SQLite format 3@ ~+=j~+- }D~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "book_color" TEXT, "is_present" NUMERIC)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) Ks\KregionMexico'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse+languageMezquital Otomi)chapter_stringChapter"#5descriptionRa 'Ra'yo Testamento |tX/~~~~~b~4~ }}}}}r}L}&}||||'#ff7c80ApoRa Apocalipsi#00ff00JudRa Juda!-#00ff003XuRá Hñu Ra Xuua"/#00ff002XuRá Ñoho Ra Xuua"/#00ff001XuRá Mʉdi Ra Xuua$1#00ff002PedRá Ñoho Ra Pedro$1#00ff001PedRá Mʉdi Ra Pedro##00ff00SanRa Santiago#ffff00EbrRa Ebreo##ffff00FlmnRa Filemón#ffff00vTitRa Tito&5#ffff00l2TimRá Ñoho Ra Timoteo&5#ffff00b1TimRá Mʉdi Ra Timoteo,A#ffff00X2TesRá Ñoho Ra Tesalonicense, A#ffff00N1TesRá Mʉdi Ra Tesalonicense %#ffff00DColRa Colosense %#ffff00:FilRa Filipense #ffff000EfeRa Efesio #ffff00&GalRa Galata'7#ffff002CorRá Ñoho Ra Corintio'7#ffff001CorRá Mʉdi Ra Corintio#ffff00RomRa Romanu#00ffffActsRa Echo#ff6600JuaNsan Jua#ff6600LukNsan Luca!#ff6600MarNsan Marco!#ff6600MatNsan Mateo2~9|vpjd^XRLF@:4.(" ~~~~~~~~8<7#65 432y1g0:/.n-5,+s*Q),('p&5%|$]#G"2! zV q;wg_LC,rQ?%  } g D 7' Bx{bI4~~~~~v~Y~@~)~}}}}}r}R}7}}||||||n|S|6||{{{{{{W{={zzzzzzjzFz)z yyyyyynyTy:y yx&B7 ApApocalipsis (de Juan)#ff7c80A JudJudas#00ff00@ 3Jn3 Juan#00ff00? 2Jn2 Juan#00ff00> 1Jn1 Juan#00ff00= 2P2 Pedro#00ff00< 1P1 Pedro#00ff00; StgSantiago#00ff00: HeHebreos#ffff009 FlmFilemón#ffff008 vTitTito#ffff007 l2Ti2 Timoteo#ffff006 b1Ti1 Timoteo#ffff00"5- X2Ts2 Tesalonicenses#ffff00"4- N1Ts1 Tesalonicenses#ffff003! DColColosenses#ffff002! :FilFilipenses#ffff001 0EfEfesios#ffff000 &GaGálatas#ffff00/# 2Co2 Corintios#ffff00.# 1Co1 Corintios#ffff00- RoRomanos#ffff00*,= HchHechos de los Apóstoles#00ffff+ JnJuan#ff6600* LcLucas#ff6600) MrMarcos#ff6600( MtMateo#ff6600'!MalMalaquías#ffff99&ZacZacarías#ffff99%HagAgeo#ffff99$SofSofonías#ffff99#HabHabacuc#ffff99"NahNahún#ffff99!MiMiqueas#ffff99 JonJonás#ffff99|AbdAbdías#ffff99rAmAmós#ffff99hJlJoel#ffff99^OsOseas#ffff99TDnDaniel#ff9fb4JEzEzequiel#ff9fb4'6LmLamentaciones#ff9fb4,JerJeremías#ff9fb4"IsIsaías#ff9fb4(9CntCantar de los Cantares#66ff99%EcEclesiastés#66ff99!PrProverbios#66ff99SalSalmos#66ff99JobJob#66ff99EstEster#ffcc99NehNehemías#ffcc99EsdEsdras#ffcc99#2Cr2 Crónicas#ffcc99 #1Cr1 Crónicas#ffcc99 x2R2 Reyes#ffcc99 n1R1 Reyes#ffcc99 d2S2 Samuel#ffcc99 Z1S1 Samuel#ffcc99PRtRut#ffcc99FJueJueces#ffcc99=<;:}9887A6'5443,22A10/.-,+R))3(1''%$##! n/?0SW' w C l ] 3i  Pe nuꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø hingrá gamfri ne da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱ ngueꞌa̱ ra gamfri, o nuꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri ne da hyɛpʉ rá da̱me ngueꞌa̱ ra gamfri, dá ꞌuegue, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra cu o núꞌa̱ ra nju pɛꞌtsa ra nsɛqui da ꞌuegue de núꞌa̱ hingrá gamfri, ngueꞌa̱ Ajua̱ bi zoncahʉ pa ga ꞌbʉhʉ ꞌnara hogaꞌmʉi. : mNgueꞌa̱ nuꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ ra gamfri ne rá da̱me hingrá gamfri, núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ ha̱ni rá ja̱pi Ajua̱ po rá ꞌbɛhña̱, ngueꞌa̱ rá ꞌbɛhña̱ rá ba̱tsi Ajua̱. Y nuꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø ra gamfri ne rá ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri, núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ha̱ni rá ja̱pi Ajua̱ po rá da̱me, ngueꞌa̱ nurá da̱me rá ba̱tsi Ajua̱. Nuꞌbʉ hindi njabʉ co ra ꞌñøhø o ra ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri, nuꞌbʉ́ nixi yá ba̱tsi hingá nja̱pi. Pe nuꞌbʉ njabʉ ha̱, nja̱pi yá ba̱tsi. ; o Y nuꞌbʉ ꞌnara nju di pɛꞌtsa rá da̱me hindra gamfri pe nuꞌbʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhø hini ʉtsa rá ꞌbɛhña̱ ngueꞌa̱ ra gamfri, osti hɛpʉ rá da̱meꞌa̱. # Nubya nugui go ma ga xiꞌahʉ núꞌa̱ dí beni gui ꞌyøthʉ, hingo ra Zidada ri ꞌbɛpꞌahʉbya. Nuꞌbʉ ꞌnara cu pɛꞌtsa rá ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri, ne nuꞌbʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ hini ʉtsa rá da̱me ngueꞌa̱ ra gamfri, osti hɛpʉ. N Nuꞌbʉ ra ꞌbɛhña̱ da hyɛpʉ rá da̱me, odi jʉ maꞌna ra ꞌñøhø pa drá da̱me, y nuꞌbʉ ra ꞌñøhø da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱, odi jʉ maꞌna ra ꞌbɛhña̱ pa da ꞌyøtꞌe drá ꞌbɛhña̱. Nuꞌa̱ da ꞌyøtꞌe, maꞌna xá hño dá mpumbabi ri yoho ne da yopa ꞌmʉi ꞌnadbʉ maꞌnaꞌqui. D Y núꞌahʉ ꞌbʉ ri ꞌbɛhña̱hʉ, ha núꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ ꞌbʉ ri da̱mehʉ, dí ꞌbɛpꞌahʉ ngu núꞌa̱ bi ma̱nga ra Zidada, gue ni ꞌna de gueꞌahʉ hinda za gui nhyɛguihʉ. Hingo de guecsɛhɛ dí ꞌbɛpꞌahʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ, nura Zidada go gueꞌa̱ ri ꞌbɛpꞌaꞌihʉ. C Pe nuꞌbʉ guí hanthʉ gue Ajua̱ hinxa ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌbʉsɛhʉ, maꞌna xá hño gui ntha̱tihʉ, ngueꞌa̱ hingui ho gui ꞌbʉhʉ hønsɛ co ra ncꞌatꞌi. SNúꞌahʉ viudahʉ, ne gatho núꞌahʉ hinxcá ntha̱tihʉ, joꞌo ri ꞌbɛhña̱hʉ nixi ri da̱mehʉ, dí xiꞌahʉ ga nehma̱ gui njahʉ ngu dí nja hinstá ntha̱ti joꞌo ma ꞌbɛhña̱. "=Pa guequi ga nehma̱ gue gatho da nja ngu dí nja hinstá ntha̱ti joꞌo ma ꞌbɛhña̱, pe cada ꞌna ꞌramaꞌnaꞌño yá mfeni xa umbabi Ajua̱.  Stá xiꞌahʉ gue xá hño gui honga ri ꞌbɛhña̱hʉ, pe hingo drí jaꞌahʉ, go da huanhʉ núꞌa̱ gui ꞌyøthʉ.  Hangue ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ rí ꞌñepꞌaꞌihʉ de gueꞌasɛhʉ, odi ꞌraꞌahʉ ra mfada ꞌna ngu maꞌna. Pe ꞌbʉ xcá cohihʉ ꞌnara cohi pa gui ꞌyaphʉ Ajua̱, nuꞌbʉ́ ha̱, da za gui ꞌueguehʉ ꞌraya pa. Nepʉ de gueꞌa̱ da za gui ꞌbʉhʉ ꞌnadbʉ mahyɛgui maꞌnaꞌqui pa njabʉ hinda za da hyaꞌahʉ ra Satá gui hñuxhʉ co maꞌna ra ja̱ꞌi. xiY nura ꞌbɛhña̱ ya hingo da mandasɛ rá ndoꞌyo, ngueꞌa̱ nurá da̱me go ri mandabi rá ndoꞌyoꞌa̱. Njabʉ nehe ra ꞌñøhø ya hingo ri mandasɛ rá ndoꞌyo, ngueꞌa̱ nurá ꞌbɛhña̱ go ri mandabi rá ndoꞌyoꞌa̱. ,QRa ꞌñøhø mahyoni da ꞌyøtꞌe co rá ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ rí ꞌñepi, nehe njabʉ da ꞌyøtꞌa ra ꞌbɛhña̱ co rá da̱me núꞌa̱ rí ꞌñepi. v~epe ndunthi ya ꞌñøhø hinda za da ꞌmʉsɛ nsinque rá ꞌbɛhña̱. Hangue por gueꞌa̱, pa hinda hñuxui ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi yá ꞌbɛhña̱, maꞌna xá hño ꞌnara ꞌñøhø dá ntha̱tui ꞌnara ꞌbɛhña̱ pa gueꞌa̱ drá mɛti. Ha ꞌnara ꞌbɛhña̱ maꞌna xá hño dá ntha̱tui ꞌnara ꞌñøhø pa gueꞌa̱ xi drá da̱me. } 3Nubyá ma ga xiꞌahʉ de nuya ntꞌani grí ꞌñanihʉ nu ngá ꞌyopcahʉ: Xá hñohma̱ ꞌbʉ ra ꞌñøhø hinda mɛꞌtsa rá ꞌbɛhña̱, |yNgueꞌa̱ Ajua̱ bi gutcꞌaguihʉ xá ma̱di co rá ji rá hma̱ca Tꞌʉ. Hangue ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi gue da hneca rá nsunda Ajua̱ ja ri ndoꞌyohʉ ne ja ri corasohʉ, ngueꞌa̱ numa ndoꞌyohʉ ne ma corasohʉ go rá mɛti Ajua̱.P{¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue numa ndoꞌyohʉ gueꞌa̱ rá nija̱ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ꞌbʉi ja ma corasohʉ? Ajua̱ go gueꞌa̱ xa ꞌracaguihʉꞌa̱. Hangue ya hingo drí mandasɛhʉ. ;zoHangue oguí hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi ri ꞌbɛhña̱hʉ. Gatho ya tsꞌoqui hingui ho, pe hinga gatho ya tsꞌoqui ri tsꞌocua rá ndoꞌyo ꞌna. Pe núꞌa̱ ra ja̱ꞌi da hñuxui ꞌnara ꞌbɛhña̱ hingue xi rá ꞌbɛhña̱, nuꞌá̱ ha̱, ri tsꞌocsɛ rá ndoꞌyo. {yoPe nuꞌa̱ tóꞌo ya ri ꞌnatho co ma Zidadahʉ ra Jesu, ya ri ꞌnatho con gueꞌa̱ pe dega Ma̱ca Nda̱hi. yxkO ¿ha gue hinguí pa̱hʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da hñuxui ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱ ya bi ꞌnatho rá ndoꞌyo con gueꞌa̱? Ngueꞌa̱ enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo njaua: “Ra ꞌñøhø co rá ꞌbɛhña̱, gueꞌʉ ya ri ꞌnatho.” ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue numa ndoꞌyohʉ xa ꞌnatho co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ngueꞌa̱ stá camfrihʉꞌa̱? Nujʉ́ ya dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za ga hñuxhʉ co ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱ ne ga ꞌnathohʉ con gueꞌa̱ nehe? Ni tsꞌʉ hinda za. v/Nu Ajua̱ bi japi bi yopa nte rá ndoꞌyo ma Zidadahʉ ra Jesucristo, njabʉ nehe ma da japi da yopa nte ma ndoꞌyohʉ po rá tsꞌɛdiꞌa̱. 8ui Ra hñuni thoqui pa da ma mbo ra mʉi, ha nura mʉi ja pa ra hñuni. Pe gatho núꞌʉ yoho, Ajua̱ ma da hña̱cua yá ꞌbɛfiꞌʉ. Numa ndoꞌyohʉ hinxa thoqui pa ga hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi ma ꞌbɛhña̱hʉ, nixi ra ꞌbɛhña̱ hinda hñuxui maꞌna ra ꞌñøhø núꞌa̱ hingue xi rá da̱me. Numa ndoꞌyohʉ xa hoca Ajua̱ pa ga pɛpabihʉꞌa̱, y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ supca ma ndoꞌyohʉ. t% Da za ga beñhʉ gue dí pɛꞌtshma̱hʉ ra nsɛqui ga øthʉ núꞌa̱ go ga nehʉ. Pøde ha̱ da za, pe hingue gatho rí ꞌñepi ga øthʉ. Masque ja ra nsɛqui ga øthʉ núꞌa̱ go ga nehʉ, pe hinga hophʉ ni ꞌnara tꞌøtꞌe da da̱cjʉ pa ga øthʉ. zsm Ante gui camfrihʉ Ajua̱ nguí njahʉbʉ nehe ꞌra de gueꞌahʉ. Pe nubyá ya xa tꞌaxca ri mfenihʉ, ne ya xa tꞌecꞌaꞌihʉ de gatho nuya ya tsꞌoqui, ha nubyá ya hinte ma tsꞌoqui guí tuhʉ ja rá thandi Ajua̱ po rá tsꞌɛdi ma Zidadahʉ ra Jesucristo ne po rá tsꞌɛdi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱. Ga nsuhʉ xá hño pa strá ntꞌaxi ma ndoꞌyohʉ ;ro Nixi ya be, nixi ya nduste, nixi ya tixfani, nixi ya zante, nixi núꞌʉ ri mpe co ra nthate, ni ꞌna de gueꞌʉ hinda ma da yʉtꞌa nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱. mqS ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue ya tsꞌoja̱ꞌi hinda ma da yʉtꞌa nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱? Odi haꞌahʉ ri mfenihʉ. Ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ ri hñuxui ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi yá ꞌbɛhña̱, ne gatho núꞌʉ camfri ya cꞌoi, ne núꞌʉ ya zinga medintha̱ti, ne núꞌʉ ya ꞌñøhø ri hñuxui yá miꞌñøhøui, o ya ꞌbɛhña̱ ri hñuxui yá miꞌbɛhña̱ui, gatho núyá hinda ma da yʉtꞌa nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱. ipKPe nuꞌahʉ go gueꞌasɛhʉ guí øꞌtuahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi ri cuhʉ, y asta guí pephʉ. QoHiní ꞌñepꞌaꞌihʉ gui ña̱pabihʉ ꞌna ngu maꞌna co núꞌʉ hingyá gamfri. ¿Hanja hinguí tsɛtathohʉ nura ora tꞌøꞌtꞌahʉ ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, ne ora te fepꞌaꞌihʉ? nHa nuꞌahʉ́ ora guí pɛꞌtshʉ ya tsʉi co ꞌnara cu, ꞌbestho guí paha guí ña̱tehʉ co núꞌʉ hingyá gamfri. rm]Dí xiꞌahʉ njabʉ pa gui ꞌbɛ ri tsahʉ ne pa ya hingui sigui gui ꞌyøthʉ. Xi de grí gathohʉ ¿ha gue joꞌo ni ꞌna de gueꞌahʉ núꞌa̱ di ja rá mfa̱di pa da za da hña̱pꞌahʉ nguɛnda de núꞌa̱ guí øthʉ? l7Nuꞌbʉ nuꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ya tsʉi co nuya tꞌøtꞌe de nuua ja ra ximhai, ꞌbestho guí paha guí ña̱tehʉ co núꞌʉ hingyá gamfri ne hinte dri ꞌñɛntꞌi con gueꞌahʉ. Hingui ho njabʉ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui pa̱di da hña̱ꞌmba nguɛnda ya cu. k{¿Ha hinguí pa̱hʉ nehe gue ma ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda asta ya ɛnxɛ? ¡Xihma̱ de nuya tꞌøtꞌe de ra ximhai! j)¿Ha hinguí pa̱hʉ gue nújʉ dyá gamfrihʉ ma go ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda núꞌʉ hingyá gamfri? Nuꞌbʉ nújʉ ma ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda yá da̱nga tꞌøtꞌeꞌʉ, nuꞌbʉ́ ¿ha gue hingo da za ga ha̱ñhʉ nguɛnda de nuya tꞌøtꞌe xi ya tꞌʉqui? i ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ꞌnara tsʉi co maꞌna ra cu, ¿hanja guí paha ꞌbestho ja ra tsꞌʉtbi pa guí ña̱tehʉ co núꞌʉ hingyá gamfri? ¿Ha gue hingue ꞌnara ꞌbɛtsaꞌa̱? ¿Hanja hingo guí paha guí ña̱tehʉ ja ya cu? Ih  Nujʉ́ hingo rí ꞌñepi ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda núꞌʉ hingui o ja ma ꞌyɛhʉ, nu Ajua̱ go gueꞌa̱ da hña̱ꞌmba nguɛndaꞌʉ. Pe nuꞌahʉ mahyoni gui hña̱ꞌmbahʉ nguɛnda núꞌʉ o ja ri ꞌyɛhʉ, hangue dí xiꞌahʉ gue gui hña̱cjʉ núꞌa̱ toꞌo øtꞌe núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱. g  f/ Pe nugui nuꞌa̱ dá xiꞌahʉ, hingui ntsixhʉ ni ꞌnara cu núꞌa̱ dra ꞌñeꞌbɛhña̱, o dra nduste, o núꞌa̱ di camfri ya cꞌoi, o dra zante, o dra tixfani, o dra be. Nuꞌʉ tóꞌo øtꞌa njabʉ dí xiꞌahʉ gue hingui ho nixi gui ñuñhʉ con gueꞌʉ. ew Hingue dá xiꞌahʉ gui ꞌuehʉ ꞌnaꞌquitho de núꞌʉ hingyá gamfri ne ya ꞌñeꞌbɛhña̱, o ya nduste, o ya be, o núꞌʉ toꞌo camfri ya cꞌoi. Nuꞌbʉ stá xiꞌahʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ mahyoni gui mahʉ de guecua ja ra ximhai. >du Ja núꞌa̱ maꞌna ma carta dá pɛhnꞌahʉbʉ ja dá xiꞌahʉni gue hingui ntsixhʉ co núꞌʉ toꞌo ya ꞌñeꞌbɛhña̱, o núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ ya ꞌñeda̱me. [c/Hangue mahyoni ga ꞌueguehʉ de ma nda̱xjua ꞌmʉihʉ pa ga ꞌbʉhʉ strá ntꞌaxiguihʉ. Nja ngu ya xodyo mi øtꞌango mi tsi ra thuhme nsi ra levadura, necjʉ nehe ngu ga ntsamgohʉ de ra pascua ne ga tsihʉ ra thuhme nsi ra levadura, núꞌá̱ gueꞌa̱ ga ꞌueguehʉ de ya tsꞌoqui de ja ma mfenihʉ ne de ja ma ꞌmʉihʉ. bHangue hña̱cjʉ núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱ ne gatho núꞌa̱ nguí øthʉ ja ri nda̱xjua ꞌmʉihʉ, pa njabʉ da za gui ꞌbʉhʉ co ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi. Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ ya guí pɛꞌtshʉ ra ꞌraꞌyo ꞌmʉi por ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ bi tho ngu ꞌnara zi dɛti núꞌʉ tho de ra ngo de ra pascua, pa njabʉ bi gutca ma tsꞌoquihʉꞌa̱. aHanja grí ꞌñetsꞌihʉ guí eñhʉ gue guí ꞌbʉhʉ xá hño, ha ꞌna de gueꞌahʉ øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱. Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ nja ngu ra levadura masque ꞌna zi tʉi pe ri ntsini gatho ja ra arina ora dra tha̱ntsꞌi. p`YNe ꞌyɛntꞌuahʉ ja yá ꞌyɛ ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ ra cuꞌa̱ øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱, pa da thogui ya tsꞌothogui ja rá ndoꞌyo, pe nurá teꞌa̱ da mpøhø nura paꞌa̱ stua yopa penga ma Zidadahʉ. __7Hangue ꞌyøthʉ núꞌa̱ ma ga xiꞌahʉ. Gue da muntshʉ de rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo, y numa mfeni ma da ꞌmʉi con gueꞌahʉ, ne rá tsꞌɛdi ma Zidadahʉ ra Jesu ma da ꞌmʉi con gueꞌahʉ. l^QNugui masque hindí ꞌbʉi con gueꞌahʉ, pe numa mfeni ꞌbʉi con gueꞌahʉ, y ja ra uɛnda dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ. Hangue nugui ya stá beni te ma ga øtꞌe co núꞌa̱ toꞌo øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱. n]U¡Pe nuꞌahʉ xcá pa̱hʉ ne grí ꞌñetsꞌihʉ guí eñhʉ gue guí ꞌbʉhʉ xá hño! ¡Rí ꞌñepꞌaꞌihʉ xa du ri mʉihʉ hma̱ha̱ ne ya xcá hña̱cjhma̱hʉ núꞌa̱ toꞌo øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱! )\ MXa fa̱di xá hño gue ꞌnara cu de gueꞌahʉ xa gʉxa rá høme ne ꞌbʉhui ngu rá ꞌbɛhña̱. Pøde nixi núꞌʉ hingyá gamfri hingui øtꞌa njabʉ. d[A¿Ndaꞌa̱ guí nehʉ, ga mabʉ ga zoꞌahʉ dega cuɛ, o ga zoꞌahʉ dega hma̱te?Z}Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da mɛpa Ajua̱, mahyoni di ha̱npa rá tsꞌɛdi pa da za te da mɛfi, hingue da ma̱ntho. oYWPe nugui dí beni ga mabʉ ꞌbestho pa ga cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ maꞌnaꞌqui ꞌbʉ njabʉ rá paha ma Zidadahʉ. Nuꞌbʉ́ ha̱, ga pa̱di ua xi ha̱ ra tsꞌɛdi núꞌʉ ꞌyobʉ ri ꞌñetsꞌi, o hønsɛ ꞌyobʉ ma̱ntho. X3Pe nu ꞌra de gueꞌahʉ xi xa ñuxa ri mfenihʉ dega ntꞌetsꞌi, guí hu ri mʉihʉ gue hinga ma ga yopa penguibʉ ga cꞌa̱ꞌtsꞌaꞌihʉ. $WAHangue dá pɛhnꞌahʉbʉ ra cu Timu núꞌa̱ ma hma̱ca tꞌʉ de ja ra jamfri, ne nuꞌá̱ ꞌyo xá hño ja rá thandi ra Zidada. Y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da yopa benꞌahʉ tengu ma ꞌmʉi ja ra Zidada Jesucristo. Guetꞌatho dí udi nehe habʉraza de ja ya nija̱. @V{Hangue dí ba̱nteꞌihʉ gui tɛngaguihʉ ma ꞌmʉi. U'Masque gri pɛꞌtshʉ ꞌrɛtꞌa ꞌmo núꞌʉ toꞌo di uꞌtꞌahʉ de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, pe sɛhɛgui go rá mʉdi dá ha̱ꞌtsꞌahʉbʉ rá noya Ajua̱ pa gá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, hangue nugui ja ra uɛnda go drá dada de gueꞌahʉ. UT#Hindí opꞌahʉ nuya ya noya pa ga ꞌbɛꞌtꞌa ri tsahʉ. Dí opꞌahʉ pa ga zoꞌahʉ ngueꞌa̱ pa guequi ja ra uɛnda ma hma̱ca ba̱tsiꞌihʉ, ngueꞌa̱ go dá xiꞌahʉ rá noya Ajua̱. YS+ Nura ora ña̱maꞌñʉ ya ja̱ꞌi de guecje, nuje dí zofohe co ndunthi ra tꞌequꞌei. Pe nuje pa ja yá thandiꞌʉ dí njahe ngu ra paxi xa føtbʉ hinte ri muui, ngueꞌa̱ pa gueꞌʉ xá ntsꞌoje. NR Xi dí thohe ra nzabi pa dí hoñhe núꞌa̱ dí tsihe nehe. Nura ora dí øhe tsanje ya ja̱ꞌi, nuje dí aphe Ajua̱ por gueꞌʉ. Y ra ora øtcahe ra ntsꞌomʉiꞌʉ, gatho dí tsɛtathohe. 4Qa Asta nubya xi dí sufrihe ntsꞌɛdi, dí thohe ra thuhu ra nduthe ne ra ꞌña̱he. Nabgaguihe ya ja̱ꞌi, ne hindí pɛꞌtshe ꞌnara ngu núꞌa̱ dua mɛtihe. bP= Nuje tꞌengaguihe gue dyá ꞌbɛmfenihe ngueꞌa̱ dí pɛpabihe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ha nuꞌahʉ xcá bensɛhʉ gue xi gyá ba̱mhya̱hʉ de rá noyaꞌa̱. Nuje xa tꞌenje gue othoguihe ra tsꞌɛdi, ha nuꞌahʉ guí beñhʉ gue xi ja ri tsꞌɛdihʉ. Ne guí beñhʉ gue xi tꞌeꞌtsꞌa ri nsuhʉ, ha nuje xi dyá tꞌʉtsahe. JO  Nuje dyá apostolhe, dí beni gue Ajua̱ xa hñuxcahe ngu ꞌraya ja̱ꞌi núꞌʉ hinte ri muui, ne xa sɛcuabi pa da tho ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi ne ja yá thandi yá ɛnxɛ Ajua̱. "N=Nuꞌahʉ ꞌñena hinte grí ꞌbɛhʉ, ꞌñena ya guí pɛꞌtshʉ gatho núꞌa̱ guí hoñhʉ, ya ngu grí ꞌñetꞌa nda̱hʉ, ha nuje go xcá hyɛgaguiheua, ꞌñena hinte drí muuihe. Xi dí nehma̱he gue ya xcá nda̱hma̱hʉ, pa njabʉ ga nda̱hma̱hʉ mahyɛgui. tMa¿Hanja grí ꞌñetsꞌihʉ? Xi gatho núꞌa̱ te guí pɛꞌtshʉ, ¿ha gue hingo xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱? Nuꞌbʉ go xa ꞌraꞌahʉꞌa̱, nuꞌbʉ́ ¿hanja grí ꞌñetsꞌihʉ? Njabʉ ja ra uɛnda hingo xa ꞌraꞌahʉꞌa̱. LZi cuhʉ, núna stá xiꞌahʉ stá ma̱ de guequi ne de ra cu Polo, pa njabʉ gui pa̱hʉ ndaꞌa̱ rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ. Nuje hindrí ueñhe rá ꞌbɛfi Ajua̱. Hangue gui njahʉbʉ nehe hingui nueñhʉ ꞌnara cu. Stá xiꞌahʉ njabʉ pa gui ꞌyohʉ ngu ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, pa njabʉ hingui ꞌñeꞌtsuahʉ yá nsu ꞌra, ha nu maꞌra go gui ʉtsahʉ. .KUHangue ogo guí ha̱mfʉ nguɛnda te øtꞌa ri miqꞌueihʉ, ngueꞌa̱ ma dua yopa penga ma Zidadahʉ ra Jesucristo, y nuꞌbʉ́ núꞌá̱ ha̱, ma da hña̱bgahʉ nguɛnda. Ne nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da japi da hnequi gatho núꞌa̱ xa tꞌøtꞌe mantꞌa̱gui. Ne ma da ma̱ gatho núꞌa̱ te xa beni ja yá mfeni ya ja̱ꞌi. Y nura paꞌa̱ Ajua̱ ma da ꞌñeꞌtsua rá nsu ngu rí ꞌñepabi cada ꞌna. *JMMasque nugui dí beni gue xá ntꞌaxi ma mfeni, pe hingue por gueꞌa̱ ma da hma̱ gue hinte dí tu. Nura Zidada go gueꞌa̱ ma da hña̱bga nguɛndaꞌa̱. 2I]Nugui hingui tu ma mʉi de gatho núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ de guequi, nixi núꞌa̱ ma̱nga ra tsꞌʉtbi de guequi. Nixi nugaguisɛ hindí ena gue dí ꞌyo xá hño. pHYHangue mahyoni ga ma̱ñhe gatho núꞌa̱ xa ꞌñutcahe Ajua̱, ngueꞌa̱ go yá mɛfiguiheꞌa̱. -G UDí nehe gui pa̱hʉ gue nuje yá mɛfiguihe ra Zidada Jesucristo, ne dí udihe núꞌa̱ xa ꞌñutcahe Ajua̱ núꞌa̱ xqui beni mayaꞌbʉ ne himi fa̱dihma̱. FY nuꞌahʉ guí ohʉ ja rá ꞌyɛ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, y ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go o ja rá ꞌyɛ Ajua̱.EꞌBʉ rá ꞌbɛfi ra cu Pablo, ꞌbʉ rá ꞌbɛfi ra cu Polo, ꞌbʉ rá ꞌbɛfi ra cu Pedro, gatho pa ri hñohʉ. Nuꞌahʉ gatho go o ja ri ꞌyɛhʉ pa ri hñohʉ, ra ximhai, ra te, ra du, gatho núꞌa̱ ja mapaya ne núꞌa̱ bra ꞌbɛfa. %DCHangue ogrí ꞌñetsꞌihʉ gui ꞌñeñhʉ gue grí dɛnhʉ ꞌna o maꞌna, ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ toꞌo xa mpɛfi con gueꞌahʉ go pa ri hñohʉ. bC=Nehe xa tꞌofo njaua: “Ajua̱ pa̱di gue hinte ri muui nuyá mfeni ya ba̱hmya̱.” BNgueꞌa̱ pa ja rá thandi Ajua̱ ꞌbesthó hinte ri muui núꞌa̱ ra mfa̱di de ra ximhai. Hangue enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Ajua̱ xi pa̱tuatho yá mfeni ya ba̱mhya̱ de ra ximhai gue nuꞌʉ́ hatetho, hangue co yá mba̱mhya̱ ri ꞌmɛdisɛꞌʉ.” ZA-Osti ma da hyaꞌahʉ ri mfenihʉ gue gyá ba̱hmya̱hʉ. ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí beñhʉ gue xi guí pɛꞌtshʉ ra mfa̱di, y nuꞌbʉ nura mfa̱diꞌa̱ go de nuna ximhai, ꞌyøthʉ ra uɛnda gue ꞌbesthó hinte guí pa̱hʉ, pa njabʉ ha̱, da za gui pɛꞌtshʉ núꞌa̱ xi ra hoga mfa̱di brí ꞌñehe de Ajua̱. 7@gꞌBʉ ꞌna toꞌo da huatua rá nija̱ Ajua̱, nuꞌbʉ́ Ajua̱ da huatiꞌa̱ nehe, ngueꞌa̱ rá nija̱ Ajua̱ xi xá nsunda. Ne go gueꞌaꞌihʉ nurá nija̱ꞌa̱. ?¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue nuꞌahʉ go gueꞌahʉ rá nija̱ꞌihʉ Ajua̱, y nurá Ma̱ca Nda̱hiꞌa̱ ꞌbʉi ja ri corasohʉ? 9>kPe nuꞌbʉ ꞌna xa mpɛfi ne nurá ꞌbɛfiꞌa̱ ma da za̱tꞌi, nuꞌbʉ́ hinda ma da tꞌumbabi rá tha̱ha̱. Hinte ma da hña̱ni, ngueꞌa̱ bi za̱tꞌa núꞌa̱ xqui mɛfi, pe nuꞌá̱ ma da mpøhø, nja ngu núꞌa̱ toꞌo bi tho ra nza̱tꞌi ne bi ꞌbɛdi gatho núꞌa̱ xqui mɛfi. J= ꞌBʉ ꞌna toꞌo bi hoca rá ꞌbɛfi maña̱ de ra cimiento ne hinda za̱tꞌa nurá ꞌbɛfiꞌa̱, nuꞌbʉ́ núꞌa̱ toꞌo bi hoca nura ꞌbɛfiꞌa̱ ma da hña̱nga rá tha̱ha̱. &<E Cada ꞌna de ya gamfri ma da hnequi rá ꞌbɛfiꞌa̱, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra pa de ra nsʉca uɛnda gueꞌbʉ ma da fa̱di tengu rá ꞌbɛfi cada ꞌna. Núꞌa̱ ra paꞌa̱ ma da nzø ra tsibi, y nuni ja ra tsibi ja ma dra tsapabini rá ꞌbɛfi cada ꞌna núꞌa̱ xa mɛfi. W;' ꞌBʉ toꞌo da gʉtsꞌi de maña̱ núꞌa̱ ra cimiento ya ja, pɛꞌtsi da beni xá hño ua da gʉtsꞌi dega oro o dega tꞌaxi o dega hoga do, o ua da gʉtsꞌi dega za o dega xotꞌo o dega xithi. :) Ngueꞌa̱ otho maꞌna ra cimiento da za dra jʉtsꞌi, hønsɛ núꞌa̱ ya ja, y nura cimientoꞌa̱ go guesɛ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. R9 Nugui go dí nja ngu ꞌnara hoga hyocangu dá jʉꞌtsua rá ua ra ngu, gueꞌa̱ ra ꞌbɛfi bi ꞌracagui Ajua̱, ha nu maꞌna go jʉxa ra ja̱do. Pe cada ꞌna mahyoni da jamasu núꞌa̱ pɛfi. (8I Nuje dyá mɛfihe de Ajua̱, ha nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ꞌnara hua̱hi habʉ ri mpɛfiꞌa̱. Ne guí njahʉ ngu ꞌnará hoga ngu Ajua̱ ri jʉꞌtsuabi. Q7Hangue guí njahʉ ngu ꞌnara hua̱hi habʉ stá mpɛhe, nugui go stá potꞌi, ra cu Polo go xa ꞌñunthe. Hangue ngu ra motꞌi ne ra ꞌñunthe, Ajua̱ ma da gutcahe ngu núꞌa̱ stá pɛfihe. 6Hangue ni guequi ni ra cu Polo hinda za te ga pɛhe de guecsɛhe. Nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa xa japi xa te ri jamfrihʉ. 35_Nugui go rá mʉdi dá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱, ha nura cu Polo go xa suꞌaꞌihʉ asta nubya, pe nuꞌa̱ tóꞌo xa ꞌraꞌahʉ ra jamfri, go guesɛhɛ Ajua̱. 4#Xi ¿te ma ꞌbɛfi dí pɛfi? Y ¿te ma ꞌbɛfi pɛfi ra cu Polo? Nugui ne ra cu Polo dyá ꞌbɛgothohe de Ajua̱, ne go guecaguihe dá zoꞌahe pa gá camfrihʉꞌa̱. Nugui ne ra cu Polo, cada ꞌna de guecje dí pɛfihe ra ꞌbɛfi xa ꞌracaguihe Ajua̱. k3OꞌRa de gueꞌahʉ guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Pablo”, ha nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Polo”. Xi de guí ma̱ñhʉ njabʉ, ¿ha gue hinguí øthʉ ngu núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá gamfri? #2?Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ guí øtꞌathohʉ ngu núꞌa̱ øtꞌa núꞌʉ hingyá gamfri, ngueꞌa̱ gyá ndustehʉ, ne gyá necatsʉihʉ, ne gyá necatuhnihʉ. Hangue por gueꞌa̱ hinxcá ꞌueguethohʉ de ja ya tsꞌoqui, ngueꞌa̱ guí ꞌyohʉ ngu núꞌʉ hinxa gamfri Ajua̱. [1/Dá zoꞌahʉ ꞌramatsꞌʉ ngu ꞌraya zi ba̱tsi núꞌʉ tsʉtho, ngueꞌa̱ himbi za dá xiꞌahʉ ya noya xá hñei, ngueꞌa̱ mi otho ndunthi ri mfa̱dihʉ, y asta nubya hinxa za stá xiꞌahʉ gatho. u0 eZi cuhʉ, dá zoꞌahʉ ngu tsꞌofo núꞌʉ hintsꞌʉ xa zɛ yá jamfri, ngu ya tꞌʉba̱tsi hinte yá fa̱ditho, ngueꞌa̱ himbi za dá zoꞌahʉ ngu ꞌraya cu núꞌʉ pa̱di xá hño núꞌʉ ya ntꞌudi udi ra Ma̱ca Nda̱hi. n/UEnga ja ra Ma̱ca Tꞌofo: ¿To ja gueꞌa̱ xa ba̱tuabi rá mfeni ra Zidada? O ¿to ja gueꞌa̱ xa za xa ꞌñutuabi te da ꞌyøtꞌeꞌa̱? Joꞌo. Pe nujʉbya ha̱, dí pa̱tuahʉ rá mfeni ma Zidadahʉ ra Jesucristo.6.ePe nuꞌa̱ tóꞌo xa gamfri Ajua̱ ne pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi ja rá coraso, núꞌá̱ ha̱, pa̱di xá hño gatho núꞌʉ ya ntꞌudiꞌʉ, ne pa̱di ndaꞌa̱ ra hño y ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ. Pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi, hingui tsa da xipabi te gra ꞌmʉiꞌa̱. -Pe núꞌa̱ ra ja̱ꞌi hinxa gamfri Ajua̱ hingui ha̱ni núꞌa̱ udi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱, ngueꞌa̱ beniꞌa̱ gue hinte ri muui. Ne hingui tsa da ba̱disɛꞌa̱, ngueꞌa̱ mahyoni go da ꞌñutuabi ra Ma̱ca Nda̱hi pa da za da ba̱diꞌa̱. ^,5 Nuje dí udihe ngu núꞌa̱ utcahe ra Ma̱ca Nda̱hi, hindí udihe co ma mfa̱disɛhe. Núꞌʉ toꞌo pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi ja yá coraso, dí utuabihe co ya noya núꞌʉ ꞌracaguihe ra Ma̱ca Nda̱hi. 5+c Y nura Ma̱ca Nda̱hiꞌa̱ xuá mɛncahʉ pa da ꞌñutcahʉ gatho nuya hño ri ꞌracjʉꞌa̱, y hingo dí ha̱mfʉ rá mfa̱di ra ximhai pa ga pa̱hʉ nuya hñoꞌʉ. * Ni ꞌnara ja̱ꞌi hingui tsa da ba̱tua rá mfeni maꞌna rá miquꞌeiui, ngueꞌa̱ cada ꞌna go pa̱disɛ tengu rá mfeni. Njabʉtho nehe ni ꞌna hinto pa̱tua rá mfeni Ajua̱. Nura Ma̱ca Nda̱hi ha̱, go gueꞌa̱ pa̱tuabi rá mfeni Ajua̱. _)7 Y nujʉ́, Ajua̱ bi ꞌñutcaguihʉ gatho nuya tꞌøtꞌeya po rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ngueꞌa̱ nura Ma̱ca Nda̱hi go gueꞌa̱ pa̱di xá hño gatho, ne asta pa̱di gatho núꞌa̱ te benga Ajua̱. 2(] Bi nja ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena:Ni ꞌnara ja̱ꞌi himbi za bi hyandi, nixi bi ꞌyøde,
nixi bi zo rá mfeni tengu rá ꞌmʉi de ja rá ña̱ni Ajua̱,
ne hinto xa ba̱di gatho núꞌʉ ya ja̱pi xa beni da umbabi núꞌʉ toꞌo ri ma̱diꞌa̱. @'yNi ꞌna de nuya nda̱ de ja ra ximhai himbi ba̱di nuna ra mfa̱di xa ꞌracjʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ xa ba̱diꞌʉ, hinxa hyohma̱ ja ra pontꞌi numa Zidadahʉ xá nsunda. &Dí ma̱ñhe de núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ pa bi za dá mpøhøhʉ ne ga tsøñhʉ ja rá nsundaꞌa̱. Y núꞌa̱ dí ma̱ñhe go gueꞌa̱ ra hoga mfa̱di xqui beni Ajua̱ desde ante da nja ra ximhai, ne himi fa̱dihma̱, pe nubyá ya xa ꞌñutcahʉ. L%Núꞌʉ toꞌo xa zɛ yá jamfri dí zofohe co ra mfa̱di pe nura mfa̱diꞌa̱ go bra ꞌñehe de Ajua̱, hingue de ra ximhai, nixi de yá mfa̱di ya nda̱ núꞌʉ ma da uadi da thogui. b$=Dá zoꞌahʉ njabʉ pa bi za gá camfrihʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, hingue ngueꞌa̱ gá ꞌyødehʉ yá mfa̱di ya ja̱ꞌi. Ajua̱ utcaguihʉ tengu rá ꞌmʉiꞌa̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi #Hindá ne dá zoꞌahʉ co ra mfa̱di de ra ximhai pa gá camfrihʉ, nugui dá zoꞌahʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. z"mNu ndá zoꞌahʉ mi otho ma tsꞌɛdisɛ, ne mi ꞌracagui ndunthi ra ntsu pa ga ña̱, asta ndrí hua̱tꞌi. 8!iPe nu de nduá ꞌbʉpʉ, dá ja dá zoꞌahʉ hønsɛ de ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ bri pontꞌa ja ra pontꞌi ne bi tho, ne hindá zoꞌahʉ de maꞌna ra noya. *  OZi cuhʉ, nugui nu ndá mabʉ pa dá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱, hindá zoꞌahʉ co ꞌraya da̱nga noya xá hñei, nixi co ndunthi ra mfa̱di de guecsɛhɛ. y mAjua̱ bi ꞌyøtꞌe njabʉ pa da nja ngu núꞌa̱ xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Nuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌñetsꞌi, dá ꞌñetsꞌi, pe de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa Ajua̱, hingue de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌasɛ.”' IAjua̱ go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa dá ꞌnathohʉ co ra Zidada Jesucristo, ngueꞌa̱ nusɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ bá pɛhniꞌa̱ pa bi ꞌñutcahʉ rá mfa̱di Ajua̱, ne bi hña̱sca ma tsꞌoquihʉ, ne bi tꞌaxca ma mfenihʉ pa bi za dá ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. > ypa njabʉ hinto da ꞌñetsꞌi ja rá thandi Ajua̱. B Ajua̱ bi huahna núꞌʉ hinte ri muui ja ra ximhai ne núꞌʉ xi ya tꞌʉtsa, ne núꞌʉ toꞌo ni tsꞌʉ yá nsu otho, pa da ꞌbɛtua yá tsa núꞌʉ toꞌo pɛꞌtsa yá nsu, o YAjua̱ bi huahna núꞌʉ hinte yá fa̱di de guecua ja ra ximhai pa da ꞌbɛtuabi yá tsa ya ba̱mhya̱. Ajua̱ bi huahna núꞌʉ hingui ha̱ ra tsꞌɛdiua ja ra ximhai pa da ꞌbɛtuabi yá tsa núꞌʉ ha̱ ra tsꞌɛdibya.  Zi cuhʉ, pa̱hʉ gue nuꞌahʉ xa huahnꞌahʉ Ajua̱, masque hinga ndunthi de gueꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ra mfa̱di de ra ximhai, ne hinga ndunthi de gueꞌahʉ guí ha̱hʉ ra tsꞌʉtbi, y ne hinga ndunthi de gueꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ꞌnara da̱nga nsu. : oAjua̱ maꞌna ja rá mfa̱di ne maꞌna ja rá tsꞌɛdi de gatho ya ja̱ꞌi, masque eñꞌʉ gue hinte ri muui núꞌa̱ ra du bi thogui ra Zidada Jesucristo ja ra pontꞌi. L Pe nújʉ xa huancahʉ Ajua̱, gue dyá xodyohʉ gue hindyá xodyohʉ, gathoguihʉ dí pa̱hʉ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi hña̱npa rá tsꞌɛdi ne rá mfa̱di Ajua̱ pa bi pøhøguihʉ. i Mpe nujʉ dí ma̱ñhʉ de ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bi tho ja ra pontꞌi. Y guehna ꞌnara mfeꞌtse pa ya xodyo, ne núꞌʉ hingyá xodyo ena gue hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ de rá du ra Zidada Jesucristo. j OYa xodyo nza̱ntho adi da tꞌutua ꞌnara ntꞌudi, y nuya griego hønsɛ ra mfa̱di honi, E Ngueꞌa̱ ya ja̱ꞌi masque xi ja yá mfa̱di, hinxa za hanja da ba̱diꞌʉ Ajua̱. Pe Ajua̱ rá pahaꞌa̱ da pøhø núꞌʉ toꞌo da gamfri núꞌa̱ ra noya dí ma̱ñhʉ, masque núꞌʉ ya ba̱mhya̱ ena gue hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. Pe Ajua̱ xi ja rá mfa̱di hangue bi ꞌyøtꞌa njabʉ. [ 1¿Toꞌo núꞌa̱ ra ba̱hmya̱bya? O ¿toꞌo núꞌa̱ xi ja rá mfa̱di? Ne ¿toꞌo núꞌa̱ pa̱di gatho te ja mapaya? Joꞌo, ngueꞌa̱ ja rá thandi Ajua̱ hinte ri muui yá mfa̱di ya ja̱ꞌi.  Ma̱nga njaua ja ra Ma̱ca Tꞌofo:Ma ga huatuabi yá mfa̱di ya ba̱mhya̱,
ne ga ha̱cuabi yá mfeni ya nimfeni. V 'Nujʉ́ dí ma̱ñhʉ gue bi du ra Zidada Jesu ja ra pontꞌi pa ga mpøhøhʉ, ha nuꞌʉ tóꞌo hingui camfriꞌa̱ ma da ꞌmɛdiꞌʉ ngueꞌa̱ ma̱ñꞌʉ gue hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ de rá du ra Zidada Jesucristo. Pe pa nújʉ stá mpøhøhʉ ri muui, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ha̱npa rá tsꞌɛdi Ajua̱. U %Ra Zidada Jesucristo himbá pɛncagui pa ga øtꞌa ra sistehe, nuꞌá̱ bá pɛncagui pa ga ma̱nga ra ma̱ca noya. Pe hindí ma̱ co ꞌraya noya xi mahotho núꞌʉ de ma mfa̱disɛ, pa hinda tꞌena gue xi ja ma mfa̱di ne da gamfri ya ja̱ꞌi hønsɛ co ma hoga noya. Nugui dí ne da gamfriꞌʉ hønsɛ po núꞌa̱ ra du bi thogui ra Zidada Jesucristo ja ra pontꞌi. Ra tsꞌɛdi ne ra mfa̱di de Ajua̱ go ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi ꞌñutcahʉ n WNehe dá xiꞌtsa núꞌʉ ya mengu de ja rá ngu ra cu Teba. Pe de guehni hinstá xiꞌtsa maꞌra. K Hangue hinda za gui ma̱ñhʉ gue xcá nxistehehʉ de ma thuhuga.  Dí umba njama̱di Ajua̱ gue nugui hønsɛ ra cu Crispo ne ra cu Gayo stá xiꞌtsi de gueꞌahʉ, y hinto maꞌna stá xiꞌtsi. B   ¿Ha gue hingue gathoꞌihʉ guí dɛnhʉ ra Zidada Jesucristo? ¿Ha gue bi du ja ra pontꞌi ra Pablo po rá ngueꞌaꞌihʉ? ¿Ha gue xcá nxistehehʉ de ja rá thuhu ra Pablo? Hina. ;  q Dí xiꞌahʉ njabʉ ngueꞌa̱ ꞌra de gueꞌahʉ guí ma̱ñhʉ njaua: “Nugui drí dɛna ra cu Pablo”, ha nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Polo”, y nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Pedro”, ha nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra Zidada Jesucristo.”    Dí xiꞌahʉ njabʉ ma zi cuꞌihʉ ngueꞌa̱ xa xicagui núꞌʉ ja te yá njaui ra nju Cloé gue ja ra ora grí ntunsɛhʉ. r  _ Zi cuhʉ dí ba̱nteꞌihʉ de rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo gue da ꞌnatꞌa gui ma̱ñhʉ, pa da ꞌñotho ya hegue de gueꞌahʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌbʉhʉ mahyɛgui co ꞌnada ra mfeni ne ꞌnada ra jamfri. H    Ajua̱ nza̱ntho øtꞌa gatho núꞌa̱ xa ma̱, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ xa huahnꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo rá Tꞌʉꞌa̱. Ya gamfri ꞌramaꞌnaꞌño beni b ?Núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da suꞌaꞌihʉ asta ra paꞌa̱ rá ga̱tsꞌi ri tehʉ de guecua ja ra ximhai, pa hinda za to da ma̱ gue nuꞌahʉ guí tuhʉ ra tsꞌoqui nu stua yopa penga ma Zidadahʉ ra Jesucristo. 2 _Hangue nubyá hinte grí ꞌbɛhʉ de gatho ya hoga ja̱pi núꞌʉ ri ꞌracjʉ Ajua̱, ne guí tøꞌmhʉ núꞌa̱ ra pa stua yopa pengui ma Zidadahʉ ra Jesucristo. k QNubya ri hnequi gue xcá camfrihʉ xá hño gatho núꞌa̱ dá xiꞌahe de ra Zidada Jesucristo. \ 3Ajua̱ xa ja̱pꞌaꞌihʉ ndunthi ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ ra Zidada Jesucristo, hangue xa ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa guí ña̱hʉ de rá noyaꞌa̱, ne xa ꞌraꞌahʉ ndunthi rá hoga mfa̱diꞌa̱ nehe.  %Nza̱ntho dí umba njama̱di Ajua̱ por gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ co rá hñoja̱ꞌi xa pøhøꞌihʉ po ra Zidada Jesucristo. / YAjua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Ya ja̱pi xa tha̱ni po ra Zidada Jesucristo } unúꞌahʉ gyá gamfrihʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Corinto. Nuꞌahʉ bi zohnꞌahʉ Ajua̱ pa gá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne bi ꞌuecꞌahʉ de ja ya tsꞌoqui pa go gui pɛpabihʉꞌa̱, ne bi tꞌaxca ri mfenihʉ mahyɛgui con gatho núꞌʉ ꞌbʉ habʉraza ri xøcambeniꞌa̱. Núꞌa̱ ma zi Hmuhʉ drí xøcambenihʉ go guetꞌa̱ ri xøcambeni neheꞌʉ. & INugui drá Pablo, Ajua̱ go rá pahaꞌa̱ pa bi zoncagui pa drá apostolgui ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Nugui ne ra cu Soste dí opꞌaꞌihe nuna ra carta, V~{}||{zz;yx*wzwuut*srrpro0n5m:lk'jiVhhgfe9cc@ba`__C^@]]A\\-[ZZRYXXVUU?TS/R-QyPONMLKJIHH6GG,FBEDCC8BAA@?@>><,;:9977655"4321l00/x.--,+J*)((Q''&%f$$#"!! a4 =6k f KJi &v'e pa njabʉ da mpɛfi mahyɛgui gatho ya xɛni de ma ndoꞌyohʉ, ne gathoꞌʉ da mfatsꞌi ꞌna ngu ꞌna. g&G Pe nuya xɛni de ma ndoꞌyohʉ ri hnequi mahotho, núꞌʉ́ hinga mahyoni ga hethʉ pa da hnequi xá hño. Njabʉ Ajua̱ bi hyoga ma ndoꞌyohʉ gue núꞌʉ ya xɛni mi otho yá nsu go gueꞌʉ maꞌna da nja yá nsu, w%g Ha nuya xɛni de ma ndoꞌyohʉ núꞌʉ dí beñhʉ gue otho yá nsu, núꞌʉ́ go gueꞌʉ maꞌna xi dí japamasuhʉ. Y núꞌʉ ya xɛni ngu ra ꞌbɛtsa ꞌbʉ da hnequitho, núꞌʉ́ go gueꞌʉ dí hethʉ pa da hnequi xá hño. "$= Hina, hinda za da ꞌñʉtsaꞌʉ, ngueꞌa̱ núꞌʉ ya xɛni de ma ndoꞌyohʉ ri hnequi ngu hinte ri muui, go gueꞌʉ maꞌna øtꞌa ra ꞌbɛdi. 3#_ Numa dahʉ hingui tsa da ꞌñemba ma ꞌyɛhʉ: “Nugui hindí hoñꞌaua.” Nixi ma ña̱xuhʉ hingui tsa da ꞌñemba ma uahʉ: “Nugui hindí hoñꞌaua.” a"; Pe numa ndoꞌyohʉ masque pɛꞌtsa ndunthi ya xɛni, pe ꞌnada ra ꞌbai pɛꞌtsi. z!m Nuꞌbʉ di ꞌnada ra xɛni ma ndoꞌyohʉ, ne di ꞌnada rá ꞌbɛfi, nuꞌbʉ́ hindri xøgue ma ꞌbaihʉ.  - Pe Ajua̱ bi hñuscaguihʉ gatho ya xɛni de ma ndoꞌyohʉ pa hinte da ꞌyøtcahʉ ra ꞌbɛdi. Y bi hñutsꞌi ngu núꞌa̱ go bi neꞌa̱. [/ ꞌBʉ gatho ma ndoꞌyohʉ dra da, ne di otho ma guhʉ, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za ga ødehʉ? ꞌBʉ gatho ma ndoꞌyohʉ dra gu, ne ꞌbʉ di otho ma xiñuhʉ, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za da nja ma fa̱ha̱hʉ? >u O nuꞌbʉ ꞌnama guhʉ da ꞌñena: “Nuguí hindí ꞌbʉi ja ra ndoꞌyo ngueꞌa̱ hingo drá da”, pe hingue ngueꞌa̱ ma̱nga njabʉ ya hingui ꞌbʉi ja ma ndoꞌyohʉ. >u ꞌBʉ ꞌnama uahʉ da ꞌñena: “Nuguí hindí ꞌbʉi ja ra ndoꞌyo ngueꞌa̱ hingo drá ꞌyɛ”, pe hingue ngueꞌa̱ ma̱nga njabʉ ya hingui ꞌbʉi ja ma ndoꞌyohʉ. c? Numa ndoꞌyohʉ xi pɛꞌtsa ndunthi ya xɛni, hingue ꞌnatho ra xɛni pɛꞌtsi. ! Ngueꞌa̱ gathoguihʉ ꞌbʉ dyá xodyohʉ o hindyá xodyohʉ, ꞌbʉ dyá ꞌbɛgohʉ o hindyá ꞌbɛgohʉ, gathoguihʉ stá nxistehehʉ pa dá ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ne gathoguihʉ ꞌnatꞌa ra Ma̱ca Nda̱hi stá ha̱ñhʉ. !; Cada ꞌna de guecaguihʉ numa ndoꞌyohʉ xi pɛꞌtsa ndunthi ya xɛni, pe masque njabʉ ꞌnada ma ꞌbaihʉ dí pɛꞌtshʉ. Dí njahʉbʉ nehe co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ nujʉ́ ngu go dyá xɛnihʉ de rá ndoꞌyoꞌa̱, pe rá ndoꞌyoꞌa̱ ꞌnatho. L Pe go guetꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi ri ꞌracjʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi cada ꞌna de guecaguihʉ ngu núꞌa̱ go da neꞌa̱. Gathoguihʉ dí ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co ra Zidada Jesucristo (I Maꞌra de guecaguihʉ xa tꞌacjʉ ra tsꞌɛdi pa ga øthʉ ya da̱nga ntꞌudi. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacaguihʉ ra tsꞌɛdi pa ga ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacaguihʉ ra tsꞌɛdi pa ga pa̱hʉ xá hño ua de ra Ma̱ca Nda̱hi ña̱ ꞌnara ja̱ꞌi, o hina. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacjʉ ra tsꞌɛdi pa da za ga ña̱hʉ de maꞌra ya hña̱qui. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacjʉ ra tsꞌɛdi pa ga pa̱hʉ te rá ꞌbɛ ma̱nga núꞌa̱ toꞌo gra ña̱ de maꞌna ra hña̱qui. K Nu maꞌra de guecjʉ guetꞌatho ra Ma̱ca Nda̱hi xa ꞌracjʉ ndunthi ra jamfri, ha nu maꞌra de guecjʉ guetꞌatho ra Ma̱ca Nda̱hi xa ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa ga øthehʉ ya daꞌthi. hI ꞌRa de guecjʉ xa ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi pa ga ña̱hʉ co ndunthi ra mfa̱di, ha nu maꞌra de guecjʉ guetꞌatho ra Ma̱ca Nda̱hi xa ꞌracjʉ ra mfa̱di pa ga udihʉ te rí bønga rá noya Ajua̱. ta Cada ꞌna de guecjʉ dí ha̱npahʉ rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi pa ga faxhʉ gatho núꞌʉ maꞌra. K Nehe ꞌramaꞌnaꞌño hanja drí mpɛfihʉ, pe nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ri ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi gathoguihʉ, pa ga pɛhʉ ngu núꞌa̱ xa ꞌracjʉꞌa̱, y nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ꞌnatho. xi Y nehe ꞌramaꞌnaꞌño ya ꞌbɛfi xa ꞌracjʉ ra Zidada ga pɛfihʉ, pe ra Zidada go gueꞌa̱ ꞌnatho. !; ꞌRamaꞌnaꞌño ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi xa ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa ga pɛpabihʉ Ajua̱, pe ra Ma̱ca Nda̱hi go gueꞌa̱ ꞌnatho.  Pe nubyá dí ne gui pa̱hʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo tsanga ra Zidada Jesu, hingui ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Ha nuꞌbʉ toꞌo da ꞌñena, dí camfri ra Jesu gue go gueꞌa̱ ra Zidada, núꞌá̱ ha̱, ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. J  Guí pa̱hʉ xá hño gue núꞌbʉ hingüí camfrithohʉ rá noya Ajua̱ ngrí hothohʉ da zixꞌahʉ toꞌoraza pa nguí xøcambenihʉ núꞌʉ ya cꞌoi otho yá tsꞌɛdi ne hingui ña̱.  y Zi cuhʉ dí ne gui pa̱hʉ de nuya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi ri ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi cada ꞌna de guecaguihʉ. @y "Nuꞌbʉ ꞌna de gueꞌahʉ di tsʉꞌahʉ ra thuhu, maꞌna xá hño ñuñhʉ ꞌmɛtꞌo ja ri nguhʉ pa nu xcrí muntshʉ gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱, pa hinda zʉꞌahʉ rá mfɛiꞌa̱. Y de núꞌʉ maꞌra ya tꞌøtꞌe xa nja, nuꞌʉ́ asta hinga mabʉ pa ga ña̱hʉ de gueꞌʉ.  !Hangue ma zi cuꞌihʉ, ora grí muntshʉ pa gui ñuñhʉ, ntøꞌmhʉ ꞌna ngu maꞌna pa gui ñuñhʉ mahyɛgui. u c Nuꞌá̱ bí pɛncahʉ ya mfɛi pa da zocjʉ pa hinda condenaguihʉ mahyɛgui co núꞌʉ hingyá gamfri.  Pe nuꞌbʉ ga bensɛhʉ de núꞌa̱ te stá øthʉ ne ga ntsøꞌmhʉ, nuꞌbʉ́ Ajua̱ ya hindua pɛncaguihʉ nuya ya mfɛi. } s Hangue por gueꞌa̱ ndunthi de gueꞌahʉ grí hñenihʉ ne otho ri nzaquihʉ, ha nehe xa du ꞌra de gueꞌahʉ. J   Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo hinda zi núꞌa̱ ra thuhme ne núꞌa̱ ra vinu ngu rí ꞌñehe, ne hinda beni xá hño te ri muui rá du ra Zidada, núꞌa̱ ra cuꞌa̱ tuxasɛ ra tsꞌoqui.  Hangue cada ꞌna de gueꞌahʉ, beñhʉ xá hño ꞌmɛtꞌo ua guí ꞌbʉhʉ xá hño co Ajua̱ pa gui tsihʉ ra thuhme ne ra vinu. lQ Hangue nugui dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da zi núꞌa̱ ra thuhmeꞌa̱ ne núꞌa̱ ra vinuꞌa̱ ne hinda zi ngu rí ꞌñehe, núꞌa̱ ra cuꞌa̱ ma go da da̱di de rá zi ndoꞌyo ne de rá zi ji ra Zidada. a; Hangue núꞌa̱ ra ora guí tsihʉ ra thuhme ne ra vinu gueꞌa̱ ra ora guí udihʉ de rá du ma Zidadahʉ asta núꞌa̱ ra paꞌa̱ stua yopa pengui. Hanja da za da tsꞌi ra Ma̱ca Ntꞌoxi ngu ri ho ra Zidada ;o Nepʉ ngu bi uadi bi ntꞌoxiꞌʉ, ra Jesu bi gʉ ꞌnara vaso habʉ mi po ra vinu, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: “Nuna vinuna̱, go guehna ꞌnara ntꞌudi de núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo cohi ma ga øtꞌe co ma ji núꞌa̱ ma ga fani. Ora gui tsihʉ nuna vinuna̱, ꞌyøthʉ ngu ꞌnara feni de guecagui.” )K nepʉ bi umba njama̱di Ajua̱. Ne de gueꞌa̱ bi hyeca nura thuhmeꞌa̱, nepʉ bi ꞌñena: “Tsihʉ nuna ra thuhme, ja ra uɛnda go guehna ma ndoꞌyo núna ma da hnaꞌmbabi po rá ngue ri tsꞌoquihʉ. Ne ora gui tsihʉ nuna ra thuhme, ꞌyøthʉ ngu ꞌnara feni de guecagui.” .U Nugui ya stá uꞌtꞌaꞌihʉ hanja grí tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi ngu núꞌa̱ bi ꞌñutcagui ra Zidada. Núꞌa̱ ra xuui bri daꞌa̱, bi gʉ ra thuhme, gG ngueꞌa̱ núꞌa̱ guí ha̱xhʉ pa gui tsihʉ, grí ꞌbɛtꞌohʉ gui da̱ma tsisɛhʉ, ne hinte guí xɛpabihʉ núꞌʉ maꞌra ya cu. Hangue ꞌra de gueꞌahʉ guí tuhʉ ra thuhu, ha nu maꞌra xi grí tithohʉ.  Ora grí muntshʉ pa gui ntꞌoxihʉ nepʉ gui tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi, núꞌa̱ guí øthʉ hinguí øthʉ pa ra Zidada, |q Pe pøde mahyoni da njabʉ, pa ja da hnequini núꞌʉ toꞌo ha̱npa rá mfa̱di Ajua̱, y núꞌʉ toꞌo hina. 'G Dí øde gue ora grí muntshʉ, guí øthʉ ya hegue, ngueꞌa̱ hinga mahyɛgui núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ, y dí camfri gue nguꞌbʉ gueꞌa̱ guí øthʉ. g~G De núna dí opꞌahʉbya hingui tsa ga exꞌaꞌihʉ ngueꞌa̱ stá øde de núꞌa̱ guí øthʉ ora grí muntshʉ, hinguí øthʉ núꞌa̱ xá hño, hønsɛ guí øthʉ núꞌa̱ hingui ho ja rá thandi Ajua̱. #}? Pe nuꞌbʉ da ꞌmʉ ꞌra toꞌo da ne da ntsanoya de núna dá ma̱ de yá sta̱ ya ꞌbɛhña̱, pa̱hʉ xá hño gue nuje gueꞌa̱ ma nza̱ihe, ne yá nza̱i maꞌra ya cu núꞌʉ ꞌbʉi ja maꞌra yá nija̱ Ajua̱. Ya cu bi zi ra Ma̱ca Ntꞌoxi ngu himi ꞌñepabiꞌʉ 7|g Pe nuꞌbʉ ra ꞌbɛhña̱ da hopi da te rá sta̱, núꞌá̱ ha̱, rá ntsøhui, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ xa tꞌumbabi pa da goꞌma rá ña̱xu ngu ꞌñena ꞌnara cøni. X{) ¿Ha gue hingrá ꞌbɛtsa ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø da hopi da te rá sta̱? z Xi da beñhʉ xá hño, ¿ha gue ri hnequi xá hño ꞌnara ꞌbɛhña̱ ora apabi Ajua̱ ne hinxa goꞌma rá ña̱xu? 2y] Ngueꞌa̱ desde ra mʉdi nura ꞌbɛhña̱ gá ꞌñehe de ja ra ꞌñøhø, y nubyá, nura ꞌñøhø rí ꞌñehe de ja ra ꞌbɛhña̱, pe gatho go øtꞌe Ajua̱. bx= Pe de ja rá thandi Ajua̱ gathoꞌʉ ri muui mahyɛgui, gue dra ꞌbɛhña̱ gue dra ꞌñøhø, ngueꞌa̱ nsinque ra ꞌñøhø hinxa ꞌmʉ ra ꞌbɛhña̱, ha nsinque ra ꞌbɛhña̱ hindi ꞌbʉ ya ꞌñøhø. Dw Hangue nura ꞌbɛhña̱ rí ꞌñepi da goꞌma rá ña̱xu po rá ngue ya ɛnxɛ handgahʉ, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara seña gue ꞌbʉi toꞌo maꞌna ri manda que ya ꞌbɛhña̱. v Y nura ꞌñøhø himbi thoqui po rá ngue ra ꞌbɛhña̱, nura ꞌbɛhña̱ ha̱, bi thoqui po rá ngue ra ꞌñøhø. xui Ngueꞌa̱ nura ꞌñøhø hingue bi thoqui de ra ꞌbɛhña̱, nura ꞌbɛhña̱ bi thoqui de ra ꞌñøhø. mtS Nura ꞌñøhø hiní ꞌñepi da goꞌma rá ña̱xu ngueꞌa̱ nura ꞌñøhø bi hyoca Ajua̱ ngu tengu rá ꞌbaiꞌa̱ ne ja ri hnequini nurá nsunda Ajua̱. Pe nu ja ra ꞌbɛhña̱, ja ri hnequini rá nsu ra ꞌñøhø. Rs Nuꞌbʉ ya ꞌbɛhña̱ hingui coꞌma yá ña̱xu, maꞌna xá hño dá ꞌña̱xi, pe nuꞌbʉ gueꞌa̱ ꞌnara ꞌbɛtsa da ꞌña̱xi, maꞌna xá hño dá goꞌma rá ña̱xu ora apabi Ajua̱. 3r_ Pe nuꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ hinxa goꞌma rá ña̱xu ora apabi Ajua̱ ne ora ma̱nbabi rá noyaꞌa̱, ri ꞌbɛtua rá tsa rá ña̱xusɛ, tsʉtho xa ꞌña̱xi. 2q] Nuꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø xa goꞌma rá ña̱xu ora apabi Ajua̱ de ja ya hmuntsꞌi, o de ora ña̱ de rá noya Ajua̱, njabʉ ri ꞌbɛtua rá tsa rá ña̱xusɛ. py Pe nugui dí ne gui pa̱dihʉ gue numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ ra ña̱xu de gatho ya ꞌñøhø, y nura ꞌñøhø gueꞌa̱ ra ña̱xu de rá ꞌbɛhña̱, y nu Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ ra ña̱xu de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. =os Zi cuhʉ, nugui drí johya ne dí exꞌahʉ ngueꞌa̱ hinxcá pumfrihʉ gatho núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, ne guí øthʉ gatho ngu núꞌa̱ stá uꞌtꞌahʉ gui ꞌyøthʉ. =n u ꞌYøthʉ ngu núna dí øtꞌe, ngueꞌa̱ nugui dí øtꞌa ngu núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Ra tsꞌofo pa ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ pa ja ya hmuntsꞌi nmU !Nugui dí øtꞌa ra tsꞌɛdi pa ga øtꞌa núꞌa̱ xá hño pa ga huꞌmbabi yá mʉi gatho ne hinga tsꞌocua yá mfeni. Nugui hindí honsɛ ra hño pa guequi, dí øtꞌa núꞌa̱ xá hño qué pa da mpøhø maꞌra.#l? Jamasuhʉ núꞌa̱ gui øthʉ pa hingui tsꞌocuahʉ yá mfeni ya xodyo, nixi núꞌʉ hingyá xodyo, nixi núꞌʉ ya cu ꞌbʉi ja rá nija̱ Ajua̱. 9kk Pe nugui dí xiꞌahʉ, gatho núꞌa̱ gui øthʉ, ꞌbʉ gri ñuñhʉ, ꞌbʉ gri tsithehʉ, ꞌbʉ gri øthʉ maꞌna te gri øthʉ, ꞌyøthʉ gatho pa rá nsunda Ajua̱. j Nuꞌbʉ dí tsi te dí tsi ne dí umbabi njama̱di Ajua̱, ¿hanja ma go da nøngagui maꞌna ra cu por núꞌa̱ te dí tsi?” ^i5 Nugui hindí xiꞌahʉ gue go ma da tsꞌoca ri mfenihʉ, dí xiꞌahʉ pa núꞌa̱ toꞌo da xiꞌahʉ gue hingui ho núꞌa̱ ma gui tsihʉ, pa hingui tsꞌocuahʉ rá mfeniꞌa̱. Pe da za da benga ꞌna ne da ꞌñena: “¿Hanja go da za da tha̱gagui hinga øtꞌa ꞌnara tꞌøtꞌe ngueꞌa̱ maꞌna ra cu beni gue ra tsꞌoqui? Nh Pe nuꞌbʉ da ꞌmʉ ꞌna toꞌo da xiꞌahʉ gue núꞌa̱ te ma gui tsihʉ xa hña̱ꞌtuabi ya cꞌoi, nuꞌbʉ́ oguí tsihʉ pa hingui tsꞌocuahʉ rá mfeni núꞌa̱ toꞌo bi xiꞌahʉ. g/ Nuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi hingrá gamfri da zixꞌahʉ ja rá ngu pa gui ñuñhʉ con gueꞌa̱, ha nuꞌbʉ guí ne gui maha con gueꞌa̱, rí maha ne tsihʉ gatho núꞌa̱ da ꞌraꞌahʉ nsinque gui ꞌyambabihʉ habʉ xuá hña̱, pa hinda tsꞌoca ri mfenihʉ. `f9 Ngueꞌa̱ ra Zidada go rá mɛti gatho ra ximhai ne gatho núꞌa̱ ja ja ra ximhai. e5 Tsihʉ gatho núꞌa̱ te ꞌba ja ra tai, ogrí ꞌñanihʉ ꞌmɛtꞌo ua xa hña̱ꞌtuabi ya cꞌoi o hina, pa hinda tsꞌoca ri mfenihʉ. Od Oguí suhʉ hønsɛ ri tehʉ, supabihʉ rá te nehe ri miquꞌeihʉ. vce Zi cuhʉ, da za gui beñhʉ gue ha̱ dí pɛꞌtshma̱hʉ ra nsɛqui ga øthʉ gatho núꞌa̱ ga nehʉ. Pøde ha̱ da za, pe hinga gatho rí ꞌñepi ga øthʉ, ne hingue por gatho ya tꞌøtꞌe da za maꞌna da te ma jamfrihʉ. cb? ¿Ha gue guí nehʉ ga tsøꞌtuahʉ rá mʉi ra Zidada? O ¿ha gue guí beñhʉ gue go maꞌna ja ma tsꞌɛdihʉ de gueꞌa̱? Hina. Ra gamfri pɛꞌtsa ra nsɛqui da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ go da ne pe co ra hma̱te a Hinda za gui tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi ne gui tsihʉ núꞌa̱ thocuabi ya tsꞌonda̱hi. Ne hinda za gui hñuhʉ ja rá mexa ra Zidada nepʉ ma grí huhʉ ja ya mexa habʉ tꞌøꞌtua yá ngo ya cꞌoi, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ go gueꞌʉ de ra tsꞌonda̱hi. a`; Nuꞌa̱ dí xiꞌahʉ gue nuya hñuni hoca núꞌʉ hingyá gamfri pa da umbabi ya cꞌoi, nuya hñuniꞌʉ go gueꞌʉ pa ya tsꞌonda̱hi, hingue pa Ajua̱. Y nugui hindí ne gui ꞌnathohʉ co ya tsꞌonda̱hi. R_ Nugui hingo dí xiꞌahʉ gue ya cꞌoi ja yá tsꞌɛdi, ne hindí xiꞌahʉ gue ri muui núꞌʉ ya hñuni xa hña̱ꞌtuabiꞌʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hinte ri muui y nixi otho yá tsꞌɛdiꞌʉ. h^I Ngu dí pa̱hʉ gue nuya me Israel núꞌʉ toꞌo mi tsi nuya mboꞌni mi tsꞌa̱tꞌi dega hña̱ꞌti, mi ꞌnatho yá jamfri mi xøcambeni Ajua̱, hangue nuꞌʉ́ mi ꞌnatho neheꞌʉ po núꞌa̱ mi tsiꞌʉ. z]m Masque nujʉ drí ndunthihʉ, pe ꞌnada núꞌa̱ ra thuhme dí tsihʉ, hangue por gueꞌa̱ drí ꞌnathohʉ. `\9 Ora dí tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi, gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi gue dí ꞌnathohʉ co ma Zidadahʉ ra Jesucristo ne nújʉ ꞌna ngu maꞌna. Nu de dí aphʉ Ajua̱ dí tsihʉ ra vinu, y nura vinuꞌa̱ go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de rá ma̱ca ji ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ bi mani ja rá pontꞌiꞌa̱ po rá nguecjʉ. Y núꞌa̱ ra thuhme dí hñeguehʉ, go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de rá zi ndoꞌyoꞌa̱ núꞌa̱ bi uni pa bi tho po rá nguecjʉ. 6[e Dí xiꞌahʉ njabʉ ngueꞌa̱ dí pa̱di gue núꞌa̱ dí xiꞌahʉ ꞌbestho tso ri mfenihʉ, y nuꞌasɛhʉ da za gui pa̱hʉ ua majua̱ni núꞌa̱ dí ma̱ ua hina. sZ_ Hangue dí xiꞌahʉ zi cuhʉ, ogrí nsundahʉ ya cꞌoi. ꞌUeguehʉ de núꞌa̱ ra nza̱iꞌa̱. GY Gatho núꞌʉ ya tsꞌothogui dí thoguihʉ, njabʉ thogui nehe gatho maꞌra ya ja̱ꞌi. Pe Ajua̱ nza̱ntho sugaguihʉ, y nuꞌá̱ hinda hocjʉ ga thohʉ ya tsꞌothogui núꞌʉ da hyandiꞌa̱ gue hinda za ga tsɛthʉ. Ha nura ora dí thohʉ ꞌnara thogui, nuꞌá̱ ri ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa ga tsɛthʉ. tXa Hangue nuꞌʉ tóꞌo beni gue xi ꞌbʉi xá hño, dá nsu pa hinda da̱pi da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui. >Wu Gueꞌa̱ gatho bi thogui ndu ma xitahʉ, ne bi tꞌofo pa njabʉ ga beñhʉ gue guehna ꞌnara tsꞌofo pa guecjʉ nújʉ dí ꞌbʉhʉua ja ra ximhai de nuya nga̱xa pabya. 9Vk Ne hinga ña̱maꞌñʉhʉ de núꞌa̱ øtꞌe Ajua̱ con guecjʉ ngu bi ña̱maꞌñʉ ꞌra de gueꞌʉ, hangue ꞌnara pa Ajua̱ bá pɛhna ꞌnara ɛnxɛ pa bi hyoꞌʉ. 3U_ Nixi hinga beñhʉ ga tsøꞌtuahʉ rá mʉi Ajua̱ ngu bi ꞌyøtꞌa ꞌra de gueꞌʉ, hangue ꞌnara pa ndunthi de gueꞌʉ bi mʉhna ya quꞌeña̱, ne bi duꞌʉ. BT} Ne hinga hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi ma ꞌbɛhña̱hʉ ngu bi ꞌyøtꞌa ꞌra de gueꞌʉ, hangue nuꞌʉ́ ꞌnada ra pa bi du ꞌnatemáhñu ꞌmo ya ja̱ꞌi. sS_ Hinga beñhʉ ga nsundahʉ ya cꞌoi ngu bi ꞌyøtꞌa ꞌra de gueꞌʉ, ngu enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Ya ja̱ꞌi bi hñudi bi ñuni ne bi ntsithe, nepʉ de gueꞌa̱ bi ꞌmai bi ꞌyøꞌtua yá ngo ya cꞌoi co ya hnei.” 6Re Gatho núꞌa̱ bi thoguiꞌʉ go gueꞌa̱ ngu ꞌnara tsꞌofo pa guecjʉ, pa hinga hyøcjʉ núꞌʉ ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo, ngu núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌeꞌʉ. Q Pe ndunthi de gueꞌʉ, Ajua̱ bi hyandi gue hinxmá hño núꞌa̱ mi øtꞌeꞌʉ, hangue ndunthi de gueꞌʉ bi du ja ra mbonthi. fPE Ne gatho mahyɛgui bi zi núꞌa̱ ra dehe bá pɛhna Ajua̱ ne bi bøhø de ja ꞌnara do. Y núꞌa̱ ra doꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo mi ꞌyo con gueꞌʉ habʉraza mi ꞌyoꞌʉ. cO? Ne dí pa̱hʉ gue gathoꞌʉ mahyɛgui bi zi núꞌa̱ ra nzaqui bá ehe de mahetsꞌi. N9 Nuꞌʉ́ bi dɛna ra guui ne bi ꞌranga ja ra Thɛnga Ndehe, hangue nuꞌʉ́ bi ꞌnatho co ra Moise, go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de ra sistehe. =M u Zi cuhʉ, dí ne ga benꞌahʉ nehe gue núꞌʉ ndu ma xitahʉ nu de bá pønga de Egipto bra zi ra Moise, ne mri ꞌbɛtꞌo ꞌnara guui, ne bi ꞌraxꞌʉ ja ra Thɛnga Ndehe. `L9 Nugui xi drí su ma ndoꞌyo nehe pa hinte da ꞌyøtꞌe, y drí japi da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ go dí ne, ngueꞌa̱ hindí ne ga ꞌbɛ ma tsa ja rá thandi Ajua̱, masque stá zofohma̱ ndunthi ya ja̱ꞌi.>Ku Hangue nugui drí hña̱ ra ꞌrihi nehe, pe drá ma manjua̱ntho pa nuni habʉ ma ga tsøni, ne co rá tsꞌɛdi Ajua̱ drí ntuhni pa ga nta̱te, hingue hønsɛ dí ꞌñenitho. (JI Dí pa̱hʉ gue gatho núꞌʉ toꞌo ri ntsaꞌrihi xi ri su rá ndoꞌyo pa da nja rá tsꞌɛdi. Nuꞌʉ́ øtꞌa njabʉ hønsɛ pa da da̱ha̱ ꞌnara tha̱ha̱ núꞌa̱ ma da thegue. Pe nujʉ dí pa̱hʉ gue ma ga ha̱ñhʉ ꞌnara tha̱ha̱ núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da thegue. %IC Ha gue hinguí pa̱hʉ gue gatho núꞌʉ ri ntsaꞌrihi, da ma mahyɛgui, pe ꞌmɛfa ꞌnatho núꞌa̱ toꞌo ma da da̱ha̱. Nujʉ nehe ma ga øthʉ njabʉ, ga ꞌyohʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱ pa njabʉ ga ha̱nga ma tha̱ha̱hʉ nehe núꞌa̱ ma da ꞌracjʉꞌa̱. -HS Dí øtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ dí ne gue maꞌna da ntʉnga ra ma̱ca hoga noya, ne pa njabʉ da za ga ha̱ni ndunthi ya ja̱pi bra hña̱ nura ma̱ca noyaꞌa̱. G) Nehe dí øtꞌa ngu yá nza̱i núꞌʉ ya cu tsꞌʉtho yá jamfri, pa da za maꞌna ga zofoꞌʉ. Nugui stá nza̱i ga tɛmbabi yá nza̱i gatho ya ja̱ꞌi pa da mpøhø ꞌra de gueꞌʉ, ngueꞌa̱ cada ꞌna de gueꞌʉ, ꞌramaꞌnaꞌño hanja gra zofogaꞌʉ. ~Fu Nehe dí øtꞌa ngu yá nza̱i núꞌʉ hingui ꞌbʉi ja rá hmanda ra nda̱xjua ley pa njabʉ da za ga zofoꞌʉ nehe. Pe nugui hinstá ꞌuegue de ja rá ley Ajua̱, ngueꞌa̱ nugui dí ꞌbʉi de ja rá hmanda ma Zidadahʉ ra Jesucristo. mES Nugui dí øtꞌa ngu yá nza̱i ya xodyo pa da za ga zofoꞌʉ, nehe dí øtꞌa ngu yá nza̱i núꞌʉ ꞌbʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley pa da za ga zofo neheꞌʉ, masque nugui ya hindí ꞌbʉi de ja ra nda̱xjua ley. CD Nugui hindrá ꞌbɛgo de ꞌnadra ja̱ꞌi, nugui drá ꞌbɛgo pa gatho ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ dí zofoꞌʉ pa njabʉ ndunthi de gueꞌʉ da gamfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. 0CY Nuꞌbʉ́, ¿xi ndaꞌa̱ ma tha̱ha̱? Nuꞌa̱ ma tha̱ha̱hma̱, ga johya ga ma̱nba rá noya Ajua̱ nsinque te da tꞌaqui de guecua, masque rí ꞌñepcahma̱. ~Bu Nuꞌbʉ núgui dí ma̱nba rá noya Ajua̱ con gatho ma paha, nuꞌbʉ́ dí tøꞌmi gue go ma da gutcagui Ajua̱. Pe nuꞌbʉ núgui hinga nehma̱ ga ma̱nbabi rá noya Ajua̱, pe guehna ma ꞌbɛfi xa tꞌacagui, hangue mahyoni ga øtꞌe. hAI Hingui tsa ga ꞌñetsꞌi ngueꞌa̱ dí ma̱nbabi rá noya Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ hinga ma̱, ¿te ma ga tha̱di ja rá thandi Ajua̱? Nuꞌbʉ hinga ma̱nba rá noya Ajua̱, guehna ꞌnara dumʉi pa guecagui. @9 Pe nugui masque rí ꞌñepcagui, pe hinte stá aꞌahʉ nixi hindí opꞌaꞌihʉ pa ga aꞌahʉ núꞌa̱ te dí honi. ¡Ngueꞌa̱ nugui masque drí ꞌñuni ga tu pe hindí ne toꞌo da ꞌñena gue dí ma̱nga ra ma̱ca hoga noya pa hønsɛ dí ta̱ha̱ núꞌa̱ dí tsi! ?{ Njabʉ bi manda ra Zidada nehe gue nuꞌa̱ tóꞌo ma̱nga ra ma̱ca hoga noya rí ꞌñepabi da tꞌumbabi te da zi. [>/ ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo ri mpɛfi ja yá nda̱nija̱ ya xodyo ja da tꞌumbabini te da zi? Y nuꞌa̱ tóꞌo ri mpɛfi ja ra ata tsi núꞌʉ ya mboꞌni tho dega hña̱ꞌti pa Ajua̱. i=K Nuꞌbʉ núꞌʉ maꞌra ya cu ri mpɛfi con gueꞌahʉ go guí faxhʉ ne guí umfʉ te da zi, xi nuje ¿ha gue hingo maꞌna rí ꞌñepcaguihe gui faxcahe? Nuje, asta nubyá hinte stá aꞌaꞌihe, masque rí ꞌñepcaguihehma̱. Nuꞌa̱ dí øthe, dí tsɛthe ra thuhu ra nduthe pa hinto da ña̱maꞌñʉ de rá noya ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. P< Hangue nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ꞌnara ꞌbotꞌi y nuje ngu go dyá motꞌihe ngueꞌa̱ dá xiꞌahe rá noya Ajua̱. Nuꞌbʉ́ ¿ha gue hiní ꞌñepi gui faxcahe ne gui ꞌracje te ga tsihe? L; Hina, nuꞌá̱ bi ma̱ pa guecaguihʉ, ne bi tꞌofo pa go ma hñohʉ, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo fʉxa ra hai ne nuꞌa̱ tóꞌo jʉxa ra sofo, rí ꞌñepi da zi de núꞌa̱ potꞌiꞌʉ. :- ne ena njaua: “Oxqui tuꞌtuahʉ rá ne ra nda̱mfri ora netꞌa ra trigo ja ra era.” ¿Ha gue Ajua̱ bi ma̱ xi majua̱ni de ra nda̱mfri? i9K Núna dí ma̱, oguí beñhʉ gue go dí ma̱nsɛ, ngueꞌa̱ njabʉ ma̱nga rá ley ra Moise, k8O ¿Toꞌo gueꞌa̱ ꞌbʉi dega soldado ne hingui tꞌumbi te da zi? ¿Toꞌo núꞌa̱ pɛꞌtsa ꞌnara ua̱ꞌobxi ne hinda zipabi rá fruta? ¿Toꞌo núꞌa̱ pɛꞌtsa ya mboꞌni, ne hinga ja ri ñuni ja yá mboꞌni? }7s Nugui ne ra cu Berhna ¿ha gue hønsɛguihe hiní ꞌñepcahma̱he da tꞌacje te ga tsihma̱he nsinque ga mpɛhe? F6 ¿Ha gue hindí pɛꞌtsa ra nsɛqui ꞌbʉ ga ne ga honga ma ꞌbɛhña̱ ne ga tsitsꞌi habʉ dí ꞌyo ngu øtꞌa ra cu Pedro ne maꞌra ya apostol ne núꞌʉ yá cu ra Zidada Jesu? G5 ¿Ha gue hiní ꞌñepcagui da tꞌaqui núꞌa̱ te ga tsi? P4 Ne núꞌʉ toꞌo ña̱maꞌñʉ de guecagui, njaua dí xipabi: (3I Nuꞌbʉ maꞌra ya cu beni gue hinga majua̱ni drá apostol, pe nuꞌahʉ ha̱, guí pa̱hʉ gue drá apostol ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ Ajua̱ po ma noyaga. 2 y Pa̱hʉ xá hño gue nugui drá apostol de ra Zidada Jesucristo dí pɛꞌtsa ra nsɛqui ga øtꞌa ngu núꞌa̱ rí ꞌñepcagui ngueꞌa̱ drá apostol. Nugui stá handa ma Zidadahʉ ra Jesu, ne go dá zoꞌahʉ de gueꞌa̱ pa gá camfrihʉ. 1- Hangue ꞌbʉ po ꞌnara hñuni ga tsi, ga japi da ntsꞌoca ꞌnama cu, nuꞌbʉ́ maꞌna xá hño hinhyaꞌmʉ ga tsi nura hñuniꞌa̱.U0# Hangue nuꞌbʉ njabʉ núꞌi guí tsꞌocua rá mfeni ꞌnara cu núꞌa̱ othotho ndunthi rá jamfri, pa̱di gue numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ guí øꞌtua núꞌa̱ ra tsꞌocateꞌa̱. j/M Y njabʉ masque pa ja ri mfeni hingrá tsꞌoqui ngueꞌa̱ guí pa̱di núꞌa̱ guí øtꞌe, pe njabʉ guí japa nuri cu da menga ja ra tsꞌoqui. Y guí pa̱di gue nehe po nura cuꞌa̱ bi du ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. `.9 ꞌBʉ ꞌnara cu otho ndunthi rá jamfri, ne da hyantꞌaꞌi gri hudi gri ñuni ja ꞌnará ngo ꞌnara cꞌoi, nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra cuꞌa̱ ꞌna tʉi rá jamfri, grí cadi pa da thogui da ñuni neheꞌa̱. 0-Y Pe masque dí pɛꞌtshʉ ra nsɛqui pa ga øthʉ ꞌna de guehya, mahyoni ga jamasuhʉ pa hinga japhʉ da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui núꞌʉ otho ndunthi yá jamfri. #,?Pe hingue po ra hñuni da za maꞌna ga ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. ꞌBʉ ga ñunihʉ, hinte ja, y nuꞌbʉ hinga ñunihʉ, nehe hinte ja. N+Pe hinga gatho ya cu xa ba̱di xá hño gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi. ꞌRa astabya hinxa pumfritho yá nza̱i mi pɛꞌtsi nu de mi camfri ya cꞌoi, ne ora da zi núꞌa̱ ra hñuni xa hña̱ꞌtuabi ya cꞌoi, beni gue go gueꞌa̱ ꞌnara tsꞌoqui, ngueꞌa̱ bentho gue nehe ya cꞌoi ja yá tsꞌɛdi, pe hina. *5Ngueꞌa̱ pa guecaguihʉ dí pa̱hʉ gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, y go gueꞌa̱ ma Dadahʉ. Núꞌá̱ go gueꞌa̱ bi hyoca gatho ya tꞌøtꞌe, ne dí ꞌbʉhʉua pa ga nsundahʉꞌa̱. Nehe ꞌnatꞌa ma zi Hmuhʉ ꞌbʉi, y go gueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi tꞌɛntꞌua ja rá ꞌyɛ pa go bi hyoca gatho ya tꞌøtꞌe, ne go gueꞌa̱ bi ꞌracjʉ ꞌnara ꞌraꞌyo te. 5)cMasque tꞌena gue nuni mahetsꞌi ne nuua ja ra ximhai ꞌbʉi ndunthi núꞌʉ tꞌembabi gue go gueꞌʉ Ajua̱, pe masque tꞌembi njabʉ, nuꞌʉ́ hini mandaguihʉ. h(INuya hñuni hña̱ꞌtua ya cꞌoi ꞌbʉcua ja ra ximhai, hinte ri muui, ngueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue nuya cꞌoiꞌʉ hinte ri muui. Ngueꞌa̱ nujʉ dí pa̱hʉ gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, hingui ꞌbʉi maꞌra. V'%Pe nuꞌa̱ tóꞌo ri ma̱di Ajua̱, Ajua̱ ma̱ gue xá hño rá ꞌmʉi. z&mNuꞌa̱ tóꞌo beni gue xi ja rá mfa̱di, go gueꞌa̱ hingui pa̱di gatho núꞌa̱ rí ꞌñepi da ba̱di. &% GNubyá ma ga xiꞌahʉ de nuya hñuni thoqui pa da hña̱ꞌtua ya cꞌoi. Dí pa̱hʉ gue gathoguihʉ ja ma mfa̱dihʉ. Pe nura mfa̱di nsinque ra hma̱te ri jacjʉ ga ꞌñetsꞌihʉ, pe nura hma̱te xa ꞌracjʉ Ajua̱ go gueꞌa̱ ri jacjʉ ga tetuahʉ yá jamfri ma miquꞌeihʉ. #$?(Pe nuꞌa̱ go dí ma̱ngá, maꞌna xá hño hinda yopa ntha̱tihma̱. Guehna dí bengá, y dí camfri gue dí ha̱npabi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱.W#''Nuꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ xa ntha̱ti, hingui tsa da ꞌuegue de rá da̱me núbya te rá da̱me, ngueꞌa̱ njabʉ ma̱nga ra ley. Pe nuꞌbʉ ya da du rá da̱me, núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ꞌbʉ da beni da ntha̱ti, da za da ntha̱ti co núꞌa̱ da neꞌa̱, hønsɛ gue drá gamfri ha̱, ne ꞌbʉ go rá paha Ajua̱. 4"a&Hangue nuꞌa̱ tóꞌo ri unga rá tꞌixu pa da ntha̱ti, xá hño øtꞌe. Nehe nuꞌa̱ tóꞌo hingui ne da tha̱ta rá tꞌixu, maꞌna xá hño núꞌa̱ øtꞌe. w!g%Pe nuꞌbʉ ꞌnara cu ꞌbʉ rá tꞌixu, ne nura dadaꞌa̱ xa beni gue hinda tha̱ta rá tꞌixu, ne ꞌbʉ ꞌnadra mfeni xa beni gue hinhyaꞌmʉ da umba nsɛqui da ntha̱ta rá tꞌixu, núꞌa̱ ra cuꞌa̱ øtꞌe xá hño nehe. w g$Nuꞌbʉ ꞌnara cu di ꞌbʉ rá tꞌixu, y handi gue ya da za da ntha̱tiꞌa̱, dá ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ xa benga rá dada ante sta tho rá mba̱tsja̱ꞌi. Hingo ꞌnara tsꞌoqui núꞌa̱ xa beni da ntha̱ta rá tꞌixu. >u#Núna dí xiꞌahʉ guehna pa go ri hñohʉ. Dí zoꞌahʉ pa gui ꞌyøthʉ ra hño ngu rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ pa da za gui pɛpabihʉ Ajua̱ con gatho ri mʉihʉ ne hinte da hyʉꞌtsꞌahʉ. Nugui hindí eñꞌahʉ gue ꞌbʉ gui honga ri ꞌbɛhña̱hʉ hingui ꞌyøꞌtuahʉ rá paha Ajua̱. "Ha nuya ꞌbɛhña̱, hinga mahyɛgui núꞌa̱ ꞌbʉ rá da̱me co núꞌa̱ joꞌo rá da̱me. Nuꞌa̱ joꞌo rá da̱me, maꞌna ri jamasubi rá ꞌbɛfi ra Zidada, ne ꞌbʉi pa da mɛpabi Ajua̱ con gatho rá tsꞌɛdi ne con gatho rá mfeni. Pe nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉ rá da̱me, mahyoni da jamasu ya tꞌøtꞌe de nuna ra ximhai, ne da ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ri ho rá da̱me. 5!Pe nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉ rá ꞌbɛhña̱ mahyoni da jamasu ya tꞌøtꞌe de nuna ra ximhai, ne da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ri ho rá ꞌbɛhña̱. c? Nugui ga nehma̱ hingui jamasu ya tꞌøtꞌe de nuna ra ximhai, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo joꞌo rá ꞌbɛhña̱ xi ri jamasubi rá ꞌbɛfi ra Zidada, ne ꞌbʉi pa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ri ho ra Zidada. %Ha nuꞌa̱ tóꞌo ri johya co nuna ra ximhai, dá ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue hini johya, ngueꞌa̱ nuna ximhai ꞌyo rí uadi rí thogui. SNuꞌa̱ tóꞌo zoni, odi oda rá mfeni nsøcta ra tsꞌoni, ne nuꞌa̱ tóꞌo ri johya, odi oda rá mfeni nsøcta ra johya. Nuꞌa̱ tóꞌo ri ntai, dá ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue hinte pɛꞌtsi. Y+Zi cuhʉ, dí ne ga xiꞌahʉ gue ya hinga ndunthi ya pa dí ꞌbʉhʉua. Hangue nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa rá ꞌbɛhña̱, dá ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue hingui pɛꞌtsi, pa da za da mɛpabi Ajua̱. <qHa nuꞌbʉ gui honga ri ꞌbɛhña̱, hingrá tsꞌoqui. Ha nuꞌbʉ ꞌnara nxutsi da hyonga rá da̱me, hingrá tsꞌoqui nehe. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da hyonga rá ꞌbɛhña̱, o nura ꞌbɛhña̱ da hyonga rá da̱me, ma da thogui ndunthi ya dumʉi, hangue nugui ga nehma̱ gue hingui thohʉ ya dumʉi. Y+Nuꞌbʉ ꞌbʉ ri ꞌbɛhña̱, oxqui hɛpʉ. Ha nuꞌbʉ joꞌo, oxqui honi. ,QNugui dí beni gue xá hño gui ꞌbʉthʉ nsi ri ꞌbɛhña̱hʉ nsi ri da̱mehʉ ngu guí ꞌbʉhʉ, ngueꞌa̱ xi ja ya tsꞌothogui nuya pabya dí ꞌbʉhʉ. {Y gatho núꞌahʉ joꞌo ri ꞌbɛhña̱hʉ, ha núꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ joꞌo ri da̱mehʉ, hinte xa ꞌbɛpcagui ra Zidada ga xiꞌahʉ, hønsɛ dí ꞌraꞌahʉ ꞌnara tsꞌofo de ma mfenisɛ. Y nura tsꞌofoꞌa̱ gueꞌa̱ majua̱ni ngueꞌa̱ Ajua̱ po rá nthecate xa hñuxcagui pa ga ma̱nbabi rá noyaꞌa̱, hangue dí ꞌraꞌahʉ ꞌnara hoga tsꞌofo.  Zi cuhʉ, sigui gui mpɛhʉ há ngrí mpɛhʉ de gá camfrihʉ ra Zidada Jesucristo, y Ajua̱ ja da ꞌmʉhni con gueꞌahʉ. veAjua̱ bi gutcꞌaguihʉ xá ma̱di, hangue nubyá ma ga pɛphʉꞌa̱, hingo ma ga pɛpabihʉ ya ja̱ꞌi. B}Núꞌa̱ mi ꞌbʉi dega ꞌbɛgo ante da gamfri ra Zidada, ya nubyá hingrá ꞌbɛgo de ꞌnara ja̱ꞌi ja rá thandi Ajua̱ ngueꞌa̱ ya rá ꞌbɛgo ra Zidada. Nehe nuꞌa̱ ra ja̱ꞌi bi gamfri ra Zidada ne himi ꞌbʉi dega ꞌbɛgo, nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara ꞌbɛgobya de ra Zidada Jesucristo. 3Nuꞌbʉ xi ngrá nza̱iꞌbɛgo de ngá camfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, hini japi. Pe nuꞌbʉ da za gui pøni dega ꞌbɛgo, pøni ꞌbestho. U#Cada ꞌna dá sigui dá mpɛfi habʉ mri mpɛfi de ante da gamfri Ajua̱. %Hinte ri muui ꞌbʉ toꞌo pɛꞌtsa ra seña o hingui pɛꞌtsi. Nuꞌa̱ maꞌna ri muui, núꞌa̱ ga øthʉ núꞌa̱ ri manda Ajua̱. jMNuꞌbʉ ꞌnara cu ya xa gamfri Ajua̱ ne xqui thuꞌtsua ra seña ja rá ndoꞌyo, hinte ja. O ꞌbʉ ꞌbʉi ꞌnara cu xa gamfri Ajua̱ ne hingui pɛꞌtsa ra seña ja rá ndoꞌyo, ya odi huxa núꞌa̱ ra señaꞌa̱. W 'Cada ꞌna de gueꞌahʉ ꞌbʉhʉ ngu núꞌa̱ xa ꞌyɛpꞌahʉ ra Zidada ante da zohnꞌahʉꞌa̱ pa gá camfrihʉ. Nuna guehna drí ꞌbɛpabi da ꞌyøtꞌa gatho ya cu de habʉraza ya nija̱. & EXi nuꞌi zi nju, ¿ha gri pa̱di ua da mpøhø ri da̱me po rá ngueꞌi? Nehe nuꞌi zi cu ¿ha gri pa̱di ua da mpøhø ri ꞌbɛhña̱ po rá ngueꞌi? o~i|A{Cz*y$x6vuuttsEqqXponmlkjigfeeUdcba``^q]b\\ ZYXWPV9UGT"RZQ[PzONMM?LlKJJIHGGFFDDYCBBxAA>>=Z<< :u99E87661532210//. -k,+Q*)(("'&&R%$#"! bZbaQ+nQmd~  % n39ao7 Núꞌa̱ dá hanthe, ne núꞌa̱ dá øtuahe rá noya, go gueꞌa̱ dí xiꞌahe, pa nuꞌahʉ nehe gui pa̱dihʉꞌa̱ ngu nuje dá pa̱heꞌa̱, ne pa njabʉ ga ꞌbʉhʉ mahyɛgui co ꞌnada ra mfeni co Ajua̱ ma Dadahʉ ne ra zi Hmu Jesucristo rá Tꞌʉ. [6 1Núꞌá̱ mbi ꞌbʉhui Ajua̱ ra Dada, nepʉ bá e bi nja̱ꞌiua ja ra ximhai ne bi za to bi hyandi. Y go guecsɛhe dá hanthe, ne nubyá dí damajua̱nihe de gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo nza̱ntho ja rá te. 5 5Ma ga xiꞌahʉ de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo go guesɛ rá Noya Ajua̱ ne ri unga ra ꞌraꞌyo te. Núꞌá̱ ya mi ꞌbʉi desde rá mʉdi, y go guetꞌa̱ dá hanthe ne dá ødehe núꞌa̱ te bi ma̱, dá nhyandahmihe con gueꞌa̱ ne dá thaniheꞌa̱. k4ODí pɛhnꞌahʉbʉ ma hma̱te de ja rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Njabʉ gueꞌa̱.G3Y nubyá, ma Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ. !2;Nehe dí xiꞌahʉ, nuꞌʉ tóꞌo hini ma̱di ma Zidadahʉ ra Jesucristo, dá tꞌeque pa da zʉtua rá cuɛ Ajua̱. Ra Zidada ya ma da zøhø. R1Nugui drá Pablo, de ma ꞌyɛsɛ dí opꞌaꞌihʉ nuna nzɛnjua. }0sNe ri fatꞌajua̱ꞌihʉ gatho ya cu de guecua. Ne nzɛnjuahʉ ꞌna ngu maꞌna co ꞌnara nthʉfi dega hma̱te. /-Nuya cu de guecua Asia ri fatꞌajua̱ꞌihʉ. Nehe ra zi cu Aquila ne ra zi nju Prisila xi pɛhnꞌahʉ ndunthi ra nzɛnjua, núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉ co ra Zidada ngu nja neheꞌʉ. Nehe pɛhnꞌahʉ ndunthi ra nzɛnjua núꞌʉ ya cu ri muntsꞌi ja yá nguꞌʉ. .+Nuyʉ ya cuyʉ xi bi hñubga ma mʉi ngu xa hñupꞌa ri mʉihʉ nehe. Numansuhʉ nuya cuyʉ ngueꞌa̱ go guehyʉ ꞌrayá hoga mɛfi Ajua̱. -1Xi drí johya ngueꞌa̱ bi zøhø de guecua ra cu Teba ne ra cu Nato ne ra cu Acaico, ngueꞌa̱ xa ꞌyøtcagui núꞌa̱ hinxa za xcá øthʉ. l,QDí ba̱nteꞌihʉ gui ꞌyøtehʉ núꞌʉ ya zi cuꞌʉ, ne núꞌʉ maꞌra toꞌo pɛpabi Ajua̱ nguꞌʉ. ꞌYøtehʉ nehe núꞌʉ maꞌra toꞌo faxꞌahʉ ja rá ꞌbɛfi Ajua̱ ne gatho núꞌʉ toꞌo pɛpabiꞌa̱. \+1Zi cuhʉ, ya guí pa̱hʉ gue nura zi cu Teba ne con gatho yá ja̱ꞌi de rá ngu, go gueꞌʉ xi ya mʉdi gamfri de guepʉ Acaya. Ne guí pa̱hʉ gue núꞌʉ de yá pahasɛ xa ꞌmʉi pa da maxa ya cu. D*Gatho núꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌyøthʉ co ra hma̱te. U)# Xi da nsuhʉ de yá tsꞌoꞌbɛfi ra tsꞌonda̱hi, ne xi da pɛꞌtshʉ ꞌnara jamfri. Oxqui tsuhʉ núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌihʉ, ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño. ( Ha nura zi cu Polo xi stá ba̱ntebi da mabʉ ne da mɛui núyʉ maꞌra ya cu dua tsøñꞌahʉ. Pe hinxa ne xa mabʉ. Bi xiqui gue ma da mabʉ da cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ núꞌa̱ ra paꞌa̱ da nja rá luga. Ra nzɛnjua pɛhna ra apostol Pablo mi uadi ra carta ' Hangue por gueꞌa̱ oxqui ma grí ꞌñenithohʉ de gueꞌa̱. Y nu stua penguiꞌa̱, bá netsꞌihʉ co ra johya pa da ꞌñe da cꞌa̱scagui maꞌnaꞌqui, ngueꞌa̱ nugui dí tøꞌmi da zøhøꞌa̱ co núꞌʉ maꞌra ya cu ma dua ꞌñoui. C& Ne nuꞌa̱ dí xiꞌahʉ, nu sta zømbʉ ra cu Timu, suhʉ xá hño pa da ꞌmʉi te rá ꞌñentho ne hinda du rá mʉi, ngueꞌa̱ neꞌa̱ pɛpabi Ajua̱ ngu dí pɛpabi nehe. %% Ngueꞌa̱ nu de guecua xi xa xogui ya gosthi pa ga ma̱nbabi rá noya Ajua̱, ne ndunthi ya xa gamfri. Pe nehe ꞌbʉi ndunthi ya ncontra. M$Pe ma ga cohi de guecua Efeso asta da zø ra pa de ra Pentecosté. 3#_Núbya xcrá mabʉ, hindí ne hønsɛ ga hantꞌaꞌihʉ ne ꞌbestho ga thogui. Nuꞌa̱ dí ne, ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ ꞌraya pa ꞌbʉ njabʉ rá paha ra Zidada. ["/Stá beni ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ ndunthi ya pa, y ꞌbʉ da zahma̱, ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ asta hinda thogui ya pa de ya tsɛ, nepʉ de gueꞌa̱ da za gui faxcahʉ ne gui nexcaguihʉ nu habʉ grá ma. w!gStá beni nehe ga ma ga cꞌa̱ꞌtsa ya cu nuni Macedonia, hangue ꞌmɛtꞌo ma ga ꞌrani de guehni. Ha nuꞌbʉ ga handi gue xá hño ga ma nehe, ga mɛꞌbeꞌʉ. Ra apostol Pablo ri hñoqui pa da ma dua cꞌa̱ꞌtsa ya gamfri `9Ne de ante ga mabʉ, dí ne gui huanhʉ ꞌraya cu pa nu xcrá tsømbʉ ga umbabiꞌʉ ꞌnara hɛꞌmi pa da hña̱ꞌtsua núꞌʉ ya cu me Jerusale núꞌʉ toꞌo ma dua tsꞌocua núꞌa̱ ra mfatsꞌiꞌa̱. +Tatꞌa domingo cada ꞌna de gueꞌahʉ ꞌuecjʉ ꞌna tʉi núꞌa̱ xcá ta̱ha̱hʉ, ngu núꞌa̱ rá ndunthi bi ꞌraꞌahʉ Ajua̱. Ne gui ha̱xhʉ ja ra nija̱ pa ja da hmuntsꞌini, pa njabʉ nu xcrá mabʉ hingue ja ra oraꞌa̱ gui muntsꞌa ri mfatsꞌihʉ. 9 mNubya ma ga xiꞌahʉ de núꞌa̱ ra mfatsꞌi guí muntshʉ pa guí pɛmpahʉ ya cu me Jerusale. ꞌYøthʉ nehe ngu núꞌa̱ stá ꞌbɛpa ya cu me Galacia da ꞌyøtꞌe. "=:Hangue nubyá, ma zi hma̱ca cuꞌihʉ, xi da camfrihʉ xá hño con gatho ri mʉihʉ. Xi da mpɛfihʉ nza̱ntho ja rá ꞌbɛfi ma Zidadahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ ya guí pa̱hʉ gue hinda ma da ꞌmɛditho gatho núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracjʉꞌa̱ pa ga pɛfihʉ. 9Pe nubyá, ga umfʉ njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ numa Zidadahʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa dá ta̱pabihʉ ra du. |q8Ra tsꞌoqui go gueꞌa̱ ri jacjʉ ga tuhʉ, ne ra nda̱xjua ley go gueꞌa̱ ri umba ra tsꞌɛdi ra tsꞌoqui. eC7Ne ena: “¿Habʉ jabya rá tsꞌɛdi ra du? ¿Habʉ jabya gatho núꞌa̱ mi øtꞌe?”  6Ha nu stí njabʉ ma ndoꞌyohʉ da mpadi co maꞌna ra ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da ntsꞌoqui ne hinhyaꞌmʉ da du, nuꞌbʉ́ ma da nja ngu núꞌa̱ huxa ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena njaua: “Nura du bi ꞌbɛdi ne bi nhuati pa nza̱ntho.” 5Ngueꞌa̱ mahyoni da mpadi nuna ma ndoꞌyo dí ha̱hʉ ma da nhyai, pa ga pɛꞌtshʉ ꞌnara ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da ntsꞌoqui. Ha nuna ma ndoꞌyo dí ha̱hʉ núna ma da du, mahyoni da mpadi co maꞌna ra ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da du. A{4Masɛctho ma da njabʉ, ngu ꞌna tsꞌa̱ntꞌi ma dahʉ, núꞌa̱ ra ora sta ꞌbɛ ra trompeta de Ajua̱ de rá nga̱tsꞌi ra ximhai. Nu stí ntꞌøde núꞌa̱ ra trompetaꞌa̱ gatho núꞌʉ ya cu xa du ante da yopa ꞌñehe ma Zidadahʉ ra Jesu, ma da yopa nteꞌʉ co ꞌnara ꞌraꞌyo ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da ntsꞌoqui. Y nújʉ gra ꞌbʉthʉua ja ra ximhai, ꞌbestho ra oraꞌa̱ da mpadi ma ꞌbaihʉ nehe. /W3Nubya ma ga xiꞌahʉ núꞌa̱ bi xica Ajua̱ ne hinxcá pa̱thʉ, gue hinga gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai ma da du, pe gatho mahyɛgui ma dra patca ma ꞌbaihʉ. ta2Dí xiꞌahʉ zi cuhʉ gue hinda za ga cʉthʉ nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱ co nuna ma jihʉ ne nuna ma ndoꞌyohʉ dí ha̱hʉbya. Ngueꞌa̱ nuna ndoꞌyo dí ha̱hʉbya ma da nhyai ne hingui tsa da nte pa nza̱ntho. :m1Njabʉ ngu drí hña̱tsꞌihʉbya ngu rá ꞌbai ra Adá xa thoqui dega hai, njabʉ nehe ma grá hña̱tsꞌihʉ ngu rá ꞌbai ma Zidadahʉ núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi. Y+0Ngu bi nja ra Adá bi thoqui dega hai nuua ja ra ximhai, necjʉ nehe drí nhya̱xhʉꞌa̱. Ha nura Zidada ra mengu mahetsꞌi, hangue necjʉ ma grá menguhʉni ne ma grá hña̱ꞌtsuahʉ rá ꞌbaiꞌa̱. I /Nuꞌa̱ xi ra mʉdi ꞌñøhø bi ꞌmʉi, Ajua̱ bi hyoqui de guecua ja ra ximhai dega hai, ha nuꞌa̱ rá ñoho ra ꞌñøhø bi nja̱ꞌiua ngu ra Adá, nuꞌá̱ bá ehe de mahetsꞌi. 1.ꞌMɛtꞌo bi tꞌacjʉ ꞌnara ndoꞌyo de guecua ja ra ximhai, nepʉ ꞌmɛfa ma dí tꞌacjʉ ꞌnama ꞌraꞌyo ndoꞌyohʉ nuni mahetsꞌi. .U-Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena njaua: Núꞌa̱ ra mʉdi ꞌñøhø go gueꞌa̱ ra Adá, núꞌá̱ Ajua̱ bi umbabi rá te, y ꞌmɛfa bi zøhø maꞌna ra ꞌñøhø mi ngu ra Adá, pe nusɛꞌa̱ umba ra ꞌraꞌyo te ya ja̱ꞌi, y go gueꞌa̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo. ,Q,Ma da du nuna ma ndoꞌyo dí ha̱hʉbya, pe nu xcrá yopa ntehʉ ma ga pɛꞌtshʉ maꞌnaꞌño ma ndoꞌyohʉ. Nubya dí ha̱hʉ nuna ndoꞌyo ngueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉua ja ra ximhai, pe nu xcrá yopa ntehʉ ma ga pɛꞌtshʉ maꞌna ra ndoꞌyo ngueꞌa̱ ma ga ꞌbʉhʉni mahetsꞌi.  +Nubyá hini hnequi xá nsunda nuna ma ndoꞌyohʉ ma da ntꞌagui, pe nu sta yopa nte maꞌraꞌyo ha̱, ma da hnequi xi strá nsunda. Nuna ma ndoꞌyohʉ hingui ja rá tsꞌɛdi ma da ntꞌagui, pe nu sta yopa nte maꞌraꞌyo, ya di ja rá tsꞌɛdi. a ;*Nehe ma ga njahʉbʉ nu xcrá yopa ntehʉ de ja ra du. Numa ndoꞌyo dí ha̱hʉbya ma da ntꞌagui ja ra hai ne da ꞌya, pe de gueꞌa̱ nura ndoꞌyoꞌa̱ ma da yopa nte maꞌraꞌyo y ya hinhyaꞌmʉ ma da du. J  )Nehe nura hyadi ꞌnaꞌño rá ñotꞌi, ha nura za̱na̱ ꞌnaꞌño rá ñotꞌi nehe. Nehe ꞌnaꞌño yá ñotꞌi ya tsø, ne cada ꞌna de gueꞌʉ ꞌramaꞌnaꞌño gra yotꞌiꞌʉ. L (Njabʉ nehe núꞌʉ bí ꞌbʉ mahetsꞌi ꞌnaꞌño yá ꞌbai, ha nújʉ dí ꞌbʉhʉua ja ra ximhai ꞌnaꞌño ma ꞌbaihʉ con gueꞌʉ, y ꞌramaꞌnaꞌño yá hothoꞌʉ con guecjʉ. ' G'Njabʉ nehe numa ngøhʉ hinga mahyɛgui ngu yá ngø ya mboꞌni, y ꞌnaꞌño yá ngø ya tsꞌintsꞌʉ nehe. Y ya hua̱ ꞌnaꞌño nehe yá ngøꞌʉ. &Pe nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ri japi da nte núꞌa̱ guí pothʉ ne ri umbabi rá ꞌbai cada ꞌnara nda ngu núꞌa̱ xa ꞌyɛꞌmbi. %Ora guí pothʉ ra trigo o maꞌna ra nda, núꞌa̱ guí pothʉ gueꞌa̱ ꞌnara ndatho, pe nu sta cꞌontsꞌi ya dra nda̱po. J $Pøde nuꞌahʉ otho ri mfenihʉ. ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue núꞌa̱ ra nda guí pothʉ, mahyoni ꞌmɛtꞌo da ꞌya, nepʉ ja da cꞌontsꞌa núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo ꞌbai gá nda̱po? /#Tsa ꞌra de gueꞌahʉ gui ꞌñeñhʉ: Núꞌʉ xa du, ¿hanja da za da yopa nte? ¿Tengu núꞌa̱ ra ndoꞌyo da mɛꞌtsiꞌʉ ꞌbʉ? 2]"Xi da pɛꞌtshʉ ꞌnara hoga mfeni xá hño ngu rí ꞌñehe. ꞌYohʉ xá hño, oguí øthʉ ya tsꞌoqui. Dí ma̱ njabʉ ngueꞌa̱ ꞌra de gueꞌahʉ nixi xcá camfrihʉ Ajua̱. Dí xiꞌahʉ njaua pa xa̱ma̱ da nja ri tsahʉ de núꞌa̱ guí øthʉ. Hanja ma da yopa nte núꞌʉ xa du  !Oxqui hophʉ toꞌo da hyaꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da ntsixui ya tsꞌoja̱ꞌi, da japi da ntsꞌoqui nehe. fE Xi stá ntunꞌbe nuya tsꞌoja̱ꞌi de guecua Efeso. Ha nuꞌbʉ stá øtꞌa njabʉ pa ma hñosɛ de guecua ja ra ximhai, xiꞌbʉ xa hyogaguihma̱, nuꞌbʉ́ ¿te dí ta̱ha̱ga ꞌbʉ hinda yopa nte núꞌʉ tu? Nuꞌbʉ́, maꞌna xá hño ga ena ngu enga ꞌra: “Ma ga ñuñhʉ ne ma ga ntsithehʉ, cabʉ rixudi ndama̱ni ma ga tuhʉ.” ,QNugui xi majua̱ni hyastho thongagui pa da thogui. Dí xiꞌahʉ njabʉ zi cuhʉ ngueꞌa̱ dí pa̱di gue xi guí camfrihʉ xá hño ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. 1[Nuje nuꞌa̱raza ra ora da za ga tha̱mfrihe ga thohe ꞌnara tsꞌothogui. Pe nuꞌbʉ hinda yopa nte núꞌʉ tu, nuꞌbʉ́ hinte ri muui gra ꞌyohe njabʉ. nUNuꞌbʉ hinda yopa nte núꞌʉ xa du ngu guí ma̱ñhʉ, nuꞌbʉ́ ¿pa te ri nxistehe ꞌra por núꞌʉ xa du? ꞌBʉ xi majua̱ni hingui tsa da yopa nte núꞌʉ tu, nuꞌbʉ́ ¿hanja ꞌra ri nxistehe por gueꞌʉ? ~+Y nu sta uadi da nta̱te ra Zidada Jesu de gatho ya hmanda, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ ma da ꞌmʉi nehe ja rá hmanda rá Dada núꞌa̱ toꞌo xa ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ gatho núꞌa̱ te ja ne núꞌʉ ꞌbʉi, pa njabʉ Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ ma da manda gatho. ~}uJa ra Ma̱ca Tꞌofo ma̱ gue Ajua̱ bi ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo gatho núꞌa̱ te ja ne núꞌʉ ꞌbʉi nuni mahetsꞌi ne nuua ja ra ximhai. Pe nu habʉ ena gue gatho bi tꞌɛntꞌua ja rá ꞌyɛ, dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ra Dada hingui ꞌbʉi de ja rá hmanda ma zi Hmuhʉ ra Jesu, ngueꞌa̱ nura Dada go xa umbabi ra tsꞌɛdiꞌa̱. R|Y nuꞌa̱ rá nga̱tsꞌi ra ncontra ma dra huati, go gueꞌa̱ ra du. {Ngueꞌa̱ numa Zidadahʉ ra Jesucristo pɛꞌtsi ma da nda̱ asta hinda hyandi gue ya xi bi nta̱te de gatho yá ncontra. [z/Y de gueꞌa̱ ma da nja ra nga̱xhmai, nu sta uadi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da huatua yá hmanda gatho núꞌʉ ri nda̱ ne gatho yá nsuꞌʉ ne yá tsꞌɛdiꞌʉ. Numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo ma da nda̱, nepʉ da yopa ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ Ajua̱ rá Dada maꞌnaꞌqui núꞌa̱ ra hmanda xqui tꞌɛntꞌua ja rá ꞌyɛ. y9Ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ xi rá mʉdi bi yopa nte de gatho, ngu xqui ꞌyɛꞌmba Ajua̱. Nepʉ nújʉ stá camfrihʉꞌa̱, nu stua yopa penguiꞌa̱ ma ga yopa ntehʉ nehe ꞌmɛfa con gatho núꞌʉ maꞌra xa gamfri. Go gueꞌa̱ xa ꞌyɛꞌmba Ajua̱ nehe. x/Ngueꞌa̱ nujʉ́ yá ba̱tsiguihʉ ra Adá, hangue dí tuhʉ nehe ngu bi duꞌa̱, ngueꞌa̱ por núꞌa̱ ra tsꞌoqui bi ꞌyøtꞌeꞌa̱ hangue bi nja ra du. Pe nubya ya drí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, hangue ma ga yopa ntehʉ nehe ngu bi njaꞌa̱. Iw Po rá tsꞌoqui ꞌnatho ra ꞌñøhø, hangue gatho ya ja̱ꞌi pɛꞌtsi te da du. Pe ꞌnatho ra ꞌñøhø nehe núꞌa̱ toꞌo bi ꞌyøtꞌe pa da yopa nte maꞌnaꞌqui núꞌʉ tu. v'Pe nuꞌa̱ xi majua̱ni, nura Zidada Jesucristo bi yopa nte de ja ra du, ne go gueꞌa̱ xi rá mʉdi bi nuhu de gatho núꞌʉ xa du. u)Nuꞌbʉ nsøctho núbya dí tehʉua ja ra ximhai dí tøꞌmhʉ ya hño da ꞌracjʉ ra Zidada Jesucristo, ne nurá ñoho ra te ya hinte dí tøꞌmhʉ ga ha̱ñhʉ de gueꞌa̱, nuꞌbʉ́ nujʉ xi dyá huecatehʉ de gatho ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ hinte dí tøꞌmhʉ. tNuꞌbʉ di njahma̱bʉ, nuꞌbʉ́ gatho núꞌʉ xa du masque xa gamfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nuꞌʉ́ xa ꞌmɛdihma̱. *sMNuꞌbʉ Ajua̱ hinxa japi xa yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo de ja ra du, nuꞌbʉ́ nuri jamfrihʉ hinte dri muuihma̱, ne gri duda ri tsꞌoquihʉ nehe. rwNuꞌbʉ núꞌʉ xa du hinda ma da yopa nte, nuꞌbʉ́ nixi nusɛ ra Zidada Jesucristo hinxa yopa ntehma̱ ꞌbʉ. qNuꞌbʉ hinda za da yopa nte núꞌʉ tu, nuꞌbʉ́ hingue majua̱ni núꞌa̱ gra ma̱hma̱he de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa Ajua̱. Nuje dí ma̱ñhe núꞌa̱ majua̱ni gue Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nte ma Zidadahʉ ra Jesucristo de ja ra du, pe ꞌbʉ hinga majua̱ni gue Ajua̱ ri japi da yopa nte núꞌʉ xa du, nuꞌbʉ́ njabʉ hinxa japi xa yopa ntehma̱ ra Zidada Jesucristo. /pWY nuꞌbʉ hinxa yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nuꞌbʉ́ hinte dri muuihma̱ núꞌa̱ dí uꞌtꞌahe, nixi hinte dri muui núꞌa̱ xcá camfrihʉ ꞌbʉ. o' Nuꞌbʉ hinda za da yopa nte maꞌnaꞌqui núꞌʉ tu ngu guí ma̱ñhʉ, nuꞌbʉ́ nixi ra Zidada Jesucristo hinxa yopa ntehma̱ ꞌbʉ. 1n[ Nuje stá xiꞌahe gue ra Zidada Jesucristo bi yopa nte de ja ra du. Nuꞌbʉ́, ¿hanja ꞌra de gueꞌahʉ guí eñhʉ gue ya hinda za da yopa nte núꞌʉ tu? 0mY Nuꞌbʉ nugui dí zoꞌahʉ o núꞌʉ maꞌra ya apostol, guetꞌa̱ ra noya dí ma̱ñhe mahyɛgui, ne go guetꞌa̱ xcá camfrihʉ. Ma da yopa nte núꞌʉ xa du ?lw Pe nugui dí pa̱di gue Ajua̱ xi ra da̱ngui rá hma̱te pa guecagui, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra ꞌmʉi ndí pɛꞌtsa maꞌmɛtꞌo ya hinga gueꞌa̱ dí pɛꞌtsbya. Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi patca ma ꞌmʉi ne bi ꞌracagui ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi. Y núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe con guecagui hinxa ꞌmɛditho, ngueꞌa̱ nugui maꞌna stá mpɛfi de gue núꞌʉ maꞌra ya apostol. Pe hingo de ma tsꞌɛdisɛ stá øtꞌa núꞌa̱ ra ꞌbɛfiꞌa̱, nu Ajua̱ xi ra da̱ngui rá hma̱te con guequi, go gueꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ ra ꞌbɛfiꞌa̱. \k1 Núꞌʉ maꞌra ya apostol xi maꞌna ya da̱ngui yá nsu de guecagui, ngueꞌa̱ nugui, ni tsꞌʉ hiní ꞌñepcagui da tꞌengagui gue drá apostol, ngueꞌa̱ xi stá øꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi ya gamfri. jY ꞌmɛfa de gathoꞌʉ dá handi nehega, bi hnequi ja ma ꞌñuꞌa̱, masque nugui ndrí nja ngu ꞌnara zi ñaxca ba̱tsi. piYNepʉ ꞌmɛfa bi hyandi nehe ra zi cu Cobo. Nepʉ gatho núꞌʉ maꞌra ya apostol bi hyandiꞌa̱. Ih Y de gueꞌa̱, ꞌnaꞌqui xqui muntsꞌa thogui cʉtꞌa nthebe ya cu, y gathoꞌʉ bi hyandi neheꞌa̱. Y ndunthi de gueꞌʉ tetho asta núbya dí opꞌaꞌihʉ, ha nu maꞌra ya xa du. g3Ne ꞌmɛfa de ya xqui yopa nteꞌa̱ de ja ra du, bi nthɛui ra cu Pedro pa bi hyandi. Nepʉ ꞌmɛfa bi hyanda gatho núꞌʉ maꞌra yá nxadi. }fsNehe dá xiꞌahʉ gue nuꞌá̱ bi tꞌagui, pe rá hñupaꞌa̱ bi yopa nte de ja ra du, ngu xqui ntꞌofo nehe. 'eGNugui dá uꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ bi tꞌutcagui nehe. Núꞌa̱ ra ntꞌudi xi ra da̱ngui dá uꞌtꞌahʉ, dá xiꞌahʉ gue ra Zidada Jesucristo go gueꞌa̱ bi du pa bi hña̱sca ma tsꞌoquihʉ, ngu xqui ntꞌofo ja ra Nda̱xjua Tꞌofo gue njabʉ mi ma da thoguiꞌa̱. \d1Y po nuna ra hoga noya stá xiꞌahʉ, ya xcá mpøhøhʉ. Hangue sigui gui camfrihʉ, ngueꞌa̱ hinda ꞌmɛditho núꞌa̱ ri jamfri xcá pɛꞌtshʉ, ngueꞌa̱ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ gueꞌa̱ majua̱ni. $c CHa nubyá zi cuhʉ, dí ne ga yopa benꞌahʉ de núꞌa̱ ra ma̱ca hoga noya ya stá xiꞌahʉ. Y nuꞌahʉ xcá hña̱nihʉ ne xcá camfrihʉ xá hño. 8ai'Hangue ma zi cuꞌihʉ, ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa gui ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱, ne oguí ha̱cuahʉ núꞌʉ ya cu ña̱ de ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di. }`s&Pe nuꞌa̱ tóꞌo hinda ne da gamfri núna dí ma̱, nixi gueꞌa̱ hinda ma da jamfribi núꞌa̱ da ma̱ nehe. _%Nuꞌbʉ nuꞌahʉ xi majua̱ni guí ha̱npahʉ rá tsꞌɛdi ne rá mfa̱di ra Ma̱ca Nda̱hi pa gui ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱, nuꞌbʉ́ ma gui pa̱dihʉ xá hño gue nuya noya dí opꞌahʉ go guehya ꞌraya hmanda xa ꞌbɛpcagui ma Zidadahʉ ga xiꞌahʉ. ^$Bensɛhʉ gue nurá noya Ajua̱ hingo pa gueꞌasɛhʉ, ne hingo ja xa nexpʉ pa go gui ꞌyøtꞌasɛhʉ núꞌa̱ guí nehʉ. ]]3#Nuꞌbʉ ya ꞌbɛhña̱ ne da ꞌyøtꞌa ꞌnara ntꞌani, dá ꞌyamba yá da̱me ja yá ngusɛ, ngueꞌa̱ hini hnequi xá hño ꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ da ꞌmai ne da ña̱ madetho de ja ra hmuntsꞌi. X\)"Oguí hopabihʉ ya ꞌbɛhña̱ da ꞌmai ne da ma̱nba rá noya Ajua̱ ja ya hmuntsꞌi, ngueꞌa̱ pa gueꞌʉ otho ra nsɛqui da ꞌyøtꞌa njabʉ. Dá hñogaꞌñøde ha̱, ngu ma̱nga rá ley Ajua̱. O[!Ngueꞌa̱ Ajua̱ ri ho ga øthʉ ma hmuntsꞌihʉ ngu rí ꞌñehe, ne di o rá ꞌñu núꞌa̱ ga øthʉ. Mahyoni ga øthʉ ngu xa nza̱i øtꞌa ja yá hmuntsꞌi gatho núꞌʉ maꞌra ya cu. bZ= Nuꞌa̱ tóꞌo ma̱nba rá noya Ajua̱, go pa̱disɛ ua rí ꞌñepi da ña̱ o hina. YNuꞌʉ tóꞌo xa tꞌumba ra mfa̱di pa da ma̱nbabi rá noya Ajua̱, da za da ma̱nbabi, hønsɛ gue ꞌramaꞌna da ña̱ ha̱, pa njabʉ gatho núꞌʉ ya cu di øde da za da ba̱tua xá hño rá noya Ajua̱, ne maꞌna da za da te yá jamfri. {XoO nuꞌbʉ ꞌnara cu ma̱nbabi rá noya Ajua̱, ne ꞌbʉ Ajua̱ da umbabi ra mfa̱di maꞌna ra cu di ꞌbʉhni, nuꞌbʉ́, núꞌa̱ toꞌo mi ña̱ ra mʉdi, ya odi sigui da ña̱, pa njabʉ da za da ña̱ nehe núꞌa̱ maꞌna ra cu. LWY núꞌʉ toꞌo ma̱nbabi rá noya Ajua̱, dá ña̱ hønsɛ yoho o hñu, y núꞌʉ toꞌo øde núꞌa̱ te ma̱ñꞌʉ, dá hñuxa ntꞌøde xá hño pa da ba̱di ua gueꞌa̱ ma̱ o hina. ]V3Y nuꞌbʉ di joꞌoni toꞌo da ꞌraꞌtsa núꞌʉ ya noyaꞌʉ, nuꞌbʉ́ núꞌʉ toꞌo ne da ña̱ de ꞌnara hña̱qui hingui fa̱di, odi ña̱ ja ra hmuntsꞌi, maꞌna xá hño dá ña̱sɛui Ajua̱. {UoNuꞌbʉ gui ña̱hʉ de ya hña̱qui hingui fa̱di, da za gui ña̱hʉ hønsɛ yoho o hñu de gueꞌahʉ, pe ꞌramaꞌna gui ña̱hʉ, ne da ꞌmʉhni ꞌna núꞌa̱ toꞌo da ꞌraꞌtsi pa da fa̱di te rí bønga núꞌʉ ya noyaꞌʉ. DTNuꞌbʉ́ zi cuhʉ, ¿te da za gui ꞌyøthʉ ora grí muntshʉ? ꞌRa de gueꞌahʉ gui tuthʉ ya ja̱hña̱, nu maꞌra de gueꞌahʉ gui nxahnatehʉ, nu maꞌra de gueꞌahʉ gui ma̱ñhʉ núꞌa̱ xa ꞌñuꞌtꞌahʉ Ajua̱. Nu maꞌra de gueꞌahʉ gui ña̱hʉ de ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di, ha nu maꞌra de gueꞌahʉ gui ma̱ñhʉ te rí bønga núꞌʉ ya noyaꞌʉ. ꞌYøthʉ gatho pa maꞌna da te ri jamfrihʉ. !S;Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ da ba̱di te gra ꞌmʉi yá coraso, ne nuꞌʉ́ ꞌbestho da ndandiña̱hmu ne da xøcambeni Ajua̱. Nepʉ nuꞌʉ́ da ꞌñeñꞌaꞌihʉ, xi majua̱ni Ajua̱ ꞌbʉi con gueꞌahʉ. Beñhʉ gui ꞌyøthʉ gatho xá hño ngu rí ꞌñehe nRUPe nuꞌbʉ nújʉ dí muntshʉ ne dí ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱ ne da zøhø ꞌna hindra gamfri, o ꞌna hintsꞌa di pa̱tua rá noya Ajua̱, nuꞌbʉ́ co núꞌa̱ da ꞌyøde di hma̱, da unsɛ nguɛnda de yá tsꞌoqui. QNuꞌbʉ ja ri hmuntsꞌihʉ gathoꞌihʉ guí ña̱hʉ co ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di, nepʉ da zøhø ꞌra núꞌʉ hintsꞌa di pa̱tua rá noya Ajua̱, o da zøhø ꞌra núꞌʉ hindya gamfri, ¿ha gue hinda ꞌñenaꞌʉ gue xcá ꞌbɛ ri mfenihʉ? RPHangue nura ora dí ña̱hʉ co ya hña̱qui hingui fa̱di, gueꞌa̱ ngu ꞌnara ntꞌudi pa núꞌʉ hingyá gamfri. Pe nura ora dí ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱, dí umfʉ ra tsꞌofo de rá hma̱te Ajua̱ núꞌʉ toꞌo camfri, pe nuꞌʉ tóꞌo hingui ne da gamfri, hingui ne nehe da hña̱nga núꞌa̱ ra tsꞌofoꞌa̱. Zi cuhʉ, nuri mfenihʉ odi nja ngu yá mfeni ya ba̱tsi. Njahʉ ha̱ ngu ya zi ba̱tsi hingui øtꞌa ya tsꞌoqui. Pe dá nja ndunthi ri mfenihʉ ngu rí ꞌñepꞌahʉ, ngueꞌa̱ ya gyá da̱nga ja̱ꞌihʉ. 8MiPe de ja ya hmuntsꞌi, maꞌna xá hño ga ma̱nga cʉtꞌa ya noya de ma hña̱qui pa da fa̱di te dí ma̱, pa njabʉ da za ga utuabi ya cu de rá noya Ajua̱, que ga ma̱nga ꞌrɛtꞌa ꞌmo ya noya de maꞌna ra hña̱qui hingui fa̱di ne hinda za da zo yá mfeni ni ꞌnara noya núꞌʉ ya cu. LNugui dí umba njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ maꞌna dí ña̱ ndunthi que gueꞌahʉ co ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di. KKNuꞌbʉ dí xøcambenihʉ Ajua̱ njabʉ, nujʉ́ dí ma̱ñhʉ ra hño, pe nuꞌʉ tóꞌo øcaguihʉ hindí tetuahʉ yá jamfri ngueꞌa̱ hingui pa̱di te rí bøni núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. JNgueꞌa̱ ꞌbʉ ga xøcambenihʉ Ajua̱ co nuya hña̱qui hindí pa̱hʉ, nuꞌbʉ́ nuꞌa̱ tóꞌo hingui øde nuya hña̱quiꞌʉ hingui tsa da xøcambeni Ajua̱ mahyɛgui con guecjʉ, ngueꞌa̱ hingui pa̱di te rí bøni núꞌa̱ te dí ma̱ñhʉ. INuꞌbʉ́, ¿te da za ga øthʉ? Da za ga aphʉ Ajua̱ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱hʉ, pe nehe da za ga apabihʉ Ajua̱ co ma hña̱quisɛhɛhʉ pa da zo ma mfenihʉ xá hño núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. Ga tutuabihʉ Ajua̱ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱hʉ, pe nehe ga tutuabihʉ Ajua̱ co ma hña̱quisɛhɛhʉ pa da zo ma mfenihʉ xá hño núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. MHNuꞌbʉ nugui dí apabi Ajua̱ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱di, njabʉ dí xøcambeni Ajua̱, pe hingui tsa maꞌna dí te ma mfa̱di ngueꞌa̱ nixi dí pa̱di núꞌa̱ dí ma̱. EG Hangue nuꞌa̱ tóꞌo ña̱ de maꞌna ra hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di, dá ꞌyapabi Ajua̱ da umbabi ra mfa̱di pa da za da ꞌraꞌtsi núꞌa̱ ma̱ pa da fa̱di te ma̱. fFE Dí pa̱di gue xi guí hoñhʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi núꞌʉ ri unga ra Ma̱ca Nda̱hi, hangue ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi gui hoñhʉ núꞌʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi núꞌʉ da za da japi da te yá jamfri ya cu. hEI Nuꞌbʉ nugui ga øde ꞌnara ja̱ꞌi da ña̱ de maꞌna ra hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱di, nuꞌbʉ́ pa guequi ga beni gue núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ hingrá mengu, ngueꞌa̱ hindí pa̱di núꞌa̱ ra hña̱qui gra ña̱ꞌa̱. Ne pa gueꞌa̱ da beni gue hindrá mengu nehe, ngueꞌa̱ nixi gueꞌa̱ hingui pa̱di núꞌa̱ te dí ma̱. D De guecua ja ra ximhai xi ja ndunthi ya hña̱qui, y cada ꞌna toꞌo pa̱di núꞌʉ ya hña̱quiꞌʉ, pa̱di xá hño te ma̱. HC  Dí njahʉbʉ nehe, ꞌbʉ nujʉ hindí ña̱hʉ ngu yá hña̱qui núꞌʉ toꞌo dí zofohʉ, hinda za da ba̱diꞌʉ núꞌa̱ te dí ma̱ñhʉ, ne hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. B7O nuꞌbʉ ra corneta hinda ña̱ xá hño pa da tꞌumbabi ra seña ya soldado ꞌyo ja ra tuhni, ¿ha di ba̱diꞌʉ te ra ora da mʉdi da ntuhni? ANuya ꞌbida ngu ra thʉza o ra arpa, ꞌbʉ hingui zʉni xá hño, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za da fa̱di te ma thuhuꞌa̱ pɛi? a@;Zi cuhʉ, nuꞌbʉ nugui ga mabʉ pa ga zoꞌahʉ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hinguí pa̱hʉ, ¿te ꞌbɛ da za gui pa̱hʉ njabʉ? Nuꞌa̱ maꞌna xá hño pa gueꞌahʉ, ga uꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xa ꞌñutcagui Ajua̱, ne maꞌra ya tꞌøtꞌe mahyoni gui pa̱hʉ, ne ga zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱, ne maꞌra ya hoga ntꞌudi. {?oNugui ga nehma̱ ga øde gui ña̱hʉ de maꞌna ra hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di. Pe maꞌna dí ne ga øde gui ña̱hʉ de rá noya Ajua̱. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ma̱nba rá noya Ajua̱, maꞌna ri muui núꞌa̱ ma̱ que núꞌa̱ toꞌo ña̱ co ꞌnara hña̱qui hingui fa̱di. Xá hño toꞌo da ña̱ co ꞌnara hña̱qui hingui fa̱di, pe núꞌbʉ di ꞌbʉi toꞌo da ꞌraꞌtsa núꞌʉ ya noya de núꞌa̱ ra hña̱quiꞌa̱, pa njabʉ maꞌna da te yá jamfri ya cu. u>cNura ora ña̱ ꞌnara cu co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di, nusɛꞌa̱ maꞌna rí te rá jamfri. Pe nu ꞌnara cu ma̱nbabi rá noya Ajua̱ de rá hña̱quiꞌa̱, núꞌá̱ ri japi maꞌna da te yá jamfri gatho ya cu. >=uPe nura ora ma̱nba rá noya Ajua̱ ꞌnara cu de rá hña̱quiꞌa̱, ña̱ njabʉ pa da zofo ya cu, pa da te yá jamfri, ne pa da nupabi yá mfeni, ne pa da hñuꞌmba yá mʉi. B<}Ora ña̱ ꞌnara cu de ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di, pa̱dihʉ gue núꞌa̱ ra cuꞌa̱ ña̱ co Ajua̱, hingui ña̱ co yá mija̱ꞌiui ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui pa̱di núꞌa̱ ma̱ñꞌa̱. Nuꞌá̱ ña̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ne ma̱ de núꞌa̱ hingui pa̱di ya ja̱ꞌi. ; Hangue xi da ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa gui pɛꞌtshʉ ra hma̱te, nehe hyoñhʉ núꞌʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi ri unga ra Ma̱ca Nda̱hi. Y de gatho nuya mfa̱diꞌʉ, maꞌna go gui hyoñhʉ ra mfa̱di pa gui ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱. !:; Nura jamfri ne ra hoga nthøꞌmate ne ra hma̱te, guehya ri hñu ma da nja pa nza̱ntho. Pe nuꞌa̱ maꞌna xi ra da̱ngui de gatho, ra hma̱te.>9u Hangue njabʉtho nehe numa mfa̱di dí pɛꞌtshʉ de guecua ja ra ximhai hini xøgue, nja ngu núꞌa̱ toꞌo ri yotꞌa rá hmi dega xuui ja ra hñe, pe hini hnequi xá hño. Pe nu xcrá ꞌbʉhʉ mahyɛgui co Ajua̱, gueꞌbʉ ma xi ga pa̱hʉ xá hño gatho, njabʉ ngu xa ba̱caguihʉ xá hño Ajua̱. \81 Núꞌbʉ ndrá notsi ndí ña̱ ngu ña̱ ya ba̱tsi, ha ndí pɛꞌtsa ya mfeni ngu rá mfeni ya ba̱tsi, pe ya de ndá nda̱nga ja̱ꞌi, ya dá tsopʉ núꞌa̱ ra ꞌmʉi ndí pɛꞌtsi dega ba̱tsi. 7' Pe nu xcrá ꞌbʉhʉ co núꞌa̱ toꞌo rá mɛti ra mfa̱di, nuꞌbʉ́ ha̱, ja ma ga pa̱hʉni gatho núꞌa̱ hinxa za stá pa̱hʉua. x6i Ngueꞌa̱ ꞌna tʉi núꞌa̱ stá pa̱dihʉ hangue hinxa za stá ma̱ñhʉ gatho núꞌa̱ xa ma̱ Ajua̱. n5U Nura hma̱te hinhyaꞌmʉ ma da uadi, pe nura mfa̱di dí pɛꞌtshʉ pa dí ma̱mfʉ rá noya Ajua̱, nuꞌá̱ ha̱, ma da zø ra pa da ꞌñotho. Nehe ma da uadi ra mfa̱di dí pɛꞌtshʉ pa xa za stá ña̱hʉ de maꞌra ya hña̱qui hingui fa̱di. Ne ma da zø ra pa ya hinda ꞌyøtcahʉ ra ꞌbɛdi gatho núꞌa̱ ra mfa̱di dí pɛꞌtshʉ. 84i Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te tsɛta gatho núꞌa̱ tꞌøꞌtuabi, camfri gatho núꞌa̱ xá hño, nza̱ntho tøꞌmi de ra hño, ne tsɛta gatho ya tsꞌothogui. !3; Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te hini johya ꞌbʉ ri ntsꞌoca ꞌnará miquꞌeiui, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ nza̱ntho ri johya hønsɛ de ra hño. j2M Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te hinto xaxi, hini nsu sɛhɛ, hingrá cuɛ ne hingui ɛte. g1G Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te, tsɛta gatho núꞌa̱ da ꞌñepabi; xi ra hoja̱ꞌi co yá miquꞌeiui, ne hini hyøcua núꞌa̱ te pɛꞌtsiꞌʉ; hingrá ꞌñetsꞌi, ha nixi hini nda̱ngui de maꞌra. O0 Nehe ꞌbʉ ga umbabi ya hyoya gatho núꞌa̱ dí pɛꞌtsi, ne asta ga unga ma ndoꞌyo da tsꞌa̱tꞌi, pe nuꞌbʉ hindí pɛꞌtsa ra hma̱te, nuꞌbʉ́ hinte ri muui núꞌa̱ dí øtꞌe. a/; O ꞌbʉ gra pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi pa ga ma̱nba rá noya Ajua̱, ne gra pa̱di gatho núꞌʉ ya tꞌøtꞌe xi xá hñei de rá noyaꞌa̱, ne gra pɛꞌtsa gatho ra mfa̱di, ne xi gra pɛꞌtsa ndunthi ra jamfri asta da za ga japi da mponga ꞌnara tꞌøhø, pe ꞌbʉ hindí pɛꞌtsa ra hma̱te, nuꞌbʉ́ hinte rá ꞌmɛcagui. j. O ꞌBʉ nugui gra ña̱ co ꞌraya noya xi mahotho, o gra ña̱ ngu ꞌnara ɛnxɛ, pe ꞌbʉ hindí pɛꞌtsa ra hma̱te, nuꞌbʉ́ gra nja ngu ꞌnara ꞌbixfani nsøctho ri ꞌnohni o ngu ꞌnara tꞌɛgui nsøctho zʉni. -} ꞌYøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa da za gui pɛꞌtshʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi núꞌʉ maꞌna ya da̱ngui pa guí pɛphʉ Ajua̱. Pe nubyá ma ga uꞌtꞌahʉ hanja grí ꞌbʉhʉ co ꞌnara hogaꞌmʉi núꞌa̱ maꞌna xá hño de gatho.,# O ¿ha gue gatho xa tꞌumbabi ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøthe ya daꞌthi? O ¿ha gue gatho da za da ña̱ de ya hña̱qui hingui fa̱di? O ¿ha gue gatho da za da ba̱di da ma̱ te ma̱nga núꞌa̱ toꞌo ña̱ de ya hña̱qui hingui fa̱di? Hina, hinga gatho da za. z+m Nde nuꞌbʉ́, ¿ha gue gatho ya cu go ya apostol? O ¿ha gue gatho xa tꞌumbabi ra ꞌbɛfi pa da ma̱nbabi rá noya Ajua̱? O ¿ha gue gatho pɛꞌtsa ra ꞌbɛfi dega xahnate? O ¿ha gue gatho da za da ꞌyøtꞌa ya da̱nga ntꞌudi? $*A Ajua̱ bi hñuxa ja rá nija̱ ꞌramaꞌnaꞌño ya mɛfi: Nuꞌa̱ xi rá mʉdi bi hñuxa ya apostol. Nurá ñoho bi hñuxa núꞌʉ toꞌo da ma̱nbabi rá noyaꞌa̱. Nurá hñu bi hñuxa ya xahnate. Nepʉ de gueꞌa̱ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo øtꞌa ya da̱nga ntꞌudi, nepʉ núꞌʉ toꞌo øthe ya daꞌthi. Nepʉ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo faste ja rá ꞌbɛfiꞌa̱, nepʉ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo ri su gatho núꞌʉ ya ꞌbɛfiꞌʉ, nepʉ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo da za da ña̱ de ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di. )' Nujʉ go guecjʉ rá ndoꞌyoguihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, y cada ꞌna de guecaguihʉ dí ꞌnara xɛnihʉ de rá ndoꞌyoꞌa̱. x(i Hangue ꞌbʉ ga tsamaꞌñʉhʉ ꞌnara xɛni de ma ndoꞌyohʉ, gatho ma ndoꞌyohʉ tsamaꞌñʉ núꞌa̱ ra ʉguiꞌa̱. Y nuꞌbʉ ꞌnara xɛni de ma ndoꞌyohʉ ha̱nga ꞌnara hoga hño, nuꞌbʉ́ gatho ma ndoꞌyohʉ ri johya. =~}}|{{yy@xwwIvut:ssr[qpown~m^lk6iibhgffEejedbb.a`k_8^m]] \<[vZLYSXAWVVyU~TT)SRRQTPOO7NRLKJ,I&HGFF EDDClBBA@?>==<<;:s998754a3s2100/j/-,++Z))'&$#"!x@6 #XWzg N Q 8Buw='DGne gatho nuyá mfatsꞌiꞌa̱ núꞌʉ xa thutsꞌi pa da castiga núꞌʉ hingui øtꞌe xá hño, ha nehe pa da ña̱mahño de núꞌʉ øtꞌe xá hño. C ꞌYøtehʉ gatho nuya ja̱ꞌi ha̱ ra tsꞌʉtbi, ngueꞌa̱ guí camfrihʉ ra Zidada. ꞌYøtehʉ nuri da̱nga nda̱hʉ, B ꞌYohʉ xá hño ja yá thandi núꞌʉ hingyá gamfri. Núꞌʉ́ ri numaꞌñʉꞌihʉ, ne eñꞌahʉ gue gyá tsꞌoja̱ꞌihʉ, pe nu sta hyanda ri hogaꞌmʉihʉ, neꞌʉ ma da xøcambeni Ajua̱ núꞌa̱ ra paꞌa̱ da tha̱ꞌmba nguɛndaꞌʉ. oAW Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, núꞌahʉ gyá nzøhøhʉ de guecua ja ra ximhai, dí xiꞌahʉ gue oxqui beñhʉ ya tsꞌomfeni de ra ximhai, ngueꞌa̱ nuya tsꞌomfeniꞌʉ go gueꞌʉ da za da tsꞌocꞌa ri ꞌraꞌyo tehʉ. I@  Maꞌmɛtꞌo himrá hniniguihʉ Ajua̱, pe nubyá ha̱, ya rá hniniguihʉꞌa̱. Maꞌmɛtꞌo hinstí tsʉhʉ ra huecate, pe nubyá ha̱, Ajua̱ xa huegaguihʉ. Pɛphʉ Ajua̱ co ri tehʉ I?  Pe nujʉ́ go guecjʉ rá hniniguihʉ Ajua̱ xa huancahʉ ne xá ntꞌaxiguihʉ, ne dyá nda̱ gá macja̱hʉ dí pɛphʉ Ajua̱ ra da̱nga nda̱, ne dí ma̱ñhʉ de yá da̱nga ꞌbɛfi núꞌa̱ toꞌo bá tsicjʉ de ja ra ꞌbɛxuui pa ga ꞌbʉhʉ ja rá ma̱ca ñotꞌiꞌa̱, y núꞌá̱ go guesɛ Ajua̱. S>Ra Ma̱ca Tꞌofo sigui ma̱ de ra Zidada Jesucristo ne ena:Ya ja̱ꞌi da za da mfeꞌtse ja nura doꞌa̱, ne da dagui. Y nuꞌʉ tóꞌo ri mfeꞌtse, ri mfeꞌtse ngueꞌa̱ hingui camfri rá noya Ajua̱. Núꞌʉ́ ma da dagui pa da ꞌmɛdi ngueꞌa̱ bi ma̱nga Ajua̱ da njabʉ. Ya gamfri gueꞌa̱ rá hnini Ajua̱ N=Hangue nújʉ dí camfrihʉ ra Zidada Jesu, dí pa̱hʉ gue xi xá nsunda, pe núꞌʉ toꞌo hingui camfriꞌa̱, hingui pa̱di ua xá nsunda. Ja ra Ma̱ca Tꞌofo ma̱ njaua de ra Zidada Jesucristo, ne ena:Núꞌa̱ ra do bi føthma̱bʉ ꞌna lado nuya hyøngu,
nubya gueꞌa̱ ra mʉdi do de rá nija̱ Ajua̱. <#Ngueꞌa̱ Ajua̱ mi ma̱nga de ra Zidada Jesu ja ra Ma̱ca Tꞌofo, ne ena njaua:Nugui dí pɛgui ja ma hnini Sion nuna ra mʉdi do pa ma nija̱,
ngueꞌa̱ guehna stá hutsꞌi ne xi ri muui ndunthi;
y nuto gatho da gamfri, hinda ma da ꞌbɛ yá tsa. d;AY nújʉ nehe dí njahʉ ngu ꞌraya do núꞌʉ tꞌetsꞌi ja ra ja̱do pa rí te rá nija̱ Ajua̱, y Ajua̱ go gueꞌa̱ ra ga̱do. Nujʉ go guecjʉ dyá macja̱hʉ majua̱ni ngueꞌa̱ dí pɛphʉꞌa̱. Hangue ma ga umfʉ ma tehʉꞌa̱ ngu ꞌnara hña̱ꞌti, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ri ho Ajua̱ ga umfʉ de rá thuhu ra Zidada Jesucristo. :Jonihʉ co ra Zidada Jesu núꞌa̱ toꞌo ra mʉdi do bi mɛgui Ajua̱ ja rá nija̱ꞌa̱ núꞌa̱ te, y núꞌa̱ ra nija̱ꞌa̱ go guecjʉ nújʉ stá camfrihʉ. Nja ngu núꞌa̱ ra mʉdi do bi ʉtsa ya ga̱do ne bi føteꞌʉ, njabʉ bi tꞌʉtsa nehe ma Zidadahʉ ra Jesucristo asta bi tho ja ra ponza. Pe ja rá thandi Ajua̱ xi ri muui, ne bi hñutsꞌiꞌa̱ dega mʉdi do. '9Gngueꞌa̱ nuꞌahʉ́ ya xcá pa̱tuahʉ rá hñoja̱ꞌi ra Zidada. Ra Zidada Jesucristo gueꞌa̱ ra mʉdi do bi mɛgui Ajua̱ ja rá nija̱ núꞌa̱ te K8Njahʉ ngu ꞌnara zi ba̱tsi xi tsʉ ra thuhu dega ꞌba, ne ne da zi ndunthi pa da niña̱, neꞌahʉ dá zʉꞌahʉ ra thuhu de rá noya Ajua̱, pa njabʉ maꞌna da nda̱ngui ri jamfrihʉ, 7 1Hangue ya hña̱cjʉ gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo, ngu ra nthate, ra ñohmi, ra nduste, ra ntꞌetsate, guehya dí xiꞌahʉ ya hingui ꞌyøthʉ. w6 ipe nurá noya Ajua̱ hinhyaꞌmʉ da uadi. Y nura noyaꞌa̱ go gueꞌa̱ ra ma̱ca noya ya xa siꞌahʉ.X5 +Ra Ma̱ca Tꞌofo ena njaua:Rá te ra ja̱ꞌi nja ngu ꞌnara nda̱po,
ha núꞌa̱ gatho te pɛꞌtsa nura ja̱ꞌiꞌa̱ nja ngu ꞌnara døni.Nura nda̱po da du y nura døni da hyøe, 4 Nubyá ya stá yopa ꞌbʉhʉ maꞌraꞌyo ngueꞌa̱ ya stá camfrihʉ rá noya Ajua̱ núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da uadi. Nuna ra te dí pɛꞌtshʉ de guecua ja ra ximhai ma da uadi da thogui, pe nuna ra ꞌraꞌyo te stá ha̱ñhʉbya hinhyaꞌmʉ ma da uadi. Q3 Y stá camfrihʉ rá noya Ajua̱ ne ya stá nxʉcjʉ de ma tsꞌoquihʉ pa xa za stá mpɛꞌtsua hma̱tehʉ ꞌna ngu maꞌna, hangue xi ma ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna con gatho ma mʉihʉ. 2 -Nujʉ́ dí camfrihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ bá pɛncahʉꞌa̱ ra Zidada Jesucristo pa bi du por guecjʉ, y ꞌmɛfa de gueꞌa̱ Ajua̱ bi japi bi yopa nte maꞌnaꞌqui, ne bá umba rá nsunda. Hangue dí camfrihʉ Ajua̱, ne dí tøꞌmhʉ da zixcahʉ ja rá nsunda nehe. 31 aNúꞌá̱ de ante da thoca ra ximhai ya xqui tꞌeque pa da du ne pa da pøhøguihʉ, pe hinga ꞌbestho bi ꞌñehe, asta nuya pabya ja bi ꞌñehe pa bi pøhøguihʉ. 0 7Bi pøhøguihʉ co rá ma̱ca ji ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bi mani nu mi thoꞌa̱, nja ngu ꞌnara zi tꞌʉca dɛti xá ntꞌaxi ne hinte ja. O/ Dí pa̱hʉ gue Ajua̱ bi ꞌuegaguihʉ de ma ntsꞌoꞌmʉihʉ núꞌa̱ xqui ꞌñutca ndu ma dadahʉ. Nuꞌá̱ bi pøhøguihʉ, pe hingue co ra tꞌaxi nixi co ra oro núꞌa̱ juadi ne thogui. d. CAjua̱ go gueꞌa̱ ma Dadahʉ núꞌa̱ toꞌo dí aphʉ ma ntꞌadihʉ, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ nehe ma da hña̱bgahʉ nguɛnda de gatho núꞌa̱ te stá øthʉ. Núꞌá̱ hinda ma da xʉ́ctho núꞌʉ toꞌo ma da hña̱ꞌmba nguɛnda, hangue mahyoni ga ꞌyohʉ co rá ntsu Ajua̱ gatho núꞌʉ ya pa ga ꞌbʉhʉua ja ra ximhai. - Ngueꞌa̱ Ajua̱ xicaguihʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena: “ꞌBʉhʉ xá ntꞌaxi, ngueꞌa̱ nugui xá ntꞌaxigui.” w, iꞌYohʉ co ri mfenihʉ strá ntꞌaxi ngu rá ntꞌaxi Ajua̱ núꞌa̱ xa huahnꞌahʉ pa da pøhøꞌihʉ. G+  Nubyá ya yá ba̱tsiꞌihʉ Ajua̱ ne guí øtehʉꞌa̱, hangue oxqui beñhʉ gui ꞌyøtꞌehʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe ngu núꞌʉ nguí øthʉ maꞌmɛtꞌo ante gui camfrihʉ ra Zidada. d* C Hangue beñhʉ xá hño de núꞌa̱ te gatho gui ꞌyøthʉ, ne nsuhʉ xá hño, ne xi da tøꞌmhʉ núꞌʉ ya ja̱pi ma da ꞌraꞌahʉ Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi nu stua yopa penga ma Zidadahʉ ra Jesucristo. ') I Nuya ꞌmɛhniꞌʉ bi sipi gue himi ma da hyanda núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ, pe nujʉ́ ha̱. Pe bi sipabiꞌʉ gue mi pɛꞌtsi da nja gatho núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ, pe asta ꞌmɛfa. Dí pa̱hʉ gue nuya pabya xa nja gatho núꞌa̱ bi ma̱ñꞌʉ, ne gueꞌa̱ ya xa xiꞌaꞌihʉ núꞌʉ toꞌo ma̱nba rá noya Ajua̱ ne ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ xuá ꞌbɛhna de mahetsꞌi. Ne nuna mpøhøna̱ xi xá nsunda, hangue asta ya ɛnxɛ da nehma̱ da ba̱di nehe. Ajua̱ ne ga pɛꞌtshʉ ꞌnara te strá ntꞌaxi (  Nuꞌʉ́ bi ma̱ ngu núꞌa̱ mi xipa rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ gue ra Zidada Jesucristo mi ma da thogui ya ʉgui asta rá du, pe ꞌmɛfa mi ma da tꞌumba ra nsunda. Pe nuꞌʉ́ himbi za bi ba̱di haꞌmʉ mi ma da njabʉ, nixi hanja mi ma da nja. 4' c Mayaꞌbʉ nuyá ꞌmɛhni Ajua̱ bi ma̱ gue nujʉ́ ndí ma ga mpøhøhʉ po rá hñoja̱ꞌi Ajua̱. Nuya ꞌmɛhniꞌʉ himbi za bi ba̱di de nuna mpøhø xa ꞌracjʉ Ajua̱ nubya. Nuꞌʉ́ xi mi øtꞌa ra tsꞌɛdi pa xa ba̱dihma̱ te rí bønga núꞌa̱ bi ma̱ñꞌʉ, pe himbi za. & ) Y nurá nga̱tsꞌi ra pa, ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ, ma gui tsøñhʉ mahetsꞌi habʉ ma dí tꞌaꞌahʉ gatho ya ja̱pi de ri mpøhøhʉ. Z% /Nuꞌahʉ́ grí ma̱dihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo masque hinxcá hyanthʉ, ne guí camfrihʉꞌa̱ masque nubyá hinguí hanthʉꞌa̱, hangue xi grí johyahʉ co ꞌnara da̱nga johya xi xá nsunda. R$ Nubya dí thohʉ ya tsꞌothogui pa maꞌna da zɛdi ma jamfrihʉ, pa njabʉ nu stua yopa penga ra Zidada Jesucristo, Ajua̱ ma xi da ꞌñesca ma nsuhʉ ne da johyaꞌa̱ ngueꞌa̱ xa zɛdi ma jamfrihʉ. Nja ngu ra oro ꞌrani ja ra tsibi pa maꞌna da hogui, nújʉ nehe dí thohʉ ya tsꞌothogui pa maꞌna da zɛdi ma jamfrihʉ. Nura oro masque huadi ne thogui, pe ꞌrani ja ra tsibi pa maꞌna da hogui, y numa jamfrihʉ maꞌna ri muui que ra oro. d# CHangue por gueꞌa̱ xi drí johyahʉ masque dí thohʉbya ya tsꞌothogui nuua ja ra ximhai ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ rá paha Ajua̱, pe nuya thoguiꞌʉ ꞌbestho ma da uadi ngueꞌa̱ ꞌraya patho ma da njabʉ. "" ?Ajua̱ xi sugaguihʉ co rá tsꞌɛdi ngueꞌa̱ dí camfrihʉꞌa̱. Núꞌá̱ sugaguihʉ asta núꞌa̱ ra pa da ña̱ngaguihʉ nuua ja ra ximhai pa dí ꞌracjʉ nuni mahetsꞌi gatho nuya ja̱pi de ma mpøhøhʉ núꞌʉ ꞌbɛscaguihʉ ne ma da hnequi rá nga̱tsꞌi ra pa. X! +Nehe dí tøꞌmhʉ ga ha̱ñhʉ núꞌa̱ ra tsogui bí pɛscaguihʉ Ajua̱ nuni mahetsꞌi núꞌa̱ hinda za da nhuati, nixi hinhyaꞌmʉ da ntsꞌoqui, nixi hinhyaꞌmʉ ma da ꞌmɛdi ngu yá xi ya za. Y  -Ga xøcambenihʉ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ma Dadahʉ ne go gueꞌa̱ rá Dada ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Núꞌá̱ xi ja ndunthi rá huecate pa guecaguihʉ, hangue xa ꞌracjʉ ꞌnara ꞌraꞌyo te. Ne nubyá dí tøꞌmhʉ gue ma ga yopa ntehʉ ngueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi du nepʉ bi yopa nte maꞌnaꞌquiꞌa̱. 7 iAjua̱ ma Dadahʉ bi huancahʉ ngu núꞌa̱ xqui beni desde rá mʉdi pa dá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Y po rá Ma̱ca Nda̱hi bi tꞌaxca ma mfenihʉ pa ga øtehʉ ra Zidada Jesu co ꞌnara mfeni xá ntꞌaxi, y co rá ma̱ca jiꞌa̱ xa xʉga ma tsꞌoquihʉ. Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌihʉ ndunthi ne da maxꞌaꞌihʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Ya gamfri pɛꞌtsa ꞌnara nthøꞌmate de ra te pa nza̱ntho 3 cNúgui drá Pedro, rá apostolgui ra Zidada Jesucristo. Dí opꞌahʉ nuna carta núꞌahʉ gyá gamfrihʉ xcá pøñhʉ de ri haihʉ ne xcá nxañhʉ habʉraza maꞌra ya hai, ꞌra de gueꞌahʉ guí ꞌbʉhʉ Mponto, maꞌra Galacia, nu maꞌra Capadocia, nu maꞌra Asia, ha nu maꞌra Bitinia. lQMa zi ba̱tsiꞌihʉ, oxqui ma gui camfrihʉ ni ꞌnara cꞌoi núꞌʉ tꞌembi gue go gueꞌʉ Ajua̱, nixi gui xøcambenihʉꞌʉ. Hønsɛ Ajua̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi go gueꞌa̱ gui xøcambenihʉ. Njabʉ gueꞌa̱.fENe dí pa̱dihʉ gue rá Tꞌʉ Ajua̱ xa ꞌñeheua ja ra ximhai. Y nuꞌá̱ bi ꞌñutcaguihʉ pa ga pa̱dihʉ toꞌo gueꞌa̱ Ajua̱ majua̱ni. Dí ꞌbʉhʉ co Ajua̱ núꞌa̱ majua̱ni ngueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo nurá Tꞌʉꞌa̱. Núꞌá̱ gueꞌa̱ Ajua̱ majua̱ni ne ꞌracaguihʉ ra te pa nza̱ntho.  Ne dí pa̱dihʉ gue nujʉ yá mɛtiguihʉ Ajua̱, ha nuya tsꞌoja̱ꞌi ja ra ximhai o ja rá ꞌyɛ ra tsꞌonda̱hi. B}Dí pa̱dihʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo rá ba̱tsi Ajua̱, hingui sigui øtꞌa ya tsꞌoqui, ngueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱ suꞌa̱ pa hinte da za da ꞌyøꞌtuabi ra tsꞌonda̱hi. QCada ra ꞌmiꞌqui ꞌnara ja̱ꞌi øtꞌe núꞌa̱ hingo rá paha Ajua̱, nuꞌá̱ øtꞌa ꞌnara tsꞌoqui. Pe hinga gatho ya tsꞌoqui japi da ꞌmɛdi pa nza̱ntho núꞌa̱ toꞌo øtꞌe.  ꞌBʉ gui pa̱hʉ gue ꞌnara cu xa ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, ne ꞌbʉ núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱ hinda japi da ꞌmɛdi pa nza̱ntho, da za gui ꞌyapabihʉ Ajua̱ por gueꞌa̱, y Ajua̱ da japi da ñobri. Ja ꞌnara tsꞌoqui núꞌa̱ japi da ꞌmɛdi pa nza̱ntho núꞌa̱ toꞌo øtꞌeꞌa̱. Núꞌá̱ hindí xiꞌahʉ gue gui ꞌyaphʉ Ajua̱ por gueꞌa̱. Y+Y ꞌbʉ øde ma ntꞌadihʉ, nuꞌbʉ́ da ꞌracaguihʉ núꞌa̱ dí aphʉ. #?Y nújʉ dyá gamfrihʉ da za ga aphʉ Ajua̱ núꞌa̱ ga ne ga aphʉ, y nuꞌbʉ gueꞌa̱ rá pahaꞌa̱, nuꞌbʉ́ da ꞌyøde ma ntꞌadihʉ. 6e Dí opꞌaꞌihʉ pa da za gui pa̱dihʉ gue guí pɛꞌtshʉ ra te pa nza̱ntho nguetho guí camfrihʉ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱. O Nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉi co rá Tꞌʉ Ajua̱, pɛꞌtsa ra ꞌraꞌyo te; pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui ꞌbʉi co rá Tꞌʉ Ajua̱, hingui pɛꞌtsa ra ꞌraꞌyo te. Ya nga̱xa noya dega tsꞌofo ^5 Ne nuna guehna núꞌa̱ xa xicaguihʉ Ajua̱, gue bi ꞌracjʉ ꞌnara ꞌraꞌyo te núꞌa̱ da nja pa nza̱ntho. Dí pɛꞌtshʉ nura ꞌraꞌyo teꞌa̱ ngueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱ ꞌbʉi ja ma corasohʉ. oW Nuto camfribi rá Tꞌʉ Ajua̱, nuꞌá̱ ya xa ba̱di ja rá coraso núꞌa̱ majua̱ni. Pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui camfri Ajua̱, ja ra uɛnda ecꞌuambaꞌa̱, ngueꞌa̱ hinxa gamfri núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱ de rá Tꞌʉ. jM ꞌBʉ ga camfrihʉ núꞌa̱ damajua̱ni ya ja̱ꞌi, maꞌna mathoni ndunthi ga camfrihʉ núꞌa̱ ma̱nga Ajua̱ ra Dada, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ go guesɛꞌa̱ ma̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesu go gueꞌa̱ rá Tꞌʉꞌa̱. Nehe nuua ja ra ximhai rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ utcaguihʉ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱. Y nu mi nxisteheꞌa̱, Ajua̱ bi ma̱ gue go rá Tꞌʉꞌa̱. Ne dí ma̱ñhʉ gue go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ bi na̱ꞌma rá ji ne bi du po rá nguecjʉ. Gatho dí ma̱ñhʉ mahyɛgui gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱. %CNuni mahetsꞌi ꞌbʉi hñu núꞌʉ toꞌo ꞌnatꞌa ma̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go rá Tꞌʉ Ajua̱. ꞌNa go ra Dada, maꞌna go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo xa thuꞌmbabi gue go gueꞌa̱ ra Noya, ha nu maꞌna go rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱. Gathoꞌʉ ꞌnatꞌa ma̱. b=Ra Zidada Jesucristo bá eheua ja ra ximhai, bi nxistehe ne bi na̱ꞌma rá ji bi du. Hingue hønsɛ bi nxistehe, pe nehe bi duꞌa̱. Ha nura Ma̱ca Nda̱hi xicjʉ de gueꞌa̱ ne nuꞌá̱ ma̱nga majua̱ni. | q¿Toꞌo xa da̱pa ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai? Nuꞌa̱ tóꞌo camfri gue ma zi Hmuhʉ ra Jesu go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱, go gueꞌa̱ xa da̱pa ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai. Núꞌʉ toꞌo damajua̱ni de rá Tꞌʉ Ajua̱ J  Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo rá ba̱tsi Ajua̱ xa da̱pa gatho ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai. Nujʉ́ stá nta̱tehʉ de ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai ngueꞌa̱ dí camfrihʉ Ajua̱.  3Ngueꞌa̱ ꞌbʉ dí øꞌtuahʉ yá hmanda Ajua̱, nuꞌbʉ́ xi majua̱ni dí ma̱dihʉꞌa̱, ne nuyá hmanda Ajua̱ hingui hei ga øtꞌehʉ.  3ꞌBʉ majua̱ni dí ma̱dihʉ Ajua̱, ne ꞌbʉ dí øꞌtuahʉ yá hmandaꞌa̱, nuꞌbʉ́ dí pa̱dihʉ gue dí ma̱tuahʉ yá ba̱tsi Ajua̱.   Nuꞌa̱ tóꞌo camfri gue ma zi Hmuhʉ ra Jesu go gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱, núꞌá̱ go gueꞌa̱ rá ba̱tsi Ajua̱. Y nuꞌa̱ tóꞌo ri ma̱di Ajua̱ ra Dada, go gueꞌa̱ da ma̱di núꞌʉ toꞌo yá ba̱tsi Ajua̱ nehe. }Nuna go guehna ra hmanda xa xicjʉ Ajua̱ ga øthʉ: Nuꞌa̱ tóꞌo ma̱di Ajua̱, mahyoni nehe da ma̱di rá cu.r]Nuꞌa̱ tóꞌo ena gue ri ma̱di Ajua̱, pe nuꞌá̱ ʉtsa rá cu, nuꞌá̱ go ꞌnara cꞌuamba. Ngueꞌa̱ ꞌbʉ ꞌna ʉtsa rá cu núꞌa̱ xa nhyandahmiui, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za da ma̱di Ajua̱ núꞌa̱ hinxa hyandi? ^5Ajua̱ go rá mʉdi bi ma̱diguihʉ, hangue nujʉ́ go dí ma̱dihʉbyaꞌa̱. s_ꞌBʉ dí ma̱dihʉ Ajua̱ con gatho ma mʉihʉ, hinga ntsuhʉ núꞌa̱ da ꞌyøtcahʉꞌa̱. Ngueꞌa̱ nura ntsu go gueꞌa̱ rá ꞌñoui ra castigo, y nuꞌa̱ tóꞌo tsu ra nsʉca uɛnda, tsu ngueꞌa̱ hinxa ma̱di Ajua̱. [/Dí ma̱dihʉ Ajua̱ ne dí ma̱dihʉ ma miquꞌeihʉ, hangue hinga ntsuhʉ núꞌa̱ ra paꞌa̱ de ra nsʉca uɛnda, ngueꞌa̱ numa ꞌmʉihʉua ja ra ximhai gueꞌa̱ ngu rá ꞌmʉi ma zi Hmuhʉ ra Jesu. Ya dí pa̱hʉ gue ri ma̱cjʉ Ajua̱, ne gueꞌa̱ dí camfrihʉ ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ꞌbʉi con guecjʉ. Nurá ꞌmʉi Ajua̱ xi ra ma̱te nza̱ntho, y nuꞌa̱ tóꞌo ma̱di rá miquꞌeiui, go gueꞌa̱ ꞌbʉi co Ajua̱ ne Ajua̱ ꞌbʉi con gueꞌa̱. #?ꞌBʉ ꞌna toꞌo da damajua̱ni gue ma zi Hmuhʉ ra Jesu go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱, Ajua̱ ꞌbʉi con gueꞌa̱ ne nuꞌá̱ ꞌbʉi co Ajua̱. ~uNuje stá hanthe rá Tꞌʉ Ajua̱ bá pɛhna Ajua̱ ra Dada pa da pøhø ya meximhai, ne dí damajua̱nihe njabʉ.   Nujʉ dí pa̱hʉ gue dí ꞌbʉhʉ co Ajua̱ ne Ajua̱ ꞌbʉi con guecjʉ nguetho nuꞌá̱ xa ꞌracjʉ rá Ma̱ca Nda̱hi. J  Ni ꞌnara ja̱ꞌi hinhyaꞌmʉ xa hyanda Ajua̱. Pe ꞌbʉ ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, nuꞌbʉ́ ha̱, Ajua̱ ꞌbʉi con guecjʉ, y njabʉ maꞌna ga pa̱hʉ tengu rá hma̱teꞌa̱. ~) Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, Ajua̱ xi bi ma̱diguihʉ asta habʉ bi za. Hangue nujʉ́ dí ꞌñepcaguihʉ ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. N} Ma ga xiꞌahʉ ndaꞌa̱ ra hma̱te majua̱ni: Nujʉ hinstí ma̱dihʉ Ajua̱, pe nuꞌá̱ xi ma̱diguihʉ, hangue bá pɛncahʉ rá Tꞌʉ núꞌa̱ bi unga rá te pa bi gutca ma tsꞌoquihʉ. "|= Ajua̱ bi ꞌñutcaguihʉ gue xi majua̱ni nuꞌá̱ ma̱diguihʉ ngueꞌa̱ bá pɛhna rá ꞌra Tꞌʉ ja ra ximhai pa da ꞌracjʉ ra ꞌraꞌyo te. { Nuꞌa̱ tóꞌo ʉtsa rá miquꞌeiui, nuꞌá̱ hingui pa̱di Ajua̱, ngueꞌa̱ rá ꞌmʉi Ajua̱ xi ra ma̱te nza̱ntho. ^z5Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, ngueꞌa̱ Ajua̱ ri ma̱caguihʉ. Nuꞌa̱ tóꞌo ma̱di rá miquꞌeiui, go gueꞌa̱ ya rá ba̱tsi Ajua̱, ne nuꞌá̱ pa̱di xá hño Ajua̱. Uy#Pe nujʉ́ yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱, y gatho núꞌʉ toꞌo pa̱diꞌa̱, nuꞌʉ́ øtcaguihʉ núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. Ha nuꞌʉ tóꞌo hingyá ba̱tsi Ajua̱, hingui ne da ꞌyøtcaguihʉ. Hangue ringueꞌa̱ tsa ga pa̱hʉ toꞌo ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni, ne toꞌo ma̱nga núꞌa̱ hinga majua̱ni. Ajua̱ xi ra ma̱te [x/Nuya hyate ja̱ꞌi pɛpabi núꞌa̱ toꞌo di manda ya tsꞌoꞌmʉi ja̱ꞌi ja ra ximhai, hangue ma̱ de núꞌa̱ ja ja ra ximhai, ne ya tsꞌoꞌmʉi ja̱ꞌi de ra ximhai øde núꞌa̱ te ma̱ñꞌʉ. w}Ma zi cuꞌihʉ, yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱, ne ya stá nta̱tehʉ de ya hyate ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ Ajua̱ toꞌo ꞌbʉi con guecjʉ maꞌna ja rá tsꞌɛdiꞌa̱ que nurá ncontraꞌa̱ toꞌo di manda ya tsꞌoꞌmʉi ja̱ꞌi ja ra ximhai. (vIPe nu toꞌo ma̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo hingo rá Tꞌʉ Ajua̱ bi ꞌñe bi nja̱ꞌiua ja ra ximhai, núꞌʉ́ hingui ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Núꞌʉ́ ha̱mpa rá tsꞌɛdi núꞌa̱ toꞌo ma da ꞌñehe da ncontraui ra zi Hmu Jesucristo. Ya xcá ꞌyødehʉ ma da ꞌñehe ja ra ximhai núꞌa̱ ra ncontraꞌa̱, y ya ꞌyo rí mpɛfi núꞌʉ toꞌo ha̱mpa rá tsꞌɛdiꞌa̱. u}Ma ga xiꞌahʉ hanja da za gui pa̱dihʉ núꞌa̱ toꞌo ña̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Nuto ma̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo rá Tꞌʉ Ajua̱ bi ꞌñe bi nja̱ꞌi, núꞌʉ́ go gueꞌʉ ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. pt [Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, oxqui camfrihʉ gatho núꞌa̱ da siꞌahʉ. Pa̱dihʉ xá hño ua go gueꞌa̱ xi majua̱ni xa ma̱ Ajua̱, pa go gueꞌa̱ gui camfrihʉ. Ngueꞌa̱ ndunthi ya hyate ba̱di ꞌyo ja ra ximhai, nuꞌʉ́ ꞌyobʉ ma̱ gue ña̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, pe nuya noya ma̱ñꞌʉ hingo mahyɛgui ngu núꞌa̱ ma̱ Ajua̱. as;Y nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtuabi yá hmanda Ajua̱, nuꞌá̱ ꞌbʉi xá hño co Ajua̱, ne Ajua̱ ꞌbʉi con gueꞌa̱. Ajua̱ bi ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ utcaguihʉ gue Ajua̱ ꞌbʉi con guecjʉ.#r?Ne nuꞌá̱ bi manda ga camfribihʉ ra zi Hmu Jesucristo rá Tꞌʉ, ne ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna ngu xqui manda nehe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. 'qGNe nuꞌa̱raza ma tꞌadi ga aphʉꞌa̱, nuꞌá̱ da ꞌracjʉ nguetho dí øthʉ núꞌa̱ di mandaꞌa̱, ne dí øthʉ ya tꞌøtꞌe ngu di hoꞌa̱. GpMa zi hma̱di cuꞌihʉ, ꞌbʉ dí beñhʉ ja ma corasohʉ gue dí ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱, nuꞌbʉ́ hinga ma ga ntsuhʉ ga jonihʉ ja gueꞌa̱ ne ga aphʉ te ga aphʉ. Ne ꞌbʉ majua̱ni ja ma hma̱tehʉ, njabʉ ga pa̱hʉ gue majua̱ni drí dɛnihʉ núꞌa̱ majua̱ni, y ga pa̱hʉ nehe gue dí ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. EmMa zi cuꞌihʉ, hingui ho ga má̱dihʉ hønsɛ dega netho. Nujʉ́ mahyoni ga má̱dihʉ con gatho ma mfenihʉ ne ga mfaxhʉ. Hinga ntsuhʉ ga jonihʉ ja Ajua̱ pa ga aphʉ te ga aphʉ l Nuꞌa̱ tóꞌo tsʉpabi ne hingui faxa rá cu núꞌa̱ ꞌbɛpabi, nuꞌá̱ otho rá hma̱te ne nixi hingui ma̱di Ajua̱. /kWRa Zidada Jesucristo bi ꞌñutcahʉ ndaꞌa̱ ra hma̱te majua̱ni ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi du por guecjʉ. Nehe nujʉ́ dí ꞌñepi ga tuhʉ po rá ngue ma cuhʉ. j5Nuꞌa̱ tóꞌo ʉtsa rá cu, ja ra uɛnda bi hyo, ne dí pa̱hʉ gue ꞌnara hyote hinxa yopa ꞌmʉitho ne hingui pɛꞌtsta ra te pa nza̱ntho. wigNujʉ́ stá yopa ꞌbʉhʉ ne ya hindí njahʉ ngu maꞌmɛtꞌo stí ꞌmɛdihʉ. Ne dí pa̱dihʉ gue ya stá yopa ꞌbʉhʉ ngueꞌa̱ dí ma̱dihʉ ma cuhʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo hingui ma̱ rá cu, nuꞌá̱ xa ꞌmɛditho. Th! Ma zi cuꞌihʉ, oxqui ꞌyøhʉ ꞌbʉ ya meximhai da ʉtsaꞌihʉ. dgA Hinga øthʉ ngu bi ꞌyøtꞌa ra Caí núꞌa̱ mrá ba̱tsi ra tsꞌonda̱hi. Nuꞌá̱ bi hyo rá cu. ¿Y pa te bi hyoꞌa̱? Ngueꞌa̱ nurá cu mi øtꞌa xá hño, ha nura Caí mi øtꞌa núꞌa̱ xá ntsꞌo. f Nguetho guehna rá hmanda Ajua̱ stá ødehʉ desde rá mʉdi nu ndá camfrihʉ, gue ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. e Hangue njaua da za ga pa̱dihʉ ndañꞌʉ yá ba̱tsi Ajua̱ ne ndañꞌʉ yá ba̱tsi ra tsꞌonda̱hi, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo xi hingui øtꞌe xá hño ne nixi hingui ma̱di yá cu, núꞌá̱ hingo rá ba̱tsi Ajua̱. Ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna udc Nuꞌa̱ tóꞌo xa yopa ꞌmʉi maꞌraꞌyo ya hingui øtꞌa ya tsꞌoqui ngueꞌa̱ nurá ꞌmʉiꞌa̱ ya ngu rá ꞌmʉi Ajua̱, ne ya hingui tsa da sigui da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui ngueꞌa̱ ya xa yopa ꞌmʉi de Ajua̱. &cENuꞌa̱ tóꞌo xi øtꞌa ya tsꞌoqui, ya go rá mɛti ra tsꞌonda̱hi. Ngueꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi go gueꞌa̱ bi fʉta ra tsꞌoqui desde mayaꞌbʉ, ne ri siguitho øtꞌe. Hangue ringueꞌa̱ bá e rá Tꞌʉ Ajua̱ bi nja̱ꞌiua pa bi huatua yá ꞌbɛfi ra tsꞌonda̱hi. Bb}Ma zi ba̱tsiꞌihʉ, oxqui hophʉ toꞌo da hyaꞌahʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌe xá hño go gueꞌa̱ xá ntꞌaxi rá coraso ngu rá ntꞌaxi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. `a9Nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉi xá hño co ma Zidadahʉ ra Jesucristo, hingui øtꞌa ya tsꞌoqui. Ha nuꞌa̱ tóꞌo xi øtꞌa ya tsꞌoqui hinxa ba̱di toꞌo gueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo nixi hinxa gamfriꞌa̱. `)Guí pa̱dihʉ gue ma Zidadahʉ ra Jesu bá e bi nja̱ꞌiua ja ra ximhai pa bi putca gatho ma tsꞌoquihʉ. Nuꞌá̱ hinte ma tsꞌoqui tu. -_SꞌBʉ dí øthʉ ya tsꞌoqui, ya hindí øꞌtuahʉ rá hmanda Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa ya tsꞌoqui, hingui øꞌtua yá hmanda Ajua̱. G^Hangue nújʉ dí tøꞌmhʉ gue ma ga ꞌbʉhʉ ngu rá ꞌmʉi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ma ga øthʉ ra tsꞌɛdi pa ga ꞌbʉhʉ xá ntꞌaxi ngu ra zi Hmu Jesu ꞌbʉi xá ntꞌaxi. /]WMa zi hma̱di cuꞌihʉ, nubyá ya yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱. Hønsɛ nuꞌa̱ hinxa sicaguihʉ, núꞌa̱ tengu ma ga ꞌbʉhʉ ꞌmɛfa. Pe nuꞌa̱ dí pa̱dihʉ gue nu stí ꞌñehe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ma ga ꞌbʉhʉ ngu rá ꞌmʉiꞌa̱, ngueꞌa̱ ma ga handuabihʉ rá ꞌmʉi. \ 7Benihʉ gue Ajua̱ xa ma̱diguihʉ ndunthi, ne xa hñubgaguihʉ yá ba̱tsiguihʉꞌa̱. Y majua̱ni go guecjʉ yá ba̱tsiguihʉꞌa̱. Y nuꞌʉ tóꞌo hinxa gamfri Ajua̱, hingui camfriꞌʉ gue yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hinxa ba̱di Ajua̱ ma Dadahʉ. [3Dí pa̱hʉ gue nuꞌá̱ øtꞌe núꞌa̱ xá hño, hangue nehe dí pa̱hʉ gue gatho núꞌʉ toꞌo yá mɛtiꞌa̱ øtꞌe xá hño nehe.'ZGHangue nubyá ma zi cuꞌihʉ, ꞌbʉhʉ xá hño co ma Zidadahʉ pa nu stí ꞌñehe xi da ꞌñesca ma nsuhʉ dí gathohʉ ne hinga ꞌbɛ ma tsahʉ. /YWPe nuꞌahʉ xcá ha̱nihʉ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ xa ꞌraꞌahʉ ra Zidada Jesucristo, ne nuꞌá̱ ꞌbʉi con gueꞌahʉ, y hingue mahyoni maꞌna to da ꞌñuꞌtꞌaꞌihʉ núꞌa̱ majua̱ni, ngueꞌa̱ nura Ma̱ca Nda̱hi go gueꞌa̱ uꞌtꞌaꞌihʉ. Go gueꞌa̱ ma̱nga majua̱ni, hingui ma̱nga ra ncꞌuamba. Hangue ꞌbʉhʉ xá hño co ma Zidadahʉ ngu núꞌa̱ uꞌtꞌaꞌihʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. qX[Dí opꞌaꞌihʉ ngueꞌa̱ dí ne ga xiꞌahʉ te øtꞌe núꞌʉ toꞌo ne da hyaꞌaꞌihʉ. gWGY ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ xa ña̱tcaguihʉ da ꞌracjʉ ra te pa nza̱ntho. WV'Hangue nuꞌahʉ dá ꞌyoda ri mfenihʉ xá hño de núꞌa̱ xcá pa̱dihʉ desde rá mʉdi. ꞌBʉ da ꞌyoda ri mfenihʉ xá hño, nuꞌbʉ́ ma gui ꞌbʉhʉ xá hño co ra Tꞌʉ ne co ra Dada. U3Nuꞌa̱ tóꞌo ma̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesu hingo rá Tꞌʉ Ajua̱, nuꞌá̱ nehe hingui camfri núꞌa̱ bi ma̱nga ra zi Hmu Jesu de rá Dada. Ha nuꞌa̱ tóꞌo damajua̱ni gue ra zi Hmu Jesu go rá Tꞌʉ Ajua̱, nuꞌá̱ ha̱, go gueꞌa̱ xa ba̱tuabi rá Dada. 1T[¿Toꞌo ra cꞌuamba? ¿Ha gue hingue núꞌa̱ toꞌo ma̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesu hingo ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱? Nuꞌa̱ tóꞌo ri ncontraui ra zi Hmu Jesucristo go gueꞌa̱ ma̱ gue Ajua̱ hingo rá Dada ra zi Hmu Jesucristo, ne ma̱ gue nuꞌá̱ hingo rá Tꞌʉ Ajua̱. CSDí opꞌaꞌihʉ, hingue dí ena gue hinguí pa̱dihʉ núꞌa̱ majua̱ni. Xi majua̱ni guí pa̱dihʉ xá hño. Ne guí pa̱dihʉ gue ni ꞌnara ncꞌuamba hingui ma̱nga majua̱ni. RPe nuꞌahʉ xa tꞌaꞌahʉ rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ ngu xa tꞌacje nehe, hangue guí pa̱hʉ gatho núꞌa̱ majua̱ni. AQ{Núꞌʉ́ go gueꞌʉ xa ꞌuegue de guecjʉ ngueꞌa̱ himbi gamfri xi majua̱ni ngu stá camfrihʉ. ꞌBʉ núꞌʉ xqui gamfrihma̱ xi majua̱ni ngujʉ, nuꞌbʉ́ hinxa ꞌuehma̱ꞌʉ de guecjʉ. Núꞌʉ́ bi ꞌuegue, y por gueꞌa̱ stá pa̱hʉ gue majua̱ni hingyá gamfri ngu nújʉ dyá gamfrihʉ. GPMa zi ba̱tsiꞌihʉ, ya xa zøhø ra ora de yá nga̱tsꞌi ya pa. Y ngu núꞌa̱ xa siꞌahʉ gue ma da ꞌñehe ꞌna toꞌo ma da ncontraui ra Zidada Jesucristo, hangue nubyá dí hanthʉ gue ya ꞌbʉi ndunthi de gueꞌʉ. Hangue por gueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue ya xa zøhø ra ora de yá nga̱tsꞌi ya pa. YO+Ra ximhai ma da uadi da thogui, nehe yá tsꞌoncꞌatꞌi ya meximhai. Pe nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtuabi rá paha Ajua̱ gueꞌa̱ ma da ꞌmʉi pa nza̱ntho. Núꞌa̱ majua̱ni ne núꞌa̱ go ra ncꞌuamba N1Oxqui ma̱dihʉ ya tꞌøtꞌe de ra ximhai, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ ja ja ra ximhai, ngu gatho ya tsꞌoncꞌatꞌi núꞌa̱ benga ya ja̱ꞌi ne núꞌa̱ handi, ne ra ntꞌetsꞌi, gathoꞌʉ go gueꞌʉ yá hmanda ra tsꞌoximhai, hingo gueꞌa̱ rá hmanda Ajua̱. uMcOxqui ma̱dihʉ ya tꞌøtꞌe núꞌʉ ja ja ra ximhai, nixi gui ne gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ øtꞌa ya tsꞌoja̱ꞌi. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ri ma̱di núꞌa̱ ja ja ra ximhai, nuꞌá̱ hingui ma̱di Ajua̱ ra Dada. LNuꞌahʉ dadahʉ, dí opꞌaꞌihʉ nguetho ya xcá pa̱dihʉ núꞌa̱ ꞌbʉi nza̱ntho. Nuꞌahʉ ba̱tsaꞌñøhøhʉ, dí opꞌaꞌihʉ nguetho ja ri tsꞌɛdihʉ ne guí pa̱dihʉ xá hño rá noya Ajua̱, ne xcá nta̱tehʉ de ra tsꞌonda̱hi. K  Nuꞌahʉ dadahʉ, dí opꞌaꞌihʉ nguetho xcá pa̱dihʉ núꞌa̱ ꞌbʉi nza̱ntho. Nuꞌahʉ ba̱tsaꞌñøhøhʉ, dí opꞌaꞌihʉ nguetho xcá nta̱tehʉ de ra tsꞌonda̱hi. Nuꞌahʉ ba̱tsihʉ, dí opꞌaꞌihʉ nguetho xcá pa̱dihʉ ra Dada. GJ Nuꞌahʉ ba̱tsihʉ, dí opꞌaꞌihʉ pa ga benꞌaꞌihʉ gue Ajua̱ ya xa punꞌahʉ ri tsꞌoquihʉ. Xa punꞌahʉ ri tsꞌoquihʉ ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ ra Zidada Jesucristo. ?Iw Pe nuꞌa̱ tóꞌo ʉtsa rá cu, gueꞌa̱ ꞌbʉi ja ra ꞌbɛxuui. Núꞌá̱ ꞌyo ja ra ꞌbɛxuui ne hingui pa̱di habʉ ꞌyo ngueꞌa̱ ra ꞌbɛxuui xa puꞌtua rá mfeni. H9 Nuꞌa̱ tóꞌo ma̱di rá cu ꞌbʉi ja rá ñotꞌi Ajua̱, ne ni ꞌnara tꞌøtꞌe hinda zʉ rá tsꞌɛdi pa da ꞌueque de rá ꞌñu Ajua̱. uGc Nuꞌa̱ tóꞌo ena gue ꞌbʉi ja ra ñotꞌi pe ʉtsa rá cu, gueꞌa̱ ꞌbʉta ja ra ꞌbɛxuui. FGo guetꞌatho rá hmanda Ajua̱ dí yopa xiꞌahʉ, pe nubyá gueꞌa̱ ngu ꞌnara ꞌraꞌyo hmanda, ngueꞌa̱ rá hma̱te ra Zidada Jesu himi fa̱di maꞌmɛtꞌo, ne nixi ri hma̱tehʉ himi fa̱di. Nubyá dí pa̱di gue guí má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna ngu bi ma̱caguihʉ ra Zidada Jesu, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ya ꞌyo rí yotꞌa ri mfenihʉ ne ya hinguí ꞌbʉhʉ ja ra ꞌbɛxuui. _E7Ma zi cuꞌihʉ, nura hmanda dí opꞌaꞌihʉ hinga ꞌnara ꞌraꞌyo hmanda. Gueꞌa̱ ꞌnara nda̱xjua hmanda núꞌa̱ xcá pa̱dihʉ desde ra mʉdi gá camfrihʉ, gue gui má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. DꞌBʉ dí eñhʉ gue dí ꞌbʉhʉ co ra Zidada Jesucristo, nuꞌbʉ́ rí ꞌñepcahʉ ga tɛmbahʉ rá ꞌmʉi. Ra ꞌraꞌyo hmanda 0CYPe ꞌbʉ nújʉ dí øtehʉ núꞌa̱ ma̱nga Ajua̱, nuꞌbʉ́ xi majua̱ni dí ma̱dihʉꞌa̱, ne njabʉ dí pa̱dihʉ gue dí ꞌbʉhʉ xá hño con gueꞌa̱. PBNuꞌa̱ tóꞌo ena gue pa̱di Ajua̱, pe hønsɛ ma̱ntho, ne hingui øtꞌe núꞌa̱ ri manda Ajua̱, nuꞌbʉ́ núꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara cꞌuamba, ne hingui pa̱di núꞌa̱ majua̱ni. lAQꞌBʉ dí øtehʉ núꞌa̱ ri manda Ajua̱, nuꞌbʉ́ ha̱, majua̱ni stá pa̱hʉꞌa̱. 0@YNuꞌá̱ bi unsɛ rá te ngu ꞌnara hña̱ꞌti pa bi gutca ma tsꞌoquihʉ; y hingue hønsɛguihʉ, nehe gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai bi guꞌtua yá tsꞌoqui. ? +Ma zi ba̱tsiꞌihʉ, dí opꞌaꞌihʉ nuya ya noya pa hingui ꞌyøthʉ ni ꞌnara tsꞌoqui. Pe ꞌbʉ ꞌna de guecjʉ ga øthʉ ꞌnara tsꞌoqui, ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ña̱ngaguihʉ ja rá thandi Ajua̱ ra Dada, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ hinte ma tsꞌoqui tu. "> ? ꞌBʉ dí eñhʉ gue hinstá øthʉ ya tsꞌoqui, nuꞌbʉ́ ja ra uɛnda dí ecꞌuambahʉ Ajua̱, y rá noyaꞌa̱ hinxa yʉtꞌa ja ma mfenihʉ.L=  ꞌBʉ ga daphʉ ma tsꞌoquihʉ Ajua̱, nuꞌá̱ da pungaguihʉ, ne da xʉgaguihʉ gatho ma tsꞌoquihʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ øtꞌe gatho núꞌa̱ xá hño ne øtꞌe gatho núꞌa̱ ma̱. < ꞌBʉ dí eñhʉ gue hindyá ꞌyøtꞌatsꞌoquihʉ, dí nhyatꞌasɛhʉ ne hinxa yʉtꞌa ja ma mfenihʉ núꞌa̱ majua̱ni. `; ;Pe ꞌbʉ dí ꞌyohʉ ja ra hyatsꞌi ngu njaꞌa̱ ꞌbʉi ja ra hyatsꞌi, nuꞌbʉ́ dí pɛꞌtshʉ ꞌnada ra mfeni, y co rá ji ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo rá Tꞌʉ Ajua̱ xʉgaguihʉ gatho ma tsꞌoquihʉ. U: %ꞌBʉ dí eñhʉ gue dí ꞌnada ra mfenihʉ co Ajua̱, pe ꞌbʉ dí ꞌyohʉ ja ra ꞌbɛxuui ne dí øthʉ ya tsꞌoqui, nuꞌbʉ́ ꞌnadyá cꞌuambahʉ ngueꞌa̱ hindí øthʉ núꞌa̱ xá hño. 89 kNuje dí xiꞌahe núꞌa̱ bi xicje ma Zidadahʉ ra Jesucristo, gue Ajua̱ xá ntꞌaxi nja ngu ꞌnara hyatsꞌi ri yotꞌi, ne habʉ ꞌbʉiꞌa̱ otho ra ꞌbɛxuui. k8 QHangue dí opꞌaꞌihʉ nuya noyaya pa xi ga johyahʉ mahyɛgui. Ajua̱ go gueꞌa̱ ra ñotꞌi &G~8||.{^zyxwvvu:tts#rwqUonmll@kk.jihgff$dSbba `H^]]6\c[[4ZYWVVTT%SRQPONdMM3KJJ.IEH{FFDCBAD@??>m==:Ha̱ha̱, nura nda̱xjua ley xá hño, pe núꞌbʉ da tꞌøtꞌe ngu núꞌa̱ bi beni Ajua̱. *f ObNuꞌʉ́ ne hma̱ha̱ gue da nxahnate de ra nda̱xjua ley, y ma̱ gue go gueꞌa̱ xi majua̱ni núꞌa̱ ma̱ñꞌʉ masque nixi pa̱di núꞌa̱ ma̱ñꞌʉ. re _bꞌRaya cu ya xa ꞌuegue de nuya hoga tꞌøtꞌe, hangue nubyá hønsɛ ma̱nga ya noya hinte ri muui. Sd !bDí ꞌbɛpꞌaꞌi gue gui zofo ya cu pa da mɛꞌtsa ꞌnara coraso xá ntꞌaxi ne ꞌnara hoga mfeni ne ꞌnara jamfri hingue maxøtsꞌetho, pa njabʉ da za da mɛꞌtsa ꞌnara hoga hma̱te. 9c mbNixi hinda sigui da ma̱nga núꞌʉ ya ꞌbede xa zansɛ ya ja̱ꞌi de mayaꞌbʉ, núꞌʉ xi xcra matho ne hingui o rá ꞌñu núꞌa̱ ma̱. Ngueꞌa̱ núꞌʉ ya cu udi nuya ntꞌutuateꞌʉ, udi hønsɛ pa da ntsanoyaꞌʉ, hingui uti ya cu de rá noya Ajua̱ pa maꞌna da nte yá jamfriꞌʉ. b bAnte ga ehe de guepʉ Efeso pa nuua Macedonia, dá ba̱nteꞌi gue gui cohibʉ pa gui zofo núꞌʉ ꞌraya cu ꞌbʉi de guepʉ udi maꞌnaꞌño ra jamfri de núꞌa̱ stá pa̱dihʉ, gui ha̱cuabiꞌʉ gue ya hinda sigui da ꞌñudi núꞌa̱ udiꞌʉ. Ua %bDí opꞌaꞌi nuꞌi Timu dí ja ra uɛnda gue ma tꞌʉꞌi ngueꞌa̱ go dá zoꞌaꞌi de ra jamfri. Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌi, da mɛꞌtsꞌa ra nthecate, ne da maxꞌaꞌi pa gui ꞌbʉi te rá ꞌñentho. Ra tsꞌofo pa ya gamfri pa hinda dɛna ya ntꞌutuate núꞌʉ hinga majua̱ni r` abNúgui drá Pablo rá apostolgui ra zi Hmu Jesucristo. Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌʉ bi huancagui pa drá apostol. Ajua̱ go gueꞌa̱ bi pøhøguihʉ, y ra zi Hmu Jesucristo go gueꞌa̱ dí tøꞌmhʉ. S_NMa Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ. Njabʉ gueꞌa̱.~^uNDí ꞌbɛpꞌaꞌihʉ ntsꞌɛdi de rá thuhu ma Zidadahʉ gue gui hñeꞌtuabihʉ nuna ra carta gatho ya cu. O]NFatꞌajua̱hʉbʉ gatho ya cu co ꞌnara nthʉfi dega hma̱te. 5\eNZi cuhʉ, ꞌyaphʉ Ajua̱ por guecje. H[ NHingui pata rá mfeni núꞌa̱ toꞌo xa zohnꞌaꞌihʉ, ne go gueꞌa̱ da ꞌyøtꞌe. Ra apostol Pablo ja rá nga̱tsꞌi rá carta ri yopa zɛngua ya gamfri ne apa Ajua̱ por gueꞌʉ uZcNAjua̱ hubga ma mʉihʉ, ne go gueꞌa̱ da tꞌaxca maxøgue ri mfenihʉ, pa da ꞌbɛꞌtsi xá hño ri hoga nda̱hihʉ ne ri mfenihʉ ne ri ndoꞌyohʉ, pa hinto da cꞌaꞌtsꞌahʉ nu sta ꞌñehe ma Zidadahʉ ra Jesucristo. 2Y_NꞌUehʉ de gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo. DXNPa̱hʉ ndaꞌna̱ núꞌa̱ xá hño, ne tɛñhʉꞌa̱. VW%NOxqui ʉtsahʉ núꞌa̱ te uꞌtꞌahʉ núꞌʉ ña̱ de rá noya Ajua̱. @V{NOxqui ha̱cuahʉ rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. 'UGNUmfʉ njama̱di Ajua̱ de gatho núꞌa̱ da ꞌñehe, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ rá paha Ajua̱ pa gueꞌahʉ núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉ co ra Zidada Jesucristo. ,TSNJa guetbʉ́ gui ꞌyaphʉ Ajua̱. "S?NJohyahʉ nza̱ntho. "R=NJamasuhʉ gue hingui coꞌtshʉ ra ntsꞌoꞌmʉi co ra ntsꞌoꞌmʉi. ꞌYøthʉ nza̱ntho ra hño ꞌna ngu maꞌna nehe con gatho ya ja̱ꞌi. PQNNehe dí ba̱nteꞌihe zi cuhʉ gue gui zohʉ ya cu núꞌʉ ya da̱hñei, gui nupa yá mfeni núꞌʉ toꞌo tu yá mʉi, gui faxhʉ núꞌʉ toꞌo tsꞌʉtho yá jamfri, ne gui tsɛtuahʉ gatho. sP_N Pɛꞌtsuahʉ ndunthi ra hma̱te po yá hoga ꞌbɛfi. ꞌBʉhʉ co ꞌnara hogaꞌmʉi ꞌna ngu ꞌna. "O=N Zi cuhʉ, dí ba̱nteꞌihe gue gui pɛꞌtsuahʉ ra tꞌequꞌei núꞌʉ brí mpɛfibʉ ja rá ꞌbɛfi ra Zidada ne suꞌahʉ ne zoꞌaꞌihʉ. NN Hangue hñuꞌmba mʉihʉ ne nupa mfenihʉ ꞌna ngu ꞌna ngu ya guí øthʉ. Ra apostol Pablo umba ra tsꞌofo ya gamfri tMaN Núꞌá̱ bi du por guecjʉ pa da za ga ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱ masque gra ꞌbʉthʉua o ya stá tuhʉ. LwN Ajua̱ hinxa hñuxcahʉ pa da zʉcjʉ rá cuɛꞌa̱, xa hñuxcahʉ pa ga mpøhøhʉ por ma Zidadahʉ ra Jesucristo. K5NPe nujʉ dí ꞌbʉhʉ dega pa ne di ja ma mfenihʉ. Ga hñehʉ co ma hehʉ dega jamfri y dega hma̱te pa hinte ga jahʉ. Njabʉ ga hñehʉ ngu ri hñe núꞌʉ toꞌo ꞌyo ja ra tuhni. Ne ga pɛꞌtshʉ ra nthøꞌmate pa ga mpøhøhʉ ngu ꞌnara nthaqui ja ma ña̱xuhʉ. NJNNuto a̱ha̱, a̱ha̱ ꞌbʉ nxuui, ne nuto ri ti, ri ti dega xuui. [I/NHangue hinga a̱hʉ ngu maꞌra, ga ndøꞌmhʉ nza̱ntho, ne di ja ma mfenihʉ. HNGathoꞌihʉ guí ꞌbʉhʉ ja ra ñotꞌi ne guí ꞌbʉhʉ dega pa. Nujʉ ya hindí ꞌbʉhʉ ja ra xuui nixi ja ra ꞌbɛxuui. GNPe nuꞌahʉ zi cuhʉ ya hinguí ꞌbʉhʉ ja ra ꞌbɛxuui, hangue nura paꞌa̱ hinda ma da zʉꞌahʉ ngu ꞌnara be. PFNNura pa sta ꞌñenga ya ja̱ꞌi gue ja ra hmetho ne ra hogaꞌmʉi, nuꞌbʉ́ sta da̱mfriꞌʉ da ꞌñe ꞌnara nhuati pa gueꞌʉ ngu yá ʉgui ꞌnara ꞌbɛhña̱, ne hinda mpontꞌuiꞌʉ. E3NNgueꞌa̱ nuꞌahʉ ya guí pa̱hʉ xá hño gue nu sta datꞌa ra pa da ꞌñehe ra Zidada, nura paꞌa̱ ma da nja ngu øtꞌa ra be dega xuui. D NZi cuhʉ, hingo mahyoni ga opꞌaꞌihe pa ga xiꞌahe de nuya pa xa ꞌñepʉ ne haꞌmʉ ma da nja nuya tꞌøtꞌeya. JC NHangue hñuꞌmba mʉihʉ ꞌna ngu maꞌna co nuya noyaya.bB=NNepʉ nújʉ gra ꞌbʉthʉua ja ra ximhai, ꞌbestho da gʉxcahʉ mahyɛgui con gueꞌʉ pa maña̱ ja ya guui pa ga ma ga nthɛhʉ ra Zidada maña̱ ja ra nda̱hi, ne njabʉ ma ga ꞌbʉhʉ nza̱ntho co ra Zidada. A3NPe ra Zidada ma dua ca̱i de mahetsꞌi co ꞌnara hmafi dega hmanda, ne co ꞌnara noya de ꞌnara nda̱ꞌɛnxɛ mahetsꞌi, ne co rá nzʉni ra trompeta de Ajua̱. Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ya cu ya xa du ante da ꞌñehe ra Zidada Jesu, nuꞌʉ́ ꞌmɛtꞌo da yopa nteꞌʉ. ,@QNDí xiꞌahe rá noya ra Zidada, gue nújʉ gra ꞌbʉthʉua ja ra ximhai asta ra pa da ꞌñehe ra Zidada, hingo ma ga ꞌbɛtꞌohʉ de núꞌʉ ya xa du. h?INNde, ꞌbʉ dí camfrihʉ gue ra Zidada Jesu bi du ne bi yopa nte maꞌnaꞌqui, nuꞌbʉ́ nehe dí camfrihʉ gue Ajua̱ dua tsi co ra Zidada Jesu nu stí ꞌñeheꞌa̱ núꞌʉ toꞌo bi du ne mi camfri ra Zidada Jesu. >N Zi cuhʉ, dí ne ga xiꞌahe de núꞌʉ xa du pa gui pa̱hʉ ne pa hinda du ri mʉihʉ ngu núꞌʉ maꞌra hinte tøꞌmi. z=mN pa da ña̱mahño de gueꞌahʉ nuya ꞌña̱gamfri ja̱ꞌi, ne pa hinte gui ꞌbɛhʉ. Rá yoꞌehe ra Zidada <N ꞌYøthʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌbʉhʉ ꞌnara hogaꞌmʉi. Mpɛfihʉ sɛhɛ co ri ꞌyɛhʉ ngu núꞌa̱ stá ꞌbɛpꞌaꞌihe, #;?N Ne majua̱ni ya guí øthʉ njabʉ con gatho ya cu ꞌbʉ gatho rá ngʉni Macedonia. Pe dí zoꞌaꞌihe zi cuhʉ gue maꞌna da ziꞌta ri hma̱tehʉ. :+N Hingo mahyoni ga opꞌaꞌihe pa gui ma̱di ri cuhʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ ya xa ꞌñuꞌtꞌaꞌihʉ gue gui má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. 9NNuꞌa̱ tóꞌo ri ʉtsa nuna ra noya, hingo ʉtsa ꞌnara ja̱ꞌi, pe ʉtsa Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ꞌracjʉ rá Ma̱ca Nda̱hi. [8/NAjua̱ xa zoncahʉ pa da ntꞌaxca ma mfenihʉ hingue pa ga øthʉ ya tsꞌoqui. V7%NOxqui øꞌtuahʉ ni ꞌnara ꞌñʉ ri cuhʉ nixi gui hyathʉ de nuya tꞌøtꞌeya, ngueꞌa̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ unga ra njuꞌti de gatho nuya, ngu ya stá xiꞌaꞌihe ne stá zoꞌaꞌihe ndunthi. |6qNOxqui pɛꞌtshʉ ra tsꞌoncꞌatꞌaja̱ꞌi ngu øtꞌa ya ꞌña̱gamfri ja̱ꞌi núꞌʉ hinxa ba̱ Ajua̱. "5=NCada ꞌna de gueꞌahʉ gui pa̱hʉ hanja gui pɛꞌtsa ri ꞌbɛhña̱hʉ, hingue gui pɛꞌtshʉ dega tsꞌoqui, gui ꞌñøtehʉ ꞌna ngu maꞌna. P4NNurá paha Ajua̱ gue da tꞌaxca ri mfenihʉ. Oxqui hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingo xi ri ꞌbɛhña̱hʉ, nixi ya ꞌbɛhña̱ hinda hñuxui ya ꞌñøhø núꞌʉ hingo xi yá da̱me. ^35NYa guí pa̱hʉ nuya hmanda dá ꞌbɛpꞌahe de rá tsꞌɛdi ra Zidada Jesu. -2 UNNubyá zi cuhʉ, dí ba̱nteꞌihe ne dí zoꞌaꞌihe de rá tsꞌɛdi ra Zidada Jesu gue maꞌna gui ꞌyohʉ xá hño ngu dá uꞌtꞌahe, njabʉ ngu ne Ajua̱. x1iN Ne da maxꞌaꞌihʉ pa gui zɛdihʉ, ne gui ꞌueguehʉ de ya tsꞌoqui pa da njoꞌo toꞌo da cꞌaꞌtsꞌahʉ ja rá thandi Ajua̱ ma Dadahʉ nu stí ꞌñehe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo con gatho núꞌʉ toꞌo xa gamfriꞌa̱.;0oN Ma zi Hmuhʉ da ꞌyøtꞌe pa maꞌna da ziꞌta ri hma̱tehʉ pa xi gui má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna ne xi gui ma̱dihʉ gatho maꞌra, mahyɛgui ngu nuje dí ma̱ꞌaꞌihe. b/=N Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da zixcahe pa ga tsøñꞌaꞌihe. .{N Ajua̱ dí aphe ma pa ra xuui con gatho ma mʉihe gue da ꞌracje nsɛqui ga nuhʉ pa maꞌna da nxøgue ri jamfrihʉ. /-WN Nde nuꞌbʉ́, otho con te ga juꞌtuabihe Ajua̱ por gatho núꞌa̱ ra johya dí pɛꞌtshe ja rá thandiꞌa̱ ngueꞌa̱ guí ꞌbʉhʉ xá hño con gueꞌa̱. l,QNNubyá ha̱, xi dí johyahe ndunthi ngueꞌa̱ xi majua̱ni guí ꞌbʉhʉ xá hño co ra Zidada. + NZi cuhʉ, nu ndá pa̱he te gra ꞌmʉ ri jamfrihʉ xi bi hñu ma mʉihe, masque dí thohe ya ntꞌʉtsate ne ya tsꞌothogui. * NRa cu Timu ya bá pengui de guepʉ ne ja rí zøhø, hangue go bá ha̱ncaheꞌa̱ ra noya de ri jamfrihʉ y de ri hma̱tehʉ. Nza̱ntho guí bengaguihe co ra hma̱te ne xi guí nehma̱hʉ ga nuhʉ mahyɛgui ngu dí nehma̱he nehe ga hantꞌaꞌihe. ~)uNPor gueꞌa̱ nuga ya himbi za dá tøꞌma maꞌra ya pa, hangue dá pɛhnꞌahʉbʉ ra mɛfi pa dá pa̱di te gra ꞌmʉ ri jamfrihʉ, xiꞌbʉ xqui hyaꞌahʉ ra tsꞌonda̱hi y nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ma ꞌbɛfihe xa ꞌmɛdithoho hma̱ha̱. ('NNu nduá ꞌbʉhebʉ con gueꞌahʉ dá xiꞌaꞌihe gue mi pɛꞌtsi te ga thohʉ ya ntꞌʉtsate ngu ya xa tꞌøtꞌe ne ya guí pa̱hʉ. '!Npa da njoꞌo ni ꞌna de gueꞌahʉ toꞌo da ntsu de ya ntꞌʉtsate guí thohʉ. Nuꞌahʉ guí pa̱hʉ gue pa guehna dí ꞌbʉhʉua. l&QNHa numa zi cuhʉ ra Timu dá pɛhnꞌaꞌihebʉ. Gueꞌa̱ ꞌnará mɛfi Ajua̱ ne ma mfatsꞌihe ja rá ꞌbɛfi ra Zidada Jesucristo. Dá pɛhnꞌaꞌihebʉꞌa̱ pa da nupꞌa ri mfenihʉ pa maꞌna da zɛdi ri jamfrihʉ, t% cNYa himbi za dá tøꞌmhe maꞌra ya pa pa dá pa̱he te gri ꞌbʉhʉ, hangue dá beñhe ga coheni Atena. G$NPor gueꞌahʉ ma da tꞌesca ma nsuhe ne ma ga johyahe.5#cNNde, ¿te rá ꞌbɛꞌa̱ dí tøꞌmhe, ndaꞌa̱ ma johyahe, ne hanja da thuscahe ra corona nu sta ꞌñehe ma Zidadahʉ ra Jesucristo? ¿Ha gue hingue por gueꞌahʉ? "!NNdí nehma̱he stá mahebʉ ga cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ pe ra Satá himbi hocje. Núga drá Pablo ndunthi ya ꞌmiꞌqui dá ne ga mahma̱bʉ. !NNujʉ zi cuhʉ ya pɛꞌtsa ya pa hinstá nuhʉ, pe de ma corasohe dí beñꞌahe. Hangue xi ndí nehma̱he ga nuhʉ. 3 _NMi ha̱gaguihe hma̱ha̱ ga zofohe ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá xodyo pa hinda mpøhøꞌʉ. Njabʉ ya xodyo xi bi ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui asta habʉ bi za, ne rá nga̱tsꞌi rá cuɛ Ajua̱ ya xa zʉdiꞌʉ pa nza̱ntho. Ra apostol Pablo xi mi ne da ma da cꞌa̱ꞌtsa ya gamfri me Tesalonica ?wNNuya xodyo go gueꞌʉ bi hyo ra Zidada Jesu, nehe bi hyo sɛhɛ yá ba̱diꞌʉ, y necje bi guje. Hingui øtꞌeꞌʉ núꞌa̱ rá paha Ajua̱ ne ri ʉtsaꞌʉ gatho ya ja̱ꞌi. |qNNuꞌahʉ, zi cuhʉ, xcá thoguihʉ ya ntꞌʉtsate mahyɛgui ngu xa thogui ya cu de yá nija̱ Ajua̱ nuni Judea, núꞌʉ ꞌbʉi co ra Zidada Jesucristo. Xa ʉtsaꞌihʉ ya mengu ri haihʉ mahyɛgui ngu ya xodyo xa ʉtsa ya cu nuni Judea. *MN Nuje nza̱ntho dí umfe njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ gá øhʉ ra ma̱ca noya núꞌa̱ dá xiꞌahe ne gá pa̱hʉ gue go gueꞌa̱ rá noya Ajua̱ ne hingo rá noya ꞌnara ja̱ꞌi. Ne majua̱ni go gueꞌa̱ rá noya Ajua̱, ne ri mpɛfi ja ri corasohʉ núꞌahʉ gyá gamfrihʉ. +ON Ndí ꞌbɛpꞌahe gue gui ꞌyohʉ ngu rí ꞌñepꞌaꞌihʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ xa zohnꞌaꞌihʉ pa gui ꞌbʉhʉ ja rá ma̱ca hnini ne ja rá nsundaꞌa̱. N Ne guí pa̱hʉ hanja ndí zoꞌaꞌihe ne ndí nupꞌahe ri mfenihʉ cada ꞌna de gueꞌahʉ, ngu ꞌnara dada zofo yá ba̱tsi. eCN Guí pa̱hʉ ne Ajua̱ pa̱di gue nu ndá ꞌbʉhebʉ dá ꞌyohe xi xá hño ne dá nhyoja̱ꞌihe con gueꞌahʉ núꞌahʉ gyá gamfrihʉ, ne hindá øthe núꞌa̱ xá ntsꞌo hangue himbi za to bi cꞌascahe. :mN Zi cuhʉ, nu ndá xiꞌaꞌihe rá noya Ajua̱, guí pa̱hʉ gue ndí mpɛfihe ma pa ra xuui co ndunthi ra nzabi pa hindá øꞌtꞌaꞌihe ra xuhña̱ ni ꞌna de gueꞌahʉ. 6eNNtsꞌɛdi xi stá ma̱ꞌahe, hangue hingue nsøctho dá ꞌraꞌahe rá hoga noya Ajua̱, nehe xa za stá uñhe ma tehe po rá ngueꞌahʉ ngueꞌa̱ xi drí ma̱ꞌahe. eCNNuꞌa̱ dá øthe, ndí pɛꞌtsꞌahe ra hma̱te ngu ꞌnara na̱na̱ su yá zi ba̱tsi. -SNNe hindá nehe toꞌo da ꞌñesca ma nsuhe, nixi nuꞌahʉ nixi maꞌra, masque mri ꞌñepcaguihe hma̱ha̱ ngueꞌa̱ dyá ꞌmɛhnihe de ra Zidada Jesucristo.  NHindá haꞌahe co ꞌraya hoga noya mahotho, ngu guí pa̱hʉ, nixi hindá haꞌahe dega ncꞌatꞌaboja̱, Ajua̱ go pa̱di. NAjua̱ bi hyandi gue mi ꞌñepcaguihe ga ma̱ñhe ra ma̱ca noya ne bi ꞌbɛpcahe ga ma̱ñhe. Hangue gueꞌa̱ dí ma̱ñhe, hingo pa go da tꞌøꞌtua yá paha ya ja̱ꞌi, hønsɛ pa go da tꞌøꞌtua rá paha Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo pa̱tca ma mfenihʉ. kONDá zoꞌaꞌihe de núꞌa̱ xi majua̱ni, hindá zoꞌaꞌihe dega tsꞌoqui nixi dega nthate. gGNMasque bi sicje ndunthi ya tsꞌonoya nuni Filipo ne bi hnabgaguiheni ngu guí pa̱hʉ, pe Ajua̱ bi ꞌracje ra tsꞌɛdi pa dá xiꞌahe ra ma̱ca noya, hindá ntsahe nixi dá ntsuhe, masque ndí thohe ya ntꞌʉtsate. r _NZi cuhʉ guí pa̱hʉ gue himbi ꞌmɛditho ma ꞌbɛfihe núꞌbʉ dá ha̱tsꞌahebʉ rá noya Ajua̱. s aN Nehe guí tøꞌmbahʉ rá Tꞌʉ Ajua̱ nu stí ꞌñehe de mahetsꞌi. Ajua̱ go bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nteꞌa̱ de ja ya du, ne go gueꞌa̱ ra Zidada Jesu núꞌa̱ toꞌo ña̱ngaguihʉ de rá cuɛ Ajua̱ ma da ꞌñehe.u eN ngueꞌa̱ ya ja̱ꞌi ri mpede hanja bi za dá cʉthe ra ma̱ca noya con gueꞌahʉ. Nehe ma̱ñꞌʉ gue gá tsohʉbʉ ya cꞌoi núꞌʉ hingo gueꞌʉ Ajua̱ pa gui pɛpabihʉ Ajua̱ núꞌa̱ te y go gueꞌa̱ Ajua̱ xi majua̱ni. B NPor gueꞌahʉ bi ntʉnga rá noya ra Zidada hingo sɛhɛ Macedonia nixi sɛhɛ Acaya; nehe habʉraza fa̱di gue guí camfrihʉ Ajua̱. Nde nubyá, ya hindí pɛꞌtshe te ga ma̱ñhe, V  'NHangue gatho ya cu me Macedonia ne ya cu me Acaya bi dɛnꞌa ri ꞌmʉihʉ. V  'NYa guí tɛnga ma ꞌmʉihe, nehe guí tɛmbahʉ rá ꞌmʉi ra Zidada Jesu. Gá ha̱ñhʉ rá noya Ajua̱ co ndunthi ra ntꞌʉtsate, pe nehe co ra johya núꞌa̱ xa ꞌraꞌahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi.   #NNura ma̱ca hoga noya dá xiꞌahe hindá xiꞌaꞌihe hønsɛ dega noya, dá xiꞌahe co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, nehe dí camfrihe gue go guehna xi majua̱ni. Nuꞌahʉ gá pa̱hʉ tengu ma ꞌmʉihe núꞌbʉ duá ꞌbʉhebʉ con gueꞌahʉ pa ri hñohʉ. ^  7NMa zi cuꞌihe yá hma̱diꞌihʉ Ajua̱, dí pa̱he gue xa huahnꞌaꞌihʉ Ajua̱. r  _NNúꞌbʉ dí aphe Ajua̱ ma Dadahʉ, nza̱ntho dí beñhe ra ꞌbɛfi de ri jamfrihʉ ne ri ꞌbɛfihʉ dega hma̱te, ne dí beñhe de gatho núꞌa̱ guí tsɛthʉ ngueꞌa̱ guí tøꞌmhʉ da ꞌñehe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. e ENDí aphe Ajua̱ por gueꞌahʉ ne nza̱ntho dí umfe njama̱diꞌa̱ por gathoꞌihʉ. } wNNúga drá Pablo, ne ra cu Silvano ne ra cu Timu, dí pɛhnꞌaꞌihebʉ nuna ra carta, nuꞌahʉ gyá gamfrihʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Tesalonica ne guí ꞌbʉhʉ co Ajua̱ ra Dada ne co ra zi Hmu Jesucristo. Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Ra hogaꞌmʉi mi udi ya gamfri me Tesalonica X)Nubyá, go dí xiꞌahʉ gui nzɛnjuahʉ ꞌna ngu maꞌna co ꞌnara nthʉfi dega hma̱te. Gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho gatho núꞌahʉ guí camfrihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Njabʉ gueꞌa̱.~u Ri fatꞌajua̱ꞌihʉ nuya cu ꞌbʉcua ja ra nija̱ nuua ra hnini xa thuꞌmbabi Babilonia. Nuyʉ guehyʉ ya cu xa huahna Ajua̱ ngu xa huahnꞌaꞌihʉ nehe. Nehe ri fatꞌajua̱ꞌihʉ ra cu Marco núni dí ja ra uɛnda gue ma tꞌʉ. oW Dí pɛhnꞌahʉbʉ nuna carta co nuni ma hoga cuhʉ ra Silvano. Hinga ndunthi ya noya dí opꞌahʉ, pe dí opꞌahʉ pa ga nupꞌa ri mfenihʉ, ne pa ga xiꞌahʉ gue núꞌa̱ ra ma̱ca noya xcá camfrihʉ go gueꞌa̱ xi majua̱ni rá noya Ajua̱, ne go gueꞌa̱ xicjʉ de rá hma̱teꞌa̱, hangue dí xiꞌahʉ gui sigui gui camfrihʉ xá hño. ' Ajua̱ go rá mɛti ra nsunda, ne go ri mandaꞌa̱ pa nza̱ntho. Njabʉ gueꞌa̱. Ya nzɛnjua pɛhna ra apostol Pedro nu mi uadi rá carta F Pe hinga nza̱ntho ma gui thohʉ ya tsꞌothogui, hangue odi tu ri mʉihʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ ra da̱ngui rá hñoja̱ꞌi pa gueꞌahʉ, y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ da ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa maꞌna da nja ri jamfrihʉ, ne pa gui tsɛtihʉ ya tsꞌothogui, pa njabʉ gui ꞌbʉhʉ xá hño. Nuꞌá̱ po rá hñoja̱ꞌi xa huahnꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ ja rá nsunda pa nza̱ntho ngueꞌa̱ guí ꞌnathohʉ co ma Zidadahʉ ra Jesucristo. F Hangue dá zɛdi ri jamfrihʉ ne gui nøꞌtuahʉ ra tsꞌonda̱hi. Beñhʉ gue nuya thogui guí thohʉ, gueꞌʉ thogui nehe núꞌʉ maꞌra ya cu ꞌbʉi gatho ja rá ngʉni ra ximhai. eCXi da nsuhʉ, ngueꞌa̱ nura tsꞌonda̱hi go gueꞌa̱ ma ncontrahʉ ne ꞌyo gatho ja rá ngʉni ra ximhai honi toꞌo da hyatꞌi. Nuꞌá̱ nja ngu ꞌnara dumanthuhu gá zate mafi ne ꞌyo honi toꞌo da za. q[Gatho ri dumʉihʉ go da tsocuahʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ri suꞌahʉ ne hupꞌa ri mʉihʉ. y~kHangue ogrí ꞌñetsꞌihʉ, nixi gui nøtꞌehʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ha̱nithohʉ gatho núꞌa̱ bí pɛhnꞌahʉ Ajua̱ núꞌa̱ ha̱ ra tsꞌɛdi, pa njabʉ nuꞌá̱ ma da ꞌñeꞌtsꞌa ri nsuhʉ ꞌmɛfa nu sta zø ra ora. }Nehe nuꞌahʉ ba̱sja̱ꞌihʉ, dí xiꞌahʉ gue gui ꞌyøtehʉ ya nda̱ de ra nija̱. Y gathoꞌihʉ, ꞌñøtehʉ ꞌna ngu maꞌna, ne oxqui ꞌñetsꞌihʉ nixi gui nøtꞌehʉ, ngueꞌa̱ rá noya Ajua̱ ena njaua:Ajua̱ hingui faxa núꞌʉ toꞌo ri ꞌñetsꞌi ne ri nøtꞌe,
pe nuꞌʉ tóꞌo hingyá nøtꞌe ne hingyá ꞌñetsꞌi, nuꞌʉ́ ha̱, fatsꞌi. |'Y nu stua yopa pengui núꞌa̱ ra nda̱ de gatho ya maꞌyo, ma da ꞌraꞌahʉ ꞌnara tha̱ha̱ xi xá nsunda, ne hinhyaꞌmʉ da thegue. {Oxqui ma gui nda̱nguihʉ de núꞌʉ grí suhʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌyohʉ xá hño, pa njabʉ da dɛnꞌa ri ꞌmʉihʉꞌʉ. 1z[Jamasuhʉ núꞌʉ ya gamfri xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱ gui suhʉ, ngu ꞌraya hoga maꞌyo xi ri jamasu xá hño yá dɛti. Suhʉ con gatho ri pahahʉ ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱. Pɛhʉ nura ꞌbɛfiꞌa̱ con gatho ri mʉihʉ, hingue gui mpɛfihʉ pa gui tøꞌmhʉ gue da tꞌaꞌahʉ ra boja̱. Fy Núꞌahʉ gyá nda̱hʉ de ya nija̱, dí zoꞌahʉbya. Nugui drá nda̱ nehe de rá nija̱ Ajua̱, ne dá handi ne dí damajua̱ni de núꞌʉ ya tsꞌothogui bi thogui ra Zidada Jesucristo. Y ngugui nguꞌahʉ ma ga ꞌbʉhʉ mahyɛgui con gueꞌa̱ ja rá nsunda núꞌa̱ ma da hnequi nu stua yopa penguiꞌa̱. zxmHangue ꞌbʉ dí sufrihʉ ngueꞌa̱ dí øꞌtuahʉ rá paha Ajua̱, ma ga siguihʉ ga øthʉ núꞌa̱ xá hño ne ga tsocuathohʉ gatho ja rá ꞌyɛ Ajua̱, ngueꞌa̱ go bi hyogaguihʉꞌa̱, y nuꞌá̱ hinda ma da hyɛgasɛhʉ.(wINuꞌbʉ ya hoja̱ꞌi xá hñei pa da mpøhøꞌʉ, ¿xihma̱ núꞌʉ ya tsꞌoꞌmʉi ne ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌi, tengu xi ma da thoguiꞌʉ? tvaYa bi zø ra ora gue rá tsꞌʉtbi Ajua̱ ma dí mʉdi co ya gamfri. Hangue nuꞌbʉ rá tsꞌʉtbi Ajua̱ ma dí mʉdi con guecaguihʉ, ¿xihma̱ núꞌʉ toꞌo ri ʉtsabi rá noya Ajua̱, tengu sta tha̱ꞌmba nguɛndaꞌʉ? u1Pe nuꞌbʉ grí sufrihʉ hønsɛ ngueꞌa̱ gyá gamfrihʉ, hinga ꞌnara ꞌbɛtsaꞌa̱. Xøcambenihʉ Ajua̱ ha̱, ngueꞌa̱ gyá gamfrihʉ. .tUPe ni ꞌna de gueꞌahʉ oxqui sufrihʉ po ꞌnara nthote, nixi po ꞌnara mfe, nixi po ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, nixi por gui hñøthʉ habʉ hiní ꞌñepꞌahʉ. +sOꞌBʉ tsañꞌahʉ ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo, pa̱dihʉ gue guí nja̱pihʉ, ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi con gueꞌahʉ ne faxꞌahʉ. Xi majua̱ni, nuya ja̱ꞌi tsani Ajua̱, pe pa gueꞌahʉ ri hnequi rá nsunda Ajua̱ ja ri ꞌmʉihʉ. rr] Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, johyahʉ, ngueꞌa̱ grí sufrihʉ ngu bi sufri ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Ngueꞌa̱ nuꞌbʉ grí sufrihʉ, ma xi gui johyahʉ nu xcrí hyanthʉ stua yopa penga ra Zidada Jesu con gatho rá nsundaꞌa̱. qq[ Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, odi tu ri mʉihʉ ngueꞌa̱ guí thohʉ ya tsꞌothogui. Nixi gui beñhʉ gue ngueꞌa̱ gyá gamfrihʉ hinda za gui thohma̱hʉ njabʉ, pe mahyoni gui thohʉ njabʉ pa maꞌna da zɛdi ri jamfrihʉ. Fp ꞌBʉ ꞌna xa tꞌumba ra ꞌbɛfi pa da nzote, dá nzote xá hño ngu núꞌa̱ ma̱nga rá noya Ajua̱. Ha nuꞌbʉ ꞌna xa tꞌumba ra ꞌbɛfi pa da mfaste, dá mfaste co núꞌa̱ ra tsꞌɛdi xa umbabi Ajua̱. ꞌYøthʉ njabʉ pa da hnequi rá nsunda Ajua̱ ja ri ꞌmʉihʉ de rá thuhu ra Zidada Jesucristo, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ go rá mɛti ra nsunda ne go ri mandaꞌa̱ pa nza̱ntho. Njabʉ gueꞌa̱. Ya gamfri mahyoni da sufri o+ Cada ꞌna de gueꞌahʉ pɛhʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱ co núꞌa̱ ra tsꞌɛdi ne ra mfa̱di xa ꞌraꞌahʉ, pa njabʉ da za gui mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna ne gui nhyoga mɛfihʉ de hangutho ya ꞌbɛfi xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi. Yn+ Nehe ꞌñumba ntsayahʉ ꞌna ngu maꞌna ja ri nguhʉ ne ote guí ma̱ñhʉ. m%Nuꞌa̱ xi mahyoni gui ꞌyøthʉ, má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, ngueꞌa̱ co ra hma̱te da za gui mpunba tsꞌoquihʉ ꞌna ngu maꞌna. lYa tsꞌʉtho ya pa ri ꞌbɛdi pa da nja ra nga̱xhmai, hangue xi da nsuhʉ xá hño, ne oguí tsayahʉ gui ꞌyapabihʉ Ajua̱. OkNehe núꞌʉ ya xa du, neꞌʉ ya xqui tsꞌofo de rá noya Ajua̱, pa njabʉ masque ya xa du yá ndoꞌyoꞌʉ, ma da yopa mɛꞌtsa maꞌna ra ꞌraꞌyo te núꞌa̱ ma go da umbabisɛ Ajua̱. j5Pe nuya ja̱ꞌiꞌʉ pɛꞌtsi te ma da dapa nguɛnda Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ma da hña̱ꞌmba nguɛnda gatho núꞌʉ te, ne núꞌʉ ya xa du. DiNubyá nuya ja̱ꞌi hingyá gamfri hingui tsa da ba̱di hanja ya hingrí ꞌñohʉꞌʉ ja yá tsꞌotꞌøtꞌe núꞌʉ øtꞌeꞌʉ, hangue nubyá ña̱maꞌñʉꞌʉ de gueꞌahʉ. $hAMaꞌmɛtꞌo nguí øthʉ nehe ngu núꞌa̱ øtbya núꞌʉ hingyá gamfri. Nguí øthʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe, nguí beñhʉ ya tsꞌomfeni pa nguí øthʉ gatho núꞌa̱ xi xá ntsꞌo, nguí ꞌyohʉ ja ra ntixfani ne ja ra ntsꞌoꞌyo. Nguí øtꞌatuhnihʉ habʉ ngrí ntihʉ. Nguí xøcambenihʉ ya cꞌoi núꞌʉ ni tsꞌʉ hiní ꞌñepi dra søcambeni. Pe nubyá ya dá gueꞌa̱ xcá ꞌyøthʉ. >guDe gui ꞌbʉhʉua ja ra ximhai, mahyoni gui ꞌueguehʉ de ya tsꞌoqui, pa njabʉ da za gui ꞌyøꞌtuahʉ rá paha Ajua̱, y hingo gui ꞌyøꞌtuahʉ rá paha ri ndoꞌyohʉ. vf gRa Zidada Jesucristo xi bi sufri, hangue neꞌahʉ rí ꞌñepꞌahʉ gui hña̱ñhʉ gatho núꞌa̱ da ꞌñepꞌahʉ ne gui sufrihʉ ngu bi njaꞌa̱. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo xa sufri, go gueꞌa̱ ya xa ꞌuegue de ra tsꞌoqui. >euNepʉ núꞌá̱ bi yopa mengui pa mahetsꞌi, ne bí huhnibya ja rá ꞌñɛi Ajua̱. Ne bí o ja rá ꞌyɛ gatho ya ɛnxɛ núꞌʉ ha̱ ra tsꞌʉtbi ne ha̱ ra tsꞌɛdi. d Ha nu mi nhyaxa ja ra dehe núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbʉ mbo ra arca, gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de núꞌa̱ ra sistehe tꞌøtꞌebya. Nura sisteheꞌa̱ hingo gueꞌa̱ pa da tꞌaxca ma ndoꞌyohʉ, núꞌá̱ go gueꞌa̱ pa da tꞌaxca ma mfenihʉ, ne go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de ma mpøhøhʉ. Stá mpøhøhʉ ngueꞌa̱ bi du ne bi yopa nte ma Zidadahʉ ra Jesucristo. McꞌRa de gue núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ go gueꞌʉ mi ꞌbʉi de núꞌʉ ya pa mi ꞌbʉ ra Noé. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ himbi ne bi ꞌyøte Ajua̱, y núꞌbʉ mi hoca ra arca ra Noé, Ajua̱ bi mɛꞌtsa ndunthi ra pacencia pa ꞌbʉ xa ntsøꞌmahma̱ꞌʉ, pe himbi ne. Hangue hønsɛ hña̱to ya ja̱ꞌi bi bongui de ra nzøthe ngueꞌa̱ hønsɛ gueꞌʉ xqui ꞌyøte Ajua̱, hangue himbi ja̱tꞌa ja ra dehe ngueꞌa̱ bi yʉtꞌa ja ra arca. _b7Ha nu mi du, bi ma bá ña̱ ja yá thandi núꞌʉ toꞌo ya mi jotꞌa ja ra nidu. Ha Nehe ra Zidada Jesucristo bi sufri. Núꞌá̱ ꞌnaꞌquitho bi du pa bi hña̱sca ma tsꞌoquihʉ. Núꞌá̱ hinte ma tsꞌoqui mi tu pe bi du por guecjʉ nújʉ dyá ꞌyøtꞌatsꞌoquihʉ. Bi njabʉ pa bi za dá jonihʉ co Ajua̱. Dí pa̱hʉ gue xi majua̱ni bi thopa rá ndoꞌyo, pe rá zi nda̱hi hina. ?`wꞌBʉ Ajua̱ go rá paha pa gui sufrihʉ, maꞌna xá hño gui sufrihʉ ngueꞌa̱ guí øthʉ núꞌa̱ xá hño, pe hingue gui sufrihʉ po ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi gui ꞌyøthʉ. u_cHangue ꞌyohʉ xá hño co ri mfenihʉ strá ntꞌaxi, pa njabʉ da ꞌbɛ yá tsa gatho núꞌʉ toꞌo ña̱maꞌñʉ de gueꞌahʉ. Nuꞌʉ́ ña̱maꞌñʉ de gueꞌahʉ ngueꞌa̱ guí tɛnbahʉ rá ꞌmʉi ra Zidada Jesucristo. t^aXøcambenihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo ja ri corasohʉ, ne gui ja gui pa̱hʉ hanja gui tha̱tuahʉ núꞌʉ toꞌo da ꞌyanꞌahʉ de ri jamfrihʉ. Ha̱ha̱, gui tha̱dihʉ, pe co ꞌnara tꞌequꞌei ne hingue dega ntꞌetsꞌi. $]APe nuꞌbʉ guí sufrihʉ ngueꞌa̱ guí øthʉ ra hño, nuꞌbʉ́ guí nja̱pihʉ. Hangue oxqui tsuhʉ te da tꞌøꞌtꞌahʉ, nixi da du ri mʉihʉ. r\] ¿Toꞌo gueꞌa̱ da ꞌyøꞌtꞌahʉ ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi ꞌbʉ guí øthʉ ra hño? Joꞌo. [+ Ngueꞌa̱ Ajua̱ ri ja̱pa núꞌʉ toꞌo øtꞌa ra hño,
ne øtuabi yá ntꞌadiꞌʉ.Pe nuya tsꞌoꞌmʉi, hini ja̱pabiꞌa̱. Z5 Dá ꞌuegue de ya tsꞌoqui ne dá ꞌyøtꞌa ra hño.Dá ꞌyøtꞌa ra tsꞌɛdi pa da ꞌmʉ te rá ꞌñentho, ne hindra necatuhni. RY Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena njaua:Nuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌmʉ ꞌnara hogaꞌmʉi gatho ya pa de rá te,
dá su rá ne pa hinda nhyate,
ne hinda ma̱nga ya tsꞌonoya. ,XQ Oxqui øꞌtuahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ toꞌo øꞌtꞌahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi, nixi gui tsañhʉ núꞌʉ toꞌo tsañꞌahʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌyaphʉ Ajua̱ da ja̱pabiꞌʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ xa huahnꞌaꞌihʉ pa gui ꞌyøthʉ njabʉ, ne pa da ja̱pꞌaꞌihʉꞌa̱. sW_Nubyá, núꞌahʉ grí gathohʉ, pɛꞌtshʉ ꞌnada ra mfeni, hñuꞌmbahʉ yá mʉi núꞌʉ toꞌo tu yá mʉi, má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, pɛꞌtshʉ ra nthecate ꞌna ngu maꞌna, ne oxqui ꞌñexhʉ ꞌna ngu maꞌna. rV]Núꞌahʉ ꞌñøhøhʉ, ꞌbʉhʉ xá hño co ri ꞌbɛhña̱hʉ ngu núꞌa̱ ri manda Ajua̱, ngueꞌa̱ Ajua̱ xa ꞌraꞌahʉ ꞌnada ra te mahyɛgui con gueꞌʉ, ne ngueꞌa̱ hinga mahyɛgui yá tsꞌɛdi con gueꞌahʉ. Hangue numansuhʉꞌʉ pa njabʉ Ajua̱ da ꞌyøde núꞌa̱ gui ꞌyapabihʉ. Mahyoni da sufri núꞌa̱ toꞌo øtꞌa ra hño U5Ngu ra Sara, xi bi ꞌyøta rá da̱me núꞌa̱ mrá thuhu ra Abrá, ne xi bi jamasuꞌa̱, y asta mi embi gue go mi gueꞌa̱ rá hmu. Nuꞌahʉ da za gui njahʉ ngu núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ꞌbʉ gui ꞌyohʉ xá hño, ne hingui tsuhʉ gatho núꞌa̱ da ꞌñehe. (TINjahʉ nehe ngu bi nja núꞌʉ ya hoga ꞌbɛhña̱ mi ꞌbʉ mayaꞌbʉ, xi mri hñoqui xá hño mbo ja yá coraso, mi camfri Ajua̱ ne mi øta yá da̱me. nSUNuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøthʉ, go da beñhʉ gui nhyocjʉ de mbo ja ri corasohʉ co ꞌnara nthoqui núꞌa̱ hinda ma da tsꞌoqui. Gui hñoja̱ꞌihʉ ne gui ꞌbʉhʉ co ꞌnara hogaꞌmʉi, ngueꞌa̱ guehna ri ho Ajua̱. %RCOdi oda ri mfenihʉ ra nthoqui de ri sta̱hʉ, nixi de núꞌa̱ ra oro gui hñuxhʉ, ne nixi de núꞌa̱ ra he gui hñuxhʉ pa da hnequi mahothoꞌihʉ. yQkDa gamfriꞌʉ ngueꞌa̱ da hyandi gue guí ꞌyohʉ xá ntꞌaxi, ne ngueꞌa̱ xi di ja ri tꞌequꞌeihʉ. FP Núꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ, ꞌyøta ri da̱mehʉ, pa njabʉ nuꞌbʉ ri da̱mehʉ hingyá gamfri, da za da gamfriꞌʉ nsinque gui zofohʉ, hønsɛ ngueꞌa̱ da hyanda ri hogaꞌmʉihʉ. %OCNujʉ́ ndí njahʉ ngu ꞌraya dɛti xqui nxani habʉraza, pe nubyá ya stá yopa penguihʉ co ma hoga Maꞌyohʉ núꞌa̱ toꞌo ri supca ma tehʉ. NMa Zidadahʉ ra Jesu bi hña̱sca gatho ma tsꞌoquihʉ nuni ja ra pontꞌi habʉ bi duꞌa̱. Bi duꞌa̱ pa bi ꞌuegaguihʉ de ra tsꞌoqui pa da za ga ꞌbʉhʉ xá ntꞌaxi. Núꞌá̱ xi bi thogui ꞌraya da̱nga ʉgui pa go bi hña̱sca ma ʉguihʉ. tMaOra mi tsꞌaniꞌa̱, nuꞌá̱ himi tha̱di. Ora mi hnaꞌmbabi, nuꞌá̱ himbi nøtꞌe. Nuꞌa̱ mi øtꞌe, hønsɛ mi tsocuatho ja rá ꞌyɛ Ajua̱ ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ pa̱di da ꞌyøtꞌa ra tsꞌʉtbi ngu rí ꞌñehe. [L/Nuꞌá̱ hinhyaꞌmʉ bi ꞌyøtꞌa ni ꞌnara tsꞌoqui, nixi to bi hyatꞌi. KAjua̱ bi huancahʉ pa ga tsɛthʉ ya tsꞌothogui ngu núꞌa̱ bi zɛta ra Zidada Jesucristo. Núꞌá̱ xi bi zɛta ya tsꞌothogui nsinque te ma tsꞌoqui mi tu, hønsɛ po rá nguecjʉ, hangue rí ꞌñepcahʉ ga tsɛthʉ nehe ngu bi zɛtiꞌa̱. >JuPe nuꞌbʉ dra castigaꞌihʉ ngueꞌa̱ guí øthʉ núꞌa̱ hingui ho, ne guí tsɛtathohʉ, xí njabʉ, ¿ha gue da tꞌeꞌtsꞌa ri nsuhʉ? Hina, hinda za. Pe nuꞌbʉ guí sufrihʉ ngueꞌa̱ guí øthʉ ra hño ne gatho guí tsɛtathohʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, guí øthʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. LIꞌBʉ guí tsɛthʉ gatho ra ntsꞌoꞌmʉi tꞌøꞌtꞌahʉ masque hinte go xcá øthʉ, hønsɛ ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ Ajua̱, nuꞌbʉ́ ha̱, guí øthʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. LHNuꞌbʉ núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉ dega ꞌbɛgo, ꞌyøta ri hmuhʉ co ndunthi ra tꞌequꞌei, hingue hønsɛ núꞌʉ ja yá hma̱te ne ya hoja̱ꞌi, nehe núꞌʉ xi ya tsꞌoꞌmʉi. 6GeHangue mahyoni gui umfʉ ra tꞌequꞌei gatho ya ja̱ꞌi ngu rí ꞌñepi cada ꞌna de gueꞌʉ, ne xi gui ma̱dihʉ gatho ya cu, ne gui ꞌyohʉ co rá ntsu Ajua̱, ne gui umfʉ ndunthi ra tꞌequꞌei ri da̱nga nda̱hʉ. Ra Zidada Jesucristo bi zɛta ya tsꞌothogui, y njabʉ ga tsɛthʉ nehe FNubyá ya hinguí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley, pe hingue ngueꞌa̱ ya hinguí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley ma gui ꞌyøthʉ ya tsꞌocate. Nubyá maꞌna mahyoni gui ꞌyøthʉ ra hño, ngueꞌa̱ gyá ꞌbɛgohʉ de Ajua̱. 5EcAjua̱ gueꞌa̱ rá paha gui ꞌyøthʉ gatho núꞌa̱ xá hño, pa njabʉ gui coꞌtuahʉ yá ne núꞌʉ ya ja̱ꞌi ña̱maꞌñʉ de gueꞌahʉ ne hinte yá fa̱di. ~}C|{zzywvou6ttsxrsr#qpp%o.nhmdll8kkRjiieh=g|gfedd?ccbba``V_]\\M[FZYXXVV0U:TSSRaQPP5OOMLL>KJIHGGGFqEE.D%CsBBAT?>>>=K&}EDí camfri gue núna dí ma̱ñhe guehna majua̱ni ngueꞌa̱ nura tsꞌɛdi dí ha̱he rí ꞌñehe de Ajua̱ ne go xa ꞌracje ra Zidada Jesucristo. Z|-Nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ꞌnara hɛꞌmi bi ꞌyofo ma Zidadahʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi mpɛfi ja ri corasohʉ nu ndá zoꞌahʉ de gueꞌa̱. Guehna ꞌnara hɛꞌmi xa tꞌofo co rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ núꞌa̱ te, hingue xa tꞌofo dega tinta, ne xa tꞌofo ja ri mfenihʉ, hingue xa tꞌofo ja ꞌraya xingdo. {)Pe nuje hina, hinga mahyoni ga øthe njabʉ, ngueꞌa̱ nuꞌasɛhʉ guí njahʉ ngu ꞌnara hɛꞌmi xa tꞌofo habʉ heꞌta ya ja̱ꞌi tengu ma ꞌbɛfihe, ne ja ri hnecni gue xi majua̱ni yá ꞌmɛhniguihe Ajua̱. Y nura tꞌofoꞌa̱ ya xa tꞌofo ja ma mfenihe. z {Xibya ¿ha gue guí beñhʉ gue go dí ma̱nsɛhe de ma hogaꞌmʉihe pa gui yopa camfriguihe ngueꞌa̱ dí ma̱ñhe njabʉ? ¿Ha gue mahyoni ga uꞌtꞌahe ꞌnara hɛꞌmi habʉ di ma̱ tengu ma ꞌbɛfihe? O ¿ha gue mahyoni gui ꞌracje ꞌnara hɛꞌmi ꞌmɛtꞌo habʉ di ma̱ tengu ma ꞌbɛfihe pa njabʉ da gamfriguihe maꞌra ya cu? Maꞌra ha̱, øtꞌa njabʉ. @yyPe nuje co rá mfatsꞌi Ajua̱ dí ma̱nbahe rá noyaꞌa̱ ngueꞌa̱ yá ꞌmɛhniguiheꞌa̱ ne dí ma̱ñhe con gatho ma mʉihe ja rá thandiꞌa̱, ne dí ha̱npahe rá tsꞌɛdi ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Hindí njahe ngu maꞌra ma̱nba rá noya Ajua̱ co ra nthate, hønsɛ pa da da̱ ra boja̱.+xOY núꞌʉ hinda ma da mpøhø, hini ho núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ, ngueꞌa̱ pa gueꞌʉ, gueꞌa̱ ngu ꞌnara ñʉni dega du. Pe pa núꞌʉ toꞌo da mpøhø, go gueꞌa̱ ꞌnara hoga ñʉni dega te pa nza̱ntho. Nuꞌbʉ́ ¿toꞌo ja da za da ma̱nba rá noya Ajua̱ de guesɛ ꞌna? ewCY nujʉ nehe dí njahʉ ngu ꞌnara hoga ñʉni ngueꞌa̱ dí ma̱ñhʉ de ma Zidadahʉ ra Jesucristo, y núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ gueꞌa̱ ri ho Ajua̱. Ne dí zofohʉ núꞌʉ ma da mpøhø ne núꞌʉ hinda mpøhø. ivKNujʉ́ ga umfʉ njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ núꞌá̱ nza̱ntho faxcahʉ pa dí ta̱tehʉ ngueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉ co ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Nehe Ajua̱ faxcaguihʉ pa dí ma̱ñhʉ ra ma̱ca noya de ra Zidada Jesucristo pa habʉraza da fa̱di de gueꞌa̱. Y nura ma̱ca noya dí ma̱ñhʉ nja ngu ꞌnara hoga ñʉni xi tsɛ rá ñʉni. uw Pe nuni xi bi du ma mʉi ngueꞌa̱ mi joꞌoni nuni ra cu Tito. Hangue dá ꞌñedi ꞌbestho núꞌʉ ya cu ya mengu de guehni pa duá ehe pa guecua Macedonia pa ja dá nthɛꞌbeuani. Co rá mfatsꞌi ma Zidadahʉ ra Jesucristo ga nta̱tehʉ >tu De ndá tsønga ja ra hnini Ntroa pa dá ma̱nba rá noya ra Zidada Jesucristo, xi bi xo ya gosthi pa dá zofo ndunthi ya ja̱ꞌi, y ndunthi de gueꞌʉ bi gamfri ra Zidada. "s= Ma ga øthʉ njabʉ pa hinda da̱cjʉ ra Satá, ngueꞌa̱ ya dí pa̱tuahʉ tengu yá tsꞌoꞌbɛfiꞌa̱. Bi du rá mʉi ra apostol Pablo nuni Ntroa orW Hangue nubyá, nuꞌa̱ tóꞌo gui pumbahʉ, necagui ga pumbabiꞌa̱. Y po rá ngueꞌahʉ ya stá pumbabi nura cuꞌa̱ ja rá thandi ma Zidadahʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ ja ra uɛnda go xa ꞌyøtqui te xa ꞌyøtqui nehe. q+ Rá mʉdi dá opꞌahʉ pa gui tsʉihʉ nura cuꞌa̱ pa njabʉ ga pa̱di ua gui ꞌyøthʉ gatho núꞌa̱ dá ꞌbɛpꞌahʉ gui ꞌyøthʉ. NpY dí xiꞌahʉ nehe, gui ꞌñuꞌtuahʉ gue grí ma̱dihʉꞌa̱. o#Nubyá, nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, pumbahʉꞌa̱ ne hñuꞌmbahʉ rá mʉi, nuꞌbʉ hina, xiꞌbʉ da ꞌuegue de rá jamfri co ra dumʉi. @n{Y ya da zatho núꞌa̱ gá øꞌtuahʉ nura cuꞌa̱. m/Nubyá, núꞌa̱ ra cu bi jaqui bi du ma mʉi, hingue hønsɛgui, neꞌahʉ nehe, masque hinga gathoꞌihʉ bi du ri mʉihʉ de gueꞌa̱. #l?Y nu ndá opꞌahʉ ra mʉdi, dá opꞌahʉ co ndunthi ra dumʉi asta ndí zoni, pe hingue pa ndí ne da du ri mʉihʉ nehe, hønsɛ dá opꞌahʉ pa gui pa̱hʉ hangu rá nda̱ngui nura hma̱te dí pɛꞌtsꞌahʉ. Ra pumbate pa núꞌa̱ ra cu xqui ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui KkNe guetꞌatho ngu núꞌa̱ ya stá opꞌahʉ, dá xiꞌahʉ núꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøthʉ, pa njabʉ ꞌbʉ stá mahma̱bʉ hinxcá jacjʉ da du ma mʉi, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ rí ꞌñepꞌahʉ gui jacjʉ ga johya. Y nugui ndí camfri gue gatho nuꞌahʉ de xcá hyandgahʉ stá johya, neꞌahʉ xcá johyahʉ nehe. KjNgueꞌa̱ nuꞌbʉ nugui ga jaꞌahʉ da du ri mʉihʉ, nuꞌbʉ́ ¿toꞌo ja da hñubga ma mʉiga? Ngueꞌa̱ ꞌbʉ go stá jaꞌahʉ xa du ri mʉihʉ, ya hinxa za xcá hñubga ma mʉihʉ. ti cHangue nugui hindá ne dá gatꞌibʉ ga tsøñꞌahʉ, ndí tsu xiꞌbʉ stá jaꞌahʉ xa du ri mʉihʉ. sh aHindí ne ga mabʉ pa go ga xiꞌahʉ ndaꞌna̱ gui camfrihʉ pa go da uaꞌa̱ ga ma̱, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ́ ya xcá camfrihʉ xá hño rá noya Ajua̱. Hønsɛ nuꞌa̱ dí ne, ga nupꞌa ri mfenihʉ pa maꞌna gui johyahʉ.ag =Pe nugui hindá catbʉ Corinto ngu ndí behma̱, ngueꞌa̱ ndí tsu stá zoꞌahʉ ntsꞌɛdi y njabʉ xcá ʉhʉ. Ajua̱ pa̱di xá hño gue dá beni njabʉ, ne dí unga ma te ꞌbʉ hindí ma̱nga majua̱ni. f  Ne xa ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa da ꞌmʉi ja ma corasohʉ, go gueꞌa̱ ꞌnara seña gue yá mɛtiguihʉꞌa̱. Y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara mʉdi ja̱pi dí ha̱ñhʉ de guecua ja ra ximhai de dí tꞌacjʉ maꞌra ya ja̱pi nuni mahetsꞌi. e #Nu Ajua̱ go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa dá ꞌbʉhʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne go xa ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa ga pɛphʉꞌa̱. |d sNgueꞌa̱ gatho núꞌa̱ xqui ña̱tcahʉ Ajua̱, bá pɛhna rá Tꞌʉ pa go bi ꞌyøtꞌeꞌa̱, pa bi nja gatho ngu núꞌa̱ xqui ña̱gui. Hangue po ra Zidada Jesucristo dí xøcambenihʉ Ajua̱, ne dí eñhʉ, “Njabʉ gueꞌa̱”. uc eNugui co ra cu Silvano ne ra cu Timoteo nza̱ntho stá xiꞌahe rá noya ra Zidada Jesucristo rá Tꞌʉ Ajua̱, y nurá noyaꞌa̱, hingue tsꞌʉ da ꞌñena ha̱, tsꞌʉ da ꞌñena hina. Nuꞌá̱ nza̱ntho øtꞌa núꞌa̱ ma̱. Wb )Ajua̱ pa̱di gue nuje hinda za tsꞌʉ ga eñhe ha̱, tsꞌʉ ga eñhe hina. 3a aXi nu de ndá xiꞌahʉ gue ga mabʉ, ¿ha gue gá beñhʉ gue ndí ma ga haꞌahʉ? O ¿ha gue guí beñhʉ gue dí øtꞌa ngu núꞌa̱ øtꞌa núꞌʉ hingyá gamfri? Ngueꞌa̱ núꞌʉ́ go gueꞌʉ øtꞌa njabʉ, tsꞌʉ da ꞌñena ha̱, tsꞌʉ da ꞌñena hina. Pe nugui hindí njabʉ. ` %Nu nduá ehe pa nuua Macedonia, dá behma̱ gue de má ꞌñu stá gathma̱bʉ Corinto pa stá tsøñꞌahma̱hʉ, y ndí beni nehe gue nura pa stá ma de guecua, stá yopa gathma̱bʉ maꞌnaꞌqui, y de guepʉ xcá nexcahma̱hʉ pa stá thogui asta ja ra hai Judea. w_ iNugui ndí humamʉi gue nguí numahñoguihʉ, hangue por gueꞌa̱ ndí beni stá cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ de ndá ecua Macedonia, ngueꞌa̱ ndí beni gue xcá johyahma̱hʉ ꞌbʉ stá thopʉ pa xa za stá cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ yoꞌqui. t^ cYa guí pa̱hʉ teraza de núꞌa̱ stá xiꞌahe gue nu stí yopa menga ma Zidadahʉ ra Jesu nuua ja ra ximhai, ma gui esca ma nsuhe ngu nuje ma ga eꞌtsꞌahe ri nsuhʉ nehe, ne dí tøꞌmhe gui pa̱hʉ maꞌna xá hño de guehna. ] ) Gatho nuya noya dí opꞌahe de ja ma cartahe go guehna da za gui hñeꞌtihʉ ne gui pa̱dihʉ, ne dí tøꞌmhe gue gui pa̱dihʉ xá hño. \ ) Co ꞌnara johya ne co ꞌnara mfeni xá ntꞌaxi dí xiꞌahe gue nuje stá ꞌyohe xá hño ja yá thandi ya ja̱ꞌi de gatho ya hnini habʉ stá ꞌyohe, ne maꞌna ndunthi gá handgahe nu ndá ꞌbʉhebʉ. Co rá mfatsꞌi Ajua̱ nza̱ntho stá ꞌyohe xá ntꞌaxi ja rá thandiꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xa ꞌracje ra tsꞌɛdi pa dá øthe njabʉ, hingo de ma mfenisɛhe dá øthe. F[  Nuꞌá̱ ma da sigui da ña̱ngaguihe ꞌbʉ gui faxcahe gui ꞌyaphʉꞌa̱ por guecje. Y nuꞌbʉ ndunthi ya cu apabi Ajua̱ por guecje, nuꞌbʉ́ ꞌmɛfa ndunthi ma da umba njama̱diꞌa̱ por núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌeꞌa̱ con guecje por yá ntꞌadiꞌʉ. Hanja himbi ma ꞌbestho ra apostol Pablo pa Corinto EZ  Ajua̱ go gueꞌa̱ bi ña̱ngaguihe de núꞌʉ ya da̱nga tsꞌothogui habʉ ma xa thogaguihe, y asta nubya ri sigui ri ña̱ngaguihe, ne dí tøꞌmhe gue ma da sigui da ña̱ngaguihe. +Y Q Nuje ya ndí njahe ngu ꞌraya ja̱ꞌi núꞌʉ xa tꞌɛꞌmbi pa da tho. Dá thohe njabʉ pa maꞌna dá pa̱dihe gue Ajua̱ go gueꞌa̱ ña̱ngaguihe de ya tsꞌothogui, ngueꞌa̱ de guecsɛhe hinte tsa ga øthe, y nuꞌá̱ ja rá tsꞌɛdi pa da japi da yopa nte núꞌʉ ya xa du. oX YZi cuhʉ, dí nehe gui pa̱hʉ de nuya tsꞌothogui dá thoguihe de guehni Asia. Gueꞌʉ ꞌraya tsꞌothogui xi ya da̱ngui, ya mi otho ma tsꞌɛdihe pa ga tsɛthe, ya nixi ndi tøꞌmhe gue stá yopa ntehe maꞌnaꞌqui. gW INuje xi dí camfrihe gue nuꞌahʉ ma gui tsɛthʉ nuya tsꞌothogui ngu stá tsɛthe, ngueꞌa̱ dí pa̱he gue nura ora guí thohʉ ya tsꞌothogui, ra oraꞌa̱ guí ha̱ñhʉ ra humʉi ngu núꞌa̱ dí ha̱ñhe nehe. ;V qHangue nuje xi dí thohe ya tsꞌothogui pa njabʉ nuꞌahʉ da za gui ha̱ñhʉ ra humʉi ngu núꞌa̱ dí ha̱ñhe ne pa da za gui mpøhøhʉ. Nuje Ajua̱ hubga ma mʉihe pa njabʉ nuꞌahʉ nehe da za gui ha̱ñhʉ nuna ra humʉina̱ ora guí thohʉ ya tsꞌothogui nehe, pa njabʉ da za gui tsɛthʉ. 1U ]Njabʉ ngu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi thogui ndunthi ya tsꞌothogui, njabʉ nehe dí sufrihʉ por gueꞌa̱, pe por gueꞌa̱ dí ha̱ñhʉ ndunthi ra humʉi nehe. QT Núꞌá̱ hubga ma mʉihʉ ora dí thohʉ ya tsꞌothogui, pa njabʉ nujʉ́ da za ga huꞌmbahʉ yá mʉi núꞌʉ maꞌra toꞌo thogui ya tsꞌothogui nehe, ngu bi hñubga ma mʉihʉ nehe Ajua̱. Ga xøcambenihʉ Ajua̱ nurá Dada ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ma Dadahʉ núꞌa̱ pɛscahʉ ra nthecate ne go gueꞌa̱ nza̱ntho hubga ma mʉihʉ. (R KAjua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá entho. Ra apostol Pablo bi thogui ya ntꞌʉtsate DQ Núgui drá Pablo rá apostolgui ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Ajua̱ go rá pahaꞌa̱ pa bi hñuxcagui dega apostol. Nugui co ra cu Timoteo dí opꞌaꞌihe nuna carta, núꞌahʉ gyá gamfrihʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Corinto, ne pa gatho núꞌʉ maꞌra ya gamfri ꞌbʉi ja maꞌra ya hnini de guepʉ ja ra hai Acaya. PbY nuꞌʉ tóꞌo xa dɛna núꞌa̱ ra mfa̱diꞌa̱, ya xa ꞌuegue de ra jamfri. Ajua̱ da maxꞌaꞌi. Njabʉ gueꞌa̱. ObNde nubyá, nuꞌi zi cu Timu, su ra ma̱ca noya núꞌa̱ xra ꞌbɛpꞌaꞌi gui ma̱. Ne oxqui øde ya tsꞌoꞌbede núꞌʉ hinte ri muui, nixi oxqui ꞌyøde núꞌʉ toꞌo ri ntsanoya, núꞌʉ ma̱ gue pɛꞌtsa ꞌnara hoga mfa̱di hma̱ha̱. -NSbY njabʉ da muntsꞌa ꞌnara tha̱ha̱ꞌʉ pa rá ñoho ra ꞌmʉi, ne njabʉ da su ra te pa nza̱ntho. Yá nga̱tsꞌi ya noya núꞌʉ bi ꞌbɛmpa ra Timoteo -MSbNuya mematiꞌʉ ꞌbɛpabi da ꞌyøtꞌe xá hño ne xi da mɛfi ndunthi ya hoga ꞌbɛfi. Nuꞌa̱ te da uni, dá uni con gatho yá mʉi ne con gatho yá paha. yLkbꞌBɛpabi nuya memati de nuua ja ra ximhai gue odri ꞌñetsꞌi, nixi odi pɛꞌtsua ra jamfri ra boja̱ núꞌa̱ hate. Dá mɛꞌtsua ra jamfri Ajua̱ núꞌa̱ te ne xi ri ꞌracjʉ gatho núꞌa̱ te dí hoñhʉ pa ga johyahʉ. .KUbGo guesɛꞌa̱ ya mi ꞌbʉi ne nza̱ntho da ꞌmʉi. Go gueꞌa̱ ꞌbʉ ja ra ñotꞌi núꞌa̱ xi tsɛdi, ne hinhyaꞌmʉ to xa hyandiꞌa̱ nixi hingui tsa to da hyandi. ¡Núꞌá̱ ja rá tsꞌɛdi pa nza̱ntho, ne go gueꞌa̱ rí ꞌñepi dra nsunda pa nza̱ntho! Njabʉ gueꞌa̱. vJebNgueꞌa̱ nu sta zø ra ora, Ajua̱ dua yopa pɛhna ra Zidada Jesucristo dua ehe. Ajua̱ go guesɛꞌa̱ xá nsunda, ne go guesɛꞌa̱ ri manda. Go gueꞌa̱ ra da̱nga Nda̱ de gatho ya nda̱, ne go gueꞌa̱ ra Hmu de gatho ya hmu. .IUbGuehna dí ꞌbɛpꞌaꞌi gue gui su xá hño núꞌa̱ xra ꞌbɛpꞌaꞌi pa hinto da cꞌaꞌtsꞌaꞌi, asta ra pa da yopa pengaua ma Zidadahʉ ra Jesucristo. lHQb Dí ꞌbɛpꞌaꞌi ja rá thandi Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ri umba yá te gatho núꞌa̱ te ꞌbʉi. Y nehe dí ꞌbɛpꞌaꞌi ja rá thandi ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi ma̱nga majua̱ni ja rá thandi ra Pilato. FGb Ntuhni xá hño ja ra hoga tuhni dega jamfri. Su ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ bi ꞌraꞌa Ajua̱ nu mi zohnaꞌiꞌa̱, ne gá damajua̱ni de gueꞌa̱ ja yá thandi ndunthi ya ja̱ꞌi. AF{b Pe núꞌi rá mɛfiꞌi Ajua̱, ꞌuegue de gatho nuya tsꞌotꞌøtꞌeya. Go da tɛna ra hogaꞌmʉi, ra hñoja̱ꞌi, ra jamfri, ra hma̱te, ra pacencia, ne ra tsꞌɛtuate. bE=b Ngueꞌa̱ nura hma̱te de ra boja̱ ja bí ehni ndunthi ya tsꞌoqui. ꞌRaya cu xi xa ma̱di ra boja̱, hangue xa ꞌuegue de yá jamfri ne xa thogui ndunthi ya dumʉi. Ntuhni xá hño ja ra hoga tuhni dega jamfri ~Dub Ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo ne da memati, tagui ja ya tsꞌoqui ne thátꞌi pa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xá ntsꞌo, ne pɛꞌtsa ya tsꞌoncꞌatꞌi hinte ri muui, ne honsɛ ra ꞌñʉ. Hangue gueꞌa̱ da japi da nhuatiꞌʉ ne da ꞌmɛdi. OCbHangue ga johyahʉ gue hindrí ꞌbɛ te ga tsihʉ nixi te ga hehʉ. vBebNgueꞌa̱ nújʉ ndá tsøhʉua ja ra ximhai hinte duá ha̱hʉ, y nehe hinda za te ga ha̱xhʉ de guecua. iAKbHa̱ha̱, numa jamfrihʉ xi ri muui ndunthi, pe nehe ga johyahʉ co núꞌa̱ dí pɛꞌtshʉ. H@ bNuꞌʉ tóꞌo ri ntsanoya njabʉ, gueꞌʉ xa tsꞌoca yá mfeni ne hingui pa̱di núꞌa̱ majua̱ni, ne di ꞌñetꞌa gamfri pa da da̱ha̱ ra boja̱. Pe nuꞌí, ꞌuegue de gueꞌʉ. T?!bnura ja̱ꞌiꞌa̱ ra ꞌñetsꞌi ne hinte rá fa̱di. Xa ꞌbɛ rá mfeni ngueꞌa̱ ri ho to da ntsanoyaui ne da ntsʉiui. Y nuni ja fʉhni ra nduste, ya hnecatuhni, ya tsꞌante, ya ntꞌɛnsfeni. I> bNuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi udi maꞌna ra ntꞌutuate ne hingo udi rá hoga noya ma Zidadahʉ ra Jesucristo, ne hingo ri dɛni núꞌa̱ ra ntꞌutuate núꞌa̱ di ma̱ de ma jamfrihʉ, f=EbNuꞌʉ tóꞌo pɛꞌtsa yá hmu ha ya gamfri, odri dintstho núꞌa̱ xipa yá hmu hønsɛ ngueꞌa̱ nuyá hmu gue go ya gamfri nehe. Dá mɛpabi maꞌna xá hño ngueꞌa̱ go ya hma̱di gamfri núꞌʉ toꞌo hocuabi yá ꞌbɛfi. ꞌÑudi núna dí opꞌaꞌi ne njabʉ gui nzote. Con basta ra jamfri di johya ꞌna co núꞌa̱ te pɛꞌtsi &< GbGatho núꞌʉ toꞌo ꞌmɛgo, dá umba ndunthi ra tꞌequꞌei yá hmu, pa njabʉ hinda hnømaꞌñʉ rá thuhu Ajua̱ nixi da hnømaꞌñʉ ma jamfrihʉ. W;'bNehe njabʉ núꞌʉ toꞌo øtꞌa ya hoga ꞌbɛfi. ꞌRaya hoga ꞌbɛfi ri hnequi ꞌbestho. Ha nu maꞌra da hnequi asta ꞌmɛfa, ngueꞌa̱ hingui tsa da gohitho mantꞌa̱gui ya hoga ꞌbɛfi.o:WbJamasu ꞌmɛtꞌo núꞌʉ toꞌo guí huꞌtsua ri ꞌyɛ pa da mɛpabi Ajua̱, ngueꞌa̱ ꞌra ri hnequi yá tsꞌoqui ante dra sʉcua ra uɛnda, pe nu maꞌra asta hinda tha̱ꞌmba nguɛnda ja da hnequi yá tsꞌoqui. s9_bYa oguí tsi nsøctho ra dehe. Tsi ꞌna tʉqui ra vinu dega obxi por núꞌa̱ ra ʉmʉi tsʉꞌi. r8]bOxqui huꞌtsua ri ꞌyɛ ꞌbestho núꞌʉ toꞌo ne da mɛpabi Ajua̱, ngueꞌa̱ xiꞌbʉ hingui ꞌyo xá hño, y njabʉ da hma̱ gue guí fatsꞌi thohoꞌʉ ja yá tsꞌoqui. Pe nuꞌí, ꞌbʉi nza̱ntho strá ntꞌaxiꞌi. &7EbDí ꞌbɛpꞌaꞌi gue gui ꞌyøtꞌa njabʉ mahyɛgui con gatho yá mɛfi Ajua̱. Hingui hña̱ꞌmtho núꞌʉ toꞌo gui ꞌyøꞌtua ra tsꞌʉtbi. Nehe pa̱di ꞌmɛtꞌo xá hño núꞌa̱ te xa nja pa njabʉ gueꞌa̱ gui ma̱ñꞌa̱. Njabʉ dí ꞌbɛpꞌaꞌi ja rá thandi Ajua̱ ne ja rá thandi ma Zidadahʉ ra Jesucristo ne ja rá thandi yá ɛnxɛ Ajua̱ núꞌʉ xa thahni pa da mɛpabiꞌa̱. (6IbPe nuꞌbʉ ꞌnará mɛfi Ajua̱ xi majua̱ni øtꞌa ya tsꞌoqui, tsʉi ntsꞌɛdi habʉ da ꞌyøde gatho ya cu, pa njabʉ da ntsu nehe núꞌʉ maꞌra. 5bꞌBʉ da ꞌmʉi ꞌna toꞌo da ña̱pabi ꞌnará mɛfi Ajua̱, oxqui camfri ꞌbʉ da njoꞌo yoho o hñu pa da damajua̱ni. [4/bNgueꞌa̱ ra Ma̱ca Tꞌofo ena njaua: “Oxqui tuꞌtua rá ne núꞌa̱ ra nda̱mfri netꞌa ra trigo ja ra era.” Nehe enga njaua: “Nuꞌa̱ tóꞌo ri mpɛfi rí ꞌñepi da tꞌumba rá tha̱ha̱.” .3UbNubyá nuyá mɛfi Ajua̱ núꞌʉ ri manda xá hño ja ra nija̱, xi da hnu xá hño por gueꞌʉ, maꞌna núꞌʉ toꞌo ma̱mba rá noya Ajua̱ ne utuate. 2bHangue ꞌbʉ ꞌnara cu o ꞌnara nju di pɛꞌtsa ꞌnara viuda ja rá ngu, dá su pa hinda tꞌapabi ra mfatsꞌi ja ra nija̱, pa njabʉ nura nija̱ da mɛꞌtsa ndunthi te da umba núꞌʉ xi majua̱ni ya viuda ne joꞌo toꞌo da matsꞌi. s1_bDí xiꞌaꞌi njabʉ ngueꞌa̱ ꞌraya viuda ya xa ꞌuegue de rá ꞌñu Ajua̱ ne xa dɛni ra Satá. I0 bHangue nugui dí ne gue da ntha̱ti nuya viuda ya ba̱sꞌbɛhña̱tho, ne da mɛꞌtsa ya ba̱tsi, ne da ba̱di da su yá ngu. Njabʉ ha̱, hinda nja te da ma̱nga ma ncontrahʉ de guecjʉ. R/b Nehe da nza̱i gue hinte dyá ꞌbɛfi ngueꞌa̱ da nengu. Y hingue hønsɛ dya da̱hñei, nehe dya meꞌbede ne da hñøtꞌe habʉ hiní ꞌñepi, ne da ma̱ núꞌa̱ hiní ꞌñepi da ma̱hma̱. j.Mb Y njabʉ da hnømaꞌñʉ de gueꞌʉ ngueꞌa̱ bi ꞌuegue de núꞌa̱ ra cohi bi mɛꞌtsi. `-9b Pe nuꞌʉ ya viuda ya ba̱sꞌbɛhña̱tho, oguí huꞌtsuahʉ yá thuhu ja ra lista, ngueꞌa̱ ma da zø ra pa da ne da yopa ntha̱ti ꞌra de gueꞌʉ, y njabʉ ya hinda za da mɛpabi Ajua̱ ja ra nija̱. A,{b Nehe hñuꞌtsuahʉ yá thuhu ya viuda núꞌʉ thandi ne fa̱di gue pɛ ya hoga ꞌbɛfi, ne bi tede xá hño yá ba̱tsi, pa̱di da unga ntsaya ja yá ngu, ne bi xʉcua yá ua núꞌʉ ya cu mí tsønga ja yá ngu, ne bi matsꞌi núꞌʉ mi tho ya tsꞌothogui, ne xa ba̱di xa mɛfi gatho ya hoga ꞌbɛfi. +b Núꞌa̱ ra lista habʉ thuꞌtsua yá thuhu núꞌʉ ya viuda pɛpa Ajua̱ ne tꞌumba ra mfatsꞌi, nuni mahyoni ja gui hñuꞌtsuahʉni yá thuhu hønsɛ núꞌʉ ya viuda ya pɛꞌtsa thogui hñuꞌrate njɛya, ne bi mɛꞌtsa ꞌnada rá da̱me. `*9bꞌBʉ ꞌnara cu hini jamasu núꞌʉ ja te yá njaui, ne maꞌna núꞌʉ ya mengu ja rá ngu, nura cuꞌa̱ hinte ri muui rá jamfri, ne maꞌna xá ntsꞌo núꞌa̱ øtꞌe que ꞌna núꞌa̱ hingrá gamfri. k)ObꞌBɛpabi ya cu da ꞌyøtꞌa núna dí opꞌaꞌi nehe, pa hinda nja te da hma̱ de gueꞌʉ. 4(abPe nuꞌa̱ ra viuda øtꞌe núꞌa̱ go da ne, ne hingui ꞌbʉtho, núꞌá̱ hiní ꞌñepi da tꞌumba ra mfatsꞌi, ngueꞌa̱ masque te, pe ja ra uɛnda ya xa du. D'bNúꞌa̱ xi majua̱ni ra viuda ne ꞌbʉ sɛhɛ, núꞌa̱ joꞌo to ri su, hønsɛ tøꞌmbabi rá mfatsꞌi Ajua̱, ne nza̱ntho ma pa ra xuui apabi Ajua̱, ne api da matsꞌiꞌa̱. ]&3bNuꞌbʉ ꞌnara viuda ꞌbʉi yá ba̱tsi o ꞌbʉ yá ꞌbɛto, nuyá ba̱tsi o yá ꞌbɛto go yá uɛnda da suꞌʉ, hingo ra nija̱. Mahyoni gue nuyá ba̱tsi o nuyá ꞌbɛto da ba̱di da hñoja̱ꞌi co ya mengu ja rá ngu ne da coꞌtsuabi yá dada yá na̱na̱ de xa tede, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ xá hño ne gueꞌa̱ ri ho Ajua̱. p%YbXipa ra nija̱ da matsꞌi ya viuda núꞌʉ xi majua̱ni ya viuda ne joꞌo toꞌo da matsꞌi. $7bHa nuya zi tia umba ra tsꞌofo, ja ra uɛnda ri na̱na̱. Nehe ya ba̱sꞌbɛhña̱ umba ra tsꞌofo co ri mfeni xá ntꞌaxi, ja ra uɛnda ri nju. # bOguí tsʉi ya zi nda̱xjua. Umba ra tsꞌofo, ja ra uɛnda ri dada. Y nuya ba̱tsaꞌñøhø umba ra tsꞌofo, ja ra uɛnda ri cu. W"'bXi da nsu sɛhɛ, ne jamasu de núꞌa̱ guí udi. Oguí tsaya gui ꞌyøtꞌa njabʉ, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ gui ꞌyøtꞌa njabʉ, nuꞌbʉ́ gui mpøhø ne da mpøhø núꞌʉ toꞌo da ꞌyødeꞌi.Pɛfi gatho nuya tꞌøtꞌeya. Ja da mpɛfini con gatho ri mʉi, pa gatho ya cu ne maꞌra ya ja̱ꞌi da hyandi gue rí te ri jamfri ne ri mfa̱di ja rá ꞌbɛfi Ajua̱. 4 abJamasu núꞌa̱ rá ꞌbɛfi Ajua̱ bi tꞌaꞌaꞌi núꞌa̱ bi ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi gui pɛfi nu ndá huꞌtsꞌahe ma ꞌyɛhe núje dyá nda̱he de ra nija̱. b Mientra ga mabʉ, ꞌyøtꞌa ra tsꞌɛdi pa gui hñeꞌtuabi ra Ma̱ca Tꞌofo ya cu, pa gui zofoꞌʉ ne gui ꞌñutuabiꞌʉ. <qb Oto di dintstho núꞌa̱ guí ma̱ ngueꞌa̱ grá ba̱sja̱ꞌitho. Nuꞌi ꞌñudi ra hogaꞌmʉi pa gueꞌa̱ da ꞌyøtꞌa ya cu nehe. Nura hogaꞌmʉi gui ꞌñudi, núꞌa̱ gui ma̱nga ya hoga noya, gui ꞌñequꞌei, gui pɛꞌtsa ra hma̱te, gui pɛꞌtsa ra jamfri, ne strá ntꞌaxi ri mfeni. Nb ꞌÑudi nuya ya noya dí xiꞌaꞌi, ne manda da tꞌøtꞌe. r]b Y hangue por gueꞌa̱ xi drí mpɛfihʉ ne dí thohʉ ya tsꞌothogui ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ꞌnatꞌa Ajua̱ núꞌa̱ te. Y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Pøhøte pa gatho ya ja̱ꞌi, pe maꞌna pa núꞌʉ toꞌo camfriꞌa̱. nUb Nuna noya stá xiꞌaꞌi go guehna majua̱ni, hangue rí ꞌñepi gue gatho ya ja̱ꞌi da gamfri. nUbNgueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo japi da ꞌña̱nga rá ndoꞌyo pa da nja rá tsꞌɛdi, hønsɛ ꞌna tʉi ri muui rá ꞌbɛfi. Pe nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa ra tsꞌɛdi pa da ꞌmʉ ꞌnara hogaꞌmʉi, nurá ꞌbɛfiꞌa̱ maꞌna ri muui, ngueꞌa̱ hingue hønsɛ nuua ja ra ximhai ma da muui rá ꞌbɛfiꞌa̱, nehe ma da muui ja rá ñoho ra ꞌmʉi. 5cbOgrí ho gui ꞌyøde nuya tsꞌoꞌbede de ra ximhai ngu núꞌʉ ma̱nga ya ꞌña̱mfeni ja̱ꞌi. ꞌYøtꞌa ra tsꞌɛdi pa maꞌna gui ꞌbʉi ꞌnara hogaꞌmʉi. ~ubꞌBʉ gui ꞌñutua ya cu gatho núꞌa̱ dí xiꞌaꞌi, ne ꞌbʉ gui pa̱di xá hño ra ma̱ca noya núꞌa̱ ma̱ de ma jamfrihʉ ne ra hoga ntꞌutuate núꞌa̱ xcá tɛni, nuꞌbʉ́ ma xi gui hñoga mɛfi de ra Zidada Jesucristo. [/bNgueꞌa̱ rá noya Ajua̱ ena gue gatho ya nzaqui xá ntꞌaxi. Hangue ga aphʉ Ajua̱ da ja̱pi gatho núꞌa̱ te dí tsihʉ, y njabʉ xá ntꞌaxi núꞌa̱ dí tsihʉ. Rá hoga mɛfi ra Zidada Jesucristo #bNgueꞌa̱ gatho núꞌa̱ bi hyoca Ajua̱, gatho xá hño. Hingui ho te ga ʉtsahʉ, hønsɛ ga umfʉ njama̱di Ajua̱ ora te dí tsihʉ. bNuya tsꞌoja̱ꞌiꞌʉ ma da hña̱cuabi ya ja̱ꞌi pa hinda ntha̱ti. Ne da hña̱cuabi pa hinda zi ꞌraya nzaqui, masque gatho ya nzaqui go bi hyoca Ajua̱ pa ga tsihʉ co ra jama̱di nújʉ dyá gamfrihʉ ne stá pa̱hʉ núꞌa̱ majua̱ni. [/bNúꞌʉ ya yohmi ja̱ꞌi ma da ma̱nga ya ncꞌuamba ne da tsꞌoca yá mfeni. r _bRa Ma̱ca Nda̱hi xa ma̱ xi xá hño ne ena gue nuyá nga̱tsꞌi ya pa ꞌraya cu ma da ꞌuegue de ra jamfri ngueꞌa̱ ma da hñuxa ntꞌøde núꞌa̱ di ma̱nga ya hyate ja̱ꞌi núꞌʉ di udi ya ntꞌudi dega tsꞌonda̱hi. Z-bMajua̱ni xi ra da̱ngui núꞌa̱ ra jamfri xa tꞌutcahʉ núꞌa̱ hinxqui fa̱di maꞌmɛtꞌo, ne ena:Ajua̱ bi ꞌñehe bi nja̱ꞌi;
y ra Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌñudi gue majua̱ni go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱.Nehe ya ɛnxɛ bi hyandiꞌa̱.Núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo bi tsꞌofo de gueꞌa̱.Nepʉ habʉraza ya ja̱ꞌi ja ra ximhai bi gamfriꞌa̱.Y nuꞌá̱ bi tsꞌitsꞌi pa mahetsꞌi pa ja rá nsundaꞌa̱.Sbpa ꞌbʉ hingá ꞌme ga mabʉ, ma gui pa̱di hanja da za gui mpɛfi xá hño ja rá nija̱ Ajua̱ núꞌa̱ te. Nu ja rá nija̱ Ajua̱ ja jani núꞌa̱ majua̱ni ne ja hma̱ni núꞌa̱ majua̱ni. kObZi cu Timu, dí ne ꞌbestho ga mabʉ ga cꞌa̱ꞌtsꞌaꞌi, pe dí opꞌaꞌi nuna carta 1b Nuꞌa̱ tóꞌo faste xá hño ja rá ꞌbɛfi Ajua̱, gueꞌa̱ da tꞌeꞌtsua rá nsu, ne maꞌna da nja rá tsꞌɛdi pa da ña̱ui maꞌra ya ja̱ꞌi de ra jamfri pɛꞌtsua ra Zidada Jesucristo. Ra jamfri núꞌa̱ xa tꞌutcahʉ núꞌa̱ hinxqui fa̱di mayaꞌbʉ {ob Nura maste dra medintha̱ti co ꞌnada ra ꞌbɛhña̱. Nehe di pa̱di da manda xá hño rá ngu ne yá ba̱tsi. 8 ib Nehe núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ pɛpabi Ajua̱ mahyoni di pɛꞌtsa ra hogaꞌmʉi. Hindra gʉxa ncꞌuamba. Di su rá mfeni, ne nza̱ntho di øtꞌe gatho núꞌa̱ xá hño. = sb Nehe mahyoni ꞌmɛtꞌo dra tsapabi pa da fa̱di ua da ꞌño xá hño ua hina. ꞌBʉ da ꞌño xá hño ne hinto da cꞌaꞌtsi, nuꞌbʉ́ ha̱, da za dra maste ja ra nija̱. ] 3b Di camfri xá hño núꞌa̱ ra jamfri xa tꞌutcahʉ co rá mfeni strá ntꞌaxi. - SbNehe ꞌnara maste de rá nija̱ Ajua̱ mahyoni dra ꞌñequꞌei, hindi ña̱ maxøtsꞌetho, hindra ti, hindra nduste pa da da̱ha̱ ra boja̱ dega nthate. w gbMahyoni di udi ꞌnara hogaꞌmʉi pa njabʉ nehe núꞌʉ hingyá gamfri da ña̱mahño de gueꞌa̱, pa njabʉ hinda ꞌbɛ rá tsa nixi da zo ja rá ꞌyɛ ra tsꞌonda̱hi. Núꞌa̱ rí ꞌñepi da ꞌyøtꞌa ya maste de ya nija̱ %bHinda za da maꞌyo ꞌnara ꞌraꞌyo gamfri, ngueꞌa̱ xiꞌbʉ da ꞌñetsꞌiꞌa̱ ne njabʉ da ncondena ngu bi nja ra tsꞌonda̱hi. {obNgueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo hingui pa̱di da manda rá ngu, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za da manda rá nija̱ Ajua̱? vebDi pa̱di da manda xá hño rá ngu, ne di pa̱di da zofo yá ba̱tsi ngu rí ꞌñepi pa da ꞌyøteꞌʉ. =sbHindra ti, hindra ꞌyøtꞌatuhni, mahyoni di ja rá hma̱te, hindra zøtꞌamʉi. Hindra nduste pa da da̱ha̱ ra boja̱ dega nthate, nixi da ne da mɛꞌtsa ndunthi ra boja̱. $AbPa to da maꞌyo mahyoni di ꞌbʉi xá hño y di otho te di hma̱ de gueꞌa̱. Dra medintha̱ti co ꞌnada ra ꞌbɛhña̱. Di su rá mfeni, di ꞌyo co ndunthi ra mfa̱di ne di pɛꞌtsa ra tꞌequꞌei. Di pa̱ da unga ntsaya, di pɛꞌtsa ndunthi ra mfa̱di pa da ꞌñutuate. } ubNuna noyana̱ guehna majua̱ni: ꞌbʉ toꞌo beni da mɛpa Ajua̱ dega maꞌyo gueꞌa̱ ꞌnara hoga ꞌbɛfi ne. pYbHangue nubyá ꞌbʉi yá ba̱tsi co ndunthi ya ʉgui, pe ya ꞌbɛhña̱ da mpøhø ꞌbʉ hinda ꞌuegue de yá jamfri, ꞌbʉ da mɛꞌtsa ra hma̱te, ꞌbʉ da ꞌño strá ntꞌaxi, ne ꞌbʉ da ꞌmʉi ngu rí ꞌñepi.vebY hingo ra Adá bi thátꞌi. Nura ꞌbɛhña̱ go gueꞌa̱ bi thátꞌi, hangue bi dagui ja ra tsꞌoqui. Gb Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi hyoqui rá mʉdi ra Adá, nepʉ ra Eva. )b Hindí ne gue go ya ꞌbɛhña̱ da xahna ya ꞌñøhø ja ya hmuntsꞌi, nixi hingo maꞌna da mandaꞌʉ que ya ꞌñøhø. Dá ꞌyøstho. ~{b Ya ꞌbɛhña̱ dá ꞌyødetho rá noya Ajua̱ ja ra nija̱ pa da ba̱di, ne dá ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ da sipabi. #}?b Nuꞌa̱ dí ne gue da ꞌyøtꞌeꞌʉ, dá ꞌyøtꞌa ya hoga ꞌbɛfi ngu rí ꞌñepa ꞌnara hoga ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ ꞌyo ja rá ntsu Ajua̱. |yb Nehe dí ne gue gatho ya ꞌbɛhña̱ da jamasu pa da hñe ngu rí ꞌñehe. Hinda hñe dega ntꞌetsꞌi. Hindí ne gue da ꞌñeña̱ dega ntꞌetsꞌi, nixi da ꞌñetsꞌi co ra oro, ni co ya do mahotho, nixi co ya he núꞌʉ xi xá ma̱di. B{}bDí ne gue habʉraza ra luga habʉ ri muntsꞌa ya cu, gatho ya ꞌñøhø da gʉxa yá ꞌyɛ da ꞌyapabi Ajua̱ co yá mfeni strá ntꞌaxi, ne hindri ncuɛ, nixi da nehmya̱. sz_bY pa gueꞌa̱ bi thuxcagui dega apostol pa ga ma̱mba rá ma̱ca noya Ajua̱. Hindí hate, dí ma̱nga majua̱ni. Bi thuxcagui pa ga nxahnate de ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá xodyo pa ga utuabiꞌʉ de ra jamfri núꞌa̱ majua̱ni. >yubNuꞌá̱ bi unsɛ rá te pa bi du pa bi guꞌtua yá thai gatho ya ja̱ꞌi. Ha nu mi zø ra ora, bi tꞌunga ntꞌøde pa bi fa̱di gue nuꞌá̱ bi du pa bi pøhø ya ja̱ꞌi. RxbꞌNatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, nehe ꞌbʉi ꞌnatho núꞌa̱ toꞌo ꞌbande de Ajua̱ co ya ja̱ꞌi, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bá e bi nja̱ꞌiua ja ra ximhai. cw?bNúꞌá̱ ne gue gatho ya ja̱ꞌi da mpøhø ne da ba̱diꞌʉ núꞌa̱ xi majua̱ni. MvbNuna go guehna xá hño, ne go guehna ri ho Ajua̱ ma Pøhøtehʉ. u{bGui ꞌyaphʉ Ajua̱ po ya da̱nga nda̱ ne por gatho núꞌʉ ha̱ ra tsꞌʉtbi, pa njabʉ da za ga ꞌbʉhʉ ꞌnara ꞌmʉi te rá ꞌñentho, ne pa da za ga pɛꞌtsuahʉ rá ntsu Ajua̱ ne ga ꞌyohʉ ngu rí ꞌñepcahʉ ne hinte ga jahʉ. t %bRá mʉdi dí ꞌbɛpꞌaꞌihʉ gue gui orahʉ por gatho ya ja̱ꞌi. Gui ꞌyaphʉ Ajua̱ da matsꞌiꞌʉ, ne gui umfʉ njama̱diꞌa̱. +s QbꞌRa de gueꞌʉ go gueꞌa̱ ra Imeneo ne ra Jandro núꞌʉ dá ɛntꞌua ja rá ꞌyɛ ra Satá pa da ba̱di gue hinda ña̱maꞌñʉ de rá noya Ajua̱.sr abNehe su ri jamfri ne strá ntꞌaxi ri mfeni. Nu ꞌra bi tsꞌoca yá mfeni hangue xa ꞌbɛ yá jamfri. 5q ebMa zi tꞌʉꞌi Timu, dí ꞌbɛpꞌaꞌi gue gui pɛ rá ꞌbɛfi Ajua̱ ngu rí ꞌñehe, ngu ꞌnara soldado pɛ xá hño rá ꞌbɛfi ja ra tuhni. Ne dí benꞌaꞌi de núꞌa̱ bi ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi gue ma gui pɛfi, pa njabʉ da za gui sigui gui pɛ xá hño rá ꞌbɛfi Ajua̱. Up %bHangue núꞌa̱ ꞌnatꞌa Ajua̱ rí ꞌñepi dra søcambeni ne dra nsunda pa nza̱ntho. Go gueꞌa̱ ꞌnatꞌa Ajua̱ núꞌa̱ hindí hanthʉ, go gueꞌa̱ pɛꞌtsa gatho ra mfa̱di, go gueꞌa̱ ra Nda̱ de mayaꞌbʉ, de nubya ne pa nza̱ntho, nehe go gueꞌa̱ ꞌbʉi pa nza̱ntho ne hinhyaꞌmʉ da du. Njabʉ gueꞌa̱. Qo bPe masque ndrá ꞌyøtꞌatsꞌoqui, nura Zidada Jesucristo bi mɛsca ra nthecate, pa núgui ꞌnandrá da̱nga ꞌyøtꞌatsꞌoqui da hnequi ja ma ꞌmʉi gue Ajua̱ bi zɛtca ma ntsꞌoꞌmʉi ne bi pungagui. Bi ꞌyøtꞌa njabʉ con guequi pa njabʉ da hyanda maꞌra ne da gamfriꞌʉ pa da mɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho. |n sbNuna noya ma ga xiꞌaꞌi go guehna majua̱ni, hangue rí ꞌñepi gue gatho ya ja̱ꞌi da gamfri: gue ra Zidada Jesucristo bi ꞌñeheua ja ra ximhai pa da pøhø ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui, y nugui maꞌna go ndrá ꞌyøtꞌatsꞌoqui. (m KbPe nurá hma̱te Ajua̱ xi ra da̱ngui pa guequi. Núꞌá̱ bi xoga ma mfeni pa dá camfri ra Zidada Jesucristo ne pa bi za dá pɛꞌtsua rá hma̱teꞌa̱. l {b Nugui maꞌmɛtꞌo xi ndí ña̱maꞌñʉ de ra Zidada Jesu y ndrí ʉtsa, nehe xi ndrá tsꞌoꞌmʉi co ya gamfri. Pe nuꞌá̱ bi mɛsca ra nthecate ngueꞌa̱ hindí pa̱di hma̱ha̱ núꞌa̱ ndí øtꞌe nguetho hinstí camfri thohoꞌa̱. Ak }b Nugui dí umba njama̱di ma Zidadahʉ ra Jesucristo ngueꞌa̱ bi ꞌraca ra tsꞌɛdi pa ga pɛpabi. Bi hyandi gue xá hño ga pɛpabi, hangue bi hñuxcagui pa ga pɛpabiꞌa̱. -j Ub Gatho guehna ma̱nga rá ma̱ca noya Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo xá nsunda. Nuna go guehna ra ma̱ca noya bi tꞌacagui pa ga ma̱. Ra jama̱di po rá nthecate Ajua̱ i b Nehe pa núꞌʉ toꞌo ya ꞌñeja̱ꞌi, pa núꞌʉ ya ꞌñøhø ri hñuxui yá mi ꞌñøhøui, ne pa núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ ri hñuxui yá mi ꞌbɛhña̱ui, pa núꞌʉ toꞌo pe ya ja̱ꞌi, pa ya cꞌuamba, pa núꞌʉ toꞌo høxa ra thai rá miquꞌeiui, nehe pa gatho núꞌʉ toꞌo øtꞌa ya tsꞌotꞌøtꞌe núꞌʉ xicjʉ Ajua̱ gue hingui ho ga øthʉꞌʉ. 0h [b Ga pa̱hʉ gue himbi thuxa ra ley pa ya hoja̱ꞌi. Ra ley bi thutsꞌi pa ya tsꞌoꞌyøde ne ya ꞌña̱quꞌequꞌei, pa ya tsꞌoja̱ꞌi ne ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui, pa núꞌʉ hingui tsu Ajua̱ ne ya ꞌña̱gamfri, pa núꞌʉ toꞌo ho yá dada ne yá na̱na̱, ne pa maꞌra ya hyote. N}{zyyUTSSR*QPP2NML~KJzIIHoGMF}EL=98776543C1/O.-_,T++*7)@(l'&%$v#"w! UZ.kQ \"sB~u Y nu xcrí hña̱ñhʉ nuna ra tsꞌofo dí ꞌraꞌahe, ma ga ha̱mbahe nguɛnda núꞌʉ hinda ne da ꞌyøtcahe. T! Y con gueꞌa̱ ha̱, dí coꞌtuahe yá ne núꞌʉ toꞌo hingui pa̱ Ajua̱ ne xi ri ꞌñetsꞌi gue xi ja yá mfa̱di pe hinga gueꞌa̱ núꞌa̱ ma̱, ne ʉꞌta maꞌra ya ja̱ꞌi pa hinda gamfri nehe. Nuje dí zofohe ya ja̱ꞌi da hyɛpʉ ya mfeni de nuna ra ximhai pa da nhyoga ꞌyøde de ma Zidadahʉ ra Jesucristo. U# Y núꞌa̱ dí ha̱he pa ga ntuhnihe hingue ngu núꞌa̱ ha̱ ya meximhai, ngueꞌa̱ núꞌa̱ dí ha̱he, dí ha̱npahe rá tsꞌɛdi Ajua̱ xa ꞌracje pa ga huatuahe yá ꞌbɛfi ra tsꞌonda̱hi. !~; Xi majua̱ni nuje dyá ja̱ꞌithohe otho ma tsꞌɛdihe pa ga ntunhe co ra ntsꞌo. Nuje drí ntunhe pe co núꞌa̱ ra tsꞌɛdi ri ꞌracje Ajua̱. } Pe nugui dí xiꞌahʉ oxqui jacjʉ ga zoꞌahʉ ntsꞌɛdi nu xcrá ꞌbʉi con gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ stá beni ga tsʉ́ꞌahʉ ꞌra de gueꞌahʉ núꞌahʉ xcá ma̱ñhʉ gue dí mpɛfihe de ma mfenisɛhe, hingue de núꞌa̱ ꞌbɛpcahe Ajua̱. 6| g Núgui drá Pablo dí zoꞌaꞌihʉ co ra tꞌequꞌei ne ra hma̱te núꞌa̱ ri ꞌracagui ma Zidadahʉ ra Jesucristo. ꞌRa de gueꞌahʉ guí eñhʉ gue ora dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ xi drá hoja̱ꞌi, pe núꞌbʉ dí ꞌbʉi yabʉ de gueꞌahʉ, guí eñhʉ gue hindí tsu pa te ga xiꞌahʉ. { ¡Ga umfʉ njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ bá pɛncahʉ rá hma̱ca Tꞌʉ, y guehna ꞌnara ꞌbaha maꞌna xi ra da̱ngui de gatho!8zi Y nuya cuꞌʉ ma da ꞌyapabi Ajua̱ ndunthi por gueꞌahʉ, ne da mɛꞌtsꞌahʉ ra hma̱te ngueꞌa̱ Ajua̱ xa ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa guí uñhʉ ri mfatsꞌihʉ. Ly Y nu sta hña̱nga núꞌa̱ ri mfatsꞌihʉ, ma da xøcambeni Ajua̱ꞌʉ ngueꞌa̱ ma da ba̱di gue xi xcá camfrihʉ rá noya ra Zidada Jesucristo ne guí øtehʉ. Nehe da xøcambeniꞌʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ guí umfʉ ri mfatsꞌihʉ con gatho ri mʉihʉ. Y núꞌa̱ guí øthʉ gueꞌa̱ ꞌnara hño pa gatho ya cu. 5xc Y njabʉ hingue hønsɛ ma gui umfʉ núꞌa̱ te øꞌtua ra ꞌbɛdiꞌʉ, pe nuꞌʉ́ ma da umba ndunthi njama̱di Ajua̱ de gatho núna xcá ꞌyøthʉ con gueꞌʉ. vwe De núꞌa̱ ra mfatsꞌi ma gui uñhʉ, maꞌna ma da xupꞌahʉ pa maꞌna da za gui uñhʉ. Y gatho núꞌa̱ ri mfatsꞌihʉ ma ga ha̱ꞌtsuahe ya cu, nu stí hña̱niꞌʉ ma da umba njama̱di Ajua̱ po núꞌa̱ ri mfatsꞌihʉ. Tv! Ajua̱ ꞌracjʉ ya nda pa ga pothʉ, ne ri japi da nte pa da nja te ga tsihʉ. Nehe go gueꞌa̱ da xupꞌaꞌihʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌi guí uñhʉ, pa njabʉ maꞌna da nja núꞌa̱ te gui uñhʉ. u Nuꞌbʉ gui øthʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, guí øthʉ ngu núꞌa̱ xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena:ꞌNara hoja̱ꞌi con gatho rá mʉi xi hecuabi ya hyoya ndunthi ya hño,
