani peĩ yave —jei. #.?Jae reta co aña mɨacañɨ ipuere uyapo vae reta. Jae reta yugüɨraa opaete ɨvɨ rupi mburuvicha guasu reta jenta jenta rupi. Jae reta umbatɨ opaete mburuvicha guasu reta uñerãro vaerã Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae ndive. Uñerãrota reta co Tumpa ndive jocua ara pe. F- Jare aecha jocua maemɨmba guasu tenonde aecha vae, jare jocua ĩru maemɨmba guasu ɨ guasu güi oẽ vae, jare jocua ĩru maemɨmba guasu ɨvɨgüɨ güi oẽ vae - jae jei umɨmbeu co Tumpa iñee, ẽrei upurumbɨtavɨ. Jare aecha penti aña iquɨa ete vae oẽ iyuruyuru güi. Mbapɨ pĩte echa jocua aña reta. , Jare ĩru ángel upɨyere copa güɨnoi vae ɨ usɨrɨ vae Eufrates jee vae re. Tuicha co jocua Eufrates. Seis ma upɨyere. Jare tɨpa voi Eufrates. Jucuarãi Tumpa umɨcuatɨ̃ro mburuvicha guasu reta guarasɨ oẽ vae cotɨ güi yugüeruta vae japerã. $+A Jare jei reta icavi mbae vae Tumpa ara pe ico vae cotɨ, uiporara ete jasɨ jare opa ituyutuyu ramo. Ẽrei jeseve ueya'ã reta icavi mbae vae uyapo vae. *# Jare ĩru ángel upɨyere copa güɨnoi vae jocua maemɨmba guasu iguapɨa re. Pandepo ma upɨyere. Jayave pɨ̃tumimbi ou opaete maemɨmba guasu iporoyocuia rupi. Jare opaete maemɨmba guasu pe uyeyocui vae reta uiporara ete. Uñecũsuu reta uiporara ete ramo. !); Jayave guarasɨ jasɨ ete jare uapɨ ɨvɨ pegua reta. Jáeramo ɨvɨ pegua reta jei icavi mbae vae Tumpa jee cotɨ. Echa'ã jae güɨnoi mbaepuere opaete cua susere reta re. Ẽrei ɨvɨ pegua reta ueya'ã iyemɨngueta icavi mbae vae ipɨa pe oĩ vae. Umbɨadora'ã etei Tumpa. .(UJare ĩru ángel upɨyere copa güɨnoi vae guarasɨ re. Irundɨ ma upɨyere. Jare uñemee mbaepuere guarasɨ pe ipuere vaerã uapɨ ɨvɨ pegua reta tata pe. -'SJare ayandu ĩru ñee uñemeearenda güi jei: —Icavi co, oreYa Tumpa. Nde nenoi opaete mbaepuere. Jecuaeño nepuruãa añete vae jare jupi vae rupi —jei. E&Echa'ã jae reta uyuca uñeñono tee ndeve peguarã vae reta jare niñee umɨmbeu vae reta. Jáeramo nemee ma chupe reta tugüɨ ɨ ipepɨca pe. Icavi co ndiyapo vaerã jucuarãi —jei. H% Jare ayandu ángel ɨ re mbaepuere güɨnoi vae jei: —Jecuaeño iyɨpɨ güive jare añave nde co jae jupi vae, oreYa. Nde co jae iyoa mbae vae. Jáeramo ndiporaraca chupe reta —jei—. L$Jare ĩru ángel upɨyere copa güɨnoi vae ɨ usɨrɨ vae reta jare ɨcua ɨ oẽ vae reta re. Mbapɨ ma upɨyere. Jare ɨ usɨrɨ vae reta jare ɨcua ɨ oẽ vae reta uyeyapo tugüɨrã. I# Jare ĩru ángel upɨyere copa güɨnoi vae ɨ guasu re. Mocui ma upɨyere. Jare ɨ guasu uyeyapo umanocue vae jugüɨ rami. Jare opaete mbaembae ɨ guasu pe yugüɨreco vae reta umano. T"!Jayave penti ángel oo upɨyere copa güɨnoi vae ɨvɨ re. Jare opa ituyutuyu ɨvɨ pegua reta jocua maemɨmba guasu imarca güɨnoi vae. Echa'ã jae reta umbɨadora jocua maemɨmba guasu jaanga. ,! SJare ayandu penti ñee Tumpa jo güi. Iñeeãta reve jei jocua siete ángel reta pe: —Pecua pepɨyere ɨvɨ re jocua siete copa Tumpa iarasɨ güɨnoi vae reta. W 'Jare Tumpa iyaruandaa jare imbaepuere jeco pegua Tumpa jo tɨnee tatãti pe. Jare mbaetɨ quía ipuere uique Tumpa jo pe ndei jocua siete mbaesusere jocua siete ángel reta güɨnoi vae uyeyapo mbove.LJare jocua irundɨ mbaembae icove vae reta güi penti umee jocua siete ángel reta pe siete copa oro pegua. Jocua copa reta tɨnee ñugüɨnoi Tumpa iarasɨ pe. Tumpa co jae imeño mai ico vae. =sJare jocua siete ángel reta oẽ Tumpa jo güi. Güɨnoi reta jocua siete mbaesusere. Jemimonde nieso tĩ vae iquɨa mbae vae co, jare ipɨtía rupi güɨnoi icuacuaa oro pegua. ykCua jaɨcue rupi aecha uyepea oĩ ara pe ita Tumpa uicuatía mboroyocui reta jese vae reta jɨru oĩ vae. oWOpaete vae uquɨyeta ndegüi, oreYa. Opaete vae umbɨadorata nderee. Echa'ã ndeño co jae iyoa mbae vae. Opaete ɨvɨ pegua reta yugüeruta nembɨadora vaerã. Echa'ã uyecuaa ma quirãi nde nepuruãa jupi vae rupi —jei reta. (IJare ucanta reta Moisés Tumpa pe uyeyocui vae icanta jare Ovecha-raɨ icanta. Jei reta: —Nde ndiyapo vae oremɨpɨacañɨ ete, oreYa Tumpa. Nde nenoi opaete mbaepuere. Nde ndiyapo vae jupi co jare añete vae pegua co. Nde co jae opaete ɨvɨ pegua reta Juvicha Guasu —jei reta—. .UJare aecha ɨ guasu vidrio pegua vae tata ndive uyea vae echa vae. Jare jocua maemɨmba guasu ɨ guasu güi oẽ vae jare jaanga jare imarca jare jee inúmero umɨamɨri vae reta uyemboɨ ñugüɨnoi jocua ɨ guasu vidrio pegua vae re, jare güɨnoi arpa reta Tumpa umee chupe reta vae. 8 kJare uyecuaa ye ara re chepɨacañɨ ete jese vae. Aecha joco pe siete ángel siete mbaesusere taɨcuegua vae güɨnoi vae reta. Echa'ã jocua reta re opata co Tumpa iarasɨ. ^5Jare jocua uva uñetami pɨpe vae oĩ tenta guasu güi ñana cotɨ. Joco pe uitami uva. Jare tugüɨ oẽ jocua uva uñetami pɨpe vae güi, jare uvãe cavayu reta iyayu rupi jare usɨrɨ sesenta legua rupi.?wJayave jocua ĩru ángel uiporu ɨvɨ re hoz güɨnoi vae jare uavɨro ɨvɨ pegua uva reta. Jayave omombo reta uva uñetami pɨpe vae pe. Jocua uyemɨjaanga Tumpa iarasɨ re. ~uJare ĩru ángel oẽ uñemeearenda güi. Jae güɨnoi mbaepuere tata re. Jare iñeeãta reve jei ángel hoz jaimbe vae güɨnoi vae pe: —Iporu hoz jaimbe vae nenoi vae jare eavɨro ɨvɨ pegua uva reta. Echa'ã yagüɨye ma uva reta —jei. ^5Jare ĩru ángel oẽ Tumpa jo ara pe oĩ vae güi. Jae vi güɨnoi hoz jaimbe vae. r]Jare amapɨ̃tu re uguapɨ oĩ vae uiporu hoz güɨnoi vae ɨvɨ re jare uavɨro ɨvɨ pe oĩ vae. Jare penti ángel oẽ Tumpa jo güi jare iñeeãta reve jei amapɨ̃tu re uguapɨ oĩ vae pe: —Iporu jocua hoz nenoi vae nembaevɨro vaerã. Echa'ã ou ma uvãe nembaevɨro vaerã. Echa'ã yagüɨye ma ɨvɨ pe oĩ vae. Icavi co nembaevɨro vaerã —jei. B}Jare aecha amapɨ̃tu tĩ vae jare jocua amapɨ̃tu re uguapɨ oĩ cuimbaerã uyeyapo vae echa vae. Jare iñãca re güɨnoi corona oro pegua, jare uipɨsɨ penti hoz jaimbe vae. =s Jare ayandu penti ñee ara güi jei cheve: —Icuatía cuarãi: Uyeroviata co cua güive yandeYa re güɨrovia reve umanota vae reta. —Uyeroviata co —jei Espíritu Santo—. Echa'ã uputuuta reta iparavɨquɨ güi. Jare Tumpa uicuaacata jae reta uyapocue vae —jei. Ou ma uvãe nembaevɨro vaerã  Icavi co ipɨaguasu vaerã uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Jae reta uyapo Tumpa iporoyocui reta jare güɨrovia Jesús re.  Jare tatãti uyupita jaeño mai pegua jocua reta uiporarata ñugüɨnoi vae güi. Jare jae reta ndarau ipuere uputuu ara rupi jare pɨ̃tu rupi. Echa'ã umbɨadora reta jocua maemɨmba guasu jare jaanga jare güɨnoi maemɨmba guasu jee imarca —jei. S jae uiporara eteta. Echa'ã Tumpa pochɨ eteta chupe jare uiporaraca eteta chupe. Jocua nunga uiporarata tata jare azufre ángel uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jare Ovecha-raɨ jovai —jei—. M  Jare ĩru ángel uveve jaɨcue, jare iñeeãta reve jei: —Ime yave quía jocua maemɨmba guasu ɨ guasu güi oẽ vae jare jaanga umbɨadora jare imarca isɨva re ani ipo re güɨnoi vae, $ AJare jocua ángel jaɨcue uveve ĩru ángel jare jei: —Jocua tenta guasu Babilonia jee vae opa ma uyembai. Jocua Babilonia pegua reta umbɨadora tumpa-raanga reta, jare uicuaaca opaete ĩru ɨvɨ pegua reta pe jucuarãi uyapo vaerã. Jáeramo Tumpa pochɨ chupe reta —jei. [ /Iñeeãta reve jei chupe reta: —Pequɨye Tumpa güi jare pembɨadora. Echa'ã ora ou ma uvãe upuruãa vaerã. Pembɨadora. Echa'ã jae uyapo ara jare ɨvɨ jare ɨ guasu jare ɨcua ɨ oẽ vae reta —jei. D Jare aecha ĩru ángel uveve ara mbɨte rupi. Tumpa umee ángel pe umɨmbeu vaerã ñee icavi vae opa mbae vae ɨvɨ pegua reta pe. Umɨmbeu opaete ɨvɨ ambɨembɨe pegua reta pe. t aJare jae reta upurumbɨtavɨ'ã etei. Mbaetɨ quía ipuere umbɨjeco reta mbae re. Ángel reta iñee reta Jae reta uyemɨnguɨa'ã cuña reta re. Echa'ã güɨreco'ã etei cuña. Jae reta yugüɨraa Ovecha-raɨ jaɨcue jae que rupi oo vae rupi. Jae reta uyerepɨca co ɨvɨ pegua reta ipɨte güi. Jae reta rani uyeyucaca, Tumpa jare Ovecha-raɨ pe uyeyocui ramo. -SJare ucanta reta penti canta ipɨau vae Tumpa iguapɨa jare jocua irundɨ mbaembae icove vae reta jare tenondegua reta jovai. Jare mbaetɨ quía ipuere uicuaa jocua canta, jaeño jocua ciento cuarenta y cuatro mil vae reta. Echa'ã Cristo uepɨ jocua reta ɨvɨ pegua reta ipɨte güi. /Jare ayandu ñee ara güi. Tanta jɨapu ɨ guasu jɨapu rami jare ara jɨapu rami. Jare ayandu vi arpa ombopu vae reta iarpa ombopu ñugüɨnoi. f GJare aecha jocua Ovecha-raɨ uyemboɨ oĩ ɨvɨtu guasu Sión re, jare joco pe ñugüɨnoi jae ndive jocua ciento cuarenta y cuatro mil vae reta. Jae reta isɨva re uyecuatía oĩ Ovecha-raɨ jee jare Ovecha-raɨ Tu jee. 'G Icavi co penoi vaerã aracuaa. Uicuaa cavi vae tuipapa maemɨmba guasu inúmero. Echa'ã penti cuimbae inúmero. Inúmero co seiscientos sesenta y seis.3 Jare ime yave quía jocua ĩru maemɨmba guasu imarca ani jee ani jee inúmero mbaetɨ güɨnoi vae, ipuere'ã mbae ogua jare ipuere'ã mbae umee. b= Jare oyocui opaete vae - sambiaɨ reta jare ucuacuaa vae reta, icocatu vae reta jare iparavete vae reta, uyeyocui mbae vae reta jare uyeyocui vae reta - güɨnoi vaerã penti marca ipo iyacata re ani isɨva re. oW Jare jocua maemɨmba guasu taɨcue aecha vae güɨnoi mbaepuere umee vaerã tecove jocua ĩru maemɨmba guasu jaanga pe, jocua jaanga uyemɨngueta vaerã. Jare uyucaca opaete ñatẽɨ umbɨadora maemɨmba guasu jaanga vae reta. !; Jare imbaepuere pe uyapo mɨacañɨ reta jocua ĩru maemɨmba guasu jovaque. Jare jucuarãi umbɨtavɨ ɨvɨ pegua reta. Jare jei ɨvɨ pegua reta pe uyapo vaerã jocua ĩru maemɨmba guasu jaanga. Echa'ã umɨmandúa reta quirãi ipere ete penti quɨsepucu pe, ẽrei icove ye. % Jare maemɨmba guasu taɨcue aecha vae uyapo jeta mɨacañɨ reta. Echa'ã jae mbae uyapo tata ou vaerã ara güi ɨvɨ pegua reta jovaque. Z~- Jare imbaepuere oyovaque jocua ĩru maemɨmba guasu ɨ guasu güi oẽ vae imbaepuere ndive, jare oyocui opaete ɨvɨ pegua reta umbɨadora vaerã jocua ĩru maemɨmba guasu ipere mano pegua güi ucuera vae. .}U Jare aecha ĩru maemɨmba guasu oẽ ɨvɨgüɨ güi. Jare mocui co jãti penti ovecha rami. Ẽrei uyemɨngueta jocua maemɨmba guasu tenonde aecha vae rami. ?|w Upurumɨamɨri vae reta uyucata amocue vae quɨsepucu pe, jae reta etei quɨsepucu pe upuruyuca ramo. Jare upurumɨamɨri vae reta güɨraata ĩru vae reta iɨvɨ güi jembiocui retarã. Jáeramo icavi co uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ipɨaguasu vaerã jare jecuaeño mburugüɨrovia güɨnoi vaerã. 4{c Uipota uyandu vae tuyapɨsaca cua re. /zW Jare umbɨadora opaete ɨvɨ pegua reta jee uyecuatia'ã oĩ Ovecha-raɨ ilibro tecove opa mbae vae pegua pe vae. Ovecha-raɨ uyeyucaca co ndei ɨvɨ uyeyapo mbove. @yy Jare Tumpa umaeño jese uñerãro vaerã uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ndive jare umɨamɨri vaerã. Jare uñemee chupe mbaepuere opaete ɨvɨ ambɨembɨe pegua reta vae re. x Jare jecuaeño jei jeta icavi mbae vae Tumpa cotɨ jare Tumpa jee cotɨ jare Tumpa jenta cotɨ jare ara pe yugüɨreco vae reta cotɨ. Jw  Jare Tumpa umaeño jocua ĩru maemɨmba guasu re uyembutuicha vaerã jare jei vaerã icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Jare uñemee chupe mbaepuere jucuarãi uyapo vaerã cuarenta y dos yasɨ. Pv Jare opaete ɨvɨ pegua reta umbɨadora maemɨmba guasu tenonde aecha vae. Echa'ã jae umee mbaepuere tuicha vae ĩru maemɨmba guasu pe. Jae ramiño vi opaete ɨvɨ pegua reta umbɨadora jocua ĩru maemɨmba guasu. Jae reta jei: —Mbaetɨ co quía ye cua maemɨmba guasu rami. Mbaetɨ etei quía ipuere uñerãro jae ndive. `u9 Jare aecha penti jocua maemɨmba guasu ɨ guasu güi oẽ vae iñãca ipere umano vaerã tẽi. Ẽrei ucuera ma jocua ipere mano pegua güi. Jare opaete ɨvɨ pegua reta ipɨacañɨ jocua maemɨmba guasu re. ,tQ Jare maemɨmba guasu joco pe aecha vae penti yagua echa. Jare ipɨ oso ipɨ echa, jare iyuru yaguapɨ̃ta iyuru echa. Jare maemɨmba guasu tenonde aecha vae umee cua ĩru maemɨmba guasu pe imbaepuere. Jare umaeño jese uguapɨ vaerã iguapɨa pe jare güɨnoi vaerã mbaepuere tuicha vae. ^s 7 Jare jocua maemɨmba guasu uyemboɨ oĩ ɨ guasu jembeɨ pe. Jare aecha ĩru maemɨmba guasu oẽ ɨ guasu güi. Siete co iñãca reta jare diez jãti reta. Jare güɨnoi corona penti penti jãti re. Jare iñãca reta re güɨnoi tee reta. Jare jocua tee reta uicuaaca quirãi jocua maemɨmba guasu jecuaeño jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ. =rs Jayave maemɨmba guasu pochɨ cuña pe, jare oo uñerãro cuña imembɨ ndeiño umano vae reta ndive. Echa'ã jae reta uyapo Tumpa iporoyocui reta jare umɨmbeu Jesús regua. q  9pk Ẽrei ɨvɨ etei omborɨ cuña. Echa'ã ɨvɨ uyepea, yande yaipea yandeyuru vae rami, jare ɨporu jocua maemɨmba guasu iyuru güi oẽ vae opa ucañɨ ɨvɨ uyepea vae pe. o Jare jocua mboi omombo jeta ɨ iyuru güi. Uipota tẽi jocua ɨporu uepitɨ vaerã cuña jare güɨraa vaerã uyuca. 9nk Ẽrei uñemee cuña pe mocui güɨraquee tuicha vae ipepo, ipuere vaerã uveve ñana pe uñemi vaerã jocua mboi güi. Jare joco pe amocue vae umɨngaru mbapɨ año y medio. mw Jare jocua maemɨmba guasu uicuaa yave uyemomboca ma co ɨvɨ pe, uaɨcuemoña jocua cuña imembɨ cuimbae vae. l Jáeramo piyerovia pe reta ara pe pico vae. Ẽrei ɨvɨ pe pico vae reta jare ɨ guasu pe pico vae reta piporara eteta co. Echa'ã aña guasu ugüeyɨ ma pepɨte pe. Jare jae pochɨ ete. Echa'ã jae uicuaa michi peguaño ma ipuere uparavɨquɨ —jei. Dk Jare yanderɨvɨ reta umɨamɨri Satanás Ovecha-raɨ jugüɨ rupi jare Tumpa iñee ĩru vae reta pe umɨmbeu vae rupi. Uicuaa reta umanota co, ẽrei uquɨye'ã umano vaerã —jei—. Lj Jare ayandu ñee ara pe. Iñeeãta reve jei: —Ou ma uvãe Tumpa upurumbɨasa vaerã. Echa'ã jae güɨnoi opaete mbaepuere. Ou ma uvãe Tumpa oporoyocui vaerã Cristo imbaepuere rupi. Echa'ã Satanás umbɨjecose yanderɨvɨ reta Tumpa jovai ara rupi jare pɨ̃tu rupi. Ẽrei añave uyemomboca ara güi —jei—. !i; Ẽrei jae reta ipuere'ã umɨamɨri Miguel jare ángel chupe uyeyocui vae reta. Jare maemɨmba guasu uyemomboca ara güi. Mbaetɨ ye ma jendarã ara pe. Jocua maemɨmba guasu jocua mboi aracae Eva umɨngueta vae co. Jae co aña guasu. Jae co Satanás. Jae umbɨtavɨ opaete ɨvɨ pegua reta. Ẽrei jae uyemomboca ma ara güi ɨvɨ pe, jare ángel chupe uyeyocui vae reta vi uyemomboca ara güi jae ndive. h  Xg) Jare uyeyapo penti ñerãro ara pe. Miguel jare ángel chupe uyeyocui vae reta uñerãro jocua maemɨmba guasu ndive. Jare maemɨmba guasu jare ángel chupe uyeyocui vae reta uñerãro jae reta ndive. #f? Jare jocua cuña osi ñana cotɨ. Echa'ã joco pe Tumpa umɨcuatɨ̃ro chupe jendarã. Jare amocue vae umɨngaru jocua cuña mil doscientos sesenta ara. ;eo Jare cuña imembɨ cuimbae co. Jocua imembɨ cuimbae oyocuita opaete ɨvɨ pegua reta ipopoca fierro pegua pe. Jare cuña imembɨ uyereraaca Tumpa pe Tumpa iguapɨa oĩ vae pe. 7dg Jare juguai uipɨsɨ mbɨte seri yasɨtata reta omombo ɨvɨ cotɨ. Jare jocua maemɨmba guasu uyemboɨ cuña imembɨta vae jovai, opa vaerã tẽi jou imembɨ, oa ma yave. Jc  Jare uyecuaa ye ara re ĩru chepɨacañɨ ete jese vae. Jae co penti maemɨmba guasu pɨ̃ta vae. Siete co iñãca reta jare diez jãti reta. Jare penti penti iñãca re güɨnoi corona. Eb Ipurúa jare imembɨ oata ma oĩ. Jãse imembɨrasɨ ramo. +a Q Jare uyecuaa ara re chepɨacañɨ ete jese vae. Jae co penti cuña. Jemimonde guarasɨ co, jare uyemboɨ oĩ yasɨ iárambo, jare icorona doce yasɨtata reta co. J`  Jare Tumpa jo uyepea oĩ ara pe jare uyecuaa Tumpa jo pe ita reta Tumpa uicuatía mboroyocui reta jese vae jɨru. Jare uvera jare jɨapu ara. Jare ɨvɨ ucãta. Jare oa jeta amandau.0_Y Jare ɨvɨ pegua reta pochɨ ndeve. Ẽrei nde vi ndepochɨ chupe reta. Jare ou ma uvãe ara umanocue vae reta uñeãaca vaerã, jare nde nemee vaerã imbaerã niñee umɨmbeu vae reta pe - echa'ã jae reta uyeyocui ndeve - jare uñeñono tee ndeve peguarã vae reta pe. Jae reta co sambiaɨ reta jare ucuacuaa vae reta uipɨu reve nembɨadora vae. Ou ma uvãe ara nde nembai vaerã ɨvɨ urucumegua vae reta —jei reta. &^E Jare jei reta: —OreYa Tumpa. Nde co jae opaete mbaepuere güɨnoi vae. Nde co jae iyɨpɨ güive jare añave jecuaeño ico vae. Nde co jae jecuae oĩta vae. Numee yasurupai ndeve. Echa'ã ndicuaaca ma quirãi nembaepuere tuicha ete co, jare añave ndeporoyocui neĩ —jei reta—. ]# Jare jocua veinticuatro tenondegua reta Tumpa jovai iguapɨa reta pe uguapɨ ñugüɨnoi vae uyeatɨca Tumpa jovai umbɨadora vaerã. \% Jare ĩru ángel umɨñee trompeta. Siete ma umɨñee. Jare uyendu ñee reta ara pe. Iñeeãta reve jei reta: —Ɨvɨ pegua iporoyocuia reta uyeyapo ma yandeYa iporoyocuiarã. Uyeyapo ma Cristo iporoyocuiarã. Jare jae oporoyocuita jaeño mai pegua —jei reta. h[I Uasa ma mocui susere. Ẽrei ĩru mbaesusere ɨmambae uyeyapota. Trompeta taɨcuegua vae Z Jare jocua ora pe etei ɨvɨ tanta ucãta jare jeta catu tenta reta usururu jocua tenta guasu pe. Jare jocua ɨvɨcãta pe umano siete mil cuimbae reta. Jare tenta guasu pegua umano mbae vae reta uquɨye ete jare umbɨadora Tumpa ara pe ico vae. &YE Jare uyendu ñee ara güi. Iñeeãta reve jei: —Piyupi cua pe. Jayave jocua mocui reve uyupi ara pe amapɨ̃tu reve. Jare jovaicho reta uecha yugüɨraa. CX Jare mbapɨ ara y medio uasa ma yave, Espíritu Santo Tumpa güi ou vae umee tecove jocua mocui jetecue pe, jare mocui reve upũa uyemboɨ. Jare cua uecha vae reta uquɨye ete co. hWI Jare ɨvɨ pegua reta uyeroviata jocua mocui cuimbae jetecue re. Uyapota reta fiesta jare omondota uyupe regalo reta. Echa'ã ndei umano mbove, jocua mocui Tumpa iñee umɨmbeu vae reta uiporaraca ete ɨvɨ pegua reta pe. V9 Jare opaete ɨvɨ ambɨembɨe pegua reta umaeta jocua mocui cuimbae jetecue re mbapɨ ara y medio pegua. Ndarau umaeño reta quía re oñotɨ vaerã. hUI Jare jocua mocui cuimbae jetecue upɨtata calle pe jocua tenta guasu yandeYa curusu re uyecutu vae pe. Yandepuere yambɨjee jocua tenta guasu Sodoma jare Egipto. Echa'ã jocua tenta guasu pegua reta oyovaicho Tumpa ndive. )TK Jare opa ma Tumpa regua umɨmbeu yave, jocua maemɨmba ɨvɨcua quɨpe ete vae güi oẽta vae uñerãrota jae reta ndive jare umɨamɨrita jare uyucata. 