y nurá hñoja̱ꞌiꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da ꞌmɛdi. ytk Ajua̱ ja rá tsꞌɛdi pa da ja̱pꞌahʉ ne da xupꞌahʉ gatho núꞌa̱ te guí pɛꞌtshʉ, pa njabʉ hinte da ꞌyøꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi, y njabʉ maꞌna da xupꞌahʉ pa da za gui faxhʉ núꞌʉ maꞌra toꞌo hingui tsʉpabi. s Hangue bensɛhʉ ja ri mfenihʉ núꞌa̱ ma gui uñhʉ, y gueꞌa̱ gui uñhʉꞌa̱. Pe uñhʉ con gatho ri pahahʉ, ne ogrí hyøcjʉ núꞌa̱ guí uñhʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ xi ri ma̱di núꞌʉ toꞌo ri unga ꞌnara mfatsꞌi con gatho yá paha. 5rc Beñhʉ núna ma ga xiꞌahʉ: Nuꞌa̱ tóꞌo da motꞌa ꞌna tʉi, gueꞌa̱ ꞌna tʉi da xofo, pe nuꞌa̱ tóꞌo da motꞌa ndunthi, ma da xofo ndunthi nehe. q7 Hangue dá beni gue ante ga mahebʉ, mahyoni ga pɛhnꞌahebʉ da ꞌmɛtꞌo nuyʉ hñu ya cu da ma da benꞌahʉ de núꞌa̱ ra mfatsꞌi xcá ma̱ñhʉ gui uñhʉ. Nuyʉ ya cuyʉ guehyʉ ma da maxꞌahʉ gui muntshʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌiꞌa̱. Y dí nehe gui uñhʉ con gatho ri mʉihʉ, hingue dí nehe gue nu xcrá tsøñhe ja ga jaꞌahe pa gui uñhʉ, dí nehe gue nu xcrá tsøñhe, ya di ja. p Dí xiꞌahʉ njaua ngueꞌa̱ xiꞌbʉ ga mɛꞌbebʉ ꞌraya cu de guecua Macedonia ha nu xcrá tsøñhebʉ di othotho ra mfatsꞌi de núꞌa̱ stá ma̱ gue ya xcá muntshʉ. Nuꞌbʉ́ ha̱, ja ga ꞌbɛhni ma tsahe, hinga hønsɛguihe, neꞌahʉ nehe. ^o5 Pe masqueꞌa̱, dí pɛhnꞌahʉbʉ nuyʉ ya cu pa da benꞌahʉ gui sigui gui muntshʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌi ngu núꞌa̱ stá xipabi maꞌra ya cu de gueꞌahʉ, pa da njabʉ ngu núꞌa̱ stá xipabiꞌʉ. n{ ngueꞌa̱ ya stá pa̱tꞌa ri hoga pahahʉ. Xi stá eꞌtsꞌa ri nsuhʉ ngueꞌa̱ stá xipabi ya cu de guecua Macedonia de núꞌa̱ ri hoga paha guí pɛꞌtshʉ, núꞌahʉ gyá menguhʉbʉ Acaya. Ne stá xipabi gue nuꞌahʉ de majɛya gá fʉhʉ gá muntshʉ ra mfatsꞌi. Y co nuri hoga paha guí pɛꞌtshʉ xcá nuphʉ yá mfeni ndunthi ya cu de guecua Macedonia. m { Ma zi cuꞌihʉ, ya hinga mahyoni ga yopa opꞌahma̱hʉ pa ga benꞌahʉ de núꞌa̱ ra mfatsꞌi ma ga umfʉ ya cu, ;loHangue ꞌñutuahʉ ꞌnara hoga hma̱te nuya cuyʉ, pa njabʉ da ba̱di gatho maꞌra ya cu gue xi majua̱ni ja ri hma̱tehʉ ngu núꞌa̱ stí xipabiꞌʉ de gueꞌahʉ..kUHa nuꞌbʉ toꞌo da ꞌyanꞌahʉ de nuni ra cu Tito, xipabihʉ gue drí mpɛꞌbe mahyɛgui ja rá ꞌbɛfi Ajua̱ ne go guehni stá pɛnpʉ pa da maxꞌahʉ. Ha nuyʉ má yoho ya cu, go xa mɛhna ya nija̱ de guecua. Y nuya cuyʉ ri hnequi ja yá ꞌmʉi rá nsunda ra Zidada Jesucristo. Jj Nehe dí pɛnhebʉ maꞌna ra cu pa da mɛui nuni ra cu Tito co nuni maꞌna ra cu, ngueꞌa̱ stá hanthe ndunthi ya iꞌqui gue xi xa supabi yá ꞌbɛfi Ajua̱ con gatho rá mʉi. Y nubyá xi ne da mabʉ dua cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ ngueꞌa̱ camfrini gue nu sta zømbʉ ma gui ꞌyøthʉ xá hño ngu rí ꞌñehe. CiNuje nza̱ntho dí øthe ra tsꞌɛdi pa ga suhe gatho ya tꞌøtꞌe xá hño ngu rí ꞌñehe. Y hingue hønsɛ ja rá thandi Ajua̱ dí øthe njabʉ, nehe ja yá thandi ya ja̱ꞌi. bh=Y nuje xi drí jamasuhe nuna boja̱ ma ga ha̱xhe pa hinto da ña̱maꞌñʉ de guecje. 8giY hingue hønsɛ ña̱mahñoꞌʉ de guehni, nehe bi hñutsꞌini pa ga mahe Jerusale ga tsohe núꞌa̱ ra mfatsꞌi dí muntshʉ. Y núna dí øthʉ guehna pa rá nsunda Ajua̱, ne pa da ba̱di núꞌʉ ya cu ma ga ha̱ꞌtsuahʉ ra mfatsꞌi, gue nuꞌahʉ xi guí faxhʉꞌʉ con gatho ri mʉihʉ. ;foNehe dí pɛnhebʉ maꞌna ra cu pa da mɛuini. Nuni ra cu xi xa tꞌeꞌtsua rá nsu ja gatho ya nija̱, y gatho ya cu ma̱ gue nuní xi ma̱nba xá hño rá noya Ajua̱. e5Nuní bi ꞌyøde ma ntꞌadihe gue da mabʉ dua cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ, ne ma da ma de rá paha sɛhɛ ngueꞌa̱ xi rí dagui rí du por gueꞌahʉ. dDí umba njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi xocua rá mfeni nuni ra cu Tito pa rí dagui rí du por gueꞌahʉ ngugui. cGui njahʉ ngu bi nja ya me Israel nu mi mɛnpabi Ajua̱ te da ziꞌʉ, ngu ena ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Nuꞌa̱ tóꞌo bi go ndunthi, hinte bi bonguabi; ha nuꞌa̱ tóꞌo tsꞌʉtho bi go, himbi ꞌbɛpabi nehe.” Ra Tito ne núꞌʉ maꞌra ri ꞌñoui $bANuꞌa̱ dí xiꞌahʉ, núbya ja te guí pɛꞌtshʉ, da za gui faxhʉ maꞌra toꞌo hingui pɛꞌtsi, pa njabʉ ra paꞌa̱ hingo gri pɛꞌtshʉ, ne ꞌbʉ go di pɛꞌtsiꞌʉ, nuꞌʉ́ da za go da maxꞌahʉ nehe. Njabʉ gui mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna pa hinte gui ꞌbɛhʉ. Ta! Hindí xiꞌahʉ gui umfʉ ra mfatsꞌi maꞌra pa go gui nhyoyahʉ. Y`+ Ngueꞌa̱ nuꞌbʉ gui unga ri mfatsꞌihʉ con gatho ri mʉihʉ ne asta habʉ da zʉ ri tsꞌɛdihʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, gueꞌa̱ ri ho Ajua̱. Ajua̱ hingui aꞌahʉ núꞌa̱ hingui tsʉ ri tsꞌɛdihʉ. _/ Hangue nubyá con gatho ri mʉihʉ juahʉ gui uñhʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌi xcá fʉhʉ xcá muntshʉ. Uñhʉ asta habʉ da zʉ ri tsꞌɛdihʉ. _^7 Nugui njabʉ dí beni ga xiꞌahʉ, gue xá hño pa gueꞌahʉ gui sigui gui muntshʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌi gá fʉhʉ gá muntshʉ majɛya. Nu ngá fʉhʉ gá uñhʉꞌa̱, gá uñhʉ con gatho ri mʉihʉ. ]' Nuꞌahʉ ya xcá pa̱tuahʉ tengu rá hñoja̱ꞌi ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Núꞌá̱ masque go rá mɛti gatho ya hño de mahetsꞌi, pe bi ꞌñe bi nhyoyaua ja ra ximhai po rá nguecjʉ, pa njabʉ bi za bi ꞌracjʉ gatho ya hño de mahetsꞌi pa dua mɛtihʉ. `\9Pe nugui hindí jaꞌahʉ gui ꞌyøthʉ. Hønsɛ dí xiꞌahʉ núꞌa̱ øtꞌa ya cu de guecua Macedonia, pa ꞌbʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ nehe, nuꞌbʉ́ ha̱, da hnequi gue xi majua̱ni ja ri hma̱tehʉ. Y[+Nuꞌahʉ xi xcá pønga ri hmihʉ ngueꞌa̱ xi ja ndunthi ri jamfrihʉ, ne xi guí pa̱hʉ gui ꞌñudihʉ xá hño rá noya Ajua̱, xi ja ri mfa̱dihʉ, xi guí øthʉ xá hño núꞌa̱ ma̱nga rá noya Ajua̱, ne xi grí ma̱cje nehe. Nubyá, pa maꞌna gui pønga ri hmihʉ nehe, xi da sigui gui muntshʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌi. HZ Hangue nuni ra cu Tito ya dá xiphe da mabʉ Corinto pa da benꞌahʉ gui sigui gui muntsꞌa ri mfatsꞌihʉ núꞌa̱ ya xcá fʉhʉ xcá muntshʉ ngu núꞌa̱ bi xiꞌahʉni nura mʉdi. YY hingue hønsɛ bi unga yá mfatsꞌi dega boja̱ꞌʉ, nehe bi ꞌyøtꞌa maꞌna ndunthi de núꞌa̱ hinduí tøꞌmhe, ngueꞌa̱ maꞌna xi bi duꞌtsua yá mʉi da mɛpabi Ajua̱, ne da ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ dá xiphe, ngu núꞌa̱ bi xicje Ajua̱. 5XcY asta mi acje ra favo ga umfe nsɛquiꞌʉ pa da muntsꞌa núꞌa̱ ra mfatsꞌiꞌa̱ ne da ꞌracje pa ga ha̱ꞌtsuahe núꞌʉ ya cu xi tho ra nhyoya nuni Jerusale. PWNugui dí pa̱di xá hño núꞌa̱ dí xiꞌahʉ, gue nuꞌʉ́ bi unga yá mfatsꞌi con gatho yá mʉi asta habʉ bi zʉpa yá tsꞌɛdi, ne bi uniꞌʉ masque mi øꞌtuahma̱ ra ꞌbɛdiꞌʉ. sV_Núꞌʉ́ masque xa thogui ndunthi ya tsꞌothogui ne xi ntsꞌɛdi tho ra nhyoya, pe xi ja yá johyaꞌʉ. Hangue masque hyoyaꞌʉ, pe con gatho yá paha xa unga ꞌnara da̱nga mfatsꞌi dega boja̱ pa da matsꞌi maꞌra ya cu. KU Nubya zi cuhʉ dí ne ga xiꞌahe gue Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi xa umba ra tsꞌɛdi pa xa ꞌyøtꞌa ꞌnara da̱nga ꞌbɛfi gatho núꞌʉ ya cu ri muntsꞌi habʉraza de guecua Macedonia. xTiHangue nubyá maꞌna xi drí johya ngueꞌa̱ dí pa̱di gue guí øthʉ gatho núꞌa̱ stá xiꞌahʉ.OSHa nuni xi ri ma̱ꞌahʉ, ngueꞌa̱ bentho gue núꞌa̱ ra paꞌa̱ bi mabʉ bi zøñꞌahʉ gá umfʉ ntsaya co ndunthi ra tꞌequꞌei ne ra hma̱te, ne gá ꞌyøthʉ núꞌa̱ bi xiꞌahʉ. RNugui xi stá eꞌtsꞌa ri nsuhʉ ja rá thandini, ne hinstá ꞌbɛ ma tsa de núꞌa̱ stá xipabini de gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ gatho bi njabʉ ngu núꞌa̱ dá ma̱. Gatho núꞌa̱ stá xiꞌahʉ go gueꞌa̱ majua̱ni, ne núꞌa̱ stá xipabini. "Q= Hangue nubyá xcá hubga ma mʉihʉ. Ne maꞌna xi stá johyahe ndunthi ngueꞌa̱ nuni ra cu Tito gá huꞌmbahʉ rá mʉi nehe, hangue xi bi johyani. FP Hindá opꞌahʉ hønsɛ po rá ngue núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ra cu, nixi por núꞌa̱ toꞌo bi tꞌøꞌtua ra tsꞌoqui. Nugui dá opꞌahʉ pa gui da̱ma ꞌyøthʉ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ, pa njabʉ da zo ri mfenihʉ gue xi guí ne gui ꞌyøtcaguihʉ ja rá thandi Ajua̱ núꞌa̱ dí xiꞌahʉ. }Os Nuꞌahʉ ha̱, gá tu ri mʉihʉ ne gá øꞌtuahʉ rá paha Ajua̱, ne gá ntsøꞌmhʉ ngueꞌa̱ hinxqui tsʉithohʉ núꞌa̱ ra cu bi ꞌyøtꞌa ra tsꞌoqui. Hangue xi gá ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa gá ꞌyøthʉ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ. Gá ma̱ñhʉ gue hinhyaꞌmʉ gá tɛhɛhʉ núꞌa̱ ra cuꞌa̱. Gá ncuɛhʉ de núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe, ne gá ntsuhʉ ngueꞌa̱ hinte xqui xiphʉ, ne ꞌmɛfa gá zofohʉꞌa̱ pa bi ñobri. Nubyá guí ne gui hyandgahʉ, ngueꞌa̱ ya xcá ꞌyøꞌtuahʉꞌa̱ ngu núꞌa̱ mri ꞌñepi. Nubyá ha̱, dí pa̱di gue hinte guí tuhʉ de núꞌa̱ ra tꞌøtꞌe bi nja. oNW Nuꞌʉ tóꞌo tu yá mʉi de yá tsꞌoqui ne da ꞌuegue de gueꞌʉ pa go da ꞌyøꞌtua rá paha Ajua̱, nuꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da mpøhø ne hinhyaꞌmʉ da beni gue go ꞌnara ꞌñʉ núꞌa̱ ra dumʉi bi thogui. Pe nuꞌʉ tóꞌo da du yá mʉi de yá tsꞌoqui ne hinda ꞌuegue de gueꞌʉ, go gueꞌʉ ma da ꞌmɛdi ja ra du pa nza̱ntho. {Mo Hangue nubyá drí johya co núꞌa̱ ma carta dá pɛhnꞌahʉbʉ ngueꞌa̱ bi jaꞌahʉ gá tu ri mʉihʉ pa njabʉ gá øthʉ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ, hingue dá johya ngueꞌa̱ gá thohʉ ya dumʉi. Xa du ri mʉihʉ, pe gá ñobrihʉ, y njabʉ gá øthʉ ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱. Hangue odi tu ri mʉihʉ de núꞌa̱ dá opꞌahʉ ngueꞌa̱ hinte gá jahʉ. LDí pa̱di gue numa carta dá pɛhnꞌahʉbʉ bi jaꞌahʉ bi du ri mʉihʉ, nequi bi duhma̱ ma mʉi nehe. Pe nugui hindí yohna ma mfeni, ngueꞌa̱ dí handi gue núꞌa̱ ra cartaꞌa̱ bi jaꞌahʉ bi du ri mʉihʉ masque ꞌraya zi patho. hKIXi dá johyahe nu mi ꞌñe bi zønje, ne bi xicje gue xi mri johya de gueꞌahʉ, hangue maꞌna bi hñubga ma mʉihe. Ne bi xicje gue guí nehma̱hʉ gui hyandgahe. Ne bi xicje gue xi xa du ri mʉihʉ por núꞌa̱ xcá øtcahʉ. Ne bi xicje gue xi guí øthʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ. Hangue maꞌna xi dá johyahe. JPe Ajua̱ núꞌa̱ huꞌmba yá mʉi núꞌʉ toꞌo tu yá mʉi, bi hñubga ma mʉihe ngueꞌa̱ bá pɛncahe ra cu Tito pa da zønje. uIcDesde ndá tsøhe de guecua Macedonia, himbi za dá ꞌbʉhe xá hño, ngueꞌa̱ xi ndí thohe ndunthi ya tsꞌothogui, habʉraza mi ꞌbʉi núꞌʉ toꞌo mi ʉtsaguihe po rá noya Ajua̱, ne xi mi tu ma mʉihe por gueꞌahʉ. XH)Dí camfri gue guí øthʉ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ, hangue dí eꞌtsꞌa ri nsuhʉ, y masque dí thogui ndunthi ya tsꞌothogui, pe nuꞌahʉ guí hubga ma mʉihʉ ne xi drí johya ndunthi por gueꞌahʉ. G)Hingo ꞌnara ntsꞌʉi núna dí xiꞌahʉ, ngueꞌa̱ ja juadi dá xiꞌahʉ gue xi drí ma̱ꞌahʉ con gatho ma mʉi, nubya y asta ma du. ]F3¡Ogrí ʉtsaguihe! Xi da ma̱cje, ngueꞌa̱ ni ꞌna de gueꞌahʉ hinstá øꞌtꞌahe ni ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, nixi hinstá ʉꞌtꞌahe, ne nixi hinstá haꞌahe pa ga ha̱nꞌahe te ga ha̱nꞌahe. 7E iMa zi cuꞌihʉ, guehya ya da̱nga hña̱ꞌti xa ña̱tcahʉ Ajua̱, hangue mahyoni ga ꞌueguehʉ de gatho ya tsꞌoqui de ma mfenihʉ ne de ma ndoꞌyohʉ. ꞌNa pa ngu ꞌna pa ga tꞌaxca ma mfenihʉ ne ga ꞌyohʉ co rá ntsu Ajua̱. Ra apostol Pablo bi johya de hanja bi ñobri ya cu me Corinto *DMNe go dri dadaguihʉ,
y nuꞌahʉ dua tꞌʉꞌihʉ ne dua tꞌixuꞌihʉ, njaua xicjʉ Ajua̱ ma Hmuhʉ núꞌa̱ toꞌo pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi.@CyHangue Ajua̱ bi ꞌñena nehe ja ra Ma̱ca Tꞌofo:ꞌUeguehʉ de núꞌa̱ øtꞌa ya tsꞌoja̱ꞌi pa hingui tɛnbahʉ nuyá tsꞌotꞌøtꞌe øtꞌeꞌʉ, ena njabʉ ma Zidadahʉ;
ne oxqui øthʉ núꞌa̱ xá ntsꞌo,
pa njabʉ da za gui ꞌbʉhʉ con guequi, ha nugui con gueꞌahʉ. eBCNe ¿hanja da za da nja ya cꞌoi ja rá nija̱ Ajua̱? Hina, hinda za. Nugui dí xiꞌahʉ njabʉ ngueꞌa̱ nujʉ go rá nija̱guihʉ Ajua̱ núꞌa̱ te, ngu bi ꞌñenaꞌa̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo:Nugui ma ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ, ne ma ga ꞌyo habʉ gri ꞌyohʉ;
nugui go dri Ajua̱guihʉ,
ha nuꞌahʉ́ go dua hniniꞌihʉ. -ASNe ¿hanja da za da mɛꞌtsa ꞌnadra mfeni ra Zidada Jesucristo co ra Satá? Ne ¿hanja da za da mɛꞌtsa ꞌnadra mfeni ra gamfri ne núꞌa̱ hingrá gamfri? g@GNubyá dí xiꞌahʉ, oguí ntsixhʉ co núꞌʉ hingyá gamfri. Ngueꞌa̱ ¿hanja da za da ꞌmʉi ꞌnadbʉ ra hñoja̱ꞌi co ra ntsꞌoꞌmʉi? Ne ¿hanja da za da ꞌmʉ mahyɛgui ra ñotꞌi ne ra ꞌbɛxuui? "?= Núgui dí zoꞌahʉ dí nja ngu ꞌnara dada zofo yá ba̱tsi, hangue dí tøꞌmi gui coscahʉ ra hma̱te. Nujʉ rá nija̱guihʉ Ajua̱ núꞌa̱ te e>C Xi drí ma̱ꞌahe con gatho ma mʉihe, pe nuꞌahʉ hingrí ma̱cje con gatho ri mʉihʉ. =! Ma zi cuꞌihʉ gyá menguhʉ Corinto xi drí ma̱ꞌahe, hangue stá xiꞌahe gatho núꞌa̱ stá beñhe, ne hinte dí cønꞌahe. Q< ꞌRaya iꞌqui xi xa du ma mʉihe, pe ja rí hñusɛ ma mʉihe co núꞌa̱ ra johya ri ꞌracje ra Zidada. Masque dí thohe ra nhyoya, pe ndunthi toꞌo stá zohe pa xa hña̱nga ya hño de Ajua̱. Masque ꞌñena hinte dí pɛꞌtshe, pe Ajua̱ ha̱ pɛꞌtsa gatho núꞌa̱ dí hoñhe, hangue njabʉ hinte ri ꞌbɛtcahe. l;Q ꞌRa øtꞌe gue ngu hingui pa̱cje, pe Ajua̱ go gueꞌa̱ pa̱cje xá hño. ꞌRaya iꞌqui ya ꞌñena da thogaguihe, pe hina, ꞌyøtꞌa Ajua̱ dí tethohe. Stá thohe ndunthi ya tsꞌothogui pe asta nubya hinstá tuhe. =:sꞌRaya iꞌqui xi ri numahñoguihe ya ja̱ꞌi, ha nu maꞌra ya iꞌqui ri numaꞌñʉguihe. ꞌRaya iꞌqui esca ma nsuhe, ha nu maꞌra ya iꞌqui ña̱maꞌñʉ de guecje. ꞌRa pecaguihe gue dyá cꞌuambahe, pe masque ri jaje njabʉ ya ja̱ꞌi pe nuje hindí tsaya dí ma̱ñhe núꞌa̱ majua̱ni. L9Dí ma̱nbahe rá noya Ajua̱, ne gatho núꞌa̱ dí øthe, dí øthe co rá tsꞌɛdiꞌa̱. Co rá tsꞌɛdiꞌa̱ dí ꞌyohe xá hño pa da za ga nta̱tehe ne ga ña̱nbahe rá noyaꞌa̱. 85Dí ꞌyohe co ma mfenihe xá ntꞌaxi. Dí pa̱tuahe xá hño rá noya Ajua̱. Dí tsɛtathohe núꞌa̱ øtcahe ya ja̱ꞌi ne dí pɛꞌtsuahe ra tꞌequꞌei. Ne dí ꞌyohe ngu utcahe ra Ma̱ca Nda̱hi, ne xi dí pɛꞌtsuahe ra hma̱te ya ja̱ꞌi, hingue dí ma̱nthe. &7EStá tsɛthe ya mfɛi, xa jocje fadi, xa nabgahe ya mundo ja̱ꞌi. Stá thohe ra nzabi, stá ꞌñatha̱he, stá thohe ra thuhu. Ne gatho dá tsɛtathohe. E6Nuꞌa̱ dí øthe, dí udihe ꞌnara hogaꞌmʉi pa da hnequi gue yá hoga mɛfiguihe Ajua̱. Hangue dí tsɛtathohe gatho núꞌa̱ dí thohe, ya tsꞌothogui, ra nhyoya, ne ya dumʉi. 5!Nuje hinto dí øꞌtuahe ni ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, pa njabʉ hinto da ña̱maꞌñʉ de rá ꞌbɛfi Ajua̱ núꞌa̱ xa ꞌracje. h4INgueꞌa̱ Ajua̱ bi ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne bi ꞌñena:Núꞌa̱ ra pa dá pɛhnꞌa ra mpøhø, gá hongagui ne dá øꞌtꞌaꞌi ri tꞌadi.Y núꞌa̱ ra pa dá ne dá ña̱ñꞌaꞌi, gá honga ma mfatsꞌi, y dá faxꞌaꞌi. Ha nubya nugui dí xiꞌahʉ gue nubyá guepya ya pa da za gui hyoñhʉ Ajua̱ pa gui mpøhøhʉ. 3 #Hangue núje yá ꞌmɛhniguihe Ajua̱ dí ba̱nteꞌihe gue hinda ꞌmɛditho nuna ra mpøhø xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi. F2Numa Zidadahʉ ra Jesucristo himi tu ni ꞌnara tsꞌoquiꞌa̱, pe po rá nguecjʉ Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa go gueꞌa̱ bi hña̱sca gatho ma tsꞌoquihʉ ja rá zi ndoꞌyoꞌa̱. Ajua̱ bi ꞌyøtꞌa njabʉ pa bi za bi ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo. 1 Hangue núje yá ꞌmɛhniguihe ra Zidada Jesucristo dí zoꞌahe, ja ra uɛnda go zoꞌasɛhʉ Ajua̱, hangue dí ba̱nteꞌihe de rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo gui ꞌyaphʉ ra pumbate Ajua̱ pa njabʉ da za gui ꞌbʉhʉ xá hño con gueꞌa̱. Y0+Ajua̱ bá pɛhna ra Zidada Jesucristo pa bi umbabi ra pumbate ya ja̱ꞌi, pa da za da ꞌmʉiꞌʉ xá hño con gueꞌa̱, y nuꞌá̱ ya hinda ma da benbabi yá thai de yá tsꞌoquiꞌʉ. Ha nuje, bi ꞌracje ra ꞌbɛfi pa ga xipabihe ya ja̱ꞌi de nura pumbate ri uñꞌa̱ pa nuꞌʉ́ da za da ꞌmʉi xá hño con gueꞌa̱. /-Gatho gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa Ajua̱. Go gueꞌa̱ bi punga ma tsꞌoquihʉ po rá du ra Zidada Jesucristo pa bi za dá ꞌbʉhʉ xá hño con gueꞌa̱. Ne núje yá ꞌmɛhniguiheꞌa̱ bi ꞌracje ra ꞌbɛfi pa ga xiphe ya ja̱ꞌi de nura pumbate ri uñꞌa̱. V.%Nuꞌa̱ tóꞌo xa gamfri ra Zidada Jesucristo go gueꞌa̱ ya xa yopa ꞌmʉi maꞌraꞌyo, nurá nda̱xjua ꞌmʉi maꞌmɛtꞌo ya bi uadi bi thogui, y nubyá ya pɛꞌtsa ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi. f-EHangue nubya ya hindí jamasuhe te gatho pɛꞌtsa ra ja̱ꞌi pa ga pa̱he te gra ꞌmʉi, ngu ndí øthe maꞌmɛtꞌo, asta nehe ma Zidadahʉ ra Jesucristo dá hyɛcuahe ya meximhai, pe nubyá ya hindí øthe njabʉ. g,GNuꞌá̱ bi du po rá nguecjʉ pa njabʉ nújʉ dí tehʉbya ya hinga ma ga ꞌbʉhʉ de ma pahasɛhʉ, ma ga ꞌbʉhʉ pa ga øꞌtuahʉ rá paha núꞌa̱ toꞌo bi du po ma tsꞌoquihʉ y nehe bi yopa nte pa guecjʉ. e+CNuma Zidadahʉ ra Jesucristo xi ri ma̱cjʉꞌa̱, hangue ringueꞌa̱ dí pɛphʉꞌa̱. Nujʉ́ dí pa̱hʉ gue nuꞌá̱ bi du pa ya hingo ga tuhʉ, ha nu mi duꞌa̱, ja ra uɛnda dá tuhʉ mahyɛgui con gueꞌa̱. *  Nuꞌbʉ núje stá ꞌbɛ ma mfenihe ngu guí ma̱ñhʉ ꞌra de gueꞌahʉ, dí njahebʉ ngueꞌa̱ dí pɛphe Ajua̱ con gatho ma tsꞌɛdihe. Pe hina, ngueꞌa̱ nuje ri xø ma mfenihe, ne dí njahebʉ pa ga uꞌtꞌahe hanja grí ꞌyohʉ xá hño. F) Pe nuje, hindí ma̱nsɛhe tengu ma ꞌmʉihe pa njabʉ gui camfriguihe. Dí ma̱ñhe njabʉ pa nuꞌahʉ go da za gui ma̱ñhʉ tengu ma ꞌmʉihe. Nuꞌbʉ́ ha̱, da za te gui tha̱tuahʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌi ri ꞌñexasɛ gue ꞌbʉi xá hño pe yá ꞌbaitho, ngueꞌa̱ hingui ꞌbʉi xá hño de yá coraso. a(; Dí tsuphe rá cuɛ ra Zidada, hangue dí øthe ra tsꞌɛdi dí zofohe ya ja̱ꞌi pa da gamfriꞌʉ. Ajua̱ pa̱tca xá hño ma ꞌmʉihe, ne dí tøꞌmhe gue neꞌahʉ ya guí pa̱tcahe tengu ma ꞌmʉihe. Q' Ngueꞌa̱ pɛꞌtsi ma grá ꞌbahʉni ja rá thandi ma Zidadahʉ ra Jesucristo pa da hña̱bgahʉ nguɛnda ꞌna ngu ꞌna ua stá øthʉ ra hño nuua ja ra ximhai, ua hina. Ne cada ꞌna de guecjʉ ma da ꞌraca ma tha̱ha̱hʉ ngu núꞌa̱ rí ꞌñepcahʉ. Ra apostol Pablo ma̱ gue da za ga ꞌbʉhʉ xá hño co Ajua̱ G& Hangue nujʉ́ dí øthʉ ra tsꞌɛdi ga ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱ nuua ja ra ximhai ne nuni mahetsꞌi nu xcrá ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱, pa nuꞌá̱ da hopca ma ꞌmʉihʉ. +%OHangue po nuna ra jamfrina̱, ya ga nehma̱hʉ ga tuhʉ pa ga tsohʉua nuna ra ndoꞌyo dí ha̱hʉ pa grá ꞌbʉhʉ ꞌnadbʉ co ma Zidadahʉ nuni mahetsꞌi. $Dí tøꞌmhʉ gue ma da njabʉ ngu núna dí camfrihʉ, hingue po núꞌa̱ dí hanthʉ, pe po ra jamfri núꞌa̱ dí pɛꞌtshʉ. c#?Hangue nujʉ́ dí tøꞌmhʉ ne dí camfrihʉ gue ma da njabʉ. Ne dí pa̱hʉ gue mientra dí ꞌbʉhʉua ja ra ximhai co nuna ndoꞌyona̱, hingui tsa grá ꞌbʉhʉ ꞌnadbʉ co ma Zidadahʉ nuni mahetsꞌi. R"Nusɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ bi hñuxcahʉ pa da ꞌracjʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ndoꞌyo, ne bi ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa da za ga pa̱dihʉ gue xi majua̱ni ma da ꞌracjʉ núꞌa̱ xa ña̱tcahʉ. O!Nújʉ dí ꞌbʉthʉua ja ra ximhai xi tu ma mʉihʉ ngueꞌa̱ dí ha̱thʉ nuna ndoꞌyo. Ga nehma̱hʉ ga tsohʉua nuna ra ndoꞌyo dí ha̱hʉ, pe hingue pa ya hinga pɛꞌtshʉ nuna ma ndoꞌyohʉ, hønsɛ pa ma grá ha̱ñhʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ndoꞌyo núꞌa̱ ma dí tꞌacjʉ, pa njabʉ ya hinhyaꞌmʉ ga tuhʉ. u cNuni ma grá pɛꞌtshʉ maꞌna ra ꞌraꞌyo ndoꞌyo, hingue ma dí ꞌmʉsɛ ma tehʉ nsi ra ndoꞌyo. ?wXi majua̱ni, de núbya dí ha̱hʉ nuna ndoꞌyo, xi dí thohʉ ndunthi ya dumʉi, hangue ga nehma̱hʉ ya gra ꞌbʉhma̱hʉ nuni mahetsꞌi co maꞌna ma ꞌraꞌyo ndoꞌyohʉ. b ?Nuna ndoꞌyo dí ha̱hʉbya nja ngu ꞌnara ngu ma da nhuati. Y nu stí zø ra pa da nhuati, dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ya xuá hyogahʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi nuni mahetsꞌi, núꞌa̱ hinxa hyoca ra ja̱ꞌi, ne hinhyaꞌmʉ ma da nhuati. Y núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo ꞌmʉiꞌa̱ go gueꞌa̱ ꞌnama ꞌraꞌyo ndoꞌyohʉ ma dí tꞌacjʉ.  Hangue hinda ꞌyoda ma mfenihʉ ya tꞌøtꞌe núꞌʉ dí hanthʉ de guecua ja ra ximhai, ngueꞌa̱ gathoꞌʉ ma da uadi da thogui. Go dá ꞌyoda ma mfenihʉ núꞌʉ ya hño bí ja mahetsꞌi núꞌʉ hini hnequi, ne hinda ma da uadi da thogui.ENuya tsꞌothogui dí thohʉbya, ꞌbestho ma da thoguitho y hingyá da̱ngui ngu rá nda̱ngui núꞌa̱ ra johya ma dí tꞌacjʉ, ngueꞌa̱ po núꞌa̱ dí thohʉbya ma dí tꞌacjʉ ꞌnara da̱nga johya nu xcrá tsøñhʉ nuni habʉ xá nsunda, y nura johyaꞌa̱ xi dra da̱ngui ne hinhyaꞌmʉ ma da uadi. 7gHangue hinga ꞌbɛ ma tsꞌɛdihʉ pa ga pɛphʉꞌa̱, masque ꞌyo rí the ma nzaquihʉ, pe numa ꞌraꞌyo tehʉ ꞌna pa ngu ꞌna pa ꞌyo rí nja rá tsꞌɛdi. \1Gatho nuya tsꞌothogui stá thohe, stá thohe njabʉ po rá ngueꞌahʉ, ne pa da gamfri maꞌra ya ja̱ꞌi nehe, pa njabʉ gathoguihʉ ga umfʉ njama̱di Ajua̱, y njabʉ maꞌna da hnequi rá nsundaꞌa̱. "=Ngueꞌa̱ nuje dí pa̱he gue nu Ajua̱ toꞌo bi japi bi yopa nte de ra du ma Zidadahʉ ra Jesu, go guetꞌa̱ ma da jacjʉ ga yopa ntehʉ nehe de ra du ngueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉ co ma Zidadahʉ ra Jesu, ne da zixcahʉ, nguje nguꞌahʉ, pa grá ꞌbʉhʉni ja rá thandiꞌa̱. 0Y Nuje dí pɛꞌtshe ra jamfri ngu mi pɛꞌtsa núꞌa̱ toꞌo bi ꞌyofo njaua ne bi ꞌñena: “Nugui dá camfri Ajua̱ da maxqui, hangue por gueꞌa̱ dá ma̱ gue nuꞌá̱ xi majua̱ni ja rá tsꞌɛdi.” Necje dí camfrihe Ajua̱, hangue hindí tsuhe ga ma̱nbahe rá noyaꞌa̱.  Nuje dí thohe ya tsꞌothogui ne asta da za da thogaguihe, pa njabʉ nuꞌahʉ da za gui pɛꞌtshʉ ra te pa nza̱ntho.  Nuje mientra dí tehe, ꞌna pa ngu ꞌna pa dí thoguihe njabʉ y asta da za da thogaguihe po rá ngue ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Dí thohe njabʉ pa da hnequi ja ma ꞌmʉihe gue ra Zidada Jesu bi yopa nte ne ri ña̱ngaguihe de ja ya tsꞌothogui. dA Nza̱ntho tꞌøtcahe ngu bi tꞌøꞌtua ra Zidada Jesu y asta himbi tho, pe nuꞌá̱ bi yopa nte de ra du, y nubyá go gueꞌa̱ ri ña̱ngaguihe de ya tsꞌothogui, y njabʉ ri hneca rá tsꞌɛdi ja ma ꞌmʉihe. 'G Masque ri dɛngahe ya ja̱ꞌi pa te da ꞌyøtcahe, pe Ajua̱ hingui hɛgasɛhe. Masque ya ja pa da hyoje ya ja̱ꞌi, pe Ajua̱ ri suje pa hinte ga thohe. 1[Nuje masque habʉraza tꞌʉtsaguihe, pe Ajua̱ go gueꞌa̱ ña̱ngaguihe. Ha masque ya hindí pa̱he te ga øthe, pe Ajua̱ nza̱ntho faxcahe pa hinda du ma mʉihe. Nujʉ́ dí njahʉ ngu ꞌnara tsꞌøe dega dohmi xa tꞌøtꞌe dega ꞌmɛꞌtsboja̱, dí pɛꞌtsuahʉ rá noya Ajua̱ pa dí ma̱ñhʉ. Y dí njahʉbʉ pa da hnequi gue nura tsꞌɛdi dí pɛꞌtshʉ go xa ꞌracjʉ Ajua̱, hingo de ma tsꞌɛdisɛhʉ. -SNu mi hyoca ra ximhai Ajua̱ bi ꞌñena: “Dá nja ra ñotꞌi ja ra ꞌbɛxuui.” Y nu Ajua̱ go guetꞌa̱ xa yotca ma mfenihʉ nehe, pa njabʉ bi za dá handuahʉ rá nsundaꞌa̱ núꞌa̱ bi ꞌñe bi ꞌñutcahʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo co rá ꞌmʉi. Ga ꞌbʉhʉ po ra jamfri ONúꞌa̱ dí xiꞌahe, hindí xiꞌahe pa go gui camfriguihe, dí xiꞌahe pa go gui camfrihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Y nuje hønsɛ dyá ꞌbɛgohe de gueꞌahʉ po rá ngue ra Zidada Jesu. +Nuꞌʉ́ xa goꞌtua yá mfeni ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ di nda̱ de guecua ja ra ximhai, pa hinda yotꞌa ja yá mfeni rá noya Ajua̱ núꞌa̱ utcahʉ rá nsunda ma Zidadahʉ ra Jesucristo, núꞌá̱ xi xá nsunda rá ꞌmʉiꞌa̱ ngu rá ꞌmʉi Ajua̱ rá Dada. LNuꞌʉ tóꞌo hinxa mpøhø ne hingui ne da gamfri rá noya Ajua̱ dí ma̱ñhe, go gueꞌʉ hingui tso ja yá mfeni te rí bøni rá noyaꞌa̱, ngueꞌa̱ ha̱da ra velo pa jutua yá mfeni. p YY gatho núꞌa̱ dí pɛfihe hindí pɛfihe mantꞌa̱gui nixi dí mpɛfihe co ꞌnara ꞌbɛtsa. Hindí udihe co ꞌraya nthate, nixi dí patuahe rá noya Ajua̱. Nuꞌa̱ dí øthe, dí ma̱ñhe núꞌa̱ majua̱ni de ja yá thandi ya ja̱ꞌi. Y njabʉ da za da hyandgahe gatho ya ja̱ꞌi gue dí pɛfihe ꞌnara ꞌbɛfi xá hño ja rá thandi Ajua̱.   Nuje hinxa zabiguihe ga øꞌtuahe rá ꞌbɛfi Ajua̱ ngueꞌa̱ nu Ajua̱ go gueꞌa̱ xa ꞌracje nuna ꞌbɛfina̱ po rá nthecate. . UPe nújʉ stá camfrihʉ, ya hindí pɛꞌtshʉ núꞌa̱ ra velo mi jutca ma mfenihʉ. Nujʉ́ ri hnequi rá nsunda ma Zidadahʉ ja ma ꞌmʉihʉ, nja ngu ꞌnara hñe ri yotꞌi. Ne ꞌna pa ngu ꞌna pa dí handuahʉ rá nsundaꞌa̱, y ꞌramatsꞌʉ rí mpadi ma ꞌmʉihʉ asta hinga ꞌbʉhʉ ꞌnara ꞌmʉi ngu rá ꞌmʉi ma Zidadahʉ, y nurá Ma̱ca Nda̱hi ma Zidadahʉ go gueꞌa̱ patca ma ꞌmʉihʉ.5 cY núꞌa̱ ra Zidadaꞌa̱ go gueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi, y nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi ja rá coraso ya hingui ꞌbʉi ja rá hmanda ra nda̱xjua ley. q [Pe nuꞌbʉ núꞌʉ da gamfri ra Zidada, nuꞌbʉ́ da tha̱cua núꞌa̱ ra velo xa jutua yá mfeni. B}Pe asta mapaya ya me Israel hinxa ba̱ditho te rí bøni rá ley ra Moise ora heꞌtiꞌʉ, ngueꞌa̱ ha̱da núꞌa̱ ra velo pa jutua yá mfeni pa hinda ba̱di te rí bøni ra ley. 0YPe nuꞌʉ́ xi bi megui yá mfeni, y asta núbya mapaya ora heꞌta ra nda̱xjua tꞌofo hingui pa̱di te rí bøni núꞌa̱ ma̱, ja ra uɛnda xra jutua yá mfeni co ꞌnara velo. Ha nura veloꞌa̱, pa da za da tha̱cuabi de ja yá mfeniꞌʉ, mahyoni da gamfri ma Zidadahʉ ra Jesucristo. M Hindí njahe ngu ra Moise, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi coꞌma rá hmi co ꞌnara velo pa njabʉ ya me Israel himi tsa da hyandi da ꞌmɛdi núꞌa̱ ra hyatsꞌi xá nsunda mi ja ja rá hmiꞌa̱. 3 Nuje dí pa̱he xá hño gue nura ꞌraꞌyo cohi ma da nja pa nza̱ntho, hangue habʉraza dí ma̱ñhe de gueꞌa̱ co ndunthi ra tsꞌɛdi. { ꞌBʉ nura ley mi ja rá nsunda ne bi uadi bi thogui, ¡xi hma̱ha̱ rá nsunda nuna ra cohi hinhyaꞌmʉ ma da uadi! s_ Ngueꞌa̱ rá mʉdi, ra ley xi xmá nsunda, pe nubyá nuna ra ꞌraꞌyo cohi maꞌna xi xá nsundabya. ' Nuꞌbʉ ra ley xi xmá nsunda masque mi tsa da condena pa da du toꞌo hinda ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ma̱, ¡xi hma̱ha̱ rá nsunda ra ꞌraꞌyo cohi, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ xicaguihʉ gue Ajua̱ xa punga ma tsꞌoquihʉ pa ga ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱! b=Hangue ꞌbʉ xmá nsunda núꞌa̱ ra hyatsꞌi mi huɛxca ja rá hmi ra Moise, ¡xi hma̱ha̱ rá nsunda ra hyatsꞌi xa ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi po ra ꞌraꞌyo cohi bi ꞌyøtꞌa ma Zidadahʉ ra Jesucristo! `9Nurá ley ra Moise núꞌa̱ bi tꞌofo ja ya xingdo, mi tsa da condena pa da du toꞌo hinda ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ma̱, y nu de mi tꞌumba ra Moise xi bi huɛxca rá hmi co rá hyatsꞌi Ajua̱, y nuya me Israel himi tsa da hyandua rá hmi co nura hyatsꞌiꞌa̱. Pe nura hyatsꞌi mi huɛxca ja rá hmi, ꞌramatsꞌʉ bi ꞌmɛdi. 3_Nehe go gueꞌa̱ bi hñuxcaguihe pa ga udihe núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo cohi bi ꞌyøtꞌe, ne bi ꞌracje ra mfa̱di pa dí udihe ngu rí ꞌñehe. Nuna ꞌraꞌyo cohina̱, ma̱ de ra ꞌraꞌyo te ri ꞌracjʉ po ra Ma̱ca Nda̱hi, y hingui nja ngu núꞌʉ ya hmanda xqui tꞌofo ja rá ley ra Moise, ngueꞌa̱ núꞌa̱ xqui tꞌofo ja nura leyꞌa̱ ma̱ gue nuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌyøtꞌe núꞌa̱ ma̱, ma da ncondena pa da du, pe nuna ra ꞌraꞌyo cohi ma̱ gue co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi da za ga pɛꞌtshʉ ra te pa nza̱ntho. .~UNuje hingui tsa ga eñhe gue go dí pɛꞌtsasɛhe ra tsꞌɛdi, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ rá hoga ꞌbɛfi Ajua̱ dí øthe, Ajua̱ go ri ꞌracje ra tsꞌɛdi.  ~}}y|G{zyy#x3w:vuu srppkosn3ml[kQjii hugfeeHdc>a`_x^^\[[0Z>YY X*W#VU TASRQOON*LKKJTHG-F9EUDCB|A?> <;:d9U877(6M433l3"2Y00V/Z.-,++)(('<&%J$q#N!!@borDCB 3 _ X:$ yHangue Ajua̱ bi zʉiꞌa̱ po núꞌa̱ mi beni da ꞌyøthma̱. ꞌNara pa Ajua̱ bi japi bi ña̱ nurá burru ngu ña̱ ꞌnara ja̱ꞌi, ne bi zofo ra Balaam. Hangue njabʉ ra Balaam bri japi bi pumfri núꞌa̱ ra tsꞌomfeni mi beniꞌa̱. H Núꞌʉ́ xa ꞌuegue de rá ꞌñu Ajua̱, ne xa dɛnba rá ntsꞌoꞌmʉi ra Balaam núꞌa̱ mrá tꞌʉ ra Beor. Nura Balaam xi mi nehma̱ da da̱hma̱ ra boja̱ co yá tsꞌoꞌbɛfi. FNza̱ntho oda yá mfeni núꞌʉ ya tsꞌoqui ne da ꞌyøtꞌe co ya ꞌbɛhña̱. Hingui tsaya da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui, y hinhyaꞌmʉ tsʉ yá ncꞌatꞌi. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ cadi núꞌʉ hingui pa̱di ua ra hño øtꞌe ua ra ꞌñʉ. Xi ya cꞌatꞌaboja̱. Pe hinda ma da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱. ]3 Y ma da hña̱nga yá tha̱ha̱ po yá tsꞌoꞌbɛfi øtꞌe. Hyastho xi ri johya ja yá tsꞌoncꞌatꞌi. ꞌBʉi con gueꞌahʉ pe hønsɛ ri ꞌbɛꞌtꞌa ri tsahʉ. Masque ꞌbʉi ne ri ñuni con gueꞌahʉ ꞌñena xi ya cu, pe hønsɛ oda ja yá mfeni yá tsꞌoncꞌatꞌi, y haꞌahʉ eñꞌahʉ gue xá hño núꞌa̱ øtꞌe.   Nuya tsꞌoja̱ꞌiꞌʉ nza̱ntho ña̱maꞌñʉ pe nixi pa̱di núꞌa̱ ma̱. Ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ nja ngu ya mboꞌni otho yá mfeni, ne xa ꞌmʉi hønsɛ pa dra jʉ ne da tho. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ po yá tsꞌoquisɛ ma da ꞌmɛdi pa nza̱ntho. ,~Q Pe nuya ɛnxɛ bí ꞌbʉ mahetsꞌi, masque maꞌna ja yá tsꞌɛdi ne yá nsu que nuya tsꞌoja̱ꞌiꞌʉ, pe hinhyaꞌmʉ xa ma̱nbabi ja rá thandi Ajua̱. )}K Y maꞌna ma dra castiga núꞌʉ toꞌo xi ri ꞌñɛntꞌi pa da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ go da ne, ne ri nøꞌtuabi gatho núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi, ne hinte tsutho, xi ya necio. Ne hingui tsu pa da ña̱maꞌñʉ de núꞌʉ toꞌo ha̱ ꞌnara da̱nga tsꞌʉtbi. |y Hangue dí pa̱dihʉ gue Ajua̱ ja rá tsꞌɛdi pa da ña̱ni de gatho ya tsꞌothogui núꞌʉ toꞌo ya hoja̱ꞌi. Nehe ja rá tsꞌɛdi pa da ꞌueca gatho ya tsꞌoja̱ꞌi ne da castiga núꞌa̱ ra pa sta ꞌyøtꞌa ra tsꞌʉtbiꞌa̱. R{Núꞌa̱ ra hoja̱ꞌiꞌa̱ mi ꞌbʉ madetho de nuya tsꞌoja̱ꞌi. Hangue nza̱ntho xi mri ꞌñʉnga rá mfeni por núꞌa̱ mi øde ne mi handi mi øtꞌa núꞌʉ ya tsꞌoja̱ꞌi de guehni. PzPe Ajua̱ bi ña̱ni ra Lot núꞌa̱ mi ꞌbʉhni Sodoma. Núꞌá̱ mi ꞌnara hoja̱ꞌi, y xi mi tu rá mʉi ngueꞌa̱ mi handua yá tsꞌotꞌøtꞌe nuya tsꞌoja̱ꞌi mi ꞌbʉi de guehni. 3y_Nehe Ajua̱ bi huata ra hnini Sodoma ne Gomorra, y hønsɛ ra ꞌbospi bi gohi. Ajua̱ bi ꞌyøtꞌa njabʉ pa da ntsu núꞌʉ maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi bra ꞌbɛfa. x/Ajua̱ himbi pumbabi nehe núꞌʉ ya tsꞌoja̱ꞌi mi ꞌbʉi núꞌa̱ ra paꞌa̱ bi nja ra da̱nga nzøthe. Hangue co núꞌa̱ ra nzøtheꞌa̱, Ajua̱ bi huata gatho ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌi mi ꞌbʉcua ja ra ximhai. Hønsɛ ra Noé núꞌa̱ toꞌo bi zofo ya ja̱ꞌi pa xa ꞌuehma̱ de yá tsꞌoqui, hønsɛꞌa̱ bi ña̱ni Ajua̱ mahyɛgui co núꞌʉ má yoto ya ja̱ꞌi. wNgu núꞌʉ ya tsꞌoꞌɛnxɛ bi ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui mayaꞌbʉ nehe, Ajua̱ himbi pumbabiꞌʉ, hangue bi mɛhni pa ja ra nidu ne bi gotꞌa ja ra ꞌbɛxuui, y ja bí jotꞌiniꞌʉ asta hinda zøhø núꞌa̱ ra pa da tꞌøtꞌa ra tsꞌʉtbi. DvNuya ꞌñetꞌa xahnateꞌʉ po yá ncꞌatꞌa boja̱ ma da ꞌñuꞌtꞌahʉ ꞌraya noya núꞌʉ ꞌñena xi majua̱ni, pe hønsɛ pa da hña̱nꞌa ri boja̱hʉ. Pe nuyá castigoꞌʉ hinda ma da mpontꞌui, ngueꞌa̱ ya mayaꞌbʉ mi ma̱ Ajua̱ gue ma da huatiꞌʉ, y ya ma da zøhø ra pa pa da njabʉ. ru]Ndunthi to ma da dɛnba nuyá tsꞌotꞌøtꞌe ma da ꞌyøtꞌe. Y po yá tsꞌoqui núꞌʉ bi cadiꞌʉ, ndunthi toꞌo ma da ña̱maꞌñʉ de núꞌa̱ ra ntꞌutuate majua̱ni, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ rá hoga noya Ajua̱. Et Mayaꞌbʉ ja ra hnini de Israel mi ꞌbʉi ꞌraya ja̱ꞌi mi ꞌñetꞌa ꞌmɛhni de Ajua̱. Nehe núbya mapaya ma da ꞌmʉi ꞌraya ꞌñetꞌa xahnate madetho de gueꞌahʉ. Nuꞌʉ́ ma da ꞌñuꞌtꞌahʉ mantꞌa̱gui ꞌraya ntꞌudi xá ntsꞌo núꞌʉ da za da tsꞌocꞌa ri mfenihʉ. Nehe ma da gøni ra Zidada núꞌa̱ toꞌo bi du pa da pøhøhma̱ꞌʉ. Hangue Ajua̱ ma da huati ꞌbesthoꞌʉ po yá tsꞌoꞌbɛfiꞌʉ. os YNgueꞌa̱ ni ꞌna xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo himbi ꞌyofo de rá mfenisɛ ꞌnara ja̱ꞌi. Pe nuya ma̱ca hoga ꞌmɛhni de Ajua̱ mi ha̱npa rá tsꞌɛdi Ajua̱ ne mi ma̱ñꞌʉ ngu núꞌa̱ mi xipa ra Ma̱ca Nda̱hi.)r MMahyoni ga beñhʉ xá hño gue hingui tsa ga pa̱hʉ de guecsɛhʉ te rí bønga núꞌa̱ bi ma̱nga yá ꞌmɛhni Ajua̱ ne bi ꞌyofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo. }q uHangue dí pa̱hʉ gue núꞌa̱ bi ma̱nga yá ꞌmɛhni Ajua̱ mayaꞌbʉ go gueꞌa̱ majua̱ni. Hangue xá hño hinga pumfrihʉ núꞌa̱ bi ma̱ñꞌʉ, ngueꞌa̱ núꞌa̱ bi ma̱ñꞌʉ gueꞌa̱ ri yotcꞌahʉ nuua ja ra tsꞌoximhai, nja ngu ꞌnara ñotꞌi ri yotꞌi ja ra ꞌbɛxuui. Pe dí tøꞌmhʉ gue ma da nja ra hyatsꞌi nu sta yotꞌa ma Zidadahʉ ra Jesucristo nuua ja ra ximhai. Núꞌbʉ́ ha̱, gueꞌbʉ ma ga pɛꞌtshʉ maxøgue ra hyatsꞌiꞌa̱ ja ma corasohʉ. ,p SNuje dá øhe nuya ya noya bá ehe desde mahetsꞌi ngueꞌa̱ ndí ꞌbʉheni co ma zi Hmuhʉ ra Jesu nuni ja ra ma̱ca tꞌøhø habʉ bi pata rá ꞌbaiꞌa̱. o Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi hnequi rá nsunda ma zi Hmuhʉ ra Jesu ne bi ꞌñeꞌtsua rá nsu, ngueꞌa̱ núꞌá̱ bá ña̱ desde mahetsꞌi ne bi ꞌñena: “Nuni go guehni ma hma̱ca Tꞌʉ, ne xi drí johya con guehni.” n }Núꞌa̱ dá xiꞌahe de rá tsꞌɛdi ma Zidadahʉ ra Jesucristo, ne de rá yoꞌehe, hingue ꞌnara ꞌbedetho xa zana ya ja̱ꞌi. Nuje dá xiꞌahe núꞌa̱ dá hanthe ngueꞌa̱ nucsɛhe co ma hmi ma dahe dá handuahe rá nsundaꞌa̱. Gm  Nehe ma ga ja ga benꞌahʉ gatho núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, pa hinhyaꞌmʉ gui pumfrihʉ, masque ya gra joꞌoua ja ra ximhai. Hñu de ya apostol bi hyandua rá nsunda ra Zidada Jesucristo vl gNgueꞌa̱ dí pa̱di gue ꞌnitho ma ga tsocua nuna ma ndoꞌyo, ngu bi xicagui ma Zidadahʉ ra Jesucristo. dk C Hangue mientra dí te, nugui rí ꞌñepqui ga nupꞌa ri mfenihʉ co ndunthi ra tsꞌofo. Cj  Hangue por gueꞌa̱ nugui hinga tsaya ga benꞌahʉ nuya ya tꞌøtꞌeya, masque ya guí pa̱hʉ, ne ya xi xa zɛdi ri jamfrihʉ ja rá noya Ajua̱ núꞌa̱ xa tꞌuꞌtꞌahʉ. yi m Nehe nuꞌbʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ Ajua̱ co rá da̱nga hma̱te ma dí ꞌraꞌahʉ ꞌnara hoga tsaya nuni mahetsꞌi, nuni habʉ ma grá ꞌbʉhʉ pa nza̱ntho co ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi pøhøguihʉ. oh Y Hangue zi cuhʉ, xi da ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa da hnequi ja ri ꞌmʉihʉ gue xi majua̱ni bi huahnꞌahʉ Ajua̱ pa bi pøhøꞌihʉ. Nuꞌbʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, hinhyaꞌmʉ gui ꞌueguehʉ de gueꞌa̱. Zg / Pe nuꞌbʉ hingui ꞌyøthʉ gatho nuya ya tꞌøtꞌeya, nuꞌbʉ́ ja ra uɛnda gyá godahʉ, ne otho ri mfenihʉ, ne ya xcá pumfrihʉ gue bri sʉcꞌa ri tsꞌoquihʉ núꞌʉ nguí øthʉ maꞌmɛtꞌo. Uf %Nuꞌbʉ gui ꞌyøthʉ gatho nuya ya tꞌøtꞌeya con gatho ri mʉihʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, guí pɛphʉ xá hño Ajua̱, ne hinda ma ꞌmɛditho núꞌa̱ xcá pa̱hʉ de ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Fe Y hingue hønsɛ gui ꞌyøꞌtuahʉ rá paha Ajua̱, nehe mahyoni gui mpɛꞌtsua tꞌequꞌeihʉ ꞌna ngu maꞌna. Y hingue hønsɛꞌa̱, nehe mahyoni gui má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. 0d [Y hingue hønsɛ gui pa̱tuahʉ rá noya Ajua̱, mahyoni gui nsusɛhʉ nehe. Y hingue hønsɛ gui nsusɛhʉ, mahyoni gui tsɛthʉ nehe gatho núꞌa̱ da ꞌñehe de gueꞌahʉ. Y hingue hønsɛ gui tsɛthʉ núꞌa̱ da ꞌñehe de gueꞌahʉ, nehe mahyoni gui ꞌyøꞌtuahʉ rá paha Ajua̱. Oc Hangue por gueꞌa̱ ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌyohʉ xá hño, hingue hønsɛ gui camfrithohʉ. Y hingue hønsɛ gui ꞌyohʉ xá hño, mahyoni gui pa̱tuahʉ xá hño rá noya Ajua̱ nehe. `b ;Núꞌá̱ po rá nsunda ne rá tsꞌɛdi bi ꞌracjʉ gatho nuya ja̱pi xa ña̱tcahʉ, núꞌʉ́ xi ya da̱ngui, ne xi ri muui ndunthi. Y co núꞌʉ ya ja̱piꞌʉ faxcahʉ pa ga ꞌbʉhʉ ngu rá ꞌmʉiꞌa̱, ne pa ga ꞌueguehʉ de gatho nuya tsꞌotꞌøtꞌe jaua ja ra ximhai, núꞌʉ bí ehe de yá tsꞌoncꞌatꞌi ya ja̱ꞌi. a 9Ajua̱ co rá ma̱ca tsꞌɛdi xa ꞌracjʉ ma ꞌraꞌyo tehʉ, ne xa ꞌracjʉ gatho núꞌa̱ te dí hoñhʉ pa da za ga ꞌbʉhʉ xá hño ja ma ꞌraꞌyo tehʉ, ne xa ꞌracjʉ ra mfa̱di pa dá pa̱hʉ núꞌa̱ toꞌo xa zoncahʉ po rá nsunda ne po rá tsꞌɛdi. U` %Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌihʉ ndunthi ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho ngueꞌa̱ rí te ri mfa̱dihʉ de Ajua̱ ra Dada ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Te mahyoni da ꞌyøtꞌa ya gamfri p_ ]Núgui drá Simu Pedro, rá ꞌbɛgogui ra Zidada Jesucristo ne drá apostol de gueꞌa̱. Dí opꞌahʉ núꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ núꞌa̱ ra jamfri xi xá nsunda ngu núꞌa̱ dí pɛꞌtshe nehe, ngueꞌa̱ Ajua̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo ma Pøhøtehʉ øtꞌe gatho núꞌa̱ xá hño ne xa ꞌracjʉ nuna ra jamfri dí pɛꞌtshʉ. {^ q Pɛñꞌaꞌihʉ ya nzɛngua yá ba̱tsi ri cu núꞌa̱ toꞌo xa huahna Ajua̱ nehe. Njabʉ gueꞌa̱.Y] - Dí pɛꞌtshma̱ ndunthi te ga xiꞌahʉ, pe hønsɛ dí xiꞌahʉ nuya ya noya dí opꞌaꞌihʉ, ngueꞌa̱ dí beni ga tsøñꞌaꞌihʉ ne ga hñandahmihʉ pa ga ña̱hʉ, pa njabʉ xi ga johyahʉ. ?\ y ꞌBʉ ꞌna toꞌo da zɛngua ꞌna de nuya ja̱ꞌiꞌʉ o da ꞌñembi: “Ajua̱ da maxꞌaꞌi”, go gueꞌa̱ di mfaxui yá tsꞌoꞌbɛfi nuya ja̱ꞌiꞌʉ. Ya nga̱xa noya }[ u Nuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi da zøñꞌaꞌihʉ ne da xiꞌahʉ ꞌnara ntꞌudi núꞌa̱ hinxa ꞌñudi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, oxqui ma gui umfʉ ntsaya ja ri nguhʉ, nixi gui zɛnguahʉ y nixi gui ꞌñemfʉ: “Ajua̱ da maxꞌaꞌi.” &Z G Nuꞌa̱ tóꞌo hingui øte núꞌa̱ ma̱nga Ajua̱, nuꞌá̱ hingui camfri núꞌa̱ bi ꞌñudi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne nuꞌá̱ hingui pa̱di Ajua̱. Pe nuꞌa̱ tóꞌo camfri núꞌa̱ bi ꞌñudi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nuꞌá̱ pa̱di ra Dada ne ra Tꞌʉ. 5Y eNsusɛhʉ pa hinto da hyaꞌaꞌihʉ, pa hingui ꞌbɛthʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xcá ꞌyøthʉ, pa njabʉ gui ha̱ñhʉ ra tha̱ha̱ núꞌa̱ ne da ꞌraꞌahʉ Ajua̱. X Guehna dí xiꞌahʉ ngueꞌa̱ ndunthi ya hyate ꞌyoꞌʉ habʉraza ja ra ximhai. Nuꞌʉ́ ma̱ gue himbi nja̱ꞌi ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱. Pe nuꞌʉ tóꞌo ma̱ njabʉ gueꞌʉ ya hyate ne yá ncontra ra Zidada Jesu. W Ne ¿hanja da za ga má̱dihʉ ꞌna ngu ꞌna? Ga øthʉ gatho núꞌa̱ xicjʉ Ajua̱ ga øthʉ, nuꞌbʉ́ njabʉ da za ga má̱dihʉ ꞌna ngu ꞌna. Ne go gueꞌa̱ bi sicjʉ desde ra mʉdi ndá camfrihʉ gue nza̱ntho ga má̱dihʉ ꞌna ngu ꞌna. Ya hyate EV Nubyá ma zi njuꞌi, xi dí ne ga xiꞌaꞌi gue pɛꞌtsi ga má̱dihʉ ꞌna ngu ꞌna. Dí opꞌaꞌihʉ nuna ra nda̱xjua hmanda núꞌa̱ stá ødehʉ desde ra mʉdi ndá camfrihʉ. *U ODá johya ndunthi núꞌa̱ ra ora dá nthɛꞌbe ꞌra de nuri ba̱tsi núꞌʉ ꞌyo xá hño ngu núꞌa̱ bi xicaguihʉ Ajua̱ ra Dada gue ga ꞌyohʉ. xT kAjua̱ ra Dada ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo rá Tꞌʉ, ma da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da mɛꞌtsꞌahʉ ra nthecate, ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho ngueꞌa̱ guí camfrihʉ núꞌa̱ majua̱ni ne grí ma̱dihʉ Ajua̱. S  Nuꞌahʉ́ dí ma̱diꞌihʉ ngueꞌa̱ gathoguihʉ dí pa̱dihʉ núꞌa̱ majua̱ni ne hinhyaꞌmʉ ma ga pumfrihʉꞌa̱. tR eNúga drá Xuua ya drá nda̱xjua, dí opꞌaꞌi co ri ba̱tsi núꞌi ma zi njuꞌi, xa huahnꞌahʉ Ajua̱. Dí ma̱diꞌihʉ ngueꞌa̱ nujʉ́ mahyɛgui dí tɛñhʉ núꞌa̱ majua̱ni. Ne hingue hønsɛgui dí ma̱ꞌahʉ, nehe gatho núꞌʉ toꞌo xa ba̱di núꞌa̱ majua̱ni ri ma̱diꞌihʉ, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ́ guí pa̱dihʉ núꞌa̱ majua̱ni. EQ Y nubyá, ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ, y Ajua̱ ra Dada da suꞌahʉ co rá hma̱te, ne da ꞌmʉi ra Ma̱ca Nda̱hi nza̱ntho con gueꞌahʉ. Njabʉ gueꞌa̱.GP Nehe ri fatꞌajua̱ꞌihʉ gatho ya cu de guecua Macedonia. LO Ne nzɛnjuahʉ ꞌna ngu maꞌna co ꞌnara nthʉfi dega hma̱te. =Ns Nubyá, zi cuhʉ, núna ma ga xiꞌahʉ ya go guehna rá nga̱tsꞌi. Xi da johyahʉ ne ꞌyohʉ xá hño, dá hñu ri mʉihʉ, ne ꞌbʉhʉ te rá entho ne co ꞌnada ra mfeni. Ajua̱ ri ma̱caguihʉ ne hubga ma mʉihʉ pa ga ꞌbʉhʉ te rá entho, núꞌá̱ go gueꞌa̱ da ꞌmʉi con gueꞌahʉ. MM Dí opꞌahʉ nuna carta núbya ante ga mabʉ ga tsøñꞌahʉ, pa nu xcrá tsømbʉ ya xcá øthʉ ngu núꞌa̱ dí ne, pa ya hinga tsʉ́ꞌahʉ co nuna ra tsꞌɛdi xa ꞌracagui ra Zidada. Y nuna tsꞌɛdina̱ xa tꞌaqui pa ga zoꞌahʉ pa maꞌna da nte ri jamfrihʉ, hingue pa ga jaꞌahʉ gui ꞌbɛ ri jamfrihʉ. WL' Masque nuje xa tꞌacje ra tsꞌɛdi pa ga castigahma̱ꞌihe, pe ga johyahe ꞌbʉ nuꞌahʉ gui ꞌyohʉ xá hño. Nuje hindí tsayahe dí apabihe Ajua̱ pa xi gui ꞌyohʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. ;Ko Ngueꞌa̱ nuje hingui tsa ga øthe ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ dri ncontraui núꞌa̱ majua̱ni. Nuje dí øthe ra tsꞌɛdi pa nza̱ntho go da nta̱te núꞌa̱ majua̱ni. J  Nuje xi dí aphe Ajua̱ pa gui ꞌyohʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. Dí nehe gue gui ꞌyohʉ xá hño, pe hingue pa da hnequi gue dyá hoga apostolhe. Nuꞌa̱ dí nehe, dí nehe gui ꞌyohʉ xá hño masque dá tꞌenje gue dyá ꞌñetꞌa apostolhe. ]I3 Ne nuje dí tøꞌmhe gui pa̱hʉ xá hño gue nuje hindyá ꞌñetꞌa apostolhe. H Bensɛhʉ ja ri mfenihʉ ua xi majua̱ni guí camfrihʉ xá hño ra Zidada Jesu o hina. Hangue bensɛhʉ xá hño. Nuꞌahʉ go guí pa̱sɛhʉ ua ꞌbʉi ra Zidada Jesucristo ja ri corasohʉ o hina, pa gui pa̱hʉ ua hingrí ꞌñetꞌa gamfrithohʉ. PG Nuꞌá̱ masque bri pontꞌi ne bi thopa rá zi ndoꞌyo núꞌa̱ mi otho rá tsꞌɛdi, pe co rá ma̱ca tsꞌɛdi Ajua̱ bi japi bi yopa nte de ra duꞌa̱. Nuje nehe otho rá tsꞌɛdi ma ndoꞌyohe ngu rá zi ndoꞌyo. Pe dí pa̱he gue dí ꞌbʉhe con gueꞌa̱, hangue Ajua̱ ri ꞌracje ra tsꞌɛdi pa ga zoꞌahe. ]F3 Nuꞌbʉ́ ha̱, ma gui pa̱hʉ gue go ra Zidada Jesucristo ri ꞌracagui ra tsꞌɛdi pa ga zoꞌahʉ. Y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da paꞌtꞌa ri ꞌmʉihʉ, nehe pa da castigaꞌihʉ. pEY Nu ndá mabʉ rá ñoꞌqui, dá xiꞌahʉ gathoꞌihʉ núꞌahʉ xcá øthʉ ya tsꞌoqui, gue nu xcrá mabʉ rá hñuꞌqui ma ga ha̱mpꞌahʉ nguɛnda gatho núꞌa̱ xcá øthʉ. Y núbya hindí ꞌbʉitho con gueꞌahʉ dí yopa benꞌahʉ ne gatho núꞌʉ maꞌra guí ꞌbʉhʉbʉ, gue ma ga ha̱mpꞌahʉ nguɛnda ngu núꞌa̱ ya stá xiꞌahʉ. tD c Con guehna iꞌqui ma ga mabʉ, ya rá hñuꞌqui dí tsøñꞌahʉ. Y nu xcrá tsømbʉ ma ga ha̱mpꞌahʉ nguɛnda ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley habʉ ena: Pa da za da jamfri gue xa nja te xa ꞌyøtꞌa ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ hña̱pabi, mahyoni di ꞌbʉhni yoho o hñu núꞌʉ toꞌo damajua̱ni gue xi majua̱ni xa ꞌyøtꞌe núꞌa̱ te hña̱pabi. C  Nu xcrá yopa mabʉ dí tsu ga ꞌbɛ ma tsa ja rá thandi Ajua̱ por núꞌa̱ gri øthʉ, y pøde da da̱qui ga nzoni ngueꞌa̱ ndunthi de gueꞌahʉ ya mayaꞌbʉ guí øthʉ ya tsꞌoqui, y hinxcá ñobrihʉ pa gui hyɛhʉbʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe, ne guí siguihʉ grí hñuxhʉ ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi ri ꞌbɛhña̱hʉ, ne guí øthʉ núꞌa̱ go guí nehʉ.fBE Nu xcrá tsømbʉ, dí tsu xiꞌbʉ hingri øthʉ ngu núꞌa̱ dí nega, o xiꞌbʉ hingo gra øtꞌe ngu núꞌa̱ go guí nehʉ. Dí tsu gri pɛꞌtshʉ ya tsʉi, o gri nehʉ gui nsɛhɛhʉ, gri ncuɛhʉ, gri pɛꞌtshʉ ya hegue, gri njʉꞌtsua ncꞌuambahʉ, gri nøñhʉ ꞌna ngu maꞌna, gri ꞌñetsꞌihʉ, ne ya hinga ꞌna gri øthʉ. vAe Za̱i da ne gui beñhʉ gue go dí daꞌahʉ nguɛnda de núꞌa̱ te stá pɛfi, pe hina, nu Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ drí dapa nguɛnda de núꞌa̱ te dí øtꞌe, ne guehna dí ma̱ ja rá thandiꞌa̱ de rá thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Y gatho núna stá xiꞌahʉ, ma zi hma̱di cuꞌihʉ, stá xiꞌahʉ pa njabʉ maꞌna da nte ri jamfrihʉ. G@ Dá pɛnꞌahʉbʉ nuni ra cu Tito co núꞌa̱ maꞌna ra cu pa dua cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ. ¿Ha gue xa hyaꞌahʉ? ¿Ha gue hingue ꞌnatꞌa dí beñhe ne ꞌnatꞌa ra ꞌbɛfi dí pɛhe? ? Xi núꞌʉ ya cu stá pɛnꞌahʉbʉ, ¿ha gue stá pɛnpʉ pa da hyaꞌaꞌihʉ pa da hña̱nꞌahʉ núꞌa̱ te guí pɛꞌtshʉ? `>9 Nuꞌahʉ guí pa̱hʉ xá hño gue hindá ne ga xuhñaꞌihʉ, pe ꞌra de gueꞌahʉ guí ma̱ñhʉ gue ꞌnadrá hyate, ne guí ma̱ñhʉ gue nugui stá haꞌahʉ pa stá ha̱nꞌahʉ te stá ha̱nꞌahʉ. p=Y Nugui con gatho ma johya ma ga tegue gatho núꞌa̱ te dí pɛꞌtsi, ne masque dá thegue gatho ma nzaqui nehe, ngueꞌa̱ dí ne gui ꞌbʉhʉ xá hño co Ajua̱. ¿Ha gue ma gui ʉtsaguihʉ ngueꞌa̱ maꞌna dí ma̱ꞌahʉ? 1<[ Y nubyá ya drí hñoqui pa ga mabʉ ga cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ, y con guehna iꞌquina̱, ya rá hñuꞌqui dí pabʉ. Y nu xcrá tsømbʉ hindí ne ga xuhñaꞌihʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ go dí hoñꞌahʉ, hingo dí honga núꞌa̱ te guí pɛꞌtshʉ, ngueꞌa̱ ꞌnara dada go gueꞌa̱ rí ꞌñepi da muntsꞌa ra boja̱ pa da zocua yá ba̱tsi, hingue nuya ba̱tsi go da muntsꞌa ra boja̱ pa da zocua yá dada. n;U Nugui nza̱ntho stá jamasuꞌihʉ mahyɛgui ngu stá jamasu maꞌra ya nija̱ nehe. Hønsɛ nuꞌa̱ stá øꞌtꞌahʉ, núꞌa̱ hindá ne dá ha̱nꞌaꞌihʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌi nguí ꞌracjhma̱hʉ, ngueꞌa̱ hindá ne ga xuhñaꞌihʉ. ¡Pe nuꞌbʉ guí beñhʉ gue gueꞌa̱ ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi dá øꞌtꞌahʉ, dí aꞌahʉ ra pumbate! s:_ Nu ndá ha̱ꞌtsꞌahʉbʉ rá noya Ajua̱, ja bi hnequibʉ gue xi majua̱ni go guequi ꞌnadrá apostol co núꞌʉ ya hoga ntꞌudi ne ya milagro gá hyanthʉ dá øtꞌe co rá tsꞌɛdi Ajua̱, ne xi dá tsɛta ya ntꞌʉtsate. 9 Nugui dí nja ngu ꞌnara ꞌbɛmfeni ngueꞌa̱ dí ma̱nsɛ de núꞌa̱ te stá øtꞌe, pe go ri tsꞌoquihʉ pa dí øtꞌa njabʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ go mri ꞌñepꞌahma̱hʉ xcá ꞌñescahʉ ma nsu, pe go guí eꞌtsuahʉ yá nsu núꞌʉ ri ꞌñetꞌa apostol núꞌʉ ma̱nsɛ gue xi ya da̱nguiꞌʉ pe hingo maꞌna ya da̱ngui que guequi, masque hinte drí muui. K8 Hangue nugui drí johya ga pɛpabi ma Zidadahʉ ra Jesucristo masque otho ma tsꞌɛdi, ne nøngagui ya ja̱ꞌi, ne dí tho ra nhyoya, ne tꞌʉtsagui, ne dí tho ya dumʉi, ngueꞌa̱ nura ora otho ma tsꞌɛdi, gueꞌbʉ maꞌna dí ha̱npa rá tsꞌɛdi Ajua̱. Ra apostol Pablo rí dagui rí du po ra nija̱ Corinto 7w Pe nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: “Nugui dí ꞌbʉi con gueꞌi pa ga faxꞌaꞌi y ya hinte maꞌna guí honi, ngueꞌa̱ nura ora otho ri tsꞌɛdi, gueꞌa̱ ra ora maꞌna ri hnequi ma tsꞌɛdi ja ri ꞌmʉi,” njabʉ bi ꞌñengagui. Hangue xi drí johya ngueꞌa̱ otho ma tsꞌɛdi, ngueꞌa̱ njabʉ tsa da hnequi ja ma ꞌmʉi rá tsꞌɛdi ra Zidada Jesucristo. N6 Hñuꞌqui stá apabi ra Zidada da hña̱gahma̱ nuna tsꞌo ʉgui. 5- Y pa hinga da̱ma ꞌñetsꞌi de gatho núꞌa̱ xa ꞌñutcagui ra Zidada, bá ꞌbɛncagui ꞌnara tsꞌo ʉgui xi xá ꞌñʉ ngu ꞌnara nsʉni. Dí pa̱di xá hño gue nura Satá go gueꞌa̱ bá ha̱ nuna ʉguina̱ pa ga tsamaꞌñʉ ne pa hinga ꞌñetsꞌi. 4 Pe nuꞌbʉ ga nehma̱ ga ꞌñetsꞌi de núꞌa̱ te stá øtꞌe, pøde ni ꞌna hinto ma da ꞌñengagui gue stá ꞌbɛ ma mfeni, ngueꞌa̱ ga ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni. Pe hinga ꞌñetsꞌi, ngueꞌa̱ da tꞌesca ma nsu ne da tꞌengui gue xi drá da̱ngui pe hina. Nuꞌa̱ dí ne, dí ne gui pa̱tcahʉ xá hño tengu ma ꞌmʉi ngu núꞌa̱ guí handasɛhʉ ne guí øsɛhʉ. ^35 Nugui dí eꞌtsua rá nsu núꞌa̱ ra cuꞌa̱, pe hingui tsa ga ꞌñetsꞌi de guecsɛ. Nuꞌa̱ ga øtꞌe, ga ma̱ gatho núꞌa̱ stá thogui habʉ di hnequi gue de guecsɛhɛ hinte xa za stá øtꞌasɛ. *2M Nuꞌá̱ bi tsꞌixa mahetsꞌi nuni habʉ bá øde ꞌraya noya núꞌʉ xá nsunda asta hingui tsa da ma̱, ngueꞌa̱ Ajua̱ hinxa umba nsɛqui pa da ma̱. D1 Nugui dí pa̱di núꞌa̱ ra cu bi tsꞌitsꞌi asta xi mahetsꞌi, hønsɛ hindí pa̱di ua bi tsꞌitsꞌi con gatho rá ndoꞌyo o hina, hønsɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ pa̱di xá hño. r0] Ma ga xiꞌahʉ ngu ꞌñena maꞌna ra cu bi tꞌutua núꞌʉ ya thediꞌʉ, pe hina, ngueꞌa̱ nugui go bi tꞌutcaguiꞌʉ. Núꞌa̱ ra cuꞌa̱ ya øtꞌa ꞌrɛtꞌamagoho njɛya bi tsꞌixa asta xi mahetsꞌi. Hønsɛ gue hindí pa̱di ua bi tsꞌitsꞌi co rá ndoꞌyo, ua hønsɛ rá nda̱hi bi tsꞌiꞌtsuabi. Hønsɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ pa̱di. / ; Hiní ꞌñepcagui ga ꞌñetsꞌi, pe mahyoni ga øtꞌe njabʉ. Pe nubyá ma ga xiꞌahʉ de núꞌʉ ya thedi stá handi xa ꞌñutcagui ra Zidada. . !Pe nuya cu bi ꞌyɛncꞌagui ja ꞌnara da̱nga ꞌbøtsꞌe ne bi tonscꞌagui ja ꞌnara ventana mi ja ja ra ja̱do núꞌa̱ mi cotꞌa maxøgue ra hnini, ne ja bi ca̱bgaguiniꞌʉ pa njabʉ bi za dá cꞌotꞌi de rá ꞌyɛ ra gobierhnu.\-1 Nu ndá ꞌbʉi de guehni Ndamasco mi ꞌbʉi ꞌnara gobierhnu de guehni núꞌa̱ xqui hñuxa ra nda̱ Arena. Nura gobierhnuꞌa̱ go gueꞌa̱ bi manda da thøbgagui ja ya gosthi hnini pa dra jʉgaguihma̱. ,- Nu Ajua̱ rá Dada ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo xá nsunda pa nza̱ntho, nuꞌá̱ go gueꞌa̱ pa̱di xá hño gue majua̱ni núꞌa̱ dí ma̱. + Nuꞌbʉ mahyoni ga ꞌñetsꞌi, ma ga ma̱ gatho núꞌa̱ stá thogui habʉ xa hnequi gue de guecsɛhɛ hinte xa za stá øtꞌasɛ. n*U ꞌBʉ ꞌnara cu otho ndunthi rá jamfri, ja ra uɛnda gue nequi dí njabʉ nehe. ꞌBʉ ꞌnara cu da tꞌʉꞌti pa da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, nugui xi ri ʉ ma mfeni ne tsøtꞌa ma mʉi co núꞌʉ ya ꞌyʉꞌtate. +)O Hingue hønsɛ ndí thogui gatho nuya ya tsꞌothoguiꞌʉ, nehe ndí tho ya dumʉi ngueꞌa̱ mi oda ma mfeni de gueꞌahʉ ne de gatho maꞌra ya gamfri. ((I Stá thogui ndunthi ya nzabi ngueꞌa̱ xi stá mpɛfi ndunthi. Stá ꞌñaꞌtha̱. Stá tho ra thuhu ra nduthe. Stá tho ra tsɛ ne stá tho ra ꞌña̱he. ' Xi stá ꞌyo ndunthi. Stá ꞌraxa ja ya da̱the xá ntsꞌuni. Stá cꞌotꞌi de yá ꞌyɛ ya dacate, ne stá cꞌotꞌi de ja yá ꞌyɛ ma miquꞌeiꞌbe núꞌʉ ya xodyo ne de ja yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo. Stá thogui ya tsꞌothogui ja ya hnini ne ja ya mbonthi ne ja ra ndehe. Ne xuá ntsꞌuni pa guequi nura ora ndí ꞌñoꞌbe núꞌʉ mri ꞌñetꞌa cu. K& Hñuꞌqui bi hnabgagui co ya za. ꞌNaꞌqui ya ma xa thogagui co ya ncꞌahni. Hñuꞌqui bi yʉi nuya motsa habʉ ndí pa, ne de guehni ꞌnaꞌqui dá o mbo ra dehe ꞌna pa ne ꞌna xuui. % Cʉtꞌa ma iꞌqui bi mɛtcꞌagui ya xodyo, y cada ra inqui mi fɛtcꞌagui, mi ꞌracagui ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ne gʉto ya mfɛi. v$e ¿Ha gue nuꞌʉ́ ma̱ñꞌʉ gue yá mɛfi ra Zidada Jesucristo? Nugui ha̱, go rá mɛfigui. Nubyá dí ña̱ ꞌñena ꞌnara ꞌbɛmfeni ngueꞌa̱ dí ma̱nga njabʉ. Nugui maꞌna stá mpɛfi que gueꞌʉ, ne maꞌna xra fɛtcꞌagui que gueꞌʉ, ne maꞌna ndunthi ya iꞌqui xa jocagui ja ya fadi, y ndunthi ya iꞌqui stá cꞌotꞌi ya pa xa thogagui. Y#+ ¿Ha gue nuꞌʉ́ ña̱ca ebreo? Nequi dí ña̱ca ebreo. ¿Ha gue nuꞌʉ́ ya me Israel? Nequi drá me Israel. ¿Ha gue nuꞌʉ́ xquí ꞌñehe desde yá ja̱ꞌi ra Abrá? Nequi ja stí ꞌñehni nehe. k"O Nugui dí ma̱nga majua̱ni gue nuje hinhyaꞌmʉ stá beñhe ga øꞌtꞌahe njabʉ ngu núꞌa̱ øꞌtꞌahʉ núꞌʉ ri ꞌñetꞌa apostol, hangue ꞌra de gueꞌahʉ guí eñhʉ gue hinte ma fa̱dihe. Pe nugui hindí tsu ga ꞌñetsꞌi ngu ri ꞌñetsꞌi núꞌʉ ya ꞌñetꞌa apostol, masque gui beñhʉ gue dí nja ngu ꞌnara ꞌbɛmfeni. `!9 Nuꞌahʉ hingui tsøtꞌa ri mʉihʉ de núꞌa̱ xiꞌahʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ, masque ri jaꞌahʉ gui pɛpabihʉ ne aꞌahʉ ya boja̱, ne masque ha̱ꞌtsꞌaꞌihʉ gatho núꞌa̱ guí pɛꞌtshʉ, ne masque ri ꞌñetꞌa nda̱ꞌʉ pa da za da mandaꞌihʉ, ne ña̱maꞌñʉ de gueꞌahʉ, pe xcá hoptahʉ pa xa njabʉꞌʉ. " = Nuꞌahʉ guí behma̱hʉ gue xi ja ri mfa̱dihʉ, pe hinga majua̱ni ngueꞌa̱ grí ho gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xiꞌahʉ núꞌʉ xi ya ꞌbɛmfeni.  Ngueꞌa̱ ndunthi ya ja̱ꞌi xi ri ꞌñetsꞌi co ya tꞌøtꞌe núꞌʉ jaua ja ra ximhai, hangue nequi ma ga ꞌñexa tsꞌʉ. 9 Núna dí ma̱, dí ma̱nsɛ de guecsɛhɛ, hinga gueꞌa̱ xa ꞌñutca hma̱ha̱ ma Zidadahʉ, ne dí nja ngu ꞌnara ꞌbɛmfeni drí ꞌñexasɛ.   Maꞌnaꞌqui dí yopa xiꞌahʉ: Oxqui ma gui beñhʉ gue xi stá ꞌbɛ ma mfeni ngueꞌa̱ dí ma̱ de núꞌa̱ stá øtꞌe, pe nuꞌbʉ njabʉ guí beñhʉ, ua beñhʉ. Pe ꞌracjʉ nsɛqui ga ꞌñexa tsꞌʉ ngu ri ꞌñexa núꞌʉ maꞌra. eC Hangue hinga ꞌyøhʉ gue nuyá mɛfi ra tsꞌonda̱hi ri ꞌñetꞌa mɛfi de Ajua̱. Pe nuya mɛfiꞌʉ ma da guꞌtuabi Ajua̱ ngu núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌeꞌʉ. Núꞌa̱ bi thogui ra Pablo ngueꞌa̱ mrá apostol  Y hinga ꞌyøhʉ de núꞌa̱ øtꞌa núꞌʉ ya cꞌuamba ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ asta ra Satá nehe ri ꞌñetꞌa ɛnxɛ de Ajua̱. / Nuꞌʉ́ ꞌyobʉ ri ꞌñetꞌa apostol de ra Zidada Jesucristo ne ri ꞌñetꞌa mɛfi de Ajua̱, pe hinga majua̱ni, ngueꞌa̱ go ya hyate. b= Nugui ma ga sigui ga øtꞌa ra tsꞌɛdi pa hinga ha̱nꞌahʉ ni ꞌnara mfatsꞌi, pa njabʉ hinda ꞌñenga núꞌʉ maꞌra ꞌyobʉ ri ꞌñetꞌa apostol gue núꞌa̱ øtꞌʉ, gueꞌa̱ dí øthe nehe. ?w ¿Te guí beñhʉ? ¿Ha gue guí beñhʉ gue dí ʉtsaꞌihʉ ngueꞌa̱ hindá ha̱nꞌahʉ ri mfatsꞌihʉ? Hina, hindrí ʉtsaꞌihʉ. Ajua̱ pa̱di gue xi drí ma̱ꞌaꞌihʉ.  Nugui dí ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni ngu núꞌa̱ bi ꞌñutcagui ma Zidadahʉ ra Jesucristo ga øtꞌe, y dí xiꞌahʉ gue hinda za toꞌo da jacagui ga ha̱nbabi yá boja̱ ya cu de guepʉ Acaya nsøcta por ngueꞌa̱ dí ma̱nba rá noya Ajua̱. O Y nu nduá ꞌbʉpʉ con gueꞌahʉ, hindá ne dá xuhñaꞌihʉ ni ꞌna de gueꞌahʉ de núꞌa̱ te mi øtca ra ꞌbɛdi, ngueꞌa̱ nuya zi cu de guecua Macedonia go gueꞌʉ bi hña̱scabʉ núꞌa̱ te mi øtca ra ꞌbɛdi. Nugui xi dá øtꞌa ra tsꞌɛdi pa hindá xuhñaꞌihʉ, ne nza̱ntho ma ga øtꞌa njabʉ. { Nuꞌa̱ ra mfatsꞌi dá ha̱ni, dá ha̱ni de maꞌra ya nija̱ pa bi za dá mabʉ dá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱. <q ¿Ha gue ꞌnara tsꞌocate dá øtꞌe ngueꞌa̱ hindá ha̱nꞌahʉ núꞌa̱ ra boja̱ nguí ꞌracjʉ nu ndá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱? ¿Ha gue bi ʉ ri mfenihʉ hønsɛ ngueꞌa̱ gá handgahʉ dá mpɛfi pa dá tsʉdi núꞌa̱ te mi ꞌbɛcagui pa bi za dá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱? ta Masque hindí pa̱di ga ma̱nga ya noya mahotho ngu ma̱ñꞌʉ, pe dí pa̱di gue núꞌa̱ dí ma̱ gueꞌa̱ majua̱ni ngu xcá ꞌyøhʉ stá ma̱, ngueꞌa̱ nza̱ntho stá zoꞌahʉ co ra mfa̱di núꞌa̱ xa ꞌracagui Ajua̱. dA Pe nugui dí camfri gue maꞌna dí pɛꞌtsa ra nsu que núꞌʉ ri ꞌñetꞌa apostol. /W Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ ꞌbestho guí camfrihʉ nuto pabʉ zoꞌahʉ de ma Zidadahʉ ra Jesu pe de maꞌnaꞌño ra mfeni, hingo ngu núꞌa̱ stá xiꞌahʉ. Ne guí camfrihʉ nuto zoꞌahʉ de rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱, pe hingui uꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ stá uꞌtꞌahe. Ne guí camfrihʉ nuto zoꞌahʉ de maꞌna ra noya hinga mahyɛgui co núꞌa̱ ra ma̱ca noya stá xiꞌahe, gatho xi guí camfrihʉ ꞌbestho. ~u Pe nugui dí tsu dra tꞌʉꞌtꞌahʉ pa dra tsꞌocꞌa ri mfenihʉ ne gui ꞌueguehʉ de nura hoga hma̱te guí pɛꞌtsuahʉ ra Zidada Jesucristo. Dí tsu gui njahʉ ngu ra Eva bi hyatꞌa ra tsꞌonda̱hi núꞌbʉ bi mpʉnga quꞌeña̱. w Nugui dí tagui dí tu por gueꞌahʉ ne dí ne xi gui ꞌbʉhʉ xá hño ngu núꞌa̱ ne Ajua̱, ngueꞌa̱ nugui go rá mʉdigui dá zoꞌahʉ de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa gá camfrihʉꞌa̱. Ne dí ne gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱, gui njahʉ ngu ꞌnara nxutsi xá ntꞌaxi ma dra dapabi ja rá ꞌyɛ núꞌa̱ toꞌo ma da ꞌyøtꞌe drá da̱me. N  ¡Xa̱ma̱ hinda zøtꞌa ri mʉihʉ de núna dí xiꞌahʉbya, masque gui beñhʉ gue dí nja ngu ꞌnara ꞌbɛmfeni ngueꞌa̱ ma ga ma̱ de núꞌa̱ stá øtꞌe, pe osta zøtꞌa ri mʉihʉ! S  Nuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi di ꞌñexasɛ de núꞌa̱ xa mɛfi, hinte ri muui rá ntꞌetsꞌi. Pe nuꞌbʉ go Ajua̱ eꞌtsua rá nsuꞌa̱, nuꞌbʉ́ ha̱, ri muui núꞌa̱ rá ꞌbɛfiꞌa̱.  Nuꞌbʉ toꞌo da ꞌñetsꞌi de núꞌa̱ te xa mɛfi, dá ꞌñetsꞌi ꞌbʉ xa mɛfi co rá tsꞌɛdi Ajua̱. u c Nehe dí tøꞌmhe gue ꞌmɛfa ma ga zofohe maꞌra ya ja̱ꞌi de núꞌʉ maꞌra ya hnini thogui de ri hninihʉ habʉ hinxa ntꞌødetho rá noya Ajua̱, pa njabʉ hinda tꞌena gue drí ꞌñexhe co núꞌa̱ ya xa mɛfi maꞌra. l Q Hindrí ꞌñexhe gue go stá pɛfihe núꞌa̱ xa mɛfi maꞌra, hønsɛ nuꞌa̱ dí nehe gue maꞌna da nte ri jamfrihʉ, pa njabʉ maꞌna da nda̱ngui rá ꞌbɛfi Ajua̱ núꞌa̱ xa ꞌbɛpcahe ga pɛhe con gueꞌahʉ. @ y Hingrá ntꞌetsꞌi núꞌa̱ dí ma̱ñhe gue go rá mʉdiguihe dá mahebʉ dá ha̱ꞌtsꞌahe rá noya ma Zidadahʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xi majua̱ni dá mahebʉ. yk Pe nuje hindí njahe nguꞌʉ, hønsɛ nuꞌa̱ dí øthe, dí ma̱ñhe núꞌa̱ majua̱ni stá pɛfihe, ngueꞌa̱ Ajua̱ go xa ꞌracaguihe nuna ra ꞌbɛfina̱, ne bi hñuxcaguihe pa dá mahebʉ Corinto dá zoꞌahe de rá noyaꞌa̱. + Nuje hindí njahe ngu núꞌʉ ꞌyobʉ xi ri ꞌñexa sɛhɛ. Nuꞌʉ́ ri hñɛcua sɛhɛ ꞌna ngu maꞌna, ngueꞌa̱ ya ꞌbɛmfeni. B} ꞌBʉ núꞌahʉ guí ma̱ñhʉ njabʉ, pa̱hʉ xá hño gue ngu núꞌa̱ dí opꞌahʉ núbya hindí ꞌbʉi con gueꞌahʉ, njabʉ nehe ga øtꞌe nu xcrá ꞌbʉi con gueꞌahʉ. .U ꞌRa de gueꞌahʉ guí eñhʉ gue núꞌbʉ dí ꞌbʉi yabʉ de gueꞌahʉ xi dí tsʉ́ꞌahʉ co ya carta dí pɛhnꞌahʉ, nepʉ guí ma̱ñhʉ nehe gue núꞌbʉ dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ othogui ra tsꞌɛdi pa ga tsʉ́ꞌahʉ. Ne guí ma̱ñhʉ gue nixi pa ga ña̱ hindí pa̱di. hI Ne nugui hindí ne gui ꞌñeñhʉ gue dí ne ga piꞌahʉ co numa carta dí pɛhnꞌahʉbʉ. hI Nugui hindí ntsa ga ma̱ de núꞌa̱ ra tsꞌɛdi bi ꞌracje Ajua̱ pa dá zoꞌahe, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi ꞌracje nura tsꞌɛdiꞌa̱ pa ga zoꞌahe pa maꞌna da nja ri jamfrihʉ, hingo pa da ꞌmɛ ri jamfrihʉ. ,Q Nuꞌahʉ́ hinguí huxhʉ nguɛnda xá hño tengu gra ꞌmʉi ꞌnara ja̱ꞌi pa gui camfribihʉ, nguetho nuꞌahʉ́ guí camfrihʉ hønsɛ de núꞌa̱ ri hnequi. Núꞌahʉ guí pa̱hʉ gue rá mɛtiꞌihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo, pa̱hʉ gue necje yá mɛtiguihe neheꞌa̱. ~(|{zzxwwuttsrqpgonmlkihgfeedocLbba*`_^i]]?[ZYYXaWW+VxUU@TwS%RQQEPOOBNNM[LLKKJJ0I]HH[GG)FrEEDtCJB@A@??k><;`:9_8m77Q665I43322)11R0//.x--,M+u*))_($&%$$u##""T!z i%KIy!`e6 r> l { ysV% Por gueꞌa̱ nujʉ mathoni ga faxhʉꞌʉ. Ga mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna pa da ntʉnga rá noya Ajua̱. Rá ntsꞌoꞌmʉi ra Diótrefe !$ =Nuꞌʉ́ xa zogui yá ngu ne ꞌyo zofo ya ja̱ꞌi de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne hinxa hña̱niꞌʉ ni ꞌnara mfatsꞌi de núꞌʉ hingyá cu. # Nura ora ndí muntsꞌiheua ja ra nija̱, nuya cu bi zøhøua bi metcahe de núꞌa̱ ra hma̱te xcá umbabiꞌʉ. Xá hño gui sigui gui fatsꞌiꞌʉ ne gui umbiꞌʉ núꞌa̱ mathoni pa da ꞌño da ma̱mba rá noya Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ pɛpabi Ajua̱. " Ma zi cuꞌi, nuꞌí guí øtꞌe ꞌnara hoga ꞌbɛfi ngueꞌa̱ guí umba ra mfatsꞌi ya cu masque hinguí pa̱diꞌʉ. O! Núꞌʉ toꞌo xa gamfri núꞌa̱ dá uti, núꞌʉ́ dí øtꞌa ra uɛnda gue ma ba̱tsi, ne xi dí johya ndunthi nura ora dí øde gue ri sigui øtꞌe núꞌa̱ majua̱ni ngu ri manda Ajua̱. &  GDá johya ndunthi nu mi zøhøua ꞌraya cu ne bi xicaguiꞌʉ gue xi guí ꞌyo xá hño ne guí øtꞌe núꞌa̱ majua̱ni ngu núꞌa̱ ri manda Ajua̱. 7 iMa zi cuꞌi, dí apa Ajua̱ da bøni xá hño gatho núꞌa̱ guí øtꞌe. Ngu ri coraso ꞌbʉi xá hño co Ajua̱, njabʉ nehe dí ne gui ꞌbʉi xá hño ja ri te.  7Núga drá Xuua ya drá nda̱xjua, dí opꞌaꞌi ma zi hma̱di cu Gayo núꞌi dí ma̱ꞌi ngueꞌa̱ mahyɛgui dí camfrihʉ núꞌa̱ majua̱ni. lQlRa Zidada Jesucristo da ꞌmʉi con gueꞌi. Ajua̱ da maxꞌaꞌihʉ. Njabʉ gueꞌa̱.3_lꞌYøtꞌa ra tsꞌɛdi gui ja gui ꞌñehe ante da dagui ya tsɛ. Fatꞌajua̱ꞌi ra cu Eubulo, ra cu Pudente, ra cu Linu, ra nju Claudia ne gatho nuya cu ꞌbʉiua. nUlNura cu Rasto bá cohi nuni Corinto, y nura cu Trofimo dá tsogui nuni Mileto ngueꞌa̱ bi hñeni. hIlFatꞌajua̱bʉ ra nju Prisca ne ra cu Aquila ne gatho ya mengu rá ngu ra cu Onesiforo. 7glNehe ma da ña̱ngagui de gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo, ne ma da zixcagui pa ga ma ga ꞌbʉ nuni mahetsꞌi habʉ bí mandaꞌa̱. ¡Núꞌá̱ go gueꞌa̱ dra nsunda pa nza̱ntho! Njabʉ gueꞌa̱. Rá nga̱tsꞌi rá carta ra apostol Nsan Pablo ri yopa zɛnjua ya gamfri ne apa Ajua̱ por gueꞌʉ  lPe ra Zidada himbi hyɛgagui sɛhɛ. Núꞌá̱ go bi ꞌraca ra tsꞌɛdi pa dá ma̱ xá hño gatho nurá noyaꞌa̱, ne pa bi ꞌyøde gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo. Hangue njabʉ ra Zidada bi ña̱ngagui pa dá cꞌotꞌi de rá ne ra zate. $AlNurá mʉdi bi zonca ra tsꞌʉtbi pa bi xʉga ra uɛnda, ni ꞌna hinto bi maxcagui, ngueꞌa̱ gatho bi hyɛgagui sɛhɛ. Ajua̱ da punduabiꞌʉ. uclHangue neꞌi nsu ndunthi de gueꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xi ri nøtꞌatho de núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. 1lRa Jandro núꞌa̱ ra huiti xi xa ꞌyøtca ndunthi ra ntsꞌoꞌmʉi. Ra Zidada go gueꞌa̱ ma da guꞌtuabi de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe. 6el Nu xcrí ehe gui ha̱ncabʉ ma patꞌi duá tsopʉ Ntroa ja rá ngu ra cu Carpo. Ne gui ha̱ncabʉ ya libro. Nehe oxqui ma gui pumfri gui ha̱ncabʉ nuya libro dega xifri. 1]l Y nura cu Tiquico dá pɛnpʉ pa Efeso. !l Hønsɛ ra cu Luca dí ꞌbʉꞌbeua. De má ꞌñu gui tsincabʉ ra cu Marco ngueꞌa̱ xi xá hñoꞌa̱ pa da maxcagui ja ra ꞌbɛfi. Fl Ngueꞌa̱ ra cu Dema xa zogagui sɛhɛua ne bi ma pa Tesalonica, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ maꞌna bi ho nuna ra ximhai. Ha nura cu Crecente bi ma pa Galacia y nura cu Tito bi ma pa Dalmacia. _7l Nde nubyá, ꞌyøtꞌa ra tsꞌɛdi gue ꞌnitho gui ꞌñe gui cꞌa̱scagui. !;lHangue nubyá bí ꞌbɛscagui ꞌnara tha̱ha̱ núꞌa̱ ma da tꞌumba gatho núꞌʉ toꞌo ri hñoja̱ꞌi. Ha núꞌa̱ ra tha̱ha̱ꞌa̱ ma go da ꞌraca ra Zidada núꞌa̱ ra pa da yopa ꞌñehe. Núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra hoga nzaya. Y hingo pa hønsɛgui nura tha̱ha̱ꞌa̱, nehe pa gatho núꞌʉ toꞌo tøꞌmbabi rá yoꞌeheꞌa̱. Ra apostol Nsan Pablo xipa ra Timoteo te da ꞌyøtꞌe 'GlYa stá øtꞌa ra tsꞌɛdi pa stá nta̱te ja ra hoga tuhni. Ya stá juata núꞌa̱ ra ꞌbɛfi bi tꞌaqui, ne stá su núꞌa ra jamfri bi tꞌutcagui. k OlNgueꞌa̱ nugui ya bi zø ra ora pa ga unga ma te. Ya bi zø ra ora ga tsocua nuna ximhai. U #lPe nuꞌí, xi da su ri mfeni de gatho núꞌa̱ da ꞌñehe, ne gui tsɛta ya dumʉi. ꞌYøtꞌa ra tsꞌɛdi pa gui ma̱mba rá noya Ajua̱, ne gui pɛfi gatho núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa tꞌaꞌaꞌi.  !lNuꞌʉ́ ya hinda ne da ꞌyøde núꞌa̱ xi majua̱ni. Ma da ꞌuegueꞌʉ pa da yopa dɛna ya ꞌbede núꞌʉ xa zansɛ ya ja̱ꞌi. w glNgueꞌa̱ ma da zø ya pa gue ya ja̱ꞌi hinda ne da ꞌyøde nura hoga ntꞌutuate. Nuꞌʉ́ maꞌna da ho da ꞌyøde núꞌa̱ hinxá hño, hangue ma da hyonga ꞌraya xahnate núꞌʉ di ma̱ ngu núꞌa̱ di ho da ꞌyødeꞌʉ. = slGuehna dí ꞌbɛpꞌaꞌi gue gui ma̱mba rá noya Ajua̱, ne gui ja gui ꞌyøtꞌe nza̱ntho. Unga ra tsꞌofo, ntsʉte ne nzote con gatho ri hñoja̱ꞌi, ne gui ꞌñutuate. Y -lDí ꞌbɛpꞌaꞌi ja rá thandi Ajua̱ ne ja rá thandi ra Zidada Jesucristo, go gueꞌa̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛnda gatho ya ja̱ꞌi núꞌʉ di te ne núꞌʉ ya hindi te nu stua yopa ehe pa da nda̱. xilpa njabʉ núꞌʉ toꞌo xa gamfri Ajua̱ da nxøgue yá mfa̱di ne da ba̱di da mɛfi ya hoga ꞌbɛfi.LlGatho ra Ma̱ca Tꞌofo, Ajua̱ go bi unga ra mfeni pa bi tꞌofo. Hangue xá hño ra Ma̱ca Tꞌofo pa da ꞌñutuate, pa da ntsʉte, pa da unga ra tsꞌofo, ne pa da ꞌñudi ra hñoja̱ꞌi, !lY desde gá mba̱tsi gá pa̱di ra Ma̱ca Tꞌofo núꞌa̱ xicjʉ de ra Zidada Jesucristo pa da za ga camfrihʉ ne njabʉ ga mpøhøhʉ. :mlPe nuꞌí oxqui ꞌuegue de núꞌa̱ xcá pa̱di, ngueꞌa̱ ya guí pa̱di xá hño gue go gueꞌa̱ majua̱ni ngueꞌa̱ guí pa̱di núꞌʉ toꞌo bi ꞌñuꞌtꞌaꞌi. lQl Pe nuya tsꞌoja̱ꞌi ne ya hyate maꞌna rí ma xá ntsꞌo. Nuꞌʉ́ ꞌyo hate ne thátꞌi. l Xi majua̱ni, nuꞌa̱ tóꞌo camfri ra Zidada Jesucristo ne xi ne da ꞌmʉi ꞌnara hogaꞌmʉi, nuꞌá̱ da thogui ya ntꞌʉtsate. "=l Xcá pa̱di de ya ntꞌʉtsate ne de ya ʉgui dá thogui nuni Antioquía, nuni Iconio, nuni Listra. Pe de gatho nuya thoguiꞌʉ Ajua̱ bi ña̱ngagui. Cl Pe nuꞌí xcá tɛna ma ntꞌutuate, xcá tɛnga ma ꞌmʉi, xcá pa̱tca ma mfeni ne ma jamfri, xcá tɛna ma pacencia ne ma hma̱te, ne xcá pa̱di gatho núꞌa̱ stá tsɛti. l Nuya ja̱ꞌiꞌʉ ya hinda ma da hyatꞌa maꞌra ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi ma da ba̱tuabi yá necio, ngu bi nja núꞌʉ yoho ya ꞌñøhø bi nøꞌtuabi ra Moise. Yá nga̱tsꞌi yá noya ra apostol Nsan Pablo núꞌʉ bi mɛmpa ra Timoteo r~]lNuya ja̱ꞌiꞌʉ nza̱ntho ri nøtꞌa thoho ora sipa rá noya Ajua̱, nja ngu ra Jane ne ra Jambre bi nøꞌtuabi ra Moise. Gueꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ xi xa tsꞌoca yá mfeni ne hingui pɛꞌtsa núꞌa̱ ra jamfri xi majua̱ni. b}=lNza̱ntho ri nxadi núꞌa̱ sipi, pe hinhyaꞌmʉ da za da ba̱di núꞌa̱ majua̱ni. e|ClGo guehya ya ja̱ꞌi cʉtꞌa ja ya ngu pa cadi ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ ri zʉtho, pa da gamfribi núꞌa̱ xipabiꞌʉ. Nuya ꞌbɛhña̱ꞌʉ xi tuxa ndunthi ya tsꞌoqui, ne pɛꞌtsa ndunthi ya tsꞌoncꞌatꞌi. {lDri ꞌñetꞌa hoja̱ꞌi pe hindi pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da ꞌñudi ra hñoja̱ꞌi. Hangue nuꞌí gui ꞌuegue de gueꞌʉ. z5lDya betethoꞌʉ, hindi tsu te da ꞌyøtꞌe o te da ma̱. Nuꞌʉ́ maꞌna da ne da ꞌyøtꞌa ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo que da ma̱di Ajua̱. Yy+lHindi ja yá hma̱te, dya zamʉi di otho yá nthecate, dya gʉxa ncꞌuamba, hindi tsa da za̱ma yá mfeni pa hinda ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui, dya tsꞌoꞌmʉija̱ꞌi, ne di ʉtsa gatho núꞌa̱ xá hño. Vx%lNgueꞌa̱ ya ja̱ꞌi dri nsu sɛhɛ, xi da ne da mɛꞌtsa ndunthi ra boja̱, dya ꞌñetsꞌi, dya cꞌatꞌi, dya zante, dya tsꞌoꞌyøde co yá dada, dya tsꞌocꞌbaha, dya ꞌña̱quꞌequꞌei. Ww )lOxqui pumfri gue nuyá nga̱tsꞌi ya pa ma da hnequi ꞌraya pa xá ntsꞌo. jvMlNe da cꞌotꞌi de yá ꞌyɛ ra tsꞌonda̱hi nu habʉ oꞌʉ pa øꞌtua rá pahaꞌa̱.?uwlNehe co ndunthi ra hñoja̱ꞌi da umba ra tsꞌofo núꞌʉ toꞌo ꞌnaꞌño ma̱. Xa̱ma̱ Ajua̱ da xocua yá mfeniꞌʉ pa da ñobri ne pa da e da ba̱di núꞌa̱ majua̱ni. tlY nu ꞌnará mɛfi ra Zidada hiní ꞌñepi dra necatsʉi. Dra hoja̱ꞌi con gatho ha̱, ne di pa̱di da nxahnate, ne gatho tsɛtatho. slNehe oxqui øtꞌe ngu núꞌa̱ øtꞌa núꞌʉ ya necio ri ntsanoya ne hinte yá fa̱di, ngueꞌa̱ ja fʉhni ya tsʉi. mrSlHangue nuꞌí oxqui tɛnba yá ntsꞌoꞌmʉi ya ba̱sja̱ꞌi. Go da tɛna ra hñoja̱ꞌi, ra jamfri, ra hma̱te, ne ra hogaꞌmʉi mahyɛgui co núꞌʉ maꞌra ya cu ri xøcambeni ra Zidada co yá mfeni xá ntꞌaxi. tqalHangue njabʉ nehe ya cu, ꞌbʉ da ꞌuegue de gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo, nuꞌbʉ́ ri muui y thoni pa ya hoga ꞌbɛfi, ne strá ntꞌaxi ne strá hño pa da mɛpabi ra Zidada. Nehe di ꞌbʉi pa da mɛfi gatho ya hoga ꞌbɛfi. 9pklY nurá nija̱ Ajua̱ gueꞌa̱ ngu ꞌnara da̱nga ngu habʉ ja ndunthi ya traste, ꞌra dega oro, ꞌra dega tꞌaxi, ꞌra dega za, ha nu maꞌra dega dohmi. Nuꞌʉ xá hño, gueꞌʉ maꞌna thoniꞌʉ ne maꞌna ri muui. Ha nuꞌʉ hintsꞌʉ xá hño, hintsꞌʉ thoni ngueꞌa̱ hini muui. 7oglPe nuꞌʉ tóꞌo majua̱ni ꞌbʉi ja rá nija̱ Ajua̱ hinda ma da tsꞌocua yá jamfri, ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Tꞌofo enga njaua: “Ra Zidada pa̱di toꞌo gatho yá mɛtiꞌa̱.” Nehe ena: “Dá ꞌuegue de ya tsꞌoqui gatho núꞌʉ toꞌo di xøcambenibi rá thuhu ra Zidada Jesucristo.” n+lNuꞌʉ́ go gueꞌʉ ya xa ꞌuegue de núꞌa̱ majua̱ni, ne ma̱ñꞌʉ gue ya xa nuhu núꞌʉ xa du, ne ri tsꞌocua yá jamfri maꞌra. Benbabi ya cu nuya noya dí opꞌaꞌi. ꞌBɛpabiꞌʉ ja rá thandi ra Zidada gue hinda ntsanoya, ngueꞌa̱ hinte ri muui, hønsɛ pa da tsꞌocua yá mfeni núꞌʉ toꞌo øde. Ji l ꞌBʉ nújʉ hindí øthʉ núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ, nuꞌá̱ ha̱, nza̱ntho øtꞌe gatho núꞌa̱ ma̱,
ngueꞌa̱ nuꞌá̱ hingui pata rá mfeni. Rá ꞌbɛfi rá hoga mɛfi Ajua̱ hl ꞌBʉ ga tsɛthʉ ya tsꞌothogui, nehe ma ga mandahʉ con gueꞌa̱.ꞌBʉ ga cønihʉꞌa̱, nehe da gøngaguihʉꞌa̱. g-l Nuya ya noya dí opꞌaꞌi go guehya xi majua̱ni, ne ena:ꞌBʉ stá tuhʉ co ra Zidada Jesu, nehe ga ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱; Af{l Nugui dí tsɛta gatho nuya tsꞌothogui pa njabʉ núꞌʉ xa huahna Ajua̱ da za da gamfri ra Zidada Jesucristo ne da mpøhøꞌʉ, ne da ꞌmʉi pa nza̱ntho ja rá nsunda Ajua̱. )eKl Dí tho ya thogui ngueꞌa̱ dí ma̱mba rá noya Ajua̱, ne asta dí jotꞌa fadi ngu ꞌnara tsꞌoja̱ꞌi. Pe nurá noya Ajua̱, nuꞌá̱ hingui jotꞌi. FdlDá ꞌyoda ja ri mfeni ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bá e bi ꞌmʉi de rá ji ndu ra Davi, ne bi du, nepʉ bi yopa nte maꞌnaꞌqui, ngu ma̱nga rá noya Ajua̱ y dí ma̱ nehe. mcSlBeni xá hño núꞌa̱ dí opꞌaꞌi, y ra Zidada go gueꞌa̱ da ꞌraꞌa ra mfa̱di de gatho. dbAlNehe ꞌnara motꞌi mahyoni ꞌmɛtꞌo da mpɛfi pa da za da xofo núꞌa̱ bi motꞌi. eaClNehe nura ꞌñeni ꞌbʉ hinda ꞌñeni ngu rí ꞌñehe, hinte ma tha̱ha̱ da tꞌumbi. t`alNu ꞌnara soldado hønsɛ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa tꞌumbi gueꞌa̱ tsa da mɛfi. Hingui tsa da mɛfi maꞌna ra ꞌbɛfi. ꞌBʉ da mɛfi maꞌna ra ꞌbɛfi, hinda pønga rá hmi co núꞌa̱ toꞌo bi umba rá nsu dega soldado. ]_3lNehe tsɛta ya tsꞌothogui ngu ꞌnara hoga soldado de ra Zidada Jesucristo. C^lGatho núꞌa̱ dá uꞌtꞌaꞌi ja yá thandi maꞌra ya cu, ꞌñutuabi nehe núꞌʉ maꞌra ya hoga cu pa nehe da ba̱diꞌʉ, y njabʉ da ꞌñutuabi nehe núꞌʉ maꞌra ya cu. ] %lNuꞌi Timu ma zi tꞌʉꞌi ja ra jamfri, xi da zɛdi ja rá ꞌbɛfi Ajua̱ co núꞌa̱ ra tsꞌɛdi ꞌracaguihʉ ra Zidada Jesucristo. F\ lHangue ra Zidada da mɛꞌtsua ra nthecate nura paꞌa̱ da nja ra nsʉca uɛnda. Nuꞌi guí pa̱di xá hño gue nu ndá ꞌbʉhʉbʉ Efeso xi bi maxcaguihʉ núꞌa̱ ra zi cuꞌa̱.j[ OlNgueꞌa̱ nu mí zøcua Nroma nura cuꞌa̱, núꞌá̱ bi ja bi hyongagui asta himbi zʉcagui. MZ lPe nura cu Onesiforo núꞌá̱ himbi ntsu bi e bi cꞌa̱scaua ja ra fadi ne ndunthi ya ꞌmiꞌqui bi hñubga ma mʉi. Y ra Zidada go gueꞌa̱ da matsꞌi ne gatho nuya mengu ja rá nguꞌa̱. Y  lNuꞌi guí pa̱di gue nuya cu de guepʉ Asia bi zogaguiua sɛhɛ. ꞌRa de gueꞌʉ go nura cu Figelo ne ra cu Ermogene. X lSu nehe núꞌa̱ ra ma̱ca noya xa tꞌɛntꞌa ja ri ꞌyɛ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ꞌbʉ ja ma corasohʉ. nW Wl Nuꞌi oxqui pumfri núꞌa̱ stá xiꞌaꞌi, pa njabʉ gueꞌa̱ gui ꞌñudi nehe, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ꞌnara hoga ntꞌutuate. Ne gui ꞌñudi co ra jamfri ne ra hma̱te núꞌa̱ ri ꞌracjʉ ra Zidada Jesucristo. 1V ]l Y hangue por gueꞌa̱ dí thogui nuya tsꞌothoguiya. Pe masque dí ofadi, hindí ꞌbɛ ma tsa, ngueꞌa̱ dí pa̱di núꞌa̱ toꞌo stá camfriga, ne dí pa̱di xá hño gue nuꞌá̱ ja rá tsꞌɛdi pa da supca ma te núꞌa̱ stá ɛntꞌua ja rá ꞌyɛ asta ra paꞌa̱ da yopa pengui. HU  l Y nugui go bi thuxcagui pa ga ma̱nga núꞌa̱ ra ma̱ca noyaꞌa̱. Nehe bi thuxcagui dega apostol pa ga zofo núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo, ne pa ga utuabiꞌʉ rá noya Ajua̱. ZT /l Y nu mi zøhøua ja ra ximhai numa Pøhøtehʉ ra Zidada Jesucristo, ja gueꞌbʉ bi hnequi núꞌa̱ ra da̱nga hma̱te Ajua̱ pɛscaguihʉ pa bi pøhøguihʉ. Ra Zidada Jesucristo go gueꞌa̱ bi nta̱te de ra du, ne bi ꞌracjʉ ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da uadi. Y nurá noya Ajua̱ go gueꞌa̱ xicjʉ de gueꞌa̱. [S 1l Núꞌá̱ go gueꞌa̱ bi pøhøguihʉ ne bi zoncahʉ pa ga ꞌbʉhʉ strá ntꞌaxi. Bi pøhøguihʉ po rá da̱nga hma̱te bi mɛscaguihʉ, y hingo por ma ꞌbɛfisɛhʉ bi pøhøguihʉ. Go gueꞌa̱ rá mfeni sɛhɛ pa bi pøhøguihʉ, ngueꞌa̱ ante da hyoca ra ximhai ya mi beni dua pɛhna ra Zidada Jesucristo pa da pøhøguihʉ. JR lHangue oxqui ntsa gui ma̱ gue guí camfri ma Zidadahʉ, nixi oxqui ntsa gui ma̱ gue dí ntsixhʉ núgui dí jotꞌua fadi ngueꞌa̱ dí ma̱mba rá noya ra Zidada. Nuꞌa̱ gui ꞌyøtꞌe ha̱, ma̱nga ra ma̱ca noya masque gui tho ya tsꞌothogui ngu dí thoguiga, ne Ajua̱ da ꞌraꞌa ra tsꞌɛdi pa gui tsɛti. Q lNgueꞌa̱ Ajua̱ bi ꞌracjʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa ga zɛdihʉ, pa da nja ma hma̱tehʉ, pa ga su ma mfenihʉ, hingue pa ga ntsuhʉ. Hangue por gueꞌa̱ dí zoꞌaꞌi gue gui ꞌyøtꞌa ra tsꞌɛdi pa gui pɛfi xá hño núꞌa̱ ra ꞌbɛfi bi ꞌraꞌa Ajua̱ gui pɛfi nu ndá huꞌtsꞌa ma ꞌyɛ. [O 1lNehe dí beni de ri hoga jamfri guí pɛꞌtsi núꞌa̱ bi mɛꞌtsa ꞌmɛtꞌo ri ngande ra nju Loida ne ri ma̱ma̱ ra nju Eunice, y dí pa̱di xá hño gue neꞌi go guetꞌa̱ ra jamfri guí pɛꞌtsbya. N 9lY nura ora tso ma mfeni de gueꞌi núꞌa̱ ra paꞌa̱ gá nzoni núꞌbʉ dá nhyɛguiui, ga nehma̱ ga hantꞌaꞌi pa njabʉ maꞌna ga johyaga. M lAjua̱ dí api ma pa ra xuui, ne ra oraꞌa̱ nza̱ntho dí beñꞌaꞌi, ne dí umba njama̱diꞌa̱ por gatho nuya ja̱pi ꞌraꞌaꞌi. Y nehe go gueꞌa̱ dí pɛpabi co ma mfeni xá ntꞌaxi, ngu mi pɛpabi nehe ndu ma mbøxita xi mayaꞌbʉ. &L GlNúꞌi zi cu Timu ma hma̱ca tꞌʉꞌi ja ra jamfri, dí opꞌaꞌi. Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌi, da mɛꞌtsꞌa ra nthecate, ne da maxꞌaꞌi pa gui ꞌbʉi te rá ꞌñentho. Ra apostol Nsan Pablo xipa ra Timoteo da ma̱ de ra Zidada Jesucristo K lNúgui drá Pablo, rá apostolgui ra Zidada Jesucristo. Ajua̱ go gueꞌa̱ rá paha pa bi hñuxcagui drá apostolguiꞌa̱ ne bi mɛncagui ga ma̱ de ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ bi ña̱ꞌti da umbi gatho núꞌʉ toꞌo da gamfri ra Zidada Jesucristo. TJ!XMa Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ gatho. Njabʉ gueꞌa̱.I'XNúga drá Pablo dí opꞌahʉ ra nzɛngua co ma ꞌyɛ sɛhɛ, guehna ꞌnara seña ja gatho núꞌʉ ya carta dí ofo. Njaua dí ofo. 3H_XNubyá, ra Zidada núꞌa̱ ꞌracjʉ ra humʉi, nza̱ntho da ꞌraꞌahʉ ꞌnara humʉi de núꞌa̱ te gatho da ꞌñehe. Ra Zidada da ꞌmʉi con gathoꞌihʉ. GXPe oguí ʉtsahʉ. Umfʉ ra tsꞌofo ngu rí ꞌñepi ꞌnara cu. Ra apostol Pablo ja rá nga̱tsꞌi rá carta apa Ajua̱ por ya cu F/XNuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌyøtcaguihe núꞌa̱ dí ma̱ñhe ja nuna ra carta, ma̱ñhʉ to gueꞌa̱ ne ogrí ntsixhʉꞌa̱ pa njabʉ da ntsa. @E{X Zi cuhʉ odi tsabiꞌihʉ gui ꞌyøthʉ ra hño. ;DoX Nuya cuꞌʉ toꞌo øtꞌa njabʉ, dí ꞌbɛphe ne dí zohe de rá tsꞌɛdi ma Zidadahʉ ra Jesucristo gue da mpɛfi te rá ꞌñentho pa njabʉ da da̱ha̱ núꞌa̱ da zi. OCX Dí xiꞌahe nuna ngueꞌa̱ dí øhe gue ꞌra de gueꞌahʉ ya xcá mpʉnga da̱hñeihʉ ne hinguí ne te gui pɛhʉ, hønsɛ guí ꞌyohʉbʉ grí hñøthʉ habʉ hindí ꞌñepi gui hñøthʉ. B X Ngueꞌa̱ núꞌbʉ nduá ꞌbʉhe con gueꞌahʉ dá ꞌbɛpꞌahe gue nuꞌa̱ tóꞌo hinda ne da mpɛfi hinda ñuni nehe. A X Hingue himrí ꞌñepcaguihe pa gui ꞌracaguihe te ga tsihe. Dá øthe njabʉ pa da za gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ dá øthe. 2@]XNixi toꞌo bi ꞌuinjethoho. Nuꞌa̱ ndí øthe, ndí mpɛfihe ma pa ra xuui co ndunthi ra nzabi pa himbi ꞌmɛ te dá tsihe, ne pa hindá øꞌtꞌahe ya xuhña̱. ?XNuꞌahʉ ya guí pa̱hʉ gue rí ꞌñepꞌaꞌihʉ gui tɛnga ma ꞌmʉihe. Nuje hindá nda̱hñeihe nu ndá ꞌbʉhʉbʉ. K>XZi cuhʉ, dí ꞌbɛpꞌaꞌihe de rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo gue gui ꞌueguehʉ de gatho núꞌʉ ya cu xa mpʉnga da̱hñei ne hingui ꞌyo ngu núꞌa̱ dá uꞌtꞌaꞌihe. :=mXRa Zidada Jesu da xocꞌa ri mfenihʉ pa gui pɛꞌtshʉ rá hma̱te Ajua̱ ja ri corasohʉ, ne pa gui tsɛthʉ ngu bi zɛta ra Zidada Jesucristo. Ya cu rí ꞌñepi da mpɛfi <-XDí camfrihe gue guí øthʉ núꞌa̱ stá ꞌbɛpꞌahe ne ma gui sigui gui ꞌyøthʉ njabʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ ri ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi. ;XMasque njabʉ, nu Ajua̱ hingui pata rá mfeni, núꞌá̱ da jaꞌahʉ gui zɛdihʉ ne da ña̱ñꞌaꞌihʉ de ra ntsꞌo. 3:_XNehe ꞌyaphʉ Ajua̱ gue da ña̱ngaguiheꞌa̱ de ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌi núꞌʉ øtꞌa ya ntsꞌoꞌmʉi, ngueꞌa̱ hinga gatho pɛꞌtsa ra jamfri. 9 /XNubyá zi cuhʉ dí aꞌaꞌihe gui ꞌyaphʉ Ajua̱ por guecje pa da da̱ma ntʉnga rá noya Ajua̱ habʉraza, ne da jamfri ngu xcá camfrihʉ. *8MXNúꞌá̱ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da nupꞌa ri mfenihʉ ne da jaꞌahʉ gui ꞌyohʉ xá hño de núꞌa̱ guí øthʉ ne núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ.7!XAjua̱ ma Dadahʉ bi ma̱caguihʉ ne bi huegaguihʉ hangue bi ꞌracjʉ ra humʉi pa nza̱ntho ne bi ꞌracjʉ ꞌnara hoga nthøꞌmate. &6EXHangue ringueꞌa̱ zi cuhʉ oxqui ꞌueguehʉ. Pɛꞌtshʉ xá hño ya ntꞌutuate núꞌʉ stá uꞌtꞌaꞌihe dega noya o núꞌa̱ stá opꞌahe. 5-XPa guehna bi zohnꞌaꞌihʉ Ajua̱ por nura ma̱ca noya stá xiꞌaꞌihe pa da hnequi rá nsunda ma Zidadahʉ ra Jesucristo ja ri ꞌmʉihʉ. N4X Pe nuje rí ꞌñepcahe gue nza̱ntho ga umfe njama̱di Ajua̱ por gueꞌahʉ zi cuhʉ yá hma̱diꞌihʉ ra Zidada, nguetho Ajua̱ bi huahnꞌaꞌihʉ ante da hyoca ra ximhai pa gui mpøhøhʉ. Ne gá mpøhøhʉ ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌuecꞌaꞌihʉ de ya tsꞌoqui, ne xcá camfrihʉ núꞌa̱ majua̱ni. E3X Pa njabʉ da duxa ra tsꞌoqui nuto gatho himbi ne bi gamfri núꞌa̱ majua̱ni, núꞌʉ toꞌo maꞌna bi ho ra tsꞌoqui que núꞌa̱ majua̱ni. Ajua̱ xa huancahʉ pa ga mpøhøhʉ e2CX Hangue ringueꞌa̱ Ajua̱ da puꞌtua yá mfeniꞌʉ pa da gamfri nuna ra ncꞌuambana̱. L1X Ne ma da hyatꞌi co ya nthate xi xá ntsꞌo núꞌʉ toꞌo ma da ma ja ra nidu. Nuꞌʉ́ mi tsa da mpøhø hma̱ha̱ pe himbi ne bi gamfri núꞌa̱ xi majua̱ni hangue ma da ma ja ra nidu. /0WX Nu sta hnequi nura tsꞌoja̱ꞌiꞌa̱ dri hña̱mpa rá tsꞌɛdi ra Satá ne ma da ꞌñudi ndunthi ya ntꞌudi ne da ꞌyøtꞌa ndunthi ya milagro dega nthate. 3/_XNuꞌbʉ́ gueꞌbʉ da hnequi núꞌa̱ ra tsꞌoja̱ꞌi, ne ra Zidada ma da hyoꞌa̱ co ꞌnara noya da ma̱, ne da ma da huati co rá nsunda nu sta ꞌñeheꞌa̱. |.qXNura tsꞌoqui ya ri mpɛfi mantꞌa̱gui, hønsɛ tøꞌmabya da tha̱ca núꞌa̱ toꞌo hingui hopi da hnequi. --SXNuꞌahʉ guí pa̱hʉ te rá ꞌbɛꞌa̱ hinxa hopi da hnequitho nura ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌiꞌa̱. Ma da hnequi asta núꞌa̱ ra pa da zø rá ora. o,WX¿Ha gue hinguí beñhʉ gue núꞌbʉ ndí ꞌbʉi con gueꞌahʉ dá xiꞌaꞌihʉ de guehna? 1+[XNura ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌiꞌa̱ ma da ma ncontra de Ajua̱ ne da ꞌñexa sɛhɛ, ne da ne da hña̱mba yá luga gatho núꞌʉ tꞌembi gue go gueꞌʉ Ajua̱, núꞌʉ ri nsunda ya ja̱ꞌi, asta hinda hñudi ja rá nda̱nija̱ Ajua̱, ne da ma̱ñꞌa̱ gue go gueꞌa̱ Ajua̱. 1*[XOxqui hophʉ ni ꞌna tʉi to da hyaꞌahʉ ne da ꞌñeñꞌahʉ gue nura pa ya bi zøhø. ꞌMɛtꞌo ma da nanga ndunthi toꞌo da ña̱ ncontra de Ajua̱, ne da hnequi núꞌa̱ ra ꞌñøhø dega ꞌyøtꞌatsꞌoqui ma da ma ja ra nidu. Nepʉ ꞌmɛfa de gueꞌa̱ ma da zøhø ra Zidada. M)XDí ba̱nteꞌihe zi cuhʉ gue hingui ntsuhʉ nixi to gui hophʉ da ꞌuecꞌaꞌihʉ de ri hoga mfenihʉ ne da ꞌñeñꞌahʉ gue ra Zidada ya bá yopa pengui, nixi dega thedi, nixi dega noya, nixi dega hɛꞌmi núꞌa̱ di ma̱ gue go stá pɛnhe, ne núꞌʉ di ma̱ gue rá pa de rá yoꞌehe ra Zidada ya bi zøhø. x( kXNúbya zi cuhʉ dí ne ga xiꞌahe de rá yoꞌehe ma Zidadahʉ ra Jesucristo nu xcrá muntshʉ con gueꞌa̱. +' QX pa njabʉ da hnequi rá nsunda ma Zidadahʉ ra Jesucristo ja ri ꞌmʉihʉ ne da tꞌeꞌtsꞌa ri nsuhʉ po rá hñoja̱ꞌi Ajua̱ ne ra Zidada Jesucristo.B& X Por guehna nza̱ntho dí aphe Ajua̱ gue da maxꞌaꞌihʉ pa gui ꞌbʉhʉ ngu rí ꞌñepꞌaꞌihʉ ngueꞌa̱ xa zohnꞌaꞌihʉꞌa̱, ne dí aphe gue da nupꞌa ri mfenihʉ co rá tsꞌɛdiꞌa̱ pa gui ꞌyøthʉ co ꞌnara johya gatho núꞌa̱ xá hño ne pa gui ꞌyøthʉ ya ꞌbɛfi dega jamfri, W% )X Nura pa stí ꞌñeheꞌa̱, gatho ya cu núꞌʉ toꞌo camfriꞌa̱ ma da ꞌyø ne da nsundaꞌa̱. Neꞌahʉ ma gui ꞌyøhʉ ne gui nsundahʉꞌa̱ ngueꞌa̱ gá camfrihʉ núꞌa̱ dá xiꞌaꞌihe. $ 3X Nuꞌʉ́ ma da gutꞌa yá thai ja ra nidu pa nza̱ntho, ne hinda za da ꞌmʉꞌʉ ja rá thandi ra Zidada habʉ ja rá nsunda ne rá tsꞌɛdi. Y# -XNu stí ꞌñeheuaꞌa̱, ma da hnequi ꞌnara da̱nga tsibi ja rá nthetsꞌi. Ma da ꞌñehe pa da castiga núꞌʉ toꞌo hingui pa̱ Ajua̱ nixi hingui øtuabi rá ma̱ca noya ma Zidadahʉ ra Jesucristo. ^" 7XNehe núꞌahʉ tꞌʉtsaꞌihʉ, Ajua̱ øtꞌa núꞌa̱ xá hño da ꞌraꞌaꞌihʉ ra tsaya mahyɛgui con guecje nu stua pengui de mahetsꞌi ra Zidada Jesu co ya ɛnxɛ núꞌʉ ha̱mpa rá tsꞌɛdiꞌa̱. `! ;XAjua̱ øtꞌa núꞌa̱ xá hño da coꞌtsuabi núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌihʉ.   9XPe gatho nuya thogui guí thohʉ, ja ri hnecni gue Ajua̱ øtꞌa núꞌa̱ xá hño ne ma da ꞌyøtꞌa ra hoga tsꞌʉtbi, ngueꞌa̱ por nuya tsꞌothoguiya Ajua̱ da za da ma̱ gue rí ꞌñepꞌaꞌihʉ gui ꞌbʉhʉ habʉ bí mandaꞌa̱, ne por gueꞌa̱ grí sufrihʉ. ' IXHangue nuje dí eꞌtsꞌaꞌihe ri nsuhʉ ja yá nija̱ Ajua̱ ngueꞌa̱ xi ra da̱ngui ri jamfrihʉ masque guí thohʉ ya tsꞌothogui ne ya ntꞌʉtsate. [ 1XZi cuhʉ, pɛꞌtsi te ga umfe nza̱ntho njama̱di Ajua̱ por gueꞌahʉ ngu rí ꞌñepcahe ga øthe ngueꞌa̱ xi rí te ri jamfrihʉ ne gathoꞌihʉ maꞌna rí ziꞌta ri hma̱tehʉ ꞌna ngu maꞌna. T #XAjua̱ ra Dada ne ra zi Hmu Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌaꞌihʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Ajua̱ ma da castiga nuya ꞌyøtꞌatsꞌoqui nu sta yopa zøhø ra Zidada Jesucristo ^ 9XNúga drá Pablo, ne ra cu Silvano ne ra cu Timu, dí pɛhnꞌaꞌihebʉ nuna ra carta nuꞌahʉ gyá gamfrihʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Tesalonica ne guí ꞌbʉhʉ co Ajua̱ ma Dadahʉ ne co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. ꞌYøthʉ ra tsꞌɛdi pa maꞌna gui pa̱dihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi pøhøguihʉ, ne pa gui pɛꞌtshʉ maꞌna ndunthi rá hma̱te ja ri corasohʉ. ¡Nuꞌá̱ rí ꞌñepi ga nsundahʉ nubya ne pa nza̱ntho! Njabʉ gueꞌa̱.a;Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, ya gá pa̱hʉ núꞌa̱ stá xiꞌahʉ te ma da nja. Hangue nsuhʉ pa hinda caꞌahʉ núꞌʉ ya tsꞌoja̱ꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ da caꞌahʉ, ma gui ꞌueguehʉ de ri jamfrihʉ. jMY ja núꞌa̱ ra carta bi ꞌyopꞌaꞌihʉꞌa̱, ne gatho núꞌʉ maꞌra ya carta xa ꞌyofoꞌa̱, mahyɛgui núꞌa̱ ma̱. Y ꞌraya xɛni de nuya tꞌofoꞌʉ xi xá hñei pa da zo rá mfeni ꞌna. Hangue núꞌʉ hingui pa̱tua rá noya Ajua̱ ne núꞌʉ ri yohna yá mfeni, ꞌnaꞌño ra mfeni beniꞌʉ de núꞌa̱ ma̱nga yá tꞌofo ra cu Pablo, nehe de núꞌa̱ ma̱nga núꞌʉ maꞌra ya xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo. Hangue nuꞌʉ́ pɛꞌtsi te da ꞌmɛdi. 7Pa̱hʉ gue ma Zidadahʉ pɛscahʉ ndunthi ra pacencia, hangue hinxa ꞌñehetho ngueꞌa̱ tøꞌmi gue da mpøhø ndunthi ya ja̱ꞌi. Nehe ma zi cuhʉ ra Pablo co nura mfa̱di xa umbabi Ajua̱, ya xa ꞌyopꞌahʉ de rá yoꞌehe ma Zidadahʉ, ngu núna dí opꞌahʉ nehe. /Hangue ma zi hma̱di cuꞌihʉ, de gui tøꞌmhʉ da zø ra ora da yopa ꞌñehe ra Zidada, ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa strá ntꞌaxiꞌihʉ pa hinto da ña̱pꞌahʉ nu sta ꞌyøtꞌa ra nsʉca uɛnda ra Zidada, pa njabʉ gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. Y+ Pe Ajua̱ xa ma̱ gue ma da yopa hyoca mahetsꞌi ne ra ximhai maꞌraꞌyo núꞌa̱ habʉ ma da nja hønsɛ ra hño, ne hinhyaꞌmʉ ma da nja ra tsꞌoqui. Hangue nujʉ́ dí tøꞌmhʉ gue ma da njabʉ. ~u Hangue xi da ndøꞌmhʉ, ne gui da̱ma mpɛfihʉ ja rá ꞌbɛfi Ajua̱ pa ꞌnihi dua yopa pengui ma Zidadahʉ. Y núꞌa̱ ra paꞌa̱ gueꞌbʉ ma da za̱tꞌa mahetsꞌi ne da nhuati, nehe gueꞌbʉ ma da za̱tꞌa gatho núꞌʉ te jaua. *M Hangue nuꞌahʉ́, mahyoni gui ꞌyohʉ xá hño ne gui pɛpabihʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ jaua ja ra ximhai ne mahetsꞌi ma da nhuati gatho. 8i Pe dí pa̱hʉ gue nura Zidada ma da yopa ꞌñehe, y sta da̱mfri ya ja̱ꞌi ma da zø ra pa de rá yoꞌehe ngu ra ora tsøhø ꞌnara be. Nuꞌbʉ́ mahetsꞌi ne gatho núꞌʉ te bí jani ma da nhuati co ra tsibi asta dri ñʉni. Nehe nuna ximhai ma da za̱tꞌi con gatho núꞌʉ te jaua. 1 Ra Zidada hinxa pumfri da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xa ña̱tcahʉ gue ma da yopa ꞌñehe, ngu ma̱nga ꞌra gue ya xa pumfri. Hina, hinxa pumfri. Pe nuꞌá̱ pɛscahʉ ra pacencia, ne hingui neꞌa̱ gue ni ꞌnara ja̱ꞌi hinda ꞌmɛdi. Núꞌá̱ ne gue gatho da ñobri. NPe nuꞌahʉ́, ma zi hma̱di cuꞌihʉ, oxqui pumfrihʉ gue pa ma Zidadahʉ, nuꞌa̱ ꞌna pa gueꞌa̱ ngu ꞌna ꞌmo njɛya, ha nuꞌa̱ ꞌna ꞌmo njɛya pa gueꞌa̱ ngu ꞌna patho. taPe nubyá nura ximhai ne mahetsꞌi ja mapaya, Ajua̱ xa ꞌyɛꞌmbabi da tsøgue. Y de da zø ra ora da nzø, Ajua̱ ri su hma̱ha̱, y núꞌa̱ ra paꞌa̱ da nja ra nsʉca uɛnda ne dra huata gatho ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi. T!Nepʉ nura ximhaiꞌa̱ ꞌnara pa bi goꞌma ra dehe ne bi nhuatiꞌa̱. wNuya ja̱ꞌiꞌʉ ya hinda ma da ne da gamfri gue Ajua̱ go gueꞌa̱ bi hyoca mahetsꞌi ne ra ximhai desde mayaꞌbʉ, ne hindi camfri gue hønsɛ co rá noya Ajua̱ bi ma̱ bi nja ꞌbestho ra ximhai, mi o mbo ja ra dehe, ne ja bi bøhøni. . UNuꞌʉ́ ma da ꞌñena: “¿Habʉ ja núꞌa̱ bi ma̱nga ra Jesu gue ma da yopa ꞌñehe?” Nuꞌʉ́ ma da ꞌñena gue ya hinda ma da ꞌñehe ma Zidadahʉ, ngueꞌa̱ ma da ꞌñeñꞌʉ gue desde mi ꞌbʉ ndu ma xitahʉ asta mapaya, desde mi thoca ra ximhai guetꞌatho ngu nza̱i.  5Pa̱hʉ gue nuyá nga̱tsꞌi ya pa ma da ꞌmʉ ꞌraya ꞌyøtbuhla gá ja̱ꞌi núꞌʉ dya zistema ne di øtꞌa núꞌa̱ go da neꞌʉ.  +Dí benꞌahʉ núꞌa̱ bi ma̱nga yá ma̱ca ꞌmɛhni Ajua̱ mayaꞌbʉ, nehe dí benꞌahʉ núꞌa̱ bi ma̱nga ma Zidadahʉ núꞌa̱ toꞌo bi pøhøguihʉ. Y núꞌá̱ go gueꞌa̱ bá pɛncahe núje dyá apostolhe pa dá xiꞌaꞌihe núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱. +  QMa zi hma̱di cuꞌihʉ, nuna guehna rá ñoho ra carta dí opꞌaꞌihʉ. Nuꞌa̱ rá mʉdi ra carta dá opꞌahʉ ja guehni dá benꞌahʉ núꞌa̱ xcá pa̱dihʉ, ne dá nupꞌa ri mfenihʉ. Y nepya dí yopa benꞌahʉ de gueꞌa̱ pa njabʉ hingui pumfrihʉ núꞌa̱ xcá pa̱dihʉ. R Nura ja̱ꞌiꞌa̱ bi nja ngu ra tsatꞌyo ne ra tsꞌʉdi hma̱ ne tꞌena: “Ra tsatꞌyo bi yopa zi núꞌa̱ xqui zogui, y nura tsꞌʉdi xmá ntꞌaxihma̱, pe bi yopa nxa ja ra bøhai.”H Maꞌna xá hño hinxa ba̱tuahma̱ rá ꞌñu Ajua̱, que núꞌa̱ bi ba̱di ne bi yopa menga maꞌnaꞌqui ja ra tsꞌoqui ne bi ꞌuegue de rá ma̱ca noya Ajua̱ núꞌa̱ xqui sipabi. PXi majua̱ni, ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi xa ba̱di ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi pøhøguihʉ, ne xa ꞌuegue de ya tsꞌoqui, pe ꞌmɛfa da yopa mengui da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui pa go da nta̱te ra tsꞌoqui, nuꞌbʉ́ nura ja̱ꞌiꞌa̱ ya maꞌna strá ntsꞌo pa gueꞌa̱ que rá mʉdi ante da gamfri. 'GNehe xipabi gue da za da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ go da neꞌʉ, ngueꞌa̱ ya hinto ri mandaꞌʉ. Pe go guesɛꞌʉ ya ꞌbɛgo de ra tsꞌoqui, hangue hingui mandasɛꞌʉ, ngueꞌa̱ ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi da ꞌbɛdi, go gueꞌa̱ da ꞌmɛgo de núꞌa̱ toꞌo da da̱pabi. q[Núꞌʉ́ ma̱nga ya da̱nga noya, pe hinte ri muui núꞌa̱ ma̱ñꞌʉ. Y co yá tsꞌotꞌøtꞌe cadi núꞌʉ ya ꞌraꞌyo gamfri ya xqui ꞌueguehma̱ de ja ya tsꞌoqui, cadi pa da ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ. _7Nuya hyate ja̱ꞌiꞌʉ nja ngu ꞌnara pøthe núꞌa̱ xa xa. Nehe nja ngu ya guui ri du ra bʉnthi. Ya xa tꞌequeꞌʉ pa da ma da ꞌmʉ ja ra nidu habʉ bí ja ꞌnara da̱nga ꞌbɛxuui pa nza̱ntho. #}Z|zzz_yrxwvuut]srqq2oo6mmRlkk;jhihh,glfeedGcbbqaa`>__;^]\\:[ZZLYXUWWUUTDS(RrQQ1PwONMLL2KJIIHGFFEFDCBBAA$??P>K==3<;;::m:876(4i322$100H/x/.9->,,**#)9(o'&&$%)$(## ! 7rF Qg]F[ }  ne?C Nepʉ gatho ya gamfri xi bi hña̱xa ꞌnara da̱nga tsu, nehe gatho núꞌʉ maꞌra toꞌo bi ꞌyøde de núꞌʉ ya tꞌøtꞌeꞌʉ, xi bi ntsuꞌʉ. Bi hnequi ndunthi ya ntꞌudi ne ndunthi ya da̱nga tꞌøtꞌe >1 Y ꞌbestho nura oraꞌa̱ ra nju Safira bi dagui bi du ja yá ua ra apostol Pedro. Ha ngu mi yʉtꞌa núꞌʉ ya ba̱tsꞌñøhø bi hyandi gue ya xqui du núꞌa̱ ra nju nehe, ꞌbestho bi dutsꞌiꞌʉ pa bi ma bá agui nehe habʉ xqui ꞌyacuabiꞌʉ rá da̱me. = Nepʉ ra Pedro bi ꞌñembabi: ―¿Hanja gá cohui ꞌnara cohi ri da̱me pa gui hyathma̱hʉ rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱? Ndi, ꞌbapʉ møte ja ra gosthi núꞌʉ toꞌo ja bá juadi bá acꞌa ri da̱me, y nubyá e da duxꞌaꞌi nehe pa da ꞌyacꞌaꞌi. `<9Nepʉ ra apostol Pedro bi ꞌyambabi de ra boja̱, ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue gueꞌa̱ bi muui núꞌa̱ ra hai gá pahʉ? Nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra nju bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ha̱ha̱, gueꞌa̱ bi muui. ;5Nepʉ xqui tho ngu hñu ora bi zøhø rá ꞌbɛhña̱ ra cu Ananía nehe habʉ mi ꞌbʉi ya gamfri, pe nuꞌá̱ nixi mi pa̱di te xqui nja. ~:uNepʉ nuya ba̱tsꞌñøhø mi ꞌbʉhni bi ꞌmai bá jʉtsꞌi ne bi mantꞌi bi dutsꞌiꞌʉ pa bi ma bá agui. c9?Ha nu mi ꞌyøde nuya ya noya ra cu Ananía ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi dagui bi du. Y gatho núꞌʉ toꞌo mi ꞌbʉhni ne gatho núꞌʉ maꞌra toꞌo bi ꞌyøde de núꞌa̱ xqui nja, gathoꞌʉ xi bi ntsu. I8 ¿Ha gue hingo ri mɛtihma̱ ra hai? ¿Ha gue hingo ri mɛtihma̱ ra boja̱ nehe? ¿Hanja gá beni gui ꞌyøtꞌe njabʉ? Ya xcá ncꞌuamba ja rá thandi Ajua̱, hingue hønsɛ con guecje. 7 Nepʉ ra apostol Pedro bi ꞌñembabi: ―Ananía, ¿hanja xcá hopi xa hyaꞌaꞌi ra Satá pa xcá hyathma̱ ra Ma̱ca Nda̱hi? Ngueꞌa̱ hingá unga gatho núꞌa̱ ra boja̱ gá ha̱ni de ri hai gá pa ngu núꞌa̱ gá ma̱ gue mi xøgue ra boja̱. T6!Nepʉ bi beñꞌʉ gue hinda unga gatho ra boja̱ de núꞌa̱ xqui pa yá hai, hangue bi za̱ma ꞌna tʉi ra boja̱ ra cu Ananía. Ne mi pa̱sɛ co rá ꞌbɛhña̱ gue xqui za̱ma ra boja̱. Nuꞌbʉ́ ra cu Ananía bi hña̱xa núꞌa̱ ra boja̱ bi hyeque pa bá umbabi ya apostol, ꞌñena gatho ra boja̱ mi ha̱, pe hina. 5 +Pe mi ꞌbʉ maꞌna ra gamfri mrá thuhu ra Ananía ha nurá ꞌbɛhña̱ mrá thuhu ra Safira. Núꞌʉ́ bi pa ꞌnara hai myá mɛtiꞌʉ. f4E%Nuꞌá̱ bi pa ꞌnará haiꞌa̱ ne bá ha̱ gatho ra boja̱ pa bi umbabi ya apostol.D3$Ne mi ꞌbʉhni ꞌnara cu mrá thuhu ra Jose mrá me Chipre mrá levita. Ne bi hñuꞌmbabi ya apostol dra Berhna, rí bøni da ꞌñena Núꞌa̱ Toꞌo Huꞌmba yá mʉi ya Ja̱ꞌi. $2A#ne bi umbabi ya apostol. Y nuya apostol go gueꞌʉ mi hecuabi cada ꞌnara gamfri ngu núꞌa̱ te mi øꞌtua ra ꞌbɛdi gueꞌa̱ mi tꞌumbabi nehe. Z1-"Ha ni ꞌna de gueꞌʉ hinte mi øꞌtua ra ꞌbɛdi, ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ toꞌo mi pɛꞌtsa yá hai ne yá ngu bá pa gatho, ne bá ha̱ gatho núꞌa̱ ra boja̱ mi ha̱ni de yá hai ne de yá ngu, 01!Ne co ndunthi ra tsꞌɛdi mi pɛꞌtsa ya apostol bi damajua̱ni gue xqui yopa nte de ra du ma zi Hmuhʉ ra Jesu, ne Ajua̱ xi bi matsꞌiꞌʉ. G/ Y gatho núꞌʉ ya xqui gamfri Ajua̱ mi ꞌnada yá mfeni, ne mi ꞌnada yá hma̱teꞌʉ. Ne mi mfaxꞌʉ ꞌna ngu maꞌna núꞌa̱ te mi øꞌtua ra ꞌbɛdi, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ mi pɛꞌtsiꞌʉ mrá mɛti mahyɛgui, ne ni ꞌnara cu himi pɛꞌtsa ni ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ mrá mɛtisɛ. <.qNgu xi bi uadiꞌʉ bi xøcambeni Ajua̱, bi hma̱nga ra ngu habʉ xqui muntsꞌiꞌʉ, ne gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni bi hña̱nga rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ne bi ña̱ ntsꞌɛdiꞌʉ de rá noya Ajua̱, ne ya hinto mi tsu. Gatho núꞌa̱ mi pɛꞌtsa ya gamfri myá mɛti ꞌna ngu maꞌna S-Ne nuꞌi go ma gui hñuxa ri ꞌyɛ ja ya daꞌthi pa da ña̱niꞌʉ ne da hyanda ya ja̱ꞌi. Ne gui ꞌyøtꞌa ndunthi ya ntꞌudi ne ya da̱nga tꞌøtꞌe de rá thuhu ri ma̱ca Tꞌʉ ra Jesu. ,3Nubya ma zi Hmuꞌihe, hyanda núna te øtcahe ya ja̱ꞌi, ne faxcahe pa hinga ntsuhe ga ña̱he de ri ma̱ca noya, ngueꞌa̱ go dí pɛpꞌahe. f+ENe bi ꞌyøtꞌeꞌʉ ngu núꞌa̱ gá beni ne gá ma̱nga mayaꞌbʉ gue mahyoni da nja. f*ENgueꞌa̱ xi majua̱ni ja nuna hninina̱ bi muntsꞌa ra nda̱ Erode ne ra Poncio Pilato co ya me Israel ne co núꞌʉ hingyá me Israel, pa bi ʉtsa nuri ma̱ca Tꞌʉ ra Jesu núꞌa̱ xcuá pɛhni pa da nda̱. #)?Bi muntsꞌa ya nda̱ de gatho ya hnini de ra ximhai
pa bi ꞌñʉꞌtiꞌʉ da ʉtsa Ajua̱ ne ra Cristo núꞌa̱ xa hñutsꞌiꞌa̱ pa da nda̱. (Ne nuꞌi po ra Ma̱ca Nda̱hi gá xipa ri ꞌbɛgo ra Davi da ma̱nga njaua:Ya ja̱ꞌi bi muntsꞌi pa bi ꞌñʉꞌtiꞌʉ da ꞌyøtꞌa ya ntsꞌoꞌmʉi,
pe núꞌa̱ ra ntsꞌoꞌmʉi bi beñꞌʉ da ꞌyøtꞌe, hinda za da ꞌyøtꞌe. \'1Ha nu mi ꞌyøde ya gamfri, bi xøcambeni Ajua̱ co ꞌnadra mfeni ne bi ꞌñenaꞌʉ: ―Ma zi Hmuꞌihe, nuꞌi go gueꞌe grá Ajua̱ gá hoca mahetsꞌi ne ra ximhai ne ra ndehe ne gatho núꞌa̱ te ja. N&Nu mi thɛgui ra apostol Pedro ne ra apostol Xuua bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa núꞌʉ maꞌra ya gamfri pa bi metuabi núꞌa̱ xqui xipabi ya nda̱ gá macja̱ ne yá nda̱xjua nda̱ ya xodyo. %Ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui ña̱ni ya mi pɛꞌtsa thogui ñote njɛya. Ya gamfri bi ꞌyapabi Ajua̱ mahyɛgui \$1Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ya nda̱ hinte bi ꞌyøꞌtuabi ra Pedro ne ra Xuua, hønsɛ bi xipabi gue ya hinda sigui da zofo ya ja̱ꞌi, nepʉ bi hyɛguitho. Himbi za te bi ꞌyøꞌtuabi ngueꞌa̱ mi tsu ya ja̱ꞌi xa bø yá cuɛ, ngueꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi xi mi xøcambeni Ajua̱ po rá ngue núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui ña̱ni. u#cNgueꞌa̱ nuje hinda za toꞌo da hña̱gahe ga ma̱ñhe de núꞌa̱ stá hanthe ne núꞌa̱ stá øhe. L"Nuꞌbʉ́ nura Pedro ne ra Xuua bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¿Ha gue guí beñhʉ xá hño njabʉ ja rá thandi Ajua̱ gue go rí ꞌñepi ga øꞌtꞌahe ri pahahʉ que rá paha Ajua̱? c!?Nepʉ bi tsꞌohna maꞌnaꞌqui ra Pedro ne ra Xuua ne núꞌa̱ ra ꞌñøhø mrá doua, ne bi tꞌembabiꞌʉ: ―Ya ote ma xqui ma̱ñhʉ, ne ya oxqui ma gui zofohʉ maꞌra ya ja̱ꞌi de rá thuhu ra Jesu. 1 [Ha nujʉ́ ya hindí nehʉ da fa̱di de guehna habʉraza, hangue ma ga høꞌtuahʉ ra hña̱ gue ya hinte da sigui da ma̱, ne ya hinto da zofo de rá thuhu ra Jesu. dAne bi ꞌñémbi: ―Xibya, ¿te ga øthʉ co nuyʉ ya ꞌñøhøyʉ? Ngueꞌa̱ núꞌa̱ xa ꞌyøꞌtua nuna ꞌñøhø mrá doua, ya pa̱di gatho ya ja̱ꞌi nuua ja ma hninihʉ Jerusale, y hingui tsa ga cønihʉ. A{Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ya nda̱ bi ꞌbɛpabi ra Pedro ne ra Xuua ne núꞌa̱ ra ꞌñøhø mrá doua da bøhma̱ de habʉ xqui muntsꞌiꞌʉ, ne bi ꞌñʉꞌtiꞌʉ ꞌna ngu ꞌna,  Pe nuꞌʉ́ himbi za te bi da̱tuabi ra Pedro ngueꞌa̱ bi hyandi mi ꞌbahni con gueꞌʉ núꞌa̱ ra zi doua xqui ña̱ni. - Nuꞌbʉ́ nuya nda̱ mi ꞌbʉhni xi bi ꞌyø ngueꞌa̱ bi hyandi gue ra Pedro ne ra Xuua himi tsu, ne mi pa̱di gue himyá ꞌñøhø dega da̱nga mfa̱di ngueꞌa̱ myá hyoya ja̱ꞌi. Pe bi ba̱diꞌʉ gue mi gueꞌʉ ꞌraya ꞌñøhø xqui ꞌñoui ra Jesu. zm Joꞌo maꞌna toꞌo da za da pøhøguihʉ, hønsɛ ma zi Hmuhʉ ra Jesu, ngueꞌa̱ joꞌo maꞌna toꞌo bá ꞌbɛhni nuua ja ra ximhai pa da pøhøguihʉ, hønsɛ ra Jesu go gueꞌa̱ bá ꞌbɛhni ne go gueꞌa̱ tsa da pøhøguihʉ. uc Núꞌá̱ go gueꞌa̱ gá ʉtsahʉ, nja ngu núꞌʉ ya hyøngu mi ꞌbʉi mayaꞌbʉ bi føthma̱bʉ ra mʉdi do núꞌa̱ mi ma xa hyoca rá nija̱ Ajua̱. Pe nubyá go gueꞌa̱ ra mʉdi do bi mɛgui Ajua̱ pa bi hyø rá nija̱. B} ma ga xiꞌahe hanja bi za bi ña̱nini, pa gui pa̱hʉ ne gatho núꞌʉ maꞌra ya me Israel. Nuni ra zi ꞌñøhø guí hanthʉ ꞌbahni, nuni bi ña̱ni de rá thuhu ra Jesucristo núꞌa̱ mrá me Nasare núꞌa̱ gá ponthʉ ja ꞌnara pontꞌi, pe nuꞌá̱ bi ꞌyøtꞌe Ajua̱ pa bi yopa nte de ra du. c? ya gue guí angahe de núꞌa̱ ra hño bi tꞌøꞌtua nuni ra zi ꞌñøhø mrá doua, 5Nuꞌbʉ́ ra Pedro mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi pa bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Núꞌahʉ gyá nda̱hʉ de ma hninihʉ Israel, }sNepʉ nuꞌʉ́ bi manda bá tsꞌi ra apostol Pedro co ra apostol Xuua ne bri ꞌbaꞌma madetho de gueꞌʉ pa bi tꞌambabi, ne bi tꞌembabi: ―¿Toꞌo yá ꞌmɛhniꞌihʉ, ne toꞌo rá tsꞌɛdi guí ha̱mpahʉ pa guí øthʉ njabʉ? wgGathoꞌʉ bi muntsꞌa mahyɛgui co ra Anás núꞌa̱ toꞌo mrá da̱nga nda̱ gá macja̱, nehe mi ꞌbʉhni ra Caifá ne ra Xuua ne ra Jandro, ne gatho maꞌra ya ꞌñøhø núꞌʉ mi ja te yá njaui ya da̱nga nda̱ gá macja̱. 'Nurá hyaxꞌa̱ bi muntsꞌa nuni Jerusale nuyá nda̱xjua nda̱ ya xodyo ne ya xahnate de ra ley ne gatho maꞌra ya nda̱ gá xodyo. QPe ya xi mi ndunthi núꞌʉ toꞌo xqui ꞌyøde ne xqui gamfri núꞌa̱ mi ma̱nga ra Pedro. Ya ngu mi cʉtꞌa ꞌmo ya ꞌñøhø xqui gamfri, y himi pa ꞌmede ya ꞌbɛhña̱ nixi ya ba̱tsi. W'Nuꞌbʉ́ nuya ja̱ꞌiꞌʉ ꞌbestho bi gʉ ntsꞌa̱hni ra Pedro ne ra Xuua, ne bi zitsꞌi pa bá cotꞌa fadi. Y asta rá hyaxꞌa̱ mi ma da nhyanthya̱, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra paꞌa̱ ya bi nde. FNepʉ nuꞌʉ́ bi bø yá cuɛ ngueꞌa̱ ra Pedro ne ra Xuua mi xipabi ya ja̱ꞌi gue ra Zidada Jesu xqui yopa nte de ra du, hangue mi utuabiꞌʉ gue gatho ya ja̱ꞌi ma da yopa nte. f GRa apostol Pedro ne ra apostol Xuua mi ꞌbʉhnitho ja ra nda̱nija̱ mi zofo ya ja̱ꞌi. Nepʉ bi zøni ꞌraya macja̱ ne ra nda̱ de ya nsunija̱, ne ya saduceo núꞌʉ himi camfri gue da yopa nte núꞌʉ ya xa du. 9Y nuꞌahʉ go yá mʉdiꞌihʉ bá pɛnꞌahʉ rá Tꞌʉ Ajua̱ pa bi zoꞌahʉ gui ñobrihʉ de ri tsꞌoquihʉ pa njabʉ da ja̱pꞌaꞌihʉ.LY núꞌʉ ya hña̱ꞌti bi ma̱nga nuya ꞌmɛhniꞌʉ, gueꞌʉ pa gueꞌahʉ. Y núꞌʉ ya ja̱pi de ra cohi xqui gohui Ajua̱ ndu ma xitahʉ, nehe gueꞌʉ pa ri hñohʉ. Hangue Ajua̱ bi ꞌñembabi ra Abrá: “Po ꞌnari ꞌroho ma da ꞌñehe ꞌmɛfa, ma ga ja̱pi gatho ya ja̱ꞌi de rá ngʉni ra ximhai.”  Gatho núꞌʉ maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ desde ra Samue pa xqui ꞌñecua, xqui ma̱ nehe de nuya pabya dí ꞌbʉhʉ.  %Ne gatho núꞌʉ toꞌo hinda ne da gamfribi rá noya núꞌa̱ ra ꞌmɛhniꞌa̱, nuꞌʉ́ dra huati ne da ꞌmɛdi de ja yá hnini.” w gNgu bi ma̱nga ra Moise bi xipa ndu ma xitahʉ bi ꞌñembi: “Núꞌa̱ Ajua̱ ma zi Hmuhʉ ma da hñuxꞌahʉ ꞌna de gueꞌahʉ pa drá ꞌmɛhniꞌa̱ ngu xa hñuxcagui nehe, y núꞌá̱ ma gui ꞌyøtehʉ núꞌa̱ da xiꞌahʉ. C Ne nuꞌá̱ xi majua̱ni bi yopa mengui mahetsꞌi pa ja dua ꞌbʉhni asta hinda zø ra pa da yopa hoca Ajua̱ gatho, ngu núꞌa̱ xqui xipa mayaꞌbʉ yá ma̱ca ꞌmɛhni da ma̱. u cNe da yopa pɛnꞌaꞌihʉ ra Jesu núꞌa̱ toꞌo ra Cristo núꞌa̱ xqui hñutsꞌiꞌa̱ pa da nda̱. LHangue nubya mahyoni gui ñobrihʉ ne gui yopa jonihʉ co Ajua̱ pa da punꞌa ri tsꞌoquihʉ, y nuꞌbʉ́ ha̱, nuꞌá̱ da ꞌraꞌaꞌihʉ ꞌnara ꞌraꞌyo mfeni ne ꞌnara hogaꞌmʉi. dAPe nu Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe da nja ngu núꞌa̱ xqui xipa yá ꞌmɛhni mayaꞌbʉ ne xqui ꞌyofoꞌʉ gue nura Cristo núꞌa̱ rá ꞌmɛhni pa e da nda̱ mi pɛꞌtsi da thogui ndunthi ya ʉgui asta rá duꞌa̱. pYNubyá, núꞌahʉ ma cuꞌihe, dí pa̱he xá hño gue gá dahʉ ra Jesu ngueꞌa̱ hinte nguí pa̱hʉ, ngu núꞌʉ ma nda̱hʉ nehe himbi zo yá mfeni nehe núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe, hangue gá mfaxhʉ gá hyohʉ ra Jesu. (INuna ꞌñøhø guí hanthʉ ne guí pa̱hʉ gue mrá douahma̱, go ra Jesu bi ꞌyøthe ngueꞌa̱ dí camfriheꞌa̱. Hangue bi njabʉ ngu guí hanthʉbya. CNepʉ nuꞌahʉ gá hyohʉ núꞌa̱ toꞌo ri ꞌracjʉ ra te, pe Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa da yopa nte de ra du. Nuje go dá hanthe bi yopa nte, hangue dí damajua̱nihe de gueꞌa̱. NPe nuꞌahʉ́ hingá nehʉ, masque go gueꞌa̱ rá hma̱ca Tꞌʉ Ajua̱ núꞌa̱ hinte ma tsꞌoqui xqui ꞌyøtꞌe. Pe nuꞌahʉ́ gá eñhʉ gue maꞌna xá hño dra thøgue ꞌnara hyote. ;o Núꞌa̱ ra Ajua̱ mi xøcambeni ra Abrá ne ra Isaac ne ra Cobo ne gatho núꞌʉ maꞌra ndu ma xitahʉ, núꞌá̱ go guetꞌa̱ ra Ajua̱ bi japi bi ꞌño nuna ra ꞌñøhø po rá thuhu ra Jesucristo nurá Tꞌʉꞌa̱, pa njabʉ da hneca rá tsꞌɛdi nura Tꞌʉꞌa̱. Núꞌá̱ go gueꞌa̱ gá daphʉ ya nda̱, ne gá ma̱ñhʉ ja rá thandi ra Pilato gue hinda thɛgui, masque ra Pilato go mi nehma̱ xa hyɛguiꞌa̱. Z- Y nu mi hyanda ra Pedro núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui muntsꞌini, bi ꞌñembabi: ―Núꞌahʉ gyá me Israelhʉ, ¿hanja xi grí ꞌyøhʉ, ne hanja xi guí nʉtcahe ꞌñena gue co ma tsꞌɛdisɛhe go stá japhe xa ꞌño nuna ꞌñøhø, o ꞌñena ngueꞌa̱ gue por dí ꞌyohe xá ntꞌaxi gue por gueꞌa̱ stá japhe da ña̱ni? Z- ꞌMɛfa núꞌa̱ ra ꞌñøhø mrá doua himi ne da ꞌuegue de ra apostol Pedro nixi de ra apostol Xuua. Y gatho nuya ja̱ꞌi mi ꞌyo de guehni xi mri ꞌyø de núꞌa̱ xqui hyandi, hangue bi da̱ma muntsꞌiꞌʉ ja ra porta rá thuhu ra Porta de ra Salomó nuni habʉ mi ꞌbai ra Pedro ne ra Xuua co núꞌa̱ mrá doua. 3 Nepʉ nuꞌʉ́ ꞌbestho bi ba̱di gue go mi gueꞌa̱ mrá douahma̱ nza̱ntho mi hudi mi a ra boja̱ ja ra gosthi nija̱ mrá thuhu Mahotho. Ne xi bi ꞌyøꞌʉ de núꞌa̱ xqui nja. Ra apostol Pedro bi ma̱mba rá noya Ajua̱ ja ra porta rá thuhu rá Porta ra Salomó e~C Y gatho ya ja̱ꞌi bi hyanda núꞌa̱ mrá doua gue ya mi ꞌyo ne mi xøcambeni Ajua̱. I} Y nura oraꞌa̱ ꞌbestho bi ꞌyɛnga ꞌnara sagui ne bi ꞌmai xá hño, nepʉ bi ꞌño, ne bi mɛui ya apostol pa mbo ra nija̱ xi mi ɛnsagui mi xøcambeni Ajua̱ con gatho rá johya. |Nepʉ bi mipa rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi ne bi ꞌbaꞌmi, ne ꞌbestho bi nja yá tsꞌɛdi yá ua ne yá gutꞌɛgui. l{QNepʉ ra Pedro bi ꞌñembabi: ―Othogui ra tꞌaxi nixi ra oro pa ga ꞌraꞌaꞌi. Núꞌa̱ dí pɛꞌtsi gueꞌa̱ ma ga ꞌraꞌi. De rá thuhu ra Jesucristo núꞌa̱ mrá me Nasare dí xiꞌaꞌi gui ꞌbai gui ꞌyo. zwNe nura zi doua xi bi gohi bi nʉꞌta núꞌʉ yoho ya apostol, mi hu rá mʉi gue mi ma te da umbahma̱ꞌʉ. yNepʉ nura Pedro ne ra Xuua bi gohi bi ꞌmai bi hyanda núꞌa̱ ra zi mɛti, ne ra Pedro bi ꞌñembabi: ―Hyandgahe. xNuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi hyanda ra apostol Pedro ne ra apostol Xuua de mi ma da yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱, bi ꞌyapabi ra boja̱. w{Y nuni ja ra gosthi nija̱ núꞌa̱ mrá thuhu Mahotho, ja xqui hñudini ꞌnara ꞌñøhø mrá doua desde xqui ꞌmʉi. Mi tsꞌixa hyastho pa ja mi tꞌehni pa mi apabi ra boja̱ gatho núꞌʉ toꞌo mi thohni mi cʉtꞌa mbo ra nda̱nija̱. v ;ꞌNara pa ra apostol Pedro ne ra apostol Xuua mri ma pa ja ra nda̱nija̱ ngu nzʉnga hñu nde, ya mi gueꞌa̱ ra ora pa ra søcambeni ja ra nija̱. ,uQ/Ne mri nsunda Ajua̱ mahyɛgui. Ne maꞌra ya ja̱ꞌi mi handi te mi øtꞌeꞌʉ, nuꞌbʉ́ nuya ja̱ꞌiꞌʉ mi numahñoꞌʉ. Ne ꞌnara pa ngu ꞌnara pa mi ꞌyo mi camfri maꞌra ya ja̱ꞌi núꞌʉ mi zofo Ajua̱, ne mri muntsꞌa ꞌnadbʉꞌʉ co núꞌʉ ya mʉdi gamfri.Ut#.Ne hyastho ꞌnara pa ngu ꞌnara pa mri muntsꞌa ja ra nija̱ co ꞌnadra mfeni. Ne mi tsi ra Ma̱ca Ntꞌoxi ja yá nguꞌʉ, ne mri ñuniꞌʉ mahyɛgui co ndunthi ra johya ne co ꞌnara hoga mfeni. sy-Ne mi pa gatho núꞌa̱ te mi pɛꞌtsiꞌʉ ne mi hecuabi gatho núꞌʉ maꞌra ya zi hyoya cu núꞌʉ mi othobi. yrk,Ne gatho núꞌʉ ya gamfri mi ꞌbʉi ꞌnadbʉ ne mri mfaxꞌʉ ꞌna ngu maꞌna pa hinte da ꞌbɛpiꞌʉ. 2q]+Ne gatho ya mengu de guehni xi bi ntsu ngueꞌa̱ xqui hyanda ya apostol mi øtꞌa ndunthi ya da̱nga ntꞌudi ne ya da̱nga tꞌøtꞌe co rá tsꞌɛdi Ajua̱. dpA*Y nuꞌʉ́ bi ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ bi xipabi ya apostol. Ne mi ꞌbʉꞌʉ co ꞌnadra mfeni, ne nza̱ntho mri muntsꞌa mahyɛgui pa da zi ra Ma̱ca Ntꞌoxi ne pa mi apabi Ajua̱. Yá ꞌmʉi ya mʉdi gamfri 'oG)Nepʉ gatho núꞌʉ toꞌo bi hña̱ni núꞌa̱ ra tsꞌofoꞌa̱ bi nxistehe ꞌbestho. Hangue nura paꞌa̱ bi hñuxa ngu má hñu ꞌmo ya gamfri. Rn(Ra apostol Pedro bi sigui bi zofo ya ja̱ꞌi co ndunthi maꞌra ya noya ne bi ꞌñembabi: ―Mpøhøhʉ pa hinda zʉꞌahʉ rá cuɛ Ajua̱ núꞌa̱ ma da zʉdi núꞌʉ hingui ne da mpøhø. /mW'Ngueꞌa̱ nuna hña̱ꞌtina̱ pa gueꞌahʉ ne pa ri ba̱tsihʉ ne pa gatho maꞌra ya ja̱ꞌi ꞌbʉ ja rá ngʉni ra ximhai núꞌʉ da zohna Ajua̱ ma Hmuhʉ. l&Nepʉ ra apostol Pedro bi ꞌñembabi: ―Ñobrihʉ ne gui nxistehehʉ gathoꞌihʉ de rá thuhu ra Zidada Jesucristo pa njabʉ dra punꞌa ri tsꞌoquihʉ. Ne njabʉ ha̱, Ajua̱ da pɛnꞌaꞌihʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa da ꞌmʉ ja ri corasohʉ. k%Ha nu mi ꞌyøde núꞌa̱ bi ma̱nga ra apostol Pedro, núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbʉhni xi bi du yá mʉi, ne bi ꞌyambabi ra apostol Pedro ne núꞌʉ maꞌra ya apostol, bi ꞌñembi: ―Zi cuhʉ, nuꞌbʉ́ ¿xi te rá ꞌbɛ mahyoni ga øthebya? ~ju$Nubyá, mahyoni da ba̱di gatho ya me Israel gue Ajua̱ ra Dada xa hñuxa ra Jesu pa go di gueꞌa̱ dra Hmu ne da nda̱ ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ra Cristo xpá pɛhniꞌa̱. Y go gueꞌa̱ gá ponthʉ ja ra pontꞌi ne asta hingá hyohʉ. Zi-#asta hinga tsiñꞌaꞌi gatho ri ncontra pa da gohiꞌʉ ja ngaꞌti ri ua.” Dh"Pe ra nda̱ Davi hingo bi njʉtsꞌi pa mahetsꞌi, pe nuꞌá̱ bi ma̱ñꞌa̱ bi ꞌñena:Ajua̱ ra Dada bi ꞌñemba ma zi Hmu:“Bá ehe gui hñudiua ja ma ꞌñɛi, g3!Hangue nubya po rá tsꞌɛdi Ajua̱ ra Dada, bi ma pa mahetsꞌi, ne ja bí huhni ja rá ꞌñɛi ra Dada. Ne bá pɛhna ra Ma̱ca Nda̱hi ngu núꞌa̱ xqui ña̱gui Ajua̱ ra Dada. Hangue gatho núꞌa̱ guí hanthʉ ne guí øhʉbya, go ra Ma̱ca Nda̱hi øtꞌa njabʉ. rf] Y nuna ra Jesu dí ma̱ñhe, nuje dí dahe majua̱ni gue Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nte de ra du. eHangue nura Davi ꞌñena ya xqui hyanda núꞌa̱ bi nja ꞌmɛfa, ne bi ꞌyofo gue mi pɛꞌtsi da e da yopa nte ra Cristo núꞌa̱ xqui hñutsꞌi Ajua̱ pa da nda̱, ne himi ma ja da gohni rá te ja ra du, nixi rá ndoꞌyo nehe hinda ꞌya ja ra hai. >duRa Davi mrá ꞌmɛhni Ajua̱ hangue nuꞌá̱ bi ma̱ núꞌa̱ mri ꞌbɛdi da nja. Ne mi pa̱di gue mi ma da ꞌmʉ ꞌnará tꞌʉ pa drá mpøteꞌa̱, ngueꞌa̱ njabʉ xqui ña̱ꞌtuabi Ajua̱. Y núꞌa̱ ra tꞌʉꞌa̱ go di gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtuabi da mɛhni pa da nda̱. 1c[Núꞌahʉ ma cuꞌihʉ xcá muntsꞌihʉua, xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, xa du ma xitahʉ ra nda̱ Davi ne bi ntꞌaguiꞌa̱, ne jaua rá ntꞌagui asta mapaya. EbNgueꞌa̱ nuꞌi xcá ꞌñutca ra ꞌñu dega te,
ne ma gui ꞌraca ꞌnara da̱nga johya nu xcrá ꞌbʉpʉ mahetsꞌi con gueꞌe. Guehna bi ma̱nga ra Davi ja ra Ma̱ca Tꞌofo. 6aeNgueꞌa̱ nuꞌi, ma Dadaꞌi, hingui ma gui hopi ja da gohni ma te ja ra du,
nixi gui hopi da ꞌya ma ndoꞌyo ja ra hai, ngueꞌa̱ go ri hma̱ca ꞌbɛgogui. `Hangue nuga xi drí johya ne dí ña̱ co nura johya dí pɛꞌtsi.Ne dí tøꞌmi gue nu xcrá tu, ma ga yopa nte de ra du. (_IRa nda̱ Davi xqui ma̱ de gueꞌa̱ ne xqui ꞌñena:Nuga dí pa̱di gue Ajua̱ nza̱ntho ꞌbʉi con gueque
pa da maxcagui ne da ña̱ngagui. 2^]Nuꞌahʉ gá hyohʉ ra Jesu, pe nu Ajua̱ go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nte maꞌnaꞌqui de ra du, ngueꞌa̱ nura du otho rá tsꞌɛdi pa da za̱miꞌa̱. ])Pe nuꞌá̱ bri da ja ri ꞌyɛhʉ, nepʉ nuꞌahʉ gá daphʉ ja yá ꞌyɛ ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui pa bi pontꞌa ja ꞌnara pontꞌi asta himbi du. Pe gatho núꞌa̱ bi nja, bi njabʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ go bi bensɛ da njabʉ y núꞌá̱ gueꞌa̱ mrá pahaꞌa̱. ]\3Núꞌahʉ gyá me Israelhʉ, ꞌyødehʉ nuya ya noya ma ga xiꞌahʉ: Nuꞌahʉ́ guí pa̱hʉ gue ra Jesu núꞌa̱ mrá me Nasare bi ꞌyøtꞌa gatho núꞌʉ ya tꞌøtꞌe ne gatho núꞌʉ ya ntꞌudi bi ꞌyøtꞌe con gueꞌahʉ po rá tsꞌɛdi Ajua̱, ngu guí pa̱sɛhʉ, y njabʉ bi hnequi gue Ajua̱ xqui mɛhniꞌa̱. U[#Ne gatho núꞌʉ toꞌo da ꞌyapa ra Zidada da mpøhø, da pøhøꞌa̱. ZMa gui hyanthʉ ra hyadi hinda ma da unga ra ñotꞌi, ma da ꞌmɛxuui.Nura za̱na̱ ngu ma da nji.Nepʉ de gueꞌa̱ ja da zøhø núꞌa̱ ra pa de rá ꞌñehe ra Zidada,
gueꞌa̱ ra pa ma da hneca rá da̱nga tsꞌɛdiꞌa̱ strá nsunda. YNe ma ga uꞌtꞌahʉ ꞌraya da̱nga ntꞌudi nuni mahetsꞌi
ne nuua ra ximhai,
dega ji, ne dega tsibi, ne dega ꞌbifi. (XINe nuya paꞌʉ gatho núꞌʉ pɛpqui, dra ꞌñøhø que dra ꞌbɛhña̱, ma ga pɛmpabiꞌʉ ra Ma̱ca Nda̱hi
pa da umba ra tsꞌɛdi da ña̱. /WWAjua̱ bi ꞌñena: Nuya pa da ꞌñepʉ,
ma ga pɛmpa ra Ma̱ca Nda̱hi gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai.Nuri tꞌʉhʉ ne ri tꞌixuhʉ ma da ña̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi.Nuya ba̱sja̱ꞌi ma da hyanda ꞌraya ntꞌudi,
nuya nda̱xjua ma da ꞌui ya tꞌi. @VyNúna guí hanthʉ, go guehna xqui ma̱nga ra ba̱di Joel gue mi pɛꞌtsi da njabʉ, y nubyá ya gá hyanthʉ bi nja ngu núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱. Nuꞌá̱ bi ꞌyofo njaua: `U9Núyʉ guí øhʉ ña̱, hindi ti ngu guí beñhʉ, ngueꞌa̱ ja nzʉnga gʉto xudi. T)Nuꞌbʉ́ ra oraꞌa̱ ra apostol Pedro bi ꞌmai co núꞌʉ má ꞌrɛtꞌamaꞌra ya apostol, nepʉ bi ña̱ ntsꞌɛdiꞌa̱, bi ꞌñena: ―Núꞌahʉ gyá me Judeahʉ ne gatho núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉua Jerusale, ꞌyøhʉ núna ma ga ma̱ pa gui pa̱hʉ. lSQ Ha nu maꞌra mi øtbuhlatho mi ena: ―Nuyʉ́ xa nti. Ra apostol Pedro bi zofo ya ja̱ꞌi R Nepʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ bi ntsøꞌmi ne mi tu yá mʉi mri ꞌñémba ꞌna ngu ꞌna: ―¿Xibya? ¿Te rí bømbyana̱? PQ Ne nu maꞌra de guecjʉ ya me Creta ne Arabia. Ha gatho nugaguihʉ dí øhʉ xicjʉ de ma hña̱quihʉ gra ña̱ cada ꞌna de guehyʉ, ne xicjʉ de nuya da̱nga tꞌøtꞌe xa ꞌyøtꞌa Ajua̱. qP[ Ne nu maꞌra de guecjʉ ya me Frigia, ne Pamfilia, ne Egipto, ne ꞌraya hnini de Africa gueta Cirene. Ne nu maꞌra de guecjʉ ya me Nroma, ꞌra majua̱ni ya xodyo ha nu maꞌra bi nxodyo hønsɛ ngueꞌa̱ ri dɛnga ma leyhʉ. O7 Ngueꞌa̱ ꞌra de guecjʉ dyá menguhʉ Partia ne de Media, ne de Elam, ne de Mesopotamia, ne de Judea, ne de Capadocia, ne de Mponto, ne de Asia. uNcNuꞌbʉ́ ¿hanja cada ꞌna de guecjʉ dí ø ma hña̱quihʉ núꞌa̱ dá pa̱hʉ desde dá ꞌbʉhʉ? MNe himi pa̱ te da beni, bi ꞌyø ne mri ꞌñémbabiꞌʉ: ―¿Ha gue hingo guehyʉ ya me Galilea núyʉ dí øhʉ ña̱? ELY nu de mi ntꞌøde núꞌa̱ ra da̱nga ñʉni, ndunthi ya ja̱ꞌi xi bi da̱ma muntsꞌi habʉ mi ꞌbʉi ya cu, ne bi ꞌyø ngueꞌa̱ mi øde yá hña̱qui cada ꞌna de gueꞌʉ. 0KYNuya paꞌʉ mi ꞌbʉhni Jerusale ꞌraya xodyo xqui ꞌñehe de habʉraza ya hai de ra ximhai, ne nuꞌʉ́ xi mi camfri Ajua̱ ngu núꞌa̱ xqui tꞌutuabi. 2J]Y gathoꞌʉ bi hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi, ne bi mʉdi bi ña̱ ꞌramaꞌnaꞌño ya hña̱qui cada ꞌna de gueꞌʉ ngu mi japabi ra Ma̱ca Nda̱hi da ña̱ꞌʉ. }IsNe ꞌmɛfa bi hnequi ꞌra ngu ya tꞌʉca faspi maña̱ de ja yá ña̱xu cada ꞌna de nuto gatho mi ꞌbʉhni. RHNepʉ mi da̱mfriꞌʉ bi ntꞌøde ꞌnara ñʉni xi ntsꞌɛdi xqui ꞌñe de mahetsꞌi. Bi ntꞌøde gatho mbo ra ngu habʉ xqui muntsꞌiꞌʉ ngu ꞌñena ꞌnara da̱nga bʉnthi xi ntsꞌɛdi. }G uNu mi zøhø ra pa de ra Pentecoste yá ngo ya xodyo, gatho ya gamfri xqui muntsꞌa ꞌnadbʉ co ꞌnada ra mfeni. HF  Y nuꞌʉ́ bi rifa ne bi zo rá thuhu ra Matía, hangue ya bi ma ꞌmede co núꞌʉ ꞌrɛtꞌamaꞌra yá apostol ra Zidada Jesu, pa bi yopa nzøtꞌa núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho.VE 'Nuꞌi go guí pa̱di ndaꞌña̱ de guehyʉ xcá huahni pa da mɛpꞌaꞌi ne go di guehni dri apostol pa drá mpøte ra Juda núꞌa̱ toꞌo bi ntsꞌoqui ne bi ꞌuegue bi ma habʉ mri ꞌñepi da ma. BD Nepʉ bi ꞌyapabiꞌʉ Ajua̱ ne bi ꞌñena: ―Ma zi Dadaꞌihe, go gueꞌe guí pa̱tca gatho ma mfenihe, ꞌñutcahebya de nuya yoho ya cu ꞌbʉcua toꞌo de guehyʉ xcá huahni. 5C eNepʉ bi huahniꞌʉ ꞌnara cu rá thuhu ra Jose núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi ra Barsabá ne mi tꞌembi ra Justo, ne bi huahniꞌʉ maꞌna ra cu rá thuhu ra Matía. Hangue mahyoni ga huañhʉbya ꞌna de núꞌʉ toꞌo ndí ꞌñohʉ gatho núꞌʉ ya pa ndá ꞌbʉhʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesu, k@ QPɛꞌtsi te da njabʉ ngu núꞌa̱ xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ja ya Salmo ne ena:Dá nhuata rá nguꞌa̱,
oto sti ma da ꞌmʉini. Nehe ena:Nuꞌa̱ mrá ꞌbɛfihma̱ꞌa̱, dá mɛ maꞌna ra ja̱ꞌi. 4? cY gatho ya me Jerusale bi ba̱di núꞌa̱ xqui nja, hangue nuꞌʉ́ bi hñuꞌmbabi nura haiꞌa̱ de yá hña̱quiꞌʉ Aceldama, rí bøni da ꞌñena ra Hai dega Ji. O> Nuꞌá̱ bi pa ma zi Hmuhʉ ra Jesu, y co núꞌa̱ ra boja̱ bi tꞌumbi, bi thanga ꞌnara hai. Nepʉ nuꞌá̱ bi dagui maꞌmɛmfo, ne ꞌbestho bi fø rá mʉi ne bi bønga yá xefo, y bi du. r= _Y nujʉ dí pa̱hʉ gue nuꞌá̱ go gueꞌa̱ nehe mrá nxadi ra Jesu, ne mahyɛgui ndí pɛphʉꞌa̱. {< q―Ma zi cuꞌihʉ, pɛꞌtsi te xi da njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ra Davi ne bi ꞌyofo ngu núꞌa̱ xqui xipabi ra Ma̱ca Nda̱hi. Ra Davi bi ma̱ de ra Juda núꞌa̱ toꞌo bi zixa ya ja̱ꞌi pa bá jʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesu. ; 9Ha nuya paꞌʉ bi muntsꞌini ngu ꞌna nthebe ne ꞌnate ya cu, y ꞌnaꞌqui, ra cu Pedro bi ꞌmai madetho de gueꞌʉ ne bi ꞌñembiꞌʉ: ): MGathoꞌʉ nza̱ntho mi muntsꞌi mi apabi Ajua̱ co ꞌnada ra mfeni, mahyɛgui co yá cu ra Jesu, ne ra Maria rá na̱na̱ꞌa̱, ne maꞌra ya ꞌbɛhña̱. 39 a Y nu de mi zøniꞌʉ mbo ja ra hnini, bi bøxa ja ra tøngu habʉ xqui mihiꞌʉ, ne ja mi ꞌbʉhni ri gathoꞌʉ, ra Pedro, ra Cobo, ra Xuua, ra Andre, ra Lipe, ra Toma, ra Tolo, ra Teo, maꞌna ra Cobo rá tꞌʉ ra Alfeo, ne ra Simu núꞌa̱ mi tꞌembi ra Selote, ne ra Juda rá cu ra Cobo. :8 o Nepʉ yá apostol ra Jesu bi ga̱i de ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo pa bi ma ja ra hnini Jerusale. Nurá ñabʉ de ra tꞌøhø pa ja ra hnini pɛꞌtsa ngu ꞌna kilometro. :7 o Y núꞌʉ ya ɛnxɛꞌʉ bi ꞌñembabi ya apostol: ―Núꞌahʉ gyá me Galileahʉ, ¿te ꞌbɛ guí nøꞌtshʉ nuni mahetsꞌi? Nura Jesu xcá hyanthʉbya xa ma pa mahetsꞌi, go guetꞌatho ma da yopa menguiua ngu xcá hyanthʉ bi ma, njabʉ ma da mengui. Bri thahna ra Matía pa rá mpøte ra Juda 6 ' Nepʉ de mi nøtsꞌe mi handa ra Jesu bi ma pa mahetsꞌi, mi da̱mfriꞌʉ mi ꞌbahni yoho ya ɛnxɛ con gueꞌʉ, mri hñe dega tꞌaxi. Q5  Nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Zidada Jesu bi njʉtsꞌi pa maña̱ ja yá thandi yá apostol. Nepʉ bi hyandiꞌʉ gue bi goꞌma ꞌnara guui, ne ya himbi za bi yopa hyantꞌʉ maꞌnaꞌqui. m4 UNuꞌahʉ, nuꞌa̱ ma da nja, ma gui ha̱ñhʉ rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi sta zøhø, ne ma gui dahʉ majua̱ni de gueque nuua Jerusale, ne gatho rá ngʉni Judea, ne nuni Nsamaria, ne gatho maxøgue rá ngʉni ra ximhai. G3  Nuꞌbʉ́ ra Zidada Jesu bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Hingo rí ꞌñepꞌahʉ gui pa̱hʉ haꞌmʉ ma da ꞌyøtꞌa Ajua̱ ra Dada núꞌa̱ xa bensɛꞌa̱ da ꞌyøtꞌe. 62 gY de mi ña̱ui yá apostol bi ꞌñaniꞌʉ bi ꞌñembi: ―Ma zi Hmuꞌihe, ¿ha gue nuya pabya ma gui umba maꞌnaꞌqui rá tsꞌɛdi ra hnini Israel pa da nda̱? $1 CRa Xuua mi xiꞌtsate co ra dehe, pe nuꞌahʉ́ ya ꞌbestho ma da zø ra pa gui nxistehehʉ co ra Ma̱ca Nda̱hi. Ra Zidada Jesu bi mengui pa mahetsꞌi 0 Y de mi ña̱ui yá apostol ante da maꞌa̱ pa mahetsꞌi, bi ꞌñembiꞌʉ: ―Oxqui ma gui pøñhʉ de guecua Jerusale, ja da ꞌbʉhʉua asta hingui ha̱ñhʉ núꞌa̱ xa ña̱ꞌtꞌahʉ Ajua̱ ra Dada, núꞌa̱ ya stá xiꞌahʉ gue ma gui ha̱ñhʉ. v/ gꞌMɛfa de xqui du ra Jesu ja ra pontꞌi ne de xqui yopa nte, núꞌá̱ bi ꞌmʉcua má ñote ma pa, ne mri ꞌñudi ja yá apostol pa bi gamfriꞌʉ gue ya xqui yopa nte maꞌnaꞌqui, ne pa mi xipabiꞌʉ de hanja ri manda Ajua̱. 9. masta ra pa bi yopa mengui pa mahetsꞌi. Pe ante da ma pa mahetsꞌi, bi zofo yá apostol núꞌʉ xqui huahni, ne po ra Ma̱ca Nda̱hi bi xipabi te mi ma da ꞌyøtꞌeꞌʉ. b- ANúga drá Luca, nura mʉdi tꞌofo dá ofo ne dá pɛhnꞌabʉ, zi cu Teofilo, ja ma̱ni gatho núꞌa̱ te bi ꞌyøtꞌa ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne núꞌa̱ bi ꞌñudi desde ra paꞌa̱ bi fʉta rá ꞌbɛfi, i, MMa zi cu Gayo, Ajua̱ da maxꞌaꞌi. Gatho ma mpa̱dihʉ núꞌʉ ꞌbʉcua pɛñꞌaꞌi ra nzɛngua. ꞌYøtca ra ma̱te gui fatꞌajua̱ cada ꞌnama mpa̱dihʉ núꞌʉ bí ꞌbʉi de guepʉ. Njabʉ gueꞌa̱.T+ #Ngueꞌa̱ dí beni ga mabʉ ꞌbestho pa ga hñandahmihʉ ne ga ña̱hʉ. =* w Ja ndunthi te ga xiꞌi, pe hindí ofoua gatho. )   Numa cuhʉ ra Demetrio, gatho ya cu ña̱ xá hño de gueꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ øtꞌe núꞌa̱ majua̱ni. Necje nehe, dí ma̱ñhe gue nuꞌá̱ øtꞌe xá hño. Ne guí pa̱di gue núꞌa̱ dí ma̱ñhe gueꞌa̱ majua̱ni. Ya nga̱xa noya S( ! Ma zi hma̱di cuꞌi, oxqui ma gui øtꞌe ngu øtꞌa ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi. Maꞌna xá hño tɛmba yá ꞌmʉi núꞌʉ toꞌo øtꞌe xá hño. Nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌe xá hño, gueꞌa̱ rá ba̱tsi Ajua̱, ha nuꞌa̱ tóꞌo hingui øtꞌe xá hño, hinxa ba̱di Ajua̱. Hma̱ mi øtꞌe xá hño ra Demetrio E'  Hangue nu xcrá mabʉ ga tsøñꞌaꞌihʉ, ma ga xiꞌaꞌihʉ ja ri hmuntsꞌihʉ te øtꞌa ra cu Diótrefe. Nuꞌá̱ nønje ne ma̱ núꞌa̱ hinga majua̱ni pa hinda ꞌyøtcaguihe ya cu. Núꞌá̱ ne gue go da tꞌøteꞌa̱. Ne hinga hønsɛꞌa̱ øtꞌe, nehe hingui umba ntsaya núꞌʉ ya cu tsøñꞌaꞌihʉ, ne ha̱cuabi ya cu gue hinda umba ntsaya neheꞌʉ. Nuꞌa̱ tóꞌo ri unga ntsaya, ra cu Diótrefe ɛni de ra nija̱. Y& - Dá pɛñꞌaꞌihʉbʉ ꞌnara carta ja ri hmuntsꞌihʉ, pe nura cu Diótrefe núꞌa̱ toꞌo di ꞌñetsꞌisɛ pa da nda̱ de ya cu ja ri nija̱hʉ, hingui ne da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ dí ma̱ñhe. u~~}$|R{q{,zzxfwwvu\tsrqq p8oon0mXljj1ish_gg edccNaa$`e_^]\\9[xZZ Y\XWmVUYT SEPONMM1LqKK1JI4HiGFEE:DCCBAC@@ >> =<;9876\54E3X10O/ -,,;+p**"('_&&@%s$$"""!M dv\^ol(E9<  \ RuQ#(Nepʉ nura cu Lipe bi zønga nuni Asoto, ne de mi ꞌrani de guehni bi mʉdi bi ma̱nga ra hoga ntꞌøde asta bi zønga nuni Cesarea. P'Y nu mi bøxa ra cu Lipe de ja ra dehe, bi ꞌmɛtho ngueꞌa̱ rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bi zitsꞌi. Nepʉ nura cu me Etiopía ya himbi yopa hyanda ra cu Lipe maꞌnaꞌqui. Y ya mri sɛhɛꞌa̱ bi sigui bi ne rá ꞌñu co ndunthi ra johya mi pɛꞌtsi. HO &Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌbɛpa rá ꞌbɛgo bi ꞌbaꞌma ra carro, nepʉ bi ga̱i ri yohoꞌʉ, ne bi yʉtꞌa mbo ra dehe. Nepʉ ra cu Lipe bi xiꞌtsa núꞌa̱ ra cu me Etiopía. VN%%Ha nura cu Lipe bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ xi guí camfri con gatho ri mfeni da za, hanja hina. Nura me Etiopía bi ꞌñena: ―Ha̱ha̱, dí camfri gue ra Jesucristo go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱. BM}$Nepʉ de mi ꞌyoꞌʉ ja ra ꞌñu bi zønga habʉ mi ja ꞌnara mothe, ha bi ꞌñenga núꞌa̱ ra me Etiopía: ―Jani ꞌnara zi mothe po ra dehe. ¿Ha hinda za ja ga nxisteheni? qL[#Nepʉ nura cu Lipe bi mʉdi bi ña̱, ne bi xipabi gatho ra hoga ntꞌøde de ma zi Hmuhʉ ra Jesu desde habʉ mi heꞌta ra me Etiopía go gueꞌa̱ ꞌnara xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo núꞌa̱ xqui ꞌyofo ra ba̱di Isaía. OK"Nepʉ núꞌa̱ ra me Etiopía bi ꞌñembabi ra cu Lipe: ―Dí ba̱nteꞌi gui xicagui de núꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱, ¿ha gue mi ma̱ de guesɛꞌa̱, o mi ma̱ de maꞌna ra ja̱ꞌi? AJ{!Mri ꞌñenda ya ja̱ꞌi, ne hinto bi ña̱ni;
ha núꞌʉ yá ja̱ꞌi xi bi ntsꞌoꞌmʉi,
ne bi tha̱cua rá te de guecua ja ra ximhai. Njabʉ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo. I Y núꞌa̱ ra xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo mi heꞌtiꞌa̱ nu habʉ ena njaua:Núꞌá̱ bi tsꞌitsꞌi nja ngu ꞌnara zi dɛti pa da tho;
ne ꞌbesthó himbi xoxa rá ne
nja ngu ꞌnara zi dɛti bi ꞌbɛgui pa da tꞌa̱xi. GHNepʉ nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¿Hanja da za ga pa̱di te rí bøni ꞌbʉ hinto da ꞌñutcagui? Ne bi ꞌñemba ra cu Lipe: ―Bá pøxa ja ra carro ne bá e ga huhui. |GqNepʉ nura cu Lipe bi nestꞌihi bi ma bá tsʉ núꞌa̱ ra carro, ne bi ꞌyøde núꞌa̱ ra ꞌñøhø mi heꞌtua rá tꞌofo ra ba̱di Isaía, ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue guí pa̱di te rí bønga núꞌʉ ya noya guí heꞌti? nFUNepʉ ra Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌñemba ra cu Lipe: ―Rí ma ua tsʉ nuna carro xa mani ne rí mɛui. 'EGNe ya mri menga pa ja rá hai ne mri zi rá carro mri gʉtꞌa ya fani. Nuni ja mi huhni mi heꞌta ra Ma̱ca Tꞌofo núꞌa̱ bi ꞌyofo ra ba̱di Isaía. >DuNepʉ ra cu Lipe ꞌbestho bi gʉ ra ꞌñu bi ma. Ne de má ꞌñu bi nthɛui ꞌnara ꞌñøhø mrá me Etiopía. Núꞌá̱ mrá eunuco, ne mi gueꞌa̱ ꞌnamrá da̱nga mfatsꞌi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ mrá nda̱ nuni Etiopía ne mrá thuhu ra Candace. Nura ꞌñøhøꞌa̱ go gueꞌa̱ mrá mɛꞌsboja̱ de ja rá tsꞌʉtbi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ mrá nda̱. Y nuꞌá̱ xqui mengui xqui xøcambeni Ajua̱ nuni Jerusale. C+ꞌMɛfa de gueꞌa̱ ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ bi zofo ra cu Lipe ne bi ꞌñembabi: ―Lipe, stá ehe ga pɛñꞌaꞌi grí ma grí ca̱i, jʉ núꞌa̱ ra ꞌñu nexa Jerusale pa rí zønga asta ja ra hnini Gasa. Núꞌa̱ ra ꞌñuꞌa̱ thogui ja ꞌnara mbonthi. RBHa núꞌʉ ya apostol ngu bi damajua̱niꞌʉ de ma zi Hmuhʉ ra Jesu ne bi ma̱mba rá noya Ajua̱, bi bøniꞌʉ de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. Ne bi thohni ja maꞌra ya tꞌʉca hnini de Nsamaria mi ma̱nga ra hoga ntꞌøde de ra mpøhø. Nepʉ nuꞌʉ́ bi yopa menga Jerusale. Ra Lipe bi xiꞌtsa ꞌnara me Etiopía ANepʉ núꞌa̱ ra Simu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―ꞌYaphʉ tsꞌʉ Ajua̱ por gueque, pa hinda njabʉ ngu núꞌa̱ xcá ma̱. d@ANgueꞌa̱ nuga dí handi gue xi ꞌnagrá tsꞌomfeni ne ꞌnagrá ꞌyøtꞌatsꞌoqui. ;?oHangue nuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøtꞌebya, ntsøꞌmi de núꞌa̱ ri tsꞌoqui xcá beni, ne ꞌyapabi Ajua̱ pa xahma̱ da punꞌaꞌi de núꞌa̱ ra tsꞌomfeni xcá beni. >/Hinguí pɛꞌtsa ra nsɛqui nixi rí ꞌñepꞌaꞌi gui pɛfi nuna ꞌbɛfina̱, ngueꞌa̱ hingui ho núna xcá beni de ja rá thandi Ajua̱. *=MNepʉ ra Pedro bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Maꞌna xá hño ꞌmɛdiui ri boja̱. ¿Hanja xcá beni gue rá tsꞌɛdi Ajua̱ da za da thai co ra boja̱? ><une bi ꞌñembabi: ―ꞌRacaguihʉ nehe núꞌa̱ ra tsꞌɛdi guí ha̱hʉ, pa njabʉ necagui da za ga huxa ma ꞌyɛ ja ya ja̱ꞌi ne nuꞌʉ́ da hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi. s;_Ha nu mi hyanda ra Simu núꞌa̱ mrá ꞌñetehma̱ gue xqui hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌʉ toꞌo xqui hñuꞌtsua yá ꞌyɛ ra Pedro ne ra Xuua, hangue nuꞌá̱ asta bi ña̱ꞌtuahma̱ ra boja̱ núꞌʉ ya apostol, :Hangue ra Pedro ne ra Xuua bi hñuxa yá ꞌyɛ ja ya gamfri, nepʉ nuꞌʉ́ ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi. 9ngueꞌa̱ ni ꞌna de gueꞌʉ hinxqui hña̱ni thoho ra Ma̱ca Nda̱hi, hønsɛ xqui nxistehe de rá thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. {8oY ngu mi zøñꞌʉ bi ꞌyapabi Ajua̱ po ya gamfri de guehni Nsamaria pa bi za bi hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi, B7}Nepʉ mi ba̱di núꞌʉ ya apostol mi ꞌbʉhni Jerusale gue ya me Nsamaria ya xqui hña̱nga rá noya Ajua̱, ꞌbestho bi mɛhna ra apostol Pedro ne ra apostol Xuua pa guehni. 6w Nehe núꞌa̱ ra ꞌñete mrá thuhu ra Simu bi gamfribi rá noya Ajua̱ ne bi nxistehe. Ne nza̱ntho bi ꞌñoui ra cu Lipe, mi handa núꞌʉ ya ntꞌudi ne ya da̱nga tꞌøtꞌe mi øtꞌe, ne nuꞌá̱ xi mri ꞌyø de núꞌa̱ mi handi. k5O Pe nu mi zønga ra cu Lipe ja núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ bi ma̱nga ra hoga ntꞌøde de rá hmanda Ajua̱ ne bi ma̱ de ra Zidada Jesucristo. Nepʉ gatho ya ja̱ꞌi bi gamfri ne bi nxistehe, ya ꞌñøhø ne ya ꞌbɛhña̱. t4a Ne gatho ya ja̱ꞌi xi mi huxa ntꞌøde ngueꞌa̱ ya yaꞌmʉ xqui hyatꞌiꞌʉ co rá ntꞌete. T3! Ne gatho nuya ja̱ꞌi de guehni notsi nda̱ngui xi mi huxa ntꞌøde de núꞌa̱ mi ma̱nga núꞌa̱ ra ꞌñeteꞌa̱, ne mi eñꞌʉ: ―Nura ꞌñøhøꞌa̱ ha̱mpa rá da̱nga tsꞌɛdi Ajua̱. r2] Ne mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Simu núꞌa̱ mrá ꞌñete de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. Nura ꞌñeteꞌa̱ xi xqui hyatꞌa ndunthi ya me Nsamaria, ne xi mri ꞌñetsꞌi co núꞌa̱ rá mfa̱di mi pa̱di. U1#Hangue njabʉ bi mɛꞌtsa ꞌnara da̱nga johya núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. -0SNgueꞌa̱ nuꞌá̱ mi ɛmba ya tsꞌonda̱hi núꞌʉ toꞌo mi pɛꞌtsi, ne nuya tsꞌonda̱hi asta mi mafi da bøni. Ne ndunthi ya tsꞌonate mi øtheꞌa̱. ,/QY nuya ja̱ꞌi de guehni mri muntsꞌi pa mi huxa ntꞌøde xá hño de núꞌa̱ mi ma̱nga ra cu Lipe, ne mi handiꞌʉ núꞌʉ ya ntꞌudi mi øtꞌeꞌa̱. .Ha ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Lipe bi ma pa ja ꞌnara hnini nuni Nsamaria pa bá xipa ya ja̱ꞌi de ra Zidada Jesucristo. -Ha núꞌʉ maꞌra ya gamfri xqui ꞌbatꞌi ne xqui nxani, go gueꞌʉ mi ꞌyo mi ma̱mba rá noya Ajua̱ habʉraza. j,MHa nura Saulo xi bi ꞌyøꞌtua ndunthi ra ntsꞌoꞌmʉi ya gamfri, ne ꞌramaꞌna ra ngu mi cʉtꞌi pa mi jʉca ya ꞌñøhø ne ya ꞌbɛhña̱ pa da zitsꞌi da gotꞌa fadi. Bi hma̱mba rá noya Ajua̱ nuni Nsamaria "+=Y nu ꞌraya cu xi mi ja yá jamfri co Ajua̱, go gueꞌʉ bi ꞌñoni pa bi ꞌyagui ra cu Teba, ne xi bi nzoni ndunthi ngueꞌa̱ xi mri ma̱diꞌʉ. ?* yHa nura Saulo xqui da̱ rá hña̱ gue da tho ra cu Teba. Nepʉ ꞌbestho núꞌa̱ ra paꞌa̱ bi mʉdi bi nja ꞌnara da̱nga ntꞌʉtsate contra núꞌʉ xqui gamfri Ajua̱ nuni Jerusale. Ne bi nxanga gatho ya gamfri habʉraza maxøgue ra hai Judea ne Nsamaria, hønsɛ ya apostol himbi bønga de Jerusale. Q)<Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ndandiña̱hmu ne bi ꞌñena: ―Ma zi Hmuꞌi, oxqui ha̱ꞌmba nguɛnda nuyʉ ya ja̱ꞌi de núꞌa̱ øtcagui. Y ngu bi uadi bi ma̱nga njabʉ, ꞌbestho bi du.:(m;Y núꞌa̱ ra ora mi thøxa ya ncꞌahni ra cu Teba, nuꞌá̱ bi ꞌyapabi Ajua̱ ne bi ꞌñena: ―Ma zi Hmuꞌi Jesu, dí aꞌi gui hña̱ni ma te ja ri ma̱ca ꞌyɛbya. 2']:Nepʉ de guehni nuya ja̱ꞌiꞌʉ bi pønga ra cu Teba de ra hnini, nepʉ bi cꞌahni. Ne mi ꞌbahni ꞌnara ba̱sja̱ꞌi mrá thuhu ra Saulo, núꞌá̱ nehe go gueꞌa̱ bi hyandua rá du ra cu Teba, nehe go gueꞌa̱ mi supa yá he ya hyote núꞌʉ xqui hña̱qui pa bi za bi hñoteꞌʉ. (&I9Y nura oraꞌa̱ gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbahni bi goꞌta yá gu ne bi dø ya hmafi, ne bi nestꞌihi ri gatho bi mfatsꞌi bi mihi ra cu Teba. -%S8Nepʉ ra cu Teba bi ꞌñemba ya ja̱ꞌi: ―¡Ndi! Dí handa mahetsꞌi xogui, nehe dí handa Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi bí ꞌbai ja rá ꞌñɛi Ajua̱. I$ 7Pe nura cu Teba mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ne bi nøxa pa mahetsꞌi ne bi hyandua rá nsunda Ajua̱, nehe bi hyanda ma zi Hmuhʉ ra Jesu mi ꞌbahni ja rá ꞌñɛi Ajua̱. s#_6Nepʉ mi ꞌyøde njabʉ nuya ja̱ꞌi nuya noyaꞌʉ, xi bi bø yá cuɛ ntsꞌɛdi co ra cu Teba. %"C5Nuꞌahʉ gá hña̱ñhʉ ya hmanda núꞌa̱ e bi zogahʉ yá ɛnxɛ Ajua̱, pe hinxcá ne xcá ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ bi hmandaꞌihʉ. Rá du ra Teba m!S4¿Hangu hma̱ yá ꞌmɛhni Ajua̱ bi tꞌøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi? Y núꞌʉ ndu ma xitahʉ go gueꞌʉ bi ꞌyøtꞌa njabʉ. Núꞌʉ́ go gueꞌʉ bi hyo núꞌʉ toꞌo mi ma̱ desde rá mʉdi gue mi ma da ꞌñehe núꞌa̱ ra hoja̱ꞌi hinda ma da ꞌyøtꞌa ni ꞌnara tsꞌoqui. Ha nu mi zøhøꞌa̱, go gueꞌahʉ gá dahʉ ne gá hyohʉ. N 3Y ra cu Teba bi sigui bi ꞌñembabi ya ja̱ꞌi: Pe nuꞌahʉ́ nza̱ntho xi xcá njahʉbʉ, xi xá me ri mfenihʉ, hinguí ne gui ꞌyøhʉ. Guí njahʉ ngu núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingui pa̱ Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ́ hinguí ne gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xiꞌahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi ngu mi nja ndu ma xitahʉ nehe. ^52¿Ha gue hingue co ma tsꞌɛdi stá hocaga gatho nuya tꞌøtꞌe ja ja ra ximhai? iK1Nuua mahetsꞌi ja guecua ma hudiga habʉ dí ꞌbʉi dega nda̱,
ha nu ja ra ximhai ja guehni dí tøta ma ua.Nehe ena: ¿Te ma ngu núꞌa̱ ra ngu ma da thogaga ꞌbʉ?O ¿habʉ ma ga ꞌbʉca ꞌbʉ? G0Masque nu Ajua̱ bí ꞌbʉi maña̱ mahetsꞌi, hingui ꞌbʉ ja ꞌnara ngu núꞌa̱ xa thoqui co yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi, ngu bi ꞌñenga ra ba̱di Isaía gue Ajua̱ mi ena njaua: "=/Pe nu ꞌnará tꞌʉ ha̱, núꞌa̱ mrá thuhu Salomó, nuꞌá̱ ha̱, go gueꞌa̱ bi hyocua rá ngu Ajua̱ núꞌa̱ mi behma̱ da hyoca rá dada. D.Y Ajua̱ xi bi hopa rá ꞌmʉiꞌa̱. Y ra Davi mi nehma̱ xa hyoca ꞌnara ngu pa habʉ dra nsunda hma̱ha̱ Ajua̱ núꞌa̱ rá Ajua̱ ndu ma xitahʉ ra Cobo. Pe himbi za bi hyoqui. _7-Nepʉ ꞌmɛfa núꞌa̱ ra nguꞌa̱ bi gohui ndu ma xitahʉ núꞌʉ mri zi ra Josue. Nepʉ bá ha̱ꞌʉ pa nuua habʉ bi ntuncui ya ja̱ꞌi núꞌʉ himyá me Israel núꞌʉ bi guui Ajua̱ de guecua núꞌbʉ mi zøcua núꞌʉ ndu ma xitahʉ. Y ja nura nguꞌa̱ ja bi nsundaniꞌʉ Ajua̱ asta mi ꞌmʉi ra Davi núꞌa̱ bi nda̱. ?w,Núꞌa̱ ra mbonthi habʉ bi ꞌranga ndu ma xitahʉ, ja guehni xqui hocniꞌʉ ꞌnara ngu dega dutu habʉ mi ꞌbɛꞌtsa núꞌa̱ ra xingdo habʉ mi ntꞌofo núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya hmanda. Núꞌa̱ ra nguꞌa̱ bi thoqui ngu xqui xipa Ajua̱ ra Moise da hyoqui, ne ngu núꞌa̱ xqui ꞌñutuabi. +Hinhyaꞌmʉ gá øtcahʉ njabʉ. Nuꞌa̱ nguí øthʉ, ngrí ndudehʉ núꞌʉ ri cꞌoihʉ gá hocjʉ pa gui nsundahʉ,ꞌna nguí huꞌmbabihʉ ra Moloc,
ha nuꞌa̱ maꞌna gá hocjʉ ngu ꞌnara tsø, nguí huꞌmbabihʉ ra Renfán.Hangue nubyá ma ga pøñꞌaꞌihʉ de ri haihʉ pa ga pɛñꞌahʉ asta thogui de ra hai Babilonia. Guehna bi xipa Ajua̱ ya me Israel. q[*Hangue nu Ajua̱ ꞌbestho bi ꞌuegue de gueꞌʉ, ne bi hyɛpʉ da nsunda ya tsø ne ra za̱na̱ ne ra hyadi. Njabʉ bi ꞌyofo mayaꞌbʉ ꞌna de yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌa̱ ena njaua:Nuꞌahʉ gyá me Israelhʉ, ¿haꞌmʉ rá ꞌnandi gá hyohʉ ꞌraya mboꞌoni pa gá ña̱tcahʉ
de núꞌʉ ñote njɛya gá ꞌyohʉ ja ra mbonthi? iK)Hangue nuꞌʉ́ bi hyoca ꞌnara tꞌʉntfani dega bøja̱, ne bi thopabi ya mboꞌoni pa bi tꞌumbabiꞌa̱, ne mri nsundaꞌʉ, ne xi mri johya ngueꞌa̱ bi hyandi gue mi mahotho núꞌa̱ ra cꞌoi xqui hyocsɛꞌʉ. _7(Ha nu mi ma ra Moise bá ña̱ui ra ɛnxɛ, nuꞌbʉ́ nuya ja̱ꞌi bi ꞌñembabi ra Aarón: “Stá beñhe gue xá hño ꞌbʉ ga hocjʉ ꞌrama ajua̱hʉ pa go gueꞌʉ dri ꞌbɛtꞌo de guecjʉ, ngueꞌa̱ nura Moise hønsɛ bá jʉgaguihʉ de Egipto pa e bi hyɛgahʉua ja ra mbonthi, ha nuꞌá̱, hadifa̱ꞌa̱ te xua jaꞌa̱.” 0Y'Pe núꞌʉ ndu ma xitahʉ himbi ne bi ꞌyøta ra Moise, ne himi ne go da nda̱ de gueꞌʉ, ne bi benga ja yá mfeni gue maꞌna xá hño da mengui pa Egipto. =s&Nura Moise go guetꞌa̱ mi ꞌñoui ya me Israel nuni ja ra mbonthi, ne ja bi muntsꞌiniꞌʉ ja ra tꞌøhø Sinaí. Ne ja bi ña̱uini ra Moise rá ɛnxɛ Ajua̱. Nepʉ ra Moise bi xipa ndu ma xitahʉ ngu núꞌa̱ xqui xipa ra ɛnxɛ. Njabʉ ra Moise bi hña̱nga ra noya dega te pa bi ꞌracjʉ nehe. .U%Go guetꞌa̱ ra Moise núꞌa̱ bi xipabi yá ja̱ꞌi núꞌʉ myá me Israel bi ꞌñembi: “Ajua̱ ma da hñuxꞌahʉ ꞌna de gueꞌahʉ pa drá ꞌmɛhniꞌa̱ ngu xa hñuxcagui nehe. Y núꞌá̱ ma gui ꞌyøtehʉ núꞌa̱ da xiꞌaꞌihʉ.” Njabʉ bi xipa ra Moise yá ja̱ꞌi. $Nepʉ ra Moise bá penga pa Egipto pa bá tsinga gatho ya me Israel núꞌʉ mbi ꞌbʉhni. Ne bi ꞌyøtꞌa ndunthi ya da̱nga tꞌøtꞌe ne ya ntꞌudi nuni Egipto ne ja ra Thɛnga Ndehe, nehe bá øtꞌa nuni ja ra mbonthi habʉ bá ꞌyoꞌʉ ñote njɛya. 6e#Masque nuyá ja̱ꞌi ra Moise xqui ʉtsaꞌa̱ ne xqui ꞌñembi: “¿Toꞌo xa hñuxꞌague dega nzaya ne dega nda̱ pa go gui hña̱gahe núꞌa̱ dí øthe?”, pe xi majua̱ni go Ajua̱ xqui mɛhna ra Moise pa da nda̱ ne pa da zinga núꞌʉ yá ja̱ꞌi mbi o ja yá ꞌyɛ ya me Egipto, ngueꞌa̱ njabʉ xqui xipa rá ɛnxɛ Ajua̱ núꞌa̱ bi hnequi madetho de ꞌnara faspi nuni ja rá ua ra tꞌøhø Sinaí. fE"Xi majua̱ni stá handa nuya tsꞌothogui thogui ma ja̱ꞌi nuni Egipto, ne stá øtua yá tsꞌoniꞌʉ, ne stá ehe pa ga ña̱ni. Nubya ma ga pɛñꞌaꞌi gui yopa penga Egipto.” Njabʉ bi xipabi Ajua̱ ra Moise. !Ha nu Ajua̱ bi ꞌñembabi: “Cꞌoꞌta ri zɛsthi ngueꞌa̱ nuua habʉ guí netꞌi guehna ꞌnara ma̱ca hai xá ntꞌaxi. n U “Nuga go gueque rá Ajua̱gui ra Abrá, ra Isaac, ra Cobo, ne gatho núꞌʉ maꞌra ndu ri xitahʉ.” Nuꞌbʉ́ ra Moise asta mri hua̱tꞌi co ra ntsu hangue ya himi nehma̱ da sigui da hyanda núꞌa̱ ra faspi mi handi. ! ;Nepʉ nura Moise himbi ba̱di há bi nja, pe bi uatꞌa ja ra faspi pa bi hyandi te rá ꞌbɛꞌa̱, ne bi ꞌyøde bi ña̱ Ajua̱ y bi ꞌñembabi: n UNe ya xqui thogui ñote njɛya de xqui bønga ra Moise de Egipto pa bá ꞌbʉ ja ra hai Madián, nepʉ ꞌnara pa xqui bønga de rá ngu mbi ꞌyo asta ja rá ua ꞌnara tꞌøhø rá thuhu Sinaí. Ne de guehni bi hyanda ꞌnara ꞌbai gá nda̱po mi zø ꞌnara faspi madetho de gueꞌa̱, ne mi ꞌbahni ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ madetho de ra faspi. G Nu mi ꞌyøde njabʉ ra Moise xi bi ntsu, ne bi ꞌbatꞌi bi ma pa ja ꞌnara hai rá thuhu Madián, y ja bá ꞌbʉhni dega nzøhø, y ja bá ntha̱tini ne bi mɛꞌtsa yoho yá tꞌʉ. U #¿Ua gue guí ne gui hyogagui nehe ngu gá øꞌtua ra me Egipto mande?” X)Nepʉ núꞌa̱ toꞌo mi naꞌmba núꞌa̱ maꞌna, bi umba ꞌnara ntꞌentꞌi ra Moise ne bi ꞌñembabi: “¿Toꞌo xa hñuxꞌague dega nzaya ne dega nda̱ pa go gui hña̱gahe núꞌa̱ dí øthe? r]Nepʉ rá hyaxꞌa̱ bi yopa thohni ra Moise, ne bi hyanda yoho ya me Israel mri ntunsɛhɛ. Ne mi ma da hyequeꞌʉ ne bi ꞌñembabi: “Nuꞌahʉ́ gyá me Israelhʉ, ne grí ncuhʉ. ¿Hanja grí ntunsɛhʉ ꞌna ngu maꞌna?” 5cNura Moise mi beni yá ja̱ꞌiꞌa̱ xa unga nguɛnda gue Ajua̱ xqui mɛhniꞌa̱ pa da ña̱niꞌʉ, pe nuꞌʉ́ himbi zo yá mfeni ua mrá ꞌmɛhni Ajua̱ ra Moise. J Nepʉ ngu mi zøni habʉ mi ꞌbʉ yá ja̱ꞌi, bi hyanda ꞌnara me Egipto mi naꞌmbabi ꞌna de gueꞌʉ. Hangue pa bi za bi ña̱nga rá ja̱ꞌi, ra Moise bi hyo núꞌa̱ ra me Egipto. -Nepʉ de ya mi pɛꞌtsa ñote njɛya ja bi zo rá mfeni da ma da cꞌa̱ꞌtsa ya me Israel nuyá ja̱ꞌi pa bá nu te ngra ꞌmʉꞌʉ. +Hangue ra Moise bi te ne bi ba̱tua yá mfa̱di ya me Egipto, ne xi mrá nimfeni, ne mi ha̱ ra tsꞌɛdi pa da ña̱ ne pa te da ꞌyøtꞌe. +Nepʉ bi thogui núꞌʉ hñu nza̱na̱, nuꞌʉ́ bi ma bá ɛi ngueꞌa̱ njabʉ xqui manda ra Faraó da tꞌøtꞌe. Pe ꞌnará tꞌixu ra Faraó bá jʉxa ra Moise de habʉ xqui tꞌɛi, núꞌa̱ mrá zi ꞌuɛnetho, pa bi tede, ja ra uɛnda go mrá ba̱tsiꞌa̱. 1Y gueꞌʉ ya pa bi ꞌmʉ ra Moise, y Ajua̱ xi mri hopa rá ꞌmʉi. Nuꞌá̱ bi tede rá dada ne rá na̱na̱ hñu nza̱na̱ ja yá nguꞌʉ. QNúꞌa̱ ra nda̱ꞌa̱ xi bi ꞌyøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ ndu ma xitahʉ. Ne bi manda dra japi da ꞌyɛi gatho yá zi ꞌuɛne núꞌʉ myá tsꞌʉntꞌʉ, pa njabʉ da du gathoꞌʉ. GNepʉ de núꞌʉ ya paꞌʉ bi ꞌmʉ maꞌna ra nda̱ núꞌa̱ himi pa̱di toꞌo mi gueꞌa̱ ra Jose ne te xqui mɛfiꞌa̱, ngueꞌa̱ ya mi pɛꞌtsa ndunthi ya jɛya xqui duꞌa̱. H~ Y ya xqui nxa̱nda ndunthi yá tꞌʉ yá ꞌbɛto ne yá mbongꞌbɛto ra Cobo nuni Egipto, ne ya mi ma da zø ra pa da hña̱nga núꞌa̱ ra hña̱ꞌti xqui xipabi Ajua̱ ra Abrá. -}SNe ꞌmɛfa de ya xqui thogui ndunthi ya jɛya de xqui duꞌʉ, bá tha̱mpa yá ndoꞌyoꞌʉ de guehni pa e bi tꞌacua ja yá hai nuni Siquem ꞌnara hnini de Canaán. Ne bi tꞌacuabi nuyá ndoꞌyo ja ꞌnara ntꞌagui xqui danga ndu ra Abrá xqui damba yá tꞌʉ ra Amor nuni Siquem. |#Nepʉ ꞌbestho bi maꞌʉ pa Egipto. Y nepʉ ja bá tuniꞌa̱, ne ja bá tuni gatho yá tꞌʉ, y núꞌʉ́ go gueꞌʉ ndu ma xitahʉ. #{?Nepʉ nura Jose bá pɛmpa ra noya rá dada pa da ma da ꞌmʉ Egipto con gatho maꞌra yá ja̱ꞌi. Nuꞌʉ́ mi hñuꞌrate ne ꞌrɛtꞌamacʉtꞌa. ꞌMɛfa bi nja ꞌnara da̱nga thuhu nuni Egipto ne nuni Canaán, ne bi nja ꞌraya da̱nga dumʉi, ne bi ꞌñotho te bi zi ndu ma xitahʉ. Himi tsʉdi habʉ da dai ngueꞌa̱ mi otho te da dañꞌʉ. Cw Hangue xi bi ña̱ni de ja yá tsꞌothogui bi thogui, ne bi umba ndunthi ra mfa̱di ne bi matsꞌi pa njabʉ ra Faraó bi hopa rá ꞌmʉi. Ra Faraó go gueꞌa̱ mrá nda̱ de Egipto. Nepʉ ra Faraó bi umba ꞌnará nsu ra Jose pa bi gohi ngu rá ñoho de gueꞌa̱, ne bi manda maxøgue ja rá ngu ra Faraó. ivK Nepʉ núꞌʉ yá tꞌʉ ra Cobo xi bi ʉtsa ꞌna de nuyá cu núꞌa̱ mrá thuhu ra Jose. Hangue nuꞌʉ́ bi papabi ya me Egipto núꞌa̱ yá cuꞌʉ, ne bi tsꞌitsꞌi pa guehni. Pe Ajua̱ himbi hyɛsɛꞌa̱. _u7Nepʉ Ajua̱ bi gohui ꞌnara cohi ra Abrá, ne bi manda gue gatho yá ba̱tsi yá ꞌbɛto ne yá mbongꞌbɛto da mɛꞌtsa ꞌnara seña ja yá ndoꞌyo de núꞌa̱ ra cohi bi gohi. Hangue nu mi ꞌmʉi rá tꞌʉ ra Abrá núꞌa̱ mrá thuhu ra Isaac, nurá hña̱to ma pa de xqui ꞌmʉi bi ꞌyøꞌtua núꞌa̱ ra seña xqui gohui Ajua̱ da ꞌyøtꞌe. Ne guetꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Isaac co rá tꞌʉ núꞌa̱ mrá thuhu ra Cobo, ne guetꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Cobo co núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá tꞌʉ, y go gueꞌʉ yá dada núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya ꞌmʉi de Israel. Wt'Nehe bi ꞌñembabi Ajua̱: “Nuga go ma ga ha̱ꞌmba nguɛnda ya ja̱ꞌi de núꞌa̱ ra hnini habʉ ma da ꞌmɛgoꞌʉ. Ne ꞌmɛfa ma ga yopa tsi de guehni pa da ꞌñehe da mɛpcagui de guecua.” 5scY Ajua̱ bi ꞌñembabiꞌa̱: “Nuri ba̱tsi ri ꞌbɛto ne ri mbongꞌbɛto ma da ꞌmʉ ja ꞌnara hai habʉ hindyá mɛtiꞌʉ ngueꞌa̱ dya nzøhøtho de guehni. Ne ja ma da ꞌmʉhniꞌʉ ngu goho nthebe njɛya, ne ma da ꞌmɛgothoꞌʉ, ne ma da tꞌøꞌtua ndunthi ra ntsꞌoꞌmʉi.” -rSPe nu Ajua̱ himbi umbabiua ni ꞌna xɛni ra hai pa drá mɛtiꞌa̱, pe xqui ña̱ꞌtuabi gue nuna hai habʉ dí ꞌbʉhʉbya go drá mɛtiꞌa̱ ꞌmɛfa ne gatho yá ja̱ꞌi de rá jiꞌa̱ núꞌʉ da ꞌmʉi ꞌmɛfa. Pe nuya paꞌʉ ra Abrá hinxqui mɛꞌtstho ni ꞌnara ba̱tsi. _q7Nuꞌbʉ́ bi bøni de guehni habʉ mi ꞌbʉi, habʉ myá hai ya Caldeo, ne bi ma pa bá ꞌbʉ ja ra hai Arán. Ha nu mi du rá dada, Ajua̱ bá tsi pa guecua habʉ dí ꞌbʉhʉbya, ja bi ꞌmʉcua neheꞌa̱. +pONe bi ꞌñembabi: “Pøni de guecua ri hai, tsopʉ núꞌʉ ja te ri njaui, ne grí ma pa maꞌna ra hai núꞌa̱ ma ga uꞌtꞌaꞌi pa ja gui ꞌbʉhni.” Nuꞌbʉ́ ra cu Teba bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Núꞌahʉ ma cuꞌihʉ, ne núꞌahʉ ma nda̱ꞌihʉ xcá muntshʉua ꞌnadbʉ, ꞌyøhʉ núna ma ga xiꞌahʉ. Ajua̱ núꞌa̱ xá nsunda bi zofo ndu ma xitahʉ ra Abrá núꞌbʉ hinxqui matho pa ja ra hai Arán ne mi ꞌbʉhnitho Mesopotamia. *n ONepʉ de gueꞌa̱ ra da̱nga nda̱ gá macja̱ bi ꞌyambabi ra cu Teba ne bi ꞌñembi: ―¿Ha gue xi majua̱ni xcá ña̱maꞌñʉ de Ajua̱ ne de ra Moise? %mCNepʉ gatho núꞌʉ toꞌo mi ꞌbʉhni ja ra hmuntsꞌi xi mi heta ra cu Teba ne mi handuabi rá hmi gue mi ngu rá hmi ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱.Al{Nuje go stá øhe núꞌa̱ xa ma̱ni xa ꞌñena gue núꞌa̱ ra Jesu mrá me Nasare ma da huata nuna nija̱ ne ma da pata ma nza̱ihʉ núꞌʉ bi ꞌñutcahʉ ra Moise ga øthʉ. =ks Ne bri japabi ꞌraya ja̱ꞌi da hyøxa ra thai ra cu Teba ne bi ꞌñenaꞌʉ: ―Nuna ꞌñøhøni hingui tsaya ña̱maꞌñʉ de nuna ra ma̱ca nija̱ ne de rá ley ra Moise. 3j_ Hangue bi bø yá cuɛ yá nda̱xjua nda̱ ya xodyo ne ya xahnate de ra ley ne gatho ya ja̱ꞌi. Nepʉ bri jʉ ra cu Teba bi tsꞌixa ja ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo. jiM Nepʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ bi ꞌyʉꞌta ꞌraya ꞌñøhø ne bi guꞌtuabi pa da ma̱nga ya ncꞌuamba ne da ꞌñena njaua: “Nuje stá øhe gue nura ꞌñøhøꞌa̱ xa ña̱maꞌñʉ de ra Moise ne de Ajua̱.” h5 Pe nuꞌʉ́ himi tsa te da da̱tuabiꞌa̱ ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi ha̱ ra hoga mfa̱di ne mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi pa mi ña̱. g% Y nuni ja yá nija̱ ya xodyo núꞌa̱ mrá thuhu ya Nza̱i ꞌBɛgo xa Thøgue, ja mi ꞌbʉhni ꞌraya ꞌñøhø núꞌʉ mri ꞌñoui ꞌraya me Cirene, ꞌraya me Alejandría, ꞌraya me Cilicia, ne ꞌraya me Asia, gathoꞌʉ bi mʉdi bi ntsanoyaui ra cu Teba. GfHa nura cu Teba xi mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi Ajua̱ ne mi ja rá mfa̱di pa mi pɛpa rá ꞌbɛfi Ajua̱, mi øtꞌa ya da̱nga tꞌøtꞌe ne ya ntꞌudi de ja yá thandi ya ja̱ꞌi. ;eoY njabʉ maꞌna mri ntʉnga rá noya Ajua̱, ne mri xu ndunthi ya gamfri nuni Jerusale, ne ndunthi ya macja̱ bi gamfri rá noya Ajua̱ nehe. Ra Teba bri jʉ ntsꞌa̱hni #d?Ne bi tsꞌixa pa habʉ mbi ꞌbʉi ya apostol pa bi ꞌyapabi Ajua̱ por gueꞌʉ. Nepʉ ya apostol bi hñuxa yá ꞌyɛ ja núꞌʉ ya cu xqui thahni. cwHa nu mi ꞌyøde bi sipa njabʉ ya cu, gatho xi bi hoꞌʉ. Rá mʉdi, bri huahna ra cu Teba núꞌa̱ mi pɛꞌtsa ndunthi ra jamfri ne mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Nepʉ bi huahna ra cu Lipe, ne ra cu Procoro, ne ra cu Nicano, ne ra cu Timu, ne ra cu Parmena, ne ra cu Cula núꞌa̱ ra me Antioquía xqui nxodyo ngueꞌa̱ xqui dɛmba yá leyꞌʉ. KbHa nuje ma ga sigui ga aphe Ajua̱ ne ga ma̱mfe rá noyaꞌa̱. ba=Hangue mahyoni gui huañhʉ yoto ya cu de guecjʉ núꞌʉ xcá hanthʉ ꞌyo xá hño ne ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi ne xi di ja yá mfa̱di. Núꞌʉ́ go gueꞌʉ dyá uɛnda da mɛ nuna ꞌbɛfina̱. "`=Nepʉ núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya apostol bi zohna gatho ya cu pa bi muntsꞌi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ma zi cuꞌihe, nuje dí ꞌbʉhe pa ga ma̱ñhe rá noya Ajua̱, ne hingui tsa ga tsayahe ni ꞌna ora pa da za go ga hecuahe núꞌa̱ te da zi núꞌʉ hingui tsʉpabi. t_ cNuya paꞌʉ mri xu maꞌra ya gamfri. Ne mi ꞌbʉhni ꞌraya cu mi ña̱ griego. Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi núꞌʉ ya cu mi ña̱ de yá hña̱qui ya xodyo, ne mi ambi hanja himi tꞌumbabi te da zi xá hño núꞌʉ yá viuda ya griego ra ora mi tꞌumba te da zi ya hyoya ne núꞌʉ maꞌra ya viuda, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hyastho mi tꞌumbi te da zi. ^1*Ha hyastho himi tsayaꞌʉ da zofo ya ja̱ꞌi de ja ra nda̱nija̱, ne mi pa ja ya ngu mi ma̱nga ra hoga ntꞌøde de ra Zidada Jesucristo.]/)Y de mi bønga ya apostol de guehni, xi mri johyaꞌʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ xqui umba nsɛqui da tho ꞌnara ꞌbɛtsa po rá thuhu ra Zidada Jesu. \(Y núꞌʉ mi ꞌbʉhni ja ra hmuntsꞌi bi ꞌyøde núꞌa̱ ra tsꞌofoꞌa̱. Hangue bi yopa cʉꞌta mbo ya apostol pa hønsɛ bi naꞌmbabi ne bi yopa hyøꞌtua ra hña̱ gue ya hinda sigui da ña̱ de rá thuhu ra Jesu, nepʉ bi hyɛgui bi maꞌʉ. :[m'Pe nuꞌbʉ go rá mɛti Ajua̱ núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ, nuꞌbʉ́ hinda za gui hña̱cuahʉ. Ngueꞌa̱ ꞌbʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ, ja ra uɛnda go grí ntuñhʉ co Ajua̱. 7Zg&Hangue nuga dí xiꞌahʉ, maꞌna xá hño hyɛhʉ dí ꞌyobʉ nuya ꞌñøhøꞌʉ. Nuꞌbʉ núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ go xa bensɛhɛ, pɛꞌtsi ga hanthʉ da nhuati nehe. .YU%Nepʉ ꞌmɛfa de gueꞌa̱ bi ꞌmʉ maꞌna ra ꞌñøhø mrá thuhu ra Juda mrá me Galilea. Ne núꞌʉ ya pa dega nthuxa thuhu, nuꞌá̱ bi ꞌyʉꞌta ndunthi ya ja̱ꞌi pa go bri thɛniꞌa̱. Ne ꞌmɛfa nuꞌá̱ bi tho nehe, ne bi nxanga gatho yá ja̱ꞌi núꞌʉ mri ꞌñoui. 6Xe$Beñhʉ gue pɛꞌtsa ꞌraya pa bi nanga ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Teuda mi hu rá mʉi gue mi pɛꞌtsa ꞌnara nsu ne mi ne da nda̱ngui de maꞌra, hangue bi dɛna ngu goho nthebe ya ꞌñøhø. Pe nura Teuda bi tho, ne gatho núꞌʉ toꞌo mri ꞌñoui bi nxani ne bi nhuati gathoꞌʉ. TW!#Nepʉ nura Gamalie bi ꞌñembabi gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui muntsꞌini: ―Núꞌahʉ compahʉ de Israel, beñhʉ ꞌmɛtꞌo xá hño núꞌa̱ guí ne gui ꞌyøꞌtuahʉ nuya ꞌñøhøꞌʉ. jVM"Pe mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø mrá fariseo mrá thuhu ra Gamalie, núꞌá̱ mi ꞌnara xahnate de ra ley, y gatho ya ja̱ꞌi xi mi numahñoꞌa̱. Nuꞌá̱ bi ꞌmai ne bi manda dra pønga ꞌna zi ora nuya apostol. jUM!Ha nu mi ꞌyøde njabʉ ya nda̱ xi bi bø yá cuɛ ne asta mi ne xa hyohma̱ ya apostol. )TK Nuje dí dahe majua̱ni de gueꞌa̱, ne ra Ma̱ca Nda̱hi ri damajua̱ni de gueꞌa̱ nehe. Nehe Ajua̱ ri umba ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌʉ toꞌo øteꞌa̱. MSY nubyá Ajua̱ xa ꞌñegui ja rá ꞌñɛi pa da nda̱. Y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Pøhøte zoꞌahʉ gatho núꞌahʉ gyá me Israelhʉ pa gui ñobrihʉ de ri tsꞌoquihʉ ne da punꞌahʉ. NRAjua̱ núꞌa̱ toꞌo mi xøcambeni ndu ma xitahʉ go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nte ra Jesu de ra du, masque nuꞌahʉ gá ponthʉ ja ꞌnara za asta himbi hñu ri mʉihʉ gá hyohʉ. /QWNuꞌbʉ́ ra apostol Pedro ne gatho maꞌra ya apostol bi da̱di ne bi ꞌñeñꞌʉ: ―Nuje maꞌna rí ꞌñepi ga øthe Ajua̱ que yá hmanda ya meximhai. ?Pw―¿Ha gue hindá xiꞌahe gue ya hinxcá zofohma̱hʉ ya ja̱ꞌi ne ya hinxcá ña̱hma̱hʉ de rá thuhu ra Jesu? Nuꞌbʉ́ ¿hanja hinxcá ꞌyøhʉ? Ya gatho ya ja̱ꞌi de guecua Jerusale xcá zofohʉ de ri noyahʉ. Ne go guí ne gui hyøxcahe ra thaibya de rá du núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱. +OONepʉ bi zixa ya apostol ja ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo, ne ja bi ꞌbaꞌmni ja yá thandiꞌʉ. Nepʉ núꞌa̱ ra da̱nga nda̱ gá macja̱ bi ꞌñembabi: XN)Nuꞌbʉ́ ra nda̱ de ya nsunija̱ bi mɛui ya gʉntsꞌa̱hni pa bá yopa jʉ ya apostol. Bá jʉ pe hinte bi ꞌyøꞌtuabiꞌʉ ngueꞌa̱ mi tsu xa bø yá cuɛ ya ja̱ꞌi y xa hyøxa ncꞌahni. Nepʉ bi zøhø ꞌnara ja̱ꞌi bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Núꞌʉ ya ꞌñøhø gá cothma̱hʉ fadi, ya bí ꞌbʉhni ja ra nda̱nija̱ bí zofo ya ja̱ꞌi maꞌnaꞌqui. gLGNu mi ꞌyøde njabʉ nura da̱nga nda̱ gá macja̱ ne ra nda̱ de ya nsunija̱ ne maꞌra ya nda̱ gá macja̱, xi bi du yá mʉi, ne himi pa̱di te da beni, y mri ꞌñémbiꞌʉ: ―Xibya ¿te rí bømbyaꞌa̱? -KSne bi ꞌñenaꞌʉ: ―Dá tsʉhe ra fadi xi mi jotꞌi xá hño, ne nuya nsufadi ja mi ꞌbahni ja ra gosthi, pe nu ndá xocje ra gosthi hinto dá tsʉheni mbo. *JMHa nu mi zønga núꞌʉ ya nzintsꞌa̱hni ja ra fadi, ya mi joꞌoni ya ꞌyofadi. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bá da̱ma pengui pa bi ma̱ gue ya mi joꞌoniꞌʉ, +IONepʉ rá hyaxꞌa̱ xi ꞌnitho, nuꞌʉ́ bi ma pa ja ra nda̱nija̱ ngu núꞌa̱ xqui xipabi rá ɛnxɛ Ajua̱. Y ngu mi zøni bi yʉtꞌa mbo ꞌbestho pa bi zofoni ya ja̱ꞌi. Y de mi zofo ya ja̱ꞌi ya apostol, nura da̱nga nda̱ gá macja̱ ne yá mfatsꞌi bi ꞌyøtꞌa ꞌnara hmuntsꞌi con gatho ya nda̱ de ra hnini Israel. Ne bi mɛhna toꞌo mi ma dua tsi núꞌʉ ya apostol mi jotꞌa fadi. {Ho―Rí maha ja ra nda̱nija̱ ua zofohʉni ya ja̱ꞌi, ne xipabihʉ ra hoga noya de nuna ra ꞌraꞌyo te. G#Nepʉ núꞌa̱ ra xuuiꞌa̱ ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ bá ehe pa bi xoca ra gosthi fadi, ne bi pønga pa thi ya apostol, ne bi ꞌñembabi: BFNepʉ bi gʉ ntsꞌa̱hni ya apostol ne bi gotꞌa fadi. ]E3Nepʉ bi njʉxa ra da̱nga nda̱ gá macja̱ ne ya saduceo núꞌʉ myá mfatsꞌiꞌa̱, ngueꞌa̱ xi bi bø yá cuɛꞌʉ ngueꞌa̱ mi ne da nsɛhɛꞌʉ ne ya ndunthi ya ja̱ꞌi mri dɛna ya apostol. NDGatho núꞌʉ ya hnini mi ja gueta Jerusale mi pa ya ja̱ꞌi pa guehni mi tsixa ya daꞌthi ne núꞌʉ toꞌo mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi, y gatho mi ña̱ni. Ya apostol bri jʉ ntsꞌa̱hni vCeNe ꞌyo mi fa̱di, hangue asta mi thuxa ya daꞌthi pa mbi ꞌbɛgui co yá mfidi ja yá hyo ya ꞌñu pa nura ora da thohni ra apostol Pedro, hønsɛ co rá xudiꞌa̱ da goꞌma núꞌʉ ya daꞌthi, núꞌʉ́ ꞌbestho da ña̱ni. qB[Ne ꞌnara pa ngu ꞌnara pa mi ꞌyo mi camfri ndunthi ya ja̱ꞌi, ya ꞌñøhø ne ya ꞌbɛhña̱. |Aq Gatho núꞌʉ himyá gamfri xi mi tsu da muntsꞌi co ya gamfri, pe nuya ja̱ꞌiꞌʉ mi eꞌtsua yá nsuꞌʉ. k@O Nuya apostol bi ꞌyøtꞌa ndunthi ya ntꞌudi ne ndunthi ya da̱nga tꞌøtꞌe ja yá thandi ya ja̱ꞌi. Mri muntsꞌa gatho ya gamfri mahyɛgui ꞌna mfenitho ja ra porta núꞌa̱ rá thuhu ra Porta de ra Salomó.  ~~}F{zyyAxx wvquussr4qppCnmmblkjiihhg}ff#edccxbsam`/__^]] \d[[Z0YY6X:WWVfUUJTTUSTRR$QQONNMMLKYJII&GFF?EED3BBA@S?>==W<<>;}::=99C8G77 6655"4<3?22l10/.--(,+^**)('&&!%%b$#~"!m gJWcC ~`, - K O .DN Ar{ Nepʉ de mi uadi bi theꞌta ra Ma̱ca Tꞌofo núꞌa̱ xa ꞌyofo ra Moise ne núꞌʉ xa ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱, nuꞌbʉ́ ya nda̱ de ra nija̱ bi zohna ra cu Pablo ne ra cu Berhna, ne bi ꞌñembabi: ―Zi cuhʉ, ꞌbʉ guí ne te gui xiphʉ ya ja̱ꞌi pa gui zofohʉ, da za gui xiphʉbya. rq] Nepʉ de guehni Perge bi gʉ yá ꞌñu bi maꞌʉ pa ja ra hnini Antioquía núꞌa̱ bí ja ja ra hai Pisidia, ne bi ꞌmʉhni ꞌraya pa. Ne núꞌa̱ ra pa dega tsaya bi yʉtꞌa ja yá nija̱ yá mixodyoui ne bi hñudiniꞌʉ. fpE Ra cu Pablo co núꞌʉ maꞌra mi ꞌñoui bi gʉ ra motsa de guehni Pafos pa bi ꞌraxa ja ra ndehe pa bi ma ja ra hnini Perge de ja ra hai Panfilia. Pe nura cu Xuua bi ꞌuegue de gueꞌʉ, bi menga pa Jerusale. bo= Nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra nda̱ nu mi hyanda núꞌa̱ bi nja, bi gamfri Ajua̱ ngueꞌa̱ xi bi ho núꞌa̱ bi ꞌyøde de ra Zidada. Ra apostol Pablo ne ra apostol Berhna bi ꞌño ja ra hnini Antioquía de Pisidia }ns Nubyá Ajua̱ ma da castigaꞌi. Ma gui ngoda pa ndunthi ya pa, nixi da za gui hyanda ra hyadi. ꞌBestho ra oraꞌa̱ bi goꞌmba yá da ꞌnara ꞌbɛxuui, himbi za bi hyandi. Nepʉ mi honi toꞌo da gʉhni ngueꞌa̱ ya himi tsa da hyandi. `m9 ne bi ꞌñembabi: ―¡Nuꞌi ꞌnagrá ꞌyʉꞌtate ne ꞌnagrá cꞌuamba, rá tꞌʉꞌi ra tsꞌonda̱hi grí ʉtsa gatho núꞌa̱ xá hño! ¿Hanja xi guí tsꞌocua yá mfeni núꞌʉ ne da gamfri Ajua̱? l/ Nuꞌbʉ́ ra cu Saulo núꞌa̱ xa thuꞌmbi nehe ra Paulo, mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi ne xi bi nʉꞌta núꞌa̱ ra ꞌñete, ekC Ne núꞌa̱ ra ꞌñeteꞌa̱ mi tꞌembi nehe ra Elima rí bøni da ꞌñena ꞌñete, núꞌá̱ bi nøꞌtua ra cu Berhna ne ra cu Saulo, ne mi ne da hña̱cuahma̱ ra nda̱ pa hinda gamfribi núꞌa̱ mi udiꞌʉ. Jj  Núꞌá̱ nza̱ntho mri ꞌñoui ra nda̱ Sergio Paulo núꞌa̱ xi mrá nimfeni. Nepʉ núꞌa̱ ra nda̱ bi zohna ra cu Berhna ne ra cu Saulo ngueꞌa̱ mi ne da ꞌyøtua rá noya Ajua̱. xii Y de ya xqui ꞌranga gatho maxøgue ra hai de Chipre bi zʉ maꞌna ra zi tꞌʉca hnini mrá thuhu Pafos ja rá hyo ra ndehe. Ne de guehni bi nthɛui ꞌnara xodyo mrá thuhu ra Barjesu mrá ꞌñete ne mi ꞌñetꞌa ba̱di de Ajua̱. =hs Nu mi zønga de guehni ja ra hnini Salamina ja rá hyo ra ndehe bi mʉdi bi ma̱mba rá noya Ajua̱ mbo ja yá nija̱ yá mixodyoui. Ne mi ꞌñouiꞌʉ ra cu Xuua mi faste nehe. g3 Nuꞌbʉ́ ra cu Berhna ne ra cu Saulo xqui mɛhna ra Ma̱ca Nda̱hi da mɛ rá ꞌbɛfi Ajua̱ ne bi zitsꞌi pa bi ma ja ra hnini Seleucia, ne de guehni bi ma co ra motsa bi ꞌraxa ja ra ndehe pa bi ma ja ꞌnara zi hai rá thuhu Chipre bí o madetho de ja ra ndehe. Lf Nuꞌbʉ́ ya cu bi ayuna ne bi ꞌyapa Ajua̱ po ra cu Berhna ne ra cu Saulo, ne bi hñuꞌtsua yá ꞌyɛꞌʉ, nepʉ bi ꞌñehuiꞌʉ. Ya apostol bi ma̱mba rá noya Ajua̱ nuni Chipre Ge ꞌNara pa xqui muntsꞌi mi xøcambeni Ajua̱ ne xqui ayuna. Nepʉ ra Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌUegaguihʉ ra Berhna ne ra Saulo pa da mɛ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi stá umbi. d / Mbi ꞌbʉ ja ra nija̱ nuni Antioquía ꞌrayá ꞌmɛhni Ajua̱ ne ꞌraya xahnate, ra cu Berhna ne ra cu Simu núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi nehe ra Negro, ne ra cu Lucio núꞌa̱ mrá me Cirene, ne ra cu Saulo, ne ra cu Manaén núꞌa̱ bi teui mahyɛgui ra nda̱ Erode. 9ck De mi ua yá ꞌbɛfi ra cu Berhna co ra cu Saulo nuni Jerusale bi bøni pa bi menga Antioquía, ne bá ꞌñoui ra cu Xuua núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi nehe ra Marco.Xb) Ha nuya paꞌʉ bi ꞌño bi ntʉnga rá noya Ajua̱ habʉraza ya hnini. *aM Nura oraꞌa̱ ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ bi japi bi hñenga ra Erode ngueꞌa̱ hinxqui umba rá nsu Ajua̱ pa da ña̱ njabʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xqui gʉsɛ ra tsꞌɛdi. Hangue ra Erode bi zʉ ꞌnara tsꞌohñeni núꞌa̱ bi yʉ ꞌraya zuꞌue mbo rá mʉi, ne ꞌbestho bi du. ` Nepʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui muntsꞌni xi mi thø ya hmafi mi ena: ―¡Núni dí øhʉ ña̱, go ꞌnara zidada, hingrá ja̱ꞌi! :_m Hangue ꞌnara pa ra Erode bi zohna ya me Tiro ne Sidó, y núꞌa̱ ra paꞌa̱ xqui nhye dega nda̱, bi hñudi ja ra hudi habʉ mi ja ra tsꞌʉtbi ne bi mʉdi bi zofoꞌʉ. \^1 Ra nda̱ Erode xi mri ʉtsa ya me Tiro ne ya me Sidó. Pe nuya mengu de guehni bi go ꞌnara cohi pa da ma da cꞌa̱ꞌtsa ra Erode, pe ꞌmɛtꞌo bi guꞌtuabi ra Blasto núꞌa̱ mi supa rá hudi, pa núꞌá̱ da zofo ra Erode pa da za da ña̱uiꞌʉ, pa njabʉ da ba̱ntebi gue ya hinda ntuhniꞌa̱ con gueꞌʉ. Bi ꞌyøtꞌe njabʉ ngueꞌa̱ ra Erode mi ja rá nsu pa da umba nsɛqui ya me Sidó ne ya me Tiro da tsꞌocui te da ziꞌʉ ja yá hai. ]- Nepʉ ra nda̱ Erode bi manda da yopa thoniꞌa̱, pe himbi za bi tsꞌʉdi. Hangue nura nda̱ Erode bi xʉcua ra uɛnda núꞌʉ ya nsufadi, nepʉ bi manda da thoꞌʉ. Nepʉ nuꞌá̱ bi bønga de guehni Judea, bi ma bá ꞌbʉ ja ra hnini Cesarea. Ra nda̱ Erode bi du \  Y nurá hyaxꞌa̱ xi mi tu yá mʉi ya soldado y himi pa̱ te da beni, ngueꞌa̱ himi pa̱di te xqui nja co ra cu Pedro. 3[_ Pe ra cu Pedro mi utua ra seña co rá ꞌyɛ gue da goꞌta yá ne, ne bi metuabi gue Ajua̱ xqui pønga ja ra fadi. Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xiphʉ ra cu Cobo ne gatho maꞌra ya cu hanja bi za duá pønga ja ra fadi. Y nuꞌá̱ ꞌbestho bi ma de guehni pa ja maꞌna ra hnini. &ZE Pe nura cu Pedro himi tsaya mi gantꞌa ra gosthi. Ne de mi xoca ra gosthiꞌʉ bi hyandi gue go mi gueꞌa̱ ra cu Pedro. Nepʉ nuꞌʉ́ xi bi ntsu. pYY Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―¡Xcá ꞌbɛ ri mfeni! Pe nuꞌá̱ xi mi zɛdi gue go mi gueꞌa̱ ra cu Pedro. Hangue nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Hingo gueꞌa̱, za̱i go di gueꞌa̱ rá ɛnxɛ Ajua̱ núꞌa̱ suꞌa̱. sX_ Y núꞌa̱ ra nxutsi ꞌbestho bi ba̱tua rá noya gue go mi gueꞌa̱ ra cu Pedro. Pe co ra johya mi pɛꞌtsi himbi xocua ra gosthi. Bi nestꞌihi bá xipabi núꞌʉ maꞌra ya gamfri gue ya mi ꞌbahni ra cu Pedro ja ra gosthi. W Nepʉ nuꞌá̱ bi gantꞌa ra gosthi, ne ꞌnara nxutsi mrá thuhu ra Rode bi ma ja ra gosthi pa da nu toꞌo mri gantꞌi. pVY De mi beni njabʉ ra cu Pedro bi gʉ ra ꞌñu bi ma pa ja rá ngu ra nju Maria núꞌa̱ rá na̱na̱ ra cu Xuua, núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi ra Marco nehe. Ne ja mi ꞌbʉhni ndunthi ya gamfri mi apabi Ajua̱ por gueꞌa̱. oUW Nuꞌbʉ́ ra cu Pedro ya bi gʉ rá mfeni, ne bi ꞌñensɛ: ―Nubyá ha̱ dí pa̱di gue xi majua̱ni Ajua̱ xpá mɛhni rá ɛnxɛ pa bi ña̱ngagui de yá ꞌyɛ ra Erode ne de gatho núꞌʉ mi ne xa ꞌyøtcagui ya xodyo. T Ne bi thoguiꞌʉ habʉ mi ꞌba ya mʉdi soldado, nepʉ bi thogui habʉ mi ꞌba rá ñoho ra hmuntsꞌa soldado, ne ꞌbestho bi zønga ja ra da̱nga gosthi dega bøja̱ núꞌa̱ mi ja de thi ja ra ꞌñu. Y núꞌa̱ ra gosthiꞌa̱ bi xoguisɛ. Nepʉ bi bøniꞌʉ pa ja ra ꞌñu. Y de guehni bi ꞌño ꞌna tʉiꞌʉ, nepʉ ꞌbestho ra oraꞌa̱ ra ɛnxɛ bi ꞌuegue de ra cu Pedro. ;So Nuꞌbʉ́ ra cu Pedro bi bøni bi dɛna ra ɛnxɛ, nixi mi pa̱di gue xi majua̱ni xqui ꞌyøtꞌa njabʉ ra ɛnxɛ ngueꞌa̱ mi hu rá mʉiꞌa̱ gue mi ꞌuiꞌtha̱. CR Ha nura ɛnxɛ bi ꞌñembabi: ―Dʉꞌta ri ngʉtꞌi ne tiꞌta ri thiza. Y nuꞌá̱ ꞌbestho bi ꞌyøtꞌa njabʉ. Nepʉ ra ɛnxɛ bi ꞌñembabi: ―Patꞌa ri patꞌi ne maha. Q} Y masɛctho bi zøhø ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ ne asta mri yotꞌa mbo ra fadi, y nura ɛnxɛ bi dʉni ra cu Pedro pa bi ꞌya, ne bi ꞌñembabi: ―Nxøni da̱ma nangui. Y nura oraꞌa̱ ꞌbestho bi xotꞌa ya cadena de ja yá ꞌyɛ ra cu Pedro. MP Y núꞌa̱ ra xuuiꞌa̱ ante da manda ra Erode dua tsꞌi de ja ra fadi, ra cu Pedro mi a̱ha̱ de guehni, y mi tha̱tꞌi co ꞌnara soldado ja rá ꞌñɛi ne maꞌna ja rá nga̱ha̱, gatho ri hñu mi tha̱tꞌi co ya cadena, y nu maꞌra ya soldado mi ꞌbai ja ra gosthi fadi mri su ra cu Pedro pa hinda bøni. HI  Nepʉ nuya gamfri de Antioquía bi beni gue da mɛmpa ꞌnara mfatsꞌi núꞌʉ maꞌra ya gamfri mi ꞌbʉ nuni Judea, bi uni cada ꞌna de gueꞌʉ ngu núꞌa̱ mi tsʉpa yá tsꞌɛdi. H Ne ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Agabo bi ꞌmai madetho de habʉ xqui muntsꞌa ya cu ne bi ma̱ gue xqui xipa ra Ma̱ca Nda̱hi gue mi ma da nja ꞌnara da̱nga thuhu maxøgue rá ngʉni ra ximhai. Y ha̱ bi njabʉ núꞌʉ ya pa mrá nda̱ ra Claudio. kGO De nuya paꞌʉ bi bønga ꞌrayá ꞌmɛhni Ajua̱ de guehni Jerusale pa bi ma Antioquía. F% Ne ja bi ꞌmʉhniꞌʉ maxøgue ꞌna njɛya, ne mri muntsꞌiꞌʉ co ya gamfri, ne bi ꞌñutuabi ndunthi ya ja̱ꞌi de rá noya Ajua̱. Y nuni Antioquía ja guehni bi mʉdi bi thuꞌmba ya gamfri gue dya cristiano ngueꞌa̱ bi gamfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. ~Eu Nepʉ ra cu Berhna bi ma pa Tarso pa da hyonga ra cu Saulo, ne de mi zʉdi bi zitsꞌi bi mɛui pa Antioquía. :Dm Ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra cu Berhna ꞌnamrá hoga cu mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi ne xi mi ja rá jamfri. Y ndunthi ya ja̱ꞌi bi gamfri ra Zidada por gueꞌa̱. C9 Ne nu mi zøñꞌa̱ bi hyandua rá ꞌbɛfi Ajua̱, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ba̱di gue Ajua̱ xqui ja̱piꞌʉ, ne nuꞌá̱ xi bi johya. Ne bi zofo gatho núꞌʉ xqui gamfri de guehni gue xá hño da sigui da gamfri Ajua̱ co yá mfeni strá ntꞌaxi ne da zɛdi yá jamfri. "B= Ne mi ba̱di ya gamfri núꞌʉ mi ꞌbʉhni Jerusale de núꞌa̱ mbi ja de guehni Antioquía, hangue nuꞌʉ́ bi mɛhna ra cu Berhna pa guehni. A Ajua̱ bi umba ra tsꞌɛdiꞌʉ ne bi matsꞌi, ne ndunthi ya ja̱ꞌi bi hyɛpʉ yá nda̱xjua jamfri ne bi gamfri ra Zidada Jesu. U@# Pe mi ꞌbʉ ꞌraya cu myá me Chipre ne nu maꞌra myá me Cirene, núꞌʉ́ bi zønga ja ra hnini Antioquía, y bi zofo nehe núꞌʉ ya ja̱ꞌi himyá xodyo de ra hoga ntꞌøde de ra Zidada Jesu. ?1 Desde bi tho ra cu Teba, bi mʉdi bi tꞌʉtsa núꞌʉ maꞌra ya gamfri. Hangue nu ꞌra de gueꞌʉ bi ꞌbatꞌi gá ma Fenicia, ha nu maꞌra Chipre, ha nu maꞌra Antioquía. Y nu habʉ gá maꞌʉ bá zo yá mixodyoui de rá noya Ajua̱, hinto maꞌra bá zofo. ->S Ha nu mi ꞌyøde njabʉ núꞌʉ ya cu mi ꞌbʉhni Jerusale, ya bi goꞌtatho yá ne, ne bi nsunda Ajua̱ bi ꞌñena: ―¡Njabʉ rá paha Ajua̱ gue da ñobri nehe núꞌʉ hingyá xodyo pa da mɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho ngu núꞌa̱ dí pɛꞌtshʉ nehe! Ya gamfri me Antioquía A={ ꞌBʉ Ajua̱ njabʉ rá paha xa umbabiꞌʉ ra Ma̱ca Nda̱hi ngu bi ꞌracaguihʉ nújʉ dí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, toꞌoguiga pa go ga ha̱cua rá ꞌbɛfi Ajua̱. ><u Ra oraꞌa̱ dá beni de núꞌa̱ xqui ma̱nga ma zi Hmuhʉ núꞌbʉ bi ꞌñena: “Ra Xuua mi xiꞌtsate co ra dehe, pe nuꞌahʉ́ ma gui nxistehehʉ co ra Ma̱ca Nda̱hi.” s;_ Ha nu ndá fʉdi dá ña̱, bi hña̱niꞌʉ ra Ma̱ca Nda̱hi mahyɛgui ngu dá ha̱ñhe ra mʉdi nehe. Z:- Nuꞌá̱ go da xiꞌaꞌi hanja da za gui mpøhø ne gatho ya mengu ri ngu.” y9k Nura ꞌñøhøꞌa̱ bi xicje hanja xqui hyandua ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ de guehni ja rá ngu gue nuꞌá̱ bi ꞌñembabi ꞌna̱: “Pɛhna ꞌraya ꞌmɛhni pa ja ra hnini Jope pa dua tsi ra Simu núꞌa̱ xa thuꞌmbabi nehe ra Pedro. b8= Y nura Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌñengagui ga mɛꞌbeꞌʉ, masque himyá xodyo. Nehe dá mɛꞌbe núꞌʉ má ꞌrato ya cu, ne dá tsøñhe dá cʉthe ja rá ngu núꞌa̱ toꞌo xqui mɛhna ya ꞌmɛhni da zixcagui. 7  Ha núꞌa̱ ra oraꞌa̱ bi zøhø ja ra ngu habʉ ndí ꞌbʉi hñu ya ꞌñøhø xqui ꞌbɛhni de Cesarea pa da zixcagui. U6# Bi njabʉ hñuꞌqui, nepʉ bi njʉtsꞌi pa mahetsꞌi núꞌa̱ ra dutu. 51 Nepʉ núꞌa̱ ra noya de mahetsꞌi bi yopa ña̱ ne bi ꞌñengagui: “Oguí embabi xá ntsꞌo núꞌa̱ xa xʉca Ajua̱ ne xá ntꞌaxi.” w4g Ne dá embabi: “Hina, zi Hmu, ngueꞌa̱ hinhyaꞌmʉ stá tsi núꞌa̱ xá ntsꞌo ne hingui tꞌaxi.” z3m Ne dá øde ꞌnara noya bi ꞌñengagui: “Pedro, jʉ nuyʉ ya mboꞌoni ne ya zuꞌue, ne hyo pa gui tsi.” &2E Ne dá handa xá hño te mi cʉni, dá handi mi cʉ gatho ya mboꞌoni ne gatho ya zuꞌue núꞌʉ ja goho yá ua, ne ya quꞌeña̱ ne ya tsꞌintsꞌʉ. x1i ―Nuga ndí ꞌbʉhni ndí apabi Ajua̱ ja ra hnini Jope, ne dá handa ꞌnara ntꞌudi ngu dega tꞌi. Bá ja̱ꞌmi de mahetsꞌi ꞌñena ꞌnara da̱nga dutu mi thuꞌtsa gatho goho yá ña̱ni, ne bi zøhø habʉ ndí ꞌbʉi. q0[ Nuꞌbʉ́ ra cu Pedro bi metuabi gatho núꞌa̱ xqui nja desde ra mʉdi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: /} ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja xcá cʉtꞌa ja yá ngu núꞌʉ ya ꞌñøhø hingyá xodyo ne xcá ñuni con gueꞌʉ? ).K Ne mi menga ra cu Pedro pa Jerusale, ja bá nuuini núꞌʉ yá mixodyoui ya myá gamfri pe mri dɛnbatho yá nza̱i ya xodyo. Núꞌʉ́ bi zʉi ra cu Pedro, -  Bi ꞌyøde núꞌʉ ya apostol ne maꞌra ya gamfri mbi ꞌbʉ Judea gue ne núꞌʉ himyá xodyo ya xqui hña̱nga rá noya Ajua̱. =,s 0Nuꞌbʉ́ ra cu Pedro bi ꞌbɛpabiꞌʉ da nxistehe de rá thuhu ra Zidada Jesucristo. Nepʉ nuꞌʉ́ bi ba̱ntebi ra cu Pedro gue da gohi con gueꞌʉ maꞌra ya pa.+% /Nepʉ nura cu Pedro bi ꞌñena: ―¿Toꞌo ja da hña̱cuabi da nxistehe núyʉ toꞌo xa hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi ngu stá ha̱ñhʉ? |*q .Ngueꞌa̱ bi ꞌyøde mi ña̱ nehe de maꞌra ya hña̱qui núꞌʉ himi pa̱di, ne mri xøcambeniꞌʉ Ajua̱. #)? -Ha núꞌʉ ya xodyo myá gamfri núꞌʉ bá ꞌñoui ra cu Pedro, xi bi ꞌyø ngueꞌa̱ xqui hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi nehe núꞌʉ himyá xodyo. 5(c ,Ha de mi ma̱nga ra cu Pedro nuya ya noyaya, bá ca̱i ra Ma̱ca Nda̱hi ne bi yʉtꞌa ja yá coraso gatho núꞌʉ toꞌo mi øde núꞌa̱ mi ma̱nga ra cu Pedro. b'= +Nehe gatho yá ꞌmɛhni Ajua̱ mi ꞌbʉi desde rá mʉdi bi damajua̱ni de ra Zidada Jesu gue nuꞌa̱ tóꞌo da gamfribi rá thuhu dra pumbabi yá tsꞌoqui. Bi hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌʉ hingyá xodyo 2&] *Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌbɛpcahe ga zofohe ya ja̱ꞌi ne ga dahe majua̱ni gue Ajua̱ go xa hñutsꞌiꞌa̱ pa da hña̱ꞌmba nguɛnda núꞌʉ te, ne núꞌʉ xa du. 1%[ )Pe hingo gatho ya ja̱ꞌi bi yopa hyantꞌa̱, hønsɛguihe dá hanthe, ngueꞌa̱ Ajua̱ xqui huancahe desde rá mʉdi pa ga dahe majua̱ni de gueꞌa̱ gue nuꞌá̱ bi yopa nte maꞌnaꞌqui de ja ra du. Y nu de ya xqui yopa nte de ja ra du, dá yopa ñuñhe ne dá ntsithehe con gueꞌa̱. $} (Pe Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa rá hñupa bi yopa nte, ne bi ꞌyøtꞌe pa bi hnecanja̱ꞌi pa dá hanthe maꞌnaꞌqui. \#1 'Y nuje go drí damajua̱nihe gatho núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Zidada Jesu nuni ja ya tꞌʉca hnini Judea ne ja ra da̱nga hnini Jerusale. Y ꞌmɛfa nuꞌá̱ bi tsꞌʉta ja ꞌnara pontꞌi asta himbi tho. A"{ &Ne guí pa̱sɛhʉ gue Ajua̱ bi umba ra Ma̱ca Nda̱hi ra Jesu núꞌa̱ mrá me Nasare pa bi umba ra tsꞌɛdi. Núꞌá̱ bi ꞌño bi ꞌyøtꞌa ra hño, ne bi ꞌyøthe gatho núꞌʉ mi hñeni ne mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi. Ra Zidada Jesu mi øtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ mi ꞌbʉi con gueꞌa̱. \!1 %Ngu guí pa̱sɛhʉ núꞌa̱ bi nja nuni ja ma haihe núje dyá xodyohe, ra Xuua bi ꞌyøtꞌa ra sistehe, ꞌmɛfa ma zi Hmuhʉ ra Jesu bi fʉta rá ꞌbɛfi nuni Galilea ne bi ꞌño gatho ja ra hai Judea.   $Ajua̱ bi zocje núje dyá me Israelhe pa dá má̱dihe con gueꞌa̱ po ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo ma Hmuhʉ drí gathohʉ.  #Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ri ma̱di gatho núꞌʉ toꞌo ꞌyo ja rá ntsuꞌa̱ ne øtꞌa núꞌa̱ xá hño, masque habʉraza dya mengu. &E "Hangue nura cu Pedro bi mʉdi bi ña̱ ne bi ꞌñena: ―Nubyá ha̱, stá pa̱di gue xi majua̱ni Ajua̱ hingui huahna ya ja̱ꞌi ꞌra co maꞌra.  !Hangue ꞌbestho dá pɛmpʉ toꞌo bá hoñꞌaꞌi, ne xá hñoꞌa̱ xcá ehe. Y nubyá dí ꞌbʉheua gatho ja rá thandi Ajua̱, ne dí ne ga øhe gatho núꞌa̱ xa xiꞌaꞌi pa gui xicje. Ra apostol Pedro bi ma̱mba rá noya Ajua̱ ja rá ngu ra Cornelio $A Pɛhna pa ja ra hnini Jope toꞌo ma dua tsi ra Simu núꞌa̱ xa thuꞌmbabi nehe ra Pedro. Nuꞌá̱ bí ꞌbʉ ja rá ngu maꞌna ra Simu ra dɛxifri núꞌa̱ bí ꞌbʉ guetbʉ ja rá hyo ra ndehe. Y nu sta zøꞌa̱ ma gui ña̱ui pa da zoꞌaꞌi,” njabʉ bi ꞌñengagui.  Ne bi ꞌñengagui: “Neyo, Ajua̱ xa ꞌyøꞌtꞌaꞌi ri tꞌadi ne xa hyanda núꞌa̱ xcá ꞌyøꞌtua ya hyoya xcá fatsꞌi.   Nuꞌbʉ́ ra Neyo bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Øtꞌa goho ma pa ngu ra zi orabya ndí ꞌbʉcua ja ma ngu stí ayuna ne ndí apabi Ajua̱ ngu ma nza̱i dega nde, ndá tha̱mfri dá handa ꞌnara ꞌñøhø mi he ꞌraya dutu asta mi huɛxqui.  Hangue ngu mi xicagui ya ꞌmɛhni gue ga eheua, ꞌbestho duá ehe nsinque te dá ma̱. Ne dí ne ga pa̱di pa te uá tsigaguihʉ. C Nepʉ ra cu Pedro bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ guí pa̱hʉ gue núje dyá xodyohe hingui tsa ga ntha̱ntshe co núꞌahʉ hingyá xodyohʉ, y nixi tsa ga cʉthe ja ri nguhʉ, ngueꞌa̱ ꞌramaꞌnaꞌño ma jamfrihʉ. Pe Ajua̱ xa xicagui gue hinga embabi xá ntsꞌo o hingui tꞌaxi ni ꞌnara ja̱ꞌi. ve Y de mi ña̱ꞌʉ bi yʉtꞌa ri yoho mbo ra ngu, ne mi ꞌbʉhni ndunthi ya ja̱ꞌi xqui muntsꞌi. ~u Pe nura cu Pedro bi ꞌbaꞌmi ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBai, ngueꞌa̱ nequi ꞌnadrá ꞌñøhø nehe nguꞌatho. ~u De mi zønga ra cu Pedro ja rá ngu ra Neyo, nuꞌá̱ bi bøni pa da da̱di, ne bi ndandiña̱hmu ja yá uaꞌa̱. 2] Y rá hyaxꞌa̱ bi zøñꞌʉ nuni Cesarea habʉ mi ꞌbʉ ra Neyo mi tøꞌmi, ne xqui zohna gatho núꞌʉ ja te myá njaui, ne núꞌʉ xi myá hma̱diꞌa̱. ta Nepʉ ra cu Pedro bi umba ntsayaꞌʉ habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱, ne ja bi ꞌñoxiniꞌʉ con gueꞌa̱ núꞌa̱ ra xuuiꞌa̱. Ha nurá hyaxꞌa̱ ra cu Pedro bi ma con gueꞌʉ ne bi mɛ maꞌra ya cu núꞌʉ mi ꞌbʉhni Jope. M Nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Xpá mɛncahe ma nda̱ gá soldadohe ra Neyo, ꞌnara hoga ꞌñøhø xi tsu Ajua̱, ne gatho ya xodyo ña̱mahño de gueꞌa̱. Y ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ bi xipi gue mahyoni da mɛhni toꞌo da e da zixꞌaꞌi pa gui ma ja rá nguꞌa̱, pa da ꞌyøde núꞌa̱ ma gui xipabi. $A Nepʉ ra cu Pedro bi ga̱i habʉ mi ꞌba núꞌʉ yá ꞌmɛhni ra Neyo, ne bi ꞌñembi: ―Nuga go gueque guí honjʉ. ¿Te xqui ꞌbɛñꞌahʉ? _7 ꞌBai ca̱i rí mɛuiꞌʉ. Ne ote xqui ma gui tsu, ngueꞌa̱ go stá pɛncaꞌʉ. $A Pe nura cu Pedro tobya mi oda rá mfeni núꞌa̱ ngu ra tꞌi xqui hyandi, ne ra Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌñembi: ―Bi zø hñu ya ꞌñøhø hoñꞌaꞌi.  Ha nu mi zøni ja núꞌa̱ ra nguꞌa̱ bi ꞌñani ua ja mi ꞌbʉhni ra Simu núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi nehe ra Pedro. } s Ha nura cu Pedro mi ꞌbʉhni mi ꞌyo rá mfeni ne mi ne da ba̱di te mri bønga núꞌa̱ ngu ra tꞌi xqui hyandi. Nura oraꞌa̱ bi zøhø yá ꞌmɛhni ra Neyo ja ra gosthi, xqui ꞌño xqui ꞌñani habʉ mi ja rá ngu ra Simu dɛxifri. c ? Bi njabʉ hñuꞌqui, nepʉ bi bøxa maꞌnaꞌqui pa mahetsꞌi núꞌa̱ ra dutu.  Ne núꞌa̱ ra noyaꞌa̱ bi ꞌñemba maꞌnaꞌqui: ―Oguí embi xá ntsꞌo núꞌa̱ xa xʉca Ajua̱ ne xá ntꞌaxi.  3 Nuꞌbʉ́ nura cu Pedro bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hina, zi Hmu, ngueꞌa̱ hinhyaꞌmʉ stá tsi núꞌa̱ xá ntsꞌo ne hingui tꞌaxi. x i Nepʉ bi ꞌyøde ꞌnara noya bi ꞌñena: ―Pedro, jʉ nuyʉ ya mboꞌoni ne ya zuꞌue ne hyo pa gui tsi. - Y ja núꞌa̱ ra dutuꞌa̱ mbra cʉni gatho ya mboꞌoni ne gatho ya zuꞌue núꞌʉ ja goho yá ua, ne ya quꞌeña̱ ne ya tsꞌintsꞌʉ.  Ne bi hyandi bi xogui mahetsꞌi ne bá ja̱ꞌma pa ja ra hai ꞌñena ꞌnara da̱nga dutu mi thuꞌtsa gatho goho yá ña̱ni. "= Y xi mi tsʉ ꞌnara thuhu y ya xa nehma̱ xa ñuhma̱, pe ja mi thocuabi te da zi. Y núꞌa̱ ra oraꞌa̱ bi hyanda ꞌnara ntꞌudi ngu dega tꞌi. xi Ha nurá hyaxꞌa̱ de mi ꞌyo yá ꞌñuꞌʉ y ya mi ma da zønga ja ra hnini Jope, nuꞌbʉ́ nura oraꞌa̱ ra cu Pedro bi bøxa ja ꞌnara tøngu pa da ꞌyapabi Ajua̱ nuni ja ra hnini Jope, y mi ngu nde ma pa nura oraꞌa̱. W' Go gueꞌʉ bi xipabi te ꞌbɛꞌa̱ bi nja, ne bi mɛhni pa ra hnini Jope. 1 Nu mi ma ra ɛnxɛ núꞌa̱ mi ña̱ui ra Neyo, bi zohna yoho yá ꞌbɛgo ne ꞌnamrá nza̱i soldado núꞌa̱ mi xøcambeni Ajua̱ nehe. S Núꞌá̱ bí ꞌbʉi ja rá ngu maꞌna ra Simu núꞌa̱ ra dɛxifri, ꞌbʉi guetbʉ ja rá hyo ra ndehe. Y núꞌa̱ ra Pedro go gueꞌa̱ ma da xiꞌaꞌi te rí ꞌñepꞌaꞌi gui ꞌyøtꞌe. |q Hangue nubya pɛhna ꞌraya ꞌmɛhni pa ja ra hnini Jope pa dua tsi ra Simu núꞌa̱ thuꞌmbabi nehe ra Pedro. Z- Nu mi hyandi xi bi nʉꞌti ne xi bi ntsu, ne bi ꞌñena: ―¿Teꞌa̱, zi Hmu? Nura ɛnxɛ bi ꞌñembi: ―Nuri ntꞌadi xa ꞌyøde Ajua̱ ne núꞌʉ ri mfatsꞌi xcá ꞌyøtꞌe xa hyandiꞌa̱. %C Nepʉ ꞌnara pa ngu mi nzʉnga hñu nde bi hyanda ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ ngu dega tꞌi, bi yʉtꞌa habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―¡Neyo! V~% Núꞌá̱ xi mrá hoja̱ꞌi ne xi mi tsu Ajua̱, ne gatho núꞌʉ ya mengu rá ngu. Ne mi øtꞌa ndunthi ra hño ngueꞌa̱ mi faxa ya xodyo núꞌʉ xi myá hyoya. Ne nza̱ntho mi xøcambeni Ajua̱. 4} c Mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø nuni Cesarea mrá thuhu ra Neyo núꞌa̱ mrá me Italia ne himrá xodyo, nehe go mrá nda̱ de núꞌʉ ya soldado myá mengu rá haiꞌa̱. {|o +Ha nura cu Pedro bi gohi ndunthi ya pa de guehni Jope ja rá ngu ra cu núꞌa̱ rá thuhu ra Simu dɛxifri.q{[ *Y gatho de guehni Jope bi ntꞌøde de núꞌa̱ xqui nja, ne ndunthi toꞌo bi gamfri ra Zidada Jesu. z- )Ha nura cu Pedro bi mipa ꞌnará ꞌyɛ ne bi ꞌbaꞌmi. Nepʉ bi zohna ya viuda ne maꞌra ya gamfri pa bi ꞌñutuabi gue ya xqui yopa nte. :ym (Nuꞌbʉ́ ra cu Pedro bi ꞌbɛpi da bønga pa thi gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni, ne nuꞌá̱ bi ndandiña̱hmu ne bi ꞌyapabi Ajua̱. Nepʉ bi zofo núꞌa̱ xqui du ne bi ꞌñembabi: ―Tabita, nangui. Ne nuꞌá̱ ꞌbestho bi zøtꞌa yá da, ne nu mi hyanda ra cu Pedro bi nangui bi hñudiꞌa̱. x} 'Nepʉ nura cu Pedro ꞌbestho bi mɛuiꞌʉ. Ne nu mi zøni bi tsꞌitsꞌi pa ja ra tøngu habʉ xqui muntsꞌa ndunthi ya viuda mi zoni. Ne bi tꞌutuabi ra cu Pedro nuya pahni ne maꞌra ya he xqui hyoca ra nju Dorca núꞌbʉ mi teꞌa̱. w{ &Pe de guehni Jope mi guetbʉ pa ja ra hnini Lida, ne nuya gamfri de guehni xqui ꞌyøde gue ja mbi ꞌbʉhni ra cu Pedro nuni Lida, hangue bi ꞌbɛhna yoho ya ꞌmɛhni pa dua tsi ne da ꞌñembi: ―Dí ba̱nteꞌihe ga maha ꞌbestho pa Jope. v{ %Ha nuya paꞌʉ bi zʉ ꞌnara hñeni ne bi du. Nepʉ bi sati ngu myá nza̱iꞌʉ ne bá ꞌbɛgui ja ꞌnara tøngu. Qu $Nuni Jope mbi ꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá gamfri núꞌa̱ mrá thuhu ra Tabita, dega griego tꞌembi ra Dorca. Núꞌá̱ nza̱ntho mi øtꞌa ndunthi ra hñoja̱ꞌi ne mi faxa ya hyoya. 1t[ #Y gatho ya mengu de guehni Lida ne ya me Sarón bi zogui yá nda̱xjua jamfri ne bi gamfri ra Zidada Jesu co núꞌa̱ xqui hyandiꞌʉ. Ra Dorca bi yopa nte de ra du s) "Nepʉ ra cu Pedro bi ꞌñembabi: ―Enea, ra Zidada Jesucristo xa ꞌyøtheꞌi. Nangui jʉxa ri mfidi. Nepʉ nuꞌá̱ ꞌbestho bi nangui. Kr !Ne ja bi zʉhni ꞌnara ꞌñøhø rá thuhu ra Enea, ne ya mi øtꞌa hña̱to jɛya xqui ꞌmɛnga ja ra mfidi ngueꞌa̱ mi tsʉ ꞌnara hñeni núꞌa̱ nixi mi tsa da a̱nga rá ndoꞌyo. q Ha nura apostol Pedro bi ꞌño bi zønga gatho ya gamfri, ne bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ya cu núꞌʉ mi ꞌbʉhni Lida. p ꞌMɛfa gatho ya gamfri bi mɛꞌtsa ꞌnara hogaꞌmʉi nuni Judea ne Galilea ne Nsamaria, ne mi zɛdi yá jamfri, ne mi ꞌyoꞌʉ co ndunthi rá ntsu Ajua̱, ne maꞌna mri xu ya gamfri co rá mfatsꞌi ra Ma̱ca Nda̱hi. Ra Enea bi ña̱ni koO Pe nu mi ba̱di njabʉ ya cu bi zixa ra cu Saulo pa nuni Cesarea, nepʉ bi mɛhniꞌʉ pa Tarso. n5 Nuꞌá̱ himi tsu da ma̱ de rá thuhu ra Zidada Jesu, ne mi ntsanoyaui ya xodyo núꞌʉ mi ña̱ca griego, ha nuꞌʉ́ mi ɛcuabi da hyoꞌa̱. ?my Y njabʉ bi za bi ꞌmʉi co ya gamfri nuni Jerusale. l# Pe nura cu Berhna bi zitsꞌi pa habʉ mbi ꞌbʉ ya apostol, ne bi metuabi hanja xqui hyanda ra Zidada Jesu ja rá ꞌñu ra cu Saulo, ne xqui ña̱ui. Ne bi metuabiꞌʉ gue nuꞌá̱ ya xqui ña̱ de rá thuhu ra Zidada Jesu co ndunthi ra tsꞌɛdi nuni Ndamasco. 0kY Nu mi zønga ra cu Saulo Jerusale mi nehma̱ꞌa̱ da muntsꞌiui ya gamfri, pe nuꞌʉ́ mi tsu ngueꞌa̱ himi camfriꞌʉ gue nuꞌá̱ ya mi ꞌnara gamfri. j Pe nu mi ba̱di ya cu njabʉ, bi ꞌyɛntꞌa ra cu Saulo ja ꞌnara da̱nga ꞌbøtsꞌe pa bri tontsꞌa dega xuui pa møte de ra ja̱do núꞌa̱ mi cotꞌa ra hnini, pa bi za bi ꞌbatꞌiꞌa̱. Núꞌa̱ ra pa bi zønga ra Saulo nuni Jerusale 3i_ Pe núꞌa̱ ra cohi bi gohiꞌʉ, bi tꞌumba ntꞌøde ra cu Saulo gue nuꞌʉ́ ma pa ra xuui mi su gatho ya gosthi de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ pa xa thohma̱ꞌa̱. hhI Bi thogui ndunthi ya pa, nepʉ bi mʉdi bi má̱mbi ya xodyo pa da hyohma̱ ra cu Saulo. .gU Pe nura cu Saulo maꞌna mi jʉ rá tsꞌɛdi pa da damajua̱ni gue ra Jesu go gueꞌa̱ ra Cristo rá ꞌmɛhni Ajua̱ ne xqui hñutsꞌiꞌa̱ pa da e da nda̱. Y nuya xodyo himbi ba̱di te da beni gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni Ndamasco. Ra Saulo bi cꞌotꞌi de ja yá ꞌyɛ ya xodyo @fy Y gatho núꞌʉ toꞌo mi øde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱ xi mri ꞌyø ne mi eñꞌʉ: ―¿Ha hingo guehni núni xi mi øꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ toꞌo xøcambenibi rá thuhu ra Jesu nuni Jerusale? ¿Ha hingo guehni xqui ꞌñehe da gʉ ntsꞌa̱hni ya gamfri pa da ziꞌtsua ya nda̱ gá macja̱? "e= Nepʉ ꞌbestho bi ma bá damajua̱ni de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ja yá nija̱ ya xodyo, ne mi ma̱ gue ra Jesu go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱. (dI Ne bi ñuni, nepʉ bi yopa nja rá tsꞌɛdi, ne bi ꞌmʉhni ꞌraya pa co ya gamfri nuni Ndamasco. Ra Saulo bi ma̱mba rá noya Ajua̱ ja ra hnini Ndamasco c/ Ne ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi dagui núꞌa̱ te mi coꞌtua yá da, ne ꞌbestho bi yopa hyandi. Ne nuꞌá̱ bi ꞌmai bi ma bá nxistehe. Kb Nuꞌbʉ́ ra cu Ananía bi ma ne bi yʉtꞌa ja ra ngu habʉ mi ꞌbʉ ra Saulo. Ne bi hñuꞌtsua yá ꞌyɛ, ne bi ꞌñembabi: ―Zi cu Saulo, ra Zidada Jesu núꞌa̱ toꞌo gá handa ja ra ꞌñu núꞌa̱ ngrí nehi pa guecua, go gueꞌa̱ xa mɛncagui pa da yopa xo ri da ne gui hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi. kaO Ne nuga go ma ga utuabi gatho núꞌʉ ya tsꞌothogui pɛꞌtsi da thogui po rá ngue ma thuhu. *`M Nepʉ ra Zidada bi ꞌñemba ra cu Ananía: ―Grí ma gui ꞌyøtꞌa núꞌa̱ dí xiꞌi, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ra ꞌñøhø stá huahni pa da mɛpcagui ne da ꞌñutua ma thuhu ya me Israel ne gatho núꞌʉ hingyá me Israel ne nuyá nda̱ꞌʉ, pa da ba̱diꞌʉ toꞌogui. |_q Ha xa umba nsɛqui ya nda̱ gá macja̱ pa da za da gʉ gatho núꞌʉ di xøcambeniꞌi ri thuhu de guecua nehe. O^ Nu mi ꞌyøde njabʉ ra cu Ananía bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Zi Hmu, stá øde ndunthi de núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ gue xi mi øꞌtuabi ndunthi ra ntsꞌoꞌmʉi ya cu nuni Jerusale. ]1 Nuꞌá̱ ya stá xipabi ngu dega tꞌi gue ma da tsøni ꞌnara ꞌñøhø rá thuhu ra Ananía, ne da hñuꞌtsua yá ꞌyɛ pa da yopa hyandi. t\a Ha nura Zidada bi ꞌñembabi: ―Rí ma, jʉ núꞌa̱ ra ꞌñu rá thuhu ra Jua̱ꞌñu, ne thogui ja rá ngu ra Juda, ne ja gui ꞌñanini ra Saulo núꞌa̱ ra me Tarso. Nu xcrí tsøni gui tsʉdi di øtꞌa rá søcambeni. M[ Nuni Ndamasco mi ꞌbʉhni ꞌnara gamfri mrá thuhu ra Ananía, y nura Zidada Jesu bi zofo ngu dega tꞌi ne bi ꞌñembabi: ―¡Nugue Ananía! Nuꞌá̱ bi da̱di: ―¿Teꞌa̱, zi Hmu? dZA Y nuni ja bá ꞌbʉhni hñu pa ne himi handi. Y núꞌʉ hñu pa ni tsꞌʉ hinte bi zi. %YC Nepʉ nura Saulo bi nangui de ja ra hai, ne xi mri zøthma̱ yá da pe himbi za bi hyandi. Hangue bri jʉhni bi tsꞌitsꞌi pa asta ja ra hnini Ndamasco. ,XQ Y núꞌʉ ya ꞌñøhø mri ꞌñoui ra Saulo xi bi ntsu ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ xqui ꞌyøde nehe núꞌa̱ ra noya pe hinxqui hyandi ua toꞌo mi ꞌbahni. W' Y ra Saulo asta mri hua̱tꞌi co ra ntsu ne bi ꞌñena: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿te rá ꞌbɛ guí ne ga øtꞌebya? Nuꞌbʉ́ ra Zidada bi ꞌñembabi: ―Nangui ne rí ma ja ra hnini, nuni ja guehni ma da siꞌaꞌi núꞌa̱ rí ꞌñepꞌaꞌi gui ꞌyøtꞌe. V Nuꞌbʉ́ ra Saulo bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¿Toꞌoꞌi, zi Hmu? Nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuga go gueque drá Jesu. Ha nuꞌi guí hongui pa gui ꞌyøtcagui ra ntsꞌoꞌmʉi ngueꞌa̱ guí honi pa gui ꞌyøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ toꞌo xa gamfrigui. Pe nuꞌi go grí ꞌñʉnsɛ, guí nja ngu núꞌa̱ øtꞌa ra nda̱mfri ora tica ra nsʉmboi. 6Ue Nepʉ ra oraꞌa̱ ꞌbestho bi dagui maꞌmɛmfo ja ra hai. Ne bi ꞌyøde ꞌnara noya mi ena: ―Saulo, Saulo, ¿hanja guí hongagui pa gui ꞌyøtca ra ntsꞌoꞌmʉi? -TS Ne de mri ne ra ꞌñu ya mi ma da zønga Ndamasco, mi da̱mfri bi gotꞌatho ꞌnara ñotꞌi asta mi huɛxqui núꞌa̱ ra hyatsꞌi mri ꞌñehe de mahetsꞌi. ZS- Bi ma bá a nsɛqui pa da ma nuni ja yá nija̱ ya xodyo nuni Ndamasco pa da gʉ núꞌʉ ri dɛmba rá jamfri ra Zidada Jesu, gue dra ꞌbɛhña̱ gue dra ꞌñøhø, ne dua tsi pa Jerusale da gotꞌa fadi. nR W Ha nuya paꞌʉ ra Saulo mi huꞌtsa ya gamfri da hyo, ne bi ma bá nu ra da̱nga nda̱ gá macja̱. U~ }}"|{zzyxLwv,uttssRrq#pjoxonumm[l3k%ii`hsg f0e`ed@cbaa__C^]]6\[[0Z1YCX>V==2;;<:87^66J55$3L22B100/..l-,,"+y**0)'(_'A&%%$#s"j! n*\7o0 {u7l $ 5 : XT\UPe nuya cu de guehni Berea bi da̱ma zixa ra cu Pablo pa bi ma ja ra ndehe. Pe ra cu Sila ne ra cu Timoteo ja bi gohnithoꞌʉ Berea. 9 Pe nu mi ꞌyøde ya xodyo me Tesalonica gue ra cu Pablo mi ma̱nga rá noya Ajua̱ de guehni Berea, bi ma de guehniꞌʉ pa bá ʉꞌta ya ja̱ꞌi. K Hangue ringueꞌa̱ ndunthi de gueꞌʉ bi gamfri, ne ꞌraya me Grecia bi gamfri nehe, nehe ndunthi núꞌʉ toꞌo xi myá fa̱di ngu ya ꞌbɛhña̱ ngu ya ꞌñøhø, gatho bi gamfriꞌʉ. ta Y nuya xodyo de guehni Berea xi myá hoja̱ꞌiꞌʉ, hingue ngu ya me Tesalonica. Co ndunthi ra paha bi gamfriꞌʉ rá noya Ajua̱, ne hyastho mi honga ja ra Ma̱ca Tꞌofo pa da ba̱di ua gue xi majua̱ni núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ. "= Ne ngu bi nxuui ya cu bi mɛhna ra cu Pablo ne ra cu Sila pa bi ma ja ra hnini Berea. Ne nu mi zøni de guehni bi yʉtꞌa ja yá nija̱ ya xodyo.  ) Pe ra cu Jasón ne núꞌʉ toꞌo mri ꞌñoui bi ꞌyadiꞌʉ ꞌnara fiansa pa bi thɛgui. Ra Pablo ne ra Sila bi ꞌño ja ra hnini Berea | qY nu mi ꞌyø njabʉ ya ja̱ꞌi ne ya nda̱ de ra hnini, xi bi bø yá cuɛ gatho ne mri ña̱hnithoꞌʉ. P Nuna Jasón go guehni xa umba nsɛqui ja rá ngu. Gathoyʉ hingui øta ma nda̱hʉ Nroma ngueꞌa̱ nuyʉ́ ma̱ gue ꞌbʉ maꞌna ra nda̱, ne núꞌa̱ ra nda̱ꞌa̱ rá thuhu ra Jesu, ꞌna̱.  Pe nuꞌʉ́ mi joꞌoni, hangue go bri jʉca ra cu Jasón co maꞌra ya cu, bi tsꞌixa ja ya nda̱ de ra hnini, ne mi mafi ntsꞌɛdi ya ja̱ꞌi mi ena: ―Núꞌʉ ya ꞌñøhø toꞌo xa tsꞌoca gatho ra ximhai co yá tsꞌontꞌudi ya xa zøcjʉua nehe. X )Hangue xi bi bø yá cuɛ ya xodyo núꞌʉ himyá gamfri, ne bá muntsꞌa ꞌraya tsꞌoja̱ꞌi mbi ꞌyo dega da̱hñei ja ra hnini pa bi ꞌyʉꞌti ne bi japi da ñʉntsꞌi maxøgue ra hnini. Nepʉ bi maꞌʉ ja rá ngu ra cu Jasón pa xa gʉcjhma̱ha̱ ra cu Pablo ne ra cu Sila pa xa ꞌyɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi. ^5Ne ꞌra de ya xodyo bi gamfri ne bi muntsꞌui ra cu Pablo ne ra cu Sila. Nehe bi gamfri ndunthi ya me Grecia núꞌʉ mri xøcambeni Ajua̱, ne ndunthi ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ xi myá fa̱di de ra hnini. wgMi heꞌta ra Ma̱ca Tꞌofo ne mi xipabiꞌʉ hanja mi pɛꞌtsi da sufri ra Cristo núꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱, ne da du ne da yopa nte. Ne mi embabi: ―Nuna ra Jesu dí xiꞌahʉ go guehna ra Cristo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱. ,QY nuni ra nija̱ꞌa̱ núꞌa̱ ra pa dega tsaya ra cu Pablo ngu xi mrá nza̱i bi ma bi yʉtꞌini hñu semana dega tatꞌa hña̱to pa mi ntsanoyaui ya xodyo. ? yRa cu Pablo ne ra cu Sila bi ma bi ꞌranga ja ra hnini Anfipoli ne ja ra hnini Apolonia, ne de guehni bi zønga asta ja ra hnini Tesalonica. Ne ja mi jani ꞌnará nija̱ ya xodyo. yk(Ha nu mi bønga fadiꞌʉ bi ma ja rá ngu ra nju Lidia. Ne bá huꞌmba yá mʉi ya cu. Nepʉ bi maꞌʉ.'Hangue nuꞌʉ́ bi ma bá apa ra pumbate ra cu Pablo ne ra cu Sila, bi pøni de ra fadi ne bi ba̱ntebi da bøniꞌʉ de ja ra hnini. /W&Nuꞌbʉ́ ya polecia bi ma bá xipa njabʉ ya nda̱. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ntsu nu mi ba̱di gue myá me Nroma ne mi o ja yá ꞌyɛ ra da̱nga nda̱ Nroma. )K%Pe ra cu Pablo bi zofo núꞌʉ to bá ha̱ ra noya pa da thɛguiꞌʉ, ne bi ꞌñembi: ―Hina, ngueꞌa̱ nuje dyá me Nromahe nehe y dí ohe ja yá ꞌyɛ ma da̱nga nda̱hʉ me Nroma, ne bri fɛtcꞌahe ja yá thandi ya ja̱ꞌi nsinque bi tꞌangahe ꞌnara ntꞌani, ne bi jotcaguihe ja ra fadi. Ha nubyá go ne da hyɛgaguihe nsinque to da ba̱di. Hinda za. Duá esɛꞌʉ pa da pøngaguihe de guecua. 1$Hangue ra nsufadi bi ꞌñembabi ra cu Pablo: ―Xuá mɛnca ra noya ya nda̱ ga hɛcꞌahʉ. Hangue da za gui pøñhʉ ne gui maha te rá entho. {o#Nurá hyaxꞌa̱ ya nda̱ bi mɛhna ya polecia da xipa ra nsufadi gue da hyɛgui ra cu Sila ne ra cu Pablo. #~?"Ne bi zixa pa ja rá ngu ne bá umbi te bi ziꞌʉ. Y núꞌa̱ ra nsufadi ne núꞌʉ ya mengu rá ngu xi mri johya ngueꞌa̱ xqui gamfriꞌʉ Ajua̱. }!Y mi nxuuitho ra nsufadi bi xʉcuabiꞌʉ habʉ xqui tꞌumba ya mfɛi. Nepʉ nuꞌá̱ bi nxistehe ꞌbestho ne gatho ya mengu rá ngu. w|g Nepʉ ra cu Pablo ne ra cu Sila bi xipa rá noya Ajua̱ núꞌa̱ ra nsufadi ne gatho ya mengu rá ngu. { Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌñembi: ―Camfri ra Zidada Jesucristo pa njabʉ gui mpøhø nuꞌi ne gatho ya mengu ri ngu. z Nepʉ ꞌbestho bi pøni pa thi ne bi ꞌyambabiꞌʉ bi ꞌñembi: ―ꞌÑøhøhʉ, ¿te rá ꞌbɛ ga øtꞌe pa ga mpøhø? 5ycNepʉ nura nsufadi bi ꞌyadi ꞌnara ñotꞌi, ne bi yʉtꞌi hnestꞌihi asta mri hua̱tꞌi co ra ntsu, ne bá ndandiña̱hmu ja yá ua ra cu Pablo ne ra cu Sila. kxOPe nura cu Pablo bi maꞌti ne bi ꞌñembi: ―Oxqui ma gui hñosɛ. Nuje dí ꞌbʉheua gatho. EwHa nura nsufadi bi nuhu bi hyanda ya gosthi fadi gatho mi xogui, hangue bi gʉca rá mahuai pa xa hñosɛhma̱ꞌa̱, ngueꞌa̱ mi hu rá mʉi gue ya xqui ꞌbatꞌa gatho ya ꞌyofadi. Qvmi da̱mfri bi nja ꞌnara da̱nga mbimhai, asta mi ꞌña̱nga yá ua ya ja̱do de ra fadi, ne asta bi xogui gatho ya gosthi fadi, ne bi xotꞌa gatho ya cadena núꞌʉ mi tha̱tꞌa ya ꞌyofadi. u3Pe ngu made ra xuui ra cu Pablo ne ra cu Sila mi apabi Ajua̱ ne mi tutuabi ya ja̱hña̱ Ajua̱, ne gatho maꞌra ya ꞌyofadi mi ødeꞌʉ, $tAY mi ꞌyøde njabʉ ra nsufadi, bi cʉꞌta asta xi ra tsꞌa̱tꞌa fadi, ne bi zɛꞌmba yá ua ja ꞌnara da̱nga za habʉ hingui tsa da xocsɛꞌʉ. isKY mi uadi bi hnaꞌmbabi ntsꞌɛdi, bi jotꞌa fadi ne bi sipa ra nsufadi gue da su xá hño. 0rYNuꞌbʉ́ núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui muntsꞌini bi bø yá cuɛ con gueꞌʉ, nepʉ ya nda̱ bi manda da ꞌbøcua yá dutu ne dra fɛtꞌi co ya tsꞌʉtꞌo. q Ne udi yá nza̱i núꞌʉ hindí ꞌñepi ga øthʉ ngueꞌa̱ dyá me Nromahʉ y dí ohʉ ja yá ꞌyɛ ma nda̱hʉ me Nroma. pNe bi ziꞌtsua ya nzaya ne bi ꞌñembabi: ―Nuya ya ꞌñøhø go ya xodyo, ne hønsɛ rí ꞌñehe pa da japi da nxaxni ma hninihʉ. Jo Ha nu mi hyanda yá hmu gue ya himi tsa da da̱ha̱ ra boja̱ co rá ꞌbɛfi núꞌa̱ ra nxutsi, bi bø yá cuɛ ne bi gʉ ra cu Pablo ne ra cu Sila pa bi ziꞌtsua ya nda̱ ja ra tai. n}Ndunthi ya pa bi dɛngahe ne nza̱ntho mi ma̱nga njabʉ. Pe ra cu Pablo ya himi ne da ꞌyøde da ma̱nga njabʉ. Hangue bi mpʉntsꞌi ne bi zofo núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi mi pɛꞌtsa núꞌa̱ ra nxutsi ne bi ꞌñembi: ―De rá thuhu ra Zidada Jesucristo dí ꞌbɛpꞌaꞌi gui pøni de gue nuna nxutsina̱. Y nura oraꞌa̱ ꞌbestho bi bønga ra tsꞌonda̱hi. :mmNepʉ nuꞌá̱ bi dɛngahe ne bi ña̱ ntsꞌɛdi bi ꞌñena: ―Nuyʉ ya da̱meyʉ go guehyʉ yá ꞌbɛgo Ajua̱ de mahetsꞌi, ne utua ya ja̱ꞌi hanja da za da mpøhø. ylkNe ꞌnara pa ndrá mahe habʉ nza̱ntho mi tꞌapabi Ajua̱, de má ꞌñu dá nthɛhe ꞌnara nxutsi mrá ꞌbɛgo ne mi pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi núꞌa̱ mi japi da xipabi te ma suerte mi pɛꞌtsa cada ꞌnara ja̱ꞌi, y nuyá hmuꞌa̱ mi ta̱ha̱ ndunthi ra boja̱ po núꞌa̱ ra ꞌbɛfi mi pɛfiꞌa̱ ngueꞌa̱ nura nxutsiꞌa̱ mrá ba̱di. ykkNe bi nxisteheꞌa̱ con gatho ya mengu rá ngu. Nepʉ bi ba̱nteguihe bi ꞌñenje: ―ꞌBʉ nuꞌahʉ guí hanthʉ gue xi majua̱ni drá gamfri de ra Zidada Jesu, maha pa ja ra ngu ga ꞌbʉhʉni. Ne bi jacje dá ꞌbʉheni ꞌraya pa. djANe ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Lidia mrá me Tiatira, mi pa ya hoga dutu xqui ja̱tꞌi dega murado, ne mi xøcambeni Ajua̱. Bi ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱nga ra cu Pablo, y Ajua̱ bi xocua rá mfeni pa bi gamfri. miS Ha ra pa dega tsaya dá pøñhe de ra hnini ne dá mahe ja ra da̱the habʉ xqui nza̱i ya ja̱ꞌi da ma dua apabi Ajua̱. Ne ja dá huheni habʉ xqui muntsꞌa ꞌraya ꞌbɛhña̱, ne dá fʉhe dá xiphe de rá noya Ajua̱. %hC De guehni dá mahe pa Filipo gueꞌa̱ ꞌnará hnini ya me Nroma, ne gueꞌa̱ ꞌnara da̱nga hnini de ra hai Macedonia. Y ja dá ꞌbʉheni ꞌraya pa. g Hangue dá pøñhe de guehni Ntroa dá jʉhe ra motsa pa dá ꞌraxhe ja ra ndehe. Ne dá mahe manjua̱ntho ja ra zi tꞌʉca hai rá thuhu Samotracia o madetho ra ndehe. Nepʉ rá hyaxꞌa̱ dá tsøñhe ja ra hnini Neapoli de ra hai Macedonia. Tf! Ne nu mi hyanda njabʉ ra cu Pablo núꞌa̱ ra ntꞌudiꞌa̱ ngu dega tꞌi, ꞌbestho dá hñocje pa dá mahe ja ra hai Macedonia, núga drá Luca ne ra cu Pablo ne núꞌʉ maꞌra ya cu. Dá pa̱he gue Ajua̱ mi pɛncahe pa ma grá ma̱ñheni ra hoga ntꞌøde de ra mpøhø. Ra Pablo ne ra Sila bi ꞌño ja ra hnini Filipo Ie  Ne mi nxuui ra cu Pablo bi hyanda ꞌnara ntꞌudi ngu dega tꞌi. Bi hyanda ꞌnara ꞌñøhø mrá me Macedonia, mi ꞌbahni ne bi ꞌñembabi: “Thogui pa Macedonia pa grí faxcaheni.” Jd Hangue bi thoguitho de guehni Misia pa bi ma ja ra hnini Ntroa. c-Ne bi thoguiꞌʉ pa bi ma ja ra hai Misia, ne mi ne xa mahma̱ꞌʉ pa ja ra hai Bitinia, pe rá Ma̱ca Nda̱hi ra Jesu himbi hopi da maꞌʉ. :bmDe guehni bi thoguiꞌʉ pa bi ma ja ra hai Frigia ne Galacia, ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi himbi hopabi da thogui ja ra hai Asia pa da ma̱mba rá noya Ajua̱ de guehni. a-Ne njabʉ maꞌna bi te yá jamfri gatho núꞌʉ ya gamfri de núꞌʉ ya hnini habʉ xqui ꞌrañꞌʉ. Ne hyastho mi ꞌyo mi camfri maꞌra ya ja̱ꞌi de rá noya Ajua̱, ne mi muntsꞌini maꞌra ya cu. Ra apostol Pablo bi hyanda ꞌnara me Macedonia ngu dega tꞌi D`Nepʉ nuꞌʉ́ bi ma de guehni bi thogui pa ja maꞌra ya hnini, ne mi xipa ya cu núꞌʉ ya noya xqui mɛhna ya apostol ne ya nda̱ de ra nija̱ nuni Jerusale pa da ꞌyøtꞌeꞌʉ. _Ha nura cu Pablo mi ne da zitsꞌi pa da mɛuiꞌa̱. Pe ꞌmɛtꞌo bi japi da thuꞌtsua núꞌa̱ ra seña ma̱nga rá ley ra Moise, pa hinda bø yá cuɛ núꞌʉ ya xodyo mi ꞌbʉhni, ngueꞌa̱ gathoꞌʉ mi pa̱di gue mrá me Grecia rá dada. U^#Ha nuya cu mbi ꞌbʉ Listra ne Iconio mi ña̱ xá hño de ra cu Timoteo. m] UDe mi zønga ra cu Pablo co ra cu Sila ja ra hnini Derbe, de guehni bi thogui pa rí ma Listra, y ja bi nthɛuini ꞌnara gamfri rá thuhu ra Timoteo, nurá na̱na̱ mrá xodyo ne mrá gamfriꞌa̱, y nurá dada mrá me Grecia. %\C)Nepʉ bi gʉ yá ꞌñu bi maꞌʉ pa ja ra hai Siria ne bi ꞌranga Cilicia, ne mi nupa yá mfeni ya cu mbi ꞌbʉi de guehni pa da zɛdi yá jamfri. [(Ha nura cu Pablo bi huahna ra cu Sila pa da mɛui. Ne nuya cu de guehni Antioquía bi ꞌyɛntꞌuabiꞌʉ ja yá ꞌyɛ Ajua̱. mZS'Y por gueꞌa̱ ra cu Pablo ne ra cu Berhna bi ntsanoyaꞌʉ, nepʉ bi beni gue maꞌna xá hño da ma ꞌra ꞌnambʉ. Hangue nura cu Berhna bi zixa ra cu Marco, ne bi mɛui ja ra motsa bi ꞌraxa ja ra ndehe pa bi ma Chipre. FY&Pe ra cu Pablo bi ꞌñena gue hinxá hño da zitsꞌiꞌa̱ ngueꞌa̱ ꞌnara pa mri ꞌñoui bi ꞌueguesɛ de guehni Panfilia, ne ya himbi ne bi mɛuiꞌʉ da ma̱mba rá noya Ajua̱. dXA%Ra cu Berhna mi nehma̱ xa zixa ra cu Xuua núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi ra Marco nehe. ]W3$Nepʉ xqui tho ꞌraya pa, ra cu Pablo bi ꞌñembabi ra cu Berhna: ―Maha maꞌnaꞌqui, ma ga cꞌa̱ꞌtshʉ ya cu gatho núꞌʉ ya hnini habʉ dá ma̱mfʉ rá noya Ajua̱ pa ga nuhʉ te gra maꞌʉ. cV?#Nehe ra cu Pablo ne ra cu Berhna ja bi gohni neheꞌʉ, ne mi udi ra hoga ntꞌøde de rá noya Ajua̱ co maꞌra ya cu de guehni mi mfaxꞌʉ. Ra apostol Pablo bi yopa ꞌño maꞌnaꞌqui bi ma̱mba rá noya Ajua̱ IU "Pe nura cu Sila bi beni gue ja da gohniꞌa̱ nuni Antioquía. &TE!Ne bi gohni ndunthi ya pa con gueꞌʉ. Nepʉ ꞌmɛfa ya cu me Antioquía bi ꞌñedi co ꞌnara hma̱te pa da menjhma̱ pa Jerusale habʉ xqui ꞌbɛhni. -SS Ra cu Juda ne ra cu Sila myá ꞌmɛhni Ajua̱ nehe, ne mi ña̱ꞌʉ co rá tsꞌɛdiꞌa̱, hangue bi zofo ya cu ne bi nupa yá mfeniꞌʉ pa da zɛ yá jamfri. gRGY nu mi uadi bi hñeꞌtiꞌʉ, xi bi johya co núꞌa̱ ra da̱nga humʉi xqui ꞌbɛmpabi. Q1Nepʉ núꞌʉ toꞌo xqui ꞌbɛhni bi ma pa Antioquía. Ne mi zøñꞌʉ bi muntsꞌa gatho ya gamfri ne nuꞌʉ́ bri dapabi ra hɛꞌmi. TP!Hangue oxqui ma gui tsiphʉ yá ngø ya mboꞌoni núꞌʉ xa hña̱ꞌtua ya cꞌoi, ne oxqui ma gui tsiphʉ yá ji ya mboꞌoni, ne oxqui ma gui tsiphʉ yá ngø ya mboꞌoni núꞌʉ hinxra ꞌbømba yá ji, nixi gui hñuxhʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ hingue xi ri ꞌbɛhña̱hʉ. ꞌBʉ gui jamasuhʉ hingui øthʉ nuya tꞌøtꞌe dí xiꞌahʉ, nuꞌbʉ́ gui ꞌbʉhʉ xá hño. Nsøctꞌa̱ ndí ne ga xiꞌahe. Nubyá Ajua̱ da maxꞌahʉ.” %OCRa Ma̱ca Nda̱hi, necaguihe stá beñhe gue xá hño hinga ꞌbɛpꞌahe ndunthi ya hmanda, hønsɛ ga ꞌbɛpꞌahe gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xi mahyoni. zNmHangue stá pɛnꞌahebʉ ra cu Juda ne ra cu Sila, y núꞌʉ́ go ma da xiꞌasɛhʉ nehe núna dí xiꞌahe. \M1Nuyʉ ri yoho xa hñuxa yá te pa da ma̱mba rá noya ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. 1L[Hangue nuje dá beñhe xá hño ga huañhe ꞌraya cu de guecje pa ga pɛñhebʉ da ma da cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ pa da mɛui mahyɛgui ma zi cuhʉ ra Berhna ne ra Pablo. FKStá pa̱he gue ꞌraya cu de guecua xa ma xqui mabʉ nsinque ma nsɛquihe, ne xpá xaxꞌahʉ, y co núꞌʉ yá noya xa xiꞌahʉꞌʉ xa tsꞌocꞌa ri mfenihʉ. Xa xiꞌahʉ gue mahyoni gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ ra seña xqui ma̱nga ra Moise, ne mahyoni gui ꞌyøthʉ gatho núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱ ja ra ley. dJANe bi umbabiꞌʉ ꞌnara hɛꞌmi pa da hña̱ꞌtsua ya cu nuni Antioquía habʉ mi ena: “Núje dyá apostolhe ne núje dyá nda̱he de ra nija̱, ne gatho ya cu de guecua Jerusale, dí pɛnꞌahebʉ ra nzɛngua núꞌahʉ ma cuꞌihe hingyá xodyohʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Antioquía, ne núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉbʉ ja ra hai Siria ne Cilicia. (IIHangue nuya apostol ne núꞌʉ ya nda̱ de ra nija̱ ne gatho ya gamfri bi beñꞌʉ gue xá hño da huahna ꞌraya cu pa da mɛhna Antioquía co ra cu Pablo ne ra cu Berhna. Ne bri thahna yoho ya da̱nga cu, ra cu Juda núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi nehe ra Barsabá, ne ra cu Sila. H'Nuga dí beni ga xiphʉ njabʉ ngueꞌa̱ desde yaꞌbʉ ꞌbʉi toꞌo heꞌtuabi rá ley ra Moise tatꞌa pa dega tsaya ja gatho ya hnini. WG'Hønsɛ mahyoni ga opabihʉ pa ga ha̱cuahʉ hinda zipa yá ngø ya mboꞌoni núꞌʉ xa hña̱ꞌtua ya cꞌoi. Nehe ga ophʉ gue hinda hñuxui ꞌnara ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ hingue xi rá ꞌbɛhña̱, ne hinda zipa yá ngø núꞌʉ ya mboꞌoni hinxra ꞌbømba yá ji. Nehe ga xiphʉ gue hingui ho da zipa yá ji ya mboꞌoni. $FAHangue ringueꞌa̱ nuga dí beni gue hindí ꞌñepi ga xaxhʉ núꞌʉ hingyá xodyo núꞌʉ xa hyɛpʉ yá nda̱xjua jamfri ne xa gamfri Ajua̱. yEkNjabʉ bi ꞌñena Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo xa ꞌyøtꞌa nuya ya tꞌøtꞌe núꞌʉ bi ꞌñudi mayaꞌbʉ. kDOPa njabʉ gatho maꞌra ya hnini da hyongagui,
ne gathoꞌʉ da xøcambenigui ma thuhu. C1ꞌMɛfa de guehna ma ga japi da yopa nja rá hmanda ra nda̱ Davi masque ya xa du,
ne masque ya xa nhuati ma da yopa nja ngu rá mʉdi. eBCHangue bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ꞌyofo ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ ne bi ꞌñena: !A;Ra cu Pedro ya bi xicjʉ hanja Ajua̱ xqui mʉdi xqui ja̱pa núꞌʉ hingyá xodyo ne go xqui huahna ꞌra de gueꞌʉ pa neheꞌʉ drá hniniꞌa̱. o@W Y de mi uadi bi ña̱ꞌʉ bi ꞌñenga ra cu Cobo: ―Zi cuhʉ, ꞌyøhʉ núꞌa̱ ma ga ma̱ngá. ? Nepʉ mi uadi bi ma̱nga ra cu Pedro njabʉ, bi goꞌta yá ne gatho pa da ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱ ra cu Berhna ne ra cu Pablo. Nuꞌʉ́ bi ma̱ de gatho ya ntꞌudi ne ya da̱nga tꞌøtꞌe xqui ꞌyøꞌtuabi Ajua̱ núꞌʉ himyá xodyo por gueꞌʉ. >- Hingui tsa ga øthʉ njabʉ. Nujʉ́ dí camfrihʉ gue stá mpøhøhʉ po rá hñoja̱ꞌi ra Zidada Jesucristo, y njabʉ xa mpøhøꞌʉ nehe. K= Nuꞌbʉ́ ¿hanja hinguí ne gui camfrihʉ núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa Ajua̱? ¿Hanja guí japhʉ ya cu da ꞌyøtꞌa núna himbi za dá øthʉ, ne nixi ndu ma dadahʉ himbi za bi ꞌyøtꞌe? )<K Njabʉ stá pa̱hʉ gue Ajua̱ handgaguihʉ gue dí mahyɛguihʉ con gueꞌʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi xʉcua yá mfeni ngueꞌa̱ bi gamfribi rá noyaꞌa̱. .;UNe Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo pa̱tca gatho ma mfenihʉ bi ꞌñudi gue mi ja yá jamfriꞌʉ, ngueꞌa̱ bi umba ra Ma̱ca Nda̱hiꞌʉ njabʉ ngu bi ꞌracjʉ nehe. :Nepʉ de ya xqui ña̱ꞌʉ ndunthi, ra apostol Pedro bi ꞌmai ne bi ꞌñena: ―Zi cuhʉ, ngu guí pa̱sɛhʉ ya øtꞌa ndunthi ya pa Ajua̱ bi huancagui pa dá umba ra hoga ntꞌøde de ra mpøhø núꞌʉ hingyá xodyo pa bi gamfriꞌʉ nehe. 99kNepʉ ya apostol ne ya nda̱ de ra nija̱ bi muntsꞌiꞌʉ pa da ña̱ꞌʉ de rá ley ra Moise ne de núꞌa̱ ra seña, ua mahyoni da tꞌøtꞌe pa da mpøhø ꞌna. z8mPe ꞌraya fariseo mi ꞌbʉhni núꞌʉ ya xqui gamfri, bi ꞌmai ne bi ꞌñena: ―Mahyoni da thuꞌtsua núꞌa̱ ra seña gatho ya gamfri masque hingyá xodyo, ne dra ꞌbɛpabi da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ ma̱nga rá ley ra Moise. 7'Ne nu mi zønga Jerusale, nuya apostol de guehni ne ya nda̱ de ra nija̱ co maꞌra ya cu mi ꞌbʉhni bi umbaꞌʉ ꞌnara hoga ꞌñehe. Ne ra apostol Pablo ne núꞌʉ toꞌo mi ꞌñoui bi xipabiꞌʉ gatho núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌe co rá mfatsꞌi Ajua̱. 56cNepʉ ya gamfri de ra nija̱ Antioquía bi ꞌñehui núꞌʉ ya cu. Ne dega ꞌñu bi ꞌranga ja ra hai Fenicia ne Nsamaria, ne bi xipa ya cu gue núꞌʉ himyá xodyo ya xqui hyɛpʉ yá nda̱xjua jamfri ne ya xqui gamfribi rá noya Ajua̱ nehe. Nuꞌbʉ́ gatho ya cu xi mri johya ndunthi. 5Nuꞌbʉ́ ra cu Pablo ne ra cu Berhna bi ntsanoyauiꞌʉ ndunthi. Hangue bi thahna ra cu Pablo ne ra cu Berhna ne maꞌra ya cu pa da ma pa Jerusale da cꞌa̱ꞌtsa ya apostol ne ya nda̱ de ra nija̱ de guehni, pa da ña̱uiꞌʉ de núꞌa̱ ra señaꞌa̱. 4 De núꞌʉ ya paꞌʉ ꞌraya cu xqui ꞌñehe de ra hai Judea pa ja ra hnini Antioquía bi mʉdi bi xipa gatho ya cu gue pa da mpøhøꞌʉ mahyoni da thuꞌtsua núꞌa̱ ra seña xqui ma̱nga ra Moise da thuꞌtsua gatho ya xodyo núꞌʉ dya ꞌñøhø. c3?Nepʉ ra cu Pablo ne ra cu Berhna bi ꞌmʉhni ndunthi ya pa co ya gamfri de guehni.!2;Ne nu mi zøni bi muntsꞌa mahyɛgui con gatho ya gamfri ne bi xipabiꞌʉ gatho núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌe co rá tsꞌɛdi Ajua̱. Ne bi xipi gue Ajua̱ bi matsꞌi pa bi zofo nehe núꞌʉ himyá xodyo, ne bi xocua yá mfeniꞌʉ pa bi za bi gamfriꞌʉ ra Zidada Jesu nehe. O1Ne de guehni bi gʉꞌʉ ra motsa pa bi ꞌraxa ja ra ndehe pa bi menga Antioquía nuni habʉ xqui tꞌɛntꞌua yá ꞌyɛ Ajua̱ pa bi mɛ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xqui tꞌumbiꞌʉ ne ya bi uadi. w0gNepʉ nuꞌʉ́ bi ma̱mba rá noya Ajua̱ ja ra hnini Perge, nepʉ de guehni bi maꞌʉ ja ra hnini Atalia. \/1Nepʉ bi thogui bi ma ja ra hai Pisidia ne bi zøñꞌʉ ja ra hai Pamfilia. S.Ne bi thahna ꞌraya cu pa da nda̱ cada ꞌnara nija̱ de nuya ya hnini habʉ xqui ꞌrani. Nepʉ bi ꞌyapabi Ajua̱ ne bi ayuna, ne núꞌʉ toꞌo xqui thahni pa da nda̱ bi ꞌyɛntꞌua ja yá ꞌyɛ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo xqui gamfriꞌʉ. Ra apostol Pablo ne ra apostol Berhna bi mengui pa ja ra hai Antioquía de Siria o-WDe núꞌʉ ya hniniꞌʉ bi japi da zɛdi yá jamfri núꞌʉ ya gamfri mi ꞌbʉhni, bi xipi gue hinda ꞌuegue de yá jamfri, ne bi xipi gue mahyoni da zɛta ya ntꞌʉtsate ne ya tsꞌothogui pa da hyandua rá nsunda Ajua̱. 7,gNe ja bá ma̱mbaniꞌʉ rá noya Ajua̱ nehe, ne ndunthi ya mengu de guehni bi gamfri. Nepʉ bi mengui pa bi ma Listra, ne bi ꞌranga Iconio, nepʉ bi ma Antioquía. Q+Y nu de ya xqui muntsꞌa ya gamfri habʉ mi ꞌbɛnga ra cu Pablo, núꞌa̱ ra oraꞌa̱ bi ꞌmai ne bi yopa yʉtꞌa ja ra hnini. Nepʉ rá hyaxꞌa̱ bi mɛui ra cu Berhna pa ja ra hnini Derbe. */Ra oraꞌa̱ bi zøhø ꞌraya xodyo xqui ꞌñehe de ra hnini Antioquía ne Iconio. Núꞌʉ́ bi ꞌyʉꞌta ya ja̱ꞌi pa bi cꞌahna ra cu Pablo co ya do. Nepʉ bi gʉtꞌiꞌʉ bi pønga de ja ra hnini pa bá føte ngueꞌa̱ mi hu yá mʉiꞌʉ gue ya xqui du. B)}Pe masque ra cu Pablo ne ra cu Berhna bi xipa ya ja̱ꞌi njabʉ pa hinda hyopa ya nda̱mfri núꞌa̱ ma xa tꞌumbiꞌʉ dega hña̱ꞌti, pe xmá hñei pa da hña̱cuabiꞌʉ. a(;Pe nza̱ntho xa ꞌñutuabiꞌʉ tengu rá ꞌmʉiꞌa̱ ngueꞌa̱ xa ꞌyøꞌtuabi ya hño, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ pɛhna ra ꞌye ne ya hoga sofo, ne ꞌracjʉ te ga tsihʉ, ne hubga ma mʉihʉ pa ga johyahʉ. d'AMayaꞌbʉ nuꞌá̱ mi hopta ya ja̱ꞌi da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ go mi beniꞌʉ. 0&Y―¿Hanja guí øthʉ njabʉ? Nuje dyá ja̱ꞌihe nguꞌahʉ. Nuje stá ehehe pa ga xiꞌahe gue nuya cꞌoi grí nsundahʉ hinte ri muui, hangue mahyoni gui ꞌueguehʉ de gueꞌʉ pa gui pɛphʉ Ajua̱ núꞌa̱ te, núꞌa̱ bi hyoca mahetsꞌi ne ra ximhai ne gatho núꞌa̱ te ja. C%Pe nu mi ba̱di njabʉ ya apostol bi dʉnga yá dutu co ra dumʉi ngueꞌa̱ hingo rí ꞌñepi da tꞌøꞌtuabiꞌʉ njabʉ. Ne bi yʉtꞌa ja ra hmuntsja̱ꞌi ne bi ꞌñena njaua: $ Nepʉ nura macja̱ bá tsi ya nda̱mfri ne bá ha̱ ya thødri pa ja rá nija̱ ra Jupite núꞌa̱ mi ja ja ra gosthi hnini, ne ja bi muntsꞌini co ndunthi ya ja̱ꞌi pa da nsundaꞌʉ ya apostol, ne mi ne da hyopa ya nda̱mfri dega hña̱ꞌti. j#M Hangue ra cu Berhna bi tꞌembabi gue go mi gueꞌa̱ ra zidada Jupite, ha nura cu Pablo ra zidada Mercurio ngueꞌa̱ núꞌá̱ go gueꞌa̱ mi ña̱ꞌa̱. Ngueꞌa̱ mi gueꞌʉ yá thuhu yá ajua̱ ya me Licaonia. {"o Nepʉ ndunthi ya ja̱ꞌi de guehni bi hyanda núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌa ra cu Pablo, ne bi ma̱nga ntsꞌɛdi de yá hña̱qui de Licaonia bi ꞌñena: ―¡Ma ajua̱hʉ xa mpʉnga ja̱ꞌi ne xuá ꞌñehe pa ja ra ximhai, xiyʉ ꞌbahni! /!W Hangue nura cu Pablo bi ꞌñembabi ntsꞌɛdi: ―ꞌBai manjua̱ntho. Y nura ꞌñøhøꞌa̱ ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi ꞌyɛnga ra sagui bi ꞌmai ne bi ꞌño.  3 Nura ꞌñøhøꞌa̱ bi ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱nga ra cu Pablo. Nepʉ ra cu Pablo bi nʉꞌti ne bi ba̱di gue mi ja rá jamfri pa da ña̱ni. .UNuni ja ra hnini Listra mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø himi tsa da ꞌño ngueꞌa̱ desde mi ꞌmʉi ya mi njabʉ, ne hinhyaꞌmʉ xqui ꞌño, ha mi huhnitho. a;Ne ja mi ma̱mbani rá noya Ajua̱. Ya me Listra bi cꞌahna ra apostol Pablo co ya do kOPe nura cu Pablo ne ra cu Berhna bi ꞌyøde de núꞌa̱ mi ma da tꞌøꞌtuaꞌʉ, hangue bi ꞌbatꞌi ne bi ma pa ja ra hnini Listra ne Derbe, ya hnini de ja ra hai Licaonia. Ne bi thexa ja gatho núꞌa̱ ra haiꞌa̱. 6eNepʉ ꞌraya xodyo ne ꞌra de núꞌʉ himyá xodyo bi ꞌñʉꞌtiꞌʉ co ya nda̱ de ra hnini pa da ꞌyøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi ya apostol ne da cꞌahni co ya do. lQPe nuya mengu de guehni xqui hyegue, ꞌra mri dɛna ya xodyo ha nu maꞌra mri dɛna ya apostol. c?Hangue ra cu Pablo co ra cu Berhna bi gohni ndunthi ya pa, ne himi tsu da ma̱mba rá noya Ajua̱ ngueꞌa̱ mi camfri gue Ajua̱ mi fatsꞌiꞌʉ. Ne nu Ajua̱ mi umbabiꞌʉ ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøtꞌa ya ntꞌudi ne ya da̱nga tꞌøtꞌe de ja yá thandi ya ja̱ꞌi pa da gamfriꞌʉ gue núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ go gueꞌa̱ majua̱ni. Pe núꞌʉ ya xodyo himbi ne bi gamfri bi ꞌyʉꞌta núꞌʉ himyá xodyo pa da benga ya tsꞌomfeni de núꞌʉ ya cu. ~ wRa cu Pablo ne ra cu Berhna bi zønga ja ra hnini Iconio, nepʉ bi yʉtꞌa ja yá nija̱ yá mixodyoui pa bi zofo ya ja̱ꞌi de rá noya Ajua̱ co ndunthi ra tsꞌɛdi. Ne ndunthi de gueꞌʉ bi gamfri, ngu ya xodyo ngu núꞌʉ himyá xodyo. iK 4Pe nuya gamfri xqui gohini xi mi johyaꞌʉ ne mi ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi.,Q 3Nuꞌbʉ́ ra cu Pablo ne ra cu Berhna bi hua̱tꞌa ra hai núꞌa̱ mi tu ja yá thiza, gueꞌa̱ ꞌnara seña gue ya hinda ma da ña̱ui ya ja̱ꞌi de guehni ne hinda ma da da̱di de gueꞌʉ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ himbi ne bi gamfri Ajua̱. Nepʉ nuꞌʉ́ bi ma pa ja ra hnini Iconio. C 2Pe nuya xodyo bi ꞌñʉꞌtiui ya nda̱ de ra hnini co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ xi ya ꞌyonija̱, pa da tꞌʉtsa ra cu Pablo ne ra cu Berhna, ne da juui de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. V% 1Ne bi mʉdi bi hma̱mba rá noya Ajua̱ maxøgue ja núꞌa̱ ra haiꞌa̱. L 0Nu mi ꞌyøde njabʉ núꞌʉ himyá xodyo xi bi johya ne bi mʉdi bi ma̱ñꞌʉ gue rá noya Ajua̱ xá hño, ne bi gamfri gatho núꞌʉ xqui thahni pa da mɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho. lQ /Ngueꞌa̱ njabʉ bi ꞌbɛpcahe Ajua̱ bi ꞌñenje:Stá huxꞌaꞌihʉ ngu ꞌnara ñotꞌi pa gui yoꞌtuahʉ yá mfeni gatho ya ja̱ꞌi,
ne pa gui ma̱ñhʉ ra noya dega pøhøte habʉraza maxøgue de ra ximhai. O .Hangue nura cu Pablo ne ra cu Berhna mi ña̱ con gatho ra tsꞌɛdi ne bi ꞌñembi: ―Rá mʉdi dá xiꞌahe rá noya Ajua̱ núꞌahʉ gyá xodyohʉ ngueꞌa̱ mahyoni njabʉ. Pe hingá ne gá camfrihʉ, ne guí ma̱nsɛhʉ gue hindí ꞌñepꞌahʉ ra te pa nza̱ntho. Hangue nubyá ma ga zofohe núꞌʉ hingyá xodyo. iK -Pe nu mi hyanda ya xodyo gue xi mi ndunthi ya ja̱ꞌi, xi bi bø yá cuɛ ngueꞌa̱ mi ne da nsɛhɛꞌʉ, ne bi mʉdi bi ma̱ gue núꞌa̱ mi ma̱nga ra cu Pablo hinga majua̱ni, ne bi ña̱maꞌñʉꞌʉ de gueꞌa̱.  ,Y rá hña̱toꞌa̱ ra pa dega tsaya bi muntsꞌa maxøgue núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ pa da ꞌyøtua rá noya Ajua̱. 8i +Ne mi ua ra hmuntsꞌi ja ra nija̱, ndunthi ya xodyo ne ndunthi maꞌra ya ja̱ꞌi núꞌʉ xqui dɛmba yá jamfri ya xodyo, bi gamfri núꞌa̱ bi xipabi ra cu Pablo ne ra cu Berhna, ne bi mɛui. Ne nuꞌʉ́ bi xipi gue mahyoni da zɛdi yá jamfri ne da sigui da ꞌmʉ ja rá hñoja̱ꞌi Ajua̱.   *Y nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra cu Pablo, bi bønga de ja yá nija̱ ya xodyo mahyɛgui co núꞌʉ mri ꞌñoui. Y mi ꞌbʉhni ꞌra himyá xodyo, ne bi ba̱ntebi ra cu Pablo da gohi pa maꞌna ra pa dega tsaya pa da yopa zofoꞌʉ maꞌnaꞌqui. $ A )Núꞌahʉ guí øtbuhlathohʉ, ꞌyøhʉ. Ma gui ꞌyøhʉ núꞌa̱ ma ga øtꞌe co ma tsꞌɛdi, pe ma gui ꞌmɛdihʉ.Ngueꞌa̱ núga drá Ajua̱ ma ga øtꞌa ꞌnara da̱nga tꞌøtꞌe de núꞌʉ ya pa gri ꞌbʉhʉ,
pe nu sta siꞌahʉ, hingui ma gui camfrihʉ. { o (Hangue nubyá jamasuhʉ pa hinda zʉꞌahʉ núꞌa̱ xa ma̱nga yá ꞌmɛhni Ajua̱ ne bi ꞌñena njaua:  ) 'Nurá ley ra Moise himi tsa ja da tsꞌʉhni ra pumbate, pe nubyá gatho núꞌʉ toꞌo camfri ra Zidada Jesu, ya xra pumbabi yá tsꞌoqui.   &Hangue zi cuhʉ, dá zo ri mfenihʉ núna dí xiꞌaꞌihʉ, gue por gueꞌa̱ da za gui tsʉhʉ ra pumbate de ri tsꞌoquihʉ. r] %Pe nura Zidada Jesu himbi ꞌya rá ndoꞌyo ja ra hai, ngueꞌa̱ Ajua̱ bi japi bi yopa nte de ra du. nU $Xi majua̱ni ra Davi bi ꞌyøꞌtua rá paha Ajua̱ de núꞌʉ ya pa bi nteꞌa̱ ne mi pɛpabi nuyá ja̱ꞌiꞌa̱. Nepʉ bi du ne bi tꞌagui, ha nurá ndoꞌyo bi ꞌya ja ra hai ngu gatho núꞌʉ maꞌra ndu ma dadahʉ. 5c #Nehe ja maꞌna ra Salmo bi ꞌñenga njaua ra Davi: “Stá pa̱di gue nuꞌi hingui ma gui hopi da ꞌya ma ndoꞌyo ja ra hai, ngueꞌa̱ go ri hma̱ca ꞌbɛgogui.” iK "Ajua̱ xqui ma̱ gue mi ma da japi da yopa nte de ra du, ne nurá ndoꞌyoꞌa̱ hinda ꞌya ja ra hai. Hangue bi ma̱nga njaua ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Ga ꞌraꞌahʉ gatho núꞌʉ ya ja̱pi stí ña̱ꞌtua ra Davi.” >u !Y núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtuabiꞌʉ go bi ꞌracjʉ nújʉ dyá ba̱tsihʉ de ndu ma dadahʉ, ngueꞌa̱ bi japi da yopa nte ra Zidada Jesu de ja ra du, ngu xa ntꞌofo ja rá ñoho ra Salmo ne ena njaua: “Nuꞌi go gueꞌe ma Tꞌʉꞌi, ne nubya ri hnequi ja yá thandi ya ja̱ꞌi gue go ri dadagui.” }s Hangue nuje dí xiꞌahe ra hoga noya gue Ajua̱ ya bi ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtua ndu ma dadahʉ. C Ne núꞌʉ toꞌo xqui ꞌñoui de Galilea pa Jerusale, go gueꞌʉ bi hyandi ndunthi ya pa ꞌmɛfa de xqui yopa nte. Ne nubya go gueꞌʉ ri damajua̱ni de gueꞌa̱ ja ya ja̱ꞌi. 4c Pe nu Ajua̱ bi japi bi yopa nte de ra du. .U Ne bi uadi bi ꞌyøꞌtuabiꞌʉ gatho ngu núꞌa̱ xqui ꞌyofo yá ꞌmɛhni Ajua̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo, nepʉ bi ja̱ꞌma de ja ra pontꞌi pa bá tꞌagui. &E Ne masque hinhyaꞌmʉ bi zʉtua ꞌnara tsꞌoqui xqui ꞌyøtꞌeꞌa̱ pa xa za xa hyohma̱, pe nuꞌʉ́ bi ꞌyapa ra Pilato pa da mandaꞌa̱ da tho. w~g Nuya me Jerusale ne yá nda̱ꞌʉ himi pa̱diꞌʉ toꞌo gueꞌa̱ ra Jesu, y nixi mi tso yá mfeniꞌʉ te ꞌbɛꞌa̱ mi ne da ma̱ núꞌʉ ya noya bi ꞌyofo mayaꞌbʉ yá ꞌmɛhni Ajua̱, masque mi heꞌtiꞌʉ núꞌa̱ ra pa dega tsaya. Hangue nuꞌʉ́ bi ꞌyɛꞌmbi pa da hyo pa bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga mayaꞌbʉ yá ꞌmɛhni Ajua̱. !}; Zi cuhʉ, núꞌahʉ yá ja̱ꞌiꞌihʉ ra Abrá, ne núꞌahʉ guí tsuhʉ Ajua̱, pa gueꞌahʉ xpá ꞌbɛhni nuna ra noya pa gui mpøhøhʉ. 2|] Ne de ya mi ma da ua rá ꞌbɛfi ra Xuua bi ꞌñena: “Nuga hingo gueque ngu guí beñhʉ gue go gueque núꞌa̱ xi guí tøꞌmhʉ. Pe ꞌmɛfa de gueque xa ꞌñepʉ maꞌna núꞌa̱ toꞌo maꞌna ja ndunthi rá nsu de gueque, núꞌa̱ hindí ꞌñepcagui nixi ga xoꞌtua yá thiza.” }{s Ne ante da mʉta rá ꞌbɛfi ra Jesu, nura Xuua mi zofo gatho ya ja̱ꞌi de Israel gue da ñobri ne da nxistehe. .zU Y de ja yá tꞌʉ ra Davi bá ehe ra Jesu. Y núꞌa̱ ra Jesu go gueꞌa̱ xqui hñuxa Ajua̱ pa da pøhø ya ja̱ꞌi de Israel ngueꞌa̱ njabʉ xqui ña̱gui. iyK Y ꞌmɛfa Ajua̱ bi zica ra Sau dega nda̱, pa go bi hñuxa ra Davi. Ne bi ma̱ de gueꞌa̱ bi ꞌñena: “Nuni ra Davi rá tꞌʉ ra Isaí, guehni stá hopa rá ꞌmʉi, ne ma da ꞌyøtca gatho núꞌa̱ ma pahaga.” Zx- Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyadi ꞌnayá nda̱ pa da nda̱ de gueꞌʉ. Y Ajua̱ bi umba ra Sau pa bi nda̱ ñote njɛya, núꞌa̱ mrá tꞌʉ ra Cis, mi gueꞌa̱ ꞌnara ꞌñøhø desde yá tꞌʉ ra Benjami. w7 De guehni Ajua̱ bi hñuxa ya nzaya pa bi mandaꞌʉ ngu goho nthebe made ya jɛya, asta bi ꞌmʉi ra ba̱di Samue pa bi sigui bi manda neheꞌa̱. v Nepʉ Ajua̱ bi huata yoto ya hnini de nuni ja ra hai Canaán, pa go bi tꞌumba núꞌʉ ndu ma dadahʉ pa ja bi ꞌmʉhniꞌʉ. Tu! Ne bi zɛtua yá ntsꞌoꞌmʉi de guehni ja ra mbonthi ngu ñote njɛya. t Nu Ajua̱ núꞌa̱ ri xøcambeni ma ja̱ꞌihʉ ya me Israel bi huahna núꞌʉ ndu ma dadahʉ pa bi ja̱piꞌʉ, ne bá nxa̱ndi nuni Egipto de mi ꞌbʉhni ngu myá nzøhøꞌʉ. Nepʉ Ajua̱ co rá da̱nga tsꞌɛdi bá pøniꞌʉ de núꞌa̱ ra haiꞌa̱. _s7 Nuꞌbʉ́ ra cu Pablo bi ꞌmai ne bi ꞌñu ra seña co rá ꞌyɛ pa hinto da ña̱ ne bi ꞌñembabi: ―Núꞌahʉ gyá me Israelhʉ, ne gathoꞌihʉ guí tsuhʉ Ajua̱, ꞌyøhʉ núna ma ga xiꞌahʉ. ~~}w{zzy5x_w!vQuytt8shrqpoonnll`kjihUgUfee@ddcbkb!`^^V]\\ZZYBXzWBV3U[TjSRGQQPON=MM==+<;:9877u66I5}54 321f1 /..-l,++7*g)('&&"%V$##"!!> ]ga1 M1a}ps ^ _ b<o,WPe ya mi ma da uadi núꞌʉ yoto ma pa de ra nsʉqui, ꞌraya xodyo me Asia bi hyanda ra cu Pablo gue mi o mbo ra nda̱nija̱. Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyʉꞌta ya ja̱ꞌi pa bi japi bi ñʉntsꞌi, nepʉ bi gʉ ra cu Pablo. >+uNuꞌbʉ́ rá hyaxꞌa̱ ra cu Pablo bi zixa núꞌʉ goho ya cu pa dua nxʉca mahyɛgui con gueꞌa̱ ngu yá nza̱i ya xodyo. Ne ꞌmɛfa bi yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱ pa bi unga ntꞌøde haꞌmʉ da ua yá pa de ra nsʉqui, ne haꞌmʉ da datꞌa ra pa da unga yá hña̱ꞌti núꞌʉ ya cuꞌʉ. U*#Pe núꞌʉ ya gamfri hingyá xodyo, ya stá opabihe gue hinga mahyoni da ꞌyøtꞌe ngu ma nza̱ihʉ, hønsɛ gue nuꞌa̱ mahyoni da ꞌyøtꞌe, hinda zi ra ngø núꞌa̱ xa hña̱ꞌtua ya cꞌoi, nixi yá ji ya mboꞌoni, nixi núꞌʉ ya mboꞌoni xa hmiꞌtua yá ꞌyʉga hinxa ꞌbømba yá ji, ne ni ꞌna de gueꞌʉ hinda hñuxui ꞌnara ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ hingue xi rá ꞌbɛhña̱. Bri jʉ ntsꞌa̱hni ra apostol Pablo ja ra nda̱nija̱ [)/Tsitsꞌi rí mɛ ua nxʉqui con guehyʉ ngu yá nza̱i ma mixodyohʉ, ne juꞌtuabi yá gasto. Nepʉ nuꞌʉ́ da za da ꞌña̱xi. Y njabʉ ha̱, da ba̱di gatho ma mixodyohʉ gue hinga majua̱ni núꞌa̱ xa sipabiꞌʉ gue go xcá manda njabʉ. Y njabʉ da ba̱diꞌʉ gue neꞌi guí øtꞌe ngu núꞌa̱ ma̱nga rá ley ra Moise. *(MHangue maꞌna xá hño ꞌyøtꞌa núna ma ga xiꞌahe: De guecjʉua ꞌbʉcua goho ya cu mahyoni da ꞌyøtꞌa ꞌnara hña̱ꞌti bi ña̱ꞌtuabi Ajua̱. u'cXibya, ¿te ga øthʉ? Ngueꞌa̱ nu sta ba̱di ya ja̱ꞌi gue guí ꞌbʉcua ma da muntsꞌi gathoꞌʉ. <&qNe xa sipabiꞌʉ gue núꞌi guí utuabi núꞌʉ maꞌra ma mixodyohʉ bí ꞌbʉ ja maꞌra ya hai gue hinda ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ma̱nga rá ley ra Moise. Nehe nuꞌʉ́ ena gue xcá xipabiꞌʉ gue hinda hñuꞌtsua núꞌa̱ ra seña yá ba̱tsi, ne hinda ꞌyøtꞌa ngu núꞌʉ ma nza̱ihʉ. %!Y nu mi ꞌyøde njabʉꞌʉ, bi xøcambeni Ajua̱, ne bi ꞌñemba ra cu Pablo: ―Ndeꞌbʉ zi cu, pe ya guí pa̱di gue ya ꞌmotho de ma mixodyohʉ ya xa gamfri ra Zidada Jesu, pe nuꞌʉ́ ma̱ gue mahyoni da tꞌøtꞌe ngu núꞌa̱ ma̱nga rá ley ra Moise. !$;Nura cu Pablo bi zɛnguaꞌʉ, ne bi metuabi gatho núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌe co rá tsꞌɛdi Ajua̱ pa bi gamfri núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo. #-Ha nurá hyaxꞌa̱ ra cu Pablo bi ma con guecje pa dá cꞌa̱ꞌtshe ra cu Cobo, ne ja mi ꞌbʉhni gatho maꞌra ya da̱nga cu de ra nija̱. ^"5Y nu ndá tsøñhe Jerusale ya cu de guehni bi ꞌracje ꞌnara hoga ꞌñehe. 0!YNe bi dɛngahe ꞌraya cu de guehni Cesarea, y ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Nasó mrá me Chipre, ya mi pɛꞌtsa ndunthi ya jɛya xqui gamfri ra Zidada Jesu. Y mi ja rá ngu nuni Jerusale hangue bi zixcahe pa duá ꞌbʉheni con gueꞌa̱. Ra apostol Pablo bi cꞌa̱ꞌtsa ra apostol Cobo @ {Ne de gueꞌa̱ dá hñocje dá mahe pa Jerusale. <qPe himbi za dá ha̱cuahe ra cu Pablo pa da ma de guehni, ne ya hinte dá ma̱ñhe, hønsɛ dá embabihe: ―Nuꞌbʉ́ dá tꞌøtꞌa ngu núꞌa̱ rá paha ma zi Hmuhʉ. r] Nepʉ nura cu Pablo bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¿Pa te guí zoñhʉ? Hønsɛ guí jacjʉ da du ma mʉi nehe. Nuga ya dí ꞌbʉi pa da thogagui de guehni Jerusale po rá thuhu ma zi Hmu Jesu, y hingue hønsɛ pa dra thuꞌtcagui. ve Nu ndá øhe njabʉ nuje ne ya cu de guehni Cesarea dá ba̱ntebihe ra cu Pablo gue hinda ma Jerusale. kO Bá ehe pa e da cꞌa̱scahe, ne bi hña̱mba rá ngʉtꞌi ra cu Pablo, nepʉ con gueꞌa̱ bi duꞌtasɛ yá ua ne yá ꞌyɛ, ne bi ꞌñena njaua: ―Rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ ena gue ya xodyo de guehni Jerusale ma da duꞌta njaua núꞌa̱ toꞌo rá mɛti nuna ngʉtꞌina̱, ne da ꞌyɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá xodyo. {o Ne dá ꞌbʉheni ꞌraya pa, ne bi zøhø ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ mrá thuhu ra Agabo xqui ꞌñehe de Judea.  Núꞌa̱ ra cu Lipe mi pɛꞌtsa goho yá tꞌixu, y nuꞌʉ́ hinxqui ntha̱ti, y mi ña̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. lQNepʉ rá hyaxꞌa̱ dá thohe pa dí mahe ja ra hnini Cesarea. Y ja mi ꞌbʉhni ra cu Lipe núꞌa̱ mi ma̱mba rá noya Ajua̱ ne mi ꞌna de gue núꞌʉ yoto ya nda̱ de ra nija̱, hangue ja dá ma dá oxheni ja rá ngu. yDe guehni Tiro dí mahe ja ra hnini Tolemaida. Ja dá zɛnguaheni ya cu, y dá ꞌbʉheni ꞌna pa con gueꞌʉ. Nepʉ dá edihe ya cu dá nhyʉfihe ꞌna ngu ꞌna, ne dá pøxhe ja ra motsa dá mahe. Ha nuꞌʉ́ bi menga ja yá ngu. `9Pe nu mi uadi núꞌʉ yoto ma pa, dá mahe con gatho ya gamfri, ya ꞌbɛhña̱ ne ya ba̱tsi, dá pøñhe de ra hnini pa bi nexcahe ja ra motsa, ne dá ndandiña̱hmuhe gatho ja ra ñanthe pa dá apabihe Ajua̱. LNe ma dá tsʉheni ya gamfri, ne dá ꞌbʉheni yoto ma pa con gueꞌʉ. Ha nuꞌʉ́ bi xipa ra cu Pablo gue hinda ma pa Jerusale ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi xqui xipiꞌʉ te ma da thoguini. )Ha nu de ndí pahe ja ra ndehe dá hanthe ra hai Chipre mi ja lado nga̱ha̱, ne dá siguihe asta dá tsøñhe Siria, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra motsa ndrí ꞌñohe mi ma da zogui núꞌa̱ mri ndude ja ra hnini Tiro núꞌa̱ bí ja ja rá hyo ra ndehe, ja dá ca̱heni. dANepʉ de guehni Patara dá tsʉhe ꞌnara motsa mri ma pa Finicia dá mahe con gueꞌa̱. 7 iDá ꞌueguehe de ya cu dá mahe co ra motsa manjua̱ntho asta ja ꞌnara zi xɛca hai rá thuhu Cos bí o madetho ra ndehe. Nepʉ rá hyaxꞌa̱ dá thohe ja maꞌna ra hai rá thuhu Roda bí o madetho ra ndehe nehe. Ne de guehni dí mahe ja ꞌnara hnini rá thuhu Patara bí ja ja rá hyo ra ndehe. <q&ngueꞌa̱ xi mi tu yá mʉi co núꞌʉ ya noya xqui ma̱ñꞌa̱ gue ya himi ma da yopa hyandi maꞌnaꞌqui. Nepʉ bi ma bá eniꞌʉ ja ra motsa pa bi netsꞌi ne bi ma.X)%Nepʉ gatho ya cu bi nzoni ne bi hyʉfi ra cu Pablo ne bi zʉꞌtsua rá hmi, }s$Nepʉ mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra cu Pablo, bi ndandiña̱hmu gatho ya cu, ne bi ꞌyapabi Ajua̱ mahyɛgui.  #Nza̱ntho stá uꞌtꞌahʉ gui ꞌyøthʉ ngu stá øtꞌe, gui mpɛhʉ pa gui faxhʉ núꞌʉ toꞌo othobi, ne gui bembabihʉ núꞌa̱ bi ma̱nga ra Zidada Jesu ne bi ꞌñena: “Maꞌna nja̱pi núꞌa̱ toꞌo ri uni que núꞌa̱ toꞌo ha̱ni.”  #"Ngueꞌa̱ nuga ngu xcá pa̱sɛhʉ stá mpɛfi co ma ꞌyɛ pa stá tsʉdi núꞌa̱ dí honi pa gueque ne pa núꞌʉ ndrí ꞌñoꞌbe. U #!Nuga hinto stá apa ra boja̱ pa guecsɛhɛ, nixi hinto stá api te ga he. T ! Nubyá zi cuhʉ, ra Zidada da maxꞌahʉ, ne da teꞌtꞌa ri jamfrihʉ co rá ma̱ca noyaꞌa̱, ne da ꞌraꞌahʉ gatho núꞌa̱ xa ña̱ꞌtuabi da umbi gatho núꞌʉ toꞌo yá mɛtiꞌa̱.  !Hangue xi da nsuhʉ, ne beñhʉ gue nuga stá zoꞌahʉ hñu njɛya ma pa ra xuui, ne asta stá zontꞌaꞌihʉ cada ꞌna de gueꞌahʉ.  Ne ma da ꞌmʉpʉ ꞌra de gueꞌasɛhʉ ma da xiꞌahʉ ya ntꞌudi núꞌʉ hingo majua̱ni pa da ꞌueca ya gamfri da zitsꞌi. X)Nuga dí pa̱di xá hño gue de xcrá ma de guecua ma da ꞌñepʉ ꞌraya tsꞌoja̱ꞌi núꞌʉ toꞌo da ne da huata gatho ya gamfri de ra nija̱, nja ngu ꞌnara miñꞌo hinda pumba ni ꞌnara dɛti. r]Hangue nuꞌa̱ dí xiꞌahʉbya, nsusɛhʉ, ne suhʉ gatho núꞌʉ ya gamfri xa ꞌyɛntꞌaꞌihʉ ja ri ꞌyɛhʉ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ xa hñuxꞌahʉ pa gui suphʉ rá nija̱ ra Zidada núꞌa̱ xa dai co rá ma̱ca ji.  Ngueꞌa̱ nuga ya stá xiꞌahʉ gatho núꞌa̱ xa ꞌñutcagui Ajua̱ de núꞌa̱ beniꞌa̱, ne hinte stá cøñꞌahʉ. RNubyá dí ne ga xiꞌahʉ gue nuga ya hinte dí tha̱di de gueꞌahʉ. Ha nubyá dí pa̱di xá hño gue núꞌahʉ stá xiꞌahʉ hanja ri manda Ajua̱, ya hingui ma gui yopa hyandgahʉ maꞌnaꞌqui. Pe ni ꞌna de guehya hingui picagui, nixi tu ma mʉi, nixi ma te hindí tsu ga ꞌbɛdi ngueꞌa̱ hinte di muui, qué go ga juata ra ꞌbɛfi xa ꞌracagui ma zi Hmu ra Jesu, y nura ꞌbɛfiꞌa̱ gueꞌa̱ ga ma̱nga ra hoga noya de rá da̱nga hma̱te Ajua̱. !Hønsɛ dí pa̱di gue ja gatho nuya hnini habʉ drá ma, xicagui ra Ma̱ca Nda̱hi gue bí tøbgagui ya fadi ne ndunthi ya tsꞌothogui. oWNubyá ra Ma̱ca Nda̱hi tsixcagui grá ma Jerusale, pe nixi dí pa̱di te ma grá thogui de guehni. >uNe dá zoꞌaꞌihʉ núꞌahʉ gyá xodyohʉ ne núꞌahʉ hingyá xodyohʉ pa gui ñobrihʉ de ri tsꞌoquihʉ ja rá thandi Ajua̱, ne gui camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. 1Masqué, pe nuga hindá tsaya dá xiꞌahʉ núꞌa̱ ra hño mri ꞌñepꞌahʉ. Ne xi dá uꞌtꞌaꞌihʉ ja ri hmuntsꞌihʉ ne ja ri nguhʉ. H~ Stá pɛpabi ma zi Hmuhʉ con gatho ra hñoja̱ꞌi, ne ndunthi ya ꞌmiꞌqui xa du ma mʉi asta stá nzoni co núꞌʉ ya ntsꞌoꞌmʉi xa ꞌyøtca ya xodyo asta mi ne da hyogaguiꞌʉ. L}Ne nuꞌʉ́ bá ehe habʉ mi ꞌbʉ ra cu Pablo, y nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ guí pa̱hʉ xá hño tengu ma ꞌmʉi con gueꞌahʉ desde dá tsøhø de guecua ja ra hai Asia. |Ne de ya mi ꞌbʉhni Mileto ra cu Pablo bi mɛmpa ra noya ya nda̱ de ra nija̱ de guehni Efeso gue mi tøꞌmi nuni Mileto. 5{cRa cu Pablo himbi hyodi ja ra hnini Efeso ngueꞌa̱ himbi ne bi ꞌmʉ ndunthi ya pa ja ra hai Asia. Nuꞌá̱ bi da̱ma nxøni pa da zøni ꞌnitho ja ra hnini Jerusale, pa sta datꞌa ra ngo Pentecoste ya di ꞌbʉhniꞌa̱ ꞌbʉ da za. Ra apostol Pablo bi zofo ya nda̱ de ra nija̱ nuni Efeso z/Ne de guehni rá hyaxꞌa̱ dá pøñhe pa dá tsøñhe gueta ja ra hnini Quío. Y rá yopa dá tsøñhe ja ꞌnara da̱nga hnini rá thuhu Samo núꞌa̱ ja ja rá hyo ra ndehe. Nepʉ ma dá coheni ja ra hnini Trogilio. Ne rá hñupa dá tsøñhe asta ja ra hnini Mileto. y Nepʉ de guehni Asón dá nthɛhe, nepʉ nuꞌá̱ bi gʉ ra motsa habʉ ndí ohe pa dá mahe mahyɛgui ja ra hnini Mitilene. Lx Nepʉ dá ncohe ga jʉhe ra motsa pa ga ꞌbɛtꞌohe grá mahe ja ra hnini Asón pa ja grá nthɛheni ra cu Pablo ngu núꞌa̱ stí ma̱ñhe, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi beni da ma ꞌñoua. 6we Y nu mi tsꞌixa núꞌa̱ ra zi tsꞌʉntꞌʉ ya mi te xá hño, ne gatho ya cu bi hñu yá mʉi ne bi johya. Ra apostol Pablo bi ma de guehni Ntroa pa rí zønga Mileto Ov Nepʉ nura cu Pablo bi yopa bøxa maꞌnaꞌqui habʉ xqui muntsꞌiꞌʉ. Ne bi hyeca ra thuhme pa bi ziꞌʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi, ne bi sigui bi ña̱ui ya cu asta mi hyatsꞌi, nepʉ bi ma. $uA Nuꞌbʉ́ ra cu Pablo bi ga̱i ne bi ꞌyotsꞌi ne bi hyʉfi núꞌa̱ ra zi tsꞌʉntꞌʉ. Ne bi ꞌñembabi ya cu: ―Oguí tsuhʉ, hinxa du, tetho. t' Nepʉ ꞌnara zi tsꞌʉntꞌʉ mrá thuhu Eutico mi huhni ja ꞌnara ventana, xqui doꞌma ra tꞌa̱ha̱ ngueꞌa̱ ra cu Pablo xi bi ña̱ ndunthi ya ora. Ne nu mi ꞌña̱ha̱ bi dagui desde rá hñu ra tøngu asta njaꞌti. Y nu mri jʉtsꞌi ꞌñena ya xqui du. Xs)Y nu habʉ xqui muntsꞌiꞌʉ mrá tøngu y ja mi zøni ndunthi ya ñotꞌi. Yr+Y núꞌa̱ ndomingo bi muntsꞌa gatho ya gamfri pa da zi ra Ma̱ca Ntꞌoxi. Y ra cu Pablo bi zofoꞌʉ de rá noya Ajua̱ asta made ra xuui, ngueꞌa̱ mi ma da bøniꞌa̱ rá hyaxꞌa̱ ꞌbestho. Hq Nuje asta mi ua ra ngo de ra ntsꞌithuhme nsi rá nzoi, dá pøñhe de guehni Filipo, dá jʉhe ra motsa pa dá ꞌyohe ja ra ndehe cʉtꞌa ma pa pa dá tsøñhe Ntroa, ne ja dá nthɛheni núꞌʉ ya cu xqui ꞌmɛtꞌo, nepʉ ja dá ꞌbʉheni yoto ma pa. Ra apostol Pablo bi zofo ya gamfri nuni ja ra hnini Ntroa Xp)Núꞌʉ ya cuꞌʉ bi ꞌmɛtꞌo pa ja ra hnini Ntroa ne ja bá tøbgaheni. )oKNe bi mɛui ra cu Sopate mrá me Berea, ne ra cu Aristarco ne ra cu Segundo núꞌʉ myá me Tesalonica, ne nura cu Gayo mrá me Derbe, ne nura cu Tiquico ne ra cu Trofimo myá me Asia, ne ra cu Timoteo. Mri ꞌñoui ra cu Pablo bi zønga Macedonia habʉ ndí ꞌbʉiga núga drá Luca. "n=Y nuni ja bi ꞌmʉhni hñu nza̱na̱. Ne ꞌmɛfa ya mi ma da gʉ ra motsa pa da ꞌraxa ja ra ndehe pa dí ma Siria, pe bi ꞌyøde gue ya xodyo xqui go ꞌnara cohi pa da ꞌyøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi, hangue nuꞌá̱ bi beni gue maꞌna xá hño da yopa ꞌranga Macedonia. dmANe bi yopa zøni habʉ gatho mi ꞌbʉ ya cu pa bi nupa yá mfeni, nepʉ bi ma pa Grecia. ql ]Ha nu mi uadi núꞌa̱ ra da̱nga ñʉntsꞌi xqui nja, ra cu Pablo bi zohna gatho ya cu pa bi umba ꞌnara tsꞌofo. Nepʉ bi ꞌñehui gatho co ꞌnara nthʉfi ne bi bøni de guehni bi gʉ ra ꞌñu bi ma pa ja ra hai Macedonia. ekC)Nepʉ mi ma̱nga njaua ra nda̱, bi ꞌñehui ya ja̱ꞌi ne bi ua ra hmuntsꞌi.Hj (Ngueꞌa̱ pa guecjʉ xá ntsꞌuni. Da za da hña̱pcahʉ da tꞌena gue xi dyá necatuhnihʉ por nuna ra ñʉntsꞌi stá øthʉbya, ne hindí pa̱hʉ te ga tha̱dihʉ nu sta tꞌangahʉ. i'Nuꞌbʉ ja maꞌna te gui ma̱ñhʉ, da za gui maha ja ra tsꞌʉtbi gui ma̱ñhʉ ja ma hmuntsꞌihʉ ngu ma̱nga ra ley. h5&Y nura Demetrio ne núꞌʉ maꞌra to hoca ya cꞌoi, ꞌbʉ ja te da ña̱pabi, dá ña̱pabi ja ra tsꞌʉtbi, ne dá nhyanthya̱ui ja ra nzaya. g%Nuyʉ ya ꞌñøhø xcuá tsihʉ hinte xa ꞌyøꞌtꞌahʉ, ha nixi xa ña̱maꞌñʉ de ma zina̱na̱hʉ drí nsundahʉ. "f=$Guí pa̱hʉ gue xa fa̱di habʉraza, oguí tu ri mʉihʉ, ne ote guí øthʉ ꞌbʉ hinxcá beñhʉ xá hño ꞌmɛtꞌo núꞌa̱ guí ne gui øthʉ. Ue##Nepʉ ꞌnara nda̱ de ra hnini bi goꞌtua yá ne ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembi: ―Núꞌahʉ gyá menguhʉua Efeso, habʉraza xa fa̱di gue nuua ja ma hninihʉ xi drí suphʉ rá nija̱ ma zina̱na̱hʉ Diana núꞌa̱ xá nsunda, y drí suphʉ rá cꞌoi núꞌa̱ bá ca̱i de mahetsꞌi bá pɛhna ma zidadahʉ ra Jupite. d/"Pe nu mi ba̱di ya ja̱ꞌi gue mrá xodyoꞌa̱, nuꞌʉ́ bi mafi ntsꞌɛdi ngu yo ora, ne mi ena: ―¡Xi rá nsunda ma zina̱na̱hʉ Diana! @cy!Pe nu ꞌra de gueꞌʉ bi xipabi ra Jandro hanja xqui muntsꞌi. Nuya xodyo xqui umba ya ntꞌentꞌi ra Jandro pa da ꞌmai da ña̱ ja yá thandi ya ja̱ꞌi. Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñutua ra seña ya ja̱ꞌi co rá ꞌyɛ pa da goꞌta yá ne. Nuꞌá̱ mi ne da ña̱nga yá mixodyoui núꞌʉ xcrí jʉ. Nb Nura oraꞌa̱ xi mbi ja ꞌnara hmahni ja yá hmuntsꞌiꞌʉ, ꞌramaꞌnaꞌño mi ma̱ñꞌʉ, ngueꞌa̱ gatho xi xqui mpumfri, ne xi ndunthi de gueꞌʉ nixi mi pa̱di hanja xqui muntsꞌi. vaeNehe ꞌraya nda̱ de Asia núꞌʉ mi ntsixui ra cu Pablo, bi mɛmpa ra noya gue hinda yʉtꞌa de guehni. o`WHa nura cu Pablo mi ne xa yʉtꞌini pa xa zofo ya ja̱ꞌi, pe nuya gamfri himbi hyopi bi yʉtꞌi. e_CNe bi nja ngu ra mpumfri gatho ja ra hnini, ne bri mihi ra cu Gayo ne ra cu Aristarco myá me Macedonia núꞌʉ xqui ꞌñoui ra cu Pablo. Ne bri jʉtꞌi ne bri tsꞌitsꞌi asta habʉ mi øtꞌa yá hmuntsꞌi. E^Nu mi ꞌyøde njabʉ gatho nuyá mfatsꞌi ne gatho núꞌʉ maꞌra toꞌo mi hoca ya cꞌoi xi bi bø yá cuɛꞌʉ, ne mi mafi mi ena: ―¡Xi rá nsunda ma zina̱na̱hʉ Diana! r]]Nuna guehna maꞌna xá ntsꞌobyana̱, ha go guehna ma ꞌbɛfihʉ dí hanthma̱hʉna̱. Nubyá da ne ma ga ꞌbɛdihʉ za̱i, asta ne ra nija̱ de ma zina̱na̱hʉ Diana núꞌa̱ xi rá nsunda, ma da ꞌmɛdi núꞌa̱ ra nsu pɛꞌtsi. Ha ne gue numa zina̱na̱hʉ Diana ri nsunda gatho ya ja̱ꞌi de guecua ja ma haihʉ Asia ne gatho maxøgue ra ximhai. \Pe ngu xcá ꞌyøhʉ ne xcá hyanthʉ gue nura Pablo ri ꞌyo ne ma̱ gue núꞌʉ ya zidada nthoqui, hingyá zidada. Y njabʉ xa hña̱cua ndunthi ya ja̱ꞌi gue hinda nsunda ya zidada, hingue hønsɛua Efeso, nehe maxøgue gatho ma haihʉ Asia. [Nepʉ ꞌnara pa ra Demetrio bi muntsꞌa gatho núꞌʉ yá mfatsꞌi ne maꞌra núꞌʉ toꞌo mi hoca ya cꞌoi nehe, ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌahʉ́ guí pa̱dihʉ gue co nuna ꞌbɛfina̱ stá ta̱hʉ ndunthi ra boja̱, ne hinte stá ꞌbɛhʉ. ZMi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Demetrio. Nura ꞌbɛfi mi pa̱diꞌa̱ mi pøe ya boja̱ dega tꞌaxi. Ne mi ꞌbʉ yá mfatsꞌi mi hoca ya cꞌoi de ꞌnara zina̱na̱ rá thuhu Diana pa mi papa ya ja̱ꞌi. Y xi mi ta̱ha̱ ndunthi ra boja̱. kYONúꞌʉ ya paꞌʉ bi ñʉntsꞌa gatho ya me Efeso ngueꞌa̱ bi zønini rá noya Ajua̱. `X9Hangue bi mɛhna yoho yá mfatsꞌi da ꞌmɛtꞌo pa rí ma Macedonia, bi mɛhna ra cu Timoteo ne ra cu Erasto. Ha nura cu Pablo bi gohnitho maꞌra ya pa de guehni ja ra hai Asia. Ya me Efeso bi ñʉntsꞌiꞌʉ CWNepʉ de gueꞌa̱ ra cu Pablo bi hñutsꞌi gue da ma da cꞌa̱ꞌtsa ya cu asta ja ra hai Macedonia ne Acaya, nepʉ rí ꞌñehe Jerusale, nepʉ de guehni mahyoni rí ma Nroma. NVNjabʉ maꞌna mri ntʉnga rá noya Ajua̱ co ndunthi ra tsꞌɛdi. EUY ndunthi ya ꞌñete bi hña̱xa yá tꞌofo pa bi tsa̱tꞌa ja yá thandi ya ja̱ꞌi, ha nuya libroꞌʉ nu mi tꞌøtꞌa ra uɛnda, mri muui ngu made nthebe ꞌmo ya tꞌaxaboja̱. WT'Ne ndunthi de núꞌʉ xqui gamfri mi pa mri njua̱ni de yá tsꞌoqui. NSY gatho ya xodyo mi ꞌbʉhni Efeso ne núꞌʉ himyá xodyo bi ꞌyødeꞌʉ núꞌa̱ xqui nja, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ xi bi ntsu. Ne maꞌna xi mri tꞌeꞌtsua rá nsu rá thuhu ra Zidada Jesu. 8RiHa núꞌa̱ ra ꞌñøhø toꞌo mi pɛꞌtsa ra tsꞌonda̱hi bi ma bá jʉ núꞌʉ ya ꞌñete co rá tsꞌɛdi ra tsꞌonda̱hi ne xi bi naꞌmbi ntsꞌɛdi. Ha nuꞌʉ́ bi nestꞌihi bi bøni de guehni myá thɛlo ngueꞌa̱ bi thʉmba gatho yá dutu, ne bi hña̱xa ndunthi ya ntsꞌɛni. ZQ-Pe nu mi ꞌyøꞌtua njaua ꞌnara tsꞌonda̱hi, nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñemba núꞌʉ ya ꞌñøhø: ―Nuga dí pa̱ca toꞌo ra Jesu, ne dí pa̱ca toꞌo ra Pablo, xi nuꞌahʉ, ¿toꞌoꞌihʉ? wPgGuehna bi ꞌyøtꞌa núꞌʉ yoto yá tꞌʉ ra Seva núꞌa̱ ꞌnamrá nda̱ gá macja̱ gá xodyo. aO; Pe nu ꞌraya xodyo myá ꞌñete mi ꞌyoꞌʉ mi japa ya tsꞌonda̱hi da bøni de ja ya ja̱ꞌi, nepʉ nuꞌʉ́ bi beni gue da zapi da ꞌyɛnga ya tsꞌonda̱hi de rá thuhu ra Zidada Jesu nehe ngu mi øtꞌa ra cu Pablo. Ne mi embabi ya tsꞌonda̱hi: ―Dí xiꞌaꞌihe gui pøni de rá thuhu ra Jesu núꞌa̱ ma̱nga ra Pablo. vNe asta mi tha̱ꞌtsua yá nthuꞌtaña̱xu ne maꞌra yá dutu nuya daꞌthi pa mi thaniꞌa̱ ne mi yopa tha̱ꞌtsuabi ya daꞌthi y nuꞌʉ́ mi ña̱ni, y nuꞌʉ tóꞌo mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi nuꞌʉ́ mi pøni de gueꞌʉ. [M/ Y Ajua̱ bi umba ra tsꞌɛdi ra cu Pablo pa bi ꞌyøtꞌa ya da̱nga ntꞌudi, L7 Njabʉ bi ꞌyøtꞌa yo njɛya pa bi ꞌyødebi rá noya ra Zidada Jesu gatho núꞌʉ mi ꞌbʉ ja ra hai Asia, ya xodyo ne núꞌʉ himyá xodyo. ^K5 Pe ꞌra de gueꞌʉ xi xmá me yá coraso hangue himbi ne bi gamfri, hønsɛ mi tsanba rá noya Ajua̱ ja yá thandi ya ja̱ꞌi. Hangue nura cu Pablo bi ꞌuegue de gueꞌʉ, ne bi zixa núꞌʉ xqui gamfri ja ꞌnara scuela, ne nura xahnate mi ꞌbʉhni rá thuhu ra Tiranno. Y ja guehni ra cu Pablo mbi ma̱mba rá noya Ajua̱ hyastho. J Ngu hñu nza̱na̱ ra cu Pablo bi ma ja yá nija̱ ya xodyo habʉ mbi ma̱mba rá noya Ajua̱ co ndunthi ra tsꞌɛdi. Nuꞌá̱ mi ntsanoyaui ya ja̱ꞌi ne mi øtꞌa ꞌnara tsꞌɛdi pa da gamfriꞌʉ núꞌa̱ mi xipabi hanja go ri manda Ajua̱. XI)Ngu mi ꞌrɛtꞌamayoho por gatho núꞌʉ xqui hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi. bH=Nepʉ ra cu Pablo bi hñuxa yá ꞌyɛ ja gatho ya gamfri pa bi hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi. Y nura oraꞌa̱ bi ña̱ꞌʉ ꞌramaꞌnaꞌño ya hña̱qui ne bi ma̱ñꞌʉ ngu núꞌa̱ xqui xipabi Ajua̱ da ma̱. VG%Ha nu mi ꞌyøde njabʉ bi nxisteheꞌʉ de rá thuhu ra Zidada Jesu. kFORa cu Pablo bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nura Xuua mi xiꞌtsa ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ngu ꞌnara seña gue nuya ja̱ꞌiꞌʉ ya xqui ñobri de yá tsꞌoqui. Pe bi xipabiꞌʉ nehe gue mahyoni da gamfri núꞌa̱ mi ma da zøhø ꞌmɛfa de gueꞌa̱, go gueꞌa̱ ra Jesu núꞌa̱ toꞌo ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱. 0EYHangue nura cu Pablo bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembabi: ―¿Te ma sistehe xcá hña̱ñhʉ ꞌbʉ? Ne nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Rá sistehe ra Xuua. mDSNepʉ nuꞌá̱ bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue gá hña̱ñhʉ ra Ma̱ca Nda̱hi núbya gá camfrihʉ rá noya Ajua̱? Nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hina, nixi stá øhe ua ꞌbʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. TC #Nura cu Apolo mi ꞌbʉhni Corinto, ha nura cu Pablo mbi ꞌyo ra ꞌñu pa mri ma Efeso, bi ꞌranga ja ꞌraya tꞌøhø xi myá mboza, ne de gueꞌa̱ bi zønga Efeso habʉ mi ꞌbʉi ꞌraya gamfri. BNe xi mi ntsanoyaui ya xodyo ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi. Nuꞌá̱ mi xipi ngu núꞌa̱ ma̱nga ja ra Nda̱xjua Tꞌofo gue ra Jesu go gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ toꞌo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱, ne go gueꞌa̱ núꞌa̱ mi tøꞌmiꞌʉ.4AaNepʉ nuꞌá̱ ꞌmɛfa mi ne da ma Acaya, y ya cu de guehni Efeso bi xipabi gue xá hño da ma. Ne nuꞌʉ́ bi ꞌyopa ꞌnara hɛꞌmi pa bi mɛmpa ya cu Acaya pa da tꞌumba ra hoga ꞌñeheꞌa̱. Ne nu mi zønga Acaya, nuꞌá̱ bi matsꞌi de guehni núꞌʉ xqui gamfribi rá noya Ajua̱. D@Ne bi mʉdi bi zofo ya xodyo ja yá nija̱ꞌʉ, ne himi tsu. Nepʉ mi ꞌyøde ra nju Priscila ne ra cu Aquila, bi zixa ꞌnambʉ pa bi ꞌñutuabi maꞌna xá hño de rá noya Ajua̱. N?Nuꞌá̱ xqui tꞌutuabi rá noya ra Zidada Jesu desde bi gamfriꞌa̱, ne xi mrá ehya mi udi xá hño de núꞌa̱ mi pa̱di de ra Zidada Jesu, masque hønsɛ mi pa̱di de rá sistehe ra Xuua. ]>3Núꞌʉ ya paꞌʉ bi zønga Efeso ꞌnara xodyo mrá thuhu ra Apolo mrá mengu ja ra hnini Alejandría. Xi mi pa̱di da ña̱ xá hño, ne mi pa̱di xá hño gatho núꞌa̱ ma̱nga ra Nda̱xjua Tꞌofo. =9Nepʉ de ya xqui ꞌmʉhni ꞌraya pa, bi bøni maꞌnaꞌqui pa bi ma gatho ja ya hnini de ra hai Galacia ne de Frigia pa da nu te gra ma rá ꞌbɛfi Ajua̱, ne mi xipi da zɛdi yá jamfri gatho ya gamfri núꞌʉ mbi ꞌbʉhni. Ra Apolo bi ma̱mba rá noya Ajua̱ nuni Efeso <%Nu mi zøni de guehni bi thogui ꞌbestho pa bi ma Jerusale. Ne nu mi uadi bi zɛngua gatho ya cu de guehni, bi thogui pa bi ma Antioquía. B;}Hangue bi ꞌñehuiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Dí pɛꞌtsi te grá ꞌbʉ Jerusale pa ga øtꞌa ra ngo núꞌa̱ ya ma da datꞌi, pe ma ga penga maꞌnaꞌqui pa ga cꞌa̱ꞌtsꞌaꞌihʉ ꞌbʉ Ajua̱ go rá paha. Ne bi bøni de guehni Efeso, ne bi gʉ ra motsa pa bi ꞌraxa ja ra ndehe pa bi ma Cesarea. Z:-Y nuꞌʉ́ bi ba̱ntebi ra cu Pablo da gohi ꞌraya pa, pe nuꞌá̱ himbi ne. 93Y nu mi zønga Efeso ra cu Pablo ja bi zoguini ra nju Priscila co ra cu Aquila, y nuꞌá̱ bi ma ja yá nija̱ yá mixodyoui pa bá ña̱uiꞌʉ. (8IHa nura cu Pablo bi gohi ndunthi ya pa de guehni. Nepʉ de gueꞌa̱ bi ꞌñedi gatho ya cu, ne bi mɛui ra cu Aquila co ra nju Priscila pa bi ma ja ra hai Siria. Ne de má ꞌñu bi ꞌranga ja ꞌnara zi tꞌʉca hnini rá thuhu Cencrea. Ne ante da gʉ ra motsaꞌʉ pa da ꞌraxa ja ra ndehe, ꞌmɛtꞌo ra cu Pablo bi ꞌña̱xa gatho rá sta̱ pa bi ꞌyøtꞌa ra hña̱ꞌti ngu núꞌa̱ xqui ma̱. z7mNuꞌbʉ́ gatho núꞌʉ himyá xodyo mi ꞌbʉhni bi mihi ra Soste núꞌa̱ mrá nda̱ de yá nija̱ ya xodyo de nura hniniꞌa̱, ne ja bi hnaꞌmbabini ntsꞌɛdi ja rá thandi ra nda̱ Galio, pe nuꞌá̱ nixi bi ꞌyøtꞌa ncaso, y nixi hinte bi ma̱. Ra apostol Pablo bi menga pa Antioquía, ne ya rá hñuꞌqui bi mʉdi bi ꞌño bi ma̱mba rá noya Ajua̱ G6Nepʉ bi japi da bøñꞌʉ de guehni ja ra tsꞌʉtbi. 5Pe núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ hønsɛ dega noya ne de ri leyhʉ, go da nuhʉ te gui ꞌyøthʉ. Nuga hinte dí ꞌñɛntꞌi con guehna. 4Ra cu Pablo mi ma da da̱hma̱ha̱, pe ra nda̱ Galio bi ꞌñemba ya xodyo: ―ꞌBʉ di jahma̱ te xa ꞌyøꞌtꞌahʉ nuna ra ꞌñøhø, o xa ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌocate nuua ja ra hnini, nuꞌbʉ́ ha̱, da za ga øtꞌa núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ. 3 Ne bi ꞌñembabi ra nda̱: ―Nuna ꞌñøhøna̱ ʉꞌta ya ja̱ꞌi pa hinda nsunda Ajua̱ ngu ma̱nga rá ley ra Moise. 27 Pe de núꞌʉ ya pa mrá nda̱ ra Galio nuni ja ra hai Acaya, ya xodyo bi ꞌñʉꞌti pa da gʉ ra cu Pablo, ne bi zixꞌʉ ja ra tsꞌʉtbi. 1% Hangue ra cu Pablo bi gohni ꞌna njɛya made nuni ja ra hnini Corinto. Ne nza̱ntho mi zofo ya ja̱ꞌi de rá noya Ajua̱ de guehni. J0  Ngueꞌa̱ nuga dí ꞌbʉi con gueꞌe, y hinda za to da ꞌyøꞌtꞌa ra ntsꞌoꞌmʉi. Ngueꞌa̱ ja nuna hninina̱ ꞌbʉi ndunthi ya ja̱ꞌi go ma mɛti, y núꞌʉ́ ma da gamfrigui. )/K Nepʉ ꞌnara xuui ra Zidada Jesu bi zofo ra cu Pablo ngu dega tꞌi ne bi ꞌñembabi: ―Oguí tsu, sigui gui ma̱nga ra ma̱ca noya, oguí tsaya gui ña̱. |.qNepʉ ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Crispo mrá nda̱ de yá nija̱ ya xodyo bi gamfri ra Zidada Jesu con gatho ya mengu rá ngu. Ne ndunthi ya me Corinto bi ꞌyøtua rá noya Ajua̱ mi ma̱nga ra cu Pablo, bi gamfriꞌʉ ne bi nxistehe. @-yDe guehni ra cu Pablo bi ꞌuegue de gueꞌʉ ne bi ma ja rá ngu ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Justo mi ꞌbʉ gueta yá nija̱ ya xodyo, ne nuꞌá̱ mi xøcambeni Ajua̱. ~,uPe nuya xodyo bi nøꞌtuabi ne bi zani. Nuꞌbʉ́ ra cu Pablo bi hña̱ca rá patꞌi ne bi hua̱tꞌi, gueꞌa̱ ꞌnara seña gue mi ma da ꞌuegue de gueꞌʉ ne hinda ma da da̱di de yá tsꞌoqui, ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌahʉ go ma gui tha̱disɛhʉ de ri duhʉ, ngueꞌa̱ nuga ya hinte dí tha̱di de gueꞌahʉ. Desde nubya ma ga zofo núꞌʉ hingyá xodyo. +Ne nu mi zøhø ra cu Sila ne ra cu Timoteo xqui ꞌñeheꞌʉ de ra hai Macedonia, bi zʉhniꞌʉ ra cu Pablo mi ja ndunthi ra ꞌbɛfi ngueꞌa̱ hyastho mi zofo ya xodyo mi xipabi gue ra Jesu go gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ xqui mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. **MNe cada ra pa dega tsaya ra cu Pablo mi pa ja yá nija̱ ya xodyo pa mi ña̱uiꞌʉ, nehe mi ña̱ui núꞌʉ himyá xodyo, y mi zofoꞌʉ de rá noya Ajua̱. )Ra cu Pablo bi ma bá ꞌbʉhui ra cu Aquila co rá ꞌbɛhña̱ ngueꞌa̱ mi ꞌnada yá ꞌbɛfiꞌʉ, mi hoca ya carpa dega dutu. %(CNe ja bi nthɛuini ꞌnara cu mrá xodyo mrá thuhu ra Aquila, mrá me Ponto ne ja xqui ꞌñehe de ra hai Italia, ne mri ꞌñoui rá ꞌbɛhña̱ mrá thuhu ra Priscila. Núꞌʉ́ xqui bøni de ra hnini Nroma ngueꞌa̱ ra nda̱ Claudio bi manda da juui de guehni gatho ya xodyo. _' 9Nepʉ de gueꞌa̱ ra cu Pablo bi bøni de guehni Atena pa bi ma ja ra hnini Corinto. &#"Pe ꞌra de gueꞌʉ bi gamfri ne bi dɛniꞌa̱. Ne ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Nisio, mi gueꞌa̱ ꞌna de nuya nda̱ mri muntsꞌini ja ra Areópago. Nehe ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá thuhu ra Damari bi gamfri rá noya Ajua̱, co maꞌra ya mengu de guehni.9%m!Nepʉ ra cu Pablo bi ꞌuegue de gueꞌʉ. D$ Y nu mi ꞌyødeꞌʉ gue ra Zidada Jesu xqui yopa nte de ra du, ꞌra mi ꞌña̱ntꞌʉtho, ha nu maꞌra mi ena: ―Maꞌna xá hño maꞌna ra pa gui xicje núꞌa̱ guí ma̱. J# Ngueꞌa̱ Ajua̱ xa hñuxa ꞌnara pa, ne núꞌa̱ ra paꞌa̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛnda gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai co ꞌnara hoga tsꞌʉtbi. Y núꞌa̱ toꞌo bi hñutsꞌi pa da hña̱nga nguɛnda go gueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo. Ne ngu ꞌnara ntꞌudi de gueꞌa̱, Ajua̱ bi japi bi yopa nte de ra du. *"MAjua̱ mi hopi da thoguitho núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌa ya ja̱ꞌi mayaꞌbʉ ngueꞌa̱ hinte myá fa̱di, pe nubyá ri manda gue da ñobri gatho ya ja̱ꞌi. L!Hangue nuꞌbʉ yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱, hinda za ga eñhʉ gue Ajua̱ ꞌnara cꞌoi dega oro o dega tꞌaxi o dega do núꞌa̱ xa hyoca ya ja̱ꞌi ngu núꞌa̱ beni hanja da hyocsɛꞌʉ. L Ngueꞌa̱ por gueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉ ne dí ꞌña̱nihʉ, nja ngu ꞌrari ꞌyofohʉ bi ꞌyofo njaua bi ꞌñena: “Xi majua̱ni nujʉ́ go yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱”, njabʉ bi ꞌñena. Ajua̱ njabʉ bi hyogaguihʉ pa ga hoñhʉꞌa̱ pa xahma̱ ga tsʉdihʉ, masque nuꞌá̱ hingui ꞌbʉi yabʉ de guecjʉ. 3_Ne ꞌnadra ji bi hyoca gatho ya ja̱ꞌi núꞌʉ ꞌbʉi habʉraza nuua ja ra ximhai. Ne nuꞌá̱ go bi ma̱ hangu ya jɛya da nteꞌʉ ne habʉ da ꞌmʉꞌʉ. T!Ne nixi hingui øꞌtua ra ꞌbɛdi núꞌa̱ øtꞌa ya ja̱ꞌi pa gueꞌa̱, ngueꞌa̱ go guesɛꞌa̱ ri ꞌracjʉ ra te ne ra nda̱hi pa ga jʉnshʉ, ne gatho ya tꞌøtꞌe núꞌʉ dí hoñhʉ. LNúꞌa̱ Ajua̱ toꞌo bi hyoca ra ximhai ne gatho núꞌa̱ jaua, go gueꞌa̱ ra Nda̱ de mahetsꞌi ne de ra ximhai. Nuꞌá̱ hingui ꞌbʉ ja ya nija̱ núꞌʉ xa hyoca ya ja̱ꞌi. :mNgueꞌa̱ de dá thogui de guehni ja ri nija̱hʉ habʉ guí xøcambeni ri zidadahʉ, dá handa ꞌnara ata habʉ ntꞌofo ne ena: “Nuna ata ja guecua di xøcambeni núꞌa̱ ra ajua̱ hinhyaꞌmʉ xa fa̱di”, njabʉ ena. Y núꞌa̱ Ajua̱ hinhyaꞌmʉ xcá pa̱hʉ, go gueꞌa̱ dí xiꞌahʉbya. RHangue ra cu Pablo bi ꞌmai madetho de gueꞌʉ nuni ja ra Areópago ne bi ꞌñena: ―Núꞌahʉ gyá me Atenahʉ, dí handi gue nuꞌahʉ́ xi grí xøcambenihʉ gatho núꞌʉ ri zidadahʉ. \1Bi ma̱nga njabʉꞌʉ ngueꞌa̱ gatho ya me Atena ne ya nzøhø gá ja̱ꞌi mi ꞌbʉi de guehni mri nza̱i mri muntsꞌi hønsɛ pa da ꞌyøde ne da ma̱ de núꞌʉ ya ꞌraꞌyo noya xqui ꞌyøde. yNgueꞌa̱ guí xicaguihe ya ꞌraꞌyo noya hinstá øhe, hangue dí ne ga pa̱he te rí bønga nuya noya guí ma̱. Nepʉ de guehni bi zixa ra cu Pablo ja ꞌnara zi loma rá thuhu Areópago, ngueꞌa̱ mri nza̱i ja da muntsꞌini gatho ya ja̱ꞌi pa da nxahniꞌʉ ꞌna ngu maꞌna, ne bi tꞌambabi: ―¿Ha da za gui ꞌñutcaguihe nuna ra ꞌraꞌyo ntꞌutuate guí udi? ENe bi ntsanoyaui ꞌraya ꞌñøhø de guehni mri nxadi núꞌa̱ mi utuabi ya ja̱ꞌi núꞌʉ mi tꞌembi ya epicureo, ne maꞌra mri nxadi de ya estoico. Ne ꞌra de gueꞌʉ mi ena: ―¿Te xicjʉ ꞌbʉ nuna ꞌñøhø xi ña̱ ndunthi? Ha nu maꞌra mi ena: ―ꞌMatho ma̱mba rá noya maꞌra ya zidada. Nuꞌʉ́ bi ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ ra cu Pablo xqui xipabiꞌʉ de ra Zidada Jesu, ne xqui xipabi gue xqui yopa nte de ra du. -Hangue bi zofo ya xodyo ja yá nija̱, ne núꞌʉ maꞌra mi xøcambeni Ajua̱ de guehni. Ne hyastho mi ꞌyoni ja ra tai mi zofo ya ja̱ꞌi. LHa nu de mi ꞌbʉhni Atena ra cu Pablo mi tøꞌma ra cu Sila ne ra cu Timoteo, xi mi tu rá mʉi ngueꞌa̱ bi hyandi xi mi ja ndunthi ya cꞌoi núꞌʉ mi nsunda ya ja̱ꞌi de guehni. 'Ha núꞌʉ toꞌo bi zixa ra cu Pablo bi mɛui asta ja ra hnini Atena. Nepʉ nuꞌʉ́ bá pengui bá ha̱ ra noya núꞌa̱ bá xipa ra cu Pablo gue da xipa ra cu Sila ne ra cu Timoteo da ma ꞌbestho pa ja dí nthɛuini. Ra apostol Pablo bi ꞌño ja ra hnini Atena I~}||Q{)z`yDxx$w$vfu}tSssqpponUmllk jRihgg1fjedccba`_^]\[ZBYXeWVUtTSRQPoOO?NbM/LKJJ'HHG:FEADDwCC]BAA @@?>=s<.;::9H877o6N5543q22I100-/.-,+*;)((''@&%%)$7#Y"}!ZIe#(%T2xj  j s| I`C9Y hangue por guehna ma mixodyohʉ bi gʉgagui ja ra nda̱nija̱ ne mi ne xa hyogagui. ZB-Hangue dá fʉdi dá zofo ya ja̱ꞌi ꞌbestho de guehni Ndamasco, nepʉ dá ma pa Jerusale ne gatho ja maꞌra ya hnini Judea. Ne dá ma nehe habʉ bí ꞌbʉ núꞌʉ hingyá xodyo, dá zofo gue da ñobriꞌʉ de yá tsꞌoqui ne da gamfri Ajua̱, ne da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xá hño pa da hnequi gue majua̱ni xa pata yá ꞌmʉi. oAWHangue njabʉ, ma nda̱ꞌi Agripa, hindá ntsꞌoꞌyøde de núꞌa̱ dá øde de mahetsꞌi. s@_Nuni ja guehni ma gui zofo ya ja̱ꞌi pa da pata yá mfeni pa da ꞌño ja ra ma̱ca ñotꞌi, ne ya hinda sigui da ꞌño ja ra ꞌbɛxuui. Ne gui xipꞌʉ da ꞌuegue de ja yá tsꞌoꞌbɛfi ra Satá, ne da mɛpabi Ajua̱ ma Dada, ne da gamfrigui pa da hña̱nga ra mpumbi de yá tsꞌoqui, ne pa dyá mɛtigui ngu gatho núꞌʉ maꞌra xa ntꞌaxca yá mfeni ngueꞌa̱ xa gamfrigui.” Njaua guehna bi xicagui ra Zidada. Ra apostol Pablo himrá tsꞌoꞌyøde de rá noya ra Zidada ?Nuga go ma ga ña̱ñꞌaꞌi de ja yá ꞌyɛ ya xodyo ne de núꞌʉ hingyá xodyo nuni habʉ dí pɛñꞌaꞌi gui ma. Z>-Nubyá nangui ne ꞌbai, ngueꞌa̱ nuga go stá zoꞌi y go stá huanꞌaꞌi pa gui pɛpcagui, ne pa gui damajua̱ni ja ya ja̱ꞌi de núꞌa̱ xcá hyandibya ne de núꞌa̱ ma ga uꞌtꞌaꞌi ꞌmɛfa. =Nepʉ nuga dá embabi: “¿Toꞌoꞌi, zi Hmu?” Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: “Nuga go gueque drá Jesu. Ha nuꞌi guí hongui pa gui ꞌyøtca ra ntsꞌoꞌmʉi ngueꞌa̱ guí honi pa gui ꞌyøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ toꞌo xa gamfrigui. < Nepʉ ra oraꞌa̱ dá taguihe gatho, y nuga dá øde ꞌnara noya bi ña̱ca ebreo ne bi ꞌñengagui: “Saulo, Saulo, ¿hanja guí hongui pa gui ꞌyøtca ra ntsꞌoꞌmʉi? Nuꞌi grí ꞌñʉnsɛhɛ, guí nja ngu ra nda̱mfri ora tica ra nsʉmboi.” h;I Pe dí xiꞌaꞌi ma nda̱ꞌi, nu ja ra ꞌñu ngu mi nde ma pa, nura oraꞌa̱ dá handi bi gobgatho ꞌnara ñotꞌi mahyɛgui co núꞌʉ toꞌo ndrí ꞌñoꞌbe, y nura ñotꞌiꞌa̱ maꞌna mi tsɛdi que ra hyadi. 6:e Hangue gueꞌa̱ ndrá mahma̱ Ndamasco ngueꞌa̱ ya stí pønga ra nsɛqui ja ya nda̱ gá macja̱ ne xqui ꞌraca ra tsꞌɛdi pa ga jʉ ga cotꞌa fadi ya gamfri. C9 Y njabʉ dá øtꞌe nuni Jerusale. Stí pønga ra nsɛqui ja ya nda̱ gá macja̱ pa ndí jʉ ndunthi ya gamfri pa ndí cotꞌa fadi, ne dá tha̱di gue ha̱ da tho ꞌra de gueꞌʉ. #8? Nequi nehe rá mʉdi ndí benga ndunthi ya tsꞌomfeni pa ga øꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ toꞌo mi camfri ra Jesu núꞌa̱ mrá me Nasare. 7#¿Hanja hinguí camfrihʉ gue Ajua̱ ma da japi da yopa nte núꞌʉ xa du? Ra apostol Pablo bi ma̱ de rá ntsꞌoꞌmʉisɛ co ya gamfri |6qHangue gatho ma mixodyohʉ tøꞌmi da hña̱nga núꞌa̱ ra hña̱ꞌtiꞌa̱, ne nza̱ntho ri xøcambeni Ajua̱ ne pɛpabi ma pa ra xuui. Nuna guehna dí tøꞌmi nehe, ma hoga nda̱ꞌi Agripa, y hangue por gueꞌa̱ xa ña̱pcaguiꞌʉ. <5qNubya xa tsꞌa̱ncagui de guecua ja ra tsꞌʉtbi hønsɛ ngueꞌa̱ dí camfri gue ma da yopa nte núꞌʉ xa du ngu núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtua Ajua̱ núꞌʉ ndu ma dadahʉ. 4 Neꞌʉ nehe pa̱di xá hño ne tsa da ma̱ ꞌbʉ go da neꞌʉ gue desde ndí tsꞌʉntꞌʉ stá ꞌyo xá hño ja ma jamfrihʉ ngueꞌa̱ ndrá fariseo, ne guí pa̱di gue nuya fariseo maꞌna øꞌtua rá ley ra Moise que gatho maꞌra ma mixodyohʉ. 3/Gatho ya xodyo xa ba̱tca ma ꞌmʉi desde núꞌbʉ ndrá notsi, núꞌbʉ ndí ꞌbʉꞌbe ma ja̱ꞌi ja ma hai ne ja ndá ehe Jerusale. 2'Ne drí johya ngueꞌa̱ nuꞌi guí pa̱di xá hño gatho ma nza̱ihʉ nújʉ dyá xodyohʉ, nehe guí pa̱di de gatho núꞌa̱ te dí ma̱ñhʉ. Hangue nuga drí ba̱nteꞌi gui ꞌyøde gatho núna ma ga ma̱. Ra apostol Pablo bi ma̱ de rá ꞌmʉi ante da gamfri 1{―Con gatho ma paha ma hoga nda̱ꞌi Agripa ma ga xiꞌaꞌi hanja ña̱pcagui núꞌʉ ꞌra de ma mixodyohʉ. 0 -Nepʉ ra nda̱ Agripa bi ꞌñembabi ra cu Pablo: ―Dí ꞌraꞌa nsɛqui gui ma̱ hanja xa hña̱pꞌaꞌi. Hangue nura cu Pablo bi ꞌñena: /7Ngueꞌa̱ nuga dí beni gue hindí ꞌñepi ga pɛhna ꞌnara tsꞌa̱hni ja ma nda̱hʉ Cesa ꞌbʉ hindí pɛhna ra noya hanja xa hña̱pabi.*.MHa nuga hindí pa̱di te ma noya ga ofo pa ga pɛmpa ma nda̱hʉ Nroma, hangue stuá tsinꞌa ja ri thandi, ma nda̱ꞌihe Agripa, ne ja ri thandihʉ gatho núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉua, pa gui ꞌyamfʉ tsꞌʉ te xa ꞌyøtꞌe pa gui xicaguihʉ te ma noya da za ga pɛmpabi ma nda̱hʉ. q-[Pe nuga hinstá tsʉtuabini ni ꞌnara tsꞌoqui pa da za ga manda da tho. Y nuni xa ꞌyadisɛ gue da ma pa nuni ja ma nda̱hʉ Augusto Cesa pa go da hña̱ꞌmbasɛ ra uɛnda, hangue stá beni maꞌna xá hño ga pɛmpabiꞌa̱. , Nepʉ bi ꞌñena: ―Ma nda̱ꞌihe Agripa, ne gathoꞌihʉ guí ꞌbʉhʉua con guecje, xi ꞌbʉcua nuna ra ꞌñøhø xi xa ña̱maꞌñʉ ya xodyo de guehni nuni Jerusale ne de guecua Cesarea, ne hingui tsaya xicaguiꞌʉ gue mahyoni ga manda da tho. w+gHangue nurá hyaxꞌa̱ ra Agripa ne ra Berenice bi zøhø bi yʉtꞌa co ndunthi ra nsu ja ra tsꞌʉtbi, nehe mi ꞌñoui maꞌra ya nda̱ de ra hnini ne ya nda̱ gá soldado. Nepʉ ra Festo bi manda da tsꞌiꞌtsua ra cu Pablo. w*gNepʉ ra nda̱ Agripa bi ꞌñembabi ra Festo: ―Nequi dí ne ga øde te rá ꞌbɛꞌa̱ ma̱nga núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱. Nuꞌbʉ́ ra Festo bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́ ꞌbestho rixudi ma gui ꞌyøde te ꞌbɛ da ma̱. .)UPe nuꞌá̱ bi ꞌyadi gue go da hña̱ꞌmba nguɛnda ma nda̱hʉ ra Augusto Cesa, hangue dá manda da gohitho ja ra fadi asta hinga pɛhna ja ma nda̱hʉ Nroma. ?(wHa nuga hinduí pa̱dihma̱ te ga øtꞌe con gueꞌʉ, hangue dá ambabi ra Pablo ꞌbʉ mi nehma̱ xa ma pa Jerusale pa ja xuá tha̱ꞌmbani nguɛnda de núꞌa̱ mi hña̱pabi. N'Pe hina, hønsɛ nuꞌa̱ mi ña̱teꞌʉ, por nuyá jamfri pɛꞌtsasɛꞌʉ, ne bi ma̱ de ꞌnara ꞌñøhø rá thuhu ra Jesu ma̱ñꞌʉ gue xa du, pe nura Pablo ena gue bi yopa nte ꞌna̱. &1Pe núꞌʉ toꞌo mi ña̱pabi hinte bi ma̱ de gue núꞌa̱ ndí beni. Ngueꞌa̱ nuga ndí beni gue nuꞌá̱ mi tsꞌoca ma leyhʉ de Nroma. %/Hangue ngu dá tsøheua núꞌʉ ya ꞌñøhø de Jerusale, rá hyaxꞌa̱ dá hudi ja ma hudi, ne dá manda dua tsꞌi núꞌa̱ ra ꞌñøhø. !$;Pe nuga dá embabiꞌʉ gue ra tsꞌʉtbi de Nroma hingrá nza̱i da hyo ꞌnara ja̱ꞌi ꞌbʉ hinxa nhyanthya̱thoui núꞌa̱ toꞌo xa ña̱pabi. F#De duá ꞌbʉhni Jerusale ꞌraya nda̱ gá macja̱ ne ꞌrayá nda̱xjua nda̱ ya xodyo bi ma bí ña̱teꞌʉ ne bi xicagui te xqui ꞌyøtꞌa̱, ne mi adiꞌʉ gue stá manda xa tho. <"qNe bá ꞌbʉ de guehni ndunthi ya pa. Y nura Festo bi metuabi ra nda̱ Agripa de ra cu Pablo, ne bi ꞌñembabi: ―Nuua jotꞌa ja ra fadi ꞌnara ꞌñøhø bi zogui ra Feli. D! Nepʉ de ya xqui thogui ꞌraya pa, maꞌna ra nda̱ rá thuhu Agripa bi mɛui rá ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ mrá thuhu ra Berenice, ne bi ma pa Cesarea pa bá zɛngua ra nda̱ Festo. , Q Nuꞌbʉ́ nura Festo bi ña̱ui rayá mfatsꞌi, nepʉ bi ꞌñembabi ra cu Pablo: ―Nuꞌi xcá ꞌyadi gue ma dí hña̱pꞌa nguɛnda ra nda̱ Cesa de Nroma de núꞌa̱ xcá ꞌyøtꞌe, hangue nubyá ma gui ma pa guehni. Ra apostol Pablo bi ꞌmai ja rá thandi ra nda̱ Agripa  Nuꞌbʉ stá øtꞌa ꞌnara da̱nga tsꞌocate ne rí ꞌñepcagui da thogagui, da za. Nuga hindí tsu ma du. Pe nuꞌbʉ hinga majua̱ni de núꞌa̱ ña̱pcaguiyʉ, ni ꞌna hingui pɛꞌtsa ra nsɛqui da ꞌyɛntcꞌa ja yá ꞌyɛ ya xodyo. Nuga dí adi gue numa da̱nga nda̱hʉ ra Cesa de Nroma go gueꞌa̱ da hña̱bga nguɛnda ua xi stá øtꞌa ꞌnara tsꞌocate ua hina. 7 Nuꞌbʉ́ nura cu Pablo bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Pøde hina, ngueꞌa̱ dí ꞌbʉcua ja rá thandi ra tsꞌʉtbi de ma nda̱hʉ Nroma, ne ja guecua mahyoni ga nhyanthya̱ꞌbe núyʉ toꞌo ña̱pqui. Y ngu guí pa̱di gue nuga hinte stá tsꞌocua ma mixodyoꞌbe. X) Pe nura Festo mi ne da gohi xá hño co ya xodyo, hangue bi ꞌyambabi ra cu Pablo ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha guí ne ga maha pa Jerusale pa ja grá xʉcꞌani ra uɛnda de núꞌa̱ xcá ꞌyøtꞌe? Z-Ha nura cu Pablo bi mʉdi bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuga hinstá tsꞌocuabi yá ley nuyʉ ma cu ya xodyo, nixi stá tsꞌonga ma nija̱he, nixi hinte stá tsꞌocuabi ra Cesa núꞌa̱ ma nda̱hʉ Nroma. nUNepʉ de mi yʉtꞌa ra cu Pablo de habʉ mi hudi ra nda̱, nuya xodyo xqui ꞌñehe de Jerusale bi ꞌyøtꞌa ꞌnara nthetsꞌi habʉ mi ꞌbaiꞌa̱, ne bi ña̱pabi de ndunthi ya nthøsthai, pe hinte bi tsꞌʉtuabiꞌa̱. ?wRa Festo bi ꞌmʉ Jerusale hønsɛ ngu hña̱to ma pa o ꞌrɛtꞌa ma pa, ne bi menga pa Cesarea. Ne rá hyaxꞌa̱ bi gʉ rá hudi ne bi manda da tsꞌiꞌtsua ra cu Pablo. 0YNe bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Dí xiꞌahʉ ꞌbʉ ꞌra de gueꞌahʉ guí ne ga maha, maha pa ja grí xicjʉni ꞌbʉ te xa ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱. 1Pe nura Festo bi da̱tuabiꞌʉ ne bi xipi gue nura Pablo ja da gotritho ja ra fadi Cesarea, cabʉ nuꞌá̱ ꞌbestho mi ma da mengui pa guehni. %CY nuꞌʉ́ bi ꞌyapa ra favo gue da manda da tsꞌi ra cu Pablo pa Jerusale, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ bi benga maꞌnaꞌqui xa daca ja ra ꞌñu pa xa hyo. +Ne de guehni nuya nda̱ gá macja̱ ne maꞌra ya nda̱ gá xodyo bi ma bá cꞌa̱ꞌtsi pa bi xipabi núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌa ra cu Pablo. m UHa nu mi zønga ra Festo nuni Cesarea pa da ꞌmʉi dega nda̱, rá hñupaꞌa̱ bi ma pa Jerusale. 6eRá yo njɛya bi bønga ra Feli dega nda̱, ne go bi gohi ra Porcio Festo. Nura Feli hinhyaꞌmʉ bi hyɛgui ra cu Pablo ngueꞌa̱ mi ne da gohi xá hño co ya xodyo.Mi hu rá mʉi ra Feli gue ra cu Pablo mi ma da umba ra boja̱ pa da hyɛgui, hangue ja guetbʉ mi zohni pa mi ña̱ui. ucPe nu mi mʉdi bi ma̱nga ra cu Pablo ndaꞌa̱ ri ho Ajua̱ ga øthʉ ne ga nsuhʉ pa hinga øthʉ ya tsꞌoqui, ne ma̱nga Ajua̱ gue ma da hña̱ꞌmba nguɛnda ya ja̱ꞌi de rá nga̱tsꞌi ra pa, nuꞌbʉ́ nura oraꞌa̱ ra Feli bi ntsu, ne bi ꞌñembabi: ―Grí mahma̱, ne nu sta ꞌñotho ma ꞌbɛfi ga yopa zoꞌaꞌi pa da za ga ña̱hʉ xá hño. |qNepʉ ya xqui tho ꞌraya pa, bi yopa zøhø ra nda̱ Feli mri ꞌñoui rá ꞌbɛhña̱ mrá thuhu ra Drusila ne mrá xodyo. Y ra Feli bi manda bi tsꞌiꞌtsua ra cu Pablo pa bi ꞌyødeꞌʉ bi ña̱ de rá noya ra Zidada Jesucristo. PNepʉ ra Feli bi ꞌbɛpabi ꞌnara nda̱ gá soldado gue da su ra cu Pablo mbo ra fadi, ne da umba nsɛqui núꞌʉ yá ja̱ꞌiꞌa̱ da cꞌa̱ꞌtsi ne da umbi núꞌa̱ te da hyoñꞌa̱. NRa Feli ya mi pa̱di xá hño de yá jamfri núꞌʉ toꞌo xqui gamfri ra Zidada Jesucristo. Y nuꞌá̱ bi zoguitho njabʉ de núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ, ne bi ꞌñena: ―Nu sta zøhø ra da̱nga nda̱ gá soldado ra Lisia gueꞌbʉ ma ga yopa øthʉ ra nthanthya̱ pa ga pa̱di xá hño de núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ. %CHønsɛ nuꞌa̱ dá ma̱ ja yá thandiyʉ dá ena njaua: “Nubya xcá ña̱pcaguihʉ hønsɛ ngueꞌa̱ dí camfri gue ma da yopa nte núꞌʉ xa du.” & EDá ma̱nga núyʉ ua bi zʉtca ꞌnara tsꞌocate núꞌbʉ dá ꞌba ja yá thandiyʉ ne ja yá thandi maꞌra ya nda̱ de ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo.  ꞌBʉ núꞌʉ ya xodyo me Asia xa zʉcagui gra øtꞌa ꞌnara tsꞌocate, nuꞌbʉ́ go guehma̱ꞌʉ di ña̱pcagui, hingo nuyʉ. ] 3Guehna ndí øtꞌa ja ra nda̱nija̱ ha bi zø ꞌraya xodyo ya me Asia, ne ja bi zʉcni ya stí nxʉqui ngu yá nza̱i ma ja̱ꞌihe, hingue bi zʉcni co ꞌnara hmuntsja̱ꞌi ndí ʉꞌti pa da ñʉntsꞌi. # ?Øtꞌa ꞌraya jɛya ndí ꞌyo ja maꞌra ya hai, ne duá yopa penga nuua ma hai pa ga umba ꞌnara mfatsꞌi ya hyoya ne ga unga ma hña̱ꞌti.  Hangue nza̱ntho stá øtꞌa ra tsꞌɛdi ga ꞌbʉi xá hño co ꞌnara hoga mfeni ja rá thandi Ajua̱ ne ja yá thandi ya ja̱ꞌi. Nuga dí camfri nehe ngu camfriyʉ gue Ajua̱ da ꞌyøtꞌe pa da yopa nte núꞌʉ xa du, ngu ya hoja̱ꞌi ngu ya tsꞌoꞌmʉi. A{Nuga ma xi ga xiꞌaꞌi núꞌa̱ majua̱ni. Nuga dí pɛpabi nu Ajua̱ núꞌa̱ mi pɛpa ndu ma dada, ne drí dɛna ꞌnara ꞌraꞌyo jamfri núꞌa̱ ma̱nyʉ gue hinga majua̱ni. Pe nehe nuga dí camfri gatho núꞌa̱ xa tꞌofo ja rá ley ra Moise, ne núꞌa̱ bi ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱. X) Nuyʉ ya ja̱ꞌi hingui tsa da xitca ma hmi de núꞌa̱ te gra ña̱pcagui. &E Ne hinto xa zʉcagui toꞌo dí ntsanoyaꞌbe nixi toꞌo xa zʉqui dí ʉꞌta ya ja̱ꞌi ja ra nda̱nija̱, nixi ja maꞌra ya nija̱, nixi ja ra hnini.  Da za gui ꞌñani pa gui pa̱di gue nuga ja øtꞌa ꞌrɛtꞌamayoho ma pa dá tsønga de guehni Jerusale pa ga xøcambeni Ajua̱. 3 Nepʉ nura Feli bi ꞌñutua ra seña ra cu Pablo gue da ña̱, hangue nura cu Pablo bi mʉdi bi ña̱ ne bi ꞌñena: ―Con gatho ra paha ma ga ma̱ ja ri thandi núꞌa̱ te stá øtꞌe, ngueꞌa̱ dí pa̱di gue ya øtꞌa ndunthi ya jɛya grá nda̱ de nuna hninina̱. s_ Gatho núꞌʉ ya xodyo mi ꞌbʉhni mi eñꞌʉ gue xi majua̱ni núꞌa̱ mi ma̱nga ra Tértulo. U#Nepʉ nuꞌá̱ bi ma̱ gue núꞌʉ toꞌo mi ne da ña̱pa nuna ra ꞌñøhø gue da ꞌñehe pa guecua pa da e da ngaste con gueꞌe. Nuꞌi go da za gui ꞌyambasɛ pa gui pa̱di hanja dí ña̱phe. Pe nura da̱nga nda̱ gá soldado rá thuhu ra Lisia bi yʉtꞌa madetho de guecje, ne bi ja bi zingahe nuna ra ꞌñøhø. H Nuní mi ne xa tsꞌonga ma nija̱he ngueꞌa̱ ya mi tsixa ꞌraya ja̱ꞌi hingyá xodyo. Hangue nuje dá jʉhe ne ndí ne stá nhyanthya̱he con gueꞌa̱ ngu núꞌa̱ ma̱nga ma leyhe. f~ENuje stá hanthe gue nuna ꞌñøhøni gue nuyá noya ma̱ ꞌñena ꞌnara hñeni teste, ne xa ꞌño habʉraza xa heca ya xodyo, ne dí pa̱he gue go guehni ꞌnara nda̱ de núꞌa̱ ra hmuntsꞌi rá thuhu nasareno. }Pe pa hinga ha̱cꞌahe ri ꞌbɛfi, dí ba̱nteꞌihe gui øtca ra favo gui hñuxa ntꞌøde ꞌna zi ora de núna ma ga xiꞌahe. |-Gatho nuya ya hño xcá ꞌyøtꞌe de guecua ne habʉraza, guehna ꞌnara da̱nga jama̱di dí ꞌraꞌahe, núꞌi ma zi hoga nda̱ꞌi Feli. A{{Nepʉ bá tsꞌi ra cu Pablo pa bi nja ra nthanthya̱ ja rá thandi ra Feli, y ra Tértulo bi mʉdi bi ña̱te ne bi ꞌñembabi ra Feli: ―Dí jama̱diꞌihe, ma hoga nda̱ꞌihe, ngueꞌa̱ stá pɛꞌtshe ꞌnara hogaꞌmʉi ne hinto stá ntuñhe. Po ri da̱nga mfatsꞌigue xa ꞌmʉi xá hño ma hninihe. 7z iDe ya mi pɛꞌtsa cʉtꞌa ma pa mi ꞌbʉhni ra cu Pablo nuni Cesarea, bi zønga ra da̱nga nda̱ gá macja̱ núꞌa̱ mrá thuhu ra Ananía co ꞌrayá nda̱xjua nda̱ ya xodyo, ne mi ꞌñouiꞌʉ ꞌnara pønjya̱ mrá thuhu ra Tértulo, bi zøñꞌʉ pa da ña̱pa ra cu Pablo ja ra nda̱ Feli. Wy'#nuꞌbʉ́ bi ꞌñembabi: ―Ma ga ø te gui ma̱ nu sta ꞌñepʉ núꞌʉ toꞌo ri ña̱pꞌaꞌi. Nepʉ bi manda gue dra su xá hño ja núꞌa̱ ra ngu habʉ mi ja rá tsꞌʉtbi ra nda̱ Erode.x"Ha mi uadi bi hñeꞌta núꞌa̱ ra tꞌofo ra Feli bi ꞌyambabi habʉ mrá mengu. Ha nu mi xipabi gue mrá me Cilicia, }ws!Ha nu mi zønga Cesarea bi tꞌumba ra tꞌofo ra nda̱ Feli, ne ra cu Pablo bi tꞌɛntꞌua ja rá ꞌyɛꞌa̱. v Ha nurá hyaxꞌa̱ ya soldado núꞌʉ mi ꞌñoua bi menga pa ja ra cuarte, ha núꞌʉ mi pa ntøgue bi thoguiui ra cu Pablo. uNuꞌbʉ́ ya soldado bi ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ bri ꞌbɛpabi, bi zixa ra cu Pablo dega xuui asta ja ra hnini Antipatri. tPe nuga bi sicagui gue nuya xodyo mi ne xa ꞌyaqui pa xa hyohma̱ꞌʉ, hangue ꞌbestho dá pɛnꞌabʉꞌa̱. Ne dá xipabi núꞌʉ toꞌo ri ña̱pabi gue da ña̱pabi ja ri thandi núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe. Gueꞌa̱ mi ja te ga xiꞌaꞌi. Nzɛnguathohʉ.” sNe núꞌa̱ dá pa̱di gue mi ña̱pabi de yá leysɛꞌʉ, hingo te xqui ꞌyøtꞌe de ma leyhʉ pa xa tho nixi pa xa jothma̱ fadi. urcNuga ndí ne ga pa̱di hanja mi ña̱pabiꞌʉ, hangue dá tsixhe ja yá thandi yá hmuntsꞌa nda̱ꞌʉ. q5Nuna ra ꞌñøhø rá thuhu ra Pablo bi gʉ ya xodyo ne mi ma da hyohma̱. Pe nuga dá pa̱di gue ra me Nroma, hangue dá ña̱niga co ma soldado. Up#“Núga drá Claudio Lisia, dí zɛnguaꞌi, nuꞌi hoga nda̱ Feli. ooWNehe bi tꞌumba ꞌnara tꞌofo ya nda̱ gá soldado pa da umba ra nda̱ Feli, habʉ mi enga njaua: CnNehe bi manda gue da tꞌumbabi ꞌna yoho ya fani ra cu Pablo pa da ma ntøgue, ne da tsꞌitsꞌi, pe xi dra su xá hño pa dra dapabi ra Feli núꞌa̱ mrá nda̱ ja ra hai Cilicia. .mUHangue nura da̱nga nda̱ bi zohna yoho ya nda̱ gá soldado ne bi ꞌbɛpabi gue da hñoqui co yo nthebe ya soldado dega ꞌñoua, ne má hñuꞌrate ma ꞌrɛtꞌa ya soldado dega ntøgue, ne má yo nthebe ya soldado co ya lansa, pa da maꞌʉ ja ra hnini Cesarea nzʉnga gʉto nxuui. [l/Nepʉ nura da̱nga nda̱ bi ꞌñehui núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ ne bi hyuꞌmba ra hña̱ ne bi ꞌñembi: ―Oto xqui xipabi de núꞌa̱ gá xicagui. Ra apostol Pablo bi ꞌbɛhni pa ja ra nda̱ Feli ak;Pe oxqui camfri núꞌa̱ da xiꞌaꞌʉ, ngueꞌa̱ ngu ñote ya ꞌñøhø acate, ne xa ma̱ gue hinda ñuni nixi da ntsithe asta hinda hyo ra Pablo. Nubyá nuꞌʉ́ hønsɛ tøꞌmtho núꞌa̱ go gui ma̱ngue. %jCHa núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ bi ꞌñembabi: ―Ya xodyo xa ꞌyøtꞌa ꞌnara cohi gue ma da ꞌyaꞌaꞌi ra favo gui pɛmpa ra Pablo rixudi ja yá thandi yá hmuntsꞌa nda̱ꞌʉ, ne ma da ꞌñeñꞌaꞌi gue nuꞌʉ́ ne da ba̱di xá hño núꞌa̱ te xa ꞌyøtꞌe. 7igNuꞌbʉ́ nura da̱nga nda̱ gá soldado bi mipa rá ꞌyɛ ra tsꞌʉntꞌʉ ne bi zixa ꞌnambʉ pa bá ambasɛ ne bi ꞌñembi: ―¿Te ꞌmɛ guí ne gui xicagui? nhUHangue nura nda̱ bi ziꞌtsua ra da̱nga nda̱ núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ, ne bi ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ ra Pablo ofadi bi zoncagui pa duá tsinꞌa nuna tsꞌʉntꞌʉ ngueꞌa̱ ne da xiꞌaꞌi ꞌraya noya ꞌna̱. Ig Nuꞌbʉ́ nura cu Pablo bi zohna ꞌna de ya nda̱ gá soldado ne bi ꞌñembabi: ―Tsiꞌtsua ra da̱nga nda̱ gá soldado nuna tsꞌʉntꞌʉna̱, ngueꞌa̱ ha̱ ꞌraya noya da xipabi. f Pe nu ꞌnará ꞌbɛdatsi ra cu Pablo bi ba̱di gue mi tꞌɛcua rá tio, hangue ꞌbestho bi ma bá xipabi ja ra cuarte. /eWHa nubyá nuꞌahʉ ne maꞌra ya nda̱ de ma hmuntsꞌa nda̱hʉ ꞌyaphʉ ra da̱nga nda̱ gá soldado gue rixudi dua tsinꞌahʉꞌa̱ ja ri thandihʉ. Gui ꞌñemfʉ gue guí ne gui pa̱hʉ xá hño de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa̱. Ha nuje ma xi ga acje pa ga hohe ante da zøhø de guecua. Yd+ꞌMɛtꞌo bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ya nda̱ gá macja̱ ne yá nda̱xjua nda̱ ya xodyo, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuje stá cohe ꞌnara cohi xá ntsꞌuni gue hinte ma ga tsihe asta hinga hohe ra Pablo. `c9 Mi thogui ñote ya ꞌñøhø núꞌʉ toꞌo xqui mɛꞌtsa núꞌa̱ ra cohiꞌa̱. Ib  Ha nurá hyaxꞌa̱ ꞌraya xodyo bi go ꞌnara cohi pa da hyohma̱ ra cu Pablo. Bi hñutsꞌi gue hinda ñuni nixi da ntsithe asta hinda ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xqui ꞌyɛꞌmbabiꞌʉ. &aE Y nu mi nxuui ra Zidada bi zofo ra cu Pablo ne bi ꞌñembabi: ―Pablo, oxqui ntsu, ngueꞌa̱ ngu xcá damajua̱ni de gueque nuua Jerusale, njabʉ ma grí damajua̱ni de gueque nuni Nroma nehe. Yá ncontra ra apostol Pablo bi ꞌyøtꞌa ꞌnara cohiꞌʉ pa da hyohma̱ꞌa̱ `1 Ha nuꞌʉ́ co yá cuɛ xi mri mantho, hangue ra da̱nga nda̱ gá soldado xi bi ntsu ngueꞌa̱ mi hu rá mʉi gue núꞌʉ́ ma xa hyo ra cu Pablo. Hangue bi manda dua tsꞌi ya soldado pa da zica ra cu Pablo de ja yá ꞌyɛ ya xodyo, ne bi yopa zixa ja ra cuarte. !_; Nepʉ xi bi mʉ ra mahniꞌʉ. Y nura oraꞌa̱ bi ꞌmai ꞌraya xahnate de ra ley núꞌʉ myá fariseo ne bi ꞌñena: ―Nuna ra ꞌñøhø hinte ma tsꞌoqui dí tsʉtuahʉ. Xiꞌbʉ xa zofo ꞌnara nda̱hi o ꞌnara ɛnxɛ, hingui tsa ga nøꞌtuahʉ rá tsꞌɛdi Ajua̱. ^ Ngueꞌa̱ nuya saduceo ena gue núꞌʉ xa du ya hinda ma da yopa nte, ne ena gue hingui ꞌbʉ ya ɛnxɛ, nixi ya nda̱hi. Pe nuya fariseo ha̱, camfri gue ma da yopa nte núꞌʉ xa du, ne camfri gue ꞌbʉi ya ɛnxɛ ne camfri gue ꞌbʉ ya nda̱hi. ]Nu de mi ma̱nga njabʉ ra cu Pablo, ya fariseo ne ya saduceo bi mʉdi bi ntsanoyaꞌʉ, ne bi hyegue ꞌra ꞌnambʉ. <\qNepʉ ra cu Pablo bi ba̱di gue ꞌra de gueꞌʉ myá saduceo, ha nu maꞌra myá fariseo. Hangue bi ꞌñenga ntsꞌɛdi: ―Ma cuꞌihʉ, nuga nequi drá fariseo ne drá tꞌʉ de ya fariseo. Hangue nubyá xuá tsꞌigagui pa guecua hønsɛ ngueꞌa̱ dí camfri gue ma da yopa nte núꞌʉ xa du. &[ENuꞌbʉ́ nura cu Pablo bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ma cuꞌihʉ, nuga hinduí pa̱hma̱ha̱ ua go guehni ra da̱nga nda̱ gá macja̱. Stá pa̱hma̱ hinstá ma̱ njabʉ, ngueꞌa̱ ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo njaua: “Oxqui ña̱maꞌñʉ de ni ꞌnari nda̱ de ja ri hnini.” ZHa nu maꞌra ya ja̱ꞌi mi ꞌbahni bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue njabʉ gui tha̱tuabi rá da̱nga macja̱ Ajua̱? ;YoNuꞌbʉ́ nura cu Pablo bi ꞌñemba ra da̱nga nda̱ gá macja̱: ―¡Ajua̱ ma da ꞌraꞌa ri njuꞌti, nuꞌi ꞌnagrá yohmi! Pa gueꞌa̱ guí hupʉ gui ꞌyangagui te stá øtꞌe ngu ma̱nga ra ley. Nuꞌbʉ́, ¿hanja hinguí øtꞌe ngu ma̱nga ra ley, gue hønsɛ go grí manda da hnabgagui? X-Nuꞌbʉ́ ra Ananía núꞌa̱ mrá da̱nga nda̱ gá macja̱ bi ꞌbɛpabi núꞌʉ mi ꞌbahni guetbʉ ra cu Pablo da mɛꞌtua rá ne. XW +Nuꞌbʉ́ ra cu Pablo bi hyanda gatho ya nda̱ gá xodyo xqui muntsꞌini ne bi ꞌñembabi: ―Ma cuꞌihʉ, nuga nza̱ntho stá ꞌbʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱ co ma mfeni xá ntꞌaxi asta mapaya. VNepʉ rá hyaxꞌa̱ ra da̱nga nda̱ gá soldado bi ꞌyøtꞌe pa da nja ra nthanthya̱ pa da ba̱di hanja xqui ña̱pabi ya xodyo ra cu Pablo. Hangue bi manda da tha̱cua ya cadena núꞌʉ mi tha̱tꞌa ra cu Pablo ne bi zohna gatho ya nda̱ gá macja̱ ne gatho ya nda̱ gá xodyo pa da muntsꞌi. Nepʉ bri pønga ra cu Pablo ne bi ꞌbaꞌma ja yá thandiꞌʉ.EUNe nu mi ꞌyøde njabʉ núꞌʉ toꞌo mi ma xa mɛthma̱ ra cu Pablo, núꞌʉ́ ꞌbestho bi ꞌuegue de gueꞌa̱. Ne ra da̱nga nda̱ gá soldado mi ba̱di gue xi majua̱ni mrá me Nroma, bi ntsu ngueꞌa̱ xqui manda dra tha̱tꞌi. Ra apostol Pablo mi ña̱ ja yá thandi ya hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo `T9Nuꞌbʉ́ nura da̱nga nda̱ gá soldado bi ꞌñembabi njaua: ―Conque nuga xi dá jutꞌa ndunthi ra boja̱ pa bi za dá me Nroma. Ha nura cu Pablo bi ꞌñembabi: ―Pe nuga drá mengu desde dá ꞌbʉi. GSNepʉ ra da̱nga nda̱ gá soldado bi ma bá tsʉdi ra cu Pablo ne bi ꞌyambabi: ―¿Ha gue xi majua̱ni grá me Nroma? Ra cu Pablo bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ha̱ha̱, majua̱ni. `R9Ha nu mi ꞌyøde njabʉ ra nda̱ gá soldado, bi ma bá xipa ra da̱nga nda̱ gá soldado ne bi ꞌñembabi: ―Jamasu núꞌa̱ ma gui ꞌyøꞌtua núꞌa̱ ra ꞌñøhø, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ra me Nroma. QPe nu mri tha̱tꞌa ra cu Pablo pa dra fɛtꞌi, nuꞌbʉ́ bi ꞌñembabi ꞌnara nda̱ gá soldado mi ꞌbahni: ―¿Ha gue xá hño gui fɛthʉ ꞌnara ꞌñøhø me Nroma nixi hinxcá pa̱hʉ ꞌmɛtꞌo ua xi xa ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui ua hina? mPSNepʉ nura da̱nga nda̱ gá soldado bi manda da jotꞌa ra cu Pablo ja ra cuarte, ne bi manda dra fɛtꞌi pa da ma̱hma̱ te ma tsꞌoqui xqui ꞌyøtꞌe, pa njabʉ da ba̱di hanja mi pø yá cuɛ ya ja̱ꞌi con gueꞌa̱. OwHa nuya ja̱ꞌi mi mantho himi ne da goꞌta yá ne asta mi pantsꞌa yá dutu ne mi føta ya hai co yá cuɛ. UN#Hønsɛ gueꞌʉ ya noya bi za bi ma̱nga ra cu Pablo, ngueꞌa̱ ra oraꞌa̱ bi mʉdi bi mafi gatho ya ja̱ꞌi ne mi ena njaua: ―¡Nuni dí ꞌñepi da tho ngueꞌa̱ ya hindi ꞌñepi da nte! SMPe nura Zidada bi ꞌñengagui: “Grí ma, ngueꞌa̱ ma ga pɛnꞌa asta habʉ bí ꞌbʉ núꞌʉ hingyá xodyo pa gui zofoꞌʉ.” Ra apostol Pablo mi o ja yá ꞌyɛ ra da̱nga nda̱ gá soldado [L/Ne nu mi mfanga rá ji ri hoga mɛfi ra cu Teba núꞌa̱ mi damajua̱ni de gueꞌe, nequi ndí ꞌbʉhni nehe, ne xi dá ho núꞌa̱ bi tꞌøꞌtuabiꞌa̱. Ne go ndí supabi yá dutu núꞌʉ ya hyote.” SKHangue nuga dá embabi: “Ma zi Hmuꞌi, nuꞌʉ́ pa̱di xá hño gue nuga ndí cʉtꞌa mbo ja gatho ya nija̱, ne ndí tsixa fadi núꞌʉ toꞌo mi camfriꞌi ne ndí tsʉhni, ne ndí naꞌmbabi. CJDá handa ra Zidada, ne bi ꞌñengagui: “Nxøni da̱ma pøni de guecua Jerusale, ngueꞌa̱ nuya ja̱ꞌi de guecua hinda ma da gamfriꞌi núꞌa̱ ma gui damajua̱ni de gueque.” I#Nepʉ dá penga pa Jerusale ne dá cʉtꞌa ja ra nda̱nija̱ pa dá apabi Ajua̱, ne ja dá handini ꞌnara ntꞌudi ngu dega tꞌi. MHXibya, ¿te rá ꞌbɛ guí tøꞌmi? Nxøni maha gui nxistehe, ne ꞌyapabi ra Zidada da punꞌa ri tsꞌoqui.” Ra apostol Pablo bi ma̱ hanja xqui ꞌbɛhna da zofo ya ja̱ꞌi hingyá xodyo |GqNgueꞌa̱ go nuꞌi ma gui damajua̱ni ja gatho ya ja̱ꞌi habʉraza de núꞌa̱ xcá hyandi ne xcá ꞌyøde. 4FaNepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: “Ajua̱ núꞌa̱ mi xøcambeni ndu ma dadahʉ go gueꞌa̱ xqui huahnꞌaꞌi desde ra mʉdi pa gui pa̱tua rá pahaꞌa̱, ne pa gui hyandua rá Tꞌʉꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo hingui tu ni ꞌnara tsꞌoqui, ne pa gui ꞌyøtua rá noyaꞌa̱ nu sta zoꞌaꞌi. JE  Y nuꞌá̱ bi ma bá cꞌa̱scagui, ne mi zøni bi ꞌñengagui njaua: “Zi cu Saulo, hña̱nga ri thandi maꞌnaꞌqui.” Ne ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi za dá handa ra Ananía mi ꞌbahni. ]D3 Ne de guehni ja mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø rá thuhu ra Ananía, ne xi mi øtꞌa gatho núꞌa̱ ma̱nga ra ley, ne gatho núꞌʉ ma mixodyohʉ mbi ꞌbʉhni Ndamasco mi ña̱ xá hño de gueꞌa̱. "C= Y co núꞌa̱ ra ñotꞌiꞌa̱ bi jaqui dá ngoda ꞌbestho. Nepʉ núꞌʉ ndrí ꞌñoꞌbe go gueꞌʉ bi gʉncagui pa bi za dá tsønga Ndamasco. B Ha nuga dá ambi núꞌa̱ toꞌo bi zoqui ne dá embabi: “Ma zi Hmuꞌi, ¿te mahyoni ga øtꞌebya?” Ha nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: “ꞌBai ne sigui ri ꞌñu pa grí ma Ndamasco. Ne ja guehni ma da siꞌani gatho núꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøtꞌe.” A+ Nehe núꞌʉ ndrí ꞌñoꞌbe bi hyanda núꞌa̱ ra ñotꞌi nehe, ne xi bi ntsu. Pe nuꞌʉ́ himbi ꞌyøde núꞌa̱ ra noya bi zocagui. /@WNepʉ nuga dá ambabi njaua: “¿Toꞌoꞌi, zi Hmu?” Nepʉ bi ꞌñengagui: “Nuga go gueque drá Jesu drá me Nasare. Ha nuꞌi guí hongui pa gui ꞌyøtcagui ra ntsꞌoꞌmʉi ngueꞌa̱ guí honi pa gui ꞌyøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ toꞌo xa gamfrigui”, bi ꞌñengagui. ?Nepʉ nuga dá tagui ne dá ø ꞌnara noya mi engagui: “Saulo, Saulo, ¿hanja guí hongui pa gui ꞌyøtca ra ntsꞌoꞌmʉi?” <>qPe de ndí ne ra ꞌñu de ya ma ga tsønga Ndamasco ngu mi nde ma pa, ndá tha̱mfri bi gobgatho ꞌnara ñotꞌi xqui ꞌñe de mahetsꞌi y asta mri huɛxqui ntsꞌɛdi. -=SNuga rá mʉdi ndrí ʉtsa núꞌʉ toꞌo mi camfri rá noya Ajua̱, asta ndí ho nehe. Ne ndí tsixa dega nthuꞌti ja ra fadi ya ꞌñøhø ne ya ꞌbɛhña̱. x<i―Nuga drá xodyo nehe nguꞌahʉ, ne duá ꞌbʉi ja ra hnini Tarso de ra hai Cilicia, pe ja stá te de guecua Jerusale. Ne stá nxadi ja rá hmanda núꞌa̱ ra xahnate rá thuhu ra Gamalie. Y núꞌá̱ bi ꞌñutcagui xá hño te rí bønga rá ley ndu ma dadahʉ. Nza̱ntho xi stá pɛpabi Ajua̱ con gatho ma mʉi, ngu núꞌa̱ guí øthʉ nehe mapaya. ;Ha nu mi ꞌyødeꞌʉ gue ra cu Pablo bi ña̱ca ebreo nguꞌʉ, maꞌna xi bi goꞌta yá ne, y nura cu Pablo bi ꞌñena: 8: k―Núꞌahʉ ma cuꞌihʉ guí ꞌbahʉbʉ, ne núꞌahʉ gyá nda̱hʉ de ma nija̱hʉ, ꞌyøhʉ núna ma ga xiꞌahʉ pa gui pa̱hʉ te rá ꞌbɛ núꞌa̱ stá øtꞌe. &9E(Nepʉ núꞌa̱ ra da̱nga nda̱ gá soldado bi umba nsɛqui da ña̱. Nuꞌbʉ́ ra cu Pablo bi ꞌmai ja ra ꞌrendo ne bi ꞌñutua ra seña ya ja̱ꞌi co rá ꞌyɛ pa da goꞌta yá ne, ne ya hinto bi ña̱. Ha nura cu Pablo bi ña̱ dega ebreo ne bi ꞌñembabiꞌʉ:e8C'Nepʉ nura cu Pablo bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Hina. Nugá drá xodyo, drá me Tarso núꞌa̱ ra da̱nga hnini de ra hai Cilicia. Ne dí ba̱nteꞌibya gui ꞌraca nsɛqui ga zofo nuyʉ ya ja̱ꞌi ꞌbahni. :7m&Nuꞌbʉ́ hingo gueꞌaꞌi grá me Egipto núꞌa̱ toꞌo bi ꞌyøtꞌa ꞌnara tuhni ya pɛꞌtsa ya pa, ne bi zixa ja ra mbonthi núꞌʉ goho ꞌmo ya ꞌyøtꞌatuhni. |6q%Ne de mi ma da jʉꞌta mbo ra cuarte, ra cu Pablo bi ꞌñemba ra da̱nga nda̱ gá soldado: ―¿Ha hingui ꞌraca nsɛqui ga ña̱ tsꞌʉ? Ha nura da̱nga nda̱ gá soldado bi ꞌñembabi: ―A, xi guí pa̱di gui ña̱ dega griego. 5$Ngueꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi mri ꞌbɛfa mi mantho mi ena: ―¡Dá tho nura ꞌñøhøꞌa̱! Ra apostol Pablo bi ma̱ de rá jamfri 4#Ha nu mi zøni ja ra ꞌrendo de ra cuarte ya soldado bi ndudetho ra cu Pablo ngueꞌa̱ xi mi ne da naꞌmbabi ya ja̱ꞌi. 3)"Nuꞌbʉ́ nuya ja̱ꞌi xi mi thø ya hmafi ne ꞌramaꞌnaꞌño mi ma̱ñꞌʉ, hangue njabʉ himbi za bi ba̱di ra da̱nga nda̱ gá soldado de núꞌa̱ xqui nja ngueꞌa̱ mi manthoꞌʉ. Hangue maꞌna xá hño bi manda da tsꞌixa ra cu Pablo asta ja ra cuarte. E2!Hangue nura da̱nga nda̱ gá soldado bi gʉ ntsꞌa̱hni ra cu Pablo ne bi manda dra tha̱tꞌi co yoho ya cadena, nepʉ ꞌmɛfa bi ꞌñani toꞌo mi gueꞌa̱ ne te xqui ꞌyøtꞌe. $1A Hangue núꞌá̱ bi muntsꞌa gatho yá soldado ne maꞌra ya nda̱ gá soldado, ne bi ma hnestꞌihi pa habʉ xqui muntsꞌa ya ja̱ꞌi. Nepʉ ngu mi hyanda ya ja̱ꞌi ra da̱nga nda̱ gá soldado bi zøni mi zi yá soldado, ra oraꞌa̱ ya himbi sigui bi naꞌmba ra cu Pablo. 0Ne nuꞌʉ́ mi ꞌramanu pa xa da̱ma hyo. Pe bi ꞌyøde ra da̱nga nda̱ gá soldado gue gatho ra hnini de Jerusale xqui njʉtsꞌi. W/'Hangue gatho ra hnini bi njʉtsꞌi, ne gatho mri nestꞌihiꞌʉ habʉraza mbrí ꞌñehe. Nepʉ bi gʉ ra cu Pablo ne bi gʉtꞌi pa bi pøni de ra nija̱, ne ꞌbestho bi jotꞌa ya gosthi nija̱. S.Mi ma̱nga njabʉꞌʉ ngueꞌa̱ xqui hyandiꞌʉ ra cu Pablo ja ra hnini mri ꞌñoui ra cu Trofimo ra me Efeso. Ha nuꞌʉ́ mi hu yá mʉi gue go gueꞌa̱ xqui zixa ra cu Pablo ja ra nija̱. c-?Ne nuꞌʉ́ xi mi mafi mi ena: ―¡Núꞌahʉ gyá me Israelhʉ, faxcaheua! Nuna guehna ra ꞌñøhø ꞌyo habʉraza ʉꞌta ya ja̱ꞌi da ña̱maꞌñʉ de ma hninihʉ ne de ma leyhʉ ne de ma nija̱hʉ. Ha nubyá xa cʉꞌta ꞌraya me Grecia ja ma nija̱hʉ, núyʉ hindi ꞌñepi da yʉtꞌi, y hønsɛ ri tsꞌonga ma ma̱ca nija̱hʉ.  }C|6{zyy]x=wvvtsrrBqponmllNjiiChgf/ee%d}c6bb'a`O_^]w\[ZZdY~XXWWjVU%SRRpQWPdONMLL/JIIH~GFFEDDBAa?? >-=V<@;99#87j55J44C331170~/--,+?*;)}(''&$$X#-"!` Q5OAJ/ - O5LcDGatho nuya ya hmandaya ma̱ hønsɛ de núꞌʉ ma da uadi da thogui, ne hinte ri muui ngueꞌa̱ go ꞌraya hmandatho núꞌʉ xa zansɛ ya ja̱ꞌi pa da ꞌñudiꞌʉ. wKgDNgu núꞌa̱ eñꞌʉ: “Oguí thañhʉ núná, oguí tsihʉ núꞌá̱, oguí jʉxhʉ co ri ꞌyɛhʉ.” /JWDNuꞌahʉ ja ra uɛnda xcá tuhʉ mahyɛgui co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne xcá ꞌueguehʉ de núꞌa̱ ri bensɛ de ja yá mfeni ya ja̱ꞌi. Nuꞌbʉ́ ¿hanja guí øthʉ ngu yá nza̱iꞌʉ, ꞌñena hingyá gamfrihʉ? ¿Hanja guí øthʉ ngu núꞌa̱ ri ꞌbɛpꞌaꞌihʉꞌʉ? @IyDNuꞌʉ́ hingui camfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo ra ña̱xu de rá nija̱ꞌa̱. Y nurá nija̱ꞌa̱ gueꞌa̱ rá ndoꞌyo, ha nujʉ́ go dyá xɛnihʉ de rá ndoꞌyoꞌa̱ ne dí ha̱mphʉ rá tsꞌɛdiꞌa̱ pa ga ntehʉ, y njabʉ rí te rá nija̱ꞌa̱ ngu núꞌa̱ xa benga Ajua̱. IH DOxqui hophʉ toꞌo da hyaꞌahʉ da xiꞌahʉ gue hinte ma gui ta̱ha̱hʉ ngueꞌa̱ hinguí øthʉ ngu øtꞌʉ, ngueꞌa̱ núꞌʉ ya hyate ja̱ꞌi ri ꞌñetꞌa hoja̱ꞌi ne asta ri nsunda ya ɛnxɛ nehe, ne ma̱ te gatho xa hyandi dega thedi, ha ne gue hinte xa hyandi, ne xi ri ꞌñetsꞌi de yá mfenisɛ. WG'DNgueꞌa̱ gatho núꞌa̱ mi øtꞌa ya xodyo go ꞌnara ntꞌuditho de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo hinxqui zøtho, pe nu mi zøhøꞌa̱, ja bi uahni gatho yá tsꞌɛdi de núꞌa̱ mi øtꞌa ya xodyo. "F=DOstí ma da du ri mʉihʉ ꞌbʉ nøñꞌahʉ ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ hinguí øthʉ ngu yá nza̱iꞌʉ, o de núꞌa̱ guí tsihʉ, o ngueꞌa̱ hinguí øthʉ ya ngo ngu yá nza̱i ya xodyo, ne ngueꞌa̱ hinguí øthʉ ya ngo dega tatꞌa za̱na̱ ne de ya pa dega tsaya. E7DNe mi du ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ja ra pontꞌi, gueꞌbʉ bi nta̱te de gatho yá tsꞌɛdi ya tsꞌonda̱hi ne yá hmandaꞌʉ, ne njabʉ bi ꞌbɛtua yá tsaꞌʉ ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi, ne bi zixa ntsꞌa̱hniꞌʉ. Hyoñhʉ ya hoga hño bí ja nuni mahetsꞌi %DCDAjua̱ ya xa putca gatho ma tsꞌoquihʉ, ngueꞌa̱ xi ꞌnandyá ꞌyøtꞌatsꞌoquihʉ hindá øtehʉ ngu núꞌa̱ manda ja rá leyꞌa̱, hangue ma xa mɛncahma̱hʉ ja ra nidu. Pe gatho nuya tsꞌoqui ndí tuhʉ, go ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi gutꞌa gatho ja ra pontꞌi. UC#D Nuꞌahʉ maꞌmɛtꞌo xqui ꞌmɛhma̱hʉ ja ra tsꞌoqui, mi ja ra uɛnda ya xcá tuhma̱hʉ, ne hinguí pɛꞌtshma̱hʉ núꞌa̱ ra seña ja ri corasohʉ, pe nubyá Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa gá yopa ntehʉ maꞌraꞌyo ngueꞌa̱ ya guí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne bi punꞌaꞌihʉ gatho ri tsꞌoquihʉ. B D Ngueꞌa̱ nu ngá nxistehehʉ, ja ra uɛnda gá ntꞌaguihʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne gá yopa ntehʉ maꞌnaꞌqui con gueꞌa̱, ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ gue Ajua̱ ja rá tsꞌɛdi pa bi japi bi yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo de ra du. A+D Nu ngá ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, gueꞌbʉ gá ha̱ñhʉ ra seña ja ri corasohʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ bi ꞌuecꞌaꞌihʉ de ja ra tsꞌoqui. Y núꞌa̱ ra seña gá ha̱ñhʉ hingue ngu núꞌa̱ ra seña øtꞌa ya xodyo gue hønsɛ ri señabitho rá ndoꞌyo ꞌna. Nuna ra seña gá ha̱ñhʉ, gá ha̱ñhʉ ja ri corasohʉ ngueꞌa̱ gá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. e@CD Y nuꞌahʉ ya xcá tsʉhʉ gatho ra te maxøgue, ngueꞌa̱ ya guí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ ri manda gatho núꞌʉ toꞌo pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi ne núꞌʉ toꞌo pɛꞌtsa ra tsꞌʉtbi. ?D Ja ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ja bi hnequini gatho tengu rá ꞌmʉi Ajua̱ ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mahyɛguiui rá ꞌmʉiꞌa̱. P>DXi da nsuhʉ, oxqui hophʉ da hyaꞌahʉ núꞌʉ ya cꞌuamba ja̱ꞌi ꞌyobʉ xiꞌahʉ núꞌa̱ te bensɛ de yá mfeni hønsɛ pa da hyaꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui udi ngu núꞌa̱ bi ꞌñudi ra Zidada Jesucristo, nuꞌʉ́ udi hønsɛ núꞌa̱ xa bensɛ yá mija̱ꞌiui de yá mfenisɛ ne xa ꞌñudi. =DNjahʉ ngu ya ꞌyʉza xa cʉna mbo ra hai, xi da ntꞌʉthʉ con gueꞌa̱, ne dá zɛ ri jamfrihʉ ngu núꞌa̱ xa tꞌuꞌtꞌahʉ. Ne umfʉ njama̱di Ajua̱ nza̱ntho. Dí pɛꞌtshʉ ꞌnara ꞌraꞌyo te ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo |<qDHangue ꞌbʉhʉ xá hño co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ngu núꞌa̱ xa tꞌuꞌtꞌahʉ nu ngá camfrihʉ. 4;aDMasque nugui hindí ꞌbʉibya con gueꞌahʉ, pe dí ja ra uɛnda dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ ngueꞌa̱ oda ma mfeni de gueꞌahʉ, y xi drí johya ngueꞌa̱ dá øde gue guí øthʉ gatho núꞌa̱ xá hño, ne xi xcá zɛdi ri jamfrihʉ núꞌa̱ guí pɛꞌtsuahʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. :{DDí xiꞌahʉ njabʉ pa hinda za to da hyaꞌahʉ co ꞌraya noya núꞌʉ xi ri ntꞌøde mahotho pe hinga majua̱ni. m9SDNgueꞌa̱ ja guehni ja ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ja jani gatho ra hoga mfa̱di ne ra hoga mfeni. .8UDDí apabi Ajua̱ gue da nupꞌa ri mfenihʉ, ne pa gui ꞌbʉhʉ co ꞌnada ra hma̱te, ne pa da ꞌraꞌahʉ ra hoga mfa̱di pa maꞌna gui pa̱hʉ xá hño ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ bi ꞌñe bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xqui beni Ajua̱ ne hinxqui fa̱dihma̱, ne ja dá pa̱dihʉ. [7 1DNubyá, dí ne gui pa̱hʉ gue nugui xi dí apabi Ajua̱ con gatho ma tsꞌɛdi por gueꞌahʉ ne por núꞌʉ ya cu bí ꞌbʉi ja ra nija̱ Laodicea, ne por gatho núꞌʉ maꞌra ya cu hinstá mpa̱diꞌbe. s6 aDHangue por guehna xi drí mpɛfi con gatho ra tsꞌɛdi núꞌa̱ xa ꞌracagui ra Zidada Jesucristo.P5 DNúje yá mɛfiguihe Ajua̱, habʉraza dí ma̱ñhe de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne dí umfe ra hoga tsꞌofo gatho ya ja̱ꞌi, ne dí utuaheꞌʉ co núꞌa̱ ra hoga mfa̱di xa ꞌracaguihe Ajua̱, pa njabʉ to gatho da gamfriꞌa̱ da te yá jamfri pa da za da ꞌmʉꞌʉ ngu gra ꞌmʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. 4 DAjua̱ gueꞌa̱ rá paha bi ꞌñutcahʉ núꞌa̱ xquí beniꞌa̱ ne hinxqui fa̱dihma̱, pa njabʉ da ba̱di gatho ya ja̱ꞌi ja ra ximhai tengu rá nda̱ngui núꞌa̱ xquí beni Ajua̱ da ꞌyøtꞌe. Y núꞌa̱ xquí beniꞌa̱ go gueꞌa̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ꞌbʉi ja ma corasohʉ, y hangue dí tøꞌmhʉ ga ꞌbʉhʉ pa nza̱ntho ja rá nsundaꞌa̱. /3 YDAjua̱ bi hñuxcagui pa ga xiꞌahʉ núꞌa̱ xqui beniꞌa̱ desde mayaꞌbʉ ne hinto xqui ba̱di, pe nubyá ha̱, xa ꞌñutcahʉ nújʉ yá ba̱tsiguihʉꞌa̱. ~2 wDNugui ꞌnadrá mɛfi ja rá nija̱ Ajua̱ xa hñuxcagui pa ga xiꞌahʉ gatho ngu núꞌa̱ ma̱nga rá noyaꞌa̱. b1 ?DXi drí johya ngueꞌa̱ dí tho ya thogui po rá ngueꞌahʉ. Dí sufri ngu bi sufri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, pa ga thogui nuya thogui hinxa njatho po rá ngue rá nija̱, y núꞌá̱ go rá ndoꞌyoꞌa̱. c0 ADHangue mahyoni gui siguihʉ co núꞌa̱ ra hoga jamfri xcá ha̱ñhʉ, ne gui zɛhʉ ngu ya ꞌyʉza ri cʉna mbo ra hai, ne nza̱ntho gui tøꞌmhʉ núꞌa̱ ra nthøꞌmate xa siꞌahʉ ne ma gui ha̱ñhʉ ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ ra ma̱ca noya núꞌa̱ gá ødehʉ. Nuna ra ma̱ca noyana̱ xa ntꞌøde maxøgue rá ngʉni ra ximhai, y núgui drá Pablo xa thuxcagui pa ga xanga nuna ra ma̱ca noyana̱. Ra apostol Pablo bi tꞌumbabi ra ꞌbɛfi pa da su ya gamfri 1/ ]DNgueꞌa̱ Ajua̱ bá pɛhna rá Tꞌʉ y núꞌá̱ gueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo bi e bi nja̱ꞌi pa bi tho ja ra pontꞌi, pa njabʉ da za gui ꞌbʉhʉ strá ntꞌaxi ja rá thandi Ajua̱, ne ya hinte ma tsꞌoqui gui tuhʉ, ne njabʉ hinto da ꞌbɛꞌtꞌa ri tsahʉ ja rá thandiꞌa̱. . DNuꞌahʉ maꞌmɛtꞌo nguí ꞌbʉhʉ yabʉ de Ajua̱ ne ngrí ʉtsahʉꞌa̱ ja ri mfenihʉ, ngueꞌa̱ nguí øthʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe, pe nubyá Ajua̱ xa ꞌyøtꞌe pa gá má̱dihʉ con gueꞌa̱ ne gá ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. _- 9DNehe Ajua̱ go rá paha pa bá pɛhniꞌa̱ pa njabʉ por núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌeꞌa̱ da za da yopa hogui gatho núꞌa̱ xqui tsꞌoqui nuua ja ra ximhai ne nuni mahetsꞌi. Po rá ngueꞌʉ bi manga rá ji ja ra pontꞌiꞌa̱ ne ja bi duni, pa nuꞌʉ́ bi za bi má̱diꞌʉ co Ajua̱ ne bi za bi ꞌmʉi xá hño ja rá thandiꞌa̱. g, IDAjua̱ go rá paha pa bi mahyɛguiui rá ꞌmʉi ne rá tsꞌɛdi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. '+ IDHa núꞌá̱ nehe go ra ña̱xu de ra nija̱. Y nura nija̱ núꞌʉ toꞌo camfriꞌa̱, ne nuꞌʉ́ go gueꞌʉ rá ndoꞌyoꞌa̱. Y nuꞌá̱ umbabiꞌʉ ra ꞌraꞌyo te núꞌʉ toꞌo camfriꞌa̱. Nuꞌá̱ go rá mʉdi bi yopa nte de ja ya du, pa go bi nda̱ꞌa̱ de gatho. q* ]DNúꞌá̱ ya mi ꞌbʉi ante da nja gatho núꞌa̱ jabya, ne gatho go o ja rá ꞌyɛ pa ri suꞌa̱. K) DY Ajua̱ bi ꞌyɛntꞌua rá ꞌyɛꞌa̱ pa go bi hyoqui gatho núꞌa̱ ja ne ꞌbʉi nuni mahetsꞌi ne nuua ja ra ximhai, gatho núꞌa̱ ri hnequi ne núꞌa̱ hini hnequi, gatho núꞌʉ toꞌo ri manda ne ri nda̱, núꞌʉ ja yá tsꞌʉtbi ne yá tsꞌɛdi, gatho go bi hyocꞌa̱, ne gatho pa rá nsundaꞌa̱. w( iDAjua̱ hingui hnequi, pe bá ehe rá Tꞌʉ núꞌa̱ mahyɛguiui rá ꞌmʉi, ne xa thandi ne xa ꞌñutcahʉ tengu rá ꞌmʉi rá Dada. Nuꞌá̱ ya mi ꞌbʉi ante da nja gatho núꞌa̱ jabya, ne go gueꞌa̱ ra nda̱ de gatho. J' DNúꞌá̱ go gueꞌa̱ bi manga rá ji ne bi du pa bi pungaguihʉ gatho ma tsꞌoquihʉ ne pa bi pøhøguihʉ. Dí ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱ po rá du ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo P& D Ajua̱ go gueꞌa̱ bi pøngaguihʉ de ja ra ꞌbɛxuui habʉ ndí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra tsꞌoqui, y bi hñuscaguihʉ ja rá hmanda rá hma̱ca Tꞌʉ, go gueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. A% }D Ga umfʉ njama̱di Ajua̱ ra Dada ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xa ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa ga ꞌbʉhʉ ja rá ma̱ca ñotꞌiꞌa̱, ngu núꞌa̱ xa umbabi gatho maꞌra yá ba̱tsiꞌa̱. :$ oD Nehe dí apabihe gue da ꞌraꞌahʉ ndunthi rá ma̱ca tsꞌɛdiꞌa̱ pa da za gui tsɛthʉ gatho núꞌa̱ da ꞌñepꞌaꞌihʉ, ne gui tsɛthʉ co ra johya ne ra pacencia. # {D Dí apabihe gue nza̱ntho gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ rí ꞌñepꞌaꞌihʉ gui ꞌyøthʉ ngueꞌa̱ guí camfrihʉ ra Zidada, ne gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ ri hoꞌa̱, pa njabʉ da xupꞌa ri hoga ꞌbɛfihʉ, ne maꞌna gui pa̱hʉꞌa̱. c" AD Desde núꞌa̱ ra paꞌa̱ dá øhe njabʉ, hindí tsayahe dí apabihe Ajua̱ por gueꞌahʉ, pa da ꞌraꞌahʉ ꞌnara hoga mfeni pa gui pa̱tuahʉ xá hño ndaꞌa̱ go rá pahaꞌa̱, ne da ꞌraꞌahʉ ra mfa̱di pa gui pa̱hʉ xá hño gatho núꞌa̱ uꞌtꞌahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi, ne gui pa̱hʉ ndaꞌa̱ xá hño gui ꞌyøthʉ. n! WDNuni go guehni bi xicaguihe de núꞌa̱ ra hoga hma̱te guí pɛꞌtshʉ ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ. M  DGueꞌa̱ bi ꞌñuꞌtꞌaꞌihʉ numa hma̱ca cuhʉ ra Epafra, guehni ꞌnará hoga mɛfi ma Zidadahʉ ra Jesucristo stá ꞌñoꞌbe ja rá ꞌbɛfi Ajua̱, ne bi zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱.  +DNúꞌa̱ ra ma̱ca noya xcá ꞌyøhʉ xa siꞌahʉ, rí ntʉngui gatho rá ngʉni ra ximhai, ne rí gamfri ndunthi ya ja̱ꞌi. Gueꞌa̱ ngu ꞌnara hoga sofo ri unga rá noya Ajua̱ de habʉraza de ra ximhai, ngu bi nja de guepʉ Colosa nu ngá ꞌyødehʉ bi siꞌahʉ de núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi, ne gá pa̱hʉ gue go gueꞌa̱ xi majua̱ni núꞌa̱ bi siꞌahʉ. v gDngueꞌa̱ guí tøꞌmhʉ ma gui ꞌbʉhʉ nuni mahetsꞌi habʉ xuá hyoqui Ajua̱ pa gueꞌahʉ. Nuꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ra hoga nthøꞌmate ngueꞌa̱ xcá ꞌyøhʉ ra ma̱ca noya núꞌa̱ ma̱nga majua̱ni, ne xcá camfrihʉ. 5 eDngueꞌa̱ stá øhe de ri jamfrihʉ guí pɛꞌtsuahʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne de núꞌa̱ ra hma̱te guí pɛꞌtsuahʉ gatho núꞌʉ maꞌra yá ba̱tsi Ajua̱,  )DAjua̱ ma Dadahʉ go gueꞌa̱ rá Dada nehe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo dí apabihe por gueꞌahʉ ne nza̱ntho dí umfe njama̱diꞌa̱ : oDdí opꞌaꞌihe nuna carta núꞌahʉ ma zi cuꞌihʉ guí ꞌbʉhʉbʉ ja ra hnini Colosa, guí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne yá ba̱tsiꞌihʉ Ajua̱. Ajua̱ ma Dadahʉ da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá entho. Ra apostol Pablo apabi Ajua̱ pa da ja̱pi ya gamfri  DNúgui drá Pablo rá apostolgui ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Ajua̱ go rá pahaꞌa̱ pa bi hñuxcagui dega apostol. Nugui ne ra cu Timu -Ne mi zofo ya ja̱ꞌi hanja go ri manda Ajua̱, ne mi xipabiꞌʉ de ra Zidada Jesucristo. Himi tsu da ña̱, ne hinto mi ha̱cuabiꞌa̱.)Ha nura cu Pablo bi ꞌmʉhni maxøgue yo njɛya ja ꞌnara ngu dega njutꞌi, ne mi umba ntsaya gatho núꞌʉ mi tsøni pa da ña̱ui. hINe nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra cu Pablo, ya xodyo bi ma ne mri ntsanoya sɛhɛꞌʉ. 1[Hangue pa̱hʉ xá hño gue desde nubya ma da tꞌumbabi ra noya dega mpøhø núꞌʉ hingyá xodyo. Nuga dí camfri gue nuꞌʉ́ ha̱, ma da ꞌyøde ne da gamfri. gGNgueꞌa̱ xi xa megui ri mfenihʉ,
ne hinguí ne gui hñuxhʉ ntꞌøde núꞌa̱ guí ødehʉ,
ne hinguí ne gui pa̱hʉ núꞌa̱ guí hanthʉ.Nuꞌahʉ hinguí ne gui hanthʉ,
nixi gui ꞌyødehʉ,
nixi gui pa̱hʉ,
ngueꞌa̱ hinguí ne gui ntsøꞌmhʉ pa ga punꞌa ri tsꞌoquihʉ. Guehna ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo. 1[Rí ma ua xipa nuya ja̱ꞌi:Ma gui ꞌyødehʉ, pe hinda zo ri mfenihʉ,
ma gui hyanthʉ, pe hingui ma gui pa̱hʉ te rí bøni núꞌa̱ gui hyanthʉ. yNe ꞌra de gueꞌʉ bi ntsanoyasɛ ne bi mʉdi bi maꞌʉ. Pe ante da maꞌʉ ra cu Pablo bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Go gueꞌa̱ majua̱ni bi ma̱nga ra ba̱di Isaía po rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bi xipa ndu ma dadahʉ, ne bi ꞌñena njaua: jMNepʉ ꞌra de gueꞌʉ bi gamfri núꞌa̱ mi ma̱nga ra cu Pablo, pe nu maꞌra himbi gamfri. Nepʉ bi má̱mbiꞌʉ te ra pa mi ma da yopa ña̱ꞌʉ maꞌnaꞌqui. Y nu mi datꞌa núꞌa̱ ra paꞌa̱ xqui ma̱ñꞌʉ, ndunthi de gueꞌʉ bi zønga habʉ mi ꞌbʉ ra cu Pablo. Desde mi xudi bi mʉdi bi ña̱ꞌa̱ asta mi nde tobya mi zofo ya ja̱ꞌi de hanja ri manda Ajua̱. Núꞌá̱ mi ma̱ de rá ley ra Moise ne gatho núꞌa̱ xqui ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱, pa nuꞌʉ́ da gamfri nehe gue ra Jesu go gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ toꞌo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱. $ADí ne ga øhe núꞌa̱ guí ma̱ de núꞌa̱ guí camfri, ngueꞌa̱ dí pa̱he gue habʉraza ña̱maꞌñʉ ya ja̱ꞌi de nuna ra ꞌraꞌyo jamfri. Nuꞌbʉ́ nuya nda̱ gá xodyo bi ꞌñemba ra cu Pablo: ―Nuje ni ꞌnara hɛꞌmi hinte stá ha̱ñhe de guehni Judea de gueꞌaꞌi, ne ni ꞌna de gue núꞌʉ ma mixodyohʉ xqui ꞌñehe de guehni hinte xa xicje de gueꞌaꞌi, nixi xa ña̱pꞌaꞌi. SHangue stá zonꞌahʉ pa ga ña̱hʉ. Nuga dí ꞌbacua ja ri thandihʉ dí tha̱tꞌi co ya cadena ngueꞌa̱ dí tøꞌmi núꞌa̱ ra hña̱ꞌti xa ña̱tcaguihʉ Ajua̱ nújʉ dyá me Israelhʉ. \ 1Pe numa mixodyohʉ de guehni himbi neꞌʉ gue da thɛgagui, hangue maꞌna xá hño dá adi ga ehe pa guecua pa go da hña̱mga nguɛnda ma nda̱hʉ ra Augusto Cesa, pe hingue pa e ga ña̱pabi ma mixodyohʉ.  +Pe nu ndá nhyanthya̱he, himbi tsꞌʉtcagui ni ꞌnara tsꞌoqui te stí øtꞌe pa xa hyocjhma̱ꞌʉ, hangue nuꞌʉ́ mi ne da hyɛgagui. 3 _Ne rá hñupa de xqui zønga ra cu Pablo nuni Nroma, bi zohna gatho ya nda̱ gá xodyo núꞌʉ mi ꞌbʉhni. Nepʉ de ya xqui muntsꞌi bi ꞌñembabi: ―Ma cuꞌihʉ, masque núga hinte stá øꞌtua ma mixodyohʉ, nixi stá øtꞌa ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi co núꞌʉ yá nza̱i ndu ma dadahʉ, pe masque hinte stá øtꞌe, nuga bri jʉgagui ntsꞌa̱hni nuni Jerusale ne bi tꞌɛntcꞌa ja yá ꞌyɛ ya me Nroma. E Nepʉ de dá tsøñhe Nroma, ra nda̱ gá soldado bi ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ ra nda̱ gá nsufadi núꞌʉ ya ꞌyofadi mri ziꞌa̱. Pe nura cu Pablo bi umba nsɛqui pa bi tsꞌixa ꞌnambʉ bá ꞌbʉi, ne bá ꞌbʉhuiniꞌa̱ ꞌnara soldado pa bi su. Ra apostol Pablo bi ma̱mba rá noya Ajua̱ nuni Nroma i KY nuya cu de guehni Nroma ya mi pa̱di gue ma ga tsøñhe, hangue nuꞌʉ́ xqui bøni e da da̱cje ja ra da̱ꞌñu núꞌa̱ mri ma Nroma, gueta ra tai de ra tꞌʉca hnini rá thuhu Foro de Apio ne ra hnini rá thuhu Hñu Ngu. Ha nu mi hyanda ra cu Pablo núꞌʉ ya cu, nuꞌá̱ bi umba njama̱di Ajua̱ ne bi hñu rá mʉi ne xi bi johyaꞌa̱. SNe de guehni ja dá nthɛheni ꞌraya cu núꞌʉ bi zixcahe pa ja yá ngu pa dá ꞌbʉheni con gueꞌʉ hña̱to ma pa. Nepʉ de ya dá pøñhe de ra hnini Puteoli dá ma dí mahe ja ra hnini Nroma. ta De guehni dá thoguihe mahuifi dá mahe ja rá hyo ra ndehe pa dá tsøñhe asta ja ra hnini Regio. Nepʉ rá hyaxꞌa̱ bi ꞌño ra nda̱hi mri ꞌñehe macꞌangui, nepʉ rá yopa dá tsøñhe ja ra hnini Puteoli de ra hai Italia. ]3 Nepʉ dá tsøñhe ja ꞌnara hnini rá thuhu Siracusa, ja dá ꞌbʉheni hñu pa. |q Dá ꞌbʉheni hñu nza̱na̱ con gueꞌʉ. Nepʉ ja dá jʉheni ꞌnara motsa núꞌa̱ xqui gohni nehe núꞌʉ ya pa dega tsɛ. Núꞌa̱ ra motsaꞌa̱ mrá me Alejandría ꞌnara hnini de ra hai Egipto. Ne de mbo ra motsa xqui thøteni ꞌraya cꞌoi de ꞌra núꞌʉ tꞌembi ya ajua̱, ꞌna de gueꞌʉ rá thuhu ra Casto, ha nu maꞌna rá thuhu ra Polu. 4a Ne xi bi numansuguihe, y nu ndá pøñhe de guehni bi ꞌracje gatho núꞌa̱ mi pa̱diꞌʉ gue da ꞌyøtcahe ra ꞌbɛdi má ꞌñu. Ra apostol Pablo bi zønga Nroma  Y nu mi fa̱di njabʉ, bi zøhø ndunthi ya daꞌthi núꞌʉ myá mengu de núꞌa̱ ra haiꞌa̱, ne gatho bi ña̱ni. nUY nurá dadaꞌa̱ mi ꞌbɛnga ja ra mfidi mri hñeni mri umba ra nzø ne ra na̱stꞌi. Y nura cu Pablo bi ma bá cꞌa̱ꞌtsi pa bá apabi Ajua̱ por gueꞌa̱ ne bi hñuꞌtsua rá ꞌyɛ. Nepʉ ꞌbestho bi ña̱niꞌa̱. s_Guetbʉ de guehni ja mi jani yá hai ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Publio núꞌa̱ mrá nda̱ de maxøgue núꞌa̱ ra haiꞌa̱. Nuꞌá̱ xi bi ꞌyøtcahe ndunthi ra hñoja̱ꞌi ne bi ꞌracje ntsaya hñu pa ja rá ngu. =sGatho ya mengu de núꞌa̱ ra haiꞌa̱ mi tøꞌmi gue xa hyandi xa nenga rá ꞌyɛ, o xa datho xa du. Mi tøꞌmthoꞌʉ te xa thogui hma̱ha̱ꞌa̱, pe nu mi hyandi gue ya hinte bi ja, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi pata yá mfeni. Nepʉ nuꞌa̱ bi beñꞌʉ, gue nura cu Pablo mi gueꞌa̱ ꞌnara zidada.  Pe nura cu Pablo bi hua̱tꞌa rá ꞌyɛ ja ra tsibi pa bi dagui núꞌa̱ ra zatequꞌeña̱, y hinte bi ja ra cu Pablo. >~uY nu mi hyanda njabʉ núꞌʉ ya mengu de núꞌa̱ ra haiꞌa̱ gue ra quꞌeña̱ mi zʉdi ja rá ꞌyɛ ra cu Pablo, mri ꞌñémbiꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―Nuna ꞌñøhøni pøde xa hñote. Nuní masque bi cꞌothma̱ rá du de ja ra ndehe, pe nura tsꞌʉtbi xa zʉdi de guecua, ya hinda hopi da nte. M}Nepʉ ra cu Pablo bi xʉ ꞌraya za pa mi ʉꞌtsa ja ra tsibi. Y nura oraꞌa̱ co ra pa bi bønga ꞌnara zatequꞌeña̱ habʉ xqui tꞌu ra tsibi, ne bi ꞌmatꞌa ja rá ꞌyɛ ra cu Pablo. =|sNepʉ nuya mengu de guehni xi bi ꞌyøtcahe ndunthi ra hñoja̱ꞌi. Ne bi ꞌñutcahe ꞌnara da̱nga faspi pa dá mpaꞌthe, ngueꞌa̱ xi xmá tsɛ ꞌnara ꞌye mi ꞌua̱i. O{ Nu ndá pøñhe gatho de ja ra dehe, ni ꞌna de guecje hindá ja̱the. Nepʉ ja dá pa̱he te rá hu núꞌa̱ ra hai habʉ dá tsøñhe. Gueꞌa̱ ꞌnara xɛca hai rá thuhu Malta o ja ra ndehe. ozW,Ha nuꞌʉ maꞌra núꞌʉ toꞌo himi pa̱ da ꞌraxa ja ra dehe dega nsaha, bi ꞌbɛpabi da gʉ ꞌra ꞌna xɛni ra za núꞌʉ xqui xøꞌtsa ra dehe de ja ra motsa. Y njabʉ ha̱, bi za bi zønga gathoꞌʉ ja ra hai.y#+Pe nura nda̱ gá soldado bi hña̱cuabiꞌʉ pa hinda hyo, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi ne da ña̱nga ra cu Pablo. Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌbɛpabi gue da mføte rá mʉdi pa ja ra dehe núꞌʉ toꞌo mi pa̱ da ꞌraxa ja ra dehe dega nsaha, pa da zønga asta ja ra hai. oxW*Nura oraꞌa̱ ya soldado mi ne xa hyo gatho ya ꞌyofadi pa hinda ꞌbaꞌtuabiꞌʉ dega ncʉnthe. wy)Pe bi zønga habʉ mi ja yoho yá tsꞌɛdi ra dehe, nepʉ bi ꞌyentꞌa ra motsa pa ja ra ꞌbomu. Ha nurá ña̱xu ra motsa xi bi yʉ ja ra ꞌbomu, hangue ya himbi za bi ꞌño. Ha nu de rí møte bi mʉdi bi nxɛni co rá tsꞌɛdi ra dehe. ;vo(Bi hyɛca ya ntha̱hi núꞌʉ mi tha̱tꞌa ya bøja̱ núꞌʉ mri gʉtꞌa mbo ja ra dehe. Nehe bi xoꞌtua yá ntha̱hi núꞌʉ ya za dega ntꞌɛtꞌa motsa. Nepʉ bi pøꞌtsa ya dutu pa da daca ra nda̱hi ja rá ña̱xu ra motsa. Nepʉ ra motsa bi ꞌyentꞌa ra nda̱hi gá ma ja rá hyo ra hai. kuO'Nepʉ de ya bi hyatsꞌi, núꞌʉ toꞌo mri ꞌyɛtꞌa ra motsa bi hyandi gue ya ma da zønga ja ra hai pe himi pa̱di te ma haiꞌa̱. Ne bi hyanda ꞌnara luga ngu ra gosthi mbo ra zi xɛca hai habʉ mri hnequi ꞌna xɛni ra ꞌbomu guetbʉ rá hyo ra ndehe. Ne nuꞌʉ́ bi beni xahma̱ da za da zønga ra motsa asta habʉ mi ja ra ꞌbomu. Rt&Y ya de dá juahe dá ñuñhe ne dá niña̱he, núꞌa̱ ra trigo bi bongui dá føthe mbo ra ndehe pa maꞌna ya hinxmá hñʉ núꞌa̱ mri du ra motsa. Ra motsa bi nxɛni co rá tsꞌɛdi ra dehe hsI%Y núje ndí pahe ja ra motsa, ndí tsøxhe yo nthebe ne hñuꞌrate ne ꞌrɛtꞌamaꞌrato. Fr$Nepʉ gathoguihe xi bi hñu ma mʉihe, ne dá ñunihe nehe. q7#De mi ma̱nga njabʉ ra cu Pablo bi gʉ ꞌnara thuhme ne bi umba njama̱di Ajua̱ ja yá thandiꞌʉ. Nepʉ bi heque, ne bi mʉdi bi ziꞌa̱. 9pk"Dí ba̱nteꞌihʉ gui tsihʉ te gui tsihʉ, ngueꞌa̱ guehna mahyoni pa njabʉ da nja ri tsꞌɛdihʉ, ngueꞌa̱ dí pa̱di gue ni ꞌna de gueꞌahʉ hingui ma gui tuhʉ. bo=!Nepʉ rá hyaxꞌa̱ hamxuditho, ra cu Pablo bi xicje drí gathohe gue ga tsihe te ga tsihe, ne bi ba̱nteguihe bi ꞌñenje: ―Nuꞌahʉ, ya øtꞌa ꞌnɛtꞌocʉtꞌa hinte xcá a̱hʉ ne hinte xcá tsihʉ. knO Nuꞌbʉ́ ya soldado bi da̱ma hyɛca ya ntha̱hi de ra tꞌʉca motsa ne bi døgue bi ma. OmHangue nura cu Pablo ꞌbestho bi xipabi ra nda̱ gá soldado ne maꞌra ya soldado ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ núyʉ da ga̱i de guecua ja ra motsa, nuꞌbʉ́ hinda za ga pøñhʉ de guecua. xliY núꞌʉ toꞌo mi ɛtꞌa ra motsa bi má̱mbi gue xahma̱ xa za xa ꞌbathma̱ꞌʉ, hangue nuꞌʉ́ bi yopa ca̱ꞌma ra tꞌʉca motsa ja ra ndehe mi ma̱nthoꞌʉ gue pa xa ꞌyɛntꞌa maꞌra ya bøja̱ ja rá ña̱xu ra motsa. RkY co ra ntsu da mfantꞌui ya do nura motsa, bi ja̱ꞌma goho ya bøja̱ de møte ra motsa asta habʉ bi zʉdi ra hai pa ya hintsꞌʉ bi ntihi ntsꞌɛdi, y gathoguihe ga nehma̱he ya xa hyatsꞌi. jNuꞌbʉ́ bi mʉdi bi ꞌyɛni hangu rá hñe ra dehe, y ya mi pɛꞌtsa ntsøca ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ne ꞌrato metro rá hñe. Nepʉ dá thohe má tsꞌʉ de guehni pa ja ra hai, bi yopa ꞌyɛni maꞌnaꞌqui, y ya mi pɛꞌtsa ntsøca ꞌnatemayoto metro. EiNe ya mi pɛꞌtsa ꞌnɛtꞌocʉtꞌa ndí ꞌyohe njabʉ co núꞌa̱ ra bʉnthi, ndí ꞌyohe ja ra da̱nga ndehe núꞌa̱ rá thuhu Adria, mi ꞌyɛtcꞌahe ra nda̱hi pa habʉraza. Ne ngu made ra xuui núꞌʉ toꞌo mi ɛtꞌa ra motsa bi mʉdi bi unga nguɛnda gue ya mi ma ga tsøñhe ja ꞌnara hai. yhkNuꞌa̱ ma da nja, ma da ꞌyɛtcꞌahʉ ra nda̱hi ne ma dí zogahʉ ja ꞌnara zi xɛca hai o mbo ra ndehe. GgHangue compahʉ, nubya dí xiꞌahʉ, oguí tu ri mʉihʉ, ngueꞌa̱ nuga dí camfri gue Ajua̱ da sujʉ, ngueꞌa̱ dí camfri gue ma da njabʉ ngu núꞌa̱ bi xicagui rá ɛnxɛꞌa̱. f Y núꞌa̱ ra ɛnxɛꞌa̱ bi ꞌñengagui: “Pablo, oguí tsu, ngueꞌa̱ mahyoni gui tsønga Nroma habʉ bí ꞌbʉ ra nda̱ Cesa, ne gui ꞌba ja rá thandiꞌa̱, ne por gueꞌaꞌi Ajua̱ ma da ña̱nga de ra du núyʉ guí pɛuiua ja ra motsa.” uecNgueꞌa̱ manxuui bi zocagui ꞌnara ɛnxɛ bá pɛnca Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo dí camfri ne dí pɛpabi. dPe nubyá, oguí tu ri mʉihʉ, ngueꞌa̱ ni ꞌna de guecjʉ hinga ma ga tuhʉ, masque ra motsa da nxɛni ne da yʉi nuua ja ra ndehe. CcYa mi pɛꞌtsa ndunthi ya pa hinte stí tsihe, hangue ra cu Pablo bi ꞌmai madetho de guecje ne bi ꞌñena: ―Compahʉ, ꞌbʉ xcá ꞌyøhma̱hʉ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ gue stá cohma̱hʉni Creta, nuꞌbʉ́ hinstá thohma̱hʉ núna dí thohʉ, ne hinxa ꞌmɛdihma̱ gatho núꞌa̱ stá ꞌbɛhʉ. $bABi thogui ndunthi ya pa hindá hanthe ra hyadi nixi ya tsø ngueꞌa̱ xi mi ꞌyo ndunthi ra bʉnthi, hangue ndí hu ma mʉihe gue ya ma stá tuhma̱he. naUNepʉ nurá hñupa dá føthe nehe ja ra ndehe maꞌra ya tꞌøtꞌe núꞌʉ mi pɛpabi ra motsa. `#Ha nurá hyaxꞌa̱ hinxqui tsayatho núꞌa̱ ra bʉnthi xi mi tsɛdi, hangue nuꞌʉ́ bi føta ja ra ndehe núꞌʉ te mri du ra motsa. _Nepʉ de ya dá pøꞌtshe ra tꞌʉca motsa, dá tha̱the co ya ntha̱hi nura da̱nga motsa ne xi dá dʉꞌthe pa hinda nhuati. Nepʉ núꞌʉ toꞌo mri ꞌyɛtꞌa ra motsa, mi tsu da pøꞌtsa pa ja ra ꞌbomu ja ꞌnara tꞌʉca hai rá thuhu ra Sirte, hangue bi ja̱ꞌma ya dutu núꞌʉ xqui thuxa maña̱ de ra motsa pa da ꞌño co ra nda̱hi, ne bi hopabiꞌʉ da duxa ra nda̱hi. x^iDá thothe gueta ꞌnara zi xɛca hai rá thuhu Clauda o madetho ra ndehe, ja ra lado habʉ hintsꞌʉ mi tsɛ ra bʉnthi. Nuꞌbʉ́ ja dá pøꞌtsheni ra tꞌʉca motsa pa ja ra da̱nga motsa núꞌa̱ mri gʉtꞌi, pe xi dá henbahe. ~]uNura bʉnthiꞌa̱ bi duxa ra motsa ngueꞌa̱ xi mi tsɛdi, ne himi tsa ga tsa̱mhe. Hangue dá hɛhe bi dutsꞌi. u\cNepʉ hinga yaꞌa̱ bi zʉcje ꞌnara bʉnthi xi ntsꞌɛdi mbrí ꞌñehe ngue mahuifi habʉ ndrá mahe. [ Nepʉ bi mʉdi bi ꞌño ꞌna tʉi ra nda̱hi núꞌa̱ mri ꞌñe ngue macꞌangui, hangue bi beñꞌʉ gue xá hño da sigui da thogui pa habʉ mri maꞌʉ. Hangue dá pøñhe de guehni habʉ stí ntsayahe, ne dá ꞌbañhe gueta rá hyo ra hai Creta. }Zs Y ngueꞌa̱ xmá ntsꞌuni da gohni ra motsa ja Ya Hoga Gosthi pa núꞌʉ ya paꞌʉ de ya tsɛ, hangue ndunthi núꞌʉ toꞌo mi pani bi beñꞌʉ gue maꞌna xá hño da bøni de guehni pa xahma̱ xa zahma̱ xa zønga Fenice núꞌa̱ ja ja ra lado yʉhyadi de ra xɛca hai Creta, pa ja xa ꞌmʉhma̱niꞌʉ núꞌʉ ya pa de ya tsɛ. Ra da̱ta bʉnthi ja ra ndehe ,YQ Pe nura nda̱ gá soldado himbi ꞌyøꞌtua ncaso ra cu Pablo, maꞌna bi ꞌyøta núꞌa̱ mi ma̱nga ra ꞌyɛtꞌamotsa ne núꞌa̱ toꞌo mrá mɛti. 9Xk ne bi ꞌñembabi: ―Compahʉ, dí handi gue ma ga thohʉ ndunthi ya tsꞌothogui má ꞌñu, da za da yʉi ra motsa con gatho núꞌa̱ te di cʉ, ha nujʉ́ ga tuhʉ nehe. }Ws Ya xqui thogui ndunthi ya pa ndí ꞌyohe ja ra ndehe, y ya maꞌna xi xmá ntsꞌuni pa ga ꞌyohe ngueꞌa̱ ya mi ma da zøhø ya pa de ya tsɛ, ne gueꞌbʉ xi ꞌyo ndunthi ra bʉnthi. Hangue nura cu Pablo bi zofo gatho ya ja̱ꞌi, bV=Xi dá ꞌyohe masque ꞌramatsꞌʉ ngueꞌa̱ mi ꞌyo ndunthi ra bʉnthi himi hocje ga ꞌyohe xá hño. Y hingá ꞌme dá tsøñhe ja rá hyo ra ndehe habʉ xqui thuꞌmbabi Ya Hoga Gosthi gueta ra hnini Lasea. (UINdunthi ya pa ndrí ꞌyohe ꞌramatsꞌʉ ja ra ndehe, xi xmá hñei pa dá tsøñhe gueta Gnido. Nepʉ ngueꞌa̱ mi ꞌyo ndunthi ra bʉnthi himi hocaguihe ga ꞌyohe, hangue dá ꞌrañhe gueta ra hnini Salmón, dá ꞌbañhe po lado macꞌangui de ra hai Creta o madetho ra ndehe. ZT-De guehni ra nda̱ gá soldado ja bi zʉhni ꞌnara motsa mrá me Alejandría de ra hai Egipto mri ma pa ja ra hai Italia. Nuꞌbʉ́ dá jʉhe núꞌa̱ ra motsaꞌa̱ pa dá thoguihe habʉ ndrá mahe. SNe dá ꞌraxhe ja ra ndehe dá ꞌranthe manjua̱ntho de ra hai Cilicia ne Panfilia, ne dá tsøñhe ja ra hnini Mira de ra hai Licia. 5RcNepʉ dá pøñhe de guehni Sidó dá thothe po ra lado macꞌangui de ra hai Chipre núꞌa̱ o madetho ra ndehe. Dá øthe njabʉ pa dá ꞌbanpahe ra bʉnthi mi ꞌyo. bQ=Y rá hyaxꞌa̱ dá tsøñhe ja ra hnini Sidó. Y nura Julio xi bi nhyoja̱ꞌi co ra cu Pablo ne bi umba nsɛqui da ma dua cꞌa̱ꞌtsa ya cu núꞌʉ mi ꞌbʉ de guehni, ne pa bá tꞌumbi núꞌa̱ te mi honi. PY bi zixcahe ꞌnara da̱nga motsa xqui ꞌñehe de ra hnini Adramitio, ne dá pøñhe de guehni Cesarea pa dá ꞌraxhe ja ra ndehe dí mahe pa ja ra hai Asia. Nehe drí ꞌñohe ra cu Aristarco nura me Tesalonica ꞌnara hnini de ra hai Macedonia. )O MY mi zø ra pa de núꞌa̱ xqui benga ra nda̱ Festo pa da mɛncahe ja ra hai Italia, ra cu Pablo ne maꞌra ya ꞌyofadi bi tꞌɛntꞌua yá ꞌyɛ ꞌnara nda̱ gá soldado mrá thuhu ra Julio núꞌa̱ ꞌna de yá soldado ra nda̱ Augusto Cesa. Y núga drá Luca dá mɛꞌbeꞌʉ. eNC Nepʉ ra nda̱ Agripa bi ꞌñembabi ra Festo: ―Ya xa za xa thɛhma̱ nuna ra ꞌñøhø ꞌbʉ hinxqui ꞌyadi da ma ja ma nda̱hʉ ra Augusto Cesa pa ja dí tha̱ꞌmbani nguɛnda ꞌbʉ te xa ꞌyøtꞌe.*MMNe bi njʉquiꞌʉ pa bá ña̱sɛꞌʉ ꞌna ngu ꞌna, ne bi ꞌñémbi: ―Hinte xa ꞌyøtꞌa nuna ra ꞌñøhø pa rí ꞌñepi da tho, nixi pa da mfadi. LNepʉ de ya bi uadi bi ña̱ ra cu Pablo, bi ꞌmai ra nda̱ Agripa co ra Berenice ne ra Festo ne gatho núꞌʉ mi huhuini. K1Hangue nura cu Pablo bi ꞌñembabi: ―Ha̱ha̱, co rá mfatsꞌi Ajua̱ da njabʉ, ne hinga hønsɛꞌi, nehe gatho núyʉ xa ꞌyøde núꞌa̱ stá ma̱mbya. Dí ne da gamfriyʉ ngu stá camfriga nehe, hønsɛ hindí ne dra tha̱tꞌi co ya cadena ngu xra jagagui. JNepʉ nura nda̱ Agripa bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ya maꞌna tʉi ri ꞌbɛdi pa gui jacagui ga camfri ra Jesucristo nehe. $IAMa zi hoga nda̱ꞌi Agripa, ¿ha guí camfri núꞌa̱ bi ma̱nga yá ꞌmɛhni Ajua̱? Nuga dí pa̱di gue nuꞌi guí camfri núꞌa̱ bi ma̱ñꞌʉ. uHcNuni ra nda̱ Agripa, nehni pa̱di xá hño de núꞌa̱ dí ma̱, hangue nuga hindí tsu ga ña̱ ja rá thandini. Dí pa̱di xá hño gue nuní ya xa unga nguɛnda de gatho núna dí ma̱, ngueꞌa̱ hinxa tꞌøtꞌe mantꞌa̱gui. #G?Pe nura cu Pablo bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Hinstá ꞌbɛ ma mfeni, ma hoga nda̱ꞌi Festo, ngueꞌa̱ nuga dí ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni. F Y nu mi ma̱nga njaua ra cu Pablo pa bi ma̱ hanja xqui hña̱pi, ra oraꞌa̱ ra Festo bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñembabi: ―¡Asta xcá ꞌbɛ ri mfeni, Pablo! Ngueꞌa̱ oda ri mfeni de ya hɛꞌmi xcá hñeꞌti, hangue xcá ꞌbɛ ri mfeni. CENuꞌʉ́ mi ma̱ gue ra Cristo núꞌa̱ xqui hñuxa Ajua̱ pa da nda̱, mi pɛꞌtsi te da thogui ndunthi ya tsꞌothogui asta hinda tho. Pe ꞌmɛfa de rá duꞌa̱ go gueꞌa̱ rá mʉdi mi pɛꞌtsi da yopa nte de ra du. Ne go gueꞌa̱ mi ma da xipa ya xodyo ne núꞌʉ hingyá xodyo de núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo te da umbi, ne nura ꞌraꞌyo teꞌa̱ nja ngu ꞌnara ñotꞌi ri yotꞌiꞌʉ. Ra apostol Pablo bi zofo ra nda̱ Agripa rD]Pe co rá mfatsꞌi Ajua̱ asta nubya dí siguitho dí zofo núꞌʉ ja yá nsu ne núꞌʉ otho yá nsu. Y nuga nza̱ntho dí ma̱ ngu núꞌa̱ bi ma̱nga ra Moise ne maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ de núꞌa̱ mi pɛꞌtsi da nja. ~}}i|{zyy@xYwwutt0srkqM<;:987654]221#0//;.`,,*)(( 'Z&u%%T$#"! !B %Ar / M  v   }c,'F_0Ya guí pa̱hʉ gue nuꞌʉ tóꞌo xi ya ꞌñeja̱ꞌi hingui tsa da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱ ne de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nixi núꞌʉ maꞌra toꞌo øtꞌa maꞌra yá tsꞌoncꞌatꞌi, ne ya nduste hingui tsa da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱. Nura nduste maꞌna go ri ma̱di ra ximhai que Ajua̱. l^Q0Hinga ma̱ñhʉ ya noya dega ꞌbɛtsa, nixi ga ꞌña̱ntꞌʉhʉ co ya noya xá ntsꞌo, nixi ga thøta ma nehʉ te ga ma̱ñhʉ, ngueꞌa̱ hindí ꞌñepcahʉ ga øthʉ njabʉ. Nuꞌa̱ ga øthʉ, ga xøcambenihʉ Ajua̱. -]S0Nújʉ dyá gamfrihʉ hinga hñuxhʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ hingo ma ꞌbɛhña̱hʉ, nixi ga øthʉ maꞌra ya tsꞌoncꞌatꞌi de ma ndoꞌyohʉ, nixi ga øthʉ ra nduste co ra tsꞌoncꞌatꞌi dí pɛꞌtshʉ, y nixi ga beñhʉ pa ga ma̱ñhʉ de nuya tsꞌotꞌøtꞌeya. \{0ꞌBʉhʉ co ꞌnara hma̱te, ngu bi ma̱caguihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne bi du por guecjʉ. Bi unsɛ rá te pa bi tho pa bi gutca ma thaihʉ, y nurá duꞌa̱ bi hña̱ni Ajua̱ ngu ꞌnara ꞌbaha núꞌa̱ yʉni xá cʉhi ne bi hoꞌa̱. t[ c0ꞌYøthʉ ra tsꞌɛdi gui tɛmbahʉ rá ꞌmʉi Ajua̱, ngueꞌa̱ gyá hma̱ca ba̱tsihʉ de gueꞌa̱. fZE0 Nuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøthʉ, gui nhyoja̱ꞌihʉ ꞌna ngu maꞌna ne gui má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, ne mpumbahʉ ꞌna ngu maꞌna, ngu Ajua̱ xa punꞌahʉ por núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe ra Zidada Jesucristo.RY0Nuꞌbʉ te da tꞌøꞌtꞌaꞌihʉ, osti tsøtꞌa ri mʉihʉ. ꞌBʉ to da xaxꞌahʉ, oxqui ncuɛhʉ nixi gui máꞌtihʉ ne nixi gui ntsanihʉ, ne oxqui øthʉ maꞌra ya tsꞌotꞌøtꞌe. X%0Ne oguí japhʉ da du rá mʉi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉi ja ma corasohʉ, ne go gueꞌa̱ ꞌnara seña gue ya yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱, ne nuꞌá̱ ri sugaguihʉ asta hinda zixcaguihʉ Ajua̱ pa mahetsꞌi pa grá ꞌbʉhʉni con gueꞌa̱. W0Pa gui ña̱hʉ, oguí ña̱hʉ co ya tsꞌonoya, ña̱hʉ xá hño pa da za gui nuphʉ yá mfeni núꞌʉ toꞌo da ꞌyøꞌahʉ. 2V]0Nuꞌa̱ tóꞌo ra be, ya odri mpe. Maꞌna xá hño dá gʉ ꞌnara ꞌbɛfi ne da mpɛfi xá hño, pa njabʉ da za da matsꞌi núꞌʉ toꞌo hingui tsʉpabi. 7Ui0pa njabʉ hinda da̱ꞌahʉ ra tsꞌonda̱hi. oTW0Nuꞌbʉ gui ncuɛhʉ, oxcrí øthʉ ꞌnara tsꞌoqui co ra cuɛ, ne oxcrí ncuɛhʉ yaꞌa̱, %SC0Hangue por gueꞌa̱ hyɛhʉbʉ ya ncꞌuamba, ma̱ñhʉ núꞌa̱ majua̱ni ꞌna ngu maꞌna, ngueꞌa̱ gathoguihʉ ya dí ꞌnada ra ndoꞌyohʉ. gRG0Nehe ꞌbʉhʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi, ngueꞌa̱ Ajua̱ ya bi yopa hyocꞌahʉ maꞌraꞌyo pa gui ꞌbʉhʉ ngu gra ꞌmʉiꞌa̱, pa njabʉ xi majua̱ni da za gui ꞌyohʉ xá hño co ꞌnara mfeni strá ntꞌaxi. @Q{0Ne ꞌbʉhʉ co ꞌnara ꞌraꞌyo mfeni xá ntꞌaxi. ^P50Hangue por gueꞌa̱ ꞌuehʉ de núꞌa̱ ri nda̱xjua ꞌmʉihʉ guí pɛꞌtshʉ, ngueꞌa̱ xi xá ntsꞌo núꞌa̱ ra ꞌmʉiꞌa̱, ngueꞌa̱ nuri tsꞌomfenihʉ go gueꞌʉ haꞌahʉ pa gui ntsꞌocjʉ. }Os0Ngueꞌa̱ xcá ꞌyøhʉ de gueꞌa̱ ne xa tꞌuꞌtꞌahʉ núꞌa̱ majua̱ni ngu núꞌa̱ bi ꞌñudiꞌa̱. YN+0Pe numa Zidadahʉ ra Jesucristo hinxa ꞌñuꞌtꞌahʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ. M0Ni tsꞌʉ otho yá tsa, hangue xi xa ꞌñɛntꞌa ja ya tsꞌoqui pa da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ go da neꞌʉ con gatho yá paha. ML0ne xa zo ra ꞌbɛxuui ja yá mfeni. Nuꞌʉ́ hinxa ne xa ba̱di núꞌa̱ majua̱ni ngueꞌa̱ xi xá me yá coraso, hangue hingui pɛꞌtsa ra ꞌraꞌyo te ngu núꞌa̱ ri ꞌracjʉ Ajua̱. KK0Dí ꞌbɛpꞌahʉ de rá thuhu ma Zidadahʉ, ne dí xiꞌahʉ gue oguí ꞌyohʉ ngu gra ꞌño núꞌʉ hingyá gamfri, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ benga ja yá mfeniꞌʉ hinte ri muui, `J90Nura nija̱ nja ngu rá ndoꞌyo ꞌnara ja̱ꞌi ri mpɛfi mahyɛgui. Numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ ra ña̱xu de gatho, ne go gueꞌa̱ ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa ga pɛhʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracjʉꞌa̱. Ha nujʉ́ drí mpɛfihʉ mahyɛgui ne drí mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna ne drí má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. Hangue njabʉ maꞌna rí te rá nija̱ Ajua̱. Ga ꞌbʉhʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo `I90Nuꞌa̱ mahyoni ga øthʉ, ga sigui ga tɛnhʉ núꞌa̱ xi majua̱ni co ndunthi ra hma̱te, pa njabʉ maꞌna ga ꞌbʉhʉ xá hño ngu gra ꞌmʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ to ra ña̱xu de ra nija̱. \H10Ya hinga njahʉ ngu ya ba̱tsi rí maua rí mani pa go ga tɛnhʉ maꞌra ya ntꞌutuate núꞌʉ xa bensɛ ya ja̱ꞌi ja yá tsꞌomfeni ne utcaguihʉ ꞌñena xi majua̱ni núꞌa̱ udi pa da hyacjhma̱hʉ. oGW0 Hangue njabʉ drí mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna, asta hinga camfrihʉ xá hño co ꞌnada ra mfeni, ne asta hinga pa̱hʉ xá hño ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo rá Tꞌʉ Ajua̱, ne asta hinga ꞌbʉhʉ xá hño ngu gra ꞌmʉꞌa̱. #F?0 Hangue numa zi Hmuhʉ njabʉ bi hñuxa núꞌʉ ya mɛfiꞌʉ co ꞌramaꞌnaꞌño yá ꞌbɛfi bi umbi pa da maxa gatho maꞌra ya cu, pa njabʉ nehe núꞌʉ maꞌra ya cu da mɛfi núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa tꞌumbi. Núꞌá̱ bi ꞌyøtꞌa njabʉ pa maꞌna da te rá nija̱. ;Eo0 Núꞌá̱ bi ꞌracjʉ ma ꞌbɛfihʉ ne bi ꞌracjʉ ra mfa̱di ne ra tsꞌɛdi pa ga mpɛhʉ ja rá ꞌbɛfiꞌa̱. Bi hñuxcaguihʉ ꞌra dega apostol, maꞌra pa da ma̱mba rá noya Ajua̱, maꞌra pa da zofo ya ja̱ꞌi, maꞌra pa da maꞌyo ja ya nija̱, y nu maꞌra pa da nxahnate ja ya nija̱. D%0 Y núꞌa̱ bá ca̱i pa guecua ja ra ximhai, go guetꞌa̱ bi yopa menga mahetsꞌi pa da manda gatho núꞌa̱ te ja ne núꞌʉ ꞌbʉi. PC0 ¿Te rí bøni da ꞌñena núꞌa̱ ra noya ena gue ma zi Hmuhʉ “bi yopa mengui pa mahetsꞌi”? Ne da ꞌñena gue nuꞌá̱ mbi ꞌbʉ mahetsꞌi nepʉ bá ca̱i pa guecua ja ra ximhai. B0Hangue bi nja ngu núꞌa̱ ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena:Ma zi Hmuhʉ bi nta̱te de núꞌa̱ toꞌo xqui nta̱tehma̱, nepʉ bi yopa mengui pa mahetsꞌi,
ne de guehni bá pɛmpa ra tsꞌɛdi ya ja̱ꞌi pa bi umba yá ꞌbɛfi cada ꞌna. KA0Cada ꞌna de guecjʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo xa ꞌracjʉ ꞌnara ꞌbɛfi pa ga pɛhʉ y nehe bi ꞌracjʉ ra mfa̱di ne ra tsꞌɛdi pa ga pɛhʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracjʉ. ~@u0ꞌNatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, ne go gueꞌa̱ ma Dadahʉ ne ra Dada de gatho núꞌʉ maꞌra toꞌo camfriꞌa̱. Y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ri manda de gatho, ne go gueꞌa̱ ꞌbʉi con guecjʉ, ne ꞌbʉi ja ma corasohʉ cada ꞌna de guecjʉ. x?i0ꞌNada ma zi Hmuhʉ dí xøcambenihʉ. ꞌNada ra jamfri dí pɛꞌtshʉ. ꞌNada ra sistehe stá ha̱ñhʉ. />W0Nujʉ́ dí ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co ma zi Hmuhʉ. ꞌNada ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi ja ma corasohʉ. Ajua̱ xa zoncahʉ pa ga pɛꞌtshʉ ꞌnada ra nthøꞌmate. B=}0Nuꞌahʉ guí ꞌnathohʉ ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi ja ri corasohʉ, hangue ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa gui pɛꞌtshʉ ꞌnada ra mfeni ne gui ꞌbʉhʉ co ra hogaꞌmʉi. <%0Ogrí ꞌñetsꞌihʉ. Mpɛꞌtsuahʉ ra tꞌequꞌei ꞌna ngu maꞌna, ne ntsɛtuahʉ ꞌna ngu maꞌna, ne má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. q; ]0Nuguí dí jotꞌua fadi po rá noya ma zi Hmuhʉ, hangue hñuxhʉ ntꞌøde xá hño núna dí xiꞌahʉ. Dí ba̱nteꞌihʉ gue gui ꞌyohʉ xá hño ngu rí ꞌñehe ngueꞌa̱ Ajua̱ xa zohnꞌahʉ pa dyá ba̱tsiꞌihʉꞌa̱. .:U0¡Nújʉ rá nija̱guihʉ Ajua̱ ne drí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nza̱ntho ga nsundahʉ Ajua̱ desde nubya y pa nza̱ntho! Njabʉ gueꞌa̱.90Nubyá drá nsunda Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ha̱ ra tsꞌɛdi pa maꞌna xi da ꞌyøtꞌa ndunthi de gatho núꞌa̱ dí aphʉ ne núꞌa̱ dí beñhʉ ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xi ja rá tsꞌɛdi, y nurá tsꞌɛdiꞌa̱ ri mpɛfi ja ma corasohʉ. 890Dí apabi pa gui pa̱tuahʉ rá hma̱teꞌa̱, masque nurá hma̱te maꞌna ra da̱ngui que ma mfenihʉ. Nehe dí apabi Ajua̱ gue xi da ꞌyoda ri mfenihʉꞌa̱, pa njabʉ da za gui hña̱ñhʉ gatho núꞌa̱ ne da ꞌraꞌahʉꞌa̱, ne gui ꞌbʉhʉ ngu gra ꞌmʉiꞌa̱. >7u0Nehe dí apabi Ajua̱ pa da za gui pa̱hʉ xá hño hangu rá nda̱ngui ne rá nsunda rá hma̱te ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ngu dí apabi da ba̱di nehe gatho maꞌra ya gamfri. m6S0Nehe dí apabi gue da zɛdi ri jamfrihʉ pa da ꞌmʉi xá hño ri corasohʉ ngueꞌa̱ ja guehni ꞌbʉi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne pa gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá hma̱te Ajua̱, nja ngu ya ꞌyʉza ri cʉna mbo ra hai. )5K0Go gueꞌa̱ ma Dadahʉ núꞌa̱ toꞌo xi ja ndunthi yá ja̱pi pa da ꞌracjʉ, dí apabi da ꞌraꞌahʉ ndunthi ra tsꞌɛdi po rá Ma̱ca Nda̱hiꞌa̱. 40Go guetꞌa̱ rá Dada nehe gatho núꞌʉ toꞌo camfri ne ꞌbʉcuatho ja ra ximhai ne núꞌʉ ya bí ꞌbʉi nuni mahetsꞌi. 30Hangue ringueꞌa̱ drí ndandiña̱hmu ja rá thandi Ajua̱ ma Dadahʉ núꞌa̱ toꞌo rá Dada ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. a2;0 Hangue oguí tu ri mʉihʉ ngueꞌa̱ dí tho ya tsꞌothogui por gueꞌahʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, johyahʉ, ngueꞌa̱ núꞌa̱ dí thogui go ꞌnara hño pa gueꞌahʉ. Rá hma̱te ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo .1U0 Nújʉ dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo hangue dí pɛꞌtshʉ ra nsɛqui ga ña̱hʉ co Ajua̱ nsi ra ntsu ni ra ntsa ngueꞌa̱ dí camfrihʉꞌa̱. ;0o0 Ngu núꞌa̱ xqui beni Ajua̱ mayaꞌbʉ gueꞌa̱ bi nja, y numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo xqui thutsꞌi pa go gueꞌa̱ da ꞌñehe da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xqui beni Ajua̱. / 0 Núꞌa̱ mi beni Ajua̱ hinxqui ꞌñudi mayaꞌbʉ, pe nubyá ha̱, ya xa ꞌñutcaguihʉ nújʉ rá nija̱guihʉꞌa̱. Y po rá nguecjʉ, asta nuya ɛnxɛ núꞌʉ bí ha̱ ra tsꞌɛdi nuni mahetsꞌi ya pa̱di neheꞌʉ núꞌa̱ xqui beni Ajua̱. J. 0 Y Ajua̱ xa ꞌbɛpcagui ga xipabi gatho ya ja̱ꞌi núꞌa̱ xqui beni mayaꞌbʉ ne hinxqui ꞌñuditho. Nehe go guetꞌa̱ Ajua̱ bi hyoca gatho núꞌa̱ te ja ne gatho núꞌʉ ꞌbʉi. _-70Pa guequi dí beni gue hinte drí muui de gatho maꞌra ya cu. Pe Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi bi ꞌracagui nuna ra hoga ꞌbɛfi pa ga xiꞌahʉ núꞌahʉ hingyá xodyohʉ de gatho ya da̱nga ja̱pi núꞌʉ drí tꞌacjʉ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Xi ndunthiꞌʉ, ne hinda za ga pa̱hʉ hangu yá ndunthiꞌʉ. :,m0Y núꞌa̱ ra ma̱ca noyaꞌa̱ go xa hñuxcagui Ajua̱ pa ga xiꞌahʉꞌa̱. Gueꞌa̱ ra ma̱ca ꞌbɛfi bi ꞌracagui Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi co rá da̱nga tsꞌɛdi. +%0Ne guehna núꞌa̱ bi xicagui Ajua̱ gue núꞌʉ hingyá xodyo ya da za da mba̱tsi de Ajua̱ nehe, mahyɛgui ngu ya xodyo. Hangue núje dyá xodyohe ne núꞌahʉ hingyá xodyohʉ ya dí ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Ne gathoguihʉ go ma mɛtihʉ núꞌʉ yá hña̱ꞌti Ajua̱ ngueꞌa̱ dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne dí camfrihʉ ra ma̱ca noya. W*'0Y núꞌa̱ bi xicagui hinto xqui ba̱di maꞌmɛtꞌo. Pe nubyá ha̱, po rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ stá pa̱he núꞌa̱ mi beniꞌa̱, núje dyá ꞌmɛhnihe de gueꞌa̱ ne dí ma̱mfe rá noyaꞌa̱. )0Y nu xcrí hñeꞌthʉ, ma da zo ri mfenihʉ gue Ajua̱ go bi xicagui núꞌa̱ mi beni go da ꞌyøtꞌa ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. R(0Núꞌá̱ go guesɛꞌa̱ bi xicagui pa go dá pa̱di núꞌa̱ mi beniꞌa̱, y núꞌa̱ bi xicagui himi fa̱ditho. Y go gueꞌa̱ ya stá opꞌahʉ masque co ꞌna yoho ya noya ja nuna cartana̱. {'o0Pøde ya guí pa̱dihʉ gue Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi xa ꞌbɛpcagui pa ga xiꞌahʉ de rá ma̱ca noyaꞌa̱. \& 30Hangue ringueꞌa̱ dí apabi Ajua̱ por gueꞌahʉ, núgui drá Pablo dí jotꞌua fadi ngueꞌa̱ dí pɛpabi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne ngueꞌa̱ dí zoꞌahʉ de gueꞌa̱, núꞌahʉ hingyá xodyohʉ. e%C0Nguꞌahʉ nguje dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne go grá ꞌyo grá ntehʉ mahyɛgui con gatho maꞌra ya gamfri pa drá ma̱ca nija̱guihʉ Ajua̱ habʉ da za da ꞌmʉi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱.m$S0Y ngu ꞌnara ngu rí bøtsꞌe mahyɛgui yá ja̱do, y nura mʉdi do go gueꞌa̱ ri ndude gatho rá hñʉ ra ngu, njabʉ necjʉ rá nija̱guihʉ Ajua̱ ꞌyo grá ntehʉ. Ne dí ꞌyohʉ co ꞌnada ra mfeni co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ri ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa nújʉ rá nija̱guihʉ Ajua̱ ga ꞌbʉhʉ strá ntꞌaxi. t#a0Y mahyɛgui ya dí ꞌbʉhʉ ja rá nija̱ Ajua̱. Nurá nija̱ Ajua̱ nja ngu ꞌnara ngu thoqui. Numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo nja ngu ra mʉdi do xa ꞌbɛgui pa bi thoqui ra nija̱, y núje dyá apostolhe ne núꞌʉ maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ go guecje dí njahe ngu dyá mʉdi ja̱dohe, ha nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ya do ri heꞌtsa núꞌa̱ ra ja̱do. W"'0Hangue por gueꞌa̱ nuꞌahʉ ya hinguí ꞌnaꞌñohʉ nixi gyá nzøhøhʉ, ngueꞌa̱ nubyá ya gyá menguhʉ de ja rá hnini Ajua̱ nehe, ne yá ba̱tsiꞌihʉ neheꞌa̱ ngu gatho maꞌra ya gamfri. k!O0Y nubyá ngueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi du por guecjʉ, gathoguihʉ ngu ya xodyo ngu núꞌʉ hingyá xodyo da za ga jonihʉ co Ajua̱ ma Dadahʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ xa tꞌacjʉ mahyɛgui. l Q0Hangue numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi ꞌñehe pa bi zocaguihʉ ne bi xicjʉ gue ya bi za dá má̱dihʉ co Ajua̱, núꞌahʉ nguí ꞌbʉhʉ yabʉ de gueꞌa̱ ne núje dyá xodyohe ndí ꞌbʉhe guetbʉ de gueꞌa̱. 0Nu mi du ja ra pontꞌiꞌa̱, gueꞌbʉ bi huata núꞌa̱ ra ntꞌʉtsate mi pɛꞌtsa núꞌʉ yoho ya hniniꞌʉ. Hangue nubyá bi za bi má̱diꞌʉ ne bi za bi má̱diꞌʉ nehe co Ajua̱, ngueꞌa̱ ya bi ꞌnada ra ndoꞌyoꞌʉ co ra Zidada Jesucristo. L0Nu mi du ja ra pontꞌiꞌa̱, gueꞌbʉ bi huata núꞌa̱ ra ntꞌʉtsate, ngueꞌa̱ gueꞌbʉ bi hña̱cua rá tsꞌɛdi ra nda̱xjua ley con gatho yá hmanda ne yá nza̱i. Hangue de núꞌʉ yoho ya hnini, nuꞌá̱ bi hyoca ꞌnada ra hnini ngueꞌa̱ ya bi ꞌnatho con gueꞌa̱. Hangue ya bi za bi má̱diꞌʉ. eC0Núje dyá xodyohe ne núꞌahʉ hingyá xodyohʉ, po rá du ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi huata núꞌa̱ ra nthaqui dega ntꞌʉtsate xqui ꞌuegahʉ. Y bi ꞌyøtꞌe pa dá ꞌnada ra hninihʉ ne pa dá má̱dihʉ. X)0 Maꞌmɛtꞌo nuꞌahʉ nguí ꞌbʉhʉ yabʉ de Ajua̱, pe nubya ya gá jonihʉ con gueꞌa̱ ngueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi manga rá ji po rá ngueꞌahʉ ne ya guí ꞌnathohʉ con gueꞌa̱. 0 Maꞌmɛtꞌo nguí ꞌbʉhʉ yabʉ de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne nguí ꞌbʉhʉ ꞌnambʉ de ya me Israel núꞌʉ toꞌo ya xodyo. Nuꞌahʉ himri ꞌñepꞌahma̱hʉ núꞌa̱ ra cohi bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ co ya me Israel, nixi hingo mri mɛtihʉ núꞌa̱ xqui hña̱ꞌtuabiꞌʉ. Nixi te nguí tøꞌmahma̱hʉ ngu núꞌa̱ guí tøꞌmhʉbya, ne nixi nguí pa̱hma̱hʉ Ajua̱. )0 Hangue por gueꞌa̱ núꞌahʉ hingyá xodyohʉ oguí pumfrihʉ gue desde mayaꞌbʉ gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi himyá xodyo mi ꞌbʉi yabʉ de Ajua̱, ne nixi himi pɛꞌtsa ra seña ja yá ndoꞌyo ngu pɛꞌtsa ya xodyo. Hangue nuya xodyo xi bi ʉtsaꞌihʉ ne bi hñumpꞌahʉ gue gyá ja̱ꞌihʉ dega ꞌña̱seña, masque nura señaꞌa̱ go ꞌnara ja̱ꞌitho núꞌa̱ to øtꞌe. F0 Ajua̱ go gueꞌa̱ bi hogaguihʉ maꞌraꞌyo ngueꞌa̱ ya dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Y bi hogaguihʉ maꞌraꞌyo pa da za ga øthʉ gatho núꞌa̱ xá hño ngu núꞌa̱ xqui beni Ajua̱ mayaꞌbʉ ga øthʉ. Núꞌʉ ya xodyo ne núꞌʉ hingyá xodyo ya bi má̱di po ra Zidada Jesucristo kO0 Hinto xa mpøhø po ꞌnara hoga ꞌbɛfi xa ꞌyøtꞌe, pa njabʉ hinda za to da ꞌñetsꞌi. $A0Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi bi pøhøguihʉ ngueꞌa̱ dá camfrihʉ, y hingue de guecsɛhʉ, nu Ajua̱ go guesɛ bi ꞌyøtꞌa gatho pa bi pøhøguihʉ. `90Bi ꞌyøtcahʉ njabʉ pa nuya pa bra ꞌñepʉ ma da fa̱di tengu rá nda̱ngui rá hñoja̱ꞌi bi mɛscahʉ, ne tengu ra hño bi ꞌyøtcahʉ ngueꞌa̱ bá pɛhna ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa bi pøhøguihʉ. W'0Nehe ngu bi gʉxa ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo de habʉ xqui ntꞌagui, njabʉ nehe bi gʉxcahʉ, ne ja ra uɛnda ya dí hudihʉ co ma zi Hmuhʉ nuni mahetsꞌi, ngueꞌa̱ ya dí ꞌnathohʉ con gueꞌa̱. }s0Hangue ngu bi japi bi yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, njabʉ nehe bi ꞌracjʉ ma ꞌraꞌyo tehʉ, ngueꞌa̱ ya stí ꞌmɛhma̱hʉ ja ma tsꞌoquihʉ, ja ra uɛnda ya stí tuhma̱hʉ. Hangue po rá hñoja̱ꞌi Ajua̱ bi pøhøguihʉ. O0Pe Ajua̱ xi ra da̱ngui rá nthecate ne rá hma̱te pa guecaguihʉ. D0Maꞌmɛtꞌo gathoguihʉ ndí ꞌbʉhʉ nehe ngu gra ꞌmʉꞌʉ, ne ndí øꞌtuahʉ yá tsꞌoncꞌatꞌi ma ndoꞌyohʉ, ne ndí øthʉ gatho núꞌa̱ ndí benga ja ma mfenihʉ xá ntsꞌo. Hangue nujʉ́ hønsɛ rá cuɛ Ajua̱ ndí tøꞌmbahʉ xa zʉcjʉ ngu núꞌa̱ ma da zʉdi núꞌʉ hingyá gamfri. Y+0Nuꞌahʉ nguí øthʉ ya tsꞌoqui ngueꞌa̱ ngrí dɛnbahʉ rá ꞌmʉi ra ximhai, ne nguí øꞌtuahʉ rá paha ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi núꞌa̱ ri mpɛfi ja yá mfeni núꞌʉ hingui øta Ajua̱. & G0Nuꞌahʉ xqui ꞌmɛdihʉ hma̱ha̱ maꞌmɛtꞌo ja ya tsꞌoqui ne nguí øthʉ ya ntsꞌoꞌmʉi, pe Ajua̱ ya xa ꞌraꞌahʉbya ꞌnara ꞌraꞌyo te. c A0Ha nújʉ rá nija̱guihʉꞌa̱ go guecjʉ rá ndoꞌyoguihʉ nehe, hangue con guecjʉ ri nxøgue rá ndoꞌyoꞌa̱, ne dí ohʉ ja rá ꞌyɛꞌa̱, ne o ja rá ꞌyɛ gatho núꞌa̱ te ja ne núꞌʉ ꞌbʉi.9 m0Nehe bi hñutsꞌi pa da nda̱ de gatho núꞌa̱ te ja ne núꞌʉ ꞌbʉi. Nehe bi thutsꞌiꞌa̱ pa go dra ña̱xu de ra nija̱, y nujʉ go guecjʉ rá nija̱guihʉꞌa̱.  ;0Nehe bi hñutsꞌiꞌa̱ pa da nda̱ de gatho ya nda̱, ne de gatho núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi ne ra tsꞌɛdi ne ra hmanda nuua ja ra ximhai ne nuni mahetsꞌi. Nehe bi umba ꞌnara nsu núꞌa̱ xi ra da̱ngui de gatho maꞌra ya nsu núꞌʉ ja ne núꞌʉ ma da nja. O  0Y guetꞌa̱ rá da̱nga tsꞌɛdi Ajua̱ bi japi bi yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne bi japi bi nangui de habʉ xqui ntꞌagui. Nepʉ bá umba rá hudi ja rá ꞌñɛiꞌa̱ nuni mahetsꞌi.   50Nehe dí apabiꞌa̱ pa gui pa̱hʉ hangu rá nda̱ngui rá tsꞌɛdiꞌa̱. Y nura tsꞌɛdiꞌa̱ gueꞌa̱ faxcahʉ nújʉ stá camfrihʉꞌa̱. &  G0Nehe dí apabiꞌa̱ da xocꞌa ri mfenihʉ pa gui pa̱hʉ xá hño gue dí tøꞌmhʉ ga ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱ ngueꞌa̱ bi zoncahʉ pa dyá mɛtiguihʉꞌa̱. Nehe dí apabi pa gui pa̱hʉ tengu yá nsunda nuya hño xa ña̱tcahʉ da ꞌracjʉ ngueꞌa̱ yá ba̱tsiguihʉꞌa̱.   50Ajua̱ ma Dadahʉ go guesɛꞌa̱ xá nsunda ne go gueꞌa̱ bá pɛhna ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa bi ꞌñutcaguihʉ tengu rá ꞌmʉiꞌa̱, dí apabi gue da ꞌraꞌahʉ ra mfa̱di ne ra hoga mfeni co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, pa maꞌna da za gui pa̱hʉꞌa̱.  0Hangue desde dá øde njabʉ, cada dí apa Ajua̱ por gueꞌahʉ, hindí tsaya ga umbabi njama̱diꞌa̱ por gueꞌahʉ. 3 a0Nuguí stá øde gue xcá camfrihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo, nehe stá øde de núꞌa̱ ra hma̱te guí pɛꞌtsuahʉ gatho núꞌʉ maꞌra yá ba̱tsi Ajua̱.   0Nehe ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi con guecjʉ dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ma da ꞌracjʉ nehe gatho núꞌa̱ xa ña̱tcahʉ da ꞌracjʉ nu stí zixcahʉ de nuna ra tsꞌoximhai pa ma grá ꞌbʉhʉ ꞌnadbʉ con gueꞌa̱. Gatho gueꞌa̱ da ꞌyøtꞌa Ajua̱ pa maꞌna dra nsundaꞌa̱ ne da tꞌeꞌtsua rá nsu. Ra apostol Pablo apa Ajua̱ pa da umba ra mfa̱di ya gamfri = u0 Y nuꞌahʉ nehe ya xcá ꞌyøtuahʉ rá noyaꞌa̱ núꞌa̱ xicjʉ hanja da za grá mpøhøhʉ, ne xcá camfrihʉ. Hangue nubyá guí ꞌnathohʉ nehe co ma Zidadahʉ ra Jesucristo ne guí eꞌtsuahʉ rá nsu Ajua̱ nehe. Ne ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi ja ri corasohʉ nehe, ngu núꞌa̱ xqui ña̱tcahʉ Ajua̱ da ꞌracjʉ. Y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara seña gue ya yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ ꞌbʉi ja ma corasohʉ. & G0 Ajua̱ bi ꞌyøtꞌa njabʉ pa núje dyá mʉdi gamfrihe de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ga eꞌtsuahe rá nsuꞌa̱, pa njabʉ maꞌra da nsundaꞌa̱ nehe. F 0 Ajua̱ bi huancahʉ desde rá mʉdi pa dyá ba̱tsiguihʉꞌa̱ pa da ꞌracjʉ gatho ngu núꞌa̱ xqui beni da ꞌracjʉ ngueꞌa̱ dí ꞌnathohʉ co ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Gueꞌa̱ xqui beni da ꞌyøtꞌe Ajua̱, ne nuꞌá̱ øtꞌe ngu núꞌa̱ xa beni ne ngu núꞌa̱ ri hoꞌa̱ da ꞌyøtꞌe. g I0 Núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da nda̱ de gatho núꞌʉ bí ꞌbʉ mahetsꞌi ne núꞌʉ ꞌbʉcua ja ra ximhai. Go gueꞌa̱ xqui beni Ajua̱ da ꞌyøtꞌe. Y ma da njabʉ núꞌa̱ ra paꞌa̱ ngu xa beni Ajua̱ da nja. h K0 pa bi za dá pa̱hʉ núꞌa̱ himi fa̱di maꞌmɛtꞌo núꞌa̱ xqui beni da ꞌyøtꞌeꞌa̱ de rá paha sɛhɛ. Y go bi hñuxa ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa go da ꞌyøtꞌe gatho ngu núꞌa̱ xqui beni mayaꞌbʉ. y m0Nehe ngueꞌa̱ ra da̱ngui rá hñoja̱ꞌi pa guecaguihʉ hangue bi ꞌracjʉ ndunthi ra mfeni ne ra mfa̱di, _ 90Ngueꞌa̱ po rá hñoja̱ꞌi bá pɛhna rá hma̱ca Tꞌʉ pa bi manga rá ji ja ra pontꞌi, y njabʉ bi gutca ma thaihʉꞌa̱, ne bi pungahʉ gatho ma tsꞌoquihʉ ngueꞌa̱ ya dí ꞌnathohʉ con gueꞌa̱. 5~ e0Núꞌá̱ po rá hñoja̱ꞌi bá pɛncahʉ rá hma̱ca Tꞌʉ pa bi jaba̱tsiguihʉ, pa njabʉ nujʉ xi ga eꞌtsuahʉ rá nsu po núꞌa̱ ra hñoja̱ꞌi pɛscaguihʉ. } 0Ante da hyoca ra ximhai, nuꞌá̱ ya xqui hñuxcahʉ po rá da̱nga hma̱te pa bi jaba̱tsiguihʉꞌa̱. Hangue bá pɛhna ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui hñuxcahʉ. Gueꞌa̱ rá pahaꞌa̱, hangue bi beni njabʉ da ꞌyøtꞌe. S| !0Ante da hyoca nuna ra ximhai, nuꞌá̱ ya xqui huancahʉ pa ga ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, pa njabʉ strá ntꞌaxiguihʉ ne hingra pɛꞌtshʉ ni ꞌnara tsꞌoqui ja rá thandiꞌa̱. ({ K0Ga xøcambenihʉ Ajua̱ ma Dadahʉ núꞌa̱ to rá Dada nehe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xa ꞌracjʉ gatho núꞌʉ ya ja̱pi ja pa guecjʉ ngueꞌa̱ dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ja ra uɛnda ya dí ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱ nuni mahetsꞌi. >z w0Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌahʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Ajua̱ xa ja̱pi núꞌʉ toꞌo xa gamfri ra Zidada Jesucristo }y w0Núgui drá Pablo rá apostolgui ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Ajua̱ go rá pahaꞌa̱ pa bi hñuxcagui dega apostol. Dí opꞌahʉ núꞌahʉ zi cuhʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Efeso guí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne yá mɛtiꞌihʉ Ajua̱. 9xkDNúgui drá Pablo de ma ꞌyɛsɛ dí opꞌahʉ nuna ra nzɛnjua. Oxqui pumfriguihʉ gue dí oua ja ra fadi. Ha nubyá, Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌihʉ. Njabʉ gueꞌa̱.w{DNehe xipabihʉ ra cu Arquipo gue da mɛfi xá hño núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa umbabi ra Zidada, asta hinda juatbi gatho. Jv DNu xcrí juahʉ gui hñeꞌthʉ nuna ra carta, pɛmpabihʉ núꞌʉ ya cu ya me Laodicea, pa da hñeꞌti neheꞌʉ. Ha núꞌa̱ dá pɛmpabiꞌʉ da mɛnꞌaꞌihʉ pa gui hñeꞌthʉ nehe. Au{DFatꞌajua̱hʉbʉ tsꞌʉ gatho ya cu núꞌʉ ya me Laodicea, ne fatꞌajua̱hʉbʉ ra cu Nimfa, ne gatho núꞌʉ ya cu ri muntsꞌi ja rá nguꞌa̱ pa ri xøcambeni Ajua̱. _t7DRi fatꞌajua̱ꞌihʉ nehe ra cu Luca, nuni ra medico xi ra hma̱di, ne ra cu Dema. s5D Nugui go dí damajua̱ni xá hño de guehni, ngueꞌa̱ nza̱ntho tagui tu por gueꞌahʉ, ne por ya cu ya me Laodicea, ne núꞌʉ ya me Yerapoli. KrD Ne ri fatꞌajua̱ꞌihʉ ra cu Epafra, guehni ꞌnará mɛfi nehe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nehni ra mengu de guepʉ. Nuni nza̱ntho apabi Ajua̱ con gatho rá mʉi pa hingui ꞌueguehʉ de ri jamfrihʉ ne pa gui ꞌyohʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱ ne gui ꞌyøꞌtuahʉ nza̱ntho ngu núꞌa̱ go rá pahaꞌa̱. "q=D Nehe ri fatꞌajua̱ꞌihʉ nuni ra cu Jesu xa thuꞌmbabi nehe ra Justo. De gatho ya xodyo núꞌʉ xa gamfri hønsɛ nuyʉ ya cuyʉ faxcagui pa dí ma̱mbahe rá noya Ajua̱ de guecua, pa njabʉ ndunthi toꞌo xa yʉtꞌi ja rá hmanda Ajua̱, y go guehyʉ xi ri hubga ma mʉi. )pKD Ne ri fatꞌajua̱ꞌihʉ ra zi cu Aristarco nuni drí ncompaꞌbeua ja ra fadi, ne ri fatꞌajua̱ꞌihʉ ra zi cu Marco nuni rá primo ra cu Berhna. Nuꞌahʉ ya xa siꞌahʉ gue ma da mabʉ da cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ ra cu Marco, ne sta zømbʉ umfʉ ra tsaya co ndunthi ra hma̱te. "o=D Ma da mɛui nehe ma zi hoga cuhʉ Onesimo, nuni ja ra mengu de guepʉ ngu guí pa̱hʉ. Nuyʉ́ ma da xiꞌahʉ gatho núꞌa̱ dí thoguihe de guecua. ~nuDHangue pa gueꞌa̱ dí pɛhnꞌahʉbʉ pa da xiꞌahʉ tengu gra ꞌmʉihe de guecua ne pa da nupꞌa ri mfenihʉ. DmDNuni ma hma̱ca cuhʉ ra Tiquico guehni ꞌnará hoga mɛfi Ajua̱ stá mpɛhe mahyɛgui, y nu sta zømbʉ dua cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ, ma da xiꞌahʉ gatho núꞌa̱ te dí thoguiua. Bl}DÑa̱hʉ co ndunthi ra tꞌequꞌei ne ra hma̱te, ne beñhʉ xá hño hanja grí tha̱tuahʉ cada ꞌna núꞌʉ grí ña̱uihʉ. Ya nzɛnjua pɛhna ra apostol Pablo mi uadi ra carta .kUDJamasuhʉ hanja gui ꞌyohʉ, ꞌyohʉ co ndunthi ra mfa̱di ja yá thandi núꞌʉ hingyá gamfri. Ogrí ꞌbɛta ri orahʉ, zofohʉꞌʉ de rá noya Ajua̱. fjEDꞌYapabihʉ Ajua̱ pa da za ga ma̱nga xá hño de gueꞌa̱ ngu rí ꞌñepcagui ga ma̱. i3DꞌYapabihʉ por guecje, pa da xogahe ya gosthi pa da za ga ma̱ñhe de gatho núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa ra Zidada Jesucristo ngu núꞌa̱ xqui beni Ajua̱ ne hinxqui fa̱dihma̱, pe Ajua̱ ya xa ꞌñutcahʉ. Ne ngueꞌa̱ go dí ma̱ de gueꞌa̱, hangue dí jotꞌua fadi. hDOguí tsaya gui ꞌyapabihʉ Ajua̱ con gatho ri mʉihʉ, ne umfʉ njama̱diꞌa̱ ngueꞌa̱ øꞌtꞌaꞌihʉ ri ntꞌadihʉ. g 7DNuꞌahʉ hmuhʉ, manda ri ꞌbɛgohʉ ngu rí ꞌñepi, ngueꞌa̱ guí pa̱hʉ gue neꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ꞌnari Hmuhʉ nehe nuni mahetsꞌi. f)DPe nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa ra ntsꞌoꞌmʉi, ra Zidada da guꞌtuabi ngu tengu núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe, ne hinda ma da nja ra nsʉqui.}esDYa guí pa̱hʉ gue numa Zidadahʉ ra Jesucristo ma da ꞌraꞌa ri tha̱ha̱hʉ ngueꞌa̱ go guí pɛphʉꞌa̱. d DNe gatho núꞌa̱ guí pɛhʉ, pɛhʉ con gatho ri pahahʉ, jahʉ ra uɛnda go guí pɛphʉ ra Zidada, hingue nuya ja̱ꞌi. c DHa nuꞌahʉ ꞌbɛgohʉ, ꞌyøtehʉ ri hmuhʉ nuua ja ra ximhai gatho núꞌa̱ da ꞌbɛpꞌaꞌihʉ, ne hingue hønsɛ ra ora hantꞌahʉ xi grí mpɛhʉ pa gui pønga ri hmihʉ con gueꞌʉ, pɛphʉ con gatho ri mʉihʉ ngueꞌa̱ guí tsuhʉ Ajua̱. cb?DHa nuꞌahʉ dadahʉ, oguí tsʉihʉ ntsꞌɛdi ri ba̱tsihʉ pa hinda du yá mʉiꞌʉ. ~auDNuꞌahʉ ba̱tsihʉ, ꞌyøta gatho núꞌa̱ da xiꞌa ri dada ri na̱na̱hʉ, ngueꞌa̱ guehna ri ho ra Zidada. e`CDNuꞌahʉ ꞌñøhøhʉ, ma̱di ri ꞌbɛhña̱hʉ ne ogyá tsꞌoꞌmʉihʉ con gueꞌʉ. _DNuꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ, ꞌyøta ri da̱mehʉ ngu rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ ngueꞌa̱ gyá gamfrihʉ de ma Zidadahʉ. ^DGatho núꞌa̱ gui ꞌyøthʉ o núꞌa̱ gui ma̱ñhʉ, ꞌyøthʉ gatho pa rá nsunda ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne ja rá thuhuꞌa̱ umfʉ njama̱di Ajua̱ ra Dada. Núꞌa̱ rí ꞌñepi da ꞌyøtꞌa ya gamfri pa da ꞌmʉi xá hño co yá miquꞌeiui +]ODDá ꞌyoda ri mfenihʉ rá noya ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. ꞌÑutuahʉ ne nupa mfenihʉ ꞌna ngu maꞌna co núꞌa̱ ra hoga mfa̱di xa tꞌaꞌahʉ. Ne tuthʉ ya salmo ne ya ja̱hña̱ ne maꞌra ya ma̱ca thuhu. Tutuahʉ Ajua̱ ne umfʉ njama̱diꞌa̱ con gatho ri corasohʉ. "\=DꞌBʉhʉ co núꞌa̱ ra hogaꞌmʉi xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱ ja ri corasohʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ bi zohnꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ co ꞌnara hogaꞌmʉi ngueꞌa̱ guí ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co ma Zidadahʉ. Ne nza̱ntho umfʉ njama̱di Ajua̱ de gatho núꞌa̱ da ꞌñeꞌahʉ. [/DPe nuꞌa̱ maꞌna mahyoni, nura hma̱te gui pɛꞌtshʉ, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ri jacjʉ ga ꞌnathohʉ pa ga ꞌbʉhʉ co ꞌnada ra mfeni. )ZKD Ntsɛtuahʉ ꞌna ngu maꞌna, ha nuꞌbʉ ꞌna de gueꞌahʉ toꞌo da ꞌyøꞌtꞌahʉ ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, pumbahʉ, ngu bi punꞌahʉ nehe ra Zidada. fYED Ajua̱ xi ri ma̱ꞌaꞌihʉ ne xa huahnꞌahʉ pa dyá mɛtiꞌihʉꞌa̱. Hangue nubyá dá nja ri nthecatehʉ, ne ꞌyøthʉ ra hñoja̱ꞌi, ogyá ꞌñetsꞌihʉ, dá nja ri tꞌequꞌeihʉ, ne ri pacenciahʉ. TX!D Y ja núꞌa̱ ri ꞌraꞌyo ꞌmʉihʉ xcá pɛꞌtshʉ, nuni hingui fa̱di ua ra griego ua ra xodyo, ua pɛꞌtsa ra seña ja rá ndoꞌyo o hina, ua ra mengu ua ra nzøhø ja̱ꞌi, ua ra ꞌbɛgo ua hingrá ꞌbɛgo, ngueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo gatho o ja rá ꞌyɛꞌa̱, ne nuꞌá̱ ꞌbʉi mahyɛgui con gatho. ;WoD Nubyá ya xa mpata ri ꞌmʉihʉ, ne ꞌyo grí pa̱tuahʉ rá ꞌmʉi Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo xa ꞌraꞌahʉ ra ꞌraꞌyo te, asta xi ma gui ꞌbʉhʉ ngu rá ꞌmʉiꞌa̱. xViD Oguí mpetua ncꞌuambahʉ ꞌna ngu maꞌna, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ri nda̱xjua ꞌmʉihʉ ya xcá hɛhʉbʉ. cU?DPe nubyá ya guí pɛꞌtshʉ maꞌna ra ꞌraꞌyo ꞌmʉi, hangue nehe hyɛhʉbʉ gatho núꞌʉ maꞌra ya tsꞌotꞌøtꞌe, ngu ra ntꞌʉtsate, ra cuɛ, ra ntsꞌoꞌmʉi, ra tsꞌante ne maꞌra ya tsꞌonoya. PTDNeꞌahʉ ja nguí ohʉnihma̱ ja núꞌʉ ya tsꞌotꞌøtꞌeꞌʉ. mSSDPor nuya tsꞌotꞌøtꞌeya ma da zʉtua rá cuɛ Ajua̱ gatho núꞌʉ toꞌo ya tsꞌoꞌyøde. R/DHangue ꞌuehʉ de gatho ya tsꞌoqui núꞌʉ jaua ja ra ximhai. Oxqui ntsinga medintha̱tihʉ, ne oxqui pɛꞌtshʉ ra tsꞌoncꞌatꞌaja̱ꞌi, nixi maꞌra ya tsꞌoncꞌatꞌi, nixi oxqui øthʉ maꞌra ya tsꞌoꞌbɛfi. Ne oxqui cꞌatꞌihʉ ra boja̱ ne maꞌra ya hño de ra ximhai, ngueꞌa̱ ꞌbʉ guí øthʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ go grí nsundahʉꞌʉ, hingo grí nsundahʉ Ajua̱. ^Q5DNe nu stua yopa pengui, ma ga hnequihʉ mahyɛgui con gueꞌa̱ strá nsunda ngueꞌa̱ ꞌnada ma tehʉ con gueꞌa̱. ꞌUeguehʉ de ri nda̱xjua ꞌmʉihʉ ngueꞌa̱ ya guí pɛꞌtshʉ ra ꞌraꞌyo ꞌmʉi aP;DNgueꞌa̱ nujʉ́ ngu ꞌñena dá tuhʉ mahyɛgui co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne dá yopa ntehʉ con gueꞌa̱, hangue ja ra uɛnda ya dí ꞌbʉhʉ ꞌnadbʉ con gueꞌa̱ nuni habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱ ra Dada. O DDá ꞌyoda ri mfenihʉ de ya tꞌøtꞌe núꞌʉ bí ja nuni mahetsꞌi, hingue de núꞌʉ ya tꞌøtꞌe jaua ja ra ximhai. xN kDNuꞌahʉ ja ra uɛnda gá yopa ntehʉ mahyɛgui co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo nu mi yopa nteꞌa̱ de ra du, hangue hyoñhʉ núꞌʉ ya hoga hño bí ja nuni mahetsꞌi habʉ bí ꞌbʉꞌa̱ ne bí hudi ja rá ꞌñɛi Ajua̱ rá Dada. M DNuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøtꞌa nuya ya hmanda, ri hnequi ngu øtꞌa xá hño ngueꞌa̱ øtꞌe co ra hñoja̱ꞌi ne ndunthi ra søcambeni, ne asta da japi da sufri rá ndoꞌyo, pe nuya ya hmanda hinte ma tsꞌɛdi umbi pa da za̱ma rá ndoꞌyo. #4~}}D||{uzyyxxwjvuuu,t1srrpoonmmllZkk jiihggg%fedcba}``^]\[ZZlYtXWPVVjUUSRQ6P9NNMOLYKJJIRHHGGpG F8EDCB!@>==P<::87e65310B/.-,+O*`)})''B&$$?"!N|b0 ^ % 9RZ!#g& Nuꞌahʉ xi grí jamasuhʉ ya pa, ya za̱na̱, ya jɛya, ne guí øthʉ maꞌra ya ngo pa guí eñhʉ gue njabʉ da za gui mpøhøhʉ. \f1& Pe nubyá ha̱, ya gá pa̱hʉ Ajua̱. Núꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌmɛtꞌo bi ba̱ꞌahʉ ne bi zohnahʉ pa gá pa̱hʉꞌa̱. Nuꞌbʉ́ ¿hanja guí ne gui yopa penjʉ ja yá nda̱xjua jamfri ra ximhai núꞌʉ hingui pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da pøhøguihʉ ne hinte ri muui? ¿Hanja guí ne gui yopa ꞌmɛgohʉ de nuya jamfriꞌʉ? e&Nuꞌahʉ maꞌmɛtꞌo xi majua̱ni hingüí pa̱hʉ Ajua̱. Nguí pɛphʉ núꞌʉ hingo gueꞌʉ Ajua̱ majua̱ni. {do&Hangue nujʉ́ ya hindí njahʉ ngu ꞌnara ꞌbɛgo hingui tꞌumba ra tsogui. Ya dyá ba̱tsihʉ de Ajua̱ y go ma mɛtihʉ núꞌa̱ ra tsogui bi ña̱gui Ajua̱. Nuꞌá̱ go gueꞌa̱ bi ꞌracjʉ núꞌa̱ ra tsoguiꞌa̱ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo. Ra apostol Pablo unga ra tsꞌofo pa hinto da yopa ꞌmɛgo ja yá hmanda ya nda̱xjua jamfri 5cc&Y nubyá nujʉ́ ya dyá ba̱tsihʉ de Ajua̱ y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ma Dadahʉ. Y ya stá ha̱ñhʉ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ bá pɛncahʉ Ajua̱ pa bi ꞌmʉi ja ma corasohʉ. Hangue nubyá co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi dí emfʉ Ajua̱: “¡Nuꞌi go gueꞌi ma zi Dadaꞌihe!” tba&Bi ꞌñe bi ꞌmʉi ja rá hmanda rá ley ra Moise pa bi za bi zigaguihʉ de rá hmanda nura leyꞌa̱ pa njabʉ ya hinga ꞌmɛgohʉ ja nura leyꞌa̱. Bi ꞌñe bi mba̱tsiua ja ra ximhai pa njabʉ Ajua̱ bi za bi jaba̱tsiguihʉ. ca?&Pe ꞌmɛfa bi zø ra pa de núꞌa̱ xqui beni Ajua̱. Ñepʉ nuꞌá̱ bá pɛhna rá Tꞌʉ pa bi ꞌñe bi mba̱tsi ja ꞌnara ꞌbɛhña̱ ne bi ꞌmʉi. Nehe bi ꞌñe bi ꞌmʉi ja rá hmanda rá ley ra Moise. M`&Necjʉ nehe, ante da zøhø ra Zidada Jesu ndí njahʉ ngu núꞌa̱ ra ba̱tsi himi tsøsta yá jɛya, ja ra uɛnda ndyá ꞌbɛgohʉ ndí pɛphʉ yá ꞌbɛfi ya nda̱xjua jamfri de ra ximhai. o_W&Nura ba̱tsiꞌa̱ ꞌbʉi ja yá hmanda núꞌʉ toꞌo suꞌa̱ ne núꞌʉ toꞌo supabi núꞌa̱ bi tsꞌocuabi. Nuꞌʉ́ ma da manda asta da zøxa yá jɛya nura ba̱tsiꞌa̱ ngu núꞌa̱ bi ma̱nga rá dada ra ba̱tsi. $^ C&Nubyá ma ga nhyɛcuahʉ ngu ꞌnara ba̱tsi núꞌa̱ bi tsꞌocuabi rá tsogui. Nuꞌá̱ masque go rá mɛti gatho núꞌa̱ bi tsꞌocuabi, ꞌbʉ hingui tsøsta yá jɛya pa da manda sɛhɛ rá tsogui, núꞌá̱ ja ra uɛnda ngu ꞌnara ꞌbɛgo ngueꞌa̱ hindi manda sɛhɛ. *]M&Nujʉ́ dí ꞌnathohʉ co ra Zidada Jesucristo, hangue necjʉ dyá ꞌrohohʉ de ra Abrá, y go ma mɛtihʉ nehe núꞌa̱ ra ja̱pi bi ña̱ꞌti Ajua̱.\&Nubyá ya hingui thahni toꞌo ra xodyo, toꞌo hingrá xodyo, toꞌo ra ꞌbɛgo, toꞌo hingrá ꞌbɛgo, nixi toꞌo ra ꞌñøhø, nixi toꞌo ra ꞌbɛhña̱, ngueꞌa̱ gathoguihʉ ya dí ꞌnathohʉ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo. }[s&Nujʉ́ stá nxistehehʉ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesu, y nubyá ya dí ꞌbʉhʉ ngu gra ꞌmʉiꞌa̱. mZS&Nubyá gathoguihʉ ya yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo. HY &Ha núbya mi zøhø ra Zidada Jesu, ya hingo bi sujʉ ra ley. bX=&Hangue nura nda̱xjua ley bi nja ngu ꞌnara ꞌbɛmu bi sujʉ hma̱ha̱ asta ra pa bi zøhø ra Zidada Jesucristo. Bi sujʉ ra ley pa ꞌmɛfa bi za dá camfrihʉ ra Zidada Jesu, y hangue nubyá ya hinte dí tuhʉ. \W1&Pe ante da zø ra Zidada Jesu pa dá camfrihʉꞌa̱, nujʉ́ ndí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley, y ja dá ꞌbʉhʉni asta mi zøhø ra Zidada Jesu núꞌa̱ xqui hñuxa Ajua̱ pa da ꞌñehe. MV&Pe nura nda̱xjua ley hindi pøhø ya ja̱ꞌi. Nuꞌá̱ ena gue gatho ya ja̱ꞌi pɛꞌtsi te da duxa yá tsꞌoqui. Bi ma̱nga njabʉ ra nda̱xjua ley pa bi za dá ha̱ñhʉ núꞌa̱ ra ja̱pi bi ña̱gui Ajua̱ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesu, hingue ngueꞌa̱ dá øthʉ núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. {Uo&Nuꞌbʉ́, ¿ha gue nura ley ri ncontraui nurá hña̱ꞌti Ajua̱ bi ña̱ꞌtua ra Abrá? Hina, hingui tsa. Nura nda̱xjua ley himbi tꞌuni pa da ꞌracjʉ ra te maꞌraꞌyo. Nuꞌbʉ xa tꞌuni hma̱ha̱ ꞌnara ley núꞌa̱ xa zahma̱ xa ꞌracjʉ ra ꞌraꞌyo te, nuꞌbʉ́ xa zahma̱ gue ya hinte gra tuhma̱hʉ ngueꞌa̱ ndí dɛnhʉ nura leyꞌa̱. T)&Pe nura cohi himbi tꞌuni ngu bi tꞌunga ra ley. Nura cohi go Ajua̱ sɛhɛ bi hyoqui co ra Abrá ne bi xipsɛ de ra hña̱ꞌti. Hinto bi ꞌmande de gueꞌʉ ngueꞌa̱ go guesɛ Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe, y nuꞌá̱ ꞌnatho. Núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra nda̱xjua ley ]S3&Nuꞌbʉ́ ¿pa te bi tꞌunga ra ley? Ra ley bi tꞌuni pa bi za dá pa̱dihʉ ndaꞌa̱ gueꞌa̱ ra tsꞌoqui. Núꞌa̱ ra leyꞌa̱ bi muui asta núꞌa̱ ra pa bi zøhø ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ ra ꞌroho toꞌo xqui tꞌumba núꞌa̱ ra hña̱ꞌti xqui ña̱gui Ajua̱. Nura nda̱xjua ley bi tꞌuni njaua: Ajua̱ bá pɛhna yá ɛnxɛ pa bi umba ra ley ra Moise. Ha nura Moise go gueꞌa̱ bi hña̱nga ra ley, ñepʉ bi umba ya ja̱ꞌi. WR'&Pe nuꞌbʉ núꞌʉ ya ja̱pi xqui ña̱ꞌti Ajua̱ go di ehe hma̱ha̱ de ja ra nda̱xjua ley, nuꞌbʉ́ nuya ja̱piꞌʉ ya hindi ehe de ja ra hña̱ꞌti. Pe ra Abrá bi hña̱nga ra ja̱pi ngueꞌa̱ njabʉ xqui ña̱ꞌtuabi Ajua̱, hingue bi hña̱nga ra ja̱pi ngueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. 4Qa&Nubyá ma ga xiꞌaꞌihʉ xá hño te rí bønga núꞌa̱ dá ma̱ de rá cohi ꞌnara ja̱ꞌi. Ajua̱ bi gohui ꞌnara cohi ra Abrá núꞌa̱ mi e da cumpli ra Zidada Jesucristo. Y de mi gohi ra cohi bi thogui goho nthebe ne ꞌnatemaꞌrɛtꞌa njɛya, ñepʉ ja bi thoca ra nda̱xjua ley. Hangue nura nda̱xjua ley hingui tsa da huata nura cohiꞌa̱ pa go da njabʉtho núꞌa̱ ra hña̱ꞌti xqui ña̱ꞌti Ajua̱. P7&Nde nubyá, Ajua̱ bi gohui ꞌnara cohi ndu ra Abrá co rá ꞌroho, y bi ña̱ꞌtuabi ꞌnara hña̱ꞌti. Ajua̱ himbi ꞌñemba ra Abrá: “Núꞌʉ ri ꞌroho”, y nixi bi ma̱ de gatho yá ꞌbɛto yá mbongꞌbɛto ra Abrá. Nu Ajua̱ bi ma̱ de ꞌnada rá ꞌroho ra Abrá, hangue bi ꞌñena: “Nuri ꞌroho.” Y nubyá dí pa̱hʉ gue nura ꞌrohoꞌa̱ go gueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo. cO?&Zi cuhʉ, nubyá nurá cohi Ajua̱ bi gohui ra Abrá ma ga hyɛcuabihʉ ngu rá cohi ꞌnara ja̱ꞌi. ꞌBʉ ꞌnara ja̱ꞌi xa ꞌyøtꞌa ꞌnara cohi ne ya bi tꞌøtꞌe ngu núꞌa̱ ra cohi bi nja, nuꞌbʉ́ nura cohiꞌa̱ ni tsꞌʉ hingui tsa to da huati nixi da pati, masque nura cohiꞌa̱ go bi ꞌyøtꞌa ꞌnara ja̱ꞌi. /NW&Ra Zidada Jesucristo bi du pa bi ña̱ngaguihʉ de rá cuɛ Ajua̱. Bi njabʉ pa hingue hønsɛ núje dyá xodyohe bi za dá ha̱ñhe ra ja̱pi núꞌa̱ xqui hña̱ꞌtuabi ra Abrá. Nehe núꞌahʉ hingyá xodyohʉ bi za gá ha̱ñhʉ núꞌa̱ ra ja̱piꞌa̱. Nehe bi za dá ha̱ñhʉ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ xqui hña̱ꞌtuabi núꞌʉ toꞌo da gamfri ra Zidada Jesu. Ra nda̱xjua ley y rá hña̱ꞌti Ajua̱ 0MY& Pe ma Zidadahʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ bi ña̱ngaguihʉ de rá cuɛ Ajua̱ núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley gue da zʉdi núꞌa̱ toꞌo hingui øtꞌe gatho núꞌa̱ xa tꞌofo ja nura leyꞌa̱. Bi ña̱ngaguihʉ de rá cuɛ Ajua̱ ngueꞌa̱ go guesɛꞌa̱ bi zʉdi rá cuɛ Ajua̱ núꞌa̱ mri ꞌñepcahma̱hʉ go xa zʉcjʉ. Nuꞌá̱ bi zʉdi rá cuɛ Ajua̱ nu mi du ja ra pontꞌi, ngueꞌa̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo xa tꞌofo njaua ne ena: “Nuꞌa̱ tóꞌo da du ja ꞌnara za, go gueꞌa̱ ya bi zʉdi rá cuɛ Ajua̱.” L-& Pe nuꞌa̱ tóꞌo ri dɛna ra nda̱xjua ley hingui pɛꞌtsa ra jamfri. Núꞌá̱ mahyoni da ꞌyøtꞌe hma̱ha̱ gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley pa da za da mɛꞌtsa hma̱ha̱ ra te pa nza̱ntho, ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Tꞌofo enga njaua: “Nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøtꞌa gatho ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley, go gueꞌa̱ da zʉdi ra te ngueꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe gatho ngu ri manda.” ;Ko& Nehe dí pa̱dihʉ gue nuꞌʉ tóꞌo ri dɛna ra nda̱xjua ley, Ajua̱ hinda ꞌñembi gue ya hinte ma tsꞌoqui tu, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui pɛꞌtsa ra jamfri. Y ra Ma̱ca Tꞌofo ena gue nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra jamfri, ya hinte ma tsꞌoqui tu, y nuꞌá̱ pɛꞌtsa ꞌnara ꞌraꞌyo te. .JU& Pe nuꞌʉ tóꞌo hu yá mʉi gue ma da mpøhø ngueꞌa̱ øtꞌa núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley, nuꞌʉ́ hinda ma da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱, ngueꞌa̱ hingui ꞌbʉi ni ꞌna núꞌa̱ toꞌo tsa da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. Y ra Ma̱ca Tꞌofo enga njaua: “Nuꞌa̱ tóꞌo hingui øtꞌa gatho núꞌa̱ xa tꞌofo ja ra ley, hinda ma da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱.” I & Hangue nuꞌʉ tóꞌo pɛꞌtsa ra jamfri go gueꞌʉ nja̱pi mahyɛgui co ra Abrá núꞌa̱ toꞌo bi mɛꞌtsa ra jamfri. =Hs&Mayaꞌbʉ Ajua̱ xqui beni gue hingue hønsɛ nuje dyá xodyohe ya hinte ma tsꞌoqui ga tuxhe, pe núꞌahʉ nehe hingyá xodyohʉ, ꞌbʉ gui camfrihʉ ngu mi camfri nehe ra Abrá, nuꞌbʉ́ neꞌahʉ ya hinte ma tsꞌoqui gui tuxhʉ. Hangue de mayaꞌbʉ Ajua̱ bi xipa ra Abrá ra ma̱ca noya ne bi ꞌñembi: “Po rá ngueꞌi ma ga ja̱pi gatho ya ja̱ꞌi ꞌbʉ ja rá ngʉni ra ximhai.” Njabʉ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo. 2G]&Hangue pa̱hʉ gue nuꞌʉ tóꞌo pɛꞌtsa ra jamfri go gueꞌʉ hinte ma tsꞌoqui tu, y go gueꞌʉ yá ba̱tsi ndu ra Abrá ngueꞌa̱ camfri ngu mi camfriꞌa̱. F{&Ndu ra Abrá nehe bi gamfri Ajua̱. Hangue por gueꞌa̱ Ajua̱ bi ma̱ gue ra Abrá ya hinte ma tsꞌoqui mi tu. 6Ee&Ajua̱ ri ꞌraꞌahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi, ne xi uꞌtꞌaꞌihʉ ndunthi ya ntꞌudi. ¿Ha gue øtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ guí øthʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌyøthma̱hʉ núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley? Hina. Nuꞌá̱ øtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ guí camfrihʉ ra ma̱ca noya núꞌa̱ gá ødehʉ. yDk&¿Ha gue da njabʉtho gatho núꞌa̱ xcá thoguihʉ? ¡Hina, ngueꞌa̱ nugui dí camfri gue hinda njabʉtho! _C7&¿Hanja xcá ꞌbɛ ri mfenihʉ? Nuꞌahʉ́ ya xcá cʉthʉ ja rá ꞌñu Ajua̱ po rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Nde nuꞌbʉ́, ¿ha gue guí beñhʉ da za gui nehʉ nura ꞌñuꞌa̱ co ri tsꞌɛdisɛhʉ? kBO&Dí ne gui xicaguihʉ: ¿Ha gue gá ha̱ñhʉ ra Ma̱ca Nda̱hi ngueꞌa̱ gá øthʉ núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley? Hina. Nura Ma̱ca Nda̱hi gá ha̱ñhʉ ngueꞌa̱ gá camfrihʉ ra ma̱ca noya núꞌa̱ gá ødehʉ. -A U&¡Xi gyá ꞌbɛmfenihʉ núꞌahʉ gyá me Galaciahʉ! ¡Hanja xcá hophʉ toꞌo xa ꞌyʉꞌtꞌaꞌihʉ pa guí ne gui ꞌueguehʉ de núꞌa̱ majua̱ni ne gui tɛnhʉ ra nda̱xjua ley! Y nuꞌahʉ ya xa tꞌuꞌtꞌahʉ xá hño pa te bi du ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bri pontꞌi. -@S&Nugui hinstá ʉtsabi rá da̱nga hma̱te Ajua̱. Nuꞌá̱ po rá da̱nga hma̱te bá pɛhna rá Tꞌʉ pa bi du ne pa njabʉ bi pøhøguihʉ. Pe nuꞌbʉ stá mpøhø hma̱ha̱hʉ ngueꞌa̱ dá tɛnhma̱hʉ ra nda̱xjua ley, nuꞌbʉ́ hinte dri muui hma̱ha̱ rá du ra Zidada Jesu.:?m&Nu mri pontꞌa ra Zidada Jesu, ja ra uɛnda nequi ja bri pontcaguini nehe. Hangue ya hindí ꞌbʉi de ma paha sɛhɛ. Nubyá go ra Zidada Jesu ꞌbʉi ja ma coraso. Y ya dí ꞌbʉi po ra jamfri núꞌa̱ dí pɛꞌtsuabi rá Tꞌʉ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo bi ma̱cagui ne bi unga rá te por guecagui. ?>w&Maꞌmɛtꞌo nugui ndí ꞌbʉi ja rá hmanda ra nda̱xjua ley. Pe ra nda̱xjua ley himbi za bi pøhøgui. Hangue nubyá ya dá ꞌuegue de gueꞌa̱, y nubyá dí pɛpabi Ajua̱. =&Pe ꞌbʉ ga yopa tɛnui núꞌa̱ ra nda̱xjua ley ya stá tsohuibʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, ga yopa tuxui ra tsꞌoqui maꞌnaꞌqui. }<s&Nugaguiui stá camfriui ra Zidada Jesu ne ya hinte dí tuui. Nubyá dí njaui ngu núꞌʉ hingyá xodyo ngueꞌa̱ ya hindrí dɛnui ra nda̱xjua ley. Hangue ya xodyo engaguiui gue dyá ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌiui. Nuꞌbʉ́ ¿ha gue ri ꞌbɛpcaui ra Zidada Jesu ga øtꞌui ya tsꞌoqui ngueꞌa̱ ya hindrí dɛnui ra nda̱xjua ley? ¡Hina, hingui tsa! ;!&Pe rá nga̱tsꞌi dá pa̱diui gue nuꞌa̱ tóꞌo da gamfri ra Zidada Jesucristo ya hingui tu ra tsꞌoqui, hingue ngueꞌa̱ da ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. Hangue nugaguiui stá camfriui ra Zidada Jesucristo ne ya hinte dí tuui, ngueꞌa̱ dí camfriui ra Zidada Jesu, hingue ngueꞌa̱ dá øtꞌui ngu núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. Ra Ma̱ca Tꞌofo ena gue ni ꞌna hinda za to da tꞌembi gue ya hingui tu ra tsꞌoqui masque da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. !:;&Nugaguiui dyá xodyoui desde dá ꞌbʉhʉ. Nu maꞌmɛtꞌo nza̱ntho ndí øtꞌui núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley, ne hindá njaui ngu núꞌʉ hingyá xodyo hindi dɛna ra nda̱xjua ley, núꞌʉ enga ya xodyo gue nuꞌʉ́ ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌiꞌʉ. 99k&Pe nu ndá handi gue nuꞌʉ́ bi ꞌyøtꞌa ñohmi ne himbi dɛna xá hño rá noya Ajua̱, dá xipabi ra cu Pedro ja yá thandi gatho ya cu, ne dá embi: “Nuꞌí grá xodyo, pe ya gá camfri ra Zidada Jesu y ya hinguí tɛnhma̱ha̱ ra nda̱xjua ley. Nuꞌbʉ́ ¿hanja guí nehma̱ gue da dɛna ra nda̱xjua ley núꞌʉ ya cu hingyá xodyo?” Ya xodyo ne gatho ngu maꞌra ma da mpøhø núꞌbʉ da gamfri ra Zidada Jesu $8A& Ha nuꞌʉ maꞌra ya cu núꞌʉ myá xodyo bi ꞌyøtꞌa ñohmi mahyɛgui co ra cu Pedro, hangue asta ra cu Berhna bi cadiꞌʉ pa bi ñohmi neꞌa̱. 7& Nurá mʉdi ha̱, mi øtꞌe xá hño, mi ñuni co ya cu hingyá xodyo. Pe ꞌmɛfa bi zønini maꞌra ya cu myá xodyo xqui mɛhna ra cu Cobo. Ha nu mi zønga nuya cuꞌʉ, ra cu Pedro bi ꞌyøtꞌa ñohmi ne bi mʉdi bi ꞌuegue de núꞌʉ ya cu hingyá xodyo pa ya himbi ñuni con gueꞌʉ. Bi ꞌyøtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ mi tsu te da ma̱ núꞌʉ ya cu mi tɛnba yá nza̱i ya xodyo. 6& Ñepʉ nuje dá penje maꞌnaꞌqui pa Antioquía. Y ꞌmɛfa ra cu Pedro bi mani bá ntsønte. Hangue ja dá yopa nthɛꞌbeni maꞌnaꞌqui con gueꞌa̱. Y nuni ja dá tsʉiniꞌa̱ ngueꞌa̱ mi ne da yopa dɛna ra nda̱xjua ley maꞌnaꞌqui. F5& Núꞌʉ ya apostol nsøctho bi xicje gue ga sigui ga beñhe núꞌʉ ya zi cu hyoya. Hangue nugui dí øtꞌa ra tsꞌɛdi pa dí fatsꞌiꞌʉ. Ra apostol Pablo bi zʉi ra apostol Pedro d4A& Nuya apostol bi ba̱di gue Ajua̱ xqui ꞌraca ra tsꞌɛdi pa dá ma dá zofo núꞌʉ hingyá xodyo. Hangue nura cu Cobo ne ra cu Pedro ne ra cu Xuua núꞌʉ ya apostol myá nda̱ de ra nija̱, bi ꞌracje yá ꞌyɛ pa nugui ne ra cu Berhna dá mipꞌyɛhe con gueꞌʉ. Gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi pa dá ncompahe con gueꞌʉ. Dá cohe ꞌnara cohi gue nugui co ra cu Berhna ga mɛꞌbe ga zohe nuya ja̱ꞌi hingyá xodyo, ha nuꞌʉ́ da ma pa da zofo ya xodyo. 3&Nuꞌa̱ ra Zidada bi maxa ra cu Pedro pa bi zofo ya xodyo, go guetꞌa̱ ra Zidada bi maxcagui nehe pa dá zofo núꞌʉ hingyá xodyo. 27&Nuya apostolꞌʉ bi ba̱di xá hño gue Ajua̱ xqui mɛncagui ga zofo núꞌʉ hingyá xodyo, ngu ra cu Pedro nehe xqui ꞌbɛhni da zofo ya xodyo. w1g&Nʉ́ꞌʉ ya apostol myá nda̱ de ra nija̱ hinte ma ntꞌutuate bi ꞌñutcaguiꞌʉ. Pa guequi hinte ja ꞌbʉ ya myá apostolꞌʉ ꞌmɛtꞌo de guequi ꞌbʉ hina, ngueꞌa̱ ja rá thandi Ajua̱ gatho ya ja̱ꞌi mahyɛgui. +0O&Pe nuje ni tsꞌʉ hindá øthe núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ. Hindá yopa tɛnhe ra nda̱xjua ley. Y dá øthe njabʉ pa núꞌahʉ hingyá xodyohʉ da za gui sigui gui camfrihʉ núꞌa̱ ra ma̱ca noya dá xiꞌahʉ núꞌa̱ ma̱ gue ga mpøhøhʉ ngueꞌa̱ stá camfrihʉ ra Zidada Jesu. /y&Núꞌá̱ himbri japi da mɛꞌtsa ra seña, masque ꞌraya ꞌñetꞌa gamfri mi neꞌʉ gue xa thuꞌtsua ra seña hma̱ha̱ꞌa̱. Núꞌʉ ya ꞌñetꞌa gamfri mi cʉtꞌa ja ra nija̱ y ꞌnaꞌño ra mfeni mi beni. Mi ne da ba̱diꞌʉ ua ndí tɛnhe rá ley ra Moise ua hina. Pe ra Zidada Jesucristo ya xqui pøngaguihe de nura leyꞌa̱. Pe nuꞌʉ́ ha̱, mi tɛntho ra nda̱xjua ley, y bi yʉtꞌi ja ra nija̱ ngueꞌa̱ mi nehma̱ꞌʉ xa jacje stá yopa penjhma̱he ja ra nda̱xjua ley. a.;&Ha núꞌʉ ya apostolꞌʉ bi ꞌñena gue ha̱ha̱ xá hño núꞌʉ ya noya dá xipabiꞌʉ. Hangue nuꞌʉ́ bi ꞌñena gue ha̱ha̱ xá hño gue hinda mɛꞌtsa ra seña ra cu Tito ngu øtꞌa ya xodyo gue pɛꞌtsa ra seña ja yá ndoꞌyo. Nura cu Tito hingrá xodyo, pe ra me Grecia ha̱, y hinxa thuꞌtsua ra seña ja rá ndoꞌyo. <-q&Dá mani ngueꞌa̱ njabʉ bi xicagui Ajua̱. Y ja dá ña̱ꞌbeni ya apostol núꞌʉ myá nda̱ de ra nija̱ pa bi ba̱diꞌʉ xá hño núꞌa̱ ra ma̱ca noya dí xipabi núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo. Dá øtꞌa njabʉ pa himbi ꞌmɛditho ma ꞌbɛfi núꞌa̱ stí pɛfi ne astabya dí pɛfi. b, ?&Y mi thogui ꞌrɛtꞌamagoho njɛya de dá ma dá cꞌa̱ꞌtsa ra cu Pedro nuni Jerusale. Ñepʉbya dá yopa mani maꞌnaꞌqui pa dá ña̱ꞌbe ya apostol. Dá mɛꞌbe ra cu Berhna, ne dá tsixa ra cu Tito nehe. +  &Hangue nuya cuꞌʉ xi bi xøcambeni Ajua̱ ngueꞌa̱ bi ba̱diꞌʉ gue nugui ya stí camfri ma Zidadahʉ ra Jesucristo.N* &Nuꞌʉ́ hønsɛ xqui ꞌyøde gue nuguí maꞌmɛtꞌo ndí øꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi ya cu, pe nubyá dí ña̱ de ra jamfri, masque maꞌmɛtꞌo ndí ne hma̱ha̱ stá huata nuna jamfrina̱. c) A&Y asta ra paꞌa̱ himi pa̱caguitho nuya cu xqui gamfri ra Zidada Jesucristo nuni Judea. G(  &ꞌMɛfa dá ma pa ja ra hai Siria, y ja ra hai Cilicia. T' #&Ajua̱ go gueꞌa̱ pa̱di gue hingrá ncꞌuamba núꞌa̱ dí opꞌahʉ. & &Hinto maꞌra ya apostol dá nu de guehni. Hønsɛ ra apostol Cobo núꞌa̱ rá cu ra Zidada, go gueꞌa̱ dá nuꞌbeniꞌa̱. /% Y&Ha nu mi thogui hñu njɛya de dá camfri, nuꞌbʉ́ ha̱, ja dá ma Jerusale pa duá cꞌa̱ꞌtsa ra cu Pedro, y dá ꞌbʉꞌbeniꞌa̱ ꞌnɛtꞌocʉtꞌa. C$ &Nixi dá ma Jerusale pa stá ña̱ꞌbe ꞌmɛtꞌo núꞌʉ ya myá apostol ꞌmɛtꞌo de guequi. Nuꞌa̱ dá øtꞌe, dá ma ja ra hai Arabia. Nepʉ de guehni dá pengui pa Damasco. A# }&Ajua̱ ma Dadahʉ bi zocagui pa dá camfribi rá ma̱ca Tꞌʉ. Bi zocagui pa bi za dá zofo nehe núꞌʉ hingyá xodyo. Y pa dá nzote, hingue ꞌmɛtꞌo dá anba ꞌnara ja̱ꞌi. !" =&Pe nugui ante ga ꞌbʉi, Ajua̱ ya xqui huancagui. Y nu mi zø ra ora de núꞌa̱ xqui beni Ajua̱, núꞌá̱ bi zocagui con gatho rá hñoja̱ꞌi. R! &Nugui hønsɛgui go maꞌna dá tɛnba yá jamfri ya xodyo de maꞌra ma compa núꞌʉ myá xodyo nehe, ngueꞌa̱ xi dá øtꞌa ra tsꞌɛdi pa dá tɛnba yá nza̱i ndu ma xitahe ne ndu ma dadahe. r  _& Nuꞌahʉ gá pa̱tcahʉ ma ꞌmʉi maꞌmɛtꞌo núꞌbʉ ndá pɛꞌtsta ra jamfri mahyɛgui co ya xodyo. Nugui xi ndí øꞌtua ndunthi ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ toꞌo mi camfri Ajua̱, ne ndí ne hma̱ha̱ stá ho gatho. J & Núꞌa̱ ra ma̱ca noya dá uꞌtꞌahʉ go gueꞌa̱ bi ꞌñutcagui ra Zidada Jesucristo. Hingo bi ꞌñutcagui ya ja̱ꞌi núꞌa̱ ra ma̱ca noya dí ma̱, y nixi dá ha̱ni de gueꞌʉ.  & Ma zi cuꞌihʉ, dí ne gui pa̱hʉ gue núꞌa̱ ra ma̱ca noya dá xiꞌaꞌihʉ hingo rá noya ꞌnara ja̱ꞌi.  & Ya guí pa̱hʉ xá hño gue nugui hindí ma̱ njabʉ pa da numahñogui ya ja̱ꞌi. Dí ma̱nga njabʉ pa da hyandgagui xá hño Ajua̱. Hindí øtꞌa ra tsꞌɛdi pa ga pønga ma hmi co ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ ꞌbʉ go ga pønga ma hmi co ya ja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ ya drá ꞌbɛgo de gueꞌʉ y ya hindrá ꞌbɛgo de ra Zidada Jesucristo. Hanja bi za bi mɛpa Ajua̱ ra apostol Pablo y m& Dí yopa xiꞌahʉ núꞌa̱ ya stá xiꞌahʉ: ꞌBʉ da ꞌmʉi ꞌna toꞌo da zoꞌahʉ de maꞌna ra jamfri núꞌa̱ di ꞌnaꞌño de núꞌa̱ ya stá uꞌtꞌahe, núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ hinda ma da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱. , S&Pe nuya ja̱ꞌiꞌʉ hinda ma da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱. Ha nuꞌbʉ nuje nehe ga patuahe hma̱ha̱ rá noya Ajua̱ ne ga uꞌtꞌahe maꞌna ra jamfri núꞌa̱ di ꞌnaꞌño de núꞌa̱ ya stá uꞌtꞌahe, nuꞌbʉ́ necje hinga ma ga mponthe rá cuɛ Ajua̱. O ꞌbʉ ꞌnara ɛnxɛ dua ehe de mahetsꞌi ne da ne da ꞌyøtꞌa njabʉ nehe, nuꞌbʉ́ núꞌa̱ nehe hinda ma da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱. P &Xi majua̱ni otho maꞌna ra ma̱ca noya. Pe de gueꞌahʉbʉ ꞌbʉi ꞌraya ja̱ꞌi núꞌʉ ri tsꞌocꞌa ri mfenihʉ. Núꞌʉ́ xi nehma̱ da patua rá ma̱ca noya ma Zidadahʉ ra Jesucristo. a =&Ajua̱ bi zoncahʉ pa ga ꞌbʉhʉ xá hño con gueꞌa̱ po núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo po rá hñoja̱ꞌiꞌa̱. Y nubyá guí ne gui ꞌueguehʉ de gueꞌa̱ pa gui tɛnhʉ maꞌnaꞌño ra jamfri hingue ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ma̱ca noya. Y nugui xi drí ꞌyø ngueꞌa̱ ꞌbestho guí ne gui ꞌueguehʉ.  !&¡Ajua̱ go gueꞌa̱ rí ꞌñepi dra nsunda pa nza̱ntho! Njabʉ gueꞌa̱. Otho maꞌna ra ma̱ca noya pa da za da mpøhø ya ja̱ꞌi 0 [&Ajua̱ ma Dadahʉ go rá pahaꞌa̱ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi unga rá te pa bi hña̱sca ma tsꞌoquihʉ ne pa bi ña̱ngaguihʉ de nuna tsꞌoximhai mapaya. _ 9&Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da maxꞌahʉ ne da ja̱pꞌaꞌihʉ.  {&Nugui ne gatho ma zi cu ꞌbʉiua con guequi dí opꞌahe nuna carta núꞌahʉ grí muntshʉbʉ ja ya nija̱ Galacia. { s&Núgui drá Pablo drá apostol. Hingo ya ja̱ꞌi xa hñuxcagui, nixi xa mɛncagui. Numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo ne Ajua̱ ma Dadahʉ go gueꞌʉ xa hñuxcagui pa dyá ꞌmɛhniguiꞌʉ pa ga ma̱nga núꞌa̱ ra ma̱ca noya xa ꞌracaguiꞌʉ. Ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ xqui du y Ajua̱ ma Dadahʉ go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nte maꞌnaꞌqui. !;0Ajua̱ da ja̱pabi gatho núꞌʉ toꞌo ri ma̱di ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo co ꞌnara hma̱te núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da uadi. Njabʉ gueꞌa̱.ta0Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌahʉ ne gatho maꞌra ya cu pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho, ne da maxꞌahʉ pa gui mpɛꞌtsua hma̱tehʉ ꞌna ngu maꞌna ne pa gui pɛꞌtshʉ ndunthi ra jamfri. _70Dí pɛhnꞌahʉbʉ pa da xiꞌahʉ te gra ꞌbʉheua ne pa da hñupꞌa ri mʉihʉ. ;o0Pa gui pa̱hʉ de ma ꞌbɛfi ne te gra ꞌbʉi de guecua, nuni ra cu Tiquico go guehni ma da xiꞌahʉ gatho. Nuni ma zi cuhʉ go guehni ꞌnará hoga mɛfi ma Zidadahʉ. +0Nugui rá ꞌmɛhnigui Ajua̱ pa ga ma̱mba nuna rá ma̱ca noyaꞌa̱, masque núbya dí ofadi pe dí ma̱mba rá noya. Hangue ꞌyaphʉ Ajua̱ pa ga ma̱mba rá noyaꞌa̱ ngu rí ꞌñepqui ga ma̱ nsinque ra ntsu. Ya nzɛnjua pɛhna ra apostol Pablo mi uadi ra carta Y+0Nehe ꞌyaphʉ Ajua̱ por guequi, pa nu xcrá ña̱, ga ña̱ nsi ra ntsu ni ra ntsa, ne go gueꞌa̱ da ꞌraca ya noya pa ga ma̱mba rá noyaꞌa̱ ngu núꞌa̱ xa ꞌñutcagui, núꞌa̱ hinxqui fa̱di.  0Ne de gatho núna di øthʉ, nza̱ntho ga aphʉ Ajua̱. Ga aphʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi pa da maxcahʉ de gatho núꞌa̱ da ꞌñehe, ne nza̱ntho ga ndøꞌmhʉ ne hinga tsayahʉ ga aphʉ Ajua̱, ne ga aphʉ por gatho maꞌra ya gamfri nehe. k O0Ne ngu ri su rá ña̱xu ꞌnara soldado co ra fʉi dega bøja̱ pa hinte da ja, njabʉ nehe da za ga ntacjʉ ngueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ya xa pøhøguihʉ. Nehe nja ngu ꞌnara soldado dri hña̱ rá mahuai, ma xi ga pa̱tuahʉ xá hño rá noya Ajua̱ pa ga ma̱ñhʉ, go gueꞌa̱ ra mahuai ri ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. + O0Nehe ngu ꞌnara soldado ri hña̱ rá nthaqui ja rá ꞌyɛ pa da ntaqui, necjʉ mahyoni ga pɛꞌtshʉ ra jamfri pa ga ntacjʉ de yá nthate ra tsꞌonda̱hi. F 0Ngu ri su yá ua ꞌnara soldado pa da za da ꞌño xá hño ja ra tuhni, njabʉ necjʉ ma ga hñocjʉ pa da za ga maha habʉraza ga ma̱ñhʉ ra ma̱ca noya núꞌa̱ udi ra hogaꞌmʉi. M 0Hangue ma ga zɛdihʉ. Nja ngu ꞌnara soldado ri ngʉtꞌa rá ngʉtꞌi pa da nja rá tsꞌɛdi ora ꞌyo ja ra tuhni, njabʉ nehe ga camfrihʉ núꞌa̱ majua̱ni pa da za ga zɛdihʉ. Ne ngu ri su rá coraso co núꞌa̱ ra nthaqui ha̱ ja rá tiña̱, njabʉ nehe ga nsuhʉ pa ga ꞌyohʉ xá hño pa hinte ga thohʉ. '0 Hangue ngu ri hñe ꞌnara soldado, ga hñehʉ njabʉ nehe co núꞌa̱ ra he xa ꞌracjʉ Ajua̱, pa njabʉ nura ora da ne da hyacjʉ ra tsꞌonda̱hi hinda za da da̱cjʉ, nujʉ́ go ma ga ta̱phʉꞌa̱ ne ga ꞌbʉhʉ ngu nza̱ntho, ne hinda za te da ꞌyøtcahʉ. wg0 Ngueꞌa̱ numa ncontrahʉ hingo ꞌnama mija̱ꞌihʉ. Nujʉ́ drí ntunhʉ co ya tsꞌonda̱hi núꞌʉ ri nhyaxa maña̱ ja ra nda̱hi, ne co núꞌʉ ya nda̱ de ya tsꞌonda̱hi núꞌʉ ri manda ja ra ꞌbɛxuui jaua ja ra ximhai. 5c0 Ngu ri hñe ꞌnara soldado pa da ma ja ra tuhni, njabʉ nehe ma ga hehʉ ra he núꞌa̱ xa ꞌracaguihʉ Ajua̱, pa hinda za da da̱cjʉ ra tsꞌonda̱hi co yá nthate. a;0 Nubyá zi cuhʉ, zɛdihʉ co núꞌa̱ ra tsꞌɛdi xa ꞌraꞌahʉ ma Zidadahʉ. 90 Nehe nuꞌahʉ hmuhʉ, suhʉ xá hño ri ꞌbɛgohʉ. Ogrí pidihʉꞌʉ. Beñhʉ gue nguꞌʉ ne nguꞌahʉ bí ꞌbʉ ꞌnari Hmuhʉ nuni mahetsꞌi núꞌa̱ toꞌo hingui huahna ya ja̱ꞌi. Ga hñehʉ co núꞌa̱ ra he xa ꞌracjʉ Ajua̱ ngu ri hñe ꞌnara soldado 0Beñhʉ gue ma Zidadahʉ ma da ꞌracjʉ ma tha̱ha̱hʉ ngu núꞌa̱ stá øthʉ, ngu ra ꞌbɛgo ngu núꞌa̱ hingrá ꞌbɛgo. ,Q0ꞌYøꞌtuahʉ xá hño yá ꞌbɛfi ri hmuhʉ co ꞌnara hoga paha. ꞌYøthʉ ra uɛnda gue go guí pɛphʉ ma Zidadahʉ, hingo guí pɛphʉ ꞌnara ja̱ꞌi. /0Mpɛhʉ xá hño, pe hingue hønsɛ ra ora hantꞌa ri hmuhʉ pa gui pønga ri hmihʉ con gueꞌʉ. ꞌYøthʉ ngu rá paha Ajua̱ con gatho ri mʉihʉ, ne pɛpabihʉ ri hmuhʉ ngu rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ ngueꞌa̱ gyá ꞌbɛgohʉ nehe de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. _70Nuꞌahʉ ꞌbɛgohʉ, ꞌyøta ri hmuhʉ de nuua ja ra ximhai co ndunthi ra ntsu, ne co ndunthi ra tꞌequꞌei, ne con gatho ri mʉihʉ. ꞌYøthʉ ra uɛnda gue go guí pɛphʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. 30Ha nuꞌahʉ dadahʉ ne na̱na̱hʉ, oxqui japhʉ da ncuɛ ri ba̱tsihʉ; zofohʉ co ya hoga tsꞌofo, ne ꞌñutuahʉ rá noya ma Zidadahʉ. ~0Y nura hña̱ꞌtiꞌa̱ go gueꞌa̱ núꞌa̱ “gui ꞌbʉ co ꞌnara johya, ne gui ꞌbʉ ndunthi ya jɛya nuua ja ra ximhai.” 9}k0ꞌYøthʉ ngu ma̱nga ja rá noya Ajua̱ habʉ ena: “Umba ra tꞌequꞌei ri dada ne ri na̱na̱ ne gui su.” Nuna guehna ra mʉdi hmanda ri ꞌñoui ꞌnara hña̱ꞌti. | 0Nuꞌahʉ ba̱tsihʉ, ꞌyøta ri dadahʉ ne ri na̱na̱hʉ ngueꞌa̱ guí camfrihʉ ra Zidada y gueꞌa̱ rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ. {)0!Hangue nuꞌahʉ suhʉ ri ꞌbɛhña̱hʉ ngu grí susɛ ri ndoꞌyohʉ. Y nuꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ, umfʉ ra tꞌequꞌei ri da̱mehʉ.gzG0 Nuna ntꞌutuatena̱ xi ra da̱ngui, ne ma̱ de ra Zidada Jesucristo ne de rá nija̱ꞌa̱. $yA0Hangue ja ra Ma̱ca Tꞌofo ena gue ra ꞌñøhø da zogui rá dada ne rá na̱na̱ pa go da ꞌmʉhui rá ꞌbɛhña̱ y de ri yohoꞌʉ ya da ꞌnatho. {xo0ngueꞌa̱ go guecjʉ rá ndoꞌyoguihʉꞌa̱, ne cada ꞌna de guecjʉ go dyá xɛnihʉ de rá ndoꞌyoꞌa̱. 9wk0Hinhyaꞌmʉ toꞌo ri ʉtsasɛ rá ndoꞌyo. Cada ꞌna ri su rá ndoꞌyo ne ri umbabi te da zi, ngu ma Zidadahʉ ra Jesucristo ri sugaguihʉ nújʉ rá nija̱guihʉꞌa̱, v%0Nja ngu ma Zidadahʉ ri ma̱caguihʉ nújʉ rá ndoꞌyoguihʉꞌa̱, njabʉ nehe nuꞌahʉ ꞌñøhøhʉ rí ꞌñepi gui ma̱di ne gui su ri ꞌbɛhña̱hʉ ngu grí susɛ ri ndoꞌyohʉ. Nuꞌa̱ tóꞌo ri su rá ꞌbɛhña̱, gueꞌa̱ ngu ri susɛ rá ndoꞌyo. &uE0Nuꞌá̱ bi xʉga ma corasohʉ pa drá nija̱guihʉꞌa̱ strá ntꞌaxi. Bi ꞌuegaguihʉ de ma tsꞌoquihʉ ne de gatho ma ntsꞌoꞌmʉihʉ, pa nu sta ꞌñehe da zixcaguihʉ pa grá ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱, ya hinga tuhʉ ni ꞌnara tsꞌoqui ngueꞌa̱ ya strá ntꞌaxiguihʉ. t 0Bi du pa bi ꞌuegaguihʉ de ma tsꞌoquihʉ. Bi xʉga ma corasohʉ co ra dehe, y nura deheꞌa̱ go gueꞌa̱ rá noyaꞌa̱. Ts!0Y nuꞌahʉ ꞌñøhøhʉ medintha̱tihʉ, ma̱di ri ꞌbɛhña̱hʉ, nja ngu ma Zidadahʉ ra Jesucristo ri ma̱caguihʉ nújʉ rá nija̱guihʉꞌa̱, ne bi unsɛ rá te pa bi za bi pøhøguihʉ. +rO0Nja ngu ra nija̱ øta ma Zidadahʉ ra Jesucristo, njabʉ nehe mahyoni gui njahʉbʉ ꞌbɛhña̱hʉ, gui ꞌyøta ri da̱mehʉ de gatho núꞌa̱ da xiꞌahʉ. wqg0Ngueꞌa̱ nura ꞌñøhø go gueꞌa̱ ra ña̱xu de rá ꞌbɛhña̱, nja ngu ma Zidadahʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ ra ña̱xu de ra nija̱, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ xa pøhø ra nija̱, y nura nija̱ go gueꞌa̱ rá ndoꞌyoꞌa̱. p0Nuꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ medintha̱tihʉ, ꞌyøta ri da̱mehʉ, y ja ra uɛnda go guí øthʉ ra Zidada Jesucristo. Bo0ꞌÑøtuahʉ ꞌna ngu maꞌna co rá ntsu Ajua̱. ;no0Nza̱ntho umfʉ njama̱di Ajua̱ ma Dadahʉ de gatho núꞌa̱ da ꞌñepꞌahʉ de ja rá thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Ra hogaꞌmʉi ja yá ngu núꞌʉ toꞌo xa gamfri -mS0Hñuꞌmba mʉihʉ ꞌna ngu maꞌna gui tuthʉ ya salmo ne ya ja̱hña̱ ne maꞌra ya ma̱ca thuhu. Tutuahʉ Ajua̱ ne xøcambenihʉꞌa̱ con gatho ri mʉihʉ. 1l[0Ogrí ntihʉ, ngueꞌa̱ nura nti maꞌna da jaꞌahʉ gui ꞌyøthʉ ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌyøꞌtuahʉ rá paha ra Ma̱ca Nda̱hi. ekC0Ogrí hñɛguithohʉ, ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa gui pa̱hʉ ndaꞌa̱ go rá paha Ajua̱. j0Oguí ꞌyohʉbʉ grí ꞌbɛta ri orahʉ, nza̱ntho ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño, ngueꞌa̱ xi xá ntsꞌo ya pa dí ꞌbʉhʉbya. i90Beñhʉ xá hño hanja grí ꞌbʉhʉ. ꞌBʉhʉ co ndunthi ra hoga mfa̱di, oguí ꞌbʉhʉ ngu núꞌa̱ gra ꞌmʉ núꞌʉ hinte yá fa̱di. vhe0Hangue xa tꞌena njaua:Nuhu, núꞌi guí a̱ha̱,
nangui de habʉ xa tꞌacꞌaꞌi habʉ xa tꞌagui núꞌʉ xa du,
y ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ da yoꞌtꞌa ri mfeni pa gui ꞌbʉi ja rá ñotꞌiꞌa̱. 8gi0 Pe ꞌbʉ dra yotꞌi co ra ñotꞌi nuya tsꞌotꞌøtꞌe øtꞌʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, da hnequi te rá ꞌbɛ gatho øtꞌeꞌʉ, ngueꞌa̱ co ra ñotꞌi ri hnequi gatho. f 0 Ngueꞌa̱ asta ꞌnara ꞌbɛtsa ꞌbʉ ga ma̱ñhʉ núꞌa̱ øtꞌe mantꞌa̱gui núꞌʉ toꞌo ꞌbʉ ja ra ꞌbɛxuui. Ze-0 Y hinga tɛmbahʉ yá ꞌmʉi núꞌʉ toꞌo ꞌyo ja ra ꞌbɛxuui dega tsꞌoqui, ngueꞌa̱ núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ hinte ri muui. Nuꞌa̱ ga øthʉ, ga zofohʉꞌʉ pa hinda sigui da ꞌyøtꞌa njabʉ. ad;0 Hangue ma ga øthʉ ra tsꞌɛdi pa ga pa̱hʉ ga øthʉ gatho núꞌa̱ ri ho Ajua̱. c0 Nuꞌa̱ tóꞌo ya ꞌbʉ ja ra ñotꞌi øtꞌe núꞌa̱ xá hño, ne ꞌyo ngu rí ꞌñehe, ne ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni. b0Maꞌmɛtꞌo ndí ꞌbʉhʉ ja ra ꞌbɛxuui dega tsꞌoqui, pe nubyá ya dí ꞌbʉhʉ ja ra ñotꞌi ngueꞌa̱ stá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Hangue ma ga ꞌyohʉ ngu rí ꞌñepcahʉ ngueꞌa̱ ya dí ꞌbʉhʉ ja ra ñotꞌi. Va%0Hangue hinga ntsixhʉ co núꞌʉ toꞌo øtꞌa nuya ya tsꞌotꞌøtꞌe. H` 0Hangue oto sta hyacjʉ da ꞌñenjʉ gue rá cuɛ Ajua̱ hinda zʉcjʉ ꞌbʉ ga øthʉ nuya tsꞌoquiya, ngueꞌa̱ majua̱ni rá cuɛ Ajua̱ ma da zʉdi núꞌʉ toꞌo hingui øteꞌa̱. l~}}|2{zz2xww'v=uqsr1q#ohnmIl>kjji1hg fe@dcbaa\`6_^]\\-[UZmY%XUWVVoUTTSMRcRQQPOuNNqMKJIIHcHGBF;DChB A@@%?!>b==)Dí pɛꞌtsa ndunthi te ga xiꞌahʉ de guehna, masque xá hñei ga xiꞌahʉ xá hño ngueꞌa̱ hinxcá nehʉ da zo ja ri mfenihʉ xá hño rá noya Ajua̱. u  Y Ajua̱ bi umbabi ra nsu dega nda̱ gá macja̱ ngu bi macja̱ ra Melquisede. Xá ntsꞌo pa toꞌo da ꞌuegue de rá jamfri t Hangue nu de mi pa̱di da ꞌyøꞌtua gatho rá pahaꞌa̱, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi za bi pøhø núꞌʉ gatho toꞌo øteꞌa̱. s%Pe nuꞌá̱ masque go guesɛꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱, pe maꞌna mi ꞌyo mi pa̱di da ꞌyøꞌtua rá paha Ajua̱ po núꞌa̱ bi sufri. Br}Nu de mi ꞌbʉcua ra Zidada Jesucristo ja ra ximhai, bi ꞌyapabi Ajua̱ rá Dada núꞌa̱ mi tsahma̱ xa ña̱niꞌa̱ pa hinxa duhma̱. Xi mi apabi rá Dada con gatho rá mʉi asta mi zoniꞌa̱. Y nurá Dada bi ꞌyøtua rá ntꞌadiꞌa̱, ngueꞌa̱ ra Jesu nza̱ntho mi øꞌtua gatho rá paha rá Dada. 6qeNehe ja maꞌna ra xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo, Ajua̱ bi xipabi rá Tꞌʉ, bi ꞌñembi:Nuꞌi go gueꞌe grá macja̱ pa nza̱ntho
ngu bi macja̱ ra Melquisede. 3p_Ra Zidada Jesucristo bi njabʉ nehe. Nuꞌá̱ himbi hñuxasɛ rá nsu dega nda̱ gá macja̱, nu Ajua̱ go gueꞌa̱ bi umbabi núꞌa̱ ra nsuꞌa̱. Xqui ꞌñembabi ja ra Ma̱ca Tꞌofo:Nuꞌi go gueꞌe ma Tꞌʉꞌi;
ne nubyá ri hnequi ja yá thandi ya ja̱ꞌi gue go ri Dadagui. \o1Y hingui tsa de guesɛ ꞌna da gʉ ra nsu dega nda̱ gá macja̱. Ngueꞌa̱ Ajua̱ go huansɛꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo da mɛ núꞌa̱ ra ꞌbɛfiꞌa̱, njabʉ ngu ra Aarón, Ajua̱ go bi huansɛꞌa̱. *nMHangue ya nda̱ gá macja̱ pɛꞌtsi da hyo ya mboꞌoni pa da umba Ajua̱, hingue hønsɛ pa yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi, nehe pa yá tsꞌoqui de guesɛꞌʉ. ;moNúꞌʉ ya nda̱ gá macja̱ ja yá tsꞌoqui nehe. Hangue por gueꞌa̱ tsa da zofo co ra nthecate nuya ja̱ꞌi øtꞌa ya tsꞌoqui ne hingui pa̱di núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ. Fl Cada ꞌnara nda̱ gá macja̱ de ja ra nda̱xjua ley xa thahni de ja ya ja̱ꞌi, ne xa thutsꞌi pa da mɛpabi Ajua̱ po rá ngue ya ja̱ꞌi. Nuꞌʉ́ xa thutsꞌi pa da umbabi Ajua̱ núꞌʉ ya ꞌbaha ha̱xa ya ja̱ꞌi, ne gatho ya hña̱ꞌti dega mboꞌoni núꞌʉ umbabi Ajua̱ pa da pumba yá tsꞌoqui. k+Hangue hinga ntsuhʉ ga joñhʉ ja rá thandi Ajua̱ núꞌa̱ ra hoja̱ꞌi, ne ga xiphʉ gatho núꞌa̱ dí thoguihʉ, y nuꞌá̱ da huegaguihʉ, ne da maxcaguihʉ ora dí homfʉ rá mfatsꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xi ra da̱ngui rá hñoja̱ꞌi pa guecaguihʉ.RjNgueꞌa̱ numa nda̱ gá macja̱hʉ pa̱di gue otho ma tsꞌɛdihʉ ora dí thohʉ ya tsꞌothogui o ra ora ne da thacjʉ pa ga øthma̱hʉ ꞌnara tsꞌoqui, hangue nuꞌá̱ pɛscahʉ ra nthecate, ngueꞌa̱ neꞌa̱ bi thogui njabʉ ngu núꞌa̱ dí thohʉ nehe, pe nuꞌá̱ hinhyaꞌmʉ bi ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui. MiRa Zidada Jesucristo rá Tꞌʉ Ajua̱ gueꞌa̱ ma da̱nga nda̱ gá macja̱hʉ y bi ma bí ꞌbʉi ja rá thandi Ajua̱. Hangue por gueꞌa̱ mahyoni ga siguihʉ xá hño ja ma jamfrihʉ. khO Ajua̱ handi ne pa̱di gatho núꞌa̱ dí øthʉ ne dí beñhʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ gatho go xa hyoqui ne pa̱di gatho núꞌa̱ te ja. Ne hinda za te da tꞌa̱cuabi nixi te da jømbabiꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ya pa̱di gatho, y go gueꞌa̱ ma ga daphʉ nguɛnda de gatho núꞌa̱ stá øthʉ. Ra Zidada Jesu go gueꞌa̱ ra nda̱ gá macja̱ rg] Ma ga nsuhʉ, ngueꞌa̱ rá noya Ajua̱ ja rá te, ne pɛꞌtsa ndunthi rá tsꞌɛdi, ne pa̱tcahʉ asta mbo ma mfenihʉ. Nuꞌá̱ maꞌna ja rá tsꞌɛdi que nuꞌa̱raza ra huai dega yo filo. ꞌNara huai tsa da yʉtꞌa ja ya tøcandoꞌyo ne tsa da hyeca ya ndoꞌyo, pe nurá noya Ajua̱ maꞌna ja rá tsꞌɛdi, núꞌá̱ tsa da xenga gatho ya mfeni pa da japi da hnequi gatho núꞌa̱ benga ja rá mfeni ꞌna, ne hanja ne da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ beni da ꞌyøtꞌe. f Hangue nujʉ́ ga øthʉ ra tsꞌɛdi pa ga cʉthʉ ja núꞌa̱ ra tsayaꞌa̱. Xi ga nsuhʉ gue ni ꞌna de guecjʉ hinga ntsꞌoꞌyødehʉ ngu núꞌʉ mri ꞌñoui ra Moise, hangue himbi za bi yʉtꞌa habʉ mi ne Ajua̱ xa ntsayauihma̱ꞌʉ. #e? Ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo ya xa yʉtꞌa ja núꞌa̱ ra tsayaꞌa̱, ya tsaya de gatho yá ꞌbɛfi, ngu bi ntsaya Ajua̱ de gatho rá ꞌbɛfiꞌa̱. wdg Hangue dí pa̱hʉ gue jatho ꞌnara tsaya pa gatho rá hnini Ajua̱, ꞌnara tsaya hinhyaꞌmʉ ma da uadi. c%ꞌBʉ ra Josue xa zixhma̱ núꞌʉ mri ꞌñoui ra Moise pa xa ntsayahma̱ꞌʉ, nuꞌbʉ́ Ajua̱ hinxa yopa ma̱hma̱ de maꞌna ra pa. bNgueꞌa̱ Ajua̱ bi hñuxa maꞌna ra pa pa to da yʉtꞌi da ntsaya con gueꞌa̱, y núꞌa̱ ra pa bi ma̱ go guepya ya paya. De ya xqui thogui ndunthi ya jɛya Ajua̱ bi zocaguihʉ po yá noya ndu ra Davi. Nuꞌá̱ bi ma̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo ja núꞌa̱ ra xɛni habʉ stá ma̱ñhʉ, ne ena:ꞌBʉ núbya gui ꞌyøhʉ, núꞌahʉ zoꞌahʉ Ajua̱,
osti megui ri corasohʉ. haINúꞌʉ toꞌo rá mʉdi bi ꞌyøde ya hoga noya himbi yʉtꞌiꞌʉ habʉ da ntsayaꞌʉ con gueꞌa̱, ngueꞌa̱ myá tsꞌoꞌyødeꞌʉ, hangue nubyá jatho ra hña̱ꞌti pa to da yʉtꞌi da ntsaya con gueꞌa̱. `Ne maꞌna ra xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo ena:Núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ hinda ma da ntsayaꞌʉ con gueque ja ma tsaya. K_Ngueꞌa̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo ma̱ de rá yoto ma pa, habʉ ena njaua:Rá yoto ma pa Ajua̱ hinte ma ꞌbɛfi bi ꞌyøtꞌe, ngueꞌa̱ ya xqui ua gatho rá ꞌbɛfi, hangue bi ntsaya. d^APe nújʉ dyá gamfrihʉ ha̱, ma ga cʉthʉ ja rá tsaya Ajua̱ pa ga tsayahʉ con gueꞌa̱, pe núꞌʉ toꞌo mri ꞌñoui ra Moise, himbi ntsayaꞌʉ ja rá tsaya Ajua̱, ngueꞌa̱ Ajua̱ bi ꞌñena:Núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ bi tsøtca ma mʉi, ne dá jurabi
gue hinda ma da ntsayaꞌʉ con gueque ja ma tsaya. Nuꞌʉ́ himbi yʉtꞌi ja rá tsaya Ajua̱ masque ya mi ja núꞌa̱ ra tsayaꞌa̱ desde mi uadi bi hyoca ra ximhai, hangue ja bi ntsayaꞌa̱. ] Ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra hoga noya bi sipabi núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ hinte bi muui pa gueꞌʉ ngueꞌa̱ himbi gamfriꞌʉ. t\ cNubyá jatho núꞌa̱ ra tsaya xquí hña̱ꞌtuabi núꞌʉ ya ja̱ꞌi mri ꞌñoui ra Moise, y go gueꞌa̱ ri ña̱tcaguihʉ Ajua̱. Hangue mahyoni xi ga nsuhʉ pa ni ꞌna de guecaguihʉ hinga ꞌbɛhʉ núꞌa̱ ra tsayaꞌa̱. [Hangue dí pa̱hʉ xá hño gue nuꞌʉ́ himbi za bi ntsayaui Ajua̱ ja núꞌa̱ rá tsaya ngueꞌa̱ himbi ne bi gamfriꞌʉ./ZWNe ¿xi toꞌo núꞌʉ bi ma̱ Ajua̱ gue xi majua̱ni hinda ma da ntsayaui Ajua̱ ja rá tsaya? ¿Ha gue hingo núꞌʉ bi ntsꞌoꞌyøde? Ha̱ha̱, go gueꞌʉ. lYQNe ¿xi con toꞌo bi bø rá cuɛ Ajua̱ gatho núꞌʉ ñote njɛya? ¿Ha gue hingue co núꞌʉ bi ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui, hangue ja bi du de guehni ja ra mbonthi ne ja bi gohini yá ndoꞌyoꞌʉ? Ha̱ha̱, go gueꞌʉ. 7Xg¿Toꞌo núꞌʉ bi ꞌyøde rá noya Ajua̱ nepʉ bi nøꞌtuabi? ¿Ha gue hingo gueꞌʉ núꞌʉ bá pønga de Egipto, núꞌʉ bá tsi ra Moise? Ha̱ha̱, go gueꞌʉ. xWiBeñhʉ núꞌa̱ ra xɛni habʉ ena:ꞌBʉ núbya gui ꞌyøhʉ, núꞌahʉ zoꞌahʉ Ajua̱,
osti megui ri corasohʉ ngu bi nja núꞌʉ ya ja̱ꞌi mri ꞌñoui ra Moise ne bi nøꞌtuabi Ajua̱ y bi tsøꞌtua rá mʉi. mVSNgueꞌa̱ ꞌbʉ ga siguihʉ ga camfrihʉ asta rá nga̱tsꞌi ra pa, ne hinga ꞌueguehʉ de núꞌa̱ stá camfrihʉ desde rá mʉdi, nuꞌbʉ́ ha̱, ga johyahʉ ga ꞌbʉhʉ mahyɛgui co ra Zidada Jesucristo pa nza̱ntho. hUI Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌna pa ngu ꞌna pa gui nupa mfenihʉ ꞌna ngu maꞌna de núbya zocjʉ Ajua̱, pa ni ꞌna de gueꞌahʉ hinda hyaꞌahʉ ya tsꞌonthate de ya tsꞌoqui ne da jaꞌahʉ da megui ri corasohʉ. 5Tc Ma zi cuꞌihʉ, jamasuhʉ gue ni ꞌna de gueꞌahʉ hinda ntsꞌoca ri mfenihʉ po ra ꞌña̱jamfri núꞌa̱ da jaꞌahʉ gui ꞌueguehʉ de Ajua̱ núꞌa̱ te. pSY Hangue bi tsøtca ma mʉiꞌʉ, ne dá jurabi
gue hinda ma da ntsayaꞌʉ con gueque ja ma tsaya. JR  Hangue por gueꞌa̱ bi tsøtca ma mʉiꞌʉ,
ne dá ena: “Nuya ja̱ꞌiꞌʉ nza̱ntho ꞌyo ꞌnambʉ yá mfeni,
ne hinxa neꞌʉ xa ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ stá xipabi.” IQ  Nehe bi ꞌñena Ajua̱: Ndu ri dadahʉ xi mi mfadaguiꞌʉ,
masque xqui hyanda ya da̱nga ntꞌudi stí øtꞌa ja yá thandi de núꞌʉ ñote njɛya bi ꞌñoꞌʉ ja ra mbonthi. "P=osti megui ri corasohʉ ngu bi nja núꞌʉ ya ja̱ꞌi mri ꞌñoui ra Moise ja ra mbonthi
ne bi nøꞌtuabi Ajua̱ y bi tsøꞌtua rá mʉi. ORa Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌñena ja ra Ma̱ca Tꞌofo:ꞌBʉ núbya gui ꞌyøhʉ, núꞌahʉ zoꞌahʉ Ajua̱, yNkPe ra zi Hmu Jesucristo go gueꞌa̱ ra nda̱ de rá hnini Ajua̱, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ rá Tꞌʉꞌa̱, y nuꞌá̱ nza̱ntho øtꞌa rá ꞌbɛfi xá hño. Y nujʉ́ go rá hniniguihʉ Ajua̱ ꞌbʉ xi ga suhʉ ma jamfrihʉ asta rá nga̱tsꞌi ra pa, ne xi ga tøꞌmhʉ co ꞌnara johya núꞌa̱ ra nthøꞌmate dí pɛꞌtshʉ. Ra tsaya pa rá hnini Ajua̱ *GMY pa bi za bi maxcaguihʉ, mahyoni bi thogui gatho ngu núꞌa̱ dí thoguihʉ nújʉ yá cuguihʉꞌa̱. Hangue ja rá nthecate con guecjʉ, ne bi nhyoga nda̱ gá macja̱ de guecjʉ ja rá ꞌbɛfi Ajua̱, ngueꞌa̱ po núꞌa̱ ra du bi thogui, Ajua̱ bi za bi punga ma tsꞌoquihʉ. 6FeDí pa̱dihʉ gue ra Zidada Jesu himbi ꞌñehe pa e da matsꞌi ya ɛnxɛ. Nuꞌá̱ bi ꞌñehe pa e bi maxcaguihʉ nújʉ stí ꞌñehehʉ de yá ja̱ꞌi ndu ra Abrá. SEY njabʉ bi za bi ꞌbɛ ra ntsu núꞌʉ toꞌo nza̱ntho mi tsu ra du. $DANuyá ba̱tsi Ajua̱ go ya meximhai pɛꞌtsa ra ji co ra ndoꞌyo, hangue ra Zidada Jesu bi ꞌñe bi nja̱ꞌi nehe nguꞌʉ pa bi za bi du, ne co núꞌa̱ rá du bi thoguiꞌa̱ bi za bi huatua rá tsꞌɛdi ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ toꞌo mi ha̱ ra tsꞌɛdi de ra du. C Nehe ena:Ma ga huxa ma jamfri ja Ajua̱. Nehe ena:Ja dí ꞌbʉcua co nuyʉ yá ba̱tsi Ajua̱ xa ꞌyɛntcꞌa ja ma ꞌyɛ. B5 Hangue enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo:Núꞌʉ ma cu ma ga xipabi de gueꞌe,
y con gueꞌʉ ma ga tuꞌtꞌahe ya ja̱hña̱ ja ra hmuntsꞌi. gAG Ra zi Hmu Jesu go gueꞌa̱ ri tꞌaxca ya ja̱ꞌi de yá tsꞌoqui. Y núꞌá̱ ne núꞌʉ toꞌo xa tꞌaxqui, ꞌnada yá Dada. Hangue ra zi Hmu Jesu rá Tꞌʉ Ajua̱ hindi ntsa da ꞌñena gue go gueꞌʉ yá cu. @w Ajua̱ bi hyoca gatho ya tꞌøtꞌe pa rá nsundaꞌa̱, ne ri su. Hangue bi ꞌñepi bi mɛhna ra Jesu pa bi sufri, pa njabʉ bi nhyoga pøhøte pa da za da zixa gatho núꞌʉ yá ba̱tsi Ajua̱ pa da ꞌmʉhuiꞌʉ ja rá nsundaꞌa̱. >?u Pe dí pa̱hʉ gue nura Zidada Jesu ha̱, ri nda̱ de gatho ya tꞌøtꞌe. Pe po ꞌraya patho maꞌna bi nja yá nsu ya ɛnxɛ que gueꞌa̱, y njabʉ bi du po rá ngue gatho ya ja̱ꞌi po rá hñoja̱ꞌi Ajua̱. Pe nubyá ya xa tꞌumba ꞌnara nsu dega nda̱, ngueꞌa̱ bi sufri ne bi du por guecjʉ. +>Oxcá hñutsꞌiꞌa̱ pa da manda gatho. Njabʉ Ajua̱ xa hñuxa ya ja̱ꞌi pa da manda gatho núꞌa̱ te ja ja ra ximhai ne himbi gotho ni ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ himbi tꞌɛntꞌua ja yá ꞌyɛꞌʉ. Pe nubyá hinxa hnequitho gue ya ja̱ꞌi dri nda̱ de gatho ya tꞌøtꞌe. x=iGo ꞌraya patho maꞌna xcá umba yá nsu ya ɛnxɛ que gueꞌa̱,
ne ꞌmɛfa gá umba ra nsu xi ra da̱ngui ngu núꞌa̱ ra nsu tꞌumbabi ꞌnara nda̱.Ne xcá hñutsꞌi pa da manda ya tꞌøtꞌe núꞌʉ xcá hoqui; </Nuꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe, xa hñuxa ya ja̱ꞌi pa go da nda̱ꞌʉ, ngu ma̱nga ꞌna xɛni de ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena:Nuꞌi Ajua̱ ma Dadaꞌi, ¿te ri muui ra ja̱ꞌi de ra ximhai pa guí beni de gueꞌa̱?¿Te ri muuiꞌa̱ pa guí ne gui fatsꞌi? t;aNehe Ajua̱ hinxa hñuxa ya ɛnxɛ pa go da nda̱ ja núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo ximhai ma ga xiꞌahʉ. :Nehe Ajua̱ bi damajua̱ni mahyɛgui co núꞌʉ toꞌo bi xicaguihʉ nuya ya noya, ngueꞌa̱ bi ꞌñudi ꞌraya ntꞌudi, ne bi ꞌyøtꞌa ya da̱nga milagro ne maꞌra ya da̱nga ꞌbɛfi, ne bi ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi de ra Ma̱ca Nda̱hi ngu tengu rá paha Ajua̱ pa ga pɛphʉꞌa̱ cada ꞌna de guecjʉ. Ra Zidada Jesucristo bi ꞌñe bi nja̱ꞌi ngu nújʉ yá cuguihʉ Q9Nuꞌbʉ́ ¿hanja da za ga mponthʉ rá cuɛ Ajua̱ ꞌbʉ nújʉ hindí huxhʉ ntꞌøde xá hño nuya hoga noya xi di muui ndunthi ne xicjʉ hanja da za ga mpøhøhʉ? Nuya hoga noya dega mpøhø go rá mʉdi bi ma̱nsɛ ra Zidada Jesu, nepʉ núꞌʉ toꞌo xi bi ꞌyøde nuya noyaya bi xicjʉ gue go gueꞌa̱ majua̱ni. X8)Núꞌa̱ ra ley bi manda Ajua̱ mayaꞌbʉ po ya ɛnxɛ bi fa̱di gue go gueꞌa̱ majua̱ni, ne Ajua̱ bi castiga ngu mrí ꞌñepi nuto bi ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui ngueꞌa̱ himbi ne bi ꞌyøteꞌa̱. 7 Hangue por gueꞌa̱ mahyoni ga huxhʉ ntꞌøde de núꞌa̱ stá ødehʉ, pa njabʉ hinga ꞌueguehʉ de núꞌa̱ dí camfrihʉ. 6 Gatho ya ɛnxɛ go dega nda̱hitho ne pɛpabi Ajua̱, xuá mɛhni pa da mɛpabi gatho ya nthahni núꞌʉ ma da mpøhø.C5  Ajua̱ hinhyaꞌmʉ bi ꞌñembabi ni ꞌnara ɛnxɛ ngu nuna ra noya bi xipa rá Tꞌʉ, bi ꞌñembi:Hñudiua ja ma ꞌñɛi,
asta hinga tsogui ri ncontra rí ngaꞌti ri ua. /4 Y ma gui pantsꞌiꞌʉ ngu ꞌnara he,
ne ma gui patiꞌʉ ngu ꞌraya zɛhe.Pe nuꞌí go di gueꞌatho pa nza̱ntho,
y nuri te hinhyaꞌmʉ ma da uadi. 3  Gathoꞌʉ ma da uadi, pe nuꞌí ma gui ꞌbʉi pa nza̱ntho.Gathoꞌʉ ma da thegue ngu thegue ꞌnara dutu; ;2 q Nehe Ajua̱ bi ꞌñemba njaua rá Tꞌʉ:Nuꞌi grá zi Hmu, go gueꞌe gá hoca ra ximhai de mi othotho gatho núꞌa̱ te ja;
ne go gueꞌe gá hoca mahetsꞌi. 1 { Xi grí ho ꞌbʉ tꞌøtꞌa ra hño, pe hingrí ho ꞌbʉ tꞌøtꞌa ra ntsꞌoꞌmʉi;
hangue por gueꞌa̱ núga ri Ajua̱gui stá huxꞌaꞌi,
ne stá ꞌraꞌa ndunthi ra johya que gatho maꞌra núꞌʉ toꞌo ꞌbʉi con gueꞌe. ,0 SPe Ajua̱ bi ꞌñemba njaua rá Tꞌʉ:Nuꞌi grá Ajua̱, ma gui nda̱ pa nza̱ntho;
ne nuri hmanda gueꞌa̱ ꞌnara hmanda dega hoga tsꞌʉtbi. ,/ SY de ya ɛnxɛ Ajua̱ bi ꞌñena njaua:Ya ɛnxɛ núꞌʉ pɛpcagui ne dí pɛhni, dí japi da nja ngu ra nda̱hi,
ne dí japi da nja ngu ꞌnara tsibi. . {Ha nu mbá pɛhna Ajua̱ rá ꞌra Tꞌʉ ja ra ximhai, bi ꞌñena njaua:Gatho ya ɛnxɛ dá nsundabi ma Tꞌʉ. [- 1Ajua̱ hinhyaꞌmʉ xa ꞌñembabi ꞌnara ɛnxɛ ngu nuna ra noya bi xipa rá Tꞌʉ, bi ꞌñembi:Nuꞌi go gueꞌe ma Tꞌʉꞌi,
ne nubyá ri hnequi ja yá thandi ya ja̱ꞌi gue go ri Dadagui. Ajua̱ hinhyaꞌmʉ bi ma̱ de ꞌnara ɛnxɛ:Nuga go gueque drá Dadaguiꞌa̱,
ne núꞌá̱ go di gueꞌa̱ ma Tꞌʉ. -, URá Tꞌʉ Ajua̱ maꞌna ha̱ ra tsꞌɛdi que ya ɛnxɛ, ne Ajua̱ bi hñuꞌmbabiꞌa̱ ꞌnara thuhu maꞌna ja rá nsu que núꞌa̱ pɛꞌtsa ya ɛnxɛ. + 7Y nurá nsunda rá Tꞌʉ Ajua̱ gueꞌa̱ rá nsunda rá Dada nehe, y nurá ꞌmʉi rá Tꞌʉ Ajua̱ gueꞌa̱ rá ꞌmʉi Ajua̱ ra Dada. Gatho ya tꞌøtꞌe núꞌʉ bí ja mahetsꞌi ne núꞌʉ jaua ja ra ximhai o ja rá ꞌyɛ ra Tꞌʉ, ne nuꞌá̱ ri suꞌʉ co rá tsꞌɛdi rá noya. Go gueꞌa̱ bi du pa bi xʉgaguihʉ gatho ma tsꞌoquihʉ, nepʉ bi ma mahetsꞌi ne bá hudi ja rá ꞌñɛi de habʉ bí hudi Ajua̱ rá Dada to pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi. Rá Tꞌʉ Ajua̱ maꞌna ha̱ ra tsꞌɛdi que ya ɛnxɛ * Pe nubyá de yá nga̱tsꞌi ya pa, Ajua̱ bá pɛhna rá Tꞌʉ pa bi zocaguihʉ. Ajua̱ bi ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛꞌa̱ pa bi hyoca mahetsꞌi ne ra ximhai ne gatho núꞌa̱ te ja, ne xa dapabiꞌa̱ gatho núꞌa̱ te ja pa rá mɛtiꞌa̱. =) wMayaꞌbʉ Ajua̱ bi zofo ndu ma xitahʉ ndunthi ya ꞌmiꞌqui de ꞌramaꞌnaꞌño ya modo. Go yá ꞌmɛhni bi xipabi rá noya ꞌna hangutho pa go bi zofoꞌʉ ndu ma xitahʉ. ](3&Ma Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ, zi cuhʉ. Njabʉ gueꞌa̱.2']&Pa rí ꞌñepʉ hindí ne to da tsøtca ma mʉi, ngueꞌa̱ nugui dí ha̱ ja ma ndoꞌyo ya seña de ya mfɛi bi tꞌaqui ngueꞌa̱ dí pɛpabi ra Zidada Jesu. D&&Y núꞌahʉ guí camfrihʉ nehe ngu núna dí ma̱, Ajua̱ da hñupꞌa ri mʉihʉ ne da mɛꞌtsꞌahʉ ra huecate. Y nújʉ dí camfrihʉ go guecjʉ majua̱ni rá hniniguihʉ Ajua̱. %%C&Nújʉ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo, hinte ri muui ꞌbʉ xa thuscaguihʉ ra seña o hina. Numa ꞌraꞌyo ꞌmʉihʉbya ha̱, go gueꞌa̱ ri muui. M$&Pe nugui ga johya nsøctho ngueꞌa̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo bi du ja ra pontꞌi pa bi pøhøguihʉ, hingue ga johya de maꞌra ya tꞌøtꞌe. Nu mi duꞌa̱ ja ra pontꞌi, ja ra uɛnda nequi dá tuga, y nubyá ya stá tsopʉ gatho ya tꞌøtꞌe de ra ximhai, y pa guequibya ya hinte ri muui nuya tꞌøtꞌeꞌʉ. !#;& Pe nixi gueꞌʉ, masque thuꞌtsua ra seña ja yá ndoꞌyo, pe hingui øtꞌa gatho núꞌʉ maꞌra ya hmanda ma̱nga ja ra nda̱xjua ley. Pe nuꞌʉ́ da nehma̱ gue neꞌahʉ da thuꞌtsꞌaꞌihʉ ra seña pa njabʉ da johyaꞌʉ ngueꞌa̱ ya gui ꞌyøthʉ ngu øtꞌʉ. m"S& Núꞌʉ toꞌo ri manda da thuꞌtsꞌahʉ ra seña, go gueꞌʉ ne da pønga yá hmi co ya xodyo. Nuꞌʉ́ da nehma̱ gue da thuꞌtsꞌahʉ ra seña pa njabʉ hinda tꞌʉtsaꞌʉ. Ngueꞌa̱ ꞌbʉ da ma̱ñꞌʉ gue ga mpøhøhʉ nsøctho ꞌbʉ ga camfrihʉ gue ra Zidada Jesu bi du ja ra pontꞌi pa bi pøhøguihʉ, nuꞌbʉ́ da tꞌʉtsaꞌʉ. [!/& Hyanthʉ hangu yá nda̱ngui ya letra dí opꞌahʉbya co ma ꞌyɛ sɛhɛ. " =& Hangue núbya ja ma tsꞌɛdihʉ, gatho ya ja̱ꞌi ga øꞌtuabihʉ ra hño, maꞌna nuya gamfri. ꞌNara ña̱ꞌtsa tsꞌofo ne ra nzɛnjua pa ya cu  & Hangue hinga tsayahʉ ga øthʉ ra hñoja̱ꞌi, ngueꞌa̱ ma da zø ra pa ga ha̱nga ma sofohʉ, núꞌbʉ hinxa zabiguihʉ. ~u&Nuꞌbʉ nújʉ ga umfʉ rá paha ma ndoꞌyohʉ ne ga øthʉ ya tsꞌoqui, nuꞌbʉ́ ga xofohʉ ra du pa nza̱ntho. Pe nuꞌbʉ ga øꞌtuahʉ rá paha ra Ma̱ca Nda̱hi ne ga øthʉ ra hñoja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ ga xofohʉ ra te pa nza̱ntho. &Hinda ma da hyacjʉ ma mfenihʉ. Ajua̱ hingui tsa to dí ꞌñeni. Gatho núꞌa̱ ga pothʉ, gueꞌa̱ ma ga xofohʉ. |q&Nuꞌa̱ tóꞌo tꞌutuabi rá noya Ajua̱, mahyoni da umba ꞌnara hoga mfatsꞌi núꞌa̱ toꞌo utuate. R&Ngueꞌa̱ cada ꞌna ri hña̱sɛ rá ꞌbatsꞌi, ne ma da da̱disɛ. fE&Hangue cada ꞌna de guecjʉ ga hanthʉ xá hño núꞌa̱ dí pɛfihʉ. Nuꞌbʉ́ ha̱, da za ga johyahʉ de núꞌa̱ gra ꞌbʉhʉ, hingue ga ꞌñetsꞌihʉ ga eñhʉ gue maꞌna dí ꞌbʉhʉ xá hño que maꞌra. 0Y&Pe nuꞌbʉ ꞌnara cu ri ꞌñetsꞌi gue xi maꞌna ra da̱ngui que maꞌra, nura cuꞌa̱ ri hñatꞌa sɛhɛ, ne hinga majua̱ni ra da̱ngui ngu beñꞌa̱. 4a&Ma ga mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna ga hña̱cua ꞌbatsꞌihʉ, pa njabʉ ga øthʉ núꞌa̱ ri mandaguihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo gue ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna.  3&Zi cuhʉ, nuꞌbʉ ꞌnara cu sta da̱mfri da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, nújʉ dí ꞌyohʉ ngu núꞌa̱ utcahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi, ma ga zofohʉ nura cuꞌa̱ co ra hma̱te pa da yopa mengui. Ga jamasuhʉ de guecsɛhɛhʉ nehe, pa hinga øthʉ ꞌnara tsꞌoqui nehe. &Hinga ma ga ꞌñetsꞌihʉ, y nixi ga nxastehʉ ꞌna ngu maꞌna, y nixi ga hyøcuahʉ núꞌa̱ pɛꞌtsa maꞌra ma cuhʉ.~u&Nubyá nura Ma̱ca Nda̱hi go gueꞌa̱ ꞌbʉi ja ma corasohʉ. Hangue ma ga ꞌyohʉ ngu núꞌa̱ utcahʉꞌa̱. L&Nújʉ ya stá camfrihʉ ra Zidada Jesucristo, ya hindí umfʉ rá paha ma ndoꞌyohʉ ngueꞌa̱ ya stá pontꞌihʉ ma ndoꞌyohʉ, y nubyá ya stá tsohʉbʉ ya tsꞌomfeni ndí pɛꞌtshʉ. &ra hñoja̱ꞌi, ra ntsuni. Guehya gatho ri ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. Y nura ley hingui xicjʉ gue hinga øthʉ nuya tꞌøtꞌeya. L&Pe nuꞌbʉ ga ꞌyohʉ ngu núꞌa̱ utcahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi, nuꞌbʉ́ ga pɛꞌtshʉ ra hma̱te, ra johya, ra hogaꞌmʉi, ra ntsꞌɛtuate, ra tꞌequꞌei, ra hoga paha, ra jamfri, D&Ri hyøca ya tꞌøtꞌe, ra hyote, ra tixfani, ne øtꞌa ya tsꞌotꞌøtꞌe ora ri ti, ne øtꞌa maꞌra ya tsꞌotꞌøtꞌe nguyatho. Dí xiꞌahʉ maꞌnaꞌqui ngu ya stá xiꞌahʉ gue nuꞌʉ tóꞌo xi ri ho da ꞌyøtꞌa nuya tꞌøtꞌeya, hinda za da ꞌmʉ nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱. dA&Nura ja̱ꞌiꞌa̱ xøcambeni ya cꞌoi ne camfri ra ntꞌete, ra ꞌyʉtsate ne ra ꞌyøtꞌatuhni, nza̱ntho ne go da nsɛhɛ, ra cuɛ, ra nehmya̱, ri ho to da ntsanoyaui, ra ꞌyʉꞌtate ne ꞌueca ya ja̱ꞌi. T!&Nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtua rá paha rá ndoꞌyo, fa̱ditho nuya tsꞌoꞌbɛfi øtꞌe: ra zinga medintha̱ti, xi ra ꞌñeꞌbɛhña̱, øtꞌa ra ntsꞌʉdi, ne øtꞌa gatho núꞌa̱ go da ne. |q&Pe nuꞌbʉ dí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra Ma̱ca Nda̱hi, ya hingo dí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley.  &Ngueꞌa̱ nurá paha ma ndoꞌyohʉ ri ncontraui rá paha ra Ma̱ca Nda̱hi, y nurá paha ra Ma̱ca Nda̱hi ri ncontraui rá paha ma ndoꞌyohʉ. Nuri yohoya ri ntuhni ja ma mfenihʉ, hangue rá ngueꞌa̱ hingui tsa ga øthʉ núꞌa̱ dí beñhʉ ga øthʉ. F &Dí xiꞌahʉ gue ga ꞌyohʉ ngu núꞌa̱ utcahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. Ha nuꞌbʉ ga ꞌyohʉ ngu núꞌa̱ utcahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi, hinga ma ga umbabihʉ rá paha ma ndoꞌyohʉ.  {&Pe nuꞌbʉ drí ꞌñʉtsahʉ ne drí ntunhʉ ꞌna ngu maꞌna, nuꞌá̱ ha̱, ma ga nhuatihʉ ꞌna ngu maꞌna. Yá ꞌbɛfi núꞌa̱ toꞌo øꞌtua rá paha rá ndoꞌyo, y yá ꞌbɛfi núꞌa̱ toꞌo øꞌtua rá paha ra Ma̱ca Nda̱hi $ A&Da za ga cumplihʉ gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley ꞌbʉ ga øthʉ nuna hmandana̱, ena: “Ma̱di ri miquꞌeiui ne su ngu grí nsu sɛhɛ.” " =& Zi cuhʉ, nujʉ́ xa zoncahʉ Ajua̱ pa ya hinga ꞌmɛgohʉ ja ra nda̱xjua ley. Pe hingue ngueꞌa̱ hindí ꞌmɛgohʉ ja ra nda̱xjua ley ma ga øthʉ núꞌa̱ go ga nehʉ. Hina. Nuꞌa̱ ga øthʉ ha̱, ga má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, ne ga mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna. gG& ¡Nugui xi dí nehma̱ da ꞌuegue de gueꞌahʉ núꞌʉ toꞌo ri tsꞌocꞌa ri mfenihʉ! 0Y& Zi cuhʉ, nuꞌbʉ nugui gra udi thoho hma̱ha̱ núꞌa̱ ra seña øtꞌa ya xodyo, nuꞌbʉ́ hindri ʉtsagui hma̱ha̱ꞌʉ. Pe nuꞌʉ́ xi ri ʉtsagui ngueꞌa̱ dí ma̱ gue ga mpøhøhʉ nsøctho ngueꞌa̱ dí camfrihʉ gue ra Zidada Jesu bi du ja ra pontꞌi pa bi pøhøguihʉ. ve& Pe nuguí dí camfri gue nuꞌahʉ, co rá mfatsꞌi ra Zidada, hingui ma gui camfrihʉ maꞌnaꞌño de núꞌa̱ stá xiꞌahʉ. Y nuꞌʉ tóꞌo ri tsꞌocꞌa ri mfenihʉ ma da duxa ra tsꞌoqui, dá nguꞌa̱ dá ngu ra ja̱ꞌi. '& Núꞌʉ toꞌo ʉꞌtꞌahʉ, gueꞌʉ nja ngu ra ixcajʉni, ngueꞌa̱ “co ꞌna zi tʉi ra ixcajʉni da japi da ixca gatho ra jʉni”. -S&Ajua̱ bi zohnahʉ pa xcá camfrihʉ, y hingo gueꞌa̱ bi ꞌyʉꞌtꞌaꞌihʉ pa guí ne gui ꞌueguehʉ de ra ma̱ca noya ñepʉ gui tɛnhʉ ra nda̱xjua ley. Z-&Nuꞌahʉ nguí camfrihʉ hma̱ha̱ xá hño. Nuꞌbʉ́ ¿hanja guí hophʉ toꞌo da ꞌyʉꞌtꞌahʉ pa guí ne gui ꞌueguehʉ de rá ma̱ca noya ra Zidada Jesu ñepʉ gui tɛnhʉ ra nda̱xjua ley? jM&Nújʉ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo, hinte ri muui ꞌbʉ xa thuscaguihʉ ra seña o hina. Numa jamfrihʉ ri hnequi ja ma ꞌmʉihʉ po nuya hoga ꞌbɛfi dí øthʉ dega hma̱te, nuꞌá̱ ha̱, go gueꞌa̱ ri muui. wg&Pe hinga ma ga mpøhøhʉ ngueꞌa̱ drí dɛnhʉ ra nda̱xjua ley. Hina. Nujʉ́ dí tøꞌmhʉ gue hinte ma ga tuhʉ ja rá thandi Ajua̱ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesu ne ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi ja ma corasohʉ. &E&ꞌBʉ guí beñhʉ gue hingui ma gui tuhʉ ra tsꞌoqui ja rá thandi Ajua̱ ngueꞌa̱ grí dɛnhʉ ra nda̱xjua ley, nuꞌbʉ́ ya xcá ꞌueguehʉ de ra Zidada Jesucristo, ne ya xcá ꞌueguehʉ de ra mpøhø núꞌa̱ bi ꞌracaguihʉ Ajua̱ po rá da̱nga hma̱te pɛscaguihʉ. c?&Hangue osta ma da thuꞌtsꞌaꞌihʉ ra seña, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ da thuꞌtsꞌaꞌihʉ pɛꞌtsi te gui ꞌyøthʉ nehe gatho maꞌra ya hmanda núꞌʉ ma̱nga ja ra nda̱xjua ley. Guehna dí yopa xiꞌaꞌihʉ. )~K&ꞌYøhʉ, núgui drá Pablo dí xiꞌahʉ gue nuꞌbʉ da thuꞌtsꞌaꞌihʉ ra seña, nuꞌbʉ́ ya hinda za te gui ha̱ñhʉ de ra Zidada Jesucristo. e} E&Ra Zidada Jesucristo go gueꞌa̱ bi pøngaguihʉ de ra nda̱xjua ley pa ya hinga ꞌbʉhʉ ja rá hmanda nura nda̱xjua leyꞌa̱. Hangue ma ga zɛdihʉ pa hinga yopa ꞌmɛgohʉ ja rá hmanda nura nda̱xjua leyꞌa̱. |&Hangue zi cuhʉ, dí njahʉ ngu rá ba̱tsi núꞌa̱ himrá ꞌbɛgo, hindí njahʉ ngu rá ba̱tsi núꞌa̱ mrá ꞌbɛgo.{&Pe ¿te ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo? Ra Abrá bi sipi gue da guui rá ꞌbɛgo co rá ba̱tsi, ngueꞌa̱ nurá tꞌʉ ra ꞌbɛgo himbi za bi tsꞌocua ra tsogui. Nurá tꞌʉ ra Sara núꞌa̱ himrá ꞌbɛgo, nuꞌá̱ ha̱, go bi tsꞌocua ra tsogui. cz?&Ra Ismae bi ꞌmʉi ngu xi ꞌbʉi gatho ya ba̱tsi, y nuꞌá̱ xi bi ʉtsa ra Isaac núꞌa̱ bi ꞌmʉi dega hña̱ꞌti. Nepya mapaya njabʉ. Nújʉ stá yopa ꞌbʉhʉ maꞌraꞌyo co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, jacjʉ hma̱ha̱ núꞌʉ toꞌo ri dɛna ra nda̱xjua ley pa necjʉ hma̱ha̱ ga tɛnhʉ ra nda̱xjua ley ngu tɛniꞌʉ. 4ya&Hangue nújʉ zi cuhʉ go guecjʉ yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ njabʉ bi ña̱guiꞌa̱, ngu ra Isaac nehe bi ꞌmʉi ngueꞌa̱ njabʉ xqui ña̱gui Ajua̱. 7xg&Nu ja ra Ma̱ca Tꞌofo bi ma̱nga njaua mayaꞌbʉ de ra Sara ne ra Agar, ne ena:Johya núꞌi hinxcá ndaꞌthi, nixi hinxa ꞌmʉ ri ba̱tsi;