7Sg Cua mocui reve güɨnoita mbaepuere ara re agüɨye vaerã oquɨ opaete ara reta Tumpa iñee umɨmbeu reta rambueve. Jae ramiño vi güɨnoita mbaepuere ɨ re uyapo vaerã tugüɨrã. Jae ramiño vi güɨnoita mbaepuere uiporaraca vaerã ɨvɨ pegua reta pe ipotave mbaerasɨ jae reta uipota rupiño. R Jare ime yave quía iquɨrẽi tẽi uyapo icavi mbae vae jocua mocui cuimbae reta pe vae, oẽta tata jocua mocui cuimbae reta iyuru güi jare opata uapɨ jovaicho reta. Jucuarãita umano iquɨrẽɨ tẽita uyapo icavi mbae vae jocua mocui cuimbae reta pe vae. XQ) Jocua mocui ɨvɨra oliva jee vae uyemɨjaanga jocua mocui cuimbae reta re. Jae ramiño vi jocua mocui vela iguapɨca Tumpa ɨvɨ uyapo vae jovai uyemboɨ vae uyemɨjaanga jocua mocui cuimbae reta re. IP  Jare ameeta mbaepuere jocua mocui cuimbae chemɨmbeuta vae reta pe, jare jae reta umɨmbeuta chiñee mil doscientos sesenta ara pegua. Jare mocui reve uyemondeta temimonde jũ vae pe —jei. _O7 Ẽrei agüɨye emɨaanga Tumpa jo joca. Echa'ã jocua oca uñemee judío mbae vae reta pe. Jare jae reta güɨnoita mbaepuere tenta guasu uñeñono tee Tumpa peguarã vae re cuarenta y dos yasɨ pegua —jei—. NN  Jare uñemee cheve penti ɨvɨra mbaembae amɨaanga pɨpe vaerã. Jare ayandu ñee jei cheve: —Epũa ecua emɨaanga Tumpa jo jare uñemeearenda, jare ipapa Tumpa jo pe umbɨadora Tumpa vae reta. M! Jayave ángel jei cheve: —Nemɨmbeu yeta co Tumpa iñee jeta ete vae ɨvɨ ambɨembɨe pegua pe jare mburuvicha guasu reta pe.L7 Jayave aequi jocua libro michi vae ángel ipo güi jare opa jau. Jare cheyuru pe jẽe ete co ei rami. Ẽrei jau ma yave, cherɨe jasɨ cheve. ZK- Jayave aa ángel cotɨ jare jae chupe: —Emee cheve jocua libro michi vae. Jayave ángel jei cheve: —Ipɨsɨ opa jeu. Ndeu ma yave, nderɨe jasɨta ndeve, ẽrei ndeyuru pe jẽeta co ei rami —jei. 8Ji Jare ayandu ye ñee ara güi jei cheve: —Ecua ángel ɨ guasu re jare ɨvɨ re uyemboɨ oĩ vae pe ipɨsɨ jocua libro michi vae uyepea oĩ vae ángel ipo pe oĩ vae. I+ Ẽrei ĩru ángel umɨñeeta trompeta. Siete ma co cua re. Jare jocua ara reta pe jocua ángel umbɨpɨ umɨñee yave, Tumpa opata uyapo jocua tenonde yave uyecuaa'ã vae. Echa'ã Tumpa uicuaaca cua iñee aracae umɨmbeu vae reta pe. Echa'ã jae reta uyeyocui Tumpa pe. [H/ Jare jei Tumpa jee re opata uyeyapo ɨmambae. Tumpa co jae imeño mai ico vae. Jae uyapo ara jare opaete ara re oĩ vae, jare ɨvɨ jare opaete ɨvɨ pe oĩ vae, jare ɨ guasu jare opaete ɨ guasu pe oĩ vae. bG= Jare jocua ángel aecha uyemboɨ ɨ guasu re jare ɨvɨ re vae uupi ipo ara cotɨ. lFQ Jare siete vese ma jɨapu ara yave, añemɨcuatɨ̃ro mbae aicuatía vaerã. Ẽrei ayandu ñee ara güi jei cheve: —Agüɨye emɨmbeu quía pe mbae siete ara jɨapu reta jei vae. Agüɨye icuatía mbae jei vae —jei. vEe Jayave tanta usapɨcai penti yaguapɨ̃ta uñee rami. Jare ángel usapɨcai ma yave, jɨapu ara siete vese. ,DQ Jare güɨnoi ipo pe penti libro michi vae uyepea oĩ vae. Jare ou uyemboɨ ɨ guasu re jare ɨvɨ re. Ipɨ iyacata oĩ ɨ guasu re jare ipɨ iyaso oĩ ɨvɨ re. DC  Jare aecha ĩru ángel ipɨrãta ete vae ugüeyɨ ou ara güi. Jemimonde co jae penti amapɨ̃tu jare iñãca re oĩ penti yɨɨ. Jova guarasɨ echa jare ipɨ mocui tata jendɨ vae echa. \B1 Jae reta jecuae upuruyuca jare uyapo paye reta jare uyapo aguasa jare imonda.YA+ Jare opaete ɨvɨ pegua reta uyeyucaca mbae vae cua mbaepuruyuca reta pe vae ueya'ã etei icavi mbae vae jecuaeño uyapo vae. Jecuae umbɨadora reta aña reta jare tumpa-raanga oro pegua jare corepoti pegua jare bronce pegua jare ita pegua jare ɨvɨra pegua, yepe tẽi tumpa-raanga reta ipuere'ã uecha jare uyandu jare uguata. C@ Echa'ã jocua cavayu reta güɨnoi mbaepuere uyuca vaerã ɨvɨ pegua reta iyuru pe jare juguai pe. Echa'ã juguai mboi rami co. Güɨnoi iñãca ipuere vaerã uichuu ɨvɨ pegua reta. q?[ Jare tata jare tatãti jare azufre cavayu reta iyuru güi oẽ vae uyuca mbɨte seri ɨvɨ pegua reta. #>? Jare aecha jocua cavayu uyecuaa cheve vae reta. Aecha vi opo jese vae reta ipɨtía rupi güɨnoi icamisa fierro pegua pɨ̃ta vae jare jovɨ vae jare iyu vae. Jare cavayu reta iñãca yaguapɨ̃ta iñãca echa. Jare cavayu reta iyuru güi oẽ tata jare tatãti jare azufre. b== Jare uyepapa sundaro cavayu re opo vae reta. Ayandu doscientos millones co ñugüɨnoi. A<{ Jayave oyora jocua irundɨ ángel reta. Jae reta uñemɨcuatɨ̃ro ma uyuca vaerã mbɨte seri ɨvɨ pegua reta. Uicuaa reta año jare yasɨ jare ara jare ora uyuca reta vaerã. ;- Jare jocua ñee jei jocua ángel trompeta umɨñee ramo vae pe: —Iyora jocua irundɨ ángel ɨ usɨrɨ vae Eufrates pe uñeapɨ̃ti vae reta. Z:- Jayave ĩru ángel umɨñee trompeta. Seis ma umɨñee. Jare ayandu ñee jocua mbae ipiche cavi vae imesa oro pegua jãti reta ipɨte güi ou vae. Jocua mesa oĩ Tumpa jovai jare güɨnoi irundɨ jãti. P9 Uasa ma penti susere. Ẽrei mocui mbaesusere ye uyeyapota curi. 68e Jare jocua tucu reta juvicha guasu penti ángel jocua ɨvɨcua quɨpe ete vae pe ico vae co. Jare hebreo iñee pe jae jee co Abadón. Jare griego iñee pe jee co Apolión. .7U Jare tucu reta juguai chumɨcarape juguai echa. Jare juguai pe güɨnoi ipõpia. Jare güɨnoi mbaepuere uiporaraca vaerã ɨvɨ pegua reta pe pandepo yasɨ pegua. .6U Jare ipɨtía re güɨnoi vae camisa fierro pegua echa. Jare uveve reta yave, ipepo tanta jɨapu, jeta ete cavayu reta uruguata icarretón ñerãro pe jɨapu rami. O5 Jare ía cuña ía echa. Jare jãi reta yaguapɨ̃ta jãi reta echa. 14[ Jare jocua tucu reta cavayu uñemɨcuatɨ̃ro ma uñerãro vaerã vae reta echa. Jare iñãca re güɨnoi vae corona oro pegua echa. Jare jova cuimbae jova echa. 3) Jare jocua ara reta pe ɨvɨ pegua reta uipota tẽita umano. Ẽrei ndarau ipuere. Iquɨrẽɨ ete tẽita umano. Ẽrei ndarau etei ipuere. a2; Jare uñemee tucu reta pe uiporaraca vaerã ɨvɨ pegua reta pe pandepo yasɨ pegua. Tucu reta ndarau upuruyuca. Jaeño jasɨ eteta ɨvɨ pegua reta pe, penti chumɨcarape ñaneõpi yave jasɨ ete yandeve vae rami. ;1o Jare Tumpa oyocui tucu reta agüɨye vaerã urucumegua ñana jare ɨvɨra reta jare opaete temitɨ reta. Ẽrei ipuere oñõpi mbaetɨ güɨnoi Tumpa imarca isɨva re vae reta. 40a Jare oẽ jocua tatãti güi tucu reta, jare uguata ɨvɨ rupi. Jare uñemee chupe reta mbaepuere oñõpi vaerã ɨvɨ pegua reta, chumɨcarape reta ñaneõpi rami. i/K Jayave uipea ɨvɨcua quɨpe ete vae, jare jocua ɨvɨcua güi oẽ tatãti. Tatãti tata tuicha ete vae güi oẽ vae echa. Jare guarasɨ uyecuaa'ã tatãti ɨvɨcua güi oẽ vae jeco pegua. Jáeramo pɨ̃tumimbi ma oĩ. (. K Jayave ĩru ángel umɨñee trompeta. Pandepo ma umɨñee. Jare aecha penti yasɨtata oa ara güi ɨvɨ pe. Jare uñemee chupe ɨvɨcua quɨpe ete vae illave. d-A Jayave aecha penti güɨraquee uveve ara mbɨte rupi, jare ayandu iñeeãta reve jei: —Ɨvɨ pegua reta uiporara eteta co ĩru mbapɨ ángel reta trompeta umɨñee yave. Echa'ã jae reta ndeiño umɨñee —jei. ,  Jayave ĩru ángel umɨñee trompeta. Irundɨ ma umɨñee. Jare mbae uyeyapo guarasɨ pe agüɨye vaerã jembipe irundɨ ora rupi opa ara. Jae ramiño vi mbae uyeyapo yasɨ jare yasɨtata reta pe agüɨye vaerã jembipe irundɨ ora rupi opa pɨ̃tu. + Jare jocua yasɨtata co jee Ajenjo. Jare jocua mbɨte seri ɨ usɨrɨ vae reta iro ma. Jare jeta ete vae umano ɨ iro vae jou ramo. b*= Jayave ĩru ángel umɨñee trompeta. Mbapɨ ma umɨñee. Jare oa ara güi penti yasɨtata tuicha vae. Jendɨ oĩ penti lámpara rami, jare oa mbɨte seri ɨ usɨrɨ vae reta pe jare ɨcua ɨcua ɨ oẽ vae pe. )} Jare mbɨte seri jevae ɨ rupigua ɨ guasu pe yugüɨreco vae reta umano. Jare mbɨte seri chalana guasu reta icumegua. G(Jayave ĩru ángel umɨñee trompeta. Mocui ma umɨñee. Jare penti ɨvɨtu guasu echa vae oa ɨ guasu pe. Ocai echa jocua ɨvɨtu guasu. Jare mbɨte seri ɨ guasu uyeyapo tugüɨrã. '3Jayave penti ángel umɨñee trompeta, jare oa ɨvɨ pe amandau jare tata tugüɨ reve. Jare mbɨte seri ɨvɨra reta jare opaete ñana ocai. k&OJare jocua siete ángel siete trompeta güɨnoi vae reta uñemɨcuatɨ̃ro umɨñee vaerã. j%MJayave ángel uipɨsɨ jocua mbae ipiche cavi vae jɨru jare umɨtɨnee tatãpɨ jendɨ vae mesa pe oĩ vae pe. Jayave omombo ɨvɨ pe. Jare jɨapu ara, jare uyecuaa ama uvera vae reta, jare ɨvɨ ucãta. Trompeta reta $Jare mbae ipiche cavi vae jatãti jare uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta iyerure reta uyupi pãve ángel ipo güi Tumpa jovai. p#YJare ou ĩru ángel uyemboɨ mbae ipiche cavi vae imesa iyɨpɨ pe, jare güɨnoi mbae ipiche cavi vae jɨru oro pegua. Jare uñemee ángel pe jeta mbae ipiche cavi vae, ángel umee vaerã Tumpa pe opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta iyerure reta reve jocua mbae ipiche cavi vae imesa oro pegua pe. Echa'ã jocua mesa oĩ Tumpa iguapɨa jovai. {"oJare aecha jocua siete ángel Tumpa jovai uyemboɨ ñugüɨnoi vae reta. Jare uñemee chupe reta siete trompeta. y! mJare Ovecha-raɨ uipea ĩru libro iyemboyaa. Uyepea ma siete. Jayave mbaetɨ mbae uyendu ara pe media ora rupi. G Echa'ã Ovecha-raɨ jocua guapɨa mbɨte pe oĩ vae uyandarecota jese reta jare güɨraata reta ɨcua ɨ oẽ vae tecove umee vae reta pe. Jare Tumpa oyoeta jesaɨ chugüi reta —jei.]3Ndarau ye iyembaɨ reta. Ndarau ye iúe reta. Ndarau ye jasɨ chupe reta guarasɨ. :mJáeramo yugüɨreco ma Tumpa iguapɨa jovai, jare uyeyocui reta Tumpa pe ara rupi jare pɨ̃tu rupi Tumpa jo pe. Jare guapɨa pe uguapɨ vae uyandarecota jese reta —jei—. >u—Cheya, nde co ndicuaa —jae chupe. Jayave jei cheve: —Cua reta yugüeru cua pe uiporara ete rendave pe. Uputuca jemimonde jare umɨtĩ Ovecha-raɨ jugüɨ pe —jei—. ' Jayave penti jocua tenondegua vae upɨrandu cheve: —¿Quía reta pa co cua jemimonde tĩ vae reta? ¿Quetɨ güi pa yugüeru? —jei. ?w Jae reta jei: —Amén. Ñamee yasurupai tuicha ñaneTumpa pe. Jae co iyaracuaa catu vae. Jae co opaete mbaepuere güɨnoi vae. Tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén —jei reta. ]3 Jare opaete ángel reta uyemboɨ ñugüɨnoi jocua guapɨa jare jocua tenondegua reta jare jocua irundɨ mbaembae icove vae reta iyɨpɨ rupi. Jayave jae reta uyeatɨca guapɨa jovai jare umbɨadora Tumpa.  Jare iñeeãta reve jei reta: —ÑaneTumpa guapɨa pe uguapɨ vae upurumbɨasa vae co. Ovecha-raɨ vi upurumbɨasa vae co —jei reta.   Cua jaɨcue rupi aecha jeta ete vae opaete ɨvɨ ambɨembɨe ipɨte güi yugüeru vae reta. Mbaetɨ quía ipuere uipapa. Jae reta uyemboɨ ñugüɨnoi jocua guapɨa jare Ovecha-raɨ jovai. Jae reta jemimonde tĩ jare ipo pe güɨnoi carandaɨ joquɨ. QUmɨmarca reta doce mil Zabulón iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil José iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil Benjamín iñemoñaa reta güi. Jeta ete vae jemimonde tĩ vae reta )KUmɨmarca reta doce mil Simeón iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil Leví iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil Isacar iñemoñaa reta güi. +OUmɨmarca reta doce mil Aser iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil Neftalí iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil Manasés iñemoñaa reta güi. %CUmɨmarca reta doce mil Judá iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil Rubén iñemoñaa reta güi. Umɨmarca reta doce mil Gad iñemoñaa reta güi. WK~h}||{kzy9x;wivMtt'sKrqq6poQnm]lkkIihgg.f`ed&cCb%a_^^I]4\ZZ,XWVUTSSQQkPONNM L0JIHHlGFEECBA(@[?>=;;)99q8x7f65e322~21_0/w.-,,G*)((='=&\%%##"! +8vUN   U u gEx/xxW{B qJáeramo chepuere yave, aipota ete amɨmbeu ñee icavi vae pe reta Roma pe pico vae pe. Ñee icavi vae imbaepuere A 9Echa'ã chepía co Cristo pe ayeyocui vaerã uyemboe vae reta jare uyemboe mbae vae reta pe, jare iyaracuaa vae reta jare iyaracuaa mbae vae reta pe. @ ) Ẽrei, cherɨvɨ reta, aipota picuaa vaerã quirãi jeta vese ma aata tẽi pepɨ, ẽrei jecuaeño mbae chembɨavai. Echa'ã aipota ayeyocui Cristo pe pepɨte pe, jae uyembɨadoraca vaerã pe reta rupi, jucuarãi uyeyapo ĩru judío mbae vae reta ipɨte pe rami. ? } Jare cuarãi yayembɨpɨacatuta yandepurugüɨrovia rupi. Echa'ã pe reta vi pepurugüɨrovia che apurugüɨrovia rami. ]> 5 Echa'ã aipota puecha, pomborɨ vaerã Espíritu pegua re, piñemɨmɨrãta vaerã. f= G Aipota ete apou pepɨ. Jáeramo ayerure Tumpa pe jese. Tumpa uipota yave, aañotai co pepɨ. I<   Che ayeyocui Tumpa pe opaete chequɨrẽɨ reve. Echa'ã amɨmbeu ĩru vae reta pe ñee icavi vae Tumpa Taɨ regua. Jare chepuere jae peve Tumpa jovaque quirãi jecuaeño ayerure chupe peré. ~; wTenonde voi amee yasurupai Tumpa pe Jesucristo rupi peré, quirãi pepurugüɨrovia jerãcua opaete ɨvɨ rupi. ^: 7Aicuatía cua tupapire opaete Roma pe pico vae pe. Tumpa perau jare peparavo peñono tee vaerã iyupeguarã. YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Pablo uipota oo Roma pe d9 CJare pe reta co cua nunga amocue. Echa'ã Tumpa peparavo, pico vaerã Jesucristo imbaerã. I8  Jesucristo rupi Tumpa umee oreve ipɨacavi jare oremondo numɨmbeu vaerã opaete ɨvɨ pegua reta pe, Tumpa jei rami jae reta upurugüɨrovia vaerã. Cua nduyapo, Tumpa uyembɨadoraca vaerã. !7 =Ẽrei Espíritu iyoa mbae vae rupi jae uyecuaa Tumpa Taɨ mbaepuere güɨnoi vae. Echa'ã cua uyecuaa, icove ye yave ou umanocue vae reta ipɨte güi. z6 oÑee icavi vae umɨmbeu yandeve Tumpa Taɨ regua. Jae co yandeYa Jesucristo. Jae David iñemoñaa reta pegua co. k5 QEcha'ã aracae Tumpa umee ñee icavi vae iñee umɨmbeu vae reta rupi uyecuatía oĩ vae pe. 4 5Che co jae Pablo. Che ayeyocui Jesucristo pe. Jae cheparavo aico vaerã jemimondorã, jare cheñono tee amɨmbeu vaerã ñee icavi vae Tumpa regua. O3YandeYa Jesús tumee ipɨacavi opaete imbae reta pe. Amén. 2 YandeYa umɨmbeu cheve opaete cua. Jae etei jei: —Añete co, aa yeta ɨmambae. Yande yae: —Amén. Eyu, yandeYa Jesús. g1GJare ime yave quía ñee cua tupapire pe ñugüɨnoi vae reta uipotata umbai vae, Tumpa ndarau umaeño jese jou vaerã jocua ɨvɨra tecove opa mbae vae pegua ía. Ndarau vi umaeño jese uique vaerã tenta guasu uñeñono tee Tumpa peguarã vae pe. Ndarau vi umaeño jese güɨnoi vaerã imbaerã mbaembae icavi vae cua libro pe uyecuatía oĩ vae. #0?Ñee cua tupapire pe ñugüɨnoi vae reta uicuaaca uyeyapota vae. Che amɨmbeu opaete cua ñee reta uyandu vae reta pe cua: Ime yave quía cua ñee reta ndive ĩru ñee reta umɨĩruta vae, Tumpa umeeta chupe uiporara vaerã susere cua tupapire pe uyecuatía ñugüɨnoi vae reta. R/Jare Espíritu Santo jare Ovecha-raɨ ndive umendata vae jei: —Eyu. Jare uyandu vae tei: —Eyu. Iúe vae ipuere ou cua pe. Ipotave vae ipuere jou ɨ tecove opa mbae vae pegua jepɨ mbae reve. I. Jare yandeYa Jesús jei cheve: —Che etei amondo penti ángel cheve uyeyocui vae umɨmbeu vaerã peve cua mbaembae upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta rupi. Che co jae David Iyɨpɨ jee vae. Che co jae David iñemoñaa reta pegua. Che co jae yasɨtata guasu jembipe vae neimbove asɨ uyecuaa vae —jei. ~-uEcha'ã tenta guasu pe ndarau uique Tumpa iñee ndive oyovaicho vae reta, jare ipaye vae reta, jare iaguasa vae reta, jare upuruyuca vae reta, jare tumpa-raanga reta umbɨadora vae reta, jare opaete iquɨrẽɨ reve iyapu vae reta —jei. O,Piyapo yave yandeYa iporoyocui reta, piyeroviata co. Echa'ã piyapo yave, pepuereta peu ɨvɨra tecove opa mbae vae pegua ía, jare pepuereta pique jocua tenta guasu pe jonque reta rupi —jei—. l+Q Che co jae Alfa jare Omega jee vae. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae —jei, jei—. * Mase, aa yeta ɨmambae —jei yandeYa, jei—. Jare ameeta opaete vae pe imbaerã penti penti uyapocue vae rupi —jei, jei—. +)O Jupi mbae vae uyapo vae jecuaeño tuyapo jupi mbae vae. Jae ramiño vi pɨchɨ̃i vae uyapo vae jecuaeño tuyapo pɨchɨ̃i vae. Jae ramiño vi jupi vae uyapo vae jecuaeño tuyapo jupi vae. Jae ramiño vi uñeñono tee Tumpa peguarã vae jecuaeño tuñeñono tee Tumpa peguarã —jei—. @(y Jare jei vi cheve: —Emɨmbeu ĩru vae reta pe ñee cua libro pe ñugüɨnoi vae reta. Echa'ã cua ñee reta umɨmbeu uyeyapota vae jare coiño ma ou uyeyapo vaerã —jei—. '  Ẽrei jae jei cheve: —Agüɨye chembɨadora. Che vi ayeyocui Tumpa pe, nde ndiyeyocui chupe rami. Che vi amɨmbeu Tumpa iñee, yanderɨvɨ umɨmbeu rami. Echa'ã jae reta vi uyapo ñee cua libro pe uyecuatía oĩ vae reta. Tumpaño embɨadora —jei. "&=Che etei aecha cua mbaembae jare ayandu vi. Jare aecha jare ayandu yave, ayeatɨca ángel cua mbaembae uicuaaca cheve vae jovai ambɨadora vaerã. K%‘Mase, aa yeta ɨmambae’ —jei yandeYa, jei—. ‘Piyapo yave ñee cua tupapire pe ñugüɨnoi vae reta, piyeroviata co. Echa'ã cua ñee reta umɨmbeu peve uyeyapota vae’ —jei, jei. u$cJare ángel jei cheve: —Cua ñee reta añete co. Yandepuere yarovia catu. Aracae yandeYa Tumpa uicuaaca mbaembae iñee umɨmbeu vae reta pe. Echa'ã jae oñono tee reta iyupeguarã iñee umɨmbeu vaerã. Jae ramiño vi yandeYa Tumpa chembou aicuaaca vaerã jembiocui reta pe ɨmambae uyeyapota vae. Che co jae penti ángel Tumpa pe uyeyocui vae —jei—. J# Jare ndarau pɨ̃tu joco pe. Ndarau uiporu mechero jare guarasɨ jembipe. Echa'ã yandeYa Tumpa umeeta chupe reta tembipe. Jare jae reta oporoyocuita jaeño mai pegua. Cristo ou yeta ɨmambae Q"Jare jae reta uechata Tumpa. Jare güɨnoita reta isɨva re Tumpa jee. !+Jare ndarau ma oĩ yepɨpeyu ɨvɨ re. Echa'ã Tumpa jare Ovecha-raɨ iguapɨa oĩta joco pe. Jare Tumpa jembiocui reta uyeyocuita chupe. - SJare tenta guasu icalle mbɨte rupi jare ɨ usɨrɨ vae jembeɨ reta rupi ñugüɨnoi ɨvɨra tecove opa mbae vae pegua reta. Jocua ɨvɨra ía doce uyuavɨ vae reta co jare yagüɨye opa yasɨ rupi. Jare ɨvɨ pegua reta ipuere uiporu ɨvɨra joquɨ reta moarã agüɨye vaerã imbaerasɨ. ? yJayave ángel uechaca cheve ɨ usɨrɨ vae iquɨa mbae vae. Jesãca ete. Vidrio echa cheve. Tecove opa mbae vae pegua co jocua ɨ. Oẽ usɨrɨ Tumpa jare Ovecha-raɨ iguapɨa güi. q[Ẽrei ndarau etei uique jocua tenta guasu pe ipotave iquɨa vae jare ipotave pɨchɨ̃i vae uyapo vae jare ipotave iyapu vae. Jaeño Ovecha-raɨ ilibro tecove opa mbae vae pegua pe jee uyecuatía oĩ vae reta uiqueta joco pe.SJare opaete ɨvɨ pegua reta yugüeruta joco pe umbɨadora vaerã Tumpa. iKJare ndarau etei uyeyuquenda tenta guasu jonque reta ara rupi. Jare ndarau vi pɨ̃tu joco pe. "=Opaete ɨvɨ pegua reta uguata cavita joco pe, tembipe oĩta ramo, jare ɨvɨ pegua reta juvicha guasu reta yugüeruta joco pe umbɨadora vaerã Tumpa. 3Jare tenta guasu pegua reta ueca'ã guarasɨ jare yasɨ umɨembipe vaerã. Echa'ã Tumpa jare Ovecha-raɨ jocua tenta guasu pegua reta jembipe co. (IJare mbaetɨ etei Tumpa jo joco pe. Echa'ã yandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae jare Ovecha-raɨ yugüɨreco joco pe penti Tumpa jo ipepɨca pe. DJare jocua doce tenta guasu jonque reta doce ita ipõra ete vae perla pegua co. Penti penti onque uyeyapo penti perla güi. Jare tenta guasu icalle reta oro catuii. Jesãca vidrio rami. A{Ĩru ónice jee vae. Ĩru cornalina jee vae. Ĩru crisólito jee vae. Ĩru berilo jee vae. Ĩru topacio jee vae. Ĩru crisopraso jee vae. Ĩru jacinto jee vae. Ĩru amatista jee vae. DJare tenta guasu uñequẽse vae iguapɨca reta ita ipõra ete vae pegua co. Uyuavɨ reta uyugüi. Penti jaspe jee vae. Ĩru zafiro jee vae. Ĩru ágata jee vae. Ĩru esmeralda jee vae. Jare tenta guasu uñequẽse vae ita ipõra ete vae jaspe jee vae pegua co. Jare tenta guasu etei oro catuii. Jesãca vidrio rami. I Jare ángel umɨaanga tenta guasu uñequẽse vae. Ɨvatecue ciento cuarenta y cuatro codo. Penti cuimbae jendɨvanga uyemɨaanga yave, jae co penti codo. Echa'ã jucuarãi umɨaanga ángel. 9Jare guarasɨ oẽ vae cotɨ jare norte cotɨ jare sur cotɨ jare guarasɨ uique vae cotɨ tenta guasu uñequẽse vae oyovaque. Jare ángel umɨaanga tenta guasu ɨvɨra pe. Jare ipucucue jare ipɨguasucue jare ɨvatecue oyovaque. Penti penti cuatrocientos sesenta legua rupi.  Jare imiari cheve vae güɨnoi penti ɨvɨra oro pegua umɨaanga vaerã tenta guasu jare jonque reta jare uñequẽse vae. CJare tenta guasu uñequẽse vae iguapɨca reta doce co. Jare iguapɨca reta re uyecuatía ñugüɨnoi Ovecha-raɨ jemimondo reta jee. Echa'ã doce co jocua Ovecha-raɨ jemimondo reta. ]3 Guarasɨ oẽ vae cotɨ tenta guasu jonque reta mbapɨ co. Norte cotɨ tenta guasu jonque reta mbapɨ vi. Sur cotɨ tenta guasu jonque reta mbapɨ vi. Guarasɨ uique vae cotɨ tenta guasu jonque reta mbapɨ vi. |q Jare tenta guasu uñequẽse vae tuicha jare ɨvate, jare güɨnoi doce jonque. Jare jonque reta pe ñugüɨnoi doce ángel reta. Jare jonque reta re uyecuatía ñugüɨnoi Israel pegua reta jee. Echa'ã doce atɨ co jocua Israel pegua reta. "= Tumpa umbɨyaruanda ma. Jare uvera penti ita ipõra ete vae uvera rami. Ita ipõra ete vae jaspe jee vae echa. Jocua jaspe jee vae jesãca vidrio rami.   