mafi co ra johya ne con gatho ri mʉi, núꞌi hinxcá thogui ya ʉgui ngu thogui núꞌʉ toꞌo ꞌbʉ yá ba̱tsi.Ngueꞌa̱ núꞌi hinguí ꞌbʉhui ri da̱me bya, pe ña̱ꞌtsi maꞌna ma gui pɛꞌtsa ri ba̱tsi
que núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉhui ri da̱me bya. w &Pe ra Sara núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ himrá ꞌbɛgo go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de núꞌa̱ ra Jerusale bí ja nuni maña̱ mahetsꞌi. Y gatho nújʉ dí camfrihʉ go dyá menguhʉ de guehni. Hangue hindyá ꞌbɛgohʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley. Uv#&Ra Agar gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de ra tꞌøhø Sinaí nuni Arabia. Nehe go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de ra Jerusale mapaya nuni habʉ yá hai ya xodyo, ngueꞌa̱ nuya xodyo ri dɛna nura cohi de ra nda̱xjua ley núꞌa̱ bi hoca Ajua̱ ja ra tꞌøhø Sinaí, y go gueꞌʉ bi ꞌmɛgo ja rá hmanda núꞌa̱ ra leyꞌa̱. cu?&Nuya yoho ya na̱na̱ ga hyɛcuahʉ ngu núꞌʉ yoho ya cohi bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ co ya ja̱ꞌi. Núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ mrá thuhu ra Agar go gueꞌa̱ mrá ꞌbɛgo. Núꞌá̱ gueꞌa̱ ri nhyɛcuaui núꞌa̱ ra cohi de rá ley ra Moise bi gohi Ajua̱ co ya xodyo nuni ja ra tꞌøhø Sinaí. Y nuꞌʉ tóꞌo ri dɛna núꞌa̱ ra cohiꞌa̱ go gueꞌʉ ꞌmɛgo ja rá hmanda ra nda̱xjua ley ngu bi ꞌmɛgo nehe ra Agar co rá ba̱tsi ja rá hmanda ra Abrá. Ht &Nurá ba̱tsi ra ꞌbɛgo bi ꞌmʉi ngu xi rá ꞌbʉi gatho maꞌra ya ba̱tsi, hingue bi ꞌmʉi dega hña̱ꞌti. Pe nurá ba̱tsi núꞌa̱ himrá ꞌbɛgo bi ꞌmʉi dega hña̱ꞌti. fsE&Ja ra Nda̱xjua Tꞌofo ma̱nga njaua: Ra Abrá bi mɛꞌtsa yoho yá tꞌʉ. ꞌNa mrá tꞌʉ rá ꞌbɛgo ra Abrá, ha nuꞌa̱ maꞌna mrá tꞌʉ nurá ꞌbɛhña̱ꞌa̱, y nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ himrá ꞌbɛgo. r &Núꞌahʉ guí ne gui tɛnhʉ ra nda̱xjua ley, xicjʉ: ¿ha gue hinguí pa̱hʉ núꞌa̱ ma̱nga ra Nda̱xjua Tꞌofo? aq;&¡Hindí pa̱di te ga øtꞌe con gueꞌahʉ, hangue ga ne hma̱ha̱ gue núbya ꞌbestho ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ pa ga zoꞌahʉ ngu núꞌa̱ guí hoñhʉ! Ra Sara ne ra Agar ri nhyɛcuabi núꞌʉ yoho ya cohi p#&Ma zi cuꞌihʉ, ja ra uɛnda ma ba̱tsiꞌihʉ ngueꞌa̱ dá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱. Nurá mʉdi ndá zoꞌahʉ xi dá sufri, ja ra uɛnda dá tho ya ʉgui ngu nja ꞌnara ꞌbɛhña̱ thogui yá ʉgui. Dá thogui njabʉ pa bi za gá ꞌbʉhʉ maꞌraꞌyo. Y nubyá xi yopa tu ma mʉi maꞌnaꞌqui ngueꞌa̱ dí ne xi gui camfrihʉ xá hño ra Zidada Jesucristo con gatho ri mʉihʉ. 0oY&Nza̱ntho xá hño toꞌo da nu por gueꞌahʉ pe núꞌbʉ da nu pa ri hñohʉ. Nugui xi grá tagui grá tu por gueꞌahʉ, masque ya hindí ꞌbʉi con gueꞌahʉ. 7ng&ꞌYobʉ ꞌra toꞌo rí dagui rí du por gueꞌahʉ, pe hingue pa ri hñohʉ. Nuꞌa̱ neꞌʉ, ne gue da ꞌuecꞌaꞌihʉ de guecje, pa njabʉ go gui tɛnhʉꞌʉ. m&Nuꞌbʉ́ ¿te bi ja? ¿Hanja grí ʉtsaguihʉbya? ¿Ha gue grí ʉtsaguihʉbya ngueꞌa̱ dá xiꞌaꞌihʉ núꞌa̱ majua̱ni? Ml&¿Habʉ bi ma núꞌa̱ ra hma̱te nguí pɛscahʉ? Nugui drí damajua̱ni gue xi nguí ma̱caguihʉ asta nuꞌbʉ xa za hma̱ha̱ pøde xcá ha̱ihʉ hma̱ha̱ ri dahʉ pa xcá ꞌracjhma̱hʉ. ekC&Hingá ʉtsaguihʉ nixi gá cujʉ masque numa hñeni mi xuhñaꞌihʉ. Gá ꞌracjʉ ntsaya ha̱, ja ra uɛnda ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ xqui zøhø. Ne nguí øthʉ ra uɛnda gue go gá umfʉ ntsaya ra Zidada Jesucristo. j5& Nuꞌahʉ guí pa̱hʉ gue rá mʉdi dá zoꞌahʉ de ra ma̱ca noya ngueꞌa̱ ndrí hñeni, hangue rá ngueꞌa̱ dá ꞌbʉpʉ pa dá zoꞌahʉ. i3& Zi cuhʉ dí ba̱nteꞌihʉ gue gui ꞌueguehʉ de ra nda̱xjua ley ngu stá njaga. Ngueꞌa̱ nugui stá tsopʉ ra nda̱xjua ley pa stá nja ngu nguí njahʉ hingüí tɛnhma̱hʉ ra nda̱xjua ley. Nu ndá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱, nuꞌahʉ xi gá numahñoguihʉ. Nh& Nugui dí tsu da njabʉtho nura ꞌbɛfi stá pɛfi con gueꞌahʉ. ~|{{Lz~yxwvutssrqq;p\omlkkihgfee9d0c2bu``V_e^]]\\['ZYXX_WWVUmSRQQ/PhONLL9JIHJGmFF EDfCB @@1?>[=";:29,8465!44J3211E0W.-*,N**p)'&&"%$$Y#"=! q3R /pBBT Q Z K iN Ra Noé bi gamfri núꞌa̱ bi xipabi Ajua̱ de núꞌa̱ mi ma da nja, masque ni ꞌnara seña hinxqui hyandi de núꞌa̱ ra da̱nga nzøthe bi ñuꞌtsa ra ximhai. Pe ra Noé bi ꞌyøde núꞌa̱ bi ꞌbɛpabi Ajua̱, hangue bi hyoca ra arca pa bi yʉtꞌi con gatho ya mengu de rá ngu, pa njabʉ himbi ja̱tꞌiꞌʉ ja ra dehe. Y co núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe ra Noé po ra jamfri, ja bi hnecni gue nuꞌá̱ mi ꞌbʉi xá hño que gatho nuya ꞌyøtꞌatsꞌoqui bi du ja ra dehe. Y Ajua̱ bi ma̱ gue ra Noé ya hinte ma tsꞌoqui mi tu ngueꞌa̱ xqui gamfriꞌa̱.  Pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui pɛꞌtsa ra jamfri hingui tsa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ri ho Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ne da joni co Ajua̱ pɛꞌtsi da gamfri gue ꞌbʉi Ajua̱, ne da gamfri gue ma da hña̱ni ꞌnara hño núꞌa̱ toꞌo da hyoniꞌa̱. z~m Po ra jamfri ra Enoc bi tsꞌixa mahetsꞌi ne hinxa du. Bi thoniuaꞌa̱ pe himbi tsꞌʉdi ngueꞌa̱ Ajua̱ ya xqui zitsꞌi pa mahetsꞌi. Pe ante da tsꞌitsꞌiꞌa̱ de guecua bi hma̱ gue bi ꞌyøtꞌe núꞌa̱ ri ho Ajua̱. } Po ra jamfri ra Abé bi hyo ꞌnara mboꞌoni pa bi umbabi Ajua̱ dega ꞌbaha, y nura ꞌbahaꞌa̱ gueꞌa̱ maꞌna xá hño que núꞌa̱ bi unga ra Caí. Y Ajua̱ bi ꞌñudi gue ra Abé mi ꞌbʉi xá hño ngueꞌa̱ bi hña̱nba núꞌa̱ rá ꞌbaha bi uni. Masque ya xa du ra Abé, pe gueꞌa̱ zocaguihʉ thoho, ngueꞌa̱ núꞌa̱ rá jamfri bi mɛꞌtsiꞌa̱ utcaguihʉbya. c|? Po ra jamfri dí pa̱hʉ gue Ajua̱ bi ma̱ pa bi nja mahetsꞌi ne ra ximhai. Hangue gatho nuya tꞌøtꞌe dí hanthʉbya, maꞌmɛtꞌo mi othotho, pe ꞌmɛfa bi thoqui de núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ xqui hnequi. _{7 Ajua̱ bi ña̱mahño de ndu ma xitahʉ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ bi mɛꞌtsa ra jamfri. 1z ] Co ra jamfri dí pa̱hʉ gue xi majua̱ni ma ga ha̱ñhʉ núꞌa̱ dí tøꞌmhʉ. Nehe co ra jamfri dí pa̱hʉ xá hño gue xi majua̱ni ja núꞌa̱ hingui hnequi. vye 'Pe nujʉ́ ma ga pɛꞌtshʉ ma jamfrihʉ pa ga mpøhøhʉ, hingue ma ga ꞌueguehʉ pa ga ꞌmɛdihʉ.x# &Nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉi xá hño con gueque ma da mɛꞌtsa ra te po ra jamfri.Pe nuꞌbʉ da ꞌuegue de gueque, hindrí ho njabʉ. 5wc %Ngueꞌa̱ Ajua̱ ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena:Ya mero da zøhø núꞌa̱ toꞌo ma da ꞌñehe.Ya tsꞌʉtho ya pa ri ꞌbɛdi pa da zøhøꞌa̱. v $Mahyoni gui tsɛthʉ ne gui ꞌyøꞌtuahʉ rá paha Ajua̱, pa da ꞌraꞌaꞌihʉ núꞌa̱ xa ña̱ꞌtꞌaꞌihʉꞌa̱. uy #Hangue ogrí ꞌbɛ ri jamfrihʉ, ngueꞌa̱ con gue nura jamfriꞌa̱ ma dí tꞌaꞌahʉ ꞌnara da̱nga tha̱ha̱. st_ "Gá faxhʉ núꞌʉ mi ofadi. Nehe gá johyathohʉ nu mi tha̱nꞌahʉ núꞌa̱ te nguí pɛꞌtshʉ, ngueꞌa̱ guí pa̱hʉ gue guí pɛꞌtshʉ nuni mahetsꞌi maꞌra ya hño maꞌna xá hño núꞌʉ hinda ma da tha̱nꞌahʉ. 8si !ꞌRa de gueꞌahʉ mi tsꞌañꞌahʉ ne xi mi tꞌʉtsaꞌihʉ ja yá thandi ya ja̱ꞌi. Ha nu maꞌra de gueꞌahʉ gá ma gá faxhʉ núꞌʉ mi thogui ya tsꞌothogui. xri Nuꞌahʉ, beñhʉ de nurá mʉdi gá pa̱hʉ rá noya Ajua̱ gá tsɛthʉ gatho nuya thogui gá thohʉ. hqI ¡Xi xá ntsꞌo pa ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui nu sta zo ja rá ꞌyɛ Ajua̱ núꞌa̱ te! Tp! Nujʉ́ dí pa̱hʉ gue Ajua̱ bi ꞌñena: “Nuga go ma uɛnda ga øtꞌa ra tsꞌʉtbi, ne ga juꞌtuabi ngu rí ꞌñepabi.” Nehe bi ꞌñenaꞌa̱: “Nuga ma ga ha̱ꞌmba nguɛnda ma hnini.” o ¡Xihma̱ núꞌa̱ toꞌo ri ʉtsabi rá Tꞌʉ Ajua̱! Handi ngu hinte di muui núꞌa̱ ra ji bi mfani pa bi nja ra ꞌraꞌyo cohi, ne con gueꞌa̱ ra jiꞌa̱ bi sʉcua rá mfeni núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱, ne da zani ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ utcahʉ rá hma̱te Ajua̱. ¿Ha gue hinguí beñhʉ gue nura ja̱ꞌiꞌa̱ maꞌna rí ꞌñepabi dra da̱ngui rá castigo? jnM Nuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi bi ntsꞌoꞌyøde de rá ley ra Moise, ne ꞌbʉ mi ꞌbʉi yoho o hñu toꞌo bi damajua̱ni de núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌe, núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ mi pɛꞌtsi te da du nsinque to da huequi. |mq ꞌBʉ ga sigui ga øthʉ ya tsꞌoqui, ya hinte dí tøꞌmhʉ. Nuꞌa̱ dí tøꞌmhʉ, hønsɛ ꞌnara castigo xi xá ntsꞌo de rá cuɛ Ajua̱, ne ra tsibi núꞌa̱ ma da tsa̱tꞌi ne da huata gatho núꞌʉ toꞌo yá ncontra Ajua̱. &lE ꞌBʉ stá pa̱dihʉ xá hño te ma̱nga rá noya Ajua̱ ne dí siguihʉ dí øthʉ ya tsꞌoqui, ya otho maꞌna con te da za da putꞌa ma tsꞌoquihʉ. "k= Ne hinhyaꞌmʉ ga ꞌueguehʉ de ma hmuntsꞌihʉ, masque ꞌra xa nza̱i hingui pa. Nujʉ́, nuꞌa̱ ga øthʉ, ga nzofohʉ ꞌna ngu maꞌna. Y nubyá maꞌna mahyoni ga øthʉ njabʉ ngueꞌa̱ dí hanthʉ ya ꞌbʉi guetbʉ ra pa de rá yoꞌehe ma Zidadahʉ ra Jesucristo. zjm Ne ga beñhʉ hanja da za ga nupa mfenihʉ ꞌna ngu maꞌna pa ga má̱dihʉ ne pa ga øthʉ ya hoga ꞌbɛfi. ]i3 Hinga ꞌueguehʉ de núꞌa̱ stá camfrihʉ nixi de núꞌa̱ ra nthøꞌmate dí pɛꞌtshʉ, y hinga dʉhʉhʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ xa ña̱tcaguihʉ núꞌa̱ dí tøꞌmhʉ, y nuꞌá̱ hinda pata rá noya. 5hc Hangue ma ga jonihʉ co Ajua̱ con gatho ma mʉihʉ, ne con gatho ma jamfrihʉ, ne co ma mfenihʉ strá ntꞌaxi, ngueꞌa̱ go guesɛ ma Zidadahʉ ra Jesucristo xa na̱xcasɛhʉ rá ji pa njabʉ ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ, ja ra uɛnda xa sʉga ma ndoꞌyohʉ co ꞌnara dehe xi xá ntꞌaxi. g} Ra Zidada Jesu go gueꞌa̱ ma nda̱ gá macja̱hʉ, ne go gueꞌa̱ ri sugaguihʉ gatho nújʉ rá hniniguihʉ Ajua̱. f1 Ngueꞌa̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo po rá ndoꞌyosɛ bi xogaguihʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌñu pa da za ga cʉthʉ ja ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda nuni mahetsꞌi, ngueꞌa̱ nu mi duꞌa̱ bi ntʉnga núꞌa̱ ra xʉni dutu mi cotꞌa ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda nuni ja yá nija̱ ya xodyo, y nura xʉni dutuꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de rá ndoꞌyo ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bri sʉnbabi. e Hangue zi cuhʉ, dí pa̱hʉ xá hño gue nubyá da za ga cʉthʉ ja ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda nuni mahetsꞌi ngueꞌa̱ bi manga rá ji ra Zidada Jesu por guecjʉ, hangue hinga ntsahʉ nixi ga ntsuhʉ ga joñhʉ ja rá thandi Ajua̱ pa ga aphʉ te ga aphʉ. =ds Hangue nuꞌa̱ tóꞌo ya bri punduabi yá tsꞌoqui, ya hingue mahyoni da hyo ya mboꞌoni pa da tha̱cua yá tsꞌoqui. Ga jonihʉ ja rá thandi Ajua̱ pa ga aphʉ te ga aphʉ bc= Nehe ena:Hinhyaꞌmʉ ma ga yopa benbabi yá tsꞌoqui nixi yá tsꞌotꞌøtꞌe. Bb} Nu sta thogui ya pa de ra mʉdi cohi ma ga pɛꞌtsa maꞌna ra ꞌraꞌyo cohi con gueꞌʉ, njabʉ ena Ajua̱:Ma ga huxa ma ley ja yá corasoꞌʉ pa njabʉ nura leyꞌa̱ ma da ꞌyøtꞌeꞌʉ con gatho yá paha.Nehe ma ga huxa ꞌnara ꞌraꞌyo mfeni ja yá mfeniꞌʉ pa da ꞌyøtca ma hmanda. Ea Nehe ra Ma̱ca Nda̱hi damajua̱ni de guehna, ne ena: `# Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi unga rá te ꞌnaꞌquitho pa njabʉ bi tꞌaxca yá mfeni pa nza̱ntho núꞌʉ toꞌo xa xʉcuabi yá tsꞌoqui. r_] Y nubyá ja bí ꞌbʉhnitho tøꞌmi asta hinda ꞌmʉi gatho yá ncontra de ngaꞌti ja yá uaꞌa̱. E^ Pe nura Zidada Jesucristo ꞌnaꞌquitho bi unsɛ rá te pa bi xʉca ya tsꞌoqui pa nza̱ntho. Nepʉ de mi uadi bi ꞌyøtꞌa njabʉꞌa̱ bi ma bá hudi ja rá ma̱ca ꞌñɛi Ajua̱. ] Gatho ya macja̱ de ya xodyo hyastho mi pɛ yá ꞌbɛfi dega macja̱, mi ho ya mboꞌoni nza̱ntho y guetꞌʉ ya hña̱ꞌti mi uni nza̱ntho. Mi sigui mi øtꞌa njabʉꞌʉ masque co nuya mboꞌoni mi hoꞌʉ hinhyaꞌmʉ bi za bi xʉca ya tsꞌoqui. \ Hangue go rá paha Ajua̱ pa bi xʉgaguihʉ ngueꞌa̱ ꞌnaꞌquitho bi unga rá ndoꞌyo ma Zidadahʉ ra Jesucristo pa gathoguihʉ. "[= Nepʉ bi ꞌñena: “Ajua̱ ma Dadaꞌi, stá eheua pa ga øꞌtꞌaꞌi ri paha.” Núꞌʉ ya noya bi ma̱nga ma zi Hmuhʉ ra Jesu ne da ꞌñena gue nuꞌá̱ bi ꞌñe bi hña̱ca núꞌʉ tho ya mboꞌoni pa go bi unsɛ rá teꞌa̱ pa da xʉcua yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi. oZW Rá mʉdi, ra Zidada Jesu bi ꞌñena: “Nuꞌi hingá ne gá ha̱ni yá ji ya mboꞌoni nixi maꞌra ya ꞌbaha, nixi hingá ne núꞌʉ ya mboꞌoni tho pa da tsꞌa̱tꞌi, nixi núꞌʉ tho pa da hña̱ca ya tsꞌoqui. Hingá ho gatho nuya tꞌøtꞌeya.” Njabʉ bi ma̱ ra Zidada, y gatho nuya tꞌøtꞌeꞌʉ gueꞌʉ ri manda nura nda̱xjua ley. %YC Hangue nugá dá ena: “Ajua̱ ma Dadaꞌi, stá eheua pa ga øꞌtꞌaꞌi ri paha,
ngu núꞌa̱ xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue ga øtꞌe.” yXk Nixi gá ho núꞌʉ ya mboꞌoni tho pa da tsꞌa̱tꞌi, nixi núꞌʉ tho pa da hña̱ca ya tsꞌoqui. mWS Hangue nu mi zøhø ma zi Hmuhʉ ra Jesu nuua ja ra ximhai bi ꞌñembabi Ajua̱ njaua:Ma Dadaꞌi, nuꞌi hingá ne gá ha̱ni yá ji ya mboꞌoni nixi maꞌra ya ꞌbaha;
hangue gá hogagui co ma ndoꞌyo. YV+ ngueꞌa̱ hinda za da tha̱ca ya tsꞌoqui co ya jintfani nixi co ya jiꞌyo. fUE Pe co nuya mboꞌoni mi hoꞌʉ tatꞌa jɛya, maꞌna mi beniꞌʉ de yá tsꞌoqui mi tu, ET ꞌBʉ majua̱ni co yá ji ya mboꞌoni xa za xa xʉcua yá tsꞌoqui gatho, nuꞌbʉ́ ya hinxa sigui xa thohma̱ ya mboꞌoni, nuꞌbʉ́ co ꞌnaꞌquithohma̱. ꞌBʉ xi majua̱ni xa tꞌaxca yá tsꞌoqui núꞌʉ toꞌo mi hopa ya mboꞌoni Ajua̱, nuꞌbʉ́ ya hinxa behma̱ꞌʉ gue mi tuda yá tsꞌoqui. /S Y Ra nda̱xjua ley mi gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌuditho de nuya ja̱pi mi ma da nja ꞌmɛfa. Nura leyꞌa̱ hingo xi mi gueꞌa̱ majua̱ni. Nura leyꞌa̱ co nuyá ji ya mboꞌoni mi tho nza̱ntho tatꞌa jɛya himbi za bi tꞌaxca yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi pa xa za xa ꞌmʉi xá hño co Ajua̱. eRC Njabʉ nehe ra Zidada Jesucristo ꞌnaꞌquitho bi du pa bi hña̱ꞌtsua yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi. Y nurá ñoꞌqui ma da menguiua maꞌnaꞌqui, ma da mengui pe ya hingue pa da yopa hña̱ꞌtsua yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ ꞌnaꞌquitho bi ꞌyøtꞌe. Nuꞌá̱ ma da mengui hønsɛ pa da zixa núꞌʉ toꞌo tøꞌmiꞌa̱.Q} Ajua̱ xa hñutsꞌi gue pɛꞌtsi te da du ꞌnaꞌqui nuya ja̱ꞌi, nepʉ de gueꞌa̱ da tha̱ꞌmba nguɛndaꞌʉ. TP! Nuꞌbʉ ra Zidada Jesucristo mi pɛꞌtsi xa manga rá ji ndunthi ya ꞌmiꞌqui, nuꞌbʉ́ mi pɛꞌtsi xa du hma̱ha̱ ndunthi ya ꞌmiꞌqui desde mi thoca ra ximhai. Pe nuꞌa̱ bi ꞌyøtꞌeꞌa̱, de yá nga̱tsꞌi ya pa bá ehe ja ra ximhai pa bi unsɛ rá teꞌa̱ ꞌnaꞌqui thoho pa bi hña̱ca gatho ya tsꞌoqui. XO) Nuꞌá̱ himbi manga rá ji ndunthi ya ꞌmiꞌqui. Pe núꞌa̱ ra nda̱ gá macja̱ nuua ja ra ximhai tatꞌa jɛya mi cʉtꞌa ja ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda ne mi ha̱xa ra ji, pe hingo rá jisɛꞌa̱. N Ngueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo himbi yʉtꞌa ja ꞌnara ma̱ca luga núꞌa̱ xa hyoca ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra luga habʉ mi cʉtꞌa ya macja̱ pa da hña̱xa ra ji gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌuditho de núꞌa̱ bí ja mahetsꞌi. Ra Zidada Jesucristo bi yʉtꞌa ja ra Ma̱ca Luga nuni mahetsꞌi, y nuni ja bí ꞌbʉhniꞌa̱ ja rá thandi Ajua̱ pa bí adi por guecjʉ. M+ Hangue co yá ji ya mboꞌoni mi pɛꞌtsi dra tꞌaxca ra nija̱ dega carpa ne gatho ya tꞌøtꞌe mi jani, núꞌʉ́ gueꞌʉ ꞌnara ntꞌudi de núꞌa̱ bí ja mahetsꞌi. Pe gatho núꞌa̱ bí ja mahetsꞌi maꞌna di muui que nuya tꞌøtꞌeꞌʉ. Por gueꞌa̱ mi mahyoni da ntꞌaxqui núꞌa̱ bí ja mahetsꞌi co maꞌna ra ji núꞌa̱ maꞌna di muui que yá ji ya mboꞌoni. jLM Hangue ma̱nga ra ley gue casi gatho mahyoni da ntꞌaxqui co ra ji, y nuꞌbʉ hindra hna̱ꞌma ra ji hinda za da tha̱ca ya tsꞌoqui. Ra Zidada Jesu bi unsɛ rá teꞌa̱ ꞌnaꞌquitho pa bi hña̱ca gatho ya tsꞌoqui !K; Nehe bi na̱xa ra ji ja ra nija̱ dega carpa ne gatho ja ya tꞌøtꞌe mi jani pa mri mpɛfi ja rá ꞌbɛfi Ajua̱ de mbo núꞌa̱ ra nija̱ꞌa̱. J# Nu mi ꞌyøtꞌa njabʉ ra Moise bi ꞌñena: “Nuna go guehna ra ji pa da mʉdi ra cohi núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ con guecjʉ.” cI? Ra Moise nu mi hñeꞌta gatho ya hmanda de ra ley pa bi ꞌyøde gatho ya ja̱ꞌi, bi gʉ ꞌnará ꞌyɛ ꞌnara nda̱po rá thuhu ra isopo, ne mi thuꞌta ja rá ña̱ni co ra thɛnga xiꞌyo, ne bi thintꞌa ja ra jintfani ne ra jiꞌyo ntha̱ntsꞌi co ra dehe, nepʉ bi na̱xa habʉ mi ntꞌofo ra ley, nepʉ bi na̱xa gatho ya ja̱ꞌi. ]H3 Hangue nu mi tꞌøtꞌe ra mʉdi cohi mi mahyoni da hna̱ꞌma ra ji pa bi mʉdi. _G7 Pe hinte di muui núꞌa̱ ra tsogui ꞌbʉ tetho núꞌa̱ toꞌo tsogui ra tsogui. rF] Dí pa̱hʉ gue pa da muui ꞌnara tsogui, mahyoni ꞌmɛtꞌo da du núꞌa̱ toꞌo tsogui ra tsogui. bE= Hangue po rá du ma Zidadahʉ ra Jesu bi nja ra ꞌraꞌyo cohi, pa njabʉ gatho núꞌʉ toꞌo bi zohna Ajua̱ da hña̱nga pa nza̱ntho gatho núꞌa̱ xa ña̱ꞌtuabi Ajua̱ꞌʉ ngu ꞌnara tsogui. Ngueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo bi du pa njabʉ Ajua̱ bi za bi pumbabi yá tsꞌoqui núꞌʉ toꞌo mi ꞌbʉi ja ra nda̱xjua cohi. )DK ¡Pe nubyá, xi maꞌna ndunthi di muui rá ji ra Zidada Jesucristo! Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ po rá nda̱hiꞌa̱ núꞌa̱ pɛꞌtsi pa nza̱ntho, bi unsɛ rá te ngu ꞌnara hña̱ꞌti pa Ajua̱, y nsinque ni ꞌnara tsꞌoqui mi tu. Y njabʉ nurá jiꞌa̱ xʉgaguihʉ gatho ma mfenihʉ pa hinga siguihʉ ga øthʉ ya ꞌbɛfi núꞌʉ da za da zixcahʉ ja ra du, y njabʉ da za ga pɛpabihʉ Ajua̱ núꞌa̱ te. tCa Maꞌmɛtꞌo co ra jintfani ne ra jiꞌyo ne rá ꞌbospi ra tꞌʉntfani núꞌa̱ mi tsꞌa̱tꞌa ja ra ata, mi hna̱xa núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui ntsꞌoqui pa mri yopa tꞌaxca yá ndoꞌyo, pa da ꞌmʉi xá hño maꞌnaꞌqui. B} Ra Zidada Jesucristo ꞌnaꞌquitho bi yʉtꞌa nuni ja ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda mahetsꞌi. Ne himbi unga yá ji ya tꞌa̱xi, nixi ya tꞌʉntfani, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ go bi unsɛ rá ma̱ca ji, pa njabʉ da za da unga ra mpøhø pa nza̱ntho. A! Y nubyá ya xa zøhø ra Zidada Jesucristo y go gueꞌa̱ ra nda̱ gá macja̱ de gatho núꞌʉ ya hoga tꞌøtꞌe øtꞌa nura ꞌraꞌyo cohi jabya. Núꞌa̱ ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda núꞌa̱ bí ja nuni mahetsꞌi habʉ bí ꞌbʉi dega macja̱ ma Zidadahʉ, hingo xa hyoca ya ja̱ꞌi y gueꞌa̱ maꞌna xá hño que habʉ mi øtꞌa yá søcambeni ya macja̱ nuua ja ra ximhai. T@! Ngueꞌa̱ nuya søcambeniꞌʉ gueꞌʉ hønsɛ dega hñuni, ne dega tsꞌithe, ne dega nsʉqui. Núꞌʉ ya hmanda mi øtꞌʉ gueꞌʉ hønsɛ pa mi tꞌaxca yá ndoꞌyo. Núꞌʉ ya hmandaꞌʉ bi nja rá tsꞌɛdi asta núꞌa̱ ra pa bri pata ra nda̱xjua cohi pa bi nja ꞌnara ꞌraꞌyo cohi núꞌa̱ maꞌna xá hño. 5?c Núꞌa̱ ra nija̱ꞌa̱ dega carpa gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi pa nújʉ dí xøcambenihʉ Ajua̱ núbya mapaya. Nuni ja tꞌuni ya ꞌbaha ne tho ya mboꞌoni ngu ma̱nga ra nda̱xjua ley. Pe hinga co nuya tꞌøtꞌeꞌʉ da za da tꞌaxca yá mfeni núꞌʉ toꞌo øtꞌa ya søcambeni njabʉ. 7>g Con guehna utcahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi gue núꞌa̱ ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda hinxqui xoguitho pa to da yʉtꞌini núꞌbʉ mi tꞌøtꞌetho ra søcambeni ja ra mʉdi ngu. =' Pe nurá ñoho ra ngu hønsɛ ra nda̱ gá macja̱ mi cʉtꞌini ꞌnaꞌquitho ra jɛya. Y nura ora mi cʉtꞌiniꞌa̱, gueꞌbʉ mi ha̱xa ra ji dega mboꞌoni pa mi umbabi Ajua̱, pa ꞌmɛtꞌo dra sʉcuabi yá tsꞌoquiꞌa̱, nepʉ pa yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi. < Y ya de mi ja gatho nuya tꞌøtꞌeya, nuya macja̱ nza̱ntho mi cʉtꞌa ja ra mʉdi ngu pa mi pɛ yá ꞌbɛfi dega macja̱. A;{ Y maña̱ de ra cahaꞌa̱ ja mi tøhni yoho ya ɛnxɛ xqui thoqui dega oro, y nuni ja guehni mri hnequi rá nsunda Ajua̱. Nuya ɛnxɛ mi coꞌma co yá hua núꞌa̱ ra caha dega oro habʉ mi joxa ra ji pa ra pumbate. Y ya dá gueꞌa̱ dá xiꞌahʉ, ngueꞌa̱ nubyá hinda za ga xiꞌahʉ gatho de guehna. D: Ne mbo de guehni ja mi jani ra ata dega oro pa ja mi tsꞌa̱tni ra tꞌutsꞌi, ne ja mi jani ra caha de ra cohi núꞌa̱ mi tu ra oro maxøgue, y de mbo ra cahaꞌa̱ ja mi jani ra tꞌʉca tsꞌøe dega oro habʉ mi ꞌbɛꞌtsa ra maná. Nehe ja mi ꞌbɛꞌtsini de mbo ra caha nurá tsꞌʉtꞌo ra Aarón xqui ꞌroho. Ne ja mi ꞌbɛꞌtsini núꞌʉ ya xingdo habʉ mi ntꞌofo núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya mandamiento de ra mʉdi cohi. 9 Y de mbo habʉ mi jotꞌi co núꞌa̱ ra cortinaꞌa̱, ja mi jani núꞌa̱ rá ñoho ra ngu mi thuꞌmbi ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda. $8A Núꞌa̱ ra nija̱ꞌa̱ xqui thoqui dega carpa, y madetho de nura nija̱ xqui jotꞌi co ꞌnara xʉni dutu mrá thuhu ra cortina. Nura mʉdi ngu mi thuꞌmbi ra Ma̱ca Luga, ne ja mi jani ra mfoxyo, ne ra mexa habʉ mi cʉxa ya thuhme núꞌʉ mi thutsꞌi ja rá thandi Ajua̱. x7 k Ja nura mʉdi cohi mi ja ya hmanda pa hanja da søcambeni Ajua̱, nehe mi ja ꞌnara nija̱ nuua ja ra ximhai. h6I Nu mi ma̱ Ajua̱ de nura ꞌraꞌyo cohi, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ ya bi zogui dega nda̱xjua nura mʉdi cohi. Hangue núꞌa̱ ya bi tsꞌogui dega nda̱xjua, ne ꞌyo rí nda̱xjua, núꞌá̱ ꞌbestho ma da ꞌmɛdi.u5c Ngueꞌa̱ ma ga pumbabiꞌʉ yá tsꞌotꞌøtꞌe,
ne hinhyaꞌmʉ ma ga yopa benbabi yá tsꞌoqui. Y4+ Nuya paꞌʉ ni ꞌna hinda ꞌñutuabi rá miquꞌeiui
y nixi ꞌnará cu, pa da ꞌmʉi con gueque,
ngueꞌa̱ gathoꞌʉ mahyɛgui ma da ꞌmʉi con gueque,
ngu ya da̱ngui ngu ya notsi. #3? Nuna guehna ra cohi ma ga pɛꞌtsi co ya me Israel nu sta thogui ya pa de ra mʉdi cohi, njabʉ ena Ajua̱:Ma ga huxa ꞌnara ꞌraꞌyo mfeni ja yá mfeniꞌʉ pa da ꞌyøtca ma hmanda.Y numa ley ma da ꞌmʉi ja yá corasoꞌʉ pa njabʉ nura leyꞌa̱ ma da ꞌyøtꞌeꞌʉ con gatho yá paha.Nepʉ ma da ba̱diꞌʉ gue go drá Ajua̱ de gueꞌʉ,
y nuꞌʉ́ go ma hniniꞌʉ. 2  Hingá ngu núꞌa̱ ra cohi dá pɛꞌtsua ndu yá xitaꞌʉ
nu ndá pɛꞌtsua ra nthecate de duá tsi de Egipto;
nuꞌʉ́ himbi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ra cohi dá pɛꞌtsi con gueꞌʉ,
hangue nugá dá hɛpʉꞌʉ, njabʉ ena Ajua̱. 61ePe Ajua̱ bi hyandi gue hinxmá hño núꞌa̱ mi øtꞌa ya ja̱ꞌi co nura mʉdi cohi, hangue Ajua̱ bi ma̱ de gueꞌʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo, ne bi ꞌñena njaua:Núga drá Ajua̱ dí ena: Ma da zø ra pa ra ora
ga pɛꞌtsa ꞌnara ꞌraꞌyo cohi co ya me Israel ne ya me Judá. 0 Nuꞌbʉ núꞌa̱ ra mʉdi cohi xa bøni xá hño hma̱ha̱, nuꞌbʉ́ ya himi mahyoni xa njahma̱ nuna maꞌna ra cohi. S/Pe numa nda̱ gá macja̱hʉ bí øtꞌa ꞌnara ꞌbɛfi núꞌa̱ maꞌna xá nsunda, ngueꞌa̱ po núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌeꞌa̱, Ajua̱ bi ꞌyøtꞌa ꞌnara cohi con guecjʉ núꞌa̱ maꞌna xá hño que núꞌa̱ mi ja ja ra nda̱xjua ley, y nuna ꞌraꞌyo cohina̱ bi mʉdi co maꞌra ya hña̱ꞌti maꞌna xá hño. t.aNuya macja̱ ꞌbʉiua pɛ ra ꞌbɛfi dega macja̱ pe núꞌa̱ pɛfiꞌʉ gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌuditho de núꞌa̱ bí tꞌøtꞌa nuni mahetsꞌi. Hangue Ajua̱ xqui xipabi ra Moise ante da mʉdi da hyoca ra nija̱ dega carpa, ne xqui ꞌñembabi: “Beni gui ꞌyøtꞌa gatho ya tꞌøtꞌe ngu núꞌa̱ dá uꞌtꞌaꞌi nuni ja ra tꞌøhø Sinaí.” N-Nuꞌbʉ núꞌa̱ di ꞌbʉcua thoho hma̱ha̱ ja ra ximhai, hindi tsa da macja̱ꞌa̱ de guecua, ngueꞌa̱ ya ꞌbʉiua ya macja̱ núꞌʉ ri unga ya ꞌbaha ngu ma̱nga ja rá ley ra Moise. C,Gatho ya nda̱ gá macja̱ xa thutsꞌi pa da umba Ajua̱ ya ꞌbaha ne da hyo ya mboꞌoni pa da umbabiꞌa̱, hangue ne ma Zidadahʉ ra Jesucristo mi pɛꞌtsi da uni te da uni nehe. ++Go gueꞌa̱ pɛ ra ꞌbɛfi dega macja̱ nuni mahetsꞌi habʉ bí ja núꞌa̱ ra Ma̱ca Luga bi hyocsɛ Ajua̱, hingo bi hyoca ya ja̱ꞌi. p* [Núꞌa̱ xi dí ne ga xiꞌahʉ go guehna núna ma ga ma̱, gue dí pɛꞌtshʉ ꞌnama nda̱ gá macja̱hʉ núꞌa̱ bí hudi nuni mahetsꞌi ja rá ꞌñɛi de habʉ bí hudi Ajua̱ ra Dada toꞌo pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi. })sNuya nda̱ gá macja̱ mi thutsꞌi ngu ma̱nga ra ley, myá ꞌñøhø dega ꞌyøtꞌatsꞌoqui. Pe ꞌmɛfa de ra ley, Ajua̱ bi jura ne bi hñuxa rá Tꞌʉ pa bi nda̱ gá macja̱, núꞌá̱ bi nhyoga nda̱ gá macja̱ pa nza̱ntho.((INuꞌá̱ hinga mahyoni da hyo ya mboꞌoni hyastho ngu mi øtꞌa ya nda̱ gá macja̱ ja ra nda̱xjua ley. Nuꞌʉ́ ꞌmɛtꞌo mi ho ya mboꞌoni pa dra sʉcua yá tsꞌoqui de guesɛꞌʉ, nepʉ ꞌmɛfa mi ho ya mboꞌoni pa dra sʉcua yá tsꞌoqui maꞌra ya ja̱ꞌi. Pe ma Zidadahʉ ra Jesucristo hingui njabʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ꞌnaꞌquitho bi unsɛ rá te pa da xʉcua yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi. E'Hangue ra Zidada Jesu gueꞌa̱ ra da̱nga nda̱ gá macja̱ ndí hoñhʉ, ngueꞌa̱ xá ntꞌaxi, hingrá hyate, himbi ꞌyøtꞌa ni ꞌnara tsꞌoqui masque xi bi ꞌñouiua ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui, ne ꞌmɛfa bri ꞌueque de gueꞌʉ, ne bri tsꞌitsꞌi pa maña̱ mahetsꞌi habʉ bi tꞌumba rá nsu. N&Hangue nuꞌá̱ tsa da pøhø pa nza̱ntho gatho núꞌʉ toꞌo ri joni co Ajua̱ po rá thuhuꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌbʉi pa nza̱ntho pa da ꞌyapabi Ajua̱ por gueꞌʉ. s%_Pe nura Zidada Jesu go gueꞌa̱ ꞌbʉibya pa nza̱ntho, y hinhyaꞌmʉ dra patua rá nsu dega macja̱. ^$5Ja ra nda̱xjua ley mi mahyoni da mpadi ya macja̱ ngueꞌa̱ nza̱ntho mi tuꞌʉ. u#cHangue ra Zidada Jesucristo go ra nda̱ gá macja̱ ne bí ꞌbʉi ja rá thandi Ajua̱, hangue dí pa̱hʉ xá hño gue ma da tꞌøtꞌe núꞌa̱ ra cohi dí pɛꞌtshʉ co Ajua̱, núꞌa̱ maꞌna xá hño que núꞌa̱ ra mʉdi. z"mNu mi thuxa ya Levita dega macja̱, himbi ꞌmʉi toꞌo mri jura por gueꞌʉ. Pe nu mi thuxa ra Zidada Jesucristo ha̱, Ajua̱ bi jura por gueꞌa̱, ngueꞌa̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo bi ꞌñena njaua:Ajua̱ bi jura, ne hinda pata núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱ ne bi ꞌñena:“Nuꞌi go gueꞌe grá macja̱ pa nza̱ntho,
ngu bi macja̱ ra Melquisede.” N!Ajua̱ bi jura nu mi hñuxa ra Zidada Jesucristo dega macja̱. g Gne himbi za bi patua yá mfeni ya ja̱ꞌi pa bi ꞌmʉi xá hño co Ajua̱. Pe nubyá dí pɛꞌtshʉ ꞌnara hoga nthøꞌmate maꞌna xá hño, ngueꞌa̱ po ra Zidada Jesucristo da za ga ꞌbʉhʉ xá hño co Ajua̱. r]Bri ꞌbata ra nda̱xjua ley núꞌa̱ mi ja, ngueꞌa̱ bi ꞌñotho rá tsꞌɛdi ne hinte bi mfaste, Hangue Ajua̱ bi ma̱ de gueꞌa̱ ne bi ꞌñena:Nuꞌi go gueꞌe grá macja̱ pa nza̱ntho,
ngu bi macja̱ ra Melquisede. W'Nura macja̱ꞌa̱ himbi thutsꞌi ngu ma̱nga ja ra ley gue mahyoni di ja te dyá njaui ra Leví pa da za da macja̱, pe nuꞌá̱ bi thutsꞌi ngueꞌa̱ pɛꞌtsa rá te núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da uadi. 3Nu mi thuxa maꞌnaꞌño ra macja̱ núꞌa̱ di ngu ra Melquisede, nuꞌbʉ́ maꞌna bi fa̱di gue nuya Levita mi pɛꞌtsi te da ꞌbati. J Ngueꞌa̱ xa fa̱di xá hño gue numa Zidadahʉ bá ehe de yá ja̱ꞌi ra Judá. Ne ra Moise nu mi ma̱ de ya macja̱, hinhyaꞌmʉ bi ma̱ gue da ꞌmʉi ya macja̱ de yá tꞌʉ ra Judá. mS Bi ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue ma Zidadahʉ ra Jesucristo mi ma da macja̱ ngu bi macja̱ ra Melquisede. Ra Zidada Jesucristo hinte myá njaui ya Levita, y núꞌʉ mi ja te yá njauiꞌa̱ hinhyaꞌmʉ xqui macja̱ꞌʉ. F ꞌBʉ da mpadi ya macja̱, mahyoni da ꞌbata ra ley nehe. R Ya Levita mi utuabi ya me Israel te mi mahyoni da ꞌyøtꞌe pa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ mi ma̱nga ra ley, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ go myá macja̱ꞌʉ. ꞌBʉ co yá ꞌbɛfi ya Levita mi tsa da ꞌmʉhma̱ xá hño ya me Israel co Ajua̱, nuꞌbʉ́ ya himi mahyoni xa thuxhma̱ha̱ maꞌnaꞌño ra macja̱. Pe bi thutsꞌi maꞌnaꞌño ra macja̱, y nura macja̱ꞌa̱ bi thutsꞌi dega macja̱ ngu bi macja̱ ra Melquisede, hingue ngu ra Aarón. 9k Masque ra Leví himi ꞌbʉitho nu mi ma ra Melquisede bá tha̱di ra Abrá, pe ja ra uɛnda ya mi ꞌbʉiꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi ꞌbʉitho ja rá ndoꞌyo ra Abrá. zm Ra Leví ne gatho yá tꞌʉ núꞌʉ bi macja̱ mi tꞌumbabiꞌʉ ra ꞌrɛtꞌa parte de ra nthebe, ne da za ga ma̱ñhʉ gue neheꞌʉ bi umbabi ra Melquisede ra ꞌrɛtꞌa parte de ra nthebe núꞌbʉ mi øtꞌa njabʉ nehe ra Abrá. Ya Levita mi tꞌumbabi ꞌnara ꞌrɛtꞌa parte de ra nthebe, pe bi duꞌʉ. Ha ra Melquisede neheꞌa̱ bi tꞌumbabi ꞌnara ꞌrɛtꞌa parte de ra nthebe, pe nuꞌá̱ ja ra uɛnda tetho, ngueꞌa̱ hingui ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo ua bi du. }Y dí pa̱hʉ xá hño gue nuꞌa̱ tóꞌo ri unga ra ja̱pi, maꞌna ra da̱ngui rá nsu que núꞌa̱ toꞌo ha̱ni. kOMasque nura Melquisede hinte myá njaui nuya Levita, pe nura Abrá bi umbabi ra Melquisede ꞌnara ꞌrɛtꞌa parte de ra nthebe, ha ra Melquisede bi ja̱pa ra Abrá núꞌa̱ toꞌo ya xqui ña̱ꞌtuabi yá ja̱pi Ajua̱. =sNúꞌʉ yá tꞌʉ ra Leví bi thutsꞌi dega macja̱ bi hmandabi ngu ma̱nga rá ley ra Moise gue da ꞌyapabi gatho ya ja̱ꞌi de ra hnini ꞌnara ꞌrɛtꞌa parte de ra nthebe, y gatho ra hnini mi ncu con gueꞌʉ, ngueꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi de ra hnini mahyɛgui co ya macja̱ bá ehe de ra Abrá. SPa̱hʉ gue nura Melquisede xi mrá da̱ngui rá nsu. Hangue nura Abrá núꞌa̱ mrá dada de ya xodyo bi umba ra Melquisede ꞌnara ꞌrɛtꞌa parte de gatho núꞌa̱ bá ha̱nga ja ra tuhni. /Núꞌá̱ hingui ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo toꞌo mrá dada nixi toꞌo mrá na̱na̱, y nixi habʉ bá ehe. Nehe hingui ma̱ de rá ꞌbʉi, nixi hingui ma̱ ua bi du. Hangue go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de rá Tꞌʉ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ra macja̱ pa nza̱ntho. /WNepʉ nura Abrá bi umba ra Melquisede ꞌnara ꞌrɛtꞌa parte de gatho núꞌa̱ bá ha̱nga ja ra tuhni. Nura thuhu Melquisede ne da ꞌñena “ra hoga nda̱”, y nura noya Salé ne da ꞌñena “ra hogaꞌmʉi”. Hangue nura Melquisede mrá hoga nda̱ ne mrá nda̱ dega hogaꞌmʉi. a =Nura Melquisede mrá nda̱ de ra hnini Salé, ne mrá macja̱ de Ajua̱ núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi. Bi ma bá tha̱di ra Abrá pa bá ja̱pi nu de ya mbá pengui bá ntunhui ꞌraya nda̱ ne bá nta̱teꞌa̱. G Nuni ja bí ꞌbʉhni nehe ra Zidada Jesu. Núꞌá̱ bi ꞌmɛtꞌo de guecjʉ pa bi xogahʉ ra ꞌñu, ne pa bi nda̱ gá macja̱ pa nza̱ntho ngu bi nda̱ gá macja̱ ra Melquisede.3 _Y nuna nthøꞌmatena̱ faxcahʉ ndunthi pa hinga ꞌueguehʉ de Ajua̱. Nja ngu núꞌa̱ ra bøja̱ rá thuhu ra ancla di tꞌɛntꞌa ja ra ndehe pa tsa̱ma ra barco pa hinda ꞌuegue de habʉ ꞌbaiꞌa̱, njabʉ nehe numa nthøꞌmatehʉ xa zøni asta ra Ma̱ca Luga habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱. + OHangue ga pa̱hʉ gue núꞌa̱ ra hña̱ꞌti bi ña̱tcahʉ Ajua̱ ne núꞌa̱ bi juraꞌa̱, gueꞌʉ yoho ya noya hinda za da mpadi, ngueꞌa̱ Ajua̱ hingui tsa da nhyate de núꞌa̱ xa ma̱. Hangue co núꞌʉ ya noyaꞌʉ Ajua̱ ꞌracjʉ ꞌnara da̱nga humʉi nújʉ stá joñhʉ con gueꞌa̱ pa da sugaguihʉ, ne dí tøꞌmhʉ ga ha̱ñhʉ nuna ra hña̱ꞌti dega hoga nthøꞌmate bi ꞌracjʉꞌa̱. * MHangue por gueꞌa̱ Ajua̱ bi jurabi núꞌʉ toꞌo xqui ña̱ꞌtua ra hña̱ꞌti, pa da ꞌñutuiꞌʉ gue nuꞌá̱ hinda ma da pata núꞌa̱ xqui beni. [ /Ya ja̱ꞌi di jura co ꞌnara thuhu núꞌa̱ pa̱di gue maꞌna ra da̱ngui de gueꞌʉ, pa da jamfri núꞌa̱ ma̱ñꞌʉ, ne njabʉ hinda za toꞌo da ꞌñembi gue hinga majua̱ni núꞌa̱ ma̱ñꞌʉ. a;Ra Abrá bi døꞌma ndunthi ya pa asta himbi hña̱nga núꞌa̱ xqui hña̱ꞌtuabi. }sHangue nuꞌá̱ bi ꞌñena: “Ma xi ga ja̱pꞌaꞌi pa da nxa̱nda ndunthi ri ꞌbɛto ne ri mbongꞌbɛto.” ]3 Ajua̱, nu mi ña̱ꞌtuabi ya ja̱pi ra Abrá, bi jurasɛ da umba núꞌa̱ bi ña̱ꞌtuabi. Himbi jura de maꞌna, bi jura de rá thuhusɛꞌa̱, ngueꞌa̱ go guesɛꞌa̱ ra da̱ngui de gatho maꞌra. 3_ Hindí nehe da zʉꞌahʉ ra nda̱hñei. ꞌYøthʉ ngu bi ꞌyøtꞌa núꞌʉ bi gamfri xá hño ne bi døꞌmi asta himbi hña̱ni núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtua Ajua̱. ;o Pe nuꞌa̱ xi dí nehe, dí nehe gue cada ꞌna de gueꞌahʉ mahyɛgui ngu guí øthʉ ra tsꞌɛdi guí faxhʉ maꞌra ya cu, nehe gui øthʉ ra tsꞌɛdi gui pɛꞌtshʉ xá hño asta rá nga̱tsꞌi ra pa núꞌa̱ ra nthøꞌmate guí pɛꞌtshʉ, pa njabʉ gui hña̱ñhʉ núꞌa guí tøꞌmhʉ. 2] Ajua̱ xi ra hoja̱ꞌi, hinda ma da pumfri de nuri ꞌbɛfihʉ xcá pɛfihʉ dega hma̱te ja rá thuhuꞌa̱. Xcá faxhʉ ya cu y astabya guí sigui guí faxhʉꞌʉ.  Pe nuꞌahʉ, ma zi hma̱di cuꞌihe, masque stá xiꞌahe gatho nuya noyaya, dí pa̱he xá hño gue nuꞌahʉ hinxcá ꞌuehʉ de rá ꞌñu Ajua̱ ngu xa nja núꞌʉ maꞌra. Dí camfrihe gue ma gui hña̱ñhʉ gatho ya ja̱pi de ra mpøhø. Pe nuꞌbʉ núꞌa̱ ra hai da unga ꞌnara sofo dega ꞌmini ne dega tsꞌonda̱po, nuꞌbʉ́ hinte ri muuiꞌa̱, hønsɛ ra tsꞌone tøꞌmi ne ra tsibi pa da nzø. Ra nthøꞌmate núꞌa̱ faxcaguihʉ pa hinga ꞌueguehʉ de núꞌa̱ dí camfrihʉ NGatho ya ja̱ꞌi nja ngu ra hai ri ꞌñuni co nura ꞌye ꞌua̱i. ꞌBʉ núꞌa̱ ra hai da umbabi ꞌnara hoga sofo núꞌa̱ toꞌo pɛfiꞌa̱, nuꞌbʉ́ ja ri hnequini rá ja̱pi Ajua̱. >upe masque gatho nuya bi ba̱diꞌʉ, nuꞌʉ́ himbi ne bi sigui, hangue bi ꞌuegueꞌʉ de rá ꞌñu Ajua̱, y ya njabʉ hinda za da yopa mengui pa da ñobriꞌʉ. Ngueꞌa̱ go gueꞌʉ ngu ri yopa pontꞌua rá Tꞌʉ Ajua̱ co yá ꞌyɛ sɛhɛꞌʉ, ne ri ꞌbɛtua rá tsa ja yá thandi ya ja̱ꞌi. "~=ne xa ba̱di tengu ra hño de rá noya Ajua̱, y co nuya da̱nga ntꞌudi xa hyandi xa ba̱diꞌʉ tengu rá nsunda núꞌa̱ ra te ma da nja ꞌmɛfa, J} Nuꞌʉ tóꞌo ya bi hña̱ni ra hyatsꞌi de rá noya Ajua̱, ne xa ba̱di tengu núꞌa̱ ra ꞌbaha dega te bí ja mahetsꞌi, ne xa ba̱di tengu ra ja̱pi ri unga ra Ma̱ca Nda̱hi, |yNuꞌa̱ ga øthʉ, co rá mfatsꞌi Ajua̱, maꞌna ga pa̱hʉ núꞌa̱ da maxcahʉ pa maꞌna da nte ma jamfrihʉ. !{;Nixi ga yopa ma̱ñhʉ de nura sistehe, nixi de núꞌa̱ dí huꞌtsuahʉ ma ꞌyɛhʉ núꞌʉ xa gamfri, nixi de núꞌa̱ ma da yopa nte núꞌʉ xa du, nixi de ra nsʉca uɛnda núꞌa̱ ma da nja rá nga̱tsꞌi ra pa, pa da hña̱nga cada ꞌna rá njutꞌi pa nza̱ntho. z )Hangue hinga ña̱hʉ hma̱ha̱ de nuya ya mʉdi ntꞌutuate de ra jamfri de ra Zidada Jesucristo, ma ga nda̱nga ja̱ꞌihʉ ja ma jamfrihʉ. Ya hinga yopa ma̱ñhʉ gue mahyoni ga ñobrihʉ de gatho nuya ꞌbɛfi tsixcahʉ ja ra du, y gue mahyoni ga camfrihʉ Ajua̱. qy[Pe núꞌʉ maꞌra ya nzaqui, gueꞌʉ pa ya da̱nga ja̱ꞌi, njabʉtho nehe núꞌʉ ya ntꞌutuate maꞌna xá hñei gueꞌʉ pa núꞌʉ toꞌo ya ja yá mfeni xá hño pa da ba̱di ndaꞌa̱ ra hño ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ.wxg Hangue mahyoni da tꞌuꞌtꞌaꞌihʉ co ya noya hingui hei, ngu ra tꞌʉca ba̱tsi núꞌa̱ hønsɛ ra ꞌba tsi, ne hingui pa̱di da zi maꞌra ya nzaqui, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ hinguí pa̱hʉ tengu ra hoga te de ja rá noya Ajua̱. M}|{zyTxxdwav-uttQsrqnpp#nnlkk.jiQhVg+eebdc!b`a_c]\\'[ZrYXWVUU*TSRPONMM LKIHGLFEEDDPCBAA@q??X><;;\:988 66 5Y4}3b211H0///.p-,,)++=*S)(*'"&%%Y$D#X"":!P 3kNH+9A" 7  Y  A_BYM@yHangue njabʉ ma nehʉ, tsa da ꞌyøtꞌa ndunthi ya tsꞌocate, y nja ngu ra ximhai nehe xi xá ntsꞌo, ngueꞌa̱ ma nehʉ ri tsꞌoga gatho ma ndoꞌyohʉ co núꞌa̱ te ma̱. Co ma nehʉ da za da ntsꞌoca ma hogaꞌmʉihʉ, ne ꞌbʉ te dí ma̱ñhʉ xá ntsꞌo, nuya noyaꞌʉ bí ehe de ja ra nidu. DNjabʉ ma nehʉ nehe, masque xi ra notsi pe da za da japi da nja ndunthi ya tsꞌotꞌøtꞌe. Nja ngu ꞌnara zi xɛca tsibi, ¡hangu rá nda̱ngui hma̱ha̱ ꞌnara mboza tsa da nzø! eCO ngu ꞌnara barco, masque xi dra da̱ngui ne xi di tsɛdi ꞌnara bʉnthi pa da ꞌyentꞌi, pe ꞌnara ja̱ꞌi da za da ꞌyɛtꞌa nura barcoꞌa̱ co ꞌnara tꞌʉca bøja̱, ne da zitsꞌi habʉ go da neꞌa̱. 7Ngu ꞌnara fani ga huꞌtsuahʉ ꞌnara frenu pa ga tsa̱mbahʉ rá ne pa da ꞌyøde, nuꞌbʉ́ da za ga tsa̱mbahʉ gatho maxøgue rá ndoꞌyo. Ngueꞌa̱ gathoguihʉ xi dí øthʉ ndunthi ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo ne hingui tsa da ꞌmʉtho ma nehʉ. Pe nuꞌbʉ ꞌnara cu pa̱di da za̱ma rá ne, nuꞌbʉ́ nura cuꞌa̱ pa̱di da za̱ma gatho rá ndoꞌyo nehe, ne xi øtꞌe gatho núꞌa̱ xá hño. =  uMa zi cuꞌihʉ, hinxá hño gue ndunthi de gueꞌahʉ guí ne gui nxahnatehʉ ja ya nija̱, ngueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue maꞌna ma da tha̱bgahʉ ra uɛnda nújʉ dyá xahnatehʉ.  7Hangue njabʉ numa jamfrihʉ, ꞌbʉ hindí øthʉ núꞌa̱ xá hño, hinte di muui, nja ngu ma ndoꞌyohʉ, ꞌbʉ ya xa du, ya hinte di muui.( INehe ra Raab masque mi ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱ꞌa̱, pe Ajua̱ bi ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui mi tuꞌa̱ ngueꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌe xá hño nu mi umba ntsaya yá ꞌmɛhni ra Josue, nehe bi matsꞌiꞌʉ pa bi bøni pa maꞌna ra ꞌñu pa bi menguiꞌʉ habʉ xqui ꞌñehe. 2 ]Hangue dí pa̱hʉ xá hño gue Ajua̱ ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ ngueꞌa̱ hingue hønsɛ dí camfrithohʉ, pe nehe dí øthʉ núꞌa̱ xá hño. W 'Hangue bi njabʉ ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, ne ena: “Ra Abrá bi gamfri Ajua̱, hangue Ajua̱ bi ma̱ gue ra Abrá ya hinte ma tsꞌoqui mi tu.” Nehe Ajua̱ bi ma̱ gue mrá amigoꞌa̱. V%Hangue njabʉ ya dí pa̱hʉ gue rá jamfri ra Abrá mi pɛui mahyɛgui núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛfi bi ꞌyøtꞌe nehe. Y co núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛfi bi ꞌyøtꞌe bi ꞌñudi gue xi mi ja rá jamfri. _7Ndu ma dadahʉ ra Abrá bi zixa rá tꞌʉ mrá thuhu ra Isaac pa xa hyohma̱ ja ra ata, hangue Ajua̱ bi ma̱ gue hinte ma tsꞌoqui mi tu ra Abrá ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ bi xipabi Ajua̱. }sNuꞌí grá ꞌbɛmfeni. ¿Ha hinguí pa̱di gue hinte di muui ri jamfri ꞌbʉ nehe hinguí øtꞌe xá hño?” ?wNuꞌí guí camfri gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, y xá hño guí camfri njabʉ. Nehe ya tsꞌonda̱hi camfri gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, pe nuꞌʉ́ di hua̱tꞌi co ra ntsu. 'Da za njaua ga xiphʉ ꞌnara cu: “Nuꞌí hønsɛ guí camfri, y nugá go dí øtꞌa núꞌa̱ xá hño. Guí nehma̱ gui ꞌñutca ri jamfri pe hinguí øtꞌa núꞌa̱ xá hño, ha nugá ga uꞌtꞌaꞌi ma jamfri ngueꞌa̱ dí øtꞌa núꞌa̱ xá hño. (INehe njabʉ ma jamfrihʉ. Nuꞌbʉ hønsɛ ra jamfri dí pɛꞌtshʉ ne hindí øthʉ xá hño, nuꞌbʉ́ hinte di muui núꞌa̱ ra jamfri dí pɛꞌtshʉ. lQy ꞌna de gueꞌahʉ gui ꞌñemfʉ: “Nde, ga nzɛnguathohʉ, rí ma te rá ꞌñentho y Ajua̱ da maxꞌaꞌi”, pe nuꞌbʉ hingui umfʉ núꞌa̱ honi nura cuꞌa̱, nuꞌbʉ́ hinte bi muui núꞌa̱ gá xiphʉꞌa̱. FꞌBʉ ꞌnara cu o ꞌnara nju otho te da hye ni te da zi, LMa zi cuꞌihʉ, ¿te di muui ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi da ꞌñena gue camfri, pe hingui øtꞌe núꞌa̱ xá hño? ¿Ha gue núꞌa̱ rá jamfriꞌa̱ tsa da pøhøꞌa̱? Hina, hinda za. / Núꞌa̱ ra pa Ajua̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛnda ya ja̱ꞌi hinda ma da huequi núꞌʉ toꞌo himbi hueca yá miquꞌeiui. Pe nuꞌʉ tóꞌo ri hueca yá miquꞌeiui, Ajua̱ ma da huequiꞌʉ núꞌa̱ ra paꞌa̱. ꞌBʉ da nja ra hoga jamfri da nja ya hoga ꞌbɛfi ~ Pe nujʉ́ dí camfrihʉ ra ꞌraꞌyo ley núꞌa̱ dí øthʉ co ma pahahʉ, hangue ga ña̱hʉ ngu rí ꞌñehe ne ga øthʉ gatho núꞌa̱ xá hño, ngueꞌa̱ Ajua̱ ma da hña̱bgahʉ nguɛnda ua stá øthʉ núꞌa̱ ma̱nga nuna ra ꞌraꞌyo ley ua hina. }/ Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi ma̱nga ja ra nda̱xjua ley ne bi ꞌñena: “Oxqui nzinga medintha̱ti”, nehe bi ꞌñena: “Oxqui hote.” Ndeꞌbʉ, ꞌbʉ hingrá zinga medintha̱ti pe ꞌbʉ grá hyote, njabʉ ya hinxcá øtꞌe ngu núꞌa̱ ma̱nga gatho ra nda̱xjua ley. t|a Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley, pe ꞌbʉ da ꞌmɛdi ꞌnara hmanda hinda ꞌyøtꞌe, nuꞌbʉ́ nura ja̱ꞌiꞌa̱ ya bi duxa ra tsꞌoqui de gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. n{U Pe nuꞌbʉ guí xʉ́ctahʉ hønsɛ núꞌʉ toꞌo guí ma̱dihʉ, nuꞌbʉ́ guí øthʉ ꞌnara tsꞌoqui, y nurá nda̱xjua ley ra Moise ma̱ gue guí tuxhʉ ra tsꞌoqui ngueꞌa̱ hingá øthʉ nuna ra ma̱ca hmandana̱. GzRa Ma̱ca Tꞌofo ena njaua: “Ma̱di ri miquꞌeiui ne gui su ngu grí nsu sɛhɛ.” Nuꞌbʉ xi majua̱ni guí øthʉ nuna ra ma̱ca hmanda, nuꞌbʉ́ ha̱, guí øthʉ xá hño. y)¿Ha hingo gueꞌʉ tsani nurá hoga thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo po rá thuhuꞌa̱ xa thumpꞌaꞌihʉ gyá gamfrihʉ? 2x]Pe nuꞌahʉ́ guí numaꞌñʉhʉ ya hyoya, ha nuya rico go guí numansuhʉ. Pe ¿ha gue hinguí pa̱hʉ gue go ya rico haꞌaꞌihʉ ne tsixꞌahʉ ja ra tsꞌʉtbi? bw=Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, ꞌyødehʉ: ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue go Ajua̱ xa huahna ya hyoya nuua ja ra ximhai pa go gueꞌʉ da hña̱ni ya ja̱pi de mahetsꞌi po yá jamfri? Nehe go gueꞌʉ xa huahna Ajua̱ pa da ma dí ꞌmʉhuini habʉ bí mandaꞌa̱, nehe xa hña̱ꞌtuabi gue da ꞌmʉhuini gatho núꞌʉ toꞌo ri ma̱diꞌa̱. v1¿Hanja guí øthʉ njabʉ gue guí ha̱ꞌmdahʉ núꞌʉ toꞌo guí numansuhʉ? Hingui ho núꞌa̱ ri mfeni gue guí xʉ́ctahʉ ya ja̱ꞌi. u+y núꞌa̱ toꞌo dri hñe xá hño go gui umfʉ ntsaya co ra tꞌequꞌei ne gui ꞌñembabihʉ: “ꞌYøtcahe ra ma̱te grí ꞌñecua gui hñudi”, ha nura zi hyoya gui ꞌñemfʉ: “Nuꞌí ja da ꞌbahma̱bʉ”, o gui ꞌñemfʉ, “Ja da hñupʉ ja ra hai.” DtNuꞌbʉ da yʉtꞌi habʉ guí øtꞌa ri hmuntsꞌihʉ ꞌnara ja̱ꞌi xi dri hñe xá hño y dri hña̱ ya mfoꞌyɛ dega oro, ha nehe da yʉtꞌa ꞌnara hyoya di he ya zi zɛdutu, s 5Ma zi cuꞌihʉ, ꞌbʉ majua̱ni guí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo xá nsunda, oguí xʉ́cjʉ ꞌmɛtꞌo núꞌʉ toꞌo gui numansuhʉ. vr gNuna guehna ra hoga ꞌbɛfi núꞌa̱ ri ho Ajua̱ ma Dadahʉ: Gue nu ꞌna da maxa ya hyoya ba̱tsi núꞌʉ joꞌo yá na̱na̱ ni yá dada, ne nuya hyoya viuda, ne da nsu pa hinda ntsꞌoqui co ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai.8q kꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí beñhʉ gue guí pɛphʉ Ajua̱, ne hinguí handa núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ, guí hu ri mʉihʉ gue guí pɛphʉ xá hño Ajua̱, pe hina. zp oPe nuto da hñuxa ntꞌøde núꞌa̱ te ma̱nga rá noya Ajua̱ ne hinda pumfri, ne da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ ma̱, nuꞌbʉ́ Ajua̱ da ja̱pi. Rá noya Ajua̱ nja ngu ꞌnara ley núꞌa̱ dí øthʉ co ma pahahʉ pa da nja ma hoga tehʉ. Ro Ha ngu bi uadi bi yotꞌa rá hmi, ꞌbestho bi pumfri mi tengu rá hmi. .n WNgueꞌa̱ nuꞌa̱ to da ꞌyøde rá noya Ajua̱ ne hinda ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ma̱, nuꞌbʉ́ nja ngu ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ di yotꞌa rá hmi ja ra hñe. =m uꞌYøthʉ núꞌa̱ xiꞌahʉ rá noya Ajua̱, hingue hønsɛ gui ꞌyødehʉ, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ hingui ꞌyøtꞌehʉ núꞌa̱ guí ødehʉ, njabʉ guí hñatꞌasɛhʉ. fl GHangue tsohʉbʉ gatho ya tsꞌotꞌøtꞌe ne gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo. Camfrihʉ con gatho ri mʉihʉ rá noya Ajua̱ núꞌa̱ ya xa ꞌbotꞌi ja ri corasohʉ. Nura noyaꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa da pøhøꞌihʉ. kk QNgueꞌa̱ ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi xi ri ncuɛ, hingui tsa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ri ho Ajua̱. ,j SHangue ma zi hma̱di cuꞌihʉ, hñuxhʉ ntꞌøde xá hño núꞌa̱ guí ødehʉ. Beñhʉ xá hño núꞌa̱ ma gui ma̱ñhʉ, ne oguí ncuɛhʉ ꞌbestho. hi KAjua̱ po rá paha sɛhɛ bi ꞌyøtꞌe pa dá mba̱tsihʉ de gueꞌa̱ nu ndá camfrihʉ rá noya núꞌa̱ majua̱ni. Y njabʉ go guecaguihʉ dyá mʉdi sofohʉ de núꞌʉ bi hyoca Ajua̱. Ra jamfri núꞌa̱ majua̱ni h Ajua̱ núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi, núꞌa̱ toꞌo bi hyoca ra hyadi ne ra za̱na̱ ne ya tsø, go gueꞌa̱ di ꞌracjʉ gatho ya hño. Ra hyadi ne ra za̱na̱ ne ya tsø di mpadi, pe Ajua̱ hinhyaꞌmʉ xa pata rá ꞌmʉi y nixi hinhyaꞌmʉ ma da pati. Xg +Hangue ma zi hma̱di cuꞌihʉ, oguí hopa ri mfenihʉ da hyaꞌaꞌihʉ. Wf )ꞌBʉ rá tsꞌoncꞌatꞌi ꞌna japi da beni te da ꞌyøtꞌe xá ntsꞌo, nepʉ da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ beni, nuꞌbʉ́ ya xa ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, ne nura tsꞌoquiꞌa̱ japi da ꞌmɛdi. e Pe rá tsꞌoncꞌatꞌi cada ꞌna ja eheni ya tsꞌomfeni ne di hñatꞌasɛꞌa̱, y go gueꞌʉ japi da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui. d  ꞌBʉ ꞌna benga ꞌnara tsꞌomfeni pa te da ꞌyøtꞌe, odi ma̱ gue núꞌa̱ ra tsꞌomfeni beniꞌa̱ gue xqui ꞌñehe de Ajua̱, ngueꞌa̱ Ajua̱ hingui beni ni ꞌnara tsꞌomfeni y nixi japa ꞌnara ja̱ꞌi da benga ꞌnara tsꞌomfeni. bc ? Nja̱pi núꞌa̱ toꞌo tsɛta ya thogui, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ da zɛti, Ajua̱ ma da umbabi ra te pa nza̱ntho ngu ꞌnara corona dega tha̱ha̱ núꞌa̱ xa ña̱ꞌtui da umba núꞌʉ toꞌo di ma̱diꞌa̱. ?b y Nurá døni ra nda̱po, sta cꞌontsꞌa ra hyadi ne sta patꞌi, da ꞌyotꞌa rá ꞌbai, ne da hyøe yá døni, ya ja bi uahni gatho ra døni, y ya hingui hnequi mahotho. Njabʉ thoho ꞌnara rico co rá nsu ne yá ndunthi yá hño, di mpɛfi y sta da̱mfri da uadi gatho. Ya tsꞌothogui ne ya tsꞌomfeni fa G Ha nuꞌbʉ ꞌnara gamfri pɛꞌtsa ndunthi ya hño, dá johyaꞌa̱ ꞌbʉ da ba̱di gue núꞌa̱ pɛꞌtsi hinte di muui ja rá thandi Ajua̱. Ngueꞌa̱ nuya rico tu, nja ngu yá døni ya nda̱po, hinte tsɛtiꞌʉ. `  ꞌBʉ ꞌnara gamfri hinte pɛꞌtsi ne othobi ni ꞌnara nsu, dá johyaꞌa̱ ngueꞌa̱ Ajua̱ eꞌtsuabi rá nsu. a_ =Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo di yohna rá mfeni, hingui pa̱di ndaꞌa̱ da ꞌyøtꞌe. ^ /Hangue nuꞌa̱ tóꞌo njabʉ rá mfeni, odi hu rá mʉi gue da ma da hña̱ni te da hña̱ni de Ajua̱. Núꞌá̱ hinte ma da hña̱niꞌa̱. B] Pe nuto adi ra mfa̱di, dá ꞌyadi co ra jamfri, hinda dʉhʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo di dʉhʉ, nurá mfeniꞌa̱ nja ngu ra dehe núꞌa̱ entꞌa ra nda̱hi rí maua rí mani. _\ 9ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ grí ꞌbɛhʉ ra mfa̱di, ꞌyaphʉ Ajua̱ y núꞌá̱ da ꞌraꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ umba gatho núꞌʉ toꞌo da ꞌyapabiꞌa̱ ne uni ndunthi, ne hingui uni dega cuɛ. #[ AHangue osta zabiꞌihʉ gui tsɛtihʉ, pa njabʉ maꞌna da nja ri jamfrihʉ, ne hinte gui ꞌbɛdihʉ pa xi gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. Z Ngueꞌa̱ guí pa̱dihʉ gue nura ora guí thohʉ ya thogui gueꞌbʉ maꞌna da zɛ ri jamfrihʉ pa maꞌna gui tsɛthʉ. IY  Ma zi cuꞌihʉ, xi da johyahʉ ora guí thohʉ ya thogui. X Núga drá Yɛgo dí pɛpabi Ajua̱ ne ra zi Hmu Jesucristo. Dí zɛnguaꞌihʉ gatho núꞌahʉ xcá ehehʉ de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá tꞌʉ ra Israel, xcá pøñhʉ de ri haihʉ ne habʉraza guí ꞌbʉhʉ. Ra mfa̱di núꞌa̱ bí ehe de Ajua̱ MW Ajua̱ da maxꞌaꞌihʉ guí gathohʉ. Njabʉ gueꞌa̱.V/ Fatꞌajua̱hʉbʉ gatho núꞌʉ toꞌo suꞌaꞌihʉ, ne gatho núꞌʉ ma cuhʉ de ra jamfri. Ne ri fatꞌajua̱ꞌihʉ ya cu me Italia. -US Ne dí ne ga xiꞌahʉ gue ma zi cuhʉ ra Timu ya bi bøni de ja ra fadi. ꞌBʉ ꞌnihi da zøhø de guecuaꞌa̱ ga mɛꞌbebʉ pa ma ga cꞌa̱ꞌtsꞌaꞌihe. FT Dí ba̱nteꞌihʉ zi cuhʉ, gue osti tsabiꞌihʉ gui ꞌyødehʉ xá hño nuna ra tsꞌofo dí ꞌraꞌahʉ, ngueꞌa̱ himbi za dá xiꞌahʉ gatho núꞌa̱ ndí ne ga xiꞌahʉ. S' Ajua̱ da ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌbʉhʉ xá hño pa da za gui ꞌyøꞌtuahʉ rá pahaꞌa̱, ne pa njabʉ co rá mfatsꞌi ma Zidadahʉ ra Jesucristo gui ꞌbʉhʉ ngu núꞌa̱ neꞌa̱. ¡Drá nsunda ra Zidada Jesucristo pa nza̱ntho! Njabʉ gueꞌa̱. XR) Ajua̱ núꞌa̱ unga ra hogaꞌmʉi bi japi bi yopa nte de ja ya du ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da̱nga Maꞌyohʉ, y po rá jiꞌa̱ bi nja núꞌa̱ ra cohi pa nza̱ntho. CQ Y nehe xi dí ba̱nteꞌihʉ gui ꞌyaphʉ Ajua̱ pa ꞌnihi ga pengui ga tsøñꞌahʉ. Rá nga̱tsꞌi ra carta habʉ ꞌbɛnpabi ra nzɛngua ya gamfri ne tꞌapa Ajua̱ por gueꞌʉ %PC ꞌYaphʉ Ajua̱ por guecje. Nuje dí camfrihe gue dí ꞌbʉhe xá hño, ne dí nehe gue nza̱ntho ga ꞌyohe xá hño de gatho núꞌa̱ dí øthe. ?Ow ꞌYøte ri maꞌyohʉ. ꞌYøthʉ núꞌa̱ da xiꞌaꞌihʉꞌʉ, ngueꞌa̱ go gueꞌʉ ri suꞌaꞌihʉ ne go gueꞌʉ pɛꞌtsi ma da dapa nguɛnda Ajua̱. ꞌYøtehʉꞌʉ pa da za da mpɛfi co ra johya, hingue co ra dumʉi. Nuꞌbʉ co ra dumʉi ri mpɛfiꞌʉ, nuꞌbʉ́ hinte ma gui ha̱ñhʉ. lNQ Nehe oxqui pumfrihʉ gui ꞌyøꞌtuahʉ ra hño maꞌra, ne gui faxhʉ núꞌʉ toꞌo hinte pɛꞌtsi. Nuꞌbʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ, gueꞌa̱ ngu ꞌnara hña̱ꞌti guí umfʉ Ajua̱, y núꞌá̱ gueꞌa̱ ri hoꞌa̱. IM  Hangue po rá thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ma ga xøcambenihʉ Ajua̱ nza̱ntho. Nuna søcambenina̱ guehna ngu ꞌnara hña̱ꞌti pa Ajua̱ núꞌa̱ rí ꞌñepi ga umfʉ co ma nehʉ. 9Lk Ngueꞌa̱ nujʉ́ hindí pɛꞌtshʉ ꞌnara hnini de guecua ja ra ximhai habʉ ga ꞌbʉhʉ pa nza̱ntho. Nujʉ́ dí hoñhʉ ꞌnara hnini núꞌa̱ ma da hnequi ꞌmɛfa. RK Hangue ma ga tɛnhʉ ra Zidada Jesu, ne ga tsohʉ gatho ma nda̱xjua jamfrihʉ, ga øthʉ ra uɛnda gue necjʉ ya stá pøñhʉ de ra hnini pa ga sufrihʉ ra ntꞌʉtsate mahyɛgui co ra Zidada Jesu. dJA Hangue nehe ra Zidada Jesu bi du møte ra hnini pa bi xʉgaguihʉ co rá ma̱ca jiꞌa̱. @Iy Nuyá ji nuya mboꞌoni tho, ha̱xa ya nda̱ gá macja̱ pa mbo ra Ma̱ca Luga Xá Nsunda pa da hña̱ca ya tsꞌoqui. Y nuyá ngø nuya mboꞌoniꞌʉ tsꞌa̱tꞌa møte ra hnini. vHe Ya macja̱ de ya xodyo núꞌʉ pɛpabi Ajua̱ ja yá nija̱ꞌʉ, ho ya mboꞌoni pa umbabi Ajua̱ dega hña̱ꞌti, nepʉ nura ngø go tsiꞌʉ. Pe nura hña̱ꞌti bi tꞌøtꞌe por guecjʉ, ꞌnaꞌño. Y nuya macja̱ꞌʉ, pa gueꞌʉ hinte ri muui núꞌa̱ ra hña̱ꞌti bi tꞌøtꞌe por guecjʉ ꞌbʉ siguiꞌʉ ho ya mboꞌoni dega hña̱ꞌti. SG Hangue oxqui hophʉ to da zixꞌaꞌihʉ pa gui tɛnhʉ maꞌra ya ntꞌutuate núꞌʉ ꞌnaꞌño. Maꞌna xá hño ga hoñhʉ rá mfatsꞌi Ajua̱ que ga tɛnhʉ ya nza̱i dega hñuni núꞌʉ tꞌøtꞌe pa Ajua̱, ngueꞌa̱ nuya hñuniꞌʉ hingui faxa núꞌʉ toꞌo ri dɛniꞌʉ pa da za da ꞌmʉi xá hño co Ajua̱. WF' Ra Zidada Jesucristo go guetꞌa̱ de mande, de nubya, ne pa nza̱ntho. ;Eo Oxqui pumfrihʉ núꞌʉ ri maꞌyohʉ bi zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱. Pa̱hʉ xá hño de yá teꞌʉ ne de yá hoga ꞌbɛfi. Tɛnhʉ núꞌa̱ ra jamfri xa mɛꞌtsʉ. #D? Hangue co ma jamfrihʉ da za ga eñhʉ:Ajua̱ go gueꞌa̱ faxcagui;
hangue hinga tsu ni ꞌnara ja̱ꞌi de núꞌa̱ beni te da ꞌyøtcagui. 9Ck Odi oda ri mfenihʉ ra boja̱. Dá hñu ri mʉihʉ co núꞌa̱ ya guí pɛꞌtshʉ. Ngueꞌa̱ Ajua̱ ena: “Hinhyaꞌmʉ ga tsocꞌathohʉ, nixi ga hɛcꞌathohʉ.” uBc Gathoꞌihʉ cumplihʉ nura cohi gá pɛꞌtshʉ nu ngá ntha̱tihʉ. Xi da nsuhʉ pa hingui tsꞌoca ri ntha̱tihʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛnda núꞌʉ ya zinga medintha̱ti ne núꞌʉ ya ꞌñeꞌbɛhña̱. FA Ne oxqui pumfrihʉ ya ꞌyofadi, ꞌyøthʉ ra uɛnda gue go guí ohʉ fadi. Nehe oxqui pumfrihʉ núꞌʉ thogui ya ntꞌʉtsate, ngueꞌa̱ neꞌahʉ guí ꞌyothʉua ja ra ximhai. 4@a Ne oxqui pumfrihʉ gui umfʉ ntsaya núꞌʉ tsøñꞌahʉ ja ri nguhʉ, ngueꞌa̱ bi njabʉ ꞌra bi umba ntsaya ꞌraya ɛnxɛ masque himi pa̱diꞌʉ ua myá ɛnxɛ. ?? { Siguihʉ gui mpɛꞌtsua hma̱tehʉ ꞌna ngu maꞌna. s>_ Ngueꞌa̱ Ajua̱ ma da huata gatho ya tsꞌoqui, nja ngu ꞌnara tsibi ri huata gatho núꞌa̱ ja.H=  Hangue ma ga umfʉ njama̱di Ajua̱ gue nurá hniniꞌa̱ habʉ ma ga maha hingui tsa da mpadi. Ma ga pɛphʉ Ajua̱ co ndunthi ra tꞌequꞌei ne co ndunthi ra ntsu ngu núꞌa̱ neꞌa̱. 4<a Nu mi ꞌñena “maꞌnaꞌquitho”, xicjʉ gue ma da ꞌmɛdi gatho nuya tꞌøtꞌe xa hyoqui ne ri mpadi, pa go da gohi núꞌʉ ya tꞌøtꞌe hingui tsa da mpadi. <;q Ajua̱ co rá noya bi japi bi mbi ra hai núꞌa̱ ra pa bi unga ra ley. Pe nubyá ena njaua: “Ma ga japi da mbi ra hai maꞌnaꞌquitho, nehe mahetsꞌi ma ga japi da mbi.” `:9 Por gueꞌa̱ jamasuhʉ gui ꞌyøtehʉ Ajua̱ núꞌa̱ zoꞌaꞌihʉ. Núꞌʉ toꞌo himbi ꞌyøte rá noya Ajua̱ núꞌa̱ bi ma̱nga ra Moise nuua ja ra ximhai, nuꞌʉ́ himbi mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱. Xigaguihʉ, ꞌbʉ hinga øtehʉ núꞌa̱ bá ehe de mahetsꞌi pa e bi zocaguihʉ, maꞌna hinga mponthʉ rá cuɛ Ajua̱. z9m Ne stá jonihʉ ja ra Zidada Jesu núꞌa̱ toꞌo po rá du bi nja ra ꞌraꞌyo cohi, y stá mpøhøhʉ po rá ji bi mfani núꞌa̱ utcaguihʉ núꞌa̱ maꞌna xá hño que rá ji núꞌa̱ ra mboꞌoni bi hyo ra Abé dega hña̱ꞌti. [8/ Núꞌʉ́ xa muntsꞌi pa brí nsunda Ajua̱. Ne stá muntshʉni con gatho maꞌra ya ba̱tsi de Ajua̱ núꞌʉ ya xa tꞌopa yá thuhu nuni mahetsꞌi mahyɛgui con guecjʉ, y stá ha̱ñhʉ yá ja̱pi Ajua̱ ngu tꞌumba nuya mʉdi tꞌʉ. Ne stá tsøhʉ ja rá thandi Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ra Nzaya de gatho. Stá tsøhøhʉ habʉ bí ꞌbʉi núꞌʉ bi hñoja̱ꞌi, núꞌʉ ya xa zitsꞌi Ajua̱ pa da ꞌmʉi xá hño ja rá thandiꞌa̱ pa nza̱ntho. 7 Pe nujʉ́ nu de dá camfrihʉ Ajua̱ ya stá jonihʉ ja núꞌa̱ ra tꞌøhø rá thuhu Sion habʉ bí ja rá hnini Ajua̱ núꞌa̱ te, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Jerusale núꞌa̱ bí ja mahetsꞌi habʉ bí ꞌbʉ ya ꞌmotho dega ɛnxɛ. 6 Xi mi unga ra ntsu núꞌa̱ mri hnequini, asta ra Moise bi ꞌñena nehe: “Asta ri ꞌraca ra hua̱tꞌi co ra ntsu.” S5 Ngueꞌa̱ himbi za bi zɛta núꞌa ra hmanda bi xipabiꞌʉ Ajua̱ ne bi ꞌñena: “Asta ꞌnara mboꞌoni, ꞌbʉ da netꞌa nuna tꞌøhøna̱, pɛꞌtsi da tho co ya ncꞌahni o co ra lansa.” l4Q Nuꞌʉ́ bi ꞌyøde núꞌa̱ ra trompeta bi nzʉni, nehe bi ꞌyøde rá noya Ajua̱ mi zofoꞌʉ. Nu mi ꞌyødeꞌʉ nura noyaꞌa̱, bi ba̱ntebiꞌʉ ra Moise pa da xipabi Ajua̱ gue ya hinda sigui da zofo njabʉꞌʉ. k3O Nujʉ́ hindí njahʉ ngu núꞌʉ ya me Israel nu mi umbabi Ajua̱ nura ley. Nuꞌʉ́ bi zøni asta ra tꞌøhø Sinaí núꞌa̱ tsa to da netꞌi. Nura tꞌøhøꞌa̱ mi zø, ne mi jani ra ꞌbɛxuui ne ra bʉnthi. e2C Guí pa̱hʉ gue ra Esaú nu mi nehma̱ da yopa hña̱nga ra ja̱pi de rá dada, ya himbi za bi tꞌumbi maꞌnaꞌqui. Masque xi bi nzoni ra Esaú, pe ya himbi za bi pata ra cohi pa xa yopa tꞌumba nura ja̱piꞌa̱. 1 Nuꞌa̱ ma gui ꞌyøthʉ, gui jamasuhʉ pa ni ꞌna de gueꞌahʉ hingui hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingo xi ri ꞌbɛhña̱hʉ, nixi ya ꞌbɛhña̱ hinda hñuxui ya ꞌñøhø núꞌʉ hingo xi yá da̱me. Nehe jamasuhʉ gue ni ꞌna de gueꞌahʉ hingui ʉtsahʉ gatho núꞌa̱ di muui ja rá thandi Ajua̱, ngu bi ꞌyøtꞌa ra Esaú bi unga rá ja̱pi hønsɛ po ꞌnara hñuni bi tꞌumbabi, y nura ja̱piꞌa̱ xqui umbahma̱ Ajua̱ ngueꞌa̱ gueꞌa̱ mrá mʉdi tꞌʉ de ra Isaac. w0g Nsuhʉ xá hño pa ni ꞌna de gueꞌahʉ hingui ꞌbɛhʉ núꞌʉ ya ja̱pi ri ꞌracjʉ Ajua̱. Y nsuhʉ pa hinda te ya tsꞌomfeni madetho de gueꞌahʉ, pa hinda tsꞌocua yá mfeni gatho maꞌra, ngu ꞌnara tsꞌonda̱po xá nju. Q/ ꞌYøthʉ gatho núꞌa̱ da za pa gui ꞌbʉhʉ ꞌnara hogaꞌmʉi con gatho. Nehe nsuhʉ pa strá ntꞌaxi ri tehʉ, ngueꞌa̱ núꞌʉ hinstrá ntꞌaxi yá te, hinda ma da hyandi Ajua̱. . Ne ꞌyohʉ xá hño, pa njabʉ núꞌʉ ya cu hingui ꞌyo xá hño ja rá ꞌñu Ajua̱, da ꞌño xá hño, ne da zɛ yá jamfri. -y Hangue núꞌahʉ guí tu ri mʉihʉ, dá nuhu ri mfenihʉ ne ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa gui siguihʉ co Ajua̱. (,I Xi majua̱ni, ni ꞌnara ja̱ꞌi hindi johya nura ora di ncastiga. Tu rá mʉi, ha̱. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da hña̱nga ra tsꞌofo, ꞌmɛfa ma da mɛꞌtsa ꞌnara hoga te ne da ꞌmʉi te rá ꞌñentho. Xá ntsꞌo ma da thogui núꞌʉ toꞌo hingui ne da ꞌyøde rá noya Ajua̱ u+c Núꞌbʉ ndyá notsithohʉ, numa dadahʉ bi ꞌracjʉ ra tsꞌofo po ꞌraya zi patho y ngu núꞌa̱ bi neꞌʉ. Pe nu Ajua̱ ri ꞌracjʉ ra tsꞌofo pa ma hñohʉ pa nza̱ntho, pa njabʉ ga ꞌbʉhʉ xá ntꞌaxi ngu ꞌbʉꞌa̱. * Núꞌbʉ ndyá notsihʉ, numa dadahʉ mi tsʉcaguihʉ ꞌbʉ hinduí øtehʉ, y nujʉ́ ndí umfʉ ra tꞌequꞌei. Nuꞌbʉ́ ¿hanja hingo maꞌna ga umfʉ ndunthi ra tꞌequꞌei núꞌa̱ ma Dadahʉ bí ꞌbʉ mahetsꞌi, pa njabʉ da nja ma tehʉ nza̱ntho? -)S Gatho ya ba̱tsi tꞌumba ra tsꞌofo ꞌbʉ hingui øde. Hangue ꞌbʉ Ajua̱ hingui ꞌraꞌahʉ ra tsꞌofo, nuꞌbʉ́ hingue xi gyá ba̱tsihʉ de gueꞌa̱. T(! Ogrí ʉhʉ rá tsꞌofo Ajua̱. Nuꞌá̱ ri suꞌaꞌihʉ ngueꞌa̱ gyá ba̱tsihʉ de gueꞌa̱. Dí pa̱hʉ gue gatho ya dada ha̱cuabi núꞌa̱ ra maña di pɛꞌtsa yá ba̱tsi, ¿ha ngue ha̱? '/ Ngueꞌa̱ Ajua̱ zofo núꞌʉ toꞌo ma̱diꞌa̱,
nehe ri castiga núꞌʉ toꞌo ri jaba̱tsi núꞌbʉ hinda ꞌyøtꞌe xá hñoꞌʉ. & ¿Ha gue ya xcá pumfrihʉ núꞌa̱ ra tsꞌofo bi ꞌraꞌahʉ Ajua̱ núꞌahʉ gyá ba̱tsihʉ de gueꞌa̱? Ja ra Ma̱ca Tꞌofo enga njaua:Ma zi tꞌʉꞌi, ogrí ʉtsabi rá tsꞌofo Ajua̱,
nixi hinda du ri mʉi núꞌbʉ tsʉꞌaꞌiꞌa̱. p%Y Nuꞌahʉ, masque grí ntunhʉ nza̱ntho co ra tsꞌoqui, pe ni ꞌna de gueꞌahʉ hinxa thoꞌahʉ. o$W Beñhʉ de gatho núꞌa̱ bi zɛta ra Zidada Jesu, pa hinda zabiꞌihʉ de núꞌa̱ guí thohʉ, nixi da du ri mʉihʉ. Nuꞌá̱ bi zɛta gatho ya tsꞌotꞌøtꞌe bi ꞌyøꞌtuabi ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌi. R# Ma ga huxa ma thandihʉ ja ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ xa ꞌracjʉ ma jamfrihʉ, ne go gueꞌa̱ faxcaguihʉ pa ga camfrihʉ xi xá hño. Núꞌá̱ xi bi sufri ja ra pontꞌi, pe himbi jamasu gatho nuya ntꞌʉtsate de núꞌa̱ ra du dega ꞌbɛtsa bi thoguiꞌa̱, ngueꞌa̱ mi pa̱di gue ꞌmɛfa de gatho núꞌa̱ xqui thogui mi ma da mɛꞌtsa ndunthi ra johya. Hangue nubyá ya bí hudi ja ra ꞌñɛi de habʉ bí hudi Ajua̱ rá Dada. !" = Hangue nujʉ́ dí pa̱hʉ gue bi ꞌmʉi ndunthi núꞌʉ toꞌo bi gamfri, y núꞌʉ́ utcahʉ gue xi bi ꞌño xá hño ja yá jamfri. Hangue ma ga tsohʉbʉ gatho núꞌa̱ hindi hocaguihʉ ga øꞌtuahʉ rá paha Ajua̱. Nehe ga ꞌueguehʉ de ra tsꞌoqui drí duhʉ, pa njabʉ hinda za̱mgahʉ. Ga njahʉ ngu núꞌʉ pa ra ta̱ha̱ dega ꞌrihi, ga tsɛthʉ gatho asta ga tsøñhʉ habʉ drá maha. T!! (ngueꞌa̱ Ajua̱ xqui beni de guecjʉ nújʉ dyá gamfrihʉ, gue da ꞌracjʉ ꞌnara ja̱pi maꞌna xá hño que núꞌa̱ bi hña̱niꞌʉ, pa núꞌʉ ya ꞌbɛtꞌo gamfri da døꞌmi pa njabʉ nguꞌʉ ne ngujʉ ga ha̱ñhʉ mahyɛgui gatho núꞌa̱ xa ña̱tcahʉ Ajua̱, ne ga ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱.= s 'Gatho núꞌʉ toꞌo bi sufri njabʉ, hma̱ xá hño de gueꞌʉ ngueꞌa̱ bi gamfri xá hño Ajua̱. Pe nuꞌʉ́ himbi za bi hyanda gatho núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtuabi Ajua̱, c? &Masque núꞌʉ́ go mri ꞌñepabi ꞌraya tꞌøtꞌe maꞌna xá hño que gatho núꞌʉ ja ja ra ximhai, pe nuꞌʉ́ mi naxni ja ya mbonthi ne ja ya tꞌøhø, ne mri ꞌña̱gui ja ya maꞌye ne ja ya hña̱do. V% %Nu maꞌra bi tho dega ncꞌahni. Nu maꞌra bi thɛcuabi madetho yá ndoꞌyo. ꞌRa bri tsapi pa xa ꞌuehma̱ de yá jamfri. Ha nu maꞌra bi tho co ra huai. Ha nu maꞌra mri maua mri mani mi he ya xifri dega dɛti ne dega tꞌa̱xi ngueꞌa̱ mi otho te da hye, ne xi mi thogui ra nhyoya, ya ʉgui, ne maꞌra ya tsꞌothogui. w $Nu maꞌra bi zɛta ya ntꞌʉtsate ne ya mfɛi, ha nu maꞌra asta bi njotꞌa fadi ne bri tha̱tꞌi co ya cadena. C #Po ra jamfri ꞌraya ꞌbɛhña̱ bi hyandi gue bi yopa nte ꞌra de yá ja̱ꞌi xqui du. Ha nu maꞌra bi tꞌøꞌtuabi ndunthi ya tsꞌotꞌøtꞌe pa xa ncøhma̱ de Ajua̱, pe masque bi thoꞌʉ himbi ncøni, ngueꞌa̱ bi gamfriꞌʉ gue mi ma da yopa nteꞌʉ pa da mɛꞌtsa ꞌnara te maꞌna xá hño. 'G "Nehe hinte bi ja núꞌʉ bi tꞌɛntꞌa ja ꞌnara tsibi xi mi zø ntsꞌɛdi. Nehe maꞌra himbi za to bi hyoꞌʉ co ra mahuai. Po ra jamfri mi tꞌumbabi ra tsꞌɛdi ora mi othobiꞌʉ. Himi tsuꞌʉ nura ora mi ꞌyo ja ra tuhni, hangue mi japi mi nestꞌihi gatho yá ncontra. wg !Núꞌʉ́ go gueꞌʉ co ra jamfri bi nta̱teꞌʉ de maꞌra ya hnini, y bi ꞌyøtꞌa ra hoga tsꞌʉtbi, y bi hña̱ñꞌʉ núꞌa̱ ra mfatsꞌi xqui ña̱ꞌtua Ajua̱. Co ra jamfri hinte bi ja núꞌʉ bi tꞌɛntꞌua ya zate. ?w ¿Te ja maꞌna ga ma̱? Hinga juadi ga ma̱, ꞌbʉ ga ma̱ de ra Gedeó, de ra Barac, de ra Samso, de ra Jefté, de ra Davi, de ra Samue, ne de maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱. % Ra Raab mi ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱ꞌa̱, pe co rá jamfriꞌa̱ himbi tho ngu bi tho gatho núꞌʉ ya ꞌña̱gamfri mi ꞌbʉhni ja ra hnini Jericó, ngueꞌa̱ nura Raab xqui umba ntsaya núꞌʉ toꞌo xqui ꞌmɛtꞌo da cꞌa̱ꞌtsa núꞌa̱ ra haiꞌa̱. 5c Po ra jamfri ya me Israel bi thexa yoto ma pa gatho ja rá nthetsꞌi ra hnini de Jericó mi jotꞌi dega da̱nga ja̱do. Y co yá jamfriꞌʉ bi daguisɛ ya ja̱do. dA Po ra jamfri ya me Israel bi ꞌraxa ja ra ndehe rá thuhu ra Thɛnga Ndehe. Bi hyegue ra dehe pa bi netꞌi ra ꞌyonhyai ne bi thoguiꞌʉ, y de mi ma da thogui njabʉ núꞌʉ ya me Egipto, bi ja̱tꞌi gathoꞌʉ. 4a Po ra jamfri ra Moise bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ra ngo dega pascua, bi manda bi tho ya dɛti, y nuyá jiꞌʉ bi hna̱xa ja ya gosthingu pa njabʉ nu mi thogui rá ɛnxɛ Ajua̱ pa da hyo yá mʉdi tꞌʉ de cada ꞌnaya ngu de Egipto, bi thoguitho ja yá ngu ya me Israel, y hinte bi jaꞌʉ. [/ Po ra jamfri ra Moise bi bøni de Egipto ne himbi zupabi rá cuɛ núꞌa̱ ra nda̱ de guehni. Ne bi sigui co núꞌa̱ xqui beni da ꞌyøtꞌe ngueꞌa̱ mi camfri gue mi ꞌñoui Ajua̱ masque himi handi. 9k Núꞌá̱ bi gamfri gue nuꞌbʉ da thogui ya ntꞌʉtsate ngu núꞌʉ mi ma da thogui ra Zidada Jesucristo, nuꞌbʉ́ mi ma da tꞌumbabi maꞌna ndunthi ya da̱nga hño de gatho nuya hño mi ja nuni Egipto, ngueꞌa̱ núꞌá̱ mi tøꞌma ꞌnara hoga tha̱ha̱ núꞌa̱ mi ma da umbabi Ajua̱. 4a Ra Moise maꞌna bi ho bi sufri mahyɛgui co rá hnini Ajua̱ que xqui gohi ja rá ngu ra nda̱ pa xa johyahma̱ co nuya tsꞌotꞌøtꞌe núꞌʉ da uadi ne da thogui.  Po ra jamfri, nu de ya mi nda̱ngui ra Moise, ya himbi neꞌa̱ bi tꞌembabi gue go mrá na̱na̱ nurá tꞌixu ra nda̱ de Egipto. *M Po ra jamfri nu mi ꞌmʉi ra Moise, rá dada ne rá na̱na̱ himbi zu núꞌa̱ ra da̱nga nda̱ de Egipto, masque nuꞌá̱ xqui manda pa da tho ya zi tꞌʉca tsꞌʉntꞌʉ. Nuꞌʉ́ bi hyandi gue ra Moise mrá zi hoga tsꞌʉntꞌʉ, hangue bi ꞌña̱guiꞌʉ hñu nza̱na̱. wg Ra Jose nu de ya pa da du bi ma̱ co ra jamfri gue ya me Israel mi pɛꞌtsi da bøni de Egipto. Ne bi xipabiꞌʉ gue ra paꞌa̱ da bøni de guehniꞌʉ, da hña̱ꞌtsua rá ndoꞌyoꞌa̱ pa da ntꞌagui habʉ mi ma da ꞌmʉiꞌʉ. 6e Po ra jamfri ra Cobo nu ya de mi ma da du bi ja̱pabi núꞌʉ yoho yá tꞌʉ ra Jose, y núꞌa̱ ra ora mri ja̱pabi mi xøcambeni Ajua̱, xqui ntøꞌtse co rá bordo. " = Po ra jamfri ra Isaac bi ja̱pabi núꞌʉ yoho yá tꞌʉ, ꞌna mrá thuhu ra Cobo y nu maꞌna ra Esaú, masque ya ja̱pi mri ꞌbɛtho da nja. z m Ra Abrá mi camfri gue Ajua̱ ja rá tsꞌɛdi pa xa japi xa yopa nte ra Isaac. Y ra Abrá bi ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue bi yopa nte ra Isaac ngueꞌa̱ ya mi ꞌbʉi pa da du, pe Ajua̱ bi ña̱niꞌa̱ ne bi umbabi ra Abrá maꞌnaꞌqui. 5 e “Go dri ꞌbɛto yá ba̱tsi ra Isaac.” 0 Y Po ra jamfri ra Abrá bi ꞌyøte Ajua̱ nu mi tsapi ua xi mi ja rá jamfri. Hangue bi zixa ra Isaac núꞌa̱ rá ꞌra tꞌʉ pa xa hyohma̱ pa xa umba Ajua̱ ngu ꞌnara ꞌbaha, masque Ajua̱ xqui ña̱ꞌtuabi gue de ra Isaac mi ma da nxa̱nda ndunthi ya ja̱ꞌi, ne xqui ꞌñembi:  w Pe nuꞌʉ́ mi honga maꞌna ra hai maꞌna xá hño, y nura hai mi hoñꞌʉ go gueꞌa̱ núꞌa̱ bí ja mahetsꞌi. Hangue Ajua̱ hindi ntsa pa da ma̱ gue go gueꞌa̱ ra Ajua̱ de gueꞌʉ, ne nuꞌá̱ xa hoca ꞌnara hnini pa gueꞌʉ.  Nuꞌbʉ núꞌʉ mi behma̱ha̱ núꞌa̱ ra hai de habʉ bá ehe ra mʉdi, nuꞌbʉ́ xa zahma̱ xa menguiꞌʉ pa guehni. b= Nuꞌʉ tóꞌo ma̱nga njabʉ, ma̱ gue honga maꞌna ra hai pa habʉ da ꞌmʉiꞌʉ. dA Ra Abrá ne gatho yá ja̱ꞌi bi du, y himbi hña̱ni núꞌa̱ xqui hña̱ꞌtuabiꞌʉ de ante da du. Pe nuꞌʉ́ bi gamfri Ajua̱ gue ma da umbabi ꞌmɛfa gatho núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtuabiꞌʉ, hangue nuꞌʉ́ bi døꞌmi co ra johya. Hangue njabʉ mi ma̱ñꞌʉ gue ngu myá neꞌñu ngueꞌa̱ himi ma da nza̱ngua ja ra ximhai. 1 Hangue ra Abrá masque nehe ya mrá zi nda̱xjua, pe bi ꞌmʉi ꞌnará tꞌʉ, y co núꞌa̱ ra tꞌʉꞌa̱ bi nxa̱nda ndunthi ya ja̱ꞌi, y nubya ya hingui tsa to da mede, ngu yá ndunthi ya tsø, ne ngu rá ndunthi ra ꞌbomu núꞌa̱ ꞌbonga ja rá hyo ra ndehe.  Nehe ra Sara hinxqui za xqui mɛꞌtsa ra ba̱tsi, nuꞌá̱ bi gamfri gue Ajua̱ himi tsa da pata rá noya núꞌa̱ xqui xipabiꞌa̱, hangue po núꞌa̱ ra jamfriꞌa̱ bi tꞌumba ra tsꞌɛdi pa bi ꞌmʉi ꞌnará ba̱tsi masque ya mrá zi tia. I  Ra Abrá mi tøꞌmi gue da ma da ꞌmʉi nuni ja ra da̱hni habʉ nthoqui xá hño y hinda za to da huati. Y go guesɛ Ajua̱ bi beni hanja da hyoca nura hniniꞌa̱, y go bi hyocsɛꞌa̱. G Po ra jamfri bi ꞌmʉi ngu ꞌnara nzøhø nuni ja ra hai habʉ xqui ña̱ꞌtua Ajua̱. Ja bi hyocni rá ngu dega carpa, ne ja bi ꞌmʉhni co ra Isaac ne ra Cobo, nehe ja bá hocniꞌʉ yá ngu dega carpa, y nehe bi ꞌmʉhniꞌʉ ngu ꞌraya nzøhø, masque gathoꞌʉ xqui hña̱ꞌtuabi núꞌa̱ ra haiꞌa̱. yk Po ra jamfri ra Abrá bi ꞌyøte Ajua̱ nu mi xipabi gue da zogui núꞌa̱ ra hai habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱ pa da ma da ꞌmʉi ja núꞌa̱ ra hai mi ma da tꞌumbi dega tsogui. Hangue ra Abrá bi ma, masque himi pa̱di habʉ mri ma. ~}}f|{zzyywvvttrqpp8o#ndmlkjiihhgg'ebd)cbaa5`q_^]]\f[ZzYYLXW`VVOUU+TTVSSMRRQQ(PLO:N&MLKK;II=HGFF,EDCC.BJA@G??>>l=<<;d:"9r9776g5t4322P11j00P/x..,+**$)V(o'&&L%$$#U"o"!! "QjP}H4[c  p ua{J;w Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ gri pa̱hma̱ núꞌa̱ unga Ajua̱, ne ꞌbʉ gri pa̱hma̱ núꞌa̱ toꞌo aꞌaꞌi ra dehe, nuꞌbʉ́ go xcá ꞌyacagui, ne nuga stá ꞌraꞌaꞌi ra dehe dega te pa nza̱ntho. m:S Y núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ me Nsamaria bi ꞌñembabi ra Jesu: ―¿Hanja guí acagui ra dehe, gue nuꞌi grá xodyo ha nuga drá me Nsamaria? (Bi ꞌñembi njabʉ ngueꞌa̱ ya xodyo himi tsa nixi da ña̱ui ya me Nsamaria.) I9 Ha nuyá nxadiꞌa̱ xqui ma tai pa da dai te da ziꞌʉ. @8yNepʉ de guehni bi zøhø ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá me Nsamaria, e da ꞌyatꞌa ra dehe ja ra poso. Ha nura Jesu bi ꞌyadi ne bi ꞌñembabi: ―ꞌRaca tsꞌʉ ra zi dehe ga tsi. .7UNe ja mi jani ꞌnara poso núꞌa̱ bi gohui rá thuhu ra Cobo. Nepʉ nura Jesu ja bi ntsayani ngueꞌa̱ xqui zabi ja ra ꞌñu. Y ya mi ngu nzʉnga ꞌrato nde. 6Ne bi zønga ja ra tꞌʉca hnini Sicar de Nsamaria guetbʉ habʉ mi o rá hai ndu ra Cobo núꞌa̱ xqui zocua ndu ra Jose rá tꞌʉ. 45cNe mi pɛꞌtsi da ꞌranda Nsamaria. j4MY nu mi ꞌyøde ra Jesu gue mi hma̱nga njabʉ, bi bøni de guehni Judea pa bi mengui Galilea. Q3Masque ra Jesu hingo mi øtꞌa ra sisteheꞌa̱, pe nuyá nxadi ha̱. 2 9Ha nura Jesu bi ba̱di gue nuya fariseo xqui ꞌyødeꞌʉ gue maꞌna mi ndunthi yá nxadiꞌa̱ ne maꞌna mi øtꞌa ra sisteheꞌa̱ que ra Xuua. b1=$Nuꞌa̱ tóꞌo camfri ra Tꞌʉ, go gueꞌa̱ pɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho, pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui ne da gamfri ra Tꞌʉ, hinhyaꞌmʉ da zʉ ra te pa nza̱ntho, hønsɛ rá cuɛ Ajua̱ ma da zʉdiꞌa̱.e0C#Ajua̱ ra Dada xi di ma̱di rá Tꞌʉ, hangue xa ꞌyɛntꞌua gatho ja rá ꞌyɛꞌa̱. (/I"Ngueꞌa̱ nurá Tꞌʉ Ajua̱ xpá mɛhni ma̱nga núꞌʉ ya noya bá xipabi Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xa umba maxøgue rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. j.M!Pe nuꞌa̱ tóꞌo da gamfribi núꞌa̱ ma̱ñꞌa̱, nehe ma̱ gue Ajua̱ ma̱nga majua̱ni. 0-Y Y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma̱ de núꞌa̱ te xpá hyandi ne de núꞌa̱ te xpá ꞌyøde nuni mahetsꞌi, pe masque njabʉ, hinto camfribi núꞌa̱ ma̱ñꞌa̱. V,%Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xqui ꞌñehe de mahetsꞌi, hangue maꞌna ja rá nsu de gatho, pe nu ngugui drá ja̱ꞌitho de ra ximhai, hangue dí pa̱di nsøcta núꞌʉ ya tꞌøtꞌe jaua ja ra ximhai. +Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mahyoni maꞌna go da nja rá nsuꞌa̱, ha nuga da uadi ma nsu. Rá Tꞌʉ Ajua̱ núꞌa̱ bá ehe de mahetsꞌi %*CNja ngu ꞌnara ꞌñøhø toꞌo ri ntha̱tui ꞌnara ꞌbɛhña̱, go gueꞌa̱ rá ꞌbɛhña̱ꞌa̱. Ne nurá amigo núꞌa̱ ra ꞌñøhø ra medintha̱ti di ꞌbahui ne øtsꞌe te ma̱, ne da johyaꞌa̱ nu stí ꞌyøtua rá noya ne sta hyandi da mɛui rá ꞌbɛhña̱. Njabʉ nehe xi drí johya ngueꞌa̱ dí øde de núꞌa̱ bí øtꞌa ra Jesu, ne ngueꞌa̱ dí øde gue ndunthi ri dɛniꞌa̱. 0)YNuꞌahʉ ya xcá ꞌyøhʉ stá ma̱ gue hingo guecagui drá Cristo núꞌa̱ xpá mɛhna Ajua̱ pa da nda, hønsɛ bá pɛncagui pa go ga ꞌmɛtꞌo de gueꞌa̱. ( Nuꞌbʉ́ ra Xuua bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Hinda za te da mɛsɛ ꞌna ꞌbʉ Ajua̱ hingo da ꞌbɛpa ꞌna. |'qNepʉ bi ma ya nxadi bá cꞌa̱ꞌtsa ra Xuua ne bi ꞌñembabi: ―Xahnate, nuꞌi gá damajua̱ni de núꞌa̱ ra ꞌñøhø gá nuui riꞌnandi ra da̱the Jordá, ha nubyá bí øtꞌa ra sistehe nehe, y gatho ya ja̱ꞌi pa ja rí mani. g&GHa nuyá nxadi ra Xuua mi ntsanoyaui ꞌrayá mixodyoui de ra sistehe pa ra ntꞌaxqui. 3%aNe ra Xuua hinxqui jotꞌatho ja ra fadi. $7Ne nura Xuua mi øtꞌa ra sistehe nuni Enón gueta Salim, ngueꞌa̱ xi mi ja ndunthi ra dehe de guehni, ne mi pa ya ja̱ꞌi pa mri nxisteheꞌʉ. #!Nepʉ ꞌmɛfa ra Jesu bi ma pa ra hai Judea co yá nxadi, ne ja bá ꞌbʉiniꞌʉ ꞌraya pa, ne bá øtꞌa ra sistehe de guehni. Y"+Pe nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa ngu núꞌa̱ ma̱nga majua̱ni, gueꞌa̱ cuatꞌa ja ra ñotꞌi pa da hnequi gue núꞌa̱ øtꞌe, øtꞌe co rá tsꞌɛdi Ajua̱. Ra Xuua Xiꞌtsate bi yopa ma̱ de ra Jesu !/Nuto gatho øtꞌa ya tꞌøtꞌe hingui ho, ri ʉtsa ra ñotꞌi ne hingui cuatꞌa ja ra ñotꞌi ngueꞌa̱ tsu da hnequi yá tsꞌoꞌbɛfi. D Nuꞌʉ́ ma dra ꞌbɛhna ja ra nidu ngueꞌa̱ ra ñotꞌi bi zøhø ja ra ximhai, pe nuꞌʉ́ maꞌna ri ho da ꞌmʉta ja ra ꞌbɛxuui ngueꞌa̱ hingui ho núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ. iKNuꞌa̱ tóꞌo camfriꞌa̱ hinda ꞌbɛhna ja ra nidu, pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui camfriꞌa̱, gueꞌa̱ ya xa tꞌɛꞌmbi pa dra ꞌbɛhna ja ra nidu, ngueꞌa̱ hinxa gamfribi rá thuhu rá ꞌra Tꞌʉ Ajua̱. }sAjua̱ bá pɛhna rá Tꞌʉ pa guecua ja ra ximhai pa da pøhø ya ja̱ꞌi, hingue pa da mɛhniꞌʉ ja ra nidu. OAjua̱ xi bi ma̱di ntsꞌɛdi gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai, hangue bá pɛhna rá ꞌra Tꞌʉ, pa nuto gatho da gamfriꞌa̱ hinda ꞌmɛdi, núꞌʉ́ ma da mɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho. Pa njabʉ nuto gatho da gamfriꞌa̱ hinda ꞌmɛdi, ma da mɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho. Ajua̱ ma̱di gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai 3Y Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi ma da tꞌøꞌtuabi ngu bi ꞌyøtꞌa ra Moise bi pøꞌtsa ra quꞌeña̱ dega bøja̱ maña̱ ja ꞌnara za nu de mi ꞌbʉi ja ra ꞌyoꞌmtha, njabʉ nehe mahyoni dra ꞌbøꞌtse maña̱ ja ꞌnara za Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. ! Ni ꞌnara meximhai hinxa ma mahetsꞌi pa bá ha̱ ra noya de ya tꞌøtꞌe de guehni, hønsɛ núꞌa̱ toꞌo bá ca̱i de mahetsꞌi, go gueꞌa̱ Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi, go gueꞌa̱ ma̱ de ya tꞌøtꞌe de mahetsꞌi ngueꞌa̱ ja ra menguni. 4a ꞌBʉ hinguí camfrihʉ núꞌa̱ dí xiꞌahʉ de núꞌa̱ jaua ja ra ximhai, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za gui camfrihʉ ꞌbʉ ga xiꞌahʉ ya tꞌøtꞌe de mahetsꞌi? >u Xi majua̱ni dí xiꞌaꞌi, dí ma̱ñhe núꞌa̱ dí pa̱he, ne dí damajua̱nihe de núꞌa̱ stá hanthe, pe nuꞌahʉ́ hinguí ne gui camfrihʉ núꞌa̱ dí damajua̱nihe.  Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―¡Conque grá xahnate de Israel ne hinguí pa̱di nuya ya tꞌøtꞌe! b= Nuꞌbʉ́ bi da̱di ra Nicodemo ne bi ꞌñembabi: ―¿Pe hanja da za da njabʉ? c?Nura nda̱hi ꞌyo habʉraza, ne guí øde bʉ, pe hinguí pa̱di habʉ brí ꞌñehe nixi habʉ rí ma. Njabʉ nehe ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ri mpɛfi ja yá mfeni nuto gatho xa ꞌmʉi maꞌraꞌyo de gueꞌa̱. ^5Oguí ꞌyø ngueꞌa̱ dí xiꞌaꞌi gue mahyoni gui yopa ꞌbʉhʉ maꞌraꞌyo. 7gNuto gatho bi mba̱tsi dega ja̱ꞌi, gueꞌa̱ ꞌnara ja̱ꞌi, ha nuꞌa̱ tóꞌo bi yopa ꞌmʉi maꞌraꞌyo dega Ma̱ca Nda̱hi, gueꞌa̱ ꞌbʉi dega hoga nda̱hi. GHa nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni dí xiꞌaꞌi, nuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌmʉi de ra dehe ne de ra Ma̱ca Nda̱hi, hinda za da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱. MNuꞌbʉ́ ra Nicodemo bi ꞌñembabi: ―¿Hanja da za ꞌnara nda̱xjua ja̱ꞌi da yopa ꞌmʉi maꞌraꞌyo? ¿Ha gue da za da yopa yʉtꞌa ja rá mʉi rá na̱na̱ ne da yopa ꞌmʉi? 3_Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni dí xiꞌaꞌi, nuꞌa̱ tóꞌo hinda yopa ꞌmʉi maꞌraꞌyo hinda za da ꞌmʉ ja rá hmanda Ajua̱. -SNuꞌá̱ bi ma dega xuui pa bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Xahnate, dí pa̱he gue Ajua̱ xpá mɛñꞌaꞌi pa gui xancaguihe, ne guí ꞌbʉi con gueꞌa̱, ngueꞌa̱ ꞌbʉ hingrí ꞌbʉhma̱ con gueꞌa̱ hinda za gui ꞌyøthma̱ nuya da̱nga ntꞌudi guí øtꞌe. ~ wHa mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Nicodemo mrá nda̱ de ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo, ne mrá fariseo.  Ne himi honiꞌa̱ toꞌo da xipabi tengu yá ꞌmʉi ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi pa̱tuasɛ yá mfeniꞌʉ.Y +Pe nura Jesu himi ne da ꞌñouiꞌʉ ngueꞌa̱ mi pa̱tuatho yá mfeniꞌʉ. b =Ha nu de mi ꞌbʉhni ra Jesu nuni Jerusale ja ra ngo de ra pascua, ndunthi ya ja̱ꞌi bi gamfri gue go mi gueꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱, nguetho nuꞌʉ́ bi hyanda ya da̱nga ntꞌudi mi øtꞌa̱. 1 [Ha nu de mi nanga ra Jesu de ra du, nuꞌbʉ́ yá nxadi bi beniꞌʉ núꞌʉ ya noya xqui ma̱ñꞌa̱. Hangue bi gamfriꞌʉ gue bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo, ne ngu núꞌa̱ xqui ma̱nsɛꞌa̱ gue ma da yopa nte. Ra Jesu pa̱tuatho yá mfeni gatho ya ja̱ꞌi ` 9Pe núꞌa̱ ra nija̱ mi ma̱nga ra Jesu, mi ma̱ de rá ndoꞌyo sɛhɛꞌa̱. 9kNuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌñena: ―Ñotemaꞌrato njɛya pa bri ꞌbaꞌma nuna nija̱na̱, ¿nepʉ nuꞌi guí ena gue co hñupa ma gui yopa ꞌbaꞌma maꞌnaꞌqui? 5Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉ gui yøꞌthʉ nuna ra nija̱, nuga co hñupa ga yopa ꞌbaꞌma maꞌnaꞌqui. +OHa nuya nda̱ gá xodyo bi ꞌñembabi ra Jesu: ―¿Te ma da̱nga ntꞌudi da za gui ꞌñutcahe pa ga pa̱he to rá nsɛquiꞌa̱ pa guí øtꞌa njabʉ? X)Ha nuyá nxadi bi beni gue njabʉ xqui tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Xi dí te ma vida pa ga supꞌaꞌi ri ngu.” Ne nuyá nxadi bi zo yá mfeni gue núꞌʉ ya noya mi ma̱ de ra Jesu. !ne bi ꞌñembabi núꞌʉ toꞌo mi pa ya domitsu: ―¡Jʉcjʉ pa thi ri domitsuhʉ, oja guí huxhʉua ri ꞌmahʉ mbo rá ngu ma Dada! c?Hangue nura Jesu bi metꞌa ꞌnara ntha̱hi pa bi ꞌyɛni co ya mfɛi nuya mboꞌoni de mbo ra nda̱nija̱ mahyɛgui co ya ma, nehe bi xamba yá boja̱ núꞌʉ toꞌo mi pata ya boja̱, ne bi pʉntsꞌua yá mexa, J Ne bi hyanda ꞌraya ma mi ꞌbʉhni ja ra patio de ra nda̱nija̱, ꞌra mi pa ya nda̱mfri, ꞌra mi pa ya dɛti, ha nu maꞌra mi pa ya domitsu; ne mi huhni ꞌra toꞌo mi pata ya boja̱. } Nepʉ de guehni ra Jesu bi ma pa Jerusale ngueꞌa̱ mi ma da datꞌa ra pa de ra pascua ꞌnará ngo de ya xodyo. hI Ra Jesu bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ rá mʉdi ra da̱nga ntꞌudi nuni Ncaná de Galilea. Ne njabʉ bi ꞌyøtꞌe pa bi hnequi rá nsunda, ne yá nxadi maꞌna bi gamfri gue go gueꞌa̱ xpá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. 0Y ne bi ꞌñembabi: ―Nza̱ntho núꞌʉ toꞌo øtꞌango, ꞌmɛtꞌo ri unga núꞌa̱ ra vinu xá cʉhi, nepʉ de ya sta niña̱ co ra vinu núꞌʉ toꞌo xa tsꞌohni, ja da tꞌumba núꞌa̱ hingui cʉhi. Pe nuꞌi, xcá pɛꞌtsta ra hoga vinu ne hinxcá untho asta núbya ja gá uni. 7~g Ha núꞌa̱ ra nda̱ de ra ngo bi zamacʉhi núꞌa̱ ra dehe xqui tꞌøtꞌe da mvinu, y nuꞌá̱ himi pa̱di habʉ xqui ꞌñehe núꞌa̱ ra vinu, hønsɛ núꞌʉ ya maste xqui ꞌyaꞌtsa ra dehe, go gueꞌʉ mi pa̱di. Hangue nura nda̱ de ra ngo bi zohna núꞌa̱ ra na̱vio mi øtꞌango, =}sNepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nubyá, ꞌyaꞌtshʉ tsꞌʉ ne hña̱ꞌtsuahʉ ra nda̱ de nuna ra ngo. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ bi sipabiꞌʉ. .|UNepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi núꞌʉ toꞌo mi ꞌyoni mi faste: ―Ñuꞌtshʉ ra dehe nuya ya mpothe. Ha nuꞌʉ́ bi xitꞌa ra dehe asta habʉ bi ñutsꞌi. T{!Ne mi tihni ꞌrato ya da̱nga mpothe dega do xqui tꞌehni pa mi øtꞌa ra ntꞌaxqui ya xodyo ngu myá nza̱iꞌʉ. Ne cada ꞌna de núꞌʉ ya mpothe mri ꞌñɛnga yoho o hñu xøni ra dehe. zNepʉ nurá na̱na̱ꞌa̱ bi ꞌñembabi núꞌʉ to mi faste ja ra ngo: ―ꞌYøthʉ gatho núꞌa̱ da xiꞌahʉni. yHa nura Jesu bi ꞌñembabi rá na̱na̱: ―¿Pa te go guí xicagui? Gue nuga ri ꞌbɛta ma ora pa da hneca ma tsꞌɛdi. xyNe de mi ꞌbʉhniꞌa̱, bi thegue ra vinu, ha nurá na̱na̱ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Ya bi thegue ra vinu. _w7Nehe ra Jesu bi zøni de guehni co yá nxadi ngueꞌa̱ bi tsꞌohna ja ra ntha̱ti. v Rá datꞌma̱ni bi nja ꞌnara ntha̱ti nuni ja ra hnini Ncaná de ra hai Galilea, ne xqui zøni de guehni rá na̱na̱ ra Jesu. eu E3Ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ma gui hyanthʉ da xogui mahetsꞌi, ne gui hyanduahʉ yá ɛnxɛ Ajua̱ di pøtsꞌe ne di ca̱i nuua habʉ di ꞌbʉi Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi.vt g2Nepʉ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue guí camfrigui hønsɛ ngueꞌa̱ dá xiꞌaꞌi gue dá hantꞌaꞌi ja rá ua ra igo? Ma gui hyanda maꞌra ya tꞌøtꞌe maꞌna dya da̱ngui de núꞌa̱ dá xiꞌaꞌi. .s W1Nuꞌbʉ́ ra Natanael bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Xahnate, nuꞌi go gueꞌe xi majua̱ni rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, ne go gueꞌe grá Nda̱ de ya me Israel. or Y0Nuꞌbʉ́ nura Natanael bi ꞌñembabi ra Jesu: ―¿Hanja guí pa̱cagui? Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Himi xiꞌatho ra Lipe pa e gui cꞌa̱scagui, dá hantꞌaꞌi nguí ꞌbai ja rá ua ꞌnara ꞌbai gá igo. -q U/Ha nura Jesu mi hyanda ra Natanael bra e da zʉdi bi ꞌñena: ―Ndi, hyanthʉ go guehni ꞌnara me Israel, nuni xi majua̱ni camfri Ajua̱, y hingrá hyate. >p w.Ha nura Natanael bi ꞌñembabi: ―Pøde hinda za da bønga ꞌna xi di ja rá nsu nuni Nasare. Nuꞌbʉ́ ra Lipe bi ꞌñembabi: ―Maha pa gui hyandi ꞌbʉ hingui camfri. >o w-Nepʉ nura Lipe bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Natanael ne bi ꞌñembabi: ―Stá hanthe ne stá pa̱hebya ra Cristo núꞌa̱ mi ma da mɛhna Ajua̱ pa da nda̱ ngu bi ꞌyofo ra Moise ja ra ley ne ngu bi ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ mayaꞌbʉ, ne go gueꞌa̱ ra Jesu rá tꞌʉ ra Jose ra me Nasare. Sn !,Ha nura Lipe mrá me Betsaida habʉ mrá mengu ra Andre ne ra Pedro. ,m S+Ha nurá hyaxꞌa̱ ra Jesu mi beni da ma pa Galilea, pe ꞌmɛtꞌo bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Lipe ne bi ꞌñembabi: ―Bá ehe tɛngagui pa ma nxadiꞌi. >l w*Nepʉ bi zitsꞌiꞌa̱ pa habʉ mbi ꞌbʉ ra Jesu. Ha nura Jesu mi hyanda ra Simu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nuꞌi grá Simu rá tꞌʉꞌi ra Joná. Nubyá go dí hupꞌaꞌi grá Pedro. ―Núꞌa̱ ra thuhuꞌa̱ rí bøni da ꞌñena ꞌnara do. Ra Jesu bi zofo ra Lipe ne ra Natanael pa dyá nxadi 4k c)Núꞌa̱ ra Andreꞌa̱ bi ma bá da̱ma cꞌa̱ꞌtsa ra Simu Pedro ne bi ꞌñembabi: ―Stá hanthe ne stá pa̱he ra Cristo núꞌa̱ xpá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. *j O(Ha núꞌʉ yoho ya nxadi xqui ꞌyøde núꞌa̱ bi ma̱nga ra Xuua ne xqui dɛna ra Jesu, ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Andre ne mrá cu ra Simu Pedro. Si !'Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi: ―Maha pa gui pa̱hʉ habʉ dí ꞌbʉi. Y bi mɛuiꞌʉ pa bi ba̱di habʉ mbi ꞌbʉiꞌa̱. Bi zøni ngu nzʉnga ꞌrɛtꞌa ne bi ꞌmʉhuini gatho ra pa. Gh  &Nepʉ nura Jesu bi mpʉntsꞌi ne bi hyandi mri dɛniꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―¿Te ꞌbɛ grí ꞌñehʉ? Ha nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―Xahnate, ¿habʉ guí ꞌbʉigue? fg G%Ha núꞌʉ yoho yá nxadi ra Xuua mi ꞌyøde njabʉ, ꞌbestho bi dɛniꞌʉ ra Jesu. 'f I$Nepʉ bi hyanda ra Jesu mi ꞌyoni ne bi ꞌñena: ―Ndi, hyanthʉ núni bá pɛhna Ajua̱, nja ngu ꞌnara zi tꞌʉca dɛti núꞌʉ tho dega hña̱ꞌti. We )#Ha nurá hyaxꞌa̱ ra Xuua mi ꞌbahni maꞌnaꞌqui co yoho yá nxadi. jd O"Nuga stá handi hangue drí damajua̱ni gue go guehni rá Tꞌʉ Ajua̱. Yá mʉdi nxadi ra Jesu Mc !Nuga hindí pa̱tuahma̱ tengu rá ꞌbɛfini, pe núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui ga xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra dehe go gueꞌa̱ bi ꞌñengagui: “Ma gui hyanda ra Ma̱ca Nda̱hi dua ca̱i de mahetsꞌi, e da zʉdi ꞌnara zi ꞌñøhø pa da ꞌmʉhui, y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da xiꞌtsꞌahʉ dega Ma̱ca Nda̱hi.” .b W Nehe ra Xuua bi ma̱ de núꞌa̱ te xqui nja ne bi ꞌñena: ―Nuga dá handa ra Ma̱ca Nda̱hi bá ca̱i de mahetsꞌi ngu ꞌnara zi domitsu, e bi zʉdini. `a ;Nuga hindí pa̱tuahma̱ tengu rá ꞌbɛfini, pe bá ꞌbɛncagui ga xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra dehe pa njabʉ gathoꞌihʉ gyá me Israelhʉ da za gui pa̱hʉ gue go guehni ra Cristo xpá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. ` 5Ne go guehni ndí xiꞌahʉ mi ma da ꞌñehe ꞌmɛfa de gueque ne maꞌna ra da̱ngui rá nsu, ngueꞌa̱ ya go mi ꞌbʉini rá mʉdi de gueque. _ Nurá hyaxꞌa̱ ra Xuua bi hyanda ra Jesu mbra e da zʉdi ne bi ꞌñembabi ya ja̱ꞌi: ―Ndi, hyanthʉ núni bá pɛhna Ajua̱, nja ngu ꞌnara zi tꞌʉca dɛti núꞌʉ tho dega hña̱ꞌti, y go guehni puꞌtua yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi. ,^ SNjabʉ bi ma̱nga ra Xuua nuni riꞌnandi de ja ra da̱the Jordá ja ra hai Betabara habʉ mi xiꞌtsateꞌa̱. Ra Tꞌʉca Dɛti núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ "] ?Go gueꞌa̱ bra ꞌbɛfa de gueque, ne maꞌna ra da̱ngui rá nsu de gueque, nixi dí ꞌñepqui ngugui ga xoꞌtua rá ntha̱sthi de yá thizaꞌa̱. =\ uHa nura Xuua bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuga bá ꞌbɛncagui pa ga xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra dehe. Pe ꞌbʉi ꞌna con gueꞌahʉ núꞌa̱ nixi guí pa̱tua rá ꞌbɛfi. d[ CHangue nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi ra Xuua ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ hingo gueꞌe grá Cristo, nixi grá ba̱di Elía, nixi rá da̱nga ꞌmɛhniꞌi Ajua̱ núꞌa̱ ma da ꞌñehe, nuꞌbʉ́ ¿hanja guí xiꞌtsate? @Z }Ha nuya ja̱ꞌi xqui ꞌbɛhni myá fariseoꞌʉ. !Y =Ha nura Xuua bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuga, hønsɛ ꞌnadrá ꞌmɛhni pa ga ma̱nga ja ra mbonthi núꞌʉ ya noya bi ma̱nga ra ba̱di Isaía ne bi ꞌñena: “Jua̱ñhʉ rá ꞌñu ra Zidada.” Hangue dí xiꞌahʉ, ntsøꞌmhʉ, ngueꞌa̱ ya xa ꞌñepʉ pa da nda̱. X /Ha nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́ ¿toꞌoꞌi ne te ri ꞌbɛfigue? Xi da xicje pa ma ga xiphe nehe núꞌʉ toꞌo bá pɛncahe. \W 3Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́ ¿toꞌoꞌi? ¿Ha gue go gueꞌe grá ba̱di Elía? Nuꞌbʉ́ ra Xuua bi ꞌñena: ―Hina, hingo guecagui. Ha nuꞌʉ́ bi yopa ꞌñembabi maꞌnaꞌqui: ―¿Ha gue go gueꞌe rá da̱nga ꞌmɛhniꞌi Ajua̱ núꞌa̱ ma da ꞌñehe? Ha nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hina. xV kHa nura Xuua bi ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni, himbi ncøni ne bi ꞌñena: ―Hina, hingo guecagui drá Cristo. U  Ha nuya nda̱ gá xodyo mi ꞌbʉhni Jerusale bi mɛhna ꞌraya macja̱ ne ꞌrayá mfatsꞌiꞌʉ núꞌʉ mi tꞌembi ya levita, pa da cꞌa̱ꞌtsa ra Xuua pa da ꞌyambabi ua go mi gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ mi ma da mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. hT KHa nu Ajua̱ xqui hñuxa ra Moise pa go bi ꞌñutcahʉ tengu rá leyꞌa̱, pe nubyá bá pɛhna ra Jesucristo pa bá ha̱ncahʉ rá hñoja̱ꞌi, ne núꞌá̱ go gueꞌa̱ bi ꞌñudi gatho maxøgue núꞌa̱ majua̱ni. tS cGathoguihʉ stá ha̱ñhʉ de yá hñoꞌa̱, ne hinhyaꞌmʉ ri ꞌbɛtcahʉ rá hñoja̱ꞌiꞌa̱. R Hangue nura Xuua bi damajua̱ni de gueꞌa̱ ne bi ña̱ ntsꞌɛdi bi ꞌñena: ―Go gueꞌa̱ núꞌa̱ ndí xiꞌahʉ, gue ꞌmɛfa de gueque mi ma da ꞌñehe maꞌna, núꞌa̱ maꞌna ja rá nsu, ngueꞌa̱ núꞌá̱ ya go mi ꞌbʉi rá mʉdi de gueque. Q Núꞌa̱ toꞌo ra Noya bá e bi nja̱ꞌi, ne bi ꞌmʉi con guecjʉ, ne xi mrá hoja̱ꞌi, ne nza̱ntho mi ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni. Ne dá handuahe rá nsundaꞌa̱, go gueꞌa̱ rá nsunda Ajua̱ ra Dada núꞌa̱ pɛꞌtsa rá ꞌra Tꞌʉ nehe. XP + Ha núꞌʉ toꞌo gatho xa gamfriꞌa̱, ya xa yopa ꞌmʉi maꞌraꞌyo, hingue dega ji, nixi dega ngø, nixi de rá paha ꞌnara ꞌñøhø, hønsɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe pa xa yopa ꞌmʉi. O  Pe nuꞌʉ tóꞌo bi numansu ne bi gamfribi rá thuhuꞌa̱, nuꞌá̱ bi umbabi ra tsꞌɛdi pa bi mba̱tsi de Ajua̱. ^N 7 Bá ehma̱ de guecua ja rá ximhaiꞌa̱, pe nuya mengu rá hai himbi numansuꞌa̱. 'M I Núꞌa̱ toꞌo bi hyoca ra ximhai, ja bi ꞌñe bi ꞌmʉcua ja ra ximhai, pe nuya ja̱ꞌi himbi ba̱di ua go mi gueꞌa̱ toꞌo bi hyoca ra ximhai. L  Núꞌa̱ toꞌo go ra ñotꞌi xi majua̱ni, bá ehe de guecua ja ra ximhai ne go gueꞌa̱ ri yoꞌtua yá mfeni gatho ya ja̱ꞌi. iK MRa Xuua hingo mi gueꞌa̱ ra ñotꞌi, hønsɛ bá ꞌbɛhni pa da damajua̱ni de ra ñotꞌi. J -Ne nuꞌá̱ bá ꞌbɛhni pa da damajua̱ni de núꞌa̱ ra ñotꞌi, pa da gamfrihma̱ gatho ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ go mri damajua̱niꞌa̱. iI MMi ꞌbʉi ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Xuua bá pɛhna Ajua̱ pa da zofo ya ja̱ꞌi. fH GHa nura ñotꞌiꞌa̱, ri yotꞌa ja ra ꞌbɛxuui, ne nura ꞌbɛxuui hinxa za xa nta̱te. G Ne go gueꞌa̱ toꞌo ri unga ra te pa nza̱ntho, ne go gueꞌa̱ ra ñotꞌi núꞌa̱ ri yoꞌtua yá mfeni ya ja̱ꞌi. F )Y Ajua̱ bi ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛꞌa̱ pa go bi hyoca te gatho ja; y nuꞌbʉ núꞌá̱ hinte xa hyoqui, nuꞌbʉ́ hinte di jahma̱. lE SRá mʉdi mi othotho gatho núꞌa̱ te ja, pe núꞌa̱ toꞌo go ra Noya ya mi ꞌbʉhui Ajua̱. D 9Ante da nja mahetsꞌi ne ra ximhai, núꞌa̱ toꞌo go ra Noya ya mi ꞌbʉi, y nuꞌá̱ mi ꞌbʉhui Ajua̱, ne nuꞌá̱ go guesɛꞌa̱ Ajua̱. (BIMa zi cuꞌihʉ, ꞌbʉ ꞌnara cu da ꞌuegue de rá noya Ajua̱, nepʉ ꞌna de gueꞌahʉ gui zofohʉꞌa̱ pa da yopa mengui, y nuꞌá̱ da mengui, ANepʉ maꞌnaꞌqui bi yopa ꞌyapabi Ajua̱ pa da ꞌua̱i y bi ꞌua̱i, y nuꞌbʉ́ xi bi hogui ndunthi ra sofo maꞌnaꞌqui. @+Nura ba̱di Elía ꞌnamrá ja̱ꞌi nehe ngujʉ, y núꞌá̱ xi bi ꞌyapa Ajua̱ pa hinda ꞌua̱i, hangue himbi ꞌua̱i hñu njɛya made. #??Hangue njuá̱nihʉ de ri tsꞌoquihʉ ꞌna ngu maꞌna, ne mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna gui ꞌyaphʉ Ajua̱ da puñꞌaꞌihʉ, y pa njabʉ nuꞌá̱ da ꞌyøtheꞌihʉ nehe. Ajua̱ øtuabi rá ntꞌadi núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉi xá hño con gueꞌa̱ ne apabi con gatho rá mʉi. A>{Y ꞌbʉ gui ꞌyadihʉ con gatho ri jamfrihʉ, nuꞌbʉ́ gui ña̱nihʉ y ra Zidada da ꞌraꞌahʉ ra nzaqui, y ꞌbʉ xcá ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌoqui, nuꞌá̱ da puñꞌahʉ. .=UꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ grí hñenihʉ, zoñhʉ ya nda̱ de ra nija̱ pa da ꞌyapa Ajua̱ por gueꞌahʉ, ne da goxꞌahʉ ra aceite de rá thuhu ma Zidadahʉ. <  ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ grí sufrihʉ, ꞌyaphʉ Ajua̱ pa da maxꞌahʉ. O ꞌbʉ grí johyahʉ, tuthʉ ya ja̱hña̱. ; Ma zi cuꞌihʉ, jamasuhʉ oxqui jurahʉ, nixi por mahetsꞌi, nixi po ra ximhai, nixi por maꞌra ya tꞌøtꞌe. Ma̱ñhʉ núꞌa̱ majua̱ni; nuꞌbʉ ha̱, gui ma̱ñhʉ “Ha̱”, y nuꞌbʉ hina, “Hina”, pa njabʉ Ajua̱ hinda castigaꞌihʉ. : Dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ja̱pi núꞌʉ toꞌo tsɛta gatho ya thogui núꞌʉ thoguiꞌʉ. Stá øhʉ de ra Job, hangu ya thogui himbi zɛthma̱ꞌa̱. Pe ꞌmɛfa Ajua̱ xi bi ja̱piꞌa̱ ngueꞌa̱ Ajua̱ xi ja ndunthi rá huecate ne ja ndunthi rá hma̱te. "9= Ma zi cuꞌihʉ, tsɛthʉ gatho núꞌa̱ te guí thohʉ, ngu bi zɛta yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ bi ꞌmʉ mayaꞌbʉ ne bi ma̱mba rá noyaꞌa̱. @8y Ma zi cuꞌihʉ, ogrí hñøxa thaihʉ ꞌna ngu maꞌna pa hingui tuxhʉ ya tsꞌoqui. Beñhʉ gue ma Zidadahʉ toꞌo ra nzaya, ya tsꞌʉtho ya pa di ꞌbɛdi pa da zøhøꞌa̱. l7QNeꞌahʉ ndøꞌmhʉ, ne zɛdihʉ ri jamfrihʉ ngueꞌa̱ ya ꞌnitho ma da zøhø ma Zidadahʉ. q6[Pe nuꞌahʉ ma zi cuꞌihʉ, tsɛthʉ gatho núꞌa̱ da ꞌñepꞌahʉ mientra da zøhø ma Zidadahʉ. Njahʉ ngu ra motꞌi núꞌa̱ tøꞌma ra mʉdi ꞌye ne ra ꞌbɛfa ꞌye pa njabʉ da za da gʉxa ꞌnara hoga sofo. g5GNuꞌahʉ́ guí høxhʉ ra thai núꞌʉ hinte ma thai tu, ne guí hohʉꞌʉ masque hinte xa ꞌyøtꞌe, y nuꞌʉ́ hingui nøꞌtꞌahʉ. Rí ꞌñepi ga tsɛthʉ gatho ya tsꞌothogui ne ga aphʉ Ajua̱ da maxcahʉ !4;Nuua ja ra ximhai guí øthʉ núꞌa̱ go ri pahasɛhʉ, ne hinte grí ꞌbɛhʉ, pe guí njahʉ ngu ꞌnara mboꞌoni núꞌa̱ xa hnoqui pa da tho. 53cYa xa ntꞌøde yá tsꞌoni ri mɛfihʉ núꞌʉ toꞌo xa xopꞌahʉ ri hua̱hihʉ. Nuꞌʉ́ zoni ngueꞌa̱ xcá hyathʉ ne hinxcá juꞌtuahʉ ngu rí ꞌñepabiꞌʉ. Pe ma Zidadahʉ núꞌa̱ toꞌo ra nda̱ de gatho ya ɛnxɛ mahetsꞌi, ya xa ꞌyøtuabi yá tsꞌoni núꞌʉ ri mɛfihʉ. A2{Ma da boxcua gatho ri boja̱hʉ ngu ra tꞌaxi ne ra oro núꞌa̱ xcá muntshʉ ne xcá pɛꞌtsthohʉ, ne ja da hnequini gue hinxá hño núꞌa̱ xcá øthʉ gue xcá pɛꞌtsthohʉ. Neꞌahʉ ma gui njahʉbʉ ngu ri boja̱hʉ gue ma gui juadihʉ, y nuri tsꞌoncꞌatꞌihʉ pa xcá pɛꞌtshʉ ri boja̱hʉ, gueꞌa̱ ngu ꞌnara tsibi ma da juatꞌahʉ. Ja nuya ya paya xcá muntshʉ ndunthi ri boja̱hʉ, y ya yá ga̱tsꞌi ya pa. o1WMa da ꞌya gatho núꞌa̱ te guí pɛꞌtshʉ, ne ma da zipꞌahʉ ra zuꞌue gatho ri hoga hehʉ. e0 E¡Núꞌahʉ ricohʉ ꞌyødehʉ! Mamtsꞌonihʉ ngueꞌa̱ ma gui thohʉ ya da̱nga ʉgui. / Ne nuꞌa̱ tóꞌo pa̱di da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xá hño pe hingui øtꞌe, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara tsꞌoqui.s._Pe nuꞌahʉ́ grí ꞌñetsꞌihʉ co ri mfeni sɛhɛhʉ. Y nu gatho ri ntꞌetsꞌihʉ xi xá ntsꞌo. E-Hangue maꞌna xá hño gui ꞌñeñhʉ njaua: “ꞌBʉ Ajua̱ gueꞌa̱ rá paha, ne ꞌbʉ da ꞌracjʉ ra te ne ra nsɛqui, nuꞌbʉ́ ha̱, ga øthʉ gatho núꞌa̱ dí beñhʉ.” V,%Njabʉ guí beñhʉ, pe nixi guí pa̱dihʉ te grá haxhʉ xudi. Nujʉ́ hindí pa̱hʉ hangu ya pa ma ga ntehʉua, ngueꞌa̱ dí njahʉ ngu ra ꞌbønguui ri hnequi ne hintsꞌʉ yaꞌa̱ da ꞌmɛtho. [+/ Núꞌahʉ guí eñhʉ njaua: “Núbya rapaya o rixudi ga maha ja núꞌa̱ ra hnini dí ma̱ñhʉ, y ja grá ꞌbʉhʉni ꞌna njɛya, ne grá ntuquihʉ ne grá mpahʉ pa grá ta̱ha̱hʉ ra boja̱.” * Ajua̱ go bi hyoca ra ley y go gueꞌa̱ ra nzaya. Y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ tsa da ña̱nga ya ja̱ꞌi, nehe tsa da mɛhna to da mɛhna ja ra tsibi. Pe xiꞌaꞌi, ¿toꞌoꞌigue pa gui ꞌyø ri miquꞌeiui? Hinto pa̱di te da nja rixudi ndama̱ni ;)o Ma zi cuꞌihʉ, ogrí nøñhʉ ꞌna ngu maꞌna. Nuꞌa̱ tóꞌo nøni rá cu o ri ꞌyø de núꞌa̱ te øtꞌe, núꞌá̱ ja ra uɛnda go nømaꞌñʉ ra ley ne ri ꞌyø. Nuꞌa̱ tóꞌo ri ꞌyø ra ley, ya hingo øtꞌa ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley, ngueꞌa̱ ya ri ꞌñetꞌa nzayasɛ. ( Ogrí ꞌñexhʉ ja rá thandi ra Zidada. Ñobrihʉ y nuꞌá̱ go da ꞌñexꞌaꞌihʉ ꞌmɛfa. Hiní ꞌñepi ga ꞌyøhʉ ma cuhʉ ;'o Ntsøꞌmhʉ de ri tsꞌoquihʉ, ne dá du ri mʉihʉ de gatho núꞌa̱ xcá ꞌyøthʉ, ne nzoñhʉ. Nuri thedehʉ, dá mpʉnga tsꞌoni, y nuri johyahʉ, dá mpʉnga dumʉi. &Jonihʉ co Ajua̱ y núꞌá̱ da joni con gueꞌahʉ. Núꞌahʉ guí øthʉ ya tsꞌoqui, ꞌueguehʉ de gueꞌʉ pa strá ntꞌaxi ri tehʉ. Ha núꞌahʉ guí yohna ri mfenihʉ, ntsøꞌmhʉ de núꞌa̱ guí øthʉ, pa njabʉ da za da tꞌaxca ri corasohʉ. n%UHangue ꞌyøtehʉ Ajua̱, ne nøꞌtuahʉ ra tsꞌonda̱hi y núꞌá̱ da ꞌuegue de gueꞌahʉ. $ Nehe Ajua̱ go gueꞌa̱ ri ꞌracjʉ ra da̱nga mfatsꞌi. Nu ja ra Ma̱ca Tꞌofo ena njaua: “Ajua̱ hingui faxa núꞌʉ toꞌo ri ꞌñetsꞌi ne ri nøtꞌe, pe nuꞌʉ tóꞌo hingyá nøtꞌe ne hingyá ꞌñetsꞌi, núꞌʉ́ ha̱, fatsꞌi.” k#O¿Ha guí beñhʉ gue hinte ri muui ra Ma̱ca Tꞌofo nu habʉ ena?: “Nurá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bá pɛhni pa da ꞌmʉ ja ma corasohʉ, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma̱diguihʉ, y nuꞌá̱ ne gue xi ga ma̱dihʉ Ajua̱.” e"C¡Núꞌahʉ guí ma̱dihʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai ne hinguí ma̱dihʉ Ajua̱, guí njahʉ ngu ra zinga medintha̱ti! ¿Ha hinguí pa̱dihʉ gue ꞌbʉ grí ma̱dihʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai, nuꞌbʉ́ grí ʉtsahʉ Ajua̱? Hangue nuꞌa̱ tóꞌo xi ne da ma̱di ya tꞌøtꞌe de ra ximhai, núꞌá̱ ya ri ʉtsa Ajua̱. D!Ha̱ha̱, guí adihʉ, pe hingui tꞌaꞌahʉ núꞌa̱ guí adihʉ ngueꞌa̱ hinguí adihʉ ngu rí ꞌñehe. Guí adihʉ hønsɛ pa gui johyahʉ ja ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai. 8 iGuí nehma̱hʉ te gui pɛꞌtshʉ, pe hingui tsa te gui pɛꞌtshʉ, hangue guí ne gui hñotehʉ. Gyá ndustehʉ pe hingui tsa gui pɛꞌtshʉ núꞌa̱ guí nehʉ, hangue asta grí ntuñhʉ pa gui pɛꞌtshma̱hʉ núꞌa̱ guí nehʉ. Hingui tsa te gui pɛꞌtshʉ ngueꞌa̱ hinguí aphʉ Ajua̱. N ¿Hanja grí ntsʉihʉ ne grí ntuñhʉ ꞌna ngu maꞌna? Nuꞌahʉ́ grí ntuñhʉ ngueꞌa̱ guí pɛꞌtshʉ ya tsꞌoncꞌatꞌi y nuya tsꞌoncꞌatꞌiꞌʉ gueꞌʉ jaꞌahʉ gui ntuñhʉ. }sNuꞌʉ tóꞌo ꞌbʉi te rá ꞌñentho, ne hingyá ꞌyøtꞌatuhni, nuꞌʉ́ udi ꞌnara hogaꞌmʉi pa nehe maꞌra da ꞌmʉ ꞌnara hogaꞌmʉi, nja ngu ꞌnara ꞌbotꞌi núꞌa̱ ꞌbotꞌi pa ꞌmɛfa da nja ꞌnara hoga sofo.+Pe nuꞌʉ tóꞌo pɛꞌtsa núꞌa̱ ra mfa̱di bí ehe de mahetsꞌi, gueꞌʉ xá ntꞌaxi yá mfeni ne hingyá ꞌyøtꞌatuhni. Nuꞌʉ́ ya hoja̱ꞌi, ya hogaꞌyøde ne xi ja yá huecate ne nza̱ntho øtꞌe xá hño. Hingui yohna yá mfeni, nixi hingyá yohmi. Ngueꞌa̱ nu habʉ ja ra nduste ne habʉ ne da nsɛhɛ ꞌna, nuni ja guehni ja ra tuhni ne gatho ya tsꞌotꞌøtꞌe. Ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra mfa̱di guí pɛꞌtshʉ gueꞌa̱ dega ximhai, ne dega ja̱ꞌi, ne dega tsꞌonda̱hi, hingo de Ajua̱. 8iPe nuꞌbʉ gyá ndustehʉ ne guí ne gui nsɛhɛhʉ, ogyá ꞌñetsꞌihʉ gui ꞌñeñhʉ gue xi guí pɛꞌtshʉ ra hoga mfa̱di, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara ncꞌuamba. %C ¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ ra nimfeni ne ra ba̱mhya̱? Nuꞌa̱ tóꞌo ra ba̱mhya̱ ne ra nimfeni dá ꞌñudi rá hogaꞌmʉi co ya hoga ꞌbɛfi, ne hinda ꞌñetsꞌi co nura mfa̱di pɛꞌtsi, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hoga mfa̱di hingrá ꞌñetsꞌi. s_ Ma zi cuꞌihʉ, ¿ha gue da za ꞌna ꞌbai ra igo da unga ya olivo? ¿O ꞌnara ꞌbai gá obxi da unga ya igo? Hina, hinda za. Nixi ꞌnara pøthe hingui tsa da bøhø ra tsꞌothe ne ra tꞌasdehe. Ra mfa̱di núꞌa̱ majua̱ni mS ¿Ha gue da za ꞌnada ra pøthe da bøhø ra tꞌasdehe mahyɛgui co ra uxcadehe? Hina, hinda za.  Hangue co ma nehʉ dí xøcambenihʉ Ajua̱, y co ma nehʉ dí tsantehʉ nehe. Ma zi cuꞌihʉ, hindí ꞌñepcahʉ ga øthʉ njabʉ. &E Co ma nehʉ dí xøcambenihʉ Ajua̱ ma Dadahʉ, y co ma nehʉ dí tsañhʉ ma miquꞌeihʉ masque gathoguihʉ xa hyógaguihʉ Ajua̱ ngu rá ꞌbaiꞌa̱. q[Pe numa nehʉ hingui tsa ga tsa̱mihʉ, ngueꞌa̱ xi xá ntsꞌo, nja ngu rá ne ra quꞌeña̱ hote. dARa ja̱ꞌi tsa da ma̱xꞌo gatho nuꞌa̱raza ra mba̱nga zuꞌue, ngu ya tsꞌintsꞌʉ, ngu núꞌʉ ya zuꞌue jʉtꞌa yá mʉi ja ra hai, ne ngu núꞌʉ ya zuꞌue ꞌbʉi ja ra ndehe, ne ya xa ma̱xꞌoꞌʉ. :~~}/|^|{Pzz$yOxwwv[uu1tZss'rrOqqappnnmll4kjj.ihgffmf e\dd cbb3a[`__c^]]]\p[[HZYXXPWVUDTSS?RwQOPqOONtM{L?KK|JJ2IaHJGFEE`EDCC+B]AA4@@>??>>$==<;:m998)77466.55 4+3221C/.--,**,)((b''=&b%%$?#"!!/ O7=dAxFr5  $ , #yYq+Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Hønsɛ ngueꞌa̱ dá pɛ ꞌnara ꞌbɛfi núꞌa̱ ra pa dega tsaya dá japi bi ña̱ni ꞌnara daꞌthi, hangue por gueꞌa̱ grí ꞌyøhʉ. pHa nura hmuntsja̱ꞌi bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuꞌi pø guí ꞌñoui ra tsꞌonda̱hi. ¿Toꞌo xa beni da hyoꞌague? LoRa Moise xa ꞌraꞌaꞌihʉ ra ley, pe ni ꞌna de gueꞌahʉ hinxcá ꞌyøtehʉ nura leyꞌa̱. Nuꞌbʉ gri øthma̱hʉ núꞌa̱ ma̱, nuꞌbʉ́ ¿hanja guí beñhʉ gui hyogaguihʉ? [n/Nuꞌa̱ tóꞌo bensɛ núꞌa̱ ma̱, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ne da tꞌeꞌtsua rá nsu. Pe nuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌñeꞌtsuabi rá nsu nuto bá pɛhniꞌa̱, nuꞌá̱ ma̱nga majua̱ni ne hingui hate. +mONuꞌa̱ tóꞌo da ne da ꞌyøꞌtuabi rá paha Ajua̱, ma da ba̱di de núꞌa̱ ma ntꞌutuate ua bí ehe de Ajua̱ o ua go dí bensɛga núꞌa̱ dí ma̱. &lEHa nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Núꞌa̱ dí udi, hingo dí ma̱nsɛga. Nuꞌá̱ bí ehe de Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. k Ha nuya nda̱ gá xodyo xi bi ꞌyø ne bi ꞌñémsɛꞌʉ: ―¿Hanja nuni ra Jesu ntsꞌɛdi ja rá mfa̱di ha hinxa nxadi? aj;Tsꞌa mi ꞌyo made ra ngo ra Jesu bi yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱ pa bi nxahnate. i Pe nuꞌʉ́ mi ña̱ zi njante pa hinto da ꞌyøde, ngueꞌa̱ mi tsu yá mixodyoui núꞌʉ myá nda̱ de gueꞌʉ. khO Ha ndunthi de nuya ja̱ꞌi mi ꞌyoni ja ra ngo xi mi ña̱ de gueꞌa̱. ꞌRa mi ena: “Núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ xi ra hoja̱ꞌi”; ha nu maꞌra mi ena: “Hinga majua̱ni, hønsɛ hatꞌatho ya ja̱ꞌi.” g/ Ha nuya nda̱ gá xodyo núꞌʉ mi ne da hyohma̱ꞌa̱ xi mi honiꞌʉ de guehni ja ra ngo ne mi eñꞌʉ: ―¿Habʉ di ꞌyouaꞌa̱ ꞌbʉ? sf_ Nepʉ ra Jesu bi ma nehe ja ra ngo, pe asta ꞌmɛfa. Bi ma pe mantꞌa̱guitho pa hinto da hyandi. ew Ha nu mi xipabi njabʉ, bi maꞌʉ, ha nura Jesu bi gotritho Galilea. Ra Jesu bi ma ra ngo dega nthøja̱ꞌtsi ]d3Nuꞌahʉ́, go da rí maha ra ngo. Nuga hinga ma, asta hinda zø ma ora pa ga ma. cwYa ja̱ꞌi hingui tsa da ʉtsaꞌihʉ, pe nuga ha̱, di ʉtsagui, ngueꞌa̱ dí xipabi de yá tsꞌoꞌbɛfiꞌʉ. ~buNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Pa gueque hinxa zøta ma ora pa ga mani, pe nuꞌahʉ́, otho ri orahʉ. ayNuyá høcuꞌa̱ bi xipabi njabʉ ngueꞌa̱ nixi gueꞌʉ himi camfri ua go mi gueꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱. `Ngueꞌa̱ ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi ne toꞌo da hyandua rá ꞌbɛfi, nuꞌá̱ hinda ꞌyøtꞌa rá ꞌbɛfi mantꞌa̱gui. Ya gue guí øtꞌa nuya da̱nga tꞌøtꞌe, ꞌyøtꞌeꞌʉ ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi pa da hyanda núꞌa̱ guí øtꞌe. :_mHangue yá høcu ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Grí ma pa Judea, pa nuya ja̱ꞌi mri dɛñꞌaꞌi de guehni da za da hyandiꞌʉ nehe núꞌʉ ya da̱nga ntꞌudi guí øtꞌe. Y^+Ha ya mi ma da datꞌa ꞌnará ngo ya xodyo go mrá ngo dega nthøja̱ꞌtsi. (] KꞌMɛfa ra Jesu bi ꞌñonitho ja ra hai Galilea, himbi ne ma bá ꞌbʉhni Judea ngueꞌa̱ nuya nda̱ gá xodyo de guehni mi honi hanja da za da hyoꞌa̱. A\{GNuꞌá̱ bi ma̱ de ra Juda Iscariote rá tꞌʉ ra Simu, ngueꞌa̱ go mi gueꞌa̱ mi ma da daꞌa̱, masque go mi gueꞌa̱ ꞌna de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya nxadi.H[ FNepʉ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ guí ꞌrɛtꞌamayohohʉ stá huanꞌahʉ, ¿ha ngue ha̱? Pe ꞌyobʉ ꞌna de gueꞌahʉ ri ꞌñoui ra tsꞌonda̱hi. ZEHa nuje stá camfrihe ne stá pa̱he gue go gueꞌe grá Cristo, rá Tꞌʉꞌi Ajua̱ núꞌa̱ te, xpá mɛnꞌaꞌi pa gui nda̱. -YSDHa nura Simu Pedro bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Ma zi Hmuꞌihe, ¿toꞌo ja ga tɛñhe? gue hønsɛꞌi guí ma̱nga ya noya de ra te pa nza̱ntho. XCHangue nura Jesu bi ꞌñembabi núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi xqui huahni: ―Xiꞌahʉ, ¿ha gue ma gui ꞌueguehʉ nehe? xWiBNepʉ ndunthi de núꞌʉ toꞌo mri ꞌñoui ne myá nxadihma̱ bi ꞌuegueꞌʉ, ya himbi dɛniꞌa̱. 3V_ANehe bi ꞌñena: ―Xa njabʉ ngu núꞌa̱ ya stá xiꞌahʉ gue hinda za to da ꞌñesɛ da zʉqui ꞌbʉ hingo Ajua̱ ma Dada da zopa rá mfeni pa da e da zʉcagui. EU@Pe ꞌra de gueꞌahʉ hinguí camfrihʉ. Ra Jesu bi ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ desde rá mʉdi ya mi pa̱tho núꞌʉ toꞌo himi camfriꞌa̱, ne ya mi pa̱tho toꞌo mi ma da daꞌa̱. NT?Núꞌa̱ ra nzaqui dí ma̱, go gueꞌa̱ ra nzaqui pa ri nda̱hihʉ, hingo pa ri ndoꞌyohʉ. Ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra nzaqui guí tsihʉ pa ri ndoꞌyohʉ hinte di muui pa gui tsʉhʉ ra te pa nza̱ntho. Y nuya noya stá xiꞌahʉ go gueꞌʉ ra nzaqui pa ri nda̱hihʉ, ne go gueꞌʉ di ꞌraꞌahʉ ra te pa nza̱ntho. rS]>¿Xi te gui beñhʉ núꞌbʉ xcrí hyanthʉ da yo menga pa mahetsꞌi Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi? 4Ra=Ha nura Jesu bi ba̱tho gue nuꞌʉ́ mi nønte de núꞌa̱ xqui ma̱ñꞌa̱, hangue nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue hingrí hohʉ núꞌa̱ stá ma̱? XQ)<Ha ndunthi de núꞌʉ toꞌo mi ꞌñouiꞌa̱ ne myá nxadihma̱, mi ꞌyødeꞌʉ bi ma̱nga ra Jesu njabʉ, bi ꞌñenaꞌʉ: ―Xi hindrí hohʉ núꞌa̱ ma̱ni. ¿To ja gueꞌa̱ da gamfribini? }Ps;Njabʉ bi ma̱nga ra Jesu nu mi xahnate ja ra nija̱ nuni Ncapernau. Ya noya núꞌʉ unga ra te pa nza̱ntho gOG:Nuga go guecagui drá thuhme stá ehe de mahetsꞌi. Pe hingo dí nja ngu núꞌa̱ ra maná núꞌa̱ bi zi ndu ri dadahʉ ne bi du. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da zigágui núga drá thuhme, da nja rá te pa nza̱ntho. XN)9Ajua̱ ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui, nuꞌá̱ te, hangue nuga dí te nehe ngueꞌa̱ nuꞌá̱ teꞌa̱. Njabʉ nehe nuꞌa̱ tóꞌo da zigágui, nuꞌá̱ ma da nja rá te ngueꞌa̱ dí tega. ~Mu8Nuꞌa̱ tóꞌo da zicagui ma ngø ne ma ji, go gueꞌa̱ da ꞌmʉi con gueque, ha nuga ga ꞌbʉi con gueꞌa̱. UL#7Ngueꞌa̱ ma ngø nja ngu ra nzaqui, ne ma ji nja ngu ra dehe núꞌa̱ tsꞌi pa da nte ꞌna. Pe numa ngø ne ma ji hingue ngu nuya nzaquiꞌʉ, ngueꞌa̱ numa ngø ne ma ji unga ra te pa nza̱ntho. 2K]6Nuꞌa̱ tóꞌo da zicagui ma ngø ne ma ji, gueꞌa̱ da nja rá te pa nza̱ntho, ne nura pa de ra nga̱xhmai nuga ga jʉtsꞌiꞌa̱ pa rí nja rá te pa nza̱ntho. 9Jk5Ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, ꞌbʉ hingui tsipabihʉ rá ngø ne rá ji Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi, hinda nja ri tehʉ pa nza̱ntho. I4Ha nuya xodyo bi ꞌñémbabiꞌʉ ꞌna ngu maꞌna: ―¿Hanja da za da ꞌracjʉ rá ndoꞌyosɛni pa ga tsihʉ? H!3Nuga go guecagui drá thuhme dí te, dá ehe de mahetsꞌi. Nuꞌa̱ tóꞌo da zi núꞌa̱ ra thuhme dí ma̱ngá, da nja rá te pa nza̱ntho. Ha núꞌa̱ ra thuhme dí ma̱ngá, go guehna ma ndoꞌyo núꞌa̱ ma ga da pa da nja yá te pa nza̱ntho ya meximhai. AG{2Pe núꞌa̱ ra thuhme dí ma̱ngá, hingue ngu núꞌa̱ ra thuhme bi zi núꞌʉ bi du. Núꞌa̱ ra thuhme dí ma̱ngá bá ehe de mahetsꞌi pa nutoꞌo da zi hinhyaꞌmʉ da du. wFg1Mayaꞌbʉ núꞌʉ ndu ri dadahʉ bi zi ra maná nu mi ꞌbʉi ja ra ꞌyoꞌmtha, pe nuꞌʉ́ bi duꞌʉ. Hingo dí xiꞌahʉ gue toꞌo xa hyanda Ajua̱ ra Dada, ngueꞌa̱ hønsɛgui stá handiꞌa̱, ngueꞌa̱ stá ehe de gueꞌa̱. B-Njaua xa tꞌofo ja yá tꞌofo yá ꞌmɛhni Ajua̱ habʉ ena: “Ajua̱ ma da ꞌñuta gatho ya ja̱ꞌi,” ena njabʉ. Hangue gatho núꞌʉ toꞌo da hñuxa ntꞌøde te ma̱nga ma Dada ne da zo ja yá mfeni, núꞌʉ́ go gueꞌʉ da ꞌñe da zʉcagui. uAc,Ngueꞌa̱ ni ꞌna hinto tsa da ꞌñe da zʉcagui ꞌbʉ hingo Ajua̱ ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui da zopa rá mfeni pa e da zʉcagui, ne go gueꞌʉ ma ga jʉtsꞌi nura pa de ra nga̱xhmai pa rí nja yá te pa nza̱ntho. l@Q+Ha ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Oguí nøntehʉ de núꞌa̱ stá xiꞌahʉ. >?u*Ne mi eñꞌʉ: ―Go guehni ra Jesu rá tꞌʉ ra Jose, ¿ha ngue ha̱? Nujʉ dí pa̱dihʉ toꞌo rá dada ne rá na̱na̱ni. Nuꞌbʉ́ ¿hanja ena gue bá ca̱i de mahetsꞌi? >)Nuꞌbʉ́ nuya xodyo bi nønga ra Jesu ngueꞌa̱ mi ena: “Nuga go guecagui drá thuhme stá ca̱i de mahetsꞌi.” R=(Ne nurá paha núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui gue da nja yá te pa nza̱ntho nuto da ba̱di toꞌogui ne da gamfrigui, ne nura pa de ra nga̱xhmai, ma ga jʉtsꞌiꞌʉ pa rí nja yá te pa nza̱ntho. W<''Nurá paha ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui gue núꞌʉ to gatho xa ꞌracagui ni ꞌna de gueꞌʉ hinga ꞌbɛdi, ne nura pa de ra nga̱xhmai, ma ga jʉtsꞌiꞌʉ pa rí nja yá te pa nza̱ntho. ;&Ngueꞌa̱ nuga stá ca̱i de mahetsꞌi pa ga øꞌtua rá paha núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui, hingue núꞌa̱ go ma pahasɛ. :%Gatho núꞌʉ toꞌo xa ꞌracagui Ajua̱ ma Dada da ꞌñehe da zʉcagui, ha nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌñehe da zʉcagui hinga coꞌtsi. ^95$Pe nuga ya stá xiꞌahʉ gue masque ya xcá hyandgaguihʉ pe hinguí camfriguihʉ. l8Q#Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuga go guecagui drá thuhme dega te pa nza̱ntho. Nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌñe da zʉcagui hinhyaꞌmʉ da zʉ ra thuhu, ha nuꞌa̱ tóꞌo da gamfrigui hinhyaꞌmʉ da zʉ ra nduthe. v7e"Nuꞌbʉ́ nuya ja̱ꞌi bi ꞌñembabi: ―Ndada, oxqui ma gui ꞌbɛtcahe núꞌa̱ ra thuhmeꞌa̱. 61!Núꞌa̱ ra thuhme bá pɛnꞌahʉ Ajua̱, go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ bá ca̱i de mahetsꞌi, ne go gueꞌa̱ umba ra meximhai ra te pa nza̱ntho. 55c Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ: Hingo ra Moise bi umbabiꞌʉ núꞌa̱ ra thuhme bá ehe de mahetsꞌi núꞌa̱ bi ziꞌʉ. Numa Dada go gueꞌa̱ bi mɛmpabiꞌʉ. Y go guetꞌa̱ bá pɛnꞌahʉbya ra thuhme de mahetsꞌi núꞌa̱ unga ra te pa nza̱ntho. 4Mayaꞌbʉ ndu ma dadahʉ ra Moise mri zi núꞌʉ maꞌra ndu ma dadahʉ ja ra ꞌyoꞌmtha, y ja bi ziniꞌʉ ra thuhme rá thuhu ra maná, ngu xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Nuꞌá̱ bá pɛmpabi ra thuhme de mahetsꞌi pa bi ziꞌʉ.” N3Ha nuya ja̱ꞌi bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nuꞌbʉ́ ¿te ma da̱nga ntꞌudi da za gui ꞌyøtꞌe pa ga hanthe ne ga camfriꞌihe? ¿Ndaꞌa̱ ra da̱nga tꞌøtꞌe ma gui ꞌyøtꞌegue? R2Nepʉ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøthʉ pa da za gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ xa ꞌbɛpꞌahʉ Ajua̱, camfrihʉ núꞌa̱ toꞌo xpá mɛhniꞌa̱. L1Ha nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́ ¿te mahyoni ga øthe pa njabʉ da za ga øthe ngu núꞌa̱ xa ꞌbɛpcahe Ajua̱, pa njabʉ da za ga tsʉhe núꞌa̱ ra nzaqui guí engaguihe? 30_Guí øthʉ ra tsꞌɛdi pa gui tsʉhʉ núꞌa̱ te gui tsihʉ, pe nuꞌá̱ ꞌbestho da thegue. Maꞌna xá hño ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi gui tsʉhʉ núꞌa̱ ra nzaqui unga ra te pa nza̱ntho, y nuꞌá̱ hinhyaꞌmʉ da thegue. Go gueꞌa̱ ra nzaqui da ꞌraꞌahʉ Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. Ne Ajua̱ ra Dada xa ꞌñuꞌtꞌaꞌihʉ gue xa umba ra tsꞌɛdiꞌa̱ pa da ꞌraꞌahʉ núꞌa̱ ra nzaquiꞌa̱. R/Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, guí hongaguihʉ ngueꞌa̱ dá ꞌuiñꞌaꞌihʉ ne gá niña̱hʉ, hingue ngueꞌa̱ gá hyanthʉ ya da̱nga ntꞌudi. !.;Y ja bá tsʉhniꞌʉ ra Jesu riꞌnandi ra ndehe ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xahnate, ¿haꞌmʉ gá tsøhø de guecua, desde manxuui o ja nubya? W-'Hangue nu mi hyandiꞌʉ gue ya mi joꞌoni ra Jesu nixi yá nxadi, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ ꞌbestho bi yʉtꞌa ja núꞌʉ ya motsa ne bi ma pa Ncapernau pa da hyonga ra Jesu. Ra Jesu go ra thuhme dega te ,Ne guetbʉ habʉ xqui zi ra thuhmeꞌʉ nu mi umba njama̱di Ajua̱ nura Jesu, ja bi zøhni maꞌra ya motsa xqui ꞌñehe Tiberia. q+[Ha nurá hyaxꞌa̱ núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui gohni riꞌnandi ra ndehe ne xqui hyandi gue ꞌnada ra motsa mi ꞌbahni, ne xqui ba̱di gue nuyá nxadi ra Jesu bi masɛꞌʉ ja núꞌa̱ ra motsa, ne ra Jesu himbi mɛuiꞌʉ. 6*eNepʉ nuꞌʉ́ co ra johya bi pøꞌtsa ja ra motsa ne bi zitsꞌi, ne ꞌbestho bi zøñꞌʉ co ra motsa ja ra hai habʉ mri maꞌʉ. Ya ja̱ꞌi bi hyonga ra Jesu Q)Pe nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¡Nuga go guecagui, oguí tsuhʉ! 8(iY ya xqui ꞌño ngu cʉtꞌa o ꞌrato kilometro de ja ra dehe, nepʉ bi hyantꞌʉ ra Jesu mbra ꞌyotho maña̱ de ra dehe pa da e da zʉdiꞌʉ, ne nuꞌʉ́ xi bi ntsu. G'Ne bi mʉdi bi ꞌño ꞌnara bʉnthi xi mri a̱nga ra dehe. -&SNepʉ de guehni bi yʉtꞌa ja ꞌnara motsa pa bi maꞌʉ Ncapernau de riꞌnandi ra ndehe. Ha ya xmá ꞌmɛxuui, ha ra Jesu hinxqui mengtho de ja ra tꞌøhø. A%}Y de mi nde, yá nxadiꞌa̱ bi ma pa ja ra ndehe. Z$-Ha nu mi hyanda ya ja̱ꞌi núꞌa̱ ra da̱nga ntꞌudi xqui ꞌyøtꞌa ra Jesu, nuꞌʉ́ bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni go guehni rá da̱nga ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌa̱ mi hma̱ da ꞌñecua ja ra ximhai. R# Ha nuꞌʉ́ bi muntsꞌa gatho ya zi xɛca thuhme xqui ꞌbonguabiꞌʉ de núꞌʉ cʉtꞌa ya thuhme dega cebada. Ne bi ñuxa ꞌrɛtꞌamayoho ya ꞌbøtsꞌe co nuya xɛca thuhme bi bongui. " Ha nu mi uadiꞌʉ, ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Bá muntshʉ gatho ya zi xɛni núꞌʉ bi bongui, pa hinte da ꞌmɛdi. ! Nepʉ nura Jesu bi gʉ núꞌʉ ya thuhme, ne bi umba njama̱di Ajua̱ de núꞌa̱ ra thuhme ma da ziꞌʉ, ne ja ngá umba yá nxadi nepʉ ya nxadi bi umba nuya ja̱ꞌi mi huhni. Ne guetꞌatho bi ꞌyøtꞌe co nuya zi hua̱, ne bi ziꞌʉ asta xi bi niña̱. z m Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Xiphʉ gatho ya ja̱ꞌi da hñudi. Y mi jani ꞌnara ꞌbotꞌɛi, ne ja bi hñuhniꞌʉ, ne ngu mi cʉtꞌa ꞌmo sɛhɛ ya ꞌñøhø. Ya ꞌbɛhña̱ ne ya ba̱tsi himi pa ꞌmede. y ―ꞌBʉcua ꞌnara tsꞌʉntꞌʉ ha̱ cʉtꞌa ya thuhme dega cebada ne yoho ya zi hua̱, ¿pe te ri ma̱ña? }sNepʉ ꞌnará nxadi ra Jesu mrá thuhu ra Andre, go gueꞌa̱ mrá cu ra Simu Pedro, bi ꞌñembabi ra Jesu: /Ha nura Lipe bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Pøde nixi co yo nthebe denario ra thuhme ga tañhʉ, hinda uadi, ua ꞌra ꞌna zi xɛni da ziyʉ. +Ra Jesu xa bi ne bi ma̱nga njabʉ pa bi nu te xa da̱di hma̱ha̱ ra Lipe, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ya mi pa̱disɛ te mi ma da ꞌyøtꞌe. PNuꞌbʉ́ ra Jesu bi hyanda núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ndunthi xqui dɛniꞌa̱, nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñemba ra Lipe: ―¿Habʉ ga tañhʉ ra thuhme ꞌbʉ, pa ga ꞌuiñhʉ gatho nuya ja̱ꞌiyʉ? KNe ya mi ma da datꞌa ra pa de ra pascua ꞌnará ngo ya xodyo. X)Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi bøxa ja ꞌnara tꞌøhø ne ja bá huhuini yá nxadi. yHa mri dɛna ndunthi ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ mi handa ya da̱nga ntꞌudi núꞌʉ mi øꞌtua ya daꞌthi mi ña̱ni. o YNepʉ de gueꞌa̱ ra Jesu bi ꞌranga riꞌnandi ra ndehe Galilea, núꞌa̱ rá thuhu nehe Tiberia. /Ha nuꞌbʉ hinguí camfrihʉ núꞌa̱ bi ꞌyofoꞌa̱, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za gui camfrihʉ núꞌa̱ dí ma̱ngá?-.ꞌBʉ gri camfrihma̱hʉ núꞌa̱ bi ꞌyofo ra Moise, nuꞌbʉ́ gri camfriguihʉ hma̱ha̱ nehe, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi ꞌyofo de gueque. J -Oguí beñhʉ gue go nuga ma ga ña̱pꞌaꞌihʉ ja rá thandi Ajua̱ ma Dada. Nurá ley ra Moise go gueꞌa̱ ma da ña̱pꞌaꞌihʉ, núꞌa̱ tsꞌa guí camfrihʉ da ña̱ñꞌaꞌihʉ. ;o,Hinguí ne gui camfriguihʉ ngueꞌa̱ go ꞌmɛtꞌo guí ꞌñeꞌtsua nsusɛhʉ ꞌna ngu maꞌna, hingo guí hoñhʉ da ꞌñeꞌtsꞌa ri nsuhʉ Ajua̱ núꞌa̱ ꞌnatho. C+Masque stá ehma̱ de rá thuhu Ajua̱ ma Dada, pe nuꞌahʉ hinxcá numansuguihʉ. Pe nuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi da ꞌñehe de rá thuhusɛ, nuꞌbʉ́ ha̱, go guí numansuhʉꞌa̱. [/*Dí ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ dí pa̱di gue nuꞌahʉ hingrí ma̱dihʉ Ajua̱. N)Nuga hindí ma̱nga njabʉ pa da ꞌñesca ma nsu ya ja̱ꞌi. mS(Ha nuꞌahʉ́ hinguí ne gui camfriguihʉ pa da za gui tsʉhma̱hʉ núꞌa̱ ra te pa nza̱ntho. ta'Nuꞌahʉ hinhyaꞌmʉ guí hɛhʉ ra Ma̱ca Tꞌofo, xi guí heꞌthʉ pa xahma̱ ja gui tsʉhma̱hʉni ra te pa nza̱ntho, pe hingui tso ri mfenihʉ de núꞌa̱ guí heꞌthʉ, ngueꞌa̱ ja nura Tꞌofoꞌa̱ ja ma̱ni de gueque. ] 3&Ne nurá noyaꞌa̱ hinxa zoda ri mfenihʉ, nguetho nuꞌahʉ hinxcá camfriguihʉ gue nuga go rá ꞌmɛhniguiꞌa̱. ꞌBʉ xcá camfriguihʉhma̱, nuꞌbʉ́ gri pa̱hma̱hʉ te rí bønga ra Ma̱ca Tꞌofo.  3%Ma Dada toꞌo bá pɛncagui go gueꞌa̱ damajua̱ni toꞌogui, masque hinhyaꞌmʉ xcá ꞌyøhʉ xa ña̱ꞌa̱ nixi xcá hyanthʉ tenguꞌa̱.  $Nuga dí pɛ ya ꞌbɛfi ngu xa ꞌracagui Ajua̱ ma Dada ga juadi ga pɛfi, y nuya ꞌbɛfi dí pɛfi go gueꞌʉ damajua̱ni gue go Ajua̱ xpá mɛncagui. Y nuya ꞌbɛfiꞌʉ maꞌna ya da̱ngui pa da fa̱di toꞌogui que núꞌa̱ bi ma̱nga ra Xuua de gueque. M #Ra Xuua gueꞌa̱ mi nja ngu ꞌnara ñotꞌi, mi yoꞌtꞌa ri mfenihʉ de núꞌa̱ mi xiꞌahʉ. Ha nuꞌahʉ́, gá ꞌyødehʉ co ra johya núꞌa̱ te mi ma̱, pe hønsɛ ꞌraya zi patho. & E"Pe pa gueque ni ꞌnara ja̱ꞌi hindí honi toꞌo da da̱di por gueque. Nuga hønsɛ dí benꞌahʉ núꞌa̱ bi ma̱nga ra Xuua, qué pa gui mpøhøhʉ. 1!Nuꞌahʉ xcá pɛnhʉ ya ꞌmɛhni pa da ꞌyambabi ra Xuua de gueque, y nuꞌá̱ bi damajua̱ni toꞌogui ne bi xiꞌahʉ núꞌa̱ majua̱ni. nU Pe ꞌbʉi ꞌna toꞌo damajua̱ni toꞌogui, ne dí pa̱di gue núꞌa̱ ma̱ñꞌa̱ xi di muui. OꞌBʉ nuga gra ma̱nsɛ toꞌogui, hinte da muui núꞌa̱ ga ma̱. 8iNuga hingui tsa te ga øtꞌasɛ. Núꞌa̱ xicagui ma Dada, gueꞌa̱ dí øtꞌe, ne dí øtꞌa ra tsꞌʉtbi ngu di ꞌbɛpqui, ne nura tsꞌʉtbiꞌa̱ go gueꞌa̱ xá hño ngueꞌa̱ dí øꞌtua rá paha ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui, hingo dí øtꞌa núꞌa̱ go ma pahasɛga. ucY núꞌʉ toꞌo gatho xa ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xá hño ma da nangui pa da nja yá te pa nza̱ntho, ha nuꞌʉ tóꞌo xa ꞌyøtꞌa núꞌa̱ hingui ho ma da nangui pa da ꞌbɛhna ja ra nidu. ꞌBʉi toꞌo damajua̱ni de ra Jesu 'Oguí ꞌyøhʉ ngueꞌa̱ dí xiꞌaꞌihʉ njabʉ. Ngueꞌa̱ ma da zø ra pa nuto gatho xa du ma da ꞌyøde sta ña̱ rá Tꞌʉ Ajua̱. 2]Ne xa ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ rá Tꞌʉ pa go da hña̱ꞌmba nguɛnda gatho ya ja̱ꞌi de ja ra ximhai, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. (INgueꞌa̱ Ajua̱ ra Dada ha̱sɛ ra tsꞌɛdi pa da unga ra te pa nza̱ntho. Njabʉ nehe rá Tꞌʉ bi umba ra tsꞌɛdi pa da unga ra te pa nza̱ntho nehe. Z-Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, ma da zø ra pa ne majua̱ni nubya ya ja, gue núꞌʉ xa du da ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga rá Tꞌʉ Ajua̱, ha nuꞌʉ tóꞌo da hñuxa ntꞌøde ma da nja yá te pa nza̱ntho. $AXi majua̱ni dí xiꞌahʉ: Nuꞌa̱ tóꞌo huxa ntꞌøde núꞌa̱ dí ma̱ ne camfri Ajua̱ núꞌa̱ bá pɛncagui, pɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho, ne hinda ꞌbɛhna ja ra nidu, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ja ra uɛnda ya xa du ne xa yopa nte pa da mɛꞌtsa rá te pa nza̱ntho. D~pa njabʉ gatho ya ja̱ꞌi da numansu ra Tꞌʉ ngu di numansuꞌʉ Ajua̱ rá Dada. ꞌBʉ toꞌo hingui numansu ra Tꞌʉ, nehe hingui numansubi rá Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛhni. '}GAjua̱ ra Dada hingui ha̱ꞌmba nguɛnda ni ꞌnara ja̱ꞌi, nguetho gatho xa ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ rá Tꞌʉ pa go da hña̱ꞌmba nguɛndaꞌa̱, |+Ajua̱ ra Dada jʉxa gatho núꞌʉ xa du ne umbabiꞌʉ ra te. Njabʉ nehe rá Tꞌʉꞌa̱ umbabi ra te toꞌoraza núꞌa̱ go da neꞌa̱. 9{kAjua̱ ra Dada xi ma̱di rá Tꞌʉ, ne utuabi te gatho øtꞌeꞌa̱. Ne ma da ꞌñutuabi yá ꞌbɛfi maꞌna dya da̱ngui que núꞌʉ xcá hyanthʉ, pa xi gui ꞌyøhʉ. ?zwHangue ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, hinda za te da ꞌyøtꞌasɛ rá Tꞌʉ Ajua̱. Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ handi te gatho øtꞌa Ajua̱ rá Dada, y núꞌa̱ handi gueꞌa̱ øtꞌe nehe, ngueꞌa̱ te gatho øtꞌa rá Dada, gueꞌa̱ øtꞌa ra Tꞌʉ nehe. NyHangue nuya nda̱ gá xodyo maꞌna xi mi ꞌramanu da hyohma̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ himi øta ra ley núꞌa̱ mi ma̱ de ra pa dega tsaya, ne ngueꞌa̱ mi ma̱ gue Ajua̱ mrá Dadaꞌa̱, y njabʉ mri nhyɛcuaui Ajua̱. Ra Jesu ma̱ de rá tsꞌɛdi xa umba Ajua̱ rá Dada ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ rá Tꞌʉꞌa̱ txaNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñena: ―Ajua̱ ma Dada hingui tsaya di mpɛfi, njabʉthogui nehe hindí tsaya. +wOHangue por gueꞌa̱ ya nda̱ gá xodyo xi mi ʉtsa ra Jesu, ne xi mi ne da hyohma̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi øtꞌa ya da̱nga ntꞌudi de nuya pa dega tsaya. vwNepʉ nura ꞌñøhøꞌa̱ bi ma bá xipa ya nda̱ gá xodyo gue go mi gueꞌa̱ ra Jesu xqui ꞌyøtheꞌa̱. u-ꞌMɛfa ra Jesu bi hyonga núꞌa̱ ra daꞌthi mbo ra nda̱nija̱ ne bi nthɛui maꞌnaꞌqui ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi ya xcá ña̱ni. Ya oxqui ma gui yopa ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui maꞌnaꞌqui, pa hingui thogui maꞌra ya tsꞌothogui maꞌna strá ntsꞌo. %tC Ha núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui ña̱ni himbi ba̱di toꞌo xqui ꞌyøtheꞌa̱, ngueꞌa̱ mi ꞌbʉhni ndunthi ya ja̱ꞌi y nura Jesu ya xqui ma. isK Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi: ―¿Toꞌo bi xiꞌaꞌi gui jʉxa ri mfidi ne gui ꞌyo? 8ri Ha núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui ña̱ni bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Núꞌa̱ toꞌo bi ꞌyøthegui go gueꞌa̱ bi xicagui gue ga jʉxa ma mfidi ne ga ꞌyo. q1 Hangue ya nda̱ gá xodyo bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Núbya rapaña go ra pa dega tsaya, ne ma leyhʉ hingui unga nsɛqui gui hña̱xa ri mfidibya. p Nuꞌbʉ́ nura ꞌñøhøꞌa̱ ꞌbestho bi ña̱ni, ha bi gʉxa rá mfidi ne bi ꞌño. Ha nura paꞌa̱ mrá pa dega tsaya. RoHangue ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nangui, jʉxa ri mfidi ne ꞌyo. _n7Ha nura daꞌthi bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Ndada, joꞌo toꞌo da cʉtcagui mbo ra mothe nura ora sta hua̱tꞌa ra dehe, ha nura ora ga nehma̱ ga cʉtꞌi nu maꞌna da da̱ma ꞌmɛtꞌo de gueque. mHa nura Jesu bi hyandi mi ꞌbɛni ne bi ba̱di gue yaꞌbʉ xqui njabʉ, ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha guí ne gui ña̱ni? tlaHa mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø ya mi pɛꞌtsa ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ma hña̱to njɛya de mri hñeni. }ksNgueꞌa̱ ja ra ora mi ca̱ini ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ ja ra mothe pa mi ua̱ntꞌa ra dehe. Ne nuꞌa̱ tóꞌo rá mʉdi mi cʉtꞌa mbo ra dehe ora dra hua̱ntꞌi, núꞌá̱ go gueꞌa̱ mi ña̱ni de nuꞌa̱raza ra hñeni mi pɛꞌtsi. }jsHa mi ꞌboni ndunthi ya daꞌthi, ya goda, ya doua, ne maꞌra ya tsꞌonate mi tøꞌmi rá nhua̱tꞌi ra dehe. Ti!Y de guehni Jerusale mi ja ꞌnara mothe xqui thuꞌmbabi rá thuhu Betesda de ra hña̱qui ebreo, habʉ mi ja cʉtꞌa ya porta, ne mi gueta ra gosthi hnini habʉ mi thuꞌmbabi ra ꞌÑu gá Maꞌyo. Xh +Nepʉ ꞌmɛfa bi nja ꞌnará ngo ya xodyo nuni Jerusale, ne ra Jesu bi mani. g6Go gueꞌa̱ rá ñoho ra da̱nga ntꞌudi bi ꞌyøtꞌa ra Jesu nuni Galilea ne go bi ꞌyøtꞌeꞌa̱ de bá penga Judea.~fu5Nuꞌbʉ́ nura dada bi beni gue mi gueꞌa̱ ra ora xqui xipabi ra Jesu gue ya mi ꞌbʉi xá hño rá tꞌʉ. Hangue nuꞌá̱ ne gatho núꞌʉ mi ꞌbʉi ja rá ngu bi gamfri gue ra Jesu go mi gueꞌa̱ xqui mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. ?ew4Hangue nuꞌá̱ bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―¿Te ma ora bi mʉdi bi tsayabi ra hñeni? Ha nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Mande ngu nzʉnga yoto bi tsayabi ra nzø. vde3Y de mri ne ra ꞌñu bi ꞌñe yá ꞌbɛgo bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Ya ꞌbʉi xá hño ri tꞌʉ. +cO2Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Grí ma, ya ꞌbʉi xá hño ri tꞌʉ. Ha nuꞌá̱ bi gamfri núꞌa̱ bi xipa ra Jesu, ne bi gʉ rá ꞌñu bi ma. _b71Ha nura da̱nga maste bi ꞌñembabi: ―Ndada, maha, pa hinda du ma zi tꞌʉ. a 0Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ hingui hyanthʉ ya da̱nga ntꞌudi ne ya da̱nga tꞌøtꞌe, hingui camfrihʉ. a`;/Y nuꞌá̱ bi ꞌyøde gue ra Jesu xqui menga de Judea ne ya xqui zønga Galilea, hangue bi ma há mi ꞌbʉꞌa̱ pa bá ba̱ntebi da mɛui ja rá ngu pa da ꞌyøthebi rá tꞌʉ ngueꞌa̱ ya mi nedu hma̱ha̱. U_#.Nepʉ nura Jesu bi yopa zønga maꞌnaꞌqui nuni Ncaná de Galilea habʉ xqui ꞌyøtꞌe da mvinu ra dehe. Y nuni Ncapernau mi ꞌbʉhni ꞌnará da̱nga maste ra nda̱ ne mri hñenga rá tꞌʉ. x^i-Ha nu mi zønga Galileaꞌa̱ nuya mengu de guehni bi umba ntsaya ngueꞌa̱ xqui hyandiꞌʉ gatho ya da̱nga ntꞌudi xqui ꞌyøtꞌeꞌa̱ nuni ja ra ngo Jerusale, ngueꞌa̱ nehe nuya mengu rá hai xqui ma ja núꞌa̱ ra ngoꞌa̱. v]e,Ne nuꞌá̱ xqui ma̱nsɛ ne xqui ꞌñena: “Ni ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ hingui hnumansu ja rá hai.” T\!+Ha nu mi thogui núꞌʉ yo pa, ra Jesu bi ma pa ja rá hai Galilea. V[%*Ha nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱: ―Nubyá dí camfrihe hingue hønsɛ ngueꞌa̱ go gá xicje, dí camfrihe ngueꞌa̱ ya stá øsɛhe te xa ma̱, ne dí pa̱he gue xi majua̱ni go guehni ra Pøhøte de ya ja̱ꞌi gatho rá ngʉni ra ximhai. Ra Jesu bi ꞌyøthebi rá tꞌʉ ꞌnará da̱nga maste ra nda̱ RZ)Ne xi ndunthi maꞌra bi gamfri ra Jesu ngueꞌa̱ go mi zofosɛꞌa̱. Y!(Hangue nu mi zøhni ya me Nsamaria habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu, bi ba̱ntebi gue da ꞌmʉhuiꞌʉ, hangue nuꞌá̱ bi ꞌmʉhuiꞌʉ yo pa. X 'Ne ndunthi ya mengu núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ de Nsamaria bi gamfri gue ra Jesu go mi gueꞌa̱ xqui mɛhna Ajua̱ pa da nda̱, ngueꞌa̱ nura ꞌbɛhña̱ xqui damajua̱ni ne xqui ꞌñena gue nuꞌá̱ xa xiptho gatho núꞌa̱ te xqui ꞌyøtꞌe. Ha ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Numa hñuniga gueꞌa̱ ga øꞌtuabi rá paha núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui ne ga pɛpa rá ꞌbɛfi asta hinga juati. oRW!Ne nuyá nxadi bi ꞌñémbabiꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―¿Ua to xpá hña̱mpi te da zi ꞌbʉ? yQk Pe nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Dí pɛꞌtsa ꞌnara hñuni ma ga tsi, núꞌa̱ nixi guí pa̱hʉ. P}Ha nu mi ma núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱, nuyá nxadi ra Jesu bi ba̱ntebi ne bi ꞌñembabi: ―Xahnate, bá e gui ñuni. OONepʉ nuya ja̱ꞌiꞌʉ bá ehe pa e da cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu. 1N[―Maha ma gui hyanthʉ núꞌa̱ toꞌo xa xictho te gatho stá øtꞌe. ¿Ha hingo di gueꞌa̱ ra Cristo ꞌbʉ, núꞌa̱ mi ma da mɛhna Ajua̱ pa da nda̱? {MoNuꞌbʉ́ nura ꞌbɛhña̱ bi zopʉ rá xøni ne bi menga ja ra hnini ne bi ꞌñembabi núꞌʉ mi ꞌbʉhni: SLY nura oraꞌa̱ bi zøhø yá nxadi, ne nuꞌʉ́ bi ꞌyø ngueꞌa̱ ra Jesu mi ña̱ui ꞌnara ꞌbɛhña̱. Pe nuꞌʉ́ hinte bi ꞌyambabi ra Jesu te mi ambabi nixi hanja mi ña̱uiꞌa̱. MKHa ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuga go guecsɛ dí ña̱uibya. VJ%Nuꞌbʉ́ nura ꞌbɛhña̱ bi ꞌñembabi: ―Nuga dí pa̱di gue ma da ꞌñehe ra Mesía go ra Cristo núꞌa̱ ma da mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. Ne nu stí zøꞌa̱ gatho go ma da xicjʉꞌa̱. !I;Ajua̱ go gueꞌa̱ dega Nda̱hi ne hingui hnequi, hangue nuꞌa̱ tóꞌo da xøcambeniꞌa̱, mahyoni da xøcambeni dega jamfri ne ngu rí ꞌñehe. RHMi ma da zø ra pa y ya bi zøhø gue nuꞌʉ tóꞌo xi majua̱ni da xøcambeni Ajua̱ ra Dada, ma da xøcambeni dega jamfri ne ngu rí ꞌñehe. Ne Ajua̱ ra Dada ri ho dra søcambeniꞌa̱ njabʉ. &GENuꞌahʉ hinguí pa̱hʉ núꞌa̱ guí xøcambenihʉ. Pe nuje ha̱, dí pa̱he núꞌa̱ dí xøcambenihe, ngueꞌa̱ ra pøhøte bá ehe de ja ya xodyo. KFHa nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Na̱ná̱, camfri núꞌa̱ dí xiꞌaꞌi, gue ma da zø ra pa gui xøcambenihʉ Ajua̱ ra Dada pe ya hinga nuni ja ra tꞌøhø, nixi de guehni Jerusale. QENuꞌbʉ́ te xi guí ma̱ngue de ndu ma dadahʉ bi xøcambeni Ajua̱ nuni ja ra tꞌøhøni, ha nuꞌahʉ gyá xodyohʉ guí ma̱ñhʉ gue mahyoni dra søcambeni Ajua̱ nsøctho de guehni Jerusale. vDeNuꞌbʉ́ nura ꞌbɛhña̱ bi ꞌñembabi: ―Ndada, pøde go gueꞌe ꞌnará ꞌmɛhniꞌi Ajua̱. /CWPe xcá pɛꞌtsa cʉtꞌa ri da̱me ne núꞌa̱ ra ꞌñøhø guí ꞌbʉhuibya, hingo ri da̱meꞌa̱. Hangue majua̱ni núꞌa̱ guí ma̱ gue joꞌo ri da̱me. :BmNuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Joꞌo ma da̱me. Ha nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Majua̱ni núꞌa̱ guí ma̱ gue joꞌo ri da̱me. MAHa ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Gue da rí ma ua tsi ri da̱me. M@Nuꞌbʉ́ nura ꞌbɛhña̱ bi ꞌñembabi: ―Ndada, ꞌraca tsꞌʉ de núꞌa̱ ra zi dehe pa hinhyaꞌmʉ da yopa zʉca ra nduthe, ne pa hinhyaꞌmʉ ga eheua maꞌnaꞌqui ga ꞌñai. _?7Ha nuꞌa̱ tóꞌo da zi núꞌa̱ ra dehe dí ungá, hinhyaꞌmʉ da yopa zʉ ra nduthe, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra dehe ga umbabi, da nja ngu ꞌnara pøthe ja rá coraso, di pøhø pa da umba ra te pa nza̱ntho. y>k Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuto gatho da zi nuni ra dehe da yopa zʉ ra nduthe. (=I ¿Ha gue maꞌna ja ri nsugue que ndu ma dadahʉ ra Cobo, núꞌa̱ toꞌo bi zogahe nuna poso? Y nuꞌá̱ ja mi tsitheua co yá tꞌʉ ne co yá mboꞌoni. B<} Ha nura ꞌbɛhña̱ bi ꞌñembabi: ―Ndada, hingrí hña̱ con te gui ꞌyatꞌa ra dehe, ha nura poso xá hñe. Nuꞌbʉ́, ¿habʉ ja núꞌa̱ ra dehe dega te guí engagui? ~C}/{{zz9xxwvuuRtsrqq`pQonnBmmdlkkwjjiihgg]g$f~ee6dcbbae`__B^4]\[[$ZZYX=W^VUU1TSSSR QuPPONN-MLLXKJJEI{HGF:EE:D[CC BB@@]?>>=<<&;;:9o88h776<5433220//$.--%++*l)) (8''*&%%[$##7""L! #lH k2noNBN  C   GLJjX  + Y de mi ꞌbʉhni ra Jesu riꞌnandi ra da̱the Jordá, gueꞌbʉ mri hñenga ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Lasaro mrá me Betania nuni habʉ mrá mengu nehe ra Maria ne ra Marta núꞌʉ myá njuꞌa̱. yk *Y ja guehni ndunthi ya ja̱ꞌi bi gamfri gue ra Jesu go mi gueꞌa̱ xpá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱.E )Ne ndunthi ya mengu de guehni bi ma bá cꞌa̱ꞌtsi ne mi eñꞌʉ: ―Nura Xuua hinte ma da̱nga ntꞌudi bi ꞌyøtꞌe, pe gatho núꞌa̱ bi xicjʉ de ra Jesu, majua̱ni xa njabʉ. ' (Nepʉ nura Jesu bi mengui pa riꞌnandi ra da̱the Jordá habʉ mi øtꞌa ra sistehe ra Xuua maꞌmɛtꞌo, ne ja bá ꞌbʉhniꞌa̱. - 'Nuꞌbʉ́ ya nda̱ gá xodyo maꞌnaꞌqui bi ꞌramanu pa xa gʉhma̱ꞌa̱, pe nuꞌá̱ bi maꞌa̱, himbi za te bi ꞌyøꞌtuaꞌʉ. `9 &Pe nuga dí øtꞌa ya tꞌøtꞌe núꞌʉ bí ehe ja ma Dada, hangue masque hingo gui camfriguihʉ gue go gueque ngu núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, go da camfrihʉ gue núꞌʉ ya tꞌøtꞌe dí øtꞌe bí ehe de Ajua̱, pa njabʉ nehe xi da hñu ri mʉihʉ gui pa̱hʉ gue Ajua̱ ma Dada ꞌbʉi con gueque ne nuga dí ꞌbʉi con gueꞌa̱.  %Nuga dí øtꞌa ya tꞌøtꞌe ngu øtꞌa ma Dada. Pe nuꞌbʉ hindí øtꞌa ngu øtꞌa ma Dada, oguí camfriguihʉ. 1[ $xihma̱ núꞌa̱ toꞌo bi hñuxa Ajua̱ ne bá pɛhniua ja ra ximhai, ¿hanja guí ma̱ñhʉ gue ha̱cua rá nsu Ajua̱ ngueꞌa̱ bi ꞌñena gue rá Tꞌʉꞌa̱? ;o #Y núꞌa̱ xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo hingui tsa to da ma̱ gue hinga majua̱ni. Ya gue Ajua̱ bi ꞌñembabi gue go ya ajua̱ núꞌʉ toꞌo bi hña̱ni rá noyaꞌa̱, I  "Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Xa tꞌofo ja ri leyhʉ gue Ajua̱ bi zofo ya nzaya núꞌʉ xqui hñutsꞌiꞌa̱, ne bi ꞌñembiꞌʉ: “Nuꞌahʉ gyá ajua̱hʉ.” {o !Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hinga po rá ngue ꞌnara hoga ꞌbɛfi dí ne ga cꞌanꞌahe, hønsɛ ngueꞌa̱ guí ha̱cuabi rá nsu Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌi ꞌnagrá ꞌñøhø nguje ne grí nhyɛcuaui Ajua̱. kO Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ndunthi ya hoga ꞌbɛfi stá øtꞌe ja ri thandihʉ núꞌʉ xpá ꞌñehe de ma Dada. ¿Ndaꞌa̱ de gue núꞌʉ ya ꞌbɛfi stá øtꞌe hinxá hño pa guí ne gui cꞌancahʉ? {o Nu mi ña̱ njabʉ nura Jesu, nuya nda̱ gá xodyo bi yopa gʉxa ya do pa xa hyohma̱ dega ncꞌahniꞌa̱. ,S Nuga ne ma Dada dí ꞌnathoꞌbe.  Numa Dada núꞌa̱ toꞌo xa ꞌracaguiꞌʉ, maꞌna ja rá tsꞌɛdi de gatho, ne hinda za to da zinbabiꞌʉ de rá ꞌyɛꞌa̱. uc Nuga dí umbabiꞌʉ ra te pa nza̱ntho, ne hinhyaꞌmʉ da ꞌmɛdi, nixi hinto da zingagui de ma ꞌyɛ. a; Numa dɛtiga øde núꞌa̱ dí ma̱, ne nuga dí pa̱caꞌʉ, ne nuꞌʉ́ tɛngagui. _7 Pe nuꞌahʉ hinguí camfrihʉ nguetho hingo ma dɛtiꞌihʉ, ngu ya stá xiꞌahʉ. I  Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Ya stá xiꞌaꞌihʉ ne nuꞌahʉ́ hinxcá camfrihʉ. Nuya ꞌbɛfi dí pɛfi de rá thuhu ma Dada, go gueꞌʉ udi toꞌogui. p Y Ha nuya nda̱ gá xodyo bi ꞌyɛntꞌa madethoꞌa̱ ne bi ꞌyambabi: ―¿Haꞌmʉ ma gui hñubga ma mʉihe? ꞌBʉ xi majua̱ni go gueꞌe grá Cristo rá ꞌmɛhniꞌi Ajua̱ pa gui nda̱, xi da xicje majua̱ni pa ga pa̱he. } s Ha ra Jesu mi ꞌyoni ja ra porta núꞌa̱ mrá thuhu Salomó, go ꞌnamrá porta núꞌa̱ ra nda̱nija̱ꞌa̱. t a Ne nuni Jerusale ja bi tꞌøtꞌni ꞌnara ngo, ne núꞌa̱ ra ngoꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara feni de núꞌa̱ ra pa bi yopa ꞌnaꞌyo maꞌnaꞌqui ra nda̱nija̱ núꞌa̱ xqui yopa tha̱ni. Ha nuya paꞌʉ myá pa dega tsɛ. K  Ha nu maꞌra mi ena: ―Nuya noya ma̱ni hingyá noya dega tsꞌonda̱hi. ¿Ha gue ra tsꞌonda̱hi da za da xocuahma̱ yá da ꞌnara goda? Ya nda̱ gá xodyo himbi ne bi gamfri ra Jesu  Ndunthi de gueꞌʉ bi ꞌñena: ―Nuní ꞌñoui ra tsꞌonda̱hi ne xa ꞌbɛ rá mfeni. ¿Hanja guí øxhʉ núꞌa̱ te ma̱? |q Ha nuya xodyo ꞌramaꞌnaꞌño mi ma̱nga maꞌnaꞌquiꞌʉ ngueꞌa̱ bi ꞌyøde te mi ma̱nga ra Jesu. 1[ Pe hinto ma da hña̱ga ma te, ma ga tusɛ. Dí ha̱ ra tsꞌɛdi pa ga tusɛ, ne dí ha̱ ra tsꞌɛdi pa ga yopa nte maꞌnaꞌqui. Njabʉ bá ꞌbɛpcagui ma Dada. } Ajua̱ ma Dada xi ri ma̱cagui ngueꞌa̱ ma ga unga ma te pa ga tu, ha nu xcrá tu, ma ga yopa nte maꞌnaꞌqui.  Nehe ꞌbʉi maꞌra ma dɛti núꞌʉ hingyá mengu de nuna ra nguꞌño, ne nuꞌʉ́ mahyoni ga tsi nehe. Ne nuꞌʉ́ da ꞌyøscagui nu xcrá zofo, ne da ꞌñeheꞌʉ, ne njabʉ da ꞌnadra taxo ne da ꞌnadra maꞌyo, y nura maꞌyoꞌa̱ go guecsɛgui. X) Nuga go guecagui drá hoga maꞌyo. Ngu pa̱cagui ma Dada ne dí pa̱caꞌa̱, njabʉ nehe dí pa̱di ma dɛti ne nuꞌʉ́ pa̱cagui nehe, ngueꞌa̱ ma mɛtigaꞌʉ, ne ma ga unga ma te po rá ngueꞌʉ.  ' Njabʉ núꞌa̱ ra maꞌyo ꞌmɛgo da nestꞌihi da ma ngueꞌa̱ hingui tu rá mʉi de ya dɛti ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ꞌnara ꞌbɛgotho.  Pe ꞌnara maꞌyo ꞌmɛgo núꞌa̱ su ya dɛti hønsɛ pa da hña̱nga rá tha̱ha̱, nuꞌá̱ ꞌbʉ da hyanda ꞌnara miꞌño bra ꞌñehe pa e da za ya dɛti, nuꞌá̱ da neꞌtsua ra ꞌrihi da ma ne da zopʉ ya dɛti ngueꞌa̱ hingo yá mɛti y hingo xi majua̱ni yá maꞌyoꞌʉ. Ha nura miꞌño da pɛntꞌi ꞌraya dɛti, ha nu maꞌra habʉraza da nxaniꞌʉ. ta Nuga go guecagui drá hoga maꞌyo, ngueꞌa̱ ꞌnara hoga maꞌyo da unga rá te po rá ngue yá dɛti. @y ꞌNara be bí ehe hønsɛ pa da mpe, ne pa da hñote, ne pa da huata ra taxo. Pe nuga stá ehe pa ga umba yá te ya ja̱ꞌi, ne nura teꞌa̱ go ꞌnara hoga te pa nza̱ntho. 2~] Nuga go guecagui drá gosthi. Nuꞌa̱ tóꞌo da yʉtꞌa ja nuna ra gosthina̱ da mpøhø, ne nuꞌá̱ da nja ngu ꞌnara zi dɛti di cʉtꞌi di pøni pa da ñuni. q}[ Gatho núꞌʉ toꞌo bá ꞌbɛtꞌo de gueque go gueꞌʉ myá be ne myá dacate ngueꞌa̱ mi ne da hyatꞌa ma dɛti pa da dɛniꞌʉ. Pe numa dɛti himbi ꞌyøtuabi núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ, ngueꞌa̱ hingo myá mɛtiꞌʉ. |  Nepʉ ra Jesu bi yopa ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuga go guecagui drá gosthi habʉ thogui ya dɛti. {- Ra Jesu bi xipabiꞌʉ nuna ra ꞌbede, pe nuꞌʉ́ himbi zo yá mfeni te mri bønga núꞌa̱ bi xipabiꞌʉ. Ra Jesu go ra hoga maꞌyo z- Ngueꞌa̱ nuya dɛti hingui tɛna maꞌnaꞌño ra maꞌyo, nuꞌʉ́ da neꞌtsua ra ꞌrihi da ma, ngueꞌa̱ hingui pa̱tua rá noyaꞌa̱. y3 Ha nu stí pønga gatho nuyá mɛtiꞌa̱, nuꞌá̱ di ꞌbɛtꞌo ne maꞌtiꞌʉ, ne nuyá dɛti di dɛniꞌa̱ ngueꞌa̱ pa̱tuatho rá noya. 0xY Nura nsugosthi xoca ra gosthi pa da yʉtꞌa ra maꞌyo, ha nuya dɛti pa̱tuatho rá noya, ha nuꞌá̱ da zopa yá thuhu núꞌʉ yá mɛtiꞌa̱ pa da pøniꞌʉ. mwS Núꞌa̱ toꞌo taca ya dɛti, go gueꞌa̱ ra maꞌyo, ne go gueꞌa̱ cʉtꞌa po ja ra gosthi. 3v a Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌa̱ tóꞌo hingui cʉtꞌa ja ra gosthi nguꞌño, ne tontsꞌa maꞌna lado pa da yʉtꞌi, go gueꞌa̱ ꞌnara be ne ꞌnara dacate. Vu% )Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉ gri godahma̱ha̱hʉ, nuꞌbʉ́ hingri tuhma̱ ri tsꞌoquihʉ. Pe nuꞌahʉ́ guí eñhʉ gue guí hanthʉ, hangue grí tuhʉ ri tsꞌoquihʉ.t/ (Ha ꞌraya fariseo núꞌʉ mi ꞌbahuiniꞌa̱ bi ꞌyøde núꞌa̱ te mi ma̱ñꞌa̱, ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue necje dyá godahe? s) 'Ne ra Jesu bi ꞌñena: ―Nuga stá eheua ja nuna ra ximhai pa ga øtꞌa ra tsꞌʉtbi, pa nuꞌʉ tóꞌo xa ngoda ja yá mfeni, ga xocua yá mfeni pa da ba̱di, ha nuꞌʉ tóꞌo beni gue ja yá mfa̱di, nja ngu núꞌʉ toꞌo xa xo yá da, ga japi da ngodaꞌʉ. r &Nuꞌbʉ́ núꞌa̱ mrá goda bi ꞌñena: ―Ma zi Hmuꞌi, dí camfriꞌi. Ne ꞌbestho bi ndandiña̱hmu pa bi nsundaꞌa̱. zqm %Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Ya xcá hyandi, ne núꞌa̱ toꞌo guí ña̱uibya go guesɛꞌa̱. kpO $Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ndada, ¿toꞌoꞌa̱ pa da za ga camfri? >ou #Ha nura Jesu bi ꞌyøde gue xqui tꞌɛnga de ja ra nija̱ núꞌa̱ mrá goda, bi hyoni, y nu mi yopa zʉdi bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi, ¿ha guí camfribi rá Tꞌʉ Ajua̱? fnE "Ha nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi desde ngá ꞌbʉi ya ngrá ꞌyøtꞌatsꞌoqui, y njabʉ ¿xi nguí ne gui xancaguihe? Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyɛnga de ja ra nija̱. Ra ngoda de rá mfeni ꞌna umc !ꞌBʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ hinxqui ꞌñehma̱ de Ajua̱, hinda za da ꞌyøthma̱ njabʉꞌa̱. zlm Ngueꞌa̱ hinhyaꞌmʉ stá øhʉ to xa xocua yá da ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ ya mrá goda desde mi ꞌmʉi. 2k] Ngueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue Ajua̱ øtuabi yá tꞌadi núꞌa̱ toꞌo tsuꞌa̱ ne øꞌtuabi rá pahaꞌa̱, pe nuyá tꞌadi ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui hingui øtuabi. j) Ha nura goda bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¡Tengu gue nuꞌahʉ hinguí pa̱hʉ habʉ xqui ꞌñehe, ha nuꞌá̱ bi xoga ma da! i Nuje dí pa̱he gue Ajua̱ mi ña̱ui ra Moise, pe nura ꞌñøhøꞌa̱ guí ena, hindí pa̱he habʉ xqui ꞌñeheꞌa̱. hy Ha nuꞌʉ́ bi zaniꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi go rá nxadiꞌiꞌa̱, ha nuje yá nxadiguihe ra Moise. dgA Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ya stá xiꞌahʉ ne hinguí ne gui camfrihʉ. ¿Hanja guí ne ga yopa xiꞌahʉ maꞌnaꞌqui? ¿Ha guí nehʉ gue neꞌaꞌihʉ dyá nxadiꞌihʉꞌa̱? f Ha nuꞌʉ́ bi yopa ꞌyambabiꞌa̱ ne bi ꞌñembi: ―¿Te bi ꞌyøꞌtꞌaꞌi núꞌa̱ ra ꞌñøhø mri xocꞌa ri da? 5ec Ha nura goda bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuga hindí pa̱di ua ra ꞌyøtꞌatsꞌoqui o hina. Hønsɛ núꞌa̱ dí pa̱di, gue ndrá goda, ha nubyá ya dí handi. d Ha nuya nda̱ gá xodyo bi yopa zohna núꞌa̱ mrá goda ne bi ꞌñembabi: ―Xøcambeni Ajua̱ ne xicje núꞌa̱ majua̱ni. Ngueꞌa̱ nuje dí pa̱he gue núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ toꞌo xa xocꞌa ri da, go gueꞌa̱ ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui. yck Hangue nurá dada ne rá na̱na̱ xqui ꞌñena: “Ya tsøxa yá jɛyaꞌa̱, ne da za gui ꞌyambasɛhʉ.” %bC Gueꞌa̱ bi da̱di rá dada ne rá na̱na̱ nguetho mi tsu yá nda̱ꞌʉ, ngueꞌa̱ nuyá nda̱ꞌʉ ya xqui go ꞌnara cohi gue nuꞌa̱ tóꞌo da ma̱ gue ra Jesu go gueꞌa̱ majua̱ni ra Cristo rá ꞌmɛhni Ajua̱ pa e da nda̱, núꞌá̱ da tꞌɛni de ja ra nija̱. 0aY Pe hindí pa̱he hanja xa za xa hyandibya, nixi dí pa̱he toꞌo bi xocua yá da. Ya tsøxa yá jɛyaꞌa̱, go da ꞌyamfʉꞌa̱, nuꞌá̱ da za da xiꞌasɛhʉ. $`A Ha nurá dada ne rá na̱na̱ꞌa̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Dí pa̱he xá hño gue go gueꞌa̱ ma tꞌʉhe, ne desde mi ꞌmʉi ya mrá goda. _7 Nepʉ bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñena: ―¿Ha go gueꞌa̱ ri tꞌʉhʉ guí ma̱ñhʉ gue ya mrá goda desde mi ꞌmʉi? ¿Hanja handbya ꞌbʉ? ^9 Pe nuya nda̱ gá xodyoꞌʉ himi camfri gue go mi gueꞌa̱ mrá goda ne ya xqui xo yá da, hangue nuꞌʉ́ bi zompa rá dada ne rá na̱na̱. u]c Hangue nuꞌʉ́ bi yopa ꞌyøꞌtua ya ntꞌani ra goda ne bi ꞌñembabi: ―Xiꞌaꞌi, ¿te go guí ma̱ngue de núꞌa̱ toꞌo bi xocꞌa ri da? Nuꞌá̱ bi ꞌñena: ―Nuga dí ena gue go gueꞌa̱ ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱. ?\w Ha nu ꞌraya fariseo bi ꞌñena: ―Núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ hinxqui ꞌñehe de Ajua̱ ngueꞌa̱ hingui jamasu ra pa dega tsaya. Pe nu maꞌra mi ena: ―Nuꞌbʉ ꞌnadra ꞌyøtꞌatsꞌoquihma̱, hinda za da ꞌyøtꞌa nuya ya da̱nga ntꞌudi nguna̱. Ne ꞌramaꞌnaꞌño mi ma̱ñꞌʉ. a[; Nehe ya fariseo bi ꞌyambabi ra goda hanja xqui nja pa ya mi handi. Ne nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Núꞌa̱ ra ꞌñøhø rá thuhu ra Jesu bi gosca ra bøhai ja ma da, ne dá nxʉqui, y hangue dí handbya. *ZM Ha núꞌa̱ ra paꞌa̱ ra Jesu bi mantꞌa tsꞌʉ ra hai co rá jihni pa bi goꞌtsua yá da núꞌa̱ ra goda pa bi umba rá thandi, go mrá pa dega tsaya. cY? Nepʉ nuya ja̱ꞌiꞌʉ bi ziꞌtsua ya fariseo núꞌa̱ ra ꞌñøhø mrá goda. ?Xw Ha nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―¿Habʉ bí ꞌbʉꞌa̱? Ne nuꞌá̱ bi ꞌñena: ―Hindí pa̱di. Ya fariseo bi ꞌyøꞌtua ya ntꞌani núꞌa̱ mrá goda W Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Núꞌa̱ ra ꞌñøhø rá thuhu ra Jesu go gueꞌa̱ bi gosca ra bøhai ja ma da ne bi ꞌñengagui: “Grí ma bá nxʉca Siloé.” Nepʉ nuga dá ma dá nxʉqui, hangue ꞌbestho ra oraꞌa̱ dá handi. dVA Nuꞌbʉ́ nuya ja̱ꞌi bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―¿Hanja tsa guí handbya? AU{ Ha ꞌra mi ena: ―Go guehni. Ha nu maꞌra mi ena: ―Hina. Pøde rí hña̱tsꞌi ha̱, pe hingo guehni. Ha nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Majua̱ni go guecaguihma̱. #T? Nepʉ yá ꞌnangu ne núꞌʉ toꞌo xqui hyanda maꞌmɛtꞌo gue mrá godaꞌa̱ bi ꞌñémbabiꞌʉ: ―Go guehni mi hudi mi pɛti, ¿ha ngue ha̱? Nu mi uadi bi ma̱nga njabʉꞌa̱, bi zo rá jihni ja ra hai ne bi mantꞌa tsꞌʉ ra zi hai pa bi goꞌtsuabi ja yá da ra goda. mQS De núbya dí ꞌbʉcua ja ra ximhai go guecagui drá ñotꞌi dí yoꞌtua yá mfeni ya ja̱ꞌi. P5 Núbya ma patho mahyoni ga pɛpa rá ꞌbɛfi núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui, ngueꞌa̱ ma da zø ra xuui, ne nuꞌbʉ́ ya hinda za to da mpɛfi. qO[ Nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hingo xa ꞌyøtꞌa ra tsꞌoquini, ni rá dada nixi rá na̱na̱ pa bi ꞌmʉi njani mrá goda. Xa njabʉ hønsɛ pa da hnequi rá tsꞌɛdi Ajua̱ de núꞌa̱ ma da tꞌøꞌtuabini. "N= Ha nuyá nxadi bi ꞌyambabi ne bi ꞌñena: ―Xahnate, ¿toꞌo bi ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui pa bi ꞌmʉi njani, nuni o rá dada o rá na̱na̱? wM i Ra Jesu mi ꞌyo ja ꞌnara ꞌñu, ne de guehni bi hyanda ꞌnara ꞌñøhø ya mrá goda desde rá ꞌbʉi. UL#;Hangue nuꞌʉ́ bi gʉxa ya do pa da cꞌanhma̱ꞌa̱ ngueꞌa̱ mi nhyɛcuaui Ajua̱. Pe nura Jesu bi ꞌbampiꞌʉ bi ꞌranga madetho de gueꞌʉ ne bi bøni de ra nda̱nija̱ bi maꞌa̱.K:Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, desde ante da ꞌmʉi ra Abrá, nuga ya ndí ꞌbʉi. J9Ha nuya xodyo bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nixi made nthebe njɛya hinguí pɛꞌtstho, ¿ne guí ena gue gá hyanda ndu ra Abrá? I'8Ndu ri dadahʉ ra Abrá mi ne co ꞌnara johya da hyandgagui ma ꞌmʉi nuya pa de ga ꞌyoua ja ra ximhai, ne xi bi johya mi hyandgaꞌa̱. WH'7Pe nuꞌahʉ́ nixi xcá pa̱hʉꞌa̱. Nuga ha̱, dí pa̱caꞌa̱. ꞌBʉ gra ena gue hindí pa̱caꞌa̱, nuꞌbʉ́ gra cꞌuambahma̱ ngu nuꞌahʉ. Nuga dí pa̱caꞌa̱, ne dí øte núꞌa̱ ma̱. HG 6Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuꞌbʉ gra exasɛ ma nsu, nuꞌbʉ́ hinte dri muui. Numa Dada go gueꞌa̱ esca ma nsu, núꞌa̱ guí emfʉ gue go gueꞌa̱ ri Ajua̱hʉ. F5¿Ha gue go maꞌna ja ri nsugue que ndu ma dadahe ra Abrá ne ndu yá ꞌmɛhni Ajua̱? Xiꞌaꞌigue ¿toꞌo go grí nhyɛcuaui? E34Nuꞌbʉ́ ya xodyo bi ꞌñembabi: ―Nubyá ha̱, dá pa̱he gue xi majua̱ni grí ꞌñoui ra tsꞌonda̱hi, ngueꞌa̱ nuꞌi guí ena gue nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøꞌtꞌaꞌi núꞌa̱ guí ma̱, hinhyaꞌmʉ da du. Conque ra Abrá ne yá ꞌmɛhni Ajua̱ bi du. nDU3Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌa̱ tóꞌo øtcagui núꞌa̱ dí ma̱, hinhyaꞌmʉ da duꞌa̱. C2Pe nuga hindí ma̱nga njabʉ pa gui esca ma nsuhʉ, ngueꞌa̱ ꞌbʉi ꞌna toꞌo esca ma nsu, ne go ha̱ nguɛndaꞌa̱. #B?1Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hindrí ꞌñoꞌbe ra tsꞌonda̱hi. Nuga dí numansu ma Dada, pe nuꞌahʉ hinguí numansuguihʉ. $AA0Nepʉ ya xodyo bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́, majua̱ni núꞌa̱ dí ma̱ñhe gue grá me Nsamaria, ne grí ꞌñoui ra tsꞌonda̱hi. [@//Nuꞌa̱ tóꞌo rá mɛti Ajua̱ di ho da ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga Ajua̱. Nuꞌahʉ hingo yá mɛtiꞌihʉ Ajua̱, hangue hingrí hohʉ gui ꞌyøhʉ núꞌa̱ ma̱. Ra Jesu ya mi ꞌbʉi ante de ra Abrá $?A.¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ da zʉtca ꞌnara tsꞌoqui? Joꞌo. Nuga dí xiꞌahʉ núꞌa̱ majua̱ni. Nuꞌbʉ́ ¿hanja hinguí ne gui camfriguihʉ? U>#-Nuꞌahʉ hinguí camfriguihʉ ngueꞌa̱ dí ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni. .=U,Ra tsꞌonda̱hi go gueꞌa̱ ri dadahʉ, ha nuꞌahʉ́ go yá ba̱tsiꞌihʉꞌa̱, ne nuꞌahʉ go guí nesɛhʉ gui ꞌyøꞌtuabihʉ núꞌa̱ di hoꞌa̱. Ne nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ra hyote desde ra mʉdi. Nuꞌá̱ hønsɛ hatꞌa ya ja̱ꞌi ne hinhyaꞌmʉ xa ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni. Nuya ncꞌuamba ma̱ñꞌa̱ go xa zansɛ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xi ra cꞌuamba ne go gueꞌa̱ ra dada de ya ncꞌuamba. </+¿Hanja hingui tso ri mfenihʉ núꞌa̱ dí xiꞌahʉ? Nuꞌahʉ hingui tso ri mfenihʉ ngueꞌa̱ hinguí ne gui ꞌyøhʉ núꞌa̱ dí ma̱. l;Q*Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉ Ajua̱ go dri dadahma̱hʉꞌa̱, nuꞌbʉ́ gri ma̱cjhma̱hʉ, ngueꞌa̱ stá ehe de habʉ ndí ꞌbʉꞌbeꞌa̱. Ngueꞌa̱ hinstá esɛ, nuꞌá̱ go bá pɛncaguiꞌa̱. F:)Nuꞌahʉ guí øthʉ ngu núꞌa̱ øtꞌa ri dadahʉ. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Nuje hingue toꞌoraza ma dadahe, ꞌnada núꞌa̱ ma dadahe, go gueꞌa̱ Ajua̱. %9C(Pe nuꞌahʉ guí ne gui hyogaguihʉ masque nuga go stá xiꞌahʉ núꞌa̱ ra noya xa xicagui Ajua̱. ¡Pe ndu ra Abrá himi øtꞌe ngu guí øthʉbya! l8Q'Ha nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Pe nuje ma dadahe ndu ra Abrá. Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉ xi majua̱ni go dri dadahma̱hʉ ndu ra Abrá, nuꞌbʉ́ gri øthma̱hʉ ngu mi øtꞌa̱. w7g&Nuga dí ma̱nga núꞌa̱ xa xicagui ma Dada, ha nuꞌahʉ guí øthʉ ngu núꞌa̱ xa ma̱nga ri dadahʉ. 61%Nuga dí pa̱di gue nuꞌahʉ yá ja̱ꞌiꞌihʉ ndu ra Abrá. Pe nuꞌahʉ guí ne gui hyogaguihʉ ngueꞌa̱ hingrí hohʉ núꞌa̱ dí ma̱. F5$Njabʉtho nehe Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi, ꞌbʉ da pøñꞌaꞌihʉ de ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui, nuꞌbʉ́ dyá ba̱tsiꞌihʉ Ajua̱ ne ya hindyá ꞌbɛgoꞌihʉ ra tsꞌoqui. h4I#ꞌNara tꞌʉ cohi pa nza̱ntho ja rá ngu, pe ꞌnara ꞌbɛgo da nja ra pa da bøni da ma. 39"Nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa ya tsꞌoqui go gueꞌa̱ rá ꞌbɛgo ra tsꞌoqui. B2}!Ha nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nuje go guecje yá ja̱ꞌiguihe ndu ra Abrá, ha hinhyaꞌmʉ stá ꞌmɛgohe. ¿Hanja guí ena gue ya hinga ma ga ꞌmɛgohe? |1q Ne ma gui pa̱hʉ núꞌa̱ majua̱ni, ha nuꞌbʉ gui pa̱hʉ núꞌa̱ majua̱ni, ya hingui ma gui ꞌmɛgohʉ. 00YHa nura Jesu bi xipabi nuya xodyo xqui gamfriꞌa̱, ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ gui sigui gui camfrihʉ ma noya, nuꞌbʉ́ xi majua̱ni go ma nxadiꞌihʉ. '/GNu mi ma̱nga njabʉ ra Jesu, bi gamfribiꞌa̱ ndunthi ya ja̱ꞌi. Núꞌʉ toꞌo yá ba̱tsi Ajua̱ ne núꞌʉ toꞌo o ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui .Ha numa Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui ꞌbʉi con gueque, hinxa hyɛgasɛ, ngueꞌa̱ nza̱ntho dí øtꞌa núꞌa̱ di hoꞌa̱. C-Hangue nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nu xcrí pøꞌtshʉ Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi pa gui hyohʉ, gueꞌbʉ ma gui pa̱hʉ gue go gueque ngu núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, ne ma gui pa̱hʉ gue hingo de ma tsꞌɛdi sɛhɛ núꞌa̱ dí øtꞌe, ngueꞌa̱ ngu núꞌa̱ xa xica ma Dada gueꞌa̱ dí ma̱. Y,+Pe núꞌʉ mi øde, himbi ba̱di gue ra Jesu mi ña̱ de Ajua̱ ra Dada. U+#Nuga masque jahma̱ maꞌra te ga xiꞌahʉ de ri ꞌmʉihʉ ne de núꞌa̱ xcá øthʉ, pe hønsɛ dí xiꞌahʉ ngu núꞌa̱ bi xicagui núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui, y nuꞌá̱ ma̱nga majua̱ni. %*CNepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Xicje, ¿toꞌoꞌigue? Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ya stá xiꞌahʉ desde rá mʉdi toꞌogui. E)Hangue dí xiꞌahʉ gue ma gui tuhʉ gri nduda ri tsꞌoquihʉ. Ngueꞌa̱ ꞌbʉ hingui camfriguihʉ gue go gueque ngu núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, ma gui tuhʉ gri nduda ri tsꞌoquihʉ. H( Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ gyá meximhaihʉ, ha nuga drá mengu mahetsꞌi. Nuꞌahʉ yá mɛtiꞌihʉ nuna ra ximhai, ha nuga hingo rá mɛtigui nuna ra ximhai. '!Ha nuya nda̱ gá xodyo bi ꞌñémsɛꞌʉ: ―¿Ha gue ma da hñosɛ ꞌbʉ? Hanja ena, “Hinda za gui mahani habʉ grá maga.” [&/Ha nura Jesu bi yopa ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuga ma ga maga, ha nuꞌahʉ ma gui hyongaguihʉ pe ya gra joꞌo, ne ma gui tuhʉ gri nduda ri tsꞌoquihʉ, hangue njabʉ hinda za gui mahani habʉ grá maga. ^%5Ra Jesu bi ma̱nga njabʉ nu de mi xahna ya ja̱ꞌi mbo ra ꞌmɛꞌtsboja̱ ja ra nda̱nija̱, pe hinto bi gʉ ntsꞌa̱hni ngueꞌa̱ mri ꞌbɛta rá oraꞌa̱. “Hinda za gui mahani habʉ grá maga” z$mHa nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―¿Habʉ bí ꞌbʉ ri Dada? Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuꞌahʉ hinguí pa̱cjʉ, hangue nixi ma Dada hinguí pa̱hʉ. ꞌBʉ gri pa̱hma̱hʉ toꞌoguiga, nehe gri pa̱hma̱hʉ ma Dada. r#]Nuga dí ma̱nsɛ toꞌogui, ne ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui, neꞌa̱ damajua̱ni toꞌogui. "Nehe xa tꞌofo ja ri leyhʉ, nuꞌbʉ yoho ya ja̱ꞌi da damajua̱ni ne ꞌnada núꞌa̱ da ma̱ñꞌʉ, go gueꞌa̱ majua̱ni. S!Pe nuꞌbʉ toꞌo dí ha̱ꞌmba nguɛnda, nuꞌbʉ́ núꞌa̱ dí ma̱ gueꞌa̱ majua̱ni, ngueꞌa̱ hingo dí ha̱nsɛ nguɛnda, go dí ha̱ꞌbe nguɛnda ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui.  Nuꞌahʉ gyá meximhaithohʉ, ne guí ha̱ nguɛndahʉ ngu núꞌa̱ guí bensɛhʉ. Pe nuga hinstá ehe pa to ga ha̱ꞌmba nguɛnda. Nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Masque dí ma̱nsɛ toꞌogui, pe gueꞌa̱ majua̱ni núꞌa̱ dí ma̱, ngueꞌa̱ nuga dí pa̱di habʉ stí ꞌñehe ne habʉ grá ma, pe nuꞌahʉ hinguí pa̱hʉ habʉ stí ꞌñehe ni habʉ grá ma.  Nepʉ nuya fariseo bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nuꞌi guí ma̱nsɛ gue toꞌoꞌigue, hangue hinga majua̱ni núꞌa̱ guí ma̱.   Nepʉ ra Jesu bi yopa zofo ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuga go guecagui drá ñotꞌi dí yoꞌtua yá mfeni ya ja̱ꞌi. Nuꞌa̱ tóꞌo da dɛngagui hinda ꞌño ja ra ꞌbɛxuui, nuꞌá̱ da mɛꞌtsa ra ñotꞌi dega te pa nza̱ntho. + Ha nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ya joꞌo, Ndada. Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nixi gueque hinte ma ga øꞌtꞌaꞌi. Grí ma, ne ya oxqui yopa øtꞌa maꞌra ya tsꞌoqui. Ra Jesu go ra ñotꞌi núꞌa̱ yoꞌtua yá mfeni ya ja̱ꞌi } Nepʉ nura Jesu bi ꞌmai ne bi hyandi ya mi joꞌoni ni ꞌna, hønsɛ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ mi ꞌbʉhni, ne bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Na̱ná̱, ¿habʉ ꞌba núꞌʉ toꞌo mi ña̱pꞌaꞌi? ¿Ha gue ya hinto ne da hyoꞌi dega ncꞌahni? 3 Ha nu mi ꞌyødeꞌʉ núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱, bi zosɛ yá mfeni de yá tsꞌoquiꞌʉ, ne bi mʉdi bi maꞌʉ ꞌramaꞌna, rá mʉdi bi ma núꞌʉ maꞌna mi tsøxa yá jɛya, nepʉ gatho maꞌra, ne ra Jesu bi gosɛuini núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ mi ꞌbahni madetho. V%Ne bi yopa ndoquiꞌa̱ ne bi sigui bi ꞌñofo ja ra hai co rá dedo. ]3Pe nuꞌʉ́ mi sigui mi ambabiꞌa̱, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌmai ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌa̱ tóꞌo hinxa ꞌyøtꞌa ni ꞌnara tsꞌoqui, dá føtua ꞌnara mʉdi ncꞌahni nuna ra ꞌbɛhña̱. RNúꞌʉ́ bi ma̱nga njabʉ hønsɛ pa xa ꞌyødeꞌʉ te xa da̱di hma̱ha̱ ra Jesu, pa njabʉ xa za xa ña̱pahma̱. Ha nura Jesu bi ndoqui ne bi ꞌyofo ꞌraya noya ja ra hai co rá dedo. 1Nura Moise ꞌbɛpcahʉ ja rá ley gue ga hohʉ co ya ncꞌahni nuya ꞌbɛhña̱ ga tsʉhʉ di øtꞌa njabʉ. Xiꞌi, ¿te go xi guí ma̱ngue? wgNepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Xahnate, nuna ꞌbɛhña̱ bi tsꞌʉdi mri hñuxui ꞌnara medintha̱ti. J Nepʉ nuya xahnate de ra ley ne ya fariseo bá tsimpabi ꞌnara ꞌbɛhña̱ xqui tsꞌʉdi mri hñuxui ꞌnara medintha̱ti, ne bri ꞌbaꞌma madetho habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu co ya ja̱ꞌi. "=Nepʉ rá hyaxꞌa̱ bi menguiꞌa̱ maꞌnaꞌqui pa ja ra nda̱nija̱, ne ja bi muntsꞌuini gatho ya ja̱ꞌi, ne bi hñuhniꞌa̱ pa mi xahniꞌʉ. 6 iHa ra Jesu bi ma ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo. >w5Nepʉ gatho ya ja̱ꞌi bi ma yá nguꞌʉ.%C4Nepʉ nuꞌʉ́ bi da̱tuabi ra Nicodemo ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue neꞌi go grá me Galilea pa guí ne gui camfriꞌa̱? Hñeꞌta ra Ma̱ca Tꞌofo pa gui pa̱di gue joꞌo ni ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌa̱ dra me Galilea. ꞌNara ꞌbɛhña̱ ra zinga medintha̱ti F3―Pe numa leyhʉ ma̱ gue hinto tsa ga tsa̱mhʉ ntsꞌa̱hni ꞌbʉ hinda nja ra nthanthya̱ ꞌmɛtꞌo pa ga pa̱hʉ te ꞌbɛꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe. ¿Ha gue njabʉ ma̱, o hina? T!2Ha nura Nicodemo mi ꞌbʉhni nehe xqui muntsꞌui yá mifariseoui, ne go gueꞌa̱ xqui ma dega xuui pa bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni: x i1Núꞌʉ xa gamfriꞌa̱ go gueꞌʉ núꞌʉ hingui pa̱ ra ley, y go gueꞌʉ ya xa tꞌeque pa ra ꞌñʉ.  0Guí pa̱hʉ gue ni ꞌna de guecje núje dyá nda̱he de ma nija̱hʉ ne dyá fariseohe hinstá camfrihe núꞌa̱ xa ma̱ñꞌa̱. w g/Nuꞌbʉ́ nuya fariseo bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue neꞌahʉ ya xa hyaꞌahʉꞌa̱? 6 e.Ha nuya gʉntsꞌa̱hni bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¡Hindá tsihe ngueꞌa̱ dá ødehe ya hoga noya bi ma̱ núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ stá øhe toꞌo xa ma̱ njabʉ! 5 c-Ha nuya gʉntsꞌa̱hni xqui ꞌbɛhni da gʉhma̱ ra Jesu bi mengui habʉ mi ꞌbʉ ya nda̱ gá macja̱ ne ya fariseo, ne bi tꞌembabi: ―¿Hanja hinguá tsihʉ? },Ha nu ꞌra mi ne da zixhma̱ ntsꞌa̱hni, pe hinto bi gʉꞌa̱. Ya da̱nga nda̱ gá xodyo himbi gamfriꞌʉ ra Jesu U#+Ne njabʉ ya ja̱ꞌi ꞌramaꞌnaꞌño mi ma̱ñꞌʉ de gueꞌa̱. 9k*Hina. Ngueꞌa̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo ma̱ gue nura Cristo ma da ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ndu ra Davi, ne ma dra me Belé nuni ja ra tꞌʉhnini habʉ mrá mengu ndu ra Davi. -S)Ha nu maꞌra mi ena: ―Go guehni ra Cristo rá ꞌmɛhni Ajua̱ bá e pa da nda̱. Ha nu maꞌra mi ena: ―¿Pe hanja? ¿Ha dra menguni Galilea ra Cristo? 3(Ha ya ja̱ꞌi mi ꞌyøde nuya ya noya, ꞌra mi ena: ―Xi majua̱ni go guehni rá da̱nga ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌa̱ mi hma̱ da ꞌñehe. 'Ra Jesu bi ma̱ de ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ mi ma da tꞌumba nuto mi ma da gamfriꞌa̱. Pe nura Ma̱ca Nda̱hi hinxqui ꞌbɛhnitho, ngueꞌa̱ ra Jesu hinxqui menguitho ja rá nsunda nuni mahetsꞌi. Ya ja̱ꞌi ꞌramaꞌnaꞌño mi ma̱ñꞌʉ !&Ngu ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo, nuꞌa̱ tóꞌo da gamfrigui ma da bøhø ra dehe dega te ja rá coraso ne da nja ngu ꞌnara da̱the. iK%Nurá nga̱tsꞌi ra pa de ra ngo go gueꞌa̱ maꞌna ra da̱ngo núꞌa̱ ra paꞌa̱, ra Jesu bi ꞌmai bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―Nuꞌa̱ tóꞌo tsʉ ra nduthe dá ꞌñehe da zʉcagui pa da ntsithe. Y+$¿Te rí bønga nuya noya xa ma̱ni ꞌbʉ, ena: “Ma gui hyongaguihʉ pe hingui ma gui tsʉcaguihʉ, ne hinda za gui mahani habʉ ma ga ꞌbʉca”? Ra dehe dega te pa nza̱ntho da nja ngu ꞌnara da̱the 7#Nuꞌbʉ́ ya nda̱ gá xodyo mi ꞌbʉhni bi ꞌñémbabi ꞌna ngu ꞌna: ―¿Habʉ ma dí mani ꞌbʉ pa ena gue ya hinda za ga tsʉhʉ? ¿Ha gue ma da ma pa ja yá hai ya me Grecia habʉ bí ꞌbʉi ma mixodyohʉ núꞌʉ xa nxani, ne ma dí xahna nehe ya me Grecia? j~M"Ma gui hyongaguihʉ pe hingui ma gui tsʉcaguihʉ, ne hinda za gui mahani habʉ ma ga ꞌbʉca. #}?!Hangue ra Jesu bi ꞌñena: ―Ya tsꞌʉtho ya pa ma ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ, nepʉ ma ga yo pengui habʉ bí ꞌbʉi núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. 0|Y Y nuya fariseo mi ꞌyøde bi ma̱nga njabʉ ya ja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ ne ya nda̱ gá macja̱ bi mɛhna ꞌraya gʉntsꞌa̱hni pa da gʉhma̱ ra Jesu. {Pe ndunthi ya ja̱ꞌi de guehni bi gamfriꞌa̱ ne mi eñꞌʉ: ―Xi nu sta zøhø nura Cristo pa da nda̱, ¿ha gue ma da ꞌyøtꞌa maꞌra ya da̱nga ntꞌudi que núꞌa̱ øtꞌni? Ya fariseo bi mɛhna ya gʉntsꞌa̱hni pa da gʉhma̱ ra Jesu FzHangue nu mi ꞌyøde ya nda̱ gá xodyo bi ma̱nga ra Jesu njabʉ, maꞌna mi neꞌʉ da gʉꞌa̱ pa da zixhma̱ꞌa̱ ntsꞌa̱hni, pe hinto bi gʉ ngueꞌa̱ himi tsøta rá ora. ay;Nuga dí pa̱caꞌa̱ ngueꞌa̱ stá ehe de gueꞌa̱, ne go gueꞌa̱ bá pɛncagui. PxRa Jesu bi ꞌyøde te mi ma̱nga ya ja̱ꞌi, hangue nu mi nxahnateꞌa̱ ja ra nda̱nija̱ bi ña̱ ntsꞌɛdi bi ꞌñena: ―¡Guí pa̱caguihʉ ne guí pa̱hʉ habʉ drá mengu! Nuga hinstá esɛhɛ. Núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui go guesɛꞌa̱ Ajua̱ núꞌa̱ xi majua̱ni, ne nuꞌahʉ́ hinguí pa̱hʉꞌa̱. wPøde hina, ngueꞌa̱ nujʉ dí pa̱hʉ habʉ ra menguni. Ngueꞌa̱ nu stí zø ra Cristo hinto ma da ba̱di habʉ dra menguꞌa̱. .vUXini ꞌbahni ña̱ ja yá thandi ya ja̱ꞌi ne hinte sipabi. ¿Ha gue camfri ma nda̱hʉ gue xi majua̱ni go guehni ra Cristo rá ꞌmɛhni Ajua̱ pa e da nda̱? \u1Ha nu ꞌraya me Jerusale bi ꞌñena: ―¿Ha hingo guehni thoni pa da tho? MtGuí beñhʉ gue hinxá hño núꞌa̱ dá øtꞌe, ngueꞌa̱ dá øtꞌe ra pa dega tsaya. Oguí da̱ma beñhʉ ua hingui ho ꞌnara tꞌøtꞌe asta hingo ꞌmɛtꞌo gui pa̱hʉ ua majua̱ni hingui ho o hina, pa njabʉ da za gui beñhʉ ngu rí ꞌñepi núꞌa̱ ra tꞌøtꞌe. Ra Jesu bi ma̱ de habʉ xqui ꞌñehe sꞌBʉ nuꞌahʉ guí huꞌtsuahʉ ra seña ri ba̱tsihʉ ra pa dega tsaya hønsɛ pa hingui tsꞌocuahʉ rá ley ra Moise, nuꞌbʉ́ xi ¿hanja guí pø ri cuɛhʉ con gueque ngueꞌa̱ stá øthebi maxøgue rá ndoꞌyo ꞌnara ꞌñøhø nura pa dega tsaya? 9rkPe xi nuꞌahʉ nehe, núꞌa̱ ra pa dega tsaya guí huꞌtsuahʉ ra seña ja yá ndoꞌyo ri ba̱tsihʉ ngu bi ꞌyøtꞌa ndu ri dadahʉ, desde rá mʉdi bi hñuxa nura seña ja yá ndoꞌyo, ne ꞌmɛfa ra Moise mi manda da tꞌøtꞌa njabʉ nehe, masque hingo bi mʉti. Hangue ringueꞌa̱ nuꞌahʉbya, ngu da datꞌa rá hña̱to ma pa de xa ꞌmʉi ri tꞌʉba̱tsihʉ guí huꞌtsuahʉ ra seña, masque ra pa dega tsaya. e~}}}|{z{yy,xxCwwvIuubtt>ssZs reqqFpDo^onmrlkkik@jj$i{hh g&f[eeNdd+cbb$a4``A_H^}]]\v[ZZVYXXHWVVGUTTSRvQQ P9OONN)MkLKJJIFHGGLFDCBB A.@??R>o=<<< ;/:U9977:6.544k33 2o1c00$/..j--I,.+l**))M('&&}%%)$_##("~!!: Eh  <X)0Ag u  ?y.<IhErV] Dí xiꞌahʉ njabʉ pa da nja ma johya ja ri corasohʉ, ne pa hinhyaꞌmʉ da ꞌmɛ ri johyahʉ. 9Uk Nuꞌbʉ gui ꞌyøthʉ nuya hmanda dí ꞌbɛpꞌahʉ, nuꞌbʉ́ guí ꞌbʉhʉ ja ma hma̱te, ngu nuga stá øꞌtua yá hmanda ma Dada ne dí ꞌbʉ ja rá hma̱teꞌa̱. cT? Ngu ma Dada ma̱cagui, njabʉ nehe dí ma̱ꞌaꞌihʉ. Oxqui ꞌueguehʉ de ma hma̱te. ySkꞌBʉ gui uñhʉ ndunthi ra fruta, nuꞌbʉ́ da hnequi rá nsunda ma Dada, ne njabʉ ma go dua nxadiꞌihʉ. 7RgꞌBʉ xi gui ꞌbʉhʉ con gueque, ne ꞌbʉ ma noya da ꞌyoda ja ri mfenihʉ, nuꞌbʉ́ ꞌyaphʉ Ajua̱ gatho núꞌa̱ go gui nehʉ ne nuꞌá̱ da ꞌraꞌahʉ. &QENuꞌʉ tóꞌo ya hingui ꞌbʉi con gueque, nja ngu ya mai xa tsꞌɛqui, da ꞌyotꞌi, nepʉ da hmuntsꞌi gatho pa dra thøtꞌa ja ra tsibi, da nzø. oPWNuga go guecagui drá ꞌbai gá obxi, ha nuꞌahʉ go gyá maihʉ. Nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉi con gueque, ne nuga con gueꞌa̱, go gueꞌa̱ da unga ndunthi ya fruta, ngueꞌa̱ nsinque de gueque hinda za te gui ꞌyøthʉ. nOUꞌBʉhʉ con gueque, ne nuga ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ. Ngu ꞌnara mai hingui tsa da unsɛ yá fruta ꞌbʉ hingui tøgue ja rá ꞌbai, guí njahʉbʉ nehe, hinda za gui uñhʉ ri frutahʉ ꞌbʉ hingui ꞌbʉhʉ con gueque. HN Nuꞌahʉ ya xá ntꞌaxiꞌihʉ po nura noya stá xiꞌahʉ. $MANuꞌʉ tóꞌo ꞌbʉi con gueque go gueꞌʉ nja ngu ya mai de nura hoga ꞌbai gá obxiꞌa̱. Ne gatho ya mai núꞌʉ hingui unga yá fruta, núꞌa̱ toꞌo pɛ ra ua̱ꞌobxi da zɛquiꞌʉ. Pe nuꞌʉ di unga yá fruta, nuꞌá̱ da moquiꞌʉ pa maꞌna da unga yá fruta. L /Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: Nuga dí nja ngu ꞌnara hoga ꞌbai gá obxi, ha numa Dada nja ngu núꞌa̱ toꞌo pɛ ra ua̱ꞌobxi. RKNuga ma ga hoptho da ꞌyøtque núꞌa̱ te xa ꞌyɛꞌmgagui, pa njabʉ da ba̱di gatho ya ja̱ꞌi gue dí ma̱di ma Dada, ne dí øtꞌe ngu núꞌa̱ xa ꞌbɛpcaguiꞌa̱. ꞌBaihʉ, maha.VJ%Ya hinga ma ga ꞌbʉi ndunthi con gueꞌahʉ pa ga ña̱hʉ, ngueꞌa̱ xa ꞌñepʉ ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ ri nda̱ de nuna ximhai, pe nuꞌá̱ hingui ha̱ ra tsꞌɛdi pa te da ꞌyøtcagui. I}Nubyá dí xiꞌahʉ núꞌa̱ di ꞌbɛtho da nja, pa nu stí nja, ma gui beñhʉ, pa njabʉ maꞌna gui camfriguihʉ. H%Nuꞌahʉ ya stá xiꞌahʉ gue ma ga ma, ne ma ga yopa pengui pa ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ. ꞌBʉ gri ma̱cjhma̱hʉ, nuꞌbʉ́ xcá johyahma̱hʉ nu ndá xiꞌahʉ gue ma ga ma habʉ bí ꞌbʉ ma Dada, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ go maꞌna ha̱ ra tsꞌɛdi de gueque. G#Dí ne gui ꞌbʉhʉ te rá entho nsinque ra dumʉi, hangue dí ꞌraꞌahʉ ra humʉi, gueꞌa̱ ngu ꞌnara tsogui dí tsocꞌahʉ. Y núꞌa̱ ra humʉi dí ꞌraꞌahʉ, hingue ngu núꞌa̱ di unga ya meximhai. Hangue oxqui tu ri mʉihʉ, nixi gui ntsuhʉ. pFYPe ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ma dua pɛhna ma Dada de ja ma thuhu pa da ꞌmʉi con gueꞌahʉ ne da hñupꞌa ri mʉihʉ, nuꞌá̱ ma da ꞌñuꞌtꞌaꞌihʉ gatho, ne ma da benꞌaꞌihʉ gatho ngu núꞌa̱ stá xiꞌahʉ. MEDí xiꞌahʉ njabʉ núbya de dí ꞌbʉitho con gueꞌahʉ. FDNuꞌa̱ tóꞌo hingui ma̱cagui, hingui øtca núꞌa̱ dí ma̱. Y núꞌa̱ guí øhʉ dí ma̱, hindí ma̱nsɛga, numa Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui go gueꞌa̱ ma̱ñꞌa̱. eCCNuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌa̱ tóꞌo ri ma̱cagui ma da ꞌyøtca núꞌa̱ dí ma̱, ne ma Dada da ma̱diꞌa̱, ne nuga co ma Dada ga eꞌbe ne ga ꞌbʉhe ꞌnadbʉ con gueꞌa̱. DBNuꞌbʉ́ ra Juda, pe hingue nura Juda Iscariote, bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿hanja hønsɛguihe ma gui utcaguihe tengu ri ꞌmʉi, ha nu maꞌra ya ja̱ꞌi hina? VA%Nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa ya hmanda núꞌʉ dí ma̱, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ri ma̱cagui. Ha nuꞌa̱ tóꞌo ri ma̱cagui, ma Dada ri ma̱diꞌa̱, nequi ga ma̱diꞌa̱ ne ga utuabi tengu ma ꞌmʉi. &@EHa nu xcrá njabʉ, ma gui pa̱hʉ gue dí ꞌbʉꞌbe ma Dada, ne nuꞌahʉ guí ꞌbʉhʉ con gueque, ne nuga dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ ja ri corasohʉ. A?{Ne ꞌbestho ma da zø ra ora ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá gamfri ya hinda ma da hyandgaua ngueꞌa̱ pa gueꞌʉ ma ga njoꞌo, pe nuꞌahʉ́ ha̱, ma gui hyandgaguihʉ ngueꞌa̱ ma ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ. Y nuga ma ga yopa nte, hangue neꞌahʉ ma gui pɛꞌtshʉ ra te pa nza̱ntho ngueꞌa̱ dí tega. w>gHangue njabʉ nuga hinga ma ga tsocꞌasɛhʉ, ma ga yopa pengui maꞌnaꞌqui pa ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ. =/Ne ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá gamfri hingui tsa da hña̱niꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui pa̱di toꞌoꞌa̱, ne hingui tso yá mfeniꞌʉ tenguꞌa̱. Pe nuꞌahʉ́ guí pa̱hʉꞌa̱ ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ꞌbʉi con gueꞌahʉ, ne ma da ꞌmʉi ja ri corasohʉ. <{Ne nuga ma ga apabi Ajua̱ ma Dada da mɛnꞌahʉ maꞌna núꞌa̱ toꞌo da hñupꞌa ri mʉihʉ, ne nuꞌá̱ da mɛnꞌahʉ pa da ꞌmʉi nza̱ntho con gueꞌahʉ, y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ toꞌo ma̱nga majua̱ni. X;)ꞌBʉ grí ma̱caguihʉ, ꞌyøthʉ nuya hmanda dí ꞌbɛpꞌaꞌihʉ. :Hangue nuꞌa̱raza te gui ꞌyadihʉ ja ma thuhu, nuga ga ꞌraꞌahʉ. Ra Jesu bi ña̱gui ma dua pɛhna ra Ma̱ca Nda̱hi 99 Ne gatho núꞌa̱ te ma gui ꞌyapabihʉ ma Dada de ma thuhuga, ma ga øꞌtꞌa ri ntꞌadihʉ, pa dra nsunda ma Dada po rá ngueque rá Tꞌʉgui. `89 Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌa̱ tóꞌo da gamfrigui, neꞌa̱ ma da mɛ ya ꞌbɛfi ngu núꞌʉ dí pɛfi, ne maꞌna dya da̱ngui ma da mɛfiꞌa̱ nguetho nuga ma ga yopa pengui pa ga ꞌbʉꞌbe ma Dada. ;7o Camfrihʉ gue nuga dí ꞌnathoꞌbe Ajua̱ ma Dada. Pe nuꞌbʉ hinguí camfrihʉ núꞌa̱ dí ma̱ gue dí ꞌnathoꞌbeꞌa̱, camfrihʉ po núꞌʉ ya ꞌbɛfi stá pɛfi. 6 ¿Ha hinguí camfri gue dí ꞌnathoꞌbe Ajua̱ ma Dada? Nuga hinstá bensɛ núꞌa̱ dí xiꞌahʉ, nixi núꞌʉ ya ꞌbɛfi dí pɛfi hingo dí pɛfi de guecsɛ. Numa Dada toꞌo dí ꞌnathoꞌbe go gueꞌa̱ øtꞌe gatho, ne go rá ꞌbɛfisɛꞌa̱. 5 Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Ha hinxcá pa̱caguitho, nugue Lipe? Y ya øtꞌa ndunthi ya pa stá ꞌñohʉ. Nuꞌa̱ tóꞌo xa hyandgagui xa hyanda Ajua̱ ma Dada nehe. Nuꞌbʉ́ ¿hanja guí engaguihʉ gue ga uꞌtꞌaꞌihʉ Ajua̱ ra Dada? r4]Ha nura Lipe bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌihe, ꞌñutcahe Ajua̱ ra Dada, ne ya con guetꞌa̱. 3{ꞌBʉ xcá pa̱cjhma̱hʉ, xcá pa̱hma̱hʉ ma Dada nehe. Ne desde nubya guí pa̱hʉꞌa̱, ne xcá hyanthʉꞌa̱. 82iNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuga go guecagui drá ꞌñu, ne drá majua̱ni, ne drá te. Hinda za to da zøni habʉ bí ꞌbʉ ma Dada ꞌbʉ hingo ga tsixca. 1Nuꞌbʉ́ nura Toma bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, hindí pa̱he habʉ ma gui ma, ¿ne guí enje gue dí pa̱he ra ꞌñu? G0Ne guí pa̱hʉ habʉ ma ga maga, ne guí pa̱hʉ ra ꞌñu. /Ne xcrá ma pa ga hocꞌaꞌihʉ habʉ gui ꞌbʉhʉ, ma ga yopa pengui pa ga tsixꞌaꞌihʉ pa gui ꞌbʉhʉ habʉ ma ga ꞌbʉca. 3._Nuni habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱ ma Dada xi bí ja ndunthi ya ngu. Nuꞌbʉ di othohma̱, ya stá xiꞌahma̱hʉ. Nuga ma ga ma pa ga hocꞌaꞌihʉ habʉ ma gui ꞌbʉhʉ. - Ne ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Oguí tu ri mʉihʉ. Nuꞌahʉ guí camfrihʉ Ajua̱ ma Dada, hangue camfriguihʉ nehe. -,S &Ha nura Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue ma gui tugue po rá nguecagui? Xi majua̱ni dí xiꞌaꞌi, ma gui cøngagui hñuꞌqui ante da mafi ra menja̱.|+q %Ha nura Pedro bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿hanja hinda za ga mɛuibya? Nuga masque ga tu por gueꞌe. A*{ $Ha nura Pedro bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿habʉ ma gui ma? Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Hinda za ga mɛuibya habʉ grá maga. ꞌMɛfa ha̱, ma gui mani. &)E "Nubyá ꞌnara ꞌraꞌyo hmanda dí tsocꞌahʉ: Má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, nja ngu stá ma̱ꞌaꞌihʉ, njabʉ nehe gui má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. K( !Ma zi tꞌʉꞌihʉ, ya hinga ma ga ꞌbʉi ndunthi con gueꞌahʉ. Ma gui hyongaguihʉ, ne ngu stá xipa ya nda̱ gá xodyo, njabʉ nehe dí xiꞌahʉbya: Hinda za gui mahani habʉ grá maga. e'C Nepʉ Ajua̱ ma da umba rá nsu pa di mahyɛguiui yá nsu, ne ma da ꞌyøtꞌe ꞌbestho. F& Ha nu mi bønga ra Juda, bi ꞌñenga ra Jesu: ―Nubyá ma da hnequi rá nsunda Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi po núꞌa̱ ma da thogui. Ne po rá ngueꞌa̱ ma dra nsunda Ajua̱. %y Ne ngu xi bi hña̱nga nura cꞌathuhme, ꞌbestho bi bøni. Ne ya xmá ꞌmɛxuui ra oraꞌa̱. Ra ꞌraꞌyo hmanda L$ Ngueꞌa̱ nura Juda go mi pɛꞌtsa ra ncʉboja̱, hangue ꞌra de gueꞌʉ mi hu yá mʉi gue ra Jesu xqui xipabi gue da ma da danga te mahyoni pa ja ra ngo, o pa da umbi te da umba ya hyoya. p#Y Pe ni ꞌna de gue núꞌʉ mi huhni ja ra mexa himbi zo yá mfeni hanja bi xipabi njabʉꞌa̱. v"e Ha nura Juda mi hña̱nga núꞌa̱ ra cꞌathuhme gueꞌa̱ ra ora bi yʉtꞌa ra Satá ja rá mfeniꞌa̱ pa da ꞌyøꞌtua rá ꞌbɛfi. Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ guí beni gui ꞌyøtꞌe, ꞌyøtꞌe ꞌbestho. X!) Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Núꞌa̱ toꞌo ga umba ra cꞌathuhme go gueꞌa̱. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi poꞌmba ra thuhme ne bi umbabi ra Juda Iscariote núꞌa̱ mrá tꞌʉ ra Simu.   Nepʉ nuꞌá̱ xqui ncahma guetbʉ ja rá tiña̱ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Toꞌo ꞌna de guecje, ma zi Hmuꞌihe? oW Y nura Pedro bi ꞌñutua ra seña núꞌa̱ ra hma̱ca nxadi pa da ꞌyambabi ra Jesu toꞌoꞌa̱. \1 Ha ꞌnara nxadi núꞌa̱ xi mrá hma̱di ra Jesu, ja mi huhni ja rá hyoꞌa̱. }s Ha nuya nxadi bi nʉꞌtua daꞌʉ ngueꞌa̱ himi pa̱di toꞌo ꞌna de gueꞌʉ núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱. J  Ha nu mi ma̱nga njabʉ ra Jesu, bi du rá mʉi, ne bi xipabi yá nxadi te mri bønga núꞌa̱ mi ma̱, ne bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, ꞌna de gueꞌahʉ ma da dagagui. >u ꞌBɛdi da njabʉ ngu núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, pe nubyá dí xiꞌahʉ núꞌa̱ te ma da nja, pa nu stí njabʉ, da za gui camfrihʉ gue go gueque ngu núꞌa̱ stá xiꞌahʉ. ' Pe hindí ma̱ de gathoꞌihʉ, ngueꞌa̱ dí pa̱ꞌaꞌihʉ núꞌahʉ stá huanꞌaꞌihʉ pa dua nxadiꞌihʉ, ne stá huanꞌahʉ pa da njabʉ ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Xa gʉgui dega ncontra núꞌa̱sɛ toꞌo stá ñuꞌme.” mS Nuꞌbʉ gui pa̱hʉ núꞌa̱ dí xiꞌahʉ, ne ꞌbʉ gui ꞌyøthʉ, nuꞌbʉ́ gui nja̱pihʉ. -S Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, ꞌnara ꞌbɛgo hingo maꞌna ri mandaꞌa̱ que rá hmu, nixi ꞌnara ꞌmɛhni hingo ri mandaꞌa̱ que núꞌa̱ toꞌo xa mɛhni. nU Dí uꞌtꞌaꞌihʉ njabʉ pa neꞌahʉ da za gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ stá øꞌtꞌaꞌihʉ. .U Hangue ngueꞌa̱ núga ri Hmuguihʉ ne ri Xahnateguihʉ ne stá xʉcꞌa ri uahʉ, hangue nuꞌahʉ́ nehe rí ꞌñepꞌahʉ gui nxʉcua uahʉ ꞌna ngu maꞌna.  Nuꞌahʉ guí enjʉ go gueque ri Xahnateguihʉ ne ri Hmuguihʉ. Núꞌa̱ guí enjʉ gueꞌa̱ majua̱ni, ngueꞌa̱ ha̱, go guecagui. G Ha nu mi uadi bi xʉcua yá uaꞌʉ, bi yopa hñuxa rá patꞌi ne bi hñudi maꞌnaꞌqui ja ra mexa ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha tso ri mfenihʉ núꞌa̱ stá øꞌtꞌaꞌihʉ? q[ Nuꞌá̱ mi pa̱di toꞌo mi ma da daꞌa̱, hangue bi ꞌñena gue hinxmá ntꞌaxi gathoꞌʉ.   Ha nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ toꞌo ya xa nxaha, ya hinga mahyoni da yopa ntꞌaxca maꞌnaꞌqui, hønsɛ da sʉcua yá ua, ngueꞌa̱ ya xá ntꞌaxi gatho rá ndoꞌyo. Ha nuꞌahʉ ya xá ntꞌaxiꞌihʉ, masque hinga gathoꞌihʉ. ) Nuꞌbʉ́ ra Pedro bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, nuꞌbʉ́, hingue hønsɛ ma ua gui xʉgagui, xʉga ma ꞌyɛ ne ma ña̱xu nehe. C Nura Pedro bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi hinhyaꞌmʉ ma gui xʉga ma uaga. Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ hinga xʉcꞌa ri ua, hinte guí pɛꞌtsi de gueque. # Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nubyá hingui tsa da zo ri mfeni núꞌa̱ dí øtꞌe, pe ꞌmɛfa ha̱, ma gui pa̱di.  Ha nu mi ma da xʉcuabi yá ua ra Pedro, ra Pedro bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿ha gue go ma gui xʉga ma uaga? % C Ne bi xitꞌa ra dehe ja ꞌnara nsʉꞌyɛ, ne bi mʉdi bi xʉcua yá ua yá nxadi. Nepʉ mi oꞌtuabi co núꞌa̱ ra ntꞌotꞌyɛ mri ngʉtꞌiꞌa̱.  Hangue nuꞌá̱ bi ꞌmai de ja ra mexa habʉ mri ntꞌoxiꞌʉ ne bi hña̱ca rá patꞌi ne bi ngʉtꞌa ꞌnara ntꞌotꞌyɛ.    Ha ra Jesu mi pa̱di gue bá ehe de habʉ mi ꞌbʉhui Ajua̱ rá Dada pa da ꞌmʉcua ja ra ximhai, ne mi pa̱di nehe gue ya mi ma da yopa mengui pa da ꞌmʉhuiꞌa̱. Nehe mi pa̱di gue Ajua̱ rá Dada ya gatho xqui ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛꞌa̱. ( I Ha ra Jesu bi ntꞌoxiui yá nxadi. Ha ra tsꞌonda̱hi ya xqui yʉtꞌa ja rá mfeni ra Juda Iscariote núꞌa̱ mrá tꞌʉ ra Simu, pa da da ra Jesu.   1 Nura pa ante ra ngo de ra pascua, ra Jesu mi pa̱di gue ya xqui zø ra ora pa da ma de guecua ja ra ximhai pa da yopa mengui habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱ rá Dada. Nuꞌá̱ nza̱ntho bi ma̱di núꞌʉ toꞌo yá mɛtiꞌa̱, ne xi ra da̱ngui rá hma̱te bi mɛꞌtsuabiꞌʉ. #? 2Ne dí pa̱di gue núꞌʉ ya noya xa ꞌbɛpqui ga ma̱ go gueꞌʉ unga ra te pa nza̱ntho. Hangue dí xiꞌahʉ ngu núꞌa̱ xa xicagui ma Dada.%C 1Ngueꞌa̱ nuga hinstá bensɛ núꞌa̱ dí ma̱. Ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui go gueꞌa̱ xa ꞌbɛpcagui pa ga xiꞌahʉ núꞌa̱ bi xiqui. V% 0Nuꞌa̱ tóꞌo hingui numansugui ne hingui ne da gamfri núꞌa̱ dí ma̱, go gueꞌa̱ ma da tꞌɛꞌmbi pa ja ra nidu, ne numa noya go gueꞌa̱ ma da ꞌyɛꞌmbi núꞌa̱ ra pa de ra nga̱xhmai. Z- /Nuꞌa̱ tóꞌo øde núꞌa̱ dí ma̱, ne hinda ne da ꞌyøtꞌe, nuga hingo ma ga ɛꞌmbi pa da ma ja ra nidu, ngueꞌa̱ nuga stá ehe pa ga pøhø ya ja̱ꞌi, hingue pa ga ɛꞌmbi da ma ja ra nidu. zm .Nuga go guecagui drá ñotꞌi stá eheua ja ra ximhai pa nuto gatho da gamfrigui ga pøni de ja ra ꞌbɛxuui. q[ -Ne nuꞌa̱ tóꞌo handga ma ꞌmʉi, ja ra uɛnda handua rá ꞌmʉi núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. "= ,Ra Jesu bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―Nuꞌa̱ tóꞌo camfrigui, hingue hønsɛ camfriguiga, nehe camfri núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. G +Ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ maꞌna mi ne da pønga yá hmi ja yá thandi ya ja̱ꞌi que ja rá thandi Ajua̱. Ya ja̱ꞌi tuda yá tsꞌoqui ngueꞌa̱ himbi gamfri núꞌa̱ bi ma̱nga ra Jesu _7 *Masque njabʉ, pe asta ꞌraya nda̱ gá xodyo nehe bi gamfri gue ra Jesu go gueꞌa̱ xpá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱, pe nuꞌʉ́ hinto bi xipabi ngueꞌa̱ mi tsu ya fariseo da ꞌyɛniꞌʉ de ra nija̱. xi )Ra Isaía bi ma̱nga njabʉ de ra Jesu ngueꞌa̱ xqui hyandua rá nsundaꞌa̱, hangue mi ma̱ de gueꞌa̱. M~ (Ajua̱ bi goꞌtua yá daꞌʉ ne bi japi bi megui yá mfeni,
pa himbi hyandi co yá da,
nixi bi ba̱di co yá mfeni,
pa himbi ñobriꞌʉ ne pa njabʉ nuga himbi za dá pøhøꞌʉ. } 'Nuꞌʉ́ himi tsa da gamfri ngueꞌa̱ bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ꞌyofo ra ba̱di Isaía ja maꞌna ra xɛni habʉ ena: [|/ &Bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ꞌyofo ra ba̱di Isaía habʉ ena:Ma zi Hmuꞌi, ¿to ja gueꞌa̱ xa gamfri ma noyahʉ?¿To ja gueꞌa̱ xa gamfriꞌi ngueꞌa̱ xcá ꞌyøtꞌa ya da̱nga ntꞌudi? {y %Masque ra Jesu xqui ꞌyøtꞌa ndunthi ya da̱nga ntꞌudi ja yá thandi nuya xodyo, pe nuꞌʉ́ himbi gamfri. {zo $De dí ꞌbʉiua pa ga yoꞌtꞌaꞌihʉ, camfriguihʉ, pa njabʉ dyá mɛtiꞌihʉ ra ñotꞌi. Ha nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Jesu, bi ꞌuegue de gueꞌʉ bi ma bá ꞌbʉi habʉ hinda ba̱diꞌʉ. Hanja ya xodyo himbi gamfri ra Jesu `y9 #Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuga drá ñotꞌi dí yoꞌtꞌa ri mfenihʉ. Pe ya tsꞌʉtho ya pa dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ. Hangue mientra dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ, tɛngaguihʉ, pa hingui njahʉ ngu núꞌa̱ toꞌo bi zʉ ra ꞌbɛxuui, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ꞌyo ja ra ꞌbɛxuui hingui pa̱di habʉ rí ma. }xs "Nepʉ nuya ja̱ꞌi bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuꞌi guí ena gue go gueꞌe Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi, ne nuje ndí hu ma mʉihe gue go guetꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ mi ma da mɛhna Ajua̱ pa da nda̱. Pe nuꞌi guí ena gue mahyoni ma dra tsꞌʉta maña̱ ja ra ponza Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. Pe nura ley ma̱ gue ra Cristo ma da ꞌmʉi pa nza̱ntho. Nuꞌbʉ́ ¿te rá ꞌbɛfi Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi? ¿Ha go gueꞌa̱ núꞌa̱ mi ma da mɛhna Ajua̱ pa da nda̱? Tw! !Nuꞌá̱ bi ma̱nga njabʉ pa da fa̱di te ma du mi ma da duꞌa̱. v9 Nuga ma dra tsꞌʉtcagui maña̱ ja ꞌnara ponza pa da thogagui, y nu sta tꞌøtque njabʉ, ma da gamfrigui ndunthi ya ja̱ꞌi po rá ngue ma du. Au{ Nubyá núꞌʉ ya meximhai hinda ne da gamfrigui ma dra tꞌɛꞌmbabi pa dra castigaꞌʉ, ne ma dra tha̱cuabi rá tsꞌɛdi ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ ri nda̱ ja nuna ra ximhai. t Nepʉ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hingo po rá ngueque xa ntꞌøde núꞌa̱ ra noya, hønsɛ po rá ngueꞌahʉ. Ns Ha nura hmuntsja̱ꞌi mi ꞌbahni ra oraꞌa̱ bi ꞌyøde núꞌa̱ ra noya de mahetsꞌi, ne ꞌra bi ꞌñena gue mi ꞌnara ngani, ha nu maꞌra mi ena gue ꞌnara ɛnxɛ bi zofoꞌa̱. br= Ma Dadaꞌi, ꞌyøtꞌe núꞌa̱ go ri paha pa dra nsundaꞌi ri thuhu. ꞌBestho ra oraꞌa̱ bi ntꞌøde ꞌnara noya de mahetsꞌi núꞌa̱ bi ꞌñena: ―Ya stá øtꞌe ne ma ga yopa øtꞌa maꞌnaꞌqui. `q9 Nubyá xi dí tu ma mʉi. ¿Te ma ga apa Ajua̱ ma Dada? ¿Ha ga xipa njaua: “Ma Dadaꞌi, ña̱ngagui de núꞌa̱ ma ga thogui nuna ra orabya”? Pe hinda za ga embi njabʉ, ngueꞌa̱ pa guehna stá ehe. Kp Nuꞌa̱ tóꞌo da mɛpcagui, mahyoni da dɛngagui, y nu habʉ ga ꞌbʉiga da ꞌmʉhni nehe. Ha nuꞌa̱ tóꞌo da mɛpcagui, ma Dada ma da ꞌñeꞌtsua rá nsu. Ra Jesu bi ma̱ de rá du 6oe Nuꞌa̱ tóꞌo da ma̱di rá te, ma da ꞌbɛdi, pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui ma̱di rá te nuua ja ra ximhai, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da mɛꞌtsa rá te pa nza̱ntho. :nm Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, ꞌbʉ ꞌnara nda dega trigo ꞌbɛꞌtsitho ne hinda ꞌbotꞌa ja ra hai, hinda nxa̱ndi. Pe nuꞌbʉ xa ꞌbotꞌi, ma da unga ndunthi ra sofo. m Ha ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ya bi zø ra ora pa da du Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi ne da yopa menga pa mahetsꞌi. bl= Nepʉ bi ma nura Lipe bá xipabi ra Andre, ne ri yohoꞌʉ bi ma bá xipa ra Jesu. +kO Y núꞌʉ ya me Grecia bi ma bá tsʉdi ra Lipe núꞌa̱ mrá me Betsaida de ra hai Galilea, ne bi ꞌñembabi: ―Ndada, dí nehma̱he ga ña̱he co ra Jesu. ijK Nehe ꞌraya me Grecia xqui ma Jerusale ja núꞌa̱ ra ngo pa da xøcambeniꞌʉ Ajua̱. Li Nepʉ ya fariseo mri ꞌñémsɛꞌʉ: ―¡Ha ngue dí xiꞌahʉ gue hinda za te gui ꞌyøthʉ! Ndi, gatho ya ja̱ꞌi di dɛnini, hinda za to da za̱miyʉ. ꞌRaya me Grecia mi honga ra Jesu h' Hangue ndunthi ya ja̱ꞌi xqui bøni de ra hnini pa bá tha̱di ra Jesu ngueꞌa̱ xqui ꞌyøde de núꞌa̱ ra da̱nga ntꞌudi xqui nja. Ng Núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbʉhni nura oraꞌa̱ ra Jesu bi xipa ra Lasaro da bøni de ra ntꞌagui ne bi gʉtsꞌi de ra du, nuꞌʉ́ xqui ꞌyonga ra ꞌbede de núꞌa̱ xqui hyantꞌʉ. f Ha nuyá nxadi hinga ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi zo yá mfeni hanja xqui njabʉ. Pe núꞌbʉ mi yopa nte ra Jesu ne bi yopa menga mahetsꞌi, nuꞌbʉ́ ha̱, bi beni yá nxadi gue xqui tꞌofo njabʉ de gueꞌa̱, ne xqui njabʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo. e Oxqui ntsuhʉ, núꞌahʉ gyá menguhʉ Sión;
ndi, hyanthʉ, xa ꞌñepʉ ri Nda̱hʉ,
bra tøgue ꞌnara zi tꞌʉbru. d' Ha nura Jesu bi zʉdi ꞌnara zi tꞌʉbru ne bi tøgueꞌa̱ pa bi nja ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: qc[ Ne nuꞌʉ́ bi doca ya dɛnthi ne bi ma bá tha̱di ra Jesu ne mi mantaꞌʉ mi ena: ―¡Xá nsunda Ajua̱! ¡Ajua̱ da ja̱pi nuni toꞌo bá ehe de rá thuhuꞌa̱! ¡Ajua̱ da ja̱pi nuni ma Nda̱hʉ nújʉ dyá me Israelhʉ! b- Ha nurá hyaxꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi núꞌʉ xqui ma ra ngo de ra pascua nuni Jerusale bi ꞌyøde gue ra Jesu mi ma da zøni de guehni. [a/ Nuꞌbʉ́ nuya nda̱ gá macja̱ bi ꞌñʉꞌti pa da hyohma̱ ra Lasaro nehe. q`[ Nepʉ xi ndunthi ya xodyo bi sipabi gue ra Jesu mi ꞌbʉhni Betania, ne bi maꞌʉ pa bá cꞌa̱ꞌtsiꞌa̱, y hingue hønsɛ pa da cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu, nehe pa bá handa ra Lasaro núꞌa̱ xqui gʉxa ra Jesu de rá du. *_M Ngueꞌa̱ nuya hyoya nza̱ntho ma da ꞌmʉi con gueꞌahʉ, pe nuga hinga nza̱ntho ma ga ꞌbʉiua con gueꞌahʉ. Ra ntꞌʉꞌti pa dra thohma̱ ra Lasaro ^ Pe nura Jesu bi ꞌñembabi ra Juda: ―Ote guí xipabi. Nuní bi goscagui nuna ñʉni ja ma ua pa nura paꞌa̱ de ma ntꞌagui. E] Nura Juda bi ma̱ njabʉ ngueꞌa̱ mrá be, ne ngueꞌa̱ go mi pɛꞌtsa ra ncʉboja̱ ne mi jʉ núꞌa̱ go mi ne de ja ra buxa, ne hingue xi majua̱ni mri hueca ya hyoyaꞌa̱. 1\[ ―¿Hanja himbi ꞌba núꞌa̱ ra hoga ñʉniꞌa̱ xi xá ma̱di? Xa za xa ꞌbahma̱ po hñu nthebe denario, ne nura boja̱ꞌa̱ xa thecuahma̱ ya zi hyoya. [ Nuꞌbʉ́ ra Juda Iscariote núꞌa̱ mrá tꞌʉ ra Simu ne ꞌnamrá nxadi ra Jesu, ne go gueꞌa̱ mi ma da daꞌa̱, bi ꞌñena: hZI Nepʉ ra Maria mri hña̱ nde litro ra hoga ñʉni mi ꞌraꞌta ra nardo ne xi mri muui ndunthi, ne bi goꞌtsuabi ja yá ua ra Jesu, nepʉ bi oꞌtuabi co yá sta̱, ne bi mfontꞌa núꞌa̱ ra ñʉni gatho mbo ra ngu. Y/ Y ja bi tꞌøꞌtuani ꞌnara ntꞌoxi ra Jesu. Ra Marta go mrá møxmexa, ne nura Lasaro mi huhuini ra Jesu ja ra mexa co maꞌra ya ja̱ꞌi. X ; Y mri ꞌbɛ ꞌrato ma pa pa da datꞌa ra ngo de ra pascua, nura Jesu bi ma pa Betania habʉ mi ꞌbʉ ra Lasaro núꞌa̱ xqui gʉtsꞌi de rá du. %WC 9Ha ya nda̱ gá macja̱ ne ya fariseo xqui manda gue nuꞌbʉ toꞌo da ba̱di habʉ di ꞌyoꞌa̱ da xipabiꞌʉ, pa da gʉ ntsꞌa̱hniꞌa̱.6Ve 8Ne go gueꞌʉ mi ꞌyo mi honga ra Jesu, y de mi ꞌbʉhni ja ra nda̱nija̱, mri ꞌñémsɛꞌʉ: ―¿Te guí beñhʉ? ¿Ha gue hinda ꞌñecua ja ra ngoꞌa̱ ꞌbʉ? GU 7Ha ya mi ma da datꞌa ra pa de ra pascua ꞌnará ngo ya xodyo, y ndunthi ya ja̱ꞌi de habʉraza ya zi tꞌʉhnini bi ma Jerusale ante ra ngo pa da ntꞌaxqui ngu myá nza̱iꞌʉ. uTc 6Hangue ra Jesu ya himbi sigui bi ꞌño habʉraza pa bi ña̱ ja yá thandi ya xodyo, ne bi ma de guehni Judea pa ja ꞌnara tꞌʉca hnini rá thuhu Efraí, guetbʉ habʉ ja ꞌnara ꞌyoꞌmtha, ne ja bá ꞌbʉhuini yá nxadi. VS% 5Hangue de gueꞌbʉ bi ꞌñʉꞌtiꞌʉ pa hanja da hyohma̱ꞌʉ ra Jesu. R% 4Y hingue hønsɛ po rá ngue ya menguni, pe nehe pa gatho yá ba̱tsi Ajua̱ núꞌʉ xa nxani habʉraza de ra ximhai, pa da ꞌnathoꞌʉ. lQQ 3Pe núꞌa̱ ra Caifá himbi bensɛ núꞌa̱ bi ma̱. Pe ngueꞌa̱ mrá da̱nga nda̱ gá macja̱ núꞌa̱ ra jɛyaꞌa̱, Ajua̱ bi umbabi nuya ya noya, hangue bi ma̱ gue ra Jesu mi ma da du po rá ngue ya me Judea. %PC 2¿Ha hinguí pa̱hʉ gue maꞌna xá hño da du ꞌnada ra ꞌñøhø pa hinda du gatho ya ja̱ꞌi, pa njabʉ hinda ꞌmɛdi ya ja̱ꞌi mengu ma haihʉ? 2O] 1Pe ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Caifá mrá da̱nga nda̱ gá macja̱ núꞌa̱ ra jɛyaꞌa̱, nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ hinte ri fa̱dihʉ. $NA 0Nuꞌbʉ ga hoptahʉ njabʉ, gatho ya ja̱ꞌi da gamfriꞌa̱, ne ꞌmɛfa da ꞌñehe ya me Nroma da hña̱nga ma nija̱hʉ ne da zinga ma ja̱ꞌihʉ. HM  /Nuꞌbʉ́ nuya nda̱ gá macja̱ ne ya fariseo bi ꞌyøtꞌa ꞌnara hmuntsꞌi ne bi ꞌñena: ―¿Te ga øthʉ? Ngueꞌa̱ nura ꞌñøhøꞌa̱ xi øtꞌa ndunthi ya da̱nga ntꞌudi. TL! .Pe ꞌra bi ma bá xipabi ya fariseo núꞌa̱ te xqui ꞌyøtꞌeꞌa̱. K -Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ya xodyo mri ꞌñoui ra Maria mi hyanda núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Jesu, ndunthi de gueꞌʉ bi gamfriꞌa̱. sJ_ +Ha mi uadi bi ꞌyapa Ajua̱ njabʉ, nepʉ bi ña̱ ntsꞌɛdi bi ꞌñena: ―¡Lasaro, bá pøni! GI *Nuga dí pa̱di nza̱ntho guí øde núꞌa̱ dí aꞌaꞌi. Pe dá ma̱nga njabʉ po rá ngue ya ja̱ꞌi ꞌbʉcua con gueque, pa njabʉ da za da gamfriyʉ gue go gueꞌe xcá pɛncagui. vHe )Nepʉ nuya ja̱ꞌi bi hña̱ca núꞌa̱ ra do xqui jotꞌa ra ntꞌagui. Nepʉ nura Jesu bi nøtsꞌe pa mahetsꞌi ne bi ꞌñena: ―Ma Dadaꞌi, dí ꞌraꞌaꞌi ra jama̱di ngueꞌa̱ xcá ꞌyøde núꞌa̱ stá aꞌaꞌi. G (Ha ra Jesu bi ꞌñembabi ra Marta: ―¿Ha gue hinstá xiꞌaꞌi gue nuꞌbʉ gui camfri ma gui hyandua rá nsunda Ajua̱? GF 'Ha ra Jesu bi ꞌñena: ―Hña̱cjʉ ra do. Ha nura Marta núꞌa̱ mrá cu núꞌa̱ xqui du bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, ya strá nxa̱ ngueꞌa̱ ya pɛꞌtsa goho ma pa de xa du. %EC &Ha nura Jesu bi yopa du rá mʉi, nepʉ bi zøni habʉ xqui tꞌagui ra Lasaro. Xqui thiꞌtsi ja ꞌnara cʉtsꞌi, ne mi jotꞌi co ꞌnara xingdo. ND %Pe ꞌra de gueꞌʉ bi ꞌñena: ―Nuni go guehni bi xocua yá da núꞌa̱ ra goda. ¿Ha hinxa zahma̱ xa ꞌyøtꞌe nehe pa hinxa duhma̱ ra Lasaro? Ra Jesu bi gʉxa ra Lasaro de rá du GC $Ha nuya xodyo bi ꞌñémsɛꞌʉ: ―A, xi mri ma̱dihma̱. &BG #Nepʉ ra Jesu bi nzoni. A "Nepʉ bi ꞌñenaꞌa̱: ―¿Habʉ xcá aguihʉꞌa̱? Ha nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌihe, maha ma ga uꞌtꞌahe. +@O !Ha nu mi hyanda ra Jesu gue ra Maria xi mi zoni ne núꞌʉ ya xodyo mbra ꞌñoui mi zoniꞌʉ nehe, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ntsøꞌmi ne bi du rá mʉi. G? Nepʉ ra Maria bi zøni habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu, y ngu bi hyandi bi ndandiña̱hmu ja yá uaꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, nuꞌbʉ gri ꞌbʉhma̱ua hinxa duhma̱ ma cu. >! Ha nuya xodyo núꞌʉ mi ꞌbʉhni ja rá ngu ra Maria mi huꞌmba rá mʉi, ngu xi bi hyandiꞌʉ gue ra Maria bi da̱ma ꞌmai ne bi bøni de rá ngu, nuꞌʉ́ bi dɛni ne mri ꞌñémbabiꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―Nuni rí ma da nzoni habʉ bí tꞌagui rá cu. t=a Ne nura Jesu hinxqui yʉtꞌatho mbo ra hnini, ja bi gotritho habʉ xqui ma da da̱di hma̱ha̱ ra Marta. Z<- Ha nu mi ꞌyødeꞌa̱ bi da̱ma ꞌmai ne bi ma bá cꞌa̱ꞌtsiꞌa̱. b;= Ha ngu mi ma̱nga njabʉ ra Marta, ꞌbestho bi mengui pa bá umba ntꞌøde ra Maria rá cu, ne bi xipi zi njante pa hinto da ꞌyøde maꞌra, ne bi ꞌñembabi: ―Xa zø ra Xahnate bí tøpꞌaꞌi ꞌna̱. ~:u Nepʉ nura Marta bi ꞌñembabi: ―Ha̱ha̱, ma zi Hmuꞌi, nuga dí camfri gue go gueꞌe grá Cristo, rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, go gueꞌe ndí tøpꞌaꞌihe pa gui ꞌñehe nuua ja ra ximhai. Ra Jesu bi nzoni habʉ mi tꞌagui ra Lasaro m9S Ne nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉi ne camfrigui, hinhyaꞌmʉ da du. Xiꞌi, ¿ha gue guí camfri njabʉ? +8O Nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuga ga jʉxa núꞌʉ xa du ne ga umbabiꞌʉ ra te. Nuꞌa̱ tóꞌo da gamfrigui, masque xa du, nuꞌá̱ ma da nja rá te. #7? Nepʉ nura Marta bi ꞌñembabi: ―Dí pa̱di gue ma da nangui de rá du núꞌa̱ ra pa de ra nga̱xhmai stí nanga gatho núꞌʉ maꞌra xa du. K6 Ha ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Ri cu ma da nangui de rá du. k5O Pe masqué, nuga dí pa̱di gue gatho núꞌa̱ te gui apabi Ajua̱, nuꞌá̱ da ꞌraꞌaꞌi. s4_ Nepʉ ra Marta bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma zi Hmuꞌi, nuꞌbʉ gri ꞌbʉhma̱ua hinxa duhma̱ ma cu. 3 Ha nu mi ꞌyøde ra Marta gue ya mi ma da zønga ra Jesu ja yá nguꞌʉ, bi ma bá tha̱di, pe nura Maria bi gotritho ja rá ngu. 2 Ha xi ndunthi yá mixodyoui xqui ma da cꞌa̱ꞌtsa ra Marta ne ra Maria pa da hñuꞌmba yá mʉi ngueꞌa̱ xqui du yá cuꞌʉ. c1? Ha nura zi hnini Betania mi guetbʉ Jerusale mi pɛꞌtsa ngu hñu kilometro rá ñabʉ. ~0u Ha nu mi zønga ra Jesu ja ra hnini Betania, bi sipabi gue ya mi pɛꞌtsa goho ma pa xqui tꞌagui ra Lasaro. :/m Nepʉ nura Toma núꞌa̱ mi tꞌembi ra Go, bi ꞌñemba yá minxadiui: ―Maha nehe pa grá tuhʉ mahyɛgui con guehni. Ra Jesu da gʉxa núꞌʉ xa du ne da umba ra te O. Ne nuga xi drí johya ngueꞌa̱ dá njoꞌoni ora mi hñeni, ngueꞌa̱ go ꞌnara hño pa gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ po rá ngueꞌa̱ maꞌna ma gui camfriguihʉ. Maha, ma ga cꞌa̱ꞌtshʉꞌa̱. f-E Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi xipabiꞌʉ de núꞌa̱ xqui nja ne bi ꞌñena: ―Ra Lasaro xa du. y,k Pe nura Jesu mi ma̱ gue xqui du ra Lasaro, ha nuꞌʉ́ mi hu yá mʉi gue mi ma̱ de ra tꞌa̱ha̱tho. j+M Ha nuya nxadi bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌihe, ꞌbʉ a̱ha̱, nuꞌá̱ ma da ña̱ni. *5 Mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Jesu ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ma amigohʉ ra Lasaro bí a̱ha̱, pe nuga ma ga mani pa ga a de rá tꞌa̱ha̱. ))K Pe nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌño dega xuui da hña̱xa ra mfeꞌtse ngueꞌa̱ otho ra ñotꞌi, go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo hingui øꞌtuabi rá paha Ajua̱. ](3 Nepʉ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha hinguí pa̱hʉ pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho ora cada ra pa? Y nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌño dega pa hinda hña̱xa ꞌnara mfeꞌtse, ngueꞌa̱ zø ra ñotꞌi ja ra ximhai, go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo øꞌtua rá paha Ajua̱ ne hinxa juatatho ra ꞌbɛfi núꞌa̱ bi umbi. C' Ha nuyá nxadi bi ꞌñembabi: ―Xahnate, guí nu ya nda̱ gá xodyo de guehni ja mahaꞌmʉ mi ne xa hyoꞌaꞌi dega ncꞌahni. ¿Ha nuꞌi guí ne gui yopa mani maꞌnaꞌqui? `&9 Nepʉ ja ꞌmɛfa nuꞌá̱ bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Maha pa Judea maꞌnaꞌqui. !%; Masque myá hma̱diꞌʉ ne bi ꞌyøde gue ra Lasaro mri hñeni, pe ra Jesu hinga ꞌbestho bi ma, bá ꞌbʉhnitho má yo pa habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱. G$ Ha nura Jesu xi mri ma̱di gatho núꞌʉ hñu mri ncu. `#9 Ha nu mi sipabi ra Jesu njabʉ, bi ꞌñenaꞌa̱: ―Núꞌa̱ ra hñeniꞌa̱ hingue xi pa da duꞌa̱. Xa njabʉ pa da hnequi rá nsunda Ajua̱, ne da hnequi rá nsunda rá Tꞌʉ Ajua̱ po rá ngueꞌa̱. "  Núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ mri ncu bi mɛmpa ra noya ra Jesu gue da tꞌembi: ―Ma zi Hmuꞌi, núꞌa̱ ri hma̱di di hñeni. !' Núꞌa̱ ra Maria mrá nju nura Lasaro go gueꞌa̱ bi goꞌtsuabi ra hoga ñʉni ja yá ua ra Jesu, nepʉ bi oꞌtuabi co yá sta̱ꞌa̱. X ~}||{zayIxww^v:uttFssPrrqqq*p8ognn4mmlkkMjihgfedcc2b{aa`|__^c^]\ZZZYY XPWrW VGUTSRQPPP$OzNN MLKJIHH GEFEDCCiBBA@@?O>7=OHa nura Jesu bi ꞌñembabi: ―¡Maria! Ra oraꞌa̱ ra Maria bi mpʉntsꞌi ne bi ꞌñembabi dega ebreo: ―¡Raboni! ―Núꞌa̱ ra noyaꞌa̱ rí bøni da ꞌñena Xahnate. yHa nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Na̱ná̱, ¿hanja guí zoni? ¿Toꞌo guí honi? Ha nura Maria mi hu rá mʉi gue go mi gueꞌa̱ ra nsu ua̱za, hangue bi ꞌñembabi: ―Ndada, ꞌbʉ xcá tutsꞌigue, xicagui habʉ xcá tsogui pa ga ma ga tutsꞌi. xNe nu mi ma̱nga njabʉꞌa̱, bi ñegui nepʉ bi hyanda ra Jesu mi ꞌbahni, pe nuꞌá̱ himbi ba̱di ua go mi gueꞌa̱ ra Jesu. Dw Ha nuꞌʉ́ bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Na̱ná̱, ¿hanja guí zoni? Nuꞌá̱ bi ꞌñena: ―Ngueꞌa̱ xa tha̱i ma zi Hmu ne xa thutsꞌi, ne hindí pa̱di habʉ xá tsꞌoguiꞌa̱. Iv  Ne bi hyanda yoho ya ɛnxɛ mri hñe tꞌaxi, ꞌna mi hudi habʉ xqui nja rá ña̱xu, ha nuꞌa̱ maꞌna habʉ xqui nja yá ua nuni habʉ xqui ꞌbɛgui hma̱ha̱ rá zi ndoꞌyo ra Jesu. u Pe nura Maria mi ꞌbahni møte guetbʉ ra ntꞌagui mi zoni, ne ra ora mi zoñꞌa̱ bi ndoqui pa bi ncꞌa̱xa mbo ra ntꞌagui. ~tu Nepʉ ri yoho bi mengui pa ja yá nguꞌʉ. Ra Maria Magdalena bi hyanda ra Jesu xqui nangui de ra du (Mr. 16:9-11) 5sc Nuꞌʉ́ hinxqui zo yá mfeni de núꞌa̱ mi ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena gue mi pɛꞌtsi da nangui de ja ra du, ne asta nura oraꞌa̱ ja bi zo yá mfeniꞌʉ. "r=Nehe núꞌa̱ xqui zønga ra mʉdi, bi yʉtꞌi mbo habʉ bi tꞌagui ra Jesu pa bi hyandi, ne bi gamfri gue ra Jesu xqui yopa nte ngu xqui xipiꞌʉ. qyNe bi hyanda núꞌa̱ ra dutu xqui thuꞌtuahma̱ rá ña̱xu ra Jesu xqui ꞌbantsꞌi ne ꞌnambʉ xqui thutsꞌi. 1p[Nepʉ hinga yaꞌa̱ ꞌbestho bi zønga ra Simu Pedro núꞌa̱ mri ꞌbɛfa, ne nuꞌá̱ ha̱, bi yʉtꞌa mbo ra ntꞌagui ne bi hyanda ya xʉni dutu mi ꞌbøni. owNgu bi zøni bi ndoqui ne bi ncꞌa̱tsꞌi, nepʉ bi hyanda ya xʉni dutu mi ꞌbøni, pe nuꞌá̱ himbi yʉtꞌi. n/Bi ma hnestꞌihi ri yoho, pe núꞌa̱ maꞌna ra nxadi maꞌna bi ꞌmɛtꞌo de ra Pedro, hangue ꞌmɛtꞌo bi zønga ja ra ntꞌaguiꞌa̱. pmYNepʉ nura Pedro bi ma ꞌbestho pa da cꞌa̱ꞌtsa ra ntꞌagui co núꞌa̱ maꞌna ra nxadi. l/Hangue nuꞌá̱ bi ma hnestꞌihi pa habʉ mi ꞌbʉi ra Simu Pedro ne núꞌa̱ maꞌna ra nxadi núꞌa̱ xi mrá hma̱di ra Jesu ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xa tha̱i ra zi Hmu de habʉ mi tꞌagui ne xa thutsꞌi, y nubyá nixi hindí pa̱he habʉ xá tsꞌoguiꞌa̱. Ak }ꞌNitho núꞌa̱ ndomingo, tobya himi hatsꞌitho, ra Maria Magdalena bi ma habʉ xqui tꞌagui ra Jesu, ne bi hyandi gue xqui tꞌentꞌa ra do núꞌa̱ xqui jotꞌa ra ntꞌagui. 8ji*Hangue ja bá aguiniꞌʉ ra Jesu ngueꞌa̱ guehni bi gʉmpa guetbʉꞌʉ de habʉ xqui ꞌbontꞌiꞌa̱, ne ngueꞌa̱ ya mi ma da mʉdi ra pa dega tsaya de ya xodyo.-iS)Y nu habʉ bri pontꞌiꞌa̱, mi jʉmpa guetbʉ ꞌnara ua̱za habʉ mi ja ꞌnara cʉtsꞌi pa ra ntꞌagui, ne hinto xqui ntꞌaguitho ja nura cʉtsꞌiꞌa̱. Nh(Nepʉ nuꞌʉ́ bi duꞌtsua rá zi ndoꞌyo ra Jesu, ne bi mantꞌi co ya xʉni dutu núꞌʉ xqui tꞌʉxa núꞌa̱ ra mirra ne ra aloe, ngueꞌa̱ mi njabʉ yá nza̱i yá ntꞌagui ya xodyo. hgI'Nehe ra Nicodemo núꞌa̱ xqui ma da cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu dega xuui, nehe bi mani habʉ xqui ꞌbontꞌiꞌa̱. Nuꞌá̱ mi hña̱ ra mirra mi ntha̱ntsꞌi co ra aloe, mi pɛꞌtsa ꞌnatemaꞌrɛtꞌa kilo rá hñʉ. qf[&Nepʉ ra Jose mrá me Arimatea bi ma bá ba̱ntebi ra Pilato pa da ꞌyapa nsɛqui da ca̱ꞌmba rá zi ndoꞌyo ra Jesu de ja ra ponza ne da dutsꞌiꞌa̱. Ra Jose xqui gamfri ra Jesu, masque mantꞌa̱guitho ngueꞌa̱ mi tsu yá mixodyoui. Ne ra Pilato bi umba nsɛqui, hangue bi ma bá ca̱ꞌmba rá ndoꞌyo ra Jesu de ja ra ponza ne bi dutsꞌi. yek$Bi njabʉ pa bi nja ngu ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Hindra thempabi ni ꞌnará ndoꞌyoꞌa̱.” |dq#Ha núꞌa̱ toꞌo pedena̱, go ꞌna toꞌo bi hyandi, y núna ma̱ go guehna majua̱ni, pa gui camfrihʉ nehe. c"Pe ꞌnara soldado bi umba ꞌnara nsʉni ja rá hyo rá tiña̱ co ꞌnara lansa, nepʉ ꞌbestho bi bønga ra ji ne ra dehe. b!Pe nu mi uatꞌi habʉ xqui ꞌbontꞌa ra Jesu, nuꞌá̱ ya himbi thempa yá ua ngueꞌa̱ bi hyandiꞌʉ gue ya xqui duꞌa̱. ;ao Hangue nuya soldado bi uatꞌi habʉ mi zʉdi ꞌna de núꞌʉ ya be xqui ꞌbontꞌi mahyɛgui co ra Jesu pa bi thempabi yá ua, nepʉ bri jabʉ nehe núꞌa̱ maꞌna ra be. Y`+Ha mrá pa ra nthoqui de ra ngo dega pascua, hangue nuya nda̱ gá xodyo bi ma bá ba̱ntebi ra Pilato pa da manda dra thempa yá ua núꞌʉ xqui ꞌbontꞌi ne da ja̱ꞌmba yá ndoꞌyo de guehni, pa njabʉ ni ꞌnara anima hinda gohi ja ra ponza nura pa dega tsaya, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra pa dega tsaya gueꞌa̱ ra da̱ngo. w_gHa nu mi zi nura juꞌtsa vinu ra Jesu bi ꞌñena: ―Ja xa uadiua gatho núꞌa̱ xra ꞌbɛpcagui. Ne ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi ñeꞌmi ne bi du. ꞌNara soldado bi umba ꞌnara nsʉni ja rá hyo rá tiña̱ ra Jesu co ꞌnara lansa Z^-Ha mi jani ꞌnara mohi mi po ra juꞌtsa vinu. Nepʉ bri ꞌboꞌmba ꞌnara sponja co nura juꞌtsa vinu ne bri thøta ja ꞌnara tsꞌʉtꞌo dega isopo, nepʉ bi ꞌbøꞌtse asta ja rá ne ra Jesu. ]5Y ra Jesu mi pa̱di gue ya bi uadi gatho, nepʉ pa bi nja ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, nuꞌá̱ bi ꞌñena: ―Tsʉca ra nduthe. s\_Ha nu mi hyanda ra Jesu rá na̱na̱ mi ꞌbahuini núꞌa̱ rá hma̱ca nxadiꞌa̱, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi rá na̱na̱: ―Nubyá ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue núꞌa̱ guí ꞌbahuibʉ go gueꞌa̱ dri tꞌʉbyaꞌa̱. F[Y guetbʉ ja ra ponza mi ꞌbahni rá na̱na̱ ra Jesu, ne ꞌnara ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ mrá cu rá na̱na̱ ra Jesu, ne ra Maria rá ꞌbɛhña̱ ra Cleofa, ne ra Maria Magdalena. ;ZoNepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñémbabiꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―Hinga ma ga tʉñhʉ, ma ga rifahʉ pa ga nuhʉ toꞌo drá mɛti. Hangue bi njabʉ ngu ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Bi nhyegue ꞌra ꞌna xɛni ma dutu, ne bi rifagui núꞌa̱ maꞌna ma he.” Ne gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ya soldado. YHa nu mi uadi bi pontꞌa ra Jesu nuya soldado, bi gʉmpa yá dutu ra Jesu núꞌʉ xqui ꞌbøcuabi. Mi goho ya soldado, ne bi hñegue ꞌra ꞌna xɛni nuya dutuꞌʉ. Ne bi gʉmpa rá mahe núꞌa̱ himi pɛꞌtsa ni ꞌnará ntꞌɛdi, mi xøgue ra xʉni. [X/Ha nura Pilato bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuꞌa̱ stá ofo, ya stá ofo. CWNe nuyá nda̱ gá macja̱ ya xodyo bi ma bá embabi ra Pilato: ―¿Hanja gá ofo njabʉ gue go gueꞌa̱ rá Nda̱ ya xodyo? ꞌYofo gue nuꞌá̱ mi ma̱nsɛ gue rá Nda̱ ya xodyo. PVNe ndunthi ya xodyo bi hñeꞌta núꞌʉ ya noya, ngueꞌa̱ habʉ bri pontꞌa ra Jesu mi guetbʉ ra hnini Jerusale, y núꞌʉ ya noyaꞌʉ xqui tꞌofo dega ebreo, ne dega griego, ne dega lati. OUY ja ra ponza habʉ bri pontꞌa ra Jesu xqui thøta ꞌnara xithɛ ne mi huxni ꞌraya noya núꞌa̱ bi manda ra Pilato da tꞌofo. Mi ena njabʉ: “Ra Jesu ra me Nasare, rá Nda̱ ya xodyo.” TyNe ja brá pontꞌiniꞌa̱ co má yoho ya ꞌñøhø, ꞌna cada rá hyo, ha ra Jesu bi ꞌyoda madetho de gueꞌʉ. SNe ra Jesu bi bøni mi ndude rá ponza. Ne bi tsꞌitsꞌi pa ja ra tꞌøhø rá thuhu Ña̱xmadu, dega ebreo rá thuhu Golgota. KRPe nuꞌʉ́ bi yopa mafiꞌʉ maꞌnaꞌqui ne bi ꞌñena: ―¡Tsitsꞌi, bá pontꞌi, ne ja dí duni! Nepʉ ra Pilato bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue guí nehʉ ga pontꞌa nuna ri Nda̱hʉ? Nepʉ nuya nda̱ gá macja̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nura Cesa hønsɛ go gueꞌa̱ ma nda̱he, y joꞌo maꞌna. 7QgY núꞌa̱ ra paꞌa̱ mrá pa dega nthoqui de ra ngo dega pascua, ne ngu mi nzʉnga ꞌrato xudi. Nepʉ ra Pilato bi ꞌñembabi ya xodyo: ―¡Ndi, ꞌbacua ri Nda̱hʉ! P5 Ha nu mi ꞌyøde ra Pilato núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi manda da tsꞌixa ra Jesu pa møte, nepʉ neheꞌa̱ bi bøni pa bá hudi ja rá hudi dega tsꞌʉtbi ja ra luga mrá thuhu Gabata dega ebreo, rí bøni da ꞌñena rá thuhu ra Tꞌʉtꞌado. IO  Hangue desde ra oraꞌa̱, ra Pilato mi ne da hyɛguihma̱ꞌa̱, pe nuya xodyo himi tsaya ra hmafi ne mi enaꞌʉ: ―¡Nuꞌbʉ nuꞌi gui hyɛgui núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱, nuꞌbʉ́ hingrí amigo ra da̱nga nda̱ Cesa, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ toꞌo da ꞌñetꞌa nda̱ gueꞌa̱ rá ncontra ra Cesa! N1 Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ni ꞌnara tsꞌɛdi hinguí ha̱ pa da za te gui ꞌyøtcagui ꞌbʉ hingo Ajua̱ da ꞌraꞌa ra tsꞌɛdi. Hangue núꞌa̱ toꞌo xa dagagui ja ri ꞌyɛ, núꞌá̱ go gueꞌa̱ maꞌna tu ra tsꞌoqui que nuꞌi. 1M[ Hangue ra Pilato bi ꞌñembabiꞌa̱: ―¿Ha gue hinte guí tha̱di? ¿Ha gue hinguí pa̱di gue dí ha̱ ra tsꞌɛdi pa ga pontꞌaꞌi o pa ga hɛcꞌaꞌi? L9 Hangue bi zixa ra Jesu maꞌnaꞌqui mbo ja ra tsꞌʉtbi ne bi ꞌyambabi bi ꞌñembi: ―¿Toꞌo rá ꞌmɛhniꞌi? Pe nura Jesu hinte bi da̱di. \K1Ha nu mi ꞌyøde ra Pilato núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ, maꞌna bi ntsuꞌa̱. ?JwNepʉ nuya xodyo bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuje dí pɛꞌtshe ꞌnara ley, ne nura leyꞌa̱ ma̱ gue nuní dí ꞌñepi da du, ngueꞌa̱ xa ꞌñetꞌa Tꞌʉ de Ajua̱. !I;Ha nuya nda̱ gá macja̱ ne ya gʉntsꞌa̱hni mi manthoꞌʉ nu mi hyanda ra Jesu, ne mi eñꞌʉ: ―Nuní drá pontꞌi, drá pontꞌi pa da du. Nuꞌbʉ́ ra Pilato bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Tsixhʉ, go da bá ponthʉ, ngueꞌa̱ nuga hinte ma tsꞌoqui dí tsʉtuabini. DHHa ra Jesu bi bønga møte mi huꞌtsa núꞌa̱ ra corona dega ꞌbini ne mi he núꞌa̱ ra thɛnga dutu. Nepʉ ra Pilato bi ꞌñemba ya xodyo: ―¡Xi ꞌbacua nuna ꞌñøhø! ,GQHa nura Pilato bi bønga møte maꞌnaꞌqui ne bi ꞌñembabi ya xodyo: ―Ndi, dra zinꞌaꞌihʉua pa gui pa̱hʉ gue hinte ma tsꞌoqui dí tsʉtuabini. F/Nepʉ bi ꞌñembabiꞌa̱: ―¡ꞌBʉi pa nza̱ntho nuꞌi ri tꞌequꞌei rá Nda̱ꞌi ya xodyo! Nepʉ nuꞌʉ́ mi umba ya mpɛꞌtiꞌa̱. E7Nepʉ nuya soldado mi ꞌbʉhni bi metꞌa ꞌnara corona dega ꞌbini, ne bi hñuꞌtsuabi ja rá ña̱xu ra Jesu ne bi hyete ꞌnara thɛnga dutu. 8D mHangue ra Pilato bi manda bri fɛtꞌa ra Jesu. C%(Ha nuꞌʉ́ bi mʉdi bi mafi gatho ne bi ꞌñena: ―¡Nuní hina, nura Barraba ha̱! Ha núꞌa̱ ra Barraba mrá dacateꞌa̱.?Bw'Numa nza̱ihʉ dí pɛꞌtshʉ dí hɛcꞌahʉ ꞌnara ꞌyofadi núbya de ra ngo dega pascua. Nuꞌbʉ́, ¿ha guí nehʉ ga hɛcꞌahʉ nuni ri Nda̱hʉ núꞌahʉ gyá xodyohʉ? XA)%Hangue nura Pilato bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́ nuꞌi ꞌnagrá nda̱gueꞌbʉ. Ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ha̱ha̱, drá nda̱ ngu ja juadi gá ma̱. Pa gueꞌa̱ dá e dá ꞌbʉiua ja ra ximhai pa ga xipa ya ja̱ꞌi núꞌa̱ majua̱ni. Nuto gatho camfri núꞌa̱ majua̱ni, go gueꞌʉ øde núꞌa̱ dí ma̱. 0@Y$Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ma nsu dega nda̱ hingo xa ꞌraca ya meximhai. Nuꞌbʉ go xa ꞌracjhma̱ꞌʉ, nuꞌbʉ́ núꞌʉ toꞌo gra manda xa ña̱njhma̱ha̱ de ja yá ꞌyɛ ya nda̱ gá xodyo. Pe numa hmandaga hingo mahyɛgui ngu núꞌʉ jaua ja ra ximhai. .?U#Ha ra Pilato bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue drá xodyoga? Nuya mengu ri hai ne ya nda̱ gá macja̱ go gueꞌʉ bá tsiꞌaꞌi de guecua. ¿Te xcá ꞌyøtꞌe? f>E"Ha ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¿Ha gue to xa xiꞌaꞌi, o go guí ma̱nsɛ? :=m!Nepʉ nura Pilato bi yopa yʉtꞌi maꞌnaꞌqui habʉ mi ja rá tsꞌʉtbi, ne bi zohna ra Jesu pa bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha go gueꞌe grá Nda̱ de ya xodyo? r<] Bi ma̱nga njabʉꞌʉ pa ra Jesu da ꞌyo ja yá ꞌyɛ ya me Nroma, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ha̱, mi pɛꞌtsa ra nsɛqui pa da nhyoteꞌʉ ja ꞌnara ponza. Hangue bi njabʉ ngu xqui ma̱nga ra Jesu te ma du mi ma da duꞌa̱. q;[Ha nura Pilato bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Tsixhʉ ne go da ꞌyøꞌtuahʉ ra tsꞌʉtbi ngu núꞌa̱ ma̱nga ri leyhʉ. Ha nuya xodyo bi ꞌñena: ―Núje dyá xodyohe hindí pɛꞌtshe ra nsɛqui pa ga hohe ꞌnara ja̱ꞌi. :wNuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ hinte ma tsꞌoqui xa ꞌyøthma̱, nixi stá tsinꞌahma̱he. 9%Nuꞌbʉ́ ra Pilato bi bønga møte habʉ mi ꞌbaiꞌʉ pa bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Te ꞌbɛ guí ne gui ma̱mbabihʉni? 8Hamxuditho bi tsꞌixa ra Jesu de ja rá ngu ra Caifá pa habʉ mi ja rá tsꞌʉtbi ra Pilato núꞌa̱ mrá gobierhnu, ha nuya xodyo himbi yʉtꞌa mbo ra tsꞌʉtbi pa njabʉ hinda ntsꞌoquiꞌʉ, ne pa njabʉ da za da zi ra hñuni de ra ngo dega pascua. "7=Ha mi ꞌbahni ꞌnará ꞌbɛgo ra da̱nga nda̱ gá macja̱, ne nuꞌá̱ mi ja te mrá njaui núꞌa̱ xqui thacua rá gu, ne nura Pedro go xqui ꞌyøtꞌa njabʉ. Nura ꞌbɛgoꞌa̱ bi ꞌñembabi ra Pedro: ―¿Ha gue hindá hantꞌaꞌini ja ra ua̱za con gueꞌa̱? [6/Ha nura Pedro mi ꞌbahni mri mpaꞌti bi tꞌambabi maꞌnaꞌqui: ―¿Ha hingo gueꞌe gá ꞌñoui dega nxadi núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱? Ha nuꞌá̱ bi ncøni ne bi ꞌñena: ―Hina, nuga hina. M5Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ stá ña̱maꞌñʉhma̱, da za gui xiqui te rá ꞌbɛꞌa̱ stá ma̱ xá ntsꞌo. Xiꞌa̱ gue dá ña̱ xá hño, ¿hanja guí nabgagui? I4 Ha nu mi ma̱nga njabʉ ra Jesu, ꞌnara gʉntsꞌa̱hni mi ꞌbahni bi umba ꞌnara mpɛꞌtiꞌa̱, ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue njabʉ guí tha̱tuabi ra da̱nga nda̱ gá macja̱? 3¿Hanja go guí angagui? ꞌYambabi toꞌo gatho xa ꞌyøde te stá ma̱. Núꞌʉ́ ha̱, pa̱di xá hño te stá ma̱. l2QNe nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuga stá ña̱ ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi, nza̱ntho stá udi ma ntꞌutuate ja ya nija̱ ne ja ra nda̱nija̱ habʉ di muntsꞌa gatho ya xodyo, ne hinstá ña̱ mantꞌa̱gui. s1_Ha núꞌa̱ ra da̱nga nda̱ gá macja̱ bi ꞌyambabi ra Jesu de yá nxadi ne de rá ntꞌutuate. ^05Nepʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ mrá nsugosthi bi ꞌyambabi ra Pedro ne bi ꞌñembi: ―¿Ha hingo gueꞌe gá ꞌñoui dega nxadi nura da̱meꞌa̱? Nepʉ nura Pedro bi da̱di bi ꞌñena: ―Hina, nuga hina. d/APe nura Pedro bi gohi møte de ra gosthi. Nepʉ núꞌa̱ ra nxadi mrá mpa̱di núꞌa̱ toꞌo mrá da̱nga nda̱ gá macja̱ bi bøni ne bi ña̱ui ra ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ mrá nsugosthi pa bi thoca ra Pedro mbo. .!Ha nura Simu Pedro ne maꞌna ra nxadi mri ꞌbɛfa zi yabʉtho mi dɛnga ra Jesu. Núꞌa̱ rá ñoho ra nxadi mrá mpa̱di núꞌa̱ toꞌo mrá da̱nga nda̱ gá macja̱, hangue nuꞌá̱ bi yʉtꞌa ja ra patio de rá nguꞌa̱ habʉ xqui jʉꞌta ra Jesu. C- Rá mʉdi bi tsꞌitsꞌiꞌa̱ habʉ mi ꞌbʉ ra Anás, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ go mrá ndøhña̱ ra Caifá núꞌa̱ toꞌo mrá da̱nga nda̱ gá macja̱ de núꞌa̱ ra jɛyaꞌa̱. ,! Nepʉ nuya soldado co yá nda̱ ne co ya gʉntsꞌa̱hni núꞌʉ xqui mɛhna ya nda̱ gá xodyo bi mihiꞌʉ ra Jesu ne bi duꞌti. R+ Nuꞌbʉ́ nura Simu Pedro mri hña̱ ꞌnara mahuai, ha bi cꞌoꞌtsi ne bi dacua rá gu de ra ꞌñɛi rá ꞌbɛgo ra da̱nga nda̱ gá macja̱. Y núꞌa̱ ra ꞌbɛgoꞌa̱ mrá thuhu ra Malco. * Ra Jesu bi ma̱nga njabʉ pa da nja ngu nura noya xqui ma̱ñꞌa̱: “Ni ꞌna hindá ꞌbɛdi de núyʉ xcá ꞌracagui.” /)WHa ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ya stá xiꞌahʉ gue go guecagui. ꞌBʉ go gueque guí hongaguihʉ, oxqui jʉhʉ ni ꞌna de núyʉ drí ꞌñoꞌbe. (1Nepʉ nura Jesu bi yopa ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―¿Toꞌo guí hoñhʉ? Ha nuꞌʉ́ bi ꞌñena: ―Ra Jesu núꞌa̱ ra me Nasare. 'Ha ngu bi uadi bi ma̱nga ra Jesu gue go mi gueꞌa̱, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi mengui dega xʉtha ne bi dagui ja ra hai. k&OHa nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ra Jesu núꞌa̱ ra me Nasare. Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Go guecagui. Ne ra Juda núꞌa̱ toꞌo bi daꞌa̱ mi ꞌbahuini ya soldado ne ya gʉntsꞌa̱hni. :%mPe nura Jesu gatho mi pa̱tho núꞌa̱ te mi ma da tꞌøꞌtuabiꞌa̱, hangue bá pøni de ja ra ua̱za pa bi nthɛuiꞌʉ, ne bi ꞌyambabiꞌʉ: ―¿Toꞌo guí hoñhʉ? f$ENuꞌbʉ́ ra Juda bi zixa ꞌna hmuntsꞌi ya soldado ne ꞌraya gʉntsꞌa̱hni núꞌʉ xqui mɛhna ya nda̱ gá macja̱ ne ya fariseo, ne ja bi maniꞌʉ ja ra ua̱za mri hña̱ ya ñotꞌi ne con te da hñotehma̱. :#mHa nura Juda núꞌa̱ bi da ra Jesu, ya mi pa̱di núꞌa̱ ra ua̱za, ngueꞌa̱ ndunthi ya ꞌmiꞌqui xqui maniꞌa̱ co ra Jesu ne maꞌra yá nxadi, mi muntsꞌiniꞌʉ. @" {Ha nu mi uadi bi ma̱nga ra Jesu njabʉ, bi ma de guehni co yá nxadi ne bi ꞌrani ja ꞌnara hñe rá thuhu Cedró, pa bi zøniꞌʉ ja ꞌnara ua̱za, nepʉ ja bi yʉtꞌiniꞌʉ. T!!Stá utuabiyʉ toꞌoꞌigue ne tengu ri ꞌmʉi, ne ga sigui ga utuabi, pa njabʉ ngu grí ma̱cagui, neheyʉ da mɛꞌtsa núꞌa̱ ra hma̱teꞌa̱ ja yá coraso, ne nuga ga ꞌbʉi con guehyʉ.8 iMa hoga Dadaꞌi, nuya ja̱ꞌi hingyá gamfri hingui pa̱di toꞌoꞌi, pe nuga ha̱, dí pa̱di toꞌoꞌi, ne núyʉ xcá ꞌracagui pa̱di gue go gueꞌe xcá pɛncagui. 5Ma Dadaꞌi, ya nguí ma̱cagui desde núꞌbʉ mi othotho ra ximhai, ne ꞌnada ra nsunda habʉ ndí ꞌbʉhui. Nubyá núꞌʉ toꞌo xcá ꞌracagui dí ne da mabʉ núbʉ habʉ grá ma, y núbʉ́ ma dí hyanda ma nsunda núꞌa̱ ya ma ga yopa ha̱ni maꞌnaꞌqui. jMNuga dí ꞌbʉi con gueꞌʉ ne nuꞌi guí ꞌbʉi con gueque, y njabʉ da ꞌnathoꞌʉ, pa njabʉ gatho ya ja̱ꞌi ja ra ximhai da za da ba̱di gue go gueꞌe xcá pɛncagui ne grí ma̱diꞌʉ nehe ngu grí ma̱cagui. NNgu xcá ꞌyøtꞌe pa bi hneca ri nsunda ja ma ꞌmʉi nuua ja ra ximhai, njabʉ nehe stá øtꞌe pa da hneca ri nsunda ja yá ꞌmʉiꞌʉ, pa njabʉ da ꞌnathoꞌʉ nehe ngu dí ꞌnathoui. pa da ꞌnathoꞌʉ ngu dí ꞌnathoui, ngueꞌa̱ nuꞌi ma Dadaꞌi guí ꞌbʉi con gueque ne nuga dí ꞌbʉi con gueꞌe. Ne dí aꞌaꞌi pa núꞌʉ́ ne nujʉ ga ꞌnathohʉ, pa njabʉ gatho ya ja̱ꞌi ja ra ximhai da gamfri gue go gueꞌe xcá pɛncagui. Hindí aꞌaꞌi pa sɛhɛyʉ, dí aꞌaꞌi nehe pa nuto gatho ma da ꞌyøde núꞌa̱ da ma̱nyʉ, ne da gamfrigui, MNuga dí hutsꞌi ga unga ma te po rá nguehyʉ ngueꞌa̱ dí øꞌtꞌaꞌi núꞌa̱ go ri paha, pa njabʉ neheyʉ da ꞌyøꞌtꞌaꞌi ri paha ngueꞌa̱ nuyʉ́ pa̱di núꞌa̱ majua̱ni. Ngu xcá pɛncaguiua ja ra ximhai, njabʉ nehe dí pɛhniyʉ pa da ma gatho ja rá ngʉni ra ximhai pa da ma̱nga ri noya. &EHangue dí aꞌaꞌi gui utuabiyʉ ri noya, pa njabʉ da ꞌuegueyʉ de gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo ja ra ximhai, ngueꞌa̱ nuri noya gueꞌa̱ majua̱ni. X)Nuyʉ́ ya hingyá mɛti ra ximhai, ngugui nehe hingo rá mɛtigui ra ximhai. |qHindí aꞌaꞌi pa gui tsitsꞌi de guecua ja ra ximhai, nuꞌa̱ dí aꞌaꞌi, ña̱niyʉ de ra tsꞌonda̱hi. 5cNuga stá xipabiyʉ ri noya, pe nuya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá gamfri di ʉtsayʉ ngueꞌa̱ nuyʉ́ ya hingyá mɛti ra ximhai, ngugui nehe hingo rá mɛtigui ra ximhai. J  Nubyá ma ga mabʉ habʉ guí ꞌbʉi. Pe de dí ꞌbʉcuatho ja ra ximhai, dí aꞌi go gui subyayʉ, pa njabʉ nuyʉ́ da mɛꞌtsa ra johya ja yá coraso ngu núꞌa̱ dí pɛꞌtsca.   De stá ꞌbʉcua ja ra ximhai stá jamasugayʉ co ri tsꞌɛdi pa hinxa ꞌuegueyʉ. Stá su núyʉ xcá ꞌracagui, ne hinto maꞌna de guehyʉ xa ꞌmɛdi, nsøctho núꞌa̱ toꞌo dí ꞌñepi da ꞌmɛdi pa da njabʉ ngu ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo.  Ngu guí pa̱di gue nuga ya hinga ma ga ꞌbʉcua ja ra ximhai, ngueꞌa̱ ma ga mabʉ pa habʉ guí ꞌbʉi. Pe nuyʉ́ ha̱, ma da gohi. Ma ma̱ca Dadaꞌi, jamasu co ri tsꞌɛdi núyʉ toꞌo xcá ꞌracagui, pa njabʉ da ꞌnathoyʉ ngu dí ꞌnathoui. Y+ Ne gatho núꞌa̱ xcá ꞌracagui go ma mɛtiga, ne gatho núꞌa̱ ma mɛtiga go ri mɛti nehe, ne gatho núꞌa̱ ri mɛtigue go ma mɛtiga nehe. Mahyɛgui ma mɛtihʉ. Ne ma nsunda di hnequi ja guehyʉ. @y Nuga dí aꞌaꞌi gui suyʉ, hingo dí aꞌaꞌi pa gui su núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá gamfri, hønsɛ dí aꞌaꞌi gui su núyʉ xcá ꞌracagui, ngueꞌa̱ go ri mɛtiyʉ. >uNgueꞌa̱ stá xipabiyʉ núꞌa̱ xcá xicagui, ne nuyʉ́ xa gamfri, ne xa ba̱di gue xi majua̱ni stá ehe de habʉ ndí ꞌbʉhui, ne xa gamfri gue go gueꞌe xcá pɛncagui. fENuyʉ́ ya pa̱di gue gatho núꞌa̱ dí pɛfi ne núꞌa̱ dí ma̱ go xcá ꞌbɛpcagui. Z -Núyʉ toꞌo xcá huahni de ra ximhai ne xcá ꞌracagui, ya stá utuabiyʉ toꞌoꞌigue ne tengu ri ꞌmʉi. Nuyʉ go ri mɛtiyʉ ne xcá ꞌracaguiyʉ, ne nuyʉ́ xa ꞌyøtꞌe ngu ma̱nga ri noya. 5 cNubyá, ma Dadaꞌi, ꞌyøtꞌe pa nu xcrá yopa mabʉ, da yopa hnequi ma nsunda ngu núꞌa̱ ndí pɛꞌtsi núꞌbʉ ndá ꞌbʉhuibʉ núꞌbʉ mi othotho ra ximhai.  /Nuga stá øtꞌe pa bi hnequi ri nsunda nuua ja ra ximhai, ngueꞌa̱ ya stá juaꞌtꞌa ri ꞌbɛfi núꞌa̱ gá ꞌbɛpcagui ga pɛfi. . UNúꞌʉ toꞌo pɛꞌtsa ra te nza̱ntho go gueꞌʉ pa̱di gue go guesɛꞌi grá ꞌnatꞌa Ajua̱ majua̱ni, ne pa̱cagui núga drá Jesucristo xcá pɛncagui.  Ngueꞌa̱ nuꞌi xcá ꞌyɛntcꞌa ja ma ꞌyɛ gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai, pa ga umbabi ra te nza̱ntho nuto gatho xcá ꞌraqui.  Mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Jesu, nepʉ bi nøtsꞌe pa mahetsꞌi ne bi ꞌyapa Ajua̱ rá Dada, bi ꞌñena: ―Ma Dadaꞌi, ya bi zø ra ora. ꞌYøtꞌe pa da hnequi ma nsunda núga ri Tꞌʉgui, ne pa njabʉ necá ga øtꞌe pa da hnequi ri nsunda nehe. )!Dí xiꞌahʉ njabʉ pa da za gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho nsi ra dumʉi ngueꞌa̱ guí camfriguihʉ. Nuua ja ra ximhai ma gui thohʉ ya thogui, pe oxqui tu ri mʉihʉ, dá nja ri tsꞌɛdihʉ pa gui tsɛtihʉ, ngueꞌa̱ nuga ya stá nta̱te de nuna ra ximhai.c? Pa̱hʉ gue ma da zø ra pa ne majua̱ni nubya ya xa zøhø, ma gui nxanihʉ ne ma gui penjʉ ja ri nguhʉ ꞌna ngu ꞌna, ne ma gui hyɛgasɛhʉ, pe nuga hinga ma ga ꞌbʉsɛga, ngueꞌa̱ dí ꞌbʉꞌbe ma Dada. [/Ha nura Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue ya guí camfrihʉ? (INubyá ha̱, dí pa̱he gue guí pa̱tho gatho, hangue hinga mahyoni to da ꞌyanꞌaꞌi ꞌnara ntꞌani. Hangue dí camfrihe gue Ajua̱ bá pɛñꞌaꞌi. 5cNuꞌbʉ́ nuyá nxadi bi ꞌñembabi: ―Nubyá ha̱, ya tso ma mfenihe xá hño núꞌa̱ guí ma̱, ngueꞌa̱ ya hinte grí hyɛcuabi núꞌʉ ya noya guí ma̱. 0YNdí ꞌbʉꞌbe ma Dada ne stá ehe pa guecua ja ra ximhai, ne nubyá ma ga ma de guecua ja ra ximhai pa ga yopa pengui maꞌnaꞌqui nuni habʉ bí ꞌbʉ ma Dada. Ngueꞌa̱ ma Dada xi ma̱ꞌaꞌihʉ, ngueꞌa̱ guí ma̱caguihʉ ne xcá camfriguihʉ gue stá ehe de habʉ ndí ꞌbʉꞌbeꞌa̱. Ha nuya paꞌʉ ma gui ꞌyaphʉ ma Dada de ja ma thuhu, y hinga mathoni go ga api pa da ꞌraꞌahʉ núꞌa̱ te gui ꞌyaphʉ. V%Núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, stá xiꞌahʉ ngu ꞌnara ꞌbede. Pe ma da zø ra pa gue ya hinga ma ga xiꞌahʉ njabʉ, pe ma ga xiꞌahʉ de ma Dada co ya noya núꞌʉ ꞌbestho da za gui pa̱dihʉ. 3~_Hinte xcá ꞌyapthohʉ Ajua̱ ma Dada de ja ma thuhu. ꞌYaphʉ y nuꞌá̱ da ꞌraꞌahʉ, pa njabʉ nza̱ntho xi da nja ri johyahʉ. Ra Jesu bi nta̱te de ra ximhai >}uHa nuya paꞌʉ ya hinte ma ntꞌani ma gui ꞌyangahʉ. Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, núꞌa̱ te gatho gui ꞌyapabihʉ ma Dada de ja ma thuhu, nuꞌá̱ ma da ꞌraꞌahʉ. 3|_Guí njahʉbʉ nehe, guí tu ri mʉihʉ, pe nuga ma ga yopa pengui ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ, ne njabʉ ma xi gui johyahʉ, ne hinto da hña̱cꞌahʉ nura johyaꞌa̱. { Ma gui njahʉ ngu ꞌnara ꞌbɛhña̱ ma da ꞌmʉ rá ba̱tsi pɛꞌtsa xica ʉgui ngueꞌa̱ ya xa datꞌa rá pa, pe nu stí uadi da ꞌmʉ rá ba̱tsi, nuꞌá̱ ya da pumfri yá ʉgui ne da johyaꞌa̱ ngueꞌa̱ ya bi dá nximhai ꞌnara ba̱tsi. rz]Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌahʉ ma gui nzoñhʉ ne ma gui tu ri mʉihʉ, pe ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá gamfri da johyaꞌʉ. Ma da du ri mʉihʉ, pe nuri dumʉihʉ ma da mpʉnga johya nu xcrí yopa hyandgahʉ maꞌnaꞌqui. 1y[Ha nura Jesu bi ba̱tho gue mi neꞌʉ da ꞌyambabi hma̱ha̱, hangue nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue grí ꞌñánbahʉ te rí bønga núꞌa̱ stá eñꞌahʉ gue ya ma da zø ra ora ya hingui ma gui hyandgahʉ, nepʉ hintsꞌʉ yaꞌa̱ ma gui yopa hyandgahʉ maꞌnaꞌqui? @xyNe nuꞌʉ́ mi ꞌñémsɛꞌʉ: ―¿Te rí bønga nuya ya noya xicjʉni: “Ya ma da zø ra ora”, ne “hintsꞌʉ yaꞌa̱”? Hingui tso ma mfenihʉ núꞌa̱ bi ma̱ni. ,wQNepʉ ꞌrayá nxadi bi ꞌñémsɛꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―¿Te rí bønga núꞌa̱ bi xicjʉni nu mi ma̱: “Ya ma da zø ra ora ya hingui ma gui hyandgahʉ, nepʉ hintsꞌʉ yaꞌa̱ ma gui yopa hyandgahʉ maꞌnaꞌqui, ngueꞌa̱ ma ga yopa pengui habʉ bí ꞌbʉ ma Dada”? 7vgYa ma da zø ra ora ya hingui ma gui hyandgahʉ, nepʉ hintsꞌʉ yaꞌa̱ ma gui yopa hyandgahʉ maꞌnaꞌqui, ngueꞌa̱ ma ga yopa pengui habʉ bí ꞌbʉ ma Dada. 8uiNuga, nuꞌa̱ dí ma̱, dí ma̱ ngu núꞌa̱ xica ma Dada, hangue dí eñꞌahʉ gue ra Ma̱ca Nda̱hi ma da xiꞌahʉ ngu núꞌa̱ ga xipi. Nura dumʉi da mpʉnga johya mtSNe ma da ꞌyøtꞌe pa da hneca ma nsunda, ngueꞌa̱ ma da xiꞌahʉ ngu núꞌa̱ te ga xipabi. 0sY Pe nu stí zø ra Ma̱ca Nda̱hi, ma da ꞌñuꞌtꞌahʉ pa gui pa̱hʉ gatho núꞌa̱ majua̱ni, nguetho nuꞌá̱ ma̱nga majua̱ni, ne hinda ma da ma̱nsɛ núꞌa̱ da ma̱, nuꞌá̱ ma da xiꞌahʉ gatho núꞌa̱ ma da xipabi Ajua̱ ma Dada, ne ma da xiꞌahʉ núꞌa̱ te ma da nja. yrk Ja maꞌra te ga xiꞌahma̱hʉ, pe nubyá hinga ma ga xiꞌahʉ ngueꞌa̱ hinda za gui pa̱dihʉ gatho. Cq Y nuꞌá̱ ma da ꞌñutuabiꞌʉ gue Ajua̱ ma da ꞌyøtꞌa ra tsꞌʉtbi, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ya xa hña̱cua rá tsꞌɛdi ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ di nda̱ ja nuna ra ximhai. 0pY Nehe nuꞌá̱ ma da ꞌñutuabiꞌʉ hanja da ꞌmʉiꞌʉ xá hño, ngueꞌa̱ nuga ya ma ga ma pa ga ꞌbʉꞌbe ma Dada ne nuꞌahʉ ya hingui ma gui hyandgahʉ. |oq Núꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hiꞌa̱ ma da ꞌñutuabiꞌʉ gue xi tu ya tsꞌoqui ngueꞌa̱ hingui camfriguiꞌʉ. MnHa nu stí zøꞌa̱ ma da zopa yá mfeni ya ja̱ꞌi pa da ba̱diꞌʉ gue xi tu ya tsꞌoqui, ne hanja da za da ꞌmʉ xá hño, nehe da ba̱diꞌʉ gue Ajua̱ ma da ꞌyøtꞌa ra tsꞌʉtbi. nmUPe dí xiꞌahʉ majua̱ni gue pa gueꞌahʉ maꞌna xá hño ga ma, ngueꞌa̱ ꞌbʉ hinga ma, hinda ꞌñe ra Ma̱ca Nda̱hi pa da ꞌmʉi con gueꞌahʉ ne da hñupꞌa ri mʉihʉ, pe nu xcrá ma, ma ga pɛnꞌahʉuaꞌa̱. DlPe go guí tu ri mʉihʉ ngueꞌa̱ dí xiꞌahʉ njabʉ. kPe nubyá ma ga yopa pengui ga ꞌbʉꞌbe núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui, ne ni ꞌna de gueꞌahʉ hinguí angahʉ habʉ drá ma. ]j3Dí xiꞌahʉ njabʉ pa nu stí zø ra pa da njabʉ, da za gui beñhʉ gue ya stá xiꞌahʉ. Rá ꞌbɛfi ra Ma̱ca Nda̱hi Nurá mʉdi hindá xiꞌahʉ núꞌa̱ te ma da nja ngueꞌa̱ mi ꞌbɛtho pa ga ma. iiKNuꞌʉ́ ma da ꞌyøꞌtꞌahʉ njabʉ ngueꞌa̱ hinxa ba̱caguiꞌʉ nixi xa ba̱ ma Dada. hMa da tꞌɛñꞌaꞌihʉ de ja ya nija̱. Nehe ma da nja ra pa gue ꞌbʉ toꞌo da hyoꞌahʉ da beni gue supa rá ꞌbɛfi Ajua̱. _g 9Dí xiꞌahʉ njabʉ pa hingui ꞌueguehʉ de gueque nu xcrí thohʉ ya ntꞌʉtsate. zfmNeꞌahʉ ma gui xiphʉ maꞌra ya ja̱ꞌi de gueque ngueꞌa̱ desde rá mʉdi xcá ꞌbʉhʉ con gueque.SePe ma ga pɛnꞌaꞌihʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa da ꞌmʉi con gueꞌahʉ ne da hñupꞌa ri mʉihʉ. Nuꞌá̱ ma da ꞌñehe de Ajua̱ ra Dada, ne ma̱nga majua̱ni, ne ma da xiꞌahʉ de gueque. d1Bi njabʉ pa da nja ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo ja yá nda̱xjua leyꞌʉ: “Masque hinte ma tsꞌoqui stá øtꞌe, pe nuꞌʉ́ bi ʉtsagui.” c9Nuga dá øtꞌa ya da̱nga ntꞌudi ja yá thandiꞌʉ, núꞌʉ hinhyaꞌmʉ toꞌo maꞌna xa ꞌyøtꞌe. Pe masque njabʉ nuꞌʉ́ himbi ne bi gamfrigui, hangue nubyá tu yá tsꞌoqui. Ne masque bi hyanda nuya da̱nga ntꞌudiꞌʉ, bi ʉtsagui ne bi ʉtsa ma Dada nehe. 8bkNuꞌa̱ tóꞌo ʉtsagui, ʉtsa ma Dada nehe. oaWꞌBʉ hinstá ehehma̱ ne hinstá zofohma̱ ya ja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ hinte ma tsꞌoqui di tuhma̱ꞌʉ. Pe nuga dá ehe, ne dá zofoꞌʉ. Hangue nubyá nuꞌʉ́ tu ya tsꞌoqui ne hinda za te ma da da̱diꞌʉ. 9`kPe núꞌʉ toꞌo ma da ʉtsaꞌihʉ ngueꞌa̱ guí camfriguihʉ, nuꞌʉ́ ma da ꞌyøꞌtꞌaꞌihʉ njabʉ ngueꞌa̱ hingui pa̱diꞌʉ núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. _!Oxqui ma gui pumfrihʉ núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, gue ꞌnara ꞌbɛgo hingo maꞌna ja rá nsu que rá hmu. Nuꞌʉ tóꞌo xa ʉtsagui da ʉtsaꞌihʉ nehe, ha nuꞌʉ tóꞌo xa ꞌyøtca núꞌa̱ stá ma̱, nehe da ꞌyøꞌtꞌaꞌihʉ núꞌa̱ gui ma̱ñhʉ. D^Nuꞌbʉ dyá mɛtiꞌihʉ hma̱ha̱ ra ximhai, nuꞌbʉ́ ya meximhai di ma̱ꞌaꞌihʉ ngu ma̱di yá mimeximhaiui. Pe nuꞌahʉ hingyá mɛtiꞌihʉ ra ximhai ngueꞌa̱ nuga stá huanꞌaꞌihʉ ne stá ꞌuecꞌaꞌihʉ de ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai. Hangue por gueꞌa̱ ya ja̱ꞌi di ʉtsaꞌihʉ. b]=ꞌBʉ da ʉtsaꞌihʉ ya ja̱ꞌi, beñhʉ gue go ꞌmɛtꞌo bi ʉtsaguigaꞌʉ. \7Hangue nuꞌa̱ dí ꞌbɛpꞌaꞌihʉ, má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna. Núꞌʉ hingyá gamfri ʉtsa ra Jesu, nehe ʉtsa núꞌʉ toꞌo camfriꞌa̱ [7Nuꞌahʉ hingo xcá huancahʉ, nuga go stá huanꞌaꞌihʉ, ne stá huxꞌaꞌihʉ pa gui maha habʉ ga pɛnꞌaꞌihʉ, ne pa gui uñhʉ ra fruta núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da thegue. Ne núꞌa̱ te gatho gui ꞌyapabihʉ ma Dada de ja ma thuhu, nuꞌá̱ da ꞌraꞌaꞌihʉ. cZ?Hangue ya hindí hantꞌahʉ ngu ꞌnara ꞌbɛgo, ngueꞌa̱ ꞌnara ꞌbɛgo hingui pa̱di te pɛ rá hmu. Y nubyá dí hantꞌahʉ ngu ma amigoꞌihʉ, ngueꞌa̱ stá xiꞌahʉ gatho núꞌa̱ xa xicagui ma Dada. bY=Ha nuꞌbʉ gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ dí ꞌbɛpꞌahʉ, nuꞌbʉ́ go ma amigoꞌihʉ. rX] Nuꞌa̱ tóꞌo da du po rá ngue yá amigo, go gueꞌa̱ maꞌna ja rá hma̱te ra da̱ngui de gatho. hWI Nuꞌa̱ ma hmanda dí ꞌbɛpꞌahʉ: Má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna ngu stá ma̱ꞌaꞌihʉ. %~}}L||B{zyxwwovuu3tsrrrqponnmlkkpjihOfeddcbaa `$_8]s[ZYDWUTS@QON5MSLKJJ'I{HGG>EDlC(BBAU@?C>p==<Nepʉ nuꞌʉ́ bi ma hnestꞌihi, y bi zøni bi zʉdiꞌʉ ra Jose ne ra Maria co rá ba̱tsi núꞌa̱ mi ꞌbɛni ja ꞌnara hñunga mboꞌni. Y+Nepʉ nu mi menga ya ɛnxɛ pa mahetsꞌi ya maꞌyo bi mʉdi bi ꞌñémbabi ꞌna ngu maꞌna: ―Maha Belé, ma ga cꞌa̱ꞌtshʉ te xuá nja de guehni de núꞌa̱ xa xicaguihʉ rá ɛnxɛ Ajua̱. ¡Drá nsunda Ajua̱ bí ꞌbʉ mahetsꞌi,
ne dá ꞌmʉi co ꞌnara hogaꞌmʉi ya meximhai núꞌʉ xa zʉtua rá hma̱teꞌa̱! J  Y de mi uadi bi ma̱nga njabʉ nura ɛnxɛꞌa̱, mi da̱mfriꞌʉ bi hyanda maꞌra ya ɛnxɛ de mahetsꞌi mi hnequi mahyɛgui con gueꞌa̱, mri xøcambeni Ajua̱ ne mi eñꞌʉ:  Y po má nseña gui tsʉhʉ ra ba̱tsi xa ꞌbantꞌi co yá ꞌmantꞌi ne xa ꞌbɛgui habʉ ja ꞌnara hñunga mboꞌni. .U Ngueꞌa̱ nubya xa ꞌmʉi ja rá hnini ndu ra nda̱ Davi ꞌnara Pøhøte pa gueꞌahʉ, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Cristo ra zi Hmu bá ꞌbɛhni pa da nda̱. ;o Pe nura ɛnxɛ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Oguí tsuhʉ, ngueꞌa̱ drá ꞌñehe ga xiꞌahʉ ꞌraya hoga noya núꞌʉ pa xi gui johyahʉ nuꞌahʉ ne gatho maꞌra ya ja̱ꞌi. =s Nepʉ nuꞌʉ́ mi da̱mfri bi hyandua ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱, ne ꞌnara da̱nga hyatsꞌi bi yotꞌa gatho rá nthetsꞌi habʉ mi ꞌbʉiꞌʉ, y ra oraꞌa̱ xi bi ntsuꞌʉ. |qNe de guehni guetbʉ de ra hnini Belé mi ꞌbʉhni ꞌraya maꞌyo ja ra mbonthi mi su yá dɛti dega xuui. gGHa de guehni bi ꞌmʉ rá mʉdi tꞌʉ, bi mantꞌi co yá ꞌmantꞌi, ne bi mɛgui habʉ mi ja ꞌnara hñunga mboꞌni, ngueꞌa̱ ya mi otho habʉ da tꞌumba ntsayaꞌʉ. ꞌRaya maꞌyo bi cꞌa̱ꞌtsa ra zi Jesu b=Ha de mbi ꞌbʉiꞌʉ ja ra hnini Belé, bi zø ra pa da ꞌmʉi rá ba̱tsi ra Maria. (IBi ma ja ra hnini Belé pa da tꞌopabi yá thuhuꞌʉ, bi mɛui ra Maria núꞌa̱ xqui ꞌyadi pa da ntha̱tui, ha nuꞌá̱ ya mi daꞌthi de rá ba̱tsi. c ?Hangue ra Jose bi bønga de ja ra hnini Nasare de ra hai Galilea pa bi ma ja ra hnini Belé de ja ra hai Judea, ngueꞌa̱ ja mrá menguni ndu ra nda̱ Davi, ha nura Jose ja xqui ꞌñehni de ja yá ja̱ꞌi ra Davi. | qGatho ya ja̱ꞌi mi pɛꞌtsi da menga ja yá hnini cada ꞌna habʉ myá mengu, pa da tꞌopabi yá thuhuꞌʉ. d AGueꞌbʉ mrá gobierhnu ra Cirenio ja ra hai Siria núꞌbʉ bi nja nuna ra mʉdi padro. +  QDe nuya paꞌʉ, nura da̱nga nda̱ Augusto Cesa bi manda da tꞌopabi yá thuhu gatho ya ja̱ꞌi de maxøgue ra hai habʉ mrá nda̱ꞌa̱, pa da ꞌbedeꞌʉ. 3  aPY nura zi Xuua ꞌyo mri teꞌa̱ ne ꞌyo mi umba ra tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Ne bá ꞌbʉi ja ra mbonthi asta bi zø ra pa bi mʉdi bi zofo ya me Israel.  Onehe pa da yoꞌtua yá mfeni gatho núꞌʉ ꞌbʉ ja ra ꞌbɛxuui ne núꞌʉ rí ma ja ra ꞌñu dega du.Hangue nuꞌá̱ ma da ꞌñehe pa da yotcahʉ ꞌnara ꞌñu xá hño pa grá ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Nuna guehna bi ma̱nga ra Sacaría. 6 gNNgueꞌa̱ Ajua̱ xa mɛscahʉ ra hma̱te ne ra nthecate,
hangue nuꞌá̱ ma da mɛncahʉ ꞌnara hyatsꞌi desde mahetsꞌi pa go gueꞌa̱ da yotca ma mfenihʉ,  'MNuꞌi go ma gui zopabi rá hnini Ajua̱ pa da ba̱diꞌʉ ra Pøhøte ne da mpøhøꞌʉ,
ne da zʉdi ra pumbate de yá tsꞌoqui. c ALY ra Sacaría bi ꞌñemba rá ba̱tsi:Nuꞌi ma zi tꞌʉꞌi, go gueꞌi ma drá ꞌmɛhniꞌi Ajua̱ bí ꞌbʉ mahetsꞌi,
ngueꞌa̱ go ma gui ꞌbɛtꞌo de ra Zidada pa gui hocua rá ꞌñuꞌa̱. k QKne ga ꞌyohʉ xá hño ne ga ꞌbʉhʉ xá ntꞌaxi ja rá thandiꞌa̱ gatho ya pa de ma tehʉ. l SJgue mi ma da ña̱ngaguihʉ de ma ncontrahʉ
pa ga pɛpabihʉꞌa̱ nsinque ꞌnara ntsu, O IGuehna ra cohi bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ co ndu ma dadahʉ ra Abrá,  5HNehe mi ma̱ gue mi ma da mɛꞌtsua ra nthecate ndu ma xitahʉ,
ne hinhyaꞌmʉ mi ma da pumfri núꞌa̱ ra ma̱ca cohi xqui gohuiꞌʉ. p [GBi ña̱tcahʉ gue da ña̱ngaguihʉ de ma ncontrahʉ ne de gatho núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaguihʉ. w iFGueꞌa̱ bi ña̱tcaguihʉ Ajua̱ ngu núꞌa̱ bi ma̱nga yá ma̱ca ꞌmɛhniꞌa̱ desde mayaꞌbʉ. <~ sENuya pabya ma dua pɛncahʉ ꞌnara Pøhøte núꞌa̱ xi ja rá tsꞌɛdi.Nuꞌá̱ ma da ꞌñehe desde yá ja̱ꞌi ndu ra nda̱ Davi núꞌa̱ mrá ꞌbɛgo Ajua̱. .} WDXá nsunda Ajua̱ ma zi Hmuhʉ nújʉ dyá me Israelhʉ,
ngueꞌa̱ nuya pabya ma da ꞌñehe ꞌna toꞌo da pøhøguihʉ nújʉ go rá hniniguihʉꞌa̱. +| QCNura Sacaría rá dada ra ba̱tsi mi ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi bi ma̱nga ꞌraya noya ngu Ajua̱ bi ꞌñutuabi da ma̱, ne bi ꞌñena: &{ GBNe gatho núꞌʉ toꞌo mi pa̱di mi ꞌyo yá mfeniꞌʉ ne mri ꞌñámbabi ꞌna ngu maꞌna, ne mi enaꞌʉ: ―¿Te ma nsu ma da tꞌumbabi núꞌa̱ ra ba̱tsiꞌa̱ ꞌbʉ? Mi ma̱nga njabʉꞌʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ mi ja̱piꞌa̱ co rá tsꞌɛdi. Ra Sacaría bi nsunda Ajua̱ z 5AY gatho núꞌʉ yá ꞌnangu xi bi ntsu, ne gatho ja ya tꞌøhø de Judea habʉ mi ꞌbʉ ya ja̱ꞌi bi ꞌño ra ꞌbede de núꞌa̱ xqui nja. ey E@Y ra oraꞌa̱ ꞌbestho bi za bi yopa ña̱ ra Sacaría, ne bi mʉdi bi xøcambeni Ajua̱. Tx #?Nepʉ nuꞌá̱ ngueꞌa̱ xqui ngone hangue bi ꞌyadi ꞌna xɛni ra xithɛ, ne ja bi ꞌyofoni gue nura ba̱tsi drá thuhu ra Xuua. Y gatho ya ja̱ꞌi xi bi ꞌyø ngueꞌa̱ bi hñuꞌmbabi njabʉ. pw [>Nepʉ bi tꞌutua ra seña ra Sacaría ndaꞌa̱ ra thuhu mi neꞌa̱ da hñuꞌmbabi ra ba̱tsi. ~v w=Ne bi tꞌembabi ra Sabe: ―¿Hanja ma da thuꞌmbabi njabʉ gue ni ꞌnari ja̱ꞌihʉ hingrá thuhu ra Xuua? u Nepʉ bi zø ra pa bi ꞌmʉi rá tꞌʉ ra Sabe. q #8Y ra Maria bi gohuini ra Sabe ngu hñu nza̱na̱ ja rá nguꞌa̱, ne ꞌmɛfa bi menga pa ja rá ngu. Rá ꞌbʉi ra Xuua Xiꞌtsate gue hinhyaꞌmʉ ma da pumfri da huequiꞌʉ. Gueꞌa̱ gatho bi ma̱nga ra Maria. _o 96Ne bi maxa ra hnini Israel núꞌʉ pɛpabi,
ne himbi pumfri da huequiꞌʉ. qn ]5Ne gatho núꞌʉ toꞌo mi othobi, bi tꞌumbabi,
ha nuꞌʉ tóꞌo mi jabi, bi ꞌñothobi. vm g4Ne xa hña̱cua yá nsu gatho núꞌʉ toꞌo xi mi ja yá da̱nga nsu,
ne go xa gʉxa ya zi hyoya. l #3Ne nuꞌá̱ xa ꞌyøtꞌa ya da̱nga ꞌbɛfi co rá da̱nga tsꞌɛdi,
ne xa da̱pa gatho núꞌʉ toꞌo mri ꞌñexa sɛhɛ. ek E2Nuꞌá̱ nza̱ntho ma da nja rá nthecate pa gatho núꞌʉ toꞌo da ꞌyøteꞌa̱. j 1Ajua̱ núꞌa̱ xi ja rá tsꞌɛdi xa ꞌyøtca nuya ya da̱nga tꞌøtꞌe,
y xi rá nsunda rá thuhuꞌa̱. 7i i0Ngueꞌa̱ nugui ꞌnará zi hyoya ꞌbɛgogui Ajua̱, masque njabʉ pe nuꞌá̱ xa huancagui.Desde nubya ya ja̱ꞌi ma da ꞌñengagui gue Ajua̱ xa ja̱pcagui. Xh +/ne xi ri johya ma coraso de núꞌa̱ xa ꞌyøtcagui Ajua̱ ma Pøhøte. ig M.Nepʉ bi ꞌñena ra Maria:Nugui xi drí xøcambeni ma zi Hmu con gatho ma mʉi, f -Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌi ngueꞌa̱ xcá camfri núꞌa̱ bi xiꞌaꞌi, ngueꞌa̱ ma da njabʉ ngu núꞌa̱ xa xiꞌaꞌi. le S,Ngueꞌa̱ nu ndá øde gá nzɛnjuate, numa ba̱tsi co ra johya bi da̱ma ꞌña̱ni mbo ma mʉi. Md +Nugui hindí ꞌñepcagui e da zøngagui rá na̱na̱ ma Zidadahʉ. c !*Ne bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñemba ra Maria: ―Ajua̱ xa ja̱pꞌaꞌi que gatho maꞌra ya ꞌbɛhña̱, nehe xa ja̱pa ri ba̱tsi. +b Q)Y nu mi ꞌyøde ra Sabe bi nzɛnjuate ra Maria, ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi ꞌña̱nga ra ba̱tsi mbo rá mʉi ra Sabe, y ra Sabe bi hña̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi. Za /(pa rí zønga ja rá ngu ra Sacaría. Y mi zøni bi yʉtꞌi bi zɛnjua ra Sabe. ` }'De nuya paꞌʉ mi menga ra ɛnxɛ, bi da̱ma ma ra Maria ja ꞌnara hnini mbi ja ja ra tꞌøhø de ra hai Judea, U_ %&Nepʉ ra Maria bi ꞌñembabi ra ɛnxɛ: ―Rá ꞌbɛgogui Ajua̱, dá ꞌyøtꞌa ngu xcá xicagui. Mi uadi bi ma̱nga ra Maria njabʉ, ra ɛnxɛ bi ma ꞌbestho. Ra Maria bi cꞌa̱ꞌtsa ra Sabe R^ %Ngueꞌa̱ pa Ajua̱ otho ni ꞌnara tꞌøtꞌe xá hñei pa gueꞌa̱. S] !$Ne ri prima ra Sabe masque guí handi ya ra da̱quꞌei pe ma da mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ nehe. Mi hma̱ gue nuꞌá̱ himi tsa da mɛꞌtsa ra ba̱tsi, pe nubyá ya øtꞌa ꞌrato za̱na̱ daꞌthi. \ #Ha nura ɛnxɛ bi ꞌñembabi: ―Ra Ma̱ca Nda̱hi da ꞌñehe da zʉꞌaꞌi ne rá tsꞌɛdi Ajua̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi da ꞌñehe da gopꞌatho ngu ꞌnara guui. Hangue nu sta ꞌmʉi núꞌa̱ ra zi ba̱tsi go di gueꞌa̱ drá ma̱ca Tꞌʉ Ajua̱. v[ g"Nuꞌbʉ́ ra Maria bi ꞌñembabi ra ɛnxɛ: ―¿Hanja da za da njabʉ gue nugui hinstá ntha̱tatho? dZ C!Ne nuꞌá̱ ma da nda̱ ja ra hnini Israel pa nza̱ntho, y hinhyaꞌmʉ da ua rá hmanda. Y  Y nuꞌá̱ ma da mɛꞌtsa ꞌnara da̱nga nsu, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ go di gueꞌa̱ drá Tꞌʉ Ajua̱ bí ꞌbʉ mahetsꞌi. Y nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ma da hñutsꞌi dega nda̱ ja ra hnini Israel ngu bi nda̱ ra Davi núꞌa̱ ꞌna de yá xita mayaꞌbʉ. mX UNe nubyá ma gui ndaꞌthi ma gui pɛꞌtsa ꞌnari tꞌʉ, ne gui hñuꞌmbabi rá thuhu dra JESU. wW iHa nura ɛnxɛ bi ꞌñembabi: ―Maria, oguí tsu, ngueꞌa̱ Ajua̱ xi ri ma̱ꞌaꞌi ne xa huahnꞌaꞌi. V Ha nu mi hyanda ra ɛnxɛꞌa̱ ne mi ꞌyøde bi xipa nuya ya noya, ngu bi ntsu ne himbi ba̱di te mri bønga núꞌa̱ bi xipi. IU  Ha nura ɛnxɛ bi yʉtꞌa ja rá ngu ra Maria ne bi zɛnjua bi ꞌñembabi: ―¡Ajua̱ xa ma̱ꞌaꞌi ne ꞌbʉi con gueꞌi, ne maꞌna xa ja̱pꞌaꞌi que gatho maꞌra ya ꞌbɛhña̱! `T ;pa bá cꞌa̱ꞌtsa ꞌnara nxutsi mrá thuhu ra Maria. Núꞌa̱ ra nxutsiꞌa̱ ya xqui tꞌadi pa da ntha̱tui ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Jose núꞌa̱ xqui ꞌñehe desde yá ja̱ꞌi ndu ra nda̱ Davi. S 9Ha de rá ꞌrato za̱na̱ Ajua̱ bá yopa pɛhna ra ɛnxɛ Grabie pa bá ehe ja ra tꞌʉca hnini núꞌa̱ rá thuhu Nasare de ra hai Galilea, R #“Ajua̱ co rá nhyoja̱ꞌi xa ꞌyøtcagui njaua pa ya hinda nøngagui ya ja̱ꞌi.” ꞌNara ɛnxɛ bi ma̱ de rá ꞌbʉi ra zi Jesu Q ;Ne hintsꞌʉ yaꞌa̱ ya pa ra Sabe bi mʉdi bi ndaꞌthi, y himbi bønga de ja rá ngu cʉtꞌa za̱na̱. Nuꞌá̱ mi benga ja rá mfeni ne mi ena: uP eHa nu mi uadi núꞌʉ ya pa de rá ꞌbɛfi ra Sacaría ja ra nda̱nija̱, bi maꞌa̱ pa ja rá ngu. O Ha nu mi bønga ra Sacaría himi tsa da ña̱ui núꞌʉ mi tøꞌma thi. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ba̱tho gue nuꞌá̱ xqui hyandua ꞌnará thedi Ajua̱ nuni mbo ra nija̱. Y nuꞌá̱ mi ña̱ui ya ja̱ꞌi pe dega señatho ngueꞌa̱ xqui ngone. /N YHa núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbai thi mi tøꞌmtho da bønga ra Sacaría, ha nuꞌá̱ xqui yaꞌa̱ mbo ra nda̱nija̱, hangue nuꞌʉ́ himi pa̱ te da beni. FM Hangue nubyá dí xiꞌi nehe, ma gui ngone, hinda za gui ña̱ asta hinda ꞌmʉi ri tꞌʉ pa ja da za gui yopa ña̱ maꞌnaꞌqui, ngueꞌa̱ hinxcá camfrigui núꞌa̱ stá xiꞌaꞌi. Pe nuꞌá̱ ma da njabʉ ngu núꞌa̱ stá xiꞌaꞌi, ne núꞌʉ ya paꞌʉ bi ma̱nga Ajua̱, gueꞌa̱ ra pa da njabʉ. OL Ha nura ɛnxɛ bi ꞌñembabi: ―Nugui drá Grabie, duí ꞌbʉi ja rá thandi Ajua̱ pa dí pɛpabi, hangue nuꞌá̱ xuá mɛncagui pa e ga xiꞌaꞌi nuya ya hoga noya ja juadi dá xiꞌi. &K GHa nura Sacaría bi ꞌñembabi ra ɛnxɛ: ―¿Hanja da za ga camfri de núꞌa̱ guí xicagui, gue nugui ne ma ꞌbɛhña̱ ya dyá da̱quꞌeiꞌbe? fJ GNe nuꞌá̱ go di gueꞌa̱ ma da ꞌmɛtꞌo de ra Zidada, nehe ma da tꞌumba rá tsꞌɛdi ngu núꞌa̱ bi tꞌumba ra ba̱di Elía, pa da umba ꞌnara tsꞌofo ya dada pa da yopa ma̱hui yá tꞌʉ, ne da zofo ya tsꞌoꞌyøde gá ja̱ꞌi pa da nhyogaꞌyødeꞌʉ. Ne nuꞌá̱ ma da zo ya ja̱ꞌi pa stí ꞌñe ra Zidada da gamfriꞌʉ. I Y nuꞌá̱ ma da zofo ya me Israel pa ndunthi de gueꞌʉ da ñobri de yá tsꞌoqui ne da yopa xøcambeni Ajua̱ maꞌnaꞌqui. GH  Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ma da nja rá nsu ja rá thandi Ajua̱, y hinhyaꞌmʉ ma da zi ra vinu gá obxi nixi maꞌra ya vinu, ne ante da ꞌmʉi ya di ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. rG _Ne nuꞌi ma xi gui johya ndunthi de ri tꞌʉ, ne ndunthi ya ja̱ꞌi ma da johya nu sta ꞌmʉiꞌa̱. {F q Ha nura ɛnxɛ bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Sacaría, oguí tsu, ngueꞌa̱ dá e ga xiꞌi gue nuri nsadi xuá ꞌyøde Ajua̱. Nubyá, nuri ꞌbɛhña̱ ma da mɛꞌtsꞌaꞌi ꞌnari tꞌʉ, y nuꞌá̱ ma gui hñuꞌmbabi rá thuhu dra Xuua. `E ; Ha nu mi hyandi gue mi ꞌbahni ra ɛnxɛ nixi mi pa̱di te da ꞌyøtꞌe co ra ntsu. 6D g Tsꞌa mi tsa̱tꞌa ra tꞌutsꞌi ra Sacaría, mi da̱mfri bi hyanda ꞌnara ɛnxɛ mi ꞌbahni ja rá hyo ra ata habʉ tꞌexa ra njʉspi ngue rá nga̱ha̱ ra Sacaría. ,C S Ha nura ora mi tsa̱tꞌa ra tꞌutsꞌi mbo ra nija̱, nura hmuntsja̱ꞌi mbi ꞌba thi de ra nija̱ mi apabi Ajua̱ ngueꞌa̱ mi gueꞌa̱ ra ora de ra nsadi. AB } Ne nuꞌʉ́ bi ꞌyøtꞌe ngu yá nza̱i pa da ba̱di toꞌo da zo rá thuhu pa da yʉtꞌa mbo ra nija̱ da tsa̱tꞌa ra tꞌutsꞌi, y nura Sacaría go gueꞌa̱ bi zo rá thuhu. !A =Ha nura Sacaría co maꞌra yá mimacja̱ui núꞌʉ mi mpɛhui mahyɛgui, bi datꞌa ra pa da yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱ pa da xøcambeni Ajua̱. @ Pe ni ꞌnara ba̱tsi hinxqui mɛꞌtsiꞌʉ ngueꞌa̱ ra Sabe himi tsa da mɛꞌtsa ra ba̱tsi, ne ya xi myá da̱quꞌeiꞌʉ. O? Nura Sacaría ne rá ꞌbɛhña̱ mi ꞌbʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱ ne mi øꞌtua gatho yá hmandaꞌa̱ núꞌʉ hutsꞌi ja ra Ma̱ca Tꞌofo, ne himbi thimbabiꞌʉ ni ꞌnara tsꞌoqui. >  Ha nuya paꞌʉ mrá nda̱ ra Erode de ja ra hai Judea, ne ja núꞌa̱ ra haiꞌa̱ mi ꞌbʉhni ꞌnara macja̱ mrá thuhu ra Sacaría núꞌa̱ mi mpɛfi co ya macja̱ núꞌʉ myá thuhu ya Abías ngueꞌa̱ neheꞌa̱ mrá Abías. Ha nurá ꞌbɛhña̱ ra Sacaría mrá thuhu ra Sabe núꞌa̱ xqui ꞌñehe desde yá ja̱ꞌi ndu ra macja̱ núꞌa̱ mrá thuhu ra Aarón. = }pa njabʉ gui pa̱di gue xi majua̱ni núꞌa̱ xa siꞌaꞌi. ꞌNara ɛnxɛ bi ma̱ de rá ꞌbʉi ra Xuua Xiꞌtsate /< YHangue necagui dí ofo nehe de núꞌa̱ stá pa̱di. Stá ꞌñani xá hño desde ra mʉdi, ne dí ofo ꞌramatsꞌʉ. Stá beni xá hño ga ofo pa ga pɛhnꞌabʉ, "; ?Núꞌa̱ bi ꞌyofoꞌʉ ma̱ mahyɛgui ngu núꞌa̱ ma̱nga núꞌʉ toꞌo mi ꞌñoui ra Jesu desde ra mʉdi ne xa xicjʉ de rá ma̱ca noyaꞌa̱. w: kNuꞌi nda Teofilo, ya guí pa̱di gue ndunthi toꞌo ya xa ꞌyofo de gatho núꞌa̱ te xa nja de guecjʉua. @9 {Nubya ne pa nza̱ntho ga nsundahʉ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo bi pøhøguihʉ ngueꞌa̱ bá pɛhna ma Zidadahʉ ra Jesucristo pa bi du po rá nguecjʉ. Ajua̱ xi ra da̱nguiꞌa̱, ne xi ja rá tsꞌɛdi ne ha̱ ra tsꞌʉtbi, ne ri mandaꞌa̱ desde rá mʉdi, asta nubya, ne pa nza̱ntho. Njabʉ gueꞌa̱.8 +Ajua̱ ja rá tsꞌɛdi, nuꞌá̱ da suꞌaꞌihʉ pa hingui ꞌueguehʉ de núꞌa̱ xcá camfrihʉ. Ma da ꞌbapꞌaꞌihʉ ja rá thandiꞌa̱ habʉ da za gui hyanduahʉ rá nsundaꞌa̱ ngueꞌa̱ ya hinte ma tsꞌoqui gri tuhʉ, ne xi ma gui johyahʉ ndunthi. 27 _Nehe zohʉ núꞌʉ maꞌra øtꞌa ya tsꞌoqui pa ya hinda sigui da ꞌyøtꞌe, ja ra uɛnda ꞌna guí hanthʉ xa zo ja ra tsibi ne gui da̱ma jʉcjʉ. Huequihʉ núꞌʉ toꞌo xi ꞌbʉi ja yá tsꞌoqui, ne zohʉꞌʉ. Pe jamasuhʉ pa hinda jaꞌahʉ gui ꞌyøthʉ ya tsꞌoqui nehe. Ʉtsabihʉ yá ntsꞌoꞌmʉiꞌʉ, ꞌyøthʉ ra uɛnda ngu ꞌnara tsꞌodutu ni pa to da datꞌi. Ya nga̱xa noya dega ja̱hña̱ 6 Zohʉ núꞌʉ toꞌo ri dʉhʉ. ꞌÑutuahʉ pa maꞌna da ba̱diꞌʉ núꞌa̱ majua̱ni ne da gamfriꞌʉ xá hño. X5 +Nsusɛhʉ pa gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá hma̱te Ajua̱. Hñuꞌmba mʉihʉ. Tøꞌmhʉ núꞌa̱ ra te ma da tꞌaꞌahʉ pa nza̱ntho ngueꞌa̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo bi yo rá mʉi con gueꞌahʉ. S4 !Pe nuꞌahʉ ma hma̱di cuꞌihʉ, dá nja ri tsꞌɛdihʉ de núꞌa̱ ra ma̱ca jamfri xcá ha̱nihʉ xá nsunda, ne ꞌyapabihʉ Ajua̱ ngu núꞌa̱ da ꞌñuꞌtꞌaꞌihʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. (3 KNe ꞌueca ya cu, ne hingui øtꞌeꞌʉ ngu núꞌa̱ ri manda Ajua̱, hønsɛ øtꞌe núꞌa̱ go da neꞌʉ. Nuꞌʉ́ hingui ꞌbʉhui ra Ma̱ca Nda̱hi. <2 sNuꞌʉ́ bi xiꞌahʉ gue ma da ꞌmʉi núꞌʉ toꞌo da ꞌñøtbuhlatho de Ajua̱ nu de yá nga̱tsꞌi ya pa. Núꞌʉ́ hønsɛ ri ho da ꞌyøtꞌa yá tsꞌoncꞌatꞌi. 1 )Pe nuꞌahʉ́ ma hma̱di cuꞌihʉ, beñhʉ núꞌa̱ bi ma̱nga maꞌmɛtꞌo nuya apostol nuyá ꞌmɛhni ma Zidadahʉ ra Jesucristo. y0 mNuya ja̱ꞌiꞌʉ te yá zɛya, y hinte ri hoꞌʉ. Núꞌʉ́ øtꞌe nuꞌa̱raza ra tsꞌoqui go da neꞌʉ, te yá ꞌñetsꞌi, y xi hoꞌta ya ja̱ꞌi pa ne te da tꞌumbiꞌʉ. Ra tsꞌofo pa ya gamfri pa da jamasu te øtꞌeꞌʉ P/ Ma da ꞌñehe pa da hña̱ꞌmba nguɛnda gatho ya meximhai, ne pa da castiga ya tsꞌoja̱ꞌi de ya tsꞌotꞌøtꞌe xa ꞌyøtꞌeꞌʉ, ne ma da castiga núꞌʉ ya nønte xa nønga Ajua̱.” ^. 7Nura Enoc go gueꞌa̱ rá ꞌbɛto de yá ꞌbɛto ra Adá asta rá cʉtꞌa, mayaꞌbʉ bi ma̱ de nuya tsꞌoja̱ꞌi, ne bi ꞌñena: “ꞌYøhʉ gue ma da ꞌñepʉ ra Zidada co ya ꞌmotho gá ɛnxɛ. G-   Núꞌʉ́ gueꞌʉ nja ngu ra ndehe ꞌyonga ra nda̱hi asta rá fʉgui tsøni ja ra ñanthe ne ja bí tsohni yá paxi. Njabʉ ri hnequi yá tsꞌoꞌbɛfiꞌʉ. Nehe nuꞌʉ́ nja ngu ya tsø xa ponga yá ꞌñu ne xa ꞌmɛdiꞌʉ ja ra ꞌbɛxuui. Njabʉ nehe nuya tsꞌoja̱ꞌiꞌʉ ma da ꞌmɛdi pa nza̱ntho. |, s Nuya tsꞌoja̱ꞌiꞌʉ pa ja ri ngohʉ, ne ri ñuni con gueꞌahʉ, ne xi ya tsꞌoꞌyoꞌʉ, ne ri japi da tsꞌoca ri ngohʉ. Nuꞌʉ́ nja ngu ya guui ꞌñena ma da ꞌua̱i, pe di duda ra nda̱hi, njabʉtho nuya tsꞌoja̱ꞌi di hyatcꞌua di hyatꞌni. Núꞌʉ́ nja ngu ya ꞌbai gá fruta thøꞌmi da unga ra fruta pe otho. Njabʉthoꞌʉ. Nuꞌʉ́ nja ngu ya ꞌbai gá fruta xa du, xra cꞌʉtsi con gatho yá ꞌyʉ. Nuꞌʉ́ ma̱ gue ma da ꞌyøtꞌa ndunthi, pe hinte øtꞌe. <+ s ¡Tengu ya tsꞌothogui ma da thoguiꞌʉ! Núꞌʉ́ gueꞌʉ ya tsꞌoꞌyøde ngu ra Caí núꞌa̱ toꞌo himbi ne bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ bi ma̱ Ajua̱. Nehe nuꞌʉ́ nja ngu ra Balaam núꞌa̱ toꞌo mi øtꞌa núꞌa̱ xá ntsꞌo pa da da̱ ra boja̱. Nehe nuꞌʉ́ nja ngu ra Coré núꞌa̱ toꞌo bi nøꞌtuabi ra Moise. Hangue núꞌá̱ ne gatho núꞌʉ toꞌo mri dɛniꞌa̱, bi dutꞌa ra hai, bi duꞌʉ. S* ! Pe nuya tsꞌoja̱ꞌiꞌʉ øtbuhlatho de núꞌa̱ hingui pa̱diꞌʉ. Hinte yá fa̱di nja ngu ya mboꞌoni. Nuꞌʉ́ øtꞌe nuꞌa̱raza go da neꞌʉ, hangue njabʉ maꞌna rí ntsꞌocsɛꞌʉ. )  Pe nurá da̱nga ɛnxɛ Ajua̱ núꞌa̱ rá thuhu ra Migue himbi ꞌyøtꞌe ngu øtꞌeꞌʉ. Nu mi ntsanoyaui ra tsꞌonda̱hi pa himbi hopi bi hña̱ꞌtsua rá ndoꞌyo ndu ra Moise, himbi ne bi zʉi de núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌeꞌa̱, nuꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe, bi zofo co ya noya xá hño, ne hønsɛ bi ꞌñembabi: “Ra Zidada go gueꞌa̱ da hña̱nꞌa nguɛnda.” {( qNuya tsꞌoja̱ꞌi toꞌo xa yʉtꞌa ja ya hmuntsꞌi, gueꞌʉ ri nhyɛcuaui ngu núꞌʉ ya tsꞌoꞌɛnxɛ ne núꞌʉ maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi. Hingui tsa̱ma yá mfeni, ꞌñena ꞌuiꞌtha̱, ne ri tsꞌonga yá ndoꞌyo co ya tsꞌotꞌøtꞌe øtꞌe. Hingui neꞌʉ to da manda, ne ña̱maꞌñʉ de yá ɛnxɛ Ajua̱ núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌɛdi. $' CNehe dí ne ga benꞌaꞌihʉ núꞌa̱ te bi tho ya me Sodoma ne ya me Gomorra, ne maꞌra ya hnini guetbʉ de gueꞌʉ. Nuya ja̱ꞌi mengu de guehni bi ntsꞌoꞌyøde nehe ngu ya tsꞌoꞌɛnxɛ. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ toraza mi hñuxuiꞌʉ, y nuya ꞌñøhø mri hñuxui yá miꞌñøhøui, ha nuya ꞌbɛhña̱ mri hñuxui yá miꞌbɛhña̱ui. Hangue Ajua̱ bi mɛmpabiꞌʉ ra tsibi pa bi za̱tꞌiꞌʉ. Guehna ꞌnara ntꞌudi pa gatho nujʉ, hinga ntsꞌoꞌyødehʉ pa hindra castigaguihʉ ja ra tsibi núꞌa̱ zø pa nza̱ntho. & Nehe dí ne ga benꞌaꞌihʉ de núꞌʉ ya ɛnxɛ mbi ꞌbʉ mahetsꞌi ne bi ntsꞌoꞌyøde ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ mi ne maꞌna ra tsꞌɛdi xa tꞌumbi pa da nda̱, ne bi zoguiꞌʉ yá ma̱ca ꞌmʉi habʉ mi ꞌbʉiꞌʉ. Hangue Ajua̱ bi mɛhniꞌʉ pa ja ra ꞌbɛxuui habʉ tha̱tꞌi co ya tøcbøja̱ asta ra paꞌa̱ Ajua̱ da hña̱ꞌmba nguɛnda ne da castigaꞌʉ. D% Dí ne ga benꞌaꞌihʉ de núꞌa̱ ya guí pa̱dihʉ, gue Ajua̱ bi ña̱nga ya me Israel pa bi bøniꞌʉ de Egipto, pe ꞌmɛfa nuꞌʉ himbi ne bi gamfriꞌa̱, bi huatiꞌʉ. Y$ -ꞌRaya tsꞌoja̱ꞌi ya xa yʉtꞌa mantꞌa̱gui habʉ ꞌbʉi ya cu. Nuꞌʉ́ øtꞌa ya tsꞌoꞌbɛfi ne eñꞌʉ: “Ajua̱ xi ja rá nthecate hangue hinte da ꞌyøtcahʉ de núꞌa̱ dí øthʉ.” Njabʉ ma̱ñꞌʉ, pe hingo majua̱ni. De mayaꞌbʉ bi tꞌofo gue mi ma da ꞌmʉi ya tsꞌoja̱ꞌi nguꞌʉ, ne Ajua̱ xa ꞌyɛꞌmbi pa da castigaꞌʉ. Núꞌʉ ya tsꞌoja̱ꞌiꞌʉ gueꞌʉ cønga Ajua̱ ma Hmuhʉ ne ma Zidadahʉ ra Jesucristo. A# }Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, ndí beni ga opꞌaꞌihʉ hma̱ha̱ de núꞌa̱ stá camfrihʉ pa ga mpøhøhʉ. Pe nubyá dí beni mathoni ga opꞌaꞌihʉ pa ga xiꞌahʉ gue oxqui hophʉ toꞌo da ꞌuecꞌaꞌihʉ de núꞌa̱ xcá camfrihʉ. Gui njahʉ ngu ꞌnara hoga soldado, xi gui ña̱nihʉ núꞌa̱ xcá camfrihʉ, nguetho Ajua̱ ya xa ꞌyɛntcꞌa ja ma ꞌyɛhʉ nuna ra jamfri dí pɛꞌtshʉ nújʉ yá mɛtiguihʉꞌa̱. h" MNúga drá Juda rá cugui ra Cobo ne rá ꞌbɛgogui ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Dí opꞌaꞌihʉ gatho núꞌahʉ xa huahnꞌahʉ Ajua̱. Ajua̱ ma Dadahʉ xi ri ma̱diꞌihʉ, ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo suꞌaꞌihʉ. a!;Nehe ja ndunthi maꞌra ya tꞌøtꞌe núꞌʉ bi ꞌyøtꞌa ra Jesu. ꞌBʉ to da ꞌyofo gathoꞌʉ dí beni gue nuya tꞌofoꞌʉ hinda ꞌñɛni gatho maxøgue rá ngʉni ra ximhai. Njabʉ gueꞌa̱.I  Núꞌa̱ ra hma̱ca nxadiꞌa̱ go gueꞌa̱ di damajua̱ni de nuya ya tꞌøtꞌe bi nja, ne bi ꞌyofo ja nuna ra tꞌofo. Ne dí pa̱he gue núꞌa̱ bi ꞌyofo gueꞌa̱ majua̱ni. +Hangue nuna ra ꞌbedena̱ bi ꞌño ja gatho ya gamfri, ne bi beniꞌʉ gue nura nxadiꞌa̱ himi ma da du. Pe ra Jesu himbi ꞌñena gue himi ma da du, hønsɛ bi ꞌñena: “Nuꞌbʉ go ga negá nuni da ꞌmʉi asta ra pa ga pengui, ¿te go grí ꞌñanigue?” 3Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di: ―Nuꞌbʉ go ga negá nuni da ꞌmʉi asta ra pa ga pengui, ¿te go grí ꞌñanigue? Nuꞌi go da tɛngagui. ykNe nuꞌbʉ́ ra Pedro nu mi hyantꞌa̱ bi ꞌyambabi ra Jesu: ―Ma zi Hmuꞌi, xi nuni, ¿te go ma da jani? Z-Nepʉ nura Pedro bi ñegui ne bi hyandi gue mi dɛna núꞌa̱ rá hma̱ca nxadi ra Jesu, núꞌa̱ xqui hñudi ja rá hyo ra Jesu núꞌbʉ mi ntꞌoxiꞌʉ ne xqui ꞌyambabi toꞌo mi ma da daꞌa̱. 9kBi ma̱nga njabʉꞌa̱ pa bi xipi te ma du mi ma da du ra Pedro pa da hnequi rá nsunda Ajua̱. Ne nu mi ma̱nga njabʉ bi ꞌñembabi: ―¡Tɛngagui! Ra hma̱ca nxadi ~uXi majua̱ni dí xiꞌaꞌi, núꞌbʉ nguí ntsꞌʉntꞌʉ nguí hesɛ ri he ne nguí ꞌyo habʉ go nguí ne. Pe nu xcrí nda̱xjua ma gui tʉnga ri ꞌyɛ, ne maꞌna to ma da hyeꞌtꞌaꞌi ri he, ne da zixꞌaꞌi habʉ hingo gui negue. 5Nepʉ rá hñuꞌqui bi ꞌyambabi maꞌnaꞌqui, ne bi ꞌñembabi: ―Nugue Simu, rá tꞌʉꞌi ra Joná, ¿ha grí ma̱cagui? Ra oraꞌa̱ bi du rá mʉi ra Pedro ngueꞌa̱ ya rá hñuꞌqui bi ꞌyambabi ua mi ma̱diꞌa̱, ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, nuꞌi gatho go guí pa̱di, ne guí pa̱di gue xi drí ma̱ꞌi. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Supca xá hño ma zi dɛti. 7gNepʉ rá ñoꞌqui ra Jesu bi ꞌyambabi maꞌnaꞌqui, bi ꞌñembabi: ―Nugue Simu, rá tꞌʉꞌi ra Joná, ¿ha grí ma̱cagui? Ra Pedro bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱, ma zi Hmuꞌi, nuꞌi guí pa̱di gue drí ma̱ꞌi. Ne nuꞌá̱ bi ꞌñembabi: ―Supca xá hño ma zi dɛti. RNu mi ua ntacoꞌʉ ra Jesu bi ꞌyambabi ra Simu Pedro ne bi ꞌñembi: ―Nugue Simu, rá tꞌʉꞌi ra Joná, ¿ha gue maꞌna go grí ma̱cagui de guehyʉ maꞌra? Ha nuꞌá̱ bi ꞌñembabi: ―Ha̱ha̱, ma zi Hmuꞌi, nuꞌi guí pa̱di gue drí ma̱ꞌi. Ne nuꞌá̱ bi ꞌñembabi: ―Supca ma zi tꞌʉca dɛti. Ya rá hñuꞌquiꞌa̱ xqui ꞌñudi ra Jesu ja yá nxadi nu de ya xqui yopa nte de ra du. Ra Jesu bi ña̱ui ra Simu Pedro w Nepʉ nura Jesu bi joni ja ra tsibi bi hña̱ca ya thuhme ne bi umbabiꞌʉ; njabʉ nehe bi ꞌyøtꞌe co ra hua̱. 1[ Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Bá e gui ntacohʉ. Ha nuya nxadi mri ntsapabi da ꞌyambi toꞌoꞌa̱, ngueꞌa̱ mi pa̱diꞌʉ gue go mi gueꞌa̱ ra zi Hmu. yk Nuꞌbʉ́ ra Simu Pedro bi yʉtꞌa ja ra motsa ne bi pønga ra xitꞌa̱ ja ra ña̱nthe núꞌa̱ mi ñuxa ya da̱nga hua̱, mi ꞌna nthebe made ne hñu yá ndunthiꞌʉ. Y masque mi ndunthi ya hua̱ pe ra xitꞌa̱ himbi ntʉni. mS Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Bá ha̱hʉ ꞌraya hua̱ núꞌʉ ja juadi gá jʉhʉ. ! Ha nu mi bøniꞌʉ de ra motsa, bi hyanda ꞌraya dɛspi mi zøni, ne ja mi oxni ꞌnara hua̱ mi ntha̱xi, nehe mi jani ꞌraya thuhme. W'Ne nu maꞌra ya nxadi bi ꞌyɛtꞌa ra motsa pa ja ra ña̱ni, mri gʉtꞌathoꞌʉ ra xitꞌa̱ núꞌa̱ mi ñuxa ya hua̱, ngueꞌa̱ himi yabʉ pa ja ra ña̱ni, ngu mi ꞌna nthebe metro rá yabʉ. 9kNuꞌbʉ́ núꞌa̱ rá hma̱ca nxadi ra Jesu bi ꞌñembabi ra Pedro: ―¡Go guehni ma zi Hmuhʉ! Ha ngu mi ꞌyøde ra Pedro gue go mi gueꞌa̱ ra zi Hmu, nuꞌbʉ́ bi da̱ma hñuxa rá he núꞌa̱ xqui hña̱qui, ne bi hñøtꞌa ja ra ndehe pa bi zønga ja ra ña̱nthe habʉ mi ꞌba ra Jesu. 1Ha nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ca̱thʉ ra xitꞌa̱ po ja ra ꞌñɛi de ja ra motsa ne njabʉ da za gui jʉhʉ. Hangue nuꞌʉ́ bi ga̱tꞌa ra xitꞌa̱, ne nu mi gʉtsꞌi xi mi ñuxa ya hua̱ asta himi tsɛdi da pøꞌtseꞌʉ co yá hñʉ ya hua̱ mi cʉ.  Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Tsꞌʉntꞌʉhʉ, ¿ha hinte xcá jʉhʉ? Nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Otho. | qHa nu mi hyatsꞌi mi ꞌbahni ra Jesu ja rá hyo ra ndehe, pe nuya nxadi himi pa̱di ua go mi gueꞌa̱ ra Jesu. [ /Ha ra Simu Pedro bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ma ga ma ra ꞌbɛhua̱. Ha núꞌʉ maꞌra nehe bi ꞌñena: ―Ga maha nehe. Nepʉ bi maꞌʉ ne bi yʉtꞌa ja ꞌnara motsa, pe nura xuuiꞌa̱ hinte bi gʉꞌʉ. ` 9Ra Simu Pedro mi ꞌbʉhui ꞌnadbʉ ra Toma núꞌa̱ mi tꞌembi ra Go, ne ra Natanael núꞌa̱ ra me Ncaná de Galilea, ne yá tꞌʉ ra Sebedeo, ne má yoho yá nxadi ra Jesu, gathoꞌʉ ꞌnadbʉ mi ꞌbʉi. |  sꞌMɛfa ra Jesu bi yopa hnequi habʉ mi ꞌbʉi yá nxadi ja ra ndehe rá thuhu Tiberia. Ne bi yopa hnequi njaua: H Pe nuyá bi tꞌofo pa da za gui camfrihʉ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesu go gueꞌa̱ ra Cristo rá Tꞌʉ Ajua̱, ne pa ꞌbʉ gui camfrihʉ, da nja ri tehʉ pa nza̱ntho po rá ngueꞌa̱.Ndunthi maꞌra ya da̱nga ntꞌudi bi ꞌyøtꞌa ra Jesu ja yá thandi yá nxadi, pe nuꞌʉ́ hinxa tꞌofo ja nuna ra tꞌofo. V%Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue ya xcá camfri ngueꞌa̱ xcá hyandgagui, nugue Toma? Dá nja̱pi nuto gatho camfrigui masque hinxa hyandgagui. Nuna ra tꞌofo bi tꞌofo pa gui camfrihʉ eCNuꞌbʉ́ ra Toma bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―¡Ma zi Hmuꞌi, ne ma Ajua̱ꞌi! =sNepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi ra Toma: ―Ha̱ua ri dedo ne thintꞌa ja ma ꞌyɛ, ne ha̱ua ri ꞌyɛ ne thintꞌa ja rá hyo ma tiña̱. Ográ ꞌña̱gamfri, camfrigui. Rá hña̱to ma paꞌa̱ bi yopa muntsꞌa ya nxadi maꞌnaꞌqui, ne nuꞌbʉ́ ha̱, mi ꞌbʉhni nehe ra Toma. Nepʉ bi zønga ra Jesu mi jotꞌa ya gosthi ne bi ꞌmai madetho de gueꞌʉ ne bi zɛngua bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉhʉ te rá ꞌñentho. <qHangue nu maꞌra ya nxadi bi ꞌñembabi ra Toma: ―Stá hanthe ra zi Hmu. Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉ hinga handua yá ꞌyɛ habʉ bi mfoxa ya clavo, ne ꞌbʉ hinga thintꞌa ma dedo habʉ bi mfoxa ya clavo, ne ꞌbʉ hinga thintꞌa ma ꞌyɛ ja rá hyo rá tiña̱, hinga camfri. Pe nura ora mi zønga ra Jesu mi joꞌoni ra Toma ꞌna de núꞌʉ ya ꞌrɛtꞌamayoho ya nxadi, núꞌa̱ mi tꞌembi ra Go. =sNuto gatho gui pumbahʉ yá tsꞌoqui, gueꞌʉ dra pumbabi, ne nuto gatho hingui pumbahʉ, gueꞌʉ di tuda yá tsꞌoqui. Ra Toma bi hyanda ra zi Hmu gue xqui yopa nte de ra du mSNe nu mi ma̱nga njabʉ bi huiꞌtiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Hña̱ñhʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. ~%Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi yopa ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉhʉ te rá ꞌñentho. Ngu bá pɛncagui Ajua̱ ma Dada, njabʉ nehe dí pɛnꞌahʉ. }7Ne nu mi xipabi njabʉꞌʉ, bi ꞌñutuabi yá ꞌyɛ ne rá hyo rá tiña̱. Hangue ya nxadi xi bi johya ngueꞌa̱ bi yopa hyanda ra zi Hmu. |Ne nura domingoꞌa̱ de mi nxuui ya nxadi xqui muntsꞌi ne xqui gotꞌa ya gosthi ngueꞌa̱ mi tsu ya nda̱ gá xodyo. Nepʉ bi zønga ra Jesu ne bi ꞌmai madetho de gueꞌʉ ne bi zɛngua bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉhʉ te rá ꞌñentho. {Ha ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Oguí thangagui ngueꞌa̱ hinstá matho habʉ bí ꞌbʉ ma Dada, pe rí ma bá xipabi núꞌʉ maꞌra ma cu ne gui ꞌñembabiꞌʉ gue ma ga ma habʉ bí ꞌbʉ ma Dada ne ri Dadahʉ, ma Ajua̱ ne ri Ajua̱hʉ.  ~ }C|){zytxx>x ww vwuts'rdqpjooCnn/m)lkk2j*i|ih+geedRbaa`_O^]\[[JYYZXVV!UXTSRQPONN&LKJIHHGFEDcCiBAA@?>==~=Nepʉ maꞌna ra pa dega tsaya ra Jesu bi yʉtꞌa ja ra nija̱ ne bi mʉdi bi nxahnate. Ne mi ꞌbʉhni ꞌnara tsꞌonate xqui ꞌyotꞌa rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi. 0'Ma̱ gue nuꞌá̱ bi yʉtꞌa ja rá nija̱ Ajua̱ pa bi hña̱xa núꞌʉ ya thuhme xqui thuxa ja rá thandi Ajua̱, ne bi ziꞌa̱ ne bi umbi bi zi gatho núꞌʉ maꞌra yá compa mri ꞌñoui. Ha núꞌʉ ya thuhmeꞌʉ hønsɛ ya macja̱ mri ꞌñepi da zihma̱. W/'Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha hinxcá hñeꞌthʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ma̱ de núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ndu ra Davi co maꞌra yá compa núꞌbʉ mi zʉ ra thuhuꞌʉ? .1Nepʉ ꞌraya fariseo bi hyandi ne bi ꞌyambi bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí øthʉ núꞌa̱ hingui ho da tꞌøtꞌe núbya ra pa dega tsaya? 8- kꞌNara pa dega tsaya ra Jesu mi ꞌñoui yá nxadi bi ꞌranga ja ꞌraya hua̱hi habʉ xqui ꞌbotꞌa ra trigo. Ha nuyá nxadi mi tocua yá nga̱ha̱ ne mi ta̱qui mi tsi. C,'Nuꞌa̱ tóꞌo tsi núꞌa̱ ra vinu ya pɛꞌtsa ya pa xa thoqui, hinda ne da zi ra ꞌraꞌyo vinu, ngueꞌa̱ ena gue maꞌna xá cʉhi núꞌa̱ ya pɛꞌtsa ya pa xa thoqui.~+u&Hangue mahyoni da sitꞌa ra ꞌraꞌyo vinu ja ꞌnara ꞌraꞌyo bota pa njabʉ hinte da ja ra vinu nixi ra bota. 0*Y%Nehe nixi hinto xitꞌa ra ꞌraꞌyo vinu ja ꞌnara zɛbota, ngueꞌa̱ nura ꞌraꞌyo vinu da føca ra zɛbota, y njabʉ da tsꞌoca ra bota y da mfanga ra vinu. *)M$Nehe bi xipabi maꞌna ra ꞌbede bi ꞌñembabi: ―Ni ꞌnara ja̱ꞌi hingui hɛnga rá ꞌraꞌyo he pa da møꞌta rá zɛhe. Nuꞌbʉ toꞌo da ꞌyøtꞌa njabʉ, nuꞌbʉ́ da tsꞌonga rá ꞌraꞌyo he, y nehe nura xɛca ꞌraꞌyo dutu hinda hogui xá hño ja nura zɛhe. (#Pe ma da zø ra pa da tsꞌiꞌtsuabi ra na̱vio, ya hinda ꞌmʉi con gueꞌʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, gueꞌbʉ ma da ayunaꞌʉ nehe. Q'"Nepʉ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue da za gui japhʉ da ayuna núꞌʉ ꞌbʉ ja ꞌnara ngo dega ntha̱ti ꞌbʉ ꞌbʉhnitho ra na̱vio con gueꞌʉ? Hina, hinda za. g&G!Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyøꞌtua maꞌna ra ntꞌani ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja ri ayuna ne ri ora ndunthi núꞌʉ yá nxadi ra Xuua ne yá nxadi ya fariseo, ha nuri nxadigue nza̱ntho ri ñuni ne tsithe? G%Pe nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌʉ tóꞌo ꞌbʉi xá hño ne hindri hñeni, hingui honga ra ꞌñethi, pe nuꞌʉ tóꞌo ri hñeni ha̱, honi toꞌo da ꞌyøthe. $Nepʉ nuya fariseo ne ꞌraya xahnate de ra ley núꞌʉ myá fariseo nehe, bi mʉdi bi ña̱maꞌñʉ de yá nxadi ra Jesu ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Hanja grí ñuñhʉ ne grí ntsihʉ co nuyʉ ya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ ne maꞌra ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui? a#;Ne ꞌmɛfa, ra Leví bi ꞌyøꞌtua ꞌnara da̱nga ngo ra Jesu ja rá ngu, y bi zøhni ndunthi maꞌra ya ngʉxboja̱ nehe, nehe bi zøhni maꞌra ya ja̱ꞌi ne bi hñudi ja ra mexa mahyɛgui con gueꞌʉ. o"WNuꞌbʉ́ ra Leví bi ꞌmai ꞌbestho ne bi zohni rá ꞌbɛfi, ne bi dɛna ra Jesu bi mɛui. ,!QꞌMɛfa de gueꞌa̱ ra Jesu bi bøni ne bi hyanda ꞌnara ngʉxboja̱ rá thuhu ra Leví mi hudi ja rá mexa. Nepʉ bi ꞌñembabi: ―Bá ehe, tɛngagui. 8 iHangue ꞌbestho núꞌa̱ ra oraꞌa̱ ra daꞌthi bi nangui ja yá thandi gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni, ne bi gʉxa rá ꞌbebo ne bi ma rá ngu mri xøcambeni Ajua̱. zmPe pa gui pa̱hʉ gue Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ja rá tsꞌɛdi de guecua ja ra ximhai pa da unga ra pumbate de ya tsꞌoqui, ma ga øtꞌa njaua: Nuꞌbʉ́ bi ꞌñembabi ra daꞌthi: ―Nangui, jʉxa ri ꞌbebo, rí ma ri ngu. pY¿Ndaꞌa̱ maꞌna hinxá hñei ga embi, ri tsꞌoqui ya stá punꞌaꞌi, o ga embi, nangui rí ma? nUPe nura Jesu bi ba̱tua yá mfeniꞌʉ, hangue bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí beñhʉ njabʉ? zmNepʉ nuya xahnate de ra ley ne ya fariseo núꞌʉ mi huhni bi ꞌñensɛ ja yá mfeniꞌʉ: “¿Hanja nuni ra ꞌñøhø ri ꞌñetꞌa Ajua̱? Ngueꞌa̱ joꞌo maꞌna toꞌo da unga ra pumbate de ya tsꞌoqui, hønsɛ Ajua̱.” Ha nu mi hyanda ra Jesu gue nuꞌʉ́ mi ja yá jamfri, bi ꞌñembabi ra daꞌthi: ―ꞌYøde, nuri tsꞌoqui ya stá punꞌaꞌi.  Pe himbi zʉdi habʉ da yʉtꞌiꞌʉ ngueꞌa̱ xi mi ja ra ntsꞌiꞌmi. Hangue bi bøxa maña̱ ra ngu, y bá heca ꞌna xɛni ra techo pa bi za bi ca̱ꞌma ra daꞌthi co rá ꞌbebo pa habʉ mi ꞌbai ra Jesu mbo ra ngu madetho de ra mundo ja̱ꞌi. -SNepʉ bi zøhø ꞌraya ꞌñøhø mri du ꞌnara daꞌthi xqui ꞌyɛntsꞌa ja ꞌnara ꞌbebo. Núꞌa̱ ra daꞌthiꞌa̱ himi tsa da ꞌña̱ni ngueꞌa̱ mi tuda rá ndoꞌyo. Y núꞌʉ toꞌo mri du mi ne da cʉꞌta mbo ja ra ngu asta habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu pa da ꞌyøtheꞌa̱. !ꞌNara pa ra Jesu mi xahna ya ja̱ꞌi, ne mi huhni ꞌraya fariseo ne ꞌraya xahnate de ra ley xqui ꞌñehe de Jerusale ne de habʉraza maꞌra ya hnini de ra hai Judea ne de Galilea. Y ra Jesu mi ha̱npa rá tsꞌɛdi Ajua̱ pa mi øthe gatho ya daꞌthi. B}Pe maꞌna mri ntʉnga ra ꞌbede de núꞌa̱ mi øtꞌa ra Jesu, ne nza̱ntho mi muntsꞌa ya ja̱ꞌi pa da ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱ ne pa da ꞌyøthebi yá hñeni. gGHa nura Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ gue hinto da xipabi de núꞌa̱ xqui ꞌyøꞌtuabi, ne bi ꞌñembabi: ―Hønsɛ nuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøtꞌe, rí ma bá ꞌñudi ja ra macja̱ pa da hyandi gue ya xcá ña̱ni. Ne unga ri hña̱ꞌti ngu núꞌa̱ bi manda ra Moise, gueꞌa̱ ꞌnara seña pa da hyanda ya ja̱ꞌi gue ya xcá ña̱ni. c? Nepʉ nura Jesu bi hñuꞌtsua rá ꞌyɛ, ne bi ꞌñembabi: ―Ha̱ha̱, dí ne ga øtheꞌi. Y nubyá ya xcá ña̱ni. Y nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ, ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi ña̱ni de núꞌa̱ ra hñeni. L ꞌNara pa mi ꞌyo ra Jesu ja ꞌnara hnini, ne ja mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø mi hena ra lepra, ne xi mi tsiꞌti. Y nu mi hyanda ra Jesu, bi ma bá tsʉdi ne bi ndandiña̱hmu ne asta bi mɛgui rá hmi ja ra hai, ne bi ꞌñembabi: ―Núꞌi ri tꞌequꞌei Ndada, ꞌbʉ gui nehma̱, da za gui ꞌyøthegui. *M Ne núꞌʉ maꞌra mri mfaxui ra Simu ja ra ꞌbɛhua̱, go ra Cobo ne ra Xuua núꞌʉ yá tꞌʉ ra Sebedeo, gatho neꞌʉ ngu xi bi ntsu. Pe nura Jesu bi ꞌñembabi ra Simu: ―Oguí tsu, ngueꞌa̱ desde nubya ma ga ꞌraꞌaꞌi maꞌna ri ꞌbɛfi pa gui mpɛhua̱ dega ja̱ꞌi. %C Bi ꞌñena njabʉ ngueꞌa̱ ngu xi bi ntsu ngueꞌa̱ bi gʉ ndunthi ya hua̱, ne gatho núꞌʉ maꞌra mi oui mbo ra motsa ngu bi ntsu neheꞌʉ. 2]Y nu mi hyanda ra Simu njabʉ, bi ndandiña̱hmu ja rá ua ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Hiní ꞌñepqui ga ꞌñoui, ngueꞌa̱ nugui ꞌnadrá ꞌyøtꞌatsꞌoqui. ~uNepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñutua ra seña núꞌʉ maꞌra yá compa mbi o ja maꞌna ra motsa pa e da matsꞌi. Y nuꞌʉ́ bá ehe ꞌbestho ne bi ñuꞌtsa núꞌʉ yoho ya motsa co ya hua̱, asta mi ne da yʉi ja ra dehe co yá hñʉ ya hua̱. J Ha nura Simu ne núꞌʉ maꞌra mi oui mbo ra motsa bi ga̱tꞌa yá xitꞌa̱ mbo ra dehe, y mi hña̱i xi bá ñutsꞌi co ya hua̱ asta bi mʉdi bi ntʉnihma̱ co yá hñʉ ya hua̱. dAHa nura Simu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Xahnateꞌi, stá ꞌyoheua gatho ra xuui, stá mpɛhua̱he pe hinte stá jʉhe. Pe nubyá go guí xicje gue ga ca̱the ma xitꞌa̱he ja ra dehe, ma ga ca̱the. : mY de mi uadi bi zofo ya ja̱ꞌi bi ꞌñembabi ra Simu: ―ꞌYɛtꞌa ra motsa pa habʉ maꞌna strá hñe ra dehe, ne ja gui ca̱thʉni ri xitꞌa̱hʉ pa gui mpɛhua̱hʉ. ( INepʉ nura Jesu bi yʉtꞌa ja ꞌna de núꞌʉ ya motsa núꞌa̱ mrá mɛti ra Simu, ne bi ꞌyapa ra ma̱te ra Simu da ꞌyɛtꞌa ra motsa má tsꞌʉ mbo ra dehe, ngueꞌa̱ xi mi tsꞌiꞌma ya ja̱ꞌi. Y bi hñudi ra Jesu mbo ra motsa ne desde guehni bi yopa zofo ya ja̱ꞌi. D Nepʉ nura Jesu bi hyanda yoho ya motsa gueta rá hyo ra ndehe hinto mi oni, ngueꞌa̱ núꞌʉ ya mɛhua̱ mi cʉni xqui bøni de guehni pa da menga yá xitꞌa̱ ja rá hyo ra ndehe. g  IꞌNara pa ra Jesu mi ꞌbʉ ja rá hyo ra ndehe de Genesare, y nuni bi zøni ndunthi ya ja̱ꞌi ne bi muntsꞌi habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱, asta mri tsꞌiꞌmiꞌa̱ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ mi ne da ꞌyøtua rá noya Ajua̱. r ],Njabʉ mi ꞌyo ra Jesu ne mi cʉtꞌa ja ya nija̱ nuni Galilea pa mi unga ra hoga ntꞌøde.U#+Pe nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Mahyoni ga ma ga umba ra hoga ntꞌøde maꞌra ya hnini gue ya xa zø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱, ngueꞌa̱ pa gueꞌa̱ xuá ꞌbɛncagui pa ga e ga ma̱.  *Rá hyaxꞌa̱ ꞌnitho ra Jesu bi bøni de ra hnini Ncapernau bi ma ja ꞌnara mbonthi habʉ hinto mi ꞌbʉi. Pe nuya ja̱ꞌi xi bi ꞌño bi hyoniꞌa̱ asta xi bi zøni habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ himi ne da hyɛgui da maꞌa̱. )Nehe ndunthi ya daꞌthi núꞌʉ mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi mi ɛmbabi, ne asta mi mafiꞌʉ mi ena: ―Nuꞌi go gueꞌi rá Tꞌʉꞌi Ajua̱. Pe nura Jesu mi tsʉi núꞌʉ ya tsꞌonda̱hi ne himi hopi da ña̱, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ mi pa̱di gue go mi gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱. Ra Jesu bi zofo ya ja̱ꞌi nuni Galilea (Mr. 1:35-39) jM(Ngu bi yʉ ra hyadi núꞌa̱ ra paꞌa̱, gatho toꞌo mi hena nuꞌa̱raza ra hñeni bi tsꞌixa habʉ mbi ꞌbʉ ra Jesu. Nepʉ nuꞌá̱ mi huxa yá ꞌyɛ ja ꞌramaꞌna ya daꞌthi, y gatho mi ña̱ni ꞌbestho. S&Nepʉ ra Jesu bi bøni de guehni ja ra nija̱ ne bi ma ja rá ngu ra Simu. Ne mi ꞌbɛnga rá to ra Simu xi mi umba ra nzø ntsꞌɛdi. Nepʉ bri ba̱ntebi ra Jesu gue da nu nura daꞌthiꞌa̱. 7g$Y gatho ya ja̱ꞌi bi ntsu ne mri ꞌñémbabi ꞌna ngu maꞌna: ―¡Xi te ma tsꞌɛdi ha̱ni gue co nuyá noya ri ꞌbɛpa ya tsꞌonda̱hi da bøni, y nuꞌʉ́ øte! F#Nura oraꞌa̱ ra Jesu bi zʉi núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi ne bi ꞌñembi: ―¡Coꞌta ri ne, pøni de nuna ra ꞌñøhø! Nepʉ nura tsꞌonda̱hi bi føma núꞌa̱ ra ꞌñøhø de ja yá thandi ya ja̱ꞌi, nepʉ bi bønga ra tsꞌonda̱hi bi ma nsinque te bi ꞌyøꞌtuabi núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱. >u"―Nuꞌi Jesu grá me Nasare, hyɛgaguiheua. ¿Hanja xcuá ehe pa hønsɛ e gui juatcaguihe? Ngueꞌa̱ nugui dí pa̱di toꞌoꞌi, go gueꞌi rá Ma̱ca Tꞌʉꞌi Ajua̱. I !Y nuni ja ra nija̱ habʉ xqui muntsꞌiꞌʉ xqui zøhø ꞌnara ꞌñøhø mi pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi. Nepʉ nuꞌá̱ bi dø ꞌnara hmafi ne bi ña̱ ntsꞌɛdi bi ꞌñena:  Y gatho ya ja̱ꞌi xi mri ꞌyø de núꞌa̱ mi udiꞌa̱ ngueꞌa̱ mi zote co ꞌraya noya xi mi pɛꞌtsa ndunthi ra tsꞌɛdi. ~Nepʉ nura Jesu bi ma Ncapernau maꞌna ra hnini de ra hai Galilea, ne ja bá xahnani ya ja̱ꞌi nura pa dega tsaya. }Pe nura Jesu bi ꞌrantho madetho de ra hmuntsja̱ꞌi ne bi ma. ꞌNara ꞌñøhø mi pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi (Mr. 1:21-28) 8|iNe bi ꞌmaiꞌʉ bi gʉca ra Jesu de ja yá hniniꞌʉ, ne bi zitsꞌi ja rá hyo ra hnini habʉ mi ja ꞌnara maꞌye, y de guehni mi nehma̱ꞌʉ xa føte pa rí gaꞌti. n{UNu mi ꞌyøde nuya ya noya gatho núꞌʉ xqui muntsꞌni mbo ra nija̱ bi bø yá cuɛꞌʉ. zNehe de nuya paꞌʉ mi ꞌbʉi ra ba̱di Eliseo, ndunthi ya me Israel mi hena ra lepra, pe ni ꞌna de gueꞌʉ himbi ña̱ni de núꞌa̱ ra hñeniꞌa̱, hønsɛ ra Naamán núꞌa̱ mrá me Siria, nsøcꞌa̱ go gueꞌa̱ bi ña̱ni de ra lepra mi tsʉdi. yPe nu Ajua̱ himbi mɛhna ra Elía pa da tꞌini ja yá ngu núꞌʉ ya viuda mi ꞌbʉ ja ya hnini de Israel. Ajua̱ bi mɛhniꞌa̱ maꞌnambʉ ja rá ngu ꞌnara viuda núꞌa̱ mi ꞌbʉ ja ra tꞌʉca hnini Sarepta gueta ra da̱nga hnini Sidó. lxQDí xiꞌahʉ gue nuya paꞌʉ mi ꞌbʉi ra ba̱di Elía mi ꞌbʉ ndunthi ya viuda nehe ja ra hnini de Israel. Y nuya paꞌʉ hinxqui ꞌua̱i hñu njɛya made, hangue xi xqui nja ꞌnara da̱nga thuhu ja gatho nuna ra hai. .wUNe de gueꞌa̱ bi sigui bi ña̱ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ni ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ hingui hma̱di de ja rá haisɛ. -vSNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Dí pa̱di xá hño gue nuꞌahʉ́ ma gui ꞌñengaguihʉ: “ꞌBʉ xi majua̱ni grá medico, ꞌñøthesɛ.” Y nehe ma gui ꞌñengaguihʉ: “ꞌYøtꞌe nehe de guecua ja ma haihʉ ngu núꞌa̱ stá øhe xcá ꞌyøtꞌa Ncapernau.” euCY gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni xi mri ꞌyø de núꞌʉ ya hoga noya mi ma̱nga ra Jesu, ne xi mi ña̱mahñoꞌʉ de gueꞌa̱. Ne mi ꞌñémbabiꞌʉ ꞌna ngu maꞌna: ―¡Conque go guehni rá tꞌʉ ra Jose! t)Nepʉ nuꞌá̱ bi mʉdi bi zofoꞌʉ ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nubyá ya bi njabʉ ngu núꞌa̱ ja juadi dá heꞌta ja ra Ma̱ca Tꞌofo. cs?Nepʉ mi uadi ra Jesu bi hñeꞌta nuya ya noya, bi mantsꞌa ra Ma̱ca Tꞌofo, ne bi umba núꞌa̱ ra maste de ra nija̱. Y bi hñudiꞌa̱, y gatho núꞌʉ xqui muntsꞌni ja ra nija̱ xi mi nʉꞌtiꞌa̱. lrQne pa e ga ma̱ gue núbya mapaya ya xa zø ra pa pa Ajua̱ da pøhø ya ja̱ꞌi po rá hma̱te. q)Nurá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ ꞌbʉi con guequi,
ngueꞌa̱ Ajua̱ xa hñuxcagui pa e ga xipa ra hoga ntꞌøde núꞌʉ ya hyoya,
ne xuá pɛncagui pa ga huꞌmba yá mʉi núꞌʉ toꞌo tu yá mʉi,
ne pa e ga pønga núꞌʉ toꞌo o ntsꞌa̱hni de ja ra tsꞌoqui,
ne pa ga japi da xo yá da ya goda,
ne pa e ga ña̱nga núꞌʉ ri sufri de núꞌa̱ tꞌøꞌtuabi, p)Ne bi tꞌumbabi núꞌa̱ ra tꞌofo xqui ꞌyofo ra ba̱di Isaía, y de mi tʉnguiꞌa̱ bi hyonga núꞌa̱ ra xɛni habʉ ena njaua: PoNepʉ nura Jesu bi ma pa Nasare núꞌa̱ ra hnini habʉ xqui nteꞌa̱. Y ra pa dega tsaya bi yʉtꞌa ja ra nija̱ ngu mrá nza̱iꞌa̱, ne ja bi ꞌmaini pa da hñeꞌta ra Ma̱ca Tꞌofo. .nUDe guehni ra Jesu bi menga pa ja rá hai Galilea mi ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, y bi ꞌño rá ꞌbedeꞌa̱ ja gatho rá ngʉni nura haiꞌa̱. /mW Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nehe xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Oguí xaxa Ajua̱ ri Hmu pa gui ꞌñena gue da maxꞌi.” flE Ne da mipꞌa ri ꞌyɛ
pa njabʉ hingui tsamaꞌñʉ ri ua nu xcrí tsønga ja ra hai. sk_ Cabo xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena:Ajua̱ dua pɛhna yá ɛnxɛ pa da suꞌaꞌi. kjO Nepʉ de guehni ra tsꞌonda̱hi bi zixa ra Jesu ja ra hnini Jerusale ne bi pøꞌtsa asta xi maña̱ ra nda̱nija̱ ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ go gueꞌi rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, ꞌyɛnga ra sagui pa rí gaꞌti xa̱. SiPe nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―ꞌUegue de guequi, nuꞌi Satá. Ngueꞌa̱ xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue Ajua̱ ri Hmu go gueꞌa̱ gui nsunda, ne hønsɛꞌa̱ gui pɛpabi. ^h5Hønsɛ ꞌbʉ gui ndandiña̱hmu ne gui nsundagui, gatho go da ꞌyo ri ꞌyɛyʉ. dgAY nura tsꞌonda̱hi bi ꞌñembi: ―Nugui da za ga ꞌraꞌa gatho ra tsꞌɛdi ne gatho ra da̱nga nsu de nuya ya hnini, ngueꞌa̱ go xa tꞌɛntcꞌa ma ꞌyɛ gathoyʉ, y nugui da za ga umbabi toꞌo go ga nega. QfNepʉ de guehni ra tsꞌonda̱hi bi zixa ra Jesu ja ꞌnara tꞌøhø xi xmá hñetsꞌi pa bi ꞌñutua gatho ya hnini de maxøgue ra ximhai, y ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi hnequi gatho ya hnini. oeWHa nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena njaua: “Hingue hønsɛ po ra thuhme da za da ꞌmʉ ra ja̱ꞌi, gatho núꞌa̱ ma̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ umba rá te ra ja̱ꞌi.” d-Nepʉ de mi zʉ ra thuhuꞌa̱, ra tsꞌonda̱hi bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ go gueꞌi rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, japabi xa̱ da nthuhme nuna ra do. vceNe ja bá ꞌbʉhni ñote ma pa. Y de guehni bi zø ra tsꞌonda̱hi habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱ pa da xaxi pa xa̱ma̱ xa tsꞌocuahma̱ rá mfeniꞌa̱. Ne nura Jesu hinte xqui zi de núꞌʉ ñote ma paꞌʉ, ja ꞌmɛfa bi zʉ ra thuhu. .b WMi uadi bi nxistehe ra Jesu bi ma de guehni ja ra da̱the Jordá mi ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Nepʉ ra Ma̱ca Nda̱hi bi zitsꞌi ja ꞌnara mbonthi. a}&ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Cainán mrá thuhu ra Enós, ha nurá dada ra Enós mrá thuhu ra Set, ha nurá dada ra Set mrá thuhu ra Adá, ha nurá Dada ra Adá, go gueꞌa̱ Ajua̱ bí ꞌbʉ mahetsꞌi, ngueꞌa̱ go bi hyoquiꞌa̱.y`k%ha nurá dada ra Lamec mrá thuhu ra Matusale, ha nurá dada ra Matusale mrá thuhu ra Enoc, ha nurá dada ra Enoc mrá thuhu ra Jared, ha nurá dada ra Jared mrá thuhu ra Maalaleel, ha nurá dada ra Maalaleel mrá thuhu ra Cainán nehe, g_G$ha nurá dada ra Sala mrá thuhu ra Cainán, ha nurá dada ra Cainán mrá thuhu ra Arfaxad, ha nurá dada ra Arfaxad mrá thuhu ra Sem, ha nurá dada ra Sem mrá thuhu ra Noé, ha nurá dada ra Noé mrá thuhu ra Lamec, c^?#ha nurá dada ra Nacor mrá thuhu ra Serug, ha nurá dada ra Serug mrá thuhu ra Ragau, ha nurá dada ra Ragau mrá thuhu ra Peleg, ha nurá dada ra Peleg mrá thuhu ra Eber, ha nurá dada ra Eber mrá thuhu ra Sala, v]e"ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Judá mrá thuhu ra Cobo, ha nurá dada ra Cobo mrá thuhu ra Isaac, ha nurá dada ra Isaac mrá thuhu ra Abrá, ha nurá dada ra Abrá mrá thuhu ra Taré, ha nurá dada ra Taré mrá thuhu ra Nacor, o\W!ha nurá dada ra Naasón mrá thuhu ra Aminadab, ha nurá dada ra Aminadab mrá thuhu ra Aram, ha nurá dada ra Aram mrá thuhu ra Esrom, ha nurá dada ra Esrom mrá thuhu ra Fare, ha nurá dada ra Fare mrá thuhu ra Judá nehe, [ ha nurá dada ra Natán mrá thuhu ra Davi, ha nurá dada ra Davi mrá thuhu ra Isaí, ha nurá dada ra Isaí mrá thuhu ra Obed, ha nurá dada ra Obed mrá thuhu ra Boos, ha nurá dada ra Boos mrá thuhu ra Salmón, ha nurá dada ra Salmón mrá thuhu ra Naasón, DZha nurá dada ra Eliaquim mrá thuhu ra Melea, ha nurá dada ra Melea mrá thuhu ra Mainán, ha nurá dada ra Mainán mrá thuhu ra Matata, ha nurá dada ra Matata mrá thuhu ra Natán, lYQha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Matat mrá thuhu ra Leví nehe, ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Leví mrá thuhu ra Simiu, ha nurá dada ra Simiu mrá thuhu ra Judá nehe, ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Judá mrá thuhu ra Jose nehe, ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Jose mrá thuhu ra Jonán, ha nurá dada ra Jonán mrá thuhu ra Eliaquim, BX}ha nurá dada ra Er mrá thuhu ra Josué, ha nurá dada ra Josué mrá thuhu ra Elieser, ha nurá dada ra Elieser mrá thuhu ra Jorim, ha nurá dada ra Jorim mrá thuhu ra Matat nehe, {Woha nurá dada ra Neri mrá thuhu ra Melqui nehe, ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Melqui mrá thuhu ra Adi, ha nurá dada ra Adi mrá thuhu ra Cosam, ha nurá dada ra Cosam mrá thuhu ra Elmodam, ha nurá dada ra Elmodam mrá thuhu ra Er, qV[ha nurá dada ra Judá mrá thuhu ra Joana, ha nurá dada ra Joana mrá thuhu ra Resa, ha nurá dada ra Resa mrá thuhu ra Sorobabel, ha nurá dada ra Sorababel mrá thuhu ra Salatiel, ha nurá dada ra Salatiel mrá thuhu ra Neri, U%ha nurá dada ra Nagai mrá thuhu ra Maat, ha nurá dada ra Maat mrá thuhu ra Matatía nehe, ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Matatía mrá thuhu ra Semei, ha nurá dada ra Semei mrá thuhu ra Jose nehe, ha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Jose mrá thuhu ra Judá, yTkha nurá dada núꞌa̱ maꞌna ra Jose mrá thuhu ra Matatía, ha nurá dada ra Matatía mrá thuhu ra Amós, ha nurá dada ra Amós mrá thuhu ra Naum, ha nurá dada ra Naum mrá thuhu ra Esli, ha nurá dada ra Esli mrá thuhu ra Nagai, iSKha nurá dada ra Elí mrá thuhu ra Matat, ha nurá dada ra Matat mrá thuhu ra Leví, ha nurá dada ra Leví mrá thuhu ra Melqui, ha nurá dada ra Melqui mrá thuhu ra Jana, ha nurá dada ra Jana mrá thuhu ra Jose nehe, 9RkRa Jesu mi pɛꞌtsa ngu ꞌnatemaꞌrɛtꞌa njɛya nu mi mʉta rá ꞌbɛfi. Ne mi tꞌena gue nurá dadaꞌa̱ go mrá Jose. Ha nurá dada ra Jose mrá thuhu ra Elí, 3Q_Pe ante dra jʉ ra Xuua da jotꞌa fadi, bi ma ra Jesu habʉ mi xiꞌtsateꞌa̱ pa da nxisteheꞌa̱ nehe. Ne tsꞌa mi apabi Ajua̱ ra Jesu, bi xogui mahetsꞌi, EPY núꞌbʉ́ gueꞌbʉ bi zʉiꞌa̱ ra nda̱ Erode ngueꞌa̱ xqui zimbabi rá ꞌbɛhña̱ rá cu núꞌa̱ mrá thuhu ra Lipe, ne xqui ꞌyøtꞌa maꞌra ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo. mOSNjabʉ ne co maꞌra ya hoga tsꞌofo ra Xuua mi utua ya ja̱ꞌi de ra ma̱ca hoga tꞌøde. pNYNuꞌá̱ nja ngu ꞌnara mɛfi ya o ja rá ꞌyɛ ra pala pa da mica ra trigo, y nu stí uadi da miquiꞌa̱, da muntsꞌi da mɛꞌtsi, ha nura paha da ga̱tꞌa ja ra tsibi. Njabʉtho nehe núꞌa̱ bra ꞌbɛfa de guequi ma da muntsꞌa núꞌʉ di ꞌyo xá hño pa da ꞌmʉi con gueꞌa̱, ha nuꞌʉ hindi ꞌyo xá hño ma da hyøtꞌa ja ra tsibi. QMNepʉ nura Xuua bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nugui dí xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra dehe, pe bra ꞌbɛfa maꞌna núꞌa̱ toꞌo ma da xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra Ma̱ca Nda̱hi ne asta ngu di faspi co rá tsꞌɛdi. Núꞌá̱ maꞌna ja rá tsꞌɛdi de guequi ne hiní ꞌñepcagui ngugui ga xoꞌtuabi yá ntha̱sthi de yá zɛsthi. L)Ha nuya ja̱ꞌi himi pa̱di te da beni de ra Xuua, ua go mi gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ xqui hma̱ da ꞌbɛhni pa da nda̱, ua hina. PKNehe ꞌraya soldado bi ꞌñembabi ra Xuua: ―Xi nuje, ¿te mahyoni ga øthe? Ha nura Xuua bi ꞌñembabi: ―Oto guí pepabihʉ, ne oguí pihʉ ya ja̱ꞌi co núꞌa̱ ra nsu xa tꞌaꞌahʉ, nixi gui hyøxhʉ ra thai ya ja̱ꞌi. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, johyahʉ co núꞌa̱ guí ta̱ha̱hʉ, oguí nehʉ maꞌna. J7 Ha nura Xuua bi ꞌñembabi: ―Nuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøthʉ, cobrahʉ ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley, oguí cømbahʉ yá boja̱ ya ja̱ꞌi. PI Nehe bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Xuua ꞌraya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱. Núꞌʉ́ bi ma da nxistehe nehe, ne bi ꞌyambabi ra Xuua ne bi ꞌñembabi: ―Xahnate, xi nuje, ¿te mahyoni ga øthe? [H/ Nuꞌbʉ́ ra Xuua bi ꞌñembabi: ―Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa yoho yá pahni, dá umba ꞌna núꞌa̱ toꞌo othobi. Ha nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa te da zi, mahyoni da ñohui núꞌa̱ toꞌo othobi. rG] Nepʉ nuya ja̱ꞌi bi ꞌyamba ra Xuua ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́ ¿te mahyoni ga øthebya? 6Fe Dí xiꞌahʉ gue ꞌbʉi guetbʉ Ajua̱, ngu ꞌna toꞌo ha̱ ra tꞌɛ́gui pa da zɛcua yá ꞌyʉ ya za. Gatho núꞌʉ ya za hingui unga yá hoga fruta ma da tsꞌɛtꞌi ne da thøtꞌa ja ra tsibi. Njabʉ Ajua̱ ma da hyøtꞌahʉ ja ra nidu ꞌbʉ hingui ñobrihʉ ne gui ꞌyohʉ xá hño. 1E[Mahyoni gui ꞌyohʉ xá hño pa da hnequi gue majua̱ni xcá ñobrihʉ de ri tsꞌoquihʉ. Oxqui ma gui ꞌñexhʉ gui ꞌñeñhʉ: “Nuje ma dadahe ndu ra Abrá, hangue hinte ga jahe.” Ngueꞌa̱ nugui dí xiꞌahʉ gue Ajua̱ da za da japi da nja̱ꞌi nuya ya do pa dyá tꞌʉ ra Abrá. DNepʉ mi pa ya ja̱ꞌi mi cꞌa̱ꞌtsa ra Xuua pa da xiꞌtsiꞌʉ, y nuꞌá̱ mi embabiꞌʉ: ―¡Gyá tsꞌoja̱ꞌihʉ ngu ya zate quꞌeña̱! ¿Ha guí hu ri mʉihʉ gue ngueꞌa̱ xcá ehʉua ya xcá ꞌbaꞌtuahʉ rá cuɛ Ajua̱ xa ꞌñepʉ? XC)Y gatho ya ja̱ꞌi da hyandi te xa ꞌyøtꞌa Ajua̱ pa da mpøhøꞌʉ.” KBGatho ya hñe dra hñuꞌtsi,
ne dra tʉnga ya nda̱ntsꞌi, ne dra yøꞌta ya tꞌøhø,
ne dra jua̱na ya nøntsꞌaꞌñu,
ne da thoqui gatho habʉ hindi ꞌbʉi xá hño. ANúꞌá̱ njabʉ bi zofo ya ja̱ꞌi gue da hñoquiꞌʉ ja yá mfeni pa nu sta zø ra zi Hmu da gamfriꞌʉ, hangue bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ꞌyofo ra ba̱di Isaía ja ra Ma̱ca Tꞌofo nu habʉ ena:Ma da ntꞌøde ꞌnara ja̱ꞌi da ña̱ ntsꞌɛdi ja ra mbonthi ne ma da ꞌñena:“Hocuahʉ xá hño rá ꞌñu ra zi Hmu,
jua̱nhʉ gatho ya tsꞌacaꞌñu. B@}Nuꞌbʉ́ ra Xuua bi ma gatho rá nthetsꞌi ra da̱the Jordá, ne mi embabi ya ja̱ꞌi gue da ñobri de yá tsꞌoqui ne da nxistehe pa njabʉ Ajua̱ da pumbabi yá tsꞌoquiꞌʉ. U?#Gueꞌbʉ myá da̱nga nda̱ gá macja̱ ra Anás ne ra Caifá. Ha de nura jɛyaꞌa̱ Ajua̱ bi umba ya noya ra Xuua núꞌa̱ mrá tꞌʉ ra Sacaría de mbi ꞌbʉ ja ra mbonthi, pa da zo ya ja̱ꞌi. 0> [De ya xqui nda̱ ꞌrɛtꞌamacʉtꞌa njɛya ra da̱nga nda̱ Tiberio Cesa núꞌa̱ mi ꞌbʉ Nroma ne mrá nda̱ ja ndunthi ya hai de ra ximhai, nehe gueꞌbʉ mrá nda̱ ra Poncio Pilato nuni ja ra hai Judea, nehe mrá nda̱ ra Erode nuni ja ra hai Galilea, nehe mrá nda̱ nurá cu ra Erode núꞌa̱ mrá thuhu ra Lipe nuni ja ra hai Iturea ne ja ra hai Traconite, nehe mrá nda̱ ra Lisania nuni ja ra hai Abilinia. =}4Y nura Jesu ꞌyo mri te rá mfa̱di ne rá nda̱ngui, ne Ajua̱ xi bi hopa rá ꞌmʉiꞌa̱, ne ya ja̱ꞌi nehe.p<Y3Nepʉ de guehni bi mɛui rá na̱na̱ ne ra Jose bi mencꞌʉ pa ja ra hnini Nasare, ne nuꞌá̱ bi sigui bi ꞌyøtua yá tsꞌofoꞌʉ. Ha nurá na̱na̱ mi pɛꞌstho ja rá mfeni gatho núꞌa̱ te bi nja co rá tꞌʉ. Z;-2Pe nuꞌʉ́ nixi mi pa̱di te mri bønga núꞌʉ ya noya bi xipabiꞌʉ. *:M1Pe ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Pa te gui jacjʉ guí hongaguihʉ? ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue nugui mahyoni ga pɛpa rá ꞌbɛfi ma Dada? 90Y nu mi hyanda rá na̱na̱ ne ra Jose gue mi huhni co ya xahnate de ra ley, himi pa̱di te da beñꞌʉ. Y nurá na̱na̱ bi ꞌñembabi: ―Ma zi tꞌʉꞌi, ¿hanja xcá ꞌyøtcahe njabʉ? Nugui ne ri dada go dí hoñꞌahe co ndunthi ra dumʉi. F8/Gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi toꞌo mi øde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱ xi mri ꞌyø ngueꞌa̱ xi mi ja rá mfa̱diꞌa̱ ne mi tha̱di xá hño núꞌʉ ya ntꞌani mi tꞌøꞌtuabi nehe. I7 .Nepʉ rá hñupa bi zʉdi mi ꞌbʉhni mbo ja ra nda̱nija̱ mi huhni madetho de ya xahnate de ra ley mi østho núꞌa̱ te mi ma̱ñꞌʉ nepʉ nuꞌá̱ mi øꞌtua ya ntꞌaniꞌʉ. ]63-Pe himbi zʉdiꞌʉ de guehni, hangue bi yopa menguiꞌʉ pa Jerusale pa dua honi. 5},Nuꞌʉ́ mi hu yá mʉi gue mbra ꞌñoui maꞌra ya ja̱ꞌi núꞌʉ bá pengüi ja ra ngo. Bi ꞌño maxøgue ꞌna pa ra ꞌñu, asta ja ꞌmɛfa bi ꞌñaniꞌʉ ra ba̱tsi, bi ꞌño bi ꞌyambabi núꞌʉ mi ja te yá njaui ne yá mpa̱di. 4+Y nu mi ua ra ngo, bá penga ra Jose ne ra Maria, ha nura Jesu bá cohi de guehni Jerusale nsinque bi ba̱ rá na̱na̱ ne ra Jose. 3w*Y de mi juata ꞌrɛtꞌamayoho njɛya ra Jesu, bi ma ri hñuꞌʉ pa Jerusale pa da nu ra ngo ngu myá nza̱iꞌʉ. c2?)Tatꞌa jɛya mi pa ra Jose ne ra Maria pa da nu ra ngo de ra pascua nuni Jerusale. =1s(De guehni ra ba̱tsi mri ꞌyo rá te, ne ꞌyo mri nja rá tsꞌɛdi, ne ꞌyo mri nja rá mfa̱di, y Ajua̱ mi ja̱pabi ndunthiꞌa̱. Ra zi Jesu mi ꞌbʉhni ja ra nda̱nija̱ (0I'Nepʉ mi uadi ra Jose ne ra Maria bi ꞌyøtꞌa gatho ngu núꞌa̱ xqui manda ja rá ley Ajua̱, bi menga pa ja yá hnini Nasare de ja ra hai Galilea. J/ &Ora mi ꞌbʉhni ra Jose ne ra Maria co ra tꞌʉꞌuɛne mbo ra nda̱nija̱, ra oraꞌa̱ bi yʉtꞌa ra Ana nehe, ne bi umba njama̱di Ajua̱. Nepʉ bi mʉdi bi xipabi de ra zi ba̱tsi núꞌʉ toꞌo gatho mi tøꞌma ra Ña̱nte núꞌa̱ toꞌo da ña̱nga ra hnini Jerusale. Ra zi Jesu bi menga ja ra hnini Nasare ?.w%Y ya mi øtꞌa gohoꞌrate ma goho njɛya xqui mviuda. Nuꞌá̱ himi pøni de ja ra nija̱, ngueꞌa̱ nza̱ntho mi pɛpabi Ajua̱ ma pa ra xuui, mri ayuna ne xi mi apabi Ajua̱. -$Ne mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá thuhu ra Ana núꞌa̱ mi ña̱ co rá tsꞌɛdi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱. Y núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ mrá tꞌixu ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Fanuel, xqui ꞌñehe desde yá ja̱ꞌi ndu ra Aser. Y nuꞌá̱ ya xi mrá zi da̱quꞌei. Núꞌbʉ xi mrá ba̱tsa nxutsitho bi ntha̱ti, ne nsøcta yoto njɛya bi ꞌmʉhui rá da̱me. K,#Y njabʉ po rá ngue ri tꞌʉ ma da hnequi gatho núꞌa̱ beni ja yá mfeni cada ꞌnara ja̱ꞌi. Y pa gueꞌi ma gui thogui ꞌnara da̱nga dumʉi ngueꞌa̱ ma da tꞌʉtsaꞌi ri tꞌʉ. i+K"Nepʉ nura Simiu bi ꞌyapa Ajua̱ da ja̱piꞌʉ. Ne bi ꞌñembabi ra Maria rá na̱na̱ ra Jesu: ―Nuna ꞌuɛne xuá ꞌbɛhni pa da pøhø ndunthi ya me Israel, pe ndunthi de gueꞌʉ ma da ʉtsa ne da ꞌmɛdiꞌʉ. %*C!Ha nura Jose ne ra Maria rá na̱na̱ ra Jesu mi ꞌyøde núꞌʉ ya noya mi ma̱nga ra Simiu de ra tꞌʉca ꞌuɛne, núꞌʉ́ xi bi ꞌyøꞌʉ. !); Nuna go guehna ngu ꞌnara ñotꞌi pa da yoꞌtua yá mfeni gatho núꞌʉ hingyá me Israel,
y po rá nguehna ma da nja rá nsu ri hnini Israel. A(}núna xcuá pɛhni pa da pøhø gatho ya ja̱ꞌi. 2'_Ya stá handi co ma da ra Pøhøte, !&;Nuꞌi Ajua̱ ma Dadaꞌi, ya da za gui tsixcagui de guecua, ya bi hñu ma mʉi
ngueꞌa̱ ya stá handi xa njabʉ ngu núꞌa̱ gá xicagui. %Nepʉ de guehni ra Simiu bi zinga ra tꞌʉca ꞌuɛne ne bi ꞌyɛntsꞌa ja yá ꞌyɛ ne bi xøcambeni Ajua̱ bi ꞌñena: $ Nuꞌá̱ xqui ma ja ra nda̱nija̱ ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi xqui tsitsꞌi, y ra oraꞌa̱ mi ꞌbʉhni mbo, bi yʉtꞌa ra Jose nehe co ra Maria mri zi ra zi tꞌʉca Jesu pa e da ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ Ajua̱ ngu xqui ma̱nga rá ley Ajua̱. #yNe go gueꞌa̱ xqui xipabi Ajua̱ gue hinda du asta hinda hyanda ra Cristo núꞌa̱ xqui ma̱ Ajua̱ ma dua pɛhni. !";De nuya paꞌʉ, mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø nuni Jerusale mrá thuhu ra Simiu. Núꞌá̱ xi mi ꞌyo xá hño ja rá thandi Ajua̱, ne mi tøꞌmi da hyanda ra Ña̱nte núꞌa̱ toꞌo ma da ña̱ni ya me Israel, ne nurá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ mi ꞌbʉi con gueꞌa̱. !%Nehe bi maꞌʉ ja ra nda̱nija̱ pa bi hña̱ꞌtsuabi ra ꞌbaha Ajua̱, ngueꞌa̱ njabʉ ena ja rá ley Ajua̱ gue ꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ da ꞌmʉ rá ba̱tsi, mahyoni da zixa yoho ya zi joñꞌo o yoho ya zi domitsu pa ja dí hyopabini Ajua̱ dega ꞌbaha. C Bi ꞌyøtꞌa njabʉꞌʉ ngueꞌa̱ xqui tꞌofo ja rá ley Ajua̱ gue gatho núꞌʉ ya mʉdi ba̱tsi da ꞌmʉi ne ꞌbʉ dya tsꞌʉntꞌʉ gueꞌʉ mahyoni da tꞌeque pa Ajua̱. ~uY nu mi ua yá pa ra Maria bi ntꞌaxqui pa da yopa yʉtꞌa ja ra nija̱ maꞌnaꞌqui ngu xqui ꞌyofo ra Moise ja ra ley, nepʉ ra Jose ne ra Maria bi zixa ra zi ba̱tsi pa ja ra nda̱nija̱ Jerusale pa dí dapabi ja rá ꞌyɛ Ajua̱. pYNe rá hña̱to ma pa de xqui ꞌmʉ ra ba̱tsi, bi thuꞌtsua ra seña ja rá ndoꞌyo ngu yá nza̱iꞌʉ. Ne bi thuꞌmbabi ra JESU ngueꞌa̱ gueꞌa̱ xqui xipabi ra ɛnxɛ ra Maria desde ante da ndaꞌthi de gueꞌa̱. ~}|| {zzzFxmx#wTv`u;tsqrrq|p{oonmlk ihgff2edd=cbza7``_P^^"\\5<Pe nura Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ꞌʉ gue hinto da xipabi mi toꞌoꞌa̱. F Ha nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―ꞌRa ena go gueꞌi grá Xuua Xiꞌtsate, ha nu maꞌra ena go gueꞌi grá ba̱di Elía, ha nu maꞌra ena go gueꞌi ꞌna de núꞌʉ maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ mi ꞌbʉ mayaꞌbʉ ne xa yopa nte de ra du. NE ꞌNara pa ra Jesu bi ꞌuehuisɛ yá nxadi ne bi ꞌyapabi Ajua̱ꞌa̱. Nepʉ bi ꞌyambabi yá nxadi bi ꞌñembabi: ―¿Te guí øhʉ ma̱nga ya ja̱ꞌi de guequi? ¿Xi toꞌogui, ena? [D/ Ha nura Jesu bi gʉ núꞌʉ cʉtꞌa ya thuhme ne núꞌʉ yoho ya hua̱, ne bi nøtsꞌe pa mahetsꞌi bi ꞌyapa Ajua̱ rá Dada da ja̱pi. Nepʉ bi hyecuabi bi umbabi yá nxadi pa da hyecuabi ya ja̱ꞌi. >Cw Njabʉ bi ꞌyøtꞌeꞌʉ, ne bi hñudi gatho. ;Bo Xi mi ndunthi ya ja̱ꞌi, sɛhɛ ya ꞌñøhø ngu mi cʉtꞌa ꞌmo. Pe nura Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―ꞌÑehʉ dá hñudi ya zi hmuntsꞌi ngu dega nde nthebe. A} Pe nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ go da umfʉ te da ziyʉ. Nepʉ nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Otho te ga umfe, hønsɛ cʉtꞌa ya thuhme drí hña̱he, ne yoho ya zi hua̱, o ga mahe ga tambahe te da zi ri gathoyʉ. W@' Ne de mi nde núꞌa̱ ra paꞌa̱, núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi bi ma bá tsʉdi ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Da za gui pɛhna ya ja̱ꞌi da ma ja ya hnini ne ja maꞌra ya luga hinga yabʉ pa dua honi habʉ da ntsaya ne da hyoni te da zi, ngueꞌa̱ nuua habʉ dí ꞌbʉhʉ otho ni ꞌnara ngu y nixi te da tsꞌi. R? Pe mi ba̱di ya ja̱ꞌi gue mi paniꞌa̱, bi dɛniꞌʉ. Pe ra Jesu himbi coꞌtsiꞌʉ, nuꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe, bi mʉdi bi xipabi de hanja ri manda Ajua̱, ne mi øthe gatho núꞌʉ mri hñeni. R> Nu mi menga yá nxadi ra Jesu, bi xipabiꞌa̱ gatho núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌeꞌʉ. Nepʉ ra Jesu bi zitsꞌi bi mɛuiꞌʉ ja ꞌnara luga habʉ mi joꞌo ya ja̱ꞌi gueta ra hnini Betsaida. c=? ha nu maꞌra mi ena gue mi gueꞌa̱ ra ba̱di Elía xqui yopa nte maꞌnaꞌqui, ha nu maꞌra mi ena gue mi gueꞌa̱ ꞌna de gue núꞌʉ maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ mi ꞌbʉ mayaꞌbʉ xqui yopa nte de ra du. i<K Ra nda̱ Erode bi zo rá gu núꞌa̱ mi øtꞌa ra Jesu, ne himi pa̱di te da beniꞌa̱, ngueꞌa̱ ꞌramaꞌnaꞌño mi ma̱nga ya ja̱ꞌi. ꞌRa mi ena gue mi gueꞌa̱ ra Xuua Xiꞌtsate xqui yopa nte de ra du, `;9 Y nuꞌa̱ ra hnini habʉ hinda ne da tꞌaꞌahʉ ntsaya, pøñhʉ de guehni, ne hua̱thʉ ra hai núꞌa̱ di tu ri uahʉ, y núꞌá̱ gueꞌa̱ ꞌnara seña gue ya hingo guí tha̱dihʉ de yá tsꞌoquiꞌʉ. : Y nuꞌa̱ ra ngu habʉ da tꞌaꞌahʉ ntsaya, ja gui ꞌbʉhʉni asta núꞌa̱ ra paꞌa̱ gui yopa jʉ ri ꞌñuhʉ. =9s Ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ote xqui ha̱xhʉ pa ja ra ꞌñu, oxqui ha̱xhʉ ri bordohʉ, nixi ꞌnara buxa, nixi núꞌa̱ te gui tsihʉ, nixi ra boja̱, nixi ri mponga dutuhʉ. 8' De guehni bi mɛhniꞌʉ pa da ꞌyøthe gatho ya daꞌthi ne da ma̱nga ra hoga ntꞌøde gue ya bi zø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. 67 g Ra Jesu bi muntsꞌa núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi pa bi umba ra tsꞌɛdi pa da ꞌyɛmba nuꞌa̱raza ra tsꞌonda̱hi nuya ja̱ꞌi, ne da ꞌyøthebi yá hñeni. 6}8Ha nurá dada rá na̱na̱ xi bi ꞌyø, y ra Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ gue hinto da xipi de núꞌa̱ xqui nja. 5 7Y ꞌbestho ra oraꞌa̱ núꞌa̱ ra nxutsi bi yopa nte ne bi nangui. Nepʉ ra Jesu bi manda gue da tꞌumbabi te da zi. z4m6Nepʉ nura Jesu bi mipa ꞌnará ꞌyɛ núꞌa̱ ra nxutsi ne bi ꞌñembabi ntsꞌɛdi: ―Zi nxutsi, nangui. 3y3Y nu mi zøniꞌʉ ja rá ngu ra Jairo, ndunthi ya ja̱ꞌi ya xqui muntsꞌini mi zoni ne mri mantho ngueꞌa̱ xqui du ra nxutsi. Pe nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Oguí zoñhʉ, ngueꞌa̱ nura nxutsi hinxa du, a̱ha̱tho. Pe nuꞌʉ́ himbi gamfri núꞌa̱ bi ma̱nga ra Jesu, bi nthetho. Nepʉ ra Jesu himbi hopa maꞌra toꞌo bi yʉtꞌiui habʉ mi ꞌbɛnga ra nxutsi, hønsɛ ra Pedro ne ra Cobo ne ra Xuua ne rá dada núꞌa̱ ra nxutsi ne rá na̱na̱, go gueꞌʉ bi hopi bi yʉtꞌi. 25(1I2Y nu mi ꞌyøde njabʉ ra Jesu bi ꞌñembabi ra Jairo: ―Oguí tu ri mʉi, hønsɛ gui camfrigui y nuri tꞌixu ma ga daꞌaꞌi di ꞌbʉi xá hño. L01Y de mi ña̱ ra Jesu, bi zøhø ꞌnara ꞌmɛhni xqui ꞌñe ja rá ngu ra Jairo núꞌa̱ mrá nda̱ ja ra nija̱, ne bi ꞌñembabi: ―Ri tꞌixu ya bi du, ya oguí xuhña ra Xahnate. /30Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱: ―Ma zi tꞌixuꞌi, co ri jamfri xcá ña̱ni. Y nubyá rí ma te rá ꞌñentho. u.c/Nu mi hyanda núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ gue ra Jesu xqui ba̱tho gue xqui thʉnba rá he, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bá ehe bi ndandiña̱hmu ja yá uaꞌa̱, ne asta mri hua̱tꞌi co ra ntsu. Ne de ja yá thandi nuya ja̱ꞌi bi ma̱ pa te xqui dʉniꞌa̱, ne bi ma̱ gue ora mi dʉnba rá ña̱ni rá he, ra oraꞌa̱ bi tsayabi núꞌa̱ ra hñeni mi tsʉdi. -.Ha nura Jesu bi ꞌñena: ―Dí pa̱di bri thʉngagui, ngueꞌa̱ dá tsa dá øthe ꞌnara ja̱ꞌi co ma tsꞌɛdi. u,c-Nepʉ nura Jesu bi ꞌñani ne bi ꞌñena: ―¿Toꞌo núꞌa̱ bi dʉnga ma he? Gatho ya ja̱ꞌi bi da̱di bi ꞌñena: ―Hinto xa dʉñꞌaꞌi. Ha nura Pedro ne núꞌʉ maꞌra yá minxadiui bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma zi Xahnateꞌihe, guí handi gue ndunthi ya ja̱ꞌi ri tsꞌipꞌaꞌi ne entꞌaꞌi, ha guí ena gue toꞌo bi dʉñꞌaꞌi. ,+Q,Nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ gá yʉ ja rá xʉtha ra Jesu pa bi dʉnba rá ña̱ni rá he. Y nura oraꞌa̱ ꞌbestho bi ña̱ni, y ya himbi sigui bi xoꞌtua ya ji. x*i+Y ja nura hmuntsja̱ꞌiꞌa̱ mi pani nehe ꞌnara ꞌbɛhña̱ ya mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho njɛya mi xoꞌtua ya ji, y ya xqui degue gatho núꞌa̱ mi pɛꞌtsi pa mri ꞌñøthehma̱, pe hinxqui za to xqui ꞌyøtheꞌa̱. X))*ngueꞌa̱ mi nedu rá tꞌixu. Hønsɛ gueꞌa̱ mrá tꞌixuꞌa̱, ne mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho njɛya. Hangue ra Jesu bi mɛui, y nu mi ma, bi dɛna ndunthi ya ja̱ꞌi asta mri tsꞌiꞌmiꞌa̱. 7(g)Nepʉ bi zøhni ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Jairo mrá nda̱ de ra nija̱ de guehni. Ne bi ndandiña̱hmu ja yá ua ra Jesu ne bi ba̱ntebi gue da mɛui pa ja rá ngu, '(Nu mi yopa menga ra Jesu pa riꞌnandi ra ndehe, ya ja̱ꞌi xi bi johya mi hyandiꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ mi tøꞌmthoꞌa̱. &&Nepʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui tꞌɛmba ya tsꞌonda̱hi bi ba̱ntebi xa mɛuihma̱ ra Jesu, pe ra Jesu bi ꞌñembabi: 8%i%Y nu mi ba̱di njabʉ gatho ya me Gadara bi ba̱ntebi ra Jesu da bøni de guehni ngueꞌa̱ xi xqui ntsuꞌʉ. Hangue nura Jesu bi yopa bøxa ja ra motsa ne bi ma de guehni. $ $Nepʉ núꞌʉ toꞌo xqui hyanda núꞌa̱ xqui nja bi xipabiꞌʉ hanja xqui ꞌbʉi xá hño núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱. #-#Y gatho ya ja̱ꞌi bi ma da hyanda núꞌa̱ xqui nja. Y nu mi zønga habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu, ja bi zʉhniꞌʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhø mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi mi huhni ja yá ua ra Jesu, ya mi he yá dutu ne ya xi mi ja rá mfeni. Y gatho ya ja̱ꞌi xi bi ntsu. ;"o"Y nu mi hyanda njabʉ núꞌʉ toꞌo mi taca ya tsꞌʉdi xi bi ntsuꞌʉ, ne bi ma hnestꞌihi bá ꞌyonga ra ꞌbede ja ra hnini ne habʉraza de núꞌa̱ te xqui nja. P!!Ra oraꞌa̱ ya tsꞌonda̱hi bi bøni de núꞌa̱ ra ꞌñøhø ne bi ma gá yʉtꞌa ja ya tsꞌʉdi, ne gatho ya tsꞌʉdi bi nestꞌihi gá ma gá hñøtꞌa ja ra ndehe, ne bi ja̱tꞌiꞌʉ. j M Nu de guehni mi ꞌyoni ꞌna da̱nga taxo ya tsꞌʉdi mri ñuni ja ra tꞌøhø, hangue ya tsꞌonda̱hi bi ba̱ntebi ra Jesu gue da umba nsɛqui da ma da yʉtꞌa ja nuya tsꞌʉdiꞌʉ, y nuꞌá̱ bi umba nsɛquiꞌʉ. Y+Ha núꞌʉ ya tsꞌonda̱hi bi ba̱ntebi ra Jesu gue hinda mɛhna ja ra nidu. `9Ha ra Jesu bi ꞌyambabi núꞌa̱ ra ꞌñøhø ne bi ꞌñembabi: ―¿Te rá huꞌi? Nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Drí ndunthihe. Bi ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ xi mi pɛꞌtsa ndunthi ya tsꞌonda̱hi. ?wBi ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ ra Jesu ya mi fʉdi mri ꞌbɛpabi ra tsꞌonda̱hi da bøni de núꞌa̱ ra ꞌñøhø. Ndunthi ya ꞌmiꞌqui ra tsꞌonda̱hi xqui gʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhø ne mi øꞌtua núꞌa̱ go mi ne. Ha nuya ja̱ꞌi ora mi handa njabʉ, da gʉ ne da da̱tꞌi co ya cadena ja yá ua ne ja yá ꞌyɛ, pe nuꞌá̱ mi cꞌʉcta núꞌʉ ya cadena, y ra tsꞌonda̱hi mi japi da bønga yabʉ ja ya mbonthi. yY nu mi hyanda ra Jesu, bi e bi ndandiña̱hmu ja yá ua ne bi mafi ntsꞌɛdi bi ꞌñena: ―Nuꞌi Jesu, rá Tꞌʉꞌi Ajua̱ bí ꞌbʉ mahetsꞌi, ¿hanja grí nhyøtꞌe con guequi? Dí ba̱nteꞌi gue oxqui ma gui ꞌyɛngagui de guecua. )KHa nu mi ga̱i ra Jesu de ja ra motsa, ꞌbestho ꞌnara ꞌñøhø mrá menguni e bi zʉdi. Núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ ya mi øtꞌa ndunthi ya pa mi pɛꞌtsa ꞌraya tsꞌonda̱hi, ne himi he ra dutu, nixi mi ꞌbʉi ja ꞌnara ngu ngueꞌa̱ nza̱ntho mi ꞌbʉi ja ya ntꞌagui. -SNepʉ de gueꞌa̱ bi ꞌratsꞌi de ra ndehe ne bi zønga ja ꞌnara hai ja rá hyo ra ndehe habʉ rá thuhu Gadara núꞌa̱ ri nhyanduitho ra hai Galilea. oWNepʉ nuyá nxadi bi ma bá a ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―¡Ay, ma zi Xahnateꞌihe, ya ma ga cʉihʉ ja ra dehe! Nuꞌbʉ́ ra Jesu ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi nangui ne bi zʉi ra bʉnthi ne ra dehe, y ꞌbestho bi ntsaya gatho. PY de mi pa ja ra ndehe bi zʉ ra tꞌa̱ha̱ ra Jesu ne bi ꞌña̱ha̱. Y mi da̱mfriꞌʉ bi nja ꞌnara da̱nga bʉnthi ja ra ndehe, y bi mʉdi bi mo ra dehe ja ra motsa asta mi ne xa yʉiꞌʉ. ꞌNara pa ra Jesu bi bøxa ja ꞌnara motsa co yá nxadi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Maha pa riꞌnandi ra ndehe. Y bi maꞌʉ. xiNe bi tꞌembabi ra Jesu: ―Bi zø ri na̱na̱ ne ri cu y ꞌbahni thi bí tøpꞌaꞌi gui ña̱ui ꞌna̱. =sNepʉ de mi xahna ya ja̱ꞌi ra Jesu, bi zøhø rá na̱na̱ ne yá cu, pe himbi za bi thogui pa habʉ mbi ꞌbʉiꞌa̱ ngueꞌa̱ xi xqui muntsꞌini ndunthi ya ja̱ꞌi. /Njabʉ nehe gatho núꞌa̱ tꞌa̱guibya, ꞌnara pa ma da hnequi ja ra ñotꞌi, ne gatho núꞌa̱ hingui fa̱dibya, ꞌnara pa ma da fa̱di. fERa Jesu bi ma̱nga maꞌna ra ꞌbede ne bi ꞌñena: ―Joꞌo ꞌnara ja̱ꞌi da tsøgue ꞌnara ñotꞌi ne da yeꞌmba ꞌnara caha o da hñuxa rí gaꞌti de ra mfidi pa hinda yotꞌi. Nuꞌa̱ da ꞌyøtꞌe, da tsøgue ra ñotꞌi ne da tøte habʉ da tøte pa da yotꞌa gatho mbo ra ngu, ne pa njabʉ handa ya ja̱ꞌi sta yʉtꞌi. 7Ha nuꞌʉ ya nda bi zo ja ra hoga hai go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo øde ra ma̱ca noya ne da ꞌyøtꞌe con gatho rá mʉi ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱, ne da zɛ rá jamfri, y go gueꞌa̱ nja ngu núꞌʉ ya nda bi unga ra hoga sofo. Ra ꞌbede de ra ñotꞌi (Mr. 4:21-25) =sHa nuꞌʉ ya nda bi zo ja ya ꞌmini go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo øde ra ma̱ca noya, pe da mpumfri po rá ngue yá ꞌbɛfi ne de núꞌa̱ te gatho pɛꞌtsi, ne ngueꞌa̱ di dɛnda ya tꞌøtꞌe de ra ximhai, y njabʉ da ꞌbɛdi núꞌa̱ xqui ꞌyøde, nja ngu núꞌʉ ya nda himbi unga ra sofo. mS Ha nuꞌʉ ya nda bi zo ja ra ꞌbodo go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo øde ra ma̱ca noya ne ha̱ni co ꞌnara johya ne ꞌñena xi camfri, pe hingui camfri con gatho rá mʉi, hangue nu sta ꞌñepa ya tsꞌothogui da ꞌuegue. F Ha nuꞌʉ ya nda bi zo ja ra ꞌñu go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo øde ra ma̱ca noya, ne da ꞌñehe ra tsꞌonda̱hi da puꞌtua rá mfeni pa hinda gamfri y njabʉ hinda za da mpøhø. kO Nuna ꞌbede ja juadi dá ma̱ rí bøni da ꞌñena gue nura nda gueꞌa̱ ra ma̱ca noya. [ / Nepʉ nuyá nxadi bi ꞌyambabi ra Jesu te mri bønga nuna ꞌbede bi ma̱.  Ha nu maꞌra bi zo habʉ mi ja ya ꞌmini, ha nu mi cꞌontsꞌi bi ꞌyotꞌi ngueꞌa̱ bi xumi ya ꞌmini ne bi hña̱cua yá te.  Ha nu maꞌra bi zo ja ya ꞌbodo habʉ mi otho ndunthi ra hai. Y nu mi cꞌontsꞌi bi ꞌyotꞌi ꞌbestho ngueꞌa̱ mi otho ra xaha. B }―ꞌNara pa ꞌnara motꞌi bi ma ja rá hua̱hi pa da mpotꞌi. Y nu mi xanga ya nda, ꞌra bi zo ja ra ꞌñu y bi ꞌrani ya ja̱ꞌi bi netꞌi, ne bi zi ya tsꞌintsꞌʉ. C Y ndunthi ya ja̱ꞌi bi bøni de yá hnini pa da ma dua cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu. Y nu mi hyandi bi muntsꞌa ndunthi ya ja̱ꞌi bi mʉdi bi xipa ꞌnara ꞌbede ne bi ꞌñembabi: pYNe mri ꞌñoui nehe ꞌraya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ xqui ꞌyøthebi yá hñeni ne maꞌra núꞌʉ xqui ꞌyɛnba ya tsꞌonda̱hi. ꞌNa de gueꞌʉ mrá thuhu ra Maria Magdalena núꞌa̱ xqui tꞌɛnbabi yoto ya tsꞌonda̱hi.  ꞌMɛfa de gueꞌa̱ ra Jesu bá ꞌyo ja ndunthi ya da̱nga hnini ne ja ndunthi ya tꞌʉca hnini mi zofo ya ja̱ꞌi ne mi xipabiꞌʉ ra hoga ntꞌøde gue ya xa zø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. Ne mri ꞌñoui núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi. 92Ha nura Jesu bi ꞌñembabi nura ꞌbɛhña̱: ―Co núꞌa̱ ri jamfri guí pɛꞌtsi ya xcá mpøhø, ha nubyá rí ma te rá ꞌñentho.E1Ha gatho núꞌʉ maꞌra ya ja̱ꞌi mi huhni bi mʉdi bi ꞌñémsɛꞌʉ ne mi ena: ―¿Xi toꞌobya nuna ra ꞌñøhø gue asta yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi da za da pumbabi, ena? w0Nepʉ ra oraꞌa̱ ra Jesu bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱: ―Ya stá punꞌaꞌi gatho ri tsꞌoqui. 4a/Hangue dí xiꞌaꞌibya gue nuna ra ꞌbɛhña̱ ya xra pumbabi gatho núꞌʉ yá tsꞌoqui xi ndunthi xqui ꞌyøtꞌe, y hangue por gueꞌa̱ xi ja ndunthi rá hma̱te. Pe nuꞌa̱ tóꞌo xra pumba yá tsꞌoqui masque beni gue hintsꞌʉ mi tu ndunthi, go gueꞌa̱ otho ndunthi rá hma̱te. #.Nuꞌi ni ra aceite hinxcá cosca ja ma ña̱xu, pe nuna ra ꞌbɛnte ꞌbɛhña̱ xa goscagui ja ma ua ꞌnara ñʉni yʉni xi xá cʉhi. W'-Nuꞌi hinxcá tsʉsqui, pe nuna ra ꞌbɛhña̱ hingui tsaya tsʉsca ma ua.  ,Nepʉ ra Jesu bi hyanda núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ ne bi ꞌñembabi ra Simu: ―De dá tsøcua ja ri ngu hinxcá ꞌraca ni tsꞌʉ ra dehe pa ga xʉca ma ua, pe ndi, hyanda nuna ꞌbɛhña̱, bi xʉga ma ua co yá guida, ne bi otcagui co yá sta̱. ,Q+Ha nura Simu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Dí enga núꞌa̱ ra ꞌñøhø maꞌna mi tu ndunthi. Y ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Majua̱ni núꞌa̱ gá ma̱. ?~w*Ha nuꞌʉ́ himi tsa da guꞌtua rá boja̱ núꞌa̱ toꞌo xqui mipabi. Hangue núꞌa̱ ra ꞌñøhø mri hmi ra boja̱ bi pumbabiꞌʉ, ya himbi cobrabi. Hangue nubyá xicagui, ¿toꞌo ꞌna de gue núꞌʉ yoho ya ꞌñøhø bri pumbabi yá thai maꞌna ma da ma̱di núꞌa̱ toꞌo mi hmi ra boja̱? t}a)Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Mi ꞌbʉ yoho ya ꞌñøhø mi tupa ra boja̱ maꞌna ra ꞌñøhø toꞌo mi hmi ra boja̱, y ꞌna de gueꞌʉ mi tupabi cʉtꞌa nthebe ya tꞌaxboja̱, ha nu maꞌna mi tupabi made nthebe. >|u(Ha nura oraꞌa̱ ra Jesu bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra fariseo: ―Nuꞌi nugue Simu, dí ne ga xiꞌaꞌi ꞌnara noya. Ha nura fariseo bi ꞌñembabi: ―Xicagui, ma Xahnateꞌi. {'Y mi hyanda núꞌa̱ ra fariseo xqui zohna ra Jesu ja rá ngu, bi benga ja rá mfenisɛ ne mi ena: “ꞌBʉ xi majua̱ni dra ba̱di nuna ra ꞌñøhø, nuꞌbʉ́ di pa̱hma̱ gue nuni ra ꞌbɛhña̱ thaꞌtua yá ua, guehni ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱.” `z9&Nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ bi da̱stꞌa ja yá ua ra Jesu, bi nzoni ne bi xixa yá guida ja yá ua ra Jesu, nepʉ bi oꞌtuabi co yá sta̱, nepʉ bi zʉꞌtsuabi, ne bi goꞌtsuabi núꞌa̱ ra hoga ñʉni mi ha̱. fyE%Y ja núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌbɛhña̱ xi mrá ꞌyøtꞌatsꞌoqui, y nu mi ba̱di gue xqui zøhni ra Jesu ja rá ngu núꞌa̱ ra fariseo pa ja da ñunini, bi ma bá cꞌa̱ꞌtsi, ne bi hña̱xa ꞌna ngu ra xito xqui thoqui de ꞌnara hoga tꞌaxa do rá thuhu ra alabastro, mi po ꞌnara ñʉni xi mi yʉni xá cʉhi. x$ꞌNa de ya fariseo bi zohna ra Jesu ja rá ngu pa da ñungüi. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ma y mi zøniꞌa̱ bi hñudi ja ra mexa. cw?#Pe nugui dí xiꞌahʉ gue nuꞌʉ tóꞌo pɛꞌtsa ra hoga mfa̱di, go gueꞌʉ pa̱di gue gatho xá hño núꞌa̱ øtꞌa Ajua̱ co rá da̱nga mfa̱diꞌa̱. Ra Jesu bi ñungüi ꞌnara fariseo rá thuhu ra Simu v+"Nepʉ de ra Xuua bi zøhø Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, xi ri ntsiui toꞌo ri ntsiui, ne xi ri ñungüi toꞌo ri ñungüi, pe nuꞌahʉ guí emfʉ gue xi ra tsꞌoꞌyo ne ra tixfani ne ri ntsiui núꞌʉ ya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ ne maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi. Gu!Hangue núꞌahʉ gyá ꞌña̱gamfrihʉ grí hña̱xhʉ núꞌʉ ya ba̱tsiꞌʉ ngueꞌa̱ pa gueꞌahʉ otho ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ grí hohʉ. Ngueꞌa̱ gá hyanthʉ ra Xuua bi zøhø, ne himi pa mi ñunga ja ya ngo ha nixi himi tsi ra vinu, hangue nuꞌahʉ guí emfʉ gue mi pɛꞌtsa ra tsꞌonda̱hi. ct? Nuyʉ́ rí hña̱tsꞌi núꞌʉ ya ba̱tsi hudi ja ra tai ꞌñeni ne maꞌta yá miba̱tsiui ne embi: “Dá pɛ ma thʉzahe, pe hingá neihʉ. Dá tuthe ya thuhu dega dumʉi, pe nixi gueꞌa̱ hingá nzonihʉ.” s9Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi ya ja̱ꞌi: ―¿Toꞌo ga hyɛcuaga nuya ya ja̱ꞌi himbi ne bi gamfri ra Xuua ha nixi hingui ne da gamfrigui nehe? nrUPe nuya fariseo ne ya xahnate de ra ley mi ɛꞌsta ja yá xʉtha núꞌa̱ mi ne da ꞌyøtꞌa Ajua̱ con gueꞌʉ pa da pumba yá tsꞌoquiꞌʉ, hangue nixi hinxqui ne xqui hña̱nga ra sistehe núꞌa̱ mi øtꞌa ra Xuua. ]q3Nu mi uadi bi ma̱nga ra Jesu njabʉ, nuꞌbʉ́ núꞌʉ toꞌo xqui hña̱nga ra sistehe de ra Xuua, y asta ꞌraya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ nehe, gathoꞌʉ bi ma̱ gue núꞌa̱ øtꞌa Ajua̱ xá hño. ap;Nugui dí xiꞌahʉ gue hinxa ꞌmʉ maꞌna ra ja̱ꞌi maꞌna ra da̱ngui rá nsu que ra Xuua Xiꞌtsate. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱ nuua ja ra ximhai maꞌna ma da nja̱pi que ra Xuua. ro]Nura Xuua go gueꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌa̱ ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue mi ma da ꞌñehe ne ena njaua:Dí pɛhna ꞌnama ꞌmɛhni pa da ma̱nga ra ꞌbɛtꞌo noya de gueꞌi,
pa da hyocꞌaꞌi ri ꞌñu. ;noNuꞌbʉ́, ¿toꞌo uá hanthʉ? ¿Ha gue ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱? Ha̱ha̱, majua̱ni uá hanthʉ ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱, pe hingue hønsɛ gueꞌa̱ rá ꞌbɛfiꞌa̱. sm_Nuꞌbʉ́, ¿toꞌo uá hanthʉ? ¿Ha gue ꞌnara ꞌñøhø mi he ꞌraya dutu xi mahotho? Hina, ngueꞌa̱ guí pa̱hʉ gue nuya ꞌñøhø he ya dutu xi mahotho ne pɛꞌtsa ndunthi ya hño, nuꞌʉ́ ꞌbʉ ja yá ngu ya nda̱. )lKHa nu mi menga núꞌʉ yá ꞌmɛhni ra Xuua, ra Jesu bi mʉdi bi ꞌyambabi ya ja̱ꞌi de ra Xuua ne bi ꞌñembabi: ―¿Toꞌo gá ma uá hanthʉ ja ra mbonthi? ¿Ha gue uá hanthʉ ꞌnara ja̱ꞌi mi otho rá tsꞌɛdi ngu ra xithi mri ndudetho ra nda̱hi? Hina ¿ngue ha̱? k!Nehe xipabihʉ gue xi nja̱pi núꞌa̱ toꞌo hinda ʉ rá mfeni de núꞌa̱ dí øtꞌe, dá gamfri ha̱ gue Ajua̱ go xuá mɛncagui. vjeHangue nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Rí maha ne ua xipabihʉ ra Xuua núꞌa̱ ja juadi gá hyanthʉ ne gá ꞌyøhʉ. Xipabihʉ gue nuya goda xa yopa hyandi, nuya doua xa ꞌño, ha núꞌʉ hena ra lepra xa ña̱ni, ha nuya gogu xa ꞌyøde, ha núꞌʉ xqui du xa yopa nte, ha ya hyoya xa ꞌyøde ra ma̱ca noya núꞌa̱ ma̱ de ra mpøhø. 5icY nura ora mi zønga yá ꞌmɛhni ra Xuua, tsꞌa ra oraꞌa̱ ra Jesu mi øthe ndunthi ya daꞌthi, ne mi ɛnga ya tsꞌonda̱hi, ne mi øthe ndunthi ya goda nehe. h}Nuꞌbʉ́ nuyá ꞌmɛhni ra Xuua bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Ra Xuua Xiꞌtsate bá pɛncaheua pa ga anꞌahe ua xi go gueꞌi grá Cristo rá ꞌmɛhniꞌi Ajua̱ xcuá ehe pa gui nda̱, o mahyoni ga tøꞌmhe maꞌna. g%pa bi mɛhni pa dua ambabi ra Jesu ua xi majua̱ni go mi gueꞌa̱ ra Cristo xqui mɛhna Ajua̱ pa da nda̱, o mahyoni da døꞌma maꞌna. 3f_Ha de mi ofadi ra Xuua, bi ꞌyøde de gatho núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌa ra Jesu ngueꞌa̱ go xqui xipabi nuyá nxadi sɛhɛꞌa̱. Nepʉ bi zohna yoho de gueꞌʉ qe[Ha nu mi hyanda njabʉ gatho ya ja̱ꞌi, xi bi ntsuꞌʉ, ne bi mʉdi bi nsunda Ajua̱ ne mi enaꞌʉ: ―ꞌNará da̱nga ꞌmɛhni Ajua̱ xa zøhø ja guecaguihʉ. Nehe mi enaꞌʉ: ―Ajua̱ xuá mɛhni pa e da maxa rá hnini. xdiNepʉ núꞌa̱ xqui du bi nangui ne bi hñudi ne bi mʉdi bi ña̱. Y nura Jesu bi dapabi rá na̱na̱. cwNepʉ bi da̱stꞌiꞌa̱ habʉ mi pa núꞌʉ toꞌo mri du, ne bi hñuxa rá ꞌyɛ ja ra caha, y núꞌʉ toꞌo mri du bi gohi bi ꞌmai. Ha nura Jesu bi ꞌñembabi núꞌa̱ xqui du: ―Tsꞌʉntꞌʉ, nugui dí xiꞌaꞌi: ¡Nangui! fbE Y nu mi hyanda ra zi ꞌbɛhña̱ nura Jesu, xi bi huequi ne bi ꞌñembabi: ―Oguí zoni. ;ao Pe ante da zønga ja ra hnini bi hyandi mi pani ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá viuda xqui du rá ꞌra tꞌʉ y mri ma ntꞌagui y nehe mi pani con gueꞌa̱ ꞌnara hmuntsja̱ꞌi. ` ꞌMɛfa de gueꞌa̱ ra Jesu mri ma ja ꞌnara hnini rá thuhu Naín ne mri ꞌñoui yá nxadi ne ndunthi maꞌra ya ja̱ꞌi. :_m Ha nu mi menga núꞌʉ ya ꞌmɛhni ja rá ngu ra nda̱ gá soldado, bi zʉdi núꞌa̱ ra ꞌbɛgo ya xqui ña̱ni. Ra Jesu bi japi bi yopa nte rá tꞌʉ ꞌnara viuda Z^- Ha nu mi ꞌyøde njabʉ ra Jesu xi bi ꞌyø núꞌa̱ bi ma̱nga núꞌa̱ ra nda̱ gá soldado. Ne bi mpʉntsꞌi ne bi xipa núꞌa̱ ra hmuntsja̱ꞌi mri ꞌñoui, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni ni ꞌnara menguua Israel hinstá tsʉdi xi di ja rá jamfri ngu núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ masque hingrá me Israel. ]yDí camfri gue ꞌbestho da njabʉ ngu núꞌa̱ gui ma̱, ngueꞌa̱ nugui dí ꞌbʉi nehe ja yá hmanda ma nda̱, ne dí pɛꞌtsa ma soldado nehe ja ma hmanda. ꞌBʉ ga embabi ꞌna de gueꞌʉ: “Rí ma”, nuꞌá̱ da ma. Ha nuꞌbʉ ga embabi maꞌna: “Bá ecua”, nuꞌá̱ dua ehe. Ha nuꞌbʉ dí ꞌbɛpabi ꞌnara ꞌbɛfi ma ꞌbɛgo, nuꞌá̱ da mɛfi. "\=Hangue nixi dá ne dá masɛbʉ pa ga tsiꞌaꞌi. Nuꞌa̱ dí aꞌaꞌibya, hønsɛ gui ma̱ gue da ña̱nga ma ꞌbɛgo y dí camfri gue da ña̱ni. <[qHangue nura Jesu bi mɛuiꞌʉ. Pe nu ya de mi ma da zønga ja ra ngu, núꞌa̱ ra nda̱ gá soldado bi mɛhna ꞌrayá amigo ne bi ꞌñembabi: ―Rí maha ua xipabihʉ ra Jesu njaua: Núꞌi ri tꞌequꞌei Ndada, ya ogrí xuhña, ngueꞌa̱ nugui hiní ꞌñepcagui ngugui gui cʉtꞌa ja ma ngu. eZCngueꞌa̱ xi ri ma̱di ndunthi ma ja̱ꞌihʉ y asta bi manda nehe bi thoga ma nija̱hʉ. BY}Ha nu mi zøniꞌʉ habʉ mi ꞌbʉi ra Jesu bi ba̱ntebi con gatho yá mʉi da mɛuiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ ra nda̱ gá soldado bá pɛncahe rí ꞌñepi gui fatsꞌi, HX Pe nu mi ꞌyøde núꞌa̱ ra nda̱ gá soldado mi hma̱ de ra Jesu, bi mɛhna ꞌraya nda̱ me Israel pa da ꞌyapa ra ma̱te da ꞌñehe da ꞌyøthebi núꞌa̱ rá ꞌbɛgo mri hñeni. 4WaDe guehni mbi ꞌbʉ ꞌnara nda̱ gá soldado me Nroma, mi ꞌbʉhui ꞌnara tsꞌʉntꞌʉ xi mrá hma̱di ꞌbɛgo, y nuꞌá̱ mi tsʉdi ꞌnara hñeni asta mi nedu. `V ;Mi uadi ra Jesu bi zofo ya ja̱ꞌi bi yopa ma maꞌnaꞌqui pa ja ra hnini Ncapernau. ?Uw1Pe nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøde núꞌa̱ dí ma̱ ne hinda ꞌyøtꞌe núꞌa̱ dí ꞌbɛpabi, ri nhyɛcuaui núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi tøta rá ngu maña̱ ja ra haitho, himbi ꞌyacua rá ua mbo ra hai, y nu mi zøhø ya nzøthe co rá tsꞌɛdi bi hyøma núꞌa̱ ra nguꞌa̱, y bi nhuati gatho.=Ts0Nuꞌá̱ ri nhyɛcuaui ꞌnara ꞌñøhø núꞌa̱ bi xeꞌta habʉ da hyocua rá ua rá ngu asta bi zʉdi ra medo, ne ja bi hyocni rá ngu. Ne nu mi ꞌua̱ ya da̱ꞌye ne bi zø ya nzøthe bi ꞌrani habʉ mi ja rá ngu, pe núꞌa̱ ra nguꞌa̱ himbi hyømi ngueꞌa̱ xqui thocua rá ua ja ra medo. Sw/Nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌñehe da ꞌyøde núꞌa̱ dí ma̱ ne da ꞌyøtꞌe, ma ga xiꞌahʉ toꞌo ri nhyɛcuaui. R.¿Hanja nza̱ntho guí engaguihʉ: “Ma zi Hmuꞌihe, ma zi Hmuꞌihe”, ne hinguí øthʉ núꞌa̱ dí xiꞌahʉ? OQ,Gatho ya ꞌbai gá za fa̱ditho po yá fruta, ndaꞌa̱ xá hño, y ndaꞌa̱ hingui ho. Ngueꞌa̱ nura ꞌbai gá ꞌmini hingui tsa da unga ya igo, nixi ya camꞌyo hingui tsa da unga ya obxi. P#+Ni ꞌnara hoga ꞌbai gá za hingui tsa da unga ya tsꞌo fruta, nixi ꞌnara tsꞌo ꞌbai gá za hingui tsa da unga ya hoga fruta. DO)¿Hanja guí handua rá tsꞌoqui ri cu, nja ngu ꞌnara zi paxi o ja rá daꞌa̱, ne hanja hingo guí handa núꞌa̱ ra da̱nga tsꞌoqui nja ngu ꞌnara xɛca za o ja ri dague? TN!(Ne bi ꞌñembabi nehe: ―Ni ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ ja ri nxadi, maꞌna di pa̱di que rá xahnate, pe nu sta uadi da nxadi xá hño, nuꞌbʉ́ ha̱, da nja rá mfa̱di ngu rá xahnate nehe. 2M]'Nepʉ nuꞌá̱ bi xipabiꞌʉ ꞌnara ꞌbede ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue da za ꞌnara goda da gʉhna maꞌna rá migodaui? ¿Ha gue hinda daguiui mahyɛgui? 7Lg&Øꞌtuahʉ ra hño ri miquꞌeihʉ, ne Ajua̱ da ꞌyøꞌtꞌahʉ ra hño nehe. Co núꞌa̱ ra tꞌɛni xcá ꞌyɛmbahʉ maꞌra, con gueꞌa̱ ra tꞌɛni ma da ꞌyɛnꞌahʉ Ajua̱ nehe. Hangue nuꞌbʉ gui øꞌtua ndunthi ya hño ri miquꞌeihʉ, Ajua̱ ma da coꞌtsꞌahʉ maꞌna ndunthi. YK+%Oguí ꞌyøhʉ ri miquꞌeihʉ de núꞌa̱ te øtꞌe, ngueꞌa̱ Ajua̱ handatho núꞌa̱ te guí øthʉ nehe. Nixi oguí nønga ri miquꞌeihʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ ma da hña̱pꞌahʉ nguɛnda de gatho núꞌa̱ te guí øthʉ. Pumbabihʉ de núꞌa̱ øꞌtꞌahʉ ya ja̱ꞌi, y Ajua̱ da punꞌaꞌihʉ nehe. J1#Pe nuꞌahʉ́ ma̱di ri ncontrahʉ, ne gui ꞌyøꞌtuahʉ ra hño, ne gui hmihʉ núꞌa̱ dra miꞌahʉ nsinque gui tøꞌmhʉ dra joꞌtsꞌahʉ. Ngueꞌa̱ ꞌbʉ gui øthʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, ma gui hña̱nga ꞌnari da̱nga tha̱ha̱hʉ. Y njabʉ ha̱, grí hña̱xhʉ Ajua̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ra hoja̱ꞌi co ya tsꞌoꞌmʉi ne co núꞌʉ otho yá jama̱di. 'IG"Ha nuꞌbʉ guí hmiphʉ ri boja̱hʉ hønsɛ núꞌʉ toꞌo guí pa̱hʉ da guꞌtꞌaꞌihʉ, hinte ri muui núꞌa̱ guí øthʉ njabʉ, ngueꞌa̱ asta nuya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi øtꞌa njabʉ nehe, hmipabi yá mitsꞌoꞌmʉiui núꞌʉ toꞌo tøꞌmiꞌʉ da guꞌtuabi. TH!!O nuꞌbʉ guí øꞌtuahʉ ra hño hønsɛ núꞌʉ toꞌo øꞌtꞌahʉ ra hño, nixi gueꞌa̱ hinte ri muui núꞌa̱ guí øthʉ, ngueꞌa̱ asta ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi øtꞌa njabʉ nehe. Nuꞌbʉ nuꞌahʉ grí ma̱dihʉ hønsɛ toꞌo ri ma̱ꞌaꞌihʉ, hinte ri muui núꞌa̱ guí øthʉ, ngueꞌa̱ asta ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi øtꞌa njabʉ nehe. bF=Nuꞌa̱ guí nehʉ da ꞌyøꞌtꞌahʉ ya ja̱ꞌi, ꞌyøꞌtuahʉ njabʉ neheꞌʉ. EHa nuꞌbʉ toꞌo te da ꞌyaꞌaꞌihʉ, umfʉ, o nuꞌbʉ da hña̱nꞌahʉ ꞌnara tꞌøtꞌe dri mɛtihʉ, oxqui ha̱mbabihʉ. }DsHa nuꞌbʉ toꞌo da ꞌraꞌahʉ ꞌnara mpɛꞌti ja ri hmihʉ, umbahʉ maꞌna lado ri hmihʉ pa da mɛꞌtꞌahʉ nehe, oguí nøꞌtuahʉ. Ha nuꞌbʉ toꞌo da hña̱nꞌa ri patꞌihʉ, pø ri pahnihʉ nehe, gui umfʉ da hña̱tsꞌi. C ꞌYaphʉ Ajua̱ da ja̱pi núꞌʉ toꞌo tsañꞌahʉ, ne ꞌyaphʉ Ajua̱ pa núꞌʉ toꞌo ña̱maꞌñʉ de gueꞌahʉ. B%Pe núꞌahʉ guí øcaguihʉ, dí xiꞌahʉ gue gui ma̱di ri ncontrahʉ, ne ꞌyøꞌtuahʉ ra hño núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌihʉ. KAHuecate núꞌʉ toꞌo hingui tho ra thuhubya, ngueꞌa̱ ꞌmɛfa ha̱, ma da tho ra thuhu. Huecate núꞌʉ toꞌo xi ri johyabya, ngueꞌa̱ ꞌmɛfa ma xi da nzoniꞌʉ co ra dumʉi. @1Pe huecate núꞌʉ toꞌo xi ri johyabya co ya hño de guecua ja ra ximhai, pe rá nga̱tsꞌi ya hinda ma da johya co nuya hño pɛꞌtsi. &?ENúꞌʉ ya pa xcrí thohʉ njabʉ, xi da johyahʉ ngueꞌa̱ ma gui hña̱ñhʉ ꞌnara tha̱ha̱ xi ra da̱ngui nuni mahetsꞌi. Núꞌʉ ya ja̱ꞌi ma da ꞌyøꞌtꞌaꞌihʉ njabʉ, njabʉ nehe bi ꞌyøtꞌa ndu yá xita co núꞌʉ yá ꞌmɛhni Ajua̱ mi ꞌbʉi mayaꞌbʉ. !>;Ajua̱ da ja̱pꞌahʉ nu stí ʉtsaꞌihʉ ya ja̱ꞌi, ne nu stí ꞌyɛñꞌahʉ co ya ntꞌʉtsate, ne stí zañꞌaꞌihʉ asta ni pa dí ꞌyøꞌtꞌa ri thuhuhʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ma da beni gue xá ntsꞌoꞌahʉ po rá ngue Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. p=YNúꞌahʉ guí thohʉbya ra thuhu, xa ja̱pꞌaꞌihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ hinte ma da ꞌbɛꞌtꞌahʉ. Núꞌahʉ guí tu ri mʉihʉbya, xa ja̱pꞌaꞌihʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ ma da hñupꞌa ri mʉihʉ pa xi gui johyahʉ. K<Nepʉ nura Jesu bi hyanda yá nxadi ne bi ꞌñembabi: ―Núꞌahʉ gyá hyoyahʉ, xa ja̱pꞌaꞌihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ xa ꞌraꞌahʉ gatho ya ja̱pi núꞌʉ ja habʉ ri mandaꞌa̱. G;Ne mi ɛmbabi ya tsꞌonda̱hi núꞌʉ toꞌo mi pɛꞌtsi. U:#Nepʉ nura Jesu bá ca̱i de ja ra tꞌøhø bra ꞌñoui núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá apostol, ne bi zøhøꞌʉ ja ꞌnara ꞌbatha habʉ xqui muntsꞌa ndunthi maꞌra yá nxadi ne ndunthi ya ja̱ꞌi núꞌʉ myá me Jerusale ne maꞌra ya hnini de ra hai Judea, ha nu maꞌra xqui ꞌñehe de ra hnini Tiro ne de Sidó de ja rá hyo ra ndehe. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ bá ehe pa bi ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱nga ra Jesu ne pa bi ꞌyøthebi yá hñeni. 9ne ra Teo ne ra Toma, ne núꞌa̱ maꞌna ra Cobo rá tꞌʉ ra Alfeo; ne maꞌna ra Simu núꞌa̱ xqui ꞌñoui ya cananista; !8;Ha nuya guehya yá thuhuꞌʉ: ra Simu núꞌa̱ bi thuꞌmbabi nehe ra Pedro; ne ra Andre rá cu ra Pedro; ra Cobo ne ra Xuua, ne ra Lipe ne ra Tolo, 7 Nepʉ rá hyaxꞌa̱ ꞌnitho bi zohna gatho yá nxadi, ne bi huahna ꞌrɛtꞌamayoho de gueꞌʉ pa bi hñutsꞌi dega apostol. 6 Ja nuya paꞌʉ bi bøxa ra Jesu ja ꞌnara tꞌøhø pa bá apabi Ajua̱ rá Dada, y ja guehni bá oraꞌa̱ gatho ra xuui. 5 Nepʉ nuꞌá̱ bi nʉꞌta gatho núꞌʉ mi ꞌbahni ne bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌñøhø: ―Tʉnga ri ꞌyɛ. Y núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi tʉnga rá ꞌyɛ núꞌa̱ xqui ꞌyotꞌi, ne ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi ña̱ni núꞌa̱ rá ꞌyɛꞌa̱. !4; Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi núꞌʉ ya xahnate de ra ley ne ya fariseo: ―Ma ga øꞌtꞌaꞌihʉ ꞌnara ntꞌani: ¿Ndaꞌa̱ ja ra nsɛqui da tꞌøtꞌe ra pa dega tsaya, ra hñoja̱ꞌi o ra ntsꞌoꞌmʉi? ¿Ha gue da za da tꞌøthe ꞌnara daꞌthi o da thɛpʉtho? (3IPe nuꞌá̱ bi ba̱tuatho yá mfeniꞌʉ, ne bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui ꞌyotꞌa rá ꞌyɛ: ―ꞌBai ne bá e gui ꞌba madetho habʉ da hyantꞌaꞌi gatho. Ha núꞌa̱ ra ꞌñøhø ꞌbestho bi ꞌmai ne bi ma bá ꞌba madetho habʉ bi za bi thandi xá hño. ~}} |{zztyy]xxw:vv utssrqWpponm)lxkkrkjiBhgffeHd0cbb)a``K_b^^Y]\[;ZYXWWV\TSS QPPNNKML\KjJJI?HGFEMDCC2BA@]@(?d>^==Hyanthʉ ya døni hanja gra nhye. Nuꞌʉ́ hingui hetꞌi nixi pɛ maꞌna ra ꞌbɛfi, pe maꞌna ri hnequi mahotho que yá hoga he ra nda̱ Salomó masque mri hñe mahothoꞌa̱. W[' Nuꞌbʉ́ ¿hanja guí tu ri mʉihʉ po maꞌra ya tꞌøtꞌe de ri tehʉ? Z! ¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ núꞌa̱ da hñuxa má tsꞌʉ rá hñetsꞌi de rá tsꞌɛdisɛ? Ni ꞌna hinda za da ꞌyøtꞌa njabʉ. fYE Hyanthʉ ya ca, nuꞌʉ́ hingui potꞌi nixi xofo, nixi otho yá troha, pe Ajua̱ go gueꞌa̱ ri ꞌuiniꞌʉ. ¡Pe nuꞌahʉ maꞌna grí muuihʉ que ya ca, ne maꞌna grí muuihʉ que nuꞌa̱raza ya tsꞌintsꞌʉ! nXU Ngueꞌa̱ nuri tehʉ maꞌna ri muui que ra hñuni, ha nuri ndoꞌyohʉ maꞌna ri muui que ra he. W3 Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Nubyá dí xiꞌahʉ, oguí tu ri mʉihʉ de núꞌa̱ te gui tsihʉ nixi núꞌa̱ te gui hyehʉ. AV{ Pe Ajua̱ bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌñøhø: “ꞌNagrá ꞌbɛmfeni, núbya dí nxuui ma gui tu, y gatho núꞌa̱ guí pɛꞌtsi, ma gui tsopʉ nixi guí pa̱di pa toꞌo.” dUA Y nu xcrá juadi ga pɛꞌtsni gatho, nuꞌbʉ́ ga embabi ma te: Nubyá ha̱, jani gatho núꞌa̱ te gui hyoni pa ndunthi ya jɛya da ꞌñepʉ. Nubyá da za gui ntsaya, gui ñuni, gui ntsithe, gui johya ndunthi.” hTI Y nuꞌá̱ bi beni ne bi ꞌñensɛ: “Ya dí pa̱di te ma ga øtꞌe, ma ga yøꞌta nuyʉ ma troha, ne ma ga hoca maꞌra maꞌna dya da̱ngui, ne ja ga ʉtni gatho ma sofo ne gatho núꞌa̱ maꞌna te dí pɛꞌtsi. S Nepʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi ꞌño rá mfeni ne bi ꞌñena: “¿Te ga øtbya gue otho habʉ ga pɛꞌtsa gatho ma sofo?” OR Nepʉ bi xipa ꞌnara ꞌbede núꞌa̱ ra hmuntsja̱ꞌi, ne bi ꞌñembabi: ―Mi ꞌbʉi ꞌnara ꞌñøhø xi mi pɛꞌtsa ndunthi yá hño, y nuyá hai nehe bi unga ꞌnara da̱nga sofo. >Qu Nehe bi ꞌñena: ―Jamasuhʉ pa hingui hyøcuahʉ yá hño ra ximhai ne gui ne gui pɛꞌtshʉꞌʉ, ngueꞌa̱ hingue po ya hño de ra ximhai ma da nja rá te ra ja̱ꞌi. P# Pe nura Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Xiꞌaꞌi, ¿pa te guí xiqui njabʉ? ¿Xi toꞌo xa hñuxcaguiga dega nzaya o dega hyeca hai? EO Nepʉ ꞌna de núꞌa̱ ra hmuntsja̱ꞌi bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma Xahnateꞌi, xipa tsꞌʉ ma cu da ꞌracagui núꞌa̱ rí ꞌñepqui de núꞌa̱ bi zogahe ndu ma dadahe. &NE ngueꞌa̱ nura ora gui ña̱hʉ, rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ ma da ꞌñuꞌtꞌahʉ ndaꞌa̱ rí ꞌñepi gui ma̱ñhʉ. Jamasuhʉ de ra ncꞌatꞌaboja̱ `M9 Nu sta tsꞌixꞌahʉ ja yá nija̱ꞌʉ o ja yá thandi ya nzaya o ja maꞌra ya nda̱ de ya hnini, oxqui tu ri mʉihʉ ndaꞌa̱ ma gui tha̱dihʉ, nixi oxqui beñhʉ ꞌmɛtꞌo ndaꞌa̱ ma gui ma̱ñhʉ, GL Nuꞌa̱ tóꞌo da ña̱maꞌñʉ de Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, Ajua̱ da pumbabi; pe nuꞌa̱ tóꞌo da ña̱maꞌñʉ de ra Ma̱ca Nda̱hi, nuꞌá̱ hinda pumbabiꞌa̱. K- Pe nuꞌʉ tóꞌo tsu ne cøngagui ja yá thandi ya ja̱ꞌi, necagui ma ga ma̱ ja yá thandi yá ɛnxɛ Ajua̱ gue nuꞌʉ́ hinstá pa̱di. FJ Ne dí xiꞌahʉ gue gatho núꞌʉ toꞌo ma da ma̱nga ja yá thandi ya ja̱ꞌi gue xa gamfrigui, necagui ma ga ma̱nga ja yá thandi yá ɛnxɛ Ajua̱ gue majua̱ni xa gamfrigui. CI Ya zi tsꞌintsꞌʉ hintsꞌʉ ri muui asta ꞌba cʉtꞌa por ngʉdmi, ¿ha ngue ha̱? Masque nuꞌʉ́ hini muui ndunthi, pe Ajua̱ hinhyaꞌmʉ ri pumfri ni ꞌna de gueꞌʉ. NH Nugui dí xiꞌahʉ, gue nu Ajua̱ hønsɛ go gueꞌa̱ mahyoni gui tsuhʉꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ da za da hña̱cꞌa ri tehʉ, ne pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da mɛhnꞌahʉ ja ra nidu nehe. KG Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Núꞌahʉ guí ꞌyohʉ con guequi, oxqui tsuhʉ núꞌa̱ toꞌo da ne da hña̱cꞌa ri tehʉ ne ꞌmɛfa ya hinda za te da ꞌyøꞌtꞌaꞌihʉ. ZF- Pe ma da zø ra pa da fa̱tuabi yá ntꞌutuate gue xá ntsꞌo, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ tꞌa̱guibya, ꞌnara pa ma da hnequi, ne gatho núꞌa̱ tꞌøtꞌe mantꞌa̱guibya, ma da zø ra pa da fa̱di. GE  Nepʉ de gueꞌa̱ bi muntsꞌa ya ꞌmotho gá ja̱ꞌi, y co yá ndunthiꞌʉ mri netꞌasɛ ꞌna ngu maꞌna. Y nura Jesu bi mʉdi bi zofo ꞌmɛtꞌo sɛhɛ yá nxadi ne bi ꞌñembabi: ―Jamasuhʉ de yá tsꞌo ntꞌutuate ya fariseo, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ xi ya yohmi, ne yá ntꞌutuate nja ngu ra nzoi tsini. kDO 6ngueꞌa̱ mi ne xa ꞌyødeꞌʉ da ña̱maꞌñʉꞌa̱ pa njabʉ xa za xa ña̱pabiꞌʉ.6Ce 5Nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Jesu, ya xahnate de ra ley ne ya fariseo xi bi bø yá cuɛ con gueꞌa̱, nepʉ bi mʉdiꞌʉ xi bi ꞌyøꞌtua ndunthi ya ntꞌani, B! 4¡Huecateꞌihʉ nuꞌahʉ gyá xahnatehʉ de ra ley ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Ngueꞌa̱ go osɛ ri ꞌyɛhʉ rá mfa̱di de ra ma̱ca noya, pe nuꞌahʉ́ ni guí hophʉ maꞌra toꞌo da nehma̱ da ba̱di, ha ni gueꞌahʉ hinguí ne gui pa̱hʉ. ]A3 3desde ra Abé asta ra Sacaría núꞌa̱ bi tho mbo ra nda̱nija̱ guetbʉ ja ra ata. Hangue nugui dí xiꞌahʉ gue Ajua̱ ma da ꞌyambabi núꞌʉ ya ja̱ꞌi ꞌbʉi mapaya de núꞌʉ ya hoja̱ꞌi xa tho. "@= 2Hangue nuya ja̱ꞌi ꞌbʉibya, Ajua̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛndaꞌʉ de gatho yá ma̱ca ji yá ꞌmɛhni Ajua̱ xa mfani desde bi mʉdi ra ximhai, j?M 1Hangue sɛhɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ xqui ꞌñena co rá da̱nga mfa̱diꞌa̱: “Núꞌʉ́ ma ga pɛnpa ma ꞌmɛhni núꞌʉ da ma̱nga ma noya, pe ꞌra de gueꞌʉ ma da hyoꞌʉ, ha nu maꞌra ma da ʉtsaꞌʉ.” v>e 0Njabʉ ri hnequi gue guí tɛnbathohʉ yá ꞌmʉi ndu ri xitahʉ, ngueꞌa̱ núꞌʉ́ go gueꞌʉ bi hyo nuya ꞌmɛhniꞌʉ, ha nuꞌahʉ go guí yopa hocuahʉ yá pantyo, hangue ri hnequi gue ꞌnada ri mfenihʉ co ndu ri xitahʉ. *=M /¡Huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Ngueꞌa̱ guí yopa hocuahʉ yá pantyo ndu yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ bi hyosɛ ndu ri xitahʉ. X<) .Pe nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¡Huecateꞌihʉ nuꞌahʉ gyá xahnatehʉ de ra ley ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ nehe! Ngueꞌa̱ guí japhʉ ya ja̱ꞌi da ꞌyøtꞌa ꞌraya tꞌøtꞌe núꞌʉ hingui tsa da ꞌyøtꞌe, pa guí eñhʉ gue njabʉ da za da dɛnba rá ley Ajua̱, ha nuꞌahʉ́ nixi guí øtuahʉ nurá leyꞌa̱, ja ra uɛnda guí tutuahʉ ya ja̱ꞌi ꞌnara ꞌbatsꞌi xi rá hñʉ y ni tsꞌʉ hinguí faxhʉ da ndude. B;} -Nepʉ bi da̱di ꞌnara xahnate de ra ley ne bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma Xahnateꞌihe, ora guí ma̱ njabʉ, guí ña̱maꞌñʉ de guecje nehe núje dyá xahnatehe de ra ley. `:9 ,¡Núꞌahʉ gyá xahnatehʉ de ra ley, ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, ꞌnagyá yohmihʉ! ¡Huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ guí tsꞌocuahʉ yá mfeni ya ja̱ꞌi, guí njahʉ ngu ya ntꞌagui hingui hnequi, ha ꞌrani ya ja̱ꞌi maña̱ de gueꞌʉ pe nixi pa̱diꞌʉ tengu rá ntsꞌo mbo. {9o +¡Huecateꞌihʉ nuꞌahʉ fariseohʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Ngueꞌa̱ nza̱ntho guí ne gui hñuhʉ ja ya hoga hudi dega nsu ja ya nija̱, ne nza̱ntho guí nehʉ dra zɛnjuaꞌihʉ co ndunthi ra tꞌequꞌei ja ya tai. 87 *¡Huecateꞌihʉ nuꞌahʉ fariseohʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Ngueꞌa̱ guí ꞌuecjʉ ꞌrɛtꞌa de ra bɛxo pa Ajua̱ de núꞌa̱ guí pahʉ de ra xa̱cꞌri ne ra ruda ne gatho maꞌra ya nda̱po núꞌʉ hintsꞌʉ ri muui ndunthi, pe nura hño hinguí øꞌtuahʉ ri miquꞌeihʉ, nixi otho ri hma̱tehʉ co Ajua̱. Xá hño gui umfʉ Ajua̱ núꞌa̱ rí ꞌñepabi de ya tꞌøtꞌe guí pahʉ, pe maꞌna mahyoni hingui pumfrihʉ gui ꞌyøthʉ nza̱ntho ra hño ne gui pɛꞌtshʉ ra hma̱te co Ajua̱. k7O )Bá faxhʉ ya hyoya con gatho ri mʉihʉ, y njabʉ ha̱, da hnequi gue xá ntꞌaxi ri mfenihʉ. &6E (¡ꞌNagyá ꞌbɛmfenihʉ! ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue Ajua̱ go gueꞌa̱ bi hyoca maxøgue rá ꞌbai ra ja̱ꞌi, de thi rá ndoꞌyo ne de mbo rá mfeni? *5M 'Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nuꞌahʉ fariseohʉ guí njahʉ ngu ra xʉtꞌa vaso ne ra xʉtꞌa manza, xʉqui hønsɛ møte ha nu mbo xi rá ntsꞌo. Nuꞌahʉ́ guí ne gui pønga ri hmihʉ ja yá thandi ya ja̱ꞌi, pe oda ri mfenihʉ ra nthate ne ra ntsꞌoꞌmʉi. |4q &Ha nura fariseo xi bi ꞌyø mi hyandi gue ra Jesu himbi nxʉꞌyɛ ꞌmɛtꞌo pa bi ñuni ngu myá nza̱iꞌʉ. 93k %Nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Jesu, ꞌnara fariseo bi zitsꞌi pa da ñungüi ja rá ngu. Y nu mi zøni bi yʉtꞌiꞌʉ, ha nura Jesu bi hñudi ꞌbestho ja ra mexa. 2% #Hangue ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa da ꞌmʉi xá hño ri mfenihʉ pa da za gui ꞌyohʉ xá hño ne hingui ꞌbʉhʉ ja ra ꞌbɛxuui. "1= "Nuri dahʉ gueꞌʉ ngu ꞌraya ñotꞌi de ri ndoꞌyohʉ. Nuꞌbʉ ri dahʉ xá hño, guí hanthʉ habʉ guí ꞌyohʉ, pe nuꞌbʉ ri dahʉ hingui ho, hinguí hanthʉ habʉ guí ꞌyohʉ. Njabʉ ri mfenihʉ nehe, ꞌbʉ ꞌbʉi xá hño, nuꞌbʉ́ da za gui ꞌyohʉ xá hño ja ra ñotꞌi, pe nuꞌbʉ hingui ꞌbʉi xá hño, hinda za gui ꞌyohʉ xá hño ngueꞌa̱ guí ꞌbʉhʉ ja ra ꞌbɛxuui. s0_ !Joꞌo ꞌnara ja̱ꞌi toꞌo da tsøgue ꞌnara ñotꞌi ne da ꞌña̱gui, o da yeꞌmba ꞌnara caho. Nuꞌa̱ da ꞌyøtꞌe, da tøta habʉ da tøte, pa da yotꞌa gatho mbo ra ngu pa di handi núꞌʉ toꞌo da yʉtꞌi. t/a Nu stí zø ra pa de ra nsʉca uɛnda, nura paꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ mrá nda̱ de ra hai Arabia ma da ꞌmai ja rá thandi núꞌa̱ toꞌo ma da hña̱nga nguɛnda pa da ña̱pabi núꞌʉ ya ja̱ꞌi ꞌbʉi mapaya. Ngueꞌa̱ nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ masque xi mi yabʉ rá hai pe bá ehe e bi ꞌyøde núꞌa̱ ra mfa̱di mi pɛꞌtsa ndu ra Salomó. Pe ꞌbʉcua ꞌna maꞌna ra da̱ngui rá nsu que ra Salomó, pe masque njabʉ hinxa ne toꞌo xa ꞌyøde núꞌa̱ ma̱. r.] Ngueꞌa̱ núꞌa̱ bi tho ra Joná núꞌbʉ mi dutꞌa ꞌnara da̱hua̱ ne ja bi gohni hñu pa, mi gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi pa ya me Ninive gue ra Joná go mrá ꞌmɛhni Ajua̱. Njabʉ nehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da ꞌmʉi hñu pa mbo ra hai, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi da tꞌutuabi núꞌʉ ya ja̱ꞌi ꞌbʉi mapaya. w-g Ya ja̱ꞌi ꞌyo mri muntsꞌi gatho ja rá nthetsꞌi ra Jesu, nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ya ja̱ꞌi de nuya pabya xi ya tsꞌoja̱ꞌi, hangue adi ꞌnara ntꞌudi ga utuabi pa da ba̱di ua xi xuá pɛncagui Ajua̱. Pe núꞌa̱ ra ntꞌudi adiꞌʉ hinga ma ga utui, hønsɛ ndaꞌa̱ da tꞌutuabi, núꞌa̱ ra ntꞌudi de ra ba̱di Joná. E, Tsꞌa mi ña̱ njabʉ ra Jesu, ꞌnara ꞌbɛhña̱ mi ꞌbʉhni bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―¡Xi nja̱pi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ de habʉ gá ꞌbʉi, ne bi tedeꞌi! o+W Nepʉ núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hiꞌa̱ da ma dua tsi má yoto yá mitsꞌonda̱hiui maꞌna strá ntsꞌo que gueꞌa̱, y da zøhø da yʉtꞌa gatho ja rá mfeni núꞌa̱ ra ꞌñøhø y ja da ꞌmʉhni ri gathoꞌʉ, y njabʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ maꞌna da tsꞌocua rá mfeni que rá mʉdi. Xa nja̱pi núꞌʉ toꞌo øtuabi rá noya Ajua̱ h*I Ha nu stua yopa pengui e da zʉdi núꞌa̱ ra ꞌñøhø habʉ mbi ꞌbʉi, da zʉtua rá mfeni di nja ngu ꞌnara ngu núꞌa̱ xa thoqui xi xá hño, xa ꞌbastꞌi ne xi strá ntꞌaxi da zʉdi, pe hinto di ꞌbʉhni. ){ Nuꞌbʉ ꞌnara tsꞌonda̱hi da bønga de ja ꞌnara ꞌñøhø da ꞌño habʉraza ja ra mbonthi honga ra tsaya, pe nuꞌbʉ de guehni hindua tsʉdi habʉ, nuꞌbʉ́ da beni ne da ꞌñena: “Pøde ga yopa pengui habʉ nduí ꞌbʉi.” 2(] Pe nuꞌbʉ da zøhø maꞌna ra ꞌñøhø maꞌna di o rá tsꞌɛdi que gueꞌa̱, nuꞌbʉ́ da nta̱te núꞌa̱ bi zøhø ne da hña̱mbabi gatho yá arhma núꞌʉ mi hu rá mʉi da matsꞌi, ne da bepabi gatho núꞌa̱ di pɛꞌtsa ja rá ngu pa da jamɛtiꞌa̱ ne da hyecuabi maꞌra. +'O Nuꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø xi o rá tsꞌɛdi ne ri hña̱ yá arhma pa ri su rá ngu, nuꞌbʉ́ ꞌbɛꞌtsa xá hño núꞌa̱ te pɛꞌtsa ja rá ngu. & Nugui dí ɛnga ya tsꞌonda̱hi pe co rá tsꞌɛdi Ajua̱, hangue pa̱hʉ gue nura Nda̱ de mahetsꞌi ya xa zøhø pa da nda̱. %1 Pe nuꞌbʉ gueꞌa̱ gra øtꞌe, nuꞌbʉ́ xi ri ꞌmɛhnihʉ, ¿con te ma tsꞌɛdi ɛnga ya tsꞌonda̱hi? Núꞌʉ́ go dá xiꞌahʉꞌʉ. $ Njabʉtho nehe, nuꞌbʉ ra Satá da ntuhnui yá mitsꞌonda̱hiui, nuꞌbʉ́ da nhuata gatho rá tsꞌɛdiꞌa̱. Nugui dí xiꞌahʉ njabʉ ngueꞌa̱ guí eñhʉ gue nugui dí ɛnga ya tsꞌonda̱hi co rá tsꞌɛdi ra Beelsebú ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi. # Pe nura Jesu bi ba̱tho te mi beniꞌʉ, hangue bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ ꞌnara hnini da hyegue ne da ntuhni sɛhɛ, nuꞌbʉ́ da nhuata núꞌa̱ ra hmanda mi ja. O nuꞌbʉ ꞌnara ngu da ntuhnisɛ ya mengu de ra ngu, hinda za da ꞌmʉ ꞌnadbʉꞌʉ. " Ha nu maꞌra mi xipabi da ꞌyøtꞌa ꞌnara ntꞌudi de mahetsꞌi, pa da ꞌñudi ua xi majua̱ni mrá ꞌmɛhni Ajua̱. 4!a Pe ꞌra de gueꞌʉ bi ña̱maꞌñʉ ne bi ꞌñena: ―Nuni ra ꞌñøhø ɛnga ya tsꞌonda̱hi co rá tsꞌɛdi ra Beelsebú núꞌa̱ ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi. y ꞌNara pa ra Jesu bi ꞌyɛmba ꞌnara tsꞌonda̱hi ꞌnara ꞌñøhø xqui japi da ngone. Ne de mi bønga núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi, ꞌbestho bi za bi ña̱ núꞌa̱ ra ꞌñøhø. Ha nu mi hyanda ya ja̱ꞌi njabʉ xi bi ꞌyøꞌʉ. mS O ꞌbʉ da ꞌyaꞌaꞌihʉ ꞌnara ma̱do, ¿ha gue gui umfʉ ꞌnara penzʉ? Hina, ¿ngue ha̱? O Nuꞌahʉ gyá dadahʉ, ꞌbʉ ri ba̱tsihʉ da ꞌyaꞌahʉ ꞌnara thuhme, ¿ha gue gui umfʉ ꞌnara do? O ꞌbʉ da ꞌyaꞌaꞌihʉ ꞌnara hua̱, ¿ha gue gui umfʉ ꞌnara quꞌeña̱? 3 Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyadi, da tꞌumbabi; y nuꞌa̱ tóꞌo da hyoni, da zʉdi; y nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌrota ra gosthi, da socuabi. ^5 Hangue dí xiꞌahʉ, ꞌyaphʉ Ajua̱ núꞌa̱ guí hoñhʉ ne da ꞌraꞌahʉ; hyoñhʉ núꞌa̱ te ri ꞌbɛpꞌahʉ, ne gui tsʉdihʉ; njahʉ ngu ꞌnara ja̱ꞌi bi zøhø ꞌrota ra gosthi ne bi socuabi. )K Pe nugui dí xiꞌahʉ gue hinda nangui da umbi ngueꞌa̱ rá amigo, nuꞌá̱ da nangui da umbi, pe ngueꞌa̱ ya pa hinda sigui da ꞌyapa rá tꞌa̱ha̱. R Nepʉ nuꞌá̱ sta da̱di mbo rá ngu da ꞌñena: “Hindí honi gui zocagui, ma gosthi ya stá cotꞌi, ne dí huixa ma ba̱tsi, hangue hingui tsa ga nangui ga ꞌraꞌaꞌi núꞌa̱ guí adi.” mS ngueꞌa̱ ja núbya bi zøhø maꞌna ma amigo xqui ꞌñehe de yabʉ ha othogui te ga umbabi.” } Nehe ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Ma ga ma̱ñhʉ gue ꞌna toꞌo pɛꞌtsa ꞌnará ꞌnangu ne drá amigo, nepʉ ngu made ra xuui da ma ja rá ngu, ne da ꞌñembabi: “Drá ꞌñehe gui ꞌyøtca ra favo gui hmica hñu ya thuhme, @y Ne pungaguihe ma tsꞌoquihe, ngueꞌa̱ necje dí pumbabihe núꞌʉ toꞌo xa ꞌyøtcahe ra ntsꞌoꞌmʉi.Ne oxqui hocje ga øthe ya tsꞌoqui, ña̱ngaguihe de ra ntsꞌo. 2_ ꞌRacje te ga tsihe núbya rapaya. 3_ Nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nu de xcrí ꞌyaphʉ Ajua̱ gui ꞌñeñhʉ njaua:Ma zi Dadaꞌihe, guí ꞌbʉi mahetsꞌi,
drá nsunda ri ma̱ca thuhu.Bá ehe gui nda̱,
ne dá tꞌøtꞌa ri paha nuua ja ra ximhai ngu núꞌa̱ bí tꞌøtꞌe núbʉ mahetsꞌi.   ꞌNara pa ra Jesu bi ꞌyapabi Ajua̱ rá Dada ja ꞌnara luga, y nu de mi uadiꞌa̱, ꞌnará nxadi bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, dí ne gui ꞌñutcaguihe hanja ga apabihe Ajua̱ ngu mi nja ra Xuua mi utuabi yá nxadi hanja da ꞌyapabi Ajua̱.  *pe hønsɛ ꞌnara ꞌbɛfi mahyoni gui ꞌyøtꞌe, ngu nuna hoga ꞌbɛfi xa huahna ra Maria, y hinda za toꞌo da hña̱cuabi.  )Pe nura Jesu bi ꞌñembabi ra Marta: ―Marta, xi guí xøna ri ꞌbɛfi ne guí tu ri mʉi ngueꞌa̱ ndunthi ri ꞌbɛfi, gG (Pe nura Marta xi mi ja ndunthi te da mɛfi ja ra ngu. Ne bi da̱stꞌi habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿hinguí handi gue ma cu bi zogasɛ gatho ra ꞌbɛfi? Xipabi tsꞌʉ da e da maxcagui. 1 'Ra Marta mi ꞌbʉ ꞌnará cu mrá thuhu ra Maria. Y nuꞌá̱ bi hñudi de rí gaꞌti yá ua ra Jesu pa da ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱. I  &De guehni ra Jesu bi thogui rá ꞌñu, nepʉ bi zønga ja ꞌnara hnini. Y nuni ja mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá thuhu ra Marta, y nuꞌá̱ bi umba ntsaya ra Jesu ja rá ngu. xi %Nepʉ nura xahnate de ra ley bi ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ toꞌo bi nja rá nthecate de gueꞌa̱. Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Ha̱ha̱, gueꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøtꞌe nehe. Ra Marta ne ra Maria bi umba ntsaya ra Jesu h I $Nu mi uadi ra Jesu bi ma̱nga njabʉ, bi ꞌyamba ra xahnate de ra ley ne bi ꞌñembi: ―De núꞌʉ hñu ya ꞌñøhø, ¿toꞌo ꞌna de gueꞌʉ mrá miquꞌeiui xi majua̱ni núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui thaqui? 9 k #Nepʉ rá hyaxꞌa̱ ante da ma de guehni núꞌa̱ ra me Nsamaria bi hña̱i yoho ya tꞌaxboja̱ ja rá buxa, ne bi umbabi núꞌa̱ ra me meso, ne bi ꞌñembabi: “Dí tsocꞌaua tsꞌʉ nuna ꞌñøhø gui su. Y nuꞌbʉ gá gasta má tsꞌʉ ra boja̱, nu xcrá yopa pengui ga juꞌtꞌaꞌi.” W ' "Nepʉ bi joni bá cꞌa̱ꞌtsi, ne bi goꞌtsuabi ra aceite co ra vinu habʉ xqui tsꞌɛnbabi, ne bi duꞌtuabi. Nepʉ bi ꞌyɛntsꞌa ja rá burru, ne bi zixa asta ja ꞌnara meso, ne ja guehni bi su.  !Nepʉ ja núꞌa̱ ra ꞌñuꞌa̱ bi ꞌrani ꞌnara me Nsamaria. Nu mi hyanda núꞌa̱ ra ꞌñøhø mi ꞌbɛni, xi bi huequi. ; o Nehe bi ꞌrani ꞌnara maste de ra nija̱ núꞌʉ tꞌembi ya levita, neꞌa̱ bi hyandatho núꞌa̱ ra ꞌñøhø mi ꞌbɛni, y nuꞌá̱ bi cata ꞌnambʉ bi thotho nehe. nU Nepʉ de gueꞌa̱ bi toca bi ꞌrani ꞌnara macja̱ ja núꞌa̱ ra ꞌñuꞌa̱, ne nu mi hyandi mi ꞌbɛni ja ra nengaꞌñu núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui hnaꞌmbi, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bá catatho ꞌna lado bi thoguitho. K Nepʉ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―ꞌNara pa ꞌnara ꞌñøhø mri ne ra ꞌñu, xqui ꞌñe de Jerusale pa mri ma ja ra hnini Jericó, y de má ꞌñu bi daca ꞌraya dacate, ne bi hña̱mbabi gatho núꞌa̱ te mi ha̱, asta yá dutu bi møcuabi, ne xi bi hnaꞌmbabiꞌa̱, ne bi tsꞌohni ya mi nedu. 1 Pe nura xahnate de ra ley himi ne to da cꞌaꞌtsua rá ntꞌani, hangue bi yopa ꞌyambi ne bi ꞌñembabi: ―¿Toꞌo ma miquꞌeiꞌbe? *M Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Gueꞌa̱ majua̱ni núꞌa̱ xcá ma̱. Nuꞌbʉ gatho gueꞌa̱ guí øtꞌe, nuꞌbʉ́ gui tsʉdi ra te pa nza̱ntho.   Nura xahnate de ra ley bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ena njaua: Ma̱di Ajua̱ ri Hmu bí ꞌbʉ mahetsꞌi con gatho ri mfeni, con gatho ri coraso, con gatho ri tsꞌɛdi, ne con gatho ri mʉi, ne ma̱di ri miquꞌeiui ne gui su ngu grí nsu sɛhɛ.  Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¿Te ma̱nga núꞌa̱ xa tꞌofo ja ra ley? ¿Te xcá pa̱di de guí heꞌti?   Nepʉ de gueꞌa̱ ꞌnara xahnate de ra ley bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu pa da ꞌyøꞌtua ꞌnara ntꞌani pa da nu te da da̱diꞌa̱, ne bi ꞌyambabi bi ꞌñembi: ―Ma Xahnateꞌi, ¿te mahyoni ga øtꞌe pa ga tsʉdi ra te pa nza̱ntho? c? Ngueꞌa̱ nugui dí xiꞌahʉ gue ndunthi yá ꞌmɛhni Ajua̱ ne ya nda̱ mi ꞌbʉi mayaꞌbʉ mi nehma̱ xa hyanda ngu núꞌa̱ guí hanthʉbya, pe himbi za bi hyantꞌʉ, ne mi nehma̱ xa ꞌyøde ngu núꞌa̱ guí øhʉbya, pe himbi za bi ꞌyødeꞌʉ. Ra ꞌbede de ꞌnara me Nsamaria núꞌa̱ bi nja rá nthecate co rá miquꞌeiui - Ne bi mpʉntsꞌi bi hyanda yá nxadi ne bi ꞌñembi ꞌnambʉ sɛhɛꞌʉ: ―Johyahʉ ngueꞌa̱ guí hanthʉ núꞌa̱ te dí øtꞌe. 3_ Mi uadi bi ma̱nga ra Jesu njabʉ bi ꞌñena: ―Ma Dada xa ꞌyɛntcꞌagui gatho ja ma ꞌyɛ. Hinto pa̱tcagui ma ꞌmʉi, hønsɛ Ajua̱ ma Dada go gueꞌa̱ pa̱tca ma ꞌmʉi. Ne hinto pa̱tua rá ꞌmʉi ma Dada, hønsɛgui go dí pa̱di, ne núꞌʉ toꞌo stá huahni pa da ba̱di. y~k Ra oraꞌa̱ ra Jesu xi bi johya co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi ne bi ꞌñena: ―Ma Dadaꞌi, go grá Nda̱ de mahetsꞌi ne de gatho ra ximhai, dí xøcambeniꞌi ngueꞌa̱ xcá utuabi ri noya núyʉ nja ngu ya zi ba̱tsi, y hingo xcá utuabi ya ba̱mhya̱ ne ya nimfeni. Y nuꞌi ma Dadaꞌi, xcá ꞌyøtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ri pahaꞌa̱. 9}k Y nugui stá ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa gui nethʉ ya quꞌeña̱ ne ya penzʉ, ne pa gui ta̱pabihʉ gatho rá tsꞌɛdi ra tsꞌonda̱hi, nsinque te da ꞌyøꞌtꞌahʉ. | Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ha̱ha̱, majua̱ni dá handa ra Satá bá tagui de mahetsꞌi ngu ꞌnara huɛi. s{_ Nepʉ nu de bá penga núꞌʉ hñuꞌrate ne ꞌrɛtꞌa yá ꞌmɛhni bi zøhø co ndunthi ra johya ne bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma zi Hmuꞌihe, asta ya tsꞌonda̱hi xa ꞌyøtcahe, ngueꞌa̱ stá ɛñheꞌʉ de ri thuhu. ^z5 Nepʉ bi xipabi yá ꞌmɛhni: ―Nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøde núꞌa̱ gui ma̱ñhʉ, go øtcagui, y nuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌyøde núꞌa̱ gui ma̱ñhʉ, hingo øtcagui, y nuꞌa̱ tóꞌo hingui øtcagui, hingui øta núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. Núꞌʉ hñuꞌrate ne ꞌrɛtꞌa ya ꞌmɛhni bi mengui co ndunthi ra johya ?yw Ha núꞌahʉ gyá menguhʉ Ncapernau, guí hu ri mʉihʉ gue rí ꞌñepꞌahʉ gui maha mahetsꞌi, pe hina, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ ya xa tꞌɛpꞌaꞌihʉ pa gui maha ja ra nidu. yxk Pe nura paꞌa̱ sta tha̱pꞌahʉ nguɛnda, maꞌna ma da nda̱ngui ri castigohʉ que ra hnini Tiro ne Sidó. \w1 ¡Huecateꞌihʉ núꞌahʉ gyá menguhʉ Corasí, ne núꞌahʉ gyá me Betsaidahʉ! Ngueꞌa̱ nuꞌbʉ ya mengu de ra hnini Tiro ne de ra hnini Sidó xa hyanthma̱ha̱ nuya milagro xcá hyanthʉbya, núꞌʉ́ xa ñobrihma̱ꞌʉ de yá tsꞌoqui ne xa hñehma̱ co ya he dega dumʉi, ne xa ncoxhma̱ ra ꞌbospi dega ntsøꞌmi. v “Ma ga hua̱the ma uahe pa da hyø núꞌa̱ ra hai xa ncueta de nuna ri hninihʉ, ngueꞌa̱ hinxcá camfriguihe núꞌa̱ stá xiꞌahe. Pe pa̱hʉ xá hño gue ra Nda̱ de mahetsꞌi ya xa ꞌñepʉ pa da nda̱, y nuje ya hindí tha̱he de ri tsꞌoquihʉ.” #u? Pe nuꞌbʉ gui tsøñhʉ ja ꞌnara hnini ne hinda tꞌaꞌahʉ ntsaya, ꞌbahʉ habʉ da ꞌyødeꞌihʉ ya ja̱ꞌi de guehni ne gui ꞌñemfʉꞌʉ: t ꞌYøthehʉ ya daꞌthi núꞌʉ di ꞌbʉhni, ne xiphʉ ya mengu de guehni gue ra Nda̱ de mahetsꞌi ya xa ꞌñepʉ pa da nda̱. ss_ ꞌBʉ gui tsøñhʉ ja ꞌnara hnini ne da tꞌaꞌahʉ ntsaya, tsihʉ gatho núꞌa̱ da tꞌaꞌahʉ. erC Nu habʉ da tꞌaꞌahʉ ntsaya, ja gui cohʉni ne nuꞌʉ́ da ꞌuiñꞌahʉ, ngueꞌa̱ ꞌnara mɛfi rí ꞌñepi da tꞌumbabi te da zi ne gatho núꞌa̱ te honi. Y ja gui ꞌbʉthʉni, oxqui ꞌyohʉ dega nengu. 0qY Ha nuꞌbʉ ya mengu de nura nguꞌa̱ ne da ꞌmʉ ꞌnara hogaꞌmʉi, nuꞌbʉ́ Ajua̱ da ja̱piꞌʉ ngu gá xiphʉ. Ha nuꞌbʉ hina, Ajua̱ hinda ja̱piꞌʉ. p Ora gui cʉthʉ ja ꞌnara ngu gui nzɛnjuatehʉ njaua: “Ajua̱ da ja̱pꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho.” o7 Ne oxqui ha̱xhʉ ni ꞌnari buxahʉ, nixi ri boja̱hʉ, nixi ri ponga zɛsthihʉ. Ne oxqui ꞌbaihʉ gui nzɛnjuatehʉ ꞌmɛtꞌo ja ri ꞌñuhʉ. znm Y nubyá nuꞌahʉ ma ga pɛhnꞌaꞌihʉ gui maha ngu ya zi dɛti madetho de ya miꞌño, hangue xi da nsuhʉ. Xm) Ne bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, xi ndunthi ra sofo pe tsꞌʉtho ya xofo. Hangue ꞌyaphʉ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo rá mɛti ra sofo dua pɛhna ndunthi ya mɛfi pa da gʉꞌtsua rá sofo. *l O Nepʉ ꞌmɛfa ra Jesu bi huahna má hñuꞌrate ne ꞌrɛtꞌa yá nxadi pa bi mɛhni dega yoho da ꞌmɛtꞌoꞌʉ pa ja ya hnini habʉ mi ma da thoguiꞌa̱. k! >Pe nura Jesu bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ ꞌnara ua̱fri hɛca ꞌnara the ne da ñegui, nurá the ya hinda ma manjua̱ntho. Njabʉ nehe nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtua rá ꞌbɛfi Ajua̱ ne da beni gatho núꞌa̱ bi zogui, hinte ri muui pa ja rá hmanda Ajua̱.5jc =Nepʉ bi ꞌñembabi ra Jesu maꞌna ra ꞌñøhø: ―Ma zi Hmuꞌi, necagui dí ne ga tɛnꞌaꞌi, pe ꞌraca nsɛqui ꞌmɛtꞌo ma ga edi ya mengu de ja ma ngu. eiC <Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Tsopʉ núꞌʉ xa du da ꞌya yá miꞌña̱gamfriui, pe nuꞌi bá ehe pa gui ma gui ma̱nga ra hoga noya gue ya xa zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. zhm ;Nepʉ bi ꞌñembabi maꞌna ra ꞌñøhø: ―Bá ehe ga mɛ pa dua nxadiꞌi. Ha nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, dí ne gui ꞌraca nsɛqui ga ma ga agui ꞌmɛtꞌo ma dada, nepʉ ga pengui ga tɛnꞌaꞌi. Fg :Ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nuya haho ja yá hña̱do, ha nuya tsꞌintsꞌʉ ja yá ꞌbafi, pe Núꞌa̱ Toꞌo bá e bi Nja̱ꞌi otho nixi rá ngu pa habʉ da ntsaya. f 9Y de guehni má ꞌñu ꞌnara ꞌñøhø bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma zi Hmuꞌi, dí ne ga tɛnꞌaꞌi habʉraza gui ma. @ey 7Mi ma̱nga njabʉꞌʉ, nura Jesu bi nʉꞌti ne bi zʉi bi ꞌñembabi: ―Nuꞌahʉ́, nixi guí pa̱hʉ te ma nda̱hi guí ha̱npahʉ rá tsꞌɛdi pa guí ma̱ñhʉ njabʉ. }ds 6Pe nu mi ba̱di njabʉ ra Cobo ne ra Xuua núꞌʉ yoho de yá nxadi, bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌihe, ¿ha hinguí ne ga adihʉ dua ca̱i ya tsibi de mahetsꞌi pa da tsa̱tꞌa nuna hnini ngu núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ndu ra ba̱di Elía? hcI 5Pe nuya mengu de guehni himbi ne bi umba ntsayaꞌʉ ngueꞌa̱ mri njua̱ꞌñu pa Jerusale. ~bu 4Ne bi mɛhna toꞌo bi ꞌmɛtꞌo pa da ma ja ꞌnara hnini de ra hai Nsamaria pa da hyoni habʉ da ꞌñoxiꞌʉ. a{ 3De ya mi ma da zø ra pa da yopa mengui ra Jesu pa mahetsꞌi, ꞌna mfenitho bi gʉ ra ꞌñu bi ma pa Jerusale. -`S 2Pe nura Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Oguí ha̱cuahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo hingui ʉtsaguihʉ, go rí maxcaguihʉ. Ra Jesu bi zʉi ra Cobo ne ra Xuua U_# 1Nepʉ nura Xuua bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Ma zi Xahnateꞌi, stá hanthe ꞌnara ꞌñøhø de ri thuhu ɛnga ya tsꞌonda̱hi, y nuje stá ha̱cuabihe ngueꞌa̱ nuꞌá̱ hingui ꞌyo con guecjʉ. ^w 0ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌa̱ tóꞌo de ma thuhu da numansu ꞌnara zi ba̱tsi ngu nuna, nugui go ri numansugui, y nuꞌa̱ tóꞌo ri numansugui, go ri numansu núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌñetsꞌi, núꞌá̱ go gueꞌa̱ da nda̱ngui rá nsu. Nuꞌʉ tóꞌo hingui ʉtsaguihʉ, gueꞌʉ ꞌbʉi con guecjʉ (Mr. 9:38-40) ] /Pe nura Jesu bi ba̱tho de núꞌa̱ mi beniꞌʉ hangue nuꞌá̱ bi maꞌta ꞌnara zi ba̱tsi bi ꞌbaꞌma ja rá hyoꞌa̱, z\m .Nepʉ nuya nxadi bi mʉdi mri ꞌñámbabi ꞌna ngu maꞌna toꞌo de gueꞌʉ mi ma da uaꞌa̱ da ma̱. B[} ,―ꞌYøhʉ xá hño núna ma ga xiꞌahʉ ne oxqui pumfrihʉ: Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma dra da ja yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi pa da ꞌyøꞌtua núꞌa̱ go da neꞌʉ. 6Ze *Pe nu mi tsꞌiꞌtsua ra Jesu núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ, ra tsꞌonda̱hi bi fømi pa ja ra hai ne bi japi bi nta̱ni ne bi ndu sɛhɛ. Pe nura Jesu bi ꞌyɛnga núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi, ne ꞌbestho núꞌa̱ ra oraꞌa̱ bi ña̱ni núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ, ne bi yopa dapa rá dada. yYk )Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñena: ―¡Nuꞌahʉ ꞌnagyá ꞌña̱gamfrihʉ ne gyá tsꞌoja̱ꞌihʉ! ¡Asta haꞌmʉ ma ga tsɛꞌtꞌa ri ꞌña̱jamfrihʉ! Nepʉ bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌñøhø: ―Bá tsincaua ri tꞌʉ. SX (Ya dá xipahma̱ ri nxadi da ꞌyɛmbahma̱, pe hinxa za xa ꞌyɛmbabi. AW{ 'y pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi ri japi da mafi, ne da nta̱ni ne da ndu sɛhɛ, ne ri japi asta da ꞌyɛntsꞌa ra fʉgui rá ne. Ntsꞌɛdi xi ri ʉni, y xi xá hñei da døgue. TV! &Nepʉ ꞌnara ꞌñøhø mi pani ja ra hmuntsja̱ꞌi bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Xahnate, ꞌyøtca ra ma̱te e gui nutca tsꞌʉ ma tꞌʉ, ngueꞌa̱ hønsɛna̱ dí pɛꞌtsi, U %Rá hyaxꞌa̱ bá ca̱iꞌʉ de ja ra tꞌøhø, y de guehni bi ma ndunthi ya ja̱ꞌi pa bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu. T! #Nepʉ de ja ra guui bi ntꞌøde ꞌnara noya bi ꞌñena njaua: ―Nuni go guehni ma hma̱ca Tꞌʉ. ꞌYøhʉ núꞌa̱ da xiꞌahʉni. S! "Y nura ora tsꞌa mi ma̱nga njabʉꞌa̱, bi zø ꞌnara guui bi goꞌma habʉ mi ꞌbaiꞌʉ. Y nu mi goꞌma ra guuiꞌʉ, xi bi ntsu. :Rm !Y núꞌʉ yoho ya ꞌñøhø de ya mi ma da edi ra Jesu, nuꞌbʉ́ ra Pedro bi ꞌñembabi: ―Ma zi Xahnateꞌi, ¡xá hño ga ꞌbʉhʉua! Te guí ma̱, ga hocje hñu ya zi ja̱ꞌtsi, ꞌna pa gueꞌi, ꞌna pa ra Moise, ha nuꞌa̱ maꞌna pa ra Elía. Pe nura Pedro himi pa̱di núꞌa̱ mi ma̱. aQ; Nura Pedro ne núꞌʉ mri ꞌñoui xi mi tsʉhma̱ ra tꞌa̱ha̱ꞌʉ, pe bi ma ra tꞌa̱ha̱ nu mi hyanda nura hyatsꞌi mi hnequi ja ra Jesu, ne bi hyandi mi ꞌbahni núꞌʉ yoho ya ꞌñøhø con gueꞌa̱. P# Ne nuꞌʉ́ xqui goꞌma ꞌnara hyatsꞌi habʉ mi ꞌbai, ne mi ña̱ꞌʉ de hanja mi ma da du ra Jesu de guehni ja ra hnini Jerusale. {Oo Y de guehni bi hneca yoho ya ꞌñøhø mri ꞌbahni mi ña̱ui, y go mi gueꞌa̱ ndu ra Moise ne ndu ra Elía. aN; Y de mri oraꞌa̱, bi mpadi rá hmi, ha nuyá dutu xi bi tꞌaxqui asta mri huɛxqui. 0MY Rá hña̱to ma paꞌa̱ de xqui ma̱nga ra Jesu njabʉ, bi bøxa ja ꞌnara tꞌøhø pa da ꞌyapabi Ajua̱ rá Dada, ne bi zixa ra Pedro, ra Cobo ne ra Xuua. |Lq Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da ntsa da ña̱ de guequi ne da ntsa da ma̱nga ma noya, necagui nehe núgui dá e dá nja̱ꞌi, ma ga ma̱ gue hindí pa̱caꞌa̱ nu xcrá yopa pengaua pa ga nda̱ co rá nsunda ma Dada ne de ya ma̱ca ɛnxɛ. zKm ¿Te ri muui ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi drá mɛti gatho ra ximhai y nura ja̱ꞌiꞌa̱ da ꞌmɛdi pa nza̱ntho? )JK Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ne da su rá te ma da ꞌbɛdi, pe nuꞌa̱ tóꞌo da unga rá te po rá nguequi, núꞌá̱ ma da mɛꞌtsa rá te pa nza̱ntho. "I= Nepʉ ꞌmɛfa bi zofo ra hmuntsja̱ꞌi xqui muntsꞌni ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌa̱ tóꞌo da ne da dɛngagui pa dua nxadi, odi øtꞌa núꞌa̱ go rá paha sɛhɛ, mahyoni ꞌnara pa ngu ꞌnara pa da zɛta gatho núꞌa̱ da ꞌñepabi asta rá du, ne dá dɛngagui. H9 Ne bi ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi pɛꞌtsi da thogui ndunthi ya tsꞌothogui, y ya nda̱xjua nda̱ ne ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ma da ʉtsa ne hinda ma da gamfri, ne ma da hyoꞌʉ. Pe rá hñupa ma da yopa nte maꞌnaꞌqui de ra du. k~X}x|F{{zz=yxx?w7vv0utLss$rrpp#ooImmlXkkjRihgYffeddbcb a_`j__^^O]\N[ZYXWWVUTTShSRWQPPtONMLKJTIHXG~FFED\CBaA@@@?? >==H<;;Z:99N88D765443b22A1Z0>/..>-s,,U+**)((''&%$$>#K"y! 4`F~ [0 { h *RS5|cNepʉ ra zi Hmu Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ xi majua̱ni gri pɛꞌtshʉ ra jamfri masque ngu ꞌnara zi nda dega mostasa rá nda̱ngui, nuꞌbʉ́ da za gui ꞌñembabihʉ nuna da̱nga ꞌbai gá za: “Cꞌʉtsꞌi de habʉ guí ꞌbai ne rí ma gui ntꞌʉtꞌa ja ra ndehe,” ha nura zaꞌa̱ da ꞌyøꞌtꞌaꞌihʉ co núꞌa̱ ri jamfrihʉ. ꞌNara ꞌbɛgo rí ꞌñepi da mɛpa rá hmu, hingo dra ꞌbɛpi N{Ha nuyá apostol ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Xupca ma jamfrihe. OzMasque da ꞌyøꞌtꞌahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi yoto ꞌmiꞌqui de ra pa, ne ꞌbʉ da ꞌñehe da ꞌyaꞌahʉ ra pumbate cada ra ꞌmiꞌqui, pumbabihʉ. Ra jamfri ngu ꞌnara zi nda dega mostasa ,yQHangue nugui dí xiꞌahʉ gui nsuhʉ. Nuꞌbʉ ꞌnari cuhʉ da ꞌyøꞌtꞌahʉ ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, zofohʉ, hña̱cuahʉ. Nuꞌbʉ da ñobri, pumbabihʉ. {xoMaꞌna xá hño núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ dra tsꞌʉtuahma̱ ꞌnara do strá hñʉ ja rá ꞌyʉga ne dra føta ja ra ndehe, pa te hønsɛ da japi da ꞌyøtꞌa ra tsꞌoqui maꞌna rá miquꞌeiui núꞌa̱ hinxa zɛditho rá jamfri. Tw #Ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Nza̱ntho da nja ꞌraya tꞌøtꞌe pa da japi da ntsꞌoca ya ja̱ꞌi, pe ¡huecate núꞌa̱ ra ja̱ꞌi toꞌo da japi da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui maꞌna! Vv%Pe nura Abrá bi ꞌñembabi: “ꞌBʉ hingo xa ꞌyøte núꞌa̱ bi ma̱nga ra Moise ne maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱, nixi da ne da gamfri núꞌa̱ da xipabi núꞌa̱ di yopa nte de ja ra du.”Bu}Pe nura rico bi ꞌñena: “Ha̱ha̱ majua̱ni guí ma̱, núꞌi ma dadaꞌi Abrá, pe nuꞌbʉ gui pɛhna ꞌna de núꞌʉ xa du, nuꞌʉ́ dí pa̱di da ꞌyøte ne da ñobri.” ;toPe nura Abrá bi ꞌñembabiꞌa̱: “Nuꞌʉ́ ya bí pɛꞌtsa núꞌa̱ bi ꞌyofo ra Moise ne núꞌa̱ bi ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱. ¡Go dá ꞌyøteꞌʉ!” syhabʉ bí ꞌbʉi má cʉtꞌa ma cu, pa da zofo pa hinda zøhø de guecua ja ra nidu, e da sufri ngu dí sufriga.” rNepʉ núꞌa̱ ra rico bi ꞌñena: “Ma dadaꞌi Abrá, nuꞌbʉ́ dí ba̱nteꞌi gui pɛhna tsꞌʉ ra Lasaro ja rá ngu ma dada CqHa nixi da za da mabʉ ra Lasaro, ngueꞌa̱ ja ꞌnara hñe madetho xi xá hñe. Hangue nuꞌʉ ꞌbʉcua hinda za dí mabʉ, ha nuꞌʉ bí ꞌbʉpʉ, hinda za dí ꞌñecua nehe.” pHa nura Abrá bi ꞌñembabi: “Amigo, beni gue nuꞌi núꞌbʉ nguí ꞌbʉi ja ra ximhai xi nguí ꞌbʉi xá hño, ha nura Lasaro mi sufri ndunthi ra hñoya. Pe nubyá nuní ꞌbʉi xá hño de guecua, ha nuꞌi go guí sufribya núbʉ habʉ guí ꞌbʉi. oNepʉ nura rico bi maꞌti ne bi ꞌñembabi: “Ma dadaꞌi Abrá, dá nja ri nthecate de guequi, bá pɛhna ra Lasaro da pobo qué yá dedo co ꞌna zi tʉi ra dehe pa e da pobo qué ma ja̱ne, ngueꞌa̱ xi dí sufri ndunthi nuua ja ra tsibi.” *nMY de mi oni núꞌa̱ ra rico ja ra nidu xi mri sufri ndunthi, nepʉ nuꞌá̱ bi gʉxa yá da ne bi hyandi de yabʉ ra Abrá ya mi ꞌbʉhuini ra Lasaro nehe. @myꞌNara pa bi du ra zi hyoya, y ya ɛnxɛ de mahetsꞌi bá ehe e bi zitsꞌi pa bá ꞌbʉhui ra Abrá nuni mahetsꞌi. Nepʉ ꞌmɛfa bi du nehe núꞌa̱ ra rico, ne bi tꞌagui. 'lGne asta ya tsatꞌyo mi teꞌtsuabi habʉ mi ꞌya. Y núꞌa̱ ra zi ꞌñøhøꞌa̱ mi nehma̱ xa zi núꞌa̱ mi tagui de ja rá mexa núꞌa̱ ra rico. 8kiNe mi ꞌbʉi ꞌnara zi mɛti mrá thuhu ra Lasaro xi mrá hyoya, xqui hñuhni ja rá gosthingu núꞌa̱ ra rico. Ne mi tsʉ ꞌnara hñeni mi ꞌya maxøgue rá ndoꞌyo, .jUMi ꞌbʉi ꞌnara ꞌñøhø xi mrá rico, ne xi mri hñe xá hño co ꞌraya hoga dutu xi mahotho. Y mi øtꞌango hyastho ja rá ngu co ndunthi ra nthoqui. miSꞌBʉ ꞌnara ꞌñøhø da nxungüi rá ꞌbɛhña̱ pa go da ntha̱tui maꞌna ra ꞌbɛhña̱, núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ ya bi ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui. Y nuꞌa̱ tóꞌo da ntha̱ti co ꞌnara ꞌbɛhña̱ xa nxungüi rá da̱me, neꞌa̱ ya bi ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui. Ra Jesu bi ma̱ de ꞌnara ꞌñøhø ra rico ne ra Lasaro dhADesde ante da zøhø ra Xuua Xiꞌtsate ya nguí pɛꞌtsuahʉ rá ley ra Moise ne núꞌa̱ xqui ma̱nga maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱. Y desde bi zøhø ra Xuua asta nubya xcá ꞌyøhʉ xa siꞌahʉ ya noya dega hoga ntꞌøde de hanja go ri manda Ajua̱, y njabʉ ndunthi xa ꞌyøtꞌa ra tsꞌɛdi da yʉtꞌi nu habʉ ri manda Ajua̱. .gUHa nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ ri hnequi ꞌñena ꞌna xi gyá hoja̱ꞌihʉ, pe hønsɛ pa gui pønga ri hmihʉ ja yá thandi ri miquꞌeihʉ, pe Ajua̱ pa̱tꞌathohʉ ri mfenihʉ te rá ꞌbɛꞌa̱ guí beñhʉ, hangue ꞌbʉ guí ne gui pønga ri hmihʉ ja yá thandi ri miquꞌeihʉ, hingui tsa gui pønga ri hmihʉ ja rá thandi Ajua̱. Rá ley ra Moise ne ra hoga ntꞌøde de rá hmanda Ajua̱ *fMHa nuya fariseo xi mi ho da mɛꞌtsa ndunthi ra boja̱ ne mi ꞌbʉhni mi huxa ntꞌødeꞌʉ núꞌa̱ bi ma̱nga ra Jesu ne xi mi ɛnda yá thedeꞌʉ. e% Ni ꞌnara ꞌbɛgo hinda za da mɛpabi yoho ya hmu, ngueꞌa̱ njabʉ da za da ʉtsa ꞌna, ne go da ma̱hui núꞌa̱ maꞌna, o nza̱ntho go di pɛpabi ꞌna, y nu maꞌna hina. Njabʉ nehe hingui tsa gui pɛpabihʉ Ajua̱ ne da ꞌyoda ri mfenihʉ ra boja̱. d# Nuꞌbʉ hingui pa̱hʉ gui suhʉ núꞌa̱ hingrí mɛtihʉ, ¿hanja da za da tꞌaꞌahʉ núꞌa̱ rí ꞌñepꞌaꞌihʉ pa gui suhʉ? `c9 Hangue nugui dí xiꞌahʉ, ꞌbʉ gui cøñhʉ ya hño de nuua ja ra ximhai núꞌʉ xa tꞌaꞌahʉ pa gui suhma̱hʉ, ¿toꞌo da gamfri de gueꞌahʉ pa da ꞌraꞌahʉ ya hño de mahetsꞌi pa gui suhma̱hʉ? b+ Nuꞌa̱ tóꞌo hingui cøni masque ꞌna tʉi ra boja̱ xa tꞌumbi da su, nehe hinda gøni ꞌbʉ da tꞌumba ndunthi ra boja̱ pa da su. Nuꞌa̱ tóꞌo cøni de núꞌa̱ ꞌna tʉi xa tꞌumbi pa da suhma̱, nehe da gøni ꞌbʉ da tꞌumba ndunthi pa da su. (aI Pe nugui, nuꞌa̱ dí xiꞌahʉ, masque ra boja̱ da za da hyatꞌa ꞌna, pe nehe co núꞌa̱ ra boja̱ꞌa̱ ogyá mitꞌihʉ, faxhʉ núꞌʉ ja te øꞌtua ra ꞌbɛdi, pa njabʉ gui ntsixhʉꞌʉ, pa nu sta uadi ri tehʉ de guecua ja ra ximhai ne sta uadi da thogui ra boja̱, nuꞌbʉ́ ma da tꞌaꞌahʉ ꞌnara hoga ꞌñehe nu xcrí tsøñhʉ mahetsꞌi habʉ bí ja ya hoga ꞌmʉi pa nza̱ntho. /`WNepʉ nura hmu bi ꞌñeꞌtsua rá nsu núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛtri ngueꞌa̱ bi da̱ma nti rá mfeni pa bi gohi xá hño co núꞌʉ toꞌo mi tu ya thai. Hangue njabʉ nuya meximhai xi ya nimfeni pa da gohi xá hño co yá mimeximhaiui, pe núꞌʉ xa gamfri Ajua̱ hingui øtꞌe njabʉ. =_sNepʉ nuꞌa̱ maꞌna bi ꞌñembabi: “Xiꞌaꞌi, ¿hangu guí tugue?” Nuꞌá̱ bi ꞌñena: “ꞌNa nthebe huada ra trigo.” Nepʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛtri bi ꞌñembabi: “Nehe jaua ra hɛꞌmi habʉ hutsꞌi hangu guí tupa ma hmu. Hyoca maꞌna habʉ di ma̱ gue hønsɛ gohoꞌrate gui tu.” ^%Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi da̱tuabi bi ꞌñena: “Dí tupabi ꞌna nthebe barri ra aceite.” Ha nura ꞌbɛtri bi ꞌñembabi: “Jaua ra hɛꞌmi habʉ hutsꞌi hangu guí tupa ma hmu, y da̱ma hyoqui maꞌna habʉ di ma̱ gue hønsɛ nde nthebe barritho gui tu.” (]INepʉ nuꞌá̱ bi zohna ꞌramaꞌna núꞌʉ toꞌo mi tupabi rá hmu. Nuꞌa̱ ra mʉdi bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembabi: “¿Hangu guí tupabi ma hmu?” R\A, nubyá ha̱, ya dá beni te ma ga øtꞌe. Ma ga honga ra modo pa da ma̱cagui núꞌʉ toꞌo tupabi ma hmu, pa da ꞌraca nsɛqui ja yá ngu nura paꞌa̱ da tha̱gagui ra ꞌbɛfi de guecua.” [[/Nepʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛtri bi bensɛ ja rá mfeni, ne mi ena: “Xibya, ¿te ga øtꞌe? Ma hmu ma da hña̱ga ra ꞌbɛfi, ha otho ma tsꞌɛdi pa ga pɛ ya hai, y ri ꞌraca ra ꞌbɛtsa ꞌbʉ ga mpɛti. `Z9Nuꞌbʉ́ nura hmu bi zohna núꞌa̱ ra ꞌbɛtri ne bi ꞌñembabi: “Xa sicagui ꞌraya noya de gueꞌi. Hangue dí ne gui dacagui ra uɛnda de ri ꞌbɛfi, ngueꞌa̱ ya hindí ne gui sigui gui pɛpcagui.” NY Nehe ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Mi ꞌbʉi ꞌnara ꞌñøhø xi mrá rico ne mi ꞌbʉi ꞌnará ꞌbɛtri. Y ra hmu xqui sipabi gue núꞌa̱ ra ꞌbɛtri mi jʉmpa ndunthi rá boja̱. oXW Pe nubyá, mahyoni ga johyahʉ ne ga øthʉ ꞌnara ngo, ngueꞌa̱ ri cu ndí hu ma mʉi gue ya xqui duhma̱, pe nubyá pa guequi dí ja ra uɛnda gue ya xa yopa nte. Y stí ꞌbɛhma̱hʉ, pe nubyá ya dá yopa hanthʉ.”W/Nepʉ nurá dada bi ꞌñembabi: “Ma zi tꞌʉꞌi, nuꞌí nza̱ntho guí ꞌbʉi con guequi, y gatho núꞌa̱ dí pɛꞌtsi, ri mɛti nehe. !V;Pe nubyá, núꞌa̱ ri tꞌʉ xa zøhø, xua decꞌaꞌi ri boja̱ co ya tsꞌoꞌbɛhña̱, nuꞌá̱ ha̱, go asta gá hyopabi ra nocanda̱mfri.” U}Ha nuꞌá̱ bi ꞌñembabi rá dada: “Papá, guí pa̱sɛ hangu ya jɛya stá ꞌbʉhui ne dí pɛpꞌaꞌi, ha hinhyaꞌmʉ stá ntsꞌoꞌyøde de gueꞌi. Pe ni ꞌnaꞌqui hinxcá ꞌraca ma̱di ꞌnara zi tꞌa̱xi pa ga tsiꞌbe ma amigo. TPe núꞌa̱ ra cu mada̱ xi bi bø rá cuɛ ne himi ne da yʉtꞌi. Ha nurá dada bi bøni bi ba̱ntebi pa da yʉtꞌi. *SMNepʉ nura ꞌbɛgo bi ꞌñembabi: “Ri cu xa zøhø y nuri dada bi manda bi tho ra nocanda̱mfri ngueꞌa̱ bi zøhø te rá ꞌñentho ha hinte xqui ja.” WR'Nepʉ nuꞌá̱ bi maꞌta ꞌna de nuya ꞌbɛgo pa bi ꞌyambabi te mi ja. 0QYHinga yaꞌa̱ bi zøhø núꞌa̱ ra tꞌʉ mada̱, mbi ꞌyo ja ra ꞌbɛfi. Pe nu mi zøhø guetbʉ ja rá ngu, bi ꞌyøde mi ja ya ꞌbɛꞌmda ne ya hnei. XP)Ngueꞌa̱ nuna ma tꞌʉ ndí hu ma mʉi gue ya xqui duhma̱, pe hina, y nubyá dí ja ra uɛnda gue ya xa yopa nte. Stí ꞌbɛdi, pe nubyá ya dá yopa handi.” Y nuꞌʉ́ bi mʉdi bi ꞌñøtꞌango. qO[Ne bá tsihʉ núꞌa̱ ra nocanda̱mfri ga hohʉ ne ga tsihʉ. ¡Ma ga øthʉ ꞌnara ngo dega johya! +NOPe nura dada bi ꞌñembabi yá ꞌbɛgo: “Bá ha̱hʉ ꞌraya he núꞌʉ maꞌna strá hño ne hyethʉ, ne hñuꞌtsuahʉ ꞌnara mfoꞌyɛ, ne tiꞌtuahʉ. 6MeNepʉ nura tꞌʉ bi ꞌñembabi: “Papá, stá øtꞌa ꞌnara tsꞌoqui ja rá thandi Ajua̱ ne ja ri thandigue. Ya hiní ꞌñepcagui gui ꞌñengagui ri tꞌʉgui.” MLNepʉ nuꞌá̱ bi gʉ rá ꞌñu ne bi menga pa ja rá ngu rá dada. Pe ante da zøni, rá dada bi hyandi ne bi huequi, ne bi nestꞌihi bá tsʉdi, y ngu bi nthɛui, bi hyʉfi ne bi zʉꞌtsi. K Ya hiní ꞌñepcagui gui ꞌñengagui ri tꞌʉgui. ꞌYøtcꞌagui ngu ꞌnadrá ꞌbɛgotho de gueꞌi; ga embabi njabʉ.” JMa ga yopa penga ja rá ngu ma dada, ne ga embabi: Papá, stá øtꞌa ꞌnara tsꞌoqui ja rá thandi Ajua̱ ne ja ri thandigue. GINuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi beni rá ngu ne bi ꞌñena: “Hangu ya mɛfi pɛꞌtsa ma dada ja rá ngu, ne bí ja ndunthi te da tsꞌi, asta pongui. Y nugui, go dí ꞌyoua ya ga tu ra thuhu. *HMY ra ora mi ñunga ya tsꞌʉdi, núꞌá̱ mi nehma̱ da zi núꞌa̱ mi tsiꞌʉ, ngueꞌa̱ xi mi tsʉ ra thuhu, pe hinto mi huequi pa da tꞌumbi te da zi. 4GaNepʉ de guehni bi ma bá apa ra ꞌbɛfi ꞌnara ꞌñøhø de núꞌa̱ ra haiꞌa̱. Y nura ꞌñøhøꞌa̱ bi umbabi ra ꞌbɛfi ne bi mɛhni da supa yá tsꞌʉdi. F%Pe nu mi degue gatho núꞌa̱ mi ha̱, bi nja ꞌnara da̱nga thuhu ja núꞌa̱ ra haiꞌa̱, ne nuꞌá̱ bi mʉdi bi sufri co ra thuhu. E) Nepʉ de ya xqui thogui ꞌraya pa, núꞌa̱ ra tꞌʉ mba̱tsi bi muntsꞌa gatho núꞌa̱ xqui tꞌumbabi ne bi hña̱tsꞌi, ne bi bøni de guehni, bi gʉ rá ꞌñu bi ma pa maꞌna ra hai yabʉ habʉ bá tegue gatho rá boja̱ ja ꞌnara ꞌmʉi xi xmá ntsꞌo. cD? nepʉ núꞌa̱ mba̱tsi bi ꞌñembabi rá dada: “Papá, dí ne gui ꞌracagui núꞌa̱ rí ꞌñepcagui de núꞌa̱ guí pɛꞌtsi.” Nuꞌbʉ́ nura dada bi mʉdi bi hecuabi yá hño, ne bi umbabi yá tꞌʉ. ]C3 Ra Jesu bi ꞌñena nehe: ―ꞌNara ꞌñøhø mi pɛꞌtsa yoho yá tꞌʉ, =Bs Hangue nugui dí xiꞌahʉ, njabʉtho nehe ꞌbʉ ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui da ñobri, nuꞌbʉ́ yá ɛnxɛ Ajua̱ bí øtꞌango nuni mahetsꞌi. Ra ꞌbede de ra nanatꞌʉ 9Ak Ha nu sta zʉdiꞌa̱, da zohna gatho yá mpa̱di ne yá ꞌnangu ne da ꞌñembabi: “Ma ga johyahʉ, ngueꞌa̱ ya stá tsʉdi núꞌa̱ ra boja̱ stí ꞌbɛhma̱ha̱.” ,@QO ne ꞌnara ꞌbɛhña̱ pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌa ya boja̱ ne da ꞌbɛdi ꞌna, da tsø ra ñotꞌi ne da mpaxi ꞌramatsꞌʉ pa da hyoni asta hinda zʉdi. +?OHangue dí xiꞌahʉ, njabʉtho nehe ꞌbʉ ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui da ñobri, da nja ra johya mahetsꞌi, que núꞌʉ gohoꞌrate ne ꞌrɛtꞌamagʉto ya ja̱ꞌi beni gue ꞌbʉi xá hño ne hu yá mʉi gue hinga mahyoni da ñobri. Ra ꞌbede de ꞌnara boja̱ xqui ꞌmɛdi 0>YNepʉ gui zoñhʉ gatho ri amigohʉ ne ri ꞌnanguhʉ ne gui ꞌñembabihʉ: “Ma ga johyahʉ, ngueꞌa̱ ya stá tsʉdi núꞌa̱ ma dɛti stí ꞌbɛhma̱ha̱.” c=?Y nu xqui tsʉdihʉꞌa̱ gui ꞌyɛntsꞌa ja ri xiꞌnxihʉ co ra johya ne gui tuxhʉ. (<I―Xiꞌbʉ ꞌna de gueꞌahʉ ꞌbʉ gri pɛꞌtshʉ ꞌna nthebe ya dɛti pe ꞌbʉ gui ꞌbɛhʉ ꞌna de gueꞌʉ, ¿ha gue hingue gui tsohʉni núꞌʉ gohoꞌrate ne ꞌrɛtꞌamagʉto pa gui maha ja ra mbonthi pa gua hoñhʉ núꞌa̱ xcá ꞌbɛdihʉ asta hingui tsʉhʉ? N;Nepʉ ra Jesu bi xipa ꞌnara ꞌbede, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: 5:cHangue nuya fariseo ne ya xahnate de ra ley mi ña̱maꞌñʉ de gueꞌa̱, ne mi ena: ―Nuni ra ꞌñøhø nza̱ntho ña̱ui ya tsꞌoja̱ꞌi ne ri ñuni con gueꞌʉ. 9 #Ndunthi ya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ ne ndunthi maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi bi ma bá tsʉdi ra Jesu pa da ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱. 8#Ya hingui ho nixi pa dra tha̱ntsꞌa ja ra hai de ya hua̱hi, nixi pa da tꞌʉꞌtua ja yá ua ya nda̱po, nixi pa ni ꞌnara tꞌøtꞌe ya hinxá hño, hangue dra føtbʉ. Nuꞌa̱ tóꞌo ja rá tꞌøde pa da ꞌyøde, dá ꞌyøde núna dí ma̱.a7;"Nura u xá hño, pe nuꞌbʉ ya bi ꞌbɛ rá hño, ¿hanja da za da yopa cʉqui? 6+ Y nuꞌbʉ da beni ꞌmɛtꞌo gue hinda nta̱te, da mɛnpa ra noya maꞌna rá minda̱ui núꞌa̱ bra ꞌñe yabʉtho, gue ya hinda ntunhui. c5?O xiꞌbʉ ꞌnara nda̱ beni da ꞌñøtꞌatuhni co maꞌna rá minda̱ui núꞌa̱ pɛꞌtsa ꞌnate ꞌmo ya soldado, ¿ha gue hinda beni ꞌmɛtꞌo ua da za da nta̱te co núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ꞌmo yá soldado? g4Gne da ꞌñena: “Nuna ꞌñøhøni hønsɛ bi mʉta rá ꞌbɛfi, ya himbi za bi juati.” -3SPe nuꞌbʉ hinda beni ꞌmɛtꞌo, ne ꞌbʉ hønsɛ bi fʉtua rá ua rá ngu, nepʉ ya hinda juati, y gatho núꞌʉ toꞌo da hyandi ma da nthede de gueꞌa̱, 2Xiꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi da beni da hyoca ꞌnara da̱nga ngu, ¿ha gue hinda beni ꞌmɛtꞌo te gatho mahyoni pa da uadi da hyoqui? x1iHa nuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌñɛi da dɛngagui masque da ꞌbɛdi gatho, hinda za ga øtꞌe ma nxadiꞌa̱. G0―Nuꞌa̱ tóꞌo ne dua nxadi, mahyoni maꞌna da ma̱digui que rá dada, ne rá na̱na̱, ne rá ꞌbɛhña̱, ne yá ba̱tsi, ne yá cu, ne rá tesɛ; pe nuꞌbʉ hina, hinda za. i/KNdunthi ya ja̱ꞌi mri dɛna ra Jesu, y nuꞌá̱ bi mpʉntsꞌi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: .5Ngueꞌa̱ nugui dí ma̱ gue núꞌʉ dá mbitabi ra mʉdi, ni ꞌna de gueꞌʉ hinda ñuni con guequi.” Núꞌʉ toꞌo da za da dɛna ra Jesu g-GNepʉ nura hmu bi ꞌñembabi rá ꞌbɛgo: “Nubyá rí ma ja ya da̱ꞌñu ne ya tꞌʉca ꞌñu núꞌʉ ꞌranga ja ya mbonthi, y gui ja güi tsi gatho núꞌʉ gui tsʉdi pa da ñuxa nuya hudi ponguitho ja ma mexa. ,Ne ya ꞌmɛfa nura ꞌbɛgo bi ꞌñembabi rá hmu: “Ya stá øtꞌa núꞌa̱ gá xicagui, pe ponguitho ya hudi de ja ra mexa.” +Ha nu mi menga núꞌa̱ ra ꞌbɛgo ja rá hmu, bi xipabi te gá da̱di cada ꞌna núꞌʉ xqui mbitabi. Nuꞌbʉ́ nura hmu xi bi bø rá cuɛ ne bi ꞌñembabi rá ꞌbɛgo: “Rí ma ja ra tai ne ja ya ꞌñu de ra hnini ua tsincaua gatho núꞌʉ gui tsʉpʉ, gatho ya zi hyoya ne núꞌʉ xa nza yá ndoꞌyo ne hingui tsa da ꞌña̱ni, ne ya doua, ne ya goda, pa ga ñuꞌmeꞌʉ.” a*;Ha nu maꞌna bi ꞌñena: “Ja núbya dá juadi dá ntha̱ti, otho ma luga ga ma.” /)WHa nu maꞌna bi ꞌñena: “Stá tanga cʉtꞌa ntꞌɛi ya nda̱mfri, y dí adi gui pungui, hinda za ga ma, ngueꞌa̱ mahyoni ma ga nu ua da mpɛfi xá hño.” (Pe gatho núꞌʉ xqui mbitabi bi mʉdi bi ꞌya ra pumbate ngueꞌa̱ bi ꞌñotho yá luga. Nuꞌa̱ rá mʉdi bi sipi bi ꞌñena: “Gui pungui, pøde hinda za ga ma. Ja núbya dá juadi dá tanga ꞌnara hai, y mahyoni ga ma ga cꞌa̱ꞌtsi.” H' Nepʉ nu mi zø ra ora pa ra ntꞌoxi, bi mɛnpa ra noya co ꞌnara ꞌbɛgo pa bá embabi gatho núꞌʉ xqui mbitabi: “Ya maha ꞌna̱, ya bí jabʉ ra mexa xa nthoqui pa gueꞌahʉ.” &%Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi: ―ꞌNara pa ꞌnara ꞌñøhø bi ꞌñøtꞌango ne bi mɛhna yá ꞌbɛgo pa da zohna ya ja̱ꞌi. V%%Y nu mi ꞌyøde njabʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi huhni ja ra mexa, ꞌna de gueꞌʉ bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Tengu da johya núꞌa̱ toꞌo ma da hñudi da ñuni de guehni habʉ bí manda Ajua̱. A${Núꞌʉ ya zi ja̱ꞌiꞌʉ hinda ma da coꞌtsꞌaꞌi de núꞌa̱ gui ꞌyøꞌtuabiꞌʉ, pe ꞌmɛfa de rá ñoho ra ꞌmʉi nu xcrí yopa nte con gatho núꞌʉ maꞌra toꞌo xa ꞌyøtꞌe xá hño, ma gui hña̱nga ri tha̱ha̱ co ndunthi ra johya. Ra ꞌbede de ꞌnara ꞌñøhø bi ꞌñøtꞌango 3#_ Nuꞌa̱ gui ꞌyøtꞌe, ora guí øtꞌango, zohna ya zi hyoya, ne núꞌʉ ya zi daꞌthi xa nza yá ndoꞌyo hingui tsa da ꞌña̱ni, ne ya zi doua, ne ya zi goda. "} Y bi ꞌñembabi ra Jesu núꞌa̱ toꞌo xqui zohni: ―Nuꞌbʉ gui beni gui unga ꞌnara hñuni o ꞌnara ntꞌoxi nuua ja ri ngu, oxqui zohni hønsɛ ri amigo, nixi ri cu, nixi hønsɛ núꞌʉ te ri njaui, nixi núꞌʉ ri ꞌnangu ja te pɛꞌtsi, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ꞌnara pa da zohnꞌaꞌi nehe, y njabʉ da coꞌtsꞌaꞌi ngu núꞌa̱ xcá ꞌyøꞌtuabi. !!; Nugui dí xiꞌahʉ, nuꞌa̱ tóꞌo ri ꞌñexasɛ de rá mfeni ma da ꞌbɛ rá tsa, pe nuꞌa̱ tóꞌo hini ꞌñexasɛ, da tꞌeꞌtsua rá nsu. r ] Nuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøtꞌe nuꞌbʉ dra tsꞌohnꞌaꞌi ja ꞌnara hñuni, hñudi asta ja ra ña̱ni, pa nu sta hyantꞌaꞌi núꞌa̱ toꞌo xa zohnꞌaꞌi da ꞌñeñꞌaꞌi: “¿Hanja asta ja guí hucua? Thogui rí ma nuni asta ja ya mʉdi hudi.” Y njabʉ ha̱, da hyanda núꞌʉ maꞌra di huhni ja ra mexa gue xi tsꞌapꞌa mfeni neheꞌi. L Nepʉ núꞌa̱ toꞌo xa zohnꞌaꞌi da ꞌñeñꞌaꞌi: “Tsocuabʉ ra hudi nuni maꞌna.” Y núꞌa̱ ra oraꞌa̱ ꞌnara ꞌbɛtsa pa gueꞌi, y gui ꞌbai ua hudi asta ja ra ña̱ni. R―Nuꞌbʉ dra tsꞌohnꞌaꞌi ja ꞌnara ngo dega ntha̱ti, oguí hudi ꞌbestho ja ya mʉdi hudi, xiꞌbʉ da zøhø maꞌna núꞌa̱ xa tsꞌohni ne maꞌna dri tsꞌapa mfeni que gueꞌi. U#Ha ra Jesu bi hyandi mi tsøhø núꞌʉ xqui tsꞌohni ja ra hñuni ne mi huahniꞌʉ ya mʉdi hudi pa da hñudi ja ra mexa, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi umbabiꞌʉ ꞌnara tsꞌofo ne bi ꞌñembabi: ]3Y nuꞌʉ́ himbi za te bi da̱di. Ya mʉdi hudi ja ꞌnara ngo dega ntha̱ti FNepʉ bi ꞌñembabi ya fariseo: ―¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ ꞌbʉ da zo ꞌnari burruhʉ o ꞌnari nda̱mfrihʉ ja ꞌnara poso, nepʉ hingui hña̱ihʉ ngueꞌa̱ ra pa dega tsaya? 5cPe nuꞌʉ́ ni ꞌnara noya himbi da̱di, bi hmetho. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi hñuxa rá ꞌyɛ ja núꞌa̱ ra ꞌñøhø mi neni, ne bi ꞌyøthe ne bi mɛhni da ma. A{Nepʉ nura Jesu bi ꞌyambabi ya fariseo ne ya xahnate de ra ley ne bi ꞌñembabi: ―¿Te ma̱nga ja ra ley, ha gue da za da tꞌøthe ꞌnara daꞌthi ja ra pa dega tsaya, o hina? I Ne ja guehni mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø xi mi neniꞌa̱.  +ꞌNara pa dega tsaya bi ma ra Jesu da ñunga ja rá ngu ꞌnara nda̱ gá fariseo, ha nu maꞌra ya fariseo mi sutho de núꞌa̱ mi øtꞌe. iK #Pe desde nubya Ajua̱ ma da hyɛcꞌasɛhʉ ri nija̱hʉ. Ne dí xiꞌahʉ gue ya hingui yopi gui hyandgaguihʉ asta hinda zø núꞌa̱ ra pa gui ꞌñeñhʉ: “Xi nja̱pi nuni toꞌo xuá mɛhna Ajua̱ ma Hmuhʉ.”`9 "¡Núꞌahʉ gyá menguhʉ Jerusale, go gueꞌahʉ guí cꞌanhʉ co ya do gatho nuya ꞌmɛhni xuá pɛhnꞌahʉ Ajua̱ y asta guí hohʉ! ¡Hangu ya ꞌmiꞌqui dá ne ga muntsꞌahma̱ gatho ri ba̱tsihʉ, dá nja ngu ꞌnara zi øni muntsꞌa yá ba̱tsi pa da huitsꞌi ja yá hua, pe nuꞌahʉ hinhyaꞌmʉ gá ne gá ꞌyødehʉ! .U !Ne nu xcrá juata ma ꞌbɛfi de guecua ga jʉ ma ꞌñu ga ma pa Jerusale, ngueꞌa̱ ja guehni nza̱ntho xa thopa yá ꞌmɛhni Ajua̱, hangue ja grá mani nehe. pY Y nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Rí maha bá xiphʉ núꞌa̱ ra cꞌuamba ja̱ꞌiꞌa̱ gue nugui nubya ne rixudi ma ga sigui ga ɛnga ya tsꞌonda̱hi ne ga øthe ya daꞌthi asta hinga juata ma ꞌbɛfi. 9k Y ja núꞌa̱ ra paꞌa̱ bi zø ꞌraya fariseo há mi ꞌbʉ ra Jesu ne bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Rí ma de guecua, ngueꞌa̱ nura nda̱ Erode ɛcꞌaꞌi da hyoꞌi. lQ Ne ma dua ehe ya ja̱ꞌi de habʉraza maxøgue de ra ximhai, desde bøxhyadi asta yʉhyadi, ne desde mahuifi asta macꞌangui, y ma da yʉtꞌiꞌʉ nuni habʉ bí manda Ajua̱ ne ma dí hñudiniꞌʉ ja ra mexa pa da ñuni. &E Y ra oraꞌa̱ ja guehni ma gui nzonihʉ ne ma xi da du ri mʉihʉ ndunthi nu xcrí hyanthʉ ndu ri mʉdi xitahʉ ra Abrá, ne ra Isaac, ne ra Cobo, ne gatho yá ꞌmɛhni Ajua̱ di ꞌbʉhni habʉ bí manda Ajua̱, y nuꞌahʉ hinda ma da thoꞌahʉ gui cʉthʉ, ma gui cohihʉ thi. G Pe nuꞌá̱ ma da ꞌñeñꞌahʉ: “Dí xiꞌahʉ gue hindí pa̱ꞌaꞌihʉ, nixi dí pa̱di habʉ xqui ꞌñehʉ. Rí maha de guecua, gatho núꞌahʉ gyá ꞌyøtꞌatsꞌoquihʉ.” -S Nepʉ nuꞌahʉ ma gui ꞌñembabihʉ: “¿Hanja hinguí pa̱cje? gue ndrí ñuñhʉ ne ndrí ntsithehʉ, ne ja ma hninihe go gueꞌi gá ꞌñutcahe ri noya.” 1 [ Nja ngu de stí gotꞌa ra gosthi núꞌa̱ toꞌo rá mɛti ꞌnara ngu, njabʉ nuꞌahʉ ꞌmɛfa ja gri ganthma̱hʉ ne gri eñhʉ: “Ma zi Hmuꞌihe, xogahe ra gosthi.” Pe nuꞌá̱ ma da da̱di ne ma da ꞌñeñꞌahʉ: “Hindí pa̱ꞌaꞌihʉ, nixi dí pa̱di habʉ gyá menguhʉ.” H   ―ꞌYøtꞌa ra tsꞌɛdi gui cʉtꞌa ja ra tsꞌiꞌma gosthi núꞌa̱ rí ma pa ja ra te pa nza̱ntho. Nugui dí xiꞌaꞌi, gue ndunthi di nehma̱ da yʉtꞌini, pe ya hinda za.  / Y ꞌnara ja̱ꞌi bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―Ndada, ¿ha gue ꞌna tʉi ya ja̱ꞌi núꞌʉ ma da mpøhø? Ha nuꞌá̱ bi ꞌñembabi:  # Ha nura Jesu bi sigui rá ꞌñu pa rí ma Jerusale. Bi thogui ja ꞌraya da̱nga hnini ne ya tꞌʉca hnini pa mi xahna ya ja̱ꞌi. p Y Nehe bi ꞌñena ra Jesu: ―Ma ga xiꞌahʉ maꞌna ra ꞌbede ri nhyɛcuaui rá hmanda Ajua̱. mS Nehe bi ꞌñena ra Jesu: ―Ma ga xiꞌahʉ ꞌnara ꞌbede ri nhyɛcuaui rá hmanda Ajua̱. q[ Ha nuna zi ꞌbɛhña̱ xqui ꞌñehe desde yá ja̱ꞌi ndu ra Abrá, ha ra Satá xa japi xa hñeni ya øtꞌa ꞌrɛtꞌamahña̱to njɛya, ¿ha gue hiní ꞌñepabini da tꞌɛmbabi núꞌa̱ pɛꞌtsni masque ra pa dega tsaya? =s Nepʉ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―ꞌNagyá yohmihʉ, ¿ha gue hinguí xoꞌthʉ ri nda̱mfrihʉ o ri burruhʉ pa gui tsixhʉ da ntsithe masque ra pa dega tsaya? { Pe nura nda̱ de ra nija̱ bi bø rá cuɛ ngueꞌa̱ ra Jesu bi ꞌyøthe núꞌa̱ ra zi ꞌbɛhña̱ ha mrá pa dega tsaya ra paꞌa̱, ne bi ꞌñembabi ya ja̱ꞌi: ―Dí pɛꞌtshʉ ꞌrato ma pa pa ga mpɛfihʉ. Y núꞌʉ ya paꞌʉ ꞌbʉ tsʉꞌahʉ ya hñeni, ua ehʉ pa da tꞌøtheꞌihʉ. Oxqui ma go gui ehʉ núꞌʉ ya pa dega tsaya pa da tꞌøtheꞌihʉ. 9k Nepʉ nuꞌá̱ bi hñuxa yá ꞌyɛ ja ra zi ꞌbɛhña̱, y núꞌa̱ ra oraꞌa̱ ꞌbestho bi za bi jua̱nga rá ndoꞌyo xá hño, ne bi mʉdi bi xøcambeni Ajua̱. mS Nu mi hyandi ra Jesu bi zofo ne bi ꞌñembabi: ―Na̱ná̱, nubyá ya xcá ña̱ni de ri hñeni. Z- Ne mi ꞌbʉhni ꞌnara zi ꞌbɛhña̱ mi hñeni, ya mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamahña̱to njɛya mi njabʉ. ꞌNara tsꞌonda̱hi xqui japi da ncꞌostha, nixi himi tsa da jua̱nga rá ndoꞌyo ni ꞌna tʉi. eC Nepʉ ꞌnara pa dega tsaya ra Jesu mi ꞌbʉ ja ꞌnara nija̱ mi xahna ya ja̱ꞌi. 5c Xa̱ma̱ njabʉ da unga yá fruta, pe nuꞌbʉ hinda uni, nuꞌbʉ́ ha̱, ga tsɛcjʉ.” ꞌNara pa dega tsaya ra Jesu bi ꞌyøthe ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá ncꞌostha  Nepʉ bi ꞌñenga núꞌa̱ ra mɛfi dega ua̱ꞌobxi: “Pøde hina, hinga tsɛcjʉ, ma ga fønba ra hai ne ga ʉꞌti. G~ Nepʉ núꞌa̱ ra me ua̱ꞌobxi bi ꞌñembabi núꞌa̱ rá mɛfi mi mpɛ ja ra ua̱ꞌobxi: “Dí ne gui tsɛca nuna ra ꞌbai gá igo, ngueꞌa̱ ya hñu njɛya stá ehe dí handi ua di tøgue yá fruta, pe hinte stá tsʉdi. Hangue ¿pa te hønsɛ xa hña̱nga ndunthi ra hai habʉ ꞌbai, ne hinte ri uni?” k}O Y ra Jesu bi xipa ꞌnara ꞌbede ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembabi: ―ꞌNara ꞌñøhø mi pɛꞌtsa ꞌna ꞌbai ra igo ja rá ua̱ꞌobxi, y ꞌnara pa bi ma bá cꞌa̱ꞌtsi ua di tøgue yá fruta, pe hinte bi zʉdi. ;|o Hina, pe nuꞌbʉ hingui ñobrihʉ de ri tsꞌoquihʉ, gatho ma gui ꞌmɛdihʉ nehe ngu bi ꞌmɛdiꞌʉ. Ra ꞌbede de ꞌnara ꞌbai gá igo núꞌa̱ himbi nøgue yá fruta ={s Xi núꞌʉ ꞌrɛtꞌamahña̱to ya ja̱ꞌi bi zɛꞌma ra torre de Siloé, ¿ha guí hu ri mʉihʉ gue maꞌna myá ꞌyøtꞌatsꞌoquiꞌʉ que gatho maꞌra ya me Jerusale? z Hina. Pe nuꞌbʉ núꞌahʉ nehe hingui ñobri de ri tsꞌoquihʉ, neꞌahʉ ma gui ꞌmɛdihʉ nehe ngu bi ꞌmɛdiꞌʉ. 7yg Y nura Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Ha guí hu ri mʉihʉ bi tꞌøꞌtuabi njabʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ maꞌna myá ꞌyøtꞌatsꞌoqui que maꞌra ya me Galilea? Ex  De nuya paꞌʉ bi zønga ꞌraya ja̱ꞌi habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu pa bi xipabi gue ra Pilato xqui hyo ꞌraya me Galilea. Núꞌʉ ya me Galilea xqui zønga Jerusale pa da hyo ꞌraya mboꞌni dega hña̱ꞌti pa Ajua̱, nepʉ nura Pilato bi manda da thoꞌʉ, y nuyá jiꞌʉ bi ntha̱ntsꞌui yá ji ya mboꞌni. Sw ;Y de guehni hingui pøni asta hingui jutꞌi gatho núꞌa̱ gri tu.Nv :Nuꞌbʉ ꞌna toꞌo da zixꞌaꞌi pa ja ra tsꞌʉtbi, nu xcrí ꞌyohʉ ja ra ꞌñu, ꞌramanu gui cohui ꞌnara cohi de grí yosɛhʉ, pa njabʉ ya hinda zixꞌaꞌi ja ra nzaya, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ gui tsøñhʉ ja ra nzaya, nuꞌá̱ da ꞌbɛpa ra polecia da zixꞌaꞌi, ha núꞌa̱ ra polecia ma da goꞌa fadi. luQ 9¿Hanja hinguí beñhʉ de sɛhɛꞌihʉ ndaꞌa̱ xá hño gui ꞌyøthʉ y ndaꞌa̱ hina? htI 7Ora da mʉdi ya panthi, guí eñhʉ gue ya ma da zø ra pahyadi, y majua̱ni ya ma da njabʉ. 0sY 6Nehe ra Jesu bi ꞌñembabi ya ja̱ꞌi: ―Ora gui hyanthʉ da njʉxa ya guui lado yʉhyadi, ꞌbestho guí eñhʉ gue ma da ꞌua̱i, y majua̱ni da ꞌua̱i. >ru 4Desde núbya pa dí ꞌñepʉ, ꞌbʉ ꞌnara ꞌmʉi di ꞌbʉi cʉtꞌa dya mengu, nuꞌʉ́ ma da ntunsɛ ne da hyegue po rá nguequi; ꞌbʉ di ꞌbʉi hñu núꞌʉ hingui camfrigui, da ʉtsa núꞌʉ má yoho camfrigui, ha nuꞌbʉ di ꞌbʉ yoho núꞌʉ hingui camfrigui, da ʉtsa núꞌʉ má hñu. q+ 3Guí hu ri mʉihʉ gue ngueꞌa̱ stuá ehe hinda ma da nja ra tuhni ja ra ximhai. Hina, ngueꞌa̱ por guequi ma da nja ya hegue ne ya tuhni. kpO 2Ne nugui pɛꞌtsi ga thogui ndunthi ya ʉgui ne ya tsꞌothogui, ne dí ne da njabʉ ꞌbestho. o! 1Nugui ngueꞌa̱ stuá ehe nuua ja ra ximhai, ma da nja ya ntꞌʉtsate ne ya hegue po rá nguecagui, ne dí ne da njabʉ ꞌbestho. n /Nuꞌa̱ ra ꞌbɛgo pa̱di xá hño núꞌa̱ rá hne rá hmu, ne hinda ꞌyøtꞌe, núꞌá̱ xi dra castiga co ya mfɛi. 3m_ .Ha nurá hmu da zøhø núꞌa̱ ra paꞌa̱ hindi tøꞌmi. Nuꞌbʉ́ nura ꞌbɛgoꞌa̱ ma da castiga rá hmu ngu ma da ncastiga núꞌʉ maꞌra ya tsꞌoꞌbɛgo. )lK -Pe nuꞌbʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛgo toꞌo bi tsꞌogui pa da supa rá ꞌbɛfi rá hmu, da beni gue hiꞌme dua penga rá hmu, nepʉ nuꞌá̱ da mʉdi da naꞌmbabi yá miꞌbɛgoui ne ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ ri ꞌmɛgo pa da ꞌuinga ya mɛfi, y nuꞌá̱ go xi dri ñuni ne dri nti. k! ,Majua̱ni dí xiꞌahʉ, gue núꞌa̱ ra hmu ma da hñuxa núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛgo pa da supa gatho núꞌa̱ di pɛꞌtsa ja rá ngu. ljQ +Xi da johya núꞌa̱ ra ꞌbɛgo nu sta zø rá hmu di øtꞌa gatho ngu núꞌa̱ xqui zocuabi. i *Nepʉ ra zi Hmu Jesu bi ꞌñena: ―Xi ꞌnara hmu de ꞌnara ngu, ꞌbʉ da bøni da ma, ¿toꞌo da zocuabi rá ꞌbɛfi pa da su ne pa da ꞌuimba gatho yá mɛfi? Da zocuabi ꞌnara hoga ꞌbɛgo núꞌa̱ pa̱ da su gatho, ¿ha ngue ha̱? #h? )Nepʉ ra Pedro bi ꞌyambi ne bi ꞌñena: ―Ma zi Hmuꞌi, xi nuna ꞌbede ja juadi gá ma̱, ¿ha gue hønsɛ pa guecje, o pa gatho ya ja̱ꞌi? Ug# 'Nehe dí xiꞌahʉ, ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi di pa̱hma̱ haꞌmʉ da zøhø ra be ja rá ngu, nuꞌbʉ́ nura ja̱ꞌiꞌa̱ hinda ꞌña̱ha̱, di su rá ngu pa hinda hyopabi ra be da yʉtꞌi da bepi. {fo &Masque ꞌbʉ da zøhø made ra xuui o ante da hyatsꞌi, ma da johya ya ꞌbɛgo núꞌʉ da tsꞌʉdi di nuhu. e1 %Ma da johya ndunthi núꞌʉ ya ꞌbɛgo di nuhu sta zø yá hmu. Nugui dí xiꞌahʉ gue nura hmuꞌa̱ da mø ra mexa ne da ꞌñei da ꞌuini. Rd #Hñocjʉ ne ndøꞌmhʉ. Njahʉ ngu ꞌraya hoga ꞌbɛgo di zø yá ñotꞌi ne tøꞌma yá hmu sta menga ja ꞌnara ngo dega ntha̱ti, ha nu sta gantꞌa ra gosthi, nuꞌʉ́ ꞌbestho da xocuabi. c $bw "Ngueꞌa̱ habʉ ja ri ꞌmɛꞌtsihʉ, ja guehni oda ri mfenihʉ. Hñocjʉ ne ndøꞌmhʉ ngu ꞌraya hoga ꞌbɛgo .aU !Hangue pahʉ gatho núꞌa̱ guí pɛꞌtshʉ, ne hyecuabihʉ ya hyoya, njabʉ gui øtꞌa ri ꞌmɛꞌtsihʉ nuni mahetsꞌi núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da thegue nixi da tsꞌoqui, ne nuni hinda za da yʉtꞌa ya be pa da bepꞌahʉ, nixi ya zuꞌue hinda zipꞌahʉ núꞌa̱ xcá pɛꞌtshʉ. \`1 Ma zi tꞌʉca taxo dɛtiꞌihʉ, oguí tsuhʉ núꞌa̱ te da ꞌbɛꞌaꞌihʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ ri Dadahʉ go gueꞌa̱ rá paha pa gui ꞌbʉhʉ ja rá hmandaꞌa̱, ne nuꞌá̱ ma da suꞌaꞌihʉ. _ Ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingui camfri, nza̱ntho oda yá mfeni núꞌa̱ te da zi ne te da hye, ne tu yá mʉiꞌʉ ꞌbʉ te ꞌbɛpabi. Pe ri Dadahʉ núꞌa̱ bí ꞌbʉ mahetsꞌi, nuꞌá̱ pa̱di xá hño te gatho øꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi. ^ Hangue odi oda ri mfenihʉ núꞌa̱ te gui tsihʉ ne núꞌa̱ te gui hyehʉ, ne odi tu ri mʉihʉ núꞌa̱ te ri ꞌbɛꞌaꞌihʉ.  ~~||{zyyxxGww vuitssgrqq3pp'o?nnmpmlzkXjjjihhih gofeefdScbLa``_z^^]\\#[ZZpYYWWAVVcUUUTTSSHRQQQ PBONNgMLLTKJIHGFF&EKDDCYBAA"@\?>>==%<<\;;::9887z76K554S3z22911,0//.-I,I++0*L)i(]'&%x$##)"!!T c26SH #ntmT 6 + w 0 9<Ee55Njabʉ nehe nu xcrí hyanthʉ núya stá xiꞌahʉ, pa̱hʉ gue ra Nda̱ de mahetsꞌi ya ꞌbʉi guetbʉ pa dua yopa ehe ja ra ximhai pa da nda̱. U4#ora ya da bøhø yá ꞌroho, guí pa̱hʉ gue ya ma da zøhø ra pahyadi. x3iNe bi xipabi ꞌnara ꞌbedeꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Hyanthʉ ra ꞌbai gá igo o maꞌra ya nda̱po, ,2QNu xcrí hyanthʉ da mʉdi da nja núꞌa̱ dí xiꞌahʉ, oxqui ntsuhʉ, jʉxa ri thandihʉ pa mahetsꞌi, ngueꞌa̱ ꞌbestho ja dí ꞌñehni ri Ña̱ntehʉ. 1 Nepʉ ma da thandi Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi dua yopa pengui ja ya guui co rá da̱nga tsꞌɛdi Ajua̱ xi strá nsunda. 07Ha nuya ja̱ꞌi asta di tu yá tsꞌɛdi co ra da̱nga ntsu de gatho núꞌa̱ ma da nja de guecua ja ra ximhai. Ha nu mahetsꞌi asta da mbi nehe. s/_De núꞌʉ ya paꞌʉ ma da hneca ya ntꞌudi. Ma da nja te da nja ja ra hyadi ne ja ra za̱na̱ ne ja ya tsø. Y gatho ya ja̱ꞌi de maxøgue ra ximhai ma da mpumfri co ra da̱nga ntsu nu sta ñʉni ra ndehe sta mpʉntsꞌi. Q.¡Huecate núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ di daꞌthi ne núꞌʉ dya nzʉ nuya paꞌʉ! Ngueꞌa̱ ma da nja ndunthi ya da̱nga ʉgui, go gueꞌa̱ ꞌnará da̱nga cuɛ Ajua̱ pa núꞌʉ ya me Jerusale. -Ngueꞌa̱ nuya paꞌʉ ma da hnequi rá cuɛ Ajua̱ ne ma da nja ya tsꞌothogui ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo. ,wHa nuꞌʉ di ꞌbʉi ja ra hai Judea mahyoni ꞌbestho da ꞌbatꞌi ja ya tꞌøhø, ha nuꞌʉ tóꞌo di ꞌbʉi mbo ra hnini Jerusale, mahyoni ꞌbestho da bøni. Ha nuꞌʉ tóꞌo di ꞌyo thi de ra hnini, ostí ma da mengui da yʉtꞌi. +)Nu xcrí hyanthʉ ra hnini Jerusale di ꞌbʉhni ya soldado gatho ja rá nthetsꞌi, nuꞌbʉ́ gui pa̱hʉ gue ꞌbestho ma dra nhuati. m*SY nuꞌbʉ gui tsɛthʉ núꞌa̱ da tꞌøꞌtꞌahʉ, nuꞌbʉ́ gui tsʉhʉ ra te pa nza̱ntho. )pe hinda za te da ꞌyøꞌtꞌahʉ, nixi da cꞌʉꞌtsꞌahʉ ni ꞌnari sta̱hʉ ꞌbʉ hingo rá paha Ajua̱ njabʉ. D(ne gatho ya ja̱ꞌi ma da ʉtsaꞌihʉ po rá nguecagui, 0'YNgueꞌa̱ nusɛ ri dadahʉ, ne ri cuhʉ, ne núꞌʉ maꞌra ja te ri njahʉ, ne ri amigohʉ, go gueꞌʉ ma da ña̱pꞌahʉ. ꞌRa de gueꞌahʉ ma da thoꞌahʉ, &ngueꞌa̱ nugui go ma ga ꞌraꞌahʉ ya noya gui ma̱ñhʉ, ne ra mfa̱di. Y njabʉ nuri ncontra hinda za da da̱ꞌahʉ. ~%uOxqui beñhʉ ꞌmɛtꞌo núꞌa̱ te ma gui ma̱ñhʉ, nixi núꞌa̱ ma gui tha̱dihʉ pa gui ña̱nga ri tehʉ, N$ Ne ja guehni ja ma gui ma̱ñhʉni gue majua̱ni xcá camfriguihʉ. w#g Pe ante da nja núꞌa̱ dí xiꞌahʉ, ma dra tꞌʉtsaꞌihʉ ne dra jʉꞌahʉ, ma da tsꞌixꞌaꞌihʉ ja ya nija̱, ne ma da joꞌaꞌihʉ fadi, ne ma da tsꞌixꞌahʉ ja ya da̱nga nda̱ ne ja ya gobierhnu po rá nguecagui. N" Ne ma da nja ndunthi ya da̱nga mbimhai ne ya da̱nga thuhu, ne ma da nja ndunthi ya tsꞌo hñeni habʉraza. Ha nu maña̱ mahetsꞌi ma da hneca ꞌraya ntꞌudi núꞌʉ asta dri unga ra ntsu. ! Ne bi sigui bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ma da ntuhna ya hnini co maꞌra yá mihniniui, ne ya hai co maꞌra yá mihaiui. S  Y nehe nu xcrí ꞌyøhʉ gue di ja ya tuhni habʉraza ne ya tsꞌothogui habʉraza ya hai, oxqui ntsuhʉ, ngueꞌa̱ mahyoni da njabʉ, pe beñhʉ gue tobia hindi gueꞌa̱ rá nga̱tsꞌi ra ximhai. ~uNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñena: ―Nsuhʉ, oxqui hophʉ toꞌo da hyaꞌahʉ, ngueꞌa̱ ma da ꞌñepʉ ndunthi da bepca ma thuhu ne da ꞌñena: “Go guequi drá Cristo, ya xa zø ra pa pa ga nda̱.” Pe oxqui ma gui camfribihʉꞌʉ. 3_Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―Ma Xahnateꞌihe, ¿haꞌmʉ ma da nja núꞌa̱ gá ma̱? ¿Te ma seña ma da hnequi nu sta zø ra pa da njabʉ? Nepʉ bi ꞌyøde ra Jesu gue ꞌra de núꞌʉ mi ꞌbʉhni mri mpede de ra nda̱nija̱, mi ma̱ñꞌʉ gue mri hnequi xi mahotho co ꞌraya hoga do xqui thoqui, ne xica tꞌøtꞌe xqui thuxni dega ꞌbaha. Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: Nepʉ nura Jesu bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, gue nuna zi hyoya viuda xa unga maꞌna ndunthi que núꞌʉ maꞌra, gGNehe bi hyanda ꞌnara viuda xi mrá zi hyoya bi ꞌyɛntꞌni yoho ya zi boja̱ dega cobre. 1 ]Ha nura Jesu mi ꞌbʉhni ja ra nda̱nija̱ ne mi handa gatho núꞌʉ xi mi ja ndunthi te mi pɛꞌtsi gue mi ʉtꞌa yá boja̱ ja ra ꞌmɛꞌtsboja̱ de ra nija̱. fE/Ne ha̱nbabi núꞌa̱ pɛꞌtsa ya viuda asta yá ngu nehe, ne pa hinda fa̱tua yá tsꞌotꞌøtꞌeꞌʉ, øtꞌa yá sadi xi xá ma, pe núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da hña̱nga ꞌnara castigo maꞌna ra da̱ngui.7g.―Nsuhʉ, oxqui øthʉ ngu núꞌa̱ øtꞌa ya xahnate de ra ley, ri ho da ꞌño co ꞌraya he xá ma pa da numansu ya ja̱ꞌiꞌʉ. Ne ri ho dra zɛnjua co ndunthi ra tꞌequꞌei ja ya tai, ne ri ho da gʉ ya mʉdi hudi ja ya nija̱, ne go gueꞌʉ huahna ya mʉdi hudi habʉ ja ra hñuni. dA-Nepʉ ra Jesu bi zofo yá nxadi, y gatho ya ja̱ꞌi bi ꞌyøde. Ne bi ꞌñembabi: ]3+asta hinga tsihnꞌaꞌi gatho ri ncontra pa da gohiꞌʉ de rí gaꞌti ri ua.” (I*Gue nura Davi bi ꞌñena njaua ja ra Ma̱ca Tꞌofo de ya Salmo:Ajua̱ ra Dada bi ꞌñembabi ma zi Hmu:“Bá e gui hñudiua ja ma ꞌñɛi, !)Ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Hanja guí ma̱ñhʉ gue núꞌa̱ ra Cristo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱ gue rá tꞌʉ ra Davi? r]'Nepʉ ꞌraya xahnate de ra ley bi ꞌñembabi: ―Majua̱ni núꞌa̱ gá ma̱, ma Xahnateꞌihe. E&Pe Ajua̱ hingrá Ajua̱ de núꞌʉ xa du, go rá Ajua̱ de núꞌʉ te. Hangue ra Abrá ne ra Isaac ne ra Cobo bí te ja rá thandi Ajua̱, ne gatho ya ja̱ꞌi te ja rá thandiꞌa̱.  %Nusɛ ra Moise xicaguihʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue ma da yopa nte núꞌʉ xa du, ne ja guehnitho ma̱ de núꞌa̱ ra nda̱po mi zø, gue ja bi ꞌñembabini Ajua̱ gue go gueꞌa̱ rá Ajua̱ ra Abrá, ne de ra Isaac, ne de ra Cobo núꞌʉ ya xqui du. !$ngueꞌa̱ ya hinda ma da du maꞌnaꞌqui. Ne ma da ꞌmʉ ngu ya ɛnxɛ, ne dyá tꞌʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ ya da yopa nteꞌʉ de ra du. #Pe nu sta yopa nte de ra du ne stí ꞌmʉhni mahetsꞌi núꞌʉ rí ꞌñepi da ꞌmʉhni, ya hinda ma da ntha̱tiꞌʉ, pY"Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuua ja ra ximhai ya ꞌñøhø ne ya ꞌbɛhña̱ ri ntha̱ti.  w!Hangue xi de stí yopa nte de ra duꞌʉ, ¿toꞌo ꞌna de gue núꞌʉ yoto bi ntha̱tui dí ꞌmʉhui mahetsꞌi? ; q Ne ꞌmɛfa bi du nehe núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱. d ANepʉ nurá hñu rá cu ndu rá da̱me bi ntha̱tui nehe núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱. Y bi njabʉ ꞌramaꞌna asta bi du gatho núꞌʉ yoto, ha nu gathoꞌʉ ni ꞌnara ba̱tsi himbi zocuabi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱.  Y nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ bi ntha̱tui maꞌna rá cu ndu rá da̱me, neꞌa̱ bi du, ne ni ꞌnara ba̱tsi himbi zocuabi. ( IꞌNaꞌqui mi ꞌbʉi yoto ya ꞌñøhø mri ncu. Nuꞌa̱ rá mʉdi bi ntha̱ti pe ꞌmɛfa bi du, ne ni ꞌnara ba̱tsi himbi mɛꞌtsua rá ꞌbɛhña̱. yk―Ma Xahnateꞌihe, ra Moise bi zogui ntꞌofo gue ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø da du ne da zogui rá ꞌbɛhña̱ ne himbi mɛꞌtsua ni ꞌnara ba̱tsi, nuꞌbʉ́ nurá cu núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi du, mahyoni da ntha̱tui núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi gohisɛ, pa ꞌbʉ da mɛꞌtsa ya ba̱tsi da thuꞌmba rá thuhu ngu rá thuhu ndu rá ꞌbɛtꞌo da̱me. DꞌMɛfa ꞌraya ja̱ꞌi núꞌʉ tꞌembi ya saduceo bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu. Núꞌʉ́ ena gue hinda ma da yopa nte núꞌʉ xa du. Ne nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi ra Jesu: #Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi: ―Umfʉ ra nda̱ Cesa núꞌa̱ rí ꞌñepabi, ne umfʉ Ajua̱ núꞌa̱ rí ꞌñepabiꞌa̱. CꞌÑutcahʉ ꞌnara boja̱ xa̱. ¿Toꞌo rá cꞌoi núna tøcua, ne toꞌo rá thuhuna̱? Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Rá cꞌoi ne rá thuhu ra nda̱ Cesa. r]Pe ra Jesu mi pa̱tuatho yá tsꞌomfeniꞌʉ, bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí ne gui hyacaguihʉ? nUDí ne gui xicaguihe, ¿ha gue rí ꞌñepi ga juthe núꞌa̱ ra boja̱ adi ra nda̱ Cesa, o hina? #?Hangue nuꞌʉ́ bi ꞌyøꞌtua ꞌnara ntꞌani ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Xahnateꞌihe, dí pa̱he gue nuꞌi guí ma̱ ne guí udi núꞌa̱ xá hño, ne hinguí huahna núꞌa̱ toꞌo guí øꞌtua ra hño, ngueꞌa̱ nuꞌi guí udi rá ꞌñu Ajua̱ núꞌa̱ majua̱ni. 3_Hangue bi mɛhna ꞌraya ꞌyacate núꞌʉ mri ꞌñetꞌa hoja̱ꞌi, pa xa̱ma̱ xa ꞌyøde xa ña̱maꞌñʉ ra Jesu, pa njabʉ xa za xa ña̱pabi co ra gobierhnu. Ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley xi mi nehma̱ xa gʉ ra Jesu nura oraꞌa̱, ngueꞌa̱ bi zo yá mfeniꞌʉ gue núꞌa̱ ra ꞌbede xqui ma̱ñꞌa̱, nuꞌá̱ xqui ma̱ pa gueꞌʉ, pe nuꞌʉ́ mi tsu ya ja̱ꞌi da bø yá cuɛ. Nepʉ ra Jesu bi hyandiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́, ¿te ne da ma̱ núꞌa̱ huxa ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena njaua?:Núꞌa̱ ra do bi føtbʉ hma̱ha̱ ꞌna lado nuya hyøngu,