Jayave ángel chereraa Espíritu Santo imbaepuere pe penti ɨvɨtu guasu re. Ɨvate ete jocua ɨvɨtu. Jayave uechaca cheve jocua tenta guasu Jerusalén jee vae ugüeyɨ ou ara güi Tumpa oĩ vae güi. Jocua tenta guasu uñeñono tee Tumpa peguarã. [ / Jare jocua siete ángel siete copa tɨnee siete mbaesusere taɨcuegua vae pe vae güɨnoi vae reta güi penti ou che aĩ vae pe jare jei cheve: —Eyu cua pe. Taechaca ndeve Ovecha-raɨ jembirecorã vae. t aẼrei uquɨye vae reta, jare güɨrovia mbae Tumpa vae reta, jare pɨchɨ̃i vae uyapo vae reta, jare upuruyuca vae reta, jare iaguasa vae reta, jare ipaye vae reta, jare umbɨadora tumpa-raanga vae reta, jare opaete iyapu vae reta yugüɨraata tata guasu azufre jendɨ oĩ pɨpe vae pe ĩru vae reta ndive. Cua co jae mano mocuia —jei. Jerusalén ipɨau vae 9Upurumɨamɨri vae reta pe ameeta imbaerã opaete mbaembae. Che etei aicota jae reta iTumparã jare jae reta yugüɨrecota cheraɨ retarã —jei—. e CJare jei vi cheve: —Uyeyapo ma. Che co jae Alfa jare Omega jee vae. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae. Ime yave quía uipota ɨ tecove opa mbae vae pegua jou vae, tamee tou jepɨ mbae reve —jei—. I Jare Tumpa uguapɨ oĩ iguapɨa pe jare jei: —Ayapopɨauta opaete mbaembae. Jayave jae jei cheve: —Cua icuatía. Echa'ã chiñee añete co. Opaete vae ipuere güɨrovia catu —jei. RJare Tumpa oyoeta opaete jesaɨ reta. Ndarau ye quía umano. Ndarau ye quía ipɨatɨtɨ. Ndarau ye quía uyao. Ndarau ye mbae jasɨ quía pe. Echa'ã mbaembae tenonde ico vae reta mbaetɨ ma —jei. Jare ayandu penti ñee ara güi. Iñeeãta reve jei: —Mase, Tumpa ime ma ico ɨvɨ pegua reta ndive. Jae icota jae reta ndive. Ɨvɨ pegua reta yugüɨrecota Tumpa imbaerã, jare Tumpa icota jae reta ndive. Tumpa eteiño icota jae reta iTumparã —jei—. NJare che etei aecha jocua tenta guasu uñeñono tee Tumpa peguarã vae - jae co Jerusalén ipɨau vae - ugüeyɨ ou Tumpa oĩ vae güi ara güi. Uyeyapɨcatu oĩ penti cuñatai umendata vae rami. ! =Jare aecha ara ipɨau vae jare ɨvɨ ipɨau vae. Echa'ã ara tenonde ico vae jare ɨvɨ tenonde ico vae mbaetɨ ma. Jae ramiño vi mbaetɨ ma ɨ guasu. wgJare jee uyecuatia'ã jocua libro tecove opa mbae vae pegua pe vae penti penti uyemomboca tata guasu pe.U#Jare mano jare cañɨtei uyemomboca tata guasu pe. Cua co jae mano mocuia. }s Jare ɨ guasu umaeño opaete umanocue vae pɨpe ñugüɨnoi vae reta re oẽ vaerã chugüi. Jare mano jare cañɨtei umaeño opaete umanocue vae pɨpe ñugüɨnoi vae reta re oẽ vaerã chugüi. Jare penti penti uñeãaca uyapocue vae rupi.   Jare aecha umanocue vae reta uyemboɨ ñugüɨnoi Tumpa jovai. Sambiaɨ reta jare ucuacuaa vae reta uyemboɨ ñugüɨnoi joco pe. Jare uyepea oĩ libro reta. Jae ramiño vi uyepea oĩ ĩru libro. Jocua libro uicuaaca quía tecove opa mbae vae güɨnoi vae. Jare umanocue vae reta uñeãaca penti penti uyapocue vae rupi. Echa'ã penti penti uyapocue vae uyecuatía oĩ libro reta pe. 6e Jare aecha penti guapɨa tĩ vae. Tuicha co. Jare aecha vi guapɨa pe uguapɨ oĩ vae. Ɨvɨ jare ara opa osi jae jovai güi. Jare mbaetɨ ma ɨvɨ jare ara jendarã. C~ Jare aña guasu umbɨtavɨ reta vae uyemomboca tata guasu azufre jendɨ oĩ pɨpe vae pe maemɨmba guasu jare jocua ĩru maemɨmba guasu jei umɨmbeu co Tumpa iñee upurumbɨtavɨ vaerã vae ñugüɨnoi vae pe. Jare joco pe mbapɨ reve uiporarata ara rupi jare pɨ̃tu rupi jaeño mai pegua. Guapɨa tĩ vae } Jare aecha quirãi jae reta yugüeru opaete Israel pegua reta iɨvɨ rupi jare uyere ñugüɨnoi jocua tenta guasu Tumpa uau vae re. Echa'ã joco pe yugüɨreco uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Ẽrei Tumpa ombou tata ara güi, jare tata opa uapɨ reta. u|cJayave oota opaete ɨvɨ rupi umbɨtavɨ vaerã jeta ɨvɨ ambɨembɨe pegua reta. Oota Gog pe jare Magog pe. Jare umbatɨta jeta ete vae uñerãro vaerã Cristo ndive. Jae reta jeta eteta co, ɨvɨcuĩti ɨ guasu jembeɨ pe oĩ rami. o{WJare mil año opa ma yave, Satanás uyeyoraca yeta jare oẽta jocua peresorɨru rami vae güi. Bz}Uyeroviata reta co tenonde icove yeta yugüeru umanocue vae reta ipɨte güi vae reta. Echa'ã uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta co. Jocua mano mocuia ndarau ipuere jese reta. Jae reta yugüɨrecota sacerdote retarã, uyeyocui vaerã Tumpa jare Cristo pe. Jare oporoyocuita reta Cristo ndive mil año pegua. DyJocua reta tenonde icove ye yugüeru umanocue vae reta ipɨte güi. Ẽrei ĩru umanocue vae reta icove yevɨ'ã jae reta ndive. Mil año uasa yave ramo icove ye ĩru umanocue vae reta. \x1Jare aecha guapɨa reta jare amocue vae joco pe uguapɨ vae reta. Jare uñemee chupe reta upuruãa vaerã. Jare aecha Jesús regua umɨmbeu ramo uñeãcasɨaca vae reta. Echa'ã jae reta umɨmbeu Tumpa iñee. Jae reta umbɨadora'ã jocua maemɨmba guasu ɨ guasu güi oẽ vae, jare umbɨadora'ã jaanga, jare mbaetɨ etei vi güɨnoi imarca isɨva re jare ipo re. Jare jae reta icove ye yugüeru umanocue vae reta ipɨte güi jare oporoyocui Cristo ndive mil año. )wKJayave omombo ɨvɨcua quɨpe ete vae pe. Jayave uyuquenda ɨvɨcua jonque jare oñono jese mbae agüɨye vaerã quía ipuere uipea ye. Jucuarãi uyapo agüɨye vaerã Satanás umbɨtavɨ ɨvɨ pegua reta mil año pegua. Ẽrei mil año opa ma yave, Satanás uyeyoraca yeta michi pegua. FvJare ángel uipɨsɨ jocua maemɨmba guasu tenonde aecha vae. Jae co jocua mboi aracae Eva umɨngueta vae. Jae co aña guasu. Jee co Satanás. Jare ángel uipocua Satanás mil año pegua. u Jare aecha penti ángel ugüeyɨ ou ara güi. Jae güɨnoi ɨvɨcua quɨpe ete vae illave, jare ipo pe aecha penti cadena tuicha vae. It Jare opaete maemɨmba guasu isundaro reta uyeyucaca cavayu re opo vae iquɨsepucu pe. Echa'ã jocua quɨsepucu oẽ iyuru güi. Jare opaete güɨra reta uyemɨngapɨɨta jetecue reta re.7sgJare uyepɨsɨca jocua maemɨmba guasu jocua ĩru maemɨmba guasu jei umɨmbeu co Tumpa iñee upurumbɨtavɨ vaerã vae ndive. Echa'ã jocua upurumbɨtavɨ vae tenonde yave uyapo mɨacañɨ reta jocua maemɨmba guasu jovai, umbɨtavɨ vaerã maemɨmba guasu imarca güɨnoi vae reta. Echa'ã jae reta umbɨadora jocua maemɨmba guasu jaanga. Jayave cua mocui reve uyemomboca jecove reve tata guasu pe. Joco pe jendɨ oĩ azufre. GrJare aecha jocua maemɨmba guasu jare ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta jare opaete isundaro reta uyembatɨ ma ñugüɨnoi uñerãro vaerã cavayu re opo vae jare isundaro reta ndive. jqMPeyu peu mburuvicha guasu reta jetecue, jare sundaro reta juvicha reta jetecue, jare cuimbae ipɨrãta ete vae reta jetecue. Peyu peu cavayu reta jetecue, jare opo jese vae reta jetecue. Peyu peu jeta ete cuimbae reta jetecue - uyeyocui mbae vae reta jetecue jare uyeyocui vae reta jetecue, sambiaɨ reta jetecue jare ucuacuaa vae reta jetecue —jei. QpJare aecha penti ángel uyemboɨ oĩ guarasɨ re. Jare jae iñeeãta reve jei opaete güɨra uveve ñugüɨnoi vae reta pe: —Peyu piyembatɨ. Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae pemɨngaruta. o3Jare yandeYa jemimonde re jare iu re uyecuatía oĩ penti tee. Jae co cua: “Mburuvicha guasu reta Juvicha Guasu jare opaete vae iya reta iYa.” nJare yandeYa iyuru güi oẽ penti quɨsepucu jaimbe vae. Pɨpe uyucata jeta ɨvɨ pegua reta. Jare oporoyocuita ipopoca fierro pegua pe. Uiporaraca eteta opaete jovaicho reta pe. Echa'ã Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae pochɨ ete chupe reta. LmJare jeta ete vae yugüeru ara güi yandeYa jaɨcue jeta ete sundaro reta rami. Opo reta cavayu tĩ vae reta re. Penti penti jemimonde nieso ipõra vae co. Tĩ jare iquɨa mbae jocua jemimonde. Xl) Jare jemimonde tugüɨ pe uñemɨpɨ̃ta vae co. Jare jae jee co Tumpa Iñee. 5kc YandeYa jesa tata jendɨ oĩ vae rami co, jare iñãca re güɨnoi jeta corona reta. Jare uyecuatía oĩ jese penti tee. Jaeño uicuaa jocua tee. Mbaetɨ quía ye uicuaa. j! Jare aecha ara uyepea oĩ. Jare aecha vi joco pe penti cavayu tĩ vae. Jare opo cavayu re yandeYa. Jae co jecuaeño jei vae uyapo vae. Jae co jecuaeño umɨmbeu cavi Tumpa regua vae. Jae upuruãa jupi vae rupi jare uñerãro jupi mbae vae uyapo vae reta ndive. i! Jayave che ayeatɨca ángel jovai ambɨadora vaerã. Ẽrei jae jei cheve: —Agüɨye chembɨadora. Che vi ayeyocui Tumpa pe, nde ndiyeyocui chupe rami. Che vi amɨmbeu Jesús regua, yanderɨvɨ umɨmbeu jesegua rami. Tumpaño embɨadora. Echa'ã Jesús regua umɨmbeu vae reta umɨmbeu co Tumpa iñee, Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta umɨmbeu rami —jei. Cavayu tĩ vae re opo vae Xh) Jare penti ángel jei cheve: —Icuatía cuarãi: Ovecha-raɨ umenda yave, Tumpa uiparavota amocue vae ucaru vaerã jae ndive. Uyerovia eteta jocua reta —jei—. Cua ñee Tumpa iñee etei co —jei. gJare uñemee jembirecorã vae pe omonde vaerã penti temimonde nieso ipõra vae. Jocua jemimonde iquɨa mbae jare tĩ asɨ. Echa'ã jocua nieso ipõra vae uyemɨjaanga jupi vae uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta uyapo vae re —jei. Ovecha-raɨ umendata fYayerovia ete jese jare yambɨadora. Echa'ã ou ma uvãe Ovecha-raɨ umenda vaerã jare jembirecorã vae uyeyapɨcatu cavi ma —jei—. e}Jayave ayandu mbae ye. Jeta ete vae uyemɨngueta ñugüɨnoi echa cheve. Tanta jɨapu ɨ guasu jɨapu rami jare ara jɨapu rami. Jare ayandu jei: —YandeYa tuyembɨadoraca. YandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae oporoyocui ma —jei—. [d/Jare ou penti ñee Tumpa iguapɨa güi jei: —Pembɨadora yandeYa Tumpa. Pe reta co jae Tumpa jembiocui reta. Pe reta co jae sambiaɨ reta jare ucuacuaa vae reta uipɨu reve umbɨadora Tumpa vae —jei. PcJare jocua veinticuatro tenondegua reta jare jocua irundɨ mbaembae icove vae reta uyeatɨca jare umbɨadora Tumpa iguapɨa pe uguapɨ oĩ vae. Jae reta jei: —Amén. YandeYa tuyembɨadoraca. cb?Jare jae reta jei ye: —YandeYa tuyembɨadoraca. Tatãti uyupita jaeño mai pegua. ;aoJae upuruãa añete vae rupi jare jupi vae rupi. Echa'ã jae uãa jocua cuña iaguasa vae mbaepuere tuicha vae güɨnoi vae. Echa'ã jocua cuña uyapoca mbaeyoa opaete ɨvɨ pegua reta pe aguasa uyapo vae rupi. Ẽrei Tumpa uiporaraca ma jocua cuña pe, jae uyucaca Tumpa jembiocui reta ramo —jei reta. f` GCua jaɨcue rupi ayandu jeta vae ara pe ñugüɨnoi vae reta iñeeãta reve jei: —YandeYa tuyembɨadoraca. Echa'ã jae yanembɨasa. YandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi. Tuyembɨadoraca opaete vae pe —jei reta—. J_ Jare Babilonia pe uñevãe Tumpa iñee umɨmbeu vae reta jugüɨ jare ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jugüɨ. Opaete ɨvɨ pe uyeyucaca vae reta jugüɨ uñevãe joco pe."^=Jae ramiño vi ndarau ye ma jendɨ joco pe mechero. Jae ramiño vi ndarau ye ma quía umenda joco pe. Echa'ã umaemee vae joco pe yugüɨreco vae reta uyembutuichacase ĩru vae reta pe. Ẽrei Babilonia pegua reta umbɨtavɨ opaete ɨvɨ pegua reta paye reta uyapo vae pe —jei. H] Jare uyemimbɨ vae reta ndarau ye ma uyemimbɨ joco pe. Jae ramiño vi uparavɨquɨ vae reta ndarau ye ma uparavɨquɨ joco pe. Jae ramiño vi umbaeso vae reta ndarau ye ma umbaeso joco pe. \Jare penti ángel ipɨrãta ete vae uipɨsɨ penti ita. Tuicha co jocua ita umbaeso pɨpe vae rami co. Jayave ángel omombo ita ɨ guasu pe jare jei: —Jucuarãita uyembai ɨmambae ete jocua tenta guasu Babilonia jee vae. Ndarau ye ma quía uecha —jei—. m[SPiyerovia jese, ara pe pico vae. Pe reta co jae temimondo reta jare Tumpa iñee umɨmbeu vae reta jare ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Echa'ã Tumpa uiporaraca chupe reta, jae reta uiporaraca peve ramo —jei. gZGJare oñonota reta ɨvɨcuii iñãca re usapɨcai reve. Jae reta ipɨatɨtɨta uyao reve jare jeita: ‘Paravete. Penti tenta guasu tuicha ete vae co tẽi. Jocua tenta guasu pegua reta ogua jeta mbaembae jepɨ ete vae. Jáeramo opaete chalana guasu iya reta umaemee vae icocatu ma. Ẽrei penti ora peño opa ma imbaembae’ —jeita reta, jei—. 6YeJare usapɨcaita reta tenta guasu jatãti uecha yave. Jare jeita reta: ‘Jocua tenta guasu tuicha ete co tẽi opaete ĩru tenta guasu reta güi’ —jeita reta, jei—. /XW‘Icocatu ete reta. Ẽrei penti ora peño umɨcañɨ reta opaete imbaembae icavi vae’ —jeita reta, jei—. Jare opaete chalana guasu iya reta jare chalana guasu pe uparavɨquɨ vae reta - opaete ɨ guasu rupi uguata umaemee vaerã vae reta - uyemboɨta mbɨrɨ Babilonia güi —jei—. W'Jare jeita: ‘Paravete. Penti tenta guasu tuicha ete vae co tẽi. Jare tenta guasu pegua reta jemimonde reta nieso ipõra vae co. Omonde reta temimonde pɨ̃ta vae reta jare oñono reta iyee mbaembae oro pegua jare ita ipõra vae reta pegua’ —jeita reta, jei—. VOgua reta jeta ete jocua mbaembae icavi vae. Jáeramo jocua mbaembae umee vae reta icocatu. Ẽrei umaemee vae reta uyemboɨta mbɨrɨ Babilonia güi agüɨye vaerã uiporara jocua tenta guasu pegua reta uiporarata rami. Ipɨatɨtɨta jese jare uyaota —jei—. U3Babilonia pegua reta jecuaeño uipota mbaembae jepɨ ete vae jare ipõra ete vae. Ndarau etei ma güɨnoi jocua mbaembae icavi vae —jei—. T{ Ndarau ma quía ogua mbaembae ipiche cavi vae reta, jare vino, jare aceite, jare harina ipu ete vae, jare trigo. Ndarau ma quía ogua mburica reta, jare ovecha reta, jare cavayu reta, jare carro reta, jare cuimbae reta, jare cuña reta —jei—. *SM Ndarau ma quía ogua mbaembae oro pegua jare corepoti pegua jare ita ipõra ete vae reta pegua, jare temimonde reta nieso ipõra ete vae jare seda, jare temimonde pɨ̃ta vae reta, jare mbaembae ɨvɨra icavi ete vae pegua. Ndarau ma quía ogua mbaembae maemɨmba tuicha vae elefante jee vae jãi pucu pegua jare ɨvɨra jepɨ ete vae pegua jare cobre pegua jare fierro pegua jare ita tanta ete vae pegua —jei—. R Jare opaete ɨvɨ rupi umaemee vae reta ipɨatɨtɨta jese jare uyaota. Echa'ã ndarau ma quía ogua imbaembae —jei—. Q- Ẽrei jae reta uyemboɨta mbɨrɨ tenta guasu güi, agüɨye vaerã uiporara jocua guasu tenta pegua reta uiporarata rami. Jare jeita reta: ‘Paravete. Babilonia penti tenta guasu tuicha ete vae co tẽi. Penti ora peño Tumpa uiporaraca chupe’ —jeita reta, jei—. _P7 Jare ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta ipɨatɨtɨta jese jare uyaota, jatãti uecha yave. Echa'ã jae reta uyapo aguasa joco pe, jare joco pe yugüɨreco yave, uyerovia ete opaete mbaembae jepɨ ete vae re. oOWJáeramo penti ara peño uyeyapota chupe reta jeta mbaesusere. Outa chupe reta caruai. Jae reta ipɨatɨtɨta jare umanota. Jare jenta guasu opata ocai. Echa'ã yandeYa Tumpa uãata reta jare opaete mbaepuere güɨnoi —jei—. CNJae reta uyembɨcate ete jare ogua jeta mbaembae jepɨ ete vae. Jáeramo tuiporara ete reta jare tipɨatɨtɨ ete reta. Echa'ã jae reta jei iyupe ipɨa pe: ‘Yaico mburuvicha guasu reta yugüɨreco rami. Yaico'ã co cuña ime umano vae reta yugüɨreco rami. Ndarau etei yandepɨatɨtɨ’ —jei reta, jei—. JM Tuiporara reta, jae reta uiporaraca peve rami. Tuiporara ete reta opaete icavi mbae vae uyapo vae jeco pegua. Jeta ete icavi mbae vae uyapo reta ĩru vae reta pe. Jáeramo tuiporara ete reta. rL]Jae reta uyapo jeta ete mbaeyoa reta. Tumpa uiporaracata chupe reta imbaeyoa reta jeco pegua —jei—. `K9Jare ayandu ĩru ñee ara güi jei: —Peẽ joco güi, chembae reta, agüɨye vaerã piyapo mbaeyoa reta jae reta uyapo rami, jare agüɨye vaerã piporara mbaesusere reta chupe reta uyeyapota vae —jei—. `J9Opaete ɨvɨ pegua reta uipota ete uyapo aguasa Babilonia pegua reta ndive, usavɨpo vae uyúe ete vino rami. Jáeramo Tumpa pochɨ chupe reta. Jare ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta uyapo aguasa Babilonia pegua reta ndive. Jare opaete ɨvɨ rupi umaemee vae reta icocatu ma Babilonia pegua reta jeta mbaembae jepɨ ete vae ogua ramo —jei. ZI-Jare ángel iñeeãta reve jei: —Tenta guasu Babilonia jee vae uyembai ma. Añave yugüɨreco joco pe aña reta. Penti peresorɨru rami co. Echa'ã opaete aña mbaembae pɨchɨ̃i vae uyapo vae reta jare opaete güɨra mbaembae pɨchɨ̃i vae uyapo vae reta yugüɨreco joco pe, pereso reta peresorɨru pe yugüɨreco rami —jei—. H )Jare cua jaɨcue rupi aecha ĩru ángel ugüeyɨ ou ara güi. Ángel imbaepuere tuicha ete co. Tembipe oĩ ɨvɨ rupi ángel umɨembipe ramo. G)Jare jocua cuña ndeecha vae uyemɨjaanga jocua tenta guasu opaete ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta re mbaepuere güɨnoi vae re —jei.YF+Echa'ã Tumpa umɨquɨrẽɨ jocua diez mburuvicha guasu reta umee vaerã iporoyocuia penti ramiño jocua maemɨmba guasu pe. Jare maemɨmba guasu güɨnoita iporoyocuia reta Tumpa iñee reta uyeyapo regua. >EuNdeecha ma vi jocua maemɨmba guasu jãti diez co. Jocua diez jãti reta uyemɨjaanga diez mburuvicha guasu reta re. Jae reta umɨtarẽɨta jocua cuña iaguasa vae. Ueyata reta jaeño upɨta vaerã. Jae nanita co. Jayave jocua diez mburuvicha guasu reta jouta cuña isoo jare opata uapɨ tata pe —jei—. .DUJayave jei cheve: —Ndeecha ma jocua cuña iaguasa vae uguapɨ oĩ ɨ guasu reta re. Jocua ɨ guasu reta uyemɨjaanga opaete ɨvɨ ambɨembɨe pegua reta re. [C/Cua reta uñerãrota Ovecha-raɨ ndive, jare Ovecha-raɨ umɨamɨrita. Echa'ã Ovecha-raɨ co jae opaete vae iya reta iYa. Jae co opaete mburuvicha guasu reta Juvicha Guasu. Jare Ovecha-raɨ ndive ñugüɨnoi vae reta Tumpa uiparavo vae reta co. Echa'ã Tumpa uiparavo jocua reta uyeyocui cavi vaerã Ovecha-raɨ pe —jei cheve ángel. B} Opaete cua diez mburuvicha guasu reta penti ramiño co, jare omborɨta reta jocua maemɨmba guasu opaete imbaepuere pe. 7Ag Jare jocua diez jãti ndeecha vae uyemɨjaanga diez mburuvicha guasu reta re. Cua diez reve ndeiño güɨnoi iporoyocuia. Ẽrei güɨnoita reta mbaepuere yugüɨreco vaerã mburuvicha guasu retarã penti ora pegua jocua maemɨmba guasu ɨ guasu güi oẽ vae mbaepuere güɨnoi yave —jei cheve—. V@% Jare jocua maemɨmba guasu icose ẽrei mbaetɨ ma ico vae icota ĩru mburuvicha guasurã. Ocho co jocua re. Ẽrei jae oyovaque jocua siete vae güi penti ndive. Jare jae vi oota cañɨtei pe —jei—. X?) Jae ramiño vi uyemɨjaanga siete mburuvicha guasu reta re. Pandepo mburuvicha guasu reta uasa ma. Penti imeño ico, jare penti ndeiño ico. Jare jae ou yave, michi peguaño güɨnoita mbaepuere —jei—. > Jare iyaracuaa vae uicuaata cua: Jocua siete iñãca uyemɨjaanga siete ɨvɨtu guasu cuña uguapɨ jese vae re —jei cheve—. =Maemɨmba guasu ndeecha vae icose, ẽrei ico'ã ma. Ẽrei oẽta ɨvɨcua quɨpe ete vae güi. Ẽrei oo yeta cañɨtei pe. Jare ɨvɨ pe yugüɨreco vae reta uecha yave jocua maemɨmba guasu icose vae, ipɨacañɨta reta. Echa'ã jae reta jee uyecuatia'ã oĩ libro tecove opa mbae vae pegua pe ɨvɨ uyeyapo güive. Jocua maemɨmba guasu mbaetɨ ma ico. Ẽrei ico yeta co —jei—. <)Jare ángel jei cheve: —¿Maera pa nepɨacañɨ? Tamɨmbeu ndeve ndeiño uyecuaa vae cuña regua. Jae ramiño vi tamɨmbeu ndeve ndeiño uyecuaa vae jocua maemɨmba guasu cuña opo jese vae regua. Siete co jocua maemɨmba guasu iñãca jare diez jãti —jei—. N;Jare cuña usavɨpo echa cheve. Echa'ã jou ma uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jugüɨ. Jae reta uyeyucaca umɨmbeu Jesús re ramo. Jare aecha yave jocua cuña, chepɨacañɨ ete jese. z:mJare isɨva re uyecuatía oĩ jee cuarãi: “Babilonia mbaepuere tuicha vae güɨnoi vae. Jae co iaguasa vae reta ichɨ. Jae co ɨvɨ pegua pɨchɨ̃i vae uyapo vae reta ichɨ.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Jaeramo uyecuaa jocua cuña jee. \91Jare cuña jemimonde pɨ̃ta, jare güɨnoi oro jare ita ipõra ete vae reta jete re. Uipɨsɨ penti copa oro pegua. Ẽrei jocua copa tɨnee oĩ mbaembae pɨchɨ̃i vae pe. Echa'ã jocua cuña iaguasa vae co. N8Jayave ángel chereraa Espíritu Santo imbaepuere pe ñana cotɨ. Jare joco pe aecha penti cuña opo oĩ penti maemɨmba guasu pɨ̃ta vae re. Jare jocua maemɨmba guasu re uyecuatía oĩ jeta jee jare jocua cuatía reta rupi jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Jare siete co jocua maemɨmba guasu iñãca jare diez jãti. )7KƗvɨ pegua mburuvicha guasu reta uyapo aguasa jocua cuña ndive. Ɨvɨ pegua reta uipota ete uyapo aguasa jae ndive, usavɨpo vae uyúe ete vino rami —jei. S6 !Jare jocua siete ángel jocua siete copa güɨnoi vae reta güi penti ou jei cheve: —Eyu cua pe. Taicuaaca ndeve quirãi uñeãacata co jocua cuña iaguasa vae ɨ guasu reta re uguapɨ vae —jei—. ~5uJare oa ara güi amandau tuicha tuicha vae ɨvɨ pegua reta re. Jare amandau penti penti poɨ irundɨ arroba rupi. Jare ɨvɨ pegua reta jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ amandau jeco pegua. Echa'ã amandau uiporaraca ete ɨvɨ pegua reta pe.t4aJare opaete ɨvɨ ɨ mbɨte pe ñugüɨnoi vae reta opa osi, jare mbaetɨ ma uñevãe ɨvɨtu guasu reta. _37Jare jocua tenta guasu uyembɨyao mbapɨ pe jare opaete ɨvɨ rupi jeta tenta guasu uyembai. Jare Tumpa imandúa jocua tenta guasu Babilonia jee vae re uiporaraca ete vaerã chupe. Echa'ã Tumpa pochɨ ete chupe. 12[Jare tanta jɨapu ara. Jare uvera. Jare ɨvɨ tanta ucãta. Ɨvɨ pegua reta yugüɨreco güive jucuarãi'ã ucãta ɨvɨ. Echa'ã jocua ɨvɨcãta tanta ete co. ;~}1|{wz~yy#xuw[vutssGrqqponmmllkkjiiRh=gMfEeeCdccRb]aa.`J_^]\[[[9ZY4X[WVUUTT!=r<:998a87766544322\1160/..E-,+*)(('l&n&b%f$##":!!! tU'q m_$fP%]yN S E i C 31l9}MsEcha'ã mbaembae jete uipota vae reño ipɨa pe uyemɨngueta vae reta umanota co. Ẽrei Espíritu Santo uipota vae re ipɨa pe uyemɨngueta vae reta güɨnoi tecove opa mbae vae jare mbɨacatu. OrJei vae reño yugüɨreco vae reta ipɨa pe uyemɨngueta mbaembae jete uipota vae reño. Ẽrei Espíritu Santo jei vae re yugüɨreco vae ipɨa pe uyemɨngueta Espíritu Santo uipota vae re. 8qiCristo cua uyapo, Tumpa yanembujupi vaerã. Echa'ã mboroyocui jeise yayapo vaerã jupi vae. Echa'ã yaico'ã ma yande yae vae reño. Yaico ma co Espíritu Santo jei vae re. cp?Moisés iporoyocui ipuere'ã yanemborɨ, yandepuere'ã yayapo mboroyocui jei vae ramo. Jáeramo Tumpa yanemborɨ. Echa'ã ombou Taɨ etei cua ɨvɨ pe. Taɨ uyeyapo penti cuimbaerã. Yepe tẽi opaete ɨvɨ pegua reta iyoa, jae iyoa'ã co. Ou umano vaerã yanembaeyoa re. Umɨamɨri mbaeyoa, agüɨye vaerã mbaeyoa güɨnoi mbaepuere yanderé. Ho Echa'ã Espíritu Santo uparavɨquɨ ma, anoi vaerã tecove opa mbae vae Cristo Jesús re arovia ramo. Jáeramo ayeyora ma mbaeyoa imbaepuere güi. Echa'ã mbaeyoa ayapo ramo amanota tẽi. Tn #Jáeramo Tumpa ndarau etei umbɨjeco Cristo Jesús re güɨrovia vae reta. dmAJaeño Tumpa, yandeYa Jesucristo rupi. Yasurupai amee Tumpa pe. Jayave chequɨrẽɨ reve chepɨa pe ayemɨngueta ayapo vaerã Tumpa iporoyocui jei vae. Ẽrei che jae vae reño aico ramo, jecuaeño ayapo mbaeyoa.l}Chepɨatɨtɨ ete. ¿Quía ra umeeta cheve mbaepuere agüɨye vaerã ayapo mbaeyoa? Echa'ã mbaeyoa mano pegua co. EkẼrei che jae vae reño aico ramo, jecuaeño uyecuaa cheve chequɨrẽɨ tẽi chepɨa pe ayapo vae ndive oyovaicho vae. Jae co mbaeyoa ayapo vae. Cua mbaeyoa güɨnoi mbaepuere cheré. 6jgAicuaa chepɨa pe icavi co Tumpa iporoyocui. liQUyeyapo cheve cua: Icavi vae chequɨrẽɨ tẽi ayapo yave, jecuaeño ayapo icavi mbae vae. h3Jáeramo icavi mbae vae uyapo vae che'ã co. Icavi mbae vae uyapo vae co jae mbaeyoa chepɨa pe ico vae. Echa'ã ayapo cheatẽɨ tẽi ayapo vae. {goAyapo'ã icavi vae chequɨrẽɨ tẽi ayapo vae. Ẽrei jecuae ayapo icavi mbae vae cheatẽɨ tẽi ayapo vae. $fAChe aico che jae vae reño. Jáeramo aicuaa mbaetɨ co mbae icavi vae anoi chiyee. Echa'ã chequɨrẽɨ tẽi ayapo icavi vae, ẽrei chepuere'ã ayapo. se_Jáeramo icavi mbae vae uyapo vae che'ã co. Icavi mbae vae uyapo vae co jae mbaeyoa chepɨa pe ico vae. cd?Jáeramo aicuaa mboroyocui icavi vae pegua co. Echa'ã ayapo cheatẽɨ tẽi ayapo vae. cAicuaa'ã maera ra ayapo cuarãi. Echa'ã ayapo'ã chequɨrẽɨ tẽi ayapo vae. Ẽrei ayapo cheatẽɨ tẽi ayapo vae. b{Echa'ã yaicuaa Espíritu Santo umee mboroyocui. Ẽrei che aico che jae vae reño. Añemee ayapo vaerã mbaeyoa. wag Jocua icavi vae pegua uyeyapo'ã etei cheve mano peguarã. Mbaeyoa mano pegua co. Jare jucuarãi uyecuaa mbaeyoa. Jocua icavi vae pegua uicuaaca cheve amanota co cheyoa ramo. Jare jucuarãi mboroyocui uicuaaca mbaeyoa icavi mbae ete co. ` Ẽrei mboroyocui mbaeyoa pegua'ã co, jare mboroyocui jei vae iyoa mbae vae pegua jare jupi vae pegua jare icavi vae pegua co. _! Chepɨa pe ayemɨngueta tẽi mboroyocui umeeta cheve tecove. Ẽrei chetavɨ. Echa'ã cheyoa yave, mboroyocui uicuaaca cheve amanota co. ^  T]! Tenonde yave aicuaa'ã mboroyocui jei vae yave, che aico penti icove catu vae rami. Ẽrei aicuaa yave mboroyocui jei vae, aicuaa vi cheyoa co mboroyocui jei vae ayavɨ ramo, jare aicuaa vi amanota co. D\Ẽrei mboroyocui jei agüɨye vaerã ayapo ramo, mbaeyoa jeiete uparavɨquɨ chepɨa pe che aipota vaerã ĩru vae reta imbaembae. Echa'ã mbaetɨ yave mboroyocui, aicuaa'ã co cheyoa. '[GYandepuere'ã etei yae icavi mbae vae co mboroyocui. Mboroyocui umɨmbeu'ã yave cheve mbaeyoa regua, ndarau tẽi aicuaa jesegua. Echa'ã ndarau tẽi aicuaa aipota ĩru vae reta imbaembae yave cheyoa co vae, mboroyocui jei'ã yave: “Agüɨye ipota ĩru vae reta imbaembae.” ZẼrei añave yayeyora ma mboroyocui güi. Echa'ã yayeyora ma yandeocuise vae güi. Jáeramo yandepuere yayeyocui Tumpa pe tecove ipɨau vae rupi Espíritu umee yandeve vae rupi. Yayeyocui'ã ma chupe mboroyocui indechi vae jei vae re. Mbaeyoa ico chepɨa pe vae 1Y[Echa'ã yaico yave yande yae vae reño, yaipota yayapo mbaeyoa, mboroyocui jei agüɨye vaerã yayapo ramo. Jare cua mbaeyoa uparavɨquɨ yanderete pe ñamano vaerã. XJae ramiño vi, cherɨvɨ reta, pe reta piyeyora mboroyocui güi Cristo imano rupi, pico vaerã Cristo re. Añete co, pico ma Tumpa umbɨjecove ye güeru umanocue vae reta ipɨte güi vae re, piyapo vaerã icavi vae, Tumpa uyembɨadoraca vaerã. hWIJáeramo cuña imegua yave ime tenondegua vae ico rambueve, cuña uyuvanga menda re. Ẽrei ime umano ma yave, cuña uyeyora ma jocua mboroyocui ime regua güi. Jayave umenda yave ĩru cuimbae ndive, uyuvanga'ã menda re. 1V[Echa'ã mboroyocui jei cuña umenda vae penti ramiño co ime ndive, ime ico rambueve. Ẽrei ime umano chugüi yave, cuña uyeyora ma jocua mboroyocui ime regua güi. U 'Cherɨvɨ reta, pe reta picuaa co mboroyocui jei vae. Jare picuaa co quirãi mboroyocui güɨnoi mbaepuere penti vae re jae ico rambueveño. TEcha'ã mbaeyoa uyapo vae umanota co. Ẽrei regalo Tumpa umee yandeve yandeYa Cristo Jesús rupi vae tecove opa mbae vae co.ZS-Ẽrei añave piyapo'ã ma mbaeyoa. Piyeyocui ma Tumpa pe. Jáeramo añave piyapo icavi vae. Echa'ã perete uñeñono tee oĩ Tumpa peguarã. Jare perecove opa yave cua ɨvɨ pe, penoita tecove opa mbae vae. R1Mbaetɨ etei mbae icavi vae piyapo jocua ara reta pe. Echa'ã añave pemara jocua mbaembae piyapose vae re. Echa'ã jocua mbaembae mano pegua co. iQKEcha'ã jecuaeño mbaeyoa piyapose yave, piyeyocui'ã Tumpa pe pico vaerã jupi vae rupi. .PU(Chemiari aĩ peve cuarãi amɨjaanga reve, pepuere'ã picuaa cavi cua mbaembae ramo.) Tenonde yave pemee perete piyapo vaerã mbaeyoa, piyapo vaerã pɨchɨ̃i vae jare jupi mbae vae. Ẽrei añave pemee perete Tumpa pe pico vaerã jupi vae rupi, perete uñeñono tee vaerã Tumpa peguarã. cO?Jáeramo piyerova ma mbaeyoa güi, jare piyeyocui ma Tumpa pe pico vaerã jupi vae rupi. NJecuaeño piyapose mbaeyoa. Ẽrei amee yasurupai Tumpa pe piyapo ma Tumpa jei vae perovia reve jocua moromboe uñemee peve vae. PMPiñemee yave quía pe piyeyocui chupe vaerã, pe reta co jae jembiocui reta. Jecuaeño mbaeyoa piyapo yave, pemanota co. Ẽrei piyapo yave Tumpa jei vae, picota jupi vae rupi. ¿Picuaa'ã pa cua? 4LaJáeramo icavi'ã etei yandepɨa pe yayemɨngueta vaerã cuarãi: “Yayapo mbaeyoa, yaico'ã mboroyocui jei vae re ramo jare yaico ñee mbɨacavi pegua re ramo.” K'Echa'ã mbaeyoa ndarau güɨnoi mbaepuere peré. Echa'ã pico'ã mboroyocui jei vae re. Pico ma ñee mbɨacavi pegua re. Yaico jupi vae rupi *JM Agüɨye vi pemee perete mbaeyoa uyapo vaerã. Echa'ã jucuarãi yave, perete uyapota icavi mbae vae. Ẽrei piñemee Tumpa pe. Echa'ã pe reta co jae umanocue vae tecove ipɨau vae güɨnoi vae reta rami. Jáeramo pemee perete Tumpa pe. Echa'ã jucuarãi yave, perete uyapota icavi vae. I Jáeramo agüɨye pemaeño mbaeyoa re güɨnoi vaerã mbaepuere perete re. Agüɨye piyapo mbaeyoa perete uipota uyapo vae. H Jae ramiño vi pe reta perovia quirãi pemano ma co mbaeyoa güi, jare pico Tumpa pe piyeyocui vaerã yandeYa Cristo Jesús rupi. G Echa'ã Cristo umano yave, penti veseño umano mbaeyoa jeco pegua. Ẽrei añave icoño mai. Jecuaeño ico pentiño Tumpa ndive. %FC Echa'ã yaicuaa quirãi Tumpa umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jáeramo Cristo ndarau umano ye. Echa'ã mano ipuere'ã ma jese. NEYande ñamano Cristo ndive ramo, yarovia yaicoveta vi co jae ndive. :DoEcha'ã umanocue vae ipuere'ã ma uyapo mbaeyoa. CCYaicuaa quirãi yanderecove indechicue umano curusu re Cristo ndive, agüɨye vaerã mbaeyoa yanderete pe oĩ vae mbaepuere güɨnoi yanderé, agüɨye vaerã jecuaeño yayapo mbaeyoa. `B9Echa'ã Tumpa yandeapo pentiño Cristo ndive Cristo imano re. Jae ramiño vi Tumpa yanembɨjecove yeta yandereru umanocue vae reta ipɨte güi, umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi rami. fAEJáeramo yayembɨbautizaca yave, ñañeñotɨca Cristo ndive ñamano ramo. Ẽrei Tumpa umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi imbaepuere rupi. Jae ramiño vi Tumpa umee ma yandeve tecove ipɨau vae. @Picuaa co quirãi opaete yande yayembɨbautizaca pentiño Cristo Jesús ndive ñaĩ vaerã vae ñamano jae ndive yayembɨbautizaca yave. x? kJáeramo icavi'ã etei yandepɨa pe yayemɨngueta vaerã cuarãi: “Icavi co yayapo vaerã mbaeyoa uyecuaa vaerã tuicha ete co Tumpa ipɨacavi.” Yande ñamano ma co mbaeyoa güi. Jáeramo icavi'ã etei jecuaeño mbaeyoa yayapo vaerã. > z=mEcha'ã mbaeyoa jecuaeño güɨnoi mbaepuere opaete vae re. Echa'ã opaete vae umano. Jae ramiño vi Tumpa ipɨacavi güɨnoi mbaepuere yanembujupi vaerã, jare jucuarãi umee vaerã yandeve tecove opa mbae vae yandeYa Jesucristo rupi. <9Jare Tumpa uicuaaca mboroyocui, mbaeyoa uyecuaa cavi vaerã. Ẽrei uyecuaa yave jeta co mbaeyoa reta, uyecuaa vi tuicha ete co Tumpa ipɨacavi. *;MPenti cuimbae Tumpa jei vae uyapo'ã ramo, jeta vae uyeyapo iyoa vae retarã. Jae ramiño vi penti cuimbae Tumpa jei vae uyapo ramo, Tumpa umbujupita jeta vae. \:1Jáeramo penti cuimbae imbaeyoa jeco pegua Tumpa umbɨjeco opaete vae. Jae ramiño vi penti cuimbae jupi vae uyapo vae jeco pegua Tumpa ipuere umbujupi opaete vae tecove opa mbae vae güɨnoi reta vaerã. 9Echa'ã mano güɨnoi mbaepuere opaete vae re jocua penti cuimbae imbaeyoa jeco pegua. Ẽrei Tumpa imbaepuere tuicha ete co cua güi. Echa'ã umee ma yandeve ipɨacavi yayembujupica vaerã, tecove imbaepuere ñanoi vaerã penti cuimbae rupi - jae co Jesucristo. 8Yandepuere'ã yamboyovaque jocua penti cuimbae imbaeyoa Tumpa umee yandeve vae ndive. Echa'ã jocua penti mbaeyoa jeco pegua Tumpa uãa jare umbɨjeco opaete vae. Ẽrei Tumpa umee yandeve vae rupi yayembujupica ma, yepe tẽi jeta mbaeyoa reta yayapo. (7IẼrei yandepuere'ã yamboyovaque Adán imbaeyoa Tumpa umee yandeve vae ndive. Echa'ã penti cuimbae iyoa ramo, jeta vae umano. Ẽrei Tumpa umee yandeve ipɨacavi rupi vae tuicha ete co cua güi. Echa'ã Tumpa umee ma ipɨacavi jeta vae pe penti cuimbae rupi - jae co Jesucristo. (6IẼrei opaete vae umano Adán güive Moisés ico regua, yepe tẽi ĩru vae reta iyoa'ã Adán iyoa rami. Jare Adán uyemɨjaanga Cristo re, jae co outa vae. +5O Jare ndei Tumpa uicuaaca Moisés iporoyocui mbove, imeño mai mbaeyoa ɨvɨ pe. Ẽrei mbaetɨ mboroyocui yave, yandepuere'ã etei quía yambɨjeco uyavɨ ramo. 4- Jare mbaeyoa uique cua ɨvɨ pe penti cuimbae rupi. Jare mano uique mbaeyoa rupi. Jáeramo mano ou opaete vae pe. Echa'ã opaete vae iyoa. !3; Jare cuaño'ã co. Jae ramiño vi yayerovia Tumpa re yandeYa Jesucristo rupi. Echa'ã Cristo rupi yayembɨpɨacatuca ma Tumpa ndive. Adán jare Cristo 2 Echa'ã yepe tẽi yande yayovaichose Tumpa ndive, ẽrei añave yayembɨpɨacatuca ma Tumpa ndive Taɨ imano rupi. Jare Tumpa jeta eteta uyapo yandeve. Echa'ã yayembɨpɨacatuca ma Tumpa ndive ramo, yaicuaa catu yayembɨasacata co Taɨ icove ye ramo. 17 Jare Tumpa jeta eteta uyapo yandeve. Echa'ã Tumpa yanembujupi ma Cristo imano rupi. Jáeramo Cristo uyapo vae rupi Tumpa ndarau uiporaraca yandeve. 0Ẽrei Tumpa uicuaaca ma ipuruau yandecotɨ. Echa'ã yepe tẽi yande co jae iyoa vae reta, ẽrei Cristo umano yanderé. /-Añete co, ndarau ndipo quía uipota umano penti jupi vae ipepɨca pe. Ẽrei aramoi quía iquɨrẽɨta umano penti ipɨacavi vae ipepɨca pe. .Echa'ã yande yandepuere'ã etei yayembɨasa. Ẽrei Cristo umano iyoa vae reta re ara ou ma uvãe yave umano vaerã. !-;Jare ñaãro yave yayerovia reve, ndarau yandetavɨ. Echa'ã Tumpa uicuaaca ma yandeve yandepɨa pe ipuruau Espíritu Santo jae umee yandeve vae rupi. ,yJare yandepɨaguasu yave, yaicuaa ñanepɨrãta ma co. Jare yaicuaa yave ñanepɨrãta ma co, ñaãro yayerovia reve. +)Jare cuaño'ã co. Jae ramiño vi yayerovia yaiporara yave. Echa'ã yaicuaa quirãi yaiporara yave, Tumpa umee yandeve yandepɨaguasu vaerã. q*[Jae ramiño vi yaya ma Tumpa re Jesucristo rupi yandepurugüɨrovia rupi, Tumpa ipɨacavi vaerã yandeve. Ñañemɨmɨrãta ma Tumpa ipɨacavi re, jare ñaãro ñaĩ yayerovia reve Tumpa ndive yaico vaerã jae uyembɨadoraca yave. z) oTumpa yanembujupi ma yandepurugüɨrovia rupi. Jáeramo ñanoi ma mbɨacatu Tumpa ndive yandeYa Jesucristo rupi. (/YandeYa Jesús uñemee umano vaerã yanembaeyoa reta re, jare icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi uicuaaca vaerã yayembujupica ma co.C'Echa'ã uyecuatía vi yanderé. Echa'ã Tumpa yanembujupi yandepurugüɨrovia rupi, yande yarovia yave jese - umbɨjecove ye yandeYa Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi vae re. W&'Jare cua Tumpa umbujupi ipurugüɨrovia rupi vae uyecuatia'ã Abraham reño. 7%iJáeramo Tumpa umbujupi ipurugüɨrovia rupi. H$ Echa'ã jae uicuaa catu Tumpa ipuere co uyapo opaete jei vae. /#WUmɨcanɨ'ã etei ipurugüɨrovia. Jecuaeño güɨrovia Tumpa uyapota co jei chupe vae. Jáeramo ipurugüɨrovia umɨmɨrãta, jare cua jeco pegua umbɨadora Tumpa. W"'Cien año seri ma güɨnoi yave, Abraham uicuaa ma jae jete pe umanota ma co. Uicuaa vi Sara ucuacuaa ete ma co jare jáeramo ndarau ma echa imembɨ. Ẽrei jecuaeño güɨnoi mburugüɨrovia Tumpa cotɨ. !Yepe tẽi mbaetɨ echa mbaerã Abraham uãro vaerã, ẽrei jecuaeño güɨrovia Tumpa jare uãro uyerovia reve. Jáeramo uyeyapo jeta vae reta tu rami. Echa'ã Tumpa jei ma chupe cuarãi: “Ndiyeyapota jeta vae reta tu rami.” Jucuarãi jei.  Echa'ã jae vi güɨrovia Tumpa. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Che nduyapo jeta vae reta tu rami” —jei Tumpa. Jucuarãi uyecuatía oĩ. Echa'ã Tumpa umee tecove umanocue vae reta pe, jare uyeyapota co mbaembae ndeiño uyeyapo vae. hIJáeramo jei uyapota vae mburugüɨrovia pegua co, Tumpa umee vaerã jei uyapota vae ipɨacavi rupi, jare opaete Abraham iñemoñaa reta añetete güɨnoi vaerã. Cua reta co opaete Abraham güɨnoi vae nunga mburugüɨrovia güɨnoi vae reta - mboroyocui jei vae uyapo vae retaño'ã co. Echa'ã Abraham co jae opaete yanderu rami Tumpa jovai. +OEcha'ã mboroyocui uicuaaca quirãi Tumpa uiporaracata jei vae uyapo'ã vae reta pe. Ẽrei mbaetɨ yave mboroyocui, mbaetɨta tẽi co quía uyavɨ mboroyocui. r]Echa'ã Tumpa umee yave mona ɨvɨ mboroyocui jei vae uyapo vae reta pe mboroyocui jei vae uyapo reta ramo, jae reta mbaetɨta tẽi mbaerã mburugüɨrovia güɨnoi vaerã, jare mbaetɨta tẽi mbaerã vi co Tumpa jei uyapota vae. yk Echa'ã Tumpa jei Abraham jare iñemoñaa reta pe umee vaerã chupe reta ɨvɨ. Ẽrei umee'ã chupe reta cua jei uyapota vae, Abraham uyapo mboroyocui jei vae ramo - jaeño umee chupe reta Abraham ipurugüɨrovia rupi umbujupi ramo.  Jae ramiño vi Abraham co opaete uñemɨcircuncidaca vae reta tu rami. Cua reta uñemɨcircuncidacaiño'ã co. Jae reta güɨnoi mburugüɨrovia yandetenondegua Abraham ndei uñemɨcircuncidaca mbove güɨnoi vae rami. Tumpa jei uyapota Abraham pe vae 3 Jayave Abraham uñemɨcircuncidaca uicuaaca vaerã ĩru vae reta pe Tumpa umbujupi co ipurugüɨrovia rupi ndei uñemɨcircuncidaca mbove. Jáeramo Abraham co opaete upurugüɨrovia vae uñemɨcircuncidaca mbae vae reta tu rami. Echa'ã jae reta vi uyembujupica ma Tumpa pe. M Ẽrei ¿quirãi yave ra umbujupi? ¿Uñemɨcircuncidaca ma yave ra? ani ¿ndeiño uñemɨcircuncidaca mbove ra? Uñemɨcircuncidaca yave'ã co. Tumpa umbujupi ndeiño uñemɨcircuncidaca mbove. O ¿Umee ra Tumpa cua yerovia catu uñemɨcircuncidaca vae reta peño? Ani ¿umee ra uñemɨcircuncidaca mbae vae reta pe vi? Echa'ã yae ma quirãi Tumpa umbujupi Abraham ipurugüɨrovia rupi. V%Uyerovia catu co Tumpa umbɨjeco'ã imbaeyoa re vae reta.” Jucuarãi jei. )KEcha'ã aracae jei cuarãi:“Uyerovia catu co imbaeyoa reta Tumpa umbɨasa chupe vae reta.Uyerovia catu co imbaeyoa reta uyembai oĩ vae reta. lQJae ramiño vi David jei quirãi uyerovia catu co mbae uyapo mbae reve uyembujupica Tumpa pe vae. Ẽrei ime yave quía güɨrovia Tumpa mbae uyapo mbae reve vae, Tumpa umbujupi ipurugüɨrovia rupi. Echa'ã Tumpa umbujupi iyoa vae. Ẽrei ime yave quía uparavɨquɨ vae, umɨmbaravɨquɨ vae umbɨepɨ uparavɨquɨ vae pe ipía chupe ramo - ipɨacavi ramo'ã. +Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Abraham güɨrovia Tumpa, jare jocua jeco pegua Tumpa umbujupi.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. }Echa'ã Abraham uyembujupi yave mona jae uyapo vae rupi, uyembɨcateta tẽi. Ẽrei ipuere'ã uyembɨcate Tumpa jovai.  Jáeramo, ¿mbae ra güɨnoi yandetenondegua Abraham jae uyapo vae rupi? (Abraham co jae opaete judío reta itenondegua.) hIJáeramo aramoi quía jeita: “Jucuarãi yave, mboroyocui mbaetɨ co mbaerã. Echa'ã Tumpa yanembujupi yandepurugüɨrovia rupi.” Jucuarãi'ã co. Echa'ã cua jeco pegua yaicuaa ma maera Tumpa uicuaaca mboroyocui.:mEcha'ã Tumpa pentiño co, jare umbujupita uñemɨcircuncidaca vae reta ipurugüɨrovia rupi. Jae ramiño vi umbujupita uñemɨcircuncidaca mbae vae reta ipurugüɨrovia rupi. [ /Jare Tumpa co jae judío mbae vae reta iTumpa - judío reta peguaño'ã co.  Jáeramo yaicuaa ma quirãi Tumpa yanembujupi yandepurugüɨrovia rupi. Yanembujupi'ã mboroyocui jei vae yayapo vae rupi.  Jáeramo mbaetɨ etei ñanoi mbae yandepuere yayembɨcate jese vae. Echa'ã yayapo'ã mboroyocui jei vae - jaeño yapurugüɨrovia. | qJare añave uyecuaa ma quirãi Tumpa jupi co. Echa'ã jae uyapo jupi vae, umbujupi yave Jesús re güɨrovia vae. L Tumpa umee Cristo umano vaerã maemɨmba uyeyucacue sacerdote umee vae rami, agüɨye vaerã ma uiporaraca yandeve, yarovia yave Cristo umano co yanderé. Jare jucuarãi uyecuaa quirãi Tumpa jupi co. Echa'ã aracae yave, ɨvɨ pegua reta iyoa yave, Tumpa ipɨaguasu chupe reta. Uiporaraca'ã chupe reta imbaeyoa reta re. +Ẽrei Tumpa ipuere ma yanembujupi ipɨacavi rupi. Jae co penti regalo Tumpa umee yandeve vae. Echa'ã Tumpa yanderepɨ ma Cristo Jesús rupi. lQEcha'ã opaete vae iyoa vae reta co. Tumpa ipuere'ã jei penti ave re: “Cua co jae jupi vae.” Echa'ã Tumpa umbujupita opaete Jesucristo re güɨrovia vae reta ipurugüɨrovia rupi. Penti vae uyuavɨ'ã ĩru vae güi. `9Ẽrei añave uyecuaa ma quirãi Tumpa ipuere yanembujupi mboroyocui jei vae yayapo mbae reve. Jare mboroyocui pe uyecuatía oĩ vae jare Tumpa iñee aracae umɨmbeu vae reta uicuatía vae umɨmbeu cua regua. W'Jáeramo mbaetɨ quía ipuere uyembujupi Tumpa jovai mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi. Echa'ã mboroyocui güɨnoi ramo, uicuaa reta iyoa vae reta co. Añave Tumpa yanembujupi yandepurugüɨrovia rupi T!Jare yaicuaa quirãi mboroyocui jei vae imiari mboroyocui güɨnoi vae reta pe, agüɨye vaerã penti ave ipuere uyerepɨ, jare opaete ɨvɨ pegua reta uyecuaa vaerã iyoa vae reta co Tumpa jovai. veIpɨa pe uyemɨngueta'ã etei Tumpa re, yepe tẽi uquɨyeta tẽi co chugüi.