nubya gueꞌa̱ ra mʉdi do de rá nija̱ Ajua̱. F~Nuꞌá̱ ma da ꞌñehe ne da hyo gathoꞌʉ, ne da umbabi ya hai maꞌra ya hyanthua̱hi. Nu mi ꞌyøde njabʉ gatho ya ja̱ꞌi bi ꞌñena: ―¡Xa̱ma̱ Ajua̱ hinda hopi da njabʉ! } Hangue nuꞌʉ́ bi gʉ núꞌa̱ ra tꞌʉ ne bi pøni de ja ra hua̱hi ne bi hyoꞌʉ. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyambabi ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembi: ―¿Te guí beñhʉ ma da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ra me ua̱ꞌobxi co núꞌʉ ya tsꞌo hyanthua̱hi? _|7Pe núꞌʉ ya tsꞌo hyanthua̱hi mi hyandua rá tꞌʉ ra me ua̱ꞌobxi bi zøhø, bi ꞌñémbabiꞌʉ: “Nuni go guehni ma da gohui yá hai rá dada, pe ma ga jʉhʉ ga hohʉ pa go ga cohʉ gatho ya hai.” `{9 Nepʉ nura me ua̱ꞌobxi bi bensɛ ja rá mfeni ne bi ꞌñena: “Xibya, ¿te ga øtꞌe? Ma ga pɛhna ma hma̱ca tꞌʉ, xa̱ma̱ nu stí hyandiꞌʉ gue go di gueꞌa̱ ma tꞌʉ, xa̱ma̱ da ꞌyøte.” qz[ Nepʉ bi mɛhna maꞌna, pe núꞌʉ ya hyanthua̱hi bi gʉ bi naꞌmbi asta bi zɛni ne bi guuiꞌʉ. !y; Pe nura me ua̱ꞌobxi bi mɛhna maꞌna rá ꞌbɛgo, neheꞌa̱ bi tꞌøꞌtua ya ntsꞌoꞌmʉi ne bi juui dega mfɛi ne hinte bi tꞌumbabi nehe. |xq Nu mi zøhø ra pa pa da nja ra sofo de ya obxi, bi mɛhna ꞌnará ꞌbɛgo núꞌa̱ toꞌo mrá me ua̱ꞌobxi pa da ꞌyapabi núꞌa̱ mri ꞌñepabiꞌa̱. Pe ya hyanthua̱hi bi guui dega mfɛi núꞌa̱ ra ꞌbɛgo ne hinte bi umbabi. Aw{ Nepʉ nura Jesu bi mʉdi bi xipa ya ja̱ꞌi ꞌnara ꞌbede ne bi ꞌñembabi: ―Mi ꞌbʉi ꞌnara ꞌñøhø xqui ga̱xa ndunthi ya ꞌbai gá obxi ja yá hua̱hi. Y de gueꞌa̱ bi umba nhyandi rá ua̱ꞌobxi ꞌraya hyanthua̱hi. Ha nuꞌá̱ bi ma de guehni gá ma ja maꞌna ra hai ndunthi ya pa. vNuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi gue himi pa̱di toꞌo xqui umba ra tsꞌɛdi ra Xuua pa mi øtꞌa ra sistehe. ,uQHa nuꞌbʉ ga emfʉ gue ya ja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ da bø yá cuɛ ne da hyojʉ dega ncꞌahni, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ beni gue ra Xuua xqui mɛhna Ajua̱. ptYNuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi mʉdi bri ꞌñámbabi ꞌna ngu maꞌna ne bi ꞌñémbi: ―¿Te ga ma̱ñhʉbya? Nuꞌbʉ ga emfʉ gue Ajua̱ bi umba ra tsꞌɛdi, ma da ꞌñengaguihʉ: “Nuꞌbʉ́ ¿hanja hingá camfrihʉ?” psY¿Toꞌo xqui umba ra tsꞌɛdi ra Xuua pa bi ꞌyøtꞌa ra sistehe? ¿Ha gue Ajua̱, o ya ja̱ꞌi? Zr-Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Nequi ma ga anꞌahʉ ꞌnara ntꞌani: ,qQNepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Dí ne gui xicje toꞌo xuá mɛhnꞌaꞌi pa gui ꞌyøtꞌa nuya ya tꞌøtꞌeya, ne con te ma nsɛqui guí øtꞌa njabʉ. 7p iꞌNara pa ra Jesu mi ꞌbʉi ja ra nda̱nija̱ mi zofo ya ja̱ꞌi de ra hoga ntꞌøde. Nepʉ bi zøhø ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ne ya nda̱xjua nda̱. o}0Pe himi tsa da ꞌyøtꞌa njabʉꞌʉ ngueꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi mi huxa ntꞌøde de núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱.Un#/Hyastho ra Jesu mi ꞌbʉhni ja ra nda̱nija̱ ne mi xahna ya ja̱ꞌi, pe nuya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ne gatho ya nda̱ de ra hnini, gathoꞌʉ mi honi hanja da za da hyoꞌa̱. )mK.ne bi ꞌñembabi: ―Ja ra Ma̱ca Tꞌofo Ajua̱ ena njaua: “Numa ngu ra ngu pa da søcambenigui”; pe nuꞌahʉ́ xcá ꞌyøtꞌathohʉ ra ngu dega mfe. l%-Nepʉ ra Jesu bi yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱ ne bi mʉdi bi ꞌyɛnga gatho núꞌʉ toꞌo mi ꞌbʉhni mri mpa ne mri ntai de guehni, -kS+Ma da zø ya pa xá ntsꞌo pa gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuri ncontrahʉ ma da goꞌtꞌathohʉ, ne da theꞌtsꞌathohʉ, ne hingui cꞌothʉ de ja yá ꞌyɛꞌʉ. Gj*bi ꞌñena: ―¡Nuꞌahʉ me Jerusale, ꞌbʉ di tsohma̱ ri mfenihʉ gue xa zøhø ra pa pa gui mpøhøhma̱hʉ! Pe nubyá hinda za gui pa̱hʉ, ngueꞌa̱ xra tꞌa̱cꞌa ri mfenihʉ. ai;)Nu mi zøhø ra Jesu gueta ra hnini Jerusale, bi hyandi ne bi huequi ne bi nzoni, h%(Pe nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Dí xiꞌahʉ gue nuꞌbʉ núyʉ da goꞌta yá ne, nuꞌbʉ́ da za da mafi asta ya do. *gM'Nepʉ ꞌra de nuya fariseo mi pani ja ya ja̱ꞌi bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Xahnate, dí nehe gui hña̱cua nuyʉ ya ja̱ꞌi grí ꞌñoui, hinda mafi. If &Ne mi enaꞌʉ: ―¡Nja̱pi ra da̱nga Nda̱ nuni xuá mɛncahʉ Ajua̱! ¡Xi rá nsunda ra hogaꞌmʉi nuni mahetsꞌi, ne ma da njabʉ de guecua ja ra ximhai nehe! ¡Xi rá nsunda Ajua̱! leQ%Ne nu mi dontsꞌa ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo pa da ga̱i, gatho núꞌʉ mri dɛniꞌa̱ bi mʉdi bi mafi co ra johya ne mi xøcambeni Ajua̱ ngueꞌa̱ xqui hyantꞌʉ ya da̱nga ntꞌudi núꞌʉ xqui ꞌyøtꞌa ra Jesu. }ds$Ne de mri ne ra ꞌñu ra Jesu, ya ja̱ꞌi mi ha̱ca yá patꞌi pa mi pøgue ja ra ꞌñu habʉ mi thoguiꞌa̱. c #Nuꞌbʉ́ bi tsꞌiꞌtsuabiꞌa̱ nura zi burru, ne nu mi zøniꞌʉ bi xiꞌtsua yá patꞌiꞌʉ pa bi tøgueꞌa̱. Rb"Nepʉ nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ma zi Hmuhe bí honi. yak!Y tsꞌa mi xoꞌtiꞌʉ, núꞌʉ toꞌo myá mɛti bi ꞌñembi: ―¿Te gui japhʉ ra burru guí xoꞌthʉ? V`% Nepʉ núꞌʉ yoho yá nxadi bi ma ne bi zʉdi ngu xqui xipa ra Jesu. m_SNuꞌbʉ toꞌo da ꞌyanꞌahʉ hanja guí xoꞌthʉ, ꞌñembabihʉ: “Ma zi Hmuhe bí honi.” T^!ne bi ꞌñembabi: ―Rí maha ja nuni ra hnini bí jani, ne nu xcrí tsøñhʉni ma gui tsʉhʉ ꞌnara zi burru di tha̱tꞌi de guehni, núꞌa̱ hinto xa tøguetho. Gui xoꞌthʉ ne ua tsincahʉua. ]Y de ya mi ma da zønga ja ra hnini Betfage ne ra hnini Betania, gueta ra tꞌøhø rá thuhu ꞌbo Olivo, bi mɛhna yoho yá nxadi, S\De mi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Jesu, bi thogui gá ma pa Jerusale. r[]Ha nura nda̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: “Dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo pa̱di da xu núꞌa̱ tꞌumbi, da tꞌumbabi maꞌna, pe nuꞌa̱ hingui pa̱di da xu núꞌa̱ tꞌumbi, da tha̱mbabi núꞌa̱ tsꞌʉ di pɛꞌtsi. }ZsPe nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: “Núꞌi ri tꞌequꞌei Nda̱, pe nuꞌá̱ ya pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌa ya boja̱.” BY}Nepʉ bi ꞌñembabi núꞌʉ maꞌra ya ꞌbɛgo mi ꞌbʉhni: “Hña̱mfʉ núꞌa̱ ra boja̱ ne umbabihʉ núꞌa̱ toꞌo bi xu ꞌrɛtꞌa ꞌmiꞌqui rá ndunthi ra boja̱.” \X1nuꞌbʉ́ ¿hanja hingá tsogui ma boja̱ ja ra banco pa xa xu rá tha̱ha̱?” W'Nepʉ nura nda̱ bi ꞌñembabi: “Nuꞌi ꞌnagrá tsꞌoꞌbɛgo, co núꞌa̱ ri noya gá ma̱ gá ntsꞌoquisɛ. Nuꞌbʉ gá pa̱di gue drí jaꞌahʉ gui mpɛhʉ ntsꞌɛdi ne dí jʉ dí pɛꞌtsi núꞌa̱ hinstá pɛfi, ne dí xofo núꞌa̱ hinstá potꞌi, 9VkDá ntsu xa bø ri cuɛ ngueꞌa̱ nuꞌi guí japi da mpɛfi ꞌna ndunthi, ne guí jʉ guí pɛꞌtsi núꞌa̱ hingo xcá pɛfi, ne guí xofo núꞌa̱ hinxcá potꞌi.” ;UoNepʉ bi zøhø núꞌa̱ maꞌna bi ꞌñembabi: “Núꞌi ri tꞌequꞌei Nda̱, jaua ri boja̱ núna gá ꞌraqui. Dá tuꞌti ne dá pɛꞌtsi xá hño pa hindá ꞌbɛdi. }TsNuꞌbʉ́ ra nda̱ bi ꞌñembabi nehe: “Neꞌi ma ga huxꞌaꞌi dega nda̱ pa gui manda cʉtꞌa ya hnini.” /SWHa nuꞌa̱ maꞌna ra ꞌbɛgo bi ꞌñena: “Núꞌi ri tꞌequꞌei Nda̱, nuri boja̱ gá ꞌraqui xa xu má cʉtꞌa yá ndunthi de núꞌa̱ gá ꞌraqui.” WR'Ha nura nda̱ bi ꞌñembabi: “Xá hño, xi grá hoga ꞌbɛgo, xcá japi xa xu núꞌa̱ ꞌna tʉi dá ꞌraꞌi. Nubya ma ga huxꞌaꞌi dega nda̱ pa gui manda ꞌrɛtꞌa ya hnini,” bi ꞌñembi. /QWNuꞌa̱ rá mʉdi bi zøhø bi ꞌñena: “Núꞌi ri tꞌequꞌei Nda̱, nuri boja̱ gá ꞌraqui xa xu má ꞌrɛtꞌa yá ndunthi de núꞌa̱ gá ꞌraqui.” iPKPe nuꞌá̱ bi tꞌumbabi ra tsꞌɛdi pa da nda̱, ne bi menga ja rá hai. Ha nu mi zøhøꞌa̱ bi manda bi tsꞌohna gatho núꞌʉ toꞌo xqui umbabi ra boja̱, pa da ba̱di hangu xqui da̱ha̱ cada ꞌna de gueꞌʉ. Nu mi uadi bi ma̱nga ra Jesu njabʉ, bi mʉdi bi xipabi ya ja̱ꞌi ꞌnara ꞌbede, ngueꞌa̱ ya mi ma da zønga Jerusale y núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi hu yá mʉi gue mi ma da hnequi ꞌbestho rá hmanda Ajua̱ nu stí zøni. 8Ki Ngueꞌa̱ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, bá ehe pa da hyoni ne da pøhø núꞌʉ xa ꞌmɛdi. Ra ꞌbede de núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya ꞌbɛgo co ꞌrɛtꞌa ya boja̱ #J? Ha nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Núbya rapaya xa zøhø ra mpøhø nuua ja ri ngu, ngueꞌa̱ neꞌi xqui ꞌñehe desde yá ja̱ꞌi ndu ra Abrá. VI%Nepʉ nura Saqueo bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma zi Hmuꞌi, ma ga hecua ya hyoya made de numa hño dí pɛꞌtsi, ne ꞌbʉ toꞌo stá hatꞌi, ma ga juꞌtua goho ꞌmiꞌqui de núꞌa̱ stá hatꞌi. HHa nu mi hyanda njabʉ ya ja̱ꞌi, bi mʉdi bi nøñꞌʉ ra Jesu ngueꞌa̱ bi ma bá cʉtꞌa ja rá ngu ꞌnara tsꞌoja̱ꞌi. oGWNepʉ nura Saqueo mantꞌa̱ bi da̱ma ga̱i ne co ndunthi ra johya bi zixa ra Jesu ja rá ngu. 8FiNu mi thogui ra Jesu de guehni, bi hyandi gue ja mi tøhniꞌa̱. Ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi Saqueo, bá da̱ma ca̱i, ngueꞌa̱ nubya dí ne ga tsøñꞌaꞌi ja ri ngu. )EKNepʉ nuꞌá̱ bi nestꞌihi bi ꞌmɛtꞌo bi bøxa maña̱ ja ꞌnara da̱nga ꞌbai gá za pa da za da hyanda ra Jesu, ngueꞌa̱ ja ma dí ꞌraniꞌa̱. EDNura Saqueo mi ne da hyanda ra Jesu pa da ba̱di toꞌoꞌa̱, pe himi tsa ngueꞌa̱ himrá heꞌtsa ja̱ꞌi y mi ꞌñoui ndunthi ya ja̱ꞌi ra Jesu, hangue himi tsa da hyandiꞌa̱. CNe de guehni mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø xi mrá rico mrá thuhu ra Saqueo, gueꞌa̱ mrá nda̱ de nuya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱. _B 9Nepʉ nura Jesu bi yʉtꞌa ja ra hnini Jericó ne mri ꞌyo mi thogui made ra hnini. @Ay+ꞌBestho ra oraꞌa̱ ra goda bi za bi hyandi, ne bi dɛna ra Jesu, mi xøcambeni Ajua̱. Y gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi bi hyandi njabʉ, neꞌʉ bi xøcambeni Ajua̱ nehe.@}*Y ra Jesu bi ꞌñembabi: ―¡Nubya ha̱ xa njabʉ ngu núꞌa̱ guí ne! Xcá ña̱ni ngueꞌa̱ xcá camfrigui. t?a)―¿Te guí ne ga øꞌtꞌaꞌi? Ha nura goda bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Dí ne ga handi, Ndada. >(Nepʉ ra Jesu bi gohi bi ꞌmai ne bi mɛhni toꞌo bá tsi. Y nu mi zøhø habʉ mi ꞌbaiꞌa̱, bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: 6=e'Ha nuya ja̱ꞌi mri ꞌbɛtꞌo mi tsʉi ne mi embi gue da goꞌta rá ne, pe nuꞌá̱ maꞌna mri mafi ntsꞌɛdi ne mi ena: ―¡Rá Tꞌʉꞌi ra Davi, huegagui! <&Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―¡Nuꞌi Jesu, rá Tꞌʉꞌi ra nda̱ Davi, dá nja ri nthecate de guequi! B;%Nepʉ nuꞌá̱ bi sipabi gue mi pani ra Jesu me Nasare. w:g$Ha nu mi ꞌyødeꞌa̱ gue mi pani ndunthi ya ja̱ꞌi, nuꞌá̱ bi ꞌñani te rá ꞌbɛꞌa̱ xqui nja. p9Y#De ya mi ma da zønga ra Jesu ja ra hnini Jericó, mi huhni ꞌnara goda ja ra ꞌñu, mi pɛti. h8I!Nuꞌʉ́ ma da naꞌmbi nepʉ da hyo, pe nurá hñupa ma da yopa nte de ra du maꞌnaꞌqui. :7m Ma da tꞌɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá me Israel, ne nuꞌʉ́ ma da ꞌyøꞌtua ra ntꞌeni, ne ma da ña̱maꞌñʉ de gueꞌa̱, ne ma da zotsꞌi. 6Y nura Jesu bi ꞌueque ꞌnambʉ núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi, ne bi ꞌñembabi: ―Nubya grá maha pa Jerusale habʉ ma da nja ngu núꞌa̱ xa ꞌyofo yá ꞌmɛhni Ajua̱ de núꞌa̱ ma da thogui Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. P5Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌa̱ tóꞌo da zogui rá ngu, o rá dada, o rá na̱na̱, o yá cu, o rá ꞌbɛhña̱, o yá ba̱tsi po rá ngue ra ma̱ca noya, 4Nepʉ nura Pedro bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌihe, nuje stuá tsoguihe gatho núꞌa̱ ndí pɛꞌtshe pa go stuá tɛnꞌahe. 3Nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuꞌa̱ jʉmpabi xá hñei ya ja̱ꞌi, pa Ajua̱ otho ꞌnara tꞌøtꞌe strá hñei. 2Ha núꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde nu mi ma̱nga njabʉ, bi ꞌñena: ―Nuꞌbʉ njabʉ, ¿toꞌoꞌa̱ da za da mpøhø? 11Maꞌna hingui hei da thogui ꞌnara da̱nga mboꞌni ngu ra cameyo ja rá gu ꞌnara ꞌyofri que ꞌnara rico da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱. 0Nu mi hyanda ra Jesu gue xi bi du rá mʉi, bi ꞌñena: ―¡Xi xá hñei da yʉtꞌa ꞌnara rico ja rá hmanda Ajua̱! n/UPe nu mi ꞌyøde njabʉ núꞌa̱ ra nda̱ xi bi du rá mʉi ngueꞌa̱ xi mrá da̱nga rico. }.sHa nu mi ꞌyøde ra Jesu njabʉ, bi ꞌñembabi: ―Ri ꞌbɛdi gui ꞌyøtꞌa maꞌna. Rí ma gui pa gatho núꞌa̱ guí pɛꞌtsi, ne gui hecuabi ya hyoya. Njabʉ ha̱, ma grí tsʉdi ya hño de mahetsꞌi. Ne bá ehe gui tɛngagui. h-IHa núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi ꞌñena: ―Gatho núyá stá øtꞌe desde ndí ba̱tsi. n,UNuꞌi guí pa̱di xá hño ya hmanda de ra ley habʉ ena: “Oxqui ntsinga medintha̱ti, oxqui nhyote, oxcrí mpe, ne oxqui jʉꞌtsua ya ncꞌuamba ri miquꞌeiui, ne umba ra tꞌequꞌei ri dada ne ri na̱na̱ ne suꞌʉ.” +Ha nura Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí engagui gue drá hoja̱ꞌi? Joꞌo maꞌna ra hoja̱ꞌi, hønsɛ Ajua̱. D*Ne de gueꞌa̱ ꞌnara nda̱ de ja ra nija̱ bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―Nuꞌi Xahnate, ꞌnagrá hoja̱ꞌi, ¿te da za ga øtꞌe pa ga tsʉdi ra te pa nza̱ntho? H) Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Hophʉ ya ba̱tsi da e da zʉcagui, oguí ha̱cuahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo da ꞌmʉi ja rá hmanda Ajua̱, mahyoni da nja ngu nuya ya zi ba̱tsi. /(WBá tsꞌimpabi ya zi ba̱tsi ra Jesu pa da hñuxa yá ꞌyɛ ne da ja̱pabiꞌʉ. Pe nu mi hyanda njabʉ yá nxadi bi zʉi núꞌʉ toꞌo mri zi yá ba̱tsi. e'C Pe núꞌa̱ ra ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ bi gohi tsꞌʉ zi yabʉ de ra fariseo, ne nixi bi ne bi gʉxa yá da pa mahetsꞌi ngueꞌa̱ mi pa̱di gue xi mrá ndutsꞌoqui, pe xi mi apabi Ajua̱ con gatho rá mʉi ne mi ena: “¡Ma Zidadaꞌi, dá nja ri nthecate de guequi, ngueꞌa̱ xi majua̱ni nugui ꞌnadrá da̱nga ꞌyøtꞌatsꞌoqui!” &- Nugui dí ayuna yoꞌqui ra semana, ne nza̱ntho dí ꞌraꞌa ꞌrɛtꞌa centavo cada ra bɛxo núꞌa̱ dí ta̱ha̱,” njabʉ bi ꞌñena. % Ha nura fariseo bi ꞌyapabi Ajua̱ má ꞌbai ne mi ena njaua: “Dí jama̱di ma Zidadaꞌi, ngueꞌa̱ nugui hindí nja ngu ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui, ya be, ya tsꞌoꞌmʉi ne ya zinga medintha̱ti, nixi dí nja ngu nuni ra ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ ꞌbahni. $ ―Yoho ya ꞌñøhø bi ma ja ra nija̱ pa da ꞌyapabi Ajua̱, ꞌna mrá fariseo, ha nu maꞌna mrá ꞌña̱tsa ngʉxboja̱. # Ra Jesu bi ma̱nga maꞌna ra ꞌbede pa núꞌʉ toꞌo ri ꞌñetsꞌi gue ya hoja̱ꞌi ne xi ya denate, ne bi ꞌñena: b"=Dí xiꞌahʉ gue ha̱, ꞌbestho da matsꞌi. Xi sta yopa mengui Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi, ¿ha gue da zʉdi ndunthi toꞌo di camfri ꞌbʉ? Ya hina. ꞌNara fariseo co ꞌna de nuya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ !)Xihma̱ Ajua̱, ¿ha gue hinda ña̱ni núꞌʉ toꞌo xa huahni, núꞌʉ apabiꞌa̱ ma pa ra xuui? ¿Ha gue hinda matsꞌi ꞌbesthoꞌʉ? [ /Ra zi Hmu Jesu bi ꞌñena: ―Guehna bi ma̱nga núꞌa̱ ra tsꞌo nzaya. oWpe hingo rá ngueꞌa̱ ma ga øta núꞌa̱ xica ra viuda, pa hingue xi stí tsøtcatho ma mʉi.” gGPe bi thogui ndunthi ya pa nura nzaya himbi umba ra mfatsꞌi núꞌa̱ ra viuda. Pe ꞌmɛfa bi ꞌño rá mfenisɛ núꞌa̱ ra nzaya ne bi ꞌñena: “Masque nugui hindí tsu Ajua̱, nixi ꞌnara ja̱ꞌi hindí tsu, 9Ne de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ mi ꞌbʉi ꞌnara viuda nehe, nza̱ntho mi pa da cꞌa̱ꞌtsa núꞌa̱ ra nzaya pa da ña̱ni de rá ncontraꞌa̱. zmNe bi ꞌñembi: ―Mi ꞌbʉi ꞌnara nzaya ja ꞌnara hnini, himi tsu Ajua̱ ne ni ꞌnara ja̱ꞌi himi tsu. n WRa Jesu bi xipa ꞌnara ꞌbede yá nxadi gue mahyoni da ꞌyapabi Ajua̱ nza̱ntho nsinque da zabi. 5%Nu mi ꞌyøde njabʉ ya apostol bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―¿Habʉ ma dua nja núꞌa̱ gá ma̱, ma zi Hmuꞌihe? Nepʉ nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuni habʉ di ꞌbɛni núꞌa̱ xa du, ja ma da muntsꞌni ya pada pa da ziꞌʉ.  $ꞌBʉ yoho ya ꞌñøhø di ꞌyo ja yá ꞌbɛfi ꞌnadbʉ ja ra hua̱hi, ꞌna da tsꞌitsꞌi, ha nu maꞌna da tsꞌogui. fE#ꞌBʉ yoho ya gʉni di cʉni mahyɛgui, ꞌna da tsꞌitsꞌi, ha nu maꞌna da tsꞌogui. #?"Nehe dí xiꞌahʉ gue núꞌa̱ ra xuuiꞌa̱ ꞌbʉ yoho di ꞌbonga ꞌnadbʉ ja yá a̱ha̱, ꞌna da tsꞌitsꞌi, ha nu maꞌna da tsꞌogui. 'G!Nuꞌa̱ tóꞌo ne da su rá te, da ꞌbɛdi, pe nuꞌa̱ tóꞌo da unga rá te po rá nguequi, nuꞌá̱ ma da mɛꞌtsa maꞌna ra hoga te pa nza̱ntho. zm Benihʉ de hanja bi ndoꞌu rá ꞌbɛhña̱ ra Lot ngueꞌa̱ bi ñegui bi hyanda núꞌa̱ ra hnini bi zopʉ. dADe nura paꞌa̱, ꞌbʉ ꞌna di ꞌba ja ra patio de rá ngu, hinda yʉtꞌa mbo rá ngu pa da hña̱tsꞌi núꞌa̱ te di pɛꞌtsi. Y nuꞌa̱ tóꞌo di ꞌyo ja rá hua̱hi, ya hinda yopa menga ja rá ngu. dAMa da njabʉ nehe núꞌa̱ ra paꞌa̱ stua yopa pengui Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. !;Pe nu de mi bønga ra Lot de ra hnini Sodoma, bi ꞌua̱ ya tsibi ne ra asufre, y bi du dega nza̱tꞌi gatho ya ja̱ꞌi de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. $ABi njabʉ nehe nuya paꞌʉ mi ꞌbʉ ra Lot. Ya ja̱ꞌi mi øtꞌe ngu xi myá nza̱i, mi ñuni mi tsithe, mi mpa ne mi ntai, mi mpotꞌi ne mi høngu. zmNuꞌʉ́ mri ñuni, mi tsithe, ne mi øtꞌa ntha̱ti ngu xi yá nza̱i, ne hinte mi jamasuꞌʉ asta nura paꞌa̱ bi yʉtꞌa ra Noé ja ra arca, ne mi da̱mfriꞌʉ bi ñuxa ra dehe maxøgue ra ximhai, y gatho ya ja̱ꞌi bi ja̱tꞌi.  Ngu núꞌa̱ bi nja de nuya paꞌʉ de mi ꞌbʉi ra Noé, ma da njabʉ nehe nu stua yopa ehe Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. Pe mahyoni ꞌmɛtꞌo da thogui ndunthi ya tsꞌothogui. Ne ma da ʉtsa gatho ya ja̱ꞌi núꞌʉ ꞌbʉi de nuya pabya. B }Ngueꞌa̱ ngu guí hanthʉ ꞌnara huɛi núꞌa̱ masɛctho da yotꞌi maxøgue mahetsꞌi, ma da njabʉ nehe núꞌa̱ ra paꞌa̱ stua yopa pengui Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. / WNe ma da tꞌeñꞌahʉ: “Xi ꞌbʉcua”, o “Xi bí ꞌbʉhni”. Pe oxqui pahʉ ma gui cꞌa̱ꞌtshʉ, ne oxqui tɛnihʉ núꞌʉ toꞌo da xiꞌahʉ njabʉ.  Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi yá nxadi nehe: ―Ma da zøhø ra pa gui nehma̱hʉ gui hyanthʉ da zøhø ꞌbestho núꞌa̱ ra da̱nga pa, pa gui hyanthʉ da yopa ꞌñehe pa da nda̱ Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi, pe hindi tatꞌatho ya pa pa gueꞌa̱.   Nixi da za da tꞌeñꞌahʉ: “Xi jaua”, o “Bí jani”. Nurá hmanda Ajua̱ ya xa zøhø ne ya ꞌbʉi con gueꞌahʉ. ` 9Nepʉ ya fariseo bi ꞌyambabi ra Jesu haꞌmʉ mi ma da zøhø rá hmanda Ajua̱ nuua ja ra ximhai. Nepʉ nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Nurá hmanda Ajua̱ hinga ꞌnara tꞌøtꞌe pa da hnequi. T!¿Ha gue hønsɛ núni hingrá me Israel bá pengui ri xøcambeni Ajua̱? }Y nura Jesu bi ꞌñani ne bi ꞌñena: ―¿Ha gue hingue mi ꞌrɛtꞌa bi ña̱ni? ¿Habʉ bi ma núꞌʉ má gʉto? =sNe bi ndandiña̱hmu ja rá ua ra Jesu ne bi mɛgui rá hmi asta ja ra hai pa bi umba njama̱di ngueꞌa̱ xqui ꞌyøtheꞌa̱. Y núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ mrá me Nsamaria. c?Y ꞌna de gueꞌʉ de mi za gue bi ña̱ni, bi mengui mi xøcambeni Ajua̱ co ya hmafi. 0YNepʉ nu mi hyanda ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Rí maha ua ꞌñudihʉ ja ya macja̱. Nepʉ nuꞌʉ́ bi ma, ne de má ꞌñu bi ña̱ni de yá hñeniꞌʉ. kO Nepʉ bi maꞌtiꞌʉ bi ꞌñembi: ―Jesu, ma zi Xahnateꞌihe, dá nja ri nthecate de guecje. }s Y ya de mi ma da zønga ja ꞌnara zi hnini, bi bøni pa bá tsʉdiꞌa̱ ꞌrɛtꞌa ya ꞌñøhø mi tsʉdi ra lepra núꞌa̱ mi tsitꞌatho ra ngø, ne nuꞌʉ́ bi gohi zi yabʉtho de gueꞌa̱, ngueꞌa̱ xuá ntsꞌuni yá hñeni. (I De guehni bi thogui ra Jesu bi sigui rá ꞌñu pa mri ma Jerusale, bi ꞌranga madetho de yoho ya hai, ꞌna rá thuhu Nsamaria, ha nu maꞌna Galilea. J  Njabʉ nehe nu xcrí juahʉ gui pɛphʉ rá ꞌbɛfi Ajua̱ xa ꞌbɛpꞌahʉ, rí ꞌñepi gui ꞌñeñhʉ: “Hiní ꞌñepcahe gui ꞌyacje ra jama̱di ngueꞌa̱ ꞌnadyá ꞌbɛgothohe ne hønsɛ stá pɛhe núꞌa̱ mri ꞌñepcaguihe ga pɛhe.” Ra Jesu bi ꞌyøthe ꞌrɛtꞌa ya ꞌñøhø mi tsʉdi ra lepra lQ ¿Ha guí beñhʉ da tꞌumba njama̱di ra ꞌbɛgo de núꞌa̱ ꞌbɛpabi da ꞌyøtꞌe? Hina. ~1Hina. Nuꞌá̱ da tꞌembabi: “ꞌMɛtꞌo gui hoca ra ntꞌoxi, ne hñoquigue pa gui ꞌraqui te ga tsi. Nepʉ ꞌmɛfa gui ñunigue nehe.” \}1Ra Jesu bi ꞌñembabi neheꞌʉ: ―ꞌBʉ ꞌnara ja̱ꞌi di ꞌbʉ ꞌnará ꞌbɛgo xqui menga ꞌbɛfi ja ra hua̱hi o ra ꞌbaꞌyo, ¿ha gue da tꞌembabi ꞌbestho: “Thogui hñudi gui ñuni”? Cu~}}%|J{{QzzHyxxxwdvvuRtt>ss2rcqq&p@o_nnZmmPlkjjjichhfedccqbbka``3_~^^]q\\/[:ZYXX`WVV.U:TT2S;R[QQTPuOONMMDLIKJIII,H:GFEEiDD.CC2BA@@??2>==+<;:988677 6 5Q44'332[11+0g//E.S--M,++f+*V))7([''W&&-$$##S""i! p(zD|Uq x >eB$P " ? E q !]C!p = Ha nuya paꞌʉ ra Jeconía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Salatiel, y ra Salatiel bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Sorobabel. *o O Y ra Josía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Jeconía co maꞌra yá cu. Y nuya paꞌʉ mi tsꞌixa ntsꞌa̱hni ya me Israel pa ja ra hnini Babilonia. Cn  Y ra Esequía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Manase, y ra Manase bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Amón, y ra Amón bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Josía. @m { Y ra Usía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Jotam, y ra Jotam bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Acás, y ra Acás bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Esequía. =l uY ra Asa bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Josafa, y ra Josafa bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Joram, y ra Joram bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Usía. Fk Y ra Salomó bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Roboam, y ra Roboam bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Abías, y ra Abías bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Asa. }j uY ra Isaí bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Davi núꞌa̱ bi nda̱ de ya me Israel. Y ra nda̱ Davi bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Salomó, y nurá na̱na̱ ra Salomó go gueꞌa̱ mrá ꞌbɛhña̱ hma̱ha̱ ndu ra Uría. i Y ra Salmón co rá ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Raab bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Boos, y ra Boos co rá ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Rut bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Obed, y ra Obed bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Isaí. Hh  Y ra Aram bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Aminadab, y ra Aminadab bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Naasón, y ra Naasón bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Salmón. jg ORa Judá co rá ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Tamar bi mɛꞌtsa yoho yá tꞌʉ yá thuhu ra Fare ne ra Sara. Y ra Fare bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Esrom, y ra Esrom bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Aram. Pf Ra Abrá bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Isaac, y ra Isaac bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Cobo, y ra Cobo bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Judá co maꞌra yá cu. e Nurá mʉdi nuna tꞌofona̱ ma da ma̱ toꞌo gueꞌʉ yá mbøxita ra Jesucristo. ꞌNa de gueꞌʉ ndu ra Davi ne ndu ra Abrá. hdI5De guehni nza̱ntho mi ꞌbʉi ja ra nda̱nija̱ mri xøcambeni Ajua̱. Njabʉ gueꞌa̱.rc]4Y nuꞌʉ́ ꞌmɛfa de xqui xøcambeni ra zi Hmu Jesu, bi menguiꞌʉ pa Jerusale co ndunthi ra johya. kbO3Y nu mi uadi bi ja̱pabiꞌʉ, nuꞌá̱ bi ꞌuegue de gueꞌʉ, bi tsꞌitsꞌi pa mahetsꞌi. Na2Nepʉ ra Jesu bi zixa gatho yá apostol bi bøni de ra hnini Jerusale pa rí maꞌʉ ja ꞌnara zi tꞌʉca hnini rá thuhu Betania, y nuꞌá̱ ja bá jʉxni yá ꞌyɛ pa bi ja̱pabiꞌʉ. `w1Y nugui ma ga pɛhnꞌaꞌihʉ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ xa ña̱ꞌtꞌahʉ ma Dada. Pe ja da cohʉua ja ra hnini Jerusale asta hingui hña̱ñhʉ núꞌa̱ ra tsꞌɛdiꞌa̱ ma dua ehe de mahetsꞌi. Ra Jesu bi ma mahetsꞌi (Mr. 16:19-20) V_%0Y nuꞌahʉbya, ma gui damajua̱nihʉ de nuya ya tꞌøtꞌe xcá hyanthʉ. P^/Y nehe ena gue co rá tsꞌɛdi de rá thuhuꞌa̱ ma da hma̱ de gueꞌa̱ gatho rá ngʉni ra ximhai, da mʉdi de guecua Jerusale da tsꞌofo ya ja̱ꞌi gue da ñobri pa dra pumba yá tsꞌoqui. +]O.ne bi ꞌñembabi: ―Njaua xa ntꞌofo gue ra Cristo núꞌa̱ xuá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱, mi mahyoni da du, ne rá hñupa mi mahyoni da yopa nte de ra du. l\Q-Nepʉ nuꞌá̱ bi xipabiꞌʉ núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo pa bi za bi zo yá mfeni, [7,Nepʉ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ya stá thogui núꞌa̱ dá xiꞌahʉ núꞌbʉ ndí ꞌbʉi con gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ mi mahyoni da njabʉ gatho núꞌa̱ xa ntꞌofo ja rá ley ra Moise, ne núꞌa̱ bi ma̱nga maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱, ne núꞌa̱ ma̱nga ja ya Salmo. AZ}+Y nuꞌá̱ bi hña̱ni ne bi zi de ja yá thandiꞌʉ. sY_*Nepʉ nuꞌʉ́ bi umba ꞌna xɛni ra hua̱ xqui hña̱xi, ne ꞌna xɛni ra tꞌafi dega colmena. ?Xw)Pe nuꞌʉ́ himi tsa da gamfri ngueꞌa̱ ngu xqui mpumfriꞌʉ co ra johya, ne himi pa̱di te da beniꞌʉ. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue ja te ga tsihʉ? YW+(Y nu mi uadi bi ma̱nga njabʉ, bi ꞌñutuabiꞌʉ yá ꞌyɛ ne yá ua. JV 'Hyandga ma ꞌyɛhʉ ne ma ua, go guecagui drá Jesu. Thangaguihʉ ne hyandgahʉ xá hño, ngueꞌa̱ ꞌnara nda̱hi hingui pɛꞌtsa ra ngø nixi ra ndoꞌyo ngu guí hanthʉ dí pɛꞌtsi. iUK&Pe ra Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí tsuhʉ? ¿Pa te guí beñhʉ ja ri mfenihʉ njabʉ? VT%%Pe nuꞌʉ́ xi bi ntsu, ne mi hu yá mʉi gue mi handa ꞌnara thedi. DS$Tsꞌa mi ña̱tho de núꞌa̱ xqui hyandiꞌʉ ne núꞌa̱ xqui nja, mi da̱mfriꞌʉ ra Jesu mi ꞌbahni madetho de gueꞌʉ, ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉhʉ te rá ꞌñentho. R"Ne bi tꞌembabi núꞌʉ yoho: ―Xi majua̱ni xa yopa nte ma zi Hmuhʉ, ngueꞌa̱ ra Simu bi hyandi, ne xa xicaguihe. -QS!Nepʉ nuꞌʉ́ ꞌbestho bi gʉ yá ꞌñu bi menga pa Jerusale. Ne ja bi zʉdini núꞌʉ ꞌrɛtꞌamaꞌra ya apostol xqui muntsꞌi ne maꞌra ya nxadi. P1 Ne mri ꞌñémbabiꞌʉ: ―¡Ne xi majua̱ni ndí tsahʉ ꞌnara johya ja ma corasohʉ núꞌbʉ mi xicaguihʉ má ꞌñu de ra Ma̱ca Tꞌofo! OyNúꞌa̱ ra oraꞌa̱ bi ba̱diꞌʉ gue go mi gueꞌa̱ ra Jesu, pe nuꞌá̱ ꞌbestho bi ꞌmɛditho de gueꞌʉ. N Ne nuꞌʉ́ bi hñudi ja ra mexa pa da ntꞌoxi. Nepʉ ra Jesu bi gʉ ra thuhme ne bi ja̱pabi, ne bi heque pa bi umbabiꞌʉ. NMNepʉ nuꞌʉ́ bi za̱mi da ꞌñoxi con gueꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Cohi con guecje, ngueꞌa̱ ya bi nde ne ya ma da nxuui. Ha nura Jesu bi yʉtꞌi ja yá nguꞌʉ pa da gohi con gueꞌʉ. sL_Ha nu mi zøni núꞌa̱ ra hnini habʉ mri maꞌʉ, ra Jesu bi ꞌyøtꞌe ngu mi ma da thoguitho. ~KuNepʉ nuꞌá̱ bi mʉdi bi xipabiꞌʉ núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ma̱ de ra Cristo núꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱ pa da nda̱, desde ra mʉdi tꞌofo de ra Moise ne gatho núꞌa̱ bi ma̱nga maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱. +JO¿Ha gue hingue mi mahyoni da thogui njabʉ ra Cristo núꞌa̱ xuá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱, nepʉ da yopa menga mahetsꞌi pa da tꞌumba rá hudi dega nsu? DINepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Hanja hinxcá beñhʉ núꞌa̱ xcá hñeꞌthʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo, ne hanja hinxcá camfrihʉ núꞌa̱ bi ma̱nga yá ꞌmɛhni Ajua̱? OHNe de gueꞌa̱ bi ma ꞌrama compahe pa bá cꞌa̱ꞌtsa ra ntꞌagui y eñꞌʉ gue bi zʉdi ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ya ꞌbɛhña̱, ne eñꞌʉ nehe gue nixi gueꞌʉ himbi hyanda ra Jesu. `G9Ne ena gue xqui hyanda ꞌraya ɛnxɛ núꞌʉ bi xipi gue ya xqui yopa nte de ra du. *FMHa ꞌraya ꞌbɛhña̱ de guecje bi ma maxudi xi ꞌnitho ja ra ntꞌagui pa bá cꞌa̱ꞌtsi, nepʉ picaguihe ena gue ya himi ꞌbɛni rá ndoꞌyo ra Jesu. E!Nuje ndí beñhe ne ndí tøꞌmhe gue go gueꞌa̱ mi ma da ña̱njʉ nújʉ dyá me Israelhʉ, pe xi núbya ya pɛꞌtsa hñu pa xa du. ,DQHa nuya nda̱ gá macja̱ ne núꞌʉ ma nda̱hʉ de ma hninihʉ bi gʉ ne bi ꞌyɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ra Pilato pa bi manda da thoꞌa̱ ja ꞌnara pontꞌi. 6CeNepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Te ꞌbɛꞌa̱ xa nja? Y nuꞌʉ́ bi ꞌñembabi: ―Ha hinxcá ꞌyøde de ra Jesu me Nasare, gueꞌa̱ mi ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱, ne mi ha̱npa rá tsꞌɛdiꞌa̱ pa mi ña̱ ne pa mi øtꞌa ya da̱nga tꞌøtꞌe ja yá thandi ya ja̱ꞌi ne Ajua̱. ;BoꞌNa de gueꞌʉ mrá thuhu ra Cleofa bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Gatho ya ja̱ꞌi pa̱di núꞌa̱ bi nja nuni Jerusale de nuya pabya. ¿Hanja hinte xcá pa̱digue? AHa ra Jesu bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Te rá ꞌbɛ guí ꞌyo má ꞌñu guí ma̱ñhʉ? ¿Hanja guí tu ri mʉihʉ? U@#Ne masque mri ꞌñouiꞌʉ pe himbi za bi ba̱diꞌʉ ua go mi gueꞌa̱. j?MHa de tsꞌa mri mpetue de núꞌa̱ xqui nja, ra Jesu bi zʉdiꞌʉ ne bi ncompaui má ꞌñu. E>De mri ne ra ꞌñu mi mpetue de gatho núꞌa̱ xqui nja. 1=[ Guetꞌa̱ ra paꞌa̱ yoho yá nxadi ra Jesu mri ne ra ꞌñu mri ma pa ja ra hnini Emaú, mi pɛꞌtsa ngu ꞌrɛtꞌamaꞌra kilometro rá ñabʉ de Jerusale. l<Q Pe ra Pedro bi nestꞌihi bá cꞌa̱ꞌtsa ra ntꞌagui, y nu mi zøniꞌa̱ bi ndoqui bi hyanda mbo ra ntꞌagui gue hønsɛ núꞌa̱ ra dutu xqui ꞌbantꞌa ra Jesu mi ꞌbønga ꞌna lado. Y nuꞌá̱ bi menga habʉ mi ꞌbʉi, ne himi pa̱di te da beni de núꞌa̱ xqui nja. Yoho yá nxadi ra Jesu mri ma pa ja ra hnini Emaú (Mr. 16:12-13) |;q Pe nuyá apostol ra Jesu himbi gamfriꞌʉ, ne bi ꞌñembabi núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ gue xqui ꞌbɛ yá mfeni. ':G Núꞌʉ toꞌo bi hña̱ꞌtsua ra noya ya apostol go ra Maria Magdalena ne ra Juana ne ra Maria rá na̱na̱ ra Cobo, ne núꞌʉ maꞌra ya ꞌbɛhña̱. $9A Ha nu mi mencꞌʉ de ja ra ntꞌagui bi ma bá xipa gatho núꞌʉ ꞌrɛtꞌamaꞌra ya apostol ne gatho maꞌra núꞌʉ toꞌo mri dɛnhma̱ ra Jesu. Y8+Hangue nuꞌʉ́ bi beni ꞌbestho de núꞌʉ ya noya xqui xipa ra Jesu. X7)Bi ꞌñeñꞌahʉ gue Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi mi pɛꞌtsi da tꞌɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ya tsꞌoja̱ꞌi núꞌʉ toꞌo mi ma da pontꞌiꞌa̱, pe rá hñupa mi ma da yopa nteꞌa̱ de ra du. i6KHinjoꞌoua, ya xa yopa nte. Beñhʉ núꞌa̱ bi xiꞌahʉ núꞌbʉ nguí ꞌbʉhʉ Galilea. /5WPe nuꞌʉ́ co ra ntsu bi ñeꞌmitho, himbi gʉxa yá da. Ha núꞌʉ ya ꞌñøhø bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Hanja e guí hoñhʉua ja ya ntꞌagui núꞌa̱ te? ,4QNe nuꞌʉ́ xi bi du yá mʉi ne himi pa̱ te da ꞌyøtꞌʉ, ne mi da̱mfriꞌʉ bi hyandi mi ꞌbahni yoho ya ꞌñøhø xqui hñe tꞌaxi asta mri huɛxqui. ]33Ne bi yʉtꞌi ja ra ntꞌaguiꞌʉ pe himbi zʉtuani rá ndoꞌyo ra zi Hmu Jesu. c2?Y nu mi zøniꞌʉ bi zʉdi xqui tꞌentꞌa núꞌa̱ ra do xqui jothma̱ ra ntꞌagui. _1 9Ra mʉdi pa de ra semana núꞌa̱ ndomingo mi xudi xi ꞌnitho núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ bi ma pa ja ra ntꞌagui ne bi hña̱xa núꞌa̱ ra hoga ñʉni xqui hyoquiꞌʉ, ne bi mɛui maꞌra yá miꞌbɛhña̱ui. 0-8Ha nu mi menga ja yá nguꞌʉ, bi hyoca ꞌraya hoga ñʉni ne ꞌraya njotsꞌi. Y bi ntsayaꞌʉ núꞌa̱ nsabdo ngu mi ma̱nga ra ley.%/C7Ha nuya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ xqui dɛna ra Jesu desde Galilea bi ma pa bá handa habʉ xqui tꞌagui ra Jesu ne hanja xqui ꞌbɛcuabi rá ndoꞌyo. Z.-6Y nura paꞌa̱ go mrá pa dega nthoqui, ne ya mi ma da mʉdi ra pa dega tsaya. n-U5Nepʉ bi ca̱ꞌma ja ra pontꞌi, bi mantꞌa co ꞌnara hoga dutu, ne bá pɛgui ja ꞌnara ꞌraꞌyo ntꞌagui núꞌa̱ xqui thoca ja ꞌnara medo, y ja núꞌa̱ ra ntꞌaguiꞌa̱ hinxqui ntꞌaguini ni ꞌnara ja̱ꞌi. w,g4Hangue nuꞌá̱ bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Pilato pa bá apabi ra nsɛqui da ꞌyacua rá ndoꞌyo ra Jesu. $+A3Pe nuꞌá̱ mi tøꞌmi da hyandua rá hmanda Ajua̱, hangue nuꞌá̱ himbi ne bi mfaxui yá minda̱ui ngu núꞌa̱ xqui ncohiꞌʉ ja yá hmuntsꞌi. @*y2Mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø xi mrá hoja̱ꞌi mrá thuhu ra Jose, mrá mengu de ra hnini Arimatea de ra hai Judea. Nuꞌá̱ mrá nda̱ nehe de ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo. )0Gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbʉhni de mi uadi mi hyanda gatho núꞌa̱ xqui nja, bi ma de guehni co ndunthi ra dumʉi. (1/Ha nu mi hyanda njabʉ ra nda̱ gá soldado bi xøcambeni Ajua̱ ne bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni nuna ꞌñøhøni hinte ma tsꞌoqui mi tu. ''G.Nepʉ ra Jesu bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―Ma Dadaꞌi, nubyá dí ɛntꞌaꞌi ma te ja ri ꞌyɛ. Ne mi uadi bi ma̱nga njabʉ, ꞌbestho bi du. 8&i-ngueꞌa̱ nura hyadi himbi yotꞌi, ha nura da̱nga xʉni dutu mi naxa mbo ra nda̱nija̱ pa mi cotꞌa habʉ maꞌna xmá nsunda, bi xøgue desde maña̱ asta rí gaꞌti. b%=,Y ngu mi nde ma pa bi ꞌmɛxuui maxøgue ra ximhai, pa asta ngu nzʉnga hñu nde, m$S*Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Gui bengagui nu xcrí hudi ja ri hudi dega hmanda. 6#e)Guí nu gue dí sufrihʉua mahyɛgui, pe nujʉ́ rí ꞌñepi ga sufrihʉ pa ga juthʉ núꞌa̱ stá øthʉ, pe nuni ra ꞌñøhø hinxa ꞌyøtꞌa ni ꞌnara tsꞌoqui. 5"c(Pe núꞌa̱ maꞌna ra ndutsꞌoqui xqui ꞌbontꞌi nehe, bi zʉi núꞌa̱ bi ña̱maꞌñʉ, ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha hinguí tsu Ajua̱ pa gá ma̱nga njabʉ? !w'Nepʉ ꞌna de gue núꞌʉ ya ndutsꞌoqui xqui ꞌbontꞌi nehe mahyɛgui, bi ña̱maꞌñʉ de gueꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ xi majua̱ni go gueꞌi grá Cristo xuá mɛhnꞌaꞌi Ajua̱ pa gui nda̱, mpøhøsɛ ne pøhøguihe. 3 _&Ne xqui thøtua ja rá ña̱ ra pontꞌi ꞌnara tꞌofo xqui tꞌofo dega griego, ne dega lati, ne dega ebreo, mi ena njaua: “Go guehna ra Nda̱ de ya xodyo.” oW%ne mi embabiꞌʉ: ―ꞌBʉ xi majua̱ni go gueꞌi grá Nda̱ de ya xodyo, mpøhøsɛ núbya xa̱. c?$Nehe nuya soldado mi øtbuhlatho de gueꞌa̱, mi umbabi ra juꞌtsa vinu pa da zi, /#Y ndunthi ya ja̱ꞌi mi ꞌbahni bi hyandi bri pontꞌa ra Jesu, ne asta ya nda̱ gá xodyo mi øtbuhlatho de gueꞌa̱ ne mi ena: ―Maꞌra ha̱, bi pøhø, pe nuꞌbʉ xi majua̱ni go guehni ra Cristo xuá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱, dí ne ga hanthʉbya da mpøhøsɛ. ?w"Y nu de mi zʉhni ra Jesu ja ra pontꞌi, nuꞌá̱ bi ꞌñena: ―Ma Dadaꞌi, pumbabi gatho nuyʉ ya ja̱ꞌi bi ꞌyøtca njaua, ngueꞌa̱ nuyʉ́ hingui pa̱di núꞌa̱ øtꞌe. Ha núꞌʉ ya soldado mi ꞌbʉhni bi ma ra ta̱ha̱ꞌʉ pa da nu toꞌo gueꞌa̱ da da̱ha̱ ꞌna de nuyá he ra Jesu. R!Ha nu mi zønga ja ꞌnara zi tꞌøhø rá thuhu Ña̱xmadu, ja bri pontꞌini ra Jesu co núꞌʉ má yoho ya ꞌñøhø, ꞌna bri ꞌbaꞌma ja rá ꞌñɛi, ha nuꞌa̱ maꞌna ja rá nga̱ha̱. 1[ Nehe bi tsꞌixa má yoho ya ꞌñøhø núꞌʉ xqui tꞌɛꞌmbi da tho nehe ngueꞌa̱ ꞌnamyá ndutsꞌoqui. Bi tsꞌitsꞌi pa da tho mahyɛgui co ra Jesu. 5Xi majua̱ni ma da thoguiꞌʉ ya tsꞌothogui, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ nugui dí sufri ha hinte ma tsꞌoqui dí tu, xihma̱ núꞌʉ tu ya tsꞌoqui. 4aY nuya paꞌʉ ya ja̱ꞌi ma da mafi ne da ꞌñembabi ya da̱nga tꞌøhø ne ya tꞌʉca tꞌøhø: “Yøtꞌe pa gui cobgahe pa hinda zʉcaguihe rá cuɛ Ajua̱.” )ngueꞌa̱ ma da zø ra pa da ꞌñena ya ja̱ꞌi: “Rá matꞌa Ajua̱ núꞌʉ toꞌo hinxa mɛꞌtsa ni ꞌnara ba̱tsi nixi xa nzʉ.” /WPe ra Jesu bi hyandiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Nuꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ me Jerusale, oguí zoñhʉ por guequi, nzonihʉ de gueꞌasɛhʉ ne por gatho ri ba̱tsihʉ, xiNe mri dɛni ndunthi ya ja̱ꞌi, y ndunthi ya ꞌbɛhña̱ xi mi zoni ne mri manthoꞌʉ por gueꞌa̱. iKY de bi tsꞌixa ra Jesu pa dra pontꞌi, de má ꞌñu bi nthɛui ꞌnara ꞌñøhø mrá me Cirene mrá thuhu ra Simu xqui menga ja ra mbonthi, go gueꞌa̱ bri japi bi duxa ra pontꞌi ne bi ꞌmɛfa de ja ra Jesu. FHangue nura Pilato bi ꞌyøꞌtua núꞌa̱ myá hneꞌʉ. RPe nuꞌʉ́ bi dø ya hmafi maꞌnaꞌqui, ne bi ja bi ꞌyadi gue dra pontꞌiꞌa̱. Ne co yá hmafi núꞌʉ ya nda̱ gá macja̱ ne maꞌra ya ja̱ꞌi, bi zʉ yá tsꞌɛdi ngu mi neꞌʉ. taNurá hñuꞌqui bi ꞌñembabiꞌʉ ra Pilato: ―¿Hanja? ¿Te ma tsꞌoqui xa ꞌyøtꞌni? Nugui hindí tsʉtua ni ꞌnara tsꞌoqui núꞌa̱ rí ꞌñepi da tho. Dí xiꞌahʉ gue ma ga manda dra fɛtꞌi, nepʉ ga hɛgui. ~uPe nuꞌʉ́ bi mafi maꞌna ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―¡Nuꞌa̱ dí xiꞌahe, gue gui pontꞌi, gui pontꞌi! eCPe nura Pilato go mi ne da hyɛgui ra Jesu, hangue bi yopa zofo ya ja̱ꞌi maꞌnaꞌqui. Nura Barraba xqui jotꞌa fadi ngueꞌa̱ xqui gʉxa ya ja̱ꞌi pa da ꞌñøtꞌatuhni ja ra hnini, ne ngueꞌa̱ xqui hñote.  1Pe gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbʉhni bi mʉdi bi dø ya hmafi ne bi ꞌñena: ―Hindí nehe gui thøgue ra Jesu, go da thøgue ra Barraba.  'Ra Pilato mi pɛꞌtsi da hyɛgui ꞌnara ꞌyofadi cada ra ngo de ra pascua, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ myá nza̱i nuya gobierhnu de Judea. K Hangue nugui, hønsɛ ma ga manda dra fɛtꞌi, nepʉ ga hɛgui. a ;Nixi ra nda̱ Erode himbá tsʉtuabi ni ꞌnara tsꞌoqui, hangue bá yopa pɛhna maꞌnaꞌqui pa guecua. Ya nubyá gá pa̱hʉ gue nuní hinte ma tsꞌoqui xa ꞌyøtꞌe pa gui ña̱phʉ gue rí ꞌñepi da tho.  !ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ go uá tsincahʉua nuna ra ꞌñøhø guí eñhʉ gue ʉꞌta ya ja̱ꞌi, pe nugui stá øꞌtua ya ntꞌani ja ri thandihʉ, y xcá ꞌyøhʉ gue hinstá tsʉtua ni ꞌnara tsꞌoqui de núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ xa ꞌyøtꞌe. } Nepʉ nura Pilato bi zohna gatho ya nda̱ gá macja̱ ne gatho ya nda̱ de ra hnini, ne gatho maꞌra ya ja̱ꞌi, nU Nepʉ nura Erode co yá soldado bi nthedetho de gueꞌa̱. Nepʉ bi ꞌyøꞌtua ra ntꞌeni bi hyete ngu ꞌñena ꞌnara nda̱ co ꞌnara hoga he mahotho. Nepʉ nura Erode bi yopa mɛhna ra Jesu maꞌnaꞌqui pa ja ra Pilato. kO Ja mi ꞌbʉhni nehe ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley, y maꞌna xi mi ña̱teꞌʉ. S Y nuꞌá̱ bi ꞌyamba ndunthi ya ntꞌani, pe ra Jesu hinte bi da̱di. pYNu mi hyanda ra Jesu ra nda̱ Erode, xi bi johyaꞌa̱ ngueꞌa̱ ya mi pɛꞌtsa ndunthi ya pa xi mi ne da hyandiꞌa̱ ngueꞌa̱ xqui ꞌyøde xqui hma̱ ndunthi de gueꞌa̱. Ne mi ne da hyandi da ꞌyøtꞌa ꞌnara milagro. ykY nuꞌʉ́ bi ꞌñena gue ja mrá menguniꞌa̱, hangue nura Pilato bi mɛhni ꞌbesthoꞌa̱ ja ra Erode, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ mrá nda̱ de ja ra hai Galilea, pe núꞌʉ ya paꞌʉ xqui zøhø ra Erode ne ja mi ꞌbʉhni Jerusale. eCNu mi ꞌyøde njabʉ ra Pilato bi ꞌyambabi ya ja̱ꞌi ua mrá me Galilea ra Jesu. wgPe nuꞌʉ́ maꞌna mi ña̱te ntsꞌɛdi, ne bi ꞌñena: ―Nuni go guehni xa ꞌño xa ꞌyʉꞌta ya ja̱ꞌi habʉraza de ra hai Judea, bá fʉdi desde Galilea asta bi zøhø de guecua Jerusale. Ra Jesu ja rá thandi ra Erode Ha nura Pilato bi ꞌñembabi ya nda̱ gá macja̱ ne gatho ya ja̱ꞌi: ―Hinte ma tsꞌoqui dí tsʉtuabi nuna ra ꞌñøhø. *MHangue nura Pilato bi ꞌñembabi: ―¿Ha go gueꞌi grá nda̱ de ya xodyo? Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ha̱ha̱, go guequi, ngu gá ma̱. ~ Y nuni ja bi mʉdini bi ña̱pabiꞌʉ ne bi ꞌñena: ―Ya stá tsʉhe nuna ꞌñøhø mi ꞌyoni mi ʉꞌta ya ja̱ꞌi gue hinda gutꞌa yá njutꞌi ja ra nda̱ Cesa, nehe xa ꞌñensɛ gue go guehni ra Cristo xuá mɛhna Ajua̱ pa da nda̱, ꞌna̱. S} !Y de guehni gatho nuya nda̱ bi ꞌmaiꞌʉ bi zixa ra Jesu ja ra Pilato. |GNepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌñena: ―¡Pa te maꞌra ya testigo ga hoñhʉ gue nucsɛhʉ ya dá øhʉ núꞌa̱ bi ma̱![{/FNepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyambabiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́, ¿ha gue go gueꞌi rá Tꞌʉꞌi Ajua̱? Ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ha̱ha̱, go guecagui, ngu xcá ma̱ñhʉbya. z-EPe nuya pa xa ꞌñepʉ, Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi ma da hñudi ja rá ꞌñɛi Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo bí pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi. fyEDHa nuꞌbʉ ga øꞌtꞌahʉ ꞌraya ntꞌani, hingui xicaguihʉ, ha nixi gui hyɛgaguihʉ. \x1C―Xicje, ¿ha gue xi majua̱ni go gueꞌi grá Cristo xuá mɛhnꞌaꞌi Ajua̱ pa gui nda̱? Nepʉ nuꞌá̱ bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌBʉ ga eñꞌahʉ gue go guequi, hingui camfriguihʉ. sw_BRá hyaxꞌa̱ bi muntsꞌa ya nda̱xjua nda̱ ne ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley. Ne bi tsꞌixa ra Jesu pa habʉ mi muntsꞌa núꞌʉ ya da̱nga nda̱ gá xodyo, y de guehni ja bá tꞌambabini ne bi tꞌembabi: v@Y bi goꞌtua yá da co ꞌnara dutu ne mi umba ya mpɛꞌti, ne mi embabiꞌʉ: ―¡Xicaguihe xa̱ toꞌo núꞌa̱ bi napꞌaꞌi! qu[?Ha nuya ja̱ꞌi núꞌʉ toꞌo mri su ra Jesu xi mi øꞌtua ra ntꞌeni ne mi naꞌmbabiꞌʉ. ptY=Núꞌa̱ ra oraꞌa̱ bi ñegui ra zi Hmu Jesu pa bi hyanda ra Pedro, ha nura Pedro ꞌbestho bi zo rá mfeni de núꞌa̱ xqui xipabi desde rá mʉdi, xqui ꞌñembabi: “Ante da mafi ra menja̱ ma gui cøngagui hñuꞌqui.” ,sQ<Nepʉ nura Pedro bi ꞌñena: ―Dí xiꞌaꞌi gue nixi dí pa̱di núꞌa̱ guí ma̱. Y núꞌa̱ ra ora de tsꞌa mi ma̱nga njabʉ, bi mafi ra menja̱. 9rk;ꞌMɛfa de xqui thogui ngu ꞌna ora bi ꞌñena maꞌna ra ja̱ꞌi: ―Majua̱ni nuna ꞌñøhøni go mri ꞌñouiꞌa̱, ngueꞌa̱ nehni mfa̱tho gue ra me Galilea. Aq{:Nepʉ hinga yaꞌa̱ bi hyanda maꞌna ne bi ꞌñembabi: ―Pøde neꞌi go ngrí ꞌñoui ra Jesu. Ha nura Pedro bi ꞌñena: ―Hina, hinga majua̱ni ndrí ꞌñoꞌbeꞌa̱. sp_9Pe nura Pedro bi gømbabi núꞌa̱ ra nxutsi ne bi ꞌñembi: ―Hina, hindí pa̱di toꞌoꞌa̱. \o18Y de guehni ꞌnara nxutsi rá ꞌbɛgo ra da̱nga nda̱ gá macja̱ nu mi hyandi gue mi huhni ra Pedro ja ra tsibi xi bi nʉꞌtiꞌa̱ ne bi ꞌñena: ―Pøde ne nuni ra da̱me go mri ꞌñoui ra Jesu nehe. Ln7Ha nu mi zønga ra Pedro ja rá ngu ra da̱nga nda̱ gá macja̱, xqui tꞌudi ꞌnara faspi ja ra patio, ne ja mi huhni ꞌraya ja̱ꞌi mri mpaꞌti, nehe ra Pedro ja bi hñuhni con gueꞌʉ. 0mY6Nepʉ de guehni bi gʉ ntsꞌa̱hniꞌʉ ra Jesu, ne bi zitsꞌi ja rá ngu ra da̱nga nda̱ gá macja̱, ha nura Pedro mi ꞌbɛfa dega zi yabʉtho, mri dɛni. ql[4Nepʉ bi zofo nuya nda̱ gá macja̱, ne ya nda̱ de ra nda̱nija̱, ne ya nda̱xjua nda̱, gatho núꞌʉ xqui ꞌñehe pa e da zitsꞌiꞌa̱, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue drá be pa e gui jʉgaguihʉ co ya huai ne ya za? -kS3Pe ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Hyɛhʉbʉ, oguí øthʉ njabʉ. Nepʉ nuꞌá̱ bi hñuxa rá ꞌyɛ ja rá gu núꞌa̱ ra ꞌbɛgo, ne bi ña̱ni ꞌbestho. j2Y ꞌna de gueꞌʉ bi mɛnpa ꞌnara ntsɛqui ꞌnará ꞌbɛgo ra da̱nga nda̱ gá macja̱ ne bi dacua rá gu ra ꞌñɛi. i1Ha núꞌʉ mri ꞌñoui ra Jesu mi hyandi te ma da nja bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌihe, ¿ha guí ne ga xithe co ya huai? zhm0Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Juda, ¿ha gue co ꞌnara ntsʉꞌtsi grí da Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi? {go/Tsꞌa mi ña̱ui yá nxadi ra Jesu, bi zøhø xi ndunthi ya ja̱ꞌi, ne nura Juda ꞌna de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya nxadi, mbra ꞌbɛtꞌo de ja ya ja̱ꞌi. Ne ꞌbestho bi uatꞌa habʉ mi ꞌba ra Jesu pa bi zʉꞌtsiꞌa̱. 1f[-Nu mi uadi bi ꞌyapabi Ajua̱ꞌa̱, bi mengui pa habʉ xqui zogui yá nxadi, ne bi zʉdi gatho xqui ꞌña̱ha̱ ngueꞌa̱ ya xqui uentꞌiꞌʉ co ra dumʉi. Be},Nuꞌá̱ xi mi tu rá mʉi ndunthi de mi apabi Ajua̱, pe maꞌna mi apabi co ndunthi ra tsꞌɛdi asta mri xanthe, ne nuyá xanthe ngu myá da̱nga tagui dega ji, mi tʉi ja ra hai. #d?+Nepʉ nuni habʉ mi apabi Ajua̱ꞌa̱, bi zøhni ꞌnara ɛnxɛ xqui ꞌñehe de mahetsꞌi pa bi umbabi ra tsꞌɛdi pa da zɛta ra tsꞌothogui. Gc*ne bi ꞌñembabi: ―Ma Dadaꞌi, ꞌbʉ gui nehma̱, gui ꞌueca nuna thogui ma ga thogui, pe hindí ne gui ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ ga nega, go da ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ri pahague. wbg)Nepʉ ra Jesu bi ꞌuegue de gueꞌʉ tsꞌʉ zi yabʉ pa bá ndandiña̱hmu bá apabi Ajua̱ rá Dada, a (Ha nu mi zøni de guehni, bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌYaphʉ ndunthi Ajua̱ pa gui tsɛthʉ ya tsꞌothogui nu stí ꞌñepʉ. `{'Nepʉ nura Jesu bi bøni bi ma ngu mrá nza̱i pa ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo. Ne gatho yá nxadi bi dɛniꞌa̱. s__%Ngueꞌa̱ nugui dí xiꞌahʉ gue mahyoni da njabʉ ngu ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo de guequi habʉ ena: “Nuꞌá̱ ja ra uɛnda ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui.” Ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ xa ntꞌofo de guequi pɛꞌtsi da njabʉ. i^K$Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌñembabi: ―Pe nubyá ha̱, dí xiꞌahʉ gue nuꞌʉ tóꞌo pɛꞌtsa rá buxa ne rá ncʉboja̱, dá hña̱tsꞌi. Ha nuꞌa̱ tóꞌo hingui pɛꞌtsa rá huai, dá pa rá patꞌi pa da dai. ]##Ra Jesu bi ꞌyambabi yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―Xi núꞌbʉ dá pɛhnꞌahʉ hingá hña̱xa ri buxahʉ nixi ri ncʉboja̱hʉ nixi ri mponga zɛsthihʉ, ¿ha gue bi nja te bi ꞌyøꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi? Nepʉ nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hina. \"Ha nura Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Nugui dí xiꞌaꞌi nuꞌi Pedro, gue núbya dí nxuui ante da mafi ra menja̱ ma gui ma̱ hñuꞌqui gue hinguí pa̱cagui. Ra Jesu bi xipa yá nxadi gue ma dra tꞌøꞌtua ꞌñena ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui *[M!Ha nura Simu bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, nugui dí ꞌbʉcua ꞌbʉ da tsꞌixꞌaꞌi ra fadi, ga ma nehe, ha nuꞌbʉ da thoꞌi, dá thogui nehe. /ZW Pe nugui stá apabi Ajua̱ ma Dada por gueꞌi, gue hinda ꞌmɛdi ri jamfri. Ha nu xcrí yopa jʉ ri jamfri, gui japi da zɛdi yá jamfri nehe nuyʉ maꞌra ri cu. 0YYNehe ra Jesu bi ꞌñembabi ra Simu Pedro: ―Nugue Simu, ra Satá xa ꞌyadi pa da hña̱cꞌa ri jamfrihʉ, ne da ꞌyøꞌtꞌahʉ ngu ra trigo ora ꞌbiqui. nXUHangue nugui ma ga ꞌraꞌahʉ ri nsuhʉ dega nda̱, ngu ma Dada xa ꞌracagui ra nsu pa ga nda̱. rW]Nuꞌahʉ hinxcá ꞌueguehʉ de guequi masque xcá hyanthʉ ya tsꞌothogui núꞌʉ stá thogui. RV¿Toꞌo maꞌna tꞌumba ra nsu, ha gue núꞌa̱ toꞌo da hñudi ja ra mexa, o núꞌa̱ toꞌo pɛpabi? ¿Ha hingue núꞌa̱ hudi ja ra mexa? Masque njabʉ, pe nugui drá ꞌbɛgo de gueꞌahʉ. ^U5Pe nuꞌahʉ́ hingue rí ꞌñepi gui njahʉbʉ. Nuꞌa̱ rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ, nuꞌa̱ da nja rá nsu de gueꞌahʉ, mahyoni da notsi, ha nuꞌa̱ tóꞌo da manda, mahyoni da nja ngu ꞌnara ꞌbɛgo. T'Pe ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ya nda̱ ri manda yá hnini ngu ya hmu, ha nuya hnini eꞌtsua yá nsu yá nda̱ gue xi øtꞌe xá hño. fSENepʉ nuꞌʉ́ bi mʉdi bi ꞌñámbabi toꞌo de gueꞌʉ mi ma da uaꞌa̱ da ma̱. R3Nepʉ nuꞌʉ́ bi mʉdi bi ꞌñámbabi ꞌna ngu ꞌna toꞌo núꞌa̱ mi ma da ꞌyøtꞌa njabʉ. Toꞌo maꞌna ma da nda̱ngui rá nsu QNúꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi, ya ri ne nuna ra ꞌñu xa tꞌutuabi pa rí ma ja ra du, pe ¡huecate núꞌa̱ toꞌo ma da daꞌa̱! kPOY nubyá ꞌna de gue núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉua con guequi ja ra mexa, ma gui dagaguihʉ. ]O3Nepʉ de ya xqui uadi ra ntꞌoxiꞌʉ, nuꞌá̱ bi gʉ ra vaso, ne bi ꞌñembabi: ―Nuna vinu guehna ꞌnara seña de ra ꞌraꞌyo cohi xa tꞌøtꞌe co ma ji núꞌa̱ ma ga fani po rá ngueꞌahʉ. bN=Nepʉ nuꞌá̱ bi gʉ ra thuhme ne bi umbabi njama̱di Ajua̱ ne bi hecuabiꞌʉ bi umbi, ne bi ꞌñembabi: ―Guehna ma ndoꞌyo ma ga uni po rá ngueꞌahʉ. Ora gui tsihʉ, gueꞌa̱ ꞌnara feni de ma du. !M;Nugui dí xiꞌahʉ gue ya hinga ma ga yopa tsi ra vinu dega obxi asta núꞌa̱ ra pa grá ꞌbʉhʉ nuni mahetsꞌi habʉ brí manda Ajua̱ ma Dada. L!Nepʉ nuꞌá̱ bi gʉ ra vaso ne bi umba njama̱di Ajua̱ ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Na̱, tsihʉ ꞌra ꞌna tsiqui grí gathohʉ. KKNgueꞌa̱ nugui dí xiꞌahʉ gue ya hinga ma ga yopa tsi ra ntꞌoxi de ra pascua maꞌnaꞌqui asta hinda zøhø núꞌa̱ ra pa grá tsihʉ nuni mahetsꞌi habʉ brí manda Ajua̱ ma Dada. J3Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¡Xi stá ne ga tsihʉ mahyɛgui ra ntꞌoxi de ra pascua ngu dí ꞌbʉihʉbya, ante da zø ra ora ga tu! hIIY nu mi zø ra ora da ñuniꞌʉ, ra Jesu co yá apostol bi hñudi mahyɛgui ja ra mexa. zHm Nepʉ nuꞌʉ́ bi ma bá nthɛui gatho ngu núꞌa̱ xqui xipa ra Jesu. Ne ja bi hyocniꞌʉ ra ntꞌoxi. G Nepʉ nuꞌá̱ ma da ꞌñuꞌtꞌahʉ ꞌnara da̱nga ngu maña̱ ja ra tøngu, ya xa thoqui xá hño, ne ja gui hocjʉni ra ntꞌoxi. FF Ne ꞌñembabihʉ núꞌa̱ toꞌo ra me ngu: “Ra Xahnate bá pɛhnꞌa ra noya ga eñꞌahe njaua: ¿Habʉ ja ra ngu xcá ꞌuegagui pa ga tsihe ra ntꞌoxi dega pascua co ma nxadi?” YE+ Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nu xcrí cʉthʉ ja ra hnini gui nthɛhʉni ꞌnara ꞌñøhø di ha̱ ꞌna ꞌbada ra dehe. Ne gui tɛnhʉ asta ja núꞌa̱ ra ngu habʉ da yʉtꞌiꞌa̱. hDI Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembabi: ―¿Habʉ guí ne ma grá hocjeꞌa̱? C-Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi mɛhna ra Pedro ne ra Xuua ne bi ꞌñembabi: ―Rí maha ꞌbɛtꞌohʉ pa grí hocjʉ ra hñuni de ra pascua ga tsihʉ. BNe bi zø ra pa de ra ngo pa da tsꞌi ra thuhme nsi rá nzoi, gueꞌbʉ mi pɛꞌtsi da tho ꞌnara tꞌʉdɛti dega hña̱ꞌti. IA Ha nuꞌʉ́ xi bi johya ne bi hña̱ꞌtuabi ra boja̱ꞌa̱. )@KY nuꞌá̱ bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱ de ra nija̱ pa bá ña̱uiꞌʉ hanja da za da ꞌyɛntꞌua ra Jesu ja yá ꞌyɛꞌʉ. 3?_Nepʉ de gueꞌa̱ ra Satá bi yʉtꞌa ja rá mfeni ra Juda núꞌa̱ xqui thuꞌmbabi nehe ra Iscariote, ꞌna de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá apostol ra Jesu. >5Ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley mri ꞌñʉꞌti pa hanja da za da hyo ra Jesu, pe himi tsa da gʉ ngueꞌa̱ mi tsuꞌʉ ya ja̱ꞌi. d= CYa mi ma da zøhø ra pa de ra ngo dega pascua núꞌbʉ mi tsꞌi ra thuhme nsi rá nzoi. y<k&Y gatho ya ja̱ꞌi mi tsøhø hyastho xi ꞌnitho ja ra nda̱nija̱ pa mi øde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱.z;m%Ra Jesu mi xahna ya ja̱ꞌi dega pa ja ra nda̱nija̱, ha nu dega xuui mi pa ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo. W:'$Hangue ndøꞌmhʉ ne ꞌyaphʉ ndunthi Ajua̱ pa da za gui cꞌothʉ de gatho nuya ya tsꞌotꞌøtꞌe ma da nja, ne pa njabʉ da za gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi. '9G#Ngueꞌa̱ ma da njabʉ ndunthi núꞌʉ ꞌbʉi habʉraza rá ngʉni ra ximhai, sta da̱mfri da zøhø ra pa, da nja ngu ꞌnara trampa da da̱ma njotꞌi. 8%"Nsuhʉ, ne oxqui hophʉ ri mfenihʉ da megui po rá ngue ra ntsꞌoꞌyo ne ra ntixfani ne maꞌra ya tsꞌotꞌøtꞌe, ne oxqui tu ri mʉihʉ de núꞌa̱ te da ꞌyøꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi. Nsuhʉ pa hingue xcrí tha̱mfrihʉ da zøhø núꞌa̱ ra paꞌa̱. 7!Mahetsꞌi ne ra ximhai ma da uadi da thogui, pe numa noya hinhyaꞌmʉ da uadi, pɛꞌtsi da njabʉ ngu núꞌa̱ dá ma̱. 6 Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, gatho nuya ya tꞌøtꞌeya ma da mʉdi da nja ante da du núꞌʉ ꞌbʉibya ja ra ximhai. 8~x}|{{:yyxwwvw vttTsrqqcpooHnmkk'jhhZgffGedd ccaa+`L_^@]\[ZVY==6<:998!66,4k311 0]/p..;-e,0+q)(({''d&V%%7$#"! !Z|AM?9B5  =  6 " V}F;M+O Cʉthʉ ja ra gosthi núꞌa̱ xá ntsꞌiꞌmi pa grí maha habʉ ja ra te pa nza̱ntho. Ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo cʉtꞌa ja ra gosthi xá ngʉni gueꞌʉ rí ma ja ra nidu, y nura ꞌñu de núꞌa̱ ra gosthiꞌa̱ xi rá ngʉni, y ndunthi toꞌo cʉtꞌa ja nura gosthiꞌa̱. jM Tsatho nuꞌahʉ́ xi gyá tsꞌoꞌmʉihʉ pe guí pa̱hʉ gui umfʉ te da zi xá hño ri ba̱tsihʉ, xihma̱ Ajua̱ ra Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi, ¿ha gue hinda ꞌraꞌahʉ gatho núꞌa̱ xá hño ꞌbʉ gui apabihʉ? i K ¿O ꞌbʉ da ꞌyaꞌahʉ ꞌnara hua̱ y go gui umfʉ ꞌnara quꞌeña̱? Hina ¿ngue ha̱?  / ¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ núꞌahʉ gyá dadahʉ ꞌbʉ ri ba̱tsihʉ da ꞌyaꞌahʉ ꞌnara thuhme y go gui umfʉ ꞌnara do? Joꞌo.  'Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo adi da tꞌumbabi, ne nuꞌa̱ tóꞌo honi da zʉdi, y nuꞌa̱ tóꞌo apabi Ajua̱ da ꞌyøtua rá ntꞌadi.  )ꞌYadihʉ ne da tꞌaꞌahʉ. Hyonihʉ ne gui tsʉdihʉ. Oxqui tsaya gui ꞌyapabihʉ Ajua̱ y nuꞌá̱ ma da ꞌyøde ri ntꞌadihʉ. U #Nuꞌahʉ gyá ꞌñetsꞌihʉ, go da hña̱ihʉ ꞌmɛtꞌo núꞌa̱ ra xɛca za o ja ri dahʉ, pa njabʉ maꞌna gui hyanthʉ xá hño pa gui hña̱mfʉ núꞌa̱ ra paxi o ja rá da ri miquꞌeihʉ. 0Y¿Hanja da za gui ꞌñemfʉ ri miquꞌeihʉ: “Hoqui ga ha̱pꞌa ra paxi o ja ri da,” ꞌbʉ hingo xcá ha̱hʉ ꞌmɛtꞌo núꞌa̱ ra xɛca za o ja ri dahʉ? !Nuꞌahʉ́ guí ꞌyøhʉ de núꞌa̱ øtꞌa ri miquꞌeihʉ, ¿hanja hingo guí jamasuhʉ núꞌa̱ te guí øtquꞌehʉ? Nuꞌahʉ́ go guí hanthʉ nura tꞌʉca paxi o ja rá da ri miquꞌeihʉ, ¿hanja hingo guí hanthʉ núꞌa̱ ra xɛca za o ja ri dahʉ? 9kNgueꞌa̱ ꞌbʉ guí ꞌyøhʉ ri miquꞌeihʉ, nuꞌbʉ́ Ajua̱ ma da hña̱pꞌahʉ nguɛnda de gatho núꞌa̱ ri ꞌñøtehʉ ne hinda yo rá mʉiꞌa̱ de gueꞌahʉ. T #Oguí ꞌyøhʉ ri miquꞌeihʉ pa njabʉ hinto da ꞌyøꞌaꞌihʉ nehe. c?"Hangue oguí tu ri mʉihʉ de núꞌa̱ te da ꞌñeꞌahʉ dixudi, nguetho nuꞌbʉ gui pa̱hma̱hʉ te ꞌbɛ gui thohʉ dixudi, nuꞌbʉ́ maꞌna da du ri mʉihʉ, ngueꞌa̱ hyastho dí thohʉ te dí thohʉ.K!Hyoñhʉ ꞌmɛtꞌo hanja da za gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá hmanda Ajua̱ ne gui ꞌyohʉ ngu núꞌa̱ ri hoꞌa̱, y njabʉ Ajua̱ hinda ꞌbɛꞌtꞌahʉ gatho núꞌa̱ te guí hoñhʉ. iK Ngueꞌa̱ nuya ꞌña̱gamfri nza̱ntho tu yá mʉi ꞌbʉ othobi te da zi ne te da hye. Pe nuꞌahʉ odi tu ri mʉihʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ ra Dada bí ꞌbʉ mahetsꞌi ya go pa̱ꞌa̱ te gatho øꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi. a;Hangue odi tu ri mʉihʉ gui ꞌñeñhʉ: “¿Te ga tsihʉbya? o ¿te ga hehʉbya?” Z-ꞌBʉ Ajua̱ heta ya døni de ra mbonthi núꞌʉ xá ncꞌamibya pe dixudi ya da ꞌyotꞌi nepʉ da tsꞌa̱tꞌi, xi nuꞌahʉ, ¿hanja hinguí camfrihʉ gue Ajua̱ maꞌna da jamasuꞌihʉ que ya døni? Dí xiꞌahʉ gue nixi ra nda̱ Salomó masque mi he ya hoga he ne xi mi jababi, pe hintsꞌʉ mi hnequi mahothoꞌa̱ ngu ya zi døni. N~Nuꞌbʉ́, ¿hanja guí tu ri mʉihʉ ꞌbʉ otho te gui hyehʉ? Hyanthʉ hanja gra nhye ya zi døni ꞌbai ja ra mbonthi y joꞌo toꞌo ri jamasu. Nuꞌʉ́ hindi mpɛfi nixi tu yá mʉi. }¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ tsa gui japhʉ maꞌna strá hñetsꞌi ri ndoꞌyohʉ co ri mfenisɛhɛhʉ? Joꞌo ni ꞌna. i|KHyanthma̱hʉ ya zi tsꞌintsꞌʉ, nuꞌʉ́ hingui potꞌi nixi xofo ni pɛꞌtsa yá ꞌmɛꞌtsi, pe Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ umbi te da ziꞌʉ. Xihma̱ꞌihʉ, ¿ha gue hingue maꞌna gyá hma̱dihʉ que gueꞌʉ? x{iHangue dí xiꞌahʉ oguí tu ri mʉihʉ ꞌbʉ otho te gui tsihʉ ne ꞌbʉ otho te gui hyehʉ, ngueꞌa̱ maꞌna ri muui da ꞌyoda ri mfenihʉ Ajua̱ que da ꞌyoda ri mfenihʉ núꞌa̱ te gui tsihʉ ne núꞌa̱ te gui hyehʉ. 'zGNuri dahʉ go gueꞌʉ di yotꞌa gatho ri ndoꞌyohʉ. Hangue nuꞌbʉ ri dahʉ ꞌbʉi xá hño, nuꞌbʉ́ di yotꞌa xá hño gatho ri ndoꞌyohʉ. yPɛꞌtsa ri hñohʉ nuni mahetsꞌi habʉ bí joꞌo ya zuꞌue, ne otho ra mboxcua, nixi ya be hinda za da yʉtꞌini da bepꞌahʉ. x9Oguí nehʉ gui pɛꞌtshʉ ndunthi ya hño nuua ja ra ximhai habʉ da zipꞌahʉ ya zuꞌue ne da decꞌahʉ ra mboxcua ne da bepꞌahʉ ya be. fwEPe nuꞌahʉ́, ora grí ayunahʉ, eca ri ña̱xuhʉ ne xʉca ri hmihʉ ngu xcá nza̱ihʉ, Yv+Ora grí ayunahʉ, oguí øtꞌehʉ co ra dumʉi ngu øtꞌa ya ꞌñetsꞌi pa da fa̱di gue ri ayuna. Majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ya bi hña̱nga yá tha̱ha̱, hangue ya hinte ma tha̱ha̱ tøꞌmi. ;uoPe ꞌbʉ hingui pumbahʉ núꞌʉ toꞌo øꞌtꞌahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi, nuꞌbʉ́ nixi Ajua̱ ra Dada hinda punꞌaꞌihʉ ri tsꞌoquihʉ nehe. Ra Jesu bi ma̱ de ra ayuno t9Nuꞌbʉ gui pumbahʉ núꞌʉ toꞌo øꞌtꞌahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi, Ajua̱ ra Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi nehe ma da punꞌa ri tsꞌoquihʉ. 3s_ Ne oxqui hocje ga øthe ya tsꞌoqui. Ña̱ngaguihe de ra ntsꞌo,
ngueꞌa̱ go gueꞌe grá nda̱, ne ja ri tsꞌɛdi ne ri nsunda pa nza̱ntho. Njabʉ gueꞌa̱. Sr Ne pungaguihe ma thaihe ngu dí pumbahe nehe núꞌʉ toꞌo tucje. 1q] ꞌRacje te ga tsihe nubya rapaya. ypk Bá ehe gui nda̱,
ne dá tꞌøtꞌa ri paha nuua ja ra ximhai ngu bí tꞌøtꞌe nubʉ mahetsꞌi. o} Nuꞌahʉ́ ꞌyaphʉ Ajua̱ njaua:Ma zi Dadaꞌihe guí ꞌbʉi mahetsꞌi,
drá nsunda ri ma̱ca thuhu. nPe nuꞌahʉ́ oxqui ma gui njahʉbʉ ngu øtꞌeꞌʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ ra Dada ya pa̱di te øꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi. pmYOra guí aphʉ Ajua̱, oxi xqui yoptahʉ ya noya ngu øtꞌa núꞌʉ maꞌra ya ja̱ꞌi hingyá gamfri, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hu yá mʉi gue ꞌbʉ da ꞌyøtꞌa njabʉ, Ajua̱ da ꞌyøde ne da umbabi núꞌa̱ adiꞌʉ. 7lgPe nuꞌahʉ́, ora guí aphʉ Ajua̱, cʉthʉ mbo ri nguhʉ ne gui cotꞌa ri gosthihʉ, ne njabʉ ha̱, gui ꞌyaphʉ Ajua̱ ra Dada núꞌa̱ ꞌbʉi habʉ hindi hnequi. Y nuꞌá̱ da ꞌyøde núꞌa̱ guí aphʉ mantꞌa̱gui, ne ma da guꞌtꞌahʉ, pe hinda ma da guꞌtꞌahʉ mantꞌa̱gui. ,kQOra guí aphʉ Ajua̱, oxqui ꞌyaphʉ ja yá thandi ya ja̱ꞌi ngu øtꞌa ya ꞌñetsꞌi pa da pønga yá hmi. Nuꞌʉ́ ri ho da ꞌyapa Ajua̱ má ꞌbai ja ya nija̱ ne ja ya tai. Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, ya bi hña̱nga yá tha̱ha̱, hangue ya hinte ma tha̱ha̱ tøꞌmi. *jMPe nuꞌahʉ́, ꞌbʉ gui uñhʉ ꞌnara mfatsꞌi pa ya hyoya, osti pa̱di ri ꞌyɛhʉ ra nga̱ha̱ te pɛ ri ꞌñɛihʉ. Pa̱sɛhɛhʉ, oto xqui petuahʉ. eiCHangue ora guí uñhʉ ꞌnara mfatsꞌi pa ya hyoya, oguí xiphʉ maꞌra te xcá øthʉ ngu øtꞌa ya ꞌñetsꞌi. Núꞌʉ́ ne dra zʉntꞌua ra trompeta ja yá thandi, ja ya nija̱ ne ja ya tai pa da pønga yá hmi. Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nuꞌʉ øtꞌa njabʉ ya bi hña̱nga yá tha̱ha̱, hangue ya hinte ma tha̱ha̱ tøꞌmi. Hh ꞌYøthʉ ya hoga ꞌbɛfi, pe oguí øthʉ pa gui pønga ri hmihʉ, ngueꞌa̱ ꞌbʉ gui øthʉ njabʉ, hinte ma tha̱ha̱ da ꞌraꞌahʉ Ajua̱ ra Dada núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi. g0Mahyoni gui hñoja̱ꞌihʉ con gatho ri miquꞌeihʉ, ngu Ajua̱ ra Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi ra hoja̱ꞌi con gathoguihʉ.Df/ꞌBʉ hønsɛ ri cuhʉ guí zɛnguahʉ ne nu maꞌra ya ja̱ꞌi hingui umfʉ ra nzɛngua, ¿te ma hño guí øthʉ ꞌbʉ? ¿Ha gue hingui øtꞌa njabʉ nehe núꞌʉ hingyá gamfri? _e7.ꞌBʉ grí ma̱dihʉ hønsɛ núꞌʉ toꞌo ri ma̱ꞌahʉ, ne nu maꞌra ya ja̱ꞌi hingrí ma̱dihʉ, hinte ma tha̱ha̱ ma gui hña̱nihʉ. ¿Ha gue hingui øtꞌa njabʉ ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi nehe? d-Ngueꞌa̱ nuꞌbʉ gui øthʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, grí hña̱tsꞌihʉ Ajua̱ ra Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi núꞌa̱ toꞌo ri japi da bøxa ra hyadi pa ya hoja̱ꞌi ne pa ya tsꞌoꞌmʉi, ne ri japi da ꞌua̱i pa ya hoja̱ꞌi ne pa ya tsꞌoꞌmʉi. c ,Pe nuga dí xiꞌahʉ gue gui ma̱dihʉ núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌihʉ. ꞌYaphʉ Ajua̱ da ja̱pi núꞌʉ toꞌo tsañꞌahʉ. ꞌYøꞌtuahʉ ra hño núꞌʉ toꞌo ʉtsaꞌihʉ, ne ꞌyapabihʉ Ajua̱ po núꞌʉ toꞌo nøñꞌahʉ ne ɛcꞌahʉ. 0bY+Ya xa tꞌuꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌutua ndu ri xitahʉ mayaꞌbʉ, gue gui ma̱dihʉ ri miquꞌeihʉ ne gui ʉtsahʉ núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌihʉ. a)ꞌBʉ ꞌnara ja̱ꞌi da ne da tuꞌtꞌahʉ ꞌnara ꞌbatsꞌi pa gui ꞌyohʉ ꞌna kilometro, hña̱ꞌtsuahʉ maꞌna kilometro. s`_(ꞌBʉ ꞌnara ja̱ꞌi da ne da ña̱pꞌaꞌi pa da hña̱nꞌa ri pahnihʉ, umfʉ ri patꞌihʉ nehe. %_C'Pe nuga dí xiꞌahʉ, oxqui nøꞌtuabihʉ ya tsꞌoꞌmʉi. Nuꞌbʉ da mɛꞌtꞌahʉ ri hmihʉ ra ꞌñɛi, umfʉ nehe ra nga̱ha̱ da mɛꞌtꞌahʉ. ^ &Ya xa tꞌuꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌutua ndu ri xitahʉ mayaꞌbʉ, gue nuꞌa̱ tóꞌo da zɛmba rá da ꞌna, neheꞌa̱ da tsꞌɛmba rá da, y nuꞌa̱ tóꞌo da doꞌtua ꞌnará tsꞌi ꞌna, neheꞌa̱ da thoꞌtua ꞌnará tsꞌi. |]q$Nixi gui jurahʉ po ri ña̱xuhʉ, ngueꞌa̱ hinda za gui japhʉ ni ꞌnari sta̱hʉ da tꞌaxqui o da poꞌtsi. \!#nixi po ra ximhai ngueꞌa̱ ja guecua netꞌa Ajua̱, nixi por Jerusale ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ rá ma̱ca hnini ra Nda̱ de mahetsꞌi. [w"Pe nuga dí xiꞌahʉ, oxqui jurahʉ de ꞌna ni de maꞌna, nixi por mahetsꞌi ngueꞌa̱ ja bí ꞌbʉhni Ajua̱, cZ?!Nehe ya xa tꞌuꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌutua ndu ri xitahʉ mayaꞌbʉ, gue oxqui jurahʉ núꞌa̱ hingo majua̱ni, ngueꞌa̱ núꞌa̱ guí jurahʉ ja rá thandi Ajua̱ pɛꞌtsi te gui ꞌyøthʉ. Y  Pe nuga dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱ ne hinxa dimba ꞌnara tsꞌoqui xa ꞌyøtꞌe co maꞌna ra ja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ nurá da̱meꞌa̱ ri japi da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui ꞌbʉ da hñuxui maꞌna ra ꞌñøhø. Nehe nura ꞌñøhø toꞌo da ntha̱tui nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱, ya ra zinga medintha̱ti. Ra Jesu bi ma̱ de núꞌʉ ri jura ;XoYa xa tꞌuꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌutua ndu ri xitahʉ mayaꞌbʉ, gue nuꞌa̱ tóꞌo da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱ mahyoni da hoca ꞌnara hɛꞌmi dega nxuni. 1W[ꞌBʉ nuri dahʉ ra ꞌñɛi da jaꞌahʉ gui ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌoqui, maꞌna xá hño gui hña̱ihʉ ne gui føthʉbʉ pa hingui ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌoqui. Ngueꞌa̱ maꞌna xá hño da ꞌmɛdi ꞌna xɛni de ri ndoꞌyohʉ que da tꞌɛntꞌa gatho ri ndoꞌyohʉ ja ra nidu. RVPe nuga dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da hyanda ꞌnara ꞌbɛhña̱ ne da hyøque, ya bi duxa ra tsꞌoqui, ja ra uɛnda ya bi zinga ꞌnara medintha̱ti masque hønsɛ te bi beni de gueꞌa̱. U{Ya xa tꞌuꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌutuabi ndu ri xitahʉ mayaꞌbʉ, gue oxqui nzinga medintha̱tihʉ. ,TQMajua̱ni dí xiꞌahʉ gue hinda za gui pøñhʉ de ra fadi asta hingui juthʉ gatho ra thai núꞌa̱ guí tuhʉ. Ra Jesu bi ma̱ de ra ntsꞌinga medintha̱ti iSKNuꞌbʉ ꞌnari ncontrahʉ da ña̱pꞌahʉ ne da zixꞌahʉ ja ra tsꞌʉtbi, cohʉ ꞌnara cohi ja ra ꞌñu pa ya hingui tsøñhʉ ja ra nzaya, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ gui tsøñhʉni da mandaꞌa̱ da joꞌahʉ fadi. (RIja da tsohʉni hma̱ha̱ ri ꞌbahahʉ ne penjʉ rí maha gui ꞌyaphʉ ra pumbate ri miquꞌeihʉ, ne nuꞌbʉ́ ha̱, bá e gui umfʉ ri ꞌbahahʉ Ajua̱. 'QGꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ gui ha̱mpahʉ ꞌnara ꞌbaha Ajua̱ ja ra nija̱ ne ja gui beñhʉni gue xcá tsøꞌtuahʉ rá mʉi ꞌnari miquꞌeihʉ, gPGPe nuga dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da bø rá cuɛ co rá miquꞌeiui, núꞌá̱ ya bi duxa ra tsꞌoqui ne pɛꞌtsi te da da̱di. Ne nuꞌa̱ tóꞌo da zanga rá miquꞌeiui ne da ꞌñembi gue ra ꞌbɛmfeni, núꞌá̱ ya bi duxa ra tsꞌoqui ne pɛꞌtsi te da da̱di ja ra tsꞌʉtbi. Y nuꞌa̱ tóꞌo ri ʉtsa rá miquꞌeiui ne ni pa dí hyandi ne da ꞌñembi gue hinte rá fa̱di, núꞌá̱ ma dí gutꞌi ja ra nidu habʉ bí zø ra tsibi pa nza̱ntho. HO Ya xa tꞌuꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌutuabi ndu ri xitahʉ mayaꞌbʉ, gue oxqui hñotehʉ, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo hote ma da duxa ra tsꞌoqui ne pɛꞌtsi te da da̱di. =NsNuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌyøtꞌa gatho nuya hmanda ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, masque núꞌʉ xi ya tꞌʉca hmanda, ne njabʉ nehe da ꞌñutua maꞌra ya ja̱ꞌi pa hinda ꞌyøtꞌe, núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ hinte ma da muui ja rá hmanda Ajua̱. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøtꞌa gatho nuya ya hmanda ne njabʉ da ꞌñutua maꞌra ya ja̱ꞌi pa da ꞌyøtꞌe, núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ ma da muui ja rá hmanda Ajua̱. NMXi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue hinda nhuata mahetsꞌi ni ra ximhai asta gueꞌbʉ hinda tꞌøtꞌe gatho núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, ni ꞌnara noya ni ꞌnara letra hinda ma da gotho. L7Oguí beñhʉ gue stá ehe pa ga huata ra ley núꞌa̱ bi zogui ra Moise, nixi pa ga huata núꞌa̱ bi ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ ma Dada. Nuga stá ehe pa ga øtꞌe gatho núꞌa̱ bi ꞌyofoꞌʉ, ne pa ga xiꞌahʉ te rí bønga núꞌa̱ bi ꞌyofoꞌʉ. lKQNehe njahʉbʉ gui udihʉ ꞌnara hogaꞌmʉi ja yá thandi ri miquꞌeihʉ pa da hyantꞌa ri hogaꞌmʉihʉ, ne njabʉ nuꞌʉ́ da nsunda Ajua̱ ra Dada núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi. Ra Jesu bi ma̱ de rá ley ra Moise LJNehe ꞌbʉ ga tsøguehʉ ꞌnara ñotꞌi ne ga coꞌmhʉ co ꞌnara caho, nuꞌbʉ́ hinte da yotꞌi. Pe nuꞌbʉ ga tøtehʉ habʉ ga tøtehʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, da yotꞌi gatho mbo ra ngu. rI]Nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ꞌnara ñotꞌi grí yoꞌtuahʉ ri miquꞌeihʉ. Nja ngu ꞌnara hnini bí tø maña̱ de ꞌnara tꞌøhø hinda za da tꞌa̱gui, njabʉ nuꞌahʉ nehe, hinda za gui ꞌña̱guihʉ ra hogaꞌmʉi. (HI Nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ra u ri cʉqui habʉ tꞌʉꞌtsi, ngueꞌa̱ guí utuahʉ ra hoga ntꞌudi ri miquꞌeihʉ. Ha nuꞌbʉ ra u di otho rá ꞌñu, nuꞌbʉ́ ¿hanja strá cʉhi ꞌbʉ? Nuꞌa̱ ga øthʉ, ga føthʉbʉ pa da netꞌa ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ hinte ri muui. /GW Xi da johyahʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ ma da ꞌraꞌahʉ ꞌnara da̱nga tha̱ha̱ nuni mahetsꞌi. Njabʉ nehe bi tꞌʉtsa yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ mi ꞌbʉi ante de gueꞌahʉ. Nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ra u ne ra ñotꞌi pa ya meximhai (Mr. 9:50; Lc. 14:34-35) %FC Ha nuꞌahʉ́ Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌihʉ ora tsañꞌahʉ ya ja̱ꞌi ne ʉtsaꞌihʉ ne jʉꞌtsꞌahʉ ya ncꞌuamba ngueꞌa̱ guí tɛngaguihʉ. `E9 Nja̱pi núꞌʉ toꞌo thogui ya ntꞌʉtsate ngueꞌa̱ øtꞌe núꞌa̱ xá hño; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da ꞌmʉi habʉ ri manda Ajua̱, ne da hña̱niꞌʉ gatho ya ja̱pi núꞌʉ yá mɛti Ajua̱. D+ Nja̱pi núꞌʉ toꞌo utua yá miquꞌeiui hanja da ꞌmʉi te rá entho; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da thuꞌmbabi dyá ba̱tsi Ajua̱. _C7Nja̱pi núꞌʉ toꞌo xá ntꞌaxi yá mfeni; núꞌʉ́ ma da hyanda Ajua̱. jBMNja̱pi núꞌʉ toꞌo ja yá nthecate; núꞌʉ́ ma da zʉtua rá nthecate Ajua̱ nehe. A3Nja̱pi núꞌʉ toꞌo ne da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xá hño con gatho yá mʉi; núꞌʉ́ go gueꞌʉ da umba Ajua̱ ngu núꞌa̱ neꞌʉ. @!Nja̱pi núꞌʉ toꞌo tsɛtatho gatho núꞌa̱ te epabi; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da tꞌumbabi ra ximhai pa go dyá mɛtiꞌʉ. e?CNja̱pi núꞌʉ toꞌo tu yá mʉi; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da thuꞌmba yá mʉi. G>―Nja̱pi núꞌʉ toꞌo hingui ꞌñetsꞌi ja yá mfeni; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da ꞌmʉi habʉ ri manda Ajua̱, ne da hña̱niꞌʉ gatho ya ja̱pi núꞌʉ yá mɛti Ajua̱. ^= 7Ha nu mi hyanda ra Jesu gue ndunthi ya ja̱ꞌi mi ꞌñoui, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌuegue de gueꞌʉ ne bi bøxa ja ꞌnara tꞌøhø ne ja bá hudiniꞌa̱. Nepʉ bi zønga yá nxadi ne ja bi muntsꞌiuini. <+Y ndunthi ya ja̱ꞌi bi dɛna ra Jesu, ya me Galilea, ya me Decapoli, ya me Jerusale, ya me Judea, ne ya me riꞌnandi ra da̱the Jordá.;yY bi ntʉnga ra noya gatho ja ra hai Siria, y bá tsꞌimpabi gatho ya daꞌthi núꞌʉ mi pɛꞌtsa nuꞌa̱raza ra hñeni ne núꞌʉ mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi ne núꞌʉ xqui ꞌbɛ yá mfeni ne núꞌʉ mi doua, y gatho mi øtheꞌa̱. :7Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ma bá gatꞌi gatho rá ngʉni Galilea y mi cʉtꞌa ja yá nija̱ ya mengu de guehni pa mi xahni, y mi ha̱cuabi gatho nuꞌa̱raza ra hñeni mi pɛꞌtsiꞌʉ, y mi ꞌyo mi zofoꞌʉ mi embi gue ya xqui zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. 9Y bi ꞌño ꞌna tʉiꞌʉ nepʉ bi hyandi mi ꞌyoni má yoho ya ꞌñøhø mri ncu, ꞌna rá thuhu ra Cobo y nu maꞌna rá thuhu ra Xuua yá tꞌʉ ra Sebedeo, mi o mbo ra motsa co yá dada mi pøꞌta yá xitꞌa̱. De guehni ra Jesu bi zofoꞌʉ. U8#Nuꞌbʉ́ ꞌbestho nuꞌʉ́ bi zopʉ yá xitꞌa̱ nepʉ bi dɛni. 7Nepʉ ra Jesu bi zofoꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Bá ehʉ tɛngaguihʉ y ga uꞌtꞌaꞌihʉ gui mpɛhua̱hʉ dega ja̱ꞌi. 16[Y ra Jesu mi ꞌyo ja ra ña̱nga ndehe Galilea y bi hyandi mi ꞌyoni yoho ya ꞌñøhø mri ncu, ꞌna de gueꞌʉ rá thuhu ra Simu núꞌa̱ bi thuꞌmbabi nehe ra Pedro, ha nuꞌa̱ maꞌna rá thuhu ra Andre, núꞌʉ́ mi ɛntꞌa yá xitꞌa̱ ja ra ndehe ngueꞌa̱ myá mɛhua̱. 5+Desde ya paꞌʉ ra Jesu bi mʉdi bi zofo ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembabi: ―Ntsøꞌmhʉ ne ñobrihʉ ngueꞌa̱ ya xa zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. Ra Jesu bi zofo goho ya mɛhua̱ pa dyá nxadiꞌa̱ (Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11) b4=Y nuya mengu de núꞌa̱ ra haiꞌa̱ xqui ꞌmɛdi hma̱ha̱
ja ꞌnara da̱nga ꞌbɛxuui,
pe nubyá ha̱, ya bi nja ra hyatsꞌi ja núꞌa̱ ra haiꞌa̱. Njabʉ gueꞌa̱ xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía. l3QDe yʉhyadi de ra da̱the Jordá ja jani rá hai ra Sabuló ne rá hai ra Neftalí,
ja thohnitho ra ꞌñu rí ma pa ja ra ndehe,
ja guehni ra hai Galilea habʉ ꞌbʉi ndunthi ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá xodyo. q2[Y bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía de núꞌa̱ ra haiꞌa̱ ne bi ꞌñena: +1O Y ja bá ꞌbʉhni ja ra hnini Nasare. Nepʉ de guehni bi ma bá ꞌbʉ Ncapernau guetbʉ ja rá ña̱ni ra ndehe habʉ mi ja yá hai ra Sabuló ne ra Neftalí. 0 ꞌMɛfa bi ꞌyøde ra Jesu gue ra Xuua Xiꞌtsate mi ofadi. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ ꞌbestho bi mengui pa ja ra hai Galilea. X/) Nepʉ ra tsꞌonda̱hi ꞌbestho bi ꞌuegue de ra Jesu, ne bi zø yá ɛnxɛ Ajua̱ bi umbabi te da zi. Ra Jesu bi mʉdi rá ꞌbɛfi nuni Galilea (Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15) 2.] Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembi: ―ꞌUegue de gueque Satá. Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue Ajua̱ ri Hmu go gueꞌa̱ gui nsunda, ne hønsɛꞌa̱ gui pɛpabi. v-e Y bi ꞌñembi: ―Gatho nuyʉ ya hnini guí handi ga ꞌraꞌi ꞌbʉ gui ndandiña̱hmu ne gui nsundagui. Z,-Nepʉ maꞌnaꞌqui ra tsꞌonda̱hi bi zixa ra Jesu ja ꞌnara tꞌøhø xi mrá hñetsꞌi pa bi yopa xaxi, ne bi ꞌñutuabi gatho ya hnini de rá ngʉni ra ximhai con gatho yá hño núꞌa̱ mi ja. +9Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Xa ntꞌofo nehe ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Oguí xaxa Ajua̱ ri Hmu pa gui ꞌñena gue da maxꞌaꞌi.” 6*eNe bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ xi majua̱ni rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, ꞌyɛnga ra sagui pa njaꞌti, ngueꞌa̱ xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena njaua:Ajua̱ da pɛhna yá ɛnxɛ pa da suꞌaꞌi
ne da mipꞌa ri ꞌyɛ
pa njabʉ hingui tsamaꞌñʉ ri ua nu xcrí tsønga ja ra hai. ~)uNepʉ ra tsꞌonda̱hi bi zixa ra Jesu ja ra ma̱ca hnini Jerusale, ne bi pøꞌtsa maña̱ ja ra nda̱nija̱. W('Pe nuꞌá̱ bi da̱ti ne bi ꞌñembabi: ―Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue ra ja̱ꞌi hingue hønsɛ po ra thuhme da ꞌmʉi, gatho núꞌa̱ ma̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ umba rá te ra ja̱ꞌi. A'{Nepʉ de gueꞌa̱ bi zøni ra tsꞌonda̱hi há mi ꞌbʉiꞌa̱, ne bi mʉdi bi xaxi ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ go gueꞌe rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, japa nuya ya do da nthuhme xa̱. m&SNuni ja bi beheni ra Jesu hinte bi zi ñote ma pa ne ñote xuui, ne ꞌmɛfa bi zʉ ra thuhu. /% YNepʉ rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bi zixa ra Jesu ja ra ꞌyoꞌmtha pa ja da nthɛuini ra tsꞌonda̱hi pa da japi hma̱ha̱ da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌotꞌøtꞌe. $ Y bi ntꞌøde ꞌnara noya de mahetsꞌi ne bi ꞌñena: ―Nuni go guehni ma hma̱ca Tꞌʉ, ne xi dí hopa rá ꞌmʉi.G#Y nu mi uadi bi nxistehe, bi bøtsꞌe de ja ra dehe, nepʉ bi xogui mahetsꞌi ne bi hyanda rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bá ca̱i ngu ꞌnara zi domitsu ne bi ꞌñe bi zøhø ja gueꞌa̱. &"ENepʉ ra Jesu bi da̱di bi ꞌñembi: ―Go da xiscaguigue pa njabʉ ga øꞌtuabihʉ gatho yá hmanda Ajua̱. Nuꞌbʉ́ ra Xuua bi xiꞌtsa ra Jesu. !Pe ra Xuua himi ne da xiꞌtsa ra Jesu, ne bi ꞌñembi: ―¿Ha xcá ehe pa go ga xiꞌtsꞌaꞌi? Nuꞌi go rí ꞌñepi gui xiscagui.   ꞌMɛfa ra Jesu xqui ꞌñehe de Galilea pa mri ma ja ra da̱the Jordá habʉ mi ꞌbʉ ra Xuua pa da nxisteheꞌa̱. % Y nuꞌá̱ ha̱, go gueꞌa̱ tsa da mica ra trigo ne da muntsꞌa núꞌa̱ xá hño pa da mɛꞌtsi, y nura paha da ꞌueque pa da tsa̱tꞌa ja ra tsibi núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da huetꞌi. Rá sistehe ra Jesu (Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22) ) Nuga dí xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra dehe ngueꞌa̱ ya gá ntsøꞌmhʉ de ri tsꞌoquihʉ, pe xa ꞌñepʉ maꞌna bra ꞌbɛfa de gueque núꞌa̱ toꞌo ma da xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ma da ꞌmʉi ja ri corasohʉ ne xi di ja rá tsꞌɛdi ngu ra tsibi. Núꞌa̱ bra ꞌbɛfa de guecagui xi maꞌna ja rá tsꞌɛdi y hindí ꞌñepcagui nixi ga ha̱ꞌtsuabi yá thiza. J  Y dí xiꞌahʉ gue nubya ya ꞌbʉi ꞌna toꞌo ha̱ ra tꞌɛ́gui pa da zɛcua yá ꞌyʉ ya za. Gatho núꞌʉ ya za hingui unga yá hoga fruta da tsꞌɛqui pa da thøtꞌa ja ra tsibi. ~u Ogrí ꞌñetsꞌihʉ gui ꞌñeñhʉ gue ngueꞌa̱ yá tꞌʉꞌaꞌihʉ ra Abrá hinda ma da zʉꞌahʉ rá cuɛ Ajua̱. Ngueꞌa̱ nuga dí xiꞌahʉ gue Ajua̱ tsa da ꞌyøtꞌe asta nuya ya do nehe da nja̱ꞌi y da ntꞌʉ de ra Abrá. {oMahyoni gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño pa da hnequi gue xi majua̱ni ya xcá ntsøꞌmhʉ de ri tsꞌoquihʉ. +Y ndunthi ya fariseo ne ya saduceo mi tsøni habʉ mi xiꞌtsate ra Xuua. Nuꞌʉ́ mi tꞌembi gue ya fariseo ne ya saduceo po núꞌa̱ ra jamfri mi pɛꞌtsiꞌʉ. Ora bi hyanda ra Xuua mi tsøniniꞌʉ bi ꞌñembabi: ―¡Núꞌahʉ gyá tsꞌoꞌmʉihʉ guí njahʉ ngu ya zate quꞌeña̱! ¿Hanja xcá ehehʉua? ¿Ha guí ne gui ꞌbaꞌtuabihʉ hma̱ha̱ rá cuɛ Ajua̱ xa ꞌñepʉ? lQNepʉ ra Xuua mi xiꞌtsa ya ja̱ꞌi ja ra da̱the Jordá núꞌʉ mi njua̱ni de yá tsꞌoqui. [/Y xi mi tsøni ndunthi ya ja̱ꞌi habʉ mi ꞌbʉꞌa̱ pa da ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱, nuya me Jerusale ne gatho ya me Judea, ne gatho nuya ja̱ꞌi mi ꞌbʉi ja rá nthetsꞌi ra da̱the Jordá. :mY nuꞌa̱ mrá he ra Xuua, mri hñe dega xicameyo, ne mri ngʉtꞌa ꞌnara ngʉtꞌi dega xifri. Y numrá hñuniꞌa̱, mi tsi ya hoga ncꞌoto ne ya tꞌafi dega sefi. %CNura Xuua go gueꞌa̱ ra ja̱ꞌi xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía mayaꞌbʉ gue ma da ꞌñehe, ne bi ꞌñena:ꞌNara ja̱ꞌi ma da ña̱ ntsꞌɛdi ja ra mbonthi ne ma da ꞌñena:“Hocuahʉ xá hño rá ꞌñu ra zi Hmu,
jua̱nhʉ gatho ya tsꞌacaꞌñu.” Ne mi xipa ya ja̱ꞌi mi ena: ―Ntsøꞌmhʉ ne ñobrihʉ ngueꞌa̱ ra nda̱ de mahetsꞌi ya ꞌbestho xa ꞌñepʉ pa da nda̱. a =ꞌMɛfa bi mʉdi ra Xuua Xiꞌtsate bi zofo ya ja̱ꞌi ja ꞌnara mbonthi nuni Judea. ?wY bi zøniꞌʉ bi ꞌmʉhni ja ꞌnara hnini rá thuhu Nasare, pa bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ꞌrayá ꞌmɛhni Ajua̱ gue ra Jesu ma da tꞌembabi gue ra me Nasare.~uPe ra Jose bi ꞌyøde gue ra Arquelao rá tꞌʉ ra Erode go mrá mpøte de rá ꞌbɛfi rá dada ne bi nda̱ ja ra hai Judea, hangue mi tsu da zøni ja núꞌa̱ ra haiꞌa̱. Nuꞌbʉ́ Ajua̱ bi xipi dega tꞌi gue da ma ja ra hai Galilea. veNuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi nangui bi zixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱ y bi mengui pa ja yá hai Israel. 1[―Nangui ne tsixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱ ne rí maha ja ri haihʉ Israel ngueꞌa̱ ya xa du núꞌa̱ toꞌo mi honga ra zi ba̱tsi pa xa hyo hma̱ha̱. !;Nepʉ ya de bi du ra Erode, nuꞌbʉ́ Ajua̱ bi mɛhna maꞌnaꞌqui ꞌnará ɛnxɛ pa bi zofo ra Jose dega tꞌi nuni Egipto, ne bi ꞌñembi: 5cBi ntꞌøde ya da̱nga tsꞌoni ja ra hai de Ramá ne ya hmafi,
ngueꞌa̱ ra Raque xqui thopabi gatho yá zi ba̱tsi,
hangue mi zoni ne himbi za to bi hyoꞌti. g GY bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ra Jeremía rá ꞌmɛhni Ajua̱ ne bi ꞌñena: > uNepʉ ra Erode xi bi bø rá cuɛ ntsꞌɛdi ngueꞌa̱ xqui hyatꞌa ya ba̱di. Hangue bi manda da tho gatho ya zi ba̱tsi núꞌʉ mi ꞌbʉi gatho rá ngʉni Belé, núꞌʉ mi pɛꞌtsa yo njɛya pa rí ga̱i, ngueꞌa̱ xqui xipa ya ba̱di gue ya mi pɛꞌtsa ngu yo njɛya de xqui hyanda ra tsø.  3Y ja bá ꞌbʉhniꞌʉ asta himbi du ra Erode. Hangue bi nja ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga rá ꞌmɛhni Ajua̱ gue Ajua̱ bi ꞌñena: “Dá pɛnpa ra noya ma Tꞌʉ pa da bøni de Egipto.” Ra nda̱ Erode bi manda da tho ya tꞌʉca tsꞌʉntꞌʉ núꞌʉ mi ꞌbʉ Belé ~ uNuꞌbʉ́ ra Jose bi nangui ꞌbestho ra xuuiꞌa̱ ne bi zixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱ pa bi ma Egipto. q [ Nu mi menga ya ba̱di, Ajua̱ bi mɛhna ꞌnará ɛnxɛ pa bi zofo ra Jose dega tꞌi ne bi ꞌñembi: ―Nangui ne tsixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱, pøñhʉ yabʉ de guecua. Rí maha ja ra hai Egipto gui ꞌbaꞌtuahʉ ra nda̱ Erode ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ma da hyonga ra zi ba̱tsi pa da hyo, y ja bá ꞌbʉhʉni asta hinga xiꞌaꞌi güi penjʉ. s_ Ha nuya ba̱di bi xipabi Ajua̱ dega tꞌi gue hinda menguiꞌʉ pa da xipabi ra Erode habʉ xqui zʉdi ra zi ba̱tsi. Hangue nuꞌʉ́ bi pacua ra ꞌñu pa bi mengui ja yá hai. Ra Jose bi zixa ra ba̱tsi co rá na̱na̱ pa Egipto 0Y Y bi yʉtꞌiꞌʉ ja ra ngu ne bi hyanda ra zi ba̱tsi co ra Maria nurá na̱na̱ꞌa̱, ne bi ndandiña̱hmuꞌʉ pa bi nsunda ra zi ba̱tsi, ne bi xoꞌtsa yá ꞌmɛꞌtsi mi hña̱, ne bi umba ya ꞌbaha dega oro ne ra tꞌutsꞌi ne ꞌnara ñʉni mi yʉni xá cʉhi mrá thuhu ra mirra. ^5 Nepʉ ya ba̱di bi hyanda ra tsø bi ꞌmai ja ꞌnara zi ngu, ne xi bi johyaꞌʉ. yk Y nu mi ꞌyøde núꞌa̱ bi ma̱nga ra nda̱, nuꞌʉ́ bi ma. Nepʉ núꞌa̱ ra tsø xqui hyantꞌʉ mbøxhyadi mi ꞌbɛtꞌo de gueꞌʉ mi utua ra ꞌñu asta himbi tsøni habʉ mi ꞌbʉi ra zi ba̱tsi ja bi ꞌmaini ra tsø. 9kNepʉ bi ꞌñembi: ―Rí maha Belé, ꞌyohʉ gui ꞌñanihʉ xá hño habʉ di ꞌbʉi ra ba̱tsi, y nu xcrí tsʉhʉ güi penjʉ gui xicaguihʉ pa ga ma ga nsundaga nehe. ~uNuꞌbʉ́ ra Erode bi ña̱sɛui ꞌramatsꞌʉ ya ba̱di ne bi ꞌyambabiꞌʉ haꞌmʉ xqui hyanda ra tsø.  Núꞌahʉ gyá menguhʉ Belé de ra hai Judá,
maꞌna xa tꞌeꞌtsꞌa ri nsuhʉ de gatho maꞌra ya hnini de ra hai Judá,
ngueꞌa̱ de gueꞌahʉ ma da bønga ꞌnara nda̱
núꞌa̱ da supa rá hnini Ajua̱ núꞌa̱ rá thuhu Israel. !Y nuꞌʉ́ bi ꞌñembi: ―Ma da ꞌmʉi Belé de ra hai Judea, ngueꞌa̱ njabʉ bi ꞌyofo rá ꞌmɛhni Ajua̱ gue bi ꞌñena: H Ra nda̱ Erode ꞌbestho bi zohna ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de rá ley ra Moise pa bi ꞌyambabiꞌʉ te mi ma̱nga yá hɛꞌmi, habʉ dí ꞌmʉi ra Cristo núꞌa̱ ma da nda̱. Y nu mi ꞌyøde ra nda̱ Erode njabʉ, xi bi ntsu ne bi du rá mʉi, ne gatho ya me Jerusale bi ntsu nehe, ne bi du yá mʉi. '~GNepʉ bi ꞌñaniꞌʉ bi ꞌñena: ―¿Habʉ de guecua di ꞌbʉi rá nda̱ ya xodyo núꞌa̱ ja guehya xa ꞌmʉi? Ngueꞌa̱ stá hanthe ꞌnara tsø de bøxhyadi y dí pa̱he gue go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi gue xa ꞌmʉi ꞌnara nda̱, hangue stá ehehe pa ga nsundaheꞌa̱. u} eNúꞌʉ ya pa mrá nda̱ ra Erode, gueꞌbʉ bi ꞌmʉi ra Jesu ja ra hnini Belé de ra hai Judea. Ne de nuya paꞌʉ ꞌraya hoga ba̱di bi ꞌñehe de yabʉ ya hai ngue mbøxhyadi. Bi ꞌñeheꞌʉ ne bi zøhø ja ra hnini Jerusale. i| MPe himbi hñuxui asta himbi ꞌmʉi rá mʉdi tꞌʉ, ne bi hñuꞌmbabi rá thuhu ra Jesu.i{ MNepʉ bi nuhu ra Jose, ne bi ntha̱tui ra Maria ngu núꞌa̱ xqui xipa rá ɛnxɛ Ajua̱. 3z aꞌNara nxutsi ma da ndaꞌthi da ꞌmʉ rá ba̱tsi
ne da thuꞌmbabi rá thuhu Emanuel. Núꞌa̱ ra thuhuꞌa̱ rí bøni da ꞌñena, Ajua̱ ꞌbʉi con guecjʉ. ~y wBi njabʉ pa bi nja ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ꞌna de nuyá ꞌmɛhni Ajua̱ mayaꞌbʉ gue bi ꞌñena: 8x kNuꞌá̱ ma da mɛꞌtsa ꞌnara zi ba̱tsi, y nura zi ba̱tsiꞌa̱ gui hñuꞌmbabi drá thuhu ra JESU, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ma da pøhø yá ja̱ꞌi de yá tsꞌoqui. `w ;Nuꞌá̱ bi beni gue ya hinda ntha̱tui ngueꞌa̱ bi ba̱di gue ya mi daꞌthiꞌa̱. Pe Ajua̱ bi mɛhna ꞌnará ɛnxɛ pa bi zofo dega tꞌi ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi nugue Jose rá tꞌʉꞌi ra nda̱ Davi, oguí beni gui hyɛpʉ. Oguí tsu gui ntha̱tui ra Maria, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ daꞌthi pe co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. v ;Pe ra Jose mrá hoja̱ꞌi hangue himbi ne da ꞌbɛtua rá tsa ra Maria co ya ja̱ꞌi, mi ne da hyɛpʉ mantꞌa̱guitho pa ya hinxa ntha̱tuihma̱. au =Y nunabya go guehna ra ꞌbede de rá ꞌbʉi ra Jesucristo: Ra Maria xqui tꞌadi pa da ntha̱tui ra Jose, pe himbi ꞌmʉhui ꞌbestho. Nepʉ nuꞌá̱ bi ndaꞌthi co rá tsꞌɛdi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱. kt QY ra Cobo bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Jose núꞌa̱ toꞌo rá da̱me ra Maria. Y ra Maria go gueꞌa̱ rá na̱na̱ ra Jesu núꞌa̱ bi thuꞌmbabi nehe ra Cristo núꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱ pa e da nda̱. Bs Y ra Eliud bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Eleasar, y ra Eleasar bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Matán, y ra Matán bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Cobo. >=<;;:!9b887X66!54432100A/p.--<,++))#(6''!&n%%\% $#"! S@5 Ah7#I P (3M`{x,i Mahyoni gui pa̱hʉ te rí bønga nuya ya noya bi ma̱nga Ajua̱ ma Dada ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne bi ꞌñena: “Nuga maꞌna dí ne gui mpɛꞌtsuahʉ ra nthecate ꞌna ngu ꞌna que gui tsincahʉ ya mboꞌoni pa gui hyohʉ gui ꞌbahaguihʉ.” ꞌBʉ gri pa̱hma̱hʉ te rí bønga nuya ya noya, nuꞌbʉ́ hinxcá ña̱pahma̱hʉ núꞌʉ hinte ma tsꞌoqui tu. f+E Ha nuga dí xiꞌahʉ gue ꞌbʉcua núꞌa̱ toꞌo maꞌna ja rá nsu que ra nda̱nija̱. !*; ¿Ha hinxcá hñeꞌtihʉ nehe ja rá ley ra Moise gue nuya macja̱ di mpɛfi ja ra nda̱nija̱ masque ya pa dega tsaya pe hinte ma tsꞌoqui øtꞌe? V)% Nuꞌá̱ bi yʉtꞌa mbo rá nija̱ Ajua̱ ne bi zi núꞌʉ ya thuhme xqui nja̱pi. Ha núꞌá̱ ne núꞌʉ mri ꞌñoui hingo mri ꞌñepa hma̱ha̱ xa zi nura thuhmeꞌa̱, hønsɛ ya macja̱ ha̱. :(m Pe ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ bi ꞌñembi: ―¿Ha hinxcá hñeꞌthʉ habʉ ma̱ de núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Davi núꞌbʉ mi tsʉ ra thuhu co núꞌʉ mri ꞌñoui? ,'Q Y mi hyanda njabʉ ya fariseo bi ꞌñemba ra Jesu: ―¿Hanja øtꞌa njabʉ ri nxadi? Nuyʉ́ hindí ꞌñepi da ꞌyøtꞌa njabʉ núꞌa̱ ra pa dega tsaya. b& ? ꞌNara pa ra Jesu co yá nxadi bi ꞌranga ja ꞌnara ua̱trigo. Y nura paꞌa̱ mi nsabdo, y gueꞌa̱ ra pa dega tsaya. Ne nuya nxadi mi tsʉ ra thuhu hangue bi mʉdi bi docua yá nga̱ha̱ ya trigo pa bi ziꞌʉ. % Ngueꞌa̱ nura yugo dí huꞌtsꞌahʉ hinda ʉñꞌahʉ, y núꞌa̱ ra ꞌbatsꞌi dí tuꞌtꞌahʉ hingui ma gui tsamahñʉhʉ.Z$- Ngu ꞌnara ntꞌɛi dega nda̱mfri thuꞌtsua ra yugo pa da tꞌɛi, njabʉ nehe nuꞌahʉ gui hña̱ñhʉ núꞌa̱ ra yugo ga huꞌtsꞌahʉ pa da za ga uꞌtꞌahʉ ma hogaꞌmʉi, pa da za gui nhyoja̱ꞌihʉ nehe ngugui, ngueꞌa̱ nuga drá hoja̱ꞌi y hindrá ꞌñetsꞌi, y njabʉ ya hinda zabiꞌihʉ nixi da du ri mʉihʉ. x#i Bá ehʉ gatho núꞌahʉ grí mpɛfihʉ ne xi grí nduhʉ pa ga tsʉcꞌa ri ꞌbatsꞌihʉ pa gui tsayahʉ. )"K ꞌMɛfa ra Jesu bi ꞌñemba yá nxadi: ―Ma Dada bi ꞌracagui gatho ra mfa̱di. Joꞌo toꞌo pa̱tca ma mfeni, hønsɛ ma Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi, núꞌá̱ ha̱, go gueꞌa̱ pa̱tca ma mfeni. Nehe joꞌo toꞌo xa ba̱tua rá mfeni ma Dada, hønsɛ nuga ha̱, ngueꞌa̱ go gueque rá Tꞌʉgui, nehe núꞌʉ toꞌo stá huahni, neꞌʉ pa̱tuabi rá mfeni ma Dada ngueꞌa̱ go stá utuabiꞌʉ. L! Y gatho núꞌa̱ xcá øtꞌe go gueꞌa̱ ri paha, ma Dadaꞌi. < q Nepʉ ra Jesu bi ꞌyapa Ajua̱ rá Dada ne bi ꞌñena: ―Dí xøcambeniꞌi ma Dadaꞌi núꞌi grá Nda̱ de mahetsꞌi ne de ra ximhai. Dí ꞌraꞌa njama̱di ngueꞌa̱ xcá utua ri noya núꞌʉ toꞌo hingyá ba̱mhya̱, y nuꞌʉ tóꞌo ya ba̱mhya̱ ne ya ꞌñetsꞌi himbi zo yá mfeni. fE ¡Huecateꞌihʉ núꞌahʉ gyá menguhʉ Ncapernau! Guí hu ri mʉihʉ gue ra da̱ngui ri nsuhʉ, pe hina, ngueꞌa̱ ma gui nhuatihʉ ngueꞌa̱ hinxcá ñobrihʉ de ri tsꞌoquihʉ. ꞌBʉ nuya me Sodoma xqui hyanthma̱ha̱ nuya ya da̱nga ntꞌudi ngu núꞌa̱ xcá hyanthʉbya, nuꞌbʉ́ hinxra huatihma̱, di jatho núꞌa̱ ra hninihma̱.  Hangue dí xiꞌahʉ gue núꞌa̱ ra pa de ra nga̱xhmai maꞌna dya da̱ngui ri tsꞌoquihʉ que ra hnini Tiro ne ra hnini Sidó. "= ―¡Huecateꞌihʉ núꞌahʉ gyá menguhʉ Corasí ne gyá me Betsaidahʉ! Ma xi dra castigaꞌihʉ ngueꞌa̱ masque xcá hyanduahʉ rá tsꞌɛdi Ajua̱ pe hinxcá ñobrihʉ de ri tsꞌoquihʉ. ꞌBʉ nuya me Tiro ne ya me Sidó xqui hyanthma̱ha̱ꞌʉ gatho núꞌa̱ xcá hyanthʉbya, núꞌʉ́ xa ntsøꞌma hma̱ha̱ de yá tsꞌoqui, ne xa hñehma̱ꞌʉ dega dumʉi ne xa ncoxa ra ꞌbospi. ! Nepʉ ra Jesu bi ma̱ nehe de núꞌʉ ya hnini habʉ xqui thogui xqui ꞌyøtꞌa ya da̱nga ntꞌudi. Y bi zʉi núꞌʉ ya ja̱ꞌi de nuya hniniꞌʉ ngueꞌa̱ himbi ntsøꞌmi de yá tsꞌoqui masque bi hyanthma̱ꞌʉ rá tsꞌɛdi Ajua̱. Bi ꞌñembi:  Nura Xuua Xiꞌtsate mi tꞌembi gue mi pɛꞌtsa ra tsꞌonda̱hi ngueꞌa̱ hinto mri ñuniui nixi mri ntsiui ya tixfani.  Ne embabi: “Nuje dá mpɛꞌmdahe ne hingá ne gá neihʉ. Dá maha ja ra ntꞌagui dá nzonihe, pe nuꞌahʉ nixi himbi du ri mʉihʉ. Nuꞌbʉ́ ¿te guí nehʉ?” Njabʉtho nehe núꞌʉ ya da̱nga ja̱ꞌibya, núꞌʉ́ ni ꞌnara tꞌøtꞌe hingui ho. K ¿Ngu toꞌo ga hyɛcuabihʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingui camfrigui? Nuꞌʉ́ ri nhyɛcuaui ya ba̱tsi núꞌʉ hu ja ra tai ꞌñeni ne pɛꞌmda, ne ri ntsʉhui maꞌra yá miba̱tsiui. _7 Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra paha da gamfri nuya ya noya dí xiꞌahʉ, dá gamfri. U# Nehe bi ma̱ñꞌʉ gue ra ba̱di Elía mi pɛꞌtsi da yopa mengui, y ya bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱ñꞌʉ ngueꞌa̱ ra Xuua go gueꞌa̱ rá mpøte ra Elía. Camfrihʉ núꞌa̱ dí xiꞌahʉ. F Ngueꞌa̱ nu mi zøhø ra Xuua, gueꞌbʉ bi nja ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ra Moise ne maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌbʉ mi ma̱ gue da ꞌñehe ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. xi Nu mi mʉdi bi nxiꞌtsate ra Xuua, núꞌá̱ bi da̱ma nupa yá mfeni ya ja̱ꞌi pa da da̱ma ñobri pa da yʉthma̱ꞌʉ ja rá hmanda Ajua̱. Y nuꞌʉ tóꞌo øtꞌa ra tsꞌɛdi pa da yʉtꞌi, cʉtꞌi ja rá hmanda Ajua̱. fE Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ de gatho nuya ja̱ꞌi xa ꞌmʉiua ja ra ximhai xa njoꞌo ni ꞌna di ja rá nsu ngu ra Xuua Xiꞌtsate, pe nuꞌa̱ tóꞌo xa yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱, maꞌna xa nja̱pi que ra Xuua. ta Nura Xuua Xiꞌtsate go gueꞌa̱ bá ehe bá ꞌbɛtꞌo de guequi, ne gueꞌa̱ xqui ma̱ Ajua̱ ma Dada ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne bi ꞌñena:Nugui dí pɛhna ꞌna toꞌo ri ꞌbɛtꞌo de gueꞌi
pa da hyocꞌa ri ꞌñu. 9k Nuꞌbʉ́, ¿te rá ꞌbɛ gá ma uá hanthʉ? ¿Ha gue hingue ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱? Ha̱ha̱, ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱. Y hingue hønsɛ gueꞌa̱ rá ꞌbɛfiꞌa̱. 9 Nuꞌbʉ́, ¿te rá ꞌbɛ ma uá hanthʉ? ¿Ha gue uá hanthʉ ꞌnara ꞌñøhø xqui hye ꞌraya dutu mahotho? Hina ¿ngue ha̱? Ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo pɛpa ya nda̱ nuua ja ra ximhai, go gueꞌʉ ꞌbʉi ja yá da̱nga ngu ya nda̱ ne go gueꞌʉ ri nhye xi xá hño. gG De mi menga yá nxadi ra Xuua Xiꞌtsate, ra Jesu bi mʉdi bi xipa ya ja̱ꞌi de rá ꞌbɛfi ra Xuua, ne bi ꞌyøꞌtua ya ntꞌani bi ꞌñembabi: ―Xi de gá maha ja ra mbonthi, ¿te rá ꞌbɛ uá hanthʉni? ¿Ha gue uá hanthʉ ꞌnara ꞌñøhø mi otho rá tsꞌɛdi ꞌñena ꞌnara doxꞌo ri ndudetho ra nda̱hi? Hina ¿ngue ha̱? S Nja̱pi núꞌa̱ toꞌo camfri gue go guecagui rá ꞌmɛhnigui Ajua̱. 1[ Bá xiphʉ gue ya goda xo yá da, ya doua ri ꞌyo, ya gogu øde, nuꞌʉ tsʉ ra lepra ña̱ni, nuꞌʉ xa du ri yopa nte, ha nuya zi hyoya nehe øde ra ma̱ca noya.   Ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Rí maha gui xiphʉ ra Xuua de núꞌa̱ guí ødehʉ ne núꞌa̱ guí hanthʉ.   ne bi ꞌñembi: ―¿Ha go gueꞌi rá ꞌmɛhniꞌi Ajua̱ núꞌa̱ dí tøꞌmhe, o ga tøꞌmhe maꞌna da ꞌñepʉ? 1 [ Y de mi ofadi nura Xuua Xiꞌtsate bi ꞌyøde de núꞌa̱ mi øtꞌa ra Jesu. Nuꞌbʉ́ bi mɛhna yoho yá nxadi núꞌʉ mri ꞌñoui pa da ꞌyambabiꞌa̱, 0  [ Nu mi uadi ra Jesu bi xipabi te ma da mɛfi núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi, núꞌá̱ bi ma ja ya hnini de núꞌa̱ ra haiꞌa̱ pa da ma̱nga ra ma̱ca noya. [ / *Núꞌahʉ ma nxadiꞌihʉ, ꞌbʉ tóꞌo da ꞌraꞌahʉ ma̱di tsꞌʉ ra dehe gui tsihʉ ngueꞌa̱ ma nxadiꞌihʉ, majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nura ja̱ꞌiꞌa̱ hinda ma da ꞌbɛdi rá tha̱ha̱.;o )Nuꞌa̱ tóꞌo da umba ntsaya ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱, ma da hña̱nga ra tha̱ha̱ nehe ngu ma da hña̱ni ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱. Ha nuꞌa̱ tóꞌo da umba ntsaya ꞌnara ja̱ꞌi ngueꞌa̱ øte Ajua̱, neꞌa̱ ma da hña̱nga ra tha̱ha̱ ngu núꞌa̱ ma da hña̱ni núꞌa̱ øte Ajua̱. 4a (Nuꞌʉ tóꞌo da ꞌraꞌahʉ ntsaya, go guequi ri ꞌraca ntsaya. Ha nuꞌʉ tóꞌo da ꞌraca ntsaya, go ri umba ntsaya ma Dada núꞌa̱ toꞌo bá pɛncagui. mS 'Nuꞌa̱ tóꞌo ri ma̱di rá te nuua ja ra ximhai, ma da ꞌbɛdi rá te pa nza̱ntho, pe nuꞌa̱ tóꞌo da dɛngagui masque da du po rá nguequi, ma da zʉdi rá te pa nza̱ntho. Ya hoga tha̱ha̱ de mahetsꞌi (Mr. 9:41)  &Nehe nuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌñɛi pa da dɛngagui masque da tho ya ntꞌʉtsate ne ya ꞌbɛtsa, núꞌá̱ hinda za da dɛngagui. oW %Nuꞌa̱ tóꞌo maꞌna go ri ma̱di rá dada o rá na̱na̱ que guecagui, núꞌá̱ hinda za da dɛngagui. Nehe nuꞌa̱ tóꞌo maꞌna go ri ma̱di rá tꞌʉ o rá tꞌixu que guecagui, neꞌa̱ hinda za da dɛngagui. O $Y njabʉ nuyá ncontra ya ja̱ꞌi ma da bønsɛ de ja yá nguꞌʉ. } #Nuya tꞌʉ da nøꞌtua yá dada, ne ya tꞌixu da nøꞌtua yá na̱na̱, ha nuya tsꞌihuɛ da nøꞌtua yá suegra.   "Oguí hu ri mʉihʉ gue ngueꞌa̱ stá ehe ya hinda nja ra tuhni ja ra ximhai; nuꞌá̱ ma da nja ngueꞌa̱ stá ehe. /W Nuꞌa̱ tóꞌo ma da damajua̱ni de guequi ja yá thandi ya ja̱ꞌi, nequi nehe ma ga damajua̱ni de gueꞌa̱ ja rá thandi ma Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi. xi ¿Xihma̱ꞌihʉ? Nuꞌahʉ maꞌna grí muuihʉ ja rá thandi Ajua̱, ngueꞌa̱ asta nuri sta̱hʉ ꞌmede. ~% Nuya zi tsꞌintsꞌʉ hintsꞌʉ ri muui asta ꞌba yoho por ñodmi, ne hingui tagui tusɛꞌʉ ꞌbʉ hingo rá paha Ajua̱ ra Dada. i}K Oxqui tsuhʉ toꞌo da hyoꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuri almahʉ hinda za to da hyopꞌahʉ. Nuꞌa̱ tóꞌo mahyoni gui tsuhʉ, nu Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ha̱, tsa da mɛhnꞌa ri almahʉ ne ri ngøquꞌeihʉ ja ra nidu. H|  Núꞌa̱ dí uꞌtꞌaꞌihʉ sɛhɛ mantꞌa̱gui ma gui utuahʉ gatho ya ja̱ꞌi. Nehe núꞌa̱ dí xiꞌasɛhʉ zi njante ma gui ma̱ñhʉ ntsꞌɛdi pa da ꞌyøde gatho ya ja̱ꞌi. {9 Hangue dí xiꞌahʉ oxqui tsuhʉ núꞌa̱ ma gui thoguihʉ. Masque ꞌbʉ te da tꞌøꞌtꞌaꞌihʉ mantꞌa̱gui, pe rá nga̱tsꞌi ra pa ja ma da hnequini gatho núꞌa̱ te xa tꞌøꞌtꞌahʉ, ngueꞌa̱ gatho núꞌa̱ te tꞌøtꞌe mantꞌa̱gui ma da fa̱di. rz] ꞌNara xahnate maꞌna ja rá nsu que rá nxadi; ꞌnara hmu maꞌna ja rá nsu que rá ꞌbɛgo. y Nuꞌbʉ da tꞌʉtsaꞌihʉ ja ꞌnara hnini, pøñhʉ de guehni, rí maha maꞌna ra hnini. Majua̱ni dí xiꞌahʉ, hingri juatho gui ꞌyohʉ gatho ya hnini de ra hai Israel ha Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ya da yopa zøhø maꞌnaꞌqui. )xK Gatho ya meximhai ma da ʉtsaꞌihʉ ngueꞌa̱ guí ma̱ñhʉ ma noya. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da zɛti asta rá nga̱tsꞌi, núꞌá̱ go gueꞌa̱ da mpøhø. 8wi Nuya paꞌʉ nuya ja̱ꞌi ma da ꞌñʉtsasɛui yá cu ne da da pa da tho. Ya dada ma da da yá ba̱tsi y ya ba̱tsi ma da nøꞌtua yá dada, ne da da pa da tho nehe. v Nuꞌahʉ́ hingo ma gui ña̱sɛhʉ; nurá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ ma da xiꞌahʉ te ma gui ma̱ñhʉ. juM Nu sta tsꞌixꞌahʉ ntsꞌa̱hni, osta ma da du ri mʉihʉ de núꞌa̱ te ma gui ma̱ñhʉ, nixi gui beñhʉ ꞌmɛtꞌo núꞌa̱ ma gui ma̱ñhʉ, ngueꞌa̱ nura ora ma gui ña̱hʉ, Ajua̱ go da ꞌraꞌahʉ ya noya. Mt Núꞌʉ́ ma da zixꞌahʉ ja ya tsꞌʉtbi y asta ja ya da̱nga nda̱ po rá nguecagui. Hangue njabʉ da za gui damajua̱nihʉ de guecagui ja yá thandi ya nda̱ ne núꞌʉ hingyá me Israel. s) Ne xi da nsuhʉ, ngueꞌa̱ ya ja̱ꞌi ma da zixꞌahʉ ja ya tsꞌʉtbi, ne ma da zixꞌahʉ ja yá nija̱ꞌʉ pa ja dí napꞌaꞌihʉni. urc Nubyá dí pɛhnꞌaꞌihʉ gui maha gui ꞌyohʉ ngu ya zi dɛti madetho ja ya zate. Hangue xi da nsuhʉ ngu ꞌnara quꞌeña̱, pe oguí øthʉ ra ntsꞌoꞌmʉi, njahʉ ngu ꞌnara zi domitsu hingui øtꞌa ra ntsꞌoꞌmʉi. vqe Majua̱ni dí xiꞌahʉ, ra pa de ra nga̱xhmai núꞌa̱ ra hnini hinda hñuxa ntꞌøde núꞌa̱ gui xiphʉ, maꞌna ma da nda̱ngui yá tsꞌoqui nura hniniꞌa̱ que ra hnini Sodoma ne Gomorra. Ya ntꞌʉtsate ne ya ntsꞌoꞌmʉi &pE ꞌBʉ ni ꞌnara mengu de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ hinda gamfri núꞌa̱ gui xiphʉ ne hinda hñuxa ntꞌøde, nuꞌbʉ́ pøñhʉ de núꞌa̱ ra nguꞌa̱ o de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ ne gui fɛꞌma ri uahʉ pa da hyø núꞌa̱ ra hai xa nthuꞌti de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. 2o] ꞌBʉ nuya mengu de nura nguꞌa̱ da ꞌraꞌahʉ ntsaya, nuꞌbʉ́ Ajua̱ ma da ja̱piꞌʉ. Pe nuꞌbʉ hinda ꞌraꞌahʉ ntsaya, Ajua̱ hinda ma da ja̱piꞌʉ. ny Y nu xcrí cʉthʉ ja núꞌa̱ ra nguꞌa̱, gui ꞌyapabihʉ Ajua̱ da ja̱pi nuya mengu de núꞌa̱ ra nguꞌa̱. imK Ne nu xcrí tsøñhʉ ja ꞌnara da̱nga hnini o ꞌnara tꞌʉca hnini, gui hyoñhʉ ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ dra hoja̱ꞌi, ne ja gui ꞌbʉhʉni ja rá nguꞌa̱ asta hingui pøñhʉ de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. El Ne oxqui ha̱xhʉ ni ꞌnara ꞌbatsꞌi, ni ri mponga dutuhʉ ni ri mponga zɛxthihʉ nixi ri bordohʉ, ngueꞌa̱ ra mɛfi rí ꞌñepi da tꞌumbabi núꞌa̱ te øꞌtua ra ꞌbɛdi. kkO Oxqui ma gui ha̱xhʉ ra boja̱ pa ja ra ꞌñu, nixi ra tꞌaxi nixi ra oro nixi ra cobre. 1j[ ꞌYøthehʉ núꞌʉ toꞌo di tsʉ ra lepra, ne núꞌʉ di pɛꞌtsa maꞌra ya hñeni, ne japhʉ da nte maꞌnaꞌqui núꞌʉ xa du, ne ꞌyɛmbahʉ ya tsꞌonda̱hi núꞌʉ toꞌo di pɛꞌtsi. Ngu stá ꞌraꞌathohʉ nuna tsꞌɛdina̱, njabʉ nehe ma gui fatsꞌithohohʉ ya ja̱ꞌi. \i1 Rí maha gui umfʉ ntꞌøde gue ya xa zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. sh_ Rí maha go da bá zohʉ ya me Israel núꞌʉ go gueꞌʉ rá hnini Ajua̱ xa ꞌmɛdi ngu ya zi dɛti. ;go Nuꞌbʉ́ gatho núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi ra Jesu bi mɛhni ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―Nubyá oxqui ma gui zohʉ núꞌʉ hingyá me Israel, nixi ya me Nsamaria. ifK Nepʉ núꞌa̱ maꞌna ra Simu núꞌa̱ xqui ꞌñoui ya cananista, ne ra Juda Iscariote núꞌa̱ toꞌo bi da ra Jesu. Ra Jesu bi mɛhna yá nxadi pa da zofo ya ja̱ꞌi (Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6) :em Nepʉ ra Lipe, ne ra Tolo, ra Toma, ne ra Teo núꞌa̱ mrá ngʉxboja̱, ne núꞌa̱ maꞌna ra Cobo rá tꞌʉ ra Alfeo, ne ra Lebeo núꞌa̱ bi thuꞌmbabi nehe ra Tadeo. udc Nuya guehya yá thuhu núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá apostol xqui hñutsꞌi: rá mʉdi ra Simu núꞌa̱ bi hñuꞌmbabi drá thuhu ra Pedro, ne ra Andre rá cu, ne ra Cobo, ne ra Xuua rá cu, di yohoꞌʉ yá tꞌʉ ra Sebedeo. 6c g Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi zohna núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi xqui huahni, ne bi umba ra tsꞌɛdiꞌʉ pa da ꞌyɛnga ya tsꞌonda̱hi ne da ꞌyøthe gatho ya hñeni. b &Hangue ꞌyapabihʉ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo rá mɛti nuna ra ꞌbɛfi pa da mɛhna ya mɛfi da gʉxa nuna sofona̱.a} %Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuua xi ja ndunthi ra sofo pe joꞌo ya mɛfi. 7`g $Y mi hyanda ra Jesu gatho nuya ja̱ꞌi, xi bi huequiꞌʉ ngueꞌa̱ ꞌñena ya zi dɛti joꞌo toꞌo da su y mi tu yá mʉi ngueꞌa̱ himi pa̱di toꞌo da dɛniꞌʉ. v_e #Nura Jesu mi ꞌyo gatho ja ya da̱nga hnini ne ya tꞌʉca hnini, ne mi cʉtꞌa ja ya nija̱ pa ja mi utuateni, ne mi øthe gatho ya daꞌthi, ne mi zofo ya ja̱ꞌi mi embi gue ya xqui zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. (^I "Pe nuya fariseo bi ꞌñenaꞌʉ: ―Nuní ha̱npa rá tsꞌɛdi ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi pa ɛnga ya tsꞌonda̱hi. Ra Jesu xi bi hueca ya ja̱ꞌi T]! !Nepʉ ra Jesu bi ꞌyɛmba núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi mi pɛꞌtsa nura gone, ne nuꞌá̱ ꞌbestho bi za bi ña̱. Nuya ja̱ꞌi xi bi ꞌyø, ne mi ꞌñémbiꞌʉ ꞌna ngu maꞌna: ―Masque nújʉ go guecjʉ rá hniniguihʉ Ajua̱, pe hinhyaꞌmʉ stá hanthʉ ꞌnara ntꞌudi xi ra da̱ngui ngu núꞌa̱ stá hanthʉbya. y\k Y ngu bi bønga ya goda de guehni, bá tsꞌimpa ra Jesu ꞌnara gone mi pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi. [% Pe nu mi bøni de guehniꞌʉ bi xipa gatho nuya mengu de guehni gue go ra Jesu xqui ꞌyøtheꞌʉ. Ra Jesu bi ꞌyøthe ꞌnara gone +ZO Y ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi xogui yá daꞌʉ. Nepʉ ra Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ ne bi ꞌñembi: ―Oxqui ma gui ma̱ñhʉ toꞌo bi ꞌyøtheꞌihʉ. Y  Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi hñuꞌtsua rá ꞌyɛ ja yá daꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Dá njabʉ ngu núꞌa̱ xcá camfrihʉ. X Pe ra Jesu bi thotho ne bi ma bá cʉtꞌa ja ꞌnara ngu, ha nuya goda bi dɛniꞌa̱ y bi yʉtꞌiꞌʉ nehe. Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha guí camfrihʉ gue da za ga øtheꞌihʉ? Nuꞌʉ́ bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱, Ndada, da za. 7Wg Nepʉ nu mi ma ra Jesu de guehni, yoho ya goda bi dɛniꞌa̱ ne bi ña̱ ntsꞌɛdiꞌʉ bi ꞌñena: ―¡Núꞌi rá Tꞌʉꞌi ra nda̱ Davi, pɛscahe ra nthecate! V Y gatho núꞌa̱ ra hai de guehni bi ntʉnga ra noya de núꞌa̱ ra nxutsi xqui yopa nte de ra du. Ra Jesu bi ꞌyøthe yoho ya goda U! Pe ngu bi bøniꞌʉ pa thi, ra Jesu bi yʉtꞌi habʉ mi ꞌbɛnga ra nxutsi ne bi mipa rá ꞌyɛ, nepʉ nuꞌá̱ ꞌbestho bi nangui. T Y ra Jesu bi ꞌñemba ya ja̱ꞌi: ―Pøñhʉ tsꞌʉ pa thi. Nura nxutsi a̱ha̱, hingue xa du. Pe ya ja̱ꞌi mi thentho ra Jesu. 7Sg Nepʉ bi zønga ra Jesu co yá nxadi ja rá ngu núꞌa̱ ra nda̱ ja xqui du rá tꞌixu. Y mi ꞌbʉhni ya mɛꞌmda mi pɛꞌmda, ne ndunthi ya ja̱ꞌi xi mi zoni. ;Ro Ha ra Jesu bi mpʉntsꞌi bi hyandi ne bi ꞌñembi: ―Ma zi tꞌixuꞌi, johyabya ngueꞌa̱ co ri jamfri xcá ña̱ni. Y nura ꞌbɛhña̱ ꞌbestho bi ña̱ni ra oraꞌa̱. 6Qe Ngueꞌa̱ mi bensɛ ja rá mfeni nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ne mi ena: “Dí camfri gue ꞌbʉ hønsɛ ga thʉnbabi rá ña̱ni rá he ga ña̱ni ꞌbestho de ma hñeni.” ePC Y de mi ꞌyoꞌʉ ja ra ꞌñu mi pani ꞌnara ꞌbɛhña̱ mi hena ꞌnara hñeni mi xoꞌtua ya ji y ya mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho njɛya mi njabʉ. Nuꞌá̱ bi joni ja rá xʉtha ra Jesu pa bi dʉnbabi rá he. eOC Nuꞌbʉ́ ra Jesu ꞌbestho bi ma co yá nxadi ne bi mɛui núꞌa̱ ra nda̱ꞌa̱. +NO Ngu bi uadi bi ma̱nga njabʉ ra Jesu, bi zøhø habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱ ꞌnara nda̱ de ja yá nija̱ ya xodyo, ne bi ndandiña̱hmu ne bi ꞌñembi: ―Dá e ga xiꞌi gue ja tsꞌʉ rí du ma tꞌixu. Hangue dí ba̱nteꞌi gui ma gui hñuꞌtsua tsꞌʉ ri ꞌyɛ pa da yopa nte. nMU Nehe hinxá hño da sitꞌa ra vinu ja ꞌnara zɛbota, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ di tsɛdi ra vinu, nuꞌbʉ́ da ntʉ́nga ra zɛbota ne núꞌa̱ te di po da mfani ne maꞌna da tsꞌoca ra zɛbota. Hangue mahyoni da sitꞌa ra vinu ja ꞌnara ꞌraꞌyo bota pa njabʉ masque xi di ja rá tsꞌɛdi ra vinu, hinda ntʉ́nga ra bota. Bi ña̱ni rá tꞌixu ra Jairo, nehe bi ña̱ni núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi dʉnba rá he ra Jesu (Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56) QL Hinxá hño da ꞌbøꞌta ꞌnara zɛdutu co ꞌnara ꞌraꞌyo dutu, ngueꞌa̱ ꞌmɛfa da nuntsꞌa ra ꞌraꞌyo dutu ne da gʉtꞌa ra zɛdutu, nepʉ njabʉ maꞌna da ntʉnga ra zɛdutu. ;Ko Y ra Jesu bi ꞌñembi: ―ꞌBʉ da nja ꞌnara ntha̱ti ne ra na̱vio da mbitabi yá amigo, nuyá amigo rí ꞌñepi da johyaui ra na̱vio ne hinda du yá mʉi. Nehe numa nxadi nja ngu nuyá amigo ra na̱vio. Pe sta zø ra pa ga ma de guecua, nuꞌbʉ́ ha̱, da za da ayuna ma amigo co ya dumʉi. _J7 Nepʉ de gueꞌa̱ yá nxadi ra Xuua Xiꞌtsate bi ꞌñehe bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja nuje ne ya fariseo dí ayunahe ndunthi ya iꞌqui, ha nuri nxadigue hinhyaꞌmʉ ri ayunaꞌʉ? =Is Rí ma gui nxadihʉ pa gui pa̱hʉ te ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo nu habʉ bi ꞌñena Ajua̱: “Nugui maꞌna dí ne gui mpɛꞌtsuahʉ ra nthecate ꞌna ngu ꞌna que gui tsincahʉ ya mboꞌni pa gui hyohʉ gui ꞌbahaguihʉ.” Nugui hinstuá ehe pa ga zofo ya hoja̱ꞌi, nugui stuá ehe pa ga zofo ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui pa da ñobriꞌʉ. Ra Jesu bi tꞌambabi de ra ayuno (Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39) jHM Nu mi ꞌyøde ra Jesu bi ma̱nga njabʉ ya fariseo, nuꞌbʉ́ bi ꞌñembabi: ―Nura ja̱ꞌi hinte ma hñeni pɛꞌtsi hingui øtꞌa ra thoni pa ra ꞌñethi, pe nuꞌʉ tóꞌo ri hñeni ha̱, honga ra ꞌñethi. lGQ Y mi hyanda ya fariseo gue ra Jesu bi hñuhui bi ñuniui ya tsꞌoja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ nuya fariseoꞌʉ bi ꞌyambabi yá nxadi ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Xi ri xahnatehʉ ¿hanja ri ñuniui gatho nuyʉ ya tsꞌoja̱ꞌi? -FS Nepʉ ra Jesu bi ma ja rá ngu ra Teo ne ja bi hñudini bi ñuniui yá nxadi co maꞌra ya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ ne maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi xqui zønini. gEG Nepʉ ra Jesu bi ma de guehni y bi hyanda ꞌnara ꞌñøhø rá thuhu ra Teo mrá ngʉxboja̱ mi hudi ja rá mexa. Y ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Bá ehe tɛngagui. Nepʉ ra Teo ꞌbestho bi ꞌmai ne bi dɛniꞌa̱. D) Y mi hyanda ya ja̱ꞌi núꞌa̱ bi nja, nuꞌʉ́ xi bi ꞌyø, ne bi xøcambeni Ajua̱ ngueꞌa̱ núꞌá̱ xqui umba ra tsꞌɛdi ꞌnara ja̱ꞌi pa bi ꞌyøtꞌe njabʉ. Ra Jesu bi zofo ra Mateo pa drá nxadi (Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32) IC  Nuꞌbʉ́ ra daꞌthi ꞌbestho bi nangui bi ma rá ngu. B{ Pe pa gui pa̱hʉ gue Núꞌa̱ Toꞌo e bi Nja̱ꞌi ja rá tsꞌɛdi nuua ja ra ximhai pa da pumba yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi, ma ga øtꞌa njaua pa gui pa̱hʉ. Nepʉ bi ꞌñemba núꞌa̱ ra daꞌthi: ―Nangui, jʉxa ri mfidi rí ma ri ngu. tAa Pa guequi hinte rá hñei ga pumba yá tsꞌoqui nuna ꞌñøhø nixi pa ga embi: “Nangui ne ꞌño”. @{ Ra Jesu bi ba̱tho núꞌa̱ mi beñꞌʉ y bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí beñhʉ núꞌʉ ya tsꞌomfeni de guequi? 8?i Nuꞌbʉ́ nu ꞌraya xahnate de ra ley mi ꞌbʉhni bi mʉdi bi benga ya tsꞌomfeni ne mi ꞌñémbi ꞌna ngu maꞌna: “Nuna ꞌñøhøni ri ꞌñetꞌa Ajua̱.” d>A Mi zønga rá hai bi tsꞌiꞌtsua ꞌnara ꞌñøhø mrá tsꞌonate himi tsa da ꞌña̱ni ne xqui tꞌɛntsꞌa ja ꞌnara ꞌbebo. Y nu mi hyanda ra Jesu gue xi mi ja yá jamfri núꞌʉ ya ja̱ꞌi toꞌo mi ndude ra daꞌthi, nuꞌbʉ́ bi ꞌñembabi ra daꞌthi: ―Ma zi tꞌʉꞌi, johyabya ngueꞌa̱ ya stá punꞌaꞌi ri tsꞌoqui. u= e Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi yopa bøxa ja ra motsa ne bi ꞌraxa riꞌnandi ra ndehe pa bi yopa menga ja rá hai. %<C"Nuꞌbʉ́ gatho ya mengu de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu pa bi ꞌyapa ra favo da ma de guehni pa da ma maꞌna ra hnini.M;!Y nuya maptsꞌʉdi bi nestꞌihi co ra ntsu asta bi zønga ja ra hnini ne bi xipa ya ja̱ꞌi te bi ꞌyøꞌtua ra Jesu núꞌʉ yoho ya ꞌñøhø xqui ꞌyɛmbabiꞌʉ ya tsꞌonda̱hi. Z:- Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱, rí maha, ja da bá cʉthʉni. Nuꞌbʉ́ ꞌbestho ya tsꞌonda̱hi bi bøni de núꞌʉ yoho ya ꞌñøhø ne bi ma bá cʉtꞌa ja ya tsꞌʉdi. Nepʉ nura oraꞌa̱ gatho ya tsꞌʉdi bi nestꞌihi bi hñøtꞌa ja ꞌnara maꞌye pa bi ma bá zo ja ra ndehe y gatho bi ja̱tꞌi. -9SY ya tsꞌonda̱hi bi ꞌyapa nsɛqui ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―ꞌBʉ ma gui ꞌyɛnje de guecua, ꞌracje nsɛqui ga cʉthe ja nuyʉ ya tsꞌʉdi bí ꞌyoni. Q8Guetbʉ de guehni mi ꞌyoni ꞌna taxꞌo ya tsꞌʉdi mi ñuni. f7ENuya ꞌñøhøꞌʉ bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñemba ra Jesu: ―¿Te guí hongua habʉ dí ꞌbʉhe núꞌi Jesu rá Tꞌʉꞌi Ajua̱? Hingui tsøta ra ora pa gui huatcahe, nuꞌbʉ́ ¿hanja xcá ehe gui xaxcahe? _67Nepʉ bi zønga ra Jesu riꞌnandi ra ndehe co yá nxadi ja ꞌnara hai rá thuhu Gadara, y ja bi nthɛuini yoho ya ꞌñøhø bi bønga habʉ mi ja ya ntꞌagui. Núꞌʉ ya ꞌñøhøꞌʉ mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi xi xmá ntsꞌo, ha xi mi pite ndunthi, nixi mi tsa to da ꞌranga núꞌa̱ ra ꞌñuꞌa̱ habʉ mi ꞌbʉꞌʉ. 5!Nu mi hyanda njabʉ yá nxadi xi bi ꞌyø ne mi ꞌñémbiꞌʉ: ―¡Te ma tsꞌɛdi ha̱ní gue asta ra nda̱hi ne ra dehe øtua rá noya! Ra Jesu bi ꞌyɛmba ya tsꞌonda̱hi yoho ya ꞌñøhø myá me Gadara (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39) H4 Y nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Pa te guí tsuhʉ? ¿Ha gue otho ri jamfrihʉ? Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌmai pa bi zʉi ra bʉnthi ne ra ndehe. Y ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi ntsaya. $3ANuꞌbʉ́ yá nxadi ꞌbestho bi ma bá atsꞌi ne bi ꞌñembi: ―Ma zi Hmuꞌihe, ña̱ngaguihe ngueꞌa̱ ya ma da mpʉntsꞌa ra motsa mbo ra dehe. C2Ne de mi ꞌyoꞌʉ ja ra ndehe mi da̱mfriꞌʉ bi nja ꞌnara da̱nga bʉnthi xi ntsꞌɛdi asta mi ne da pʉntsꞌa ra motsa ne mi tontsꞌa ra dehe pa mbo. Ha nura Jesu mi a̱ha̱. j1MNepʉ de gueꞌa̱ ra Jesu bi bøxa ja ra motsa co yá nxadi pa bi ma riꞌnandi ra ndehe. f0ERa Jesu bi da̱tui bi ꞌñembi: ―Bá ehe tɛngagui, tsopʉ núꞌʉ xa du go dá ꞌyagui núꞌʉ yá miꞌña̱gamfriui. Ra Jesu bi japi bi tsaya ra bʉnthi (Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25) /)Nepʉ ꞌna de yá nxadi ra Jesu bi ꞌñembi: ―Ma zi Hmuꞌi, ꞌraca nsɛqui ga ma ga agui ma dada, nepʉ ga pengui ga tɛnꞌaꞌi. 9.kRa Jesu bi da̱tui bi ꞌñembi: ―Ya haho ja yá hña̱do, ne ya tsꞌintsꞌʉ ja yá ꞌbafi, pe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi otho ni habʉ da mɛ rá ña̱xu. :-mY ante da maꞌʉ, ꞌnara xahnate de ra ley bi joni habʉ mi ꞌbai ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Xahnate, nugui dí ne ga tɛnꞌaꞌi pa habʉ gatho gui ma ga ma nehe. !,;Ne ꞌmɛfa bi hyanda ra Jesu ndunthi ya ja̱ꞌi xqui theꞌtsiꞌa̱. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñemba yá nxadi: ―Maha riꞌnandi ra ndehe. ~+uYa de mi putꞌa nde ra Jesu bá tsꞌimpabi ndunthi ya daꞌthi, ꞌra mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi. Y co ꞌnada ra noya bi ma̱ bi ꞌyɛnga núꞌʉ ya tsꞌonda̱hi mi pɛꞌtsiꞌʉ, ne bi ꞌyøthe gatho núꞌʉ toꞌo mi hñeni. ~*uNepʉ ra Jesu bi hñuꞌtsua rá ꞌyɛ y ꞌbestho bi tsaya ra nzø mi tsʉdi. Nepʉ ꞌbestho bi nangui ra ꞌbɛhña̱ ne bi hyocui te bi ziꞌʉ. Ra Jesu bi ꞌyøthe ndunthi ya daꞌthi (Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41) |)qꞌMɛfa de gueꞌa̱ ra Jesu bi ma ja rá ngu ra Pedro, y ja mi ꞌbɛnini rá to ra Pedro mi umba ra nzø. :(m Nepʉ ra Jesu bi ꞌñemba ra nda̱ gá soldado: ―Rí ma ri ngu ngueꞌa̱ nuri jamfri xa muui ndunthi, ne xa njabʉ ngu xcá ne. Y nurá ꞌbɛgo ra nda̱ gá soldado ꞌbestho bi ña̱ni nura oraꞌa̱. Ra Jesu bi ꞌyøthebi rá to ra Pedro (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39) n'U Pe ya me Israel núꞌʉ rí ꞌñepa hma̱ha̱ da hñu ja ra mexa, Ajua̱ hinda ma da hopi da yʉtꞌa mahetsꞌi. Nuꞌa̱ ma da nja, ma da mɛhniꞌʉ ja ra ꞌbɛxuui, y nuni ja di zohma̱ni ne ja di gusthma̱ni yá tsꞌi. X&) Dí xiꞌahʉ gue ndunthi ya ja̱ꞌi maxøgue ra ximhai núꞌʉ hingyá me Israel ma da yʉtꞌa mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱ ne da hñu ja ra mexa mahyɛgui co ra Abrá, co ra Isaac, ne co ra Cobo. v%e Mi ꞌyøde njabʉ ra Jesu xi bi ꞌyø ndunthi ne bi ꞌñembabi núꞌʉ mri dɛni: ―Majua̱ni dí xiꞌahʉ, nugui hinstá tsʉdi ni ꞌnara me Israel núꞌa̱ xi di ja rá jamfri ngu nura jamfri pɛꞌtsa nuna ꞌñøhøni. E$ Ngueꞌa̱ nugui ꞌbʉi toꞌo ri mandagui nehe, pe nequi drí manda. Dí pɛꞌtsa ya soldado ja ma hmanda, y ꞌbʉ ga emba ꞌna de gueꞌʉ: “Rí mani”, da ma, o ꞌbʉ ga emba maꞌna: “Bá ehe”, nuꞌá̱ da ꞌñehe. Ha nuꞌbʉ ma ꞌbɛgo ga embi: “Pɛ nuna ꞌbɛfina̱”, nuꞌá̱ da mɛfi. W#'Nuꞌbʉ́ nura nda̱ gá soldado bi da̱tui ne bi ꞌñembi: ―Hina, hiní ꞌñepcagui gui cʉtꞌa mbo ma ngu. Nugui nuꞌa̱ dí pa̱di gue hønsɛ co ri noya gui ma̱, numa ꞌbɛgo da ña̱ni. V"%Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Maha, ma ga øthe. !-Y nura nda̱ꞌa̱ bi ba̱ntebi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―Ndada, ꞌnama ꞌbɛgo bi ntsꞌonate ne hingui tsa da ꞌña̱ni, ne xi tsiꞌti. | qNepʉ ra Jesu bi yʉtꞌi ja ra hnini Ncapernau y ja bi nthɛuini ꞌnara nda̱ gá soldado de ra hai Nroma. >uNuꞌbʉ́ ra Jesu bi hñuxa rá ꞌyɛ ne bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱ dí ne ga øtheꞌi, y ya gá ña̱ni. Y ngu bi uadi bi ma̱nga njabʉ, ꞌbestho bi ña̱ni ra daꞌthi. q[Ne bi nthɛui ꞌnara ja̱ꞌi mi tsʉ ꞌnara hñeni rá thuhu ra lepra núꞌa̱ tsitꞌatho ra ngø. Nura ja̱ꞌiꞌa̱ bi ndandiña̱hmu ja rá ua ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―Ndada, ꞌbʉ gui nehma̱, da za gui ꞌyøthegui. b ?Nu mi ga̱i ra Jesu de ja ra tꞌøhø habʉ mi utuate, xi bi dɛna ndunthi ya ja̱ꞌi. kOngueꞌa̱ mi zofoꞌʉ co rá tsꞌɛdi Ajua̱, hingue ngu mi øtꞌa ya xahnate de ra ley.Ha nu mi uadi ra Jesu bi ma̱nga nuya ya noya, nuya ja̱ꞌi xi bi ꞌyø ntsꞌɛdi de núꞌa̱ xqui xipabiꞌʉ, )Ne ꞌmɛfa bi da ndunthi ya da̱ꞌye, bi zø ya nzøthe, bi nja ndunthi ya bʉnthi, nepʉ nurá nguꞌa̱ bi yøtꞌe ne bi ꞌmɛdi gatho. 8iPe nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøde nuya ya noya ne hinda ꞌyøtꞌe, núꞌá̱ ri nhyɛcuaui ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ bi ꞌñotho rá mfeni bi hyoca rá ngu ja ra ꞌbomu. $ANe ꞌmɛfa bi da ndunthi ya da̱ꞌye, bi zø ya nzøthe, bi nja ndunthi ya bʉnthi, pe nurá nguꞌa̱ himbi yøtꞌe ngueꞌa̱ xqui hyoca ja ra medo. <qNuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøde nuya ya noya dí xiꞌahʉ ne da ꞌyøtꞌe njabʉ, núꞌá̱ ri nhyɛcuaui ꞌnara ja̱ꞌi xi bi nja rá mfeni bi hyoca rá ngu ja ra medo. xiNu sta zø rá nga̱tsꞌi ra pa ndunthi ma da ꞌñengagui: “Ma zi Hmuꞌihe, ma zi Hmuꞌihe, nuje dá xañhe ri noya, ne co ri tsꞌɛdigue dá ɛñhe ya tsꞌonda̱hi, ne co ri tsꞌɛdigue dá øthe ndunthi ya da̱nga ntꞌudi.” I ꞌBʉi ndunthi toꞌo engagui: “Ma zi Hmuꞌi, ma zi Hmuꞌi”, pe nuꞌʉ́ hinda za da yʉtꞌa mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱ ma Dada ꞌbʉ hinda ꞌyøꞌtua rá pahaꞌa̱. gGY gatho nuya ꞌbai gá za hingui unga ya hoga fruta ma da tsꞌɛtꞌi ne da tsꞌa̱tꞌi. $AY ꞌnara hoga ꞌbai gá za hingui tsa da unga núꞌa̱ hingrá hoga fruta, nixi núꞌa̱ hingrá hoga ꞌbai gá za hingui tsa da unga ya hoga fruta. ykGatho ya hoga ꞌbai gá za unga ya hoga fruta, pe nuya tsꞌo ꞌbai gá za hingui tsa da unga ya hoga fruta. Nuꞌahʉ ma gui pa̱hʉ toꞌoꞌʉ ngueꞌa̱ da hnequi ja yá tsꞌoꞌbɛfi øtꞌeꞌʉ. Ngueꞌa̱ nuya tsꞌoꞌmʉi hingui tsa da ꞌñudi ya hoga ꞌbɛfi, nja ngu ya xinꞌmini hingui tsa da unga ya obxi, ne ya ꞌbintꞌo hingui tsa da unga ya igo. #Jamasuhʉ hinda tsꞌocꞌa ri mfenihʉ núꞌʉ ri ꞌñetꞌa mɛfi de Ajua̱, núꞌʉ ma da ꞌñepʉ pa da ne da hyaꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ri ꞌñetꞌa hoja̱ꞌi ne ri ꞌyo ngu ya zi dɛti, pe de mbo yá mfeni nja ngu ra dumanthuhu gá miꞌño. "~}||C{Izzyyxwv[u[tsrqppobnmml>;=y< ,*sI 1lt0?  ~<(t^KQHangue nura hmuntsja̱ꞌi mi ꞌbʉhni xi bi ꞌyø nu mi ꞌyøde bi ña̱ ya gone, ne mi hyandi bi nxøgue yá ꞌyɛ ya doꞌyɛ, ne bi ꞌño ya doua, y ya goda bi hyandi. Hangue ra hmuntsja̱ꞌi bi xøcambeni Ajua̱ núꞌa̱ xøcambeni ya me Israel. Ra Jesu bi ꞌuinga thogui goho ꞌmo ya ja̱ꞌi (Mr. 8:1-10) ?PwY bi mani ndunthi ya ja̱ꞌi mi zi ya doua, ya doꞌyɛ, ya goda, ya gone, ne ndunthi maꞌra ya daꞌthi. Gathoꞌʉ bi tꞌegui ja rá ua ra Jesu ne nuꞌá̱ bi ꞌyøtheꞌʉ. O!Ra Jesu bi ma de guehni ne bi zøni ja rá ña̱ni ra ndehe Galilea. De guehni bi bøxa maña̱ ra tꞌøhø ne ja bá hudiniꞌa̱. NNuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Nuꞌi na̱ná̱, xi ra da̱ngui ri jamfri, dá njabʉ ngu núꞌa̱ xcá ꞌyadi. Nuꞌbʉ́ nurá tꞌixu nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ꞌbestho bi ña̱ni nura oraꞌa̱. Ra Jesu bi ꞌyøthe ndunthi ya daꞌthi 0MYNuꞌbʉ́ ra ꞌbɛhña̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Majua̱ni guí ma̱, Ndada, pe nuya tsatꞌyo tsi ya xɛca thuhme núꞌʉ tagui de ja yá mexa yá hmu. LNuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi bi ꞌñembi: ―Hindí ꞌñepi da tha̱mba yá thuhme ya ba̱tsi pa go da tꞌumba ya tsatꞌyo. {KoNepʉ núꞌa̱ ra zi ꞌbɛhña̱ bi ndandiña̱hmu ja yá ua ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―Faxcagui, Ndada. J'Ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―Nuga xpá ꞌbɛncagui hønsɛ pa ga muntsꞌa ya me Israel nja ngu ya zi dɛti xa ꞌmɛdi. :ImPe ra Jesu hinte bi da̱di. Nuꞌbʉ́ ya nxadi bi joni habʉ mi ꞌbai ra Jesu ne bi ba̱ntebi bi ꞌñembi: ―Pɛhni dá ma, ngueꞌa̱ xi mafiua møte ja ma xʉthahe. eHCNe ja bá nthɛuini ꞌnara ꞌbɛhña̱ mrá me Canaán y himrá me Israel. Mi mafi ne mi ena: ―Huegagui núꞌi Ndada, rá Tꞌʉꞌi ra nda̱ Davi. ꞌNama tꞌixu pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi ne xi ntsꞌɛdi. ZG-Nepʉ ra Jesu bi ma de guehni pa ja ra hai guetbʉ ra hnini Tiro ne Sidó. wFgGatho nuyá ha̱, go guehya ri japi da ntsꞌoca ra ja̱ꞌi. Pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui xʉꞌyɛ ꞌmɛtꞌo pa da ñuni, hingo gueꞌa̱ ꞌnara tsꞌoqui øtꞌe. ꞌNara ꞌbɛhña̱ himrá me Israel bi gamfri ra Jesu (Mr. 7:24-30) 1E[Ngueꞌa̱ ja yá ne ya ja̱ꞌi ja guehni pønga yá tsꞌomfeni, ngu ra nthote, ra nzinga medintha̱ti, ra ntꞌeja̱ꞌi, ra mfe, ra ntꞌeꞌtsate, ra ntsꞌante. DPe nuꞌbʉ guí beñhʉ ya tsꞌomfeni, go gueꞌʉ da bønga ja ri nehʉ, y núꞌa̱ go gueꞌa̱ da jaꞌahʉ gui ntsꞌoquihʉ. bC=¿Ha hinguí pa̱hʉ gue gatho núꞌa̱ guí tsihʉ rí ma ja ri mʉihʉ ne thoguitho? cB?Ra Jesu bi da̱di bi ꞌñembi: ―¿Ha gue ni gueꞌahʉ hingui tsoda ri mfenihʉ? ARa Pedro bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Xicje te rí bønga núꞌa̱ ra ꞌbede gá ma̱ de hanja ri ntsꞌoca ꞌna. ;@oHyɛhʉbʉ ya fariseo dí ꞌyobʉ co yá ngoda, nuꞌʉ́ ri zi yá migodaui. Nuꞌbʉ ꞌnara goda da gʉhna rá migodaui, da ma ri yohoꞌʉ da zoui mahyɛgui ja ra oꞌtsi. '?G Pe ra Jesu bi da̱tuabi yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―Gatho núꞌʉ ya nda̱po hingo bi motꞌa numa Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi, ma dra cꞌʉꞌtsi. '>G ꞌMɛfa yá nxadi bi joni habʉ mi ꞌbai ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―¿Ha gue hinguí pa̱di gue xi bi bø yá cuɛ ya fariseo co nuya noya gá ma̱? =' Hingue co núꞌa̱ te cʉtꞌa ja rá ne ra ja̱ꞌi ri ntsꞌoqui, pe co núꞌa̱ te pønga ja rá ne, con gueꞌa̱ ha̱, ri ntsꞌoqui. <) Nepʉ ra Jesu bi zofo ra hmuntsja̱ꞌi ne bi ꞌñembi: ―Hñuxhʉ ntꞌøde xá hño ne dá zo ri mfenihʉ núꞌa̱ ma ga xiꞌahʉ: $;A Hinte ri muui yá søcambeni núꞌa̱ øtꞌe,
ngueꞌa̱ nuꞌʉ yá ntꞌutuate udiꞌʉ go de yá mfenisɛ, ne ma̱ñꞌʉ gue go stá utuaꞌʉ. o:WNuna ra hninina̱ ri xøcambenigui dega netho,
pe nuyá mfeni go bí ꞌyo yabʉ de guequi. 9}Nuꞌahʉ xi gyá yohmihʉ. Hangue majua̱ni núꞌa̱ xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía de gueꞌahʉ ne bi ꞌñena: A8{Hangue guí eñhʉ gue njabʉ hinguá hyoni da jamasu rá dada o rá na̱na̱ ꞌna. Hangue hinguí øthʉ núꞌa̱ ri manda Ajua̱, go guí øtꞌasɛhʉ núꞌa̱ go ri nza̱ihʉ. T7!Pe nuꞌahʉ́ guí eñhʉ gue xá hño toꞌo da ꞌñemba rá dada o rá na̱na̱: “Ya hinda za ga faxꞌaꞌi, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ma stá ꞌraꞌahma̱, ya stá ña̱ꞌtuabi Ajua̱ ga umbi.” `69Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi manda njaua ne bi ꞌñena: “Umba ra tꞌequꞌei ri dada ne ri na̱na̱ ne suꞌʉ.” Nehe bi ꞌñena: “Nuꞌa̱ tóꞌo da zanga rá dada ne rá na̱na̱, nuꞌá̱ pɛꞌtsi da du.” @5yY ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Nequi ma ga anꞌahʉ ꞌnara ntꞌani. ¿Hanja go guí øthʉ núꞌʉ ri nza̱ihʉ ne hingo guí øtuabihʉ yá hmanda Ajua̱? 4!―¿Hanja nuyʉ ri nxadi hingui øtꞌe ngu mi øtꞌa ndu ma xitahʉ? Ngueꞌa̱ nuyʉ́ hingui xʉꞌyɛ ꞌmɛtꞌo pa da ñuni. (3 KNuꞌbʉ́ ꞌraya xahnate de ra ley ne ꞌraya fariseo xqui ꞌñehe de Jerusale pa da cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu, ne bi ꞌyambabi ꞌnara ntꞌani bi ꞌñembi: 2 $Ne nuya daꞌthi mi adi hønsɛ qué da danbabi rá he, y gatho núꞌʉ toꞌo bi ꞌyøtꞌa njabʉ ꞌbestho bi ña̱ni.l1Q#Ha nu mi hyanda ya mengu de guehni gue bi zønga ra Jesu ja yá haiꞌʉ, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi da̱ma xanga ra noya pa bi sipa gatho ya ja̱ꞌi de núꞌa̱ ra haiꞌa̱. Nepʉ bá tsꞌimpabi ra Jesu ndunthi ya daꞌthi. N0"Nepʉ bi zøñꞌʉ ja ra hai Genesare riꞌnandi de ra ndehe. ^/5!Ne de ya mi ꞌbʉi mbo ra motsa, ya nxadi bi nsunda ra Jesu, bi ndandiña̱hmu ne bi ꞌñenaꞌʉ: ―Xi majua̱ni go gueꞌi rá Tꞌʉꞌi Ajua̱. Ra Jesu bi ꞌyøthe ya daꞌthi nuni Genesare (Mr. 6:53-56) V.% Nepʉ nuꞌʉ́ bi bøxa ja ra motsa ne ꞌbestho bi tsaya ra bʉnthi. -yNuꞌbʉ́ ra Jesu ꞌbestho bi mipa rá ꞌyɛ ne bi ꞌñembabi: ―Xi tsꞌʉtho ri jamfri. ¿Pa te gá ntsu? #,?Pe nu mi hyanda ra bʉnthi bi ntsu, nepʉ bi mʉdi bi yʉi ja ra dehe, nuꞌbʉ́ bi mafi ne bi ꞌñena: ―Ma zi Hmuꞌi, faxcagui pa hinga ja̱tꞌi. 7+gNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Bá ehe ꞌbʉ. Ra Pedro bi ga̱i de ra motsa ne bi mʉdi bi ꞌño maña̱ ja ra dehe pa bi ma hma̱ha̱ habʉ mi ꞌyo ra Jesu. 3*_Nuꞌbʉ́ ra Pedro bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Ma zi Hmuꞌi, nuꞌbʉ xi go gueꞌaꞌi, ꞌbɛpcagui ga ꞌyo maña̱ ja ra dehe pa ga mabʉ habʉ guí ꞌyo. W)'Pe ra Jesu ꞌbestho bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Oguí tsuhʉ, go guecagui. (Ne nu mi hyanda ya nxadi ra Jesu mi ꞌyo maña̱ ja ra dehe, nuꞌʉ́ xi bi ntsu ne bi ꞌñena: ―¡Ay! ¡Ndi hyanthʉ ꞌnara pite! a';Ne himi hatsꞌitho ra Jesu mi ꞌyo maña̱ ja ra dehe pa bi ma bá tsʉdi yá nxadi. &1Ha nura motsa habʉ mi pa yá nxadi ya mi pa madetho ra ndehe, ne xi mi fɛtꞌa ntsꞌɛdi ra bʉnthi ja ra ndehe, ne mi ne da mpʉntsꞌiꞌʉ. %'Y nu mi uadi bi ꞌñehui ya ja̱ꞌi bi bøxa ja ra tꞌøhø pa bá apabi Ajua̱ ꞌnambʉsɛ. Y ya bi nxuui mi ꞌbʉhnitho sɛhɛꞌa̱. #$?Nepʉ ra Jesu bi ꞌbɛpa yá nxadi da yʉtꞌa ja ra motsa pa da ꞌmɛtꞌoꞌʉ pa riꞌnandi, ha nuꞌá̱ bi gohni pa bi ꞌñedi ya ja̱ꞌi. M#Mi ngu cʉtꞌa ꞌmo ya ꞌñøhø núꞌʉ bi ñuni, y nuya ꞌbɛhña̱ ne ya ba̱tsi himbi ma ꞌmede. Ra Jesu bi ꞌño maña̱ ra ndehe (Mr. 6:45-52; Jn. 6:16-21) "%Gatho ya ja̱ꞌi bi ñuni ne bi niña̱ꞌʉ. Y gatho nuya zi xɛni bi bongui bi hmuntsꞌi ne bi ñuxa ꞌrɛtꞌamayoho ya ꞌbøtsꞌe. !Nepʉ bi japabi ya ja̱ꞌi da hñudi ja ya zi ꞌbotꞌɛi. Ne mri hña̱ núꞌʉ cʉtꞌa ya thuhme ne núꞌʉ yoho ya hua̱, bi nøtsꞌe pa mahetsꞌi bi ꞌyapabi Ajua̱ da ja̱pi. Ne bi hyeca ya thuhme, ne bi umba yá nxadi pa bi hyecua ya ja̱ꞌi. J  Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembiꞌʉ: ―Bá ha̱ncahʉua. Nuꞌbʉ́ nuya nxadi bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hønsɛ cʉtꞌa ya thuhme ne yoho ya hua̱ dí ha̱he, hinda uadi pa gathoyʉ.  Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Hingo mahyoni ga pɛhni da dai te da ziyʉ. Go da umfʉ te da zi. yY nu mi nde bi joni yá nxadi ra Jesu habʉ mi ꞌbaiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Pɛhna nuyʉ ya ja̱ꞌi da ma ja ya hnini pa da dai te da zi, ngueꞌa̱ nuua habʉ dí ꞌbʉhʉ go ra mbonthi, ¿te ga umfʉ da ziyʉ? ne ya ꞌyo rí nde nehe. 9Ha mi zønga ja ra mbonthi ra Jesu bi hyanda xica ja̱ꞌi ya mi ꞌbʉhni, hangue nuꞌá̱ bi huequiꞌʉ ne bi ꞌyøthe gatho núꞌʉ mi hñeni. :m Ha nu mi ꞌyøde ra Jesu de núꞌa̱ xqui nja, nuꞌá̱ bi bøxa ja ꞌnara motsa bi ꞌranga ja ra ndehe pa gá ma ja ꞌnara mbonthi habʉ mi joꞌo ra ja̱ꞌi. Pe ya ja̱ꞌi bi ꞌyøde gue xqui ma ra Jesu, hangue nuꞌʉ́ bi ma ꞌñoua desde ja ya hnini pa bi ma bá cꞌa̱ꞌtsiꞌa̱. A{ Nepʉ yá nxadi ra Xuua bi ma ja ra fadi habʉ mi jotꞌi hma̱ha̱ꞌa̱ pa bi duꞌtsuabi rá ngøquꞌei pa bi ma bá agui. Nepʉ bi maꞌʉ bá xipa ra Jesu. Ra Jesu bi ꞌuinga thogui cʉtꞌa ꞌmo ya ja̱ꞌi (Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)   Nepʉ bá tha̱ ra ña̱xu ja ꞌnara manza pa bi tꞌumbabi núꞌa̱ ra nxutsi, ne nuꞌá̱ bi hña̱ꞌtsuabi rá na̱na̱. X) Nuꞌbʉ́ bi manda da thɛcua rá ña̱xu ra Xuua núꞌa̱ mi jotꞌa fadi. 7 Nuꞌbʉ́ ra Erode xi bi du rá mʉi, pe himbi za bi gømbi ngueꞌa̱ njabʉ xqui ña̱tuabi ne xqui ꞌyøde núꞌʉ mi huhuini ja ra mexa. jMNuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra nxutsi bi ꞌñembabi ra Erode: ―Dí ne gui ꞌracagui rá ña̱xu ra Xuua Xiꞌtsate ja ꞌnara manza. Gueꞌa̱ bi ꞌyadiꞌa̱ ngueꞌa̱ njabʉ ya xqui xipabi rá na̱na̱ núꞌa̱ ra nxutsi. H Hangue bi ña̱tuabi da umbabi gatho núꞌa̱ go da ꞌyadi. $APe ꞌnaꞌqui bi tꞌumba rá pa ra Erode, ne nurá tꞌixu ra Erodía bi nei ja yá thandi gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni, y ra Erode xi bi hopa rá hnei. B}Hangue ra Erode bi bø rá cuɛ ne mi nehma̱ da hyo ra Xuua, pe himbi za bi hyoꞌa̱ ngueꞌa̱ mi tsu ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ mi camfriꞌʉ gue ra Xuua go ꞌnara hoga ba̱di. c?Ngueꞌa̱ ra Xuua xqui ꞌñemba ra Erode: ―Hindí ꞌñepi gui ꞌbʉhui ra Erodía. Ra Erode bi benga njabʉ ngueꞌa̱ ꞌnaꞌqui bi gʉ ra Xuua bi duꞌti ne bi gotꞌa fadi ngueꞌa̱ ra Xuua mi ha̱cua hma̱ha̱ ra Erode gue hinda zimba rá ꞌbɛhña̱ rá cu núꞌa̱ rá thuhu ra Lipe, ha nura ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Erodía. 3_Ne bi ꞌñembabi yá mfatsꞌi: ―Nura ꞌñøhøꞌa̱ go gueꞌa̱ ra Xuua Xiꞌtsate xa yopa nte, hangue pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøtꞌa nuya ya ntꞌudi. ^ 7Ha nuya paꞌʉ ra nda̱ Erode bi ꞌyøde de gatho núꞌa̱ te mi øtꞌa ra Jesu.  :Hangue ra Jesu himbi ꞌyøtꞌa ndunthi ya da̱nga ntꞌudi de guehni ngueꞌa̱ ya ja̱ꞌi himbi ne bi gamfri.g G 9Y ya ja̱ꞌi de guehni mi pø yá cuɛ con gueꞌa̱ ne himbi ne bi gamfri. Hangue nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌNará ꞌmɛhni Ajua̱ habʉraza ri ꞌyo ri hnumansu, pe ja rá haisɛ hina, nixi ja rá ngu. x i 8¿Ha gue hingyá menguua yá nju nehe? ¿Habʉ xuá ba̱dini gatho núꞌa̱ ma̱ ne gatho núꞌa̱ øtꞌe? 1 [ 7¿Ha gue hingo guehni rá tꞌʉ núꞌa̱ ra yaxi? ¿Ha gue hingo guehni rá tꞌʉ ra Maria? ¿Ha gue hingo guehni rá cu ra Cobo ne ra Jose, ne ra Simu ne ra Juda?  6Ne bi ma pa ja rá haiꞌa̱, y de mi ꞌbʉhni mi pa ja ra nija̱ de guehni pa mi xahna ya ja̱ꞌi. Y nuꞌʉ́ xi bi ꞌyø ne bi ꞌñena: ―¿Habʉ xuá pa̱di núꞌa̱ ra mfa̱di pa̱hni? ¿Ne há xqui ba̱hni ꞌbʉ nuya ya da̱nga ntꞌudi øtꞌe? U # 5Ha nu mi uadi ra Jesu bi ma̱nga nuya ya zi ꞌbede, bi ma de guehni. gG 4Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xá hño ꞌbʉ. Nubyá da za gui ꞌñudihʉ hingue hønsɛ núꞌa̱ bi ma̱nga ra Moise ne maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱, pe nehe da za gui ꞌñudihʉ ma ꞌraꞌyo ntꞌutuate dí uꞌtꞌaꞌihʉ de hanja ri nda̱ Ajua̱, gui njahʉ ngu ꞌnara dada de ꞌnara ngu jʉqui nura ora honi gatho núꞌa̱ te xa mɛꞌtsa mayaꞌbʉ ne ja guehya. Ra Jesu mi ꞌbʉhni Nasare (Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30) K 3Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―¿Ha gue xa zo ri mfenihʉ gatho núꞌa̱ stá xiꞌahʉ? Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱, ma zi Hmuꞌihe. T! 2Ne núꞌʉ ya tsꞌoꞌmʉi ma da thøtꞌa ja ra tsibi núꞌa̱ ma da nzø pa nza̱ntho, y nuni ja di zohma̱ni ne ja di gusthma̱ni yá tsꞌi. Ya nda̱xjua tꞌøtꞌe ne ya ꞌraꞌyo tꞌøtꞌe  1Ma da njabʉ nehe ja rá nga̱tsꞌi ra ximhai, ma da ꞌñehe ya ɛnxɛ pa da ꞌueca ya tsꞌoꞌmʉi de ja ya hoja̱ꞌi. N 0Y nu mi ñutsꞌi ra xitꞌa̱, ya mɛhua̱ bi hña̱i pa ja ra ña̱nthe. Ne bi hñudiꞌʉ pa bi huahna ya hoga hua̱ pa bi yʉtꞌa ja ra ꞌbøtsꞌe; ha nuꞌʉ himyá hoga hua̱ bi føtbʉ.  /Nehe rá hmanda ra Nda̱ de mahetsꞌi nja ngu ꞌnara xitꞌa̱ bi tꞌɛntꞌa ja ra ndehe ne bi gʉ ꞌramaꞌnaꞌño ya hua̱. N .Nu mi zʉdi ꞌnara hoga perhla xi mi muui ndunthi, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi da̱ma pa gatho núꞌa̱ te mi pɛꞌtsi pa bi danga núꞌa̱ ra perhlaꞌa̱. Ra ꞌbede de ya hua̱ ja ra xitꞌa̱  -Nehe rá hmanda ra Nda̱ de mahetsꞌi nja ngu ꞌnara duqui núꞌa̱ mi tuca ya hoga tꞌaxa do yá thuhu ya perhla. iK ,Rá hmanda ra Nda̱ de mahetsꞌi nja ngu ra boja̱ xa tꞌagui mbo ja ra hai, y nura boja̱ꞌa̱ bi dini ꞌnara ja̱ꞌi ne bi yopa goꞌmithoni maꞌnaꞌqui. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ co ra johya bi da̱ma pa gatho núꞌa̱ te mi pɛꞌtsi pa da danga núꞌa̱ ra hai habʉ xqui dinga ra boja̱. Ra ꞌbede de ꞌnara perhla xi di muui ndunthi  +Nepʉ nuꞌʉ tóꞌo ꞌyo xá hño ja rá thandi Ajua̱ ma da yotꞌiꞌʉ ngu ꞌnara da̱nga ñotꞌi nuni mahetsꞌi habʉ bí mandaꞌa̱. Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra paha da ꞌyøde nuya ya noya dí ma̱, dá ꞌyøde. Ra ꞌbede de ra boja̱ tꞌagui ~- *Nuꞌʉ́ ma da tꞌeque pa da thøtꞌa ja ra tsibi núꞌa̱ ma da nzø pa nza̱ntho, y nuni ja di zohma̱ni ne ja di gusthma̱ni yá tsꞌi. 6}e )Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da mɛhna yá ɛnxɛ pa da ꞌueca gatho ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui ne gatho ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi pa hinda yʉtꞌa mahetsꞌi. >|u (Nja ngu ya xofo da ꞌueca ya tsꞌonda̱po pa da tsa̱tꞌi, njabʉ nehe ja rá nga̱tsꞌi ra ximhai ya ɛnxɛ da ꞌueca núꞌʉ ya ja̱ꞌi øtua rá hmanda ra tsꞌonda̱hi. @{y 'Nura ncontra toꞌo bi motꞌa ya tsꞌonda̱po go gueꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi. Ha nura pa de ra sofo go gueꞌa̱ rá nga̱tsꞌi ra ximhai, ha nuꞌʉ ya xofo go yá ɛnxɛ Ajua̱. Az{ &Ha nura hua̱hi go gueꞌa̱ ra ximhai, ha nura trigo go gueꞌʉ núꞌʉ ꞌbʉi ja rá hmanda Ajua̱, ha nuya tsꞌonda̱po go gueꞌʉ núꞌʉ øtua rá hmanda ra tsꞌonda̱hi. 2y] %Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Núꞌa̱ ra mehua̱hi bi motꞌa ra trigo ja rá hua̱hi go gueꞌa̱ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. x5 $Nepʉ ra Jesu bi ꞌñedi ya ja̱ꞌi pa da ma ja yá ngu, y neheꞌa̱ bi ma ja núꞌa̱ ra ngu habʉ mi ꞌbʉi. Nepʉ yá nxadi bi ma bá tsʉdi ne bi ꞌñembabi: ―Xi da xicje xá hño te rí bønga núꞌa̱ ra ꞌbede de ya tsꞌonda̱po bi føxa ja ra hua̱hi. 2w] #Hangue bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ mayaꞌbʉ bi ꞌñena:Ma ga petuabi ꞌraya ꞌbede ya ja̱ꞌi,
pa ga utuabi núꞌa̱ hinto xa ba̱di desde bi mʉdi ra ximhai. Ra Jesu bi ma̱ te rí bønga ra ꞌbede de ya tsꞌonda̱po ja ra hua̱hi dega trigo Sv "Gatho núꞌa̱ mi xipa ya ja̱ꞌi ra Jesu bi xipabi dega ꞌbede. su_ !Nepʉ bi xipa maꞌna ra ꞌbede bi ꞌñembi: ―Nurá hmanda Ajua̱ mahetsꞌi nja ngu ꞌnara ꞌbɛhña̱ bi hyoca ra thuhme ne bi ꞌyɛntsꞌua ra nzoi núꞌa̱ ri japi da netsꞌi ra thuhme, ne mi ngu ꞌnate kilo ra arina bi mantꞌi, ne masque ꞌna zi tʉqui bi japi, pe bi netsꞌi gatho. Ra Jesu bi zofo ya ja̱ꞌi dega ꞌbede (Mr. 4:33-34) Ht  Nepʉ ra Jesu bi metuabiꞌʉ maꞌna ra ꞌbede ne bi ꞌñembi: ―Rá hmanda Ajua̱ mahetsꞌi nja ngu ꞌnara nda dega mostasa núꞌa̱ bi motꞌa ꞌnara ja̱ꞌi ja rá hua̱hi. As{ Hophʉ da te mahyɛgui, cabo gue núꞌa̱ ra pa de ra sofo ga ꞌbɛpa ya xofo da hyɛtsꞌi ꞌmɛtꞌo núꞌʉ ya tsꞌonda̱po, ne da duꞌti pa da tsa̱tꞌi, ha nura trigo da muntsꞌi pa da mɛꞌtsa ja ra troha.” Ra ꞌbede de ra nda gá mostasa (Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19) Vr% Nuꞌbʉ́ bi da̱di ra mehua̱hi bi ꞌñena: “Hina, oxqui ma gui cꞌʉꞌtshʉ ya tsꞌonda̱po, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ gui cꞌʉꞌtshʉ ya tsꞌonda̱po, ¿xiꞌbʉ gui cꞌʉꞌtshʉ nehe ra trigo? q Nuꞌbʉ́ ra mehua̱hi bi da̱tuabi yá ꞌbɛgo bi ꞌñembabi: “Za̱i ꞌnama ncontra toꞌo bi motꞌa núꞌʉ ya tsꞌonda̱po.” Nuꞌbʉ́ ya ꞌbɛgo bi ꞌñemba ra mehua̱hi: “¿Ha guí ne ga ma ga cꞌʉꞌtshe núꞌʉ ya tsꞌonda̱po?” Bp} Nepʉ ya ꞌbɛgo bi ma bá ambabi ra mehua̱hi ne bi ꞌñembi: “Ndada, ¿ha gue hingo ra trigo gá potꞌa ja ri hua̱hi? ¿Hanja go bi cꞌontsꞌa nehe ꞌraya tsꞌonda̱po?” Bo Ha nu mi føxa ra trigo, nehe bi føxa ya tsꞌonda̱po. "n= Pe nu mi ꞌña̱ha̱ yá mɛfi, bi zø ꞌnará ncontraꞌa̱ ne bi moꞌtua ꞌraya tsꞌonda̱po ja rá hua̱hi. Nepʉ de gueꞌa̱ ꞌbestho bi ma. 4ma Nepʉ ra Jesu bi metuabiꞌʉ maꞌna ra ꞌbede ne bi ꞌñembi: ―Nurá hmanda ra Nda̱ de mahetsꞌi nja ngu ꞌnara motꞌi bi motꞌa ra trigo ja rá hua̱hi. {lo Pe nuꞌʉ ya nda bi dagui ja ra hoga hai go gueꞌʉ ngu núꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde ra ma̱ca noya ne bi zo yá mfeni, ne xi bi zɛdi yá jamfri. Nuꞌbʉ́ go gueꞌʉ xi bi unga ra sofo nja ngu ya nda, ꞌra bi unga ꞌna nthebe, ha nu maꞌra bi unga hñuꞌrate, ha nu maꞌra bi unga ꞌnatemaꞌrɛtꞌa. Ra ꞌbede de ya tsꞌonda̱po ja ra hua̱hi dega trigo sk_ Nuꞌʉ ya nda bi dagui ja ya ꞌmini go gueꞌʉ ngu núꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde ra ma̱ca noya pe ꞌbestho bi ꞌbɛ yá jamfri ne bi ꞌuegue ngueꞌa̱ nsøctho mi oda yá mfeni ra boja̱ ne maꞌra ya tꞌøtꞌe de ra ximhai. j% pe hinxqui zɛ yá jamfri, hangue nu mi tho ya tsꞌothogui ne ya ntꞌʉtsate po rá ngue ra ma̱ca noya, nuꞌʉ́ ꞌbestho bi ꞌuegue. i+ Nuꞌʉ ya nda bi dagui ja ra ꞌbodo go gueꞌʉ ngu núꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde ra ma̱ca noya ne ꞌbestho bi gamfrihma̱ co ꞌnara johya, |hq Nuꞌʉ ya nda bi dagui ja ra ꞌñu go gueꞌʉ ngu núꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde ra noya de hanja ri nda̱ Ajua̱ ne himbi zo yá mfeni. Nuꞌbʉ́ bi yʉtꞌa ra tsꞌonda̱hi ja yá mfeni pa bi puꞌtua gatho núꞌa̱ xqui ba̱hma̱ꞌʉ. jgM Nubyá ꞌyøhʉ xá hño te rí bønga núꞌa̱ ra ꞌbede stá xiꞌahʉ de ra motꞌi. f' Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ndunthi yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ mi ꞌbʉi mayaꞌbʉ ne maꞌra ya hoja̱ꞌi mi nehma̱ꞌʉ xa hyandi ngu núꞌa̱ guí hanthʉbya, pe himbi za bi hyandiꞌʉ. Ne mi nehma̱ da ꞌyøde nuya ya noya guí ødehʉbya, pe himbi za bi ꞌyødeꞌʉ. Ra Jesu bi ma̱ te rí bønga nura ꞌbede de ra motꞌi (Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15) e Pe nuꞌahʉ xa ja̱pꞌahʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ xcá hyanthʉ co ri thandihʉ, ne xcá ꞌyøhʉ co ri ntꞌødehʉ. d Ngueꞌa̱ xi xa megui ri mfenihʉ,
ne hinguí ne gui hñuxhʉ ntꞌøde núꞌa̱ guí ødehʉ,
ne hinguí ne gui pa̱hʉ núꞌa̱ guí hanthʉ.Nuꞌahʉ hinguí ne gui hanthʉ,
nixi gui ꞌyødehʉ,
nixi gui pa̱hʉ,
ngueꞌa̱ hinguí ne gui ntsøꞌmhʉ pa ga punꞌa ri tsꞌoquihʉ. Nuna guehna bi ma̱nga ra ba̱di Isaía de ya ꞌña̱gamfri ja̱ꞌi. kcO Hangue bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía mayaꞌbʉ ne bi ꞌñena:Ma gui ꞌyødehʉ pe hinda zo ri mfenihʉ.Ma gui hyanthʉ pe hingui ma gui pa̱dihʉ te rí bøni núꞌa̱ guí hanthʉ. b# Nuyʉ́ dí petuabi njabʉ ngueꞌa̱ ja yá thandi pe hingui handi, ja yá ntꞌøde pe hingui øde, ne ja yá mfeni pe hinte yá fa̱di. eaC Y nuꞌahʉ maꞌna ma gui pa̱hʉ ngueꞌa̱ xa tꞌaꞌahʉ ra mfa̱di, nja ngu xa hma̱ gue nuꞌa̱ tóꞌo jababi, maꞌna ma da mɛꞌtsi, ha nuꞌa̱ tóꞌo othobi, ma da tha̱cuabi núꞌa̱ tsꞌʉ pɛꞌtsi. Q` Ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Nuga dí ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ nuyʉ́ hingui tsa da zo yá mfeni núꞌa̱ dí ma̱ de hanja ri nda̱ Ajua̱, núꞌa̱ hinxqui fa̱di maꞌmɛtꞌo. Ngueꞌa̱ nuyʉ́ hinxa tꞌumba ra mfa̱di pa da ba̱di, pe nuꞌahʉ ha̱, xa tꞌaꞌahʉ ra mfa̱di pa gui pa̱hʉ. !_; Nepʉ yá nxadi bi joni habʉ mi hudi ra Jesu pa bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí zofo ya ja̱ꞌi njabʉ co núꞌʉ ya ꞌbede? @^y Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra paha da ꞌyøde nuya ya noya dí ma̱, dá ꞌyøde. Hanja ra Jesu bi zofo ya ja̱ꞌi dega ꞌbede (Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10) ] Ha nu maꞌra ya nda bi dagui ja ra hoga hai, y núꞌʉ ya ndaꞌʉ xi bi cꞌontsꞌi xá hño ne bi hogui, ꞌraya ꞌbai bi unga ꞌna nthebe ya nda, nu maꞌra ya ꞌbai bi unga hñuꞌrate, ha nu maꞌra ya ꞌbai bi unga ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ya nda. y\k Nu maꞌra ya nda bi dagui mbo ja ya ꞌmini, ne mi te ya ꞌmini bi xumi ne bi hyo núꞌa̱ xqui ꞌbotꞌi. ^[5 Y nu mi patꞌa ra hyadi bi huixqui ne bi ꞌyotꞌi ngueꞌa̱ mi otho yá ꞌyʉ. Z- Y nu maꞌra ya nda bi dagui ja ya ꞌbodo habʉ mi otho ndunthi ra hai, y nuya ndaꞌʉ ꞌbestho bi føtsꞌe ngueꞌa̱ hinxmá pidi ra hai. tYa Y nu mi mʉdi bi mpotꞌi, bi dagui ꞌraya zi nda ja ra ꞌñu. Y nuya ndaꞌʉ bi zi ya tsꞌintsꞌʉ. CX Nepʉ bi metuabiꞌʉ ꞌraya ꞌbede pa bi ꞌñutuabi. Nurá mʉdi ra ꞌbede bi mede, bi ma̱ de ꞌnara motꞌi ne bi ꞌñena: ―ꞌNara motꞌi bi ma da mpotꞌa ja rá hua̱hi. :Wm Nepʉ bi ma ndunthi ya ja̱ꞌi bá cꞌa̱ꞌtsiꞌa̱, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi bøxa ja ꞌnara motsa ne ja bi hñudini, ne gatho ya ja̱ꞌi bi gohini ja ra ña̱nga ndehe. zV o Nepʉ ra paꞌa̱ ra Jesu bi bøni de núꞌa̱ ra ngu habʉ mi ꞌbʉi, ne bi ma bá hudi ja ra ña̱nga ndehe. ~Uu 2Nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtua rá paha ma Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi, go gueꞌa̱ ma cu ne ma nju ne ma na̱na̱.qT[ 1Nepʉ co rá ꞌyɛ bi ꞌñudi yá nxadi ne bi ꞌñena: ―Nuya go guehya ma na̱na̱ ne ma cu. S  0Pe nura Jesu bi da̱tuabi núꞌa̱ toꞌo bi xipabi njabʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Toꞌo ma na̱na̱ga, ne toꞌo ma cuga? R{ /Nuꞌbʉ́ ꞌnara ja̱ꞌi bi ꞌñemba ra Jesu: ―ꞌBacua møte ri na̱na̱ co ri cu hoñꞌi gui ña̱ui ꞌna̱. Q .Y de mi utuate ra Jesu, bi zøhø rá na̱na̱ ne yá cu mi ꞌbai møte ra ngu habʉ mi utuateꞌa̱ ne mi ne da ña̱uiꞌa̱. OP -Nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hiꞌa̱ da ma da tsi má yoto ya tsꞌonda̱hi núꞌʉ maꞌna xi strá ntsꞌo que gueꞌa̱, nepʉ da yʉtꞌa ja núꞌa̱ ra ꞌñøhø núꞌa̱ mi guetꞌatho rá mfeni. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ maꞌna strá ntsꞌo rá mfeni que rá mʉdi. Hangue núꞌahʉ gyá tsꞌoja̱ꞌihʉ ma gui njahʉbʉ nehe ꞌbʉ hingui ñobrihʉ. Rá na̱na̱ ne yá cu ra Jesu (Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21) O ,“Pøde ma ga pengui habʉ dá pøni pa ja ga yopa ꞌbʉhni.” Ha nu stí menguiꞌa̱ da zʉdi núꞌa̱ ra ꞌñøhø ne guetꞌatho rá mfeni ngu bi zogui ra tsꞌonda̱hi, nuꞌbʉ́ nja ngu ꞌnara ngu xa ꞌbastꞌi ne xá ntꞌaxi pe hinto ꞌbʉi. N  +Nepʉ ra Jesu bi ꞌñena: ―Nuꞌbʉ ꞌnara tsꞌonda̱hi da bønga de ja ꞌnara ja̱ꞌi, nura tsꞌonda̱hiꞌa̱ ꞌyo habʉraza ja ya mbonthi honi hma̱ha̱ habʉ da ꞌmʉi, pe hingui tsʉdi. Nuꞌbʉ́ ma da ma̱nsɛꞌa̱ ne da ꞌñena: M} )Ha ꞌmɛfa bi ma ra Joná bá zofo ya ja̱ꞌi de ra hnini Ninive, ha nuꞌʉ́ ꞌbestho bi ntsøꞌmi de yá tsꞌoqui. Ha nubyá ꞌbʉcua ꞌna toꞌo maꞌna xi ja rá nsu que ra Joná, pe nuꞌahʉ hinxcá camfrihʉ. Hangue ja rá nga̱tsꞌi ra pa ma xi da ña̱pꞌaꞌihʉ ya me Ninive, ngueꞌa̱ masque xcá hyanduabihʉ rá tsꞌɛdi Ajua̱ pe hinxcá camfrihʉ. 4La (Nuꞌá̱ bi ꞌyo hñu pa ne hñu xuui mbo rá mʉi ꞌnara da̱nga hua̱. Njabʉ nehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da ꞌmʉi hñu pa ne hñu xuui mbo ra hai. ]K3 'Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Nuꞌahʉ́ gyá tsꞌoja̱ꞌihʉ ne gyá ꞌña̱gamfrihʉ hangue guí adihʉ ꞌnara ntꞌudi gui hyanthʉ pa gui camfrihʉ. Pe nuga, hinga ma ga uꞌtꞌaꞌihʉ ni ꞌnara ntꞌudi. Hønsɛ ndaꞌa̱ da tꞌuꞌtꞌahʉ, núꞌa̱ ra ntꞌudi de ra Joná rá ꞌmɛhni Ajua̱. SJ &Nepʉ ꞌraya xahnate de ra ley ne ya fariseo mi ꞌbʉhni bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Xahnate, dí nehe gui ꞌñutcahe ꞌraya ntꞌudi pa ga pa̱he ua xi majua̱ni go xpá mɛñꞌaꞌi Ajua̱. I %Ngueꞌa̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ ma da hña̱pꞌahʉ nguɛnda de gatho núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ, ne ja ma da hnequini tengu ri hñoja̱ꞌihʉ ne tengu ri ntsꞌoꞌmʉihʉ. Ya tsꞌoja̱ꞌi adi ꞌnara ntꞌudi (Mr. 8:12; Lc. 11:29-32) H7 $Nuga dí xiꞌahʉ gue gatho núꞌa̱ te gui ma̱ñhʉ ne hingui jamasuhʉ, pɛꞌtsi te gui tha̱dihʉ nura paꞌa̱ ma da tha̱pꞌahʉ nguɛnda. G #Nuꞌa̱ tóꞌo benga ya hoga mfeni ma̱nga ya hoga noya, ha nuꞌa̱ tóꞌo benga ya tsꞌomfeni ma̱nga ya tsꞌonoya. sF_ "Nuꞌahʉ xi gyá tsꞌoꞌmʉihʉ guí njahʉ ngu ya quꞌeña̱ tsate. ¿Hanja da za gui ma̱ñhʉ ya hoga noya ꞌbʉ guí beñhʉ ya tsꞌomfeni? Ngueꞌa̱ núꞌa̱ guí beñhʉ ja ri mfenihʉ go gueꞌa̱ guí ma̱ñhʉ nehe. ^E5 !ꞌNara hoga ꞌbai gá za unga ya hoga fruta, ha ꞌnara tsꞌo ꞌbai gá za unga ya tsꞌo fruta. Hangue njabʉ da za gui pa̱dihʉ ndaꞌa̱ ra hoga ꞌbai gá za y ndaꞌa̱ hingrá hoga ꞌbai gá za. [D/ Dí xiꞌahʉ gue gatho ya tsꞌoqui øtꞌa ya ja̱ꞌi ne gatho ya tsꞌone ma̱ñꞌʉ, ma dra pumbabiꞌʉ. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da zamba rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱, nura ja̱ꞌiꞌa̱ hindra pumbabi. C7 Nuꞌʉ tóꞌo hingui ꞌyo con gueque, núꞌʉ́ di ʉtsagui. Nehe nuꞌʉ tóꞌo hingui faxqui ga muntsꞌa ma sofo, núꞌʉ́ go xantho. >Bu Hinda za da yʉtꞌa ꞌnara be ja rá ngu ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ xi di o rá tsꞌɛdi ꞌbʉ hingue ꞌmɛtꞌo da mihi ne da duꞌti pa da bepi núꞌa̱ te pɛꞌtsi. )AK Nuga dí ɛnga ya tsꞌonda̱hi co rá tsꞌɛdi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ ma Dada, hangue njabʉ pa̱hʉ gue ya xa zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱. N@ Guí eñhʉ gue nuga dí ɛnga ya tsꞌonda̱hi co rá tsꞌɛdi ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi. Xi ri ꞌmɛhnihʉ, ¿con toꞌo rá tsꞌɛdi ɛnga ya tsꞌonda̱hi ꞌbʉ? Go dá xiꞌahʉꞌʉ. 5?c Xi ra tsꞌonda̱hi, ¿hanja da za da ꞌyɛnga rá mitsꞌonda̱hiui? Hinda za, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ njabʉ da ꞌñotho yá tsꞌɛdi ꞌna ngu ꞌna ne da nhuati gatho. > Pe ra Jesu bi ba̱tuatho yá mfeniꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ ꞌnara hnini da hyegue ne da ntunsɛhɛ, nuꞌbʉ́ da ꞌmɛtho núꞌa̱ xa mɛfiꞌʉ. Ha nuꞌbʉ ꞌnara ꞌmʉi da ntunsɛhɛ, hinda za da ꞌmʉi xá hño, da nhuata ra ꞌmʉi. ={ Y nu mi ꞌyøde ya fariseo bi ma̱nga ya ja̱ꞌi njabʉ, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌñémsɛꞌʉ: ―Nuní hingue co rá tsꞌɛdisɛ ɛnga ya tsꞌonda̱hi, nuní ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Beelsebú núꞌa̱ ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi. J<  Hangue gatho ya ja̱ꞌi mi ꞌbahni xi bi ꞌyø ne bi ꞌñémbabiꞌʉ ꞌna ngu maꞌna: ―¿Ha go guehni rá tꞌʉ ra nda̱ Davi núꞌa̱ toꞌo xqui mɛhni Ajua̱ pa da nda̱ ꞌbʉ? V;% Nepʉ ra Jesu bá tsꞌimpabi ꞌnara ja̱ꞌi mrá gone ne mrá goda ngueꞌa̱ mi pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi, y nuꞌá̱ bi ꞌyɛmbabi. Y ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi za bi ña̱ ne bi hyandi. |:q Y ya ja̱ꞌi de gatho rá ngʉni ra ximhai ma da gamfribi rá noyaꞌa̱. Bi tꞌembabi ra Jesu gue mi ha̱npa rá tsꞌɛdi ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi (Mr. 3:19-30; Lc. 11:14-23; 12:10) Z9- Ma hoga ꞌmɛhni ma da nupa yá mfeni núꞌʉ toꞌo hintsꞌʉ tsɛdi yá jamfri, ngu ꞌñena ꞌnara doxꞌo xa dehmi,
ne ma da mɛꞌtsua ra nthecate núꞌʉ toꞌo ja xa gamfri, ngu ꞌñena ꞌnara tꞌʉca ñotꞌi hintsꞌʉ di yotꞌatho.Ne ma da ꞌñudi ra hogaꞌmʉi asta hinda ꞌmɛdi ra ntsꞌoꞌmʉi. _87 Nuꞌá̱ hinto ma da ntsanoyaui,
nixi toꞌo ma da maꞌtiui ja ya ꞌñu. {7o Guehna ma hoga ꞌmɛhni stá pɛhni
ne guehna ma hma̱di ne xi dí hopa rá ꞌmʉi.Ga umbabi ma Ma̱ca Nda̱hi pa da zofo gatho ya ja̱ꞌi ꞌbʉ ja rá ngʉni ra ximhai,
pa da ba̱diꞌʉ gue ma ga ha̱ꞌmba nguɛnda. w6g Bi ma̱nga ra Jesu njabʉ pa bi nja ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía gue Ajua̱ bi ꞌñena: 5 Ne bi hñuꞌmba ra hña̱ ya daꞌthi núꞌʉ xqui ꞌyøthe gue hinto da xipabi de núꞌa̱ xqui ꞌyøꞌtuabiꞌʉ. 4) Pe nuꞌá̱ bi ba̱tho te mi beniꞌʉ ne bi ma de guehni y bi dɛna ndunthi ya ja̱ꞌi. Y mi øthebi gatho núꞌʉ toꞌo mi hñeni. 3 Nuꞌbʉ́ ya fariseo bi bøni de guehni pa bi ꞌñʉꞌti hanja da za da hyohma̱ ra Jesu. Ra ba̱di Isaía xqui ma̱ de ra Jesu v2e Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi núꞌa̱ ra ꞌñøhø toꞌo xqui ꞌyotꞌa rá ꞌyɛ: ―Ha̱ua ri ꞌyɛ. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi tʉnga rá ꞌyɛ, nepʉ ꞌbestho bi ña̱ni ne bi gohi ngu mi nja núꞌa̱ maꞌna rá ꞌyɛ. 1 ¿Ha gue hingue maꞌna di muui ꞌnara ja̱ꞌi que ꞌnara dɛti? Hangue mahyoni ga øthʉ ya hoga ꞌbɛfi masque ra pa dega tsaya. \01 Pe ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ gri pɛꞌtshʉ ꞌnara zi dɛti, nepʉ da zo ja ꞌnara oꞌtsi ne hingui hña̱ihʉ ngueꞌa̱ ra pa dega tsaya? Pɛꞌtsi gui hña̱ihʉ. / Y ja mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌñøhø xqui ꞌyotꞌa ꞌnará ꞌyɛ. Y nuya fariseo mi ꞌbʉhni bi ꞌyamba ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―¿Ha gue rí ꞌñepi gui ꞌyøthe ꞌnara ja̱ꞌi nura pa dega tsaya? Nuꞌʉ́ mi ambabi njabʉ pa da ña̱pahma̱ꞌa̱. Q. Y ra Jesu bi thogui de guehni ne bi ma bá cʉtꞌa ja ra nija̱. Z-- Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi go gueꞌa̱ pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da manda masque ra pa dega tsaya. ꞌNara ꞌñøhø xqui ꞌyotꞌa ꞌnará ꞌyɛ (Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11)  ~b}}J||'{{FzyxVvv uu&tpssr\qCpsonnn=<<;::X9S8w87v665[43322!1007/--],**))(U'l&}%%E$##%"!!q  CnfGLN { ; ~}[1!rgsGne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Rí maha pa nuna tꞌʉca hnini bí jani. Ha nu xcrí tsøñhʉni ma gui tsʉhʉni ꞌnara zi burru di tha̱tni ne dri zi rá ba̱tsi. Xcrí tsʉhʉ güi xoꞌthʉ ne güi tsincahʉ gatho yoho. +r QNu mi zøni ra Jesu co yá nxadi nuni Betfagué ja rá ua ra tꞌøhø ꞌbo Olivo ya mi guetbʉ pa Jerusale, núꞌá̱ bi mɛhna yoho yá nxadi da ꞌmɛtꞌo, 3q_"Nuꞌbʉ́ ra Jesu xi bi huequiꞌʉ, ne bi hñuꞌtsua yá ꞌyɛ ja yá da, ne nuꞌʉ́ ꞌbestho bi xo yá da ne bi hyandi. Nepʉ nuꞌʉ́ bi dɛniꞌa̱.Vp%!Nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Dí ne gui xoga ma dahe, Ndada. hoI Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌmai ne bi ꞌñembabi: ―¿Te ꞌbɛ guí ne ga øꞌtꞌahʉ? ;noYa ja̱ꞌi bi goꞌtuabi yá ne pa ya hinda sigui da mafi hma̱ha̱. Pe nuꞌʉ́ maꞌna xi mi mafi ne mi ena: ―Nuꞌi Ndada, rá Tꞌʉꞌi ra nda̱ Davi, huegaguihe. 6meY de má ꞌñu mi huhni yoho ya zi goda. Ha nu mi ꞌyødeꞌʉ gue mi pani ra Jesu, bi mafi ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi Ndada, rá Tꞌʉꞌi ra nda̱ Davi, huegaguihe. elCY de mi bønga de Jericó ra Jesu co yá nxadi, xi ndunthi ya ja̱ꞌi bi dɛniꞌʉ. 'kGGui njahʉ ngu Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, núꞌá̱ himbá ehe pa da ꞌñe ya ꞌbɛgo, nuꞌá̱ bá ehe pa go bi ꞌmɛgo, ne pa da unga rá te pa da pumba yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi. Ra Jesu bi ꞌyøthe yoho ya goda (Mr. 10:46-52; Lc. 18:35-43) mjSHa nuꞌa̱ tóꞌo ne gue go dra mʉdi de gueꞌahʉ, nuꞌá̱ go gueꞌa̱ mahyoni da ꞌmɛgo. iPe nuꞌahʉ oxqui njahʉbʉ. Ngueꞌa̱ ꞌbʉ ꞌna de gueꞌahʉ gui nehʉ gui nda̱nguihʉ, mahyoni gui ꞌmɛgohʉ. [h/Nepʉ ra Jesu bi zofo yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―Guí pa̱hʉ gue nuya nda̱ de ja ya hnini, nuꞌʉ́ go ri da̱ma ꞌñexasɛ pa da manda gatho ya ja̱ꞌi, nehe nuyá mfatsꞌiꞌʉ øtꞌe njabʉ nehe. 9gkNu mi ba̱di núꞌʉ má ꞌrɛtꞌa ya nxadi de núꞌa̱ te xqui ꞌyadi núꞌʉ má yoho ya nxadi mri ncu, nuꞌbʉ́ bi bø yá cuɛꞌʉ co núꞌʉ yoho mri ncu. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni ma gui thohʉ nehe ya tsꞌothogui ngu núꞌʉ ma ga thoguiga, pe nuꞌa̱ guí nehʉ gue gui hñudihʉ ja ma ꞌñɛi ne ja ma nga̱ha̱, hingo tsa ga ma̱ngá. Numa Dada ha̱, go gueꞌa̱ tsa da ma̱ ne pa̱di toꞌo ma da umbabi nuya hudiꞌʉ. e3Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ ne bi ꞌñemba ra Cobo ne ra Xuua: ―Nixi guí pa̱hʉ núꞌa̱ guí ahʉ. ¿Ha guí hanthʉ gui tsɛthʉ ya tsꞌothogui ngu núꞌa̱ ma ga tsɛtiga? Nuꞌʉ́ bi da̱di: ―Ha̱ha̱, da za ga tsɛthe nehe. d)Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñemba nura ꞌbɛhña̱: ―¿Te rá ꞌbɛ guí ne gui ꞌyadi? Nepʉ ra ꞌbɛhña̱ bi da̱di bi ꞌñena: ―Dí ne gue nuya yoho ma tꞌʉ da hñudi con gueꞌe nu xcrí nda̱, ꞌna da hñudi ja ri ꞌñɛi ha nu maꞌna ja ri nga̱ha̱. Wc'Nepʉ rá na̱na̱ ra Cobo ne ra Xuua yá tꞌʉ ra Sebedeo, bá ꞌñoui yá tꞌʉ habʉ mi ꞌbai ra Jesu ne bi ndandiña̱hmu pa da ꞌyadi núꞌa̱ mi beni da ꞌyadi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱. b9Nepʉ ma da ꞌyɛntꞌua ja yá ꞌyɛ nuya ja̱ꞌi hingyá xodyo pa da ꞌyøꞌtua ra ntꞌeni ne da ꞌnaꞌmbi, ne da pontꞌi, ne ja da duni, pe rá hñupa ma da yopa nteꞌa̱ maꞌnaꞌqui. Rá na̱na̱ ra Cobo ne ra Xuua bi ꞌyapa ꞌnara favo ra Jesu (Mr. 10:35-45) maS―Pa̱hʉ gue nu xcrá tsøñhʉ Jerusale, ja ma dra jʉni Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, ne dra tꞌɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley, ne nuꞌʉ́ ma da hyøxa ra thai pa da tho. "`=Nepʉ ra Jesu bi ma pa Jerusale, ne de má ꞌñu bi ꞌueque ꞌnambʉ núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi pa bi umba ntꞌøde ne bi ꞌñembi: z_mNgueꞌa̱ nuꞌʉ dri ꞌbɛfa go gueꞌʉ dya mʉdi, y nuꞌʉ ya mʉdi go gueꞌʉ da ꞌmɛfa. Ndunthi da tsꞌofo, pe tsꞌʉtho núꞌʉ xa thahni. Ra Jesu bi yopa ma̱ de rá du (Mr. 10:32-34; Lc. 18:31-34) 3^_¿Ha go ma gui hña̱gaguigue núꞌa̱ ga ne ga øtꞌe co ma boja̱? ¿Hanja grí hyøcuabi rá tha̱ha̱ ri mimɛfiui ngueꞌa̱ nuga drá hoja̱ꞌi con guehyʉ?” ,]QHña̱xa núꞌa̱ rí ꞌñeꞌaꞌi y grí ma. Nuga dá juꞌtuabi núyʉ bi yʉtꞌa ꞌmɛfa ngu núꞌa̱ gá ta̱ha̱ ngueꞌa̱ dá ne dá øtꞌe njabʉ. P\ Nuꞌbʉ́ ra hmu bi ꞌñembabi ꞌna de gueꞌʉ: “Xiꞌague, ¿ha gue dí øꞌtꞌa ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi? ¿Ha gue hindá cohʉ ra cohi gue ga juꞌtꞌa núꞌa̱ ta̱ha̱ ꞌnara mɛmapa? <[q ne bi ꞌñembi: “Núyʉ́ bi yʉtꞌa ꞌmɛfa ne hønsɛ ꞌna ora bi mpɛfi ne gá juꞌtuabi ngu núꞌa̱ dí ta̱he, ha nuje xi stá mpɛhe gatho ra pa co ra pahyadi.” IZ  Y nu mi hña̱nga yá tha̱ha̱, xi bi bø yá cuɛ co ra hmu, OY Ne mi zøhø núꞌʉ xqui yʉtꞌa ra ꞌbɛfi desde mi xudi, nuꞌʉ́ mi hu yá mʉi gue ma xa da̱ha̱ maꞌna ndunthi, pe nuꞌʉ́ bri juꞌtuabi mahyɛgui ngu núꞌʉ xqui yʉtꞌa mi nde. Xw Ha nu mi zøhø núꞌʉ xqui yʉtꞌa ra ꞌbɛfi nzʉnga cʉtꞌa nde, nuꞌʉ́ bri juꞌtuabi maxøgue ꞌna pa. WwHa nu mi yʉ ra hyadi nura hmu bi ꞌñemba ra ꞌbɛtri: “Zohna gatho ya mɛfi, ne gatho gui juꞌtuabi maxøgue ꞌna pa. Juꞌtuabi ꞌmɛtꞌo núꞌʉ bi yʉtꞌa ꞌmɛfa, nepʉ ꞌmɛfa gui juꞌtuabi núꞌʉ bi yʉtꞌa rá mʉdi.” YV+Nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembi: “Ngueꞌa̱ hinto xa ꞌracje ra ꞌbɛfi.” Nura hmu bi ꞌñembabi: “Nuꞌbʉ́ faxcahʉ ra ꞌbɛfi nepʉ ga juꞌtꞌahʉ núꞌa̱ rí ꞌñepi gui ta̱hʉ.” GUNgu nzʉnga cʉtꞌa bi ma maꞌnaꞌqui ne bi nthɛui maꞌra ya ja̱ꞌi mi otho yá ꞌbɛfi ne bi ꞌñembabi: “¿Hanja guí ꞌbathʉua gatho ra pa? ¿Ha gue otho ri ꞌbɛfihʉ?” WT'Nepʉ mi nde ma pa nura ꞌñøhø bi ma maꞌnaꞌqui bá honga maꞌra ya mɛfi, nepʉ ngu nzʉnga hñu bi yopa ma maꞌnaꞌqui bá tsi maꞌra ya mɛfi ne bi ncohui da guꞌtui núꞌa̱ rí ꞌñepi. (SINe bi ꞌñembabi: “¿Ha hinguí ne gui faxcahʉ ra ꞌbɛfi ne ga juꞌtꞌahʉ núꞌa̱ rí ꞌñepi gui ta̱hʉ?” Nepʉ nuꞌʉ́ bi mɛui ꞌbestho. R#Y mi nzʉnga gʉto bi ma maꞌnaꞌqui bá honga maꞌra ya mɛfi ne bi zʉdi ꞌraya ja̱ꞌi mi ꞌbahni ja ra tai mi otho yá ꞌbɛfi. QY bi gohui ra cohi nuya mɛfi gue da guꞌtuabi núꞌa̱ ta̱ha̱ ꞌnara mɛmapa. Nepʉ bi mɛhni da mpɛfi ja yá ua̱ꞌobxi. EP Nurá hmanda Ajua̱ ma ga hyɛcuahʉ ngu ꞌnara me ua̱ꞌobxi. Nura me ua̱ꞌobxiꞌa̱ xi mi pɛꞌtsa ndunthi ya ua̱ꞌobxi. Ne ꞌnara pa xi ꞌnitho bi ma bi hyonga ꞌraya mɛfi. O#Ha nuꞌʉ tóꞌo ya da̱nguibya, nura paꞌa̱ ma da notsiꞌʉ, ha nuꞌʉ tóꞌo ya notsibya, nura paꞌa̱ ma da nda̱nguiꞌʉ.N Y gatho núꞌʉ toꞌo xa zogui yá ngu o yá cu o yá nju o yá dada o yá na̱na̱ o yá ꞌbɛhña̱ o yá ba̱tsi o yá hai po rá nguecagui, nuꞌʉ́ ma da hña̱nga maꞌna nthebe rá ndunthi de núꞌa̱ xa zogui, ne ma da ꞌmʉi pa nza̱ntho. EMNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nurá ñoho ra ꞌmʉi nu sta yopa ꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi pa da manda co rá nsunda, nuꞌbʉ́ gueꞌbʉ núꞌahʉ xcá tɛngaguihʉ ma da thuxꞌahʉ gui mandahʉ nehe núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya ꞌmʉi de Israel. DLNepʉ ra Pedro bi ꞌñembi: ―Nuꞌi guí pa̱di gue nuje stá tsoguihe gatho núꞌa̱ te ndí pɛꞌtshe pa ga tɛnꞌahe. Nuꞌbʉ́ ¿te ma tha̱ha̱ ma ga ha̱ñhe ꞌmɛfa? +KOHa ra Jesu bi nhyandui yá nxadi ne bi ꞌñembabi: ―Co yá mfenisɛ ya ja̱ꞌi hingui tsa da mpøhø, pe co rá tsꞌɛdi Ajua̱ ha̱, hinte rá hñei. JwY nu mi ꞌyøde njabʉ ya nxadi xi bi ꞌyø ne bi ꞌñena: ―Nuꞌbʉ njabʉ, ¿toꞌo ja da za da mpøhø? "I=Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue maꞌna xá hñei da yʉtꞌa ꞌnara rico ja rá hmanda Ajua̱ que da thogui ꞌnara cameyo ja rá gu ꞌnara ꞌyofri. H Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Xi majua̱ni xi xá hñei da yʉtꞌa ꞌnara rico ja rá hmanda Ajua̱. qG[Nu mi ꞌyøde njabʉ núꞌa̱ ra ba̱sja̱ꞌi bi ma xi mi tu rá mʉi ngueꞌa̱ xi mrá rico. ~FuNepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ guí ne gui ꞌbʉi xá hño, grí ma bá pa gatho núꞌa̱ guí pɛꞌtsi ne hecua ya hyoya, pa njabʉ da za gui hña̱nga ꞌnari da̱nga tha̱ha̱ nuni mahetsꞌi. Nepʉ bá ehe gui tɛngagui. &EEBi da̱di ra ba̱sja̱ꞌi ne bi ꞌñembi: ―Desde stá mba̱tsi stá øtꞌa gatho núya guí xiqui. Xibya, ¿te maꞌna ri ꞌbɛdi ga øtꞌebya? wDgUmba ra tꞌequꞌei ri dada ne ri na̱na̱ ne suꞌʉ, ma̱di ri miquꞌeiui ne gui su ngu grí nsu sɛhɛ. :CmBi da̱di ra ba̱sja̱ꞌi ne bi ꞌñena: ―¿Te ma hmandaꞌʉ? Ra Jesu bi ꞌñembi: ―Oxqui hñote, oxqui nzinga medintha̱ti, oxqui mpe, oxqui jʉxa ya ncꞌuamba. kBOBi da̱di ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―¿Hanja guí engui gue drá hoja̱ꞌi? Hønsɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ ra hoja̱ꞌi. Pe nuꞌbʉ guí ne gui pɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho, ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ ri manda Ajua̱. eACꞌMɛfa bi ꞌñe ꞌnara ba̱sja̱ꞌi pa da ꞌyøꞌtua ꞌnara ntꞌani ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―Nuꞌi Xahnate, ꞌnagrá hoja̱ꞌi, ¿te ꞌbɛ da za ga øtꞌe pa da za ga pɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho? P@Y nu mi uadi ra Jesu bi hñuxa yá ꞌyɛ ja ya zi ba̱tsi, nuꞌá̱ bi ma de guehni. ꞌNara ba̱sja̱ꞌi mrá rico bi ña̱ui ra Jesu (Mr. 10:17-31; Lc. 18:18-30) l?QNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Hophʉ da ꞌñehe ya zi ba̱tsi, oguí ha̱cuabihʉ da ꞌñe da zʉcagui, ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ toꞌo ꞌbʉi ja rá hmanda Ajua̱ go gueꞌʉ nja ngu nuya ya zi ba̱tsi. E> Nepʉ bá tsꞌimpabi ꞌraya zi ba̱tsi ra Jesu pa da hñuxa yá ꞌyɛ ja gueꞌʉ ne da ꞌyapa Ajua̱ da ja̱pꞌʉ. Pe nuyá nxadi bi zʉi núꞌʉ toꞌo mri zi ya zi ba̱tsi. ]=3 ꞌBʉi ꞌraya ꞌñøhø hingui tsa da ntha̱ti ngueꞌa̱ desde bi ꞌmʉi ya mi njabʉ. Nehe ꞌbʉi maꞌra ya ꞌñøhø hingui tsa da ntha̱ti ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ꞌmɛfa ja xa njabʉ. Ne ꞌbʉi maꞌra ya ꞌñøhø hingui ntha̱ti ngueꞌa̱ maꞌna ri ho da mɛpabi Ajua̱ toꞌo ra Nda̱ de mahetsꞌi. Nuꞌa̱ tóꞌo tsa da hña̱ni nuna tsꞌofona̱, dá hña̱ni. Ra Jesu bi ja̱pa ya ba̱tsi (Mr. 10:13-16; Lc. 18:15-17) <% Bi da̱di ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Pe hinda za gatho da ꞌyøtꞌa njabʉ, hønsɛ núꞌʉ toꞌo xa ꞌmʉi pa hinda ntha̱ti. ~;u Nuꞌbʉ́ yá nxadi bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Nuꞌbʉ njabʉ, maꞌna xá hño hinda ntha̱ta ꞌna ꞌbʉ. !:; Nuga dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da nxungüi rá ꞌbɛhña̱ ne hinxa dimba ꞌnara tsꞌoqui xa ꞌyøtꞌe co maꞌna ra ja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ nurá da̱me núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ ꞌbʉ da ntha̱tui maꞌna ra ꞌbɛhña̱, nuꞌbʉ́ ya bi ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui. Nehe núꞌa̱ toꞌo da ntha̱tui núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ xa thɛpʉ, núꞌa̱ ra ꞌñøhø ya ra zinga medintha̱ti. 09YNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Ra Moise bi unga nsɛqui da njabʉ ngueꞌa̱ xi xá me ri corasohʉ, pe Ajua̱ desde rá mʉdi hingá njabʉ mi neꞌa̱. 78gYa fariseo bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Nuꞌbʉ́ ¿hanja ra Moise bi manda da thoca ꞌnara tꞌofo dega nxuni pa da za da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱ ꞌnara ꞌñøhø? 7#Hangue dí xiꞌahʉ gue nuꞌʉ́ di ꞌnatho, hingue di yoho. Hangue nuꞌa̱ da pɛhna Ajua̱, hinda za go da ꞌueca ꞌnara ja̱ꞌi. 6Nehe ma̱ gue ra ꞌñøhø da ꞌuegue de rá dada ne rá na̱na̱ pa go da ꞌmʉhui rá ꞌbɛhña̱, y de ri yohoꞌʉ da ꞌnatho. 85iNe ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―¿Ha gue hinxcá hñeꞌthʉ ja ri leyhʉ gue Ajua̱ go gueꞌa̱ bi hyoca ra ꞌñøhø ne ra ꞌbɛhña̱ desde rá mʉdi? @4yNepʉ ya fariseo bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu pa da xaxi ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue po nuꞌa̱raza ra tꞌøtꞌe da za da nxungüi rá ꞌbɛhña̱ ꞌnara ꞌñøhø? T3!Ne xi bi dɛni ndunthi ya ja̱ꞌi ne ja bá øtheni ndunthi ya daꞌthi. 2 7Nu mi uadi ra Jesu bi ma̱nga nuya noyaya, bi bøni de guehni Galilea ne bi ma riꞌnandi ra da̱the Jordá pa habʉ mi o ꞌna xɛni rá hai Judea. =1s#Nehe njabʉ ma Dada bí ꞌbʉ mahetsꞌi ma da ꞌyøtꞌe con gueꞌahʉ ꞌbʉ hingui pumbabihʉ nuri miquꞌeihʉ ꞌbʉ da ꞌyøꞌtꞌaꞌihʉ ꞌnara tsꞌocate.30_"Nuꞌbʉ́ nura hmu co rá cuɛ bi manda da tsꞌixa fadi núꞌa̱ ra tsꞌoꞌmʉi gá ꞌbɛgo pa da hnaꞌmbabi asta hinda guꞌtua gatho núꞌa̱ mi tupa rá hmu. v/e!¿Ha gue himri ꞌñepꞌaꞌi nehe xcá yo ri mʉi co ri miꞌbɛgoui ngu dá yo ma mʉiga con gueꞌe?” g.G Nuꞌbʉ́ ra hmu bi zohna núꞌa̱ ra nduthai xqui pumbabi ne bi ꞌñembi: “Nuꞌi, ꞌna xi grá tsꞌoja̱ꞌi. Gatho núꞌa̱ ra boja̱ nguí tucagui go dá punꞌaꞌi ngueꞌa̱ gá ba̱ntegui ga tøpꞌaꞌi. -!Nuꞌbʉ́ nu mi hyanda maꞌra yá miꞌbɛgoui xi bi ʉ yá mfeniꞌʉ ne bi ma bá xipabi yá hmu de gatho núꞌa̱ xqui hyandiꞌʉ. f,EPe nuꞌá̱ himbi ne, bi zixa fadi asta himbi guꞌtua gatho rá boja̱ núꞌa̱ mi tupi. X+)Nuꞌbʉ́ núꞌa̱ rá miꞌbɛgoui mi tupabi, bi ndandiña̱hmu ja rá uaꞌa̱ ne bi ba̱ntebi bi ꞌñembi: “ꞌYøtca ra ma̱te gui tøbgagui ne ga juꞌtꞌaꞌi gatho núꞌa̱ dí tuꞌaꞌi.” *{Ha nu mi ma de guehni nura ꞌbɛgoꞌa̱ bi nthɛui ꞌnará miꞌbɛgoui núꞌa̱ mi tupa ꞌna zi tʉquitho ra boja̱. Bi da̱ma mihi ne bi mʉdi bi miꞌtua rá ꞌyʉga ne bi ꞌñembi: “Nubyá ma gui jutqui gatho núꞌa̱ guí tuqui.” s)_Nuꞌbʉ́ ra hmu bi yo rá mʉi de rá ꞌbɛgo, bi pumba gatho núꞌa̱ mi tupi, ne bi hyɛgui bi ma. H( Nuꞌbʉ́ nura ꞌbɛgoꞌa̱ bi ndandiña̱hmu ja rá ua rá hmu ne bi ba̱ntebi bi ꞌñembi: “ꞌYøtca ra ma̱te gui tøbgagui ne ga juꞌtꞌaꞌi gatho núꞌa̱ dí tuꞌaꞌi.” h'IHa nura ꞌbɛgoꞌa̱ himi tsa da guꞌtuabi núꞌa̱ mi tupabi rá hmu, hangue ra hmu bi manda da ꞌba nura ꞌbɛgo co rá ꞌbɛhña̱ ne yá ba̱tsi ne gatho núꞌa̱ te mi pɛꞌtsi pa dra joꞌtsuabi rá boja̱. u&cY nu mi mʉdi ra hmu da ꞌyøtꞌa ra uɛnda, bi zønga ꞌnará ꞌbɛgo xi mi tupabi ndunthi ra boja̱. % Nubyá ma ga xiꞌahʉ ꞌnara ꞌbede. Nura Nda̱ de mahetsꞌi nja ngu ꞌnara hmu bi ꞌñʉtꞌuɛndaui yá ꞌbɛgo. c$?Ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Hindí eñꞌi gue hønsɛ yoto ꞌmiꞌqui gui pumba ri miquꞌeiui, nuga dí eñꞌi gue asta hñuꞌrate ma ꞌrɛtꞌa ꞌmiꞌqui ya yoto pɛꞌtsi gui pumbi, ne ya nixi gui ꞌyøthʉ ra uɛnda rá ndunthi ya ꞌmiꞌqui gui mpumbahʉ. Ra ꞌbede de ra tsꞌoꞌbɛgo himbi mɛꞌtsa ra nthecate u#cNuꞌbʉ́ ra Pedro bi joni habʉ mi ꞌbai ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿hangu ya ꞌmiꞌqui mahyoni ga pumbabi ꞌnama miquꞌeiꞌbe ꞌbʉ da ꞌyøtca ꞌnara tsꞌocate? ¿Ha gue asta rá yoto ꞌmiꞌqui? q"[Ngueꞌa̱ nu habʉ di ꞌbʉ yoho o hñu di xøcambenigui, nuni ja dí ꞌbʉhni madetho de gueꞌʉ. f!ENehe ma ga xiꞌahʉ gue nuꞌbʉ yoho de gueꞌahʉ gui ꞌyøthʉ ꞌnara cohi nuua ja ra ximhai de núꞌa̱ ma gui ꞌyadihʉ, nuꞌbʉ́ da ꞌraꞌahʉ ma Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi núꞌa̱ gui ꞌyadihʉ. t aXi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ nuua ja ra ximhai, gueꞌa̱ rí tꞌøtꞌe mahetsꞌi, ne nuꞌa̱ gui ma̱ñhʉ gue hinda tꞌøtꞌe nuua ja ra ximhai, gueꞌa̱ hinda tꞌøtꞌe nehe nuni mahetsꞌi. 4aHa nuꞌbʉ núꞌa̱ ra cuꞌa̱ hinda ꞌyøte núꞌʉ yoho o hñu gui tsitsꞌi, nuꞌbʉ́ xipabi gatho ya gamfri ja ra nija̱. Y nuꞌbʉ nixi con gueꞌʉ hinda ꞌyøteꞌa̱, nuꞌbʉ́ dá tꞌøtꞌa ra uɛnda gue ya hingrá gamfri ne dá thandi ngu ꞌnara da̱ga ꞌyøtꞌatsꞌoqui. 5cPe nuꞌbʉ hinda ꞌyøꞌtꞌaꞌi, nuꞌbʉ́ tsixa yoho o hñu ya cu pa da ꞌyøde núꞌa̱ ma gui ma̱ñhʉ, pa njabʉ núꞌʉ́ go gueꞌʉ da za da damajua̱ni. a;Nubyá ma ga xiꞌahʉ, nuꞌbʉ ꞌnari cu da ꞌyøꞌtꞌaꞌi ꞌnara tsꞌocate, grí ma gui cꞌa̱ꞌtsi ne gui ña̱sɛui. ꞌBʉ da ꞌyøde núꞌa̱ gui xipi, nuꞌbʉ́ ya xcá yopa má̱hui ri cu. Y+ Y nu sta zʉdi, nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra maꞌyo xi da johya ngueꞌa̱ bi zʉdi núꞌa̱ ꞌnará dɛti xqui ꞌmɛdi, y nixi hingui oda rá mfeni núꞌʉ gohoꞌrate ne ꞌrɛtꞌamagʉto hinxa ꞌmɛdi.  Te guí beñhʉ ꞌbʉ ꞌnara maꞌyo pɛꞌtsa ꞌna nthebe ya dɛti ne da ꞌmɛdi ꞌna de gueꞌʉ, ¿ha gue hingue da zohma̱ni ja ra tꞌøhø núꞌʉ gohoꞌrate ne ꞌrɛtꞌamagʉto ya dɛti pa da ma da hyonga núꞌa̱ maꞌna xa ꞌmɛdi? X) Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi bá ehe pa da pøhø núꞌʉ xa ꞌmɛdi. % Jamasuhʉ hingui ʉtsahʉ nuyʉ ya zi ba̱tsi, ngueꞌa̱ nza̱ntho ꞌbʉi yá ɛnxɛyʉ ja rá thandi ma Dada bí ꞌbʉ mahetsꞌi. ucHangue nuꞌbʉ ꞌnari ua o ꞌnari ꞌyɛ da jaꞌi gui ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, maꞌna xá hño hyɛqui ne ꞌyɛmbʉ. Ngueꞌa̱ maꞌna xá hño gri doua o gri doꞌyɛ gui tsønga mahetsꞌi habʉ bí ja ra te pa nza̱ntho que dri xøgue gatho ri ndoꞌyo ne da tꞌɛntꞌaꞌi ja ra nidu habʉ zø ra tsibi núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da huetꞌi.  ¡Huecate ra meximhai ngueꞌa̱ xi ja ya ntꞌʉꞌtate! Nza̱ntho ma da nja ya ntꞌʉꞌtate, pe ¡huecate ya ꞌyʉꞌtate! QNuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyʉꞌta ꞌna de gue nuya ya zi ba̱tsi camfrigui, nura ja̱ꞌiꞌa̱ maꞌna xá hño dra tsꞌʉtua ꞌnara do strá hñʉ ja rá ꞌyʉga ne da thøtꞌa ja ra dehe. s_Ha nuꞌa̱ tóꞌo da umba ntsaya ꞌna ngu nuna ra zi ba̱tsi de ma thuhuga, ja ra uɛnda go guecagui ri ꞌraca ntsaya. Ra Jesu bi ma̱ gue ga nsuhʉ pa hinga øthʉ ya tsꞌoqui (Mr. 9:42-48; Lc. 17:1-2) %Nuꞌa̱ tóꞌo ne dra da̱ngui nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱, mahyoni da ntꞌʉqui ngu nuna ra zi ba̱tsi hingrá ꞌñetsꞌi. <qne bi ꞌñembabi yá nxadi: ―ꞌBʉ hingui pata ri ꞌmʉihʉ ne gui njahʉ ngu nuna ra zi ba̱tsi, nuꞌbʉ́ hinda za gui cʉthʉ mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱ ma Dada. fENuꞌbʉ́ ra Jesu bi maꞌta ꞌnara zi ba̱tsi ne bi ꞌbaꞌma madetho de gueꞌʉ,  Ha nuya paꞌʉ yá nxadi bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―¿Toꞌo ma dra da̱ngui nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱? zmPe pa hinda bø yá cuɛ núꞌʉ toꞌo cobra ra boja̱, grí ma ja ra ndehe, hña̱xa ri ansuelo ne ꞌyɛntꞌa ja ra dehe, y nurá mʉdi ra hua̱ gui jʉ, xocua rá ne, y ja gui hña̱hni núꞌa̱ ra boja̱ rí ꞌñepi ga juthʉ.PRa Pedro bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Núꞌʉ hinte yá njaui go gueꞌʉ ri cobrabi. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi ra Pedro: ―Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ja te yá njaui ya nda̱ hingui jutꞌi. c?Ra Pedro bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱, jutꞌi. Nepʉ ra Jesu co yá nxadi bi yʉtꞌa mbo ra ngu habʉ mi nza̱i mi oxiꞌʉ. Y ra Jesu bi ꞌyambabi ra Pedro bi ꞌñembi: ―Nuꞌi Pedro, xi núꞌa̱ ra boja̱ ri cobra núꞌʉ ya nda̱ de ya hnini, ¿ha gue go ri cobrabi núꞌʉ ja te yá njaui o núꞌʉ hinte yá njaui? j MNu mi zønga ra Jesu co yá nxadi ja ra hnini Ncapernau, núꞌʉ toꞌo mi cobra ra boja̱ de ra nija̱ bi ꞌñe bi ꞌyamba ra Pedro bi ꞌñembi: ―Xi ri xahnatehʉ, ¿ha gue hingui jutꞌa ra boja̱ pa ra nija̱? ) Knepʉ nuꞌʉ́ ma da hyo. Pe rá hñupaꞌa̱ ma da yopa nte. Pe mi ꞌyøpyaꞌʉ xi bi du yá mʉi ntsꞌɛdi. Ra Jesu bi gutꞌa ra boja̱ pa ja ra nija̱ ' GNe de ya mi ꞌbʉhni ra Jesu nuni Galilea bi ꞌñemba yá nxadi: ―Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da tꞌɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi, E Pe pa da bønga ya tsꞌonda̱hi ngu núꞌa̱ dá ɛni, mahyoni gui ꞌyaphʉ Ajua̱ ne gui ayunahʉ. Ra Jesu bi yopa ma̱ de rá du (Mr. 9:30-32; Lc. 9:43-45) . URa Jesu bi da̱di bi ꞌñembi: ―Ngueꞌa̱ ꞌna tʉqui ri jamfrihʉ. Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nuꞌbʉ gri pɛꞌtshma̱hʉ ri jamfrihʉ masque ngu drá nda̱ngui ꞌnara zi nda gá mostasa, nuꞌbʉ́ asta da za gui ꞌñembahma̱hʉ nuna tꞌøhø da mponi de guecua pa rí ma maꞌna lado, y ꞌbestho da mponi de habʉ ja. ꞌBʉ di ja ri jamfrihʉ, da za gui ꞌyøthʉ gatho núꞌa̱ go gui nehʉ. ꞌMɛfa ya nxadi bi ña̱sɛui ra Jesu ꞌnambʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Hanja nuje himbi za dá ɛñhe núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi? /Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi zʉi ra tsꞌonda̱hi, ne ꞌbestho bi bøni de núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉꞌa̱, ne nuꞌá̱ bi ña̱ni ꞌbestho. ucNuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¡Nuꞌahʉ ꞌnagyá ꞌña̱gamfrihʉ ne ꞌnagyá tsꞌoja̱ꞌihʉ! ¡Asta haꞌmʉ gui camfrihʉ! ¡Asta haꞌmʉ ma ga tsɛꞌtꞌaꞌihʉ ri ꞌmʉihʉ! Bá tsincahʉua xa̱. s_Hangue por gueꞌa̱ stá tsimpabi ri nxadi pa da ꞌyøthe hma̱ha̱, pe nuyʉ́ hinxa za xa ꞌyøthe. ―Ndada, huega ma tꞌʉ ngueꞌa̱ ra ndusɛhɛ ne xi ntsꞌɛdi. Ndunthi ya ꞌmiꞌqui tso ja ra tsibi ne tso ja ra dehe. -SNepʉ mi zønga ra Jesu co yá nxadi habʉ mi ꞌbʉ ra hmuntsja̱ꞌi, bá ehe ꞌnara ꞌñøhø bi ndandiña̱hmu habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu ne bi ꞌñembi: A{ Nuꞌbʉ́ ya nxadi bi ba̱di gue mi xipabi de ra Xuua Xiꞌtsate. Ra Jesu bi ꞌyøthe ꞌnara ba̱sja̱ꞌi mrá ndusɛhɛ (Mr. 9:14-29; Lc. 9:37-43) 0Y Pe nubyá dí xiꞌahʉ gue ra Elía ya bi ꞌñehe, pe himbi gamfri ya ja̱ꞌi ua go mi gueꞌa̱, y nuꞌá̱ bi ꞌyøꞌtuabi gatho núꞌa̱ go bi ne ya ja̱ꞌi. Nehe ya ja̱ꞌi ma da jabʉ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ma da ꞌyøꞌtuabi ra ꞌñʉꞌa̱. yk Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di: ―Xi majua̱ni ra Elía ma da ꞌñehe pa da hyocua yá mfeni ya ja̱ꞌi. V% Nuꞌbʉ́ yá nxadi bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―¿Hanja enga ya xahnate de ra ley gue ꞌmɛtꞌo ma da ꞌñehe ra Elía ne ꞌmɛfa da ꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo ma da ꞌñe da Nja̱ꞌiua? ~! Ha nu mi ga̱iꞌʉ de ja ra tꞌøhø ra Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ yá nxadi bi ꞌñembi: ―Oto ma gui xiphʉ de núꞌa̱ gá hyanthʉ bi nja, asta núꞌa̱ ra pa da yopa nte Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ ha̱, gueꞌbʉ gui ma̱ñhʉ. _}7Y nu mi gʉxa yá da ya nxadi, ya hønsɛ ra Jesu bi hyandi mi ꞌbahni sɛhɛ. _|7Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi joni pa bi daniꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Nanjʉ, oguí tsuhʉ. g{GY nu mi ꞌyøde ya nxadi nuna noyana̱ xi bi ntsu, ne co ra ntsu bi dagui maꞌmɛmfo. wzgY de mi ña̱ ra Pedro bi goꞌmiꞌʉ ꞌnara tꞌaxaguui mri huɛxqui, y nu ja ra guuiꞌa̱ bi ntꞌøde ꞌnara noya bi ꞌñena: ―Nuni go guehni ma hma̱ca Tꞌʉ, ne xi dí hopa rá ꞌmʉi. ꞌYødehʉ núꞌa̱ da ma̱ni. Wy'Nuꞌbʉ́ ra Pedro bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma zi Hmuꞌi, xi xá hño ga ꞌbʉhʉua. ꞌBʉ gui nehma̱, ga hoca hñu ya zi ja̱ꞌtsi, ꞌna pa gueꞌe, ꞌna pa ra Moise, ha nu maꞌna pa ra Elía. x!Ne ꞌbestho ra oraꞌa̱ ya nxadi bi hyandi bi zøhø ndu ra Moise ne ndu ra Elía núꞌʉ myá ꞌmɛhni Ajua̱ ne bi ña̱ui ra Jesu. w%Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi hyanda ra Jesu bi mpadi, nurá hmiꞌa̱ xi bi yotꞌi ngu ra hyadi y rá he xi xmá ntꞌaxi ngu ꞌnara ñotꞌi. v %Nurá ꞌrato ma pa ra Jesu bi zixa ra Pedro, ra Cobo, ne ra Xuua rá cu, ne bi ma ja ꞌnara tꞌøhø xá hñetsꞌi pa da ꞌmʉsɛuini. +uOXi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ꞌra de gueꞌahʉ hingui ma gui tuhʉ asta hingui hyanduahʉ rá nsunda ra Nda̱ de mahetsꞌi Núꞌa̱ bi e bi Nja̱ꞌi.OtNuꞌa̱ Tóꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da yopa ꞌñehe co rá nsunda rá Dada, ne ma da tsi yá ɛnxɛ. Y núꞌa̱ ra paꞌa̱ ma da guꞌtuabi ꞌna ngu ꞌna ngu tengu núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe. @sy¿Ne te di muui ꞌnara ja̱ꞌi ꞌbʉ drá mɛti gatho núꞌa̱ te ja ja ra ximhai ne nuꞌá̱ go da ꞌmɛdi? Ngueꞌa̱ ni ꞌna de nuya hñoꞌʉ hinda za da pøhøbi rá te. hrINgueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ma̱di rá te ne hinda zɛta ya ntꞌʉtsate, núꞌá̱ da ꞌbɛdi rá te pa nza̱ntho, ha nuꞌa̱ tóꞌo da zɛta ya ntꞌʉtsate po rá ngueque, nuꞌá̱ ma da zʉdi rá te pa nza̱ntho. uqcNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Nuꞌa̱ tóꞌo ne da dɛngui pa dua nxadi, hingui tsa da ꞌyøtꞌa rá paha sɛhɛ. Núꞌá̱ mahyoni da ꞌñɛi pa da dɛngagui masque da tho ya ntꞌʉtsate ne ya ꞌbɛtsa. pyNuꞌbʉ́ ra Jesu bi mpʉntsꞌi ne bi ꞌñemba ra Pedro: ―¡ꞌUegue de gueque nuꞌi Satá! Ngueꞌa̱ nuꞌi guí ne gui hña̱gagui ga øꞌtua rá paha ma Dada. Nura mfeni guí beni go yá mɛti ya ja̱ꞌi, hingo rá mɛti Ajua̱. o5Nuꞌbʉ́ ra Pedro bi njʉquiui ra Jesu ꞌnambʉ, ne bi mʉdi bi zʉi ne bi ꞌñembi: ―Hina, ma zi Hmuꞌi, Ajua̱ hinda ne gui thogui njabʉ. 8niDesde gueꞌbʉ ra Jesu bi mʉdi bi xipabi yá nxadi gue mi mahyoni da maꞌa̱ pa Jerusale nuni habʉ mi pɛꞌtsi da sufri ja yá ꞌyɛ ya nda̱xjua nda̱ ne ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley. Nehe bi xipꞌʉ gue mi pɛꞌtsi da duꞌa̱, pe rá hñupa mi pɛꞌtsi te da yopa nte. sm_Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi hñuꞌmba ra hña̱ yá nxadi gue hinda ma̱ñꞌʉ gue go mi gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱. Ra Jesu bi ma̱ de rá du (Mr. 8:31-9:1; Lc. 9:22-27) Hl Nuꞌi go ma ga huxꞌaꞌi ngu grá hña̱nsoqui pa gui xocua ra gosthi toꞌo da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱, pa njabʉ nuꞌa̱ gui ꞌyøtꞌa nuua ja ra ximhai, gueꞌa̱ rí tꞌøtꞌe mahetsꞌi, ne nuꞌa̱ gui ma̱ gue hinda tꞌøtꞌe nuua ja ra ximhai, gueꞌa̱ hinda tꞌøtꞌe nehe nuni mahetsꞌi. NkNubyá dí xiꞌi gue grá Pedro, ne nuri thuhu rí bøni da ꞌñena ꞌnara do. Ne nuꞌi guí nja ngu ra do habʉ ma ga hoca ma nija̱. Y numa nija̱ maꞌna ma da nja rá tsꞌɛdi que ra du. `j9Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi Simu rá tꞌʉꞌi ra Joná, xa ja̱pꞌaꞌi ma Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi, ngueꞌa̱ go bi xiꞌasɛhɛꞌa̱ toꞌogui, hingo bi xiꞌaꞌi ꞌnara ja̱ꞌi. 0iYRa Pedro bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuꞌi go gueꞌaꞌi grá Cristo núꞌi bá pɛñꞌaꞌi Ajua̱ pa gui nda̱, ne go rá Tꞌʉꞌi Ajua̱ núꞌa̱ te. {hoNepʉ bi yopa ꞌyambabiꞌʉ maꞌnaꞌqui ne bi ꞌñembi: ―Xiꞌahʉ, ¿toꞌo guí beñhʉ go gueque? g{Nuꞌʉ́ bi da̱di bi ꞌñena: ―ꞌRa ena gue go gueꞌaꞌi grá Xuua Xiꞌtsate, maꞌra ena gue go gueꞌaꞌi grá ba̱di Elía, ha nu maꞌra ena gue go gueꞌaꞌi grá Jeremía o ꞌna de gue núꞌʉ maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱. Lf Mi zøngüi yá nxadi ja ra hai guetbʉ Cesarea de Filipo, ra Jesu bi ꞌyambabiꞌʉ bi ꞌñembi: ―Xi ya ja̱ꞌi ¿te ma̱ de Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, toꞌo gueꞌa̱ ena? e# Nuꞌbʉ́ ha̱, ja bi zo yá mfeniꞌʉ gue ra Jesu mi xipabi da jamasu de yá ntꞌutuate ya fariseo ne ya saduceo, hingo mi xipabi de yá nzoi ya thuhme. Ra Pedro bi ma̱ gue ra Jesu go gueꞌa̱ ra Cristo (Mr. 8:27-30; Lc. 9:18-21) :dm ¿Hanja hingo bi zo ri mfenihʉ de ra nzoi dá xiꞌahʉ? Hindá xiꞌahʉ de ra thuhme ngu guí beñhʉ. Dá xiꞌahʉ gue gui jamasuhʉ de yá nzoi ya fariseo ne ya saduceo. c Nehe ¿ha gue hinguí beñhʉ núꞌʉ má yoto ya thuhme dá hecuabi núꞌʉ má goho ꞌmo ya ꞌñøhø, ne hangu bi bongui xa̱? >bu ¿Hanja hingo tso ri mfenihʉ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ? ¿Ha hinguí beñhʉ núꞌʉ cʉtꞌa ya thuhme dá hecuabi núꞌʉ cʉtꞌa ꞌmo ya ꞌñøhø, ne hangu bi bongui xa̱? 2a]Ha nura Jesu bi ba̱di núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌahʉ xi tsꞌʉtho ri jamfrihʉ. ¿Hanja guí tu ri mʉihʉ de núꞌa̱ te gui tsihʉ? `%Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌñémsɛꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―Nuní bi ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ hindá ha̱hʉ ra thuhme pa ga tsihʉ. ]_3Ne ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Jamasuhʉ de yá nzoi ya fariseo ne ya saduceo. ^Nepʉ ra Jesu ne yá nxadi bi ꞌraxa ja ra ndehe pa riꞌnandi, y yá nxadi bi pumfri da hña̱tsꞌi te da ziꞌʉ. )]KNuꞌahʉ́ gyá tsꞌoja̱ꞌihʉ xcá ꞌueguehʉ de Ajua̱, hangue guí adihʉ ꞌnara ntꞌudi gui hyanthʉ pa gui camfrihʉ. Pe nuga hinga ma ga uꞌtꞌaꞌihʉ ꞌnara ntꞌudi ngu núꞌa̱ guí adihʉ. Nura ntꞌudi ma gui hyanthʉ, hønsɛ de ra Joná rá ꞌmɛhni Ajua̱. Ha nu mi uadi ra Jesu bi ma̱nga njabʉ, nuꞌá̱ bi ꞌuegue de gueꞌʉ ne bi ma de guehni. Ra nzoi de ya fariseo (Mr. 8:14-21) s\_Y nuꞌbʉ guí hanthʉ dega xudi xa thɛnga ya guui, nuꞌbʉ́ guí eñhʉ gue ma da nja ra bʉnthi ꞌye. ꞌNagyá yohmihʉ, ¿hanja go guí pa̱ gui hyanthʉ mahetsꞌi pa gui pa̱hʉ te ꞌbɛ ma da nja hyastho, y hanja hingo guí huxhʉ nguɛnda de ya ntꞌudi núꞌʉ xqui ꞌñehe de mahetsꞌi pa gui pa̱hʉ gue ra Nda̱ de mahetsꞌi ya xa zøhø? 2[]Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ ꞌbʉ guí hanthʉ xa thɛnga mahetsꞌi dega nde, nuꞌbʉ́ guí eñhʉ: “Xudi ma da hñoga pa.” ?Z yYa fariseo ne ya saduceo bi maꞌʉ bá honga ra Jesu pa da xaxi. Ha nu mi zʉdi bi xipabi da ꞌñutuabi ꞌnara ntꞌudi pa da gamfriꞌʉ ua xi xqui ꞌñeheꞌa̱ de mahetsꞌi. jYM'Nepʉ ra Jesu bi ꞌñehui ya ja̱ꞌi, ne bi bøxa ja ra motsa pa bi ma ja ra hai Magdala.qX[&Mi ngu goho ꞌmo ya ꞌñøhø núꞌʉ bi ñuni, y nuya ꞌbɛhña̱ ne ya ba̱tsi himbi ma ꞌmede. uWc%Gatho bi ñuni ne bi niña̱, y gatho nuya xɛni bi bongui bi hmuntsꞌi ne bi ñuxa yoto ya ꞌbøtsꞌe. 'VG$Ne mri hña̱ núꞌʉ yoto ya thuhme ne núꞌʉ ya tꞌʉhua̱, nepʉ bi umba njama̱di Ajua̱, nepʉ bi heque bi umba yá nxadi pa da hyecua ya ja̱ꞌi. @U{#Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi japa ya ja̱ꞌi da hñudi. QT"Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Hangu ya thuhme guí pɛꞌtshʉ? Nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Hønda yoto ya thuhme dí pɛꞌtshe ne ꞌraya tꞌʉhua̱. %SC!Nepʉ yá nxadi bi ꞌñemba ra Jesu: ―Xi nuua ja ra mbonthi ¿habʉ ga tsʉhʉua ra thuhme pa ga ꞌuiñhʉ gatho nuyʉ ya ja̱ꞌi xi ri ndunthi? qR[ Nepʉ ra Jesu bi zohna yá nxadi ne bi ꞌñembabi: ―Xi drí hueca nuyʉ ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ pɛꞌtsa hñu pa drí ꞌñohʉ ha hinte xa ziyʉ. Hindí ne da mayʉ co ra thuhu, ngueꞌa̱ xiꞌbʉ da uentꞌa má ꞌñu. L~}}Z||{#zyZxxwXv tsscqqbp*omnm;kjihhWgf dbRaa`u__6^^V];[ZYYvXXZWWOV6UxU!TCSS=RQQ==n<;;:9998 76n5594 3V22 1X0=.-=+*))(q''%?$""$!# pEUCal<T :m\x  H . 7 ' M,Q ꞌYøhʉ nuna ra ꞌbede de ra igo: Nu xcrí hyanthʉ gue ya ja yá ꞌroho ne ya ja yá xi, nuꞌbʉ́ gui pa̱hʉ gue ya ma da zøhø ya pa dega pahyadi. ;oMa da ntꞌøde ꞌnara trompeta, nepʉ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da mɛhna yá ɛnxɛ gatho ja rá ngʉni ra ximhai pa da muntsꞌa gatho núꞌʉ xa huahniꞌa̱. 'Nepʉ ma da hnequi ꞌnara ntꞌudi nuni mahetsꞌi de rá yoꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, ne gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai ma da nzoni nu stí hyandi da zøhø, nu sta ꞌñehe ja ꞌnara guui con gatho rá tsꞌɛdi ne co rá nsunda pa da e da nda̱. SNgu da thogui nuya paꞌʉ dega tsꞌothogui, ꞌbestho ma da ꞌmɛxuui ra hyadi, ne ra za̱na̱ hinda ma da yotꞌi. Ya tsø ma da dagui de mahetsꞌi, y mahetsꞌi ma da hua̱tꞌi ntsꞌɛdi. Nuya paꞌʉ ma da nja ngu ya pada ri muntsꞌi habʉ ꞌbɛni núꞌa̱ te xa du. Ra Jesu bi ma̱ hanja ma da yopa mengui ja ra ximhai (Mr. 13:24-37; Lc. 21:25-33; 17:26-30, 34-36) KNgueꞌa̱ nurá yoꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi xcrá tha̱mfrihʉ da da̱ma zøhø ne da hnequi gatho ja ra ximhai nja ngu ꞌnara huɛi ri yotꞌa mbøxhyadi ne asta yʉhyadi. J  Hangue ꞌbʉ da tꞌeñꞌahʉ gue ra Cristo bí ꞌbʉi ja ra mbonthi, oxqui ma gui mahani. O ꞌbʉ da tꞌeñꞌahʉ: “Ndi bá ehʉ ja ꞌbʉcua mbo ra ngu”, oxqui ma gui camfribihʉ. d AYa stá ꞌbɛtꞌoꞌihʉ ra noya de núꞌa̱ ma da nja, hangue ostí ma da thaꞌahʉ. g GNgueꞌa̱ ma da ꞌmʉi ꞌraya ja̱ꞌi da ꞌñena gue go di gueꞌʉ ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱, ne ma da ꞌmʉ maꞌra ya hyate ba̱di. Núꞌʉ́ ma da ꞌñudi ndunthi ya da̱nga ntꞌudi ne da ꞌyøtꞌa ya tꞌøtꞌe ꞌñena xi majua̱ni pa da hyatꞌa ya ja̱ꞌi, ne da nehma̱ꞌʉ da hyatꞌa ya gamfri nehe. 4 aNuꞌbʉ ꞌna toꞌo da ꞌñeñꞌahʉ gue nuua ja ꞌbʉcua ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱, o bí ꞌbʉi ringuehni, oxqui ma gui camfribihʉ. s _Ajua̱ ma da ꞌyøtꞌe pa hinda njabʉ ndunthi ya pa, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ da njabʉ ndunthi ya pa, nuꞌbʉ́ da du gatho. Pe po rá ngue ya gamfri, Ajua̱ ma da ꞌyøtꞌe pa da thogui ꞌbestho núꞌʉ ya pa dega tsꞌothogui. *MNgueꞌa̱ nuya paꞌʉ ma da nja ndunthi ya tsꞌothogui núꞌʉ hinhyaꞌmʉ xa hnequi desde bi mʉdi ra ximhai, ne nixi hinda ma da yopa nja maꞌnaꞌqui. iKꞌYaphʉ Ajua̱ gue núꞌa̱ ra pa xcrí ꞌbathʉ, hindi ta ya tsɛ nixi dra pa dega tsaya. SHuecazite núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ di daꞌthi ne dya nzʉ nuya paꞌʉ. mSꞌBʉ gri ꞌyohʉ ra ꞌbɛfi ja ya hua̱hi, oxqui penjʉ ja ri nguhʉ pa gui hña̱xa ri hehʉ. Y ꞌbʉ gri ꞌyohʉ ja rá patio ri nguhʉ, oxqui ma gui cʉthʉ ꞌmɛtꞌo pa te gui hña̱xhʉ, ngueꞌa̱ mahyoni gui da̱ma maha. X)Nuꞌbʉ́ nuꞌahʉ me Judeahʉ, ma gui ꞌbathʉ grí maha ja ya tꞌøhø. ~uRa Dañe núꞌa̱ mrá ꞌmɛhni Ajua̱ bi ꞌyofo de núꞌa̱ ra tsꞌotꞌøtꞌe ma da nja mbo ja ra nda̱nija̱ de Jerusale pa da ntsꞌonga ra nda̱nija̱. ―Nuꞌa̱ tóꞌo da hñeꞌta nuna tꞌofona̱ mahyoni da ba̱di xá hño te ma̱.― Ha nu xcrí hyanthʉ da tꞌøtꞌa njabʉ mbo ra nda̱nija̱, nuꞌbʉ́ njabʉ gui pa̱hʉ gue ya bi zø ra ora. r]Ma da ntꞌøde ra noya gue ra Nda̱ de mahetsꞌi ma da ꞌñehe pa da nda̱. Nuná ma da ntꞌøde ja gatho rá ngʉni ra ximhai pa njabʉ da ꞌyøde gatho ya ja̱ꞌi de gatho ya hnini. Nepʉ de gueꞌa̱ ja dí uadi ra ximhai. _7 Pe nuꞌa̱ tóꞌo hinda ꞌuegue de Ajua̱, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da mpøhø. w Ndunthi ya ja̱ꞌi ma da ꞌbɛdi ra hma̱te ngueꞌa̱ maꞌna xi ma da nda̱ngui ra tsꞌoqui gatho ja ra ximhai. ~y Y ma da ꞌmʉ ndunthi ya hyate ba̱di, da ꞌñena gue go xuá mɛhna Ajua̱, ne ma da hyatꞌa ndunthi ya ja̱ꞌi. }  Ha nuya paꞌʉ ndunthi ma da ꞌbɛdi yá jamfri, ne ma da ꞌñʉtsa ꞌna ngu maꞌna, ne ndunthi ma da da yá miquꞌeiui. | Núꞌʉ hingyá gamfri ma da gʉꞌahʉ da napꞌahʉ o da hyoꞌahʉ, ne toraza da ʉtsaꞌihʉ ngueꞌa̱ xcá camfriguihʉ. 7{iY gatho nuya dumʉiya, guehya ya mʉdi ʉgui. z!Ngueꞌa̱ ma da ntuhna ya hnini co maꞌra ya hnini. Ma da nja ra da̱nga thuhu ne ya da̱nga hñeni, ne ma da nja ya mbimhai habʉraza. ~yuNehe ma gui ꞌyødehʉ da hma̱ de ya tuhni núꞌʉ ya ja, ne núꞌʉ hingui jatho. Pe nuꞌahʉ́ osti ma da du ri mʉihʉ, ngueꞌa̱ pɛꞌtsi te da njabʉ. Pe hingo gueꞌa̱ rá uadi ra ximhai ngueꞌa̱ ri ꞌbɛtho maꞌra te da nja. KxNgueꞌa̱ ma da ꞌñehe ndunthi núꞌʉ toꞌo di ña̱ de ma thuhu ne di eñꞌʉ: “Nugui go drá Cristo bá pɛncagui Ajua̱ pa ga nda̱.” Y njabʉ ma da hyatꞌa ndunthi ya ja̱ꞌi. gwGNuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Jamasuhʉ oto sti ma da hyaꞌahʉ. tvaDe guehni bi ma ra Jesu co yá nxadi pa ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo, ne ja bá huhni ra Jesu. Nepʉ bi joni yá nxadi pa bi ꞌyamba sɛhɛꞌa̱ ne bi ꞌñembi: ―Dí ne xi gui xicje haꞌmʉ ma da nja núꞌa̱ gá ma̱, ne te ma ntꞌudi ma ga hanthe pa ga pa̱he gue ya ma gui yopa penguiua maꞌnaꞌqui, ne pa ga pa̱he haꞌmʉ rá uadi ra ximhai. -uSNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, gatho nuya nguyʉ ma da nhuati ne hinda ma da gohi ni ꞌnara do maña̱ co maꞌna rá midoui. Ya ntꞌudi ante rá uadi ra ximhai (Mr. 13:3-23; Lc. 21:7-24; 17:22-24) t /Nepʉ ra Jesu bi bøni de ra nda̱nija̱, ne ya mi ꞌbaꞌñuꞌa̱ yá nxadi bi e bi zʉdi pa bi ꞌñutuabi gatho nuya ngu de ra nda̱nija̱. dsA'Ngueꞌa̱ dí xiꞌahʉ gue ya hingui ma gui yopa hyandgaguihʉ asta hinga yopa pengui. Nuꞌbʉ́ ha̱, nuꞌahʉ́ ma gui ꞌñeñhʉ: “Xá nsunda núꞌa̱ toꞌo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱ ja guecjʉ.”-rU&Nuꞌbʉ́ nuri nguhʉ ma da gosɛ. qq[%Nuꞌahʉ me Jerusale, guí tɛdohʉ ne guí hophʉ yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ bí pɛhnꞌahʉ. ¡Hangu ya iꞌqui dá ne ga muntsꞌahma̱ꞌihʉ ngu ꞌnara zi øni huixa yá zi tꞌʉꞌni, pe nuꞌahʉ́ hingá nehʉ! ^p5#Y njabʉ ma go gui juthʉ nehe de núꞌʉ ya hoja̱ꞌi xa tho, bi mʉdi co ra Abé asta ra Sacaría núꞌa̱ mrá tꞌʉ ra Berequía. Nura Sacaría go gueꞌa̱ gá hyohʉ mbo ri nija̱hʉ guetbʉ ja ra ata. o"Ma ga pɛhnꞌahʉ maꞌra ya ꞌmɛhni ne maꞌra ya ba̱mhya̱ ne maꞌra ya xahnate. ꞌRa de gueꞌʉ ma gui hyohʉ, nu maꞌra ma gui tsʉthʉ ja ra pontꞌi, ha nu maꞌra ma gui naꞌmbabihʉ ja ri nija̱hʉ, ne hinhyabʉ ma gui hophʉ da ꞌmʉiꞌʉ. n!¡Nuꞌahʉ́ guí njahʉ ngu ya quꞌeña̱, hingui ma gui cꞌothʉ de ya da̱nga ʉgui núꞌʉ ma gui thohʉ ja ra nidu! ]m3 Hangue núꞌa̱ hingo bi juata ndu ri xitahʉ, ma go gui juadi gui ꞌyøthʉbya. lHangue nuꞌahʉ́ guí ma̱nsɛhʉ gue go gueꞌaꞌihʉ gyá tꞌʉhʉ de núꞌʉ toꞌo bi hyopa yá ꞌmɛhni Ajua̱. k5Ne guí eñhʉ: “Nuꞌbʉ ya gra ꞌbʉhma̱he nuya paꞌʉ, nuꞌbʉ́ hinstá faxhe ndu ma xitahe pa xa hyopa núꞌʉ yá ꞌmɛhni Ajua̱.” j7¡Núꞌahʉ xahnatehʉ de ra ley ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, ꞌnagyá yohmihʉ, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Guí jamasubihʉ yá pantyo núꞌʉ yá ꞌmɛhni Ajua̱ xa du, ne guí ca̱thʉ mahotho nuyá pantyo nu maꞌra ya hoja̱ꞌi xa du. iHangue nuꞌahʉ́ guí njahʉbʉ nehe ngueꞌa̱ guí ꞌñetꞌa hoja̱ꞌihʉ pe guí beñhʉ ya tsꞌomfeni ne gyá yohmihʉ. }hs¡Núꞌahʉ xahnatehʉ de ra ley ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, ꞌnagyá yohmihʉ, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Guí njahʉ ngu ya pantyo xi xá ntꞌaxi de thi ne ri hnequi mahotho, pe mbo xi rá da̱ma ntsꞌo. gꞌNagyá godahʉ. Hyɛhʉbʉ ꞌmɛtꞌo ya tsꞌomfeni pa njabʉ strá ntꞌaxiꞌihʉ ne pa da za gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño. `f9¡Núꞌahʉ xahnatehʉ de ra ley ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, ꞌnagyá yohmihʉ, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Guí njahʉ ngu ra xʉtꞌa vaso ne ra xʉtꞌa manza, xʉqui hønsɛ de thi ha nu de mbo xi rá ntsꞌo. Njabʉ mbo ri mfenihʉ nehe hinxá ntꞌaxi ngueꞌa̱ gyá ndustehʉ ne gyá tsꞌoꞌyohʉ. e3Nuꞌahʉ́ guí ne gui ꞌñuhma̱hʉ ra ꞌñu, pe nixi guí pa̱hʉ habʉ grí maha nehe. Nuꞌahʉ́ guí njahʉ ngu ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ faxa ra tꞌafi pa hinda tho ya tꞌʉca zuꞌue, pe sta zi, tutꞌatho ya da̱nga zuꞌue, y nixi bi za te ꞌbɛ bi dutꞌi. Xd)¡Núꞌahʉ xahnatehʉ de ra ley ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, ꞌnagyá yohmihʉ, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Nuꞌahʉ́ guí ꞌuecjʉ ꞌrɛtꞌa de ra bɛxo pa Ajua̱ de núꞌa̱ guí ta̱hʉ ꞌbʉ guí pahʉ ra zi xa̱cꞌri, o ra zi ani, o ra zi cominu. Pe hingo guí øthʉ núꞌa̱ maꞌna mahyoni ngu ma̱nga ra ley, hinguí udihʉ ra hogaꞌmʉi, nixi otho ri nthecatehʉ, ne hinguí øthʉ núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ. 5ccNuꞌa̱ tóꞌo ri jura po mahetsꞌi, hingue hønsɛ po mahetsꞌi ri jura, nehe ri jura po rá hudi Ajua̱ ne por guesɛ Ajua̱ ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ rá hudiꞌa̱. b+Ne nuꞌa̱ tóꞌo ri jura po ra nija̱, hingue hønsɛ po ra nija̱ ri jura, nehe ri jura po Ajua̱ ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ja ꞌbʉhniꞌa̱. aHangue nuꞌa̱ tóꞌo ri jura po ra ata, hingue hønsɛ po ra ata ri jura, nehe ri jura po gatho núꞌa̱ ra ꞌbaha xa thuxni nehe. s`_¡ꞌNagyá ꞌbɛmfenihʉ, ya maꞌna xcá ꞌbɛhʉ ra ꞌñu! ¿Ndaꞌa̱ maꞌna ri muui, ra ata o núꞌa̱ ra ꞌbaha xa thuxni ja ra ata? Ra ata gueꞌa̱ maꞌna ri muui ngueꞌa̱ ja bri ja̱pini núꞌa̱ ra ꞌbahaꞌa̱. \_1Nehe guí eñhʉ gue ꞌbʉ toꞌo da jura po ra ata hinte ri muui núꞌa̱ bi jura. Pe nuꞌbʉ da jura por núꞌa̱ ra ꞌbaha xa thuxa ja ra ata, nuꞌbʉ́ ha̱ guí eñhʉ gue ri muui núꞌa̱ bi jura. W^'¡ꞌNagyá ꞌbɛmfenihʉ, ya xcá ꞌbɛhʉ ra ꞌñu! ¿Ndaꞌa̱ maꞌna ri muui, ra nija̱ o núꞌa̱ ra oro ja mbo ra nija̱? Ra nija̱ gueꞌa̱ maꞌna ri muui, ngueꞌa̱ ja xra ja̱pini ra oro. ]y¡Nuꞌahʉ́ guí ne gui ꞌñuhma̱hʉ ra ꞌñu, pe nixi guí pa̱hʉ habʉ grí maha nehe, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Ngueꞌa̱ guí eñhʉ gue ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi da jura po ra nija̱, hinte ri muui núꞌa̱ bi jura. Pe ꞌbʉ da jura po ra oro núꞌa̱ ja mbo ra nija̱, nuꞌbʉ́ ha̱, guí eñhʉ gue ri muui núꞌa̱ bi jura. \9¡Núꞌahʉ xahnatehʉ de ra ley ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, ꞌnagyá yohmihʉ, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Nuꞌahʉ grí mahʉua grí mahʉni guí hoñhʉ ya ja̱ꞌi pa gui ꞌñutuabihʉ núꞌa̱ ri jamfrihʉ, y nuꞌbʉ ya bi gamfriꞌihʉ, nuꞌbʉ́ maꞌna guí tsꞌocuahʉ yá mfeni, ne maꞌna ya gá ꞌyɛnthʉ ja ra nidu ngu núꞌa̱ habʉ grí maha nehe. X[)¡Núꞌahʉ xahnatehʉ de ra ley ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Xi grí xadihma̱hʉ ja ri nija̱hʉ ja yá thandi ya ja̱ꞌi ꞌñena hinte guí øthʉ, pe ꞌnagyá yohmihʉ ngueꞌa̱ guí ha̱nbahʉ yá ngu ya ꞌbɛnte viuda, hangue Ajua̱ maꞌna ma da castigaꞌihʉ. Z' ¡Núꞌahʉ xahnatehʉ de ra ley ne núꞌahʉ gyá fariseohʉ, ꞌnagyá yohmihʉ, huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ ma xi dra castigaꞌihʉ! Xcá coꞌthʉ ra gosthi pa hinto da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱, nixi guí cʉthʉ, ha nixi guí hophʉ toꞌo da yʉtꞌi. DY Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ri ꞌñexasɛbya, ꞌmɛfa da ua rá ntꞌetsꞌi, pe nuꞌa̱ tóꞌo hingrá ꞌñetsꞌibya, ꞌmɛfa go ma da tꞌeꞌtsua rá nsu ja rá thandi Ajua̱. fXE ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ da ne toꞌo da nda̱ngui, mahyoni go gueꞌa̱ dri ꞌbɛgohʉ. IW  Y nixi oxqui ma gui hohʉ da tꞌeñꞌahʉ gue go gyá nda̱hʉ, ngueꞌa̱ ꞌnatho ri nda̱hʉ ꞌbʉi, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ toꞌo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱. FV Y nixi núꞌʉ toꞌo xahnꞌaꞌihʉ nuua ja ra ximhai, oxqui emfʉ gue go gueꞌʉ ri dadahʉ, ngueꞌa̱ ꞌnatho ri Dadahʉ ꞌbʉi, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi. U#Pe nuꞌahʉ́ oxqui hohʉ toꞌo da ꞌñeꞌtsꞌa ri nsuhʉ da ꞌñeñꞌahʉ gue go gyá xahnatehʉ, ngueꞌa̱ gathoꞌihʉ grí ncuhʉ, ne ꞌnatho ri xahnatehʉ ꞌbʉi, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra Cristo núꞌa̱ toꞌo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱. TNuꞌʉ́ ri ho dra zɛnjua ja ra tai co ndunthi ra tꞌequꞌei, ne ri ho da tꞌembabi gue go gueꞌʉ xi ya hoga xahnate. &SENuꞌʉ́ de ja ꞌnara ngo ri ho da hñudi ja ya mʉdi hudi pa da ñuni, ne ri ho da hñudi ja ya hoga hudi nuni ja yá nija̱ pa da tꞌeꞌtsua yá nsu. ,RQNuꞌʉ́ øtꞌa yá ꞌbɛfi ja yá thandi ya ja̱ꞌi pa da pønga yá hmi, asta cueta ya tꞌofo ja yá de ne tsʉta ya pantsꞌa xifri ja yá ꞌyɛ y ja xa ntꞌofoni ꞌraya xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo, ne nuyá he maꞌna xá ma de yá he maꞌra ya ja̱ꞌi pe yá ntꞌetsꞌitho. jQMNuꞌʉ́ tutua ya ja̱ꞌi ya ꞌbatsꞌi xi xá hñʉ, pe nuꞌʉ́ ni tsꞌʉ yá mfatsꞌi. tPaHangue gatho núꞌa̱ da xiꞌahʉꞌʉ ꞌyøtꞌehʉ, ne ostí ma da zabiꞌihʉ gui ꞌyøthʉ. Pe nehe oxqui tɛnbahʉ yá tsꞌoꞌbɛfiꞌʉ. Nuꞌa̱ udiꞌʉ gueꞌa̱ xá hño, pe nuꞌʉ́ hingo øtꞌe núꞌa̱ udiꞌʉ. O ―Nubya ya fariseo ne ya xahnate de ra ley uꞌtꞌaꞌihʉ te rí bøni da ma̱nga ra ley núꞌa̱ bi ꞌyofo ra Moise. QN Nepʉ ra Jesu bi zofo yá nxadi ne ra hmuntsja̱ꞌi ne bi ꞌñembabi: "M=.Nuꞌbʉ́ ya fariseo himbi za te bi da̱di, y desde ra paꞌa̱ ya ni ꞌna de gueꞌʉ himbi za bi ꞌyøꞌtua maꞌra ya ntꞌani ra Jesu.wLg-Ha nuꞌbʉ go drá tꞌʉhma̱ ra Davi nura Cristo, nuꞌbʉ́ ¿hanja bi ꞌñenga ra Davi gue go rá Hmu? 2K],Ajua̱ ra Dada bi ꞌñembabi ma zi Hmu:“Bá ehe gui hñudiua ja ma ꞌñɛi
asta hinga tsiñꞌaꞌi gatho ri ncontra pa da gohiꞌʉ de njaꞌti ri ua.” DJ+Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌbʉ́ ¿hanja ra Davi po rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi bi ma̱ gue ra Cristo go gueꞌa̱ rá Hmu? Ngueꞌa̱ ra Davi bi ꞌñena: gIG*ne bi ꞌñembabi: ―Xiꞌahʉ, ¿te xi guí ma̱ñhʉ de ra Cristo rá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌa̱ ma da nda̱? ¿Toꞌo guí emfʉ gue rá tꞌʉꞌa̱? Ya fariseo bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Rá tꞌʉ ra nda̱ Davi. _H7)De mi ꞌbʉhnitho ya fariseo, ra Jesu bi ꞌyøꞌtuabi ꞌnara ntꞌani nehe, G (Ne gatho núꞌa̱ bi ma̱nga ra Moise ja ra ley, ne núꞌa̱ bi ma̱nga maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱, ne nuya yoho ya da̱nga hmanda, go ri ꞌnatho. ¿Ha gue ra Cristo go rá tꞌʉ ra nda̱ Davi? (Mr. 12:35-37; Lc. 20:41-44) vFe'Y nurá ñoho ra hmanda ngutꞌatho, núꞌa̱ ena gui ma̱di ri miquꞌeiui ne gui su ngu grí nsu sɛhɛ. ;Eq&Nuna go guehna xi ra da̱ngui ne ra mʉdi hmanda. D#%Ha ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―“Ma̱di Ajua̱ ri Hmu con gatho ri mʉi, con gatho ri tsꞌɛdi, ne con gatho ri mfeni.” {Co$―Xahnate, ¿ndaꞌa̱ gueꞌa̱ ra hmanda maꞌna ra da̱ngui de gatho núꞌʉ ya hmanda huxa ja ra ley? B#Nepʉ ꞌna de gueꞌʉ mrá xahnate de ra ley bi ma bá xaxa ra Jesu, bi ꞌyøꞌtua ꞌnara ntꞌani ne bi ꞌñembi: A"Nu mi ba̱di ya fariseo gue ra Jesu xqui goꞌtua yá ne ya saduceo, nuꞌbʉ́ bi muntsꞌiꞌʉ pa da nu te da ꞌyøtꞌe. @!Ne nu mi ꞌyøde ya ja̱ꞌi nurá ntꞌutuate ra Jesu, xi bi ꞌyø. Ra hmanda núꞌa̱ maꞌna ra da̱ngui (Mr. 12:28-34) U?# “Nuga go rá Ajua̱gui ra Abrá, ne ra Isaac, ne ra Cobo.” Ajua̱ go gueꞌa̱ ra Ajua̱ de núꞌʉ te, hingue de núꞌʉ xa du. Hangue ra Abrá ne ra Isaac ne ra Cobo bí te ja rá thandi Ajua̱. z>mPe de núꞌa̱ rá ñoho ra ꞌmʉi, ¿ha gue hinxcá hñeꞌthʉ núꞌa̱ bi ma̱nga Ajua̱ ne bi ꞌñena?: ,=QNgueꞌa̱ nura pa da yopa nte núꞌʉ xa du, ya hinda ma da ntha̱ti ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ma da nja ngu ya ɛnxɛ núꞌʉ bí ꞌbʉi mahetsꞌi. &<ENuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Xi xá ntsꞌo ri mfenihʉ ngueꞌa̱ hinguí pa̱hʉ ra Ma̱ca Tꞌofo nixi rá tsꞌɛdi Ajua̱. 5;cNuꞌbʉ́ xi sta yopa nte gatho núꞌʉ xa du, ¿toꞌo xi majua̱ni drá ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi ntha̱tui gatho núꞌʉ yoto ya ꞌñøhø mri ncu? 7:iY rá nga̱tsꞌi bi du ra ꞌbɛhña̱ nehe. `99Nehe bi du núꞌa̱ rá ñoho ra ꞌñøhø, nehe núꞌa̱ rá hñu, ne bi njabʉ gatho núꞌʉ yoto ya ꞌñøhø bi ntha̱tui ꞌnadra ꞌbɛhña̱, ne ꞌmɛfa bi uadi bi du ꞌramaꞌna gatho núꞌʉ yoto. X8)Nuje dá pa̱he yoto ya ꞌñøhø mri ncu, nuꞌa̱ rá mʉdi bi ntha̱ti pe ꞌmɛfa bi du, ne himbi zocuabi ni ꞌnara ba̱tsi. Nepʉ ꞌmɛfa nurá ꞌbɛhña̱ bi ntha̱tui ꞌnará cu ndu rá da̱me. X7)―Xahnate, ra Moise bi ma̱ gue ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø da du ne hinda zogui ni ꞌnará ba̱tsi, nuꞌbʉ́ ꞌna de gue núꞌʉ yá cu núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi du da ntha̱tui núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi gohi sɛhɛ pa da pøtua rá ꞌbai ndu rá cu, ne da mɛꞌtsua ya ba̱tsi pa da thuꞌmbabi rá thuhu ndu rá cu. ?6wNúꞌa̱ ra paꞌa̱, bi zøhø habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu ꞌraya saduceo núꞌʉ mi camfri gue hinda yopa nte núꞌʉ xa du. Nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembi: Q5Nu mi ꞌyøde njabʉꞌʉ, xi bi ꞌyø ntsꞌɛdi. Nepʉ bi zohni ra Jesu, bi maꞌʉ. Ya saduceo bi ꞌyamba ra Jesu de rá ñoho ra te (Mr. 12:18-27; Lc. 20:27-40) [4/Ha nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Rá cꞌoi ra nda̱ Cesa. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Umfʉ ra nda̱ Cesa núꞌa̱ rí ꞌñepabiꞌa̱, y nehe umfʉ Ajua̱ núꞌa̱ rí ꞌñepabi. |3qHa ra Jesu bi hyandi bi ꞌñembabi: ―¿Toꞌo rá cꞌoi núna huxcua ja ra boja̱, ne te rá ꞌbɛ ma̱ngua? 2yꞌÑutcahʉua núꞌa̱ ra boja̱ adi ra nda̱ Cesa. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌñutuabi núꞌa̱ ra boja̱ mi adi. 1Pe ra Jesu bi ba̱tuatho yá tsꞌomfeniꞌʉ, hangue bi ꞌñembi: ―Nuꞌahʉ́ ꞌnagyá yohmihʉ, ¿pa te guí xaxcahʉ? |0qHangue dá e ga anꞌahe te guí xicje, ¿ha gue xá hño ga juthe núꞌa̱ ra boja̱ adi ra nda̱ Cesa, o hina? 1/[Nuꞌbʉ́ bi mɛhna yá mfatsꞌiꞌʉ mahyɛgui co ꞌrayá mfatsꞌi ra nda̱ Erode pa bá øꞌtua ꞌnara ntꞌani ne bi ꞌñembi: ―Xahnate, dí pa̱he gue nuꞌi guí ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni, ne guí udi xi xá hño rá noya Ajua̱, ne hinto guí tsu, nixi guí huahna ya ja̱ꞌi. .Nuꞌbʉ́ nu mi ꞌyøde ya fariseo nuya noyaya, nuꞌʉ́ bi njʉqui pa bi ma̱mbi hanja da za da xaxa ra Jesu dega noya. -Nu mi uadi ra Jesu bi metuabi ra ꞌbedeꞌʉ bi ꞌñembi: ―Ngueꞌa̱ ndunthi da tsꞌofo, pe tsꞌʉtho núꞌʉ xa thahni. Ra Jesu bi ma̱ de ra boja̱ núꞌa̱ adi ya nda̱ de ya hnini (Mr. 12:13-17; Lc. 20:20-26) L, Nuꞌbʉ́ ra nda̱ bi ꞌñembabi yá ꞌbɛgo: “Tha̱ꞌtuahʉ yá ua ne yá ꞌyɛ nuna ja̱ꞌi, ne bá føthʉbʉ møte ja ra ꞌbɛxuui pa ja dí nzonini ne ja dí gustri yá tsꞌi.” + Hangue nuꞌá̱ bi ꞌñembabi: “Amigo, ¿hanja gá cʉtꞌiua hingá he núꞌa̱ ra he dega ngo?” Pe nuꞌá̱ hinte bi da̱di. 0*Y Nuꞌbʉ́ ra nda̱ bi yʉtꞌa mbo habʉ mi ja ra ngo pa bi zɛngua núꞌʉ xqui zøhø. Ne bi hyanda ꞌna mi ꞌbʉhni núꞌa̱ hinxqui hye ra he dega ngo. 4)a Nuꞌbʉ́ bi ma ya ꞌbɛgo bá muntsꞌa gatho núꞌʉ bi zʉdi ja ya ꞌñu, ya tsꞌoꞌmʉi ne ya hoja̱ꞌi. Njabʉ bi ñuxa nura da̱nga ngu habʉ bi nja ra ngo. d(A Hangue nubyá grí maha ja ya da̱ꞌñu, ne bá tsihʉ gatho núꞌʉ gui tsʉhʉbʉ.” '/Nepʉ ra nda̱ bi ꞌñembabi yá ꞌbɛgo: “Ya ja gatho pa ra ngo, pe núꞌʉ toꞌo ndí tøꞌmi himbi ne bi ꞌñehe, bi ntsꞌocꞌbaha. Z&-Ha nu mi ba̱di ra nda̱ núꞌa̱ te xqui tꞌøꞌtuabi yá ꞌmɛhni, xi bi bø rá cuɛ. Hangue nuꞌá̱ bi mɛhna yá soldado pa bi hyo núꞌʉ ya hyote, nepʉ bi tsꞌa̱ꞌtuabi yá hniniꞌʉ. T%!ha nu maꞌra bi gʉmpa yá ꞌmɛhni ra nda̱, bi naꞌmbi nepʉ bi hyo. :$mPe núꞌʉ toꞌo mi thøꞌmi hingo bi jamasu núꞌa̱ bi xipa nuya ꞌmɛhni, ꞌna bi mada ra ꞌbɛfi ja yá hua̱hi, ha nu maꞌna bi ma da nu rá ꞌbɛfi ja ra hnini, ##Nepʉ núꞌa̱ ra nda̱ bi mɛhna maꞌnaꞌqui maꞌra yá ꞌbɛgo ne bi ꞌñembi: “Bá xiphʉ núꞌʉ toꞌo dí tøꞌmhe gue ya stá hñocje, ne ya stá hohe ya nda̱mfri ne maꞌra ya hnoca mboꞌoni. Ya gatho xa nthoqui, ꞌñemfʉ da ꞌñehe ra ngo.” z"mBi mɛhna yá ꞌbɛgo pa da tsi núꞌʉ mi thøꞌmi da ꞌmʉ ja ra ngo. Pe nuꞌʉ́ himbi ne bi ꞌmʉhni. ! ―Ra Nda̱ de mahetsꞌi ma ga hyɛcuahʉ ngu ꞌnara nda̱ bi ꞌyøtꞌa ꞌnara ngo ngueꞌa̱ bi ntha̱ta rá tꞌʉ. z  oRa Jesu bi yopa zofo ya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱, ne bi xipa maꞌna ra ꞌbede, ne bi ꞌñembi: /.Hangue nuꞌʉ́ mi ne da gʉhma̱ ra Jesu, pe mi tsu ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ nuya ja̱ꞌi mi beni gue ra Jesu go ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱.-Y nu mi ꞌyøde ya nda̱ gá macja̱ ne ya fariseo nuya ya noyaya, nuꞌʉ́ bi unga nguɛnda gue go mi sipabiꞌʉ. {,Nuꞌa̱ tóꞌo da feꞌtsa nura doꞌa̱ da cuentꞌua yá ndoꞌyo, y nuꞌa̱ tóꞌo da zɛꞌmi da quꞌɛꞌti. wg+Hangue dí xiꞌahʉ gue ma da tha̱nꞌahʉ núꞌa̱ ra tsꞌɛdi guí pɛꞌtshʉ pa gui cʉthma̱hʉ ja rá hmanda Ajua̱, ne ma go da tꞌumbabi maꞌra ya ja̱ꞌi núꞌʉ toꞌo ma da ꞌyøꞌtua núꞌa̱ da ꞌbɛpabi Ajua̱. 8i*Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi ya nda̱ gá macja̱: ―Ha gue hinxcá hñeꞌthʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo núꞌa̱ mi ma̱nga rá ꞌmɛhni Ajua̱ maꞌmɛtꞌo ne bi ꞌñena:Núꞌa̱ ra do bi føthma̱bʉ ꞌna lado nuya hyøngu,
nubya gueꞌa̱ ra mʉdi do de rá nija̱ Ajua̱.Y nusɛꞌa̱ go bi mɛgui nura doꞌa̱ pa da hyø rá nija̱,
ne dí hanthʉ gue xi rá nsunda núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe. ')Nuꞌbʉ́ ya nda̱ gá macja̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ra me ua̱ꞌobxi hinda hueca nuya tsꞌoja̱ꞌi. Ma da hyoꞌʉ, y nuya ua̱ꞌobxi ma da umba hñandi maꞌra yá mɛfi. Ne nuꞌʉ́ ha̱, ma da umba ra me ua̱ꞌobxi made núꞌa̱ rí ꞌñepabi. yk(Xi nura me ua̱ꞌobxi, ¿te ma da ꞌyøꞌtuabi núꞌʉ ya hyanthua̱hi nu sta yopa mengui ja rá hai? a;'Nuꞌbʉ́ ya hyanthua̱hi bi gʉ ra tꞌʉ ne bi gʉqui de ra ua̱ꞌobxi, ne bi hyo. 6e&Pe nu mi hyanda ya hyanthua̱hi nura tꞌʉ, nuꞌʉ́ bi ꞌñémbi ꞌna ngu ꞌna: “Nuni go guehni ma da tsꞌocuabi ya hai. Maha ga hohʉ pa go ga cohʉ nuya hai.” {%Rá nga̱tsꞌi ra me ua̱ꞌobxi bi mɛhnasɛ rá tꞌʉ ne bi ꞌñena: “Numa tꞌʉ ha̱, ma da tꞌøte.” -$Nepʉ rá ñoꞌqui, ra me ua̱ꞌobxi bi mɛhna maꞌna ndunthi yá ꞌbɛgo, pe neheꞌʉ bri jabʉ ngu bi tꞌøꞌtuabi núꞌʉ yá mʉdi. #Pe núꞌʉ ya hyanthua̱hi bi gʉmpa yá ꞌbɛgo ra me ua̱ꞌobxi, ꞌna bi naꞌmbabi, nu maꞌna bi hyo, ha nu maꞌna bi tɛdo. 'G"Ha nu mi nja ra nthʉqui, nura me ua̱ꞌobxi bi mɛhna ꞌrayá ꞌbɛgo pa da cꞌa̱ꞌtsa ya hyanthua̱hi pa da hña̱nga núꞌa̱ made mri ꞌñepabi. @y!Nepʉ ra Jesu bi yopa ꞌñemba ya nda̱ gá macja̱: ―ꞌYøhʉ maꞌna ra ꞌbede ma ga xiꞌahʉ: Mi ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø xi mi pɛꞌtsa ndunthi ya hai, y nuya haiꞌʉ ja bi ga̱xni ndunthi ya obxi ne bi gutsꞌi. Nepʉ ja bi hyocni yoho ya ngu, ꞌna pa habʉ da thɛꞌma ra ngui gá obxi, ha nuꞌa̱ maꞌna pa ra døꞌma hua̱hi. Y nepʉ bi umba hñandi yá ua̱ꞌobxi ꞌrayá mɛfi. Nepʉ nuꞌá̱ bi ma yabʉ. oW Ngueꞌa̱ ra Xuua Xiꞌtsate bi ꞌñehe bi ꞌñuꞌtꞌahʉ ra hñoja̱ꞌi, pe nuꞌahʉ́ hingá ne gá camfrihʉ núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱. Pe nuya da̱ga ꞌyøtꞌatsꞌoqui ne ya tsꞌoja̱ꞌi, nuꞌʉ́ ha̱, bi gamfri núꞌa̱ bi ma̱nga ra Xuua ne bi ñobriꞌʉ. Pe nuꞌahʉ́ masque gá hyanthʉ bi ñobriꞌʉ, pe hingá ne gá ñobrihʉ y nixi gá camfrihʉ núꞌa̱ bi ma̱ñꞌa̱. Ra ꞌbede de ya tsꞌomɛfi (Mr. 12:1-12; Lc. 20:9-19) !Hangue de ri yoho ya tꞌʉ, ¿ndaꞌa̱ gueꞌa̱ bi ꞌyøtua núꞌa̱ bi ꞌbɛpabi rá dada? Bi da̱di ya nda̱ gá macja̱ ne bi ꞌñena: ―Núꞌa̱ ra tꞌʉ bi mɛhna rá mʉdi. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ya da̱ga ꞌyøtꞌatsꞌoqui ne ya tsꞌoja̱ꞌi go gueꞌʉ ri ꞌbɛtꞌo que gueꞌahʉ pa da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱. 2]Nepʉ ra dada bi ꞌñembabi núꞌa̱ maꞌna rá tꞌʉ: “Rí ma ra ꞌbɛfibya ja ra ua̱ꞌobxi.” “Ha̱ha̱, papá, ga ma”, bi ꞌñembi. Pe nixi himbi ma. Nuꞌbʉ́ nura tꞌʉꞌa̱ bi da̱di ne bi ꞌñena: “Hina, papá, hinga ma.” Pe ꞌmɛfa bi ntsøꞌmsɛ ne bi ma ra ꞌbɛfi. f ENepʉ ra Jesu bi yopa ꞌñembabi ya nda̱ gá macja̱: ―¿Te guí nuhma̱guehʉ? ꞌNara ꞌñøhø mi pɛꞌtsa yoho yá tꞌʉ, ne bi ꞌñemba ꞌna de gueꞌʉ: “Rí ma ra ꞌbɛfibya ja ra ua̱ꞌobxi.” % CNuꞌbʉ́ ya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱ bi da̱tuabi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―Hindí pa̱he. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nequi hinga xiꞌahʉ toꞌo bá pɛncagui pa dí øtꞌa nuya ya tꞌøtꞌe. Ra ꞌbede de yoho ya tꞌʉ bi ꞌbɛhna ꞌbɛfi : mHa nuꞌbʉ xi ga emfʉ gue ra Xuua go bá pɛhna ya ja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ da nja te da ꞌyøtcahʉ, ngueꞌa̱ gathoꞌʉ beni gue ra Xuua go mrá ꞌmɛhni Ajua̱. { oXi núꞌa̱ ra sistehe mi øtꞌa ra Xuua Xiꞌtsate, xiꞌa̱ ¿toꞌo go bá pɛhnꞌa̱, Ajua̱ o ya ja̱ꞌi? Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi mʉdi bi ꞌñámbasɛꞌʉ ne mri ꞌñémbabi: ―¿Te ga tha̱tuahʉbya? Nuꞌbʉ ga emfʉ gue Ajua̱ go bá pɛhni, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ da ꞌñengaguihʉ: “Nuꞌbʉ́ ¿hanja hingá camfrihʉ núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱?” I  Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nequi ma ga øꞌtꞌahʉ ꞌnara ntꞌani. Nuꞌbʉ gui xicjʉ, nequi ga xiꞌahʉ toꞌo rá ꞌmɛhnigui pa dí øtꞌa njaua. a;Nepʉ ra Jesu bi yʉtꞌa maꞌnaꞌqui ja ra nda̱nija̱ Jerusale, ne bi nxahnate. Y nura ora mi xahnate, bi joni habʉ mi ꞌbaiꞌa̱ yá nda̱xjua nda̱ ya xodyo ne ya nda̱ gá macja̱, ne bi ꞌyambabi: ―¿Toꞌo rá ꞌmɛhniꞌi pa gui ꞌyøtꞌa nuya ya tꞌøtꞌeya? ¿Toꞌo bi ꞌraꞌa nsɛqui pa gui ꞌyøtꞌa njabʉ? 9kGatho núꞌa̱ gui ꞌyadihʉ ne guí camfrihʉ, gatho da za gui hña̱ñhʉ. Ra Jesu bi tꞌambabi te ma nsɛqui mi ha̱ (Mr. 11:27-33; Lc. 20:1-8) 4aRa Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, ꞌbʉ xi gri pɛꞌtshʉ ndunthi ra jamfri ne hingri dʉhʉhʉ, nuꞌbʉ́ da za gui ꞌyøthʉ ya tꞌøtꞌe ngu núna dá øtꞌe. Nehe da za gui ꞌñemfʉ nuna ra tꞌøhø da mponi rí ma pa ja ra ndehe, ne da mponi. !Y nu mi hyanda ya nxadi núꞌa̱ xqui nja, xi bi ꞌyø ne bi ꞌñemba ra Jesu: ―¿Hanja ꞌbestho bi ꞌyotꞌa nuna ꞌbai gá igo? eCY ja rá hyo ra ꞌñu bi hyandi mi ꞌbahni ꞌnara ꞌbai gá igo, ne bi ma pa habʉ mi ꞌbai pa bi hyonga ꞌraya igo pa da zihma̱, pe hinte mi tøgue ni ꞌna, hønsɛ yá xi mi cꞌamtho. Nuꞌbʉ́ bi ꞌñembabi ra ꞌbai gá igo: ―Hinhyaꞌmʉ ma da nøgue ri igo. Y ꞌbestho nura oraꞌa̱ bi ꞌyotꞌa núꞌa̱ ra ꞌbai gá igo. V%Rá hyaxꞌa̱ bi menga pa Jerusale, ne de má ꞌñu bi zʉ ra thuhu. H Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi zoguini ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley, ne bi ma Betania pa ja bá oxini. Ra Jesu bi japi bi ꞌyotꞌa ꞌnara ꞌbai gá igo (Mr. 11:12-14, 20-26) ~uNe bi xipabi ra Jesu bi ꞌñembi: ―¿Ha gue hinguí øde núꞌa̱ te ma̱nga nuyʉ ya ba̱tsi? Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱, dí øde. Xi nuꞌahʉ ¿ha gue hinxcá hñeꞌthʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena njaua?:Asta ya ba̱tsi ne ya ꞌuɛne núꞌʉ tsʉtho,Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi xøcambeniꞌa̱ xi xá hño. J Ha nuya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley bi hyanda nuya da̱nga tꞌøtꞌe bi ꞌyøtꞌa ra Jesu. Ne bi ꞌyøde nuya ba̱tsi mi mafi ja ra nda̱nija̱ ne mi eñꞌʉ: “¡Xá nsunda rá ꞌñehe rá Tꞌʉ ra nda̱ Davi!” Nuꞌbʉ́ nuya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley xi bi bø yá cuɛꞌʉ. $ANe mi ꞌbʉhni ꞌraya goda ne ya doua ja ra nda̱nija̱. Núꞌʉ́ bi joni habʉ mi ꞌbai ra Jesu, y nuꞌá̱ bi ꞌyøtheꞌʉ, ne bi ña̱ni. ~ Y bi ꞌñembabi: ―Xa ntꞌofo gue ma ngu ra ngu dega søcambeni, pe nuꞌahʉ́ xcá ꞌyøtꞌathohʉ ra ngu dega mfe. M} Nepʉ ra Jesu bi yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱, ne bi ꞌyɛni gatho núꞌʉ toꞌo mri mpa ne mri ntai, ne bi pʉntsꞌua yá mexa ya mpataboja̱, ne bi pʉntsꞌua yá thuhni ya ma domitsu. 0|Y Nuꞌbʉ́ núꞌʉ toꞌo mi dɛni, bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuni go guehni ra Jesu rá ꞌmɛhni Ajua̱ ne ra me Nasare de Galilea. Ra Jesu bi ꞌyɛnga núꞌʉ mri mpa mbo ra nda̱nija̱ (Mr. 11:15-19; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22) { Y ngu bi yʉtꞌa ja ra hnini Jerusale xi bi nthøxni ya ja̱ꞌi ne mri ꞌñémbabiꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―¿Toꞌoni ꞌbʉ? uzc Ne ndunthi mri ꞌbɛtꞌo ne ndunthi mi ꞌbɛfa, mi mafiꞌʉ ne mi ena: ―¡Xá nsunda rá ꞌñehe rá Tꞌʉ ra nda̱ Davi! ¡Ajua̱ da ja̱pi núni xpá mɛhni pa da nda̱ ja guecjʉ! ¡Xá nsunda Ajua̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi! y5Y nura hmuntsja̱ꞌi, ꞌra mi ha̱nca yá patꞌi pa mi pøgue ja ra ꞌñu, ha nu maꞌra mi totꞌa ya ꞌyɛza pa mi pøgue nehe ja ra ꞌñu. x)Nepʉ bá tsimpabi núꞌa̱ ra zi burru mri ꞌñoui rá ba̱tsi. De guehni ya nxadi bi xiꞌtsua yá patꞌiꞌʉ, nepʉ ra Jesu bi tøgue. Ww'Nuꞌbʉ́ yá nxadi bi ma ne bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xqui ꞌbɛpabi. 0vYRí maha Jerusale núꞌa̱ ra hnini thuꞌmbabi nehe gue rá thuhu Sion, ne xiphʉ ya mengu de guehni:“Ndi hyanthʉ bra ꞌñehni ri Nda̱hʉ, e da zʉꞌahʉ,
ne hingrá ꞌñetsꞌi ngueꞌa̱ bra tøgue ꞌnara zi tꞌʉbru rá ba̱tsi ꞌnara burru núꞌa̱ ya pa̱ ra ndu.” au;Gatho bi njabʉ pa bi nja ngu xqui ma̱nga rá ꞌmɛhni Ajua̱ bi ꞌñena: 0tYꞌBʉ di ꞌbʉpʉ ꞌna, ne da nja te da xiꞌahʉ, ꞌñembabihʉ njaua: “Ra zi Hmu bí honi.” Nuꞌbʉ́ nura ja̱ꞌi ꞌbestho da hoꞌahʉ güi tsincahʉ. Ci~~w}}|({^zz;yy xPww6vvEuu't;ssCrvqqBppon mlkjii3hhgfne;dgc1b a``_B^g]\\[ZYXWWVUTTSRQ9PlPOHN^MLLJJAIHH&GFF8E*CBAA@@?u>==<>;:998766P5<4o3210/...-i,I+y*K)p(('g&&1%$#+"H!V 2a[Y~X]# L X_dC75gNuꞌbʉ́ ra Pilato bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Pe te ma tsꞌoqui xa ꞌyøtꞌni? Pe nuꞌʉ́ maꞌna xi mi mafi ntsꞌɛdi mi ena: ―¡Manda da tho ja ra pontꞌi! k4OHangue ra Pilato bi yopa ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Nuꞌbʉ́ ¿te ga øtꞌe co nuni ra Jesu xa thuꞌmbi ra Cristo ra nda̱? Nuꞌbʉ́ ya ja̱ꞌi bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¡Manda da tho ja ra pontꞌi! J3 Nuꞌbʉ́ ra Pilato bi ꞌyambabi maꞌnaꞌqui ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembi: ―¿Ndaꞌa̱ de ri yoho guí nehʉ ga hɛgui? Nuꞌbʉ́ ya ja̱ꞌi bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nura Barraba. %2CPe ya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱ bi ꞌyʉꞌta gatho ya ja̱ꞌi pa da ꞌyadiꞌʉ gue go da thɛgui ra Barraba, ne go da tho ra Jesu. w1gHa nu de mi huhni ra Pilato ja rá hudi, nurá ꞌbɛhña̱ bá pɛnpa ra noya ne bi ꞌñembi: “Ote xqui ma gui hñøtꞌe de gue núꞌa̱ ra hoga ja̱ꞌiꞌa̱, ngueꞌa̱ manxuui dá ꞌuipa ꞌnará tꞌi xi xá ntsꞌo.” 0Ngueꞌa̱ ra Pilato mi pa̱di hanja ya nda̱ gá xodyo xqui ziꞌtsuabi ra Jesu ngueꞌa̱ mi tsu da hña̱nbabiꞌa̱ yá nsu. A/{Y nuꞌbʉ́ nura ora bi muntsꞌa ya ja̱ꞌi, ra Pilato bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Toꞌo guí nehʉ ga hɛgui, ra Barraba o nuni ra Jesu tꞌembi ra Cristo ra nda̱? .1Ha nuya paꞌʉ mi ofadi ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Barraba núꞌa̱ xqui tꞌøde ndunthi de gueꞌa̱ ngueꞌa̱ xi mrá tsꞌoja̱ꞌi. '-GNúꞌa̱ ra nza̱i de Judea gue ra nda̱ pɛꞌtsi da hyɛgui ꞌnara ꞌyofadi núꞌʉ go da huahna ya ja̱ꞌi núꞌʉ ya pa de rá ngo ra pascua. Q,Pe ra Jesu hinte bi da̱tuabi. Por guehna ra Pilato xi bi ꞌyø. Ra Jesu bi sɛcuabi gue da tho (Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25; Jn. 18:38-19:16) q+[ Nuꞌbʉ́ ra Pilato bi ꞌñembabi ra Jesu: ―¿Ha hinguí øde gatho núꞌa̱ te hma̱ de gueꞌi? t*a Nepʉ ya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱ bi ña̱pabi ra Jesu, pe nuꞌá̱ hinte bi da̱di. ) Ra Jesu ya mi ꞌbahni ja rá thandi ra Pilato núꞌa̱ toꞌo mrá nda̱ de Judea. Ha ra Pilato bi ꞌñani, bi ꞌñembabi: ―¿Ha go gueꞌi grá da̱nga Nda̱ de ya xodyo? Ha ra Jesu bi da̱tuabi: ―Ha̱ha̱ go guecagui, ngu núꞌa̱ gá ma̱. x(i Njabʉ bi nja ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ra ba̱di Jeremía bi ꞌñena: “Bri jʉ núꞌa̱ ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ya tꞌaxboja̱ pa bi thanga ꞌnara hai núꞌa̱ mrá mɛti ꞌnara hyoca traste. Njabʉ bi ꞌbɛpcagui Ajua̱ ga øtꞌe. Ngueꞌa̱ ya me Israel bi ꞌñena gue núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ da ꞌba po ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ya tꞌaxboja̱.” Ra Jesu bi ꞌmai ja rá thandi ra Pilato (Mr. 15:2-5; Lc. 23:3-5; Jn. 18:33-38) '  F&Hangue asta mapaya nura haiꞌa̱ rá thuhu ra Hai dega Ji. +%ONepʉ bi go ꞌnara cohi gue con gue nura boja̱ꞌa̱ da dañꞌʉ ꞌnara hai rá thuhu ra Hai dega Hyoca Traste, pa ja da tꞌaguini ya nzøhøja̱ꞌi. z$mNuꞌbʉ́ nuya nda̱ gá macja̱ bi muntsꞌa núꞌa̱ ra boja̱ꞌa̱ ne bi ꞌñeñꞌʉ: ―Nuna boja̱na̱ hingui tsa ga ʉthʉ ja ra ꞌmɛꞌtsboja̱ de ra nija̱, ngueꞌa̱ guehna ꞌnara njutꞌi de rá ji ꞌnara ja̱ꞌi. # Nuꞌbʉ́ ra Juda bi føta núꞌa̱ ra boja̱ mbo ra nija̱, nepʉ bi ma bá nzʉdisɛ dega ꞌyʉga pa bi nhyo sɛhɛ. !";Ne bi ꞌñena: ―Nugui stá øtꞌa ꞌnara da̱nga tsꞌoqui, ngueꞌa̱ stá da ꞌnara ꞌñøhø núꞌa̱ hinte tu, ma da tho, da manga rá ji. Nepʉ nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―¿Nuꞌá̱ te go tsa ga pa̱cahe de gueꞌa̱? Nuꞌá̱ go rí ma ri uɛndague. !Ra Juda núꞌa̱ toꞌo xqui da ra Jesu, nu mi hyandiꞌa̱ gue ma da tho ra Jesu, xi bi du rá mʉi ne bi ma bá coꞌtsua yá boja̱ nuya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱, núꞌa̱ ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ya tꞌaxboja̱ xqui tꞌumbi.  Nepʉ bi duꞌtiꞌʉ pa bi zitsꞌi bá ɛntꞌua ja rá ꞌyɛ ra Poncio Pilato núꞌa̱ toꞌo mrá nda̱ de Judea. Rá du ra Juda  Nurá hyaxꞌa̱ gatho yá nda̱xjua nda̱ ya xodyo ne ya nda̱ gá macja̱ bi gohi ꞌnara cohi pa hanja da za da hyo ra Jesu. mSKNuꞌbʉ́ ra Pedro bi zo rá mfeni de núꞌa̱ xqui xipa ra Jesu ne xqui ꞌñembi: “Nuꞌi ma gui cøngagui hñuꞌqui ante da mafi ra menja̱.” Nuꞌbʉ́ ra Pedro bi bøni pa thi ne xi bi nzoni con gatho rá mʉi.8iJNuꞌbʉ́ ra Pedro bi mʉdi bi jura ne bi ntsante ne bi ꞌñena: ―Hindí pa̱ núꞌa̱ ra ꞌñøhø guí ma̱ñhʉ. Y ꞌbestho nura oraꞌa̱ bi mafi ra menja̱. 4aIꞌMɛfa bi joni ya ja̱ꞌi habʉ mi ꞌbaiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni neꞌaꞌi go gueꞌi ꞌna de gueꞌʉ, ngueꞌa̱ mfa̱ta ri noya gri ña̱. HNepʉ ra Pedro bi yopa ncøni maꞌnaꞌqui, ne bi jura bi ꞌñena: ―Nixi stá pa̱di núꞌa̱ ra ꞌñøhø guí ma̱. [/GNepʉ nuꞌá̱ ya mi pa ja ra gosthi, ne maꞌna ra nxutsi mrá ꞌbɛgo bi hyandiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi núꞌʉ maꞌra ya ja̱ꞌi mi ꞌbahni: ―Nuna da̱meni mri ꞌñoui ra Jesu me Nasare nehe. FHa nura Pedro bi ncøni de ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi mi ꞌbʉhni ne bi ꞌñena: ―Nixi dí pa̱di núꞌa̱ guí ma̱. c?ENura oraꞌa̱, ra Pedro mi huhnitho ja ra patio, nepʉ ꞌnara nxutsi mrá ꞌbɛgo bi ma bá tsʉdiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Neꞌi go gueꞌi nguí ꞌñoui ra Jesu núꞌa̱ ra me Galilea, ¿ha ngue ha̱? ]3Dne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi guí ena gue go gueꞌi grá Cristo xuá mɛhnꞌaꞌi Ajua̱ pa gui nda̱. Nuꞌbʉ́, ꞌbʉ grá ba̱di, xicje xa̱, ¿toꞌo núꞌa̱ bi napꞌaꞌi? Ra Pedro bi gønga ra Jesu (Mr. 14:66-72; Lc. 22:56-62; Jn. 18:15-18, 25-27) nUCNuꞌbʉ́ ꞌra de gueꞌʉ bi zoꞌtsuabi rá hmi ne bi naꞌmbi, ha nu maꞌra bi mɛꞌti, B¿Te guí ma̱ñhʉ? Ha nuꞌʉ maꞌra bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuní go ꞌnara da̱nga nduthai, hangue rí ꞌñepi da tho. %CANuꞌbʉ́ nura da̱nga nda̱ gá macja̱ bi dʉnga yá he ngueꞌa̱ bi beni gue ra Jesu xqui ña̱maꞌñʉ de Ajua̱, ne bi ꞌñena: ―Nuna ꞌñøhøni ri ꞌñetꞌa Ajua̱. ¿Te ga ꞌbɛphʉ maꞌra toꞌo da xicjʉ de guehni? Ya gá ꞌyøsɛhʉ núꞌa̱ te bi ma̱. :m@Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñena: ―Ha̱ha̱ go guecagui, ngu núꞌa̱ gá ma̱. Nehe dí xiꞌahʉ gue nuya pa xa ꞌñepʉ ma gui hyanthʉ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da hñudi ja rá ꞌñɛi Ajua̱ núꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi. Y nehe ma gui hyanthʉ dua ehe ja ya guui. mS?Pe ra Jesu hinte bi da̱di. Nuꞌbʉ́ nura da̱nga nda̱ gá macja̱ bi ꞌñembabi: ―De rá thuhu Ajua̱ núꞌa̱ te, xi da xicje, ¿ha gue go gueꞌi grá Cristo rá Tꞌʉꞌi Ajua̱ bá pɛhnꞌaꞌi pa gui nda̱? *M>Nuꞌbʉ́ nura da̱nga nda̱ gá macja̱ bi ꞌmai ne bi ꞌñemba ra Jesu: ―¿Ha gue hinte gui tha̱di? ¿Ha gue majua̱ni núꞌa̱ hma̱ de gueꞌi? M=Pe ꞌmɛfa bi ꞌmʉhni yoho ya cꞌuamba ja̱ꞌi bi ꞌñena: ―Nuna ꞌñøhøni bi ꞌñena gue da za da yøꞌtuabi rá nija̱ Ajua̱ ne rá hñupa da za da yopa ꞌbaꞌma maꞌnaꞌqui. b=Ha nuya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱ mahyɛgui con gatho maꞌra ya nda̱ gá xodyo mi honi toꞌo da ma̱nbabi ra Jesu masque dega ncꞌuamba, pa da za da tho. n U:Ha nura Pedro mi ꞌbɛfatho zi yabʉ mri dɛna ra Jesu, bi zøni asta ja rá patio rá ngu ra da̱nga nda̱ gá macja̱. Nuni ja bi gohniꞌa̱ habʉ mi ꞌbʉi ya gʉntsꞌa̱hni pa da hyandiꞌa̱ te da tꞌøꞌtua ra Jesu. _ 79Nuꞌbʉ́ núꞌʉ toꞌo xqui gʉ ra Jesu bi zitsꞌi pa habʉ mi ꞌbʉi ra da̱nga nda̱ gá macja̱ núꞌa̱ mrá thuhu ra Caifá, nehe ja xqui muntsꞌini nuya xahnate de ra ley ne ya nda̱xjua nda̱.  8Pe pɛꞌtsi gatho da njabʉ pa da nja ngu núꞌa̱ bi ma̱nga yá ꞌmɛhni Ajua̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo. Nuꞌbʉ́ gatho yá nxadi bi hyɛhni ra Jesu ne bi ꞌbatꞌiꞌʉ. Ra Jesu ja yá thandi ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo (Mr. 14:53-65; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn. 18:12-14, 19-24) V %7Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi ya ja̱ꞌi: ―¿Sague drá be pa e gui jʉgaguihʉ co ya huai ne ya za? Hyastho ndí ꞌbʉi ja ra nija̱ pa ndí xahnꞌaꞌihʉ ne hinhyaꞌmʉ gá jʉgaguihʉ.  #6Pe nuꞌbʉ́, ya hinda za da nja ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo núꞌa̱ ena gue mahyoni ga thogui ngu núꞌa̱ dí thoguibya. wg5Nugui da zahma̱ ga apa ma Dada dua pɛncagui ya ꞌmotho gá ɛnxɛ, y nuꞌá̱ dua pɛncahma̱ ꞌbestho. 8i4Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi núꞌa̱ mi ha̱ ra mahuai: ―Pɛꞌtsa ri huai ja rá ntꞌo, ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ toꞌo hote co ra huai, co ra huai dí tho nehe. +O3Y ngu bri jʉ ra Jesu, ꞌna de gue núꞌʉ mri ꞌñouiꞌa̱ bi cꞌoꞌtsa rá mahuai ne bi hyɛcua ꞌnará gu ꞌnará ꞌbɛgo ra nda̱ gá macja̱. 2]2Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Xiꞌague, ¿te rá ꞌbɛ xqui ꞌñeque? Nuꞌbʉ́ ya ja̱ꞌi ꞌbestho bi gʉ ra Jesu pa bi zixa ntsꞌa̱hni. 91Nuꞌbʉ́ ra Juda bi ma bá tsʉdi ra Jesu. Nepʉ bi zɛnjua ne bi ꞌñembi: ―¡Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌi, Xahnate! Ne ꞌbestho bi zʉꞌtsi. W'0Ra Juda núꞌa̱ toꞌo xqui pa ra Jesu ya xqui umba ꞌnara seña nuya ja̱ꞌi ne xqui ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ gui hyanthʉ ga tsʉꞌtsuabi rá hmi, núꞌá̱ go di gueꞌa̱, ne gui da̱ma jʉhʉ. *M/Tsꞌa ra ora mi ma̱nga njabʉ ra Jesu, bi zøhø ra Juda ꞌna de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya nxadi, mbra ꞌñoui ndunthi ya ja̱ꞌi, ꞌra mbra hña̱ ya huai ha nu maꞌra mbra hña̱ ya za. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ bá pɛhna yá nda̱xjua nda̱ ya xodyo ne ya nda̱ gá macja̱. L.Nanjʉ maha, ngueꞌa̱ ya xa ꞌñepʉ núꞌa̱ toꞌo ma da dagagui. Bri jʉ ntsꞌa̱hni ra Jesu (Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11) 1-Nepʉ bi yopa menga maꞌnaꞌqui pa habʉ xqui zogui núꞌʉ hñu yá nxadi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nubyá ha̱, dá zʉ ri tꞌa̱ha̱hʉ ne tsayahʉ xá hño. Ya bi zø ra ora gue ya ma dra da ja yá ꞌyɛ ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. A{,Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi zoguiniꞌʉ maꞌnaꞌqui, ne nuꞌá̱ bi yopa menga rá hñuꞌqui pa habʉ mi apabi Ajua̱, ne guetꞌa̱tho ya noya bi ma̱ ngu núꞌʉ xqui ma̱ñꞌa̱. E~+Nepʉ ra Jesu bi yopa mengui maꞌnaꞌqui habʉ xqui zogui núꞌʉ hñu yá nxadi, ne bi zʉdi mi a̱ha̱ ne nixi mi tsa da zøtꞌa yá da ngueꞌa̱ xi mi tsɛdi ra tꞌa̱ha̱. {}o*Ra Jesu bi menga maꞌnaꞌqui habʉ xqui ꞌyapa Ajua̱ rá mʉdi, ne bi ꞌñena maꞌnaꞌqui njaua: ―Ma Dadaꞌi, ꞌbʉ hinda za da thoguitho núꞌʉ ya tsꞌothogui ma ga thogui, nuꞌbʉ́ ꞌyøtꞌe núꞌa̱ go ri pahague. <|q)Nuhuhʉ ne ꞌyaphʉ Ajua̱ pa gui tsɛthʉ ya tsꞌothogui. Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ri mfenihʉ ja rá tsꞌɛdi, pe nuri ndoꞌyohʉ otho rá tsꞌɛdi pa gui tsɛthʉ. {{o(Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi mengui pa habʉ xqui gohi núꞌʉ hñu yá nxadi, ne nuꞌʉ́ bi zʉdi mi a̱ha̱, hangue ra Jesu bi ꞌñembabi ra Pedro: ―¿Ha gue hinxa za xcá tsɛthʉ ra tꞌa̱ha̱ ma̱di ꞌna ora mahyɛgui con guequi? @zy'Y ra Jesu bi thogui má tsꞌʉ de habʉ bi gohi yá nxadi, nepʉ bi mɛ rá hmi ja ra hai, ne bi ꞌyapa Ajua̱ rá Dada ne bi ꞌñembi: ―Ma Dadaꞌi, nuꞌbʉ da zahma̱, dá thoguitho nuna tsꞌothogui ma ga thogui, pe nuꞌbʉ hina, ꞌyøtꞌe núꞌa̱ go ri pahague, hingo núꞌa̱ go ga nega. !y;&Ne bi ꞌñembabi núꞌʉ hñu yá nxadi: ―Xi tu ma mʉiga asta dí ne ga tu co ra dumʉi. Cohʉua, oxqui a̱ha̱hʉ, ma ga aphʉ Ajua̱ mahyɛgui. Mx%Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi zixa hñu yá nxadi, ra Pedro ne núꞌʉ yoho yá tꞌʉ ra Sebedeo, bi thogui má tsꞌʉ ringuehni. De guehni ra Jesu bi mʉdi bi ntsøꞌmi ne xi bi du rá mʉi. Iw $Nepʉ ra Jesu bi zøhøni co yá nxadi ja núꞌa̱ ra luga rá thuhu Getsemani, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Cohʉua, nugui ma ga thogui má tsꞌʉ ringuehni pa ga apabi Ajua̱ ma Dada. v#Nuꞌbʉ́ ra Pedro bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Masque ga tuui mahyɛgui pe hinhyaꞌmʉ ga cøñꞌaꞌi. Y gatho maꞌra ya nxadi bi ma̱ njabʉ nehe. Ra Jesu mi apabi Ajua̱ rá Dada nuni Getsemani (Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46) u1"Ra Jesu bi ꞌñembabi ra Pedro: ―Xi majua̱ni dí xiꞌaꞌi gue núbya dí nxuui ma gui cøngagui hñuꞌqui ante da mafi ra meꞌnja̱. 'tG!Nuꞌbʉ́ ra Pedro bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Masque gatho maꞌra da ꞌuegue de gueꞌaꞌi, pe nugui hinhyaꞌmʉ ga ꞌuegue de gueꞌaꞌi. isK Hangue nugui ma da thogagui, pe nu xcrá yopa nte, ma ga ꞌbɛtꞌo de gueꞌahʉ pa Galilea. rNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nura nxuuibya gathoꞌihʉ ma da du ri mʉihʉ ne ma gui tsogasɛhʉua. Ngueꞌa̱ Ajua̱ ma Dada ma̱nga njaua ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Ma ga ho ra maꞌyo, y nuyá dɛti ri suꞌa̱ ma da nxani habʉraza,” njabʉ ena. dqAHa nu mi uadi bi duta ꞌnara ja̱hña̱, bi maꞌʉ pa ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo. upcPe dí xiꞌahʉ gue ya hinga ma ga yopa tsi maꞌnaꞌqui nuna ra vinu dega obxi con gueꞌahʉ nuua ja ra ximhai. Ma ga yopa tsi maꞌna ra ꞌraꞌyo vinu con gueꞌahʉ, pe nuni mahetsꞌi habʉ bí manda ma Dada. Ra Jesu bi ma̱ gue ra Pedro mi ma da gøniꞌa̱ (Mr. 14:26-31; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38) o Nuna go guehna ma ji ma da mfani pa da putꞌa yá tsꞌoqui gatho ya ja̱ꞌi. Nehe go guehna ra seña de ra ꞌraꞌyo cohi. /nWNepʉ bi gʉ ra vaso núꞌa̱ mi po ra vinu, ne bi umba njama̱di Ajua̱ rá Dada, nepʉ bi umba yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―Tsihʉ nuna vinu grí gathohʉ. Vm%Nura ora mri ñuniꞌʉ, ra Jesu bi gʉ ra thuhme, bi ꞌyapa Ajua̱ rá Dada da ja̱pi, ne bi heque, nepʉ bi umbabi yá nxadi, ne bi ꞌñembabi: ―Tsihʉ nuna thuhme, nuna go guehna ma ndoꞌyo. Al{Nepʉ ra Juda núꞌa̱ toꞌo mi ma da da ra Jesu bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―Xahnate, ¿ha gue go guecagui? Ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Ha̱ha̱, go nuꞌi. sk_Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ya ꞌyo ra ꞌñu pa da tꞌøtꞌe ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, pe huecate núꞌa̱ ra ja̱ꞌi toꞌo ma da daꞌa̱. Maꞌna xá hño hinxa ꞌmʉhma̱ núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱. j3Y ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Núꞌa̱ toꞌo drí ñuꞌmebya ja ꞌnadra manza, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da dagagui. &iENuꞌbʉ́ gatho yá nxadi bi du yá mʉi, ne nuꞌʉ́ ꞌna ngu ꞌna bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―Ma zi Hmuꞌi, ¿ha gue go guecagui? hHa de mri ñuñꞌʉ, ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ꞌna de gueꞌahʉ ma gui dagaguihʉ. hgINu mi nxuui ra Jesu bi hñudi ja ra mexa con gatho núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi. fNuꞌbʉ́ ya nxadi bi ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ xqui ꞌbɛpabi ra Jesu, hangue nuꞌʉ́ ja bá hocni ra hñuni dega pascua. ;eoHa ra Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembabi: ―Rí maha ja ra hnini bá cꞌa̱ꞌtshʉ ꞌnara ꞌñøhø ne gui ꞌñembabihʉ: “Bá pɛncahe ra Xahnate gue ga xiꞌahe njaua ngu núꞌa̱ bá ma̱: Ya ma da datꞌa ma ora, ne pɛꞌtsi te ga øthe ra hñuni dega pascua co ma nxadi ja ri ngu.” dNepʉ bi datꞌa ya pa de ꞌnayá ngo ya xodyo, gueꞌa̱ ra ngo de ya thuhme nsi ra nzoi. Y núꞌa̱ ra mʉdi pa de ra ngo, yá nxadi ra Jesu bi ma bá tsʉdi pa bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―¿Habʉ guí ne ga hocje ra hñuni dega pascua? 7cgY desde ra paꞌa̱ ra Juda mi honi hanja da za da da ra Jesu ja yá ꞌyɛꞌʉ. Ra ntꞌoxi núꞌa̱ bi zi ra Jesu co yá nxadi ante da du (Mr. 14:12-25; Lc. 22:7-23; Jn. 13:21-30; 1Co. 11:23-26) b y nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Hangu guí ꞌracjʉ pa ga daꞌaꞌihʉ ja ri ꞌyɛhʉ ra Jesu? Nuꞌbʉ́ ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi gohuiꞌʉ ꞌnara cohi, ne ya nda̱ gá macja̱ bi umbabi ra Juda Iscariote ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ya tꞌaxboja̱. aNepʉ ꞌna de gue núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya nxadi mrá thuhu ra Juda Iscariote bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ya nda̱ gá macja̱, }`s Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue habʉraza de ra ximhai da hma̱nga ma noya, nehe da hma̱ de núꞌa̱ xa ꞌyøtcagui nuni ra zi ꞌbɛhña̱ pa ꞌnara feni de guehni. Ra Juda bi pa ra Jesu (Mr. 14:10-11; Lc. 22:3-6) U_# Nuní bi goxcagui núꞌa̱ ra dehe yʉni xá cʉhi pa nu xcrá ntꞌagui. '^G Oguí hyøcjʉ núꞌa̱ xa goxcagui, ngueꞌa̱ nuya hyoya ma gui ꞌbʉhʉ nza̱ntho con gueꞌʉ, pe nugui hingá nza̱ntho ma ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ. ]]3 Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí ma̱ñhʉ njabʉ de núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa nuni ra zi ꞌbɛhña̱? Nuní xa ꞌyøtꞌa ꞌnara hño pa guequi. \ Nuna deheni xa za xa ꞌba hma̱ha̱, ngueꞌa̱ ri muui ndunthi ra boja̱, ne xa tꞌumba hma̱ha̱ ꞌnara mfatsꞌi ya hyoya. ([IHa nu mi hyanda ya nxadi núꞌa̱ mi øtꞌa núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱, bi bø yá cuɛ ne bi ꞌñena: ―¿Hanja bri fantho nuna dehe xi rá ma̱di? -ZSHa ra Jesu mi hudi ja ra mexa, ne de gueꞌa̱ bi zønga ꞌnara ꞌbɛhña̱ mi ha̱ ꞌna ngu ra zi xito xqui thoqui de ꞌnara hoga do rá thuhu ra alabastro, mi po ꞌnara dehe xi mi yʉni xá cʉhi ne xi mri muui ndunthi, ne bi goꞌtsua ja rá ña̱xu ra Jesu núꞌa̱ ra deheꞌa̱. ,YQHa nura Jesu mi ꞌbʉhni ja ra tꞌʉca hnini Betania ja rá ngu ra Simu núꞌa̱ toꞌo xqui ña̱ni de ra lepra núꞌa̱ ra hñeni tsitꞌatho ra ngø. X3Ne bi bensɛꞌʉ bi ꞌñémbiꞌʉ: ―Nubyá hinga ma ga øthʉ núna dí beñhʉ ga øthʉ ngueꞌa̱ ra ngo, pa hinda ñʉntsꞌa ya ja̱ꞌi. ꞌNara ꞌbɛhña̱ bi goꞌtsua ja rá ña̱xu ra Jesu ꞌnara hoga ñʉni (Mr. 14:3-9; Jn. 12:1-8) lWQNuni ja guehni bi ꞌñʉꞌtiꞌʉ pa hanja da za da hyatꞌa ra Jesu pa da za da gʉ ne da hyo. fVENe nura paꞌa̱ bi ma̱nga njabʉ ra Jesu, nuyá nda̱xjua nda̱ ya xodyo ne ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley, bi muntsꞌiꞌʉ ja rá ngu ra Caifá núꞌa̱ toꞌo xi mrá da̱nga nda̱ gá macja̱. IU ―Ngu guí pa̱hʉ gue hønsɛ yo pa ri ꞌbɛdi pa da tꞌøtꞌa ra ngo dega pascua, ne nuya paꞌʉ gueꞌbʉ ma dra da Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi pa dra pontꞌi ne da tho. TT #Nu mi uadi ra Jesu bi ma̱nga gatho nuya noyaya, bi ꞌñembabi yá nxadi: IS .Nuꞌbʉ́ nuya tsꞌoja̱ꞌi ma da ma pa ja ra nidu habʉ da ꞌmʉi pa nza̱ntho. Ha nuꞌʉ tóꞌo xa ꞌyøtꞌe xá hño ma da yʉtꞌa mahetsꞌi habʉ bí ja ra te pa nza̱ntho.WR'-Nepʉ ra Nda̱ da da̱tuabi ne da ꞌñembi: “Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌbʉ hingá faxhʉ ꞌna de nuyʉ ma zi cu hinte mri muui pa ja ri thandihʉ, pa̱hʉ gue go guecagui hingo gá faxcahʉ.” Qw,Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ya tsꞌoja̱ꞌi ma da da̱di ne ma da ꞌñena: “Ma zi Hmuꞌi, ¿haꞌmʉ dá hantꞌahe mi tsʉꞌa ra thuhu o ra nduthe, o ngrá neꞌñu, o bi ꞌñotho te gui hye o gá hñeni o gá ofadi, nepʉ hindá faxꞌahe?” fPE+Ne núꞌbʉ ndí neꞌñu, nuꞌahʉ́ hingá ꞌracjʉ ntsaya dá oxi. Ne mi otho te ga he pe nuꞌahʉ́ hingá ꞌracjʉ te dá he. Ne núꞌbʉ ndí hñeni ne ndí ofadi, nuꞌahʉ́ hingá ma gá cꞌa̱scahʉ.” O1*Ngueꞌa̱ mi tsʉca ra thuhu pe nuꞌahʉ́ hingá ꞌracjʉ te dá tsi. Ne mi tsʉca ra nduthe pe nuꞌahʉ́ hingá ꞌracjʉ ra dehe dá tsi. N%)Nepʉ ra Nda̱ da ꞌñembabi núꞌʉ di ꞌbai ja rá nga̱ha̱: “Nuꞌahʉ ꞌuehʉ de gueque. Nuꞌahʉ xa zʉꞌahʉ rá cuɛ Ajua̱, grí maha pa ja ra nidu habʉ zø ra tsibi pa nza̱ntho, nuni habʉ xa thoqui pa ra tsꞌonda̱hi ne yá tsꞌoꞌɛnxɛ. [M/(Nuꞌbʉ́ ra Nda̱ da da̱tuabi ne da ꞌñena: “Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nuꞌbʉ gá faxhʉ ꞌna de guehyʉ ma cu hinte mri muui ja yá thandi ya ja̱ꞌi, pa̱hʉ gue go guecagui gá faxcahʉ.” iLK'O ¿haꞌmʉ dá hantꞌahe ngrí hñeni o nguí ofadi nepʉ dá ma dá cꞌa̱ꞌtsꞌahe?” 5Kc&O ¿haꞌmʉ dá hantꞌahe gue ngrí neꞌñu nepʉ dá ꞌraꞌahe ntsaya gá oxi? O ¿haꞌmʉ dá hantꞌahe gue mi otho te gui hye, nepʉ dá ꞌraꞌahe te gui hye? J)%Nuꞌbʉ́ núꞌʉ toꞌo xa ꞌyøtꞌe xá hño ma da da̱di ne da ꞌñena: “Ma zi Hmuꞌihe, ¿haꞌmʉ dá hantꞌahe gue mi tsʉꞌa ra thuhu nepʉ dá ꞌraꞌahe te gá tsi? O ¿haꞌmʉ dá hantꞌahe gue mi tsʉꞌa ra nduthe nepʉ dá ꞌraꞌahe ra dehe? #I?$Ne núꞌbʉ mi otho te ga he, go gueꞌahʉ gá ꞌracjʉ te dá he. Ne núꞌbʉ ndrí hñeni ne dá ofadi, go gueꞌahʉ gá ma gá cꞌa̱scahʉ.” H#Dí ꞌñepi gui cʉthʉni ngueꞌa̱ núꞌbʉ mi tsʉca ra thuhu, go gueꞌahʉ gá ꞌracjʉ te dá tsi. Ne núꞌbʉ mi tsʉca ra nduthe, go gueꞌahʉ gá ꞌracjʉ ra dehe dá tsi. Ne núꞌbʉ ndí neꞌñu, go gueꞌahʉ gá ꞌracjʉ ntsaya dá oxi. uGc"Nuꞌbʉ́ ma da ꞌñembabi núꞌʉ di ꞌbai ja rá ꞌñɛi: “Bá ehʉ nuꞌahʉ xa ja̱pꞌahʉ ma Dada. Ma gui cʉthʉbya nuni mahetsꞌi habʉ bí manda ma Dada nuni habʉ xqui thoqui pa gueꞌahʉ de ante da thoca ra ximhai. F !Nuꞌá̱ ma da ꞌbaꞌma ja rá ꞌñɛi gatho ya zi dɛti, ne nu ja rá nga̱ha̱ ja ma da ꞌbamꞌni gatho ya tꞌa̱xi. 8Ei Nuni ja ma da muntsꞌini gatho ya ja̱ꞌi de gatho rá ngʉni ra ximhai, y nura Nda̱ ma da ꞌueca ꞌna ngu ꞌna, ngu øtꞌa ya maꞌyo co ya zi dɛti ne ya tꞌa̱xi. )DKNu sta ꞌñehe pa da nda̱ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, ma da ꞌñoui gatho yá ɛnxɛ, ne ma da hñudi ja rá ma̱ca hudi con gatho rá nsunda. bC=Hangue núꞌa̱ ra ꞌbɛgo hinte rá ꞌbɛfi, maꞌna xá hño jʉhʉ ne ꞌyɛnthʉ ja ra ꞌbɛxuui pa ja dí nzonini ne ja dí gustri yá tsꞌi.” Ra Jesu ma da hña̱ꞌmba nguɛnda ya ja̱ꞌi de ra ximhai WB'Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsi, maꞌna ma da tꞌumbabi pa asta da bonguabi. Pe nuꞌa̱ tóꞌo tsꞌʉtho pɛꞌtsi, nuꞌá̱ da tha̱mbabi núꞌa̱ tsꞌʉ pɛꞌtsi pa ya hinte da mɛꞌtsi. HA Nepʉ ra hmu bi ꞌñembabi núꞌʉ toꞌo mi ꞌñoui: “Hña̱mbabihʉ núꞌa̱ ra boja̱ dá tsocuabi nuni ra da̱hñe ꞌbɛgo, ne umfʉ núꞌa̱ toꞌo pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌa ꞌmo. '@Gnuꞌbʉ́ ¿ha gue himi tsa xcá nu te xcá ꞌyøtꞌe pa xa xu ma boja̱ dá tsocꞌaꞌi pa xa tꞌacagui rá tha̱ha̱ ma boja̱ núbya dá tsøhø?” P?Bi da̱di ra hmu ne bi ꞌñembabi: “Nuꞌi ꞌnagrá tsꞌoꞌmʉi ne ꞌnagrá da̱hñe ꞌbɛgo, ꞌbʉ guí beni gue dí xofo habʉ hingo stá potꞌi ne dí muntsꞌi habʉ hingo stá piqui, >Hangue nuga dá tsuꞌi, xiꞌbʉ ga tuxa ra thai, hangue dá ma dá agui ri boja̱ ja ra hai. Pe nubyá jaua núna gá tsogagui.” =Pe nu mi zøhø núꞌa̱ ra ꞌbɛgo xqui tsꞌocua ꞌna ꞌmo, nuꞌá̱ bi ꞌñembabi rá hmu: “Nuga dí pa̱di gue xi grí japa ri ꞌbɛgo da mpɛfi ntsꞌɛdi ne guí xofo habʉ hingo xcá potꞌi, ne guí muntsꞌa ra trigo habʉ hingo xcá piqui. 2<]Nuꞌbʉ́ ra hmu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: “Xi xá hño ri ꞌbɛfi. Nuꞌi xi ꞌnagrá hoga ꞌbɛgo. Nubyá ma ga tsocꞌaꞌi maꞌna ndunthi ra boja̱ pa gui japi da xu, ngueꞌa̱ xi xcá pa̱di xcá japi da xu núꞌa̱ ꞌna tʉi dá tsocꞌaꞌi. Nubyá bá ehe pa ga johyahʉ.” P;ꞌMɛfa bi zøhø núꞌa̱ toꞌo xqui tsꞌocua yo ꞌmo, ne bi ꞌñemba rá hmu: “Gá tsogagui yo ꞌmo, pe nubyá jaua nuna má yo ꞌmo stá ta̱ha̱ de núꞌa̱ yo ꞌmo gá tsogagui.” /:WNuꞌbʉ́ ra hmu bi da̱di ne bi ꞌñena: “Xi xá hño ri ꞌbɛfi. Nuꞌi xi ꞌnagrá hoga ꞌbɛgo. Nubyá ma ga tsocꞌaꞌi maꞌna ndunthi ra boja̱ pa gui japi da xu, ngueꞌa̱ xi xcá pa̱di xcá japi da xu núꞌa̱ ꞌna tʉi dá tsocꞌaꞌi. Nubyá bá ehe pa ga johyahʉ.” ,9QBi zøhø ꞌmɛtꞌo núꞌa̱ xqui tsꞌocua cʉtꞌa ꞌmo, ne bi umba rá hmu núꞌa̱ má cʉtꞌa ꞌmo xqui da̱ha̱ de núꞌa̱ xqui tsꞌocuabi, ne bi ꞌñembabi: “Gá tsogagui cʉtꞌa ꞌmo, pe nubyá jaua nuna má cʉtꞌa ꞌmo stá ta̱ha̱ de núꞌa̱ gá tsogagui.” d8ABi thogui ndunthi ya pa, nepʉ bi zøhø ra hmu bi ꞌñʉtꞌuɛndaui yá ꞌbɛgo. "7=Pe nuꞌa̱ tóꞌo xqui tsꞌocua ꞌna ꞌmo mbɛxo, nuꞌá̱ bi ma bá xei ꞌnara oꞌtsi ne bi ꞌyagui núꞌa̱ ra boja̱ xqui zocuabi rá hmu. 6Ha nuꞌa̱ tóꞌo xqui tsꞌocua yo ꞌmo mbɛxo, bi pʉntsꞌa núꞌa̱ ra boja̱ꞌa̱, ne bi da̱ha̱ má yo ꞌmo. 5!Núꞌa̱ ra ꞌbɛgo xqui tsꞌocuabi cʉtꞌa ꞌmo, nuꞌá̱ bi ma bi pʉntsꞌa nura boja̱ꞌa̱ ne bi da̱ha̱ má cʉtꞌa ꞌmo. 4ꞌNa de gueꞌʉ bi zocuabi cʉtꞌa ꞌmo, maꞌna bi zocuabi yo ꞌmo, ha nuꞌa̱ maꞌna bi zocuabi ꞌna ꞌmo. Ngu rá nda̱ngui rá mfa̱di cada ꞌna, gueꞌa̱ rá ndunthi ra boja̱ bi tsꞌocuabi. nepʉ ra hmu bi gʉ rá ꞌñu bi ma. 3Nehe rá yoꞌñehe ra Nda̱ de mahetsꞌi ma ga hyɛcuahʉ ngu rá ꞌbede ꞌnara hmu co yá ꞌbɛgo. Núꞌa̱ ra hmu ya mi ꞌbaꞌñu da ma ja maꞌna ra hai yabʉ, ne bi zohna ꞌrayá nza̱i ꞌbɛgo pa bi zocuabi rá boja̱ pa da xu de da pengui. ~2u Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñena: ―Hangue nuꞌahʉ hñocjʉ ne xi da ndøꞌmhʉ, ngueꞌa̱ hinguí pa̱hʉ te ma pa ni te ma ora ma da zøhø Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. Ra ꞌbede de ꞌnara hmu bi zocua ra boja̱ yá ꞌbɛgo 1- Pe núꞌa̱ toꞌo mi ma da ntha̱ti bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: “Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue hindí pa̱ꞌahʉ toꞌoꞌihʉ.” 0y Ha ꞌmɛfa bi zøhø núꞌʉ maꞌra ya nxutsi ne bi ꞌñeñꞌʉ: “¡Xogaguihe ra gosthi, zi Hmu, xogaguihe!” /  Pe de bi maꞌʉ da danga ra aceite, nura oraꞌa̱ bi zøhø núꞌa̱ mi ma da ntha̱ti. Nuꞌbʉ́ núꞌʉ cʉtꞌa ya nxutsi xqui hñoqui bi mɛui ne bi yʉtꞌuiꞌʉ mbo habʉ mi ma da nja ra ngo dega ntha̱ti. Nepʉ ꞌbestho bi jotꞌa ra gosthi. r.] Ne núꞌʉ ya nxutsi xqui hñoqui bi da̱tuabi núꞌʉ má cʉtꞌa ne bi ꞌñembi: “Hina, hinga xɛꞌahe, xiꞌbʉ ga njahebʉ nguꞌahʉ. Maꞌna xá hño grí maha gui tañhʉ habʉ bí ꞌba. Bá tañhʉ pa gueꞌahʉ.” ;-oHa núꞌʉ cʉtꞌa hinxqui hñoqui, ꞌbestho bi ꞌñembabi núꞌʉ má cʉtꞌa xqui hñoqui: “Xɛcje tsꞌʉ ri zi aceitehʉ ngueꞌa̱ ya huetꞌatho ma ñotꞌihe.” q,[Nuꞌbʉ́ ꞌbestho bi nuhu gatho núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya nxutsi ne bi mʉdi bi tsøgue yá ñotꞌi. ++Y ngu made ra xuui bi ntꞌøde ꞌnara hmafi ne bi tꞌemba ya nxutsi: “¡Ya xa ꞌñecua núni ma da ntha̱ti, bá ehʉ gui tha̱dihʉ!” *Hinga ꞌme bi zøhø núꞌa̱ mi ma da ntha̱ti, hangue gatho núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya nxutsi bi zʉ ra tꞌa̱ha̱ ne bi ꞌña̱ha̱. I) Pe nuꞌʉ má cʉtꞌa xqui hñoqui ha̱, bi ñuꞌtsa yá ñotꞌi co ra aceite, nehe bi hña̱xa ꞌnara xito mi ñutsꞌi pa sta thegue núꞌa̱ mi po ja ra ñotꞌi da xitꞌa maꞌna. p(YHa núꞌʉ cʉtꞌa hinxqui hñoqui, himbi hña̱xa ndunthi ra aceite pa da xitꞌa ja yá ñotꞌi. '{Ha de núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya nxutsi, cʉtꞌa xqui hñoqui co yá ñotꞌi, pe núꞌʉ má cʉtꞌa hinxqui hñoqui. h& KNurá yoꞌñehe ra Nda̱ de mahetsꞌi ma ga hyɛcuahʉ ngu ra ꞌbede de ꞌnara ntha̱ti bi nja. ꞌRɛtꞌa ya nxutsi bi hña̱xa yá ñotꞌi dega aceite pa bi ma bá tha̱di núꞌa̱ ra ꞌñøhø mi ma da ntha̱ti. J% 3Nuꞌbʉ́ nura hmuꞌa̱ ma xi da ncuɛ co nurá ꞌbɛgoꞌa̱, hangue da umba ꞌnara da̱nga castigo, ne da mɛhna habʉ ꞌbʉ ya yohmi pa ja dí nzonini ne ja dí gustri yá tsꞌi.M$2Ha sta da̱mfri da zøhø rá hmu núꞌa̱ ra ora hindi tøꞌmi. n#U1nepʉ nuꞌá̱ da mʉdi da naꞌmba yá miꞌbɛgoui, ne da ma da ñuniui ne da ntsiui ya tixfani. }"s0Pe xiꞌbʉ nura ꞌbɛgoꞌa̱ da bøni dra tsꞌoꞌmʉi y da beni gue rá hmu hinga ꞌbestho da da̱ma mengui, !/Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nura hmuꞌa̱ ma da hñuxa dega ꞌbɛtri núꞌa̱ ra ꞌbɛgo pa da supa gatho núꞌa̱ te pɛꞌtsi.  }.Nuꞌbʉ́ xi da johya núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛgo nu sta zøhø rá hmu da zʉdi di øtꞌa ngu núꞌa̱ rí ꞌñehe. L-Nuꞌa̱ tóꞌo ra hoga ꞌbɛgo ne xi ra hoja̱ꞌi tsa da tꞌɛntꞌua rá ꞌyɛ rá ngu rá hmu, nehe da tꞌɛntꞌua rá ꞌyɛ ya ꞌbɛgo núꞌʉ hoqui te da tsꞌi ora mahyoni. 5c+Ya guí pa̱hʉ, ꞌbʉ ꞌnara me ngu di pa̱hma̱ te ma ora da zøhø ꞌnara be, nuꞌbʉ́ hinda ꞌña̱ha̱ꞌa̱ pa hinda hopa ra be da xocua rá ngu pa da bepabi. _7*Hangue ndøꞌmhʉ, ngueꞌa̱ hinguí pa̱hʉ haꞌmʉ ma da zøhø ri Hmuhʉ. xi)ꞌBʉ yoho ya gʉni di ꞌbʉ ꞌnadbʉ, sta da̱mfri da tsꞌixa ꞌna de gueꞌʉ, ha nu maꞌna da gohni. $A(Nuya paꞌʉ, ꞌbʉ yoho ya ꞌñøhø di ꞌyo ra ꞌbɛfi ꞌnadbʉ ja ra hua̱hi, sta da̱mfri da tsꞌixa ꞌna de gueꞌʉ, ha nu maꞌna da gohni. F'Nepʉ mi da̱mfriꞌʉ bi ñuxa ra dehe ja ra ximhai ne bi ja̱tꞌi gatho núꞌʉ ya tsꞌoja̱ꞌi. Ma da njabʉ nehe núꞌa̱ ra pa rá yoꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. iK&Nuya paꞌʉ ante da ñuxa ra dehe ja ra ximhai, ya ja̱ꞌi mi ñuni mi tsithe ne mi øtꞌantha̱ti ngu xi yá nza̱i. Mi øtꞌa njabʉ asta núꞌa̱ ra pa bi yʉtꞌa ra Noé ja ra da̱nga motsa núꞌa̱ xqui hyoqui. ta%Ha nu sta yopa ꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, ma da nja ngu núꞌʉ ya pa de ra Noé. gG$Ni ꞌna hinto pa̱di ra pa nixi ra ora nurá yoꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi, nixi núꞌá̱, nixi ya ɛnxɛ bí ꞌbʉ mahetsꞌi hingui pa̱di, hønsɛ ma Dada ha̱, go pa̱di haꞌmʉ da ꞌñehe. s_#Mahetsꞌi ne ra ximhai ma da uadi da thogui, pe numa noya hinhyaꞌmʉ da uadi, ma da nja pa nza̱ntho. yk"Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue gatho nuya ma da mʉdi da nja ante da du nuya ja̱ꞌi ꞌbʉibya ja ra ximhai. !Hangue nu xcrí hyanthʉ da nja gatho ngu núꞌa̱ dí xiꞌahʉ, pa̱hʉ gue Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ya ma dua yopa pengui. ~}}=||l{'zy xIwwNvGv u/ttVsrr2qupp oQnmm{m l4kk,j$ikh_gg+feeidd*cbaa`__(^x]]\`[ZYYPXWVVUTTSRRR"Q]POgNMMLLL7KlJJIIHwGG FlEEdDhCC_BBqAAAE@??>z>o=;::98877655+44S3d2I0/.--J,++6))((''%$$"#"!!O $Hc+UT 7!5Qe Y - F|!8[j}ns#Y nu mi putꞌa ra nde ra paꞌa̱, ra Jesu bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Ma ga ꞌraxhʉ riꞌnandi ra ndehe. rm]!Ra Jesu mi xipabiꞌʉ ra ma̱ca noya co ndunthi ya ꞌbede asta habʉ bi za bi zo yá mfeniꞌʉ. ylkRá hmanda Ajua̱ nja ngu ꞌnara nda dega mostasa, núꞌá̱ maꞌna go ra zi notsi de gatho maꞌra ya nda. qk[Nepʉ ra Jesu bi ꞌñena: ―Ma ga xiꞌahʉ maꞌna ra ꞌbede ri nhyɛcuaui rá hmanda Ajua̱. fjERa hai øtꞌe pa da føtsꞌe, da nte, da hneca rá ꞌbai, ne ꞌmɛfa da bø yá da̱xi. eiCY núꞌa̱ ra motꞌandaꞌa̱ a̱ha̱ dega xuui ne nangui dega xudi bí cꞌa̱ꞌtsa rá ꞌbotꞌi. Ne núꞌa̱ ra ꞌbotꞌiꞌa̱ da føtsꞌe ne da nte, pe núꞌa̱ ra ꞌñøhø hingui pa̱di hanja xa njabʉ. dhANehe bi xipabiꞌʉ: ―Rá hmanda Ajua̱ nja ngu ꞌnara ꞌñøhø potꞌa ya nda. pgYNgueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da ba̱di núꞌa̱ dí ma̱, maꞌna da tꞌumbabi ra mfa̱di, pe nuꞌa̱ tóꞌo hinxa ba̱di, núꞌá̱ ma da tha̱cuabi núꞌa̱ ra mfa̱di pɛꞌtsi. Ra ꞌbede de ra nda núꞌa̱ ꞌyo rá te jfMNehe bi ꞌñembiꞌʉ: ―Ngu tꞌena, co nura tꞌɛni guí ɛñhʉ, con guetꞌatho ma da tꞌɛñꞌahʉ, y asta maꞌna da thuꞌtsꞌaꞌihʉ ri tꞌɛnihʉ. Hangue dí xiꞌahʉ, jamasuhʉ hanja gui ꞌyødehʉ núꞌa̱ dí ma̱, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ gui jamasuhʉ, ma da zo ri mfenihʉ, pe nuꞌbʉ hingui jamasuhʉ, hinda za gui pa̱hʉ. Ye+Nuꞌa̱ tóꞌo ja rá ntꞌøde pa da ꞌyøde, dá ꞌyøde núna dí ma̱. d Njabʉ nehe núꞌa̱ ja mantꞌa̱guibya, ꞌmɛfa ma da hnequi, ne núꞌa̱ hingui tsa da fa̱dibya, ꞌmɛfa ma da fa̱di. gcGRa Jesu bi yopa zofo ra hmuntsja̱ꞌi ne bi ꞌñembabi: ―Hinto da tsøgue ꞌnara ñotꞌi ne da yeꞌmba ꞌnara ꞌbøtsꞌe o da ja njaꞌti de ra fidi. Hina, dra tøte habʉ da nøgue pa da yotꞌi xá hño. bpe nuꞌʉ́ ri ho ndunthi ya tsꞌojohya de ra ximhai, ne beni hanja da za da mɛꞌtsa ndunthi ya tꞌøtꞌe ne da da̱ha̱ ndunthi ra boja̱. Hangue nuya ya tsꞌoncꞌatꞌi hingui hopi da te yá jamfri, ne núꞌa̱ bi ꞌyøde da ꞌmɛditho. daAHa nuꞌʉ ya nda bi zo ja ya ꞌboꞌbini go gueꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde ra ma̱ca noya, O`Pe ngu núꞌʉ bi ꞌñotho yá ꞌyʉ, go gueꞌʉ toꞌo camfri ꞌraya zi patho, ne sta tho ya ntꞌʉtsate o ya tsꞌothogui po rá ngue ra ma̱ca noya, nuꞌbʉ́ ꞌbestho da ꞌuegueꞌʉ. _Ha nuꞌʉ ya nda bi zo ja ra ꞌbodo go gueꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde ra ma̱ca noya y ꞌbestho bi da̱ma gamfri y ne xi bi johya. D^Y nuꞌʉ ya nda bi zo ja ra ꞌñu go gueꞌʉ toꞌo bi ꞌyøde ra ma̱ca noya, y ra Satá ꞌbestho bi ꞌñehe bi patua yá mfeni pa da pumfri núꞌa̱ ra ma̱ca noya xqui sipabi. J] Nuꞌa̱ ra motꞌi go gueꞌa̱ toꞌo ma̱nga ra ma̱ca noya. ;\o Nehe bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue himbi zo ri mfenihʉ nuna ra ꞌbede de ra motꞌi? Nuꞌbʉ́ ¿hanja da za gui pa̱hʉ maꞌra ya ꞌbede núꞌʉ ma ga xiꞌahʉ? h[I Y nuꞌá̱ bi ꞌñembiꞌʉ: ―Go rá paha Ajua̱ gui pa̱hʉ núꞌa̱ himi fa̱di mayaꞌbʉ de hanja ri manda Ajua̱, pe nuꞌʉ maꞌra ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingui dɛna Ajua̱ ma da ꞌyøde co ya ꞌbedetho. `Z9 Y nu de ya xqui ma ra hmuntsja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi ne núꞌʉ maꞌra xqui gohi, bi ꞌyambabiꞌʉ ra Jesu bi ꞌñembi: ―¿Te ne da ma̱ núꞌa̱ ra ꞌbede gá xicje? ZY-Pe nu maꞌra ya nda bi zo ja ra hoga hai, bi føtsꞌe ne bi nte, ne bi unga yá sofo, ꞌra bi unga ꞌnatemaꞌrɛtꞌa ya nda, maꞌra bi unga hñuꞌrate, ha nu maꞌra asta bi unga ꞌna nthebe ya nda. X5Maꞌra ya nda bi zo ja ya ꞌboꞌbini, y ya ꞌbini bi da̱ma nte ne bi xumi núꞌʉ ya nda xqui føtsꞌe, hangue bi ꞌyotꞌi ne himbi hogui. iWKPe nu mi nzø ra hyadi bi huixqui ne bi ꞌyotꞌiꞌʉ ngueꞌa̱ mi otho ndunthi yá ꞌyʉ. aV;Maꞌra ya nda bi zo ja ra ꞌbodo habʉ xmá nxini ra hai hangue bi da̱ma føtsꞌe. dUADe nu mi xanga ya nda, ꞌra bi zo ja ra ꞌñu y ya tsꞌintsꞌʉ bi ꞌñehe bi gondi. HT ―ꞌYødehʉ núna ma ga xiꞌahʉ de ꞌnara motꞌi. _S7Ne mi utua ya ja̱ꞌi ndunthi ya tꞌøtꞌe co ya ꞌbede, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: R Ra Jesu bi yopa mʉdi da xahna ya ja̱ꞌi ja ra ña̱nga ndehe, ne ja bi thetsꞌini ndunthi ya ja̱ꞌi, hangue nuꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe, bi bøtsꞌe bi hñudi ja ꞌnara motsa mbo ja ra dehe, ne gatho ra hmuntsja̱ꞌi bi gohi ja ra ña̱nga ndehe. tQa#Ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo da ꞌyøꞌtua rá paha Ajua̱, go gueꞌʉ ma cu, ma nju ne ma na̱na̱.P#"Nuꞌbʉ́ bi nhyani ne bi hyanda gatho núꞌʉ mi huhni ja rá nthetsꞌi ne bi ꞌñena: ―Nuyʉ go guehyʉ ma na̱na̱ ne ma cu. UO#!Ha nuꞌá̱ bi da̱di: ―¿Toꞌo ma na̱na̱ga, ne toꞌo ma cuga? HN  Ne ndunthi ya ja̱ꞌi xqui muntsꞌi ja ra ngu ne mi huhni ja rá nthetsꞌi ra Jesu. Nepʉ ra ꞌmɛhni bi xipabi ne bi ꞌñembi: ―ꞌBahni ri na̱na̱ ne ri cu møte bí tøpꞌaꞌi. {MoNe ꞌmɛfa bi zøhø rá na̱na̱ ra Jesu co yá høcu, bi ꞌmaiꞌʉ møte ne bi mɛhni to da tsiꞌa̱. Lpe nuꞌa̱ tóꞌo da ña̱maꞌñʉ de núꞌa̱ øtꞌa ra Ma̱ca Nda̱hi, otho rá pumbate, ne da duxa rá tsꞌoqui pa nza̱ntho. iKKMajua̱ni dí xiꞌahʉ, gatho ya tsꞌoqui ne ya tsꞌone da za dra punbabi ya ja̱ꞌi, RJNixi hinto da za da yʉtꞌa ja rá ngu ꞌnara ꞌñøhø núꞌa̱ xi o rá tsꞌɛdi, ne da bepabi núꞌa̱ te pɛꞌtsi nuꞌbʉ hingue ꞌmɛtꞌo da duꞌti. Njabʉ ha̱, da za da bepabi. tIaY nuꞌbʉ ra tsꞌonda̱hi da ntuhni co yá mitsꞌonda̱hiui, nuꞌbʉ́ da nhuata yá tsꞌʉtbiꞌʉ. jHMY nuꞌbʉ ꞌnara ꞌmʉi da ꞌñʉtsa ꞌna ngu maꞌna, hinda za da ꞌmʉi ꞌnadbʉꞌʉ. QGNuꞌbʉ ꞌnara hnini da hegue sɛhɛ, da nhuata gatho ra tsꞌʉtbi. .FUHangue ra Jesu bi maꞌta nuya xahnateꞌʉ pa bi xipa ꞌnara ꞌbede ne bi ꞌñembi: ―¿Ha gue da za ra tsꞌonda̱hi da ꞌyɛnga yá mitsꞌonda̱hiui? E}Nehe ꞌraya xahnate de ra ley xqui ꞌñehe de Jerusale mi ꞌñémbiꞌʉ: ―Nuni ra Jesu pɛꞌtsa ra Beelsebú núꞌa̱ ra nda̱ de ya tsꞌonda̱hi, ne ha̱mpa rá tsꞌɛdiꞌa̱ pa da ꞌyɛnga núꞌʉ maꞌra yá mitsꞌonda̱hiui. /DWNepʉ bi ꞌyøde nuya mengu rá ngu ra Jesu gue hinte xqui ziꞌa̱, hangue bi ꞌñeheꞌʉ pa da zitsꞌiꞌa̱ ngueꞌa̱ mi eñꞌʉ gue xqui ꞌbɛ rá mfeni. wCgNuꞌbʉ́ bi yopa muntsꞌa maꞌnaꞌqui ndunthi ya ja̱ꞌi asta himi tsa da ñunga ra Jesu ne yá nxadi. CBBi thutsꞌi nehe ra Andre, ra Lipe, ra Tolo, ra Teo, ra Toma, ra Cobo rá tꞌʉ ra Alfeo, ra Tadeo, ne ra Simu núꞌa̱ xqui ꞌñoui núꞌa̱ ra hmuntsꞌi rá thuhu ya cananista, Ara Cobo ne ra Xuua yá tꞌʉ ra Sebedeo núꞌʉ bi thuꞌmbabi ya Boanerge núꞌa̱ ne da ꞌñena xi ja yá tsꞌɛdi ngu ra ngani. |@qY nuya guehya yá thuhu núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi: ra Simu núꞌa̱ ꞌmɛfa bi thuꞌmbabi ra Pedro; `?9Ne bi umba ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøthe ya daꞌthi ne da ꞌyɛnga ya tsꞌonda̱hi. p>YY nuꞌá̱ bi hñuxa ꞌrɛtꞌamayoho ya nxadi pa da ꞌñoui, ne pa da mɛhni da zofo ya ja̱ꞌi. =% Nepʉ ra Jesu bi bøxa ja ꞌnara tꞌøhø ne bi zohna núꞌʉ toꞌo xqui huahni, ne nuꞌʉ́ bi ma bá muntsꞌini con gueꞌa̱. 7<g Y nuꞌʉ tóꞌo mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi, mi hyanda ra Jesu bi ndandiña̱hmuꞌʉ ja rá thandi, ne mi mafi mi enaꞌʉ: ―Nuꞌi go gueꞌe rá Tꞌʉꞌi Ajua̱. ;' Ra Jesu xqui ꞌyøthe ndunthi ya daꞌthi, hangue ringueꞌa̱ gatho núꞌʉ toꞌo mri hñeni mri ꞌñentꞌi pa da zʉdi da daniꞌa̱. 1:[ Ha ra Jesu bi xipa yá nxadi gue da da̱tꞌa ꞌnara motsa guetbʉ ja ra ña̱nga ndehe, ngueꞌa̱ xi xmá ntsꞌiꞌmi ja ra hmuntsꞌi co rá ndunthi ya ja̱ꞌi. 9Nehe mi dɛniꞌa̱ ya me Judea, ne ya me Jerusale, ne ya me Idumea, ne ya me Tiro, ne ya me Sidó co núꞌʉ ya me riꞌnandi ra da̱the Jordá. Mi ehe da cꞌa̱ꞌtsiꞌa̱ ngueꞌa̱ xqui ꞌyødeꞌʉ de núꞌʉ ya da̱nga ntꞌudi mi øtꞌe. w8gPe nura Jesu bi ma ja ra ña̱nga ndehe co yá nxadi, ne bi dɛniꞌa̱ ndunthi ya ja̱ꞌi me Galilea. U7#Nuꞌbʉ́ bi bønga ya fariseo ne bi ma bá cꞌa̱ꞌtsua yá mfatsꞌi ra nda̱ Erode pa bi ꞌñʉꞌtiꞌʉ hanja da za da hyohma̱ꞌʉ ra Jesu. Ndunthi ya ja̱ꞌi mi ꞌbʉi ja ra ña̱nga ndehe x6iNuꞌbʉ́ ra Jesu bi bø rá cuɛ, ne bi du rá mʉi ndunthi ngueꞌa̱ nuya fariseoꞌʉ himi ja yá nthecate. Hangue bi ꞌñemba ra daꞌthi: ―Tʉnga ri ꞌyɛ. Y nuꞌá̱ bi ꞌyøtꞌa njabʉ ne ꞌbestho bi ña̱nga rá ꞌyɛ. "5=Nepʉ bi ꞌyamba ya fariseo ne bi ꞌñembi: ―¿Ha dí ꞌñepi ꞌnara ja̱ꞌi da ꞌyøtꞌa ꞌnara hño ra pa dega tsaya, o da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ hinxá hño? ¿Ha gue xá hño da ña̱mba rá te ꞌnara ja̱ꞌi, o da hyoꞌa̱? Pe ya fariseo hinte bi da̱tuabi. 4Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñemba núꞌa̱ ra ꞌñøhø xqui ꞌyotꞌa rá ꞌyɛ: ―Bá ecua, ꞌbai ja yá thandi ya ja̱ꞌi. n3UY ya fariseo mi aca ra Jesu ua da ꞌyøthebi rá ꞌyɛ nura pa dega tsaya, pa da za da ña̱pabi. }2 uRa Jesu bi yʉtꞌa maꞌnaꞌqui ja ra nija̱, ne xqui zønini ꞌnara ꞌñøhø xqui ꞌyotꞌa ꞌnará ꞌyɛ. o1WHangue Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ha̱ ra tsꞌɛdi pa da manda masque ra pa dega tsaya.40aNehe ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ra pa dega tsaya bi thutsꞌi pa rá hño ya ja̱ꞌi, hingo bi thoca ya ja̱ꞌi pa da ꞌmʉi ja rá hmanda ra pa dega tsaya. i/KNuꞌá̱ bi yʉtꞌa ja rá nija̱ Ajua̱ ne bi zi nuya thuhme xqui thuxni ja rá thandi Ajua̱, ne bi umba núꞌʉ toꞌo mi ꞌñoui pa da ziui. Y nuya thuhmeꞌʉ himrí ꞌñepi toꞌoraza da zi, hønsɛ ya macja̱. Bi tꞌøtꞌa njabʉ nuya paꞌʉ núꞌbʉ mrá nda̱macja̱ ra Abiatar. Y hingrá tsꞌoqui núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Davi. D.Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¿Ha hinxcá hñeꞌthʉ núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Davi ne núꞌʉ mi ꞌñoui núꞌbʉ mi zʉ ra thuhu y mi otho te da ziꞌʉ? +-OHangue ya fariseo bi ꞌñemba ra Jesu: ―Ndi, ri nxadi thoca ya nga̱ha̱ gá trigo, y nubyá go ra pa dega tsaya, y ra ley ma̱ gue hinda tꞌøtꞌe njabʉ. ,+ꞌNara sabdo ra pa dega tsaya ra Jesu bi thogui co yá nxadi ja ꞌraya hua̱hi, y nuyá nxadi bi mʉdi bi doca ya nga̱ha̱ dega trigo. .+UHindí ꞌñepi da ꞌbøꞌta ꞌnara zɛdutu co ꞌnara ꞌraꞌyo dutu, ngueꞌa̱ nura ꞌraꞌyo dutuꞌa̱ da gʉtꞌa nura zɛdutu y maꞌna da ntʉni. * Pe ma da zø ra pa gue sta da̱mfriꞌʉ da tsꞌixa ra na̱vio, nuꞌbʉ́ ha̱, gueꞌbʉ da ayuna núꞌʉ yá amigoꞌa̱. ;)oNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Ha gue dí ꞌñepi da ayuna nuya ja̱ꞌi toꞌo xa tsꞌohna ja ꞌnara ntha̱ti? Hina. Nuꞌʉ́ da ñuni xá hño ngueꞌa̱ ꞌbʉꞌʉ co núꞌa̱ toꞌo ma da ntha̱tui rá ꞌbɛhña̱. Mientra ꞌbʉꞌʉ co ra na̱vio hindí ꞌñepi da ayuna. (ꞌNara ꞌmiꞌqui mri ayuna yá nxadi ra Xuua ne yá nxadi ya fariseo, bi ꞌñehe ꞌraya ja̱ꞌi bi cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja nuyá nxadi ra Xuua ne yá nxadi ya fariseo di ayunaꞌʉ, pe nuri nxadigue hingui ayuna? s'_Nuꞌbʉ́ ꞌraya xahnate de ra ley ne ꞌraya fariseo núꞌʉ ya ja̱ꞌi toꞌo ntsꞌɛdi jamasu rá ley ra Moise, bi hyanda ra Jesu mi ñungüi ya ngʉxboja̱ ne núꞌʉ maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi. Hangue nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi yá nxadi ra Jesu bi ꞌñembi: ―¿Hanja di ñungüi núyʉ ya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ ne núyʉ maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi? &'Ne ꞌnaꞌqui ra Jesu ne yá nxadi mi huhni ja rá ngu ra Leví mi ñungüi ya ꞌña̱tsa ngʉxboja̱ ne maꞌra ya tsꞌoja̱ꞌi toꞌo himi øtꞌe ngu núꞌa̱ ma̱nga rá ley ra Moise. Gatho mi huhuiniꞌʉ ngueꞌa̱ ndunthi de gueꞌʉ xqui dɛniꞌa̱. k%ONepʉ bi ma de guehniꞌa̱, ne ꞌmɛfa bi hyanda ra Leví rá tꞌʉ ra Alfeo mi hudi ja rá mexa mi pɛ rá ꞌbɛfi dega ngʉxboja̱. Ne bi ꞌñembabi: ―Bá ehe tɛngagui. Nuꞌbʉ́ ra Leví bi ꞌmai bi dɛniꞌa̱. $ Nepʉ ra Jesu bi yo mengui ja ra ña̱nga ndehe ne ja bá muntsꞌini ndunthi ya ja̱ꞌi ne ja guehni bi xahniꞌʉ. L# ―Dí xiꞌaꞌi, ꞌbai, jʉxa ri mfidi ne grí ma ri ngu. L" Nde, pa gui pa̱hʉ gue Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi ja ra ximhai pa da pumba yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi, ma ga øtꞌa njaua: Nuꞌbʉ́ bi ꞌñemba ra tsꞌonate: !3 ¿Ndaꞌa̱ maꞌna hinxá hñei pa ga xipa ra tsꞌonate: “Dí punꞌaꞌi ri tsꞌoqui”, o ga embabi: “ꞌBai, jʉxa ri mfidi ne ꞌyo”? w gPe ra Jesu ꞌbestho bi ba̱tho núꞌa̱ mi beñꞌʉ ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―¿Hanja guí beñhʉ njabʉ? '“¿Hanja ma̱nga njabʉni gue ri ꞌñetꞌa Ajua̱? Ngueꞌa̱ hønsɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ tsa da punga ya tsꞌoqui, y hinto maꞌna.” \1Ha mi huhni ꞌraya xahnate de ra ley, ne mi bensɛ njaua ja yá mfeniꞌʉ: "=Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ba̱di gue nuꞌʉ́ xi mi ja yá jamfri hangue bi ꞌñemba ra tsꞌonate: ―Ma tꞌʉꞌi, dí punꞌaꞌi gatho ri tsꞌoqui. wY himbi za bi yʉtꞌiꞌʉ habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu ngueꞌa̱ xqui muntsꞌini ndunthi ya ja̱ꞌi. Hangue bi bøxꞌʉ maña̱, bi xøꞌtsa ꞌnara xɛni de ra xʉngu pa bi ca̱ꞌma ra tsꞌonate co rá ꞌbebo asta habʉ mi ꞌbai ra Jesu. ]3Nepʉ bi zøhø ꞌraya ja̱ꞌi y goho de gueꞌʉ mbra ndude ꞌnara tsꞌonate. FHangue ꞌbestho ndunthi ya ja̱ꞌi bi ma habʉ mi ꞌbʉꞌa̱ y asta himbi ꞌñɛni gatho mbo ja ra ngu. Hangue ꞌra mi ꞌbaitho møte ra gosthi, y ra Jesu mi xipabi ra ma̱ca noya.  1Ne mi thogui ꞌraya pa ra Jesu bi mengui pa Ncapernau, y ya ja̱ꞌi bi ꞌyøde gue xqui zøniꞌa̱ ja núꞌa̱ ra ngu habʉ xqui mihiꞌa̱. | s-Pe nu mi ma núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi mʉdi bi xipa gatho ya ja̱ꞌi núꞌa̱ xqui tꞌøꞌtuabi ne xi bi ꞌyonga ra ꞌbede. Hangue ra Jesu ya himi tsa da yʉtꞌa ja ya hnini pa da zofo ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ xi xqui muntsꞌa ndunthi. Ne hangue nuꞌá̱ mi ꞌbʉitho ja ya mbonthi, y nehe mi pani ndunthi ya ja̱ꞌi de habʉraza pa mi cꞌa̱ꞌtsiꞌa̱.i M+Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ ne bi ꞌñembi: ―Jamasu gue ni ꞌna hinto gui xipi. Hønsɛ nuꞌa̱ dí ne, grí ma ja ra nija̱ gui ꞌñudi ja ra macja̱ ne ja guehni ma gui unga ra ꞌbaha núꞌa̱ bi ma̱nga ra Moise da tꞌuni, y njabʉ da fa̱di gue ya xcá ña̱ni de ri hñeni. Nepʉ bi ꞌbɛpa núꞌa̱ ra ꞌñøhø da ma.   , *Ha nu mi ma̱nga ra Jesu njabʉ, nu habʉ xqui ꞌya, ꞌbestho bi ꞌyostho ne bi ꞌmʉi xi xá hño rá ndoꞌyo.  )Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi huequi ne bi hñuꞌtsuabi rá ꞌyɛ ne bi ꞌñembabi: ―Ha̱ha̱ dí ne, y ya gá ña̱ni.  -(ꞌNara ꞌñøhø mi tsʉ ꞌnara hñeni rá thuhu ra lepra núꞌa̱ tsitꞌatho ra ngø, bi ꞌñehe bi ndandiña̱hmu ja rá thandi ra Jesu ne bi ba̱ntebi bi ꞌñembi: ―Nuꞌbʉ gui nehma̱, nuꞌí ja ri tsꞌɛdi pa gui ꞌyøthegui de nuna hñeni tsʉqui.  3&Pe ra Jesu bi ꞌñena: ―Maha ja ya tꞌʉca hnini núꞌʉ ja nthetsꞌi de guecua pa ga zofoꞌʉ nehe, ngueꞌa̱ pa gueꞌa̱ stá ehe. P %Y nu mi zʉdiꞌa̱ bi ꞌñembi: ―Ndunthi ya ja̱ꞌi hoñꞌaꞌi. V '$ꞌMɛfa bi ma ra Simu ne núꞌʉ toꞌo mi ꞌñoui, bi ma bá honiꞌa̱. } u#Rá hyaxꞌa̱ ra Jesu bi nangui hamxuditho ne bi bøni bi ma ja ra mbonthi ne ja bá apabini Ajua̱ rá Dada. _ 9!Y gatho ya ja̱ꞌi de ra hnini bi muntsꞌa ja ra gosthingu habʉ mi ꞌbʉ ra Jesu.     Ha nura paꞌa̱ de mi nde bá tsꞌimpabi ra Jesu gatho núꞌʉ toꞌo mi hñeni ne nuto mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi. v  gHa nurá to ra Simu mi ꞌbɛni mi umba ra nzø, ne nuꞌʉ́ ꞌbestho bi xipa ra Jesu gue mi hñeniꞌa̱.  Y mi bønga ra Jesu de ra nija̱ bi ma ja rá ngu ra Simu ne ra Andre núꞌʉ mi ꞌñoui, bi mɛuiꞌʉ ra Cobo ne ra Xuua. x  kHangue gatho ya ja̱ꞌi bi ꞌyø ne bi ꞌñémsɛꞌʉ ꞌna ngu maꞌna: ―¿Te rí bønga nuna? ¿Te ma ꞌraꞌyo ntꞌudibyana̱? ¿Te ma tsꞌɛdi ha̱ni? ¡Ngueꞌa̱ nuní ꞌbɛpa ya tsꞌonda̱hi da bøni y nuꞌʉ́ øtuabi!   Nepʉ nura tsꞌonda̱hi bi japa núꞌa̱ ra ꞌñøhø da ndusɛ, ne bi mafi ntsꞌɛdi, ne bi bøni de gueꞌa̱. ~ wNuꞌbʉ́ ra Jesu bi zʉi nura tsꞌonda̱hi ne bi ꞌñembi: ―¡Coꞌta ri ne, pøni de nuna ra ꞌñøhø! 0 [―Nuꞌi Jesu grá me Nasare, ¿te ma gui ꞌyøtcahe? ¿Ha gue xcá ehe pa gui huatcahe? Dí pa̱he toꞌoꞌi, nuꞌi go gueꞌe rá Ma̱ca Tꞌʉꞌi Ajua̱.   Ne ja xqui zøhni ja yá nija̱ꞌʉ ꞌnara ꞌñøhø mi pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi, ne nuꞌá̱ bi mafi bi ꞌñena: H  Ha nuꞌʉ́ bi ꞌyø de núꞌa̱ mi ma̱ ngueꞌa̱ mi xahniꞌʉ ngu ꞌna toꞌo mi ha̱ ra tsꞌɛdi pa da tꞌøtꞌe núꞌa̱ ma̱, y hingue ngu núꞌʉ ya xahnate de yá leyꞌʉ.  /Nepʉ bi maꞌʉ ja ra hnini Ncapernau, ne nu mi datꞌa nsabdo ra pa dega tsaya, ra Jesu bi yʉtꞌa ja ra nija̱ ne mi xahna ya ja̱ꞌi.  9Nepʉ ra Jesu bi thogui má tsꞌʉ ringuehni ne bi hyanda ra Cobo ne ra Xuua yá tꞌʉ ra Sebedeo mi o mbo ra motsa mi pøꞌta yá xitꞌa̱. U %Hangue nuꞌʉ́ ꞌbestho bi zohni yá xitꞌa̱ ne bi dɛna ra Jesu.  {Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembiꞌʉ: ―Bá ehʉ, tɛngaguihʉ y nuga ga uꞌtꞌahʉ gui mpɛhua̱hʉ dega ja̱ꞌi. T #ꞌNara pa mi ꞌyoni ra Jesu ja ra ña̱nga ndehe Galilea ne ja bá handri ra Simu ne ra Andre rá cu mi ɛntꞌa yá xitꞌa̱ ja ra ndehe pa da mpɛhua̱ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ myá mɛhua̱ꞌʉ. G  Ha núꞌbʉ mi jotꞌa fadi ra Xuua, ra Jesu bi zøhø ja ra hai Galilea, ne mi ma̱nga ra hoga noya gue ya xa zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi xpá e pa da nda̱ de guecua ja ra ximhai. T~ # Nuꞌbʉ́ ꞌbestho ra Ma̱ca Nda̱hi bi zixa ra Jesu ja ra mbonthi. :} o Y ngu mi bøxa ra Jesu de ja ra dehe habʉ xqui nxistehe, bi hyandi bi xogui mahetsꞌi y bá ca̱i rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ ngu ꞌnara zi domitsu, ne bi zøhø ja gueꞌa̱. '| I Y núꞌbʉ mi xiꞌtsate ra Xuua, bi ꞌñehe ra Jesu de ra hnini Nasare de ra hai Galilea ne bi ma ja ra da̱the Jordá, ne ja bá xiꞌtsini ra Xuua. W{ )Y mi zofo ya ja̱ꞌi ne mi embabiꞌʉ: ―Ya xa ꞌñepʉ bra ꞌbɛfa de gueque ꞌna toꞌo maꞌna ja rá tsꞌɛdi de gueque núꞌa̱ hindí ꞌñepcagui ngugui ga xoꞌtua yá ntha̱sthi yá thiza. z Y núꞌá̱ mi nhye dega xicameyo, ne mi ngʉtꞌa ꞌnara ngʉtꞌi dega xifri. Mi tsi ya hoga ncꞌoto ne ra tꞌafi dega sefi. y 'Ha gatho nuya ja̱ꞌi mi ꞌbʉ ja ra hnini Jerusale ne gatho rá ngʉni de ra hai Judea mi pa habʉ mi ꞌbʉ ra Xuua pa mi ødeꞌʉ nuya noya mi ma̱ñꞌa̱ ne pa mri njua̱ni de yá tsꞌoqui ja rá thandi Ajua̱. Y ra Xuua mi xiꞌtsiꞌʉ ja ra da̱the Jordá. Xx +Y nu mi ꞌñehe ra Xuua Xiꞌtsate bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga Ajua̱, bi ꞌmʉ ja ra mbonthi ne mi xipa ya ja̱ꞌi mi ena: “Ñobrihʉ ne nxistehehʉ y Ajua̱ da punꞌahʉ ri tsꞌoquihʉ.” Aw }Nuna ra ꞌmɛhni go guehna ma da ña̱ ntsꞌɛdi ja ra mbonthi ne da ꞌñembabi ya ja̱ꞌi njaua:“Hyocjʉ ra ꞌñu pa da tho ma Hmuhʉ, ne jua̱ñhʉ ya tsꞌacaꞌñu.” Xv +Ra ba̱di Isaía bi ꞌyofo nuya ya noya ya mayaꞌbʉ gue Ajua̱ bi xipabi da ꞌyofo:Ndi, nuga drá Ajua̱ dí pɛhna ma ꞌmɛhni pa da ꞌmɛtꞌo de gueꞌe
pa da hyocꞌa ri ꞌñu. Qu Rá ma̱ca hoga tꞌøde ra Jesucristo rá Tꞌʉ Ajua̱ bi mʉdi njaua: MsHangue grí maha bá zofohʉ gatho ya ja̱ꞌi núꞌʉ ꞌbʉi ja rá ngʉni ra ximhai pa dua nxadi neheꞌʉ, ne xiꞌtshʉꞌʉ de rá thuhu ra Dada, ne de ra Tꞌʉ, ne de ra Ma̱ca Nda̱hi. 6reNuꞌbʉ́ ra Jesu bi joni pa habʉ mi ꞌbʉiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Gatho ra tsꞌʉtbi xa tꞌɛndgagui ja ma ꞌyɛ pa ga nda̱ nuni mahetsꞌi ne nuua ja ra ximhai. cq?Y ngu bi hyantꞌʉ ra Jesu xi bi nsunda, masque ꞌra de gueꞌʉ hintsꞌʉ mi camfri. pNuꞌbʉ́ núꞌʉ ꞌrɛtꞌamaꞌra ya nxadi bi ma pa Galilea nuni ja ra tꞌøhø habʉ xqui xipabi ra Jesu da nthɛui. goGNuꞌbʉ́ ya soldado bi hña̱nga ra boja̱, nepʉ bi maꞌʉ bi ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ xqui sipabi. Hangue asta mapaya nuya xodyo camfri gue xi bi njabʉ ngu núꞌa̱ ra ncꞌuamba bi ma̱nga ya soldado. Ra Jesu bi umba yá ꞌbɛfi yá nxadi (Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23) n Ha nuꞌbʉ da nja ra pa da ba̱di ra nda̱ de núna xa nja, odi tu ri mʉihʉ, ngueꞌa̱ nuje go ma ga ña̱he con gueꞌa̱. Am{ ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ pɛꞌtsi te gui ma̱ñhʉ gue de mi nxuui gá a̱ha̱hʉ, hangue nura oraꞌa̱ nuyá nxadi ra Jesu bi zøhø ne bi duꞌtsuaꞌʉ rá ndoꞌyo. l9 Nuꞌbʉ́ ya nda̱ gá macja̱ bi ꞌñʉꞌtiui ya nda̱xjua nda̱ pa da umbabiꞌʉ ndunthi ra boja̱ ya soldado pa da ma̱nga ꞌnara ncꞌuamba, Bk} De ya xqui ma núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱, ꞌra de gue núꞌʉ ya soldado mri su ra ntꞌagui bi ma pa ja ra hnini pa bá xipa ya nda̱ gá macja̱ de gatho núꞌa̱ te xqui nja. \j1 Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Oguí tsuhʉ. Grí maha gui xiphʉ núꞌʉ ma cu da ma pa Galilea ne ja grá nthɛꞌbeniꞌʉ maꞌnaꞌqui. Ya soldado bi xipabi ya nda̱ gá macja̱ núꞌa̱ xqui nja Bi} Ne nura ora mi ꞌyo ra ꞌñuꞌʉ mi da̱mfri bi nthɛui ra Jesu ne nuꞌá̱ bi zɛnguaꞌʉ. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi joni habʉ mi ꞌbai pa bi nsundaꞌʉ, ne bi hyʉpabi yá ua. /hWNuꞌbʉ́ bi ma hnestꞌihi núꞌʉ yoho ya Maria, ngu tsꞌʉ mi tsu y ngu tsꞌʉ mi johya. Bi maꞌʉ pa bá xipa ya nxadi núꞌa̱ bi ma̱nga ra ɛnxɛ. Xg)Nepʉ grí maha ꞌbestho bá xiphʉ yá nxadiꞌa̱ gue nuꞌá̱ ya bi yopa nte, ne nubyá ya bi ꞌmɛtꞌoꞌa̱ pa Galilea, nuni ja ma grí hyanthʉni maꞌnaꞌqui. Pa gueꞌa̱ dá ehe ga xiꞌahʉ. fNuꞌá̱ ya joꞌoua, ngueꞌa̱ ya bi yopa nte ngu núꞌa̱ xqui ma̱ñꞌa̱. Bá ehʉ gui hyanthʉ habʉ mi tꞌagui. ,eQNuꞌbʉ́ ra ɛnxɛ bi zofo núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ ne bi ꞌñembi: ―Oguí tsuhʉ. Nuga dí pa̱di gue guí hoñhʉ ra Jesu núꞌa̱ bi tho ja ra pontꞌi. ndUY nu mi hyanda ya soldado njabʉ, nuꞌʉ́ bi umba ra nhua̱tꞌi co ra ntsu ne bi dagui bi hødu. hcINura ɛnxɛꞌa̱ xi mri yotꞌi ngu ꞌnara huɛi, ne nurá he xi xmá ntꞌaxi ngu ra tsɛ. bY nura oraꞌa̱ bi nja ꞌnara da̱nga mbimhai, ngueꞌa̱ bá ca̱i ꞌnara ɛnxɛ de mahetsꞌi, ne ngu bi zøhø habʉ xqui tꞌagui ra Jesu, bi ꞌyentꞌa núꞌa̱ ra do xqui jotꞌa ra ntꞌagui, nepʉ bi hñudiꞌa̱ maña̱ de nura doꞌa̱. @a {Rá hyaxꞌa̱ de ya xqui thogui ra pa dega tsaya ne ya mi fʉdi da hyatsꞌi de ra mʉdi pa de ra semana, ra Maria Magdalena ne maꞌna ra Maria bi ma da cꞌa̱ꞌtsa ra ntꞌagui. )`KBNuꞌbʉ́ nuya nda̱ gá macja̱ co ya fariseo bi ma bá su ra ntꞌagui ne bi hñuꞌtsua ꞌnara seyo ra do, ne bi zohniꞌʉ ya soldado pa bi su._#ABi da̱di ra Pilato ne bi ꞌñena: ―Ma ga ꞌraꞌahʉ ya soldado gui tsixhʉ pa gui suhʉ xá hño ra ntꞌagui asta habʉ da za. ^@Hangue dí nehe gui pɛhna toꞌo da su ra ntꞌagui hñu pa, pa hinda ꞌñehe yá nxadi dega xuui ne da be. Nuꞌbʉ́ ha̱, nuya nxadi ma da ꞌñembabi ya ja̱ꞌi gue xa yopa nteꞌa̱, ne maꞌna strá ntsꞌo nuna ncꞌuambana̱ de núꞌa̱ rá mʉdi. $]A?ne bi ꞌñembi: ―Núꞌi ma nda̱ꞌihe, dí beñhe gue núꞌa̱ ra hyate ꞌñøhø núꞌbʉ mi tetho bi ꞌñena gue rá hñupa mi ma da yopa nte. \>Rá hyaxꞌa̱, ya xqui thogui núꞌa̱ ra pa de ra nthoqui, bi ma ya nda̱ gá macja̱ ne ya fariseo bá cꞌa̱ꞌtsa ra Pilato, [}=Ne guetbʉ ja ra ntꞌagui mi huhni ra Maria Magdalena ne núꞌa̱ maꞌna ra Maria. Ya nsute ja rá ntꞌagui ra Jesu JZ De ya mi ma da yʉ ra hyadi ꞌnará nxadi ra Jesu mrá me Arimatea mrá thuhu ra Jose ne xi mrá rico, V 8ꞌRa de gueꞌʉ, ra Maria Magdalena, ne ra Maria nurá na̱na̱ ra Cobo ne ra Jose, ne rá na̱na̱ núꞌʉ yoho yá tꞌʉ ra Sebedeo. Ra Jesu bi tꞌagui (Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42) 5Uc7De zi yabʉtho mi ꞌbahni ndunthi ya ꞌbɛhña̱ mi handa núꞌa̱ te bi nja. Nuya ꞌbɛhña̱ꞌʉ go gueꞌʉ xqui mɛpabi ra Jesu ne xqui ꞌñoui de Galilea. T6Ngu bi du ra Jesu, ra nda̱ gá soldado ne yá mfatsꞌi núꞌʉ mi suꞌa̱ bi zaꞌʉ ra mbimhai ne bi hyanda gatho núꞌʉ te bi nja, hangue xi bi ntsuꞌʉ ne bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni nuni ra ꞌñøhø go mi guehni rá Tꞌʉ Ajua̱. &SE5Ne nu de ya xqui yopa nte ra Jesu, nuꞌbʉ́ núꞌʉ xqui bønga de ja ya ntꞌagui, bi ꞌño ja ra hnini Jerusale habʉ bá handa ndunthi ya ja̱ꞌi.) [R/4(Nehe bi xoxa ya ntꞌagui ne bi yopa nte ndunthi ya gamfri núꞌʉ ya xqui du. RQ3Nura oraꞌa̱ bi xø núꞌa̱ ra dutu mi naxa mbo ra nda̱nija̱ pa mi cotꞌa habʉ xi xmá nsunda, bi mʉdi de maña̱ pa rí gaꞌti. Ne xi bi nja ꞌnara mbimhai ntsꞌɛdi y asta bi xø ya do. nPU2Nuꞌbʉ́ bi yopa ña̱ ntsꞌɛdi maꞌnaꞌqui ra Jesu, nepʉ ra oraꞌa̱ ꞌbestho bi du. ^O51Pe nu maꞌra bi ꞌñena: ―Tsopʉ, ma ga nuhʉ ua da zø ra Elía pa da ña̱ni. \N10Nuꞌbʉ́ ꞌna de gue núꞌʉ mi ꞌbʉhni ꞌbestho bi nestꞌihi bá ha̱ ꞌnara zi sponja ne bi pobo co ra juꞌtsa vinu. De guehni bi tøta ja ꞌnara tsꞌʉtꞌo, nepʉ bi goꞌtsuabi ja rá ne. M/Nuꞌbʉ́ ꞌra de gue núꞌʉ mi ꞌbʉhni bi ꞌyøde ne bi ꞌñenaꞌʉ: ―Nuni ra ꞌñøhø maꞌta ndu ra ba̱di Elía. 7Lg.Ne nura oraꞌa̱ ra Jesu bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? ―Rí bøni da ꞌñena, ma Dadaꞌi, ma Dadaꞌi, ¿hanja xcá hyɛgasɛua? K#-Y ngu mi ꞌnɛtꞌyoho ra hyadi, bi mʉdi bi ꞌmɛxuui gatho ra ximhai ne asta mi nzʉnga hñu nde ja bi yopa hnequi maꞌnaꞌqui. LJ,Nehe núꞌʉ yoho ya be xcrí pontꞌi mahyɛgui co ra Jesu bi xaxiꞌʉ nehe. Ra Jesu bi du (Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30) 9Ik+Nuni xa hñuxa rá jamfri ja Ajua̱, hangue dá ña̱mbya Ajua̱ ꞌbʉ gue xi majua̱ni Ajua̱ ri ma̱di, cabo xa xicsɛhʉni ne xa ꞌñena gue go guehni rá Tꞌʉ Ajua̱. 7Hg*―Maꞌra ha̱, bi za bi pøhø, pe nubyani hinda za da mpøhø sɛhɛ. Nuꞌbʉ go xi guehma̱ni yá Nda̱ ya me Israel, dá ga̱ibya de ra pontꞌi pa ga camfrihʉ. G)Nehe ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley, co ya fariseo ne ya nda̱xjua nda̱ mi nønga ra Jesu ne mi ꞌñémsɛꞌʉ: QF(mi embabi: ―Núꞌi xcá ma̱ gue gui yøꞌta ra nija̱, nepʉ rá hñupa gui yopa ꞌbaꞌmi, mpøhø de gueꞌasɛ, ne ca̱i de ra pontꞌi ꞌbʉ xi majua̱ni go gueꞌi rá Tꞌʉꞌi Ajua̱. LE'Y núꞌʉ toꞌo mi thoguini mi bʉtꞌa yá ña̱xu ne mi xaxi, D&Nehe bri pontꞌa yoho ya be habʉ bri pontꞌa ra Jesu, ꞌna ja rá ꞌñɛi, ne núꞌa̱ maꞌna ja rá nga̱ha̱. VC%%Y xqui tꞌofo ja ra pontꞌi maña̱ de ja rá ña̱xu ndaꞌa̱ ra tsꞌoqui xqui ꞌyøtꞌe ngu mi ma̱ñꞌʉ pa ja bi duni. Y núꞌa̱ xqui tꞌofoni mi ma̱ gue nuꞌá̱ go ra Nda̱ de ya xodyo. ;Bq$Nepʉ ya soldado ja bi hñudini pa bi su ra Jesu. A#Nu mi uadi ya soldado bi pontꞌa ra Jesu, nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi rifabi yá dutu pa bi hñegueꞌʉ. Njabʉ bi nja ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga rá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌa̱ bi ꞌñena: “Núꞌʉ́ bi rifagui ma dutu pa bi hñegueꞌʉ.” @"Nuni ja bá tꞌumbabini ra Jesu ra vinu xqui ntha̱ntsꞌi co ꞌnara nda̱po xi xmá nju, pe mi za gue xmá nju himbi ne bi zi. h?I!Njabʉ bi zøni ja ra luga rá thuhu Golgota núꞌa̱ rí bøni da ꞌñena Ña̱xmadu. S> Ne de má ꞌñu bi nthɛuiꞌʉ ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Simu mrá me Cirene. Nepʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ bri japi bi duxa núꞌa̱ ra pontꞌi habʉ mi ma da tsꞌʉta ra Jesu. o=WNepʉ de mi uadiꞌʉ bi ꞌyøꞌtua ra ntꞌeni ra Jesu, bi møcuabi núꞌa̱ ra thɛnga he xqui hyetuabi, nepʉ bi yopa hyetua núꞌʉ yá dutu xi mi he. Nepʉ bi zitsꞌiꞌʉ pa da pontꞌi ja ra pontꞌi pa ja dí duni. Ra Jesu bri thøta ja ra pontꞌi (Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27) <Nepʉ bi zotsꞌiꞌʉ ne bi hña̱mba núꞌa̱ ra tsꞌʉtꞌo mi o ja rá ꞌyɛ ne con gueꞌa̱ bi naꞌmba ja rá ña̱xu. A;{Ne bi hñuꞌtsuabi ja rá ña̱xu ꞌnara corona dega ꞌmini xqui ꞌbetꞌe, ne bi ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi ꞌnara tsꞌʉtꞌo. Nepʉ bi ndandiña̱hmuꞌʉ ja rá thandiꞌa̱, ne mi øꞌtuatho ra ntꞌeni mi embi: ―¡ꞌBʉi pa nza̱ntho, nuꞌi ri tꞌequꞌei rá Nda̱ꞌi ya xodyo! A:}Nepʉ bi møqueꞌʉ ne bi hyetuabi ꞌnara thɛnga he. 9 Nuꞌbʉ́ ya soldado bi zixa ra Jesu pa habʉ mi ꞌbʉi ra da̱nga tsꞌʉtbi, ne ja bá cotꞌathoni gatho ya soldado. &8ENuꞌbʉ́ ra Pilato bi hyɛgui ra Barraba, ne bi manda bri fɛtꞌa ra Jesu, nepʉ bi ꞌyɛntꞌuabiꞌa̱ ja yá ꞌyɛ yá soldado pa da hyoꞌʉ. 7+Nuꞌbʉ́ bi da̱di gatho ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñena: ―¡Nuje ne gatho ma ba̱tsihe ma go ga tha̱dihe de núꞌa̱ ra ji ma da mfani! x6iNu mi hyanda ra Pilato gue maꞌna ꞌyo mri ñʉntsꞌi ya ja̱ꞌi ne himi tsa te da ꞌyøtꞌeꞌa̱, nuꞌbʉ́ bi manda da tha̱mpa tsꞌʉ ra dehe, ne bi nxʉꞌyɛ ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi, ne bi ꞌñena: ―Nugui hingo ma ga tha̱di de nurá ji ma da manga nuna ra hoga ꞌñøhø nu stí du. Nuꞌahʉ ya go guí pa̱hʉ te ma gui tha̱dihʉ. *~}||{{{zzQyyxww?vv/uuDt_svrqaq pionn6mm2ll7kk5jj(ii*hegffeedwccbWaa@`_L^]] \j\[YYWWVzUnTTSlRQQPFONNdMLKK=JDI>f=lFoQta Y nu mi ga̱iꞌʉ de ra tꞌøhø, ra Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ núꞌʉ hñu yá nxadi, ne bi ꞌñembi: ―Oto xqui ma gui xiphʉ de núꞌa̱ xcá hyanthʉ asta hinda yopa nte de rá du Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. q[ Y ꞌmɛfa ya nxadi bi hyandi gue ya mi joꞌoni núꞌʉ maꞌra, hønsɛ ra Jesu mi ꞌbasɛni. )K Nepʉ bi goꞌmiꞌʉ ꞌnara guui, ne de guehni ja ra guui bi ntꞌøde ꞌnara noya bi ꞌñena: ―Nuna guehna ma hma̱ca Tꞌʉ. ꞌYøhʉ núꞌa̱ ma̱. nU Nuya nxadi xi bi ntsu, hangue ra Pedro ngu bi ꞌbɛ rá mfeni ne himi pa̱ núꞌa̱ mi ma̱. S Hangue nura Pedro bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Ma Xahnateꞌi, ¡pøde xá hño ga ꞌbʉhʉua! Xiꞌbʉ ga hocje hñu ya zi ja̱ꞌtsi, ꞌna pa gueꞌe, maꞌna pa ra Moise, ha nu maꞌna pa ra Elía.  Nepʉ de guehni nuyá nxadi bi hyandiꞌʉ gue mi ña̱uiꞌa̱ ndu ra Elía ne ndu ra Moise núꞌʉ myá ꞌmɛhni Ajua̱. ' Nurá he xi bi huɛxqui ne xi bi tꞌaxqui ngu ra tsɛ, y joꞌo ni ꞌnara meni nuua ja ra ximhai da japi da tꞌaxca ꞌnara he nguꞌa̱. N Rá ꞌrato ma pa, ra Jesu bi zixa ra Pedro, ra Cobo ne ra Xuua, ne bi ma sɛhɛꞌʉ ja ꞌnara tꞌøhø xá hñetsꞌi. Y ne de guehni ja bi mpadini rá ꞌbai ra Jesu ja yá thandiꞌʉ. 9k&Nuꞌa̱ tóꞌo da gøngagui ne da ntsa da ma̱nga ma noya ja yá thandi ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui gá ja̱ꞌi ne ya ꞌña̱gamfri, ꞌmɛfa necagui ma ga ma̱ gue hindí pa̱diꞌa̱ nehe nu xcrá yopa pengaua. Nura paꞌa̱ ma ga ꞌñoꞌbe ya ɛnxɛ, ne ga hnequi co rá nsunda Ajua̱ ma Dada.M%Ngueꞌa̱ ni ꞌna de nuya hñoꞌʉ hinda za da pøhøbi rá te. $¿Te rá ꞌbɛ da da̱ha̱ ꞌnara ja̱ꞌi ꞌbʉ da mɛꞌtsa gatho ya hño de ra ximhai, y ne da ꞌmɛdi rá te? Otho. Z-#Nuꞌa̱ tóꞌo da ña̱nga rá te por hinda dɛngagui, núꞌá̱ ma da ꞌbɛdi rá te. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌñɛi pa da du po rá ngueque ne po ra ma̱ca noya, núꞌá̱ da zʉ rá te pa nza̱ntho. }s"Nepʉ bi zohna yá nxadi ne ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌa̱ tóꞌo da ne da dɛngagui, hinda za da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ go rá paha sɛhɛ. Mahyoni da dɛngagui masque da tho ya ntꞌʉtsate ne ya ꞌbɛtsa asta rá du. >u!Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi mpʉntsꞌi ne bi hyanda gatho yá nxadi ne bi zʉi ra Pedro bi ꞌñembi: ―¡ꞌUegue de gueque, nuꞌi guí ha̱mpa rá tsꞌɛdi ra Satá hangue guí xica njabʉ! Ngueꞌa̱ nuꞌí hinguí ma̱ ngu núꞌa̱ ma̱nga Ajua̱, nuꞌí guí øtꞌa núꞌa̱ go yá paha ya ja̱ꞌi.   Bi xipiꞌʉ co ya noya hinxá hñei, hangue ra Pedro bi gʉqui ꞌnambʉ ne bi mʉdi bi zʉi pa hinda ꞌyøtꞌe njabʉ. GNepʉ ra Jesu bi mʉdi bi xipabi yá nxadi núꞌa̱ ma da tꞌøꞌtuabi, ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi pɛꞌtsi ma da sufri ndunthi. Ya nda̱xjua nda̱ ne ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ma da ʉtsa asta da hñu yá mʉi da hyo, pe rá hñupa da yopa nte de rá du. `9Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyambiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Xiꞌahʉ, ¿te guí ma̱ñhʉ de gueque? Y ra Pedro bi da̱di ne bi ꞌñembi: ―Nuꞌi go gueꞌe grá Cristo xpá mɛñꞌaꞌi Ajua̱ pa gui nda̱. wNuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―ꞌRa ena gue go gueꞌe grá Xuua Xiꞌtsate, maꞌra ena grá ba̱di Elía, ha nu maꞌra ena gue go gueꞌe ꞌna de núꞌʉ maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ mi ꞌbʉi mayaꞌbʉ. r ]ꞌMɛfa ra Jesu bi ma co yá nxadi ja ya tꞌʉca hnini núꞌʉ mi ja guetbʉ ra da̱hni Cesarea de Filipo. Y de má ꞌñu núꞌá̱ bi ꞌyamba yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―¿Ha hingá øhʉ ya ja̱ꞌi ma̱ toꞌoguiga?  %Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi yopa hñuꞌtsua yá ꞌyɛ ja yá da núꞌa̱ ra goda, ne nuꞌá̱ bi ña̱ni ne xi bi hyandi xá hño gatho. x iY nuꞌá̱ bi zøtꞌa yá da ne bi ꞌñena: ―Dí handa ya ja̱ꞌi di ꞌyo pe di hnequi ngu ya za. I  Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi cʉhna ra goda pa bi gʉca møte de ra hnini, ne bi goꞌtsuabi rá jini ja yá da, ne bi hñuxa yá ꞌyɛ ja gueꞌa̱, ne bi ꞌñembi: ―¿Ha gue ja te guí handi? S Nuꞌbʉ́ ra Jesu ne yá nxadi bi zøni ja ra hai Betsaida, ne ja guehni bá tsꞌimpabi ꞌnara goda, y núꞌʉ toꞌo bá tsi bi ba̱ntebi gue da hñuxa rá ꞌyɛ ja gueꞌa̱ pa da ña̱ni. .UNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembiꞌʉ: ―¿Y ne njabʉ hinxa zoda ri mfenihʉ de nuna ra tsꞌɛdi dí hña̱? Ra Jesu bi ꞌyøthe ꞌnara goda nuni Betsaida jMNepʉ bi ꞌñena: ―Nehe xi núꞌbʉ ndá xɛni núꞌʉ yoto ya thuhme ne dá ꞌuinga goho ꞌmo ya ja̱ꞌi, ¿hangu ya ꞌbøtsꞌe gá xɛca thuhme bi bongui xa̱? Y nuꞌʉ́ bi ꞌñena: ―Yoto ꞌbøtsꞌe. iKXi núꞌbʉ ndá xɛni núꞌʉ cʉtꞌa ya thuhme ne dá ꞌuinga cʉtꞌa ꞌmo ya ja̱ꞌi, ¿hangu ya ꞌbøtsꞌe gá xɛca thuhme bi bongui xa̱? Y nuꞌʉ́ bi da̱di bi ꞌñena: ―ꞌRɛtꞌamayoho ꞌbøtsꞌe. Ja ri dahʉ pe hinguí hanthʉ, ne ja ri guhʉ pe hinguí øhʉ, nixi guí beñhʉ núꞌa̱ stá øtꞌe co núꞌʉ ya thuhme.  Pe ra Jesu bi ba̱tho te mi beñꞌʉ ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Hanja guí ꞌñémfʉ gue otho ra thuhme? ¿Ha gue nsøcthoꞌa̱ oda ri mfenihʉ? ¿Ha gue hingui tsoda ri mfenihʉ de núꞌa̱ ra tsꞌɛdi dí pɛꞌtsi? Xi xá me ri corasohʉ. Nuꞌbʉ́ yá nxadi bi ꞌñémsɛꞌʉ ꞌna ngu ꞌna: ―Nuní xicjʉ njabʉ ngueꞌa̱ hindí ha̱hʉ ra thuhme. pYNepʉ ra Jesu bi zofoꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Jamasuhʉ de yá nzoi ya fariseo ne rá nzoi ra Erode. s_Ha nuyá nxadi xqui pumfri da hña̱xa ꞌraya thuhme, hønsɛ ꞌnatho mi hña̱ꞌʉ ja ra motsa. pY Nuꞌbʉ́ ra Jesu xi bi ꞌyɛnga ꞌnara nga̱ꞌtsi ne bi ꞌñena: ―¿Hanja núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉ mapaya guí ahʉ ga øtꞌa ꞌnara ntꞌudi? Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nuga hinga uꞌtꞌahʉ ni ꞌnara ntꞌudi. V% Nepʉ ꞌraya fariseo bi ma bá tsʉdi ra Jesu ne bi mʉdi bi xaxi, ne bi xipi gue da ꞌyøtꞌe pa da hnequi ꞌnara ntꞌudi de mahetsꞌi pa da hyandiꞌʉ ua xi majua̱ni mrá ꞌmɛhni Ajua̱. ~! Ha mi ngu goho ꞌmo ya ꞌñøhø núꞌʉ bi ñuni, y nuya ꞌbɛhña̱ ne ya ba̱tsi himbi ma ꞌmede. Nepʉ ra Jesu bi ꞌñediꞌʉ. }!Y gatho ya ja̱ꞌi bi ñuni asta xi bi niña̱. Nepʉ ya nxadi bi muntsꞌa ya xɛni núꞌʉ bi bongui y bi ñuxa yoto ya ꞌbøtsꞌe. 0|YNehe mi ha̱ꞌʉ ꞌraya tꞌʉca hua̱ ne bi umba ra Jesu. Nepʉ nuꞌá̱ bi ꞌyapa Ajua̱ da ja̱pi, ne bi xipa yá nxadi da umba ya ja̱ꞌi ya zi xɛca hua̱. S{Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi xipa ya ja̱ꞌi da hñudi. Nepʉ bi gʉ núꞌʉ yoto ya thuhme ne bi umba njama̱di Ajua̱ rá Dada. Nepʉ bi hyeque ne bi umba yá nxadi pa da xɛnbabi ya hmuntsja̱ꞌi. %zCNuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyambabi yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―¿Hangu ya thuhme guí ha̱hʉ? Nuꞌʉ́ bi da̱tbi ne bi ꞌñembi: ―Hønsɛ yoto. y Pe yá nxadi bi ꞌñembabi: ―¿Hanja da za ga ꞌuiñhʉ nuyʉ ya ja̱ꞌi gue nuua habʉ dí ꞌbʉhʉ go ra mbonthi? xꞌBʉ ga pɛhni da ma yá ngu njabʉtho co ra thuhu, xiꞌbʉ rí umba ra hødu má ꞌñu ngueꞌa̱ ꞌra xqui ꞌñehe de yabʉ. nwU―Xi dí hueca nuya ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ ya xa ꞌmʉi hñu pa con gueque ne otho te da zi. v /Ja nuya paꞌʉ xi bi muntsꞌa ndunthi ya ja̱ꞌi maꞌnaꞌqui, ne mi otho te da ziꞌʉ, hangue ra Jesu bi zofo yá nxadi ne bi ꞌñembabi: #u?%Y maꞌna xi mri ꞌyø ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñenaꞌʉ: ―Gatho núꞌa̱ øtꞌe xi xá hño, asta japi ya gogu da ꞌyøde, ne ya gone da ña̱.ty$Ha ra Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ ya ja̱ꞌi gue hinto da xipi, pe nuꞌʉ́ maꞌna bi ma bá ꞌyonga ra ꞌbede. zsm#Y ꞌbestho bi xo yá gu ne bi za bi ꞌyøde xá hño, ne bi tuqui rá ja̱ne ne bi za bi ña̱ xá hño. r7"Nepʉ bi nøtsꞌe pa mahetsꞌi bi ꞌyɛnga rá nga̱ꞌtsi ne bi ꞌñembi: ―¡Efata! ―núꞌá̱ ne da ꞌñena: ¡Dá xogui ri gu ne ri ne! Kq!Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi gʉca núꞌa̱ ra daꞌthi ꞌnambʉ de ra hmuntsja̱ꞌi, ne bi dintꞌua yá dedo ja yá gu, nepʉ bi zotsꞌi yá dedo ne bi damba rá ja̱ne núꞌa̱ ra ꞌñøhø. 8pi Ne nuni ja bá tsꞌimpani ꞌnara ꞌñøhø mrá gogu ne mrá ꞌbane, y núꞌʉ toꞌo mri ziꞌa̱ bi ba̱ntebi ra Jesu da hñuxa rá ꞌyɛ ja gueꞌa̱ pa da ña̱ni. 8oiNepʉ ra Jesu bi ma de guehni habʉ mi ꞌbʉ guetbʉ ra hnini Tiro, ne bi gatꞌa ja ra hnini Sidó ne bi thogui ja ra hai Decapoli pa bi yo menga ja ra ndehe Galilea. Bn}Y nu mi zønga rá ngu núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱, bi zʉdi rá tꞌixu mi ꞌbɛnga ja rá fidi ne ya xqui bønga ra tsꞌonda̱hi de gueꞌa̱. Ra Jesu bi ꞌyøthe ꞌnara gogu -mSNuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabi: ―Xcá tha̱di xá hño, hangue pengui, grí ma ri ngu ne bá nu ri tꞌixu gue ya xa bønga ra tsꞌonda̱hi de gueꞌa̱. olWNuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Majua̱ni núꞌa̱ guí ma̱ Ndada, pe ya tsatꞌyo tøꞌmtho njaꞌti de ra mexa pa da gʉxa ya hangui núꞌʉ da dagui de habʉ ri ñuni ya ba̱tsi. kPe ra Jesu bi ꞌñembabi: ―ꞌMɛtꞌo mahyoni ga øꞌtua ra hño ya me Israel, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ ꞌmɛtꞌo ga øꞌtua ra hño ya ꞌraꞌñoja̱ꞌi nguꞌi, nuꞌbʉ́ ga nja ngu núꞌa̱ toꞌo ha̱mba yá hñuni ya ba̱tsi pa da umba ya tsatꞌyo. 7jgNura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ himrá me Israel ngueꞌa̱ mrá me Sirofenicia. Nuꞌá̱ bi ba̱ntebi ra Jesu pa da ꞌyɛmba ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ mi pɛꞌtsa rá tꞌixu. iHa guetbʉ de guehni mi ꞌbʉhni ꞌnara ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ mi pɛꞌtsa ꞌnará tꞌixu gue mi pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi. Ne bi ꞌyøde gue xqui zøhni ra Jesu, hangue nuꞌá̱ ꞌbestho bi ma bá cꞌa̱ꞌtsi ne bi ndandiña̱hmu ja yá uaꞌa̱. ChNepʉ ra Jesu bi bøni de guehni ne bi ma ja ra hai guetbʉ ra hnini Tiro ne Sidó. Ne ja bá cʉtꞌini ja ꞌnara ngu, y himi ne to xa ba̱di hma̱ha̱, pe ꞌbestho bi fa̱tho. wggra mfe, ra tsꞌoncꞌatꞌi, ra ntsꞌoꞌmʉi, ra nthate, ra ntsꞌoꞌyo, ra ntsꞌante, ra ntꞌetsꞌi, ne núꞌʉ toꞌo ri hyøcua núꞌa̱ te pɛꞌtsa maꞌna, ne núꞌʉ hingui pa̱di ndaꞌa̱ ra hño ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ. f3Ngueꞌa̱ de ja rá tsꞌomfeni ꞌna, ja bí ehni gatho nuya ya tsꞌotꞌøtꞌe: ra ntsꞌinga medintha̱ti, ra ntꞌeꞌbɛhña̱, ra nthote, keONepʉ bi ꞌñena: ―Nuꞌa̱ ri japi da ntsꞌoca̱ ra ja̱ꞌi, núꞌʉ ya tsꞌomfeni beni. /dWNgueꞌa̱ núꞌa̱ tsꞌi cʉtꞌatho ja rá mʉi ꞌna, ne pøni ne hingui tsꞌocua rá mfeni. Njabʉ bi ma̱nga ra Jesu gue xá hño da tsꞌi gatho ya nzaqui. Nepʉ bi ꞌuegueꞌa̱ de ra hmuntsja̱ꞌi, ne bi yʉtꞌa ja ra ngu núꞌa̱ xqui mihi, y nuni ja bi ꞌyambani sɛhɛ yá nxadi te rí bønga núꞌa̱ xqui xipa ya ja̱ꞌi. Xa)Nuꞌa̱ tóꞌo ja rá tꞌøde pa da ꞌyøde, dá ꞌyøde núna dí ma̱. `3Nuꞌa̱ cʉtꞌa ja rá ne ra ja̱ꞌi hingo gueꞌa̱ japi da ntsꞌoqui, pe núꞌa̱ pøni de rá mfeni ha̱, go gueꞌa̱ japi da ntsꞌoqui. (_INuꞌbʉ́ ra Jesu bi yo zofo ra hmuntsja̱ꞌi maꞌnaꞌqui ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―ꞌYødehʉ guí gathohʉ ne dá zo ri mfenihʉ núna ma ga ma̱. `^9 Njabʉ guí pumfrithohʉ núꞌa̱ bi ma̱ Ajua̱, ne hønsɛ go guí øꞌtuahʉ yá nza̱i ndu ri xitahʉ, y nehe njabʉ guí utua ri ba̱tsihʉ. Ne ndunthi maꞌra ya tꞌøtꞌe guí øthʉ mahyɛgui ngu nuna. n]U Y njabʉ guí emfʉ ya ja̱ꞌi gue ya hinte da umba yá dada ne yá na̱na̱, ne ya hinda suꞌʉ. \ Pe nuꞌahʉ guí eñhʉ gue xá hño toꞌo da xipa rá na̱na̱ ne rá dada njaua: “Nuna ra boja̱ ndí ꞌraꞌahʉ hma̱ha̱, nubya go ma ga umba Ajua̱ ngueꞌa̱ ra Corbán.” (Ra Corbán rí bøni da ꞌñena ꞌnara ꞌbaha xa tꞌeque pa Ajua̱.) ([I Nura Moise bi ꞌñena: “Umba ra tꞌequꞌei ri dada ne ri na̱na̱ ne gui suꞌʉ”, ne “nuꞌa̱ tóꞌo da zanga rá dada o rá na̱na̱ dá tho.” ,ZQ Nehe bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Guí hu ri mʉihʉ gue xá hño núꞌa̱ xcá tsocuahʉbʉ yá hmanda Ajua̱ pa go guí øꞌtuahʉ yá nza̱i ndu ri xitahʉ. $YAXi majua̱ni ngu bi ma̱nga ra Isaía de gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ xcá tsocuahʉ yá hmanda Ajua̱ pa go grí dɛnbahʉ yá hmanda ndu ri xitahʉ. Nuꞌahʉ nuꞌa̱ ri ꞌbɛfihʉ, hønsɛ ra nsʉtꞌa ꞌbada ne maꞌra ya ntsi, y maꞌra ya tꞌøtꞌe de ra ntꞌaxqui. -XSNuꞌʉ́ xøcambenigui pe hinte ri muui yá søcambeni,
nguetho nuꞌʉ yá hmanda ri mandaꞌʉ go yá hmandasɛ, ne ma̱ñꞌʉ gue go stá ꞌbɛpcaꞌʉ. WNuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱tuabiꞌʉ: ―Nuꞌahʉ gyá yohmihʉ. Ra ba̱di Isaía bi ma̱ de gueꞌahʉ mayaꞌbʉ gue Ajua̱ bi ꞌñena njaua:Nuna hninina̱ ri nsundagui hønsɛ dega noyatho,
pe nuyá mfeni go bí ꞌyo yabʉ de gueque. ZV-Hangue nuya fariseo ne ya xahnate de ra ley bi ꞌyambabi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―¿Hanja nuyʉ ri nxadi hingui øtꞌe ngu yá nza̱i ndu ma xitahʉ mayaꞌbʉ? Nuyʉ́ ri ñuni masque hinxa nxʉꞌyɛ. U{Ne ꞌbʉ ora da menga taiꞌʉ, ꞌbʉ hinda nxʉꞌyɛ hinda ñuni. Nehe mi ja maꞌra yá nza̱i núꞌʉ xqui ꞌñutui ndu yá xita: da xʉtꞌa yá ntsi, nuya ꞌbada ne nuya tsꞌøe dega bøja̱, ne da mɛꞌtsa yá mfidi pa da gohi strá ntꞌaxi. Ngueꞌa̱ mi hu yá mʉiꞌʉ gue co núꞌʉ ya tꞌøtꞌe mi øtꞌe da tꞌaxca yá mfeni ja rá thandi Ajua̱.) IT (Ngueꞌa̱ ya fariseo ne gatho maꞌra ya xodyo xi xqui nza̱i da nxʉꞌyɛ ante da ñuni ngueꞌa̱ njabʉ yá nza̱i ndu yá xita, y nuꞌbʉ hinda nxʉꞌyɛ ngu yá nza̱i hinda ñuni. SNe bi hyandi gue ꞌrayá nxadi ra Jesu bi ñuni nsinque xqui nxʉꞌyɛ ngu yá nza̱iꞌʉ, hangue bi ña̱maꞌñʉꞌʉ. R ꞌRaya fariseo ne ꞌraya xahnate de ra ley núꞌʉ xqui ꞌñehe de Jerusale bi muntsꞌi ne bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ra Jesu. 8Pi7Nepʉ nuꞌʉ́ bi da̱ma ma ja ya ngu gatho rá nthetsꞌi nura haiꞌa̱ pa bá tsi ya daꞌthi co yá ꞌbebo ne bi tsꞌitsꞌi pa habʉ xqui tꞌøde mi ꞌbʉ ra Jesu. hOI6Y ngu bi ga̱iꞌʉ de ra motsa, ya ja̱ꞌi ꞌbestho bi ba̱di gue go mi gueꞌa̱ ra Jesu. oNW5Nu mi ꞌratsꞌiꞌʉ pa riꞌnandi bi zøni ja ra hai Genesare ne ja bi da̱tꞌni yá motsa. M3Nepʉ bi bøxa ja ra motsa con gueꞌʉ ne ꞌbestho bi ntsaya ra bʉnthi, hangue yá nxadi xi bi ꞌyø ntsꞌɛdi. L/2Ri gathoꞌʉ bi hyandi ne xi mi tsuꞌʉ. Pe ra Jesu ꞌbestho bi zofo ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―¡Oguí tsuhʉ, go gueque, oguí tu ri mʉihʉ! Kw1Pe yá nxadi bi hyandi mi ꞌyo maña̱ ja ra dehe ne xi bi mafiꞌʉ ngueꞌa̱ mi hu yá mʉi gue mi ꞌnara pite. J0Y bi hyanda yá nxadi gue ya xqui zabiꞌʉ de mi ꞌyonga ra motsa ngueꞌa̱ mi tsɛdi ra bʉnthi ne himi hopi da ꞌño. Y nurá hyaxꞌa̱ hamxuditho ra Jesu bi ma pa riꞌnandi mi ꞌyotho maña̱ ja ra dehe, ne mi ma da thoꞌtshma̱ yá nxadi. I/Y ya mi ꞌmɛxuui ra paꞌa̱ ra motsa ya mi ꞌyo madetho ra ndehe, ha nura Jesu mi ꞌbʉtritho ja ra tꞌøhø sɛhɛ. ^H5.Y mi uadi bi ꞌñediꞌa̱, bi bøxa ja ra tꞌøhø pa bá apabi Ajua̱ rá Dada. AG{-Nepʉ ra Jesu bi xipa yá nxadi gue da ꞌmɛtꞌoꞌʉ co ra motsa pa riꞌnandi pa rí mani ja ra hnini Betsaida, y nuꞌá̱ bi gohini mi edi ya ja̱ꞌi pa da ma ja yá ngu. F +Nepʉ bi hmuntsꞌa gatho ya xɛca thuhme ne ya xɛca hua̱ núꞌʉ bi bongui, ne bi ñuxa ꞌrɛtꞌamayoho ya ꞌbøtsꞌe. 0E[*Y gatho bi ñuni asta bi niña̱ꞌʉ. 6De)Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi gʉ núꞌʉ cʉtꞌa ya thuhme ne núꞌʉ yoho ya hua̱, ne bi nøtsꞌe mahetsꞌi ne bi umba njama̱di Ajua̱ rá Dada. Nepʉ bi hyeca ya thuhme ne bi hyecua yá nxadi pa da umba ya ja̱ꞌi, ne bi xɛni núꞌʉ yoho ya hua̱ pa bi thecua gatho núꞌʉ ya hmuntsja̱ꞌi. iCK(Hangue bi ꞌyøtꞌa ya tꞌʉca hmuntsꞌi dega nthebe ne dega ndenthebe, ne bi hñudiꞌʉ. B}'Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi xipa ya ja̱ꞌi da ꞌyøtꞌa ya tꞌʉca hmuntsꞌi ne da hñudiꞌʉ ja ra ꞌbotꞌɛi. OA&Pe ra Jesu bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Hangu ya thuhme guí ha̱hʉ? Nuhʉ xa̱. Y nu mi hyandiꞌʉ bi ꞌñembabi: ―Nsøcta cʉtꞌa ya thuhme ne yoho ya zi hua̱ dí ha̱he. 3@_%Pe ra Jesu bi da̱di: ―Go da umfʉ te da ziyʉ. Nuꞌbʉ́ ya nxadi bi ꞌñembi: ―¿Ha gue ga mahe ga tañhe yo nthebe denario dega thuhme pa ga ꞌuiñheyʉ? ? $Xipa ya ja̱ꞌi da ma da dai te da zi ja ya ngu ne ja ya hnini núꞌʉ ja guetbʉ de guecua, ngueꞌa̱ otho te da ziuayʉ. >#Ha nu de ya mi nde, ya nxadi bi joni habʉ mi ꞌbai ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Ya bi nde ne nuua habʉ dí ꞌbʉhʉ go ra mbonthi. ="Y nu mi zønga ra motsa ja ra ña̱nga ndehe, bi ga̱i ra Jesu ne bi hyanda núꞌa̱ ra hmuntsja̱ꞌi xqui zønini, ne xi bi huequiꞌʉ ngueꞌa̱ mi ngu ya dɛti joꞌo yá maꞌyo, hangue nuꞌá̱ bi mʉdi bi xahniꞌʉ ndunthi ya tꞌøtꞌe. u<c!Pe ndunthi ya ja̱ꞌi bi hyandi mi maꞌʉ ne bi hyandathoꞌʉ ra Jesu habʉ rí zøni, hangue nuꞌʉ́ ne ndunthi de núꞌʉ mi ꞌbʉ ja ya tꞌʉhnini bi nestꞌihi bá gatꞌi ja rá hyo ra ndehe ne go rá mʉdi bi zøñꞌʉ. ^;5 Hangue bi maꞌʉ co ꞌnara motsa pa bi ꞌrani riꞌnandi habʉ hinto mi ꞌbʉi. t:aNuꞌbʉ́ ra Jesu bi xipabiꞌʉ: ―Maha ga ꞌueguehʉ ꞌnambʉ sɛhɛ pa ga ntsayahʉ. Mi ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ ndunthi ya ja̱ꞌi mi pa y mi tsøhø habʉ mi ꞌbʉiꞌʉ ne mi otho ra pongui pa da ntsaya nixi pa da ñuni. 9Núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi ra Jesu xqui mɛhni da ma da zofo ya ja̱ꞌi, ꞌmɛfa bá pengui de habʉ xqui ma, ne bi muntsꞌiꞌʉ habʉ mi ꞌbʉi ra Jesu, ne bi xipi gatho te xqui ꞌyøtꞌeꞌʉ ne núꞌa̱ xqui ꞌñudiꞌʉ. C8Nepʉ núꞌa̱ ra soldado bi ma ja ra fadi bá tacua rá ña̱xu ra Xuua, ne bi ꞌyɛntsꞌa ja ꞌnara manza pa bá ha̱mpa ra nxutsi, nepʉ ra nxutsi bi hña̱ꞌtsua rá na̱na̱. W7'Hangue bi da̱ma mɛhna ꞌnara soldado pa da hña̱mpa rá ña̱xu ra Xuua. T6!Nuꞌbʉ́ ra nda̱ bi du rá mʉi ntsꞌɛdi. Pe ya xqui jurabi núꞌa̱ ra nxutsi ne xqui ꞌyøde gatho toꞌo mi huhuini ja ra mexa, hangue mi pɛꞌtsi te da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xqui ma̱. ,5QNuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi da̱ma mengui ja ra nda̱ ne bi ꞌñembi: ―Dí ne gui ꞌracagui nubya ꞌbestho rá ña̱xu ra Xuua Xiꞌtsate ja ꞌnara manza. J4 Nepʉ bi bønga ra nxutsi ne bá amba ra Erodía nurá na̱na̱ꞌa̱ ne bi ꞌñembi: ―¿Te ga adi ꞌbʉ? Y rá na̱na̱ bi ꞌñembi: ―Xipi da ꞌraꞌi rá ña̱xu ra Xuua Xiꞌtsate. n3UNe bi jurabi ne bi ña̱ꞌtuabi da umbi asta made de habʉ gatho mri manda ꞌbʉ da ꞌyadi. 2Nuni ja ra ngo bi yʉtꞌa rá tꞌixu ra Erodía ne bi nei ja yá thandiꞌʉ. Ha ra nda̱ Erode ne núꞌʉ toꞌo mi huhui ja ra mexa bi hopa rá hnei. Hangue ra Erode bi ꞌñemba ra nxutsi: ―ꞌYacagui gatho núꞌa̱ gui ne y ga ꞌraꞌaꞌi. Y1+Pe bi zø ra pa bi nja ngu núꞌa̱ mi ne ra Erodía. Nu mi da rá pa ra Erode bi ꞌyøtꞌa ꞌnara ngo ne bi ꞌñehe gatho yá mfatsꞌi ne ya nzaya ne ya tꞌʉca nda̱ toꞌo mi manda ra hai Galilea. !0;ngueꞌa̱ ra Erode mi su ra Xuua pa hinte da tꞌøꞌtuabi, ngueꞌa̱ mi pa̱di gue mrá hoja̱ꞌi ne xmá ntꞌaxi rá mfeni hangue mi pɛꞌtsua ra tꞌequꞌei. Ne mi ho da ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱, pe himi tso rá mfeni núꞌa̱ mi øde hangue himi pa̱di te da beni. e/CHangue ra Erodía xi bi ʉtsa ra Xuua ne mi ne to da gatsꞌi pa da hyo, pe himi tsa, r.]Ra Xuua xqui hña̱cuahma̱ ra Erode ne xqui ꞌñembi: ―Hingui ho gui tsimba rá ꞌbɛhña̱ ri cu. - Bi beni njabʉ ngueꞌa̱ xqui mɛhni to bi gʉ ra Xuua pa bi gotꞌa fadi, ngueꞌa̱ xqui hña̱cuabi hma̱ha̱ gue hinda ꞌyøtꞌe drá ꞌbɛhña̱ ra Erodía, ngueꞌa̱ ra Erodía mrá ꞌbɛhña̱ ra Lipe núꞌa̱ toꞌo mrá cu ra Erode. ,/Ha nu mi ꞌyøde ra nda̱ Erode njabʉ, bi ꞌñena: ―Gueꞌa̱ ra Xuua núꞌa̱ dá tacua rá ña̱xu ne ya xa yopa nte maꞌnaꞌqui. /+WMaꞌra ya ja̱ꞌi mi ena: ―Go gueꞌa̱ ra ba̱di Elía. Y nu maꞌra mi ena: ―Go gueꞌa̱ ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ ngu núꞌʉ mi ꞌbʉi mayaꞌbʉ. ?*wHa nuya paꞌʉ habʉraza xi xqui ntꞌøde de núꞌʉ ya da̱nga tꞌøtꞌe mi øtꞌa ra Jesu, asta ra nda̱ Erode bi zo rá gu nehe. Hangue bi ꞌñena: ―Go gueꞌa̱ ra Xuua Xiꞌtsate ya xa yopa nte de ra du, hangue nubyá maꞌna ja rá tsꞌɛdi pa da za da ꞌyøtꞌa nuya da̱nga ntꞌudi. ) Mi uadi bi ma̱nga ra Jesu njabʉ, yá nxadi bi ma de guehni pa da zo ya ja̱ꞌi pa da ñobriꞌʉ de yá tsꞌoqui. i(K Y nuꞌbʉ gui tsøñhʉ ja ꞌnara hnini ne hinto da ꞌraꞌahʉ ntsaya nixi da ꞌyøde núꞌa̱ gui ma̱ñhʉ, nuꞌbʉ́ pøñhʉ de guehni. Y de xcrí pøñhʉ, gui hua̱tꞌa ri thizahʉ pa hingui hña̱xhʉ nixi ra hai de nura hniniꞌa̱, y njabʉ da ba̱diꞌʉ de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌʉ. Majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nu sta zø ra pa da nja ra nsʉca uɛnda, nura paꞌa̱ ya mengu de guehni maꞌna ma da ncastiga que ya mengu de ra tsꞌohnini Sodoma ne Gomorra. ' Nehe bi ꞌñembabi: ―Nu xcrí tsøñhʉ ja ꞌnara ngu, ja gui ꞌbʉthʉni asta hingui pøñhʉ de núꞌa̱ ra hniniꞌa̱. S& Nehe bi xipi gue da diꞌta yá thiza ne da hña̱xa ꞌnada ra patꞌi. %/Ne bi xipabiꞌʉ gue hinte da hña̱tsꞌi pa ja ra ꞌñu, nixi yá ꞌrøza̱, nixi núꞌa̱ te da zi, ni ra boja̱, hønsɛ yá bordo ha̱. <$qꞌMɛfa ra Jesu bi zohna núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi ne bi umba ra tsꞌɛdi pa da ꞌyɛmba ya tsꞌonda̱hi toꞌo di pɛꞌtsi. Nepʉ bi mɛhniꞌʉ dega yoho. ;#oRa Jesu himbi za bi ꞌyøtꞌa ndunthi ya ntꞌudi ja rá hai ngueꞌa̱ hinto mi ne da gamfri. Hønsɛ bi hñuxa yá ꞌyɛ ja tsꞌʉtho ya daꞌthi pa bi ña̱niꞌʉ. @"yHangue ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―ꞌNará ꞌmɛhni Ajua̱ da tꞌumba ra tꞌequꞌei habʉ hingo rá hai, ha nu go rá hai hinto umba ra tꞌequꞌei, nixi ya mengu rá ngu. 8!iNuni go guehni ra yaxi, nurá tꞌʉ ra Maria, ne go yá cu ra Cobo, ra Jose, ra Juda ne ra Simu, ne yá nju ꞌbʉcua con guecjʉ. Ne nuꞌʉ́ mri ꞌyøtho, himbi gamfri. 4 aNe ja ra pa dega tsaya bi yʉtꞌa ja ra nija̱ pa bi nxahnate, ne ndunthi núꞌʉ toꞌo mi øde, mi ꞌyø ne mi ena: ―¿Habʉ xa ba̱di núꞌa̱ ma̱ni? ¿Toꞌo xa umbabi ra da̱nga mfa̱di? ¿Habʉ xpá hña̱ núꞌa̱ ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøtꞌa núꞌʉ ya da̱nga ntꞌudi øtꞌe? J Ra Jesu bi bøni de guehni bi ma ja rá hai, bi mɛui yá nxadi. F+Pe ra Jesu bi hñuꞌmba ra hña̱ gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni gue ni ꞌna hinto da xipi de núꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌa̱. Nepʉ bi manda gue da tꞌumba te da zi núꞌa̱ ra nxutsi.&E*Nepʉ ꞌbestho bi nangui ne bi ꞌño. Hangue ya ja̱ꞌi xi bi ꞌyø ntsꞌɛdi. Y núꞌa̱ ra nxutsiꞌa̱ mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho njɛya. !)Y bi mipa rá ꞌyɛ, ne bi ꞌñembi: ―Talitha, cumi. ―Nura noyaꞌa̱ ne da ꞌñena: Ma zi tꞌixuꞌi, dí xiꞌaꞌi gui nangui. Z-(Pe ya ja̱ꞌi bi dentho. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌbɛpa gatho ya ja̱ꞌi da bøni de ra ngu, nepʉ bi zixa rá na̱na̱ ne rá dada ra nxutsi, ne co núꞌʉ mi ꞌñoui bi yʉtꞌa habʉ mi ꞌbɛni. !;'Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi yʉtꞌa ja ra ngu ne bi ꞌñemba ya ja̱ꞌi: ―¿Hanja guí zoñhʉ ne guí manthohʉ? Nura nxutsi a̱ha̱tho, hingue xa du. &Y nu mi zøniꞌʉ ja rá ngu núꞌa̱ ra nda̱, bi hyandi mi ꞌbʉhni ndunthi ya ja̱ꞌi mi mantho ne xi mi zoñꞌʉ. ve%Nepʉ bi zixa ra Pedro, ra Cobo ne ra Xuua rá cu ra Cobo, ne himbi hopa maꞌra ya ja̱ꞌi da dɛni. '$Pe ra Jesu ngu mi ꞌyøde núꞌʉ ya noya bi ma̱nga ra ꞌmɛhni, bi ꞌñemba ra Jairo: ―Odi tu ri mʉi, hønsɛ xi da camfrigui. oW#Y de mi ña̱ui ra Jesu nura ꞌbɛhña̱, bi zøhø ꞌnara ꞌmɛhni xqui ꞌñehe de rá ngu núꞌa̱ ra nda̱ de ra nija̱, ne bi ꞌñembi: ―Ya bi du ri tꞌixu. ¿Pa te gui xuhña ra xahnate gui tsixa ja ri ngubya? 5c"Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembi: ―Ma zi tꞌixuꞌi, ya guí ꞌbʉi xá hño ngueꞌa̱ xi xcá camfrigui. Grí ma te rá ꞌñentho ne ya hinda ma da yopa menga ri hñeni. A{!Y nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ya mi pa̱di te xqui nja, hangue bi joni co ndunthi ra ntsu ne mi hua̱tꞌiꞌa̱, nepʉ bi ndandiña̱hmu ja yá ua ra Jesu ne bi xipabi te xqui jaꞌa̱. pY Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi nhyani ja gatho ra hmuntsja̱ꞌi pa da ba̱di toꞌo xqui dambabi rá he. Pe yá nxadi bi ꞌñembabi: ―Guí handi gue ra hmuntsja̱ꞌi ri tsꞌipꞌaꞌi ne guí ena gue to xa dañꞌaꞌi. 5Y ra Jesu ꞌbestho bi ba̱tho gue co rá tsꞌɛdi xqui ña̱nga ꞌnara daꞌthi, hangue bi ñegui ne bi ꞌñena: ―¿Toꞌo xa dangagui ma he? hIY nu mi dambabi rá he, ꞌbestho bi tsaya ra ji, ne bi za gue ya xqui ña̱ni de rá hñeni. a;Ngueꞌa̱ mi bensɛꞌa̱ gue masque hønsɛ rá he da dambabi, nuꞌá̱ da ña̱ni. -Núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ xqui ꞌyøde núꞌa̱ mi øtꞌa ra Jesu, hangue bi dɛni ja ra hmuntsja̱ꞌi, bi joni ne bi dambabi rá he. q [Xqui degue gatho rá boja̱ ja ya medico y ni tsꞌʉ hinxqui zamahño, maꞌna mi ꞌyo mri zaꞌyɛ.  Nehe mi pani ꞌnara ꞌbɛhña̱ mi xoꞌtua ya ji, ya mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho njɛya mi tsʉ nura hñeniꞌa̱. n UHangue ra Jesu bi mɛuiꞌa̱, ne ꞌnara da̱nga hmuntsꞌi bi dɛni ne xi xmá ntsꞌiꞌmi.  Nepʉ bi ba̱ntebi bi ꞌñembi: ―Ma zi tꞌixu ya ma da du. Maha pa gui hñuꞌtsua ri ꞌyɛ pa nuꞌá̱ da ña̱ni y hinda du. 5 cNehe bi zønini ꞌnara ꞌñøhø mrá thuhu ra Jairo y mi gueꞌa̱ ꞌna de nuya nda̱ de ja yá nija̱ꞌʉ. Y nu mi hyanda ra Jesu bi ndandiña̱hmu ja yá uaꞌa̱. 9kRa Jesu ne yá nxadi bi yopa ꞌraxa maꞌnaꞌqui pa riꞌnandi ra ndehe, ne ja bi mani ꞌnara hmuntsja̱ꞌi pa bá tsʉdiꞌa̱ ja ra ña̱nga ndehe habʉ bi zøhø. 9kPe ra Jesu himbi hopi, bi ꞌñembi: ―Grí ma ri ngu ne bá xipa gatho ri ja̱ꞌi de gatho núꞌʉ ya tꞌøtꞌe xa ꞌyøꞌtꞌaꞌi Ajua̱ ngueꞌa̱ bi huecꞌaꞌi. 3Y nu mi yopa bøxa ra Jesu ja ra motsa, ra ꞌñøhø núꞌa̱ toꞌo mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi bi ba̱ntebiꞌa̱ gue da hopi da mɛui. T!Hangue ya me Gadara bi mʉdi bi ba̱ntebi ra Jesu gue da bøni de guehni. /WNepʉ nuya ja̱ꞌi toꞌo xqui hyandi te bi tho ya tsꞌʉdi ne ra ꞌñøhø toꞌo mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi, bi metuabi maꞌra, ne xi bi ꞌño ra ꞌbede. ^5Núꞌʉ́ bi zøhø habʉ mi ꞌbʉi ra Jesu ne mi ꞌbʉhni nehe núꞌa̱ ra ꞌñøhø toꞌo mi pɛꞌtshma̱ ya tsꞌonda̱hi, ne bi hyandiꞌʉ mi huhni, ya mi he rá dutu ne ya mi ja rá mfeni. Nuꞌbʉ́ xi bi ꞌyøꞌʉ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ mi pa̱di gue nura ꞌñøhøꞌa̱ xi mi pɛꞌtsa ndunthi ya tsꞌonda̱hi hma̱ha̱. eCNuꞌbʉ́ núꞌʉ ya maptsꞌʉdi bi nestꞌihi bi maꞌʉ pa mbo ra hnini ne gatho rá nthetsꞌi pa mi xipa ya ja̱ꞌi de núꞌa̱ te xqui nja. Nepʉ ndunthi ya ja̱ꞌi bi ꞌñehe pa da hyandi te xqui nja. a; Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi umba nsɛqui bi maꞌʉ pa bi yʉtꞌa ja ya taxo tsꞌʉdi. Y nuya taxo tsꞌʉdiꞌʉ bi nestꞌihi bi nhyøtꞌa ja ra ndehe ne bi ja̱tꞌiꞌʉ. Ne núꞌa̱ ra taxo mi ngu yo ꞌmo.   Hangue núꞌʉ ya tsꞌonda̱hi bi ba̱ntebi ra Jesu ne bi ꞌñembi: ―ꞌRacje nsɛqui ga ma ga cʉtheni ja ya tsꞌʉdi. \1 Ne guetbʉ ja ra tꞌøhø mi ꞌyoni ꞌnara da̱nga taxo ya tsꞌʉdi mi ñuni. j~M Nepʉ nuya tsꞌonda̱hiꞌʉ xi bi ba̱ntebi ra Jesu gue hinda ꞌyɛni de ra hai Gadara. }7 Nepʉ ra Jesu bi ꞌyambi: ―¿Te rá huꞌahʉ? Y nuꞌʉ́ bi da̱di bi ꞌñena: ―Xa thuꞌmgahe ya ꞌmotho ngueꞌa̱ xi dí ndunthihe. |Bi ma̱ njabʉ ngueꞌa̱ ra Jesu ya xqui ꞌñembabi: ―¡Nuꞌahʉ tsꞌonda̱hihʉ, pøñhʉ de nuna ra ꞌñøhø! O{Nepʉ bi mafi ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―Nuꞌi Jesu, rá Tꞌʉꞌi Ajua̱ de mahetsꞌi, ¿te ꞌbɛ guí ne con guecje? Dí ba̱nteꞌihe ja rá thuhu Ajua̱ gue ote xqui ma gui ꞌyøtcahe. vzePe núꞌa̱ ra ꞌñøhø mi hyanda ra Jesu de yabʉ, bi nestꞌihi bi ma bá tsʉdi ne bi ndandiña̱hmu. xyiMa pa ra xuui mi ꞌyo ja ya tꞌøhø ne ja ya ntꞌagui ne nza̱ntho mi mafi ne mi ntsɛni sɛhɛ co ya do. tu)Nuꞌbʉ́ nuyá nxadiꞌa̱ bi ꞌyøꞌʉ, ne mi ꞌñémsɛꞌʉ ꞌna ngu maꞌna: ―¿Te ma tsꞌɛdi ha̱ni ꞌbʉ? ngueꞌa̱ asta ra nda̱hi ne ra ndehe øtuabi.fsE(Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Hanja guí tsuhʉ? ¿Ha gue otho ri jamfrihʉ? .rU'Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi nangui ne bi zʉi ra bʉnthi, ne bi ꞌñemba ra ndehe: ―¡ꞌBʉtho! Y ꞌbestho bi tsaya ra bʉnthi ne ya himbi ꞌña̱ni ra ndehe. hqI&Ha ra Jesu mi a̱ha̱ ja ra tsꞌa̱tꞌa motsa ne xqui ꞌyɛntsꞌa rá ña̱xu ja ꞌnara nthuhña̱, ne yá nxadi bi ma bá a, ne bi ꞌñembabi: ―¡Xahnate! ꞌMatho hinguí tu ri mʉi gue ma ga cʉihʉ ja ra dehe. p %Y ya de mi ꞌyoꞌʉ ja ra ndehe, bi mʉ ꞌnara da̱nga bʉnthi ne mi tontsꞌa ra dehe ja ra motsa asta mi ne xa ñuxhma̱. Ro$Hangue bi ꞌñediꞌa̱ de ra hmuntsja̱ꞌi, ne nuꞌá̱ ne yá nxadi bi gʉ ra motsa habʉ mi oꞌa̱ pa da ꞌraxꞌʉ riꞌnandi, ne maꞌra ya ja̱ꞌi bi dɛniꞌʉ co ya tꞌʉca motsa. ~|{{ zyxwvv9uuttsqqppYonnm.lkjj|ihlgff2edcOb|a``\_^^e]]G\\r[ZYYXWpVvUTSSDRQPP2ONML$JIIyHGGFjEDD/CBAA.@U??->=<<;>::T99+877l65w5+4'32G1b10B/.--8,k,+8*E)a'W&z%$#""! 'x-{,\(u  Z< :} Ngueꞌa̱ ndunthi de gueꞌʉ ma da ꞌñehe y da bepca ma thuhu ne da ꞌñena: “Nuga go gueque drá Cristo xpá mɛncagui Ajua̱ pa ga nda̱.” Njabʉ nuꞌʉ́ ma da hyatꞌa ndunthi ya ja̱ꞌi pa da gamfribiꞌʉ núꞌa̱ da ma̱ñꞌʉ. #9? Hangue nura Jesu bi mʉdi bi xipabiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―Jamasuhʉ hinda ma da hyaꞌahʉ ya cꞌuamba ja̱ꞌi de núꞌa̱ ma da xiꞌahʉ. 8 ―Dí ne gui xicje haꞌmʉ ma da yøtꞌe nuna nija̱ y te ma ntꞌudi ma da hnequi nu sta nja núꞌa̱ guí ma̱. X7) Nepʉ ra Jesu bi ma ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo núꞌa̱ ri nhyandui ra nda̱nija̱, ne ja bi hñuhniꞌa̱. Ha nura Pedro ne ra Cobo ne ra Xuua ne ra Andre bi ña̱sɛui ꞌnambʉ ne bi ꞌñembabi: G6  Ha nu mi bønga ra Jesu de ja ra nda̱nija̱, ꞌna de nuyá nxadi bi ꞌñembabi: ―¡Ma zi Xahnateꞌi, hyanthma̱gue hangu rá hño nuyʉ ya da̱nga ngu xa thoqui co nuyʉ ya da̱ta do! l5Q ,Ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ maꞌra toꞌo xa unga yá ofrenda xa uni de núꞌa̱ ya xa bonguabi, pe nuna zi hyoya viuda thogui ꞌnara da̱nga hñoya pe xa unga gatho núꞌa̱ xqui mɛꞌtsi pa da dai te da zi hma̱ha̱.41 +Hangue nura Jesu bi maꞌta yá nxadi ne bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue nuna zi hyoya viuda maꞌna xa unga ꞌnara ofrenda xi ra da̱ngui ja rá thandi Ajua̱ que gatho núꞌʉ toꞌo maꞌna xa ꞌyɛntꞌa ndunthi yá ofrenda ja ya ꞌmɛꞌtsboja̱. 3  *Nepʉ bi zøhø ꞌnara viuda xi mrá zi hyoya, ne bi ꞌyɛntꞌni yoho ya zi boja̱ dega cobre núꞌʉ hintsꞌʉ mri muui. V2% )Nepʉ ra Jesu bi hñudi habʉ mi ja ya ꞌmɛꞌtsboja̱ ja ra nda̱nija̱ pa mi handa núꞌʉ ya ja̱ꞌi toꞌo mi ɛntꞌini yá ofrenda. Ha mi handa ndunthi ya rico mi unga yá da̱nga ofrenda. n1U 'Ha nu ja yá nija̱ꞌʉ ri ho da hñudi ja ya mʉdi hudi, ne ri ho da tꞌini rá mʉdi ja ya ngo. 0 &Ha nu de mi xahna ya ja̱ꞌi ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Jamasuhʉ pa hingui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ øtꞌa ya xahnate de ra ley. Nuꞌʉ́ ri ho da hye yá he xi xá ma, ne ri hoꞌʉ da zɛngua ya ja̱ꞌi co ra tꞌequꞌei ora ꞌyoꞌʉ ja ra tai. &/E $Nura Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌbɛpa ndu ra nda̱ Davi bi ꞌyofo nuya ya noya ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena njaua:Ajua̱ ra Dada bi ꞌñembabi ma zi Hmu:“Bá ehe gui hñudiua ja ma ꞌñɛi
asta hinga tsiñꞌaꞌi gatho ri ncontra pa da gohiꞌʉ de njaꞌti ri ua.” 3._ #Ha nu de mi xahnate ra Jesu ja ra nda̱nija̱ bi ꞌñena: ―¿Hanja enga ya xahnate de ra ley gue ra Cristo ma dí ꞌñehe de ja yá ja̱ꞌi ndu ra nda̱ Davi? -% !Ha̱ha̱ xá hño to da ma̱di Ajua̱ con gatho rá mʉi, con gatho rá mfeni, con gatho rá tsꞌɛdi, ne da ma̱di rá miquꞌeiui da su ngu ri nsusɛ ꞌna. Gueꞌa̱ maꞌna xá hño que núꞌa̱ da hyo ya mboꞌoni ꞌna ne da tsa̱tꞌi pa da ꞌbahabi Ajua̱. ,+ Nepʉ núꞌa̱ ra xahnate de ra ley bi ꞌñena: ―Xahnate, majua̱ni núꞌa̱ gá ma̱ gue Ajua̱ hønsɛ ꞌnatho ne joꞌo maꞌna. /+W Ha nuna maꞌna ngúꞌatho ena njaua: “Ma̱di ri miquꞌeiui ne gui su ngu grí nsusɛhɛ.” Otho maꞌra ya hmanda maꞌna ya da̱ngui de núya dí xiꞌaꞌi. @*y Y núꞌá̱ gueꞌa̱ mahyoni gui ma̱dihʉ con gatho ri mʉihʉ ne con gatho ri mfenihʉ ne con gatho ri tsꞌɛdihʉ.” Nuna guehna ra mʉdi hmanda maꞌna ra da̱ngui de gatho. `)9 Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi da̱tuabi ne bi ꞌñembi: ―Ma ga xiꞌi núꞌa̱ ra hmanda maꞌna ra da̱ngui de gatho ne ena: “Hñuxhʉ ntꞌøde núꞌahʉ me Israelhʉ, Ajua̱ ma Zidadahʉ hønsɛ ꞌnatho. G( Nehe xqui zøhni ꞌnara xahnate de ra ley ne bi ꞌyøde mi ña̱ui ra Jesu ya saduceo, ne bi ꞌyøde gue ra Jesu xqui da̱di xá hño núꞌʉ ya ntꞌani xqui tꞌøꞌtuabi. Hangue neꞌa̱ bi uatꞌi pa bi ꞌyamba ꞌnara ntꞌani ne bi ꞌñembabi: ―¿Ndaꞌa̱ ra hmanda maꞌna ra da̱ngui de gatho? ='s Nehe, pa gui camfrihʉ gue ma da yopa nte núꞌʉ xa du, ma ga benꞌahʉ núꞌa̱ bi ꞌyofo ra Moise ja núꞌa̱ ra xɛni habʉ ma̱ de núꞌa̱ ra nda̱po mi zø, ne ja guehni Ajua̱ bi zofo ne bi ꞌñembi: “Nuga go guecagui rá Ajua̱gui ra Abrá, ne ra Isaac, ne ra Cobo.” Njabʉ xa ntꞌofo. L& Ngueꞌa̱ nu sta yopa nte gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi xa du, ya hinda ma da ntha̱ta ya ꞌñøhø nixi ya ꞌbɛhña̱, ngueꞌa̱ nuni mahetsꞌi gatho ya ja̱ꞌi ma da ꞌmʉ ngu ya ɛnxɛ. O% Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―Nixi guí pa̱hʉ núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ ngueꞌa̱ hinguí pa̱hʉ núꞌa̱ ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ndaꞌa̱ rá tsꞌɛdi Ajua̱. P$ ¿Xi de stí yopa nte de ra du núꞌʉ yoto ya ꞌñøhø, ndaꞌa̱ de gueꞌʉ xi drá da̱me núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱? ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ yoto bi ntha̱tui de guecua ja ra ximhai. $#A Ne bi njabʉ gatho núꞌʉ yoto ya cu bi du pe ni ꞌna de gueꞌʉ himbi zocuabi ni ꞌnara ba̱tsi. Nepʉ rá nga̱tsꞌi, bi du ra ꞌbɛhña̱ nehe. ."U Nepʉ núꞌa̱ rá ñoho ra cu bi ntha̱tui rá ꞌbɛpo, nepʉ neꞌa̱ bi du ha nixi gueꞌa̱ ni ꞌnara ba̱tsi himbi zocuabi nehe. Y rá hñu bi njabʉ nehe. !7 Nde nuꞌbʉ́, ꞌnaꞌqui mi ꞌbʉi yoto ya ꞌñøhø mri ncu. Nepʉ núꞌa̱ mada̱ bi ntha̱ti, pe bi du ne himbi zocuabi ni ꞌnara ba̱tsi. I   ―Xahnate, ra Moise bi zogui ntꞌofo gue ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø da du ne da zogui rá ꞌbɛhña̱, pe ꞌbʉ ni ꞌnara ba̱tsi hinda zocuabi, nuꞌbʉ́ nurá cu de núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi du mahyoni da ntha̱tui rá ꞌbɛpo, pa nuꞌbʉ da mɛꞌtsa ꞌnara ba̱tsi, da thuꞌmbabi rá thuhu ngu rá thuhu núꞌa̱ ndu rá mʉdi da̱me núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱, pa njabʉ hinda ꞌmɛdi rá thuhu núꞌa̱ ra ꞌñøhø xa du. yk Nepʉ nu mi uadi ra Jesu bi ña̱ui ya fariseo ne yá mfatsꞌi ra nda̱ Erode, bi zøhø ꞌraya saduceo núꞌʉ toꞌo camfri gue hinto ma da yopa nte de ra du. Bi ꞌñehe pa bi ꞌyamba ꞌnara ntꞌaniꞌa̱, ne bi ꞌñembabi: :m Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bá ha̱npabiꞌa̱ núꞌa̱ ra boja̱ mi adi. Y nu mi hyandi núꞌa̱ ra boja̱ bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Toꞌo rá cꞌoi ne toꞌo rá thuhu núna tøcua ja ra boja̱? Y nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Rá cꞌoi ra nda̱ Cesa ne go rá thuhuꞌa̱. V% Pe ra Jesu ꞌbestho bi ba̱tua yá tsꞌomfeni nuya ja̱ꞌiꞌʉ, hangue bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuga dí pa̱di te rá ꞌbɛ guí beñhʉ con gueque. Bá ha̱ncahʉua ꞌnara boja̱ pa ga handi. B} Nepʉ nuya ꞌmɛhni bi zøhø habʉ mi ꞌbʉiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Xahnate, dí pa̱he gue go gueꞌe guí ma̱nga majua̱ni ne hinguí øꞌtua ncaso núꞌa̱ ma̱nga ya ja̱ꞌi ne hinguí pata ri noya pa da ma̱ꞌaꞌi ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌi guí udi xá hño núꞌa̱ ri ho Ajua̱ da tꞌøtꞌe. Dí ne gui xicaguihe, ¿ha gue xá hño ga juꞌtuabihe ra boja̱ ra nda̱ Cesa o hina? ¿Ha gue ga juꞌtuahe o hina? +O Nepʉ nuꞌʉ́ bá pɛhna ꞌraya fariseo ne ꞌrayá mfatsꞌi ra nda̱ Erode pa da xaxa ra Jesu pa da nu ua te da zʉtuabi pa njabʉ da za da ña̱pabi.  Y nusɛꞌa̱ go bi mɛgui nura doꞌa̱ pa da hyø rá nija̱, ne dí hanthʉ gue xi rá nsunda núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe. L ¿Ha gue hinxcá hñeꞌthʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ enga njaua?:Núꞌa̱ ra do bi føtbʉhma̱ ꞌna lado nuya hyøngu,
nubya gueꞌa̱ ra mʉdi do de rá nija̱ Ajua̱.  ¿Pe te guí beñhʉ ma da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ra me ua̱ꞌobxi co núꞌʉ ya tsꞌo hyanthua̱hi? Nuꞌá̱ ꞌnara pa ma da zøhø ne ma da hyo gatho núꞌʉ ya tsꞌo hyanthua̱hi ne go ma da umba nhyandi maꞌra ya ja̱ꞌi nura ua̱ꞌobxiꞌa̱. ~u Hangue nuꞌʉ́ bi gʉmpa rá tꞌʉ núꞌa̱ ra me ua̱ꞌobxi bi hyoꞌʉ ne bá føta møte de ra ua̱ꞌobxi. dA Pe nu mi hyanda ya hyanthua̱hi gue bi zønga rá tꞌʉ ra me ua̱ꞌobxi, nuꞌʉ́ bi ꞌñʉꞌti ne bi ꞌñémsɛꞌʉ: “Go guehni ma da gohui yá hai rá dada. Pe ma ga hohʉ pa njabʉ go da gocjʉ ya hai.” I  Y ya xi rá nga̱tsꞌi bi mɛnsɛ rá hma̱ca ꞌra tꞌʉ, ne bi ꞌñena: “Nuga dí pa̱di gue nuꞌbʉ ga pɛnsɛ ma tꞌʉ, nuya hyanthua̱hi ma da mɛꞌtsua ra tꞌequꞌei.”   Nepʉ ra me ua̱ꞌobxi bi yopa mɛhna maꞌna rá ꞌbɛgo, pe núꞌʉ ya hyanthua̱hi bi gʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛgo ne bi hyo. Nepʉ ꞌmɛfa ra me ua̱ꞌobxi bi mɛhna má ndunthi ya ꞌbɛgo. Pe ꞌra de gueꞌʉ bi hnaꞌmbabi, ha nu maꞌra bi tho. w Nuꞌbʉ́ nura me ua̱ꞌobxi bi mɛhna maꞌna rá ꞌbɛgo, pe núꞌʉ ya hyanthua̱hi bi mfatsꞌi bi tɛdo núꞌa̱ ra ꞌbɛgo asta bi zɛmba rá ña̱xu, ne bi xipa ndunthi ya tsꞌonoya, ne himbi umba núꞌa̱ mri ꞌñepabi rá hmu. / Pe núꞌʉ toꞌo mi ha̱ nhyandi ra ua̱ꞌobxi bi gʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛgo bi naꞌmbi ne bi coꞌtsi bi mengui, hinte bi umbabi de ra sofo. Y+ Ha nu mi zøhø ra pa de ya xqui da̱ ya obxi, ra me ua̱ꞌobxi bi mɛhna ꞌnara ꞌbɛgo pa ma da cꞌa̱ꞌtsa núꞌʉ to mi ha̱ nhyandi ra ua̱ꞌobxi pa da hyeca núꞌa̱ ra sofo ya xqui gʉtsꞌi.   Ra Jesu bi sigui bi ña̱ui ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ne ya nda̱xjua nda̱, ne bi mʉdi bi xipa ꞌraya ꞌbede, ne bi ꞌñembabi: ―ꞌNara pa ꞌnara ꞌñøhø bi ga̱xa ꞌraya ꞌbai gá obxi, ne bi gutsꞌi xá hño. Ne bi hyoqui habʉ da sitꞌa ra ngui gá obxi núꞌa̱ da thɛꞌmi, ne bi hyoca ꞌnara nthøꞌma ua̱ꞌobxi xi rá hñetsꞌi. Nepʉ núꞌa̱ ra ua̱ꞌobxiꞌa̱ bi umba nhyandi ꞌraya ja̱ꞌi, ha núꞌa̱ ra me ua̱ꞌobxi bi bøni bi ma yabʉ ya hai. `9 !Hangue nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi ra Jesu: ―Hina hindí pa̱he. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nuꞌbʉ́ nixi gueque hinga xiꞌahʉ nehe toꞌo rá hmanda pa dá øtꞌa njabʉ.oW Ha nuꞌbʉ ga emfʉ gue go ya ja̱ꞌi xa hñutsꞌi, xiꞌbʉ da bø rá cuɛ ra hnini. Mi ma̱ñꞌʉ njabʉ ngueꞌa̱ mi tsu ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ gathoꞌʉ mi ena gue nura Xuua go mi gueꞌa̱ ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱. R  Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ mri ꞌñémsɛ ꞌna ngu maꞌna: ―Nuꞌbʉ ga emfʉ gue go Ajua̱ bi hñuxa ra Xuua, nuꞌbʉ́ nuní da ꞌñenjʉ gue hanja hindá camfrihʉ núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱. Z - ¿Xi toꞌo bi hñuxa ra Xuua pa bi nxiꞌtsate? ¿Ha gue Ajua̱ o ya ja̱ꞌi? I   Ha nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Dí ne ga anꞌahʉ ꞌnara ntꞌani nehe. Nuꞌbʉ gui xicaguihʉ, necagui ga xiꞌahʉ toꞌo rá hmandaꞌa̱ pa dá øtꞌa njabʉ. # ? Nepʉ nuꞌʉ́ bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembabi: ―¿Toꞌo rá hmandaꞌa̱ pa gui ꞌyøtꞌa nuya ya tꞌøtꞌeya? ¿O toꞌo xa ꞌraꞌa nsɛqui? I   Nepʉ bi yopa menguiꞌʉ pa Jerusale, y ra Jesu bi yopa yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱, ne bi joni habʉ mi ꞌbaiꞌa̱ ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ne ya nda̱xjua nda̱. R Pe ora gui ꞌyaphʉꞌa̱, ꞌbʉ to xa ꞌyøꞌtꞌahʉ ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, pumbahʉ, pa njabʉ Ajua̱ ra Dada bí ꞌbʉi mahetsꞌi da punꞌa ri tsꞌoquihʉ nehe núꞌa̱ xcá ꞌyøthʉ. <q Hangue nuga dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ gatho gui ꞌyaphʉ Ajua̱ ra Dada, camfrihʉ gue nuꞌá̱ xa ꞌyøꞌtꞌahʉ ri tꞌadihʉ, y núꞌa̱ gui ꞌyaphʉ da ꞌraꞌahʉ. M Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue ꞌbʉ toꞌo ja ndunthi rá jamfri ne hinda dʉhʉ, da za da ꞌñembabi nuna ra tꞌøhø gue da mponi dí ma ja ra ndehe, ne da njabʉ ngu núꞌa̱ da ꞌyadi. L Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Camfrihʉ Ajua̱. a; Ra oraꞌa̱ ra Pedro bi benga núꞌʉ ya noya xqui ma̱nga ra Jesu, ne bi ꞌñembabiꞌa̱: ―Ma Xahnateꞌi, handi, nuna ꞌbai gá igo gá xipi gue ya hinhyaꞌmʉ ma da yopa nøgue yá igo, ya xa ꞌyotꞌi. =s Ha nurá hyaxꞌa̱ de mi xudi bi thoguini maꞌnaꞌqui habʉ mi ꞌbai núꞌa̱ ra igo xqui zʉi ra Jesu, ne bi hyandiꞌʉ gue ya xqui ꞌyotꞌi gatho, asta yá ꞌyʉ. / Nuꞌbʉ́ ya xahnate de ra ley ne ya nda̱ gá macja̱ bi ꞌyøde núꞌa̱ bi ma̱nga ra Jesu, hangue nuꞌʉ́ bi ꞌñʉꞌti pa da hyohma̱ꞌa̱, ngueꞌa̱ mi tsuꞌʉ da hña̱nba yá nsu, ngueꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi xi mri ho núꞌʉ ya noya mi udiꞌa̱. y Nepʉ nuꞌá̱ bi xipabi ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembabi: ―¿Ha hinguí pa̱hʉ gue xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena: “Numa ngu rá thuhu ra ngu dega nsadi pa gatho ya hnini”? Ha nuꞌahʉ́ go xcá ꞌyøtꞌathohʉ ra ngu dega mfe. I  Ne ya himbi hopi to bi thoguini pa da hña̱xa ya tꞌøtꞌe. % Nepʉ bi yopa zøñꞌʉ Jerusale, y ra Jesu bi yopa yʉtꞌa ja ra nda̱nija̱ ne bi mʉdi bi ꞌyɛnga gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni mri mpa ne mri ntai mbo ra nija̱. Bi pʉntsꞌua yá mexa núꞌʉ ya mpatboja̱ ne yá thuhni núꞌʉ toꞌo mi pa ya domitsu. W~' Ne dega yabʉ bi hyanda ꞌnara ꞌbai gá igo mi cꞌamtho, hangue bi ma bá cꞌa̱ꞌtshma̱ ua mi tø yá igo. Pe nu mi zønini hinte bi zʉdi, mi ꞌraꞌta yá xi ngueꞌa̱ mri ꞌbɛtho da nøgue. r}] Y rá hyaxꞌa̱ ra Jesu ne yá nxadi bi bønga de Betania, y de má ꞌñu bi zʉ ra thuhuꞌa̱. &|E ¡Ajua̱ da ja̱pi núni ma da nda̱! Nuni go guehni ra nda̱ xqui hña̱ꞌtuabi ndu ma dadahʉ ra nda̱ Davi. ¡Xá nsunda Ajua̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi! {1 Y núꞌʉ toꞌo mri ꞌbɛfa ne mri ꞌbɛtꞌo mi thø ya hmafi mi ena: ―¡Xá nsunda núni xpá mɛncahʉ Ajua̱! ¡Ajua̱ da ja̱pni! z! Nepʉ ra hmuntsja̱ꞌi bi hña̱ca yá patꞌi pa bi mø ja ra ꞌñu, ha nu maꞌra mi toca ya ꞌyɛza pa mi pøgue nehe ja ra ꞌñu. y Nepʉ nuꞌʉ́ bá tsimpa ra Jesu núꞌa̱ ra burru, y bi hña̱ca yá patꞌiꞌʉ pa bi xiꞌtsua ra burru pa bi tøgueꞌa̱. pxY Ha nuya nxadi bi da̱di ngu xqui xipa ra Jesu, hangue núꞌʉ ya ja̱ꞌi bi hyopi bi zitsꞌi. twa Y mi ꞌbahni ꞌraya ja̱ꞌi bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¿Te gui japhʉ núꞌa̱ ra burru guí xoꞌthʉ? Lv Nuꞌbʉ́ núꞌʉ yoho yá nxadi bi ma ja núꞌa̱ ra tꞌʉca hnini, ne ja bá tsʉhni ꞌnara zi burru mi tha̱tꞌa møte ja ꞌnara gosthi ja rá hyo ra ꞌñu, ne bá xoꞌtiꞌʉ. Xu) Ha nuꞌbʉ toꞌo da ꞌyañꞌahʉ ne da ꞌñeñꞌahʉ hanja guí øthʉ njabʉ, ꞌñembabihʉ: “Ra zi Hmu bí honi, nepʉ ꞌmɛfa ma ga yopa tsinꞌahe maꞌnaꞌqui,” gui ꞌñembabihʉ njabʉ. Vt% ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Grí maha ja nuni ra tꞌʉca hnini bí jani, ne nu xcrí tsøñhʉni gui tsʉhʉ ꞌnara zi burru di tha̱tꞌi núꞌa̱ hinto xa tøguetho. Bá xoꞌthʉ ne bá tsincahʉua. Hs  Ra Jesu ne yá nxadi ya mi ma da zønga Jerusale, ne mi ꞌyo guetbʉ de Betfage ne Betania, nehe guetbʉ ra tꞌøhø ꞌbo Olivo, hangue ra Jesu bi mɛhna yoho yá nxadi pa da ꞌmɛtꞌo, r+ 4Ha nura Jesu bi ꞌñembabi: ―Grí ma, co ri jamfri ya xcá ña̱ni. Y ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi za bi hyandi, ne bi dɛna ra Jesu./qW 3Y ra Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Te ꞌbɛ guí ne ga øꞌtꞌaꞌi? Ha nura goda bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Ma Xahnateꞌi, dí ne ga yopa handi maꞌnaꞌqui. rp] 2Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ ꞌbestho bi hña̱ca rá patꞌi ne bi da̱ma ꞌmai bi ma bá tsʉ ra Jesu. Uo# 1Mi ꞌyøde ra Jesu ꞌbestho bi ꞌmai, ne bi mɛhni to da tsimpa núꞌa̱ ra goda. Y nuꞌʉ́ bá maꞌtiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBai bá ehe, oguí tu ri mʉi, bí tøpꞌaꞌi ꞌna̱. >nu 0Pe ndunthi ya ja̱ꞌi bi zʉi ne bi ꞌñembabi da goꞌta rá ne. Pe nuꞌá̱ maꞌna xi mi mafi ntsꞌɛdi mi ena: ―¡Nuꞌi rá Tꞌʉꞌi ndu ra nda̱ Davi, huegagui! Sm /Y nu mi ꞌyøde gue go mi gueꞌa̱ ra Jesu me Nasare núꞌa̱ ya mi ma da thohni, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi mʉdi bi mafi ne bi ꞌñena: ―¡Nuꞌi Jesu, rá Tꞌʉꞌi ndu ra nda̱ Davi, huegagui! tla .Nepʉ ra Jesu bi zønga Jericó co yá nxadi, ne ꞌbestho bi bøni de guehni ne bi dɛni ꞌnara hmuntsja̱ꞌi. Y nuni ja ra ña̱nga ꞌñu mi huhni ꞌnara goda mrá thuhu ra Bartimeo mrá tꞌʉ ra Timeo, mi huhni mi pɛti. mkS ,Ne nuꞌbʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí ne gui nda̱hʉ de nuyʉ maꞌra, mahyoni go gui ꞌmɛgohʉ. j! +Pe nuꞌahʉ́ oxqui ma gui ꞌyøthʉ njabʉ. ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí ne gui nda̱nguihʉ, mahyoni go gui pɛphʉ nuyʉ maꞌra. `i9 *Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi zohna yá nxadi ne bi ꞌñembabi: ―Guí pa̱hʉ xá hño gue nuya da̱nga nda̱ de guecua ja ra ximhai ri manda gatho yá hnini, ne núꞌa̱ go da ma̱ñꞌʉ go gueꞌa̱ da tꞌøtꞌe. ;ho )Pe nu mi ꞌyøde núꞌʉ má ꞌrɛtꞌa ya nxadi gue ra Cobo ne ra Xuua mi adi da hñuhui ra Jesu, nuꞌʉ́ bi bø yá cuɛ ngueꞌa̱ hanja go mi adi da hñuhniꞌʉ. g (Pe nuga hingo ma ga huancá toꞌo ma da hñudi ja ma ꞌñɛi ne ja ma nga̱ha̱. Numa Dada go gueꞌa̱ pa̱di toꞌo ma da hñudini. _f7 'Ha nuꞌʉ́ bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―Ha̱ha̱, ga tsɛthe. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Majua̱ni ma gui tsɛthʉ ya tsꞌothogui ne ma gui tsɛthʉ ya ʉgui ngu núꞌʉ ma ga tsɛtca. vee &Pe ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nixi hinguí pa̱hʉ núꞌa̱ guí ahʉ. ꞌBʉ guí ahʉ njabʉ, ¿ha guí hanthʉ gui tsɛthʉ ya tsꞌothogui ngu núꞌʉ ma ga thoguiga, ne gui tsɛthʉ ya ʉgui ngu núꞌʉ ma ga tsɛtca? d) %Y nuꞌʉ́ bi ꞌñena: ―Dí nehe ga hudihe ꞌna ja ri ꞌñɛi, ꞌna ja ri nga̱ha̱, nu xcrí hñudi ja ri hudi de ri tsꞌʉtbi. vce $Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi da̱tuabiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―¿Te rá ꞌbɛ guí ne ga øꞌtꞌahʉ? Nb #Nepʉ nura Cobo ne ra Xuua núꞌʉ yá tꞌʉ ra Sebedeo bi joni ja ra Jesu ne bi ꞌñembabi: ―Ma zi Xahnateꞌihe, dí ne gui øtcahe ra ma̱te gui ꞌracje núꞌa̱ ma ga aꞌaꞌihe. \a1 !Ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nubya drá maha Jerusale, ne dí ne ga ꞌraꞌahʉ ntꞌøde de Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. Núꞌá̱ ma dra da de guehni ja yá ꞌyɛ ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley, ne nuꞌʉ́ ma da ꞌyɛꞌmbi da hyo, ne ma da ꞌyɛntꞌuabi ja yá ꞌyɛ núꞌʉ hingyá xodyo pa da hyoꞌa̱. m`S Nura Jesu bi ne ra ꞌñu co yá nxadi pa bi ma Jerusale. Y núꞌá̱ go bi ꞌmɛtꞌoꞌa̱ de gueꞌʉ, y nuꞌʉ́ himi pa̱di te da beni de gueꞌa̱. Hangue nuꞌʉ́ ngu mi tsu, ne mri ꞌbɛfatho de gueꞌa̱. Nepʉ nura Jesu bi ꞌueca ꞌnambʉ núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi pa bi yopa xipabi gatho núꞌa̱ mi ma da thoguiꞌa̱. _  nuꞌʉ́ ma da hña̱nga núbya mapaya ꞌna nthebe de núꞌa̱ te xa zogui, ngu yá ngu, yá cu, yá nju, yá na̱na̱, yá ba̱tsi, yá hai, masque co ndunthi ra ntꞌʉtsate, y nepʉ rá ñoho ra ꞌmʉi ma da hña̱nga ꞌnara hoga te pa nza̱ntho. t^a Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌʉ tóꞌo da zogui yá ngu, yá cu, yá nju, yá dada, yá na̱na̱, yá ba̱tsi, ne yá hai po rá ngueque ne po rá ngue ra ma̱ca noya, ]! Nepʉ de gueꞌa̱ bi da̱di ra Pedro ne bi ꞌñembabi: ―Nuje stá tsohebʉ gatho núꞌa̱ te ndí pɛꞌtshe pa dá tɛnꞌahe. 8\i Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi nhyanduiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Ya ja̱ꞌi hingui tsa da mpøhø sɛhɛ, pe co rá mfatsꞌi Ajua̱ ha̱, ngueꞌa̱ pa Ajua̱ hinte rá hñei. ![; Hangue nuyá nxadiꞌa̱ maꞌna himi pa̱di te da beni, ne mri ꞌñémbabi ꞌna ngu maꞌna: ―Nuꞌbʉ njabʉ, ¿toꞌo ja da za da mpøhø? Z Maꞌna hinxá hñei da thogui ꞌnara cameyo ja rá gu ꞌnara ꞌyofri que ꞌnara rico da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱. #Y? Ha nuyá nxadi himi pa̱di te da beni de núꞌa̱ xqui ma̱ñꞌa̱. Hangue nuꞌá̱ bi yopa xipa maꞌnaꞌqui ne bi ꞌñembi: ―Ma zi tꞌʉꞌihʉ, ¡xi rá hñei da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱ núꞌʉ toꞌo hu yá mʉi gue co núꞌa̱ te pɛꞌtsi ma da mpøhø! %XC Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi mpʉntsꞌi ne bi hyanda yá nxadi, nepʉ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―¡Xi rá hñei da yʉtꞌa ꞌnara rico ja rá hmanda Ajua̱! W Pe nu mi ꞌyødeꞌa̱ núꞌʉ ya noya bi xipa ra Jesu, xi bi du rá mʉi y bi ma njabʉ co ra dumʉi, ngueꞌa̱ xi mrá rico. ^V5 Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi hyandi dega hma̱te ne bi ꞌñembabi: ―ꞌNatho núꞌa̱ grí ꞌbɛdi gui ꞌyøtꞌe. Guí ma gui pa gatho núꞌa̱ guí pɛꞌtsi ne gui hyecuabi ya hyoya. Njabʉ ha̱, da za gui hña̱nga ya hoga hño de mahetsꞌi. Nepʉ gui ehe gui tɛngagui ne gui tsɛta gatho núꞌa̱ da ꞌñeꞌaꞌi asta ri du. U Nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra ꞌñøhø bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Xahnate, gatho nuya hmandaya stá øtꞌe desde stá mba̱tsi. vTe Ya guí pa̱di ndaꞌʉ gueꞌʉ ya hmanda: “Oxqui ntsinga medintha̱ti, oxqui hñote, oxqui mpe, oxqui jʉꞌtsua ya ncꞌuamba ri miquꞌeiui, oxqui hatꞌa ri miquꞌeiui, umba ra tꞌequꞌei ri dada ne ri na̱na̱ ne suꞌʉ.” S5 Ha nura Jesu bi ꞌñembabi: ―¿Hanja guí engagui drá hoja̱ꞌi? Hønsɛ ꞌnatho toꞌo ra hoja̱ꞌi, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ Ajua̱. Ry Y de ya mi ꞌbaꞌñu ra Jesu, bi zøhø ꞌnara ꞌñøhø mbra nestꞌihi, ne bi ndandiña̱hmu ja yá uaꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi Xahnate, ꞌnagrá hoja̱ꞌi, ¿te ꞌbɛ da za ga øtꞌe pa da za ga tsʉ ra te pa nza̱ntho? 'QG Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, nuꞌa̱ tóꞌo hinda nja ngu ꞌnara zi ba̱tsi pa da ꞌmʉi ja rá hmanda Ajua̱, hinda za da yʉtꞌa ja rá hmanda Ajua̱. P Pe nu mi hyanda ra Jesu gue mi øtꞌa njabʉ yá nxadi, nuꞌá̱ bi bø rá cuɛ ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Oguí ha̱cuahʉ ya zi ba̱tsi da ꞌñe da zʉcagui, ngueꞌa̱ nuꞌʉ tóꞌo da ꞌmʉi ja rá hmanda Ajua̱, mahyoni da nja ngu nuya ya zi ba̱tsi. 2O] ꞌMɛfa, bi tsꞌiꞌtsua ya ba̱tsi ra Jesu pa da hñuxa rá ꞌyɛ ja gueꞌʉ pa da ja̱pi. Pe nuyá nxadi bi mʉdi bi guui núꞌʉ toꞌo mri zi ya ba̱tsi. bN= Hangue nuꞌá̱ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nuꞌa̱ tóꞌo da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱ ne da ntha̱tui maꞌna, ya bi ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui ngueꞌa̱ xa hyɛpʉ núꞌa̱ rá mʉdi ꞌbɛhña̱ xa ntha̱tui. tMa Y nu mi mencꞌʉ pa ja ra ngu habʉ xqui mihi, yá nxadi ra Jesu bi ꞌyambiꞌʉ nehe de ra nxuni. [L/ Hangue núꞌʉ xa pɛhna Ajua̱, ni ꞌnara ja̱ꞌi hinda za da ꞌuequeꞌʉ. )KK y de ri yoho, ya da ꞌnatho.” Njabʉ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo. Hangue núꞌa̱ ra ꞌñøhø ne núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ ya ri ꞌnatho, hingue ri yoho. nJU “Hangue ꞌnara ꞌñøhø da zopʉ rá dada ne rá na̱na̱ pa go da ꞌmʉhui rá ꞌbɛhña̱, I Pe desde rá mʉdi himi njabʉ, ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Tꞌofo ena gue Ajua̱ “bi hyoca ra ꞌñøhø ne ra ꞌbɛhña̱”. H9 Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nura Moise bi unga nsɛqui gue da tꞌøtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ nuꞌahʉ́ xi xa megui ri corasohʉ. DG Y ya fariseo bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Nura Moise bi unga nsɛqui gue da thoca ꞌnara tꞌofo dega nxuni, ne njabʉ ha̱, da za da nxungüi rá ꞌbɛhña̱ ꞌnara ꞌñøhø. ~Fu Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyambabiꞌʉ nehe, ne bi ꞌñembabi: ―Xi ra Moise, ¿te bi xiꞌahʉ de gueꞌa̱? 8Ei Nuꞌbʉ́ bi jonga ꞌraya fariseo pa da xaxi, hangue bi ꞌyamba ꞌnara ntꞌani bi ꞌñembabi: ―¿Ha gue ja ra nsɛqui da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱ ꞌnara ꞌñøhø? _D 9 Nepʉ ra Jesu bi bønga de Ncapernau, ne bi ꞌño ja ra hai Judea ne ja ra hai riꞌnandi ra da̱the Jordá. Y nehe ja guehni bi muntsꞌni ndunthi ya ja̱ꞌi, ne ra Jesu bi mʉdi bi xahni ngu mrá nza̱iꞌa̱. OC 2Xá hño ra u, pe nuꞌbʉ ya da ꞌbɛ rá hño, ¿hanja da za da cʉqui? Hingui tsa. Nuꞌahʉ njahʉ ngu ra hoga u, ꞌyøthʉ xá hño, ne ꞌbʉhʉ co ꞌnara hogaꞌmʉi ꞌna ngu ꞌna.Ngueꞌa̱ gathoꞌihʉ mahyoni gui tsɛthʉ ya tsꞌothogui ne hingui ꞌyøthʉ núꞌa̱ go ri hnesɛhʉ, pa njabʉ gui pøñhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. Ma gui njahʉ nehe ngu ya ꞌbaha núꞌʉ tꞌumbabi Ajua̱, núꞌʉ́ pɛꞌtsi da da̱ ja ra tsibi pa da hogui ne tꞌʉꞌtsua ra u. A  0Y nuni ja bí ꞌbʉhni nehe ya zuꞌue núꞌʉ da zipa yá ngø núꞌʉ toꞌo da zønini, ne bí zø ra tsibi pa nza̱ntho. @ /Ha nuꞌbʉ ꞌnari da jaꞌaꞌi gui ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, maꞌna xá hño hña̱i, ngueꞌa̱ maꞌna xá hño gui cʉtꞌa habʉ bí manda Ajua̱ co ꞌnada ri da, que di ja yoho ri da ne gui ma ja ra nidu habʉ hinhyaꞌmʉ ma da huetꞌa ra tsibi. ?  .Y nuni ja bí ꞌbʉhni nehe ya zuꞌue núꞌʉ da zipa yá ngø núꞌʉ toꞌo da zønini, ne bí zø ra tsibi pa nza̱ntho. >- -Ha nuꞌbʉ ꞌnari ua jaꞌaꞌi gui ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, maꞌna xá hño hyɛqui, ngueꞌa̱ maꞌna xá hño gui cʉtꞌa habʉ bí ja ra te pa nza̱ntho co ꞌnada ri ua, que di ja yoho ri ua ne gui ma ja ra nidu habʉ hinhyaꞌmʉ ma da huetꞌa ra tsibi. =  ,Y nuni ja bí ꞌbʉhni nehe ya zuꞌue núꞌʉ da zipa yá ngø núꞌʉ toꞌo da zønini, ne bí zø ra tsibi pa nza̱ntho. #<? +Nuꞌbʉ ꞌnari ꞌyɛ jaꞌaꞌi gui ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, maꞌna xá hño hyɛqui, ngueꞌa̱ maꞌna xá hño gui cʉtꞌa habʉ bí ja ra te pa nza̱ntho co ꞌnada ri ꞌyɛ, que di ja yoho ri ꞌyɛ ne gui ma ja ra nidu habʉ hinhyaꞌmʉ ma da huetꞌa ra tsibi. e;C *Nuꞌa̱ tóꞌo da tsꞌocua rá mfeni ꞌna de gue nuya ya zi ba̱tsi xa gamfrigui, núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ maꞌna xá hño da tsꞌʉtua ja rá ꞌyʉga ꞌnara do strá hñʉ ne dra thøtꞌa ja ra ndehe. S: (Ngueꞌa̱ núꞌʉ hingui ʉtsaguihʉ, go gueꞌʉ ꞌbʉi con guecjʉ. V9% 'Pe ra Jesu bi da̱di: ―Oguí ha̱cuahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøtꞌa ꞌnara ntꞌudi de ma thuhuga, nuꞌá̱ hinga ꞌbestho ma da pata rá mfeni nixi da ña̱maꞌñʉ de gueque. 8 &Nuꞌbʉ́ ra Xuua bi ꞌñembi: ―Ma Xahnateꞌi, stá hanthe ꞌnara ja̱ꞌi gue de ri thuhu mi ɛnga ya tsꞌonda̱hi, y nuje dá ha̱cuahe gue ya hinda ꞌyøtꞌa njabʉ, ngueꞌa̱ nura ja̱ꞌiꞌa̱ hingui ꞌyo ꞌnadbʉ con guecjʉ. w7g $Nepʉ bi ꞌbaꞌma ꞌnara zi ba̱tsi madetho de yá nxadi, nepʉ bi dɛtsꞌi ne bi ꞌñembabiꞌʉ: `69 #Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi hñudi ne bi zofo núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌa̱ tóꞌo da ne da nda̱ngui, osta ma da ꞌñetsꞌi. Nuꞌa̱ da ꞌyøtꞌe, dá mɛpa núꞌʉ maꞌra. 5- "Pe nuꞌʉ́ hinte bi da̱di, ngueꞌa̱ de má ꞌñu mi ntsanoyasɛꞌʉ ne mri ꞌñámbi toꞌo ꞌna de gueꞌʉ da uaꞌa̱ da ma̱. S4 !Nepʉ bi yopa menguiꞌʉ pa Ncapernau ne bi yʉtꞌi mbo ja ra ngu núꞌa̱ xqui mihi. Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyambabi yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―¿Te rá ꞌbɛ nguí ma̱ñhʉ má ꞌñu? N3 ngueꞌa̱ mi xahna yá nxadi, mi embabiꞌʉ: ―Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da tꞌɛntꞌua ja yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi, ha nuꞌʉ́ ma da hyo, pe rá hñupa ma da yopa nte de rá du. 2w Nepʉ nuꞌʉ́ bi bøni de guehni, bi gatꞌi ja ra hai Galilea, y ra Jesu himi ne to xa ba̱di ua mi ꞌyoni, -1S Y nu mi yʉtꞌa ra Jesu ja ra ngu núꞌa̱ xqui mihi, yá nxadi bi ꞌyambabi ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja himbi za dá ɛñhe núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi? n0U Pe ra Jesu bi mipa rá ꞌyɛ pa bi gʉtsꞌiꞌa̱, nepʉ nura tsꞌʉntꞌʉ ꞌbestho bi ꞌmai. /+ Nepʉ núꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi bi mafi, ha núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ bi ꞌñá̱mba ra ndusɛ maꞌnaꞌqui, y ra oraꞌa̱ bi bønga ra tsꞌonda̱hi. Ha núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ mi ꞌbɛni ꞌñena xqui du. Ne ndunthi ya ja̱ꞌi bi ꞌñena gue xqui du. V.% Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi hyandi gue ra hmuntsja̱ꞌi mi ꞌyo rí tsꞌiꞌmiꞌa̱, hangue nuꞌá̱ ꞌbestho bi ꞌñembabi ra tsꞌonda̱hi: ―Núꞌi tsꞌonda̱hi go xcá japi xa ngone ne xa ngogu nuna tsꞌʉntꞌʉ, pe nubyá nuga dí ꞌbɛpꞌaꞌi gui pøni de guehni ne hinhyaꞌmʉ gui yopa cʉtꞌa maꞌnaꞌqui. -' Nuꞌbʉ́ rá dada núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ bi da̱di ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―¡Dí camfri, pe faxcagui pa maꞌna ga camfri! v,e Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi guí ena: ꞌBʉ da za. ꞌBʉ ja ri jamfri ha̱, gatho da za. -+S Ndunthi ya ꞌmiꞌqui ra tsꞌonda̱hi høtꞌa ja ra tsibi o ja ya mothe pa da hyo hma̱ha̱. Hangue ꞌbʉ da za te gui ꞌyøꞌtuahma̱, huegahe gui faxcahe. @*y Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌyamba rá dada núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Hangu pɛꞌtsi de xa mʉdi njani? Ha nuꞌá̱ bi ꞌñena: ―Desde mi notsi ya mi njani. g)G Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ziꞌtsuabi núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ, ha nura tsꞌonda̱hi nu mi hyanda ra Jesu mi ꞌbahni, bi japa núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ bi dagui ne mi ta̱ni ne mi ɛntsꞌa ra fʉgui ja rá ne. Y(+ Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―¡Gyá ꞌña̱gamfrihʉ! ¿Asta haꞌmʉ gui camfrihʉ? ¿Asta haꞌmʉ ma ga tsɛꞌtꞌa ri ꞌmʉihʉ? Bá tsincahʉua núꞌa̱ ra tsꞌʉntꞌʉ. ' Y nura ora da ꞌñá̱mbabi ri japi da dagui habʉraza, ne asta ri gustꞌa yá tsꞌi ne ɛntsꞌa ra fʉgui ja rá ne, y ya xi xa papa rá mʉi. Ya stá xipa ri nxadi pa da ꞌyɛmbahma̱ nura tsꞌonda̱hiꞌa̱, pe nuyʉ hinxa za xa ꞌyɛmbabi. J&  Nepʉ ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ mi ꞌba ja ra hmuntsja̱ꞌi bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ma Xahnateꞌi, dra zinꞌaua ꞌnama tꞌʉ pɛꞌtsa ꞌnara tsꞌonda̱hi xa japi xa ngone. m%S Ha nura Jesu bi ꞌyambabi yá nxadi ne bi ꞌñembi: ―¿Te ma noya nguí ma̱ñhʉ con guehyʉ? z$m Ha nu mi hyanda ya ja̱ꞌi bi zønga ra Jesu, himi pa̱di te da beñꞌʉ, ne bi nestꞌihi bi ma bá zɛngua. #  Nu de ya xqui mencꞌʉ de ja ra tꞌøhø y ya mi ma da zøhø habʉ mi ꞌbʉi núꞌʉ maꞌra ya nxadi, bi hyanda ꞌnara da̱nga hmuntsja̱ꞌi xqui gotꞌatho núꞌʉ maꞌra ya nxadi, ne mi ꞌbahuini ya xahnate de ra ley mri ntsanoyauiꞌʉ. "{ Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ha̱ha̱, go rá mʉdi ma da ꞌñehe ra Elía pa da zofo ya ja̱ꞌi da ñobri de yá tsꞌoqui ja rá thandi Ajua̱, nepʉ ja da ꞌñehe Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi. ¿Xi te ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo de Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi? Nuꞌa̱ ma̱, ma̱ gue ma da tho ya ʉgui ne da tꞌʉtsa. h!I Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ bi ꞌyambabiꞌa̱ ne bi ꞌñembabi: ―¿Hanja enga ya xahnate de ra ley gue ꞌmɛtꞌo ma da ꞌñehe ra Elía nepʉ ja da ꞌñehe ra Cristo núꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱ pa da e da nda̱? t a Hangue núꞌʉ hñu ya nxadi hinto bi xipabi de núꞌa̱ xqui hyantꞌʉ. Pe nuꞌʉ́ mri ꞌñámbi ꞌna ngu maꞌna, ne mi eñꞌʉ: ―¿Te rí bønga núꞌa̱ ra noya bi ꞌñena gue asta hinda yopa nteꞌa̱ de rá du? ~}!|{"zyxBwwvv?uYt{srHHG=FuEjDDCCiBA@?>>)=m<;::.9 7766C5|44>32211d0//<.--K,'++;**O)r((Z'U'&^%% $y#J""A!x |&x4Bz);n `  d G6g gHangue dí ba̱nteꞌi gui ꞌyøtꞌa núna dí xiꞌi, ngueꞌa̱ guí camfri ra Zidada Jesucristo, pa njabʉ gui jaqui ga johya, ngueꞌa̱ dí ncuhʉ ja ra Zidada Jesu. 9f mNúga drá Pablo dí huxa ma thuhu co ma ꞌyɛsɛ gue go ma ga juꞌtꞌaꞌi. Nugá hinga ma ga eñꞌaꞌi gue go guí tucagui ngueꞌa̱ go dá xiꞌaꞌi rá noya Ajua̱. {e qꞌBʉ xa ꞌyøꞌtꞌaꞌi ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, o ꞌbʉ tuꞌa̱ ꞌnara thai, go da tsogagui de ma uɛnda. Bd Nuꞌbʉ grí ma̱cagui ngu ꞌnara hoga compa ja rá ꞌbɛfi Ajua̱, nuꞌbʉ́ nu sta zømbʉ ra cu Onesimo, xi da numahño, ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue go guecagui dá tsømbʉ. ic Mya hingue ngu ꞌnadra ꞌbɛgotho, nubyá ya go ꞌnara hma̱ca cu. Nugá xi dí ma̱dini, pe nuꞌí maꞌna rí ꞌñepꞌaꞌi gui ma̱di ngueꞌa̱ nubyá hingo hønsɛ ri ꞌbɛgotho, nehe go ri cu de ja ma Zidadahʉ. b !Pøde Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi ꞌbaꞌtꞌaꞌi ꞌraya pa ra Onesimo, pa njabʉ da yo menga ja ri ngu pa gui ꞌbʉhui pa nza̱ntho, a Pe hindí ne ga øtꞌa njabʉ nsinque ri nsɛqui, ngueꞌa̱ hindí jaꞌi gui faxqui, pe ꞌbʉ gui faxqui, dí ne gue de ri pahasɛ. %` E Nuga ga nehma̱ ga tsa̱mi pa da mɛpcaguiua ja ra fadi, pa núꞌa̱ go gui pɛpcahma̱, go da mɛpcani núbya de dí oua fadi po rá ngue ra ma̱ca noya. _ # Dí pɛnꞌaꞌibʉ pa da yopa ꞌmʉpʉ maꞌnaꞌqui, hangue numahño, ja ra uɛnda go gueque dá tsømbʉ, ngueꞌa̱ xi drí ma̱dini. /^ Y Ya pa xa thogui, nuni ra Onesimo himrá hoga ꞌbɛgo himi pɛpꞌaꞌi ngu rí ꞌñehe, pe nubyá ha̱, go ꞌnara hoga ꞌbɛgo pa gueꞌe ne pa gueque nehe. P]  dí ba̱nteꞌi po ra cu Onesimo, núni ri ꞌbɛgohma̱, ya bi gamfri Ajua̱ ngueꞌa̱ dá zofo de guecua ja ra fadi, y dí øtꞌa ra uɛnda gue ma tꞌʉ ngueꞌa̱ bi gamfri núꞌa̱ dá xipi. <\ s pe nuꞌa̱ ga øtꞌe, maꞌna xá hño ga aꞌaꞌi ꞌnara favo co ra hma̱te. Núga drá Pablo ya drá da̱quꞌei y dí jotꞌua ja ra fadi po rá ngue ra Zidada Jesucristo, [ ;Núga rá apostolgui ra Zidada Jesucristo, hangue dí ha̱ ra tsꞌɛdi pa ga ꞌbɛpꞌaꞌihma̱ gui ꞌyøtꞌe núꞌa̱ rí ꞌñepꞌaꞌi, nZ WNuꞌi ma zi cuꞌi, xi xcá jaqui ga johya ne xcá hubga ma mʉi, ngueꞌa̱ dí øde tengu ri hma̱te, asta maꞌra ya cu xcá nupa yá mfeni. Ra apostol Nsan Pablo apa ꞌnara favo ra Filemón pa ra Onesimo rá nza̱iꞌbɛgo 4Y cNehe dí apabi Ajua̱ por núꞌʉ toꞌo xa gamfri ngueꞌa̱ xa hyantꞌaꞌi ri jamfri, pa da hña̱niꞌʉ gatho núꞌʉ ya ja̱pi ri ꞌracjʉ ra Zidada Jesucristo. *X Ongueꞌa̱ dí øde de núꞌa̱ ra hma̱te ne ra jamfri guí pɛꞌtsua ma Zidadahʉ ra Jesu, ne de ra hma̱te guí pɛꞌtsua gatho núꞌʉ xa gamfri Ajua̱. _W 9Ora dí apa Ajua̱, nza̱ntho dí beñꞌaꞌi nehe, ne dí umba njama̱diꞌa̱ (V KAjua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Rá jamfri ne rá hma̱te ra Filemón IU  Dí pɛmpabihe ra nzɛngua gatho ya cu núꞌʉ ri muntsꞌibʉ ja ri ngu. Nehe dí pɛmpahe ra nzɛngua ra nju Apia, ne ra cu Arquipo, go gueꞌa̱ faxcahe pa dí ña̱mbahe rá noya Ajua̱. ZT 1Núga drá Pablo dí jotꞌua ja ra fadi po rá ngue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Zi cu Fili, ma zi hma̱ca cuꞌihe ne ma compaꞌihe de ja rá ꞌbɛfi Ajua̱, núga ne ra cu Timu dí opꞌaꞌihe nuna carta. SHa nuyá nxadi bi nxani bi ma habʉraza bi ma̱nga ra ma̱ca noya. Ne ra Zidada Jesu núꞌa̱ xqui ma mahetsꞌi go gueꞌa̱ mi fatsꞌiꞌʉ mi øtꞌa ya da̱nga ntꞌudi pa njabʉ bi jamfri núꞌa̱ ra ma̱ca noya mi ma̱ñꞌʉ. Njabʉ gueꞌa̱.R!Mi uadi bi ña̱ui yá nxadi ra Zidada Jesu, nuꞌá̱ bi tsꞌixa pa mahetsꞌi, ne bá hudiꞌa̱ ja rá ꞌñɛi Ajua̱ rá Dada. 5QcY nu habʉ di ꞌbʉi ya gamfri, ma da ꞌyøtꞌeꞌʉ nuya ya ntꞌudi: De ma thuhu da ꞌyɛnga thi ya tsꞌonda̱hi; ma da ña̱ꞌʉ maꞌra ya ꞌraꞌyo hña̱qui; P Nuꞌa̱ tóꞌo da gamfri ne da nxistehe da mpøhø, pe nuꞌa̱ tóꞌo hinda gamfri hinda mpøhø, da ꞌmɛdi pa nza̱ntho. O{Nepʉ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Rí maha ja gatho rá ngʉni ra ximhai bá xiphʉ gatho ya ja̱ꞌi nuna ra ma̱ca noya. uNcNepʉ ꞌmɛfa ra Jesu bi zøni habʉ mi ꞌbʉi núꞌʉ ꞌrɛtꞌamaꞌra yá nxadi ora mri ñuniꞌʉ. Ne bi zʉiꞌʉ ngueꞌa̱ hinxqui gamfribi núꞌʉ toꞌo xqui xipi gue nuꞌá̱ ya xqui yopa nte ne xqui ña̱uiꞌʉ. yMk Nepʉ ꞌmɛfa ra Jesu xqui mpata rá ꞌbai bá nthɛui yoho yá nxadi núꞌʉ mri ma pa ja ra mbonthi. L Nepʉ nura Maria bi ma bá cꞌa̱ꞌtsa ya nxadi ne bi zʉdi mi tu yá mʉi mi zoni, ne bi xipabiꞌʉ gue ya xqui hyanda ra Jesu. *KM Xudiꞌa̱ ndomingo ya xqui yopa nte ra Jesu de ra du, go rá mʉdi bi nthɛui ra Maria Magdalena núꞌa̱ toꞌo xqui ꞌyɛmbabi yoto ya tsꞌonda̱hi. J3Rí maha bá xipabihʉ ra Pedro ne núꞌʉ maꞌra yá nxadi gue nuꞌá̱ ma da ꞌmɛtꞌo pa Galilea, ne ja ma dí nthɛuiniꞌʉ ngu bi xipi. ^I5Ha nura ɛnxɛ bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Oguí tsuhʉ. Nuga dí pa̱di gue guí hoñhʉ ra Jesu me Nasare núꞌa̱ bri pontꞌi. Xi jaua habʉ bi ꞌbɛgui, pe ya joꞌoua ngueꞌa̱ ya xa yopa nte maꞌnaꞌqui. iHKNepʉ nuꞌʉ́ bi yʉtꞌa mbo ra ntꞌagui ne bi hyanda ꞌnará ɛnxɛ Ajua̱ mi hnequi ngu ꞌnara ba̱sja̱ꞌi mi huhni ngue yá ꞌñɛiꞌʉ, ne mi he ꞌnara tꞌaxa he xi xmá ma. Nuꞌbʉ́ nuꞌʉ́ xi bi ntsu. GwPe nu mi zøniꞌʉ bi hyandi gue ya xqui tꞌentꞌa núꞌa̱ ra da̱nga do xqui jotꞌa ra gosthi ntꞌagui. (FINe de má ꞌñu mri ꞌñámbabi ꞌna ngu maꞌna mi eñꞌʉ: ―¿Ha hindi ꞌbʉhni ꞌbʉ toꞌo da pʉntsꞌa ra do pa da xogahʉ ra gosthi ntꞌagui? E7Y nurá hyaxꞌa̱ ndomingo xi ꞌnitho núꞌa̱ ra mʉdi pa de ra semana, bi maꞌʉ pa da cꞌa̱ꞌtsa ra ntꞌagui, ne bi zøñꞌʉ pøxhyadi. qD ]Y de mi nde núꞌa̱ nsabdo, ya xqui thogui núꞌa̱ ra pa dega tsaya, ra Maria Magdalena ne ra Salomé ne núꞌa̱ maꞌna ra Maria rá na̱na̱ ra Jose bi danga ꞌraya hoga ñʉni pa xa goꞌtsuahma̱ ja rá ndoꞌyo ra Jesu. C/Y ra Maria Magdalena y maꞌna ra Maria rá na̱na̱ ra Jose bi hyandathoꞌʉ habʉ bi tꞌacuabi rá ndoꞌyo ra Jesu.B7.Nuꞌbʉ́ ra Jose bi danga ꞌnara hoga tꞌaxa dutu. Nepʉ bi zʉcua rá ndoꞌyo ra Jesu de ja ra ponza, ne bi mantꞌa ja núꞌa̱ ra dutu, ne bi dutsꞌi ma bá agui ja ꞌnara ntꞌagui núꞌa̱ xqui seꞌti ja ꞌnara medo. Nepʉ bi gotꞌi co ꞌnara da̱nga xingdo. aA;-Y nu mi xipi gue ya xqui du, nuꞌbʉ́ ra Pilato bi umba nsɛqui ra Jose da dutsꞌi. @,Pe ra Pilato mi hu rá mʉi gue hinxqui dutho, hangue nuꞌá̱ bi zohna ra nda̱ gá soldado pa bi ꞌyambi ua ya xqui du. V?%+Hangue ꞌbestho nura paꞌa̱, ya mi ma da yʉ ra hyadi, bi ma ra Jose núꞌa̱ mrá me Arimatea bá nu ra nda̱ Pilato, ne bi yʉtꞌi nsinque ra ntsu pa bi ꞌyapa nsɛqui da zʉcua rá ndoꞌyo ra Jesu de ja ra ponza pa da dutsꞌi ma da ꞌyagui. Núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ mi ja rá nsu ne xi mrá fa̱di ngueꞌa̱ go mrá nda̱ nehe de ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo. Neꞌa̱ nehe mi tøꞌmtho haꞌmʉ da zøhø rá ꞌmɛhni Ajua̱ pa da nda̱. > *Nura paꞌa̱ bri pontꞌa ra Jesu, go mi ꞌnara pa dega nthoqui, ngueꞌa̱ rá hyaxꞌa̱ go ra sabdo ra pa dega tsaya. x=i(Ne mi ꞌbahni nehe ꞌraya ꞌbɛhña̱ mi handatho de yabʉ, ꞌra de gueꞌʉ go mi gueꞌa̱ ra Maria Magdalena, ne ra Salomé, ne maꞌna ra Maria rá na̱na̱ ra Jose ne ra Cobo núꞌa̱ mba̱tsi de núꞌa̱ maꞌna ra Cobo. E<'Ha núꞌa̱ ra nda̱ gá soldado mi ꞌbahni guetbʉ habʉ xqui ꞌbontꞌa ra Jesu bi hyanda xá hño hanja bi duꞌa̱, ne bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni go mi guehni rá Tꞌʉ Ajua̱. 8;i&Y nura oraꞌa̱ bi xø núꞌa̱ ra da̱nga dutu mi naxa mbo ra nda̱nija̱ pa mi juti núꞌa̱ habʉ maꞌna xi xmá nsunda, ne bi xøgue maña̱ asta bi zønga njaꞌti. J: %Nepʉ ra Jesu bi dø ꞌnara hmafi xi ntsꞌɛdi ne bi du. +9O$Nepʉ ꞌnara ꞌñøhø bi nestꞌihi bi pobo ꞌnara esponja co ra juꞌtsa vinu ne bi tøta ja ꞌnara tsꞌʉtꞌo, ne bi umba ra Jesu pa da zʉtꞌi. Y nura ꞌñøhøꞌa̱ bi ꞌñembabi ya ja̱ꞌi: ―Ga tøꞌmhʉ ga nuhʉ ua da zø ra Elía da ca̱ꞌmi de ja ra pontꞌi. 8#Ne ꞌraya ja̱ꞌi mi ꞌbahni bi ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱, ne bi ꞌñena: ―ꞌYøhʉ, nuní maꞌta ndu ra ba̱di Elía. G7"Y nura oraꞌa̱, ra Jesu bi ña̱ xi ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―núꞌa̱ rí bøni da ꞌñena: Ma Dadaꞌi, ma Dadaꞌi, ¿hanja xcá hyɛgasɛhɛua? 6!Nepʉ ngu nde ma pa bi ꞌmɛxuui maxøgue ra ximhai, ne asta ngu nzʉnga hñu nde ja bi yopa hnequi maꞌnaꞌqui. 05YNe ya nda̱ gá macja̱ mi øtꞌa buhlatho de ra Jesu mi ꞌñémbiꞌʉ: ―Nuní mi ena gue mi pøhø ya ja̱ꞌi, pe nubyá hingui tsa go da mpøhø sɛhɛ. @4{mpøhø sɛhɛ ne ca̱i de núꞌa̱ ra pontꞌi xa̱. 3{Ha nuya ja̱ꞌi núꞌʉ mi thohni nuꞌa̱raza mi xipa ra Jesu, ne mi bʉtꞌa yá ña̱xu ne mi embi: ―¡Ha̱ha̱! ne gue nuꞌi gá ena gue ma gui yøꞌta ra nda̱nija̱ nepʉ rá hñupa gá ena gue xcá yopa ꞌbaꞌma maꞌnaꞌqui, 2+Hangue bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Nuꞌá̱ bi thandi ngu ꞌnara da̱ga ꞌyøtꞌatsꞌoqui.” x1iNehe ja bri pontꞌni mahyɛgui con gueꞌa̱ yoho ya be, ꞌna ja rá ꞌñɛi, nu maꞌna ja rá nga̱ha̱. Y0+Nuyá nza̱iꞌʉ, da thøta ꞌnara tꞌofo ja ra ponza de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ra ja̱ꞌi pa hanja bi tꞌɛꞌmbi bi tho. Hangue ja rá ponza ra Jesu bi thøte gue go ra Nda̱ de ya xodyo. I/ Ne ngu mi nzʉnga gʉto xudi nura ora bri pontꞌiꞌa̱. .1Nepʉ nuꞌʉ́ bi pontꞌa ja ra ponza. Nepʉ bi nhyegue ꞌra ꞌna núꞌʉ yá he, ne nu maꞌna rá he bi ma ra ta̱ha̱ toꞌo da da̱ha̱. k-ONepʉ ya soldado bi umbahma̱ ra vinu xqui ntha̱ntsꞌui ra mirra, pe nuꞌá̱ himbi ne bi zi. {,oDe guehni bi tsꞌixa ra Jesu ja ꞌnara luga rá thuhu Golgota núꞌa̱ rí bøni da ꞌñena Ña̱xmadu. +9De mi bønga de ja ra hnini bi nthɛuiꞌʉ má ꞌñu ꞌnara ꞌñøhø xqui ꞌñe ja ra mbonthi. Nura ꞌñøhøꞌa̱ mrá thuhu ra Simu mrá me Cirene ne go mrá dada ra Jandro ne ra Rufo. Ha nuya soldado bi japa núꞌa̱ ra ꞌñøhø da ndudebi rá ponza ra Jesu. %*CNe mi naꞌmbabi rá ña̱xu co ꞌnara tsꞌʉtꞌo ne mi tsotsꞌi. Nepʉ mri ndandiña̱hmu pa mri nda̱neꞌʉ, ꞌñena xi majua̱ni mi numansu. )Ha mi øꞌtua ra ntꞌeniꞌa̱ ne mi zɛngua mi embabi: ―¡ꞌBʉi pa nza̱ntho, núꞌi ri tꞌequꞌei rá Nda̱ꞌi ya xodyo! 1([Nepʉ nuꞌʉ́ bi hyete ra Jesu co ꞌnara thɛnga he ngu núꞌʉ he ya nda̱, ne bi metꞌa ya ꞌbini pa bi hoca ꞌnara corona, ne bi hñuꞌtsua ja rá ña̱xu. t'aHangue ya soldado bi zixa ra Jesu ja ra patio de ra tsꞌʉtbi, y ja bi muntsꞌni gatho ya soldado. _&7Nuꞌbʉ́ ra Pilato pa da pønga rá hmi co yá ja̱ꞌi, bi hyɛgui ra Barraba, ne bi manda bri fɛtꞌa ra Jesu, nepʉ bi ꞌyɛntꞌua ja yá ꞌyɛ yá soldado pa da zitsꞌi ma da pontꞌa ja ra ponza. J% Nuꞌbʉ́ ra Pilato bi yopa ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembabi: ―¿Te ma tsꞌoqui xa ꞌyøtꞌni? Pe nuya ja̱ꞌi maꞌna xi mri mantho ne mi eñꞌʉ: ―¡Dí ahe dra ꞌbontꞌi! i$K Nuꞌbʉ́ ya ja̱ꞌi ꞌra gá mafitho bi ꞌñena: ―¡Dá ꞌbontꞌi pa ja da duni! 3#_ Nuꞌbʉ́ nura Pilato bi yopa ꞌyamba ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌbʉ́, ¿te ꞌbɛ guí adihʉ ga øꞌtua ra Jesu núni guí emfʉ ra Nda̱ de ya xodyo? e"C Pe nuya nda̱ gá macja̱ bi ꞌyʉꞌta ya ja̱ꞌi pa bi ꞌyadi dra thɛgui ra Barraba. Bi ꞌñani njabʉ ra Pilato ngueꞌa̱ mi pa̱di gue co yá cuɛ ya nda̱ gá macja̱ bi gʉ ra Jesu ne bi dapabi, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xi ya mi dɛni ndunthi ya ja̱ꞌi.  Nuꞌbʉ́ ra Pilato bi ꞌyambabiꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―¿Ha guí ne ga hɛcꞌaꞌihʉ núni tꞌembi ra Nda̱ de ya xodyo? wNuꞌbʉ́ bi muntsꞌa ya ja̱ꞌi habʉ mi hu ra Pilato pa da ꞌyadi da thøgue ꞌnara ꞌyofadi ngu yá nza̱i. 8iHa xqui njotꞌa fadi ꞌraya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ xqui ꞌñøtꞌatuhni pa da ꞌyɛnga ya nda̱ de ra hnini ne xqui nhyoteꞌʉ. Y ꞌna de gueꞌʉ mrá thuhu ra Barraba. CTatꞌa jɛya ra Pilato mri nza̱i da hyɛgui ꞌnara ꞌyofadi pa núꞌʉ ya pa de ra ngo, y nza̱ntho mi hɛgui núꞌa̱ go da ꞌyadi núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌyo ja ra ngo. Hangue ra Pilato bi yopa ꞌyambabi ne bi ꞌñembi: ―¿Ha gue hinte guí tha̱di de gatho núꞌa̱ xcá ꞌyøde xa ma̱ñꞌʉ? ?yHa nuya nda̱ gá macja̱ xi mi ña̱pabiꞌa̱. :mNuꞌbʉ́ ra nda̱ Pilato bi ꞌyamba ra Jesu bi ꞌñembi: ―¿Ha go gueꞌe grá Nda̱ de ya xodyo? Ha nura Jesu bi da̱di: ―Ha̱ha̱, gueꞌa̱ ngu núꞌa̱ xcá ma̱. 2 _Nurá hyaxꞌa̱ xi ꞌnitho ya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱ ne ya xahnate de ra ley, ne gatho ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo bi muntsꞌi ꞌnadbʉ pa bi go ꞌnara cohiꞌʉ te da ꞌyøtꞌe co ra Jesu. Nepʉ bi da̱tꞌiꞌʉ bi zitsꞌi bá ɛntꞌua ja rá ꞌyɛ ra nda̱ Pilato. 5HY ꞌbestho ra oraꞌa̱ bi mafi ra menja̱ rá ñoꞌqui. Nuꞌbʉ́ ra Pedro ꞌbestho bi beni de núꞌa̱ xqui xipabi ra Jesu gue xqui ꞌñembi: “Ante rá yo hmafi ra menja̱, ya xcá cøngagui hñuꞌqui.” Nuꞌbʉ́ ra Pedro xi bi du rá mʉi ne bi nzoni.  GNepʉ ra Pedro bi mʉdi bi ntsante ne bi jura bi ꞌñena: ―Hindí pa̱di toꞌo núꞌa̱ ra ꞌñøhø guí ma̱ñhʉ.  FRa oraꞌa̱ ra Pedro bi yopa ncøni maꞌnaꞌqui. Ne ꞌmɛfa núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbahni bi ꞌñembabi: ―Xi majua̱ni go gueꞌe ꞌna de núꞌʉ mri ꞌñoui ra Jesu, ngueꞌa̱ neꞌi grá me Galilea ngueꞌa̱ mfa̱tho ora guí ña̱. LEHa núꞌa̱ ra nxutsi bi yopa nʉꞌta maꞌnaꞌqui ra Pedro, nepʉ bi yopa ꞌñemba núꞌʉ ya ja̱ꞌi mi ꞌbahni: ―Nuni ra ꞌñøhø go guehni ꞌna de núꞌʉ mri ꞌñoui ra Jesu. PDPe ra Pedro bi ncøni ne bi ꞌñena: ―Hina, nixi dí pa̱di toꞌoꞌa̱, ne nixi dí pa̱di núꞌa̱ guí ma̱. Nepʉ bi bøni bá ꞌba ja ra gosthi. Y nura oraꞌa̱ bi mafi ra menja̱. 8iCNepʉ bi hyandi gue mi ꞌbahni ra Pedro mri mpaꞌti, xi bi nʉꞌti xá hño, nepʉ bi ꞌñembabi: ―A, go gueꞌe nehe nguí ꞌñoui ra Jesu me Nasare, ¿ha ngue ha̱? #?BHa nura Pedro mi ꞌbʉ njaꞌti ja ra patio. Nepʉ bi zøhø ꞌnara nxutsi mrá ꞌbɛgo ra da̱nga nda̱ gá macja̱, ne bi uatꞌa ja ra tsibi. O@Nuꞌahʉ́ ya gá ꞌyøhʉ núꞌa̱ bi ma̱ gue nuní ri ꞌñetꞌa Ajua̱. Xibya, ¿te guí beñhʉ de núꞌa̱ xa ma̱ni? Ne gatho núꞌʉ mi ꞌbʉhni bi ꞌñena: ―Rí ꞌñepi da tho.  ?Hangue nu mi ꞌyøde njabʉ ra da̱nga nda̱ gá macja̱ bi dʉnga yá he ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ꞌnara seña gue pa gueꞌá̱ ra Jesu xqui ña̱maꞌñʉ de Ajua̱. Nepʉ bi ꞌñena: ―¿Pa te ga ꞌbɛphʉbya maꞌra toꞌo da e da ma̱mbabi? wg>Nuꞌbú ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñena: ―Ha̱ha̱ go gueque. Ne ma gui hyanthʉ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi da hñudi ja rá ꞌñɛi Ajua̱ núꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi. Nepʉ ma gui hyanthʉ da yopa menguiua ja ya guui. mS=Pe ra Jesu ni ꞌnara noya hinte bi da̱di. Hangue ra da̱nga nda̱ gá macja̱ bi yopa ꞌyambi bi ꞌñembi: ―¿Ha gue go gueꞌe grá Cristo rá Tꞌʉꞌi Ajua̱ núꞌa̱ xá nsunda xpá mɛñꞌaꞌi pa gui nda̱? H  <Nuꞌbʉ́ ra da̱nga nda̱ gá macja̱ bi ꞌmai ne bi ꞌyambabi ra Jesu: ―¿Ha hinte guí tha̱di de núꞌa̱ gá øde bi hma̱ de gueꞌe? ¿Ha gue majua̱ni núꞌa̱ bi hma̱? O ;Pe nixi núꞌʉ toꞌo mi ma̱nga njabʉ himbi nthɛ yá noya. O :―Nuje stá øhe xa ma̱nga njaua: “Ma ga yøꞌta nuna ra nda̱nija̱ bi hyoca ya ja̱ꞌi, pe rá hñupa ya stá ꞌbaꞌma maꞌna núꞌa̱ hingá nthoqui co yá ꞌyɛ ya ja̱ꞌi.” c ?9ꞌRa bi ꞌmai ja yá thandi ya nda̱ ne mi ma̱ñꞌʉ ꞌnara ncꞌuamba bi ꞌñena: s _8Ndunthi ya ja̱ꞌi mi jʉꞌtsua ya ncꞌuamba ra Jesu, pe ꞌramaꞌnaꞌño núꞌa̱ mi ma̱ñꞌʉ. 7Ha nuya nda̱ gá macja̱ ne gatho ra hmuntsꞌa nda̱ gá xodyo mi ne da hyo ra Jesu, hangue nuꞌʉ́ mi honga yoho ya testigo núꞌʉ ꞌnatꞌa da ma̱ pa da ña̱pabi pa ya da ꞌyɛꞌmbi da hyo, pe himbi nthɛ yá noya núꞌʉ ya testigo. D6Ha nura Pedro mri dɛna ra Jesu dega yabʉtho, nepʉ bi yʉtꞌiꞌa̱ ja rá patio rá ngu ra da̱nga nda̱ gá macja̱, ne ja bi hñuhni co ya gʉntsꞌa̱hni mi mpaꞌta ja ra tsibi. @y5Nepʉ ra Jesu bi tsꞌitsꞌi habʉ mbi ꞌbʉ ra da̱nga nda̱ gá macja̱, ne bá muntsꞌni gatho maꞌra ya nda̱ gá macja̱ ne ya nda̱xjua nda̱ ne ya xahnate de ra ley. 5c3Pe ꞌnara tsꞌʉntꞌʉ xqui tɛ́tꞌatho ꞌnara dutu mi dɛna ra Jesu. Nepʉ ya ja̱ꞌi mi nehma̱ da gʉꞌa̱, pe hina ngueꞌa̱ hønsɛ rá dutu bi mipabi. y2Nepʉ gatho yá nxadi bi ma hnestꞌihi bi zopʉsɛ ra Jesu. ꞌNara tsꞌʉntꞌʉ bi nestꞌihi nsinque rá he Y+1Nuga hyastho ndí ꞌbʉi ja ra nda̱nija̱ con gueꞌahʉ ndí utuate ne hingá jʉgaguihʉ. Pe pa da njabʉ ngu núꞌa̱ xa tꞌofo mayaꞌbʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo hangue gueꞌa̱ guí øthʉ njabʉbya. 0Nepʉ nura Jesu bi ꞌñembabi núꞌʉ ya ja̱ꞌi toꞌo xqui gʉꞌa̱: ―¿Sague drá be pa e gui jʉgaguihʉ co ya huai ne ya za? '/Ra oraꞌa̱ ꞌna de gue núꞌʉ mi ꞌñoui ra Jesu bi gʉca rá mahuai ne bi dacuabi rá gu ꞌnará ꞌbɛgo ra nda̱ gá macja̱. S.Nepʉ núꞌa̱ ra hmuntsja̱ꞌi ꞌbestho bi gʉ ntsꞌa̱hni ra Jesu. 9-Y ngu bi zøhø ra Juda habʉ mi ꞌbai ra Jesu, ꞌbestho bi joni ne bi ꞌñembabi: ―Ma Xahnateꞌi. Y nura oraꞌa̱ bi zʉꞌtsua rá hmi. w~g,De má ꞌñu ra Juda xqui ꞌñembabi núꞌʉ ya ja̱ꞌi mbra ꞌñoui: ―Ma ga ꞌraꞌahʉ ꞌnara seña. Núꞌa̱ ra ꞌñøhø ga tsʉꞌtsua rá hmi go di gueꞌa̱ ra Jesu. ꞌBestho gui jʉhʉ, ne gui tsixhʉ, oxqui thøhʉ. G}+Tsꞌa ra ora mi ma̱nga njabʉ ra Jesu, ꞌbestho bi zøhø ra Juda, ꞌna de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi, ne mbra ꞌñoui ꞌnara hmuntsja̱ꞌi, ꞌra mi ha̱ ya mahuai, ne nu maꞌra mi ha̱ ya za, xqui mɛhna̱ ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ne ya nda̱xjua nda̱ pa da gʉ ra Jesu. g|G)Ha nu mbá penga rá hñuꞌqui bi ꞌñembabi yá nxadi: ―Nubyá ha̱, a̱ha̱hʉ xá hño, ne tsayahʉ, ngueꞌa̱ ya bi zø ra ora gue Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi dra da ja yá ꞌyɛ ya ꞌyøtꞌatsꞌoqui. !{;(Nepʉ de mi yopa mengui bi zʉdi yá nxadi xqui yopa doꞌma ra tꞌa̱ha̱, ne nixi himi tsa da zøtꞌa yá da, ne ya himi pa̱di te da da̱diꞌʉ. kzO'Nepʉ bi yopa ma maꞌnaꞌqui pa bá apabi Ajua̱ co núꞌʉ ya noya bi ma̱nga ra mʉdi. 9yk&Oxqui a̱ha̱hʉ, ꞌyaphʉ ndunthi Ajua̱ pa stí ꞌñepʉ ya tsꞌothogui gui tsɛthʉ. Ngueꞌa̱ guí behma̱hʉ ne ja ri pahahʉ pe nuri ndoꞌyohʉ otho rá tsꞌɛdi. ax;%Nepʉ mi mengui bi zʉdi núꞌʉ hñu yá nxadi xqui doꞌma ra tꞌa̱ha̱, ne bi ꞌñembabi ra Pedro: ―Nuꞌi nugue Simu, ¿hanja xcá a̱ha̱? ¿Ha gue hinxa za xcá ꞌyapa Ajua̱ ꞌna ora con gueque? gwG$Y bi ꞌñena: ―Ma Dadaꞌi, hinte xá hñei pa núꞌa gui ne gui ꞌyøtꞌe. ꞌYøtꞌe pa hinga thogui nuya ya tsꞌothogui. Pe oxqui øtꞌa ngu núꞌa̱ go dí nega, ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ri ma̱ca pahague. Uv##Ha nuꞌá̱ bi thogui má tsꞌʉ de habʉ bi gohiꞌʉ, ne bi ndandiña̱hmu, ne bi mɛgui rá hmi ja ra hai pa bi ꞌyapabi Ajua̱ gue nuꞌbʉ xa zahma̱ hinxa thoguihma̱ nuya ya tsꞌothogui. u-"Ne bi ꞌñembabi núꞌʉ yá nxadi bi zitsꞌi: ―Xi dí tu ma mʉiga asta dí ne ga tagui ga tu. Ja da tøꞌmhʉua ne oxqui ma gui a̱hʉ. t!Y bi zixa ra Pedro, ra Cobo ne ra Xuua pa bi mɛui. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi mʉdi xi bi du rá mʉi de núꞌa̱ ma da thogui. /sW Nepʉ bi maꞌʉ ja ꞌnara luga rá thuhu Getsemani, ne ra Jesu bi ꞌñembabi ꞌra de yá nxadi: ―Ja da hñuhʉua, nuga grá maua ga apabi Ajua̱ ma Dada. "r=Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ꞌñembabi ra Pedro: ―Majua̱ni dí xiꞌaꞌi, nubya dí nxuui ma gui cøngagui hñuꞌqui ante rá yo hmafi ra menja̱. |qqNepʉ ra Pedro bi ꞌñembabi: ―Masque gatho nuyʉ maꞌra da ꞌuegue, pe nuga hinga ꞌuegue de gueꞌe. bp=Pe nu xcrá yopa nte de ra du, nuga ma ga ꞌbɛtꞌo de gueꞌahʉ pa grá ma Galilea. oNepʉ ra Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Nura nxuuibya gathoꞌihʉ ma da du ri mʉihʉ ne ma gui ꞌuehʉ de gueque. Ma da nja ngu bi ma̱nga Ajua̱ ma Dada ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Ma ga ho ra maꞌyo, y nuyá dɛti da nxani,” njabʉ bi ꞌñena. mnSNepʉ nuꞌʉ́ bi duta ꞌnara ja̱hña̱, y de guehni bi ma pa ja ra tꞌøhø ꞌbo Olivo. mNe bi ꞌñembabiꞌʉ. ―Nuna go guehna ma ji ma ga fani pa da mʉdi ra ꞌraꞌyo cohi, núꞌa̱ ma da mfani pa gatho ya ja̱ꞌi. lNepʉ bi gʉ ꞌnara vaso mi po ra vinu, bi umba njama̱di Ajua̱ maꞌnaꞌqui ne bi umbabi yá nxadi pa bi zi gathoꞌʉ. GkHa nu de mri ñuniꞌʉ, ra Jesu bi gʉ ra thuhme ne bi umba njama̱di Ajua̱ rá Dada, bi hyeque ne bi umba yá nxadi, ne bi ꞌñembabi: ―Na̱, tsihʉ, nuna go guehna ma ndoꞌyo. QjNúꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da thogui gatho ngu núꞌa̱ xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo, pe ¡huecate núꞌa̱ ra ꞌñøhø toꞌo ma da daꞌa̱! Maꞌna xá hño nixi xa ꞌmʉhma̱. LiNepʉ ra Jesu bi da̱di ne bi ꞌñembabi: ―ꞌNa de gue núꞌahʉ guí ꞌrɛtꞌamayohohʉ ma nxadiꞌihʉ guí tʉhʉhʉbya habʉ dí tʉhʉga, ꞌna de gueꞌahʉ ma gui dagaguihʉ. hHa nuyá nxadi xi bi du yá mʉi, ne ꞌramaꞌna de gueꞌʉ mi ambabi ra Jesu ne mi embabi: ―¿Ha gue go guecagui? Jg Nepʉ ya de mi huhni mri ñuni mahyɛgui co yá nxadi, bi ꞌñena: ―Majua̱ni dí xiꞌahʉ, núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉua guí ntꞌoxihʉ con gueque, ꞌna de gueꞌahʉ ma gui dagaguihʉ. f Y ya de mi putꞌa ra nde bi zønga ra Jesu con gatho núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi ja núꞌa̱ ra tønguꞌa̱. #e?Hangue núꞌʉ yoho ya nxadi bi ma de guehni pa ja ra hnini y bi zʉdiꞌʉ ngu xqui xipabi ra Jesu. Y ja bi hyocniꞌʉ ra ntꞌoxi de ra pascua. +dOY nu ja rá tønguꞌa̱ ma da ꞌñuꞌtꞌahʉ ꞌnara da̱nga ngu. Nuni ja jani gatho núꞌa̱ te ma ga hoñhʉ, ne ja gui hyocjʉni núꞌa̱ te ga tsihʉ. dcANe nura ngu habʉ da yʉtꞌiꞌa̱, gui ꞌñemfʉ núꞌa̱ ra me ngu: “Bá pɛncahe ra Xahnate ne bi xicje ga xiꞌahe njaua: ¿Habʉ ja ra ngu xcá ꞌuegagui pa ga tsihe ra ntꞌoxi de ra pascua co ma nxadi?” Pb Nuꞌbú ra Jesu bi ꞌñembabi yoho yá nxadi: ―Grí maha ja ra hnini ne ja ma grí nthɛhʉni ꞌnara ꞌñøhø di ha̱ ꞌna xøni ra dehe, ne núꞌá̱ go gueꞌa̱ gui tɛñhʉꞌa̱. wag Ra mʉdi pa de ra ngo dega tsꞌithuhme nsi rá nzoi gueꞌbʉ mi tho ya tꞌʉca dɛti pa ra ngo dega pascua. Ha nura paꞌa̱ ya nxadi bi ꞌñembabi ra Jesu: ―¿Habʉ guí ne grá hñocje pa ga tsihʉ ra ntꞌoxi de ra pascua? "`= Nepʉ nura Juda Iscariote ꞌna de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá nxadi ra Jesu, bi ma bá ña̱ui ya nda̱ gá macja̱ pa da dapabiꞌʉ ra Jesu. ~_uNuna zi ꞌbɛhña̱ bi ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xa zʉpa rá tsꞌɛdi, xa goscagui ja ma ndoꞌyo nuna ra hoga ñʉni pa ma ntꞌagui. Bi ꞌñenga ra Jesu njabʉ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ya myá nza̱i mi joꞌtsua nuna hoga ñʉni núꞌʉ xa du. g^GNgueꞌa̱ nuya hyoya nza̱ntho ma da ꞌmʉi con gueꞌahʉ, ne nuꞌa̱raza ra pa gui ne gui umfʉ ꞌnara mfatsꞌi, da za gui umfʉ. Pe nuga hinga nza̱ntho ma ga ꞌbʉcua con gueꞌahʉ pa gui ꞌyøtcahʉ ra hño. ]/Nuꞌbʉ́ nura Jesu bi ꞌñembabiꞌʉ: ―Ote guí xiphʉ. ¿Pa te guí ña̱maꞌñʉhʉ de guehni? Xá hño núꞌa̱ xa ꞌyøtcagui. T\!Nuꞌbʉ xa ꞌba hma̱ha̱ xa muui ngu hñu nthebe denario, y núꞌa̱ ra boja̱ꞌa̱ xa za xa thecuahma̱ ya hyoya. Njabʉ bi ma̱nga núꞌʉ toꞌo mi ña̱maꞌñʉ de núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱. >[uNepʉ ꞌra de núꞌʉ mi ꞌbʉhni bi bø yá cuɛ ne mri ꞌñémbabi ꞌna ngu maꞌna: ―¿Hanja bi ꞌyøtꞌa njabʉ nuna ꞌbɛhña̱ hønsɛ bi manitho nuna hoga ñʉni? Z)Ha nuya paꞌʉ ra Jesu bi ꞌmʉhni Betania ja rá ngu ra Simu núꞌa̱ toꞌo xqui ña̱ni de ra lepra núꞌa̱ ra hñeni tsitꞌatho ra ngø. Mi huhni ra Jesu ja ra mexa mri ñuni, nepʉ bi zøhø ꞌnara ꞌbɛhña̱ bra hña̱ ꞌna ngu ra zi xito xqui thoqui de ꞌnara hoga do rá thuhu ra alabastro, mi po ꞌnara hoga ñʉni xi xmá ma̱di mrá thuhu ra nardo. Ha núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi doꞌtsua rá ꞌyʉga núꞌa̱ ngu ra zi xito, ne bi xiꞌtsuabi ja rá ña̱xu ra Jesu núꞌa̱ ra ñʉniꞌa̱. oY YMri ꞌbɛdi nsøca yo pa pa ra ngo núꞌa̱ rá thuhu ra pascua, ne núꞌa̱ ra ngo dega tsꞌithuhme nsinque rá nzoi. Ha ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de ra ley ya mi nu hanja da za da hyatꞌa ra Jesu pa da gʉ da hyo. aX; %Núna dí xiꞌahʉbya, guehna dí xipabi nehe gatho maꞌra pa da ndøꞌmiꞌʉ.^W5 $Ngueꞌa̱ xiꞌbʉ xcrí tha̱mfrihʉ ga tsøhø ne ga tsʉꞌahʉ gri a̱ha̱hʉ. 'VG #Hangue nuꞌahʉ nza̱ntho ndøꞌmhʉ nehe, ngueꞌa̱ hinguí pa̱hʉ haꞌmʉ ga pengui, ua dega xudi o dega nde o made ra xuui o ꞌna hmafi ra menja̱. U9 "Nuga dí nja ngu ꞌnara ꞌñøhø ma da ma yabʉ ya hai, pe ante da ma, da ꞌyɛntꞌua ja yá ꞌyɛ yá ꞌbɛgo gatho núꞌa̱ te pɛꞌtsi, ne cada ꞌna de gueꞌʉ da xipabi te da mɛfi, ha nura nsugosthi da tꞌumbabi ra ꞌbɛfi pa da ndøꞌmi nu sta menguiꞌa̱. tTa !Hangue ndøꞌmhʉ nza̱ntho ne ꞌyaphʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ hinguí pa̱hʉ haꞌmʉ da zø ra ora. >Su Hinto pa̱di ra pa nixi ra ora haꞌmʉ da nja ra nga̱xhmai, nixi ya ɛnxɛ de mahetsꞌi hingui pa̱di, nixi rá Tꞌʉ Ajua̱, hønsɛ Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ pa̱sɛ. R Mahetsꞌi ne ra ximhai da uadi da thogui, pe numa noya hinda uadi da thogui, pɛꞌtsi da njabʉ ngu núꞌa̱ stá ma̱. Q Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ, gue nuya ja̱ꞌi ꞌbʉibya hinda ma da du asta hinda mʉdi da nja gatho ngu núꞌa̱ dí xiꞌahʉ. Py Njabʉ nehe nu xcrí hyanthʉ sta nja nuya ya tsꞌothogui, pa̱hʉ gue rá nga̱tsꞌi ra ximhai ya ꞌbʉi guetbʉ. O) Nuꞌahʉ ora guí hanthʉ ra ꞌbai gá igo ya da bøhø yá ꞌroho, nuꞌbʉ́ guí pa̱hʉ gue ya xa ꞌñepʉ ꞌbestho ra pahyadi. N Nepʉ da mɛhna yá ɛnxɛ pa da muntsꞌa gatho núꞌʉ toꞌo xa thahni núꞌʉ di ꞌbʉi gatho rá ngʉni ra ximhai. M  Nepʉ Núꞌa̱ Toꞌo bi e bi Nja̱ꞌi ma da thandi da ꞌñehe xi strá nsunda ja ya guui con gatho rá da̱nga tsꞌɛdi. [L/ Ya tsø ma da dagui de mahetsꞌi y gatho núꞌa̱ te bí ja mahetsꞌi da mbi. K{ Núꞌʉ ya pa sta thogui nuya ya tsꞌothogui, ra hyadi ma da ꞌmɛxuui, ne ra za̱na̱ ya hinda ma da yotꞌi. JJ  Ngueꞌa̱ ma da ꞌmʉi ndunthi ya hyate ja̱ꞌi, ꞌra da ꞌñena gue go di gueꞌʉ dya Cristo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱, nu maꞌra da ꞌñena gue dyá ꞌmɛhni Ajua̱ pa da ña̱ de gueꞌa̱. Nuꞌʉ́ ma da ꞌyøtꞌa ndunthi ya da̱nga ntꞌudi ne da nehma̱ da hyatꞌa núꞌʉ xa huahna Ajua̱ nehe. mIS Ha nuya paꞌʉ ꞌbʉ to da ꞌñeñꞌahʉ: “Bá e gui hyanthʉ ꞌbʉcua ra Cristo bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱”, o ꞌbʉ to da ꞌñeñꞌahʉ: “Maha ringuehni habʉ bí ꞌbʉ ra Cristo”, oxqui camfribihʉ. ZH- Hangue Ajua̱ bi beni gue hingá ndunthi ya pa ma da njabʉ, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ hina, hinto da zɛti. Pe po rá ngue núꞌʉ xa huahni, nuꞌá̱ bi beni gue maꞌna xá hño tsꞌʉtho ya pa ma da njabʉ. bG= Ngueꞌa̱ nuya paꞌʉ ma da nja ya da̱nga tsꞌothogui núꞌʉ hinhyaꞌmʉ xa nja desde bi hyoca ra ximhai Ajua̱, ne de gueꞌa̱ ya hinhyaꞌmʉ ma da yopa nja maꞌnaꞌqui ngu núꞌʉ ma da nja ya paꞌʉ. AF} ꞌYaphʉ Ajua̱ gue nura paꞌa̱ hindya pa dega tsɛ. E! ¡Huecate núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ di daꞌthi ne núꞌʉ dya nzʉ nuya paꞌʉ, ngueꞌa̱ pa gueꞌʉ xi strá hñei pa da ꞌbatꞌi! D Y nuꞌa̱ tóꞌo di ꞌyo ja rá hua̱hi dri mpɛfi núꞌa̱ ra oraꞌa̱, odi pa ja rá ngu pa da hña̱xa rá patꞌi. C+ Nura paꞌa̱ sta njabʉ, nuꞌa̱ tóꞌo di ꞌyo ja rá patio de rá ngu odi cʉtꞌa mbo pa da hña̱xa núꞌa̱ te mahyoni ja ra ꞌñu. B Ma da njabʉ ngu núꞌa̱ bi ma̱nga mayaꞌbʉ ra Dañe rá ꞌmɛhni Ajua̱. Ma da hnequi núꞌa̱ xi strá ntsꞌo ne dra tsꞌomba rá nda̱nija̱ Ajua̱. (Dá zo ri mfenihʉ núꞌa̱ guí heꞌthʉbya.) Ha nu xcrí hyanthʉ núꞌa̱ ra tsꞌoja̱ꞌi sta ꞌmai habʉ hindí ꞌñepi da ꞌmai, núꞌahʉ gri ꞌbʉhʉ Judea gui ꞌbathʉ ꞌbestho ja ya tꞌøhø. 2A] Gatho ya ja̱ꞌi ma da ʉtsaꞌihʉ ngueꞌa̱ guí camfriguihʉ. Pe nuꞌʉ tóꞌo da zɛta gatho nuya ya tsꞌothogui asta rá nga̱tsꞌi, go gueꞌʉ da mpøhø. @/ Nuꞌʉ tóꞌo ꞌbʉ yá cu ma da da pa da tho, ha nuya dada ma da da yá ba̱tsi, ha nuya ba̱tsi asta ma da ña̱pa yá dada nehe pa da tho. ? Pe nu sta zø ra ora da tsꞌixꞌahʉ pa dra daꞌahʉ ja yá ꞌyɛ ya tsꞌʉtbi, oxqui ma gui tu ri mʉihʉ núꞌa̱ te rá ꞌbɛ gui tha̱dihʉ, nixi gui beñhʉ ꞌmɛtꞌo núꞌa̱ te ma gui ma̱ñhʉ, ngueꞌa̱ nura oraꞌa̱ go Ajua̱ ma da xiꞌahʉ hanja gui tha̱hʉ, ne gueꞌa̱ gui ma̱ñhʉ. Ngueꞌa̱ hingo ma gui ña̱sɛhʉ, nura Ma̱ca Nda̱hi ma go da ña̱ꞌa̱. g>G Y mahyoni da ntꞌøde ma noya gatho ja rá ngʉni ra ximhai, nepʉ ja da nja ra nga̱xhmai. r=] Hangue nsuhʉ, ngueꞌa̱ ma da hnapꞌahʉ mbo ja ya nija̱, ne da tsꞌixꞌahʉ ja ya tsꞌʉtbi ne ja ya gobierhnu ne ja ya da̱nga nda̱ ngueꞌa̱ guí camfriguihʉ. Y ja yá thandiꞌʉ ma gui dahʉ majua̱ni de gueque. w<g Ngueꞌa̱ ma da ntuhna ya hnini co maꞌra yá mihniniui, ne ya nda̱ co maꞌra yá minda̱ui, ne ma da nja ya mbimhai habʉraza, ne da nja ra da̱nga thuhu, ne xi da nja ya ñʉntsꞌi. Nuya go guehya ya mʉdi tsꞌothogui ma da nja. j;M Ma gui ꞌyøhʉ nehe de núꞌʉ ya da̱nga tuhni ya di ja, ne de núꞌʉ ma da nja. Pe nuꞌahʉ nu xcrí ꞌyøhʉ, oxqui ma gui tsuhʉ, ngueꞌa̱ mahyoni da njabʉ, pe hingo di gueꞌa̱ ya rá nga̱tsꞌi ra pa. W~C}}-|{zzz5yxwwvju}tsrr1qpognmll k9jejiwhgTf`eydccQbb`b aZ`__B^h]\T[[LYXWWAVnUULTTSRR_QoPPONNML.KnJ'I?HkGkEDCBA@??h>=Nehe ꞌyopabi núꞌa̱ ra ɛnxɛ de ra nija̱ nuni Pergamo, ꞌyopabi njaua: “Núꞌa̱ toꞌo ha̱ ra mahuai dega yo filo, núꞌá̱ gueꞌa̱ xiꞌahʉ njaua: s Nuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌyøde, dá ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi pa zofo ya nija̱. Y nuꞌa̱ tóꞌo da nta̱te de núꞌa̱ hingui ho, hinda ma ja ra nidu habʉ bí ja rá ñoho ra du.” Ya noya pa núꞌa̱ ra nija̱ rá thuhu Pergamo br= Oguí tsuhʉ de núꞌa̱ te ma gui thoguihʉ. Pa̱hʉ gue ra tsꞌonda̱hi ma da gotꞌahʉ fadi ꞌra de gueꞌahʉ pa ja da hnecni ua xi ja ri jamfrihʉ. ꞌRɛtꞌa ma pa ma gui thoguihʉ núꞌʉ ya tsꞌothoguiꞌʉ. Pe dá zɛdi ri jamfrihʉ asta ri duhʉ, y nuga ma ga ꞌraꞌahʉ ra te pa nza̱ntho ngu ꞌnara corona dega tha̱ha̱. q! Nuga dí pa̱di ri ꞌbɛfihʉ ne hanja xa tꞌʉtsaꞌihʉ. Gyá hyoyahʉ dega boja̱, pe gyá ricohʉ co Ajua̱. Núꞌʉ ya ja̱ꞌi ri ꞌñetꞌa xodyo, dí pa̱di gue nuꞌʉ́ xa ña̱maꞌñʉ de gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ gueꞌʉ ꞌraya ja̱ꞌi de ra Satá. opWNehe ꞌyopabi núꞌa̱ ra ɛnxɛ de ra nija̱ Esmirna, y xipabi njaua: “Núꞌa̱ toꞌo gueꞌa̱ rá mʉdi ne asta rá ga̱tsꞌi, núꞌa̱ toꞌo bi du pe bi yopa nte, go gueꞌa̱ bi xicagui gue ga xiꞌahʉ njaua: o9Nuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌyøde, dá ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi pa zofo ya nija̱. Y nuꞌa̱ tóꞌo da nta̱te de núꞌa̱ hingui ho, ga umba nsɛqui da zipabi rá fruta núꞌa̱ ra ꞌbai gá za bí ꞌbai nuni mahetsꞌi habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱. Nura ꞌbai gá zaꞌa̱ ri umba ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ to da zipa rá fruta.” Ya noya pa núꞌa̱ ra nija̱ rá thuhu Esmirna lnQXá hño gue xcá ʉtsahʉ yá tsꞌoꞌbɛfi ya nicolaita ngueꞌa̱ nequi drí ʉtsaꞌʉ nehe. >muHangue beñhʉ hangu rá ndunthi gá ma̱caguihʉ rá mʉdi. Nubyá ñobrihʉ, ne pɛfihʉ ya hoga ꞌbɛfi ngu rá mʉdi. Nuꞌbʉ hingui ne gui ñobrihʉ, ꞌbestho ma ga mabʉ ne ga ha̱cꞌahʉ ri mfoxyohʉ de habʉ jaꞌa̱, núꞌá̱ gueꞌa̱ ga ha̱cꞌahʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi stá ꞌraꞌahʉ. Yl+Pe stá unga nguɛnda gue hingrí ma̱caguihʉ ngu gá ma̱caguihʉ rá mʉdi. hkIXcá sufrihʉ ne xcá tsɛthʉ ne xcá mpɛfihʉ ndunthi po rá ngueque ne hinxa zabiꞌihʉ. jNuga dí pa̱di de gatho núꞌa̱ guí øthʉ, xcá mpɛfihʉ ndunthi, ne xi xcá tsɛthʉ gatho ya tsꞌothogui, ne hinxcá ntsixhʉ ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi, ne núꞌʉ toꞌo ena gue go gueꞌʉ yá ꞌmɛhni Ajua̱ pe hinga majua̱ni, xcá unga nguɛnda núꞌa̱ te øtꞌeꞌʉ gue hinga majua̱ni yá ꞌmɛhni Ajua̱, ngueꞌa̱ gueꞌʉ ꞌraya cꞌuamba ja̱ꞌi. i ꞌYopabi njaua núꞌa̱ ra ɛnxɛ de ra nija̱ nuni Efeso, ne ꞌñembabi: “Núꞌa̱ toꞌo ha̱ ja rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi núꞌʉ yoto ya tsø, go gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉ madetho de núꞌʉ yoto ya mfoxyo dega oro, nuꞌá̱ bi ma̱nga njaua: 0h [Núꞌʉ yoto ya tsø xcá hyandi ndí ha̱ ja ma ꞌñɛi, ne núꞌʉ yoto ya mfoxyo dega oro xcá hyandi, ma ga xiꞌi te rí bøniꞌʉ: núꞌʉ yoto ya tsø gueꞌʉ yoto ya ɛnxɛ de núꞌʉ yoto ya nija̱, ha núꞌʉ yoto ya mfoxyo xcá hyandi go gueꞌʉ núꞌʉ yoto ya nija̱.kg QꞌYofo gatho núꞌa̱ xcá hyandi, ne núꞌʉ jabya, ne núꞌʉ ma da nja ꞌmɛfa de guehya. f 'Nuga dí te. Dá tuhma̱, pe nubyá stá yopa nte pa nza̱ntho. Ne go drí manda núꞌʉ xa du ne dí ha̱ ya nsoqui de habʉ jotꞌiꞌʉ. fe GNu ndá handiꞌa̱, ꞌbestho ra oraꞌa̱ dá tagui ja yá ua, ne dá hødu, y nuꞌá̱ bi dʉngagui co rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi ne bi ꞌñengagui: ―Oguí tsu, nuga go gueque rá mʉdigui ne asta rá ga̱tsꞌi. Wd )Ne mri hña̱ ja rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi yoto ya tsø, y de ja rá ne mi pønga ꞌnara mahuai dega yo filo. Nurá hmi mi yotꞌi co rá nsunda sɛhɛꞌa̱ ꞌñena mi zø ra hyadi con gatho rá tsꞌɛdi. Jc Nuyá ua asta mri huɛxqui ngu ꞌnara hoga cꞌastꞌa bøja̱ rá thuhu ra bronse xa tꞌɛntꞌa ja ra tsibi ne xá coni. Nurá noya mri ntꞌøde ntsꞌɛdi ꞌñena ri nhyahni ra nzøthe. rb _Ha nuyá sta̱ xi xmá ntꞌaxi ngu ra tꞌaxa xiꞌyo o ngu ra tsɛ. Nuyá da mi zø ꞌñena ra tsibi. a  Y madetho de núꞌʉ yoto ya mfoxyo dá handa ꞌnara ꞌñøhø mi ꞌbahni ngu núꞌa̱ bi ꞌñe bi nja̱ꞌi. Mi he ꞌnara he xmá ma, y asta mi tsønga ja yá ua, ne mi ngʉtꞌa ꞌnara ngʉtꞌi dega oro, y asta mi tsønga ja rá tiña̱. ` ! ꞌMɛfa dá mpʉntsꞌi pa dá handi toꞌo núꞌa̱ mi zocagui. Y nu ndá mpʉntsꞌi, dá handa yoto ya mfoxyo dega oro mi jani. v_ g ne mi ena: ―Nuga go gueque rá mʉdigui ne asta rá ga̱tsꞌi, ngu ya letra fʉdi desde ra A asta ra Zeta. ꞌYofo ja ꞌnara hɛꞌmi gatho núꞌa̱ guí handi, nepʉ gui pɛhni pa Asia nuni habʉ bí ja núꞌʉ yoto ya nija̱, nuꞌa̱ rá mʉdi rá thuhu ra Efeso, nepʉ Esmirna, nepʉ Pergamo, nepʉ Tiatira, nepʉ Sardi, nepʉ Filadelfia, nepʉ Laodicea. %^ E ꞌNará pa ra Zidada, dá handa ꞌnara thedi bi ꞌñutca ra Ma̱ca Nda̱hi, ne dá øde ꞌnara noya de møte ma xʉtha ngu rá nzʉni ꞌnara trompeta, i] M Núga drá Xuua ri cuguihʉ, ne mahyɛgui drí sufrihʉ ya tsꞌothogui. Pe da za ga tsɛthʉ ngueꞌa̱ mahyɛgui ma mfenihʉ co ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo faxcaguihʉ pa da za ga ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱ habʉ di nda̱ꞌa̱. Nuga ndí ꞌbʉi ja ꞌnara zi hai rá thuhu Patmo, nura haiꞌa̱ o madetho de ra ndehe. Ja guehni bá tsꞌogagui, ja ra uɛnda ndí jotꞌa fadi, ngueꞌa̱ ndí ma̱mbabi rá noya Ajua̱ ne ndí damajua̱ni de ra Zidada Jesucristo. 6\ g“Nuga go gueque rá mʉdigui ne asta rá ga̱tsꞌi, ngu ya letra fʉdi desde ra A asta ra Zeta”, njabʉ ena Ajua̱ núꞌa̱ ꞌbʉi, ne nza̱ntho xa ꞌmʉi, ne ma da ꞌmʉi pa nza̱ntho. Go gueꞌa̱ pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi. Ra apostol Xuua bi hyanda ra Zidada Jesucristo xá nsunda R[ ¡Pa̱hʉ gue nuꞌá̱ ma da ꞌñehe ja ya guui, y gatho ya ja̱ꞌi ma da hyandiꞌa̱! Nehe di ꞌbʉhni núꞌʉ toꞌo bi sʉniꞌa̱ pa bi du, hangue neheꞌʉ ma da hyandiꞌa̱. Gatho ya ja̱ꞌi de gatho rá ngʉni ra ximhai ma da nzoni co ra dumʉi nu stí hyandi da zøhøꞌa̱. Ma da njabʉ, njabʉ gueꞌa̱. >Z wNe xa hñuxcaguihʉꞌa̱ ngu dyá nda̱hʉ ne ngu dyá macja̱hʉ pa ga pɛpabihʉ Ajua̱ rá Dada. ¡Drá nsundaꞌa̱ ngueꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa nza̱ntho! Njabʉ gueꞌa̱. BY Nehe da ja̱pꞌaꞌihʉ ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo nza̱ntho ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni. Núꞌá̱ go gueꞌa̱ xi rá mʉdi bi yopa nte de gatho núꞌʉ xa du, y núꞌá̱ di manda gatho núꞌʉ ya nda̱ de ja ra ximhai. Núꞌá̱ ma̱caguihʉ y co rá jiꞌa̱ xa xʉgaguihʉ ma tsꞌoquihʉ. X }Núga drá Xuua dí opꞌaꞌihʉ núꞌahʉ gyá gamfrihʉ grí muntshʉ gatho núꞌʉ yoto ya nija̱ nuni Asia. Ajua̱ núꞌa̱ ꞌbʉi, ne nza̱ntho xa ꞌmʉi, ne ma da ꞌmʉi pa nza̱ntho, da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Nehe da ja̱pꞌaꞌihʉ núꞌʉ yoto ya nda̱hi ꞌbʉi ja rá thandi Ajua̱ habʉ bí hudiꞌa̱. W 3Nja̱pi núꞌʉ toꞌo da hñeꞌti ne núꞌʉ toꞌo da ꞌyøde nuya ya noya de núꞌa̱ ma da nja, ne da ꞌyøtꞌa nuya ya tꞌøtꞌe xa tꞌofo, ngueꞌa̱ ya ma da nja gatho. Ra apostol Xuua opabi ya gamfri núꞌʉ ri muntsꞌa gatho núꞌʉ yoto ya nija̱ V Nuga dí damajua̱ni de rá noya Ajua̱ ne de núꞌa̱ xa xicagui ra Zidada Jesucristo, ne de gatho núꞌa̱ stá handi. 9U oNuna ra noyana̱ bi ma̱ Ajua̱ ra Dada, bi xipabi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa njabʉ neheꞌa̱ bi ꞌñutcaguihʉ nújʉ dí pɛpabihʉꞌa̱. Núꞌá̱ bi ꞌñutcaguihʉ núꞌʉ ya tꞌøtꞌe ma da nja ꞌbestho. Hangue bá pɛhna rá ɛnxɛ pa bi ꞌñutcagui núga drá Xuua dí pɛpabiꞌa̱. ^T5:Ma Zidadahʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌahʉ gathoꞌihʉ. Njabʉ gueꞌa̱.S':Nehe pɛñꞌaꞌihʉbʉ ra nzɛngua nuya gamfri pɛpabi ra Cesa ra da̱nga nda̱ de guecua Nroma, ne gatho maꞌra ya cu ꞌbʉi de guecua. >Ru:Dí pɛñꞌahʉbʉ ra nzɛngua de rá thuhu ra Zidada Jesucristo gatho núꞌahʉ gyá gamfrihʉ me Filipo. Nehe pɛñꞌahʉbʉ ra nzɛngua gatho nuya cu dí ꞌbʉꞌbeua. Qw:¡Drá nsunda pa nza̱ntho Ajua̱ ma Dadahʉ! Njabʉ gueꞌa̱. Ra nzɛngua pɛhna ra apostol Pablo mi uadi ra carta ?Pw:Ajua̱ ma Dadahʉ da ꞌraꞌahʉ gatho núꞌa̱ gui hyoñhʉ, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ tsa da ꞌracjʉ gatho ya hño xá nsunda por núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Zidada Jesucristo. ,OQ:Nuga ya stá ha̱ni núꞌa̱ ri mfatsꞌihʉ asta maꞌna ndunthi de núꞌa̱ ndí honi, núꞌa̱ gá pɛncahʉ co ra cu Epafrodito, y con gueꞌa̱ asta pongui. Núꞌa̱ gá pɛncahʉ gueꞌa̱ ngu ꞌnara ꞌbaha yʉni xá cʉhi núꞌa̱ xcá umfʉ Ajua̱, ne nuꞌá̱ ri hoꞌa̱. N:Nuga hindí ja po núꞌa̱ ra mfatsꞌi gá ꞌracjʉ. Nuga dí ja pa gui ha̱ñhʉ núꞌa̱ ra tha̱ha̱ da ꞌraꞌahʉ Ajua̱. M:Ne de nduí ꞌbʉ ja ra hnini Tesalononica, hingue ꞌnaꞌquitho gá pɛncahʉ ra mfatsꞌi pa núꞌa̱ te ndí honi. 2L]:Ngu guí pa̱hʉ núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Filipo, nu de ndá fʉdi da ma̱nga ra ma̱ca noya, ne de ndá pømbʉ Macedonia, bi njoꞌo maꞌra toꞌo bi ꞌracagui ra mfatsꞌi, hønsɛ nuri nija̱hʉ nguí pɛncahʉ ra mfatsꞌi dega jama̱di ngueꞌa̱ stí xiꞌahʉ rá noya Ajua̱. UK#:Pe xi xcá øtcahʉ ra hño ngueꞌa̱ gá faxcaguihʉ ja ma tsꞌothogui. |Jq: Co núꞌa̱ ra tsꞌɛdi di ꞌracagui ra Zidada Jesucristo, nuga gatho da za ga tsɛti núꞌa̱ da ꞌñepqui. I-: Stá pa̱di ga tsɛta ra hñoya, ne stá pa̱di ga ꞌbʉi co ra hño. Stá pa̱di de gatho, ra hniña̱ o ra thuhu, ne ꞌbʉ di ja o di otho. |Hq: Nuga hindí ma̱nga njabʉ ngueꞌa̱ te øtca ra ꞌbɛdi, nuga stá pa̱di ga johya co núꞌa̱ dí pɛꞌtsi. 2G]: Drí johya ndunthi ja ra Zidada ngueꞌa̱ nubyá ya xcá yopa benjʉ, ne xcá faxcahʉ. Hingue xqui pumfriguihʉ, hønsɛ ngueꞌa̱ himi tsa hanja gui faxcahʉ. EF: ꞌYøthʉ ngu núꞌa̱ dá uꞌtꞌahʉ ne núꞌa̱ gá pa̱hʉ ndí øtꞌe, ne núꞌa̱ gá ꞌyøhʉ dá xiꞌahʉ, ne núꞌa̱ gá hyanthʉ ndí øtꞌe. ꞌYøtꞌehʉ njabʉ y nu Ajua̱ da ꞌmʉi con gueꞌahʉ ne da ꞌraꞌahʉ ra humʉi. Ya gamfri me Filipo pɛmpa ra mfatsꞌi ra apostol Pablo NE:Nubyá ma zi cuꞌihʉ, dá ꞌyoda ri mfenihʉ gatho núꞌa̱ majua̱ni, ne núꞌa̱ xá nsunda, ne núꞌa̱ xá hño, ne gatho núꞌa̱ xá ntꞌaxi, ne ra hñogaja̱ꞌi, ne núꞌʉ ya tꞌøtꞌe hma̱ gue xá hño. Dá ꞌyoda ri mfenihʉ núꞌa̱ guí pa̱hʉ gue xá hño, ne núꞌa̱ rí ꞌñepꞌahʉ. D5:Nuꞌbʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ, Ajua̱ da ꞌraꞌahʉ ꞌnara humʉi núꞌa̱ xi ra da̱ngui asta hingui tsa to da ba̱di, y nuna humʉina̱ da supꞌa ri corasohʉ ne ri mfenihʉ ngueꞌa̱ guí ꞌbʉhʉ co ra Zidada Jesucristo. Dá ꞌyoda ri mfenihʉ núꞌa̱ xá hño LC:Ne ote guí tu ri mʉihʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, xipabihʉ gatho Ajua̱, ne ꞌyapabihʉ te gatho øꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi, nehe umfʉ njama̱di de gatho núꞌa̱ te da ꞌñeꞌahʉ. !B;:ꞌBʉhʉ nza̱ntho co ra hñoja̱ꞌi pa da ba̱di gatho ya ja̱ꞌi gue nuꞌahʉ xi gyá hoja̱ꞌihʉ. Ma Zidadahʉ ya ma dua yo pengui ꞌbestho. rA]:Xi da johyahʉ nza̱ntho ja rá thuhu ra Zidada, ne dí xiꞌahʉ maꞌnaꞌqui: ¡Xi da johyahʉ! m@S:Y núꞌi ma hoga mfatsꞌiꞌi de ja rá ꞌbɛfi Ajua̱, dí ba̱nteꞌi gui faxa núꞌʉ ya nju pa da mpumbabi, ngueꞌa̱ go gueꞌʉ bi maxcagui ndunthi de ndí ꞌyobʉ ndí ma̱nga ra ma̱ca noya co ra cu Mente ne gatho núꞌʉ maꞌra ya cu mri mpɛfi con guecagui. Núꞌʉ́ ya xpá tꞌopa yá thuhuꞌʉ nuni mahetsꞌi ja ra libro dega te. ?/:Dí ba̱ntebi ra nju Evodia ne ra nju Sintique da mpumbabi pa da ꞌmʉiꞌʉ co ꞌnada ra mfeni ngueꞌa̱ ri ꞌnathoꞌʉ co ra Zidada. 5> e:Hangue por gueꞌa̱ ma zi hma̱ca cuꞌihʉ, xi da sigui gui ꞌbʉhʉ xá hño co núꞌa̱ ra jamfri xcá hña̱ñhʉ de ma Zidadahʉ. Nuꞌahʉ xi dí ma̱ꞌahʉ ne dí ne ga hantꞌahʉ maꞌnaꞌqui, ngueꞌa̱ por gueꞌahʉ xi drí johya, ne po ri jamfrihʉ ma ga ha̱nga ꞌnara tha̱ha̱. =7:Núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da patca nuna ma ꞌbaihʉ dí ha̱hʉbya pa da za ga ꞌbahʉ ngu rá ꞌbaiꞌa̱ xá nsunda. Nuꞌá̱ ma da patca ma ꞌbaihʉ co núꞌa̱ ra da̱nga tsꞌɛdi pɛꞌtsi pa ri manda gatho ya tꞌøtꞌe de guecua ja ra ximhai ne mahetsꞌi.^<5:Pe nujʉ́ oda ma mfenihʉ ya tꞌøtꞌe de mahetsꞌi ngueꞌa̱ ya dyá menguhʉ de guehni, ne dí tøꞌmhʉ nehe gue ja dí ꞌñehni ma zi Pøhøtehʉ, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo. 5;c:Pe núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ hinda ma da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱. Nuyá tsꞌoncꞌatꞌiꞌʉ go gueꞌʉ ja ra uɛnda ngu yá zidadaꞌʉ, ne ri johyathoꞌʉ da ꞌyøtꞌa ya tsꞌotꞌøtꞌe núꞌʉ ri japi da ꞌbɛ yá tsa. Nuꞌʉ́ oda yá mfeni ya tꞌøtꞌe de guecua ja ra ximhai. ::Ngueꞌa̱ ngu stá xiꞌahʉ ndunthi ya ꞌmiꞌqui ne dí xiꞌahʉ maꞌnaꞌqui co ndunthi ra dumʉi asta ta̱qui dí zoni, xi ꞌbʉi ndunthi núꞌʉ ri ꞌñetꞌa gamfri, pe co yá tsꞌoꞌbɛfi ri hnequi gue ri ʉtsabi rá du ra Zidada Jesucristo. G9:Ma zi cuꞌihʉ, ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ xcá hyanthʉ dí øtꞌe, ne hyanthʉ núꞌʉ maꞌra toꞌo øtꞌe ngu núꞌa̱ dí øtꞌe, pa njabʉ gui ꞌyøthʉ ngu øtꞌʉ nehe. P8:Pe nuꞌa̱ mahyoni ga øthʉ, ga tɛñhʉ núꞌa̱ ya stá pa̱hʉ. P7:Gathoguihʉ nújʉ xa zɛ ma jamfrihʉ, mahyoni ga beñhʉ ngu núꞌa̱ ja juadi dá ma̱. Pe ꞌbʉ hinguí beñhʉ ngu dí bengá, Ajua̱ da ꞌñuꞌtꞌahʉ pa gui beñhʉ ngu dí bengá. 6:Ne dí øtꞌa ra tsꞌɛdi pa ga tsøni asta rá ña̱ni nuna ra ꞌñu drí nehi asta hinga ha̱nga núꞌa̱ ra tha̱ha̱ xpá mɛscaguihʉ Ajua̱ nuni mahetsꞌi, núꞌa̱ xa ña̱tcahʉ da ꞌracjʉ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. q5[: Zi cuhʉ, nuga hindí ena gue ya dí pɛꞌtsa núꞌa̱ ra hogaꞌmʉiꞌa̱, pe nuꞌa̱ dí ne, ga pumfri gatho núꞌa̱ ya stá øtꞌe, ne ga øtꞌa ra tsꞌɛdi ga sigui ga honga núꞌa̱ ra hogaꞌmʉi asta hinga tsʉdi. 84i: Pe hindí ena gue ya xi dí ꞌbʉi xá hño ngu núna dí ma̱, dí pa̱di gue drí ꞌbɛtho pa ga ꞌbʉi xi xá hño, pe nuga dí sigui dí øtꞌa ra tsꞌɛdi pa ga tsʉdi núꞌa̱ ra hogaꞌmʉi xi xá hño ngu núꞌa̱ bi ne ra Zidada Jesucristo ga tsʉdi nu mi zʉcagui ra mʉdiꞌa̱. p3Y: Dí ne ga njabʉ masque ga tu, pa njabʉ ga pɛꞌtsa ꞌnara ꞌraꞌyo te nehe ngu núꞌa̱ ra te bi mɛꞌtsi nu mi yopa nte de ja ya duꞌa̱. Ga øthʉ ra tsꞌɛdi pa ga tsøñhʉ asta rá ña̱ni nuna ra ꞌñu drí nehʉ 25: Nubyá nuꞌa̱ dí ne, dí ne maꞌna ga pa̱di ra Zidada Jesucristo. Dí ne ga pa̱tua rá tsꞌɛdi de núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo te bi mɛꞌtsi de mi yopa nteꞌa̱ de ja ya du, ne dí ne ga nja ngu bi njaꞌa̱ himbi ma̱di rá te, bi thogui ya tsꞌothogui ne asta bi du. 1{: ne pa bi za dá ꞌnathoꞌbeꞌa̱, y njabʉ dí ꞌbʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱. Y hingue ngueꞌa̱ dí øtꞌa ngu núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley dí ꞌbʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱, nuga dí ꞌbʉi xá hño ja rá thandiꞌa̱ ngueꞌa̱ dí camfri ra Zidada Jesucristo. Hangue por gueꞌa̱ Ajua̱ handgagui gue xá ntꞌaxigui ngueꞌa̱ stá camfri. |0q:Y xi majua̱ni gatho ya tꞌøtꞌe núꞌʉ ja ja ra ximhai, pa guecagui hinte ri muuiꞌʉ, dí ʉtꞌa ra uɛnda ngu ya paxi dá føtbʉ pa go dá pa̱di ra Zidada Jesucristo. Stá tsopʉ gatho pa go dá pa̱di ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, P/:Gatho nuya ya tꞌøtꞌe ndí øtꞌa maꞌmɛtꞌo, pa guecagui xi mri muui ndunthi, pe núbya ndá camfri ra Zidada Jesucristo, dá pa̱di gue núꞌa̱ ndí øtꞌa maꞌmɛtꞌo hinte ri muui. d.A:Xi ndí øtꞌa gatho yá ley ya xodyo, hangue xi ndí øꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌʉ ya cu xqui gamfri ra Zidada Jesucristo. Y mi joꞌo toꞌo da ꞌñena gue hinduí øtꞌa gatho ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley. C-:Ngueꞌa̱ rá hña̱to ma pa de stí ꞌbʉi, bi thusca núꞌa̱ ra seña ja ma ndoꞌyo ngueꞌa̱ drá me Israel, stí ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ndu ra Benjami, drá xodyo ngueꞌa̱ ma dada ma na̱na̱ myá xodyo. Y nuga ndí øtꞌa gatho ngu núꞌa̱ ma̱nga ja rá ley ya xodyo, ngueꞌa̱ ndrá fariseo. <,q:Nuga da zahma̱ ga beni gue ma ga mpøhø co ma hoga ꞌbɛfi ne ma hñoja̱ꞌi stá øtꞌe de ma tsꞌɛdi sɛhɛ, asta maꞌna da za ga beni ndunthi que maꞌra ya ja̱ꞌi. o+W:Ngueꞌa̱ nujʉ́ go guecaguihʉ dí pɛꞌtshʉ ra seña xi majua̱ni ja ma corasohʉ ngueꞌa̱ stá camfrihʉ Ajua̱ ne dí nsundahʉꞌa̱ po rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi ne drí johyahʉ ngueꞌa̱ yá mɛtiguihʉ ra Zidada Jesucristo. Hindí camfrihʉ gue núꞌa̱ ra seña thuꞌtsua ja rá ndoꞌyo ꞌna gue por gueꞌa̱ ma da mpøhø ꞌna. )*K:Nsuhʉ de núꞌʉ ya tsꞌoja̱ꞌi hingui øtꞌe núꞌa̱ xá hño ne ri manda da thuꞌtsua ra seña ja rá ndoꞌyo ꞌna, ngu ma̱nga ra nda̱xjua ley. H) :Y nubyá zi cuhʉ, johyahʉ ja rá thuhu ra Zidada. Pa gueque hingui tsabigui ga xiꞌahʉ maꞌnaꞌqui de núꞌa̱ ya stá opꞌahʉ, y xá hño ga benꞌahʉ ngueꞌa̱ go pa ri hñohʉ. u(c:Ngueꞌa̱ nuní ya mi ma da du hma̱ha̱ po rá ꞌbɛfi ra Zidada Jesucristo. Nuni himbi jamasu de ya tsꞌothogui, hangue e bi mɛfi ꞌnara ꞌbɛfi núꞌa̱ himbi za go gá pɛfihʉ ngueꞌa̱ guí ꞌbʉhʉ yabʉ de guecua.Y'+:Nu xcrí hyanthʉ da zømbʉni, xi da johyahʉ ndunthi, ngueꞌa̱ guehni ꞌnama cuhʉ de ja rá thuhu ma Zidadahʉ, ne xi da umfʉ ra hma̱te, ne numahñobihʉ gatho maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ di nguni. |&q:Hangue por gueꞌa̱ xi dí ne ga pɛmpʉ pa gui johyahʉ nu xcrí hyanthʉ maꞌnaꞌqui, y necá ga johya nehe. l%Q:Xi majua̱ni bi hñeni ntsꞌɛdi asta ya mi ma xa duhma̱, pe Ajua̱ bi mɛꞌtsa ra huecate de guehni, y hinga hønsɛni, necagui nehe, bi mɛsca ra huecate, ngueꞌa̱ ꞌbʉ xa duhma̱ni, nuꞌbʉ́ maꞌna xa du ma mʉi. y$k:Y xa beni ndunthi de gueꞌahʉ pa da mabʉ, ne xi tu rá mʉi ngueꞌa̱ bi ba̱di gue gá pa̱hʉ bi hñeni. Q#:Nehe dí beni gue mahyoni ga pɛmpʉ nehe ra cu Epafrodito, guehni ꞌnama hoga compa de ja ra ꞌbɛfi pa dí ña̱mbaheua rá noya Ajua̱. Nuni ra cuni go guehni uá pɛnhʉ pa e bi maxcagui. d"A:Dí camfri gue co rá mfatsꞌi Ajua̱ necagui ga mabʉ ꞌbestho ga cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ. !}:Hangue dí beni ga pɛmpʉ pa dua cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ, hønsɛ dí tøꞌmi ga pa̱di te grá ma de núna dí thoguiua. + O:Y nuꞌahʉ guí pa̱tuahʉ rá ꞌmʉi ra cu Timu. Núꞌá̱ xi faxcagui pa dí ma̱mba rá noya Ajua̱, nja ngu ꞌnara tꞌʉ faxa rá dada ja rá ꞌbɛfi. 7:Ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ maꞌra ya cu oda yá mfeni de yá ꞌbɛfi pa yá hñosɛꞌʉ, hingo oda yá mfeni de rá ꞌbɛfi ra Zidada Jesucristo. |q:Ngueꞌa̱ hønsɛ ra cu Timu go gueꞌa̱ ꞌnada ra mfeni dí pɛꞌtshe, ne dí tagui dí tuhe por gueꞌahʉ. O:Dí beni ga pɛmpʉ ꞌbestho ra cu Timu dua cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ ꞌbʉ njabʉ rá paha ma Zidadahʉ, pa nu stua penguiꞌa̱ da xicagui de gueꞌahʉ, pa njabʉ da hñu ma mʉi, ne ga johya. `9:Hangue johyahʉ nehe, pa ga pɛꞌtshʉ ꞌnada ra johya. Ra Timoteo ne ra Epafrodito r]:Ha nuꞌbʉ ga tu po rá ngueꞌahʉ, guehna ngu ꞌnara hña̱ꞌti dí umbabi Ajua̱ mahyɛgui co ri jamfrihʉ. Nuꞌbʉ́ ga johya ngueꞌa̱ dí pa̱di gue dí uñhʉ mahyɛgui ma hña̱ꞌtihʉ, y njabʉ ga johyahʉ mahyɛgui. F:ne guí ma̱ñhʉ ra hoga noya dega te pa nza̱ntho. Nuꞌbʉ gui ꞌbʉhʉ xá hño ngu núna dí xiꞌahʉ, ma ga johya ndunthi nu stua yopa penga ra Zidada Jesucristo, ngueꞌa̱ gueꞌbʉ ma ga pa̱di gue gatho núꞌa̱ stá pɛfi hinxa ma ꞌmɛdi, ma da hneca ra hoga sofo núꞌa̱ stá pɛfi ja gueꞌahʉ. dA:pa hinto da zʉꞌtꞌahʉ ni ꞌnara tsꞌoqui. ꞌBʉhʉ xá hño co ri mfenihʉ strá ntꞌaxi, ngueꞌa̱ yá ba̱tsiꞌihʉ Ajua̱, masque guí ꞌbʉhʉ madetho de ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi núꞌʉ hinxá ntꞌaxi yá mfeni. Nuni ja da hnecni ri hogaꞌmʉihʉ ngueꞌa̱ nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ya tsø ri yotꞌa ja ra ꞌbɛxuui, lQ:Gatho núꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌyøthʉ nsinque gui nøntehʉ ne nsinque gui ntsanoyahʉ, #: Ngueꞌa̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ ri ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi ne ya hoga mfeni pa gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño, ngu núꞌa̱ neꞌa̱. =s: Ma zi cuꞌihʉ, ngu gá nhyogaꞌyødehʉ nu ndá ꞌbʉi con gueꞌahʉ, dí ne nehe núbya dí ꞌbʉi yabʉ de gueꞌahʉ gue maꞌna gui ꞌramanuhʉ gui nhyogaꞌyødehʉ. ꞌYøthʉ xá hño gatho núꞌa̱ rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ ngueꞌa̱ xcá mpøhøhʉ, ne nsuhʉ ja rá thandi Ajua̱. O: Y gathoꞌʉ ma da ꞌñena gue ra Jesucristo go gueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ pa maꞌna dra nsunda Ajua̱ ra Dada. Nuꞌʉ tóꞌo xa gamfri go gueꞌʉ nja ngu ꞌnara ñotꞌi ri yotꞌa ja ra ximhai V%: Pa njabʉ ma da ndandiña̱hmu ne da xøcambenibi rá thuhu ra Zidada Jesu maxøgue gatho núꞌʉ bí ꞌbʉi mahetsꞌi ne núꞌʉ ꞌbʉcua ja ra ximhai ne núꞌʉ ꞌbʉi rí ngaꞌti de ra ximhai. : Hangue Ajua̱ bi umba ꞌnara nsu xi ra da̱ngui, ne bi hñuꞌmba ꞌnará thuhu núꞌa̱ maꞌna ja rá nsu de gatho ya thuhu. W':Y ya de mi ꞌbʉcua, bi ꞌmʉi ngu himri ꞌñepi da ꞌmʉhma̱, y bi ꞌyøꞌtua núꞌa̱ go rá paha rá Dada asta xi bi du, ne nurá duꞌa̱ xi xmá ntsꞌo, ngueꞌa̱ bi du ja ꞌnara pontꞌi. )K:Pe bá tsogui rá nsu pa bi e bi nja̱ꞌi nuua ja ra ximhai, ne asta bi nja ngu ꞌnara ꞌbɛgo, ne bi mɛꞌtsa rá ꞌbai ngu rá ꞌbai ꞌnara ja̱ꞌi. ,Q:Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ masque go guesɛꞌa̱ Ajua̱, pe bá tsopʉ rá nsu núꞌa̱ mbi pɛꞌtsa nuni mahetsꞌi masque mri mandaniꞌa̱ mahyɛgui co rá Dada. S:Beñhʉ ngu bi benga ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo himbi ꞌñetsꞌi. L:Oguí hoñhʉ ra hño pa gueꞌasɛhʉ, hyoñhʉ pa maꞌra nehe.  5:Ote guí øthʉ pa ri hñosɛhʉ, nixi pa gui pønga ri hmihʉ. Ne ogrí ꞌñexasɛhʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌñeꞌtsuahʉ yá nsu maꞌra. { o:Hangue ꞌbʉhʉ co ꞌnada ra mfeni ne co ꞌnada ra hma̱te, pa njabʉ ha̱, gui hubgahʉ ma mʉi pa ga johya. Q  :Nuꞌahʉ xa nupꞌa ri mfenihʉ numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne xa hupꞌa ri mʉihʉ co rá hma̱teꞌa̱, ne ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi con gueꞌahʉ, ne xa tꞌaꞌahʉ ra hma̱te ne ra huecate. Q  :Guí pa̱hʉ gue nuga ne nuꞌahʉ mahyɛgui drí ña̱mbahʉ rá noya Ajua̱, y ya gá pa̱hʉ xá hño gatho núꞌa̱ stá thogui pa dá ña̱niꞌa̱, ne ya xcá øhʉ te gatho dí thoguibya.c  A:Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi hñuxꞌahʉ hingue hønsɛ pa gui camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nehe pa gui thohʉ ya ntꞌʉtsate po rá ngueꞌa̱, y núꞌa̱ guí thohʉ gueꞌa̱ ꞌnara da̱nga hño pa gueꞌahʉ. p [:Ne oxquí hophʉ da piꞌahʉ núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌihʉ, ngueꞌa̱ nu stí hyandiꞌʉ gue hingri tsuhʉ, njabʉ da ba̱diꞌʉ gue ma da ꞌmɛdiꞌʉ, pe nuꞌahʉ gui pa̱hʉ gue co rá tsꞌɛdi Ajua̱ xa pøhøꞌihʉ. e E:ꞌYøthʉ ra tsꞌɛdi gui ꞌyohʉ xá hño ngu núꞌa̱ ma̱nga rá noya ra Zidada Jesucristo. Y njabʉ tsa ga mabʉ ga cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ o hina, pe ya ga øde gue gri ꞌbʉhʉ xá hño co ꞌnada ra mfeni ne gri mpɛfihʉ mahyɛgui co ndunthi ra tsꞌɛdi pa gui ña̱ñhʉ núꞌa̱ ra jamfri xcá hña̱nihʉ de ra ma̱ca hoga noya. 6 g:Hangue nu xcrí yopa hyandgaguihʉ ga yopa ꞌbʉi con gueꞌahʉ, ma xi gui xøcambenihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo ngueꞌa̱ ma ga ꞌbʉi maꞌnaꞌqui con gueꞌahʉ.  ':Hangue dí pa̱di gue ma ga sigui ga ꞌbʉcua con gueꞌahʉ pa da za ga faxꞌahʉ pa maꞌna da nte ri jamfrihʉ ne maꞌna gui johyahʉ. Q :Pe dí pa̱di gue maꞌna xá hño pa gueꞌahʉ ga sigui ga ꞌbʉcua. P :De ri yoho hindí pa̱di ndaꞌa̱ ga beni. Nuꞌa̱ dí nehma̱, ga ma de guecua pa ma ga ꞌbʉꞌbe ra Zidada Jesucristo nuni mahetsꞌi, ngueꞌa̱ pa gueque gueꞌa̱ maꞌna xá hño de gatho. L :Pe nuꞌbʉ ga sigui ga ꞌbʉcua ja ra ximhai, ga mpɛfi pa da gamfri maꞌra ya ja̱ꞌi, hangue hindí pa̱di ndaꞌa̱ ga beni, ua maꞌna xá hño ga sigui ga nte, o maꞌna xá hño ga tu. 8 k:Ngueꞌa̱ nuga ꞌbʉ ga sigui ga ꞌbʉcua ja ra ximhai, gueꞌa̱ pa ga øtꞌe núꞌa̱ go rá paha ra Zidada Jesucristo, y nuꞌbʉ ga tu, ma grá ha̱nga ma tha̱ha̱. h K:Nuga hindí ne ga ntsa, dí ne ga ña̱ con gatho ma jamfri, ngu xi stá nja nza̱ntho. Ne dí ne maꞌna da hnequi rá tsꞌɛdi ra Zidada Jesucristo ja ma ꞌmʉi, hinte rí ꞌyøꞌtuabi ꞌbʉ ga tu o ga sigui ga nte. T #:ngueꞌa̱ nuga dí pa̱di gue núna dí thogui ma ga pøni xá hño, ngueꞌa̱ guí faxcahʉ guí aphʉ Ajua̱ por gueque, y nurá Ma̱ca Nda̱hi ma Zidadahʉ ra Jesucristo ri ꞌracagui ra tsꞌɛdi. Z~ /:Pe hinte rí ꞌyøꞌtuabi de núꞌa̱ gra ña̱ꞌʉ. ꞌBʉ ma̱ñꞌʉ con gatho yá mʉi o hina, pe xi drí johya ngueꞌa̱ maꞌna rí ntʉnga rá noya ra Zidada Jesucristo. Ne ma xi ga johya ndunthi, '} I:Pe nuꞌʉ maꞌra ha̱, ma̱mba rá noya Ajua̱ co ndunthi ra hma̱te ngueꞌa̱ pa̱diꞌʉ gue nuga dí ꞌbʉcua pa ga ña̱mbabi rá ma̱ca noya Ajua̱. | :Pe nuꞌʉ tóꞌo ri hyøca núꞌa̱ dí pɛfi, ma̱mba rá noya ra Zidada Jesucristo pa yá hñosɛꞌʉ ne pa da tꞌembi gue go maꞌna ri mpɛfiꞌʉ. Nuꞌʉ́ øtꞌa njabʉ hønsɛ pa maꞌna da hyondga ra ꞌñʉ núbya de dí oua ja ra fadi. { :Nuga dí pa̱di xá hño gue ꞌra de gueꞌʉ ña̱ de ra Zidada Jesucristo ngueꞌa̱ ri hyøca núꞌa̱ dí pɛfi, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ne go da uadi núꞌa̱ da ma̱ñꞌʉ. Pe núꞌʉ maꞌra ha̱, ma̱mbabi rá noya Ajua̱ co yá mfeni xá ntꞌaxi. #z A:Y hangue por guehna ndunthi ya cu maꞌna xa gʉ ra tsꞌɛdi pa xa ma̱mbabi rá noya Ajua̱ nsinque ra ntsu, ne maꞌna xa nja yá jamfri ja ra Zidada. %y E: Hangue gatho nuya soldado ꞌbʉcua habʉ ja ra tsꞌʉtbi, ne gatho maꞌra ya ja̱ꞌi, pa̱di gue nuga xa jocagui fadi po rá ngue ra Zidada Jesucristo. x %: Ma zi cuꞌihʉ dí ne gui pa̱hʉ xá hño gue gatho núꞌa̱ xa tꞌøtcagui gueꞌa̱ maꞌna xa umba ra tsꞌɛdi ra ma̱ca noya. _w 9: Njabʉ dí tøꞌmi gue ra Zidada Jesucristo da ꞌyøtꞌe pa da hneca ya hoga ꞌbɛfi ja ri tehʉ. Y núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛfi da hnequi ja gueꞌahʉ go gueꞌa̱ ngu ꞌnara hoga sofo pa rá nsunda Ajua̱, pa njabʉ maꞌna da tꞌeꞌtsua rá nsuꞌa̱. De ga ꞌbʉcua, nza̱ntho ga øtꞌe núꞌa̱ go rá paha ra Zidada Jesucristo iv M: Njabʉ da za gui pa̱hʉ gui huanhʉ nza̱ntho núꞌa̱ xá hño, ne gui pɛꞌtshʉ ꞌnara te strá ntꞌaxi, y njabʉ hinto da za te da ma̱ de gueꞌahʉ nu stí yopa menga ma Zidadahʉ ra Jesucristo nuua ja ra ximhai. ,u S: Dí apabi Ajua̱ pa maꞌna da ziꞌta ri hma̱tehʉ, ne maꞌna gui pɛꞌtshʉ ra hoga mfa̱di pa gui pa̱hʉ maꞌna xá hño ndaꞌa̱ gueꞌa̱ ri ho Ajua̱. t :Ajua̱ pa̱di xá hño gue nuga ntsꞌɛdi dí beñꞌahʉ co nuna hoga hma̱te xa ꞌracjʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo. 9s m:Y xá hño núꞌa̱ stá beni de gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ xi dí pɛꞌtsꞌahʉ ndunthi ra hma̱te, y ngueꞌa̱ xi guí faxcahʉ co núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracagui Ajua̱ pa dí ña̱nga ra ma̱ca noya ne pa dí ma̱ gue go gueꞌa̱ majua̱ni, masque dí ofadi o dí ꞌbai ja yá thandi ya nda̱. Rr :Nuga dí camfri gue nu Ajua̱ toꞌo xa mʉdi xa paꞌtꞌa ri ꞌmʉihʉ, ma da sigui da ꞌyøtꞌa njabʉ pa sta yopa penga ma Zidadahʉ ra Jesucristo ya gri ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. q y:ngueꞌa̱ desde gá camfrihʉ rá ma̱ca noya Ajua̱ asta nubya, xcá faxcahʉ pa xa ntʉnga nura ma̱ca noyaꞌa̱. \p 3:Y ora dí apabi Ajua̱, dí apabi co ndunthi ra johya pa cada ꞌna de gueꞌahʉ, So !:Ora dí beni de gueꞌahʉ dí umba njama̱di Ajua̱ por gueꞌahʉ. 2n _:Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Ra apostol Nsan Pablo apabi Ajua̱ po ya gamfri $m E:Núga drá Pablo ne ra cu Timu, yá ꞌbɛgoguihe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, dí opꞌaꞌihe nuna carta gathoꞌihʉ zi cuhʉ guí ꞌbʉhʉbʉ ja ra hnini Filipo, ne guí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne gathoꞌihʉ gyá nda̱hʉ de ra nija̱ ne núꞌahʉ gyá mastehʉ. bl ?Ma Zidadahʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ guí gathohʉ. Njabʉ gueꞌa̱. k  Nehe pɛñꞌaꞌi ra nzɛngua ra cu Aristarco, ne ra cu Dema, ne ra cu Luca, nuyʉ go guehyʉ faxcagui ja rá ꞌbɛfi Ajua̱. j Pɛñꞌaꞌi ra nzɛngua ra cu Epafra núni jotꞌua fadi nehe mahyɛgui con gueque po rá ngue ra Zidada Jesucristo. i Y nehe dí ne ga xiꞌaꞌi gui hoqui habʉ ga tsaya, ngueꞌa̱ dí tøꞌmi gue núꞌa̱ xcá ꞌyaphʉ Ajua̱ ma da ꞌyøtꞌe pa ga mabʉ ga tsøñꞌahʉ. Rá nga̱tsꞌi rá carta ra apostol Nsan Pablo ri yopa zɛngua ya gamfri ne apa Ajua̱ por gueꞌʉ %h EDí opꞌaꞌi ngueꞌa̱ dí pa̱di xá hño gue xi grá hogaꞌyøde, ne dí pa̱di gue maꞌna ndunthi ma gui ꞌyøtꞌe que núna dí xiꞌaꞌi. v~|*{z~yrwwnvuu5tsrr ponm7lkiig>feedcbpaa`X_^^\[ZYX}VV'TTSVRyQPORMLKII2HGG(EDCCBaA{@?>=Z<;:99?8{7P6u6 5&4 3p210q/W-,k+*)v('&&Z%c$$,# "|!g aD}W^2S 5 . e|/v5 e Nepʉ bi tꞌaca ꞌnara xithi pa ra tꞌɛni, ne bi tꞌengagui: ―Grí ma gui ꞌyɛni rá nija̱ Ajua̱ ne ra ata, ne gui pede núꞌʉ ꞌbʉhni ri xøcambeni Ajua̱. N Y nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: ―Mahyoni gui yopa ma̱nga maꞌnaꞌqui núꞌa̱ te ma da tꞌøꞌtuabi ya ja̱ꞌi de gatho ya hña̱qui ja gatho ya hai, ne ja gatho ya hnini, ne yá nda̱.;o Nuꞌbʉ́ dá ha̱nga ra tꞌʉca libro de rá ꞌyɛ ra ɛnxɛ, ne dá tsi. Ne dá tsa ja ma ne xi xmá ꞌñu ngu ra tꞌafi, pe nu ndá tsi xi xmá nju de mbo ma mʉi. lQ Nepʉ dá ma habʉ mi ꞌba ra ɛnxɛ ne dá embabi: ―ꞌRacagui ra tꞌʉca libro. Ne nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: ―Na̱, ne tsi. Ja ri ne ma gui tsa strá ꞌñu ngu ra tꞌafi, pe nu ja ri mʉi ma gui tsa strá nju. hI Y núꞌa̱ ra noya dá øde de mahetsꞌi bi zocagui maꞌnaꞌqui ne bi ꞌñengagui: ―Grí ma ne gui jʉ núꞌa̱ ra tꞌʉca libro xa xoꞌtsa ja rá ꞌyɛ ra ɛnxɛ núꞌa̱ ꞌbai ja ra ndehe ne ja ra hai. \1 Pe nu stí mʉdi da mistꞌa rá trompeta rá yoto ra ɛnxɛ, nuya paꞌʉ ma da uadi núꞌa̱ bi beni da ꞌyøtꞌa Ajua̱ ne himi fa̱di, núꞌa̱ bi xipabi yá ꞌmɛhniꞌa̱ núꞌʉ toꞌo bi mɛpabi. e~C ne bi jura de rá thuhu núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉi pa nza̱ntho, núꞌa̱ bi hyoca mahetsꞌi ne ra ximhai ne gatho ra ndehe ne gatho núꞌa̱ te ja, ne bi ꞌñena: ―Ya tsꞌʉtho ya pa di ꞌbɛdi pa da uadi gatho. }3 Nepʉ ꞌmɛfa, núꞌa̱ ra ɛnxɛ dá handi xqui ꞌbaꞌma rá ua ja ra ndehe ne ja ra hai, bi gʉxa rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi pa mahetsꞌi, m|S Y nu ndá øde nuya nganiꞌʉ, ndí ma ga ofo núꞌa̱ te mi ma̱ñꞌʉ. Pe dá øde ꞌnara noya de mahetsꞌi, bi ꞌñengagui: ―Dá gohitho njabʉ núꞌa̱ bi ma̱nga núꞌʉ yoto ya ngani, oguí ofo pa hinda fa̱di. { Nepʉ bi dø ꞌnara hmafi xi ntsꞌɛdi ngu rá hmafi ꞌnara zate ora mafi, y nu mi mafiꞌa̱ bi ntꞌøde yoto ya ngani. (zI Ne mi ha̱ ꞌnara zi tꞌʉca libro y bi xoꞌtsi. De guehni bi ꞌbaꞌma rá ua ra ꞌñɛi ja ra ndehe, ha nurá ua ra nga̱ha̱ bi ꞌbaꞌma ja ra hai. y  Nepʉ dá handa maꞌna ra ɛnxɛ mi pɛꞌtsa ndunthi rá tsꞌɛdi bi ga̱i de mahetsꞌi, ne mi pa madetho ja ꞌnara guui, ne mi ja ꞌnara ꞌbɛjri ja rá ña̱xu. Rá hmi xi mri yotꞌi ntsꞌɛdi ngu ra hyadi, y nuyá ua mi zø ngu ra faspi. x Nixi himbi ne bi ñobriꞌʉ de núꞌa̱ mi øtꞌʉ, ngu ra nthote, ne ya ntꞌete, ne de ra ntꞌeꞌbɛhña̱, ne de ya mfe.w Y nuꞌʉ ya ja̱ꞌi himbi du co nuya tsꞌothoguiꞌʉ, himbi ne bi ñobriꞌʉ. Bi siguitho bi xøcambeni ya tsꞌonda̱hi ne núꞌʉ ya cꞌoi dega oro, dega tꞌaxi, dega bronse, dega do, ne dega za, núꞌʉ hingui handi, nixi øde, nixi ri ꞌyo. Hv  Hangue núꞌʉ ya faniꞌʉ mi ho ya ja̱ꞌi co yá ne ne co yá cola, ha nuyá cola mi ngu ꞌnara quꞌeña̱ mi ja rá ña̱xu ne mi tsate, y njabʉ mi øꞌtua ra ꞌñʉ ya ja̱ꞌi. )uK Nuꞌa̱ ra tsibi ne ra ꞌbifi ne ra asufre mi pønga ja yá neꞌʉ, bi japi bi nja ya tsꞌothogui asta bi du ꞌna de hñu parte ya ja̱ꞌi de ra ximhai. ^t5 Njaua dá handi gatho núꞌa̱ bi ꞌñutca ra Ma̱ca Nda̱hi dega thedi: Nuꞌʉ tóꞌo mi tøgue yá fani, mi ha̱ yá nthaqui ja yá tiña̱, ne xi mi huɛxqui dega thɛni ne dega cꞌangui ne dega cꞌastꞌi. Ne nuyá ña̱xu ya fani mi ngu yá ña̱xu ya zate, y de ja yá neꞌʉ mi pøni ra tsibi ne ra ꞌbifi ne ra asufre. zsm Y dá øde hangu yá ndunthi núꞌʉ yá soldado mi tøgue yá fani, dá øde gue mi yo nthebe ꞌmo ya ꞌmo. r5 Y bi soꞌta núꞌʉ goho ya ɛnxɛ xqui hñoqui xqui døꞌmi pa ꞌbestho ra oraꞌa̱ da hyo ꞌna de hñu parte ya ja̱ꞌi de ra ximhai. 8qi Y núꞌa̱ ra noyaꞌa̱ bi ꞌñembabi núꞌa̱ rá ꞌrato ra ɛnxɛ to mi ha̱ ra trompeta: ―Xoꞌta núꞌʉ goho ya ɛnxɛ tha̱tꞌa ja rá hyo ra da̱the Eufrate. Jp  Y nu mi mistꞌa rá trompeta nurá ꞌrato ra ɛnxɛ, ꞌbestho dá øde ꞌnara noya mi pøni de ja núꞌʉ goho ya nda̱hi de ra ata dega oro núꞌa̱ mi ja de ja rá thandi Ajua̱. Po Nurá mʉdi ra tsꞌothogui ya bi uadi, pe ri ꞌbɛdi má yoho. nw Y núꞌa̱ ra tsꞌoꞌɛnxɛ ꞌbʉ ja ra oꞌtsi núꞌa̱ otho habʉ bí cꞌa go gueꞌa̱ mrá nda̱ de nuya ncꞌotoꞌʉ. Nura ɛnxɛꞌa̱ dega ebreo rá thuhu ra Abado, y dega griego ra Apolyo núꞌa̱ rí bøni da ꞌñena ra hyote. m7 Y yá cola mi nja ngu yá cola ya penzʉ co ya ꞌbite, y nuyá ꞌbite mi pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da japi da sufri ya meximhai cʉtꞌa za̱na̱. 4la Y de ja yá ndoꞌyo mi pɛꞌtsa ꞌnara nthaqui ngu dega bøja̱, ne nuyá mbʉni de yá hua mi ngu rá mbʉni ya carro núꞌʉ ri gʉtꞌa ya fani ꞌyo ja ra tuhni. kkO Ne xi xmá ma yá sta̱ ngu yá sta̱ ya ꞌbɛhña̱, y nuyá tsꞌi mi ngu yá tsꞌi ya zate. Cj Núꞌʉ ya ncꞌotoꞌʉ mi hnequi ngu ꞌraya fani xa hñoqui pa ra tuhni, y mi huꞌtsa ja yá ña̱xuꞌʉ ngu ꞌnara corona dega oro, y nuyá hmi mi ngu yá hmi ya ja̱ꞌi. [i/ Nuya paꞌʉ ya ja̱ꞌi da nehma̱ da du, pe ma da ꞌñotho ra du pa gueꞌʉ. whg Bi tꞌumba nsɛqui da ꞌyøtꞌa njabʉ hønsɛ pa da japi da sufri ya ja̱ꞌi cʉtꞌa za̱na̱, pe hingue pa da hyo. Y nuyá ꞌñʉ yá ne núꞌʉ ya ncꞌoto ngu rá ꞌñʉ rá ne ꞌnara tsꞌo penzʉ ora tsa ꞌnara ja̱ꞌi. @gy Nuya ncꞌotoꞌʉ bi sipi gue hinda zi ni ꞌnara cꞌama nda̱po, nixi ya za. Nuꞌʉ́ bi sipi gue da za hønsɛ núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingui pɛꞌtsua rá seyo Ajua̱ ja yá de. f9 Y ja ra ꞌbifi ja mbra ehni ꞌraya ncꞌoto, nepʉ bi nxaniꞌʉ ja ra ximhai ne bi tꞌumba ra tsꞌɛdi ngu yá tsꞌɛdi ya penzʉ pa da ntsate. ]e3 Y nu mi xoꞌtsa núꞌa̱ ra oꞌtsiꞌa̱, bi bøtsꞌe de guehni ꞌnara ꞌbifi ngu rá ꞌbifi ꞌnara da̱nga utꞌi, ne bi juta ra hyadi asta bi ꞌmɛxuui co núꞌa̱ ra ꞌbifi mi ꞌyo ja ra nda̱hi. {d q Y nu mi mistꞌa rá trompeta nurá ncʉtꞌa ra ɛnxɛ, dá handa ꞌnara tsø xqui dagui de mahetsꞌi pa ja ra ximhai, y nura tsøꞌa̱ bi tꞌumbabi ra nsoqui pa bi xoqui ne bi xoꞌtsua rá ne núꞌa̱ ra oꞌtsi otho habʉ bí cꞌa. wcg Nepʉ dá handa ꞌnara nxʉni mri nhyatsꞌi madetho de mahetsꞌi, ne dá øde mi ña̱ ntsꞌɛdi ne mi ena: ―¡Huecate núꞌʉ to ꞌbʉi ja ra ximhai, ngueꞌa̱ ri ꞌbɛtho da mistꞌa yá trompeta má hñu ya ɛnxɛ!*bM Nu mi mistꞌa rá trompeta nurá ngoho ra ɛnxɛ, ꞌbestho bi ꞌmɛxuui ꞌna de hñu parte ra hyadi ne ra za̱na̱ ne ya tsø. ꞌNa de hñu parte ra pa bi ꞌñotho ra ñotꞌi de ra hyadi, ne ꞌna de hñu parte ra xuui bi ꞌñotho ra ñotꞌi de ra za̱na̱ nixi de ya tsø. ;ao y mrá thuhu ra Ajenjo. Ne bi mpʉnga ajenjo ꞌna de hñu parte ya dehe, y co rá nju nura ajenjoꞌa̱ bi juꞌtsa ya dehe, ne bi du ndunthi ya ja̱ꞌi co rá nju nura dehe. N` Nu mi mistꞌa rá trompeta nurá hñu ra ɛnxɛ, ꞌbestho bi dagui de mahetsꞌi ꞌnara da̱nga tsø ja ꞌna de hñu parte ya da̱the ne ya pøthe. Nura tsøꞌa̱ mri yotꞌi ne mi zø, |_q Ne bi du ꞌna de hñu parte ya zuꞌue núꞌʉ mi ꞌbʉ mbo ra ndehe, ne bi yʉi ꞌna de hñu parte ya motsa. -^SNu mi mistꞌa rá trompeta nurá ñoho ra ɛnxɛ, ꞌbestho bi zo ja ra ndehe ꞌna ngu ra da̱nga tꞌøhø mi zø, ne bi nji ꞌna de hñu parte ra ndehe. +]OY nu mi mistꞌa rá trompeta núꞌa̱ ra mʉdi ɛnxɛ, bi dagui pa ja ra ximhai ya ndo co ra tsibi mi ntha̱ntsꞌi co ra ji. Y nu mi njabʉ bi za̱tꞌa ꞌna de hñu parte ra hai, ne bi za̱tꞌa ꞌna de hñu parte ya za, ne gatho ya nda̱po núꞌʉ xmá ncꞌami bi za̱tꞌi. f\ENepʉ núꞌʉ yoto ya ɛnxɛ mi ha̱ ya trompeta bi nhyoquiꞌʉ pa da mistꞌiꞌʉ. [Y nura ɛnxɛꞌa̱ bi gʉ ra njʉspi, ne bi hña̱ca tsꞌʉ ra tsibi núꞌa̱ mi zø ja ra ata pa bi ñuꞌtsa rá njʉspi, nepʉ bi føte pa ja ra ximhai. Y nu mi ꞌyøtꞌa njabʉꞌa̱, bi nja ya ngani ne ya huɛi ne ra mbimhai asta mi ñʉni. Ya trompeta ZY de ja rá ꞌyɛ ra ɛnxɛ bi bøxa ja rá thandi Ajua̱ nurá ꞌbifi ra tꞌutsꞌi mahyɛgui co yá søcambeni nuya gamfri. Y3Nepʉ bi zøhø maꞌna ra ɛnxɛ mi ha̱ ꞌnara njʉspi dega oro, ne bi ꞌmai ja ra ata. Nura ɛnxɛꞌa̱ bi tꞌumba ndunthi ra tꞌutsꞌi pa bi umbabi Ajua̱ mahyɛgui co yá søcambeni ya gamfri ja ra ata dega oro mri nhyandui núꞌa̱ ra hudi habʉ mi hudi Ajua̱. pXYNepʉ dá handa yoto ya ɛnxɛ mi ꞌbai ja rá thandi Ajua̱, ne bi tꞌumba ꞌra ꞌnara trompeta. @W {Nepʉ de bi xøꞌtsa núꞌa̱ rá yoto ra seyo ra Tꞌʉca Dɛti, bi nja ra hmetho y ꞌbesthó hinte bi ntꞌøde, ngu made ra ora himbi ntꞌøde ni ꞌnara noya nuni mahetsꞌi. sV_Ngueꞌa̱ nuni ra Tꞌʉca Dɛti ꞌbai habʉ hudi Ajua̱, go guehni ra maꞌyo pa da suyʉ ne da ꞌñutuabiyʉ habʉ ja ya pøthe de ra dehe dega te. Y nu Ajua̱ ma da hñuꞌmba yá mʉi ne da ducuabi yá guida de ja yá da.U+Y ya hinhyaꞌmʉ ma da zʉ ra thuhuyʉ ngu núꞌbʉ mbá ꞌbʉ ja ra ximhai, nixi ra nduthe, nixi ra pahyadi, nixi maꞌra ya tsꞌothogui. PTHangue nubyá nuyʉ́ ꞌbai ja rá thandi Ajua̱ habʉ hudiꞌa̱, ne pɛpabi ma pa ra xuui nuua ja ra ma̱ca luga habʉ ꞌbʉꞌa̱. Y nu Ajua̱ hudi ja rá hudi ꞌbʉi con guehyʉ ne ri suyʉ. SwNuga dá tha̱di ne dá embabi: ―Nuga hindí pa̱di, nuꞌi go guí pa̱di. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: ―Nuyʉ go guehyʉ xqui ꞌñehe de nuni habʉ mbi ja ya tsꞌothogui ne xuá tꞌaxca yá he co rá ji ra Tꞌʉca Dɛti. $RA Nepʉ ꞌna de núꞌʉ ya nda̱ bi ꞌyangagui ne bi ꞌñengui: ―Xi núyʉ ꞌbahni ri hñe dega tꞌaxi, ¿toꞌoyʉ ne habʉ xqui ꞌñeheyʉ? LQ ne mi eñꞌʉ:¡Njabʉ gueꞌa̱! Drá søcambeni Ajua̱ ma Dadahʉ, ne drá nsunda, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ja rá mfa̱di.Nehe dá tꞌumba ra jama̱di ne dá tꞌeꞌtsua rá nsu, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ja rá tsꞌɛdi, ne go gueꞌa̱ ra nda̱.Dá njabʉ pa nza̱ntho ne pa nza̱ntho. Njabʉ gueꞌa̱. kPO Nehe gatho núꞌʉ ya ɛnxɛ mi ꞌbai ja rá nthetsꞌi ra hudi ne habʉ ꞌbʉ núꞌʉ ya nda̱ ne núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ, bi ndandiña̱hmu asta bi mɛgui yá hmi manjua̱ntho ja ra hudi ne mi xøcambeni Ajua̱, 2O] Ne mi ña̱ ntsꞌɛdi, mi enaꞌʉ:Ajua̱ ma Dadahʉ núꞌa̱ toꞌo hudi ja rá hudi,