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. EJare iquɨrẽɨ'ã etei umbɨpɨacatu ĩru vae reta. W'Jecuaeño uyapo icavi mbae vae ĩru vae reta pe umbɨpɨatɨtɨ vaerã. )MIquɨrẽɨ ete upuruyuca. j~MJecuaeño jei icavi mbae vae ĩru vae reta cotɨ, jare jecuaeño iarasɨ ĩru vae reta pe. *}M Iyuru co penti teõgüerɨru uyasoi mbae vae rami.Uyemɨngueta yave, upurumbɨtavɨñoi.Opaete jei vae jasɨ ete, mboi imbayachi jasɨ ete rami. | Opaete vae uyerova Tumpa güi.Opaete vae uyapo icavi mbae vae.Mbaetɨ co quía uyapo icavi vae, mbaetɨ penti ave. W{' Mbaetɨ co quía uicuaa Tumpa vae.Mbaetɨ co quía ueca Tumpa vae. zzm Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Mbaetɨ co quía uyapo icavi vae, mbaetɨ penti ave. Wy' Jáeramo yandepuere'ã etei yae judío reta icavi ete judío mbae vae reta güi. Echa'ã yaicuaaca ma quirãi judío reta jare judío mbae vae reta teco güɨnoi. Echa'ã opaete vae iyoa vae reta co. x Añete co, yandepuere yae: “Yayapo icavi mbae vae, icavi vae uyeyapo vaerã.” Jucuarãi jei reta. Icavi co Tumpa umbɨjeco vaerã jucuarãi jei vae reta. Jare amocue vae jei ore jucuarãi ndoporomboe. Cuarãi jei icavi mbae oreré. Mbaetɨ co jupi vae QwJare jei reta vi cuarãi: “Cheapu yave, ĩru vae reta umbɨadora eteta Tumpa. Echa'ã uicuaata añete vae Tumpa jei vae icavi ete co. Jáeramo Tumpa agüɨyeta tẽi chembɨjeco cheapu re.” vẼrei yandepuere'ã yae jucuarãi. Echa'ã Tumpa uyapo yave mona jupi mbae vae, ndarau tẽi ipuere uãa ɨvɨ pegua reta. Uu#Upurugüɨrovia mbae vae reta jei cuarãi: “Jupi mbae vae yayapo vae uicuaaca quirãi Tumpa co jae jupi vae. Jáeramo Tumpa uiporaraca yandeve yave, jupi mbae vae co uyapo.” Jucuarãi jei reta. htIJucuarãi'ã etei co. Echa'ã Tumpa uyapo opaete añete vae rupi, yepe tẽi opaete ɨvɨ pegua reta iyapu vae reta co. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Ndiyemɨngueta yave, uyecuaata añete vae co jocua nde ndere vae.Jare ĩru vae reta nembɨjeco yave, ndicuaacata jupi vae co nde ndiyapo vae.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. s#Añete co, aramoi amocue vae güɨrovia'ã. Ẽrei yepe tẽi jae reta güɨrovia'ã, ẽrei cua uipota'ã jei Tumpa ndarau uyapo jei vae. sr_Jeta co opaete quirãirãi rupi. Tenonde tae cua: Tumpa umee iñee chupe reta, jae reta uñuvatu vaerã. (q KJáeramo ¿mbae pe pa uyuavɨ judío reta judío mbae vae reta güi? ¿Mbae pe pa uyuavɨ uñemɨcircuncidaca vae reta uñemɨcircuncidaca mbae vae reta güi? ap;Ẽrei penti judío ipɨa pe oĩ vae jeco pegua judío añetete vae co. Jae ramiño vi penti uñemɨcircuncidaca vae ipɨa pe oĩ vae jeco pegua uñemɨcircuncidaca vae añetete vae co. Echa'ã cua nunga uyapo Espíritu jei vae rupi, uyecuatía oĩ vae rupiño'ã. Tumpa jeita icavi cua nunga, yepe tẽi ĩru vae reta jeita'ã jucuarãi.yokEcha'ã penti judío mbaetɨ co judío añetete vae uyecuaa vae jeco peguaño. Jae ramiño vi penti uñemɨcircuncidaca vae mbaetɨ co uñemɨcircuncidaca vae añetete vae uyecuaa vae jeco peguaño. Echa'ã jete peño uñemɨcircuncidaca. fnEJare uñemɨcircuncidaca'ã jete pe vae, mboroyocui jei vae uyapo yave, nembɨjecota co. Echa'ã nde ndiyavɨ mboroyocui jei vae, yepe tẽi ime nenoi mboroyocui uyecuatía oĩ vae, jare yepe tẽi niñemɨcircuncidaca. m7Jare uñemɨcircuncidaca'ã vae uyapo yave mboroyocui jei vae, jae uyeyapo co penti uñemɨcircuncidaca vae rami, yepe tẽi uñemɨcircuncidaca'ã. `l9Icavi co niñemɨcircuncidaca vaerã, Moisés iporoyocui jei vae ndiyapo yave. Ẽrei ndiyapo'ã yave mboroyocui jei vae, ndiyeyapo co penti uñemɨcircuncidaca mbae vae rami, yepe tẽi niñemɨcircuncidaca. $kAEcha'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Judío mbae vae reta jei mbaembae icavi mbae vae Tumpa cotɨ pereco pegua.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. jNde ndiyembɨcate mboroyocui nenoi ramo. Ẽrei ĩru vae reta güɨrɨ̃ro Tumpa nde ndiyapo'ã mboroyocui jei vae ramo. qi[Nde ndere ĩru vae reta pe agüɨye vaerã uyuvanga menda re. Jáeramo agüɨyeta tẽi ndiyuvanga menda re nde vi. Nde nemɨtarẽɨ tumpa-raanga reta. Jáeramo agüɨyeta tẽi nde vi niñomi mbaembae icavi vae itupao reta güi. %hCNde nemboe ĩru vae. Jáeramo nde rani ndiyemboeta tẽi. Nde nemɨmbeu ĩru vae reta pe agüɨye vaerã imonda. Jáeramo agüɨyeta tẽi nemonda nde vi. )gKNde nderovia vi ndicuaa co quirãi ndepuere nemboe mbaetɨ mbae uicuaa vae reta jare sambiaɨ reta. Echa'ã mboroyocui umɨmbeu ndeve aracuaa jare añete vae. f'Nde nderovia ndepuere co nemɨmae jesa mbae Tumpa cotɨ vae reta, jare ndepuere nemee Tumpa jembipe pɨ̃tumimbi pe ñugüɨnoi vae reta pe. qe[Nde ndicuaa Tumpa jei vae, jare mboroyocui jei vae rupi nde ndicuaa mbae icavi ete ndiyapo vaerã vae. d Ẽrei nde ndere ndiyupe nde co jae judío. Nde ndiyeco mboroyocui re, jare ndiyembɨcate nde ndere ndicuaa co Tumpa ramo. cJucuarãi co uñeãacata reta, Tumpa uãa yave ɨvɨ pegua reta Jesucristo rupi. Echa'ã jocua ara uyecuaata co opaete vae uyapo vae tenonde yave uyecuaa mbae vae. Jare Tumpa upuruãata ñee icavi vae che amɨmbeu vae re. Judío reta jare mboroyocui lbQEcha'ã uicuaaca ime güɨnoi penti mboroyocui ipɨa pe, mbaembae uyapo vae rupi. Jae reta uicuaa vi ipɨa pe mbae icavi uyapo vaerã vae. Jáeramo ipɨa pe uyemɨngueta rupiño uyembɨjeco ani uyerepɨ mbaembae uyapo vae re. aEcha'ã judío mbae vae reta, yepe tẽi mbaetɨ güɨnoi Moisés iporoyocui, ẽrei amo pe uyapo reta mboroyocui jei vae mbaetɨ quía umɨmbeu chupe reta reve. Cua uicuaaca ime güɨnoi penti mboroyocui ipɨa pe, yepe tẽi mbaetɨ güɨnoi Moisés iporoyocui. x`i Echa'ã Tumpa umbujupi'ã mboroyocui uyanduiño vae reta. Tumpa umbujupita mboroyocui jei vae uyapo vae reta. w_g Echa'ã opaete Moisés iporoyocui mbaetɨ güɨnoi vae iyoa vae reta yugüɨraata cañɨtei pe, yepe tẽi mbaetɨ güɨnoi Moisés iporoyocui. Jare opaete Moisés iporoyocui güɨnoi vae iyoa vae reta uñeãacata Moisés iporoyocui re. :^o Echa'ã Tumpa uau'ã penti vaeño ĩru vae güi. ~]u Ẽrei opaete icavi vae uyapo vae reta güɨnoita yepɨu jare mbɨacatu - judío reta jare judío mbae vae reta vi. \ Opaete ɨvɨ pegua icavi mbae vae uyapo vae reta uiporarata co jare ipɨatɨtɨta co - judío reta rani jare judío mbae vae reta vi. F[Ẽrei Tumpa uiporaracata co mbaembae iyupeguaraño uipota vae reta pe. Echa'ã uipota'ã uyapo añete vae rupi. Jaeño uipota uyapo jupi mbae vae. Jáeramo Tumpa uiporaracata chupe reta. GZIcavi vae jecuaeño ipɨaguasu reve uyapo vae reta pe Tumpa umeeta tecove opa mbae vae. Echa'ã jocua rupi jae reta uicuaaca quirãi jecuaeño ueca mbaembae opa mbae vae yembɨadora pegua. @Y{Tumpa umeeta opaete vae pe ipotave vae uyapo vae rupi. lXQẼrei ndepɨatanta yave, jare ndeeya'ã yave icavi mbae vae ndepɨa pe oĩ vae, Tumpa uiporaracata ndeve jocua ara opaete ĩru vae reta pe uiporaraca yave. Echa'ã jocua ara uyecuaata co quirãi Tumpa upuruãa jupi vae rupi. CWNde nerɨ̃ro ndico Tumpa ipɨacavi jare quirãi Tumpa umɨaguanta jare ipɨaguasu ndeve. Ndicuaa co quirãi Tumpa ipɨacavi ndeve, nde ndeeya vaerã icavi mbae vae ndepɨa pe oĩ vae. hVIAgüɨye ndepɨa pe iyemɨngueta nde ndiyerepɨta vae re, agüɨye vaerã Tumpa nerãa. Echa'ã penti vae umbɨjeco yave jocua jeco icavi mbae vae reta uyapo vae reta, ndarau uyerepɨ. Echa'ã jae etei vi jucuarãi uyapo. kUOẼrei yaicuaa quirãi Tumpa uãa añete vae rupi jocua jeco icavi mbae vae reta uyapo vae reta. OT Nde vi ndarau ndepuere ndiyerepɨ. Echa'ã ime yave quía ĩru vae umbɨjeco vae, uyembɨjeco vi co, ĩru vae umbɨjeco yave. Echa'ã ĩru vae umbɨjeco vae uyapo vi jocua jeco icavi mbae vae reta. iS M Cua reta uicuaa Tumpa jei ma co quirãi cua mbaembae icavi mbae vae uyapo vae reta umanota co. Ẽrei yepe tẽi cua uicuaa, ẽrei jecuaeño uyapo cua mbaembae icavi mbae vae, jare icavi chupe jucuarãi uyapo vae reta.R {Imbɨquere. Uyapo'ã jei uyapota tẽi vae. Mbaetɨ etei güɨnoi mburuau. Ipɨatanta. Mbaetɨ güɨnoi mburuparareco. *Q OOporomboyovaichoca ĩru ndive. Umɨtarẽɨ Tumpa. Jecopochɨ. Uyembɨcate. Uyembutuicha. Icatu ete uyapo vaerã icavi mbae vae. Uyapo'ã tu jare ichɨ jei vae. hP KJae reta jecuaeño uyapo jupi mbae vae. Uyapo aguasa. Uipota ĩru vae reta imbaembae. Uyapo icavi mbae vae. Ñacatãa. Upuruyuca. Jovaichopota. Upurumbɨtavɨ. Ipɨa pe uyemɨngueta icavi mbae vae uyapo vaerã. Indayepota. ;O qJare uipota'ã reta uicuaa Tumpa ramo, Tumpa umaeño jese reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã opaete mbae icavi mbae vae re, jae reta uyapo vaerã opaete mbae icavi mbae vae. N yJae ramiño vi cuimbae reta uyapo'ã cuña reta ndive Tumpa uipota uyapo vaerã vae. Ẽrei cuimbae reta uyupii uyepota, jare opoco iyee. Jáeramo Tumpa uiporaraca chupe reta. Echa'ã jae reta uyemɨmbaerasɨ icavi mbae vae uyapo vae jeco pegua. 4M cJáeramo Tumpa umaeño jese reta uyapo vaerã pɨchɨ̃i vae imarata tẽi jese vae. Echa'ã cuña reta opoco iyee. Tumpa uyapo'ã cuña reta jucuarãi uyapo vaerã. L 'Güɨrovia'ã añete vae Tumpa regua. Ẽrei güɨrovia reta apu. Echa'ã umbɨadora'ã reta Tumpa opaete mbaembae uyapo vae, jare uyeyocui'ã vi chupe. Ẽrei umbɨadora mbaembae Tumpa uyapo vae jare uyeyocui chupe reta. Tumpa tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén. *K OJáeramo Tumpa umaeño jese reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã icavi mbae vae re ipɨa jei vae rupi, jare jucuarãi uyapo reta uyupe imarata tẽi jese vae. XJ +Jae reta umbɨadora'ã Tumpa umano mbae vae. Ẽrei umbɨadora cuimbae-raanga reta, yepe tẽi cuimbae reta umano vae co. Umbɨadora reta vi güɨra-raanga reta, maemɨmba-raanga reta jare mboi-raanga reta. |I sJae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi iyee iyaracuaa catu vae reta co. Ẽrei uyeyapo reta iyaracuaa mbae vae reta. uH eYepe tẽi jucuarãi uicuaa reta tẽi Tumpa, umbɨadora'ã co. Umee'ã vi yasurupai chupe. Ẽrei ipɨa pe uyemɨngueta reta iyaracuaa mbae vae reta rami, jare iyaracuaa mbae vae reta rami ipuere'ã ipɨa pe uyemɨngueta cavi mbae re. BG Añete co, mbaetɨ quía ipuere uecha Tumpa jare imbaepuere opa mbae vae. Ẽrei ɨvɨ uyeyapo güive, Tumpa uicuaaca cua imbaepuere jare quirãi jae co Tumpa. Echa'ã ɨvɨ pegua reta ipuere tẽi uicuaa, opaete mbaembae Tumpa uyapo vae jeco pegua. Jáeramo mbaetɨ penti ave ipuere jei: “Che aicuaa'ã co.” qF ]Opaete vae ipuere uicuaa Tumpa regua vae uyecuaa co chupe reta. Echa'ã Tumpa etei uicuaaca chupe reta. QE Jare uyecuaa ara güi quirãi Tumpa uiporaraca ete opaete jae ndive oyovaicho vae reta jare icavi mbae vae uyapo vae reta pe. Echa'ã jae reta umbɨavai añete vae icavi mbae vae uyapo vae rupi. 1D ]Echa'ã ñee icavi vae umɨmbeu yandeve quirãi Tumpa yanembujupi co yarovia yave. Jare jucuarãi umɨmbeu yandeve, yarovia vaerã. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Tumpa umbujupi vae güɨnoita tecove upurugüɨrovia ramo.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Ɨvɨ pegua reta imbaeyoa AC }Echa'ã chemara'ã ñee icavi vae re. Echa'ã ñee icavi vae rupi Tumpa umbɨasa imbaepuere pe opaete güɨrovia vae reta. Umbɨasa judío reta rani jare judío mbae vae reta vi. ?~~ }\|A{{+zyyxwwvuu?ss$rqppo9nn m_lkjqihgzfeedcbbaa``3__]]i]\g[ZZYkXWWV{VUAT{SSRR.QpPONN'MMLSKhJJ0I0HGGVFFREDGCC%B(@?>>=.Mbaetɨ penti ave yaico yayapo vaerã yande yaipota vaeño. Jae ramiño vi mbaetɨ penti ave ñamano yaipota ñamano ramo. /WIpɨa pe uyemɨngueta penti ara icavi ete ĩru ara reta güi vae jei cuarãi uipota umbɨyerovia yandeYa ramo. Jae ramiño vi ipɨa pe uyemɨngueta opaete ara reta oyovaque co vae jei cuarãi uipota umbɨyerovia yandeYa ramo. Opaete mbaembae ipuere jou vae umbɨyerovia Tumpa jou yave. Echa'ã umee yasurupai Tumpa pe. Jae ramiño vi soo jou'ã vae umbɨyerovia Tumpa jou'ã yave. Echa'ã jae vi umee yasurupai Tumpa pe. ?wPenti vae ipɨa pe uyemɨngueta penti ara icavi ete ĩru ara reta güi. Ĩru vae jei opaete ara reta oyovaque co. Penti penti tuicuaa cavi maera ipɨa pe uyemɨngueta cuarãi. MSoo jou'ã vae agüɨyeta tẽi iñera Tumpa jembiocui re. Jaeño iYa ipuere jei icavi vae uyapo ani icavi mbae vae co uyapo. Jare Tumpa ipuere uparavɨquɨ ipɨa pe, jae uyapo vaerã icavi vae. 5cOpaete mbaembae ipuere jou vae agüɨye tugüɨrɨ̃ro jou'ã soo vae. Jare soo jou'ã vae agüɨye tiñera opaete mbaembae ipuere jou vae re. Echa'ã jae co Tumpa imbae. Echa'ã penti vae güɨrovia opaete mbaembae ipuere co jou. Ẽrei ĩru vae uicuaa cavi'ã mburugüɨrovia regua vae jou'ã soo. - UPemaeño upurugüɨrovia vae uicuaa cavi'ã mburugüɨrovia regua vae re uñemɨĩru vaerã pe ndive, ẽrei agüɨye piyeaca jae ndive mbae uicuaa cavi'ã vae re. :m Ẽrei pemaeño yandeYa Jesucristo re pemɨmɨrãta vaerã, pepuere vaerã piñerãro mbaeyoa ndive. Agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta quirãi pepuere piyapo pipota vaeño.b= Yaico cavi tembipe pe yugüɨreco vae reta rami. Agüɨye yacau. Agüɨye yasavɨpo. Agüɨye yandeporopotaiño. Agüɨye yayapo pɨchɨ̃i vae. Agüɨye yayovaicho ĩru vae ndive. Agüɨye ñaneacatãa ĩru vae re. H  Yamɨjaanga pɨ̃tu mbaeyoa re. Cõe seri ma. Jáeramo agüɨye ma yayapo pɨ̃tumimbi pe uyeyapo vae. Yayapo tembipe oĩ yave uyeyapo vae. Jucuarãi yandepuereta ñañerãro mbaeyoa ndive. B} Coiño ma oĩ yanembɨasa ete vaerã. Yapurugüɨrovia ramo yave, mbɨrɨ echa yandeve. Ẽrei añave coiño ma oĩ. Picuaa cavi cua. Jáeramo icavi co ñañemɨatangãtu vaerã. z m Echa'ã japicha uau vae ndarau uyapo icavi mbae vae chupe. Jáeramo japicha uau vae uyapo ma opaete mboroyocui. P  Echa'ã mboroyocui jei cuarãi: “Agüɨye iyuvanga menda re. Agüɨye epuruyuca. Agüɨye nemonda. Agüɨye ndeapu ĩru vae re. Agüɨye ipota ĩru vae reta imbaembae.” Jucuarãi jei. Jare ime vi ĩru mboroyocui reta. Ẽrei opaete cua mboroyocui reta penti ramiño co. Jae co cua: “Eau nderapicha nde ndiyerau rami.” z m Agüɨye pepía quía pe mbae re. Ẽrei jecuaeño piyerau. Echa'ã japicha uau vae uyapo ma opaete mboroyocui. I   Piyapo opaete vae pe jupi co piyapo vaerã vae. Echa'ã jupi co mburuvicha reta ocovara vaerã peve. Pequɨye jupi co pequɨye vaerã chugüi vae güi. Pipɨu jupi co pipɨu vaerã vae. % C Jare cua jeco pegua pembɨepɨ mburuvicha reta ocovara peve vae. Echa'ã uyeyocui ñugüɨnoi Tumpa pe, jare jae reta iparavɨquɨ co ocovara vaerã peve. w Jáeramo piyapo mburuvicha reta jei vae, jupi co piyapo vaerã ramo, pequɨye'ã uiporaracata peve vae güi ramoño. 1[ Mburuvicha reta uyeyocui ñugüɨnoi Tumpa pe. Echa'ã Tumpa uiparavo, nemborɨ vaerã. Ẽrei icavi mbae vae ndiyapo yave, equɨye chugüi reta. Echa'ã Tumpa umee chupe reta mbaepuere uiporaraca vaerã. Jáeramo uyeyocui ñugüɨnoi Tumpa pe, uiporaraca yave icavi mbae vae uyapo vae reta pe. `9 Echa'ã mburuvicha reta umɨnguɨye'ã icavi vae uyapo vae. Umɨnguɨye icavi mbae vae uyapo vae. Jáeramo iyapo icavi vae, agüɨye vaerã ndequɨye mburuvicha güi. Echa'ã mburuvicha uyemɨngueta cavita nderé.  Jáeramo uyapo'ã mburuvicha jei vae oyovaicho co Tumpa iporoyocui ndive. Jare mburuvicha uiporaracata oyovaicho jae ndive vae pe   Opaete vae tuyapo mburuvicha reta jei vae. Echa'ã Tumpa etei oñono mburuvicha retarã. Tumpa uiparavo mbaepuere güɨnoi reta vaerã. + Iyapo icavi vae mbae icavi mbae vae uyapo ndeve vae pe. Echa'ã jucuarãi nemɨamɨrita icavi mbae vae. Icavi mbae vae ndarau nemɨamɨri.(I Jáeramo oyovaicho nde ndive vae iyembaɨ yave, emɨngaru. Jare iúe yave, emee ɨ tou. Echa'ã jucuarãi yave, imarata co icavi mbae vae uyapo ndeve vae re.  Cherɨvɨ reta, agüɨye pembɨjecovia mbae icavi mbae vae uyapo peve vae icavi mbae vae pe. Pemaeño Tumpa tuiporaraca chupe. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Che taiporaraca chupe. Che tambɨjecovia” —jei yandeYa. Jucuarãi uyecuatía oĩ. iK Pepuere yave, ĩru vae reta umaeño yave peré, pico cavi pepɨacatu reve ĩru vae reta ndive. ! Yepe tẽi quía uyapo icavi mbae vae peve, agüɨye pembɨjecovia icavi mbae vae pe. Jecuaeño piyapo icavi vae opaete vae jovaque. ~5 Penti ramiño pico uyupii. Agüɨye piyembɨcate. Peau iparavete vae reta. Agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta piyee opaete aracuaa penoi co vae. [}/ Piyerovia uyerovia vae reta ndive. Pepɨatɨtɨ ipɨatɨtɨ vae reta ndive. {|o Piyerure Tumpa pe uyapo vaerã icavi vae chupe uiporaraca peve vae reta pe. Agüɨye piyepɨpeyu jese reta. {w Mbae uata yave ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe, pemee mbae chupe reta. Pepɨacavi mboupa reta pe. pzY Peãro yandeYa piyerovia reve. Pepɨaguasu piporara yave. Peratangãtu piyerure vaerã Tumpa pe. xyi Piyapo mbaravɨquɨ peaquɨ mbae reve. Peratangãtu Espíritu Santo imbaepuere pe. Piyeyocui yandeYa pe. Qx Piyerau penti cuimbae uau tɨvɨ rami. Pemae cavi piyee piyepɨu reve. jwM Piyerau mburuau añetete vae pe. Pemɨtarẽɨ icavi mbae vae. Jecuaeño piyapo icavi vae. v9 Mbaepuere güɨnoi upurumbɨaracuaa vaerã vae tupurumbɨaracuaa cavi. Mbae ipuere umee ĩru vae pe vae tumee iquɨrẽɨ reve. Mbaepuere güɨnoi ĩru vae reta oyocui vaerã vae toporoyocui cavi. Mbaepuere güɨnoi omborɨ vaerã iparavete vae reta vae tomborɨ uyerovia reve. &uE Mbaepuere güɨnoi ĩru upurugüɨrovia vae reta pe uyeyocui vaerã vae tuyeyocui cavi chupe reta. Mbaepuere güɨnoi oporomboe vaerã vae toporomboe cavi. Bt} Tumpa ipɨacavi yandeve. Jáeramo umee yandeve mbaepuere uyuavɨ vae reta. Mbaepuere güɨnoi Tumpa iñee umɨmbeu vaerã vae tumɨmbeu mburugüɨrovia Tumpa umee chupe vae rupi. s Jae ramiño vi yande jeta ete co. Ẽrei yayeyapo ma Cristo ndive penti jete ramiño, jare yayemborɨmborɨ penti jete rami. Or Echa'ã pentiño co yanderete. Ẽrei yanderete pe ñanoi yandepɨ jare yandepo jare yandeapɨsa jare yanderesa jare jeta ĩru ĩru vae. Jare opaete güɨnoi iparavɨquɨ penti penti yanderete pe. Rq Tumpa ipɨacavi cheve ayeyocui vaerã chupe. Jáeramo che jae peve cua: Agüɨye quía ipɨa pe tuyemɨngueta ete iyee uyemɨtenonde vaerã ipɨa pe uyemɨnguetata tẽi iyee vae güi. Penti penti ipɨa pe tuyemɨngueta cavi iyee. Echa'ã Tumpa umee penti penti pe mburugüɨrovia, ipuere vaerã mbae uyapo Tumpa peguarã. Kp Jare agüɨye pico jei vae reño yugüɨreco vae rami. Pemaeño Tumpa re umee vaerã peve pepɨayemɨngueta ipɨau vae, pepɨa pe piyemɨngueta vaerã icavi vae re. Cuarãi yave, picuaata co Tumpa jei vae. Echa'ã icavi co peve piyapo vaerã Tumpa jei vae, pembɨyerovia vaerã Tumpa. Echa'ã Tumpa jei vae icavi ete co. Eo  Jáeramo, cherɨvɨ reta, pumɨñera piñemee vaerã Tumpa pe. Echa'ã jae peparareco. Israel pegua reta umee Tumpa pe maemɨmba uyeyucacue. Jucuarãi vi pe reta pemee chupe perete icove vae. Perete tuñeñono tee Tumpa peguarã. Cuarãi yave, Tumpa uyeroviata co. Echa'ã jupi co piyeyocui vaerã Tumpa pe cuarãi. n $Echa'ã opaete mbaembae ou yandeYa güi. Jae uyapo opaete mbaembae iyupeguarã. YandeYa tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén.]m3 #Mbaetɨ quía ipuere umee rani mbae yandeYa pe, yandeYa umbɨjecovia chupe vaerã. mlS "Echa'ã mbaetɨ quía uicuaa yandeYa ipɨayemɨngueta. Mbaetɨ quía umbɨaracuaa yandeYa mbae re. k# !Tumpa iyaracuaa catu ete co, jare uicuaa opaete. Yandepuere'ã etei yaicuaa Tumpa ipɨayemɨngueta. Uepitɨ'ã yaicuaa jae uyapo vae. j3 Echa'ã Tumpa uicuaaca opaete vae oyovaqueño. Mbaetɨ co quía Tumpa jei vae uyapo vae. Cuarãi Tumpa uyapo, ipuere vaerã uiparareco opaete vae. {io Jae ramiño vi añave Israel pegua reta uyapo'ã Tumpa jei vae, ẽrei Tumpa uipararecota reta, peparareco rami. ,hQ Pe reta co jae judío mbae vae reta. Tenonde yave pe reta piyapo'ã Tumpa jei vae. Ẽrei añave Tumpa peparareco, Israel pegua reta uyapo'ã Tumpa jei vae ramo. lgQ Echa'ã Tumpa umeeta co chupe reta jei umeeta co chupe reta vae. Ndarau omombo uiparavo vae reta. f{ Israel pegua reta oyovaicho Tumpa ndive. Echa'ã güɨrovia'ã reta ñee icavi vae. Ẽrei cua jeco pegua pe reta pepuere perovia ñee icavi vae. Ẽrei Tumpa uiparavo Israel pegua reta. Jáeramo uau reta, itenondegua reta uiparavo vae rupi. e YandeYa jei: ‘Echa'ã cuarãi ayapota jae chupe reta vae,
ambai yave imbaeyoa reta.’ ” Jucuarãi uyecuatía oĩ. vde Jare cua uyeyapo ma yave, Tumpa umbɨasata opaete Israel pegua reta. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Outa judío reta ipɨte güi uepɨ vaerã.Jae umbaita opaete Jacob iñemoñaa reta güi imbaeyoa reta. }cs Cherɨvɨ reta, aipota picuaa vaerã cua ndeiño uyecuaa vae regua, agüɨye vaerã piyembɨcate. Jae co cua: Jeta Israel pegua reta ipɨatanta ma. Ẽrei ndarau jecuaeño jucuarãi, jaeño opaete judío mbae vae reta uyembɨasaca regua. b Echa'ã yandepuere yave ñañono jãca yayasɨa olivo ñana rupigua güi vae reta temitɨ olivo re, yavai'ã co oĩ ñañono vaerã temitɨ olivo jãcacue reta etei jese. Echa'ã olivo ñana rupigua uyuavɨ temitɨ olivo güi. Jae ramiño vi Tumpa ipɨacavi yave judío mbae vae reta pe, yavai'ã co oĩ ipɨacavi vaerã Israel pegua reta pe. Israel pegua reta uyembɨasacata co uac Jare yayasɨa yaequi yave temitɨ olivo jãca reta, yandepuere ye ñañono reta. Jae ramiño vi Tumpa ipɨacavita co Israel pegua reta pe, jae reta mbaetɨ yave jecuae ñatẽɨ güɨrovia vaerã. Echa'ã Tumpa ipuere uyapo jucuarãi. 6`e ¡Mase! Tumpa ipɨacavi co. Ẽrei uiporaraca vi. Echa'ã uiporaraca jocua Israel pegua uyavɨ vae reta pe. Ẽrei ipɨacavita co judío mbae vae reta pe, jare jecuaeño ipɨacavita chupe reta güɨrovia reta yave. Ẽrei güɨrovia'ã yave, Tumpa omombota vi temitɨ olivo jãca reta yayasɨa rami. %_C Echa'ã Tumpa uyerova judío reta güi, yepe tẽi jae reta co temitɨ olivo jãca reta etei rami. Jae ramiño vi Tumpa uyerovata pegüi, perovia'ã yave. ?^w Añete co. Ẽrei Tumpa uyerova chugüi reta, jae reta güɨrovia'ã ramo, jare judío mbae vae reta upɨtata joco pe, güɨrovia yave. Jáeramo agüɨye piyembɨcate. Pequɨyeño. ]  Jayave aramoi pereta: “Tumpa omombo judío reta olivo jãca reta yayasɨa rami, ipɨacavi vaerã judío mbae vae reta pe. Echa'ã judío mbae vae reta olivo ñana rupigua jãca temitɨ olivo reta jãca reta jendacue pe uñeñono vae reta rami.” \  Ẽrei agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta pe reta icavi ete co judío reta güi. Echa'ã pe reta co jae olivo ñana rupigua jãca reta rami. Jáeramo agüɨye piyembɨcate. Echa'ã jãca reta umee'ã tecove japo reta pe. Japo reta umee tecove jãca reta pe. _[7 Yandepuere yayasɨa amocue temitɨ olivo jee vae jãca reta, ñañono vaerã jendacue pe olivo ñana rupigua jãca reta. Jucuarãi yave, temitɨ olivo iyaɨsɨ uguata olivo ñana rupigua jãca reta re jare umee chupe reta tecove. Jae ramiño vi Tumpa uyerova judío reta güi ipɨacavi vaerã peve. Pe reta co jae judío mbae vae reta. Z Yamɨjaanga. Mbɨyape tenonde voi oyɨ vae uñeñono tee yave Tumpa peguarã, opaete harina omonacue vae vi uñeñono tee Tumpa peguarã. Yamɨjaanga vi. Penti temitɨ japo reta uñeñono tee yave Tumpa peguarã, opaete jãca reve uñeñono tee Tumpa peguarã. Y  Echa'ã Tumpa uyerova chugüi reta ramo, opaete ɨvɨ pegua reta ipuere uyembɨpɨacatu Tumpa ndive. Echa'ã uñatima Tumpa cotɨ reta yave, icavi eteta co opaete ɨvɨ pegua reta pe - umanocue vae icove ye ou ĩru umanocue vae reta ipɨte güi yave rami. YX+ Jucuarãi aipota amɨagüɨ̃roca judío reta, amocue vae uyembɨasaca vaerã. >Wu Pe reta co jae judío mbae vae reta. Chemiari aĩ peve. Echa'ã che co jae Cristo jemimondo judío mbae vae reta pe. Ambutuicha ete co cua mbaravɨquɨ Cristo umee cheve vae. V Jare Israel pegua reta uyavɨ ramo, icavi co judío mbae vae reta pe. Echa'ã Israel pegua reta iyoa ramo, Tumpa ipɨacavi opaete ɨvɨ pegua reta pe. Ẽrei Israel pegua reta uyeyapo ye yave Tumpa imbaerã, icavi eteta co opaete ɨvɨ pegua reta pe. TU! Aramoi amocue vae jei tẽi Israel pegua reta uyemɨpɨatantaca agüɨye etei vaerã Tumpa uiparareco. Jucuarãi'ã co. Ẽrei iyoa reta ramo, Tumpa omondo ñee yembɨasa pegua judío mbae vae reta pe. Jare judío mbae vae reta uyembɨasaca yave, Israel pegua reta ñacatãata jese reta jare uipotata uyembɨasaca vaerã vi. 3T_ Agüɨye tuicuaa, Tumpa iñee umɨngueta reta yave.Tuiporara reta, tɨvɨta poɨ ete vae güɨraa vae rami.” Jucuarãi jei. Tumpa umbɨasata judío mbae vae reta +SO Jae ramiño vi aracae David jei cuarãi:“Opaete uyeco reta jese vae toĩ ñuai reta rami.Toa reta ñuai pe. Tuiporara reta imbaeyoa jeco pegua. R7 Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Tumpa uyapo chupe reta agüɨye vaerã iyaracuaa. Jáeramo yepe tẽi umɨngueta Tumpa iñee, ẽrei uicuaa'ã, jare yepe tẽi uyandu Tumpa iñee, ẽrei güɨrovia'ã. Jare jecuaeño cuarãi oĩ.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. "Q= Jáeramo Israel pegua reta güɨnoi'ã jocua uipota tẽi güɨnoi vae. Jaeño Tumpa uiparavo vae reta güɨnoi. Jare ĩru reta uyemɨpɨatantaca. 0PY Tumpa uiparavo reta ipɨacavi rupi. Uiparavo'ã mbae jae reta uyapo vae rupi. Echa'ã uiparavo yave mbae jae reta uyapo vae rupi, Tumpa ipɨacavi mbɨacavi'ã ma co. RO Jae ramiño vi añave ime amocue vae Tumpa uiparavo ipɨacavi rupi vae. FN Ẽrei Tumpa jei chupe cuarãi: “Imeño siete mil cuimbae che aiparavo uyeyocui cheve vaerã vae reta. Jae reta uyeatɨca'ã tumpa-raanga Baal jovai umbɨadora vaerã.” Jucuarãi jei. =Ms “CheYa, uyuca reta niñee umɨmbeu vae reta, jare umbai reta maemɨmba uyeyuca vae uñemeearenda reta. Cheño ayeyocui ndeve, jare jae reta uipota vi cheyuca.” Jucuarãi jei. iLK Tumpa ueya'ã co jae uiparavo vae reta. Echa'ã iyɨpɨ güive uicuaa reta. Picuaa co Tumpa iñee pe Elías regua uyecuatía oĩ vae. Echa'ã Elías uyerure Tumpa pe yave, umbɨjeco Israel pegua reta. Jei Tumpa pe cuarãi: [K 1 Ẽrei yepe tẽi jucuarãi uyapo reta, ẽrei Tumpa ueya'ã etei jae uiparavo vae reta. Echa'ã che vi co jae penti Israel pegua. Che co jae Abraham iñemoñaa reta pegua jare Benjamín iñemoñaa reta pegua. uJc Jare Isaías jei vi Israel pegua reta re cuarãi: “Jecuaeño aeni tẽi yugüeru vaerã checotɨ” —jei Tumpa—. “Ẽrei uyapo'ã che jae chupe reta uyapo vaerã vae. Jecuaeño oyovaicho che ndive” —jei. Jucuarãi jei.“Chereca'ã vae reta chevãe ma” —jei Tumpa—.“Ayecuaa upɨrandu'ã cheré vae reta pe” —jei. Jucuarãi jei. qH[ Ẽrei tapɨrandu ye peve: ¿Uicuaa'ã ra Israel pegua reta? Uicuaa reta tẽi co. Echa'ã tenonde voi aracae Moisés jei cuarãi:“Ayapota icavi vae chembae'ã vae reta pe, pe reta piñemɨagüɨ̃ro vaerã jese reta” —jei Tumpa—.“Ayapota icavi vae iyaracuaa mbae vae pere chupe vae reta pe, pombopochɨca vaerã” —jei. Jucuarãi jei. yGk Ẽrei tapɨrandu peve: ¿Uyandu'ã ra reta? Uyandu reta tẽi co. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Tumpa jembiocui reta yugüɨraa opaete ɨvɨ rupi,
jare umɨmbeu opaete vae pe.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. qF[ Jáeramo numɨmbeu Cristo regua, ĩru vae reta uyandu vaerã. Jare uyandu yave, amocue vae güɨrovia. *EM Ẽrei opaete vae'ã güɨrovia ñee icavi vae. Echa'ã aracae Isaías jei cuarãi: “CheYa, ¿quía ra güɨrovia numɨmbeu chupe vae?” Jucuarãi jei. 4Da Jare ndarau quía umɨmbeu chupe, Tumpa omondo'ã quía yave. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Yayerovia ete co. Echa'ã yugüeru ma uvãe ñee mbɨacatu pegua umɨmbeu vae reta. Yugüeru umɨmbeu vaerã yandeve ñee icavi vae, yande yayerovia vaerã.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. OC Ẽrei ndarau quía uyerure yandeYa pe umbɨasa vaerã, güɨrovia'ã yave jese. Jare ndarau güɨrovia jese, uyandu'ã yave jesegua. Jare ndarau uyandu jesegua, mbaetɨ yave quía umɨmbeu chupe. LB Echa'ã uyerure yandeYa pe umbɨasa vaerã vae uyembɨasacata co. 1A[ Echa'ã judío jare judío mbae vae uyuavɨ'ã uyugüi. Echa'ã yandeYa co jae opaete vae iYa, jare tuicha ete uyecuaa yandeve imbaepuere yayerure chupe mbae re yave. @7 Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Güɨrovia jese vae cuarãi jeita: ‘Icaviño arovia jese.’ ” Jucuarãi uyecuatía oĩ. ?} Echa'ã ndepɨa pe nderovia yave, ndiyembujupicata co, jare ndere yave: “Jesús co jae cheYa”, ndiyembɨasacata co. ->S Nde ndere yave: “Jesús co jae cheYa”, jare nderovia yave ndepɨa pe Tumpa umbɨjecove ye co Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi, ndiyembɨasacata co. |=q Jare Tumpa jei vi cuarãi: “Chiñee coiño oĩ ndegüi. Ndepuere ndiyemɨngueta jese, jare ndepuere ndepɨa pe ndiyemɨngueta jese.” Jucuarãi jei. Jae co ñee numɨmbeu vae. Echa'ã numɨmbeu ĩru vae reta pe jae reta güɨrovia vaerã. <w Agüɨye vi ere: ‘¿Quía ra ugüeyɨta güeru vaerã Cristo umanocue vae reta ipɨte güi?’ ” Jucuarãi jei. 2;] Ẽrei uyembujupica mburugüɨrovia rupi vae re Tumpa jei cuarãi: “Agüɨye ndepɨa pe iyemɨngueta: ‘¿Quía ra oota ara pe güeru vaerã cua ɨvɨ pe Cristo?’ g:G Echa'ã Moisés uicuatía jocua uipota uyembujupica mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi vae re cuarãi: “Ime yave quía jocua mbaembae uyapo vae, güɨnoita tecove opa mbae vae uyapo ramo.” Jucuarãi uicuatía. ;9o Echa'ã Cristo opa ma umbai Moisés iporoyocui. Mbaetɨ ma quía ipuere uyembujupica mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi. Opaete Cristo re güɨrovia vae reta uyembujupica co. 8  Echa'ã uicuaa'ã quirãi Tumpa yanembujupi. Jáeramo jecuaeño uipota tẽi uyembujupi. Umaeño'ã Tumpa re umbujupi vaerã. 7 Echa'ã chepuere amɨmbeu jesegua reta quirãi uipota ete uyeyocui Tumpa pe, ẽrei uyeyocui tẽi chupe uicuaa mbae reve. p6 [ Cherɨvɨ reta, aipota ete Israel pegua reta uyembɨasaca vaerã. Jáeramo ayerure Tumpa pe jese reta. @5y !Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Che añono judío reta ipɨte pe penti vae” —jei Tumpa—.“Jae co penti ita ipɨ̃sayeyuca jese vae rami. Ipɨ̃sapaa reta jocua ita re.Ẽrei güɨrovia jese vae cuarãi jeita: ‘Icaviño arovia jese.’ ” Jucuarãi uyecuatía oĩ.|4q ¿Maera ra uyembujupica'ã? Uipota'ã uyembujupica mburugüɨrovia rupi ramo. Echa'ã uipota tẽi uyembujupica mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi. Jáeramo Cristo umbɨavai chupe reta penti ita re jae reta ipɨ̃sayeyuca jese vae rami co. 3 Ẽrei Israel pegua reta uipota tẽi uyembujupica mboroyocui jei vae re uyapo vae rupi. Ẽrei ipuere'ã uyapo mboroyocui jei vae. :2m Jáeramo yandepuere yae cua: Judío mbae vae reta, yepe tẽi ueca'ãse uyembujupica vaerã, añave uyembujupica ma co. Uyembujupica ma co, mburugüɨrovia güɨnoi ramo. 19 Echa'ã tenonde yave Isaías jei cuarãi:“YandeYa co jae opaete vae iYa. Jae umbɨasa amocue ñanerentaɨgua reta.Jucuarãi'ã yave uyapo, uyeyapota tẽi yandeve Sodoma jare Gomorra pe uyeyapo vae rami.” Jucuarãi jei. Yembujupi Tumpa umee mburugüɨrovia re vae Z0- Echa'ã yandeYa opa voita uyapo cua ɨvɨ pe jei uyapota vae.” Jucuarãi jei. H/  Jare Isaías jei iñeeãta reve Israel pegua reta re: “Yepe tẽi jeta ete Israel iñemoñaa reta jeta ete ɨvɨcuĩti ɨ guasu jembeɨ pe oĩ vae rami, ẽrei mbovɨño Tumpa umbɨasata. B.} Tenonde yave che jae peve: ‘Pe reta chembae'ã co.’Ẽrei jocua che jae vae pe etei che jaeta peve: Pe reta co jae cheraɨ reta. Che co jae Tumpa icove vae.” Jucuarãi jei. >-u Echa'ã Tumpa jei Oseas uicuatía vae pe cuarãi:“Tenonde yave chembae'ã vae reta uyeyapota co chembae retarã,
jare tenonde yave aau'ã vae reta añave aauta co. u,c Cua reta co jae yande reta. Echa'ã Tumpa yandeparavo. Yande co jae judío reta jare judío mbae vae reta. +5 Cua Tumpa uyapo, uicuaaca vaerã quirãi umbutuichacata co uiparareco vae reta. Echa'ã iyɨpɨ güive Tumpa uiparavo cua reta umbutuichaca vaerã. Z*- Tumpa pochɨ co oĩ uyembaita oĩ vae reta pe. Ẽrei umɨaguanta chupe reta ipɨaguasu ete reve, yepe tẽi iquɨrẽɨ uicuaaca quirãi pochɨ chupe reta jare quirãi uicuaacata chupe reta imbaepuere. )! Ñaeu uyapo vae ipuere uyapo ñaeu güi jae uipota vae rupi. Iyapoaño ipuere uyapo penti mbae ipõra vae jare ĩru mbae ipõra mbae vae. T(! Agüɨye ere jucuarãi. Echa'ã nde co jae penti ɨvɨ peguaño. Icavi'ã etei niñeengata vaerã Tumpa pe. Ɨru ipuere'ã etei uñeengata iyapoa pe. Ipuere'ã jei: “¿Maera pa nde cheapo cuarãi?” '9 Jáeramo aramoi quía upɨranduta cheve: “Jucuarãi yave, ¿maera pa Tumpa yanembɨjeco? Echa'ã mbaetɨ quía ipuere oyopia Tumpa jei vae.” |&q Jáeramo Tumpa uiparareco iquɨrẽɨ uiparareco vae. Jae ramiño vi umɨpɨatanta iquɨrẽɨ umɨpɨatanta vae. %3 Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae pe yamɨngueta quirãi Tumpa jei Egipto pegua reta juvicha guasu pe cuarãi: “Cuarã etei che nduparavo mburuvicha guasurã, aicuaaca vaerã chembaepuere nderovaque, opaete ɨvɨ pegua reta pe chererãcua vaerã.” Jucuarãi jei. 4$a Jáeramo ñanoi mburuparareco Tumpa güi, Tumpa etei iquɨrẽɨ yandeparareco ramo, yandeiño'ã ñanequɨrẽɨ ramo, jare mbaetɨ vi mbae yande yayapo vae jeco pegua. 1#[ Echa'ã Tumpa jei Moisés pe cuarãi: “Aipararecota co chequɨrẽɨ aiparareco vae. Jare chepɨacavita co chequɨrẽɨ chepɨacavi chupe vae pe.” Jucuarãi jei. J"  Jare Tumpa uyapo'ã etei jupi mbae vae jucuarãi jei ramo. !  Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Aiparavo Jacob. Aiparavo'ã Esaú” —jei Tumpa. Jucuarãi uyecuatía oĩ.   Jare Tumpa imiari Rebeca pe yave, ndeiño oa choguaquiri reta. Jáeramo ndeiño uyapo icavi vae jare icavi mbae vae. Ẽrei Tumpa jei Rebeca pe cuarãi: “Tenondegua vae uyeyocuita co taɨcuegua vae pe.” Jucuarãi jei. Jare cua uicuaaca yandeve quirãi Tumpa uiparavo jae jei vae rupi. Tumpa uiparavo'ã mbae ipotave vae uyapo vae jeco pegua. Tumpa uiparavo jae etei uipota ramo.   9 Jare cua mbaetɨ co opaete Tumpa jei vae. Echa'ã Tumpa imiari Rebeca pe jae imembɨta yave. Jocua imembɨ reta tu co jae yandetenondegua Isaac.  Echa'ã Tumpa jei Abraham pe. Jei chupe cuarãi: “Ĩru año re cuarãi yave ayu yeta, jare Sara imembɨta co.” Jucuarãi jei. 9k Cua uipota jei jocua uñemoña cuimbae jei vae jeco peguaño vae reta Tumpa taɨ reta'ã co. Jaeño Tumpa jei vae rupi uñemoña vae reta co jae iñemoñaa añetete vae reta. ]3 Jae ramiño vi mbaetɨ co opaete Abraham iñemoñaa reta Abraham taɨ añetete vae reta. Echa'ã Tumpa jei Abraham pe cuarãi: “Isaac iñemoñaa retaño co jae niñemoñaa añetete vae reta.” Jucuarãi jei. % Cua uipota'ã jei Tumpa uyapo'ã jae jei uyapota vae. Echa'ã mbaetɨ co opaete Israel iñemoñaa reta Israel pegua añetete vae reta. Y+ Jae reta co Israel pegua reta itenondegua reta iñemoñaa reta, jare chugüi reta Cristo ou uyeyapo cuimbaerã. Cristo co jae Tumpa etei. Jae co opaete mbaembae iYa. Tuyembɨadoraca jaeño mai pegua. Amén. "= Jae reta co Israel pegua reta. Uyeyapo reta Tumpa taɨ retarã. Tumpa uechaca imbaepuere jae reta jovaque. Tumpa umee chupe reta itrato reta, jare uicuaaca vi chupe reta Moisés iporoyocui. Jae reta uyeyocui Tumpa pe Tumpa jo pe. Tumpa umɨmbeu chupe reta uyapota chupe reta vae. 2] Echa'ã aipota tẽi ayembɨsɨrɨ vaerã Cristo güi penti yepɨpeyu oa jese vae rami, jucuarãi yave chepuere amborɨ cherɨvɨ reta. Jae reta co cherentaɨgua reta. "? Jecuaeño chepɨatɨtɨ. # A Che co jae Cristo imbae. Cua che jae vae añete vae co. Cheapu'ã co. Espíritu Santo ico chepɨa pe. Jáeramo aicuaa catu cua che jae vae añete vae co. ve'Ipotave ɨvate oĩ vae, jare ipotave ɨvɨgüɨ pe oĩ vae, jare ipotave ĩru mbae Tumpa uyapo vae yepe ndarau ipuere yanembɨsɨrɨ Tumpa güi. Jecuaeño Tumpa yanderau. Echa'ã uicuaaca yandeve ipuruau yandeYa Cristo Jesús rupi.fE&Che aicuaa catu Tumpa yanderau co, jare ndarau quía ipuere yanembɨsɨrɨ Tumpa güi. Aramoi ñamanota, ani aramoi jecuaeño yaicota. Ẽrei jeseve Tumpa yanderauta. Ángel reta jare mburuvicha ara pegua reta ndarau ipuere yanembɨsɨrɨ Tumpa güi. Opaete añave uyeyapo oĩ vae jare opaete uyeyapota vae ndarau ipuere yanembɨsɨrɨ Tumpa güi. +%Ẽrei yepe tẽi opaete cua uyeyapo yandeve, ẽrei jecuae ñamɨamɨrita opaete yayerovia reve Cristo imbaepuere rupi. Echa'ã jae yanderau. lQ$Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Cristo re yarovia ramo, opa ara rupi ĩru vae reta ñanemɨatarẽɨ ipɨa pe.Umae yanderé ovecha reta uyeyucacata vae re umae vae rami.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. }s#Cristo yanderau, jare ndarau quía ipuere yanembɨsɨrɨ Cristo güi. Aramoi yaiporarata, ani yavaita co yandeve yaico vaerã, ani ĩru vae reta uyapota icavi mbae vae yandeve, ani caruai outa yandeve. Aramoi ndarau ñanoi corepoti yanderemimonderã yagua vaerã. Aramoi ĩru vae reta iquɨrẽɨta yandeyuca. Aramoi yepe yandeyucata. Ẽrei jecuaeño Cristo yanderauta. hI"Mbaetɨ quía ipuere yanembɨjeco yanembaeyoa reta re. Echa'ã Cristo umano yanembaeyoa reta re, jare icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, jare añave ime oĩ Tumpa iyacata cotɨ. Jae etei uyerure Tumpa pe yanderé. ~u!Mbaetɨ quía ipuere yanembɨjeco mbae re. Echa'ã yande co jae Tumpa uiparavo vae reta, jare Tumpa yanembujupi ma. ) K Tumpa ñatẽɨ'ã umee yandeve Taɨ. Echa'ã umee co, jae umano vaerã yanderé. Jáeramo Tumpa umeeta co yandeve opaete mbaembae. Echa'ã umee yandeve Taɨ. r ]Jare cua yaicuaa ramo, yaicuaa vi cua: Tumpa yanemborɨ ramo, mbaetɨ quía ipuere ñanemɨamɨri. 