ne ra Tꞌʉca Dɛti,
go guesɛꞌʉ bi za bi pøhø ya ja̱ꞌi. Nw ꞌMɛfa de guehna dá handa ꞌnara da̱nga hmuntsꞌa ja̱ꞌi nixi himi tsa to da mede. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ xqui ꞌñehe de gatho ya hnini, ne de gatho ya hai, ne de gatho ya hña̱qui, ne de gatho ya ꞌmʉi gá ja̱ꞌi. Mi ꞌbaiꞌʉ ja rá thandi Ajua̱ habʉ mi hudiꞌa̱ ne ja rá thandi ra Tꞌʉca Dɛti, mi hñeꞌʉ dega tꞌaxi, ne mi ha̱ ya dɛnthi. eMCy de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Sabuló, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Jose, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Benjami, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo. Ra apostol Xuua bi hyanda ꞌnara hmuntsꞌa ja̱ꞌi xqui hñe dega tꞌaxi L%y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Simiu, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Leví, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Isacar, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, K)y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Aser, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Neftalí, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Manase, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, %JCDe núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Judá, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo núꞌʉ xcrí seyo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Rubé, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, y de núꞌʉ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Gad, mi tsøxa ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmo, 6IeNe bi sicagui hangu yá ndunthi núꞌʉ xcrí seyo, mi tsøxa ꞌna nthebe ne ñotemagoho ꞌmo de gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui ꞌñehe de ya ja̱ꞌi de Israel. H#―Ote xqui øꞌtuahma̱ ra hai ne ra ndehe nixi ya ꞌbai gá za ngueꞌa̱ ri ꞌbɛdi ga seyohe núꞌʉ to pɛpabi ma Ajua̱hʉ. G+Nehe dá handa maꞌna ra ɛnxɛ xqui ꞌñe de bøxhyadi, ne mi ha̱mpa rá seyo Ajua̱ núꞌa̱ te, ne bi ꞌñembabi ntsꞌɛdi núꞌʉ goho ya ɛnxɛ to xqui tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da japi da nja ya tsꞌothogui ja ra hai ne ja ra ndehe, ne bi ꞌñembabiꞌa̱: _F 9ꞌMɛfa de gueꞌa̱ dá handa goho ya ɛnxɛ mi ꞌbai ꞌna cada rá ña̱ni ra ximhai pa mi tsa̱mi núꞌʉ goho ya nda̱hi pa hinda mbʉ ja ra hai nixi ja ra ndehe y nixi da hma̱na ni ꞌnara ꞌbai gá za. iEKNgueꞌa̱ ya bi zø ra pa da hneca rá cuɛ Ajua̱, ne joꞌo toꞌo da za da zɛti.WD'Gatho núꞌʉ́ mi emba ya tꞌøhø ne ya do: ―Yøtꞌehʉ gui cobgahe pa ga ꞌña̱guihe de rá thandi Ajua̱ núꞌa̱ to hudi ja rá hudi, ne de rá cuɛ ra Tꞌʉca Dɛti pa hinte da ꞌyøtcahe. 'CGY núꞌʉ mi ꞌbʉi dega nda̱ ja ra ximhai, ne núꞌʉ mi pɛꞌtsa ndunthi ra nsu, ne ya rico, ne nuya nda̱ gá soldado, ne núꞌʉ to mi ja yá tsꞌɛdi, bi maꞌʉ bá ꞌña̱gui ja ya maꞌye. Nehe ya ꞌbɛgo ne núꞌʉ himyá ꞌbɛgo, gathoꞌʉ bi ma bá ꞌña̱gui. @ByHa nu mahetsꞌi bi ꞌñotho, ngueꞌa̱ bi mpantsꞌi ngu ꞌnara ꞌbantsꞌa hɛꞌmi, ne gatho ya tꞌøhø ne ya tꞌʉca hai o madetho ja ya ndehe bi ꞌmɛdi de habʉ mi ja. sA_ Nuya tsø bi dagui ngu ora ta yá fruta ꞌnara ꞌbai gá igo núꞌʉ hingui ta̱, sta nja ra bʉnthi. f@E ꞌMɛfa dá handi nu mi xøꞌtsa rá ꞌrato ra seyo núꞌa̱ ra Tꞌʉca Dɛti, ne bi nja ꞌnara da̱nga mbimhai, ne bi ꞌmɛxuui nura hyadi ngu ꞌnara ꞌbohe dega behe, ne bi thɛnga ra za̱na̱ ngu ra ji. b?= Nepʉ nuꞌʉ́ bi tꞌumbabi ya tꞌaxa he, ne bi tꞌembabi gue da døꞌmahma̱ asta hinda zʉdi ra ꞌbede de núꞌʉ ya cu xqui mpɛhui mahyɛgui, ngueꞌa̱ ri ꞌbɛtho da tho maꞌra ngu xqui thoꞌʉ. >w Y mi ña̱ ntsꞌɛdi ne mi ena: ―Nuꞌi Ajua̱ ma Hmuꞌihe, xá nsundaꞌi ne guí øtꞌa gatho núꞌa̱ guí ma̱, ¿asta haꞌmʉ ma gui hña̱ꞌmba nguɛnda ya meximhai ne gui coꞌtsuabi de núꞌa̱ xa ꞌyøtcahe gue bi hyogaguihe? N= Nu mi xøꞌtsa rá ncʉtꞌa ra seyo núꞌa̱ ra Tꞌʉca Dɛti, de njaꞌti ra ata dá handa núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui tho po rá noya Ajua̱ ngueꞌa̱ mi damajua̱niꞌʉ de yá jamfri. <yNepʉ de guehni dá handa ꞌnara tøgue rá thuhu ra Du mri tøgue ꞌnara cꞌastꞌa fani, ne mri ꞌbɛfa ꞌna núꞌa̱ xqui ꞌñehe de habʉ ꞌbʉi núꞌʉ xa du. Bi tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da hyo ꞌna de goho parte ya ja̱ꞌi núꞌʉ ꞌbʉ ja ra ximhai, pa da hyo dega huai, ne dega thuhu, ne dega tsꞌohñeni, ne co ya mba̱nga zuꞌue ꞌyo ja ra ximhai. ,;QNu mi xøꞌtsa rá ngoho ra seyo núꞌa̱ ra Tꞌʉca Dɛti, dá øtuabi rá noya rá ngoho ra da̱ꞌɛnxɛ, bi ꞌñengagui: ―¡Bá ehe pa gui hyandi! w:gNe dá øde ꞌnara noya madetho de habʉ mi ꞌba núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ, mi ena: ―ꞌNa huada ra trigo o hñu huada ra cebada da ꞌba pa rá tha̱ha̱ ꞌnara mɛmapa. Pe oguí huata ya ꞌbai gá olivo nixi ya ua̱ꞌobxi. n9UNu mi xøꞌtsa rá hñu ra seyo ra Tꞌʉca Dɛti, dá øde rá hñu ra da̱ꞌɛnxɛ bi ꞌñengagui: ―¡Bá ehe pa gui hyandi! De guehni dá handa ꞌnara tøgue mri tøgue ꞌnara ꞌbofri, ne mi ha̱ ꞌnara mbɛxo. b8=Ne de guehni bi bøni ꞌnara tøgue mri tøgue ꞌnara thɛnga fani, ne bi tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da japi da nja ya tuhni ja ra ximhai, ne da japi da nhyosɛ ya ja̱ꞌi, ne bi tꞌumba ꞌnara da̱nga huai. 77Nu mi xøꞌtsa rá ñoho ra seyo núꞌa̱ ra Tꞌʉca Dɛti, dá øde rá ñoho ra da̱ꞌɛnxɛ bi ꞌñengagui: ―¡Bá ehe pa gui hyandi! U6#Nepʉ de guehni dá handa ꞌnara tøgue mri tøgue ꞌnara tꞌaxfani, y mi ha̱ ꞌnara flecha pa ra tuhni, ne bi tꞌumbabi ꞌnara corona. Y nuꞌá̱ bi ma ja ra tuhni, y nza̱ntho bi nta̱te. e5 EꞌMɛfa dá handa ra Tꞌʉca Dɛti ora mi xøꞌtsa ꞌna de núꞌʉ ya seyo, ne dá øde ꞌna de núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ bi ña̱ ntsꞌɛdi ngu ꞌnara ngani, ne bi ꞌñengagui: ―¡Bá ehe pa gui hyandi! H4 Nepʉ núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ mi ena: ―¡Njabʉ gueꞌa̱! Y núꞌʉ ꞌnatemagoho ya nda̱ bi ndandiña̱hmu ne bi xøcambeniꞌʉ núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉi pa nza̱ntho.3 Nehe dá øde bi ña̱ gatho núꞌʉ to bí ꞌbʉ mahetsꞌi ne ja ra ximhai, ne de njaꞌti ra ximhai, ne de ja ra ndehe, ne de mbo ra ndehe, gatho mi enaꞌʉ:Drá søcambeni Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo hudi ja rá hudi, nehe drá søcambeni ra Tꞌʉca Dɛti.Drá tꞌeꞌtsua rá nsu, ne drá nsunda, ne dá hma̱ gue pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi
pa nza̱ntho ne pa nza̱ntho. 2/ ne mi ña̱ꞌʉ ntsꞌɛdi, ne mi ena:Ra Tꞌʉca Dɛti núꞌa̱ bi tho,
dí ꞌñepi da nda̱, ne dí ꞌñepi da hña̱ni gatho ya hño,
ne ra mfa̱di, ne ra tsꞌʉtbi,
ne dí ꞌñepiꞌa̱ dra tꞌeꞌtsua rá nsu, ne dra nsunda, ne dra søcambeni. g1G Nepʉ dá øde ꞌra mi ña̱, y de guehni dá handa ya ꞌmotho ya ɛnxɛ, ya ꞌmo dega ꞌmotho, ne xqui gotꞌatho de habʉ mi hudi Ajua̱, ne habʉ mi ꞌbʉ núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ ne núꞌʉ ya nda̱, w0g Ne xcá hñuxcahe dega nda̱ ne dega macja̱ de ja rá ꞌbɛfi Ajua̱,
nehe ma ga nda̱he ja ra ximhai. e/C Nehe mi tutiꞌʉ ꞌnara ꞌraꞌyo thuhu mi ena:Nuꞌi go dí ꞌñepꞌaꞌi gui hña̱nga ra ꞌbantsꞌa hɛꞌmi, ne gui xøꞌtsa núꞌʉ yoto ya seyo pɛꞌtsi,
ngueꞌa̱ nuꞌi go bi thoꞌaꞌi ne xcá tangaguihe co ri ma̱ca ji, pa njabʉ bi za gue Ajua̱ bi ꞌyøtcꞌaguihe yá mɛtiguiheꞌa̱
núje stí ꞌñehehe de gatho ya ꞌmʉi gá ja̱ꞌi, ne de gatho ya hña̱qui, ne de gatho ya hnini, ne de gatho ya hai de maxøgue ra ximhai. N.Y nu mi hña̱nga núꞌa̱ ra hɛꞌmiꞌa̱, núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ ne núꞌʉ ꞌnatemagoho ya nda̱, bi ndandiña̱hmuꞌʉ ja rá thandi ra Tꞌʉca Dɛti. Gatho núꞌʉ ya nda̱ mi ha̱ ya arpa ne ya njʉspi dega oro mi ñutsꞌi co ra tꞌutsꞌi; nura tꞌutsꞌiꞌa̱ gueꞌa̱ yá søcambeni ya gamfri. /-WNúꞌa̱ ra Tꞌʉca Dɛtiꞌa̱ bi joni pa bi hña̱nga núꞌa̱ ra ꞌbantsꞌa hɛꞌmi mi ha̱ ja rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi núꞌa̱ toꞌo mi hudi ja rá hudi. 4,aNepʉ de guehni dá handi madetho de núꞌa̱ ra hudi ꞌnara Tꞌʉca Dɛti núꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱, mi hnequi ngu xqui tho, mi ꞌbahni madetho de núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ ne de núꞌʉ ya nda̱. Y núꞌa̱ ra Tꞌʉca Dɛtiꞌa̱ mi pɛꞌtsa yoto yá nda̱ni ne yoto yá da. Y núꞌʉ yoto yá da mi pɛꞌtsi, gueꞌʉ núꞌʉ yoto yá nda̱hi Ajua̱ núꞌʉ xa mɛhni ja gatho rá ngʉni ra ximhai. r+]Nepʉ ꞌna de núꞌʉ ya nda̱ bi ꞌñengagui: ―Oguí zoni, ꞌbʉi ꞌna xi ja rá tsꞌɛdi ngu ꞌnara zate, núꞌá̱ xqui ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Judá ne de ra nda̱ Davi. Núꞌá̱ ha̱, go gueꞌa̱ xa nta̱te, hangue núꞌá̱ go dí ꞌñepabi da xøꞌtsa núꞌʉ yoto ya seyo pa da za da tʉntsꞌa núꞌa̱ ra ꞌbantsꞌa hɛꞌmi. :*mNuga xi dá nzoni ngueꞌa̱ himbi tsꞌʉdi ni ꞌna núꞌa̱ toꞌo mri ꞌñepi da tʉntsꞌa núꞌa̱ ra ꞌbantsꞌa hɛꞌmiꞌa̱ pa da hñeꞌti y nixi pa da hyandi. o)WPe mi joꞌo ni ꞌna de gue núꞌʉ bí ꞌbʉ mahetsꞌi nixi de núꞌʉ mi ꞌbʉcua ja ra ximhai, nixi de núꞌʉ xa du, himbi za to bi tʉntsꞌa núꞌa̱ ra ꞌbantsꞌa hɛꞌmi, nixi himbi za to bi hyandiꞌa̱. Y(+De guehni dá handa ꞌnara ɛnxɛ xi mi ja rá tsꞌɛdi ne mi ña̱ ntsꞌɛdi mi ena: ―¿Ha gue di ꞌbʉi toꞌo di pɛꞌtsa ra nsɛqui da xøꞌtsa ya seyo ne da tʉntsꞌa ra ꞌbantsꞌa hɛꞌmi? :' oNepʉ dá handa ꞌnara ꞌbantsꞌa hɛꞌmi mi ha̱ ja rá ꞌyɛ ra ꞌñɛi núꞌa̱ to hudi ja rá hudi, ne xqui tꞌofo de mbo ne de møte, ne xqui seyo co yoto ya seyo. b&= Ma Hmuꞌihe ne ma Ajua̱ꞌihe,
rí ꞌñepi dra nsundaꞌi, ne da tꞌeꞌtsꞌa ri nsu, ne da hma̱ gue go grá nda̱,
ngueꞌa̱ go gueꞌe gá hoca gatho núꞌa̱ te ja,
y po ri paha bi njabʉ.)%K nehe núꞌʉ ꞌnatemagoho ya nda̱ mi huhni mi ndandiña̱hmuꞌʉ ne mri xøcambeni núꞌa̱ mi hudi ja núꞌa̱ ra hudi mi ja madetho, núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉi pa nza̱ntho, ne mi ha̱ca yá corona ne mi huxa ja rá ua núꞌa̱ to mi hudi ja nura hudiꞌa̱, ne mi enaꞌʉ: <$q Y núꞌʉ ya da̱ꞌɛnxɛꞌʉ ngu da nsunda ne da ꞌñeꞌtsua rá nsu ne da umba njama̱di núꞌa̱ toꞌo mi hudi ja rá hudi, núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉi pa nza̱ntho, #Y gatho núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ, mi pɛꞌtsa ꞌrato yá hua cada ꞌna de gueꞌʉ, y de mbo yá hua ne de møte mi pɛꞌtsa ndunthi yá da. Y ma pa ra xuui himi tsaya mi enaꞌʉ:Xá nsundaꞌi, ma ma̱ca Ajua̱ꞌihe ne ma Hmuꞌihe,
nuꞌi guí pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi,
nuꞌi go gueꞌe guí ꞌbʉi, ne nza̱ntho xcá ꞌbʉi, ne ma gui ꞌbʉi pa nza̱ntho. :"mNuꞌa̱ rá mʉdi ra da̱ꞌɛnxɛ mri hnequi ngu ꞌñena ꞌnara zate. Nuꞌa̱ rá ñoho ra da̱ꞌɛnxɛ mri hnequi ngu ꞌnara nda̱mfri. Nuꞌa̱ rá hñu ra da̱ꞌɛnxɛ mri hnequi rá hmi ngu rá hmi ꞌnara ja̱ꞌi. Ha nuꞌa̱ rá ngoho ra da̱ꞌɛnxɛ mi ngu ꞌnara nxʉni ri nhyatsꞌi. !wNura hudiꞌa̱ mri nhyandui nehe ngu ꞌnara ndehe dega xito mi hnequitho núꞌa̱ te mi ja mbo. Nehe guetbʉ de nura hudiꞌa̱ ne ja rá nthetsꞌi mi ꞌbahni goho ya da̱ꞌɛnxɛ xi mi pɛꞌtsa ndunthi yá da ja yá hmi ne de rí møte.  wY núꞌa̱ ra hudi mi ja madetho, ja mi pønini ya huɛi, ne ja mri ntꞌødeni ya ñʉni ne ya ngani. Nehe mi zøni yoto ya ñotꞌi dega tsibi, gueꞌʉ yoto yá nda̱hi Ajua̱. Nuya ñotꞌiꞌʉ mi nhyandui núꞌa̱ ra hudi mi ja madetho. a;Nuni thoho ja rá nthetsꞌi núꞌa̱ ra hudi dá handi mi jani má ꞌnatemagoho ya hudi, y de ja nuya hudiꞌʉ dá handi mi huhni ꞌnatemagoho ya nda̱ mri hñe dega tꞌaxi ne mi huꞌtsa yá corona dega oro. [/y núꞌa̱ to mi huhni mri hnequi ngu ꞌnara tꞌaxa do núꞌa̱ tꞌembi ra jaspe, nehe mri hnequi ngu ꞌnara thɛnga do rá thuhu ra cornalina, xi mi huɛxqui ntsꞌɛdi. Y de ja rá nthetsꞌi núꞌa̱ ra hudiꞌa̱ mi ꞌbahni ꞌnara ꞌbɛjri asta mi huɛxqui, ne mi hnequi ngu ꞌñena ꞌnara cꞌangdo rá thuhu esmeralda. Y ꞌbestho nura oraꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi bi ꞌñutqui dega thedi ꞌna mi hudi ja ꞌnara hudi nuni mahetsꞌi, N ꞌMɛfa de dá handa núꞌʉ ya tꞌøtꞌe, dá handi nuni mahetsꞌi ꞌnara gosthi mi xogui. Ne dá yopa øde núꞌa̱ ra noya xqui zocagui desde rá mʉdi, y nu mi ña̱ bi ntꞌøde ngu mrá nzʉni ꞌnara trompeta, y bi ꞌñengagui: ―Bá pøtsꞌe grí ꞌñecua pa ga uꞌtꞌaꞌi núyʉ te ma da nja ꞌmɛfa. veNuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌyøde, dá ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi pa zofo ya nija̱.”8iNuꞌa̱ tóꞌo da nta̱te de núꞌa̱ hingui ho, ga umba nsɛqui da hñudi con gueque habʉ gra hudi, njabʉ ngu stá nta̱te nehe, ne dí huꞌbe ma Dada habʉ bí hudi. ENehe pa̱hʉ gue nuga dí ꞌba ja ra gosthi dí zote. Nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøtca ma noya ne da xoga ra gosthi, nuga ga cʉtꞌi ne ga ntꞌoxi con gueꞌa̱, ha nuꞌá̱ con gueque. Nuga dí tsʉi ne dí japi da tho ya ʉgui gatho núꞌʉ to drí ma̱di. Hangue beñhʉ hanja gui ꞌyøthʉ ra hño, ne ñobrihʉ. Hangue dí xiꞌahʉ tamgahʉ ra oro núꞌa̱ xa ꞌranga ja ra tsibi, pa njabʉ gui nricohʉ. Tamgahʉ ya he dega tꞌaxi pa gui hñehʉ ne hingui ntsahʉ ngueꞌa̱ gyá cꞌaxfanihʉ. Nehe tamgahʉ ra ꞌñethi pa gui coxa ja ri dahʉ pa njabʉ gui hyanthʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ́ guí eñhʉ gue gyá ricohʉ, ja ri boja̱hʉ, ne hinte øꞌtꞌahʉ ra ꞌbɛdi. Pe huecateꞌihʉ ngueꞌa̱ hinte guí pɛꞌtshʉ, gyá hyoyahʉ, hinguí pa̱hʉ gue de ja rá thandi Ajua̱ ngu gyá godahʉ ne gyá cꞌaxfanihʉ. wgNgueꞌa̱ guí njahʉ ngu ra dehe núꞌa̱ hinxá pa nixi xá tsɛ pe xá ndumapa, hangue dá gohi njabʉ. Nuga dí pa̱di ri ꞌbɛfihʉ gue hingrí ʉtsaguihʉ y nixi grí ma̱caguihʉ. ¡Dí ne gue strá tsɛꞌahʉ o strá paꞌahʉ! r]Nehe ꞌyopabi núꞌa̱ ra ɛnxɛ de ra nija̱ Laodicea, ꞌyopabi njaua: “Go gueque dí ma̱nga núꞌa̱ majua̱ni y nixi drí mpadi, go gueque rá mʉdigui de gatho núꞌa̱ bi hyoca Ajua̱ ma Dada, dí xiꞌahʉ njaua: $A Nuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌyøde, dá ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi pa zofo ya nija̱.” Ya noya pa núꞌa̱ ra nija̱ rá thuhu Laodicea W' Y nuꞌʉ tóꞌo da nta̱te de núꞌa̱ hingui ho, ga japi da nja ngu ꞌnara ꞌrøtsꞌe de ja ra ma̱ca luga habʉ ꞌbʉ ma Dada, y hinhyaꞌmʉ da bøni de guehni. Nehe ga opabi rá thuhu Ajua̱ ma Dada ja gueꞌʉ, ne rá thuhu de rá hniniꞌa̱. Nura hniniꞌa̱ go gueꞌa̱ ra ꞌraꞌyo hnini de Jerusale núꞌa̱ dua ca̱i de mahetsꞌi po rá tsꞌɛdiꞌa̱. Nehe ja ga ofo ma ꞌraꞌyo thuhu ja nuto xa nta̱te, ngueꞌa̱ go dua mɛtiꞌʉ.  Beñhʉ gue nuga ma ga ehe ꞌbestho. Siguihʉ gui camfriguihʉ xá hño, pa ni ꞌna hinda za to da hña̱nꞌa ri tha̱ha̱hʉ. fE Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ́ xcá tsɛthʉ gatho núꞌa̱ te xcá thohʉ ngu núꞌa̱ dá xiꞌahʉ, hangue nuga ma ga suꞌahʉ pa hingui thohʉ nuya tsꞌothogui ma da nja maxøgue ja ra ximhai. Ma da ꞌñehe núꞌʉ ya tsꞌothoguiꞌʉ pa dra tsapi gatho ya ja̱ꞌi ꞌbʉ ja ra ximhai, pa ja da hnecni toꞌo núꞌʉ ma da zɛti, toꞌo hina.  ꞌBʉi ꞌra ena gue ya xodyo, pe hinga majua̱ni, nuꞌʉ́ hate, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ go gueꞌʉ yá ja̱ꞌi ra Satá. Pa̱hʉ gue nuga ma ga ha̱cuabiꞌʉ yá ntꞌetsꞌi pa da ndandiña̱hmu ja ri uahʉ, pa da ba̱diꞌʉ gue drí ma̱ꞌahʉ.  #Nuga dí pa̱di ri ꞌbɛfihʉ, ne stá xocꞌahʉ ꞌnara gosthi pa gui zofohʉ maꞌra, y hinda za to da gotꞌi. Ngueꞌa̱ masque hinguí pɛꞌtshʉ ndunthi ra tsꞌɛdi, pe xcá ꞌyøthʉ núꞌa̱ ma̱nga ma noya, ne hinxcá ntsuhʉ xcá ma̱ñhʉ de gueque. C Nehe ꞌyopabi núꞌa̱ ra ɛnxɛ de ra nija̱ Filadelfia, ꞌyopabi njaua: “Núꞌa̱ toꞌo gueꞌa̱ Ajua̱ xá nsunda ne hønsɛ go gueꞌa̱ øtꞌa gatho núꞌa̱ majua̱ni, núꞌa̱ toꞌo gueꞌa̱ ngu rá mpøte ndu ra Davi pa da nda̱, go gueꞌa̱ ha̱ ra nsoqui, hangue gatho núꞌa̱ ra gosthi da xoquiꞌa̱, hinda za to da gotꞌi, y gatho núꞌa̱ ra gosthi da gotꞌi, hinda za to da xoqui, nuꞌá̱ ena njaua: & ENuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌyøde, dá ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi pa zofo ya nija̱.” Ya noya pa núꞌa̱ ra nija̱ rá thuhu Filadelfia Y nuꞌʉ tóꞌo da nta̱te de núꞌa̱ hingui ho, ma da hñe dega tꞌaxi, y hinga ma ga ha̱cuabi yá thuhu de ja ra libro habʉ huxa yá thuhu núꞌʉ to ma da mɛꞌtsa ra te pa nza̱ntho, nehe ga xipa ma Dada ne yá ɛnxɛꞌa̱ gue dí pa̱diꞌʉ. N Pe ꞌbʉi ꞌra de gueꞌahʉ núbʉ Sardi núꞌʉ toꞌo hinxa hopi da tsꞌoca yá jamfri co núꞌʉ ya tsꞌoꞌbɛfi guí øthʉ, núꞌʉ́ gueꞌʉ xa su yá tꞌaxa he núꞌʉ he pa hinxa ntsꞌoni. Go gueꞌʉ ma ga ꞌñoꞌbe ne ga nhyehe mahyɛgui dega tꞌaxa he ngueꞌa̱ dí ꞌñepi da hñe njabʉꞌʉ. 3_Hangue beñhʉ de núꞌa̱ xcá ha̱ñhʉ. Camfrihʉꞌa̱ xá hño, ne ñobrihʉ. Nuꞌbʉ hingui nsuhʉ, xcrí da̱mfrihʉ ga tsømbʉ ngu ra ora tsønga ꞌnara be. W'Nuhuhʉ pa gui nsuhʉ, ne ꞌuehʉ de ja ra tsꞌoqui, ne maꞌna dá nja ri jamfrihʉ núꞌa̱ ya mi ja pa xcá ꞌbɛhma̱hʉ, ngueꞌa̱ stá pa̱di gue hingui ho ri ꞌbɛfihʉ ja rá thandi ma Dada.  3Nehe ꞌyopabi núꞌa̱ ra ɛnxɛ de ra nija̱ nuni Sardi, ꞌyopabi njaua: “Núꞌa̱ toꞌo pɛꞌtsua núꞌʉ yoto yá nda̱hi Ajua̱, ne núꞌʉ yoto ya tsø, ma̱nga njaua: Nuga dí pa̱di ri ꞌbɛfihʉ, ri hnequi gue guí tehʉ, pe xcá tuhʉ de ja ra tsꞌoqui. veNuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌyøde, dá ꞌyøde núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Nda̱hi pa zofo ya nija̱.”V%Y nuga ga umbabiꞌʉ núꞌa̱ ra hyatsꞌi ngu rá hyatsꞌi ra haxatsø.  njabʉ ngu xa ꞌraca ra tsꞌɛdi ma Dada pa ga nda̱. Ne nuꞌʉ́ ma da nda̱ con gatho ra tsꞌɛdi, ja ra uɛnda di ha̱ ꞌnara tsꞌʉtꞌo dega bøja̱ pa da huata ya hnini de gatho ya hai de ra ximhai asta hinda gohi ngu ꞌraya dohmi xa dehmi. PY nuꞌʉ tóꞌo da nta̱te de núꞌa̱ hingui ho, ne da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ ra ꞌbɛfi stá manda asta rá ga̱tsꞌi, nuga ma ga umbabi ra tsꞌɛdi pa da nda̱ ja gatho ya hai de ra ximhai, `9Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, siguihʉ co núꞌa̱ xcá camfrihʉ asta hinga yopa pengui. 3Ha nuꞌahʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Tiatira ne hinxcá camfrihʉ nuya ya tsꞌontꞌutuate hinga majua̱ni, y nixi hinxcá ne xcá pa̱hʉ núꞌa̱ ra ntꞌutuateꞌa̱, ngueꞌa̱ núꞌʉ toꞌo udi ma̱ñꞌʉ gue gueꞌa̱ rá ntꞌutuate ra Satá, y ma̱ñꞌʉ gue xi xá hñei pa to da ba̱di, dí xiꞌahʉ gue oxqui øthʉ núꞌʉ ya tsꞌoqui stá xiꞌahʉ; y hinte maꞌna drí ꞌbɛpꞌahʉ.  Nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ nehe ma ga japi da du yá ba̱tsi. Y njabʉ da ba̱di gatho ya nija̱ gue go gueque dí pa̱tuabi yá mfeni ne yá coraso gatho ya ja̱ꞌi, hangue ngu rá ꞌbɛfi cada ꞌnara ja̱ꞌi, gueꞌa̱ ma da njabʉ rá njutꞌi nehe. ~'Pa̱hʉ gue núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ma ga japi da ꞌmɛnga ja ra mfidi co ꞌnara hñeni, pa da thogui ndunthi ya ʉgui. Nehe ma ga japi da thogui ya tsꞌothogui gatho núꞌʉ toꞌo xa hñuxuiꞌa̱ ꞌbʉ hinda ñobriꞌʉ nehe de yá tsꞌoꞌbɛfiꞌʉ. }Núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ stá tsocuabi ꞌraya pa pa da ñobri, pe hinxa ne xa ñobri de núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛfi pɛfi. X|)Pe dí pa̱di gue guí øtꞌehʉ maꞌra ya tꞌøtꞌe núꞌʉ hindrí ho. Guí hoptahʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Jesabe da hyatꞌa núꞌʉ to pɛpcagui, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ena gue go gueꞌa̱ ꞌnara ꞌmɛhni de Ajua̱, pe hinga majua̱ni, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ꞌnara hyate. Nuꞌá̱ utuabi núꞌʉ toꞌo pɛpcagui gue da hñuxui nuꞌa̱raza ra ꞌbɛhña̱, nehe utuabi da zi núꞌʉ ya ngø tꞌumbi dega hña̱ꞌti nuya cꞌoi. {Nuga dí pa̱di te gatho guí øtꞌehʉ, ne tengu rá nda̱ngui ri hma̱tehʉ ne ri jamfrihʉ, ne grí mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna, ne hinxcá tsayahʉ guí øthʉ ya hoga ꞌbɛfi. Nehe dí pa̱di gue núꞌa̱ ri ꞌbɛfihʉ maꞌna xa ndunthibya que rá mʉdi. az;Nehe ꞌyopabi nura ɛnxɛ de ra nija̱ nuni Tiatira, ꞌyopabi njaua: “Rá Tꞌʉ Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo zø yá da ngu ꞌnara tsibi ne di huɛxca yá ua ngu ꞌnara bronse xá coni, gueꞌa̱ ma̱ njaua: R"~}}{zyxx8wvuu%ss_rPponncmgl~kjiiuhTfedcbaaM`7^]][[EZYX:WVUTTSR9QfPONMLKLJI\HvGaF{EDCBA@@?l>h=7 E D NJG) R5c Ya ma ne ya duqui de ra ximhai ma da nzoniꞌʉ ne da du yá mʉi de núꞌa̱ bi nja co ra hniniꞌa̱ ngueꞌa̱ ya ma da njoꞌo to da dambi núꞌa̱ da paꞌʉ. - Núꞌʉ ya nda̱ ma da ꞌmai yabʉ ngueꞌa̱ da ntsu de núꞌa̱ ma da nja, ne ma da ꞌñenaꞌʉ: ―¡A, huecateꞌihʉ núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉbʉ ja ra da̱nga hnini Babilonia! Nuꞌahʉ́ mi ja ri tsꞌɛdihʉ, pe ꞌna oratho xa zʉꞌahʉ rá castigo Ajua̱. - Ne ya nda̱ de ra ximhai núꞌʉ toꞌo xa ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui co ra hniniꞌa̱ ne xa johyaui ja ya tsꞌotꞌøtꞌe øtꞌeꞌʉ, núꞌʉ ya nda̱ꞌʉ ma xi da nzoni ne ma da du yá mʉi nu sta hyandua rá ꞌbifi núꞌa̱ ra tsꞌohnini ma da za̱tꞌi. wPor gueꞌa̱ ꞌna patho ma da tꞌumba ya mfɛi, y nuya mfɛiꞌʉ go gueꞌa̱ ra du ne ya dumʉi ne ra thuhu, ne da za̱tꞌa nura hniniꞌa̱, ngueꞌa̱ xi ja rá tsꞌɛdi Ajua̱ ma Hmuhʉ núꞌa̱ toꞌo da hña̱ꞌmba nguɛndaꞌa̱. KJaphʉ da zamaꞌñʉ ne da tho ya tsꞌothogui ngu núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌeꞌa̱ co rá ntꞌetsꞌi ngueꞌa̱ xi pɛꞌtsa ndunthi ya hño, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ nja ngu ꞌnara ꞌbɛhña̱ ri nda̱, hangue ena: “Nuga dí hucua drá ꞌbɛhña̱ dí nda̱, hinxa du ma da̱me, nixi hinga ma ga thogui ya dumʉi.” ꞌYøꞌtuabihʉ nura hniniꞌa̱ ngu núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌeꞌa̱ pa maꞌra, ne coꞌtsuahʉ yoꞌqui rá ndunthi de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe. Tha̱ntshʉ yoꞌqui núꞌa̱ ma da tꞌumbiꞌa̱ ngu núꞌa̱ xi xa ꞌyøtꞌeꞌa̱ co maꞌra. )KNgueꞌa̱ xi xa nda̱ngui yá tsꞌoquiꞌʉ y co yá nda̱ngui asta ya xa zøxa nuua mahetsꞌi, y Ajua̱ hinxa pumfri de ya tsꞌotꞌøtꞌe øtꞌeꞌʉ. r]Ne dá øde maꞌna ra noya de mahetsꞌi mi ena: ―Núꞌahʉ ma hniniꞌihʉ, pøñhʉ de nura tsꞌohniniꞌa̱ pa hingui ꞌyøthʉ ya tsꞌoqui ngu øtꞌeꞌʉ, ne pa hinda zʉꞌahʉ núꞌʉ ya mfɛi ma da zʉdiꞌʉ. }sRa Babilonia bi cadi ya ja̱ꞌi de gatho ya hai de ra ximhai pa bi ntsꞌoquiꞌʉ, nehe gatho ya nda̱ de ra ximhai xa ntsꞌoquiꞌʉ con gueꞌa̱, y gatho ya ma ne ya duqui xa nricoꞌʉ co yá tsꞌotꞌøtꞌe øtꞌa nura hniniꞌa̱. u~cNe bi ña̱ ntsꞌɛdi, bi ꞌñena: ―Ra da̱nga hnini Babilonia ya xa ꞌbɛdi rá nsu, nubyá ja ꞌbʉhni gatho ꞌramaꞌnaꞌño ya tsꞌonda̱hi, nehe ja jani yá ꞌbafi núꞌʉ ya tsꞌintsꞌʉ xá ntsꞌo ne xi tꞌʉtsa. } ꞌMɛfa de guehna dá handa maꞌna ra ɛnxɛ bi ga̱i de mahetsꞌi, xi mi ja rá tsꞌɛdi, ne bi yotꞌa ra ximhai co rá nsunda. |Y núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ xcá hyandi gueꞌa̱ ra da̱nga hnini habʉ ꞌbʉi ꞌna toꞌo di manda ya nda̱ de ra ximhai.P{Ngueꞌa̱ Ajua̱ xa umbabi yá mfeniꞌʉ pa da ꞌyøꞌtua rá pahaꞌa̱, hangue ꞌnatꞌa bi ma̱ñꞌʉ pa bi umba ra tsꞌʉtbi núꞌa̱ ra zuꞌue asta hinda nja núꞌa̱ xa ma̱ Ajua̱. pzYY núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya nda̱ xcá hyandi co ra mba̱nga zuꞌue, nuꞌʉ́ ma da ʉtsa ra tsꞌoꞌbɛhña̱, ne da hña̱cuabi gatho yá hño, ne da zogui sinque rá he, ne da zipa rá ngø, y nuyá ndoꞌyo da tsa̱ꞌtuabi. SyNehe bi ꞌñengagui ra ɛnxɛ: ―Núꞌʉ ya dehe xcá hyandi habʉ hudi ra tsꞌoꞌbɛhña̱, go gueꞌʉ ngu nuya ja̱ꞌi de gatho ya hña̱qui ꞌbʉi ja gatho ya hnini ne ja gatho ya hai. NxNe da ntuhniꞌʉ co ra Tꞌʉca Dɛti, y nura Tꞌʉca Dɛti go gueꞌa̱ ma da nta̱te, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ra Hmu de gatho ya hmu, ne ra Nda̱ de gatho ya nda̱. Y núꞌʉ toꞌo ꞌbʉi co ra Tꞌʉca Dɛti ma da nta̱teꞌʉ, y núꞌʉ́ go gueꞌʉ xa huahna Ajua̱ pa da gamfri, y nuꞌʉ́ xa gamfri xá hño. w Núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya nda̱ ꞌnadra mfeni ma da mɛꞌtsiꞌʉ, hangue ma da umba ra tsꞌʉtbi nura mba̱nga zuꞌue. Lv Y núꞌʉ ꞌrɛtꞌa ya nda̱ni xcá hyandi gueꞌʉ ngu ꞌrɛtꞌa ya nda̱ hinxa thutsꞌitho dega nda̱. Pe ma da tꞌumbabiꞌʉ da nda̱ ꞌna ora mahyɛgui co ra mba̱nga zuꞌue. nuU Núꞌa̱ ra zuꞌue mi ꞌbʉi maꞌmɛtꞌo pe nubyá ya joꞌo, go gueꞌa̱ ma da ꞌna de núꞌʉ yoto ya nda̱, pe ja ra uɛnda go gueꞌa̱ ma drá hña̱to ra nda̱, y ꞌmɛfa ma da ma habʉ ma dra huati pa nza̱ntho. ytk Nehe núꞌʉ yoto ya ña̱xu gueꞌʉ ngu yoto ya nda̱. Cʉtꞌa de gueꞌʉ ya xa tha̱cua yá tsꞌɛdi. ꞌNa go gueꞌa̱ ra nda̱bya, ha nu maꞌna hinxa tꞌumtho rá ꞌbɛfi, pe nu stí nda̱ꞌa̱, ꞌna tʉi ya pa ma da nda̱. 7sg Pa da za to da zo rá mfeni núna ma ga ma̱, mahyoni di ja rá mfa̱di. Núꞌʉ yoto ya ña̱xu, gueꞌʉ ngu yoto ya tꞌøhø habʉ hudi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱. RrNúꞌa̱ ra zuꞌue gá handi mi ꞌbʉi, pe nubyá ya joꞌo, pe ꞌmɛfa ma da cꞌontsꞌi de ja ra oꞌtsi núꞌa̱ otho habʉ bí cꞌa, nepʉ da ma habʉ da thogui ya ʉgui pa nza̱ntho, y nuni ja guehni rá ga̱tsꞌi. Ya meximhai núꞌʉ toꞌo desde ra mʉdi ra ximhai hinxqui tꞌopabi yá thuhu ja ra libro habʉ huxa yá thuhu núꞌʉ toꞌo ma da nte pa nza̱ntho, nuya ja̱ꞌiꞌʉ ma da ꞌyø nu stí hyandiꞌʉ da bøtsꞌe núꞌa̱ ra zuꞌue de ja núꞌa̱ ra oꞌtsiꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi ꞌbʉi nepʉ bi njoꞌo, pe ma da ꞌmʉi maꞌnaꞌqui. qNuꞌbʉ́ ra ɛnxɛ bi ꞌñengagui: ―¿Hanja guí ꞌyø? Nuga ma ga xiꞌi núꞌa̱ hinto xa ba̱di de núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛhña̱ ne de núꞌa̱ ra zuꞌue ri tøgueꞌa̱, núꞌa̱ pɛꞌtsa yoto yá ña̱xu ne ꞌrɛtꞌa yá nda̱ni. gpGNepʉ dá handa núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ ngu mri ti ngueꞌa̱ xqui hyo ndunthi yá mɛfi Ajua̱ ne núꞌʉ bi dɛna ra Zidada Jesucristo ne bi damajua̱ni de gueꞌa̱. Ne nu ndá handiꞌa̱ xi dá ꞌyø ntsꞌɛdi. oY ja rá de xqui tꞌopabi ꞌnara thuhu núꞌa̱ hinto bi ba̱di te rí bøni, pe mi ena: “Ra da̱nga Babilonia, go gueꞌa̱ ra na̱na̱ de ya tsꞌoꞌbɛhña̱, go gueꞌa̱ bi ꞌñudi da tꞌøtꞌe ja ra ximhai gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo.” KnY núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ mi he ꞌnará he mi ntha̱ntsꞌa morado co ra thɛni, y xqui tøtua ya oro, ne ꞌraya hothodo ne ꞌraya hoga tꞌaxa do yá thuhu ya perhla. Nehe mi ha̱ ja rá ꞌyɛ ꞌnara ꞌbada dega oro mi ñutsꞌi de ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo ne de yá tsꞌoqui núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛhña̱. emCNepʉ ja núꞌa̱ ra thedi bi ꞌñutca ra Ma̱ca Nda̱hi, núꞌa̱ ra ɛnxɛ bi zixcagui ja ꞌnara mbonthi, y ja dá handini núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛhña̱ mi tøgue ꞌnara thɛnga zuꞌue habʉ mi huxa ndunthi ya thuhu núꞌʉ mi ña̱maꞌñʉ de Ajua̱. Núꞌa̱ ra zuꞌueꞌa̱ mi ja yoto yá ña̱xu ne ꞌrɛtꞌa yá nda̱ni. l%Ya nda̱ de ra ximhai xa ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui co núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛhña̱, nehe xa cadi gatho maꞌra ya ja̱ꞌi núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛhña̱ pa xi xa ꞌyøtꞌa ya tsꞌoquiꞌʉ, nja ngu ꞌna to cadi maꞌna pa da japi da zi ra vinu asta hinda nti. #k ANepʉ bi ꞌñe bi zʉcagui ꞌna de núꞌʉ yoto ya ɛnxɛ mi ha̱ ꞌra ꞌnara ꞌbada habʉ mi ꞌbɛꞌtsa yá mfɛi Ajua̱, ne bi ꞌñengagui: ―Bá ehe pa ga uꞌtꞌaꞌi núꞌa̱ ra castigo ma da tꞌumbabi núꞌa̱ ra tsꞌoꞌbɛhña̱ bí hudi maña̱ de ya ndehe. j!Nehe bi dagui ya da̱nga ndo de mahetsꞌi ne bi zʉdi ya ja̱ꞌi. Xi myá da̱taꞌʉ, y xi xmá hñʉ, mi pɛꞌtsa ngu ñote kilo. Ya ja̱ꞌi mi tsani Ajua̱ po nuya ndo bá pɛhniꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ mi gueꞌa̱ ꞌnara da̱nga ʉgui pa gueꞌʉ.eiCY gatho nuya hai mi o madetho de ra ndehe bi goꞌma ra dehe, ne ya tꞌøhø bi ꞌmɛdi. RhY nura da̱nga hnini bi ꞌyøtꞌa hñu hegue, y gatho maꞌra ya hnini de gatho ra ximhai bi ñuntꞌiꞌʉ, y Ajua̱ bi beni de ra da̱nga hnini Babilonia gue mi pɛꞌtsi da zʉdi rá cuɛꞌa̱. wggNuꞌbʉ́ bi nja ya huɛi ne ya ngani ne ꞌnara da̱nga mbimhai. Y de gatho ya pa xa ꞌmʉ ya ja̱ꞌi ja ra ximhai hinhyaꞌmʉ xa nja ꞌnara da̱nga mbimhai ngu núꞌa̱ bi nja nura paꞌa̱, ngueꞌa̱ xi bi nja ntsꞌɛdi. fyNepʉ rá yoto ra ɛnxɛ bá xanga ja ra nda̱hi núꞌa̱ mi ꞌbɛꞌtsa ja núꞌa̱ ra ꞌbada mi ha̱, ne bi ntꞌøde ꞌnara noya de mbo ra ma̱ca luga nuni mahetsꞌi habʉ mi hudi Ajua̱, ne bi ꞌñena: ―Nubyá ha̱, ya xa uadi. uecY gatho núꞌʉ ya nda̱ bi muntsꞌiꞌʉ ja núꞌa̱ ra luga rá thuhu Armagedo de ra hña̱qui ebreo. wdgRa Zidada Jesu bi ꞌñena: “Pa̱hʉ gue nuga sta da̱mfri ya ja̱ꞌi ga tsøhø ngu ꞌnara be. Xi da johya núꞌa̱ to ga tsʉdi di ndøꞌmi ne di he yá he pa hinda ꞌño nsinque yá he, nixi hinda ntsa ja rá thandi Ajua̱.” c/Núꞌʉ́ go gueꞌʉ ya tsꞌonda̱hi mi øtꞌa ya ntꞌudi, ne mi paꞌʉ ja ya nda̱ de gatho ra ximhai pa da muntsꞌiꞌʉ mahyɛgui co yá soldado pa da ꞌñøtꞌa tuhniꞌʉ núꞌa̱ ra pa da hña̱nga nguɛnda Ajua̱ núꞌa̱ to pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi. fbE Nehe dá handa hñu ya tsꞌonda̱hi núꞌʉ mi hnequi ngu ꞌnara tsa̱nꞌuɛ. ꞌNa bi bøni de ja rá ne ra mba̱nga zuꞌue núꞌa̱ ngu ꞌnara quꞌeña̱, nuꞌa̱ maꞌna bi bøni de ja rá ne núꞌa̱ maꞌna ra zuꞌue mi ja yoto yá ña̱xu ne ꞌrɛtꞌa yá nda̱ni, ha nuꞌa̱ maꞌna bi bøni de ja rá ne ra hyate ba̱di. gaG Nepʉ rá ꞌrato ra ɛnxɛ bá xanga ja ra da̱nga da̱the Eufrate núꞌa̱ mi ꞌbɛꞌtsa ja núꞌa̱ ra ꞌbada mi ha̱, y nura da̱theꞌa̱ bi ꞌyotꞌi pa bi nja ra ꞌñu pa bá ehe ya nda̱ me bøxhyadi. 3`_ Pe himbi ne bi ntsøꞌmiꞌʉ de yá tsꞌoqui. Nuꞌa̱ mi øtꞌeꞌʉ, mi tsani Ajua̱ núꞌa̱ bí ꞌbʉ mahetsꞌi, ngueꞌa̱ mi tsamaꞌñʉ ya da̱nga ʉgui. 8_i Nepʉ rá ncʉtꞌa ra ɛnxɛ bá xanga núꞌa̱ mi ꞌbɛꞌtsa ja núꞌa̱ ra ꞌbada mi ha̱, bá xanga ja rá hudi núꞌa̱ ra mba̱nga zuꞌue, ne bi ꞌmɛxuui habʉ gatho mi nda̱ꞌa̱. Y nuya ja̱ꞌi mi ꞌbʉ ja rá hmandaꞌa̱ asta mi tsa yá ja̱ne co ya da̱nga ʉgui mi thogui. v^e Pe masque xi bi za̱tꞌa ya ja̱ꞌi, nuꞌʉ́ himbi ne bi ntsøꞌmi de yá tsꞌoqui, nixi bi nsunda Ajua̱. Nuꞌa̱ bi ꞌyøtꞌeꞌʉ, bi ña̱maꞌñʉ de rá thuhu Ajua̱ núꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa bi mɛhna nuya ya mfɛi. /]WNepʉ rá ngoho ra ɛnxɛ bi xanga ja ra hyadi núꞌa̱ mi ꞌbɛꞌtsa ja núꞌa̱ ra ꞌbada mi ha̱, y co rá tsꞌɛdi ra hyadi bi za̱tꞌa ya ja̱ꞌi. p\YNehe dá øde maꞌna ra ɛnxɛ mi ña̱ mbo ja ra ma̱ca luga habʉ ja ra ata, ne mi ena: ―Nuꞌi Ajua̱ ma zi Hmuꞌi, go gueꞌe guí pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi. Guí øtꞌa ra hoga tsꞌʉtbi ne núꞌa̱ majua̱ni. N[Ngueꞌa̱ xcá castiga núyʉ to bi mamba yá ji núꞌʉ bi gamfriꞌi, ne núꞌʉ bi ma̱nga ri noya. Hangue ngu bi ꞌyøtꞌeꞌʉ njabʉ gá øꞌtuabi nehe. Y dí ꞌñepi da njabʉꞌʉ. ZNepʉ dá øde núꞌa̱ ra ɛnxɛ mi su ya dehe, mi ena: ―Nuꞌi ma ma̱ca Ajua̱ꞌi ne ma zi Hmuꞌi, go gueꞌe gá ꞌbʉi desde ra mʉdi ne asta nubya guí ꞌbʉi. Nuꞌi hinte guí tugue ngueꞌa̱ xcá ꞌyøtꞌa ra tsꞌʉtbi xá hño. !Y;Y rá hñu ra ɛnxɛ bá xanga ja ya da̱the ne ya pøthe núꞌa̱ mi ꞌbɛꞌtsa ja núꞌa̱ ra ꞌbada mi ha̱, nepʉ nuꞌʉ́ bi njiꞌʉ. gXGNepʉ rá ñoho ra ɛnxɛ bá xanga ja ra ndehe núꞌa̱ mi ꞌbɛꞌtsa ja núꞌa̱ ra ꞌbada mi ha̱, y nura ndeheꞌa̱ bi nji ngu rá ji ꞌna núꞌa̱ xa tho, ne bi du gatho núꞌʉ mi ꞌbʉ mbo ra ndehe. NWNuꞌbʉ́ bi ma núꞌa̱ ra mʉdi ɛnxɛ bá xanga ja ra ximhai núꞌa̱ mi ꞌbɛꞌtsa ja núꞌa̱ ra ꞌbada mi ha̱, hangue núꞌʉ ya ja̱ꞌi to mi pɛꞌtsa ra hmeya de ra mba̱nga zuꞌue ne mi xøcambeni rá cꞌoiꞌa̱, bi cꞌontsꞌa ja yá ndoꞌyo ꞌraya sa̱si xi xmá ntsꞌo ne xi xmá ꞌñʉ. cV ANepʉ dá øde bi ña̱ ꞌnara noya xi ntsꞌɛdi mbo ra ma̱ca luga, ne bi ꞌñemba núꞌʉ yoto ya ɛnxɛ: ―Grí maha gui xañhʉ ja ra ximhai núꞌʉ yá mfɛi Ajua̱ xa mɛꞌtsa ja núꞌʉ yoto ya ꞌbada. cU?Nuꞌbʉ́ nuni ja ra ma̱ca luga bi ñuxa ra ꞌbifi núꞌa̱ mi ehe de rá nsunda ne rá tsꞌɛdi Ajua̱. Y himi tsa to da yʉtꞌini asta himbi uadi núꞌʉ yoto ya ʉgui mri hña̱ núꞌʉ yoto ya ɛnxɛ.jTMNepʉ ꞌna de núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ bi umba gatho núꞌʉ yoto ya ɛnxɛ ꞌra ꞌnara ꞌbada dega oro mi ñutsꞌi co ya ʉgui núꞌʉ ma da uni Ajua̱ co rá cuɛ, go gueꞌa̱ Ajua̱ to ꞌbʉi pa nza̱ntho. wSgY nuni ra ma̱ca lugaꞌa̱ ja bi bønini núꞌʉ yoto ya ɛnxɛ mi ha̱ núꞌʉ yoto ya mfɛi, ne mi hñe co ya dutu dega linu xi xmá ntꞌaxi ne mi huɛxqui, ne mi ngʉtꞌa ꞌnara ngʉtꞌi dega oro asta mi tsøxa ja yá tiña̱. R'ꞌMɛfa dá handa nuni mahetsꞌi mi xogui núꞌa̱ ra ma̱ca luga habʉ ꞌbɛꞌtsa nuya xingdo habʉ xa tꞌofo yá hmanda Ajua̱. ~QuMa zi Hmuꞌihe, ¿toꞌo gueꞌa̱ hinda zuꞌaꞌi núꞌbʉ hinda ꞌyøtꞌe núꞌa̱ guí ma̱?Ne ¿toꞌo gueꞌa̱ hinda xøcambeniꞌi ri thuhu?Ngueꞌa̱ hønsɛꞌi grá ma̱ca Ajua̱, hangue gatho ya ja̱ꞌi de gatho ya hai de rá ngʉni ra ximhai da ꞌñe da nsundaꞌi,
ngueꞌa̱ xa hyandiꞌʉ gue xi guí øtꞌe gatho núꞌa̱ xá hño. Nuꞌi Ajua̱ ma Hmuꞌihe, go gueꞌe guí pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi.Xi xá nsunda ne xi ya da̱ngui núꞌʉ ri ꞌbɛfi guí øtꞌe.Y guí øtꞌe gatho núꞌa̱ majua̱ni ne núꞌa̱ xá hño.Nuꞌi go gueꞌe grá nda̱ de gatho ya hai de ra ximhai. {OoNehe dá handa núꞌa̱ ra ndehe dega xito mi ntha̱ntsꞌi co ra tsibi, ne núꞌʉ toꞌo xqui nta̱te de ra mba̱nga zuꞌue ne rá cꞌoi, ne himbi xøcambeniꞌʉ nixi himbi hotho bi thuꞌtsua rá hmeya ni rá numero de rá thuhu nura zuꞌueꞌa̱, mi ꞌbaiꞌʉ ja núꞌa̱ ra ña̱nga ndehe dega xito, mi ha̱ꞌʉ ya arpa núꞌʉ xqui umbabi Ajua̱. N Nepʉbya, dá handa nuni mahetsꞌi maꞌna ra ntꞌudi xi mrá da̱ngui, y xi dá ꞌyø. Mi yoto ya ɛnxɛ mi ha̱ ꞌra ꞌnara mfɛi pa da mfɛi ya meximhai, mi gueꞌʉ yá nga̱tsꞌi ya ʉgui, ngueꞌa̱ ya gueꞌa̱ rá nga̱tsꞌi rá cuɛ Ajua̱. fMENura nthɛꞌmaꞌobxiꞌa̱ mi ja møte de ra hnini, y nu mi thɛꞌma ya obxi bi bøni ngu yá ji ya ja̱ꞌi, y co rá ndunthi ra ji bi ꞌño hñu nthebe kilometro rá yabʉ y asta bi zøxa ja yá frenu ya fani.-LSNuꞌbʉ́ ra ɛnxɛ bi gaꞌtsa rá tꞌɛxʉ ja ra ximhai, ne bi hyɛca ya obxi, nepʉ bi ꞌyʉtꞌa ja ra da̱nga nthɛꞌmaꞌobxi. Bi ꞌyøtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de núꞌa̱ ma da ꞌyøtꞌa Ajua̱ co núꞌʉ ma da mfɛi co rá da̱nga cuɛꞌa̱. KyNepʉ bi bøni maꞌna ra ɛnxɛ de ra ata, núꞌa̱ to mi su ra tsibi, ne bi zofo ntsꞌɛdi núꞌa̱ ra ɛnxɛ to mi ha̱ ra tꞌɛxʉ, ne bi ꞌñembabi: ―Jʉ ri tꞌɛxʉ, bá hɛca ya nzʉdi gá obxi ja ra ximhai, ngueꞌa̱ ya bi da̱. )JKꞌMɛfa bi bøni maꞌna ra ɛnxɛ de ja ra ma̱ca luga nuni mahetsꞌi habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱, mi ha̱ nehe ꞌnara tꞌɛxʉ xi xmá hño yá tsꞌi. |IqNepʉ núꞌa̱ to mi hudi ja ra guui bi gaꞌtsa rá tꞌɛxʉ ja ra ximhai pa bi nja ra sofo ja ra ximhai. HNepʉ bi bøni de ja ra ma̱ca luga habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱ maꞌna ra ɛnxɛ bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñembabi núꞌa̱ to mi hudi ja ra guui: ―Jʉ ri tꞌɛxʉ bá xa ra trigo ngueꞌa̱ ya bi zø ra ora de ra sofo ja ra ximhai ne ya bi ña̱tsꞌi. ^G5ꞌMɛfa dá handa ꞌnara tꞌaxa guui, y ja nura guuiꞌa̱ mi hudini ꞌna ꞌñena núꞌa̱ e bi nja̱ꞌi, ne mi huꞌtsa ꞌnara corona dega oro, ne mi ha̱ ꞌnara tꞌɛxʉ xi xmá hño yá tsꞌi. GF Nepʉ dá øde ꞌnara noya de mahetsꞌi bi ꞌñengagui: ―ꞌYofo njaua: “Nja̱pi núꞌʉ to tu ne xa gamfri ra Zidada Jesucristo.” Ra Ma̱ca Nda̱hi ena, ha̱ha̱ xi majua̱ni nja̱pi ngueꞌa̱ ma da ntsayaꞌʉ de yá ꞌbɛfi, ne yá hoga ꞌbɛfi ma da fa̱di nuni mahetsꞌi. Ra sofo ja ra ximhai AE{ Hangue nuꞌʉ tóꞌo yá mɛti Ajua̱, ne øꞌtuabi yá hmandaꞌa̱, ne camfri xá hño ra Zidada Jesucristo, mahyoni da zɛdi yá jamfri pa da zɛta gatho núꞌa̱ da ꞌñehe. rD] Y ma da cꞌontsꞌi pa nza̱ntho nurá ꞌbifi núꞌa̱ ra tsibiꞌa̱ habʉ ma da nzøꞌʉ, y hinda mɛꞌtsa ra tsaya ma pa ra xuui núꞌʉ to da xøcambeni ra mba̱nga zuꞌue o rá cꞌoi y da hotho da thuꞌtsua rá hmeya. fCE hinda za da mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱ núꞌa̱ tøꞌmi, y yá mfɛiꞌa̱ xi xá ntsꞌo. Nehe ja rá thandi ra Tꞌʉca Dɛti, ne ja yá thandi ya ma̱ca ɛnxɛ, ma da ntsaui ya ʉgui ja ra tsibi faspi co ra asufre. bB= Nepʉ bi sigui rá hñu ra ɛnxɛ bi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñena: ―Nuꞌa̱ tóꞌo da xøcambeni ra mba̱nga zuꞌue o núꞌa̱ rá cꞌoi, ne da hotho da thuꞌtsua rá seña ja rá de o ja rá ꞌyɛ, ANepʉ bi sigui maꞌna ra ɛnxɛ bi ꞌñena: ―Ya bi ꞌmɛdi ya me Babilonia núꞌa̱ ra da̱nga hnini, ngueꞌa̱ xa japabi gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai da ntsꞌoqui ngu xa ntsꞌoquiꞌʉ, nja ngu ꞌna to japa maꞌna da zi ra vinu asta hinda nti. b@=Ne bi ꞌñena ntsꞌɛdi: ―Tsuhʉ Ajua̱ ne nsundahʉꞌa̱ ngueꞌa̱ ya bi zø ra ora pa da hña̱ꞌmba nguɛnda ya ja̱ꞌi. Xøcambenihʉ núꞌa̱ to bi hyoca mahetsꞌi ne ra ximhai, ra ndehe ne ya pøthe. D?Nepʉ dá handa maꞌna ra ɛnxɛ mi nhyatsꞌi madetho mahetsꞌi, ne mi xipabi ya ja̱ꞌi de rá noya Ajua̱ núꞌa̱ ma da nja pa nza̱ntho y ma̱ hanja da za da mpøhø ꞌna. Bá eheꞌa̱ pa bi zofo gatho ya ꞌmʉi gá ja̱ꞌi ja yá hña̱qui, ja gatho ya hnini ne gatho ya hai maxøgue ra ximhai. $>ANe nuꞌʉ́ hinxa ma̱nga ya ncꞌuamba nixi hinte ma tsꞌoqui pɛꞌtsi ja rá thandi Ajua̱. Ya hoga noya núꞌʉ bi ma̱nga núꞌʉ hñu ya ɛnxɛ <=qNúꞌʉ ꞌna nthebe ne ñotemagoho ꞌmo gueꞌʉ hinxa ꞌmʉhui ni ꞌnara ꞌbɛhña̱, y nixi mi joꞌo yá ꞌbɛhña̱. Nuꞌʉ́ di dɛna ra Tꞌʉca Dɛti, y pɛui habʉraza paꞌa̱. Núꞌʉ́ gueꞌʉ bi mpøhø de gatho maꞌra ya ja̱ꞌi pa ra mʉdi sofo pa Ajua̱ ne pa ra Tꞌʉca Dɛti. =<sNe mi tutiꞌʉ ꞌnara ꞌraꞌyo thuhu ja rá thandi Ajua̱ habʉ bí hudiꞌa̱, ne ja yá thandi núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ ne núꞌʉ ya nda̱. Pe hønsɛ núꞌʉ ꞌna nthebe ne ñotemagoho ꞌmo núꞌʉ to bi mpøhø ja ra ximhai bi za bi ba̱di núꞌa̱ ra thuhu bi ntꞌøde, maꞌra hina. @;yNepʉ dá øde ꞌnara noya nuni mahetsꞌi. Nura noyaꞌa̱ bi ntꞌøde ngu yá nhyahni ndunthi ya da̱the ne ngu ꞌnara ngani xi ntsꞌɛdi, ne ngu ꞌra toꞌo mi pɛi ya arpa. s: aꞌMɛfa dá handa ra Tꞌʉca Dɛti mi ꞌbai ja ra tꞌøhø nuni Sion, y mi ꞌbahuiniꞌa̱ ꞌna nthebe ne ñotemagoho ꞌmo ya ja̱ꞌi núꞌʉ xqui tꞌopabi ja yá de rá thuhu ra Tꞌʉca Dɛti ne rá thuhu Ajua̱ rá Dada. 09Y Pa da za to da ba̱di te dí bønga núna bi tꞌutcagui, mahyoni di ja ndunthi rá mfa̱di pa da za da mede nura numero pɛꞌtsa nura zuꞌue, ngueꞌa̱ nura numeroꞌa̱ gueꞌa̱ ngu rá thuhu ꞌnara ꞌñøhø, y nura numeroꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌrato nthebe ne hñuꞌrate ne ꞌrato.&8E Y nuꞌʉ tóꞌo mi pɛꞌtsa ra hmeya o rá thuhu ra zuꞌue o rá numero rá thuhu, hønsɛꞌʉ mi tsa te da dai ne te da pa. Pe nuꞌʉ maꞌra, hina. O7 Nehe bi manda da thuꞌtsuabi ꞌnara seña ja yá ꞌñɛi o ja yá de gatho ya ja̱ꞌi, ngu ya notsi ngu ya da̱ngui, ngu ya rico ngu ya hyoya, ngu ya ꞌbɛgo ne ngu núꞌʉ hingyá ꞌbɛgo. K6 Nehe bi tꞌumba ra tsꞌɛdi pa bi japi bi nte nurá cꞌoi núꞌa̱ ra mʉdi zuꞌue, pa bi za bi ña̱ ne pa bi manda da tho gatho núꞌʉ toꞌo himbi ne bi xøcambeni nura cꞌoiꞌa̱. 5 Y co ya ntꞌudi núꞌʉ xqui thopi da ꞌyøtꞌe ja rá thandi núꞌa̱ ra mʉdi zuꞌue, mi hatꞌa ya meximhai. Nepʉ bi ꞌbɛpabi ya ja̱ꞌi da hyoca ꞌnara cꞌoi de núꞌa̱ ra mʉdi zuꞌue xqui tsꞌɛni co ꞌnara mahuai pe himbi du. 4 Nehe mi øtꞌa ndunthi ya da̱nga ntꞌudi, y asta mi japi da dagui ya tsibi de mahetsꞌi pa ja ra ximhai ja yá thandi ya ja̱ꞌi. ;3o Y gatho núꞌa̱ mi øtꞌeꞌa̱, mi øtꞌe co núꞌa̱ ra tsꞌɛdi xqui umbabi núꞌa̱ rá mʉdi ra mba̱nga zuꞌue, ne mri mpɛfi ja rá thandiꞌa̱, ne mi japa gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai da xøcambeni núꞌa̱ ra mʉdi zuꞌue núꞌa̱ xqui mɛꞌtsa ꞌnara ntsꞌɛni ne xqui ña̱ni. v2e ꞌMɛfa dá handa maꞌna ra mba̱nga zuꞌue bi cꞌontsꞌi de mbo ra hai mi pɛꞌtsa yoho yá nda̱ni ngu yá nda̱ni ꞌnara dɛti, pe rá noya mri ntꞌøde ngu ꞌnara da̱nga mba̱nga zuꞌue ꞌñena ꞌnara quꞌeña̱. 1 Nuꞌʉ tóꞌo tsiste ntsꞌa̱hni, neheꞌʉ da tsꞌixa ntsꞌa̱hni. Y nuꞌʉ tóꞌo hote co ra huai, neheꞌʉ da tho co ra huai. Hangue nuya gamfri dí ꞌñepabi da zɛdi yá jamfri, pa hinte da ꞌyøtꞌe masque da tsꞌixa fadi o da tho. Q0 Nuꞌa̱ tóꞌo ne da ba̱di, dá ba̱di núꞌa̱ ma ga ofobya. / Nuꞌʉ tóꞌo ante da thoca ra ximhai bi tꞌopa yá thuhu ja ra libro habʉ xa thuꞌtsua yá thuhu núꞌʉ to ma da nte pa nza̱ntho, nuꞌʉ́ hinda ma da xøcambeni nura zuꞌueꞌa̱. Pe nu maꞌra ya ja̱ꞌi ha̱, gathoꞌʉ ma da xøcambeniꞌa̱. Nura libro habʉ huxa yá thuhu núꞌʉ toꞌo ma da nte pa nza̱ntho go rá mɛti ra Tꞌʉca Dɛti núꞌa̱ bi du. X.) Nehe bi tꞌumba nsɛqui pa da ntunhui ya gamfri ne da nta̱teꞌa̱. Ne bi tꞌumba ra tsꞌɛdi pa bi nda̱ ja gatho ya ꞌmʉi gá ja̱ꞌi, ja gatho ya hnini, ja gatho ya hña̱qui, ne ja gatho ya hai. #-? Bi njabʉ, bi ña̱maꞌñʉ de Ajua̱ y bi zanbabi rá thuhu, nehe bi zanga ra ma̱ca luga habʉ bí ꞌbʉ Ajua̱, ne gatho núꞌʉ toꞌo ꞌbʉhni. ,/ Ne bi tꞌumba nsɛqui pa bi nøtꞌe ne pa bi ña̱maꞌñʉ de Ajua̱. Nehe bi tꞌumbabi ra tsꞌɛdi pa bi manda ñotemayoho nza̱na̱. -+S Nepʉ nuꞌʉ́ bi xøcambeni núꞌa̱ ra da̱nga mba̱nga zuꞌue ngu ra quꞌeña̱ ngueꞌa̱ xqui umba ra tsꞌɛdi núꞌa̱ maꞌna ra zuꞌue. Nehe bi xøcambeniꞌʉ núꞌa̱ ra zuꞌue ne mi enaꞌʉ: ―¿Toꞌo ngu nuni ra zuꞌue? Ne ¿toꞌo ja rá tsꞌɛdi pa da ntunhuini? ?*w Y dá handa ꞌna de núꞌʉ yá ña̱xu xqui tsꞌɛni ngu pa da du, pe bi ña̱ni rá ntsꞌɛni, y gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai bi hyandi ne bi ꞌyøꞌʉ ne bi dɛniꞌa̱. ) Núꞌa̱ ra zuꞌue dá handi, mi hnequi ngu ꞌnara tigre, yá ua mi ngu yá ua ꞌnara ꞌmuhu, y rá ne mi ngu rá ne ꞌnara zate. Núꞌa̱ ra da̱nga mba̱nga zuꞌue ngu ra quꞌeña̱ mi umbabi rá tsꞌɛdi ne ra nsɛqui pa da nda̱ ja rá lugaꞌa̱. G(  Ndí ꞌbai ja rá ña̱ni ra ndehe y dá handi bi cꞌontsꞌi de mbo ra ndehe ꞌnara mba̱nga zuꞌue mi pɛꞌtsa yoto yá ña̱xu ne ꞌrɛtꞌa yá nda̱ni, ne cada ꞌnará nda̱ni mi tøgue ꞌnara corona, y cada ꞌnará ña̱xu xqui tꞌofo ꞌnara thuhu dega tsꞌone núꞌa̱ mi ña̱maꞌñʉ de Ajua̱. ' Nepʉ núꞌa̱ ra da̱nga mba̱nga zuꞌue xi bi bø rá cuɛ co núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱, ne bi ma pa da ntunhui núꞌʉ yá ꞌbɛto yá mbongꞌbɛto núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱, núꞌʉ toꞌo øꞌtuabi yá hmanda Ajua̱ ne camfri ra Zidada Jesucristo.)&K Pe ra hai bi xogui pa bi yʉi núꞌa̱ ra da̱the xqui zogui de ja rá ne núꞌa̱ ra da̱nga mba̱nga zuꞌue, y njabʉ ra hai bi matsꞌi ra ꞌbɛhña̱. W%' Nepʉ nura da̱nga mba̱nga zuꞌue bi zogui ra dehe de ja rá ne pa bi nja ngu ꞌnara da̱the. Bi ꞌyøtꞌa njabʉꞌa̱ pa nura deheꞌa̱ bi dɛna núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ pa xa dutsꞌi hma̱ha̱. n$U Pe ra ꞌbɛhña̱ bi tꞌumbabi yoho ya hua dega nxʉni pa bi za bi nhyatsꞌi, ne bi ꞌbaꞌtuabi núꞌa̱ ra da̱nga mba̱nga zuꞌue, nepʉ bi ma bá ꞌbʉ ja núꞌa̱ ra mbonthi habʉ bi tꞌiniꞌa̱ hñu njɛya made. \#1 Y nu mbrá føte de mahetsꞌi pa ja ra ximhai núꞌa̱ ra da̱nga mba̱nga zuꞌue, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi hyonga núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ xqui ꞌmʉi rá tꞌʉ pa xa ꞌyøꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi. 0"Y Hangue johyahʉ núꞌahʉ ya guí ꞌbʉhʉua mahetsꞌi. Pe huecateꞌihʉ núꞌahʉ guí ꞌbʉthʉbʉ ja ra ximhai ne ja ra ndehe, ngueꞌa̱ ra tsꞌonda̱hi xa juui xqui mabʉ habʉ guí ꞌbʉhʉ, ne xi ja rá cuɛ ngueꞌa̱ pa̱di gue tsꞌʉtho ya pa ri ꞌbɛdi pa dra huatiꞌa̱. c!? Nehe ya cu ya xa nta̱te de ra tsꞌonda̱hi ngueꞌa̱ bi mani rá ji ra Tꞌʉca Dɛti, nehe xa nta̱teꞌʉ ngueꞌa̱ xa damajua̱ni de rá noya Ajua̱, y himi tsu da du, ne himbi ꞌuegue de núꞌa̱ bi gamfri.   Nepʉ dá øde ꞌnara noya nuni mahetsꞌi mi ena: ―Nubyá ha̱, ya bi zø ra ora de ra mpøhø, ngueꞌa̱ ya bi nta̱te Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ra nda̱ ne ja rá tsꞌɛdi, y nehe ya bi umba rá nsu ma Zidadahʉ ra Jesucristo pa da nda̱, ngueꞌa̱ ya xra juui ne xra føte de mahetsꞌi pa ja ra ximhai núꞌa̱ toꞌo mi ma̱mbabi ya cu ma pa ra xuui ja rá thandi Ajua̱. 3 Hangue brá juui ne brá føte de mahetsꞌi pa ja ra ximhai con gatho yá tsꞌoꞌɛnxɛ. Núꞌa̱ ra da̱nga mba̱nga zuꞌueꞌa̱ go gueꞌa̱ ra nda̱xjua quꞌeña̱ xa thuꞌmbabi ra tsꞌonda̱hi ne ra Satá, ne go gueꞌa̱ hatꞌa gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai. {o Y nura da̱nga mba̱nga zuꞌue ne yá ɛnxɛ himbi nta̱teꞌʉ y nixi ya himbi thopi dua ꞌbʉhni mahetsꞌi. R ꞌMɛfa bi nja ꞌnara da̱nga tuhni nuni mahetsꞌi, y ra nda̱ gá ɛnxɛ núꞌa̱ rá thuhu ra Migue, mahyɛgui co yá ɛnxɛꞌa̱ bi ntunhui ra da̱nga mba̱nga zuꞌue ne yá tsꞌoꞌɛnxɛ. A{ Y ra ꞌbɛhña̱ bi ma bi ꞌbatꞌi pa ja ꞌnara mbonthi habʉ xqui hyoca Ajua̱ pa gueꞌa̱, pa ja da ꞌmʉhni ne ja da tꞌinini pa ꞌrɛtꞌamayoho nthebe hñuꞌrate ma pa. lQ Nepʉ bi ꞌmʉi rá ba̱tsi mrá tsꞌʉntꞌʉ, y núꞌá̱ con gatho rá tsꞌɛdi ma da nda̱ de gatho ya hai, ja ra uɛnda di ha̱ ꞌnara tsꞌʉtꞌo dega bøja̱, y ꞌbestho bi tsꞌitsꞌi pa habʉ bí hudi Ajua̱. eC Y co rá cola bi gʉtꞌa ꞌna de hñu parte ya tsø de mahetsꞌi, nepʉ bi føte pa ja ra ximhai. Nepʉ nura zuꞌueꞌa̱ bi ꞌmai ja rá thandi núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱, pa ngu da ꞌmʉi rá ba̱tsi, da zipabi. xi Nepʉ bi hnequi maꞌna ra ntꞌudi ja mahetsꞌi, y núꞌá̱ mi ꞌnara da̱nga thɛnga zuꞌue mi ngu ꞌnara quꞌeña̱. Y mi pɛꞌtsa yoto yá ña̱xu ne ꞌrɛtꞌa yá nda̱ni y cada ꞌnará ña̱xu mi huꞌtsa ꞌnara corona. a; Mi daꞌthi ne mi zoni ntsꞌɛdi co ya ʉgui ngueꞌa̱ mi ma da ꞌmʉi rá ba̱tsi. \ 3 ꞌMɛfa bi hnequi ja mahetsꞌi ꞌnara da̱nga ntꞌudi, y núꞌá̱ mi ꞌnara ꞌbɛhña̱ mri hñe co ra hyadi ne mi ꞌbai ja ra za̱na̱ y mi huꞌtsa ꞌnara corona mi tøgue ꞌrɛtꞌamayoho ya tsø. {o ꞌMɛfa de gueꞌa̱ bi xogui ra ma̱ca luga nuni mahetsꞌi habʉ ꞌbʉ Ajua̱, y ja bi hnequini ra arca de ra cohi, ne xi mri yotꞌa ya huɛi, ne mri ntꞌøde ya ngani, ne xi bi dagui ndunthi ya ndo ne bi nja ꞌnara mbimhai.&E Ya ja̱ꞌi de ra ximhai xi xa bø yá cuɛꞌʉ con gueꞌe,
pe ya bi zø ra pa pa da hnequi ri cuɛ,
ne ma gui hña̱ꞌmba nguɛnda gatho núꞌʉ xa du,
ne ma gui umba yá tha̱ha̱ núꞌʉ ri ꞌmɛhni bi mɛpꞌaꞌi,
ne gatho ya gamfri, ne gatho núꞌʉ toꞌo bi xøcambeniꞌi,
ngu ya notsi ngu ya da̱ngui.Nehe ya bi zø ra pa pa gui huata núꞌʉ to xa tsꞌoca ra ximhai.  ne mi enaꞌʉ:Nuꞌi Ajua̱ ma Hmuꞌihe,
go gueꞌe guí pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi,
go gueꞌe guí ꞌbʉi, ne nza̱ntho xcá ꞌbʉi, ne ma gui ꞌbʉi pa nza̱ntho.Dí ꞌraꞌaꞌihe njama̱di
ngueꞌa̱ ya xi gá nda̱.   Y núꞌʉ ꞌnatemagoho ya nda̱ mi hudi ja yá hudi de ja rá thandi Ajua̱, bi ndandiña̱hmuꞌʉ ne bi xøcambeniꞌa̱, 6e Y nu mi mistꞌa rá trompeta nurá yoto ra ɛnxɛ, ꞌbestho bi ntꞌøde ꞌraya noya de mahetsꞌi mi ña̱ ntsꞌɛdi, mi ena:Nubyá gatho nuya hmanda mi ja ja ra ximhai,
ya go o rá ꞌyɛ ma Ajua̱hʉ ne ra Zidada Jesucristo
nuto xa hñutsꞌiꞌa̱ pa da nda̱ pa nza̱ntho. wg Nurá ñoho ra tsꞌothogui ya bi uadi, pe ꞌbestho ma da nja núꞌa̱ rá hñu. Rá yoto ra trompeta  Nura oraꞌa̱ bi nja ꞌnara da̱nga mbimhai, ne bi yuntꞌa ꞌna de ꞌrɛtꞌa parte de ra hnini co núꞌa̱ ra mbimhai, ne bi du yoto ꞌmo ya ja̱ꞌi, ha nuꞌʉ tóꞌo himbi du xi bi ntsu, ne bi nsunda Ajua̱ núꞌa̱ ꞌbʉi mahetsꞌi. w Nepʉ bi ntꞌøde ꞌnara noya de mahetsꞌi mi ña̱ ntsꞌɛdi ne bi ꞌñembabi núꞌʉ toꞌo xqui yopa nte: ―Bá pøxhʉ grí ꞌñehʉua. Nepʉ ja ꞌnara guui bi tsꞌitsꞌiꞌʉ pa mahetsꞌi. Y núꞌʉ yá ncontraꞌʉ bi hyandi.  Pe ꞌmɛfa de núꞌʉ hñu pa made, Ajua̱ bi japi bi yopa nte, nepʉ bi nanguiꞌʉ, y núꞌʉ to bi hyandiꞌʉ xi bi ntsu. 9 k Y nuya meximhai da johyaꞌʉ ne da ꞌñumba ꞌbaha sɛhɛꞌʉ ngueꞌa̱ ya xqui tho núꞌʉ yoho ya ꞌmɛhni toꞌo xi xqui ꞌyøtꞌa ra xuhña pa gatho ya meximhai. i K Ya ja̱ꞌi de gatho ya hnini, de gatho ya ꞌmʉi gá ja̱ꞌi, de gatho ya hña̱qui, ne de gatho ya hai, ma da hyandua yá ndoꞌyo núꞌʉ yoho ya ꞌmɛhni da ꞌmoni hñu pa made, pe hinda thopi to da ꞌyaguiꞌʉ.  } Nuyá ndoꞌyoꞌʉ ma da gohi di ꞌboni habʉraza ja ya ꞌñu de ra da̱nga hnini nuni habʉ bri pontꞌa ma Zidadahʉ. Nura hniniꞌa̱ da za ga hyɛcuahʉ co ra hnini Sodoma ne de Egipto, y ja rá thandi Ajua̱ xi xá ntsꞌo nuya hniniꞌʉ. i K Pe nu stí uadi da ma̱nga núꞌa̱ te ma da nja, ma da bøxa ꞌnara mba̱nga zuꞌue de ja ra oꞌtsi núꞌa̱ otho habʉ bí cꞌa pa da ntunhuiꞌʉ, y ma da nta̱te núꞌa̱ ra mba̱nga zuꞌue, hangue da hyoꞌʉ. : m Nuꞌʉ́ pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa hinda hopi da ꞌua̱i núꞌʉ ya pa ma da xipa ya ja̱ꞌi de núꞌa̱ ma da nja. Nehe pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa da japi da nji ya dehe, ne da japi da nja ya tsꞌothogui habʉraza ja ra ximhai. Y nuꞌʉ́ da ꞌyøtꞌa njabʉ núꞌʉ ya ꞌmiꞌqui da neꞌʉ. 9k ꞌBʉ da ne toꞌo te da ꞌyøꞌtuabiꞌʉ, da bønga ya tsibi de yá neꞌʉ pa da hyo núꞌʉ yá ncontra. Y njabʉ da du núꞌʉ toꞌo da ne te da ꞌyøꞌtuaꞌʉ. 6e Núꞌʉ ya ꞌmɛhniꞌʉ gueꞌʉ ngu núꞌʉ yo ꞌbai ya olivo ne ngu núꞌʉ yoho ya mfoxyo ꞌbai ja rá thandi Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ra nda̱ de ra ximhai. ! Y ma ga pɛhna núꞌʉ yoho ma ꞌmɛhni pa da ma̱nga ma noya ꞌna ꞌmo ne yo nthebe hñuꞌrate ma pa, y ma da hye yá he dega behe. Z- Pe nura patio núꞌa̱ ja de møte rá nija̱ Ajua̱, oxqui ɛni, ngueꞌa̱ nura patioꞌa̱ xa tꞌumba núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo, y nuꞌʉ́ ma da netꞌa ra ma̱ca hnini ñotemayoho nza̱na̱. ~Z}|/{UzryxxwXutsrXqponmlkk1jigfMee+dbb4a(__]s\|[[YWWNV#UTtSR5QxONMMLaKgJEIHjG`FEDyChBAh@@3?|>==y<498776&55i4+3B21M0/.-- ,+g**&))(4'0&$#""b!! K?/u]j - /<anX~ uOxqui beni gue ngueꞌa̱ Ajua̱ xi ra hoja̱ꞌi con gueꞌi ne xa zɛꞌtꞌa ri ntsꞌoꞌmʉi ne astabya hinxa castigaꞌi, gue nuꞌi da za gui sigui gui ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui. Pa̱di gue Ajua̱ ra hoja̱ꞌi con gueꞌi pa gui ñobri. 8 iHangue ꞌbʉ núꞌi guí ꞌyø de maꞌra ne guí øtꞌa nehe ngu øtꞌeꞌʉ, oguí beni gue ma gui mpontꞌui rá cuɛ Ajua̱ núꞌa̱ ra pa da hña̱pꞌa nguɛnda. { oDí pa̱dihʉ gue Ajua̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛnda co ra hoga tsꞌʉtbi núꞌʉ toꞌo øtꞌa ya tsꞌoqui.   Hangue dá nguꞌa̱ dá ngu, otho te grí ncøni núꞌi guí ꞌyø de núꞌa̱ te øtꞌa maꞌra, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra ora guí ꞌyø de núꞌa̱ te øtꞌa maꞌra, nuꞌí guí ncondena sɛhɛ, ngueꞌa̱ guí øtꞌa nehe ngu øtꞌa núꞌʉ maꞌra. H   Nehe nubya njabʉ, masque pa̱di ya ja̱ꞌi núꞌa̱ te xa ma̱ Ajua̱, gue nuꞌʉ tóꞌo øtꞌa nuya tꞌøtꞌeꞌʉ rí ꞌñepi da du, pe masque pa̱di njabʉ, pe nuꞌʉ́ øtꞌe nuya ya tsꞌotꞌøtꞌe, y hingue hønsɛ øtꞌe, nehe ri johyaui núꞌʉ maꞌra toꞌo handiꞌʉ øtꞌa njabʉ nehe.B Bi tsꞌoca yá mfeni hangue himi pa̱di ndaꞌa̱ ra hño ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ, ne himbi cumpli yá noya. Ne himbi mɛꞌtsa ra hma̱te co yá ja̱ꞌi, ne himbi mɛꞌtsa ra huecate. ] 5mi jʉꞌtsua ya ncꞌuamba maꞌra, mi ʉtsa Ajua̱, myá ꞌña̱quꞌequꞌei, mri ꞌñexa sɛhɛ, mi beni hanja da za da ꞌyøtꞌa ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo, myá tsꞌoꞌyøde co yá dada yá na̱na̱. W )ne bi ꞌyøtꞌeꞌʉ ya tꞌøtꞌe hingui ho, ne bi mɛꞌtsa ndunthi ya tsꞌoncꞌatꞌi ne ya tsꞌomfeni. Myá nduste, myá hyote, myá ꞌyøtꞌatuhni, myá hyate, myá tsꞌoꞌmʉi, myá nønte, 1 ]Nehe nguetho himbi ho da beniꞌʉ de Ajua̱, hangue nu Ajua̱ bi hyɛthoꞌʉ pa bi beni ya mfeni xá ntsꞌo ne pa bi ꞌyøtꞌe núꞌa̱ himri ꞌñepiꞌʉ, : oNehe ya ꞌñøhø bi mɛꞌtsa ꞌnara tsꞌoncꞌatꞌi pa da hñuxui yá miꞌñøhøui hingo hønsɛ co ya ꞌbɛhña̱, y njabʉ ꞌñøhø co ꞌñøhø bi ꞌyøtꞌa ra tꞌøtꞌe xi xá ntsꞌo. Hangue ja guesɛꞌʉ bi hña̱ni núꞌa̱ mi ꞌñepi da hña̱niꞌʉ por yá tsꞌotꞌøtꞌe. I  Hangue Ajua̱ bi hyɛthoꞌʉ pa bi ꞌño ja yá hne dega ꞌbɛtsa, asta ya ꞌbɛhña̱ bi hñuxui yá miꞌbɛhña̱ui hingo hønsɛ co ya ꞌñøhø ngu núꞌa̱ xqui manda Ajua̱. - UNgueꞌa̱ nuya meximhaiꞌʉ bi zogui núꞌa̱ Ajua̱ majua̱ni pa go bi dɛna núꞌʉ tꞌembabi gue go gueꞌʉ Ajua̱; y nuya ja̱ꞌiꞌʉ go bi nsunda nuya tꞌøtꞌe núꞌʉ xa hyoca Ajua̱, hingo bi nsunda Ajua̱ toꞌo bi hyoca gatho, ne xá nsunda rá thuhuꞌa̱ pa nza̱ntho. 0 [Hangue Ajua̱ bi hyɛtho ya meximhai pa bi ꞌyøtꞌa gatho nuya tsꞌoncꞌatꞌi mi beni ja yá mfeni, y njabʉ bi ꞌbɛtua sɛhɛ yá tsa yá ndoꞌyoꞌʉ.  Hangue bi zogui núꞌa̱ ra søcambeni mi ꞌñepi da umbabi Ajua̱ núꞌa̱ xá nsunda ne pɛꞌtsa ra te nza̱ntho, pa go bi xøcambeni ya cꞌoi núꞌʉ xa thoqui ngu yá ꞌbai ya ja̱ꞌi núꞌʉ pɛꞌtsi da du, nehe ya cꞌoi núꞌʉ xa thoqui ngu rá ꞌbai ꞌnara tsꞌintsꞌʉ, ne núꞌʉ ngu rá ꞌbai ꞌnara mboꞌni, ne núꞌʉ ya cꞌoi dega quꞌeña̱. J~ Masque mi eñꞌʉ gue xi myá ba̱mhya̱, pe hinte myá fa̱di. } +Nuꞌʉ́, masque bi ba̱di Ajua̱, pe himbi ne bi nsundaꞌʉ ngu rí ꞌñepi, nixi bi umba njama̱di de gatho ya hño xa hña̱niꞌʉ. Nuꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe, bi tsꞌoca yá mfeni ne bi megui yá coraso pa himbi za bi ba̱di ndaꞌa̱ ra hño ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ. | Desde núꞌbʉ Ajua̱ bi hyoca ra ximhai, desde gueꞌbʉ, Ajua̱ bi ꞌñutuabiꞌʉ tengu rá ꞌmʉiꞌa̱. Gatho núꞌʉ ya tꞌøtꞌe ri hnequi, gueꞌʉ utuabi ya ja̱ꞌi tengu rá ꞌmʉi Ajua̱ núꞌa̱ hini hnequi, y njabʉ ri hnequi gue Ajua̱ ꞌbʉi ne ja rá tsꞌɛdi pa nza̱ntho. Hangue ya ja̱ꞌi hingui tsa te da da̱di de núꞌa̱ te xa ꞌyøtꞌeꞌʉ. { Gatho núꞌa̱ te da za da fa̱di de Ajua̱, nuꞌʉ́ xa tꞌutuabi xá hño, y nu Ajua̱ go guesɛ xa ꞌñutuabiꞌʉ. !z =Ajua̱ utuabi ya meximhai tengu rá nda̱ngui rá cuɛꞌa̱, ne brí nhyoquiꞌa̱ pa dua pɛhna ra castigo de mahetsꞌi pa da zʉdi núꞌʉ ya tsꞌoꞌyøde hingui ne da ꞌyøtꞌe xá hño. Ajua̱ ri ncuɛ ngueꞌa̱ nuya ja̱ꞌi masque pa̱di gue ꞌbʉi Ajua̱ ne pa̱di te rí ꞌñepi da ꞌyøtꞌeꞌʉ, pe hingui øtꞌe, nuꞌʉ́ ri sigui co yá ꞌña̱quꞌequꞌei ne yá tsꞌoqui. _y 9Nuna ma̱ca hoga tꞌødena̱ udi gue Ajua̱ ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui tu núꞌʉ toꞌo camfri, y nuꞌʉ́ ꞌbʉi xá hño co Ajua̱ hønsɛ po yá jamfri. Ma̱ njabʉ nehe ra Nda̱xjua Tꞌofo habʉ ena: “Nuꞌa̱ tóꞌo xa gamfri, ya hinte ma tsꞌoqui tu, núꞌá̱ pɛꞌtsa ꞌnara ꞌraꞌyo te.” Yá thai tu ya meximhai wx iHindí ntsa pa ga ma̱nga ra ma̱ca hoga tꞌøde, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ꞌnara noya dega tsꞌɛdi núꞌa̱ xuá pɛhna Ajua̱ pa da pøhø gatho núꞌʉ toꞌo da gamfri, ra mʉdi ya xodyo, nepʉ gatho nu maꞌra ya ja̱ꞌi. (w KHangue núꞌa̱ ra pa go da ne Ajua̱, nugui xi dí ne ga mabʉ pa ga ma̱nga ra ma̱ca hoga tꞌøde nehe nubʉ Nroma. Rá tsꞌɛdi ra ma̱ca hoga tꞌøde v Ngueꞌa̱ xuá ꞌbɛncagui ga xipa gatho ya ja̱ꞌi nuna ma̱ca hoga tꞌøde de ra mpøhø, hangue mahyoni gatho ga zofo, ngu núꞌʉ ña̱ griego ne ngu núꞌʉ ña̱ maꞌra ya hña̱qui, ngu núꞌʉ ya ba̱mhya̱ ne ngu núꞌʉ hinte yá fa̱di. au = Ne dí ne gui pa̱dihʉ, ma zi cuꞌihʉ, gue ndunthi ya iꞌqui stá hutsꞌi ga mabʉ ga tsøñꞌaꞌihʉ, pe tobya hinxa za. Dí ne ga mabʉ pa ga faxꞌahʉ ngu stá faxa maꞌra ya cu ja maꞌra ya hnini. jt O Y dí ma̱ gue numa jamfrihʉ da ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi ꞌna ngu maꞌna. Nuri jamfrihʉ da jaqui maꞌna da zɛ ma jamfri, ha numa jamfriga da jaꞌahʉ maꞌna da zɛ ri jamfrihʉ nehe, ngueꞌa̱ ꞌnatꞌa ma jamfrihʉ. 6s g Ngueꞌa̱ xi dí ne ga mabʉ ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ pa da za ga uꞌtꞌaꞌihʉ ra mfa̱di núꞌa̱ xa ꞌñutcagui ra Ma̱ca Nda̱hi, pa maꞌna da nja ri jamfrihʉ. fr G Masque stá tøꞌma ndunthi ya pa pa ga mabʉ ga tsøñꞌahʉ, pe hinstá tsaya ga apa Ajua̱ pa da xoga ra gosthi pa da za ga mabʉ ꞌnitho. Hønsɛ go dí tøꞌma núꞌa̱ ra pa da ma̱ñꞌa̱ Ajua̱ pa ga mabʉ. ]q 5 Ajua̱ dí pɛpabi con gatho ma coraso pa da ntʉnga núꞌa̱ ra ma̱ca hoga noya núꞌa̱ habʉ xicjʉ de rá ma̱ca Tꞌʉꞌa̱, y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ pa̱di gue nza̱ntho dí apabiꞌa̱ por gueꞌahʉ. up eNuya ya mʉdi noya dí opꞌahʉ ja ma carta, dí xiꞌahʉ gue dí umba njama̱di Ajua̱ ma Dadahʉ por gathoꞌihʉ de rá thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ habʉraza ja ra ximhai hma̱ gue xi xcá camfrihʉ xá hño. Ho  Hangue dí opꞌahʉ gathoꞌihʉ zi cuhʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Nroma, núꞌahʉ xi ri ma̱ꞌahʉ Ajua̱ ne xa zohnꞌaꞌihʉ pa gui ntꞌaxquihʉ. Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. Ra apostol Pablo ne da zønga ya cu me Nroma _n 9Hangue nehe nuꞌahʉ, Ajua̱ xa zohnꞌaꞌihʉ pa gui tɛnhʉ ra Zidada Jesucristo. m Po rá ngueꞌa̱, Ajua̱ xa ꞌracagui ra ꞌbɛfi dega apostol pa ga ma̱nga ra ma̱ca hoga noya gatho ja ya hnini, pa da gamfriꞌʉ ne da ꞌyøte Ajua̱. Guehna ra ꞌbɛfi dí pɛfi pa nuya ja̱ꞌi da nsundabi rá ma̱ca thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. l !pe de rá nda̱hi xá ntꞌaxi bi fa̱di gue go gueꞌa̱ rá Tꞌʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ co rá da̱nga tsꞌɛdi bi yopa nte de ja ya du. Mk Y nuna ma̱ca hoga noyana̱ xicjʉ de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo rá Tꞌʉ Ajua̱, ne utcaguihʉ gue núꞌa̱ ra Tꞌʉꞌa̱, de rá ndoꞌyo, bá ehe de rá ji ra nda̱ Davi, j Nuna ma̱ca hoga noyana̱, guehna bi ña̱gui mayaꞌbʉ Ajua̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo núꞌa̱ bi ꞌyofo yá ꞌmɛhniꞌa̱. 1i _Núgui drá Pablo, rá ꞌbɛgogui ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Ajua̱ ra Dada bi zoncagui pa ga ꞌñapostol, ne xa hñuxcagui pa ga ma̱mba rá ma̱ca hoga noyaꞌa̱. ]h3Ma Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌahʉ grí gathohʉ. Njabʉ gueꞌa̱._g7Go ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi ma̱nga nuya ya noya, ne bi ꞌñena: ―Xi majua̱ni ma ga ehe ꞌbestho. Y nujʉ́ dí tha̱dihʉ ne dí eñhʉ: ―Njabʉ gueꞌa̱. ¡Bá ehe, ma Zidadaꞌihe! OfNehe nuꞌʉ tóꞌo da hña̱ca ꞌraya noya de núꞌʉ xa tꞌofo ja nuna ra libro, Ajua̱ ma da hña̱cuabi nehe yá thuhu nuya ja̱ꞌiꞌʉ de ja ra libro habʉ huxa yá thuhu núꞌʉ ma da nte pa nza̱ntho, nehe nuya ja̱ꞌiꞌʉ hinda yʉtꞌa ja ra ma̱ca hnini, nixi da hña̱nga núꞌʉ ya ja̱pi xa tꞌofoua. eGathoꞌihʉ dí xiꞌahʉ gue nuꞌʉ tóꞌo da ꞌyøde nuya ya noya xa tꞌofoua ja nuna ra libro, ne da hñuꞌtsa maꞌra ya noya núꞌʉ hinxa tꞌofoua, pa̱hʉ gue Ajua̱ ma da umba ya mfɛi nuya ja̱ꞌiꞌʉ, ngu núꞌʉ xa tꞌofoua. )dKRa Ma̱ca Nda̱hi ne ra na̱via núꞌa̱ ma da ntha̱tui ra Tꞌʉca Dɛti eñꞌʉ: ―Bá ehe. Nehe nuꞌʉ tóꞌo øde nuna ra noyana̱ dá ꞌñena neheꞌʉ: ―Bá ehe. Nuꞌʉ tóꞌo tsʉ ra nduthe ne ne da ntsithe, dá ꞌñehe da zi ra dehe dega te núꞌa̱ tꞌuntho. cy―Núga drá Jesu, stá pɛhnꞌahʉbʉ ma ɛnxɛ pa da xiꞌahʉ gatho nuya ya noya núꞌahʉ guí camfriguihʉ. Núga drá Hmu de ra nda̱ Davi, y stí ꞌñehe de yá ja̱ꞌiꞌa̱. Go gueque dí ngu núꞌa̱ ra haxatsø ri huɛxqui. ]b3Pe ma da gohi rí møte de ra ma̱ca hnini núꞌʉ ya ꞌña̱gamfri, ya ꞌñete, ya ꞌñeja̱ꞌi, ya hyote, ne núꞌʉ toꞌo xøcambeni ya cꞌoi, ne gatho núꞌʉ toꞌo di ho da ma̱nga ya ncꞌuamba. a9Nja̱pi núꞌʉ toꞌo xa tꞌaxca yá dutu pa da tꞌumba nsɛqui da yʉtꞌa ja ra ma̱ca hnini ne da zipa rá fruta núꞌa̱ ra za dega te. j`M Nuga go gueque rá mʉdigui ne asta rá ga̱tsꞌi, ngu ya letra fʉdi desde ra A asta ra Zeta. h_I ―Xi majua̱ni, ma ga ehe ꞌbestho ne ga juꞌtuabi cada ꞌna ngu núꞌa̱ xa mɛfi. R^ Ya tsꞌoꞌmʉi dá sigui da ntsꞌoꞌmʉi, nuꞌʉ xá ntsꞌo dá sigui da ntsꞌoni, ha nuꞌʉ to ya hoja̱ꞌi, dá sigui da hñoja̱ꞌi, y nuꞌʉ tóꞌo øte Ajua̱, dá sigui da ꞌyøte. *]M Nehe bi ꞌñengagui: ―Oxqui a̱gui nuya ya tꞌøtꞌe xcá ꞌyofo ja nuna ra libro, ngueꞌa̱ ya ma da zøhø ra pa pa da nja nuya ya tꞌøtꞌeya. p\Y Pe nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: ―Oguí øtꞌa njabʉ, dyá ꞌbɛgohʉ mahyɛgui co núꞌʉ maꞌra ri cu ma̱mba rá noya Ajua̱ ne núꞌʉ toꞌo huxa ntꞌøde núꞌa̱ xa tꞌofo ja nuna ra libro. Go da xøcambeni Ajua̱. p[YNuga go gueque drá Xuua, dá øde ne dá handi gatho nuya tꞌøtꞌeya. Y ngu dá juadi dá øde ne dá handi dá ndandiña̱hmu ja rá ua núꞌa̱ ra ɛnxɛ xqui ꞌñutcagui gatho nuya ya tꞌøtꞌe pa ga nsundaꞌa̱. Z!―¡Beñhʉ gue nuga ma ga ehe ꞌbestho! Dá johya núꞌa̱ to da hñuxa ntꞌøde nuna rá noya Ajua̱ xa tꞌofo ja nuna libro. !Y;Nepʉ ra ɛnxɛ bi ꞌñengagui: ―Nuya ya noya go guehya xi majua̱ni, ne ma da nja ngu xa hma̱. Ajua̱ ma Hmuhʉ núꞌa̱ ri umba ra mfa̱di yá ꞌmɛhni, go gueꞌa̱ bi mɛhna rá ɛnxɛ pa da ꞌñutuabi núꞌʉ to pɛpabi de nuya tꞌøtꞌe ma da nja ꞌbestho. (XINuni ma da ꞌñothoni ra ꞌbɛxuui, nixi hinga mahyoni rá ñotꞌi ra hyadi nixi maꞌna ra ñotꞌi pa da yotꞌi nuto gatho ma da ꞌmʉhni, ngueꞌa̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ ma da yotꞌiꞌʉ, y núꞌʉ́ ma da nda̱ pa nza̱ntho. ꞌBʉi guetbʉ rá yoꞌehe ra Zidada Jesucristo dWANuꞌʉ́ ma da hyanduabi rá hmi Ajua̱, y rá thuhuꞌa̱ ma da tꞌofo ja yá deꞌʉ. ?VwNehe da ꞌñothoni ni ꞌnara tꞌøtꞌe xá ntsꞌo. Nuni ja ma da njani ra hudi habʉ hudi Ajua̱ ne ra Tꞌʉca Dɛti, y nuꞌʉ tóꞌo pɛpabi Ajua̱ ma da xøcambeniꞌa̱. .UUMadetho de rá ꞌñu ra hnini ne ja yá ña̱ni ra da̱the mi ꞌbahni núꞌa̱ ra za dega te, ne ri unga yá fruta ꞌrɛtꞌamayoho ꞌmiꞌqui ra jɛya, tatꞌa za̱na̱ uni yá fruta, y nuyá xi ra ꞌñethi pa bi ña̱ni núꞌʉ ya ja̱ꞌi xqui ꞌñe de gatho rá ngʉni ra ximhai. eT ENepʉ ra ɛnxɛ bi ꞌñutcagui ꞌnara da̱the xi xá ntꞌaxi y nura deheꞌa̱ gueꞌa̱ ra dehe dega te. Mi hnequitho núꞌa̱ te mi ja mbo ngu nja ra xito, ne mi pøni de habʉ mi hudi Ajua̱ ne ra Tꞌʉca Dɛti. :SmPe hinda ma da yʉtꞌini núꞌʉ toꞌo hinxá ntꞌaxi, nixi núꞌʉ toꞌo øtꞌe xá ntsꞌo, nixi núꞌʉ ma̱nga ya ncꞌuamba. Nuni ma da yʉtꞌini hønsɛ núꞌʉ toꞌo xa tꞌopabi yá thuhu ja rá libro ra Tꞌʉca Dɛti, habʉ huxa yá thuhu núꞌʉ toꞌo ma da nte pa nza̱ntho.fRENehe ya gamfri de maxøgue rá ngʉni ra ximhai ma da hña̱xa yá nsu ja nura hniniꞌa̱. QQNe ya gosthi hinhyaꞌmʉ jotꞌi, nehe hinhyaꞌmʉ ja ra ꞌbɛxuui. lPQY gatho ya gamfri de maxøgue rá ngʉni ra ximhai ma da ꞌñoꞌʉ ja ra ñotꞌiꞌa̱, nehe ya nda̱ de ra ximhai núꞌʉ xa gamfri ma da zøni ja nura hniniꞌa̱, ne da hña̱xa yá nsu pa da zogui ja nura hniniꞌa̱. /OWNehe hinga mahyonini ra hyadi nixi ra za̱na̱ pa da yotꞌa ra hnini, ngueꞌa̱ rá nsunda Ajua̱ ne ra Tꞌʉca Dɛti go guesɛꞌʉ ri yotꞌa nura hniniꞌa̱. IN Nuni ja ra ma̱ca hnini hindá handini ni ꞌnara nija̱, ngueꞌa̱ go guesɛ Ajua̱ ma Hmuhʉ ꞌbʉhni núꞌa̱ to pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi. Nehe ja ꞌbʉhni ra Tꞌʉca Dɛti. pMYNúꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya gosthi xqui thoqui co núꞌa̱ ra tꞌaxa do rá thuhu ra perhla. Cada ꞌnara gosthi mi gueꞌa̱ ꞌnara perhla. Y nura ꞌñu de mbo ra hnini mi ꞌraꞌtho dega oro ne mri hyaꞌtsi ngu ra xito. &LERá ncʉtꞌa do mi tu núꞌa̱ ra do ntha̱ntsꞌi ra tꞌaxi co ra thɛni rá thuhu ra onice. Rá ꞌrato mi tu núꞌa̱ ra do xá nthɛni rá thuhu ra coralina. Rá yoto ra do mi tu núꞌa̱ ra do xá ncꞌastꞌi rá thuhu ra crisolito. Rá hña̱to mi tu núꞌa̱ maꞌna ra cꞌanga do rá thuhu ra berilo. Rá gʉto mi tu núꞌa̱ ra do xá ncꞌastꞌi ntha̱ntsꞌi ra cꞌangui rá thuhu ra topacio. Rá ꞌrɛtꞌa mi tu núꞌa̱ maꞌna ra cꞌanga do rá thuhu ra crisoprasa. Rá ꞌrɛtꞌamaꞌra mi tu núꞌa̱ ra do ra ꞌbothɛni rá thuhu ra jacinto. Ne rá ꞌrɛtꞌamayoho mi tu núꞌa̱ ra do ra nza̱tꞌa thɛni rá thuhu ra amatista. AK{Nehe ya mʉdi do de rá ja̱do ra hnini gatho mi tu ya hoga do. Rá mʉdi ra do mi tu núꞌa̱ ra tꞌaxa do rá thuhu ra jaspe, rá ñoho mi tu núꞌa̱ ra ixca do rá thuhu ra safiro, rá hñu mi tu núꞌa̱ ra cꞌanga do rá thuhu ra agate, rá ngoho mi tu núꞌa̱ ra cʉhʉ do rá thuhu ra esmeralda. {JoRa ja̱do xqui thoqui dega jaspe, ne ra hnini xqui thoqui ꞌraꞌtho dega oro, y mi hyaꞌtsi ngu ra xito. INe bi ꞌyɛni ra ja̱do y bi zʉdi hñuꞌrate ne goho metro, go gueꞌa̱ ra tꞌɛni pa̱di ya ja̱ꞌi, hangue bi cupa ra ɛnxɛ. mHSRa hnini mi mahyɛgui rá ma ne rá nxidi ne rá hñetsꞌi. Ra ɛnxɛ bi ꞌyɛni ra hnini co núꞌa̱ ra tꞌɛni mi ha̱, rá ma bi zʉdi ꞌnatemagoho nthebe kilometro, nehe rá hñetsꞌi ne rá nxidi bi zʉdi mahyɛgui. 3G_Núꞌa̱ ra ɛnxɛ toꞌo ndí ña̱ꞌbe mi ha̱ ꞌnara tꞌɛni dega oro mri hnequi ngu ꞌnara xithi pa mi ɛnga nura hniniꞌa̱ ne rá ja̱do ne yá gosthi. 9FkRa ja̱do de nura hniniꞌa̱ mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho ya mʉdi do, y ja nuya doꞌʉ xqui tꞌofoni yá thuhu núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá apostol ra Tꞌʉca Dɛti. uEc Mi ja hñu ya gosthi de bøxhyadi, y má hñu de yʉhyadi, má hñu de mahuifi, y má hñu de macꞌangui. :Dm Mi jotꞌi co ꞌnara da̱nga ja̱do xi xmá hñetsꞌi, y mi pɛꞌtsa ꞌrɛtꞌamayoho ya gosthi y mi ꞌba ꞌnara ɛnxɛ cada ra gosthi. Ja nuya gosthiꞌʉ xqui tꞌofoni yá thuhu núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho ya ꞌmʉi gá ja̱ꞌi xqui ꞌñehe de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá tꞌʉ ra Israel. >Cu Núꞌa̱ ra hniniꞌa̱ xi mri yotꞌi co rá nsunda Ajua̱, ne ngu ꞌnara hothodo xi mri huɛxqui, ngu núꞌa̱ ra hoga do rá thuhu jaspe, ngu ra xito núꞌa̱ di hyaꞌtsi. B Nepʉ ja núꞌa̱ ra thedi bi ꞌñutca ra Ma̱ca Nda̱hi, núꞌa̱ ra ɛnxɛ xqui zocagui bi zixcagui ja ꞌnara da̱nga tꞌøhø xi xmá hñetsꞌi, ne bi ꞌñutcagui ra da̱nga ma̱ca hnini Jerusale mi ca̱i de mahetsꞌi po rá tsꞌɛdi Ajua̱. A1 Nepʉ bi ꞌñe bi zʉcagui ꞌna de núꞌʉ yoto ya ɛnxɛ mi ha̱ ꞌra ꞌnara ꞌbada habʉ mi ꞌbɛꞌtsa núꞌʉ yoto yá nga̱tsꞌi yá mfɛi Ajua̱. Ne bi ꞌñengagui: ―Bá ecua pa ga uꞌtꞌaꞌi ra na̱via núꞌa̱ ma da ntha̱tui ra Tꞌʉca Dɛti. 8@iPe nuya zusɛ, ya ꞌña̱gamfri, ya tsꞌoja̱ꞌi, ya hyote, ya ꞌñeja̱ꞌi, ya ꞌñete, ne núꞌʉ to xøcambeni ya cꞌoi, ne gatho ya cꞌuamba, gathoꞌʉ ma da tꞌɛntꞌa ja ra ndehe dega tsibi núꞌa̱ faspi co ra asufre. Núꞌá̱ go gueꞌa̱ rá ñoho ra du. Ra ꞌraꞌyo Jerusale ?Y gatho ya tꞌøtꞌe go dyá mɛti núꞌʉ to ma da nta̱te. Núꞌʉ́ go yá Ajua̱guiꞌʉ, y nuga go ma ba̱tsiꞌʉ. >Ne bi ꞌñengagui: ―Ya xa tꞌøtꞌe. Nuga go gueque rá mʉdigui ne asta rá ga̱tsꞌi, ngu ya letra fʉdi desde ra A asta ra Zeta. Nuꞌa̱ tóꞌo da zʉ ra nduthe, ga umbi da zi núꞌa̱ ra dehe dega te pøhø ja ra pøthe ne tꞌuntho. =+Nepʉ núꞌa̱ toꞌo bí hudi mahetsꞌi ja rá hudi bi ꞌñena: ―Pa̱di gue nuga dí japi gatho ya tꞌøtꞌe da nja maꞌraꞌyo. Nehe bi ꞌñengagui: ―ꞌYofo núꞌa̱ stá xiꞌi, ngueꞌa̱ nuya ya noya go guehya majua̱ni ne ma da nja ngu stá ma̱. :<mNe Ajua̱ ma da ducuabi gatho yá guidaꞌʉ. Ya hinda nja ra du, ni ya tsꞌoni, ni ya dumʉi, nixi ya ʉgui, ngueꞌa̱ nuya tꞌøtꞌe mi ja maꞌmɛtꞌo, nubyá ya otho. ;5Ne dá øde ꞌnara noya de mahetsꞌi mi ña̱ ntsꞌɛdi, mi ena: ―Ndi, Ajua̱ ꞌbʉhui ya ja̱ꞌi, y ma da ꞌmʉi con gueꞌʉ pa nza̱ntho, y núꞌʉ́ go gueꞌʉ rá hniniꞌa̱. Ajua̱ go guesɛꞌa̱ ma da ꞌmʉhuiꞌʉ ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ yá Ajua̱ꞌʉ. v:eNúga drá Xuua, dá handa ra ma̱ca hnini Jerusale núꞌa̱ xqui nja maꞌraꞌyo. Dá handi bi ga̱i de mahetsꞌi po rá tsꞌɛdi Ajua̱ ne mi hnequi mahotho ngu ꞌnara na̱via ya xa hñe pa da ntha̱tui núꞌa̱ ma drá da̱me. 59 eNepʉ dá handi xqui nja maꞌraꞌyo ra ximhai ne mahetsꞌi, nguetho núꞌa̱ ra mʉdi ximhai mi ja ne núꞌa̱ mahetsꞌi bi ꞌmɛthoꞌʉ. Nehe ya mi otho ra ndehe. F8Hangue bi tꞌɛntꞌa ja ra ndehe dega tsibi núꞌʉ toꞌo hinxqui tꞌopabi yá thuhu ja núꞌa̱ ra libro habʉ xqui thuꞌtsua yá thuhu núꞌʉ toꞌo ma da nte pa nza̱ntho.W7'Nepʉ ra ntꞌagui ne ra luga habʉ mi ꞌbʉ núꞌʉ xqui du ya bi ꞌñotho, ngueꞌa̱ bi tꞌɛntꞌa ja ra ndehe dega tsibi faspi. Y ra castigo ja nuna ndehe dega tsibi go gueꞌa̱ rá ñoho ra du. 76g Núꞌa̱ ra luga habʉ mi ꞌbʉ núꞌʉ xqui du, nura lugaꞌa̱ xqui da núꞌʉ mi ꞌbʉhni, ra ndehe xqui da nuya ja̱ꞌi xqui zo de guehni, y ra ntꞌagui xqui da núꞌʉ xqui ntꞌaguini, y cada ꞌna de nuya ja̱ꞌiꞌʉ bi tha̱ꞌmba nguɛnda de nuya tꞌøtꞌe xqui ꞌyøtꞌeꞌʉ. z5m Nehe dá handi núꞌʉ xqui du, gue notsi nda̱ngui mi ꞌbahni ja rá thandi Ajua̱. Nepʉ bi soꞌtsa ya libro, y nehe bi soꞌtsa núꞌa̱ ra libro habʉ huxa yá thuhu núꞌʉ toꞌo ma da nte pa nza̱ntho. Y núꞌʉ to xqui du bi tha̱ꞌmba nguɛnda de nuya tꞌøtꞌe xqui ꞌyøtꞌa ja ra ximhai, y nuya tꞌøtꞌeꞌʉ xqui tꞌofo ja nuya libroꞌʉ. 94k Nepʉ dá handa ꞌna mi hudi ja ꞌnara da̱nga hudi xmá ntꞌaxi. Y ngu bi hnequiꞌa̱, ꞌbestho bi ꞌmɛtho mahetsꞌi ne ra ximhai, y nixi bi fa̱di habʉ bi ma. S3 Ne ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ to mi hatꞌa ya ja̱ꞌi bi tꞌɛntꞌa ja ra ndehe dega tsibi núꞌa̱ faspi co ra asufre, habʉ xqui tꞌɛntꞌi nehe ra mba̱nga zuꞌue ne núꞌa̱ ra hyate ba̱di. Nuni ja guehni ma pa ra xuui da zamaꞌñʉꞌʉ ya ʉgui pa nza̱ntho. Ma da nja ꞌnara nsʉca uɛnda ja rá thandi Ajua̱ d2A Gatho nuya ja̱ꞌiꞌʉ dá handi bi maꞌʉ ja rá ngʉni ra ximhai pa bá thetsꞌiꞌʉ habʉ mi ja rá hma̱ca hnini Ajua̱ ne mi ꞌbʉ ya gamfri. Pe Ajua̱ bi mɛhna ra tsibi de mahetsꞌi pa bi za̱tꞌiꞌʉ. A1{Nuꞌá̱ ma da bøni pa da hyatꞌa ya ja̱ꞌi ꞌbʉ ja gatho ya hai de ra ximhai. Da ma pa da hyatꞌa ra Gog ne ra Magog, núꞌʉ́ gueꞌʉ yá ncontra ra Zidada Jesucristo, ne da hyatꞌiꞌʉ pa da muntsꞌi pa da ꞌñøtꞌa tuhni, y nuyá ndunthiꞌʉ ngu rá ndunthi ra ꞌbomu ja ja ra ña̱nthe. g0GY nu sta uadi núꞌʉ ꞌna ꞌmo njɛya, ra Satá ma dra thøgue de habʉ xa jotꞌi. '/GNja̱pi ne xá ntꞌaxi núꞌʉ to xa yopa nte ra mʉdi. Y rá ñoho ra du núꞌa̱ ma da nja ja ra nidu, hinda za te da ꞌyøꞌtuabiꞌʉ. Gathoꞌʉ da macja̱ ja rá thandi Ajua̱ ne ra Zidada Jesucristo, ne da nda̱ꞌʉ co ra Zidada Jesucristo pa núꞌʉ ꞌna ꞌmo njɛya. ".=Núꞌʉ́ go gueꞌʉ xi ya mʉdi bi yopa nte de núꞌʉ xqui du. Y nuꞌʉ maꞌra himbi yopa nteꞌʉ asta himbi zøxa núꞌʉ ꞌna ꞌmo njɛya. -Nepʉ dá handa ꞌraya hudi, y ja mi huhni núꞌʉ toꞌo xqui tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøtꞌa ra tsꞌʉtbi. Nehe dá handa núꞌʉ xqui thɛcua yá ꞌyʉga ngueꞌa̱ xqui damajua̱ni de ra Zidada Jesucristo ne xqui ma̱mba rá noya Ajua̱, ne hinxqui xøcambeni ra mba̱nga zuꞌue nixi rá cꞌoiꞌa̱, nixi hinxqui hopi to da meyaꞌʉ ja yá de o ja yá ꞌyɛ co rá hmeya ra zuꞌue. Dá handi bi yopa nteꞌʉ ne bi nda̱ co ra Zidada Jesucristo pa núꞌʉ ꞌna ꞌmo njɛya. ,y ngu bi da̱tꞌi bi ꞌyɛntꞌa mbo ja núꞌa̱ ra oꞌtsiꞌa̱, ne bi gotꞌi ne bi hñuꞌtsua ꞌnara seyo pa ya hinda za da hyatꞌa maꞌra ya ja̱ꞌi asta hinda uadi núꞌʉ ꞌna ꞌmo njɛya. ꞌMɛfa ma dra thøgue pa ꞌraya patho. N+Ne bi gʉ ra da̱nga zuꞌue núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra nda̱xjua quꞌeña̱ mi ꞌbʉi desde mayaꞌbʉ, núꞌa̱ rá thuhu ra tsꞌonda̱hi ne ra Satá. Ne bi da̱tꞌi pa ꞌna ꞌmo njɛya, $* CNepʉ dá handa ꞌnara ɛnxɛ bi ga̱i de mahetsꞌi mi ha̱ ra nsoqui de ra oꞌtsi núꞌa̱ otho habʉ bí cꞌa, nehe mi ha̱ ꞌnara da̱nga cadena. s)_Y núꞌa̱ to mi tøgue ra tꞌaxfani bi hyo núꞌʉ maꞌra to mri dɛna ra mba̱nga zuꞌue ne ra hyate ba̱di. Bi hyoꞌʉ co núꞌa̱ ra mahuai mi pøni de rá ne, y gatho ya tsꞌintsꞌʉ xi bi niña̱ co yá ngøꞌʉ. (9Núꞌa̱ ra mba̱nga zuꞌue bri jʉ co núꞌa̱ ra hyate ba̱di to xqui ꞌyøtꞌa ya ntꞌudi ja rá thandi núꞌa̱ ra mba̱nga zuꞌue. Co nuyá ntꞌudi ra hyate ba̱di xqui hyatꞌa ya ja̱ꞌi núꞌʉ xqui thuꞌtsua rá hmeya núꞌa̱ ra mba̱nga zuꞌue ne xqui xøcambeniꞌʉ rá cꞌoiꞌa̱. Núꞌʉ ri yoho bi tꞌɛntꞌa ma tetho ja ra ndehe dega tsibi núꞌa̱ faspi co ra asufre. A'{Nepʉ dá handa ra mba̱nga zuꞌue ne ya nda̱ de ra ximhai xqui muntsꞌiꞌʉ co yá soldado pa da ntunhui núꞌa̱ to mi tøgue ra tꞌaxfani ne núꞌʉ to mi dɛniꞌa̱. H& Ma da tꞌaꞌahʉ gui tsihʉ yá ngø ya da̱nga nda̱ ne ya nda̱ gá soldado, ne yá ngø núꞌʉ to xi mi jahma̱ yá tsꞌɛdi. Ma gui tsiphʉ yá ngø ya fani ne núꞌʉ to mi tøgueꞌʉ. Xi ma gui tsiphʉ yá ngø gatho ya ja̱ꞌi, ngu ya ꞌbɛgo ne núꞌʉ hingyá ꞌbɛgo, ngu ya notsi ne ya da̱ngui. % Nepʉ dá handa ꞌnara ɛnxɛ mi ꞌbai ja ra hyadi, ne bi mafi ntsꞌɛdi pa bi maꞌta gatho ya tsꞌintsꞌʉ di nhyatsꞌi, ne bi ꞌñembiꞌʉ: ―Bá ehʉ gui muntsꞌihʉ pa gui tsihʉ núꞌa̱ ra da̱nga hñuni ma da ꞌraꞌahʉ Ajua̱. $Ne ja rá he de ja rá xinthe xqui tꞌofo ꞌnara thuhu ena: “Ra Nda̱ de gatho ya nda̱ ne ra Hmu de gatho ya hmu.” F#Nuꞌa̱ ra mʉdi tøgue mi pøni de rá ne ꞌnara mahuai dega yo filo. Con gueꞌa̱ ma da naꞌmbabi ya ja̱ꞌi de gatho ya hai de ra ximhai, ne ma da nda̱ de gueꞌʉ con gatho rá tsꞌɛdi, ja ra uɛnda di ha̱ ꞌnara tsꞌʉtꞌo dega bøja̱. Ne ngu ꞌnara ja̱ꞌi netꞌa ya obxi pa da thɛꞌmi, njabʉꞌa̱ ma da huata ya ja̱ꞌi nuto yá ncontra Ajua̱ núꞌa̱ to pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi ne pø rá cuɛ con gueꞌʉ. !";Ne mri dɛniꞌa̱ ndunthi ya memahetsꞌi núꞌʉ øtꞌa ya tuhni, mri hñeꞌʉ dega hoga linu xi xmá ntꞌaxi, ne mri tøgue ya tꞌaxfani nehe. ^!5 Ne mi he ꞌnara dutu xqui ꞌbobo co ra ji, y rá thuhu gueꞌa̱ Rá Noya Ajua̱. = s Yá da ꞌñena mi zø ya tsibi, ne mi huꞌtsa ndunthi ya corona, y nehe xqui tꞌopabi ꞌnara thuhu núꞌa̱ hinto mi pa̱di te mi ne da ma̱, hønsɛꞌa̱ go mi pa̱ꞌa̱.   Nepʉ dá handa mahetsꞌi mi xogui, ne dá handa ꞌnara tøgue mri tø ꞌnara tꞌaxfani, y núꞌa̱ ra tøgueꞌa̱ xa thuꞌmbabi ꞌnara thuhu núꞌa̱ rí bøni da ꞌñena: Núꞌa̱ xa ma̱, nza̱ntho da ꞌyøtꞌe. Ne maꞌna ra thuhu rí bøni da ꞌñena: Majua̱ni. Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xi ra hoga nda̱, øtꞌe xá hño, ne øtꞌa ya tuhni ngu rí ꞌñepi. 0Y Nepʉ nuga dá ndandiña̱hmu ja rá ua ra ɛnxɛ pa ga nsundaꞌa̱, pe nuꞌá̱ bi ꞌñengagui: ―Oguí øtꞌa njabʉ, ngueꞌa̱ necagui ne maꞌra ri cu dyá ꞌbɛgohʉ mahyɛgui de Ajua̱, ne dí ma̱ñhʉ rá noya ra Zidada Jesu. Go da xøcambeni Ajua̱. Nuꞌʉ tóꞌo ma̱mba rá noya Ajua̱ gueꞌʉ damajua̱ni nehe de núꞌa̱ xa ma̱ ra Zidada Jesucristo. ꞌNara tøgue mri tø ꞌnara tꞌaxfani oW Nepʉ ra ɛnxɛ bi ꞌñengagui: ―ꞌYofo nuya ya noya: “Dá johya núꞌʉ to da sipabi pa da ma ra ngo de rá ntha̱ti ra Tꞌʉca Dɛti.” Nehe bi ꞌñengagui: ―Nuya guehya yá noya Ajua̱, y guehya xi majua̱ni. -Sya xa hye núꞌa̱ ra hoga dutu xqui tꞌumbi xá ntꞌaxi y ri huɛxqui. Nura tꞌaxa dutuꞌa̱ gueꞌa̱ yá te xá ntꞌaxi núꞌʉ toꞌo xa gamfri Ajua̱. Johyahʉ ne nsundahʉꞌa̱,
ngueꞌa̱ ya bi zø ra pa de rá ntha̱ti ra Tꞌʉca Dɛti.Ra na̱via ya xa nhyoqui, :mNepʉ dá øde ꞌnara ña̱hni de ꞌnara da̱nga hmuntsꞌa ja̱ꞌi, ꞌñena mri nhyahni ndunthi ya dehe, ne ꞌñena ꞌraya ngani, ne mi ena:¡Drá nsunda Ajua̱! Ngueꞌa̱ núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma Hmuhʉ pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi, ne go gueꞌa̱ ra Nda̱ de gatho ra ximhai. xiNepʉ bi ntꞌøde maꞌna ra noya de habʉ mi hudi Ajua̱, ne bi ꞌñena:Nsundahʉ Ajua̱,
gatho núꞌahʉ guí pɛphʉ
ne guí tsuhʉꞌa̱,
ngu ya notsi ngu ya da̱ngui. Ra ngo de rá ntha̱ti ra Tꞌʉca Dɛti iKNuꞌbʉ́ núꞌʉ ꞌnatemagoho ya nda̱ ne núꞌʉ goho ya da̱ꞌɛnxɛ bi ndandiña̱hmuꞌʉ, ne bi xøcambeni Ajua̱ núꞌa̱ bí hudi ja rá hudi, ne mi enaꞌʉ: ―¡Njabʉ gueꞌa̱! ¡Drá nsunda Ajua̱! .UNepʉ bi yopa ꞌñenaꞌʉ maꞌnaꞌqui: ―¡Drá nsunda Ajua̱! Ngueꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da ntsaya da bøxa rá ꞌbifi núꞌa̱ ra hnini bi za̱tꞌi. /WNgueꞌa̱ nuꞌá̱ øtꞌa ra hoga tsꞌʉtbi ne núꞌa̱ majua̱ni.Nuꞌá̱ xa umba ra mfɛi nura tsꞌoꞌbɛhña̱
núꞌa̱ mi japa ya ja̱ꞌi da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui.Ajua̱ bi coꞌtsuabiꞌa̱ núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe gue bi hyo núꞌʉ toꞌo mi pɛpabi Ajua̱. J ꞌMɛfa dá øde mi ña̱ ntsꞌɛdi ndunthi ya ja̱ꞌi nuni mahetsꞌi, mi enaꞌʉ:¡Drá nsunda Ajua̱! Ngueꞌa̱ xá nsunda ne ja rá tsꞌɛdi ne bi za bi pøhø ya ja̱ꞌi. 9kNura hniniꞌa̱ ya bi hnequi gue go xi tu ra tsꞌoquiꞌa̱ de núꞌʉ ya gamfri ne yá ꞌmɛhni Ajua̱ xa tho, ne de gatho núꞌʉ maꞌra xa tho ja ra ximhai.W'Ni ꞌnara ñotꞌi ya hinda hnequini, nixi hinhyaꞌmʉ da nja maꞌnaꞌqui ya ngo dega ntha̱ti. Núꞌʉ ya ma ne ya duqui to mi mpa ne mi ntai ja nura hniniꞌa̱, xi bi nja yá tsꞌɛdi ja ra ximhai, y co yá ntꞌete nuya mengu de guehni mi hatꞌa ya ja̱ꞌi de gatho ya hai de ra ximhai, pe ya bi uadi yá tsꞌɛdiꞌʉ. Nixi ya hinhyaꞌmʉ ma da yopa ntꞌøde maꞌnaꞌqui ya nzʉni de ya arpa, nixi de ya thʉza, nixi de ya trompeta ja nura hniniꞌa̱. Ni ꞌnara mɛfi de nuꞌa̱raza ra ꞌbɛfi hinda yopa ꞌmʉi ja nura hniniꞌa̱, nixi da yopa mpɛfi ꞌnara jʉni. -SNepʉ ꞌnara ɛnxɛ xi mi ja rá tsꞌɛdi bi gʉ ꞌnara da̱nga do núꞌa̱ maꞌna xmá hñʉ que ꞌnara da̱nga jʉni, ne bi ꞌyɛntꞌa ja ra ndehe ne bi ꞌñena: ―Njaua ma da yʉi nehe ra Babilonia núꞌa̱ ra da̱nga hnini, ne ya hinhyaꞌmʉ ma da hnequi maꞌnaꞌqui. `9Pe núꞌahʉ gyá gamfrihʉ ne gatho núꞌahʉ yá ꞌmɛhniꞌihʉ Ajua̱, ne gatho núꞌahʉ maꞌra guí ꞌbʉhʉ mahetsꞌi, johyahʉ de núꞌa̱ bi nja ja núꞌa̱ ra da̱nga hnini, ngueꞌa̱ Ajua̱ xa hña̱ꞌmba nguɛnda nuya ja̱ꞌi mi ꞌbʉhni, ne xa tꞌøꞌtuabiꞌʉ ngu núꞌa̱ xqui ꞌyøꞌtꞌaꞌihʉ nehe. eCNehe da hyøxa ya hai ja yá ña̱xu ngueꞌa̱ da du yá mʉiꞌʉ, ne da nzoniꞌʉ co ra dumʉi, ne da ña̱ ntsꞌɛdi ne da ꞌñena: ―¡A, hyøctho nuni ra da̱nga hnini! Ngueꞌa̱ xi mrá da̱ngui rá tai, y ja xqui nriconi gatho núꞌʉ to mi pɛꞌtsa yá motsa ja ra ndehe. ¡Pe ꞌna oratho bi za̱tꞌa gatho nuni ra hninini! 3_y nu sta hyandua rá ꞌbifi núꞌa̱ ra da̱nga hnini ma da za̱tꞌi, da ña̱ ntsꞌɛdiꞌʉ ne da ꞌñena: ―Mi otho maꞌna ra hnini xi mrá da̱ngui ngu nuni. v e¡ꞌNa oratho bi uadi gatho yá ndunthi nuyá hño mi pɛꞌtsi! Nehe gatho núꞌʉ toꞌo mi manda ya motsa, ne núꞌʉ toꞌo mi ɛtꞌi, ne núꞌʉ maꞌra mri mpɛfini, ne núꞌʉ toꞌo mi pani, gathoꞌʉ ma da ꞌmai yabʉ, _ 7ne da ꞌñenaꞌʉ: ―¡A, hyøctho nuni ra da̱hni! Ngueꞌa̱ mi ngu ꞌnara ꞌbɛhña̱ mi he ya hoga dutu dega linu ne dega morado ne dega thɛni, nehe xqui nhyoqui dega oro ne dega hoga do ne dega perhla. V %Núꞌʉ ya ma ne ya duqui xa nrico ngueꞌa̱ xa pa yá tꞌøtꞌe ja nura da̱nga hnini, ma da ꞌmai yabʉ ngueꞌa̱ ma da zu núꞌa̱ ra castigo ma da nja. Ma da nzoniꞌʉ ne da du yá mʉi, R Ya ma ne ya duqui ma da ꞌñembabi núꞌa̱ ra hnini: ―¡Ya othoꞌi núꞌʉ ya hoga fruta ngrí ho, y ya gá ꞌbɛdi pa nza̱ntho gatho núꞌʉ ya hño ne ya ntꞌetsꞌi nguí pɛꞌtshma̱! Q  Mi ha̱tsꞌi nehe ya canela, ya hoga nda̱po yʉni xá cʉhi, ra tꞌutsꞌi, ra mirra, ne ya dehe núꞌʉ xi yʉni xá cʉhi, ra vinu, ra aceite, ra hoga arina, ne ra trigo. Nehe mi tsixa ya mboꞌoni, ngu ya dɛti ne ya fani. Nehe mi tsixa ya carro, ne asta ya ꞌbɛgo, y gueꞌʉ ya ja̱ꞌi mi paꞌʉ ngu ya mboꞌoni. "= Mi ha̱tsꞌiꞌʉ da pa ja ra hniniꞌa̱ ya tꞌøtꞌe dega oro ne dega tꞌaxi, ne ya hoga do ne ya perhla, ne ya hoga dutu dega linu ne dega seda, ne núꞌʉ ya hoga dutu dega morado ne dega thɛni. Nehe mi ha̱tsꞌi ꞌramaꞌnaꞌño ya za núꞌʉ yʉni xá cʉhi, ne ya hoga tꞌøtꞌe xa thoqui dega marfi, ya hoga za, ra marmo, ne ya bøja̱, ꞌna rá thuhu ra bronse, ha nu maꞌna ra yerro. \!~}}|y{{.yxwvu87P665Q4O3211/.-,*;(&%$$3# "! T/_>>o)wI_b P;-\ Hangue ra ma̱ca ley xá ntꞌaxi y núꞌa̱ ri mandaꞌa̱ go gueꞌa̱ xá ntꞌaxi ne xá hño y øtꞌa ra hoga tsꞌʉtbi. &E Ngueꞌa̱ ra tsꞌoqui mi cacagui ga øtꞌa núꞌa̱ mi ha̱gahma̱ ra ley pa hinga øtꞌe, hangue ra ley bi condenagui ga tu po rá ngue ra tsꞌoqui.  Njabʉ ra ley núꞌa̱ ña̱ꞌtui ra te pa nza̱ntho pa toꞌo da cumplibi, bi ꞌñutcagui gue ya dí nehi ra ꞌñu pa ja ra du.   Maꞌmɛtꞌo hinduí pa̱hma̱ ra ley, y ndí beni gue nduí ꞌbʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱. Pe nu ndá pa̱di ra ley, gueꞌbʉ dá pa̱di tengu rá nda̱ngui ra thai ndí tu, ha nura tsꞌoqui maꞌna bi nja rá tsꞌɛdi pa bi cacagui ga pɛpi. Pe nu ndá øde nura hmandaꞌa̱, nuya tsꞌoncꞌatꞌi bi mpɛfi ja ma ndoꞌyo pa dá hyøque ndunthi ya tꞌøtꞌe, y njabʉ dá tu ra tsꞌoqui ngueꞌa̱ hindá øtꞌe ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley, ngueꞌa̱ nsi ra ley hingui tsa to da du ra tsꞌoqui. r]¿Te ga beñhʉbya? ¿Ha gue ra nda̱xjua ley tu ra thai de ra tsꞌoqui? ¡Hina! ¡Hinda za! Ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ bi ꞌñutcagui te rá ꞌbɛꞌa̱ ya tsꞌoqui. Ngueꞌa̱ hinduí pa̱di hma̱ha̱ ua ra tsꞌoqui pa dra hyøcua núꞌa̱ te pɛꞌtsi maꞌna. Dá pa̱di asta nu mi ꞌñengagui ra ley: “Oxqui hyøca núꞌa̱ hinga ri mɛti.” =sPe nubyá ja ra uɛnda stá tuhʉ de ja ra nda̱xjua ley, ngueꞌa̱ ya hindí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda núꞌa̱ ra leyꞌa̱. Ya hindí ohʉ ja rá ꞌyɛ ra ley, hangue nubyá da za ga pɛphʉ Ajua̱ co ꞌnara ꞌraꞌyo mfeni núꞌa̱ bi ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi, ne hingue ngu maꞌmɛtꞌo núꞌbʉ ndí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley ne ndí pɛphʉ ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo. Ra tsꞌoqui núꞌa̱ dí ha̱hʉ %CNgueꞌa̱ núꞌbʉ ndí ꞌbʉhʉ ja ma nda̱xjua ꞌmʉihʉ xá ntsꞌo, nura ley maꞌna bi nupca ma mfenihʉ pa dá øthʉ núꞌʉ ya tsꞌoncꞌatꞌi ndí pɛꞌtshʉ, y nuꞌʉ́ mri mpɛfi ja gatho ma ndoꞌyohʉ pa dá øthʉ ya tsꞌoqui ne pa xa zixcahma̱hʉ ja ra du.   Njabʉ necaguihʉ ndí ꞌbʉhʉhma̱ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley. Pe nubyá ja ra uɛnda stá tuhʉ mahyɛgui co ra Zidada Jesucristo nu mi duꞌa̱, ne ya hindí ꞌbʉhʉ ja nura leyꞌa̱. Dá njahʉ ngu núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ bi du rá da̱me ne bi ntha̱tui maꞌna, ngueꞌa̱ nujʉ ya hindí ꞌbʉhʉ ja ra nda̱xjua ley, ngueꞌa̱ ya dá ꞌnathohʉ co ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi yopa nte de ra du. Y stá njahʉbʉ pa da za ga øthʉ ya hoga ꞌbɛfi pa rá nsunda Ajua̱. = sPe nuꞌbʉ te rá da̱me, ne da mɛui maꞌna ra ꞌñøhø, nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ da thuꞌmbabi ra zinga medintha̱ti; pe nuꞌbʉ xa du rá da̱me, nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ya hingui ꞌbʉi ja nura leyꞌa̱, ne hinda ma da thuꞌmbabi ra zinga medintha̱ti masque da ntha̱tui maꞌna ra ꞌñøhø. m SNja ngu ꞌnara ꞌbɛhña̱ ra medintha̱ti, mientra te rá da̱me pɛꞌtsi da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ ma̱nga ra ley dega ntha̱ti, pe nuꞌbʉ ya xa du rá da̱me, nura ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ya hingui ꞌbʉi ja nura leyꞌa̱.   )Zi cuhʉ, nuꞌahʉ guí pa̱dihʉ ya ley, gue mientra ra ja̱ꞌi te, pɛꞌtsi da ꞌyøtꞌe ngu ma̱nga ra ley, pe ꞌbʉ da du, ya hina. U #Nguetho nurá njutꞌi ra tsꞌoqui go gueꞌa̱ ra du, pe nurá ꞌbaha Ajua̱ go gueꞌa̱ ꞌnara te pa nza̱ntho núꞌa̱ da ꞌracjʉ ngueꞌa̱ drí ꞌnathohʉ co ma Zidadahʉ ra Jesucristo.ykPe nubyá ya hingyá ꞌbɛgohʉ de ra tsꞌoqui, ya gyá ꞌbɛgohʉ de Ajua̱, hangue ya xcá ha̱ñhʉ ꞌnara da̱nga tha̱ha̱, y nura tha̱ha̱ꞌa̱ go gueꞌa̱ gui ꞌbʉhʉ xá ntꞌaxi y rá nga̱tsꞌi ꞌnara te pa nza̱ntho. fE¿Te ma tha̱ha̱ gá ha̱ñhʉ de núꞌʉ ya tꞌøtꞌe xmá ntsꞌo nguí øthʉ? Ha nubyá grí ntsahʉ de gueꞌʉ. Ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra tha̱ha̱ ri uni núꞌʉ ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo, go gueꞌa̱ ra du. pYNguetho núꞌbʉ nguí ꞌmɛgohʉ ja ra tsꞌoqui, himi tsa gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño. 1Núna dí xiꞌahʉ, dí hɛcꞌahʉ ngu ya ꞌbɛgo pa da zo ri mfenihʉ. Njabʉ ngu xcá ndahʉ pa gá ꞌmɛgohʉ ja ra tsꞌoqui ne nguí ntsꞌoꞌyødehʉ, njabʉtho nehe ndahʉ ja rá ꞌyɛ Ajua̱ pa gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño, ne gui ꞌbʉhʉ xá ntꞌaxi. 'Ajua̱ bi zinꞌahʉ de rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui núꞌa̱ nguí pɛphʉ, pa go gui pɛphʉꞌa̱ ne gui ꞌyøthʉ xá hño ngu ri hoꞌa̱. .UPe jama̱di Ajua̱ gue masque gá ꞌmɛgohʉ de ra tsꞌoqui, pe nubyá ya xcá ndahʉ pa gui ꞌyøtehʉ con gatho ri mʉihʉ ra ntꞌutuate xa tꞌuꞌtꞌahʉ. B}Dí pa̱dihʉ gue dyá ꞌbɛgohʉ de núꞌa̱ toꞌo dí øtehʉ. Nuꞌbʉ guí øtehʉ ra tsꞌoqui go rá ꞌbɛgoꞌihʉꞌa̱ ne go gueꞌa̱ da jaꞌahʉ gui ꞌmɛdihʉ. Ha nuꞌbʉ guí øthʉ Ajua̱ go rá ꞌbɛgoꞌihʉꞌa̱ y nuꞌá̱ da ꞌyøtꞌe pa gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. KNdeꞌbʉ, ¿ha gue ga øthʉ ya tsꞌoqui ngueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉ ja rá hñoja̱ꞌi Ajua̱ ne ya hindí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley? ¡Hina! ¡Hinda za ga beñhʉ njabʉ! |qNgueꞌa̱ nura tsꞌoqui ya hinda ma da nda̱ de guecjʉ, ngueꞌa̱ ya hindí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley, nubyá dí ꞌbʉhʉ ja rá hñoja̱ꞌi Ajua̱. Nújʉ ndí ohʉ ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui, ¿pa te ga yopa penjʉni?   Oxqui sigui gui pɛphʉ ra tsꞌoqui núꞌa̱ jaꞌahʉ gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ hingui ho. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, daphʉ ri tehʉ ja rá ꞌyɛ Ajua̱ pa gui ꞌyøꞌtuahʉ rá pahaꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ ja ra uɛnda ya xcá tuhʉ de ra tsꞌoqui ne xcá yopa ntehʉ maꞌraꞌyo. Hangue daphʉ ri ndoꞌyohʉ ne ri tsꞌɛdihʉ Ajua̱ pa gui pɛphʉ rá ꞌbɛfiꞌa̱. 6~e Hangue ya oxqui hophʉ ra tsꞌoqui da sigui da manda ja ri ndoꞌyohʉ núꞌʉ ma da du. Oxqui hophʉ da jaꞌahʉ gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ go da ne ri ndoꞌyohʉ. W}' Njabʉ necjʉ ga øthʉ ra uɛnda gue ya stá tuhʉ ne ya hindí pɛꞌtshʉ te ga nuhʉ co ra tsꞌoqui, ne ya dí ꞌbʉhʉ pa rá nsunda Ajua̱ ngueꞌa̱ dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. L| Ngueꞌa̱ nu mi duꞌa̱, bi du ꞌnaꞌquitho pa bi gutca gatho ma tsꞌoquihʉ, y ya hingui pɛꞌtsi te da nu co ra tsꞌoqui. Y nubyá nuꞌá̱ bi yopa nte y ꞌbʉi pa rá nsunda Ajua̱. +{O Ngueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue ma zi Hmuhʉ toꞌo bi yopa nte de ja ya du, ya hingui pɛꞌtsi te da yopa duꞌa̱, ne ra du hinda ma da yopa nta̱te de gueꞌa̱. sz_ꞌBʉ stá tuhʉ mahyɛgui co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, dí camfrihʉ gue ga ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱. Xy)Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ya xa du, ya hingui o ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui. Vx%Dí pa̱dihʉ gue ma nda̱xjua ꞌmʉihʉ bi mpontꞌi mahyɛgui con gueꞌa̱, pa gue numa nda̱xjua ꞌmʉihʉ núꞌa̱ mi pɛpa ra tsꞌoqui, ngu ya xra huati pa ya hinga ꞌmɛgohʉ de ra tsꞌoqui. wNgueꞌa̱ nuꞌbʉ stá ꞌnathohʉ con gueꞌa̱ ngueꞌa̱ ja ra uɛnda stá tuhʉ ngu bi duꞌa̱, nuꞌbʉ́ ma ga ꞌbʉhʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi ngu gra ꞌmʉꞌa̱, ngueꞌa̱ ja ra uɛnda dá yopa ntehʉ ngu bi yopa nteꞌa̱ de ja ra du. .vUNehe núꞌa̱ ra ora dá nxistehehʉ, ja ra uɛnda dá ntꞌaguihʉ ngu bi ntꞌaguiꞌa̱ ngu ꞌñena stí tuhʉ nehe, pa ngu bi yopa nteꞌa̱ de ja ra du po rá ma̱ca tsꞌɛdi Ajua̱ rá Dada, njabʉ necaguihʉ stá yopa ntehʉ maꞌraꞌyo pa ga ꞌbʉhʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi. 3u_¿Ha gue hinguí pa̱dihʉ gue nújʉ stá nxistehehʉ stá ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne nura ora dá nxistehehʉ ja ra uɛnda dá tuhʉ con gueꞌa̱? ztm¡Hina! ¡Hinda za ga beñhʉ njabʉ! Nujʉ maꞌmɛtꞌo ndí ohʉ ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui, pe nubyá ya stá pøñhʉ, ya hindí ohʉ ja rá ꞌyɛ, ja ra uɛnda ya stá tuhʉ. Nuꞌbʉ́ ¿hanja da za ga sigui ga øthʉ ya tsꞌoqui? s Xibya, ¿te ga ma̱ñhʉ? ¿Ha gue ga sigui ga øthʉ ya tsꞌoqui pa maꞌna da nda̱ngui rá hñoja̱ꞌi Ajua̱ pa guecjʉ? "r=Masque ra tsꞌoqui xi bi nta̱tehma̱ ngueꞌa̱ bi nja ra du, pe maꞌna bi nta̱te rá hñoja̱ꞌi Ajua̱, ngueꞌa̱ po rá hñoja̱ꞌiꞌa̱ nuꞌá̱ ma̱ gue nujʉ ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ, ne xa ꞌracaguihʉ ra te pa nza̱ntho po ma Zidadahʉ ra Jesucristo.)qKPe ꞌmɛfa bi nja ra ley pa maꞌna bi ndunthi ya ntsꞌoꞌyøde. Y masque xa ndunthi ya ntsꞌoꞌyøde, maꞌna xa nda̱ngui rá hñoja̱ꞌi Ajua̱. 4paPo ꞌnara tsꞌoꞌyøde gá ꞌñøhø, bi japi bi ntsꞌoqui gatho ya meximhai, njabʉ nehe po ꞌnara hogaꞌyøde, ndunthi da tꞌembi gue ya hinte ma tsꞌoqui tu. .oUHangue por núꞌa̱ ra tsꞌoqui bi ꞌyøtꞌa ꞌnada ra ꞌñøhø, Ajua̱ bi ꞌyɛꞌmba ra du pa gatho ya ja̱ꞌi, y nehe por núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛfi bi ꞌyøtꞌa ꞌnada ra ꞌñøhø, Ajua̱ ena pa gatho ya ja̱ꞌi gue ya hinte ma tsꞌoqui tuꞌʉ ne umbabiꞌʉ ra te. ;noYa gue bi nta̱te ra du po núꞌa̱ ra tsꞌoqui bi ꞌyøtꞌa ꞌnada ra ꞌñøhø, pe nubyá núꞌʉ toꞌo xa hña̱ni núꞌa̱ ra ꞌbaha xa unda Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi y xa hña̱ni nura noya gue nuꞌʉ́ ya hinte ma tsꞌoqui tu, nuꞌʉ́ ma go da nda̱ꞌʉ ja núꞌa̱ ra te xa ꞌñepʉ po rá ngue núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ꞌnada ra ꞌñøhø, y nura ꞌñøhøꞌa̱ go gueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. .mURa tsꞌoqui dí tuhʉ por núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ꞌnada ra ja̱ꞌi hinga ra da̱ngui ngu núꞌa̱ ra ꞌbaha xa tꞌacjʉ. Ajua̱ bi hña̱ꞌmba nguɛnda de núꞌa̱ ꞌnadra tsꞌoqui, ne bi ꞌyɛꞌmba ra du pa gatho ya ja̱ꞌi; pe ꞌmɛfa Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi bi unga nura ꞌbahaꞌa̱ masque ya ja̱ꞌi xi xqui ꞌyøthma̱ ndunthi ya tsꞌoqui, pe Ajua̱ bi ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui mi tu. OlPe núꞌa̱ ra tsꞌoqui bi ꞌyøtꞌa ra Adá hinga ra da̱ngui ngu núꞌa̱ ra ꞌbaha bi unga Ajua̱ dega hñoja̱ꞌi. Po rá ngue rá tsꞌoqui ꞌnadra ꞌñøhø bi nja ra du pa gatho, pe Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌi bá pɛhna ꞌnadra ꞌñøhø nehe pa da unga ra te pa nza̱ntho ngu ꞌnara ꞌbaha pa gatho ya ja̱ꞌi po rá hñoja̱ꞌi núꞌa̱ ꞌnadra ꞌñøhø. Y nura ꞌñøhøꞌa̱ go gueꞌa̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo. mkSPe madi njabʉ, ra du bi nta̱te ja ya ja̱ꞌi desde ra Adá asta ra Moise, masque núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ himbi ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ra ntsꞌoꞌyøde bi ꞌyøtꞌa ra Adá. Nura Adá po núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌasɛ hangue bi nja ra du pa gathoguihʉ; njabʉ nehe bi ꞌñehe ra Zidada Jesucristo bi ꞌyøtꞌasɛ pa bi nja ra te pa nza̱ntho. j} Hangue ante da thuxa ra ley ya mi ja ra tsꞌoqui ja ra ximhai, pe núꞌʉ ya tsꞌoqui bi tꞌøtꞌe himbi tha̱nga nguɛnda ngueꞌa̱ hinxqui thusta ra ley, ngueꞌa̱ hingui tsa da tha̱nga nguɛnda ya tsꞌoqui nu habʉ otho ni ꞌnara ley. Hangue nu mi yʉtꞌa ra tsꞌoqui gatho ja ra meximhai, bi yʉtꞌi po núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ꞌnara ꞌñøhø, y go gueꞌa̱ numa mʉdi dadahʉ. Nehe po rá ntsꞌoꞌyødeꞌa̱ ra du bi yʉtꞌi ja gatho ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ xa tꞌøtꞌa ra uɛnda gue gatho bi ꞌyøtꞌa ra tsꞌoqui. Qh Pe hingue hønsɛꞌa̱, nehe nujʉ dí johyahʉ ndunthi ngueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉ xá hño co Ajua̱ por núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ por núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌeꞌa̱ ya stá má̱dihʉ co Ajua̱. Núꞌa̱ bi ꞌyøtcahʉ ra Adá y núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra Zidada Jesucristo pa guecjʉ Kg Nujʉ ndí ncontrahʉ co Ajua̱, pe nubyá dí má̱dihʉ con gueꞌa̱ po rá du rá ma̱ca Tꞌʉ. Y núbya stá má̱dihʉ con gueꞌa̱, dí pa̱dihʉ gue ma ga mpøhøhʉ po rá teꞌa̱. [f/ Y núbya ya gue nuꞌá̱ bi du pa bi ña̱ngaguihʉ co rá ma̱ca ji, ne ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ, nuꞌbʉ́ nubyá go dí tøꞌmhʉ gue nuꞌá̱ da ña̱ngaguihʉ de rá cuɛ Ajua̱ sta ꞌñepʉ. PePe Ajua̱ xa ꞌñutcaguihʉ tengu rá nda̱ngui rá hma̱te núꞌa̱ pɛscahʉ, ngueꞌa̱ masque ꞌnandyá da̱ditsꞌoquihʉ, pe bá pɛhna ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa bi du po rá nguecjʉ. /dWXi xá hñei to da ne da du po rá ngue ꞌnará miquꞌeiui núꞌa̱ di øthma̱ xá hño, pe ja ra ora da za ꞌna da rezga da du po rá ngue ꞌnara hoja̱ꞌi. ~cuDí pa̱hʉ gue Ajua̱ ma̱caguihʉ, ngueꞌa̱ ja núꞌa̱ ra pa xqui beniꞌa̱, bá pɛhna ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo pa bi du po rá nguecjʉ nújʉ ndyá da̱ditsꞌoquihʉ, ngueꞌa̱ nujʉ otho ma tsꞌɛdihʉ pa ga mpøhøsɛhʉ. =bsY nuna nthøꞌmatena̱ hinda ma da njabʉtho nepʉ ga ꞌbɛ ma tsahʉ, ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ xa tꞌacaguihʉ xa ꞌñutcahʉ xá hño gue Ajua̱ ma̱caguihʉ. ~auY nuꞌbʉ ga zɛdihʉ, ga pøñhʉ ꞌradyá hoga gamfrihʉ, y por guehna maꞌna da nda̱ngui ma nthøꞌmatehʉ. 9`kY hingue hønsɛ dí johyahʉ por gueꞌa̱, nehe rí ꞌñepi ga johyahʉ ora dí thohʉ ya tsꞌothogui, ngueꞌa̱ dí pa̱dihʉ gue ya tsꞌothogui ri jacjʉ ga zɛdihʉ. /_WNehe ngueꞌa̱ dá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, hangue ya stá jonihʉ co Ajua̱ ra Dada ne stá tsʉtuahʉ rá hñoja̱ꞌiꞌa̱. Y nubyá ya dí ꞌbʉhʉ ja núꞌa̱ ra hñoja̱ꞌiꞌa̱, ne dí tøꞌmhʉ co ndunthi ra johya núꞌa̱ ra pa ga ꞌbʉhʉ ja rá nsunda Ajua̱. 7^ iNubyá Ajua̱ xa ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ ngueꞌa̱ stá camfrihʉꞌa̱, hangue ya dí ꞌbʉhʉ te rá entho con gueꞌa̱ por ma Zidadahʉ ra Jesucristo. ]+Nuꞌá̱ bri da pa bi du po rá ngue ma tsꞌoquihʉ, ne bi tꞌøtꞌe pa bi yopa nte pa bi tꞌudi gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ._\7bi tꞌofo pa guecaguihʉ nehe, ngueꞌa̱ Ajua̱ ma̱ mahyɛgui de guecjʉ nújʉ dí camfrihʉꞌa̱. Dí camfrihʉ gue nuꞌá̱ pɛꞌtsa ra tsꞌɛdi pa bi ꞌyøtꞌe bi yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. [ Pe nuya noya núꞌʉ ena gue Ajua̱ bi ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui mi tu ra Abrá, himbi tꞌofo hønsɛ pa ra Abrá; }ZsHangue por gueꞌa̱ Ajua̱ bi ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui mi tu ra Abrá, ngueꞌa̱ ra Abrá bi gamfriꞌa̱. yYkNgueꞌa̱ mi pa̱di xá hño gue Ajua̱ mi ja rá tsꞌɛdi pa da ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ xqui ña̱ꞌtui. XPe de núꞌa̱ xqui hña̱ꞌtuabi ni tsꞌʉ himbi ꞌbɛ rá jamfri, nuꞌá̱ maꞌna bi nja rá jamfri, ne bi nsunda Ajua̱. W1Ra Abrá xi mi ja rá jamfri gue da mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ. Nuꞌá̱ himi jamasu ua ya mrá da̱quꞌei, masque mi ma da gotꞌa ꞌna nthebe njɛya. Nixi himi jamasu gue ra Sara nurá ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ya mrá da̱quꞌei nehe ne hinxqui mɛꞌtsa ni ꞌnara ba̱tsi. V'Ne masque ngu xmá hñei, pe ra Abrá mi camfri gue da zøhø núꞌa̱ xqui xipabi Ajua̱ ne bi sigui bi døꞌmi. Hangue njabʉ nuꞌá̱ bi ndada de ndunthi ya hnini ngu núꞌa̱ xqui xipabi Ajua̱ ne bi ꞌñembabi: “Ma da ndunthi ri ba̱tsi da ꞌmʉi.” wUgNgu ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue Ajua̱ bi xipa ra Abrá ne bi ꞌñembi: “Stá huxꞌaꞌi pa gui ndada de ndunthi ya hnini.” Hangue ja rá thandi Ajua̱ ra Abrá bi ndada de gatho núꞌʉ toꞌo camfri. Y nuꞌá̱ mi camfri gue Ajua̱ tsa da japi da yopa nte núꞌʉ xa du, y ri manda núꞌa̱ hingui ꞌbʉitho, pa gueꞌa̱ ja ra uɛnda ya ꞌbʉi. T)Hangue nura hña̱ꞌti de ra tsogui ja pa núꞌʉ toꞌo camfri, pa njabʉ Ajua̱ da za da unga ra tsogui po rá hñoja̱ꞌi. Ma dra tꞌumbi pa gatho yá ja̱ꞌi ra Abrá, hingue hønsɛ pa núꞌʉ toꞌo bi nte ja ra ley nepʉ bi gamfri, pe nehe pa núꞌʉ toꞌo hinxa te ja ra ley ne bi gamfri ngu bi gamfri ra Abrá núꞌa̱ toꞌo go ra dada de gathoguihʉ nújʉ dyá gamfrihʉ. "S=Pe ra ley ri japi da hnequi rá cuɛ Ajua̱ ngueꞌa̱ dyá tsꞌoꞌyødehʉ, pe ꞌbʉ di otho ꞌnara ley, nuꞌbʉ́ ¿hanja gra tsꞌoꞌyødehʉ? =RsꞌBʉ núꞌʉ toꞌo ri dɛna ra nda̱xjua ley da gohui núꞌa̱ ra tsogui, nuꞌbʉ́ ra jamfri da bøni gue hinte ri muui, ne núꞌa̱ ra hña̱ꞌtiꞌa̱ ma da njabʉtho. )QK Ajua̱ bi ña̱ꞌtua ra Abrá da umbabi ra ximhai ngu ꞌnara tsogui pa gueꞌa̱ ne pa yá ja̱ꞌi ꞌmɛfa de gueꞌa̱. Bi ña̱ꞌtuabi pe hingue ngueꞌa̱ xqui ꞌyøta ra nda̱xjua ley; nuꞌá̱ bi ña̱ꞌtuabi njabʉ ngueꞌa̱ mi camfri ne ya hinte ma tsꞌoqui mi tu. 1P[ Nehe ra Abrá bi ndada de ya ja̱ꞌi toꞌo pɛꞌtsa ra seña de ra cohi ne camfri, núꞌʉ toꞌo hingue hønsɛ pɛꞌtsa ra seña pe nehe tɛnba rá jamfri ma dadahʉ ra Abrá núꞌa̱ toꞌo bi gamfri ante da thuꞌtsua ra seña. Nujʉ ga ha̱ñhʉ ra hña̱ꞌti núꞌbʉ ga camfrihʉ |Oq Nura seña de ra cohi bi thuꞌtsua ja rá ndoꞌyo pe asta ꞌmɛfa; y nura señaꞌa̱ gueꞌa̱ ngu ꞌnara seyo bi hñuꞌtsuabi Ajua̱ pa da fa̱di gue ri muui núꞌa̱ xqui ma̱ñꞌa̱ gue ra Abrá hinte ma tsꞌoqui mi tu ngueꞌa̱ bi gamfri. Ajua̱ bi ma̱ gue ra Abrá ya hinte mi tu ante da thuꞌtsuabi nura seña, y njabʉ ra Abrá bi ndada de gatho núꞌʉ toꞌo camfri masque nuꞌʉ́ hinxa mɛꞌtsa núꞌa̱ ra seña, pa njabʉ neheꞌʉ Ajua̱ bi ma̱ gue ya hinte tuꞌʉ. N5 ¿Ha gue ra Abrá mi pɛꞌtsa ra seña ja rá ndoꞌyo nura oraꞌa̱ o hina? Hina, himi pɛꞌtsta núꞌa̱ ra señaꞌa̱, mi ꞌbʉtho njabʉ. 4Ma Xi nuna ra noya dega ja̱pi ma̱nga Ajua̱, ¿ha gue ma̱ pa gatho ya ja̱ꞌi, o hønsɛ pa núꞌʉ pɛꞌtsa ra seña de ra cohi bi gohi Ajua̱ co ya xodyo? Hina, nuꞌá̱ ma̱ pa gatho. Dí pa̱dihʉ gue Ajua̱ bi ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui mi tu ra Abrá ngueꞌa̱ bi gamfriꞌa̱. TL!Ha̱ha̱, nja̱pi ndunthi núꞌa̱ hingui ma̱ Ajua̱ te xa ꞌyøtꞌe. gKGRa Davi bi ꞌyofo njaua:Nja̱pi ndunthi núꞌa̱ toꞌo xra pumba yá tsꞌoqui. JJ Nehe ra Davi xicjʉ gue Ajua̱ ma̱nga nuna noyana̱ dega ja̱pi. Nuꞌá̱ ena gue Ajua̱ ma̱ gue ꞌnara ja̱ꞌi ya hinte ma tsꞌoqui tu nsinque da ꞌyʉꞌtua nguɛnda de yá ꞌbɛfi. ]I3Pe nura ja̱ꞌi toꞌo camfri Ajua̱ ne camfri gue hingue po yá hoga ꞌbɛfi da za da ma̱ Ajua̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui tu, nura ja̱ꞌiꞌa̱, Ajua̱ da ma̱ gue ya hinte tu ngueꞌa̱ bi gamfriꞌa̱. )HKNuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi øtꞌa ꞌnara ꞌbɛfi, nurá tha̱ha̱ da tꞌumbi hingui tꞌumtho co ra hñoja̱ꞌi; tꞌumbabi ngueꞌa̱ xa mpɛfi ne thupi. EGNgueꞌa̱ ra Ma̱ca Tꞌofo enga njaua: “Ra Abrá bi gamfri gue mi ma da hña̱ni núꞌa̱ bi ña̱ꞌtuabi Ajua̱, hangue Ajua̱ bi ma̱ gue ra Abrá ya hinte ma tsꞌoqui mi tu.” [F/Nuꞌbʉ Ajua̱ xa ma̱hma̱ gue ra Abrá ya hinte ma tsꞌoqui mi tu por yá hoga ꞌbɛfi mi øtꞌe, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ xa zahma̱ xa ꞌñetsꞌi. Pe hina, himbi za bi ꞌñetsꞌi ja rá thandi Ajua̱. |E sXi ra Abrá núꞌa̱ ma mʉdi dadahʉ nújʉ dyá xodyohʉ, ¿te rá ꞌbɛ da za ga beñhʉ ꞌbʉ de gueꞌa̱? ND¿Ha gue dí puthʉ rá ley ra Moise ngueꞌa̱ dí udihʉ ra jamfri de ra Zidada Jesucristo? Hina, hinda za da feni njabʉ, ngueꞌa̱ nujʉ́ maꞌna dí umfʉ rá tsꞌɛdi nura leyꞌa̱.YC+Ngueꞌa̱ ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, y núꞌá̱ ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui tu ya xodyo núꞌʉ pɛꞌtsa ra seña de ra cohi ja yá ndoꞌyo núꞌbʉ camfri ra Zidada Jesucristo. Nehe go guetꞌa̱ Ajua̱ ma̱ gue nehe núꞌʉ hingui pɛꞌtsa ra seña ja yá ndoꞌyo ya hinte tu núꞌbʉ camfriꞌʉ ra Zidada Jesucristo. 1B[¿Xi ha gue Ajua̱ go ra Ajua̱ nsøctho pa ya xodyo? ¿Ha hingrá Ajua̱ nehe pa nuya ja̱ꞌi hingyá xodyo? Ha̱ha̱, go gueꞌa̱ ra Ajua̱ nehe pa gueꞌʉ. )AKNgueꞌa̱ dí pa̱hʉ xá hño gue Ajua̱ ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui tu núꞌa̱ toꞌo camfri ra Zidada Jesu nsinque te da nu co ya ꞌbɛfi de ra ley. 9@kHangue nubya hingui tsa to da ꞌñetsꞌi. ꞌBʉ xa za ꞌna xa mɛ ya hoga ꞌbɛfi ngu núꞌʉ ma̱nga rá ley ra Moise pa xa mpøhøhma̱, nuꞌbʉ́ xa zahma̱ xa ꞌñetsꞌi. Pe nuto ya hinte ma tsꞌoqui tu ngueꞌa̱ xa gamfri ra Zidada Jesucristo, nuꞌá̱ hingui tsa da ꞌñetsꞌi. )?KHa nubyá, po rá du rá Tꞌʉ, Ajua̱ bi ꞌñudi rá hoga tsꞌʉtbi, ne nuꞌá̱ ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui tu núꞌʉ toꞌo camfri ra Zidada Jesu. >+Ajua̱ bá pɛhna ra Zidada Jesucristo pa bi du ja ra pontꞌi ngu ꞌnara hña̱ꞌti, pa bi hña̱ga ma tsꞌoquihʉ po rá ma̱ca ji bi mani, pa njabʉ nuꞌa̱ tóꞌo da gamfriꞌa̱ ya hinda ma da zʉtua rá cuɛ Ajua̱. Njabʉ bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ pa bi ꞌñudi rá hoga tsꞌʉtbi, masque himi hnequihma̱ ngueꞌa̱ po rá ma̱ca pasencia hinxqui castiga ya ja̱ꞌi nuya pa xqui thogui. i=KPe nuꞌá̱ xi ra hoja̱ꞌi, hangue ma̱ de rá pahasɛ gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ ngueꞌa̱ dí camfrihʉ ra Zidada Jesucristo. Ajua̱ tsa da ma̱ njabʉ ngueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo ya bi gutca ma thaihʉ. <wY gathoguihʉ dyá ꞌyøtꞌatsꞌoquihʉ, ne ni ꞌna de guecjʉ hingui tsa ga ꞌyohʉ xá hño ngu ri ho Ajua̱. z;mNuna da̱nga hñona̱ ma̱ gue nuꞌa̱ tóꞌo camfri ra Zidada Jesucristo ya ꞌbʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱. Y nuna hñona̱ ja pa gatho nuto da gamfriꞌa̱, ngueꞌa̱ gatho ya ja̱ꞌi mahyɛgui, gue dra xodyo gue hindra xodyo. @:yPe nubya Ajua̱ xa ꞌñudi ꞌnara hño pa ra meximhai, y nura hñoꞌa̱, núꞌa̱ hanja grá ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. Pe nura hñoꞌa̱ hingui pɛꞌtsi te da nu ni co ni ꞌnara ley, masque ja dí ma̱hma̱ ja rá ley ra Moise ne ja núꞌa̱ bi ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱. 9Ngueꞌa̱ ni ꞌnara ja̱ꞌi hinxa ꞌyøtꞌe gatho núꞌa̱ manda ja ra ley. Hangue enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue Ajua̱ hinda ma da ma̱ gue ni ꞌnara ja̱ꞌi hingui tu ra tsꞌoqui, masque da ꞌmʉi ꞌra da ꞌñena gue xa ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱raza ra ley xoꞌtsuabi yá tsꞌoqui ya ja̱ꞌi. Ra mpøhø bí ehe po ra jamfri .8UNubyá dí pa̱dihʉ gue núꞌa̱ ma̱nga ja rá ley ra Moise, ma̱ pa núꞌʉ toꞌo ꞌbʉ ja núꞌa̱ ra leyꞌa̱ pa da mɛꞌtsa yá tsa y da goꞌta yá ne, pa njabʉ nuꞌʉ́ ne gatho maꞌra ya ja̱ꞌi de ra ximhai da døꞌma núꞌa̱ ra castigo ma da hña̱ni de Ajua̱. @7{Y nuꞌʉ́ ni tsꞌʉ hingui tsupabi rá cuɛ Ajua̱. L6y hinxa ba̱diꞌʉ hanja da ꞌmʉiꞌʉ te rá ꞌñentho. J5 Habʉraza ꞌyoꞌʉ øtꞌa ya nhuati ne tsogui ya ʉgui, T4!Co ꞌna tʉi nuꞌʉ́ da ma hnestꞌihi pa da hyo yá miquꞌeiui. A3}Pøni ya tsꞌone de yá ne, ne ya noya dega cuɛ. 52c Yá neꞌʉ xá ntsꞌo, nja ngu ꞌnara ntꞌagui xotsꞌi;
ne nza̱ntho hateꞌʉ.Nehe xá ntsꞌuni yá ne, nja ngu rá ne ra quꞌeña̱ núꞌa̱ hote. 1y Gathoꞌʉ ya tsꞌoꞌyøde, gathoꞌʉ xa ntsꞌoqui.Ni ꞌna hingui øtꞌa xá hño, ha̱ha̱ ni ꞌna. |0q Joꞌo ni ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ strá ntꞌaxi rá mfeni,
ne joꞌo ni ꞌna toꞌo di honi Ajua̱. / Hangue ra Ma̱ca Tꞌofo enga njaua:Joꞌo ni ꞌna núꞌa̱ hindi tu ya tsꞌoqui. Ha̱ha̱, joꞌo ni ꞌna. !.; Hangue ¿te ga beñhʉ? ¿Ha gue ga beñhʉ gue nújʉ dyá xodyohʉ maꞌna dí ꞌbʉhʉ xá hño que maꞌra ya ja̱ꞌi? Hina, hingui tsa; ngueꞌa̱ ya stá ma̱ gue gathoguihʉ, ngu ya xodyo ngu núꞌʉ hingyá xodyo, gathoguihʉ dí ohʉ ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui. $-ANe asta da za da ꞌñena ꞌnara ja̱ꞌi gue ꞌna da za da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xá ntsꞌo pa da nja ra hño. ꞌRa xa gʉscagui ra ncꞌuamba y ꞌbai ma̱ñꞌʉ gue guehna dí udi. Nuya ja̱ꞌiꞌʉ rí ꞌñepabi da sɛcuabi ꞌnara castigo. Gathoguihʉ dí tuhʉ ya thai o,WꞌNara ja̱ꞌi tsa da ꞌñena njaua: “Nuꞌbʉ por ꞌnara ncꞌuamba ga ma̱ ga japi da hnequi rá nsunda Ajua̱ ngueꞌa̱ ja ri hnecni gue Ajua̱ cumpli rá noya, nuꞌbʉ́ ¿ha gue rí ꞌñepabi da castigagui?” >+uHina, nujʉ́ hinda za ga beñhʉ ngu beñꞌʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌbʉ di njabʉ ngu núꞌa̱ ma̱ñꞌʉ, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za da ꞌyøtꞌa ra tsꞌʉtbiꞌa̱ co ra ximhai? }*sꞌNara ja̱ꞌi tsa da ꞌñena njaua: “Nuꞌbʉ ma tsꞌoquihʉ japi da hnequi tengu rá hogaꞌmʉi Ajua̱, nuꞌbʉ́ ¿ha gue ra hoga tsꞌʉtbi da castigaguihʉ?” Njabʉ ma̱nga núꞌʉ maꞌra ya ja̱ꞌi, hingo dí ma̱ngá. z)mHanja hina, nuꞌá̱ ma da cumpli núꞌa̱ xa ña̱gui. Ajua̱ hinga ma ga ecꞌuambahʉ, maꞌna xá hño ga beñhʉ gue gatho ya ja̱ꞌi go ya cꞌuamba y hingo Ajua̱. Ngu ma̱nga ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ sipa Ajua̱ njaua ne ena:Ma da fa̱di gue go gueꞌi guí ma̱nga majua̱ni,
y ma gui nta̱te núꞌa̱ ra pa da ꞌñecꞌuambaꞌi ya ja̱ꞌi. )(KꞌRa de gueꞌʉ himbi gamfri núꞌa̱ bi ña̱ꞌtuabiꞌʉ Ajua̱, pe nuꞌá̱ hingui ne da ꞌñena gue Ajua̱ hinda ma da cumpli núꞌa̱ xa ña̱gui. F'Ndunthi ya mfatsꞌi pɛꞌtsa ya xodyo núꞌa̱ hingui pɛꞌtsa núꞌʉ maꞌra ya ja̱ꞌi. ꞌNa de nuya mfatsꞌiꞌʉ gueꞌa̱ gue Ajua̱ bi umba rá noyaꞌa̱ pa go bi suꞌʉ. y& mNuꞌbʉ́, ¿te maꞌna ra mfatsꞌi pɛꞌtsa ra xodyo? O ¿te ma mfatsꞌi ha̱ni de ja ra seña de ra cohi? M%Pe nuꞌa̱ xi majua̱ni ra xodyo, gueꞌa̱ núꞌa̱ toꞌo øta Ajua̱ ja rá coraso, ha nuꞌa̱ ra seña xi majua̱ni, gueꞌa̱ núꞌa̱ ja mbo ja rá coraso ꞌna, núꞌa̱ ra seña xa ꞌyøtꞌa Ajua̱ ja rá te ꞌna, hingue núꞌa̱ tꞌøtꞌe ja rá ndoꞌyo ngu xa ntꞌofo ja ra ley. Y núꞌʉ toꞌo xi majua̱ni ya xodyo ngueꞌa̱ øta Ajua̱ ja yá coraso, go gueꞌʉ ma da ꞌñeꞌtsua yá nsu Ajua̱, hingo ya ja̱ꞌi.$Hangue ra xodyo xi majua̱ni hingo núꞌa̱ de rá ꞌbaitho, ne ra seña xi majua̱ni hingo núꞌa̱ hnequi de thi ja rá ndoꞌyo. }#sNe njabʉ núꞌa̱ toꞌo hingrá xodyo, ma da ꞌñudi gue nuꞌi grá ꞌyøtꞌatsꞌoqui, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ desde bi ꞌmʉi xa gohi rá ndoꞌyo ngu bi hyoca Ajua̱ nsi ra seña pe xa ꞌyøtꞌa ya hoga ꞌbɛfi ngu núꞌʉ ma̱nga ra ley, ha nuꞌi guí pɛꞌtsa ra seña de ra cohi ne guí pɛꞌtsa rá ley Ajua̱ ntꞌofo, pe hinguí øte nura leyꞌa̱. "Nehe nuꞌbʉ núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá xodyo núꞌʉ toꞌo hingui pɛꞌtsa nuna seña, nuꞌbʉ núꞌʉ pɛfi ya hoga ꞌbɛfi ngu núꞌʉ ma̱nga ra ley, nuꞌbʉ́ neheꞌʉ Ajua̱ ma da hyandi gue ja ra uɛnda pɛꞌtsa núꞌa̱ ra seña de ra cohi. !-Nubyá nura circuncisio go gueꞌa̱ ngu ꞌnara seña núꞌa̱ xa thutsꞌi ja ri ndoꞌyohʉ ne go gueꞌa̱ ra ntꞌudi de ra cohi núꞌa̱ bi gohi Ajua̱ co ndu ri dadahʉ ra Abrá. Núꞌa̱ ra señaꞌa̱ da maxꞌahʉ ndunthi ꞌbʉ gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ ma̱nga ra ley. Pe nuꞌbʉ hingui øthʉ ngu ma̱nga ra ley, nuꞌbʉ́ ra ntꞌudi de ra cohi ja ra uɛnda hinga ra ntꞌudi. 8 iHangue ja ra Ma̱ca Tꞌofo ꞌnará ꞌmɛhni Ajua̱ bi xipa ya xodyo ne bi ꞌñembi: “Ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá xodyo ña̱maꞌñʉ de Ajua̱ po rá ngueꞌahʉ.” @yNúꞌi grí ꞌñetsꞌi ngueꞌa̱ guí pɛꞌtsua rá ley ra Moise, ¿ha gue hinguí ꞌbɛtua rá tsa Ajua̱ ngueꞌa̱ hinguí øtꞌa núꞌa̱ ma̱nga núꞌa̱ ra leyꞌa̱? @yNúꞌi guí ma̱ gue hingui tsa da tsꞌinga ꞌnara medintha̱ti, ¿ha gue nuꞌi hinguí øtꞌa njabʉ? Núꞌi guí ʉtsa ya cꞌoi, pe ¿ha gue hinguí mpe ja yá nija̱ꞌʉ? 7Núꞌi guí utui maꞌra, ¿hanja hingo guí øtꞌe nehe núꞌa̱ guí udi? Y núꞌi guí ma̱ gue hinda mpe ꞌna, ¿ha gue nuꞌi hinguí mpe? Z-Y guí camfri gue da za gui utui maꞌra ya ja̱ꞌi núꞌʉ ꞌñena ya tꞌʉba̱tsitho hinte yá fa̱di, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra ley guí pɛꞌtsi ja xcá tsʉhni ra hoga mfa̱di ne núꞌa̱ majua̱ni. !;Ne nuꞌi guí camfri gue da za gui cʉhna maꞌra ya ja̱ꞌi ja ra uɛnda ya goda, y guí ngu ꞌnara ñotꞌi pa núꞌʉ ꞌbʉi ja ra ꞌbɛxuui. wne guí pa̱tua rá pahaꞌa̱, ne guí pa̱di gui huahna núꞌa̱ xá hño ngueꞌa̱ njabʉ uꞌtꞌaꞌi ra ley. mSNuꞌi xodyo, guí beni gue ja ri nsu ngueꞌa̱ grá xodyo, ne guí camfri gue guí ꞌbʉi xá hño ngueꞌa̱ guí pɛꞌtsua rá ley ra Moise, ne grí ꞌñetsꞌi ngueꞌa̱ guí nsunda núꞌa̱ ra Ajua̱ majua̱ni, veNehe ma da njabʉ núꞌa̱ ra paꞌa̱ sta ꞌyøtꞌa ra nsʉca uɛnda Ajua̱ ngu núꞌa̱ gra ꞌmʉi yá mfeni ya ja̱ꞌi, masque núꞌa̱ xqui beni mantꞌa̱guiꞌʉ. Ne núꞌa̱ toꞌo ma da hña̱ nguɛnda go ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Njabʉ udi ra ma̱ca hoga noya núꞌa̱ xa ꞌbɛncagui ga ma̱. Ya xodyo ne ra ley núꞌa̱ bi ꞌyofo ra Moise 1Ja gueꞌʉ ri hnequini ꞌnara ley ngu xa ntꞌofo ja yá coraso. Nehe nuꞌʉ́ pɛꞌtsa ꞌnayá tsꞌɛdisɛ pa da ba̱di ua xá hño núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ ua hina; nehe yá mfeni xipabi gue hingui ho núꞌa̱ øtꞌe, o ja ra ora xipabi gue xa ꞌyøtꞌa xá hño. c?Ne núꞌa̱ ra ora nuya ja̱ꞌi hingyá xodyo øtꞌa sɛhɛꞌʉ núꞌa̱ xá hño ngu núꞌa̱ ma̱nga rá ley ra Moise, njabʉ ri hnequi gue pɛꞌtsa sɛhɛ ꞌnayá ley, masque hinxa ba̱di rá ley ra Moise. O Ngueꞌa̱ hingue núꞌʉ xa ꞌyødetho rá ley ra Moise gue go gueꞌʉ ꞌbʉi xá hño co Ajua̱, hina, pe núꞌʉ toꞌo øte ra ley ha̱, go gueꞌʉ ma da hma̱ gue hinte ma tsꞌoqui tu. - Ajua̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛnda gatho ya ja̱ꞌi mahyɛgui, ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ toꞌo xa ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui masque hinxa ba̱tua rá ley ra Moise, nuꞌʉ́ ma dra tha̱ꞌmba nguɛnda ne dra castiga nsinque da theꞌta ra ley; ha gatho núꞌʉ bi ba̱di ra ley ne himbi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ma̱, nuꞌʉ́ ma da tha̱ꞌmba nguɛnda ngu núꞌa̱ ma̱nga núꞌa̱ ra leyꞌa̱. kO Ngueꞌa̱ Ajua̱ hinda ma da huahnitho ya ja̱ꞌi nura ora da hña̱ꞌmba nguɛndaꞌʉ. Y+ Pe Ajua̱ ma da cʉꞌta ja rá nsunda gatho núꞌʉ toꞌo xa mɛfi ya hoga ꞌbɛfi. Nehe ma da ꞌñeꞌtsua yá nsu ne da umba ra hogaꞌmʉi, rá mʉdi pa ya xodyo, nepʉ pa gatho maꞌra ya ja̱ꞌi. !; Ma da nja ya da̱nga ʉgui ne ya dumʉi pa gatho núꞌʉ ya ja̱ꞌi øtꞌa ya tsꞌoqui, rá mʉdi pa ya xodyo, nepʉ pa gatho maꞌra ya ja̱ꞌi. CPe pa ya tsꞌoꞌyøde núꞌʉ ꞌmɛtꞌo go øtꞌa núꞌa̱ hingui ho, ne hingo ne da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ xá hño, Ajua̱ ma da umbabiꞌʉ ꞌnara castigo con gatho rá cuɛ. V%Nuꞌá̱ ma da umba ra te pa nza̱ntho núꞌʉ toꞌo xa hyomba rá nsunda ne xa hyoni pa Ajua̱ da ꞌñeꞌtsua yá nsu ne xa hyonga ra te pa nza̱ntho, ne hinxa zabi xa ꞌyøtꞌa ya hoga ꞌbɛfi. _7Y nuꞌá̱ ma da umbabi núꞌa̱ rí ꞌñepabi cada ꞌna ngu núꞌa̱ xa mɛfi. [ /Pe nuꞌí hinguí ne, ngueꞌa̱ xi rá me ri coraso ne hinguí øde ne hinguí ñobri, hangue maꞌna ma da castigaꞌi núꞌa̱ ra pa da hnequi rá cuɛ Ajua̱ pa da ꞌyøtꞌa rá hoga tsꞌʉtbiꞌa̱. ~7}e|{{0zzyxxwwvutsqqonn7mlGk`j6ihh:gfedxcba`_m^^\[ZYXXRWWV!UOTT@S==u<;; :88 7>644422F1&0/<--,;+*i))$''&h%s##-"G! wBv,O~- f>`L$C?#w $Nguetho go guesɛꞌa̱ bi hoqui gatho núꞌa̱ te ja, y gatho o ja rá ꞌyɛꞌa̱, y gathoꞌʉ pa rá nsundaꞌa̱. Y nuꞌá̱ drá nsunda pa nza̱ntho. Njabʉ gueꞌa̱.g"G #Y ¿toꞌo ꞌmɛtꞌo xa nja te xa umbabi Ajua̱, pa njabʉ Ajua̱ da coꞌtsuabiꞌa̱?” t!a "“¿Toꞌo gueꞌa̱ pa̱tuabi rá mfeni Ajua̱? y ¿toꞌo gueꞌa̱ xa ꞌyoꞌmbabi rá ꞌñuꞌa̱? $ A !¡Xi ra da̱ngui rá mfa̱di Ajua̱, ngueꞌa̱ pa̱di gatho núꞌa̱ tꞌøtꞌe, y pa̱di hanja da ꞌyøtꞌe gatho núꞌa̱ go da ne! Hinda za to da ba̱di gatho núꞌa̱ te beni Ajua̱, ne hinda za to da ba̱di hanja øtꞌe núꞌʉ ya da̱nga ꞌbɛfi øtꞌeꞌa̱.  Njabʉ Ajua̱ bi zotho gatho co yá ꞌña̱jamfri, gue dya xodyo gue hindya xodyo, pa ꞌmɛfa da huequiꞌʉ mahyɛgui.   Nubyá nuya xodyo bi ꞌña̱gamfri, pe bi njabʉ pa ꞌmɛfa, co rá nthecate Ajua̱ da ja̱piꞌʉ ngu bi ja̱pꞌaꞌihʉ. 8i Núꞌahʉ hingyá xodyohʉ hingüí camfrihma̱hʉ Ajua̱, pe nubyá co rá nthecate Ajua̱ bi ja̱pꞌaꞌihʉ ngueꞌa̱ ya xodyo himbi ne bi gamfri ra zi Hmu Jesucristo.   Ajua̱ hingui pata rá mfeni. Núꞌa̱ da uni, hinda ma da hña̱qui, ne hinda ma da hyɛpʉ núꞌʉ toꞌo xa huahniꞌa̱. 7 Pa da za da ntʉnga ra ma̱ca hoga tꞌøde ja maꞌra ya hnini ngu xa beni Ajua̱, nuꞌá̱ xa hyanda ya xodyo ngu yá ncontraꞌa̱, pa go da ja̱pꞌaꞌihʉ núꞌahʉ hingyá xodyohʉ. Pe Ajua̱ ma̱ditho ya xodyo po rá ngue yá xitaꞌʉ núꞌʉ bi huahniꞌa̱. oW Y nu xcrá xʉcuabi yá tsꞌoquiꞌʉ,
ya stá cumpli ma cohi núꞌa̱ stá cohi con gueꞌʉ. $A Nepʉ de gueꞌa̱ gatho ya me Israel ma da mpøhø. Ma da nja ngu xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena:Nuni Sión núꞌa̱ rá hnini Ajua̱ ja ma drí ꞌñehni ra Ña̱nte
núꞌa̱ ma da xʉcuabi yá tsꞌotꞌøtꞌe ya me Israel núꞌʉ yá ja̱ꞌi ra Cobo. 6e Zi cuhʉ, dí ne gui pa̱dihʉ nuna mfa̱di xqui ntꞌa̱gui hma̱ha̱. Dí ne gui pa̱dihʉ pa hingui beñhʉ gue hønsɛꞌihʉ xa huahnꞌahʉ Ajua̱. Pa̱hʉ gue masque Ajua̱ xa japi xa megui yá mfeni ndunthi ya me Israel, pe ꞌra de gueꞌʉ xa mɛꞌtsitho ja rá hniniꞌa̱. Pe hingue pa nza̱ntho ma da megui yá mfeni, hønsɛ asta hinda zøxa ra ꞌbede de nuya ja̱ꞌi hingyá xodyo núꞌʉ ma da mpøhø. ' Ngueꞌa̱ ꞌbʉ núꞌahʉ hingyá xodyohʉ ngu gyá ꞌyɛzahʉ de ꞌnara mba̱nga olivo, xa tsꞌɛcꞌahʉ de ri ꞌbaihʉ, y bi za bri juetꞌahʉ ja ra hoga olivo masque nuꞌahʉ grá mba̱nga olivohʉ, ¡xihma̱ ya xodyo gue go gueꞌʉ ya ꞌyɛza yá mɛti ra hoga ꞌbai gá olivo, maꞌna da za da ncuete maꞌnaꞌqui ja rá ꞌbai! Rá nga̱tsꞌi ma da mpøhø ra hnini de Israel F Y nehe nuya xodyo nuꞌbʉ hinda sigui yá ꞌña̱jamfri, nuꞌbʉ́ dra yopa cuete ja ra ꞌbai gá olivo habʉ mi tøgueꞌʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ ja rá tsꞌɛdi pa da yopa cueteꞌʉ. U# Hangue dá zo ri mfenihʉ núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe Ajua̱, njabʉ ngu ra hoja̱ꞌi, njabʉ ra zʉte nehe. Bi nhyoja̱ꞌi con gueꞌahʉ, ha nuꞌʉ ya xodyo bi ntsꞌoꞌyøde, bi ꞌuequeꞌʉ. Hangue nuꞌa̱ mahyoni gui ꞌyøthʉ, sigui gui ꞌbʉhʉ ja rá hñoja̱ꞌi, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ hina, da ꞌuecꞌaꞌihʉ nehe. E Nuꞌbʉ Ajua̱ xa castiga ya xodyo núꞌʉ toꞌo ngu ya ꞌyɛza hingá njuete, nehe núꞌahʉ hingyá xodyohʉ y guí njahʉ ngu ya ꞌyɛza xa njuete, da za da castigaꞌihʉ nehe. b= Majua̱ni, bri tꞌequeꞌʉ, pe bri tꞌeque ngueꞌa̱ himbi ne bi gamfriꞌʉ. Ha nuꞌahʉ ya rá hniniꞌihʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ guí camfrihʉ. Hangue oxqui nda̱nguihʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, tsuhʉ Ajua̱. fE Nuꞌahʉ ma gui ꞌñenahʉ: “Ya ꞌyɛza bri tsꞌɛqui pa bi za bri juetcahʉ.” :m Masqueꞌa̱ oxqui nda̱nguihʉ de ya xodyo, ngueꞌa̱ guí pa̱dihʉ gue hingo ya ꞌyɛza ri umba ra te yá ꞌyʉ ra za, nuya ꞌyʉ go gueꞌʉ ri umba ra te ya ꞌyɛza. uc Ngu ꞌnara ꞌbai gá hoga olivo da tsꞌɛcua ꞌnará ꞌyɛza ne da cueta ꞌnará ꞌyɛza ra mba̱nga olivo pa nuꞌá̱ da zipa rá ngui rá ꞌyʉ núꞌa̱ ra hoga olivo, njabʉ nehe ꞌraya xodyo bri tꞌeque de Ajua̱ ne núꞌahʉ hingyá xodyohʉ go xra hmuntsꞌaꞌihʉ pa dyá hniniꞌihʉ Ajua̱ nehe, ne xcá hña̱nihʉ yá ja̱pi Ajua̱. M Nuꞌbʉ Ajua̱ bi huahna ya mʉdi xita de ra hnini Israel pa dyá mɛtiꞌa̱, nuꞌbʉ́ gatho ra hnini Israel go rá mɛtitho Ajua̱, nja ngu ꞌnara ꞌbai gá za, ꞌbʉ Ajua̱ ri ja̱pa yá ꞌyʉ, nehe yá ꞌyɛza nja̱pi, y nehe nja ngu ya hme, ꞌbʉ ra mʉdi hme nja̱pi, nuꞌbʉ́ gatho ra bola jʉni nja̱pi. *M Ya gue Ajua̱ bi hyɛpʉ ya xodyo ne go bi ja̱pi gatho ya meximhai ngueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi za bi ꞌmʉi xá hño con gueꞌa̱, nuꞌbʉ́ ¡tengu ra ja̱pi ma da umbabiꞌʉ nu sta yopa muntsꞌa ya xodyo maꞌnaꞌqui! Ne nura ja̱piꞌa̱ go gueꞌa̱ ꞌnara ꞌraꞌyo te.  7 pa xahma̱ da za ga nupa yá mfeni ꞌra de núꞌʉ ma mixodyoꞌbe da ne da hña̱nga nehe núꞌa̱ ra ja̱pi xcá ha̱ñhʉ, ne da mpøhøꞌʉ. ? w Núꞌahʉ hingyá xodyohʉ, jaꞌa̱ dí ne ga xiꞌahʉ. Ajua̱ bi hñuxcagui dega apostol pa gueꞌahʉ núꞌahʉ hingyá xodyohʉ, hangue dí eꞌtsua rá nsu ma ꞌbɛfi  % Ya gue po rá ntsꞌoꞌyøde ra hnini Israel bi nja ra hño pa gatho ya meximhai, ne bi nja ꞌnara da̱nga ja̱pi pa nu maꞌra ya hnini hingyá xodyo, nuꞌbʉ́ ¡tengu hma̱ ra ja̱pi da hña̱nga núꞌʉ hingyá xodyo núꞌa̱ ra pa ya xodyo da gamfri Ajua̱! _ 7 Nuꞌbʉ́, xi núꞌʉ́, ¿ha gue xa ꞌbɛtuabi rá hma̱te Ajua̱ pa nza̱ntho po yá ꞌña̱jamfri? ¡Hina, hinhyaꞌmʉ! Pe po yá ntsꞌoꞌyødeꞌʉ bi zʉ ra mpøhø gatho maꞌra ya hnini, pa njabʉ da nuhu yá mfeni ya me Israel pa da yopa hña̱niꞌʉ ra ja̱pi ngu núꞌa̱ xa hña̱nga maꞌra ya hnini hingyá xodyo. c ? Dá njotꞌa yá daꞌʉ pa hinda hyandi,
y dá ndoqui nza̱ntho co yá ꞌbatsꞌi ri du. Ajua̱ hinxa ꞌmɛdi pa nza̱ntho nurá hma̱te co ya xodyo, hangue núꞌʉ hingyá xodyo rí ꞌñepi da su yá jamfri ' Y ra Davi bi ma̱ de ya ja̱pi xqui tꞌumba ya me Israel, bi tꞌɛntsꞌua ra ꞌñʉ ne bi ꞌñena njaua:Nuyá mexa da ꞌbøꞌtsuabi gueꞌa̱ da ngu ꞌnara xitꞌa̱ ne ꞌnara trampa habʉ da zoꞌʉ,
y ja da japini da gutꞌi núꞌa̱ tuꞌʉ. -S Ngu xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Ajua̱ bi japiꞌʉ bi mpumfri, bi japi bi ngoda pa hinda hyandi, nehe bi japi bi ngogu pa hinda ꞌyøde asta mapaya.” mS Xibya ¿te ga beñhʉ de núꞌa̱ thogui ya me Israel? Nuꞌʉ ya me Israel mi ndunthi, himbi zʉdi hanja da za da ꞌmʉi xá hño co Ajua̱, pe nuꞌʉ ꞌna tʉi xqui thahni, nuꞌʉ́ ha̱, bi za bi ꞌmʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱. Y nuꞌʉ ya me Israel mi ndunthi, bi meguibi yá mfeni, y himbi ne bi gamfri núꞌa̱ bi ma̱nga Ajua̱. @y Y ꞌbʉ bi huahni co rá hñoja̱ꞌi, nuꞌbʉ́ hingue po yá ꞌbɛfi øtꞌeꞌʉ. ꞌBʉ di gueꞌa̱ dega ꞌbɛfi hma̱, nuꞌbʉ́ Ajua̱ hindi øtꞌe co rá hñoja̱ꞌi. {o Nehe njabʉ nuya pabya xa gohi hønsɛ ꞌna zi tʉi ya me Israel núꞌʉ xa huahna Ajua̱ co rá hñoja̱ꞌi. -S Nuꞌbʉ́ Ajua̱ bi da̱tuabi njaua: “Dí pɛꞌtsitho yoto ꞌmo ya ꞌñøhø pa da nsundagui, núꞌʉ hinxa ndandiña̱hmu ja rá thandi ra cꞌoi Baal.” X) “Ma zi Hmuꞌi, nuna hninina̱ xa hyopꞌaꞌi gatho ri ꞌmɛhni, ne xa huata gatho ri ata. Y de gatho núꞌʉ toꞌo mi camfriꞌi hønsɛgui dí pongui, y nuꞌʉ́ xi honi hanja da hyogaguihma̱.” y Ajua̱ hinxa zogui rá hnini núꞌa̱ bi ꞌñembi gue go rá hniniꞌa̱ de rá mʉdi. ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ te ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ma̱ de ra Elía, gue nuꞌá̱ mi ma̱nbabi ra hnini de Israel co Ajua̱? Ne bi ꞌñena njaua: = u Nuꞌbʉ́, ¿ha gue ga beñhʉ gue Ajua̱ xa hyɛpʉ rá hnini? ¡Hina, hinhyaꞌmʉ! Ngueꞌa̱ nequi drá me Israel stí ꞌñehe de yá ja̱ꞌi ra Benjami de rá ji ra Abrá. b= Nehe bi ꞌñena de ya me Israel gue Ajua̱ bi ꞌñena njaua: “Nugui hindá tsaya dá zofo nuya ja̱ꞌi pa xa ñobrihma̱, pe nuꞌʉ́ himbi ne bi ꞌyøde ngueꞌa̱ xi ya tsꞌoꞌyøde ne ya nøtꞌe.”@~y Nepʉ ra ba̱di Isaía himbi ntsu bi ma̱ gue Ajua̱ bi ꞌñena njaua:Nuꞌʉ himi hongagui go gueꞌʉ bi zʉcagui,
ha nuꞌʉ himri ꞌñanigui dá ma dá tsʉdigaꞌʉ. ~}u Maꞌnaꞌqui dí ma̱: ¿Ha gue himbi unga nguɛnda ya me Israel? Ha̱ha̱, bi unga nguɛnda, ngueꞌa̱ ra Moise bi ma̱ rá mʉdi gue Ajua̱ bi ꞌñena:Nugui ma ga ja̱pi núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingo ma hnini hma̱, y nuꞌahʉ ma da zøtꞌa ri mʉihʉ por gueꞌa̱.Por nuya ja̱pi ma ga umba ya ꞌña̱mfa̱di gá ja̱ꞌi, nuꞌahʉ ma da bø ri cuɛhʉ. q|[ Pe dí ena: ¿Ha gue hinxa ꞌyødeꞌʉ? ¡Ha̱ha̱, xi majua̱ni ya xa ꞌyødeꞌʉ! Ngueꞌa̱ enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo:Gatho ja ra ximhai xa ntꞌøde yá noyaꞌʉ.Ha̱ha̱ gatho maxøgue ra ximhai xa njabʉ. {' Hangue pa da za da gamfri ꞌna, mahyoni da ꞌyøde ꞌna, y mahyoni dra hma̱ de ra Zidada Jesucristo pa njabʉ da ntꞌøde de gueꞌa̱. Fz Pe hingue gatho ya ja̱ꞌi xa ne xa ꞌyøde ra ma̱ca hoga tꞌøde. Ngu xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía mayaꞌbʉ, ne bi ꞌñena: “Zi Hmu, hinxa ne to xa gamfri numa noyahʉ.” Sy Y ¿hanja da za toꞌo da ma da ma̱nba rá noya Ajua̱ ꞌbʉ hinto xa mɛhni? Y ya xa ꞌbɛhni núꞌʉ toꞌo ma̱nba rá noya Ajua̱, ngueꞌa̱ enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “¡Hangu ra johya dí pɛꞌtshʉ ngueꞌa̱ xa zøhø núꞌʉ toꞌo bra hña̱ ꞌnara hoga tꞌøde gue gatho ma da ꞌmʉi te rá ꞌñentho!” Rx Pe ¿hanja da za da ꞌyapabi ꞌna gue da pøhø ꞌbʉ hingui camfri gue ꞌbʉi? Y ¿hanja da za da gamfri ꞌbʉ hinxa ꞌyøde de gueꞌa̱? Y ¿hanja da ꞌyøde ꞌbʉ joꞌo toꞌo da xipabi? lwQ Ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Tꞌofo ena gue gatho nuto da ꞌyapa ra Zidada da mpøhø, da pøhøꞌa̱. v/ Ra Ma̱ca Tꞌofo bi ꞌñena gue nuꞌa̱ tóꞌo da ne da gamfri, dá gamfri, ngueꞌa̱ otho ni ꞌnara nthahni dega xodyo ni núꞌʉ hingyá xodyo, ngueꞌa̱ ra Zidada go gueꞌa̱ ra Zidada pa gatho, nehe ra mematiꞌa̱ pa gatho nuto da hyomba rá mfatsꞌiꞌa̱. /uW Ngueꞌa̱ enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo njaua: “Nuꞌa̱ tóꞌo da gamfriꞌa̱ hinda ma da ꞌbɛ rá tsa, ngueꞌa̱ núꞌa̱ camfri gueꞌa̱ majua̱ni.” Xt) Ngueꞌa̱ nuꞌbʉ ga camfrihʉ ja ma corasohʉ, nuꞌbʉ́ Ajua̱ ma da ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ, y nuꞌbʉ ga ma̱ñhʉ gue dí camfrihʉ ra zi Hmu Jesucristo, nuꞌbʉ́ ga mpøhøhʉ. Bs} Nuꞌbʉ gui ma̱ gue ra zi Hmu Jesu go gueꞌa̱ ri Hmu, ne ꞌbʉ gui camfri ja ri coraso gue Ajua̱ ra Dada bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nteꞌa̱ de ra du, nuꞌbʉ́ ma gui mpøhø. [r/ Nuꞌa̱ xá hño gui beni, ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena: “Ya xcá ꞌyøde núꞌa̱ xa ma̱nga Ajua̱, y núꞌa̱ xa ma̱ñꞌa̱ xa zo ja ri mfeni, y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ya xcá ma̱.” Njabʉ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo. Y núꞌa̱ xa ma̱nga Ajua̱ go guehna ra noya dega jamfri dí ma̱ñhʉ, ne ena njaua: Aq{ Nixi oxqui bensɛhɛ njaua ja ri coraso gui ꞌñena: ¿Toꞌo da za da ga̱i asta habʉ bí ꞌbʉ núꞌʉ xa du?” ―nuna guehna pa da yopa tsi ra Zidada Jesucristo de ja ya du. !p; Pe nuꞌa̱ tóꞌo da gamfri ra Zidada Jesucristo pa da ꞌmʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱, ja ra Ma̱ca Tꞌofo ma̱nga njaua: “Oxqui bensɛhɛ njaua ja ri coraso ne gui ꞌñena: ¿Toꞌo da za da bøxa ja mahetsꞌi? ―nuna guehna pa da tsincahʉ ra Zidada Jesucristo. o1 Ra Moise bi ma̱ de núꞌʉ toꞌo da dɛmba ra nda̱xjua ley pa da ꞌmʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱, ne bi ꞌñena gue nuꞌa̱ tóꞌo da ꞌyøtꞌe gatho ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley, go gueꞌa̱ da zʉdi ra te ngueꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe gatho ngu ri manda. n+ Ngueꞌa̱ pa núꞌʉ toꞌo camfri ra Zidada Jesucristo ya hinte ri muui ra nda̱xjua ley pa da za da ꞌmʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱. m1 Ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui tso yá mfeni núꞌa̱ xa ma̱nga Ajua̱ de hanja da za da ꞌmʉi xá hño ja rá thandiꞌa̱, ne nuꞌʉ́ ri ꞌramanu de guesɛꞌʉ pa da ꞌmʉi xá hño hma̱ha̱ ja rá thandiꞌa̱, hangue nuꞌʉ́ fɛꞌtsuabi núꞌa̱ ma̱ Ajua̱. |lq Dí damajua̱ni de gueꞌʉ gue xi øtꞌa ra tsꞌɛdi pa da dɛni Ajua̱, pe hingui øtꞌeꞌʉ co ra mfa̱di. ok Y Zi cuhʉ, xi dí ne con gatho ma coraso gue da mpøhø ra hnini Israel, y gueꞌa̱ dí apabi Ajua̱. j+ !Ngu ena Ajua̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo:Dí pɛgui nuni Sión ꞌnara do pa da mfeꞌtsa ya ja̱ꞌi, ꞌnara da̱nga do núꞌa̱ japi da dagui,
pe nuꞌa̱ tóꞌo da gamfriꞌa̱ hinda ma da ꞌbɛ rá tsa, ngueꞌa̱ núꞌa̱ xa gamfri gueꞌa̱ majua̱ni.)iK ¿Hanja himbi za bi ꞌmʉi xá hño? Himbi za ngueꞌa̱ mi honi da ꞌmʉi xá hño co Ajua̱ hønda po ya ꞌbɛfi núꞌa̱ ma̱nga ra ley pe hingue po ra jamfri de ra Zidada Jesucristo. Hangue nuꞌʉ́ bi hña̱xa ꞌnara mfeꞌtse ja núꞌa̱ xa tꞌembabi “ra Mfeꞌtsado.” Hh  Pe nuya me Israel mi øtꞌa ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley pa xa ꞌmʉhma̱ xá hño co Ajua̱, pe nuꞌʉ́ himbi za bi ꞌmʉi xá hño con gueꞌa̱. ngU Nuꞌbʉ́ dí pa̱hʉbya gue ya ja̱ꞌi hingyá me Israel núꞌʉ himbi ꞌyøtꞌa ra tsꞌɛdi pa da ꞌmʉi xá hño co Ajua̱, go gueꞌʉ ya ꞌbʉi xá hño con gueꞌa̱, ngueꞌa̱ ya xa gamfribi rá noyaꞌa̱. fy Nehe go guetꞌa̱ ra Isaía bi ꞌyofo ꞌmɛtꞌo ja maꞌna ra xɛni de rá tꞌofoꞌa̱, ne bi ꞌñena:ꞌBʉ Ajua̱ núꞌa̱ ri nda̱ de ya mundo ɛnxɛ mahetsꞌi hinxa huegaguihʉ ne hinxa zogaguihʉ hma̱ha̱ ꞌraya ja̱ꞌi,
nuꞌbʉ́ stá njahʉ ngu bi nja ra hnini Sodoma ne Gomorra núꞌʉ bi nhuati gatho. Ya me Israel ne ra ma̱ca hoga tꞌøde e  Ngueꞌa̱ Ajua̱ masɛctho da huata ndunthi de gueꞌʉ ngu núꞌa̱ xqui ꞌyɛꞌmbi asta hinda gohi ꞌna zi tʉitho.” Ld Nehe ra ba̱di Isaía bi ma̱ de ra hnini Israel, y bi ꞌñena: “Masque ya me Israel da ndunthi ngu rá ndunthi ra ꞌbomu ja ra ña̱nga ndehe, pe husthoho toꞌo ma da mpøhø de gueꞌʉ. ,cQ Nu habʉ bi tꞌembabi ya ja̱ꞌi njaua: “Nuꞌahʉ hingo ma hninihʉ”,
nuni ja guehni ma da thuꞌmbabi gue go gueꞌʉ yá tꞌʉ Ajua̱ núꞌa̱ te. ebC Ra ba̱di Osea bi ꞌyofo de guehna ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue Ajua̱ bi ꞌñena njaua:Ma ga huꞌmbabi gue ma hnini núꞌʉ hingue ma hninihma̱,
y núꞌʉ hinduí ma̱dihma̱, go gueꞌʉ ma ga ma̱di. haI Nuꞌá̱ xa zoncahʉ pa ga ꞌbʉhʉ con gueꞌa̱, masque dyá xodyohʉ o hindyá xodyohʉ. d`A Nuꞌá̱ bi ꞌyøtꞌa njabʉ pa bi ꞌñudi tengu rá nda̱ngui rá nsunda ja guecjʉ, ngueꞌa̱ xi xa mɛscaguihʉ ra nthecate nújʉ toꞌo xa beni desde mayaꞌbʉ ma ga ꞌbʉhʉ ꞌnadbʉ ja rá nsundaꞌa̱. >_u Njabʉ nehe Ajua̱ masque mi ne xa ꞌñudi gue ja rá tsꞌɛdiꞌa̱ ne nuꞌá̱ ri castiga ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi, pe nuꞌá̱ desde mayaꞌbʉ xa mɛꞌtsuabi ndunthi ra pasencia ya tsꞌoꞌmʉi gá ja̱ꞌi, pe ꞌmɛfa ma da castigaꞌʉ ngu xa beni y ngu núꞌa̱ rí ꞌñepabiꞌʉ. ?^w Nura hyocatraste tsa da hyoca núꞌa̱ go da ne. Nuꞌá̱ ha̱ ra tsꞌɛdi pa da hyoca de ꞌnadra bøhai ꞌnara tsꞌe dega nsu y nu maꞌna pa ra ꞌbɛfi hingue dega nsu.” b]= Pe nugui ga tha̱tuabiꞌa̱ ne ga embi: “¿Toꞌoꞌigue pa guí nøꞌtua Ajua̱? ꞌNandi gue ra tsꞌe dega dohmi ma da nøꞌtuabi núꞌa̱ toꞌo bi hyoqui ne da ꞌñembi: ‘¿Pa te xcá hogagui njaua?’ 8\i Nuꞌbʉ́, da ne ꞌnara ja̱ꞌi da ꞌñengui: “Nuꞌbʉ́ ¿hanja Ajua̱ ri condena ya ja̱ꞌi? ¿Toꞌo gueꞌa̱ xa cꞌaꞌtsuabi núꞌa̱ rá pahaꞌa̱?” [ Hangue ringueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ri huequi núꞌa̱ go da neꞌa̱ y ri japi da necio núꞌa̱ go da neꞌa̱. Z+ Nehe ja ra Ma̱ca Tꞌofo xa tꞌofo gue Ajua̱ bi xipabi ra Faraó núꞌa̱ mrá nda̱ Egipto, y bi ꞌñena njaua: “Stá huxꞌaꞌi pa gui nda̱, ngueꞌa̱ dí ne da hneca ma tsꞌɛdi ja gueꞌi pa da fa̱di toꞌogui ne tengu ma tsꞌɛdi ja gatho ra ximhai.” iYK Hangue dí pa̱hʉ gue ꞌnara ja̱ꞌi hingui tsʉtua rá hma̱te Ajua̱ ngueꞌa̱ go da nesɛ ra ja̱ꞌi, nixi ngueꞌa̱ da ꞌyøtꞌasɛ ra tsꞌɛdi. Hina, go Ajua̱ beni sɛhɛ toꞌo gueꞌa̱ ma da huequiꞌa̱. X! Ngueꞌa̱ go guesɛꞌa̱ pɛꞌtsa ra nsɛqui, hangue bi ꞌñemba ra Moise njaua: “Nugui dí huequi núꞌa̱ go ga ne ga huequi.” W! Nuꞌbʉ́ ¿xi te ga ma̱ñhʉbya? ¿Ha gue ga eñhʉ gue Ajua̱ hingui øtꞌa ra tsꞌʉtbi xá hño? Hina, hinga beñhʉ njabʉ. V Y ja maꞌna ra xɛni de ra Ma̱ca Tꞌofo ma̱ mahyɛgui habʉ Ajua̱ ena njaua: “Dá ma̱di ra Cobo ha nura Esaú dá ʉtsa.” #U? Hangue ante da ꞌmʉi núꞌʉ yoho ya tꞌʉꞌʉ, Ajua̱ ya xqui ꞌñembabi yá na̱na̱ njaua: “Nura cu mada̱ ma da mɛpi núꞌa̱ mba̱tsi.” cT? Y núꞌbʉ hinxqui ꞌmʉitho núꞌʉ ya tꞌʉ ne hinte xqui ꞌyøtꞌatho núꞌa̱ xá hño o núꞌa̱ hinxá hño, Ajua̱ ya xqui huahna ꞌna de gueꞌʉ, pa njabʉ da hnequi xá hño gue nuꞌá̱ huahna ya ja̱ꞌi hingue po yá ꞌbɛfiꞌʉ pe po núꞌa̱ xa beniꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ zohni núꞌa̱ toꞌo go da neꞌa̱. _S7 Y hingue hønsɛ ra Isaac bi huahna Ajua̱, nehe ra Rebeca bi ꞌmʉ yoho yá tꞌʉ de ꞌnadra dada, go gueꞌa̱ ndu ma xitahʉ ra Isaac, y de núꞌʉ yoho ya tꞌʉꞌʉ, ꞌnatho bi huahna Ajua̱ nehe. >Ru Guehna ra hña̱ꞌti bi ña̱ꞌtuabi ra Abrá, bi ꞌñembabi Ajua̱: “Rijɛya ngubya, ma ga yopa ehe ga cꞌa̱ꞌtsꞌaꞌi, ha nura Sara ma da mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ.” 9Qk Nubyá ne da ꞌñena gue hingo gatho nuya ba̱tsi de rá ji ra Abrá go gueꞌʉ yá ba̱tsi Ajua̱, pe hønsɛ núꞌʉ bi ꞌmʉi dega hña̱ꞌti ngu bi ꞌmʉi ra Isaac. /PW Masque bi ꞌmʉi ndunthi yá ꞌbɛto yá mbongꞌbɛto ra Abrá, pe hingue gathoꞌʉ tꞌøtꞌa ra uɛnda gue yá ba̱tsi majua̱ni, hønsɛ núꞌʉ yá ba̱tsi ra Isaac. Ngueꞌa̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo ena gue Ajua̱ bi xipabi ra Abrá njaua: “Go dri ꞌbɛto yá ba̱tsi ra Isaac.” ]O3 Pe hiní ꞌñepi ga beñhʉ gue Ajua̱ hinxa cumpli rá noya co ra hnini Israel, ngueꞌa̱ Ajua̱ xqui ña̱ꞌtuabi da ja̱pi nura hniniꞌa̱, pe hingue gatho ya me Israel go gueꞌʉ rá hnini Ajua̱. MN Nuyá xitaꞌʉ go gueꞌʉ ra Abrá ne ra Isaac ne ra Cobo ne yá tꞌʉ, y ja nuya ja̱ꞌiꞌʉ ja bi ꞌñe bi nja̱ꞌini ra Cristo núꞌa̱ bá pɛhna Ajua̱ pa da nda̱, y nuꞌá̱ go guesɛꞌa̱ Ajua̱, y go gueꞌa̱ rá mɛti gatho núꞌa̱ te ja ne ꞌbʉi. Drá nsundaꞌa̱ pa nza̱ntho. Njabʉ gueꞌa̱. UM# Núꞌʉ́ go gueꞌʉ ya me Israel. Ajua̱ bi hñutsꞌiꞌʉ pa dyá ba̱tsiꞌa̱, ne mi utuabiꞌʉ rá ma̱ca nsundaꞌa̱ ja rá nda̱nija̱ꞌʉ, ne bi gohuiꞌʉ ꞌraya cohi. Nehe bi umbabiꞌʉ ra ma̱ca ley, ne bi ꞌñutui hanja da xøcambeniꞌa̱ ja rá nija̱ꞌʉ. Nehe Ajua̱ bi ña̱ꞌtuabiꞌʉ ya hña̱ꞌti. 6Le Nugui, ga nehma̱ gue masque go ga ꞌmɛdiga de rá thandi ra Zidada Jesucristo, qué pa da mpøhø maꞌra ma mixodyoꞌbe núꞌʉ hinxa gamfritho ra Zidada Jesucristo. DK Xi ꞌraca ꞌnara ntsøꞌmi y nza̱ntho zonga ma mfeni. Hy&Hangue dí pa̱hʉ gue joꞌo ni ꞌna toꞌo da za da ꞌuegaguihʉ de rá hma̱te Ajua̱, nixi núꞌbʉ ga tuhʉ, nixi núbya dí tehʉ, nixi ya ɛnxɛ, nixi ya nda̱ gá ɛnxɛ, nixi núꞌa̱ jabya mapaya, nixi núꞌa̱ ma da nja ꞌmɛfa, bG=%Pe de gatho núꞌa̱ dí thohʉ, xi dí ta̱tehʉ po núꞌa̱ toꞌo ri ma̱caguihʉ. &FE$Ngu ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena njaua:Nuje stá camfriꞌihe, hangue nza̱ntho tꞌɛbgaguihe da thoje
ngu ꞌnara zi dɛti ho ra hyomgø. NE#¿Ndaꞌa̱ gueꞌa̱ tsa da ꞌuegaguihʉ de rá hma̱te ra Zidada Jesucristo? ¿Ha gue ya tsꞌothogui, o ya dumʉi, o ya njute, o ra thuhu, o ra ꞌña̱he, o ra ntsu, o ra du? Hina, ni ꞌna. oDW"¿Toꞌo tsa da condenaguihʉ? Joꞌo, ngueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo go gueꞌa̱ bi du por guecjʉ, y ꞌmɛfa bi yopa nte, y nubya bí ꞌbʉi ja rá nsu ja rá ꞌñɛi Ajua̱, y ja guehni brí ba̱ntebi Ajua̱ por guecjʉ. C!¿Toꞌo da za da ma̱mbgahʉ nújʉ yá hma̱diguihʉ Ajua̱? Joꞌo, ngueꞌa̱ Ajua̱ go guesɛꞌa̱ xa ma̱ gue ya hinte dí tuhʉ. #B? Ajua̱ bi unga rá ꞌra Tꞌʉ pa bi du po rá nguecjʉ. Nuꞌbʉ́ ¿ha gue hinda ꞌracjʉ nehe mahyɛgui con gueꞌa̱ gatho maꞌra te dí hoñhʉ? }AsNubyá, ya dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ꞌbʉi con guecjʉ, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za to da da̱caguihʉ? Hinda za. @/Nujʉ́ bi hñuxcahʉ Ajua̱ pa ga ꞌbʉhʉ ngu gra ꞌmʉ rá Tꞌʉ, y hingue hønsɛꞌa̱, nehe bi zocjʉ pa dá camfrihʉꞌa̱. Y hingue hønsɛꞌa̱, nehe bi xicjʉ gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ. Y hingue hønsɛꞌa̱, nehe ma da zixcaguihʉ ja rá nsunda. ^?5Ngueꞌa̱ Ajua̱ ya mi pa̱caguihʉ desde ra mʉdi, hangue nuꞌá̱ bi huancahʉ ne bi hñuxcahʉ pa ga ꞌbʉhʉ ngu gra ꞌmʉ rá Tꞌʉ, pa njabʉ nura Tꞌʉꞌa̱ dra cu mada̱ de gathoguihʉ dyá cuhʉ. N>Nújʉ xa zoncaguihʉ Ajua̱ ngu núꞌa̱ xqui beni mayaꞌbʉ, ne dí ma̱dihʉꞌa̱, dí pa̱dihʉ gue nuꞌá̱ ri supca ma tehʉ pa gatho núꞌa̱ da ꞌñepcaguihʉ go pa ma hñohʉ. a=;Y Ajua̱ núꞌa̱ pa̱tca ma mfenihʉ, pa̱di núꞌa̱ adi ra Ma̱ca Nda̱hi ngueꞌa̱ adi ngu núꞌa̱ rá ma̱ca paha Ajua̱ y ri ba̱ntebi Ajua̱ pa yá gamfriꞌa̱. Ma ga nta̱tehʉ co rá mfatsꞌi Ajua̱ w<gNehe ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi pa da maxcahʉ, ngueꞌa̱ de guecsɛguihʉ otho ma tsꞌɛdihʉ pa ga tsɛthʉ. Ngueꞌa̱ nujʉ́ hindí pa̱hʉ te ga aphʉ Ajua̱ nixi hanja ga ña̱hʉ con gueꞌa̱. Pe ra Ma̱ca Nda̱hi ri jacjʉ ga nga̱ꞌtsihʉ masque hinda za ga ma̱ñhʉ te ga ma̱ñhʉ, nuꞌbʉ́ ra Ma̱ca Nda̱hi ri ba̱ntebi Ajua̱ por guecjʉ. };sPe nuꞌbʉ dí tøꞌmhʉ núꞌa̱ hindí handathohʉ, nuꞌbʉ́ pɛꞌtsi te ga tøꞌmhʉ asta hinga hanthʉ. d:ANu ndá mpøhøhʉ bi tꞌacjʉ ra nthøꞌmate gue ma ga ꞌbʉhʉ habʉ xá nsunda. Pe nuꞌbʉ ya dí hanthʉ núꞌa̱ xa sicjʉ ga tøꞌmhʉ, nuꞌbʉ́ ya hinga mahyoni ga ndøꞌmhʉ ngueꞌa̱ ya dí hanthʉ. 9}Y hingue hønsɛ núꞌʉ ya tꞌøtꞌe bi hyoca Ajua̱, necjʉ nehe drí tsahʉ ya ʉgui, ne dí ga̱ꞌtsihʉ, pe Ajua̱ xa ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi ngu ꞌnara seña de ra johya ma ga pɛꞌtshʉ, hangue dí tøꞌmhʉ gue nu xcrá ꞌbʉhʉ ja rá nsunda Ajua̱ ma da ꞌñudiguihʉ gue yá ba̱tsiguihʉꞌa̱ co ma ndoꞌyohʉ strá nsunda nsi ra nzabi ni ra ʉgui. >8uDí pa̱hʉ gue gatho núꞌa̱ bi hyoca Ajua̱, astabya ri sufri ngu ri sufri ꞌnara ꞌbɛhña̱ ma da ꞌmʉ rá zi ba̱tsi, pe nu sta thogui yá ʉguiꞌa̱, ma da haxamahai. D7Y nura paꞌa̱ ma da uadi yá nzabi de gatho núꞌa̱ te xa hyoca Ajua̱, ngueꞌa̱ ma da yopa hogui maꞌraꞌyo. Hangue gatho nuya tꞌøtꞌe ja, ya hinda ma da ꞌyo ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui nu sta zixcaguihʉ Ajua̱ de nuna ra tsꞌoximhai pa grá ꞌbʉhʉ ja rá nsunda nújʉ yá ba̱tsiguihʉꞌa̱. Q6Gatho núꞌa̱ te xa hyoca Ajua̱ xmá hñohma̱ pe ꞌmɛfa bi tsꞌoqui. Pe hingo de yá pahasɛhɛꞌʉ, go rá paha Ajua̱ pa bi njabʉ, pe nuꞌá̱ bi ꞌyɛꞌmbi gue da yopa hogui ꞌmɛfa. "5=Gatho núꞌa̱ xa hyoca Ajua̱, ja ra uɛnda ngu tøbgahʉ co ndunthi ra johya nu xcrá hnequihʉ ja rá nsunda Ajua̱ nújʉ yá ba̱tsiguihʉꞌa̱. 41Dí pa̱di gue nuya tsꞌothogui dí thohʉ nuya pabya ni tsꞌʉ ri nhyɛcuaui rá nda̱ngui de núꞌa̱ ra nsunda ma ga hanthʉ ꞌmɛfa. 3wY dí pa̱hʉ gue nuya ba̱tsi gatho núꞌa̱ te pɛꞌtsa yá dada go yá mɛti nehe. Hangue necjʉ nehe ma mɛtihʉ núꞌa̱ te pɛꞌtsa Ajua̱, y mahyɛgui co ra Zidada Jesucristo ma ga ha̱ñhʉ núꞌa̱ ma da ꞌracjʉ Ajua̱ ngu ꞌnara tsogui, pe mahyoni ga tsɛthʉ ya thogui ngu bi zɛta ra Zidada Jesu, pa nehe da za ga ꞌbʉhʉ ja rá nsunda con gueꞌa̱. i2KNguetho ra Ma̱ca Nda̱hi gueꞌa̱ damajua̱ni ja ma nda̱hihʉ gue yá ba̱tsiguihʉ Ajua̱. /1WNura Ma̱ca Nda̱hi bi tꞌacjʉ pa ya hinga ꞌmɛgohʉ ja ra tsꞌoqui, hangue njabʉ ya hinga yopa ntsuhʉ. Nura Ma̱ca Nda̱hi bi tꞌacjʉ go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa dyá ba̱tsiguihʉ Ajua̱. Hangue po rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi dí emfʉ Ajua̱: “¡Ma hma̱ca Dadaꞌihe!” }0sNguetho gatho núꞌʉ toꞌo øtꞌe ngu núꞌa̱ utuabi ra Ma̱ca Nda̱hi, go gueꞌʉ yá ba̱tsi Ajua̱. \/1 ꞌBʉ go gui øꞌtuahʉ rá paha ri ndoꞌyohʉ, nuꞌbʉ́ ma gui tuhʉ. Pe nuꞌbʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi gui hña̱cjʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe de ri ndoꞌyohʉ, nuꞌbʉ́ hingui ma gui tuhʉ. .) Hangue ringueꞌa̱ zi cuhʉ, hinga mahyoni ga øꞌtuabihʉ rá paha ma ndoꞌyohʉ ngueꞌa̱ ya hindí ꞌbʉhʉ ja rá hmandaꞌa̱. &-E Ajua̱ toꞌo bi japi bi yopa nte ra Zidada Jesucristo, go gueꞌa̱ ma da japi da yopa nte ri ndoꞌyohʉ nehe ngueꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi ꞌbʉi ja ri corasohʉ. Núꞌa̱ ri ndoꞌyohʉ xa du, Ajua̱ ma da japi da yopa nte po ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ꞌbʉi ja ri corasohʉ. c,? Pe ꞌbʉ ra Zidada Jesucristo ꞌbʉi ja ri corasohʉ, masque ri ndoꞌyohʉ xa tꞌɛꞌmbi da du po rá ngue ra tsꞌoqui, pe nuri nda̱hihʉ ma da ꞌmʉi pa nza̱ntho ngueꞌa̱ ya hinte ma tsꞌoqui guí tuhʉ. x+i Pe nuꞌahʉ ya xcá tsohʉbʉ nuri nda̱xjua ꞌmʉihʉ, ne ya hinguí øꞌtuahʉ rá paha ri ndoꞌyohʉ. Nubyá guí øꞌtuahʉ rá paha ra Ma̱ca Nda̱hi ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ꞌbʉi ja ri corasohʉ. Y nuꞌa̱ tóꞌo hingui pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ bá pɛhna ra Zidada Jesucristo, nura ja̱ꞌiꞌa̱ hingo rá mɛti ra Zidada Jesucristo. q*[Nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtua rá paha rá ndoꞌyo, hingui tsa da ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱. -)SNguetho nuꞌa̱ tóꞌo oda rá mfeni ra nda̱xjua ꞌmʉi, go gueꞌa̱ ri ncontraui Ajua̱, nguetho hingui øte rá ley Ajua̱ ha nixi hinda za da ꞌyøtꞌe. y(kNguetho nuꞌa̱ tóꞌo hønsɛ oda rá mfeni ra nda̱xjua ꞌmʉi go gueꞌa̱ ma da ꞌmɛdi. Pe nuto oda rá mfeni da ꞌyøtꞌe ngu núꞌa̱ ri ho ra Ma̱ca Nda̱hi, nuꞌá̱ pɛꞌtsa ra te nza̱ntho ne ꞌbʉi te rá ꞌñentho. ')Ne dí pa̱dihʉ nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtua rá paha rá ndoꞌyo, hønsɛ oda rá mfeni núꞌa̱ go da ne rá ndoꞌyo, pe nuꞌa̱ tóꞌo øꞌtua rá paha ra Ma̱ca Nda̱hi, nuꞌá̱ ha̱, oda rá mfeni hanja da ꞌyøꞌtua núꞌa̱ ri ho ra Ma̱ca Nda̱hi. m&SAjua̱ bi ꞌyøtꞌa njabʉ pa da za ga øthʉ ya hoga ꞌbɛfi ngu ri manda ra nda̱xjua ley, ngueꞌa̱ nubyá go dí øthʉ ngu núꞌa̱ rá paha ra Ma̱ca Nda̱hi, y ya hindí øthʉ núꞌa̱ go rá paha ma ndoꞌyohʉ. H% Ra nda̱xjua ley mi xicjʉ ndunthi ya ꞌbɛfi pa stá øthʉ hma̱ha̱, pe himbi za bi maxcahʉ pa stá øthʉ ngueꞌa̱ ndí øꞌtuahʉ rá paha ma ndoꞌyohʉ. Pe Ajua̱ ha̱, xa maxcahʉ ngueꞌa̱ bá pɛhna rá Tꞌʉ, bi ꞌñe bi nja̱ꞌi ngu nújʉ dyá ꞌyøtꞌatsꞌoquihʉ pa bi za bi unga rá ma̱ca ndoꞌyo po ma tsꞌoquihʉ, y njabʉ Ajua̱ bi hña̱cua rá tsꞌɛdi ra tsꞌoqui pa hinda sigui da nda̱ ja ma ndoꞌyohʉ. z$mNgueꞌa̱ Ajua̱ xa ña̱ngaguihʉ de rá tsꞌɛdi ra tsꞌoqui núꞌa̱ mi tsixcahʉ ja ra du, y nubyá ra Ma̱ca Nda̱hi go gueꞌa̱ ri mandaguihʉ ne tsixcahʉ ja ra ꞌraꞌyo te ngueꞌa̱ drí ꞌnathohʉ co ra Zidada Jesucristo. c# ANubyá, Ajua̱ ya hinda ma da condenaguihʉ ni ꞌna de guecjʉ nújʉ drí ꞌnathohʉ co ra Zidada Jesucristo ne dí ꞌyohʉ ngu núꞌa̱ utcahʉ ra Ma̱ca Nda̱hi, y ya hindí øꞌtuahʉ rá paha ma ndoꞌyohʉ. X")Jama̱di Ajua̱ gue ya bi ña̱ngaguiꞌa̱ po ra Zidada Jesucristo. Guehna núꞌa̱ dí ma̱: nugui de ma paha dí ne ga pɛpabi rá ley Ajua̱, pe rá tsꞌɛdi ra tsꞌoqui ri nda̱ ja ma ndoꞌyo.!¡Huecategui! Xibya, ¿to da ña̱ngagui de nuna tsꞌɛdi ri nda̱ ja ma ndoꞌyo núꞌa̱ tsixcagui pa ja ra du? K pe ja ꞌnara tsꞌɛdi maꞌnaꞌño núꞌa̱ ri nda̱ ja ma ndoꞌyo. Nura tsꞌɛdiꞌa̱ ri ntuncui ma paha, ne nza̱ntho jaqui ga øtꞌa ya tsꞌoqui pa maꞌna rí da̱tcꞌaguiꞌa̱. @{Ngueꞌa̱ nugui de ja ma mfeni dí ho rá ley Ajua̱, ^5Hangue dí pa̱di gue nza̱ntho ri nda̱ ꞌnara tsꞌɛdi ja ma ndoꞌyo, y ri mpɛfi njaua: ꞌbʉ dí ne ga øtꞌa núꞌa̱ xá hño, hingui tsa ngueꞌa̱ nza̱ntho go dí øtꞌa núꞌa̱ hingui ho. RPe nuꞌbʉ nugui ga øtꞌe núꞌa̱ hingo dí ne, nuꞌbʉ́ ha̱, hingo dí pɛfi nura ꞌbɛfiꞌa̱, nuya tsꞌoncꞌatꞌi dí pɛꞌtsa ja ma ndoꞌyo go gueꞌʉ ri jaqui dí øtꞌa njabʉ. &ENguetho nura hño dí ne ga øtꞌe, hindí øtꞌe, pe núꞌa̱ xá ntsꞌo ne núꞌa̱ hingo ma paha pa ga øtꞌe, nuꞌá̱ go gueꞌa̱ dí øtꞌe. 2]Y nugui dí pa̱di gue hinte ma tꞌøtꞌe xá hño dí øtꞌe ja ma nda̱xjua ꞌmʉi, ngueꞌa̱ ga nehma̱ ga øtꞌe núꞌa̱ xá hño pe hingui tsa ga øtꞌe. #?Hangue njabʉ hingo de guecsɛ dí pɛfi nuya tꞌøtꞌe. Nuya tsꞌoncꞌatꞌi dí pɛꞌtsi ja ma ndoꞌyo, go gueꞌʉ ri jaqui dí øtꞌa njabʉ. a;Y nuꞌbʉ dí øtꞌe núꞌa̱ hingui ho ne hingo ma pahaga, nuꞌbʉ́ numa pahaga ri nthɛ ngu ma̱nga ra ley, ngueꞌa̱ ra ley ma̱ gue hinxá hño núꞌa̱ dá øtꞌe, hangue dí handi gue ra ley xá hño. %CNugui hindí pa̱di núꞌa̱ dí pɛfi, ngueꞌa̱ hingo xi ma paha núꞌa̱ dí pɛfi, pe núꞌʉ ya ꞌbɛfi dí ʉtsa xcá tha̱mfri ya dá øtꞌe. NDí pa̱dihʉ gue ra ley bá ehe de mahetsꞌi. Pe nugui drá ja̱ꞌi dega ximhai, ne dí o ja rá ꞌyɛ ra tsꞌoqui, hangue otho ma tsꞌɛdi pa ga øtꞌa ngu núꞌa̱ ri manda ra ley. E Nuꞌbʉ́, ¿ha gue núꞌa̱ ra hoga ley go gueꞌa̱ bi ꞌyøtca ꞌnara ꞌñʉ pa xa zixca ja ra du? ¡Hina! ¡Hinga beñhʉ njabʉ! Ngueꞌa̱ nuya tsꞌoqui stá øtꞌe go gueꞌʉ bi ꞌyøtcagui nura ꞌñʉ pa xa zixcahma̱ ja ra du. Y njabʉ xa fa̱di que nura tsꞌoqui xi ra cate, ngueꞌa̱ por núꞌa̱ ra hoga ley, ra tsꞌoqui bi jaqui dá ꞌmɛdihma̱. Hangue po ra ley bi hnequi gue ra tsꞌoqui ntsꞌɛdi xá ntsꞌo. ~} {{?zydxw vruu&ttssDrnqq)po-ncmlkj@ihh gKee cba``7_z^s\[ZHYXXW?VMUUTRRKQ=POOANmM.LJKKIHHG`FEDDyCBAA2@D?>=<;::: 9,88 66P544 33 2100G/T.---,h+**8)((I'X&L%\$}##d":!}\9 0vv'+ + +  P K3s<_vPe Ajua̱ ma zi Pøhøtehʉ bi ꞌñutcahʉ rá hñoja̱ꞌi ne rá da̱nga hma̱te núꞌa̱ pɛscahʉ. ;wvNgueꞌa̱ nujʉ maꞌmɛtꞌo ndyá ꞌña̱mfenihʉ, ndyá tsꞌoꞌyødehʉ, hinduí øtehʉ Ajua̱. Stí ꞌmɛdihʉ ja ya tsꞌoqui. Ndí pɛꞌtshʉ ndunthi ya tsꞌoncꞌatꞌi ne ya tsꞌojohya de ra ximhai. Ndí ꞌbʉhʉ ja ra ntsꞌoꞌmʉi ne ndí hyøcuahʉ núꞌa̱ te mi pɛꞌtsa maꞌra. Ndyá ntꞌʉtsahʉ ne ndrí ꞌñʉtsahʉ ꞌna ngu maꞌna. :vHinda ña̱maꞌñʉ de ni ꞌnayá miquꞌeiui, hindya necatuhni, di ja yá hma̱te, ne xi da nhyoja̱ꞌi con gatho yá miquꞌeiui. 79 ivNehe bembabi ya cu gue da ꞌyøta ya nda̱ ne gatho maꞌra núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi, hinda nøꞌtuabi, ne di ꞌbʉi pa da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ xá hño. B8}vNuna guehna gui ma̱, ne gui nzote y gui ntsʉte. Ne gui ma̱ con gatho ra tsꞌɛdi núꞌa̱ xa ꞌraꞌa Ajua̱ pa hinto da ꞌñena gue hinte ri muui núꞌa̱ guí ma̱.g7GvNuꞌá̱ go gueꞌa̱ bi unsɛhɛ rá te pa bi ña̱ngaguihʉ de gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo. Bi duꞌa̱ pa bi xʉgaguihʉ de gatho ma tsꞌoquihʉ pa dyá mɛtiguihʉꞌa̱, nehe pa ga ja ga øthʉ núꞌa̱ xá hño. a6;v Nehe utcahʉ ga ndøꞌmhʉ co ra johya núꞌa̱ ra pa da yopa ꞌñehe ma zi Pøhøtehʉ ra Jesucristo co rá nsunda, ngu núꞌa̱ xa ña̱tcaguihʉ. Y núꞌá̱ go guesɛꞌa̱ Ajua̱ ja rá da̱nga tsꞌɛdi. 5/v Ne co rá hñoja̱ꞌiꞌa̱ utcahʉ gue ga ꞌueguehʉ de ya tsꞌoqui ne de yá tsꞌoncꞌatꞌi ra ximhai, ne utcahʉ ga ꞌbʉhʉ ngu rí ꞌñehe de dí ꞌyohʉua nuya pabya, ne ga ꞌyohʉ co ndunthi ra mfa̱di, ne ga øthʉ núꞌa̱ xá hño ja rá thandiꞌa̱. ]43v Ajua̱ ya xa ꞌñudi rá hñoja̱ꞌi pa gatho ra meximhai da za da mpøhø. 37v Hinda bepi rá hmu, da supa núꞌa̱ te pɛꞌtsa rá hmu, pa njabʉ ya ꞌbɛgo nza̱ntho da ꞌñeꞌtsua rá nsu rá noya Ajua̱ ma Pøhøtehʉ. 2v Nehe zofo ya ꞌbɛgo gue da ꞌyøta yá hmu, ne nza̱ntho da mɛfi con gatho yá mʉi núꞌa̱ dra ꞌbɛpi. Hindya da̱di. D1vNehe gui ma̱nga ya hoga noya núꞌʉ hinda za to da cꞌaꞌtsꞌaꞌi. ꞌBʉ gui njabʉ da ꞌbɛta yá tsa núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaguihʉ, ne hinda za da ña̱maꞌñʉ de guecjʉ. 90kvNeꞌi nza̱ntho gui ꞌyo xá hño pa njabʉ nu maꞌra da ꞌyøtꞌa nehe ngu guí øtꞌe. Ora guí utuate, ꞌñudi núꞌa̱ xi majua̱ni, ne ꞌñudi ngu rí ꞌñehe. S/vNehe zofo ya ba̱tsaꞌñøhø gue da ꞌño co ndunthi ra mfa̱di. |.qvDa ꞌñutuabi gue da ꞌño co ndunthi ra mfa̱di, da ꞌño strá ntꞌaxi yá mfeni, da ba̱di da su yá ngu, dya hoja̱ꞌi, ne da ꞌyøte yá da̱me. Mahyoni da ꞌyøtꞌa njabʉ pa ni ꞌna hinto da ña̱maꞌñʉ de rá noya Ajua̱. W-'vDa ꞌñutuabi ya ba̱sꞌbɛhña̱ gue da ma̱di yá da̱me ne yá ba̱tsi. , vNehe ya zi tia da ꞌño xá hño co ra tꞌequꞌei, hindya gʉxa ncꞌuamba, hindya tixfani, da ꞌñudi núꞌa̱ xá hño. >+uvZofo nuya zi tio pa hinda nti, dya ꞌñequꞌei, ne da ꞌño co ndunthi ra mfa̱di, da ꞌmʉi xá hño ja ra jamfri, da mɛꞌtsa ra hma̱te, ne da zɛta núꞌa̱ da ꞌñepi. T* #vPe nuꞌí, nuꞌa̱ gui ma̱, ma̱ ngu núꞌa̱ udi ra hoga ntꞌutuate. >) wvNuꞌʉ́ ma̱ gue pa̱ Ajua̱, pe co yá tsꞌoꞌbɛfi dri hnequi gue hina, ngueꞌa̱ ya tsꞌoꞌmʉi ne ya tsꞌoꞌyøde, ne hingui tsa da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xá hño.6( gvPa núꞌʉ toꞌo xá ntꞌaxi yá mfeni, gatho ya tꞌøtꞌe xá ntꞌaxi pa gueꞌʉ. Pe pa núꞌʉ toꞌo xá ntsꞌo yá mfeni ne hingyá gamfri, gatho ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo pa gueꞌʉ, ngueꞌa̱ xá ntsꞌo yá mfeni ne hingui tsa da ba̱di ndaꞌa̱ ra hño ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ. >' wvNehe xipi gue hinda hñuxa ntꞌøde ya ꞌbede núꞌa̱ xa bensɛhɛ ya xodyo, nixi núꞌa̱ ri manda de yá mfeni sɛhɛ núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingui camfri núꞌa̱ majua̱ni. %& Ev Núꞌa̱ bi ma̱nga nura ba̱diꞌa̱ gueꞌa̱ xi majua̱ni. Hangue ringueꞌa̱ xi da zofo ntsꞌɛdi nuya cu pa da gamfri xá hño núꞌa̱ majua̱ni. `% ;v Nuya me Creta, ꞌna de yá ba̱diꞌʉ bi ma̱ de yá mengu rá haisɛ ne bi ꞌñena: “Ya me Creta nza̱ntho xi ya cꞌuamba. Xi ya tsꞌoꞌmʉi ngu ya zate, ne ya tsꞌoꞌyoꞌʉ, ne xi ya da̱hñei.” |$ sv Nuya ja̱ꞌiꞌʉ mahyoni da joꞌtua yá ne ngueꞌa̱ udi núꞌa̱ hiní ꞌñepi da ꞌñudi, ne habʉ udiꞌʉ ri tsꞌocua yá mfeni maxøgue núꞌʉ to gatho ꞌbʉi ja ra ngu. Nuꞌʉ́ øtꞌa njabʉ hønsɛ pa da da̱ta ra boja̱. # ;v Ngueꞌa̱ ꞌbʉi ndunthi ya tsꞌoꞌyøde ma̱nga ya noya hinte ri muui, ya hyate. Maꞌna øtꞌa njabʉ núꞌʉ ya xodyo tɛnda yá jamfri. " v Nuꞌá̱ mahyoni di pa̱di da su nura hoga noya núꞌa̱ ma̱nga majua̱ni ngu núꞌa̱ bi tꞌutuabi, pa njabʉ da za da zo maꞌra co ra ntꞌutuate núꞌa̱ majua̱ni ne da ba̱di da da̱tuabi nehe núꞌʉ maꞌra toꞌo di ña̱ de maꞌnaꞌño ra mfeni. `! ;vNuꞌa̱ di øtꞌe, mahyoni di pa̱di da unga ntsaya nza̱ntho, ne dri ho núꞌa̱ xá hño, ne di ꞌyo co ndunthi ra mfa̱di, di ꞌyo ngu rí ꞌñehe, di øtꞌe ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱, ne dri nsu sɛhɛ. s  avNgueꞌa̱ ya maꞌyo de ya nija̱ di supabi rá ꞌbɛfi Ajua̱, hangue mahyoni di ꞌyo xá hño pa hinto da cꞌaꞌtsi. Hindra ꞌñetsꞌi, hindra cuɛ, hindra ti, hindra necatuhni, ne hinda ne da da̱ha̱ ra boja̱ dega nthate. x kvNuya cuꞌʉ mahyoni di ꞌyo xá hño ne di joꞌo toꞌo da cꞌaꞌtsi, ne ꞌnada rá ꞌbɛhña̱ di pɛꞌtsi, ne dya gamfri gatho yá ba̱tsi, ne di joꞌo toꞌo da ma̱ gue yá ba̱tsi te yá mañaꞌʉ ne ya tsꞌoꞌyødeꞌʉ. i MvNu ndá tsocꞌabʉ Creta, dá tsocꞌaꞌi pa gui juata núꞌa̱ ra ꞌbɛfi ri ꞌbɛdi, ne pa gui hñuxa ya cu pa da nda̱ cada ꞌnara nija̱ de ya hnini habʉ ri muntsꞌa ya cu ngu núꞌa̱ dá ꞌbɛpꞌaꞌi. A }vNuꞌi zi cu Tito, dí opꞌaꞌi nuna carta, dí ja ra uɛnda gue ma tꞌʉꞌi ngueꞌa̱ go dá zoꞌaꞌi de nuna ra jamfri dí pɛꞌtshʉ. Ajua̱ ra Dada ne ra zi Hmu Jesucristo numa Pøhøtehʉ da ja̱pꞌaꞌi ne da maxꞌaꞌi pa gui ꞌbʉi te rá ꞌñentho. Núꞌa̱ rá ꞌbɛfi ra Tito nuni Creta  vHa nu mi zø ra pa, Ajua̱ ma Pøhøtehʉ bi ꞌñudi núꞌa̱ xqui ña̱tcaguihʉ por nuna ma̱ca noya bi ꞌbɛpcagui ga ma̱. > wvne da mɛꞌtsa ra nthøꞌmate de ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ bi ña̱tcaguihʉ Ajua̱ ante da hyoca ra ximhai. Nuꞌá̱ pɛꞌtsi da njabʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ hinhyaꞌmʉ hate. I vNúgui drá Pablo rá ꞌbɛgogui Ajua̱ ne rá apostolgui ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bá pɛncagui pa ga ma̱nga ra noya de ra jamfri, pa da gamfri núꞌʉ xa huahna Ajua̱. Ne bá pɛncagui pa ga utuabiꞌʉ núꞌa̱ majua̱ni ngu núꞌa̱ dí camfrihʉ, pa njabʉ da ꞌmʉiꞌʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱, {¡Ajua̱ go guesɛꞌa̱ ja rá mfa̱di, ga nsundahʉ pa nza̱ntho po ra Zidada Jesucristo! Njabʉ gueꞌa̱.q[Y nubyá po ra ma̱ca hoga noya dí ma̱, ya xa ꞌñutcahʉ Ajua̱ núꞌa̱ xqui beni. Nehe njabʉ bi ꞌyofo mayaꞌbʉ ja yá tꞌofo yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ bi ꞌyofo gue da mpøhø ya ja̱ꞌi hingyá xodyo. Ngueꞌa̱ Ajua̱ núꞌa̱ ꞌbʉi pa nza̱ntho xa manda da tsꞌofo ya ja̱ꞌi ja gatho ya hai pa da gamfriꞌʉ ne da ꞌyøteꞌa̱. (IDrá nsunda Ajua̱ núꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa da jaꞌahʉ gui zɛ ri jamfrihʉ ngu núꞌa̱ ri udi ra ma̱ca hoga noya dí ma̱. Y nuna ra ma̱ca hoga noyana̱ go gueꞌa̱ ra ma̱ca noya núꞌa̱ hma̱mbya de ra Zidada Jesucristo. Y por nuna noyana̱ Ajua̱ bi ꞌñutcahʉ núꞌa̱ xqui beniꞌa̱ desde rá mʉdi ne xqui mɛꞌtsa ntꞌa̱gui, gue da unga ra mpøhø pa ya ja̱ꞌi ja gatho ya hai. 9kMa Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ gathoꞌihʉ co rá hma̱teꞌa̱. Njabʉ gueꞌa̱. ꞌNara søcambeni bi ꞌyøtꞌa ra apostol Pablo nu mi uadi rá carta &ENehe ra cu Gayo pɛhnaꞌihʉ ra nzɛnjua, núꞌa̱ toꞌo xa ꞌraca nsɛqui ja rá ngu. Nehe xa umba nsɛqui gatho ya cu pa ja ri muntsꞌiua. Nehe fatꞌajua̱ꞌihʉ ra cu Erasto, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra mɛꞌtsboja̱ de ra hnini. Nehe fatꞌajua̱ꞌihʉ ra cu Cuarto. ucNugui drá Tercio, dí ofo nuna cartana̱, dí fatꞌajua̱ꞌihʉ de rá thuhu ra Zidada Jesucristo. 3Nehe fatꞌajua̱ꞌihʉ ma mfatsꞌi ra cu Timu, nehe fatꞌajua̱ꞌihʉ ra cu Lucio, ra cu Jaso y ra cu Sosipate núꞌʉ ya mengu ma hai. [/Y Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo faxcahʉ pa ga ꞌbʉhʉ te rá entho, go gueꞌa̱ da ꞌyøtꞌe ꞌbestho pa gui nta̱tehʉ de ra tsꞌonda̱hi. Ma Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ co rá hma̱teꞌa̱. lQGatho ya ja̱ꞌi pa̱di gue xi gyá hoga ꞌyødehʉ, hangue njabʉ nugui xi drí johya de gueꞌahʉ. Pe nehe, nuꞌa̱ dí ne, dí ne gue da nja ri mfa̱dihʉ pa gui ꞌyøthʉ ra hño, hingue pa gui ꞌyøthʉ ra ꞌñʉ.  Nuya ja̱ꞌiꞌʉ ri mpɛfi hønsɛ pa yá hñosɛꞌʉ; hingue pɛpabi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Nuꞌʉ́ ma̱nga ꞌraya noya xi ri ntꞌøde gue xi xá hño, pe hina, hingo gueꞌa̱ majua̱ni. Nuꞌʉ́ hatꞌa nuya zi ja̱ꞌi hinte yá fa̱di. mSNehe dí ba̱nteꞌihʉ zi cuhʉ, gue gui thamfrihʉ ndunthi de núꞌʉ ne da heca ya cu y japiꞌʉ da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui. Nuꞌʉ́ hingui udi ngu núꞌa̱ ya xa tꞌuꞌtꞌahʉ, hangue ꞌueguehʉ de gueꞌʉ. #?Nehe fatꞌajua̱hʉbʉ gatho núꞌʉ maꞌra ya cu co ꞌnara nthʉfi dega hma̱te. Ri fatꞌajua̱ꞌihʉ gatho yá nija̱ ra Zidada Jesucristo. & ENehe fatꞌajua̱hʉbʉ ra cu Filologo y ra nju Julia, y ra cu Nereo ne rá njuꞌa̱, y ra cu Olimpa, y nehe gatho ya zi cu núꞌʉ ꞌbʉi con gueꞌʉ.  -Nehe fatꞌajua̱hʉbʉ ra cu Asíncrito y ra cu Flegonte, y ra cu Erma, y ra cu Patroba, y ra cu Erme, y nehe nuya zi cu ꞌbʉi con gueꞌʉ. 2 ] Nehe fatꞌajua̱hʉbʉ ra Rufo núꞌa̱ xi ra hoga cu ja ra jamfri; nehe fatꞌajua̱hʉbʉ rá na̱na̱ꞌa̱, núꞌa̱ dí øtꞌa ra uɛnda gue ma na̱na̱ nehe. N  Nehe fatꞌajua̱hʉbʉ ma zi njuhʉ ra Trifena y ra Trifosa, núꞌʉ́ ri mpɛfi ja rá ꞌbɛfi ra Zidada, nehe ma zi njuhʉ ra Persida, núꞌá̱ xa mpɛfi ndunthi ja rá ꞌbɛfi ra Zidada. $ A Fatꞌajua̱hʉbʉ nehe ra cu Erodio, núꞌa̱ mengu ma hai. Nehe fatꞌajua̱hʉbʉ núꞌʉ ꞌbʉ ja rá ngu ra cu Ciso núꞌʉ xa gamfri ra Zidada. 3_ Fatꞌajua̱hʉbʉ ra cu Apele, núꞌá̱ xa bøni ꞌnara hoga gamfri de ra Zidada Jesucristo. Ne fatꞌajua̱hʉbʉ núꞌʉ ya cu ya mengu rá ngu ra cu Aristobulo.   Nehe fatꞌajua̱hʉbʉ ra cu Banu núꞌa̱ ma mfatsꞌi ja rá ꞌbɛfi ra Zidada Jesucristo, nehe ma hma̱ca cu ra Estaqui. ONehe fatꞌajua̱hʉbʉ ra Amplia numa hma̱ca cu ja ra jamfri. |qFatꞌajua̱hʉbʉ ra cu Andronico y ra cu Junio, núꞌʉ́ go gueꞌʉ mengu ma hai, nehe go gueꞌʉ ndí oꞌbe fadi mahyɛguiꞌʉ. Nuꞌʉ́ ja yá nsu ja ya apostol, nehe gueꞌʉ ꞌmɛtꞌo bi gamfri ra Zidada Jesucristo que guequi. SFatꞌajua̱hʉbʉ ra nju Mala, núꞌá̱ xi xa maxꞌaꞌihʉ ndunthi. oWFatꞌajua̱hʉbʉ nehe nuya zi cu ri muntsꞌa ja rá ngu núꞌa̱ ra nju Prisila y ra cu Aquila. Fatꞌajua̱hʉbʉ nehe ma hma̱ca cuhʉ ra Epeneto, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ra mʉdi bi gamfri ra Zidada Jesucristo nuua Acaya. (INuꞌʉ́ mi resga da unga yá te por guequi, hangue hingo sɛhɛgui dí jama̱dibiꞌʉ, ne gatho núꞌʉ ya cu hingyá xodyo neheꞌʉ ri jama̱dibiꞌʉ. Fatꞌajua̱hʉbʉ ra zi nju Prisila ne ra zi cu Aquila. Nuꞌʉ́ xi bi maxcagui ndunthi ja rá ꞌbɛfi ra Zidada Jesucristo. Hangue umfʉ ntsaya co ra tꞌequꞌei ja ri hmuntsꞌihʉ, ngu rí ꞌñepꞌaꞌihʉ núꞌahʉ gyá gamfrihʉ, y faxhʉꞌa̱ de núꞌa̱ te da ꞌyøꞌtua ra ꞌbɛdi, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ xa maxa ndunthi ya ja̱ꞌi y necagui xa maxcagui nehe. { qRa Febe go gueꞌa̱ ꞌnara hoga nju, ne ja rá nsu, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara maste de ya gamfri me Cencrea. v~e!Ajua̱ núꞌa̱ faxcahʉ pa ga ꞌbʉhʉ te rá entho, dá ꞌmʉi con gathoꞌihʉ. Njabʉ gueꞌa̱.}y pa njabʉ ꞌbʉ gueꞌa̱ rá paha Ajua̱ ga tsøñꞌaꞌihʉ co ꞌnara johya, ne ga tsaya tsꞌʉ con gueꞌahʉ. 6|eꞌYaphʉ Ajua̱ pa nuꞌá̱ da ña̱ngagui de ya me Judea núꞌʉ hingyá gamfri, gue ya zi cu nuni Jerusale da hña̱ni co ꞌnara johya nura mfatsꞌi ma ga tsocuabi, a{;Nubyá, zi cuhʉ, dí ba̱nteꞌihʉ de rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo y po rá hma̱te ra Ma̱ca Nda̱hi ri ꞌracjʉ ꞌna ngu maꞌna, gue gathoꞌihʉ gui faxcaguihʉ gui ꞌyaphʉ Ajua̱ por guequi. #z?Y dí pa̱di gue núꞌbʉ xcrá tsøñꞌaꞌihʉbʉ, ra Zidada Jesucristo ma da ja̱pꞌaꞌihʉ ndunthi ngueꞌa̱ ma ga zoꞌahʉ de rá noyaꞌa̱. )yKHangue nu xcrá juadi ga pɛ nuna ꞌbɛfina̱ pa ga tsocuabi nuna mfatsꞌi ya cu me Jerusale, ja grá thopʉ ga tsøñꞌahʉ má ꞌñu nu xcrá ma Spaña. xNuya cu me Macedonia ne ya cu me Acaya bi beni gue mri ꞌñepiꞌʉ da ꞌyøꞌtuabi njabʉꞌʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingyá xodyo ne xqui hña̱ni ra mpøhø po yá noya ya xodyo, hangue rí ꞌñepiꞌʉ da maxa ya xodyo nehe co ya hño de ra ximhai. 4waNgueꞌa̱ nuya zi cu de guehni Macedonia ne de guecua Acaya co ꞌnara paha bi unga ꞌnará mfatsꞌiꞌʉ pa ga ha̱ꞌtsuabi nuya zi hyoya cu bí ꞌbʉhni Jerusale. evCPe nubyá ma ga ma pa Jerusale pa ga ha̱ꞌtsuabi ꞌnara mfatsꞌi nuya zi cu de guehni. puYhangue dí tøꞌmi gue ꞌnitho ga thogui ga tsøñꞌahʉbʉ má ꞌñu nu grá ma Spaña, y ga johya ndunthi ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ. Nepʉ de gueꞌa̱ dí tøꞌmi gue gui nexcaguihʉ de guepʉ pa ga thogui grá ma Spaña. t+Pe núbya nguetho ya dá juadi ma ꞌbɛfi ja nuya hnini de guecua, y ngueꞌa̱ pɛꞌtsa ndunthi ya jɛya stá ne ga mabʉ ga tsøñꞌahʉ, 9smHangue njabʉ astabya hinxa za stá mabʉ. Yr+Guetꞌa̱ nehe ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena:Núꞌʉ hinxqui siptho de Ajua̱,
y núꞌʉ hinhyaꞌmʉ xqui ꞌyøde, go gueꞌʉ ma da ꞌyøde ne da ba̱di. Ra apostol Pablo beni da ma Nroma >quHangue njabʉ nugui stá øtꞌa ra tsꞌɛdi pa ga ma ga ma̱nga ra ma̱ca hoga tꞌøde habʉ hinxa tꞌødetho de ra Zidada Jesucristo pa hinga mpɛfi habʉ ya xa mpɛ maꞌra. pRa Zidada Jesucristo xa ꞌraca ra tsꞌɛdi pa stá øtꞌa ndunthi ya milagro, ne stá ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, hangue xa za stá ma̱nga ra ma̱ca hoga tꞌøde de ra Zidada Jesucristo maxøgue ja gatho ya hai desde Jerusale asta ra hai Ilirico. ioKHiní ꞌñepcagui ga ꞌñetsꞌi de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa maꞌra pa bi gamfri ya ja̱ꞌi hingyá xodyo. Pe dí pa̱di gue ra Zidada Jesucristo xa mpɛfi ja ma noya ne ja ma ꞌbɛfi pa bi gamfri ndunthi de gueꞌʉ. sn_Hangue po ra Zidada Jesucristo da za ga ꞌñetsꞌi de núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracagui Ajua̱. .mUNgueꞌa̱ nuꞌá̱ bi hñuxcagui pa ga pɛpabi ra Zidada Jesucristo pa ga zo ya ja̱ꞌi hingyá xodyo, pa ga xipabiꞌʉ rá hoga noya Ajua̱, pa njabʉ nugui da za ga udiꞌʉ ja rá thandi Ajua̱ ngu ꞌnara hña̱ꞌti xá ntꞌaxi ngu ri hoꞌa̱ núꞌa̱ xa xʉca ra Ma̱ca Nda̱hi. jlMMasque njabʉ, pe nugui dí resga dí opꞌaꞌihʉ pa ga yopa benꞌahʉ ꞌraya tꞌøtꞌe ngu núꞌa̱ ya xcá pa̱dihʉ. Dí øtꞌa njabʉ pa ga cumpli núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracagui Ajua̱ po rá hma̱teꞌa̱. kMa zi cuꞌihʉ, dí camfri gue xi ja ndunthi ri hñoja̱ꞌihʉ ne ja ndunthi ri mfa̱dihʉ y tsa gui nzofohʉ ꞌna ngu maꞌna. mjS Ajua̱ núꞌa̱ toꞌo ꞌracjʉ ra hoga nthøꞌmate, dá ꞌraꞌahʉ ndunthi ra johya ne ra hmetho ja ri corasohʉ po ri jamfrihʉ, pa njabʉ maꞌna da nda̱ngui ri nthøꞌmatehʉ po rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. i  Nehe ra ba̱di Isaía bi ꞌyofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena njaua:Ma da ꞌmʉ ꞌnara tꞌʉ de yá ja̱ꞌi ra Isaí rá dada ra Davi,
y nura tꞌʉꞌa̱ ma da nda̱ ja ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá xodyo,
y nuꞌʉ́ ma da gamfriꞌa̱. 0hY Nehe ena:Nsundahʉ Ajua̱ gatho núꞌahʉ hingyá xodyohʉ guí ꞌbʉhʉ ja gatho rá ngʉni ra ximhai.
ne xøcambenihʉꞌa̱ po yá da̱nga tꞌøtꞌe. sg_ Nehe enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo:Núꞌahʉ hingyá xodyohʉ, johyahʉ mahyɛgui co rá hnini Ajua̱. f Nehe bi ꞌñehe pa ya ja̱ꞌi hingyá xodyo da nsunda Ajua̱ po rá nthecate, ngu xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena:Ja ya ja̱ꞌi hingyá xodyo nugui ma ga ma̱nga tengu rá nda̱ngui ri thuhu,
y ja ga tuꞌtꞌaꞌini ya ja̱hña̱. neUDí ma̱ gue ra Zidada Jesucristo bi ꞌñe bi mɛpabi ya xodyo pa bi cumpli yá hña̱ꞌti Ajua̱ núꞌʉ xqui ña̱ꞌtuabi ndu yá xitaꞌʉ, y njabʉ ra Zidada Jesu bi ꞌñudi gue Ajua̱ øtꞌa gatho ngu núꞌa̱ ma̱. sd_Hangue numahñohʉ ꞌna ngu maꞌna, ngu bi núgaguihʉ ra Zidada Jesucristo pa rá nsunda Ajua̱. :cmpa njabʉ co ꞌnadra mfeni ne ꞌnadra ja̱hña̱ gui nsundahʉ Ajua̱ ra Dada nurá Dada ma Zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Bi sipabi ra ma̱ca hoga tꞌøde núꞌʉ hingyá xodyo :bmNubyá nu Ajua̱ toꞌo faxcahʉ pa ga ntsɛtuahʉ ne ꞌracjʉ ra humʉi, dá ꞌyøtꞌe pa gui ꞌbʉhʉ co ꞌnada ra mfeni ngu bi ꞌñutcahʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, aNgueꞌa̱ gatho núꞌa̱ bi tꞌofo mayaꞌbʉ ja ra Ma̱ca Tꞌofo, bi tꞌofo pa ma ntꞌutuatehʉ, pa njabʉ ngu núꞌʉ bi zɛta mayaꞌbʉ y ngu bi thuꞌmba yá mʉiꞌʉ, njabʉ ma da thubga ma mʉihʉ nehe pa maꞌna da nda̱ngui ma nthøꞌmatehʉ. )`KNgueꞌa̱ nehe sɛhɛ ra Zidada Jesucristo himbi ꞌyøtꞌe núꞌa̱ go rá paha sɛhɛ. Nuꞌá̱ bi zɛtuatho yá ꞌmʉi núꞌʉ toꞌo mi ʉtsaꞌa̱, ngu enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ bi sipa Ajua̱ ne ena: “Stá tsɛtuatho yá ntꞌʉtsate núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌi.” s__Cada ꞌna de guecjʉ ga øthʉ núꞌa̱ da ho ma miquꞌeihʉ pa yá hñoꞌʉ ne pa da te yá jamfri. 4^ cNújʉ dí zɛdihʉ ja ma jamfrihʉ, rí ꞌñepi ga pa̱hʉ hanja ga tsɛtuahʉ ya mfeni xa gʉ núꞌʉ tsꞌʉtho yá jamfri, y hinga øthʉ núꞌa̱ go dí nesɛhʉ. `]9Pe nuꞌa̱ tóꞌo ri dʉhʉ de núꞌa̱ te tsi, núꞌá̱ tu ra thai, ngueꞌa̱ hingui tsi co rá jamfri, y gatho núꞌa̱ dí øthʉ ne ꞌbʉ dí camfrihʉ gue hinxá hño, gueꞌa̱ ꞌnara tsꞌoqui.;\oNuꞌbʉ guí camfri da za gui tsi gatho núꞌa̱ te tsꞌi, nuꞌbʉ́ zɛ ri jamfri guí pɛꞌtsi ne pa̱sɛui Ajua̱. Nuꞌa̱ tóꞌo beni gue xá hño núꞌa̱ øtꞌe, ne ꞌmɛfa hinda ma da dʉhʉ de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌe, go gueꞌa̱ nja̱pi ngueꞌa̱ pa̱di gue xa ꞌyøtꞌe xá hño. P[Xá hño hingui tsi ra ngø, nixi gui tsi ra vinu, nixi gui ꞌyøtꞌa ni ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ gui japi da tsꞌocua rá mfeni ri cu pa da zo ja ra tsꞌoqui o pa da tsꞌocua rá jamfri. 9ZkOxqui tsꞌocua rá ꞌbɛfi Ajua̱ por núꞌa̱ te gui tsi. Xi majua̱ni gatho núꞌa̱ te tsꞌi xá ntꞌaxi, pe hingui ho gui tsi núꞌa̱ gui japi da ntsꞌoca ri cu. Y-Hangue ga øthʉ núꞌa̱ faxcaguihʉ pa ga ꞌbʉhʉ ꞌnara hogaꞌmʉi ꞌna ngu maꞌna, ne pa ga ntetua jamfrihʉ ꞌna ngu maꞌna. X3Y nuꞌa̱ tóꞌo pɛpa ra Zidada Jesucristo co nuya hoga ꞌbɛfiya, Ajua̱ ri hoꞌa̱. Nehe ya ja̱ꞌi ma da hyandi gue ꞌyo xá hñoꞌa̱. W Nújʉ dí ꞌbʉhʉ ja rá hmanda Ajua̱, hingui oda ma mfenihʉ ya hñuni nixi ya tsꞌithe. Nuꞌa̱ oda ma mfenihʉ, núꞌa̱ ga ꞌyohʉ xá hño, ne ga ꞌbʉhʉ te rá entho, ne ga johyahʉ co núꞌa̱ ra johya ri ꞌracaguihʉ ra Ma̱ca Nda̱hi. zVmHangue oguí honi pa hanja da hña̱maꞌñʉꞌi, masque nuꞌi guí beni gue xá hño núꞌa̱ guí øtꞌe. 9UkHangue nuꞌbʉ guí tsi ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ beniꞌa̱ ri cu gue hingui ho da tsꞌi, y njabʉ da du rá mʉi, nuꞌbʉ́ nuꞌi ya hinguí ꞌyo co ra hma̱te. Oxqui tsi ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ da japi da ꞌmɛdi maꞌna, ngueꞌa̱ nehe po rá ngueꞌa̱ bi du ra Zidada Jesucristo. TNugui dí pa̱di xá hño gue gatho núꞌa̱ ja da tsꞌi hinxá ntsꞌo, ngueꞌa̱ njabʉ xa ꞌñutcagui ra Zidada Jesucristo. Pe nuꞌa̱ tóꞌo beni gue xá ntsꞌo ꞌnara tꞌøtꞌe núꞌa̱ tsꞌi, pa núꞌa̱ toꞌo beni njabʉ ha̱, xá ntsꞌo. S5 Hangue hinga ꞌñøhʉ ꞌna ngu maꞌna. Nuꞌa̱ ga øthʉ ha̱, ma ga nsusɛhʉ pa hinga japhʉ ma cuhʉ da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui. R Hangue cada ꞌna de guecsɛhʉ ma ga daphʉ nguɛnda Ajua̱. Ga nsusɛhʉ pa hinga japhʉ ma cuhʉ da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui nQU Ngueꞌa̱ ma da njabʉ ngu xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena:Nugui drá Ajua̱ dí te, hangue ma da njabʉ núꞌa̱ ma ga ma̱ nubya, gue gatho ya ja̱ꞌi ma da ndandiña̱hmu ja ma thandi,
ne da xøcambenigui. TP! Hangue nuꞌahʉ ¿pa te guí ꞌyø ri cuhʉ? O ¿pa te guí ʉtsahʉ ri cuhʉ? Ngueꞌa̱ nu xcrá tuhʉ gathoguihʉ ma ga ꞌbaihʉ ja rá thandi ra Zidada pa go da hña̱bgahʉ nguɛndaꞌa̱. vOe Ngueꞌa̱ pa guehna bi du ra Zidada Jesucristo y bi yopa nte pa bi Hmu de núꞌʉ te y de núꞌʉ xa du. NNgueꞌa̱ nuꞌbʉ dí tehʉ dí ohʉ ja rá ꞌyɛ ra Zidada ne dí ꞌbʉhʉ pa rá nsundaꞌa̱, y nuꞌbʉ ga tuhʉ guetꞌatho dí ohʉ ja rá ꞌyɛ ne dí ꞌbʉhʉ pa rá nsundaꞌa̱. Hangue nujʉ, nza̱ntho dí ohʉ ja rá ꞌyɛ gue gra tehʉ gue hina. M3Ngueꞌa̱ ni ꞌna de guecjʉ hindí tehʉ pa ga øthʉ núꞌa̱ go ga nesɛhʉ, y nu xcrá tuhʉ, hingo núꞌa̱ ra ora go ga huansɛhʉ. L)Nuꞌʉ tóꞌo ri jamasu de ra pa, øtꞌe njabʉ pa da ho ra Zidada, ha nuꞌʉ tóꞌo hini jamasu de ra pa, nehe øtꞌe njabʉ pa da ho ra Zidada. Y nuꞌʉ tóꞌo tsi gatho núꞌa̱ te tsꞌi, nuꞌʉ́ tsi pa rá nsunda Ajua̱, ngueꞌa̱ ri umba njama̱di Ajua̱. Ha nuꞌʉ hingui tsi gatho núꞌa̱ te tsꞌi, nuꞌʉ́ øtꞌeꞌʉ pa rá nsunda Ajua̱, y umba njama̱di Ajua̱ nehe. _K7ꞌRa camfri gue mathoni da thahna ꞌraya pa pa dra søcambeni Ajua̱, ha nu maꞌra camfri gue gatho ya pa rí ꞌñepi da thandi mahyɛgui. Cada ꞌna rí ꞌñepi da ba̱di xá hño de núꞌa̱ te beni. (JI¿Toꞌoꞌihʉ pa guí ꞌyøbihʉ rá ꞌbɛgo maꞌna ra ja̱ꞌi? ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue nurá hmu núꞌa̱ ra ꞌbɛgoꞌa̱ go gueꞌa̱ da ma̱ ua ꞌyo xá hño ua hina? Y njabʉtho nehe nuya cuꞌʉ, go guesɛ Ajua̱ ma da ma̱ ua xá hño o hingui ho núꞌa̱ øtꞌeꞌʉ, hangue nuꞌʉ́ ma da ꞌmʉi xá hño ja rá thandi Ajua̱ ngueꞌa̱ go guesɛꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa da matsꞌiꞌʉ. INuꞌa̱ tóꞌo tsi gatho núꞌa̱ te tsꞌi, odi ʉtsa núꞌa̱ toꞌo hingui tsi. Ha nuꞌa̱ tóꞌo hingui tsi gatho núꞌa̱ te tsꞌi, odi ꞌyø de núꞌa̱ toꞌo tsi, ngueꞌa̱ nu Ajua̱ bi ꞌyøtꞌa rá ba̱tsi nu mi camfriꞌa̱. 9HkNgueꞌa̱ ꞌra camfri gue tsa da zi gatho núꞌa̱ ja te da tsꞌi; ha nuꞌʉ maꞌra tóꞌo otho ndunthi yá jamfri hingui ne da zi nuꞌa̱raza, hønsɛ ya zi cꞌani. $G CUmfʉ nsɛqui da ꞌmʉi ja ri nija̱hʉ núꞌa̱ toꞌo otho ndunthi rá jamfri, pe hingue pa gui ntsanoyahʉ con gueꞌa̱ de núꞌʉ ya mfeni xa gʉ. >Fu Nuꞌa̱ ga øthʉ ha̱, ma ga honbahʉ rá mfatsꞌi ra Zidada Jesucristo pa ga ꞌyohʉ ngu bi ꞌñoꞌa̱, y hinga hoñhʉ hanja ga øthʉ yá hne ma nda̱xjua ꞌmʉihʉ.+EO Ga ꞌyohʉ ngu rí ꞌñehe ngu núꞌʉ ꞌyo dega pa, hinga maha habʉ ja ya ngo dega tixfani, nixi ga ntixfanihʉ. Hinga hñuxhʉ co núꞌʉ toꞌo hingue xi ma ꞌbɛhña̱hʉ, nixi ga ꞌyohʉ ja maꞌra ya tsꞌotꞌøtꞌe. Hinga ꞌñøtꞌatuhnihʉ, y nixi ga ne ga nsɛhɛhʉ. D+ Ya ꞌyo rí thogui ra ꞌbɛxuui, ꞌyo rí møca ra xudi. Hangue mathoni ga tsoguihʉ ya tsꞌoꞌbɛfi dega ꞌbɛtsa ngu núꞌʉ øtꞌa ya ja̱ꞌi dega xuui. Ya ga hñocjʉ pa ga øthʉ ya hoga ꞌbɛfi dega pa, ngu ri hñoca ꞌnara soldado pa da ma ja ra tuhni. C+ De dí øthʉ gatho núya ngu dí xiꞌahʉ, ga beñhʉ de nuya ya pa dí ꞌbʉhʉ ne ga japhʉ da nu ma mfenihʉ, ngueꞌa̱ ma Zidadahʉ ya maꞌna ꞌbʉi guetbʉ de núꞌa̱ ndá camfrihʉ pa e da ña̱ngaguihʉ de nuya tsꞌothogui dí thohʉua ja ra ximhai. ;Bo Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te, hingui øꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi rá miquꞌeiui, hangue nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te go gueꞌa̱ ri cumpli ra ley. ~Au Nuꞌahʉ guí pa̱hʉ ya hmanda núꞌʉ ma̱nga ra ley ne ena: “Oxqui ntsinga medintha̱ti, oxqui hñote, oxqui mpe, oxqui jʉꞌtsua ya ncꞌuamba ri miquꞌeiui, oxqui hyøcua núꞌa̱ pɛꞌtsa ri miquꞌeiui.” Pe nuya ya hmandaya ne núꞌʉ maꞌra ya hmanda, gueꞌa̱ mahyɛgui núꞌa̱ ra hmanda ena: “Ma̱di ri miquꞌeiui ne su ngu grí nsu sɛhɛ.” :@m Oto guí tuphʉ ni ꞌnara thai, hønsɛ gui beñhʉ gue rí ꞌñepi gui má̱dihʉ ꞌna ngu maꞌna, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ma̱di rá miquꞌeiui ya bi cumpli ra ley. d?A Juꞌtuabihʉ gatho núꞌʉ toꞌo guí tuphʉ. Jutꞌa ri cotahʉ, jutꞌa ri rentahʉ. Nuꞌʉ tóꞌo rí ꞌñepi gui umfʉ ra tꞌequꞌei, umfʉ, ha nuꞌʉ tóꞌo rí ꞌñepi gui numansuhʉ, numansuhʉ. 4>a Hangue nehe dí juthʉ ya njutꞌi ja ra gobierhnu, ngueꞌa̱ nu toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi go yá mɛfi Ajua̱, ne nuꞌʉ́ xi ri ꞌramanu da mɛfi nuna ꞌbɛfina̱. = Hangue mathoni gui ꞌyøtehʉꞌʉ, ne hingue hønsɛ pa hinda castigaꞌihʉ, nehe pa gui ꞌyøtehʉ núꞌa̱ xiꞌahʉ ri mfenihʉ. ;<o Nuꞌʉ́ go gueꞌʉ yá ꞌbɛgo Ajua̱ pa ri hñohʉ. Pe ꞌbʉ gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ hingui ho, rí ꞌñepi gui tsuhʉꞌʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ ha̱ ra tsꞌɛdi pa da castigaꞌihʉ, ngueꞌa̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ xa hñutsꞌiꞌʉ pa da castiga gatho núꞌʉ toꞌo hingui øtꞌe xá hño. J;  Ya nda̱ hinxa thutsꞌi pa da zu núꞌʉ toꞌo øtꞌe xá hño, nuꞌʉ́ xa thutsꞌi pa da zu núꞌʉ toꞌo hingui øtꞌe xá hño. Hangue nuꞌbʉ hinguí nehʉ te da xiꞌahʉ núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi, nuꞌbʉ́ ꞌyøthʉ gatho núꞌa̱ xá hño, y njabʉ nuꞌʉ́ da ña̱mañho de gueꞌahʉ. 1:[ Hangue nuꞌʉ tóꞌo nøꞌtua ra tsꞌʉtbi, go gueꞌʉ nøꞌtua núꞌa̱ xa manda Ajua̱ nehe. Y nuꞌʉ tóꞌo nøꞌtua ra tsꞌʉtbi, go honsɛ ra castigo. ]9 5 Gatho ya ja̱ꞌi rí ꞌñepi da ꞌyøte núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi, ngueꞌa̱ go Ajua̱ xa hñuxa gatho ya tsꞌʉtbi ja ra ximhai. Nehe go gueꞌa̱ xa hñutsꞌi núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi. F8 Oxqui hoñhʉ hanja gui ꞌyøthʉ ꞌnara ꞌñʉ. Gatho núꞌa̱ toꞌo da ꞌyøꞌtꞌahʉ ꞌnara ꞌñʉ, coꞌtsuabi co ꞌnara hño, y njabʉ ma gui nta̱tehʉ de ra ꞌñʉ.Q7 Nehe ena njaua: “Nuꞌbʉ ri ncontra tsʉ ra thuhu, umbabi te da zi, ha nuꞌbʉ tsʉ ra nduthe, umba ra dehe da zi. Nuꞌbʉ gui ꞌyøtꞌe njabʉ, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ da ntsøꞌmi ndunthi.” #6? Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, oxqui coꞌtsuahʉ núꞌa̱ da ꞌyøꞌtꞌahʉ ya tsꞌoꞌmʉi, tsocuathohʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ Ajua̱ ma̱ ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena: “Nugui hønsɛgui tsa ga coꞌtsuabi núꞌʉ toꞌo øtꞌa ra ntsꞌoꞌmʉi, nugui go ga unga ra njutꞌi.” t5a ꞌYøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi asta habʉ da za pa gui ꞌbʉhʉ ꞌnara hogaꞌmʉi con gatho ya ja̱ꞌi. J4  Oxqui øꞌtuahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi núꞌa̱ toꞌo da ꞌyøꞌtꞌahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, gui jamasuhʉ gui ꞌyohʉ xá hño ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi. R3 ꞌBʉhʉ mahyɛgui co ꞌnadra hma̱te, oxqui ꞌñetsꞌihʉ nixi gui ꞌueguehʉ de ya zi hyoya cu. ꞌYohʉ mahyɛgui con gueꞌʉ. Oxqui beñhʉ de ri mfenisɛhɛhʉ gue gyá ba̱mhya̱hʉ. Z2- Johyahʉ co núꞌʉ toꞌo ri johya, ne nzonihʉ co núꞌʉ toꞌo zoni. r1] ꞌYaphʉ Ajua̱ da matsꞌi núꞌʉ toꞌo øꞌtꞌahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi, oxqui tsañhʉꞌʉ. g0G Faxhʉ ya cu núꞌʉ hingui tsʉpi, ne umfʉ ntsaya núꞌʉ toꞌo tsøñꞌaꞌihʉ. "/= Johyahʉ ngueꞌa̱ guí tøꞌmhʉ ma gui ꞌbʉhʉ ja rá nsunda Ajua̱. Tsɛthʉ gatho ya tsꞌothogui, ne oguí tsayahʉ gui ꞌyaphʉ Ajua̱. &.E ꞌYøthʉ ri ꞌbɛfihʉ con gatho ri tsꞌɛdihʉ. Ostí ma da zʉꞌahʉ ra nda̱hñei. Pɛpabihʉ ma Zidadahʉ ra Jesucristo con gatho ri mʉihʉ. -5 Má̱dihʉ ꞌna ngu ꞌna co ra hma̱te núꞌa̱ xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱ ngueꞌa̱ gyá cuhʉ, ne ꞌñumbahʉ ra tꞌequꞌei ꞌna ngu maꞌna. ,% Dá nja ri hma̱tehʉ pa gatho ya ja̱ꞌi, pe hingue de maxøtsꞌetho. Ʉtsahʉ núꞌa̱ xá ntsꞌo, y tɛnhʉ núꞌa̱ xá hño. 7+g Nuꞌa̱ tóꞌo xa tꞌumba ra mfa̱di pa da unga ra tsꞌofo, dá nzoteꞌa̱, ha nuꞌa̱ tóꞌo xa tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da unga ꞌnara mfatsꞌi, dá uni con gatho rá mʉi. Nuꞌa̱ tóꞌo xa tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da nda̱, dá nda̱ con gatho rá mfeni, ha nuꞌa̱ tóꞌo xa tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da matsꞌi núꞌʉ toꞌo othobi, dá matsꞌi con gatho rá mʉi. Núꞌa̱ rí ꞌñepi da mɛfi ra gamfri *+ Nuꞌa̱ tóꞌo xa tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da mfaste, dá mfaste. Ha nuꞌa̱ tóꞌo xa tꞌumba ra tsꞌɛdi pa da nxahnate, dá nxahnate. 6)e Ne ꞌramaꞌnaꞌño ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi xa ꞌracaguihʉ Ajua̱ po rá hñoja̱ꞌiꞌa̱ pa ga pɛfihʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracaguihʉ. ꞌBʉ ꞌnara cu xa tꞌumbabi ꞌnara tsꞌɛdi pa da ma̱nba rá noya Ajua̱, dá ma̱ñꞌa̱ ngu rá ndunthi ra jamfri pɛꞌtsiꞌa̱. (3 Njabʉ nehe masque dí ndunthihʉ, pe dí ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co ra Zidada Jesucristo, y gatho nújʉ ngu dyá xɛnihʉ de ꞌnada ra ndoꞌyo. '} Ngueꞌa̱ nja ngu ma ndoꞌyohʉ dí pɛꞌtshʉ ndunthi ya xɛni pe gatho ya xɛni hingue ꞌnada yá ꞌbɛfi pɛfi. D& Ajua̱ xa ꞌracagui nuna ra nsu dega apostol po rá hñoja̱ꞌi, hangue ma ga xiꞌahʉ ndaꞌa̱ rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ. Oxqui ma gui beñhʉ gue gyá da̱nguihʉ y masque hina. Benihʉ xá hño ne hyandasɛhʉ hangu rá ndunthi ri jamfrihʉ núꞌa̱ xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱ cada ꞌna de gueꞌahʉ. -%S Oxqui tɛnbahʉ yá ꞌmʉi núꞌʉ ya ja̱ꞌi ꞌyo ja ra tsꞌoqui. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, tɛnda ri ꞌraꞌyo mfenihʉ pa njabʉ xi gui ꞌbʉhʉ ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi, y ꞌbʉ gui njahʉbʉ ma gui pa̱tuahʉ ndaꞌa̱ rá paha Ajua̱ gui ꞌyøthʉ, y núꞌa̱ rá pahaꞌa̱ gueꞌa̱ núꞌa̱ gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño ne núꞌa̱ ri hoꞌa̱, ne gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandiꞌa̱. >$ w Nubyá, ma zi cuꞌihʉ, xcá hyanthʉ rá nda̱ngui rá nthecate Ajua̱ xa ꞌyøtcahʉ. Hangue dí ba̱nteꞌihʉ gue gui daphʉ Ajua̱ gatho ri tehʉ. Gueꞌa̱ ꞌnara hña̱ꞌti strá ntꞌaxi ngu núꞌa̱ ri hoꞌa̱, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ guí øthʉ njabʉ, guí xøcambenihʉ Ajua̱ co ri corasohʉ. w~~B}|{{4zSyxwwFGvRi fatꞌajua̱ꞌi gatho núyʉ dí ꞌbʉꞌbeua. Nehe fatꞌajua̱bʉ gatho núꞌʉ ma hma̱ca cuhʉ ja ra jamfri. Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌihʉ grí gathohʉ. Njabʉ gueꞌa̱.FvNehe numa zi cuhʉ bí ꞌbʉi de guepʉ gui zofo pa da nza̱i da mpɛfi xá hño, hingue da ꞌmʉtho, pa njabʉ da za da mfasteꞌʉ habʉ mahyoni. Rá nga̱tsꞌi rá carta ra apostol Nsan Pablo ri yopa zɛnjua ya gamfri ne apa Ajua̱ por gueꞌʉ Ev Bá nexa ra cu Sena núꞌa̱ ra pønjya̱, ne ra cu Polo, ne umbabiꞌʉ gatho núꞌa̱ te da ꞌyøꞌtua ra ꞌbɛdi má ꞌñu. LDv Nu xcrá pɛhnꞌabʉ ra cu Artema o ra cu Tiquico, gui ja gui ꞌñehe ꞌbestho pa Nicopoli pa ja grá nthɛuini, ngueꞌa̱ stá beni gue ja ma grá ꞌbʉhni nuya pa sta dagui ya tsɛ. ]C3v Ngueꞌa̱ nuꞌí guí pa̱di gue núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ ya xa ꞌuegue de núꞌa̱ majua̱ni ne øtꞌa ya tsꞌoqui, hangue po rá mfeni sɛhɛꞌa̱ ya xa ncondena. Ra Tito sipi da matsꞌi ꞌraya cu Byv ꞌBʉ ꞌna toꞌo ꞌueca ya cu ne ya xcá zofo yoꞌqui o hñuꞌqui ne hinxa ne xa ꞌyøde, ꞌuequeꞌa̱. A v Oxqui huꞌtsua ntꞌøde nuyá noya ya ꞌbɛmfeni gá ja̱ꞌi, nixi nuyá ꞌbede xa zansɛꞌʉ de mayaꞌbʉ. Oxqui mpamhya̱uiꞌʉ nixi gui ntsanoyaui de rá ley ra Moise, ngueꞌa̱ gatho nuya ꞌbedeꞌʉ hinte rí hña̱qui y nixi hinte ri muui. `@9vNuya noya dí ma̱ go guehya majua̱ni, hangue dí ne ja guetbʉ gui ma̱ pa da ja da ꞌyøtꞌeꞌʉ xá hño gatho toꞌo xa gamfri Ajua̱. Go guehya ya noya xá hño, go ꞌnara hño pa gatho ya ja̱ꞌi. ?!vHangue po rá da̱nga hñoja̱ꞌi Ajua̱ ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ, ne dí tøꞌmhʉ ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ bi ña̱tcahʉ. >vAjua̱ bá pɛncaguihʉ rá Ma̱ca Nda̱hi con gatho rá tsꞌɛdi ngueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi pøhøguihʉ. 2=]vHangue nuꞌá̱ bi pøhøguihʉ. Hingue bi pøhøguihʉ por ma hoga ꞌbɛfihʉ núꞌa̱ stá øthma̱hʉ. Nuꞌá̱ bi pøhøguihʉ ngueꞌa̱ bi huegaguihʉ ne bi xʉgaguihʉ de ma tsꞌoquihʉ nu ndá yopa ꞌbʉhʉ maꞌraꞌyo, ne bi ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa bi patca ma ꞌmʉihʉ. 2p}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~v~j~^~R~F~:~.~"~~ }}}}}}}}}}}}{}o}c}W}K}?}3}'}}}||||||||||||t|h|\|P|D|8|,| ||{{{{{{{{{{{{y{m{a{U{I{={1{%{{ {zzzzzzzzzzz}zqzezYzMzAz5z)zzzyyyyyyyyyyyyvyjy^yRyFy:y.y"yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvxvlv`vTvHvs2s&sssrrrrrrrrrrr~rrrfr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qSqGq;q/q#qq qppppppppppp|pppdpXpLp@p4p(pppooooooooooootoho\oPoDo8o,o oonnnnnnnnnnnnynmnanUnIn=n1n%nn nmmmmmmmmmmm}mqmemYmMmAm5m)mmmllllllllllllulil]lQlEl9l-l"ll kkkkkkkkkkkkzknkbkVkJk>k2k&kkkjjjjjjjjjjj~jsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i/i#ii hhhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg\gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c'cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`)```____________u_i_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]~]r]f]Z]N]B]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[{[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZYYYYYYYYYYYYxYlY`YTYHYV2V&VVVUUUUUUUUUUU~UrUfUZUNUBU6U*UUUTTTTTTTTTTTTvTjT^TRTFT:T.T"TT SSSSSSSSSSSSzSoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQwQkQ_QSQGQ;Q/Q#QQ PPPPPPPPPPPP{PoPcPXPLP@P4P(PPPOOOOOOOOOOOOtOjO_OTOIO>O3O(OOONNNNNNNNNNNNNxNmNbNWNLNAN6N+N NN MMMMMMMMMMMM~MrMfMZMNMBM6M*MMMLLLLLLLLLLLLwLkL_LSLGL;L/L#LL KKKKKKKKKKKK{KoKcKWKKK?K4K(KKKJJJJJJJJJJJJtJhJ\JPJDJ8J,J JJIIIIIIIIIIIIyImIaIUIII=I1I%II IHHHHHHHHHHH}HqHeHYHMHAH5H)HHHGGGGGGGGGGGGvGjG^GRGFG:G.G"GG FFFFFFFFFFFFzFnFbFVFJF>F2F&FFFEEEEEEEEEEE~ErEfEZENEBE7E+EEEDDDDDDDDDDDDwDkD_DSDGD;D/D#DD CCCCCCCCCCCC|CpCdCXCLC@C4C(CCCBBBBBBBBBBBBtBhB\BPBDB8B,B BBAAAAAAAAAAAAxAlA`ATAHA>>>>>>>>>>>y>m>a>U>I>=>1>%>> >===========~=r=f=Z=N=B=6=*===<<<<<<<<<<<-2-&---,,,,,,,,,,,~,r,f,Z,N,B,6,*,,,++++++++++++w+k+_+S+G+;+/+#++ ************{*o*c*W*K*?*3*'***))))))))))))t)h)\)P)D)8),) ))((((((((((((x(l(`(T(H(<(0($(( ('''''''''''}'q'e'Y'M'A'5')'''&&&&&&&&&&&&u&i&]&Q&E&9&.&"&& %%%%%%%%%%%%z%n%b%V%J%>%2%&%%%$$$$$$$$$$$~$r$f$Z$N$B$6$*$$$############w#k#_#S#G#;#/#### """"""""""""{"o"c"W"K"?"3"'"""!!!!!!!!!!!!t!h!\!P!D!8!,! !! x l ` T H < 0 $  |pdXL@4)ui]QE9-! ymaUJ>2&~rfZNB6*vj^RF:." {ocWK?3'sg[OC7+xl`TH<0$ |pdXL@4)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# |p | { z y x  w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X W V U T S R Q P O N M L K J I H G F  E  D  C  B  A @ ? > = < ; :  9 #8 "7  6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $  #  "  !               #  "  !                                                           ;  :  9  7  6  4  3  2  1  /  .  -  ,  +  *  )  '  &  %  $  #  "  !                                                           6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  #  "  !                                                           *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                        ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l  >k  =j  <i  ;h  :g  9f  7e  6d  5c  4b  3a  2`  1_  0^  /]  .\  ,[  *Z  )Y  (X  'W  &V  %U  #T  "S  !R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8   7 86 75 64 52 33 21 10 0/ /. .- -, ,+ +* *) )( (' && %% $$ ## "" !!                                 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       1 0 / . , + ) ( ' & % # " !                                  ' & % $ # " !                                  , + * ) ( & $ # " !   ~ } | { z y x w v u t s r q p o n  m  l  k  j i h g f e d c  b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K  J  I  H  G  F E D C B A @ ?  > 4= 3< 2; 1: 09 /8 .7 -6 ,5 +4 *3 )2 (1 '0 &/ %. $- #, "+ !*  ) ( ' & % $ # " !                               P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                       S R Q P O N  M  L  K J I H G F E  D /C .B -A ,@ +? *> (= '< &; %: $9 #8 "7 !6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & %  $  #  "  !           H G F E D C B @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 3 2 1 0 / . - , + ) ( ' & % $ # " !                                  %  $  #  "  !                                                               ,  +  *  )  '  &  $  #  !                                                             !                                  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s  4r  3q  2p  1o  0n  /m  .l  ,k  +j  *i  )h  (g  'f  &e  %d  $c  #b  !a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D  2C  1B  0A  /@  .?  ->  ,=  +<  *;  (:  '9  &8  $7  #6  "5  !4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                   & % $ # " !                                  % $ # " !                                       8 7 6 5 3 2 1 0 / . - + * ) ( ' & % $ # " !                                    + * ) ( ' & % $ # " !                           ~  } | { z y x w v  u )t (s 'r &q %p $o #n !m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ]  \  [  Z Y X W V U T S  R #Q "P !O  N M L K J I H G F E D C B A @ ? >  =  <  ;  : 9 8 7 6 5 4 3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & %  $  #  "  !           -  ,  +  *  )  (  &  %  $  #  !                                                                                 B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , +~ *} )| ({ 'z &y %x $w #v "u !t  s r q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T .S -R ,Q +P *O )N (M 'L &K %J $I #H "G !F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  & 3% 2$ 1# 0" /! . - + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      ~  }  |  {  z y x w v u t s  r "q !p  o n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ]  \  [  Z  Y  X W V U T S R Q  P O N M L K J I H G F E D C B A @ ?  >  =  <  ;  : 9 8 7 6 5 4 3  2 #1 "0 !/  . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                         ' & % $ # " !                                        $ # " !                                         :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *~  )}  (|  '{  &z  %y  $x  #w  "v  !u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W   V  2U  1T  0S  /R  .Q  -P  ,O  +N  )M  (L  'K  &J  %I  $H  #G  "F  !E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  %  $  #  "  !                                                 *  )  (  '  &  %  $  #  "                                                               &  %  $  #  "  !                                                                  " !                                                                   " !      ~ } | { z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i  h 0g /f .e -d ,c +b )a (` '_ &^ $] #\ "[ !Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? >  = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2  1  0  /  .  - , + * ) ( ' &  % $ # " !                                                                                                      0i|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}a}U}I}=}1}%}} }|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{v{j{^{R{F{:{.{"{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzKz?z3z'zzzyyyyyyyyyyyysygy[yOyCy7y+yyyxxxxxxxxxxxxxxlx`xTxHxr2r&rrrqqqqqqqqqqqqsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwpkp_pSpGp;p/p#pp oooooooooooo{ooocoWoKo?o3o'ooonnnnnnnnnnnnnxnmnbnWnLnAn6n+n nn mmmmmmmmmmmmm{mpmemZmOmDm9m.m#mm mllllllllllllslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkxklk`kTkHkM2M&MMMLLLLLLLLLLLLsLgL[LOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKwKkK`KTKHK>>>>>>>>>>>z>n>b>V>J>>>2>&>>>============s=g=[=O=C=7=+===<<<<<<<<<<<626&66655555555555~5r5f5Z5N5B565*555444444444444w4k4_4S4G4;4/4#44 333333333333|3p3d3X3L3@343(333222222222222u2i2]2Q2E292-2!22 111111111111y1m1a1U1I1=111%11 100000000000}0q0e0Y0M0A050)000////////////v/j/^/R/F/:/./"// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------s-g-[-O-C-7-+---,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++|+p+d+X+L+@+4+(+++************u*i*]*Q*E*9*-*!** ))))))))))))y)n)b)V)J)>)2)&)))(((((((((((~(r(f(Z(N(B(6(*(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&{&o&c&W&K&?&4&(&&&%%%%%%%%%%%%t%h%\%P%D%8%,% %%$$$$$$$$$$$$x$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########}#q#e#Y#M#A#5#)###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!z!n!b!V!J!>!3!'!!!  s g [ O C 7 +   xl`TH<0$ |pdXMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# |pdXL@4(th\PD8,  |qf[PE:/$znbVJ>2&~rf[OC7+wk_SG;/# |pdXL@4(ui                                                                                                                                       ~  }  |  {  z  y  x  w  v   u   t   s   r   q  p  o  n  m  l  k  j  i                                                     , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                         ~ } | {  z #y "x !w  v u t s r q p o n m l k j i h g f e d  c  b  a  `  _ ^ ] \ [ Z Y X  W V U T S R Q P O N M L K J I H G F  E  D  C  B  A @ ? > = < ;  : (9 '8 &7 %6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ # "~ !}  | { z y x w v u t s r q p o n m l k j  i  h  g  f  e d c b a ` _ ^  ] )\ ([ 'Z &Y %X $W #V "U !T  S R Q P O N M L K J I H G F E D C B A  @  ?  >  =  < ; : 9 8 7 6 5  4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & %  $  #  "  !             4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                              ~   }  +|  *{  )z  (y  'x  &w  %v  $u  #t  "s  !r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S   R (Q 'P &O %N $M #L "K !J  I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7  6  5  4  3  2 1 0 / . - , +  * <) ;( :' 9& 8% 7$ 6# 5" 4! 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                              ~ } | { z y x w  v /u .t -s ,r +q *p )o (n 'm &l %k $j #i "h !g  f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :   9   8   7   6   5  4  3  2  1  0  /  .  -                                          ~ } | { z y x  w  v  u  t  s r q p o n m l  k *j )i (h 'g &f $e #d "c !b  a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q  P  O  N  M  L K J I H G F E  D (C 'B %A $@ #? "> !=  < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / .  -  ,  +  * ) ( ' & % $ #  " !                                !                                                                                                               &  %  $  "  !                                                                 2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (~  '}  &|  %{  $z  #y  "x  !w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y   X  9W  8V  7U  6T  5S  4R  3Q  2P  1O  0N  /M  .L  -K  +J  *I  )H  (G  'F  &E  %D  $C  #B  "A  !@  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !     *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ #  " ~ ! }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ] G \ F [ E Z D Y C X B W A V @ U ? T > S = R < Q ; P : O 9 N 8 M 7 L 6 K 5 J 4 I 3 H 2 G 1 F 0 E / D . C - B , A + @ * ? ) > ( = ' < & ; % : $ 9 # 8 " 7 ! 6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                     /  .  -  ,  +  *  )  (  '  & % $ # " !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                   ~  }  |  {  z  y  x  w   v  3 u  2 t  1 s  0 r  / q  . p  - o  , n  + m  * l  ) k  ( j  ' i  & h  % g  $ f  # e  " d  ! c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ " !                                        8 7 6 5 4 3 2 0 / . - , * ) ( ' & % $ # " !                                  ~  } G| F{ Ez Dy Cx Bw @v ?u =t <s ;r :q 9p 8o 7n 6m 4l 3k 2j 1i 0h /g -f ,e +d *c )b (a '` %_ $^ #] "\ ![  Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? >  = &< %; $: #9 "8 !7  6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & %  $  #  "  !          / . - + * ) ' & % $ # " !                                     0 / . - + * ) ( ' & % $ # " !                                       + * ) ( ' & % $ # !                                     % $ # " !                              ~    J|peYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~R~F~:~.~"~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}'}}}||||||||||||s|g|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{T{H{<{0{${{ {zzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyyuyiy]yQyEy9y-y!yy xxxxxxxxxxxxzxnxbxVxJx>x2x&xxxwwwwwwwwwww~wrwfwZwNwBw6w*wwwvvvvvvvvvvvvwvkv_vSvGv;v/v$vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttutjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsJs>s2s&sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqqwqmqcqYqOqEq;q1q'qqq pppppppppppppp}pspip^pSpHp=p2p'pppoooooooooooooxomoboWoLoAo6o+o oo nnnnnnnnnnnnn|nqnfn[nPnEn:n/n$nnnmmmmmmmmmmmmmumjm_mTmJm?m4m)mmmlllllllllllllyloldlYlMlAl5l)lllkkkkkkkkkkkkukik]kQkEk9k-k!kk jjjjjjjjjjjjzjnjbjVjJj>j2j&jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhe2e&eeeddddddddddd~drdfdZdNdBd6d+dddccccccccccccxclc`cTcHcO2O&OOONNNNNNNNNNNNsNgN[NONCN7N+NNNMMMMMMMMMMMMwMkM_MSMGM;M/M$MM MLLLLLLLLLLL|LpLdLXLLL@L4L(LLLKKKKKKKKKKKKuKiK]KQKEK9K-K!KK KJJJJJJJJJJJJ}JrJgJ\JQJFJ;J0J%JJJIIIIIIIIIII~IrIfIZINIBI6I*IIIHHHHHHHHHHHHwHkH_HSHGH;H/H#HH HGGGGGGGGGGG|GpGdGXGLG@G4G(GGGFFFFFFFFFFFFuFiF]FQFEF9F-F!FF EEEEEEEEEEEEyEmEaEUEIE=E1E%EEEDDDDDDDDDDD~DrDfDZDNDBD6D*DDDCCCCCCCCCCCCCwClCaCVCKC@C5C*CCC BBBBBBBBBBBBBvBjB^BRBFB:B.B"BB AAAAAAAAAAAAzAnAbAVAJA?A3A'AAA@@@@@@@@@@@@s@g@[@O@D@8@,@ @@????????????x?l?`?T?H?>>>>>>>>>>>>w>l>a>V>K>@>5>*>>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<626&66655555555555~5s5g5[5O5C575+555444444444444|4q4f4[4P4E4:4/4$444333333333333y3m3a3U3I3=313%33322222222222~2r2f2Z2O2C272+222111111111111x1l1`1T1H1<101$11 100000000000|0p0e0Y0M0A050)000////////////u/k/`/U/J/?/4/)///.............u.i.].Q.E.9.-.!.. ------------y-n-b-V-J->-2-&---,,,,,,,,,,,,s,g,[,O,C,7,+,,,++++++++++++|+q+f+[+P+E+:+/+$+++************u*i*]*Q*E*:*.*"** ))))))))))))})r)g)\)Q)F);)0)%)))(((((((((((((v(k(`(U(J(?(4()(((''''''''''''|'p'd'X'L'@'4'('''&&&&&&&&&&&&u&i&]&Q&E&9&-&"&& %%%%%%%%%%%%z%n%c%W%K%?%3%'%%%$$$$$$$$$$$$t$h$\$P$D$8$,$ $$############y#m#a#U#I#=#1#%## #"""""""""""~"r"f"Z"N"B"6"*"""!!!!!!!!!!!!w!k!_!S!G!;!/!#!! | p d X L @ 4 (   th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3'sg]RG<1&vk`UJ?4(th\PD8, ymaUI=1&~rf[OC7+wmbWLA6+  {peZNB6*vj^RF:/#   [  Z  Y  X W V U T S R Q  P O N M L K J I H G F E D  C  B  A  @  ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +   *   )   (   '   &  %  $  #  "  !        C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                     (  '  &  %  $  #  "  !                                                    ~   }   |   {   z  ' y  & x  % w  $ v  # u  " t  ! s  r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a   `  _  ^  ]  \  [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D  C  B  A  @  ?   >   =   <   ;   :   9   8   7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                        l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a   `   _   ^   ]   \  [  Z  Y  X  W  V  U  T vG vF v E v D v C v B v A v@ v? v> v= v< v; v:  v9 v8 v7 v 6 v 5 v 4 v 3 v 2 v1 v0 v/ v. v- v, v+  v*  v)  v(  v'  v &  v %  v $  v #  v "  v!  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bP bO bN bM bL bK bJ bI b H b G b F b E b D bC bB bA b@ b? b> b=  b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b0 b / b . b - b , b + b* b) b( b' b& b% b$  b# b" b! b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k D j D i D h  D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R D Q D P D O  D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ; D : D 9 D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D   D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :~  :}  :|  :{  :z  : y  : x  : w  : v  : u  :t  :s  :r  :q  :p  :o  :n  :m 0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0 0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 |  0 {  0 z  0 y & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & ~  & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b & a & ` & _  & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E & D & C & B  & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0 & / & . & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  !.  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                             ~ } | {  z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y  X  W  V  U  T  S  R  Q                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !      ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c (b 'a &` %_ $^ #] "\ ![  Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /   .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                       "  !                                                           !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  g  h  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                                                              $  #  "  !                                                                     ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l   k  !j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K   J 'I &H %G $F #E "D !C  B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0  /  .  -  ,  + * ) ( ' & % $  # " !                                                                         aj}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~v~j~^~R~F~:~.~"~~ ~}}}}}}}}}}}}|}q}f}[}P}E}:}/}$}} }|||||||||||}|q|e|Y|M|A|5|)|||{{{{{{{{{{{{v{j{^{R{F{<{1{&{{{zzzzzzzzzzzzzznzbzVzJz>z2z&zzzyyyyyyyyyyy~ysygy[yOyCy7y+yyyxxxxxxxxxxxxwxkx_xTxHxv3v(vvvuuuuuuuuuuuuuyunucuXuMuBu7u-u"uu utttttttttttt}trtgt\tQtFt;t0t&tttsssssssssssssvsks`sUsJs>s2s&sssrrrrrrrrrrr~rrrfrZrNrBr6r*rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qSqGq;q/q#qq pppppppppppp|pppepYpMpAp5p)pppoooooooooooovojo^oRoFo:o.o"oo nnnnnnnnnnnn{noncnWnKn?n3n(nnnmmmmmmmmmmmmumim]mQmEm9m-m!mm llllllllllllzlnlblVlJl>l2l&lllkkkkkkkkkkkkskgk[kOkCk7k,k kkjjjjjjjjjjjjxjljajUjIj=j1j%jj jiiiiiiiiiii~irifiZiNiBi6i*iiihhhhhhhhhhhhwhkh_hShGh = < ; :  9 8 7  6  5  4  3  2 1 0 / . - , +  * ) ( ' & % $ # "  !                                                                                                                                                                                                                                                                ~  }  |  {  z   y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e   d  c  b  a  `  _ ^ ] \ [ Z Y X  W V U T S  R  Q  P  O  N M L K J I H G  F E D C B  A  @  ?  >  = < ; : 9 8 7 6  5 4  3  2  1  0  / . - , + * ) (  '  &  %  $ # " !                                                                                                                                                                         ,  +   *   )   (   '   &  %  $  #  "  !         ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                                                                                                                                                                                    ~  }  | { z y x w v u  t  s  r  q  p  o  n  m  l   k   j   i   h   g  f  e  d  c  b  a  `  _              ~ } | { z  y x w v u t s  r  q  p  o  n m l k j i h g  f e d c b a ` _ ^ ]