4 aJae ramiño vi Tumpa ñanereni, iyɨpɨ güive yandeparavo ramo. Jae ramiño vi Tumpa yanembujupi, ñanereni ramo. Jae ramiño vi yanembutuichacata co, yanembujupi ramo. D Echa'ã iyɨpɨ güive Tumpa yandecuaa. Jae ramiño vi iyɨpɨ güive Tumpa yandeparavo yande yayeyapo vaerã Taɨ rami, jare Taɨ ico vaerã tenondeguarã opaete Tumpa taɨ reta ndive. ) KJare yaicuaa co quirãi opaete uyeyapo vae rupi Tumpa yanemborɨ oĩ icavi vaerã yandeve, yande yaau Tumpa ramo. Echa'ã Tumpa jei vae rupi yandeparavo. ~uTumpa uicuaa opaete vae ipɨa pe oĩ vae, jare uicuaa vi Espíritu Santo ipɨayemɨngueta. Echa'ã Espíritu Santo uyerure Tumpa pe yanderé Tumpa jei vae rupi. Yande co jae uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Opaete mbaembae ñamɨamɨrita  Jae ramiño vi Espíritu Santo yanemborɨ, ñanepɨrãta'ã ramo. Yayerureta tẽi co Tumpa pe mbae re. Ẽrei yaicuaa'ã mbae re yayerure vaerã chupe. Amo pe yaicuaa'ã mbae yae vaerã. Ẽrei jeseve Espíritu Santo etei uyerure Tumpa pe yanderé. dAẼrei ñaãro ñaĩ mbae ndeiño ñanoi vae. Jáeramo ñaãro ñaĩ yandepɨaguasu reve. PEcha'ã yayembɨasaca yave, yambɨpɨ ñaãro yayerovia reve. Ẽrei Tumpa uepɨ yanderete yave, ndarau ma ñaãro tẽi. Echa'ã ime yave quía mbae uãro vae, jocua güɨnoi ma yave, uãro'ã ma. CJae ramiño vi yande yaiporara ñaĩ yandepɨa pe, yepe tẽi ñanoi ma Espíritu Santo - echa'ã Espíritu Santo rani Tumpa umee yandeve. Echa'ã ñaãro ñaĩ Tumpa uicuaaca vaerã opaete pe yande co jae Tumpa taɨ reta. Cua uyeyapo yave, Tumpa uipepɨcata yanderete añave ñanoi vae, yanderete ipɨau vaerã. /Echa'ã yaicuaa co quirãi iyɨpɨ güive jare jecuae añave opaete Tumpa uyapo vae uiporara oĩ penti cuña imembɨ oata vae uiporara oĩ rami. 4aEcha'ã Tumpa uepɨta taɨ reta opaete mbae icavi mbae vae güi, umbutuichaca reta yave. Jae ramiño vi Tumpa uepɨta uyapo vae etei, agüɨye vaerã jecuaeño icumegua. pYTumpa uyapo opaete mbaembae icavi ete. Ẽrei opaete uyapo vae icumegua ma, yepe tẽi mbaembae etei uyapo'ã mbae icumegua vaerã. Echa'ã Tumpa umaeño icumegua vaerã Adán iyoa ramo. Ẽrei ndarau jecuaeño mbaembae icumegua. mSEcha'ã opaete Tumpa uyapo vae uãro oĩ iquɨrẽɨ ete reve Tumpa umbutuichaca vaerã taɨ reta. ,QAñave yaiporara ñaĩ. Ẽrei arovia cua yaiporara ñaĩ vae mbae'ã co. Echa'ã icavi eteta co yandeve jocua ndeiño uyecuaa vae Tumpa umeeta yandeve vae. g~GJare yande co jae Tumpa taɨ reta ramo, ñanoita vi yanembaerã Tumpa umeeta yandeve vae. Ñanoita co yanembaerã Cristo ndive. Echa'ã yaiporara ñaĩ Cristo uiporara rami. Jáeramo Tumpa yanembutuichacata Cristo ndive. S}Jare Espíritu Santo etei uicuaaca yandeve yande co jae Tumpa taɨ reta. W|'Echa'ã Tumpa umee peve iEspíritu piyeyapo vaerã Tumpa taɨ retarã. Peapo'ã co uyeyocui vae uquɨye ipatrón güi vae reta rami. Jáeramo Espíritu Santo yanemborɨ yandepuere vaerã yae: “CheRu.” b{=Echa'ã opaete Espíritu Santo jei vae re yugüɨreco vae reta Tumpa taɨ reta co. 3z_ Echa'ã ime yave quía jei vae reño ico vae, umanota co. Ẽrei Espíritu imbaepuere rupi pepuere peeya piyugüi perete uipota vae. Jare jucuarãi yave, picoñotai co. \y1 Jáeramo, cherɨvɨ reta, yandepuere'ã ma yayapo yanderete pe yayapose vae. x' Tumpa umbɨjecove ye Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jare Tumpa iEspíritu ico pepɨa pe. Jáeramo Tumpa umbɨjecove catuta co perete umanota vae iEspíritu ico pepɨa pe vae rupi. Echa'ã umbɨjecove ye Cristo Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. ,wQ Ẽrei Cristo ico pepɨa pe. Jáeramo Espíritu Santo umee peve tecove opa mbae vae, yepe tẽi perete umanota co mbaeyoa jeco pegua. Echa'ã Tumpa pembujupi ma. Gv Ẽrei pe reta pico'ã ma pipota vae reño. Pico Espíritu Santo jei vae re. Echa'ã Tumpa iEspíritu ico pepɨa pe. Echa'ã Cristo iEspíritu mbaetɨ güɨnoi vae Cristo imbae'ã co. euCJáeramo jei vae reño yugüɨreco vae reta ipuere'ã uyapo Tumpa uipota uyapo vaerã vae. =tsEcha'ã mbaembae jete uipota vae reño ipɨa pe uyemɨngueta vae reta oyovaicho Tumpa ndive. Echa'ã ñatẽɨ reta uyapo Tumpa iporoyocui. Ipuere'ã etei uyapo Tumpa iporoyocui. z(D~}||{{yy3xawwtvutss8rqppodnnm lkkiiNhgyff(e?dcc5bb#aa`__^]]]\\D[iZZJYY%X%WW'VUU TzSS1RQPPOxNNXMCLKJJoIHH=GKFyENDJCBB==U<<1;::|998v77#6 5i4|3321|1 0J//,.,,++j**()\(NvOpaete che ndive ñugüɨnoi vae jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Tumpa ndiveño toĩ opaete upurugüɨrovia vae reta. Echa'ã jae reta orerau ete. Tumpa tumee opaete peve ipɨacavi. Amén.H vJare upurugüɨrovia vae reta tuyemboe jecuaeño uyapo vaerã icavi vae, ipuere vaerã omborɨ mbae uata chupe vae reta. Echa'ã jucuarãi uyapo reta yave, uyeyocui co Tumpa pe. Saludo reta v Emborɨ opaete ndepuere rupi Zenas mboroyocui uicuaa catu vae jare Apolos, yugüɨraa cavi vaerã, agüɨye vaerã mbae uata chupe reta. 'Gv Amondo yave ndepɨ Artemas ani Tíquico, iñemɨatangãtu ndeyu vaerã chepɨ Nicópolis pe. Echa'ã chequɨrẽɨ apɨta joco pe roɨ iara uasa regua. v Echa'ã ndicuaa jocua nunga ipuere'ã co ipɨa pe uyemɨngueta cavi. Jae iyoa, jare jae etei uicuaa iyoa co. Mboroyocui reta w gv Ime yave quía uipota umbɨyao amocue upurugüɨrovia vae reta ĩru upurugüɨrovia vae reta güi vae, ere chupe penti ani mocui vese agüɨye vaerã uyapo jucuarãi. Ẽrei uipota'ã yave ueya jeco, agüɨye iñemɨĩru jae ndive. 8 iv Ẽrei agüɨye iyeaca iyaracuaa mbae vae reta rami. Agüɨye vi iyapɨsaca mbae itenondegua reta pe uyeyapo vae reguaño umɨerãcua vae reta re. Agüɨye iyeaca mbaembae mboroyocui regua re. Echa'ã jucuarãi uyapo vae reta uyapo'ã co mbae icavi vae. Mbae'ã co uipota jei jae reta imiari jese vae. | qvCua co ñee yandepuere yarovia catu vae. Jare aipota jecuaeño tanta ndeporoyocui vaerã cua mbaembae re, Tumpa re güɨrovia vae reta uñemɨatangãtu uyapo vaerã icavi vae. Echa'ã jucuarãi uyapo reta yave, icavita co opaete vae pe.  %vJucuarãi Tumpa uyapo ñanoi vaerã tecove opa mbae vae, jare jocua ñaãro ñaĩ yayerovia reve. Echa'ã Tumpa yanembujupi ipɨacavi rupi. yvEcha'ã Tumpa umee yandeve Espíritu Santo opaete imbaepuere reve Jesucristo rupi. Jesucristo co jae yanembɨasa vae. ;ovTumpa yanembɨasa yandeparareco ramo, jupi vae yayapo ramo'ã. Jae yandeyoe yanembaeyoa güi, ñanoi vaerã tecove ipɨau vae. Espíritu Santo rupi ñanoi ma tecove ipɨau vae. pYvẼrei Tumpa uicuaaca yandeve quirãi jae ipɨacavi yandeve jare yanderau co. Jae co yanembɨasa vae. +vTenonde yave yande vi yandearacuaa'ã. Yayapo'ãse Tumpa jei vae. Yayembɨtavɨse. Yaicose yaipota vae reño yayembɨyerovia vaerã. Jecuaeño yayapose icavi mbae vae jare yaipotase ĩru vae reta imbaembae. Ĩru vae reta ñanemɨtarẽɨse jare ñañemɨtarẽɨse. wvAgüɨye tei icavi mbae vae ipotave vae cotɨ. Agüɨye tijovaichopota. Tipɨaguasu. Tuñemɨmichi opaete vae ndive. ! =vEmɨmandúa uyapɨsaca nderé vae reta uyapo vaerã mburuvicha reta jare mbaepuere güɨnoi vae reta jei vae, jare uyapo vaerã ipotave mbae icavi vae. 8ivCua mbaembae re eporomboe. Epurumbɨaracuaa jare embɨeta icavi mbae vae uyapo vae pe. Jecuaeño iporu mbaepuere Tumpa umee ndeve vae. Agüɨye quía tanererɨ̃ro.iKvEcha'ã jae uñemee umano vaerã yanderé, jae yanderepɨ vaerã opaete icavi mbae vae güi, jare oyoe vaerã yandepɨa yanembaeyoa reta güi, yande yayeyapo vaerã imbae retarã, yande yaipota ete vaerã yayapo icavi vae. 7v Jare jecuaeño ñaãro yayerovia reve Cristo Jesús ou ye uyecuaa vaerã jembipe reve. Jae co Tumpa etei uyembɨadoraca vae. Jae co yanembɨasa vae. v Tumpa ipɨacavi rupi yayemboe ma quirãi icavi co yaeya vaerã mbaeyoa reta jare mbaembae upurugüɨrovia mbae vae reta uipota ete vae, jare ñañemoa vaerã, jare yayapo vaerã jupi vae, jare yayeyocui vaerã Tumpa pe. Jucuarãi yaico cua ɨvɨ pe ñaĩ rambueve. vev Echa'ã Tumpa ipɨacavi rupi yayembɨasaca co, jare Tumpa uicuaaca opaete vae pe jae ipɨacavi vae co. V~%v Agüɨye timonda. Tuechaca ipatrón pe ipuere vaerã güɨrovia catu. Echa'ã jucuarãi yave, ipatrón uicuaata icavi ete co moromboe Tumpa regua jembiocui uyemboe jese vae. Tumpa co jae yanembɨasa vae. }-v Iyocui uyeyocui vae reta uyapo vaerã ipatrón jei vae jare umbɨyerovia vaerã ipatrón opaete mbae re. Agüɨye iñee tomoẽ güɨrave. 9|kvIporu ñee reta icavi vae, agüɨye vaerã quía nembɨjeco nde ndere vae re, jare oyovaicho nde ndive vae imara vaerã, ipuere'ã etei jei mbae icavi mbae vae ndecotɨ ramo. '{GvJecuaeño nde rani iyapo icavi vae, ĩru vae reta uicuaa vaerã quirãi icavi co jae reta vi yugüɨreco vaerã. Eporomboe añete vae re Tumpa ndipɨu reve. OzvJae ramiño vi iyocui cuimbae taɨrusu vae reta uñemoa vaerã. yvjare uñemoa vaerã, jare agüɨye vaerã uyapo mbae pɨchɨ̃i vae, jare uparavɨquɨ cavi vaerã jenta pe, jare uyapo vaerã icavi vae, jare uyapo vaerã ime jei vae. Echa'ã jucuarãi uyapo reta yave, ĩru vae reta ndarau jei icavi mbae vae Tumpa iñee cotɨ. KxvTomboe cuña taɨrusu vae reta uau vaerã ime jare imembɨ reta, &wEvJae ramiño vi cuña ucuacuaa vae reta tuyugüɨreco cavi uyeyocui vaerã Tumpa pe. Agüɨye tiyapu ĩru vae re. Agüɨye ticause. Toporomboe icavi vae re. wvgvNdechi reta tuñemoa jare tuyepɨuca ĩru vae reta pe. Tipɨrãta ipurugüɨrovia re. Tupuruau. Tipɨaguasu. Ru vẼrei nde emɨmbeu ĩru vae reta pe mbaembae moromboe añete vae pegua. at =vJae reta jei tẽi uicuaa Tumpa. Ẽrei mbae uyapo vae uicuaaca ĩru vae reta pe uicuaa'ã co Tumpa. Echa'ã jae reta uyapo mbaembae pɨchɨ̃i ete vae. Uyapo'ã reta Tumpa jei vae. Uyapo'ã etei mbae icavi vae. s  vIpɨayemɨngueta iquɨa mbae vae pe opaete mbaembae iquɨa mbae co. Ẽrei upurugüɨrovia mbae vae ipɨayemɨngueta iquɨa vae pe opaete mbaembae iquɨa co. Echa'ã ipɨayemɨngueta iquɨa co, jare ipɨatɨtɨ'ã etei mbae icavi mbae vae uyapo yave. r %vAgüɨye tuyapɨsaca judío reta aracae vae indaye reta re. Agüɨye vi tuyapɨsaca uyerova ma añete vae güi vae reta iporoyocui reta re. q v Cua jei jese reta vae añete co. Jáeramo tanta rupi embɨeta chupe reta, uñemɨmɨrãta reta vaerã ipurugüɨrovia re. +p Qv Penti oporomboe vae Creta pegua jei jentaɨgua reta re cuarãi: “Creta pegua reta jecuaeño iyapu, jovaichopota, iyaquɨ jare icaru ete.” Jucuarãi jei. Mo v Icavi co ñamɨquĩi vaerã jocua nunga. Echa'ã jae reta oporomboe agüɨyeta tẽi oporomboe jese vae re umɨngana vaerã corepoti iyupeguarã. Jare iporomboe rupi ombopa jeta tenta pegua reta. n 5v Ime jeta ĩru vae ipurumbɨaracuaa re uipota'ã uyapɨsaca vae reta. Jeta ete judío reta jocua nunga. Jae reta imiariño jare upurumbɨtavɨ. `m ;v Tuñemɨatangãtu ñee yandepuere yarovia catu vae re. Echa'ã jese uyemboe. Jucuarãi yave, ipuereta upurumbɨaracuaa moromboe añete vae rupi, jare ipuereta vi uicuaaca oyovaicho jae ndive vae reta pe uyavɨ vae. l vẼrei tiquɨrẽɨ tumɨngaru opou ipɨ vae reta. Icavi vaeño tuyapo. Tuñemoa. Tuyapo jupi vae. Tuyeyocui cavi Tumpa pe. k {vUpurugüɨrovia vae reta itenondegua uyeyocui Tumpa pe. Jáeramo tuico cavi, agüɨye vaerã quía umbɨjeco mbae re. Agüɨye tuyembɨcate. Agüɨye tipɨarai. Agüɨye ticause. Agüɨye tijovaichopota. Agüɨye tuipota ete corepoti iyupeguarã. 'j IvUpurugüɨrovia vae reta itenondegua tuico cavi, agüɨye vaerã quía umbɨjeco mbae re. Tugüɨreco pentiño cuña. Isambiaɨ reta tupurugüɨrovia, jare agüɨye tuyapo icavi mbae vae, jare jecuaeño tuyapo tu jare ichɨ jei vae. Echa'ã jucuarãi yave, ndarau quía umbɨjeco reta. Ni vChe ndueya Creta pe nde ndiyapɨcatu vaerã opaete uata uyeyapɨcatu vaerã vae, jare niñono vaerã upurugüɨrovia vae reta itenondegua retarã tenta guasu-raɨ-raɨ rupi che ndoyocui rami. nh WvAicuatía cua tupapire ndeve, Tito. Nde co jae cheraɨ añetete vae yandepurugüɨrovia re. YandeRu Tumpa jare yandeYa Cristo Jesús yanembɨasa vae tumee ndeve ipɨacavi, ipuruparareco jare ipɨacatu. Tito iparavɨquɨ Creta pe &g GvẼrei uicuaaca iñee jae uipota ma yave che amɨmbeu vae rupi. Echa'ã Tumpa co jae yanembɨasa vae, jare umee cheve iñee amɨmbeu vaerã iporoyocui rupi. 1f ]vjare uãro vaerã uyerovia reve tecove opa mbae vae. Echa'ã Tumpa ipuere'ã etei iyapu, jare jae jei ndei ɨvɨ uyeyapo mbove umee vaerã yandeve tecove opa mbae vae. Oe vChe co jae Pablo. Ayeyocui Tumpa pe. Echa'ã che co jae Jesucristo jemimondo. Jae chemondo Tumpa uiparavo vae reta pe güɨrovia vaerã jese, jare uicuaa vaerã añete vae, uyeyocui vaerã Tumpa pe, vdeTumpaño co jae iyaracuaa catu vae. Tumpa tuyembɨadoraca Jesucristo rupi jaeño mai pegua. Amén.Xc)Jáeramo añave uyecuaa. Jare Tumpa icoño mai vae oyocui uyecuaa vaerã opaete ɨvɨ pegua reta pe Tumpa iñee umɨmbeu vae reta uicuatía vae rupi, opaete vae güɨrovia vaerã Tumpa jei chupe reta rami. b1Jare añave yambɨadora Tumpa. Echa'ã jae ipuere pemɨmɨrãta. Cuarãi amɨmbeu ma peve, ñee icavi vae Jesucristo regua amɨmbeu peve yave. Echa'ã jae umee cheve etei amɨmbeu vaerã. Cua ñee icavi vae uyecuaa'ã etei ɨvɨ uyeyapo güive. Jaeramo Tumpa uicuaaca. \a1YandeYa Jesucristo tumee opaete peve ipɨacavi. Amén. Tumpa tuyembɨadoraca `Gayo vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Che aico jae jenta pe, jare opaete upurugüɨrovia vae reta vi uyembatɨ cua pe. Erasto vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. Jae uñuvatu tenta guasu pegua reta icorepoti. Yanderɨvɨ Cuarto vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ. ~_uTercio uicuatía oĩ cua tupapire cheve peguarã. Jae vi jei peve Tumpa ndiveño peĩ yandeYa re perovia ramo. ^/Timoteo uparavɨquɨ oĩ che ndive. Jae jare Lucio, Jasón jare Sosípater - jae reta co cherentaɨgua reta - jei peve Tumpa ndiveño peĩ. ]#Tumpa jecuaeño umee yandeve ipɨacatu. Jae pemborɨta, ɨmambae pemɨamɨri ete vaerã Satanás. YandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi. D\Opaete vae uicuaa quirãi pe reta perovia yandeYa re. Jáeramo ayerovia peré. Jare aipota jecuaeño pequɨrẽɨ vaerã piyapo icavi vae. Agüɨye petavɨ piyapo vaerã icavi mbae vae. P[Echa'ã jae reta uyeyocui'ã yandeYa Jesucristo pe. Jaeño uparavɨquɨ reta iyupeguarã. Jae reta uiporu ñee icavi vae echa. Ẽrei jucuarãi umbɨtavɨ yemboe añete vae uicuaa cavi'ã vae reta. qZ[Añave che pumɨñera, cherɨvɨ reta, piñemoa ngatu vaerã yembɨyao uyapo vae reta güi. Echa'ã jae reta umbɨavai Tumpa iparavɨquɨ. Jae reta iporomboe uyuavɨ piyemboe jese vae güi. Agüɨye piyembatɨ jae reta ndive. YPiyembɨsaluda yave, piñecuãva piyerau reve. Opaete upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae jei peve Tumpa ndiveño peĩ. ,XQJae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Filólogo, Julia, Nereo, Nereo jindɨ, Olimpas jare opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae uyembatɨ jae reta ndive vae reta. W#Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Asíncrito, Flegonte, Hermas, Patrobas, Hermes jare opaete cherɨvɨ uyembatɨ jae reta ndive vae reta. V Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Rufo jare ichɨ. Rufo uyeyocui cavi yandeYa pe. Jare ichɨ uyandareco cavi cheré chesɨ rami. PU Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Trifena jare Trifosa. Jae reta uparavɨquɨ ñugüɨnoi yandeYa pe. Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ yanderindɨ Pérsida. Jae vi uparavɨquɨ tanta yandeYa pe. T7 Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Herodión. Jae co cherentaɨgua. Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Narciso jenta pegua upurugüɨrovia vae reta. "S= Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Apeles. Uyecuaa co quirãi uyeyocui cavi Cristo pe. Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Aristóbulo jenta pegua reta. R! Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Urbano. Jae oremborɨ Cristo iparavɨquɨ pe. Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ yanderɨvɨ Estaquis. cQ?Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Amplias. Jae güɨrovia yandeYa re jare che aau. |PqJae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ Andrónico jare Junias. Jae reta co cherentaɨgua reta, jare yugüɨrecose peresorɨru pe che ndive. Temimondo reta uyemɨngueta cavi ete jese reta. Jae reta güɨrovia Cristo re ndei che arovia jese mbove. XO)Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ María. Jae uparavɨquɨ tanta pepɨte pe. FNJae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ opaete Priscila jare Aquila jenta pe uyembatɨ vae reta. Jae ramiño vi Tumpa ndiveño toĩ yanderɨvɨ Epeneto. Jae rani güɨrovia Cristo re Acaya pe. -MSJae reta umano seri cherepɨ vaerã. Jáeramo amee yasurupai chupe reta. Jae ramiño vi opaete judío mbae vae uyembatɨmbatɨ vae reta umee yasurupai chupe reta. kLOTumpa ndiveño toĩ Priscila jare Aquila. Jae reta chemborɨ Cristo Jesús iparavɨquɨ pe. WK'Pembɨresive cavi yandeYa jee pe. Echa'ã icavi co uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jucuarãi uyapo vaerã uyupe. Jare pemborɨ, mbae uata chupe yave. Echa'ã jae omborɨ jeta vae, jare chemborɨ vi. gJ IAmondota pepɨ yanderindɨ Febe. Jae uyeyocui ĩru upurugüɨrovia vae Cencrea pegua reta pe. UI#!Tumpa toĩ opaete pe ndive. Echa'ã jae umee yandeve mbɨacatu. Amén.vHe Jae ramiño vi piyerure aa vaerã pepɨ ayerovia reve Tumpa jei vae rupi, jare aputuu vaerã pe reta ndive. ZG-Piyerure Tumpa pe jae cherepɨ vaerã upurugüɨrovia mbae vae Judea pegua reta güi. Piyerure vi Jerusalén pegua Tumpa peguarã uñeñono tee vae reta uyerovia vaerã cua corepoti araata chupe reta vae re. %FCPe reta perovia yandeYa Jesucristo re, jare Espíritu Santo pemboe piyerau vaerã. Jáeramo che pumɨñera, cherɨvɨ reta, piyerure Tumpa pe cheré. xEiJare aicuaa che aa pepɨ yave, amɨmbeu cavita peve ñee icavi vae Cristo regua. Jáeramo piyerovia eteta co. DJáeramo araata rani chupe reta cua corepoti. Jayave cua mbaravɨquɨ opa ma yave, aata pepɨ, jare joco güi aata España cotɨ. CyAñete co, jae reta uvãe icavi cua uyapo vaerã. Jare ipía co judío reta pe. Echa'ã judío reta rani umɨmbeu judío mbae vae reta pe Tumpa iñee. Jáeramo icavi co judío mbae vae reta omborɨ vaerã judío reta mbaembae cua ɨvɨ pegua pe. B7Echa'ã Macedonia jare Acaya pegua reta jei icavi co omondo vaerã corepoti Jerusalén pegua uñeñono tee Tumpa peguarã vae iparavete vae reta pe. hAIẼrei aata rani Jerusalén pe araa vaerã corepoti uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe. 0@YJáeramo España pe aa yave, aipota aa apou pepɨ, ayerovia vaerã pe ndive mbovɨ ara pegua. Jayave joco güi aramoi pepuereta chemborɨ aa ye vaerã España cotɨ. [?/Jeta año ma aipota ete aa apou pepɨ, jare añave opa ma cheparavɨquɨ cua pe. P>Jare cua jeco pegua ayembɨavai ete, yepe tẽi aipota aa pepɨ. = Jare jucuarãi uyeyapo Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae. Echa'ã uyecuatía oĩ cuarãi:“Ndeiño quía umɨmbeu Cristo chupe vae reta uyanduta co.Ndeiño uyandu vae reta uicuaata co.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Pablo iquɨrẽɨ oo Roma pe '<GJare cuarãi aipota ayapo. Aipota ete amɨmbeu ñee icavi vae uyandu'ã etei Cristo regua vae pe, agüɨye vaerã aparavɨquɨ ĩru vae uparavɨquɨ vae pe. e;CJare Espíritu Santo umee cheve mbaepuere ayapo vaerã mɨacañɨ reta, judío mbae vae reta ipɨacañɨ vaerã. Jare che ambapɨ opaete que rupi Jerusalén güi Ilírico pe amɨmbeu vaerã ñee icavi vae Cristo regua. ,:QChemiarita Cristo uyapo che rupi vae reño. Jae uparavɨquɨ judío mbae vae reta ipɨa pe che amɨmbeu vae jare ayapo vae rupi, jae reta upurugüɨrovia vaerã. 93Jáeramo chepuere chemiari cavi cheparavɨquɨ re. Ẽrei jucuarãi ambɨadora Cristo Jesús. Echa'ã mbaravɨquɨ co jae Tumpa iparavɨquɨ. %8CEcha'ã Tumpa cheparavo ayeyocui vaerã Jesucristo pe judío mbae vae reta ipɨte pe. Jáeramo amɨmbeu chupe reta ñee icavi vae Tumpa regua. Jare judío mbae vae reta güɨrovia yave, Tumpa uyerovia co. Echa'ã Espíritu Santo oñono tee jocua judío mbae vae reta Tumpa peguarã. (7IẼrei aicuatía ma peve, cherɨvɨ reta, aquɨye mbae reve amocue mbaembae re, pumɨmandúa jese vaerã. Cuarãi ayapo, Tumpa ipɨacavi umee cheve vae rupi. 65Che etei vi aicuaa catu, cherɨvɨ reta, quirãi pe reta pepɨacavi ete co. Picuaa catu jeta mbaembae regua. Jáeramo pepuere piyembɨaracuaa. 5 Tumpa uparavɨquɨ yandepɨa pe ñaãro vaerã yayerovia reve. Jecuaeño tuparavɨquɨ pepɨa pe, pembɨyerovia ete vaerã jare pembɨpɨacatu vaerã pepurugüɨrovia rupi. Jucuarãi yave, peãrota co piyerovia ete reve Espíritu Santo imbaepuere rupi. H4  Jare aracae Isaías jei cuarãi:“Outa co Isaí iñemoñaa.Jae uyeyapota judío mbae vae reta juvicha guasurã.Judío mbae vae reta güɨroviata jese.” Jucuarãi jei. 53c Jare David jei vi cuarãi:“Judío mbae vae opaete ɨvɨ pegua reta tumbɨadora yandeYa,
tuyemɨngueta imbaepuere re, opaete ɨvɨ pegua reta.” Jucuarãi jei. 2} Jare aracae Moisés vi jei cuarãi:“Judío mbae vae reta tuyerovia Tumpa imbae vae reta ndive.” Jucuarãi jei. 1 Jare Cristo ou judío mbae vae reta vi umbɨadora vaerã Tumpa, jae uiparareco reta ramo. Echa'ã aracae David jei Tumpa pe cuarãi:“Jáeramo che numbɨadorata judío mbae vae reta ipɨte pe.Che numbɨadorata canta pe.” Jucuarãi jei. Z0-Echa'ã che jae peve cua: Cristo ou uyeyocui vaerã judío reta pe, uicuaaca vaerã chupe reta Tumpa iñee añete vae. Echa'ã jae ou uicuaaca vaerã judío reta pe Tumpa uyapota itenondegua reta pe jei vae. q/[Jáeramo pemae cavi piyee, Cristo umae cavi yanderé rami, ĩru vae reta umbɨadora vaerã Tumpa. ,.QPepɨa pe piyemɨngueta jare piyemɨngueta penti ramiño, pembɨadora vaerã Tumpa. Jae co yandeYa Jesucristo Tu. Umɨmbeu ñee icavi vae judío mbae vae reta pe )-KTumpa co jae mbɨaguasu jare mbɨacatu umee peve vae. Tumpa tuparavɨquɨ pepɨa pe, pico cavi vaerã penti ramiño. Echa'ã cua co jae Cristo Jesús jei vae. ],3Opaete tenonde yave Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae uyecuatía co yande yayemboe vaerã. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ vae ipuere umee yandeve mbɨaguasu jare mbɨacatu, ñaãro vaerã yayerovia reve. |+qEcha'ã Cristo etei uyapo'ã jae uipota uyapo vaeño. Jae uyapo Tumpa jei vae. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Jei icavi mbae vae ndeve vae jei vi icavi mbae vae checotɨ” —jei Cristo Tumpa pe. Jucuarãi uyecuatía oĩ. *Penti penti yaico yambɨyerovia vaerã ĩru vae, jucuarãi yandepuere yave yayapo icavi vae chupe, ipɨrãta vaerã ipurugüɨrovia re. B) Ime amocue yande ñanepɨrãta yandepurugüɨrovia re vae. Jáeramo icavi co yamborɨ vaerã uicuaa cavi'ã mburugüɨrovia regua vae reta. Agüɨye yayapo yande yaipota yayapo vaeño. l(QẼrei ipɨa pe uyemɨngueta jupi'ã jou vaerã mbae nunga tembíu vae, uyembɨjeco jocua tembíu jou yave. Echa'ã güɨrovia'ã jupi jou vaerã. Echa'ã mbae yayapo yave, yarovia'ã yave jupi yayapo vaerã, yandeyoa co.;'oAñete co, amocue upurugüɨrovia vae reta güɨrovia ipuere jou opaete mbaembae. Tumpaño tuicuaa jesegua. Jae reta jou yave uicuaa Tumpa uipota jou vaerã vae, uyeroviata co. d&AAgüɨye yau soo jare vino, jare agüɨye yayapo ĩru mbaembae, yambɨavai yave ĩru upurugüɨrovia vae jocua nunga mbaembae jeco pegua. Echa'ã aramoi ĩru upurugüɨrovia vae iyoata ani ipɨtuta ipurugüɨrovia re. [%/Agüɨye yarucumegua Tumpa iparavɨquɨ mbae yau vae jeco pegua. Añete co, yandepuere yau opaete mbaembae. Ẽrei ĩru vae reta iyoa yave mbae nunga tembíu yau ramo, icavi'ã yau vaerã jocua nunga tembíu. |$qJáeramo jecuaeño yaico cavi, yandepɨacatu vaerã uyupii, jare jecuaeño yaipota ñañemɨmɨrãta vaerã. k#OUyeyocui Cristo pe cuarãi vae umbɨyerovia co Tumpa, jare ĩru vae reta uyemɨngueta cavi jese. N"Echa'ã Tumpa yandeocui ramo, agüɨye yayemɨpɨa'ã mbae yau vae re. Yayapo jupi vae, jare yaico mbɨacatu reve uyupii, jare yayerovia. Echa'ã Espíritu Santo yanemborɨ, cuarãi yaico vaerã. !Jáeramo agüɨye tou jocua nunga tembíu, yepe tẽi uicuaa ipuere co jou. Echa'ã jou yave, ĩru vae reta jeita uyapo icavi mbae vae. 4 aẼrei penti upurugüɨrovia vae umbɨpɨatɨtɨ yave ĩru upurugüɨrovia vae jou vae jeco pegua, ico'ã co upuruau reve. Agüɨye tou jocua nunga tembíu. Echa'ã jou yave, aramoi ombopiacata ĩru upurugüɨrovia vae jou vae jeco pegua. Echa'ã Cristo umano vi jocua ĩru upurugüɨrovia vae re. _7Che aicuaa yandepuere co yau opaete mbaembae. Echa'ã yandeYa Jesús uicuaaca cheve cua regua. Ẽrei ime yave quía ipɨa pe uyemɨngueta jupi'ã jou vaerã mbae nunga tembíu vae, ndarau icavi chupe jou vaerã. - Jáeramo agüɨye ma ñaniñera. Ñañemoa ngatu quirãi yaico cavi vaerã, agüɨye vaerã ĩru upurugüɨrovia vae iyoa yandereco pegua. I  Jáeramo penti penti yamɨmbeuta Tumpa pe yayapocue vae regua. H  Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi:“Añetete co” —jei Tumpa—. “Opaete vae uyeatɨcata cherovai,
jare opaete vae chembɨadorata co.” Jucuarãi uyecuatía oĩ.  Penti upurugüɨrovia vae agüɨyeta tẽi iñera ĩru upurugüɨrovia vae re. Jae ramiño vi penti upurugüɨrovia vae agüɨyeta tẽi güɨrɨ̃ro ĩru upurugüɨrovia vae. Echa'ã opaete yande yayemboɨta Tumpa jovai, jae uãa vaerã yandeparavɨquɨ.  Echa'ã cuarã Cristo umano jare icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi, uyeyapo vaerã umanocue vae reta jare icove vae reta iYarã. 8iEcha'ã yaico rambueve, yayeyocui yandeYa pe. Jare ñamanota, yandeYa uipota ñamano vaerã ramo. Jáeramo yaico rambueve jare ñamano yave, yande co jae yandeYa imbae reta. 2v}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i0i$ii ihhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg]gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`*```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE?E3E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?6?*???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////}/q/e/Z/N/B/6/*///............v.l.a.V.K.@.5.*... -------------z-o-d-Y-N-C-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+_+T+I+>+3+(+++************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'%'' '&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  ymaUI=1% }qeYMB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! ymaUI>2&~rfZNB6*v  '&  &%  %$  $"  ##  "!  !                                                                   6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !        ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c   b 8a 7` 6_ 5^ 4] 3\ 2[ 1Z 0Y /X .W -V ,U +T *S )R (Q 'P &O %N $M #L "K !J  I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7  6  5  4  3  2 1 0 / . - + ,  * 2) 1( 0' /& .% -$ ,# +" *! ) ( ' & % $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                          ~  }  | { z y x w v u  t &s %r $q #p "o !n  m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [  Z  Y  X  W  V U T S R Q P N  O 4M 3L 2K 1J 0I /H .G -F ,E +D *C )B (A '@ &? %> $= #< "; !:  9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( '  &  %  $  #  " !          P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                                ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o   n  ,m  +l  *k  )j  (i  'h  &g  %f  $e  #d  "c  !b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C   B  !A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "   !  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  & % $ # " !                                        % $ # " !                   ~ }  |  {  z  y  x w v u t s r q  p 8o 7n 6l 5m 4k 3j 2i 1h 0g /f .e -d ,c +b *a )` (_ '^ &] %\ $[ #Z "Y !X  W V U T S R Q P O N M L K J I H G F E  D  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8 +7 *6 )5 (4 '3 &2 %1 $0 #/ ". !-  , + * ) ( ' & % $ # " !                           ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                          ~  }  |  {  z  y  x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d Bc Ab @a ?` >_ =^ <] ;\ :[ 9Z 8Y 7X 6W 5V 4U 3T 2S 1R 0Q /P .O -N ,M +L *K )J (I 'H &G %F $E #D "C !B  A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 /  .  -  ,  +  * ) ( ' & % $ #  " K! J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                              ~ } | { z y x w  v 'u &t %s $r #q "p !o  n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \  [  Z  Y  X  W V U T S R Q P  O .N -M ,L +K *J )I (H 'G &F %E $D #C "B !A  @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / .  -  ,  +  *  ) ( ' & % $ # "  ! . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                             ~  } | { z y x w v  u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y 'X &W %V $U #T "S !R  Q P O N M L K J I H G F E D C B A @ ?  >  =  <  ;  : 9 8 7 6 5 4 3  2 $1 #0 "/ !.  - , + * ) ( ' & % $ # " !                           :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '  &  %~  $}  #|  "{  !z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [   Z  &Y  %X  $W  #V  "U  !T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5   4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                         " !                                        0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                       ~ } | { z  y x w v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V   U   T   S   R   Q  P  O  N  M  L  K  J  I -l|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzKz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhf3f(fffeeeeeeeeeeeeexemebeWeLeAe6e+e ee ddddddddddddd{dpdedZdOdDd9d-d!dd ccccccccccccycmcacUcIc=c1c%cccbbbbbbbbbbb~brbfbZbNbBb6b*bbbaaaaaaaaaaaavaja_aSaGa;a/a#aa ````````````{`o`c`W`K`?`3`'```____________s_g_[_O_C_7_+___^^^^^^^^^^^^x^l^`^T^H^<^0^$^^ ^]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\u\i\]\Q\E\9\-\!\\ [[[[[[[[[[[[y[m[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHS>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >============v=k=`=U=J=?=4=)===<<<<<<<<<<<<121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************u*i*^*R*F*:*.*"** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)3)')))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%u%i%]%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########~#r#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g [ O C 7 +   xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?4(th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5*vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, xl                                                                                                ~ }  | #{ "z !y  x w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ; (: '9 &8 %7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ )] (\ '[ &Z %Y $X #W "V !U  T S R Q P O N M L K J I H G F E D C B  A  @  ?  >  = < ; : 9 8 7 6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !           4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                 ~  +}  *|  ){  (z  'y  &x  %w  $v  #u  "t  !s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - ,  + <* ;) :( 9' 8& 7% 6$ 5# 4" 3! 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                               ~ } | { z y x  w /v .u -t ,s +r *q )p (o 'n &m %l $k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  Q  R  P O N M L K J I  H  G  F  E  D  B  C  A  @  ?  >  =  <  ;   :   9   8   7   6  5  4  3  2  1  0  /  .                                                              ~ } | { z  y *x )w (v 'u &t %s $r #q "p !o  n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \  [  Z  Y  X  W V U T S R Q P  O (N 'M &L %K $J #I "H !G  F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4  3  2  1  0  / . - , + * ) (  ' & % $ # " !                           !                                                                                                           &  %  $  #  "  !                                                                 2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "~  !}  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ]  9\  8[  7Z  6Y  5X  4W  3V  2U  1T  0S  /R  .Q  -P  ,O  +N  *M  )L  (K  'J  &I  %H  $G  #F  "E  !D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %   $  *#  )"  (!  '  &  %  $  #  "  !                                                                  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !     ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b   a G ` F _ E ^ D ] C \ B [ A Z @ Y ? X > W = V < U ; T : S 9 R 8 Q 7 P 6 O 5 N 4 M 3 L 2 K 1 J 0 I / H . G - F , E + D * C ) B ( A ' @ & ? % > $ = # < " ; ! :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !               /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  # " !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                      ~  }  |  {  z  y   x  3 w  2 v  1 u  0 t  / s  . r  - q  , o  + p  * n  ) m  ( l  ' k  & j  % i  $ h  # g  " f  ! e   d   c   b   a   `   ^   _   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   J   K   I   H   G   F   E 5H 4G 3F 2E 1D 0C /B .A -@ ,? +> *= )< (; ': &9 %8 $7 #6 "5 !4  3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                    8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                  ~ } |  {  z  y  x  w v u t s r q p  o /n .m -l ,k +j *i )h (g 'f &e %d $c #b "a !`  _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M  L  K  J  I  H G F E D C B A  @ 0? /> .= -< ,; +: *9 )8 (7 '6 &5 %4 $3 #2 "1 !0  / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                        + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^  #]  "\  ![  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <   ;  ;:  :9  98  87  76  65  54  43  32  21  10  0/  /.  .-  -,  ,+  +*  *)  )(   I}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|D|9|.|#|| |{{{{{{{{{{{{~{s{h{]{R{G{<{1{&{{{zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHzw2w&wwwvvvvvvvvvvvvsvgv[vOvCv7v+vvvuuuuuuuuuuuuxulu`uTuHur2r&rrrqqqqqqqqqqqqsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwpkp_pTpHpm2m&mmmllllllllllllslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkxklk`kTkHkh2h*h hh hggggggggggggggvglgbgXgNgDg:g0g&gggfffffffffffff{fpfefZfOfEf:f/f$fffeeeeeeeeeeeeeteie^eSeIe>e3e(eeedddddddddddddxdmdcdXdMdBd7d,d!dd dcccccccccccc}crcgc\cQcFc;c0c%cccbbbbbbbbbbbbxblb`bTbHbZ2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X0X$XX XWWWWWWWWWWW|WpWdWXWLW@W4W(WWWVVVVVVVVVVVVtVhV\VPVDV8V,V VVUUUUUUUUUUUUyUmUaUUUIU=U1U%UU UTTTTTTTTTTT}TqTeT[TPTET:T/T$TTTSSSSSSSSSSSSStSiS^SSSGS;S/S#SS RRRRRRRRRRRR|RpRdRXRLR@R4R(RRRQQQQQQQQQQQQuQiQ]QQQEQ9Q-Q!QQ PPPPPPPPPPPPzPnPbPVPJP>P2P&PPPOOOOOOOOOOOOsOgO[OOOCO7O+OOONNNNNNNNNNNNxNlN`NTNIN=N1N%NN NMMMMMMMMMMM}MqMeMYMMMAM5M*MMMLLLLLLLLLLLLwLkL_LSLGL;L/L#LL KKKKKKKKKKKK|KpKdKXKLK@K4K(KKKJJJJJJJJJJJJtJhJ\JPJDJ8J,J JJ IIIIIIIIIIIIyImIaIUIII=I1I%IIIHHHHHHHHHHH~HtHiH^HSHHH=H2H'HHHGGGGGGGGGGGGGwGlG`GTGHGD2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBwBlB`BTBHBA3A(AAA@@@@@@@@@@@@@u@i@]@Q@E@9@-@!@@ ????????????z?n?b?V?J?>?2?&???>>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=/=#== =<<<<<<<<<<<|+2+&+++*************w*l*a*V*K*@*4*(***))))))))))))u)i)])Q)E)9)-)!)) ((((((((((((z(n(b(V(J(>(2(&(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&x&l&`&T&H&<&0&$&& &%%%%%%%%%%%%|%q%f%[%P%E%:%/%$%% %$$$$$$$$$$$|$p$d$X$L$@$4$($$$############u#i#]#Q#E#9#-#"## """"""""""""z"n"b"V"J">"2"&"""!!!!!!!!!!!!!w!l!`!T!H!2&~rfZNB6+wk_SG;/# {ocXL@4(th\PD8, ymaUI=1%                                    (  '  &  %  $  #  "  !                                                      ~   }   |   {  ' z  & y  % x  $ w  # v  " u  ! t  s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a  `  _  ^  ]  \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E  D  C  B  A  @   ?   >   =   <   ;   :   9   8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +  *  )  (  '  &  %  $  "  #   !                                                                                                                                                                    6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +   *   )   (   '   &  %  $  #  "  !       v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bQ bP bO bN bM bL bK bJ b I b H b G b F b E bD bC bB bA b@ b? b>  b= b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b 0 b / b . b - b , b+ b* b) b( b' b& b%  b$ b# b" b! b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D { D z D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k  D j D i D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R  D Q D P D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ;  D :  D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  : ~ : } : | : { :z :y :x :w :v :u :t  :s :r :q :p :o :n :m :l :k :j :i :h :g :f :e :d :c :b : a : ` : _ : ^ : ] :\ :[ :Z :Y :X :W :V  :U  :T  :S  :R  :Q  :P  :O  :N  :M  :L  :K  :J  :I  :H  :G  :F  :E  :D  : C  : B  : A  : @  : ?  :>  :=  :<  :;  ::  :9  :8  :7 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 | & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & &  & ~ & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b  & a & ` & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E  & D & C & B & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0  & /  & .  & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  2  3  1   0  !/  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                            ~ } |  { z y x w  v  u  t  s  r q p o n m l k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                     "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  g  h  f  e  d b c a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                             ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p   o  $n  #m  "l  !k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L   K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7   6  !5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                          ' & % $ # " !                                                                                                                                                                               ~  }  |  {  z  y x w v u t s r  q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T   S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @   ?   >   =   <  ;  :  9  8  7  6  5  4                                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                            gW}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~_~T~I~>~3~(~~~}}}}}}}}}}}}}x}m}b}W}L}A}6}*}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{3{({{{zzzzzzzzzzzztzhz]zQzEz9z-z!zz yyyyyyyyyyyyyyoydyYyNyCy8y-y"yy yxxxxxxxxxxxx}xrxgx\xPxDx8x,x xxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHwt3t(tttssssssssssss~srsfsZsNsBs6s*sssrrrrrrrrrrrrwrkr_rSrGr;r/r#rr qqqqqqqqqqqqqzqoqcqWqKq?q3q'qqqppppppppppppspgp[pOpCp7p+pppooooooooooooxolo`oToHoa2a&aaa````````````s`g`[`O`C`7`+```____________x_l_`_T_H_<_0_%__ _^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z'ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXxXlX`XTXHX  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /   .  -  ,  +  *  ) ( ' & % $ # "  !                                                                                                                                                                                                                                                      -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !       _   ^   ]   \   [  Z  Y  X  W  V  U  T  S                                                                                                                                                                                      ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  p  q  o  n  m   l   k   j   i   h  g  f  e  d  c  b  a  `               ~ } | {  z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q P O N M L K J I H G F E  D  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !      D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2   1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !