SQLite format 3@ ~(8h~(- ~`D~~`i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) MhM-regionPapua New Guinea'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalselanguageHalia)chapter_stringChapter #1descriptionU Bulungana U Niga }_w]C)~~~~~~g~N~4~~}}}}}}t}_#ff7c80Revс#00ff00JutJut#00ff003Jo3 Jon#00ff002Jo2 Jon#00ff001Jo1 Jon#00ff002Pi2 Pita#00ff001Pi1 Pita#00ff00JemJemis#ffff00HibHibru#ffff00PilPilimon#ffff00vTaiTaitus#ffff00l2Ti2 Timoti#ffff00b1Ti1 Timoti'#ffff00X2Te2 Tesalonaika '#ffff00N1Te1 Tesalonaika #ffff00DKolKolosi #ffff00:PilPilipai #ffff000EpeEpesas #ffff00&GalGalesia#ffff002Ko2 Korin#ffff001Ko1 Korin#ffff00RomRom#00ffffApoAposol#ff6600JonJon#ff6600LukLuk#ff6600MarMak#ff6600MatMatiu.~4|vpjd^XRLF@:4.(" ~~~~3 2v1X0F/2.&-f,F+*h)*(y'[&2%$z#=" !h L.S-{<~H.}Y:yY3 g Q < }mD87  S6 5  }}G|| {{zsyxxPwKvv:uu[trr0qOp==,O+*{)('&O%$##"!!u BPAyd  o 8U|hy&Te kato uanen teka ba tson te tol/ena a tahol i tanen e kato hanigana, na tson te ma hitöl nei e kato haniga balana. %Kaba te ma kukutie neia a tson u ngil tara tana katun kaba nonei e lu hakapi u hakats i tanen te go ma hitöl menien a tahol i tanen, nonei e kato hanigana. Te haka pute iena a tson u ngil i peisanen ba te hakats hakarapoto nena te go ma hitöl uaien, e nigana. U#$Te hapous kap naia a tson na tahol, a tson e ma tatei kato homi nei. Na te tagala koruna u ngil tara tson, ba nonei te tatei katoena a ka te ngile nen ba te tölena a tahol. A ka teka e ma omi nei. _7#Alia e ranga uagu teka taraha, alia e ngilin taguhu rago limiu. Alia e ma hapiu ragi limiu. E moa. Alia e ngil lasegu alimiu go katoe iam a ka te nigana, ba peisamilimiu hoboto te ka nitoa uana tara Tsunono. kO"U hakats i tanen e kana tara huol a ka. Ne kato has uana i iesana tara tahol. A tahol te ma hitöl nei na tahol a kukubei e hakats koru nena a toukui tara Tsunono, taraha nonei e ngilena a peisanen nu namnamei i tanen e ga nigaia i matana Tsunono. Na tahol a hitöl e hakats koru nena a man kana i puta, taraha nonei e ngilin hasasalena a tson i tanen. ta!Na katun a hitöl e hakats koru nena a man kana i puta, taraha nonei e ngilin hasasalena a tahol i tanen. ]3 Alia e mar ranga uagu teka taraha, alia e ma ngilegi te go hakats hapara mena milimiu a man ka. A katun a tabuna hitöl e hakats koru nena a toukui tara Tsunono, taraha nonei e ngilin hasasalena a Tsunono. I Na katun te katoe nei a toukui i tanen a man kana i puta, nonei e ga herei a katun te ma pile hakarapoto nanei a man kana i puta. Taraha, a markato tara han i puta teka e sukusukun taia nou. nUNa katun te tabena e ga kato here nai a peisanen a katun te sasalana. Na katun te sasalana e ga kato here nai a peisanen a katun te ma sasala nei. Na katun a holhol ka e ga kato here nai a peisanen a katun te ma ka menei ta ka. *MA ma tsi hahatoulana, u ranga i tar e mouna uana teka: a poata i tarara i puta e makmakumuna. Ne moa ta ka te ga tatei hatu kap ba ria limiu turu ngil tere Sunahan. Hena, a katun a hitöl e tatei hakats koru nena a toukui tara Tsunono te mar hakats has uana a katun a tabuna hitöl. wgKaba te go hitölia lö, alö e ma kato homimi. Na te ga hitölia a kukubei, nonei e ma kato homi has nei. Kaba u mun tahol e ka meriou u tori-tiama tara han i puta i romana, na lia e ma ngilegi te ga butu u a man nomi teka i tamilimiu. Alö e ka mem a tahol? Bara. Alö e ma tatei la ba namien. Tsi alö e kaka pukum? Bara. Alö e ma tatei sakiemi ta tahol. lQNonei a poata a omi teka, ba lia te poiegu e nigana te ka uanou a tson te ka uanen i romana. @yAlia e moa tu ranga tu tagala tara Tsunono te hatei nena u katun u tabuna hitöl. Kaba a Tsunono e tatagi nano lia ba te hamane nolia. Na lia e hatei ragi limiu u hakats i tar. oWNa ma tsi hahatoulana, a man toa toa hoboto i tamilimiu e tatei kaka mia tara tou kaka tu ka mia limiu tara poata te ngö ria limiu e Sunahan, ba limiu te ka uamiu tere Sunahan. U hihatutsuna turu katun u tabuna hitöl nu amoba. pYE Sunahan e sakahis rilimiu a hihol pan. Ba limiu te ma tatei katunun kukui puku uami tara katun tun. c?A katunun kukui puku te ngöena a Tsunono e here nei a katun te tapurese hakapa i matana Tsunono. Na katun te ma katunun kukui pukui tara poata te ngöe ien e Sunahan e here tale nei a katunun kukui puku tere Kristo. %CHena, alö a katunun kukui puku tara poata te ngöeia lö e Sunahan? E noahasina. Kaba te ka memia lö a maroro te go tapurese u lö, ba lö te tapuresem. o WAlimiu hoboto e tatei kaka mia tara tou kaka tu ka mia limiu tara poata te ngö ria limiu e Sunahan. , QTaraha, e ma ka kapan koru nei te ka mera ra a hatoatongo tere Sunahan tsi e moa. A ka lasi te pan koruna nonei te hengo haniga mena rei ra u ranga tere Sunahan. \ 1Hena, esi i tamilimiu te hapö hakapein a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen tara poata te ngöe ien e Sunahan, ba nonei te ma matsingolo mene ien ba te hamouse nen. E moa. Na esi i tamilimiu te ma hapö noani a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen tara poata te ngöe ien e Sunahan, ba nonei te ma torohanan hapö nane ien i romana. u cAlimiu a man toa toa e go mar kaka uam popona tara nitagala te hala rilimiu a Tsunono, ba te mar ka uamiu tu ka uam limiu tara poata te ngö ria limiu e Sunahan. Nonei teka te mar hatuts mera gilia a barebana hoboto tere Sunahan. M Alö a tahol te hamanam, alö toum te taguhe mou a tson i tamulö te hahamanana, ba nonei toum te habirits uana romana tere Sunahan. Na lö a tson te hamanam, alö toum te taguhe mou a tahol i tamulö te hahamanana, ba nonei toum te habirits has uana romana tere Sunahan. Alimiu go mar ka uam te ngö merai limiu e Sunahan "=Kaba esi a toa turu mun tahol te hahamanana ba te ngilin tapurese ba nena a hitöl, ba nonei te tatei katoe nen. Na tabi i tanen te hamanana e ma tatei rama koru nanei te ga tapurese uen tara hitöl. Kaba e Sunahan e ngö sil rilimiu u mun tahol te go ka hoboto haniga uam limiu. QTaraha, te hamanana a toa tahol ba te ka mena a tson te hahamanana, be Sunahan te haka hanige iena a tson teka. Na te hamanana a toa tson ba te ka mena a tahol te hahamanana, be Sunahan te haka haniga hasena a tahol. Be Sunahan te haka haniga has rena a hinpien i taren. Sanena te moa, ba galapien i taren te hereri u tematan. % Na te hahamanana a toa tson kaba e hanigana te go ka gono menien a tahol i tanen te hamanana, ba tahol e ma tatei tapurese ba has nane ien. } A Tsunono e ma ranga hatagalani a ka teka, kaba alia peisa te ranga nagia a ka teka i tamilimiu a palabi: te hahamanana a toa tahol kaba e hanigana te go ka gono menien a tson i tanen te hamanana, ba tson teka e ma tatei tapurese ba nane ien. >u Kaba te la ba nanen, nonei e ma tatei töle nei a tana tson. Tsi te ngil nen, nonei e na tatei lu poutsena a tson i tanen. Na tson e go ma tatei tapurese ba hasni a tahol i tanen. 7g Alia e hala menagi u ranga u tagala teka i tamilimiu u katun u hitöl. E ma ranga uanei i tar. E lama tara Tsunono. A tahol e go ma tatei tapurese bani a tson i tanen. C Kaba te ma antunan tagala namia limiu a tuanreimilimiu, ba limiu te hitölmiu. E ma omi nei te hitöl uami limiu. Kaba e omina te ka puta mia limiu turu ngil u tagala i tuanreimilimiu.  Alia e ranga tala uagu i tamilimiu u katun te kaka pukumiu nu amoba. E niga noa hasina te ka pepeisa here mia limiu alia. nUAlia e tatei ngilegu alimiu hoboto e go here milia. Kaba a man toa toa i tarara hoboto e ka mer a man nitagala te hala rien e Sunahan. A palabi e kato hanigar te gi kaka puku uen, na palabi e kato haniga hasir te gi hitöl uen. Alia e ma tagala korugi te go hiapepeits mena milimiu a tuanreimilimiu, kaba alimiu e tatei kato mena mien turu ngil i tamilimiu. 7~gU mun tahol, te haniga mia limiu ba limiu te gamon hiapepeits namiu a tuanreimilimiu te go tatei singo hatagala uam limiu tere Sunahan, ba te nigana. Kaba e moa te go lehana uen. Alimiu go soho gono pouts lel iam. Taraha, alimiu e namos ka puta mia turu ngil turu tuanrei be Satan te amus rano limiu. } A tson e teiena a tuanreina tahol i tanen. Kaba tahol e moa. Na tahol e tei hasena a tuanreina tson i tanen. Kaba tson e moa. f|EU mun tahol e gi haniga hoboto te gi soho gono uen. A markato teka e nigana turu mun tahol. n{UKaba a para koru a katun i romana e katoer a markato tara tsikolo. E mar kato uana teka ba man toa man tson hoboto te tatei hitöl mer a man tahol i taren, na man toa man tahol hoboto te tatei hitöl has mer a man tson i taren. z yAlia e ranga palis talegu u harangata tu koloto mena mumei limiu i tar. E nigana te raman tölo menei a tson a tahol. pyYTaraha, nonei e sakahis rilimiu a hihol pan, ba limiu te solosei memi e Sunahan a tuanreimilimiu.QxA tuanreimilimiu nonei a luman lotu turu Namnamei u Goagono, u Namnamei te hala rilimiu e Sunahan be te kana i torimilimiu. A tuanreimilimiu e ma ka uanei i tamilimiu. E moa. E ka uana tere Sunahan. OwAlimiu go ka halehana ba neiam a markato tara tsikolo. A palabina markato a omi te katoena a katun e kana i ielesala turu tuanrei. Kaba a katun te tsikolona e kato homiena a tuanreinen pouts. cv?Kaba a katun te ka gono mena a Tsunono e here nei nori e ka hoboto mer u toa u namnamei. ]u3Alimiu toum e ma atei silemi, a tson te ka gono mena a tahol a hahaloku e here nei nori e ka hoboto mer u toa u tuanrei. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “A elasolana e here roi u toa puku lasi u tuanrei.” ntUAlimiu e atei silemiu a peisamilimiu e here nei a man makumun tuanrei tere Kristo, tsime? Alimiu e ngilemiu alia go lu a toa makumun tuanrei tere Kristo ba te katoe gien a makumun tuanrei tara tahol a hahaloku? E moa koru! s E Sunahan e hatakei poutsi a Tsunono tara tou mate, na nonei e hatakei pouts has ranoa ra tara tou mate tara nitagala i tanen. =rs Na palabir u katun e poier, “A kannou e ka silena u tori, nu tori e ka silena a kannou.” U mana, kaba e Sunahan e hataie nou romana a kannou nu tori has. A peisana katun e ma ka sile nei a tsikolo. E moa. E ka silena te go solosei meni a Tsunono, na Tsunono e ka silena te ga taguhu menien a peisarara. qw A tana katun e poiena, “E nigana te kato mena gilia a mamana ka.” Aa, kaba palabina man ka e ma taguhe nei lö. Na lia has e tatei poiegu, “E nigana te kato mena gilia a mamana ka.” Kaba lia e ma haka pute goi a peisar tara toa ka. 7pg A palabi i tamilimiu i kato has u teka i manasa. Kaba e Sunahan e galus hakapa ban u markato u omi i tamilimiu ba te hagogoso rano limiu. Nonei e kato hamatskö sila rilimiu u Namnamei i tanen, taraha alimiu e hamana uamiu tere Iesu Kristo a Tsunono. Alimiu go solosei memi e Sunahan a tuanreimilimiu -oS Nu kopkop nu katun te gono beri a peisaren a man ka nu katun te roron spakir nu katun te tuts siler a tai e ma tatei hahonoto has roi tara Nipepeito tere Sunahan. 5nc Ga limiu e ma atei silemi u katun te kato hohomir e ma hahonoto roi tara Nipepeito tere Sunahan? Alimiu go ma gamoemi a peisamiu. U katun u tsiktsikolo nu katun te hatsunoner u keisa nu tson te hiasesein-tsonur na tohaliou te hiahahaloku poutsur e ma tatei hahonoto roi tara Nipepeito tere Sunahan. m+Kaba e moa. Alimiu e hiakatokato homimiu ne hiakopkop hasmiu, ba te katoemiu a man markato teka turu Kristen, u hahatoulana pouts i tamilimiu. llQAlimiu go ma hiakokot memi ta toa ta ka. A markato teka e haruto nena alimiu u rus ba niam a markato turu Kristen. Sanena te go haka remia limiu u katun ba te homi rario limiu ba te kop ria i tamilimiu, sane niga balana. kGa toa katun e kot tsipon nena a hahatoulana i tanen ba te hanigana te ga tsimou menien a tsonun hamou turu ranga te hahamanana. j7Alimiu go matsingolo meiam a peisamiu. E moa ta toa i gusumilimiu u Kristen te ka mena a niatei te ga hakapa menien u raharaha tara elasolana katun? iNa poata te butuna a ma tsi raharaha i gusumilimiu, ga neha tsiponi te la nami limiu turu katun te moa ta niatei i matar u Kristen? hHengo iam! Ara e na tsimou noa hase rou u angelo. U mana. Na ra e antunan hakapa koruera a ma tsi raharaha tara tou kaka i puta teka. QgAlimiu e ma atei silemi u barebana tere Sunahan te tsimoue riou romana u katun i puta? Aa. Na te tsimou ramou romana limiu u katun i puta, ba limiu te antunan hakapa koruemiu a ma tsi raharaha teka. if MTe raharaha mena a toa i tamilimiu a tana Kristen, nonei e kot nanen i matana a tsonun hamou turu ranga te hahamanana. Alimiu go matsingolo koru meiam a ka teka. A pal barebana tere Sunahan te tatei hakaper a raharaha teka. keO E ma ka uanei i tar te go tsimou meni lia u katun te hahamanar. E Sunahan te tsimou ranoen. Kaba limiu go tsimou reiam u katun te pala uar i tamilimiu. Na limiu go ba neiam nonei a katun a omi te kana i gusumilimiu."d= Alia u ranga naia te go ma ka gono mena milimiu a katun te ngöe nei a peisanen e toularara ba te tsikolona tsi e gono benei a peisanen a man ka ne hatsunonena u keisa ne tuts silena a tana katun ne roron spakina ne kopkopuna. Alimiu go ma nou gono noa has memi a mar katun teka. cc? Alia u ma ranga nai u tematan te tsiktsikolor tsi te gono beri a peisaren a man ka nu kopkop nu katun te hatsunoner u keisa. E moa. Sanena limiu go ka halhal ba ramen, alimiu sane la ba nitoa namiu a han i puta teka. $bA Poata tu koloto mamia lia i tamilimiu, alia u hatei rai limiu te go ma ka gono mena milimiu u katun te katoer a markato tara tsikolo na tara haloku. _a7Na ra gi ban u markato u omina i manasa ba ra te tori-gogosora ba te ranga hamanara. `Na limiu go ba neiam a markato a omi te here nei a yis, ba torimilimiu te tatei gogosona, te kato has uamu lam u Jiu te roron ba has mena milam a yis i mam tara kannouna turu Paska ba lam te toan gogosom. Ne here has nei ara e ka hamanasa ria tara kannouna turu Paska teka, taraha e Kristo, te kato uana tara tunan sipsip te hatse ier, e mate sil te go lu ba menien u markato u omi i tarara. _E omina te hipus uami limiu. Alimiu e atei silemiu u ranga te poiena, “A tsitabubun yis e hapanena u beret hoboto.” V^%Na limiu go hakei mia a katun teka i limane Satan te gi kato homi meni a peisanen na markato a omi i tanen, be Sunahan te tatei lu poutsena romana u namnamei i tanen turu Lan Pan tara Tsunono i murimuri. |]qAlimiu go hagum hoboto iam, ba namnameir te na ka gono mera nolimiu na nitagala has tere Iesu a Tsunono i tarara. \E manana, a peisar e ka halehana ba reno limiu, kaba a namnameir e ka hasukusuku uana i tamilimiu, ba te here nei alia e ka gono mera golimiu. Na tara solone Iesu a Tsunono i tarara alia u hopu kap hakapein a nihahuna tara katun te kato a markato a omi koru teka. =[sIme te hipus susul halona uami limiu ba markato teka te kana i tamilimiu? Alimiu go tabe meiam a nimatsingolo. A tson te kato homi u teka e gi tsuga ba nia tara pala i tamilimiu. EZ Alia u hengoin u ranga te poiena a toa i gusumilimiu e katoena a markato a omi koru te ma tatei kato haseri u tematan. U ranga e poiena a toa tson e susoho gono mena a tahol tere tamanen. Y'Alimiu e ngilemiu aha? Alia go la sil i tamilimiu te go na hahuna merai limiu, tsi te go na ngil merai limiu ba te tami gia i tamilimiu?fXETaraha, a mouna a Nipepeito tere Sunahan e ma ranga tun nei. E moa. E butu mena a nitagala. 4WaKaba alia e la boroboro uagou i tamilimiu te ga ngil u a Tsunono. Ba lia te na tara peisa gou te ka meria nori u katun u hihipus a nitagala te popona turu ranga i taren. cV?A palabi i tamilimiu e hipusur ba te poier alia e ma tatei na hamatskö ragi limiu. MUNa lia e hala menagi e Timoti i tamilimiu. Nonei e here nei a pien a tsomi i tar te hamana gono meno lia tara Tsunono ba te tara kap hanige iena a toukui tara Tsunono. Nonei e hatei lel ranoi limiu a markato i tar te kukute mena gilia e Kristo, te hatuts has nagia lia tara pal barebana hoboto tere Kristo tara mamana han. [T/Na lia e ranga hatatagi uagu i tamilimiu, alimiu go kukutie iam a markato i tar. 0SYNoahasina te ka memia limiu a para koru a katun te tatei hatuts rari limiu e Kristo, alimiu go hakats pouts neiam alia puku a toa tamamilimiu. Taraha, alia u butu herei a tamamilimiu tara poata tu rarareia lia u Bulungana u Niga ba te taguhu rago limiu te go hamana uam limiu tere Iesu Kristo. R9Alia e ma mar koloto uagi teka te go hamatsingolo merai limiu. E moa. Alia e mar ranga uagu teka te go hatuts here merai limiu a ma tsomi i tar. Q! Na poata te tuts sil rarien lam, ba lam te ranga hatami mia i taren. Kaba a barebana e kato here noa has rari lam a bita na ka te ba ner. PP Alam e kui hatagala silem a monin kannou i tamulam. Na poata te ranga homi ria u katun i tamulam, ba lam te ranga haniga mia i taren. Na te kato homi ria u katun i tamulam, ba lam te ma raharahami. O! I romana noa has alam e besum ne maka hasim. U hasobu i tamulam e omina. Nu katun e muku rario lam. Na lam e hula lam ba te moam ta luma. kNO Alam e heremi u katun u tutu te hengo mena milam e Kristo, kaba e noahasina alimiu u katun u atei tere Kristo. Alam e ma tagalami, kaba e noahasina alimiu e tagala korumiu. A barebana e omi rario lam ba te hapan rario limiu. JM  E here nei e Sunahan e haka ria lam u aposol i murimuri koru, ba te heremi u katun ti hopu kap meri te gi mate uen. Alam e heremi a kan hiharuto te haruto naria turu katun na turu angelo has. 7LgTuru hakats tun alimiu e poemiu, “Alam e ka hakapa mem a man ka tere Sunahan. Alam e ma ngil lelemi ta ka.” Alimiu e poemiu alimiu e heremi u king tara nipepeito tere Sunahan ba te mam mia i tamulam. Alia e ngilegu alimiu go king hamana iam, ba lam te tatei tsunono hoboto gono mera molimiu. \K1Esi te haka rio limiu ba te pan nemiu a tabi? E moa. E Sunahan te hala rilimiu a man ka hoboto te ka memi limiu. Na limiu go ma ranga seseimi ba te poemiu alimiu peisa a mouna a man ka te ka memi limiu. E moa. sJ_A ma tsi hahatoulana, u ranga teka te kato begu lei lia limiu e hatei nena e Apolos na lia. Alimiu go rute iam a markato i tamulam ba te kukute hasemiu u Buk u Goagono. Alimiu go ma soloseiemi a toa ba te omiemiu a tabi. E moa. =IsNa limiu go ma ona boroboremi a katun i mam tara poatan tsimou. Poata te la nama romana a Tsunono, ba nonei te tsimou hamatskö nou. A man ka te mousuna turu kuhil nonei e hakei noen turu ualesala, ba te haruto has nanou u hakats turu katun. Be Sunahan te hala ranoi u katun hoboto u rangan haniga i taren. /HWAlia e ma hakats sabe nagi ta toa ta ka ta omi tu kati lia, kaba a ka teka e ma haruto nanei te go moa meni lia ta ka ta omi. A Tsunono nonei te tsimou peise nolia. NGNa lia? Alia e ma hakats hapara nagi te poe mena milimiu alia e kato hanigagu tsi e moa. Alia e ma hakats hapara nagi te mar hakats uana a tana katun. Na lia e ma tatei ona pouts hasegi a peisar. lFQA toa lo tara katunun pepeito e kato uana teka: nonei e go pepeito kap hanigein a toukui i tanen. $E CAlimiu go atei sile iam alam u katunun kui tere Kristo, ne Sunahan e haka rilam u katunun pepeito te go hahatei meni lam u ranga i tanen te mous i manasa. YD+Na limiu e ka has uamiu tere Kristo, ne Kristo e ka has uana tere Sunahan. C Ne moa ta toa te ga tatei solosei u katun tun. Alam na mamana ka e ka hoboto uam i tamilimiu — alia e Pol ne Apolos ne Pita na han i puta teka na nitoatoa na tou mate na poata i romana na poata has i murimuri. A man ka hoboto teka e ka uar i tamilimiu. qB[Nu Buk u Goagono e poe hasena, “A Tsunono e atei silena u hakats turu katun u atei a ka pinopino.” 4AaTaraha, a niateina i han i puta teka e tutuna i matane Sunahan. U Buk u Goagono e poe hasena, “E Sunahan e kato homi mera nei u katun u atei u niatei pouts i taren.” c@?Alimiu go ma gamoemi a peisamiu. Te poiena a toa i tamilimiu nonei e atei koruna tara markatona i puta, nonei e tatei kato here nanei a peisanen a katun te ngöeri a tutu, ba nonei te toan luena a niatei hamana. 9?kTe kato homiena a toa katun a luman lotu tere Sunahan, be Sunahan te kato homi hase noen. A luman lotu tere Sunahan e moa ta ka ta omi i tanen, na limiu a luman lotu i tanen. >Alimiu e ma atei silemi te here mena milimiu a luman lotu tere Sunahan? U Namnamei tere Sunahan e kana i gusumilimiu. I= Kaba a toukui te ma katosabe noi e kato uana tara luma te ats hakapana. A toukui tara katun teka e taia nou, kaba nonei peisa te katosabe nou ba te here noi a katun te lu ba naria turu tula. <'Na katun te hamana uana tere Kristo ba te lu hanige iena a markato tere Sunahan ba toukui i tanen te katosabena, nonei e lue nou a hamatana. J;  Taraha, turu Lan Pan tere Kristo, a toukui turu katun hoboto e haruto naria romana turu ualesala. U tula te hapirake nou a toukui turu katun hoboto ba te haruto nena te ga niga uen tsi e moa. B:} A barebana e tatei kuieri u luma i taren a goul tsi a silva nu hatu u niga, nu timba na roein luma nu uotoho. Na ra gi tara haniga te gi mar kui meni ra u luma turu namnamei i tarara. 9 Taraha, e Sunahan e haka hakapi e Iesu Kristo peisa nonei u simel pos te gumna a luma. E moa ta tan ta ka te tatei soatena a luma. (8I E Sunahan e halei lia a nitagala te go kato meni lia a toukui tara katunun kui a niga tara luma, na lia u haka hakapi u simel pos tara luma. Na tana katun te kuiena a luma i ieluna u simel pos. Na man toa toa man katun e tatei tara kap haniga ner te mar kui mena rien a luma i ieluren. ]73 Alam u katunun kukui-gono bei e Sunahan. Alimiu e here hasemi a luma tere Sunahan. z6mNori u katun teka e hiapupopor. E Sunahan e palis haniga rano lam a man toa toa popona tara toukui tu kati lam. 35_A katun te mamuma e ma pan nei, na katun te murimurima e ma pan has nei. E Sunahan lasi a toa te panina, taraha nonei te taguhena a mamana ka ba te pan haniga susuluna. 4Alimiu e heremi a kui tere Sunahan. Alia u na rarare mami u ranga tere Sunahan i tamilimiu ba te here nei alia u na kilata latu. Na i murinen e Apolos e hatuts lel rilimiu a man ka tere Sunahan ba te here lel hase nei e na lebei a kannou. Kaba e Sunahan lasi a toa te taguhu rio limiu te go hamana haniga susul uam limiu, te mar hatagala has mena neien a kannou ba te pusuku hanigana. p3YE Apolos nonei a katun pan? E moa. Na lia e Pol a katun pan? E moa has. Alam u katunun kui tun tere Sunahan tu hatuts rilimiu te go hamana uam limiu i tanen. A man toa toa i tamulam e katoem a toukui te hala rilam e Sunahan. :2mTara poata a toa i tamilimiu e poiena, “Alia e ka uagu tere Pol” na tabi e poiena, “Alia e ka uagu tere Apolos”, alimiu e kato heremi a katun tununa i puta, tsime? Aa. 1Taraha, alimiu e here noemi u katun te ka las mer u hakatsina i puta. Alimiu e hiao-omimiu ba te hiangenngena hasmiu. A markato teka e haruto nena alimiu e ka puta mia turu ngilina peisa i puta ba te kato heremi u katun te ma atei sileri a Tsunono. V0%Alimiu u heremi a ma tsi goama ba te here noa has ramien. A tahol e hasus tune iena a tsi goama i tanen ba te ma hanoue neien a kannou te tame ier. Ne kato has uana i iesana, alia u hatuts merai limiu u hihatuts u tarare tere Sunahan. Alimiu u ma antunan atei silemi a mouna u ranga tere Sunahan ba te ma antuna noa hasmi i romana. 8/ kKaba a ma tsi hahatoulana, alia u ma antunan ranga uai i tamilimiu te mar ranga uagu lia turu katun te kukutier u Namnamei tere Sunahan. Alia u ranga u i tamilimiu te tatei ranga uagu lia turu katun te ka las mer u hakatsina i puta. Alimiu u ka meiam a tsitabubun niatei puku tara markato tere Sunahan. D.U Buk u Goagono e poe hasena,“Esi te atei silena u hakats tara Tsunono? E moa.Esi te antunan hatutse neien ta ka? E moa koru.” Kaba ara e ka mera u hakats tere Kristo.-3A katun te ka mena u Namnamei tere Sunahan e antunan sabiena a mouna a mamana ka, kaba tana katun e ma antunan atei haniga sile nei nonei a katun. H, A katun te ma ka menei u Namnamei tere Sunahan e ma tatei lue nei a man ka te roron hala nena u Namnamei tere Sunahan. Turu hakats tara katun teka, a man ka teka tere Sunahan e here nei a man ka man tutu. Nonei a katun e ma antunan atei sile neien, taraha u Namnamei lasi tere Sunahan te antunan haruto nena a mounen. i+K Ba lam e ma ranga nami u ranga tara niatei turu katun tun. E moa. Alam e ranga nem u ranga te hatuts rilam u Namnamei tere Sunahan ba te hatarare nem a man ka tere Sunahan turu katun te ka mer u Namnamei tere Sunahan. '*G Ara i ma luei u namnamei tara han i puta teka. E moa. Ara i lu u Namnamei te lama tere Sunahan te gi tatei atei sil meni ra a man ka te hala rira e Sunahan. W)' U namnamei peisa lasi tara katun te atei silena u hakats pouts i tanen. A tana katun e moa. Ne kato has uana i iesana tere Sunahan. U Namnamei peisa lasi tere Sunahan te atei silena u hakats tere Sunahan. Q( Ne Sunahan e haruto hakapa sila rira a ka teka turu Namnamei i tanen. Nonei u Namnamei e tara sabiena a mamana ka tara mamana makum ne tara sabe hasena a mouna a man ka tere Sunahan te mousuna. <'q U Buk u Goagono e poiena,“A ka ti namala tarei u katun na ti ma hengo naien na ti ma hakats has naien, nonei a ka te kato hahaloso beri e Sunahan u katun te ngile ren.” &7U katun pan i puta teka i ma atei sili a man ka teka. Sanena ti atei sile ien, nori sane ma tatei tapala nari a Tsunono a niga i tarara tara koruse. B%}A niatei te ranga megu lia nonei a niatei tere Sunahan te mous i manasa. E haruto nena a ka teka: i mam te habute ien a han i puta, e Sunahan e haniga te gi pan hoboto gono menien ra. G$Alia e ranga noa has megu a niatei turu katun te atei siler a markato tere Sunahan. Kaba e ma niatei uanei tara han i puta teka tsi tara pal kapanir i puta te taia riou romana. E moa. # A ka teka e kato silena alimiu go ma tatei sola mia tara niatei turu katun, kaba limiu go sola mia tara nitagala tere Sunahan. ~"uAlia u ma katoei tu rangana tara niatei pan. E moa. U ranga i tar e harutein a nitagala turu Namnamei tere Sunahan. ^!5Na poata tu kaia lia i tamilimiu, alia u ma tagalai na lia u tololo mei a nimatout.  {Alia u ngilin hatei rai limiu a toa puku a ka a kapan — kato uana, e Iesu Kristo na ha te mate sile ien tara koruse. E A ma tsi hahatoulana, tara poata tu la mamia lia i tamilimiu ba te rarariegu u ranga tere Sunahan, alia u ma ranga merai limiu a niatei pan tsi u ranga te tutu nena a katun papala. E moa. v gNu Buk u Goagono e poe hasena, “Esi te ngilin soloseiena a toa, nonei e tatei soloseiena a Tsunono.”z oKaba e Sunahan e hala rilimiu a nitoatoa tere Iesu Kristo, na nonei e habutu sile ien a mouna a niatei i tarara. E Kristo nonei te sakahis rio ra ba ra te katun uara tere Sunahan. Nonei lasi a maroro te matskö sila ria ra i matane Sunahan. [ 1E kato uana teka ba e moa ta toa te go tatei solosei a peisanen i matane Sunahan. , SE Sunahan e hopu kapir u katun te sigala rer na te omi rer na te ngö rari u katun papala. Taraha, nonei e ngilin sigala rena a man ka te hapan raria i puta teka. S !U katun te ngö rarai u tutu, e Sunahan e hopu kap rien te go hamatsingolo merien u katun u atei. Nu katun te ngö rari u pinolasa, e Sunahan e hopu kap rien te go hamatsingolo merien u katun u tagala. _ 9A ma tsi hahatoulana te ngör e Sunahan, alimiu go hakats pouts niam a peisamiu. I matar a barebanar i puta, a man toa lasi i tamilimiu te ka mer a niatei, na man toa lasi te ka mer a nitagala tsi a solo pan. / YA ka teka te ngöeri a barebana a “nitutu tere Sunahan” e ka mena a niatei te pan bala koru nena a niatei turu katun. Na palabir u katun e poe haser, “U hihatuts teka e haruto nena e Sunahan e ma tagala nei.” Kaba nonei e ka mena a nitagala te pan bala koru nena a nitagala turu katun. : oKaba u katun te ngör e Sunahan, u Jiu nu katun halhal turu Jiu, nori e ngiler u hihatuts teka. E haruto nena e Kristo nonei a nitagala tere Sunahan na niatei has tere Sunahan.  Kaba alam e hatuts talasi nem te mate u e Kristo tara koruse. U Jiu e omier u hihatuts teka, nu katun te ma Jiuri e poier e tutuna. c AU Jiu e ngilin tarer a man mirakul ba te toan hamanar, nu Grik e torohanan luer a niatei.  Turu niatei i tanen e Sunahan e hatu kapin a maroro turu katun te torohanan atei sile ren turu niatei peisa i taren. Kaba nonei e lu pouts rena u katun te hamana uar i tanen tara poata te hengoe rien u raranga i tamulam te ngöeri a barebana u ranga u tutu. ^ 7Esi nori u katun u atei? Esi nori u katununa turu buk? Esi nori u katunun raranga hatagala? Nori hoboto e ma pan ria i matane Sunahan. E Sunahan e haruto hakapein a niateina tara han i puta teka a ka papala. @ {E Sunahan e ranga hasina turu Buk u Goagono ba te poiena,“Alia e homie gou a niatei turu katun u atei. Na lia e hatutu ragou u katun te poier nori e atei siler a mamana ka.”  Poata te rarare ria ra te mate u e Kristo tara koruse, bu katun te ka ria tara maroro te tia ria e poier u ranga i tarara e tutuna. Kaba ara te lu pouts rena e Sunahan e atei silera nonei u toa u ranga noa lahas teka te ka mena a nitagala tere Sunahan. W )E Kristo e ma hala sile mei lia te go mi baptais meri u katun. E moa. Nonei e hala sile mei lia te go mi rarare meni lia u Bulungana u Niga. Na lia go ma rarare mei u ranga u para tara niatei, taraha u rarangana te mate meia e Kristo tara koruse e namos hapolasena a nitagala i tanen. E Kristo nonei a nitagala na niatei tere Sunahan  Alia e hakats pouts tsipon negu tu baptais meni lia e Stepanas na pala i tanen. Kaba e moa toum ta tan ta katun te go baptaisi lia.) L Ne moa ta toa te tatei poiena alimiu u habaptais mia tara solor. ( o  YAlia e haniga uagu tere Sunahan tu ma baptaisei lia ta toa i tamilimiu, e Krispas ne Gaias lasi.   5 Gesi te mate sil rio limiu tara koruse? Alia e Pol? E moa! Ga limiu u habaptais mia tara solor? E moa koru! E here nei e Kristo e taktakata hakapa.    U ranga tara man toa toa i tamilimiu e hiahalhalina. Toa e poiena, “Alia e ka uagu tere Pol.” Na tai e poiena, “Alia e ka uagu tere Apolos.” Na tai e poiena, “Alia e ka uagu tere Pita.” Na tai e poiena, “Alia e ka uagu tere Kristo.” i  M Taraha, a palabir u katun tere Kloi i hatei lia alimiu a ma tsi toular e roron hiangenngenamiu.   Alia e ranga hatatagi koru mera golimiu a ma tsi toular te hamana uara ra tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, alimiu go hatangana hoboto iam. Alimiu go ma hialulu katami. Alimiu go here nitoemi a toa katun, ba te ka memiu u toa u hakats nu toa u ngil. ' I E Sunahan a katun a hihipakoko. Nonei e ngö sil rilimiu te go ka uam limiu tara pien tson i tanen e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. U Kristen i hialulu kata  1Nonei e hala nitoa ranei limiu a nitagala, ba limiu te ma ka memoi ta ka ta omi i tamilimiu turu Lan u kapan tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara.  9Na limiu e ma kukunaro nami ta toa ta ka ta niga tere Sunahan te hahalose mia limiu a poata te butu lel nama romana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. X +U raranga tu hatei mamin lam tere Kristo e butu hatagala koruna i torimilimiu. 0 [E Sunahan e kalala merai limiu te hamana uami limiu tere Kristo. Nonei e taguhu rano limiu te go atei mena milimiu a man ka hoboto te manana ba te ranga haniga namen.  Alia e roron haniga bera golimiu tere Sunahan, taraha nonei e haniga rano limiu te hamana mia limiu tere Iesu Kristo. , SE Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. A man nikalala te hala ranei ra e Kristo  Alia e Pol a toa aposol tere Iesu Kristo. E Sunahan e ngö silei lia te go aposol u lia turu ngil peisa i tanen. Alam mere Sostenis e toularara e koloto menami a kalanloun teka i tamilimiu te hatsunonemiu e Sunahan tara taun i Korin. E Sunahan e ngö sil rilimiu te go katun uam limiu i tanen ba te hagogoso rano limiu, taraha alimiu e hamana uamiu tere Iesu Kristo. U ranga tara kalanloun teka e la has uana tara barebana tara han hoboto te hatsunoner e Iesu Kristo, a Tsunono i tarara na Tsunono has i taren. ~c}i}|{{ezGy0x wWvuttQsrrqpp!nnqmlljii0h7gPfjedcXb``A_^^;]t\j\[[+ZZYXX WVVkTTkTRRDQQ'PUOOhNXMMLKJ'IbHH?GFFEhDCBB+AAX@@Q??V>>M=<<;o;:t9C76U544_33.22A100F/..[.-;,++!) (^'&&6%%###D""! %OU hW24<C(J = G h -mEDGaha te kato tale gou lia? Alia e singo goa turu namnamei i tar, na lia e singo has goa turu hakats i tar. Alia e köma goa turu namnamei i tar, na lia e köma has goa turu hakats i tar. xCiTaraha, te singo gia lia turu tanu mar ranga, u namnamei i tar te singona, kaba u hakats i tar e ma atei nei. %BC A katun te töho nena u tanu mar ranga halhal e tatei singo uana tere Sunahan be Sunahan te hale neien a nitagala te go hatarare ien u ranga i tanen. EA Alimiu e ngil koruemiu te go lu mena milimiu a man nitagala turu Namnamei u Goagono. E nigana. Na limiu go tolaha hatagala sile iam a man nitagala te taguhu rena u barebana tere Sunahan. <@q Na te hengoe goa lia a toa katun ba te ranga nena u toa u mar ranga te ma atei sile gilia, nonei e here nei a katun halhal i matar, na lia e here hasgi a katun halhal i matanen. `?9 U mar ranga u parapara koru e ka ria i puta teka, kaba nori hoboto e ka mer a mouren. n>U Ne kato has uana i iesana i tamilimiu. Te töho namia limiu u tanu mar ranga halhal te tutu ner a barebana, ba ime te atei sil halona mena roien a ka te ranga nami limiu? E moa. Taraha, u ranga i tamilimiu e la pinopino tununa. =yNa te ling hatutuna a tuhil, ba ime te mar atei sil halona mena roi u soldia a poatan hiatatung hamanasa? E moa tala. x<iTe ma ling hamatskö neia u kohi tsi a gita, ba ime te mar atei sil halona mena roi u köma? E moa tala. :;mA ma tsi hatoulana, te na ranga mera goa lia limiu turu tanu mar ranga, alia e ma taguhu ragoi limiu u ranga teka. Kaba te na hatei ragoa lia limiu a ka te harutei lia e Sunahan, tsi te hatei ragoa lia limiu a toa niatei na u toa u ranga u kapan na u toa u hihatuts, ba lia te antunan taguhu rago limiu. m:SAlia e ngilegu alimiu hoboto go ka meiam a nitagala te go töho mena milimiu u tanu mar ranga halhal. Kaba alia e ngil koruegu alimiu hoboto go ka meiam a nitagala te go töho mena milimiu u ranga hamatskö tere Sunahan. Taraha, a katun te töho nena u ranga tere Sunahan e taguhu rena u katun hoboto turu lotu. Nonei e niga balana tara katun te töho nena u tanu mar ranga halhal, te go ma kai ta katun te ga antunan palisin u tanu mar ranga teka te ma atei sileri a barebana. 49aA katun te töho nena u tanu mar ranga halhal e taguhena a peisanen, kaba a katun te töho nena u ranga hamatskö tere Sunahan e taguhu rane ien a barebana tere Sunahan. [8/Kaba a katun te töho nena u ranga hamatskö tere Sunahan e ranga uana tara barebana, ba nori te atei sile ren. Ba nonei te hatagala ranen ba te hatami ranen ba te taguhu sil rane ien te gi hamana haniga uen. r7]A katun te töho nena u tanu mar ranga halhalina i Kolö e ma ranga uanei tara barebana, taraha e moa ta katun te ga atei sile ien. Nonei e ranga uana tere Sunahan ba te katoena u ranga halhal tara nitagala turu Namnamei u Goagono. 6 Alimiu go tagala sile iam a markato teka te hiangilngil uar, ba te ngil koru hasemiu a man nitagala turu Namnamei u Goagono. Na limiu go ngil hatagala korue iam a nitagala te go töho mena milimiu u ranga hamatskö tere Sunahan te ngöeri u rangan propet. Z5- A topisa ka teka te ka nitoana: a markato te hamana uar tere Sunahan, na markato te hamana sil menari a man ka man niga, na markato te hiangilngil uar. Kaba markato te hiangilngil uar te pan balana.4' Taraha, i romana ara e here rei a katun te tarena a peisanen turu galas ba te kuhilina. Ara e atei sil talasera a ma tsitabubu. Kaba i murimuri ara e tara halesala korura romana. Ara e mar atei haniga sil mena roi a man ka te mar atei haniga sil mera nei ra e Sunahan. u3c Tara poata tu pien noaia lia, alia u kato u tara markato tara pien turu ranga na tara niatei na turu hakats. Kaba poata tu pania lia, alia u hakapi a markato tara pien. Ne kato has uanou romana i iesana tara man ka te ka nitoana. x2i Kaba a ka te niga nitoana e butu nou romana, na poata te butu noen ba man ka te ma niga nitoa nei e kapa nou. z1m Taraha, ara e ma atei haniga nitoa rei, na ra e ma töho haniga nitoa has narei u ranga hamatskö tere Sunahan. z0m A markato te hiangilngil uar e ma antunan kapa nei. Kaba a markato te töho menari u ranga hamatskö tere Sunahan na te töho menari u tanu mar ranga halhalina i Kolö na te ranga menari a niatei, a man markato teka e kapa nou romana. E/ Te ngil mena gilia a toa katun ba lia te tagala sile gen, noahasina tara saha ka te butuna. Alia e hamane gen ba te hamana sile gou te ga butu haniga uen romana, ba te ma sökana megien. .  Te ngil mena gilia a tana katun, ba lia te ma sasala megi te kato homi uanen. E moa. Alia e sasala megu te kato haniga uanen. L- Te ngil mena gilia a tana katun, alia e tatei kato hamatskö gia i tanen. Alia e ma tatei hakats peisa nagi a peisar, na lia e ma tatei raharaha borobore gien, ne ma tatei tori homi has nagien. +,O A markato te hiangilngil uar e kato uana teka: te ngil hamana mena gilia a toa katun, alia e tatei tami nagen ba te kukuiomoto gono megen. Te ngil koru mena gilia a toa katun, alia e ma tatei omie gien, na lia e ma tatei ranga hapan has gia i peisar ba te soloseiegu a peisar. E moa. {+o Alia e tatei hala ba negu a mamana ka hoboto i tar. Na lia e tatei hala has negu a peisar ba te na hatser. Te pile hakarapoto nagia lia a man markato teka ba te ma ngil tsiponegi a tana katun, a man markato teka e ma taguhe noi lia. U mana. `*9 Alia e tatei ka toum megou a nitagala te go töho haniga koru meni lia u ranga hamatskö tere Sunahan, ba te ka has megu a nitagala te go atei sil meni lia a mamana ka te mousuna na mamana niatei. Alia toum e tatei hamana hatagala koru has gou ba te hasule iegu a man pokus. Kaba te ma ngile gia lia a tana katun, alia a katun papala talasi. _) 9 Te go ka meia lia a nitagala te go töho meni lia u tanu mar ranga halhal turu katun na turu angelo has, ba te ma ngil hamanegi a tana katun, u ranga i tar e here talase nei a ti te ling pinopinona tsi a belo pan. () Kaba limiu go tagala sile iam a man nitagala te panina. Na lia e haruto ragoi limiu a markato te niga balana tara man ka teka. Hengo iam!'7 Nori hoboto e ma kato haniga pouts rari u katun, ne ma töho hoboto nari u tanu mar ranga halhal, ne ma hatarare hoboto nari u mouna u ranga. E moa. 2&] Ga nori hoboto u aposol? E moa. Ga nori hoboto e töho ner u ranga tere Sunahan? E moa. Nori hoboto u katunun hihatuts, tsi u katun te katoer a man mirakul? E moa has. % Ne Sunahan e hala nena a mamana man toukui tara man toa toa man katun tara hun barebana i tanen. Nonei e hake iena a aposol tara makum hatoa, na katun te töho nena u ranga hamatskö tere Sunahan tara makum hahuol, na katun te hihatutsina tara makum hatopisa. Ba nonei te haka hasena a katun te antunan katoena a man mirakul, na tai te antunan kato haniga pouts rena u katun, na tai te taguhu rena a palabi, na taina katun te taratara kap rena a palabi, na tai te antunan töho nena u tanu mar ranga halhalina i Kolö. |$q Alimiu e here hobotomi u tuanrei tere Kristo, na limiu a man toa toa e heremi a man makumun tuanrei i tanen. v#e Te kamitsina a toa makumun tuanrei, a man makum turu tuanrei hoboto e kamits gono has meren. Na te hapane ria a toa makum, u makum hoboto e sasala has meren. Ne kato has uana i iesana i tarara a man makum tara hun barebana tere Kristo. R" Na toa makum e ma tatei poe nei e pan bala nena a tana makum. E moa. Ne kato has uana i iesana i tarara a man makum tara hun barebana tere Kristo. Ara a man toa toa hoboto e hiataratara kap hanigara. U!# Kaba ara e ma mar hakats uarei teka tara man makumun tuanrei te taratara hanigana. E Sunahan e mar kato meni a tuanreirara teka, ba ra te tara kap haniga nera a man makum te here nei e ma niga koru nei. $ A Na man makumun tuanrei te poie rara e ma niga koru nei, ara e hakope reien u hasobu. Na man makumun tuanrei te hamouse rara, ara e tara kap haniga naren. kO E moa. A man makumun tuanrei te here nei e ma tagala nei e ka noa has mena a toukui pan i taren. >u U mata e ma tatei sigale nei u ualima ba te poiena, “Alö e ma antuna mia i tar.” Nu baku e ma tatei sigala hase nei u mou ba te poiena, “Alö e ma antuna mia i tar.” kO Kaba e moa tala. U tuanrei e ka mena a man makum a man parapara kaba u toa puku u tuanrei lahas. U# Sanena u tuanrei ga ka mei a toa puku a makum, sane ma tuanrei hamana nei. R E Sunahan e hakeia a mamana makum turu tuanrei turu ngil peisa i tanen. "= Sanena u tuanrei hoboto ga herei u mata, ba ime te ga mar hengo halona u a katun? E moa tala, taraha u talinga e ma here hase nei u mata. Na sanena u tuanrei hoboto ga herei u talinga, ba ime te ga mar soka halona u a katun? E moa tala, taraha u ues e ma here hase nei u talinga.  Na te ga poe meni u talinga, “Alia e ma ka uagi turu tuanrei, taraha alia e ma matagi,” u talinga e ka noa has uana turu tuanrei.  Te ga poe meni u mou, “Alia e ma ka uagi turu tuanrei, taraha alia e ma ualimagi,” u mou e ka noa has uana turu tuanrei. kO U tuanrei tara katun e ma ka menei a toa puku a makum. E moa. E ka mena a makum a parapara. ! U toa u Namnamei e baptais hakapa hobote rira ba te kato ranei ra a toa hun barebana. Palabi i tarara u Jiu, na palabi u Grik, na palabi u katunun kukui puku, na palabi u katun te pile ner a peisaren peisa. Kaba ara hoboto i lu hakapi u toa u Namnamei tere Sunahan. 5 U tuanrei e ka mena a man makumun tuanrei a parapara, na nori hoboto u toa puku u tuanrei. Na ra e here rei a man makumun tuanrei tere Kristo. >u Kaba u toa puku u Namnamei te katoena a man ka hoboto teka. Nonei e hula halana tara man toa man katun hoboto turu ngil peisa i tanen. Ara a man makumun tuanrei hoboto tere Kristo }s U Namnamei tere Sunahan e taguhena a toa katun te go kato menien a man mirakul, ba te hala hase nei a tana katun a nitagala te go töho menien u ranga hamatskö tere Sunahan te ngöeri u rangana turu propet, ba te hala hase nei a tai a nitagala te go ona menien u spirit u niga nu spirit u omi. U Namnamei tere Sunahan e hale ienei a tana katun a nitagala te go töho menien u tanu mar ranga halhalina i Kolö, ba te hala hase nei a tana katun a nitagala te go hatarare menien u mouna u ranga teka. G Nonei u toa puku u Namnamei e hale ienei a tana katun a nitagala te ga hamana hatagala uen, ba te hala hase nei a tai a nitagala te ga kato haniga pouts menien a katun te ka mena a nimate. M U Namnamei tere Sunahan e hale ienei a toa katun a nitagala te go ranga meien u hakats u niga, na nonei u toa puku u Namnamei te hala hase nei a tana katun a nitagala te go ranga meien a niatei. {o E Sunahan e haruto nena u Namnamei i tanen tara man toa toa hoboto i tarara, te go taguhu merien u katun hoboto. F Na mamana maroro e ka hasina te hatagala sila rana ra a Tsunono te gi kato meni ra a toukui i tanen, kaba nonei a toa puku a Sunahan te hala hoboto ranei ra a nitagala tara mamana toukui. S Na mamana man toukui e kana, kaba ara e kui silera a toa puku a Tsunono. _ 7 A mamana man nitagala e kana, kaba toa puku u Namnamei te hala hoboto nena men. r ] Na lia e hatei ragi limiu, a katun e ma antunan poe nei, “Iesu e gi korupakön,” te ga haranga nien u Namnamei tere Sunahan. Na katun e ma antunan poe hase nei, “Iesu a Tsunono,” te go ma haranga neien u Namnamei u Goagono.   Alimiu e atei silemiu a poata tu tematan noa mia limiu, alimiu u kukute iam a markato ti hatsunono meni a keisa te ma toatoari. n  W A ma tsi hahatoulana, alia e ngilegu alimiu go atei sile iam a man nitagala turu Namnamei u Goagono.   "Te bes koruna a toa katun, nonei e tatei nou mam nama i luma i tanen. Nonei e namos nou homina turu hagum ba limiu te lue mou a nihahuna tere Sunahan. Na man tana man harangata e na hamatskö mote gou lia tara poata te la uagou romana lia i tamilimiu.yk !Na ma tsi toular, tara poata te gono sile mia limiu a kannou tara Komunio, ba limiu te hahalosemiu a tai.   Kaba poata te hahuna rena ra e Sunahan, nonei e hamatskö sil ranoi ra te go ma kato homi koru gono merien ra u katunur i puta. \1 Te gi hamatskö haniga mam meni ra a peisarara, be Sunahan te ma hahuna ranoi ra. yk Nonei a ka te pinolasa sila ria a palabi i tamilimiu, ba palabi te ka mer a nimate, ba palabi te mate hakapar. 1[ Taraha, e Sunahan e hahune nou a katun te nou pinopinoena a beret na te ua pinopinona tara gotana ba te ma hakats nanei i me te mar mouna uana u tuanrei tara Tsunono. ve A katun e tatei hamatskö haniga mamena a peisanen ba te toan nouena beret ba te toan ua hasna tara gotana. ;o Na te nou pinopinoena a toa katun a beret tara Tsunono, na te ua pinopinona a toa katun tara gotana tara Tsunono, nonei e kato homiena u tuanrei nu rahatsing tara Tsunono. :m Na tara mamana poata te noue mia limiu a beret teka na te ua mia limiu tara gotana teka, ba limiu te na haruto namiu a tou mate tara Tsunono antunana te la pouts namen romana. >u Na i murina ti nou hakapa ien, be Iesu e lu has mena nei a gotana i iesana me poiena, “A gotana wain teka e haharoei nena u rangan kits u tsimus te na kato hatagale goi lia u rahatsing i tar. Tara mamana poata te ue moa limiu a wain teka, ba limiu te markato has uamiu teka ba te hakats pouts namo lia.” (I A Tsunono noa has te halei lia u hihatuts tu hala has nia lia i tamilimiu. Ne kato uana teka: i mamnen tara toa bong noa has ti haruto nia e Iesu a Tsunono turu pakö i tanen, nonei e lu a beret me haniga uana tere Sunahan, ba te posepose iena a beret me poiena, “Nonei a tuanreigulia teka te na mate sil rano limiu. Alimiu e na kato has uamiu teka tara beret ba te noue men ba te hakats pouts namo lia.” -~S Alimiu e ka memiu u luma. Taraha tsiponi te ma nou uamia limiu na te ma ua uamia limiu turu luma i tamilimiu? Alimiu e sigala ramiu a hun katun tere Sunahan, ba te hamatsingolo ramiu u katun te kaka pukur. Alia go poe aha i tamilimiu? Alia go haniga rio limiu tara markato teka? E moa koru! }  Taraha, a man toa toa hoboto e luier a ma tsi kannou peisa i taren, ba te nou ba ner a palabi ba te besur. Ba palabi te spakir. j|M Kaba poata te hagum hoboto mia limiu a toa hun katun, alimiu e ma lu hamanemi a Komunio. E moa. &{E Alia e atei silegu a man hun katun i gusumilimiu e hiahakhakats halhalir. Na markato teka e kato rano limiu ba te atei silemiu esi i gusumilimiu te manana. 7zg Alia u hengoin u ranga te poiena tara poata te hagum hoboto mia limiu, ba limiu te hialala kalakalamiu te mar hun katun uami limiu, na lia e hamanegu a palabinu ranga teka. 4ya Kaba turu ranga teka te hala ragi lia limiu, alia e ma haniga ragi limiu, taraha te hagum hoboto mia limiu, ba markato a omi te tagala saluhena tara markato a niga. =xs Te hipus nanoa romana a toa katun a markato teka, alia e hatei rago limiu alam na man hun katun has tere Kristo alam e moa ta tan ta markato tara poata te lotu mia lam. A Komunio w  Kaba e nigana i matana barebana te ka mena nei a tahol u hulu pan. E Sunahan e hale ien u hulu pan te ga kopo kapin a bakunen. yvk A markato i tarara i puta teka e haruto nena e ma niga nei i matana barebana te ka mena nei a tson u hulu pan. guG Aha te poie milimiu? E nigana te singona a tahol turu lotu ba te ma kope nei a bakunen? t Taraha, a tahol i habuteia tara tson i manasa, na tahol e posa hase iena a tson i romana. Na man ka hoboto e la nama tere Sunahan. ksO Kaba te hamana ria ra tara Tsunono, a tahol e solana tara tson, na tson e sola hasna tara tahol. r# Na tahol e ga kopei a bakunen tara poata turu lotu ba te haruto nena nonei e ka putana tara tson i tanen, taraha u angelo e tara hase ren. Sq A tson i ma habutu silei a tahol. E moa. A tahol ti habutu silei a tson. zpm Taraha e Sunahan e ma habutei a tson tara tuanreina tahol. E moa. Nonei e habuteia a tahol tara tuanreina tson. )oK A tson e ma tatei kope nei a bakunen tara poata turu lotu, taraha a tson e namnamei nena a nikapan tere Sunahan. Na tahol e namnamei nena a nikapan tara tson. |nq Te ma kope neia a tahol a bakunen, ba nonei te tatei kobana ba nena u hulu hoboto i bakunen. Kaba te omi nen te kobana ba mena neien u hulu hoboto i bakunen, tsi te omi nen te ga kuli hamakmakum menien u hulu, nonei e tatei kopena a bakunen. lmQ Na a tahol te lotuna ba te singona tsi te töho nena u ranga tere Sunahan ba te ma kope nei a bakunen, a tahol teka e ma hatsunone nei a tson i tanen. Nonei e kato uana tara tahol te kobana hakapa ban u hulu hoboto i bakunen. l1 Na a tson te lotuna ba te singona tsi te töho nena u ranga tere Sunahan ba te ka mena u kopo i bakunen, a tson teka e ma hatsunone nei e Kristo. k' Kaba alia e hatei ragoi limiu a ka teka: a tson e pan nena a tahol i tanen, ne Kristo e pan nena a pal tson, ne Sunahan e pan nena e Kristo. j  Alia e haniga rago limiu, taraha alimiu e ma solopale milia na limiu e kukutiemiu u hihatuts hoboto tu hala rilia limiu. si a Alimiu go tatatie mumo lia te mar tatate has mena gilia e Kristo. Te kope ria u baku tara poata turu lotu 6he !Nonei teka te markato uagu lia. Tara mamana ka te katoe gulia, alia e torohanan kato haniga gia i matana katun hoboto. Alia e ma hakats talasi nagi a ka te niga peisana i tar. E moa. Alia e hakats has negu a ka te nigana i taren. Alia e kato silegu nori e gi haniga be Sunahan te lu pouts ranen.g  Alimiu go hakats riam u Jiu nu katun te halhal ria turu Jiu nu katun has tere Kristo, ba limiu te ma kato homi mia i mataren. f Tara mamana ka hoboto te katoe milimiu, te nou mia limiu na te ua mia limiu, alimiu go katoe iam a markato te soloseiena e Sunahan. Ae{ Te haniga uagu lia tere Sunahan ba te haniga silegu a tsi kannou i tar, aha tsiponi te poe menei a tana katun e omina te nou mena gilia a kannou te haniga sile gulia tere Sunahan?” d{ Kaba te poiena a katun, “A kannou teka i hats ba nia tara keisa,” ba lö te ma noue mien. Alö toum e poiem e nigana, kaba nonei a katun te hateio lö e namos poiena alö e kato homim. Alö go ma noue ien ba nonei te ma hakats homi nanoi lö. Kaba alö e tatei poiem, “Taraha tsiponi te go agono sili lia a kannou te poe mena nei a tana katun e omina te gi nou menien? mcS Te ma hamana neia a toa katun ba te lase nolö te go na nou gono menien, ba lö te lam ba te na noue iem a saha ka te hanoue neien lö. Ba lö te ma rangata sei namien, taraha alö e namos poiem, “Alia e kato homigu.” gbG U Buk u Goagono e poiena, “A Tsunono e teiena a han i puta na mamana ka te kana i puta.” 1a[ Alimiu e tatei nouemiu u benö te hahol naria tara toana ba te ma rangata namien. Taraha, alimiu e namos poiemiu alimiu e kato homimiu te go nou mena mien limiu. `) Alimiu go ma hakats sil tun lasemi a ka te nigana i tamilimiu peisa. E moa. Alimiu go hakats sil has iam a ka te nigana tara palabir u katun. _ Alimiu e tatei poemiu, “E Sunahan e hanigana te kato mena gilia a mamana ka.” Aa. Kaba a palabina man ka e ma niga nei i tamilimiu. E Sunahan toum e tatei hanigana te go kato mena milimiu a mamana ka, kaba palabina man ka e ma taguhu ranei u katun. p^Y Te mar kato uami limiu teka, ba Tsunono te tori-tiama rano limiu, na nonei e hahuna koru ranou limiu. w]g Alimiu e ma tatei luemi a Komunio tara Tsunono ba te na nou has mia tara kannou te hatsunoneri u mate u omi. N\ Alia e poe lasegu a man ka te hatse ria tara makumun hats turu tematan e hats uar turu mate u omi. Nori e ma hats uari tere Sunahan. Na lia e ma ngilegi te go hatsunono uam limiu turu mate u omi. {[o Alia e ma poiegi u keisa e manana. Na lia e ma poe hasegi a kannou te hala naria tara keisa a ka a kapan. E moa. Z/ Alimiu go hakats niam te mar kato uar u Jiu. U katun te nouer a man ka te hats ba ner, nori e hamaner e Sunahan te hatsunone ren turu hats. zYm Ara e nou hoboto ria tara toa beret, na ka teka e haharoei nena ara u katun u para te here rei a toa hun katun. ?Xw Tara poata te na lue rara a Kumonio tara Tsunono ba te haniga uara tere Sunahan ba te haniga silera a wain, ara e hamana hoboto uara tara nitagala turu rahatsing tere Kristo, te mate sil merien ra. Na poata te poseposie ria ra a beret, ara e hamana hoboto uara turu tuanrei tere Kristo te mate sil merien ra. dWA Alimiu e antunan hakats hanigamiu. Na limiu go hakats haniga niam a ka te ranga negu lia. bV= Na ma tsomi, alimiu go ka halehana ba neiam a markato te hatsunono menari u keisa. U' U mamanu hiamus hoboto te butuna i tamilimiu e roron butu hasna turu katun hoboto. Kaba e Sunahan a katun a hihipakoko na nonei e ma haniga noi te ga amus hatagala meri limiu ta toa ta ka te go ma antuna uai a nitagala i tamilimiu. E moa. Tara poata te amus ranoa limiu a toa ka, be Sunahan te kato bera noi limiu a maroro te go bus ba mena milimiu u hiamus ba te hantuna has ranoa limiu i tanen. jTM A katun te poiena e kukute hatagalena a markato a niga e ga hanei sil te ga kato homi uen. >Su A man ka hoboto teka e butu sil te go haruto meri a palabir u katun te gi ma kato has uaien teka. I koloto sile ien te gi hatei merien ra ara gi hanei sil a man markato teka. R} Ara gi ma ranga homini a nikaka i tarara ti mar kato u a palabi i taren ba angelona tara tou mate e atung hamate raten. eQC Ara gi ma tolahei a Tsunono ti mar kato u a palabi i taren bu kukutsi i kato hamate raten. P Ara gi ma tsikoloi na ra gi ma halokui ti mar kato u a palabi i taren ba 23,000 turu katun i taren i mate mieto u toa puku u lan. wOg Ara gi ma hatsunonei u keisa ti kato u a palabi i taren. U Buk u Goagono e poiena, “A barebana i gum sil te gi nou uen na te gi ua uen. Na nori i takei sil te gi sani uen, ti mar kato homi has u u katun ti hatsunono menien u keisa.” N A ka teka e haruto ranei ra te gi hanei sil meni ra na te gi ma matesil meni ra a man ka man omi ti mar ngil has uen. M Kaba e Sunahan e raharaha noa hasir u katun u para i gusuren, ba nori te mater ba tuanreiren e ka kalakalana tara latu pinopino. L# Na nori hoboto i ua hasia turu toa u ramun te hala rien e Sunahan turu lapo. U lapo e herei e Kristo, taraha e Kristo e la gono has meren. >Kw Nori hoboto i nouia tara toa kannou te lama i Kolö. bJ= E here nei nori i baptais hobotoia turu koasi na turu tasi ba te kukute ria tere Moses. I  A ma tsi hahatoulana, alia e ngilegu alimiu go hakats pouts niam a ka te butuia turu tuburara i manasa, ti kukute menien e Moses. Nori i ka puta hobotoia turu koasi tere Sunahan te tara kap ralen, na nori i aroho hoboto silaia i gusuna u Tasi u Rörö. CH Alia e roron hatatei hatagala koruegu a tuanreir ba te haka pute iegen. Taraha, alia e hahatei regu u katun te gi tagala sil menien e Sunahan, kaba alia a toa e namos rus ba nagen.ZG- Alia e ma kui pinopinogi. Na lia e ma heregi a katun te muku pinopinona. E moa. iFK A katun a tagala te kana tara toukuin hihikuma e roron haka pute iena a tuanreinen. Nonei e torohana silena a prais te lango boroboro nou. Kaba ara e haka puta sile rei a tuanreirara te gi lu meni ra a prais te ka nitoana. 8Ei Alimiu e atei silemiu a katun a para e hihikuman pipietar, kaba a toa puku te luena a prais. Na limiu go here hase mien ba te torohana hatagala silemiu a prais tere Sunahan. D) Alia e kato silegi a man ka hoboto teka u Bulungana u Niga, te go lu meni romana lia a man ka man niga te hatei nena u Bulungana u Niga. &CE Na poata te ka gono mera gia lia u katun te ma hamana hatagalari, alia e kato here nagi a peisar nori, ba te taguhu sil ragien te gi hamana hatagala uen. Alia e kato here nagi a peisar u katun hoboto, na lia e torohanagu tara maroro hoboto te go peigi meri lia a palabi tara Tsunono. MB Na poata te ka gono mera gia lia u katun te ma Jiuri, alia e kato has uagu te kato uaren. Alia e kato here nagi a peisar a katun te ma ka puta neia turu Lo tere Moses, ba te peigi mena gien tara Tsunono. Alia e ma poiegi alia e ka gia i ielesala turu Lo tere Sunahan. E moa. Alia e ka puta noa has gia turu Lo tere Kristo. VA% Poata te ka gono mera gia lia u Jiu, alia e kato has uagu te kato uaren ba te peigi mera gien tara Tsunono. Na poata te ka gono mera gia lia u katun te kukutier u Lo tere Moses, alia e kato has uagu te kato uaren. Alia e kato silegu a ka teka te go peigi merien lia tara Tsunono, noahasina te ma ka puta gia lia turu Lo tere Moses. M@ Alia e ma ka megi ta haroho tara toa katun. Kaba alia e kato here nagi a peisar a katunun kukui puku tara barebana hoboto te go taguhu meri lia a katun a para ba te hamana uar tara Tsunono. c?? Ga saha hihol te tatei lue gulia? A ka te niga balana tara hihol nonei teka: te rarare puku mena gilia u Bulungana u Niga. Taraha, alia e ma kato silegi a hihol te matsköna turu katun te rararier u Bulungana u Niga. b>= Sanena te kato megia lia a toukui i tar turu ngil peisa i tar, sane matsköna te go lu meni lia a hihol. Kaba e Sunahan e hopu kap hakapa nio lia tara toukui teka. E ma ngil peisa uanei i tar. E moa. U ngil i tanen. c=? Na lia e ma tatei ranga sesei has nagi te rarare mena gilia u Bulungana u Niga. E moa. E Sunahan e ranga hatagala meio lia te go rarare u lia. Na nomi e tatei butuna i tar te go ma rarare meni lia u Bulungana u Niga. u<c Kaba lia e ma tagala silegi a ka teka. Na lia e ma koloto has nagi a kalanloun teka te go lu meni lia ta moni i tamilimiu. Te go ma antunan poe meni lia alia u hala puku rilimiu u Bulungana u Niga, e niga balana te go mate u lia. ';G Ne kato has uana i iesana, a Tsunono e ranga hakapein u katun te rararier u Bulungana u Niga e tatei luier a monin kannou i taren turu katun te hengo raren. S: Alimiu e atei silemiu u katun te kui ria tara Luman Lotu Pan e lu haser a kannou i taren tara Luman Lotu Pan. Nu katun te pepeito kap ner a makumun hats e lu haser a hapala tara kannou te hats ba ner. Z9- E nigana te mar ranga uar a palabir u katun teka i tamilimiu, kaba e niga balana te mar ranga uamu lam teka i tamilimiu. Kaba alam e ma tagala silemi a man ka teka. Alam e kui peisa silemi a tsi monin kannou i tamulam a limamulam, taraha a barebana e namos poier alam e habulungana silemi u ranga tere Kristo te go lu meni lam ta moni. 8w Alam u hatuts rilimiu a man ka tere Sunahan, na limiu go ma peits nami a man kana i puta te go hala rami limiu alam. y7k Nonei e ranga hasi rilam. Nonei e poiena a barebana e tatei hol haser a katunun taratarakap turu lotu tara toukui i tanen. A katun te lebe iena a kui e kui silena te ga lu menien a hapala tara kannou, na katun has te gala menama a kannou. ^65 Ti koloto nia turu Lo tere Moses, “Alö go ma kopo kapni a runguna bulumakau te pita patspatsike nen u kon. Nonei e tatei nou hasina tara poata te kui nen.” E Sunahan e hakats talasin a bulumakau tun? E moa. x5i E ma ranga las uanei tara katun te kato uana teka. E moa. U ranga tere Sunahan e kato has uana i iesana. 14[ A soldia e hol poutsena a peisanen te kato mena neien a toukui tara soldia? E moa koru. Na limiu e ma tatei ranga has uami teka tara katun te lebei a kuin gerep, “Alö e ma tatei nouemi u gerep i tamulö.” E moa. Na katunun pepeitokap turu sipsip nu meme e tatei lu hasna turu susu i taren. F3 Ga lam peisa mere Banabas e ma tatei hakapemi a toukuin moni i limamulam ba te lu hasem a monin hitaguhu te mar lu has uar a palair u aposol? E moa, alam e tatei hakapam te go ngil u lam. L2 Ge ma niga nei te go ka meni lia ta tahol ta Kristen ba te lala gono meno lia tara nilala i tar? E moa, e niga hasina. A palabir u aposol e kato uar teka, nu toulana has a Tsunono, ne Pita has. b1= Tara poata a katun e torohanan sabe nena ta markato ta omi i tar, ba lia te mar haranga uagu teka: ge ma niga nei te hala merari a barebana a kannou na kan ua i tar te rarare uagia lia i taren? E moa, e nigana. M0 A palabir u katun e ma ngö toume rilia a aposol, kaba alimiu e atei silemiu alia a aposol. Alia u taguhu rio limiu ba limiu te hamana uamiu tara Tsunono. Na ka teka e haruto nena alia a aposol. [/ 1 Alia a aposol, taraha alia u tara hakapi e Iesu a Tsunono i tarara. Alia e tatei kategu a ka te ngile gulia. Alia u taguhu rio limiu ba te hamana uamiu tara Tsunono. Na toukui teka e haruto nena alia a aposol. ".= Te ga kato homia a markato tara kannou e toular, alia e ma tatei nou lelegi u benö. Alia e namos kato homiegi e toular a markato tara kannou teka. -9 Te kato uamu lö teka, alö e kato homi mia i matane Kristo, taraha alö e kato homiem e toulamulö ba nonei pouts te poe talena nonei e kato homina. {,o A markato te kato memi lö a niatei i tamulö e kato homiena e toulamulö te agonona, te mate sil hasi e Kristo. :+m Taraha, a toa katun e poiena, “E omina te nou mena gilia a kannou ti hats ba neia turu keisa.” Na lö e poiem, “Alia e atei silegu a ka te nigana.” Na te tarena a katun teka te nou uamia lö tara luma te hatsunone ria u keisa, ba nonei te ngilin nou hase nou a kannou ti hats ba neia turu keisa. .*U Kaba alimiu go hakats niam a hahatoulana i tamilimiu te agono nena a kannou. A markato te nou mena milimiu a kannou e namos amuse nen ba nonei te kato homina. #)?Kaba a markato te nou mena rei ra a palaina kannou na te agono mena rei ra a palaina kannou e ma kato haniga raneia ra i matane Sunahan. E moa. E ma omi nei te agono mena rei ra a ma tsi palaina a ma tsi kannou. Ne ma omi has nei te nou mena rei ra a ma tsi palaina ma tsi kannou. (Kaba palabir u Kristen e ma atei sileri a ka teka. Nori e roron hakats ner u keisa e ka mer a nitagala. Na poata te noue rien a palaina kannou, nori e poier i hats mam ba naien tara got hamana. Nori e hakats hapara ner a ka teka ba te poier nori e kato homir. '-Kaba ara u Kristen e hamana ria tara toa puku a Got, nonei e Sunahan, e Tamarara te habuti a mamana ka, na ra e ka sile ren. Ne ka hasina a toa puku a Tsunono, nonei e Iesu Kristo. E Sunahan e habutu sila nia a mamana ka i tanen, na ra e ka ria tara nitagala tere Kristo. t&aE manana, a barebana e poier a man ka te ngöeri u “got” nu “tsunono” e para ria i Kolö ni puta. G%Ara e tatei nou hasera u benö ti hala menai turu keisa ba te hats ba ner, tsi e moa? Ara e atei silera u keisa e ma got hamana nei. Ara e atei sil lasera te ka uana a toa puku a Got. k$OKaba te ngil hamanena a toa katun e Sunahan, be Sunahan te atei sile nen te katun uanen i tanen. Q#A katun te poiena e atei koruna e ma atei haniga sil noe nei a man ka. v" gAlia e ngilin ranga tala negu a kannou ti hats ba neia turu keisa. Alimiu e poemiu, “Alam hoboto e atei silem a ka te matsköna.” Kaba niatei tun e hahipusena a katun. A markato te ngil menari a tana katun nonei te taguhena a katun. 1![(Kaba nonei a tahol teka e sasala bala has nou te go kaka puku noa uen. Nonei teka te mar hakats uagu lia, na lia e poiegu u Namnamei tere Sunahan e haniga hasina.d A'A tahol e hikits mena tson i tanen tara poata te toatoana a tson i tanen. Kaba te ga mate u a tson i tanen, ba tahol te tatei hitöl mena tana tson te ga ngil uaien. Kaba nonei e ga hitöl mei a tson te hamanana. 4~~U}|{zy|xwvustssJrr?qpponmmelplk;jiikihVggmfedd ccb1aa#`__5^]]"\4[[9ZSY`XXCWYUU%T7SS#RtQQPQOrNMM%LZKKMJJ>IPHGFF.EE(DCBA@@h@?A>>9=<;;:w:(9`880766c655K43h2S1x10Z/..-,++*)((Z'X&D%%C$N#"! J*okA%#MN5 v $ t  d&4nmUA katun te hengo hanige iena u ranga tere Sunahan, nonei e ka uana tere Sunahan be Sunahan te ka has uana i tanen. Ba ra te mar atei sil mena rei te ka uana e Sunahan i tarara teka: nonei e hala ramei ra u Namnamei i tanen. lNu ranga tere Sunahan te kato uana teka: ara gi hamanaia tere Iesu Kristo a Pien Tson i tanen ba ra te hiangilngilira, te poien. nkUA ma tsomi, te ma poe reia ra, “Alia e kato homigu,” ba ra te tatei ongolora i matane Sunahan ba te luera a ka te singo sile rara. Taraha, ara e hengo hanige iera u ranga tere Sunahan ba te katoera a man ka te hasasale nen. PjE kato uana teka ba torirara te tatei husa poutsuna i matane Sunahan. i3Te mar kato uara ra teka, ba ra te atei sile rou romana ara u katununa turu ranga u mana. Ba poata te hakats tun rara ba te poiera, “Alia e kato homigu,” ara gi hakats kapin a ka teka: e Sunahan e roron tatagi rena u katun na nonei e atei silena a mamana ka hoboto. $hAA ma tsomi i tar, ara gi ma poe tun talasii ara e ngilera u hatoulana. E moa. Ara gi ngil hamana ren ba te taguhu raren. Ara gi ongoloia i matane Sunahan Ig Kaba a katun te ka mena a mamana ka ba te atei silena a hatoulana i tanen e moana ta kannou i tanen ba nonei te ma tatagi nane ien, ba ime te tatei mar ngil mena neien e Sunahan? E moa tala. -fSAra e mar atei sil mena rei u ngilngil hamana teka: e Kristo e ma peitsni a nitoatoa i tanen, kaba nonei e mate sili rira. Na ara gi ma peits hasni a nitoatoa i tarara, kaba ara gi kato has u i iesana ba te mate sil uasera a man hahatoulana i tarara, a pal barebana te hamana ria tere Iesu. e7A katun te paköena u hatoulana e here nei a katun a hihipuli. Na alimiu e atei silemiu a nitoatoa te ka nitoana e ma ka neia tara katun a hihipuli. 5dcAra has i ka halhal ban a nitoatoa tere Sunahan ne herei u katun u mate. Kaba ara e atei sil talera ara i la ba nema a tou mate teka me aroho uarima tara nitoatoa. Ara e atei silera a ka teka taraha ara e ngil koru rera u hahatoulana i tarara, a pal barebana te hamana ria tere Iesu. A katun te ma ngile nei u hatoulana e ka noana tara tou mate. Nonei e ka halhal ba nena a nitoatoa tere Sunahan ba te here nei a katun a mate. Tc! A ma tsomi, ma asingoto nami te gi pakö meri a barebanana i puta alimiu. ,bQ Ara gi ma herei e Kein. Nonei a tou sungutuna e Satan ba te puliena e toulanen e Abel. Nonei e puli meien a markato i tanen e omi na markato tere Abel e matskö. Oa Nonei u ranga teka tu hengo mam niam limiu: ara gi hiangilngil. `  A ka teka e haruto nena a katun te pien uana tere Sunahan na katun te pien uana tere Satan: a katun te ma kato haniga nei e ma pien uanei tere Sunahan. Na a katun te ma ngile nei a hahatoulana i tanen e ma pien has uanei tere Sunahan. Ara gi hiangilngil /_W A katun te pien uana tere Sunahan e ma kato homi hiton nei, taraha a nitoatoa tere Sunahan e kana i tanen. A ka te tuhanama tere Sunahan e ma antunan kato homi nei. W^'A katun te kato homi hitonina nonei a tou sungutuna e Satan, taraha e Satan e kato homi i mam noa te noana i romana. Na a Pien Tson tere Sunahan e butu silema te go mi kato hatia meni a toukui tere Satan. &]EA ma tsomi, te katsin gamo rana limiu ta katun, alimiu go ma hamanami. A katun te kato haniga hitonina, nonei a katun a matskö, te kato has uana e Kristo. \A katun te ka uana tere Kristo e ma kato homi hiton nei. Na katun te kato homi hitonina e namala tare ien ne namala atei sil has ien. [{Alimiu e atei silemiu e Kristo e butu silema te go mi lu ba meni u markato u omi. Na nonei e moa ta ka ta omi i tanen. wZgU katun hoboto te kato homir e tori-tsuga ba ner u Lo tere Sunahan, te kato has uana u markato u omi hoboto. Y'U katun hoboto te hahanei siler e Kristo ba te sasalar, nori e kato hamatsköer a markato i taren te kato has uana tara markato tere Kristo. XA ma tsomi, ara a galapien tere Sunahan i romana. Nonei e ma haruto noa ranei ra te gi na mar kato u ra romana. Kaba ara e atei silera a ka teka: poata te butu nama romana e Kristo ba ra te here roien romana, taraha ara e tare rou a peisanen noa has. .W WTara iam te mar ngil koru mera nei e Sunahan ara. E Tamarara e mar ngil koru mera nei ra antunana te go ngö merien ra a galapien tere Sunahan. Na ara a galapien hamana tere Sunahan. A barebanana i puta te ma katun uari tere Sunahan e ma atei sil rari ra, taraha nori e ma atei sil hase rien. 5VcAlimiu e atei silemiu e Iesu nonei a katun a matskö. A katun te atei silena a ka teka e atei sil hasena a barebana te roron katokato hanigar e pien uar tere Sunahan.XU)Aa, a ma tsomi, ka nitoa uam tere Kristo. Taraha, a poata te butu namen romana ba ra te tatei ongolora. Ba ra te ma matsingolo rei romana ba te ma bus kopis rimei romana tara poata te butu uana men romana. iTKKaba u Namnamei u Goagono tu lue malimiu tere Kristo, nonei e kaka gono mera nolimiu. Na limiu go ma tokumi te moa uana ta tson hihatuts i tamilimiu. Taraha, u Namnamei tere Sunahan e hatuts nena a mamana ka i tamilimiu. Na a man ka te hatuts nanen e manana. E moa tu gamo. Na limiu go ka nitoa uam tere Kristo te mar ranga u u Namnamei tere Sunahan. ZS-Alia e koloto megi a ka teka taraha u palair u katun e katsin gamo rariu limiu. hRINa a ka te ranga hakapein e Kristo te go hala rien romana ra, nonei a nitoatoa te ka nitoana. Q}Alimiu go pile hakarapoto neiam u ranga tu hengo mam niam limiu. Te kaka noa romana u ranga tu hengo mam niam limiu i torimilimiu, ba limiu te here moi a toa sungutu tere Iesu a Pien Tson tere Sunahan, na a toa sungutu has tere Sunahan e Tamarara. NPA katun te tori-tsuga nena a Pien Tson tere Sunahan e ma katun uanei tere Tamarara. Kaba a katun te hatei nena e Iesu nonei a Pien Tson tere Sunahan, nonei a katun teka e pien uana tere Tamarara. dOANa a katun te poiena e Iesu e ma Kristo nei te hopu kapin e Sunahan, nonei a katun teka te gamo koruna. A katun te tori-tsuga nena e Tamarara ne Iesu a Pien Tson i tanen, nonei a katun teka te korupakö nena e Kristo. N)Alia e ma poiegi alimiu e ma atei silemi a man ka te manana ba lia te koloto uagu i tamilimiu. E moa. Alia e koloto uagu i tamilimiu taraha alimiu e atei silemiu a man ka te manana, na limiu e atei sil hasemiu te moana tu toa tu gamo te butu nama tara man ka te manana. uMcKaba e Kristo e hale iema u Namnamei u Goagono i tamilimiu, na limiu hoboto e atei silemiu a ka te manana. &LEU katun teka i la ba hakapa rio ra, taraha nori i ma katun hamana uai tara pal barebana i tarara. Sanena nori ti katun u i tarara, nori sane gi kaka haniga gono meri ra. Kaba poata ti la ba rien ra, ba barebana e atei sil taler nori hoboto e ma katun uari tara pal barebana i tarara. KyA ma tsomi, a poata i romana a kapakapana poata. Alimiu u hengoin te butuna romana a katun te korupakö nena e Kristo. Na katun a para te korupakö ner e Kristo i butu hakapa. A ka teka e haruto ranei ra a poata i romana a kapakapana poata. 7JgA markatona i puta nu ngil u omi i tanen e tia hobotona romana, kaba a katun te kato uana turu ngil tere Sunahan e toatoa nitoana romana. A katun te korupakö nena e Kristo I1Nori u katun teka te ngiler a markatona i puta: a katun te matesilena a man ka man omi, na katun te ngil koruna te ga tara menien a man ka man omi, na katun te sala koruena a peisanen. A man ngil hoboto teka e butu nama tara markatona i puta. E ma butu namei tere Tamarara. >HuAlimiu go ma ngilemi a markatona i puta. Na limiu go ma ngil hasemi a man ka te butu gono mena a markatona i puta. A katun te ngilena a markatona i puta e ma ngile nei e Tamarara. AG{Alia e koloto uagu i tamilimiu, a ma tsi galapien, taraha alimiu e atei sil talemiu e Tamarara. Na lia e koloto uagu i tamilimiu, a pal kapan, taraha alimiu e atei sil talemiu e Iesu te kaia i mam te habuteia e Sunahan u kolö nu puta ba te ka noana. Na lia e koloto uagu i tamilimiu, a pal hitots, taraha alimiu e tagalamiu na limiu e pile hakarapoto namiu u ranga tere Sunahan i torimilimiu, na limiu u tagala saluhe hakape iam e Satan. F Na lia e koloto uagu i tamilimiu, a pal kapan, taraha alimiu e atei sil talemiu e Iesu te kaia i mam te habuteia e Sunahan u kolö nu puta ba te ka noana. Na lia e koloto uagu i tamilimiu, a pal hitots, taraha alimiu u tagala saluhe hakape iam e Satan. oEW Alia e koloto uagu i tamilimiu, a ma tsi galapien, taraha e Iesu e lu ba beri limiu u markato u omi. qD[ Kaba a katun te paköena a hahatoulana i tanen e kana turu kuhil. Nonei e here nei a katun te silana tara maroro a kuhil. Nonei e ma atei sile nei ime te la uanen, taraha a ka e kuhil koruna na nonei e here nei a katun a matakiau. wCg A katun te ngil hamana koruena a hahatoulana i tanen e kana turu ualesala, na e moa ta ka te ga omi i tanen. B A katun te poiena nonei e kana turu ualesala, kaba e paköena a hahatoulana i tanen, nonei e ka noa talasina turu kuhil. AKaba u ranga teka te koloto mena gilia i tamilimiu nonei e tsimus hasina. A barebana e tarer te mar kato u e Iesu na te mar kato has uami limiu ba nori e atei siler te mana uana u ranga teka. Taraha, u kuhil e tanian tiana nu ualesala hamana e butu hakapa tala. ~@uA ma tsomi, alia e ma koloto nagi u ranga u tsimus i tamilimiu. E moa. Alia e koloto negu u rangana i manasa tu hengo niam limiu tara poata tu hengo mam namia limiu e Iesu. U rangana i manasa teka nonei u ranga tu hengo hakapa niam limiu. ?A katun te poiena nonei e ka uana tere Sunahan, a katun teka e ga kato u te kato u e Iesu. U ranga u tsimus tere Sunahan p>YKaba a katun te hengo hanige iena u ranga tere Sunahan, nonei a katun te ngil hamana koruena e Sunahan. A katun te ngilin atei koru silena te ga kaka haniga hoboto gono menien e Sunahan, nonei e tatei hengoena u ranga i tar teka. 5=cTe poe mena nei a katun, “Alia e katun hamana uagu i tanen,” kaba nonei e ma hengoe nei e Sunahan, ba nonei a katun a gamogamo nu ranga u mana e ma ka neia i torinen. p<YTe hengo hanige rara u ranga tere Sunahan, ba ra te atei koru silera ara e katun hamana uara i tanen. 6;eTaraha, e Iesu e nolo beri ra tere Sunahan tara poata te mate ien. Nonei e ma katobe talasi rira pepeisa a ka teka. Nonei e kato a ka teka te ga taguhir u barebana hoboto. p: [A ma tsomi i tar, alia e koloto menagi a man ka teka i tamilimiu, taraha alia e ngilin taguhu rago limiu ba limiu te ma kato homimi. Kaba te kato homina a toa katun, e Iesu Kristo a katun a matskö e ranga bere nara tere Tamarara. a9 = Te poe mena rei ra ara i ma kato homii, u ranga teka e here nei a katun te poiena, “E Sunahan e gamona,” taraha e Sunahan e poiena u katun hoboto e kato homir. Bu ranga tere Sunahan te ma ka neia i torirara.g8 I Te pokeie rara a man ka man omi ti kato ra, be Sunahan te toan lu ba ra nei ra u markato u omi i tarara ba te galus ba has nena a man ka man omi hoboto te kana i tarara. Taraha, e Sunahan a hihipakoko na e matskö hasina. s7 aTe poe mena rei ra ara e ma omi rei, ara e gamoera a peisarara, bu ranga u mana te ma ka neia i torirara. *6 ONa te ka has ria ra turu ualesala, ba ra te ka haniga hobotora bu rahatsing tere Iesu a Pien Tson tere Sunahan te galus ba nena u markato u omi hoboto i tarara. 35 aTe poe mena rei ra ara e ka haniga hoboto gono mera e Sunahan ba te ka ria turu kuhil, ara e gamora na markato i tarara e ma matskö nei. E Sunahan e kana turu ualesala. '4 INonei u ranga teka tu hengo nia lam tere Iesu ba lam te hatei uas ramo limiu: e Sunahan e here nei u ualesala na e moa koru tu kuhil te ga kaia i tanen. p3 [Alam e koloto menami a man ka teka i tamilimiu te gi sasala koru u ra. E Sunahan e here nei u ualesala W2 )Alam e hiakaka haniga gono mem e Tamarara ne Iesu Kristo a Pien Tson i tanen. Alam e hatei ramoi limiu a man ka teka tu tarei lam na tu hengo lam, taraha alam e ngilem ara gi here hoboto hasei a toa katun. 1 A nitoatoa teka te kaia tere Iesu e butuia i matar u katun ba lam u tare ten me hatei hamana namen. Ba lam e habulungana nem a nitoatoa teka te ka nitoana ba te hatei ramo limiu. Nonei a nitoatoa te ka gono mei e Tamarara, me mi toan butu hasina i puta i tamulam. K0 Alam e koloto silemi a kalanloun teka te go hatei menami limiu e Iesu, te ngö haseri u Rangana tara Nitoatoa. Nonei e kaia i mam te habuteia e Sunahan u kolö nu puta. Ba nonei e mi butun katun iato i puta ba lam u hengoe ten me tara peisa hase men. Na lam u ruto hamana hase ien me hasebele hase mia a limamulam i tanen. /Alia e hala ragi limiu hoboto a niniganiga i tar te hamana hoboto uara ra tere Iesu Kristo. U mana. Nonei talasi. Alia e PolN.A nihitaguhu tara Tsunono e Iesu e tatei ka gono mera nolimiu. }-sTe rama nena a toa katun a Tsunono, ba nonei te tatei korupakö ner romana. O Tsunono i tarara, alö go lama! D,Alia peisa e Pol te kolotsegi a limar u haniga teka. i+KA man hatoulana hoboto teka e hala has rari limiu u haniga. Alimiu go hiahahatsomi haniga iam. _*7A man pal katun tere Kristo tara provins i Eisia e hala rari limiu u haniga i taren. Ere Akuila mere Prisila na pal katun te lotu ria i luma i taren e hala has rari limiu u haniga u niga tara solona Tsunono. {)oNori i kato hanigei a torir ti mar kato haniga has menien a torimilimiu. Ba limiu te hapanemiu a mar katun teka. (7Alia u sasala mei ti la uama ere Stepanas mere Potiunetas ne Akaikas. Taraha, alimiu u ma antunan la uamu mei teka, kaba nori ti la uama i tar. ' Alia e rangata hatagala gia i tamilimiu te go hengo mera milimiu u mar katun teka, nu palair has u katun te kui gono mera ren. D&Alimiu e atei silemiu e Stepanas na pal katun i tanen. Nori u katunur i Gris ti hamana tutun u tere Kristo. Turu ngil peisa i taren ba nori te taguhu koru rer u katun tere Sunahan. L%Ngil reiem u katun tara mamana poata te katoe mia limiu a toukui. $ Hanei haniga iam, ba limiu te tuol hakarapoto mia tara man ka te hamane milimiu. Alimiu go ongolo iam ba te tagalamiu. m#S Alia u roron rangatei e Apolos te go na tara gono merien limiu a palair u hatoulana. Kaba nonei e ma ngilin la noa hasi. Poata te ka menen romana ta maroro ta niga, ba nonei te toan la uana i tamilimiu. Kapakapanu raranga " E moa ta toa ta katun te ga tatei sigale ien. Alimiu go taguhe men ba nonei te la mena a masalohana tara tou lala lel i tanen, ba nonei te kopis uanama romana i tar. Taraha, alia e hahalose gen te ga kopis gono mera men a palair u hatoulana i tarara. !5 Poata te tukuna romana e Timoti i tamilimiu, ba limiu te hatsomie men, taraha nonei e kuina tara Tsunono te mar kui has uagu lia tara Tsunono.  ) Taraha, alia e ka megu a maroro a niga te go kato meni lia a toukui a niga teka, na katun a para te katsin kato homier a toukui tara Tsunono. V%Kaba lia e ka mam goa teka i Epesas antunana tara poata turu Pentikos. +OAlia e ma ngilin la ba boroboro ragoi limiu te go sila u lia tara han i tamilimiu. E moa. Alia e ngilin ka halehana gono mera golimiu, te ga haniga u a Tsunono. ;oAlia toum e na ka gono mera golimiu ba te popo toum noa te ga kapaia a poata tara eihalata. Ba limiu te tatei taguhe molia tara saha han te go la lel u lia tara tou lala i tar. eCAlia e la mam uagou i iahana provins i Masedonia, ba lia te toan la uagu i tamilimiu. ucNa te ga niga uen te go la has u lia, ba nori te tatei la gono merio lia. A man ka te ngilin katoena e Pol zmPoata te na tuku gia romana lia i tamilimiu, ba lia te hala regu u katun te haniga ramou romana limiu. Ba nori te soatser u kalanloun te haruto nena nori u katun i tarara, ba nori te soata mena roi a monin hitaguhu i tamilimiu i Jerusalem. dATuru mamanu Sandei, alimiu hoboto a man toa e go haka halhale iam a hapalana ma tsi moni i tamilimiu, popona te mar lu uami limiu. Hapute iam ba limiu te ma gonemi romana ta moni tara poata te go la u lia i tamilimiu. W )Alia e ka megu a tsi raranga te gono mena milimiu a moni te go taguhu merai limiu a ma tsi hatoulana te hamana uar tere Kristo. Alimiu e mar kato uamou tu mar ranga meri lia u katun tere Sunahan i Galesia. zm:E kato uana teka a ma tsomi a ma tsi toular, ba limiu te tagala korumiu ba te ma hasula ba nemi e Sunahan. Kui hatagala nitoa mia tara Tsunono, taraha alimiu e atei silemiu alimiu e ma kukui pukumi te kui sile mia limiu a Tsunono.9Kaba ra gi hanigaia tere Sunahan te hala ranei ra a nitagala tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara te gi tagala saluhe u ra. /W8A markato a omi e roron hala nena a tou mate a nitagala te kato hakamits rena u katun, na markato a omi e roron lue nama a nitagala i tanen turu Lo tere Moses. P7Ime te ka talana a nitagala na nikamits tara tou mate? E moa tala.” A{6Poata te palisna romana u tuanrei i tarara te tatei matena, bu ranga turu Buk u Goagono te butu hamana nou te poiena,“A tou mate e kapa. E Sunahan e tagala saluhe hakapa. A{5Taraha, u tuanrei teka te mate nou e ga palis u romana turu tuanrei te ma tatei mate nei romana. U tuanrei teka te koreme nou e ga palis u romana turu tuanrei te ma tatei koreme nei. y4Ara e palis boroboro koru here rei romana te mitskaloho uana u mata, tara poata te pihun nunoana a tuhil. Aa, a tuhil e lingina romana, be Sunahan te hala sei rena romana u katun ti mate ba nori te ma mate lelri romana, ba ra te palisira romana. 3Hengo iam! Alia e hatei ragi limiu u ranga te mous i manasa: ara e ma mate hoboto roi romana, kaba ara hoboto e palisira romana. jM2A ma tsi hatoulana, u ranga i tar e mouna uana teka: u tuanreina turu tsikitsiki e ma tatei la uanei tara Nipepeito tere Sunahan. U tuanrei te mate nou e ma tatei la uanei tara hanina turu tuanrei te ma tatei mate nei. wg1Ara e here rei e Adam, a katununa turu tsikitsiki. Na ra e here has rei romana e Kristo, a katununa i Kolö.  0U katunur i puta te hereri nonei a katun te katoei e Sunahan u tsikitsiki. Nu katunur i Kolö te hereri nonei a katun te lama i Kolö. q [/A Adam tutun i katoei u tsikitsikina i puta. Kaba hahuoluna Adam, e Kristo, nonei a Tsunonona i Kolö.  #.U tuanreina turu namnamei e ma butu mami. E moa. U tuanreina turu tsikitsiki te butu mam, bu tuanreina turu namnamei te butu hamurimurina. G -Nori i mar koloto u teka turu Buk u Goagono, “A katun tutun e Adam e butu mei u namnamei u toatoa.” Na tana Adam, e Kristo, te butu hamurimuri e butun namnamei te hala nena a nitoatoa. K ,Poata te kaho naria u tuanrei, u kana turu tsikitsiki. Na poata te hatakei rien romana, u kana turu namnamei. U tuanreina turu tsikitsiki e kana, nu tuanreina turu namnamei e ka hasina romana. 1[+Tara poata te kaho naria u tuanrei tara katun, nonei e ma tagala nei ne taratara homina. Kaba u tuanrei te hatakei poutse riou romana e tagalana ne taratara hanigana. E*Ne kato has uana romana i iesana tara poata te takei pouts roa u katun. U tuanrei te kaho ner e antunan koremena. Kaba u tuanrei te hatakei poutse riou romana e ma tatei koreme nei. [/)A pitala e ka mena u ualesala halhal peisa i tanen, na tsihau e ka has mena u ualesala peisa i tanen, na pitopito has e ka mena u ualesala peisa i tanen. Nu ualesala tara toa pitopito e halhal hasna tara tai. J (A palabina man ka e kana i kolö na palabina man ka e ka hasna i puta. A man kana i kolö e ka mer a nitaratara peisa i taren, na man kana i puta e ka has mer a nitaratara peisa i taren. #?'Na mamana mar benö e ka hasina. A katun e ka mena u toa u mar benö, na kana i latu e ka mena u tanu mar benö, na apena u tai, na iena has u tai. *M&E Sunahan e hala nena u tuanrei u tsimus tara man ngal turu ngil peisa i tanen. Nonei e hala kalakala nena u tuanrei u tsimus tara man toa toa man ngal hoboto. +O%A ka te huhu namu lö nonei a ngal tun, hena a ngalin uatu tsi ta tan ta mar ngal. Alö e ma huhu nami a ka te pusuku hakapa. E moa. Alö e huhu nem a ngal tun. $Ba lia te poie gou, Alö a katun a tutu. Poata te huhu namia lö a ngal, ba nonei te buta buna turu tsikitsiki ba te toan pusukuna. w#Alö e poe toume mou, “Ime te mar takei pouts halona uanou a katun te mate? Sahu mar tuanrei te ka menoen?” jM"Alimiu go hakats haniga pouts iam, ba te kato homi hanoamiu. A palabi i tamilimiu e ma atei sil noa haseri e Sunahan. Alia e ranga sila uagu teka te go matsingolo uam limiu. U tuanrei te takei pouts noa romana tara tou mate ,~Q!Nori e namos gamo rario limiu. Alimiu go hengoe iam u ranga te poiena, “Te roron hikapien gono mera mia lö u katun te omir, ba lö te na omi hasi mou.” }y Tara naha tsiponi tu hiatagtagala gono meri lia u katunur i Epesas ti herei a ka a hie? Tu kato sil meni lia a ka teka tara nitoatoa talasi i puta teka, alia sanei u mastei katoe ien. Te ma takei pouts roi u katun ti mate, u ranga te manana te poiena, “Ara gi kato haparaparei a kannou ba te sasala hobotora, taraha e ma manasa noi ba ra te mate nitoa rou.” Kaba e moa. f|EA ma tsi hatoulana, u mana koru alia e sasala koru megu te katun uami limiu tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. Ne mana koru hasina, turu mamanu lan u hakats i tar e kato uana teka: “Alia toum e mate gou i romana?” D{Na taraha tsiponi te roron ka sil memi lam a nomi a para? RzNa tana ka lel. Aha te lu sileri u katun a baptais te gi taguhu merien u katun ti mate hakapa? Sanena e Sunahan te ma hatakei poutse noi a katun te mate, nori sane mastei lu bera rien a baptais. oyWNa poata te ka hakapana romana a mamana ka hoboto i puta tere Kristo, ba nonei noa has a Pien Tson tere Sunahan e hake iena romana a peisanen i puta tere Sunahan, be Sunahan te tsunono pan nitoa noa romana tara mamana ka hoboto. bx=Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “E Sunahan e haka puteia a mamana ka hoboto i tanen.” Na ra e atei silera e Sunahan e haka puteia a mamana ka hoboto tere Kristo, kaba e Sunahan a toa e ma ka puta neia i tanen. w Na i murimuri koru nonei e tagala saluhe has nena romana a tou mate, te here nei romana a kapakapana man pakö hoboto i tanen. kvOE Kristo e tsunono pan nou romana antunana tara poata te haka puta ranen u pakö hoboto i tanen. juMBa kapakapana poata e butu hamanasana romana nonei tara poata. Ne Kristo e tagala saluhena romana tara mamana tsunono hoboto na tara mamana nitagala, ba nonei te hala nanou romana a Nipepeito i tanen tere Tamanen e Sunahan. KtAra hoboto a man toa toa e takei pouts roa romana tara poata a matskö. E Kristo e takei tutun. Na ra te pala uara tere Kristo e takei pouts has roa romana tara poata te la pouts namen romana. s1U katun hoboto e mate riou romana, taraha ara e hatubuna hobotora tere Adam. Na ra hoboto has te pala uara tere Kristo e toatoa pouts rou romana. r9A markato te mate uar e butu silama tara toa katun, e Adam. Na markato te takei pouts uaria tara tou mate e butu sila hasma tara toa katun, e Kristo. Bq}Kaba alimiu go ma mar hakats uami teka. E moa. U mana koru, e Kristo e takei pouts hamanaia tara tou mate. Na ka teka e haruto nena u katun ti mate e takei pouts has riou romana. -pSNa te gi hamana u ra tere Kristo ba nihamana teka te taguhu rena ra tara han i puta teka talasi, ba nitiama i tarara te pan bala nena a nitiama turu katun hoboto. toaSanena e Kristo te ma takei poutsi, u katun ti hamana mamia i tanen ba te mater sanei i taia hakapa tala. nyNa sanena te ga mana u u ranga teka, alimiu sane mastei hamanamiu ba te ka noa has memiu u markato u omi i tamilimiu. mAlia e ranga hahuol talagu, sanena te go ma antunan takei poutsia a katun te mate, e Kristo sane ma tatei takei pouts hasi. _l7Sanena te ga mana u u ranga te poiena a katun te mate e ma antunan takei pouts nei, e Sunahan sane ma tatei hatakei pouts hasi e Kristo, na lam sane gamo hasim tu poe meni lam e Sunahan e hatakei poutsi e Kristo. k/Sanena te go ma takei poutsia e Kristo tara tou mate, alam sane mastei ranga hatei nem u ranga tere Sunahan, na limiu sane mastei hamana hasmiu. Uj# Sanena te ga mana u u ranga teka, e Kristo sane ma tatei takei pouts hasi. 9ik Aa, alam e roron ranga hatei nem e Kristo e takei poutsia tara tou mate. Ga taraha tsiponi te poe meri a palabi i tamilimiu a katun te mate e ma antunan takei pouts nei? Oh Noahasina tu rarare u lia i tamilimiu tsi ti rarare u u palabir u aposol i tamilimiu. Nonei u ranga te roron rarare nemu lam, na nonei u ranga te hamane milimiu. Poata te takei pouts roa romana ra ,gQ Kaba e Sunahan e tatagi noa has nio lia ba te haka noa hase noa lia tara aposol. Na nonei e ma tapusun tatagi nilia. E moa. Alia e kui hatagala saluhe regu a palabir u aposol hoboto. Kaba e ma lia koru nei te katoegu a toukui. E moa. E Sunahan te kui gono meno lia tara nihitaguhu i tanen. f5 Alia a toa puku a aposol te tetenei korugu. Alia e ma antunagi te gi ngö menai lia a aposol, taraha alia u kato homir a pal barebana tere Sunahan. xeiNa i murimuri koru nonei e butu hasia i tar, noahasina tu omi nitoa u lia me heregi a pien ti posa-homi. kdOBe Kristo e butu hamurimuri lelito tere Jemis, ba te na butu lelna i murinen turu aposol hoboto. 5ccBa nonei e butu hasito turu katun u para i tanen tara toa poata, u hiase i taren e tasaluheia tara 500. A parapara turu katun teka e toatoa noar, na palabi i mate hakapa. Yb+Ba nonei e bututo tere Pita, ba te butu hamurimuri hasna tara palair u aposol. ca?Ne Kristo i kahoin me takei poutsna turu hatopisanu lan, te ranga mamin u Buk u Goagono. T`!U ranga tu hala rilia limiu, nonei u toa puku lasi u ranga tu lu mam hasi lia, ba te pan koruna. E kato uana teka: e Kristo e mate sil u markato u omi i tarara, te ranga mam hasin u Buk u Goagono. _Te pile hakarapoto namia limiu u Bulungana u Niga, be Sunahan te lu pouts rano limiu, te go ma hamana pinopino uami limiu i manasa. B^ Na ma tsi hatoulana, alia e ngilegu alimiu go hakats pouts niam u Bulungana u Niga tu rarareia lia i tamilimiu. Alimiu u haniga korue men na nonei te hatagalena a nihamana i tamilimiu. l]Q(Kaba tara mamana ka hoboto te katoe milimiu, alimiu go kato haniga korue men ba te matsköna.q\['E kato uana teka a ma tsi hatoulana, ba limiu te ngil hatagala koruemiu a nitagala te go töho mena milimiu u ranga hamatskö tere Sunahan, ba limiu te ma hapiu has nami te gi ma töho meni u tanu mar ranga halhalina i Kolö. Y[+&Na te ma hengoe neia a toa katun u ranga teka, ba limiu te ma hengo hase mien. Z)%Te poiena a toa i tamilimiu nonei e ka mena a nitagala te go töho menien u ranga hamatskö tere Sunahan tsi e ka mena ta tan ta nitagala turu Namnamei u Goagono, nonei e tatei atei silena a man ka teka te koloto mena gilia i tamilimiu e Sunahan e ranga mam nien i tar. Y7$Alimiu e rama tsiponmiu? Gu ranga tere Sunahan e butu mamma i tamilimiu? Tsi u ranga tere Sunahan e la peisa u i tamilimiu pepeisa? E moa koru! X##Te ngilin atei sile rien ta ka, ba nori te rangata rer a pal tson i taren i han. E ma niga nei te ranga uana a tahol turu hagum turu lotu. W3"A tohaliou e gi kokomotoia turu hagum turu lotu ba te ma rangari. Nori e tatei ka puta ria tara pal tson, kato uana te ranga uana u Buk u Goagono. \V1!Taraha, e Sunahan e ma ngö sil ramei ra te gi tutu u ra. E moa. Nonei e ngö sil rira te gi ka haniga hoboto u ra. E niga hasina te mar kato uaria teka tara han hoboto te lotu hoboto ria u katun tere Sunahan. !U; A katun te ka mena a nitagala te ga töho menien u ranga hamatskö tere Sunahan e ka has mena a nitagala te go hanoa menien u ranga turu ngil i tanen. TAlimiu hoboto e tatei töho hihiese namiu u ranga hamatskö tere Sunahan, ba limiu te lu hobotsemiu a niatei ba te hiatamtamimiu. xSiNa te harutse noa e Sunahan a toa ka tara tana katun te kana turu hagum, ba katun te rangana e tatei hanoana. &REAntunana tara elasolana tsi a elapisa katun e tatei töho ner u ranga hamatskö tere Sunahan, na palai e tatei hakats sakesake ner a mouna u ranga i taren. 2Q]Kaba te ma ka neia ta katun te antunan palis nena u ranga, bu katun teka te ma tatei ranga ria turu hagum. Nori gi ranga las u i peisaren ba te ranga uar tere Sunahan. EPTe ngilin töho naria a palabi i tamilimiu u tanu mar ranga halhal, nori gi antuna talasiia tara elasolana tsi a elapisa. Na nori gi ranga hihiese, ba tana katun te palis hasena u ranga. 8OiA ma tsi hatoulana, u ranga i tar e kato uana teka. Tara poata te hagum hoboto mia limiu, a toa e ka mena u köma, na tabi e hihatutsuna, na tai e haruto nena a ka a mana, na tai e töho nena u tanu mar ranga halhal, na tai e palise nen. Tara mamana ka te katoe milimiu, alimiu go hihitaguhi iam. sN_Nonei e hakats sabe nanou e Sunahan e atei silena u hakats i tanen te hamouse ien, ba nonei te turuna ba te hatsunono uana tere Sunahan ba te poiena, “E Sunahan e ka hamanana teka i tamilimiu!” A markato te hamatskö iena u lotu jMMKaba te töho hoboto namia limiu u ranga hamatsö tere Sunahan, ba katun halhal tsi a katun te hahamanana te tasuna ba te hengo rano limiu, u ranga i tamilimiu e saka hobotse noen ba te harute noien u markato u omi i tanen. dLANa te gono hoboto mia limiu ba limiu te töho hoboto namiu u tanu mar ranga halhal, ba poata te tasuna a katun halhal te hahamanana ba te hengo uana turu ranga i tamilimiu, nonei e poie nou alimiu e tutu korumiu. tKaE kato uana teka ba nitagala te töho menari u tanu mar ranga halhal e ma here nei a hiharuto tere Sunahan te ka silena u katun te hamanar. E moa. Nonei a hiharuto tere Sunahan te ka silena u katun te ma hamanari. Na nitagala te töho menari u ranga hamatskö tere Sunahan e ma ka sil hase nei u katun te ma hamanari. E moa. E ka silena u katun te hamanar. lJQI koloto meni teka turu Buk u Goagono,“A Tsunono e poiena,‘Alia e ranga mera gou u katun i tar ba te ranga sila goa turu katun halhal na turu ranga halhal, kaba u katun i tar e ma hengo noa hase roi lia.’ ” }IsA ma tsi hatoulana, alimiu go ma hakats uami te hakats uana a pien. E manana, e nigana te go tutu ba mena milimiu a markato a omi te mar tutu has uana a pien. Kaba tara man palaina man ka, alimiu go hakats uam te hakats uana a katun pan. GHTe ka gua lia turu lotu, alia e antunan ranga hapara koru gia turu tanu mar ranga. Kaba e niga balana te katoe gulia a ma tsitabubun ranga puku te atei siler a barebana ba te hatuts ragen. !G;Alia e haniga uagu tere Sunahan te ranga hapara koru gia lia turu tanu mar ranga halhal, ba te tagala saluhe rago limiu hoboto tara markato teka. FU singo i tamulö e ma taguhe nei nonei a tana katun teka, noahasina te singo haniga koru uamu lö ba te haniga uam tere Sunahan. E'Tara poata te ka mia lö turu hagum turu lotu ba te haniga mia tere Sunahan turu namnamei peisa i tamulö, a tana katun te ka halhalina tara markato teka e ma tatei poe nei “U mana” te singo uamu lö tere Sunahan, taraha nonei e ma atei sile nei te ranga uamu lö. \~t}g|r|zz(yxww`vv4uuts5rqpp8oZnn mXlkk6jihlgg f9ee ccEbb ``O_Z]\b[ZYXW{VUT&SXRQQMP0OxNNML&KJWII0H*GG EODlC_B3A @>=<;;:]9v8766o54T3100/~.- +**)n((U'&%$#J" #H<~j1> N - / C\i} MNAlam e haniga hiton bera moa limiu tere Sunahan na lam e singo has bera moa limiu i tanen. 9| oNAlam ere Pol mere Sailas ne Timoti e tara pouts ramo limiu i romana, alimiu hoboto u katununa tere Sunahan e Tamarara, na te katun has uamiu tere Iesu Kristo a Tsunono. Alam e hala menami a kalanloun teka i tamilimiu u katun te lotu hoboto mia tara taun i Tesalonaika. Alam e ngilem e Sunahan e tatei tatagi rano limiu ne tatei hala has ranoi limiu a masalohana. A nikaka na nihamana turu katun i Tesalonaika ti hamana u tere Kristo {#Hiahahatsomi meiam u ngilngil hamana. Na masalohana e tatei ka gono mera nolimiu hoboto u katun tere Kristo. Nonei talasi. Alia e Pita0zY A pal Kristen te ka ria tara taun teka i Bebilon na te hopu kap hasir e Sunahan, nori e hatsomi uar i tamilimiu. Na pien i tar e Mak e hala has ranoi limiu u haniga. myS E Silbenes e koloto benei lia a tsi kalanloun teka te hala mena gilia i tamilimiu. Nonei e toularara tara markato turu Kristen na lia e hamana korue gen. Tara kalanloun teka alia e hala mera gilimiu u rangan hitaguhu ba te hatei ragi limiu nonei a nihitaguhu hamana tere Sunahan teka. Na limiu go ka hakarapoto mia tara markato tara nihitaguhu teka. _x7 E Sunahan te ka nitoa mena a nitagala pan tara mamana poata. U mana. U rangan haniga >wu Alimiu e gamon sagoho lele mou a kamits, kaba i murinen e Sunahan e kato ranoi limiu u katun u tangoho i tanen ba te haka hakarapoto rano limiu ba te hatagala rano limiu. Nonei a Sunahan te roron tatagi rano limiu ba te ngö sil ranei limiu te go lu gono memi limiu e Kristo a nikapan i tanen te ka nitoana. Fv Ka hatagala mia turu hamana i tamilimiu ba te tuol kakap nemiu e Satan, taraha u toulamilimiu u Kristen te ka ria tara mamana han i puta e sagoho haser a toa mar kamits te sagohe milimiu. u#Alimiu go hakats haniga mia i peisamiu ne go hanei haniga iam! Taraha, a pakö i tamilimiu e Satan e roron hula lana ba te sakiena ta katun te ga kato homien. E here nei a ka a hie a kapan te ngöeri a laion te ngala homina ba te sakiena ta ka ta toatoa te ga nouen. bt=Haka menami a nitatagi hoboto i tamilimiu i tanen, taraha nonei te tara kap rano limiu. )sKBa limiu te hatetenei talemiu a peisamilimiu ba te ka puta mia tara nitagala tere Sunahan, ba tara poata a matskö ba nonei te hala sei has rano romana limiu. MrNe kato has uana i iesana, alimiu u katun u hitots e go hala pute iam a peisamilimiu turu katun u kapan. Na limiu hoboto e go hatetenei iam a peisamilimiu ba te hihitaguhimiu. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “E Sunahan e tokitoki rena u katun te hangiser, kaba nonei e taguhu rena u katun te hateteneier a peisaren.” q+Ba tara poata te butu nama romana a katun a kapan turu katunun taratarakap, ba limiu te luemiu romana a praisina i Kolö te ma tatei taia nei. pyMa hamal rami u katun te taratara kap rami limiu. E moa. Alimiu go kato menami a markato a niga te tatei tatatie ren. o Alia e ka megu u ranga tara pal kapan i tamilimiu te tara kap ner u lotu. Alia has a katun pan turu lotu i tarara. Alia u ruto hakapi te kamitsia e Kristo na lia e lu gono has megoen romana a nikapan tara poata te butu namen romana. Alia e ranga hatatagi mera golimiu, alimiu go taratara kap haniga riam u katun te hala rilimiu e Sunahan. Nori e hereri u sipsip na limiu u katunun taratarakap i taren. Alimiu go ma kato memi a toukui teka te hakui tun mera nei e Sunahan alimiu. E moa. Alimiu go ka meiam u ngilngil i peisamilimiu ba te katoe men. Alimiu go ma kato sile mien te go lu mena milimiu ta moni. E moa. Alimiu go ngil hatagala tune men. RnBa te kato uana, te kamits memia limiu u ngil tere Sunahan, ba limiu te kato haniga noa hasmiu ba te hasola mia tere Sunahan te habutu riu limiu. Nonei e roron kato hamanena u ranga i tanen.LmTe mar ranga uana u Buk u Goagono,“E ka mena a toukui pan te gi lu pouts meri u katun u matskö.Gime te la uar romana u katun u omi te ma hapaneri e Sunahan? Tara han a omi koru!” }lsA poata te ga hatanian tsimou meri e Sunahan u katun e butu hakapa, na nonei e tsimou mam ranou u katun i tanen. Na te hatania nen romana i tarara, nonei e na kapa mena romana a nihahuna pan turu katun te hipus ner u Bulungana u Niga i tanen. 0kYKaba te go kamits uam limiu te kukute mena milimiu e Kristo, ma matsingolo memien. E moa. Alimiu go haniga uam tere Sunahan te ka mena milimiu u solon “Kristen”. ojWKaba ta toa i tamilimiu e namos atung hamatiena ta katun, ne namos kopuna, ne namos torohanan herokoena a toukui tara tana katun, ne namos katoena a tana markato a omi. Te sagoho kamits sile mia limiu a man ka teka, e matsköna. ,iQAlimiu go sasala iam te gi ranga homi merai limiu te kukute mena milimiu e Kristo, taraha a ka teka e poiena u Namnamei u tagala tere Sunahan e kana i tamilimiu. Hh  Alimiu go sasala iam, taraha e here nei alimiu e sagoho gono memi e Kristo a kamits. Nonei te go tatei sasala koru bei iam limiu romana tara poata te butu mena men romana a nikapan i tanen. 9gk A ma tsomi i tar, alimiu go ma asingoto nami a kamits pan te butu silena te ga torohala meri limiu. Alimiu go ma poemi, “A ka halhal a omi e butuna i tarara.” E moa. pfY A katun te ka mena a nitagala te ga rarare haniga meni u ranga e ga rararei u ranga tere Sunahan. Na katun te roron hitaguhuna e ga hitaguhu mei a nitagala te lue ien tere Sunahan, ba tara mamana ka a solone Sunahan e hala sei sila naroa tere Iesu Kristo, nonei te ka nitoa mena a nikapan na nitagala tara mamana poata. U mana. U kamits te sagoher u Kristen (eI Alimiu a man toa toa hoboto u lu hakape muma a nitagala a niga tere Sunahan. Na limiu go tara kap haniga niam a man nitagala teka ba te taguhu ramiu u palai. _d7 Alimiu go ngö merami a palai i luma i tamilimiu, ba te sasala memiu a markato teka. cA ka te pan koruna tara mamana ka, alimiu go hiangilngil hatagala iam, taraha u ngilngil e kato hataie iena a markato a omi a para. :bmA nikapakapa tara mamana ka e susuku hakapa. Nonei te go hakats halesala haniga beiam limiu ba te hakats haniga mia i peisamiu ba limiu te tatei singo uamiu tere Sunahan. a Nonei a ka ti rarare bei u Bulungana u Niga turu katun ti mate, te go tatei toatoa u a namnamei i taren te mar toatoa uana e Sunahan, noahasina ti mate u a tuanreiren te mar mate uar u katun. Tara kap haniga niam a man nitagala te hala rilimiu e Sunahan M`Kaba i murimuri nori e tatei ranga peisa ner romana a man mouna a man markato ti katoen te tuol rien romana i matane Sunahan, nonei te hahaloson tsimou ranou u katun te toatoar nu katun ti mate. '_GBa pala te hahamanar e asingoto hamanasa ner te ma kato lel gono mera mien limiu a man markaton rongaronga pinopino teka, ba nori te ranga homi rario limiu. [^/A man poata i manasa e antuna hakapa tu katoe mia limiu u markato u omi te roron ngiler u katun te hahamanar. Alimiu u rongaronge iam a peisamilimiu turu ngil u omi ba te uaua pala mia turu pati u omi ba te tutu memiu u ramun u tagala, na limiu u hatsunono homi hase iam u keisa. Alimiu u mar kato uam teka i manasa kaba i romana e moa. M]E kato uana teka ba limiu te ma tatei kato lel uami te ngil uana u ngilina i puta. E moa. Tara man lan hoboto te ka noa mia romana limiu i puta, alimiu go kato talasi uam te ngil uana e Sunahan. f\ GE Kristo e sagohi a kamits i tuanreinen, na limiu go mar hakats hatagala has uam i iesana ba te ma rama nami a tou kamits. Taraha, a katun te kamkamitsina i tuanreinen e ma hakats nanei te ga kato menien a markato a omi. [3Ne Kristo e la hakapa u i Kolö me na kana tara pal matou tere Sunahan. Nonei e tsunono rena u angelo na pal kapan na nitagala hoboto i Kolö.Z1U uolo e haharoei nena a tou baptais i tarara. U uolo e taguhir a pala tere Noa, na tou baptais e taguhu has rano ra. E ma ka sile nei te ga galus ba meni u korkoriana turu tuanrei tun i tarara. E moa. A tou baptais i tarara e mouna uana ara e hateie rei e Sunahan ara e ma sabie rei ta ka ta omi i tarara. Ara e tatei mar kato uara teka, taraha e Sunahan e hatakei poutsi e Iesu Kristo tara tou mate. 'YGA man namnamei teka nori u katun u hihipus ti kaia tara poata tere Noa i manasa. Nonei tara poata e Sunahan e solon hahaloso ba te tuatami koruna tara poata te kukui meni e Noa a tolala. Kaba a eliel puku a katun ti toatoa silaia turu uolo pan te kato hamatir a palair u katun hoboto. X Taraha, e Kristo e sagoho hasi a kamits ba te mate silena u markato u omi i tarara. Nonei e mate a toa puku a poata ba te ma tatei mate lel nei. Nonei a katun a niga te mate silir u katun u omi. E kato sil te ga peigi merien ra tere Sunahan. A tuanreinen e mate, kaba nonei e toatoa mei a markato turu namnamei, ba te na rarariena u ranga tara man namnamei ti kaia tara makumun kits. :WmTaraha, te ga ngilia e Sunahan te lu mena milimiu a kamits, e niga balana te go kamits mena milimiu a markato a niga ba te ma kamits memi tu kato mena milimiu a markato a omi. fVENa limiu go mar kato haniga uam te ga ma tatei kot meri u torimilimiu alimiu. Bu katun te ranga homi ner u markato u niga i tamilimiu te kukute mena milimiu e Kristo te tatei matsingolo mer romana u ranga u omi i taren. U Alimiu go hapane iam e Kristo i torimilimiu, ba te katoe mien a Tsunono i tamilimiu. Tara mamana poata alimiu go hanei sile iam ta katun te go rangata rilimiu a ka te hamana sile milimiu, ba limiu te ranga palise mien u rangan hatami ba te ma sigale mien. CTKaba te go kamits noa has mena milimiu te kato mena milimiu a markato a niga, e Sunahan e kalala has rano romana limiu! Ma matout rami u katun teka, na limiu go ma tatei tokumi. E moa. nSU E moa ta katun ta para te gi homi meri limiu te go kato hatagala sil mena milimiu a markato a niga. $RA Taraha, a Tsunono e roron tara uana turu katun u matskö ba te roron hengona turu singo i taren.Kaba nonei e raharaha rena u katun te kato homir.” !Q; Nonei e ga habirits ban u markato u omi ba te kato hanigana.Nonei e ga ngil korui a markato tara masalohana ba te kukute hatagala korue nen. SP Te mar ranga uana u Buk u Goagono,“A katun te ngil koruena a nitoatoa ba te ngilin ka mena a nitoatoa a niga, a katun teka e moa te ga ranga homi uen.Nonei e ga hanoan rangein u gamo. O  Alimiu go ma hipou nami u markato u omi te kato rari limiu, na limiu go ma hipou has nami u korupakö. E nigana te go hamatana mena milimiu a nikalala, taraha a nikalala nonei a ka te rangein e Sunahan te ga hala rien limiu tara poata te ngö rien limiu. NU ranga teka e la uana i tamilimiu hoboto. Alimiu go ka meiam u toa u hakats ba te hiatatatagimiu. Alimiu go hiangilngil iam te hamana hoboto here mena milimiu u munmun toulana tere Kristo. Ba limiu te tami mia tara tai ba te haka putemiu a peisamilimiu. MAlimiu has a pal tson, alimiu go hakats haniga niam a tohaliou i tamilimiu, taraha a tahol e ma tagala uanei te mar tagala uana a tson i tanen. Na limiu go hapan has ramen, taraha nori has e lu gono mera roi romana limiu a nitoatoa tere Sunahan. Alimiu go mar kato uam teka, taraha ta ka e namos kato homiena a tou singo i tamilimiu. A kamits te lu pukue ier tara markato a niga hLIE Sera e mar kato has u teka. Nonei e hengo korui a tson i tanen e Abraham me ngöe neien “A tsunono i tar.” Na limiu e here hamanasemi a galapien tohaliou i tanen te go kato haniga uam limiu ba te ma matoutemi ta ka. KA tohaliou u niga i manasa ti hamana u tere Sunahan i tori has u teka ba te haka pute ria a peisaren tara pal tson i taren. cJ?A nitaratara a niga i tamilimiu e ga butuma i iogana i torimilimiu te ka mena milimiu u tori kokomoto ba te roron hahatamiemiu u katun. A markato teka e ma hula palis nei. E ka nitoana, ne Sunahan e haniga korue nen. iIKAlimiu e go ma hakats hapara nami te go hataratara haniga koru menami a peisamilimiu i ielesala ba te roron herokoemiu u hulu ba te hamagoemiu u beroana nu kabono te hol seina ba te roron hasobuemiu u hasobu u niga. E moa. NH Na tara markato tara nikaka haniga hoboto, alimiu a tohaliou e go haka pute mia a peisamilimiu tara pal tson i tamilimiu. Na sanena a palai i taren e gi ma hamanei u ranga tere Sunahan, nori e tatei hamana noa has mer te tara mena rien a markato a niga i tamilimiu. Te ma katoe milimiu tu toa tu ranga i taren, a palai e tatei hamana noa hasir, taraha nori e tare riou te kato mena milimiu a markato a gogoso na markato te hapan mena milimiu a Tsunono. "G=Alimiu u heremi u sipsip ti hatutu a maroro i taren. Kaba alimiu u la pouts hakapa uamuma tere Sunahan te taratara kap nena u namnamei i tamilimiu.1F[E Kristo noa has te soata meni u markato u omi i tarara i peisanen te mate ien tara koruse. E mar kato u teka te gi here meni ra u katun ti mate ban u markato u omi ba te toatoa silera a markato a matskö. Nonei e lu sili a man ngats na man takiraha te gi niga pouts ba meni ra u markato u omi. bE=Nori i hahakosia i tanen kaba nonei e ma palisei u hahakos. Tara poata te kamits ien, nonei e ma torohanan palisei a kamits i tanen. Kaba nonei e sola meni a peisanen tere Sunahan te tsimou hamatsköena a mamana ka. \D1Nonei e ma katoei ta markato ta omi. E moa tu toa tu gamo te ga butuma i rungnen. TC!E Sunahan e ngö hakapa riu limiu te go kato mena milimiu a markato teka. Taraha, e Kristo has e kamits hakapa sil riu limiu, na ka teka e haharoei nena te go la has uam limiu tara maroro teka i tanen. FBTe go katoe mia limiu ta markato ta omi ba nori te singata rario limiu ba limiu te hasingata tun ramen, e moa te gi solosei meri limiu tara ka teka. Kaba te go katoe mia limiu ta markato ta niga ba nori te hakamits noa has rario limiu tara markato teka ba limiu te ma ranga palismi, be Sunahan te haniga rano limiu. A}Te ngilin katoe mia limiu u ngil tere Sunahan ba limiu te sagoho kamits puku noa hasmiu, e Sunahan e haniga rano limiu. c@?Alimiu u katunun kui e go haka pute iam a peisamilimiu turu katun pan i tamilimiu ba te hatara ramien te hatsunono hamana mera mien limiu, noahasina te hatami mera rien limiu tsi te ranga hamal rien i tamilimiu. =?sHapan riam u katun hoboto. Ngil riam u katun te hamana gono mera rio limiu tere Kristo. Matoutse iam e Sunahan, ba te hapanemiu a Gamman Pan. U haharoei tara nikamits tere Kristo Q>Alimiu go mar kato uam te kato uana a katun te tapurese ban a karabus. Kaba limiu e ma tapurese silemi te go kato homi uam limiu. E moa. Alimiu e tapurese silemiu te go katunun kui uam tere Sunahan. =Taraha, e Sunahan e ngilena alimiu go kato haniga iam ba te kato hahalongolo remiu u katun u tutu te raranga homi sil rario limiu. B<} Alimiu go kukute iam u ngil tara Tsunono ba te haka pute iemiu a peisamilimiu turu katun hoboto te pan ria i tamilimiu. Alimiu go ka puta mia tara Gamman Pan te pan koruna i tamilimiu, na turu gamman u tetenei has te hala merien te gi hahuna meri u katun te kato homir ba te solosei rer u katun te kato hanigar. ;' Alimiu e go kato haniga talasi mia i gusur u katun te hahamanar. Ba poata te ranga homi rien i tamilimiu ba te poier alimiu e katoemiu a markato a omi, ba nori te tatei tarer a markato a niga te go katoam limiu, ba te soloseier e Sunahan tara poata te la namen romana. 0:Y A ma tsomi, alimiu e heremi u katunun hulala tun i puta, na limiu e ke iemiu a tsitabubun poata turu tsiktsiki teka. Na lia e ranga hatatagi mera gilimiu, alimiu go ma rongarongemi a peisamilimiu te go kato meni a man ngil a man omi, u ngil te roron hiatatung mena u namnamei i tamilimiu. 9 I manasa alimiu u ma katun uami tere Sunahan, kaba i romana alimiu u katun i tanen. I manasa alimiu u ma atei silemi te tatagi mera nei e Sunahan u katun, kaba i romana alimiu e atei silemiu e Sunahan e tatagi rano limiu. U katunun kui tere Sunahan 8 Kaba limiu a pal katun te hopu kapir e Sunahan, u pris tara King. Alimiu a hun katun a gogoso tere Sunahan ti hopu kap merai te go habulungana menami a man toukui a man niga i tanen, nonei te ngö rema limiu turu kuhil me la uamiu turu ualesala u niga i tanen. (7INa tana makum turu Buk u Goagono e poe hasena,“Nonei a hatu teka te tutu ranoa romana u katun.” U katun te tutu rena tara hatu e haharoei ner u katun te tori-soaler e Iesu, taraha nori e ma kukutieri u ranga. E Sunahan e mar ranga u teka i manasa te gi mar kato uen teka. 6 A hatu teka e haharoei nena e Iesu. Nonei e taguhu koru rano limiu u katun te hamanamiu. Kaba turu katun te ma hamanari, u ranga e kato uana,“A hatu ti hapiraka ban u katunun kukui luma, nonei a hatu te niga balana tara toukuina tara luma.” _57E Sunahan e poiena turu Buk u Goagono,“Tara. Alia e hake goa romana i han i Saion a hatu a niga te niga balana tara toukuina tara luma.Bu katun te hamana ria romana i tanen e ma tapusun hamana roi.” :4mLa uamuma i tanen ba te heremi u hatu u niga te kuieri a luman lotu. E Sunahan e ngilin kui ranei limiu a toa luman lotu turu namnamei. Alimiu e heremi u pris u niga tere Sunahan ba te kui beie men tara nitagala turu Namnamei i tanen. U pris e roron hats merari a man hats a man niga tere Sunahan, ne kato has uana i iesana, e Sunahan e ngilena alimiu go hala niam a peisamilimiu i tanen, taraha e Iesu Kristo e mate sil rio limiu. *3MLa uamuma tara Tsunono. Nonei e here nei a hatu ti hapiraka ban u katun. Kaba e Sunahan e hopu kap neien nonei a katun te niga bala ba te hala nena a nitoatoa. l2QTaraha, u Buk u Goagono e poiena, “Alimiu u atei sil hakape iam a Tsunono e niga rano limiu.” 1}Alimiu go ngil korue iam u ranga u niga tere Sunahan, te mar bes sil mena nei a pien ti hagou posei a sus. Nonei u ranga teka e taguhu rano limiu ba te katun tangoho susul uamiu romana tara markato turu Namnamei, be Sunahan te lu pouts rano limiu. '0 IAlimiu go ba neiam a man ka man omi i peisamilimiu. E moa lel tu ranga na tu markato tu gamo na tu hiomi. Ne moa lel te go ranga homi sil mena milimiu a tai. y/ mKaba u ranga tara Tsunono e ka nitoana.” Nu ranga teka nonei u Bulungana u Niga ti rararieia i tamilimiu.C. U Buk u Goagono e mar ranga uana teka,“U katun hoboto e hereri u garas, na nikapan i taren e here nei a tsi palaua turu garas.U garas e tatei langona, ba hua te rusuna. - Alimiu u butu hatsimus hakapa iam, here nei te mar posa menari a pien. Kaba a nitoatoa a tsimus i tamilimiu e ma tuhanaia tara katun tun te antunan mate susuluna. E moa. Alimiu u tuhana meiam u ranga tere Sunahan te mana nitoana ne ma tatei kapa nei. s, aAlimiu u hagogoso hakape iam a torimilimiu tu kukute mena milimiu u ranga u mana, ba limiu te ngil koru tala remiu a pal barebana tere Kristo. Na limiu go mar kato noa has uam teka ba te hiangilngil hatagala lel hasmiu i torimilimiu. t+ cAlimiu e hamana uamiu tere Sunahan, taraha e Kristo e mate sil rio limiu. E Sunahan e hatakei poutse ien tara tou mate ba te solo sei korue nen. Ba limiu te hamana tala uamiu tere Sunahan ba te alose men te ga taguhu has merien limiu. * +E Sunahan e hopu kap nien i mam te habute ien a han i puta, kaba nonei e hagou haruto nen tara kapakapana poata i romana te ga taguhi rilimiu. C) E moa. Nonei e sakahis rai limiu a tou mate tere Kristo, te la sei ba nena u hihol hoboto. E Kristo e herei a tunan sipsip a niga koru te hats ner ba te moa koruna ta ka ta omi i tanen. 4( cAlimiu e atei silemiu a ka te sakahis ba rilimiu tara man markato pinopino tu lue mia limiu turu tubumilimiu. E Sunahan e ma sakahis rai limiu a moni tun te tatei taiana. ' -Alimiu e roron singo uamiu tere Tamamilimiu, nonei te roron tsimou mena nei a man toa toa a man katun a man ka ti katoen ba te ma hakats kalakala ranei a barebana. E kato uana teka ba limiu te matoutse men ba te hapane men tara mamana poata te ka mia romana limiu i puta. '& ITaraha, e Sunahan e mar ranga uana teka turu Buk u Goagono, “Alimiu go niga bala niam a markato a omi, taraha alia e niga bala has negu a markato a omi.” "% ?E moa. E Sunahan te ngö hakapa riu limiu, nonei e goagonona ne niga koruna. Ne kato uana alimiu has e go niga koru iam tara mamana markato i tamilimiu. 6$ gAlimiu a galapien tere Sunahan go hengoe men. I manasa alimiu u tutu ba niam e Sunahan na limiu u ka meiam u ngil u omi. Kaba limiu e ma tatei kukute lelemi a markato teka. J#  Alimiu go hamatsköe iam u hakhakats i tamilimiu ba te hakats haniga mia i peisamiu. Hamana nitoa sile iam a nihitaguhu te luemi romana limiu tara poata te butu nama romana e Iesu Kristo. "" ? Kaba e Sunahan e haruto rien a toukui i taren e ma ka sili te ga taguhu pouts merien, kaba e ka sil te ga taguhu meri limiu. Na man ka teka i habulungana has meni i tamilimiu. E Sunahan e hale iema u Namnamei u Goagono ba te haranga rena u katun ti rarareia u Bulungana u Niga i tamilimiu. Nu angelo has i ngil korui te gi atei sil menien a man ka teka, kaba nori e ma ateiri. Ara gi ka mei a nikaka a gogoso ! { U Namnamei tere Kristo te kaia i toriren e hatei ren te ga sagoho meni e Kristo a kamits ba te lu hasena romana a nikapan i murinen. Na nori i hiarangrangata sil a ka teka e ga butuia romana teresi na tara saha poata, kaba nori i ma atei hanigai. '  I U propet i manasa i hatei mamin a hitaguhu teka te ga butuia i tamilimiu, kaba nori i lagi sakesake a mouna a markato te lu pouts mera nei e Sunahan u katun.  ' Alimiu e sasala memiu e Sunahan e taguhu rano limiu ba te lu pouts rena u namnamei i tamilimiu, taraha alimiu e hamana haniga uamiu i tanen. h KAlimiu u namala tare mien, kaba limiu e ngile men. Alimiu e ma tara hase mien i romana, kaba limiu e hamana uamiu i tanen. Ba limiu te sasala memiu a nisasala a kapan koru te pan bala nena u ranga te torohalan hatei nanen. X +A man torohala teka e torohala tuneri u nihamana i tamilimiu, ba te haruto nena te ga mana uen. A goul has e tatei omina, kaba nori e nas haramune ren turu tula ba te sakier te ga mana uen. Ne kato has uana i iesana, a nihamana i tamilimiu e niga bala nena u goul, kaba e Sunahan e ga torohale ien ba limiu te hamana hatagala lel hasmiu. Ba poata te butu nama romana e Iesu Kristo, be Sunahan te haniga rano limiu ba te solosei rano limiu ba te hapan rano limiu. ( KAlimiu go sasala meiam a ka teka, noahasina te ka toum mena milimiu a nitatagi tara tsitabubun poata teka te roron butuna a mamana nomi na kamits i tamilimiu. U %Nonei e lu pouts mera nei romana limiu i tanen, na nonei e haruto nena romana a nihitaguhu teka tara kapakapana poata. A nitagala tere Sunahan e hatongo kap rano ra tara nomi tara poata te hamana ria ra. w iAra gi hala meni u haniga tere Sunahan e Tamana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. Taraha, nonei e tatagi koru rena ra, na nonei e hatakei mei e Iesu Kristo tara tou mate te go hala merien ra a nitoatoa a tsimus. Na ra e toatoa mera te hamana sile rara a nitoatoa a niga ti haka beri ra i Kolö, a man ka te ma tatei omiri ne ma tatei mulari ne ma tatei taiari. y mI manasa koru e Sunahan e Tamarara e atei sil hakapa riou limiu me hopu kap mera nei limiu i tanen. Nu Namnamei i tanen e kato rilimiu u katun i tanen. Taraha, e Sunahan e ngilena alimiu go gogoso meiam u rahatsing tere Iesu Kristo ba te mamaniete men. E Sunahan e tatei tatagi koru rano limiu, ba te hala ranei limiu a masalohana pan. A ka a niga te hamana sile rara q _Alia e Pita, a aposol tere Iesu Kristo. Alia e hala menagi a kalanloun teka i tamilimiu u katun tere Sunahan ti tsuga bar i han i tamilimiu me na ka kalakala mia tara man provins i Pontas ni Galesia ni Kapadosia ni Eisia ni Bitinia. [/A ma tsomi, alimiu go ka halehana ba neiam u keisa. Nonei talasi. Alia e JonX)Ara e atei silera a Pien Tson tere Sunahan e la uama tara han i puta teka ba te hala ranei ra a niatei te gi tatei atei sil meni ra e Sunahan hamana. Ara e kaka gono mera e Sunahan hamana ne Iesu Kristo a Pien Tson i tanen. Nonei a Sunahan hamana teka, na a katun te ka uana tara Pien Tson i tanen e ka mena a nitoatoa te ka nitoana. wgAra e atei silera te pien uara ra tere Sunahan na mamana han hoboto i puta e kana tara nipepeito tere Satan. >uAra e atei silera a katun te pien uana tere Sunahan e ma kato homi hiton nei, taraha a Pien Tson tere Sunahan e pepeito kap nanen, ne Satan e ma antuna nei te go kato homi menien. A markato a omi hoboto e omina i matane Sunahan. Kaba palaina markato a omi e ma hala ba nanei a katun tara nitoatoa tere Sunahan. 0YTe kato homina a toa tara pal barebana te hamana ria tere Iesu ba limiu te tare men, alimiu go singo bemien tere Sunahan, be Sunahan te hale noien a nitoatoa. Kaba te kato homi koru nen ba te la ba nena a nitoatoa tere Sunahan, alia e ma poiegi alimiu go singo beiam a katun teka tere Sunahan. !;Ara e atei silera e Sunahan e hengo uana tara mamana ka te singo sile rara, na ra e atei sil hasera nonei e hala ranei ra a man ka te singo sile rara. Ara e ongolo ria i matane Sunahan, taraha nonei e hengo uana i tarara tara poata te singo sile rara ta ka te ngil hase nen. M Alia e koloto menagi a man ka teka i tamilimiu taraha alia e ngilegu alimiu go atei haniga uam te ka mena milimiu a nitoatoa te ka nitoana, alimiu te hamana mia tara Pien Tson tere Sunahan. =s A katun te ka mena a Pien Tson tere Sunahan e ka has mena a nitoatoa teka. Na katun te ma ka menei a Pien Tson tere Sunahan e ma ka has menei a nitoatoa. A nitoatoa te ka nitoana  3 Na nonei a ka teka te hatei ranei ra e Sunahan: e Sunahan e hala rira a nitoatoa te ka nitoana, na nitoatoa teka e ka uana tara Pien Tson i tanen.  / A katun te hamanana tara Pien Tson tere Sunahan e atei haniga silena te mana uana u ranga teka. Kaba a katun te hahamana nena e Sunahan e here nei a katun te poiena, “E Sunahan e gamona.” Taraha, nonei e hahamana nena a ka te hatei menei e Sunahan a Pien Tson i tanen. y k Ara e roron hamanera a ka te hatei ranei ra a katun. Na ra gi hamana hasi a ka te hatei ranei ra e Sunahan, taraha u ranga i tanen e mana koruna. E Sunahan nonei te hatei nena a man ka teka. Nonei te hatei hamana nena a Pien Tson i tanen. * MA topisa a ka e hatei nena e Iesu e Kristo hamana, a katun te hopu kapin e Sunahan: u Namnamei, nu ramun, nu rahatsing i tanen. A topisa ka teka e boena u toa. { oNu Namnamei tere Sunahan has e hatei hamana nanen, taraha u Namnamei tere Sunahan e manana ba te ranga hamanana. nUNonei a katun teka te butuma, nonei e Iesu Kristo. Nonei i baptaiseia u ramun. Nu rahatsing i tanen e oloia tara tou mate i tanen. U ramun nu rahatsing i tanen has e hatei hamana nena nonei e Iesu a Pien Tson tere Sunahan. .UA katun te hamanena e Iesu a Pien Tson tere Sunahan, nonei lasi a katun te antunan tagala balana tara markatona i puta. E Sunahan e hatei hamana nena e Iesu Kristo -STaraha, a galapien hoboto tere Sunahan e antunan tagala bala ner a markatona i puta. Na nitagala te tagala balana tara markatona i puta nonei a nihamana i tarara. ,QA katun te katsin haruto nena te ngil hamana mena neien e Sunahan e tatei hengo hanige iena u ranga i tanen. Nu ranga i tanen e ma ka menei a toukui pan i tanen. 3Ara e tatei atei silera te ngil hamane rara a galapien tere Sunahan tara poata ara e ngil hamanera e Sunahan ba te hengo hanigera u ranga i tanen. Z /A katun te hamanena e Iesu nonei e Mesaia te hopu kapin e Sunahan, nonei a katun teka te pien uana tere Sunahan. Na katun te ngil hamanena e Tamarara e Sunahan, nonei e ngil hamana hasena a pien tere Sunahan. Na nonei e hala nema u ranga teka i tarara: esi a katun te ngilena e Sunahan e ga ngil hasi a man hahatoulana i tanen.Te poiena a katun, “Alia e ngilegu e Sunahan,” ba te paköena u hatoulana, nonei a katun teka a gamogamo. Taraha, a katun te tara hitonena u hatoulana ba te ma ngile neien, nonei e ma antuna nei te go ngil menien e Sunahan te ma tara noe neien. EAra e ngilera e Sunahan, taraha nonei e tatagi mam rio ra. !;A katun te ngil hamanena a tana katun e ma antuna nei te ga matout has menien. Na katun te ngil haniga nitoe iena e Sunahan e ma matout lele neien. Taraha, a katun te matoutuna e hakats has uana tara nihahuna. Na katun te matoutena a tana katun e ma ngil haniga nitoa noe neien. Z~-Te ongolo uara ra romana tara poata te butuna u kot tere Sunahan, ba ra te atei silera u ngilngil i tarara e butu haniga nitoa talana. Taraha, a nikaka i tarara i puta teka e kato uana tara nikaka tere Iesu. }wBa lam te atei sil talem e Sunahan e tatagi koru rano ra. A ka teka e habutena a nihamana a tagala i tarara. E Sunahan a mouna u ngilngil hamana. Na katun te ngil hamana hitonena a tana katun e ka uana tere Sunahan ne Sunahan e ka uana i tanen. ||qU katun hoboto te poier e Iesu a Pien Tson tere Sunahan, nori e ka uar tere Sunahan ne Sunahan e ka uana i taren. {/E Tamarara e hala sile mei a Pien Tson i tanen te go mi haka haniga meri a barebana i puta. Alam u tarei a ka teka ba lam te hatei hamana namen. z Ara e atei silera te ka uara ra tere Sunahan ne Sunahan e ka has uana i tarara, taraha nonei e hala ranei ra u Namnamei i tanen. y+ A katun e mamala tarei e Sunahan. Kaba te hiangilngil rara, be Sunahan te ka uana i tarara nu ngilngil i tanen e butu haniga nitoana i tarara. Ux# A ma tsomi, te mar tatagi meri e Sunahan ara teka, ara gi hiangilngil has. w3 A mouna u ngilngil hamana e mar butu u teka: ara i ma ngil mami e Sunahan. E moa. E Sunahan e tatagi mam rio ra ba te hala mena namei a Pien Tson i tanen te go mi nolo beria ra tere Sunahan tara tou mate i tanen. A ka teka e haruto nena te gi mar ngil menai ra a tana katun. Sv E Sunahan e ngil koru rio ra me haruto nena te tatagi koru has mera neien ra tara poata te hala mena meien a toa koru a Pien Tson i tanen i puta. Nonei e la silema te gi lu meni ra a nitoatoa i tanen. uucA katun te ma ngile nei a tana katun e ma atei sile nei e Sunahan, taraha e Sunahan a mouna u ngil hamana. @tyA ma tsomi, ara gi hiangilngil, taraha u ngilngil hamana e butu nama tere Sunahan. Na katun te ngil hamanena a tana katun e pien uana tere Sunahan, ba te atei silena e Sunahan. sKaba ara u katun tere Sunahan. A katun te pien uana tere Sunahan e hengo uana i tarara. Na katun te ma pien uanei tere Sunahan e ma hengo uanei i tarara. E kato uana teka, ba ra te atei silera a Spirit a mana na spirit a gamo. E Sunahan a mouna u ngilngil hamana nrUNori u katununa i puta nu ranga i taren u rangana i puta, na barebanana i puta e hengo uar i taren. qq[A ma tsomi, alimiu e pien uamiu tere Sunahan ba limiu te tagala bala ramiu u propet u gamogamo teka. Taraha, u Namnamei te kana i tamilimiu e pan balana tara liliahanei te kana tara barebanana i puta te ma katun uari tere Sunahan. p Nu katun hoboto te holis ner te butun katun uama e Iesu, e Sunahan e ma haranga rane ien. A katun te korupakö nena e Kristo e habutsena u mar ranga teka. Alimiu u hengo mam niam te ga butu uaiou u ranga teka, na nonei e butu hakapa tara barebana i puta. o%Alimiu e marei menami romana u Namnamei tere Sunahan teka: u katun hoboto te poier e Iesu Kristo e butun katunuma e haranga rena e Sunahan. nn WA ma tsomi, alimiu go ma hengoemi u ranga turu katun hoboto te poier nori e ka mer u Namnamei tere Sunahan. Alimiu go ruto haniga ramen te ga haranga merien e Sunahan. Taraha, u propet u gamogamo u para e ka ria tara han a para. f~~0|{{Mz!y~xLwvv&u"tsszrqjposn*mFlTk6j`ihhggf7edycbaa-``_ ^\\[ZZYXWVUU SS+R\Q[PPONzM7LKJVIHH@GFFSEVDDDXCCuCBBA#@@D??M>>#<<:: 9986>54332D10..+-,+++=**)+(x'&a&%%1$$#x"@!! lHDMW0uB Y  f   LBZ_fS bA palabir u amoba i hatalis ba hakapein e Kristo ba te kukutier e Satan. b=bE kato uana teka ba lia te ngilegu u amoba te mala hitotsir e gi hitöl lel iou ba te pose ier a galapien ba te tara kap ner a pala i taren, bu katun te pakö reri ra te ma tatei ranga mera rira ta toa ta ka ta omi. oWb Nori u amoba teka e karous toum has riou romana te hula la uaren tara man tana man luma. Na nori toum e ranga pinopino sil hase riou a palabir u katun ba te kato pinopino tunur ba te ranga ner a man ka te ma matskö nei i taren. wb Kaba alö go ma kolotoni a solor u amoba te mala hitots noar. Taraha, te gi ranga hamana uen i iasa te gi kui beme nien e Kristo peisa, nori toum e hitöl lel riou i murimuri ba te pekoe ier u ranga hamana ti kate ien tere Kristo me kato homir. Cb Nonei a amoba teka e tatei ka mena a solo a niga tara man markato man niga te kato mamen. Hena, te hatuts haniga rien a galapien i tanen ba te tara kap haniga ranen, ba solonen e tatei kana turu lista. Na te taguhu haniga rien u katun u tuku tara tana han, ba te galusena a mour u katun u Kristen ba te taguhu rena u katun te ka mer a nimate ba te torohanan katoena a mamana markato a niga, nonei e tatei hakoloto nena a solonen turu lista. wgb A amoba te ngilin hakoloto nena a solonen turu listana turu amoba te gi taguhu menien a pal barebana turu lotu i tanen, nonei e tatei kato uana teka: nonei e ga ka mei u 60 u hiningal, na nonei e ga ka mam mei a toa puku a tson i tanen. dAbA katun e tatei tara kap nena a sungutunen, ne tatei tara kap haniga koru nena a tahol na galapien i tanen. Te moanen, nonei e holis nena u hihatuts turu lotu turu Kristen. Nonei e omi bala nena a katun te hahamanana. nUbAlö go hala meni u ranga teka turu amoba. Nori e namos kato homir ba barebana te ranga homi raren. #bKaba a amoba te roron rongaronge iena a peisanen turu mamanu ngil pinopino i tanen e here nei a tahol a mate, noahasina te toatoa noa nen. >ubA tahol a amoba hamana te moa ta katun te ga tara kap nen, nonei e hamana uana tere Sunahan ba te singo uana i tanen tara lan na tara bong ba te singo silena a nihitaguhu i tanen. }bKaba te ka mena a toa amoba a galapien i tanen tsi a ma tsi hatutubunei i tanen, nori e gi taguhe ien. E matsköna turu lotu turu Kristen te gi taguhu uas meri a galapien e tsinaren ne tamaren nu tuburen. A markato teka te haniga hasena e Sunahan. ObAlö go taguhir a tohaliou u amoba ti moa ta katun te ga taguhu ren. 3bNa lö go kato hereri a tohaliou u kapan u tsinamulö ba te kato here rami a tohaliou u kukubei u hahinamulö, ba te katoem a markato te gogosona. = ubAlö go ma ranga sisiia tara katun te tsonpan neno lö. E moa. Alö go ranga hatamiia i tanen te mar ranga mena milö e tamamulö. Na lö go kato hereri a pal hitots u toulamulö. V%bAlö go pepeito kapin a peisamulö na man ka te hihatuts nemu lö. Alö go kato noa has u te ranga uagu lalia ba te tuol hakarapotom, ba lö te taguhe mou a peisamulö nu katun has te hengoe rio lö.3_bAlö go kato hatagala hitoni a toukui teka i tamulö ba te hakats nitoa namen, ba barebana hoboto te tatei tarer te kato haniga mena milö a toukui ba te kato talasina. /WbAlö go ma totonei a ka a niga i tamulö te halei e Sunahan alö tara poata a pal kapan turu Kristen i kato u ranga turu propet ba te halakoper a limaren i tamulö. 9kb Antunana tara poata te la uagou lia i tamulö, alö go kui hatagala sil te go rit hahengo meni lö u Buk u Goagono turu katun, ba lö te rararie men ba te hihatuts has namen. 1[b Alö e mala hitots noam, kaba u katun e ma tatei sigale roi lö. E moa. Alö go haruter u katun te hamanar te mar kato uana a Kristen na te mar raranga has uanen. Nori e tatei kukutier a markato i tamulö te ngil mera milö u katun ba te hamana uam tere Sunahan ba te ka mem a markato a gogoso. A }b Alö go hihatutsin a man ka teka, a man ka te gi hengo. I  b Ba ra te kui hatagala sil noa hasera a ka a niga teka, taraha ara e hamana silera e Sunahan te toatoana. Nonei e taguhu rena u katun hoboto ba te lu pouts rena u katun te hamana uar i tanen. c ?b U ranga teka te katoe gula lia e manana, ne antunana te gi hamana menien u katun hoboto. 7 gbTe hatagale mia lö a tuanreimulö, e nigana. Kaba te tsilo haniga noa u namnamei i tamulö, e niga balana, taraha a markato teka e taguhe nolö i romana na i murimuri has. 0 YbKaba alö go ka halehana ban a man hahatate pinopino ni manasa te ma hanige nei e Sunahan. Alö go tsilotsilo noa hasi a peisamulö tara markato a niga tere Sunahan. gGbTe hala nemoa lö u ranga teka tara ma tsi hahatoulana, ba lö te katunun kui haniga uamou tere Iesu Kristo, ba lö te kato hatagale moi a peisamulö u rangana tara nihamana na turu hihatuts u niga te kukutie mulö. bTaraha, u ranga tere Sunahan nu singo e kato hanige iena a kannou i matane Sunahan. A katunun kui a niga tere Iesu Kristo wbA mamana ka hoboto te kato e Sunahan e nigana, na ra gi ma agononi ta toa ta ka, te haniga sile ria ra tere Sunahan. s_bU katun teka e hapiu ner u katun te gi ma hitöl uaien na te gi ma nou menien a palabina kannou. Kaba e Sunahan e habutu silei a kannou te gi nou menien u katun te haniga sile ren, u katun te hamaner a ka a mana ba te atei sile ren. zmbU hihatuts teka e la sila noa turu ranga u gamogamo turu katun u gamogamo te ma matsingolo lel meri a ka a omi. s abHengo tala! U Namnamei u Goagono e ranga halesalana ba te poiena a palabir u katun e la ba nariou romana u lotu hamana tara kapakapana poata. Nori e ngilin hengoer romana u spirit u gamogamo ba te kukutier u hihatuts turu mate u omi. PbAlia e hateie golö a mouna u lotu i tarara e pan koruna ba te kato uana teka:E Kristo e butun katunuma.Nu Namnamei u Goagono e harutein te matskö uen.Nu angelo i tara hase ien.U katun i rarareia e Kristo turu han u para, bu katun e hamana uar i tanen.Be Sunahan e ngö pouts mena teien i Kolö.MbAlia e ngilin la boroboro uagu i tamulö, kaba te go mokomoko u romana lia, alia e koloto menagi a tsi kalanloun teka i tamulö ba lö te tatei atei silem ime te mar kato uana a katun te pala uana tere Sunahan. A hun katun tere Sunahan e hatagalena u ranga u mana ba te here nei a luman lotu tara Sunahan te toatoana. Pb U katun te kato hanige ier a toukui tara katunun hitaguhu e lue riou a solo a niga, ba te antunan ranga hongolo ner a man ka te hamane rara te pala uara ra tere Iesu Kristo. A mouna u lotu i tarara b A katunun hitaguhu turu lotu e ga ka mei a toa puku a tahol i tanen, ba te tara kap haniga nena a tahol na galapien i tanen. 6~eb A tohaliou i taren e gi kato haniga has ba te ma katoeri tu ranga te poiena a tana katun e kato homina. Nori e tatei hakats hanigar ba te pakoker a mamana ka te katoe ren. } b A pal kapan turu lotu e gi tolaha buren. Te tolaha sabe roen, ba nori te tatei luer a toukui tara katunun hitaguhu turu lotu. t|ab Nori e gi pile kap hakarapotein a mouna a ka te hamane ren ba te ma katoeri ta ka te ga hamatsingolo ren. A{{bU katunun hitaguhu turu lotu e gi kato haniga has ba te ranga hamatskör. Nori e ma tatei ua hapareri u wain ne ma tatei ngil koru haseri te gi gono beme nien a peisaren a moni. bz=bA katun te pepeito kap nena u lotu e ga mar kato u te gi haniga u u tematan. Nonei e namos kato homina ba barebana te ranga homi naren. A markato teka te hiamus mera nei e Satan u katun. U katunun hitaguhu turu lotu 8yibA katun te hamana tsimusuna e ma tatei lue nei a toukui tara katunun pepeitokap turu lotu. Nonei e namos ranga seseina i peisanen pouts ba te luena a nihahuna te lu e Satan. x7bTaraha, te ma antunan tara kap hanige nei a tson a tahol na galapien i tanen, ba nonei te ma antunan tara kap has nanei a pal barebana tere Sunahan. w{bNonei e tatei tara kap haniga nena a tahol na galapien i tanen ba galapien te hengo hanige ren ba te hapan hitone ren. (vIbNonei e go ma ua hatutui ne go ma hiatatung hasi ne go ma ngil koru hasi a moni a para. E moa. Nonei e tatei kato hatami rena u katun ba te haniganiga ranen. 4uabA katunun pepeitokap turu lotu e ma tatei ka menei ta ka ta omi i tanen. Nonei e ga ka mei a toa puku a tahol i tanen. Na nonei e ga hakats haniga ba te hala pute iena u ngil i peisanen ba te kato hamatsköna. Nonei e ga hatasu meri u katun halhal i luma i tanen. Na nonei e ga atein hihatuts has. t bU ranga e manana te poiena, ‘A katun te ngilin katoena a toukui tara katunun pepeitokap turu lotu e ngilena a toukui a niga.’ ?swbKaba e Sunahan e taguhu noa has rena a tohaliou te posa mera rien a galapien, te hamana hiton uaren tere Sunahan ba te hiangilngilir ba te kato hamatskör ba te hakats hanigar.drAbE Satan e ma gamoei e Adam. E moa. Nonei e gamoi e Eva, ne Eva te peko a lo tere Sunahan. Oqb Taraha, e Sunahan e kato mami e Adam, ba te kato hamurimurena e Eva. zpmb Alia e ma hanigagi te gi hatuts meri a tohaliou a pal tson tsi te gi pan uen tara pal tson. Nori e gi kokomoto. ^o5b A tohaliou e tatei kokomotor ba te hengo hanigar ba te kato hateteneier a peisaren. #n?b Nori e tatei hakats hiton ner te gi kato menien a man markato a man niga. A markato teka e matsköna tara tohaliou te poier nori e hatsunoner e Sunahan. lmQb Na lia e ngil hasegu a tohaliou e gi mar hasei meni u hasobu i taren te matskö uana tara markato a niga i matana barebana. Nori e gi hakats haniga ba te hasei hamatsköer u hasobu. Nori e gi ma hakats hapara silei te gi kato haniganiga meni a huluren ba te hakeier u goul tsi a ma tsi hatu a ma tsi kankanaha nu hasobu na mamana ka te hol seina. E moa. /lWbAlia e ngilegu a pal tson turu han hoboto e gi singo u tere Sunahan, u tson u niga te hatsunoner e Sunahan ba te hasoasei ner a limaren ba te ma ranga haraharahari. _k7bNonei a ka te hala sile mei e Sunahan alia a aposol i tanen, te go hatuts meri lia u katun te ma Jiuri ba nori te tatei hamaner a ka a mana ba te atei sil hase ren. Alia e ma gamogi. E moa! Alia e ranga hamanagu. j3bNonei e hala sili a peisanen te go sakahis merien u katun hoboto. Na ka teka, te butuia tara poata a niga i tanen, e harutein u ngil tere Sunahan. i bA toa Got lasi te kana, nonei e Sunahan, na toa lasi a katun te lu gono hoboto rena e Sunahan nu barebana, nonei e Iesu Kristo. Yh+bNonei e ngilin lu pouts rena u katun hoboto ba nori te atei siler a ka a mana. _g7bNonei a ka a niga teka ne kato hasasalena e Sunahan te lu pouts mera nei ra i tanen. EfbAlimiu go singo sil riam u king nu palabir u katun pan hoboto, ba nori te mar tsunono uar te gi tatei ka haniga u ra tara masalohana ba te kato haniga ria i matane Sunahan na turu katun. Fe bAlia e hatei mame golö, alimiu go singo uam tere Sunahan ba te singo sil ramiu u katun hoboto. Singo sile iam te go taguhu merien e Sunahan ba limiu te haniga sil has ramien tere Sunahan. d -bE Haimenias ne Aleksenda i mar kato homi u teka. Alia u haka merien i limane Satan te gi atei sil menien nori gi ma ranga homini e Sunahan.Oc bAlö go hamana hatagala noa has ba te ma katoemi ta ka te atei sile mulö te omina. A palabir u katun e atei siler a ka te omina, kaba nori e kato noa hase ren ba te kato homier a nihamana i taren. b %bO Timoti a pien i tar, alia e hale gilö u ranga u tagala teka. E matsköna turu raranga tere Sunahan ti ranga mam mei lö i manasa. U ranga teka e tatei kato hatagale nolö ba lö te tagala silem a Tsunono, taraha e here nei ara e pula gono mera u pakö tere Kristo. ga IbAra gi hapan a King te ka nitoana ba te ma tatei mate nei. Ara gi solosei nonei e Sunahan te ma antunan tareri u katun. Nonei a toa puku ne moa ta tai. Ara gi solosei nitoe ien tara mamana poata hoboto i murimuri. U mana. >` wbKaba e Sunahan e tatagi noa has nio lia me kato silena e Iesu Kristo e tatei haruto nena te mar tuatami koru mena neien a katun a omi koru te herei lia. Nonei e mar kato u teka te go haruto menien a ningilngil i tanen turu katun hoboto te hamana uariou romana i tanen be te lue riou a nitoatoa te ka nitoana. L_ bU ranga te katoe gou lia teka e mana nitoana nu katun hoboto e gi hanige ien. E kato uana: e Iesu Kristo e la sile iema i puta te go mi lu pouts merien u katun u omi. Na lia a toa tu omi saluhe. A^ }bA Tsunono i tarara e tatagi koru nio lia ne taguhu silei lia te go hamana u lia i tanen ba te ngilegu a tana katun, te mar kato has uar a barebana hoboto te pala uar tere Iesu Kristo. P] b Noahasina tu roron ranga homi sil menien lia i manasa na tu kato homi meni lia a pal katun i tanen. Ne Sunahan e tatagi nio lia, taraha alia u ma hamana noai na lia u ma atei silei a ka tu kati lia. S\ !b Alia e haniga uagu tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, te hatagale nolia tara toukui i tanen. Nonei e poiena alia e antunagu tara toukui teka, na nonei e hopu kap nio lia te go kui beme nien lia. 6[ gb Nu hihatuts u mana e kana turu Bulungana u Niga te halei a Sunahanina tara nisasala alia te go habulungana menien lia. E Pol e haniga uana tere Sunahan te tatagi mena neien YZ -b Na ra e atei sil hasera u Lo i ma haka silei a katun a matskö. E moa. U Lo i haka silei u katun te roron pekoer u ranga tere Sunahan, nu katun u hihipus, nu katun te rama ner e Sunahan ba te kato homir, nu katun te ka halhal ba ner e Sunahan. U Lo i haka silei a katun te atungena e tamanen tsi e tsinanen na tana katun has, nu katun u tsikotsikolo nu tson te hiasesein-tsonur na tohaliou te hiahahaloku poutsur, na katun te kopena a tana katun, na katun a gamogamo. U Lo i haka silei a mamana katun hoboto te omier u hihatuts u mana. Nori teka u katun te haka silri e Sunahan u Lo i tanen. yY mbAra e atei silera e Sunahan e hakei u Lo i tanen, na te katoe rara a toukuina turu Lo i tanen, bu Lo te nigana. X bNori e ngilin hihatuts ner u Lo tere Sunahan, kaba nori e ma atei sileri u raranga pouts i taren na man ka has te ranga hatagala naren. ]W 5bPalair u katun i hatalis ban a markato a niga teka ba te tutu mer u ranga pinopino. oV YbAlia e kato silegu te go hatakei meri lia limiu ba te hiangilngilmiu. A markato teka e butu mena te ga gogoso u a torimilimiu na te go atei sil mena milimiu alimiu u ma kato homimi na te go hamana haniga uamia limiu tere Sunahan. U %bAlö go hatei ren nori e gi ma ngil korui u hahatate pinopino ne gi ma hakoloto hasni a solo a para turu tuburen, taraha a man ka teka e habutena u raharaha. E ma haruto nanei te mar kato uana e Sunahan. Ara e atei sil lasera a markato tere Sunahan te hamana uara ra. aT =bAlia e ngilegu alö go kakaia tara taun i Epesas, tu mar hatei has meni lia alö poata tu la u lia tara provins i Masedonia. Palair u katun i Epesas e hihatuts ner u ranga u gamogamo, na lö go ranga hapiu ren. "S ?bAlia e koloto uagu i tamulö, o Timoti. Alö e heremi a pien hamana i tar te hamana hoboto uara ra tara Tsunono. E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono i tarara e tatei taguhe rio lö ba te tatagi has nario lö ba te hale roi lö a masalohana. Hanei sil u hihatuts gamogamo R /bAlia e Pol, a toa aposol tere Iesu Kristo. E Sunahan te lu pouts rio ra e hopu kap sili lia te go aposol u lia, ne Iesu has te hamana sile rara. Q NAlam e ngilem e Iesu Kristo a Tsunono i tarara e tatei taguhu rano limiu. Nonei talasi. Alam ere Pol mere Sailas ne TimotiP NNa lam e hatei rami limiu tara solona Tsunono, alimiu go rite iam a kalanloun teka bu hahatoulana hoboto te tatei hengoe ren. hOINAlimiu go hatsomi haniga riam a ma tsi hahatoulana hoboto i tarara te hamana uar tere Kristo. LNNA ma tsi hahatoulana, alimiu go singo bera muma lam tere Sunahan. MNU ranga tere Sunahan e ma tatei rus nei. Nonei te ngö rano limiu e kato hamana korue nou romana a mamana ka te ranga negu lalia. YL+NAlam e ngilem e Sunahan e tatei kato hagogoso nitoa nena a torimilimiu, e Sunahan te hala nenama a masalohana i torirara. Alam e ngil hasem e Sunahan e tatei tara kap nena u namnamei i tamilimiu na torimilimiu nu tuanrei i tamilimiu, ba limiu te tatei niga nitoamiu tara poata te la pouts nama romana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. >KwNNa limiu go hatalis ba niam a man ka man omi hoboto. [J/NAlimiu go arene iam a mamana ka hoboto, ba te haka hanigemiu a man ka te nigana. SINMa ranga homi nami a katun te töho nena u ranga hamatskö tere Sunahan. 7HiNMa torohanan hapiu nami u Namnamei u Goagono. %GCNHaniga uam tere Sunahan tara mamana ka hoboto te butuna. Taraha, alimiu u katun tere Iesu Kristo, ne Sunahan e ngilena alimiu go haniga hiton uam i tanen. 3FaNNa limiu go singo hiton uam tere Sunahan. 'EINSasala iam tara mamana poata. D-NMa hiapalpalis nami u markato u omi. E moa. Alimiu go niga hiton riam a man hahatoulana i tamilimiu te hamana uar tere Kristo, nu katun hoboto. yCkNNa lam e hatei has ramo limiu, alimiu go ranga meriam u katun u karous te gi kukui pouts tala uen, ba limiu te kato hongolo ramiu u katun te matoutur, ba te taguhu ramiu u katun te ma tagalari. Na limiu go ma ranga sisi memi a tana katun. {BoN Hakats haniga ramen ba te ngil koru ramen, taraha nori e taguhu rario limiu. Na limiu go kaka haniga hoboto iam. LAN A ma tsi hahatoulana alam e hatei ramo limiu, alimiu go hapane iam a pal kapan i tamilimiu. A Tsunono e hopu kap ren te gi hatuts merien limiu na te gi haruto merien limiu a maroro a niga. @/N E kato uana teka, ba limiu te hiatamtamimiu, te roron kato uami limiu. Ba limiu te hihitaguhimiu ba te hamana hanigamiu. U hihatuts lel tere Pol #??N Nonei e mate sil te gi ka nitoa gono menien ra, noahasina te toatoa noa roa romana ra tsi te mate hakapa mam roa ra tara poata te la pouts namen romana. 6>eN Taraha, e Sunahan e ma hopu kap meri ra tara nihahuna. E moa. Nonei e hopu kapin te ga lu ba merien ra tara nomi, taraha e Iesu Kristo a Tsunono i tarara e mate sili rira. 1=[NTaraha, ara u katununa tara lan. Ara gi hamana haniga u tere Sunahan ba ra te hiangilngil noara. Na ra gi hamana noa hasi e Sunahan e lu ba ranoa romana ra tara nomi. 3<_NA katun e roron soho mena bong na katun e roron spak has mena bong. Na katun te ma atei sile nei te la nama romana u Lanin Hahuna tara Tsunono, nonei te here nei a katun te sohona tsi a katun te spakina. Kaba ara gi ma kato uai teka. E moa. Ara gi herei a katun te kalatana ba te hakats hanigana. ";=NTaraha, ara hoboto u katununa turu ualesala na tara lan. Ara e matsköra ne niga has ria i matana e Sunahan, ba ra te atei sil hase ren. Na ka teka e kato uana tara markato turu ualesala. Ara e ma katun uarei tara bong na turu kuhil, te haharoei nena a markato a omi na a nitutu. :yNKaba limiu e ma ka mia turu kuhil. Ba limiu te ma asingotomi romana te butu nama romana a poatan hahuna tere Sunahan. ?9wNTe poe ria romana a barebana, “A poata a niga tala, a poata tara masalohana i romana,” nonei a poata te songots butu nama romana u Lanin Hahuna tere Sunahan. A Lan teka e here noi romana a tahol te pika hapanina ba te singote sagohena a kamits. Na barebana e moa koru te gi tatei bus ba menien e Sunahan. ,8QNTaraha, alimiu e atei hakapa silemiu nonei a poata tara nihahuna tara Tsunono e songots butu nama romana. A katun e ma atei sile nei a poata te la nama a kopkop tara bong. Ne kato has uana i iesana turu Lanin Hahuna tara Tsunono. E moa ta katun te ga atei sil a poata te butu namen romana. p7 [NA ma tsi hahatoulana, alam e ma ngilemi te go ranga hapara meni a poata te ga butuma romana a ka teka. h6INE kato uana teka, ba limiu te hatei rami a palabi u ranga teka ba limiu te hiatamtamimiu.O5NNa i murinen, ara te toatoa noa rou romana i puta e la sei gono mera roen romana turu koasi, ba ra te na hitupal hoboto gono mera a Tsunono i iasa. Ba ra te na ka nitoa gono mera romana a Tsunono. }4sNTaraha, a Tsunono e koul menama romana i Kolö u ranga u mal, na tsunono turu angelo e ku hapan nou romana, na tuhil tere Sunahan e ling has nou romana. Nu katun ti hamanaia tere Iesu tara poata ti matei ien e takei pouts mam has riou romana. K3NAlam e hatei rami limiu u ranga teka tara Tsunono: ara u katun te toatoa noa rou tara poata te la pouts nama romana a Tsunono, ara e ma mam narei romana a pal barebana teka ti mate mam. E moa. F2NAra e hamanera e Iesu e mate me takei poutsuna. Na ra e hamana hasera, a poata te la pouts nama romana e Iesu be Sunahan te peigi gono mera name ien u katun ti mate ti hamanaia tere Iesu. 1N A ma tsi hahatoulana, alam e hatei has rami limiu u katun ti mate ti hamanaia tere Iesu. Alimiu go ma tabe sil koru ramien te kato uar a pala te hahamanar. A pala teka e ma hamaneri te gi na ka haniga hoboto gono menien e Sunahan i murina a tou mate i taren. 70gN E kato uana teka ba limiu te ma sola mia tara moni tara tana katun. Te kato haniga uami limiu teka, bu katun te haniga rariou limiu. Poata te la pouts nama romana a Tsunono /{N Alam u hatei mam rio limiu na lam e hatei lel has ramo limiu, alimiu go hiakaka haniga hoboto iam ba limiu a man toa toa te ma herokoemi a toukui tara tana katun. Na limiu go kato haniga noa lase iam a man toukui i tamilimiu, ba te ma hanoe mien. +.ON Na lam e atei silem alimiu e ngil hamana ramiu u hahatoulana hoboto i tamilimiu te hamana uar tere Kristo ba te ka ria tara mamana han i Masedonia. Kaba alam e hatei noa has ramo limiu a ma tsi hahatoulana i tamulam, alimiu go hiangilngil pouts noa has iam, bu ngil teka te pan susul nou. 8-iN Alam e ma ngilin ranga hapara nami te go ngil mera milimiu u hahatoulana i tamilimiu tere Kristo, taraha e Sunahan e hatuts hakapa rilimiu te go hiangilngil pouts uam limiu. `,9NNa katun te tori-tsuga ba nena u ranga teka e ma tori-tsuga ba nanei u ranga tara katun tun lasi. E moa. Nonei e tori-tsuga ba nena u ranga tere Sunahan, e Sunahan te hala ranei limiu u Namnamei u Goagono i tanen. z+mNE Sunahan e ma ngö sil ranei ra te gi kato homi u ra. E moa. Nonei e ngö sil ranei ra te gi kato haniga u ra. .*UNAlimiu go ma kato homi uami teka ba te kato homiemiu a tana katun. E moa. Alam u hatei hakapa rilimiu, a Tsunono e hahuna rena romana u katun te mar kato uar teka. )NAlimiu go ma tsikolomi, te mar kato uar u katun u tematan te ma atei sileri e Sunahan. E moa. Alimiu e mar ka noa las uamou tara nikaka a niga. E kato uana teka ba poata te töle mia limiu a tohaliou i tamilimiu ba limiu te niga mia i matana e Sunahan. )(KNE Sunahan e ngilena a torimilimiu na markato i tamilimiu e ga gogoso. E kato uana teka ba limiu te ka halehana ba namiu a markato tara tsikolo na tara haloku. s'_NAlimiu e atei silemiu u ranga tu hala rilam alimiu, u ranga te hala has nema a Tsunono e Iesu i tamulam. & 3NNa tana ka lel, a ma tsi hahatoulana. Alam u hatuts rilimiu te mar kato uana a katun te hanige iena e Sunahan. Na limiu e mar kato uamiu teka. Na lam e tahul ramo limiu ba te ranga hatagala mera molimiu tara solona Tsunono e Iesu, alimiu go mar kato haniga noa has uam teka. n%UN Taraha, a Tsunono e ngilena a torimilimiu e ga gogoso ne ga matsköia i matana e Tamarara e Sunahan, ba limiu te moa mou ta ka ta omi tara poata te la pouts mera nama romana a Tsunono i tarara e Iesu u katun hoboto i tanen.$N Na lam e ngil hasem a Tsunono e ga kato rio limiu ba limiu te hiangilngil hatagalamiu ba te ngil hatagala has ramiu u katun hoboto, ba te kato talasina. Na lam e ngil hasem alimiu go mar ngil koru merami u tanu katun te mar ngil koru mera milam alimiu. n#UN Alam e ngilem e Tamarara e Sunahan na Tsunono i tarara e Iesu e gi hala pouts meri lam i tamilimiu. $"AN Na lam e roron singo hatagala koru silem te go tatei tara meni lam a peisamilimiu na te go taguhu meri lam alimiu tara poata te lagi hamhamana mia limiu. !N Na poata te singo bera mia lam alimiu tere Sunahan, alam e haniga koru uam tere Sunahan te kato hasasala koru mera milimiu alam. W 'NNa te kato nitoa uamou limiu teka, ba torimulam te husa nitoa pouts has nou. taNPoata tu hengoa lam u ranga teka, ba torimulam e husa poutsuto. Alam u tori-tiama koru mei a kamits te lue mulam turu katun te hahamanar, kaba torimulam e gehaha pouts talana te hengo mena milam te hamana noa uami limiu tara Tsunono. gGNNa lam e hatei ramo limiu e Timoti e tuku poutsia i tamulam te la ba mera meien limiu. Nonei e piou nema u bulungana u niga te hamana hatagala noa uami limiu tara Tsunono ba te hiangilngil noa hasmiu. Na nonei e hatei has rilam alimiu e ma solopala rami lam, kaba alimiu e ngilin tara koru ramio lam popona te ngilin tara koru has ramia lam alimiu. "=NAlia u hakats hapara korui a ka teka, na lia u ma antunan hahaloso leli, ba lam u hala mena tei e Timoti i tamilimiu ba te na atei sabe nena te go hamana hatagala noa uam limiu tsi e moa. Alia u toku sil e Satan e namos hiamusna i tamilimiu ba te kato homiena a toukui i tamulam. !NPoata tu ka gono meria lam alimiu i manasa, alam u hatei rilimiu te lue roa romana ra a kamits. Na nonei e butu hamana noa las uana teka. X)NE kato uana teka tara neha, alimiu e namos hahamanamiu tara poata te omi raria u katun alimiu. Alimiu e atei sil hasemiu a ka a omi te kato uana teka e tatei butuna i tarara te hamana uaria ra tere Kristo. `9NE Timoti a hahatoulana i tarara te kui beiena e Sunahan ba te rarariena u Bulungana u Niga tere Kristo. Alam u hala sile ien te go na ranga haniga merien limiu na te go kato hatagala menien a nihamana i tamilimiu. 2 _NAlam u ngilin atei sil te go mar kato haniga noa has uam limiu teka tsi e moa, ba lam u hala mena tei e Timoti i tamilimiu, ba nonei e la ba rato lam tara taun i Atens. 8kNAa, alimiu te kato hasasala koru ramo lam. NAlam u ngilin tara rio limiu, taraha alimiu tu hamana uam tere Iesu e kato hasasala ramo lam. Poata te la pouts nama romana e Iesu a Tsunono, alam e haruto ramo limiu i tanen. A ka teka e here noi a hihol i tamulam. Nonei a ka teka te roron kato sile mulam. eCNAlia e Pol u ngil korui te go la u lam i tamilimiu, kaba e Satan e roron hatu kap rio lam. RNA ma tsi hahatoulana, alam u la ba remo limiu tara tsitabubun poata puku, ba torimulam e matesil korueto te go tara meri lam alimiu. Na alam u kato hatagala sil te go la pouts u lam i tamilimiu. -NTaraha, nori e hapiu rario lam te go ma hatei meni lam u ranga tere Sunahan turu katun halhal turu Jiu te go ma lu pouts merien e Sunahan. Nori u Jiu e kato homi nitoar, ti roron kato uen. Kaba e Sunahan e hahuna tala ranoen romana. E Pol e ngilin his lel u i Tesalonaika nUNU Jiu i atung hamatir u propet tere Sunahan i manasa, na nori i atung hamate hasi e Iesu a Tsunono. Na nori i kato homi hasi rilam ba te tsuga rario lam. Nori e kato haraharaha koruer e Sunahan na nori e omi rer u katun hoboto. `9NA ka te butuia i tamilimiu e butu hasia turu Jiu te hamana uar tere Kristo. U Jiu i kato homir u katun i Judia te hamana uar tere Iesu Kristo, na barebana pouts has i tamilimiu e kato has uar i iesana i tamilimiu. EN Na tana ka has te roron haniga sile mia lam tere Sunahan. Poata tu piou nia lam u ranga tere Sunahan i tamilimiu, alimiu u ma poiemi nonei u ranga tara katun tun lasi. E moa. Alimiu u hanige men ba te hamanemiu nonei u ranga hamana tere Sunahan. Nu ranga i tanen e kato haniga rano limiu te hamana mena mien limiu. NN Alam u ranga merio limiu te mar ranga mena nei a katun a galapien i tanen. Alam u tahul rio limiu a toa toa na lam u ranga hatagala gono merio limiu te go kato mena milimiu a markato te kato hasasalena e Sunahan. Taraha, nonei e ngö rano limiu tara Nipepeito i tanen ba limiu te tatei atei silemiu a nitsunono pan i tanen. !;N Alimiu ne Sunahan has, alimiu u tare iam alam u kato haniga na u kato hamatskö tara poata tu ka gono meria lam alimiu. Alam u ma katoei ta ka ta omi. @yN A ma tsi hahatoulana, alimiu e atei silemiu, poata tu ka gono meria lam alimiu, alam u kuin moni hatagala koru mei a lan na bong ba te halhalna tara toukui turu lotu. Taraha, alam u ma ngilei ta toa i tamilimiu te ga hanhanou puku rio lam tara poata tu rararia lam u Bulungana u Niga tere Sunahan i tamilimiu. H  NAlam u ngil koru rio limiu ba te hala rami limiu u Bulungana u Niga tere Sunahan. Na lam u ma peits ba rilimiu ta toa ta ka i tamulam, na peisamulam has, taraha alimiu a ma tsomi i tamulam. n UNAlam u tami gono merio limiu, te kato uana a tahol te pakoko hatami rena a ma tsi galapien i tanen. / WNAlam e ma kui silemi a solo pan te aposol uamu lam. E moa. Alam e ma ngilemi alimiu go hapan riam lam na alam e ma ngil hasemi a tana katun e ga hapanir lam. E moa. yNAlimiu e atei silemiu alam u mamala angoso rilimiu, ne Sunahan e atei sil hasena a torimulam e ma gei sile nei ta ka. yNE Sunahan e haniga rio lam te go rarare meni lam u Bulungana u Niga, na nonei e torohana rano lam, te go matskö nitoa u a torimulam tsi e moa. Ba lam te ma rarare uami te ngil uar a barebana. E moa. Alam e mar rarare uam te ngil uana e Sunahan. NAlam e ma katoemi u ranga te kato uana tara katun te hiamusuna. E moa. Na lam e ma hakats homimi ne ma gamo has rami u barebana. E moa. NNori i kato homi ria lam tara taun i Pilipai, te atei sil hase milimiu. Kaba e Sunahan e kato hongole rilam ba lam u la noa has uato i tamilimiu ba te hatei ramoi limiu u Bulungana u Niga tere Sunahan, noahasina ti torohanan hapiu meri u katun u para alam. ~ wNAlam e hatei ramo limiu a ma tsi hahatoulana, alam u ma tapusun la uai i tamilimiu. Alimiu e atei silemiu a ka teka. . WN Na nori e hatei has rari lam alimiu e hahalosemiu a Pien Tson tere Sunahan te kopis pouts uana men romana i Kolö — e Iesu, e Sunahan te hatakei poutse ien tara tou mate i tanen. Nonei e hatongo kap ranoa ra romana tara poata tara nihahuna, te butuna romana a raharaha pan tere Sunahan. 9N Nori e roron hatei rario lam tu haniga mera milimiu alam, ba limiu u tori-tsuga ba neto u keisa ba te tanian kukutiemiu a Sunahan hamana te toatoana. ( KNBu ranga tara Tsunono te butu mamia i tamilimiu e tasapul uato i Masedonia ni Gris na turu han u para i lehana. Alam e moa ta toukui te go hatei lel rilam a barebana tara nihamana i tamilimiu, taraha u barebanar tara han hoboto i hengo hakapin te hamana haniga uamia limiu tere Sunahan. ! =NE kato uana teka bu katun hoboto te hamana uar tere Kristo tara provins i Masedonia na tara provins i Gris i kato haniga uato tu kato haniga uam limiu. v gNAlimiu u kukute iam a markato i tamulam na limiu u kukute hase iam a Tsunono. Taraha, alimiu u hengo hanige iam u ranga i tamulam. U katun i omi rio limiu tu hamana uam limiu, kaba u Namnamei u Goagono e kato hasasala noa has rio limiu. @ {NPoata tu hala nia lam u Bulungana u Niga i tamilimiu, alam u ma ranga papalai. E moa. A nitagala tere Sunahan nu Namnamei u Goagono i tanen e taguhema u ranga i tamulam, ne haruto hasin u ranga i tamulam e manana. Na limiu e atei silemiu a markato a niga i tamulam e taguhu has rio limiu ba limiu te hamanamiu. o YNA ma tsi hahatoulana, alam e atei silem e Sunahan e ngil koru rano limiu na e hopu kap has rio limiu. Z~ /NPoata te singo mua lam tere Tamarara e Sunahan, alam e mamala solopalemi te hamana haniga uami limiu na te kato haniga has uami limiu. Na lam e ma solopala hasemi te ngil mena milimiu u palair u katun ba limiu te toan taguhu ramen. Na lam e atei hasem te hamana noa uami limiu te la pouts uanama romana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. ~~:}4||{zyzxqww!uutHss rrAqTp'onlkjiih@gifeedcba`_^^ \[[EZ:YXWWV.UWTTOSRRkQPOO"NN;MM$LK|JIHGFEDDBBXA@S?4>==}<<<+;^:::88j7a65433 2110-/.-,, +'*((Y'&&%F$$3#"F! gZayPvRW 5  9 e!ay<k A nitatagi te roron katoena e Sunahan e kato rena u katun ba te habirits ba ner u markato u omi be Sunahan te lu pouts ranen. Na torir u katun e ma omi menei a ka teka. Kaba a nitatagi tara pala te hahamanar e habutsena romana a tou mate. ;  Kaba alia e sasala talagu. Alia e ma sasala megi tu kato hatatagi merai limiu. E moa. Alia e sasala megu a nitatagi i tamilimiu e hapalis u markato u omi i tamilimiu. Alam u ma hakamits koru merai limiu, taraha e Sunahan e kato mei a nitatagi a ka a niga. Q:Alia e ma tatagi megi tu koloto meni nonei a kalanloun i tamilimiu, noahasina te kato hatatagi merien limiu. Alia u tatagi mam mei te kato hatatagi meri limiu a kalanloun tara tsitabubun poata. 9Ne Taitus e kato hasasala has rio lam te habulungana menien tu mar kato hasasala has mena mien limiu. Nonei e poei alimiu e ngilin tara korue molia ba te tatagi korumiu ba te tagala sil hase molia. Ba poata tu hengo nia lia a ka teka ba lia e sasala korugu. 8%Kaba e Sunahan e roron kato hasasala rena u katun te ka mer a nitatagi, na nonei e kato hasasala has rio lam tara poata te tukuia e Taitus. <7qI murina tu na tukuia lam i Masedonia, alam u ma antunan husai. A mamana nomi e butuia i tamulam. Alam meru palair u katun u hiararanga hatagala, na torimulam e matout has. 86iAlia e hamana koru rago limiu ba te sasala koru has mera golimiu. A mamana nomi e butuna i tamulam, kaba lia e ongolo koru noa hasigu. Alia e ka noa has megu a nisasala pan. Q5Alia e ma ranga negi a ka teka te go saka meri limiu u ranga. E moa. Alia u ranga hakapein alam e ngil koru ramo limiu. E here nei ara e roron ka hobotora, noahasina te toatoa rara tsi te mate rara. /4WAlimiu go ngil koru pouts ramo lam. Alam u ma kato homiei ta toa ta katun i tamilimiu. Alam u ma amus bani ta toa ta katun e Sunahan. Alam u ma angosei ta toa. 3 /A ma tsomi, e Sunahan e hala rira u mamana u ranga u mana teka. Ba ra te kato hagogoso ba neri a peisarara a mamana ka te kato hakorkorianena u tuanrei nu namnamei i tarara. Na ra gi torohana sil te gi gogoso soku u ra ba te roron matoutsera e Sunahan. A nisasala tere Pol 22]Alimiu e hatamana mia romana i tar, ba limiu te galapien tson uamou i tar na te galapien tohaliou uamou i tar.Te mar ranga uana a Tsunono te tagala sokuna.”D1E kato uana teka ba Tsunono te poe hasena,“Alimiu go la ba ramen ba te ka halhal ba ramen.Alimiu go rama koru niam a ka a korkoriana, ba lia te toan lu rago limiu. 00YE moa koru te gi tatei ka haniga hoboto u a luma tere Sunahan nu keisa. Taraha, ara e here rei a Luma tere Sunahan te toatoana. Te ranga peisa noa has u e Sunahan,“Alia e na ka goa i toriren ba te hula la goa i gusuren.Alia e Sunahan uagou i taren ba nori te katun uariou i tar.” /)E Kristo ne Satan e tatei hiahahatanganar? E moa koru. A katun te hamanana na katun te hahamanana nori e ma tatei ka has meri u toa u hakats. h.IAlimiu go ma ka gono merami u katun te hahamanar ba te taguhu ramen tara markato i taren. E moa. Ime te gi mar kui hoboto halona u a markato a niga na markato a omi? E moa. U ualesala nu kuhil e ma tatei ka hobotori. -% Alia e ranga here mera gilimiu a galapien i tar. Alimiu go ngil uas ramo lam te mar ngil mera milam alimiu. Ara gi ka halhal ban a ka a omi x,i Alam e ma peits nami te ngil koru mera milam alimiu. E moa. Alimiu te peits namiu te go ngil koru mera milam. }+s A ma tsomir i Korin, alam e ranga hamatskö koru uam i tamilimiu, alam e hatei baba nem a man ka i torimulam. *9 A barebana e kato here rari lam u katun te tatagir, kaba lam e sasala noa hasim. Alam u katun tu moa ta moni, kaba lam e hala noa has nem a man ka man niga tere Sunahan turu katun u para. Alam u moa koru ta ka ni puta, kaba lam e ka noa has mem a mamana ka a niga tere Sunahan. V)% A barebana e atei sil rario lam, kaba nori e kato here tsipon rari lam u katun papala. Alam e heremi u katun te katsin mater kaba lam e toatoa noa hasim. Alam e sagohem a kamits pan kaba lam e ma matemi. G(A palair u katun e hapan rario lam ba te solosei rario lam. Ba palai te sigala rario lam ba te ranga homi rario lam. U katun e poier alam u gamogamo, kaba u ranga i tamulam e mana nitoana. >'uAlam e ranga hamanam na lam e ka mem a nitagala tere Sunahan. A markato a matskö e here nei u kilatan hiatatung na kan hatongo ba lam te hiatatung gono mera mien a markato a omi. m&SAlam e kato hanigam ne atei silem a ka a mana ne tuatamim ne niga mia turu katun. Na man markato teka e haruto nena alam u katunun kui tere Sunahan. U Namnamei u Goagono te hakui rano lam ba lam te ngil hamana has rem u katun. -%SNori i singata rio lam, na i karabus rio lam, na i hiagetageta me torohanan kato homi rario lam. Alam u kui hatagala koru me kalata halanim me mate has mem a bes. v$eAa, tara mamana ka te katoe mulam, alam e haruto nem alam u katunun kui tere Sunahan. U nomi nu toukui pan u para e roron butuna i tamulam na lam e roron makmakum ba has nem a man ka te ngile mulam, kaba alam e hamana haniga noa hasim. #)Alam e rama nem ta toa ta katun te ga poei a toukui i tamulam e omina. Na lam e hanei silem te go ma kato homi meni u hakats turu katun. H" Hengoe iam a ka te ranga nanen:“Tara poata tu tatagi ria lia u katun, alia u hahengo u i tamilimiu.Turu lanin hilu pouts, alia u taguhu raio limiu.” Hengo iam! Nonei a poata a niga teka te go haniga mia limiu be Sunahan te tatagi rano limiu. Nonei u lan teka te tatei lu pouts mera noi e Sunahan alimiu. ! Alam e roron kui gono mem e Sunahan, na lam e ranga hatatagi mera molimiu, alimiu go ma hapolasemi e Sunahan te tatagi koru rio limiu. W 'E Kristo e moa ta markato ta omi, kaba e Sunahan te hasoate ien u markato u omi i tarara. Nonei e kato mei a ka teka te ga tatei kato hamatskö meni e Sunahan ara i matanen, te gi hamana u ra i tanen. Na lam u katunun raranga tere Kristo. E Sunahan e hala mena nei u ranga i tanen i tamilimiu ba te sila hasina i tamulam. Na lam e ranga hatatagi koru mera molimiu tara solone Kristo, alimiu go haniga iam be Sunahan te nolo pouts mera nei limiu i tanen. U raranga i tamulam e kato uana teka: e Sunahan e nolo pouts sila meri u katun i puta i tanen tere Kristo. E Sunahan e ma kot merien a man markato a man omi i taren. E moa. Ba nonei e hala ranei lam u raranga te mar nolo pouts merien u katun i tanen. mSE Sunahan te kato a mamana ka teka. Ara u pakö tere Sunahan i manasa, kaba e Sunahan e nolo pouts sila meri ra i tanen tere Kristo. Na nonei e hala uas rai lam a toukui te go nolo pouts has meri lam a palabir u katun i tanen. }sA katun te ka uana tere Kristo, nonei a katun a tsimus. A markatona i manasa e kapa, na markato a tsimus e butuna. (IAlam e ma hakats lel uami tara tana katun te mar hakats uar u katunur i puta. E moa. I manasa alam u mar hakats u teka tere Kristo, kaba i romana e moa. MNonei e mate silir u katun hoboto, bu barebana hoboto te toatoar e gi hanoan toatoa sil a peisaren peisa ba te hatanian toatoa siler e Kristo, nonei te mate sil ren me takei pouts sil has ranen. OE Kristo e ngil koru rano ra, na ka teka te hakui rano lam. Taraha, alam e atei sil talem a toa katun te mate silir a barebana hoboto. Na ka teka e poiena a barebana hoboto e hereri i mate hakapa. 9k Te go here meni lam a katun a popoloana i matar a palabir u katun, alam e mar kato uam teka ba te soloseiem e Sunahan. Na te go hakats haniga u lam, alam e taguhu ramo limiu. (I Alam e ma torohanan soloseiemi a peisamulam i matamilimiu. E moa. Alam e haruto talasi rami limiu a ka te tatei haniga sila ramia limiu alam. Ba limiu te toan palis hanigemiu u ranga turu barebana te sasala talasi mer a solona katun ba te ma hakats sileri ime te mar tori hamana uanen. /W Nonei te matout bemi lam a Tsunono ba te torohanan habirits merami u katun i tanen. E Sunahan e hamana rano lam, na lam e ngilem alimiu has go hamana ramo lam. H  Taraha, ara hoboto e butu roa romana i matane Kristo a Tsonun Tsimtsimou i tarara. Nonei e hopu kap nena romana a ka te matsköna te gi lu meni romana ra a man toa, popona tara man ka man niga na man ka man omi ti kati ra poata ti ka noaia ra turu tuanrei i tarara i puta. E Kristo e nolo pouts beraio ra tere Sunahan 3 Kaba noahasina te go ka u lam tara han i puta teka tsi tara han i iasa, alam e torohana hatagala sil noa hasem te go kato hasasala meni a Tsunono. Aa, alam e ongolom ba te poiem alam e ngilin ka ba nem u tuanrei i tamulam ba te na ka gono mem a Tsunono tara han i tanen. Alam e ma kato silemi a ka te tara tune mulam. E moa. Alam e kato memi a toukui i tamulam te hamana uamu lam tere Sunahan. :mE kato uana teka ba lam te ongolo korum. Alam e atei silem, a poata te here noa neia u tuanrei teka a han i tamulam i puta, ba lam te ma ka noa mia tara han tara Tsunono. 0YE Sunahan te kato hamatskö sil beri lam te go mar hapalis u lam teka. Na nonei te hala rilam u Namnamei i tanen te ga kato hatagali u ranga hamana te hala rien lam. r]Poata te ka noa mia lam turu tuanreina i puta, alam e ka mem u tori-tiama. Alam e ma ngilin mate ba talasi nami u tuanreina i puta. E moa. Alam e ngilin luem u tuanreina i Kolö. Ba ka te matena te hapalis uana tara ka te toatoana. 'GSanena te go ma takei pouts uai romana lam tara tou mate, bu namnamei i tamulam te here noi e belosona. Kaba alam e lu hamane mou romana u tuanrei u tsimus. z mPoata te ka mia lam i puta, alam e ka mem u tori-tiama ba te ngil koruem te go lu meni lam u tuanreina i Kolö. 8  kAlam e atei silem, a poata te tarurana romana a luma teka te ka mia lam, be Sunahan te hala ranei romana lam a luma a tsimus i Kolö. Alia e haharoei negu u tuanrei. Poata te matena romana u tuanrei teka, be Sunahan te hala ranei romana lam u tuanrei u tsimus te katoen ba te ka nitoana romana i Kolö.  Taraha, alam e ma hakhakats silemi a man ka te tatei tare mulam i puta. E moa. Alam e hakhakats sil lasem a man ka ni Kolö te ma tare milam. A ka te tare iena a katun e ke iena a tsitabubun poata puku, na ka te ma tatei tare nei a katun e ka nitoana romana.^ 5Na ma tsi nomi te kana i tamulam i romana e gamon kana tara tsitabubun poata, kaba nonei e habutsena romana a nitoatoa a niga i tamulam te ka nitoana romana, a nitoatoa te pan bala nanou a ma tsi nomi i tamulam. U #Poata te hakats sile mia lam a man ka teka, ba lam te ma sökanami ba te hakapam. E moa. E manana, a tuanreimulam e omi susuluna, kaba u namnamei i tamulam e roron butu hatsimusuna turu mamanu lan.  A man ka hoboto teka te butuna e taguhu rano romana limiu. Na te para ria romana u katun te hengo ner romana a nihitaguhu tere Sunahan, bu katun u para te tatei singor ba te haniga uar tere Sunahan ba te soloseie ren. Ara gi hamani a ka te ma tare rei ra lQTaraha, alam e atei silem e Sunahan e hatakei poutsi a Tsunono e Iesu, na lam e atei hasem nonei e hatakei has rena romana lam ba te ka gono mem e Iesu. Na nonei e lu gugono rano romana lam na limiu ba ra te na ka gono meren. } Alam e ka mem a toa markato turu hamana te ka has mei a katun te poei turu Buk u Goagono, “Alia e hamanegu e Sunahan ba lia te ranga hatei nagen.” Na lam e ranga hatei has nami e Sunahan taraha alam e hamane men te ga tara kap merien lam. E E here nei alam e roron mate silem te go toatoa uam limiu. V% Aa, tara mamana poata alam e antunan ranga uam teka, “Alam toum e mate mou i romana te ka uamia lam tere Iesu.” E kato uana teka ba barebana te tatei tarer a nitoatoa tere Iesu e kana i tuanreimulam. 3_ Nori e roron torohanan kato hamate rario lam ti mar kato has uen tere Iesu. E mar kato uana teka ba barebana te tatei tara hase ria a nitoatoa tere Iesu i tuanreimulam. B} U katun e roron kute rario lam te gi kato homi merien lam, kaba e Sunahan e ma tatei hapolasa ranei lam. Tana poata u katun e kato hakamits koru rario lam, kaba alam e ma omi nitoami. Alam e roron ka mem a nomi a para kaba lam e ma rusmi. Tana poata alam e hula hakatsim kaba lam e ma hapolasemi e Sunahan. MAlam e ka mem a man ka man niga teka turu namnamei ba lam te heremi a tabeli tun. A ka teka e haruto nena a saha nitagala pan te ka memu lam e ma la meia i tamulam kaba e lama tere Sunahan.  I manasa e Sunahan e poei, “U ualesala go butuma i gusunu kuhil.” Na nonei a toa puku a Sunahan te hantuna has rano lam te go atei sil meni lam a nikapan i tanen, te here nei u ualesala te alesalana i matane Kristo ba te alesala has uana i torimulam. '~GAlam e ma rarariemi a peisamulam. E moa. Alam e rarariem e Iesu Kristo nonei a Tsunono, ba te ka silem te go taguhu meri limiu, taraha alam e ngilem e Iesu. <}qNori e hahamana mier a liliahanei pan tara han i puta teka e Satan te kato hakuhilena u hakhakats i taren. Nonei e hatu ba rene ien te gi ma atei sil menien u ranga u mana te here nei u ualesala te alesala uana i taren. U ualesala nonei u Bulungana u Niga tere Kristo, e Kristo te here hase nei e Sunahan. |U Bulungana u Niga te rararie mulam e ma mous nei, kaba e mous toum talasina tara barebana te ka ria tara maroro te tia ria. {Alam e rama nem a markatona turu matsingolo te mousuna. Alam e ma gamomi, na lam e ma hatuts homi has nami u ranga tere Sunahan. E moa. Alam e ranga hamana halesala mia i matane Sunahan, ba te hatei hamana rem u katun hoboto te ma kato homi uami lam. z E Sunahan e tatagi koru rano lam ne hala ranei lam a toukui teka, ba lam te ma tatei sökana mia tara toukui teka ba te hakapam. E moa. yE here nei ara hoboto i lu ban u kopo i matarara ba te haruto nera u ualesala tara Tsunono. Na Tsunono nonei u Namnamei te hala ranei ra u ualesala teka. Nonei te hapalis mera nei ra te gi mar butu susul here menien ra ba te ka lel mera u ualesala pan.xA Tsunono nonei u Namnamei. Na te kana u Namnamei tara Tsunono tara katun, ba katun te tapurese ba nena u Lo tere Moses. RwKaba poata te habirits uana a katun tara Tsunono, a bakunen e kalatana. qv[Aa, te la noa hasina i romana, a bakuren e tu noa hasina te rit mena rien u ranga te kolotein e Moses. Iu Kaba a bakuren e tu. Ba te la noa hasina i romana, a bakur a tei Jiu e tu noana te rit merien u rangan kits ni manasa. Na bakuna katun e kalata talasi mena poata te hamana uanen tere Kristo. ty Alam e ma heremi e Moses te kopo kapin a matanen ba barebanar i Israel te ma tatei tareri te taia susul u u ualesala. As} Alam e mar hamana uam teka ba lam te ongolo korum. r A ka ni manasa te taia susul e ka mei u ualesala, kaba a ka ni romana te ka nitoa nou romana e ka mena u ualesala pan koru. `q9 U ualesalana i manasa e here nei e kapana, taraha u ualesalana i romana e pan balana. &pE U raranga te poiena u katun e gi mate e ka mei u ualesala, na lam e atei silem u raranga te poiena a katun te matsköna e ka mena u ualesala te pan balana. &oEA markato turu Lo te hikato hamatena e butu mei u ualesala pan teka. Kaba a markato turu Namnamei e ka mena u ualesala te pan bala nena u ualesala turu Lo. n/U Lo tere Moses i koloto nia tara hatu, bu ualesala tere Sunahan e bututo tara poata ti hakeia u Lo. Bu ualesala i tanen e butu halesala koru hasito i matane Moses. Bu katunur i Israel i ma antunan taratara uatei i tanen, e noahasia te tetenei susul pouts u ualesala. {moNonei te hantuna rano lam ba lam te hatei laremi u katun u rangan kits u tsimus. E ma ka uanei turu Lo ti koloto tunin. E moa. E ka uana turu Namnamei tere Sunahan. U Lo ti koloto tuni e hikato hamatena, taraha u Lo e poiena a katun te ma kato haniga nitoa nei e ga mate, ne moa ta toa te ga kato haniga nitoa iou. Kaba u Namnamei tere Sunahan te hala nena a nitoatoa. l}Alam e ma antunan poemi alam peisa te antunan katoem a toukui teka. E moa. A nitagala i tamulam e la nama tere Sunahan. kwAlam e mar ranga uam teka taraha e Kristo e taguhu rano lam ba lam te hamanem e Sunahan te mana uana a ka teka. 6jeAlimiu e haruto namiu alimiu e here hasemi a kalanloun te koloti e Kristo me hala mera neien lam tara barebana i puta. A kalanloun teka i ma kolotei u ramunun koloto ni ma koloto has neia tara hatu. E moa. Nonei u ranga ti koloto nia i torimilimiu. U Namnamei tere Sunahan te toatoana te kolote ien. @iyKaba alam e moa. Taraha, alimiu noa has te heremi a kalanloun i tamulam. A barebana hoboto e tatei atei siler u ranga i tamulam e manana, taraha a torimilimiu e palis haniga hakapa. nh WAlimiu go ma poemi alam e hatanian ranga sesei nem a peisamulam. E moa. A palair u katun e la uar i tamilimiu tsi e la rima i tamilimiu ba te ka mer a man kalanloun ti kolotsi a palair u katun te haruto nena nori u katun u mana. \g1Alam e ma here rami a palair u katun te kato here nari u ranga tere Sunahan a ka te hahol laner. E moa. Alam e ranga hamana mia i matane Sunahan, taraha nonei te hala rio lam na lam has a pala tere Kristo.{foTara barebana te ka ria tara maroron tia, alam e heremi a soka a omi te hikato hamatena. Na turu katun te ka ria tara maroron lu pouts, alam e heremi a soka a niga te hala nena a nitoatoa. E kato uana teka ba toukui i tamulam te pan koruna. \e1E here nei alam u insens te hats mena nei e Kristo tere Sunahan, bu soka te la uana turu katun te ka ria tara maroro te lu pouts menari tere Sunahan, ne la has uana turu katun te ka ria tara maroro te tia ria. 5dcAra gi haniga u tere Sunahan. Nonei te roron mamam here ranei lam u soldia ti tagala saluheia tara hiatatung, taraha alam a pala tere Kristo. E Sunahan e taguhu rano lam ba lam te sata nem u Bulungana u Niga tere Kristo turu katun hoboto, ba te here nei a soka a niga te satena a mamana makum. ^c5 Kaba lia u ka mei u hakats u kapan koru, taraha alia u ma antunan sabeni e toularara e Taitus. Ba lia u la ba reto u katun i Troas me la uagu i Masedonia. E Kristo e hantuna sil ranei ra te gi tagala saluhe u ra Tb! Poata tu tukuia lia tara taun i Troas te go rarare meni u Bulungana u Niga tere Kristo, ba lia u sabieto te kalata meni a Tsunono a maroro i tar nonei tara han te go kui meni lia a toukui i tanen. a1 Na lia e kato megien te go ma tatei tagala saluhe meri ra e Satan. Taraha, ara e atei silera te mar gamo mera neien u katun. E Pol e kaia i Troas ` Poata te solopale mia limiu a markato a omi tara toa katun, alia has e tatei solopale gen, te go ngil menien alia go solopala hasi a markato a omi i tanen. Na poata te go mar kato u lia teka, alia e katoe gen i matane Kristo ba te taguhu rano limiu. &_E Nonei a ka teka tu koloto sil mena lei lia i tamilimiu i manasa. Alia u ngilin torohana ramo limiu te go hengo mena milimiu alia tara mamana ka, tsi e moa. j^MNa lia e rangata hatatagi koru rago limiu, alimiu go harute mien te ngil pouts mena mien limiu. ]/Na limiu e tatei solopalemiu a markato a omi i tanen ba te tara poutse men ba te hatamie men. A nitatagi pan koru e namos kato homi nitoa nanen. E\A nihahuna tu hala hakape milimiu a katun teka e antunana. *[MNonei a katun te kato homi e ma kato hakamits koruei lia. E moa. Alia e ma ngilin ranga hatagalagi, kaba alimiu ti hakamits riou, tsi a palai i tamilimiu. Z A torir e tatagi koru mei tu koloto mam uala lia i tamilimiu, na lia u tabe koru. Alia u ma koloto silei te go kato hatatagi merai limiu. E moa. Alia u ngil alimiu go atei sile iam alia e ngil koru rago limiu. E Pol e lu ban a markato a omi tara toa katun {YoAlia u mar hakats u teka me koloto uagu i tamilimiu, taraha alia u raman te go kato hatatagi mena milimiu alia. Alia u ngil alimiu go kato hasasale molia. Alimiu e atei hoboto silemiu alia e ma tatei sasalagi te go ma sasala has uami limiu. X Sanena alia tu kato hatatagi rio limiu, be si te tatei kato hasasale nolia? E moa tala. Taraha, alimiu sanei u tatagi koru iam. yW mNa lia u poei turu hakats peisa i tar, alia e ma tatei la lel uagoi i tamilimiu ba te kato hatatagi rago limiu. 7V iAlam e ma ranga mera milimiu ime te go mar hamana uam limiu. E moa. Alimiu u hamana hatagala hakapa iam. Alam e kui gono tun mera molimiu ba te kato hasasala ramo limiu.)U MTe go ma ranga hamana uai lia, be Sunahan te tatei ranga hapiu neno lia. Alia u ma la uai i Korin, taraha alia u raman te go ranga hatagala u i tamilimiu. T Nonei e hopu kap meri lam i tanen, me hala mena nei u Namnamei i tanen i torimulam te ga hatagali u ranga hamana te hala rien lam. uS eE Sunahan noa lahas te hatagala gono mera nei lam alimiu tere Kristo. Nonei te hala rilam a toukui i tanen. SR !E Iesu e habutu hamanena a man ranga hamana hoboto tere Sunahan. E kato uana teka ba ra te poiera “U mana” tara poata te singo ria ra. Ba ra te poie ren tara solone Iesu ba te soloseiera e Sunahan. jQ OAlam mere Silbenes ne Timoti u hihatutsia i tamilimiu me hatei rami limiu e Iesu Kristo a Pien Tson tere Sunahan. Na nonei has e ma hatangana gono menei u hakats te poiena “E moa”. U ranga tere Iesu e roron mana nitoana. P Alia e ranga mera gia limiu i matane Sunahan, a poata te hatangana gia lia, alia e ma tatei hakats gia i torir ba te poiegu “E moa”. sO aTara poata tu mar hakats u lia teka, alia u hula hakats? E moa. Poata te hakats mam negia lia a ka te go kati lia, alia e ma hakats heregi a katununa turu tsikitsiki teka. Alia e ma hatangana gono megi u hakats te poiena “E moa”. N Alia u hakatsin te go na tara mam merai limiu ba te toan la uagu tara provins i Masedonia, ba lia te kopis pouts guma ba te mi tara lel rago limiu. Sanena alia tu mar kato u teka, alimiu sane tatei taguhe molia te go la lel u lia tara provins i Judia. M Alia u hamani a ka teka ba lia u poieto alia e go na tara rio limiu tara huol a poata ba te kato hasasala rago limiu. L  Turu Lan Pan i murimuri tere Iesu a Tsunono, alimiu e tatei sasala mera molam te tatei mar sasala has mera moi lam alimiu. I romana alimiu e atei hatetenei silemiu a ka teka, kaba lia e ngilegu alimiu go atei haniga sil nitoa neiam a ka teka i murimuri. iK M Alam e koloto menami i tamilimiu a man ka peisa te go tatei rite iam limiu ba te atei sile men. A ka teka te sasala memu lam: a mouna u hakhakats i tamulam e haruto ranei lam te taguhu mera nei e Sunahan alam ba lam te kato hamatsköm ba te kato haniga mia tara han i puta teka ni matamilimiu has. A niatei turu katun e ma hakui ranei lam. E moa. A nihitaguhu peisa tere Sunahan te hakui rano lam. +I Q Na limiu go taguhu ramo lam ba te singo sil ramia lam tere Sunahan. Be Sunahan te kato hasasala ranou lam ba te hatangana nena u singo turu barebana u para te singo sil rario lam. Ba katun a para te haniga uar romana tere Sunahan te taguhu mera neien lam. E Pol e palis u hakhakats i tanen QH  A man nomi pan e butuia i tamulam, kaba e Sunahan e hapiun te gi ma kato hamate merien lam, na nonei e kato lel hase noen romana. Na lam e hamanem nonei e hatongo kap noa has ranou lam tara tou mate. rG _ Aa, alam u hasagohi ti hopu kap meri lam te go mate u lam. Kaba a man ka teka e butu sil te go ma hamana meni lam a nitagala i tamulam, kaba te go hamana meni lam a nitagala tere Sunahan, nonei te tatei hatakeiena a katun te matena. 9F mA ma tsi hatoulana, alam e ngilem alimiu go atei sile iam a nomi te butuia i tamulam tara provins i Eisia. A nitatagi i tamulam e kapan koru ba lam u poieto alam go mate. nE WAlam e ma tatei hanoan hamanemi te go kato haniga noa has uam limiu. Alam e atei silem alimiu e sagoho hasemiu a mar kamits te sagohe mulam. Kabe noahasina. E Sunahan e mar hatami mera nei limiu te mar hatami has mera neien lam. BD Alam e kamits mem te go hatami meri lam alimiu ba te hala mera milimiu tere Sunahan. E Sunahan e roron hatami mera nei lam te go hatami uas merai lam alimiu ba te hala rami limiu a nitagala te go kato haniga noa has uam limiu, ba te tuatami memiu tara poata te sagohe mia limiu a mar kamits te sagoho hase mulam. C ;E manana, alam e sagoho has menami a kamits a para te kato has u e Kristo. Kabe Sunahan e roron hatami koru has rano lam te pala uamu lam tere Kristo. wB iNonei e roron hatami rano lam tara mamana nomi te butuna i tamulam. Nonei e kato menei a ka teka te go hatami has meri lam a pala te ka has mer a man saha man nomi. Alam e tatei mar hatami mera mien te mar hatami has meri e Sunahan alam. A Ara gi haniga u tere Sunahan e Tamana a Tsunono i tarara e Iesu Kristo. Nonei te habutsena a nihitaguhu na te roron hatami rano ra. $@ CE Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. E Pol e haniga uana tere Sunahan s? cAlia e Pol a toa aposol tere Iesu Kristo turu ngil tere Sunahan. Alia ne toularara e Timoti te koloto uam i tamilimiu u katun tere Sunahan te ka mia i Korin. Ne la has uana turu katun hoboto tere Sunahan te ka ria tara provins i Gris. 1>[bPalabir u katun e poier e ka mer a niatei, kaba nori i hatalis ba hakapein a marorona tara nihamana. E Sunahan e tatei taguhu rano limiu. Nonei talasi. Alia e PolS=bO Timoti, alö go tara kapin a man ka hoboto ti halei lö. Ka halehana ban u ranga pinopino te ma hapane nei e Sunahan, na turu rangana tara raharaha turu katun te gamor ba te poier e ka mer a niatei. C<bTe kato uaren teka ba te here nei nori e haputu beri a peisaren a man ka man niga hamana, a man kana i Kolö te taguhu ranoen i murimuri. Ba nori te antunan lue riou a nitoatoa hamana. ;bAlö go hatei ren e gi kato haniga ba te katoer a mamana markato a niga. Nori e gi tatangana ba te halahala ner a man ka i taren. :}bAlö go hateir u katun te ka mer a moni pan e gi ma soloseii a peisaren. Nori e gi ma solaia tara moni tun te antunan taia boroborona. E moa. Nori gi solaia tere Sunahan te tatangana koruna ba te hala ranei ra a mamana ka te kato hasasala rena ra. 9bE Sunahan peisa te ma tatei mate noi. Nonei e kana turu ualesala pan te ma antunan la hasukusuku uari u katun. E moa ta katun te ga tare ien i manasa, ne moa has ta toa te ga antunan tare ien. Ara gi hapane ien, nonei te tagala saluhe nitoana. U mana. V8%bNonei e butu nama romana tara poata te haniga hakapein e Sunahan. E Sunahan a toa puku te pan saluhena na te hamouna nena a nisasala. Nonei a King pan turu king hoboto na Tsunono pan turu tsunono hoboto. |7qb Alia e hatei nagoa lö i matane Sunahan te hala nena a nitoatoa tara mamana ka, na lia e hatei has nagoa lö i matane Iesu Kristo te ranga hanigein u ranga u mana i matane Pontias Pailat, alö go hengo hanigei u ranga tere Sunahan, ba barebana te ma tatei ranga homi naroi lö. Kato u teka antunana tara poata te butu pouts nama romana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. {6ob Alö go tagala sil e Sunahan ba lö te hamana haniga uam i tanen. Pile hakarapotein a nitoatoa te ka nitoana. E Sunahan e ngö sili lö a nitoatoa teka tara poata tu ranga hanigaia lö i matar u katun u para te mar hamana uamia lö i tanen. #5?b O Timoti, alö a katun tere Sunahan. Alö go ka halehana ban a man ka teka. Torohana hatagala sil te go kato hamatskö u lö ba te kato haniga mia i matane Sunahan ba te hamane men. Alö go ngilir a barebana ba te hatami ramen. Kato noa hasi a man ka teka ba te ma sökanami. )4Kb Taraha, te ngil koruena a katun a moni, ba markato teka te hamouna nena a mamana markato a omi. Palair u katun e ngil koruer a moni ba te hapolasa susuler a markato te hamana uar tere Sunahan ba te katoer a mamana ka te kato hatiamena a toriren. U hihatuts te la hamatskö u tere Timoti i3Kb U katun te ngilin goner a moni a para e la uar tara maroron hiamus. Tara maroro teka e kana u mamana u ngil u omi nu ngil u tutu te here nei e tange iena a katun ba te kato homie nen ba te antunan las has mena neien i hel. O2bE kato uana teka ba te antunana te gi ka meni ra a kannou nu hasobu. 1 bAra i ma la memei ta ka tara poata ti butuia ra i puta, e moa. Na ra e ma tatei la has merei ta ka tara poata te na mate rara. 0+bAlö e ngilin luem a man ka te niga balana? Bara, alö e ka hakapa memen te hapane mia lö e Sunahan ba te sasala mem a man ka te ka memu lö. /bU katun teka e ma hakats hanigari ne ma atei sil haseri a ka a mana. Nori e poier u lotu e ka silena te gi lu menien a moni. C.bA katun teka e ngil koruena te go ranga sisi meni u ranga tun, na markato teka e habutsena a hiomimi ba barebana te ranga homi ner a tai, ba te hiahakhakats homir ba te hiangenangenar. I- bA katun te hihatuts halhalna turu hihatuts hamana tere Sunahan e soloseiena a peisanen. Na katun te ma hanige nei u ranga u mana tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara e ma atei sile nei ta ka. A,{bNa katunun kukui puku te ka uana tara katun pan i tanen te hamanana e ma tatei omie neien te pala uanen tere Kristo. E moa. E tatei kui haniga koru beie nen, taraha a toukui i tanen e taguhena a katun te here nei e toulanen. U hihatuts u gamogamo na ka te niga balana Alö go hihatuts hatagalein a man ka teka. + 3bA katunun kukui puku te hamanana e ga hapan hanigei a katun pan i tanen. Taraha, a barebana e namos ranga homi ner e Sunahan nu hihatuts i tarara. ,*QbNa markato a niga e atei sil haser a barebana. Kaba markato a niga te ma lakasa noa uanei i ielesala i romana e na atei sil motse riou a barebana i murimuri.)bA palabir u katun e roron kato homir ba barebana te atei sil raren. Na markato i taren e haruto nena te na lu mena roien a nihahuna. Na markato a omi tara palabir u katun e ma atei sileri a barebana i romana, kaba e na atei sil motse roen i murimuri. ( bAlö go ma ua lasi u ramun tun. Alö go ua hasi ta tsitabubun wain ba te taguhena a torimulö na nimate has te roron lue nolö. y'kbNa lö go ma haseseii te go halakopo meni a limamulö tara tara toa katun ba te hopu kap namen tara toukui turu Kristen. Taraha, alö e namos heremi a helasolana i tanen te ga kato homi uen romana. Alö go ka halehana ban a markato a omi. &bAlia e hala hatagale goi lö u ranga teka i matane Sunahan na i matane Iesu Kristo na i matar u angelo u goagono. Alö go hengo hanigei u ranga teka ba te ma poemi a tana katun e ga kukutien ba tana katun te moana. Alö go mar kato meri u katun hoboto i iesana. }%sbKaba te kato homi hamanana a toa katun, ba lö te ranga hapiu namen i matar u barebana, ba nori te tatei matoutur. $'bTe torohanan kot naria a Kristen a kapan, kaba te ma ka ria a elasolana tsi a elapisa katun te gi hatangana hoboto u, alö go ma hengo rien. #}bTaraha, u Buk u Goagono e poiena, “Alö go ma kopo kapni a runguna bulumakau te pita patspatsike nen u kon. Nonei e tatei nou hasina tara poata te kui nen.” Nu Buk u Goagono e poe hasena, “A katun te kuina e antunan luena a hihol i tanen.” " bA pal tson u kapan te kui hanigar e antunan luer a hihol a niga, na nori has te kui hatagalar te rarare uaren ba te hihatutsir. 4!abTe kana a amoba tara pala tara toa Kristen, ba nonei a Kristen te tatei tara kap haniga nanen. A Kristen teka e ma tatei singo uanei tara pal barebana turu lotu i tanen te gi tara kap menien. E moa. A pal barebana turu lotu e tatei tara kap las rer u amoba hamana te moa ta katun te ga taguhu ren. ~a}}||{Fzzzyy)xwvuts[rxq~ponimmlZkWjjimhggZeed`ba`V_^]\\Q[YZZ2YX*WWVUTTSRRPP#O>NMILL*KJIHH GfFFDDOCBB4A@??)>>E=MTara nitagala pan i tanen nonei e hala rira a mamana ka te hantuna rano ra te gi kato meni ra a markato a niga i tanen. Nonei e taguhu sila rana ra teka te atei sil mena reien ra ba te atei silera nonei te ngö sil rira te gi lu hoboto gono menien ra a nikapan na niniganiga hamatskö i tanen. @J {E Sunahan e tatei tatagi koru rano limiu ba te hala ranei limiu a masalohana pan te atei susul lel mena milimiu e Sunahan na Tsunono i tarara e Iesu. E Sunahan e ngö meri ra i tanen 4I eAlia e Saimon Pita, a katunun kui na aposol tere Iesu Kristo. Alia e hala menagi a kalanloun teka i tamilimiu te hamana gono mera molam. Ara e ka hoboto mera a nihamana te hala rira e Iesu Kristo a Sunahan a Tson Hitaguhu i tarara. Nonei e matskö koruna te hala mera neien ra a toa nihamana a niga. vH g A galapien tere toulamulö, nonei te hopu kapin e Sunahan, e hatsomi nario lö. Nonei talasi. Alia e JonJG  Alia e ngilin hateie gilö u ranga u para, kaba alia e raman koloto tun nagien tara kalanloun. Alia e ngilin na taregu a matamulö ba te ranga gono mego lö, ba ra te toan sasala nitoara. ~F w Te ranga hatami uamoa limiu i tanen, e here nei alimiu e taguhe moen tara toukui a omi i tanen. U kapakapana u ranga BE  Te mi katsin hatuts rana a toa katun alimiu u ranga te halhalina turu hihatuts tere Kristo, ba limiu te ma lu mena mien i luma i tamilimiu ba limiu te ma ranga hatami has uami i tanen. ~D w A katun te poiena u hihatuts tere Kristo e ma antuna nei ba te kato sil hasena u tana u hihatuts, e Sunahan e ma ka neia i torina katun teka. Kaba a katun te kukute hitonena u hihatuts tere Kristo e ka uana tere Tamarara mera Pien Tson i tanen. EC Alimiu go hanei iam. Alimiu go ma hapolasemi nonei a ka a niga ti kui hatagala sili ra. Alimiu go kato hiton sile iam te go lu mena milimiu a ka a onoto te hopu kap beri e Sunahan alimiu. OB A para a katun a gamogamo te hula la ria tara mamana han e holis ner te butun katun hamana u e Iesu Kristo. Na nonei a katun te omiena e Kristo e mar kato has uana teka, nonei a katununa turu gamo. A 'Te gi ngil korueia ra e Sunahan, ba ra te hengo haniga hase rou u ranga i tanen. Nu ranga i tanen e hatei rira i mam noa ara gi hiangilngil. )@ MAlia e ma koloto menagi u ranga u tsimus i tamulö. E moa. Alia e kolotegu u ranga ti lui ra i mam noa te poiena ara a pal barebana tere Iesu e gi hiangilngil. ? ;Alia e sasala koru megu te sabe mena gilia te kukute menari a palabir a galapien i tamulö u ranga u mana te hatei has rira e Tamarara e Sunahan. U> %E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Pien Tson i tanen e tatei tatagi rario ra ba te taguhu rario ra ba te hala rari ra a masalohana. U ranga i taren e manana na nori e ngil rario ra. U mana nu ngilngil "= AAlia e Jon a tson a kapan i tamilimiu. Alia e koloto menagi a kalanloun teka i tamulö a tahol te hopu kapin e Sunahan na tara galapien has i tamulö. Alia nu katun hoboto te atei silem u hihatuts hamana e ngil hamana koru ramo limiu, taraha u ranga u mana e ka nitoana i torirara. J<  A Tsunono e Iesu Kristo e tatei taguhu rano limiu, ne Sunahan e tatei tatagi has rano limiu, nu Namnamei u Goagono e tatei ka haniga has mera nolimiu hoboto. Nonei talasi. Alia e Polr;] Alimiu go hiahahatsomi haniga iam. U katun hoboto tere Sunahan e hala rari limiu u haniga i taren. r:] Ma tsi hahatoulana, alia e hakapa talegu u raranga i tar. Alimiu go torohana hatagala koru uam te go matskö koru uam limiu. Hengo tale iam u ranga i tar. Na limiu go hiahahatangana iam ba te ka haniga hobotomiu. Alimiu go mar kato uam teka be Sunahan te ka gono mera nou limiu, taraha nonei a mouna a markato te hiangilngil uar na te hiakaka haniga uar. 9 Nonei a ka te koloto sile gulia ba te mar ranga uagu teka te ka halehana ba ragia lia limiu. Alia e ngilegu a ka teka: a poata te na butu goa lia i tamilimiu, alia go ma ranga hatagala korui i tamilimiu ba te haruto negu a nitagala te halei lia a Tsunono. Nonei e ma hala silei lia a nitagala i tanen te go hahuna meri lia limiu. E moa. Nonei e hala sile ien te go taguhu meri lia limiu. ,8Q Te atei sile mua lam alimiu e hamana hatagalamiu, ba lam te sasalam, noahasina te ma tagala uami lam. Alam e singo hatagala koru silem te go niga koru uam limiu. i7K Alam e ma tatei kato homiemi u ranga u mana tere Sunahan. E moa. Alam e tatei taguhu lase men. 6! Alimiu go atei sile iam alam u ma rusia tara nitorohana, noahasina te poie ria a palabi i tamilimiu alam u rus hakapa. Alam e ma singo silemi tere Sunahan te go haruto meni alam e niga balam. E moa. Alam e singo silem alimiu go kato haniga iam ba te ma kato homimi. F5 Alimiu go torohana poutse iam a peisamilimiu te go hamana hatagala uam limiu tsi e moa. Te ma sabie moi limiu e Iesu Kristo e kana i tamilimiu, alimiu e rus moa tara nitorohana teka. e4C E manana, poata ti tapala nia e Kristo tara koruse e harutein te ma tagala uaien, kaba nonei e takei hakapa pouts na nitoatoa i tanen e haruto tala nena a nitagala tere Sunahan. Na lam e roron pata here hase mien, kaba poata te na ka moa lam i tamilimiu, alam e ka memou a nitagala tere Sunahan te mar kato uana a katun te ka gono mena e Sunahan. W3' Alimiu e ngilin atei silemiu te haranga hamana mena noi lia e Kristo? Bara. Alia e na haruto ragoi limiu e Kristo e ma pata ba ranei limiu. E moa. Nonei e na haruto nanou a nitagala i tanen i gusumilimiu. q2[ Alia e ka megu u ranga i tamilimiu, alimiu tu kato homi iam i manasa, ne la has uana i tamilimiu hoboto. Alia u hatei nien i tamilimiu tara poata tu la hahuol u lia i tamilimiu. Alia e ka halehana talagu kaba lia e kato lelegu u ranga teka: tara poata te la lel uagou lia i tamilimiu, ba lia te hahuna koru ragou u katun te kato homir ba te ma tatagi ragien. W1 ) Nonei a hatopisana poata teka te na tara ragoa lia limiu. U Buk u Goagono e poiena, “Te hatangana hoboto meri a elasolana tsi a elapisa katun ti tarei te kato homi u a tai, ba nonei te na hahune riou.” #0? Alia e tatagi megu te go la lel u lia i tamilimiu, be Sunahan toum te hamatsingolo menoi lia a markato i tamilimiu. Alia toum e tabe sile gou a para a katun ti tsikolo na ti haloku na ti kato a man palabina man markato a man omi i manasa ba te ma pokeri a man ka man omi teka.u/c Kaba alia e tatagi megu te hakats mena gilia te na butu goa lia i tamilimiu ba te na tara sabie gou alimiu e halhal moa tara mar katun te ngile gulia. Na limiu e na tara sabe toum hase moa lia te halhal uagu lia tara mar katun te ngile milimiu. Alia toum e na sabie gou te go ngena uam limiu ba te hiao-omimiu ba te raharahamiu ba te hakats peisa namiu a peisamiu. Alimiu toum e ranga homi sile mou a palabi ba te tuts silemiu a palabi, ba te ranga sesei namiu a peisamiu ba te tutu hasmiu. c.? Alimiu toum e poiemiu alam e haruto namula te matskö uamu lam i matamilimiu? Ge moa. Alam e ranga mia i matane Sunahan u ranga te hala rilam e Kristo, na lam e torohanan taguhu ramo limiu, a ma tsi hahatoulana. f-E Alia u tahul e Taitus te ga la uen i tamilimiu, na lia u hala gono has meien a tana hahatoulana. Ge Taitus e angoso raio limiu? E moa. U toa puku u namnamei te hakuie nen na te hakuie nolia. Alam e ka mem a toa markato. e,C Ga lia u angoso merai limiu u katunun tatala tu hala mera lei lia i tamilimiu? E moa koru! %+C Alimiu u hatangana hakapa iam tu ma gul meni lia ta moni i tamilimiu. Kaba palabi i tamilimiu e poier alia u angoso raio limiu ba te gamo rago limiu. ;*o Na lia e sasalagu te hala mena gilia u moni hoboto i tar, na peisar has, ba te taguhu rano limiu. Alia e ngil koru rago limiu! Gaha tsiponi te ngil hatsitabubu memi limiu alia? %)C A ma tsi hahatoulana, nonei a hatopisana poata teka te katsin la uagu lia i tamilimiu. Na lia e ma rangata ragoi limiu te go hala mena milimiu alia ta ka ta para. Alia e ma ngilegi a man ka i tamilimiu. E moa. Alia e ngilegu a peisamilimiu hoboto gi ka u tara Tsunono. Alimiu e heremi a galapien i tar. Nu galapien e ma hanoueri e tsinaren ne tamaren. E moa. E tsinaren ne tamaren te hanou rer a galapien. n(U Gaha tsiponi te poe memi limiu alia u niger a palabir u hun katun tere Kristo me ma niga ragi limiu? Alimiu e hakats silemiu tu ma singo menai lia ta monin hitaguhu? Ga lia go mala singo hasia i tamilimiu, tsime? Haromana koru. 'y Alia u kukuiomotoia i gusumilimiu, ne Sunahan e harutein alia a aposol i tanen te kato menien u mamana u mar mirakul. l&Q Alia e ranga here gulei a katun a tutu. Kaba alia e kato sil talase gien te go haniga mena milimiu alia. Alia toum a katun papala, kaba alia e ma tetenei gia nonei tara pal tson te ngö gamogamo rari a peisaren u aposol. (%I Aa, alia e sasalagu, noahasina te ma tagala gia lia tara tana poata, tsi te ranga homi ria u katun i tar, nu katun te torohanan hakamitse rio lia, na nomi nu tori-tiama te butu has ria i tar. Te butu silena a man ka teka te pala uagu lia tere Kristo, ba lia te sasalagu. Taraha, poata te haruto nena a man ka teka alia e ma tagalagi, nori e haruto has ner e Kristo e tagalana. E Pol e hakats koru rena a tei Korin '$G Kaba nonei e poei i tar, “A nihitaguhu i tar e antunana i tamulö, taraha a nitagala i tar e tagala koruna tara poata te ma tagala mia lö.” Ba lia te sasala gou ba te ranga sesei nagou a man ka te haruto nena alia e ma tagalagi, ba nitagala tere Kristo te tatei ka gono meno lia. Q# Topisa poata alia u singo u tara Tsunono te go lu ba menien a ka teka. H"  Alia u tarei a man hiharuto pan a para tere Sunahan. Ne Sunahan e ma ngilei te go hakats sesei meni lia a peisar, ba nonei e hanigato te go sagoho meni lia a kamits i peisar. Nonei a kamits teka e here nei a katunun kui tere Satan te hakamitse nolia ba te hatu kap nena te go hakats sesei koru meni lia a peisar. ,!Q Sanena te go ngilin solosei meni lia a peisar, alia e ma tatei ranga hatutugi, alia sanei ranga hamanagu. Kaba alia e ma soloseie goi a peisar, taraha alia e rama negu ta katun e ga solosei korueio lia tara man ka te ma tare ien tu kato lia tsi tara man ka te ma hengoe ien tu rangein lia. A { Sanena te go ngil u lia, alia e tatei ranga sesei negu a ka teka. Kaba lia e raman ranga sesei negu a peisar. Alia e ranga sesei las nagou a man ka te haruto nena alia e ma tagalagi. 3 Na lia u hengo a man ka man kapan koru ba te ma antunan hatei nagien turu ranga tun tara katun, man ka man goagono te ma tatei haruto nari i puta. iK Kaba lia e atei silegu alia u la sei u i Kolö turu tuanrei i tar tsi turu namnamei tun i tar. /W Turu 14 u hiningal te kapa, alia i lu meni i Kolö i iasa nitoa. Alia e ma atei silegi a ka teka e butu hamana tsi alia u tara tuni a hiharuto. E Sunahan te ateina. & G Alia e ranga sesei lel gou, noahasina te here mena neien u ranga pinopino. Alia e ngilin hatei ragi limiu a man hiharuto na man ka te harutei lia a Tsunono. nU !Kaba u hahikapien i tar i hakoul mei lia u pikö tara windou i hapalana ololo, ba lia e busugu.eC Aa, alia go ranga sesein a ka te haruto nena te ma tagala uagi lia. Hena, tu kaia lia tara taun i Damaskas, a katunun pepeito tere Aretas a king e hataratara kapin a tamana tara ololo tara taun te gi pile kap meni lia. ve E Sunahan e atei silena alia e ma gamogi. Nonei e Tamana e Iesu a Tsunono. Ara gi solosei nitoan a solonen! oW Te ranga sesei gia lia, ba lia te ranga sesei nagou a man ka te haruto nena alia e ma tagalagi. jM Poata te ma hamana hatagala neia a toa katun, ba lia te hasagohegu te ma tagala uane ien. Poata te hiamus meria a toa katun ba te kato homina, ba torir te omi koruna. Ge noa talana. Alia go ma ranga sesei nai a man ka teka. yk Na tana ka lel, turu mamanu lan alia e ka megu u hakats pan te pepeito kap mera gilia u hun katun tere Kristo. G Alia u kamits koru mei a toukui pan i tar. A para a bong alia u namala sohoi. Alia u bes koru na u maka koru has. Tara poata a para alia u makmakumia tara kannou nu hasobu na makumun soho. N Tara tou lala a para i tar, a ka a para e torohanan kato homi niu lia: a man ramun te saputu piu, nu kopkop, nu Jiu, nu katun halhal turu Jiu. A man nomi e butuia i tar tu kaia lia tara man taun na tara latu pinopino na i tasi has. Nu katun ti ngö gamogamori a peisaren u hahikapien i tar i torohanan kato homi haseio lia. O Topisa poata u katun i singatei lia a pata. Na tana poata u katun i tiei lia u hatu. Alia u kaia tara topisa tolala ti omiia i tasi. Na tara toa poata alia u oloia i tasi tara toa lan na toa bong. ]3 Tara tolima poata u Jiu i halahus naio lia, a toa poatanen ne na 39 a lahus nitoa. :m Nori e poier nori u katunun kui tere Kristo. Bara. Ga lia a katunun kui te niga bala ragen. Alia e ranga here tsiponegi a katun a tutu. Hena, alia u kui hatagala bala raien. Alia u ka haparaia tara karabus, kaba nori i moa. Alia i lahuse iou tara parpara a poata, na para a poata alia u katsin mate has. ) Nori e poier nori u Hibru? Bara. Alia has a Hibru. Nori a tei Israel? Ga lia has a toun Israel. Nori e hatubuna ria tere Abraham? Ga lia has. _7 Na limiu e poiemiu alam u aposol e ma tagalami, na lam u matsingolon kato u teka i tamilimiu. Alia e ranga here noa hasegi a katun a tutu. Te ongolon ranga sesei narien ta ka, ba lia te mar ongolo has uagou teka. ta Alimiu e ma katunun atei hamanami. Taraha, a pal tson teka e hakui rario limiu ba te angoso rario limiu ne gul haser a moni na mamana ka i tamilimiu, na alimiu e ma hapiu ramien. Nori e sigala rario limiu ba te tapaler a polemilimiu. s _ Alimiu e poemiu alimiu e atei korumiu, kaba limiu e sasala noa has memiu te hengo merami u katun u tutu. k O U katun u para e roron ranga sesei ner a man ka ni puta teka, ba lia te kato has uagou i iesana.   Alia e ma ranga tala negi u ranga tere Sunahan. E moa. Alia e ranga heregi a katun a tutu ba te ongolon soloseiegu a peisar. N  Alia e poe lelegu, alimiu go ma poemi alia e tutugu. Kaba te poe mia limiu u ranga i tar teka e tutuna, bara, alimiu go gamon hengo noa has uam i tar, ba lia te hohou solosei begou a peisar. ( I Ne ma tutu koru nei turu katunun kui tere Satan te gi kato hagamogamo here meri a peisaren u katunun pepeitokap turu lotu te hihatuts ner a markato a niga. Kaba i murimuri nori e lue riou a nihahuna te matsköna tara man markato i taren. U kamits na tori-tiama te sagohi e Pol a aposol w Kaba lia e ma asingotogi. Taraha, e Satan noa has te tatei kato here nanei a peisanen a angelo a niga turu ualesala. w Nori u katun e ma aposol hamanari. E moa. Nori u katun u gamogamo te kato here rari a peisaren u aposol tere Kristo. 9 Alia e kato noa has uagou te roron kato uagu lia i romana ba te ma tatei singoe goi ta moni tara katun. E kato uana teka ba lia te hahalongolo bare gou nori u katun te ngö hagamogamo rari u aposol ba te soloseier a peisaren ba te poier nori e mar kui uar te kui uamu lam. r] Alia e ma ranga sila gia teka alia e rama rago limiu. E moa. E Sunahan e ateina alia e ngil rago limiu.  Alia e hatei hamana ragi limiu tara solo tere Kristo, u ranga te hatei lanena a markato teka i tar e ma hapiu naria tara man han i Gris. ) Na poata tu ka gono meraia lia limiu ba moni i tar te makmakumuna, alia u ma singoei ta moni i tamilimiu. E moa. A ma tsi hahatoulana ti lama i Masedonia i mi piouei lia a man ka tu ngili lia. I manasa alia u namala singoei ta moni i tamilimiu, na i murimuri e moa has. 'G Poata tu kuiia lia i gusumilimiu, ba palabir u hun katun tere Kristo i hala mena matei a moni i tar. Alia u lu silei a moni i taren te go taguhu meri limiu. 5c Alia u rarare u Bulungana tere Sunahan i tamilimiu, ne moa ta hol. Alia u hala puta silei a peisar te go hapan merai limiu. Ga lia u kato homiia tara ka teka? E moa. 6e Alia toum e ma katunun ranga hanigagi, kaba alia e atei silegu a ka te ranga negu lia. Alam u haruto hapara ria limiu tara mamana markato te atei sile gulia u ranga i tar. iK Alia e poiegu alia e ma tetenei gia nonei tara pal tson te ngö hagamogamo rari u aposol. I~  Ga limiu e ma rama tsipon nami ta katun te go na rarareia i tamilimiu ba te poiena e Iesu tu rararei lam e halhal talana. E moa. Alimiu e ngilin hengo tsipon namiu u ranga te poiena e kana u tanu namnamei u mana tsi u tanu bulungana te halhalina turu Namnamei u Goagono nu Bulungana u Niga tu rarareia lam i tamilimiu. 7}g Kaba alia e matoutsegu alimiu e na hakats halhal mou, ba te ma hakats sil lelemi e Kristo pepeisa. Alimiu e namos heremi e Eva poata te gamo sila nien e Satan tara kukutsi. | Alia e hakats hapara rago limiu te mar hakats has uana e Sunahan. Taraha, alimiu e heremi a tahol a masura, na lia u hopu kap merai limiu te go tölo mena milimiu a toa puku a tson — nonei e Kristo. Alimiu e poemiu nonei lasi a toa Tsunono te hamana uami limiu. }{ u Alia e hohou katoe gou a tsitabubun ranga a tsi tutu. Kaba alimiu go ma poemi alia e tutugu. E moa. Hengo tala iam. z  Taraha, u katun te ranga sesei siler a peisaren e ma hapan rari. E moa. U katun te haniga rena a Tsunono nori te hapan rer. y Nu Buk u Goagono e poiena, “A katun te ngilin ranga sesei nena a toa ka e tatei ranga sesei nena a ka te kato a Tsunono.” Dx Ba lam te tatei na habulungana nem u Bulungana u Niga tara man han i pal lila i tamilimiu, a man han te moa ria ta katunun hihatuts turu lotu te poier alam e kui mia tara makum i taren. )wK Na lam e ma ranga sesei heremi alam u kato a toukui te kato a tana katun. E moa. A ka te ngile mulam i teka: alimiu go hamana hatagala lel iam ba te kato talasina, ba lam te antunan kato lele mou a toukui i gusumilimiu te niga balana, popona tara toukui te hopu kap meri e Sunahan alam. av; Aa, alimiu e ka mia i iahana toukui i tamulam, na lam u ma la uai i ielesala tara nipepeito i tamulam tara poata tu la u lam i tamilimiu. E moa. Alam u katun tutun tu na piou rilimiu u Bulungana u Niga tere Kristo. u7 Kaba alam e ma tatei ranga sesei pinopinomi. Alam e ranga sesei talasi nem a toukui te hala rilam e Sunahan, na toukui teka e noa hasna i tamilimiu. 8ti Alam e ma ongolomi ba te soloseiem a peisamulam. E moa. Alam e ma torohanan kato here rami a peisamulam a palabir u katun i tamilimiu te ranga haniga pouts ner a peisaren. Nori e hiahanhantuna pouts ner a peisaren ba te tsimou meri a peisaren a man lo peisa i taren. A markato teka e tutu koruna. Qs Kaba u katun teka e gi hakats sabein a markato i tar te na ka gono mera gia lia limiu e kato has uana romana i iesana turu ranga te koloto nagia lia turu kalanloun te ka halehana ba ragia lia limiu. ;ro A palabi i tamilimiu e poe toume riou, “A man kalanloun tere Pol e ka mena u ranga u tagala koru, kaba te ka gono mera nen ra, nonei a katun a pata ba te ranga hakibisina.” |qq Alia e rama negu alimiu go poe iam alia e koloto negu a kalanloun tun ba te torohanan hamatout rago limiu. E moa. Cp E manana, alia u ranga sesei hapara nia a nitsunono te hala rilam e Sunahan, kaba lia e ma matsingologi. Taraha, alam e ngilin taguhu ramo limiu. Alam e ma ngilin kato homi rami limiu. .oU Tara iam! Te poiena a toa i tamilimiu nonei a katun tere Kristo, ba nonei te tatei hakats sabe nena alam has u katun tere Kristo te popo mia nonei tara katun. rn] Na poata te hengo haniga nitoa ramoa limiu alam, ba lam e tatei hahuna noa hase mou u katun te hipusur. mw Alam e tagala saluhe mia turu mamanu ranga te omiena e Sunahan na tara mamana ka te hipus nena e Sunahan ba te rama nena te gi atei sil meni u katun e Sunahan. Alam e palis hasem u hakats tara palabir u katun ba te kukutier u ranga tere Kristo. =ls Alam e ma hiatatung memi a man kan hitatunguna i puta. E moa. Alam e hiatatung mem a man kan hitatung a man tagala tere Sunahan te antunan kato homiena a man ka te tagala koruna. `k9 E manana, alam e ka mia tara han i puta teka, kaba lam e hiatatung mia turu namnamei. djA Alia e raman ranga hatagala uagu i tamilimiu te la uagu lia i tamilimiu. Kaba lia e antunan ranga hatagala noa has meragu nori u katun i gusumilimiu te poier alam e kato here rami u katun te kukutier u ngilina i puta. i 3 Alia e Pol, na lia e ranga hatatagi gia i tamilimiu ba te ranga hatami has gia i tamilimiu, te tatei mar kato has uana e Kristo. A palabi i tamilimiu e poier alia e hala pute iegu a peisar te ka gia lia i tamilimiu, ba te ongolo tsiponigu te ka halehana ba mera gilia limiu. h Na ra gi haniga u tere Sunahan te hala mera meien ra nonei a ka a niga soku te niga bala nena a mamana ka, nonei a Pien i tanen.g Ba nori te ngil koru rariou limiu ba te singo sil rariou limiu, taraha e Sunahan e haruto sila nena a nihitaguhu i tanen i tamilimiu. tfa Aa, nori e haniga uariou tere Sunahan, taraha alimiu e tatangana mia i taren na tara palabi has. Na nori e solosei has meroi e Sunahan a markato teka e haruto nanou alimiu e kukute hanigemiu u Bulungana tere Kristo te hamane milimiu. "e= A toukui a niga teka te katoe milimiu e taguhu rena u katun tere Sunahan, bu katun u para te hengo naroen romana ba te haniga koru uariou tere Sunahan. :dm Aa, e Sunahan e hantuna ranou limiu ba limiu te tatangana nitoamiu, ba barebana te haniga uariou tere Sunahan te hala mena milimiu alam a monin hitaguhu te go hala merien lam. E Sunahan e hala nena a ngalin kannou te lebe ier, ne hala has nena a kannou te noue ier. Na nonei e hala hapara nanou a man ka i tamilimiu ba te kato talasina, ba limiu te antunan hala hapara has mia turu katun ba te kato talasina. Ba nonei te kato hasasala koru ranou limiu te tatangana uami limiu. 'bG U Buk u Goagono e poiena,“A katun a tatangana e tatanganana turu katun ti moa ta ka.Na barebana e mamala solopaleri a markato a niga i tanen.” 2a] Ne Sunahan e antunan hala ranei limiu a mamana ka a niga, ba limiu te ma makmakum ba namoi ta ka. Aa. Alimiu e antunan hala hapara lel namou tara mamana toukui a niga. s`_ Te kato has uana i iesana te hala menari a monin hitaguhu. Alimiu a man toa toa e tatei hala hapopo mia tu mar hakats mam uam limiu. A katun e namos soalan hala nena a moni, ne namos hala tun has mena te singo hatagala uar u katun. E moa. Alimiu go hala neiam a monin hitaguhu te ngil uami limiu ba te sasala memen. E Sunahan e ngil koru rena u mar katun teka. 0_Y Alimiu e atei silemiu a katun te leba hatopisana e lu hase nou romana a tsi kannou a tsi topisa. Na katun te leba haparana e lu hase nou romana a kannou a para. [^/ E kato uana teka ba te nigana tu ranga merai lia a ma tsi hahatoulana teka te gi mam uen i tar ba te la uar i tamilimiu, ba nori te na hamatsköe ier a moni tu ranga hamana neiam limiu i mam te go na butuia lia i tamilimiu. Na poata te na butu goa lia, ba nonei a kan hahalapuku te tatei onoto hakapa nou. Ba nonei te haruto nanou alimiu e hala nemiu a monin hitaguhu turu ngil peisa i tamilimiu, ba te ma hala las memien te singo hatagala uar u katun i tamilimiu. 3]_ Taraha, a tei Masedonia te la gono meriou lia e namos tara sabier alimiu e ma onoto noemi a moni. Alam go ma matsingoloi, na limiu has, taraha alam e hamana ramo limiu. V\% Na lia e hala sil meragi a ma tsi hahatoulana teka i tamilimiu te go ma rus uai u ranga i tamulam te solosei rio limiu. Na nori e tatei na tara sabier alimiu e ngilin hitaguhumiu, tu mar ranga has u lia. e[C Taraha, alia e atei silegu, alimiu e ngilin taguhu ramen. Poata tu ranga meria lia a tei Masedonia, alia u ranga sei raio limiu me poiegu, “A ma tsi hahatoulana tere Kristo tara provins i Gris i ngilin hala noa hasin a monin hitaguhu turu hiningal te kapa.” Nu ngil u tagala i tamilimiu e habutu hasi u ngil i taren te kato has uana i iesana. |Z s Alia e ma tagala koru silegi te go koloto u i tamilimiu ba te hala namiu a monin hitaguhu turu katun tere Sunahan. ?YwAlimiu go haruto neiam te ngil mera mien limiu ba te hengoemiu u singo i tamulam. Ba man hun katun hoboto tere Kristo te atei sile riou alam u ma tapusun ranga sesei rai limiu.MXE Taitus nonei a tson te kui gono meno lia ba te taguhu rano limiu. Na palabir u hahatoulana te la gono meroen nori u katunun tatala tara man hun katun tere Kristo, ba nori e soloseier e Kristo. WNa lam e hala gono has mera mien a tana hahatoulana i tamulam. Alam u torohana haparaia i tanen, na lam e atei silem nonei e ngilin hitaguhu koruna tara mamana ka. Na nonei e ngilin hitaguhu koru hasina tara toukui teka, taraha nonei e hamana koru rano limiu. UV#Alam e torohanan kato hamatskö mia i matana Tsunono ni matar u katun has. xUiNonei a moni pan teka, ba lam te tara kap haniga namen, ba te moana ta toa te ga ranga homiia i tamulam. TwNa tana ka lel, u hun katun tere Kristo i hopu kapin a tson teka te go la gono merien lam tara poata te lu mena milam a moni teka i Jerusalem. A kan hahalapuku teka e soloseie nou romana a Tsunono ba te haruto nanou ara e ngilin hiatagtaguhura. 2S]Na lam e hala gono has menami e Taitus i tamilimiu a hahatoulana i tarara te hapan siler a hun katun hoboto tere Kristo te rarare haniga mena neien u Bulungana u Niga. (RINonei e hengo hanigei u ranga i tamulam. Na nonei e ngilin la noa has uana i tamilimiu turu ngil peisa i tanen, taraha nonei e ngilin taguhu koru rano limiu. )QKAlam e haniga uam tere Sunahan te hala mena neien u ngil tere Taitus ba nonei te ngilin taguhu koru rano limiu te mar ngilin taguhu has mera milam limiu. P-Nu Buk u Goagono e poe hasena,“A katun te goni a kannou a para e moa ta nouba i tanen. Na katun te lu a tsitabubu e ma makmakum hasi.” (OI Alia e ma poiegi alimiu go katoe iam a toukui pan ba palabi te roro pinopinor. E moa. Kaba alimiu e ka memiu a man ka man para i romana, ne niga hasina te go taguhu mera milimiu nori a palabi te makmakum ba ner a man ka i taren. Na i murimuri, te go makmakum moa limiu na te gi ka meien romana a ka a para, ba nori te tatei taguhu uas rario limiu. Ba limiu hoboto te hihihantuna pouts namiu romana a man toa. GN Te ngilin hala hamana mia limiu, be Sunahan te hanige nou a ka te hala namou limiu popona tara ka te ka memi limiu. Nonei e ma ngile nei te go hala mena milimiu a moni te ma ka memi limiu. vMe Ba limiu te kato noa has uamiu teka ba te gono hakapemiu nonei a monin hitaguhu. Alimiu go ngil korue iam te go hakapa mena mien limiu tu mar ngilin hatania koru has mena mien limiu. Alimiu go hala las neiam a saha ka te ka memi limiu. _L7 Alia e mar hakats uagu teka: alimiu go gono hakape iam a monin hitaguhu tu tanian gone iam limiu turu hiningal te kapa. Alimiu u katun tutun tu ngilin kato neiam a ka teka, na limiu tutun has tu hatanie men. )KK Alimiu e atei silemiu te mar tatagi koru meri limiu a Tsunono e Iesu Kristo. Nonei e ka mei a mamana ka a niga, kaba nonei e butu herei a katun te moa ta ka ba te taguhu rano limiu. Nonei e la ban a mamana ka a niga i Kolö me kato silena alimiu go ka meiam a mamana ka a niga ni Kolö. J Alia e ma hakegi ta lo. E moa. Alia e hatei rago limiu a palabir u Kristen e ngilin hitaguhu korur, ba lia te kato silegu alimiu has e tatei haruto namiu te go ngil hamana koru has mera milimiu u katun tere Sunahan ba te hala namiu a monin hitaguhu. HI Alimiu e kato haniga mia tara mamana ka, e kato uana: te hamana uami limiu, na turu ranga i tamilimiu na turu niatei. Na limiu e roron ngil koru hasemiu te go taguhu menami e Sunahan, na limiu e ngil koru has ramo lam. Na lam e ngilem alimiu go mar kato haniga has uam teka tara toukui te hala naria a monin hitaguhu. XH)Na lam u rangata hatagalei e Taitus te go kato noa menien a toukui teka te hatanie ien, na te go kato menien a maroro i tamilimiu ba limiu te taguhu has mia tara toukui teka te hala naria a monin hitaguhu. jGMI manasa alam u hakats u teka: “Nori e hala nariou a hapalana moni i taren.” Kaba a markato i taren e niga balana. Nori i halan a peisaren tara Tsunono. Na nori i hala hasin a peisaren i tamulam, turu ngil tere Sunahan. {FoNori i roron rangata hatatagiia i tamulam te go haniga u lam ba nori te taguhu rer u katun tere Sunahan i Judia. E'Alia e hatei ragi limiu nori i hala hapara hapopo naien te gi antuna uen, ba te hala has ner a monin kannou i taren turu ngil peisa i taren. 2D]Nori e roron sagoher u kamits u para nu tori-tiama. Kaba nori e sasala noa hasir, na nori i tatanganein ti hala menien a monin hitaguhu, noahasina ti moa menien ta ka. }C uA ma tsi hahatoulana, alam e hatei rami limiu te mar kalala meri e Sunahan a man hun katun tere Kristo i Masedonia. IB Alia e sasala megu te tatei hamana koru mera gilia alimiu.JA Be Taitus e ngil koru lel noa has rano limiu te hakats pouts mena neien tu hengo haniga mena milimiu u ranga i tanen na tu lu haniga mena mien limiu a nisasala, noahasina tu matout uam limiu. E@Alia u ranga haniga beraio limiu tere Taitus ba limiu e kato hamanemiu u ranga i tar. Alam e roron ranga hamana mia i tamilimiu. Nu ranga teka tu hala meni lam tere Taitus e butu hamana. ?1 Nonei a ka te kato hasasala rio lam. Aa, ne Taitus e kato hasasala lel rai lam a nisasala i tanen, taraha alimiu hoboto u kato hasasala mame men. `>9 Alia u ma koloto sile mei nonei a kalanloun a katun te kato homi tsi a katun te omi mei nonei a markato a omi. E moa. Alia u koloto sil te go haruto meri limiu i matane Sunahan te ngil koru mera milimiu alam. =/ Tara iam. E Sunahan e kato mei a toukui a niga tara nitatagi i tamilimiu: alimiu e hakats hatagala tala namiu a markato i tamilimiu. Alimiu e tagala koru silemiu te go haruto mena milimiu te niga uami limiu. Alimiu e raharaha memiu a markato a omi ba te matoutmiu. Alimiu e sagoho koruemiu a man ka teka ba te tagala silemiu a markato a niga. Na limiu e ngilin hahuna koruemiu a katun te kato homina. o/~~N}`|}{{yxx-vutsrqpp)o4nukjvhhgfetdcPbYa_^]\[TZIHH/FEDDrCCIBAAN@@,>>=|<";c::`988766544&33 2[100^/.^--$,K+*)(W'')%%%$$B#{""Y!!' =dwh|$4Wx 1 F G 4ejzog)lE Sunahan e hakolotein u ranga hoboto turu Buk u Goagono. U ranga teka e ka mena a toukui a niga te gi hihatuts meni u ranga u mana, na te gi hapiu meni a ka te omina, na te gi hamatskö meri ra, na te gi haruto meri ra i me te mar kato haniga uara ra i matane Sunahan. kfOlNa lö e atei sil hasem, tara poata tu pien noaia lö ba te noana i romana, alö i hatutsei u Buk u Goagono. Nonei e antunan hale noi lö a niatei te mar lu pouts mera nei e Sunahan u katun, te hamana uaren tere Iesu Kristo. elKaba o Timoti, alö go pile hakarapotein u ranga u mana ti hatutsi lö, taraha alö e atei silem u katun u hihipakok ti hatutsio lö. dl U katun u omi nu katun u gamogamo e omi susul lel riou ba te kato talasir. Nori e gamo rariou a palabi, na palabi e gamo uas raroen. Ecl Na lia e hateie golö, u katun e kato homi puku rariou a barebana hoboto te pala uar tere Iesu Kristo. Aa, e kato homi rariou a barebana te torohanan kato hamatskö ria i matane Sunahan. Vb%l Alö e atei silem te hamana noa has uagu lia tara Tsunono, noahasina te omi menari u katun alia ba te hakamits hapare rio lia. Alö go hakats poutsin a mamana ka te butuia i tar tara man taun i Antiok na i Aikoniam ni Listra, u taun ti kato homi koruia a barebana i tar. Kaba a Tsunono e haka haniga ba nio lia tara man niomi teka. jaMl O Timoti, alö u ruto hakapi a markato i tar — tu mar hihatuts u lia, na tu mar kato u lia, na ka te kato sil hase gulia. Alö e atei silem te mar hamana uagu lia tere Sunahan ba te ngil regu u katun ba te tuatamigu. /`Wl Kaba nori e ma kato nitoa uaroi teka, taraha e ma pina noi ba barebana te atei sile riou te tutu uaren, ti kato hasi u ere Janis mere Jambris. U tana u hihatuts lel K_lA pal tson te mar gamo uar teka e omier u ranga u mana, ti kato hasi u ere Janis mere Jambris i manasa ti hipus uen tere Moses. U hakats i taren e omi hakapa, ba nori e hohou hamana tun lasir. ^{lA mar tahol teka e roron tolaha silena te ga lu menien a niatei, kaba nonei e ma antunan atei sile nei a ka te manana. ^]5lPalabi e na hohou kapiene riou a man munmun tahol ba te angongoso mera roi a tohaliou u tutu u hihatuts u omi i taren. A tohaliou teka e roron toku siler u markato u omi i taren ba te ka mer u mamanu ngil u omi. (\IlA barebana e kukutie riou a man markato pinopino turu lotu, ba te holis tsipon nariou te ga ka meni u lotu ta nitagala. Alö go tori-tsugan a mar katun teka. {[olNori e hala rariou u katun u niga turu pakö i taren. Nori e kato homi pinopino riou ba te ma hakats haniga naroi a markato i taren. Na nori e hakats sesei koru nariou a peisaren. Nori e ngilin hirata koru riou ba te ma ngile roi e Sunahan. gZGlA barebana e ma ngil raroi u katun ne ma tatagi has raro ien. Nori e gamo nariou a tana katun ba te ka puta roa turu ngil u omi i taren. Nori e kato homi pinopino rariou u katun, na nori e omi hase riou a markato a niga. bY=lA barebana e hakats talasi nariou romana a peisaren ba te ngil koru hase riou a moni. Nori e ranga sesei nariou a peisaren ba te poier, “Alia a katun pan.” A barebana e ranga homi rariou u katun ne Sunahan has ba te hipus rariou u tsinaren nu tamaren. Nori e ma haniga sile roi a man ka te ka meren. Na nori e rama nariou a markato a niga. KX lAlia e hateie golö, tara kapakapana poata a nomi pan e butu nou. WlBa nonei e lue nou u hakats u niga ba te bus kopis ba nanou e Satan te rehei e tange ien ba nonei e kukutieto u ngil tere Satan.[V/lTara poata te hamatsköe nen a katun te tori-tsuga nena u ranga i tanen, ba nonei te ranga hatami menen. E Sunahan toum e hatangana nanou te go habirits pouts u a katun teka ba te hatatei nena u ranga u mana. ,UQlA katunun kui tara Tsunono e ma tatei ranga sisi menei a tana katun. E moa. Nonei e tatei tami rena u katun hoboto, ba te hatuts haniga ranen ba te ma tsuga nei. !T;lNa lö go ka halehana ban a katun te ranga pinopino nena a mamana ka te tatei hiapalpal siler a barebana. A markato teka e roron habutsena a raharaha. SlAlö go tori-tsugan a mamana ka te habutsena u ngil u omi te roron ka mer a pal hitots, ba lö te tagala silem a markato te hamana uaria tere Sunahan ba te matskö has mia i matanen. Alö go ngil noa hasir a barebana ba te ka haniga gono mera men. Alia e hala menagi u ranga teka i tamulö na turu katun hoboto a toriren te gogosona ba te singo siler a Tsunono e ga taguhu ren. ERlTe ka halhal ba nemia lö a markato a omi, ba lö te here moi a kan hongo te ka mena a toukui pan. Alö e gogoso mou ba te hahalosem a saha toukui a niga te hopu kap benoi lö a Tsunono. Q%lI luma tara katunun moni e kana u tabeli nu gotana na mamana kan hongo. Palabi e niga korur te kuieri u silva tsi u goul, na palabi e kuieri u roei tsi u tsikitsiki. A man kan hongo a man niga e ka silena a man toukui pan, na palabi e ka silena a man toukui pinopino. P lKaba u mouna u ranga tere Sunahan e ka hatagala noa hasina ba te here nei u simen te ka mena a nikoloto teka “A Tsunono e atei sil rena u katun te pala uar i tanen. Na katun te poiena e pala uana tara Tsunono e tatei hatalis ba nena a markato a omi.” 5OclNori i hatalis ban u ranga u mana ba te kato homi rer a palabir u Kristen te poe mena rien ara i takei pouts hakapaia tara tou mate ba ra te ma tatei takei pouts lel roi. N/lA markato teka e here nei a pi a omi te nouena u benö tara katun. A elasolana turu katun te mar kato uar teka nori ere Haimenias mere Pailitas. wMglKa halehana ban u ranga pinopino te ma hapane nei e Sunahan, taraha e las halhal ba nanei a katun e Sunahan. DLlAlö go torohana hatagala sil te go haniga menoi e Sunahan alö ba te ngöe noi lö a katun a kukui te ma matsingolo memi a toukui i tamulö ba te hihatuts hamatskö nem u ranga u mana. K{lAlö go hatei lelri a barebana i tamulö a man ka teka. Alö go ranga hatagala meren i matana Tsunono te gi ma tatei ranga sisi menien u ranga tun. A markato teka e ma taguhe nei a katun. E kato homi las rena u katun te hengoer u ranga teka. !J;l Te ma hamana roi ra, nonei e katun noa has uana turu mana, taraha nonei e ma antunan hahamana pouts nanei a peisanen.” A katun a kukui te hanige ier I#l Te tuol hakarapoto nitoa roa ra, ba ra te tsunono gono has meroen romana.Kaba te holis naroen ra, ba nonei te holis has rano ra. sH_l U ranga teka e manana:“Ti mate gono meia ra e Kristo, ba ra te toatoa gono has meren romana. iGKl Ba lia te soatsegu a mamana ka te butuna i tar, taraha alia e ngilin taguhu regu a barebana te hopu kapir e Sunahan. Alia e ngilegu nori e gi lu hasi a nitoatoa te kana tere Iesu Kristo, na nitsunono pan has te ka nitoana. 3F_l Alia e ka gia tara karabus ba lia te sagoho silegi a kamits u Bulungana u Niga teka. Nori e kits here nari lia a kopkop. Kaba u ranga tere Sunahan e ma tatei kits nari. $EAlAlö go hakatsin e Iesu Kristo te takei poutsia tara tou mate na te hatubuna hasia tere Devit a King. U Bulungana u Niga te rararie gulia te hatei nanen. wDglAlö go hakatsin a ka te hatei gilia alö, ba Tsunono te taguhe nolö ba lö te atei sile mou a man ka teka. ;ColA katun te kui hatagalana tara kui i tanen e tatei lu benei a peisanen a hua tutun i tanen. Na te go kui hatagala hasi u lö, be Sunahan te hala palis uase noi lö a ka a niga. 3B_lA katun a tagala te kana tara toukuin hihikuma e ma tatei tagala saluhe nei te go ma kukute menien u lo turu hihikuma. Na lö has e go kukute hanigei u lo tere Sunahan. AlA soldia a niga te kana tara ami e ngilena a tsunono i tanen tara ami e ga hanige ien, ba nonei te ma tatei katoe nei a man toukui te kana i ielesala tara markato tara ami. Na lö has e ma tatei la ba nemi a markato tere Sunahan ba te na katoem a toukui halhal. ]@3lAlö go sagoho gono has mei lia a kamits, te go tagala sil meni lö e Iesu Kristo. 2?]lAlö u hengo u ranga tu rararia lia i matar u katun u para. Na lö go hala nia u ranga teka turu katun te hamana remu lö, ba nori te tatei hatuts uas rariou a palabi. y> mlA pien i tar, e Iesu Kristo e haniga rano ra ba te taguhu has rano ra. Na lö go tagalaia tara nihitaguhu teka. = ;lNa lö e atei haniga sil hasem te mar taguhu menien lia i Epesas. A Tsunono e tatei hanige nen ba te tatagi nanen turu Lan Pan i tanen te la nama.{< qlTara poata noa lasi te tuku ien tara taun i Rom teka, ba nonei e sakesake hatagala korue nolia ba te sabie nolia. C; lNa lia e ngilegu a Tsunono e ga tatagin e Onesiporas na pala i tanen, taraha a poata a para nonei e kato hasasaleio lia. Nonei e ma matsingolo nanei te ka uagia lia tara karabus. E moa. o: YlAlö e atei silem u katun hoboto tara provins i Eisia i la ba nio lia, ne Pitselas ne Hemotsenis has. n9 WlU Namnamei u Goagono te kana i torirara e hala hakapei lö a ka a niga. Alö go tara kap haniga nen. A8 }l Pile hakarapotein a markatona turu ranga u mana tu hatutsin lia i tamulö. Kukute hanigei. Alö go hamana noa has u tere Iesu Kristo ba te kato nitoa nem a markato te hiangilngil uar. ;7 ql Na nonei a ka te sagoho sile gilia a kamits. Kaba alia e ma hanoegi a nihamana. E moa. Alia e atei silegu esi te hamana uagu lia, na lia e atei sil hasegu nonei e antunan tara kap haniga nena a mamana ka te hataratara kap nen i limar, antuna noa has noa te butuna romana u Lan Pan tere Sunahan i murimuri. m6 Ul E Sunahan e hopu kap nio lia a aposol te go rarare u lia ba te hatuts negu u Bulungana u Niga teka. :5 ol Ne Iesu Kristo te lu pouts rano ra e butuma me hatei sila rana ra turu Bulungana u Niga te hakapa menien a nitagala tara tou mate, ba te hala ranei ra a nitoatoa te ka nitoana. &4 Gl Nonei e lu poutsi rira ne ngö hasi rira te gi katun u ra i tanen. Nonei e ma kato mei a ka teka ti kato haniga u ra. E moa. Turu ngil peisa i tanen nonei e ngö rira ba te tatagi rano ra. I iomin noa e Sunahan e tara mami a ka te ga na kato e Kristo, ba nonei te toan tatagi rano ra. 3 -lNa lö go ma matsingolo mei te go ranga hatei meni a Tsunono i tarara. Na lö go ma matsingolo has noi lia te ka gia lia tara karabus. Alia e karabus beiegu e Kristo. Na lö has e kamits bemou romana u Bulungana u Niga. Be Sunahan te hale noi lö a nitagala tara ka teka. 2 ;lTaraha, e Sunahan e ma hala sil rira u Namnamei u Goagono te ga hamatsingolo merien ra ba ra te matoutura. E moa. Nonei e hala rira u Namnamei i tanen te ga hala merien ra a nitagala ba te taguhu rena ra te gi ngil menien ra nu katun has ba te hala pute iera u ngil i peisarara. 1 lAlia e hatei lele golö, alö go hatakei a ka a niga te halei e Sunahan alö tara poata tu halakopia lia a limar i tamulö. U0 %lAlia e hakats pouts negu tu hamana hatagala u lö. E tubumulö a tahol e Lois e hamana mam u tere Kristo, be tsinamulö e Yunis e hamana hasito. Na lia e atei silegu alö e hamana haniga here has ramien. s/ alAlia e hakats pouts negu a poata tu tabeia lö, na lia e ngilin tara koru nago lö ba te sasala koru gou. @. {lAlia e ranga hamanagu te poe mena gilia alia e kui beiegu e Sunahan ti mar kato has u u tubur i manasa. Na lia e haniga uagu i tanen tara lan na bong te singo sile gia lia alö. - 5lAlia e koloto lel uagu i tamulö, o Timoti. Alö e heremi a pien a tsomi i tar. E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono i tarara e tatei taguhe rio lö ba te tatagi has nario lö ba te hale roi lö a masalohana. E Pol i haniga uana tere Sunahan ba te hatamiena e Timoti [, 3lAlia e Pol, a toa aposol tere Iesu Kristo, ne Sunahan e ngil hasi te go aposol u lia ba te hala sile nei lia te go habulungana meni lia a nitoatoa te ranga hamana nen te ga hala sila merien ra tere Iesu Kristo. +}XE Iesu Kristo a Tsunono i tarara e tatei taguhu rano limiu hoboto. Nonei talasi. Alam ere Pol mere Sailas ne Timoti5*cXAlia e Pol, na lia peisa te hakapegu u ranga tara kalanloun teka. Nonei a mar koloto i tar teka te kana tara kalanloun hoboto i tar ne haruto nena te mar koloto uagu lia. :)mXA Tsunono noa has, nonei a mouna tara masalohana, e tatei hamasalohana rano limiu tara mamana poata na tara mamana markato. A Tsunono e tatei ka gono mera nolimiu hoboto. *(MXKaba limiu go ma kato here namien a pakö i tamilimiu. E moa. Alimiu go hale mien u ranga u tagala, taraha nonei a hahatoulana i tamilimiu. Kapkapana u rangana A'{XTe raman hengo nana ta toa i tamilimiu u ranga i tamulam tara kalanloun teka, alimiu te tara kap haniga namen ba te ka halhal ba namen, ba nonei te matsingolo mena a markato i tanen. U&#X A ma tsi hahatoulana, alimiu go ma sökana memi te kato haniga uami limiu. %7X Alam e ranga hatagala mia turu katun teka tara solo tere Iesu Kristo a Tsunono, alimiu go hanoe iam u ranga pinopino ba limiu te kuin moni peisamiu. <$qX Alam e mar ranga uam teka te hengo mena milam u ranga te poiena a palabi i tamilimiu e karousur ba te ma kuiri, ba nori te ranga pinopino homi ner a man ka tara palabir u katun. #{X Poata tu kaia lam i tamilimiu ba lam te hala rami limiu u ranga teka; a katun te ma kuikui nei e ma tatei nou has nei. ^"5X Sanena tu ngilia lam ba lam te hatei ramo limiu te go hanou pukpuku merai limiu alam. Kaba e moa. Taraha, alam e ngilin haruto rami limiu te go kui peisa sil mena milimiu a kannou i tamilimiu, tu kato has u lam. 2!]XAlam u hol peisa a kannou hoboto i tamulam. Alam u kuin moni hatagala koru mei a lan na bong. Taraha, alam u ma ngilei ta toa i tamilimiu te ga hanou pukpuku raio lam. s _XAlimiu e atei silemiu alimiu go tatate ramo lam. Alam u ma karousi poata tu kaia lam i tamilimiu. E moa. [/XAlam e hatei ramo limiu a ma tsi hahatoulana, tara solona e Iesu Kristo a Tsunono i tarara, alimiu go ka halhal ba neiam a hahatoulana te karous hitonina ba te ma kukutie nei a ka tu hatuts rilam alimiu. PXA Tsunono e tatei hantuna rano limiu ba limiu te atei silemiu ime te mar ngil koru mera nei e Sunahan alimiu, ba limiu te kato noa has uamiu te kato uana e Kristo ba te ma hanoami. U katun e gi kui XA Tsunono e kato hagegahi a torimulam ba lam te hamanem alimiu e hengo hanige iemiu u ranga i tamulam ba te kato talasimiu romana. {XKaba a Tsunono a katun a hihipakoko. Nonei e kato hatagale nou a torimilimiu ba te hatongo kap ranoa limiu tere Satan. {oXAlimiu go singo has iam be Sunahan te hatongo kap ba ranoi lam u katun u omi, taraha u katun u para e hahamanar. ; qXNa tana ka lel a ma tsi hahatoulana. Alimiu go singo bera molam bu ranga tara Tsunono te tasata boroboro nou ba te pan noa i matar u katun u para, te kato has uaien i tamilimiu. V%XE Sunahan e Tamarara e tatei tatagi rano ra ba te tami nitoana i tarara ba te taguhu rano ra te gi hamana sil meni ra a ka a niga ni murimuri. Nonei mere Iesu Kristo a Tsunono i tarara e tatei kato haongolo rer a torimilimiu ba te kato hatagala rano limiu ba limiu te katoemiu u toukui u niga hoboto nu ranga u niga hoboto has.-XE kato uana teka a ma tsi hahatoulana, ba limiu te kato sil noe mou u ranga hamana ti hatuts meri lam limiu i rungumulam na tara kalanloun has. &EXTara poata tu hatei reia lam alimiu u Bulungana u Niga, e Sunahan e ngö has rio limiu, ba limiu te ka memiu a nikapan tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. dAX Kaba alimiu a ma tsi hahatoulana, alimiu e ma kato uami teka. E moa. Alam e roron haniga bera molimiu tere Sunahan, alimiu a pala te tatagi sil rena a Tsunono. Taraha, e Sunahan e hopu kap rio limiu i mam noa te go lu pouts merien limiu i tanen. Poata tu hamana mia limiu turu ranga hamana, u Namnamei i tanen e kato hagogoso a torimilimiu. 7gX Bu katun hoboto te ma hamaneri u ranga hamana te lue riou a nihahuna, nori a pala te ngil koruer a markato a omi. E Sunahan e hopu kap rio limiu te go lu pouts merien limiu dAX Be Sunahan te hala rano ien a ka te gamo koru ranoen, ba nori te toan hamane riou u gamo. !X Nonei e gamo nitoa rena romana u katun te na tia riou, taraha nori e ma ngileri u ranga hamana te tatei lu pouts mera neien tere Sunahan. )X Kaba i mam, a katun a omi teka e la gono menama romana a nitagala tere Satan, ba te mi katoe nou a mamana mar mirakul nu hiharuts u gamogamo. CXBa nonei tara poata, a katun a omi teka e butu nou romana. Ba tara poata te la pouts nama romana e Iesu a Tsunono, nonei e butu menama romana a nitagala i tanen ba te husa hamatie nen. XA markato te peko menari a lo e kui hamousuna i romana ba te antunana tara poata te la hatalisina a katun te hatu kap nanen. -XAlimiu e atei silemiu a ka te hatu kap nena a katun a omi teka i romana. Nonei a katun a omi e la las nama romana te butu nama a poata i tanen. q[XAlia u hatei rilimiu a ka teka tara poata tu ka gono meraia lia limiu. Ga limiu u solopala hakapa iam? p YXA katun teka e omie nou romana a mamana mar lotu, ba nonei te katoe noi a peisanen a katun te pan nena a man lotu. Ba nonei te na gum has noa i iahana a Luman Lotu Pan tere Sunahan ba nonei te gamona ba te poiena nonei e Sunahan.  3XU katun e namos gamo mera rilimiu tu saha tu mar ranga. Taraha, u Lan Pan teka e ma mam namei romana. E moa. A ka teka te butu mam nou romana: u katun u para e hapolase riou romana e Sunahan, ba katunun pekopeko tara lo te butu nou, nonei te lue nou romana a nihahuna i hel. 0 YXTe hengoe moa limiu u ranga turu katun te poier u Lan Pan teka tara Tsunono e butu hakapa, ba limiu te ma tatei hamane mien. Alimiu go ma tokumi ne go ma asingoto hasmi te poe menari u katun u ranga teka turu ranga tara propet tsi te poe has mena rien alam u koloto nien tara kalanloun. E moa. 1  ]XA ma tsi hahatoulana, alam e hatei rami limiu a poata te la pouts nama romana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara na poata te gono hoboto roa ra te gi hitupali menien ra.  X Ba barebana te tare riou a markato i tamilimiu ba te soloseie riou e Iesu a Tsunono i tarara, ba nori te solosei has rario limiu, taraha alimiur i tanen. A nihitaguhu tara Sunahan i tarara ne Iesu Kristo a Tsunono e kato hantuna rano limiu tara ka teka.G  X Ba lam te singo nitoa bera molimiu. Alam e singo silem e Sunahan te hopu kap rio limiu e tatei haniga rano limiu, ba te hala ranei limiu a nitagala te go kato memi limiu a ka a niga hoboto te ngilin katoe milimiu, na te go hakapa haniga mena milimiu a toukui te hamane milimiu be Sunahan te taguhu rano limiu i tanen. O X Nonei tara poata te la nama romana a Tsunono, ba barebana i tanen te soloseie roen. U katun hoboto te hamanar e haniga korue roen romana, na limiu has, taraha alimiu u hamane iam u ranga i tamulam.  yX U katun teka e ka homi nitoa riou romana, ba nori te ka halhal ba nitoa nariou a Tsunono na nitagala pan has i tanen. ! =XBa nonei te mi hahuna ranou romana u katun te ma atei sileri e Sunahan na nori has te hipus ner u Bulungana u Niga tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara.  XAlia e hatei rago limiu hoboto te luemiu a kamits, e Sunahan e hahusa pouts ranou limiu na lam has, tara poata te la pouts nama romana e Iesu a Tsunono. Nonei e butu nama romana i Kolö nu angelo u tagala has i tanen ba te here roi u tula u uahiahi. r _XNe Sunahan e kato hamatskö has nou tara poata te hakamits ranen romana u katun te hakamits rariu limiu. i MXA ka teka e haruto nena te tsimou hamatskö uana e Sunahan. Nonei e hanige iena te go lu mena milimiu u kamits ba nonei te kato hamatskö rano limiu ne kato haniga has rano limiu ba limiu te ka uamiu tara Nipepeito i tanen. w iXNonei te ranga sesei bera milam alimiu turu hagum tara pal barebana tere Sunahan. Alam e hahatei nem u katun e kato homi rario limiu, taraha alimiu e hamana uamiu tere Iesu ba te hamana hatagalamiu, noahasina te omi reria u katun alimiu.  #XA ma tsi hahatoulana, alam e haniga hiton bera moa limiu tere Sunahan, ba ka teka te nigana. Taraha, a nihamana i tamilimiu e butu susul hanigana ba limiu a man toa toa hoboto te hiangilngil haniga noa hasmiu, nu ngilngil i tamilimiu e butu susul haniga hasina. / YXE Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. A poatan hahuna te la pouts nama romana e Kristo ~ %XAlam ere Pol mere Sailas ne Timoti e tara pouts ramo limiu i romana, alimiu hoboto u katununa tere Sunahan e Tamarara na te katun has uamiu tere Iesu Kristo a Tsunono. Alam e hala menami a kalanloun teka i tamilimiu u katun te lotu hoboto mia tara taun i Tesalonaika. }}Kaba limiu go katun tangoho susul iam te go atei sil mena milimiu a Tsunono i tarara e Iesu Kristo te lu pouts rano ra na a hitaguhu i tanen. Ara gi solo sei nitoe ien i romana na tara mamana poata i murimuri. U mana. Nonei talasi. Alia e Pita[|/Kaba a ma tsomi, alimiu e atei hakapa silemiu a ka teka. Na limiu go hanei iam, u katun u omi e ma tatei amus rari limiu tara man markato a man tutu i taren ba limiu te toan tutu ba has namiu u hakats u niga. {)Alimiu go atei sile iam a Tsunono e alosena te gi habirits u u katun i tanen ba nonei te lu pouts ranen. Nonei e halei a tsomi e Pol a toularara u hakats u niga ba nonei e mar koloto has uato i iesana i tamilimiu, te mar kato uanen turu kalanloun hoboto i tanen. Palainu ranga i tanen e ka mena a toukui pan te gi atei sil menien, nu katun u tutu nu katun te hula hakatsir e hatuts hakölo ner a mouna a man ka teka, te mar kato has mena rien turu palaina u ranga turu Buk u Goagono. Ba nori te kato homi tsiponer a peisaren. Iz Na ma tsomi, tara poata te alose mia limiu nonei u Lan, torohana hatagala sile iam te go gogoso uam limiu ba te moamiu ta ka ta omi i matane Sunahan ba te katoemiu a markato tara masalohana. y Kaba ara e alosera u kolö nu puta u tsimus te ranga hamanein e Sunahan, a han te ka noa romana a markato a matskö peisa. @xy Alimiu go hahalose iam u Lan tere Sunahan ba te kato silemiu te ga butu boroboro uen. Nonei u Lan te ats hakapa noa romana u kolö, ba man ka i kolö te ramun mena u hiski pan koru. w5 Te mar taia uana romana a mamana ka teka, ba limiu te kato hatagala silemiu te go niga koru uam limiu ba te hala nemiu a peisamilimiu tere Sunahan. v! Kaba u Lan Pan tara Tsunono e songots butu nama romana te mar butu hasingoto uana a kopkop. Nonei turu Lan, u kolö e taia mena romana u guru u kapan, na man ka i kolö e kulupu hakapa riou, na han i puta na mamana ka te kana i tanen e ats hakapa nitoa riou romana. Bu} A Tsunono e ma hahaloso menei te ga mokomokon kato meni a man ka te ranga hamana nen te ga katoen, te mar hakats uar a palair u katun. E moa. Nonei e hahaloso rano limiu, taraha nonei e ma ngile nei ta toa ta katun te ga taia u, kaba e ngilena u katun hoboto e gi habirits ban u hakats nu markato u omi i taren. ttaA ma tsomi, alimiu go hakats kap niam a ka teka: te tara mena nei a Tsunono a man poata, e tara halelna i matanen na i matarara. E kato uana, u toa u lan e popona turu 1000 u hiningal, nu 1000 u hiningal e popo hasina turu toa u lan. s!Bu toa u mar ranga noa has tere Sunahan e haka hasena a han i puta na i kolö i romana ba te hahaloser a poata te ga kato homi lel menien u tula. A han i puta ni kolö e hahaloso siler a poata te kot mera noia romana e Sunahan u katun u omi ba te kato hataia ranen. QrKaba turu ngil peisa i taren, u katun teka e solopaler e Sunahan e kato homi hakapa a han i puta teka te katoen. E kato uana, i manasa koru e Sunahan e ranga tun bu kolö e butuna bu tsikitsiki e butu nama i tasi ba te kana i gusuna u tasi. Na i murimuri e Sunahan e ranga lel bu uolo pan e kato homiena a han i puta i manasa. "q=Alimiu go atei mam sile iam a ka teka: tara kapakapana poata i murimuri, u katun te kukutier u ngil u omi i peisaren e butur romana. Nori e hahakos rario romana limiu ba te ranga ner a Tsunono ba te poier, “Nonei e ranga mamin te ga la pouts uamen, gime te ka nen? Moa te ga la uamen. U tamarara i mate hakapa, ga mamana ka e mar ka noa has uana te ka uen tara poata te habuteia e Sunahan a han i puta!” 0pYAlimiu go hakhakats kap niam u ranga ti rangein u propet u niga i manasa, na u ranga tara Tsunono te lu pouts rano ra, u ranga tu hala meri lam u aposol i tamilimiu. so aA ma tsomi i tar, u hahuoluna a kalanloun te koloto mena gilia i tamilimiu teka. Tara huol hoboto a kalanloun alia e torohanan hatakeiegu u hakhakats u niga i tamilimiu ba te hatei lel ragi limiu a man ka te atei hakapa sile milimiu. SnA markato teka e haruto nena te mana uana u rangan haharoei turu Buk u Goagono te poiena, “A muki e nou poutsena u nilua i tanen,” nu tai has te poiena, “A poum te polo hagogosena a langits e na hula tegele poutsuna tara mömoa.” Ne kato has uana i iesana turu katun te habirits pouts uar turu markato u omi i taren.Im Sanena te gi ma atei sil mam menien a maroro a matskö, sanei e niga bala. Ge omina te gamon atei sil mena rien a maroro a matskö ba te toan tori hasoala ner u ranga u goagono ti hala rien. l7U katun te atei siler e Iesu Kristo a Tsunono i tarara te lu pouts rano ra e ka haniga ba ner u markato u omi i puta. Kaba te ga las pouts merien a markato a omi ba te pan pouts noa i taren, ba nikakana i murimuri turu katun teka te omi bala tala nanou a nikaka tutun i taren. ekCU tson hihatuts teka e roron hahatei ria turu katun e moa ta ka te ga tatei kits kap ren, kaba nori pouts e takits kap gono merari u markato u omi i taren. Taraha, a katun e takits silena a saha ka te roron karase nen. j)Nori e ranga sesei ner u ranga u tutu ba te amuseri u katun u ngil u omi i peisaren, u katun ti hagou bus ban a barebana te roron kato homir. EiU katun teka e hereri u kioun ramun ti rakaraka hakapa, ne here haseri u koasi te hula bahu rena a lomolomo. Nori e la hamatskö uar romana tara makum a kuhil koru ti kato hahaloso rien. hNori i hagelo ban a maroro a matskö me hatutuer a maroro halhal i taren. Nori e kukutier a maroro te sil e Belam a propet a pien tere Beor i manasa. E Belam e ngil koru a hiholina te go kato menien a markato a omi, kaba e Sunahan e ranga hapiu nen. A dongki i tanen e kato u ranga tara katun ba te hatu kap nena te go ma tatei kato meni e Belam a markato a tutu a omi te katsin katoen. *Z OKaba limiu go atei haniga sile iam a ka teka: e moa ta toa ta katun te go antunan ranga hatarare peisein a mouna u ranga turu propet te kana turu Buk u Goagono. Y {Nonei te atei bemi lam u ranga turu propet i manasa e mana koruna. Na limiu go hengo haniga hase iam u ranga turu propet, taraha e here nei u lam te alesalana tara makum a kuhil. Kato noa has uam teka popona tara poata te butu nama romana e Kristo, te here namei romana a tounlan te alesala uanama romana i torimilimiu, na te butuna romana u Lan hamana te ma tatei kapa nei. xX kAlam u hengo peisa u ranga teka te butuma i Kolö, tara poata tu ka gono meien lam nonei turu pokus u goagono. wW iTara poata te hale ien e Tamanen e Sunahan a nikapan na solo pan, alam u ka has. Alam u hengo u ranga te butuma tere Sunahan te ka mei a nikapan soku ba te poiena, “Nonei a Pien Tson a tsomi koru i tar teka. Alia e haniga korue gen.” _V 9Alam u ma katoei u hahatatei pinopinona turu katun tara poata tu hatei ria lam limiu a nitagala tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara na te ga la pouts uamen romana. E moa. Alam u tara peisei a nikapan i tanen. jU OAlia e torohana hatagala sile gou te go kui meni lia a maroro ba limiu te tatei atei silemiu u ranga teka tara mamana poata i murina te na mate goa lia. Nonei te koloto sile gilia a ka teka. Alam u tari a nikapan tere Kristo \T 3E Iesu Kristo a Tsunono i tarara e harutei lia e ma manasa noi ba lia te mate gou. S y Alia e poiegu e nigana te go hatakei meni lia u hakats i tamilimiu tara man ka teka tara poata te toatoa noa gia lia. MR  Ba lia te ngilin hatakei hitonegu u hakats i tamilimiu ba limiu te hakats namiu a man ka teka, noahasina te atei hakapa sile mien limiu ba te ka hakarapoto mia turu ranga u mana tu lue iam limiu. y~}[|p| {8zyxxMwwvvuubu tZsrrLqppVooInmmDlakk\j}ih*gsffed@c b#a|`_^^I]\w[ZYXbWWFVUjTSyRRQ~QPPOlONMMYLKwJJ~I}HHFF(EDDcCB7Aq@@?i>=<;;\:n9q876554b33922a100z/P..z."-j,++*)('&&Y%+$##("T! vv8("EK*k= 9 O c $ lb3WWyZ-Ba nonei e peits benei a peisanen a hapalana hihol, na tahol i tanen e atei has. Ba nonei e na hala ranei u aposol a hapalana hihol. Ba nonei e poieto i taren, “A moni hoboto teka ti holei u tsikitsiki.”  yA toa katun e ka a solonen e Ananaias, na tahol i tanen e Sapaira. E Ananaias e haholin a toa bun tsikitsiki i taren. {o%Ba nonei e hahol nena a toa makumun tsikitsiki i tanen, me la pouts menama a moni me hala rane ien u aposol.X)$Hena, a toa katun e ka a solonen e Josep te tuhanaia tara tolo i Saipras na te hatubunaia tere Livai. U aposol i ngöe ien e Banabas. A mouna solo teka e poiena, “A katun te katoena u rangan hitaguhu.”  {#Ba nori e mi hala narien turu aposol, bu aposol e molamola rarien u katun popona ti makmakum hanoa ien tara ma tsi ka. & E"E moa ta toa i taren te ga makmakum ban ta ka. U katun ti tei u tsikitsiki tsi a luma i hahol nen, ba nori e mi piou pouts ner a moni tara ka ti hahol nen. ! ;!U aposol i roron hatein u ranga te takei pouts u a Tsunono e Iesu, bu ranga i taren e tagala koruna. Be Sunahan e hala hoboto rane ien a nisasala pan. P  A pala ti hamana i ka mei u toa u tori nu toa u hakats. E moa ta toa i taren te ga poei ta toa ta ka i tanen e na ka peisaien. E moa. Kaba mamana ka hoboto i taren era mamana era ka hobotoien. k OTara poata ti singo hakapa ien, ba makum ti gono ien e tagasina. Nori hoboto i saputu mei u Namnamei u Goagono me tanian hatei ner u ranga tere Sunahan ba te ma matoutri. A barebana i hiamolamola hobotein a mamana ka i taren EAlö go harutein a nitagala i tamulö ba te kato haniga pouts rem u katun te ka mer a nimate, ba te katoem a mamana mirakul tara nitsunono tere Iesu a katunun kui a goagono i tamulö.” U#O Tsunono, alö go hakats sil u ranga u tagala te katoe lilen, ba lö te taguhu ramu molam u katunun kui i tamulö, ba lam te tatei ongolo korum te go hatei meni lam u ranga i tamulö ba te ma matoutmi. 4aTara nitagala i tamulö na turu ngil i tamulö, alö u kits hakapi u ranga tara man ka teka te ga butu. Ba nori u katun i gono sileto te gi kato menien a mamana ka teka. ;oNa ka teka e hagou butuia teka i Jerusalem. U mana koru, e Herot a King ne Pontias Pailat a Gamman i gono hoboto mer a pal kapan i tamulam u Jiu nu katun halhal. Nori i gono hobotoia tara taun teka te gi kato homi menien e Iesu, nonei a katunun kui a goagono i tamulö tu hopu kap mamin lö te go Mesaia. hIU tsunono pan turu han i puta i tuol me hanei siler a hiatatung.Aa, u katun u kapan i gono hoboto sil te gi hiatatung gono menien a Tsunono ne Mesaia, a katun te hopu kap nen.’ U Namnamei u Goagono te ranga u teka. fEI manasa u Namnamei u Goagono i tamulö e ranga silaia tere Devit e tubumulam a katunun kui i tamulö me poiena,‘U katun te halhal ria i tamulam u Jiu i raharaha koru.Nori i mastei korupakön a Tsunono. 7gPoata ti hengo hakapa ien, ba nori e gono hobotor me singo uar tere Sunahan me poier, “O Tsunono Pan, alö tu kato u kolö nu puta nu tasi na mamana ka te ka ria i taren. +OTara poata ti hapurese rien, be re Pita mere Jon e la pouts uar tara pal katun i taren me na hatei rarien a man ka ti ranga nela u pris pan na pal tsunono. %Tara neha, a katun ti katoe ien a mirakul teka ba te niga poutsuna, nonei e hatsonpan hamanasa tala. U Kristen i singo sil te gi ongolo uen MBa pal kapan e ranga hatagala lel mera ren me toan hapurese raren. Nori i ma sabiei ta markato te gi mar hahuna sila merien, taraha u katun hoboto i ranga me soloseier e Sunahan tara ka te butu. Z~-Kaba alam e go ma tatei hanoan rangani a man ka tu tari lam na tu hengo lam.” ;}oBe Pita mere Jon e ranga palis raren me poier, “Alimiu peisa te go hamoue iam a saha ka te nigana i matane Sunahan. Alam e go hengo raio limiu, tsi alam e go hengo e Sunahan? |5Ba nori e ngö hatasu pouts rari men, me ranga hatagala mera rien te gi ma rarare lel menien e Iesu, na te gi ma hihatuts lel has menien a solonen. C{Kaba ra gi ranga hatagala mera ien ba nori te ma tatei hala lel nari tu ranga tara palabir u katun tara solone Iesu. Taraha, u bulungana teka e namos hula la hobotona turu barebana.” 6zeBa nori e ranga merer a elasolana te gi gamon lakasa ba menien a makumun hagum teka, ba pal kapan e hatanian hirari ria i peisaren me poier, “A neha te gi kato rira u katun teka? A barebana hoboto te ka ria i Jerusalem e atei siler ti kato menien a mirakul pan teka, na ra e ma tatei holis narien. {yoBa nori e hahalongolo mer ti tara menien nonei a katun ti kato haniga poutsi ba te tuol gono mena e Pita ne Jon. vxe Ba nori i asingoto koru neto ti mar ranga hatagala u ere Pita mere Jon ba te ma matoutri, me asingoto has ner a elasolana katun pinopino teka ti ma la uai turu skul pan. Ba nori i tara sabieto ti roron lala gono menien e Iesu i manasa. Rw E moa ta tan ta katun te ga tatei lu pouts meri u katun tere Sunahan. Tara mamana han hoboto i puta, e Sunahan e ma hanigei ta tan ta katun te ga tatei lu pouts meri ra tere Sunahan. E Iesu peisa.” ivK E Iesu nonei a katun te ranga nena u Buk u Goagono ba te poiena, ‘Alimiu e heremi u katun te hatakeier a luma. Na katun teka e herei a hatu tu rama niam limiu. Kaba nonei a hatu te niga balana tara toukuina tara luma.’ u% Alia e ranga hatei mera golimiu hoboto nu katun hoboto has i Israel, a katun teka te tuoluna i matamilimiu e niga pouts mei a nitagala tara solone Iesu Kristo ni Nasaret. Nonei tu hatapala namia limiu tara koruse be Sunahan e hatakei pouts noa hase nen tara tou mate. t I romana alimiu toum e katsin rangata rami lam a ka a niga tu katoei lam a katun a mou-omi na ime te mar niga pouts uen. |sqBu Namnamei u Goagono e saputena e Pita me ranga palis uana i taren, “Alimiu u pal kapanir i Israel nu tsunono. QrBa nori e hatuol raria a elasolana aposol i mataren me rangata raren me poier, “Ime tu lue mia limiu a nitagala tu kato haniga pouts memi limiu a katun teka? Alimiu u kato memien a solo teresi?” q#Nori i gono hoboto mei e Anas a tsunono pan turu pris, ne Kaiapas ne Jon ne Aleksenda, na palabi has ti pala u tara tsunono pan turu pris. kpOTuru hamahönu lan ba pal kapan turu Jiu nu tson hihatuts turu Lo e gono hoboto ria i Jerusalem. 0oYKaba u katun u para ti hengo u ranga i taren i hamana koru, ba te honoto rer a pala ti hamana mamia tere Iesu. Nu hihase tara pal tson hoboto e sukusukuia tara 5000. }nsBa nori e pile kap rer ere Pita mere Jon me karabus raren te gi kot merien turu tanu lan, taraha a ke lahi hakapa. @myNori i raharaha koru mei a elasolana aposol ti hatuts merien a barebana e Iesu e takei poutsia tara tou mate, ba te haruto nena u katun ti mate hakapa e takei pouts has riou romana. l 3E Pita ne Jon i ranga noa hasia tara barebana, bu pris na tson pepeitokap turu polis ti tara kapin a Luman Lotu Pan nu Sadiusi e tuku ria i taren. Vk%Be Sunahan e hopu kap neto a katunun kui i tanen e Iesu me hala mam mena name ien i tamilimiu te ga kalala merien limiu. Nonei e ngilin habirits ba ranei limiu a man markato a man omi i tamilimiu.”|jqAlimiu a pal barebanana turu propet. Na limiu u katun te lu hasemiu a man ka turu ranga hamana te halei e Sunahan u tubumilimiu. Nonei e poei tere Abraham, ‘Alia e kalala sila ragoa romana a hun katun hobotor i puta tara pala i tamulö.’ xiiE Samuel nu palair u propet has ti butu hamurimurima i tanen, nori hoboto i rangein a poata te kana i romana. h#Esi u katun te ma hengoe roi a ka te ranga nanou a propet teka, e lu kata raroa turu katun tere Sunahan ba nori te na taia riou romana.’ ~guE Moses e poei, ‘E Sunahan a Tsunono i tamilimiu e soloseie nou romana a toa propet turu toulamilimiu i murimuri ba te taguhu rano romana limiu, kato has uana te solosei menien lia. Alimiu go hengoe iam a mamana ka te ranga mera neien limiu. DfNonei e ga ka mam bia i Kolö antunana te butu nama romana a poata te kato hatsimuse noa e Sunahan a man ka hoboto, te mar ranga sila u e Sunahan turu propet u matskö i tanen i manasa. PeTe mar kato uamou limiu teka, ba Tsunono te habute nou u nitagala u tsimus i tamilimiu, ba nonei te hala pouts has mena namei romana e Iesu i tamilimiu, nonei e Mesaia te hopu kap mam berien limiu. ,dQE kato uana teka, ba limiu te palisemiu u hakats i tamilimiu ba torimilimiu te habirits uana tere Sunahan, be Sunahan te lu ba nanou u markato u omi i tamilimiu. /cWI manasa noa e Sunahan e hasila nia u ranga i tanen turu propet hoboto ba te poiena e Mesaia e ga sagohi u kamits pan, ne Sunahan e kato hamana noa has menien teka. b1Ne Pita e ranga lel me poiena, “A man hahatoulana, alia e atei silegu a ka a omi teka u kato memi limiu a nitutu, na pal kapan has i tamilimiu. *aMA markato te hamana mena milam e Iesu na te haniga mena milam a solonen, nonei a markato te hatagala poutse lala a katun teka te tare milimiu na te atei sile milimiu. E Iesu te habutu a nihamana i tamulam, na nihamana teka te kato haniga poutse lala a katun teka i matamilimiu hoboto.” !`;Alimiu u atung hamate iam u Mouna a Nitoatoa. Kaba e Sunahan e hatakei poutse ien tara tou mate i tanen, na lam u tarei a ka teka ba te hahatei namen. #_?Nonei a katun a matskö na niga koru, kaba limiu u tori-tsuga namen. Alimiu u singo tsipon nemi e Pailat te ga hapurese beme rilimiu a katun a hihipuli. ^1 A Sunahan tere Abraham mere Aisak ne Jekop nu tuburara e hala sei a solona a katunun kui i tanen e Iesu. Nonei a katun teka tu haka mena milimiu turu katun ti paköe ien. Ne Pailat a Gamman e ngilin purese e Iesu ba te lana, kaba alimiu u tori-tsuga namien i matane Pailat. #]? Be Pita e tara rena u barebana me poiena i taren, “Alimiu u barebanar i Israel, alimiu e asingoto koru namiu a ka teka ba te tara tutoso uamuma i tamulam, boka? Kaba a katun teka e ma niga mela lei a nitagala peisa i tamulam tsi a markato a niga i tamulam ba te tatalana. E moa. D\ U barebana hoboto i asingoto koru me pieta uar i taren, tara makum ti ngöei a “Luman Oho tere Solomon” i rehina Luman Lotu Pan. Na nonei a katun e pile noar ere Pita mere Jon. U[# Ba nori i toan atei sil taleto nonei a katun te roron singoin ta moni ba te gumna tara Tamana a Niga. Ba nori i asingoto koru meto a ka te butuia tara katun teka. Pita e rarareia i iahana Luman Lotu Pan SZ Bu barebana hoboto i tare ten te tatala uaien ba te soloseier e Sunahan. MYBa nonei e kurapa seina me tuol nena a mounen me tanian hula lana! Ba nonei e tasu gono merena ere Pita mere Jon i Luman Lotu Pan, ba te kurapa lalana me soloseiena e Sunahan turu ranga i tanen! 2X]Ba nonei e pilena tara pal matou i limanen me taguhe nen ba nonei e tanian takeina. Ba i teka puku ba man pitpitan mou na man pagpagotusna man mounen e tagala poutsur! 4WaBe Pita e poiena i tanen, “Alia u moa ta moni, kaba lia e hale gilö a ka te ka megu lia. Tara solone Iesu Kristo ni Nasaret, alia e ranga mego lö, alö go tatala!” UV#Ba nonei e tara uana i taren me hakats nena te ga lu menien ta ka i taren. \U1Ba nori e tara hamatskö uar i tanen be Pita e poiena, “Tara uama i tamulam!” tTaTara poata te tara rien ere Pita mere Jon ti katsin tasu uen, ba nonei e singoe iena ta tsi moni i taren. &SENa toa katun a mounen e omi hakapa e kaia i rehina a tamana te ngöeri “A Tamana a Niga”. E tsinanen e mar posa noa has menien teka. Turu mamanu lan nonei i soata nitoa menai tara tamana teka, te ga singo beme nien a peisanen ta tsi moni turu katun ti tasuia tara Luman Lotu Pan. mR UTuru toa u lan e Pita ne Jon i la u tara Luman Lotu Pan tara pal 3 kilok tara lahi, a poatan singo. 2Q]/Ba nori e hatsunono hiton ner e Sunahan ba barebana te haniga raren. Na turu mamanu lan a Tsunono e honoter u katun ti hamana hatsimusia tara pal barebana i taren.=Ps.Ba nori e la hobotor tara Luman Lotu Pan turu mamanu lan ba te ka mer u toa u hakats. Ba nori i nonou hobototo i luma i taren, ba nori i sasala mieto ti molamola merien a kannou. qO[-Ba nori e hahol ner a man ka i taren ba te luer a moni me molamola rari u katun hoboto ti moa ta moni. aN;,A barebana hoboto ti hamana i ka hoboto ba te hiamolamola ner a man ka hoboto i taren. QM+Bu aposol e katoer a mirakul a para, ba barebana e matoutu korur. QL*Nori i ka hobotoia tara poata a para ba te hihitaguhir me hengoer u hihatutsina turu aposol. Ba nori e nonou hoboto hasir ba te singo hoboto uar tere Sunahan. A barebana ti hamana i ka haniga hoboto K-)Ba barebana ti hengo u ranga i tanen e toan luer a baptais. Sukusukuna tara 3000 a katun i mi honoto gono mei u katunun tsitsilo turu lan teka. JJ (Be Pita e hatei has rane ien u ranga u para lel ba te ranga hatatagina i taren me poiena, “Hanei iam! Alimiu e namos lu hasemiu a nihahuna te la uanama romana tara hei barebana i romana.” ZI-'U Bulungana u Niga teka e la uana i tamilimiu na tara galapien has i tamilimiu i murimuri. Na nonei e la has uana turu katun hoboto te ka ria tara han i lehana na turu katun hoboto te ngö rena e Sunahan.” $HA&Be Pita e poieto i taren, “Hakapa korue iam u markato u omi nu hakats u omi i tamilimiu ba limiu te na luemiu a baptais te haruto nena alimiu u katun tere Iesu Kristo. Be Sunahan te toan lu ba bera noi limiu u markato u omi, ba nonei te hala has ranoi limiu u Namnamei u Goagono. -GS%Poata ti hengoia a barebana u ranga teka, ba nori e toku korur ba te ranga mer e Pita nu palair u aposol me poier, “A ma tsi hahatoulana, alam e go kato aha?” hFI$“U katun hobotor i Israel e gi atei sil talei a ka teka: nonei e Iesu teka tu tapala niam limiu tara koruse, e Sunahan e katoe ien a Tsunono na Mesaia, a katun ti hahalosoi ra!” E Pita e hakapeia u ranga i tanen teka. yEk"A katun te la u i Kolö e ma Devit nei, taraha nonei e poei, ‘A Tsunono e poei tara Tsunono i tar,Gumia i reka tara pal matou i tar antunana tara poata te hale goi lia lö u katun te paköe rio lö ba lö te na pita-puta ramoen.’ jDM!Na nonei e la hakapa u i iasa me na gumuna i rehina e Sunahan, be Sunahan e hale neien u Namnamei u Goagono te ranga mam nen i manasa. Na a ka te tare milimiu na te hengoe milimiu nonei u Namnamei teka te hala rame ien lam. sC_ Nonei e Iesu teka e Sunahan e hatakei poutsen, na alam u tara hobotsen ba lam te habulungana namen. #B?Ne Devit e atei sil a ka teka ba nonei e ranga mam nena e Mesaia a katun te hopu kapin e Sunahan. Ba nonei e poiena e Mesaia e ga takei poutsia tara tou mate i tanen. E kato u,‘E Sunahan e ma la ba nien ba nonei te kakana turu mate. E moa.A tuanreinen e ma koremei.’ KANonei a propet, na nonei e atei sil e Sunahan e hale ien u ranga te mana u i iasa. E Sunahan e ranga mamin nonei e hatuolena romana a toa katun tara pala tere Devit ba nonei te kingina romana. `@9E Pita e ranga lel me poiena, “A ma tsi hahatoulana i tar, alia e ranga halesala negu e Devit a King i tarara i manasa e mate hakapa ba nori i honge ten tara kiou, na kioun mate i tanen e ka noa hasina i romana. 9?kAlö u harutoei lia a maroro te la uana tara nitoatoa.Na lö e kato hasasala korue mou romana lia, taraha alö e ka gono memou romana lia.’ E Devit te ranga u teka.” ->STaraha, alö e ma la ba namoi romana u namnamei i tar ba te kakana turu mate. E moa.Alö e ma haniga moi romana te go koreme u a tsomi i tamulö. E moa. {=oA torir e sasalana nu ranga i tar e haruto nena a nisasala i tar.Na peisar e ka haniga has nou romana. U<#E tuburara e Devit e rangein e Iesu i manasa me poiena tere Sunahan,‘Alia u tarei a Tsunono ba nonei te roron kakana i rehir.Nonei e kana tara pal matou i tar ba lia te ma tatei tokugi. B;}Kaba e Sunahan e hatakei poutse ien tara tou mate i tanen. E Sunahan e purese bani e Iesu a kits tara tou mate i tanen, taraha a tou mate e ma antuna korui te ga kits kap meni e Iesu. `:9E Sunahan e atei mam me haka ba rena u katun te gi pile kap menien e Iesu ba te hala narien i tamilimiu. Na limiu tu kato hamatie men, taraha alimiu u tagala sil iam u katun u omi gi tapala nia e Iesu tara koruse. D9“Alimiu u katunur i Israel, hengoe iam u ranga i tar. E Iesu ni Nasaret nonei a katun te hopu kapin e Sunahan. Ne Sunahan e hale ien a nitagala ba nonei te katoena a man mirakul pan i matamilimiu, na man ka teka e harutein te mana uana e Iesu. Alimiu e atei namiu a ka teka, taraha nonei e butuia tara han teka. 8 Na Tsunono e taguhu ranou romana u katun te singo uar i tanen, bu katun teka te ma tatei omi roi.’ E Sunahan te ranga u teka. 7)A pitala e kuhil nou romana na tsihau e rörö here noi romana u rahatsing, i mam te butu noa u Lan tara Tsunono — u Lan u kapan koru. 6'Na lia te haruto nagou romana a man hiharuts i iasa i kolö na man hiharuts i puta turu tsikitsiki — u rahatsing nu tula nu ruhu pan. 35_E manana. Na tara poata teka alia e hala nagou romana u Namnamei i tar turu tsonun kui nu taholun kui i tar, ba nori te na ranga nariou romana u ranga turu propet. 64e‘E Sunahan e poiena,Tara poata i murimuri te sukusukun kapa noa romana a poata hoboto, alia e katoe gou romana a ka teka:Alia e hala nagou romana u Namnamei i tar turu katun hoboto.Na galapien tson i tamilimiu na galapien tohaliou has e na ranga nariou romana u ranga turu propet.Nu katun u hitots i tamilimiu e tare riou romana a man hiharuto, nu sinasoho e butu nou romana turu tsonpan i tamilimiu. `39Kaba a ka reka e ranga mamin e Joel a propet tere Sunahan i manasa ba te poiena, ~2uAlam u katun teka e ma tutu memi a wain te poe milimiu. U katun e namala ua hatuturi tara nain kilok tara bongbong. }1sBe Pita e takei gono merena a 12 a aposol me ranga hapanina me poiena turu barebana, “Alimiu u katunur i Judia na limiu hoboto te ka mua i Jerusalem, hengo tale iam u ranga i tar ba lia te ranga hatarare negu a man ka teka i tamilimiu. }0s Kaba palai i ranga hamatsingolo ren me poier, “U katun teka e tutu mer a wain.” E Pita e ranga u tara barebana v/e Ba nori e asingoto hobotor me lagi hakhakatsir ba te hihirangatsir, “Aha nonei koru a mouna a ka teka?” ].3 Na i Piritsia ni Pampilia ni Itsip na tara man makum i Libia te sukusuku uana i Sairini. Na palair u katununa i Rom, u Jiu hamana na pala halhal ti lu hasi u lotu turu Jiu, na palair u katununa i Krit na i Arebia. Ara hoboto e hengo raren ba nori te töho ria turu mar ranga i tarara ba te hatei ner a man toukui pan te kato e Sunahan!” ~-u Ara u katununa tara man provins i Patia na i Midia ni Ilam ni Mesopotemia ni Judia ni Kapadosia ni Pontas ni Eisia. a,;Taraha tsiponi te hengo merei ra u katun teka ba te töho ria turu mar ranga i tarara? _+7Ba nori i asingoto koruto me poier, “Ara a man toa man katun e hengoera u katun teka ba te töho ria turu mar ranga i tarara.” Ba nori e asingotor me poier, “U katun teka te rangar nori hoboto a tei Galili. _*7Ba poata ti ketaia u katunun tsitsilo, bu katun u para i hengoto me mi gono hobotor. g)GU Jiu u para turu han hoboto i kaia i Jerusalem, u Jiu hamana ti hengo u ranga tere Sunahan. "(=Ba nori e saputu hoboto mier u Namnamei u Goagono tere Sunahan, ba nonei e haranga ranen ba nori te toan töho hoboto ria turu man ranga halhal u para. n'UBa nori i tareto a ka te herei u kulupu me la kalakalana me na töna tara man toa man katun hoboto. &Bu toa u ling e songots butu mato i Kolö me here namei u ualupu pan te olongoma, me saputena a hana luma hoboto ti gum ien. m% UTe butuma u Lan u Goagono ti ngöei u Pentikos, bu katunun tsitsilo e ka hoboto ria tara toa makum. $ Ba nori e hongo hoboter a hihase tara elasolana, ba hihase tere Matias e talous mamuna. Ba nonei e tahongo talana tara 11 a aposol."# ?Taraha, nonei e ga palis a toukui tara aposol te pile mamin e Judas. Taraha, nonei e rusia tara toukui teka me la uana tara makumun nihahuna i tanen.” <" sBa nori te singo uar tere Sunahan me poier, “O Tsunono, alö e atei silem u hakats turu katun hoboto. Alö go haruto rilam a toa tara elasolana katun teka te hopu kap namu lö. !  Ba nori e hopu kap ner a elasolana katun: a toa e Josep te ngöeri e Basabas na tana solonen e Jastas, na tana katun e Matias. a  =“E kato uana i romana a toa katun e ga tahongoia i tarara ba te na habulungana nena te takei pouts u e Iesu tara tou mate i tanen. Ara e ngil lasera a katun te lala hiton gono meri ra tara mamana poata te hula la gono meria ra e Iesu, tara poata e Jon e baptais ria a barebana e noana tara poata te la ba ria ra e Iesu ba te lana i Kolö.”  1Be Pita e poiena, “A toa makum turu Buk u Goagono te ngöeri u Sam e poiena,‘A luma i tanen e tatei opingina romana, na e moa ta katun te ga tatei kaia i tanen.’ Nu Buk u Goagono e poe hasena,‘A tana katun e tatei palise nen romana tara toukui i tanen.’ 9 mU katun hoboto i Jerusalem i hengoin a ka teka me toan hake ier a solo turu tsikitsiki teka me ngöe rien i Akeldama. A solo teka e poiena “U Tsikitsikina turu Rahatsing.”  5A hihol tara markato a omi tara katun teka i holi a toa makumun tsikitsiki. Ba nonei e Judas e rusuto ba gusunen e tabutuna ba torinen e talousuna. x kE Judas a toa katun i tarara i manasa, na nonei e pilein a toa toukui te ka mera ra.” E Pita e ranga u teka. } uTara poata teka u katunun tsitsilo tere Iesu i gono hoboto. Nori i antunaia tara 120 a katun. Be Pita e tuoluto i mataren me poiena, “A ma tsi hahatoulana i tar, u Namnamei u Goagono tere Sunahan e haranga e tuburara e Devit i manasa me ranga nena e Judas, a katun te piour u katun ti pile kapin e Iesu. U ranga teka e kana turu Buk u Goagono ba te tatei butu hamanana. A }U katun hoboto teka i roron gono hoboto ba te singo uar tere Sunahan, ba nori i ka mieto u toa u hakats. Na tohaliou i ka gono has meren, ne Maria has e tsinane Iesu, nu toulane Iesu.   Nori i tukuia i Jerusalem me na sei uar tara rum i iasa ti roron ka ien. Nori ere Pita mere Jon ne Jemis ne Endru, ne Pilip ne Tomas ne Batolomiu ne Matiu. Ne Jemis a pien tere Alpias, ne Saimon a katun te tagala bei a han i tanen, ne Judas a pien tere Jemis. : o U aposol i la ban u Pokus tara Roein Olip ti ka ien me la poutsur i Jerusalem. A maroro teka e antunaia tara tsi niroro a tsi makmakum turu Jiu turu Lan u Goagono i taren. 8 k Ba elasolana katun e poier, “Alimiu u katunur i Galili, a neha te tuol sile mia limiu teka ba te tara uamiu i iasa i kolö? Alimiu e tara hakape mula te mar la ba mera laloi limiu e Iesu me la uana i Kolö. Nonei e kopis pouts has uanama romana te mar la uala len i Kolö.” A katun te palis e Judas   Nori i tara noa u i kolö tara makum te la ien, ba elasolana katun i songots bututo me mi tuol ria i rehiren, nu hasobu i taren e hiaka.   E Iesu e ranga hakapa tala ba nonei e la sei uana i iasa i matar u aposol, bu toa u koasi e hamouse nen ba nori i ma tara lele teien. p [Kaba u Namnamei u Goagono tere Sunahan e mi gumuna romana i tamilimiu ba nonei te hala ranoi limiu a nitagala. Ba limiu te na rararie moa romana lia i Jerusalem na turu han hoboto i Judia na i Sameria na turu han hoboto i puta.” = uBe Iesu e poieto i taren, “E Tamar e rama nena te go atei sil mena milimiu a poata tsi u hiningal te poa hapopo ien. Nonei peisa te poa hapopona a poata te butu noa a mamana ka. g INa tara tana poata u aposol i gono hoboto lel mei e Iesu me rangatse ren me poier, “O Tsunono, aha tala? Alö e taguhe mou a han i tarara i Israel tara poata teka ba ra te pile peisa pouts has narou a peisarara?” # AE Jon e baptaisri u katun u ramun, kaba e moa te ga pina uen ba limiu te na habaptais moa romana turu Namnamei u Goagono.” E Iesu i la sei meni i Kolö y mTara toa poata e Iesu e nou gono mer u aposel me poiena i taren, “Alimiu e moa te go la ba menami i Jerusalem, kaba limiu go hahalose iam u Namnamei u Goagono te ranga nema e Tamar te katsin hala rane ien limiu, tu hatei has rilia limiu.  3I murina a poata te mate hakapa ien, ba nonei e mi butuna turu aposol i tanen. Nonei e kato silei a man ka man para te go haruto merien nonei e toatoa hamanana. Nori i tare ien tara man toa toa man lan i iahana u 40 u lan, ba nonei e hatei rane ien a Nipepeito tere Sunahan. a ?O Tiopilas, alia e koloto lel uagu i tamulö. Turu buk mam i tar alia u kolotein a mamana ka te kato e Iesu tara poata te hatanie ien a toukui i tanen, antunana tara poata ti lu sei pouts menai e Iesu i Kolö. I mam te la seien, nonei e hala sila nia u rangana tara toukui turu Namnamei u Goagono turu katun te hopu kap merien u aposol i tanen. X  +A masalohana e tatei ka gono meno lö. U hahikapien i tarara e hala ner u haniga i tamulö. Alö go halan u haniga tara man toa man hahikapien hoboto i tar te ka gono merio lö. Nonei talasi. Alia e Jont  cTaraha, alia e na ngilin tare golö tara tsi sukusukun poata, ba ra te hiamatamatara ba te ranga hobotora. x  k Alia u katsin koloto meni a kalanloun a ngahangaha i tamulö, kaba alia e raman koloto tun gia turu pepa. 3  a U katun hoboto e hanige ier e Demitrias. Nonei a katununa turu ranga u mana. Alam e haniga hase men, na lö e atei silem u ranga i tamulam e manana. U kapakapana u ranga Y  - A tsomi, alö go ma kukutiei a markato a omi. E moa. Alö go kukutei a markato a niga. A katun te kato haniga hitonina e katun uana tere Sunahan. Na katun te kato homi hitonina e namala atei silei e Sunahan. r _ Na poata te na tuku goa lia i tamilimiu ba lia te hatei nagou a man ka te katoe nen. Nonei e tutstuts sil rano lam. Na tana ka lel, nonei e ma lu mera nei u hahatoulana i tarara i tanen, na nonei e hapiu has nena te gi lu merien a palabir u katun. Na te gi kato noa has uaien teka ba nonei te torohanan tsuga ba ranen tara pal barebana te hamana ria tere Iesu. [ 1 Alia u koloto hakapa meni a tsi kalanloun turu Kristen te ka ria tara pala i tamulö. Kaba e Daiotrepis e ma hanige nei lia ne ma poe nei alia e ka megu a nitsunono. Nonei e ngilena te ga tsunono pan uen.   Ara gi taguhir u mar katun teka, ba ra na nori has te kui hoboto silera te gi sata meni u ranga u mana. Daiotrepis ne Demitrias u eNori e lala mer a toukui tere Sunahan, ba nori te ma hanigari te gi lu menien ta ka tara pala te hahamanar. _ 9Nori i hateiri u Kristen te roron gono hoboto ria teka alö e ngil rem u hahatoulana i tarara ba te taguhu ramen. Alia e ranga megi lö, alö go taguhu ren tara nilala i taren, taraha nori e kukui beier e Sunahan. { qA tsomi, alö e kato haniga korum te taguhu mera milö u hahatoulana i tarara, nori te ma atei sil rami lö. b ?Poata te hengoe gia lia a galapien i tar e kukute hanige ier u ranga u mana, ba lia te sasala korugu. U bulungana teka e karasa saluhe koruena a man ka hoboto te tatei kato hasasale nolia. Nonei e hanige iena e Gaias  5Alia u sasala koru mei ti butu u u hahatoulana i tarara te hamana ria tere Iesu i tar ba te hatei rilia te kukute haniga mena milö u ranga u mana. | sA tsomi, alia e singo silegu te go ka haniga u lö ba tuanreimulö te mar ka haniga here hase nei a namnameimulö.  O Gaias, a tsomi i tar. Alia e Jon a tson a kapan i tamulö e hala menagi a kalanloun teka i tamulö a katun te ngil korue gulia. }~slA Tsunono e tatei ka gono mena u namnamei i tamulö. Nonei e tatei taguhu rano limiu. Nonei talasi. Alia e Poli}KlAlö go torohana hatagala silema te go la uama lö i tar i mam tara poata tara eihalata. E Yubiulas ne Piudens ne Lainus ne Klodia e hatsomi hase rio lö, na man munmun toulana hoboto i tarara e hala hase roi lö u haniga. |lE Irastas e kakaia tara taun i Korin. Na lia u la ba nama e Tropimas tara taun i Mailitas, taraha nonei e ka mei a nimate. l{QlAlia e hala menagi u haniga tere Priska mere Akuila, na tere Onesiporas has na pala i tanen. GzlNa Tsunono e haka haniga ba has nanou romana lia tara mamana niomi ba te lu mena noi lia tara Nipepeito i tanen i Kolö. Ara gi solosei nitoa nen tara mamana poata! U mana. U rangan haniga PylKaba Tsunono e ka gono meio lia ba te hatagale nolia, na lia u antunan ranga hatein u ranga hoboto i tanen, nu katun hoboto ti ma Jiui i hengoen. Ne Sunahan e haka haniga ba nio lia tara niomi pan. .xUlE moa ta katun te ga taguheio lia tara poata tutun tu kaia lia turu kot. U katun hoboto i la ba nio lia. Alia e ngilegu e Sunahan e ga ma hahuna rien tara ka teka. SwlAlö go hanei sile ien, taraha nonei e tokitoki korun u ranga i tamulam. v!lE Aleksenda, a katun te kukuiena a kapa, e kato homi koruia i tar. A Tsunono e hahune noen popona tara man markato a man omi te kate ien. Bu}l Poata te la muma romana lö, ba lö te lue muma u hasobu u ngahangaha i tar tu la ba nama lia tere Kapas i Troas. Alö go lu hasema a man buk, na man pepa pan has te ngil korue gulia. 5tel Alia u hala hakapa meni e Tikikas i Epesas. |sql E Luk pepeisa te ka gono meno lia. Alö go na lu e Mak ba te la gono memu men. Nonei e tatei taguhu hanige nolia. Rrl Taraha, e Dimas e ngil koruena a han i puta teka. Nonei e la ba hakapa nio lia ba te la uana tara taun i Tesalonaika. E Kresens e la u tara provins i Galesia ne Taitus e la u tara provins i Dalmesia. \q1l O Timoti, alö go torohana hatagala silema te go la boroboro uama lö i tar. MplNe Sunahan e haputu bei lia a prais i tar tu matskö u lia i matanen. A Tsunono te tsimou hamatsköna te hale noien romana lia nonei turu Lan u Kapan te la nama. Ba nonei te hala gono has mera noi lia a prais u katun hoboto te ngile ren ba te hahalose ren te ga la pouts uamen romana. U ranga te la hamatskö u tere Timoti Bo}lAlia u roron tagala sil korui a Tsunono. Na lia e hakapa haniga talagu ba te heregi a katun te pipieta hatalaia turu hihikuma. Na lia e hamana hatagala koru noa has uagu tere Sunahan. rn]lNa lia, a poata te go mateia lia e butu hakapa tala. Alia e katsin la ba negu a nitoatoana i puta teka. PmlKaba lö go hakats halesala ba te tuol hakarapotom, noahasina tara saha ka te hakamitse nolö. Alö go ranga hatei lan u Bulungana u Niga ba te kato haniga bemi e Sunahan a toukui hoboto i tamulö. al;lNori e hengo hanoa riou turu ranga u mana ba te tanian hengo ner u hahatatei pinopino. gkGlTaraha, a poata e la nama ba barebana te ma hengo lele roi u hihatuts hamana. E moa. Nori e kukutie riou u ngil peisa i taren, ba te gono beroi a peisaren u tson hihatuts te hatuts raro ien a man ka te ngilin hengoe ren. @jylAlö go rararei u ranga tere Sunahan. Habulungana hatagalein, noahasina te omina a poata tsi te niga nen. Alö go haruter u katun te mana uana u ranga tere Sunahan, ba lö te ranga hapiu rem u katun te kato homir. Na lö go taguhir u katun te torohanan kato hanigar. Hihatuts haniga nitoa, ba lö te tuatamim. yi mlU mana koru alia e hatei hamane golö, alö go hengoeio lia te ka gua lia i matane Sunahan ne Iesu Kristo te la pouts nama romana ba te mi tsimou ranou u katun hoboto te toatoar na ti mate has, ba nonei te hatakeie nou a Nipepeito i tanen. ah;lBa katun te kui beiena e Sunahan e toan antuna koru nou tara mamana toukui a niga. k~}}:||C{zyy=xx$wvuuJtsrqpionmtll>k jPihagLfeNd`cc$b7``0_^]?\[[9ZhYY^X}WWVV7TT)RQQO_MMLLKYJJoII#HgGGFFEUDCC BAA??X>\<<;A:6988&65P4*322=110y/g.V--,a++b**)+(2''&&O%%$$#"" !~ Yj, yoq2AG9#wb 9 W gk3 Ba lia te harutse goien romana a kamits pan te na lue noen romana. U katun te rama nario lia e hakamitse roen romana.” B2} Ba Tsunono e poieto i tanen, “La tala, taraha alia u hopu kapin a katun teka te ga hatei meni a solor turu katun te halhalir turu Jiu na turu king i taren na turu barebana i Israel. +1O Ba nonei e la uamato teka me ka mena u ranga u tagala turu pris pan turu lotu te poiena e Sol e tatei pile kap rena u barebana hoboto te singo uar i tamulö.” 40a Be Ananaias e ranga palisina me poiena, “O Tsunono, a katun a para i hatei mei lia a katun teka. Nori i poei nonei e kato hakamits korur u katun i tamulö i Jerusalem. :/m E Sol e tarei a toa katun a solonen e Ananaias te butuia turu hiharuto i tanen, ba nonei e tasuna me hatakopena a limanen tere Sol te ga kato haniga pouts menien a matanen.” r.] Ba Tsunono e poiena i tanen, “Alö go takei ba lö te la uam tara toa kalana a solonen Matskö, ba lö te la uam tara luma tere Judas. Alö e na rangata nem a toa katununa i Tasas a solonen e Sol. Nonei e singo uana tere Sunahan. [-/ A toa katunun tsitsilo tere Iesu e kaia i Damaskas, a solonen e Ananaias. Nonei e tarei a Tsunono tara hiharuto i tanen ba Tsunono e poieto, “O Ananaias.” Be Ananaias e poiena, “O Tsunono, alia reka.” k,O Na turu topisa u lan nonei e ma antunan tarai, na tara poata teka nonei e ma noui ne ma ua hasi. (+I Be Sol e takei talana turu tsikitsiki me hakalatena a matanen, kaba nonei e ma antunan tarei ta ka. Ba nori e pile ner a limanen me las mena rien i Damaskas. * Ba pal tson ti la gono mei e Sol e tuolur ba te hahalongolo korur. Nori i hengo u toa u ranga kaba nori i ma tarei ta katun. h)I Alö go takei ba lö te lam tara taun ba nori te na hateie rilö a saha ka te go kato lö.” H(  Be Sol e rangatana, “O tsunono, alö esi?” Ba nonei e poiena, “Alia e Iesu, a katun te kato hakamitse mulö. Te kato hakamits ramia lö u katun i tar, alö e kato hakamits hase molia. ''G Ba nonei e rus uana i puta turu tikitsiki, ba nonei e hengoena u toa u ranga ba te poiena i tanen, “O Sol, o Sol, aha te kato hakamits sile milö alia?” &! Be Sol e la uana i Damaskas. Ba poata te sukusuku ien tara taun teka bu toa u ualesalana i kolö e songots butu kalakalana i man rehinen. %  Tara poata teka a toa katun a solonen e Sol e ranga hatagala korun te ga pile kap merien u katunun tsitsilo tara Tsunono ba te atung hamate ranen. Ba nonei e lana tara tsunono pan turu pris turu Jiu me na rangata nena ta kalanloun te ga la gono meien turu luman lotu turu Jiu me tara taun i Damaskas. Bu ranga u tagala turu kalanloun teka e poiena, “Te go na sabe meni e Sol ta katun tara barebana te kukutier a maroro tere Iesu, a tson na tahol has, ba nonei te na pile kap ranen ba te las mera neien i Jerusalem.” $-(Ne Pilip e na butuia tara taun i Asdot. Nonei e hatei lan u Bulungana u Niga tara mamana taun, antunaia te na butu ien tara taun i Sesaria.Z#-'Ba nori e la sei pouts rima tara ramun, bu Namnamei tara Tsunono e luena e Pilip ba te la menen. Na tson pepeito e ma tara lele ien, kaba nonei e sasala koru noa has, ba nonei e la noana tara maroro i tanen. |"q&Ba nonei e hagumena a karis, be Pilip na nonei a tson pepeito e koul uar tara ramun, be Pilip e baptais tale nen. S!%Be Pilip e poiena, “Te hamana koru mia lö i torimulö, alö e antunan habaptaisim.” Ba nonei e ranga palisina me poiena, “Alia e hamana koruegu e Iesu Kristo nonei a Pien Tson tere Sunahan.”] ; o$Nori a elasolana katun i la noaia i maroro me na butu ria tara toa ramun, ba tson pepeito teka e poiena, “Alö go ruto, a ramun i tium. E antunana te go habaptais u lia?” [ (I#Be Pilip e poiena, “Nonei e rangein e Iesu Kristo.” E Pilip e taniaia tara bun ranga teka turu Buk u Goagono, me hatei nena u Bulungana u Niga tere Iesu. P"Ba nonei a tson pepeito e ranga meto e Pilip me poiena, “Alia e rangatse golö, a propet e rangein esi ba nonei te katoena u ranga teka? Nonei e rangein a peisanen, tsi e rangein a tana katun?” >u!Nori e pita-puta korue ren ba te ma katoeri tu kot tu niga i tanen.A hei barebana ti kaia tara poata i tanen, nori i kato a markato a omi koru. Ne moa ta katun te ga hatararein a ka teka. Taraha, nori i atung hamate hakape ien, ba nonei te ma ka lel neia i puta.” U Buk u Goagono te mar ranga u teka.   A bun ranga turu Buk u Goagono te tare ien e mar kato u teka:“Nonei a katun e here nei a sipsip te piou ner ba te katsin atung hamatier.Nonei e here nei a tunan sipsip a hulunen te kulier ba te ma ngala nei. Nonei has e moa te go ranga u. veBa nonei a katun teka e kato uana, “Te ma hale nei lia ta katun ta niatei ba lia te mar atei halona uagu ime?” Ba nonei e poiena tere Pilip, “Alö go seima ba lö te gum gono memo lia.” Be Pilip e seina me gum Fp fl gono menen. >uBe Pilip e pieta hasukusukuto me hengoena a katun teka te rit menien u buk te kolotein e Aisaia a propet. Be Pilip e poiena, “Alö e atei silem a mouna u ranga te tare mulö?” Bu Namnamei tere Sunahan e ranga meto e Pilip me poiena, “Alö go la hasukusuku ba lö te na la gono mem nonei a karis.” 9Nonei e lotu hakapa me katsin takopis pouts hamanasana. Nonei e gumia tara karis i tanen ba te ritena u buk te kolotein e Aisaia a propet ba te lana. ;oBe Pilip e takeina me lana. Tara maroro teka e laia a toa toun Itiopia te ma antunan hitöli. Nonei a toa tson pepeito a kapan te pilein a toukui tara tetahol panina i Itiopia a solonen e Kandesi. Nonei e taratara kapin a mamana ka a niga tere Kandesi. A tson teka e la silema e go mi lotuia i Jerusalem. zmBa toa angelo tara Tsunono e poieto tere Pilip, “Alö go takei ba lö te la uam i pal saut tara maroro te la ba nena i Jerusalem, ba te gala uana tara taun i Gesa.” Te mar ranga u a angelo. A maroro teka e kaia tara latu pinopino. Ba poata te hatei hakapa nia e Pita mere Jon u ranga tara Tsunono, ba nori e rarare laner u Bulungana u Niga tara han a para tara Provins i Sameria, ba te na butu hamurimuri ria i Jerusalem. E Pilip e na hatein u Bulungana u Niga tara toa toun Itiopia Be Saimon e poiena, “Pua, alimiu go singo bemu molia tara Tsunono ba man ka te ranga nemu lalö te ma tatei butu neia i tar!” xiTaraha, alia e taregu a torimulö e hiomi koruna, ba lö te heremi a karabus te kits mena a markato a omi.” Alö go palis u hakats u omi i tamulö teka, ba lö te singo silem tara Tsunono te go lu ba menien u ngil u omi teka i torimulö. lQE moa koru te go lu meni lö a toukui teka, taraha a torimulö e ma matskö nei i matane Sunahan. %CBe Pita e poiena i tanen, “Alö e tatei na tia gono mem a moni i tamulö, taraha alö e ngilin hol tsiponemi a kan halhala puku tere Sunahan a moni tun! :mBe Saimon e tareto ti hatakopo meni u aposol a limaren turu katun ba nori e luer u Namnamei. Ba nonei e torohanan hala nena a moni tere Pita mere Jon me poiena, “Alimiu go hala hase mumei lia a nitagala teka, ba lia te tatei hatakope goa a limar turu katun ba nori te lu haser u Namnamei u Goagono.” jMBe re Pita mere Jon e hatakope ria a limaren i taren, ba nori e toan luer u Namnamei u Goagono.  wTaraha, u Namnamei u Goagono e ma koul noa uamei i taren. I manasa nori i habaptais tun mei a solona Tsunono e Iesu.  Tara poata ti tuku ien, ba nori i singo uato tere Sunahan ba te singo siler u Kristen te gi lu menien u Namnamei u Goagono.  'U aposol ti kaia i Jerusalem i hengoen ti lu meni u katunur i Sameria u ranga tere Sunahan, ba nori e hala merari ere Pita mere Jon i taren.  Ne Saimon e hamana has me habaptaisina. Ba nonei e ka gono mena e Pilip me asingoto koru nena a man mirakul pan te kato e Pilip. . U Kaba nori i hamani te hatei meni e Pilip u Bulungana u Niga tara Nipepeito tere Sunahan na solone Iesu Kristo, ba nori hoboto a pal tson na tohaliou e habaptaisir. [/ Nonei e solon hasingoto koru rien a nitagala i tanen, ba nori e hengo korue ren. _7 Ba barebana tara taun teka ti ka mei a solo na pala ti moa ta solo, nori hoboto i tagala koru mei ti hengo menien e Saimon. Nori i poei, “A katun teka nonei a nitagala tere Sunahan te ngöeri a Nitagala Pan.” a; A toa katun e kaia tara taun teka a solonen e Saimon. I manasa nonei e roron kato a matuna na hirakö. Bu katunur i Sameria i roron asingoto koru neto a man ka te katoen. Nonei e roron poei, “Alia a katun pan.” 7iBa nisasala pan e butuna tara taun i Sameria. Bu mate u omi i ku hapan koruto me lakasa ba rer u barebana u para. Nu katun u para ti matekata na ti mou-omi i kato haniga poutsir. +U katun u para koru i hahengo u tere Pilip, ba poata ti tare ien a man mirakul te katoen, ba nori i toan hengo haniga korueto u ranga i tanen. Z-Ne Pilip e la u tara taun i Sameria me hatuts ranei u katun i Sameria e Mesaia. gGU Kristen i sata me la kalakala uar turu han hoboto me rarare laner u Bulungana u Niga. >uKaba e Sol e kato homi korur u Kristen. Nonei e hula tasuia turu luma me lu rena a pal tson na tohaliou has, me las mera neien tara karabus. U Bulungana u Niga i rararia i Sameria W'A pal katun ti hamana ti ngahoen e Stiven, me ka mer a nitatagi pan i tanen. u~ eNonei noa has turu lan teka, nori i tanian kato homi korur u Kristen ti kaia i Jerusalem. E mar kato u teka bu Kristen hoboto e la kalakala uar tara man han i iahana provins i Judia na i Sameria. U aposol peisa ti ka noaia i Jerusalem. T}!|;Tara poata ti titi hate ien e Stiven, ba nonei e mar singo uana teka, “O Iesu a Tsunono, alö go lu u namnamei i tar!” R{:Ba nori e las ba mena rien tara taun me na tanian titi hate ren. U katun ti saka mam meien u ranga i his ban u hasobu u ngahangaha i taren me hakei rien i rehina a toa katun a hitots a solonen e Sol. sz_9Ba nori e tuper a talingaren me ele hapan korur, me takei hobotor me pietar me na pile kap ner e Stiven. y8Be Stiven e poiena, “Alia e taregu u Kolö e kalatana ne Iesu te butun katunuma e tuolna tara pal matou tere Sunahan!” 1x[7Kaba u Namnamei u Goagono e saputi e Stiven, ne Stiven e tara hatagala u i Kolö me tarena u ualesala pan tere Sunahan, ne Iesu te tuolia tara pal matou tere Sunahan. ywk6Poata ti hahengoia a pal kapan turu ranga tere Stiven, ba toriren e saka hasoalana me raharaha korue ren. @vy5Alimiu tu lue iam u Lo te hala meni e Sunahan turu angelo, na limiu u ma kukutie mien te la noa hasina i romana!” E Stiven te mar ranga u teka. Nori i titi hamatei e Stiven u hatu u4U tuburara i kato homir u propet hoboto i manasa. Nori i atung hamatir u katun tere Sunahan ti habulungana mamin te go la uama romana a Katun a Matskö i tanen, nonei e Kristo. Na limiu u hala hakapa mena mien turu katun ti omien ba nori e atung hamatie ren. t3E Stiven e ranga lel tara pal kapan turu Kot me poiena, “Alimiu u katun u hihipus! Alimiu e tori here noa hasemi u tematan! Alimiu e talinga-tu ba koru namiu u ranga tere Sunahan! Alimiu e hipus nitoa namiu u Namnamei u Goagono ti mar kato has u u tuburara! s 2A han i tar e ka hobotona tara mamana makum, taraha alia peisa tu kui a mamana ka hoboto.’ E Sunahan e mar ranga u teka.” 2r]1‘A Tsunono e poiena, Alia e king gia tara mamana makum hoboto i Kolö na i puta.E moa ta luma te go antunan kui bemi limiu alia ba lia te husa gia i tanen. qw0“Kaba e Sunahan Iasa Koru e mamala ka neia turu luma ti kui u katun. E mar kato uana te mar ranga u a propet, Mp/Kaba e Solomon a pien tson tere Devit te kui bei e Sunahan a luma. o.E Sunahan e haniga korui e Devit, be Devit e singo uana i tanen te ga tatei kui menien a toa luma a niga tara Sunahan tere Jekop. n -Bi murimuri bu tuburara e la gono merima e Josua te gi mi lu menien u tsikitsiki tara tana pal katun. Be Sunahan e tsuga raten i matar u tuburara. Tara poata teka nori i mi pioun nonei a luma seil me hakei rien teka antunaia tara poata tere Devit a King. "m=,Be Stiven e ranga noana me poiena, “Tara poata ti kaia u tuburara tara latu pinopino, nori i ka mei a luma seil ti lotu uen tere Sunahan. E Sunahan e harutei e Moses te go mar kui menien a luman lotu teka, ba nori te toan mar kui mena rien te mar haruto meni e Sunahan e Moses. Ql+Alimiu u lue iam a luma seil tara got gamogamo a solonen e Molok, me soata gono memien a pitopito tara got gamogamo e Repan, nori a man keisa tu kui sile milimiu te go hatsunono mena mien limiu.E kato uana teka, ba lia te lu ba has rago limiu ba te hala mera gilimiu i hapalana i Bebilon.’ A propet te mar ranga u teka. }ks*Kaba e Sunahan e habirits me haka ba ranen ba nori e hatsunono uar tara pitala na tsihau nu pitopito, te mar koloto u a propet turu Buk u Goagono, fi ‘Alimiu u katunur i Israel! I manasa alimiu u ka mia tara latu pinopino turu 40 u hiningal, ba limiu e atung hamate ramiu u bulumakau nu sipsip me hats ramen.Na limiu u mar kato uam teka teresi? I tar? E moa. =js)Nonei tara poata nori i kui u keisa te mata herei a tunan bulumakau ba te hats uar i tanen. Ba nori e sasalar me katoer a kannou tara got gamogamo teka ti kuie ien a limaren tun. :im(Ba nori e hateier e Eron, ‘Alö go kui bera mei ra u got ba nori te mam rario ra. Ara e ma atei sile rei aha te butuia nonei tere Moses te peigi halakasa rema ra i Itsip.’ h'“Kaba u tuburara i ma ngilin hengo nai u ranga i tanen. E moa. Nori i tori-tsuga nen ba te ngilin la pouts uar tara han i Itsip. g&Nonei e Moses te ka gono mer u katunur i Israel ti gono hoboto ien tara latu pinopino. Nonei e ka gono mei u tuburara na angelo has te rangia i tanen turu Pokus i Sinai. Nonei e lui u raranga tere Sunahan, u rarangana tara nitoatoa, te ga hala rien ra. =fs%Nonei lasi e Moses te hateir a barebanar i Israel me poiena, ‘E Sunahan e soloseie nou romana a toa propet turu toulamilimiu i murimuri, kato has uana te solosei menien lia.’ deA$E Moses e kato a mamana mirakul i Itsip me peigi halakasa ba ranei a barebana i Itsip. Ba nonei e katoena a mirakul turu tasi ti ngöei u Tasi u Rörö na mamana mirakul tara latu pinopino antunaia turu 40 u hiningal. ndU#Be Stiven e ranga noana me poiena, “Nonei e Moses ti raman a barebanar i Israel me poier, ‘E moa ta katun te ga hakapanio lö i tamulam ba te hahamouem a markato i tamulam!’ Nonei lasi a katun te hala here nai e Sunahan a tsunono na katun te ga lu ba rien a nomi. E Sunahan e hatagala sila nien tara angelo te butuia i tanen tara tsi roei te kulupu. xci"Alia u tara hakapi a man markato a man omi te katoer u katunur i Itsip tara pal katun i tar. Na lia u hengo hakapi u har i taren, na lia e koul sile guma te go mi taguhu merien. Alö go lama. Alia e hala pouts mena gilö i Itsip.’ ” |bq!Ba Tsunono e hateie nen, ‘Alö go lu ban u sendol i moumulö. A makumun tsikitsiki te tuol mia lö e goagonona. 4CaTaraha, alam u hengoen te poe menien, ‘Nonei e Iesu ni Nasaret e kato rure nou a Luman Lotu Pan ba te palise nou a man markatona i manasa te hala rira e Moses!’ ” *BM Ba nori e ngö sil rari u katun te gi mi gamo menien ba te poier, “A katun teka e roron ranga homi nena a luman lotu a goagono i tarara nu Lo has tere Moses. ]A3 E kato uana teka, ba nori te hatakeier a raharaha pan tara barebana na turu katun u tsunono na turu tson hihatuts turu Lo. Ba nori e la uarima tere Stiven me pile kap naren me na piou narien i matana u Kot Pan. @{ Ba nori e hol sil rari a palabir u katun te gi poe meni, “Alam u hengoen te ranga homi menien e Moses ne Sunahan!” ?{ Kaba u Namnamei tere Sunahan e halei e Stiven a niatei a niga koru, ba nori te ma antunan karasa nari u ranga i tanen. M> Bu palair u katun e tanian raharaher e Stiven. Nori a pal katun tara toa luman lotu turu Jiu ti ngöei a luman lotu turu Friman. Nori u katunur i Sairini na i Aleksenria na i Silisia na i Eisia. =E Sunahan e haniga koru e Stiven me hale neien a nitagala a kapan, na nonei e roron kato a mamana mirakul i gusur a barebana. 7<gNu ranga tere Sunahan e tasata noa has. Nu hihase turu katunun tsitsilo i Jerusalem e la sei hapan koru, bu pris u para turu Jiu i hamana hasito. Nori i pile kapin e Stiven 6;eBa nori e hatuol raria u katun teka i matar u aposol, ba nori e singo uar tere Sunahan me hatakope ria a limaren i taren te ga kalala merien e Sunahan tara toukui i taren. J: Nu barebana hoboto i haniga koru u ranga teka turu aposol. Ba nori e hopu kap ner e Stiven, a tson te ka mei u nihamana u kapan na te saputu mei u Namnamei u Goagono. Ba nori e hopu kap has ner e Pilip ne Prokoras ne Naikena ne Taimon ne Pamenas ne Nikolas. E Nikolas a katununa i Antiok te tasogoia tara pala turu Jiu. 9}Ba lam te kui nitoa moa te go singo u lam tere Sunahan na te go taguhu has meri lam u katun turu ranga tere Sunahan.” 8+A ma tsi hahatoulana, alimiu go hopu kap niam ta elahit ta katun i gusumilimiu te ka mer a solo a niga i matar u katun, nu Namnamei u Goagono e saputuna i taren ba te ka mier a niatei a niga. Ba ra te haka raria u katun teka te gi tara kapin nonei a toukuin kannou teka. 67eBa 12 a aposol e ngö gugono rer u katunun tsitsilo hoboto me poier, “E ma niga koru nei te go hapolasan rarare meni lam u ranga tere Sunahan ba te hihanou nem a kannou. I6 Na tara poata teka u hihase turu katunun tsitsilo e butu hapan susul. Na pal katun ti atei sil u rangan Ha-Grik i raharaher a pal katun ti atei sil u rangan Ha-Hibru me poier, “Turu mamanu lan alimiu e roron taguhu ramiu u katun ti makmakumia tara kannou. Kaba alimiu e ma taguhu rami u tohaliou u amoba i tamulam.” i5K*Na turu mamanu lan, tara Luman Lotu Pan na turu luma has turu katun, nori i roron rarare u Bulungana u Niga ba te hihatuts ner e Iesu nonei e Mesaia, a katun te hopu kapin e Sunahan te ga taguhu merien u katun i tanen.~4u)Bu aposol e la ba ner u Kot, me sasala koru siler te haniga merien e Sunahan te gi kamits sil menien a solone Iesu. 73g(Ba nori e ngö hatasu pouts rer u aposol me hasingata raren. Ba nori e ranga hatagala mera rien te gi ma kato lel menien u ranga tara solone Iesu, ba nori e hapurese raren. j2M'Kaba te ga butuma a toukui teka tere Sunahan, alimiu e moa koru te go tatei tagala saluhe merami u katun teka. Kaba limiu e namos here tsipon rami u katun te omier e Sunahan!” Ba pal kapan e hengoer u ranga tere Gameliel. <1q&Na turu katun teka i romana, alia e hatei rago limiu, alimiu go ma katoemi ta markato ta omi i taren. Haka riam. Te ga butuma a toukui teka turu katun tun, ba nonei te taia nou. :0m%Na i murina a ka teka, tara poata ti hopu nia a barebana a soloren tara gamman, be Judas ni Galili e las mena nei u hakats turu palabir u katun i peisanen. Ba nonei e lu ranen te gi kukute menien u ngil i tanen. Kaba nonei i atung hamate hasi, ba pal katun hoboto ti hamanaia i tanen e tarura kalakalar. /$E ma manasa korui a toa katun a solonen e Tiudas e poei i peisanen, ‘Alia e ka megu a nitagala.’ Bu 400 tara katun i hamane ten. Kaba gamman te atung hamate ien, ba pal katun hoboto ti hamanaia i tanen e tarura kalakalar, ba toukui i taren e taia pinopinona. o.W"Kaba toa katun pan turu Kot, a solonen e Gameliel, e tuolia i gusuren. Nonei a pala turu Parisi na nonei has a tson hihatuts turu Lo, nu katun hoboto i roron solosei hase ien. Nonei e rangein te gi halakasa mam meri u polis u aposol, ba nonei e poiena turu Kot, “U katunur i Israel, alimiu go hakats mam niam a ka te ngilin katoe milimiu turu katun teka. y-k!Poata ti hengoeia a pal kapan u ranga teka, ba toriren e si koruna ba nori e katsin atung hamate rer u aposol. 8,i Alam nu Namnamei u Goagono u tarei a man ka teka te kato e Sunahan me hatei namen. Be Sunahan e hala has nena u Namnamei u Goagono turu katun te kukutier u ranga i tanen.” .+UBe Sunahan e lu sei mena teien i iasa tara pal matou i tanen, nonei a Tson Mammam na Tson Hihitaguhu. Nonei e lu sei sile ien te gi palis meni u katun i Israel u hakats nu markato u omi i taren, ne lu sei sil hase ien te go lu ba menien u markato u omi i taren ba te tara pouts uana i taren. *Alimiu tu hatapala niam e Iesu tara koruse me kato hamatie men, kaba a Sunahan turu tuburara te hatakei pouts ien tara tou mate. #)?Be Pita nu palabir u aposol e ranga palisir me poier, “Alam e ma tatei kukutiemi u ranga teka i tamilimiu! Alam e kukute talasem u ranga tere Sunahan. g(GBa nori e mi piou pouts raria u aposol i gusuna u Kot Pan, ba tsunono pan turu pris e rangata sei uana i taren me poiena, “Alam u hapiu hatagala korun te go ma tatei hihatuts mena milimiu a solone Iesu, boka! Kaba alimiu u sata tsipon niam u hihatuts i tamilimiu turu han hoboto i Jerusalem! Ba limiu te ngilin hasösö mera milam te mate uen!” M'Ba tson pepeitokap e la gono merena u polis i tanen me na lu pouts rarima u aposol. Kaba nori i ma atungri u aposol, taraha nori i matout tuni te gi titi hatu merien u katun ti haniger u aposol. 5&cBa toa katun e tasu nama me poiena i taren, “Hengo iam! U katun tu haka ramia limiu tara karabus e tuol ria i iahana Luman Lotu Pan ba te hihatuts ria turu barebana!” %-A tson pepeitokap turu polis ti tara kapin a Luman Lotu Pan nu pris pan i hengo a ka teka me hakats hapara koru ner a ka te butuia turu aposol. $}Ba poata ti na tukuia u polis, ba nori e ma sabe rari u aposol tara luman karabus. Ba nori e la pouts uarima turu Kot me mi hateir, “A poata te na tuku mula lam tara luman karabus, alam e na sabie mula a man tamana e pili hakarapoto koru lala, nu tson pepeitokap e tuol has rima turu tamana. Kaba poata te kalate muma lam u tamana, alam e ma sabie mumei ta toa i iogana.” O#Bu aposol e hengoer u ranga teka, ba nori e la uar tara Luman Lotu Pan tara bongbong koru me tanian hihatuts ria turu katun. Ba tsunono pan turu pris na pala i tanen e ngö gugono merari a pal kapan hoboto turu Jiu turu hagum turu Kot Pan, ba nori e hala ner u ranga tara luman karabus te gi mi piou meri u aposol i mataren. "yKaba nonei noa has tara bong a angelo tara Tsunono e kalata a tamana tara luman karabus me halakasa rena u aposol me poiena i taren, “Na tuol mia i iahana Luman Lotu Pan ba te hatei rami a barebana u ranga hoboto tara markato a tsimus teka.” c!?Ba nori e pile kap rer u aposol me haka rarien tara karabus ba te kits kap ner a tamana. y kBa tsunono pan turu pris nu katun ti ka gono meien, a pala turu Sadiusi, nori i hiomi koruia turu aposol. gGU barebana u para i lama turu han ti ka hahis a taun i Jerusalem me mi piou rer u katun ti ka mei u nimate nu katun has ti roron seia u mate u omi. Be Sunahan te kato haniga hoboto pouts ranen. Nori i kato homir u aposol }sBu katun e soata halakasa merari u katun ti ka mei a nimate i kalana me na hopu rarien turu inana na tara man holholasa. Nori i mar kato u teka te ga la uama e Pita ba momounen te tatei hoho rena a palai i taren ba te kato haniga pouts ranen. oWKaba para koru a katun ti hamana i tapoia tara pala tara Tsunono, a tson a para na tahol has a para. gG E moa koru ta katun te ga hahamana ti hagum gono meren, kaba barebana i solosei noa has ren. +O U katunun tsitsilo i kato u mamana u mar mirakul i gusur u katun. Nu katun hoboto ti hamana i gono hobotoia tara makum te ngöeri a Luman Oho tere Solomon. } Ba pal barebana hoboto tere Kristo nu katun hoboto has ti hengoein a ka teka i matout koruto. U mamana u mirakul e butu O I teka puku has ba tahol e rus putana i mouna e Pita me matena. Bu katun u hitots e tasu rima me tarer a tahol e mate hakapa, ba nori e soata halakase ren me na ngaho narien i rehina tson i tanen. iK Be Pita e poiena i tanen, “Aha tsiponi tu kits gono memi limiu u ranga te go torohane milimiu u Namnamei tara Tsunono? U katun te ngaho narima a tson i tamulö e ka ria tara tamana. Nori e soata halakasa hase rio lö!” <qBe Pita e poieto i tanen, “Hatei molia, nonei lasi a hihol hoboto turu tsikitsiki teka tu lue iam limiu u mun tahol?” Ba tahol e poieto, “Aa, nonei lasi a hihol hoboto.” {oI murina te kapaia a topisa aua ba tahol i tanen e Sapaira e tasu nama. Kaba nonei e ma atei silei a ka te butu. veBu katun u hitots e tasu rima me mi pitseri a peisanen u labalaba, me soata halakase ren me na ngaho naren. 'Poata te hengoeia e Ananaias a ka teka ba nonei e rusuna me tuhamate nitoa nena. Nu katun hoboto ti hengoein u bulungana teka i matout koru. 9I mam ti holeia u tsikitsiki, u tsikitsiki peisa i tamulö. Ni murina tu hahol nien lö, alö u kato meien u ngil peisa i tamulö. Gaha tsiponi tu mar hakats meni lö teka i torimulö me katoem a markato a omi teka? Alö e torohanan gamo ramu lolam, kaba e Sunahan e ateina!” Be Pita e poiena i tanen, “O Ananaias, aha tsiponi tu hengo silei lö u hiamus tere Satan ba lö u gamoeto u Namnamei u Goagono? Alö u haka poutsi a hapalana moni ti holei u tsikitsiki, kaba lö e gamo mula ba te poiem, ‘A moni hoboto teka.’ <~d}}|s{=zPyy xswvvluuXtsrr,q}ppo!mllkjj_ihgg-feeddm=k<<;:9988176655W43-2q10/.-,,+v*))`(0'&$$### ""!5 c6&\+^[z|1    n K@~E<tYa (Alimiu go hanei iam! A ka teka e namos la uanama i tamilimiu, ti rangein u propet i manasa me poier, vXe 'U Lo tere Moses e ma antunan lu ba nanei u markato u omi i tamilimiu ba te ngö ranei limiu u katun u matskö. Kaba e Iesu e lu ba nena u markato u omi hoboto turu katun te hamana uar i tanen, ba te ngö has rane ien u katun u matskö. W! &Na ma tsi hahatoulana, alia e habulungana ragi limiu, nonei a katun teka e Iesu te lu sila ba nena e Sunahan u markato u omi i tamilimiu. UV# %Kaba e Iesu nonei a katun te hatakei poutsi e Sunahan, nonei e ma koremei. ]U3 $U ranga teka e ma hatei nanei e Devit. Tara neha, i murina te kato e Devit u ngil tere Sunahan tara poata i tanen, ba nonei e toan matena ba nori e ngaho narien ti ngaho ria u tubunen, ba nonei e koremena. >Tu #Gaha nonei a ‘ka a niga’ teka? U Buk u Goagono e mar hatei mena neien teka turu tanu Sam,‘Alö e ma haniga namoi romana te go koreme u a tsomi i tamulö. E moa.’ S "E Sunahan e hatakei poutse ien tara tou mate, na nonei e ma antunan mate lel nei ba te koremena. E moa. E mar kato uana te ranga u e Sunahan,‘Alia e kato hamana bera gilimiu romana a ka a niga tu ranga hamana nia lia tere Devit i manasa.’ _R7 Na lam e hatei has rami limiu u Bulungana u Niga teka. A ka te hateiri e Sunahan u tuburara i manasa te ga katoen, nonei e kato hakapa berien ra u hatutubunei i taren, te hatakei menien e Iesu. U Buk u Goagono e mar ranga has u teka turu hahuoluna u Sam, te poieia e Sunahan,‘Alö a pien i tar. I romana alö e hatamana mia i tar.’ zQm Kaba e Sunahan e hatakei poutse ien tara tou mate, nu katun ti la ban i Galili me la gono mena rien i Jerusalem, nori i tare ien turu lan u para i murina tara poata te takei pouts ien. Nu katun teka e roron habulungana naren tara barebana. >Pu Na tara poata ti kato hakape ien a mamana ka ti koloto mamin u propet, ba nori e atung hamatie ier e Iesu. Ba nori e lu hakoule rien tara koruse, me na honge rien tara kioun mate. O Nori i ma sabei ta toa ta ka te ga antunaia te gi kato hamate menien. Kaba nori i rangats e Pailat te gi atung hamate noa has menien. N U katunur i Jerusalem na pal kapan i taren i ma atei silei e Iesu nonei e Mesaia. Na nori i ma atei haniga silei u ranga turu propet ti roron rite ien turu mamanu lanin lotu. E moa. Nori i kotin e Iesu ba nori e mar kato mena rien ti mar ranga u u propet i manasa. M} U raranga tere Pol e la noa me poiena, “A ma tsi hahatoulana i tar tara pala tere Abraham, na limiu has a palabir u katun te hatsunonemiu e Sunahan, u raranga te poiena e Sunahan e ngilin lu pouts rena u katun i hala mena meien i tarara noa has. L Na poata te katsin kapaia a toukui tere Jon, ba nonei e poiena, ‘Alimiu e poemiu alia esi? E Kristo? E moa. Kaba limiu go hengo iam! E Kristo te la hamurimuri nama romana i tar. Nonei a Tsunono pan, na lia a katun papala koru.’ Jon te mar ranga u teka.” K1 I mam te butuia e Iesu, e Jon a Tsonun Baptais e habulunganein u ranga tara Israel hoboto te gi habirits menien a toriren ba nori te habaptaisir. 'JG Tara pala tere Devit i murimuri, e Sunahan e habutu e Iesu, a katun te ga lu pouts raio ra, me hala nanen tara Israel, te ranga hamana u e Sunahan i manasa. 3I_ Be Sunahan e tsuge nen me hake iena e Devit a king i taren. Nonei e mar hatei menai e Devit teka: ‘Alia e tara sabiegu e Devit a pien tere Jesi nonei a mar katun te ngile gulia. A torir e ngil korue nen. Nonei te kukute hanige nou u mamana u ngil hoboto i tar.’ E Sunahan te mar ranga u teka. CH Na nonei tara poata teka u katunur i Israel i ngil ta toa ta king, be Sunahan e hala rane ien e Sol, a pien tere Kis na pala tere Bentsamen. Nonei e kingia i Israel turu 40 u hiningal. G E Pol e ranga lel me poiena, “E Sunahan e toan haka reto u tsonun taratarakap tara Israel e antunaia tara poata tere Samuel a propet. E Pol nu katun ti lala gono meien i la ban a taun i Pepos, ba tolala e lu mera neien tara taun i Pega tara provins i Pampilia. Kaba e Jon Mak e la ba reien me la pouts uana i Jerusalem. (?I Be Gamman e tareto a ka teka me toan hamanana. Nonei e asingoto koru ba te hakats hapara nena u hihatuts tara Tsunono. A taun i Antiok tara provins i Pisidia k>O Alia e hateie golö, a nihahuna tara Tsunono e koul hamanasa uanama i tamulö, ba matamulö te gamon kiau nou ba lö te ma antunan tara has namoi a pitala!” E Pol e mar ranga u teka, ba ka te herei u koasi u ruruhana e topei hatu kap nena a matane Elimas. Ba nonei e hula lalana me sakiena ta katun te ga pilein a limanen ba te harute neien a maroro. =) Kaba e Sol, ti ngö hasei e Pol, e toan saputu mei u Namnamei u Goagono, ba te tara hamatskö uana tere Elimas me poiena, “Alö a pien tere Satan! Alö e paköem a mamana markato a matskö! Mamana markato turu gamo na mamana markato a omi e saputu korue nolö! Alö e roron kato hakokoele iem a mamana maroro a matskö tara Tsunono, na lö e ma ngilin hapolasa has nami a markato teka i tamulö! < Kaba e Elimas e torohanan ranga kap ren. Nonei e ngilin habiritsin u hakats tere Gamman be Gamman te ma hamana uanei tara Tsunono. Z;- Nonei e ka gono mei e Gamman tara tolo teka, a solonen Setsias Polas, a katun te ka mei u niatei u niga. Be Setsias Polas e ngö rena ere Banabas mere Sol, taraha nonei e ngilin hengoen u ranga tere Sunahan. .:U Ba nori e hula la ria tara mamana han i Saipras, ba nori e na tuku ria tara taun i Pepos. I Pepos nori i hitupal mei a toa Jiu a solonen e Ba-Jisas (na turu Ha-Grik i ngö hase ien Elimas). Nonei a katunun kukui turu matuna na hirakö, na nonei e ngö gamogamo hasei a peisanen a toa propet. )9K Ba nori e na tuku ria tara taun i Salamis me hatei laner u ranga tere Sunahan turu luman lotu turu Jiu. Ne Jon Mak e ka gono has mera ien te ga taguhu merien. ;8o Bu Namnamei u Goagono e hala ranen ba nori e gala uar tara taun i Selusia. I Selusia nori i osaia tara tolala, ba tolala e lu mera neien tara tolo pan a solonen i Saipras. =7s Ba nori e agono lel ner a kannou me singo uar tara Tsunono, ba nori e hatakope ria a limaren tere Banabas mere Sol, ba nori e hala mera rien tara toukui i taren. A tolo i Saipras N6 Tara poata u Kristen i singo u tara Tsunono me agono ner a kannou, bu Namnamei u Goagono e poieto, “Alimiu go hopu kap gono memi ere Banabas mere Sol a toukui tu ngö merien lia e gi katoen.” _5 9 I gusuna pal katun tere Kristo i Antiok i kaia u propet nu katunun hihatuts turu lotu. Nori ere Banabas, mere Simion ti ngö hasei a Korokun, ne Lusias ni Sairini, ne Maneien a hatoulana tere Herot a King, ne Sol. !4; Na tara poata ti hakapeia ere Banabas mere Sol a toukui i taren i Jerusalem, ba nori e luer e Jon Mak, ba nonei e la pouts gono mera nen i Antiok.M3 Bu ranga tara Tsunono e butu hapanina me tasatana turu han u para. 2# Kaba e Herot e ma soloseii e Sunahan, ba i teka puku ba angelo tara Tsunono e atunge nen. Bu ngungoto e noue ren, ba nonei e mate nitoana. z1m Bu katun e ku hapanir me poier, “Nonei e ma ranga uanei tara katun tun! E moa. Nonei u ranga tara toa got!” :0m Be Herot e hopu kap nena u toa u lan, ba turu lan teka nonei e hasogi u hasobu u ngahangaha tara king, me gumna turu gumgum u goagono, me katoena u ranga u ngahangaha i taren. /7 Tara poata teka e Herot a King e raharaha korur u katunur tara huol a taun i Taia na i Saidon. Ba nori e gono hobotor me la mam uar tere Blastas, a toa tson pepeito tere Herot. Nori i hamatskö gono mam mei e Blastas u ranga me toan la uar tere Herot. Ba nori e rangata siler te ga hakapa meni e Herot a raharaha. Taraha, u katunur tara han i taren i roron holeia a kannou tara pal katun tere Herot. I.  Be Herot e hala nena u ranga te gi na sake lameni e Pita, kaba i ma sabie ien. Te mar kato uen teka, ba nonei e kot rena u soldia ti taratara kapin e Pita, ba nonei e kitsena u ranga te gi atung hamate merien. Be Herot e la ba nena i Judia me galana tara taun i Sesaria me na kana nonei tara han. E Herot e mate hakapa \-1 Ba bongbong, bu soldia e asingoto korur, me poier, “Pua, ime tsiponi e Pita?” ,,Q Be Pita e hasoa sei nena a limanen te gi kakamoto uen. Ba nonei e hatei rane ien te mi piou menien a Tsunono i ielesala tara luman karabus. Ba nonei e poiena, “Alimiu e na hateie mou e Jemis na palabir u Kristen te butu ualala a ka teka.” Be Pita e la ba ranen me lana tara tana makum. |+q E Pita e porporoko noa hasia tara tamana, ba nori e na kalata tale ren me tarer e Pita, ba nori e asingoto korur. 2*] Ba nori e poier i tanen, “Alö e tutu korum!” Kaba nonei e tagala koru ba te poiena, “U mana koru nonei e kana!” Ba nori e poier, “A angelo banei i tanen.” ])3 Ba nonei e hengo mareiena te ranga u e Pita, ba torinen e sasala koruna. Ba tahol e pieta poutsuna i iahana luma, kaba e ma kalata nai e Pita a tamana! Ba nonei e hatei ranen, “E Pita e tuolna tara tamana!” $(A Be Pita e mi porporokona tara tamana tara ololo i ielesala tara luma, ba toa taholun kukui a solonen e Roda e la sile nama te go mi kalata meni a tamana. 0'Y E Pita e hakats sabein a ka teka me toan la uana tara luma tere Maria, e tsinane Jon a tana solo i tanen e Mak. U katun u para ti gonoia tara luma teka ba te singor. x&i Bu hakats tere Pita e toan talesala poutsuna, ba nonei e poiena, “Alia e atei hamana talagu, a Tsunono e haleie nama a angelo i tanen me lu ba neno lia tara nitagala tere Herot na tara mamana ka ti katsin kato a pala turu Jiu i tar.” +%O Ba nori e lar me la karasa ba ner a tson pepeito tutun na tson pepeito hahuol, ba nori e na butu ria tara tamana aien te mata u tara taun. A tamana teka e takalata peisa ber nori a elasolana katun. Ba nori e lakasar i ielesala me siler a toa maroro. Ba angelo e songots la ba nena e Pita. "$= Be Pita e lakasana me kukutiena a angelo. Kaba nonei e ma atei silei a ka te katoeia a angelo i tanen te ga mana uen. E Pita e poei e tarei u hiharuto. \#1 Ba angelo e ranga menen, “Alö go hasogo u hasobu nu sendol i tamulö.” Be Pita e mar kato uana teka. Ba angelo e ranga menen, “Alö go pits u hasobu u ngahangaha i tamulö ba lö te kukutie mumo lia.” |"q Kaba a toa angelo tara Tsunono e butu, bu ualesala e alesalana i iahana rum te kaia e Pita. Ba angelo e tapalena a liklikina e Pita ba te gulie nen me poiena, “Alö go takei boroboro.” Bu tsien e tapurese ba neto a limane Pita me rusuna. j!M Tara bong i mamina u lan te ngilin hapiou nia e Herot e Pita turu kot, be Pita e sohona i gusuna elasolana soldia. Nori i kitse ien a huol a tsien, nu soldia i tuol hasia tara tamana ba te tara kap ner a luman karabus. 8 i Be Pita e ka talana tara karabus, ba nori e tara kap naren. Kaba tara mamana poata u Kristen i singo hatagala sile ien tere Sunahan. A angelo e lu ba nia e Pita tara karabus jM Herot e hapile kapin e Pita me hala mena neien tara karabus. Nori i hake ien tara tohats a hun soldia te gi tara kap menien. A man toa man hun soldia hoboto teka i ka mei a man tohats a man soldia ti roron tara kapin e Pita. Herot e hakats tun me poiena, “I murina te kapa noa u Paska turu Jiu, ba lia te mi toan piou negu e Pita i matar u katun.” 8i Na poata te tare ien u Jiu i ngil a ka teka, ba nonei e hapile kap has nena e Pita. (A man ka teka e butuia turu wikina turu Paska turu Jiu, poata tara beret te moa ta yis.) N Nonei e hangats hamatein a toulane Jon e Jemis u kilatan hiatatung. X + Nonei tara poata teka e Herot a King e kato homir a palabir u katun tere Iesu.  Nori i mar kato u teka, ba nori e hala rer ere Banabas mere Sol te gi na piou menien u moni turu tsunono turu Kristenir i Judia. Ba man tutoa man Kristen hobotor i Antiok e kitser u ranga te gi hala hapopo nien u monin hitaguhu turu Kristenir i Judia.  Na toa i taren, a solonen e Agabas, e tuolia turu hagum, na tara nitagala turu Namnamei u Goagono nonei e hatein a bes a kapan e butu noa tara mamana han hoboto i puta. Ba i murimuri, poata te Gamman Pania e Klodias, nonei tara poata teka a bes e butu hamana. \1 Tara poata teka, a palabir u propet i la ba nema i Jerusalem, me la uar i Antiok. 1 Nonei e sabe hakape men me mi piou nanen i Antiok. Ere Banabas mere Sol i ka gono mer u katun tere Iesu i Antiok turu toa u hiningal u ohots, me hatuts rari u katun u para u ranga tere Sunahan. U katunun tsitsilo tere Iesu i ngö tutunri u Kristen nonei tara taun i Antiok. ?y Be Banabas e la uato i Tasas te na sake menien e Sol. ,Q E Banabas a katun a niga, nu Namnamei u Goagono e sapute ien, na nonei e ka has mei u nihamana u tagala. Bu pal katun u para e honoto ria tara pala tara Tsunono. nU Poata te na tuku ien, ba nonei e rutena a nihitaguhu tere Sunahan e ka gono mera ien, ba nonei e sasalana. Na nonei e kato hatagali u hakats turu katun hoboto te gi hatagala menien a toriren ba te hamana hiton uar tere Sunahan. lQ U Kristenir i Jerusalem i hengoin u ranga tara ka teka, ba nori e hala menari e Banabas i Antiok.  Na nitagala tara Tsunono e kaia i taren, bu katun u para e hamanar ba te habirits hamatskö menari a toriren tara Tsunono. [/ Kaba a palabi i taren, nori u katunur i Saipras ni Sairini, nori i la u tara taun i Antiok ba te hatei laner u raranga turu katun has ti halhalia turu Jiu. Nori i rararein u Bulungana u Niga tere Iesu Kristo. ~u A pal Kristen i sata noa hasia ti titi hatu hamate meni e Stiven na ti kato homi meri a barebana a pala ti hamana u tere Iesu. Ba nori e la kalakala hanoa ria i Pinisia ni Saipras ni Antiok. Nori i halan u Bulungana u Niga turu Jiu peisa.  Poata ti hengo ien u ranga teka tere Pita, ba nori e hanige ieren. Ba nori e soloseier e Sunahan me poier, “U mana, e Sunahan e haniga hasir u katun te halhal ria turu Jiu te gi habirits ba menien u markato u omi ba te toatoa has riou.” U Kristenir i Antiok  I manasa ara i hamanaia tere Iesu Kristo a Tsunono, be Sunahan e hala nena u Namnamei u Goagono i tarara. Na nonei lasi u Namnamei u Goagono teka te hala rien e Sunahan. Ba lia e moa te go hatu kap meni a maroro tere Sunahan!” E Pita te mar ranga u teka. ) K Ba lia u hakats lel neto u ranga tara Tsunono te poei, ‘E Jon e baptaisri u katun u ramun, kaba alimiu e na habaptais moa romana turu Namnamei u Goagono.’ B } Be Pita e ranga noana me poiena, “Na poata tu na butuia lia tere Konilias ba te tanian rangagu, bu Namnamei u Goagono e koul uana i taren, te kato has uen i tarara tara poata tutun. - S Nonei e hale noi lö u ranga, na turu ranga teka e Sunahan e lu pouts gono hoboto mera noi lö a pala i tamulö.’ A angelo te mar ranga u teka tere Konilias.” C  Ba nonei e hatei ranei lam te tara menien a angelo te tuolia i iahana luma i tanen me poiena, ‘Alö go hala menai ta katun i Jopa, ba te na sakie nama e Saimon te ngö haseri e Pita. \ 1 Bu Namnamei tere Sunahan e ranga meno lia, ‘Alö go la gono mera ien. Alö moa te go hakats hapara u.’ Na nori a elonomo a Kristen teka i la gono has meio lia. Ba lam e na tasu mia tara luma tere Konilias.   Ba tara toa puku a poata, a elapisa katun e mi butuia tara luma tu kaia lia. A toa katununa i Sesaria te hala mera meien i tar. iK A ka teka e butuia tara topisa poata, ba mamana ka hoboto teka e las sei pouts menari i Kolö. 'G Kaba nonei u ranga teka e la lelma i Kolö ba te ranga hahuol meno lia me poiena, ‘A ka te hanigein e Sunahan te gi noui, alö e ma tatei agono namien.’ jM Kaba lia u poei, ‘E moa koru, o Tsunono. Alia u mamala nouei ta toa ta ka tu hagonoin lö.’ xi Ba lia e hengoegu u toa u ranga e poei i tar, ‘O Pita, alö go takei ba lö te atung hamatem ba te noum.’ 1[ Alia u tara haniga koru u i iahana u seil ba lia e taregu a mamana mar haruetena i puta turu seil: u poum nu kori na mamana ka te silna turu tsikitsiki, nu apena has. 'G Nonei e poei, “Alia u kaia tara taun i Jopa me singogu. Bu hakats i tar e tabiritsina ba lia u tareto u toa u hiharuto. A toa ka e koulma i Kolö me here nei u seil u kapan. E herei a elahats a katun ti pilein a tohats a kona turu seil me hakoul mena rien i puta me la uanama i tar. :o Be Pita e tanian hatei nena a mamana ka te butu. ! Ba nori e poier, “Alö u la u turu luma turu katun te halhal ria turu Jiu, ba lö e nou gono tsipon has mera men! Tara neha tsiponi?” hI Na tara poata te la poutsia e Pita i Jerusalem, bu Kristen tara pala turu Jiu i raharaha ten. $~ C U aposol nu Kristen ti ka kalakalaia i Judia i hengo u ranga te poei a pal katun ti halhalia turu Jiu i lu hakapa hasi u ranga tere Sunahan me hanige ren. } 0Be Pita e ranga nena te gi baptais merien tara solona e Iesu Kristo. Ba nori e rangatse ren e go gamon ka gono bume ren. | .Ba nori e hengo raren ti töho uen turu tanu mar ranga halhalina i Kolö ba te soloseier e Sunahan. Be Pita e poiena, “A barebana teka e lu haser u Namnamei u Goagono tu mar lu has menien lam. A katun e ma tatei hapiu nanei te gi baptais merien u ramun.” ;{o -U Jiu ti la gono mema e Pita u katunun tsitsilo tere Iesu. Ba nori e asingotor, taraha e Sunahan e hala nema u Namnamei u Goagono i tanen turu katun has te halhal ria turu Jiu. z} ,E Pita e ranga noa bu Namnamei u Goagono tere Sunahan e koul nama me mi gumuna turu katun hoboto ti hengo u ranga. \y1 +U propet hoboto i ranga nen me poier u katun hoboto te hamana ria i tanen, e Sunahan e lu ba bera neien u markato u omi, taraha e Iesu e taguhu ranen.” U katun ti halhalia turu Jiu i lui u Namnamei u Goagono _x7 *Na nonei e ranga meri lam me poiena, ‘Alimiu go na hahatei niam u Bulungana u Niga tara barebana, ba te na hatei ramien e Sunahan e hopu kap nio lia te go tsimou meni lia u katun te toatoar nu katun ti mate.’ twa )U katun hoboto i ma tare ien kaba alam tu tare ien, taraha e Sunahan e hopu kap mamir lam te go tara meni lam a ka teka ba lam te na hahatei namen. Alam u nou gono meien nu ua gono has meien i murina te takei pouts ien tara tou mate. v (Kaba turu hatopisana u lan e Sunahan e hatakei poutsen tara tou mate i tanen, ba nonei te haruto nanen turu ualesala i matar a barebana. u' 'Alam tu tarei a man ka hoboto te kato ien i Jerusalem na tara palabir u han has turu Jiu. Ba nori i hakutie ten tara koruse ba te pulie ren. &tE &Alimiu e atei silemiu e Iesu ni Nasaret. E Sunahan e hale meien u Namnamei u Goagono na nitagala has. Nonei e hula la ba te hitaguhuna tara barebana ba nonei te kato haniga pouts rena u katun hoboto ti ka mei a nimate nu katun te pile kapir e Satan, taraha e Sunahan e ka gono meien. xsi %U ranga teka e taniama i Galili i murina te baptais ria e Jon a barebana, ba te la hobotona turu han i Judia. `r9 $Alimiu e atei silemiu u ranga te hala namen i tamulam a tei Israel. U ranga teka e habulungana nena a masalohana te mi halan e Iesu, ba te hakapa hasena u pakö turu katun i tanen. Nonei e panna turu katun hoboto. bq= #E Sunahan e haniga rena u katun turu han hoboto te hatsunone ren na te kato hamatskör. p "Be Pita e tanian rangana me poiena, “Alia e atei hamana talagu e Sunahan e ma ngil kalakala ranei u katunur i puta. E moa. noU !Ba lia u toan ngöe tolö, ba lö te la hakapa muma ba te mi kato hasasale molia. Na lam e ka hoboto tala mia i teka i matana e Sunahan, ba lam te katsin hengoem u ranga hoboto te halei lö a Tsunono.” E Pita e katoei u ranga Xn) Alö go hala nela u katun i Jopa ba nori te na ngöe rima a toa katun a solonen e Saimon Pita. E kana tara luma tara tana Saimon te kukuina tara pikpiköna bulumakau. A luma reka e kana i rehina u tasi.’ ,mQ Ba nonei e poiena, ‘O Konilias, e Sunahan e hengo hakapi u singo i tamulö, ba nonei e hakats kap nena tu roron hala meni lö u moni turu katun ti moa ta moni. Ul# Be Konilias e poieto, “Turu tohats u lan te la hakapa, tara mar aua teka, alia u poei u singona tara 3 kilok tara lahi. Ba toa katun te hasei u hasobu u kankanaha e singotei butuna me tuoluna i matar. k# Na poata tu ngöe mula limiu alia, ba lia te la guma me ma ramagi. Na lia e katsin rangata rago limiu, aha tu ngö sile mei limiu alia?” Vj% Ba nonei e poieto i taren, “Alimiu e atei silemiu a lo i tamulam u Jiu te hapiu nena te go hikapien u lam na limiu u katun halhal. Na lam u Jiu e ma tatei tasu has mia tara luma i tamilimiu. Kaba e Sunahan e harutsei lia te go ma hakats lel u lia teka. Alia e ma tatei poegi a tana katun e tara halelna i matana e Sunahan. E moa. wig Be Pita e ranga gono mena e Konilias ba nori e tasur i luma, be Pita e tarena u katun u para ti gono hoboto. Vh% Be Pita e hatakeie nen me poiena, “Takei, taraha alia a katun tun has.” jgM Tara poata te tukuia e Pita, be Konilias e tupale ten me hatukunna i matanen ba te turu putana. @fy Ba nori e na soho ria i maroro, bu hamahö ba nori e na tuku ria i Sesaria. E Konilias e ngö gugono hakaper a man sungutu i tanen na ma tsomi has i tanen, ba nori e hahaloso raren. @ey Be Pita e las hagum rena u katun ba nori e soho ria i luma tere Saimon. Bu hamahö be Pita te la gono mera nen, na palair u katunur i Jopa ti hamanaia tere Iesu i la gono has meren. Vd% Ba nori e poier, “A toa tsunono tara ami e Konilias e hala rena molam. Nonei a katun a niga na nonei e hatsunonena e Sunahan, nu Jiu hoboto e hanige ren. A toa angelo tere Sunahan e butuia i tanen me poiena, ‘Alö go na ngöe iema e Saimon Pita ba nonei te la uanama i luma i tamulö, ba lö te hengoem u ranga i tanen.’ ” c{ Be Pita e koul uana i puta ba te poiena turu katun, “Alia a katun te sakie muma limiu. Alimiu e la sile muma aha?” ~bu Alö go takei ba lö te koulum i puta ba te na la gono mera men. Alö go ma tokui, taraha alia te hala ragu men.” a  Be Pita te hakats noa nena a ka te tare ien, bu Namnamei tere Sunahan e poieto i tanen, “A elapisa katun e mi sakie rio lö. a`; Ba nori e ngör ba te rangatar, “A toa katun a solonen e Saimon Pita e kana reka?” V_% Be Pita e hakats hapan nena a ka teka te tare ien me hakhakats nena a saha mounen. Na tara poata teka u katun te hala rema e Konilias i sabe hakapema a luma tere Saimon ba te mi tuol ria i matana tamana. Z^- A ka teka e butuia tara topisa poata bu seil e songots la sei poutsuna i Kolö. |]q Bu ranga teka e poe lelena i tanen, “A ka te haniga nena e Sunahan te go noui lö e go ma tatei agono nilö.” s\_ Be Pita e poieto, “O Tsunono, e moa koru! Taraha, alia e namala nouegi ta ka te hagonein e Sunahan.” l[Q Bu toa u ranga e poiena i tanen, “O Pita, alö go takei, ba lö te atung hamatem ba te noum!” Z  Mamana mar haruete te kaia turu seil teka: u poum nu kori na mamana ka te silna turu tsikitsiki nu apena has ti ka hoboto has. 1Y[ Ba nonei e rutena u Kolö e takalata hakapa, ba toa ka te herei u seil e koul nama i puta me here nei a elahats a katun i pileia tara tohats a kona ba te hakoule ren. Xy Ba nonei e sagohena a bes me katsin nouna. Tara poata ti nas noe ien a tsi kannou, be Pita e tarena u toa u hiharuto. ?Ww Bu hamahö, tara poata ti la noa ien i maroro ba te la hasukusuku ria tara taun, be Pita e seina tara makumun roro i ieluna luma ba te na katsin singo uana tere Sunahan tara soasa. SV Ba nonei e hatei ranen a ka te butuia i tanen me hala mera neien i Jopa. FU A angelo e ranga hakapaia i tanen me la ba nanen. Be Konilias e ngö rena a elasolana katunun kui i tanen, ba nonei e ngö hasena a toa soldia te kuibe hase ien na te hatsunoni e Sunahan. T Nonei e ka gono mena a tana Saimon, a katun te kukuina tara pikpiköna bulumakau. A luma i tanen e kana i rehina u tasi.” Sw Alö go hala nela u katun tara taun te ngöeri i Jopa, ba nori te na ngöe rima a toa katun a solonen e Saimon Pita. R  Be Konilias e tara tutosona i tanen me matout koruna me poiena, “O tsunono, ha nonei?” Ba angelo e poieto i tanen, “Alö u roron singo u tere Sunahan ba te hala nemula u moni turu katun ti moa ta moni. Ne Sunahan e rutei a ka teka me sasala menen. IQ  Turu toa u lan i sukusukuna tara 3 kilok tara lahi ba nonei e tarena u toa u hiharuto. Ba nonei e tara hanige iena a toa angelo tere Sunahan ba te tasuna me poiena i tanen, “O Konilias.” SP Nonei e hamanaia tere Sunahan, na nonei na pala i tanen hoboto i hatsunonei e Sunahan. Nonei e roron hala nela a moni ti na taguhu meri u Jiu ti moa ta moni, na nonei e roron singo has u tere Sunahan. O ! A toa katun a solonen e Konilias e kaia tara taun i Sesaria. Nonei a tsunono te kaia tara toa hun soldia ti ngöei a Retsimenina i Itali. N +Ne Pita e keia i Jopa u lan u para. Nonei e ka gono mei a toa katun te kukuiia turu pikpiköna bulumakau, a solonen e Saimon.~Mu *Nu ranga tara ka teka e hula laia tara mamana makum i Jopa, bu para u katun ti hengo nen e hamana uar tara Tsunono. NL )Be Pita e pile nena a limanen me las hatakeie nen, be Tabita e tuoluna. Nonei e toatoa pouts tala. Be Pita e ngö gugono rena u amoba na palabir u Kristen, ba nonei e hala pouts rane ien e Dokas. K (Be Pita e halakasa hoboto ranen, ba nonei e hatukununa me singo uana tara Tsunono. Ba nonei e habirits uana tara tahol a mate me poiena, “O Tabita, alö go takei!” Ba tahol e hakalatena a matanen. Ba poata te tare ien e Pita, ba nonei e gum seina. :Jm 'Be Pita e takeina me la gono mera nen. Ba nori e na butu hoboto ria tara luma, bu katun e piou narien tara rum i iasa te kaia e Dokas. U amoba hoboto i mi tuolia i rehina e Pita ba te taber. Nori i harute ien u mamana u hasobu te kato e Dokas me hala rane ien tara poata te ka gono noa mera ien e Dokas. nIU &A taun i Lida e susukuna tara taun i Jopa. Bu Kristen i Jopa i hengo neto te ka u e Pita i Lida, ba nori e hala menari a elasolana katun i tanen me na poier i tanen, “Alö go la uama i tamulam. Alö moa te go hamokomoko u.” H %Tara poata teka nonei e lu a nimate pan koru me matena. Ba nori e totobue ren me na hake rien tara toa rum i iasa i iahana luma. WG' $Tara taun i Jopa a tahol a solonen e Tabita e hamana u tere Iesu. Turu Ha-Grik nori i ngöe ien e Dokas. Tara mamana poata nonei e roron kato a markato a niga, ba te taguhu rena u katun ti moa ta ka. +FO #Bu katun hoboto tara huol a taun i Lida na i Seran e tare ren te niga pouts uaien ba toriren e toan tabirits uato tara Tsunono. E Pita e hatakei poutsi e Tabita 6Ee "Be Pita e poiena i tanen, “O Inias, e Iesu Kristo e kato haniga pouts hamanase nolö. Alö go takei ba lö te hamatsköem a inana i tamulö.” Ba nonei e topei takeina. !D; !Tara han teka nonei e tara a toa katun a solonen e Inias. A peisanen e matekata hakapa, ba te opu nitoana tara inana e antunaia turu toal u hingingal. C E Pita e hula laia tara mamana han teka, ba nonei e gala hasina tara taun i Lida me na ka gono merena u Kristen i Lida. >Bu Bu katun hobotor i Judia na i Galili na i Sameria ti hamanaia tere Iesu i ka hanigata tara poata tara masalohana. Ba niateina tere Sunahan e pan susuluna i taren. Ba nori e hapan hitoner a Tsunono bu Namnamei u Goagono tere Sunahan e taguhu ranen. Ba nori e para susulur. E Pita e kato haniga poutsi e Inias A+ Na tara poata ti hengo nia u katunun tsitsilo tere Iesu a ka teka, ba nori e na piou naria e Sol tara taun i Sesaria me hala ba naren i Tasas. t@a Be Sol nu Jiu ti rangaia turu Ha-Grik e hiatagtagala mer u ranga. Ba nori e hakats ner te gi puli menien. q?[ Be Sol e ka gono mera nen me hula lana i Jerusalem. Ba nonei e ongolona me ranga hatei nena a Tsunono. Z>- Be Banabas e na piou naten turu aposol me hatei rane ien e Sol e tareia a Tsunono i maroro ba Tsunono e ranga gono menen. Be Banabas e hatei has rane ien e Sol e ongolo me ranga hatei nena e Iesu i Damaskas. 1=[ E Sol e la u i Jerusalem me na torohanan ka gono merena u katunun tsitsilo tere Iesu. Kaba nori i matoutsen me hahamana ner te go katunun tsitsilo uen tere Iesu. <# Kaba tara toa bong u katunun tsitsilo tere Sol i lue ien ba te na hakoule rien i hapalana a ololo turu pikö pan. E Sol e la u i Jerusalem ];3 Kaba e Sol e hengoin u korupakö teka. A lan na bong, nori i pepeito kapin u tamana tara taun i Damaskas te gi atung hamate meni e Sol. A toa ololo hatu e hahis kapin a taun teka ba te ka mena u tamana i tanen. `:9 Te kapaia u lan u para, bu Jiu i katoeto u korupakö te gi atung hamate menien e Sol. i9K Kaba u ranga tere Sol e pan susul ba nonei e haruto nena e Iesu nonei e Mesaia hamana, a katun te hopu kapin e Sunahan. Na tara poata u Jiu ti kaia i Damaskas i hengo u ranga teka ba nori e ma antunan ranga paliseri e Sol. 28] Ba barebana hoboto ti hengoen i asingoto koruto me poier, “Nonei a katun teka te atung hamater u katun i Jerusalem ti pala u tere Iesu, bokam? Nonei e la silema teka te go mi kato has u i iesana, te go mi pile kap hasir u katun tere Iesu ba te las mera neien turu pris pan turu lotu, bokam?” 73 E moa te go pina uen ba nonei e la uana turu luman lotu turu Jiu me na hatei rane ien e Iesu me poiena, “Nonei a Pien Tson tere Sunahan!” ,6Q Ba nonei e nouena a tsi kannou me tagtagala poutsuna. E Sol e rarare nia e Iesu i Damaskas Be Sol e gamon ka gono merena u katunun tsitsilo tere Iesu i Damaskas. 51 Ba i teka puku ba ka te herei u kapoana te rus ba nena a matane Sol ba nonei te toan tara haniga poutsuna. Ba nonei e takeina me luena a baptais. 4) Be Ananaias e lana me na tasuna tara luma tere Judas. Ba nonei e na hatakopena a limanen tere Sol me poiena, “O Sol, ara te hatoulana uara tere Kristo, a Tsunono te hale namo lia. E Iesu, te butuma i tamulö i kalana tara poata tu la uama lö teka, nonei te hale namo lia te go mi taguhu meni lia alö ba lö te tara haniga pouts mou, ba lö te saputu memou u Namnamei u Goagono tere Sunahan.” ~~||r{z|yxxowvv[uztss9rqqppBonnemGlsk4jii)h4gMfRedcc>9=<98765U4X3z2q110// .n--,++*))i(''&%l$$<#G"" ! F07#kAJ]i l ? ]7V yKaba nori u Jiu i hipusin u ranga i tanen me ranga sisi ria i tanen. Ba nonei e tohu ba nena u koahu turu hasobu i tanen te ga haruto merien a raharaha i tanen. Ba nonei e poiena i taren, “Te tapolasa ba nemoa limiu e Sunahan ba te tiamiu, a ka peisa noa has i tamilimiu. Alia u hatei hakapa rilimiu u ranga u mana. Na lia e la tala uagou turu katun te halhal ria i tarara u Jiu.” ]x3Ere Sailas mere Timoti i la ba nema i Masedonia me la uarima i Korin, be Pol e habulungana nitoa nena u ranga turu mamana u lan. Nonei e hatei hatagalein u ranga turu Jiu me poiena, “E Iesu nonei e Mesaia.” 1w[Turu mamanu Lan u Goagono turu Jiu e Pol e la u turu luman lotu i taren ba te ranga gono mera nen. Nonei e ngilin habutsi u nihamana u niga turu Jiu na turu Grik has. v+Nori u mun tahol i ka mei a toa mar toukui te ka has mei e Pol, be Pol e ka gono tala mera nen ba nori te kuir. Nori i atein kuin a luma seil. u-Ba nonei e hitupali mena a toa Jiu, a solonen e Akuila, a toun Pontas. Nori mera tahol i tanen e Prisila i hagou la ba hakapa nema a provins i Itali. Taraha, a Gamman Pan e Klodias e ranga merai u Jiu hoboto e gi la ban a taun i Rom. Be Pol e la tala uana turu mun tahol. Jt Be Pol e la ba nena a taun i Atens me la uana tara taun i Korin. Ts!"Na palain u katun ti ka gono meien ba te hamana ria tere Iesu. E Daionisias, a pala turu hagum i Ariopagas, e kaia i gusuna a tsi hun katun teka, na toa tahol has a solonen e Damaris, na palai has.+rQ!Be Pol e la ba nena u hagum teka. eqC A barebana i hengo hakapi u ranga tere Pol. Ba poata ti hengo nien a katun e takei poutsia tara tou mate, ba palai e gol hahamana naren. Kaba palai i poei, “Alam e ngilin hengoem u ranga i tamulö tara tana poata.” vpeTaraha, nonei e hopu kapin u lan te go butu u u kot i tanen, Tara poata teka ba nonei te hala nanou romana a nitsunono i tanen tara katun te hopu kap mam nen. Na katun teka e tsimou hamatskö hoboto ranou romana u barebana i puta. Be Sunahan te haruto rena u katun hoboto te mana uana romana a ka teka, taraha nonei e hatakei poutsi a katun teka tara tou mate.” ^o5E Sunahan e tara hahalongolo tunir a barebana tara poata i manasa ti hahal ien. Kaba i romana nonei e habulungana rena a barebana tara han hoboto te gi hakapa koru menien u markato u omi nu hakats u omi i taren. )nKTi tuhanaia ra tere Sunahan, ba ra te ma tatei pei rei nonei e here nei a goul tsi a silva na a hatu na a ka te hakats mam nena a katun ba te toke nen. E moa. Im A toa tson atei e poei,‘Ara e toatoa ria i tanen ba te lala ria i tanen ba te ka ria i tanen.’ Nu palain u tson u atei i tamilimiu i poei hasi,‘Ara has i tuhanaia i tanen.’ /lWTaraha, e Sunahan e ngil nori e gi sakien, bu katun te salasa kukuhil siler e Sunahan te tatei sabie roen. Kaba e Sunahan e ma lehana koru ba nanei ta toa i tarara. ykkNa nonei e hatuhanei a hun katun hoboto tara toa tuburen, ba nonei te hala mera neien turu han hoboto i puta te gi na ka ien. Nonei e hopu kap mamin a poata tara man toa man hun katun hoboto, ba te pana kap has nena u runguna han i taren. pjYE Sunahan e ma ngile nei a barebana e gi kui beien a limaren a mamana ka. Nori e mar taguhu mena roien ime? E moa. Nonei peisa te hala nena a nitoatoana i puta turu katun hoboto ba te hala rane ien a mamana ka hoboto te ka meren. -iSE Sunahan te habutu a han i puta teka na mamana ka te kana i tanen, nonei e ma ka neia turu luman lotu ti kui u katun, taraha nonei a Tsunono i Kolö ni puta has. 8hiAlia u hula la ba te tare iegu u makum u goagono te lotu mia limiu. Na lia u tara hasi a toa makumun hats te kana u ranga te poiena: ‘Tara toa got te ma atei sileri a barebana.’ Nonei a Got teka te hatsunono uami limiu na limiu e ma atei sile mien, nonei a Got te habulungana nagu lia i tamilimiu. 1g[Be Pol e tuoluna i gusuna i Ariopagas me poiena, “A ma tsi tsunonor i Atens, a mamana ka hoboto te tare gulia e haruto nena alimiu e hakats nitoa uamiu turu spirit. KfA barebana hoboto i Atens nu katununa tara tana han ti kaia i Atens, nori i ngilin hakapi a poata hoboto i taren ba te hahatei ner u ranga u tsimus ba te hehengo haser u tana u ranga u tsimus. peYA mamana ka te ranga nemu lö alam e hahal namen, na lam e ngilin atei silem a mouna u ranga teka.” LdBa nori e luer e Pol me piou narien turu toa u hagum te kaia tara makumun hagum ti ngöei i Ariopagas. Ba nori e poier, “Alam e ngilin atei silem u hihatuts u tsimus te mi katoe mia lö teka. rc]Ba nonei e hiararanga gono has merana u tson hihatuts turu huol u mar hihatuts ti ngöei u Epikurian nu Stoik. Ba palai e poier, “Aha nonei te ranga nena a katunun ranga pinopino teka?” Ba palai e poier, “Nonei e ranga toum nena u tana u got halhal.” Nori i ranga u teka, taraha e Pol e hatei rien e Iesu me poiena nonei e takei poutsia tara tou mate. `b9Be Pol e lana tara luman lotu turu Jiu ba te hiararanga gono merena u Jiu na pal barebana halhal ti hatsunonei e Sunahan. Na turu mamana u lan ba nonei e hiararanga gono merena a barebana te tara raien tara toana. 4aaTara poata e Pol e hahaloser ere Sailas mere Timoti i Atens, ba nonei e tarena u keisa u para ti lotu uen tara taun teka. Ba nonei e tori-tsuga koru nena a ka teka. `Ba barebana ti la gono mei e Pol e na piou hanoa narien tara taun i Atens. Be Pol e hala kopis mera neien u ranga te gi na ngö merien ere Sailas mere Timoti ba nori te la boroboro uarima i tanen. Ba pal barebana teka e takopis pouts uar i Beria. A taun i Atens _Ba i teka puku ba pal barebana ti hamanaia tere Iesu e hala ba menari e Pol i tasi, kaba ere Sailas mere Timoti i kakaia i Beria. A^{ Kaba poata ti hengoeia u Jiur i Tesalonaika e Pol e habulunganein u ranga tere Sunahan i Beria has, ba nori te la uarima i han teka ba te mi kato hasingoto haraharaha rer a barebana. w]g Bu Jiu u para e hamana ria tere Iesu. Nu katunur i Gris u para i hamana has, a tohaliou pan na pal tson has. &\E U Jiu teka i ma herei u Jiu i Tesalonaika. U Jiu i Beria i hakats halesala koru, kaba u Jiu i Tesalonaika i hapiun u ranga u tsimus. U Jiu i Beria i hengo hanigei u ranga tere Pol, na turu mamana u lan nori i rit u Buk u Goagono ba nori e katsin atei siler te go mana u u ranga teka. E[ A bong turu lan teka ba pal barebana ti hamanaia tere Iesu e hala ba rer ere Pol mere Sailas tara taun i Beria. Nori i tuku hakapaia i Beria me na tasu ria tara luman lotu turu Jiu. 4Za Ba pal kapan e singoer a moni te gi sakahis ien a peisaren. Be Jeson na palair u katun ti hamanaia tere Iesu e hala rarien a moni, ba nori e purese raren. A taun i Beria fYEBa poata a barebana na pal kapan tara taun i hengo neto u ranga teka, ba nori e toku korur. *XMBe Jeson e las hagum ranen i luma i tanen. Nori e hipus ner u lo tere Sisa, a Gamman Pan i tarara, ba nori e poier a tana katun a solonen e Iesu te kingina.” W Kaba nori i ma sabe rien, ba nori te las halakasa rer e Jeson na palair u katun ti hamanaia tere Iesu me piou rarien tara pal kapan tara taun. Ba nori e poier, “U katun teka i kato hasingoter a barebana tara han hoboto, ba nori e la has uarima i teka. nVUKaba u Jiu i hiomi koru tala ba te gono hoboto rarima u katun u karous u omi ti roron ka pinopino laia tara toana. Bu Jiu e gono hoboto rer a toa hun katun pan tara toa makum, ba nori te ketar me hasingoto rer a barebana hoboto tara taun. Ba nori e oholer a luma tere Jeson ba te katsin halakasa rer ere Pol mere Sailas me haka rarien i matana u barebana. 6UeBa palainu katun e hamanar ba te ka hoboto gono mer ere Pol mere Sailas. Nu katunur i Gris u para ti hatsunoni e Sunahan i kato has u i iesana, na tohaliou pan has u para. TBa nonei e ranga hatarare nena u hihatuts turu Buk u Goagono ba te haruto nena e Kristo e lu hakapi a kamits ne takei pouts hasia tara tou mate. Ba nonei e poiena, “E Iesu a katun te ranga negu lia nonei e Mesaia, a katun te hopu kapin e Sunahan.” S)Be Pol e la uana turu lotu turu Jiu, te roron kato uen. Ba turu topisa u Lan u Goagono be Pol e ranga mera nen me hatei nena u Buk u Goagono. R 5Ba nori e sila ria turu taun i Ampipolis na i Apolonia ba te na tuku ria tara taun i Tesalonaika. Na toa luman lotu turu Jiu e kaia tara taun teka. qQ[(Be re Pol mere Sailas e la ba ner a luman karabus me la uar i luma tere Lidia, ba nori e na tara rer a pal barebana ti hamanaia tere Iesu. Ba nori e ranga gono mera ren me kato hatagaler a nihamana i taren, ba nori e toan lar.P''Ba nori e na ranga hatatagi tori ria i taren. Ba nori e lakasa gono mera ren tara luman karabus ba te tahul raren te gi la ba menien a taun. O&Bu polis e na hatei ner u ranga teka turu gamman. Ba poata ti hengo nien ere Pol mere Sailas u katunur i Rom, ba nori e matoutu talar. QN%Be Pol e poiena turu polis, “Nori i ma kot hamatskö merai lam na nori i singata rilam a pata i matar u barebana. Alam has u katunur i Rom, kaba nori i haka has ria lam tara karabus. Na nori e katsin purese rario lam ba te katsin hala hamous tsipon rario lam. E moa koru! Nori peisa e gi lama ba te mi halakasa rario lam!” @My$Ba tson pepeitokap e na hatei nena a ka teka tere Pol me poiena, “U gamman e hala narima u ranga te poiena alimiu mere Sailas e gi purese riou. La tala mula ba te la hanigamiu.” rL]#Poata te lania a lan, bu gamman e hala rarima u polis me poier, “Na purese riam a elasolana katun.” 1K["Ba nonei e piou rena ere Pol mere Sailas me sei ria i luma i tanen, ba nonei e hanou ranen. Ba nonei na pala hoboto i tanen e sasala korur ti hamana uen tere Sunahan. 6Je!Ba i gusuna bong noa ba tson pepeitokap teka e lu rena ere Pol mere Sailas me galusena u takiraha i taren. Ba i teka puku ba nonei na pala hoboto i tanen e luer a baptais. rI] Ba nori e toan hateie rien u ranga tere Sunahan me hatei has rer u katun hoboto ti kaia i luma i tanen. 'HGBa nori e poier, “Alö go hamana u tara Tsunono e Iesu, ba lö te luem a nihitaguhu tere Sunahan. Na e kato has uana i iesana tara pal katun i tamulö.” GBa nonei e la halakasa mera nen me poiena, “A ma tsi tsunono, alia go kato uiname ba lia te luegu a nihitaguhu tere Sunahan?” FBa tson pepeitokap e ngö silena u lam me pieta tasuna me tuhatukun nena i matana ere Pol mere Sailas, ba te tololo mena nimatout. hEIBe Pol e ku hapan koruna me poiena, “Alö go ma ngatsei a peisamulö! Alam hoboto e kam!” kDOBa tson pepeitokap e supakatana me tagulena. Ba poata te tare ien u tamana i takalata hakapa, ba nonei e lousena u kilatan hiatatung i tanen me katsin ngats hamatie nei a peisanen, taraha nonei e poei u karabus i bus hakapa. GCBa toa nun e songots butuna me gas hapanena a luman karabus me noana turu kopina u tul i tanen. Ba i teka koru bu tamana hoboto te takalatar, bu tsien e tapurese ria turu karabus me rusur. B/Kaba tara gusuna bong be re Pol mere Sailas e singo uar tere Sunahan me soloseier e Sunahan turu köman lotu, bu palair u karabus e hengo raren. A'Tara poata te hengoe ien u ranga teka, ba nonei e haka ranen tara toa rum i iogana me hakits kap ranei a man mouren a makumun timba a tiama. ;@oNori i singata hapan koru ren me na haka rarien tara luman karabus. Ba nori e poier tara tson pepeitokap tara karabus, “Alö go pepeito kap haniger a elasolana katun teka.” :?mBa barebana e hatangana hobotor turu ranga teka. Bu gamman e hatangana hasir bu katun i taren e kis kata ba ner u hasobu tere Pol mere Sailas, ba nori e singata rarien a pata. > Nori e mi hihatuts has ner a markato te hapiu nena u lo i tarara. Ara e ma tatei hanige rei a ka teka, taraha ara a tei Rom.” = Ba nori e na piou rarien turu katun tara gamman me poier, “A pal tson teka u Jiu, na nori e mi kato homier a taun i tarara. M<Na pal barebana ti hakui a tahol teka i atei sil a ka ti lulue ien a moni e kapa tala. Ba nori i tsepa reto ere Pol mere Sailas me las tsibil raren ba te la mera rien tara pal kapan i hihitoani. ;Ba tahol teka e kato noa lasina turu mamana u lan. Be Pol e soso koru mena a ka teka ba te habiritsina me poiena tara mate, “Alia e ranga mego lö tara solona e Iesu Kristo, alö go koul ban a tahol teka.” Ba mate a omi e la ba nanen i teka puku. Z:-Ba nonei e kukutiena e Pol na lam has ba te ngöna me poiena, “A pal tson teka u katunun kui tere Sunahan i iasa koru. Nori e haruto rari limiu a maroro te lu sila namia limiu a nihitaguhu tere Sunahan.” y9kTuru toa u lan alam u la u tara makum ti roron singoia, ba toa taholun kukui puku e hitupali mera nolam. Nonei a taholun sueke te harangi a toa mate a omi, ba tahol e lu bera nei a moni pan u katunun hakui i tanen tara toukuin sueke. \81Ba nonei e luena a baptais na pala i tanen ti susohoia i luma i tanen i habaptais has. Ba nonei a tahol e ranga hatatagina me poiena, “Te atei sile mia limiu alia e hamana koru uagu tara Tsunono, ba limiu te mi tapa mia i luma i tar.” Ba nonei e las hagum hatagala rano lam. Nori i haka ria ere Pol mere Sailas tara karabus i Pilipai !7;A toa tahol a solonen e Lidia e kaia tara tohaliou ti hengo rio lam. Nonei a taholuna tara taun i Taiataira na nonei e roron haholin u labalaba a holnen te la sei. Nonei e roron hatsunoni e Sunahan, ba Tsunono e kalatsena a torinen ba nonei e hengo hanige iena u ranga tere Pol. f6E Na turu Lan u Goagono turu Jiu, alam u la u i ielesala tara taun ba te na tuku mia tara makum i rehina ramun olo tu poeia lam a makum ti roron singoia u Jiu. Ba lam e gumum me ranga gono merem a tohaliou ti gono hakapa. G5 Alam u la ban i Niapolis ba te kete uam i Pilipai, a taun a kapan tara man han i iahana provins i Masedonia. Tara provins teka i ka hasia a tei Rom u para. Ba lam e gamon ka mia i Pilipai. +4O Alam u osaia tara tolala ba te la ba nem a taun i Troas me aroho hamatskö uam tara tolo i Samotres. Bu hamahö ba lam te la soku uam tara taun i Niapolis. h3I Te kapaia u hiharuto, ba lam te katsin la tala uam tara provins i Masedonia, taraha alam u atei sil e Sunahan e ngö rio lam te go na hala meni lam u Bulungana u Niga tara barebana i han teka. E Lidia e hamanaia tere Iesu I2  Na tara bong be Pol e tareto u toa u hiharuto. Ba nonei e tarena a toun Masedonia te tuol ba te ranga hatatagi menen me poiena, “Alö go aroho uama i Masedonia ba te mi taguhu ramo lam!” K1Ba nori e la hatalis ba ner i Misia me la uar tara taun i Troas. 01Ba nori e na hanoa ria tara provins i Misia, me katsin torohanan la uar i iahana a provins i Bitinia. Kaba u Namnamei tere Iesu e hatu kap reien. 7/gBa nori e la hagusuna ria tara provins i Pritsia na i Galesia. Nu Namnamei u Goagono e hatei rien te gi ma tatei hihatuts menien u ranga tere Sunahan tara han i Eisia. .#Bu nihamana turu Kristen e butu hatagala koruna, nu hiase i taren e butu hapan susul turu mamanu lan. E Pol e tarei a katununa i Masedonia '-GBa nori e lala ria turu taun ba te hatei rer u Kristen u ranga ti kitseia u aposol na pal kapan i Jerusalem ba te poier, “Alimiu go kukutiam a ka teka.” #,?Ne Pol e ngil e Timoti ga la gono meien. Ba nonei e lue nen me hapö nena a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen. Taraha, u Jiu hoboto ti kaia tara han teka i atei sil e tamane Timoti a toun Grik. Nu Grik i namala kukutei nonei a markato tara hipö teka ti tagala sil koru u Jiu. q+[Nu Kristenir i Listra ni Aikoniam i hatein a markato tere Timoti me poier, “Nonei a katun a niga.” h* KEre Pol mere Sailas i silaia tara taun i Debi me na butu ria tara taun i Listra. Na tara han teka a toa Kristen e ka, a solonen e Timoti. E tsinanen nonei a pala turu Jiu na nonei a Kristen has. Kaba e tamanen a toun Grik. l)Q)Ba nori e la hagusuna ria tara provins i Siria ni Silisia, ba te kato hatagala rer u Kristen.q([(Be Pol e luena e Sailas, bu Kristen e poier, “U haniga tara Tsunono e tatei la gono mera nolimiu.” C''Bu hakats i taren e hiahalhalina tara ka teka. Ti markato uen teka ba nori e tarura talar. Be Banabas e luena e Mak, ba nori e na osa ria tara toa tolala me la uar tara tolo i Saipras. &1&Kaba e Pol e poei, “Nonei te la ba bura mou ra i Pampilia ba te ma la gono mera nei ra tara toukui. Nonei e go ma tatei la gono lel meri ra.” `%9%Be Banabas e katsin luena e Jon te ga la gono meren. E Jon a tana solo i tanen e Mak. $$Bu palabina u lan e la hakapana, be Pol e ranga mena e Banabas me poiena, “Ara gi la pouts tala ba te na tara rera u Kristen tara mamana taun ti hatei mam ramei ra u ranga tara Tsunono. Ba ra te na atei sile rou te gi ka haniga uen tsi e moa.” N##Ne Pol mere Banabas i ka hasia i Antiok. Nori i kui gono mer a palabir u katun u para ti hatuts merien a barebana na ti hatei menien u Bulungana u Niga tara Tsunono. Ere Pol mere Banabas i tarura 1"]"Kaba e Sailas e kaka poutsia i Antiok.] (!I!A elasolana katun teka i gamon ka halehanaia i Antiok, bu Kristen e hala pouts rarien a masalohana. Nori e hala pouts mera rien turu katun ti hala mam ren. [  Ere Judas mere Sailas nori has u propet. Ba nori e hala reri u Kristen u raranga u niga u para ba te kato hatagala rer a toriren. \1Ba nori e tara hakape ren me sasala koru mer u ranga te kaia tara kalanloun teka. Bu Kristen e hala raren ba nori e la uar i Antiok. Nori i goner u Kristenir i Antiok ba nori e hala rarien a kalanloun teka. xiU Namnamei u Goagono na lam u mar kits meni u ranga teka: alam e ma tatei hakeiemi a markato a tiama koru i tamilimiu. A man markato lasi teka te go ma katoe milimiu: alimiu go agono niam a man ka te hats ba neria turu keisa, ba te ma tatei nou hasemi u rahatsing na haroete te kepa hamate naria i totongolonen. Na limiu go ma tatei tsikolomi ne go ma tatei haloku hasmi. Te hatalis ba nemia limiu a man markato teka, ba limiu te ka haniga mou. Nonei talasi.” A kalanloun e mar ranga u teka. Ba lam e hala tala rem ere Judas mere Sailas. Nori te na hatei peisa rariou limiu u toa noa has u mar ranga te kana tara kalanloun teka. |qE Judas ne Sailas i roron solosei e Iesu Kristo a Tsunono i tarara, ni ma matoutei ti katsin puli merien u katun. mSAlam u hengo u ranga teka ba lam e ka mem u toa u tori me kitsem u ranga te go hopu kap menai a elasolana katun ba te hala mera mume ien i tamilimiu, nori mera taina elasolana katun te ngil koru remu lam, ere Banabas mere Pol. ]3Alam u hengo hakapi a palabir u katun i tamulam i na hasingoto koru merai limiu a man ranga i taren. Ba nori e kato hatutuer u hakats i tamilimiu. Kaba alam u ma ranga mera leien te gi mar kato uen teka. E moa. \1Nori i hala gono merien a toa kalanloun te mar ranga u teka: “Alam u aposol na pal kapan, alam a toa pala i tamilimiu te hamana uam tere Iesu. Alam e koloto menami a kalanloun teka i tamilimiu a ma tsi hahatoulana tu butu mia i gusuna pala te halhal ria i tamulam u Jiu, me ka mia tara taun i Antiok na tara provins i Siria ni Silisia. 5cBu aposol na pal kapan na palabir u Kristen hoboto e kits goner u ranga. Ba nori e hopu kap ner a elasolana katun i taren, ba te hala gono mera rien ere Banabas mere Pol i Antiok. A elasolana katun teka ere Judas (a tana solo i tanen e Basabas) mere Sailas. Nori has a pal panpan turu Kristen. ?wTaraha, i manasa ba te noana i romana, u katun te hahatei ner u ranga tere Moses e ka ria turu taun hoboto. Na nori e roron riter u ranga i tanen i iahana u luman lotu turu Jiu turu mamanu lanin lotu i taren.” E Jemis e mar ranga u teka. Nori i hala meni a kalanloun tara pal Kristen te halhal ria turu Jiu 1Ara gi koloto meni a kalanloun i taren, ba te hatei rarien nori e gi agonein a mamana ka te hats ba neria turu keisa. Na nori gi ma tsikoloi, ne gi ma haloku hasi. Ba nori te ma tatei noueri a haroete te kepa hamate naria i totongolonen, ne ma tatei nou haseri u rahatsing. ?wBe Jemis e poe hasena, “U hakats i tar e mar kato uana: ara gi ma tatei halani a toukui a kapan turu katun te halhal ria i tarara u Jiu te habirits menari a toriren tere Sunahan. veA Tsunono e ranga u teka, nonei te habutsi u ranga teka i manasa koru.’ U propet ti mar koloto u teka.” )Ba nori u barebana halhal te tatei sake hase riou romana a Tsunono — u barebana hoboto te ma Jiuri tu hopu kap hakapa meri lia i tar peisa. H ‘A Tsunono e poei,I murimuri ba lia te la pouts guma romana, ba lia te kato haniga pouts ragou romana a pala tere Devit here nei a luma te omi ba katun te kui hatsimus lele nen. q[Nu ranga turu propet e kato has uana i iesana tara ka teka. Nori i mar koloto menai u ranga teka: *ME Saimon e ranga hakapa mera lalo limiu me hatei nena te mar la tutun u e Sunahan turu katun ti ma Jiui, te ga hopu kap merien u katun i tanen peisa i gusuren. c? Nori i ranga hakapa, be Jemis e poiena, “A ma tsi hatoulana, hengoe iam u ranga i tar. x i Te markato u e Pita teka, bu hagum e ma katoe nei tu toa tu ranga. Nori i hahengo u turu ranga tere Banabas mere Pol. Ba nori a elasolana e hatei ner u mamana u mirakul te kato sila rien e Sunahan i gusur u barebana ti halhalia turu Jiu. 9 Ara e mar hamana las uara teka: e Sunahan e lu pouts ranei ra a nihitaguhu tere Iesu a Tsunono, kato has uana te lu pouts mera neien u katun teka.” D  Alimiu e namos torohanan kato haraharahemiu e Sunahan te go haka mena milimiu a markato a tiama teka turu Kristen. I manasa u tuburara na ra has i ma antunan soatani a mar nitiama teka. 3 _ Kaba nonei e ma katoei a tabina markato i tarara na tabina markato i taren. E moa. Nori i hamanaia i tanen, na tara ka lasi teka te lu ba meien u markato u omi i taren. ^ 5E Sunahan e atei silena a torir u katun hoboto, ba te haruto ranei ra nonei e haniga has rena a pala te ma Jiuri. Nonei e hala rane ien u Namnamei u Goagono tere Sunahan, kato has uana te mar hala mera neien ra. #?Nori i kato u ranga u para be Pita e tuoluna me poiena i taren, “A ma tsi hatoulana, alimiu e atei silemiu i manasa e Sunahan e mola rira a toukui. Na nonei e hopu kap nio lia te go hatei menai lia u Bulungana u Niga tara pala te ma Jiuri, ba nori te tatei hengor ba te hamanar. W'Bu aposol na pal kapan e gono sil taler te gi hamatskö menien u ranga teka. Z-Kaba a palabir u Kristen tara pala turu Parisi i takei me poier, “Alimiu go pö namia a hatoatongo tere Sunahan i pikpikör u katun te ma Jiuri, ba limiu te hatei ramen nori e gi kukute u Lo tere Moses.” X)Tara poata ti na tuku hakapa ien i Jerusalem, bu aposol na pal kapan na palabir u Kristen i sasala mieto ti tara merien. Be Pol mere Banabas e hatei rarien a mamana ka hoboto te kato gono merien e Sunahan. %CBu Kristen e na hipiou ria i taren ba nori e la hagusuna ria tara provins i Pinisia ni Sameria. Nori i hatei hatarareri u Kristen tara huol a han teka e Sunahan e habirits a torir u katun ti halhalia turu Jiu. Ti markato uen teka, ba nori e kato hasasala koru rer a torir u Kristen. -STi mar ranga uen teka, be Pol mere Banabas e ka mer a raharaha pan i taren ba te hiangenngena gono tun mera ren. Bu Kristen e hatuol rer ere Pol mere Banabas na palabir u katun has te gi la uen i Jerusalem ba te na hamatskö gono merari u aposol na pal kapan turu Kristen lotu u ranga teka.  %Kaba a palabir u katunur i Judia i la uama i Antiok me mi tanian hatuts rer u katun u Kristen. Nori i poei, “Te ma kukute moi limiu a markato tere Moses ba te ma hapö namoi a hatoatongo tere Sunahan i pikpikömilimiu, be Sunahan te ma taguhu ranoi romana limiu.” [/Be re Pol mere Banabas e ka gono merer u Kristen i Antiok tara poata lehana.hINori i mi butuia i Antiok me gono hoboto rer u Kristen. Ba nori e hahatei ner a mamana ka hoboto te kato sila rien e Sunahan, me poier, “E Sunahan e kato a maroro turu katun te halhal ria turu Jiu, ba nori e hamanar.” dAI Atelia nori i osaia tara tolala ba tolala e lu pouts mera neien i Antiokuna i Siria. I manasa tara han teka, u Kristen i haka rien tara hitaguhu tere Sunahan te gi kato menien nonei a toukui teka te kapa hamanasana. ^~5Ba nori e hatei naria u ranga tara taun i Pega, me gala lel uar tara taun i Atelia. n}UBe re Pol mere Banabas e la sila uar tara provins i Pisidia me na tuku ria tara provins i Pampilia. |Tara pala turu Kristen tara mamana taun, nori i hopu kapir u katunun pepeitokap i taren ti hamana u tara Tsunono. Ba nori e agono ner a kannou me katoer u singo, ba nori e haka reria u Kristen tara nitagala tara Tsunono te ga tatei tara kap merien. 9{kBa nori e hatagala rer a torir u Kristen. Nori i halan u rangan hitaguhu i taren me poier, “Alimiu e go hamana hatagala hiton uam tara Tsunono. A maroro te sila uara ra ba te na tasu ria tara Nipepeito tere Sunahan, a maroro teka e ka mena u hakats u tiama u para i tanen.” Nori i mar ranga u teka. wzgEre Pol mere Banabas i rararein u Bulungana u Niga tara taun i Debi, bu katun u para i butun katunun tsitsilo uato tere Iesu. Ba nori e la sila pouts uar turu taun i Listra na i Aikoniam, na i Antiok te kana tara provins i Pisidia. cy?Kaba u Kristen e mi gono hahise ien, ba nonei e takeina ba te na tasu poutsuna i iahana taun. Hamahö ba nonei e la gono mena e Banabas tara taun i Debi. U aposol i kopis pouts u i Antiok te kana tara provins i Siria qx[Kaba a palabir u Jiu turu taun i Antiok na i Aikoniam i lama, ba te mi kato homier u hakats turu katun. Ba nori e ti homi korueri e Pol u hatu, ba nori e las halakasa ba narien a taun. Nori i poei e mate hakapa, ba te la ba naren. w U aposol i ranga u teka ba te torohana hatagala korur, ba nori e hatu kap rer u katun ba te ma tatei katoe roi tu hats i taren. v Kaba nonei e roron haruto noa has nena te mar kato haniga uanen i tamilimiu. Nonei e roron hapoloena a langitsina i kolö ba te hahua hanige iena u kui i tamilimiu. Nonei e hantune iena a kannou i tamilimiu ba te kato hasasala has rena a torimilimiu.” nuUE manana, tara mamana poata i manasa u katun i mar kato u ti ngil uen, ne Sunahan e ma hakapa rien. ;to“Alimiu e moa te go mar kato uam teka! Alam u katun tun lasi e here has rami limiu. Alam u la silema te go hatei menai u Bulungana u Niga ba limiu te hapolasemiu a markato a tutu teka, ba te habirits uamiu tere Sunahan te toatoana. Nonei te kato u kolö nu puta nu tasi, na mamana ka te kana i iaharen. PsKaba e Banabas ne Pol i hengo u ranga tara ka teka, ba nori e kise ier u hasobu i taren ba te haruto ner te rama koru mena rien a markato teka. Ba nori e piata uar i gusur u barebana ba nori e kur, r- A luman lotu pan tere Sius e kaia i matana taun i ielesala. Na pris tara luman lotu pan teka e lu gono mei u bulumakau u tson u palaua ti hil haperpereri. Ba nonei e la uanama tara tamana tara ololo tara taun. Nonei nu katun ti ngilin katoen u hats tara elasolana aposol. fqE Ne Banabas i ngöe ien e Sius, ne Pol i ngöe ien e Hermis, taraha e Pol a katunun raranga. .pU U katun u para ti tarei a ka teka te kato e Pol i ku hapan u turu rangan Ha-Likionia me poier, “U got e butu here rimei u katun, me koul puta uarima i tarara!” >ou Be Pol e tara hatagala uana i tanen me ranga hapanina ba te poiena i tanen, “Alö go takei ba lö te tuol hamatskö nem a moumulö.” Ba nonei e topei takeina me hula tatalana. n! Ba nonei e hengoena u ranga te kato e Pol. Be Pol e tarena a katun teka e ka mei u nihamana e antunaia te ga tatei butu haniga pouts uen. +mOTara taun i Listra a toa katun e gum a man mounen e ma tagalai. Tara poata te pose ien e tsinanan, a mounen e omi hakapa noa has na nonei e mamala tatalai. Zl-Ba nori e hatei ner u Bulungana u Niga turu han teka. U aposol i kuiia i Listra *kMEre Pol mere Banabas i hengo sabe a ka teka, ba nori e bus uar tara provins i Likionia, me kui laria turu taun i Listra na i Debi, na tara man han ti sukusuku. !j;Bu Jiu nu katun halhal has e toan takei gono merer u tsunono i taren. Nori i katsin kato homir ere Pol mere Banabas ba te titi hatu hamate raren. i'Kaba u katun tara taun teka i lu kata me katoer a huol a pala. A palabi i hanigei u ranga turu Jiu, na palabi i hanigei u ranga turu aposol. hKaba e Pol ne Banabas i kei a poata lehana i Aikoniam, na nori i tagala mei ti hatei menien u ranga tara Tsunono. Ba Tsunono e hatagala ranen ba nori e katoer u mamana u mirakul. Tara ka teka a Tsunono e haruto nia turu katun u rangan hitaguhu i tanen e mana koru. gKaba palabir u Jiu i ma hamanai, ba nori e hatakeier a raharaha turu katun ti halhalia turu Jiu, ba nori e tori-hasoala ria turu ]f 5Tara taun i Aikoniam ere Pol mere Banabas i mar kato has u i iesana. Nori i tasu u i iahana luman lotu turu Jiu me hatei ner u ranga. Nori i hatein u ranga u niga bu katun u para turu Jiu na turu Grik e hamanar. meS 4Kaba u Kristen i Antiok i sasala koru, ba nitagala turu Namnamei u Goagono e saputuna i taren.8di 3I kato u teka, be Pol ne Banabas e taholo ba ner u koahu i mouren, ba te mar haruto menari te raharaha mera nei e Sunahan u katununa tara han teka. Ba nori e lar i Aikoniam. dcA 2Kaba palabir u Jiu i hatakei a raharaha tara tohaliouna turu lotu ti ka mei a solo pan, na turu tsunono has tara taun teka, ba nori e tanian kato homi rer ere Pol mere Banabas. Ba nori e tsuga rarien tara han i taren. Tb! 1Nu ranga tara Tsunono e tasata hobotoia tara mamana han ti ka hasukusuku. =as 0U katun ti ma Jiui i hengo u ranga teka, ba nori e sasala korur, me hanige ier u ranga tere Sunahan. Nu katun te hopu kapir e Sunahan te gi toatoa nitoa, nori i hamana u i tanen. q`[ /A Tsunono e mar hatei mera mei lam teka:‘Alia e haka here ragi limiu u ualesala turu katun te halhal ria turu Jiu.Ba limiu te tatei taguhu ramiu u katun tara mamana han i puta, ba lia te lu pouts ragoen romana.’ ” R_ .Ti mar kato uen teka be Pol ne Banabas e ranga hatagala korur me poier, “E matsköna tu hala mam meri lam alimiu u ranga tere Sunahan. Kaba limiu e tori-tsuga ba namen ba te kato here rami a peisamiu u katun te raman lu ner a nitoatoa te ka nitoana. Te kato uanen teka ba lam te la hamanasam tara pala te halhal ria turu Jiu. ^1 -Kaba palabir u Jiu i tara u katun u para ti gono, ba toriren e hiomi koruna. Nori i torohanan pita-putei u ranga tere Pol ba te ranga homi naren. ]y ,Na turu tanu lanin lotu, u katun u para koru tara taun teka i gono silema te gi mi hengo menien u ranga tere Sunahan. \% +A barebana i tarura tala, nu Jiu u para nu katun halhal ti honoto hasia turu lotu turu Jiu, nori i kukute ere Pol mere Banabas. Ba nori a elasolana katun e hala ner u ranga u niga i taren ba te ranga hatagala mera ren te gi ka hatagala uen tara hitaguhu tere Sunahan. ![; *Ere Pol mere Banabas i katsin lakasa u i ielesala bu katun e poier, “Turu lanin lotu te la nama alimiu go hatei lel naiam u ranga teka i tamulam.” GZ )‘Alimiu u katun te hahakosmiu, alimiu go tara iam, ba te asingoto korumiu, ba te toan tiamiu!Alia e katoegu a toa toukui tara poata teka i tamilimiu.Na te hatei haniga ranoa limiu ta toa ta katun tara toukui teka, ba limiu te ma hamana koru noa has moi.’ ” E Pol e mar ranga u teka me toan hakapana. 1~m}}|{{zyyxw7vv.uktssrq\po3nmm*l,kkjihggfeeddAcObbFaL`_^^]6\m[YIXWWeVVU!TOSDRR Q\PP%ONMLlLJJ*IHHCGFEExDCzBB A@Y?~>=<<;;998{76e65b4331211D0a/.--/,U++*)v(D''G&!%%+$[#k"!!!I]e^yy,|b  s  )3+oc?Na tara poata ti atung hamate ien e Stiven, a tson te hahatein u ranga i tamulö, alia tu ka hasia i rehiren. Alia u haniga te gi kato hamate menien, ba lia u tara kap neto u hasobu turu katun ti atung hamate ien.’ T!Ba lia te poiegu, ‘O Tsunono, nori e atei sil koruer alia u la turu luman lotu hoboto turu Jiu ba te lu regu u katun te hamana ria i tamulö. Ba lia te na haka ragien tara karabus me hasingata ragen. 8iAlia u tarei a Tsunono ba nonei e poieto i tar, ‘Alö go hasesei ba te la ba boroboro nem i Jerusalem, taraha a barebana teka e ma hengoe roi a ka te poa memi lö alia.’ 3Be Pol e ranga lelina me poiena, “Alia u la pouts i Jerusalem, ba poata tu singoia lia i Luman Lotu Pan ba lia te rutsegu u toa u hiharuto. [/Ga lö e hahalosem aha? Alö go takei ba te luem a baptais. Alö go singo u tara solonen ba nonei te galus ba nena u markato u omi i tamulö.’ ” E Pol e hatein a toukui te hopu kap meni e Sunahan i tanen Taraha, alö e na hatei namou e Iesu tara barebana hoboto, ba te na rarare namou a man ka tu rutsi lö na tu hengoin lö. `9Ba nonei e poieto, ‘E Sunahan ti hatsunoni u tuburara e hopu kapin te go atei sil meni lö u ngil i tanen, na te go tara meni lö a katun a matskö i tanen, na te go hengo meni lö u ranga turu rung tun i tanen. :m Ba nonei e la nama me mi tuoluna i rehir me poiena, ‘O Sol, ara te hatoulana uara tere Kristo, alö go tara pouts!’ Ba i teka puku ba lia u tara poutsuto me toan tare gen. 8i “A toa tson a solonen e Ananaias e la uama i tar. Nonei a katun te hatsunonei e Sunahan ba te kukutiena u Lo i tarara, nu Jiu hoboto ti kaia i Damaskas i haniga korue ien. ! U ualesala teka e pan koru me kato hakiauena a matar, ba pal tson ti la gono meio lia e pile ria i limar ba te las mena rilia i Damaskas. lQ Ba lia u poieto, ‘O tsunono, aha te katoe gou lia?’ Ba Tsunono e poieto i tar, ‘Alö go takei ba lö te lam i Damaskas, ba lö te na hengo sabie mou a mamana ka hoboto te hopu kap mei lö e Sunahan te go na kato lö.’ w g A pal tson ti la gono meio lia i ruto u ualesala, kaba nori i ma hengoi u ranga tara katun te ranga u i tar. \ 1Ba lia u rangatato, ‘O tsunono, alö esi?’ Ba nonei e poieto i tar, ‘Alia e Iesu ni Nasaret, a katun te kato hakamitse mulö. Te kato hakamits ramia lö u katun i tar, alö e kato hakamits hase molia.’ # ?Ba lia e rus uagu i puta turu tsikitsiki, ba lia te hengoegu u toa u ranga ba te poiena i tar, ‘O Sol, o Sol, aha te kato hakamits sile milö alia?’ D Be Pol e ranga lelina me poiena, “Alia u la noaia tara kalana me sukusuku gia i Damaskas. Bu toa u ualesala pan e songots butu nama i kolö tara pal soasa me piraha hahise nolia. ! ;A tsunono pan turu pris na pal kapan hoboto turu Kot Pan turu Jiu e atei siler te ranga hamana uagu lia. Alia u lu u kalanloun ti koloto meni a pal tson teka turu Jiu i Damaskas. Ba lia u la uato i Damaskas te go na pile kap meri lia u katun tere Iesu, ba te katsin kits ragien u tsien ba te la pouts mera gume ien i Jerusalem ba te hahuna ragen.” E Pol e hatararein te palis meni e Iesu u hakats i tanen W'Alia u kato homir a barebana ti kukute a maroron nihamana te kukutie gulia i romana, e noaia ti mate u a palai. Alia u kits kap rien a tsien, a pal tson na tohaliou has, na lia u hala merien tara karabus. =sBe Pol e poieto, “Alia a Jiu ti poseia i Tasas, a taun i Silisia. Kaba alia u pania tara taun teka i Jerusalem ne Gameliel nonei a tson hihatuts i tar. Alia u tsitsiloia turu lo hoboto turu tuburara, na lia u tagala sil koru te go kukute haniga meni lia e Sunahan, te kato has uami limiu hoboto i romana. [/Tara poata ti hengoe ien te ranga uaien turu Ha-Hibru, ba nori e kokomoto korur. x kBa nonei e poieto, “A man hatamana na man hatoulana, hengo iam ba lia te ranga hatarare negu i tamilimiu.” ,Q(Ba tsunono e hanigana be Pol e tuoluna turu toki ba te hasoasei nena a limanen tara barebana. Ba nori e kokomotor be Pol e toan ranga mera nen turu Ha-Hibru./'Be Pol e poiena, “Alia a Jiu, na lia a toun Tasas, a taun te panina tara provins i Silisia. Alö go haniga ba lia te rangagu tara barebana.” <q&Alia e poie gula alö a toun Itsip tu hasingoto haraharaha korur a barebana i manasa ba nonei te las mera nei u 4000 u tsonun hihipuli ba te la mera neien tara latu pinopino.” jM%Bu soldia e na katsin tasu gono mer e Pol i iahana luman soldia, ba nonei e poiena tara tsunono turu soldia, “Alia e ka megu a tsi ranga i tamulö.” Ba tsunono e poiena, “Alö e hahatongon ranga uam turu Ha-Grik? lQ$Ba barebana e kukute raren me kur, “Atung hamate iam!” E Pol e ranga hatarareia tara barebana #Ba nori e na tuku ria turu toki tara luma bu soldia e soata sei tuner e Pol, taraha a barebana i tagala sil korui te gi lu menien. ~"Ba barebana e ku hobotor, ba palai e poier a toa ka na palai e poier a tana ka. Ba barebana e geta hapan korur, ba tsunono e ma antunan hengo sabe nanei a ha koru te butu lala. Ba nonei e ranga merena u katun i tanen te gi na sei gono meni e Pol i luman soldia. M}!Ba tsunono turu soldia e lana tere Pol me pile kap nanen ba nonei e ranga merena u soldia i tanen te gi kits menien a huol a tsien. Ba nonei e poiena, “Esi nonei teka, na ha te katoe lalen?” 5|c Ba tsunono e lu rena u soldia na palair u kepten ba nori e pieta gala hobotor tara barebana. Ba poata ti tare ien a tsunono nu soldia, ba nori e hanoan singata ner e Pol. ({IBa nori e katsin atunger e Pol, bu toa u raranga e la uana tara tsunono tara Retsimen ba te poiena a barebana hobotor i Jerusalem i asingoto me hiagetagetar. cz?Ba barebana hoboto i iahana taun i asingoto koruto me hiagetageta hobotor, ba nori e pieta gugonor me tsepe ier e Pol me las halakasa ba narien a Luman Lotu Pan. Ba nori e topei hapilier u tamana tara Luman Lotu Pan. 7ygNori i mar ranga u teka, taraha nori i tara mami e Tropimas a toun Epesas me tara gono merien e Pol i iahana taun, ba nori i poieto e Pol e la gono menien i Luman Lotu Pan. xBa nori e ku hapanir me poier, “A barebanar i Israel, mi taguhu ramo lam! Nonei lasi a tson teka te hatuts rena a barebana tara han hoboto te gi tori-tsuga ba meni a barebanar i Israel nu Lo tere Moses na Luman Lotu Pan teka. Na tana ka lel has, nonei e piou hasir u katun halhal i tarara u Jiu i iahana Luman Lotu Pan ba nonei te kato habahi hakapena a makum a goagono teka!” 7wgTe pats kapaia u tohit u lan teka, bu Jiur i han i Eisia e rute ria e Pol i Luman Lotu Pan. Ba nori e hasingoto haraharaha rer a barebana hoboto ba te tsepe ier e Pol. .vUBe Pol e lu rena a pal tson, bu hamahö ba nori e la hoboto uar turu lotu. Na turu lotu teka nori i na tuolia i matana pal kapan turu lotu turu Jiu me hamana uar i iasa tere Sunahan ti matskö uen turu Lo turu Jiu. Be Pol e tasuna tara Luman Lotu Pan ba te hatei nena u hats i taren e katoe roen romana turu hatohitina u lan. U hats teka e haruto nanou u ranga i taren e manana. Nori i pile kapin e Pol i Luman Lotu Pan wugNa alam u hala hakapa nela a kalanloun turu barebana halhal i tarara u Jiu te hamana ria tere Iesu. A kalanloun teka e hatei nena u haniga i tamulam te gi kato menien a tohats puku a ka: nori e gi agonein a ka te hats ba neria turu keisa, na nori e gi agonein u rahatsing, na nori e gi agonein a ka te kepa hamate naria i totongolonen, na nori e gi ma tsikoloi.” mtSAlö go na piou ren ba limiu te la hobotomiu tara Luman Lotu Pan te go haruto mena milimiu te go matskö uam limiu turu Lo turu Jiu. Na lö go hol has beren, ba nori te kobana ba ner u hulu i bakuren. Ba barebana hoboto te atei sile riou u mamana u ranga ti ranga sil mei lö u katun e ma mana nei. Nori e atei sile riou alö te kukutiem u Lo tere Moses. zsmAlö go kato a ka teka te ranga nemu lam. A elahats a tson e ka ria teka ti hamana u i iasa i matana e Sunahan. Xr)Ba nori te hengo hamane riou te tuku hakapa uamu lalö. Gaha te katoe rou ra? FqNori i hengoin tu hatuts mera mei lö u Jiu hoboto te ka ria turu han tara pal barebana halhal i tarara u Jiu ba lö te poiem nori gi tori-tsuga ban u Lo tere Moses, ba lö te poe hasem te gi ma pöni a hatoatongo tere Sunahan tara pikpikör a galapien i taren, ba nori te ma tatei kukute haseri u markato turu Jiu. lpQTara poata ti hengoe ien a ka teka, ba nori e soloseier e Sunahan. Ba nori e poier i tanen, “A tsi toulamulam, alö e atei silem u Jiu te hamana ria tere Iesu e para sokur na nori hoboto e kukute hanige ier u Lo tere Moses. LoBe Pol e hatsomi ranen, ba te hatei ranen a mamana ka hoboto te kato e Sunahan me poiena, “E Sunahan e taguhe molia ba nonei te kato beie nei u katun halhal i tarara u Jiu u toukui u niga.” uncBu hamahö be Pol na lam has e la hoboto uam tere Jemis. Na pal kapan hoboto tara pala tere Iesu i ka has. {moTara poata tu tukuia lam i Jerusalem ba pal barebana ti hamanaia tere Iesu e sasala mer ti tara merien lam. "l=Na palair u katunur i Sesaria ti hamanaia tere Iesu i la gono has merio lam. Ba nori e na piou raria lam i luma tere Neson, a katununa tara tolo i Saipras. Nonei e kaia tara pal barebana ti hamanaia tere Iesu i manasa noa, ba lam e na ka mia i luma i tanen. E Pol e tarei e Jemis ~kuTe kapaia a poata i tamulam tara han teka, ba lam e kato hamatsköem a man ka i tamulam ba te kete uam i Jerusalem. yjkNonei e tagale rilam ba lam e hanoa talam me poiem, “E Sunahan e tatei kato mena neien turu ngil i tanen.” .iU Ba nonei e ranga palisina me poiena, “Aha te tabe sile milimiu? Alimiu e kato hatitiama koruemiu a torir. Te ngilin kits naroen lia tara karabus, alia e tatei karabusugu, ba lia te na kato begi a Tsunono e Iesu a ka teka. Na lia e haniga hasigu te go na mate sil menien lia i Jerusalem.” h  Tara poata tu hengo nia lam a ka teka, ba lam nu katun hoboto e ranga hatatagi tori silem e Pol te go ma la uaien i Jerusalem. g Nonei e la uama i tamulam ba te mi lue iena a lete tere Pol. Be Agabas e kitse nei a lete a peisanen, a man mounen na man limanen has. Ba nonei e poiena, “U Namnamei u Goagono tere Sunahan e ranga uana teka, ‘U Jiu i Jerusalem e na kato has uar teka ba nori te kits nariou romana a katun terena lete teka. Ba nori te toan hala naroen tara pal barebana halhal turu Jiu.’ ” Xf) Alam u gamon kaia teka, ba toa propet a solonen e Agabas e gala nama i Judia. ieK Na tson teka e ka mei a elahats a pien tahol a kukubei i tanen ti rangein u ranga turu propet. Vd%Bu hamahö ba lam e la uam i Sesaria ba te na tuku mia i luma tere Pilip, a katun te hahabulunganein u ranga tere Sunahan. Nonei a toa tara elahit a katun ti hopu kapir i Jerusalem. Alam u ka gono meien. CcAlam u osaia tara tolala me la ba nem a taun i Taia me la nitoam. Ba lam e na tuku mia tara taun i Tolemes. Ba lam e hatsomi mia turu Kristen, ba te ka gono mera mien u toa u lan. !b;Ba lam e hiahanhaniga gono mera men. Ba lam e osa mia tara tolala, ba nori e la poutsur i han i taren. I Sesaria e Agabas e hatein u ranga tara propet uacTu hakapia lam a poata i tamulam tara han teka, ba lam e la ba nem nonei a han me lam. U Kristen hoboto — a man munmun tahol na galapien i taren — i mi hipiouia i ielesala tara taun. Na i kotolana alam u hatukun me katoem u singo. I` Ba lam e na sabe rem u Kristen, ba te ka gono mera men tara han teka turu tohit u lan. Na tara nitagala turu Namnamei tere Sunahan nori i ranga mei e Pol te go ma tatei la uaien i Jerusalem. __7Ba lam e na tarem a tolo i Saipras me la hapal ba mena mien tara pal keruka i tamulam me lam. Ba lam e la uam tara provins i Siria me na sung mia tara taun i Taia. A tolala e katsin hakoulia a kako tara han teka. r^]Ba lam e na sabiem a toa tolala te katsin la u tara provins i Pinisia, ba lam e osa mia i tanen me lam. \] 3Alam u la ba ren me na osa mia tara tolala me lam. Ba lam e seil hamatskö uam tara toa tolo i Kos. Bu hamahö ba lam e na tuku mia tara tana tolo i Rous. Ba lam e la ba nem i Rous me la uam tara taun i Patara. \!&Nori i hasagohi a nitatagi pan koru te poe mam meni e Pol, “Alimiu e ma tara lele moi lia.” Ba nori e na piou narien tara tolala.s[_%Kaba nori i tabe hapara koru ba te hamagoe ria a limaren i totongolona e Pol ba te hatsomi hapara naren. kZO$E Pol e hakapi u ranga i tanen ba nonei e hatukununa me singo hoboto gono mera nen tere Sunahan. IY #Tara mamana toukui i tar, alia u haruto rilimiu te gi mar kui hatagala u ra teka, ba ra te tatei taguhu rer u katun u pinolasa. Ara gi hakatsin u ranga te kato e Iesu a Tsunono te poien, ‘A nisasala tara katun te hala nena a man ka tara tana katun e la sei nena a nisasala tara katun te luna tara tana katun.’ ” (XI"Alimiu te atei silemiu u huol u ualima i tar te pilin a toukui na te taguheio lia tara man ka te makmakum, ba te taguhu has rena u katun ti ka gono meio lia. TW!!Alia u ma kato silei te go lu meni ta moni tsi tu hasobu tara tana katun. !V; “Na lia e haka tala ragia limiu tara nipepeito tara Tsunono, na turu rangana tara nihitaguhu i tanen. Nonei e antunan hatagala nena a nihamana i tamilimiu ba te hala ranei limiu a man ka man niga hoboto, te roron hala ranei e Sunahan u katun hoboto te hopu kap merien i tanen. mUSNa limiu go hanei haniga hiton iam. Alimiu go hakats sile iam a ka teka: turu topisa u hiningal nitoa, tara bong na tara lan, alia u ma hanoai tu hatuts meri limiu hoboto a man toa toa. Alia u hatuts meri limiu a nitatagi pan. TNa palabir u katun i tamilimiu pouts noa has te katoer romana u ranga u gamo, te gi las merai u Kristen ba te kukute raren. HS Kaba alia e ateigu, te la ba ragoa lia limiu bu katunun hihatuts u omi te la rima romana i gusumilimiu ba te mi kato homi rario limiu, ba te here roi u muki u hie te kato homi rer u sipsip. ERAlimiu go tara kap haniga niam a peisamilimiu na pala hoboto tere Iesu, te hereri u sipsip. U Namnamei u Goagono e hopu kap rio limiu u katunun taratarakap i taren. Taraha, nonei e ngilena alimiu go taratara kap haniga riam u katun tere Sunahan. A Pien Tson i tanen e sakahis hakapa rien u rahatsing peisa i tanen. qQ[Alia u mamala peits ba rilimiu tu ranga. E moa. Alia u hatei rilimiu a man hakats hoboto tere Sunahan. ~PuNa lia e hatei has ragi limiu, te tapolasa ba nanoa ta toa i tamilimiu e Sunahan ba te tiana, e ma omi uanei i tar. POE Pol e ranga lel me poiena, “I manasa tu lalaia lia i gusumilimiu, ba lia te hatei negu u rangana tara Nipepeito tere Sunahan. Kaba alia e hatei ragi limiu, alimiu hoboto e ma tara lele moi lia. N!Na lia e ma hakats hapara nagi te go toatoa u lia tsi te go mate u lia. Kaba alia e hakats sil koruegu te go antunan hakapa haniga meni lia a toukui teka tu luia lia tere Iesu a Tsunono, a toukuina te hatei menari u Bulungana u Niga tara nihitaguhu tere Sunahan.” OMA ka lasi teka te atei sile gulia: tara mamana taun u Namnamei u Goagono e roron hatei halesaleio lia ba te poiena, ‘Alö e na sabie mou a kamits ba nori te na haka hase roa lö tara karabus.’ ,LQNa lia e hatei rago limiu, u Namnamei tere Sunahan e las tale nolia ba lia te la uagu i Jerusalem. A saha ka te na butu noia i tar i Jerusalem, alia e ma ateigi. WK'Alia u hatei hatagalein u ranga tara pal katun i tar u Jiu na i tamilimiu has u Grik, te go habirits mena milimiu a torimiu tere Sunahan, na te go hamana has uam limiu tara Tsunono i tarara e Iesu Kristo. :JmNa lia u ma matout mei tu habulungana meni u ranga te tatei taguhu rano limiu. Na turu hagum na tara man luma has i tamilimiu, alia u hatuts rio limiu. Alimiu e atei sile men. rI]Na limiu e atei silemiu, a para poata ti kitseia u Jiu u ranga te gi pita-puta menien lia. Na tara ka teka alia u ka mei u tori-tiama u para na kamits a para. Kaba alia u kato hatetenei a peisar ba te katoegu a toukui tara Tsunono. KHBa nori e mi tuku ria i tanen ba nonei e poiena i taren, “Alimiu e atei silemiu a markato tu kato lia tara poata tutun tu tuku malia i Eisia, na tara mamana poata tu ka gono meria lia limiu. G-Tara poata tu tukuia lam i Mailitas, be Pol e hala mena nei u ranga i Epesas. Nonei e ngör a pal kapan turu Kristen e gi la uama i tanen. FE Pol e hakats lasin te go la soku ba menien a taun i Epesas, taraha nonei e raman kaia tara provins i Eisia. Nonei e ngilin hasesei sil te go na butu uen i Jerusalem i mam turu Pentikos te ga antuna uen. E Pol e ranga haniganiga mer a pal kapanir i Epesas me lana cE?Ba lam e la ba nem i Mitilini me na lan hasukusuku rena tara toa tolo a solonen i Kaios. Ba lam e na lan lel rena me sabiem a tabina tolo te ngöeri i Semos. Ba lam e na lan lel rena me tuku mia tara taun i Mailitas. |DqBe Pol e mi sabe rana lam i Asos, ba lam e lu mena mien tara tolala. Ba lam hoboto e la uam tara taun i Mitilini. ~Cu Alam u la mam me na osa mia tara tolala me na tuku mia tara taun i Asos. Alam u na sakieia e Pol i Asos te go lu mena ien tara tolala. E Pol noa has te mar haka mam meni u ranga teka. Nonei e ngilin tatalaia i maroro ba te la uana i Asos. B5 Ba nori e lu menari a katun a hitots te toatoa pouts i han. Ba toriren e sasala koru pouts tala menen. E Pol e la ban i Troas me la uana i Mailitas $AA Be Pol e la pouts lelina i iasa me posiena a beret ba nori e nour. Ba nonei e kato sei lelena u ranga i taren, ba te ranga halanina, me toan la ba ranen. t@a Be Pol e koul hasina ba te turuna me lukutu nanen me poiena, “Alimiu go ma tokumi. Nonei e toatoana.” '?G Na toa katun a hitots a solonen e Yutikas e gumia tara windou. E Pol e ranga noa ba nonei e Yutikas te topi koruna. Nonei e soho koru tala ba te rusuna tara Fp fl hatopisana rum i iasa me rus halehana uana i puta. Bu katun e pieta koul uar i puta me lue ren, kaba nonei e mate hakapa. B>Nu lam u para te kulupuia tara rum i iasa tu gonoia lam. N=Turu Sandei alam u gono sil te go nou hoboto u ba te kato hasem u Komunio. Be Pol e rangana turu barebana. Nonei e katsin lana i mahö, ba nonei e spanena u ranga me antune iena gusuna bong. <'A kannouna tara beret te moa ta yis e la hakapa, ba lam e la ba nem a taun i Pilipai me na osa mia tara tolala me lam. Ba lam e na tuku mia i taren tara taun i Troas turu hatolimana u lan. Ba lam e ke mia u tohit u lan i Troas. E Pol e hatakei poutsi e Yutikas i Troas R;Nori u katun teka ti la mam me na hahaloso raria lam tara taun i Troas. :!Ne Sopata, a katununa tara taun i Beria a pien tere Piras, nonei te la gono mei e Pol. Na palair u katun i la gono has meien: nori ere Aristakas mere Sekandas ri Tesalonaika, ne Gaiasina tara taun i Debi, ne Timoti, ne re Tikikas mere Tropimas tara provins i Eisia. [9/Nonei e lalaia tara man makum teka, ba te ranga nena u rangan hitaguhu u para turu Kristen. Ba nonei e na toan butu talana tara provins i Gris, ba te ke iena a topisa tsihau. Ba nonei e ngilin osa lelna tara tolala ba te la uana i Siria, kaba u Jiu i korupakö tsipon nen. Be Pol e hakats nena te ga sila pouts uen i gusuna i Masedonia. b8 ?U geta teka e kapa, be Pol e ngö rena u Kristen e gi la uama i tanen. Ba nonei e hala nena u ranga i taren ba te kato hatagalena a toriren. Nonei e ranga haniganiga meren ba te toan la uana tara provins i Masedonia. Y7+)A katun pan e mar ranga u teka, me hala ba rena u katun ba nori e tarurar.<6q(Ara e lu toume rou a niomi te hiagetageta hapan uali lara turu lan i romana. Te rangata nanou a Gamman Pan a mouna u geta teka, ba ra te ma tatei antunan palis naroi u ranga.” t5a'Na te ka lel memia limiu tu tan tu ranga, ba limiu te hamatsköe mien romana tara poatan hagum hamatskö. *4M&Te ngilin kot mena e Dimitrias nu katunun kui i tanen a toa katun, e ka mena a poatan kot. Nu gamman e ka hasir. Nori e gi hamatsköi u ranga i taren turu kot. #3?%Alimiu e mi piou remuma a elasolana katun teka, kaba nori i ma kopei ta ka tara luman lotu. Na nori i ma ranga hahakos hasi tara got a tetahol i tarara. 2$Moa koru ta katun te ga hipusin u ranga teka. Alimiu go kakamoto iam. Alimiu u moa te go hasesei koruam ba te katoemiu ta toa ta ka. 1#Ba toa katun pan ni Epesas e kato hakokomoto rena u barebana me poiena, “Ara a tei Epesas, a barebana hoboto e atei siler i Epesas nonei a taun te tara kap nena a luman lotu tara tetahol pan e Atemis, na taun has tara hatu a goagono te rusma i Kolö. N0"Kaba nori i tara mareien nonei a Jiu, ba nori e tutoa ku hobotor me poier, “E Atemis a tetahol i tarara a tei Epesas te pan koruna!” Na nori i mar ku talasi u teka e antunaia tara huol a aua. \/1!Bu Jiu e hala menari e Aleksenda i hagus, ba palabir u katun e ku siler te go kato menien u ranga. Be Aleksenda e hasoasei nena a limanen te gi hanoa meni u barebana u geta, me katsin palisena u ranga i taren. ..U Bu hagum teka e tutu koru talana. A palabi i kun u tanu ranga, na palabi i kun u tanu ranga. Na para koru a katun i ma atei silei a mouna a ka ti mi gono sile ien. .-UNa palabir u gamman ni Eisia a man hahikapien tere Pol, nori i hala nema u ranga i tanen ba te ranga hatagala meren te go ma tatei la uaien i iahana makumun hagum. N,E Pol e ngilin la u i gusur u barebana, kaba u Kristen i hapiu nen. ~+uBa barebana i Epesas hoboto e hiagetageta hapanir. Nori i takei hoboto me pieta uar tara makumun hagum. Na nori i las tsibilir ere Gaias mere Aristakas ba te la gono mera ren. Nori a elasolana katununa i Masedonia ti roron lala gono mei e Pol. *Nori i hengo u ranga teka me raharaha korur. Ba nori e kur me poier, “E Atemis a tetahol i tarara a tei Epesas te pan koruna!” L)U ranga tara katun teka e namos kato homiena a solo tara toukui i tarara. Na tana ka lel, u ranga i tanen e namos kato homi hasena a solo tara luman lotu pan tara got a tetahol e Atemis, ba te here nei a ka pinopino turu hakats turu barebana. A tei Eisia hoboto nu barebana tara han hoboto e roron hatsunoner a got a tetahol teka. Kaba u ranga tara katun teka e Pol e katsin kato hatia tsiponena a nikapan i tanen.” E Dimitrias e mar ranga u teka. P(Na katun teka e Pol e roron habiritsena u hakats tara katun a para ba te poiena, ‘U keisa te kuieri u ualima e ma got hamanari.’ Alimiu u tare men na limiu u hengo hakapa hase men. Nonei e ma mar kato peisa uanei i teka i Epesas. E moa. Nonei e kato hasema u ranga teka tara han a para koru i iahana provins teka i Eisia. E'Nonei e goner u katun teka nu katun has a toukui i taren te kato hoboto u i iesana me poiena, “Pal tson, alimiu e atei silemiu a toukuin hahol teka te roron habutsena a hihol i tarara. X&)E mar butu u teka: a toa katun a solonen e Dimitrias e kukuiei a man ka a silva. Na nonei e roron kui tatatiei a ma tsi makumun lotu a goagono a silva ti hanamnameini a luman lotu pan tere Atemis, a got gamogamo a tetahol ti roron hatsunono u a tei Epesas. E Dimitrias e roron habutsi a toukuin hahol a para turu katunun kui i tanen. e%CTara poata teka a nomi pan e butuia i Epesas ti pal meni a barebana a Maroro tara Tsunono. 1$[Ba nonei e hala rena a elasolana katunun hitaguhu i tanen, ere Timoti mere Irastas, ba te la mam uar i Masedonia. Be Pol peisa te gamon ka noana tara provins i Eisia. #+Na i murina a ka teka, bu Namnamei tere Sunahan e haleie nei e Pol u hakats te ga la uen tara provins i Masedonia na i Gris, ba te la hamurimuri uana i Jerusalem. Ba nonei e poiena, “I murina te na tare goa lia a man han teka, ba lia te na tara hase gou i Rom.” }"sTara markato teka, u ranga tara Tsunono e sata u tara han a para me tagala saluhena. A tei Epesas i ku homin e Pol v!eNa para a katun ti roron kato u matuna na hirakö i gono hoboti a man bukun matuna na hirakö i taren me hatse ria turu tula i matar u barebana hoboto. Ba nori e asier a hihol tara buk hoboto teka me antunana tara 50,000 makumun silva. a ;U katun u para ti hamana i lama me mi poke ier a mamana markato ti katoe ien i manasa. !;Bu Jiu nu Grik hoboto ti kaia i Epesas e hengo ner a ka teka. Ba nimatout a kapan e butuna turu barebana hoboto, ba nori e soloseier e Iesu a Tsunono. nUBa katun te ka mei a mate a omi e kurapa uana i taren ba te atung ranen me tagala saluhe ranen. Nonei e kato homi korur a peisaren me kis kakata ba rene ien a hasobu i taren. Ba nori e bus ba ner a luma teka me la mer a beloso. 9Kaba toa mate a omi e ranga palis u i taren me poiena, “Alia e atei silegu e Iesu ne Pol e ka mer a nitagala, kaba lia e ma atei sil ragi limiu!” }sA elahit u munmun toulana ti kato a markato teka nori a galapien tson tara toa pris pan turu Jiu a solonen e Siva. G Na palabir u Jiu i roron hula la ba te kuin bisnis ner ti tsuga ba merien u mate u omi. Na palabi i torohanan poan a solona e Iesu a Tsunono te gi koul u u mate u omi turu barebana. Na nori a man toa i roron ranga u teka, “Alia e ranga hatagala koru mego lö tara solana e Iesu te roron rarariena e Pol, la ban!” P Ba barebana e hake ria u hangitsip tsi u labalaba i tuanreina e Pol, ba nori e toan lu mena rien turu katun ti ka mei a nimate. Ba nimate i taren e kapana, bu mate u omi e koul ba has naren me lar. L E Sunahan e taguhi e Pol me kuiena a man mirakul pan halhal. =s Te markato uen teka e antunaia turu huol u hiningal. Bu barebana hoboto ti kaia tara provins i Eisia i hengoeto u ranga tara Tsunono, u Jiu nu Grik has. A galapien tson tere Siva   Kaba a palabi i hipus nen ba te ma hamanari. Nori i ranga homin a Maroro tara Tsunono i matar u barebana. Be Pol e toan la ba ranen. Nonei e lur u Kristen me la gono mera nen, na turu mamanu lan nonei e hatei nia u ranga i iahana luman skul tere Tiranas. 'Be Pol e tasu uana i iahana luman lotu turu Jiu, ba nonei e ongolona me ranga nena u Bulungana u Niga. Na te markato uen teka e antunaia tara topisa tsihau. Nonei e ranga hatagala mera ien me torohanan hatakeiena u hakhakats u niga i taren tara Nipepeito tere Sunahan. DNori u katun hoboto teka i antuna toumia tara 12 a katun. J Be Pol e hatakopena a limanen i ieluren, bu Namnamei u Goagono e koul uanama i taren. Ba nori e ranga ria turu mamanu mar ranga halhalina i Kolö, me töho ner u ranga hamatskö tere Sunahan. X)Nori i hengo u ranga teka me toan habaptais ria tara solona e Iesu a Tsunono. zmBe Pol e poiena, “I manasa te baptais reia e Jon u barebana, ba nonei e hatei rane ien te gi habirits merien a toriren ba te habaptaisir. Ba nonei e hatei rane ien te gi hamana uen tara katun te murimuri nena men romana, nonei e Iesu.”  Be Pol e rangata lel ranen, “Ga saha mar baptais tu lue iam limiu?” Ba nori e poier, “Alam u lui a baptais tere Jon.” H Ba nonei e rangata ranen, “Tara poata tu hamana mia limiu, alimiu u lu has iam u Namnamei u Goagono?” Ba nori e poier, “E moa. Alam u mamala hengoei te ga ka u tu Namnamei tu Goagono. - UTara poata te kaia e Apolos tara taun i Korin, be Pol e silana tara makum te ka mei a man pokus ba nonei e na butuna i Epesas, me na sabe rena a palabir u Kristen. NNonei e tagala koru mei te ranga palis u, ba te pita-puta koru hasena u ranga hasoala turu Jiu i matar u barebana. Na turu Buk u Goagono nonei e haruto haniga koru rien e Iesu nonei e Mesaia.S Tara poata te katsin laia e Apolos tara provins i Gris, bu Kristenir i Epesas e hale rien u rangan hitaguhu te ga la uen tara nilala teka. Nori i koloto meni a kalanloun turu Kristenir i Gris te gi tatei lu haniga menien. Be Apolos e na tukuna i Gris, me taguhu hatagala rena u barebana ti hamana mei te tatagi merien e Sunahan. 4 aNonei e hatanian ranga hatagalaia i iahana luman lotu turu Jiu. Be Prisila mere Akuila i hengoe ten ba nori e lue ren me harute rien a mouna koru a markato tere Sunahan. v eNonei i hatutsei a maroro tara Tsunono, ba torinen te tagala sil koruena a Tsunono. Nonei e roron hatuts hamatsköri a barebana a man ka tere Iesu te hengo nen. Kaba nonei e atei sil peisa lasi a man hihatuts tere Jon a Tsonun Baptais. I  Na toa Jiu a toun Aleksenria e mi kaia i Epesas. A solonen e Apolos. Nonei a katun te katkatoei u ranga u niga, na nonei e atei sil koru hasi u ranga tere Sunahan te kana turu Buk u Goagono. ` 9E Pol e kei a tsitabubun poata a tsi lehana, ba nonei e toan la ba nena i Antiok me lana. Ba nonei e lana tara man palabina man han tara provins i Galesia na i Pritsia, me kato hatagala rena u Kristen hoboto. (IBa tolala e na sungna tara taun i Sesaria, be Pol e na hatsomi rena u Kristen. Ba nonei e toan la uato i Antiok. E Pol e hataniei a hatopisana nilala i tanen ?wKaba e Pol e ranga haniga mera ien me poiena, “Te ngil noa e Sunahan, ba lia te la pouts lel uaguma romana i tamilimiu.” Ba nonei e na osana tara tolala me la ba nena i Epesas. QBa nori e ranga merien te ga gamon ka bu uen, kaba nonei e ma hanigai. 1[Ba nori e na tuku ria tara taun i Epesas, be Pol e la ba rena ere Prisila mere Akuila. Nonei peisa te tasuia i iahana luman lotu turu Jiu me hiararanga gono mera nen. QE Pol e gamon ka halehana lelia i Korin, ba nonei e raranga haniga merena u Kristen, me toan lana. Ba nonei e osana tara tolala ba te katsin la uana tara provins i Siria. E Prisila mere Akuila ti la gono meien. Na tara taun i Senkria nonei e kuli ban a hulunen, taraha i manasa nonei e ranga hamana u i iasa tere Sunahan. zmBa nori hoboto e pile kap ner a tsunono tara luman lotu turu Jiu, a solonen e Sostenis, ba nori e singsingate rien i rehina makumun kot. Kaba e Galio e ma hakats silei a hiatatung teka. E Pol e la pouts u tara taun i Antiok te kana i Siria *OBa nonei e tsuga ranen turu kot. lQKaba limiu e mi rangata tsipon nemiu a man ranga pinopino na man solo na man lo peisa i tamilimiu. Bara, e noahasina. Alimiu peisa noa has te go hamatsköe iam a ka teka. Alia e ma tatei hengoegi u kot tara mar ranga teka.” PE Pol e katsin ranga palis u i taren, kaba e Galio e poe tsiponi turu Jiu, “Alimiu u Jiu, sanena te ga pekoia a katun teka a lo, tsi te ga katoe ien ta markato ta omi, alia sane hengo rago limiu. !; Kaba tara poata te Gammania e Galio i Gris, bu Jiu e takei hobotor me omier e Pol. Ba nori i pile kap naten me na piou narien turu kot me poier, “A katun teka e roron hatuts ranei a barebana te gi kato meni u mar lotu tere Sunahan te ma matsköneia turu Lo i tamulam u Jiu.” w~g Ne Pol e keia i Korin u toa u hiningal na tönomo a tsihau, ba nonei e hatuts rane ien u ranga tere Sunahan. }9 Alia e ka gono mego lö, ne moa ta toa ta katun te ga kato homio lö. Alia e ka megu u katun u para tara taun teka.” A Tsunono te mar ranga u teka. +|O Na tara toa bong be Pol e tareto u toa u hiharuto, ba Tsunono e poieto i tanen, “Alö go ma matoutui. Alö go hahatein u ranga. E moa te go hahalongolo u lö. @{yNa tsunono tara luman lotu a solonen e Krispas. Nonei na pala hoboto i tanen i hamana u tara Tsunono. Na para a tei Korin i hengo u ranga tere Pol, ba nori e hamanar me habaptaisir. KzBe Pol e la ba nena a luman lotu teka, me la uana tara luma tara toa katun, a solonen e Tisias Jastas, a katun te roron hatsunono e Sunahan. A luma i tanen e kaia i rehina luman lotu turu Jiu. q~~,}b|{{mzyxwwbvGutscrrqpo1ninm_lk~jiiehg@f|epdd}ccUbb;aC``I_^b]Q[[[YY9XWW*V'UTSRQQlP]ONNiM^LfK4J==+<;::n9987_6W5+4]3 211A0//2.--+,+**)W('&&##f!!q k~GdWNQO=\' U  2 He}u/:W"Na lia e ranga hatatagi mera golimiu te go nou uam limiu. A tsi kannou e kato hatagala pouts ranou limiu. E moa ta tsi toa ta tsi hulu i tamilimiu te ga tia iou.” 9!A sukusukuna lunlan be Pol e ranga hatatagina turu katun hoboto te gi nou menien ta tsi kannou. Ba nonei e poiena, “I romana u hamaloto nu tohats u lan tu agono niam limiu a kannou. Alimiu u toku hiton sil korue iam a tolala ba te ma nouemi ta ka. \81 Bu soldia e ngats puser a man lohiana te tanga kapin a tsi bout ba nonei e olona. 7Be Pol e poiena tara tsunono tara ami na turu soldia, “Te ma ka roi a pal tson teka tara tolala, ba limiu te tia mou!” 6Bu boskru e katsin bus ba ner a tolala ba nori e hakouler a tsi bout i tasi. Nori i gamo me poier i na hakoul u hannga i pal mus. 5+Ba nori e matout mer a tolala te na lapo kata mena neien turu hatu, ba nori e harukuer a tohats a hangga tara pal tou ba te singo siler a lan. 24]Ba nori e harukuer a toa lohiana te kitsia a bol me noana tara 20 a ngaha te ruku. E moa te ga lehana uen ba nori e haruku lele ier a lohiana me noana tara l5 a ngaha. 3U 14 u bong e kapa, ba lam te hula olo noa has mia i tasi i Eidria. Ba gusuna bong bu boskru e hasagoher te sukusuku uama u tsikitsiki. 42cKaba ara e na pasasa roa tara toa tolo.” 1 Na ma tsi katun, alimiu go ongolo iam, taraha alia e hamanegu e Sunahan te mar butu uanou romana te mar ranga ualala a angelo. e0CA angelo e poie lala, ‘O Pol, alö go ma matouti. Alö e na tuol noa mia i matana e Sisa. E Sunahan e hapiu nanou te ga mate u ta toa ta katun te ka gono meno lö tara tolala, ba nonei te kato benei lö a ka teka.’ /Taraha, i bong a toa angelo e tuol lala i rehir, a angelo tere Sunahan te hopu kap nio lia, e Sunahan te hatsunono gia lia. .!Kaba e noahasina. Alia e hatei rago limiu te go ongolo uam limiu, taraha e moa ta toa i tamilimiu te ga mate. A tolala talasi te tia nou. Y-+U katun i ma noui tara poata a lehana, be Pol e tuolna i gusuren me poiena, “A ma tsi katun, alimiu go mala hengoe molia ba te ma seil ba namu mei i Krit, ba ka a omi teka te ma tatei butu namei i tarara. $,ATuru lan u para alam u ma rutei a pitala nu pitopito has, ba lomolomo te bahu hatagala koru noa lasina. Ba lam e poiem, “Ara toum e na tia koru rou.” +Bu hamahö ba nori e tanian ba ner a kako i tasi. Ba turu hatopisana u lan ba nori e lu baba ner a man kan kui tara tolala. O*U ualupu e hula kato hagigere noa has rio lam, taraha e tagala koru. C)Ba nori e las haseie ren i ieluna tolala. Ba nori e kits hahis haseri a tolala pan a lohiana a tagala, taraha a tolala e namos taktakata. Nori i matout te na pasasa toum uaren turu bun kotolana te sukusuku u i Aprika, ba nori e lu pute ier u seil pan me rongaronge ier a lomolomo ba te soata peise iena a tolala. (5Ba lam e olo uam i hapalana a toa tolo te oho, a tsi tolo te ngöeri i Koda. Tara makum teka alam u kui hatagala me las hasukusukue iam a tsi bout. .'UBa nonei e pile nena a tolala ba tolala e ma antuna nei te ga habirits uen i matana lomolomo. Ba lam e rongaronga ba namen ba lomolomo e soata peise iena a tolala. O&Ba e moa te ga manasa uen, bu toa u ualupu pan te rus gala u i tasi. I%  A tsi lomolomo e biririma i pal tasi, bu katun e poier nori i antunan na lun a han ti ngilin la uen. Ba nori e tanian la hamanasar me seil sila ria i sukusuku koru turu kotolana i Krit. B$} Nu katun u para i ngilin la noa has tara nilala i taren, taraha a gohi teka e ma niga korui te ga hahaloso u a tolala ba te antunana te ga kapaia a poata tara eihalata. Nori i ngilin torohanan lui a taun i Piniks, te gi antuna uen. Nonei a gohi te kana i Krit te mata halhal ba nena a lomolomo tara poata te posa hapanna u tasi. Na nori i ngilin hahalosoia i Piniks ba te antunana tara poata te ga kapaia u tasi pan. U ualupu pan e takeima ## Kaba a tsunono turu soldia e ma hengoi u ranga tere Pol. Nonei e hengo lasi u ranga tara kepten tara tolala na tara katun te tei a tolala. 1"[ A poata a para e tia hakapa tala, ba poata tara eihalata e butuna, a poata turu tasi pan. Na ka e omi koru te go la noa u lam tara nilala teka. Be Pol e ranga mera nen me poiena, “A ma tsi katun, te la noa uarou ra teka ba ra te ka merou a nomi, ba kako na tolala te omi has nou, nu katun.” %!CBa lam e kui hatagala korum me seil sila mia i rehina kotolana ba te na tuku mia tara makum te ngöeri u Gohi u Maraha. E ma lehana ba nai a taun i Lasia. 4 aBa lam e seil halolomotom tara palabinu lan ba te kui hatagala sil koruem te go la noa u lam, ba lam e na luem a makumun tasi tara taun i Naidas. A lomolomo e hatu rio lam te go la noa u lam tu mar la u lam, ba lam e la karasa ba nem a oluna i Salmoni ba te seil uam i hapalana tolo i Krit te oho. ~uTara taun teka a tsunono turu soldia e sabei a toa tolalana i Aleksenria te la u i Itali, ba nonei e hosa rano lam. Ba lam e seil haroho uam tara tasi i rehina provins i Silisia na i Pampilia me na tuku mia tara taun i Maira tara provins i Lisia. Ba lam e takei ba pouts nem a han teka ba lam e seil uam i hapalana tolo i Saipras te oho, taraha alam u lagi lalaia tara lomolomo. 7gBu hamahö ba lam e na tuku mia tara taun i Saidon. E Julias e haniga mei e Pol te ga na ruto merien a ma tsi hahikapien i tanen ba nori te hale rien a ma tsi ka te ngilen. Ba lam e osa mia tara toa tolalana i Adramitiam te katsin la u turu taun te ka ria i rehina u tasi tara provins i Eisia. Ba lam e lam me seil talam. Ba toa tson a solonen e Aristakas, a toun Masedonia tara taun i Tesalonaika, e la gono has merio lam.  E Gamman e hale iema u ranga te go osa u lam tara tolala ba te la uam i Itali. Ba nori e lu rer e Pol nu palair u karabus ba te hala rarien tara toa katun a solonen e Julias. Nonei a toa tsunono te kaia tara toa pal soldia ti ngöei a Retsimen tere Sisa. 1 Be Agripa e poiena tere Pestas, “Sanena a katun teka te ma kato sili te ga la uen romana turu kot peisa tere Sisa, sanei e hapurese ier.”1Ba nori e hatalisir me hiararangar me poier, “A katun teka e ma katoei ta ka te antunana te gi atung hamate menien tsi te gi karabus menien.” Z-Ba King e takeina ne Gamman ne Benaisi, nu katun ti gum gono meien i takei has. Be Pol e poiena, “A tsitabubun ranga e nigana. Kaba te ngile mulö u ranga u para, e niga hasina i tar. Taraha, alia e matesil koruegu te go here meni lö alia, nu katun hoboto has te hengoe rio lia i romana. U tsien lasi teka te ma lue milimiu.” /Be Agripa e poiena tere Pol, “Ga lö e hakats nem a tsitabubun ranga teka e antunan palisena u hakats i tar ba lia te hamana gia tere Iesu?” kOO King Agripa, alö e hamana uam turu propet tere Sunahan? Alia e atei silegu alö e hamanam.” _7Alö o King Agripa e atei nem a man ka teka, ba lia te ranga gia i matamulö ba te ma matsingologi. Alia e hamanegu tu atei hakapa nia lö a man ka hoboto teka, taraha a man ka teka i ma katoei tara makum a mous. jMBe Pol e poiena, “A tsi kapan, alia e ma momolögi! U ranga i tar e manana ne matskö hasina. FE Pol e mar ranga u teka ba te hatarare noa nena a man ka te katoen, be Pestas e kuna i tanen me poiena, “O Pol, alö e momolö korum! A niatei pan i tamulö e kato hamomolöe nolö!” iKU ranga teka e poiena e Mesaia a katun te hahalose rara e ga lu u kamits ba nonei te takei mam pouts noa tara tou mate ba nonei te na habulungana nena te go lu pouts meri e Sunahan u Jiu na pal barebana halhal turu Jiu.” }Kaba i manasa na i romana has e Sunahan e taguhe nolia, ba lia te tuol gia teka ba te hatei negu a man ka teka tara katun papala na tara tsunono has. Na lia e katoegu u mar ranga noa lahas ti kato u propet ne Moses i manasa tara man ka te ga butu. q[Nonei lasi a ka teka ti tsepa sil mei lia u Jiu i Luman Lotu Pan ba te torohanan atung hamate rio lia. } sAlia u la mam u i Damaskas me na hatei ragi a barebana te gi hakapa koru menien u markato u omi nu hakats u omi i taren ba te habirits uar tere Sunahan, na te gi kato menien a man ka te haruto nena ti hakapa koru menien u markato u omi nu hakats u omi i taren. Na lia u kato has u i iesana i Jerusalem na tara man han hoboto i Judia na tara pal barebana halhal turu Jiu. v eBe Pol e ranga noana me poiena, “O King Agripa, alia u ma hipusni a kana i Kolö teka tu tare malia. 9Alia e hala sile goi lö te go na hatuts merien lö u ranga i tar na te gi habirits ba menien u markato u omi te here nei u kuhil. Alia e hala mena goi lö i taren te gi habirits uen tara markato a niga te here nei u ualesala, ba lö te na habirits ba ramien a nitagala tere Satan ba nori te habirits uar tere Sunahan. Ba lia te lu ba negou romana u markato u omi turu katun te hamana ria i tar, ba nori te lue riou a makum i taren i gusuna barebana te hopu kap berai e Sunahan a peisanen.’ ” E Pol e hatararein u toukui i tanen $ AAlia e hala mena goi romana lö tara honoto i tamulö na tara pal barebana halhal turu Jiu, ba lia te taguhe gou romana lö te gi ma kato homi meien lö. k OTakei, ba lö te tuolum. Alia e butu sile gia i tamulö te go hopu kap mei lö a katunun kui i tar. Alö e na hatei ramou a barebana tara ka te rutse mula lö i romana na tara man ka te harutse goi lia romana lö i murimuri. |qBa lia e poiegu, ‘O tsunono, alö esi?’ Ba Tsunono e poiena, ‘Alia e Iesu, a katun te kato hakamitse mulö. :mBa lam e rus hoboto uam i puta turu tsikitsiki, ba lia e hengoegu u toa u ranga turu Ha-Hibru ba te poiena i tar, ‘O Sol, o Sol, aha te kato hakamits sile milö alia? Alö peisa te kato hakamits poutsem a peisam. E here nei a bulumakau a tson te kiki hatoumurena a tsi roei tara katun te tou nanen.’ ?w O King, alia u la noaia i maroro tara soasa ba lia e rutsegu u toa u ualesalana i kolö te alesala balein a pitala, ba nonei e piraha hahise nolia nu katun has ti la gono meio lia. $A Be Pol e ranga lelina me poiena, “Alia u la u i Damaskas te go na kato has u i iesana, ba lia e ka megu u ranga u mal nu haniga pan turu pris pan. $A Ba lia u hahuna hapara raten turu luman lotu hoboto turu Jiu te go haranga merien lia ba te holis ner a man ka ti hamane ien. Alia u raharaha homi koru mera ien me la uagu turu taun i lehana te go na kato homi merien lia.” E Pol e hatararein te palis meni e Iesu u hakats i tanen Q Na lia u mar kato has u teka i Jerusalem. Alia u lu u ranga u mal turu pris pan ba lia te hakarabus negu a para a katun tere Sunahan. Na tara poata ti katsin kato hamate rien ba lia e haniga hasigu. iK “I manasa alia has u poei go hitagala sil te go kato homi meni lia a solone Iesu ni Nasaret. {Ga neha tsiponi te poe nami limiu, ‘Ara e ma hamana rei te go tatei hatakei pouts meni e Sunahan a katun te mate’? iKNonei u toa u ranga noa has te hamana ria a l2 a pal barebana i tarara e ga mana, ba nori te hatsunono hapaner e Sunahan tara mamana lan na tara mamana bong. Na nonei lasi a toa nihamana teka te kot meri lia u Jiu, o King. Na i romana alia e tuol gia teka turu kot, taraha alia e hamanegu te go manu u u ranga te hopu kapin e Sunahan turu tuburara i manasa. +~ONori e solon atei sile rio lia tu tahongo u lia turu Parisi, a pala te kukute hamatskö koruer u lotu i tarara. Nori e tatei hatei ner a ka teka te gi ngil uen. /}W“U Jiu hoboto e atei siler a markato i tar tu pien noaia lia ba te noana i romana. Nori e atei siler tu kaia lia i han peisa i tar i mam koru noa, na i Jerusalem. )|KTaraha, alö e atei sil haniga koruem u markato hoboto na man harangata turu Jiu. Ba lia te ranga hatatagigu te go hengo meni lö alia ba lö te ma haseseimi. 9{kBa nonei e poiena, “O King Agripa. Alia e poiegu e nigana i tar te go kato meni lia u ranga i matamulö i romana ba te hatei negu a man ka hoboto te kot sil meri lia u Jiu. z Be Agripa e poieto tere Pol, “Alö e tatei ranga beiem a peisam.” Be Pol e hasoasei nena a limanen me hatanian rangana. y#Taraha, alia e poiegu e ma niga nei te go hala meni lia a karabus turu kot pan ba lia te ma hatei nagi a saha ka te kot sil merien.”9xkKaba alia u ma koloto noe lei tu kalanloun tere Sisa a tsunono i tar, taraha alia e ma ateigi aha te go ranga sil mei lia e Pol. Ba lia te mi piou nagien i matamilimiu na i matamulö has, o King Agripa. Ba poata te kapa noa u hirangata teka ba lia te ka toum megou ta ka te go koloto sil mei lia e Pol. Jw Kaba alia u ma sabie lei ta toa ta ka te antunana te gi atung hamate menien. Ba nonei noa has e kato sileto te ga la uen romana turu kot peisa tere Sisa, ba lia te hanigagu te go hala menien. (vIBe Pestas e poiena, “O King Agripa na ma tsi katun hoboto te ka hoboto ria ra i teka. Alimiu e rutesmiu a katun teka, a solonen e Pol. U katun hoboto turu Jiu i Jerusalem na i teka has i hala sile leien lia u raranga u omi. Ba nori e ku hapan mer te go ma tatei toatoa lel uai e Pol. uBu hamahö be Agripa ne Benaisi e la gono merima u hiharuto pan, ba nori e na tasu ria i iahana makum te hengoe ria u kot. Bu tsunon pan turu soldia na pal kapan tara taun e tasu gono meren. Be Pestas e hala nena u ranga ba nori e tasu merima e Pol. t5Be Agripa e poiena tere Pestas, “Alia has e ngilin hengo negu u ranga tara katun teka.” Be Pestas e poieto, “Alö e na hengoe men i mahö.” s!Kaba e Pol e ranga hatagala sil te ga ka noa uen tara karabus antunana tara poata te la nen romana turu kot peisa tara Gamman Pan e Sisa. Ba lia u poieto te gi tara kap noa menien antunana tara poata te hala nagien romana lia tere Sisa.” E Pestas te ranga u teka. +rOAlia u ma atei sil hanigei u ranga te mar kato uana teka, ba lia e ranga megu e Pol te go tatei la pouts uen i Jerusalem ba te na hakot mera neien u ranga teka. "q=Nori i raharaha meien tara man ka lasi turu lotu peisa i taren na tara toa katun te mate, a solonen e Iesu. Be Pol e poiena e Iesu e toatoa noa hasina. dpABu katun ti kot meien e tuolur, kaba i ma kot meien ta mar ka ta omi tu hakats meren lia. EoBa tara poata ti gono hoboto ien teka ba lia e haseseigu, bu hamahö ba lia e gum gia turu gumgum tara tsonun hahamou turu ranga ba te ngö regu u soldia te gi la mena meien e Pol i tar. gnGBa lia u ranga palis mera ten me poiegu, ‘U Rom e ma mar hahuna menari a katun i mam te gum hoboto mera nen u katun te kot sile ren ba nonei te ka mena a poata te go ranga palis menien u ranga te kot merien u katun.’ m5Tara poata tu la u lia i Jerusalem bu pris pan na pal kapan turu Jiu i kot naten, ba nori e rangatse rio lia te go poe meni lia nonei e gi hahunei. =lsNori i kaka gono meien turu lan u para, be Pestas e toan ranga hatarare nena e Pol tara king. Ba nonei e poiena, “A toa tson e kana teka e karabus noaia tara poata tere Piliks. k1 U palabina u lan e la hakapa be Agripa a King na toa tahol a solonen e Benaisi e tuku ria tara taun i Sesaria te gi na tara menien e Pestas. djA Be Pestas e raranga gono mam merena u tsonun pepeito i tanen me toan poiena tere Pol, “Alö e kato silem te go la u lö tere Sisa, bara, alö e la tala uamou tere Sisa.” E Pol e tuolia i matana e Agripa ne Benaisi 9ik Te ka megia lia ta ka ta omi, tsi tu katoeia lia ta toa ta ka te antunana te go mate u lia, alia e ma tatei bus ba nagi a nihahuna teka. Kaba e moa te ga mana u u ranga te kot merien lia, ne moa has ta toa ta katun te ga hala meni lia tara nitagala i taren. Alia go la soku u turu kot pan tere Sisa!” rh] Kaba e Pol e poei, “A luma teka te tuol gia lia i romana nonei a luman kot tara Gamman Pan e Sisa. A luma lasi teka nonei a makum te tatei hengoe ria u kot i tar. Alö u atei hakapa, alia u ma katoei ta toa ta ka ta omi turu Jiu. 0gY Kaba e Pestas e ngilin kato hasasaler u Jiu. Ba nonei e rangatsena e Pol, “Alö e ngilin la uam i Jerusalem ba lia te na hengoe goa u kot i tamulö i Jerusalem?” &fEBe Pol e mar ranga palis uana teka, “Alia u ma katoei ta toa ta ka ta omi turu lo turu Jiu, na tara Luman Lotu Pan has, na tara Gamman Pan has e Sisa.” ?ewE Pol e tuku hakapa bu Jiu ti lama i Jerusalem e tuol hahise ren, ba nori e sake rien u ranga u tiama u para. Kaba nori i ma antunan harutoni e Pestas te go mana u u ranga i taren. 9dkE Pestas e ka gono mera ien e antunaia turu toal tsi u maloto u lan lel, ba te toan gala uana i Sesaria. Bu hamahö ba nonei e gumna tara luman kot, ba nonei e ngöena e Pol. c Na pal kapan i tamilimiu e tatei la gono has merio lia. Na te kato homiia a katun teka ba limiu te tatei na kot gono memen.” bBe Pestas e ranga palis uana i taren me poiena, “E Pol e karabus noa buna i Sesaria. E ma pina noi ba lia te la uagou i Sesaria. 3a_Bu pris pan na pal kapan turu Jiu e la uar i tanen me sakeri e Pol u ranga. Nori i ranga hatagala u tere Pestas me poier, “Alö go taguhu ramo lam ba lö te hala mena mumei a katun teka e Pol i Jerusalem.” Nori i ngilin hataratara kapin a maroro bu katun i taren te mousur ba te pulier e Pol. >` wE Pestas e la hakapa uama i Sesaria te go mi tara kap menien a provins i tanen, ba nonei e gamon ke iena u topisa u lan. Ba nonei e la ba nenama i Sesaria me kete uana i Jerusalem. I_ U huol u hiningal e la hakapa, be Posias Pestas e palisena e Piliks tara toukui i tanen. E Piliks e ngilir u Jiu e gi haniga u i tanen ba nonei e ma hapurese ba nanei e Pol tara karabus.0^YE Piliks e hakatsin e Pol e ga hale ien ta moni ba nonei te hapurese nen tara karabus. Ba tara poata a para nonei e roron ngö menien i tanen ba te ranga gono menen. ]/E Pol e rarangin a markato a matskö, na te ga hala puta meni a katun u ngil i peisanen, na te kot gono mera noa romana e Sunahan u katun. E Pol e mar ranga u teka be Piliks e matoutuna. Ba nonei e poiena, “La tala. Te ka megoa lia ta poata ba lia te ngö lele golö.” t\aTe kapaia a palabina u lan, be Piliks e la gono menama a tahol i tanen e Drusila te pala u turu Jiu. Be Piliks e ngöena e Pol me henge iena u ranga i tanen te hatei neien a mouna a ka te hamana siler u Kristen tere Iesu Kristo. .[UNonei e rurar u hagum ba te ranga menei a kepten turu soldia e ga hakeia e Pol tara karabus, kaba nonei e go ma hakarabus hatagala korue ien. Na nonei e hanigeir a man hahikapien tere Pol te gi taguhu menien tara ma tsi ka te ngilen. E Piliks e hakeia e Pol tara karabus turu huol u hiningal tZaE Piliks e molo atei haniga sil u nihamana na markato turu Kristen. Ba nonei e ranga mera nei u Jiu te gi hahaloso buuen me poiena, “Poata te la nama romana a tsunono e Lisias, ba lia te tatei hamatsköe gou u ranga i tamilimiu.” YToum u toa puku lasi u ranga. Poata tu tuolia lia i gusuren ba lia e mar ku uagu teka, ‘Alia e hamanegu e Sunahan e hatakei pouts rena romana u katun ti mate. Nonei lasi a mouna a ka te kot merien lia i matamilimiu.’ ” E Pol te mar ranga u teka. X Te moa nen, bu katun teka e gi hatei lö u saha u nomi ti sabien i tar, tara poata tu tuolia lia i matana u Kot Pan turu Jiu. WKaba a palabir u Jiur i Eisia i mi pile kap nio lia. Na te ka merien tu ranga i tar, nori gi la uama i matamulö ba te kot nario lia. PVNa lia u kato hakapi a markato te go gogoso u lia i matana u Lo. Alia u kato u teka i iahana a Luman Lotu Pan ba nori e tare rio lia. Ne moa ta pal katun te gi ka gono meio lia, ne moa has tu geta. UBe Pol e ranga lelina me poiena, “Tara man hiningal te la hakapa alia u kaia tara palabina u han, ba lia e toan la pouts uagu i Jerusalem. Alia u la mei u moni te go na taguhuri u katun ti moa ta ka, na lia u la sil hasi te go na hats u lia tere Sunahan. zTmBa tara mamana poata a torir e tagala silena te go matskö u lia i matane Sunahan na i matar u barebana has.” 2S]Na lia e hamana silegu nonei a ka te hamana sil hase ren, nonei te hatakei poutse noa romana e Sunahan u katun ti mate, u katun u matskö nu katun te ma matskö hasri. [R/Kaba alia e hateie golö, nonei a Maroro teka tara Tsunono te ngöe rien ‘A markato te peko menari a hun katun’, e manana alia e roron kukutie gen. Alia e kukutiegu a Maroro teka ba lia te singo uagu tara Got turu tubumulam e Sunahan. Alia e hamanegu u ranga hoboto te kana turu Lo tere Sunahan nu ranga hoboto ti kolotein u propet. Q Na turu ranga te kot merien lia, nori e ma antunan habutu nari ta toa ta mounen te tatei kato hamanena u ranga i taren teka. E moa. Pw Na pal kapan turu Jiu i ma tarei lia te go hiatatung gono meia lia ta toa ta katun turu ranga i iahana Luman Lotu Pan. Na nori i ma tara hasei lia te go hatakei meni lia tu hagum tu omi turu katun i iahana u luman lotu tsi i iahana taun. E moa. O Te rangata ramoen lö ba lö te tatei atei hase mou nonei u l2 u lan puku te kapa tu la u lia i Jerusalem te go na kato menai u lotu. Nw Be Gamman e hanigato te ga kato menai e Pol u raranga i tanen. Be Pol e poiena, “Alia e atei silegu turu hiningal u para alö a tsonun hahamou turu ranga tara pala i tamulam u Jiu. Ba lia te sasala megu te ranga palis uagu lia i tamulö. 9Mk Nu Jiu has i taguhe ien ba te saka menari u ranga tere Pol. Nori i ranga hatei hoboto me poier, “A man ranga hoboto teka e manana.” E Pol e hatein u ranga i matane Piliks cL?Ne Lisias e ranga mer u katun ti katsin kot nen e gi mi butuia i tamulö.] Ba lö noa has te tatei rangatse men, ba lö te tatei atei peisa moa i tanen a mamana ka te kot memien lam.” E Tetalas te mar ranga u teka. hKIKaba a tsunono e Lisias nu soldia i tanen i lama me tagala korur, me lu ba tsipon narien lam. "J=Nonei e torohana hasi te ga kato hakorkoriana menien a Luman Lotu Pan i tamulam, kaba alam u pile kap nen. [Na lam u ngilin kot nien turu lo i tamulam. -ISAlam u tara sabe a tson teka e Pol nonei a katununa tara markato a omi. Nonei e roron habutsena a raharaha na hiatatung i gusur u Jiu tara han hoboto i puta. Na nonei a toa tson mammam has turu katun ti lukater a pala i tamulam me ka uar tara tana pala te ngö rari a hun katunur i Nasaret. HKaba alia e namos hatu kap nago lö tara poata lehana. Alia e ranga hatatagi gia i tamulö te go hengo meni lö a tsi ranga i tamulam. UG#Ba torimulam e haniga koruena a ka teka, ba lam te haniga koru hase molö. PFBe Gamman e ngöena e Pol. Be Tetalas e tanian sake nei e Pol u ranga ba te poiena, “A tsi tsunono o Piliks, alö u taguhu raio lam tara nigumgum a niga koru ne moa ta hiatatung te ga butu. Na turu hakats u niga i tamulö, alö u taguhir a pala i tamulam tu hamatskö meni a man ka man para te omi i manasa turu han hoboto. E I murina te kapaia u tolima u lan, be Ananaias a tsunono pan turu pris e la uanama i Sesaria ba te la gono mera nama a pal kapan turu Jiu, na katunun raranga i taren, a solonen e Tetalas. Ba nori e hateieri a Gamman e Piliks u ranga ti katsin kot meien e Pol. cD?"Ba Gamman e ritena a kalanloun me rangatsena e Pol, “Ime a han i tamulö?” Poata te hengo nien e Pol a toun Silisia ba nonei e poiena, “Alia e hengoe gou romana lö tara poata te la rima romana u katun te kot nario lö.” Ba nonei te ranga merena u soldia i tanen te gi pepeito kap haniga meni e Pol i iahana luman gamman tere Herot.}Cs!Ba nori e na piou narien i Sesaria ba te na hala ner a kalanloun tara Gamman, ba nori te hatuoler e Pol i matanen. oBW Bu hamahö bu soldia e kopis pouts uar i luman soldia, bu katununa turu hos e la noa gono mer e Pol. ABu soldia e hengoer u ranga tara tsunono i taren ba nori e luer e Pol me na piou narien tara taun i Antipatris tara bong. t@aNa tara poata tu hengo nia lia u Jiu i korupakö nen, ba lia te katsin sala nagien i tamulö i teka puku. Na lia u ranga mer u katun ti kot meien e gi na hatei nia i matamulö aha te kot sil merien. Nonei talasi a tsi ranga i tar.” 0?YAlia u sabe ti kot sil menien a man kana turu lo peisa i taren, kaba nori i ma kot sil meien ta ka te ga antunaia te gi atung hamate menien tsi te gi kalabus menien. c>?Alia u katsin atei sil aha ti kot sil meien ba lia te lu mena gien turu Kot Pan i taren. &=EU Jiu i pile kapin a tson teka me katsin atung hamatie ren. Alia u hengoin nonei a toun Rom ba lia te la meregu u soldia i tar ba te na lu ba ragien u Jiu. {<o“Dia Mista Piliks, alö a Gamman te soloseie mulam. Alia e butu gia i tamulö i romana. Alia e Klodias Lisias. ?;yBa tsunono e koloteto a toa kalanloun te kato u teka: -:SNa limiu go lu has iam u hos te hihitaguhi nariou te gi hosa meni e Pol ba limiu te pepeito kap haniga namoen, ba limiu te na piou namien tere Piliks a Gamman.” 9 Ba tsunono turu soldia e ngörena a elasolana kepten i tanen me poiena, “Alimiu go gone iam a 200 soldia e gi la u i Sesaria, na 70 a katununa turu hos, na 200 a katununa turu saka, ba limiu te tanian takei moa tara nain kilok tara bong i romana. @8yBa tsunono e poiena, “Alö go ma hateii ta toa ta katun te hatei mena mulei lö alia a ka teka.” Ba nonei e hala pouts talena a pien. Nori i hala meni e Pol tere Piliks a Gamman =7sKaba alö go ma hengo rien, taraha u katun i taren te kurapa ria turu 40 e mous riou ba te hahalose ren. Nori e katoe rima u hamal pan te gi ma nou uaien na te gi ma ua has uaien e ga noaia tara poata te gi atung hamatien e Pol. Nori e hanei sil hamanasa tale ren, na nori e hahaloser u ranga i tamulö.” `69Ba pien e poiena, “U Jiu e haniga hoboto narima te gi rangata menien lö te go lu mena lei lö e Pol turu Kot Pan i mahö. Nori e gamo rima ba te poier, ‘Alam e ngilin rangata lel nem tu rangatasei i tanen.’ }5sBa tsunono e pile nena a limanen me gamon la hatalis menen me rangatse nen, “Alö e katsin hatei moi lia aha?” p4YBa kepten teka e lue nen me na piou nanen tara tsunono me poiena, “E Pol a karabus nonei te ngöe lalo lia me poiena alia go mi piou nia a pien tson teka i tamulö, taraha nonei e ka mena a toa ka te ga hatei nien i tamulö.” !3;Be Pol e ngöena a toa kepten me poiena, “Lu mena lei a pien tson teka tara tsunono turu soldia, taraha nonei e ka mena a toa ka te ga hatei nen.” 2Kaba a toa pien tson, a hanangona e Pol, e hengoen u korupakö, ba nonei e na tasuna i luman soldia me na hateiena e Pol. U1#Na limiu na pal kapan turu Kot Pan e go hale mula tu ranga tara tsunono turu soldiana i Rom ba te rangatse mien te go lu mena meien e Pol i tamilimiu. Alimiu go gamo iam ba te peimiu, ‘Alam e ngilin rangata lel nem tu rangatasei i tanen.’ Ba lam te na hanei sile mou te go atung hamate menien lam i mam te ga tuku uen teka.” 40aBa nori e la uar turu pris pan na tara pal kapan me poier, “Alam e katoe muma u hamal pan te go ma nou meni lam ta ka e noana tara poata te atung hamate moa lam e Pol. O/ U hihase tara pal katun ti kato u korupakö teka e kurapaia tara 40. D. Tara bongbong ba toa hun katun turu Jiu i katoeto u korupakö. Nori i kato u hamal pan te gi ma nou uaien na te gi ma ua has uaien e ga noaia tara poata te gi atung hamatien e Pol. N- Ba tara bong ba Tsunono e tuolta i rehina e Pol me poiena, “Alö go ongolo. Alö tu hatei namoa lia i Jerusalem teka, ba lö te na kato has uam romana i iesana i Rom.” Nori i korupakön e Pol z,m Ba raharaha e pan koru talana, ba tsunono turu soldia e hakatsito me poiena, “Pua, u katun e namos las kakatser e Pol!” Ba nonei e ranga merena u soldia te gi la u ba te na lu ba neri meien e Pol ba te mi piou narien tara luman soldia. ~+u Ba barebana e geta hapanir, ba palair u tson hihatuts turu Lo tere Moses ti kaia tara pala turu Parisi i tuoluto ba te ranga sisir me poier, “Alam e ma sabiemi ta ka ta omi tara tson teka. Toum u namnamei tsi a angelo te ranga toum meien.” c*?Taraha, u Sadiusi e roron poier a katun te mate e ma takei pouts nei romana tara tou mate, na nori e roron poe haser e moa ta angelo na e moa has tu namnamei. Kaba u Parisi e roron hamana ria tara man ka hoboto teka. v)eNonei e ranga hakapa u teka bu Parisi nu Sadiusi e tanian hiangenangenar, bu hagum teka e tapekona i hagus. !(;Tara poata te atei sileia e Pol u Sadiusi nu Parisi i ka hobotoia turu hagum pan teka, ba nonei e ku uana i taren me poiena, “Man hatoulana, alia has a Parisi na pien turu Parisi. Alia e ka gia turu kot, taraha alia e hamana uagu turu katun te mater e takei poutsur romana!” A'{Be Pol e poieto, “Man hatoulana, alia e ma atei sile gulei te tsunono pan uanen turu pris. Sanena te go atei sil mena lei lia nonei a tsunono pan turu pris, alia sane ma tatei ranga homi nagu leien. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, ‘Alö go ma ranga homi silei a katun pan tara barebana i tamulö.’ ” w&gBu katun ti tuolia i rehina e Pol i poieto, “Alö e ranga homi silem a pris a tsunono pan tere Sunahan!” %'Be Pol e poieto i tanen, “E Sunahan e tapala hase nou romana lö, taraha alö a katun a nigan ranga tun! Alö e gumum i tium te go kato hamatskö meni lö alia turu lo, kaba alö has te pekoem u lo, taraha alö e ranga memula u katun teka te gi tapala menien lia!” q$[Na tsunono pan turu pris e Ananaias e ranga mer u katun ti tuolia i rehina e Pol me tapaler a rungnen. ?# yBe Pol e tara hamatskö uana tara pal kapan me poiena, “Man hatoulana, alia u kaia i matane Sunahan te la noana i romana, ba torir e ma poie nei ‘Alö e kato homim.’ E moa.” ")A tsunono turu soldia e ngilin atein aha koru ti kot sil mei u Jiu e Pol. Bu hamahö ba nonei e hapurese nena a tsien tere Pol, ba tsunono e ranga merena u pris pan na pal kapan hoboto te gi gono hoboto uen. Ba nonei e luena e Pol me na hatuole rien i mataren.!Ba pal tson ti katsin lahuse ien me rangatse rien tu rangatasei i la hatoumuri ba naten i teka puku. Na tsunono e matout has tara poata te sabe ien e Pol nonei a toun Rom, taraha nonei e kits hakapei e Pol a tsien. E Pol e tuolia i matar a pal kapan , QBa tsunono e poieto, “Alia a toun Rom taraha alia u holin a moni pan.” Be Pol e ranga palisina me poiena, “Alia a toun Rom noa tara poata ti poseia lia.” ykBa tsunono e lana tere Pol me poiena i tanen, “Hatei molia, alö a toun Rom?” Be Pol e poieto, “Geha.” /WBa tara poata te hengoeia a kepten u ranga teka ba nonei te lana tara tsunono turu soldia me poiena i tanen, “Alö e katsin katoem aha? A tson teka a toun Rom!” B}Ba nori e kitse rien a lete, be Pol e ranga mena a toa kepten te tuolia i rehinen me poiena, “A lo e ma haniga nei te go lahus meni lö a toun Rom te go ma la noa uaien turu kot.” FBa tsunono e ranga merena u soldia i tanen te gi lu menien i iahana luman soldia. Ba nonei e ranga mera nen te gi lahus menien te go hatei meni e Pol a ka te raharaha koru merien u katun. ucBa nori e ku hapan noa lasir ba te hula lapo ba ner u hasobu i taren pouts me lapo sei ner u koahu i iasa. I A barebana i hengoia tere Pol e noaia turu ranga teka, ba nori e toan ku hapan korur me poier, “Tsuga ba neiam! Atung hamate iam! A mar katun teka e moa koru te ga tatei toatoa lel uen!” Ba Tsunono e poieto i tar, ‘La tala, taraha alia e hala halehane golö ba lö te la uam tara barebana halhal turu Jiu.’ ” l~~J}|t{{5ztyy^xxw(vuutPsrr qponml`kjjihgffzeQd2bb aa'`_^]]=\G[[AY]XWWhVV#TTSSnRRQ-ONN"MLK6JJ'IHHKGAFEDDBA@??P>V=<;:F997766#5g4D33P22 1 /.x-R,+*h)x((( '&u%$$O#""! 5Pm~3] %x AR PYY+0Nonei e kato sili a ka teka te ga haruto menien a nihitaguhu pan i tanen tara mamana poata i murimuri. Nonei e ngilin haruto rena u katun hoboto te mar niga mera neien ra a ka te kato beri ra e Iesu Kristo. dXA0Nonei e hatakei pouts sil meri ra e Kristo te gi tsunono gono menien ra tara han i Kolö. ~Wu0Kaba e Sunahan e roron tatagi koru rano ra. Nonei e tatagi hapopo rira te hatoatoa pouts gono merien ra e Kristo, ara ti ka halhal mam ban a nitoatoa tere Sunahan ti hipus menien ra. Aa, e Sunahan e lu pouts meri ra a nihitaguhu peisa i tanen. xVi0Ara hoboto i kato u te mar kato uaren. Ara i kukute u ngil peisa i tarara i puta, ba te kato uara turu ngil tara tuanreirara na turu hakats i tarara. E Sunahan e raharaha rio ra nu barebana hoboto, taraha a markato a omi te hakui rio ra. 2U]0Alimiu u kukute iam a markato a omina i puta, ba te hengoemiu a tsunono turu spirit u omi i iasa, nonei tala a liliahanei te hakui rena u katun te hipus ner e Sunahan. T 0I manasa alimiu u ka halhal ba niam a nitoatoa tere Sunahan ba te heremi u katun u mate, taraha alimiu u hipus namen ba te kato homimiu. S 70A barebana tere Kristo e hereri a tuanreinen na nonei e here nei u baku. Nori e onote ren, na nonei has e onotena a mamana ka tara mamana makum.R 90E Sunahan e hakeia a mamana ka hoboto i puta tere Kristo ba te katoe neien a tsunono pan tara barebana hoboto i tanen, u katun te hamana uar i tanen. jQ O0E Kristo e tsunonona tara makum teka ba te pan soku nena a mamana mar tsunono na mamana mar nitagala. Na nonei e pan soku has nena a mamana ka hoboto te ka mena a solo pan, tara han i puta i romana na tara hanina i murimuri. )P M0Na lia e singo sil hasegu te go atei sil mena milimiu te mar pan soku koru uana a nitagala i tanen te kuina i iaharara te hamanara. Nonei a nitagala i iaharara a toa noa lahas a nitagala pan te hatakei mei e Sunahan e Kristo tara tou mate ba te hagume nen tara pal matou i tanen i Kolö. O y0Alia e singo silegu e Sunahan e ga kalata a bakumilimiu ba limiu te atei sile mou a ka te ngö sil merien limiu te go hamana sile iam limiu, ba limiu te atei sil hase mou te mar niga soku uana a man ka te ranga hamana nien tara barebana i tanen. |N s0Alia e singo uagu tara Sunahan tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, e Tamanen te ka mena a nitsunono pan. Alia e singo silegu te go hala merien limiu a niatei na te go haruto menien a peisanen i tamilimiu, ba limiu te atei sile mou e Sunahan. M 0Nonei te e haniga hiton sil bera gilia limiu tere Sunahan. Poata tu hengoeia lia te mar hamana uami limiu tere Iesu a Tsunono na te mar ngil koru mera milimiu u katun hoboto tere Sunahan, alia u ma solopalai te go singo beme rai limiu, ba te noana i romana. L  0U Namnamei tere Sunahan te kana i tarara e here nei u ranga hamana u tagala te haruto ranei ra e Sunahan e hala ranoi ra a ka te ranga hamana sil menien tara barebana i tanen, ne haruto has nena e Sunahan e sakahis pouts nitoa ranou romana a barebana hoboto te katun uar i tanen. E kato uana teka ba ra te haniga uara tere Sunahan te pan sokuna ba te soloseie ren. U singo tere Pol 5K e0 Na limiu has, e Sunahan e hopu kap merai limiu u Namnamei u Goagono te ranga hamana neien. Nonei e hopu kap rilimiu u katun tere Kristo. Taraha, alimiu u hengoe iam u ranga u mana, u Bulungana u Niga te poiena e Sunahan e ngilin lu pouts mera nei limiu i tanen, ba limiu te hamana uamiu tere Kristo. tJ c0 Alam u katun tu hamana tutun sil e Mesaia, alam go haniga u tere Sunahan te pan sokuna ba te soloseie men. nI W0 A mamana ka hoboto te butuna e tahongona tara man ka man kapan te ngilena e Sunahan. E Sunahan e hopu kap sil rira te gi katun u ra i tanen ba te ka hoboto gono mera e Kristo, taraha i manasa koru nonei a ka te ngilin katoe ien. RH 0 E kato uana teka: poata te butu nama romana a poata te hopu kap mamin e Sunahan, be Sunahan te gone nou romana a mamana ka hoboto i kolö na i puta ba te hapane nou e Kristo ba te tsunono noa i taren. tG c0 E Sunahan e atei sokuna, na nonei e haruto rira a ka te mous i manasa, a ka te ngilin kato meien e Kristo. GF  0Poata te rahatsingia e Kristo me matena, nonei e sakahis rio ra be Sunahan e lu ba neto u markato u omi i tarara. A nihitaguhu i tanen e pan koruna, ba nonei te tatangana haparana i tarara. iE M0Na ra gi solosei e Sunahan te haniga merien ra te katun uara ra tara Pien Tson a tsomi i tanen. )D M0E Sunahan e tatagi koru rena ra, na nonei e hopu kap mam rio ra te go hahahu sila merien ra e Iesu Kristo. Nonei a ka te ngile ien ba te niga hasina i matanen. `C ;0I mam te habuteia e Sunahan u kolö nu puta, nonei e hopu kap sil rira te gi katun u ra i tanen te hamana uara ra tere Kristo. Nonei e ngilena te gi katun lasi u ra i tanen ba te ma ka merei ta ka ta omi i matanen. sB a0Ara gi haniga u tere Sunahan e Tamana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. Ara u katun tere Kristo, be Sunahan te hala ranei ra a mamana ka a niga ni Kolö, a mamana ka turu Namnamei, nu bulungana teka e kato hasasala koru rena ra. A /0E Tamarara e Sunahan ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. A mamana ka a niga ni Kolö c@ C0Alia e Pol, a toa aposol tere Iesu Kristo te hopu kapin e Sunahan. Alia e koloto menagi a kalanloun teka i tamilimiu u katun tere Sunahan te ka mia tara taun i Epesas, u barebana te hamana hiton uamiu tere Iesu Kristo. T?!DAlia e Pol te kolotegi a tsi rangan haniga teka a limar hamatskö. Ma solopalemi alia e ka noa has gia tara karabus. A nihitaguhu tere Sunahan e tatei ka gono mera nolimiu. Nonei talasi. Alia e Pole>CDNa limiu go poe iam tere Akipas, “Alö go kato korui a toukui te halei lö a Tsunono.” B=}DI murina te harit namia limiu a kalanloun teka, ba limiu te na rit has bera mien u pal katun u Kristen i Leodisia. Na limiu go harit has niam a kalanloun te la nama romana i Leodisia. $<ADHala niam u haniga i tamulam turu mun toulana i tamulam i Leodisia. Na hatsomi hase iam e Nimpa na pal katun u Kristen te roron hagum ria i luma i tanen. H; DA tsomi e Luk a dokta ne Dimas has e hatsomi uar i tamilimiu. :wD Na lia has e hatei rago limiu Epapras e kui hatagala koru bera nolimiu, na turu katun hasir i Leodisia ni Hirapolis. 9wD Epapras e hala has mena nei u haniga i tanen i tamilimiu. Nonei e pala has uana i tamilimiu na nonei a katunun kui has tere Iesu Kristo. Nonei e singo hatagala hiton bera nolimiu, ba te rangatsena e Sunahan e ga taguhu rio limiu ba limiu te tuol hakarapotomiu ba te katun tangoho uamiu i tanen, ba limiu te atei sil haniga hase mou alimiu e katoemiu u ngil hoboto i tanen. f8ED Ne Iesu Jastas nonei e hatsomi has uana i tamilimiu. Nori a elapisa a Jiu peisa te hamana uar tere Kristo ba te kui gono merio lia teka tara Nipepeito tere Sunahan. Na nori i taguhu bale iolia me kato hagegaher a torir. _77D E Aristakas, te karabus gono meno lia, e hala has ranoi limiu u haniga, ne Mak has a hahatoulana tere Banabas. (Alimiu u lu hakape iam u ranga te poiena te ga la uamen romana i tamilimiu, ba limiu te hanige men.) /6WD Ne Onesimas a tsomi a toularara a niga te pala has uana i tamilimiu, nonei e la gono menou e Tikikas. Nori e na hatei raroi romana limiu a mamana ka te butuna teka. 5DAlia e hala mena gien i tamilimiu ba nonei te hatei rano romana limiu ime te mar ka halona uamu lam, ba te kato hasasala rano limiu. 4/DA tsomi e Tikikas a toularara e na hatei ranoi romana limiu aha te katoe gulia. Nonei a katun hamana te kukui gono mera nolam tara Tsunono. ;3oDTuru mamanu ranga i tamilimiu, alimiu go ranga hatami iam ba te ranga namiu u mar ranga u niga koru, ba limiu te atein ranga palis haniga mia turu katun hoboto. U rangan haniga 2/DAlimiu go hakats haniga niam a markato i tamilimiu i gusur u katun te hahamanar, ba te moana ta poata te ga ski te hatei mera mien limiu e Iesu. n1UDAlimiu go singo sile molia be Sunahan te taguhe nolia te go ranga hatarare u lia te mar ngil uanen. _07DNa limiu go singo sil has ramo lam be Sunahan te kalatsena a maroro te go rarare meni lam u ranga i tanen ba te hatei nem u ranga tere Kristo, te mous i manasa. Taraha, nonei a ka te ka sile gia lia tara karabus. /-DAlimiu go pile hakarapoto niam a tou singo i tamilimiu bu hakhakats i tamilimiu te ma tatei tia nei ba limiu te haniga uamiu tere Sunahan. F. DU katun pan, alimiu go kato haniga mia turu katunun kui i tamilimiu. Taraha, alimiu e ka has memiu a katun pan i tamilimiu i Kolö te kato hanigana i tamilimiu, nonei a Tsunono. U hihatuts &-EDNa katun te kato homina e palis hase riou u markato u omi i tanen. E Sunahan e ma ngil kalakala ranei u katun pan nu katunun kui tara man ka ti katoen.],3DTaraha, a Tsunono e hala ranei romana limiu u hamatana u niga. Alimiu e luemiu romana u hamatana te haputu rane ien u katun i tanen. Taraha, e Kristo nonei te kui sil korue milimiu. Nonei a Tsunono i tamilimiu. +'DTara mamana ka te katoe milimiu, kui hatagala koru iam. E here nei alimiu e kui mia tara Tsunono i Kolö ba te ma kui talasi mia turu katun. *5DU katunun kui, alimiu go mamaniete iam u katun pan i tamilimiu tara mamana ka. Ma hengo las rami tara poata te tara kap rarien limiu te go ngil mena milimiu u haniga i taren. E moa. Alimiu e hengo hiton mera mien alimiu e ngilin hengomiu ba te hatsunonemiu a Tsunono i Kolö. p)YDA pal tson, alimiu go ma haraharaha remi a galapien i tamilimiu. Nori e namos sökana mer a raharaha. ( DA galapien, alimiu go hengo haniga hiton riam u tamamilimiu nu tsinamilimiu, taraha a markato teka e kato hasasalena a Tsunono. ^'5DNa limiu a pal tson e go ngil riam a tohaliou i tamilimiu ba te ma raharaha ramien. |&qDAlimiu a tohaliou e go mamanieta riam a pal tson i tamilimiu, taraha a Tsunono e hanige iena a markato teka. l%QDTara mamana ka hoboto te katoe milimiu na te poe milimiu, alimiu go kato mena mien te katun uami limiu tere Iesu a Tsunono. Na limiu go haniga mia tere Sunahan e Tamarara tara solone Iesu. A markatona te gi ka haniga hoboto u B$}DAlimiu go hakats hiton neiam u ranga tere Kristo nu mounen te niga balana. Alimiu go atei haniga iam ba te hiahihihatutsmiu tara mamana niatei i tamilimiu. Ba limiu te kömemiu u sam nu köman lotu nu köma te köma ria turu namnamei. Na poata te köma mia limiu, ba torimilimiu te haniga has uana tere Sunahan. |#qDE Kristo e hala ranei limiu u tori u kokomoto. Na masalohana e tatei panina turu hakhakats hoboto i tamilimiu. E Sunahan e ngö gugono sil merai limiu tara toa pal katun te go ka haniga hoboto uam limiu. Ba limiu te haniga has uamiu i tanen. "9DNa ka teka te pan bala koruna: alimiu go hiangilngil iam. A markato teka e las gugono haniga rena a man ka hoboto ba nori te ka haniga hoboto nitoar. "!=D Alimiu go ma hakats sil balemi a ma tsi ka ma tsi omi tara katun. Te kato homina ta toa ta katun i tamilimiu, ba limiu te solopalemiu a nomi. Alimiu go tara pouts riam u katun ti kato homiia i tamilimiu, te mar tara pouts has meri e Sunahan alimiu tu kato homi uam limiu i tanen.  D E Sunahan e hopu kap sil rilimiu te go katun uam limiu i tanen, na nonei e ngil rano limiu. E kato uana teka, ba limiu te hiatatatagimu ba te niga mia tara palai. Alimiu go kato hatetenei iam a peisamilimiu ba te tami mia tara palai ba te ma sökanami. +D Na tara markato a tsimus teka, e Sunahan e ma lu kata ranei u Jiu nu katun te ma Jiuri, u katun te ka mer a hatoatongo tere Sunahan i pikpikören nu katun te moa. Ne Sunahan e ma hakats has ranei esi u katun halhal ne si u katunur i gusuna latu, nu katun te hahakui puku rer nu katun te pile ner a peisaren peisa. E moa. I romana e Kristo te panina, na nonei e kana i iahana u katun hoboto i tanen. |qD Na limiu e ka tala memiu u ngil nu hakhakats u tsimus u niga. E Sunahan te habutu rio limiu e kato here ranei limiu a peisanen ba te roron kato talasina. Na nonei e taguhu rano limiu te go atei haniga sil mena mien limiu ba te kato talasina. c?D Ma hiagamogomomi, taraha alimiu u hapolasa ba neiam u ngilina i puta na markato i tanen. FDKaba i romana alimiu go ba niam u markato hoboto teka: a mamana mar raharaha, na markato te omi mena toa katun a tai, na markato te ranga homi silena a toa katun a tai, nu ranga u koreme. mSDNa limiu u roron kato has uam i iesana tara poata tu ka mia limiu i gusuna u mar katun u omi teka. yDA man markato teka e kato haraharaha koruena e Sunahan e antunana te hahuna mera noien romana u katun te hipus naren. 7DAlimiu go hakapa nitoa niam u ngilina i puta te kana i peisamilimiu: a tsikolo na hahaloku, na markato a korkoriana, nu ngil u tagala u omi. Na limiu go ma ngilin gono bemi a peisamiu a man ka tara palair u katun. A markato teka e here nei a katun te hatsunonena u keisa. 8iDE Kristo a mouna a nitoatoa i tamilimiu, ba poata te butu pouts nen romana, alimiu e ka gono has memoen tara hiharuto pan i tanen. A nitoatoana i manasa na nitoatoa a tsimus DTaraha, e here nei alimiu u mate hakapa iam, na nitoatoa a mana i tamilimiu e mous gono mena e Kristo i rehina e Sunahan. Z-DHakats hiton neiam a man kana i Kolö. Ma hakats talasi nami a man kana i puta. ^ 7DE Sunahan e hala pouts rilimiu a nitoatoa tara poata te hatakeien e Kristo tara tou mate i tanen. Ba limiu te kato silemiu a man ka ni Kolö, te kana e Kristo u Gohus tere Sunahan te gumna tara pal matou i tanen. &EDA markato teka e tara here nei e ka mena a niatei a niga, taraha nonei e kato hatagala sil rena u katun te gi lotu hatagala uen ba te haka pute ier a peisaren ba te katkato homier a peisaren. Kaba a markato teka e ma taguhe nei a katun te ga hapiu menien u ngil u omi i peisanen. DA man ka teka e ma ka nitoa noi. E moa. Nori e kato hakapa rariou romana. Na man lo na man hihatuts teka i haka tuni u katun. "=DAlimiu go hanoan kukute niam u lo pinopino te poier, “Ma nouei a ka teka,” na “Ma koto tolahei a ka i tium,” na “Ma sebele hasi a ka teka.” ODAlimiu u mate gono meiam e Kristo, ba te ma hakits lelmi turu spirit nu lo ni manasa. Ga taraha tsiponi te mar kato uami limiu te mar kato uar a barebana te hakats las ner a markatona i puta? kODNori e ka halhal ba ner e Kristo. Nonei u baku te hakuiena u tuanrei, te haharoei nena a pal barebana i tanen. Ara e ka hoboto talasira ba te hiatagtaguhu nera te gi hamana hatagala u ra tara poata te haka pute ria ra a peisarara tere Kristo. Ara gi mar niga susul u te ngil uana e Sunahan. Alimiu u mate gono meiam e Kristo ba te toatoa gono has memen LDA palair u katun e poier nori e pan ria i matane Sunahan, taraha nori i ka mei u sinasoho u kapan, ba te poier ara gi haka putei a peisarara ba ra te hatsunonera u angelo. Alimiu go ma hengo ramien te poe mena rien alimiu e kato homimiu. Nori e kato hapan pinopinoer a peisaren te hakats las mena rien a markatona i puta. {oDA man ka hoboto teka e hereri u haharoei pinopino tun tara man kana i murimuri. Kaba a ka a mana nonei e Kristo. v eDE mar kato uana teka bu katun te ma tatei katoeri u lo te poier a saha ka te tatei noue milimiu na te tatei ue milimiu, ne ma tatei ona has rari limiu tara man lan a man goagono i iahana u hiningal na i iahana tsihau na i iahana u wik.  3DE Sunahan e lu ban a nitagala turu katun u kapan u omi i kolö. Nonei e tagala saluhe sila rien tere Kristo me hamatsingolo ranen i matar u katun. @ yDE Sunahan e lu ban u ranga turu markato u omi ti kato ra te saka meri ra u Lo. E here nei e Sunahan e tapala nia u ranga teka tara koruse te mateia e Iesu. Nonei e hakapa nitoa nen. 4 aD I manasa alimiu u ka halhal ba niam a nitoatoa tere Sunahan, taraha alimiu u katun u omi na limiu u ka mia i ielesala turu Lo tere Sunahan. Kaba i romana e Sunahan e hala ranei limiu a nitoatoa a mana, ba limiu mere Kristo te ka hoboto memen. Nonei e lu ban a mamana markato a omi hoboto i tarara. l QD Poata tu lue mia limiu a baptais, e herei alimiu i kaho gono merai e Kristo. Na poata tu hamana uam limiu tara nitagala tere Sunahan te hatakei poutsi e Kristo tara tou mate, e herei e hatakei gono has raio limiu mere Kristo. $AD Poata tu hamana mia limiu tere Kristo, nonei e hapurese ba ria limiu turu ngil u omi i tuanreimilimiu. Nonei e ma katoei a ka teka tara markato turu Jiu te hapö mena rien a hatoatongo tere Sunahan tara pikpikör u katun u tson. E moa. Nonei e katoe ien tara nitagala tere Sunahan. 5cD U Namnamei u ohots tere Sunahan e kana i peisane Kristo, na nonei te hasaputena a nitoatoa i tamilimiu. Nonei a tsunono pan soku, ne tsunono saluhe rena u tsunono hoboto. $ADHanei iam. E moa ta katun te ga tatei amus roi limiu tu ranga pinopino. Hanei sil reiam u katun te gamor ba te hatuts ner a niatei turu tuburen ba te poier e lama tere Sunahan. Nori e hihatuts ner a man kana lasi i puta, u spirit nu lo ni manasa, kaba e ma ranga uanei tere Kristo. ]3DNonei e ga herei a mouna u hakats na markato i tamilimiu. Alimiu go hatatei hapara noe iam a markato i tanen ba te hamana hatagala mia i tanen, ti mar hatuts merai limiu. Ba limiu te haniga nitoa uamiu i tanen. wgDAlimiu u lu menami e Iesu Kristo a Tsunono i tamilimiu. Nigana. Ba limiu te ka nitoa has uamiu i tanen. DE manana, a peisar e ka halehana bara nolimiu, kaba turu hakhakats i tar e ka gono mera nolimiu. Na lia e sasala megu te atei sil mena gilia te tuol hakarapoto gono uami limiu ba te hamana hatagala uamiu tere Kristo. fn A peisarara e saputena e Kristo hIDAlia e mar ranga mera gilimiu teka, taraha a tana katun e namos angoso mera nei limiu u gamo. LDU hakats u niga nu niatei hoboto tere Sunahan e kana tere Kristo. 5DAlia e kato silegu alimiu go sasala iam ba te tagalamiu te hiangilngil uami limiu ba te ka hasukusuku hobotomiu. Alia e ngilegu alimiu go atei sil hanige iam a man ka te hamane milimiu. Alia e ngilegu alimiu go atei sile iam a ka te hamous e Sunahan i manasa, nonei e Kristo.  ;DAlia e ngilegu alimiu go atei sile iam alia e kui hatagala koru sil rago limiu na turu katun has i Leodisia, na turu katun hoboto ti namala tarei lia. h~ KDNonei te kui hatagala koru megu lia tara nitagala pan te hatakeie nen turu namnamei i tar.S} !DBa lam te hatei lanem e Kristo turu katun hoboto. Alam e torohana hatagala koru mia tara mamana niatei i tamulam te hatuts merami u katun hoboto, ba te hatei ramen te gi hanei sil menien a ka a omi. Taraha, alam e ngilem a man toa man katun hoboto e gi katun tangoho u tere Kristo tara poata te butu rien romana i matane Sunahan. | 1DE Sunahan e harute nei u katun i tanen u bulungana te momouse ien i manasa, u bulungana u mana nu bulungana u niga te la has uana turu katun hoboto. Na nonei u bulungana teka: e Kristo e kana i torimilimiu, e here nei alimiu e luemiu romana a man ka man tsine tere Sunahan. s{ aDNonei u bulungana te solon hamous ba rien u katun, kaba i romana nonei e haruto nanen turu katun i tanen. Dz DE Sunahan e katoei lia a katunun kui tara barabana i tanen, me hale nei lia a toukui teka te go taguhu merai lia alimiu. Nonei a toukui i tar te go ranga hatei baban u bulungana i tanen. ky QDAlia e sasala megu te sagoho mena gilia a kamits te taguhu mera gilia limiu. Tara kamits i tar alia e ngilin honoto negu a kamits tere Kristo te sagoho sile ien te ga taguhu merien u katun i tanen te hereri a tuanreinen. Px DNa limiu go hamana hatagala noa has uamiu i tanen ba te tuol hakarapoto sile men. Alimiu go ma hapolasa ba nemi a ka a niga tu hamana mia limiu tara poata tu hengoe mia limiu u Bulungana u Niga. Nonei u Bulungana u Niga ti rarare lan turu han hoboto, na nonei a ka teka te kui sile gulia, alia e Pol. E Pol e taguhir u Kristen Vw 'DKaba i romana e Sunahan e nolo pouts sila rena limiu tara tou mate tara Pien Tson i tanen, taraha e ngilin kato hamatskö riu limiu i matanen ba limiu te gogosomiu ba te moemiu ta ka te gi kot meri limiu. v DI manasa alimiu u lehana ba neiam e Sunahan, taraha alimiu u kato homi iam nu hakats homi iam na limiu has u pakö tere Sunahan. Uu %DNe Sunahan e ngilin sakahis pouts sila nia a man ka hoboto i tanen tere Kristo, a mamana ka ni puta na i kolö. U rahatsing tere Kristo te mate ien tara koruse e nolo poutsi a man ka hoboto tere Sunahan. Tt #DE Sunahan e hanigei e Kristo e ga saputu mei u namnamei hamatskö i tanen. Cs DU katun i tanen e hereri a tuanreinen, ba nonei te here nei u baku. Nonei a nihatania tara mamana ka, na nonei has te takei mamia tara tou mate, ba nonei te mamna tara mamana ka hoboto. er EDNonei e ka mamin a mamana ka, na man ka hoboto e ka haniga peisa ria tara nitagala i tanen. +q QDTaraha, e Sunahan e habutu sila nia e Kristo a mamana ka i kolö ni puta, a man ka te tare rara na man ka te ma tare rei ra, u tsunono na pal kapan nu gamman na mamana ka te ka mena a nitagala. E Sunahan e habutu sila nia a mamana ka hoboto tere Kristo me habutu sil has rane ien e Kristo. Jp DAra e ma antunan tare rei e Sunahan, kaba e Kristo te hatara rira ime te mar kato uana e Sunahan. E Kristo te mamin a mamana ka. Nonei e pan bala nena a man ka hoboto te habuti e Sunahan. to cDE Sunahan e sakahis sila ria ra i tanen me lu ba nena u markato u omi i tarara. E Kristo na toukui i tanen tn cD Taraha, nonei e lu ba rira a nitagala turu kuhil me haka rena ra tara nipepeito tara pien a tsomi i tanen. Dm D Ba limiu te haniga uamiu tere Tamarara te kato hamatskö rio ra antunana te gi lu meni ra a hapala tara man ka man niga te haputu silri e Sunahan u katun i tanen te ka ria turu ualesala. 2l _D E Sunahan e tatei kato hatagala koru rano limiu popona tara nitagala pan i tanen, ba limiu te sasala silemiu te go kato nitoa menami u ngil i tanen ba te tuatami memen. `k ;D Tara poata tu hengo tutun nia lam alimiu te noana i romana, ba lam te singo hiton sil ramo limiu. Alam e rangatsem e Sunahan e ga hatuts riu limiu ba limiu te atei haniga silemiu u ngil i tanen, ba lam te singo sil hasem te ga hala meni u Namnamei i tanen u hakats u niga i tamilimiu, ba limiu te antunan kato uamou te mar haniga uana a Tsunono ba te roron kato hasasale men. Ba limiu te katoe mou a mamana markato a niga ba limiu te atei haniga susul silemiu e Sunahan. ^j 7DNonei te hatei rilam te mar hitaguhu u u Namnamei tere Sunahan ba te hiangilngilmiu. !i =DEpapras te hatuts rilimiu a ka teka, a tsomi i tarara te kui gono mera nolam me taguhu rano lam ba te pakokena a toukui tere Kristo tu ngilin kato lam. rh _DU Bulungana u Niga teka e kato hasasala rena u katun me kato haniga ranen me tatsihasa uana turu han hoboto, te kato has uen i gusumilimiu tara poata tu hengo tutun namia limiu a nihitaguhu tere Sunahan me atei sil haniga korue men. =g uDE kato uana teka, taraha e Sunahan e haputu beri limiu a nitoatoa a niga i Kolö te hamana sile milimiu. Alimiu tu hengo tutun ramen tara poata te la u u ranga u mana i tamilimiu. f  DTaraha, alam u hengoen te hamana hatagala uami limiu tere Iesu Kristo na te ngil koru mera milimiu u katun hoboto tere Sunahan. e DPoata te singo sil ramia lam alimiu, alam e roron haniga uam tere Sunahan, e Tamane Iesu Kristo a Tsunono i tarara. td eDAlia e Pol, a toa aposol tere Iesu Kristo te hopu kapin e Sunahan. Alam mere Timoti e toularara te koloto uam i tamilimiu u katun tere Sunahan te ka mia tara taun i Kolosi, alimiu u toulamulam te hamana hiton mia tere Kristo. E Tamarara e Sunahan e tatei tatagi rano limiu ne tatei hala has ranoi limiu a masalohana. E Pol e singona ba te haniga uana tere Sunahan c-Ba nonei e hihatuts nena a Tsunono e Iesu Kristo na Nipepeito tere Sunahan. Na nonei e kato u te ngil uen, ne moa ta katun te ga hapiu nen. bNa turu huol u hiningal e Pol e kaia tara luma te holhol peise ien. Ba nonei e haniga rena u katun hoboto ti me katsin tare ien. Ta!Be Pol e ranga hakapana bu Jiu e tarura talar me hiangenangena hatagalar. <`qBe Pol e poe hasena, “Na lia e hatei ragoi limiu, a nihitaguhu teka tere Sunahan e la tala uana tara barebana te halhal ria i tarara u Jiu, ba nori te na hengo riou romana.” a_;Taraha, a pal barebana teka e baku-tu korur. A talingaren e siköna na nori e hasoho hakapa haser a mataren.Taraha, nori e poier a mataren e namos tarana, na talingaren e namos hengona, nu hakhakats i taren e namos ateina.Nori e raman habirits pouts uar i tar te go kato haniga pouts merien lia.’ E Sunahan te mar ranga u teka.” ^/Nonei e poei tere Aisaia:‘Alö go na hateir a pal barebana teka ba te poiem,Alimiu e hahengo mou ba te hengo tun talasimiu, kaba alimiu e ma atei koru moi romana. fi Alimiu e tara mou ba te tara tun talasimiu, kaba alimiu e ma tara hamana koru moi romana. %]CNori i ma antunan hiahanhanigai. Ba poata ti katsin tarura ien be Pol e hala lel rane ien u tana u raranga lel. Ba nonei e poiena, “U Namnamei u Goagono tere Sunahan e ranga hamana i manasa tara poata te harange ien e Aisaia a propet tere Sunahan me ranga gono mena u tubumilimiu. O\Ba palai e hamana ria turu ranga i tanen, na palai i hahamana naien. ['Ba nori e hake ier a lits te gi gonogono hoboto gono meien e Pol, bu katun u para e la uarima tara makum te kaia e Pol. Tara bongbong me na noana tara lahibong ba nonei e ranga baba nena u ranga hoboto ba te hatarare rane ien a Nipepeito tere Sunahan. Ba nonei e kato silena te ga hapalis u u hakats i taren tere Iesu, ba te hatei rane ien u ranga te kana turu Lo tere Moses nu ranga turu propet. 'ZGKaba alam e ngilem alö peisa te go hatei rilam a ka te hamana mua lö. Taraha, alam e atei silem u katun tara han hoboto e ranga homi siler u lotu teka.” kYOBa nori e poier i tanen, “Alam e tabuna luem ta kalanloun i Judia te ranga sile nolö. Na man hahikapien i tamulam i ma soata hase mei tu rangana i Judia te ga kato u teka, na e moa has ta katun te ga ranga homi silio lö. iXKNonei a ka teka te ngö gugono sil mera gulei lia alimiu ba te ngilin ranga gono mera golimiu. Taraha, alia e hamana gia tara toa katun ti hahalosi a barebanana i Israel. Na ka teka te kits sile gia lia tara tsien teka.” bW=Kaba poata te torohanan ranga hapiu nien u Jiu a ka teka, ba lia e kato silegu te go la u lia turu kot peisa tere Sisa. Alia u moa lel ta maroro. Kaba e moa ta ka te go ngilin kot gono meri lia a pal barebana i tar. V Nori i rangarangate molia me katsin puresie rio lia, taraha nori i ma sabie mei ta toa ta ka te gi atung hamate sile ien lia. U U topisa u lan e la hakapa be Pol e ngö gugono renama a pal kapan turu Jiu tara han teka. Poata ti gono hoboto men i tanen ba nonei e poieto i taren, “A ma tsi hatoulana i tar, alia u ma katoei ta toa ta ka te go tula-puta meni lia a pal barebana i tarara na u mar hihatutsina turu tuburara. Kaba nori i karabuse moa lia i Jerusalem, ba nori e hala mena rilia turu katunur i Rom. )TKPoata tu na tukuia lam i Rom ba tsunono turu soldia e haniga nena te go kaka pepeisa u e Pol. A toa puku a soldia te taratara kap nen te kaka gono meien. ]S3A pal barebana ti hamanaia tere Iesu i Rom i hengoin tu la uama lam, ba palai e tatago mera rimei lam tara taun te kaia i gusuna kalana a solonen a Hanin Toana i Apias. Na palabi i tatago mera mei lam tara taun ti ngöei a Topisa Taven. Poata te tara rien e Pol ba nonei e hanigana tere Sunahan ba peisanen e gehaha poutsuna. A taun i Rom ;RoTara taun teka alam u saber a pal barebana ti hamanaia tere Iesu. Ba nori e ngö rario lam te go na ka gono merien lam turu toa u wik. Ba lam e ka hakapam me toan la uam i Rom. qQ[ Ba lam e la ba nem a taun teka ba te sila mia i rehina kotolana me na tuku mia tara taun i Ritsiam. Bu hamahö ba lomolomo e gum nama i tasi ba lam te seil lelim, ba turu hahuoluna u lan ba lam e na tuku mia tara taun i Piutiolai. YP+ Ba lam e na tuku mia tara taun i Sirakius ba te ka mia teka turu topisa u lan. vOe A tolalana i Aleksenria a solonen u Mun Toulana u Puna. Ba lam e osa mia tara tolala ba te seil talam. =Cs+Kaba a tsunono tara ami e ngilin taguhin e Pol ba nonei e hapiu ranen. Ba nonei e ranga merena u katun ti atein ape te gi kurapa uen i tasi ba te torohanan la mam uar i kotolana. pBY*Bu soldia e hakats ner te gi atung hamate meri u karabus, taraha nori e namos aper ba te bus hakapar. HA )Ba nori e na butu ria tara makum te hitupalai u uolo ba tolala e na pasanana turu mats. Ba pal mus e na pasanana me ma antunan la nei, bu tasi e hula tego nena a pal tou me tanian takatana. @(Ba nori e ngats puse ier a man lohiana turu hangga ba te la ba nari men i tasi. Na tara toa poata noa has a palai i puresei a man lohiana ti kits kapni a man hosen tou. Ba nori e haseier u seil i pal mus te ga bahu menien a lomolomo ba nori e la uar i kotolana. >?u'Te butuia a lan ba nori e ma mareieri a han, ba nori e rutse ier a tsi toa tsi gohi te ka mei u kotolana, ba nori e ngilin hasunger a tolala tara makum teka te gi antuna uen. >y&Poata ti masul hobotoia a barebana ba nori e ba ner u wit i tasi ba te kato hagegahena a tolala. A tolala e taktakata G=%Na alam hoboto tu kaia tara tolala u noaia tara 276 a katun. Q<$Ba peisaren hoboto e gehaha poutsuna ba nori e nou haser a tsi kannou. ;#E Pol e ranga hakapa me luena a tsi beret me hanigana tere Sunahan i matana u katun hoboto. Ba nonei e poseposie nen me tanian nouna. R~}|{zyxx+wSvv2uu(tVss:rr q~p,onmm-llk8jihgff/edccbZa`` _^]]:[ZqYX!WVV UUpTTtSSTRROQPP=O\NFMM1LKJIIHHH==G<<2;Z::&987655#4y322 10I-,Y+*)(''_%%k$$0#:"{! A*=~'Dz7 7 6,FO}&Alimiu e tutu korumiu! Alimiu u butun Kristen sila mia turu Namnamei tere Sunahan. Ga limiu e na hatagala hase mou a markato tara Kristen te kukute mena milimiu a man markatona i puta? E moa koru! A|{&Na lia e rangata ragoi limiu a toa ka: u Namnamei tere Sunahan e la u i tamilimiu tu kukute mena milimiu u Lo turu Jiu, tsi tu hengo mena milimiu u Bulungana u Niga ba te hamane men? <{ s&Alimiu a tei Galesia alimiu e tutumiu! Aha tsiponi te hatutu rio limiu? Alam u ranga hatarareia i tamilimiu e Iesu Kristo e mateia tara koruse te go lu ba menien u markato u omi. kzO&Sanena te go poe meni lia a katun e tatei matsköna i matane Sunahan turu Lo turu Jiu, e Kristo sane tapusun mate tala, na lia sane tori-tsuga negu te tatagi mera nei e Sunahan ara. Kaba lia e ma hakats uagi teka. E moa.3y_&E here nei alia i hakute hasia tara koruse ba te mate gono megu e Kristo. E ma lia nei te toatoa talagu. E moa. E Kristo te toatoana i tuanreir. Na mamana ka te katoe gulia e kato sila nagia lia te hamana uagu lia tara Pien Tson tere Sunahan, taraha nonei e mate silio lia ba te ngil korue nolia. x&U Lo turu Jiu e harute nolia alia e heregi a katun te hopu kap nena u kot te ga mate uen, taraha alia e ma antunan kukute haniga nitoa nagi u Lo. Ba lia u hakapeieto i peisar a markato turu Lo turu Jiu ba te kukute talegu a maroro hamana tere Sunahan. twa&Kaba te hapolasa ba nena a katun a markato turu Lo ba te kukute poutse nen, nonei a katun te kato homina. -vS&Kaba poata te hamana uara ra tere Kristo ba te hamana silera te go kato hamatskö meri e Sunahan ara i matanen, ba palabi te poier ara e here rei u katun halhal turu Jiu te kato homir ba te ma kukutieri u Lo. Gu ranga teka e poiena e Kristo e hanigana te gi kato homi u ra? E moa koru! 9uk&Kaba ara e atei silera a katun te kukute talasena u lo turu Jiu e ma matskö pouts noi i matana e Sunahan. E moa. E Sunahan e roron lu pouts las rena u katun te hamana uar tere Iesu Kristo. Na ara has e hamana uara tere Iesu Kristo ba te kato silera te go kato hamatskö sila ria e Sunahan ara tara nihamana i tarara. Ara e atei silera e moa ta katun te ga antunan matsköia i matane Sunahan te kukute mena neien u lo turu Jiu.” t)&U ranga tu hatei lia e Pita e kato u teka: “E manana ara i tuhanaia turu Jiu ne ma katun halhal rei te ngö rari u katun u omi. E moa. Ds&Aa, poata tu tara sabe rien lia ti ma kato hamatsö uaien te mar hihatuts uana u Bulungana u Niga, ba lia e ranga megu e Pita i mataren hoboto me poiegu, “Alö a Jiu. Na lö u kato haniga mam tu mar kato u lö te kato uar u Kristen te halhal ria turu Jiu. Ga taraha tsiponi ba lö te kato silem i romana u katun halhal e gi kato u te kato uar u Jiu?” E Sunahan e kato hamatskö sila rena u Jiu nu katun halhal te hamana uaren tere Kristo Hr & Na poata te katoeia e Pita a ka teka, ba palabir u Kristen u Jiu e kato has uar i iesana, ne Banabas has. Na lia u ranga hapiun e Pita i matar a barebana, taraha nonei e ma kato hamatsköi. hqI& Poata te la u e Pita tara taun i Antiok, nonei e nou gono mam mer u hahatoulana u Kristen ti halhalia i tamulam u Jiu. Kaba i murina ti tukuia u katun te hala rema e Jemis, be Pita e la hatalis ba rena u katun halhal turu Jiu ba te nou halhalina. Taraha, nonei e matoutir u Kristen u Jiu ti poei u Jiu e ma tatei nou gono merari u katun halhal. p)& Nori i hatei talasi rilam te go taguhu meri lam u katun u kakapuku, na lia u haniga mami a markato teka. E Pol e ranga hapiun e Pita i Antiok o5& Ne re Jemis mere Pita ne Jon — a pal kapan turu Kristen — nori i tara sabe e Sunahan e halei lia a toukui teka, ba nori e haniga reri lam mere Banabas. Na lam u hatangana hobotoin te go rarare noa has u lam turu katun halhal turu Jiu na te gi rarare noa has uen turu Jiu. _n7&E Sunahan e halei e Pita a nitagala te go la menien u raranga tere Sunahan turu Jiu. Ne kato has uana i iesana e Sunahan e hala hasei lia a nitagala te go la meni lia u raranga i tanen turu katun halhal turu Jiu. dmA&Na nori i tara sabe e Sunahan e halei lia a toukui te go na rarare meni lia u Bulungana u Niga turu katun halhal i tamulam u Jiu, te mar hala has menien e Pita a toukui te go rarare menien u Bulungana u Niga turu Jiu. Ll&Na pal kapan i ma hatei lia te go palis meni lia tu toa tu ranga i tar. Alia u ma hakats haparani ti pal kapan uen, taraha e Sunahan e ma hakats has nanei a solo tun pan tara katun. E moa. k&Na lam u moa koru te go hengo merien. Alam u ngilin tara kap haniga beri limiu u hihatuts hamana te go ma palis homi uaien. +jO&Kaba palair u katun ti gamo ba te kato here nari a peisaren u hahatoulana turu Kristen ba te honoto rer a pala turu Kristen, nori ti ngilin pön a hahatoatongo tere Sunahan tere Taitus. U katun teka i honoto hamousia tara pala turu Kristen ba te katsin tara kap ner ime te mar kato uamu lam u katun tere Iesu Kristo. E Iesu e purese ba rilam u lo turu Jiu, kaba u katun teka i ngilin haka puta pouts ria lam turu lo. -iS&Na pal kapan teka i ma tagala silei te gi pö menien a hatoatongo tere Sunahan tara pikpiköna hahikapien i tar e Taitus, noahasina te pala halhal uanen turu Jiu. 0hY&Alia u la mei e Sunahan e haruteio lia te go la u lia. Alia u gum gono las mer a pal kapan turu Kristen na lia u hatarare rien u Bulungana u Niga te roron rararie gulia turu katun halhal i tamulam u Jiu. Alia u mar hakats u teka: “A toukui i tar i manasa na i romana e namos leienalelina.” g &I murina u 14 u hiningal lel, alam mere Banabas u la hakopis pouts u i Jerusalem, ba lia e lu hasegu e Taitus me la gono has mera nolam. Ef &Ba nori i soloseieto e Sunahan tara ka te butuia i tar.e )&Nori i atei sil talasi u ranga te poei, “Nonei a katun te hahala rira a kamits e rarare tale iena u bulungana te katsin kato homi mamen.” Td #&Tara poata teka u Kristen tara provins i Judia i namala tara noei a matar. Jc &Na i murinen alia u la u turu provins i Siria na i Silisia. ob Y&U ranga te koloto negu lia e manana. Alia e ranga hamana gia i matane Sunahan, alia e ma gamogi. ca A&Alia u ma tarei ta tan ta aposol. Alia u tara lasi e Jemis a toulana hamatskö a Tsunono. ` &Na topisa hiningal i murinen alia u la u i Jerusalem me na taregu e Pita, ba lia te ka gono megen antunaia turu 15 u lan. /_ Y&Na lia u ma la hasi i Jerusalem te go na tara meri u katun ti aposol mamia i tar. E moa. Alia u na kaia tara han i Arebia me hakopis pouts uagu tara taun i Damaskas. U^ %&Na poata te haruto sile ien lia a Pien Tson i tanen te go na rarare meni lia u Bulungana u Niga i tanen i tamilimiu u katun halhal, ba lia te ma rangata ragi u katun a saha ka te na katoe gou lia. E moa. ]  &Kaba e Sunahan e tatagi nio lia. Nonei e hopu kap nio lia i mam ti poseia lia ba te ngöe nolia te go kui beme nien lia. \ !&Alia u tagala koru sil a makato turu tubur u Jiu ba te takarasa gia turu katun ti tutoaposa gono meri lia ba te kukutier u lotu turu Jiu. Y[ -& Alimiu e atei silemiu tu kato hatagala sil meni lia u lotu turu Jiu i manasa. Alia u halan u kamits pan turu katun ti hatsunono u tere Kristo, na lia u torohana hatagala koru te go kato homi merien lia. `Z ;& E moa ta katun te ga hatutsei lia u ranga teka. E Iesu Kristo lasi te harutse ien lia. Y !& A ma tsi hahatoulana i tar, alia e hatei ragi limiu, u Bulungana u Niga tu hatuts rilia alimiu e ma butu meia turu katun tun. E moa. $X C& U ranga i tar teka e ma kato here nanei lia a katun te kato silena a barebana e gi hanige ien. E moa! Alia e kato silegu e Sunahan te ga hanigeio lia. Sanena te go torohanan kato hasasala noa meri lia u katun tun, alia sane ma kui begi e Kristo. E Pol e mar butun aposol u teka JW & Alam u kato u ranga teka i manasa na alia e kato lel hase gen i romana: te hatuts ranoi limiu a katun u ranga te halhalina turu hihatuts tu lu mam iam limiu, a katun teka e gi hala meni i hel! RV &Kaba alam e namos rarare bera milimiu u bulungana te halhalina turu bulungana tu rararebe mam rilam alimiu. Saha katun te kato uana teka, noahasina te angelo has uanen ni Kolö, nonei e gi korupakön! ;U q&E moa lel tu tan tu hihatuts hamana, kaba palabir u katun e gamo rario limiu ba te poier u tana u hihatuts e mana hasina ba te katsin kato homier u Bulungana u Niga tere Kristo. rT _&Alia e asingoto koru rago limiu! A tsitabubun poata puku ba limiu te katsin tapolasa ba namiu e Sunahan te tatagi koru merai limiu e Kristo. Nonei e ngö meri limiu i tanen, kaba limiu e kato sil tsiponemiu u tanu hihatuts lel. gS I&E kato uana teka ba ra te solo sei nitoa nera e Sunahan! U mana. U toa puku u hihatuts hamana MR &E Kristo e mate sil te go lu ba menien u markato u omi i tarara na te go purese pouts merien ra tara markato a omi tara han i puta i romana. Nonei e kato u turu ngil tere Sunahan e Tamarara. Q &E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. iP O&Alia e Pol. Alam mera ma tsi hahatoulana i tar te hamana uam tere Kristo e hala menami a kalanloun teka i tamilimiu a man hun Kristen te ka mia tara provins i Galesia. Alia a aposol. U katun tun i ma halei lia a toukui teka. E moa. A toukuin aposol i tar e butuma tere Iesu Kristo na tere Tamar e Sunahan te hatakei poutsi e Iesu tara tou mate i tanen. O0E Sunahan e tatei taguhu rano ra nu katun hoboto te ngil nitoe ier e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. Nonei talasi. Alia e PolUN#0E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei hala nariou u masalohana nu ngilngil hamana i tamilimiu hoboto te hamana mia tere Iesu, ba te taguhu has rariou limiu te go hamana haniga uam limiu. ?Mw0Nonei te hala bego ien lia i tamilimiu, te go na hatei mera ien limiu ime te mar ka uamu lam, ba nonei te na kato hatagala hase nou a torimilimiu ba te kato hongolo has rano limiu. L0E Tikikas nonei a hahatoulana a tsomi i tarara tara pal barebana te hamana ria tere Iesu, na nonei a katunun pakpakoko tara toukui tara Tsunono. Nonei e na hatei ranei romana limiu u bulungana hoboto i tar, ba limiu te atei sile mou ime te mar ka uagu lia. ]K30A ka teka te ka sile gia lia tara karabus — a tson hahatei tere Sunahan e kitseri a tsien. Alimiu go singo sile iam te go ongolo u lia ba te hatei negu u Bulungana u Niga. E Pol e hakapena a kalanloun i tanen UJ#0Ba limiu te singobe hase molia, ba poata te katsin ranga goa lia be Sunahan te hale noi lia u raranga. Alimiu go singo has iam ba lia te ongolo gou ba te hatei nagou u Bulungana u Niga te mous i manasa. .IU0Alimiu go katoe iam a man ka teka ba te singo hiton mia tara nitagala turu Namnamei poata te singo uami limiu tere Sunahan, ba limiu te katoemiu u mamana u singo. Na katun te katoena a man ka teka e ga tara kap haniga ba te ma hanoa nei, ba nonei te singo berena u katun hoboto tere Sunahan. :Hm0A katun te hiatatung silena e Sunahan e kato uana tara soldia te hamatsköena a man kan hiatatung i tanen. Nonei e pouse iena a let ne hasogena a kan hatukap turu lumluma ne hasogena u sendol ne pile nena a kapan hatukap ne hakopena u hatan hiatatung ne pile nena u kilatan hiatatung. E kato uana teka ba limiu te katoemiu u ranga te manana ba te katoemiu a markato a matskö ba te polasemiu u Bulungana u Niga tara masalohana. Na limiu go pile hakarapoto has neiam a nihamana ba te lu hasemiu a nihitaguhu tere Sunahan, be Satan te ma antunan kato homi ranei limiu. Ba limiu te hake mia u ranga tere Sunahan i torimilimiu. U Namnamei tere Sunahan e kato homie neien a toukui tere Satan. LG0 E kato uana teka ba limiu te hake iemiu a man kan hiatatung hoboto tere Sunahan ba limiu te antunan tuol hakarapoto mia tara poata a omi ba te tuol noa has mia tara poata te kapana a hiatatung. oFW0 Taraha, ara e ma hiatatung merei u katun tun. E moa. Ara e hiatatung mera u spirit u omi i kolö nu pal kapan i taren. Ara e hiatatung mera a nitsunono i taren nu spirit u omi te tara kap ner a han i puta te ka noana turu kuhil. E)0 Alimiu go hamatsköe iam a peisamilimiu ba te tuol hakarapoto mia tara mar hagamo tere Satan, te here nei a soldia te hahalosena a hiatatung. lDQ0 A tsi toa patu a tsi ranga te ka noana. Alimiu go tagala mia tara nitagala pan tara Tsunono. ^C50 U katun pan, alimiu go kato has uam i iesana turu katunun kui i tamilimiu, ba limiu te ma ranga sisi ramien. Alimiu nu katunun kui i tamilimiu e ka memiu a toa Katun Pan i tamilimiu i Kolö, na nonei e ma ngil kalakala ranei u katunur i puta. E moa. Nonei e mar kato uana i iesana turu katun hoboto. A man kan hiatatung hoboto tere Sunahan &BE0Ba Tsunono te palis haniga rena romana u katun hoboto tara toukui a niga te katoe ren, a katun te kui peisana turu ngil i tanen na katun has te hakuie ier. A 0Alimiu go sasala meiam a toukui i tamilimiu, taraha alimiu e ma kui bemi a katun lasi. E moa. Alimiu e kuibe hasemiu a Tsunono. k@O0Alimiu e ma tatei kui sil lasemi a toukui teka te gi haniga meri limiu u katun te pepeito rariu limiu. E moa. Kaba alimiu go mar kui mena mien te kato uana u katunun kui tere Kristo te ngil talaser a ka te ngilena e Sunahan. c??0U katunun kui, alimiu go hengo riam u katun pan i tamilimiu. Alimiu go hapan ramen ba te torohana hatagalamiu te go kato hasasala mera mien. Na limiu go kui haniga iam ba te kui heremi u katunun kui tere Kristo. >'0Na limiu u tamar a galapien, alimiu go ma ranga sisi hapara nami a galapien i tamilimiu antunana te butuna a raharaha pan i taren. E moa. Kaba alimiu go hamatskö ramen ba te hatuts ramen te kato uana a Tsunono tara galapien i tanen. U katunun kui nu katun pan i taren ={0U Buk u Goagono e poiena, “Hapan e tamamulö ne tsinamulö ba lö te na ka haniga mou ba te na toatoa halehana moa i puta.” Nonei u hatoa turu Maloto u Masaka tere Sunahan te hatei nena a ka a niga te ga halei e Sunahan a katun te hengoe nen. |< s0A galapien, alimiu go hengo haniga riam u tamamilimiu nu tsinamilimiu, taraha a ka teka e nigana i matana Tsunono. 0;Y0!A ka te ranga negu lia e kato uana teka: a tson e ga ngil korui a tahol i tanen te mar ngil pouts mena neien a peisanen, na tahol e ga hapan hasi a tson i tanen.}:s0 Nonei u panina u ranga teka te haharoeina ba te haruto nena e Kristo na hun barebana i tanen e hereri a toa katun. T9!0Nu Buk u Goagono e poe hasena, “E kato uana teka ba tson te la ba nanou romana e tamanen ne tsinanen ba te na ka gono mena a tahol i tanen. Ba nori u mun tahol teka te here roi romana a toa katun.” P80Taraha, ara e here rei a man makumun tuanrei tara tuanreina e Kristo. >7u0E moa ta katun te ga rama poutsin a tuanreinen. E moa. Nonei e hanoue nen ba te tara kap has nanen, te kato has uana e Kristo. Nonei e tara kap haniga rena a hun barebana i tanen. 6#0A tson e ga ngil hereni a tahol i tanen te ngil pouts mena neien a tuanreinen. A tson te ngilena a tahol i tanen e ngil hasena a peisanen. z5m0Nonei e kato a ka teka te go lu beme rien a hun barebana i peisanen te taratara haniga nitoar. A hun barebana tere Kristo e moa te gi ka meni ta ka i taren te omina i matana e Kristo. Nonei e ngilena a hun barebana i tanen e gi niga nitoa. 4+0Nonei e mate sil te ga baptais merien a hun barebana i tanen, ba te kato hagogoso mera neien u ranga tere Sunahan, ba te kato hagoagono ranen. 30Alimiu a pal tson e go ngil riam a tohaliou i tamilimiu te kato has u e Kristo e ngil a hun barebana i tanen ba te mate sil ranen. 2!0A hun barebana tere Kristo e ka puta ria tere Kristo. Na tohaliou e gi kato has u i iesana ba te ka puta nitoa ria tara pal tson i taren. 1)0Taraha, a tson e pan nena a tahol i tanen te kato has uana e Kristo e pan nena a hun barebana i tanen. A hun barebana tere Kristo e hereri a tuanreinen. Hena, nonei e hakui ranen e here nei u baku te hakuiena u tuanrei. Ne Kristo a Nihitaguhu tara hun barebana i tanen. }0s0Alimiu a tohaliou e go haka pute iam a peisamilimiu tara pal tson i tamilimiu te kato has uami limiu tara Tsunono. P/0Alimiu go haruto niam te hapan mena milimiu e Kristo ba limiu te 4.a0Alimiu go haniga mia tere Sunahan e Tamarara tara mamana ka na tara mamana poata, ba limiu te katoe mien tara solona e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. A man munmun tahol R-0Na poata te ka hoboto mia limiu ba limiu te kömemiu u sam nu köman lotu nu köma te köma ria turu namnamei. Alimiu go köma menami u köman lotu tara Tsunono ba torimilimiu hoboto te soloseie nen. ,w0Na limiu go ma spakmi. A markato teka e kato hohomiena a katun. Kaba alimiu go saputu meiam u Namnamei tere Sunahan. [+/0Alimiu go ma tutumi kaba limiu go torohanan atei niam a ka te ngilena e Sunahan. L*0E moa ta toa ta poata te ga ski, taraha nonei a poata a omi teka. )+0Ba limiu te tara kap haniga namiu a mar kaka i tamilimiu. Alimiu go ma heremi a katun a tutu, kaba limiu go heremi a katun te hakats hanigana. i(K0Taraha, a ka te tarena a katun e kana turu ualesala. Nonei te ranga beiena u Buk u Goagono ba te poiena:“Alö te sohom, tagule!Takei ba poutsin a tou mate i tamulö.Be Kristo te hale noi lö u ualesala.” e'C0 Te haruto namia limiu ta ka turu ualesala, bu katun te tatei tarer a saha koru nonei a ka. `&90 Te go ranga tun talasi meni lia a man ka te kato hamouse ren, ba lia te matsingologu. %0 Alimiu go ka halehana ba neiam a markato turu kuhil. E ma habutse nei ta ka ta niga. Na limiu go haruto niam te omi uana a markato teka. I$ 0 Na limiu go torohanan atei niam a ka te hamanganena a Tsunono. ]#30 Taraha, u ualesala e habutsena a mamana ka te nigana na te matsköna na te manana. L"0Alimiu u roron ka has mia turu kuhil. A ka teka e haharoei nena a markato a omi. Kaba i romana alimiu e ka tala mia turu ualesala tara Tsunono. Ba limiu te kato heremi u katununa turu ualesala. ;!q0Na limiu go ma kapiena has rami u mar katun teka. C 0Hanei sil iam te go gamo meri ta katun alimiu u ranga pinopino. Nonei a mamana ka teka te kato haraharahena e Sunahan, be Sunahan te hahuna rena romana u mar katun teka te hipus naren. #?0U mana alia e hatei rago limiu, a mar katun teka e ma tatei lu korue nei romana ta toa ta makum tara Nipepeito tere Kristo na tere Sunahan: a katun te tsikotsikolona na katun te hirata homina na katun te hihiguluna. A katun a hihigul e omi here nei a katun te hatsunonena u keisa. U#0E moa tu hahatei tu omi na e moa tu ranga tu omi. Na limiu go ma hihiunga homi hasmi. E ma niga nei te go mar kato uam limiu teka, alimiu u katun tere Sunahan. Alimiu go haniga noa has uam tere Sunahan. q[0Alimiu u barebana tere Sunahan na limiu go ma ranga tun has nami a tsikolo nu hirata u omi na hihigul. ?w0E Iesu e tatagi koru rira me mate sil rena ra. A tou mate i tanen e here nei u hats te masi uana tere Sunahan be Sunahan te hanige nen. E kato uana teka ba limiu te hiangilngilmiu. O 0Alimiu a galapien a ma tsomi tere Sunahan na limiu go kato here mien. 0 Alimiu go hiapakpakoko iam ba limiu te hiatatatagi hasmiu. Alimiu go solopale iam a markato a omi tara tai ba te tara poutse men, te mar lu ba has meni e Sunahan u markato u omi i tamilimiu ba te tara pouts rano limiu, taraha alimiu e katun uamiu tere Kristo.]30Alimiu go ba neiam u mar hakats te muku nitoa menami a raharaha. Na limiu go ma si korumi. Na e moa lel has ta raharaha na tu ngena nu hamal. Alimiu go hakape iam u mamana u mar hakats te omina tara tana katun. ;o0Alimiu go ma kato hatatagemi u Namnamei u Goagono tere Sunahan, taraha nonei a hatoatongo tere Sunahan te haruto nena alimiu e tapurese ba namiu romana a man ka man omi hoboto. !;0Alimiu go ma katoemi u ranga u omi. Alimiu go kato lase iam u ranga u niga te taguhena a katun te ranga gono memi limiu, u ranga te kato hasasale nen. *M0A katun a kopkop e ga hanoa ba te tanian kuina. Nonei e ga katoei a toukui a niga a limanen, ba nonei te antunan hala tala nena a ka tara katun te moana ta ka. 1]0Alimiu go ma kui bemi e Satan a maroro. M0Te raharaha moa limiu, haka ba neiam a raharaha. E namos kato rano limiu ba limiu te kato homimiu. Alimiu go hakape iam a raharaha, taraha a pitala e namos tsirukuna te ka nitoa uana a raharaha. 0Alimiu go hakape iam u gamo ba te hatei namiu a ka hamana tara tana katun, taraha ara hoboto e pala uara tara pal barebana tere Kristo. 0Na limiu go lue iam u ngil te kato here nanei e Sunahan u ngil peisa i tanen, u ngil te matskö hamanana na te niga balana. H 0Na torimilimiu nu hakats i tamilimiu e ga tsimus pouts nitoa. -S0Na limiu go ba neiam u ngilina i puta i tamilimiu. U ngil teka a kana tara nikaka mam i tamilimiu na nonei e omi susuluna, taraha e matesilena a man ka te gamona. r]0Alimiu u hengo hanige iam u ranga i tanen ba te atei silemiu a man ka hamana te hatutsri e Iesu alimiu. 8k0Kaba e Kristo e namala hatuts meri limiu teka. 2 ]0E moa lel ta nimatsingolo i taren, na nori e rongaronga haser a peisaren ba te na tsikotsikolo pinopinor. Nori e tagala siler te gi kato menien a mamana markato a omi. ) K0A bakuren e kuhilina, na nori e tori homir. Nori e ka halehana ba ner a nitoatoa tere Sunahan, taraha nori e hipus korur ba te kato hatutuer u hakats i taren.  -0Alia e hala ragoi limiu u ranga teka tara solona a Tsunono ba lia te tagala megen: alimiu go ma mar ka lel uami te mar kato uar u tematan. m S0A luta tara spana e harokoto hatagala hobotena a mamana makum turu tuanrei. Na poata te kui haniga hobotona a mamana makum, bu tuanrei hoboto te pan hanigana. Ara a barebana tere Kristo e here hase rei a man makum turu tuanrei. Na ra gi hiangilngil pouts ba te hiatagtaguhu pouts hasira ba nihamana i tarara te pan susuluna. A nikaka a tsimus tere Kristo [ /0Ara gi hiangilngil ba te ranga nera a ka te manana. E kato uana teka ba ra te pan susul rou ba te here roi romana e Kristo, a kapan tara barebana i tanen. Nonei e here nei u baku te hakuiena u tuanrei hoboto. |q0Ba i murimuri ara e ma here lele roi romana a galapien. Taraha, a galapien e hamana ria tara man hihatuts turu katun u gamogamo hoboto te butu rima, u katun te gamo raren ba nori te katoer u markato u omi. Esi te hengo ranen ba te hula hakatsina e here nei a ka te hula hapouseina i tasi, tsi te soatsena a lomolomo ba te hula tapana. Kaba ara gi ma herei a katun teka. E0 Na toukui teka e la noana romana antuna noa tara poata te na hamana hoboto roa ra ba te here nei u toa u nihamana, na antuna noa tara poata te na atei sil haniga hobote roa ra a Pien Tson tere Sunahan ba te here nei u toa u niatei. Ba ra te na butu here roi romana a katun te tangoho hakapa, te kato uana e Kristo. 50 Nonei e kato a ka teka te ga taguhu meri a barebana tere Sunahan ba nori te kui beren. E kato uana teka ba pal barebana tere Kristo te pan susulur. zm0 Na nonei e hala nema a man nitagala teka turu katun: a palai i hala nema a nitagalana tara aposol, na palai a nitagalana tara propet, na palai a nitagalana tara tson hahabulungana, na palai a nitagalana tara tson hahalotu na tson hihatuts. .U0 Nonei a katun te la uama i puta nonei has te la u i iasa koru turu kolö hoboto. Nonei e kato sili a ka teka te go ka ien tara mamana ka hoboto tara mamana makum.) zm0 Nime te mouna uana a bun ranga teka: “Te la uen i iasa”? E mouna uana te la mam uamen tara han i puta koru. N0E kato uana te ranga uana u Buk u Goagono ba te poiena:“Poata te la uen i iasa ba nonei e la gono mena a man ka man para ti herei u karabus, ba te hala nena a man nitagala turu katun.” ( 'G0E Kristo e hahala puku nema a man toa man nitagala tara man toa man katun i tarara popona tara man nitagala man kapan te ngilin hala nen turu katun i tanen. P0A toa Tsunono e kana nu toa u nihamana na toa baptais na toa Sunahan, e Tamarara hoboto. Nonei e kana i iasa i tarara hoboto na nonei e kui silana i tarara hoboto na nonei e kana i iaharara hoboto. 1[0Alimiu e heremi a man makumun tuanrei turu toa u tuanrei na limiu e ka memiu u toa u Namnamei, ne Sunahan e ngö sil has rilimiu te go hahaloso mena milimiu a toa ka. (~I0Alimiu go torohana hatagala iam te go pile kap hoboto gono mena milimiu u toa u hakats te hala nema u Namnamei tere Sunahan, ba limiu te ka haniga hobotomiu. e}C0Alimiu go hatetenei iam a peisamilimiu tara mamana poata na limiu go ranga hamets has iam na limiu go tami niam a tana katun. Alimiu go hiangilngil iam ba te ma hakats sil balemi a ma tsi ka ma tsi omi tara tana katun. | 0Alia e tahul ragi limiu te go mar ka uam limiu popona tara markato te haka beri limiu e Sunahan tara poata nonei e ngö riu limiu te go pien uam limiu i tanen. Alia e ka gia tara karabus, taraha alia e katoegu a markato te ngö sili e Sunahan alia. {{0Nonei e tatei luena a solo pan turu katun i tanen na tere Iesu Kristo tara mamana poata hoboto i murimuri. U mana.5zc0Alia e soloseiegu e Sunahan, te antunan kato saluhe nena a mamana ka hoboto tara nitagala te kuina i torirara, a man ka ti ma singo sil hasei ra na ti ma hakats has nira. iyK0Alia e singo silegu alimiu e tatei atei silemiu ime te mar ngil halona mera nei e Kristo u katun, noahasina te pan bala mena nei u ngilngil teka u niatei turu katun tun. Ba limiu te saputu memou romana e Sunahan noa lahas. x-0Alia e singo silegu alimiu nu katun hoboto tere Sunahan e tatei ka memiu a nitagala te go atei sil mena milimiu te mar ngil hapopo koru mera nei e Kristo u katun. U ngilngil i tanen e la nitoa uana i iasa na i puta has. E la hoboto uana tara mamana han na tara mamana ka. Iw 0Na lia e singo sil hasegu e Kristo e tatei kakana i torimilimiu te hamana uami limiu. Alia e singo silegu u mouna u hakats na markato i tamilimiu e ga kato u teka: alimiu go hiangilngil iam. Iv 0Alia e singo silegu e Sunahan e tatei hala sila nena a nitagala i tanen i tamilimiu turu Namnamei i tanen, ba te kato silena u namnamei i tamilimiu e ga tagala hapopoia tara nikapan i tanen. 'uG0Poata te hakats nagia lia a man ka teka, ba lia te hatukunugu ba te singo uagu tere Tamar, a solonen te la uana tara pinaposa hoboto i Kolö na i puta. Tt!0 Na lia e hatei rago limiu, e moa te go tori-tiama uam limiu te sagoho kamits sil mera gilia limiu. Taraha, a ka teka e haruto nena alimiu e ma katun papala uami i matane Sunahan. U ngilngil tere Kristo s0 Ba ra te tatei ongolo talara ba te singo hamatskö uara tere Sunahan, taraha ara e hamana uara i tanen ba te katun has uara i tanen. r0 Nonei a ka te ngile ien tara mamana poata i manasa, na nonei e butu hamana sila talana tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. >qu0 Nonei e kato sili a ka teka te go haruto menien a mar niatei a para i tanen i romana. E haruto sila nien turu katun i tanen bu angelo na pal kapan tara han i Kolö te tatei tarar. {po0Alia e tetenei gia turu katun hoboto tere Sunahan. Kaba e Sunahan e hanigeio lia te go rarare u lia i tamilimiu u katun halhal ba te hatei ragi limiu a man ka man kapan te nigana tere Kristo, ba te haruto has ragi u katun hoboto te mar butu hamana uanou romana u ranga momous tere Sunahan. E Sunahan te habuts a mamana ka e hamous u ranga teka tara man poata i manasa. :om0E Sunahan e hale mei lia a toa kan hahalapuku te kuie ien a nitagala pan i tanen, na nonei e katoei lia a katunun kui i tanen te go rarare meni lia u Bulungana u Niga i tanen. Nn0Nonei u ranga momous e kato uana teka: alimiu u katun halhal i tamulam u Jiu e hisoböei gono mera mio lam ba te luemiu a man ka man niga tere Sunahan. Ara e honoto ria tara toa hun katun, nu ranga hamana te kato sila nia e Sunahan e Iesu Kristo e la has uana i tamilimiu. Na ka teka e butu sila nama turu Bulungana u Niga. m50I manasa a ka teka i ma hateiri a barebana, kaba i romana e Sunahan e haruto sila nanen turu Namnamei i tanen turu aposol nu propet u niga i tanen. l0Alimiu go rite iam u ranga teka ba limiu te luemiu a niatei te mar atei sil halona mena gilia u ranga momous te hatei mamin e Kristo. k}0Nonei e harutei lia u ngil i tanen te hamous mame ien. Alia u koloto hakapa beri limiu a tsitabubun ranga tara ka teka. j30Alia e poiegu alimiu u atei sil hakape iam e Sunahan te hale mei lia a toukui teka e go taguhu meri lia limiu, taraha nonei e tatagi koru rano ra. xi k0Alia u rarare bei e Iesu Kristo u ranga teka te go taguhu meri lia limiu ba nori e hakei roa lia tara karabus. Nh0Na limiu has e heremi a hapala tara luman lotu teka, taraha alimiu e katun has uamiu tere Kristo. Alimiu e hisoböei gono mera mio lam ne Sunahan e ka sila mena u Namnamei i tanen i iaharara. g 0E Sunahan e gono hoboto gono merena u katun i tanen e Kristo, na ra e here rei a luman lotu a gogoso te hatakei beri e Sunahan. yfk0Alimiu e heremi a luma, nu aposol nu propet e hereri a punluma. Ne Iesu Kristo e here nei a tul-gus tara luma. e0Alimiu e ma katun halhal lel talami. Alimiu e here talemi a toa han turu katun tere Sunahan, ba te honoto mia tara pinaposa i tanen. d 0Ara hoboto e antunan la hasukusuku sila tala uara tere Sunahan turu Namnamei i tanen, taraha e Kristo e kato beri ra a ka teka. Tc!0Be Kristo e mi rararieto u rangana tara masalohana i tarara hoboto. E rarare u i tamilimiu u katun halhal tu ka halehana ba niam e Sunahan, na e rarare hasia i tamulam u Jiu tu ka hasukusukuia i tanen. &bE0E Kristo e kato sili a tou mate i tanen e go nolo pouts meri ra tere Sunahan. Nonei e hakapa a raharaha i gusurara, ba ra te here tale rei a toa hun katun. a0E Kristo e nolo pouts sila ria ra i peisanen. A tou mate i tanen e hakapa u Lo nu ranga u mal nu mamana u mar ranga nonei turu Lo te kato rira u hihipakö. Nonei e kato sili a ka teka te go kato merien a huol a hun katun a toa hun katun te hamana uar i tanen. p`Y0E Kristo e hela ban a ololo te lu kata rio ra a huol a hun katun ti hiapalpal. Nonei peisa te nolo pouts berio ra. Alam u Jiu na limiu u katun halhal, ara e hiataratara pouts talara, taraha e Sunahan e kato here rira a toa katun. 4_a0 Alimiu u ka halehana iam i manasa, kaba i romana alimiu e hamana uamiu tere Iesu Kristo, be Sunahan te lu hasukusuku sila mera nei limiu i tanen u rahatsing tere Kristo. V^%0 Alimiu go hakats pouts niam tu ka halhal ba mam mena milimiu e Kristo. Alimiu tu ka halhal ba niam u katun tere Sunahan. Alimiu u hahal niam u ranga hamana tere Sunahan. A man ranga te kits gono merien u Jiu i ma la uai i tamilimiu. Alimiu u ka ba niam e Sunahan tara han i puta teka, ba te moemiu ta ka te go hamana sil iam limiu. s]_0 Alimiu i posa halhal ria i tamulam u Jiu, na limiu e atei silemiu alam e ngö rami limiu u katun te ma ka memi a hatoatongo tere Sunahan i pikpikömilimiu, taraha alam e roron hapö nem a hatoatongo tere Sunahan na limiu e moa. |\q0 E Sunahan e kato rira u katun u tsimus ti hamanaia ra tere Iesu Kristo. Nonei e kato hatsimus sil rira te gi kato meni ra u markato u niga te hopu kap mam sile ien te gi mar kato u ra. Ara e here rei a toa katun te hamana uara ra tere Kristo k[O0 Ara i ma kui sili a ka teka. E kato uana teka ba ra te ma tatei hala seie rei a solorara. E moa. *ZM0E Sunahan e lu pouts meri ra a nihitaguhu peisa i tanen ti hamanaia ra. A ka teka e ma butu menei a toukui i tarara. E moa. E Sunahan te hala puku rane ien ra.  ~}}|'{zo==<9;:99A87o6v544s2100$/.--$,8**"(''&:%O$$#"" !k RX 2:6wS<{  | M $ JZQ= DA barebana ti hengo mami u Bulungana u Niga i ma lai tara hanin husa tere Sunahan, taraha nori i hahamana. Kaba e Sunahan e hanigana te gi la u a palabinu katun tara hanin husa i tanen. eCKaba u Buk u Goagono e poe hasena, “Nori e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar.” 5A toa makum turu Buk u Goagono e hatei nena u hatohitinu lan me poiena, “E Sunahan e husa ban a man toukui hoboto i tanen turu hatohitinu lan.” nUKaba ara te hamanara e tatei luera a tou husa tere Sunahan. Nonei e poei,“Alia u raharaha koru ba te ranga hamana gia i iasa ba te poiegu, ‘Nori te hahamanar e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar!’ ” E Sunahan e mar ranga u teka noahasina te kapa u a toukui i tanen tara poata te kui hakape ien a han i puta, na nonei e solon husa noa. B}U Bulungana u Niga e la uama i tarara te mar la has uen nori turu katun i manasa. Nori i hahengo u turu ranga, kaba nonei e ma taguhu rien, taraha nori i hengo papala ba te hahamanar. F U ranga te hopu kapin e Sunahan e la uanama i tarara, te poiena ara e tatei ka mera a tou husa i tanen. Kaba ara gi hanei sil te ga ma antunan lu has meni ta toa i tarara nonei a tou husa. veNa ra e tara sabiera nori i ma antunan lai tara hanin husa i tanen, taraha nori i hahamanein e Sunahan.?wE Sunahan e rangein esi tara poata te ranga hamana uen i iasa ba te poiena, “Nori e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar”? Nonei e rangein nori u katun ti hipusia i tanen. 9Na eresi u katun te raharaher e Sunahan turu 40 u hiningal? Nonei e raharaher u katun ti kato homi ba te mater ba te la ba rarien tara latu pinopino. Esi nori u katun ti hengo a runguna e Sunahan ba te tori-tsuga naren? Nori u katun te peigi rema e Moses tara han i Itsip. V %Alia e hatei hahuol rago limiu a ka te ranga nena u Buk u Goagono:“I romana, te henge moa limiu a runguna e Sunahan, alimiu go ma hipus uami ti hipus u u tubumilimiu ba te tori-tsuga nario lia.” ` 9Ara e ka uara tere Kristo, te hamana hatagala nitoa uara ra ti mar hamana u ra i mam. B } Alimiu go hihitaguhi iam ba te hiararanga namiu u ranga teka turu mamanu lan antunana te ka noa uana a poata. Taraha, a markato a omi e namos gamo rano limiu ba te hahipus rano limiu.  # A ma tsi hahatoulana, alimiu go hanei iam. Ta toa i tamilimiu e namos hahamanana ba te omina ba te hapolasa ba nena e Sunahan te toatoana.   Na lia u raharaha koru ba te ranga hamana gia i iasa ba te poiegu, ‘Nori e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar i Kenan.’ ” 3 Ba nori a pal katun i kato haraharaha korueto lia, na lia u poei, ‘Nori e roron tori hasoalar. Nori i namala atei silei a markato i tar.’ ta Aa, u tubumilimiu i tarei u toukui pan i tar turu 40 u hiningal, kaba nori i torohana noa hasio lia. c?U Namnamei u Goagono e poiena,“I romana, te henge moa limiu a runguna e Sunahan, alimiu go ma hipus uami ti hipus u u tubumilimiu ba te tori-tsuga nario lia ba te torohane roa lia tara latu pinopino. Kaba e Kristo, a Pien tere Sunahan, te tara kap haniga rena a barebana tere Sunahan. Na te ongolo rara ba te hamana haniga noa uara i tanen ba te hamana silera a man ka man niga i tanen, ara u katun hamana i tanen. A barebana tere Sunahan e tatei husar 2]E Moses, a katunun kui tere Sunahan, e kato a toukui a niga i gusuna barebana hoboto tere Sunahan, ba te hatei nena a man ka te ga rangein romana e Sunahan i murimuri. hIA mamana hunhaposa e ka mena a katun te habuten, kaba e Sunahan te habuti a mamana ka hoboto. (IA katun te habutu a hunhaposa a solonen e pan nena a palabasa i tanen. Ne kato has uana i iesana, e Iesu e ka mena a solo te pan bala nena a solo tere Moses. $AE Iesu e kukute hanigei e Sunahan te hopu kap nien tara toukui teka, te mar kato haniga has meni e Moses a toukui i tanen i gusuna barebana tere Sunahan. } uA ma tsi hahatoulana, e Sunahan e ngö sil rilimiu te go katun uam limiu i tanen. Na limiu go hakats niam e Iesu. E Sunahan e hala sile mei e Iesu te go mi aposol uen turu lotu i tarara na te go mi tsunono pan uen turu pris turu lotu i tarara. xiNe Iesu e antunan taguhu tala rena u katun te amus rer, taraha nonei e tori-tiama has mei ti amus menien.(~INe matsköna te butu here merien u toulanen tara mamana markato ba te toan luena a toukui tara tsunono pan turu pris te tatagi rena u katun ba te roron kui haniga beiena e Sunahan. Nonei e kato sil a ka teka te ga lu ba meni u markato u omi turu katun ba te nolo bera nen tere Sunahan. }Ara e atei silera nonei e ma la sile mei te go taguhu meri u angelo. E moa. Nonei e la silema te go taguhu meri a pala tere Abraham. |U katun hoboto i solon matouti a tou mate ba te hereri i mate koru mei a nimatout. Be Iesu e mate sileto te go lu ba merien a nimatout. { A ma tsi galapien teka te ranga nanen nori u katun tun, ne Iesu e butun katun here has rame ien. Nonei e kato silei a ka teka te go tatei mate uen ba te toan kato homi nitoa nena e Satan, nonei a katun te ka mena a nitagala te ga kato hamate meri u katun. ,zQ Ba nonei e poe hasena, “Alia e hamana uagou tere Sunahan.” Ba nonei e poe hasena, “Alia e kagu, na ma tsi galapien has te hala ramei lia e Sunahan.” ,yQ E Iesu e poiena,“O Sunahan, alia e hatei nagoa lö turu toular.Alia e köma hasasala uagou i tamulö i matar a barebana i tamulö te lotu hobotor.” 3x_ E Iesu e kato ranei ra u katun u matskö tere Sunahan, na ra mere Iesu e ka mera a toa Tamarara. E kato uana teka ba nonei te hanigana te ngö mera neien ra u toulanen. %wC E Sunahan e habutu silei a man ka hoboto a peisanen. Ne nigana te lu meni e Iesu a kamits, taraha e Sunahan e kato hatatalu sile ien a tsonun mammam ba te hapien rena u katun u para ba te ngö mera neien i Kolö. Aa, e Iesu a tson mammam i taren ba te halu pouts rane ien e Sunahan. v! Kaba ara e tarera e Sunahan e hala sei e Iesu ba te hale neien a solo pan te ka uana tara king, taraha nonei e lu a kamits pan ba te matena. E Sunahan e tatagi koru rira ba te gamon haka puta sile nei e Iesu turu angelo te go antunan mate sil merien u katun hoboto. Vu%Alö u haka puteia a man ka hoboto i tanen.” Tara poata e Sunahan e haka puteia a man ka hoboto tara katun, e moa ta ka te ga ka halhal. Kaba ara e ma tara noe rei te pan saluhe mena neien a mamana ka. t!Alö u haka pute ien turu angelo tara tsitabubun poata, ba lö u toan haka seie ten ba te hale mien a solo pan te ka uana tara king. 0sYTara toa makum i iahana u Buk u Goagono e poiena,“O Sunahan, aha nonei a katun ba lö te hakats namen ba te tara kap namen?Nonei a ka pinopino lasi. rAlam e ranga nem a han i puta tara poata i murimuri, ne Sunahan e ma haka puta mena neien romana turu angelo. E moa. q Ne Sunahan e haruto hasin te mana uana u ranga teka te kato menien a mamana hiharuto na mirakul a para ba te hala nena a man toa toa man nitagala turu Namnamei u Goagono popona turu ngil peisa i tanen. E Iesu a katun te halu pouts ranei e Sunahan u katun ap;Kaba u ranga tere Iesu e pan bala nena u ranga turu angelo, na ra e moa koru te gi bus ba meni a nihahuna te totone rara a markato a niga koru teka te lu pouts mera nei ra e Sunahan. A Tsunono e Iesu noa has te habulungana mamin a maroro teka te lu pouts mera nei e Sunahan u katun, nu katun ti hengoe ien i haruto rira u ranga teka e manana. o3U Lo tere Moses te hala sila nama e Sunahan turu angelo e mana, na katun te hipus nen ba te ma kukutie neien e lu a nihahuna te matsköia i tanen. un eE kato uana teka ba ra te pile hakarapoto nera u ranga u mana ti hengo ra. Ara e namos hapolasa susule ren. 1m ]Ga saha mar katun u angelo? Nori hoboto a namnamei te kui beier e Sunahan. Nonei e hala sil rane ien te gi taguhu merien u katun te katsin lu pouts rena e Sunahan.~l w E Sunahan e namala ranga uai teka ta toa ta angelo ba te poiena,“Alö go gumia teka tara pal matou i tar ba lia te hale goi lö u katun te paköe rio lö ba lö te na pita-puta ramoen.” Kaba nonei e ranga u teka tara Pien i tanen. kk Q Alö e na hapits mera moien te mar hapits menari u hasobu. Alö e na palis mera moien te mar palis menari u hasobu.Kaba alö e mar ka nitoa las uamou teka ba te ma tatei palismi. A poata i tamulö e ma tatei kapa nei.” j ) Nori e na taia hoboto riou romana, kaba alö e ka nitoa mou.Nori e na toutounei hoboto riou ba te here roi u hasobu te toutouneina. i 9 Nu Buk u Goagono e poe hasi,“O Tsunono, alö u kato a han i puta tara hataniana poata. Na lö u kato hasi a han i Kolö a limamulö. gh I Alö e haniga koruem a markato a matskö ba te omiem a markato te ma matskö nei. fi Be Sunahan noa has i tamulö te haka seiia lö turu katun hoboto i tamulö, na nisasala i tamulö e pan bala nena a nisasala i taren.” Yg -Kaba u Buk u Goagono e mar ranga meni a Pien Tson tere Sunahan teka:“O Sunahan, a solon king i tamulö e ka nitoana romana.Alö e tsunono hamatskö rem u katun tara nipepeito i tamulö. Hf  U Buk u Goagono e mar ranga meni u angelo teka:“E Sunahan e kato here ranei u angelo i tanen a lomolomo.Nonei e kato here ranei nori u katunun kui i tanen u tula u hiski.” Ce A Pien Tson tere Sunahan e pan saluhena tara mamana ka hoboto, na poata te katsin haleie men e Sunahan i puta, be Sunahan e poiena, “U angelo hoboto i tar e gi hatsunono u i tanen.” td cE Sunahan e namala ranga uai teka ta toa ta angelo i tanen ba te poiena,“Alö a pien i tar.I romana alö e hatamana mia i tar.” E moa. Kaba nonei e ranga u teka tara Pien i tanen. E Sunahan e ma rangani ta toa ta angelo ba te poiena,“Alia e hapien nagoen, na nonei e hatamana noa i tar.” E moa. Kaba nonei e ranga u teka tara Pien i tanen. 5c eE Sunahan e hapan a Pien Tson i tanen ba te pan koru bala rena u angelo. Nonei e hapan koru hapopo nien te mar pan koru mena nei a solo i tanen tara solo turu angelo. Yb -A Pien Tson i tanen nonei u namnamei turu ualesala tere Sunahan. Nonei e here koru nei e Sunahan, na mamana ka hoboto e ka haniga silana turu ranga u tagala i tanen. I murina te galus ba nien u markato u omi turu katun, nonei e na gumia i Kolö tara pal matou tere Sunahan i iasa koru. A Pien Tson tere Sunahan e pan bala nena u angelo ha KKaba tara sukusukuna poatan kapa i romana nonei e ranga silama i tarara tara Pien Tson i tanen. E Sunahan e habutu sila nia a mamana ka tara Pien Tson i tanen, na nonei e hopu kap silien te go lu menien a mamana ka hoboto. .` YI manasa e Sunahan e rangaia tara poata a para na tara man maroro a man para turu tuburara. Nonei e mar ranga u teka me hala sila nanama u ranga i tanen turu propet. m_S&A ma tsi hahatoulana i tar, a Tsunono i tarara e Iesu Kristo e tatei taguhu hoboto rano limiu. U mana. Nonei talasi. Alia e Pol hengo hanige ier u ranga teka, ba te hala nena a masalohana tara barebana hamana i tanen.A^{&Na lia e raman hengo lel negu u rangana tara hatoatongo te ranga negu lalia. A man uahil tu lueia lia turu katun te omie rio lia e haruto nena te katunun kui uagu lia tere Iesu. ]!&E Sunahan e tatei tatagi rena u katun hoboto te hengo hanige ier u ranga teka, ba te hala nena a masalohana tara barebana hamana i tanen. H\ &Te hapö menari a hatoatongo tere Sunahan i pikpiköna katun na te ma hapö neia a katun, e here hoboto nei a ka pinopino. A ka lasi te panina, nonei te kato hatsimus mera nei ra e Sunahan. r[]&Kaba alia, alia e hatei peisa las ragoi u katun a Tsunono i tarara e Iesu Kristo te mateia tara koruse. A koruse i tanen e mouna uana a markatona i puta e ma tagala lel nanei lia, na lia e ma kato sil lel hasegi a markatona i puta. wZg& U katun noa lasi te kukutier a markato te hapö menari a hatoatongo tere Sunahan, nori has e ma kukute hamaneri a palair u Lo turu Jiu. Nori e ngilin hapö rario limiu ba te hatei rer a barebana te tahongo uami limiu turu ranga i taren. Y& U katun te torohanan kato hanige ria a peisaren i matar a barebana, nori te ngilin hapö ner a hatoatongo tere Sunahan i pikpikömilimiu. Kaba nori e kato peisa meri a ka teka te mar hakats uaren teka: “A barebana e namos poier ara e hamanera a tou mate peisa tere Kristo e tatei lu pouts mera nei u katun tere Sunahan. Te mar hakats uaren teka ba nori te hakamits rariou romana ra.” X & Alia e koloto negi u kapakapana u raranga teka u ualima peisa i tar. Ruto peise iam u mar koloto pan te koloto negu lia. /WW& Ara gi taguhu riou u katun hoboto tara poata te ka meroa ra a maroro, na ra gi taguhu haniga koru hasir a man hahatoulana i tarara u Kristen. U kapakapana u raranga @Vy& E kato uana teka ba ra te ma gegesi narei te roron kato haniga uara ra. Te ma hakapa peko roi ra, ba toa poata e la nama romana te lue roa ra u hamatana u niga tara toukui i tarara. uUc&Ne kato has uana i iesana, te kukutiena a katun u ngilina i puta, ba tou mate lasi te palise nou romana a markato teka. Kaba te kukutie nen u ngil turu Namnamei tere Sunahan, be Sunahan te palise noien romana a nitoatoa te ka nitoana. 0TY&Alimiu go ma hengoemi u ranga te poiena a katun e tatei gamoena e Sunahan. E moa. E moa ta katun te antunan gamoena e Sunahan. E here nei a katun te lebe iena a man ka tara kui i tanen. Te lebe noen a ka a omi ba ka a omi te butu nou. Na te lebe noen a ka a niga ba ka a niga te butu nou. S-&A katun te hehengoena u hihatuts turu ranga tere Sunahan e tatei hala nena a palaina a man ka man niga i tanen tara tson hihatuts i tanen. jRM&A man toa man katun hoboto e tatei soatser a nitiama te butu gono mena a markato i taren pouts. Q&Man toa man katun hoboto e tatei tara sabier te ga niga u a markato peisa i taren tsi te ga omi uen. A katun te kato hanigana e tatei sasala mena a markato a niga i tanen, kaba nonei e ma tatei poie nei a markato i tanen e niga bala nena a markato tara tana katun. QP&Kaba limiu go ma hakats uami teka ba te poiemiu, “Alia a katun pan na lia e ma tatei hitaguhu uagi teka.” E moa. A katun te hakats uana teka e gamoena a peisanen ba te here nei a katun pinopino. O/&Te ka mena a toa i tamilimiu u hakats pan, ba limiu te taguhe men. Ba markato teka te haruto nanou alimiu e hengo hanigemiu u ranga tere Kristo. JN &A ma tsi hahatoulana, te atei sile mia limiu a toa katun i gusumilimiu e kato ta ka ta omi, alimiu te hakui rena u Namnamei tere Sunahan e tatei kato hamatskö poutsemiu nonei a katun. Kaba alimiu go tami mia i tanen ba te ma poemi alimiu e niga bala namen. Alimiu go hanei iam te go hiamus has merai limiu ta toa ta ka. qM[&Ara gi ma poei ara u katun u kapan. Na ra gi ma kato haraharahai a tabi ba te hiahihiomira. E moa.qL[&U Namnamei tere Sunahan e hala ranei ra a nitoatoa, na ra gi kukutie ien tara markato hoboto i tarara. K1&Ara u katunur tere Kristo i kato hamate u ngilina i puta na markato a omi hoboto i tanen. E here nei nori i hakute gono mei e Kristo tara koruse. FJ&Nori e hatami rer u katun, na nori e roron hala puteier u ngil i peisaren. A man markato teka nonei a markato turu Namnamei tere Sunahan, ne moa ta lo te ga hapiu meni a man markato teka. 7Ig&Kaba u Namnamei tere Sunahan e halhalina. A markato i tanen e kato uana teka: nonei e taguhu rena u katun ba nori te hiangilngilir ba te sasalar, na nonei e hala has ranen a masalohana. Nori e tuatamir. Nori e hakats haniga ner a tana katun ba te nige ren. Na nori e kato uar te mar ranga uaren. hHI&Nori e hakats homi uar turu palabir u katun. Na nori e spakir. Na nori e hirata homir, ba te katoer a mamana markato a omi te mar kato uana teka. A man markato teka nonei a markato turu ngilina i puta. Alia u hatei rio limiu i manasa na lia e hatei lel rago limiu i romana: u katun te mar kato uar teka e ma hahonoto roi tara Nipepeito tere Sunahan. \G1&Nori e hatsunoner u keisa ne katoer u matuna. U katun teka e hiao-omir ne hiatatung hasir. Nori e tori homir ne raharahar ne hakats peisa las ner a man ka peisa i taren. Nori e hitapolasir ba te hiatagtagalar. BF}&U ngilina i puta e kato rena u katun ba te kato homir: nori e katoer a markato tara tsikolo na haloku na markato a koreme ba nori te rongaronge ria a peisaren tara markato a omi. nEU&Kaba te peigi ranoa limiu u Namnamei tere Sunahan, ba limiu te ma ka puta lel moi turu Lo turu Jiu. D&Taraha, u ngilina i puta e roron hiatatung mena u ngil turu Namnamei tere Sunahan, nu ngil turu Namnamei tere Sunahan e roron hiatatung has mena u ngilina i puta. Nori e hereri u pakö, ba limiu te ma antunan katoe moi a ka te ngilin katoe milimiu. 'CG&Alia e hatei ragi limiu, alimiu go hengo hanige iam u Namnamei tere Sunahan tara mamana ka te katoe milimiu, ba limiu te ma kukutiemi u ngilina i puta. >Bu&Kaba te kato uami limiu te mar kato uar u muki ba te hiakatokato homimiu, alimiu go hanei iam! Alimiu e namos hihikato homi hakapa nitoamiu. U ngil turu Namnamei nu ngilina i puta Ay&Taraha, u mouna u Lo hoboto e kato uana teka: alö go ngil hapopo nia a tana katun te ngil pouts mena milö a peisam. =@s& Kaba alimiu a ma tsi hahatoulana, e Sunahan e ngö sil rio limiu te go tapurese ba mena milimiu u Lo. Kaba u ranga teka e ma poe nei alimiu e tatei pekoemiu u Lo ba te kukute lasemiu u ngilina i puta i tamilimiu. E moa. E Sunahan e hapurese sil rilimiu te go hiangilngil uam limiu ba te hihitaguhumiu. c??& Alia e ngilegu u katun teka te kato hatutu rario limiu e gi tapolasa nitoa ba rio limiu! V>%& A ma tsi hahatoulana i tar, alia e hatei ragi limiu, sanena te go rarare noeia lia u katun te hamanar e gi hapö hasin a hatoatongo tere Sunahan i pikpikören, u katun sane ma hale rilia u kamits, te mar kato uaren. Sanena te go rarare u lia teka, u katun sane ma omie rilia, te mar kato uaren. Kaba u raranga i tar e kato noa has uana teka: te hamane ria ra e Kristo e mate sil rio ra tara koruse, ba ka lasi teka te lu ba nena u markato u omi i tarara. A={& Ne Sunahan e hahune nou romana esi a katun te kato hatutu rano limiu. Kaba lia e hamanegu a Tsunono e taguhu rano romana limiu ba limiu te mar hakats uamou romana te hakats uagu lia. &<E& A tsitabubun yis e tatei kato hapanena u beret hoboto. Ne kato has uana i iesana te hiamus mera nei a toa katun a omi u katun u para ba nori te kato homir. Z;-&U mar hakats teka e ma butu meia tere Sunahan. E moa. Nonei te ngö raio limiu. &:E&Alimiu u kato haniga mam iam. Esi te hapiu raio limiu te go ma hengo mena milimiu u ranga hamana? Ime te mar palis halona menien u hakats i tamilimiu? /9W&Te hamana ria ra tere Iesu Kristo ba ra te ma tatei hakats hapara narei te gi hapö meni ra a hatoatongo tere Sunahan i pikpikörara tsi e moa. A ka lasi teka te panina: ara gi ngil koru a Tsunono ba te ngil hasera a tana katun, ba markato teka te hatagalena a nihamana i tarara tara Tsunono. 85&Kaba ara e hamanera e Sunahan e hamatskö ranoa ra i matanen. Ara e hahalosera te go taguhu meri ra u Namnamei tere Sunahan, taraha ara e hamanara. ,7Q&A katun te kukute sile nei u Lo turu Jiu te ga matskö uen i matana e Sunahan, nonei e lu kata ba nena a peisanen tere Kristo. E Sunahan e ma tatei hanige neien. $6A&Alia e ranga hahuol leligu, a katun te poiena nonei e ga hapön a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen e tatei kukutiena u palabir u Lo hoboto turu Jiu. 45a&Hengo haniga iam. Alia e Pol e hatei ragi limiu a ka teka: a palabi i tamilimiu e poier, “Ara gi kukute u Lo turu Jiu ba te hapö nera a hatoatongo tere Sunahan i pikpikörara ba ra te matskö roa i matane Sunahan.” Te mar kato uami limiu teka, be Kristo te ma antunan taguhu ranoi limiu. 4 &E Kristo e hapurese ba ria ra turu Lo turu Jiu. Na limiu go tagala tala iam ba te ma katunun kui lel uamoi turu Lo turu Jiu. 83i&Na ra, a ma tsi hahatoulana, ara e ma here rei a pien tara taholun kui. E moa. Ara e here rei a pien tara tana tahol. Taraha, ara e ma ka puta lel reia turu Lo turu Jiu.e2C&Kaba u Buk u Goagono e poiena, “Tsuge iam a taholun kui na pien tson i tanen, taraha a pien tson tara taholun kui e ma tatei ka gono menei a pien tson tara tahol hamatskö ba te luena a man ka tere tamanen. E moa.” u1c&Nonei tara poata i manasa e Ismael e omi e Aisak. Aa, a pien tson te tuhanaia turu hiangilngil peisa turu mun tahol e omi a pien tson te tuhanaia tara nitagala turu Namnamei tere Sunahan. Ne kato has uana i iesana turu katun i romana. J0 &Ba ra a ma tsi hahatoulana e pien sila uara tere Sunahan turu ranga hamana tere Sunahan, te kato has u e Aisak te butun pien sila u tere Sera mere Abraham turu ranga hamana tere Sunahan. !/;&U Buk u Goagono e poiena,“Alö go sasala, alö a tahol a kuba tu namala posei ta pien. Alö go masa koru, alö a tahol tu namala sagohei ta kamits tara tou posa.Taraha, alö e ka memou romana a galapien te para saluhe riou romana a galapien nonei tara tana tahol.” T.!&Kaba e Sera e here nei a Jerusalem a tsimus i Kolö te haharoei nena a Nipepeito hamana tere Sunahan. Na pien tere Sera e haharoei rano ra a galapien hamana tere Sunahan te ma ka puta lel reia turu Lo. h-I&A elasolana tahol teka e haharoei nena u huol u ranga te kits e Sunahan. U toa u ranga nonei u Lo te hala nia e Sunahan turu pokus i Sinai tara han i Arebia tara poata te hala nien u Maloto u Masaka tere Moses. E Hegar e haharoei nena u Lo ti hala nia i Sinai, na galapienin kui i tanen e haharoei nena u katunur i Jerusalem te roron kui siler u Lo. (,I&A pien te posei a taholun kui e tuhanaia turu hiangilngil peisa turu mun tahol. Na pien te posei a tana tahol e tuhana silaia turu ranga hamana tere Sunahan. +1&E poiena e Abraham e ka mei a elasolana pien tson. E Hegar a taholun kui i tanen e posei a toa, ne Sera a tahol hamatskö i tanen e posei a tabi. *&Alimiu te ngilin ka puta mia turu Lo turu Jiu, alia e hatei tala rago limiu: hengoe iam a ka te ranga nena u Lo tere Moses. %)C&Alia e ngil koruegu te go ka gono merai limiu ba te ranga tun gono mera golimiu. Alia e hakats hapara sil koru rago limiu. U haharoei tere Hegar mere Sera 6(e&A ma tsomi i tar, alimiu e hakamits koruemiu a torir. Alia e heregi a tahol te katsin posana ba te kamitsina. Alia e ngil hatagala koruegu alimiu go here koruemi e Kristo. '&A ma tsi hahatoulana, alia e haniga regu u katun te tori hanigar ba te niga rario limiu, tara poata te ka gono mera gia lia limiu na poata has te ka halhal bare gia lia limiu. Kaba u tson hihatuts u gamogamo te kato siler te go tahongo uam limiu i taren, nori e ma ngilin taguhu hamana rari limiu. E moa. Nori e ngilin lu kata ba reri limiu alia ba limiu te haniga ramen. ^&5&Ga limiu e omi tsipon tale molia i romana te hatei mera gilia limiu u ranga u mana? %&Ara i roron hiasasala koru i manasa. Gaha te omi tsiponina i romana? Alia e hatei rago limiu, i manasa alimiu u ngil korue molia. Sanena te go antuna uam limiu, alimiu sanei u has iam a matamilimiu ba te hale iemi lia te go palisei lia a man mata a man omi i tar! O$&Na nimate i tar e habutu hasi a nitiama i tamilimiu, kaba alimiu u ma sigale milia. E moa. Alimiu u mar hatsomi mena milia te go mar hatsomi mena milimiu a angelo tere Sunahan, ne Iesu Kristo has. #& Alimiu e atei silemiu alia u rarare mami u Bulungana u Niga i tamilimiu, taraha alia u kaka pouts mei a nimate i han i tamilimiu. I" & A ma tsi hahatoulana, alia e hatei rago limiu, alia u tapolasa ban a markato turu Lo, tu kato has uam limiu i manasa — tu ma sola mia limiu tara markato turu Lo. Na limiu go kato noa has uam te kato uagu lia ba te ma solami tara markato turu Lo. Alimiu u ma sigale milia tu kaia lia i tamilimiu i manasa. E moa. !& E kato uana teka ba lia te toku sil rago limiu. Alia e poiegu toum alia u mastei kato beri limiu a man toukui a man para, tsi e moa? 8 i& Alimiu e hakats hapara uamiu teka: “Te kato hapane rara a palaina man lan na man poata na man tsihau na man hiningal, ba ra te matskö roa i matane Sunahan.” Kaba e moa. & Kaba i romana alimiu e atei silemiu e Sunahan. Tsi alia go poei nonei e atei sil rano limiu. Ga neha tsiponi te habirits kopis sile milimiu turu spirit nu lo ni manasa ti moa ta nitagala i taren? Tara neha tsiponi te ngil memi limiu nori gi pan lelia i tamilimiu? lQ&I manasa alimiu u ma atei silemi e Sunahan ba te heremi u katunun kui tara man got gamogamo. O&Ba ra te ma here lele rei u katunun kui. E moa. Ara e pien tala uara tere Tamarara. Ne Sunahan e hala ranoi ra a man ka te ranga hamana nien tara galapien i tanen. E Pol e toku silir a tei Galesia &E&Ne Sunahan e hala has mena mei u Namnamei tara Pien Tson i tanen i torirara ba te poiena, “O Tamar,” me haruto nena ara a galapien hamana i tanen. &E Sunahan e hala sile meien te go mi sakahis merien ra ti ka puta u ra turu Lo, ba te hahahu rena ra a galapien i tanen. -S&Na te butuia a poata a matskö, be Sunahan e hala nenama a Pien Tson i tanen. Nonei e tuhanaia tara tahol, a katun tun, na nonei e ka puta hasia turu Lo turu Jiu. lQ&Ne kato has uana i iesana i tarara. I manasa ara i ka putaia tara man spirit na man lo ni manasa. X)&U katun e taratara kap naren antunana tara poata te hopu kap beien e tamanen. E &U ranga i tar e kato uana teka. Poata te pan hakapana a pien ba nonei te luena a man ka te hopu kap beien e tamanen te ga luen. Kaba poata te pien noa nen, nonei e here nei a katunun kui. 9k&Na limiu te katun uamiu tere Kristo e here hasemi a galapien hamana tere Abraham. Na ka te ranga hamanein e Sunahan te ga hala nen tere Abraham e la has uana i tamilimiu.&Bu Jiu nu katun te halhal ria turu Jiu e ma hiahalhal lel tala ria i matane Sunahan. E moa. Nu katunun kui nu katunun hakui e hiapupopo talar, na tson na tahol e hiapupopo hasir. Alimiu te hamana mia tere Iesu Kristo e here hoboto talemi a toa katun. ta&Alimiu tu luam a baptais hamana tere Kristo e katun uamiu tere Kristo ba te ka memiu u hakhakats i tanen. yk&Te hamana mia limiu tere Iesu Kristo, nonei a ka te hapien sila mia limiu tere Sunahan — alimiu hoboto. gG&Na poata tara nihamana e butu hakapa tala, na tson hihatuts e ma taratara kap lel ranoi lam. %&U Lo e herei a tson hihatuts i tamulam antunama te ga butuia e Kristo ba lam te hamana uam i tanen ba te toan matskö mia i matane Sunahan. 1[&I mam tara poata tara nihamana, a markato turu Lo e herei a luman karabus na lam u herei u karabus, ba te kato talasina antunaia tara poata te butuia a nihamana. ]3&U Buk u Goagono e poiena u katun hoboto i puta e ka puta ria tara markato a omi na nitagala i tanen. A ka teka e kato silena u katun te hamana uar tere Iesu Kristo e tatei luer a ka te ranga hamanein e Sunahan. oW&Aha te poiena u ranga teka? U Lo e hiatatung mena u ranga hamana tere Sunahan? E moa koru! Sanena te ga kaia a toa lo te antunan kato hatoatoa rena u katun, e Sunahan sane kato hamatskö sila ranei u katun u Lo. Kaba e moa. 7 g&Gaha te hala silei e Sunahan u Lo? Nonei e hala sile ien ti kato homi u a barebana ba te ngilin haruto rane ien a mouna a markato a omi i taren. Nu Lo e ka hapopoia tara poata te ga butuia nonei a katun tere Abraham, e Kristo, a katun te hala meni e Sunahan u ranga hamana i tanen. U Lo tere Sunahan i la mam mema u angelo ba nori i hala naten tere Moses be Moses te hala nanen turu katun. Kaba poata te hala nia e Sunahan u ranga hamana i tanen tere Abraham, nonei e kato pepeise ien, ne moa ta katun te ga taguhe ien. U Lo e here nei a tson hihatuts F &Sanena e Sunahan te ga taguhu sila ria ra tara markato turu Lo, nonei sane tapusun kato u ranga hamana i tanen. Kaba e moa. E Sunahan e taguhu silei e Abraham a markato turu ranga hamana. y k&U ranga te katoe gulia e kato uana teka: e Sunahan e kato u toa u ranga hamana i manasa me poiena e ga kato hamane ien. Nu Lo turu Jiu, te butu hamurimuriia turu 430 u hiningal, e ma tatei kato peko kopise nei u ranga hamana tere Sunahan. " =&Ne kato has uana i iesana, e Sunahan e halei e Abraham u toa u ranga hamana ne la has uana tara katun te hatubuna hamurimuriia i tanen. U ranga teka e ma poe nei “u katun,” te mouna uana a katun a para. E moa. E poiena “a katun,” te mouna uana a toa puku, nonei e Kristo. & E&A ma tsi hahatoulana, alimiu e atei silemiu a markato i tarara u katun. Hena, a katun e ga kato u toa u ranga hamana, na te hatangana ria u katun na te hopue nen a solonen turu pepa, e moa ta katun te ga tatei pekoe ien romana tsi te ga haspana meni tu tan tu ranga lel i tanen. &E&E Kristo e mar kato u teka bu katun halhal turu Jiu te tatei luer a ka a niga te ranga hamanein e Sunahan tere Abraham tara poata te hamana uaren tere Iesu Kristo. Nonei e mar kato u teka ba ra te hamanara ba te luera u Namnamei tere Sunahan te ranga hamana nen. U Lo nu ranga hamana 1[& Nu Buk u Goagono e poe hasena, “A katun te hakute ria turu roei ba te matena e ka mena u rangan korupakö tere Sunahan i peisanen.” Ne Kristo e purese ba rira u rangan korupakö te hala nena u Lo, taraha e Kristo e lu beri ra u rangan korupakö teka i peisanen te mate ien tara koruse. A{& Kaba a markato turu Lo turu Jiu e halhalina tara markato tara nihamana. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “A katun te kukute hitonena u ranga hoboto turu Lo nonei te toatoa nou.” *M& U ranga e tararena te poiena a katun e ma antunan ka menei u solo te kato uana “a katun a matskö” i matana e Sunahan te kukute mena neien u Lo. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “A katun te hamanana be Sunahan te toan ngöe neien a katun a matskö, nonei a katun te toatoa nou.” K& E Sunahan e hake iena u rangan korupakö tara katun te poiena, “E Sunahan e lu poutse nou romana lia te kukute mena gilia u Lo turu Jiu.” Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “U rangan korupakö tere Sunahan e hake ria tara katun te ma kukute haniga nitoe nei u ranga hoboto ti koloto nia turu bukuna turu Lo.” )& E Abraham e hamanei e Sunahan be Sunahan te kalale nen. Ne Sunahan e kalala has ranou u katun hoboto te mar hamana uar te hamana u e Abraham. {&I manasa koru e Sunahan e atei sil mami te na kato hamatskö mera noien romana u katun halhal turu Jiu te na hamana uariou romana i tanen. Ba nonei e hateie tei e Abraham u Bulungana u Niga teka i mam te butu hamana ien ba te poiena, “Alia e na kalala ragou romana a hun katun hoboto i puta, ba te kato sila negia a ka teka i tamulö.” Te ranga has uana u Buk u Goagono. L&Bu katun te hamanar nori e hereri a galapien hamana tere Abraham. 7&U Buk u Goagono e ranga uana teka: “E Abraham e hamanei e Sunahan be Sunahan e ngö sila nane ien a katun a matskö te hamana uen i tanen.” }s&Poata te hala ranoa limiu e Sunahan u Namnamei i tanen ba te katoena u mirakul i gusumilimiu, nonei e kato mene ien te kukute mena milimiu u Lo turu Jiu? E moa. Nonei e kato mene ien te hengo uami limiu turu Bulungana u Niga ba te hamane men. ^~5&Alimiu u lu beiam a kamits a para turu Bulungana u Niga. Ga limiu u mastei lue men? x~~"}}|4{;zkyxwvvutsrqqapp2onpnmskjii)h5gffemdcc[bbba`_i^']%\.ZZY^XW%VUUT*RjRPPIOwNNMML'KyJJIIGFEESDDBAX@?>=<<;;:99v8%76g43e211//-,S+S*)t((9'L&%$#Y"!} cbDPQYW)53~ - ' ( + PW2^6x:.m Ara e hamanara ba te toan atei silera e Sunahan e habutseia a mamana ka turu ranga i tanen. Na tara man ka te tare rara, e Sunahan e habutse ien tara man ka te ma tare rei ra. c-? U katunur i manasa i hamanaia tere Sunahan, na nonei a ka te haniga sila rien e Sunahan. >, w A markato tara nihamana e kato uana teka: ara e atei silera a man ka te hamana sile rara e butu hamana nou romana. Na ra e atei silera a man ka te ma tare rei ra e mana noa hasina. +5 'Kaba ara e ma katun uarei te gi hakopis pouts u ba te taiara. E moa. Ara u katun te hamana uara tere Sunahan, nonei e taguhu koru rano ra. * &U katun u matskö i tar e toatoa sila roa te hamana uaren. Kaba te hakopis pouts noa ta toa i taren, ba lia te raharahe goen.” )7 %Taraha, u Buk u Goagono e poiena,“A tsitabubun poata patu ba katun te la nama e la hamana nama romana. Nonei e ma mokomoko namei romana. ( $Alimiu go hamana hatagala noa has iam ba te kato silemiu u ngil tere Sunahan te go lu mena milimiu a ka a niga te ranga hamana nen. ' #E kato uana teka ba limiu te ma hapolasemi a nihamana a tagala i tamilimiu, be Sunahan te hala ranei romana limiu u hamatana u niga. u&c "Alimiu u tatagi sil riam u katun ti haka rien tara karabus. Na poata ti lueia u katun a man ka i tamilimiu, alimiu u sasala noa has iam, taraha alimiu u atei sile iam te ka mena milimiu a man ka te niga balana ba te ka nitoana romana. 6%e !Palabina poata a barebana i ranga homi rio limiu ba te kato homi rario limiu i matar u katun, na palabina poata nori i mar kato has u teka tara man hahikapien i tamilimiu. C$ Alimiu go hakats pouts niam a poata i manasa. I murina tu butu tutun mia limiu turu ualesala tere Sunahan, alimiu u lue iam a kamits na nomi a para, kaba alimiu u ma hapolasami. E moa. W#' Na haromana koru tara katun te na hahuneie nou romana e Sunahan te toatoana! @"y Ara e atei silera e Sunahan te poei, “Alia e hipou gou romana. Na lia noa has te hipalis gou romana.” Na nonei e poe hasi, “A Tsunono e tsimou ranou romana u katun i tanen.” 5!c Kaba a nihahuna te pan koru balana e hahalosena a katun te omiena a Pien Tson tere Sunahan. Taraha, nonei e sigalena u rahatsingina turu ranga te kits e Sunahan. Nonei u rahatsing te kato mame ien a katun a matskö tere Sunahan. Na nonei e ranga homi has nena u Namnamei tere Sunahan te tatagi nen. { o Alimiu e atei silemiu a markato turu Jiu: e kato uana, te hipus nia a toa katun u Lo tere Moses ba elasolana tsi a elapisa katun te hatangana hoboto naren te kato homi uen, nori e ma tatei tatagi sile rien. E moa. Nori e gi kato hamate ien. xi Ara e tatei matout talasera u Kot tere Sunahan nu tula u ahiahi te ats ria romana u katun te omier e Sunahan.  Te atei sile rara u ranga u mana ba te kato homi noa hasira, e moa lel tu hats te ga lu ban u markato u omi i tarara. E moa. 3_ Ara gi ma hagum hanoai, te mar kato uar a palair u katun. E moa. Ara gi kato hatagala noa hasir a man hahatoulana, taraha u Lan Pan tara Tsunono e sukusuku nama romana. % Ara gi hakhakatsir a hahatoulana i tarara, ba te hihitaguhi silera te gi ngil hamana meri ra u katun ba te katoera a man toukui a man niga. 1[ Ara gi pile hakarapotein a ka a niga te hamana sile rara ba te hatei rari u katun, taraha ara e atei silera e Sunahan e kato hamane nou romana u ranga hamana i tanen. ~u E kato uana teka ba ra te la hasukusuku uara tere Sunahan. Ara gi hakats hamanaia i torirara ba te hamana hatagalara. A torirara e ga gogoso ban a man markato a man omi te hasagohe rara, na tuanreirara e gi galusia turu ramun te gogoso koruna.  Ara e ka tala mera a pris a tsunono pan te tara kap nena a luman lotu hamana tere Sunahan e kato uana a pal katun i tanen. gG Nonei e kalata a maroro a tsimus te gi singo u ra tere Sunahan. Nonei a marorona tara nitoatoa te silana turu tuanreinen te mate sili rira. Tara poata te mateia e Iesu, u labalaba te kute kapin a tamana i iahana Luman Lotu Pan e takis kata. Ba ra te antunan tasu tala ria i iahana Makum a Goagono Koru te kana e Sunahan, tara poata te singo ria ra. kO Na ma tsi hahatoulana, ara e tatei ongolo talara ba te tasu ria i iahana Makum a Goagono Koru, i matane Sunahan noa has, tara poata te singo ria ra. Taraha, u rahatsing tere Iesu e takis bere mara tara tou mate i tanen. + Na poata te lu ba nena e Sunahan u markato u omi i tarara, nonei ma ngil lele nei tu hats te ga lu ba nen. Ara gi la hasukusuku u tere Sunahan 5 Ba nonei e poe lelena, “Alia e moa koru te go hakats sil lel mena goi u markato u omi i taren. Alia e solopale gou a man ka man omi ti katoen.” ^5 Nu Namnamei u Goagono e hatangana has te ranga ien i runguna a toa propet i manasa me poiena,“Nonei u ranga u tsimus teka te kitse gou lia turu katunur i Israel nonei tara poata te la nama romana: e kato uana, alia e hakei goa u lo i tar i toriren, ba nori te hakats sil nitoa naroen ba te kukutie roen.” A Tsunono e ranga u teka. 1 Turu toa puku u hats, nonei e kato haniga nitoar a namnameir u katun te kato rane ien u katun u matskö tere Sunahan tara markato i taren i puta.  Nonei e kana ba te hahalosena a poata te hale nama romana e Sunahan u pakö hoboto i tanen be Kristo te na pita-puta ranoen. ' Kaba e Kristo e halan u toa puku u hats turu markato u omi, u mar hats te niga nitoana, ba nonei te toan gumuna tara pal matou tere Sunahan. N U pris hoboto turu Jiu e roron tuolur ba te katoer a toukui i taren turu mamanu lan ba te hala hapara ner u toa u mar hats. Kaba u hats teka e moa koru te go antunan lu ba menien u markato u omi. B} E Iesu Kristo e halan a peisanen tara toa puku a poata, ba te ma kato lele neien. Ba nonei te kato ranei ra u katun u matskö tere Sunahan, taraha nonei e kato a ka te ngil e Sunahan.  Be Kristo e poe hamurimure lala, “Alia e la sile guma te go mi kato meni lia u ngil i tamulö.” E kato uana teka be Sunahan te hakapena a markato a toutounei turu hats ba te palise neien a markato tere Kristo te kato menien u ngil tere Sunahan.   E Kristo e poe mame lala, “Alö e ma ngil lelemi te gi hats uen i tamulö. Alö e ma sasala memi te hats mena rien u sipsip nu bulumakau u ohots tara makumun hats ba te hala mena rien i tamulö. Na lö e ma sasala has memi te hats sile rien i tamulö te go lu ba meni lö u markato u omi.” Nonei e mar ranga u teka, noahasina te matskö uar u hats hoboto teka turu ranga turu Lo. 9 Ba lia u poieto, ‘O Sunahan, alia e la sile guma te go mi kato meni lia u ngil i tamulö, ti mar koloto has menien lia turu bukuna turu Lo.’ ” p Y Alö e ma sasala memi te hats mena rien u sipsip nu bulumakau u ohots tara makumun hats ba te hala mena rien i tamulö. E moa.Na lö e ma sasala has memi te hats sile rien i tamulö te go lu ba meni lö u markato u omi.  - Poata te katsin la uama e Kristo tara han i puta, ba nonei e poiena tere Sunahan,“Alö e ma ngil lelemi te gi hats uen i tamulö. E moa.Alö e kato bemoi lia u tuanrei, ba lia te tatei katoe gou a mamana ka hoboto tu hopu kap mei lö alia te go kato lia. s _ Taraha, u rahatsing tara bulumakau a tson na meme e ma antuna koru nei te go lu ba meni u markato u omi.  Kaba e moa. A markato turu hats e kato ranei u katun te gi hakats pouts menien u markato u omi i taren turu mamanu hiningal. 9k Sanena u katun te hatsunoner e Sunahan ti hagalus ba hakapin u markato u omi i taren, nori sane ma tatei hakats lel nari u markato u omi i taren, nu hats e tatei kapa hasina. Y - U Lo turu Jiu e hanamnamei nena a man ka man niga te ga lama, kaba e tara hakuhilina. Nonei e ma haruto ranei ra a mouna a man ka teka. Nu Lo e ma antunan kato haniga nitoa ranei ra. A man hats e hala naria tara mamanu hiningal, kaba nori e ma antunan kato haniga nitoa rari u katun te la hasukusukur ba te hatsunoner e Sunahan. E moa. `9 Ne kato has uana i iesana, e Kristo e halan a peisanen tara toa poata puku te ga lu ba menien u markato u omi tara katun a para. Na nonei e mi butu hahuol nou romana. Nonei e ma la hahuol sile namei romana te go mi lu ba lel menien u markato u omi. E moa. Nonei e la sile nama romana te go mi taguhu merien u katun te hahaloso korue ren.uc U katun hoboto e ka mier a man toa toa man poata te na mate meren, na i murinen e Sunahan e tsimou ranoen. jM Sanena te markato uen teka, ba nonei te tatei sagoho hapare iena u kamits, i manasa te habutia e Sunahan a mamana ka ba te noana i romana. Kaba e moa. E Kristo e butuma tara toa puku a poata, te sukusukun kapana a man poata hoboto, te go hala meni a peisanen tara tou mate ba te lu ba nena u markato u omi. Na nonei e ma tatei kato lele nei a ka teka. `9 A pris a tsunono pan turu Jiu e tasuna tara Makum a Goagono Koru turu mamanu hiningal ba te la mena u rahatsing tara ka te ngats hamate ier. Kaba e Kristo e ma tasu haparai ba te roron hala nena a peisanen. E moa. T! Taraha, e Kristo e ma tasui tara luman lotu ti kui u katun ba te hanamnamei tun nena a luman lotu hamana. E moa. Nonei e tasuia i Kolö noa has, ba nonei te kana i matane Sunahan ba te ranga bere nara. E Nori a man kana turu lotu teka te kato hagogose ier e hanamnamei tun nena a man ka hamana i Kolö. Kaba a man ka ni Kolö e gi kato hagogosei u rahatsing tere Kristo te niga balana. iK Tara markato turu Lo, a mamana ka a para e kato hagogoseri u rahatsing. Ne Sunahan e lu ba talasi menei u markato u omi turu rahatsing tara ka ti ngats hamati. E Kristo e halan a peisanen te go lu ba menien a markato a omi ~  Na tara toa markato lasi, e Moses e tsibilin u rahatsing tara luman lotu seil, ne tsibil has nen tara man ka hoboto turu lotu. *}M Ba nonei e poieto, “Nonei u rahatsing teka te kato hatagalena u ranga te kits hoboto mei e Sunahan alimiu, u ranga te poei e Sunahan e go halei lia limiu.” K| E Moses e hatei mamri a barebana u ranga hoboto te kana turu Lo. Ba nonei e toan hangats rena u tunan bulumakau nu meme, ba te sohala gono menei u rahatsing i taren u ramun, ba te hakeie nen turu hulu u rörö tara sipsip na tara kalan roei ti ngöei u hisop, ba te tsibil nanen turu bukuna turu Lo na turu katun hoboto. { Ne kato has u i iesana i manasa, taraha u ranga mam has te kits e Sunahan e tagala talasi mei u rahatsing na ka ti kato hamatien. |zq Tara poata a katun e hopu kap nena u ranga i tanen te poiena esi te na lue riou a man ka i tanen i murina te mate noen, u ranga teka e ma tagala nei tara poata te toatoa noa nen. Kaba i murina a tou mate i tanen, u ranga e butu hatagala nou. \y1 E Kristo te habutu u rangan kits u tsimus tere Sunahan nu katun, ba barebana te ngör e Sunahan e tatei luer a man ka man niga te ranga hamanein e Sunahan ba te ka nitoar. Taraha, e Kristo te mate, na tou mate i tanen e hapurese ba ranei u katun u markato u omi ti kate ien tara poata ti ka puta noa ien turu ranga mam te kits e Sunahan. \x1 Kaba u rahatsing tere Kristo e tagala balana. Tara nitagala turu Namnamei te ka nitoana, e Kristo e hala meni a peisanen tere Sunahan ne moa ta ka ta omi ga kaia i tanen. U rahatsing i tanen e galus korue nou u hakats i tarara ba te galus ba nena u markato u omi te ka uana tara tou mate, ba ra te tatei kui beiera e Sunahan te toatoana. >wu Tara markato turu Jiu, u rahatsingina meme na bulumakau a tson nu kumahoanana tunan bulumakau e tsibil naria tara barebana te ga gamon kato hagogoso merien ba nori te tatei lotur. +vO Nonei e tasu soku u i iahana makum hamatskö te kana e Sunahan a toa puku a poata, ba te antunana tara mamana poata hoboto. Nonei e ma tasu mei u rahatsingina meme tsi a tunan bulumakau. E moa. Nonei e tasu mei u rahatsing i tanen peisa ba te sakahis pouts nitoa mera nei ra tere Sunahan. guG Kaba e Kristo e butu hakapa, na nonei a pris a tsunono panna tara man ka man niga i romana. Nonei e tasu hakapaia tara luman lotu i Kolö te pan balana, a luman lotu ti ma kuiei u katun na te ma ka uanei tara han i puta. Et A kan hahalapuku nu hats i ka talasia tara kannou na kan ua na mamana mar galus. Nori i ka talasia tara lona turu tuanrei, ne noa lasia tara poata te hakeia e Sunahan a markato a tsimus. )sK Tara makum tutun teka u pris i roron hala meni a kan hahalapuku nu hats tere Sunahan, kaba nori i ma antunan kato hagogosei a torir u katun ti la u turu lotu. r U Namnamei u Goagono e hatuts mera nei ra a markato teka u toa u mana. E kato uana, a makum tutun e haharoei nena a markato turu Lo ni manasa te noa hasina i romana. Na Makum a Goagono Koru e haharoei nena a han te kana e Sunahan. Na tara poata te tagala noana a markato turu Lo, ba barebana te hatsunone ria e Sunahan turu Lo e ma antunan la sokuri tara han te kana e Sunahan. vqe Na tsunono pan turu pris nonei lasi a toa te tasuia i iahana a Makum a Goagono Koru, ba te tasu talasina tara toa poata tara man toa toa man hiningal. Na nonei e ma tatei tasu puku hasi. E moa. Nonei e roron lu mami u rahatsing ba te toan tasu gono menen ba te hala bene ien a peisanen tere Sunahan, ne halabe hase neien u markato u omi ti katon tutun a barebana. p+ Na poata te matskö hakapaia a man ka hoboto teka, u pris i biribiritsin tasuia i iahana makum tutun i pal biau ba te katoer a toukui i taren. o3 Na i iasa tara bokis e kaia u keisa ti ngöei u tserubim ba te haharoei ner u ualesala tere Sunahan, na pakapakaren e tapalata hohi a makum te lu bani e Sunahan u markato u omi, ba te ngöe rien a makum tara nihitaguhu. Kaba alam e ma ngilin ranga hapara nami a man ka teka. Mn I iahana makum teka e kaia a tsi makumun hats ti kuiei a goul na ti hatseia u insens, ne ka hasia a bokis turu ranga ti kits me kopo kap hoboto nari u goul. I iahana bokis e kaia u tabeli goul te ka mei a kannou ni manasa ti ngöei u mena, nu tukana tere Eron te alanga pouts, na huol a hatu ti koloto nia u ranga ti kits. m Na u huol u labalaba i kute has, na i murina u hahuoluna u labalaba e kaia a tana makum ti ngöei a Makum a Goagono Koru. Hl  Nori i hatakei a luman lotu seil te ka mei a huol a makum. A makum tutun i pal biau i ngöei a Makum a Goagono. I iahana makum teka e kaia u lam nu tebol na beret ti hala meni tere Sunahan. nk W U ranga te kits mami e Sunahan e ka mei u lo turu lotu, na e ka has mei a luman lotu ti kui u katun. [j/ Poata te ranga nia e Sunahan u ranga u tsimus te ga kitsen romana, nonei e poei u ranga te kits mamen e toutounei talana. Na ka te toutouneina ba te ma tagala nei, e ma pina noi ba nonei te taia nou.0iY Alia e tatagi ragoen ba te lu ba nagou u markato u omi i taren. Alia e moa koru te go hakats sil lel menai romana a man ka man omi ti katoen, te poiena a Tsunono.” ]h3 Nori e ma hatuts lel raroi a man toun katun pouts i taren ba te poier, ‘O toular, alö go atei sil a Tsunono.’ E moa.Taraha, nori hoboto e na atei sile röo lia, u katun u tetenei nu katun u kapan has. (gI Nonei u ranga u tsimus teka te kitse gou lia turu katunur i Israel nonei tara poata te la nama romana e kato uana: Alia e hakei goa u lo i tar turu hakats i taren, ba nori te hakats sil nitoa naroen ba te kukutie roen.Alia e Sunahan uagou i taren na nori e pien uariou i tar. f} Nonei e ma here noi u ranga mam tu kitsi lia turu tuburen tara poata tu lua lia a limaren te go peigi ba merien lia a han i Itsip.Nori i hanoan hengoen u ranga tu kits bia lia i taren, ba lia u ma hengo has rate ien, te poiena a Tsunono. Ye+Kaba e Sunahan noa has te sabe ti ma niga uai u katun i tanen, ba te poiena,“A Tsunono e poiena, A poata e la nama romana ba lia te kitse gou u ranga u tsimus tara pal barebana hobotor i Israel. d%Sanena u katun ti antunan butu hamatskö mei u ranga te kits e Sunahan i manasa, e Sunahan sane ma tatei kits lele nei u hahuoluna u ranga. ~cuKaba e Iesu e ka mena a toukui tara pris te pan bala nena a toukui turu pris i manasa, taraha u ranga tere Sunahan te kits hoboto meien e Iesu nu katun e niga bala nena u ranga tere Sunahan te kits ien turu katun i manasa, taraha u rangan hamana te habutu u ranga te kits mei e Sunahan e Iesu e niga bala nena u rangan hamana te habutu u ranga te kits e Sunahan i manasa. #b?Kaba a toukui i taren e hanamnamei tun nena a luman lotu hamana i Kolö. Taraha, poata te katsin hatakeia e Moses a luman lotu seil, e Sunahan e poei i tanen, “Alö go tara kap hanigein te go kui hapopo nia lö a mamana ka tara markato tu harutsi lia alö turu pokus i Sinai.” aSanena te ka nen i puta, nonei e ma tatei pris nei, taraha u pris e ka hakapar ba te hala ner a man ka te matsköna turu Lo turu Jiu. :`mA mamana pris a tsunono pan hoboto e hopu kap ner te gi hala meni a kan hahalapuku nu hats tere Sunahan. Na a pris a tsunono pan i tarara e ga ka has mei ta ka te ga hala nen. !_;Nonei e ka mena a toukui tara pris a tsunono pan tara makum te goagono koruna, tara luman lotu hamana ti ma kuiei u katun. E moa. E Sunahan te katoen. ^ ;A ka te poie mulam e kato uana teka: e Kristo nonei a pris a tsunono pan i tarara. Nonei u Gohus tere Sunahan te gumna tara pal matou i tanen i Kolö. 5]cU Lo tere Moses e hopu kap rena u katun tun te gi tsunono pan uen turu pris, na nori e ma tagala hiton nari a markato a omi. Kaba e Sunahan e ranga hamana u i iasa i murina a poata turu Lo, ba nonei te hopu kap nena a Pien i tanen te matskö nitoana tara toukuin pris i tanen tara mamana poata.;\oNonei e ma here nei a palabir u tsunono pan turu pris. E moa. Nori e gi roron hats u tere Sunahan ba te hats siler u markato u omi i taren nu markato u omi has turu katun. Kaba e Iesu e moa. Tara poata te hala nien a peisanen tara tou mate, e herei nonei e katoi u toa u hats te hakape ien u hats hoboto. O[Ne Iesu nonei a pris a tsunono pan te matsköna i tarara. Nonei e gogosona ba te nigana. E moa ta ka ta omi i tanen. Nonei e halhalna turu katun u omi, ne Sunahan e hala seien i iasa koru i Kolö. ,ZQBa nonei te antunan lu pouts nitoa rena u katun hoboto te la sila uaroa tere Sunahan i tanen, taraha nonei e ka nitoa silena te go singo sil merien tere Sunahan. [Y/Kaba e Iesu e ka nitoana, na toukuin pris i tanen e ma la uanei tara tana katun. XyNa tana ka lel, u pris i manasa i para koru, taraha, poata te mateia a pris ba tai te palise nen ba te kato talasina. *WMU ranga teka te mana uana i iasa e haruto nena e Iesu e hatagalena u ranga tere Sunahan te kits ien turu katun ba te niga bala nena u rangana turu Lo i manasa. UV#I manasa, a pal tson i lui a toukui tara pris be moa ta katun te ga hamana u i iasa. Kaba e Sunahan e katoei e Iesu a pris ba te ranga hamana has uana i iasa me poiena i tanen,“Alia a Tsunono u kato hakapi u ranga te mana uana i iasa. Alia e ma tatei palisegi u hakats i tar.Alö e pris nitoa mou tara mamana poata.” QUE Iesu e butun pris gono mei u ranga tere Sunahan te mana uana i iasa. 4TaU Lo tere Moses e ma antunan kato haniga nitoei ta ka na ta katun. Kaba a maroro te niga balana e butu tala, na ra e tatei la hasukusuku sila uaroa tere Sunahan i tanen. fSEA lo ni manasa e hakapa talei e Sunahan, taraha nonei e ma tagalai, na nonei e ka pinopino. RwTaraha, u Buk u Goagono e poiena, “Alö e pris nitoa mou tara mamana poata tara markato tere Melkisedek a pris.” NQAra e atei silera nonei i ma katoei a pris i iahana a lo te poiena nonei e ga hatubunaia tere Livai. E moa. E Sunahan te katoe ien a pris tara nitagala tara nitoatoa i tanen te ma tatei kapa nei. ]P3Na tana pris e butu hakapa tala te kato uana tere Melkisedek. Nonei e Kristo. cO? U ranga teka e hatei nena a Tsunono i tarara. Ara e atei silera nonei e kaia tara pala tere Juda te halhalna tara pala tere Livai. Ne moa ta toa ta katun tere Juda te ga kuiia tara makumun hats. Poata te ranga nia e Moses a toukui turu pris, nonei e ma katoei tu toa tu ranga tara pala tere Juda. E moa. A tana pris te kato uana tere Melkisedek WN' Na te palisina a markato turu pris, bu lona turu pris te tatei palis hasina. >AuA ka teka te hamana sile rara e hatagala sile nei a torirara te gi ka hakarapoto gono meni ra e Sunahan. Na ka te hamana sile rara e ka hamatsköna te kana e Sunahan. E here nei a poata te la hapalis uana a tsunono pan turu pris i hapalana u labalaba pan te kutena ba te tasuna tara makum te goagono koruna. ,@QNu huol u rangan hamana teka e ma tatei palis nei, ne Sunahan e ma tatei gamo has nane ien. Na ka teka e hatagala koruena a torirara, ara u katun ti bus u tere Sunahan te go hatongo kap merien ra, ba ra te pile hakarapoto nera a markato te hamana sil mena rei ra a nihitaguhu tere Sunahan. ?I manasa e Sunahan e ranga hamanein te go taguhu merien romana ra u katun i tanen. Nonei e ngilin haruto halesala koru rio ra te ma tatei palis koru menien a ka te ngilin katoe nen. Na nonei e hatagalei u ranga hamana mam i tanen u tanu ranga te mana uana i iasa. />WTara poata a katun e ranga hamana uana i iasa, nonei e ngöena a solo te pan nena a solonen. Nu ranga hamana teka e hapiu nena u ranga turu katun te ranga sile ren. b==E Abraham e ma hahan hanoan hahalosoi, na nonei e lui a ka te ranga hamanein e Sunahan. <Nonei e poei, “U mana koru, alia e kalale gou lö ba te hatuhane mou a pien ba lia te katoe goi lö a tubur u katun u para koru.” ;3 Poata te hala nia e Sunahan u ranga hamana tere Abraham, nonei e ranga hamanaia i peisanen, taraha e moa ta tan ta katun te ga pania i tanen. 7:g E moa. Alimiu go heremi u katun te hamana hatagalar ba te ma hahan hanoari. Nori e lue riou romana a ka te ranga hamanein e Sunahan. U ranga u tagala te hopukapin e Sunahan 29] Na lam e ngilem alimiu a man toa toa e go mar kato haniga noa has uam teka antunana te butu hamana noa romana a man ka te hamana silemi limiu, ba limiu te ma gegesimi. #8? E Sunahan e ma solopalei a toukui i tamilimiu na tu mar ngil koru menien limiu na tu taguhu meri limiu u katun i tanen ba te kato noa talasina i romana. 71 Alam e mar ranga uam teka, kaba alam e poiem a markato i tamilimiu e niga bala nena a markato a omi teka, taraha e Sunahan e lu pouts riou limiu. [6/Kaba a kui te habutsena a mamana ka a hihitoka na kolits a omi e ma niga tala nei. E moa. E antuna lasina e Sunahan e hamal nanen ba nori te hakulupu ba naren. Ne kato has uana i iesana nori turu katun u omi. 55E Sunahan e hanige iena a kui te ue iena a langits te roron polona i tanen, taraha a kui teka e habutsena a kannou a niga te taguhena a tamana kui. p4YKaba nori i hapolasa ba noa hasin e Sunahan. Ne moa koru te gi antunan palis lel menien u hakats i taren, taraha e here nei nori e tapala lel naria a Pien tere Sunahan tara koruse, ba te hamatsingolo lele rien i matar a barebana. {3oNori i atei sil te niga uana u ranga tere Sunahan, na nori i atei sil hasi a man nitagala tara poata i murimuri. y2kE moa koru te gi antunan palis lel meni u katun u hakats i taren ti hapolasa ba nitoa menien e Sunahan. Nori i ka mamia turu ualesala tere Sunahan. Nori i ateiia i peisaren a ka a niga ni Kolö, na nori i ka hasia turu Namnamei u Goagono. k1OAra gi na lui u hihatuts u kapan. E Sunahan e haniga nena a ka teka ba ra te na kato uarou teka. ]0 5Ara gi tatate talei a man hihatuts pan ba te hapolasera a markato te tatate tun menari a man hihatuts tutun tere Kristo. Ara gi mala atei hakapa sil a man hihatuts tutun teka, hena: 1) Ara gi habirits ban a markatona i tarara i manasa te ka halhal ba nena a nitoatoa tere Sunahan. 2) Ara gi hamana u tere Sunahan. 3) Ara gi kukute u hihatutsina te lu menari a baptais na te halakopo menari u ualima tara katun. 4) Ara gi kukute u hihatutsina te takei pouts uaria tara tou mate nu hihatutsina te lu menari a nihahuna te ka nitoana. Kaba ra e ma tatei ka noa las reia turu ranga tutun teka. E moa. /+Kaba u hihatuts pan e ka uana turu katun ti solon tatate beri a markato a matskö, ba te antunan tsimou ner a ka te omina na ka te nigana.].3 U katun te kato uar teka e ma tatei tsimou hanigeri a ka te omina na ka te nigana. 7-g Alam u solon hatuts rio limiu antunana te go mala hihatuts has uam limiu. Kaba e moa. Alimiu e ngil noa hasemiu a tana katun te ga hatuts lel rilimiu a man markato turu ranga tere Sunahan ti hatuts tutun rilimiu. Alimiu e here poutsmi u goama te sus noar, ba te ma antunan nou noeri a kannou a kihil. , U ranga u para e ka noana tara ka teka, kaba alam e lagi hatarare namien i tamilimiu, taraha alimiu e lagi ateimiu. +y Ne Sunahan e hopu kap nen a pris a tsunono pan tara markato tere Melkisedek a pris. Ara gi ma hapolasa bani e Sunahan '*G Na poata te hakapa nitoa meni e Iesu a toukui i tanen, nonei e antunan lu poutsir u katun hoboto ti hengoe ien ba te hala rane ien a nitoatoa te ka nitoana. )+E manana, nonei a Pien tere Sunahan, kaba nonei e sagoho noa hasi u kamits, na ka teka e hatutsien a markato te hengo haniga menien e Sunahan. r(]Tara poata te kaia e Iesu i puta, nonei e singo hatagala koru u tere Sunahan ba te ranga hapanina ba te tabena, taraha e Sunahan e antunan hatongo kap nen tara tou mate. Ne Sunahan e hengo hasen, taraha nonei e hatsunoni e Sunahan. '5Na nonei e poe hasi tara tana makum turu Buk u Goagono,“Alö e pris nitoa mou tara mamana poata tara markato tere Melkisedek a pris.” 7&gNe kato has uana i iesana tere Kristo. Nonei e ma hala seii a peisanen ba te katoena a peisanen a pris a tsunono pan. E moa. E Sunahan noa has te katoei e Kristo a tsunono pan turu pris. Nonei e Sunahan te ranga mei e Kristo me poiena,“Alö a Pien i tar. I romana alö e hatamana mia i tar.” 9%kA katun e ma lu benei a peisanen a solo tara pris a tsunono pan. E moa. E Sunahan peisa te ngö sile nei a katun a toukui teka, te mar ngö has menien e Eron a pris i manasa. $yNonei e ga hats silir u markato u omi turu katun nu markato u omi i tanen has, taraha nonei e ma tagala koru has nei. &#ENonei a pris teka e ma tagala hiton has nanei u markato u omi, taraha nonei a katun tun, ba nonei te antunan tami rena u katun te hahalir na te kato homir. " 'U Jiu e mar kato uar teka: nori e hopu kap ner a tsunono pan turu pris i taren ba te hale rien a toukui te go kui beme nien e Sunahan ba te taguhu ranen. Nonei e hala mena nei a man kan hahalapuku na man hats tere Sunahan te go lu ba menien u markato u omi turu katun. k!ONa ra gi ongolo tala ba te la hasukusuku uara tara makum a goagono tere Sunahan tara poata te singo ria ra, taraha nonei e tatagi rena ra. Na saha poata te ma tagala reia ra, nonei e tatagi ranou ra ba te taguhu rena ra.` 9Ara e ma tatei poe rei a pris a tsunono pan i tarara e ma antunan tatagi ranei ra tara poata te ma tagala ria ra. E moa. Nonei i amus meni tara mamana markato te mar amus has mera rira. Kaba nonei e ma kato homii. >uAra gi pile hakarapotein a ka te hamane rara. Taraha, ara e ka mera a pris a tsunono pan te la hakapa nitoa u tara makum te kana e Sunahan. Nonei e Iesu, a Pien tere Sunahan. L E moa ta ka te gi antunan hamous bani e Sunahan. E here nei a man ka hoboto e kana i ielesala, taraha nonei e tarena a mamana ka. E Sunahan noa has te hamou rena ra. E Iesu a pris a tsunono pan uc U ranga tere Sunahan e toatoana ba te kuina. E here nei e nou koru ba nena u kilata hoboto u nou koru. Nonei e antunan hamouena u namnamei tara katun. Nonei e tasuna i torina katun i iogana, ba te haruto nena u hakats nu ngil i tanen. V% E kato uana teka ba ra te torohana hatagala silera te gi lu meni ra a tou husa tere Sunahan. Ta toa i tarara e ma tatei hipus nanei e Sunahan ti mar kato uen ba te hakapa ba nena a tou husa tere Sunahan.  A katun te husa gono mena e Sunahan e husa ba nena a toukui i tanen, te mar husa ba has meni e Sunahan a toukui i tanen.   Na e kana a tou husa hamana te tatei luer u katun tere Sunahan, ba te here nei a poatan husa tere Sunahan turu hatohitinu lan. 1Sanena e Josua te peigi meri a barebana tara tou husa hamana tere Sunahan, e Sunahan sane ma tatei ranga hamurimuri nanei u tan u lanin husa lel. :mAra e atei silera a ka teka, taraha e Sunahan e hakei a tana poata te ngöe neien “I romana.” E Sunahan e harangei e Devit a King i murimuri koruna a poata tere Moses ba te poiena u ranga teka te kato hakape gula lia:“I romana, te henge moa limiu a runguna e Sunahan, alimiu go ma hipusmi.” ~}|{zy[yx.wsvhvutsMrrq+pFonmlkjui}ggfeccbaaF`_-]\\c[ZZYXX8WYVUUtTSRQPP)OO,N(MLJJ#IPHHCGGEE4DKCBB[A$@t?w>>4=<Te kana a katun te hakats hanigana i gusumilimiu, nonei e ga kato haniga has. Nonei e tatei kato hateteneiena a peisanen ba te haruto nena u markato u niga i tanen te butu nama turu hakats u niga. (GI Na huanu kutu e tatei pusukuna turu roein kakau? E moa tala. Na huanu kakau e ma butu has neia turu uele. Ne kato has uana turu mia. U hakats u nigana i iasa ~Fu U ramun u angata nu ramun u mal e tatei butuna tara toa kiou? E moa. Nu tasi e ma habutu hase nei u ramun u angata. pEY U ranga u niga nu ranga u omi e butuna turu toa u mia. A ma tsi hahatoulana, a ka teka e ma niga nei. 6De A miarara e ranga hanigana ne ranga homi hasina. Ara e ranga haniga nera e Tamarara a Tsunono, na ra e ranga homi has nera a katun, e Sunahan te kato rehe nien a peisanen. VC%Kaba e moa ta katun te tatei antunan hakuiena a mianen ba te ranga haniga nitoana. U mia e omina ba te moana ta katun te go tatei kato ha-alene ien. Nonei e kato uana tara kukutsi a matuna te hihikotona. :BmA katun e antunan halene iena a man ka hoboto te toatoana i puta, na nonei e halena hakapa has ren — a man ka i latu, nu apena, na man ka te silina turu tsikitsiki, nu iena. AA{Na miarara e kato has uana turu tula. Nonei a toa puku a makum tara makumun tuanrei hoboto, kaba ara e antunan katoe rei a nomi pan a miarara, na ra e tatei kato homi hasera a peisarara pouts. Ara e antunan kato homiera a nikaka hoboto i tarara te ranga homi uana a miarara. U mia e kato uana tara han a omi i hel te haranga rena u katun u omi ba nori te ranga homi hitonir, te here nei u tula pan te roron habutsena u tana u tula u para. S@Na miana katun e kato has uana i iesana. U mia nonei a makum a tetenei tara makumun tuanrei hoboto, kaba nonei e tatei ranga sesei nena a man ka man kapan. U tula u tetenei e tatei hatsena a latu pan. .?UNa tolala has. A tolala pan e la mena a lomolomo a tagala, kaba a tson tou e tou mena neien ime te ngil uanen tara poata te kui noa hase nen a hosen tou a tetenei. u>cAra e tatei hake iera a tsi leten laslas i runguna hos ba te hakuiera a tuanreinen hoboto te ngil uara ra. =3Te antunan hakui nana a toa katun a rungnen ba te ma poe nei ta ka ta omi, ba katun teka te antunan hakui pouts haniga has nena a peisanen hoboto. j< OA ma tsi hahatoulana, alimiu hoboto go ma ngilin hihatuts nami aha te omina na aha te nigana. Taraha, alimiu e atei silemiu e Sunahan e tsimou hatagala rano romana ra, ara te hatutsera a tana katun, te gi hihatuts homi u ra. ;Alimiu e atei silemiu a tuanreina katun e matena te ka halhal ba mena neien u namnamei i tanen. Ne kato has uana i iesana tara nihamana na markato. A katun te poiena nonei e hamana hanigana kaba nonei e ma kato haniga nei, nonei e mastei hamanana.S:Ne kato has u i iesana tara poata tere Rehap a tahol te ma Jiui te hapolasa ban a markaton hahaloku i tanen i manasa. Nonei e lasir u tson tutoar i Israel me hamous ranen i luma i tanen, me taguhu has ranen te hala halhal merien tara tana maroro. Be Sunahan e ngöe teien a tahol a matskö i matanen te mar kato haniga uen teka. 9%Ba limiu te tatei atei sil talemiu a ka teka: a katun te kato hanigana e nigana i matane Sunahan. Kaba te hamana puku nen, e ma antuna nei. \81Nu ranga tere Sunahan i manasa e butu hamana tala, taraha e poiena, “E Abraham e hamanei e Sunahan, be Sunahan e ngöe neien a katun a matskö i matanen.” Na nori i ngö hase ien a hahikapien tere Sunahan. w7gE Abraham e hamana haniga tara poata te kato haniga has ien. A ka te katoe ien e honotsi a ka te hamane ien. ;6oHena, e Sunahan e hatara rira te kato hamatskö u e tuburara e Abraham i matane Sunahan tara poata te hakeia e Abraham e Aisak a pien tson i tanen tara makumun hats, bokam? Aa. .5UAlimiu u katun u tutu te go ma atei sil mena milimiu a ka teka: a katun te poiena nonei e hamana hanigana kaba nonei e ma kato haniga nei, nonei e mastei hamanana. ?4wAlimiu e mar hamana uamiu teka: e Sunahan a toa puku. Bara! Kaba a nihamana teka e ma antuna nei. Taraha, u mate u omi e hamana has uar i iesana, ba nori te tololo mer a nimatoutu. 3'A toa katun e tatei poiena, “Alö e hamana hanigam na alia e kato hanigagu. Bara! Alö e ma antunan hatare milia te hamana haniga uamu lö te go ma kato haniga hasi u lö. Kaba alia e tatei hatare golö te hamana haniga uagu lia, taraha alia e kato haniga hasigu.” v2eA katun te poiena nonei e hamana hanigana, kaba nonei e ma kato haniga nei, a katun teka e mastei hamanana. M1Kaba lö e poiem i tanen, “La haniga talala. Alö go na hameimei a peisamulö ba lö te na nou hantunam.” Kaba alö e ma hale mien tu hasobu tsi ta tsi kannou. Ga markato teka e ma niga nei. V0%Hena, a toa katun e ga moa tu hasobu na kannou i tanen e ma antuna has nei. T/!A ma tsi hahatoulana, u palair u katun e poier, “Alia e hamana hanigagu,” kaba nori e ma kato hanigari. A markato teka e ma niga nei. Na mar nihamana teka e ma tatei taguhu ranei nori u katun. .y E Sunahan e ma tatei tatagi sile noi romana a katun te ma tatagi sile nei a tana katun. Kaba te tatagi sile mia limiu a tana katun i romana, be Sunahan te tatagi sil has rano romana limiu tara poata te butuna u kot i tanen. A nihamana na markato --S E Sunahan e tsimou mera nei romana limiu a lo te purese ba nena a katun tara markato a omi. E kato uana teka ba limiu te ranga hanigamiu ba te kato haniga hasmiu. E, E Sunahan e poei, “Alö go ma tsikoloi,” na nonei e poe hasi, “Alö go ma hipulii.” Te ma tsikolo mia lö kaba lö e puliem a tana katun, alö e peko noa hasem a lo tere Sunahan. +) Taraha, a katun te kukute hanige iena u lo hoboto tere Sunahan ba te pekoena a toa puku, nonei e kato uana tara katun te pekoena u lo hoboto. -*S Kaba te tara tune mia limiu u katun i ielesala ba te poiemiu a toa te nigana na tai te omina, alimiu e katoemiu a markato a omi, ba te pekoemiu a lo tere Sunahan. W)'Te kukutie mia limiu a lo pan tere Sunahan ti kolotein, alimiu e kato hanigamiu. Taraha, a lo pan tere Sunahan e poiena, “Alö go mar ngil koru meni a tana katun te mar ngil koru mena milö a peisam.” \(1Nori u katun te ranga homi ner a solo a niga tere Iesu Kristo te pala uami limiu. v'eKaba alimiu e sigalemiu u katun papala. U katunun moni nori te pita-puta rario limiu ba te kot rario limiu. b&=Hengo iam, a ma tsomi. E Sunahan e hopu kapir u katun papala tara han i puta, u katun te hamana haniga uar tere Sunahan. Be Sunahan te poiena u mar katun teka te ngile ren e lue riou romana a Nipepeito tere Sunahan. %Te mar kato uamu lö teka, ba lö te poiem a toa katun e nigana na tana katun e ma niga bala nei. Ba mounu hakats i tamulö te omina. $wNa alö e hanige iem a katun te ka mena u hasobu u niga me poiem i tanen, “Alö go gumia teka tara makum turu tsunono.” Na lö e poiem tara katun papala, “Alö go na tuolia tara makum ili turu katun papala, tsi alö go gumia tara pulo.” 7#gHena, a toa tson moni e tasuna tara luman lotu ba te ka mena u hasobu u niga na man ka man kankanaha. Na tana katun e tasu hasina, a katun papala te ka mena u hasobu u omi. L" A ma tsi hahatoulana, alimiu go ma poemi a katunun moni e nigana na katun papala e omina. E moa. A mar hakats teka e ma niga nei turu katun te hamana uar tere Iesu Kristo a Tsunono Pan i tarara. n! WA katun te niga hamanana na te matsköna i matane Sunahan e Tamarara e kato uana teka: nonei e na taguhu rena u binai nu amoba poata te omina a nikaka i taren, na nonei e ka halehana ba nena a man ka man omi tara han i puta.  7Esi te ngöe nei a peisanen a katun turu lotu? Te ma hatu kap nane ien u ranga pinopino i tanen, ba nonei te gamoena a peisanen ba te mastei lotuna.  ;Kaba a katun te rutsena u Lo tere Sunahan ba te hengo hanige nen, nonei e sasala mena a toukui hoboto i tanen. Taraha, nonei e ma solopale nei u ranga, kaba nonei e katoena a ka te ranga nanen. U Lo tere Sunahan e matskö nitoana ba te purese ba nena a katun tara markato a omi. l SNonei e rutsena a polenen pouts ba te lana, ba te toan solopalena ime te mar tara uana a peisanen.  /A katun te hengo papalena u ranga tere Sunahan ba te ma katoe nei a ka te ranga nanen, nonei e here nei a katun te rutsena a polenen turu galas.  Alimiu e namos gamo ramiu a peisamilimiu ba te hengo papalemiu u ranga teka. E moa. Alimiu go kato hamane iam a ka te ranga nanen. w iAlimiu go tsuga ba neiam u markato hoboto te korkorianana na te omina. Alimiu go haka pute iam a peisamilimiu tere Sunahan ba te sasala nemiu u ranga te hakei ien i torimilimiu, taraha u ranga teka e tatei lu ba pouts ranei limiu a nomi.  %E Sunahan e ngilena te gi niga u ra i matanen, kaba te raharaha ria ra, ara e ma tatei katoe rei a ka a niga te ngil uana e Sunahan. E moa. 9 mAlimiu go atei sil iam a ka teka, a ma tsomi koru i tar. Alimiu go hahengo haniga uam tara tana katun ba limiu te ma ranga haparami. Alimiu go ma raharaha boroboro hasmi. Q Turu ngil peisa i tanen e Sunahan e hatuhana rira u ranga u mana. Nonei e kato sil a ka teka ba ra te here rei romana u katun tutun tara pal katun a tsimus i tanen. A katun te hengona ba te katoe nen V 'A man ka hoboto te nigana na te matsköna e tuhana nama i iasa. E Sunahan te hala rena men, nonei te kato a man ka ni Kolö te alesalana. Nonei e ma palis nei ne ma habirits has nei ba te kuhilina. E moa.  %A ma tsomi koru i tar, a tana katun e namos gamo rano limiu ba te poiena, “E Sunahan e tatei amusena a katun ba te kato homina.” E moa. 4 cU ngil u omi e kato uana tara tahol a omi te pikana ba te pose iena a pien te na panina ba te kato homi nitoana ba te toan posa-matena. Ne kato has uana i iesana, u ngil u omi e habutena a markato a omi, na i murimuri, poata te pan hakapa noa a markato a omi, ba nonei te toan habutsena a tou mate. H  U hiamus e butuna tara katun poata te matesile nen a ka a omi. F  Te butuna u hiamus tara toa katun, nonei e ma tatei poe nei, “E Sunahan e amuse nolia.” E moa. A katun e ma antunan amuse nei e Sunahan, ne Sunahan has e moa te go amus menien a katun. S ! A katun te hamana hanigana tara poata te butuna a man nomi i tanen e ga sasala. Taraha, poata te tagala saluhe nen a man nomi, be Sunahan te hanige nen ba te hale neien romana a nitoatoa te here nei u hamatana. E Sunahan e ranga hakapa mam me poiena, “Alia e hale gou romana a nitoatoa teka turu katun te ngile rio lia.”  9 A pitala e kiesana ba te hiski koruna ba te skiena u garas. Ba hua i tanen te rusuna ba te ma taratara haniga lel nei. Na katunun moni e kato has uana i iesana. Nonei e mate has noa romana i gusuna poata te ka noa menen a toukui pan, a toukuin moni i tanen. A poata turu hiamus R  Na toularara tere Iesu te ka mena a moni pan e ga sasala has, taraha e Sunahan e haka pute nen ba te katun papala poutsuna. A katunun moni e mate here nei romana a hua turu garas te taratara hanigana. t c A toularara te hamana uana tere Iesu te katun papalana e ga sasala, taraha e Sunahan e haka seie nen. f GA katun te hula-torina e namala atei sile nei te ga kato uen. A katunun moni na katun papala j  ONonei a katun teka e moa te go poe menien, “Alia banei e lue gou ta ka tara Tsunono.” E moa. ?  yKaba a katun teka e ga hamana haniga tara poata te singo nen tere Sunahan. E moa te go hula hakats uen. A katun te hula hakatsina e kato uana turu tasi te hula posa mena a lomolomo. o  YTe ga moa meni ta toa i tamilimiu tu hakats tu niga, nonei e go singo hiton u tere Sunahan, be Sunahan te hale nen romana. Taraha, e Sunahan e tatangana haparana turu katun hoboto na e ma lohale nei a katun te singo uana i tanen. <  sAlimiu go hamana nitoa iam. Te mar kato uamou limiu teka, ba limiu te popo moa romana tara mar katun te hanige iena e Sunahan, a katun te tagala nitoa silena u ngil tere Sunahan. q  ]Taraha, a man ka teka e haruto nena a poata te hamana haniga mia limiu na poata te hahamana mia limiu. Na poata te tagala saluhe iena a nihamana i tamilimiu a man nomi teka, ba limiu te hamana haniga noa hasmiu ba te kato talasina. p [A ma tsi hahatoulana, poata te butuna a man ka man omi i tamilimiu, alimiu go sasala noa has iam. n YAlia e Jemis, a katunun kui tere Sunahan na tere Iesu Kristo a Tsunono. Alia e koloto menagi a kalanloun teka i tamilimiu u Jiu te ka kalakala mia turu han hoboto, ba te hala negu u haniga i tamilimiu. U nihamana nu hakats u niga _7 A nihitaguhu tere Sunahan e tatei kana i tamilimiu hoboto. U mana. Nonei talasi.9k Hala menami u haniga i tamulam tara pal kapan hoboto i tamilimiu na turu katun hoboto tere Sunahan. A ma tsi hatoulana has a tei Itali e hala has rari limiu u haniga i taren. ;o Alia e hatei ragi limiu e toularara e Timoti i hapurese hakapeia tara karabus. Te la boroboro namen romana, ba nonei te la gono meno lia tara poata te go na tara ria lia limiu. 4a A ma tsi hahatoulana, alia e ranga hatatagi mera golimiu. Hengo hanige iam u ranga te kolote gulia teka ba te ma gegesimi, taraha nonei a kalanloun teka a makmakum. 4a E Sunahan, te hala ranei ra a masalohana, e tatei hala ranei limiu a mamana ka a niga antunana te go kato mena milimiu u ngil i tanen. Nonei te hatakei poutsi a Tsunono i tarara e Iesu, nonei a katun te taratara kap rena u katun i tanen ba te here nei a katun te taratara kap rena u sipsip i tanen. Nonei e hatakei poutse ien tara tou mate me haruto nena u rahatsing i tanen te kato hatagalena u ranga te kits gono meien e Sunahan nu katun. Nonei u ranga te ka nitoana. Nonei e tatei taguhu rano limiu ba limiu te katoemiu a man ka te niga balana i matanen, te hamana mia limiu tere Iesu Kristo. Ara gi solosei e Kristo tara mamana poata i murimuri. U mana. U kapakapanu ranga  Na lia e rangata hatagala silegu te go singo uam limiu be Sunahan te hala pouts boroboro mena mei lia i tamilimiu. U singo 8i Alimiu go singo noabe has ramo lam tere Sunahan. Taraha, alam e hasagohem a torimulam e moa ta ka te ga omi i matane Sunahan, na lam e ngilin kato haniga mia tara mamana ka. \1 Hengo riam u tsunono i tamilimiu, ba te kukuteimiu u ranga i taren. Taraha, nori e tara kap hiton ner u namnamei i tamilimiu, ne Sunahan e hamou ranou romana nori u tsunono tara toukui i taren. Te hengo ramoen limiu, ba nori te sasala meriou a toukui i taren. Na te moa noen, ba toriren te tiama nou, ba ka teka te ma taguhu ranoi limiu. ~5 Alimiu go ma solopalemi te go niga uam limiu tara palair u katun ba te hihitaguhimiu. A markato has teka e here nei u hats te hasasalena e Sunahan. '}G U hats te hala nera ra i romana nonei a poata te haniga hiton sile ria ra tere Sunahan tara ka te kato beri ra e Kristo, me soloseie reien u ranga i tarara. |  Taraha, ara e ma ka merei ta han i puta teka te ga ka nitoa romana. E moa. Ara e alosera a han te la nama romana te ka nitoana. 4{a Na ra gi la ban a han te haharoei nena a markato ni puta, ba te la uara tere Iesu, noahasina te gi hamatsingolo meri u katun ara ti mar hamatsingolo meni u katun e Iesu. z Ne Iesu e mate sil haseia i ielesala tara han te ga kato rira u katun u matskö tere Sunahan turu rahatsing noa has i tanen. yyk Turu Lo turu Jiu, poata te luena a tsunono pan turu pris u rahatsing tara bulumakau a tson na meme ba te la mena neien i iahana Makum a Goagono Koru te go lu ba menien u markato u omi, a tuanreiren e hats hakapa raria i ielesala tara han. ,xQ Ara u Kristen e ka mera a makumun hats, nonei a koruse tere Kristo. U Jiu te lotu ria tara markato ni manasa e ma tatei lotu ria tara makumun hats i tarara teka. 3w_ U hihatuts halhal te ma atei silemi limiu e ga ma las ba merai limiu tara maroro tere Sunahan. A torimilimiu e ma tagala menei te kukute mena milimiu a man lo tara kannou. A man lo teka e ma taguhu ranei u katun te kukutie ren. E moa. U tori i tamilimiu e ga tagala mei a nihitaguhu tere Sunahan. qv[ E Iesu Kristo a toa, i manasa na i romana na tara mamana poata i murimuri. Nonei e ma tatei palis nei. cu? Hakats sil riam u tsunono i tamilimiu, nori ti hatei mam rilimiu u ranga tere Sunahan. Hakats kap niam a man ka man niga te butuma tara markato a niga i taren, ba limiu te hamana uamiu tere Sunahan ti mar hamana uen. t Na ra e tatei ongolora ba te poiera,“A Tsunono e taguhe nolia. Alia e ma tatei matoutegi ta ka te gi kati u katun tun i tar.” esC Alimiu go rama neiam a markato te ngil menari a moni, ba limiu te sasala memiu a man ka te ka memi limiu. Taraha, e Sunahan e poei, “Alia e ma tatei hapolasa koru ragi limiu. E moa koru te go la ba meri lia limiu.” ?mw Na ra gi haniga mei e Sunahan te ka uaria ra tara nipepeito i tanen te ma antunan gas nari. Ara gi mar hatsunono menien te mar haniga uanen, ba te hapane ren ba te matout hase ren. Ol A ma tsi ranga te poiena “toa lel” e haruto nena e Sunahan e gasena romana a man ka te katoen ba te lu ba ranen. Nonei e gas sile noi a man ka teka te ga kaka u a man ka te ma tatei tagas nei. 5kc Poata te rangaia e Sunahan i manasa, bu tsikitsiki e tagasina. Kaba i romana nonei e ranga hamanana ba te poiena, “Alia e gas toa lele gou u tsikitsiki nu kolö has.” :jm Na limiu go hanei iam. Alimiu go ma raman hengo nami e Sunahan te ranga uanen i tamilimiu. U katun ti raman hengo tara poata te ranga ien i puta, nori i ma antunan bus hamous bani a nihahuna i tanen. Na e moa koru te gi antunan bus hamous ba menien ra te gi raman hengo menien ra te ranga namen i Kolö. }is Alimiu u la uamuma tere Iesu, nonei te kits gono meri ra ne Sunahan u ranga u tsimus. Alimiu u la uamuma turu rahatsing i tanen te tatsihasa sil rio ra me hala nena a nihitaguhu, ba te niga bala nena u rahatsing tere Abel te ngö sil a hipou. h  Alimiu u la uamuma turu gumun sasala tara galapien hoboto tere Sunahan, a soloren ti koloto ria i Kolö. Alimiu u la uamuma tere Sunahan, a Tsonun Hamou turu Ranga te hamou rena u katun hoboto, na turu namnamei turu katun u matskö ti kato haniga nitoar. gy Kaba alimiu u ma la uamu mei tara han te kato uana teka. E moa. Alimiu u la uamuma turu Pokus i Saion, te ngöeri a han tara Sunahan te toatoana, na te ngö haseri a Jerusalem a Tsimus te kana i Kolö. Alimiu u la uamuma turu angelo u para koru. ofW Ne Moses has e matout koru hasi a man ka te tare ien me poiena, “Alia e tololo megu a nimatout.” e Nori i matout korui u ranga tere Sunahan te poei, “Te sebelena ta katun tsi ta toa ta ka u pokus, nonei e gi ti hamati.” d# A barebana i hengo a lingina tuhil nu toa u rung te ranga, ba nori e matout korur me rangata siler te gi ma hengo lel menien u ranga teka. Ic  Alimiu u ma la uamu mei turu toa u pokus i puta, ti mar kato u a barebanar i Israel ti la uen turu Pokus i Sinai. Nonei e kulupu mei u tula me kopo kap nena u kuhil pan koru na lomolomo pan. b Alimiu e atei silemiu, i murina te mar kato uen teka nonei e ngilin lu poutsi a nikapan i tanen na mamana ka a niga tere tamanen, kaba nonei e ma antunai. E Iso e tabe koru sile ien, kaba e moa lel ta maroro te ga palis pouts menien a ka te katoen. ;ao Alimiu go tara kap iam, ba te moana ta toa i tamilimiu te ga tsikolo na te ga haloku. Ne moa has ta toa i tamilimiu te ga sigalei e Sunahan te mar kato u e Iso. Nonei a pien tson a hamua te ka mei a nikapan, kaba nonei e halan a nikapan i tanen tere toulanen a tetenei me hol tune neien a tsi kannou tun. V`% Tara kap haniga riam a palabi ba te moana ta toa te ga habirits ban a nihitaguhu tere Sunahan. Ta toa e namos tori homina i gusumilimiu ba te hatakeiena a raharaha ba te kato homiena u hakats tara palai. A_{ Alimiu go torohana hatagala sile iam te go ka haniga gono mera milimiu u katun hoboto ba te niga korumiu. Taraha, a katun te ma niga nei e moa koru te ga tatei tara menien a Tsunono. ^{ Taguhu riam a palai ba te la ria tara maroro a matskö, ba limiu te la hanigamiu, ba te moana ta toa te ga la hatalis. ]  Alimiu go hatagala riam a palai. Ma heremi a katun te ka mena u ualima u omi nu tukulunumou u omi nu mou has u omi. E moa. N\ Poata te hahuna raria ra, ara e kamitsira ba te ma sasala rei. Kaba te gi hahuna hamatskö meri ra, bi murimuri ba markato i tarara te niga nou ba torirara te ka haniga has nou. U rangan hihatuts [[/ U tamarara i puta i hahuna meri ra a tsitabubun poata popoia te mar matskö uen i mataren. Kaba e Sunahan e hahuna sil ranei ra te gi niga nitoa u ra ba te moa lelina ta ka ta omi i tarara, te kato has uanen. Z9 U tamarara i puta i hahuna rio ra, ba ra te hapan raren. Kaba ara gi hala puta korui a peisarara tere Tamarara i Kolö ba te luera a nitoatoa hamana. -YS Na te ma lue mia limiu a nihahuna te mar lu uar a palair a galapien tere Sunahan, ba limiu te ma pien uami i tanen. E moa. Alimiu e heremi a galapien u pikeilatu. rX] Alimiu go lue iam a kamits tu mar lu mena milimiu a nihahuna turu tamamilimiu. Taraha, poata te kamits mia limiu, e haruto nena e Sunahan e kato here ranei limiu a galapien i tanen. Na e moa ta pien te ga ma hahunei e tamanen. SW Taraha, a Tsunono e hahuna rena u katun hoboto te ngil ranen tara poata te kato homi rien. Aa, nonei e tatei singata has ranei u katun hoboto te ngö rane ien a galapien i tanen te kato homi uaren.” V Alimiu u solopala hakape iam u ranga u niga te ranga gono meri e Sunahan alimiu a galapien i tanen? Nonei e poei,“A pien i tar, alö go ma sigalei te hahuna meni a Tsunono alö. Na poata te ranga hapiu nien lö, ba lö te ma tori-tiamami. U E manana, alimiu e hiatatung gono memiu a markato a omi, kaba alimiu u ma hiatatung hatagala noami antunana te go mate uam limiu. 3T_ Te katsin gegesi mia limiu ba te ngilin hanoamiu, hakats buniam e Iesu. Nonei e tagala sil korui e Sunahan, e noahasina u katun u omi ti mar kato homi koru menien teka. Sw Ara gi tara u tere Iesu. Nonei a mouna u nihamana i tarara na nonei te kato hamanena a man ka te hamana sile rara. Nori i tapala nien tara koruse, ba nonei e ma rama nei. Nonei e sigala ti hamatsingolo menien u katun te ga mate here menien a katun a kopkop, taraha nonei e atei sil nonei e na sasala koru nou. Na i romana nonei e gumna tara pal matou tere Sunahan noa has. jR O Ara gi hakhakats silir u katun u para teka ti ka i manasa ti harutein te mana uana e Sunahan. Na ra gi lu ban a man ka hoboto te katsin kato halolomoto rano ra, te here nei a katun te katsin pietana turu hihikuma. Ara gi lu ban a markato a omi te pile hakarapoto rano ra, ba ra te kukute hatagala noa hasera e Sunahan tara maroro te haruto rane ien ra. 'QG (Taraha, e Sunahan e atei sil mami a ka te niga balana te ga butuia tara poata i tarara, na nonei e ngil te gi lu hoboto gono merien ra a ka a niga teka. P9 'U katun u niga hoboto teka i hamanei e Sunahan ne Sunahan e haniga koru ren. Kaba nori i ma lu noei a ka te ranga hamanein e Sunahan te gi hala rien. 4Oa &Nori i hula laia turu latu pinopino na tara pokus, na nori i susohoia tara man kiou. U katun u omi turu han i puta i ma antunai turu katun u niga teka ti kaia i gusuren. ]N3 %A palai i ti hamate tunir, na palai i sugu kots tunir, na palai i ngats hamateri u kilatan hiatatung. Na palai i hapous tunri u pikpiköna sipsip mia meme. Nori i moa koru ta ka, nu katun i kato homiia i taren. wMg $Ba palair u katun i hamatsingolo reto me lahus rer, ba palai e kits reri u tsien me haka raria tara karabus. L #A tohaliou i hamanei e Sunahan me lu pouts rer u katun i taren te hatakei pouts ria e Sunahan tara tou mate. Ba palair u katun i hakamits koru reto me raman tapureser, taraha i murina a tou mate i taren nori e tatei takei sile riou a nitoatoa te niga balana. K "Na palabi i lapo ria turu tula u uahiahi, kaba e ma kato homi has rien. Na palabi i hamanei e Sunahan me ma ngats hamate rari. Nori i ma tagalai, kaba nori i butun tagala. Nori i tagalaia tara pula, ba nori e tagala bala ria turu ami turu tanu han. J} !Nori i hamanei e Sunahan me tagala saluhe ria tara man makumun han a man ohots. Nori i kato hatagalei a markato a matskö me luer a ka te ranga hamanein e Sunahan. Palabi i kaia tara man makum ti ka hasia u laion, kaba u laion i ma kato homi rien. ?Iw Na lia e antunan mar hala noa has menagi u ranga i tar teka, kaba e moa ta poata i tar te go hatei meri lia re Gidion mere Berek ne Samson ne Jepta, ne Devit ne Samuel na u propet. H/ E Rehap a toa tahol a hahaloku i manasa te kaia i Jeriko. Kaba nonei e hamanei e Sunahan me toan nigana. Na poata ti lama u tson tutoa turu soldiar i Israel, nonei e taguhu ren. Nu katunur i Israel i hamanei e Sunahan me mi la hahis hoboto ria tara taun i Jeriko turu tohit u lan, ba ololo tara taun e taluputo. Na nori i kato hamatir u katun ti hipusin e Sunahan, kaba nori i ma kato hamati e Rehap. tGa U katunur i Israel i hamanei e Sunahan me sila ria i iogana turu Tasi u Rörö, me tatala ria turu tsikitsiki te kato harakaraka e Sunahan, me la sokur i hapala. Bu katunur i Itsip i katsin mar kato has uato i iesana ba nori e rukur. /FW Ne Moses e hamana hasi e Sunahan tara poata te katoe ien u Paska tutun turu Jiu ba nonei e katoena u ranga te gi ngats hamate meri u sipsip ba te tsibil naria u rahatsingren turu tamana, ba Angelona tara Tou Mate te ma tatei atung hamate ranei u galapien tson u hamua tara barebanar i Israel. fEE E Moses e hamanei e Sunahan me katsin la ba nena i Itsip. Nonei e ma matoutei te raharaha u a king. A katun e ma antunan tare nei e Sunahan, kaba e herei e Moses te tare ien ba te tagala silena a ka te ngilin katoe ien. D3 Bu hakats i tanen e poieto e niga balana te gi hamana u tara katun te la nama romana nonei e Mesaia, e noahasina te gi ranga homi u u katun i tanen. A markato teka e niga balein a man ka man niga hoboto i Itsip. Taraha, nonei e hahalosei a ka a niga te hale noien e Sunahan. LC E Moses e ma ngilei a nisasala te ka u tara markato a omi ba te ke iena a tsitabubun poata puku. E moa. Nonei e ngilin ka gono mer u katun tere Sunahan, noahasina te ga lu gono merien a kamits. B E Moses e hamanei e Sunahan, ba poata te pan hakapa ien, ba nonei e rama nena te gi ngö menien a pien tara pien tahol tere Pero a King. (AI E tamana ne tsinana e Moses i hamanei e Sunahan ba i murina ti pose ien, ba nori e hamouse ren tara topisa tsihau. Nori i tarei nonei a pien a niga koru, ba nori e ma matouteri te gi hipus meni u ranga pan tara king te poei, “U galapien tson u goama turu Israel i gi kato hamatir.” a@; E Josep e hamanei e Sunahan, ba tara poata te katsin mate ien, ba nonei e hatei nena u katunur i Israel e la ba ner romana a han i Itsip, me ranga merena u katun i tanen ime te gi na mar kaho menien te ga mate uen. f?E E Jekop e hamanei e Sunahan, ba poata te susukun mate ien, ba nonei e ranga hamana nena a man ka man niga te gi lui a galapien tson tere Josep. Nonei e turu u tara bakuna u tukana i tanen me hatsunono uana tere Sunahan. > E Aisak e hamanei e Sunahan, me ranga hamana nena a man ka man niga te gi lui romana a galapien tson i tanen e Jekop ne Iso. )=K Taraha, e Abraham e atei sil e Sunahan e antunan hatakei poutsin e Aisak tara tou mate i tanen. Ne herei e Abraham e lu poutseia a pien i tanen tara tou mate. < E Sunahan e ranga hamanaia tere Abraham i manasa me poiena, “Alö e ka sila memia romana u hatutubunei tara pien i tamulö e Aisak.” Be Abraham e hamanena e Sunahan, ba poata te torohane ien e Sunahan be Abraham e hake ieto a pien i tanen e Aisak tara makumun hats. E Abraham e ngilin hengo noa hasin e Sunahan me hake iena a toa koru a pien tson i tanen tara makumun hats. 8;i Kaba e moa. A han ti ngil koruen te niga balana, nonei a han i Kolö. Be Sunahan e ma matsingolo menei te gi ngö menien a Sunahan i taren, taraha nonei e kato berien a han. t:a Sanena nori ti hakats poutsin a han ti la ba nen, ba nori te tatei ka mer a maroro te gi kopis pouts uen. ]93 U katun te mar ranga uar teka e haruto ner nori e sakier ta han hamatskö i taren. 8 U katun hoboto teka i mate hakapa, kaba nori i hamana noa hasi e Sunahan. Nori i ma lui a ka te ranga hamanein e Sunahan, kaba nori i herei i tare ien i lehana me hanige ieren. Ba nori e hatei ner nori u katunun hulala tun i puta tara tsitabubun poata. 77g Ba toa tson e Abraham, e noahasina te tsonpan koruen, nonei a tson teka te ka mei a hatutubunei a para koru te herei a man pitopito nu kotolana te ma antunan ase sabe nari. U6# E Sera noa has te hamanei e Sunahan, be Sunahan e hale neien a nitagala te ga pika uen, noahasina te tobuana koruen, taraha e Sera e poei e Sunahan e kato hamane nou romana a ka te ranga hamana mam nen. Q5 Taraha, e Abraham e hahalosi a han te gum hatagalana te kui e Sunahan. @4y Nonei e hamanei e Sunahan me na kana tara tana han te ranga hamana meien e Sunahan. Nonei e kaia tara luma labalaba me here nei a katun te ke iena a tsitabubun poata tun. Na pien i tanen e Aisak na hatutubunei i tanen e Jekop, nori i lu hasi u toa u ranga hamana tere Sunahan, ba nori e kato has uar i iesana. `39 E Abraham e hamanei e Sunahan me hengoena te ngö menien e Sunahan te ga la uen tara han te ranga hamanen e Sunahan te ga hale men romana. Nonei e la ban a han i tanen, kaba nonei e ma atei silei ime te ga la uen. V2% E Noa e hamanei e Sunahan me hengoe nen te ranga menien a poata a omi te ga lama te ma antunan tara noei e Noa. E Noa e hengo e Sunahan me kuiena a tolala te katosabe gono meien a pala i tanen. Ba nonei e haruto nena te hahuna meri e Sunahan u katun i puta ti hahamana uen, be Sunahan e ngöe neien a katun a matskö te hamana uen. i1K U mana, ara e ma antunan kato hasasale rei e Sunahan te gi ma hamana menien ra. Taraha, esi te ngilin ka hasukusuku uana tere Sunahan e ga hamanei e Sunahan e kana ba te hala nena a man ka man niga turu katun te sakie ren. x0i E Inok e hamanei e Sunahan be Sunahan e lu sei ba nane ien a tou mate i tanen. U katun i ma antunan sabe nien, taraha e Sunahan e lu sei hakape ien. Nu Buk u Goagono e poiena e Inok e kato hasasale Sunahan i mam be Sunahan e lu seie nen. 6/e E Abel e hamanei e Sunahan me hale neien u hats te niga balaia turu hats tere Kein. E Sunahan e hanigei e Abel me ngöe neien a katun a matskö, taraha e Abel e hamanei e Sunahan, ne Sunahan e lu a man ka te halan e Abel. E Abel e mate, kaba e here nei a markato tara nihamana i tanen e ranga noana. 0~~|{uzyxwwv!utt sorqp3olnnRmmNlkkjichUgffd|c,b}a`_^^\I[[[ZZiZYY;XXnXWVUUTtTSKRRQPcOOaNMMMLK[JJHH>&=P<<<;;2::996625K4432e100[//P.K--/,+J*)(((E'v'&%%$$#""!; S!uPKQ2y/#6%)t"_  k c v GkX:,|S~"Be Iesu e ranga hakopisina, “A kannou a niga i tar e kato uana teka: alia e kato begu u ngil tere Sunahan te haleie molia, ba lia te hakape gou a toukui i tanen. A ka teka e here nei a kannou i tar. v}e!Bu katunun tsitsilo i tanen e hiarangarangatar me poier, “Ta katun toum e hale lale ien ta tsi kannou?” f|E Be Iesu e poieto i taren, “E moa. Alia e ka megu a tsi kannou te ma atei sile milimiu.” c{?Nonei tara poata teka u katunun tsitsilo i tahulei e Iesu te ga nou menien a tsi kannou. GzBa barebana e la ba nerima a taun ba te la uarima tere Iesu. y Ba tahol e la ba nena a tabelin osul i tanen me la poutsuna tara taun ba te na hatei rena u barebana, “Alimiu go la muma. Mi tare iam a katun te hatei namoi lia a mamana ka hoboto tu kati lia i manasa. Nonei romana e Mesaia, a katun te hahalose rara?” x-Nonei a poata teka bu katunun tsitsilo tere Iesu te tuku poutsur, ba nori i asingoto koru neto te ranga gono menai e Iesu a tahol. Kaba nori i ma rangats ien, “Aha te ranga gono sil memi lö a tahol teka, na ha te ranga nemi limiu?” E moa. Nori i ma rangata uai teka. NwBe Iesu e poieto, “Alia nonei e Mesaia te ranga gono mego lö.” >vuBa tahol e poiena i tanen, “Alia e atei silegu e Mesaia e la nama romana, a katun te ngöeri e Kristo. Poata te butu nen romana ba nonei te hatei ranoi ra a mamana ka hoboto.” ]u3E Sunahan u Namnamei, na katun te lotu uana i tanen e go lotu hamana i torinen.” 7tgI romana na i murimuri has a katun te ngil hamanena e Sunahan e lotu uanou i tanen i torinen ba te lotu hamanana. E Sunahan e sakiena a mar katun teka te go lotu u i tanen. =ssAlimiu e ma atei silemi aha te lotu uami limiu. Kaba alam e atei silem a ka te lotu uamu lam. Taraha, a katun te lu pouts mera nei u katun tere Sunahan e butu sila nama turu Jiu. r7Be Iesu e poiena i tanen, “Hengo tala. A poata te la nama bu katun te ma lotu uaroi tere Sunahan turu pokus puku teka tsi i Jerusalem puku. E moa. q U tubumulam i lotu tere Sunahan turu pokus te ka nama ili. Kaba alimiu u Jiu te poemiu a barebana e gi lotuia i Jerusalem.” LpBa tahol e asingoto koruna me poiena, “Ii, alö banei a propet? o-Alö u hitöl hakapa mei a elalima tson, na tson te ka gono memu lö tara poata teka e ma tson hamana uanei i tamulö. Alö e ranga hamanam.” nBa tahol e poiena i tanen, “Alia e moa ta tson.” Be Iesu e poiena, “Alö e ranga hamanam te poe mena milö alö e moa ta tson. rm]Be Iesu e poieto i tanen, “Alö go na ngöema a tson i tamulö ba limiu te la pouts uamuma i teka.” -lSBa tahol e poieto, “Alö go hale mei lia nonei u ramun teka ba lia te ma tatei maka lel goi, na lia go ma tatei la halehana uamei teka te go mi osul ramun u.” ^k5Kaba a katun te ueie nou u ramun te hala nagou lia e ma tatei maka lel noi. Taraha, u ramun te hale goien lia e here noi a kioun ramun i iogana i tanen, ba nonei te bututu nitoa mena a nitoatoa te ka nitoana.” ^j5 Be Iesu e ranga palis menen, “A katun te ueie nou u ramun teka e na maka lel nou. ?iw Alö e pan bala nem e tuburara e Jekop? Nonei e hala rilam a kioun ramun teka, na nonei na galapien i tanen nu sipsip nu bulumakau i tanen i uaua hobotoia tara kioun ramun teka.” *hM Ba tahol e poiena i tanen, “Kaba lö e moa ta kan osul na ta lohiana, na kioun ramun teka e tsiruku koruna. Ime te lue moa lö u ramununa tara nitoatoa teka? g' Be Iesu e ranga palise nen, “Alö e ma atei silemi a ka a niga te ngilin hala nanoi lö e Sunahan. Na lö e ma atei sil noa hase milia. Sanena te go atei sil meni lö alia, alö sane rangata nem ta tsi ramun i tar, ba lia te hale goi lö u ramununa tara nitoatoa!” f Ba tahol e asingoto koruna me poiena i tanen, “Alö e rangata nem ta tsi ramun i tar? Ga lö a Jiu na lia a taholuna i Sameria!” (Nonei e mar ranga u teka, taraha u Jiu i ma ngilri a tei Sameria. Nu Jiu e ma ua has ria tara kan uaua turu Sameria.) ?ewU katunun tsitsilo tere Iesu i na holia a tsi kannou tara taun. Ba toa taholuna i Sameria e mi osul ramununa. Be Iesu e poiena i tanen, “Hale moi lia ta tsi ramun e go ue lia.” 8diA kioun ramun te hakahoin e Jekop i manasa e ka noa has. E Iesu e gegesi koru mei a nilala a ngahangaha i tanen, ba nonei te na gumuna i rehina a kioun ramun tara pal soasa. 1c[Ba nonei e na tukuna tara toa taun i Sameria te ngöeri Saikar. A taun teka e sukusukuna tara makumun tsikitsiki te halei e Jekop a pien i tanen e Josep i iomin koru. Yb+E la u i Galili ba te silana tara maroro te butuna i gusuna provins i Sameria. a1Poata e Iesu e atei sil ti hengo meni u Parisi u ranga teka, ba nonei e toan la ba nena a provins i Judia me la pouts uana tara provins i Galili. Z`-E Iesu e ma baptaisri u katun, u katunun tsitsilo i tanen lasi ti baptais ren.) 0_ [U Parisi i hengoin u katunun tsitsilo tere Iesu i para balein u katunun tsitsilo tere Jon, na i hengo hasin u katunun tsitsilo tere Iesu i baptaisir u katun u para. ( i^K$A katun te hamanena nonei a Pien tere Sunahan e ka mena a nitoatoa te ka nitoana. Na katun te hahamanana na te ma hengoe neien, nonei e ma tatei lue nei a nitoatoa hamana, na raharaha tere Sunahan e ka nitoana i tanen.\]1#E tamanen e Sunahan e ngil korue nen me hale neien a mamana ka te go tsunono nen. )\K"E Sunahan te hale iema a katun teka ba nonei te mi hatei nena u ranga tere Sunahan. Na nonei e saputena u Namnamei u Goagono te hala nenama e Sunahan i tanen. G[!Kaba a katun te hengoe nen e sabiena te mana uana e Sunahan. Z+ Nonei e hatei nena a man ka te tare ien na te hengoe ien. Kaba e moa ta katun te go hengo u ranga i tanen. A ma tsi palabi lasi te hengoe ren. =YsNonei a katun te lama i iasa e pan bala rena u katun hoboto. A katun te kato uana i tar te butuia i puta. Kaba nonei a katun te lama i Kolö e kana i iasa turu katun hoboto. XX)Nonei a katun e ga pan, na lia e go tetenei pouts.” A katun te lama i Kolö W/E Iesu e here nei a tsonun tölo na lia e heregi a tsonun hitaguhu i tanen. Poata te hitöl mena a tson a tahol i tanen, ba tsonun hitaguhu te tuol hatalisina ba te sasala koruna te hengo mena neien u ranga tara tsonun tölo. E kato uana teka ba lia te sasala koru hasigu. VAlimiu u hengo mam buniam tu poe meni lia, ‘Alia e moa te go Mesaia u. E Sunahan e hala sile moi lia te go mam mena meien lia.’ eUCBe Jon e ranga hakopis mera nen, “A katun e ka talasi mena a ka te hale meien e Sunahan. T{Ba nori e la uarima tere Jon me poier i tanen, “Tson Hihatuts, alö e atei silem nonei a katun te ka gono meio lö i hapalana ramun i Jodan, nonei a katun tu rangein lö? Nonei e baptais has rena u katun, nu barebana e la hoboto uar i tanen!” sS_Ba palair u katunun tsitsilo tere Jon na toa Jiu e hiangengangena siler a saha mar baptais te matsköna. +ROE Jon i ma haka noei tara karabus. Nonei e baptais hasir u katun i Inon te sukusukuia tara han i Selim. Taraha, a ramun e gono. Ba barebana e mi luer a baptais. (QIBa i murimuri, be Iesu nu katunun tsitsilo i tanen e la hoboto uar tara provins i Judia. Ba nori e na ka ria tara han teka ba te baptais rer a barebana. P+Kaba a katun te kato hamatsköna e la uanama turu ualesala, bu ualesala te haruto nanou e Sunahan e hanige iena a markato i tanen. Iesu ne Jon OTaraha, a katun a omi e rama koru nena u ualesala, ba nonei te ma la uana mei turu ualesala, te gi ma haruto menien a markato i tanen. dNAU kot e mar kato uana teka: u ualesala e la uama i puta. Nu ualesala teka e haharoei nena u niateina tara man ka hamana tere Sunahan. Bu katun e ngiler u kuhil me rama ner u ualesala, taraha a markato i taren e omina. \M1A katun te hamana uana tara Pien Tson tere Sunahan e moa tu kot te ga butuia i tanen. Kaba a katun te ma hamana nei e ka noa has mena u kot, taraha nonei e ma hamana uai tara toa koru a Pien Tson tere Sunahan. )LKE Sunahan e ma hala sile mei a Pien Tson i tanen i puta te go mi kot sil merien u katun i puta. E moa. Nonei e hala sile meien te go mi taguhu merien u katun. SKE Sunahan e tatagi sil koru rema u katun hoboto me hala nenama a toa koru a Pien Tson i tanen. Na katun te hamana uana i tanen e ma tatei tia nei romana kaba e tatei ka menou a nitoatoa te ka nitoana. uJcE kato uana teka bu katun hoboto te hamana roa i tar e tatei ka meriou romana a nitoatoa te ka nitoana.” IE Moses e haka sei u keisan kukutsi turu roei tara latu pinopino. Ba lia tu butun katunuma e haka sei noa has menari romana i iesana. dHA E moa ta toa ta katun te ga la sei i Kolö. Kaba alia tu butun katunuma u koulma i Kolö. =Gs Alia u hatei rai limiu a man kana i puta. Te ma hamane mia limiu a man ka teka, ba te moa koruna te go tatei hamana uam limiu i tar te go hatei meri lia limiu a man kana i Kolö. >Fu U mana koru alia e hateie golö, alam mera pal barebana i tar e raranga nem a man ka te atei sile mulam na man ka tu ruto hakapi lam, kaba alimiu e rama namiu u raranga i tamulam. Ew Be Iesu e ranga palisina i tanen me poiena, “Alö a tson hihatuts pan i Israel ba lö te ma atei silemi a ka teka? \D1 Be Nikodimas e poiena i tanen, “Ime te tatei mar butu halona uana a ka teka?” KCA lomolomo e bahu uana te ngil uanen, ba lö te hengoem te ling uanen. Kaba alö e ma atei silemi te la namen na te la uanen. Ne kato has uana i iesana tara katun te pose ria turu Namnamei.” \B1Alö go ma asingotoi te hatei mena gulei lia alö, ‘Alimiu gi posa lel riou.’ QAU tuanrei e hatuhanena u tuanrei, nu namnamei e hatuhanena u namnamei. G@Be Iesu e ranga palis uana i tanen me poiena, “U mana koru alia e hateie golö, te ma pose ria a katun turu ramun na turu namnamei, nonei e ma tatei tasu nei tara Nipepeito tere Sunahan. J? Be Nikodimas e poiena i tanen, “Ime te tatei posa halona lel mena roi a katun te pan hakapa? Nonei e tatei la poutsuna i iahana u ongungon-pien tere tsinanen ba te posa hahuol lele riou?” 5>cBe Iesu e ranga palise nen me poiena, “U mana koru alia e hateie golö, te ma posa lele ria a katun, e ma tatei atei sile nei a man kana tara Nipepeito tere Sunahan.” m= UA toa katun a solonen e Nikodimas e la uama tere Iesu tara toa bong. Nonei a toa kapan turu Jiu na nonei a pala has turu Parisi. Ba nonei e poiena tere Iesu, “O Tson Hihatuts, alam e atei silem alö u lama tere Sunahan e go mi hatutsir lam. Taraha, e moa ta toa ta katun te go tatei kato a man mirakul te katoe mulö te go ma taguhu menien e Sunahan.” q<[Nonei e ma ngili ta katun e ga hateien ime te mar kato uana a torir u katun. Taraha, nonei e atei.g;GKaba e Iesu e ma hamana talasii i taren, taraha nonei e atei sil u hakats turu katun hoboto. .:UE Iesu e kaia i Jerusalem tara poata ti kateia u Jiu a kannouna turu Paska i taren. Bu para u katun i tare ten te kato menien u mirakul ba te toan hamane ren. 9{Na i murimuri, te hatakei poutsia e Sunahan e Iesu tara tou mate i tanen, bu katunun tsitsilo i tanen e hakats pouts ner te kato menien u ranga teka. Ba nori e toan hamaner u Buk u Goagono nu ranga tere Iesu. E Iesu e atei sil rena u katun hoboto O8Kaba e Iesu e rangein a tuanreinen, te here nei a luma tere Sunahan. 57cBa pal kapan turu Jiu e poier, “Pua! A Luman Lotu Pan teka i hatakei mei u 46 u hiningal! Ime koru te hatakei pouts boroboro halona mena moien lö turu topisa u lan?” 6Be Iesu e ranga kopisina, “Bara. Alimiu go kato homi iam a luma tere Sunahan teka ba lia te hatakei poutse goen turu topisa u lan.” A5{Ba pal kapan turu Jiu e rangata seier e Iesu me poier, “Ime tu lui malö a nitsunono? Te go ka meia lö a nitsunono tere Sunahan, ba lö te katoem ta mirakul ba te haruto namen!” +4OBu katunun tsitsilo i tanen e hakats pouts ner u ranga turu Buk u Goagono te poe mami, “A torir e matesil koruena a luma tere Sunahan e ga ka haniga nitoa.” 31Ba nonei e poiena turu katun ti haholin u kulu, “Lu ba neiam a man ka teka! A luma tere Tamar e ma tatei kato here nami limiu a luman toana!” 2Be Iesu e luena a lohiana me kuie neien a kan hisingata, ba nonei e tsuga ba rena u katun teka nu bulumakau nu sipsip na man ka hoboto tara makum i rehina Luman Lotu Pan. Ba nonei e halakopena u tebol turu katunun palpalis moni me tsihasa nena u silva i taren. H1 Nonei e tasuia i iahana makum i rehina Luman Lotu Pan, ba nonei e sabiena u katun ti haholin u bulumakau nu sipsip nu kulu. Na palabi i gumia i rehina a man tebol i taren me paliser a moni. d0A A poata tara kannouna turu Paska turu Jiu e sukusuku, be Iesu e la uana i Jerusalem. c/? I murina te kapaia a hitöl, be Iesu e la uana i Kapeneam me gamon ke iena a tsi poata a tsi lehana. Be tsinanen nu toulanen nu katunun tsitsilo i tanen e la gono has meren. E Iesu e la u tara Luman Lotu Pan turu Jiu ?.w Nonei a mirakul tutun te kato e Iesu na nonei e katoe ien i Kena tara provins i Galili. Na nonei e harutori a barebana te pan uen, bu katunun tsitsilo i tanen e hamana uar i tanen. - Ba tson taratarakap tara kannou e torohana talena u ramun ti hagou palis menai turu wain. Nonei e ma atei silei ime te lama u wain teka. Kaba u katunun kui ti osul u ramun nori ti atei. Ba tson taratarakap tara kannou e ngöena a tsonun tölo ba nonei e poiena i tanen, “Palabir u katun hoboto e haua mam ner u wain u niga, nu katun e ua hakaper a para koru, ba nori te toan haua ner u wain te ma niga bala nei. Kaba alö e hamouse mula u wain u niga na i teka puku talasi te toan lu mena mume ien lö i teka!” 4,aBa nonei e ranga mera nen me poiena, “Kana tale iam ta tsitabubu ba limiu te na hale mien a tson te taratara kap nena a kannou.” Ba nori e lu tala mena rien i tanen. y+kBe Iesu e poiena turu katunun kui, “Osulemi u tabeli tu ramun.” Ba nori e osul hasaputu hobotser u tabeli. t*aA tönomo a tabeli e ka, a man kan totobu turu Jiu. U lotu turu Jiu e ka mena a lo te hatei nena te ga mar galus meni a katun a limanen. Tara man toa man tabeli e tatei osuler ba te antunana tara 100 lita tsi a 150 lita tara man toa. c)?Be tsinanen e poiena turu katunun kui, “Alimiu go kato iam a man ka te ranga nanen.” v(eBe Iesu e ranga menen me poiena, “Nonei a ka i tar, e ma ka uanei i tamulö. A poata i tar e ka noana.” m'SPoata ti ua hakapia a barebana u wain, be tsinane Iesu e poiena i tanen, “Nori i moa tu wain.” P&E Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i ngö has merai tara hitöl teka. y% mI murina u huol u lan, a toa katun e hitölia tara taun i Kena tara provins i Galili, ne tsinane Iesu e ka has. R$ 3U mana koru alia e hatei rago limiu, alimiu e tare mou romana u kolö e kalata nou bu angelo tere Sunahan te sei ria romana i tar ba te koul pouts has rima romana i tar, alia tu butun katunuma.”;# q2Be Iesu e rangatse nen, “Alö e hamana miem te poe mena gulei lia alia e tare gulo lö i mouna u roein fik? Alö e na tare mou romana a man mirakul te pan bala nena a ka teka. " 1Be Nataniel e poiena, “O Rebai, alö a Pien tere Sunahan! Alö a katun te hopu kap bin e Sunahan te go Kingia i Israel!” [! 10Be Nataniel e rangatsena e Iesu, “Ime te mar atei sil halona mena milö alia?” Be Iesu e ranga palise nen, “U hakhakats tun i tar te tare lalo lö i mouna u roein fik i mam te ngöe nama e Pilip alö.”   !/Poata te tara raien e Iesu ba nonei e ranga nena e Nataniel me poiena, “A toun Israel hamana te la nama teka. E moa tu gamo i tanen.” : o.Be Nataniel e poiena, “E moa ta ka ta niga te ga tatei butuia i Nasaret.” Be Pilip e poiena, “E moa. Alö go la gono memo lia ba te na tara peisam.” Ba nori e la talar. A }-Be Pilip e na sabe uasena e Nataniel me hateie nen, “Alam e sabie muma e Mesaia, a katun te koloto bin e Moses nu propet i manasa! Nonei e Iesu a toun Nasaret, a pien tere Josep.” > y,E Pilip a toun Betsaida, a taun tere Endru mere Pita.  +Turu tan u lan e Iesu e ngilin la u tara han i Galili, me sabiena e Pilip me poiena i tanen, “La gono memo lia.” q ]*Ba nonei e piou nena e Saimon tere Iesu. Be Iesu e tare nen me poiena, “Alö e Saimon, a pien tere Jon. Alö e ngö hase roi e Sipas.” (E Sipas e ngö haseri e Pita, ne mouna uana a Hatu.) E Iesu e ngör ere Pilip mere Nataniel  )Be Endru e la hamatsköna tere toulanen e Saimon me poiena i tanen, “Alam e sabie muma e Mesaia.” (E Mesaia e ngö haseri e Kristo.)  )(E Endru nonei a toa tara elasolana katun teka ti hengo u ranga teka tere Jon na ti la gono mei e Iesu. E Endru nonei e toulana e Saimon Pita. B 'Ba nonei e poiena i taren, “Alimiu mi ruto mou.” Ba nori e la gono meren me rute ier a han i tanen. Nori i la mei a pal 4 kilok tara lahi. Ba nori e na ka gono meren turu lan teka. S !&Be Iesu e habiritsina me tarena ti kukute mena meien me poiena i taren, “Alimiu e sakiemiu aha?” Ba nori e poier i tanen, “O Rebai, ime te susoho mia lö?” (A Rebai e mouna uana tson hihatuts.) g I%Ba nori a elasolana katunun tsitsilo tere Jon e hengoer u ranga teka me toan kukutier e Iesu. u e$Ba nonei e tara silena te la u e Iesu me poiena, “Ruto mula. Nonei a Tunan Sipsip tere Sunahan i tium.” d C#Turu tan u lan be Jon e ka gono lel merena a elasolana turu katunun tsitsilo i tanen.  ;"Be Jon e poiena, “Alia u ruto a ka teka te butu uen, na lia e hatei ragi limiu nonei a Pien Tson tere Sunahan.” U katunun tsitsilo tutun tere Iesu 8 k!Alia u ma atei silei esi koru nonei e Mesaia. Kaba e Sunahan, te hala nemo lia te go mi baptais meri lia u katun u ramun, nonei e poei i tar, ‘Alö e na rute mou u Namnamei tere Sunahan e koul nama romana ba te mi kakana tara toa katun. Nonei a katun te na baptais nenou u Namnamei u Goagono.’ ” , S E Jon e baptais e Iesu, ba i murinen ba nonei e poiena, “Alia u rutei u Namnamei tere Sunahan e kouluma i Kolö me here namei a kulu, ba nonei e kakana i tanen.  Alia u ma atei silei esi koru nonei e Mesaia. Kaba alia e mi baptais mei u ramun te gi atei sil meni u katunur i Israel nonei.” 0 [Nonei a katun teka tu rangein lia tu poe meni lia, ‘A toa katun e murimuri nama romana i tar i puta te pan bala nano lia, taraha nonei e ka mam neio lia i Kolö.’ t cTuru tan u lan be Jon e tarena e Iesu e la uama i tanen, be Jon e poiena turu katun, “Ruto uam nonei tara katun. Nonei e here noi romana a Tunan Sipsip tere Sunahan. Nonei e lu ba nenou romana u markato u omi turu katun i puta.   A ka teka e butuia tara han i Betani i hapalana ramun i Jodan, te baptais reia e Jon u katun. A Tunan Sipsip tere Sunahan n  WA katun teka nonei te murimuri nama romana i tar. Nonei a tsunono pan na lia a katun papala koru.”   -Be Jon e ranga palis uana i taren me poiena, “Alia e baptais negu u ramun tun. Kaba a toa katun e kana i gusumilimiu te ma atei sile milimiu. A  }Ba nori e rangatse ren me poier, “Alö e poe mula alö e ma Mesaiami na lö e ma Ilaitsami na lö e ma propet hasmi. Te mar kato uanen teka, gaha te baptais sil rami lö u katun?” ,  UU Parisi ti hala rema u katun teka. O Ba nonei e poiena, “Alia e heregi u runguna katun te ranga hapanna tara latu pinopino ba te poiena, ‘Kato hamatsköe iam a maroro te ga silama a Tsunono,’ te ranga has u e Aisaia a propet.” 2 _Ba nori e poe leler i tanen, “Hatei ramei lam, alö esi? Alam go la pouts mena lei u ranga palis tara pal tson te hala reri malam. Alö e ngöemi a peisamulö esi?” e EBa nori e rangatse ren me poier, “Alö banei esi? Alö e Ilaitsa a propet?” Ba nonei e poiena, “Alia e moa.” Ba nori e poier, “Alö toum nonei a propet te hahalose mulam?” Ba nonei e poe lelina, “E moa.”  Be Jon e holisina. Nonei e ma hahalongoloi. Nonei e ranga hamatskö u i taren me poiena, “Alia e moa te go Mesaia u.” > wTuru toa u lan a pal kapan turu Jiu i Jerusalem i hala mera mei u pris nu Livait tere Jon. Ba nori e rangatse ren me poier, “Alö esi? Alö e Mesaia te ga la uama i puta?” 9 mE moa ta toa ta katun te ga tari e Sunahan. Kaba a toa koru a Pien Tson i tanen, te kana i rehina e Tamanen, nonei te hatei rira e Sunahan. U raranga tere Jon a Tsonun Baptais i ME Moses e hale iema u Lo tere Sunahan, ne Iesu Kristo e hale iema a nihitaguhu nu ranga u mana.  Na tara hitaguhu pan i tanen nonei e haniga rano ra na nonei e hala ranei ra a nisasala pan me kato lele nen ba te kato talasina. P E Jon e hatei nen ba te poiena, “Nonei a katun teka tu rangein lia tu poe meni lia, ‘Nonei a katun te murimurina i tar i puta e pan bala nano lia, taraha nonei e ka mam neio lia i Kolö.’ ” Q E Ranga e butun katunuma me kana i gusurara. Nonei a tsonun hitaguhu na tsonuna turu mana. Alam u ruto a nitsunono pan i tanen, a mar nitsunono te ka mena a toa koru a Pien Tson tere Tamanen i Kolö. R~  Nori i butun pien u tere Sunahan, kaba e ma here nei a mar tuhana tara pien tere tubunen. E moa. Na nori i ma tuhana mei u ngil turu tuanrei tsi u ngil tara katun. E moa. Nori i tuhanaia tere Sunahan. }  Kaba a palabir u katun i lu menien i taren na i hamana koru u i tanen. Na nonei e hala rien a nitsunono te gi pien uen tere Sunahan. W| ) Nonei e la uama tara han i tanen bu katun i tanen i ma lu mena teien i taren. i{ M E Ranga e habuti a han i puta na nonei e ka hasia i puta, kaba u katunur i puta i ma marei ien. ^z 7 Nonei hamatskö koru u ualesala te la uama i puta me alesala uana turu katun hoboto. my UE Jon e moa te go ualesala uen teka, kaba nonei e la silema te ga hatei meri u barebana u ualesala. mx UE Jon e la silema te ga hatei meri u barebana u ualesala teka, bu katun hoboto te tatei hamane ren. Kw Tara toa poata e Sunahan e hale iema a toa katun a solonen e Jon. Xv +Na nonei u ualesala teka e alesala noana turu kuhil, nu kuhil e ma hose neien. Lu A nitoatoa e kaia i tanen, na nitoatoa teka u ualesala turu katun. t {E Sunahan e habuteia a mamana ka tere Ranga. E moa ta toa ta ka te ga butu peisa. A mamana ka e butu lasia tere Ranga. 2s aNonei e ka gono mei e Sunahan i mam koru. zr qA katun te ka mamin a mamana ka a solonen e Ranga. E Ranga e ka gono mei e Sunahan, na nonei e Sunahan noa lahas. GqA ma tsi hahatoulana, te la hatutu ba nena a toa i tamilimiu u ranga u mana, na te lu pouts mena name ien a tai tere Sunahan, nonei e ga atei sil a ka teka: tara poata a toa katun e habirits ba nena a tana katun tara markato a omi i tanen ba nonei te habirits pouts uana tere Sunahan, nonei a katun e lu ba nena a katun a omi teka tara tou mate. Ne Sunahan e lu ba has nena a markato a omi a para tara katun teka. Nonei talasi. Alia e Jemis/pWBe Ilaitsa e singo lel uato tere Sunahan te go hapolo pouts menien a langits. Ba langits e polo poutsuto, ba man ka i puta e pusuku poutsuto ba te hua pouts hasina. joME Ilaitsa a toa propetina i manasa nonei a katun tun te kato has uara ra i romana. Na nonei e singo hatagala u tere Sunahan te go ma hapolo menien a langits. Ba langits e ma polo tei antunaia tara topisa hiningal na hapala! .nUE kato uana teka, ba limiu te hiapokpoka nemiu a man ka man omi tu katoam limiu, ba toa te singo uana tere Sunahan ba te singo beiena a tai. Te kato uamou limiu teka, ba limiu te niga pouts mou. Te singo hatagalana a katun te nigana i matana e Sunahan, u singo teka e katoe nou a toukui pan. +mONa te hamane rien a ka te singo sile ren, ba katun te niga pouts nou. A Tsunono e kato haniga poutse noen. Na Tsunono e lu ba nanoien u markato u omi te katoen. cl?Te ka mena a toa katun i gusumilimiu ta nimate, nonei e tatei ngö rena a pal kapan turu lotu. Nori e mi tatei sahi ner u uel i tanen tara solona a Tsunono ba nori te tuolur i rehinen ba te singo berien tere Sunahan. +kO Te ga butuia a ka a omi tsi a poata a omi tara toa i tamilimiu, nonei e ga singo u tere Sunahan. A katun te sasalana e tatei soloseiena a Tsunono ba te kömana. Lj A ma tsi hahatoulana, u ranga teka e panina: alimiu e ma tatei poiemi “i Kolö” tsi “i puta” na ta toa ta ka ba te ranga hamana uamiu i iasa. E moa. Te ngilin haruto namia limiu alimiu e ma gamomi, ba limiu te toa poe tunemiu “Aa” ba te katoe men, tsi alimiu e toa poe tunemiu “E moa” ba te ma katoe mien. i Ara e ngö rarei u katun teka u katunun sasala, taraha nori i tuol hakarapoto bei e Sunahan tara poata ti sagohe ien a kamits. Alimiu e atei silemiu te mar tuol hakarapoto has u e Jop i manasa tara poata te sagohe ien a kamits. Na limiu e atei silemiu a ka a niga te kato beien e Sunahan i murina poata a omi tere Jop. A ka teka e haruto ranei ra e Sunahan e roron tatagi koru sil rena ra. ?hw U propet ti rangaia tara solona Tsunono i sagohi a kamits pan tara toukui teka, kaba nori i hamana haniga noa has ba te ma ranga meri a raharaha. Na limiu go kato has uam i iesana. gw A ma tsi hahatoulana, alimiu go ma ranga memi a raharaha te ranga mena milimiu a tana katun, be Sunahan te ma kot mera noi romana limiu. Tare iam, a Tsonun Hamou turu ranga e sukusukun tuku nama, e here nei a katun te katsin tasuna tara tamana. |fqNa limiu go hahaloso haniga has iam. Kato hatagale iam a torimilimiu, taraha a Tsunono e la boroboro nama romana. e A ma tsi hahatoulana, alimiu go hahaloso hanige iam te la pouts nama romana a Tsunono. A katun e lebe iena a kui i tanen ba te hahalosena a langits na pitala te gi kui hoboto uen. Nonei e hahaloso silena te ga pan haniga u a kannou te ngil korue nen. !d;Alimiu u kot homi riam u katun ti ma katoei ta ka ta omi. Nori i ma antunan hanoa rilimiu, kaba limiu u kato hamate ramen. A tou hahaloso na tou singo c A nikaka i tamilimiu i puta e saputu mena a mamana ka te ngile milimiu. Alimiu u roro pinopino mia tara poata ti kui hatagalaia a palabir u katun. Alimiu e kato here nami a peisamilimiu a sipsip te kato habokoker i mam te atung hamatie roen ba te nouer. 8biAlimiu u gamo has riam u katun ti kuiia i kui i tamilimiu ba te peits namiu a hol i taren. Hengo iam! Nori e raharahar ba te kur, ba Tsunono turu amir i Kolo te hengo ranen. aA man ka man niga i tamilimiu e kopa noar, na limiu e ma taguhu mera mien a palair u katun. Ne Sunahan e kot mera noi limiu a markato teka. Alimiu e na sagoho kamits mou romana tara ka teka te mar sagoho kamits uami limiu te ski mera nei limiu u tula. q`[A man ka te lue milimiu a moni e mula nou romana, nu binatang e noue riou u hasobu u niga i tamilimiu. _ Hengo iam, alimiu u katunun moni. Alimiu go tabe iam ba te ngalamiu, taraha a man ka man omi e butu noa romana i tamilimiu. x^iE kato uana, a katun te atei silena a markato a matskö ba te ma katoe neien, a katun teka e kato homina.]%Kaba alimiu e ma mar kato uami teka. E moa. Alimiu e raranga nemiu a man ka man kapan te na katoemi romana limiu. U mar ranga teka e omina. }\sAlimiu go poe las iam, “Te ga ngil u e Sunahan ba ra te toatoa lel rou ba te katoera a ka teka tsi a tana ka.” C[Kaba limiu e ma atei silemi aha te butu nou i mahö, na limiu e ma atei sil hasemi a saha mar nikaka te ka memi romana limiu. Alimiu e heremi u ruhu te gamon butuna ba te tia poutsuna. MZ Hengo iam, alimiu te poemiu, “I romana tsi i mahö ara e la uara tara toa taun ba ra te na ka roa i tanen tara toa hiningal. Ba ra te katoe rou a toukuin moni ba te lue rou a moni pan.” Y E Sunahan a toa puku te hale iema u Lo na te tatei tsimou hamatskö rena u katun. Nonei e antunan lu ba rena u katun tara nomi na nonei e antunan kato hamate has rena u katun. E kato uana, alimiu go ma onemi esi te nigana ne si te omina. Alimiu go ma ranga seseimi PX A ma tsi hahatoulana, alimiu go ma hiararanga homimi. A katun te ranga homi nena e toulanen e ranga homi has nena u Lo tere Sunahan. Na katun te onena e toulanen ba te pita-pute nen e pita-puta hasena u Lo. Kaba alimiu go kukute hanige iam u Lo. Nonei a toukui i tamilimiu. Alimiu go ma poiemi u Lo e omina tsi e nigana. W) Alimiu go kato hatetenei iam a peisamilimiu i matane Sunahan, ba nonei te haka sei rano limiu. Alimiu go ma ranga homi nami a man hahatoulana *VM Kato here nami a peisamilimiu a katun te hahurina, ba limiu te tabemiu. Gol hanoa iam, ba limiu te ngala tunmiu. Sasala hanoa iam, ba limiu te mataloho tunmiu. ^U5La hasukusuku uam tere Sunahan, ba nonei te la hasukusuku has uanama i tamilimiu. Kato hagogoso poutse iam a peisamilimiu, alimiu tu kato homi iam. Kato haniga poutse iam a torimilimiu, alimiu te hula hakatsmiu. T}Ba limiu te haka putemiu a peisamilimiu tere Sunahan. Alimiu go tuol kakap neiam e Satan ba nonei te bus ba rano limiu. ^S5Kaba u nihitaguhu tere Sunahan e tagala bala nena u ngil i tarara. U ranga tere Sunahan e poe hasena, “E Sunahan e tokitoki nena a katun te hangisena ba nonei te taguhena a katun te hateteneiena a peisanen.” /RWU ranga tere Sunahan e ma ranga papala nei te poie nen, “U namnamei te hakeia e Sunahan i iaharara e ka mena u ngil u tagala, u ngil te tatei hiomi hatagalana.” 5QcAlimiu e hapolasa ba namiu e Sunahan ba te heremi a tahol a hitöl te kato homina. Ga limiu e ma atei silemi te go kapiena mena milimiu u katun te ka mer u ngilina i puta ba limiu te paköemiu e Sunahan? E manana. Na lia e hatei ragi limiu, a katun te ngilena u ngilina i puta e paköena e Sunahan. KPNa poata te singo sile mia limiu ta ka, ba limiu te ma lu hase mien. Taraha, alimiu e singo gono memiu u tori u omi. Alimiu e ngil talasemiu a ka te tatei hakapena u ngil i peisamilimiu pouts. OAlimiu e matesilemiu a man ka te ma ka memi limiu ba te puliemiu a katun. Alimiu e ngil koruemiu a man ka tara tana katun, ba limiu te hiaelilemiu ba te hiatatung memiu a tana katun. Alimiu e ma ka memi ta ka, taraha alimiu e ma singo sile mien tere Sunahan. "N ?Aha te hiangenangena sile milimiu ba te hiatatungmiu? Alia e ateigu. A markato teka e butu mena a man ngil a man omi te hiatagatagala ria i torimilimiu. 5McA katun te roron nolo pouts rena a palabi te hiaraharahar e kato uana tara katun te lebe iena a kannou ba te lue nou a hua i tanen i murimuri. Taraha, nonei a katun teka e nolo pouts rena u katun ba te nigana i matana e Sunahan, na nonei e taguhu rena a palabi ba nori te kato has uar i iesana.TL!Kaba a torina a katun te ka mena u hakats u nigana i iasa e gogosona ba te roron nolo pouts has rena a palabi te hiaraharahar. Nonei a katun e kokomotona ne hahengona tara tana katun. Nonei e tatagi koru silena a katun ne ka mena a markato a niga. Nonei e atei silena ime te ga mar kato uen, na nonei e ma gamoe nei a tana katun. {KoPoata te hiomi ria a barebana ba te hakats ner a peisaren peisa, a nitutu e butuna i gusuren na mamana mar nomi. (JIA mar hakats teka e ma butu nameia i iasa. E moa. E butuna i puta. E ma kato uanei te hakats uana u namnamei u niga. E kato uana te hakats uana a mate a omi. LIKaba te hiomina a torimilimiu ba te malina ba limiu te hakats nemiu a peisamiu peisa, alimiu go ma gamo rami a barebana ba te poiemiu, “Alia a katun a niga na lia e hakats hanigagu.” E moa. }o|u{{8zysxww'vLuuSttsarrqpp9oo#nymmVllkckjiyihrgfeddcba$`P__e]\\C[[jZYY&==R52E Nikodimas nonei has a Parisi. Nonei te la u tere Iesu tara toa bong. Ba nonei e poiena i taren, “U Lo i tarara e poiena ara gi ma tatei hala pinopino nai a nihahuna tara katun. E moa. Ara gi hengo mam u i tanen ba ra te sabiera a ka a omi te katoe ien.” y4k1Nori u katun papala te hamanar, kaba nori e tutu ba ner u Lo tere Moses. Ne Sunahan e hahuna ranoen romana.” T3!0Ta toa tara pal kapan tsi ta toa turu Parisi e hamana uar i tanen? E moa. ?2y/Bu Parisi i poieto, “Nonei e gamo has rana molimiu? _17.Bu polis e poier, “E moa ta katun te ga ranga u te mar ranga uana a katun teka.” 0-Bu polis e la pouts talar, bu pris pan nu Parisi i rangata raten me poier, “Aha te ma lu memu mei limiu e Iesu?” k/O,Ba palabi e ngilin pile kap naren, kaba e moa ta toa te ga luen. A pal kapan turu Jiu i hahamana /.Y+Ba barebana e hula hakats ner e Iesu. - *U Buk u Goagono e poiena e Mesaia e ga tuhanaia tara pala tere Devit. Nonei gi poseia i Betelehem, a taun te kaia e Devit.” {,o)Ba palabi e poier, “Nonei e Mesaia.” Kaba palabi te poier, “E Mesaia e go ma tatei la mei i Galili. E moa. s+_(Poata ti hengoeia a barebana u ranga teka ba palai e poier, “Nonei e Iesu a propet te ga lama.” |*q'E Iesu e rangein u Namnamei tere Sunahan te ga halan e Sunahan turu katun ti hamanaia tere Iesu. Kaba e Sunahan e ma hala noa namei u Namnamei i tanen, taraha nonei e ma kato hapan pouts noei e Iesu i Kolö. A barebana i hula hakatsin e Iesu )&Taraha, u Buk u Goagono e poiena a katun te hamanana i tar e here noi a ramun te olona, ba nonei te hala nena a nitoatoa turu katun.” A({%U lan te kapaia a kannou nonei u lan pan. Be Iesu e tuoluna turu lan teka ba te ranga hapan uana tara barebana me poiena, “Esi te makana e tatei la uanama i tar ba te mi uana. m'S$Na nonei e poe hase lala, ‘Alimiu e lagi sakesakiemiu romana lia na limiu e ma sabe hase moi lia. Taraha, alimiu e ma antunan la uami tara han te na ka goa lia.’ Ime te mouna uana u ranga teka?” A ramun olo tara nitoatoa &#Ba pal kapan turu Jiu e hiarangarangatar me poier, “Ime te katsin la uana a katun teka ba ra te ma tatei sabie roien? Toum nonei e katsin la uana turu Jiu te ka kalakala ria turu han i lehana ba te na hatuts toum ranoen nu katun has te halhal ria turu Jiu. %'"Kaba limiu e lagi sakesakiemiu romana lia na limiu e ma sabe hase moi lia. Taraha, alimiu e ma antunan la uami tara han te na ka goa lia.” $5!Be Iesu e poiena tara barebana, “Alia e gamon ka gono lel mera golimiu tara tsitabubun poata, ba lia te toan la pouts uagou tara han tu la malia. 1#[ Bu Parisi i hengo reto u katun teka ti hahasin e Iesu, ba nori u Parisi nu tsunono pan turu lotu e hala rerima a palair u polis i taren te gi mi pile kap menien. "{Nu katun u para i hamana u tere Iesu ba nori e poier, “Te la nama romana e Mesaia, ba nonei te katoe nou tu mirakul tu para te kato uana a katun teka e Iesu. Ba ra te toan poe tale rou nonei e Mesaia.” A pal kapan i katsin hapile kapin e Iesu \!1Ba nori e pats pile kap naren, kaba e moa, taraha a poata i tanen e ma butu noai. Z -Be Iesu e hatuts noa rena a barebana tara Luman Lotu Pan ba te ranga hapanna me poiena, “Alimiu e poiemiu alimiu e atei sile molia na han tu butu malia? Alia u ma la memei u ngil peisa i tar. E Tamar te haleie molia te manana. Alimiu e ma atei sile mien, kaba alia e atei sile gen. Taraha, nonei te haleie molia ba lia te la guma.” 9Kaba poata te butu nama romana e Mesaia, ba barebana e ma atei sile roi ime te la namen romana, Kaba ara e atei silera ime te butuma a katun teka.” I Kaba nonei e ka noa hasina teka ba te rangana i matar a barebana, na pal kapan e ma ranga hapiu narien! A pal kapan toum i sabe hakapa nonei hamana e Mesaia, a katun te hopu kapin e Sunahan? Ba palair u katun i Jerusalem i ranga neto e Iesu me poier, “Nonei a katun teka te ngilin atung hamate ner, boka? ;oAlimiu go ma tara papalami ba te one iemiu a tana katun. E moa. Alimiu go atei haniga mam niam aha te kato sile nen, ba limiu te toan ranga hamanamiu.” E Iesu nonei e Mesaia? Te ga butuia a poatan hipö teka turu Lan u Goagono, ba limiu te kato noa hase men, taraha alimiu e raman peko nemiu u Lo tere Moses. E kato uana teka, ba limiu te ma tatei raharahe milia tu kato haniga pouts menai lia a tuanreina katun turu Lan u Goagono! -SKaba te butuna a hatoalina u lan tara pien tson ba limiu te pö has nemiu a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen, taraha u Lo tere Moses e ranga nena a katun e ga kato a ka teka, noahasina te ga butu ien turu Lan u Goagono. (Kaba a markato teka e butuia turu tubumilimiu i mam tere Moses.) }sBe Iesu e poiena, “Alia u kato a toa mirakul ba limiu te ma hanigami, taraha alia u kato ien turu Lan u Goagono. {Ba barebana e ranga palise ren me poier, “Alö e momolö korum! E moa ta katun te ga ngilin atung hamate nio lö!” 3E Moses e hala rilimiu u Lo tere Sunahan. Kaba e moa ta toa i tamilimiu te ga kukutei u Lo teka. Gaha te katsin atung hamate sile milimiu alia?” /WA katun te habutena u ranga pepeisa i tanen e ngilin hapan nena a peisanen. Kaba a katun te ngilin hapan nena a katun te haleie men e ranga hamanana ne ma gamo nei. )A katun te ngilin katoena u ngil tere Sunahan e atei sil peise nou u hihatuts teka, te ga la men tere Sunahan tsi te ga la men i tar pepeisa. }Be Iesu e poieto i taren, “U hihatuts teka e ma ka uanei i tar. E moa. E la nama tere Sunahan, nonei te haleie molia. 6eBa pal kapan turu Jiu e asingoto koru ner u ranga i tanen me poier, “Ime te hahatongo haniga halona menien u Buk u Goagono? Nonei e mamala la noai turu skul i tarara.” mSI gusuna poata tara kannou be Iesu e la uana tara Luman Lotu Pan ba te tanian hatuts rena u katun. # Kaba e moa ta katun te ga ongolo ba te ranga haniga nena e Iesu i matar a barebana, taraha u katun hoboto i matoutir a pal kapan turu Jiu. 5 Ba barebana i hahasi hapara naten. Palai i taren i poei, “Nonei a katun a niga,” ba palabi te poier, “E moa. Nonei e gamo rena a barebana.” Z- Na pal kapan turu Jiu i sakie ien tara kannou me poier, “Ime nonei e Iesu?” + Ba i murina ti la hakapaia u toulanen tara kannou, be Iesu e la hasina. Kaba nonei e ma lai i matar a barebana. E moa. Nonei e la hamous. g G Nonei e ranga u teka ba te gamon ka lelina i Galili. E Iesu e la u tara kannouna turu taluhu | qAlimiu go la uamula tara kannou. Alia e ma la noa bugoi tara kannou, taraha a poata i tar e tabuna butu noana.” A barebanar i puta e ma tatei omi rari limiu, kaba nori e omie rio lia, taraha alia e hatei ragien te omi uana a markato i taren. y kBe Iesu e poiena i taren, “A poatan la i tar e tabuna butu noana. Kaba mamana poata a man poata i tamilimiu. R U toulane Iesu i ranga u teka, taraha nori i ma hamana has uai i tanen. 6eA katun e ma tatei kui hamous nei te ngile nen a barebana e gi atei silen. Te antunan kui hamana namia lö a man mirakul, ba lö te katoe men i matar a barebana hoboto!” *MBu toulane Iesu e hahakos ria i tanen me poier, “Alö go la ban a han teka ba te la uam i Judia ba barebana i tamulö te tatei tarer a man mirakul i tamulö. Z-A poata tara kannou pan e sukusuku tala, a ka ti ngöei a Kannouna turu Taluhu. 9 mBa i murimuri e Iesu e hula laia i iahana provins i Galili. Nonei e raman hula la lelia i iahana provins i Judia, taraha a pal kapan turu Jiu i Judia i ngilin kato hamate nen. =sGNonei e rangein e Judas a pien tere Saimon Iskeriot. E manana, nonei a toa tara 12 a katunun tsitsilo tere Iesu, kaba nonei te na harutoen e Iesu turu katun ti korupakö nen.  FBe Iesu e poiena i taren, “Alia tu hopu kap rio limiu a 12 a katun. Kaba toa i tamilimiu noa has e katun uana tere Satan.” mSENa lam e hamanem u ranga i tamulö, na lam e atei sil hasem alö a Pien a Goagono tere Sunahan.” 7DBe Saimon Pita e ranga palise ten me poiena, “Alam go la u teresi? E moa tala. Taraha, alö peisa te ka mem u rangana tara nitoatoa te ka nitoana. r]CBe Iesu e rangata rena a 12 a katunun tsitsilo i tanen me poiena, “Ga limiu has te la ba nemo lia?” wgBE kato uana teka bu katun u para ti lala gono meien e toan la ba neren, na nori i ma hula la gono lel meien. ~ ABa nonei e poiena, “Nonei te hatei bera gulei lia alimiu e moa ta katun te go la uama i tar te ga ma haniga uai e Tamar.” h}I@Kaba palair u katun i gusumilimiu e hahamana noar.” E Iesu e mar ranga u teka, taraha nonei e atei mamir u katun ti hahamana nen, na nonei e atei mam hasin esi nonei a katun te ga haruto nen turu katun ti korupakö nen. 8|i?U Namnamei i tar te hala nena a nitoatoa teka. A tuanreir e moa. U ranga te hatei ragu lei lia alimiu nonei u rangana turu namnamei, na nonei te hala ranei limiu a nitoatoa. { >Na limiu e mar hakats uamou ime te tara mena moi limiu alia te la pouts uagou lia i Kolö tu lama lia, alia tu butun katunuma? "z==E Iesu e atei sil peiseir u katun ti lala gono meien i hihirangatsin u ranga te katoe ien, ba nonei e poiena, “Alimiu e raman hengoemiu u ranga teka? y<A katun a para tere Iesu i hengo u ranga teka me poier, “U ranga teka e kato hatutu koru rano ra. Ara e ma tatei hengoe reien!” x;E Iesu e kateia u ranga teka te hihatuts ien i iahana luman lotu tara taun i Kapeneam. U rangana tara nitoatoa te ka nitoana Mw:Nonei a kannou teka te ranga nagu lalia te lama i Kolö. E ma kato uanei nonei tara kannou ti nou u tubumilimiu kaba i mate noa has. E moa. A katun te nouena a kannou teka e toatoa nitoa nou.” tva9E Tamar te toatoa nitoana e haleie molia. Na lia e toatoa nitoa has megu e Tamar e halei lia a nitoatoa teka. Ne kato has uana i iesana tara katun te noue nolia. Nonei has te toatoa nitoa nou, taraha alia e hale gien a nitoatoa teka. ~uu8A katun te nouena a tuanreir na te ue iena u rahatsing i tar e ka nitoana i tar, na lia e ka nitoa has gia i tanen. at;7Taraha, a tuanreir nonei a kannou hamana nu rahatsing i tar nonei u ramunun ua hamana. 5sc6A katun te nouena a tuanreir na te ue iena u rahatsing i tar e ka menou a nitoatoa te ka nitoana. Na lia e hatakei poutse goen romana tara tou mate tara kapakapana poata. drA5Be Iesu e ranga palis ranen me poiena, “Te ma nou nei a katun na te ma ua has neien, nonei e ma antunan toatoa nei. Na lia e hatei hamana koru rago limiu, e kato has uana i iesana tara katun te hahamanana i tar. Alimiu go lu mena milia i torimilimiu, alia tu butun katunuma. Te moa nen, ba limiu te ma antunan ka memi a nitoatoa te ka nitoana. q34Bu pal kapan turu Jiu e toan hiararangar me poier, “Ime te kato halona uanou a katun teka ba te hala ranoi ra a tuanreinen ba ra te noue ren?” cp?3Alia nonei a kannou te hala nena a nitoatoa na te lama i Kolö. Te hamana uana a katun i tar, nonei e toatoa nitoa nou. Na kannou te hala negu lia ba te hala nena a nitoatoa tara barebana i puta, nonei a tuanreir.” Zo-2Alia e ranga negu a kannou te lama i Kolö, na katun te noue nen e ma mate noi. n1U tubumilimiu i noui a ka ti ngöei u mena tara latu pinopino te moaia ta kannou. Kaba nori i ma toatoa nitoai. Nori i mate noa has. 0m[0Alia a kannou te hala nena a nitoatoa. l/Be Iesu e ranga noana me poiena, “U mana koru alia e hatei rago limiu, a katun te hamanana e ka menou a nitoatoa te ka nitoana. k.E moa ta toa ta katun te antunan tara nena e Tamar. E moa. Alia pepeisa tu tarema e Tamar e Sunahan, taraha alia u lama i tanen.” ]j3-A propet tere Sunahan e koloto nia turu Buk u Goagono i manasa me poiena, ‘E Sunahan e hatuts ranoen romana, nori hoboto.’ Nu katun hoboto te hengo hanige ier u hihatuts tere Tamar e la uarima romana i tar. Ei,A katun e ma antunan la peisa uana mei i tar te ma las mena name ien e Tamar. E moa. Kaba katun te la uanama i tar, alia e hatakei poutse goen romana tara tou mate tara kapakapana poata. A barebana i aroho hakapama tara ramun me mi sabier e Iesu. Ba nori e poier i tanen, “Tson Hihatuts, i hangisa tu tukuia lö i han teka?” OUBa poata ti atei sileia a barebana e Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i ma ka talai, ba nori e toan osa ria tara ma tsi tolala teka me sakie rima e Iesu i Kapeneam. E Iesu a kannouna tara nitoatoa TKaba palaina ma tsi tolalana i Taibirias i ka hasia i rehina makum te hanigeia a Tsunono a tsi kannou ba nori te toan nouer a beret. SBu hamahö ba barebana te la ba rema e Iesu te ka noa has ria i hapalana ramun. Ba nori e poier, “Ara i tarei a tsi toa puku a tsi tolala te ka i nolaha, ne Iesu e ma osai i tanen. U katunun tsitsilo i tanen toum i sua pepeisa ba nela a han teka.” BR}Poata ti hengo marei ien a runguna e Iesu ba nori e sasala talar me hose rien i iahana tolala. Ba i teka puku ba tolala e na butuna tara han ti ngilin la uen. A barebana i sake e Iesu KQBa nonei e poiena i taren, “Alia ba! Alimiu go ma matoutmi.” @PyBa nori e sua hantuna ria tara tolima kilomita tsi a tönomo ba nori e tarer e Iesu te tatalama i ieluna a ramun ba te la uanama tara tolala. Nori i ma marei ien ba nori e matoutur. 7OiBa lomolomo e takei talana bu ramun e posana. 8NiNori i tuku hakapaia i kotolana me osa ria tara tsi tolala te gi la uen i hapalana ramun tara taun i Kapeneam. Ba ke bong talana be Iesu te tia noa nama. Ba nori e la talar. mMSTe butuia a lahilahi, bu katunun tsitsilo tere Iesu e gala uar tara Ramun Perperere i Galili. >LuE Iesu e atei sil nori e mi katsin pile kap naren ba te katoe rien a king i taren, ba nonei a toa pepeisa e la lel uana i gusuna a ma tsi pokus. E Iesu e tatalaia i ieluna a ramun KBa barebana e tarer a mirakul teka te kate ien ba nori e poier, “U mana koru, nonei teka a propet te ga la uama tara han i puta.” }Js Ba nori e gone ier u nouba me ongo hasaputer a 12 a kalobaka te saputsi a ma tsi makumun bali beret ti nou ba nen. 3I_ Ba nori e nou hantuna hakapar, ba nonei e ranga merena u katunun tsitsilo i tanen me poiena, “Alimiu go gone iam u nouba te ka noana. E moa te gi kato baba menien.” ;Ho Be Iesu e luena u beret me haniga uana tere Sunahan me molamola rane ien u barebana ti gum. Te kato has uen turu iena. E hala has menien i taren, me antunana turu ngil i taren. AG{ Be Iesu e poiena, “Hagum raiam u barebana.” U garas u para te kana tara makum teka. Bu barebana e gumur, a pal tson na tohaliou has. Na hihase tara pal tson e antunaia tara 5000. bF=Na toa katunun tsitsilo i tanen e Endru e toulane Saimon Pita e poei i tanen, “A toa pien tson e kana teka te ka mena a tolima bali beret na huol a iena. Kaba e ma antuna nei turu pal barebana u para koru teka.” 8EiBe Pilip e ranga palise nen me poiena, “Te gi holeia ra a beret te antunana turu 200 denarius moni ba te ma antuna has nei turu barebana te gi lu menien a ma tsitabubu.” mDSNonei e mar ranga u teka te ga torohana menien e Pilip. Nonei e atei sil mami a ka te ga kate ien. ECBe Iesu e hula tarana me tara sabiena a pal barebana u para koru ti la uama i tanen, ba nonei e poiena tere Pilip, “Ime te hole roa ra ta beret te gi hanouri u barebana hoboto teka?” 5BeNa kannouna turu Paska turu Jiu e sukusuku. aA;Be Iesu e gamon la seina tara tsi pokus me gum gono merena u katunun tsitsilo i tanen. @{U katun u para koru i kukutie ien, taraha nori i tara hakapa a man mirakul te katoe ien turu katun ti ka mei a nimate. n? WI murinen be Iesu e la pouts uato i hapalana Ramun a Perperere i Galili, te ngö haseri i Taibirias. >/Kaba alimiu e ma hamanemi u ranga i tanen. E kato uana teka ba e moa koru te go antunan hamana mena milimiu u ranga i tar.”=.Sanena te hamane milimiu e Moses, alimiu sane tatei hamana hase molia. Taraha, nonei e koloto nia lia turu Buk u Goagono. I< -Alimiu e namos hakats uamiu alia e kot ragoa limiu i matana e Tamar. E moa. E Moses nonei a katun te kot rano limiu, nonei e Moses te poie mia limiu alimiu e hamanemiu u ranga te koloto nen. [;/,Te mar hakats uami limiu teka, alimiu e moa koru te go antunan hamana uam i tar. Taraha, alimiu e ngilemiu a tai e ga hapan rio limiu, kaba alimiu e ma ngilemi e Sunahan a toa puku te ga kato hapan rio limiu. n:U+Alia u la mema a nitsunono tere Tamar, na limiu e ma lu mena milia i tamilimiu. Kaba te la menama romana a toa katun a nitsunono peisa i tanen, alimiu e lu mena moien i tamilimiu, noahasina te moa nen ta nitsunono tere Sunahan. v9e*Na lia e atei silegu u hakats i tamilimiu, na lia e atei sil hasegu a torimilimiu e ma ngile nei e Sunahan. A8})“Alia e ma tokugi te ma hapan menari a barebana alia. g7G(Kaba alimiu e rama noa namiu te go la uamuma i tar ba te mi luemiu a nitoatoa te ka nitoana. C6'Alimiu e roron ruto nitoa namiu u Buk u Goagono, taraha alimiu e poiemiu nonei te hala ranoi romana limiu a nitoatoa te ka nitoana. Na alia nonei a katun te hatei nena u Buk u Goagono. s5_&Nu ranga tere Sunahan e ma ka neia i torimilimiu, taraha alimiu e ma hamane milia, alia tu lama i tanen. #4?%Ne Tamar has te haleie molia, nonei e hatei nena te mana uana u ranga i tar. Alimiu u namala hengoemi a rungnen na limiu u namala tara hasemi a matanen. ?3w$Kaba a ka te pan bala nena e Jon e hatei has nano lia. E Tamar e hanigein te go kui meni lia a man mirakul. Na man mirakul has te katoe gulia e haruto nena e Tamar te haleie molia. 2+#E Jon e hatei hamana rilimiu u ranga, na nonei e herei u lam te kulupu halesalena a maroro. Na limiu u gamon sasala tun meiam u ranga i tanen. J1 "Alia e ma ngil koruegi a katun tun e go kato hamana meni u ranga i tar. Kaba alia e hatei sil ragi limiu u ranga tere Jon te go hamana mena mien limiu na te go lu pouts meni e Sunahan alimiu. d0A!Alimiu u hala riam a pal katun te gi rangata meni e Jon, na nonei e hatei hamana nio lia. o/W Kaba e Tamar e hatei has nano lia tara poata teka, na lia e atei negu u ranga i tanen teka e manana. b.=“Te hatei pepeisa nagoa lia a peisar, u katun e na poier u ranga i tar e ma mana nei. Q-Be Iesu e ranga noana tara pal kapan turu Jiu me poiena, “Alia e ma katoegi ta ka turu ngil peisa i tar. E moa. Alia e mar tsimou meragi u katun te hatei mena nei lia e Sunahan. Na lia e tsimou hamatskö hasigu, taraha alia e ma katoegi u ngil peisa i tar. E moa. Alia e kato lasegu u ngil tere Sunahan te haleie molia. d,AAlimiu go ma asingoto nami a ka teka, taraha a poata te la nama bu mate hoboto te ka ria turu ngahongaho e hengoe riou u ranga i tar, ba nori te takei pouts riou. U katun ti kato haniga e hatakei pouts sil raroi a nitoatoa te ka nitoana, nu katun ti kato homi e hatakei pouts sil raroi te gi lu menien a nihahuna.” A man ka te hatei ner e Iesu p+YNe Tamar e halei moi lia a nitsunono i tanen te go tsimou u lia, taraha alia nonei tu butun katunuma. u*cE Tamar nonei a mouna a nitoatoa, na nonei e hanigein alia a Pien i tanen te go mouna has u tara nitoatoa. P)Alia e hatei hamana rago limiu, i romana na i murimuri has, u katun te ma ka meri a nitoatoa teka e hengoe riou u ranga tara Pien tere Sunahan, ba katun te hengo hanigana e lue nou a nitoatoa teka. (1Be Iesu e poiena, “Alia e hatei hamana rago limiu, a katun te hengoena u ranga i tar na te hamanena e Sunahan te haleie molia, nonei a katun te ka hamanasa mena a nitoatoa te ka nitoana. Nonei e ma la noi turu kot tere Sunahan. E manana, nonei e ka halhal ba mamin a nitoatoa tere Sunahan ne herei a katun a mate. Kaba nonei e la ba nema a tou mate teka ne aroho hakapa u tara nitoatoa tere Sunahan. :'mNonei e mar kato uana teka ba barebana te tatei hapane rio lia te mar hapan has mena rien e Tamar. A katun te ma hapane nei lia e ma hapan hase nei e Tamar te haleie molia.” &yE Tamar e ma tsimoue nei ta katun. Nonei e halei moi lia a nitsunono hoboto i tanen te go mi tsimou u lia turu katun. H% E Tamar e hatakei rena u katun tara tou mate i taren me hala rane ien a nitoatoa. Na lia a Pien i tanen e kato has uagou i iesana ba te hala has negou a nitoatoa turu katun turu ngil i tar. m$STaraha, e Tamar e ngil korue nolia, alia a Pien i tanen, na nonei e harute nei lia a mamana ka hoboto te katoe nen. Na nonei e harute noi romana lia a man mirakul te pan bala nena a mirakul teka, ba limiu te asingoto koru mou. z#mBe Iesu e poieto tara pal kapan turu Jiu, “Alia e hatei hamana rago limiu, alia a Pien tere Tamar ba te ma antunan kato pepeisegi ta ka. Alia e kato lasegu a ka te tare gulia te katoena e Tamar. Nonei e katona ba lia te kato hasigu. }"sBa pal kapan e ngil koru taler te gi kato hamate menien e Iesu, taraha nonei e peko a lo i taren turu Lan u Goagono me ngö hase nei e Sunahan e Tamanen, na tara markato teka nonei e hahinatei menei a peisanen e Sunahan. A nitsunono tere Iesu ,!QBe Iesu e poieto turu katun teka, “Te kato haniga poutse gia lia a katun ba ka teka te haruto nena e Tamar e kuina. Na lia e kui noa hase gou a toukui teka.”  /E kato u teka ba pal kapan e tanian ranga homi siler e Iesu me katsin kato homi hase ren, taraha nonei e kato a mirakul teka turu Lan u Goagono. eCBa katun teka e na hatei rena a pal kapan turu Jiu nonei e Iesu te kato haniga poutse men. !I murina a tsitabubun poata be Iesu e na sabiena nonei a katun i iahana Luman Lotu Pan ba te poiena i tanen, “A nimate a omi i tamulö e kapa tala. Alö go ma kato homi leli. Te kato homi lel moa lö romana, ba ka te omi koruna e butu toum noa romana i tamulo.”  Kaba a katun te niga pouts e ma ateii. Nonei e ma atei sil noei e Iesu, taraha a katun a para i gono, be Iesu e toan lato. F Ba nori e rangatse ren, “Esi te mar ranga uanama teka?” 9 Ba nonei e ranga palis uana i taren, “Kaba a katun te kato hanige namo lia e poe nama i tar, ‘Alö go soata a poapoa i tamulö ba te lam.’ ” 6e Ba pal kapan turu Jiu i poieto tara katun te niga pouts, “I romana u Lan u Goagono. Alö e pekoem a lo turu lotu te soata mena milö a poapoa i tamulö turu lan teka.”  Na i teka puku a katun teka e niga pouts. Ba nonei e soatena a poapoa i tanen me lana. A ka teka e butuia turu Lan u Goagono turu Jiu. c?Be Iesu e poiena i tanen, “Alö go takei ba te soatem a poapoa i tamulö ba te lam.” 9kBa katun e poiena i tanen, “Aa. Kaba e moa ta katun te ga lu menai lia tara kats poata te hula la nen. Te torohanan tasu gia lia, a tana katun e roron tasu mam nano lia.” &EBe Iesu e tarena nonei a katun te opu. Nonei e atei sili a katun teka e solon ka mei a nimate, ba nonei e poiena i tanen, “Alö e ngilin niga poutsum?” [/Na toa katun te kaia teka e solon ka mei a nimate e antunaia turu 38 u hiningal. 4aTaraha, tara tana poata a toa angelo tara Tsunono e roron kouluma ba te heroko habililena a kats. Ba katun te tasu mamia tara kats i murina te hula la ien e niga pouts.] 3Nu katun u para ti ka mei a nimate i opuia turu luman oho teka — a matakiau, na mou korus na matekata. [Nori i hahalosi te ga hula la u u ramun. MTe kaia a toa kats i Jerusalem ti ngöei Betesda turu Ha-Hibru. A kats teka e kaia i rehina tamana tara ololon hatu pan ti ngöei a Tamana turu Sipsip. Na tolima luman oho i hahisei a kats teka. p [Na i murimuri u Jiu i kato a kannou pan i Jerusalem turu lotu i taren, ne Iesu e la has u i Jerusalem. pY6Nonei a hahuoluna a mirakul te kato e Iesu tara provins i Galili i murina te la ba namen i Judia.L5Ba tson e atei sil talena nonei a toa poata talasi te rangaia e Iesu, “A pien i tamulö e toatoana ne niga poutsuna.” Ba nonei a tson na hun barebana hoboto i tanen i hamana uato tere Iesu. 34Ba nonei e rangata ranen, “Saha poata te hapitan niga pouts ien?” Ba nori e poier, “U lolanga i tanen e kapaia tara pal 1 kilok i nolaha.”  }3Poata te la noa ien i maroro, bu katunun kui i tanen e hitupali meren me poier, “A pien i tamulö e niga poutsuna.” G 2Be Iesu e poieto i tanen, “Kopis pouts talala i han. A pien i tamulö e toatoana ne niga poutsuna.” Ba nonei a tson teka e hamanena u ranga tere Iesu ba te la pouts uana i han i tanen.  {1Ba tson tara gamman e ranga hatatagina me poiena, “A tsi tsunono, la boroboroma. A tsi pien i tar e namos matena.” q [0Be Iesu e poiena, “Te ma tare mia limiu a mirakul a para i tar, alimiu toum e ma hamana koru moi.” W '/Nonei e hengoen e Iesu e la ba nema i Judia me tukuna i Galili, ba nonei e la uana tere Iesu me tahule nen te ga la uen i Kapeneam ba te na kato haniga poutsena a pien i tanen, taraha nonei e katsin mate. 3_.Be Iesu e tuku poutsta i Kena, a taun i Galili te palis menien u ramun tara wain. Na toa tson tara gamman e kaia i Kapeneam, na pien tson i tanen e ka mei a nimate pan. X)-Kaba poata te tuku ien i Galili ba barebana e sasala meren, taraha nori i la hasi u tara kannouna turu Paska turu Jiu i Jerusalem, na nori i ruto hakapi u mirakul hoboto te kate ien tara poata tara kannou. 5c+Te kapaia u huol u lan be Iesu e la ba nena a taun teka ba te la uana i Galili. Nonei noa has te poe mami, “A propet tere Sunahan e ma hapane ria i han i tanen.” dA*Ba nori e hateier nonei a tahol, “Alam u tanian hamana u tere Iesu tu hengo meni lam u ranga i tamulö. Kaba alam e hamana koru talam, taraha alam peisa has tu hengoe ien, ba lam te atei sil talem nonei koru a katun te hala sile mei e Sunahan te go lu ba menien u markato u omi turu katun i puta.” E Iesu e kato haniga poutsi a toa pien tson Z-)Ba palabir u katun u para i hamanaia tere Iesu ti hengo menien u ranga i tanen. (Bu Sameria e mi butu ria tere Iesu me rangatse ren te go kaka gono mam merien. Ba nonei te ka gono mera nen turu huol u lan. .U'A tei Sameria a para tara taun teka i hamanaia tere Iesu, taraha nonei a tahol e poe hakapi, “Nonei e hatei namei lia a mamana ka hoboto tu kati lia i manasa.” ve&Alia e hala sil ragoi limiu te go na gono mera mumei limiu u katun te katsin hamana uar i tar. A palair u katun i hala mam rien u ranga tere Sunahan, na limiu e na kato halesalemiu u ranga tere Sunahan te gi tatei hamana haniga uen.” $E kato uana tara toa katun te lebei a uele ba tai te luena a lango i tanen ba te kuie nen. Ba nori te sasala hobotor te lu mena rien a moni. A toukui teka e here nei u katun te katsin hamana uar i tar ba te luer a nitoatoa te ka nitoana. A katun te lu mera name ien i tar e luena u hamatana tere Sunahan, ba nonei te sasala hoboto gono mena a katun te hala mam rien u ranga tere Sunahan. {o#“Alimiu e poiemiu, ‘A tohats — tsihau patu ba kannou te tangoho nou.’ Na lia e hatei rago limiu, a kannou te tangohona e here nei a katun a para te katsin hamana uar i tar. Alimiu go tara sei uam tara man kui. Nori i tangoho hakapa. ~~l}||{zyyzyxw?vIutssqqpfoognnmBl}kkJjji7hgg fte6ddQccbaaq`{__^"]{\\B[[7ZYXXWWV?UU4T%S~S1RQPP OiNN M1LLKK*JIIH{GGNFFEDDCCBAt@?? >=='<;;A:G9b8x8 76Y433e211D0~/.--,++7+ **) (w''&%%V$$C$#""y!!Q y )h*vaCEb j (  & |1q@{ { E Iesu e la uama tara taun i Betani turu tönomo u lan i mam tara kannouna turu Paska turu Jiu. Nonei a han te kaia e Lasarus, a katun te hatakei poutsi e Iesu tara tou mate i tanen. *zM 9U pris pan nu Parisi i haka hakapa u ranga u tagala te poei, “A katun te atei silena te kana e Iesu e hatei noa las rano lam ba lam te na halu namoen.”y/ 8U katun i sake e Iesu me roro ria i Luman Lotu Pan me poier, “Alimiu e poemiu a neha? E Iesu e la has uanama romana tara kannou, tsi e moa?” Xx) 7A kannouna turu Paska turu Jiu e sukusuku tala, bu katun u para turu han i lehana i la uamato i Jerusalem. Taraha, nori i ngilin hamatskö poutsi a peisaren turu Lo turu Jiu i mam tara kannouna turu Paska. Ww' 6E kato u teka, be Iesu te ma hula la lel nei i matar u Jiu i Judia. Nonei e la u tara toa han i rehina a latu pinopino, ba nonei e na ka gono merena u katunun tsitsilo i tanen tara taun te ngöeri Ipraim. Pv 5Ba pal kapan e tanian korupakö ner te gi atung hamate menien e Iesu. U katun u para turu Jiu ti la mema e Maria e mi tarei a ka te kato e Iesu, ba nori e toan hamana uar i tanen. Hm  ,Ba katun a mate e lakasa nama tara kiou. A limanen na mounen i pilei u labalaba na bakunen has. Be Iesu e poiena i taren, “Purese iam, ba nonei te lana!” A pal kapan i korupakön e Iesu Vl% +Nonei e ranga u teka me ngö hapanina me poiena, “O Lasarus, lakasama!” 1k[ *Na lia e atei silegu alö e roron hengoe molia, kaba alia e mar ranga uagu teka i matar u katun te ka ria teka, ba nori te tatei hamaner tu hala mena mei lö alia.” j  )Ba nori e lu ba ner a hatu. Be Iesu e tara seina me poiena, “O Tamar, alia e haniga uagu i tamulö te hengo mena milö alia. i7 (Be Iesu e poiena i tanen, “Alia e hateie gulo lö te hamana mia lö i tar, ba lö te tare mou te haruto nanoa e Sunahan a nitagala pan i tanen.” ?hw 'Be Iesu e poiena, “Lu ba neiam a hatu!” Be Marta e hahinana katun te mate e poieto i tanen, “O Tsunono, nonei e soka homi talana, taraha u tohats u lan te mate hakapa ien.” Cg &E Iesu e sagoho leli a nitatagi pan i torinen ba nonei te na tukuna tara kioun mate. A kioun mate teka i kuieia turu lapo. Nori i haka hakapa a hatu pan a perperere i matana kiou. Gf %Kaba palabi i poei, “Nonei e kato hakalata poutsi a matakiau. Ga neha tsiponi te ma hapiu naien te go ma mate uai a katun teka?” E Iesu e hatakei poutsi e Lasarus tara tou mate i tanen Me $Bu Jiu e poier, “Tara iam. Nonei e ngil bala korui e Lasarus.” d; #Be Iesu e tabe hasina. mcS "Be Iesu e poieto, “Ime ti honge ien?” Ba nori e poier i tanen, “O Tsunono, lama. Mi tara.” b  !Be Iesu e tarena e Maria te tabe u, nu Jiu ti la gono has memen i tabe has, ba nonei e toan sagohena a nitatagi pan i torinen. ,aQ Poata te tukuia e Maria me tarena e Iesu ba nonei e tuhatukun nena i matanen me poiena, “O Tsunono, sanena alö tu kaia teka, e hahinar sane ma tatei matei!” =`s A palabir u Jiu i tatagi gono mei e Maria i luma. Poata ti tare ien nonei e lakasa hasesei ba nori e kukutie ren, taraha nori i poei nonei e la u tara kioun mate ba te na tabena. m_S E Iesu e ma tuku noai tara tsi han tere Maria. Nonei e ka noaia tara makum te ranga meien e Marta. h^I Poata te hengoeia e Maria u ranga teka ba nonei te haseseina te go na hitupali menien e Iesu. *]M E Marta e mar ranga u teka me la poutsuna me na ngöena e toulanen e Maria me hahasi menen me poiena, “A Tson Hihatuts e kana na nonei e ngöe nolö.” \ Be Marta e poiena i tanen, “Aa, o Tsunono. Alia e hamanegu alö e Mesaia, a Pien tere Sunahan te ga la uama i puta.” E Iesu e tabe [ Na katun te toatoa noa hasina i romana na te hamana uana i tar, e moa koru te ga mate nitoa uen romana. Alö e hamanem u ranga teka?” iZK Be Iesu e poiena i tanen, “Alia nonei te hatakei pouts regu u katun tara tou mate i taren ba te hala has ragien a nitoatoa. E manana, a katun te hamana uana i tar e matena romana, kaba nonei e toatoa pouts hasina romana. IY  Be Marta e poiena i tanen, “Alia e atei silegu nonei e takei poutsna romana tara tou mate i tanen tara kapakapana poata, tara poata te hatakei pouts rena romana e Sunahan u mate hoboto.” aX; Be Iesu e poieto i tanen, “E hahinamulö e takei pouts noa tara tou mate i tanen.” xWi Na tara poata teka noa has alia e atei silegu e Sunahan e hale noi lö a ka te rangata sile mulö i tanen.” nVU Be Marta e poiena tere Iesu, “O Tsunono, sanena alö tu kaia teka, e hahinar sane ma tatei matei! rU] Poata te hengoeia e Marta te la uama e Iesu, ba nonei e na hitupali meten, kaba e Maria e kakaia i han. iTK Nu Jiu u para i lama me mi hatatagi gono mer e Marta ne Maria te mate u e hahinaren e Lasarus. ES Betani e sukusukuna i Jerusalem, a topisa puku a kilomita. R Poata te tukuia e Iesu i rehina taun i Betani ba nonei e toan hengoena ti hongo hakapa menien e Lasarus turu tohats u lan te kapa. vQe Be Tomas ti ngö hasei “U Puna” e poei turu palabir u katunun tsitsilo, “Bara. Ara gi la tala. Te atung hamatie roen e Iesu, noahasina, ara e na mate gono meroen.” E Iesu e hatakei pouts rena u katun me hala rane ien a nitoatoa *PM Ba nonei e poiena, “E nigana tu ma kaia lia i tanen. Ba poata te tare moa limiu a ka te na kate gou lia, ba limiu te toan hamana mou. La tala mou i tanen.” EO Be Iesu e hatei hamaroro ranen te mate hakapa u e Lasarus. vNe E Iesu e haharoein te mate hakapa u e Lasarus, kaba u katunun tsitsilo i tanen i poei e Lasarus e soho tun. gMG Bu katunun tsitsilo e poier, “O Tsunono, te soho nen ba nonei te niga pouts nou romana.” wLg Be Iesu e ranga lelina me poiena, “A hahikapien i tarara e Lasarus e sohona, kaba alia e na gulie goen.” ZK- Kaba te hula la mena a katun a bong ba nonei te tutu menei u kuhil. Ne kato has uana i tar. E moa ta ka ta omi te ga butuia i tar e antunana te hopu kap nena e Sunahan te gi kato hamate meni u katun alia.” TJ! Be Iesu e poieto, “A lan e ka mena u ualesala te popona tara bongbong ba te lana e antuna noa i lahi. Te hula la mena a katun a lan ba nonei te ma tutuna nei, taraha a pitala e piri halesalena a han. 2I] Bu katunun tsitsilo e poier i tanen, “Tson Hihatuts, e ma manasei ti katsin tie mei lö u Jiu u hatu. Ga lö e ngilin la pouts koru lel hasim nonei tara han teka?” _H7 Ba nonei e toan poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Ara gi la pouts i Judia.” sG_ Kaba poata te hengo nien e Lasarus e ka mei a nimate, ba nonei e ka lelena u huol u lan i han te ka ien. @F{ E Iesu e ngil koru e Marta ne toulanen ne Lasarus has. aE; Kaba poata te hengoeia e Iesu u ranga teka, ba nonei e poieto, “A nimate teka e ma kato hamate nitoe noi e Lasarus. Nonei e ka sil menei a nimate te gi solo sei meni a solone Sunahan, na Pien tere Sunahan has.” D{ Bu mun toulana tahol e hala ner u ranga tere Iesu me poier, “O Tsunono, a tsomi i tamulö e ka mena a nimate pan.” C E Maria nonei a tahol te hakis mami u uapi u soksoka tere Iesu me sahi nei a hulunen a man moune Iesu. E Lasarus e ka mei a nimate pan. oB Y A toa katun a solonen e Lasarus e kaia tara taun i Betani ti ka hasia u hahinanen e Marta mere Maria. :Ao *Bu katun u para teka e hamana ria tere Iesu.#@? )Bu katun u para e la uarima tere Iesu me hiararangar me poier, “E Jon e namala katoi ta mirakul, kaba a mamana ka te hatei nien tere Iesu e manana.” i?K (Ba nonei e la poutsuna i hapalana a Ramun i Jodan me na kana tara han te baptais mameia e Jon. e>C 'E Iesu e ranga hakapa ba nori e katsin pile kap lel naren, kaba nonei e la hatalis ba ren. ~=u &Kaba alia e katoegu u toukui tere Sunahan. Te ma hamane milimiu alia, alimiu go hamana noa has mia te mana uana u toukui i tar. Te mar kato uamou limiu teka ba limiu te atei sile mou e Tamagulia e ka uana i tar na lia e ka has uagu i tanen.” X<) %Te go ma kato meni lia u toukui tere Sunahan, alimiu sane go ma hamane milia. 9;k $E Tamagulia te hopu kap neio lia me hala mena nei lia i puta. Gaha te poe sile milimiu alia e ranga homi negu e Sunahan te poe mena gulei lia, ‘Alia a Pien tere Sunahan’? :/ #Nu ranga turu Buk u Goagono e ma antunan rus nei. Ne Sunahan e poei nori u katun i herei u sunahan, u katun te halari e Sunahan u ranga i tanen. 9 "Be Iesu e poiena i taren, “I koloto hakapa nia turu Buk u Goagono i tamilimiu te poe meni e Sunahan, ‘Alimiu e heremi u sunahan.’ 8{ !Bu Jiu e palise ren me poier, “Alam e ma ngilin ti hatu nami lö tu katoa lö a toukui a niga. E moa. Alam e raharaha silem te ranga homi mena milö e Sunahan. Taraha, alö a katun tun lasi, kaba alö e kato here nami a peisamulö e Sunahan.” =7s Kaba e Iesu e poei i taren, “Alia u kato a para a toukui a niga te haruto nena e Tamagulia e taguhe nolia. Alia u kato a saha mar toukui ba limiu te katsin ti hatu namo lia?” 66g Bu Jiu e lu leler u hatu me katsin tie rien. (5K Alam mere Tamar a toa puku.” 4 E Tamagulia e hala rien lia na nonei e pan bala nena a man ka hoboto. Ne moa ta katun te ga antunan gul has raien i limane Tamagulia. s3_ Na lia e hala negu a nitoatoa te ka nitoana turu katun i tar. Ne moa koru te gi mate nitoa uen romana. A muki a hie e tatei gulena a sipsip tara limana katunun pepeitokap, kaba e moa ta katun te ga antunan gul a katun i tar i limar. N2 U barebana i tar e hengo mareier a mar ranga i tar ba te kato uar turu sipsip te hengo mareier u mar ranga tara katunun pepeitokap i taren. Na lia e atei sil ragen, na nori e kukute hase rio lia. N1 Kaba alimiu e ma hamane milia, taraha alimiu e ma katun uami i tar. i0K Be Iesu e poieto i taren, “Alia u hatei hakapa raio limiu nonei alia, kaba alimiu e ma hamane milia. E Tamagulia e halei lia a nitsunono te go kato meni lia a man mirakul, na nori e haruto ner te mana uana u ranga i tar. c/? Bu Jiu e gono hahise ren me poier i tanen, “Alö e roron haharoei ramo lam alö esi. Alö e katoe mou a ka teka tara lahisa poata lel? Te Mesaia mia lö te hala nema e Sunahan, ba lö te hatei hamaroro ramo lam.” A.{ A poata tara kannou pan tara Luman Lotu Pan e butuia i Jerusalem. A ke hamuri tala be Iesu e roro lana turu luman oho i rehina Luman Lotu Pan ti ngöei u luman oho tere Solomon. B-} Kaba palabi e poier, “E moa. A katun te seier u mate e ma tatei ranga uanei teka. A mate e antunan kato hakalata nena a matakiau? E moa!” A pal kapan turu Jiu i tori-tsugan e Iesu x,i Bu katun u para e poier, “A katun teka e seier u mate na e momolö hasina. Aha te hengo sile mien limiu?” L+ Ba poata ti hengoeia u Jiu u ranga teka, ba nori e hula hakatsir. S* A katun e ma antunan atung hamate nanoi lia turu ngil peisa i tanen. E moa. Alia peisa te hala negou romana a peisar tara tou mate. Alia e ka megu a nitagala te go haniga u lia bu barebana te atung hamatie rio lia, na lia e ka has megu a nitagala te go toatoa pouts u lia. Nonei a ka te ranga mei lia e Tamar te go katoi lia.” {)o “E Tamar e ngil korue nolia, taraha alia e hanigagu te go mate u romana lia ba lia te toatoa pouts gou romana. ( U palabir u katun has te hereri u sipsip i tar e ka ria i ielesala tara pal barebana i tar. Alia e na peigi has ragu men romana ba nori te hengoe riou u ranga i tar. Ba i murimuri e ka noa romana a toa pal barebana na toa katunun pepeitokap i taren. j'M Alia e heregi a katunun pepeitokap a niga turu sipsip te atei sil rena u sipsip i tanen nu sipsip i tanen e atei sil hase ren. Alia e atei sil regu u barebana te hamana uar i tar ba nori te atei sil hase rio lia. Ne kato has uana i iesana tere Tamar. Nonei e atei sile nolia na lia e atei sil hase gen. Na lia e mate sil ragou romana u barebana i tar. 1&[ Nonei e busuna, taraha nonei a katunun kui tun ne ma hakats sil ranei u sipsip. Ne kato has uana turu katun u gamogamo te ma pepeito kap haniga rari u barebana i tar. w%g A katunun kui tun e bus ba rena u sipsip tara poata te la nama a muki a hie, taraha nonei e ma tei ranei u sipsip na nonei e ma katunun pepeitokap hamana has uanei turu sipsip. Ba muki a hie e na kotokoto rena u sipsip ba te rura ranen. l$Q “Alia e heregi a katunun pepeitokap a niga turu sipsip te tatei mate sil rena u sipsip i tanen. f#E Nori u gamogamo e hereri u katun te kopkop rer u sipsip. Nori e mi katsin kopur ba te atung hamate raren ba te kato hohomi raren. Kaba alia u la silema te gi lu meni a barebana a nitoatoa, a mar nitoatoa te niga balana. a"; Alia e heregi nonei a tamana turu sipsip. A katun te hamana uana i tar alia e hatongo kap nagen tara nomi ba lia te pakoko hase gen. Alia e heregi a katun te pakoko rena u sipsip te na hoatar ba te mi tasu poutsur. v!e U katun u gamogamo hoboto ti mamia i tar ba te poier e Sunahan e hala ramen, nori e hereri u katun te kopkop rer u sipsip. Kaba u katun te hamana uar i tar i ma hengo rien, e kato uar turu sipsip te ma hengoeri u ranga tara tana katun. & E Be Iesu e poe lelena i taren, “U mana koru alia e hatei hamana rago limiu, a barebana e hereri u sipsip na lia e heregi a tamana tara ololon sipsip. - E Iesu e kato u haharoei teka turu katun, kaba nori i ma atei silei aha te ranga nen. E Iesu e here nei a katunun pepeitokap a niga turu sipsip - U sipsip i tanen e ma tatei kukutieri a tana katun. E moa. Nori e bus ba naren, taraha nori e ma hengo mareieri u mar ranga tara tana katun.”   Nonei e peigi mera nei u sipsip hoboto i tanen i ielesala ba nori te kukutie ren, taraha nori e atei siler u mar ranga i tanen. } Na katunun pepeitokap tara tamana e kalata nanei a katun teka a tamana. Na katunun pepeitokap turu sipsip e ngöena a solor a man toa man sipsip hoboto i tanen, ba nori te hengo mareier a mar ranga i tanen, ba nonei te peigi mera neien i ielesala. L Kaba a katunun pepeitokap turu sipsip e roron tasuna tara tamana. > w Be Iesu e poiena, “U mana koru alia e hatei hamana rago limiu, a katun te raman tasuna tara tamana tara ololon sipsip kaba e aroho tununa tara tana makum, nonei a katun a kopkop.   )Be Iesu e poiena i taren, “Sanena te go poe mia limiu, ‘Alam e heremi u katun u matakiau,’ u markato u omi i tamilimiu sane ma pan bala nei. Kaba u markato u omi i tamilimiu e pan talana, taraha alimiu e poemiu, ‘Alam e atei hanigam.’ ”) (Ba palabir u Parisi ti ka hasukusukuia teka e hengoer u ranga me poier i tanen, “Alö e poiem alam e here noa hasemi u katun u matakiau?” 6e 'Be Iesu e poiena tara barebana, “Alia u la silema i puta te go mi lu kata meri lia u katun te hamanar nu katun te hahamanar. U katun te hamanar e kato uar tara katun a matakiau te kato hakalata poutse gula lia. Nu katun te hahamanar e kato uar tara katun te tara hanigana ba te toan matakiauna.” eC &Ba katun e poiena, “O Tsunono, alia e hamanagu.” Ba nonei te hatukununa i matane Iesu. uc %Be Iesu e poiena i tanen, “Alö e tara hakape mulen. Alia nonei a katun, alia te ranga gono mego lö.” uc $Ba nonei e poiena, “A tsi tsunono, alö go hateie molia esi nonei ba lia te toan hamana uagu i tanen.” # #E Iesu e hengoin ti tsuga ba menien nonei a katun, ba nonei e na sabie nen me poiena, “Alö e hamana uam tara Pien tere Sunahan?” a; "Ba nori e ranga sisi uar i tanen me poier, “Alö i posa noa mei u matakiau. E haruto nena alö a katun a omi koru! E moa koru te go hatuts meri lö alam!” Ba nori e toa tsuga ba naren i luman lotu. A baku kuhil  !Alia e poiegu a katun teka e lama tere Sunahan. Sanena te ga ma la meien tere Sunahan, nonei sane ma antunan katoe nei ta mirakul.” ) I mam koru noa ba te noana i romana u katun i namala hengoni ta katun te ga kato hakalata poutsi a matana a katun ti posa noa mei u matakiau. % Ara e atei silera e Sunahan e ma hengoe nei a katun a omi. Kaba e Sunahan e hengoena a katun te hapane nen na te katoena a ka te ngile nen. +O Ba nonei e asingoto koruna me poiena, “Pua! A katun teka te kato hakalatse lala a matar, kaba alimiu te poe noa hasemiu alimiu e ma atei silemi ime te la men? { o Alam e atei silem e Sunahan e ranga gono mei e Moses. Kaba a katun teka, alam e ma atei silemi ime te la men.”    Ba nori e ranga homi naren me poier, “Alö a katunun tsitsilo i tanen, kaba alam e moa. Alam u katunun tsitsilo tere Moses. _ 7 Ba nonei e ranga lelina me poiena, “Alia e hatei hakapa ragu lolimiu, kaba limiu e ma hengo mulei. Aha te ngilin hengo hahuol nami limiu u ranga teka? Alimiu toum e ngilin katunun tsitsilo has uamiu i tanen?”   Ba nori e poier i tanen, “Aha te katoe lalen i tamulö? E kato halona uana ime ba nonei te kato hakalata poutse lala a matamulö?” ' G Ba nonei e poiena i taren, “E omina, tsi e moa? Alia e ma ateigi. Alia e atei sil lasegu tu matakiau mam u lia, kaba i romana alia e tara pouts talagu.” 7g Nori i ngö hahuolema nonei a katun te matakiau mam me poier i tanen, “Alö go ranga hamana koruia i matane Sunahan. Alam e atei silem nonei e Iesu teka a katun a omi.” dA Nonei a ka te poe bei u muntahol, “Alimiu peisa go rangatse men. Nonei e pan hakapa.” a; U muntahol i mar ranga u teka taraha nori i matoutir a pal kapan turu Jiu. A pal kapan i hatangana hoboto hakapein te gi tsuga ba menien ta katun i luman lotu te poiena e Iesu nonei e Mesaia te hale iema e Sunahan. X) Kaba alam e ma atei silemi te mar tara pouts uanen, na lam e ma atei sil hasemi esi te kato hakalata poutse lala a matanen. Alimiu peisa go rangatse men. Nonei e pan hakapa. Nonei e tatei ranga peisana.” 'G Bu muntahol e ranga palis raren me poier, “Alam e atei silem a katun teka nonei a pien i tamulam, na lam e atei sil hasem nonei i posa noa mei u matakiau. -S Ba nori e rangata raren me poier, “Nonei a pien tson i tamilimiu teka? Nonei i posa noa mei u matakiau? E kato halona uana ime ba matanen te kalata poutsuna?” 9 Kaba u Jiu i hahamanein nonei a katun teka te matakiau mam uen ni hahamana hasin te kalata pouts u a matanen. Ba nori e ngöer e tsinanen ne tamanen. ?w Bu Parisi e rangata leler nonei a katun me poier, “Alö e poiem a katun te kato hakalata poutse lala a matamulö nonei esi?” Ba katun e poiena, “Nonei romana a toa propet!”  Bu palair u Parisi e poier, “Nonei a katun teka e Iesu e ma la meia tere Sunahan, taraha nonei e roron kato pekoena a lo turu Lan u Goagono.” Ba palabi e poier, “Ga a katun a omi e ma antunan kato nanei a mar mirakul teka.” Ba nori e hula hakats talar.   Bu Parisi e rangata haser nonei a katun me poier, “E kato halona uana ime ba matamulö te kalata poutsuna?” Ba nonei e poiena i taren, “E Iesu e hakeie lala u tsikitsiki i matar ba lia e na toan galusegu a matar ba lia e tara haniga pouts talagu.” =~u A mirakul teka e butia turu Lan u Goagono turu Jiu. J}  Ba nori i lu mena tei a katun te matakiau mam turu Parisi. #|? Ba nori e poier i tanen, “A katun teka e kana ime?” Ba nonei e poiena, “Iba, alia e ma ateigi.” U Parisi i ma hanigei e Iesu na katun a matakiau { Ba nonei e poiena, “A katun a solonen e Iesu e kuie lala u tsikitsiki me sahi nana i matar ba te poiena i tar, ‘Alö go la u tara kats i Siloam ba lö te na galusem a matamulö.’ Ba lia e la gula me na galusugu, ba lia e toan tara haniga poutsugu.” _z7 Ba nori e poier i tanen, “E kato halona uana ime ba matamulö te niga poutsuna?” %yC Ba palabi e poier, “Aa, nonei.” Kaba palabi i poei, “E moa. E ma nonei nei, kaba e here neien.” Ba nonei a katun e poiena, “E moa, alia lasi.” Nx Ba pal katun ti atei sile ien na pal katun ti tare ien poata te singo ien ta tsi monin hitaguhu, nori i poei, “Nonei a katun teka te roron gum ba te singoe iena ta tsi monin hitaguhu, tsime?” jwM Be Iesu e poiena i tanen, “La tala, ba lö te na galusem a matamulö tara kats i Siloam.” (A solo teka e poiena ‘hala’.) Ba nonei a katun e na galusuna, ba poata te kopis pouts men ba matanen e tara haniga poutsuna. v% E Iesu e ranga hakapa me kahusuna turu tsikitsiki, ba nonei e sohale nei u kinahus u tsikitsiki ba te sahi nanen i matana katun a matakiau. \u1 Poata te ka noa gia lia i puta, alia e heregi u ualesala tara barebana i puta.” ktO Ara gi kato nitoa meni a mar toukui teka, a toukui tere Sunahan te haleie molia. A poata te la nama ba toukui teka te kapa nou. E kato uana tara katun te kui mena lan. Te bong nama a bong, ba katun te ma antunan kui lel nei. ;so Be Iesu e poiena, “E moa. E moa ta markato ta omi te ga kato hakiau a katun teka. Nonei e matakiau silema te go kui beme nien e Sunahan a mirakul ba barebana te toan tareren. r Bu katunun tsitsilo i tanen e poier, “Tson Hihatuts, esi te kato homi ba matanen te kiauna? Nonei, tsi e tsinanen ne tamanen?” pq [ Tara tana poata e Iesu e la me sabiena a toa katun a matakiau, e tsinanen e posa noa meien u matakiau. p!;Poata ti hengoe ien u ranga teka ba nori e luier u hatu me katsin tieri e Iesu. Kaba e Iesu e la hamous ba raien tara Luman Lotu Pan.o:Be Iesu e poiena i taren, “U mana koru alia e hatei hamana rago limiu, alia u ka hakapaia i mam ti poseia e Abraham.” -nS9Bu Jiu e poier tere Iesu, “E Abraham e mate hakapa i iomin noa, na lö e ma antuna noemi u 50 u hiningal i tamulö. E kato halona uana ime ba lö u tare ten?” #m?8E tubumilimiu e Abraham e hamana sil mami te go la uama lia tara han i puta. E here nei nonei e tara hakapi a ka teka, ba nonei te sasala koru menen.” ulc7Alimiu e ma atei silemi e Sunahan, kaba alia te atei sile gen. Sanena te go poe meni lia, ‘Alia e ma atei sile gien,’ sane alia a katun a gamogamo te heregi alimiu. Kaba alia e atei sile gen na lia e kukute hasegu u ranga i tanen. Uk#6Be Iesu e ranga palis uana i taren me poiena, “Sanena te go hapan meni lia a peisar, alia sane mastei katoe gen. E Tamagulia nonei te hapane nolia, na nonei has te ngöe milimiu a Sunahan i tamilimiu. j5Alö e ma pan nami e tubumulam e Abraham. Nonei e mate hakapa, nu propet has. Alö e kato here nami a peisamulö esi?” ri]4Bu Jiu e poier i tanen, “Pua! Alam e atei talam te haranga mena nei lö a mate! E Abraham e mate hakapa, nu propet has tere Sunahan. Kaba lö e poe noa hasem, ‘A katun te kukutiena u hihatuts i tar e ma mate koru noi romana.’ sh_3U mana koru alia e hatei rago limiu, a katun te kukutiena u hihatuts i tar e ma mate koru noi romana!” #g?2Alia e ma katokato silegi te go hapan menai lia a peisar. E moa. Kaba e Sunahan te hapane nolia, ba nonei te haruto nanou esi te nigana na esi te omina. ~fu1Be Iesu e poieto, “Alia e ma sesein mategi. E moa. Alia e hapanegu e Tamar e Sunahan, na limiu e pita-pute molia. e0Bu Jiu e poier i tanen, “Aa, alam u ranga hamatskö u tu poe meni lam alö a toun Sameria, na lö a sesein mate!” 5dc/A katun te pien uana tere Sunahan e hengoena u ranga tere Sunahan. Na limiu e ma hengoemi u ranga tere Sunahan, taraha alimiu e ma pien uami i tanen.” E Iesu ne Abraham c).A toa i tamilimiu e antunan haruto nena ta toa ta ka ta omi tu kato lia? E moa! Gaha te ma hamana sile milimiu alia te ranga hamana uagu lia? Fb-Ba poata te ranga hamana gia lia, alimiu e ma hamane milia. :am,E Satan nonei e tamamilimiu. Na limiu e ngilin katoemiu a ka te ngile nen. Nonei a katunun hihipuli i mam koru noa, na nonei e rama koru nena u ranga u mana, taraha e moa ta ka ta mana i tanen. Na poata te gamo nen, nonei e kukutiena a markato noa has i tanen, taraha nonei u mouna u mamanu gamo hoboto. `#+Aha tsiponi te ma atei memi limiu a ka te hatei ragi lia alimiu? Alia e ateigu. Alimiu e rama koru nemiu te go hengo menami u ranga i tar. `_9*Be Iesu e poieto i taren, “Sanena te go hatamana uamia limiu tere Sunahan, alimiu sane ngile molia, taraha alia u la hamatsköma tere Sunahan. Alia u ma la memei u ngil peisa i tar. E moa. Nonei te haleie molia. "^=)Alimiu e kato has uamiu te kato u e tamamilimiu.” Ba nori i poieto i tanen, “Alam e ma binauimi. Alam e ka mem a toa tamamulam, nonei e Sunahan.” ]1(Alimiu e katsin atung hamatie molia. E Abraham e ma kato uai teka. Na lia e hatei ragu lei limiu u ranga hamana tu hengo mame malia tere Sunahan. Y\+'Ba nori e poier i tanen, “E Abraham e tamamulam, nonei e tubumulam.” Be Iesu e poieto i taren, “Te go tuhana hamana mia limiu tere Abraham, gaha tsiponi te ma kato haniga nami limiu te mar kato uaien? [&Alia e hatei negu a man ka tu tare malia tara poata tu kaia lia tere Tamar. Na limiu e hengo hasemiu u ranga tere tamamilimiu.” "Z=%Alia e atei silegu alimiu u tuhanaia tere Abraham. Kaba alimiu e ngilin atung hamate noa hase molia, taraha u ranga i tar e ma ongo neia i torimilimiu. pYY$Alia a pien tere Tamar e Sunahan. Te hapurese ragoa lia alimiu, ba limiu te toan tapurese hamana mou. Be Iesu e poieto turu Jiu ti katsin hamanaia i tanen, “Te go kukute hiton nemia limiu u hihatuts i tar, ba limiu te katunun tsitsilo hamana uamiu i tar. xSiE Iesu e kato u ranga teka bu katun u para te hamana uar i tanen. A katun te hapuresier na katunun kukui puku RyNe Tamar e ka gono has meno lia. Nonei e ma la ba nei lia, taraha alia e roron katoegu a mamana ka te mangane nen.” .QUE kato uana teka be Iesu te poiena, “Poata te tapala namoa limiu alia tara koruse, alia tu butun katunuma, ba limiu te toan atei sile mou alia esi. Ba limiu te atei sil hase mou alia e ma ranga peisa megi a nitsunono i tar. E moa. Alia e ranga las megu u ranga te hatutse mei e Tamar alia. UP#A pal kapan turu Jiu i ma atei silei e Iesu e rangein e Tamanen e Sunahan. O7Alia e tatei hate negu a markato a para i tamilimiu, na lia e tatei haruto has ragi limiu a mamana ka a omi te katoe milimiu. Kaba a mamana ka te hatei negu lia tara barebana i puta nonei a man ka tu hengoe malia nonei tara katun te haleie molia, na nonei e ranga hamanana.” Be Iesu e poe leleto i taren, “Alia e la ba negou romana a han teka ba limiu te na sakie molia. Kaba alimiu e mate gono memou romana u markato u omi i tamilimiu. Na limiu e ma antunan la has uami tara han te la uagou lia.” YI+E Iesu e mar hihatuts u teka tara Luman Lotu Pan i rehina makum turu bokisin moni. Na e moa ta katun te ga pile kap nen, taraha a poata i tanen e ka noa. Alimiu e ma antunan la uami tara han te la uagou lia sH_Ba nori i poieto i tanen, “Ime te kana e Tamamulö?” Be Iesu e poiena, “Alimiu e ma atei sile milia na limiu e ma atei sil hasemi e Tamagulia. Sanena te go atei sile mia limiu alia, alimiu sane atei sil hasemiu e Tamagulia.” dGANa lia e hatei negu a peisagulia ne Tamar e hatei has nano lia. Nonei te haleie molia.” pFYA toa turu Lo i tamilimiu e poiena te hiahanhaniga ria a elasolana katun, bu ranga i taren te manana. 6EeKaba te one iegia lia a tana katun, bu ranga i tar te manana. Taraha, alia e ma kato pepeisegi a ka teka. E moa. E Tamagulia te haleie molia nonei e kui gono has meno lia. jDMAlimiu e tara papala lasmiu ba te one iemiu a tana katun. Kaba alia e ma one iegi a tana katun. CBe Iesu e poiena i taren, “E manana, alia e hatei negu a peisar. Kaba u ranga i tar e mana noa hasina. Taraha, alia e atei silegu ime tu la malia na ime te la has uagou lia. Kaba alimiu e ma atei silemi ime tu la malia na ime te la has uagou lia. tBa Bu Parisi i poieto i tanen, “Alö e hatei pepeisa nem a peisamulö. U ranga i tamulö e ma mana nei.” A E Iesu e ranga lel u tara barebana tara tana poata me poiena, “Alia e heregi u ualesala te alesala uana tara barebana i puta. Na katun te kukutie nolia a bakunen e ma kuhil lel noi. Ba lia te kalatse gou a bakunen ba nonei te ka menou a nitoatoa hamana.” @@y Ba tahol e poieto, “E moa tala, a tsi tsunono.” Be Iesu e poiena, “Na lia has e ma tatei hahune gilö. La talala, ba lö te ma kato homi lelmi.” E Iesu e here nei u ualesala ?} Be Iesu e tuol sei poutsuna me poiena tara tahol, “Nori i la hakapa. E moa ta katun te katsin hahune nolö, tsime?” 2>] Poata ti hengoe ien u ranga teka ba nori e la hihieser, u katun pan ti mam bu katun papala te murimurir. Be Iesu peisa te ka, na nonei a tahol has te tuolia i matanen. U=#Be Iesu e turu puta lelina me koloto lel nena a kabelenen turu tsikitsiki. p~}]|`{{@zyzxxwvu=ttss1rqp-oNn}mm-ll5kkyjri5hmhg4feqed@ccbb a7`^__G^:]x\\-[ZZYY8XXW:V}VUU#TSSQPPP+OOmNNMLLc==H<0l/..e-5+**V))(m''~&&%|$#"! 5 cEl $ 5 F FJpR42_-7Alia u hapaneio lö i puta, taraha alia u kato a mamana ka hoboto tu hatei lö alia. ,3U katun te atei sile rio lö na lia, e toatoa nitoa riou romana, taraha alö a toa koru a Sunahan te manana, na lia e Iesu Kristo tu haleie malö. ++Alö u katoei lia a tsunono tara katun hoboto, ba lia te antunan hala nagia a nitoatoa te ka nitoana turu katun hoboto tu hala ramei lö alia. ~* wE Iesu e ranga hakapaia turu katunun tsitsilo i tanen me tara sei uana i Kolö me poiena, “O Tamagulia, a poata e butu hamanasa talana, a poata tu ranga mamin lö. Alö go hapane molia, alia a pien i tamulö, ba lia te tatei hapan hase golö. )-!Alia e mar ranga uagula teka i tamilimiu ba torimilimiu te tatei gegahana, taraha alimiu e hamane molia. E manana, a markatona i puta teka e habutse nou romana u kamits i tamilimiu, kaba alimiu go ongolo noa has iam, taraha alia u karasa hakapi a markatona i puta.”=(s A tsitabubu patu ba limiu hoboto te bus kalakala pouts uamou turu han i tamilimiu ba lia te ka pepeisa gou. Kaba alia e ma ka pepeisa koru goi, taraha e Tamar e ka gono meno lia. Z'-Be Iesu e hohou rangatana me poiena i taren, “Alimiu e hamana haniga talamiu? V&%Alam e atei talam alö e atei silem a mamana ka hoboto. Alö e atei silem a ka te ngilin rangata nemu lam, na lam e ma ngilin rangata lel nami lö ta ka. Ba lam te hamanem tu la uama lö tere Sunahan.” g%GBu katunun tsitsilo i tanen e poier, “Alö e ranga halesala talam ba te ma haharoei lelmi. $Alia u la ba nema e Tamar me la uaguma i puta teka. Na lia e la ba pouts tala nagou a han i puta ba te la pouts uagu tere Tamar.” #)Taraha, e Tamar e ngil has rano limiu. Nonei e ngil mera nei limiu alimiu e ngil hase molia na limiu e hamana hasemiu tu la uama lia i tanen. #"?Nonei tara poata, alimiu e singo uamou romana tere Sunahan te katun uam limiu i tar. Alimiu e ma ngil lele moi te go singo beme rilia alimiu tere Tamar. 9!kBe Iesu e ranga noana me poiena, “Alia e haharoei tun gula i tamilimiu. Kaba i murimuri alia e ma tatei haharoei lelgi. E moa. Alia e ranga halesala tun nagou e Tamar. k OI manasa na te noana i romana alimiu u ma singo silemi ta ka tere Tamar te katun uam limiu i tar. Singo tala iam, ba limiu te lue moen romana, ba limiu te toan sasala nitoa mou.” E Iesu e hakarasa hakapi a markatona i puta kO“Nonei tara poata te la nama, alimiu e ma rangarangata lele moi romana lia. U mana koru alia e ranga hamana mera golimiu, alimiu go singo sile iam ta ka tere Tamar te katun uam limiu i tar, ba nonei te hala rano ien limiu. RNe kato has uana i iesana i tamilimiu. Alimiu e tatagi has mou, kaba alia e tara pouts ragou romana limiu. Ba limiu te toan sasala koru mou, ne moa ta katun te ga tatei lu ban a nisasala i tamilimiu. ykPoata te katsin pose iena a tahol a pien, nonei e kamitsina, taraha a tou posa i tanen e sukusukuna. Kaba poata te butu hakapana a pien, nonei a tahol e solopalena u kamits, taraha nonei e sasala miena te posa hakapa mena lale ien a pien. FU mana koru alia e ranga hamana mera golimiu, alimiu e tabe mou, kaba a barebana te ka mer u hakatsina i puta e sasala riou. Alimiu e tatagi mam mou, na limiu e na sasala moto mou romana. 'GE Iesu e atei sil nori i ngilin rangatsen, ba nonei e poiena i taren, “Alimiu e hiarangarangata namiu ime te mouna uana u ranga te hagou ranga nagu lalia? taIme te mouna uana u ranga te poe lalen, ‘A tsitabubu’? Ara e ma atei sile rei a ka te ranga nanen.” 7Ba palabir u katunun tsitsilo i tanen e hiararangar me poier, “Ime te mouna uana u ranga teka? Nonei e poie lala, ‘A tsitabubu ba limiu te ma tare moi lia, na tsitabubu lel ba limiu te tara poutse molia.’ Na nonei e poe hase lala, ‘Alia e la pouts uagou tere Tamar.’ Be Iesu e ranga lelina me poiena, “A tsitabubu ba limiu te ma tare moi lia. Na tsitabubu lel ba limiu te tara poutse molia.” 'GA mamana ka hoboto te teiena e Tamar e tei hase gulia. Nonei te poe begu lei lia, ‘Nonei e haruto ranoi limiu a man ka i tar.’ ” A nitoku na nisasala [/Nonei e hapane nou romana lia, taraha nonei e haruto ranoi limiu a man ka i tar. hI Kaba poata te la nama u Namnamei u Goagono, nonei te ranga hamana nou romana, na nonei te mi haruto ranoi limiu a mamana ka te manana. Taraha, nonei e ma la mena mei romana a ranganen. E moa. Nonei e hatei nanou romana u ranga te hengoe nen tere Tamar. Na nonei u Namnamei u Goagono e hatei ranoi romana limiu a man ka te butu nou romana i murimuri. Q “U ranga u para te ka noana, kaba alimiu e ma antunan lu noa namien. $A Ne Sunahan e tsimou ranou romana a barebanar i puta, taraha nonei e hopu kap hakapein a nihahuna tara katun te panna tara han i puta teka, nonei e Satan. 7 Na lia e la pouts uagou tere Tamar, ba limiu te ma tara lele moi lia. A ka teka e haruto nena alia a mouna a markato a niga nu ranga i tar e manana. I  Nori e hahamana nario lia, na ka teka a mouna a markato a omi. <qNa poata te la namen romana, ba nonei te mi haruto ranei a barebana te ka mer u hakatsina i puta a mouna a markato a omi, na mouna a markato a niga, nu mouna u kot tere Sunahan. wgKaba alia e hatei hamana rago limiu, e nigana i tamilimiu te la pouts uagu lia. Te ma la goi lia, a katunun hitaguhu e ma tatei la uana mei romana i tamilimiu. Kaba te la pouts uagou lia, ba lia te toan hala negu men romana i tamilimiu. Y+E moa. Alimiu e tatagi koru noa has nemiu te hala mena gulei lia u ranga teka.  Na lia e la pouts uagou tere Tamagulia, nonei te haleie molia. Kaba alimiu e ma rangatse moi lia, ‘Ime te la uamu lö?’ ( IAlia e hatei ragi limiu a man ka teka i romana, na tara poata te butu hamana noen romana, ba limiu te hakats namou u ranga tu hala mam rilia alimiu.” A toukui turu Namnamei u Goagono Be Iesu e poiena, “Alia u ma hatei rilimiu a man ka teka i mam, taraha alia u ka gono meriu limiu. k ONori e katoe riou romana a man ka man omi teka, taraha nori e ma atei sile roi lia ne Tamar has. ( INori e hapiu ba raroi romana limiu u luman lotu, na nori e kato hamate has rariou a palai i tamilimiu ba te poier, ‘Alam u kato bei e Sunahan a ka teka.’   3Be Iesu e ranga noana me poiena, “Alia e hatei ragu lei limiu u ranga teka, taraha alimiu e namos hapolase molia te butuna romana a poata a omi.  Na limiu has te hatei namou romana lia, taraha alimiu tu ka gono meio lia tu tanian kui mamia lia ba te noana i romana.”L“Kaba lia e na hala mena gumei romana a katunun hitaguhu i tamilimiu, ba nonei te mi hatei nano lia. Nonei u Namnamei te ranga hamanana, u Namnamei tere Tamar, na e la nama romana tere Tamar. 6eNori e mar kato uar teka ba te kato hamaner u ranga ti koloto nia turu Buk u Goagono i taren te poiena, ‘Alia u ma katoi ta ka ta omi, kaba nori i omi noa haseio lia.’ 1Alia u kato a man mirakul i mataren, a man mirakul te mamala katoei ta tan ta katun. Sanena alia tu ma katoei a man mirakul teka, sane moa ta katun te ga poei, ‘Nori e kato homir.’ Kaba nori i tara hakapi a man toukui i tar, na nori e omi noa hase rio lia ne Tamar has. 5eA katun te omie nolia e omi hasena e Tamar. wSanena alia tu ma la mei ba te ma hatei ragien u ranga i tar, sane moa ta katun te ga poei, ‘Nori e kato homir.’ Kaba alia u la hamanama me mi hatei ragien u ranga i tar, na nori e moa tala te gi tatei hamous menien u markato u omi i taren. &ENori e katoe riou romana a man ka teka i tamilimiu, taraha alimiu u katun i tar. Nori e katoe roen, taraha nori e ma atei sileri e Sunahan te haleie molia. Alimiu go hakats pouts niam u ranga te hala ragu lei lia alimiu: a katunun kui e ma pan nanei a tsunono i tanen. Nori u katun ti kato homia i tar e kato homi has rariou romana limiu. Nu katun te hengo hanige ier u ranga i tar e hengo haniga has rario limiu. 3_Sanena te go ka memia limiu u hakatsina i puta, a barebana te ka mer u hakatsina i puta sane ngil rario limiu. Kaba e moa tala. Nori e ma ngil raroi limiu, taraha alia u hopu kap rio limiu te go halhal uam limiu i taren. Na nori e raharaha tala rario limiu, taraha alimiu e ma katun uami i taren. :mE Iesu e ranga lel me poiena, “Poata te raharaha raroa romana a barebana te ka mer u hakatsina i puta alimiu, ba limiu te hakats pouts namiu ti raharaha mam menien lia. y~kNa lia e hatei lel rago limiu: alimiu go hiangilngil iam.” A barebanar i puta e raharaha rariou romana limiu Z}-Alimiu u ma hopu kap namoi lia te go pan u lia i tamilimiu. E moa. Alia u hopu kap rio limiu te go kukute mena milimiu alia. Na lia e hala tala mera goi limiu te go na kato mena milimiu u ngil tere Sunahan. Ba limiu te ma tapusun katoe moien. Ne Tamar e hala ranoi limiu a man ka te singo sile moa limiu i tanen te ka uami limiu i tar. |Alia e ma ngö lel ragi limiu u katunun kui, taraha a katunun kui e ma atei sile nei a ka te katoena a katunun hakui i tanen. Kaba alia e ngö tala ragi limiu a ma tsomi i tar, taraha alia u hatei hakapa rilimiu u ranga hoboto te hatei e Tamar alia. O{Na te hengo hanige mia limiu u ranga i tar, alimiu a ma tsomi i tar. $zA Te mate silena a toa katun a ma tsomi i tanen, nonei e haruto nena nonei e ngil soku koru ranen. E moa noa has tu ngil te ga antunaia turu mar ngil teka. `y9 Alia e hatei rago limiu: alimiu go hiangilngil uam te mar ngil has mera gilia alimiu. x  “Alia e hatei ragu lei limiu u ranga teka ba limiu te tatei sasala uamiu te mar sasala has uagu lia, ba te sasala nitoamiu. .wU Te hengo hanige mia limiu u ranga i tar ba lia te ngil koru noa has rago limiu, te mar ngil mena nei e Tamar alia, taraha alia e hengo hanige iegu u ranga i tanen. v/ Alia e ngil koru rago limiu te mar ngil koru has mena nei e Tamar alia. Na limiu go ka gono has memo lia ba lia te ngil koru noa has rago limiu. u!Poata te katoe mia limiu a markato a niga ba te soloseiemiu e Tamar, ba limiu te haruto has namiu alimiu u katunun tsitsilo hamana i tar. tTe ka gono memia limiu alia na te hengo hanige mia limiu u ranga i tar, ba limiu te lue mou romana ta ka te singo sile mou limiu. /sWA katun te ma ka gono menei lia e ba nariou romana. Nonei e here nei a hikalanin roei te langona. U hikalan teka e goner ba te lapo ba naria turu tula ba te atsina. r)“Alia u roei na limiu u hikalan. Te rokotona a hikalan turu roei ba te ka mena a nitoatoa i tanen, ba nonei te toan hua haparana. Ne kato has uana i iesana i tamilimiu. Te ka gono memia limiu alia ba lia te ka gono has mera golimiu, ba limiu te toan kato hanigemiu a man ka te ngilena e Sunahan. Kaba te la ba namia limiu alia, ba limiu te ma antunan kato nami ta toa ta ka te ngilena e Sunahan. ,qQAlimiu go ka gono memo lia ba lia te ka gono has mera golimiu. A hikalan e ma antunan hua pepeisa nei. Nonei e ga rokoto noa hasia i tuanreina u roei ba te toan huana. Ne kato has uana i iesana i tamilimiu. Alimiu e ma antunan katoemi ta markato ta niga te go ma ka gono mena milimiu alia. epCAlimiu e here talemi a hikalan te gogosona, taraha alimiu e hengo hanigemiu u ranga i tar. o9Hena, a katun e roron ngats ba nena u hikalanin gerep hoboto te ma huari. Na nonei e kato hagogoso sil hase nei a hikalan te huana te go hua hapara lel uen. U katun te hamana uar i tar e hereri u hikalan te huar, nu katun te ma hamana uari i tar e hereri u hikalan te ma huari. xn kBe Iesu e ranga lelina me poiena, “Alia u roein gerep hamana, ne Tamar e here nei a katun terena kuin gerep. NmKaba a barebana tara han i puta e gi atei sil alia e katoegu a mamana ka hoboto te hatei nei lia e Tamar te go kati lia, taraha alia e ngile iegu e Tamagulia. “Takei tala iam. Ara gi la.”#l?Alia e ma tatei ranga hapara lelgi i tamilimiu, taraha nonei a kapan tara han i puta teka e la nama. Nonei e moa ta nitagala te ga haka puta menien lia. kAlia e hatei tala ragu lei limiu a ka teka i mam te na butu noen, ba poata te butu hamana noen ba limiu te hamana mia romana i tar. pjYAlimiu e hengoe mula alia e poie gula i tamilimiu, ‘Alia e la talagu, kaba lia e la pouts has guma romana i tamilimiu.’ Te ngile moa limiu alia, alimiu e sasala memou te la uagu lia tere Tamar, taraha e Tamar te pan nano lia. %iC“Alia e la ba tala rago limiu ba lia te hala ragi limiu a masalohana, a masalohana peisa i tar. A barebanana tara markatona i puta e ka mer a masalohana peisa i taren. Kaba a masalohana i tar e niga balana tara masalohana i taren. A torimilimiu e go ma tokui ne go ma matout hasi. vheBe Tamagulia te hala nenama romana u Namnamei u Goagono te go mi lu a makum i tar. Nonei e taguhu rano limiu ba te mi hatuts ranei limiu a man ka hoboto, ba te mi haka poutsena romana a man ka hoboto tu hatei rilia limiu i bakumilimiu. ag;“Alia e hatei ragi limiu a man ka teka tara poata te ka gono noa mera gia lia limiu. efCKaba a barebanana tara markatona i puta e ma hengoeri u ranga i tar. A katun te ma ngile nei lia e ma hengo hase nei u ranga i tar. Nu ranga te hengoe milimiu u ma habutei lia. E Tamar te hale molia te habutu mame ien. {eoBe Iesu e ranga palisina i tanen me poiena, “Taraha, alimiu e hengoemiu u ranga i tar. A katun te ngile nolia e hengoe nou u ranga i tar. Be Tamar te ngil hase noen, na lam mere Tamar e la has uamuma romana i tanen ba te mi ka gono memen. QdBe Judas te halhalia tere Judas Iskeriot e poiena tere Iesu, “O Tsunono, aha te hatara peisa sile moi lö a peisam i tamulam ba te ma hatara nami a peisam tara barebanana tara markatona i puta?” Sc“A katun te hengoena u ranga i tar ba te kukutie nen, nonei a katun teka te ngile nolia. Be Tamar te ngil hase nou a katun te ngile nolia, na lia has e ngile goen ba lia te hatare goien a peisar.” %bCA poata e butu nama romana ba limiu te na atei peisa namou romana alia e ka gia tere Tamar na limiu e ka has uamiu i tar na lia e ka has uagu i tamilimiu. &aETara tsitabubun poata ba barebanana tara markatona i puta te ma tara lele roi lia, kaba alimiu te tare molia. Taraha, alia e toatoa pouts gou na limiu has. `“Alia e ma tatei la ba ragoi limiu ba limiu te heremi a pien a binaui. E moa. Alia e la pouts uaguma romana i tamilimiu. __7A barebanana tara markatona i puta e ma antunan lue rien, taraha nori e ma tare rien na ma atei sil hase rien. Kaba alimiu e atei sile men, taraha nonei e ka gono mera nolimiu na nonei e ka has noa i torimilimiu. ^#Ba lia te rangatse gou e Tamar ba nonei te hala ranei limiu a tana Hihitaguhu, u Namnameina turu mana te go mi ka gono nitoa meraio limiu. g]GBe Iesu e poe lelena, “Te ngile moa limiu alia, ba limiu te hengoe mou u ranga i tar. \Te rangata namia limiu ta toa ta ka tara solor ba lia te katoe goen.” E Iesu e hatein te la uanama romana u Namnamei u Goagono [  Na saha ka te rangata sile mia limiu tara solor, alia e katoe goen. E kato uana teka ba lia te soloseie gou a solona e Tamar. ^Z5 U mana koru alia e hatei rago limiu, a katun te hamana uana i tar e katoe nou romana a man toukui te katoe gulia. Na man toukui i tanen e la sei nou romana tara man toukui teka, taraha alia e la uagu tere Tamar. HY  Hamana iam te ka uagu lia tere Tamar na te ka has uana e Tamar i tar. Te moa milimiu ta nihamana teka, ba limiu te hamana noa hasemiu u toukui i tar e haruto nena te ka uagu lia tere Tamar. UX# Alö e ma hamanami te ka uagu lia tere Tamar ne Tamar e ka has uana i tar? U ranga te hatei negu lia i tamilimiu u ma habutei lia. Kaba e Tamar te ka gono meno lia te katoena a man toukui peisa i tanen. ]W3 Be Iesu e poiena i tanen, “Alia u solon ka gono meraio limiu. Ba lö, o Pilip, te ma atei sil noa hase milia? A katun te rute nolia e ruto hasena e Tamar. Aha te poe mulö, ‘Haruto ramei lam e Tamamulö’? nVUBe Pilip e poiena i tanen, “O Tsunono, haruto ramei lam e Tamamulö, ba te antunana i tamulam.” +UOTe atei sile mia limiu alia, alimiu e atei sil hasemiu e Tamar. Na alimiu e atei sil tale moen tara poata teka na i murimuri has. Na limiu u tara hakape men.” :TmBe Iesu e poiena i tanen, “Alia a maroro, na lia a mouna turu mana, na lia a mouna tara nitoatoa. E moa ta katun te go la u tere Tamar tara tana maroro. Alia peisa a maroro. S Be Tomas e poiena i tanen, “O Tsunono, alam e ma atei silemi te la uamou lö. Ime te mar atei sil mena moi lam a maroro?” HR Na limiu e atei silemiu a maroro tara han te la uagou lia.” 5QcAlia e la silegu te go na hamatskö mam meni a makum i tamilimiu, ba lia te na la pouts guma romana ba te mi lu mera gilimiu i tar te go na ka mia limiu te na ka gia lia. 3P_A rum a para e kana i luma tere Tamar, na lia e la silegu te go na hamatskö mam meni a makum i tamilimiu. Alia go ma tatei hatei rilimiu a ka teka te go ma mana uaien. qO ]Be Iesu e poe lelena, “Alimiu go ma tokumi. Hamana uam tere Sunahan na limiu go hamana has uam i tar. N &Be Iesu e hohou rangata uana i tanen me poiena, “Alö be mate hamana bemou lia? U mana koru alia e ranga mego lö, tara bong teka noa lahas ba lö te holis topisa namou te go atei sil meni lö alia, i mam te kekeretskö noa a keriau a tson!”M! %Be Pita e poiena, “Tara neha tsiponi te ma antunan kukute megi lia alö tara poata teka? Te go ngil u lö ba lia te mate beie golö.” ZL- $Be Saimon Pita e poiena tere Iesu, “O Tsunono, ime te la uamou lö?” Be Iesu e poiena, “Alö e ma antunan kukute namoi lia tara poata teka tara han te la uagou lia, kaba alö e kukute moto mou.” K/ #Te hiangilngil moa limiu, bu katun hoboto te atei sile riou alimiu u katunun tsitsilo i tar.” E Iesu e hatei mamin te ga holis u romana e Pita J- "Alia e hala ragi limiu u toa u ranga u tsimus: alimiu go hiangilngil iam. Alimiu e hiangilngil mou ba te kato uana tu mar ngil merai lia limiu. {Io !A ma tsi pien, alia e ka gono mera golimiu tara tsitabubun poata, ba lia te toan la ba rago limiu. Ba limiu te sakie molia. Kaba alia e hatei ragi limiu tu ranga u lia tara pal kapan turu Jiu, ‘Alimiu e ma tatei la uami te la uagu lia.’ {Ho Alia te hala seiegu a solona e Sunahan be Sunahan te hala seie nou a solor, ba nonei te kato boroboro hase noen. G1 E Judas e la hakapa be Iesu e poiena, “A solor e hala sei tale riou, alia tu butun katunuma. Ba lia te hala sei hasegu a solona e Sunahan. cF? Be Judas e lu hakapena a tsi beret me toan lakasana. Ba ke bong talana. U ranga u tsimus sE_ E Judas e roron pepeito kapin u moni turu katunun tsitsilo, ba palabi e poier e Iesu e ranga mei e Judas te go na hol menien ta tsi kana tara kannou, ba palabi te poier nonei e ga na hala toumin a tsi moni turu katun ti moa ta moni. rD] E moa ta toa ta katun ti gum hahisia turu tebol te ga atei sili aha te ranga silei e Iesu u ranga teka. C7 Be Judas e luena a tsi beret, be Satan e toan seina i tanen. Be Iesu e poiena i tanen, “A ka te katsin kato nemu lö alö go na kato boroboren!” 8Bi Be Iesu e poiena, “Alia e kane goi a tsi beret a sirö ba te hale goien nonei a katun.” Ba nonei e kaneto a tsi beret me hale neien e Judas, a pien tere Saimon Iskeriot. SA Ba lia te hatalupu uagu tere Iesu me poiegu, “O Tsunono, esi nonei?” e@C Be Saimon Pita e kalohe nolia me poiena, “Alö go rangatsen esi nonei te ranga nanen.” S? Na lia e Jon a tsomi tere Iesu, alia tu ka hasukusukuia i rehina e Iesu. ]>3 Bu katunun tsitsilo i tanen e hiataratarar. Nori i ma atei silei esi te ranga nen. e=C E Iesu e ranga u teka ba peisanen te tiama koru talana, ba nonei e ranga hapanina me poiena, “U mana koru alia e ranga hamana mera golimiu, a toa i tamilimiu e na haruto neno lia turu katun te paköe rio lia.” Q< U mana koru alia e ranga hamana mera golimiu, te hala mena gilia a toa katun i tamilimiu ba limiu te lu has mena mien i tamilimiu, e here nei alimiu e lu hase molia. Na poata te lue mia limiu alia, alimiu e lu hasemiu e Tamar te haleie molia.” E Iesu e hatei mamin a toa katun e ga haruto nen romana turu katun ti paköe ien ;  Alia e hatei ragi limiu a ka teka i mam te butu noen, ba poata te butu hamana noen ba limiu te hamane mou nonei alia e Kristo. :y “U ranga teka e ma la uanei i tamilimiu hoboto. E moa. Alia e atei silegu u katun tu hopu kapir lia. Nu ranga turu Buk u Goagono e butu hamana nou te poiena, ‘A katun te nou gono meio lia e na haruto neno lia turu katun te paköe rio lia.’ p9Y Alimiu e atei silemiu a ka te ranga nagu lalia. Alimiu go kukute hase men ba limiu te toan sasalamiu. &8E U mana koru alia e ranga hamana mera golimiu, a katunun kui e ma pan nanei a katun pan i tanen. Na katunun tatala e ma pan has nanei a katun te haleie nen. L7 Alia e kato negu lei a ka teka te go kato has uam limiu i iesana. ^65 Alia e galuse gula a man moumilimiu. Ba limiu te galus hasemiu a man mour a palabi. 95k Alimiu e ngöe milia a Tson Hihatuts, na limiu e ngö hase milia a Tsunono. Na limiu e ranga hamatskömiu, taraha alia a Tsunono i tamilimiu na Tson Hihatuts has i tamilimiu. I4  E Iesu e galus hakapi a man mouren ba te hasei poutsena u hasobu u ngahangaha i tanen me gum poutsuna. Ba nonei e poiena i taren, “Alimiu e atei silemiu a ka te katoe gula lia i tamilimiu? 3 E Iesu e atei sil esi te katsin haruto nen turu katun ti paköe ien. Nonei te poe beien, “A toa i tamilimiu te ma gogoso nei.” 21 Be Iesu e poiena i tanen, “A katun te totobu hakapa, a peisanen e gogoso hobotona. A torimilimiu e gogosona. Kaba toa puku te ma gogoso nei.” 1+ Be Saimon Pita e poiena i tanen, “A tsi tsunono, te kato uanen teka, ba lö te galusem a man mour na man limar na bakur na peisar hoboto!” &0E Be Pita e poiena, “E moa koru te go galus meni lö a man mour!” Be Iesu e poiena, “Te ma galuse gia lia alö, ba lö te ma tatei katun uami i tar.” {/o Be Iesu e poiena i tanen, “Alö e ma atei silemi a ka te kate gulia teka, kaba alö e atei moto mou romana.” .  Poata te hasula u e Iesu tere Saimon Pita, be Pita e poiena i tanen, “A tsi tsunono, alö e ma tatei galusemi a man mour!” -7 Ba nonei e hakis nena u ramun tara tabeli ba te tanian galusena a man mour u katunun tsitsilo i tanen me sahi hapalaka rane ien u taol te pouse ien. , Ba nonei e takeina ba te lu ba nena u hasobu u ngahangaha i tanen me pousena u taol ba te kato here nanei a peisanen a katunun kui. 5+c Ne Iesu e atei sil e Tamanen e kato hapane ien tara mamana ka hoboto, na nonei e atei sil hasi nonei e lama tere Sunahan na nonei e ga la pouts has u romana tere Sunahan. >*u E Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i nou a kannouna tara bong. Ne Satan e ranga hakapa mei e Judas Iskeriot a pien tere Saimon te go haruto menien e Iesu turu katun ti paköe ien. )  U lan i mam tara kannouna turu Paska turu Jiu e butu hakapa tala, be Iesu e atei silena a poata e sukusuku koru talana te ga la ba menien a han i puta teka ba te la pouts uana tere Tamanen. Nonei e roron ngil korur u katun i tanen. Nonei e ngil nitoa ren. () 2Na lia e atei silegu u ranga i tanen te hala nena a nitoatoa te ka nitoana. Na man ka hoboto te ranga nagu lia e hatei e Sunahan alia.”x'i 1Alia e ma ranga negi u ranga peisa i tar. E moa. E Tamar te haleie molia te hatei lia a ka te go rangein lia. U&# 0Kaba a katun te tori-tsuga nano lia na te rama nena u ranga i tar, nonei e butu noa hasina romana tara toa tsonun hamou turu ranga tara kapakapana poata. Nu ranga te katoe gulia nonei te na hamoue noen. e%C /Te hengo papalena a katun u ranga i tar ba te ma kukutie neien, alia e ma tatei one gien. Taraha, alia u la silema te go mi lu ba meni u barebana i puta a nihahuna. Alia u ma la sile mei te go mi ona merien lia. E moa. $ .Alia u la uama i puta u here mei u ualesala. Alia u la silema ta katun te go hamana u i tar e go ma ka mei tu baku tu kuhil. U## -Na katun te tare nolia e here nei e tara hasena e Sunahan te haleie molia. " ,Be Iesu e ranga hapanina me poiena, “A katun te hamana uana i tar e hamana has uana tere Sunahan te haleie molia. 2!] +U katun teka i ngil koru noa hasi te gi haniga merien a palair u katun. Nori i ma ngil korui te go haniga merien e Sunahan. U ranga tere Iesu e kot rena romana u katun > u *Kaba a para a pal kapan turu Jiu i hamana noa hasia tere Iesu. Kaba nori i ma ranga nien i matar a barebana, taraha nori i matoutir u Parisi te gi tsuga ba merien tara luman lotu. lQ )E Aisaia e mar ranga u teka, taraha nonei e tara mami te ga pan u romana e Kristo me hatei nanen. nU (“E Sunahan e kato hakuhil u hakhakats i taren te mar kuhil uana a katun a matakiau.Nonei e kato hatu hasi a bakuren.Na mataren e ma antunan tara lele nei a ka te manana, nu hakats i taren e ma antunan atei sil lel hase nei u ranga u mana.Na nori e ma antunan habirits pouts lel uari i tar ba lia te kato kato haniga pouts ragen. E moa.” N 'Nori i ma antunan hamana talai, te poe hasi e Aisaia i manasa, ]3 &Na ka teka e kato hamani u ranga tere Aisaia a propetina i manasa te poien,“O Tsunono, u katun e ma hamaneri u ranga i tamulam.E Sunahan e harutein a nitagala i tanen tara man toa man katun lasi.” U# %Nonei e kato u mirakul u para i mataren, kaba nori i hahamana noa has nen. D $Alimiu go hamana uam i tar tara poata te ka gono noa mera gia lia alimiu, ba limiu te pien uamiu i tar.” U Jiu i hahamana E Iesu e mar ranga u teka ba te toan mous ba rena u Jiu teka. 9k #Be Iesu e poiena i taren, “Alia e heregi u ualesala te gamon ka gono lel mera golimiu. Alimiu go hamane iam u ranga i tar ba lia te halesala negu a maroro i tamilimiu. Alimiu go ma kato uami tara katun te bong kapu nana i gusuna maroro. Nonei e la mena u kuhil ba te ma atei sile nei ime te la uanen.  "Ba barebana e poier i tanen, “U Buk u Goagono e poiena e Mesaia te hopu kapin e Sunahan te ga butun katun uen, nonei e toatoa nitoana romana. Te na haka sei ria romana lö tara koruse, gaha tsiponi te poe nami lö alö nonei tu butun katunuma?” L !E Iesu e ranga u teka ba te hatei nena te mar mate uanoen romana. jM Ba poata te haka seie roen romana lia tara koruse, ba lia te toan las reguma u katun hoboto.” iK A poata turu kot tere Sunahan e sukusuku tala nama. Nonei e katsin tsuga ba tala nena e Satan.   Be Iesu e poiena, “Alia e atei silegu e Sunahan e hengoe lalo lia. Kaba nonei e ranga ualala teka te go atei has uam limiu. ' Ba barebana ti ka hasukusuku e hengoer u gutsil teka me poier, “U gururu!” Ba palabi e poier, “A toa angelo te ranga gono mela len!” 1[ O Tamar, alö go kato hapan a peisamulö.” Bu toa u ranga e butu nama i Kolö me poiena, “Alia u kato hapan hakapi a peisar na lia e kato lel hase goen romana.” M Be Iesu e poe lelina, “A torir e tiama koru talana. Kaba alia go poei aha, ‘O Tamar, alö go lu ban a poata a omi te butu tala nama i tar’? E moa. Taraha, nonei a ka tu la sile malia. [/ A katun te ngilin kato nena a toukui i tar e ga kukuteio lia. Na katun te katoena a toukui i tar e na ka noa te na ka has gia lia, ne Tamagulia te kato hapane noen.” E Iesu e hatein te ga na mate uen romana jM A katun te hakats talasi nena a nitoatoa i tanen i puta e na mate noa talasina romana. Kaba a katun te hakats koru nena e Sunahan ba te ma ngil korue nei a nitoatoa i tanen i puta e na luena romana a nitoatoa te ka nitoana.  Alimiu e atei silemiu a markato tara ngalin kannou. Te ma lebe ria a tsi ngalin kannou ba te ma buta nei, ba nonei te ka tun talasina. Kaba te lebe rien ba te butana, ba nonei te toan pusuku talana ba te na hua haparana romana. Ne kato has uana i iesana i tar. U mana koru alia e hatei rago limiu, alia e mate gou romana. Alia e mate sile gou te gi lu meni u katun u para a nitoatoa hamana. ~ u Be Iesu e poiena i taren, “A poata e butu hakapa te kato hapan poutse noa e Sunahan alia, alia tu butun katunuma. V % Be Pilip e na hateiena e Endru. Be re Endru mere Pilip e na hateier e Iesu.   Ba nori e la uar tere Pilip, a toun Betsaida i Galili, ba nori e poier i tanen, “A tsi tsunono, alam e ngilin tara nem e Iesu.”   U palair u Grik i ka hasia i gusur u barebana ti la u i Jerusalem tara kannouna turu Paska ti na lotu uen tere Sunahan.   Bu Parisi e hiararangar me poier, “Ara e mastei hapiu naren. Tara iam, u katun hoboto e kukutie ren!” U palair u Grik i sake e Iesu R U katun u para koru teka i na hitupali mei e Iesu, taraha nori i hengoen te ngö halakasa meni e Iesu e Lasarus me kato hatoatoa poutse nen. A pal barebana ti tara hakapi a mirakul teka ti hatei ren. kO Nu katunun tsitsilo i ma atei silei nonei u ranga tara poata teka. Kaba i murimuri, te la poutsna romana e Iesu i Kolö, ba nori te toan hakats pouts ner romana te mar ranga u u Buk u Goagono, nu ranga i tanen e butu hamana.  Be Iesu e sabiena a toa tunan dongki me osana i tanen. Nonei e kato u te ranga u u Buk u Goagono i manasa te poien,“E moa te go matoutuam limiu, u barebanar i Saion.A King i tamilimiu e la tala uanama i tamilimiu, ba te osana tara tunan dongki.” K Ba nori e luer a man kalan roei me na katsin hitupali meren me ku hapanir me poier, “Hosana! E Sunahan e kalalena a katun te la menama a nitsunono i tanen! Solosei iam a Kingina i Israel!”  Turu tanu lan a parapara koru u katun ti la uama tara kannouna turu Paska turu Jiu i hengoen e Iesu e la uanama romana i Jerusalem. } Bu pris pan e toan korupakö ner te gi atung hamate meni e Lasarus has, taraha u Jiu u para i tanian tara halhal ban a pal kapan i taren ba te hamana uar tere Iesu ti hengo menien te toatoa pouts u e Lasarus. E Iesu e tuku herei a king i Jerusalem <q Nu Jiu u para i hengoen te ka u e Iesu i Betani, ba nori e mi katsin tarer e Iesu. Na nori e mi katsin tara hasi e Lasarus te hatakei poutseia e Iesu tara tou mate i tanen. 3 U katun ti moa ta moni e ka gono nitoa mera rio limiu. Kaba alia e ma ka gono nitoa mera goi limiu.” A pal kapan turu Jiu i korupakön e Lasarus |q Be Iesu e poiena, “Hakei! Nonei e haputu silei u uapi u soksoka teka tara poata te na honge roen lia tara kiou. yk Kaba nonei e ma ranga uai teka te tatagi sil merien u katun ti moa ta moni. E moa. Nonei e mar ranga u teka, taraha nonei a kopkop. Nonei a katun te taratara kapin a moni turu katunun tsitsilo na tere Iesu, na nonei e roron kopia i tanen. 9~k Ne Judas Iskeriot e ka hasia teka. Nonei a toa katunun tsitsilo tere Iesu na nonei has te haruto nanou romana e Iesu turu katun ti paköe ien. Ba nonei e poieto, “U uapi teka e antunana tara 300 denarius, a holina turu 300 u lan. A neha ti ma hahol nien ba te hala naria turu katun ti moa ta moni?” R} Be Maria e luena a botolo uapi u soksoka ti kuiei a ka ti ngöei u nat ba te hol sei koruna. Ba nonei e kis nanen i mouna e Iesu me sahe nei a mounen a hulunen. Ba luma e saputena u masina turu uapi. | Bu katun i nas bete ien a tsi kannou. Ne Marta e susoata a kannou be Lasarus nu palabir u katun e gum gono mer e Iesu turu tebol. ~~T}||<{z yxwwwvvSuu tsvr`qAptoonEmallXkknjjiThgffeAdccab{aa6`__K^t]\\d[[=ZZ#YYWVVUTTTSaRQPP2OOSNM]L2KbJIIHYGGF5E^DCB\A@@'?>>/<<;;8:v99_87(6\5534s33{321{100#/.--b,B+*9)8('i&&6%a$#"!!# a]W0x MBsJtQ # o T Cq S Kaba u katun u omi teka i romana e kato noa has uar i iesana. Nori e kato homi pouts haser a tuanreiren ne tori-tsuga ba has ner u katun pan, ba te ranga homi ner a pal kapan i Kolö, taraha nori e kukutier a markato turu sinasoho i taren te kato uana teka. mR UNa limiu e atei has nemiu a taun ni Sodom ni Gomora nu palair u taun has i rehiren. U katun ti kaia i taren i kato homi koru mei a peisaren ti hiatsikotsikolo pouts u a pal tson na ti hiahahaloku pouts u a tohaliou. Be Sunahan e hakulupu hakapa raten. Na ka teka e haruto nena ime te mar hahuna mera neien romana u katun u omi turu tula te kulupu nitoana. 1Q ]Na tana ka has. U palair u angelo i sigali a man nipepeito te hala rien e Sunahan, ba nori i hipus ba neto a han i taren i Kolö. Be Sunahan e kits kap ratei u angelo teka a man ka te hereri u tsien, ba nori e ka nitoa ria tara makum te kuhil koruna antunana te butuna romana u lanin hahuna pan. P }Alimiu u atei sil hakape iam a man ka te kato a Tsunono i manasa, kaba alia e ngilin hatei lel ragien limiu. E Sunahan e taguhir u katunur i Israel me lu ba ranen tara han i Itsip, kaba i murinen nonei e kato hamatir u katun i gusuren ti hahamana. O #Taraha, u palair u katun u omi e hasohala hamous ria i gusumilimiu, u katun te ma hapaneri e Sunahan. Nori e hanige ier te ga tsikolo pinopino u a katun, taraha nori e poier e Sunahan e roron tatagi rena u katun ba te ma tatei hahuna rane ien. Ba nori te holis ner a toa puku a Tsunono i tarara e Iesu Kristo. U propet i koloto i manasa me poier e Sunahan e hahuna rena romana a mar katun teka. \N 3A ma tsomi, alia u ngil koru te go koloto u lia i tamilimiu ba te hatei ragi limiu ime te mar lu pouts meri e Sunahan ara. Kaba lia go koloto meni i tamilimiu a tana ka. Alia e hatei hatagala rago limiu te go tagala sil mena milimiu u ranga u mana te hamane rara. E Sunahan e hatuts rira u ranga i tanen te gi ma tatei palisi romana. -M UE Sunahan e tatei tatagi nitoa rano limiu ba te hala ranei limiu a masalohana pan. Na lia e ngil hasegu alimiu go hiangilngil nitoa iam. U tson hihatuts u gamogamo L +Alia e Jut. Alia e kui beiegu e Iesu Kristo, na lia e toulane Jemis. Alia e koloto menagi a tsi kalanloun teka i tamilimiu a pal barebana tere Sunahan. E Sunahan e Tamarara e ngö meri limiu i tanen ba te ngil rano limiu. Ne Iesu Kristo e taratara kap haniga rano limiu. 0KYNe Iesu e kato hasi a palabina man ka man para. Na sanena te gi koloto hoboto meni a man ka te katoen, a han i puta teka sane saputu piu toumuna romana turu buk.#J?Alia e Jon, a katunun tsitsilo tere Iesu te koloto negu a man ka teka. Alia u tare ien ba te hatei nagen, na lam e atei silem te mana uana u ranga teka. 9IkI murinen, u ranga te poei alia e ma tatei mategi romana e hula laia tara pal barebana tere Iesu. Kaba e Iesu e ma poei alia e Jon e ma mategi romana. E moa. Nonei e poe lasi, “Te ngile gia lia nonei ga toatoa hantunaia tara poata te kopis pouts guma romana lia, a ka teka e ma ka uanei i tamulö.” EHBe Iesu e poiena i tanen, “Te ngile gia lia nonei ga toatoa hantunaia tara poata te kopis pouts guma romana lia, a ka teka e ma ka uanei i tamulö. Alö go la gono noa has meio lia!” ~GuBa poata te tareia e Pita alia, ba nonei e poiena tere Iesu, “O Tsunono, aha te butuna romana tara katun teka?” F7Be Pita e tanian la gono mena e Iesu, ba nonei e habiritsina me tare nolia tu kukute merien lia. Alia nonei a katun te ngil korui e Iesu, na lia tu gum hasukusukuia i tanen tara kannou me poiegu, “O Tsunono, esi nonei te haruto nano lö turu katun te paköe rio lö?” REE Iesu e ranga u teka ba te haruto nena te mar solosei mena nei romana e Pita e Sunahan tara poata te atung hamate rien romana. Be Iesu e poiena i tanen, “Alö go la gono memo lia.” E Iesu ne Jon %DCU mana koru alia e ranga hamana mego lö, a poata tu hitots noaia lö, alö u hula la mei u ngil i tamulö. Kaba poata te tsonpan mia romana lö, ba lö te na hasoe iem a limamulö bu palair u katun te kitse rio romana lö ba te na piou naria lö tara makum te raman la uamu lö.” C5Be Iesu e rangata hatopise iena e Pita me poiena, “O Saimon, a pien tere Jon, alö e ngil korue molia?” Ba torina e Pita e tiama tala mena te rangata hatopisa u e Iesu me poiena, “Alö e ngile molia?” Ba nonei e poiena tere Iesu, “O Tsunono, alö e atei silem a mamana ka hoboto, na lö e atei sil hasem alia e ngile golö.” Be Iesu e poiena i tanen, “Alö go taguhir a pal barebana i tar. )BKBe Iesu e rangata hahuolena e Pita me poiena, “O Saimon, a pien tere Jon, alö e ngil hamane molia?” Be Pita e poiena i tanen, “Aa, o Tsunono. Alö e atei silem alia e ngile golö.” Be Iesu e poiena, “Alö go hanour u sipsip i tar — alö go hatuts hanigeir u katun i tar.” pAYPoata tu nou hakapaia lam, be Iesu e poiena tere Saimon Pita, “O Saimon, a pien tere Jon, alö e ngil hase molia? U ngil i tamulö e saluhiena u ngil turu katun teka?” Be Pita e poiena i tanen, “Aa, o Tsunono. Alö e atei silem alia e ngile golö.” Be Iesu e poiena, “Alö go tara kapir u tunan sipsip i tar, nori u katun u pinolasa i tar.” @Nonei a hatopisana a poata teka te butuia e Iesu turu katunun tsitsilo i tanen i murina te takei pouts ien tara tou mate. E Iesu ne Pita 4?c Be Iesu e hanou ranei lam a beret na iena. > Be Iesu e poiena i tamulam, “Mi nou talam.” Na lam u ma rangatani nonei esi, taraha alam u atei sil nonei a Tsunono. =9 Be Pita e sei poutsuna tara tsi tolala me las hasungena a abe iena a saputu. A iena a kapan a para e ka, e antunaia tara 153, kaba a abe e ma tapusi. R< Be Iesu e poiena i tamulam, “La memuma ta iena te sohe muma limiu.” q;[ Poata tu sung hakapaia lam, ba lam u tareto u tula na ma tsi iena ti höia i tanen, na beret e ka has. 4:aAlam u palaina u katunun tsitsilo u ma lehana ba koruni a kotolana, a tolima maloto a ngaha puku. Ba lam e sua hasung tala muma me las hapasa nem a abe te saputi a iena. D9Ba lia e poiegu tere Saimon Pita, “Nonei a Tsunono!” Ba poata te hengoeia e Pita u ranga teka, ba nonei e hasei boroborena u hasobu i tanen me kurapa uana turu ramun me ape sunguna. a8;Ba nonei e poiena, “Alimiu go lapo menami a abe tara pal matou, ba limiu te toan sohemiu ta iena.” Ba lam e lapo nem a abe me toan sohem a iena a para koru, ba lam e ma antunan las hasei namien tara tsi tolala. w7gBa nonei e poiena i tamulam, “A galapien, alimiu e soho hase muma ta iena?” Ba lam e poiem, “E moa.” ^65A ke sukusukun lunlan tala, be Iesu e tuolna i kotolana. Kaba alam u ma mareie ien. P5Be Saimon Pita e poiena i tamulam, “Alia e na hagala talagu.” Ba lam e poiem i tanen, “Alam e la gono has memo lö.” Ba lam e sua talam me na hagala halanim, kaba lam u ma sohe mei ta iena. M4Alam a palair u katunun tsitsilo i tanen u ka hoboto — e Saimon Pita, ne Tomas ti ngö hasei “U Puna”, ne Natanielina i Kena i Galili, na lam a galapien tson tere Sebedi, na elasolana lel. "3 ?I murina a poata teka e Iesu e butu lelia turu katunun tsitsilo i tanen tara Ramun i Galili te ngö haseri a Ramun i Taibirias. Nonei e mar butu u teka. ]23U ranga teka i kolotoni te go hamana mena milimiu e Iesu nonei e Mesaia a katun te hopu kapin e Sunahan, a Pien Tson tere Sunahan. Na te hamana uami limiu i tanen ba limiu te lu hase mou a nitoatoa i tanen.z1mE Iesu e kato u palair u mirakul u para i matamulam u katunun tsitsilo ti ma kolotoni i iahana u buk teka. >0uBe Iesu e poiena i tanen, “Alö e hamana mem te tara mena milö alia. E Sunahan e kalala rena u katun ti ma tarei lia kaba e hamana noa hasir.” A ka ti koloto silei u buk teka k/OBe Tomas e ranga palis uana i tanen me poiena, “Alö a Tsunono i tar! Alö a Sunahan i tar!” w.gBa nonei e poiena tere Tomas, “Hakeia a kabelemulö teka, ba lö te tara uam tara man limar, ba lö te hasoa nem a limamulö ba te tupa namen i iogana i liklikir. Alö e moa te go hipus menai a nihamana, e moa. Kaba alö go hamana.” y-kI murina te kapaia u toa u wik, ba lam u katunun tsitsilo i tanen e ka lel mia i luma, ne Tomas e ka gono has merio lam. U tamana e pili, kaba e Iesu e tasuma me tuolna i gusumulam me poiena, “Masalohana e tatei ka gono mera nolimiu.” J, Ba palabir u katunun tsitsilo e hateie ren me poier, “Alam e tara hakape muma a Tsunono.” Be Tomas e poiena i taren, “Te ma tare goi lia u uahil turu nila tara man limanen, na te ma tupa nagoi lia a kabeler tara man makum turu nila, na te ma tupa nagoi lia a limar i liklikinen, e moa te go tatei hamana u lia.” +E Tomas, nonei a toa i tamulam turu 12 u katun i ngö hasei “U Puna”, e ma ka gono merai lam poata te lama e Iesu. Q*Te lu ba namia limiu u markato u omi turu katun, bu markato u omi teka te tiana. Te ma lu ba namia limiu u markato u omi turu katun, bu markato u omi teka te ma tatei tia has nei.” E Iesu ne Tomas |)qNonei e mar ranga u teka ba nonei e husa uana i tamulam me poiena i tamulam, “Lu tale iam u Namnamei u Goagono. 0(YBe Iesu e ranga lelina i tamulam me poiena, “Masalohana e tatei ka gono mera nolimiu. E Tamar e hala mena moi lia i puta ba lia te hala kalakala uas rago limiu.” #'?Nonei e ranga hakapa ba nonei e haruto ranei lam a man limanen na liklikinen. Ba lam u katunun tsitsilo u sasala koru mieto tu marei meni lam a Tsunono. $&ANonei noa has turu lan, alam u katunun tsitsilo u matoutir u Jiu, me piliem u tamana tara luma tu kaia lam. A pitala e tsiruku hakapa nonei turu lan tutun turu wik teka, be Iesu e butuna me tuolna i gusumulam me poiena i tamulam, “Masalohana e tatei ka gono mera nolimiu.” }%sBe Maria Matalina e la talana me na ranga merena u katunun tsitsilo me poiena, “Alia e tara hakape guma a Tsunono!” Ba nonei e hatei has rate ien nonei u ranga teka te ranga mena meien e Iesu. E Iesu e butuia turu katunun tsitsilo i tanen W$'Be Iesu e poiena i tanen, “Alö e moa te go pile kap menai lia, taraha alia e ma la noa gulei i iasa tere Tamar. Kaba alö go la tara man hahatoulana i tar, a pal barebana te hamana ria i tar, ba lö te na hatei ramen alia e lagu i iasa tere Tamar ne Tamamilimiu has. Alia e lagu tara Sunahan i tar na Sunahan has i itamilimiu.” *#MBe Iesu e poiena i tanen, “Maria!” Be Maria e habirits uana i tanen me poiena turu Ha-Hibru, “Rabonai!” U mar ranga teka e poiena, “Tson Hihatuts.” "1Be Iesu e rangatse nen, “A tsi tahol, a neha te tabe sile mulö? Esi te sakie mulö?” E Maria e poei nonei a tson te taratara kapin a kui, ba nonei e poiena i tanen, “A tsi tsunono, tu lu halhale len lö, hatei moi lia ime tu na hake ien lö ba lia te na lue goen.” !E Maria e mar ranga u teka ba nonei e gamon habiritsina me tarena e Iesu te tuolia i sukusuku, kaba nonei e ma atei silei nonei e Iesu. L  Ba nori e rangatse ren, “A tsi tahol, a neha te tabe sile mulö?” Be Maria e ranga palisina me poiena, “Nori e lu halhale lila a Tsunono i tar, na lia e ma ateigi ime te na hake lilen!” =s Ba nonei e tarena a elasolana angelo i ka mei u hasobu u hiaka, ba nori e gum ria tara makum te opuia u tuanrei tere Iesu, toa e gumia tara pal baku na tabi e gumia tara pal mou. % E Maria e tuku poutsia tara kiou ba te tuolna i ielesala me tabena. Nonei e tabe noa has ba te turu putana me tara uana i iahana kiou. fE Ba lam a elasolana katunun tsitsilo e la poutsum i han. E Iesu e butuia tere Maria Matalina  Kaba lam u ma atei haniga sil koru noei u ranga turu Buk u Goagono te poiena nonei e ga takei poutsia tara tou mate i tanen. a;Na lia tu tuku mamia tara kiou u toan tasu has, ba lia e taregu a ka teka me hamanagu. *MBe Saimon Pita e la hamurimuri nama i tar me la soku nitoana tara kiou, me tarena u labalaba ti pitsei a tuanreinen te opu nu labalaba ti pits hahis nia i bakuna e Iesu. Kaba e ma opu gono mei u labalaba ti pitsei a tuanreinen. Nonei e tapits noa has ba te opu pepeisana tara tana makum. c?Ba lia e turu putagu me taregu u labalaba u lamelame e ka, kaba lia u ma tasui i iogana. iKAlam a elasolana u pieta tun, kaba lia u pieta hatala ban e Pita me na tuku mam gia tara kiou. A}Ba lam mere Pita e la ba nem a han me la uam tara kiou. 0YBa nonei e pietana tere Saimon Pita na i tar has me poiena i tamulam, “Nori e lous halakase lila e Iesu tara kiou ba lam te ma atei silemi ime te na hake lilen!” < sTara bongbong koru turu lan tutun turu wik, Maria Matalina e la u tara kioun mate ba ka te kuhil noana. Ba nonei e tarena a hatu ti hapili kap nai a kiou i lu bani a matana kiou. {*U Lan u Goagono turu Jiu e sukusuku tala, ba nori e honge ria e Iesu i iahana kiou teka, taraha e kaia i sukusuku. 9)A toa kui te kaia i rehina makum ti kato hamatia e Iesu, na i iahana kui e kaia a kioun mate a tsimus. E moa noa ta toa te gi hongeia tara kiou teka. H (Ba nori a elasolana katun i lueto a tuanreina e Iesu me pits gono merien u labalaba u lamelame te ka mei u potsing teka te soka haniga koru, te mar kato uar u Jiu te kaho mena rien a katun. nU'E Nikodimas, a katun te la mam u tere Iesu tara bong, nonei e la gono mei e Josep, ba nonei e la mena a potsingina u huol u mar roei ti ngöei u mer na u alos. Nonei i sohala hobotsen na nitiama i tanen e antunaia tara 45 kilo. A{&Poata te kapaia a man ka teka, be Josep a katun tara taun i Arimatia e rangatsena e Pailat te go lu menien u tuanrei tere Iesu. E Josep a toa katunun tsitsilo tere Iesu, kaba nonei e matoutir u Jiu me hamousena a nihamana i tanen. Be Pailat e hanigana, be Josep e lana me na lu ba nena a tuanreina e Iesu. }s%Na u tana u ranga turu Buk u Goagono e kato uana, “U katun ti sake ien e tare roen.” E Iesu i hongia tara kiou $A ka teka e butu ba te kato hamanena u ranga turu Buk u Goagono te poiena, “E moa tu toa tu tsinö i tanen te gi tatei peko romana.” > u#Alia e Jon tu tarei a ka teka alia u hatei hakapein u ranga. U ranga i tar e manana, na lia e atei hasegu te mana uana u ranga i tar. E kato uana teka ba limiu te tatei hamanamiu. s _"Kaba toa soldia e sakei a liklikina e Iesu u saka. Bu rahatsing nu ramun e lakasa boroborona i ielesala. j M!Ba nori e la uarima tere Iesu me tarer e Iesu e mate hakapa, ba nori e ma pekoeri a man mounen.  Bu soldia e lar me na pekoer a man mouna toa katun te kute gono mei e Iesu. Na nori i peko hasi a man mouna tabi te kaia i hapala.  wBu Jiu e rangatser e Pailat te go haniga merien te gi peko merien a man mour u katun ti kuteia turu koruse na te gi lu puta meri a peisaren turu koruse. I kato mei a ka teka taraha nonei u lan te gi hamatskö meien a man ka turu Paska turu Jiu, na nori i raman te gi ka u a tuanreiren turu koruse turu Lan u Goagono turu Jiu i mahö, taraha u lan teka e goagono koru. ,QBe Iesu e ousena a wain me poiena, “A toukui hoboto i tar e kapa talana.” Ba nonei e haturu pute iena a bakunen me matena. U soldia i saki a liklikina e Iesu 4aA kan osul te saputi u wain u melil e ka, ba nori e haputuer u magomagolo turu wain u melil me hake rien tara tsi kalan hisop, ba nori e hala mena rien i runguna e Iesu. E Iesu e atei sil a mamana toukui i tanen e kapa. Bu ranga turu Buk u Goagono e butu hamanana te poien, “Alia e makagu.” 7Ba nonei e poiena i tar, “E tsinamulö teka.” Na tara poata teka ba lia e lu menagi e Maria tara luma i tar te go na ka nitoa ien. E Iesu e mate H Be Iesu e tarena e tsinanen na lia a katunun tsitsilo te ngil korue ien alam u tuol hobotoia i rehinen. Be Iesu e poiena tere tsinanen, “Nonei a katunun tsitsilo teka a pien i tamulö.” B}E tsinana e Iesu e tuol hasukusukuia i rehina koruse tere Iesu, ne toulana e tsinanen has, ne Maria nonei a tahol tere Klopas, ne Maria Matalina. Nori a pal tohaliou reka i ka hoboto. {oBu soldia e hiararangar me poier, “Ara gi ma kis kakate ien. Ara gi pilei satu sil tune ien ba ra te tare rou esi te lue noen.” A ka teka e butu sil te ga mana u u ranga turu Buk u Goagono te poiena:“Nori i molei a peisaren a man hasobu i tar.Ba nori e pilei satu siler esi te ga lu u hasobu u ngahangaha i tar.” Bu soldia i mar kato mena teien teka. !I murina poata ti tapala hakapa nia u soldia e Iesu tara koruse, ba nori e luer a man hasobu i tanen me molamole ieren tara tohats a makum, a toa soldianen ne na makum. Nori i lu hasi u hasobu u ngahangaha i tanen te moa ta samap i tanen. Nonei a toa makum a ohots. hIBe Pailat e ranga palisito me poiena, “U ranga te hakoloto nagu lalia i koloto hakapein.” SBu pris pan turu Jiu e poier tere Pailat, “Alö e moa te go mar hakoloto menien teka: ‘A King turu Jiu.’ E moa. Alö go mar hakoloto menien: ‘A katun teka e poei, Alia a King turu Jiu.’ ” M~U Jiu u para ti rit u ranga teka, taraha a makum ti tapala nia e Iesu tara koruse e ma lehana bani a taun. A bun ranga teka i koloto nia turu topisa u mar ranga: Ha-Hibru na Ha-Latin na Ha-Grik. }Be Pailat e hakoloto nena a toa bun ranga me hake rien tara koruse. Na bun ranga teka e poei, “Iesu ni Nasaret, a King turu Jiu.” ;|oA makum teka nonei ti tapala nien tara koruse, ba nori e tapala has ner a tana elasolana katun tara tana huol a koruse, tabi i hapala na tabi i hapala, be Iesu te kana i hagus. <{qBa nori e luer e Iesu, ba nonei e soata peise iena a koruse i tanen me la ba nena a taun me la uana tara makum ti ngöei Lakö turu Baku. Turu Ha-Hibru i ngöe ien Golgota. nzUBe Pailat e hapile rane ien e Iesu te gi tapala menien tara koruse. E Iesu i tapala nia tara koruse 1y[Ba nori e ku lelir me poier, “Atung hamate iam! Atung hamate iam! Tapala namia tara koruse!” Be Pailat e rangata ranen, “Alimiu e ngilemiu alia e go hatapala nia a king i tamilimiu tara koruse?” Bu pris pan i ranga palisito me poier, “Alam e moa ta tana ta king. E Sisa lasi a toa!” x7Nonei a pal soasa teka turu lan te gi hamatsköe ien a man ka turu Paska turu Jiu. Be Pailat e poiena turu Jiu, “Nonei a king i tamilimiu teka!” Lw Be Pailat e hengoena u ranga teka me lu halakasa mena nei e Iesu i ielesala me gumna turu gumgum tara tson hahamou turu ranga tara makum ti ngöei a Pulo Simel. Turu Ha-Hibru i ngö ien Gabata. 'vG Poata te hengoeia e Pailat a ka teka ba nonei e ngil koru talena te ga hapurese menien e Iesu ba te lana. Bu Jiu e kur me poier, “Te hapurese moa lö a katun teka ba te lana, alö e ma hahikapien lel uamoi tara Gamman Pan e Sisa! A katun te poiena nonei a king e paköena e Sisa.” u5 Be Iesu e ranga palis uana i tanen me poiena, “Sanena e Sunahan te ma halei lö ta nikapan, alö sane moa hasem ta nitagala te go pita-puta meni lö alia. Kaba a katun te hapile nala loa lia i limamulö, a markato a omi i tanen e pan bala nena a markato a omi i tamulö.” Pt Be Pailat e poiena i tanen, “A neha te ma ranga memi lö i tar? Alö e atei silem alia e ka megu a nikapan te go hapurese meni lia alö na nikapan has te go hatapala meni lia alö tara koruse.” s Ba nonei e tasu pouts uana i luma tara gamman me poiena tere Iesu, “Ime tu la malö?” Kaba e Iesu e ma palisei u ranga i tanen. Jr Poata te hengoeia e Pailat a ka teka, ba nonei e matout koruna. !q;Bu Jiu e ranga palis uar i tanen, “Alam e ka mem a toa lo te poiena nonei e ga mate noa lasi, taraha nonei e poei nonei a Pien Tson tere Sunahan.” p3Poata ti tareia u pris pan nu polis e Iesu ba nori e ku hapanir me poier, “Tapala namia tara koruse! Tapala namia tara koruse!” Be Pailat e poiena i taren, “Alimiu peisa te go lue men ba limiu te na tapala namien tara koruse. Alia e ma sabiegi ta ka ta omi i tanen.” $oABe Iesu e lakasana i ielesala, e hasogena u hata u hihitoka nu hasobu a holnen te la sei. Be Pailat e poiena i taren, “Ruto iam! Nonei a katun teka!” =nsBe Pailat e lakasana i ielesala me poiena tara barebana, “Ruto iam! Alia e lu halakasa mena gien i tamilimiu ba limiu te atei silemiu alia e ma sabiegi ta ka ta omi i tanen.” 7mgNori i katon hahakos tunia tere Iesu ba te kato here narien a king. Ba nori e la uar i rehinen me poier, “Solosei iam a King turu Jiu,” ba nori e tapale rien a limaren. l Bu soldia e hil haperperere ier a kolits a hihitoka, ba nori e hake rien i bakunen me hasoge rien u hasobu a holnen te la sei. 3k cBe Pailat e luena e Iesu me halahus nanen. 6je(Ba nori e ku hapanir me poier, “E moa te gi hapurese meni a katun teka! Alö go hapurese e Barabas!” E Barabas nonei a katun te roron atungir u katun ba te kopuna.iiK'Tara mamana hiningal alimiu u roron rangata sile milia te go hapurese meni lia a toa karabus i tamilimiu tara poata tara kannou turu Paska teka. Alimiu e ngil hasemiu te go hapurese pouts meni lia nonei a King turu Jiu?” ah;&Be Pailat e poiena i tanen, “Aha nonei u Mana?” Nori i rangein te ga mate u e Iesu g}%Be Pailat e poiena i tanen, “Kaba alö a king noa has, boka?” Be Iesu e poiena, “Aa, nonei a ka ti posa silei lia. Alia u tuhana sileia i puta te go hatei meri lia a barebana u Mana. U katun hoboto te ngiler u Mana e hengo hanige rio lia.” f$Be Iesu e poiena, “Alia a toa king, kaba alia u ma butun king uai i puta teka. Sanena te go king u lia i puta teka, u katun i tar sane hiatatung sile rio lia ba pal kapan turu Jiu te ma tatei pile kap naroi lia. Kaba alia u ma butun king uai i puta teka.” e/#Be Pailat e poiena, “Alia e ma Jiugi! A hun katun noa has i tamulö nu pris pan i taren te piou naria lö i tar. Saha ka a omi tu kato lö?” dw"Be Iesu e rangatana me poiena, “Alö peisa te hakats nem a ka teka, tsi alö toum u hengo nien tara tana katun?” sc_!Be Pailat e tasu poutsuna i iahana luma me ngöena e Iesu me poiena i tanen, “Alö a King turu Jiu?” b9 A ka teka e kato hamanei u ranga tere Iesu te ranga mam nen nori e na hakutie rien romana tara koruse, taraha u Rom peisa te tatei mar kato uar teka. 'aGBe Pailat e poiena i taren, “Alimiu go lue men ba te kot memen turu lo peisa i tamilimiu.” Bu Jiu e poier, “Alam e ma tatei kato hamatiemi a katun.” y`kBa nori e poier i tanen, “Sanena a katun teka te ma kato homii, alam sane ma tatei piou namien i tamulö.” __7Be Pailat e lakasa uana i taren me poiena, “Alimiu e kot memi a katun teka aha?” -^STara lunlan koru ba nori e la ba ner a luma tere Kaiapas me piou naria e Iesu tara luma tere Pailat a Gamman. Bu Jiu e ma la soku uari i iahana luma, taraha u lo i taren e poei a katun te tasuna i iahana luma tara katun halhal turu Jiu e ma tatei noue nei a kannou turu Paska turu Jiu. z]mBe Pita e holis lelina me poiena, “E moa!” Ba keriau a tson e toan kekeretsköna. E Iesu e kaia tere Pailat S\Ba toa katunun kui tara tsunono pan turu pris, a tou sungutuna a katun te ngats sekilema e Pita a talinganen, e poiena tere Pita, “Alia e poiegu alia e tara ragu molimiu mere Iesu tara kuin olip.” /[WE Pita e meimei noaia turu tula, ba barebana e poier i tanen, “Alö has a toa katunun tsitsilo tere Iesu, boka?” Be Pita e holisina me poiena, “E moa!” ZE Iesu e ka noa mei a kits, be Anas e hala mena neien tere Kaiapas, a tsunono pan turu pris. E Pita e holis lelin e Iesu -YSBe Iesu e poiena i tanen, “Te ranga homi gula lia, ba lö te hatei nem u ranga te omi lala. Kaba te ranga haniga gula lia, alö e moa te go tapala menoi lia.” 2X]Poata te ranga nia e Iesu a ka teka, ba toa katunun pepeitokap te tuolia i sukusuku e tapale nen me poiena, “Alö go ma ranga uai teka tara tsunono pan turu pris!” WAha te rangrangata sile milö alia? Alö go rangater u katun ti hengoio lia. Nori e atei siler a man ranga tu hatei rien lia.” bV=Be Iesu e poiena i tanen, “Alia u roron rangaia i matana barebana. Na lia u roron hihatutsia turu luman lotu u tetenei na tara Luman Lotu Pan, a man makum ti roron gono hobotoia u Jiu. Na lia u ma raranga hamousi. vUeBa tsunono pan turu pris e rangrangatse nei e Iesu u katunun tsitsilo i tanen na mar hihatuts i tanen. ^T5U katunun kui nu katunun pepeitokap i hats u tula, taraha a han e hamuri. Ba nori e tuol hahiser u tula ba te meimeir. Be Pita e ka gono mera nen ba te meimei hasina. A tsunono pan turu pris e rangrangati e Iesu S{Ba nonei a tahol e poiena tere Pita, “Alö has a katunun tsitsilo tere Iesu, boka?” Be Pita e poiena, “E moa.” UR#Kaba e Pita e na kaia i ielesala i rehina tamana tara ololo. Ba lia e la poutsugu me ranga gono megu a tahol te pepeito kapin a tamana tara ololo ba te hatasuegu e Pita i iahana ololo i pal porina luma. 1Q[Be Saimon Pita na lia u kukutieto e Iesu. Ba lia e la gono miegu e Iesu tara pal porina luma tara tsunono pan turu pris, taraha a tsunono teka e atei sileio lia. ?PwNonei e Kaiapas te ranga mei a pal kapan turu Jiu me poiena, “E nigana te mate sil mena nei a toa puku a katun a barebana hoboto.” E Pita e holisin te go atei sil menien e Iesu O{ Ba kepten tara ami nu soldia i tanen nu katunun taratarakap tara Luman Lotu Pan e pile kap ner e Iesu me kits naren, ba nori e piou mam narien tere Anas. E Anas nonei e tamana a tahol tere Kaiapas, a tsunono pan turu pris turu hiningal teka. 9Nk Be Iesu e poiena tere Pita, “Alö go hasogo poutsi u kilatan hiatatung. Nonei a kamits teka te hopu kap bei e Tamar alia. Alia e ma tatei ramagi.” E Iesu e kaia tere Anas EM Be Saimon Pita e lousena u kilatan hiatatung i tanen me ngats sukena a katunun kui tara tsunono pan turu pris me ngats sekilena a talinganen tara pal matou. A solona katun teka e Malkus. *LM Nonei e ranga u teka te go kato hamana menien u ranga te hagou ranga nen te poien, “O Tamagulia, alia u ma hapolasei ta toa ta katun tu hale mei lö alia.” K7Be Iesu e poiena, “Alia e hatei hakapa ragu lolimiu alia nonei e Iesu. Te sakie milimiu alia, ba limiu te hala ba ramiu a palabir u katun teka.” kJOBe Iesu e rangata lelina, “Alimiu e sakiemiu esi?” Ba nori e poier, “E Iesu ni Nasaret.” yIkPoata te poien, “Alia e Iesu,” be Judas nu katun ti ka gono meien e tatulan hatoumurir ba te tsiar i puta. YH+Ba nori e poier, “E Iesu ni Nasaret.” Be Iesu e poiena, “Alia e Iesu.” )GKE Iesu e atei sil a man ka hoboto te ga butuia i tanen. Ba poata ti tukuia a pal katun teka, be Iesu e tatago rena men me poiena, “Alimiu e sakiemiu esi?” `F9Be Judas e lu rena u soldia nu katunun taratarakap tara Luman Lotu Pan ti hala rema u pris pan nu Parisi, ba nonei e peigi mera neien tara makum te kaia e Iesu. Na nori i la mei a lam nu bito na man kan hiatatung. 8EiE Judas, a katun te ga harutein e Iesu turu katun ti omien, e atei sil te kana a makum teka, taraha e Iesu e roron hagum gono mer u katunun tsitsilo i tanen tara makum teka. D ;E Iesu e singo hakapa u tara Tsunono ba te la merena u katunun tsitsilo i tanen i hapalana a tsi ramun olo i Kitron, ba nori te la uar tara kuin olip. KCAlia u haruto nia lö i taren, na lia e kato noa hase goen tara mamana poata. Taraha, alia e ngilegu nori gi hiangilngil te mar ngil has mena milö alia. Na lia e ka goa romana i taren.”IB O Tamagulia, alö e matskö korum. Na barebanana tara markatona i puta e ma atei sile roi lö. Kaba alia e atei sile golö. Na nori u katun i tar teka e atei siler tu hala mena mei lö alia. A/“O Tamagulia, alö u hala rema u katun teka i tar, na lia e ngilegu nori e gi ka gono meio lia tara makum te na ka goa romana lia. Ba nori te na tare riou romana a nikapan i tar, a nikapan tu hale mei lö alia, taraha alö u ngil koruio lia i mam te butuia a han i puta. @Alia e ka gia i taren na lö e ka has mia i tar, ba nori te tatei tori iesana hoboto korur. E kato uana teka ba barebanana i puta te tatei atei siler tu hala mena mei lö alia, ne tatei atei sil haser alö e ngil koru rem u katun teka te mar ngil mena milö alia. ?#Na lia e hala ragien a nikapan tu hala hase mei lö alia. Taraha, alia e ngilegu nori e gi tori u i iesana te mar tori iesana has uara ra. >Alia e singo silegu nori gi here hobotoi a toa katun. O Tamagulia, alö na lia e tori rei i iesana, Na nori has e gi tori u i iesana te mar kato has uara ra. Nori gi ka mei u toa u tori, ba barebanana i puta te tatei atei sil haser tu hala mena mei lö alia. =+“Na lia e singo bera gien i tamulö, na lia e singobe has regu u katun te hengoe riou romana u ranga i taren ba te toan hamana uarima i tar. <Na lia e hala menagi a peisar i tamulö te go taguhu meri lia u katun teka, taraha alia e ngilegu nori gi katun hamana has u i tamulö. $;AAlö u hala mena moi lia tara barebana te ka mer u hakatsina i puta, ba lia te hala uas mera goi u katun teka tara barebana te ka mer u hakatsina i puta. y:kNu ranga i tamulö e mana nitoana. Alö go ranga hahengo ren ba nori te hatalis ba ner a markato a omi hoboto. |9qAlia e ma katun uagi tara markatona i puta, na nori e here rilia. Nori e ma katun has uari tara markatona i puta. *8MAlia e ma rangata sile goi lö te go lu ba merien lö tara han i puta teka. E moa. Alia e rangata silegu te go hatongo kap merien lö tara nitagala tere Satan. Z7-Na lia u hala rien u ranga i tamulö. Na barebanana tara markatona i puta e omi raren, taraha nori e here rilia: alia e ma katun uagi tara markatona i puta, na nori e ma katun has uari tara markatona i puta. 6 Na lia e la tala uagou i tamulö. Alia e katoegu u ranga teka i puta ba nori te sasala nitoa has uar te sasala uagu lia. {5o Poata tu ka gono merien lia, alia u tara kap ren tara nitagala i tamulö. Alia u tara kapir u katun tu hala ramei lö alia, ne moa te gi taia uen. A toa puku te taia nou. Nonei e taia nou, taraha u Buk u Goagono e mar hatei mam menien teka. 04Y Alia e la tala uagou i tamulö. Alia e ma ka lel goi tara han i puta, kaba nori e kaka ria i puta. O Tamagulia, alö te goagono korum, alö go tara kap ren tara nitagala i tamulö, nori u katun tu hala ramei lö alia. Ara e here rei a toa katun. Na lia e ngilegu nori gi here hasi a toa katun. 3 U katun hoboto i tar e katun has uar i tamulö, nu katun hoboto i tamulö e katun has uar i tar. Na nori e haruto ner a nikapan i tar. @2y “Alia e singo bera gien i tamulö. Alia e ma singo beragi a barebanana tara markatona i puta, kaba alia e singo beregu u katun tu hale mei lö alia, taraha nori u katun i tamulö. ;1oNa lia u hala hakapa rien u raranga tu hale mei lö alia, ba nori te hamane ren. Na nori e atei siler alia u la hamanama i tamulö, na nori e hamaner tu hala mena mei lö alia. W0'Nori e atei sil tale ier a mamana ka hoboto te ka megu lia e lama i tamulö. X/)“Alö u hopu kap meri u katunur i puta teka te gi katun uen i tar. Na lia u haruto nia lö i taren. Nori a galapien i tamulö na lö u hala mera meien i tar. Na nori e hengo hanige ier u ranga i tamulö. s._O Tamagulia, alö go hala tale moi lia a nikapan i rehimulö tu ka mei lia i mam te butuia a han i puta. ~}|zxvvutt'rqqpQoUmmkllkajriihhgg=feeddDbaa`"_^^_]]K\[[gZZpZ YcXXOWlVVaUU+TT:SS2RRQPPPOO?NN MLLoKK JJNIISHHcGFF EEDCCAB[AA@??>>$=<""! k {87'fX< 3 8 C\^(zV%Be Satan e tolahe nen e antunaia turu 40 u lan. Tara poata teka e Iesu e ma noui. Bi murina te kapaia a man lan teka, be Iesu e bes koruna. " ?E Iesu e saputu mei u Namnamei u Goagono tere Sunahan me la ba nena a Ramun i Jodan. Bu Namnamei tere Sunahan e peigi mena teien i iahana latu pinopino. {o&Kenan e tamanen e Inos.Inos e tamanen e Set.Set e tamanen e Adam.Ne Adam e tamanen e Sunahan.*M%Lemek e tamanen e Metusela.Metusela e tamanen e Inok.Inok e tamanen e Jeret.Jeret e tamanen e Mahalaliel.Mahalaliel e tamanen e Kenan. +$Sila e tamanen e Kenan.Kenan e tamanen e Arpaksat.Arpaksat e tamanen e Sem.Sem e tamanen e Noa.Noa e tamanen e Lemek. ##Nehor e tamanen e Sirak.Sirak e tamanen e Riu.Riu e tamanen e Pilek.Pilek e tamanen e Iber.Iber e tamanen e Sila. 3"Juda e tamanen e Jekop.Jekop e tamanen e Aisak.Aisak e tamanen e Abraham.Abraham e tamanen e Tera.Tera e tamanen e Nehor. >u!Nason e tamanen e Aminadap.Aminadap e tamanen e Admin.Admin e tamanen e Arni.Arni e tamanen e Hesron.Hesron e tamanen e Peres.Peres e tamanen e Juda. ' Devit e tamanen e Jesi.Jesi e tamanen e Obet.Obet e tamanen e Boas.Boas e tamanen e SalmonSalmon e tamanen e Nason. 7Elaiakim e tamanen e Melia.Melia e tamanen e Mena.Mena e tamanen e Matata.Matata e tamanen e Netan.Netan e tamanen e Devit. ~7Livai e tamanen e Simion.Simion e tamanen e Juda.Juda e tamanen e Josep.Josep e tamanen e Jonam.Jonam e tamanen e Elaiakim. }3Er e tamanen e Josua.Josua e tamanen e Elieser.Elieser e tamanen e Jorim.Jorim e tamanen e Matat.Matat e tamanen e Livai. |3Nerai e tamanen e Melkai.Melkai e tamanen e Edai.Edai e tamanen e Kosam.Kosam e tamanen e Elmedam.Elmedam e tamanen e Er. ){KJoda e tamanen e Joanan.Joanan e tamanen e Risa.Risa e tamanen e Serababel.Serababel e tamanen e Sialtiel.Sialtiel e tamanen e Nerai. #z?Nagai e tamanen e Meat.Meat e tamanen e Matataias.Matataias e tamanen e Semein.Semein e tamanen e Josek.Josek e tamanen e Joda. "y=Josep e tamanen e Matataias.Matataias e tamanen e Emos.Emos e tamanen e Neham.Neham e tamanen e Eslai.Eslai e temanen e Nagai. x5Hilai e tamanen e Matat.Matat e tamanen e Livai.Livai e tamanen e Melkai.Melkai e tamanen e Janai.Janai e tamanen e Josep. /wWPoata te hatanieia e Iesu a toukui i tanen, ba nonei e ka toum mena u 30 u hiningal.E Iesu i ngöei a pien tere Josep.Ne Josep e tamanen e Hilai Zv-I murina ti habaptaisia a barebana hoboto, be Iesu e habaptais hasina. Tara poata te singo ien, bu Kolö e takalatana, bu Namnamei u Goagono e hakulue mata a peisanen me koul uanama i tanen. Bu toa u ranga e butu nama i Kolö me poe nama, “Alö a Pien Tson a tsomi koru i tar. Alia e haniga korue golö.” A solor u tubune Iesu ru]Be Herot e katoena a tana markato a omi koru te haka menien e Jon tara karabus. A tou baptais tere Iesu )tKBe Jon e ranga sileta e Herot a Gamman, taraha nonei e töli e Herodias, a tahol tere toulanen pouts. Ne Herot e kato hakapi a palaina a markato a omi a para. sNa turu mamana has u mar ranga e Jon e kato hatakei rien u hakhakats tara barebana te hatuts rien u Bulungana u Niga. r)Nonei e katsin kato hamanasena a toukui i tanen te go lu kakata menien u katun u niga nu katun u omi, te mar hapiraka menari a pemuna ngal. Nonei e haka renoa u katun u niga tara han a niga, ba nonei te tsuga mera nei u katun u omi turu tula te ma antunan hoso nari.” q Be Jon e poiena i taren hoboto, “Alia e baptais ragi limiu u ramun tun, kaba a toa katun te pan bala nano lia e la nama romana. Nonei a tsunono pan, na lia a tsikutupin katun papala koru. Nonei te baptais ranoi romana limiu u Namnamei u Goagono nu tula. %pCA barebana e tanian hakats ner e Mesaia e sukusukun lama, nonei a katun te hopu kapin e Sunahan, me hakhakats ner e Jon me poier nonei toum e Mesaia. o Bu palair u soldia i rangata hase ten, “Ga lam, aha te go kati lam?” Ba nonei e poiena i taren, “Ma singatsemi ta katun ba te luemiu a moni i tanen. Na limiu go ma kot gamogamo has nami ta katun. Alimiu go sasala meiam a hihol i tamilimiu.” ynk Ba nonei e poieto i taren, “Alimiu go lu takis hapopo mia te ranga uana a gamman, ba te ma lu lelmi.” m U katun ti lulu a takis i la silema te gi mi habaptais uen, ba nori e rangatse ren, “Tson hihatuts, aha te go kati lam?” =ls Ba nonei e ranga palisina, “A katun te ka mena u huol u hasobu u ngahangaha e ga halan u toa tara katun te moana. Na katun te ka mena a kannou e ga kato has u i iesana.” Lk Bu katun e rangatser e Jon, “Aha tala te katoe mou lam?” >ju Ne Sunahan e katsin ngats lupu hamanasena u roei hoboto te mamala hua haniga nei, ba te lapo naria turu tula. E kato uana, e Sunahan e hahune nou a katun te ma kato haniga nei.” Ui#Alimiu go habirits ba niam u markato u omi, ba limiu te mar kato hamana koru uamiu te kato uana a katun te habirits ba nena a markato a omi. Alimiu go ma tatei mar hakats uami teka: ‘Alam e nigam, taraha e Abraham a tubumulam.’ Alia e hatei rago limiu, e Sunahan e antunan katoe nei u hatu teka a pinaposa tere Abraham. E Sunahan e ma haniga pinopinoe nei a katun te pala uana tere Abraham. E moa. E hanige iena a katun te kukutiena u ranga tere Sunahan. nhUBu katun u para e la uarima tere Jon te gi habaptaisia i tanen. Ba nonei e poiena, “Alimiu u katunur tara kukutsi a omi — alimiu u katun u gamogamo! Alimiu e ma antunan bus ba namoi a raharaha tere Sunahan te butu nou! qg[Bu mamanu katun te tarer romana a nihitaguhu tere Sunahan!’ ” U koloto tere Aisaia e kapana teka. *fMU gohi hoboto e tatei hu riou, nu pokus hoboto e tatei hala pute riou. U kalana u kokoela e hamatskö riou, nu maroro u tuktukul e kato hamamarohane riou. e5Te mar koloto u e Aisaia a propet turu buk i tanen i manasa me poiena,“A toa katun e na ranga hapan noa romana tara latu pinopino ba te poiena,‘Kato hamatsköe iam a man markato i tamilimiu, taraha a Tsunono e ngilin sila nama romana tara maroro a matskö. tdaBe Jon e la uato tara mamana han i rehina Ramun i Jodan me hihatuts uana teka, “Habirits ba niam u markato u omi i tamilimiu ba te habaptaismiu, be Sunahan te lu ba nenou u markato u omi i tamilimiu, ba te tara pouts rano limiu.” ,cQBe re Anas mere Kaiapas te tsunono panir turu pris. Nonei tara poata teka u ranga tere Sunahan e la uama tara pien tere Sekaria e Jon te kaia tara latu pinopino. Gb Turu hamalotonu tolimanu hiningal te Gamman Pania e Taibirius i Rom, e Jon e tanian hihatuts. Tara poata teka, e Pontias Pailat a Gamman tara provins i Judia, ne Herot te tara kapin a provins i Galili, ne toulanen e Pilip te tara kapin a provins i Ituria ni Trekonaitis. Ne Laisenias te tara kapin a provins i Abilin. }as4Be Iesu e pan susuluto, bu hakhakats i tanen e butu haniga koruto. Be Sunahan nu katun has e haniga korue ren.`/3Be Iesu e la gono pouts mera nen i Nasaret ba te hengo nitoa nena u ranga i taren. Be tsinanen e hakats nitoa nena a man ka teka i torinen. N_2Kaba u muntahol i ma atei silei a mouna a ka te ranga nien i taren. ^31Be Iesu e ranga palis ranen, “Taraha ba limiu te sakesakie mumo lia? Alimiu e go mala atei sile iam te go ka u lia tara luma tere Tamar.” ~]u0Ne tamanen ne tsinanen i asingoto koru has mei tara poata ti tara menien e Iesu. Be tsinanen e poiena i tanen, “A pien i tar, taraha tsiponi ba lö te mar kato uam teka i tamulam? E tamamulö na lia u lagi sakesakie mou lö me toku korum.” w\g/U katun hoboto ti hengoia i tanen i asingoto koru mei a niatei i tanen na man ranga te palis menien i taren. 2[].Ba turu hatopisana u lan nori i na sabie ien i iahana Luman Lotu Pan, te gum ien i gusur u tson hihatuts turu lotu, me hengona i taren me rangata nena a man harangata. ]Z3-Kaba nori i ma sabie ien, ba nori e kopis pouts uar i Jerusalem ti na sake menien. ;Yo,Nori i poei nonei e ka gono mer a palai ti lala gono meren, ba nori e le ier u toa u lan u ohots. Ba nori e tanian sakie rien turu pal katun i taren na turu hahikapien i taren. )XK+Te kapaia a man lan tara kannou, ba nori te hatanian la poutsur i han, kaba a pien e Iesu e kakaia i Jerusalem. Ne Josep mere Maria i ma atei silei a ka teka. ZW-*Na tara poata te ka meia e Iesu u 12 u hiningal, nori i la u nonei tara kannou. yVk)Turu mamanu hinigal e tamane Iesu ne tsinanen i roron la u i Jerusalem tara kannouna turu Paska turu Jiu. (UI(Ba nonei a pien e Iesu e pan susuluna me butun tagalana. Nonei e ka mei u hakats u niga koru, ne Sunahan e kalale ien. E Iesu a pien te kaia i Luman Lotu Pan 5Tc'Poata ti kato hakapia ere Josep mere Maria a mamana ka te rangein u Lo tara Tsunono, ba nori e la pouts mer e Iesu tara taun i taren i Nasaret tara provins i Galili. S&Na nonei has tara toa poata turu lan teka nonei e la u tara goama e Iesu me hala nena u haniga tere Sunahan, me ranga nena e Iesu tara pala hoboto i Jerusalem ti hahalosi a poata te ga taguhu meri e Sunahan u katun i Israel. Nori i la pouts u i Nasaret ZR-%Ba nonei e amobana turu 84 u hiningal lel. Nonei e ma tatei la bani a makum tara Luman Lotu Pan. Tara lan na tara bong nonei e roron hatsunono e Sunahan ba te singo uana i tanen me roron agono nena a kannou. \Q1$Na toa propet a tahol e ka has, a solonen e Ana. Nonei a pien tahol tere Panuel, tara pala tere Aser. Nonei a tahol a tobuana te hitöl hakapa turu tohit u hiningal i manasa ba tson i tanen e toan mateto. xPi"Be Simion e kalala ranen me poiena tere tsinanen e Maria, “Poata te pan hakapana romana a pien teka, a katun a para i Israel e tori hasoala naroen ba nori te taiar romana. Kaba nonei e halu pouts rena romana a palair u katun u para. A torimulö e kamits menou romana a nitatagi pan, nu hakats i torina katun a para e haruto ner romana.” Te mar ranga u e Simion. bO=!Be Josep ne Maria i asingoto koru neto u ranga teka te hatei meni e Simion e Iesu. +NO Nonei e here noi romana u ualesala, ba te haruto nena a maroro i tamulö turu katun te ma Jiuri, na nonei e hala seiena romana a solona pala i tamulö u Jiu.” RMAlö u hopu kap sile ien te ga butu ien i matar u barebana hoboto. aL;Taraha, a matagulia e tara hakapi a katun tu kati lö te go mi lu pouts meri lam. {KoBe Simion e soatsena a pien i limanen, me hanigana tere Sunahan me poiena,“O Tsunono, alia a katunun kui i tamulö e ka tala megou romana a masalohana tara poata te na mate goa lia. A ka tu ranga hamanein lö e butu hakapa tala. VJ%Bu Namnamei u Goagono te peigi mena nei e Simion i iahana Luman Lotu Pan. Bu mun tahol e la mena rimei e Iesu a goama tara Luman Lotu Pan te gi kato meni a markato i tanen te mar ranga u u Lo tere Moses. @IyU Namnamei u Goagono e ranga hakapa meien nonei e ma tatei mate boroboro nei romana. E moa. Nonei e tatei ruto mam noa bena e Mesaia, a katun te ranga hamanein a Tsunono te ga lama. dHANa toa katun e kaia i Jerusalem a solonen e Simion. Nonei a katun a niga ne roron hatsunono e Sunahan, na nonei e hahaloso sil te ga taguhu meri e Sunahan a tei Israel. Nu Namnamei u Goagono e roron kaia i tanen. G9Na nori i la hasi u ti na hatsunono meni u hats te mar ranga hasi u u buk tara Tsunono, “Alö go hats a solona kitou tsi a solana kulu a hitots.” F%Taraha, u ranga ti koloto nia turu buk tara Tsunono e poiena, “A mamana hamua tson e go ngöe milimiu a katun te ka uana tara Tsunono.” EEA poata e butu hakapa te gi kato hagogoso mei a pien ne tsinanen, te mar ranga u u Lo tere Moses, be Josep ne Maria e lu menari a pien i Jerusalem te gi na hala menien tara Tsunono. jDMBa te kapaia u toal u lan, ba nori te pö ner a hatoatongo tere Sunahan tara pikpiköna pien, ba te ngöeri a solonen e Iesu, a solo te hatein a angelo i mam te pikaia e Maria. E Iesu e haruto naria tara Luman Lotu Pan ,CQBu katunur turu sipsip e la poutsur ba te solosei meri e Sunahan a man ka hoboto ti hengoe ien na ti tare ien. A man ka teka e butu hamana u te ranga u a angelo. @B{Be Maria e hakats kap nitoa neto a man ka hoboto teka. cA?Ba barebana hoboto ti hengo u bulungana teka turu katunur turu sipsip i asingoto koruto. c@?Nori i tara hakape ien me toan ranga hatei ner a ka te hatei ramei a angelo a pien teka. ?7Ba nori e la boroboror me na sabe rer ere Maria mere Josep, ba nori e sabe haser nonei a tsi goama te opuia tara bokisin nounou turu bulumakau. _>7Poata ti la ba rien u angelo ba te la poutsur i Kolö, bu katunur turu sipsip e hiararangar me poier, “Ara gi topei la i Betelehem ba ra te na tare rou a ka te butu lala, te hatei rala lei ra a Tsunono.” =# Ba toa ami pan turu angelo ri Kolö e singotei butu gono mena a angelo teka. Ba nori e soloseier e Sunahan me poier,“Solosei iam e Sunahan i Kolö i iasa koru!Na tara han i puta, a barebana te haniga rena e Sunahan e tatei ka ria tara masalohana!” y<k Alimiu e na sabie mou a tsi goama te pitse lilei u labalaba na te opuna tara bokisin nounou turu bulumakau.” ';G A Tson Hitaguhu i tamilimiu e posie lila tara bong teka i romana i taun tere Devit. Nonei a katun te ga la uama i puta te ngöeri e Kristo. Nonei a Tsunono! 8:i Ba angelo e poiena i taren, “Alimiu go ma matoutumi. Alia e la meguma u bulungana u niga te la uanama i tamilimiu na turu katun hoboto ba te kato hasasala koru rano limiu. 9y Ba toa angelo tara Tsunono e butuna i taren, bu ualesala pan tara Tsunono e alesalana i taren ba nori e matout korur. 8yTara han teka a palair u katun i pepeito kapin a heis sipsip i taren tara bong i ielesala tara taun i Betelehem. f7EBa nonei e pose iena a pien tson a hamua i tanen me pitse neien u labalaba me hopue nen tara bokisin nounou turu bulumakau. Taraha, e moa ta makum i taren tara luman pasendia. U katunun taratarakap turu sipsip nu angelo O6Na poata ti ka noa ien i Betelehem, ba poatan posa i tanen e bututa. 5wNonei e la gono has mei e Maria a tahol i tanen, te gi na hakoloto menien a soloren turu buk. Ne Maria e pika hapan. L4Be Josep e la ba has nena a taun i Nasaret te kana i Galili ba nonei e kete uana tara taun tere Devit a solonen i Betelehem tara provins i Judia. Taraha, e Josep e hatutubuneia tere Devit. v3eBa barebana i la kalakala u tara man toa man mouna han i taren te gi na hakoloto menien a soloren turu buk. u2cNonei a poata tutun ti kato ien a nikoloto teka, a poata te gamman hasia e Kuirinias tara provins i Siria. 1 9Tara poata teka e Sisa Ogastas nonei a Gamman Panina i Rom. Nonei e hala nela a lo te gi hakoloto meni u katun hoboto a soloren turu buk tara gamman. S0 !PA pien teka e pan susul, bu namnamei i tanen te butu hatagala susul hasina. Nonei e pan hakapa ba nonei e roron kana tara latu pinopino, a makum te ga butu ien romana i matar u katun i Israel.h/ KOU ualesala i tanen e halesala rena romana u katun te ka ria turu kuhil, u katun te ka uar tara tou mate. Ba nonei te hamatskö rena romana a mourara ba ra te lara tara marorona tara masalohana.” E Sekaria e ranga u teka. E. NTaraha, a Sunahan i tarara e tatagi koru rano ra ne tami hasina. Nonei e hala ranoi ra a hitaguhu a niga ba te here noi a pitala te purus nama tara bongbong ba te lu ba nena u kuhil. - MAlö e na hatei rem u katun tere Sunahan nonei e lu ba nena romana u markato u omi i taren ba te lu pouts mera neien i tanen. b, ?LBe Sekaria e poe hasena tara pien,“Alö a tsi pien i tar, alö e ngöe roi a propet tere Sunahan i Iasa Koru, taraha alö e la mam nemou a Tsunono te go hamatskö meni a maroro te ga sila ien romana. m+ UKNonei e ngilena ara gi niga na ra gi matsköia i matanen turu mamanu lan tara nitoatoa i tarara.” X* +INonei e ranga hamana koruia i iasa tere tuburara e Abraham me poiena nonei e ga taguhu rio ra ba ra te butu haniga ba nerou u pakö i tarara, ba ra te tatei kui beiera e Sunahan ba ra te ma matout rei. q) ]HE Sunahan e poei nonei e ga tatagir u tuburara ba te ma tatei solopale nei u ranga u niga ti kits. 7( iGNori i rangein u ranga tere Sunahan me poier e Sunahan e ranga hamana te ga lu ba merien ra tara nitagala turu pakö hoboto i tarara, u katun te tori homi ria i tarara. L' FE kato uana ti ranga u u propet u niga tara Tsunono i manasa. & ENonei e habutsena a tsonun mammam a tagala te go taguhu rio ra, a hatutubunei tere Devit, a katunun kui tara Tsunono. %  CBe tamana pien e Sekaria e saputu mena u Namnamei u Goagono, ba nonei e katoena u ranga tara propet me poiena,“Ara gi solosei e Sunahan a Tsunono ni Israel! Taraha, nonei e mi taguhu rena ra u katun i tanen, ba te sakahis pouts rena ra. A$ }BBu barebana hoboto ti hengo e solon hakhakatsir me poier, “A pien teka e katun pan nou romana, taraha a nitagala tara Tsunono e kana i tanen.” E Sekaria e kato u ranga tara propet # ABu barebana hoboto i han i tanen e matoutur, bu bulungana tara mamana ka teka e la hoboto uato tara mamana han tara pokus i Judia. ]" 5@Ba i teka puku be Sekaria e tanian ranga poutsuna, ba nonei e soloseiena e Sunahan. ! ?Be Sekaria e ranga silena ta tsi pepa ba nonei te koloto uana teka: “A solonen e Jon.” Ba nori e asingoto hoboto korur. j  O>Ba nori i ranga tun meto e tamana pien turu ualima me rangata ner a solo te ngile nen tara pien. k Q=Ba barebana e poier i tanen, “E moa koru ta toa tara pala i tamulö te gi ngöei e Jon!” K Ba poata te keia a pien u toal u lan, bu pal katun i tanen e la rima te gi pö meni a hatoatongo tere Sunahan i pikpiköna pien. Ba nori e pats ngöe rien e Sekaria, a solo tere tamanen.  #:Bu katun tara han i tanen na u sungutunen e hengoer te tatagi koru u a Tsunono i tanen te hala menien a pien, ba nori e sasala gono meren. b ?9Na poata e butu hakapa te ga posa mei e Elisabet, ba nonei e pose iena a pien tson. 1 ]8E Maria e ranga hakapana teka. Ba nonei te ka gono mena e Elisabet tara topisa toum a tsihau, ba nonei e la poutsuna i han i tanen. E Jon a tsonun baptais i posei  {7Nonei e ma solopalei te go haruto meni a nihitaguhu tere Abraham na tara pala i tanen tara mamana poata i murimuri.”  6Nonei e taguhu rena a barebanar i Israel, u katunun kui i tanen. Nonei e kato hamanena u ranga te hopu kap nien turu tuburara.  55Nonei e hala ranei u katun te besur a man ka man niga, ba nori
te masulur. Na nonei e ma hala ranei u katunun moni a man ka te singoe ren. r _4Nonei e hakoul ba rena u king u tagala turu makum i taren, ba nonei te soata seiena a katun papala. _ 93Nonei e haruto nena a nitagala i tanen, ba nonei te rura rena u katun u hihipus. ~ w2Nonei e tatagi sil rena u katun te hatsunone ren, u katununa i romana nu katununa tara poata hoboto i murimuri. ^ 71Taraha, e Sunahan a Tagala e kato bei lia a ka a kapan, na solonen e goagonona.  %0Nonei e tatagi silena a taholun kui papala i tanen na heir i romana na heir hoboto i murimuri e ngöe roi romana lia a taholun kalala.  .Be Maria e poiena:“A torir e soloseiena a Tsunono, na lia e sasala koru megu e Sunahan te taguhe nolia. - U-Alö e sasala koru mem te hamana uamu lö, taraha u ranga te hopu kapin a Tsunono i tamulö e butu hamana nou romana.” E Maria e köma ba te soloseiena e Sunahan g I,Poata te hengoe gula lia u ranga i tamulö, ba pien te kana i torir te sasalana ba te sosina. ` ;+Alia a tahol papala, na alö a tsinana a Tsunono i tar. Aha te la sile muma lö i tar? !  =*Be Elisabet e ranga hapanina me poiena, “E Sunahan e kalala saluhe rilö a tohaliou hoboto, na nonei e kalala hase nou a pien te pose iem romana lö.   1)Ba poata te hengoeia e Elisabet u ranga tere Maria, ba pien e sosina i torinen, be Elisabet e toan saputu mena u Namnamei u Goagono tere Sunahan. O  (Ba nonei e na tasuna i luma tere Sekaria ba te hatsomiena e Elisabet. |  s'Tara poata teka be Maria e takeina me la boroboro uana tara toa taun te kaia tara pokus tara provins i Judia. 3  a&Be Maria e poiena, “Alia a taholun kui tara Tsunono. A ka teka e tatei butuna i tar te ranga uamu lalö.” Ba angelo e la ba nanen. E Maria e na tarei e Elisabet J %Taraha, e moa ta toa ta ka te ma antunan katoe nei e Sunahan.” : o$Na hengo! A tou sungutumulö e Elisabet e pika hasena a pien tson! Nonei e tobuana koruna na nori i ngöe ien a tahol a kuba, kaba nonei e pikaia tara tönomo a tsihau te kapa. _ 9#Ba angelo e poiena i tanen, “U Namnamei u Goagono e la uanama romana i tamulö na nitagala tere Sunahan te mi hohe nolö. Ba pien a goagono te pose iem romana lö te ngöeri romana a Pien Tson tere Sunahan.  y"Be Maria e poiena tara angelo, “Ime te mar butu halona uanou a ka teka? Taraha, alia e ma lu noegi ta tson.”  !Ba nonei te tara kap nena romana a pala tere Jekop tara mamana poata i murimuri. Na nipepeito i tanen e ma tatei kapa nei romana.” & G Ba nonei te pan nou romana ba nori te ngöe roien a Pien tere Sunahan i Iasa Koru. E Sunahan a Tsunono e hale noien romana a nitsunono tere Devit e tubunen. ` ;Alö e pika mou ba lö te poseie mou romana a pien tson, ba lö te ngöe moien e Iesu. g IBa angelo e poiena i tanen, “O Maria, alö go ma matoutui, taraha e Sunahan e hanige nolö.   Be Maria e hengoena u ranga teka me toku koruna, ba nonei e hakats tununa me poiena, “Aha nonei a mouna u ranga teka?” { qBa angelo e tasuna me poiena tere Maria, “O Maria, a Tsunono e ka gono meno lö na nonei e ngil korue nolö.” +~ QNonei e la u tara toa tahol a kukubei a solonen e Maria. Nonei a tahol ti hopu kap bei a toa tson a solonen e Josep, a hatutubunei tere Devit a Kingina i manasa. 3} aPoata te pika hakapaia e Elisabet tara tönomo a tsihau, e Sunahan e hala nema a toa angelo a solonen e Gabriel me la uana tara toa taun i Galili ti ngöei Nasaret. &| GBa nonei e poiena, “A Tsunono e mar taguhu mena nei lia teka. Nonei e lu ba nilia a nimatsingolo tara tou kuba.” A poata te gi posa meni e Iesu i hatein g{ IBi murinen ba tahol i tanen e Elisabet e pikana, me ma la ba nanei a luma tara tolima tsihau. tz cBa poata te kapaia a poatan kui tere Sekaria i iahana Luman Lotu Pan, ba nonei e la pouts uato i han. Gy  Ba tara poata te lakasa men ba nonei e ma antunan ranga nei i taren, kaba nori i atei sil e Sekaria e tarei a hiharuto i iahana luman lotu. Nonei e biru hakapa, me ranga tun nena a limanen. ~x wBu katun e lagi aloloser e Sekaria, me hakhakatsir me poier, “Aha tsiponi te kaka pala menen i luman lotu?” pw [Nu ranga i tar e butu hamana nou romana tara poata hamatskö i tanen. Kaba hengo! A rungumulö e tu nou, taraha alö e ma hamanemi u ranga i tar! Alö e ma tatei rangami antunana romana te go butu hamana u romana a man ka teka!” Ov Ba angelo e ranga palise ten me poiena, “Alia e Gabriel, te roron tuol gia i matane Sunahan. Nonei e tahul mena mei lia te go ranga u lia i tamulö ba te hatei gilö u bulungana u niga teka. 8u kBe Sekaria e poieto tara angelo, “Ime tsiponi te mar atei mena goi lia te ga mana u u ranga teka? Taraha, alia u tsonpan hakapa na tahol i tar e tobuana hakapa has.” t 1Ba nonei te la mamna romana tara Tsunono ba te ka mena a toa markato na nitagala te ka mei e Ilaitsa a propet i manasa. Na nonei e na nolo pouts rena romana a man munmun tamana, ba te habirits rena romana u katun u hihipus ba nori te toan hakats hanigar te mar hakats uar u katun u niga. Na nonei e kato hamatskö rena romana u katun i mam te go lama a Tsunono ba te lu hahaloso mera neien i tanen.” js ONonei e habirits pouts mera nei romana u katunur i Israel u para tere Sunahan a Tsunono i taren. Lr Taraha, nonei e katun pan noa romana i matana Tsunono. Ba nonei te ma tatei ue nei romana a wain nu ramun u hiski. Na nonei e saputu mena romana u Namnamei u Goagono i mam has te gi posa menien! pq [Ba limiu te ka memou a nisasala pan te gi posa menien, bu katun u para te sasala gono mera riou limiu. hp K Ba angelo e poieto i tanen, “Alö go ma matouti, o Sekaria, taraha e Sunahan e hengo hakapi tu singo sil meni lö ta pien. A tahol i tamulö e Elisabet e pose nou romana a pien tson i tamulö, ba lö te ngöe mien e Jon. Zo / Tara poata te tareia e Sekaria a angelo, ba nonei e asingotona me matout koruna. wn i Ba toa angelo tara Tsunono e butuna tere Sekaria me tuolna tara pal matou tara makum te hahatse ria u insens. Um % Tara poatan hats teka u katun u para koru i gonoia i ielesala ba te singor. 9l m Nori i hopu kap menien tara markato turu pris te ga na kato menien u ruhu u soka haniga tara tsi makumun hats turu insens (kumahoana). Be Sekaria e tasuna tara Luman Lotu Pan. =k uBu toa u lan be Sekaria e kuieto a toukuin pris i tanen i matane Sunahan, taraha a poata tara pal pris i tanen e butu tala te gi kui uen i iahana Luman Lotu Pan tara Tsunono. Rj Kaba nori i moa ta pien, taraha Elisabet e kuba, na nori i lopi tobuana. i Nonei u muntahol teka i matsköia i matane Sunahan, na nori i kukute haniga hasi u mamanu ranga nu markato tere Sunahan a Tsunono. kh QTara poata te kingia e Herot i Judia, a toa pris e ka ti ngöei e Sekaria. Nonei e kaia tara pal pris tere Abaitsa. A tahol tere Sekaria a solonen e Elisabet e pala has u turu pris, taraha nonei e hatutubuneia tere Eron. g 3Alia e ngilegu alö go atei haniga sil u ranga u mana hoboto turu hihatuts tu hengoin lö. A poata te gi posa meni e Jon a tsonun baptais i hatein 4f cNa lia uas e ngilin koloto menagi i tamulö u ranga te hatei hamatskö nena a man ka teka, taraha alia u solon hatatei hanigein a man ka te kato e Iesu te tania mam koru. .e WNori i torohanan hopun u ranga ti hengo nia ra turu katun ti lala tutun gono mei e Iesu Kristo me tarer a man ka te katoe ien ba te hahatei nena u hihatuts i tanen. d O Tiopilas a tsi tsunono, a palair u katun u para i koloto hakapein u ranga te hatei nena a man ka te kato e Iesu Kristo i gusurara. Uc %Solosei iam e Sunahan a toa puku. Nonei e lu pouts meri ra i tanen, taraha e Iesu Kristo a Tsunono i tarara e mate sil rio ra. A barebana e gi atei sil e Sunahan a Tsunono Pan, na Nitsunono i tanen e pan balana tara mamana ka, i mam tara mamana ka, na i romana, na tara mamana poata i murimuri. U mana. Nonei talasi. Alia e Jutxb kAlimiu go solosei iam e Sunahan, taraha nonei e antunan hatalis ba ranei limiu u markato u omi ba te haka ranoa limiu i rehinen, nonei a Tsunono Pan, ba limiu te moa lelemiu ta ka ta omi i tamilimiu, ba limiu te toan sasala nitoamiu. :a oBa limiu te lu ba has ramiu a palabi te ka ria tara maroro tara nihahuna tere Sunahan, te kato uana tara tsi roei te gul ba nari u tula. Na limiu go tatagi sil reiam a palabi ba te omiemiu u markato u omi i taren. Alimiu go matout iam ba te ma kato homi has uami i iesana. U singo te soloseiena e Sunahan =` wAlimiu go tatagi sil reiam u katun te hula hakatsir. _ Alimiu go mar kaka haniga uam te haniga uana e Sunahan ba nonei te haruto noa has ranoi limiu u ngilngil i tanen. Ba limiu te hamana sil hasemiu a poata te tatagi koru ranoa romana ra e Iesu Kristo a Tsunono i tarara ba te hala ranoi ra a nitoatoa te ka nitoana. @^ {Kaba limiu a ma tsomi, e moa koru te go mar kato uam limiu te kato uar u katun teka. Alimiu go kato hatagala nitoa neiam u nihamana i tamilimiu ba te hamana hanigemiu u hihatuts tere Sunahan te kato hamatskö rano ra. Alimiu go singo hiton uam tere Sunahan ba te singo memiu a nitagala turu Namnamei u Goagono. ] 7Nori u katun teka te habutser a nomi ba barebana te hiaraharahar. Nori e katun las uar i puta ba nori te ma ka meri u Namnamei tere Sunahan i taren. :\ oNori i hatei mam raio limiu me poier, “Tara kapakapana poata, u katun e sigaler romana a markato tere Sunahan ba te katoe riou a man ka man omi hoboto te ngilin katoe ren.” z[ oKaba limiu a ma tsomi, alimiu go hakats pouts niam u ranga turu aposol tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. tZ cU katun teka e roron ranga homi ner a nikaka i taren ba te mamala sasalari. Nori e kukutier u ngil u omi i taren. Nori e ranga sesei ner a peisaren na nori e angoso rer u katun te gi lu bei a peisaren ta ka. U rangan hapiu nu hihatuts 6Y gE Inok e kaia tara hatohitina pal mun tamana ti tuhanama tere Adam. Ne Inok e hatei mamin u mar katun u omi teka i manasa me poiena, “Hengo iam. A Tsunono e la menama romana a para koru a angelo a goagono i tanen te go mi tsimou merien u katun hoboto. Nonei e mi kot rena romana u katun hoboto te sigaler e Sunahan ba te haruto nena te omi uaren, taraha nori e omier e Sunahan ba te roron kato homir ba te ranga homi naren.” bX ? A lomolomo e kato hapose iena u tasi ba te habutsena u poei u korkoriana. Ne kato has uana i iesana turu katun teka te ma antunan hamouseri u markato u korkoriana i taren. A tapisu e roron tiana turu kuhil i lehana. Te kato has uar u tson hihatuts u gamogamo teka. Nori e la hamatskö uar romana tara nihahuna tere Sunahan te ma tatei kapa nei. 7W i U katun teka e kato homi here rari limiu a ka a korkoriana te kato homiena u hasobu. Poata te gono hoboto sile mia limiu a kannou ba te haruto has nemiu te hiangilngil uami limiu, nori e mi nou gono has mera rio limiu. Ba nori te hirata pinopinor ba te hakats peisa has ner a peisaren. Nori e hereri u koasi u ruruhana te moa ta langits te soata ba nena a lomolomo. U koasi teka e ma taguhe nei a man ka i puta, nu katun has teka e mastei hihatutsir. Nori e here hasri a roei te mamala huari tara poatan hua na tara mamana poata. U roei te mamala hua nei e kaho ba ner a tuanreinen na poloso has, ba te lango nitoana. Nu katun has teka e ma habutseri ta markato te taguhu rena u katun. V  Nori e lue riou romana a nihahuna pan. Taraha, nori e mar kato homi uar te kato homi u e Kein i manasa. Nori e kato homir me kui hatagala siler a moni, te kato hasi u e Belam. Nori e hipus ner e Sunahan, te kato hasi u e Kora. Ba nori te mate has riou romana. |U s Kaba u katun teka e ranga homi ner a mamana ka te ma atei sile rien. Nori e kukute laser a ka te atei sile ren — u ngil tara tuanreiren, te kato has uana a poum na muki. Nori e mar kato las uar teka, na markato teka e kato homi nitoa ranen. T # Kaba a angelo a tsunono pan e Maikel e ma ranga homi uai teka. Poata te hiararanga sei sileia ere Maikel mere Satan a tuanreine Moses, e Maikel e ma katoei tu ranga tu omi tere Satan ba te kot nanen. E moa. Nonei e poe lasi, “A Tsunono te hahune nou romana lö.” Vx~~}}$|O{{zzybxx*wCvu,tss_rqTpoommvllbkkjmihhFgffedRcc>=<};;X::f:9U87N655?4332J100Y//..(-,+ *}('2&}%%:##"X!/ JUA+QC-]6 Y  1 8'oS9V_.7&Ba nonei e na tuolna i murina e Iesu i rehina mounen. Ba tahol e tabena me hapulise nei a man moune Iesu u sulunmata i tanen. Ba nonei e hapalake neien a hulunen, me mutsi ranen, me tsu rane ien u uapi u soksoka. ]-3%Tara taun teka e kaia a toa tahol ti ngöei a tahol a omi. Nonei e hengoen te nou u e Iesu tara luma tere Saimon a Parisi, ba nonei e la mena a tsi toa tsi botolo turu uapi u soksoka me la uana nonei tara luma. ,'$A toa katun turu Parisi a solonen e Saimon e ngö e Iesu e ga nou gono meien. Be Iesu e la uato i luma i tanen me gum silena a tou nou. +-#Kaba noahasina. A man markato turu katun tere Sunahan e haruto nena te mana uana a niatei i tanen.” E Iesu e kaia i luma tere Saimon a Parisi *)"Na lia tu butun katunuma e tatei nouegu a mamana kannou ne tatei ua hasegu u wain. Kaba limiu e poie miu, ‘Pua! Nonei a nounou-pala, na katun a uaua-pala! Na nonei e kapiena has rena u katun te luluer a takis nu palair u katun u omi!’ Alimiu e mar ranga uamiu teka. )!E Jon e ma tatei noue nei a tana kannou ne namala ua hase nei tu wain. Ba limiu e poiemiu, ‘Nonei a katun a popoloana!’ *(M Alimiu e heremi a galapien te hirata ria tara makumun toana, ba palai i taren te poier, ‘Alam e katoe mula u kömana tara hitöl, kaba limiu e ma sasala mulei! Na lam e köma hase mula u hahuri, kaba limiu e ma tabe mulei.’ Ne kato has uana i iesana tere Jon a Tsonun Baptais na lia. '}Be Iesu e poiena, “Ga lia e go poei alimiu a barebanar i romana e heremi aha? A saha ka te tatei haharoei rano limiu? &Kaba u Parisi nu tson hihatuts turu Lo i tori hasoalein u ngil tere Sunahan i taren, na nori i raman a tou baptais tere Jon. )%KU katun u para nu katunun lulu takis, poata ti hengo ien u ranga tere Iesu, nori i poei a maroro tere Sunahan e matsköna, taraha nori i habaptaisia tere Jon. h$INa lia e ranga mera golimiu, e Jon e panna turu katun hoboto ti poseia i puta. Kaba a katun papala koru tara Nipepeito tere Sunahan e pan has nena e Jon, te kato a toukui i tanen i mam tara Nipepeito tere Sunahan.” W#'Taraha, u Buk u Goagono e ranga hatei nena e Jon,‘E Sunahan e poiena, Hengo! Alia e hala negu romana a katunun tatala i tar te go mam nio lö, ba nonei te hamatsköena romana a maroro i tamulö.’ "{Tsi alimiu u la sil iam te go na tara menami a propet? Aa, e Jon a propet hamana. Na a katun te pan hasna tara propet. O!Tsi alimiu u la sil iam te go na tara menami a katun te ka mei u hasobu u niga koru? Kaba a mar katun teka e kana tara luma a tsimala koru na luma tara king. E ma tatei ka neia tara latu pinopino! Q Tara poata ti la hakapaia u katunun tatala tere Jon, be Iesu e hatanian ranga mera nei u katun e Jon me poiena, “Tara poata tu la uam limiu tara latu pinipino te go na tara menami e Jon, alimiu u poe iam nonei a saha mar katun? E here nei u nga te hula bahena a lomolomo ba te haharoei nena a katun te hula hakatsina? E moa. PNa katun te ma hapolase nei a nihamana i tanen i tar e sasala nou!” dABe Iesu e palis ranen me poiena, “La pouts iam ba te na hateiemi e Jon a man ka te tare mula limiu na te hengoe mula limiu: a matakiau e tara haniga poutsuna, na mou-omi e lalana na toba e kato haniga poutser, na talinga tupu e hengona, nu katun ti mate e hatakei pouts rer ba te toatoar, nu Bulungana u Niga e hatei naria turu katun pinopino. Tara poata teka e Iesu e kato haniga poutsir u katun u para ti ka mei a mamana mar nimate nu mate u omi, me hatara pouts has rena u katun u matakiau u para. Poata ti butu uama u katunun tsitsilo tere Jon tere Iesu, ba nori e poier, “E Jon a Tsonun Baptais te tula rena molam e go mi rangata, ‘Nonei alö te rarangein e Jon te go lama, tsi alam go hahalosi ta tabi?’ ” 'Ba nonei e hala mera neien tara Tsunono te gi na rangatse ien, “Nonei alö te rarangein e Jon te go lama, tsi alam go hahalosi ta tabi?” |qBu katunun tsitsilo tere Jon i hateie ten a man ka teka. Be Jon e ngö mera nei a elasolana i taren i tanen. $ABu raranga teka te hatein e Iesu e la hobotona tara provins i Judia na tara man han ti sukusuku. E Jon a Tsonun Baptais e hala mera mei u katun tere Iesu LBu katun hoboto e matout korur, me soata seier a solone Sunahan me poier, “A propet pan te ka mena a solo pan e butu hakapa i gusurara! E Sunahan e la silema ga mi taguhir u katun i tanen!” b=Ba katun te mate e takeito me tanian rangana. Be Iesu e hala pouts nanen tere tsinanen. -SBe Iesu e na sebeliena a bokisin mate. Bu katun ti soatsen i tuol hakokomototo. Ba nonei e poiena tara mate, “Katun a hitots, alia e poiegu i tamulö, takei!”  Na tara poata te tareia a Tsunono a tahol teka, ba nonei e tagagi koru nanen, me poiena i tanen, “Alö go ma tabei.” pY Tara poata te susuku ien tara tamana tara ololo tara taun, ba toa katun a mate e soata halakase rima ti na kaho meni, a toa puku a pien tson tere tsinanen, na nonei a tahol a amoba. Nu katun u para koru tara taun i la gono meien.  E ma manasai be Iesu e la uato tara toa taun a solonen i Nein. U katunun tsitsilo i tanen nu katun u para koru i la gono meien. =s Bu katunun tatala i la pouts uato tara luma tara tsunono turu soldia ba nori e na sabier a katunun kui i tanen e niga hakapa pouts. E Iesu e hatakei poutsi a pien tson tara amoba # Be Iesu e asingoto koruto te hengo menien u ranga teka. Ba nonei e habirits kopisina me poiena turu katun u para ti kukutien, “Alia e hatei rago limiu, alia e mamala sabiegi ta toa ta katun i Israel has te ga ka mei a mar nihamana a niga te ka mena a tson teka.” }Alia e ka has gia i kopina a nitagala turu katun pan i tar, na lia e ka has megu u soldia te ka puta ria i tar. Alia go ranga mei ta toa ba te poiegu, ‘La!’ ba nonei te lana. Na lia go ranga mei ta tai, ‘Lama!’ ba nonei te la nama. Na lia go ranga mei a katunun kui i tar, ‘Kui a ka teka!’ ba nonei te kuie nen. Nu ranga tun has i tamulö e ka mena a nitagala.” Na lia e ma niga hasgi antunana te go la u lia i tamulö. Alö go hala tun nema u raranga ba katunun kui i tar te niga pouts nou. Be Iesu e la gono mera nen. Poata te susuku ien tara luma ba tsunono turu soldia e tula rena u hahikapien i tanen e gi na hateien, “A tsi tsunono, alö go ma la soku mei. Alia e ma katun niga korugi ba te antunana te go la uama lö i iahana luma i tar. E moa. pYTaraha, nonei e ngil koru rena u katun na han i tarara na nonei e kui hasi a luman lotu i tamulam.”  wBa nori i la uamato tere Iesu me mi rangatan hatsunono naren, “Nonei a katun a niga e antunana alö go taguhe ien. C Ba poata te hengo nia a tsunono teka e Iesu, ba nonei e hala nena u palair u katun pan turu Jiu e gi na rangatse ien te ga la uamen ba te mi kato haniga poutsena a katunun kui i tanen.  3A toa tsunono turu soldiar i Rom te ma Jiui e kaia i Kapeneam ba te ka mena a katunun kui a tsomi i tanen te ka mei a nimate pan me katsin matena. h  KPoata te ranga hakapa nia e Iesu a man ka teka tara barebana, me la uana tara taun i Kapeneam. v e1Kaba a katun te hengoena u ranga i tar ba te ma kukutie neien e here nei a katun te kuiena a luma turu tsikitsiki puku ba te ma haka mame nei tu simel. Ba poata te la nama u uolo pan, e mi topei lupena a luma ba te omi hakapana.”`90Nonei e here nei a katun te katsin kuiena a luma. Ba nonei te kaho uana i iogana ba te hopuena u simel turu lapo. Bu uolo pan e la nama ba te mi gasena a luma. Kaba e ma gas homie ien, taraha a luma i kui hanigei. /A katun te la uanama i tar ba te hengoena u ranga i tar ba te kukutie nen, alia e haruto ragoi limiu ime te mar kato uanen. &E.E Iesu e hakapi u ranga i tanen te poe ien, “Taraha ba limiu te ngöe milia, ‘Tsunono, Tsunono,’ ba te ma katoemi a man ka tu hatei rilia limiu? %C-A katun te ka mena u hakats u niga i torinen e habutsena a markato nu ranga te nigana. Na katun te ka mena u hakats u omi i torinen e habutsena a markato nu ranga te omina. Taraha, a runguna katun e roron ranga nena a ka te saputu mena a torinen.” A elasolana a katunun kukui luma ,Q,U mamanu roei e atei sile ria tara hua i taren. Alimiu e ma tatei lue mia ta huan kakau turu rokrokoto na limiu e ma tatei lu hase mia ta huan laho turu korkoru. {+Be Iesu e poiena, “U roei u niga e ma tatei ka menei a hua a omi, nu roei u omi e ma ka has menei a hua a niga. )K*Aha te poe mulö tara tana katun, ‘Alia e go lu ban a tsi bita i matamulö,’ kaba lö e ma tara tsipon noa hasemi a tutoka i matamulö pouts? Alö a gamogamo! Lu ba mam bin a tutoka te kana i matamulö, ba lö te tara haniga mou ba te toan lu ba nem a tsi bita i matana tana katun.” E Iesu e ranga u teka ba te hatuts nena a ka teka: a katun te ma tangoho nei e ga ona noabi a peisanen. U roei na hua i tanen w)Taraha tsiponi ba lö te tarem a tsi bita i matana tana katun, kaba alö e ma rutemi a tutoka i matamulö hamatskö? =s(A katunun tsitsilo e ma pan nanei a tson hihatuts i tanen. Kaba u katunun tsitsilo hoboto, poata te hakape rien u hatatei i taren, ba nori te toan hereri a tson hihatuts i taren. 1['Be Iesu e hatei rane ien u haharoei teka. “A toa katun a matakiau e ma tatei peige nei a tai. Te ga markato uen teka, ba elasolana hoboto te na tsia ria tara holö. 2~]&Hala niam a hitaguhu tara mamana ka turu katun be Sunahan te hala renou romana limiu. Bu katun te skel haniga korue rien romana i tamilimiu, ba nori te hasaputu korue ren romana, ba te tula puta naren, ba te hasaputu lel hase ren, antunana te ga pururuku uen, ba nori te hala rarien romana limiu. A mar skel te roron hala rami limiu u katun, tara mar skel teka e Sunahan e hala hapopo pouts has nanen romana i tamilimiu.” }%Be Iesu e rangana me poiena, “Ma poemi a palabi e omir, be Sunahan te ma poe hase noi alimiu e omimiu. Ma kato sil rami a palabi te gi hahuneir, be Sunahan te ma kato sile noi romana te ga hahuna meri limiu. Alimiu go solopale iam a man ka man omi ti kato a palai ba te tara pouts ramen, be Sunahan te solopala hase nou a man ka man omi tu kate iam limiu ba te tara pouts rano limiu. |$Alimiu go tatagi riam u katun, te mar tatagi mera nei limiu e Tamamilimiu e Sunahan.” E moa te go ona mena milimiu a tana katun {#E moa! Alimiu go katoe iam a markato te niga balana. Alimiu go taguhu riam u pakö i tamilimiu ba te kato haniga mia i taren. Alimiu go hala pukpuku iam ba te ma ngilin lu poutsemi a man ka. Ba limiu te ka memiu romana u hamatana pan, ba te haruto has namiu alimiu e pien uamiu tere Sunahan i iasa koru. Taraha, nonei e niga hasina turu katun u omi te namala haniga uari tere Sunahan. ezC"Na te hala peisa ramia lö u katun te poe mia lö nori e tatei hala pouts ner a man ka, gaha te ngil sile milö a nikalala? U katun u omi e hala has rer u katun u omi, te gi lu hamatskö pouts meni a man ka i murimuri. y7!Na te go kato haniga peisa u lö turu katun te kato haniga ria i tamulö, gaha tsiponi te ngil sile milö a nikalala? Te kato has uar u katun u omi. x# “Te ngil puku ramia lö u katun te ngile rio lö, gaha te ngil sile milö a nikalala? A katun has a omi te ngilena a katun te ngile nen. Uw#Kato meri a palabi te ngil mera mien lö te gi mar kato has uen i tamulö. v!U katun hoboto te rangata ner ta ka i tamulö, halari. Na tara poata te lue ria a man ka i tamulö, ma rangatari ba lö te lu poutse men. $uATe ga tapaleia ta toa ta katun a abuabumulö, hatapala hasin a hapala. Te ga lueia ta toa u hasobuna i tamulö u ngahangaha, hala hasei u siot i tamulö. twKalala riam u katun te ranga homi ria i tamilimiu, ba limiu te singo sil ramiu u katun te kato homi ria i tamilimiu. 5scE Iesu e ranga lel me poiena, “Kaba lia e ranga mera golimiu eresi te hengoe rio lia, ngil riam u pakö i tamilimiu. Kato haniga mia turu katun te omi rario limiu. 2r]“A nomi i tamilimiu te ranga haniga ria u katun hoboto i tamilimiu, taraha u tuburen i mar ranga has u i iesana turu propet u gamogamo i manasa.” Ngil riam u pakö 5qc“A nomi e ka uana romana i tamilimiu u katun te masulmiu i romana. Alimiu e na bes mou!“A nomi i tamilimiu te golgolmiu i romana. Alimiu e ton mou ba te tabemiu. p3“Kaba a nomi pan e ka uana romana i tamilimiu u katun te ka mer a moni a para i romana. Alimiu u lu hakape iam a poatan sasala i tamilimiu. Wo'Sasala iam tara poata te butuna romana a man ka teka, ba te sani memiu a nisasala, taraha u hamatana pan e haka bera rilimiu i Kolö. U tuburen i mar kato homi has meri u propet u niga teka i manasa. “Alimiu te tabemiu, alimiu go sasala iam. Taraha, alimiu e golgol mou! Bl}E Iesu e ruto u turu katunun tsitsilo i tanen me poiena,“Alimiu u katun te kaka pukumiu, alimiu go sasala iam. Taraha, a Nipepeito tere Sunahan e ka uana i tamilimiu! kU katun hoboto i torohanan sebele nen, taraha a nitagala e lakasa ba nen me kato haniga pouts ranen hoboto. A nisasala na nitatagi Be Iesu e koul gono mere namen turu pokus, ba nonei e tuol gono merena u katunun tsitsilo u para i tanen tara toa makum a tatabala. U katun u para koru i ka has, u katun ti lama tara mamana han i iahana provins i Judia na tara taun ni Jerusalem, na pala has ti lama tara pal tasi tara taun i Taia ni Saidon. *hMNe Judas a pien tere Jemis ne Judas Iskeriot, a tson te ga harutein romana e Iesu i matar u pakö i tanen. E Iesu e hihatuts ne kato haniga pouts hasir u katun `g9Ne Matiu ne Tomas, ne Jemis a pien tere Alpias ne Saimon te tagala sil a han i tanen. xfiA soloren e: Saimon (ti ngö hasei e Pita) ne toulane Saimon e Endru. Ne Jemis ne Jon, ne Pilip ne Batolomiu. tea Te lania u lan, nonei e ngör u katunun tsitsilo i tanen me hopu kap rena a 12 me ngö rane ien u aposol. d Tara poata teka e Iesu e la sei u turu toa u pokus me singona, me ke iena a toa bong a ohots te singo uen tere Sunahan. c% Kaba nori u Parisi nu tson hihatuts i raharaha koru me hiararanga ner a saha ka te gi kato ien tere Iesu. E Iesu e hopu kapir a 12 a aposol b1 Ba nonei e hula rutona i taren hoboto me poiena nonei tara katun, “Hasoa nema a limamulö!” Ba nonei e hasoa neto a limanen me niga poutsuna. naU Be Iesu e poiena i taren, “Alia e rangata rago limiu, aha te hatangana nena u lo i tarara te gi kato ra turu Lan u Goagono? A niniganiga tsi a niomi? Ara gi taguhu a katun ba te toatoa poutsuna tsi ara gi atung hamate ien?” <`qKaba e Iesu e atei sil u hakhakats i taren me poiena tara katun a lima mate, “Alö go takei ba lö te la uamuma i mam teka.” Ba katun e takeina me mi toulna i rehina e Iesu. H_ Bu palair u tson hihatuts turu Lo nu Parisi i ngil ta makum ta omi te gi saka mei e Iesu. Ba nori e taratara hatagala uar i tanen te ga kato haniga pouts menien ta katun turu Lan u Goagono. ^Turu tana u Lan u Goagono e Iesu e la u tara toa luman lotu me hihatutsina. A toa katun e ka te ka mei u ualima u mate. ]#Be Iesu e ranga lelina, “Alia tu butun katunuma te pan gia turu Lan u Goagono i gusumilimiu hoboto.” A katun te ka mei u ualima u mate y\kBa nonei e la uato tara luma tere Sunahan, ba pris e haniga nena te gi nou menien u beret u goagono ti hakeia i matane Sunahan. E Devit e noue ien me hala has rena u katun i tanen. U Lo turu lotu i tarara e hapiun te gi ma nou meni a beret teka. U pris peisa te tatei noue ren. Kaba e Sunahan e ma kot mei e Devit nu katun i tanen, na limiu go ma si has rami lam!” H[ Be Iesu e ranga palis ranen, “Alimiu go mala rit hanige iam a ka te kato e Devit e tuburara a kingina i manasa. Tara toa poata nonei nu pal katun i tanen i moa ta kannou ba nori i besuto. Z#Bu palair u Parisi i tarato me poier, “Aha tsiponi te kato memi limiu a ka te poiena u Lo i tarara e gi ma katoei turu Lan u Goagono?” ,Y SE Iesu e hula laia i iahana u kuin wit turu Lan u Goagono turu Jiu. Bu katunun tsitsilo i tanen e patsiker a bakunu wit, me musase rien a limaren, me nouer a hua. DX'Ne moa ta katun te ga ngil u wain u tsimus i murina te ua hakape nen u wain u toutounei. Taraha, nonei e poiena, ‘U wain u toutounei te niga balana.’ ” E Iesu e mar ranga u teka ba te haruto rane ien u hihatutsina i manasa turu Jiu te ma hisoböei menei u hihatuts u tsimus tere Sunahan. hasina. E moa.GW&U wain talasi u tsimus te gi kis nia turu pikpikö u tsimus. 5Vc%Ne moa ta katun te ga tatei kis nia u wain u tsimus tara pikpiköna meme te toutouneina. Te ga mar kato uen teka, bu nitagala turu wain u tsimus te pan susuluna ba te kato butsena a kan osul a toutounei te ma antunan talas nei. Bu wain te takis uana i puta, ba pikpiköna meme te omi hasina. E moa. Ne Iesu e ranga has merien u haharoei teka: “E moa ta katun te ga kis ban ta makumun labalaba ta tsimus ba te tupe nei a tabutu turu labalaba u toutounei. Te ga kato uen teka, ba nonei te kisena u labalaba u tsimus, nu labalaba u tsimus e ma tatei taratara haniga gono menei u labalaba u toutounei. Be Iesu e poiena i taren, “Tara poata te hiakukoto gono meria a halis, na tsonun hitöl e kana, a pala tara tson e ma tatei agonori. E moa. R!Bu katun e poier tere Iesu, “U katunun tsitsilo tere Jon e roron agono ner a kannou ba te singo uar tere Sunahan. Nu katunun tsitsilo turu Parisi e mar kato has uar i iesana. Kaba u katunun tsitsilo i tamulö e namala agonori. Taraha tsiponi?” oQW Alia u ma la sile mei te go mi ngö meri u katun u matskö ba te habirits hamatsköer a toriren. E moa. Alia u la silema e go mi ngö meri u katun u omi ba te habirits hamatsköer a toriren.” A markato te agono menari a kannou 3P_Be Iesu e hengona me ranga mera nen, “U katun te moar ta nimate e ma tatei la uari tere dokta. E moa. U katun lasi te ka mer a nimate te la peisa uar tere dokta. WO'Bu palair u Parisi nu tson hihatuts turu Lo i tara raten me ranga sil rer u katunun tsitsilo tere Iesu, “Taraha tsiponi ba limiu te nou gono meremiu u katun te luluer a takis nu palair u katun u omi?” ;NoBe Livai e katoeto a kannou pan tere Iesu i luma i tanen, nu katun u para ti lului a takis nu palair u katun ti nou gono meren. U kapan turu Jiu i ngö rien u katun u omi. LMBe Livai e takeito me la ba nena a mamana ka me kukutiena e Iesu. AL{I murina a ka teka, e Iesu e tari a toa katun te lului a takis a solonen e Livai te gumia tara luman takis ba te kuina. Be Iesu e poieto i tanen, “Alö go la gono memo lia.” /KWBu katun hoboto i asingoto koruto me matoutur. Ba nori e soloseier e Sunahan me poier, “Ara e tare lila a man ka man kapan koru i romana!” E Iesu e ngö e Livai J%Na i teka puku ba nonei e takei seina i matar u barebana hoboto me soatsena a poapoa te opu men me lana i han me soloseiena e Sunahan. AI{Alia e haruto ragoi limiu a mirakul teka alia tu butun katunuma e ka megu a nitagala i puta te go lu ba has menai lia u markato u omi tara katun.” Be Iesu e ranga meto a katun a matekata me poiena, “Alia e ranga mego lö, alö go takei ba lö te soatsem a poapoa i tamulö ba lö te lam i han i tamulö.” _H7Alimiu e ma hanigami te poe mena gulei lia, ‘Alia e lu ba negu u markato u omi i tamulö’? Bara, alia e poa hamanase gou u tana u ranga te ka has mena a toukui pan te kato uana, ‘Alö go takei ba te lam!’ tGaE Iesu e atei sil u hakats i taren me ranga mera nen me poiena, “A neha te hula hakats memi limiu? FBu tson hihatuts turu Lo nu Parisi e tanian hiarangarangata poutsur me poier, “Te ha u a katun teka ba te mar ranga uana teka? Nonei e katsin gulena a nitsunono tere Sunahan! E moa ta toa ta katun te ga tatei lu ban u markato u omi, e Sunahan lasi a toa!” E+Be Iesu e atei talata te hamana uaren i tanen me poiena tara katun a matekata, “A tsi katun, alia e lu ba negu u markato u omi i tamulö.” yDkKaba a makum e saputu tara katun, ne moa ta makum te gi sila meien. Ba nori e sei meren i ieluna a luma me lu ba ner a toa makumun pungana. Ba nori e hakoul gono meri a katun a poapoa i gusuna ti gonoia u katun me hake rien i matane Iesu. CBa pal tson e soatse rima a toa katun a matekata tara poapoa. Nori i torohanan soata menien i iahana luma ba te hake rien i matane Iesu. 0BYTuru toa u lan e Iesu e hihatutsia turu katun, na palabina u Parisi nu tson hihatuts turu Lo tere Moses i gum has. Nori i lama turu han hoboto i Galili ni Judia na i la hasma i Jerusalem. Na nitagala tere Sunahan e kaia tere Iesu te ga kato haniga pouts merien u katun ti ka mei a nimate. A}Kaba nonei e la pepeisa u tara latu pinopino ba te singona tere Sunahan. E Iesu e kato haniga poutsi a katun a matekata G@Kaba u bulungana te hatein a man ka te kato e Iesu e tasata u i lehana. Bu barebana u para e la sile rima te gi hengo menien na te ga kato haniga pouts merien tara man nimate i taren. D?Be Iesu e ranga menen, “Ma hateini a ka teka ta katun, kaba lö go la hamatskö u tara pris ba nonei te na rutena a peisamulö te niga pouts uanen. Ba lö te hale moien a kan hats te haruto nena a toba e kapa hamana, te ranga u e Moses i manasa. Bu katun te tatei atei sile riou a toba i tamulö e kapa koru.” (>I Be Iesu e hasoa nena a limanen me sebele nen me poiena, “Alia e ngiligu. Alö go niga pouts tala!” Bi teka puku ba toba te la ba nena nonei a katun. = Tara toa poata e Iesu e kaia tara toa taun, ba toa katun a peisanen te ka hoboto mei a toba e ka has. Ba nonei e tarena e Iesu, me hatukununa i matanen me singona i tanen me poiena, “O Tsunono, te ngil mia lö, alö e tatei kato haniga poutse molia.” +<O Ba nori e sua hasung menari a ma tsi tolala i taren i kotolana, me la ba ner a mamana ka me kukutier e Iesu. E Iesu e kato haniga poutsi a toa katun a toba h;I Ti kato hasi u a pala tere Saimon, e Jemis ne Jon, a galapien tere Sebedi. Be Iesu e poieto tere Saimon, “Ma matouti. Alö a katun a sosoho iena. Kaba tara man poata te la nama, alö e na lu mera mumei u katun i tar!” :3 Nonei e mar ranga u teka taraha nonei na palai i tanen i asingoto korun a iena a para koru ti sohe ien, na nori i tara sabe e Iesu e goagono. %9CBe Saimon Pita e rutsena a man ka teka, ba nonei e hatukunna i mouna e Iesu me poiena, “Alö go la ba neio lia, o Tsunono, taraha alia a katun a omi!” 58cBa nori e ku rer a palabi i taren tara tana tolala te gi la uamen ba te mi taguhu raren. Ba nori e la rima me mi ongo hasaputer u huol u tolala tara iena me katsin rukur. Z7-Ba nori i hakouleto u abe me soher a iena a para koru, bu abe e katsin tapusur. ?6wBe Saimon e ranga palisina, “O Tsunono, alam e kui bala mula i bong ba te kui halanim, kaba lam e ma sohe mulei ta ka. Kaba u ranga i tamulö ba lia te hakoule gou u abe.” +5OPoata te ranga hakapa ien, be Iesu e poieto tere Saimon, “Tula meni a tsi tolala tara makum a ruku, ba limiu te harukuemiu u abe ba te luemiu ta iena.” +4OBe Iesu e osata tara toa tsi tolala tere Saimon, me tahule nen te ga gamon tula ba menien i singmou. Be Iesu e gumuna i iahana tolala me hatuts rena a barebana. w3gNonei e tari a tsi huol a tsi tolala i las seia i kotolana. U tsonun hagala i la ba ren me na galuser u abe. C2 Tara toa poata e Iesu e tuolia i singmouna Ramun a Perperere i Genesaret, tara poata ti hiatulatula sileia a barebana te gi la hasukusuku uen i tanen ba te hengoer u ranga tere Sunahan. B1,Be Iesu e hihatuts lana tara man luman lotu i Judia.M0+Ba nonei e poiena i taren, “Alia go na hatuts hasin u Bulungana u Niga tara Nipepeito tere Sunahan turu palair u taun has. Taraha, nonei a ka te hala sile mei e Sunahan alia te go kati lia.” ;/o*Tara lunlan be Iesu e la ba neto a taun me la uana tara toa makum a ski. Bu katun e sakie ren, ba tara poata ti sabe ien ba nori i torohanan hapiu naten te go ma la uaien. .)U mate u omi has i la bar u katun u para, me ku hohomir me poier tere Iesu, “Alö a Pien tere Sunahan!” Be Iesu e ranga hatagala mera nen me hapiu nena te gi ma tatei ranga uaien, taraha nori i atei sil nonei e Mesaia. E Iesu e hihatutsia i Judia T-!(I murina te tsirukuia a pitala, bu katun hoboto u pala i taren ti ka mei a saha mar nimate e la mera rimei tere Iesu. Ba nonei e hopuena a limanen i taren hoboto me kato haniga pouts hoboto ranen. ,1'Ba nonei e na tuolna i rehina inana i tanen, me abisena u hiski i peisana tahol. Bu hiski e la ba nanen, ba tahol e topei takeito me hanou ranen. 0+Y&Be Iesu e la ba neto a luman lotu me la uana tara han tere Saimon. A halis tere Saimon a tahol e opu mei a peisanen e hiski koru, ba nori e ranga merien e Iesu. *%Bu bulungana te hatein a man ka te kato e Iesu te tala hamanasana tara mamana han te sukusuku. Iesu e kato haniga poutsir u katun u para L)$Bu katun hoboto e asingotor me hiararangar, “U saha u mar ranga teka? Nonei e tatei hala nena u ranga u mal u tagala turu mate u omi, ba nori te hengoe ren, ba te koul ba ner a katun!” <(q#Be Iesu e ranga mena a mate, “Kokomoto, ba lö te koul ba nem a katun!” Ba mate e lapo ba nena a katun i puta i mataren hoboto, me koul ba nanen me ma kato homie neien. '#!A toa katun te ka mei a mate a omi i peisanen e kaia tara luman lotu. Na nonei e ku hohomi hapan koru me poiena, “Pua! O Iesu ni Nasaret, alö banei go haka ba rio lam! Alö e mi katsin kato homi ramo lam! Alia e atei silegu alö a katun a goagono tere Sunahan!” a&; Ba nori e asingoto ner u hihatuts i tanen, taraha u ranga i tanen e ka mei a nitagala. u%cBe Iesu e la uato i Kapeneam, a taun i Galili, ba te hatuts rena u katun turu Lan u Goagono turu Jiu. f$EKaba nonei e lakasa silaia i gusur u barebana me la halhalina. A mate a omi e sesei a katun '#GBa nori e takei seir me las tsibil ba neria e Iesu i taun, me lu mena rien i ieluna u pokus ti kuieia a taun i taren te gi ba hakurapa menien turu uarahana. l"QU katun hoboto ti kaia tara luman lotu, u Jiu, i raharaha koru ti hengo menien u ranga teka. +!ONa tara poata tere Ilaisa a tana propet, u toba i gonoia i Israel. Kaba e moa noa has ta toa i taren te gi kato haniga poutsi. E Neaman puku lasina i Siria, tara pala te ma Jiuri. Taraha, u katun i Israel i ramar u propet i taren. Ne kato has uana i iesana, alimiu e rama has nemo lia.” 0 YKaba e Sunahan e ma hala meni e Ilaitsa tara toa amoba i Israel. E moa. Nonei e na taguhu talasi a toa amobana i Sarepat, tara pal han ni Saidon, a pala te ma Jiuri. PHengo iam. I manasa tara poata tere Ilaitsa a propet, u amoba i gonoia i Israel, tara poata te moaia ta langits turu topisa u hiningal na tunomo a tsihau, ba bes pan koru te butuna tara mamana han. 4aBe Iesu e poe hasena, “Alia e ranga hamana koru gia i tamilimiu, u katun e roron hanige ier a propet tara tana han, kaba a han hamatskö i tanen e ma hanige rien. oWBa nonei e poieto i taren, “Alia e ateigu alimiu e katoemiu romana u rangan haharoei teka i tar, ‘O dokta, alö go kato haniga poutsi a peisamulö.’ E kato uana, alimiu e mar ranga uamou teka i tar: ‘Alam u hengoin alö u kato a man mirakul i Kapeneam. Gaha tsiponi te ma kato has mena milö i iesana teka tara han hamatskö i tamulö?’ ” !Ba nori e ranga haniga naren me asingoto koru ner u ranga u niga te katoen. Ba nori e poier, “Nonei a pien tere Josep, tsimiem?” Ba nonei e hatanian rangana i taren me poiena, “I romana u koloto teka tere Sunahan te hengoe mula limiu e butu hamana talana.” /Be Iesu e hakopo poutseto u buk me hala pouts nanen tara katunun taratarakap me gumuna. Bu barebana i luman lotu e tara hoboto uar i tanen. )Nonei e hala nemo lia te go mi habulungana meni lia a poata te ga lu pouts meri a Tsunono u katun i tanen.” Makumun ranga tere Iesu e kapa. “U Namnamei tara Tsunono e kana i tar, taraha nonei e hopu kapin alia e go rarare beri u katun pinopino u Bulungana u Niga.Nonei e hala nemo lia te go habulungana meni lia u mar ranga teka:U katun ti kitsir e purese rariou, nu katun u kiau e tatei tara poutsu riou.Nonei e hala nemo lia te go mi taguhu meri lia u katun te tori-tiamar, taraha nori e pita-puta rer. }Ba nori e hale rien u buk tere Aisaia a propet. Ba nonei e palatseto u buk me sabiena a makum te mar ranga u teka, c?Be Iesu e la uato i Nasaret, a taun te ka ien tara poata te pien noa ien. Ba turu Lan u Goagono turu Jiu ba nonei e la uato i luman lotu, te roron mar kato uen. Ba nonei e tuoluna te go rit meni u Buk u Goagono. Ba nonei e hihatutsina turu luman lotu turu Jiu, bu barebana hoboto e soloseie ren. U katunur i Nasaret i tori-tsugan e Iesu )KBe Iesu e kopis pouts uato tara provins i Galili na nitagala turu Namnamei u Goagono e ka gono meien. Bu katun turu han hoboto ti sukusuku e hengo naren. *M Ba poata te tohala hakapeia e Satan e Iesu a mamana ka, ba nonei e la ba nena e Iesu me alosena a tana poata. E Iesu e hatanieia a toukui i tanen i Galili 3 Be Iesu e ranga palise nen, “U Buk u goagono e poiena turu katun, ‘Alö go ma tatei tohalei a Tsunono. Nonei a Sunahan i tamulö.’ ” ]3 Na nori e pile sei nario lö, te go ma tatei tu hamate meni lö turu hatu.’ ”  Taraha, turu Buk u Goagono ti kolotein, ‘E Sunahan e ranga mera noi u angelo i tanen te gi tara kap haniga menien lö. 3_ Be Satan e lu mena teien i Jerusalem me hatuole nen i iasa koru i pungana tara Luman Lotu Pan me poiena i tanen, “Te go Pien u lö tere Sunahan, kurapa u i puta. QBe Iesu e ranga palisito me poiena, “Turu Buk u Goagono i koloto meni turu katun, ‘Alö go hatsunono u tara Tsunono. Nonei a Sunahan i tamulö, na nonei peisa te mamaniete iemu lö.’ ” b =Te hatukun moia lö i matar ba te hatsunone molia, a man ka teka a man ka i tamulö.” v eBe Satan e poieto i tanen, “Alia e hale goi lö a nitagala te go pania lö turu han hoboto teka, na man ka man niga i iaharen. A man ka hoboto teka i halei lia. Na te ngilin hala nagien lia tara toa katun, ba lia te tatei hala nagen. Y +Be Satan e la sei menen me haruto borobore neien a man han hoboto i puta.  #Be Iesu e ranga palisina, “Turu Buk u Goagono i koloto nia, ‘A beret peisa e ma antunan hala nanei a nitoatoa tara katun.’ ”  Be Satan e poieta i tanen, “Te go Pien u lö tere Sunahan, alö go ranga ba hatu teka te palis uana tara beret.” ~~J}^|{zyybxwvvUtsrrqypp+nnOmal?jihgff:edd=cbaR`_^e]\n[[3ZoYXXWV,UUTISqRRQP>-=<;;{:k9>807655K433#2"10//c.-->,Z++*n))s) ''(&k%%5$###o""-!U z0T<!bYk}9 n g iCmQL !Ba toa toun Sameria e lala hasia tara maroro teka. Nu Jiu i roron raman a pal barebana i tanen. Ba nonei e mi tukuto tara katun teka, ba poata te tare ien nonei a katun ba nonei e tatagi koru nanen. RK Na e kato has u i iesana tara toa Livait, a katun te tagtaguhir u pris. Nonei e mi tuku hasia tara makum teka, ba poata te rutse ien a katun teka ba nonei e sila hapal ba has nanen i hapalana maroro. &JE Ba tara poata teka a toa pris turu Jiu e gala silaia tara maroro teka, ba poata te rutse ien a katun teka ba nonei e sila hapal ba nanen i hapalana maroro. ~Iu Be Iesu e ranga palisina me poiena, “A toa katun e la ban i Jerusalem me gala uana tara taun i Jeriko, bu kopkop e songotei pile naren me las louser u hasobu i tanen me atung hohomie ren. Ba nori e Fp fl la ba naren ba nonei e katsin matena. (HI Kaba a tson hihatuts turu Lo e ngil a barebana e gi poei nonei e kato hamatsköna, ba nonei e poiena tere Iesu, “Esi nonei a tana katun te go ngili lia?” Gy Be Iesu e poiena i tanen, “Alö e ranga palis hona mula. Te mar kato uamou lö teka ba lö te toatoa hamana mou.” FF Ba nonei e poiena, “U Buk u Goagono e poiena, ‘Alö go ngil koru a Tsunono i tamulö e Sunahan turu tori hoboto i tamulö na turu namnamei hoboto i tamulö na tara nitagala hoboto i tamulö na turu hakats hoboto i tamulö. Na alö go mar ngil koru meni a tana katun te mar ngil koru mena milö a peisam.’ ” kEO Be Iesu e poiena i tanen, “Aha te ranga nena u Buk u Goagono? Alö e mar rit mena mien ime?” aD; Turu toa u lan, a toa tson hihatuts turu Lo tere Moses e tuol seito me torohane nei e Iesu u rangatasei teka ba nonei e poiena, “Tson Hihatuts, aha te go kati lia ba lia te luegu a nitoatoa te ka nitoana?” C Alia e ranga mera golimiu, u propet u para nu king u para ri manasa i ngilin tara koru a man ka te tare milimiu, kaba nori i ma tare ien. Nori i ngilin hengo koru a man ka te hengoe milimiu, kaba nori i ma hengoe ien.” U haharoei tara toun Sameria a niga B) Be Iesu e habirits uato turu katunun tsitsilo me poiena i taren pepeisa, “Alimiu go sasala iam! Taraha, a matamilimiu e tarena a ka a mana. \A1 Be Iesu e rangana tara barebana, “E Tamar e halei lia a mamana ka hoboto. Ne moa ta tan ta katun te ga atei sileio lia a Pien Tson tere Sunahan. E Tamar peisa. Ne moa has ta katun te ga atei sil e Tamar. Alia peisa a Pien Tson i tanen te atei silegu e Tamar, nu barebana te haruto ragoi lia e Tamar, nori e tatei atei sil hase roen.” #@? Nonei has tara poata teka e Iesu e ka mei a nisasala pan turu Namnamei u Goagono me poiena, “O Tamar, a Tsunono pan ni Kolö ni puta! Alia e haniga koru megia i tamulö taraha alö e hamous ba nem u ranga u mana turu katun te poier e ka mer a niatei, ba te haruto namen turu katun papala te ma atei balari. Aa, o Tamagulia, alö e mar kato uam teka turu ngil peisa i tamulö ba lö te sasala memen.” G? Alimiu e sasala memiu u mate u omi e hengo rario limiu. Kaba a tana ka te pan balana: e kato uana, alimiu go sasala koru meiam a solomilimiu i koloto hakapa nia i Kolö.” E Iesu e sasala @>y Hengo iam! Alia u hala hakapa rilimiu a nitagala te go tötö mera milimiu u kukutsi nu kukoto, ba nori te ma hakamits raroi limiu. Na lia u hala hakapa rilimiu a nitagala te go tagala saluhe mena milimiu a nitagala hoboto tere Satan a katun te pakö rano ra. Ne moana romana ta ka te ga kato homi riou limiu. d=A Be Iesu e ranga palis raten, “Aa, alia u tarei e Satan e rus here mei u kanaha i Kolö. =<s Nori u 70 tara katun i kopis mema a nisasala pan me poier tere Iesu, “O Tsunono, u mate u omi noa has i hengo koru u ranga i tamulam tu tsuga merien lam tara solomulö!” &;E Be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “U katun te hengo rario limiu e hengo hase rio lia, nu katun te tori-hasoala rario limiu e tori-hasoala has nario lia. Nu katun te tori-hasoala nario lia e tori-hasoala has ner e Sunahan te haleie molia.” U 70 tara katun i kopisima :) Na limiu u katunur tara taun i Kapeneam e ngilin soloseiemiu a peisamilimiu i iasa, kaba e Sunahan e lapo ba has ranoa limiu i puta i hel!” j9M Kaba turu lanin hahuna tere Sunahan, a nihahuna i tamilimiu u barebanar i Korasin na i Betsaida e pan bala nenou a nihahuna tara barebanar i Taia na i Saidon. Taraha, alimiu u hipus niam u ranga u mana ti namala hengo nien. h8I E Iesu e hihatuts me poiena, “A nomi pan koru e butuna romana i tamilimiu u katunur turu taun i Korasin na i Betsaida! Sanena e Sunahan e ga kato u mar mirakul turu taun i Taia na i Saidon i manasa tu kato u lia i Korasin na i Betsaida tara poata i romana, i manasa noa nori sane harutein ti tori-tsuga ba koru menien u markato u omi i taren. Y7+ Na lia e ranga mera golimiu, turu lanin hahuna tere Sunahan u katun tara taun teka e lue riou a nihahuna te pan bala nenou a nihahuna turu katun u omi i Sodom.” E Iesu e ranga u teka. U taun ti ma hamanai <6q Kaba te butu mia limiu tara toa taun bu katun te ma haniga rari romana limiu, ba limiu te na tuol moa i kalana i iahana taun ba te poemiu, ‘Alam e tohu ba nem u koahu tara taun i tamilimiu te rokotona i moumulam! A ka teka e haruto nena te raharaha mera nei limiu e Sunahan. Alimiu go hakats haniga iam: a Nipepeito tere Sunahan e la hasusuku hakapa uama i tamilimiu, kaba limiu e rama tsiponmiu!’ Alimiu go mar ranga uamou teka. ;5o Alimiu go kato haniga pouts riam u katun te ka mer u nimate nonei tara taun ba te poemiu tara barebana, ‘A poatan pepeitokap tere Sunahan e susuku hakapa uama i tamilimiu.’ 45 Poata te na butu mia limiu tara toa taun bu katun te lu mera rilimiu i luma i taren, alimiu go noue iam a saha kannou te hanou rarien romana limiu. [3/ Alimiu go ka nitoa mia tara luma tara katununa tara masalohana ba te ma hula soho mia tara man luma. Alimiu e tatei noue miu ba te ue miu ta ka te gi hala nen, taraha a katunun kui e gi halei a hihol i tanen. u2c Na te ka noa ta katununa tara masalohana nonei tara luma, ba masalohana i tamilimiu te kaka noa i tanen ba te kalale nen. Kaba te ga moa u ta katununa tara masalohana, bu masalohana i tamilimiu te taguhu pouts rano romana limiu peisa. 13 Na i mam te go tasu uam limiu a man elasolana ta luma, alimiu go poe mame iam, ‘U katun tara luma teka, alimiu e tatei ka memiu a masalohana.’ 00Y Alimiu go ma la memi ta paus moni tsi ta pora tsi ta palaina tu sendol. Alia te pile rago limiu tara mamana ka. Ma tuolmi ba te raranga gono memiu ta katun i maroro. / La tala mula. Alia e hala here ragi limiu u tunan sipsip te la uar i gusur u muki u hie, u katun te ngilin kato homi rario romana limiu. I.  Be Iesu e poieto i taren, “A katun a para e katsin hamana uar i tar, kaba e moa ta para ta katun te ga taguhu raien. E kato uana tara kui pan te tangoho hakapa ba te moana ta katun ta para te gi hagali a kannou. Alimiu go singo uam tara Tsunono te kato hahaloso mamir u katun teka ba te katsin hamana uar i tar. Alimiu go singo uam tara Tsunono ba te hala rena u katunun tsitsilo lel te gi la uen ba te na taguhu rer u katun e gi la uama i tar. X- + I murimuri ba Tsunono e hopu kapu reto u 70 u katun. Nonei e ngil te gi mammam uen turu taun nu han hoboto te katsin la uen — a man elasolana tara toa han, na tana elasolana tara tai, ba te kato talasina. 0,Y >Be Iesu e poieto i tanen, “A katun te tanian kukutie nolia ba te roron tara pouts uana tara nikaka mam i tanen, e ma antuna nei tara Nipepeito tere Sunahan.”+ =Ba tabi e poiena, “Alia e kukutie gou lö, O Tsunono. Kaba lö go hala buna molia ba lia te na ruto polasa buguma tara pala i tar.” W*' Tara poata ti la ien i maroro, ba toa katun e poieto tere Iesu, “Alia e la gono mego lö tara mamana han te lala uamou lö.” N& 8Ba nori e la lelir tara tana han. U katun ti ngilin kukutein e Iesu /%Y 7Be Iesu e habiritsito me ngena ranen. ?$w 6Poata te hengo sabeia e Jemis ne Jon a ka teka, nori i raharaha me poier, “Tsunono, alö e ngilem alam e go ngö hakoulema u tula i Kolö ba te mi kato homi rena u katun teka?” }#s 5Kaba u katun tara han teka i ma ngili e Iesu, taraha nori i atei sil nonei e la uana turu lotu halhal i Jerusalem. "- 4Ba nonei e hala mam rena u katunun tatala, ba nori e na tuku ria tara toa han i iahana provins i Sameria te gi na hamatskö mam beien a man ka. !! 3A poata e susuku hakapa te gi lu menai e Iesu i Kolö, ba nonei e hakhakats hakarapoto nena te ga la uen i Jerusalem me tanian lana. 9 k 2Be Iesu e poieto i tanen na turu katunun tsitsilo, “Ma torohanan hapiu nami, taraha a katun te ma pal ranei limiu e haniga rano limiu.” A toa han i Sameria i raman e Iesu 1[ 1Be Jon e poiena, “O Tsunono, alam u tari a katun e tsuga ban u mate u omi tara solomulö. Ba lam u ranga hapiu naten, taraha nonei e ma pala uanei i tarara.” (I 0Me poiena i taren, “A katun te nigana tara pien teka te pien uanen i tar, e here nei e niga hase nolia. Na katun te nige nolia, e niga hasena e Sunahan te hale molia. A katun te teteneina i gusumilimiu hoboto nonei a kapan hamana.” A katun te ma pal ranei limiu e haniga rano limiu gG /Ne Iesu e atei sil aha ti hakats nen, ba nonei e luena a toa pien, me hatuole nen i rehinen. J  .U katunun tsitsilo i hiarangrangatein esi i taren a kapan. *M -Kaba nori i ma ate silei a mouna u ranga teka. A mounen i hamous rien e gi ma atei sile ien. Na nori i matoutun rangata neien u ranga teka. A katun te kapanina *M ,Ba nonei e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Hakats koru neiam u ranga teka: alia tu butun katunuma e sukusukun hala menari tara nitagala turu katun.” wg +Bu katun e asingoto hoboto koru ner a nitagala a kapan tere Sunahan. E Iesu e ranga lelin a tou mate i tanen @y *Tara poata te lama a pien, ba mate a omi e lapo ba nanen i puta me hula tula homi nanen. Be Iesu e tsuge ieto a mate, me kato haniga poutsena a pien, me hala poutse neien e tamanen. `9 )Be Iesu e ranga palisito, “Alimiu u katun u hahamana koru na limiu e ma matskömi! Alia e soso koru megu a nihahamana i tamilimiu!” Ba nonei e poieto tara katun, “Hala mena mei a pien tson i tamulö teka.” lQ (Alia u tahul hatatagi korur u katunun tsitsilo i tamulö gi tsuge ien, kaba nori i ma antunai.” xi 'A toa mate a omi e roron pile kap nanen, ba te songots ku hapanina. Na mate teka e roron hula tula homi koru nanen, antunana te butuna u poeipoei i rungnen. Nonei e roron kato homi koruena a tuanreinen, ne mamala hapurese borobore neien. 6e &Ba toa katun e kuta i gusur u barebana, “Tson Hihatuts, alia e ranga megu a nitatagi i tamulö, alö go na ruto tara pien tson i tar. Nonei a toa puku a pien tson i tar! dA %Bu tana u lan ba nori e koul rima turu pokus, bu katun u para e hitupal mier e Iesu. 1 $Tara poata te hanoaia u ranga, be Iesu e ka pepeisana. A elasolana katun i la hakapa. Bu katunun tsitsilo e hahalongolo koru mer a ka teka, na nonei tara poata nori i ma hateii ta toa ta katun a ka ti tare ien. E Iesu e kato haniga poutsi a pien tson te ka mei a mate a omi ' #Bu toa u ranga e butu mata turu koasi me poiena, “Nonei a Pien Tson i tar teka, a katun tu hopu kapin lia. Alimiu go hengo mia i tanen!” + "Tara poata te ranga noa ien, bu toa u koasi te butuna bu uoho i tanen e hoho ranen. Bu katunun tsitsilo e matoutur te kopo kap merien u koasi. }s !A elasolana katun i katsin la ban e Iesu, be Pita e poiena i tanen, “O Tsunono, e nigana te ka uaria ra teka. Alam go kui a topisa taluhu, a toa i tamulö, na toa tere Moses, na toa tere Ilaitsa.” Kaba e Pita e ma ateii a ka te ranga nen. (I Tara poata teka e Pita na pala ti ka gono meien i topi koru me sohor. Kaba nori i tagule me ruter u ualesala tere Iesu na elasolana katun ti tuol gono meien. ~ u Ba elasolana katun e songots butu merima u ualesalana i Kolö me ranga gono mer e Iesu. Nori ere Moses mere Ilaitsa, u propetir i manasa ti mate. Ba nori e ranga gono mier e Iesu te na mate noien i Jerusalem ba te hakapena u ngil tere Sunahan. w g Tara poata te singo ien, ba polenen e palisina, nu hasobu i tanen e butun hiaka koru me here nei u ualesala. ! ; Turu hatoalina toum u lan i murina te ranga nien a man ka teka, e Iesu e lui e Pita ne Jon ne Jemis me la sei uar i ieluna u pokus te na singo u. ) K Na lia e hatei hamana rago limiu, a palair u katun teka e ma materi romana e popona te gi na sabe menien a Nipepeito tere Sunahan.” A tuanreine Iesu e palis ` 9 Na sanena a toa katun e ga matsingolo nio lia nu ranga i tar, ba lia tu butun katunuma te matsingolo has nagen romana tara poata te la meguma romana lia u ualesala i tar na tere Tamagulia na turu angelo u goagono. +O Te ga lueia ta katun a man ka hoboto ni puta ba te toan taia ba nena a nitoatoa te ka nitoana, ga mamana ka teka e mar taguhu halona mena noien ime? E moa tala.   Taraha, a katun te ka mena u hakats pan te go haka haniga meni a nitoatoa i tanen ba te peits nanen i tar, nonei e na hataia tun noa hase nen romana. Kaba a katun te hataia sile nei a nitoatoa i tanen te ngil koru mena neien lia, nonei e sabie nen romana. )K Ba nonei e poieto i taren hoboto, “Te ngilin la gono mena molia ta katun, e ga solopali a peisanen, ba te hanigana te ga sagoho menien u kamitsina te kukute mena neien lia turu mamanu lan te mar kato uana a katun te soatsena a korusena tara tou mate i tanen, ba te la gono mena molia.  Ba nonei e ranga noana, “Alia tu butun katunuma e sagohe gou romana a kamits pan. Ba pal kapan nu pris pan nu tson hihatuts turu Lo e tori hasoala nariu romana lia. Alia te kato hamatie riou romana, ba turu hatopisanu lan ba lia te hatakei poutse riou.” kO Be Iesu e hala rate ien u ranga u tagala koru e gi ma hateii ta toa ta katun te Mesaia uen. Q Ba nonei e rangata ranen, “Gime te kato uami limiu? Alimiu e poiemiu alia esi?” Be Pita e ranga palisito, “Alö e Mesaia tu lama tere Sunahan!” E Iesu e hatein a nikamits na tou mate i tanen K Ba nori i ranga palise ten, “A palai e poier alö e Jon a Tsonun Baptais te takei pouts. Na palai e poier alö e Ilaitsa, na palai e poier alö a tana propet ni manasa te toatoa poutsuna.” 1 Tara toa poata te singo pepeisaia e Iesu, bu katunun tsitsilo e la uarima i tanen. Ba nonei e rangata ranen, “U katun e poier alia esi?” ) Ba nori hoboto e nour me masulur. Bu katunun tsitsilo e onger a 12 a kalobaka tara man ka ti nou ban u katun. E Pita e ngöei e Iesu e Mesaia U# Be Iesu e lueto a tolima beret na solana iena, me tara sei uana i Kolö, me hanigana tere Sunahan tara man ka teka, me pose ranen, me hala rane ien u katunun tsitsilo i tanen e gi molamola rien u katun. \~1 Bu katunun tsitsilo e kato has uar te ranga u e Iesu me hagum rer u katun hoboto. F} Nori i ranga u teka taraha a pal tson peisa i antuna toumia tara 5,000. Be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Hagum ramia u katun popona tara man 50 tara man hagum hoboto.” s|_ Be Iesu e poieto i taren, “E moa, alimiu go hala ramien ta ka gi nouen.” Ba nori e ranga palisir, “A man ka te ka memu lam a tolima beret na solana iena puku. Alö e ngilem alam e go na hol ta kannou turu katun hoboto teka?” |{q Ba poata te tanian tsirukuia a pitala, ba 12 a katunun tsitsilo e la uarima i tanen me poier, “Alö go halar u katun ba nori te la uar turu han te sukusukur ba nori te na sakier ta makumun susoho na ta kannou. Taraha, e moa ta han teka.” Dz Poata ti hengo nia a barebana a ka teka ba nori e kukutie ren. Ba nonei e haniga ranen me ranga mera neien a Nipepeito tere Sunahan, me kato haniga pouts rena a pala ti ka mei a nimate. Bu aposol e kopis rima tara nilala i taren me hateieri e Iesu a mamana ka ti katoe men. Ba nonei e lu ranen me peigi ranen me la pepeisa uar tara taun ti ngöei i Betsaida. 9xk Be Herot e poiena, “Alia u hangats pagotein e Jon. Gesi nonei a katun te roron hengo negu lia?” Ba nonei e ngilin tara koru nena e Iesu. E Iesu e hanour u 5000 tara katun sw_ Ba palai e poier, “E Ilaitsa e butu pouts,” ba palai e poier a tana propet ni manasa e toatoa pouts. hvI E Herot a Kingina i Galili e hengoen a mamana ka te kato e Iesu ba nonei e tutu nena a ha koru te butu, taraha a barebana i rangein e Iesu me poier, “E Jon a Tsonun Baptais e takei poutsia tara tou mate i tanen!” 'uG Bu aposol e takeir me la sila ria i iahana man han, me hihatuts ner u Bulungana u Niga me kato haniga pouts rer u katun tara mamana han. A nitutu tere Herot itK Te ma haniga raria limiu u katun, tohu ba neiam u koahu i pitpitan moumilimiu ba te la ba nemiu a taun i taren. A markato teka e haruto rano ien te raharaha mera neien e Sunahan, taraha nori e hipus ner u ranga i tanen.” s Te haniga ria a toa pal katun i tamilimiu, ba limiu te susoho mia tara toa luma popona te go la ba nemia limiu nonei a taun. -rS Ba nonei e poieto i taren, “Ma soatsemi ta ka te la uami limiu: e moa tu tukana na ta pora, na ta kannou na ta moni, ne moa has tu tana tu hasobu tu ngahangaha. q/ Ba nonei e hala mera neien te gi na hihatuts lame nien a Nipepeito tere Sunahan na te gi na kato haniga pouts merien u katun te ka mer a nimate. Ep  E Iesu e ngö gugoner a 12 a aposol i tanen me hala rane ien a nitagala pan te gi tatei tsuga meien u mate u omi hoboto na te gi kato haniga pouts meri u katun te ka mer a man nimate has. /oW8Ne tamana pien ne tsinanen i asingoto koru. Kaba e Iesu e ranga hatagala mera ien me poiena, “Alimiu go ma hateiemi ta toa ta katun a ka te butu lala teka.”$nA7Bu namnameina a pien e la pouts nama i tanen, ba nonei e topei takeina. Be Iesu e ranga mera nen me poiena, “Alimiu go halei mien ta ka ga noue ien.” hmI6Be Iesu e luena a limana a pien me ranga hapanina me poiena, “A tsi pien, alö go takei.” Xl)5Ba nori e gol hahamana naren, taraha nori i atei sil te mate hakapa u a pien. k'4Na barebana hoboto i tabe sil a pien teka. Be Iesu e poiena i taren, “Alimiu e moa te go tabe uam. A pien e ma mate nei, e soho tununa.” Ej3Be Iesu e na tukuna tara luma ba nonei e hapiu rena a barebana te gi tasu gono menien i luma, e Pita lasi mere Jemis ne Jon ne tamana pien ne tsinanen. Nori lasi ti tasu gono mei e Iesu. i+2Be Iesu e hengona me poiena tere Jairas, “E moa te go matout u lö. Alö go hamana tun talasi, ba pien tahol i tamulö te niga pouts nou.” Fh1Poata te ranga noaia e Iesu, ba toa katununa tara luma tere Jairas e la nama me mi hateie nen me poiena, “A pien tahol i tamulö e mate hakapa. Alö go ma hakui leli a Tson Hihatuts.” 'gG0Be Iesu e poiena i tanen, “A tsi tahol, a nihamana i tamulö e kato haniga poutse lala a nimate i tamulö. La tala, na torimulö e tatei husa poutsuna.” Jf /Ba tahol e atei sil hamanasena te ma antunan mous lel ba menien e Iesu, ba nonei te tololo mena a nimatout. Ba nonei e na tuhatukun nena i matane Iesu me turu putana. Na i matana a barebana hoboto, nonei e hatei e Iesu a mouna a ka te hasebele sile ien i tanen, ne hatei hasin ime te mar niga boroboro pouts halona uen. e .Kaba e Iesu e poei, “A toa katun e hasebele lala i tar. Alia e hasagohe gula a nitagala i tar e taguhe lala a tana katun.” ?dw-Be iesu e rangatana, “Esi te sebele lala i tar?” Ba barebana hoboto e holisir, be Pita e poiena, “Tsunono, u barebana e tuol hahise rio lö ba te hiasusongo ria i tamulö.” c,Nonei a tahol teka e la hasukusukuia i murina e Iesu ba te hasebelena i runguna u hasobu tere Iesu, bu rahatsing i tanen e topei kapana. Tb!+Na toa tahol e kaia i gusuren te posa nitoan u rahatsing popoia tara 12 a hiningal. Nonei e lapo hakapein u moni hoboto i tanen tara dokta a para, na e moa ta toa te ga antunan kato haniga pouts neien. 3a_*Taraha, nonei e ka mei a toa puku a pien tahol te ka mei a 12 a hiningal i tanen, na nonei a tsi tahol e katsin mate. Be Iesu e lana bu barebana e hipasasi ria i tanen. `')Ba toa tson pepeito tara luman lotu e tuhatukun nena i matane Iesu me turu putana me singo hatatagi silena te ga la u e Iesu i luma i tanen. _(Poata te tuku poutsia e Iesu i hapalana ramun, ba barebana e sasala mer te la pouts uamen, taraha nori hoboto i hahalose ien. ^3&Ba katun ti la ban u mate u omi e rangatsena e Iesu, “Alia go la gono meio lö.” Kaba e Iesu e hala poutse ien me poiena, “Alö go la pouts i han i tamulö ba lö te na rarariem a ka te kato bena mei lö e Sunahan.” Ba katun teka e la uana tara mamana makum i iahana taun me na habulungana lanena a ka te kato beien e Iesu. A pien tahol tere Jairas, na tahol te hasebeleia turu hasobu tere Iesu 9]k%Bu katun hoboto tara han turu Gerasin e tahuler e Iesu te ga la pouts uen i han i tanen, taraha nori i matout koru. Be Iesu e osa poutsna tara tsi tolala, te ga la pouts uen. k\O$Bu katun ti tara a ka teka e hatei rer a barebana te mar niga pouts u nonei a katun a popoloana. [w#Ba barebana e mi katsin tarer a ka te butu. Ba nori e la uarima tere Iesu me tarer a katun u mate u omi ti koul ba hakapa nen. Nonei e gumia i rehina i mouna e Iesu ba te haseiena u hasobu bu hakats i tanen te niga poutsuna. Ba nori e matoutur. qZ["Bu katun ti hanhanour u poum i tareto a ka teka me busur, me na polaser u ranga tara taun na turu han. @Yy!Ba nori e koul ba ner a katun teka me na sei ria turu poum. Ba heis poum teka e hiapipieta gala hoboto sila ria turu uarahana. Ba nori e na rus ria i ramun me pasur me mate hakapar. ;Xo A toa heis poum pan i nouia i rehina u pokus te sukusuku. Bu mate u omi e singo ria tere Iesu me poier, “Alö go hala merai lam tara heis poum!” Be Iesu e hanigana i taren. yWkBu mate e singo hatagala uar tere Iesu me poier, “Alö go ma hala merai lam tara kiou te tsiruku nitoana.” &VEBe Iesu e rangatse nen, “Esi a solomulö?” Ba nonei e ranga palisina me poiena, “A solor e Ami.” Taraha a mate a omi a para i sei hakapaia i tanen. IU Nonei e kato u teka, taraha e Iesu e ranga hakapa mei a mate a omi e ga koul ban a katun teka. Para a poata a mate a omi e roron pile kapin a katun teka. U katun i taratara kap nitoa nen ba te kitseri a limanen na mounen a tsien. Kaba nonei e roron kato pupus a tsien na mate e roron hapieta menien tara latu pinopino. T-Ba nonei e tarena e Iesu me ku hapanina me tuhatukun nena i matane Iesu me turu putana. Ba nonei e ku hapan koruna me poiena, “O Iesu a Pien Tson tere Sunahan Iasa Koru! Alö go haka ba nio lia! Alia e singo hatatagi gia i tamulö, alö e moa te go hahuna menai lia!” S'Be Iesu e toan kouluna tara tsi tolala ba nonei e sunguna me hitupali mena toa katun tara taun i sukusuku, u mate u omi i seseia i tanen. Poata lehana nonei e mamala pousei tu labalaba, na e mamala kai tara toa luma. E moa. E ka lasia i ngahongaho tara man kioun mate. 0RYBa nori e seilir me na tuku ria tara provins ti kaia a pal barebana ti ngöri u Gerasin. A han teka e kana i hapalana ramun na provins i Galili e kana i hapala. 3Q_Ba nonei e poiena turu katunun tsitsilo i tanen, “Alimiu e ma hamanami?” Ba nori e asingoto korur me matoutur, ba nori e hiarangrangatar, “A saha koru a mar katun teka? Nonei e hala nena u ranga tara lomolomo nu ramun te posana ba te selohona!” E Iesu e hakoul ban a mate a omi tara katun |PqBa nori e gulier e Iesu me poier, “O Tsunono, Tsunono! Ara e katsin tia talara!” Ba nonei e tagulena me abis hatagalana tara lomolomo na turu ramun te posa here mei u tasi pan. Ba lomolomo nu keikei e opu poutsuna ba seloho pan e butuna. 0OYBa nori e la talar me seil talar, be Iesu e sohona. bu panina u ualupu e butuna tara ramun bu ramun e katsin saputuna tara tolala, a tsitabubu koru ba nori te rukur. 9NkTuru toa u lan be Iesu e osa gon merena u katunun tsitsilo i tanen tara tsi toa tsi tolala tara Ramun i Galili. Me poiena i taren, “Ara gi aroho u i hapalana ramun.” 3M_Be Iesu e poiena i taren hoboto, “U katun te hengoer u ranga tere Sunahan ba te kukutie ren, nori has e hereri e tsinar nu toular.” E Iesu e haselohi a lomolomo pan LBa toa katun e poiena tere Iesu, “E tsinamulö nu toulamulö e tuol ria i iesesala ba te ngilin ranga gono merio lö.” KE tsinane Iesu nu toulanen i la uama i tanen, kaba nori i ma antunan la hasukusuku uai i tanen, taraha a katun e gono. J)“Alimiu go tara kap haniga niam te mar hengo uami limiu. Taraha, a katun te ateina, e Sunahan e hala lele noien romana ta niatei. Kaba a katun te raman ateina, e Sunahan e lu ba nenou romana a tsitabubun niatei te ga poien e ga ka meien.” E tsinane Iesu nu toulanen eICNe kato has uana i iesana, a mamana ka hoboto te mousuna turu haharoei i tar i romana e atei riou romana i murimuri. Na mamanu ranga i tar te ma atei sileri a barebana i romana, nori e atei sile roen romana i murimuri. H{Be Iesu e poiena, “A katun te hakulupena u lam e namala kopo kap nane ien a tabeli ne namala hake neien i kopina inana. E moa, e roron hake nen tara makumun gumgum i tanen i iasa ba barebana te tatei tarer u kulupu tara poata te tasu rien. G)Bu ngal te pururukuia turu tsikitsiki u niga e hatei nena a pala te hengoer u ranga ba te hake rien turu hakhakats u niga i toriren, ba nori te pile kap hakarapoto naren. Bu raranga te kato hanige iena a markato turu katun teka ba te kato talasina.” U lam nu kan mous QFNu ngal te pururukuia tara makum te ka mena a kolits a hihitoka e hatei nena a pala te hengor, kaba nori e ka mer u hakhakats pan tara nitoatoa i puta, ba te hakats koru ner a moni na man nisasalana i puta. Na man ka teka e here nei e piler u raranga tere Sunahan bu raranga te ma habutse nei u markato u niga turu katun teka. E5 Nu ngal te pururukuia turu tsiktsiki te ka mena u lapo e hatei nena a pala te hengoer u raranga ba te sasala koru meren. Kaba u raranga e ma la koru nei turu hakhakats i taren. Ba te hamana mier a tsitabubun poata, ba poata te la nama a tou hiamus, ba nori te hanoan hamanar. jDM A ngal te pururukuia tara maroro e kato uana tara pala te hengoer u ranga tere Sunahan, kaba e Satan e mi gul ba nena u ranga te gamon kaia i toriren. Taraha, nonei e rama nena te gi hamana uen be Sunahan te lu pouts ranen. ~Cu Be Iesu e poiena, “U haharoei te ranga negu lalia te kato uana teka: a ngal e here nei u ranga tere Sunahan. WB' Be Iesu e ranga palisina, “E Sunahan e haruto ranei limiu a ka te ma haruto rien a palair u katun i manasa, nonei te go atei sil mena milimiu ime te mar pepeito kap uanen. Kaba nori e hengo tuner u haharoei. Taraha, nori e tarar kaba e ma tara hamanari, na nori e hahengor kaba e ma ateiri.” E Iesu e ranga hatararein u haharoei \A1 Bu katunun tsitsilo tere Iesu e rangate rien ime te mouna u u haharoei teka. k@ONu palair u ngal i pururukuia turu tsikitsiki u niga. Bu ngal e pusuku hapanir me ka mer a hua a para koru.” Be Iesu e ranga hapanina me poiena, “A katun te atein hengona e ga hengo haniga!” A ka te haharoei sil e Iesu ?9Na palair u ngal i pururukuia turu tsikitsiki te ka mei a kolits a hihitoka, bu kolits e pusuku hapan gono meren me kato homiena a man kan leba teka. >'Na palai i pururukuia turu tsikitsiki te ka mei u lapo, ba poata ti pusuku ien ba nori e langor, taraha u tsikitsiki e moa tu ramun i tanen. @=yU katun i la noa hasima tara mamana taun, na tara poata ti gonoia u katun tere Iesu, ba nonei e ranga nena u haharoei teka me poiena, “A toa katun e na hula tsihasein a ngalina kannou. Tara poata te tsihasa nien u ngal tara kui, a palai i pururukuia tara maroro ti tötö rien, bu apena e mi nou raren. s<_Ne Joana, a tahol tere Kusa a toa tson pepeito tere Herot a King. Ne Susana, na palair u tohaliou has u para ti taguhi e Iesu nu katunun tsitsilo i tanen ba te hala raren a man ka ti ngilen. U haharoei tara katun te tsihasein u ngal ^; 7Tara tana poata i murimuri e Iesu e hula la u turu taun nu han, me hatei la nena u Bulungana u Niga tara Nipepeito tere Sunahan. Na l2 a katunun tsitsilo i tanen i la gono meien, na palair has u tohaliou ti kato haniga bari u mate u omi na man nimate has. Nori a tohaliou teka: e Maria Matalina, ti tsuga bani a elahit a mate a omi i tanen. :2Be Iesu e poieto tara tahol, “E Sunahan e taguhe nolö, taraha alö e hamanam. La tala, na torimulö e tatei husa poutsuna.”+9O1Ba pala ti nou gono meien e hiararangar me poier, “Esi banei teka? Nonei e lu ba tsipon has nena u markato u omi? A katun tun e ma antuna nei tara ka teka!” {8o0Be Iesu e poieto tara tahol, “Alia u lu ba hakapein a man markato a man omi i tamulö ba te solopala ragen.” I7 /Na lia e ranga mego lö, nonei e kato hakapi a para a markato a omi, kaba nonei e haruto nalala nonei e ngil korue nolia, taraha alia u lu bar u markato u omi u para i tanen. Kaba u katun ti ma kato balei a man markato a man omi ba te atei siler e Sunahan e lu ba nen, u katun teka e ma ngil bala korueri e Sunahan.” 6 .Alö e ma hakis namu lei tu wel i bakur tara markato i tarara. Kaba a tahol teka e tsu nelala u uapi u soksoka tara man mour. 25]-Alö e ma hatsomie mulei lia ba te mutsie molia te mar kato uar a pala i tarara. Kaba a tahol teka e ma hapolasan mutsi noe lalei a man mour popona te tuku uagu lalia. 34_,Be Iesu e habirits uana tara tahol me poiena tere Saimon, “Alö go ruto tara tahol teka. Alia e tasu guma i luma i tamulö, ba lö e ma hale mulei lia tu ramunun galus turu mou tara markato i tarara. Kaba a tahol teka e tobue lalei a man mour u sulunmata i tanen me hapalaka rane ien a hulunen. .3U+Be Saimon e poiena, “Toum, nonei a katun te ka mei a haroho pan te lu ban a katunun halhala moni.” Be Iesu e poiena, “U ranga pouts i tamulö e matsköna.” M2*Na i murimuri a elasolana hoboto i ma antunan palis poutsi a moni, ba katunun halhala moni e hakapeto a haroho tara elasolana. Ba saha katun te tatei ngil balena nonei a katunun halhala moni?” h1I)Be Iesu e poiena, “A elasolana katun i harohen a moni tara katun te roron halan a moni tara toukuin bisnis i tanen. A toa e harohen a 500 denarius. Na toa denarius a hihol turu toa u lan. Na tai e harohen a 50 denarius. )0K(Be Iesu e poiena tara Parisi, “O Saimon, alia e ka megu a tsi ranga te katsin ranga megi lia alö.” Be Saimon e poiena, “Hateie molia, Tson Hihatuts.” /'Ba tara poata te tareia a Parisi te ngö e Iesu a ka te kato a tahol, ba nonei e hakats tununa me poiena, “Te ga propet hamanaia a katun teka e Iesu, ba nonei te ma tatei haniga nanei te go sebele menien a tahol teka, taraha nonei a tahol a omi!” 2}}Z|{{tzyz yxwwvuu8t`sXrqqqRpoo2nmlkjj;ihgYeed4cdbaV`{^]w\{[[[ZYYY>XIWWU'TRSRQQoPP NMLLK}KJIHHG+FREDDC|BBA/@@?>4=<;o::9876p6 5f44.2t1x00 ..D-d,,#+!*)(''%%D$$ "!e }h<]D!0 "lj D j Op;3g2bh= #Ba han i tamilimiu te kaka pukuna romana. Alia e ranga mera golimiu, alimiu e ma tatei tara lele moi lia popona te poe mia romana limiu, ‘E Sunahan e ga kalala a katun te la menama a nitsunono i tanen.’ ”Kg "“A tei Jerusalem, tei Jerusalem! Alimiu e roron atung hamate ramiu u propet ne titi hatu ramiu u katunun raranga te hala mera mei e Sunahan i tamilimiu. A poata a para tu ngilin gono mera mei lia limiu i tar ba te hatongo kap rago limiu, te mar gono mera nei a keriau u tuna i kopina pakapakanen. Kaba limiu e ramamiu! Hf  !Kaba lia go la noa hasia tara maroro i romana ni mahö na i ielisa, ba te na butu goa i Jerusalem. Taraha, e ma niga nei te gi atung hamate meni a propet tara tana han, i Jerusalem noa has. e Be Iesu e ranga palis ranen, “La iam ba te na ranga memiu nonei a katun a hahatongon gamo, ‘Alia e tsuga regu u mate u omi ne kato haniga pouts regu u katun i romana ni mahö, bu hatopisana u lan ba lia te na tuku goa tara han te la uagu lia.’ Cd Ba nonei has tara poata, bu palair u Parisi i la mato me poier tere Iesu, “Alö go la ban a han teka ba te la uam ta tana ta han, taraha e Herot e ngilin atung hamatie nolö.” 6ce Bu palai te katun papalar i romana te na panir romana nonei tara poata, bu palai te panir i romana te na katun papalar romana!” E Iesu e tatagi sil u katunur i Jerusalem 0bY U katun e la rima romana tara pala te butu nama a pitala na pala te tsiruku uana a pitala, na i Not na i Saut, ba te gum ria tara kannou tara Nipepeito tere Sunahan. [a/ Alimiu e taremiu romana e Abraham ne Aisak ne Jekop nu propet hoboto te ka ria romana tara Nipepeito tere Sunahan, kaba limiu e lapo raria romana i ielesala. Ba limiu te tabe homi korumiu romana ba te harmiu. `% Kaba nonei e poe lelena romana, ‘Alia e ma atei silegi ime te la muma limiu. La ba nemo lia, alimiu u katun hoboto tara markato a omi!’ ~_u Ba limiu te ranga palis lelmiu romana, ‘Alam u nou nu ua gono meio lö. Alö u hihatutsia tara taun i tamulam!’ ^5 Ba katun terena luma te takeina romana ba te piliena a tamana. Ba limiu te na tuol mia romana i ielesala ba te tanian kumiu ba te poiemiu, ‘Kalata beri lam a tamana, O Tsunono!’ Kaba nonei e ranga palis rena romana limiu, ‘Alia e ma atei silegi ime te la muma limiu!’ ']G Be Iesu e ranga palise nen me poiena turu katun ti ka gone meien, “Alimiu go torohana hatagala iam ba te sila mia tara tamana a tetenei, ba te tasu mia tara Nipepeito tere Sunahan. Taraha, alia e ranga mera golimiu, a katun a para e torohanan tasur romana kaba e ma antunari romana. \  Te la noa ien i maroro ba toa katun e rangatse ten, “O Tsunono, e ma para noi u katun te lu pouts ranou romana e Sunahan?” m[S Be Iesu e la sila uana turu taun nu han, me hihatutsina turu barebana me la uana i Jerusalem. 2Z] Nonei e here nei a yis. A tahol e luena a yis ba te sohala gono mene ien a toa taram palaua, bi murimuri ba taram palaua hoboto teka te la seina.” A tamana a tetenei hYI Be Iesu e rangata lelina, “Ta ha te go haharoei gono mei lia a Nipepeito tere Sunahan? X9 Nonei e here nei a ngalin mastet te luena a katun ba te lebe nen tara kui i tanen. Bu kan leba te panina ba te butun roeina, bu apena te katoer a man suhana i taren tara man kala. Na Nipepeito tere Sunahan e hatania hatetenei hasina ba te pan susuluna.” U haharoeina tara yis pWY Be Iesu e poiena, “Ime te mar kato uana a Nipepeito tere Sunahan? Aha te tatei haharoei nanen? 2V] U ranga palis i tanen i halan matsingolo pouts nema u pakö hoboto i tanen. Bu katun hoboto i sasala meto a mamana ka a niga te katoen. U haharoeina turu ngalin mastet 3U_ Na tahol teka, a toa hatutubunei tere Abraham, te pile kapin e Satan turu 18 u hiningal. Na nonei e tatei tapurese ba has nena a tou kits i tanen turu Lan u Goagono.” {To Ba Tsunono e mar ranga palis mena teien teka me poiena, “Alimiu u katun u gamogamo! Turu Lan u Goagono alimiu hoboto e roron la uamiu turu luman bulumakau ba te purese ramiu u bulumakau tsi u dongki i tamilimiu, ba te na haua ramun ramen. DS Ba tsunono tara luman lotu e tori si nena e Iesu te kato haniga pouts menien a tahol turu Lan u Goagono. Ba nonei e poieto tara barebana, “Ara e ka mera u tönomo u lan te gi kui meira. Alimiu e tatei la muma nonei tara man lan teka ba katun te kato haniga pouts rena u nimate, kaba turu Lan u Goagono e moa!” vRe Ba nonei e hopuena a limanen i tanen ba tahol e topei hamatskö seiena a peisanen me hatsunonena e Sunahan. Q Tara poata te tareia e Iesu nonei a tahol, ba nonei e ngöe nen me ranga menen, “A tsi tahol, alia e lu ba negu a nimate i tamulö!” P A tahol e kaia teka te ka mei a mate a omi te kato ien me ka mena a nimate turu 18 u hinigal. Nonei e turu nitoa me mamala matskö nei. XO) Turu toa Lan u Goagono e Iesu e hihatutsia tara toa luman lotu turu Jiu. >Nu Nonei toum e tatei huana romana turu hiningal te la nama. Na te moa nen, bara, ba lö te tatei hangats ba namen.’ ” E Iesu e kato haniga poutsi a toa tahol turu Lan u Goagono "M= Ba katunun kui e ranga palisina, ‘Hakei e ga ka, a tsi tsunono, turu toa u hiningal puku teka. Ba lia te kaho hahise gen romana ba te hakeiegu u tei. L  Ba nonei e poiena tara katunun kui tara kui i tanen, ‘Ruto, turu topisa u hiningal alia u lala uama teka tu mi sake meni ta hua turu roein fik teka, ba lia u ma sabie tei ta hua. Ngats ban! Nonei e namos hakapa pinopinoena a kannou turu tsikitsiki.’ +KO Be Iesu e ranga mera neien u haharoei teka. “A katun e ka mei u roein fik te pusukuia tara kuin gerep i tanen. Nonei e na sake ta hua me lagi sakesakena. VJ% Na lia e ranga mera golimiu, te ma habirits ba namoi limiu u markato u omi i tamilimiu, alimiu hoboto e mate has mou romana!” U roein fik te moa ta hua e haharoei nena a katun te moa ta markato ta niga 4Ia Na limiu e atei nemiu u 18 u katun te kono hamatir a luma a pia i Siloam. Alimiu e poemiu nori ti omi koru balein a palair u katun hoboto ti kaia i Jerusalem? E moa has! H Alia e hatei ragi limiu, te ma habirits ba namoi limiu u markato u omi i tamilimiu, alimiu hoboto e mate has mou romana. G+ Be Iesu e ranga palis raten, “Alimiu e poiemiu nori a tei Galili i omi koru balein a palair a tei Galili hoboto ti mar mate uen teka? E moa. F 9 Nonei tara poata, a palair u katun i ka me hateieri e Iesu u katunur i Galili te atung hamatir e Pailat a Gamman tara poata ti hats uen tere Sunahan. E/ ;Alia e ranga mego lö, alö e ma tatei lakasa mumei romana e popona tara poata te go hala nia lö a mamana moni hoboto tara hol turu kot.”(DI :Tara poata te la gono memia lö a katun te ngilin kot neno lö, na tara poata te ka noa mia limiu i maroro, alö go torohanan hamatskö gono meien. Nonei e namos las mena nei lö tara katun pan turu kot ba katun pan te hala nanoa lö tara polis, ba polis te hakei noa lö tara karabus. RC 9Be Iesu e poiena, “Alimiu peisa te go one iam a ka te matsköna. !B; 8Alimiu e tatei ruto uamiu turu tsikitsiki na i kolö ba te atei silemiu aha te poie nen. Kaba limiu u katun u gamogamo! Taraha, alimiu e ma atei silemi te mouna uana a man ka te butuna tara poata i tar i romana!” Alimiu go hamatskö uam a katun te kana i hapala tara hiatatung A' 7Na poata te hasagohe mia limiu a lomolomo te la nama tara pal saut, ba limiu te poiemiu, ‘Ke hiski nou,’ ba nonei te kato has uana teka. d@A 6Be Iesu e poe hasena tara barebana, “Poata te tare mia limiu u toa u koasi te butu nama tara pala te tsiruku uana a pitala, ba limiu te songots poiemiu, ‘Langits e polo nou,’ ba nonei te kato has uana teka. w?g 5U munmun tamana e hiapalpalir romana, a galapien tson nu tamaren. Nu munmun tsinana e kato has uar romana i iesana ba te hiapalpalir, a galapien tohaliou nu tsinaren. Ba halis a tahol i taren te pal nena romana a pien tahol a halis i taren, ba pien tahol a halis i taren te pal nena romana a tahol a halis i taren.” Ara gi atei sil te mouna uana a poata i tarara )>K 4E kato uana, tara man poata te la nama, a katun te hahamanana na tou sungutunen te hamane nolia e hiapalpal riou. A elalima katun te ka ria romana tara toa luma e hialulukatar romana ba te katoer a huol a pala. A elapisa te pal rer romana a elasolana, ba elasolana te pal rer a elapisa. F= 3Alimiu e poemiu alia u la silema te go mi hala meni a masalohana i puta? E moa, alia u ma la memei a niniganiga. Alia e ranga mera golimiu, alia u la silema te go mi peko meri u barebana. j<M 2A tou baptaisina turu kamits e alose nolia, na torir e tiama koru silena te ga butu hakapa uen. ;) 1E Iesu e ranga lel me poiena, “Alia u la silema tu mi hala meni u tula i puta, na lia e ngil koruegu te ga hatanian kulupu hakapa uen! 7:g 0Kaba a katunun kui te ma atei sile nei a ka te ngilena a kapan i tanen, ba te katoena a ka te antunana tara nihahuna, ba katun pan i tanen te singata hateteneie nen. U katun te hala rari a ka a para, nori te gi palis hapara lele ien.” E Iesu te ranga u teka. A toukui tere Iesu e pekoena a barebana >9u /“A katunun kui te atei silena a toukui te ngilena a kapan i tanen, ba te ma hanei sile neien te ga kato meni a ka te ngilena a kapan i tanen, ba nonei te singata hapaner romana. 8w .Ba katun pan tara katunun kui teka te songots la nama romana tara poata te ma hakats nane ien e ga lama. Ba katun pan te hahune nou a katunun kui a omi teka ba nonei te hake noen tara pal katunun kui te ma tara kap haniga nari a toukui i taren. 7 -Kaba te ga katunun kui homi uen, ba nonei te hakatsna i peisanen ba te poiena, ‘A katun pan i tar e ma hasesein la pouts namei romana.’ Ba te hatanian singata rena a palair u katunun kui, a pal tson na tohaliou, ba te nouna ba te uana ba nonei te tutuna. 6+ ,U mana koru, alia e ranga mera golimiu, a katun pan i tanen e tatei hataratara kap nanei a katunun kui i tanen a mamana ka hoboto te teie nen. 5 +A katunun kui teka e tatei sasalana te ga sabe meni a katun pan i tanen te markato uanen teka tara poata te ga la pouts uamen i han. ~4u *Ba Tsunono e ranga palisina, “Alimiu e heremi a katunun kui hamana te hakats hanigana? Hengo iam. A katun pan i tanen e hataratara kap nanen romana a palair u katunun kui i tanen te ga hala rien a kannou i taren tara poata hamatskö i tanen. 3 )Be Pita e poieto, “Tsunono, alö e hatei rami lam pepeisa u haharoei teka, tsi alö e ranga mena mien turu katun hoboto?” ,2Q (Na limiu has e go hanei iam, taraha alia tu butun katunuma e la guma romana tara poata te ma hakats namia limiu te go la uama lia.” A katunun kui a niga na omi \11 'Alimiu go hakats niam a ka teka: te ga atei sil mameia a katun terena luma i hangisa koru te ga lama a katun a kopkop, ba nonei te hatongo kap nena a katun teka ba te ma heleie nei a luma i tanen ba te tasuna. +0O &Na te ga la memen a gusuna bong koru, tsi tara pal bongbong koru, ba nonei te tarena nori e aloso noar ba te ma sohori, u katunun kui teka e tatei sasala korur. /# %Te tukuna a katun pan ba te sabiena u katunun kui i tanen te hahalose ren ba te ma sohori, bu katunun kui te sasala korur. Alia e ranga mera golimiu, nonei a katun pan e kato here nanoi romana a peisanen a katunun susoata kannou, ba te hagum ranen ba te hanou ranen. F. $Ba te heremi u katunun kui te hahaloser a katun pan i taren te ga kopis men tara kannouna tara hitöl. Poata te kopis namen ba nonei te ngöna, ba nori te kalata boroboro narien a tamana. -5 #Be Iesu e poe lelena, “Hapous hamakmakume iam a labalaba i tamilimiu ba te hakulupemiu a lam ba te ka hahalosemiu a saha toukui te butu nou. x,i "Taraha, te poe mia limiu a ka a niga hamana e kana i puta, bu ngil i tamilimiu te ka has uana i puta. Na te poe mia limiu a ka a niga hamana e kana i Kolö, bu ngil i tamilimiu e ka has uana i Kolö.” U katunun kui e gi hahaloso haniga 6+e !Hahol niam a man ka i tamilimiu ba te hala namiu u moni turu katun ti moa ta ka. A man kan hohongo moni ni puta e roron omi susuluna, na limiu go lue iam a kan hohongo i Kolö te ma tatei omi nei. Alimiu go kui hatagala sile iam u markato u niga be Sunahan te hala ranoi romana limiu a man ka man niga i Kolö, a man ka te ma tatei taia nei, nu katun u kopkop e ma tatei lue rien romana, ne moa ta binatang te ga kato homi ren. *3 Be Iesu e poiena, “Alimiu a ma tsi katun i tar, ma matoutmi. Taraha, e Tamamilimiu e sasala mena te ga hala meri limiu a Nipepeito i tanen. ) Kaba alimiu go hakhakats sile iam a Nipepeito tere Sunahan, ba nonei te hala has ranoi limiu a man ka teka.” A man ka man niga i Kolö #(? A pal hahamana i puta e roron hakats sil koruer te gi lu meni a mamana ka teka. Ne Tamamilimiu i Kolö e atei silena te ngil mena milimiu a man ka teka. `'9 Na limiu go ma hakats hapara silemi ta ka te go noue iam limiu na te go ue iam limiu. .&U E Sunahan te hataratara hanige iena u garas u hie teka, te pusukuna i romana na te hats hase ria turu tula i mahö. U mana, e Sunahan e hataratara hanige iena u garas, ba limiu te ma poemi e Sunahan e ma hala ranoi limiu tu hasobu. E moa koru. Alimiu e ka memiu a tsi nihamana a tsi tetenei. "%= Ruto iam ime te mar pan uar u palaua u hie. Nori e ma kuiri ne ma katoeri tu labalaba i taren. Na lia e ranga mera golimiu, i manasa e Solomon a King e ka mei u hasobu u taratara haniga koru, kaba a tsi toa puku tara palaua teka e taratara haniga bala nena u hasobu tere Solomon. N$ Na te ma antunan kato namia limiu ta tsitabubun ka te ga kato u teka te teteneina tara nitagala tere Sunahan, ga taraha tsiponi ba limiu te hakhakats hapara namiu a palaina man ka man kapan teka? s#_ Na toa i tamilimiu te tatei hakats hapanina ba te gamon hangahangahena a nitoatoa i tanen i puta? E moa. g"G Ruto uam turu apena te ngö reri u kokou. Nori e ma lebari ne ma hagala haseri a kannou, na nori e ma ka has meri ta makumun hakhaka tara kannou. Kaba e Sunahan te hanou noa las ranen! Na limiu e niga bala ramiu u apena! q![ Taraha, u katun e ma ka sileri a tou nou peisa. Nu tuanrei tara katun e ma ka sile nei u hasobu peisa. ? w Be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Nonei lasi te hatei bera gilia alimiu: ma hakats hapara silemi a nitoatoa ni puta ba te poemiu, ‘Aha te noue gou lia?’ Ne moa has te go hakats hapara sil mena milimiu u tuanrei i tamilimiu ba te poemiu, ‘U sahu hasobu te hasoge gou lia?’ E moa. J  Be Iesu e poiena, “E kato has uana teka tara katun te gono beie nei a peisanen a mamana ka, kaba i matane Sunahan nonei e moa ta ka ta niga hamana.” Hasole iam a peisamilimiu tere Sunahan 0Y Be Sunahan e poiena i tanen, ‘Alö a katun a tutu. Tara toa bong lahas i romana ba lö te mate mou. Ba esi te lue nou a man ka hoboto teka te hapute mulö?’ ” [/ Ba lia te ranga pouts megou romana a peisar ba te poiegu, Pua, alö e ka mem a mamana ka a para te antunan kakapalana tara hiningal a para. Alö go nou haniga tala ba te uam, ba lö te rorom ba te sasalam.’ y Ba nonei e poiena, ‘Alia e katoe gou a ka teka. Alia e kato lupe gou u luman haputu i tar ba lia te hatakei hase gou u luma u kapan. Ba lia te hapute goa romana a kannou hoboto i tar turu luma u kapan teka, na man tana man ka hoboto has i tar.  Ba nonei e hakats tununa me poiena, ‘Alia e moa ta makum te go haputia lia a kannou a para i tar. Aha te katoe gou lia?’   Be Iesu e hatei rane ien u toa u haharoei me poiena, “A toa tson moni e ka mei u tsikitsiki te hapusuke ien a kannou a para. \1 Ba nonei e poiena i taren hoboto, “Hanei iam! Hanei sile iam a mar ngil hoboto te ka mena a katun a gulgulka. Taraha, a mamana ka a para te ka mena a katun e ma habutse nei a mouna a nikaka a niga. E moa.”  Be Iesu e poiena i tanen, “Aha banei! Esi te hopu kap niu lia go tsimou meni lia alimiu ba te lu kakategu a man ka i tamilimiu?” V% A toa katun te kaia i gusur u barebana e poei tere Iesu, “O Tson Hihatuts, alö go ranga mei e toular ba nonei te lu kakatena a man ka te mate ban e tamamulam ba nonei te hale noi lia a hapala.”  Taraha, u Namnamei u Goagono te hatuts ranei romana limiu a ka te go ranga niam limiu.” U haharoei tara tson moni a tutu P “Na poata te kot raroen limiu ba limiu te tuol mia i iahana u luman lotu na i matar a pal kapan, e moa te go hakats hapara uam limiu ba te poiemiu, ‘Ime te mar ranga halona uagou lia?’ E moa. lQ “A katun te ranga homi nanou lia tu butun katunuma, e Sunahan e tatei lu ba nanou a markato a omi i tanen. Kaba a katun te ranga homina turu Namnamei u Goagono, e Sunahan e ma tatei lu ba nanoi a markato a omi teka i tanen.  Kaba esi te holis nena nonei a katun i tar i matar u barebana, ba lia te holis has nagoen romana turu angelo tere Sunahan. U# E Iesu e ranga lel me poiena, “Alia e ranga mera golimiu: esi te hatei ranou u barebana nonei a katun i tar, ba lia tu butun katunuma te hatei has ragou u angelo tere Sunahan nonei a katun i tar. mS Na limiu go ma matout has rami u katun, taraha e Sunahan e tara kap rano limiu, na limiu e niga bala koru namiu u apena i matane Sunahan. Nonei e ase hakapa hasi u hulu hoboto i bakumilimiu.” Alimiu go ma holis nami e Kristo  “Alimiu e antunan holemi a solima a tsi apena a 20 toea puku. Kaba e Sunahan e ma solopala noa hase nei ta toa i taren. &E Alia e haruto ragi limiu esi te go matoutse iam limiu: alimiu go matoute iam e Sunahan, taraha nonei e antunan kato hamatiena u tuanrei, na i murinen nonei e ka has mena a nitagala te lapo ba renoa romana u katun i hel! Aa, alia e ranga mera gilimiu, alimiu go matoute iam e Sunahan! 0Y Be Iesu e poiena, “Alia e ranga mera golimiu u hahikapien i tar, ma matout remi u katun te puli hamatier u tuanrei ba te ma antunan kato homi lel ranei limiu.  Ba saha man ka tu ranga niam limiu tu ka pepeisa mia limiu, u katun u para e hengoe ren romana.” Alimiu go matoute iam e Sunahan g G A mamana ka te hamouser i romana e butu noa romana i matar u katun turu ualesala i murimuri.    Tara poata ti gono hobotoia a man tausen katun ba te para korur, ba palai te tö ier a mour a palai, be Iesu e poe mameto turu katunun tsitsilo i tanen, “Alimiu go hanei haniga sile iam u yis turu Parisi, alia e ranga negu a markato a gamogamo i taren. o W 6Taraha, nori i torohanan hagögohe naien. Nori i ngilin saka meien tu ranga tu omi te ga katoen.# ? 5Tara poata te la ba nia e Iesu a makum teka, bu tson hihatuts turu Lo nu Parisi i tanian hona korue ten me rangatse rien u rangrangatana tara mamana ka. - 4Be Iesu e poiena, “A nomi i tamilimiu u tson hihatuts turu Lo. Alimiu e rama namiu a maroro te ga kalats a niatei hamana tere Sunahan. Alimiu e ma lu bemi a peisamiu a niatei teka, na limiu e hapiu tsipon has remiu u katun te ngilin lue ren!” A pala tere Iesu e kapa. G 2Ba limiu u katun tara poata i romana te alatemiu romana u propet hoboto ti atung hamate pukur i mam noa, e taniaia tere Abel ti atung hamati, ba te noana tere Sekaria ti atung hamateia i gusuna makumun hats na Luman Lotu Pan. Aa, alia e ranga mera golimiu, alimiu a hei barebana i romana e alata sil ramen romana!” H  1E Sunahan te ka mena u hakhakats u niga e poei, ‘Alia e hala regou u propet nu katunun raranga i taren. Ba nori te kato homi rer romana a palai i taren, ba te atung hamate rer a palai.’ ! 0Alimiu e haruto nemiu te hatangana mena milimiu a markato turu tubumilimiu: nori i pulir u propet ba limiu te kuiemiu u kahokaho i taren.   /A nomi e butuna romana i tamilimiu, taraha alimiu e roron kuiemiu u kahokaho u niga turu propet ti atung hamatir u tubumilimiu. |q .Be Iesu e ranga palisina, “A nomi pan e butuna romana i tamilimiu has u tson hihatuts turu Lo! Alimiu e roron hake mia a man lo a man tiama turu katun, u lo te ka mer a toukui pan, kaba limiu e ma tatei kukutiemi ta tsi toa ta tsi lo teka. # -Ba toa tson hihatuts turu Lo e poieto i tanen, “O Tson Hihatuts, tara poata te ranga nemia lö a ka teka, alö e saka has ramien lam!” 8i ,A nomi e butuna romana i tamilimiu, taraha alimiu e heremi u kioun mate te ma tareri u katun. Nori e lala ria i ielunen kaba e ma atei sileri a ka a omi te kana i iogana.” Q +“Alimiu u Parisi, a nomi pan e butuna romana i tamilimiu. Taraha, alimiu e roron ngilin gum mia turu gumgum u niga tara luman lotu, na limiu e ngil hasemiu u katun e gi hapan ria limiu tara toana. mS *“Kaba limiu u Parisi, a nomi pan e butuna romana i tamilimiu. A mamana ma tsi kan hasokoka a ma tsi tetenei te kana tara kui, alimiu e roron patsikemiu a ma tsi maloto a ma tsi makum ba te halemi e Sunahan a man hamalotona man makum. Na markato te hala menari a hamalotona makum tere Sunahan e nigana. Kaba limiu e roron totonemiu u mar hihatuts u kapan turu Lo te kato uana: a markato te hamou hamatskö menari u ranga turu katun, na markato te tatagi mera nei e Sunahan u katun. 7~g )Na nonei e ngilena u namnamei nu tori i tamilimiu e ga habuti a markaton tatangana na hitaguhu turu katun ti moa ta ka, ba limiu te toan gogoso hamana mia i matane Sunahan. s}_ (Alimiu u katun u tutu! E Sunahan te kato u tuanrei ni ielesala nu tuanrei has te ma rutseri, u namnamei. q|[ 'Ba Tsunono e poieto i tanen, “Alimiu u Parisi e roron kato hagogosemiu a murina kap na pelet, kaba i iahana torimilimiu e korkorianana, ba te habutsena a markato tara kop na te rongaronga mena milimiu u ngilina tun turu tuanrei. y{k &Ba nonei a Parisi e asingoto neto te nou u e Iesu ba te ma galus mame nei a man limanen tara markato turu Jiu. z/ %Poata te ranga hakapaia e Iesu, ba toa katun turu Parisi e ngö mena teien i luma i tanen te gi na nou uen. Be Iesu e na gumna tara kannou. #y? $Te go ka meni lö u ngil u niga peisa ba te moam tu ngil tu omi, ba maroro i tamulö te alesala koru nou.” Hanei iam u tson hihatuts turu Lo nu Parisi Xx) #Na lö go hanei ba te ka mem u ngil u niga. Alö e namos lala mia turu kuhil. w1 "Ne kato has uana i iesana, a matarara e here nei u lamina turu namnamei i tarara te haharoei nena u ngil i tarara. Te ka mena a katun u ngil u niga, ba nonei te lalana tara maroro te alesalana. Na te ka mena a katun u ngil u omi, ba nonei te lalana tara maroro te kuhilina. xvi !E Iesu e ranga lel me poiena, “E moa ta katun te ga hakulupi u lam ba te hamouse nen tsi ba te kope neien a tabeli. E moa. Nonei e roron hake nen tara makumun gumgum i tanen i iasa, bu katun te tatei rutser u kulupu te tasu uaren. u} Turu Lanin Hahuna ba pal barebanar i Nineva te saka mera roi a hei barebana i romana u ranga, ba te haruto ner te ga hahuna meri e Sunahan alimiu. Taraha, a tei Nineva i hengo u raranga tere Jona me hapolaser u markato u omi i taren. Na a toa katun te pan bala nena e Jona e kana teka, kaba limiu e ma hapolasa noa hasemi u markato u omi i tamilimiu!” A maroro te alesalana ztm Turu Lanin Hahuna i murimuri, a tetahol panina i Siba e saka mera noi a hei barebana i romana u ranga, ba te haruto nena te ga hahuna meri e Sunahan alimiu. Taraha, nonei a tetahol e la halehana koruma te go mi hengo meni u hihatuts u niga tere Solomon a King. Na lia e hatei rago limiu, a katun te pan bala nena e Solomon e kana teka, kaba limiu e ma hengoe mien!” Ws' E Jona e herei a hatoatongo te harutein e Sunahan te ranga u turu katun i Nineva. Na alia tu butun katunuma e here goi a hatoatongo te haruto negu e Sunahan te ranga uana i tamilimiu u barebanar i romana. \r1 Tara poata ti gono hahiseia a barebana e Iesu, ba nonei e ranga noa hasina me poiena, “Alimiu u barebana tara poata i romana u barebana u omi. Alimiu e roron kato silemiu te go tara menami tu mirakul. Kaba lia e ma tatei haruto ragoi limiu tu toa tu mirakul. Alia e haruto las ragoi limiu a hatoatongo tere Jona a propet i manasa. *qM Be Iesu e ranga palisina, “Ne Sunahan e tatei kalala koru rena u katun te hengoer u ranga i tanen ba te kukutie ren!” A barebana i ngilin tarein tu mirakul Lp Tara poata te ranga hakapa nia e Iesu a ka teka, ba toa tahol e ranga seita i gusur u barebana me poiena i tanen, “E Sunahan e tatei kalalena a tahol te poseio lö na te hasuseio lö!” [o/ Ba nonei a mate a omi e na peigi renama a elahit a mate a omi ti omi balaia i tanen. Ba nori te la rima ba te mi ka ria i iahana nonei a katun. Na i romana nonei e omi bala koru nena a poata i manasa. Ne kato has uana i iesana, alimiu has e omi bala koru namiu a poata i manasa, taraha alimiu e tori-tsuga namo lia.” A nisasala hamana \n1 Ba nonei te la poutsuna ba te sabiena a luma te gogoso na te taratara haniga has. cm? Be Iesu e poe lelena, “Tara poata te lakasa ba nena a mate a omi a katun, ba nonei te hula lana tara makum pinopino i gusuna latu ba te lagi sakesakiena ta makum te ga husa ien. E moa te ga sabie ien ta makumun husa, ba nonei te hakats nena nonei a katun te la ba namen me poiena, ‘Alia e la pouts uagou tara luma tu la ba nema lia.’ &lE “A katun te ma hanige nei lia, nonei e omie nolia. Na katun te ma gono bera nei lia u katun e here nei e sata ba rane ien lia.” A mate a omi e kopisima k Kaba te ga butuia ta katun ta tagala bala ba te atunge nen ba te tagala saluhena i tanen, ba nonei te lu ba hakapa nane ien a man kan hiatatung te kahete nien a peisanen. Ba nonei e ase iena a mamana ka hoboto te kopen, ba te molamole nen turu palabir u katun. Kaba lia e ka megu a nitagala te go tagala saluhe meni e Satan. Nonei a ka teka te antunan kato homi sil mera gilia a pala i tanen. j3 “Tara poata te hanei mena a katun a tagala a man kan hiatatung i tanen, ba te tara kap haniga nena a luma i tanen, a mamana ka i tanen e nigana. !i; E moa. E Sunahan te hale nei lia a nitagala te go tsuga meri u mate, na ka teka e hatarare nena a Nipepeito tere Sunahan e la hakapa uama i tamilimiu. h- U katunun tsitsilo i tamilimiu e tsuga ba has rer u mate u omi turu katun. Ga limiu e poiemiu e Bielsibul e hala rane ien a nitagala teka? E moa. Bu katun pouts i tamilimiu te haruto ner alimiu e ranga hakölomiu te poe mena milimiu e Bielsibul e hale nei lia a nitagala. ^g5 Na te gi hiatatung poutsia a pala tere Satan, ba nipepeito i tanen te tarura nou romana. Alia e mar ranga uagu teka taraha alimiu e poiemiu e Bielsibul e hale nei lia a nitagala te go tsuga ba meri u mate u omi. f Kaba e Iesu e atei sil u hakhakats i taren me poiena i taren, “Te gi hiatatung poutsia u barebana i iahana toa han pan, ba han teka te ma tatei tagala nei. Na te gi hiatatung poutsia u katun tara toa pinaposa, bu katun teka te ma tatei ka haniga lel hasri. e Ba palai e torohane ren, ba nori te rangate rien te ga kato menien tu toa tu hiharutona i Kolö te ga harutein e Sunahan e hanige ien. (dI Kaba palai i taren i poei, “Nonei e antunan tsuga ba rena u mate u omi taraha a tsunono i taren e Bielsibul e hale ien a nitagala te ga tsuga ba merien!” #c? E Iesu e tsugei a mate a omi te roron kato habiru a toa katun. Tara poata te lakasaia a mate, ba katun e tanian rangana. Bu katun e asingoto korur. b% E manana, alimiu u katun u omi, kaba limiu e atein hala noa has namiu a man ka man niga tara galapien i tamilimiu. Ne Tamarara i Kolö e niga bala nena u katun, ba nonei te hala noa las nenou u Namnamei u Goagono turu katun te rangata sile ren!” E Iesu ne Bielsibul \a1 Tsi alö e tatei hale mien a kukoto tara poata te ga rangata nien ta nata? E moa. a`; Esi i tamilimiu te tatei hale nei a pien i tanen a kukutsi te ga singo menien ta iena? 7_g Taraha, a katun te rangata sakesake nou e lue noen romana, na katun te ruto sakesake nou e sabie noen romana, na katun te ngö sakesake nou, a tamana e kalatse riou romana. c^? “Na lia e poiegu i tamilimiu, alimiu go rangata sakesake iam ba limiu te lue moen romana. Na limiu go ruto sakesake iam ba limiu te sabie moen romana. Na limiu go ngö sakesake iam ba tamana te kalatse riou romana. ] Nonei e ma tatei takei nei ba te hale nei lö ta beret te hahikapien noa has uamu lö i tanen. Kaba lia e ranga mego lö, nonei e tatei takei hasina ba te hale nei lö a mamana ka te go ngili lö, taraha alö e ma matsingolomi te go rangata nitoa u. T\! Na hahikapien i tamulö toum e tatei soul nama i iahana luma, ‘Ma hakui balei lia! A tamana e pili hakapa lala, na lam mera galapien i tar e opum, na lia e ma tatei takeigi ba te hale gilö ta ka.’ o[W A tana hahikapien i tar e lala i maroro me butuna i tar, kaba lia u moa ta kannou te go hale ien!’ {Zo Be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Ta toa toum ta katun i tamilimiu e ka mena ta hahikapien, ba te la toum uana i luma i tanen tara gusuna bong ba te hateie nen, ‘O hahikapien, alia e ngilin haroho negu ta topisa ta beret. uYc Alö go lu ban a man ka man omi tu kati lam ba te solopale men, taraha alam e roron solopala hasem a man ka man omi turu katun hoboto ti kato homiia i tamulam.Na lö go ma hala merai lam tara tou hiamus.’ ” Pal singo e kapa. YX+ Alö go hala ramei lam a tsi kannou te noana tara man toa man lan hoboto. W7 Be Iesu e poieto i taren, “Alimiu go mar singo uam teka,‘O Tamamulam, a solomulö e gi hagoagoni.A Nipepeito i tamulö e ga lama. jV O E Iesu e singoia tara toa makum. Poata te hakapa ien, ba toa katunun tsitsilo i tanen e poieto i tanen, “Tsunono, hatuts ramei lam te gi mar singo u, te mar hatuts meri e Jon a Tsonun Baptais u katunun tsitsilo i tanen.” {Uo *Kaba toa puku a ka te pan balana. E Maria e hopu kapin a ka a niga teka, ne ma tatei lu ba narien romana.”iTK )Ba Tsunono e ranga palise nen. “O Marta, Marta! Alö e toku korum ne hakats nem a mamana ka. wSg (Kaba e Marta e kato sil korui a toukuin kannou te ga kato ien. Ba nonei e la mato me poiena, “Tsunono, alö e ma hakats nami e toular e la ba nena molia ba lia te kato peise iegu a toukui? Alö go ranga memen ba te mi taguhe nolia!” Ry 'Nonei e ka mei a toulanen a solonen e Maria, ne Maria e gumia i rehina mouna e Iesu me hengona turu hihatuts i tanen. $QA &E Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i la u tara maroro ba te butu ria tara toa han, ba toa tahol a solonen e Marta e lu mena neien tara luma i tanen. 6Pe %Ba tson hihatuts turu Lo e poiena, “A katun te tatagi neien.” Be Iesu e poiena i tanen, “Ba lö te na kato has uam i iesana.” E Iesu e roro u tere Marta mere Maria O{ $Be Iesu e poe lelena, “Esi nonei a toa tara elapisa katun teka te ngil koru a tana katun te mar ranga uamu lalö?” .NU #Hamahö ba nonei e lousena a huol a denarius moni (te antunaia tara 10 kina) ba te hale neien a katun terena luman pasendia me poiena, ‘Alö e pakoko hanige mou a katun teka. Na te noue noen ta moni lel i tamulö, ba lia te mi palis poutse goen poata te mi butu pouts gia lia teka.’ ” kMO "Ba nonei e la uana i tanen me hakis nena u wel nu wain tara man takiraha na man ngats i peisanen, me poue nen. Ba nonei e hosena a katun tara dongki peisa i tanen ba te lu mena neien tara toa luman pasendia me na pakoke nen. ~}}||'{CzcytxwDuuft~ss_rqqponYmlkVjji~hwgfee(dndc]bBa`_^f]\\Q[KZYY1XWWHVUU?T{SSIRR6QJPONN@MLKJII&HfGFVED+ClBAA@ >>B=O<;;[::99)87565m43210//B-,s++L*)((G''_&&m%$$A#^"!!W B<zIbSiR $% $ $ O & [9'' 5 Taraha, alia e hala naria romana turu katun te ma Jiuri, ba nori te hahakos ria romana i tar ba te kato hohomi ria i tar ba te kahus has nario lia. SBe Iesu e lu halhal rena a 12 a katunun tsitsilo i tanen me poiena, “Hengo iam! Ara e la uara i Jerusalem, na mamana ka ti kolotein u propet te ga butuia i tar e butu hamana noa nonei tara han. CBe Iesu e poieto i taren, “Alia e ranga hamana mera gilimiu a ka teka, a katun te hakats uana tara Nipepeito tere Sunahan ba te la ba nena romana a luma i tanen tsi a tahol i tanen tsi u hatoulana tsi e tamanen tsi e tsinanen tsi a galapien i tanen, nonei e luena romana a para koru lel tara man ka teka tara poata i romana, ba te lu hase nou a nitoatoa te ka nitoana tara poata te la nama.” E Iesu e ranga hatopisein a tou mate i tanen _7Be Pita e poiena, “Ruto! Alam u la ba nema a han i tamulam me kukutie mumo lö.” ~uBe Iesu e ranga palisina, “A ka teka e ma antunan kato nanei a katun tun, kaba e Sunahan e antunan kato nanen.” U#Bu katun ti hengoen e rangatar, “Gesi tsiponi te antunan ka hanigana?” 1E tutu koruna te ga la u a katunun moni tara Nipepeito tere Sunahan, te mar tutu has uana a kamel te katsin sipina tara tsi tabutu tara salum.” #E Iesu e tari te tatagi uen me poiena, “U katununa tara moni e ka mer romana a toukui pan te gi tahongo uen tara Nipepeito tere Sunahan! zmKaba poata te hengo nia a katun a ka teka ba nonei e mataloho koruna, taraha nonei e ka mei a moni a para koru. )KPoata te hengoeia e Iesu a ka teka, ba nonei e poieto i tanen, “A toa patu a ka te go kato lö. Alö go haholin a man ka hoboto i tamulö ba te molamola remi u katun ti moa ta moni. Ba lö te ka mem romana a mamana ka a niga i Kolö. Ba lö te tatei la muma ba te kukutie mumo lia.” ucBa katun e rangato, “E popona tu hitotsia lia ba te noana i romana, alia u hengo korui a man lo teka.” G~Alö e atei silem a man masaka tere Sunahan. Hena teka: ‘Alö go ma tsikoloi. Alö go ma hipulii. Alö go ma kopui. Alö go ma gamogamoi. Alö go hapan e tamamulö ne tsinamulö.’ ” } Be Iesu e ranga palisito i tanen, “Taraha ba lö te ngöe milia a katun a niga? E moa ta katun te ga niga. E Sunahan talasi. |)Ba toa katun a kapan turu Jiu e rangatena e Iesu, “O Tson Hihatuts a niga, aha te go kati lia ba te luegu a nitoatoa te ka nitoana?” Q{Alia e hatei hamana rago limiu, a katun te ma hengo hanige nei u ranga tere Sunahan te mar hengo haniga uana a pien, a katun teka e ma tatei tasu koru nei tara Nipepeito tere Sunahan.” A tson moni |zqKaba e Iesu e ngö meri a galapien i tanen me poiena turu katunun tsitsilo, “Haka riam a galapien e gi la uama i tar. E moa te go hapiu mera mien limiu. Taraha, a Nipepeito tere Sunahan e ka gono merana romana u mar katun te kato uar teka. y%U katun e mi piou ria a ma tsi goama tere Iesu te go sebele merien e Iesu. Bu katunun tsitsilo e tarer a ka teka me ranga hapiu raren. cx?Be Iesu e poiena, “Alia e ranga mera golimiu, a katun hahuol teka te maksköna i matane Sunahan tara poata te la pouts uanen i han, na katun mam e moa. Ba katun te solosei peise iena a peisanen, a solonen e na la putana romana. Kaba katun te solo pute iena a peisanen, nonei e na luena romana a solo pan.” E Iesu e kalaler a ma tsi galapien {wo Kaba katunun lulu takis e tuolma i lehana me ma hala sei mena nei a polenen i Kolö, taraha e matsingolo. Ba nonei e mukmuketo a lumlumanen te tatagi uen me poiena, ‘O Sunahan, alia a katun a omi koru, kaba lö go tatagi namo lia.’ ” 5vc Turu huol u lan i iahana mamanu wik alia e roron agono negu a kannou, na lia e roron lu katsegu u moni i tar tara maloto a makum ba te hala negu a toa makum i tamulö.’ ,uQ A Parisi e tuol pepeisa me singona, ‘O Sunahan, alia e haniga uagu i tamulö, taraha alia e namala kato hohomigi te kato uar a palair u katun hoboto. Alia e ma kopkopgi, na lia e ma gamogamogi, na lia e ma tsiktsikologi. Na lia e ma kato hohomigi te kato uana a tsonun lulu takis i tium. t- Ba nonei e poiena, “A elasolana katun i sei u tara Luman Lotu Pan me na singor. A toa nonei a katun turu Parisi, na tai a katunun lulu takis. #s? E Iesu e hatei hasin u haharoei teka turu katun ti roron hanigei a peisaren me poier nori te maktskör ba te sigala homi koru rer a palair u katun. rAlia e ranga mera golimiu, nonei e hamou hanige ienou u ranga i taren ba te kato borobore nen. Kaba poata te la pouts guma romana lia i puta, alia tu butun katunuma, ga lahisa katun te sabie golia ba te hamana korur?” U haharoei tara Parisi na katunun lulu takis fqETe kato uen teka ba limiu te mar hakats uamiu ime tere Sunahan? Ge ma taguhu ranei romana u katun hamatskö i tanen te singo nitoa uar i tanen tara lan na tara bong? E moa. Nonei e taguhu koru ranoen ba te ma aloso nei. vpeBe Iesu a Tsunono e ranga noana me poiena, “Alimiu go hengoe iam u ranga te kati a tson hamou a omi teka. Yo+Kaba tahol a amoba teka e roron ranga haparana ba te hala nena a toukui pan i tar. Bara, alia e taguhe goen turu kot. Taraha, nonei e namos la hiton nama ba peisar te soso koru mena u ranga i tanen.’ ” 5ncTara poata lehana a katun pan teka e mamala hengoi, kaba i murimuri ba nonei e poiena i tanen pouts, ‘Alia e ma matoutegi e Sunahan, na lia e ma hapan has ragi u katun. m9Na tara taun teka a toa amoba e roron lala u i tanen ba te poiena, ‘A katun te paköe nolia e ngilin homie nolia. Alö go taguhe molia turu kot.’ /lWBa nonei e ranga mera ten, “Tara toa taun, a toa tsonun hamou turu ranga e ka. A katun teka e ma tatei matoutei e Sunahan na nonei e ma tatei hapan hasri u katun. k Be Iesu e hatei ratei u katunun tsitsilo u haharoei teka, te ga hatuts ren te gi singo hiton uen ba te ma sökanari ba te hakapar. [j/%Bu katunun tsitsilo e rangatse ren, “O Tsunono, ime te butu noa a ka teka?” Be Iesu e ranga palisina, “U katun e atei siler a makum te kana u tuanrei u mate, taraha nonei a makum te gonogono ria u apena te nounouer a ka a koreme. Ne kato has uana i iesana, a barebana e atei sil hase riou ime te ga butuia romana a ka teka.”ci?$A elasolana tson e kui ria romana i kui, ba toa te lu ba ner romana ba tai te kakana.” ihK#A elasolana tahol e kono hoboter romana a kannou, ba toa te lu ba ner romana ba tai te kakana. >gu"Alia e ranga mera golimiu, a bong turu lan te habutena romana e Sunahan alia, ba elasolana katun e soho gono ria romana tara toa inana. A toa e lu ba ner romana, ba tai te kakana. f}!A katun te ka mena u hakats pan te go haka haniga meni a nitoatoa i tanen ba te peits nanen i tar, nonei e na hataia tun noa hase nen romana. Kaba a katun te hataia sile nei a nitoatoa i tanen te ngil koru mena neien lia, nonei e sabie nen romana. Ie  Hakats niam a ka a omi te butuia tara tahol tere Lot i manasa. mdS“Nonei turu lan teka i murimuri, ta katun te ga kaia i iapu e namos hahaloso buna ba te luena a man ka i tanen i iahana luma. E ga topei la! Na katun has te kana tara kui i tanen e ma tatei kopis uanei romana i luma i tanen. gcGNa e kato has uana romana teka tara poata e Sunahan e habutena romana lia tu butun katunuma. b'Kaba turu lan te la ba nia e Lot a taun i Sodom, bu tula u uahiahi e rus here matei a langits i kolö me kato hamate rena u barebana hoboto. aNe mar kato has uana romana te mar kato u a poata tere Lot. U katun i nou me uar, me hiholur me haholur, me lebar me hatakeier u luma. I` Tara man lan i mam turu uolo pan, bu katun e nour me uar me hitölur, me noana turu lan te tasuia e Noa tara tolala i tanen, bu uolo e la nama me atung hamate hoboto rena u katun i ielesala. n_UA poata te la pouts guma romana lia e mar kato has uana romana te kato u a poata tere Noa i manasa. ^Kaba alia e sagoho mame gou romana u kamits u para. Bu katun tara poata i tar i romana te tori hasoala nariou romana lia. M]Alimiu e ateimiu, poata te kulupuna u koasi, u kanaha e roron alesala uana tara mamana makum i kolö. Ne kato has uana romana i iesana tara poata te butu pouts guma romana lia tu butun katunuma. *\MKaba u katun e poier romana i tamilimiu, ‘Ruto iam, nonei e kana i pala ili,’ tsi, ‘Ruto iam, nonei te kana teka.’ Kaba limiu e ma tatei kukute ramien. _[7Be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo, “A poata e la nama romana te ngilin tare moa limiu alia tu butun katunuma tara tsitabubun poata te ka pouts goa lia i puta, kaba alimiu e ma tare moi lia tara poata teka. %ZCE moa ta toa te ga poei romana, ‘Ruto, a Nipepeito tere Sunahan teka!’ tsi, ‘Nonei ili!’ Taraha, a Nipepeito tere Sunahan e kana i gusumilimiu.” ^Y5A palair u Parisi i rangatei e Iesu ta poata te ga butuma romana a Nipepeito tere Sunahan. Nu ranga pouts i tanen e kato u, “A Nipepeito tere Sunahan e ma tatei mar butu uana mei romana te gi tara menien. X3Be Iesu e poiena i tanen, “Takei, ba te lam. A nihamana i tamulö te kato haniga poutse lalo lö.” A Nipepeito tere Sunahan e butu nama romana W{E moa ta tan ta katun te ga kopisima ba te soloseiena a solone Sunahan, a toa puku lasi a katun teka tara tana han.” jVMBe Iesu e rangana, “Alia e kato haniga pouts regula a maloto a katun. Ime te ka ria a elasie? hUIBa nonei e tuhopu nena i mouna e Iesu me hanigana i tanen. A katun teka a katununa i Sameria. zTmA toa i taren e tara sabe ti kato haniga menien ba te la pouts nama me ranga hapanina me hatsunonena e Sunahan. *SMBe Iesu e tara raten me poiena i taren, “La iam ba limiu te na hatara namiu a peisamilimiu turu pris.” Ba nori i tanian lato ba nori e butu haniga poutsur. R7 Nonei e laia i iahana a toa han ba maloto a katun a toba e sabie ren. Nori i tuolia i lehana me kur, “O Iesu! Tsunono! Alö go tatagi ramo lam!” wQg Tara poata te la u e Iesu i Jerusalem, nonei e silaia tara maroro i gusuna provins i Sameria ni Galili. 6Pe Ne kato has uana i iesana i tamilimiu. Tara poata te hakape mia limiu a man ka te ranga mei limiu e Sunahan te go katoe iam limiu, alimiu go ma ngilemi e Sunahan e ga hapan rio limiu. Taraha, alimiu u kato talase iam a toukui te hopu kap merien limiu.” E Iesu e kato haniga poutsir a maloto a toba _O7 Na tsunono e namala poie nei, ‘Nigana,’ te kukute menien u ranga i tanen. E moa. AN{E moa koru! Alö e tatei poiem i tanen, ‘Alö go nas a kannou i tar, ba te hake iem u labalaban kui ba te susoatsem a kannou tara poata te nou gia lia. I murinen ba lö te noum.’ M E Iesu e ranga noa me poiena, “Sanena ta toa ta katun i tamilimiu e ga ka mei ta katunun kui ba te kuina tara kui tsi ba te taratara kap nena u sipsip, ba tara poata te ga la uamen i han ga lö go poe has i tanen, ‘Mi nou hamanasa tara kannou’? =LsBa Tsunono e ranga poutsuna, “A ngalin mastet e makosi koruna kaba e habutena a kan leba te pan sokuna. Ne kato has uana i iesana, te tetenei hasina a nihamana i tamilimiu, alimiu e antunan kato noa hasemiu a man ka man kapan. Hena, alimiu e tatei poemiu turu roei teka, ‘Alö go pate sei a kopimulö ba lö te lam ba te na butu lel mia turu tasi!’ ba nonei te kukutiena romana u ranga i tamilimiu.” A markato tara katunun kui YK+Bu Aposol e poier tara Tsunono, “Kato hapanema u nihamana i tamulam.” J3Te kato homi nen i tamulö tara tohit a poata turu toa u lan, ba nonei te la uanama i tamulö tara man poata hoboto teka ba te poiena, ‘Alia e habiritsegu a torir,’ ba lö te solopala noa hasem a man ka man omi te katoen ba te tara poutse men.” A markato turu nihamana IAlimiu go tara kap haniga niam a peisamilimiu ba te ma katoemi a markato a omi teka. “Sanena te ga kato homia a hahatoulana i tamulö, alö go ranga hapiu nen. Na te ga habiritse ien a torinen, ba lö te solopalem a ka a omi i tanen ba te tara poutse men. H Te ga katsin amusia a katun teka a toa pien i gusur a galapien teka te hamana uar i tar ba pien te hapolasa ba nenou a nihamana i tanen, e niga balana te gi kits mam meni u katun a toa hatu pan i totongolona katun teka ba te na harukue rien i gusuna loul! 4G cE Iesu e poei turu katunun tsitsilo i tanen, “U hiamus e gono ba te roron las rena u katun ba te kato homir, kaba a nomi pan e butu noa romana tara katun te habute nen! hFIBe Abraham e poiena i tanen, ‘Te ma hengoe roien u ranga tere Moses na turu propet, ba nori te ma hakapa hase roi u markato u omi nu hakats u omi i taren, noahasina te ga takei poutsia a katun tara tou mate.’ ”hEIBa tson moni e poiena, ‘O Tubur, e moa te gi kato menien romana a ka teka. Kaba te ga takei poutsia a katun tara tou mate ba te lana i taren, ba nori te toan hakapa korue riou u markato u omi nu hakats u omi i taren.’ D7Be Abraham e poiena, ‘Nori e ka mer u buk te kolotsi e Moses nu propet tere Sunahan i manasa. A man toulamulö e tatei hengoer u ranga i taren.’ !C;Ba katunun moni e poiena, ‘E noahasina, o Tubur, kaba alia e ranga hatatagi koru mego lö te go sala meni lö e Lasarus tara luma tere tamar te ka ria a elalima a toular. Ba nonei te na ranga hatagala mera nen e gi hanei sil te gi ma la has uame ien tara hanin kamits teka!’ \B1Na tana ka, a toa sia pan soku e ka kap rano ra, na katun te kana tara pala teka te katsin aroho uana i tamulö e ma antuna nei, na katun te kana tara pala i tamulö e ma tatei aroho has uana mei i tamulam.’ ABe Abraham e poiena, ‘A tsi hatutubunei, alö go hakats pouts hasin a poata tu toatoa noaia lö i puta. Alö u lu nitoan a mamana ka a niga i tamulö i puta, ne Lasarus e lu a mamana ka a omi. Kaba i romana nonei e ka hanigana teka ba lö te sagohem a kamits. @Ba nonei e kuna me poiena, ‘O Abraham, o Tubur, alö go tatagi namo lia! Alö go hale iema e Lasarus ba nonei te kana nena a kopuluna a kabelenen turu ramun ba te mi habout hatsitabubena a miar. Taraha, alia e sagohegu a kamits pan koru turu tula teka!’ ?Nonei e sagohi u kamits pan i hel, ba nonei te ruto seina ba te tarena e Abraham i lehana, ne Lasarus e ka hasia i rehinen. >!Ba nonei a katun pinopino teka e mateto, bu angelo e soatse ren ba te na haka gono merien e Abraham. Na tson moni e mate has me kaho ner. =)Nonei e matesil korui te ga nou hamasul u tara ma tsi nouba ti rusia turu tebol tara tson moni. Bu muki te mi ramram has ria turu pi i tanen. .<UNa toa katun pinopino te moa ta ka a solonen e Lasarus i roron hopueia i rehina tamana tara ololo i matina luma tara tson moni teka. Na peisanen e saputu mei a pi. ";=Be Iesu e poiena, “A toa tson moni e roron hasein u hasobu te ka mei a hihol pan, na nonei e nounou haniga hasi a kannou a niga turu mamanu lan. o:W“A katun te pekoena a hitöl i tanen te rama mena neien a tahol i tanen ba te tölena a tana tahol e tsikolona. Na tson te tölena a tahol a hitöl mam i tanen te tapeko, a tson teka e tsikolo hasina.” A tson moni ne Lasarus 9Na u kolö nu puta e tatei tia nou romana i murimuri, kaba tsi toa tsi makum a tsi tetenei turu Lo e ma tatei taia koru nei romana. 48a“U Lo tere Moses nu kolkoloto turu propet i tagala hantunaia tara poata tere Jon a Tsonun Baptais. Kaba tara poata tere Jon ba te popona i romana, u Bulungana u Niga tara Nipepeito tere Sunahan te rarare laner, bu katun hoboto e tagala sil koruer te gi la u i iogana tara Nipepeito tere Sunahan. 7wBe Iesu e poieto i taren, “Alimiu te kato here nami a peisamilimiu u katun u niga i matar u katun, kaba e Sunahan e atei silena u hakhakats i tamilimiu e omina. Taraha, a ka te panina i matar u katun e here nei a ka pinopino i matane Sunahan. z6mBu Parisi i hengo neto a man ka teka, ba nori i ranga hahakosta tere Iesu, taraha nori i ngil koru a moni. ;5o “E moa ta katunun kui te ga antunan kuiia tara elasolana tsunono i tanen. Te ga kato uen teka, ba nonei te omiena romana a toa ba te ngilena a tai. Tsi, nonei e karous nena romana a toa ba te hengo hanige iena a tai. Alimiu e ma tatei kui hoboto bemi e Sunahan na tara moni.” A man hihatuts tere Iesu 43 Na sanena limiu e go ma taratara kap haniga nemi a man ka tara tana katun, gesi te hala ranei romana limiu ta man ka i tamilimiu hamatskö? E moa. ;3o Sanena limiu e go ma taratara kap haniga nemi a man ka ni puta teka, gesi te hala ranei romana limiu a man ka man niga hamana i Kolö te go taratara kap niam limiu? E moa tala. l2Q A katun te roron taratara kap haniga nena a man ka man tetenei e taratara kap haniga has nena romana a man ka man kapan. Na katun te roron kui hagamona tara man ka man tetenei e kui hagamo hasina romana tara man ka man kapan. 71g Be Iesu e ranga noana me poiena, “Na lia e ranga mera golimiu, alimiu go lue iam a moni i tamilimiu ba te taguhu ramiu u katun ba nori te kapiena rario limiu. Ba poata te taiana romana a moni, ba markato teka te tatei taguhu rano limiu te la uami romana limiu tara han i Kolö te ma tatei taia nei. (0IBa tsunono tara tson pepeito e hengo neto a ka teka me poiena nonei a tson pepeito a gamogamo e hahatongo koru. Nu katunur tara han i puta teka e hahatongon hamatskö koru ner a man ranga tara hei katun pouts i taren, na tara markato teka nori e karasa rer a pal katun tere Sunahan.” `/9Na tson pepeito e poei tara tai, ‘A lahisa tu harohen lö?’ Ba nonei e ranga palis uana i tanen, ‘A 100 bek palaua.’ Ba tson pepeito e poiena, ‘A pepa tara hiase i tamulö teka. Alö go kolotein u 80.’ <.qBa nonei ranga palis uana i tanen, ‘A 100 taram welin nas.’ Ba tson pepeito e poiena, ‘A pepa te ka mena u hiase i tamulö teka. Gum boroboro ba lö te koloto nem u 50.’ @-yBa tson pepeito e ngö gugono mera nei u katun i tanen ti ka mei a haroho tara tsunono i tanen. Ba nonei e poiena tara katun tutun, ‘A lahisa tu harohen lö tara tsunono i tar?’ _,7Bara, alia e atei silegu aha te katoe gou romana lia! Na te go kato meni lia a ka teka, bu katun te lu menari romana lia turu luma i taren tara poata te ga tsugeia lia a tsunono i tar tara toukuin taratarakap.’ o+W“Ba tson pepeito e hakatsna i peisanen ba te poiena, ‘A tsunono i tar e tsuge noa lia tara toukui i tar. Gaha te go kati lia? Alia e ma tagala hantunegi te go kaho meni a holö, na lia e matsingolon singo tun silegu ta moni. z*mBa nonei a katun pan e ngöena a tson pepeito me poiena, ‘Aha nonei te hengo negu lia i tamulö? Alö go na kui tu toa tu raranga ba te hateie molia tu mar pepeito kap meni lö a man ka i tar. Alö e ma tatei tson pepeito lelmi i tar.’ R) E Iesu e poei turu katunun tsitsilo i tanen, “A toa tson moni e ka mei a tson pepeito i tanen, ba tana katun e hateiena a tson moni, ‘A tson pepeito i tamulö e kato baba nena a moni i tamulö.’ ((I Kaba ara gi sasala ba te masa korura. Taraha, nonei e toulamulö e herei a katun te mate, kaba e toatoa poutsuna. Nonei e tia me butu pouts nama.’ ”'!Be tamanen e poiena i tanen, ‘A tsi pien i tar, alö e roron ka gono nitoa memo lia, na tara mamana ka hoboto i tar e maman ka has lö. h&IKaba a pien tson i tamulö teka e ba pinopino nia a moni i tamulö tara tohaliou u omi te hala pinopino ner a peisaren. Na tara poata te la pouts uana men i han, ba lö te kato hamate bemien a tunan bulumakau a bokoko!’ %yKaba nonei e ranga palisena e tamanen me poiena, ‘Alia u kui hatagala koruia i tamulö turu mamanu hiningal, na lia u mamala hipusni u ranga i tamulö. Na lö u mamala halei lia ta toa ta tunan meme te go nou gono mei lia a man hikapien i tar. $wBa pien a hamua e raharaha koruna me raman tasuna i iahana luma. Be tamanen e lakasa nama me ranga hatamina i tanen. h#IBa katunun kui e poiena i tanen, ‘E toulamulö e la pouts uanama i han be tamamulö e kato hamate hakape lala a tunan bulumakau a bokoko, taraha nonei e lu poutse lala a pien tson i tanen ba nonei te niga noa hasina.’ P"Ba nonei e ngöena a toa katunun kui me poiena, ‘Aha nonei teka?’ Be Iesu e poiena, “A toa katun e ka mei a elasolana pien tson i tanen. s_ Be Iesu e poiena, “Na lia e ranga mera golimiu, e kato has uana i iesana, u angelo tere Sunahan e sasala koru mier a toa katun a omi te tori-habirits ba nena u markato u omi nu hakats u omi i tanen.” A hitots te la ban e tamanen ?w Poata te sabie nen, ba nonei te ngö gugono rena u hahikapien i tanen na barebana i sukusuku ba te poiena, ‘Sasala gono memo lia, taraha alia u sabe a moni tu hatiei lia.’ ” FBe Iesu e poiena, “Sanena ta toa ta tahol e ga ka mei ta maloto ta moni ta silva — a man toa toa te popona tara tolima kina — ba te hatie iena ta toa i taren, aha te ga katoen? Nonei e ga hakulupi u lam, ba te saloena a luma i tanen, ba te ruto haniga koruna tara mamana makum antunana te ga sabe menien. ?wBe Iesu e poiena, “Na lia e ranga mera golimiu, e kato has uana i iesana, e Sunahan i Kolö e sasala koru mena romana a toa katun a omi te tori habirits ba nena u markato u omi nu hakats u omi i tanen, be Sunahan te ma hakats hapara nanei u 99 u katun te poier nori e nigar.” U haharoei tara moni te taia ^5Ba te soata pouts mena neien i han. Ba nonei e ngö gugono rena u hahikapien i tanen na barebana te sukusukur me poiena i taren, ‘Sasala gono memo lia, taraha alia u sabe poutsi a sipsip i tar te taia!’ ” j MPoata te sabe poutse nen a ka te taia, ba nonei te sasala koruna ba te hopue nen i halahalanen.  'Be Iesu e ranga mera teien u haharoei teka, “Sanena te go ka meia ta toa i tamilimiu a 100 tara sipsip ba toa i taren te taiana, gaha te ga katoen? Nonei e ga la bar u 99 u sipsip tara makum i taren ba te na sakiena a sipsip te taia antunana te ga sabe pouts menien.  7Bu Parisi nu tson hihatuts turu Lo e ranga haraharaha ner e Iesu me poier, “A katun teka e kapiena rena u katun u omi ne nou gono has mera nen!” k  QU katunun lulu takis u para na barebana ti ngöri u katun u omi i lama me mi hengo ria tere Iesu. 6 e#U mar sol teka e ma antuna nei te ga taguhu meni u tsikitsiki tsi a kan leba i kui. Ara e tatei kato baba tun las naren. A katun te atein hengona e ga hengo haniga!” "Be Iesu e poiena, “U sol e nigana, kaba te ga taiaia a nitagala i tanen, e moa lel ta maroro te gi kato haniga lel meien. !Ne kato has uana i iesana i tamilimiu a man toa toa. Alö go hakats mamin te tatei mar kato uamu lö te go katunun tsitsilo u lö i tar — alö go rama korun a mamana ka te ka memu lö.” A katun te kukute gamogamoena e Iesu e here nei u sol te moa ta nitagala <q Te ma antuna neien, ba nonei te hala nena u katunun ranga ba te na sabiena nonei a tana king tara poata te lehana noa nen, ba te rangata nena te gi tatei hamasalohana pouts uen. gG“Sanena a toa king e ga katsin lakasa gono mei u 10,000 turu soldia i tanen ba te na hiatatung gono mier a tana king te ka mena u 20,000 turu soldia, ba nonei te gum mam buna ba te hakats nena te ga tagala hantuna uen. Te moanen, nonei e na kuiena a kopina luma, ba te ma antuna toum noi te ga kui hakapa meni a luma. Be resi te tarer a ka teka te gol sile ren romana ba te poier, ‘A katun teka e hatanian hatakei a luma, kaba e ma antunan hakapa nanei a toukui!’ hITe ga hakats nia ta toa i tamilimiu te ga kui meni ta luma ta pia, nonei e gum mam buna ba te hakats nena a lahisa moni te antune iena a luma teka, ba te hakats sabiena te ga antuna u a moni ba te tatei hakapena a toukui. hIAlimiu go haniga iam te go sagoho menami u kamitsina te kukute mena milimiu alia, te mar kato uana a katun te soatsena a korusena tara tou mate i tanen. Te rama mia limiu, ba limiu te ma tatei katunun tsitsilo uami i tar. A katun a para koru i lala gono mei e Iesu. Ba nonei e habiritsito me poiena i taren, “A katun te la uanama i tar e tatei ngil bala korue nolia, nu ngil teka e tatei pan bala nena u ngil i tanen te ngil mera neien e tamanen ne tsinanen na tahol i tanen na galapien i tanen, nu toulanen nu hahinanen na nonei pouts has. Te moa nen, nonei e ma tatei katunun tsitsilo uanei i tar. /Alia e hateie golö, e moa ta toa ta katun ti ngö mam rela te gi mi noua romana tara kannou i tar!’ ” Te mar kato uana a katunun tsitsilö QBa tsunono e poieta tara katunun kui, ‘Alö go la u turu maroro pan nu maroro u tetenei i ielesala tara taun, ba lö te las mera mumei u katun tara kannou. Alia e ngilegu a luma i tar e ga saputu. 6~eE ma manasai ba katunun kui e mi poiena tara tsunono i tanen, ‘O tsunono, alia e katoe gula a ka te ranga nemu lalö, kaba kannou e antunana turu palai has e gi lama.’ }3Ba katunun kui e la poutsuna me na hateie nei a tsunono i tanen a man ka teka. Ba torina tsunono e si koruna me poiena tara katunun kui i tanen, ‘Hasesei boroboro u turu maroro u kapan na turu maroro u tetenei i iahana taun teka. Ba lö te lu ramuma u katun ti moa ta ka, nu katun a tuanreiren te omina, nu matakiau, nu mou-omi, ba lö te mi piou ramien i luma i tar.’ Ba nonei e na kato uana teka. [|/Ba tai e poiena, ‘Alia e hagou hitölgi, nonei te ma tatei la sila gia lia.’ {5Ba tai e poiena, ‘Alia u holi a maloto a bulumakau, na lia e na ngilin tohala ragen. Alia e rangate golö, alö go haniga te go ma la uai lia.’ zBa nori hoboto i ramato, ba te tanian katoer u mamanu ranga te poiena nori e ma tatei la uari tara kannou. Ba toa katun e ranga mena a katunun kui, ‘Alia u holi a toa kui, na lia e na ngilin tare gen. Alia e rangate golö, alö go haniga te go ma la uai lia.’ yTara poata tara kannou nonei e tahulei a katunun kui i tanen go na tahul rema u barebana, ‘La muma, a poata hamanasa tara kannou!’ hxIBe Iesu e poieto i tanen, “A toa katun e kato a kannou pan, ba te ngö rena u katun u para. 0wYA toa katun te gumia tara kannou e hengo a ka teka me poiena tere Iesu, “A katun te na nouena romana a kannou tara Nipepeito tere Sunahan e ga sasala koru.” dvABa lö te sasalam romana, taraha nori e ma antunan hamatana poutseri romana lö. E Sunahan te hamatane nou romana lö tara poata te takei pouts ria romana u barebana u niga tara tou mate.” U haharoei tara kannou pan uy Poata te katoe mia lö a kannou, ngöri u katun ti moa ta ka, nu katun a tuanreiren te omina, nu mou omi nu matakiau. Vt% Be Iesu e poiena tara Parisi a katun te ngöe ien tara kannou, “A poata te katoe mia lö a kannou, ba lö te ma tatei ngö rami u hahikapien i tamulö, tsi u toulamulö, tsi a pal katun i tamulö, tsi a pal katunun moni te atei sile mulö, taraha nori e ngö uase rio romana lö tara kannou i taren ba te hamatana poutse rio lö. =ss Taraha, a katun te hapanena a solonen pouts, a solonen e hala pute ier romana. Na katun te hala pute iena a solonen, nonei e na luena romana a solo pan.” E Iesu e ranga u teka. krO Kaba te ga ngöeia lö ta katun ba lö te lam tara kannou, ba lö te na gum mia tara makum turu katun papala koru. Alö go kato u teka, ba katun te ngöeio lö te la nama ba te ranga meno lö, ‘O hahikapien, alö go mi gumia tara makum turu tsunono.’ Te mar kato uanen teka, ba lö te ka mem a solo pan i matar u katun hoboto te nou gono merio lö. kqO Te ga kato uen teka, ba katunun hihanou te ngö hoboto raio limiu te la nama ba te poiena i tamulö, ‘Alö go halei a makum teka a katun pan ili.’ Ba lö te matsingolom ba te na gum mia tara makum turu katun papala koru. \p1Me poiena, “Tara poata te ga ngö meni ta toa ta katun alö tara kannouna tara hitöl, ma gumia tara pal gumgum turu tsunono. E moa. Taraha, e namos omina te gi ngö meni ta katun te ga pan balaia i tamulö. `o9E Iesu e ruteir a palair u barebana ti la uama tara kannou teka, nori i ngilin gum talasia turu gumgum tara pal kapan. Nori i mar kato u teka ba nonei e hala nena u haharoei teka i taren hoboto a man toa toa. enCKaba nori i ma antunan ranga palise ien turu ranga teka. Ara gi kato hatetenei a peisarara rm]Ba nonei e poieto i taren, “Sanena ta toa i tamilimiu e ga ka mei ta pien tson tsi ta bulumakau ba te tsirukuna i iogana tara kioun ramun turu Lan u Goagono, alimiu e tatei las sei poutse men turu Lan u Goagono noa has, tsime?” llQKaba nori i ma rangani ta ka. Be Iesu e lueto nonei a katun, me kato hanige nen me hala ba nanen. 7kgBe Iesu e ranga merena u tson hihatuts turu Lo nu Parisi me poiena, “U Lo i tarara e hatangana nena te gi kato haniga pouts meni a katun turu Lan u Goagono, tsi e moa?” \j1Ba toa katun e la uamato tere Iesu, a mounen na limanen i hihapala ti puku hapan. ni WTuru toa u Lan u Goagono, e Iesu e la me na nouna i luma tara toa katun a kapan turu Parisi. Bu katun e taratara kap ner a saha ka te go kato e Iesu, taraha nori i poei e omina te go katoeia a katun ta toukui turu Lan u Goagono. wz~~&}}s}|p{nzzIyyyxdwwKvuutss6rq5pUonnmm2lkjjBihggfee6ddKdcrbaaG``_^]\[HZZ#XX W&VSUUSRQQWPOO:N,MLLKJjIIHTGGFEzEDD0CC=BB-A@??\>>f=<;:`99r8765Q4d33+2f1+00m/...R-,++f*s)("'|&&%%G$$ #{"T! FldW ISdrBKt G Q[g,w1=[.Ba nonei e poiena i taren, “Aha te soho memi limiu? Takei iam ba te singo uamiu tere Sunahan. U hiamus u omi e namos butuna i tamilimiu.” Nori i pile kapin e Iesu <9-I murinen ba nonei e takeina ba te la pouts uana turu katunun tsitsilo i tanen me sabe ranen ba te sohor, taraha nori i topi koru mei a nitatagi pan. W;'*Ba toa angelo ni Kolö e butuna i tanen me hatagale nen, taraha e Iesu e sagohi a nitagagi pan koru. Ba nonei e singo hatagala koru lelina. Bu siung i tanen e butu here nei u rahatsing me rus uana i puta. ":=)Ba nonei e gamon la ba ranen, te lehana hapopoia te lapo menari a hatu, me hatukununa me singona, “O Tamar, te ngil mia lö, ba lö te hatongo kap ba namoi lia a kamits teka te katsin butuna i tar. Kaba lö go ma kato uai turu ngil i tar. Alö go kato u turu ngil i tamulö.” 9(Poata ti tuku ien nonei tara makum, ba nonei e poiena i taren, “Singo uam tere Sunahan. U hiamus u omi e namos butuna i tamilimiu.” |8q'Be Iesu nu katunun tsitsilo e la ba ner a rum i iasa me la uar turu Pokus tara Roein Olip te roron kato uen. $7A&Bu katunun tsitsilo e poier, “O Tsunono, u huol u kilatan hiatatung teka.” Ba nonei e poiena i taren, “E antunana!” E Iesu e singo u tere Sunahan q6[%Taraha, alia e ranga mera gilimiu a ka teka, u ranga turu Buk u Goagono e ga butu hamana te poiena, ‘Nori i haka gono meien u katun u omi,’ taraha nonei e ranga nano lia, nu ranga ti koloto mei lia e butu hamana nou romana.” T5!$Be Iesu e poieto, “Kaba i romana, ta katun i tamilimiu te ka mena a paus moni tsi a pora e ga luen. Ne si te moana tu kilatan hiatatung e ga haholin u hasobu u ngahangaha i tanen ba te holena tu toa. r4]#Be Iesu e poieto i taren, “Tara poata tu hala puku ria lia limiu ba te moana ta paus moni na pora nu sendol, ga limiu u makmakum ba niam ta toa ta ka, tsi e moa?” Ba nori i ranga poutsuto, “E moa ta ka te ga makmakum.” r3]"Kaba e Iesu e ranga poutsuna, “Alia e ranga mego lö, o Pita, a keriau a tson e ma kekeretskö noa noi i bong teka e popona te poe moa lö tara topisa poata alö e ma atei sile moi lia.” A paus moni na pora na kilatan hiatatung 2 !Be Pita e poiena, “Tsunono, alia e hanigegu te go la gono meni lia alö tara karabus na te go mate gono has meni lia alö!” c1? Kaba lia u singo hakapa sileio lö, o Saimon, te go ma hapolasa meni lö a nihamana i tamulö. Ba tara poata te habirits pouts uamuma romana lö i tar, ba lö te hatagala rem a nihamana turu hahatoulana i tamulö.” x0iBe Iesu e poieto tere Pita, “Saimon, Saimon, hengo! E Satan e rangata hatagala sil te ga tohala merien romana alimiu hoboto, ne Sunahan e haniga. A nitolaha teka tere Satan e here nei a katun te lu katsena a kannou a niga na bita. /yAlimiu e nou mia ne ua mia romana tara kannou i tar tara Nipepeito i tar, ba limiu te gum mia romana tara gumgum a goagono turu king ba limiu te tsonun hamou mou romana tara 12 a hun katunur i Israel.” E Iesu e hatei mamin te ga holis u e Pita a.;Ba lia te hala ragoi limiu a nitsunono, te mar hala has meni e Tamar alia a nitsunono. Q-“Alimiu u ka gono memo lia tara man poata ti torohaneia lia u katun. S,Esi a katun a tsunono, a katun te gumuna ba te nouna, tsi a katun te susoatsena a kannou i tanen? A katun te gumuna, nonei te panina. Kaba lia e ka gia i gusumilimiu e heregi a katunun susoata kannou. I+ Kaba a markato teka e ma tatei ka neia i gusumilimiu. E moa. A katun i tamilimiu te panina e tatei kato here nanei a peisanen a hitots, ba tsunono i tamilimiu e tatei here nei a katunun kui. >*uBe Iesu e poieto i taren, “U king tara man han i puta teka e roron tsunono hatagala ria turu katun i taren, nu katun pan e ngil beri a peisaren a solon ‘Tsunono Pan a Niga.’ e)CBu katunun tsitsilo e hiatatung mer u ranga me poier, “Esi te mammamna i tarara?” (Bu katunun tsitsilo e tanian rangrangata pouts ria i taren esi a toa i taren te katoe nou a ka teka. Esi te pan nou romana? 0'YE manana, alia tu butun katunuma e go na mate, te mar hopu kap meni lia e Sunahan. Kaba a nomi pan e butu noa nonei tara katun te hala neno romana lia turu pakö!” p&Y“Kaba nonei a katun te hala nenoa lia turu pakö i tar, nonei e nou gono meno lia tara kannou teka! b%=Na i murina ti nou hakapa ien, be Iesu e lu has mena nei a gotana wain i iesana me poiena, “A gotana teka te takis bera nolimiu e haharoei nena u rangan kits u tsimus te na kato hatagale goi lia u rahatsing i tar. $}Ba nonei e lu hasena a beret me hanigana tere Sunahan me poseposie nen, me hala rane ien me poiena, “Nonei u tuanrei i tar tekaöte na mate sil rano limiu. Alimiu e na kato has uamiu teka tara beret ba te noue men ba te hakats pouts namo lia.” #Taraha, alia e ranga mera golimiu, alia e ma tatei ua lelegi u wain popona tara poata te la nama romana a Nipepeito tere Sunahan.” "Be Iesu e luena a gotana wain me hanigana tere Sunahan me poiena, “Lue iam a gotana teka ba te hala namia i tamilimiu. L!Taraha, alia e ranga mera golimiu, alia e ma tatei nou lele gien romana e popona tara poata a man ka te haharoei nena a kannou teka e butu hamana hakapana romana tara Nipepeito tere Sunahan.”  'Ba nonei e poieto i taren, “Alia e ngil koruegu te go nou gono meri limiu a kannouna turu Paska teka i mam te go sagoho meni lia a kamits! OA poata e butu hakapa, be Iesu nu aposol e gum ria tara kannou. + Ba nori e lar me na sabier a mamana ka te kato u te mar ranga merien e Iesu, ba nori e kato hamatsköer a kannouna turu Paska. A komunio tutun 9k Ba nonei te haruto ranoi limiu a rum pan i iasa te ka hakapa mena a man tebol na man gumgum. Nonei tara makum teka te na kato hamatsköe moa limiu a mamana ka tara kannou.” B} Ba limiu te poe mou tara katun terena luma, ‘A Tson Hihatuts e poe nama i tamulö, Ime te kana a makum te mi nou gono mera goa lia u katunun tsitsilo i tar a kannouna turu Paska?’ X) Ba nonei e poieto, “Hengo iam! A toa tson te soate nou a toa tabeli ramun e hitupali gono mera noa limiu te butu moa limiu i iahana taun. Ba limiu te kukutie moen ba te na tasu moa tara luma te la uanen. \1 Ba nori i rangate ten, “Ime te ngile mulö te go na katoa lam a kannou teka?” !;Be Iesu e hala mera nei ere Pita ne Jon u ranga teka, “La iam ba te na hamatsköemiu a man ka, ba ra te na noue rou a kannou i tarara turu Paska.” I iahana man lan tara kannouna tara beret te moa ta yis, u lan te gi atung hamate meri u tunan sipsip turu Paska e butu hakapa. >uBe Judas e hanige ieto a ka teka me hatanian sake nena ta maroro ta niga te ga hala menien e Iesu i taren te gi ma atei silei a barebana. E Iesu e katsin nou a kannouna turu Paska I Ba nori e sasalar me kitser u ranga te gi hala menien ta moni. 'Be Judas e na ranga gono merena u pris u kapan nu kepten turu polis ti taratara kapin a Luman Lotu Pan te ga mar hala menien e Iesu i taren. oWBe Satan e la uato i torina e Judas Iskeriot, nonei a toa tara 12 a katunun tsitsilo tere Iesu. Bu pris u kapan nu tson hihatuts turu Lo e torohanan sake ner ta maroro ta niga te gi atung hamate meni e Iesu, kaba nori i matoutir u katun, ba te sakier a maroro te gi atung hamate hamous menien. E Judas e katsin harutein e Iesu turu pakö i tanen n WA poata e susuku hakapa tara Kannouna tara Beret te moa ta Yis, ti ngö hasei a Kannouna turu Paska. fE&Bu katun hoboto te roron la uar i Luman Lotu Pan tara bongbong koru ti hengo u i tanen. %Mamanu lan e Iesu e hihatutsia i Luman Lotu Pan. Ba tara man bong nonei e na sohoia turu pokus ti ngöei u Pokus tara Roein Olip. lQ$Tara kap haniga iam ba te singo nitoa uamiu tere Sunahan ba limiu te ka memou a nitagala te go saluhe memi limiu a man nomi teka te ga butu uen, ba limiu te tuol mia romana i matar tu butun katunuma.” E Iesu e ranga u teka.  #Taraha, u Lan Pan teka e la here namei romana a tanga, ba te butuna romana turu katun hoboto te ka ria i puta, turu han hoboto. # ?"Be Iesu e poiena, “Tara kap niam a peisamilimiu! E omina te go hakats talasi mena milimiu a tou nou na tou roro ba limiu te spakmiu ba te toku silemiu a man kana tun lasi i puta. Alimiu e namos asingoto namiu romana te songots butu nama romana nonei u Lan Pan tara Tsunono. !U kolö nu puta e taiar romana, kaba u ranga i tar e moa koru te ga tatei taia uen romana.” U katunun tsitsilo e gi tara haniga  % Alia e ranga hamana mera golimiu, a mamana ka hoboto teka e butuna romana i mam te mate ria a palair u barebana te toatoar tara poata teka.  5Ne kato has uana i iesana, poata te tare mia romana limiu a man ka teka, ba limiu te atei sil hasemiu a Nipepeito tere Sunahan e susukun butu nama. i KHena, tara poata te suluna u ngal, ba limiu te atei silemiu a poatan nou turu ngal e susukuna. fEBe Iesu e hatei rane ien u haharoei teka, “Hakhakats niam a man roei te tatei sulur. \1Tara poata te tanian butuna romana a man ka teka, ba limiu te ongolomiu ba te hatara seiemiu a bakumilimiu, taraha a poata te ga lu pouts meri limiu e Sunahan e susuku hakapa!” U hihatuts turu roei te suluna }sBa nori te tarer romana alia tu butun katunuma e la meguma romana u koasi i kolö na nitagala nu ualesala u kapan. "=U katun e maten-topi mer romana a nimatout te hakats mena rien romana a man nomi te butuna romana i puta. Taraha, a mamana ka ni kolö e gasina romana. ucBe Iesu e poiena, “U hiharuts e butuna romana tara pitala na tara tsihau na turu pitopito. Nu han pan u para i puta e tutu mer romana a nitatagi a kapan, ne matouter romana u tasi pan te ga posa uamen romana i loul nu sopo pan. T!A palai e ngats hamate rari romana u kilatan hiatatung, ba palai te karabus rer romana ba te la merari romana tara mamana han pan i lehana. Ba barebana te halhal ria turu Jiu e tötö homier romana a taun i Jerusalem ba te tara kap naren popona te ga kapa u romana a poata turu katun halhal teka.” E Iesu e la pouts nama romana oWA nitatagi pan koru e kana romana tara tohaliou te ka mer romana u pika nonei tara poata, na tara tohaliou te hihasusur romana. A poata a omi koru e butuna romana tara han teka, ne Sunahan e tor-si koru rena romana u katun teka.  Taraha, nonei a man lanin hahuna teka te kato hamanena romana u ranga hoboto turu Buk u Goagono te ranga mamin a man nomi teka. kOBa pala te ka ria romana tara provins i Judia e gi bus tara pokus. Ba eresi te ka ria romana i iahana taun i Jerusalem e gi la ba nen, be resi te ka ria romana tara man han i ielesala e ma tatei la uari romana i iahana taun. [/E Iesu e ranga lel me poiena, “Poata te tare mia romana limiu a ami a para te gono hahiser romana i Jerusalem, ba limiu te ateimiu romana a poata hamanasa te gi kato homi hakapa meni nonei a taun teka. ~Alimiu go tuol hakarapoto sile iam a Tsunono ba nonei te lu pouts rano limiu.” E Iesu e rangein te taia uana romana i Jerusalem P}Kaba e moana romana tu toa tu hulu te ga taiaia romana i bakumilimiu. M|U katun hoboto e omi rario romana limiu te katun uami limiu i tar. D{A pal katun i tamilimiu e hala rario romana limiu turu pakö, u tamamilimiu nu tsinamilimiu nu toulamilimiu nu hahikapien i tamilimiu. Na palabi i tamilimiu e kato hamate rariou romana. ,zQTaraha, alia e hala ragi romana limiu u ranga nu hakhakats u niga koru, bu pakö i tamilimiu te ma antunan tula puta nari romana u ranga te go hala rilia alimiu. mySNa hengo iam! Alimiu go ma hakhakats hapara mam nami tu ranga te go ranga palis niam romana limiu. Kx Na nonei a poata te go na ranga mena milimiu u Bulungana u Niga. 7wg Kaba i mam te ga butuia romana a man ka teka, ba limiu te pile kap rariou romana ba te kato homi pinopino rariou romana. Alimiu e kot raria romana i iahana u luman lotu turu Jiu ba te haka raria tara luman karabus. Na limiu e lu merari romana i matar u king na turu gamman te hamana uami limiu i tar. Av{ Ne ka has mena romana a man nun pan koru, na bes pan nu himati e na butu roa romana tara han a para. A man ka te hamatout rena u katun e butuna romana, na man hiharutona has i kolö. u Ba nonei e ranga noana me poiena, “A toa han e hiatatung gono mena romana a tana han, na palair u hun katun e hiapulpular romana. #t? Alimiu e hengo namiu romana a man hiatatung na man pula, kaba limiu go ma matoutmi. A man ka teka e butu mamuna romana, kaba a nikapakapa e ka noana.” isKBe Iesu e poieto, “Hanei iam, u katun e namos gamo rario limiu. Taraha, u katun u para e la rima romana ba te ngöe roi a peisaren a solor ba te mi poier, ‘Nonei alia!’ na ‘A poata hamanasa!’ Kaba ma kukute rami. 9rkBa nori i rangate ten, “Tson Hihatuts, i hangisa te baba naria romana u hatu teka? Na saha hiharuts te haruto nena romana a poata te katsin butuna romana a ka teka?” 0qYBa palabir u katunun tsitsilo i ranga sileto a Luman Lotu Pan me poier, “Ruto u tara man hatu a man niga na tara man ka man taratara haniga ti halei a barebana tara luma tere Sunahan!” Be Iesu e poieto, “Hakats niam a man ka teka te rute milimiu. A poata e la nama romana be moa ta toa ta hatu teka te ga ka lelia romana tara makum i tanen. Nori hoboto koru e lapo ba raria romana i puta.” A poata a omi koru upcTaraha, nori hoboto e hala lila turu moni te kurapana i taren, kaba nonei a tahol e moa lel ta tsi moni i tanen. A tsi huol puku a tsi monin kannou te lapo hongo hakapa nala len.” E Iesu e rangein te ga omi u romana a Luman Lotu Pan 3o_Ba nonei e poieto, “Alia e ranga mera golimiu, a tahol a amoba teka te moa koru ta ka e hala nelala a moni te pan saluhena tara moni te hala nelila a barebana hoboto. rn]Na nonei e tara hasi a toa tahol a amoba te moa koru ta ka ba te lapo hongo nena a tsi huol a tsi toea. vm gE Iesu e hula tara me tarena u katunun moni ba te lapo hongo ner a monin hitaguhu i taren tara bokisin moni. 2l]/Nori e roron katoer u singon lotu u ngahangaha turu rung tun, ba te lu tsipon beri a peisaren a man ka turu amoba. Ba nori te luer romana a nihahuna a omi koru.”k-A poata ti hengo hobotoia u katun i tanen, be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Hanei sil riam u tson hihatuts turu Lo. Nori e ngilin hula la koru mier a hasobu a ngahangaha i taren, ba te ngil koruer u katun e gi hapan rien tara toana. Na nori e ngil koru haser e gi gumia turu gumgum u niga i matar u katun i iahana luman lotu na turu gumgum tara pal kapan tara kannou. Sj,E Devit e ngöei a katun teka ‘A Tsunono.’ Gime te mar hatubuna uana e Mesaia tere Devit?” Kaba e moa ta katun te ga ranga palis. E Iesu e poei, “Hanei sil riam u tson hihatuts turu Lo” `i9*E Devit noa has te poei turu buk turu Sam,‘A Tsunono e poei tara Tsunono i tar,Gumia teka tara pal matou i tar, e popona te hale goi lia lö u katun te paköe riou lö ba lö te na pita-puta ramoen.’ h)Be Iesu e poieto i taren, “Taraha te poe mena nei u Buk u Goagono e Mesaia a hatutubunei romana tere Devit a King? kgO(Nori i ranga u teka, taraha nori i raman rangata leli e Iesu tu rangrangata. Esi nonei e Mesaia? ufc'Bu palair u tson hihatuts turu Lo e ranga palisir me poier, “U raranga palis u niga, o Tson Hihatuts!” )eK&A ka teka e ranga nena nonei a Sunahan turu katun te toatoar. E ma Sunahan uanei turu katun u mate. Taraha, i matane Sunahan, u katun hoboto e toatoa noar.” d!%Ne Moses e haruto haniga korun te takei pouts uar u katun ti mate ba te toatoar. Turu ranga turu Buk u Goagono te hatei nena a tsi roei te kulupu, e Moses e rangein a Tsunono me ngö neien, ‘A Sunahan tere Abraham, na Sunahan tere Aisak, na Sunahan tere Jekop.’ c$Nori e hereri romana u angelo ne ma tatei mate lelri. Nori a galapien tere Sunahan, taraha nori e hatakei raria romana tara tou mate. b7#Kaba pal tson na tohaliou te rangeir e Sunahan te tatei takei poutsur romana ba te ka mer u tuanrei tara poata i murimuri, nori e ma tatei hitölri. jaM"Be Iesu e ranga palis ranen, “A pal tson na tohaliou e hitölur tara poata i tarara i romana. <`q!Ga tara poata te takei pouts ria romana u katun tara tou mate i taren ba te luer a tuanreiren, ga tahol teka e tahol uana romana teresi? Taraha, a elahit hoboto ti töle ien.” 0_[ Ba i murimuri ba tahol te mate hasina. |^qTe kato has uen i iesana tara helapisa na turu munmun toulana hoboto teka. Nori i mate hoboto ba te moar ta pien. T]!Ba hatut e töleto a tahol a amoba me na mate hasina ba te moana ta pien. q\[Bara. Tara toa poata a elahit u mun toulana i ka. Ba hamua e hitöluna, me matena ba te moana ta pien. [Ba nori i poieto tere Iesu, “Tson Hihatuts, e Moses e koloto meni a lo teka i manasa: ‘Te ga mate ba meni a tson a tahol i tanen ba te moana ta pien, e toulanen e tatei tölena a amoba ba nori te hatuhaner ta pien te ngö rari romana a solona tson te mate.’ ~ZuBu palair u Sadiusi i la uamato tere Iesu. Nori a pal katun ti poei e moa ta tou taktakei pouts tara tou mate. FYNori i ma antunan kot mei e Iesu tu toa tu ranga tu omi teka i matar u katun, ba nori e hahalongolor me asingoto ner te ranga palis haniga uen. Poata te toatoa pouts ria romana a barebana vXeBe Iesu e poieto, “Bara, halemi e Sisa a man ka i tanen, ba te hala hasemi e Sunahan a man ka i tanen.” Bu tson hihatuts turu Lo nu pris pan e ngilin pile kap hamanasa ner e Iesu, taraha nori i atei sil e Iesu e saka merien u haharoei teka, kaba nori i matoutir u katun. CRU katun hoboto te tsia roa tara hatu teka e taptapeko riou romana. Kaba te konena romana a hatu teka ta katun, ba nonei te kono bulbul here nanoien u koahu.” A takis tara gamman Q#Be Iesu e ruto uana i taren me poiena, “Ga limiu go hakats niam u ranga turu Buk u Goagono te kato here nanei lia a hatu. E kato uana,‘A hatu ti raman u katunun hatakei tara luma ba te hapiraka ba ner, nonei a hatu te niga balana tara toukuina tara luma.’ P Nonei e la nama romana ba te mi atung hamate rena u katun teka, ba nonei te hala mena nei romana a kuin gerep teka turu katunun taratarakap u niga.” Ba poata ti hengo nia u katun a ka teka ba nori e poier, “U katun e gi ma tatei kato homi uai teka!” O1Ba nori i lapo ba naten tara kui me atung hamatie ren.” Be Iesu e rangatato, “Ga katun terena kuin gerep e ga kato aha turu katun u omi teka? `N9Ba poata ti tare ien u katunun taratarakap ba nori e hiararangar me poier, ‘A pien tara katun terena kui teka te lue nou romana a kuin gerep. Ara gi atung hamatien, ba kuin gerep i tanen te ka uanou i tarara!’ M# Ba katun terena kuin gerep e poieto, ‘Aha te go kati lia? Alia e hala negou a pien tson a tsomi i tar. Nori toum e tatei hapane roen.’ L  Ba nonei e hala lel nena a helapisana katunun kui, bu katunun taratarakap e kato hakamits hase ren, ba nori e tsuga ba naren. BK} Ba nonei a katun terena kui e hale iena a taina katunun kui i tanen, bu katunun taratarakap tara kui e atung lel hase ren, me kato hamatsingole ren, ba nori e hala pukpuku poutse ren. J1 Bi murimuri ba poatan tangoho tara kui e butu hakapato, ba nonei e hala mena nei a toa katunun kui i tanen tara barebana ti kuiia tara kuin gerep. Nonei e ngilin lu a pal hua i tanen. Kaba barebanan kui tara kui teka i atunge ien me tsuge ren ba nonei e lala puku poutsuna. FI Be Iesu e ranga mera nei u katun u haharoei teka, “A toa katun e lebei a kuin gerep, ba nonei e hataratara kap tun rena u palair u katun a kuin gerep teka me hakuin moni nanen, ba hapalana moni e la uato tara katun terena kui. Ba nonei e la uato tara toa han i lehana me na ke iena a poata a ngahangaha koru. QHBe Iesu e poieto i taren, “Na lia has e ma tatei hatei ragi limiu esi te hale moi lia a nitsunono ba lia te katoegu a man toukui teka.” U haharoei turu katun u omi ti taratara kapin a kuin gerep hGIBa nori e ranga paliser e Iesu, “Alam e ma atei silemi ime te lama a nitsunono tere Jon.” OFNa ra e namos poe hasera, ‘E Jon e ka mei a nitsunono tara katun.’ Te gi kato u ra teka, bu katun hoboto te titi hatu rariou ra, taraha nori e hamana koruer e Jon a toa propet tere Sunahan.” aE;Ba nori e hiarangrangata poutsur me poier, “Aha te gi poei ra? Te gi poe meni ra, ‘E Jon e ka mei a nitsunono tere Sunahan,’ be Iesu te poe nou i tarara, ‘Ga taraha tsiponi tu ma hamana memi limiu e Jon?’ NDBe Iesu e ranga palis raten, “Alia e rangata has ragi limiu u toa u harangata. Hateie mumo lia, ime te lueia e Jon a nitsunono te ga baptais merien u katun? Tere Sunahan, tsi tara katun tun?” BC Turu toa u lan, tara poata te kaia e Iesu i Luman Lotu Pan ba te hatuts rena u katun ba te hatei nena u Bulungana u Niga, bu pris pan nu tson hihatuts turu Lo nu tsunono e la rima me poier i tanen, “Hatei ramo lam, alö e ka mem a saha nitsunono ba lö te katoem a man ka teka? Esi te halei lö a nitsunono?” B0Kaba nori i ma sabiei ta maroro te gi mar kato menien, taraha u katun hoboto i roron hengo nitoaia turu ranga i tanen.A)/E Iesu e hihatutsia i Luman Lotu Pan turu mamanu lan. Bu pris pan nu tson hihatuts turu Lo nu pal kapan turu Jiu e ngilin atung hamate naren. 6@e-Be Iesu e tasuto i iahana Luman Lotu Pan me tanian tsuga rena u katunun hahol, me poiena i taren, “U ranga tere Sunahan ti koloto nia turu Buk u Goagono e mar ranga uana teka, ‘A luma i tar e ngöeri romana a luman singo.’ Kaba limiu e kato here tsipon namien a kioun mous turu kopkop!” j?M,Ba nori te hela haruse riou romana a han i tamilimiu ba te kato hohomi has rariou romana limiu na galapien has i tamilimiu te ka ria i iahana taun. Na e moa ta tan ta hatu tara ololo te go kaia romana i ieluna tabi. Taraha, alimiu u ma atei silemi a poata te torohanan taguhu ria limiu e Sunahan!” E Iesu e tsugar u katun ti haholia i Luman Lotu Pan =>s+A poata te la nama, bu katun te pakö rario limiu te mi gono hahis beri romana a ololo tara taun i tamilimiu a ma tsi pokusun hiatatung ba nori te mi hatukap rariou romana limiu. `=9*Ba nonei e poiena tara taun teka, “Sanena alimiu tu atei sile iam a ka te habutsena a masalohana, i romana noa has, alia sane sasalagu. Kaba a ka teka e mous ba tala rano limiu ba limiu te ma antunan rutse mien. v<e)E Iesu e la hasukusuku u tara taun i Jerusalem, ba poata te rutse ien a taun ba nonei e tabe sile nen. #;?(Be Iesu e ranga palisito me poiena, “Alia e hatei ragi limiu, te kokomoto roa a barebana teka bu hatu tun te ku riou.” E Iesu e tabe sil i Jerusalem :'Ba palair u Parisi i gusur u barebana i poieto tere Iesu, “O Tson Hihatuts, alö go hakokomoteir u katunun tsitsilo i tamulö.” +9O&Ba nori e poier:“E Sunahan e ga kalala a king te la menama a nitsunono i tanen:A masalohana e ga kaia i Kolö, na solona e Sunahan e ga pan koru!” s8_%Ba poata te tuku ien tara pal kalana te la puta u turu Pokus tara Roein Olip te kaia i rehina i Jerusalem, bu katun u para koru i tanen e tanian köma hapan ria tere Sunahan ba te solosei merien u man mirakul pan u para ti tare ien. 7{$Nonei e gumia i ieluna a dongki ba te lana, ba barebana e haholase ier a man hasobu a man ngahangaha i taren i kalana. 6+#Ba nori e mi piou naria a tunan dongki tere Iesu me haholase rime ien a man hasobu a man ngahangaha i taren ba nori e hose ier e Iesu i tanen. 95m"Ba nori e poier, “A Tsunono e ngile namen.” 4 !Na tara poata ti purese ien a dongki bu katun tere ra dongki e poier i taren, “Aha te purese sile milimiu a tunan dongki?” [3/ Ba elasolana katun e lar me na sabier a man ka te mar ka u te ranga uala e Iesu. 2 Te rangata noa ta katun, ‘Aha te purese sile mien limiu?’ ba limiu te poemiu i tanen, ‘A Tsunono e ngile namen.’ ” 1'Ba nonei e poiena i taren, “Alimiu go la mula tara tsi han te ka nama ili, ba poata te na tuku moa limiu i han ba limiu te na sabie mou a toa tunan dongki te kitse lilei a lohiana na te mamala osa noeri u katun. Ba limiu te puresie mumen ba te la mena mume ien teka. -0SNonei e la hasukusukuia tara ma tsi han i Betpasi na i Betani ti kaia i rehina u Pokus tara Roein Olip, ba nonei e katsin hamam rena a elasolana katunun tsitsilo. l/QE Iesu e ranga u teka ba te gamon mam rena u katun i tanen ba nonei e kete uana i Jerusalem. L.Na nori u pakö i tar te rama ner te go king merien lia, lu mera mumei teka ba te atung hamate ramien i matar!’ ” U haharoei tere Iesu e kapana teka. E Iesu e tuku herei a king i Jerusalem -Ba nonei e ranga palisina, ‘Alia e ranga mera golimiu, a katun te ka mena a huhua tara toukui i tanen e hala hase roi a maroro te ga kui meni a huhua lel. Kaba katun te moa ta huhua tara toukui i tanen e lu ba naroi a ma tsi ka pinopino noa has te ka menen. `,9Ba nori e poier i tanen, ‘Tsunono, nonei e ka hakapa mena a maloto a maina moni!’ &+EBa katun pan e poiena tara pala ti tuol hasukusuku, ‘Lu ba nami a maina moni a katun teka ba te halemi a katunun kui te ka mena a maloto a maina moni.’ *)Aa, gaha tu ma haka nilö a moni i tar tara luman moni, ba lia te tatei lu pouts gono megien ta tana ta moni tara poata te go kopis malia?’ )}Ba katun pan e poieto i tanen, ‘Alö a katunun kui a omi! Alia e kot megoi lö a man ranga pouts i tamulö! Alö e atei silem alia a katunun hakhakui hatagala, na lia e ma kuigi kaba lia e roron lu noa hasegu a hihol tara toukui tara tana katun. (9Alia u matouteio lö, taraha alö a katunun hakhakui hatagala. Alö e ma kuimi, kaba lö e roron lu noa hasem a hihol tara toukui tara tana katun.’ ' Ba tana katunun kui e la mato me poiena, ‘Tsunono, a maina moni i tamulö teka. U haka hamouseia lia tara makumun labalaba. X&)Ba katun pan e poieto i tanen, ‘Alö e tsunono nem romana a tolima taun.’ %Ba helasolanana katunun kui e la nama me poiena, ‘Tsunono, alia u lu leli a tana tolima maina moni tara moni tu hala nilö.’ j$MBa katun pan e poieto i tanen, ‘Alö u kato haniga. Alö a katunun kui a niga! Alö u tara kap haniga korur a man ka man tetenei. Kato uana teka ba lia e hale goi lö a nitsunono ba lö te tara kap nem a maloto a taun.’ ;#oBa katunun kui tutun e la mato me poiena, ‘O tsunono, alö u halei lia a toa maina moni i tamulö, na lia u lu leli a tana maloto a maina moni tara moni tu halei lö alia.’ \"1“Ba katun pan teka ti na hakingema e kopis nama. Poata te tuku ien ba nonei e hangö gugono rena u katunun kui i tanen te hala rien a moni te gi butu hoboto uen i matanen ba te sakiena a lahisa moni ti luen. _!7Kaba u katun tara toa han i tanen i tori homi koru nen, ba nori e hakukutie lila u katunun raranga i murinen te gi na poe meni, ‘Alam e rama nem a katun teka e ga king raio lam.’ Kaba nonei e na king noa has.  - I mam te katsin la ien, ba nonei e ngö gugono rena a maloto a katunun kui i tanen me hala rane ien a maloto a maina moni. A toa maina e antunaia tara hihol tara topisa tsihau. Ba nonei e ranga mera nen, ‘Alimiu e kui memiu a moni teka e popona te la pouts guma lia.’ } Ba nonei e poiena, “A toa katun pan e katsin la u tara han i lehana te gi na haking menien ba te la pouts nama i han. T! Bu barebana i hengo noa uato tere Iesu. Be Iesu e ranga nena u haharoei teka, taraha nonei e susuku hakapaia i Jerusalem, na nori i hakats me poier a Nipepeito tere Sunahan e katsin butu hamanasa. w Na lia tu butun katunuma u la silema e go mi sake ne go mi lu poutsir u katun ti taia.” U haharoei tara maina moni  Be Iesu e poieto i tanen, “I romana e Sunahan e lu pouts hakapa relala u katun tara luma teka. Alö a toa Jiu tu taia. %CBe Sakias e tuoluto me poiena tara Tsunono, “Hengo, o Tsunono! Alia e lu katse gou a man ka i tar tara huol a makum ba te hala ragoi u katun pinopino a toa makum. Na tu gamoeia lia ta toa ta katun ba te kopegu ta ka i tanen, alia e palis poutse goen popona tara tohats a poata.” {Bu katun ti tari a ka teka e tanian ranga haraharaha hobotor, “A katun teka e na kana tara luma tara katun a omi!” a;Be Sakias e koul boroborona me na las hagumena e Iesu i luma i tanen me sasala koruna. 1[Poata te laia e Iesu tara makum teka ba nonei e tara seina me poiena tere Sakias, “O Sakias, koul boroboro, taraha alia e na ka goa tara luma i tamulö i romana.” 3Ba nonei e pieta mamuna turu katun me na seina turu roein fik u kapan te ga tara menien e Iesu. Nonei e atei sil a makum teka te ga silaia e Iesu. wgNonei e ngilin tari e Iesu, kaba nonei e makmakum koru me ma antunan tare nei e Iesu, taraha a katun e gono. xiNa toa katun a solonen e Sakias e ka. Nonei a toa katunun lulu takis a kapan, na e ka hasi mei a moni a para. L E Iesu e laia i iahana taun i Jeriko me ngilin la sokuna i hapala. (I+Ba i teka puku nonei e tara poutsuna, me kukutiena e Iesu me haniga uana tere Sunahan. Ba poata ti tareia u katun a ka teka, ba nori e hapaner e Sunahan.ve*Be Iesu e poieto i tanen, “Bara, alö go tara pouts! U nihamana i tamulö te kato haniga poutse nolö.” ~u(Be Iesu e tuoluto me ranga nena a katun a matakiau e gi na piou nia i tanen. Poata te la hasusuku men, be Iesu e rangatse ten, “Aha te ngile mulö te go kati lia i tamulö?” Ba nonei e ranga palisina, “O Tsunono, alia e ngilin taragu.” "='Bu katun ti mam i raharahe ten me poier, “Alö go kokomoto!” Kaba nonei e ku hapan koru lel, “Hatutubunei tere Devit! Alö go tatagi namo lia!” Z-&Ba nonei e kuto, “Iesu! A Hatutubunei tere Devit! Alö go tatagi namo lia!” S%Ba barebana e ranga uar i tanen, “E Iesu ni Nasaret te la karasana.” Z -$Poata te hengoe ien ti la karasa u u katun u para me rangatana, “Aha teka?”  #Be Iesu e la hasusuku uama tara taun i Jeriko, na toa katun a matakiau e gumia i rehina maroro ba te singo lanena ta moni. B }"Kaba u katunun tsitsilo i ma atei silei a man ka teka. A mouna u ranga teka i hamous ba rien, ba nori e ma atei sileri a ka te rangein e Iesu. E Iesu e kato hanigei a katun a matakiau  }!Nori e lahuse rio romana lia ba te atung hamate rio lia. Kaba turu hatopisana u lan ba lia te takei poutsugu romana.” Q~~}}|{+zz!yhyx{wwv uttssArrWqqpoo6nmmQlkkfjjJihggcffleeXdd$cc?b-a`__D^^]\[[ ZNYYQXX!WWVV"UUT^SRRNQoQP}OOFNNMhLLKqJJNI[HHnGG}FFAEFDCCBrAAH@@J??>==t<8xiE baptaise ien be Iesu e topei takei poutsuna turu ramun. Bu kolö e takalatana, ba nonei e tarena u Namnamei tere Sunahan te kouluma, e herei a kulu me la uanama tere Iesu. w}Kaba e Iesu e ranga palis u i tanen me poiena, “Tara poata teka e nigana te baptaise mulö alia. Alö go haniga, taraha e nigana te katoe rara a mamana ka hoboto a matskö te ngilene Sunahan.” Be Jon e hatanganato ba te baptaisena e Iesu. v1Kaba e Jon e rama me poiena, “E ma matskö nei te baptais mena goi lia alö. Alö e pan nemo lia. E niga balana te go baptais meni lö alia.” |uq Na tara poata teka e Iesu e la ba nema i Galili me la uana tara ramun i Jodan te go na habaptaisia tere Jon. t# Nonei e katsin kato hamanasena a toukuin hamou turu ranga. Nonei e lu katata renou u katun u niga nu katun u omi. Nonei e haka renoa u katun u niga tara han a niga, ba nonei te tsuga mera nei u katun u omi turu tula te ma antunan hoso nari.” E Jon e baptais e Iesu Hs  E Jon e ranga u tara barebana me poiena, “Alia e baptais ragi limiu u ramun tun, taraha alimiu u habirits ba niam u markato u omi. Kaba nonei a katun te murimuri nama i tar e pan saluhe nano lia. Nonei a tsunono pan, na lia a katun papala koru. Nonei te baptais ranoi romana limiu u Namnamei u Goagono nu tula. >ru Ne Sunahan e katsin ngats lupu hamanasena u roei hoboto te mamala hua haniga nei, ba te lapo naria turu tula. E kato uana, e Sunahan e hahune nou a katun te ma kato haniga nei.” 8qi Alimiu go ma tatei mar hakats uami teka, ‘Alam e nigam, taraha e Abraham e tubumulam.’ Alia e hatei rago limiu, e Sunahan e antunan katoe nei u hatu teka a pinaposa tere Abraham. E Sunahan e ma haniga pinopinoe nei a katun te palaua nen tere Abraham. E moa. E hanige iena a katun te kato hanigana. !p;Alimiu go habirits ba niam u markato u omi i tamilimiu, ba limiu te mar kato hamana koru uamiu tara katun te habirits ba nena u markato u omi i tanen. ,oQBe Jon e tara rena u katun u para tara pala turu Parisi na turu Sadiusi i la silema te gi mi lu menien a baptais, ba nonei e poiena i taren, “Alimiu u katunur tara kukutsi a omi — alimiu u katun u gamogamo! Alimiu e ma antunan bus ba puku nemi a raharaha tere Sunahan te butu nou! knOBa nori i pokeieto a man markato a man omi i taren, ba nonei e baptais ranen tara ramun i Jodan. 3m_Na tara poata teka, u katun u para ri Jerusalem na turu palair u han hoboto tara provinsina i Judia na turu hanir i rehina a ramun olo i Jodan, nori i la uama tere Jon. lE Jon e roron hasogi u hasobu ti kuiei a huluna kamel, ba te hapouse iena a lete. Na nonei e roron noui a köno nu möröana. #k?E Jon nonei a katun te ranga nia e Aisaia a propet i manasa. Nonei e kato u:“A toa katun e na ranga hapan noa romana tara latu pinopino ba te poiena,‘Kato hamatsköe iam u markato i tamilimiu, taraha a Tsunono e ngilin sila nama romana tara maroro a matskö.’ ” ujcE kato u, “Alimiu go habirits ba neiam u markato u omi. A Nipepeito tere Sunahan e sukusuku hakapama.” i I murimuri e Jon a tson te baptaisir u katun e habulunganein u ranga tere Sunahan tara latu pinopino i iahana provins i Judia. Xh)Ba nonei e na kana tara toa taun te ngöeri i Nasaret. A ka teka e butu sil hasi te go kato hamana meni u ranga ti habulunganein u propet. Nori i poei, “E Mesaia e ngöe roi romana a toun Nasaret.”gKaba e Josep e hengoen te lu menai e Arkileas a makum tere tamanen e Herot, me king nena a provins i Judia. Be Josep e matoututo. Na turu tana u sinasoho e Sunahan e hateien e ga ma tatei la uai i Judia, ba nonei e la uana tara provins i Galili. af;Be Josep e takeina me lu rena u mun tsinana, ba nori e la pouts uar tara han i Israel. 3e_Nonei e poei, “Alö go takei, ba lö te lu rem u mun tsinana, ba limiu te la pouts uamiu tara han i Israel. A katun te torohanan atung hamate a pien e mate hakapa.” sd_I murimuri be Herot e matena. Ba toa angelo tara Tsunono e butuna tere Josep i Itsip turu sinasoho. DcNonei e poei,“U ngala pan e butuna tara han i Rama.A barebana e taber me ku hatatagi hapanir.A pala tere Retsel e tabe siler a galapien i taren.Nu katun e ma antunan hasokolei rarien. Taraha, a galapien i taren i kapa.” fl A propet te mar ranga u teka. E Josep nu mun tsinana i la poutsuma qb[E kato uana teka bu toa u ranga te ranga sila nia e Sunahan tara propet e Jeremaia e butu hamana. a+Be Herot e atei sil talena, u katun u atei tara han te butubutu nama a pitala i gamoe ien. Ba torinen e si koruna. Ba nonei e hala rena u katun i Betelehem, na tara ma tsi han i sukusuku, ba nori e atung hamate rer a galapien tson hoboto ti antunaia turu huol u hiningal. Taraha, u katun u atei i hateien a pitopito te harutein a tou posa tere Mesaia e butu mamia turu huol u hiningal te kapa. 9`kBa nori e na ka ria i Itsip e antunaia tara poata te ga mateia e Herot. A ka teka e butu sil te go kato hamana meni u ranga te ranga sila nia a Tsunono tara toa propet i manasa. E kato u: “Alia e ngö ba neguma romana a Pien Tson i tar i Itsip.” E Herot e rangein te gi kato hamate merai a galapien Z_-Be Josep e takei mena bong noa me lu rena u mun tsinana me la uar i Itsip. u^c U katun u atei i la hakapa, ba toa angelo tara Tsunono e butuna turu sinasoho tere Josep me poiena i tanen, “Alö go takei ba lö te lu rem u mun tsinana, ba limiu te bus uamiu tara han i Itsip. Ba limiu te ka moa i Itsip e antunana tara poata te ranga lel goa lia i tamulö. Taraha, e Herot a King e katsin sakiena a pien teka ba te atung hamatie nen.” g]G Na nori i takopis pouts u tara han i taren ba te la sila ria tara tana maroro. Tara neha, e Sunahan e ranga merien turu sinasoho i taren e gi ma tatei la pouts uai tere Herot. E Josep ne Maria ne Iesu i la u i Itsip \- Ba nori e tasur i iahana luma te kaia a pien ne tsinanen e Maria. Ba nori e hatukunur me hatsunono uar tara pien. Ba nori e kalatser u kabekabe i taren me louser a ma tsi ka ma tsi niga me haleri a pien: a goul, na insens te hatser ba te masi hanigana, nu uapi u soksoka. D[ Ba nori e tarer a pitopito ba nori te sasala hapan korur. 7Zg Nori i hengo u ranga tara king ba nori e lar. Na pitopito ti ruto mame len tara han te butubutu nama a pitala e mam raien, me na kana i iasa tara makum te kaia a pien. Y Ba nonei e poiena, “Alimiu go la uam i Betelehem ba te na sake hatagale muma a pien teka. Na poata te sabie mumen romana limiu, ba limiu te hatei poutse mumo romana lia. Ba lia te na hatsunono hase goen.” Ba nonei e hala tala mera neien i Betelehem. /XWTi markato uen teka be Herot e ngö hamous tun rena nori u katun u atei. Ba nonei e rangrangata ranen, me atei nena a saha poata te butu mamia a pitopito teka. W‘Alimiu u katunur i Betelehem, turu tsiktsikina i Judia, alimiu e ka tala memou a solo a kapan i gusuna pal tsunono i Judia.Tara neha, a toa tsunono pan e butu nama romana i Betelehem, ba nonei te tsunono noa tara pala i tar u Israel.’ ” VBa nori e hateie ren, “Tara taun i Betelehem i Judia, te koloto meni a toa propet i manasa. E Sunahan e kato u, AU{Be Herot e gono rena u pris pan hoboto nu tson hihatuts turu Lo ni Israel me rangata ranen, “Ime te poiena u Buk u Goagono te gi poseia e Mesaia a katun te hopu kapin e Sunahan?” .TUU ranga teka e la soku u tere Herot a King, ba nonei e toku koru mena te hengo menien a tana king e butu hamanasa. Nu barebana hobotor i Jerusalem i toku has. }S uE Maria e poseia e Iesu i Betelehem tara provins i Judia tara poata te kingia e Herot. Na tara poata ti posa hakapeia e Iesu, ba palabir u katun u atei tara han te butubutu nama a pitala i la uamato i Jerusalem me mi poier, “Ime te kana a pien ti posa sil meni ga kingir u Jiu? Alam e atei silem nonei i posa hamani, tara neha alam u tarema a pitopito tara makum te butubutu nama a pitala, a pitopito te haruto nena ti posa sil menien a king. Ba lam e la sile muma te go mi hatsunono u i tanen.” R Kaba nonei e ma soho gono meien, e na antunaia tara poata te na poseia a tahol i tanen a pien tson. Be Josep e ngöe neien e Iesu.Q }Be Josep e tagulena ba nonei e kato tatatiena te ranga menien a angelo tara Tsunono. Nonei etöli a tahol i tanen. P }A mamana ka hoboto teka e butu sil te ga kato hamana meni u ranga te ranga sila nia a Tsunono tara toa propet i manasa. A propet e mar ranga u teka: “Hengo iam! A tahol a kukubei te ma lu noe nei ta tson e pika nou. Ba nonei te pose nou a pien tson, ba nori te ngöe roi a solonen e Emanuel.” A mouna solo teka e kato uana, “E Sunahan e Got e ka gono mera nora.” LO Nonei e pose nou a pien tson, ba lö te ngöe moien e Iesu, te mouna uana ‘A Katun a Hihitaguhu’. Taraha, nonei e taguhu ranou u barebana i tanen ba te lu ba nena u markato u omi i taren.” N +E Josep e hakhakats noa hasin a ka teka, ba turu sinasoho a toa angelo tara Tsunono e butuia i tanen. A angelo e poei, “O Josep, a hatutubunei tere Devit, alö go ma matoutui te goölo menai a tahol i tamulö e Maria. Tara neha, nonei e pikaia turu Namnamei u Goagono. cM AA tson i tanen e Josep e poei e Maria e pikaia tara tana tson. E Josep a katun a matskö kaba nonei e raman hamatsingoli e Maria i matar a barebana. Te markato uen teka, ba nonei e katsin tapolasa hamousna tere Maria. .L WE Iesu Kristo i mar posa menai teka. E Maria i hopu kap mei te goölo menien e Josep. Kaba nori i ma soho gono noai, be Maria e pikana turu Namnamei u Goagono. K !E kato uana teka, u mun tamana hoboto ti taniama tere Abraham me mi noa ria tere Devit, nori a 14 u mun tamana. Nu mun tamana ti taniama tere Devit me mi noa ria tara poata ti na piou rien i Bebilon, nori a 14 u mun tamana. Nu mun tamana ti taniama tara poata ti na piou rien i Bebilon me mi noa ria tara poata te butuia e Mesaia, nori has a 14 u mun tamana. E Maria e posei e Iesu Kristo uJ eNe Jekop e hatuhanei e Josep a tson tere Maria. Ne Maria te posei e Iesu, te ngö haseri e Kristo e Mesaia. hI KNe Elaiat e hatuhanei e Elieser. Ne Elieser e hatuhanei e Matan. Ne Matan e hatuhanei e Jekop. dH CNe Eisor e hatuhanei e Sedok. Ne Sedok e hatuhanei e Eikim. Ne Eikim e hatuhanei e Elaiat. oG Y Ne Serababel e hatuhanei e Abaiat. Ne Abaiat e hatuhanei e Elaiakim. Ne Elaiakim e hatuhanei e Eisor. vF g Nori i na piou ria i Bebilon, be Jekonaia e hatuhanena e Sialtiel. Ne Sialtiel e hatuhanei e Serababel. E  Ne Josaia e hatuhaner ere Jekonaia mia u toulanen. Na tara poata teka a tei Israel i na piou ria i Bebilon, ba te hereri u karabus. iD M Ne Hesekaia e hatuhanei e Manesa. Ne Manesa e hatuhanei e Eimos. Ne Eimos e hatuhanei e Josaia. fC G Ne Usaia e hatuhanei e Jotam. Ne Jotam e hatuhanei e Eihes. Ne Eihes e hatuhanei e Hesekaia. jB ONe Eisa e hatuhanei e Jihosapat. Ne Jihasopat e hatuhanei e Joram. Ne Joram e hatuhanei e Usaia. lA SNe Solomon e hatuhanei e Riaboam. Ne Riaboam e hatuhanei e Abaitsa. Ne Abaitsa e hatuhanei e Eisa. |@ sNe Jesi e hatuhanei e Devit a king. Ne Devit e hatuhanei e Solomon. E tsinane Solomon a tahol tere Iuraia te mate. ? Ne Salmon e hatuhanei e Boas. E tsinane Boas e Rehap. Ne Boas e hatuhanei e Obet. E tsinane Obet e Rut. Ne Obet e hatuhanei e Jesi. h> KNe Ram e hatuhanei e Aminadap. Ne Aminadap e hatuhanei e Nason. Ne Nason e hatuhanei e Salmon. = Ne Juda e hatuhaner ere Peres mere Sira. Ne tsinaren e Temar. Ne Peres e hatuhanei e Hesron. Ne Hesron e hatuhanei e Ram. < E Abraham e hatuhanei e Aisak i manasa. Ne Aisak e hatuhanei e Jekop. Ne Jekop e hatuhaner ere Juda mia u toulanen. v; iNonei teka a pal tubuna tere Iesu Kristo. E Iesu e hatubunaia tere Devit, ne Devit e hatubunaia tere Abraham. U:#5Ba nori e ka nitoa ria i Luman Lotu Pan ba te haniga uar tere Sunahan.Y9+4Ba nori e hatsunone ren me la poutsur i Jerusalem ba te ka mer a nisasala pan. m8S3Ba tara poata te kalala noa rien u katun teka, ba nonei e la ba ranen me na lu sei menari i Kolö. 7 2Ba nonei e halakasa ranen tara taun ba te na la hapopo ria i Betani, ba nonei te hasoa sei nena a limanen me kalala ranen. 631Hengo iam. Nonei a ka te ranga hamanein e Tamar i manasa e ga hala meri limiu, nonei te hala ragi lia limiu romana. Kaba limiu go aloso bumia tara taun i Jerusalem teka e antunana te butu nama romana a nitagala i Kolö ba te kopo kap rano limiu.” E Iesu i lu menai i Kolö U5#0Na limiu tu tara hakape iam a man ka teka e habulungana namoen turu katun. '4G/Na ka teka i koloto hasin: u bulungana teka e gi rarareia turu hun katun hoboto i puta ba te taniana i Jerusalem — u katun te habirits ba ner u markato nu hakats u omi i taren ba te hamana uar tere Mesaia, e Sunahan e tatei lu ba nena u markato u omi i taren ba te tara pouts ranen. u3c-Ba nonei e kalatseto u hakhakats i taren te gi atei sil menien u Buk u Goagono, me poiena i taren, “A man ka teka i kolotein: e Mesaia e ga sagohi u kamits ba te matena ba te toatoa poutsna tara tou mate i tanen turu hatopisanu lan. t2a,Ba nonei e poiena i taren, “Nonei koru a man ka teka tu ranga merai lia limiu tara poata tu ka gono noa meria lia alimiu: a mamana ka ti koloto nilia tara Buk tere Moses na tara buk turu propet na turu Sam e ga butu hamana koru.” a1;*Ba nori i hale teien a makumun iena a mösa, ba nonei e lue ten me noue nen i mataren. 0%)Ba nori e ma hamana haniga noa hasiri, taraha nori i sasala koru ba te hula hakats hasir. Ba nonei e rangata ranen, “Ta kannou e kana?” S/(Nonei e mar ranga u teka me haruto rane ien a man limanen na man mounen. Z.-'Rute iam a man limar na man mour ba te mareiemiu a peisar, alia peisa. Salase molia ba limiu te atei mou, taraha alimiu e taremiu alia e ka megu u benö nu tsinö, kaba a mate e moa tu benö na tu tsinö.” e-C&Ba nonei e poieto i taren, “Aha te toku memi limiu? A torimilimiu e hula hakats mena ha? S,%Kaba nori i asingoto me matoutur, taraha nori i poei nori i tari a mate. +-$Ba poata ti hatei rien a man ka teka, be Iesu noa has e tuolna i gusuren me poiena i taren, “Masalohana e tatei ka gono mera nolimiu.” #*?#Ba elasolana e hatei rarien a ka te butuia i maroro, na ti mar marei menien e Iesu te pose menien a beret. E Iesu e butuia turu katunun tsitsilo i tanen r)]"Ba nori i poieto nori tara elasolana katun, “A Tsunono e takei hamana! Nonei e butuia tere Saimon!” (!Ba nori e tutoa takeir me la pouts uar i Jerusalem, me sabe rer a 11 u katunun tsitsilo nu palai has ti ka gono mera ien. @'y Ba nori a elasolana e hiararanga poutsur, “U mana, a torirara e sagohe nama te mana uana u ranga i tanen, tara poata te ranga namen i maroro me hatuts ranei ra u Buk u Goagono.” R&Ba mataren e alesalata ba nori e mareie ren, kaba nonei e songote taia. %Ba nonei e gum gono mera nen tara kannou me luena a beret, me haniga uana tere Sunahan. Ba nonei e posiena a beret me hala rane ien. $5Kaba nori i ranga hapiu nen me poier, “Ka gono bume rio lam. U lan e la hakapa na ka e lan kuhilina.” Ba nonei e tasuna me na ka gono mera nen. ]#3Ba nori e la rima i rehina han ti la uen, be Iesu e tatatiena te ga la karasa uen. "-Be Iesu e hatarare rane ien u mamanu ranga turu Buk u Goagono te hatei nen, a man buk te kolotein e Moses nu ranga ti kolotein u propet hoboto. n!UE matskö has te ga sagoho meni e Mesaia a kamits teka ba nonei te toan luena a nikapan i tanen.” 5 cBe Iesu e poieto i taren, “Alimiu e ma hakhakats hanigami. U hakhakats i tamilimiu e mokomoko koruna te go hamana mena milimiu a mamana ka ti rangein u propet i manasa! Ba palai tara pala i tamulam i la uato tara kiou me na sabe hamatsköer ti mar ranga u a tohaliou, kaba nori i ma rutei e Iesu.” oWNa palair a tohaliou tara pala i tamulam i hasingoto rio lam. Nori i la u tara kioun mate, kaba nori i ma sabiei a tuanreinen. Ba nori i kopis mato me poier nori i tarema u angelo, bu angelo e poier i taren nonei e toatoa pouts. MKaba i manasa alam u mar hamana u teka: ‘Nonei a katun teka te sakahis pouts rena romana a barebanar i Israel.’ Aa, na u lan i romana u hatopisana u lan has i murina te butuia a man ka teka. |qU pris u kapan nu tsunono i tarara i hala menien te gi kato hamate menien, ba nori e hatapala narien tara koruse. wgBa nonei e rangatato, “A saha man ka?” Ba nori e ranga palisir, “A man ka te butuia tere Iesu ni Nasaret. A katun teka a propet, na nonei e kato a man ranga man tagala nu mirakul has, ne Sunahan nu katun hoboto i hapan hobote ien. .UBa toa i taren a solonen e Kliopas e ranga palise nen, “Alö a toa puku a katununa i Jerusalem te ma atei silemi a man ka te butuia tara man lan te la hakapa?” Be Iesu e poieto i taren, “Aha te hiararanga nami limiu te la uami limiu i maroro?” Ba nori e tuolur me ruto hatatagir. pYBa nori i tare ten, kaba e Sunahan e kato hatutu a mataren ba nori i ma marei sabie tei nonei e Iesu. {oNori i hiararangaia tara poata ti la ien i maroro, be Iesu noa has e la hasusukuna me la gono mera nen i maroro. A}Ba nori e hiararanga ner a man ka hoboto te hagou butu. %C Nonei noa has turu lan ba elasolana katun tere Iesu e la uar tara toa han a solonen i Emeas, e ka halehana ban i Jerusalem e popona tara 11 kilomita. oW Kaba e Pita e takei me pieta uana tara kiou, ba nonei e turuna me tara uana i iogana me tarena u labalaba u lamelame tun ne moa ta tan ta ka. Ba nonei e la pouts uana i han me hakats koru nena a ka te butu. E Iesu e la u i Emeas wg Kaba u aposol i hakats me poier a tohaliou i kato u ranga pinopino. Ba nori i ma hamane tei u ranga i taren. %C A tohaliou teka ere Maria Matalina ne Joana, ne Maria e tsinane Jemis. Nori nu palair a tohaliou ti ka gono meren i ranga mera tei u aposol a man ka teka. &EBa tohaliou e hakats sabe pouts ner u ranga teka, me kopis pouts uar i han me na ranga naria a ka teka tara 11 a katunun tsitsilo na tara palai hoboto has. B}Nonei e poei, ‘Alia tu butun katunuma e gi hala meni turu katun u omi, ba nori te tapala nariou romana lia tara koruse, ba lia te takei pouts megu romana u hatopisana u lan.’ ” Nonei e ma ka neia teka. Nonei e takei hakapa. Hakats niam a ka te ranga nien i tamilimiu tara poata te ka ien i Galili. -SA tohaliou i matout koru, ba nori e turu puta uar i puta, ba elasolana katun e poier i taren, “Aha te sake sile milimiu a katun a toatoa i gusur u katun u mate?  #Ba nori i tuolta tara kiou me hakats koru ner a ka teka, ba elasolana katun e songots tuol ria i rehiren, u hasobu i taren e alesala koru.  Ba nori e na sabier a hatu i hategele bani a matana kiou, ba nori e lar i iogana. Kaba nori i ma sabiei a tuanreina e Iesu a Tsunono.   }Tara bongbong koru turu Sandei ba tohaliou e la uar tara kiou me soater a man ka man soka haniga ti hamatskö mame ien. . U8Ba nori e la pouts uar i han me na hamatsköer a man ka man soka haniga tara tuanreine Iesu. Ba nori e husa mier u Lan u Goagono, te mar ranga u u Lo turu Jiu. 7Ba tohaliou ti la gono mema e Iesu i Galili e la gono mier e Josep me na tarer a kiou nime ti mar hopu meni a peisane Iesu i iogana. \16Nonei u lanin kato hamatskö tara mamana ka, na i mahö u Lan u Goagono turu Jiu. [/5Be Pailat e hanigato, be Josep e na lu hakoulena u tuanrei tere Iesu, ba nonei e pitse neien u labalaba u lamelame, me hahonge nen tara kiou ti kahoeia turu lapo, a kiou te mamala haka noei ta mate i iahanen. Q4Ba nonei e la sileto te na singo meni u tuanrei tere Iesu tere Pailat. *M2A toa katun a solonen e Josep e ka, a toun Arimatia a toa taun turu Jiu. Nonei a katun a niga na katun a matskö, na nonei e alosi te ga butu uama a Nipepeito tere Sunahan. Na nonei a pala turu Kot Pan turu Jiu, kaba nonei e ma hanigei a ka ti hatangana nien na ti katoen tere Iesu.  1Bu hahikapien tere Iesu nu tohaliou ti kukutie men i Galili e tuol halehanar me tarer a man ka teka. A poata ti kaho nia e Iesu %C0U katun u para ti gono sil a man ka teka i taratara kapin a man ka te butu, ba nori e tatagi korur me mukumuku hoboter a lumlumaren me la pouts uar i han. /Ba tsunono turu soldia e tareto a man ka teka, ba nonei e soloseiena e Sunahan me poiena, “U mana koru nonei a katun a niga teka!” }.Be Iesu e ku hapan koruna, “O Tamar! Alia e hake gia u namnamei i tar i limamulö!” Nonei e ranga u teka me matena. b=-Bu labalaba pan te kuteia tara Luman Lotu Pan e takis katana me katoena a huol a makum. ,Tara pal 12 kilok tara soasa, ba pitala te piri hanoana bu kuhil e kopo kap hoboto nena a han me antunana tara 3 kilok. ~+Be Iesu e poieto i tanen, “Alia e ranga megi lö a ka teka, i romana alö e ka gono memoa lia i Kolö.” A tou mate tere Iesu }}s*Ba nonei e poiena tere Iesu, “Hakats sile molia, o Iesu, tara poata te la pouts here mumei romana lö a King!” |1)Ne matsköna, taraha a nihahuna i tarara a elasolana e palisena u markato u omi ti kato ra. Kaba a katun teka e ma katoei ta toa ta ka ta omi.” {(Ba taina katun a omi te kuteia i hapala e raharahe ten me poiena, “Alö e ma matoutemi e Sunahan? Ara e ka mera a toa nihahuna. z!'A toa katun a omi te kuteia i susuku e ranga homiia tere Iesu me poiena, “Alö e Mesaia, boka? Bara, taguhi a peisamulö na lam has!” by=&A man ranga ti koloto nia i bakuna koruse i tanen e kato u, “A King turu Jiu teka.” 9xk$Nu soldia has i hahakos nen. Ba nori i la hasusuku uamato i tanen ba nori e torohanan hale rien u wain u melil me poier, “Taguhi a peisamulö, te go King u lö turu Jiu!” cw?#Bu katun ti tuolia i susuku i tara uato i tanen, ba pal kapan turu Jiu e hahakos ner e Iesu me poier, “Nonei e taguhir a palai. Bara, nonei e ga taguhu peisa a peisanen, te ga Mesaia uen te hopu kapin e Sunahan!” Vv%"Be Iesu e singo uato tere Sunahan me poiena, “O Tamar, alö go lu ban a markato a omi i taren. Nori e ma atei sileri aha te katoe ren.” Bu soldia e pilei satu siler u hasobu i tanen, me molamole ren. ^u5!Tara poata ti tuku ien tara makum ti ngöei “U Lakö,” ba nori e tapala naria e Iesu tara koruse, na elasolana katun a omi i tapala has ria turu koruse i rehinen, a toa tara pal matou na tai tara pal keruka. Ut# A elasolana katun a omi i lu has meien te gi kato hamate gono meri e Iesu. s/Taraha, te mar kato mena rien lia teka te heregi u roei u pelpeli, ga ime te mar kato uaren romana turu katun u omi te hereri u roei u lango?” r/Nonei tara poata a barebana e poier romana tara pokus pan, ‘Alimiu go rus muma i ielumulam!’ na tara pokus a tetenei, ‘Hamous ramo lam!’ 3q_Taraha, a poata e la nama te poe ria romana, ‘A tohaliou u kuba ti mamala posei ta pien na tohaliou ti ma hasusei ta pien, nori e gi sasala mei a tou kuba i taren!’ p5Be Iesu e habirits uato i taren me poiena, “Tohaliour i Jerusalem, ma tabe sile milia, kaba tabe sil riam a peisamilimiu na galapien i tamilimiu. co?Bu katun u para i kukutieto e Iesu. I gusuren i kaia a tohaliou ti tabe me hahuri meren. &nEBa nori i la meto e Iesu. Poata ti la ien, ba nori i sabieto a toa katun a solonen e Saimon, a katununa tara provins i Sairini. Nonei e lama turu han i ielesala tara taun i Jerusalem. Ba nori i pile kap naten me hasoatse rien a koruse tere Iesu, ba nonei e murimurina tere Iesu. mBa nonei e hapuresiena e Barabas a katun ti ngile ien, nonei ti haka sile ien tara karabus te habutu menien a hiatatung na te atung hamate menien a katun. Be Pailat e hala mena nei e Iesu turu katun e gi kato meien ti ngil uen. E Iesu i tapala nia tara koruse [l/Be Pailat e toa kukutiena u ngil i taren me kitsena u ranga te ga mate u e Iesu. kKaba nori i ku hapan koru noa has te gi tapala meni e Iesu tara koruse. Bu ranga i taren e karasena u ranga tere Pailat. SjBe Pailat e ranga hatopisana i taren me poiena, “Ga saha ka a omi te katoen? Alia e ma sabie gulei ta ka ta omi te ga katoen ba nonei te mate sile nen! Alia e halahus negoen ba te hapuresie goen.” Zi-Kaba nori i ku pouts, “Tapala namia tara koruse! Tapala namia tara koruse!” Vh%Be Pailat e ngilin hapuresiena e Iesu, ba nonei e ranga lel merena u katun. 7gg(E Barabas i haka mei tara karabus e hatakei a toa hiatatung tara gamman i iahana taun i Jerusalem, na nonei e atung hamate hasi a katun, ba nori e hake rien tara karabus.) pfYBu katun hoboto i kuto, “Atunge iam a katun teka, ba te hapurese mena mumei e Barabas i tamulam!” eyTuru mamanu hiningal tara poata tara kannouna turu Paska, e Pailat e roron purese a toa karabus ti ranga sil u katun. KdKato uana teka ba lia te halahus negoen ba te hapuresie goen.” KcNe Herot has e ma sabie lalei ta ka ta omi i tanen, taraha nonei e hala pouts mena name ien i tamulam. Hengo iam, a katun teka e ma katoei ta ka ta omi te ga antunaia te gi atung hamate meien. Ab{ E Pailat e ngö gugoner u pris u kapan nu tsunono nu katun me poiena i taren, “Alimiu u mi piou namia a katun teka i tar me poemiu nonei e kato hatutu u hakats tara barebana. Na lia e katoe gula u kot i tanen teka i matamilimiu, kaba lia e ma sabie gulei ta toa ta ka ta omi i tanen te kot memien limiu. a{ Nonei turu lan teka e Pailat mere Herot i hikapien pouts, kaba nori i hiapalpal mam. E Pailat e rangein e Iesu ga mate .`U Be Herot nu soldia i tanen i hahakos neto e Iesu me maman ranga ria i tanen. Ba nori i haseieto u hasobun king i tanen ba nori i hala pouts mena teien tere Pailat. g_G Bu pris u kapan nu tson hihatuts turu Lo i la hasusuku mato me kot hatagala koru ner e Iesu. v^e Be Herot e rangate nei e Iesu u rangrangata u para, kaba e Iesu e ma ranga palisni ta toa ta makumun ranga. 7]gE Herot e sasala koru tara poata te tare ien e Iesu, taraha nonei e hengo nen na e solon ngil hasi te ga tara menien. Nonei e ngilin tari te ga kato meni e Iesu tu mirakul. 3\_Ba nori i hatanganato, be Pailat e toan hala mena nei e Iesu tere Herot a King te ka hasia i Jerusalem nonei tara poata, taraha e Herot e tara kapin a provins i Galili. j[MPoata te hengoeia e Pailat a ka teka me rangatana, “A katun teka a katununa i Galili?” ]Z3Ba nori i ranga hatagala koruto me poier, “Nonei e roron hatutsir u katun turu han hoboto i Judia me kato hasingoto ranen. Nonei e hataniaia i Galili me mi noana teka.” Nori i kot meia e Iesu i matane Herot YBe Pailat e poiena turu pris u kapan na turu katun u para ti gono, “Alia e ma sabiegi ta ka ta omi te gi hahuna silei a katun teka.” zXmBe Pailat e rangatse nen, “Alö a King turu Jiu?” Be Iesu e ranga palisito, “Alö a tuam ba te rangam.” W{Ba nori e hatanian kot ner e Iesu me poier, “Alam u tari a katun teka e kato hatutui a pal katun i tamulam. Nonei e ranga hapiu rilam te go hala meni lam a takis tere Sisa. Ba nonei e roron poiena, ‘Alia noa has e Mesaia. Alia a king.’ ” HV Bu katun hoboto i takeito me la menari e Iesu i matane Pailat. 2U]GBa nori i poieto, “Ara e ma tatei ngö lele rimei ta katun te ga kot gono meien! Ara e hengo peisa lila te kot mena lale ien a peisanen u ranga pouts i tanen!”T-FBa nori hoboto e poier, “Alö e poiem alö a Pien Tson tere Sunahan?” Ba nonei e ranga palis ranen, “Aa, limiu e ranga hamatskö mula.” |SqEKaba i murina a poata teka, alia tu butun katunuma e gum gia romana tara pal matou tere Sunahan a tagala koru.” hRIDNa sanena alia go rangata rio limiu tu toa tu harangata, ba limiu te ma ranga palise moi lia. 6QeCBa nori i poieto tere Iesu, “Hatei ramo lam, alö e Mesaia, tsi e moa?” Ba nonei e ranga palisina, “Sanena alia go ranga meraio limiu, ba limiu te ma hamane moi lia. P-BPoata te lania a lan, bu tsunono turu Jiu nu pris u kapan nu tson hihatuts turu Lo e gono hobotor, be Iesu e la menari turu hagum i taren. aO;ABa nori e kato leler u mamana u ranga u omi i tanen. Nori i hakeia e Iesu turu Kot Pan N9?Bu katun ti tara kapin e Iesu i hahakose ten. Ba nori e pitser a matanen me muke ren me rangatse ren, “Alö a propet! Esi te muke lalo lö?” fME>Be Pita e lakasana me na tabe mena a nitatagi pan koru. Nori i hahakosin e Iesu me muke ren L=Ba Tsunono e habiritsito me tara hamatskö uana tere Pita, ne Pita e hakhakats kapin u ranga tara Tsunono te ranga mam naien, “I mam te kekeretskö noa a keriau a tson i romana, ba lö te ranga topisa mou ba te poiem alö e ma atei sile milia.” ,KQBa nori i pile kap neto e Iesu me lu mena rien i luma tara tsunono pan turu pris. E Pita e kukute has, kaba e lama i pal lehana. bD=5Alia u ka gono merio limiu turu mamanu lan i Luman Lotu Pan ba limiu u ma pile kap natei lia. Kaba teka a poata i tamilimiu, a poata te panna a nitagalana turu kuhil.” E Pita e holisin te ga atei sil menien e Iesu Cw4Be Iesu e poieto turu pris u kapan nu kepten turu polis ti taratara kapin a Luman Lotu Pan nu tsunono ti la silema te gi lu menien, “Taraha te la mena mumei limiu a man kilatan hiatatung na man baru ba te mi pile kap here mena milia a kopkop? uBc3Be Iesu e ranga palisina, “E noana!” Ba nonei e sebeliena a talingana katun me kato haniga poutse nen. A 2Ba toa i taren e torohanan atungena a katunun kui tara tsunono pan turu pris ba te ngats ba nena a talinganen tara pal matou. )@K1Poata ti tareia u katunun tsitsilo ti ka gono mei e Iesu a ka te butu hamanasana, ba nori e poier, “O Tsunono, alö e ngilem alam go atung rien u kilata?” ? 0Be Iesu e poieto, “Judas, alö e katoem a saha markato teka te mutsi mena milia ba te haruto namia lia turu pakö i tar?” +>O/E Iesu e ranga noa has ba toa hun katun te tukur. E Judas, a toa tara 12 a katunun tsitsilo te mammam ren, ba nonei e la uamato tere Iesu go mi mutsie ien. r~}}N|{izz?yixxgww%vKuWtdsprrhqponmm!lckk!j&ihh9g8f4etccnba`_^|]r\[ZYuXXGWVUTSRRQJPONN7MM!LCKJIIH]GFEFDCBiAh@@1??L?>i>=i<;s;:9Y8W7i65421100..c--,:+*))(&&%I$$#"!!] !!@yRof ,  / %"^y*,r6eBa nori e asingoto korur me poier, “A saha koru a mar katun teka? A lomolomo nu ramun has e hengo korue ren!” E Iesu e tsuga bar u mate u omi tara elasolana katun zmBa nonei e poiena i taren, “A neha tsiponi te matout sile milimiu? Alimiu e hamana hatetenei koru miu!” Ba nonei e takeina me abis hatagalena a lomolomo nu ramun me selohona. Ba lomolomo e hanoan tahutuna bu ramun e maraha koruna. wBu katunun tsitsilo e na gulie ren me poier, “O Tsunono, alö go taguhu ramo lam! Ara e katsin ruku hamanasara!” fEBa lomolomo pan e butu hamanasana, bu ramun e posa hongona tara tolala. Kaba e Iesu e soho. a;Be Iesu e osana tara tsi tolala, nu katunun tsitsilo i tanen i la gono has meien. a;Kaba e Iesu e poei i tanen, “U katun te ma hengoeri e Sunahan ba te hereri i mate ban a nitoatoa i tanen, nori te tatei ngaho ner u mate i taren. Alö go la gono memo lia.” E Iesu e haselohi a lomolomo pan @yBa tana katunun tsitsilo e poiena i tanen, “O Tsunono, e ma pina noi be tamagulia te mate nou. Alö go haniga te go na ngaho mam menien lia, ba te toan lala gono mego lö.” 5cBe Iesu poiena i tanen, “U muki u hie e ka mer u kiou i taren, nu apena e ka mer u suhana i taren. Kaba lia tu butun katunuma, alia u moa ta makumun soho i tar.” )KNonei e katsin osa, ba toa tson hihatuts turu Lo e la uanama i tanen me poiena, “Tson Hihatuts, alia e la gono megou lö tara mamana han te la uamou lö.” +Be Iesu e tara rena u barebana u para ti gono hahise ien, ba nonei e ranga merena u katunun tsitsilo, “Ara gi la u i hapalana ramun.” A ka teka e butu sil te ga kato hamana meni u ranga te ranga sila nia e Sunahan tara propet e Aisaia i manasa. E kato u: “Nonei e lu ba hakapein a ka te kato hapinolasa rano ra, na nonei e soata u nimate i tarara.” U katun ti katsin kukutei e Iesu T!Na tara lahibong nori i na piou ria u katun u para u sesein mate tere Iesu. Ba nonei e ranga tununa ba te tsuga rena u mate u omi. Na nonei e kato haniga poutsir u katun hoboto ti ka mei a nimate. # ?Be Iesu e hasebeliena a limanen, ba hiski i bakunen e kapana. Ba nonei e takeina me nasena a tsi kannou tere Iesu. E Iesu e kato hanigeir u katun u para { oNe Iesu e tasuia i iahana luma tere Pita me tarena e tsinana a tahol tere Pita e opu ba bakunen te hiskina. p Y Be Iesu e poiena tara tsunono turu soldia, “La tala. A ka e ga butu u i tamulö te mar hamana uamu lö.” Na tara poata puku lasi teka a katunun kui i tanen e niga pouts. E Iesu e kato haniga poutsi e tsinana a tahol tere Pita T ! Kaba limiu u Jiu, u barebana te go mala ka mia nonei tara Nipepeito, e Sunahan e tsuga mera noi limiu i ielesala turu kuhil. Na tara makum teka alimiu e tabe hohomi mou romana ba te har tun has mou.” R  Na lia e hatei rago limiu, u katun u para te halhal ria turu Jiu e la rima romana tara mamana han. Ba nori te gum gono meroa e Abraham ne Aisak ne Jekop tara kannou i iahana a Nipepeito tere Sunahan. % E Iesu e hengo u ranga teka me asingotona. Ba nonei e ranga merena u katun ti kukutie ien me poiena, “Alia e ranga hamana gia i tamilimiu, alia u ma sabie mei ta toa ta katun i Israel has te ga ka mei a mar nihamana a niga te ka mena a tson teka te ma Jiu nei. 'G Alia e atei silegu a markato te ranga uar a pal tsunono. Alia e ka puta gia tara toa pal tsunono, na toa pal soldia e ka puta has neno lia. Alia go poe tara toa, ‘Alö go la,’ ba nonei te lana. Na lia go poe tara tai, ‘Alö go lama,’ ba nonei te la nama. Na lia go poe tara katunun kui i tar, ‘Alo go kato a toukui teka,’ ba nonei te kato hase nen. Nu ranga tun has i tamulö e ka mena a nitagala.” nUKaba a tsunono turu soldia e ranga palis u i tanen me poiena, “O Tsunono, alia e ma katun niga korugi ba te antunana te go la uama lö i iahana luma i tar. E moa. Alö go ranga tun ba katunun kui i tar te niga pouts nou. J Be Iesu e poiena, “Alia e na kato haniga poutse goen.” !;Be Iesu e lana i iahana taun i Kapeneam, ba toa tsunono turu soldiar i Rom te ma Jiui e la uamato i tanen me ranga hatatagina i tanen me poiena, “O Tsunono, a katunun kui i tar e kana i han ba te opu mena peisanen e matekata hakapa, ne sagoho hasena a kamits pan koru.” 3_Be Iesu e poiena i tanen, “Alö go hengo. Alö e moa koru te go tatei hatei menai ta toa ta katun. Kaba lö go la hamatskö u tara pris ba nonei te na rutena a peisamulö te niga pouts uanen. Ba lö te hale moien a kan hats te haruto nena a toba e kapa hamana, te ranga u e Moses i manasa. Bu katun te tatei atei sile riou a toba i tamulö e kapa koru.” E Iesu e kato haniga poutsi a katunun kui tara tsunono turu soldia 4aBe Iesu e hasoa nena a limanen ba te sebeleie nen me poiena, “Alia e ngiligu. Alö go niga pouts tala!” Ba toba i tanen e topei kapana ba nonei e niga poutsuna. ,QNa toa katun te ka mei a toba e la hasukusukuma, me hatukununa i matanen me poiena, “O Tsunono, te ngil mia lö ba lö te tatei kato haniga poutse mumo lia.” V 'E Iesu e koul putaia tara tsi pokus bu katun u para koru e toan kukutie ren. {oTaraha, nonei e ma herei u tson hihatuts turu Lo, kaba nonei e hihatuts herei a katun te ka mei a nitsunono.b~=Be Iesu e hakapena u raranga i tanen ba barebana te asingotor te mar hihatuts uen. >}uBa langits e polo hatagalana ba ramun olo e saputu piuna ba lomolomo e bahu hatagalana ba te gasena a luma teka. Ba luma e talupuna ba te tarura hakapana.” A nitsunono tere Iesu !|;“Na katun te hengo uana turu ranga i tar kaba e ma hengo hanige neien, nonei e here nei a katun a tutu te hatakei a luma i tanen turu kotolana. <{qBa langits e polo hatagalana ba ramun olo e saputu piuna ba lomolomo e bahu hatagalana ba te gasena a luma teka. Kaba a luma e ma talupui, taraha a kopinen e rokotoia turu lapo. CzBe Iesu e ranga lelina me poiena, “A katun te hengo uana turu ranga i tar ba te hengo hanige nen, nonei e here nei a katun a hahatongo te hatakei a luma i tanen i ieluna u lapo. 6yeBa lia te ranga hatarare gia romana i taren ba te poiegu, ‘Alia u namala haniga rai limiu. La ba nemo lia! Alimiu u katun u omi.’ ” A elasolana a katunun kukui luma x%Poata te butu nama romana u Lan teka, ba para a katun te poiena romana i tar, ‘O Tsunono, o Tsunono. Alam u hihatuts silaia tara solomulö na lam u tsuga ba sila has ria u mate u omi tara solomulö na lam u kato sila has nia u nitagala pan u para tara solomulö.’ w Be Iesu e poe lelena, “Palair u katun te poier i tar ‘O Tsunono, O Tsunono’ e ma tatei tasuri romana tara Nipepeito tere Sunahan. U katun lasi te kato uar turu ngil tere Tamar i Kolö nori te tatei tasu riou romana tara Nipepeito tere Sunahan. vBa limiu te atei sil has ramou u propet u gamogamo teka te go ruto mera mien limiu te mar kato uaroen.” Alia u namala haniga rai limiu fuEA barebana e ngats luper u roei te ma ka menei u hua u niga ba te lapo mena rien turu tula. otWU roei u niga e moa te ga ka menien u hua u omi, nu roei u omi e ma tatei ka has menei u hua u niga. ]s3U roei u niga e ka has mena u hua u niga, nu roei u omi e ka has mena u hua u omi. #r?Alimiu e atei sil ramoen te go ruto mera mien limiu te mar kato uaroen. U korkoru e hua here nei u gerep? Nu rokrokoto e hua here nei u fik? E moa lasi. ?qwBe Iesu e rangana me poiena, “Hanei sile iam u propet u gamogamo. Nori e hereri u muki u hie u hihigul, kaba nori e gamor ba te kato here rari a peisaren u sipsip te alenar. p1Kaba a kalana pan te ma ka menei ta makum ta tekteki e la uar tara han a omi, na para a katun e la uar tara kalana teka.” U roei nu hua i tanen 9ok Be Iesu e poe lelena, “Alimiu go tete sila mia tara panete, taraha a maroro a tetenei te ka mena a panete e la uana tara nitoatoa, na katun te sabie nen e ma para nei. Nn “Te ngile mia limiu a tana katun e ga nigaia i tamilimiu, ba limiu te kato has uamiu i iesana i tanen. Nonei u mouna u ranga te kana turu buk tere Moses nu propet has.” A makum a tekteki ~mu Alimiu e ka memiu a markato a omi, kaba alimiu e hala noa has nemiu a man ka man niga tara galapien i tamilimiu. Ne Tamamilimiu i Kolö e niga bala nena u katun, ba nonei te hala noa las nenou a man ka man niga turu katun te singo ria i tanen. Wl' Na esi te tatei hale nei a pien i tanen a kukutsi te singoe nen ta tsi iena? ^k5 Esi i tamilimiu te tatei hale nei a pien i tanen a hatu te singoe nen ta tsi beret? 7jgTaraha, a katun te rangata sakesake nou e lue noen romana, na katun te ruto sakesake nou e sabie noen romana, na katun te ngö sakesake nou, a tamana e kalatse riou romana. `i9Be Iesu e kato uana, “Alimiu go rangata sakesake iam ba limiu te lue moen romana. Na limiu go ruto sakesake iam ba limiu te sabie moen romana. Na limiu go ngö sakesake iam ba tamana te kalatse riou romana. 1h[Be Iesu e poe lelena, “Alimiu e moa te go hala menami a ka te goagonona turu muki, taraha nori e namos habiritsir ba te kotoleke rario limiu. Na e moa te go lapo mena milimiu u beroana turu poum, taraha nori e namostötö homie ren.” Alimiu go rangata iam ne go sake iam ne go ngö iam }gsO gamogamo! Alö go lu ba mamin a tutoka i matamulö pouts, ba lö te toan ruto haniga mou ba te lu ba nem a tsi bita i matana hahatoulana i tamulö.” E moa te go hatuts mena milimiu u ranga tere Sunahan turu katun te pakö uar tere Sunahan fAha te poe mulö tara hahatoulana i tamulö, ‘Alia go lu ban a tsi bita i matamulö,’ na te ka memia lö a tutoka i matamulö pouts? e/Aha te ruto puku sile milö a tsi bita i matana hahatoulana i tamulö, ba lö te ma rutemi a tutoka i matamulö pouts? E here nei a katun te ma rute nei a markato a omi pan i tanen, kaba nonei e poiena te omina a tana katun te ka mena a tsi markato a tsi omi te teteneina. SdTaraha, e Sunahan e tsimou rano limiu te mar ona mena milimiu a tana katun. Na mar skel te roron hala rami limiu u katun, tara mar skel teka e Sunahan e hala hapopo pouts has nanen romana i tamilimiu. c Be Iesu e rangana me poiena, “E moa te go poe mena milimiu a tana katun e omina, be Sunahan te ma poe hase noi alimiu e omimiu. Gb"Na limiu e moa te go hakats hapara sil menami u lan i mahö, taraha u lan i mahö e ka menou u tana u mar hakhakats peisa. Man toa man lan e ka mena u hakats e noana turu toa u lan.”9ak!Kaba limiu go hakats mam niam a Nipepeito tere Sunahan na man ka te matsköna i matanen. Ba man ka hoboto teka, a kannou na kan ua nu hasobu, e la has uar romana i tamilimiu. `3 A mamana ka teka te kato hatagala siler u tematan te gi lu menien. Ne Tamamilimiu i Kolö e atei silena te ngil mena milimiu a man ka hoboto teka. ~_uAlimiu go ma hakatsmi ba te poemiu, ‘Aha te noue rou ra? Na aha te ue rou ra? Nu sahu hasobu te hasoge rou ra?’ *^ME Sunahan te hataratara hanige iena u garas u hie teka, te pusukuna i romana na te hats hase ria turu tula i mahö. Na te hataratara hanige iena e Sunahan u garas, ba limiu te ma poemi e Sunahan e ma hala ranoi limiu tu hasobu. E moa koru. Alimiu e ka memiu a tsi nihamana a tsi tetenei. ?]wNa lia e hatei has ragi limiu, e King Solomon e ka mei u hasobu u taratara haniga koru, kaba a tsi toa puku tara palaua teka e taratara haniga bala nena u hasobu tere King Solomon. -\S“Na ha te hakats sile milimiu u hasobu? Alimiu go rute iam u palaua u hie te mar pusuku uaren. Nori e ma katoeri a peisaren ba te taratara hanigana. E moa. s[_Na toa i tamilimiu te tatei hakats hapanina ba te gamon hangahangahena a nitoatoa i tanen i puta? E moa. nZUAlimiu go rute iam u apena i iasa. Nori e ma leberi ta kannou na nori e ma hagala haseri a kannou ba te mi hake ria tara luman haputu. E moa. Kaba e Tamamilimiu i Kolö e hanou noa las ranen. Na limiu e niga bala nemiu u apena. "Y=“Nonei lasi te hatei sil ragi lia alimiu: alimiu e moa te go hakats hapara sil menami a nitoatoa i puta ba te poemiu, ‘Aha te noue gou lia? Na aha te ue gou lia?’ Ne moa has te go hakats hapara sil mena milimiu u tuanrei i tamilimiu ba te poemiu, ‘U saha u hasobu te hasoge gou lia?’ E moa. U katun e ma ka sileri a tou nou peisa. Nu tuanrei tara katun e ma ka sile nei u hasobu peisa. E moa. "X=Be Iesu e poiena, “A katun e ma antuna nei te ga kui uen tara elasolana tsunono. Taraha, nonei e rama nenou a toa ba te ngilena a tabi, tsi te moa nen, ba nonei te hengo hanige nou a toa ba te karous nena a tabi. Alimiu e ma antunan kui hoboto bemi e Sunahan na tara moni. YW+Na te ka mena a katun u ngil u omi, ba nonei te lalana tara maroro te kuhilina. A katun te ka talasi mena u ngil u omi nonei te lalana tara maroro te kuhil nitoana.” E Sunahan na man ka te ka mena a katun NVBe Iesu e kato uana, “A matarara e here nei u lamina turu namnamei i tarara te haharoei nena u ngil i tarara. Te ka mena a katun u ngil u niga, ba nonei te lalana tara maroro te alesalana. jUMTaraha, te poe mia limiu a ka a niga hamana e kana i puta, bu ngil i tamilimiu e ka has uana i puta. Na te poe mia limiu a ka a niga hamana e kana i Kolö, bu ngil i tamilimiu e ka has uana i Kolö.” A maroro te alesalana ~TuKaba alimiu go kui hatagala sile iam u markato te ranga negu lalia be Sunahan te hala renoi romana limiu u hamatana pan i Kolö. U binatang nu sö e ma antuna nei te go kato homi meni a man ka teka, nu kopkop has e ma tatei helari ba te kopur. 7SgBe Iesu e poe lelena, “Alimiu go ma kui hatagala silemi a man ka man niga i puta. U binatang nu sö e kato homiena a man ka teka, nu kopkop e hela hasir ba te kopur. lRQBa barebana te ma tareri te agono uamu lö. E Tamamulö peisa te kana tara makum te mousuna nonei te ateina. Be Tamamulö te tarena a ka te kato momousena a katun nonei e hamatane nou romana lö.” A man ka man niga ni Kolö lQQKaba alö, poata te agono mua lö, ba lö te kato here nami a peisamulö a katun te ma agono nei. =PsBe Iesu e ranga noana me poiena, “U katun u gamogamo e matalohor poata te agono uaren tere Sunahan, kaba alimiu go ma mar kato uami teka. Taraha, nori e hamataloho siler te gi tara merien a barebana nori e agonor. Alia e hatei hamana rago limiu, nori i lu hakapa a hamatana i taren, ne moa lel tala. 1O[Kaba te ma solopale moi lö a ka a omi ti kato u a palair u katun i tamulö, be Tamamulö e ma lu ba has nanoi a ka a omi tu kati lö.” U hihatutsina tara tou agono N%“Te solopale mia lö a ka a omi ti kato u a palair u katun i tamulö, be Tamamulö i Kolö e lu ba has nanou a ka a omi tu kati lö. cM? Alö go ma hala meri lam tara tou hiamus, kaba alö go lu ba beri lam a nomi. U mana.’ L% Alö go lu ban a ka a omi tu kati lam ba te solopale men, tu solopala hakapa has meni lam a ka a omi te kato u a tana katun i tamulam. FK Alö go hala ramei lam a tsi kannou te noana i romana. zJm A Nipepeito i tamulö e ga lama.Alam go kato u turu ngil i tamulö i puta te kato has uarien i Kolö. eIC Alimiu go mar singo uam teka:‘O Tamamulam i Kolö, a solomulö e gi hagoagoni. {HoAlö go ma here rien, taraha e Sunahan e Tamamulö e atei silena a ka te ngile mulö i mam te rangatse mien lö. 5Gc“Na poata te singo mia lö, alö go ma hula raranga hakopisi te kato uar u tematan. Nori e poier a sunahan i taren e hengo ranoen te katoe rien u ranga u parapara. }FsKaba poata te singo mia lö, alö go tasuia tara rum i tamulö ba te hapiliem a tamana ba te singo uam tere Tamamulö te ka hasina tara makum te mousuna. Be Tamamulö te tarena a ka te kato hamous nena a katun nonei e hamatane nou romana lö. REBe Iesu e poe lelena, “Poata te singo mia limiu, ba limiu te ma heremi u katun u gamogamo. Taraha, nori e ngil korue ier te gi tuol uen ba te singo ria turu luman lotu na turu makum te hitupali ria u kalana, te gi tara merien u katun. Alia e hatei hamana rago limiu, nori i lu hakapa a hamatana i taren, ne moa lel tala. ?DwE kato uana teka ba lö te hala hamomous nem a monin hitaguhu. Be Tamamulö te tarena a ka te kato hamous nena a katun, nonei e hamatane nou romana lö.” U hihatutsina turu singo @CyKaba poata te hale moa lö a moni turu katun te moar ta moni, ba lö te ma hatei has nemi a tsomi i tamulö, te kato uana turu ualima te ma tare nei a ka te katoena u tana u ualima. B“Hena, te hale moa lö a moni turu katun te moar ta moni, ba lö te ma katoe mien i matana barebana te mar kato uar u katun u gamogamo i iahana luman lotu na turu kalana. Nori e kato sile ier a ka teka i matar u barebana te gi solosei merien u katun. Nonei u hamatana i taren teka. Na lia e hatei hamana rago limiu, nori i lu hakapa u hamatana i taren, ne moa lel tala. A )Be Iesu e poe hasena, “Hanei iam, ba limiu te ma kato silemi a markato a niga i tamilimiu i matar u barebana te gi tara merien limiu ba pal tson na tohaliou has te haniga rario limiu. Te kato uamou limiu teka be Tamamilimiu te kana i Kolö te ma hamatana ranoi limiu. r@]0A markato i tamilimiu e ga matskö nitoa, te kato uana e Tamamilimiu i Kolö te matskö nitoana.”2?]/Na te ranga haniga peisa mia limiu tara hahikapien i tamilimiu, alimiu go ma peimi alimiu e kato haniga korumiu. U tematan e kato has uar i iesana. Kaba alimiu, e moa. >3.Te ngil hase moa limiu u katun te ngil rario limiu, aha te ngil silemi limiu a hamatana? U katun te lulu hagamoer a takis e kato has uar i iesana. .=U-Te kato uamou limiu teka ba limiu te haruto namou alimiu a galapien tere Tamamilimiu te kana i Kolö. Taraha, nonei e hapirena a pitala i tanen tara katun a niga na tara katun a omi has, na nonei e hapolena a langits tara katun te kato hamatsköna na tara katun te ma kato hamatskö has nei. <9,Kaba alia e hatei rago limiu, alimiu go ngil poutse riam u katun te pakö rario limiu ba limiu te singo silemiu u katun te kato hakamits rario limiu. 5;c+Be Iesu e ranga lelina me poiena, “Alimiu u hengo niam u ranga te poiena, ‘Alö go ngil a hahikapien i tamulö ba lö te paköe iem u katun te paköe rio lö.’ Z:-*Poata te rangata hatatagi silena a toa katun ta ka i tamulö, ba lö te haleie men. Na poata te katsin harohona a katun ta ka i tamulö, alö e ma tatei peits namien.” Ara gi ngil u katun te pakö rario ra 9)Na te hasoatse nei lö a toa polis a ka i tanen e noana tara toa kilomita, ba lö te soate men e noana tara huol a kilomita. 8(Na te kot nenoa lö a toa katun ba te katsin luena a siot i tamulö ba lö te hala hase men u hasobu u ngahangaha i tamulö. A7{'Kaba alia e hatei rago limiu, alimiu go ma palisemi a katun te kato homina i tamilimiu. E moa. Te tapalena a katun u uabuabu tara pal matou i tamulö ba lö te habirits nem a hapala. b6=&Be Iesu e kato uana, “Alimiu u hengo niam u ranga te poiena, ‘Te ga kato homi meni ta katun a matamulö, ba lö te hipou has namien i matanen, ne ga kato has u i iesana turu liho na tara mamana mar nomi.’ %5C%U ranga i tamilimiu e ga poe talasi ‘Aa’ tsi ‘E moa’. U ranga te tagala balana turu ranga teka e butu nama tere Satan.” U hihatutsina tara hipou ;4o$Na limiu go ma hamana has uami i bakumilimiu, taraha alimiu e ma antunami te go kato hahiaka menami a tsi toa a tsi hulu, tsi te go kato haruruhana menami a tsi toa a tsi hulu. J3 #Na limiu go ma hamana uami tara han i puta, taraha u puta e here nei utötö te haholena e Sunahan a mounen. Na limiu go ma hamana has uami i Jerusalem, taraha nonei a taun tara King a kapan. 27"Kaba alia e hatei rago limiu, alimiu go ma hamana uami i iasa. Alimiu go ma hamana uami i kolö, taraha u kolö a makum tara nitsunono tere Sunahan. l1Q!Be Iesu e ranga lelina me poiena, “Alimiu u hengo niam u ranga ti hengoin u tuburara i manasa ba te poiena, ‘Alö go ma hamana meni i iasa u gamo, kaba alö go kato hamana a ka tu hamana meni lö i matana Tsunono.’ I0  Kaba alia e hatei rago limiu, a tson te la ba nena a tahol i tanen kaba tahol e ma lui a tana tson, ba ka teka e kato here nanei a tahol teka a tahol te halokuna. Na tson tetölena a tahol a hitöl mam i tanen te tapeko, ba tson teka e here hase nei a tson te tsikolona.” U hihatutsina turu ranga te mana uana i iasa /3Be Iesu e poe lelena, “U ranga e poe hasena, ‘A tson te la ba nena a tahol i tanen e go hale ien u pepa te poiena a hitöl e tapekona.’ ./Te ga kato homieia a limamulö tara pal matou alö, ba lö te ngats pekoe men ba te ba namen! Taraha, e omi koruna te go la u a tuanreimulö hoboto i hel, kaba e ma omi koru nei te go tia u a toa makum tara tuanreimulö.” U hihatutsina turu katun u hitöl te hitapolasir h-ITe ga kato homieia a matamulö tara pal matou alö, ba lö te hase men ba te ba namen! Taraha, e omi koruna te gi lapo ba meni a tuanreimulö hoboto i hel, kaba e ma omi koru nei te go tia u a toa makum tara tuanreimulö. ,7Kaba alia e hatei rago limiu, a tson te tara uana tara tahol ba te hakats tununa te ga na opu gono menien e kato uana tara tson te tsikolo hamanana. v+eBe Iesu e ranga lelina me poiena, “Alimiu u hengo niam u ranga te poiena, ‘Alö go ma tsikoloi.’ 1*[Na lia e hatei hamane golö, alö e ma halakasa poutse roi tara karabus antunana te hole mia lö a mamana toea hoboto tara hol turu kot.” U hihatutsina tara tsikolo )“Te kot nana a toa katun alö, alö go kapiena boroboro poutsen i mam te na butu moa lö turu kot. Te moa nen, ba nonei te kot nenoa lö tara tsonun hamou turu ranga, ba tsonun hamou te hala nenoa lö tara polis, ba nonei te na hake noa lö tara karabus. (Kaba te katsin hatsunono uamu lö tere Sunahan ba lö te songots hakats sabe nem a hahatoulana i tamulö e raharahe nolö, ba lö te na nolo pouts bem a hahatoulana i tamulö. Te kapa nen, ba lö te la pouts muma ba te mi hatsunono uam tere Sunahan. &'EKaba alia e hatei rago limiu, a katun te raharahena a hahatoulana i tanen e tatei lana turu kot. Na katun te sigalena a hahatoulana i tanen ba te poiena, ‘Esi nonei teka?’ nonei e tatei lana turu kot pan. Na katun te hamal nena a hahatoulana i tanen e tatei lana turu tula i hel. 3&_Be Iesu e poe hasena, “Alimiu u hengo niam u ranga ti hengoin u tuburara i manasa ba te poiena, ‘Alö go ma hipulii. A katun te hipulina e go la u turu kot.’ %Alia e hatei rago limiu, u markato u matskö i tamilimiu e tatei saluhena turu markato u matskö turu tson hihatuts turu Lo na turu Parisi. Te moa nen, ba limiu te ma tatei tasu korumi romana tara Nipepeito tere Sunahan.” U hihatutsina tara raharaha J$ A katun te hipus nana a tsi toa puku turu ranga teka ba te hatuts rena a palai te gi kato has u i iesana, nonei e katun papala koruna romana tara Nipepeito tere Sunahan. Kaba a katun te hengoena u ranga teka ba te hatuts rena a palai te gi kato has u i iesana, ba nonei e katun panna romana tara Nipepeito tere Sunahan. i#KNa lia e hatei hamana rago limiu, u kolö nu puta e tatei tia nou romana i murimuri, kaba e moa ta tsi toa ta tsi makumun ranga te ga tia iou romana turu Lo, antunana tara poata te butuna a mamana ka hoboto te ranga nanen. "}E Iesu e ranga me poiena, “Alimiu go ma poiemi alia u la silema te go mi tsuga ba meni u Lo tere Moses nu ranga turu propet. E moa. Alia u ma la sile mei te go mi tsuga ba merien lia, kaba alia u la silema te go mi kato hamouna koru merien. t!aNu ualesala i tamilimiu e ga kato has u i iesana ba te alesala uana tara barebana. Ba nori te tare riou romana a markato a niga i tamilimiu ba te soloseie riou romana e Tamamilimiu te kana i Kolö.” U hihatutsina turu Lo tere Moses 5 cNa katun e namala hakulupe nei u lam ba te kope neien a tabeli. E moa. Nonei e haka seie nen tara tsi salolo ba te alesala uana turu katun hoboto te ka ria i iahana luma. “Alimiu e heremi u ualesala tara katun hoboto. A barebana e ma antunari te gi hamous meni a taun te gumna i ieluna u pokus. q[ Be Iesu e poe hasena, “Alimiu e heremi u sol tara barebana i puta. U sol e kato hanige iena a kannou, na alimiu u katun i tar e kato haniga has remiu u katun. Kaba te tia ba nena u sol a nitatasena i tanen, ba katun te mar hatatasena halona pouts mena neien ime? E moa tala. E moa lel ta toukui i tanen, ba barebana e ba naren ba tetötö ria i tanen. <q Alimiu go sasala hapan iam, taraha alimiu e na lue mou romana a ka a niga koru i Kolö. A barebana i kato has u teka i manasa me kato homi has rer u propet.” U sol nu ualesala y “E Sunahan e ngö has ranei limiu u katun u sasala tara poata a barebana e ranga homi sil rariou limiu ba te kato hakamits rario limiu me poa mera rilimiu a mamana mar gamo. Nori e rama nerio lia ba te katsin pita-pute ier a toukui i tar. }s U katun te kato hamatskö ria i matana e Sunahan e gi sasala. E manana, u katun te kato homi ria i matane Sunahan e kato hakamits raren. Kaba e noahasina. E Sunahan e ngö rane ien u katun u sasala, taraha a Nipepeito tere Sunahan e ra kaien. 6e U katun te nolo pouts rer a palai te hiaraharahar e gi sasala. E Sunahan e ngö rane ien u katun u sasala, taraha nonei e ngö has rane ien romana a galapien i tanen. 'U katun a toriren te gogosona e gi sasala. E Sunahan e ngö rane
ien u katun u sasala, taraha nori e na tare riou romana e Sunahan. !U katun te tatagi ner a tana katun e gi sasala. E Sunahan e ngö rane ien u katun u sasala, taraha nonei e tatagi has ranoen romana. wgU katun te matesil koruer a markato te matsköna i matana e Sunahan e gi sasala. Nori e hereri a katun te bes silena na te maka silena a ka a niga. E Sunahan e ngö rane ien u katun u sasala, taraha nori e masul haniga riou romana. #?U katun te kokomotor ba te ma tatei raharahari e gi sasala. E Sunahan e ngö rane ien u katun u sasala, taraha nori e lue riou romana a han i puta. 'U katun te tori-tiamar e gi sasala. E Sunahan e ngö rane ien u katun u sasala, taraha nonei e kato hagegaha poutsena romana a toriren. :mBa nonei e poiena:“U katun te kato hateteneier a peisaren e gi sasala. E Sunahan e ngö rane ien u katun u sasala, taraha a Nipepeito tere Sunahan e ra kaien. R E Iesu e tarer a barebana u para ti gono hobotoma ba nonei e seina tara tsi pokus. Ba nonei e gumuna bu katunun tsitsilo i tanen e mi gono hahise ren, ba nonei e tanian hatuts ranen. A nisasala hamana U katun u para koru i kukute e Iesu: u katunur i Galili na i Dikapolis ni Jerusalem ni Judia ni hapalana ramun i Jodan.B}Bu barebana tara mamana han hoboto tara provins i Siria i hengoin a toukui nu hihatuts te kato e Iesu. Ba barebana e peigi rarima u katun hoboto ti ka mei a nimate: u katun ti sagohi a mamana mar kamits, nu katun u popoloana, nu katun u kotskotsibong, nu katun u matekata. E Iesu e kato haniga pouts hoboto ren. r]E Iesu e hula laia tara han hoboto i Galili, ba te hihatutsna turu luman lotu turu Jiu. Nonei e hihatutsin u Bulungana u Niga tara Nipepeito tere Sunahan ba te kato haniga pouts rena a barebana ti ka mei u mamana u mar nimate. B}Ba nori e la ba hamanasa ner e tamaren ba te kana tara tsi tolala nu tsonun kui. Ba nori a elasolana e la gono mer e Iesu. E Iesu e hihatutsia tara barebana me kato haniga pouts ranen a;Ba nonei e gamon la lelina me tarena u taina u mun toulana ere Jemis mere Jon, a hinpien tere Sebedi. Nori i kaia tara tsi tolala i taren ba te suge ier u abe i taren, ba nonei e ngö ranen e gi la gono meien. H  Ba nori e la ba hamanasa ner a abe i taren, me la gono meren. 9 kBe Iesu e poiena i taren, “La gono memu molia. Fp fl Alimiu u roron sohe iam a iena tara abe, kaba lia e hatuts ragoi limiu te go ngö gugono mera milimiu u katun i tar.” p YE Iesu e laia i kotolana tara Ramun Perperere i Galili, ba nonei e tara rena ere Saimon te ngöeri e Pita mere Endru u mun toulana ba te hagala ria i ramun, taraha nori u katunun hagala. Nori i holei a kannou i taren a iena. o WNa tara poata teka, e Iesu e tanian habulunganein u ranga ba te poiena, “Alimiu go habirits hamatsköe iam a torimiu! Taraha, a Nipepeito tere Sunahan e la hasukusuku hakapama.” E Iesu e ngör a elahats a katunun hagala p YU katun teka te gum ria turu kuhil, nori e tare riou u ualesala u
kapan!E Sunahan e hala nenou romana u mana i tanen e here nei u ualesala turu katun te tutu naren ba te hereri u katun te katsin mate ba ner e Sunahan.” V%Nonei e poei,“Alia e hatei negu a mounana tara pala tere Sebiulan ne Naptali, u tsikitsiki i rehina ramun pan i hapalana ramun i Jodan, a han i Galili te ka ria a pala te halhal ria turu Jiu. ykA ka teka e butu sil te ga kato hamana meni u ranga te ranga sila nia e Sunahan tara propet e Aisaia i manasa. B} Ba nonei e la ba nena i Nasaret me na kana tara taun i Kapeneam i harehirehi tara Ramun Perperere i Galili. Kapeneam e kaia tara pala tere Sebiulan ne Naptali, a huol a pala turu Jiu. w Be Iesu e hengo nena u ranga ti haka menai e Jon tara karabus, ba nonei e lana i Nasaret tara provins i Galili. }s Be Satan e la ba nanen. Bu angelo e la rima me mi taguher e Iesu. E Iesu e hataniei a toukui i tanen i Galili R Be Iesu e ranga menen, “Satan, alö go la! Taraha, turu Buk u Goagono i koloto nia, ‘Alö go hatsunono u tara Tsunono. Nonei a Sunahan i tamulö, na nonei peisa te mamanieteie mulö.’ ”  Be Satan e poiena tere Iesu, “Te hatukun moa lö ba te hatsunono uamou i tar, ba lia te hale goi lö a mamana han hoboto teka.” !Be Satan e lu mena nei e Iesu turu toa u pokus i iasa koru. Ba nonei e harute neien u han hoboto i puta na mamana ka a niga i taren. )KBe Iesu e ranga menen me poiena, “Turu Buk u Goagono i koloto has nia, ‘Alö e moa te go torohana menai a Tsunono. Nonei a Sunahan i tamulö.’ ” 4aBa nonei e poiena tere Iesu, “Te go Pien u lö tere Sunahan, ba lö te kurapa uam i puta. Taraha, turu Buk u Goagono i koloto nia,‘E Sunahan e ranga mera noi u angelo i tanen te gi tara kap menien lö.Na nori e pile sei nario lö, te go ma tatei tu hamate meni lö turu hatu.’ ” %~CNonei e mar ranga u teka, be Satan e toan lu mena neien tara taun a goagono i Jerusalem, me na hatuole nen i iasa koru i pungana tara Luman Lotu Pan. x}iKaba e Iesu e ranga palis u i tanen me poiena, “Turu Buk u Goagono i koloto nia, ‘A beret peisa e ma antunan hala nenei a nitoatoa tara katun. E moa. A katun te ga lu a nitoatoa turu ranga hoboto te ranga nena e Sunahan.’ ” |!Ne Satan e mi torohane ien me poiena i tanen, “Te go Pien u lö tere Sunahan, ba lö te rangam bu hatu teka te palis uar turu beret.” r{]Ne Iesu e agonein a kannou e antunaia turu 40 u lan nu 40 u bong. Na nonei e ka mei a bes a kapan koru. ~}}}|{Fzzxxkwwuutt srDqonmlJihhkggLff6eedccbbaa `U_^]\[[ZCYY/XgWWVCVU@TRSS)RQqPvOON,MLKJJ(HzGG9FGEDDCVBA@Y?a>1=<;H:988M726544#32 1K00/.-,3+n*) '&%%>##K""$!O )r .I3Rr [ o a@2y (E Jona e keia i iahana torina iena pan u topisa u lan na topisa bong, ne kato has uana i iesana alia tu butun katunuma e na ke goa i iahana kioun mate u topisa u lan na topisa bong. 1' 'Be Iesu e poiena i taren, “Alimiu a hei barebana a omi tu hapolasa hakapa ba niam e Sunahan te kato silemiu te go tara menami tu mirakul. Kaba alia e ma tatei haruto nagi tu toa tu mirakul. A hatoatongo lasi tere Jona a propet i manasa te haruto ragi lia limiu. =0s &Ba palabir u tson hihatuts turu Lo nu Parisi i poieto tere Iesu, “Tson Hihatuts, alam e ngilem alö go habutu tu mirakul te haruto nena alö u la hamanama tere Sunahan.” ]/3 %E Sunahan e hamou mera noi romana limiu u ranga tun i tamilimiu. Nonei e ngö hapopo ranoa limiu u katun u matskö tsi u katun te gi hahuner turu ranga te katoe milimiu.” A barebana i ngilin tarein tu mirakul ).K $“Na lia e hatei ragi limiu, turu Lanin Hahuna i murimuri, u katun e hateie roi romana e Sunahan a mouna a man ranga pinopino hoboto ti kate ien i puta. 7-g #A katun te ka mena u hakats u niga i torinen e habutsena a markato nu ranga te nigana. Na katun te ka mena u hakats u omi i torinen e habutsena a markato nu ranga te omina. H,  "Alimiu u katunur tara kukutsi a omi — alimiu u katun u gamogamo! Na limiu e ma antunan ranga hanigami, taraha alimiu u katun u omi. U rung e roron ranga nena a saha ka te saputena u tori. q+[ !Be Iesu e ranga noana me poiena, “U roei u niga e ka mena a hua a niga. Nu roei u omi e ka has mena a hua a omi. U katun e hamoue ier u roei tara hua i tanen. Nu katun e hamou hase ier a katun tara markato nu ranga i tanen. 9*k A katun te ranga homi neno lia tu butun katunuma, e Sunahan e tatei lu ba nanou a markato a omi i tanen. Kaba a katun te ranga homina turu Namnamei u Goagono, e Sunahan e ma tatei lu ba koru nanoi a markato a omi teka i tanen, tara poata i romana, na tara poata has i murimuri.” U roei na hua i tanen )' Ba lia te hatei rago limiu, e Sunahan e tatei lu ba nenou a man markato hoboto a man omi ti kato u barebana, nu ranga u omi has te ranga sesei naria i tanen. Kaba esi te ranga homi nena u Namnamei tere Sunahan, e Sunahan e ma tatei lu ba nanoi a markato a omi i tanen. (  “A katun te ma hanige nei lia e omie nolia. Na katun te ma gono bera nei lia u katun e here nei e sata ba rane ien lia. :'m “Te ngilin tasuna a toa katun i luma tara katun a tagala ba te lu ba nena a man ka i tanen, nonei e tatei kits mamena a katun a tagala. Ne kato has uana i iesana i tar. Alia e ka megu a nitagala te go tagala saluhe meni e Satan. Nonei a ka teka te antunan kato homi sil mera gilia a pala i tanen. *&M E moa. U Namnamei tere Sunahan te hale nei lia a nitagala te go tsuga meri u mate, na ka teka e haruto nena a Nipepeito tere Sunahan e butu talana i tamilimiu. (%I U katunun tsitsilo i tamilimiu e tsuga ba has rer u mate u omi turu katun. Ge Bielsibul e hala rane ien a nitagala teka? E moa. Bu katun pouts i tamilimiu e haruto ner alimiu e ranga hakölomiu te poe mena milimiu e Bielsibul e hale nei lia a nitagala te go tsuga ba meri u mate u omi. |$q Na te tsuga ria e Satan u katun i tanen, ba nipepeito tere Satan te here nei e takatana, ba te tarura nou romana. {#o E Iesu e atei sil u hakhakats i taren ba te poiena, “Te gi hiatatungia a barebana tara toa han pan ba han teka te ma tatei tagala nei. Na te gi hiatatungia a toa han tsi a toa hunhaposa, bu katun teka te ma tatei ka haniga lel hasri. Z"- Na pala turu Parisi i ka has. Nori i ranga hamomousin e Iesu me poier, “Nonei e antunan tsuga ba rena u mate u omi, taraha a tsunono i taren e Bielsibul e hale ien a nitagala te ga tsuga ba merien.” ! Bu katun hoboto e asingoto koru ner e Iesu me poier, “Nonei toum a Hatutubunei tere Devit a King te hahaloso nitoa nera ra?” \ 1 Bu katun e mi piou naria a toa katun tere Iesu. A katun teka e matakiau ne biru has, taraha nonei a sesein mate. Be Iesu e kato haniga poutse ten, ba katun e tara poutsuna ba te ranga haniga pouts hasina. nU Nu katun te halhal ria turu Jiu e hamane roen ba te hahaloso hase roen.’ ” E Iesu ne Bielsibul V% A katun a palabasa koru na katun te ka mena a tsitabubun nihamana koru e hereri u nga te tasopolona tsi u lam te katsin osona. Kaba nonei a katun i tar teka e ma tori-tsuga ba nanoi a mar katun teka. E moa.Nonei e tagala noa has bera nou u katun, e antunana te tagala saluhe noa a markato a matskö i tanen u nomi hoboto. lQ Kaba nonei e ma ngena noi ba te elena. Na nonei e ma ranga hapan noi i iahana u taun. E moa. #? A ka teka e butu sil te go kato hamana meni u ranga tere Aisaia a propet te koloto menien e Iesu i manasa ba te poiena,“E Sunahan e poiena,‘Nonei a katunun kui i tar teka, a katun tu hopu kapin lia. Nonei a tsomi i tagulia na torir e sasala koru menen.Na lia e hale goien u Namnamei i tar, ba nonei te habulungana has nanou a markato a matskö i tar turu katun te halhal ria turu Jiu. R Ba nonei e ranga mera neien te gi ma hatei menien turu palabir u katun. =s Na poata te hengo nia e Iesu a ka teka, ba nonei e la ba nena a han teka bu katun u para e kukutie ren. Na nonei e kato haniga pouts hasir u katun hoboto ti ka mei a nimate. 7 Na poata ti tareia u Parisi a ka teka, ba nori e lakasar me na korupakö ner te gi atung hamate menien e Iesu. A katunun kui te hopu kapin e Sunahan #? Be Iesu e poieto tara katun a lima-mate, “Alö go haparorema a limamulö.” Ba katun e haparorena a limanen, me niga pouts here nei a tabina limanen. ' Na toa katun e niga bala koru nena a toa sipsip. Nu Lo i tarara e haniga hasina te tatei taguhu mena nei a tana katun turu Lan u Goagono.” W' Be Iesu e mar ranga palis mera neien teka: “Te ga ka meia ta toa i tamilimiu a toa sipsip, ba sipsip te rus uana i iahana kiou pan turu Lan u Goagono, ba nonei te lu ba nanoen tara kiou, tsime? Aa.  Na toa katun e kaia teka te ka mei u ualima u mate. Nu palabir u katun i ka has ba te sakier a ka te gi saka meien e Iesu ta ka te omina. Ba nori e rangatse ren me poier, “U Lo i tarara e haniga hasina te gi kato haniga pouts meni a katun turu Lan u Goagono?” P E Iesu e gamon la lel me na tasuna tara toa luman lotu turu Jiu. } Taraha, alia tu butun katunuma te pan gia turu Lan u Goagono i gusumilimiu hoboto.” A katun te ka mei u ualima u mate -S Ne Sunahan e ranga has turu Buk u Goagono me poiena, ‘Alia e ma ngilegi te gi hats tun u u katun i tar. E moa. Alia e ngilegu u katun e gi hiatatatagi.’ Sanena tu atei sile iam limiu ime te mouna uana u ranga teka, alimiu sane ma torohanan kot merami u katun teka te ma kato homi lilei. \1 Na lia e hatei rago limiu, a katun e kana teka te pan koruna tara Luman Lotu Pan.  Na limiu go mala rit haniga hase iam a makum turu Lo tere Moses te hatei nena u pris te tatei kui ria i iahana Luman Lotu Pan turu Lan u Goagono. U Lo e hapiu nena te gi ma kui uai u katun turu Lan u Goagono, kaba u pris e kuir, ba te ma omi has ria i matana u Lo. A{ Ba nonei e tasuna tara luma tere Sunahan ba pris e haniga nena te gi nou menien u beret u goagono ti hakeia i matane Sunahan. U Lo turu lotu i tarara e hapiun te gi ma nou menien a beret teka. U pris peisa te tatei noue ren. Kaba e Sunahan e ma kot mei e Devit nu katun i tanen, na limiu go ma si has rami lam! H  Be Iesu e poiena i taren, “Alimiu go mala rit hanige iam a ka te kato e Devit e tuburara a king ni manasa. Tara toa poata nonei nu pal katun i tanen i moa ta kannou ba nori i besuto.  / Nu Parisi i tara a ka teka ba te poier tere Iesu, “Pua! U Lo i tarara e ranga hapiu nena te gi kato meni a markato teka turu Lan u Goagono!” Q   Tara pal poata teka e Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i laia i gusuna kuin wit turu Lan u Goagono turu Jiu. U katunun tsitsilo i sagoho a bes ba nori e tanian patsiker a hua turu wit ba te noue ren. u c A toukui i tar e ma pan bala nei i tamilimiu, nu hihatuts i tar e ma tutu koru has nei i tamilimiu.”+ O Alimiu go haniga iam ba lia te hatuts rago limiu. Alia e roron kato hateteneiegu a peisar, ba te hatami regu u katun. Ba lia te hahusa poutse gou a torimilimiu.   “La uamuma i tar, alimiu hoboto te kui hatagala koru miu, ba te ka memiu u hakhakats u kapan. Alia e hahusa ragou limiu. a; Be Iesu e ranga lelina me poiena, “E Tamar e hale moi lia a mamana ka hoboto. Ne moa ta tan ta katun te ga atei sileio lia a Pien Tson tere Sunahan. E Tamar peisa. Ne moa has ta katun te ga atei sil e Tamar. Alia peisa a Pien Tson i tanen te atei silegu e Tamar, nu barebana te haruto ragoi lia e Tamar, nori e tatei atei sil hase ren. y Aa, O Tamar, alö e mar kato uam teka turu ngil peisa i tamulö ba lö te sasala memen.” E Iesu e mar singo u teka. ! Tara poata teka e Iesu e mar singo u teka, “O Tamar, alö e Tsunono pan mia i Kolö na i puta has. Alia e haniga uagu i tamulö te hamous mena milö u ranga u mana turu katun te poier e ka mer a niatei, ba te haruto namen turu katun papala te ma atei balari. ! Na lia e hatei hamana rago limiu, turu lanin hahuna tere Sunahan, a nihahuna i tamilimiu a barebanar i Kapeneam e pan bala nanou a nihahuna tara barebanar i Sodom. Taraha, alimiu u hipus has niam u ranga u mana ti namala hengo nien.” La uamuma i tar ba te husamiu % Na limiu u katunur tara taun i Kapeneam e ngilin soloseiemiu a peisamiu i iasa, kaba e Sunahan e lapo ba has ranoa limiu i puta i hel! Sanena e Sunahan e ga kato u mar mirakul tara taun i Sodom i manasa tu kato u lia i Kapeneam, a taun i Sodom sane ka noana i romana. { Na lia e hatei rago limiu, turu lanin hahuna tere Sunahan a nihahuna i tamilimiu u barebanar i Korasasin na i Betsaida e pan bala nanou a nihahuna tara barebanar i Taia na i Saidon. Taraha, alimiu u hipus niam u ranga u mana ti namala hengo nien. Y+ Ba nonei e poiena, “A nomi pan koru e butuna romana i tamilimiu u katunur turu taun i Korasin na i Betsaida! Sanena e Sunahan e ga kato u mar mirakul turu taun i Taia na i Saidon i manasa tu kato u lia i Korasin na i Betsaida tara poata i romana, i manasa noa nori sane harutein ti tori-tsuga ba koru menien u markato u omi i taren. A{ Be Iesu e tanian ranga sisi rena u katun tara man taun te katoe men u mirakul u para. Taraha, nori i hengo u ranga u mana kaba nori i ma tori-tsuga bani u markato u omi i taren.  Na lia tu butun katunuma e tatei nouegu a mamana kannou, ne tatei ua hasegu u wain. Kaba limiu e poemiu, ‘Pua! Nonei a nounou-pala, na katun a uaua-pala. Na nonei e kapiena has rena u katun te luluer a takis nu katun u omi.’ Alimiu e mar ranga uamiu teka. Kaba noahasina, a man markato turu katun tere Sunahan e haruto nena te mana uana a niatei i tanen.” A man pala ti hahamana :m Ne kato has uana i iesana tere Jon a Tsonun Baptais na lia. E Jon e ma tatei noui a tana kannou ne namala ua hasei tu wain. Ba limiu e poemiu, ‘Nonei a katun a popoloana.’ R~ “Ga lia e go poei alimiu a barebanar i romana e heremi a ha? A saha ka te tatei haharoei rano limiu? Alimiu e heremi a galapien te hirata ria tara toana, ba palai i taren te poier, ‘Alam e katoe mula u kömana tara hitöl, kaba limiu e ma sasala mulei! Na lam e köma hase mula u hahuri, kaba limiu e ma tabe mulei!’ 5}e A katun te atein hengona e ga hengo haniga! !|; Na te hamane mia limiu u ranga i taren, ba limiu te atei silemiu e Jon nonei a katun te ngöei u Buk u Goagono e Ilaitsa ba te poiena nonei e ga lama. {! Na i mam tara poata tere Jon a Tsonun Baptais, u propet hoboto ni manasa nu ranga has tere Moses, nori i hatein a Nipepeito tere Sunahan. >zu Na tara poata te rararieia e Jon u ranga i tanen ba te noana i romana, u katun i tagala sil a Nipepeito tere Sunahan, ba nori e torohana hatagala sil haser te gi tasu uen i tanen. vye Na lia e hatei hamana rago limiu, e Jon a Tsonun Baptais e panna turu katun hoboto ti poseia i puta. Kaba a katun papala koru tara Nipepeito tere Sunahan e pan has nena e Jon, te kato a toukui i tanen i mam tara Nipepeito tere Sunahan. x) Taraha, u Buk u Goagono e hatei nena a katunun tatala e Jon te poe nen, ‘E Sunahan e poiena, Hengo iam. Alia e hala negu romana a katunun tatala i tar te go mam nio lö, ba nonei te na hamatsköena romana a maroro i tamulö.’ U Buk u Goagono te mar ranga uana teka. w7 Tsi alimiu u la sil iam te go na tara menami a propet? Aa, e Jon a propet hamana. Na lia e hatei rago limiu, nonei a katun te pan hasna tara propet. Gv Tsi alimiu u la sil iam te go na tara menami a katun te ka mei u hasobu u niga koru? Kaba a mar katun teka e kana tara luma a tsimala koru tara king. E ma tatei ka neia tara latu pinopino. Ju  Na poata ti la poutsia u katunun tsitsilo tere Jon, be Iesu e hatei ranei u katun e Jon me poiena, “Poata tu la uam limiu tara latu pinopino te go na tara mena milimiu e Jon, alimiu u poe iam nonei a saha mar katun? E here nei u nga te hula bahena a lomolomo ba te haharoei nena a katun te hula hakatsina? E moa. Pt Na katun te ma hapolase nei a nihamana i tanen i tar e sasala nou!” s' E kato uana: u katun u kiau e tara poutsur, nu katun u mou-omi e tatala poutsur, nu katun u toba e niga poutsur, nu sikö e hengo haniga poutsur, nu katun ti mate hakapa e toatoa pouts hasir. Nu katun papala e hengoer u Bulungana u Niga. Alia te katoegu a man ka teka. r Be Iesu e ranga palis uana i taren me poiena, “Alimiu go na hateimi e Jon a man ka te tare milimiu na man ka te hengoe milimiu. %qC Ba nori e mi poier tere Iesu, “Alö go hatei ramo lam, alö nonei a katun te rarangein e Jon te ga la uama i puta? Tsi alam go hahaloso a tana katun?” ~pu E Jon a Tsonun Baptais e ka silia tara karabus tara poata teka te rarare menien u ranga tere Sunahan. Ba nonei e hengo nena a man toukui a man niga te kato e Iesu. Ba nonei e hala mera namei a palabir u katunun tsitsilo i tanen tere Iesu. 7o i E Iesu e hala hakapein u ranga teka tara 12 a katunun tsitsilo i tanen, ba nonei e toan la ba nena a han teka me na hihatutsna ba te rarare lana turu taun te ka hasukusukur. Fn *Na lia e hatei hamana rago limiu, a katun te tarena a tsi katun papala koru i tar ba te haue neien a tsi ramun, nonei e lu korue nou u hamatana u niga.” E Iesu e ranga hanoaia teka.pmY )Na katun te tarena a tana katun te rararie nen u ranga tere Sunahan, ba te hanige nen na toukui i tanen, nonei e lue nou romana u hamatana te lu hase nou a katun te rarariena u ranga tere Sunahan. Na katun te tarena a tana katun te matsköna i matane Sunahan ba te hanige iena nonei a tana katun, nonei e lue nou u hamatana te lu hase nou a katun a matskö. 'lG (E Iesu e ranga lel me poiena, “A katun te nigana i tamilimiu e niga hasna i tar. Na katun te nige nolia, nonei e niga hasna tere Tamar te hale molia. ,kQ 'Te ngil korue mia limiu te go haka haniga meni a nitoatoa i tamilimiu i puta ba te peits namien i tar, ba nitoatoa i tamilimiu te taia noa has nou romana. Kaba te mate sile moa limiu alia, alimiu e na sabie mou romana a nitoatoa hamana i tamilimiu.” U katun te lue riou u hamatana u niga tja &Alimiu go haniga iam te go sagoho menami u kamitsina te kukute mena milimiu alia, te mar kato uana a katun te soatsena a korusena tara tou mate i tanen. Te rama mia limiu, ba limiu te ma antunami te gi ngö meri u katun hamana i tar. Si %“A katun te ngil koruena e tamanen ne tsinanen, ba te ma ngil saluhe korue nei lia, a katun teka e ma antuna nei te gi ngö menien a katun hamana i tar. Na katun te ngil koruena a pien tson i tanen na pien tahol i tanen ba te ma ngil saluhe korue nei lia, nonei e ma antuna has nei te gi ngö menien a katun hamana i tar. Xh) #E kato uana, a katun te hahamanana na tou sungutunen te hamane nolia e hiapalpal riou. Hena, a tson e pal nanou e tamanen, na tahol e pal nanou e tsinanen, na tana tahol e pal nanou e tsinana tson i tanen. Fg "Be Iesu e poe lelena, “Alimiu go ma poemi alia u la silema te go mi hala meni a masalohana tara barebana i puta. E moa. Alia u ma la memei a masalohana. Alia u la mema a hiatatung. ,fQ !Kaba te holis nena a katun nonei a katun i tar i matar a barebana, ba lia te holis has nagoen romana tere Tamar i Kolö.” E moa ta masalohana, kaba a hiatatung e) Be Iesu e poiena, “Te hatei rena a katun u barebana nonei a katun i tar, ba lia te hatei hase gou e Tamar i Kolö nonei a katun i tar. dy Na limiu go ma matout has rami u katun, taraha e Sunahan e tara kap rano limiu, na limiu e niga bala koru namiu u apena i matane Sunahan. Nonei e atei sil hasena u hihase tara ma tsi hulu hoboto i bakumilimiu.” Alimiu go ma holis nami e Kristo c3 Alimiu e antunan holemi a solana a tsi apena a 10 toea puku. Kaba e moa koru ta toa te ga tatei tuhamateni puta te go ma haniga uai e Tamamilimiu. nbU Na limiu go ma matout rami u katun te puli hamatier u tuanrei, ba te ma antunan kato hamatieri u namnamei. E moa. Alimiu go matout lase iam e Sunahan, taraha nonei e antunan kato homi nitoe iena u tuanrei nu namnamei has i hel. xai U raranga te hala negia lia i tamilimiu te ka pepeisa ria ra, alimiu go habulungana namien turu katun hoboto. B`} E Iesu e ranga lel me poiena, “Alimiu go ma matout rami u katun. E moa. Taraha, a man ka hoboto te hamouser i romana e butu noa romana i matar u katun turu ualesala i murimuri. *_M E nigana te kato here mena nei a katunun tsitsilo a peisanen a tson hihatuts i tanen. Ne niga hasina te kato here mena nei a katunun kukui puku a peisanen a katun pan i tanen. Alia a katun pan tara pal barebana i tar. Nu palair u katun e ngö tsipone rilia e Bielsibul. Te mar kato uaren teka, ba nori te ngö tala rario limiu u katun u omi koru, taraha alimiu e pala uamiu i tar.” Alimiu go matoute iam e Sunahan ^ “A katunun tsitsilo e ma pan nanei a tson hihatuts i tanen, na katunun kukui puku e ma pan has nanei a katun pan i tanen. 7]g Na tara poata te kato homi pino ria u katun i tamilimiu tara toa taun, ba limiu te bus ba namen ba te la uamiu tara tana taun. U mana koru alia e hatei rago limiu, alimiu e ma hakapa noa hase moi a toukui i tamilimiu tara mamana taun hoboto i Israel, ba lia tu butun katunuma te la pouts guma romana. \- U katun u para e omi rariou limiu te hamana uami limiu i tar. Kaba a katun te hamana nitoa uana i tar, e Sunahan e lu pouts mena noien i tanen. ([I “Na nonei tara poata, u katun e hala mera roi u toularen te gi kato hamate merien, bu palabir u katun te haniga riou te gi kato hamate merai a galapien pouts i taren. Na palabir a galapien e omi has reriou u tsinaren nu tamaren, bu tsinaren nu tamaren te kato hamate has rariou. mZS Alimiu peisa te ma ranga moi. E moa. U Namnamei tere Tamamilimiu e Sunahan te haranga ranou limiu. eYC Na poata te kot raroen limiu, e moa te go hakats hapara uam limiu ba te poiemiu, ‘Ime te mar ranga halona uagou lia? Na aha te poe gou lia?’ E moa. U ranga u matskö e butu noa i tamilimiu tara toa poata noa lahas. BX} Nori e haka raroa limiu i matar u tsunono nu king te hamana uami limiu i tar, taraha alia e ngilegu alimiu go hatei ramien u Bulungana u Niga na turu katun has te halhal ria turu Jiu. W' Hanei iam! Taraha, u katun e pile kap rariou limiu ba te lu mera rilimiu turu kot, ba nori te lahus has raroa limiu turu luman lotu i taren. wVg Be Iesu e poiena, “Hengo iam! Alia e hala mera gilimiu i gusur u katun u omi, e here nei te la uar u sipsip i gusur u muki u hie. Alimiu go tara kap here moi a kukutsi, ba limiu te here hase moi a kulu te ma kato homie nei ta ka. 'UG U mana koru alia e hatei rago limiu, a nihahuna tara taun teka e pan nanou romana a nihahuna turu taun i Sodom ni Gomora.” A poata a omi te la nama romana T  Te ma lu mera nei limiu a toa hun katun i luma i taren tsi tara taun i taren, na te ma hengo has rarien limiu, ba limiu te tohu ba nemiu u koahu i pitpitan moumilimiu poata te la ba remien limiu. A ka teka e haruto nanou te raharaha mera neien e Sunahan. 4Sa Na te lu raroa u katun teka alimiu, ba masalohana i tamilimiu te tatei kakana i taren. Kaba te ma lu raro ien limiu, ba masalohana e tatei taguhu pouts rano limiu peisa. nRU Tara poata te na tasu mia limiu tara luma teka, ba limiu te hala remi u katun i tanen a masalohana. jQM “Na poata te la mia limiu a man toa toa i iahana toa taun tsi tara han, alimiu go tara sakesakie iam a luma tara katun a niga te haniga rano limiu ba limiu te ka mia i tanen antunana te la ba nemia limiu a taun teka. OP Alimiu go ma la has memi a pora nu sendol nu tukana tara nilala i tamilimiu. E moa. Alimiu e la las memiu u toa puku u hasobu u ngahangaha. U katun te taguhu rami limiu e tatei hanou rariou limiu. -OU Na limiu go ma la has memi ta moni. EN Alimiu go kato haniga pouts reiam u katun te ka mer a nimate ne go hatakei pouts has reiam u katun ti mate. Ba limiu te kato haniga pouts remiu u katun u toba ba te tsuga ba has remiu u mate u omi. Alimiu u lu pukue iam a nihitaguhu ba te ma hole mien, na limiu go taguhu has reiam u katun ba te ma luemi ta hihol. kMO Ba limiu te na habulungana nemiu u raranga teka: ‘A Nipepeito tere Sunahan e sukusuku nama!’ jLM Alimiu go la las uam turu katunur i Israel te ma atei sile rilia ba te hereri u sipsip te tiar. DK Tara poata te hala ria e Iesu u katun teka te gi na hihatuts la uen, ba nonei e poiena i taren, “Alimiu go ma la uami turu katun te halhal ria turu Jiu na turu han has i Sameria. J) Saimon te tagala sil a han i tanen.Judas Iskeriot a katun te ga harutein romana e Iesu turu katun ti omien. E Iesu e halar a 12 a aposol uIc Pilip.Batolomiu.Tomas.Matiu te lulu a takis.Jemis a pien tere Alpias.Tadias. OH Na nonei a man solo teka tara 12 a katun te ngöri e Iesu u aposol i tanen:Saimon ti ngö hasei e Pita.Endru e toulane Saimon.Jemis a pien tere Sebedi.Jon e toulane Jemis. SG ! Be Iesu e ngö gugono rena a 12 a katunun tsitsilo i tanen ba nonei e hala rane ien a nitagala te gi tsuga ba merien u mate u omi ba nori te kato haniga pouts rer u katun te ka mer a mamana mar nimate. zFm &Alimiu go singo uam tara Tsunono te kato hahaloso mamir u katun teka ba te katsin hamana uar i tar. Alimiu go singo uam tara Tsunono ba te hala lel rena u katunun tsitsilo te gi la uen ba te na taguhu rer u katun e gi la uama i tar.”{Eo %Be Iesu e poiena turu katunun tsitsilo i tanen, “U katun u para e katsin hamana uar i tar, kaba e moa ta katun ta para te ga taguhu raien. E kato uana tara kui pan te tangoho hakapa ba te moana ta katun ta para te gi hagale iema a kannou. TD! $Ba tara poata te tara rien u katun u para ti gono, ba nonei e tatagi ranen, taraha nori i sökana me tutu hasir ba te ma antunan taguheri a peisaren, te kato uar u sipsip te moar ta tsonun taratarakap. oCW #Ne Iesu e hula laia turu taun nu han hoboto. Nonei e hihatutsia turu luman lotu turu Jiu ba te hatei nena u Bulungana u Niga tara Nipepeito tere Sunahan. Na nonei e kato haniga poutsir u katun ti ka mei a mamana mar nimate. B1 "Kaba u Parisi i poei, “A tsunono turu mate u omi te hale ien a nitagala te go tsuga ba merien u mate u omi!” E Iesu e tatagir a barebana 3A_ !Be Iesu e tsuga ba nena a mate a omi ba katun e toan ranga poutsuna. Bu katun e asingoto koruru me poier, “E moa koru te ga butu u a mar ka teka i Israel i manasa!” }@s Nori i la hakapa, bu katun e mi piou ner a toa katun a biru tere Iesu, taraha a mate a omi e seseiia i tanen. r?] Kaba nori i habulungana lan e Iesu tara han a para ti sukusuku. E Iesu e kato haniga poutsi a biru > Ba nori e toan tara poutsur! Be Iesu e ranga hatagala mera nen me poiena, “E moa te go hatei mena milimiu ta toa tara ka teka!” k=O Ba nonei e sebeliena a mataren me poiena, “E tatei butu hapopona te hamana uami limiu.” L< Be Iesu e tasuna tara luma bu matakiau e la uarima i tanen ba nonei e poiena i taren, “Alimiu e hamanemiu te antunan katoe gulia a mirakul teka te ngile milimiu?” Ba nori e hatanganar. A;{ Poata te la ba nia e Iesu a han teka, a elasolana katun a kiau i kukutie ien me ku hapanir me poier, “A Hatutubunei tere Devit a King pan i tarara, alö go tatagi ramo lam!” :{ Bu bulungana tara ka teka e tasata uato tara han a para ti sukusuku. E Iesu e hakalata poutsi a elasolana katun a kiau 9y Kaba nori i halakasa meri i ielesala, be Iesu e tasuna me luena a limana pien, ba pien e takeina ba te niga poutsuna. 8 Ba nonei e poiena, “La iam. A pien e ma mate nei. Nonei e soho tununa.” Poata ti hengoe ien a ka teka, nori i gol hahamanein e Iesu. c7? E Iesu e tukuia tara luma tara tson pepeito me hengoena u katun i tabe ba te ketar. ,6Q Be Iesu e habiritsina me tara uana i tanen me poiena, “E nigana, alö e hamana haniga mula ba lö te niga poutsum.” Na i teka puku a tahol e niga pouts. 5} Nonei a tahol e poei turu hakats i tanen, “Te hasebele tun gia lia turu hasobu tere Iesu ba lia te niga pouts gou.” 4# A toa tahol te posa nitoan u rahatsing turu 12 u hiningal e la hasukusuku u i murina e Iesu me hasebelena i runguna u hasobu i tanen. H3  Be Iesu e la gono menen nu katunun tsitsilo i tanen has. 2} Poata te hatei noa reien e Iesu a ka teka, ba toa tson pepeito turu Jiu e tasu nama me hatukunna i matanen me poiena, “A pien tahol i tar e mate lala. Kaba lö go na hatakopo a limamulö i tanen ba nonei te niga pouts nou ba te toatoana.” 1  Na lia e hatei has ragoi limiu a kan osul te kuieri a pikpiköna meme. E moa ta katun te ga tatei osul u wain u tsimus tara kan osul a toutounei teka. Te kato uanen teka, ba nitagala turu wain u tsimus te pan susuluna ba te kato butsena a kan osul a toutounei te ma antunan talas nei, bu wain na kan osul te omi hoboto hakapar. E moa. A katun e tatei osulena u wain u tsimus tara kan osul a tsimus, ba huol hoboto te ka hanigar.” E Iesu e mar ranga u teka ba te haruto ranen u hihatutsina i manasa turu Jiu e ma hisoböei menei u hihatuts u tsimus tere Sunahan. A pien tahol tara tson pepeito na tahol te hasebeleia turu hasobu tere Iesu =0s Be Iesu e poiena, “A katun e ma tatei hakune nei a tsi makumun labalaba a tsi tsimus te ga lakopo kapin a tabutu turu labalaba u toutounei. Te kato uanen teka ba poata te galuse rien bu labalaba u tsimus te tasukupuna ba te takis ba nena a makumun labalaba a toutounei, ba tabutu te pan koru lelina. [// Be Iesu e ranga palisina, “Tara poata te hiakukoto gono meria a halis, na tsonun hitöle kana, a pala tara tson e ma tatei lohori ba te agonor. E moa. Kaba alia e heregi a toa tsonun hitöl te lu ba ner romana. Ba pala i tar te agono riou romana nonei tara poata.” E Iesu e haharoein u hihatutsina i manasa nu hihatuts u tsimus {.o Na turu toa u lan u katunun tsitsilo tere Jon a Tsonun Baptais i la uama tere Iesu me mi poier, “Tara neha ba lam muru Parisi te roron agono nami a kannou te go singo u tere Sunahan, kaba u katunun tsitsilo i tamulö e ma agonori?” - Alimiu go na atei nemia te mouna uana u ranga teka turu Buk u Goagono: ‘Alia e ma ngilegi te gi hats tun u u katun i tar. Alia e ngilegu u katun e gi hiatatagi.’ Alia u ma la sile mei te go mi ngö merai u katun te poier nori e nigar. E moa. Alia u la silema te go mi ngö merai u katun te atei siler nori e omir ba te habirits hamatsköer a toriren.” A markato te agono menari a kannou @,y Be Iesu e hengo nena a ka teka me poiena i taren, “U katun te moar ta nimate e ma tatei la uari tere dokta. E moa. U katun lasi te ka mer a nimate te la peisa uar tere dokta. I+  Bu Parisi e tarer a ka teka me poier turu katunun tsitsilo tere Iesu, “A neha tsiponi te nou gono mera nei a Tson Hihatuts i tamilimiu u katun te luluer a takis nu palair u katun u omi?” w*g Be Iesu e na nouna tara luma tere Matiu nu katun u para ti lulu a takis nu palair u katun i la hasima. U katun u kapan turu Jiu i ngö rien u katun u omi. Ba nori e gum gono mer e Iesu nu katunun tsitsilo i tanen me nou gono meren. \)1 Be Iesu e la lelina ba nonei e tarena a toa katun e gumia tara luman takis, a solonen e Matiu ba te kuina. Be Iesu e poiena i tanen, “Alö go mi la gono meio lia.” Ba nonei e takeina me la gono menen. 9(k U katun u para i tara a ka teka me matout korur. Nori i tara sabe e Sunahan e halan a mar nitagala teka tara katun, ba nori e toan soloseier e Sunahan. E Iesu e ngöi e Matiu 8'k Ba nonei e takeina me lana i han i tanen. &) Alia e haruto ragi limiu a mirakul teka alia tu butun katunuma e ka megu a nitagala i puta te go lu ba has menai lia u markato u omi.” Be Iesu e toan ranga mena a katun a matekata, “Alö go takei ba te soatsem a poapoa i tamulö ba lö te lam tara han i tamulö.” _%7 Alimiu e ma hanigami te poe mena gulei lia, ‘Alia e lu ba negu u markato u omi i tamulö’? Bara, alia e poa hamanase gou u tana u ranga te ka has mena a toukui pan te kato uana, ‘Alö go takei ba te lam!’ $ Kaba e Iesu e atei sil hakapi u hakats i taren me poiena, “A neha tsiponi te hakats homi memi limiu i torimilimiu? #  Ba palabir u tson hihatuts turu Lö e hakats tunur me poier, “A katun teka e katsin gulena a nitsunono tere Sunahan.” " Bu katun e soata menari a katun a matekata i tanen, ba te opuna tara poapoa. E Iesu e tara sabe nori i hamana koru i tanen, ba nonei e poiena tara katun a matekata, “A tsi pien, a torimulö e tatei gegaha poutsuna. Alia e lu ba negu u markato u omi i tamulö.” !  Be Iesu e osana tara tsi tolala, me kopis sila poutsna i hapalana ramun a perperere me tukuna tara taun hamatskö i tanen i Kapeneam. 9"Bu barebana u para koru tara taun teka e mi sakier e Iesu. Ba poata ti tare ien ba nori e ranga hatatagi merien te go la ba menien a han i taren.E!Bu katunun taratarakap turu poum i busuto. Ba nori e na tuku ria tara taun me habulungana ner a ka te butuia tara elasolana katun ti ka mei u mate u omi na mamana ka hoboto te butu.   Ba nonei e poiena turu mate, “Alimiu go la iam.” Ba nori e koul ba ner a elasolana katun teka, me na sei ria tara heis poum. Ba heis poum hoboto teka e hiapipieta gala hoboto uar turu uarahana, me kurapa ria turu ramun me pasur me mate hakapar. Bu mate u omi e ranga hatatagi uar tere Iesu me poier, “Te tsuga ramoa lö alam, ba lö te tsuga mera moi lam tara heis poum.” J Na toa heis poum pan i gamon kaia i pal lehana ba te nour. >uBa elasolana e ku homi korur me poier, “Alö a Pien Tson tere Sunahan, alö go haka ba rio lam. Haromana koru, alö go ma hakamits rai lam i mam tara poatan hahuna i tamulam!” A{Nori i na butuia i hapalana Ramun i Galili tara bun tsiktsikina turu Gadara. Na elasolana katun ti sesein mate i butuma turu ngahongaho ti roron ka ien, me hitupali mer e Iesu. A elasolana katun teka i hie homi koru ba te antunan kato homier a tana katun, ba barebana e matoutun sila ria tara maroro teka. 5~|{{%yyxxEwwQvv8uutass?rdqqXponml#kjjiChgfYeAdAccbPaa&_]\\,ZZYXWWnV}UUFSSkRRQEPO{MML{KKJJeJ)IHkGGFE'DqCCYBA@??|?%>==\<;;O::H99M88B776554J32v11+0:/;.k--i,,Q++/**W))@(n'&&(%%E$#"r! 8i($ks1E7_q#  v * y W 5P[Be Pita e rangana me poiena tere Iesu, “O Tsunono, e nigana te ka ria ra teka. Te go ngil u lö, ba lia te kuiegu a topisa taluhu teka, a toa i tamulö, na toa tere Moses, na toa tere Ilaitsa.” Z)Be Moses mere Ilaitsa u propetir i manasa ti mate i bututo ba nori a elapisa katunun tsitsilo e tara raren ba nori te ranga gono mier e Iesu. .YUBa tara poata ti tara ien, ba nori e tarer te palis u a tuanreina e Iesu: a polenen e alesala koru herei a pitala, nu hasobu i tanen e hiaka koru herei u ualesala. X U tönomo u lan i murimuri e Iesu e lui e Pita, nu muntoulana e Jemis ne Jon, me peigi pepeisa mera neien i ieluna u toa u pokus pan. 9WkAlia e hatei hamana rago limiu, a palair u katun teka e ma materi romana e popona te gi tara menien alia tu butun katunuma tara poata te na butu here gumei lia a king.”TV!Taraha, alia tu butun katunuma e la gono meguma romana u angelo i tar turu ualesala pan tere Tamar, ba lia te toa palis regoi romana u katun ti kato homi a ka a omi nu katun ti kato haniga a ka a niga. |UqTe ga lueia ta katun a man ka hoboto ni puta, ba te toan taia ba nena a nitoatoa te ka nitoana, ga mamana ka teka e mar taguhu halona mena noien ime? E moa tala. E moa koru ta ka te ga antunan hala nen ba te lu poutse nei a nitoatoa i tanen. T Taraha, a katun te ka mena u hakats pan te go haka haniga meni a nitoatoa i tanen ba te peits nanen i tar, nonei e na hataia tun noa hase nen romana. Kaba a katun te hataia sile nei a nitoatoa i tanen te ngil koru mena neien lia, nonei e sabie nen romana. %SCBe Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Te ngilin la gono mena molia ta katun, e ga solopali a peisanen, ba te haniga te ga sagoho menien u kamitsina te kukute mena neien lia te mar kato uana a katun te soatsena a korusena tara tou mate i tanen, ba te la gono mena molia. ?RwBe Iesu e habiritsina me poiena tere Pita, “Hatalis ba neio lia, o Satan! Alö e hatu kap namo lia. Alö e ma ka memi u hakats tere Sunahan. Alö e ka mem u hakats tara katun!” -QSBe Pita e lu mena neien i harehirehi me tanian ranga hapiu menen me poiena, “O Tsunono, e Sunahan e ga hapiun a ka teka! E ma tatei butu koru neia i tamulö!” HP Tara poata teka e Iesu e hatanian hateiia turu katunun tsitsilo i tanen te ga mate uen me poiena, “Alia e la uagou romana i Jerusalem ba te na kamits hapan gia turu tsunono, nu pris pan, na turu tson hihatuts turu Lo. Ba nori te na atung hamate rio lia, ba lia te takei potsugu romana turu hatopisana u lan.” !O;Be Iesu e ranga hatagala merena u katunun tsitsilo i tanen e gi ma tatei hatei ta katun te Mesaia uanen. E Iesu e rangein u kamits na tou mate i tanen wNgAlia e hale goi romana lö a ki tara Nipepeito tere Sunahan. A saha ka te hapiu namia romana lö i puta, e hapiu has nena romana e Sunahan i Kolö. Na saha ka te hanige mia romana lö i puta, e haniga hasena romana e Sunahan i Kolö.” M Na lia e hateie golö, a solomulö e Pita, a hatu. Na i ieluna u lapo teka alia e hatakeiegu romana a luman lotu i tar te haharoei nenou romana a pal barebana te hamana uarou i tar. Na nitagala tara tou mate noa has e ma tagala saluhe noi romana i tanen. CLBe Iesu e poiena i tanen, “O Saimon a pien tere Jona, e Sunahan e kalale nolö! A niatei teka e ma hatei namei ta katun tun i tamulö. E moa. E Tamar i Kolö te hale namen i tamulö. KBe Saimon Pita e ranga palisito, “Alö a Mesaia te hopu kapin e Sunahan. Alö a Pien Tson tere Sunahan te toatoana.” UJ#Be Iesu e poiena, “Gime te kato uami limiu? Alimiu e poemiu alia esi?” nIUBa nori e ranga palise ren, “A palai e poier alö e Jon a Tsonun Baptais, na palai e poier alö e Ilaitsa na palai e poier alö e Jeremaia tsi alö a tai turu propet ti mate hakapa me takei poutsum tara tou mate i tamulö.” H9 E Iesu e la u tara pal han i Sesaria Pilipai, ba te rangata rena u katunun tsitsilo i tanen, “U katun e ngöeri alia tu butun katunuma esi?” TG! Bu katunun tsitsilo i toan atei sileto e Iesu e ma ranga silei a yis te katoeri a beret, kaba e ranga sil te gi hanei sil menien u hihatuts u omi turu Parisi nu Sadiusi. E Pita e ngöei e Iesu e Mesaia F Aha tsiponi te poe memi limiu alia e ranga sile gula ta beret? Alia e poie gula, ‘Hanei sile iam u yis turu Parisi nu Sadiusi!” yEk Na limiu go hakats pouts has niam a tohit a beret tara 4000 tara katun nu kalobaka tu ongo hasapute iam limiu. D9 Alimiu e ma atei noa hasmi? Alimiu go hakats pouts neiam tu pose meni lia a tolima beret tara 5000 tara katun nu kalobaka tu ongo hasapute iam limiu. ?CwBe Iesu e atei sileto aha ti ranga nen, ba nonei e poiena, “Taraha tsiponi ba limiu te hiararanga pouts silemiu te ma ka mena milimiu ta beret? Alimiu e hamana hatetenei korumiu! B{Ba nori e hatanian hiararanga poutsur me poier, “Nonei e mar ranga uana teka, taraha ara e ma lue rimei ta beret.” 3A_Be Iesu e ranga mera nen te gi ma hengo ien u hihatuts u omi turu katun me poiena, “Alimiu go tara kap haniga iam ba te hanei silemiu u yis turu Parisi nu Sadiusi.” @Ba tara poata ti arohoeia u katunun tsitsilo a Ramun, ba nori e hakats sabe ner nori i solopali te gi lu meni ta beret. 4?aA hei barebana a omi ti hapolasa hakapa ban e Sunahan te kato siler te gi tara meni a mirakul. Kaba alia e ma tatei haruto negi tu toa tu mirakul. A hatoatongo lasi tere Jona a propet i manasa te haruto ragi lia limiu.” Be Iesu e la ba ranen me lana. U haharoeina tara yis turu Parisi nu Sadiusi !>;Ba tara bongbong koru, ba limiu te poemiu, ‘A langits e polo nou i romana, taraha u kolö e röröna ba te tara here nei a langits.’ Alimiu e atei silemiu te mouna uana a mar nitaratara i kolö. Kaba limiu e ma atei silemi te mouna uana a man hiharuts tara kapakapana poata. ='Be Iesu e ranga palisito, “Poata te tsirukuna a pitala ba limiu te poemiu, ‘Ara e ka merou a poata a niga, taraha u kolö e röröna.’ 5< eU palair u Parisi nu Sadiusi i la uama tere Iesu. Nori i ngilin tohala nen, ba nori e rangatse rien te ga kato beme rien ta mirakul te ga harutein a nitagala tere Sunahan. ;'Be Iesu e toan hala kalakala reto u katun, ba nonei e osana tara tsi tolala, ba nonei e la uato tara pal han i Magadan.w:g&U hihase turu katun ti nou e noaia tara 4,000 tara pal tson peisa, ba te ma ase rari a tohaliou na galapien. ~9u%Ba nori hoboto e nour me masulur. Bu katunun tsitsilo e luer a tohit a kalobaka a saputu tara ma tsi nouba i taren. <8q$Ba nonei e lueto a tohit a beret na ma tsi iena, me haniga uana tere Sunahan, me pose ranen me hala rane ien u katunun tsitsilo, bu katunun tsitsilo i molamola rate ien u katun. G7#Be Iesu e ranga mera tei u katun e gi gumia turu tsikitsiki. 6{"Be Iesu e rangatato, “A lahisa beret te ka memi limiu?” Ba nori e poier, “A tohit a beret na ma tsi iena has.” 55!Bu katunun tsitsilo i rangatse ten, “Ime te sabie roa ra ta kannou te ga antunaia turu katun u para tara makum pinopino teka te gi hanou rien?” .4U Be Iesu e ngö gugono mera nei u katunun tsitsilo i tanen me poiena, “Alia e tatagi koru regu u katun teka, taraha nori i ka gono meio lia turu topisa u lan ba te moana ta ka te gi nouen. Alia e raman hala kalakala ragen ba te ma nou noari, taraha nori e namos tutupu ria i maroro.” g3GBu katun i asingoto koruto ti hengo meni ti ranga u u biru, na ti tara meni u katun u korus nu tasiko i niga pouts, nu matakiau i ruto. Ba nori i solo seieto e Sunahan te pania i Israel. E Iesu e hanour a 4000 tara katun j2MBu katun u para i la uamato i tanen, me la merima u katun u tasiko, nu korus, nu matakiau, nu katun u biru, nu palair u katun has u para ti ka mei u nimate, me haka rarien i mouna e Iesu. Ba nonei e kato haniga pouts ranen. 1 Be Iesu e laba neto a han teka me sila uana i rehina Ramun a Perperere i Galili. Ba nonei e seieto a tsi pokus me gumuna. ~0uBe Iesu e atei sileto nonei a tahol e hakats u teka: u Jiu i ngöri u katun halhal u muki, kaba u katun halhal i tatei lu noa hasi a palabina man ka man niga tere Sunahan. Be Iesu e ranga paliseto a tahol, “Alö e hamana hatagala korum. A ka te ngile mulö e butu hamanasana.” Ba pien tahol i tanen e niga pouts hamanasato. E Iesu e kato haniga poutsir u katun u para /Ba tahol e hatanganato, “U mana koru, o Tsunono. Kaba u muki e roron nou noa haser a ma tsi kannou te pururukuna turu tebol.” =.sBe Iesu e ranga palisito, me haharoei nena u Jiu nu katun te halhal ria turu Jiu, me poiena, “E ma matskö nei te gi lu meni a kannou tara galapien ba te ba neria turu muki.” b-=Kaba a tahol e lama me mi hatukunna i matanen me poiena, “O Tsunono, taguhe molia!” {,oBe Iesu e ranga palisina, “E Sunahan e hala sil tune moi lia turu Jiu ti tutu ba menien. Na lö e ma Jiumi.” :+mBe Iesu e ma ranga nanei ta tsi ranga i tanen. Bu katunun tsitsilo e la uarima tere Iesu me ranga hatagala meren, “Hala ban! Taraha, nonei e kukute rano ra ba te ngalana.” x*iBa toa taholuna tara provins teka i Kenan te kaia tara han teka e la uato i tanen ba te ranga hatatagina me poiena, “O Tsunono, a Hatutubunei tere Devit! Alö go tatagi namo lia! A pien tahol i tar e sinasaha koruna tara mate a omi!” ) Be Iesu e la ba neto a han teka me la uana tara han turu katun te ma Jiuri te sukusukuia tara man taun i Taia ni Saidon. N(A man ka teka te kato hakorkorianena a katun. Kaba te gi nou mam meni a kannou i mam te galus hamatskö menari u ualima, a ka teka e ma kato hakorkoriane nei a katun.” A nihamana tara toa tahol 'Turu tori te la nama a man ka man omi teka: u hakats u omi na hipuli na tsikolo na haloku na kop nu ranga u gamo, nu tuts. & Kaba man ka te lakasa nama turu rung e la nama turu tori te here nei u namnamei. Nonei a man ka te kato hakorkorianena a katun. % Alimiu go atei sile iam, a mamana ka te la uana i runguna katun e la uana i mukolonen ba i murimuri e lakasa ba nena u tuanrei. G$Be Iesu e poiena i taren, “Alimiu u moa noa iam tu niatei. o#WBe Pita e poiena i tanen, “Alö go hatei ramei lam a ka te poiena u haharoei te katoe mula lö.” ,"QNori e hereri a katun a matakiau te peigena a tai. Ba tara poata te peigena romana a toa katun a matakiau a tai, ba nori te tsia hoboto ria romana tara holö.” ! Be Iesu e poiena, “Noahasina. U katun teka e hereri u pulung u omi te ka ria tara kui tere Tamar. Nonei e pate baba ranoen romana.  { Bu katunun tsitsilo e la uarima i tanen me poier, “U Parisi e omie ier u ranga te katoe mula lö ba te raharahar.”  A ka te la uana i runguna katun te ma kato hakorkoriane nei a katun. A ka talasi te lakasana turu rung te kato hakorkoriane nen.” mS Be Iesu e ngö mera nei u katun i tanen me poiena i taren, “Hengo iam, ba limiu te ateimiu! L Nori e mastei hatsunone rio lia, taraha nori e roron hihatuts ner a man markato turu katun tun, ba te poier a man markato tere Sunahan!’ ” A man ka te kato hakorkoriana hamana rena u katun {oAlimiu u gamogamo! A propet e Aisaia ni manasa e ranga hamatskö koru rio limiu te poien turu tubumilimiu,‘E Sunahan e poiena, U katun teka e hatsunono meri lia u ranga tun i taren, kaba a toriren e ka halehana ba koru nano lia. mSBu ranga te poiena, Hapane iam e tamamilimiu, e ma la uanei tara katun teka.’ Te mar ranga uami limiu. E kato uana teka, ba limiu te roron hala putemiu u ranga tere Sunahan te kukute mena milimiu u hihatuts turu tubumilimiu. *MKaba u hihatuts i tamilimiu e poiena, ‘A katun te ka mena a ka te tatei taguhena e tamanen tsi e tsinanen, nonei e tatei poiena, A ka teka a ka tere Sunahan. +E Sunahan e poei, ‘Hapane iam e tamamilimiu ne tsinamilimiu. A katun te ranga homi nena e tamanen tsi e tsinanen e gi atung hamate korui.’ !Be Iesu e ranga palisito, “Gaha tsiponi te hipus memi limiu u hihatuts tere Sunahan te go kukute menami u hihatuts turu katun i manasa? 8 kBu palair u Parisi nu tson hihatuts turu Lo i la mato i Jerusalem me la uarima tere Iesu me rangatse ren, “Taraha tsiponi bu katunun tsitsilo i tamulö te hipus ner u hihatuts ti halan u katun pan i tarara i manasa? Nori e ma galus hamatsköeri a limaren te mar ranga uana u lo te katsin nou rien!” G$Ba nori i ranga hatagala hoboto sileto te gi hapile tun merien u katun ti ka mei u nimate i runguna u hasobu i tanen. Bu katun hoboto ti hasebeleia turu hasobu i tanen i niga poutsuto.dA"Ba nori e tupekoer a ramun me na sung ria tara han i Genesaret, bu katunur i Genesaret e mareier e Iesu. Ba nori e hangö rer u katun hoboto ti ka mei u nimate turu han hoboto i sukusuku me piou rarien tere Iesu. 3_!Bu katunun tsitsilo ti kaia tara tolala e hatsunoner e Iesu me poier, “U mana koru, alö a Pien Tson tere Sunahan!” E Iesu e kato haniga poutsir u katun i Genesaret W' Ba nori a elasolana e na osa ria tara tolala, ba lomolomo e seloho poutsuna. Be Iesu e topei hasoa nena a limanen me pile nanen me poiena, “Alö e ka mem u hamana u tetenei! Aha tsiponi te hula hakats memuö?” +Kaba nonei e hasagoho tsiponi a lomolomo me matoutuna, me tanian ruku uana i iogana. Ba nonei e kuto me poiena, “O Tsunono, taguhe molia!” veBe Iesu e poiena, “Lama!” Be Pita e kouluna tara tsi tolala me tanian tatala uana tere Iesu turu ramun. Be Pita e ranga uato, “O Tsunono, te go Iesu hamana koru u lö, ranga memo lia ba lia te la ua gou i tamulö i ieluna a ramun.” U#Be Iesu e topei ranga uana i taren me poiena, “Alia ba. Ma matoutumi!”  7Ba poata ti tareia u katunun tsitsilo e Iesu te tatala uen turu ramun, ba nori e tololo mer a nimatout. Nori i ku homi me poier, “A liliahanei!” d ABa tara sukusukuna lunlan, be Iesu e la uamato i taren me tatala silana i ieluna a ramun.  1Tara poata teka a tsi tolala e la halehana ban a monsingmou, ba lomolomo e la uamato i matana tsi tolala bu keikei e kato hagigere iena a tolala. , QBi murina te hala kalakala rien u katun, ba nonei e la sei pepeisa uana turu pokus te na singo ien. Ba poata te lahiia a lahi, be Iesu e ka pepeisana turu pokus. 7 gBe Iesu e ranga mereto u katunun tsitsilo e gi osaia tara tsi tolala, ba te la ba mam mena rien i hapalana ramun a perperere, tara poata te hala kalakala rien u katun. 5U hihase turu katun ti nou e sukusukuia tara 5000 tara pal tson peisa, ba te ma ase rari a tohaliou na galapien. E Iesu e tatalaia i ieluna a ramun ykBa nori hoboto e nour me masulur. Bu katun tsitsilo e luer a 12 a kalobaka a saputu tara ma tsi nouba i taren. Ba nonei e ranga merena u barebana e gi gumia turu garas. Ba nonei e luena a tolima beret na solona iena, me tara sei uana i Kolö, me hanigana tere Sunahan. Ba nonei e pose iena u beret me hala rane ien u katunun tsitsilo, ba nori e molamola rarien a barebana. 6gBe Iesu e poiena, “La mena mumei i tar.” T!Ba nori e poier, “Alam e ka puku miem a tolima beret na solana iena.” a;Be Iesu e poiena, “Nori e ma tatei lari. Alimiu go hala ramien ta ka te gi nouen.” jMBa tara lahi bu katunun tsitsilo i tanen e la uarima i tanen me poier, “E lahibong hamanasana, ne moa ta han tara makum teka. Hala mera lei u katun tara ma tsi han te sukusukur ba te na hol peise ier ta kannou i taren.” OBe Iesu e na hasunguto me koul ba nena a tsi tolala. Ba poata te rute ien a katun a para koru, ba torinen e tatagi koru ranen, ba nonei e kato haniga pouts rena u katun i taren ti ka mei a nimate. ) Poata te hengo nia e Iesu e Jon e mate, ba nori meru katunun tsitsilo i tanen e la ba ner a han teka tara tsi tolala me la pepeisa uar tara toa han te moaia ta katun. Bu katun u para e hengo naren, me la ba ner u taun i taren me kukute sila nalila e Iesu i maroro. ) Bu katunun tsitsilo tere Jon e la rima, me luer a tuanreinen me kaho naren. Ba nori e na ranga mier e Iesu. E Iesu e hanour a 5000 tara katun h~I Bu baku e hake ria tara pelet me haleri a pien tahol, ba nonei e la mena neien tere tsinanen. )}K Ba nonei e tahulena a toa tsonun taratarakap e go na soatsema a bakune Jon. Ba tsonun taratarakap e lato tara luman karabus, me na ngats kotsena a bakune Jon. 2|] Be king e ka mena u tori u tiama, kaba nonei e kato hakapa tsiponi u ranga u mana i matar u katun ti nou gono meien, ba nonei e hatangana tala nena u ranga tara tahol. q{[Be Herodias e ranga mei a pien tahol i tanen te ga mar ranga uen teka tere Herot, “Alia e ngilegu e Jon a Tsonun Baptais e ga mate ba lö te hala hamatskö nemuma a bakunen tara toa pelet te haruto nena te ga mate hamana uen!” _z7Na turu lan ti hatoatongeia u lan ti poseia e Herot ba nori e katoer a kannou pan nu hirata, ba pien tahol a kukubei tere Herodias e sanina i matar u katun hoboto ti kaia tara kannou. Be Herot e haniga koruna, me ranga hamana menen turu ranga te mana uana i iasa me poiena, “Ta saha ta ka te ngile moa lö i tar, alia e hale goien lö!” wygBe Herot e ngilin atung hamate nanen, kaba e matoutir u katun u Jiu. Taraha, nori i poei e Jon a toa propet. oxWNe Jon e ranga nitoa mei e Herot me poiena, “E ma niga koru nei te gotölo meni lö e Herodias!” wE Herot e ranga u teka, taraha nonei noa has te rangein i manasa te gi pile kap meni e Jon, ba te kitser ba te hake ria tara karabus. Nonei e kato mei a ka teka u ngil tara tahol tere toulanen e Pilip. E Herot e hitöl hakapa mei a tahol teka a solonen e Herodias. #v?Na nonei e poei turu katunun kui i tanen, “Nonei e Jon a Tsonun Baptais ti hatakei poutsi tara tou mate. Nonei te kato bene ien a man mirakul teka.” 9u oTara poata teka e Herot a King e hengoen e Iesu. `t9 :Na nonei e ma katoei tu mirakul tu para i han i tanen, taraha u katun i hahamana.@sy 9Ba nori i raharahe ten. Be Iesu e poieto i taren, “A propet tere Sunahan e ka mena a solo turu han hoboto. Kaba u katun pouts i tanen e ma poeri e Sunahan e hale ien a nikapan.” Lr 8Nu hahinanen e ka hasir. Gime te lue men a mar nitsunono teka?” q1 7Nonei banei a pien tara kapenta e Josep, ne tsinanen e Maria. Ara e atei silera u munmun toulana i tanen ere Jemis mere Josep ne Saimon ne Judas. p5 6Ba nonei e la pouts uana tara han i tanen i Nasaret. Ba nonei e hihatutsna tara luman lotu turu Jiu. Ba barebana ti hengoe ien i asingoto koruto me poier, “Ime te luema a katun teka a mar niatei te kato uana teka? Gime te mar kato mena neien a man mirakul te hengo nera ra? \o1 5E Iesu e ranga hakapein a man haharoei teka, me la ba nena nonei a han teka. {no 4Ba nonei e poiena i taren, “U tson hihatuts hoboto turu Lo te katunun tsitsilo has uar i tar tara Nipepeito tere Sunahan e hereri a katun terena luma a niga te lue nama a man ka a man tsimus na man ka man toutounei tara makumun haputu i tanen. Nori e atei siler u ranga u mana ni manasa nu ranga u mana u tsimus has.” U katunur i Nasaret i tori-tsugein e Iesu m+ 3E Iesu e ranga u turu katun ti hengoen me poiena, “Alimiu e atei sile miu a man ranga te katoe gula lia?” Ba nori i poieto, “Aa.” )lK 1Te mar kato has uaren romana tara poata te kapana romana a han. U angelo e la rima romana ba te arena rariou u katun u omi nu katun u niga, ba te lapo ba raria romana u katun u omi turu tula pan. Ba nori te tabe hohomir romana ba te har tun hasir.” U ranga u tsimus nu ranga ni manasa E Iesu e ranga lel me poiena, “Na Nipepeito tere Sunahan e here hase nei a abe te lapo naria i tasi ba te luena a mamana mar iena. Ji  .Ba poata te sabie nen u toa u kabono u niga koru ba te hol sei koruna, ba nonei te na hahol hakapa koru nena a mamana ka hoboto te ka menen, ba te holena u kabono teka.” U haharoei tara abe h -Be Iesu e poe lelena, “Na Nipepeito tere Sunahan e here hase nei a katunun hahol te roron sakiena a man kabono a man niga. Gg ,Be Iesu e poiena, “A Nipepeito tere Sunahan e here nei a moni pan te hamouse ria tara kui. Ba toa katun te sabie nen ba te hamous lele nen. Ba nonei te sasala koruna, ba te na hahol nena a mamana ka hoboto i tanen, ba te mi toan hol benei a peisanen nonei a kui.” U haharoei turu kabono te ka mena a hol pan %fC +Bu katun u matskö te alesala koru hereri romana a pitala tara Nipepeito tere Tamaren. A katun te atein hengona e ga hengo haniga!” U haharoei tara moni e  *Ba nori te lapo ba merari romana turu tula u kapan. Ba nori te tabe hohomi ria romana nonei turu tula teka ba te har tun hasir. mdS )Alia tu butun katunuma e hala reguma romana u angelo i tar, ba nori te mi luer romana a mamana katun te roron kato homir nu katun hoboto has te amus rer u palai ba te kato homir, ba te lu ba rarien romana tara Nipepeito i tar. c (Na te gono menari u pulung ba te hats raria turu tula, e mar kato uana te mar kato uar romana tara poata te kapana romana a han. [b/ 'Na pakö te tsihasein u pulung tara kui nonei e Satan. Na poata te gone ria a kannou a tangoho e here nei a nikapakapana poata turu han i puta. Nu katun te gone ria a kannou a tangoho tara kui, nori u angelo. !a; &Na kui e here nei u han hoboto i puta. Nu ngal u niga e here nei u katunur tara Nipepeito tere Sunahan. Nu pulung u omi e here nei u katun tere Satan. `w %Be Iesu e ranga palis ranen me poiena, “A katun te tsihasein u ngal u niga e here nei alia tu butun katunuma. W_' $Be Iesu e la ba reto u katun me tasuna tara luma. Bu katunun tsitsilo i tanen e la uarima i tanen ba toa i taren e poiena, “Hatei ramei lam aha te poiena u haharoei turu pulung te kana tara kui.” J^  #Nonei e kato mei a man ka teka te ga mana u u ranga te rangein a propet te kato u:“Alia e ranga negoa romana u haharoei te go ranga u lia i taren.Alia e ranga mera gien romana a man ka ti ma atei silei u katun i iomin koru ba te noa hasina i romana.” E Iesu e ranga hatararein u haharoei turu pulung u omi ]) "E Iesu e hatuts rai a barebana a man ka hoboto teka u haharoei. Nonei e ma tatei rangani ta ka i taren te go ma ranga menien u haharoei. r\] !Be Iesu e ranga mera neien u taina u haharoei me poiena, “A Nipepeito tere Sunahan e here nei a yis te luena a tahol ba te sohale neien a toa taram palaua, bi murinen ba palaua hoboto te la seina.” A man haharoei tere Iesu o[W Be Iesu e hatei rane ien u taina u haharoei me poiena, “A Nipepeito tere Sunahan e here hase nei u ngalin mastet te makosi koru ba nena u ngal hoboto. A katun e lue nen ba te na sapul nanen tara kui i tanen. Ba tara poata te pan nen, nonei e pan bala nena u mamana u man kan leba hoboto, ba te here nei u roei. Bu apena te la rima ba te mi katoe ria u suhana tara man kala i tanen. Na Nipepeito tere Sunahan e hatania hatetenei hasina ba te pan susuluna.” U haharoei tara yis qZ[ Hake iam u wit nu pulung e gi pan hoboto popona te ga tangohoia u wit. Ba lia te ranga meregu romana u katun te na gone riou romana a kannou a tangoho, ‘Pate mam iam u pulung ba te kitse men a man kits te gi lapo nia turu tula. Ba limiu te toa gone miu u wit ba te haka ramien tara luman haputu te kana a kannou i tar.’ ” U haharoei turu ngalin mastet Y) Ba nonei e poiena, ‘E moa. Taraha, alimiu e namos pate ba nemiu u wit te sohalana turu pulung te go na pate ba mena milimiu u pulung u omi. X  Ba nonei e poiena, ‘A pakö te kato a ka teka.’ Ba nori e rangatse ren, ‘Alö e ngilem alam e go na pate ban u pulung?’ 0WY Bu katunun kui e la uar tara tamana kui me poier, ‘O tsunono, alö u tsihasein u ngalin wit u niga tara kui i tamulö, kaba ime te butuma u pulung u omi u para?’ ~Vu Ba poata te pusukuia u ngalin wit ba bakuren e katsin huana, bu katun e tara sabier u pulung u omi u para e ka has. 8Ui Kaba tara toa bong, tara poata ti soho hakapaia u katun ba pakö i tanen e la nama me mi tsihasa nena a huanu pulung u omi te tara here nei u wit i gusuna kuin wit, me lana. |Tq Be Iesu e ranga mera nei a barebana u taina u haharoei me poiena, “A Nipepeito tere Sunahan tsi a markato te mar pepeito kap mera nei e Sunahan u katun e kato uana teka: A toa katun e na tsihasein a ngalin wit a niga tara kui i tanen. S! Nu tsikitsiki u niga e here nei u katun te hengoer u raranga ba te atei sile ren. Bu raranga te kato hanige iena a markato turu katun teka: palabi e niga korur, na palabi e molo nigar na palabi e niga hatsitabubur.” U haharoei turu pulung u omi te butuna tara kui ;Ro Nu tsikitsiki te ka mena a kolits a hihitoka e here nei u katun te hengoer u raranga, kaba nori e ka mer u hakhakats pan tara nitoatoa i puta ba te ngiler te gi lu koru meni a moni pan. Na man ka teka e here nei e piler u raranga tere Sunahan bu raranga e ma habutse nei u markato u niga turu katun teka. Q+ Kaba u raranga e ma tsiruku koru uanei i iogana i taren, na nori u katun e ke ier a tsitabubun poata puku. Ba poata te omi mera rien u katun te hamana mena rien u ranga tere Sunahan ba barebana te kato hatiamer u hakhakats i taren, ba nori te hapolasa boroborer u ranga. P  Nu tsikitsiki te ka mena u lapo e here nei a palabir u katun te hengoer u raranga ba te haniga borobore ren ba te sasala meren. XO) U ngal e here nei u ranga tere Sunahan. A maroro te pururukuia u ngal e here nei u katun te hengoer u raranga ba te ma atei sile rien. Be Satan te la nama ba te gul ba nena u ranga te gamon kaia i toriren. rN] Be Iesu e poiena, “Hengo tala iam, ba te atei silemiu u haharoei tara katun te tsihasein u ngal. M/ Hakhakats niam a ka teka! U propet u para nu katun u para tere Sunahan i manasa i ngilin tara koru a man ka te tare milimiu, kaba nori i ma antunai. Na nori i ngilin hengo koru a man ka te hengoe milimiu, kaba nori i ma antuna hasi.” E Iesu e ranga hatararein u haharoei mLS “Kaba limiu e tatei sasalamiu. Taraha, a matamilimiu e tarana, na talingamilimiu e hengona. jKM Ne Sunahan e poei tere Aisaia,‘U katun teka e baku-kits hakapar.Nori i tupi a talingaren, na nori i hasohi a mataren.Taraha, nori e poier a mataren e namos tarana, na talingaren e namos hengona, nu hakhakats i taren e namos ateina.Nori e raman habirits pouts uar i tar te go kato haniga pouts merien lia.’ Te ranga u e Sunahan. bJ= U ranga tere Aisaia a propet i manasa e butu hamana sila tala nama turu katun teka. E Aisaia e kolotein u ranga te hala meni e Sunahan turu Jiu me kato uana:‘Alimiu e hahengo mou ba te hengo talasimiu, kaba limiu ma atei koru moi romana.Alimiu e tara mou ba te tara tun talasimiu, kaba limiu e ma tara hamana koru moi romana.’ fl 2I] Nonei a ka te ranga megi lia u haharoei tara barebana teka, taraha nori e tarar kaba e ma tara hamanari, na nori e hahengor kaba e ma hengo hamanari, ne ma atei hasri. \H1 Taraha, a katun te ateina, e Sunahan e hala lele noien romana a niatei, ba nonei te ka mena romana a niatei a niga. Kaba a katun te raman ateina, e Sunahan e lu ba nenou romana a tsitabubun niatei te ka menen. GG Be Iesu e poiena, “E Sunahan e haruto ranei limiu a ka te ma haruto rien u barebana i manasa. Alimiu e atei sil talemiu ime te mar pepeito kap uanen. Kaba barebana teka e ma ateiri. F% Bu katunun tsitsilo e la uarima tere Iesu me rangatse ren, “Taraha ba lö te ranga nem u haharoei poata te ranga mia lö i taren?” oEW Be Iesu e poiena, “A katun te atein hengona e ga hengo haniga.” A ka te haharoei sil e Iesu WD' Ba palainu ngal e pururuku ria turu tsikitsiki u niga, me panina me ka mena a hua. A palabi i ka mei a hua a para koru, na palabi i ka mei a hua te molo para, na palabi i ka mei a hua te ma para balai.” C Na palair u ngal i pururukuia turu tsikitsiki te ka mei u kolits u hihitoka, bu kolits e panir me kato homier a man kan leba teka. B Ba poata te la seima a pitala me piri halangoe nen, taraha a poloso e ma la uai i iogana, ba man kan leba teka e lango boroborona. 2A] Na palai i pururukuia turu tsikitsiki te ka mei u lapo, ba te ka mena a tsitabubun tsikitsiki koru. Bu ngal e pusuku boroborona, taraha u tsikitsiki e ma lai i iogana. @  Tara poata te tsihasa nien a ngal tara kui, ba palainu ngal te pururuku ria i maroro, bu apena e la rima me mi nou hakape ren. ? Nonei e hatuts rane ien a ka para turu haharoei. Na toa haharoei e kato u teka: “A katun e na hula tsihasein a ngalina kannou. ># U katun ti gono uama i tanen i para koru, ba nonei e na osato tara tsi toa tsi tolala me gumna i tanen. Na barebana i tuolia i monsingmou. }= u Na nonei has turu lan be Iesu e la ba neto a luma me na gumuna i rehina Ramun a Perperere i Galili, me hihatutsina. m<S 2Eresi te katoer u ngil tere Tamagulia i Kolö, nori e hereri u toular nu hahinar ne tsinar.”;y 1Be Iesu e tus uana turu katunun tsitsilo i tanen me poiena, “Ruto! A barebana i rekeso e hereri e tsinar nu toular. O: 0Be Iesu e ranga palise nen me poiena, “E tsinar nu toular?” 9} /Ba toa katun e poiena tere Iesu, “E tsinamulö nu toulamulö e tuol ria i ielesala ne ngilin ranga gono merio lö.” &8E .Poata te ranga noaia e Iesu turu katun, be tsinanen nu toulanen i tukuto. Ba nori e tuol ria i ielesala me rangata ner te gi ranga gono menien e Iesu. Z7- -Ba nonei a mate a omi e na lu lelena a tana elahit a mate ti omi koru naien. Ba nori e mi ka gono merien i iahana katun teka. Na i romana nonei a katun e omi bala koru nena a poata i manasa. Ne kato has uana i iesana, alimiu has e omi bala koru namiu a poata i manasa, taraha alimiu e tori-tsuga namo lia.” E tsinane Iesu nu toulanen J6  ,Ba nonei te hakats nena nonei a katun te la ba nemen me poiena, ‘Alia e la pouts gou tara luma tu la ba nema lia.’ Ba nonei te na sabiena e beköna, ne gogosona ne taratara haniga hasina. x5i +E Iesu e ranga lel me poiena, “Alimiu a hei barebana a omi i romana e heremi a katun a popoloana. Poata te la ba nena a mate a omi a katun, ba nonei te lagi sakesakiena ta makum te go na husa ien tara makum pinopino i gusuna latu. 4 *Na turu Lanin Hahuna, a Tetahol panina i Siba e saka mera noi a hei barebana i romana u ranga, ba te haruto nena te ga hahuna meri e Sunahan alimiu. Taraha, nonei a tetahol e la halehana koruma te go mi hengo menien u hihatuts u niga tere King Solomon. Na lia e hatei rago limiu, a katun te pan bala nena e Solomon e kana teka, kaba limiu e ma hengoe mien.” A mate a omi e tuku pouts }3s )Poata te butu noa romana u Lanin Hahuna, ba pal barebanar i Nineva te saka meroi a hei barebana i romana u ranga, ba te haruto ner te ga hahuna meri e Sunahan alimiu. Taraha, a tei Nineva i hengo u raranga tere Jona me hapolaser u markato u omi i taren. Na a toa katun te pan bala nena e Jona e kana teka, kaba limiu e ma hapolasa noa hasemi u markato u omi i tamilimiu. ~~6}}|{{zxxwwCvtsrqppnncmrllLkj hgffkeddGc0bca3`=_m^]]+\[ZYYtXZWW(VUUxTT SsSRbPPBO`NMMk==<;;o988~76q55432910>/.,,U+t*)e)(@''.&&L$$#"""!~ p@Xw +iaNKZW`h) d C =}/ y-Bu pris pan nu Parisi e hengoer a man haharoei teka tere Iesu, ba nori i atei sileto e Iesu e ranga sil ren, ba nori e raharahar. "x=,A katun te tsiana romana tara hatu teka e tapekona romana. Kaba te konena romana a hatu teka ta katun, ba nonei te kono bulbul here nanoien u koahu.” Lw+Be Iesu e poe lelena, “U ranga teka e ranga rano limiu. Na lia e hatei rago limiu, a Nipepeito tere Sunahan e lu ba rari romana limiu ba te hala rari romana u katun te katoer a toukui a niga. ^v5*Be Iesu e ranga mera ten, “Alimiu go mala rit hanige iam u ranga turu Buk u Goagono te kato here nanei lia a hatu. E kato uana,‘A hatu ti raman u katunun hatakei tara luma ba te hapiraka ba ner, nonei a hatu te niga balana tara toukuina tara luma.A ka teka a Tsunono te katoen, ba ra te poiera a ka a kapan koru teka!’ ” juM)Ba pal kapan turu Jiu e poier, “Nonei e atung hamate koru ranou u katun u omi teka, ba nonei te hataratara kap ranoi u katun u niga a kuin gerep teka, ba nori te hala hamatsköe roien u hua i tanen tara poatan tangoho.” t(“Bara, ba poata te lama a katun terena kuin gerep gaha te katoe noen turu katun u omi teka?” Te mar rangata u e Iesu. jsM'Ba nori i pile kap naten me las halakasa mena rien tara kuin gerep ba nori e atung hamatie ren. Br}&Kaba poata ti tare ien a pien tson teka ba nori e poier, ‘A pien tara katun terena kui teka te lue nou romana a kuin gerep. Ara gi atung hamatien, ba ra te lue rou a kui i tanen!’ q %Ba kapakapanen ba nonei e hala nena a pien tson i tanen, ba nonei e poiena, ‘Nori e hapane riou romana a pien tson i tar.’ )pK$Ba katun terena kui e hala lele mato u tana u katunun kui i tanen, e para baler a pala mam, bu katunun taratarakap tara kui e mar kato lel mera rien i iesana. o#Bu katunun taratarakap tara kui e lu rer u katunun kui i tanen, me lahuser a toa, me atung hamatier a tai, ba nori e tieri a tai a hatu. >nu"Bi murimuri ba poatan tangoho tara kui e butu hakapato, ba nonei e hala mera nei u katunun kui i tanen tara barebana ti kuiia tara kuin gerep. Nonei e ngilin lu a pal hua i tanen. m3!Be Iesu e hihatuts lel neto a ka teka me poiena, “Hengo iam turu tana u haharoei. A toa katun te ka mei a toa makumun tsikitsiki i tanen e na lebei a kuin gerep me kuiena a ololo i tanen, me kahoena a kiou te gitö pulpuleia u gerep ba te kuieri u ramun i tanen u wain. Ba nonei e kui lelena a toa luman pepeitokap a pia tara kuin gerep. Ba nonei e hataratara kap tun ranei u palabir u katun a kuin gerep teka me hakuin moni nanen, ba hapalana moni e la uato tara katun terena kui. Ba nonei e la uato tara toa han i lehana. Wl' Taraha, e Jon a Tsonun Baptais e mi haruto rilimiu a maroro a matskö te go luam limiu, kaba limiu u ma hamane mien. Na pal tson u omi na tohaliou u omi i hamane ien. Na limiu u ruto hakape iam ti mar kato uen teka, kaba limiu u ma palisemi u hakhakats ba te hamane men.” U haharoei turu katun u omi ti taratara kapin a kuin gerep fkENa saha pien te kato a ka te ngil e tamanen?” Ba barebana e poier, “A pien a hamua.” Be Iesu e poieto i taren, “Ne kato has uana i iesana tara Nipepeito tere Sunahan. Alia e ranga hamana mera golimiu, u katun te lulu hagamoer a takis nu tohaliou u hahaloku e la mammam rariou limiu ba te na tasu ria romana i iahana Nipepeito tere Sunahan. &jEBe tamanen e lato me na katoena u toa u mar ranga tara pien tson a hatut. Ba pien e ranga palisito me poiena, ‘Aa, alia e la gou.’ Kaba nonei e ma lai. iBa pien e ranga palisito, ‘Alia e ramagu.’ Kaba i murinen ba nonei e habiritseto u hakhakats i tanen ba nonei e na kuina tara kui. thaBe Iesu e ranga lelina me poiena, “Hakats neiam u ranga te katoe gou lia teka: A toa katun e ka mei a elasolana pien tson. Ba nonei e la uana tara pien a hamua me poiena, ‘A pien i tar, alö go na kuiia tara kui i romana.’ sg_Ba nori e ranga paliser e Iesu, “Alam e ma ateimi.” Ba nonei e poiena i taren, “Na lia has e ma tatei hatei ragi limiu esi te hale moi lia a nitsunono ba lia te katoegu a man toukui teka.” U haharoei tara elasolana pien tson 9fkNa ra e namos poe hasera, ‘E Jon e ka mei a nitsunono tara katun.’ Taraha, a barebana hoboto e poier e Jon a propet tere Sunahan. Na ra e matoutera te gi raharaha uen.” Be}Ime te lueia e Jon a nitsunono te ga baptais merien u katun? Tere Sunahan tsi tara katun tun?” Ba nori e hiarangrangata poutsur me poier, “Aha te poe rou ra? Te gi poe meni ra, ‘E Jon e ka mei a nitsunono tere Sunahan,’ be Iesu te poe nou i tarara, ‘Ga taraha tsiponi ba limiu te ma hamanemi e Jon?’ mdSBe Iesu e ranga palis ranen, “Alia e rangata has ragoi limiu u toa u harangata. Te hale moa limiu alia u ranga palis i tanen, ba lia te hatei has ragoi limiu esi te hale moi lia a nitsunono te go kato meni lia a man ka teka. cwBe Iesu e kopis poutsuna tara Luman Lotu Pan, ba poata te hihatuts ien, bu pris pan nu tsunono turu Jiu e la uarima i tanen me mi rangatar, “A saha nitsunono te ka memu lö te kato memi lö a man ka teka? Esi te halei lö a nitsunono?” bTe hamana mia limiu, ba limiu te lue mou romana ta saha ta ka te singo sile milimiu.” A nitsunono tere Iesu e lama ime? aBe Iesu e poieto i taren, “Hakhakats kapu niam a ka teka! Te hamana haniga mia limiu ba te ma hula torimi, alimiu e tatei mar kato uamiu te mar kato uagu lalia turu roein fik teka, na limiu e tatei mar ranga has uamiu teka turu pokus teka ba te poemiu, ‘Alö go takei ba lö te lapo ba pouts namia a peisamulö i tasi,’ ba nonei te kato has uana romana te ranga uamou limiu. `{Bu katunun tsitsilo i tareto a ka teka me asingotor me poier, “Ime te mar lango boroboro ualala u roein fik teka?” %_CBa nonei e tarena u toa u roein fik i rehina kalana ba nonei e la uato i tanen, ba nonei e lagi sakesakieto ta hua. Nonei e ka talasi mei a kala peisa. Ba nonei e poieto turu roei teka, “Alö e ma tatei hua lel moi!” Ba nonei puku tara poata te ranga ien bu roein fik e langona. W^'Ba poata te la pouts uaien i Jerusalem tara bongbong, be Iesu e besuto. ]Be Iesu e la ba raten tara taun i Jerusalem me la uana tara han i Betani, te ke ien a toa bong. E Iesu e hamalin u roein fik 3\_Ba nori e poier tere Iesu, “Alö e hengoem a ka te ranga ner a galapien? E ma niga nei.” Be Iesu e ranga palisina, “Alia e hengogu. Alimiu go mala rit hanige iam u ranga te poei tere Sunahan, ‘Alö e haniga rem a ma tsi galapien a ma tsi tetenei noa has te gi solo sei menien lö.’ ” Z[-Bu pris pan nu tson hihatuts turu Lo e raharaha mer ti tara menien u mamana u mirakul te katoe ien, na ti kuia a galapien tara Luman Lotu Pan ba te poier, “Hosana! Hala sei iam a Hatutubunei tere Devit!” kZOU matakiau nu mou-omi i la uama i tanen tara Luman Lotu Pan ba nonei te kato haniga pouts ranen. ]Y3 Ba nonei e poiena i taren, “U ranga tere Sunahan ti koloto nia turu Buk u Goagono e poiena, ‘A luma i tar e ngöeri romana a luman singo.’ Kaba limiu e kato here tsipon namien a kioun mous turu kopkop!” dXA E Iesu e la u tara Luman Lotu Pan me tsuga rena u katun ti hol na ti haholia tara makum tara Luman Lotu Pan. Ba nonei e halakopena u salolo turu katun ti hahapalis a moni na u gumgum turu katun ti haholin u kulu. #W? Bu katun ti la gono meien e poier, “Nonei e Iesu a propet ni Nasaret i Galili.” E Iesu e tsugar a barebana ti haholia tara makum tara Luman Lotu Pan V Tara poata te tukuia e Iesu i Jerusalem, bu katun hoboto tara taun e asingoto korur me poier, “Esi nonei a katun ili?” U  U katun u para i laia i mam tere Iesu nu katun u para i la hasia i murimuri tere Iesu me kur me poier, “Hosana! Hala sei iam a Hatutubunei tere Devit! E Sunahan e kalalena a katun te la menama a nitsunono i tanen. Hala sei korue iam a solone Sunahan!” TBu katun u para koru i haholaseto a man hasobu i taren tara kalana, ba palai e ngatser a man kalan roei me haholase rien tara kalana. sS_Ba nori e mi piou ner a dongki na tuna, me lapo neria a man hasobu i taren turu dongki, be Iesu e osato. BRBu katunun tsitsilo i na katoeto a ka te rangein e Iesu. UQ#“Alimiu go hatei rami u barebanar i Jerusalem te ngöeri i Saion,‘A King i tamilimiu e la hamanasa uanama i tamilimiu. Nonei a tson a tami, e osa papala nama tara tunan dongki a hitots.’ ” WP'A ka teka e butu mei te ga mana u u ranga te rangein a propet i manasa: 2O]Na te ranga nenoa ta toa ta katun ta ha, ba limiu te ranga memen, ‘A Tsunono e ngil rena men.’ Ba nonei te hala boroboro rena men romana.” E Iesu e ranga u teka. N Tara poata ti susuku ien i Jerusalem, ba nori e butu rima i Betpasi, a han te kaia i rehina u Pokus tara Roein Olip. Be Iesu e hala mammam renama a elasolana katunun tsitsilo me poiena i taren, “Alimiu e la uamiu tara tsi han te tare milimiu ili, ba limiu te toan tare mou a toa dongki ti kits kap nia a lohiana, na tuna has i tanen. Ba limiu te purese ramu men ba te la mera mumeien i tar. M "Be Iesu e tatagina me sebele iena a mataren, ba nonei tara poata puku has teka ba nori e tara poutsur, me kukutier e Iesu.RL!Ba nori i ranga palis uato i tanen, “Tsunono, alam e ngilin taram!” bK= Be Iesu e tuoluto me ngö ranen, “Aha te ngile milimiu te go kati lia i tamilimiu?” )JKBu katun i ranga mera ten e gi ma rarangai ba te kokomotor. Kaba nori i ku hapan koru lel, “A Hatutubunei tere Devit! Alö go tatagi ramo lam, o Tsunono!” AI{Ba elasolana katun a matakiau e gum ria i rehina kalana me hengoer te la u e Iesu i kalana ba nori e kur me poier, “A Hatutubunei tere Devit a King! Alö go tatagi has ramo lam!” ]H3Tara poata ti la ba nien i Jeriko, bu katun u para koru e kukutie ier e Iesu. jGMNa te ngilin mammamna ta toa i tamilimiu, nonei go kato hereni a peisanen a tsi kutupin katun, te mar kato has uagu lia tu butun katunuma. Alia u ma la sile mei te gi kuibe meni u barebana alia. E moa. Alia u la silema e mi kui beragu u barebana, ba te sakahis regi u katun u para a tou mate i tar.” E Iesu e kato haniga poutsir a elasolana matakiau F3Kaba a markato teka e ma tatei ka neia i gusumilimiu. E moa. Te ngilin panna ta toa i tamilimiu, nonei e tatei here nei a katunun kui i tamilimiu. ]E3Be Iesu e ngö gugono mera neien i tanen me poiena, “Alimiu e atei silemiu a markato turu katun te ma Jiuri. U tsunono i taren e ranga hamal ria i taren, na pal kapan i taren e pepeito kap hatagala has raren. D Ba poata ti hengo nia a maloto a katunun tsitsilo u ranga teka te gi hapan merien, ba nori e raharaha rer u mun toulana teka. C7Be Iesu e poiena, “E manana, alimiu e na lue mou romana a mar kamits te na lue gou romana lia, kaba lia e moa te go tatei hopu kap meni esi te gumna romana tara pal matou na tara pal keruka i tar. E Tamar talasi te hala nena a man makum teka turu katun te hopu kap raien.” BwBe Iesu e poiena i taren, “Alimiu e ma atei silemi a ka te rangata nemi limiu. Alimiu e antunan ua mia tara gotana te na ua goa romana lia ba limiu te na sagohe mou a kamits te na sagohe gou lia?” Ba nori i palise ten, “Alam e antunam.” 3A_Be Iesu e poieto i tanen, “Aha te ngile mulö?” Ba nonei e ranga palisina, “Alö go haniga ba elasolana pien tson i tar teka te na gum gono merio romana lö, a toa tara pal matou na tai tara pal keruka. Nori e na kato ramoi lö a man gohus i tamulö tara poata te na king mia romana lö.” \@1Be tsinar a galapien tson tere Sebedi e la uamato tere Iesu na elasolana pien tson i tanen i la gono memen, be tsinaren e hatukununa i matane Iesu, me rangata nena te ga haniga meni e Iesu u ngil i tanen. ?'Ba nori te hala lel nerio romana lia tara pala te ma Jiuri, ba nori te na hahakos ria romana i tar ba te lahuse rio lia, ba te tapala naria lia tara koruse. Ba turu hatopisanu lan ba lia te takei poutsugu romana ba te toatoagu.” U ngil tara galapien tson tere Sebedi k>OPoata te la noa u e Iesu i Jerusalem, nonei e lu halhalir a 12 a katunun tsitsilo i tanen, ba nonei e ranga mera nen tara poata ti la ien i maroro me poiena, “Hengo iam. Ara e la uara i Jerusalem, ba alia tu butun katunuma te na hala neria turu pris pan na turu tson hihatuts turu Lo. Ba nori te na kot nerio lia ba te poier, ‘Alö go mate.’ e=CBe Iesu e hakapena u ranga teka me hatuts rena u katun te hihinatoe uaren i matanen me poiena, “U katun ti murimuri te mamur romana, nu katun ti mam e murimurir romana.” E Iesu e ranga hatopisein a tou mate i tanen s<_Alia e tatei kato menagi a moni i tar te ngil uagu lia. Alö go ma hiomii te tatangana uagu lia.’ ” ;#Bara, alö go lui a hol i tamulö ba lö te lam i han. Alia e ngilin hol menagi a katun teka te hagou kui lala te mar hol mena gilia alö. M: Ba katun terena kui e ranga palisena a toa katun i gusuren, ‘O ka, alö go hengo! Alia e ma kato homi gia i tamulö. Alö e hatangana mula te go kui sil meni lö a toa denarius turu toa u lan. s9_ Ba nori i lu hakapeto a moni i taren ba nori e hatanian raharaher a katun terena kui me poier, ‘U katun te hagou kui lila e kui pukue lila a toa aua, ba hihol i taren te hihinatoe tsipon mena a hihol i tamulam. Kaba lam e kui mula tara bongbong i gusuna pitala a hiski me na noana tara lahi, ba lö te mar hol mera mule ien te mar hol mera mulei lö alam!’ 8 Ba poata hamanasa tara pala ti hatanian kui mam, e poier nori e gi lu ta hihol ta kapan. Kaba nori has i halari a man toa man denarius. W7' A barebana ti hatanian kui mei a pal 5 kilok i holri a man toa man denarius. 6“Ba poata te lahiia a lahi, ba katun terena kui e ranga mena a kuskus i tanen, ‘Ngö rema u katunun kui ba te hala ramien a hihol i taren, e hataniana tara pala te hatanian kui hamurimuri lila, ba lö te hol hamurimuri ramou a pala te hatanian kui mam lila.’ |5qNa tara pal 5 kilok ba nonei te la lelina ba te tarena a palair u katun ba te tutuol puku hasir. Ba nonei e poiena i taren, ‘Aha te hakapa pinopino sile milimiu u lan u ohots teka ba te ma kuimi?’ Ba nori e ranga palise ren, ‘E moa ta katun te ga hala rilam ta toukui.’ Ba nonei e poieto, ‘Bara, alimiu go la iam ba te na kui has mia tara kuin gerep i tar.’ r4]Te kato has uanen tara pal 12 kilok na tara pal 3 kilok, ba nonei a katun te kato hasena a toa markato. 3)Ba nonei te ranga mera nen, ‘Alimiu e na kui has moa tara kuin gerep i tar ba lia te hol ragoi limiu a hol te matsköna.’ Ba nori te lar. 2}Ba nonei te la lel uana tara toana tara pal 9 kilok ba te tarena a palair u katun te tutuol pukur ba te moar ta toukui. %1CNonei e hatangana gono mera nen te ga hol merien a man toa toa u toa denarius, nonei a hihol turu toa u lan, ba nonei te toan hala mera neien tara toukui. 80 kBe Iesu e poieto, “A Nipepeito tere Sunahan e here nei a toa katun terena kuin gerep te la mena bongbong koru ba te na luena u katun te gi na kuiia tara kuin gerep i tanen. /Kaba u katun u para te panir i romana e na katun papala riou i murimuri, nu katun u para te katun papalar e na pan riou romana.”.{Bu katun hoboto te hakats uar i tar ba te la ba ner u luma i taren tsi u toularen nu hahinaren nu tamaren nu tsinaren, na galapien nu tsikitsiki, nori e na luer romana a para koru lel tara man ka teka, ba te lu hase riou a nitoatoa te ka nitoana. D-Be Iesu e poieto i taren, “Alia e ranga hamana mera go limiu, tara han a tsimus i murimuri, poata te na gum goa lia tu butun katunuma turu Gumgum u Goagono i tar, ba limiu u katun te lala gono merio lia te gum has mia romana turu 12 u gumgum u goagono turu king, ba te hamou ramou a 12 a pal barebanar i Israel. l,QBe Pita e poiena, “Alam u la ba nema a mamana ka me kukutie molö. Aha te ka mem romana lam?” +9Be Iesu e ruto hamatskö uana i taren me ranga palis ranen, “A ka teka e ma antuna nei tara katun tun, kaba e Sunahan e antunana tara mamana ka.” *Ba poata ti hengo nia u katunun tsitsilo a ka teka, ba nori i asingoto koruto me poier, “Gesi tsiponi te antunan ka hanigana?” 9)kAlia e hatei lel rago limiu, e tutu koruna te ga la u a katunun moni tara Nipepeito tere Sunahan, te mar tutu has uana a kamel te katsin sipina tara tsi tabutu tara salum.” @(yBe Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Alia e ranga hamana mera golimiu, u katununa tara moni e ka mer romana a toukui pan te gi tahongo uen tara Nipepeito tere Sunahan. '9Ba poata te hengo nia a tson a hitots a ka teka, ba nonei e la halhalina me mataloho koruna, taraha nonei a katun te ka mei a mamana ka, na moni pan. &Be Iesu e poieto i tanen, “Te ngilin butu haniga koru mia lö i matana Tsunono, ba lö te na hahol nem a man ka i tamulö ba lö te hala rami u katun ti moa ta moni, ba lö te ka mem romana a mamana ka a niga i Kolö. Ba lö te mi kukutie molia.” %/Ba tson a hitots e ranga poutsuto me poiena, “Alia e kukutiegu a man masaka hoboto teka, kaba lia e kukunaro noagu. Aha lel te go kati lia?” q$[Alö go hapan e tamamulö ne tsinamulö. Na lö go ngil a tai te mar ngil mena milö a peisam.’ ” N#Ba nonei a katun e rangatato, “U sahu masaka?” Be Iesu e ranga palisito, “A man masaka te kato uana teka: ‘Alö go ma hipulii. Alö go ma kopui. Alö go ma gamogamoi. Alö go ma tsikoloi. b"=Be Iesu e ranga palisito, “Aha te rangata memi lö alia ba te ranga nem aha te nigana? E Sunahan a toa puku te nigana. Te ngilin lue mulö a nitoatoa te ka nitoana, ba lö te kukutiem a man masaka tere Sunahan.” !!A toa tson e la uama tere Iesu me poiena, “Tson Hihatuts, a saha ka a niga te go kati lia ba te luegu a nitoatoa te ka nitoana?” M Ba nonei e hopuena a limanen i taren me lana. A tson moni a hitots &EBe Iesu e poieto, “Haka riam a galapien e gi la uama i tar, ma hapiu rami, taraha a Nipepeito tere Sunahan e ka uana tara mar katun te kato uana teka.” #? U katun i la mena mei a galapien tere Iesu te ga hopu menien a limanen i taren ba te singona tere Sunahan. Bu katunun tsitsilo i ranga hapiu raten. X) Palair u tson e ma antunan hitöl meri ti mar posa noa merien. Na palai e ma hitöl meri ti pö ba meri u katun a kolren. Na palai e ma tatei hitölri, taraha nori e ngilin kato hanige ier a toukui tara Nipepeito tere Sunahan. A tson te antunan kukutiena u ranga teka, e nigana te go kukute uen.” E Iesu e kalaler a ma tsi galapien 9k Be Iesu e ranga palisina, “U ranga teka e ma tatei la uanei turu katun u para, kaba e Sunahan e hala nena a nitagala tara palair u katun te hapiu ner te gi ma hitöl uaien. |q Bu katunun tsitsilo e poier i tanen, “Te ga markato uen teka tara tson na tahol, e noahasina te gi hitöl u.” K Alia e ranga mera go limiu, a tson te tapurese ba nena a tahol i tanen, kaba tahol i tanen e ma halokui ba tson te hitöl mena a taina tahol, a tson teka e kato uana tara tson te tsikolona.” RBe Iesu e ranga palisina, “Moses e halari u tubumilimiu u raranga teka, taraha a toriren e ma ngil hamanai, kaba te habutu tutuneia e Sunahan a tson na tahol, e ma hanigai te gi peko meni a hitöl. ^5Bu Parisi i rangatse ten, “Ga tara neha tsiponi be Moses te hala nena a lo me poiena a tson e tatei koloto tunena a pepana te gi peko meni a hitöl ba te hale neien a tahol i tanen ba te tsuge iena a tahol?” 1[Ba nori te ma here leleri romana a elasolana, kaba nori e here taleri a toa katun. Na katun e ma tatei puresie nei romana a ka teka te haka gono hakaper e Sunahan.” gGBe Iesu e ranga palisina, “Alimiu go mala rit hanige iam u ranga teka turu Buk u Goagono te poiena, ‘I mam koru te habutsi e Sunahan a katun, nonei e kui a tson na tahol me poiena, Nonei teka te tapurese silena romana a tson tere tamanen ne tsinanen ba te na ka gono miena a tahol i tanen bu muntahol teka te here roi romana u toa u tuanrei.’ -SBa palair u Parisi i la uamato i tanen me torohane ren me poier, “U Lo i tarara e hanigana te ga tapurese ba meni a tson a tahol i tanen tara mamana markato?” ]3Bu katun u para i kukutie ten, ba nonei e kato haniga pouts ranen tara makum teka.  #Poata te ranga hakapa nia e Iesu a man ka teka, ba nonei e la ba nena i Galili me la pouts uana tara han i Judia i hapalana Ramun i Jodan. E#Be Iesu e poe hasena, “Ne Tamar i Kolö e kato has uana romana i iesana i tamilimiu hoboto te ma solopala hamane moi limiu a markato a omi tara tana katun ba te tara poutse men.” 9"Ba king e raharaha koru talana me hala mena neien tara karabus te go kamits nitoa uen antunana tara poata te hamatana poutse noen a haroho hoboto.” a;!Alö go mala tatagi hasin a hahelasolana i tamulö tu mar tatagi has meni lia alö!’ K Ba king e ngöe iena a katunun pepeitokap teka me poiena i tanen, ‘Alö a katun a omi koru! Alia u hakapa bei lö a haroho pan tu katoia lö i tar, taraha alö u ranga hatatagi-toriia i tar. zmA palair u katunun pepeitokap i tare ien ba te raharaha korur me na hateieri a king a mamana ka hoboto te butu. x iKaba nonei e ramana me na hakeie nen tara karabus antunana tara poata te hamatana poutse nen romana a haroho. 3 _Ba hahelasolana i tanen e tuhopu nena i matanen ba te ranga hatatagi-torina me poiena, ‘Alö go hahaloso patu bum ba lia te hamatana poutse gou a haroho i tamulö.’  %“Ba nonei a katunun pepeitokap teka e la talana me hitupali mena a hahelasolana i tanen. Na tana katun teka e ka mei a haroho i tanen te antunaia turu maloto u pits puku. Ba nonei e pile nena a totongolonen me poiena, ‘Alö go hamatana poutsema a haroho i tar!’ { oBa king e tatagi nena a katunun pepeitokap i tanen teka ba te hakapa bene ien a haroho i tanen me hapuresie nen. = sBa katunun pepeitokap teka e tuhatukun nena ba te ranga hatatagi-torina me poiena, ‘Alö go hahaloso patu bum ba lia te hamatana poutse gou romana a haroho hoboto i tamulö.’ /WKaba a katun teka e ma antunan hamatana kopis poutse nei a haroho teka. Ba king e poiena turu katunun pepeitokap i tanen, ‘Alimiu go hahol niam a tson teka na tahol i tanen na galapien i tanen na mamana ka hoboto i tanen has. Ba moni te hole roien e hamatana kopise noien a haroho i tar.’ !;Ba nonei e tanian kato hamatsköe iena a haroho ba nori e na piou narima a toa katunun pepeitokap te ka mena a haroho te antunana tara 10 milion kina. 1E kato uana teka ba Nipepeito tere Sunahan e kato uana tara toa king te katsin hakapena a haroho i tanen te kana turu katunun pepeitokap i tanen. "=Be Iesu e poieto i tanen, “Alia e ma poiegi a tohit a poata puku. E moa. Alia e poiegu a tohit a poata lel na tana tohit a poata ba te kato talasina. iKBe Pita e la uato i rehina e Iesu me rangatana, “O Tsunono, a tana katun e ga kato homiia i tar tara lahisa poata ba lia te solopale gou a markato a omi i tanen ba te tara poutse gen? Antunana tara tohit a poata?” +OTaraha, te gi hakats sileia a elasolana tsi a elapisa katun a solor ba te gono hobotor, alia e ka gia romana i gusuren.” A katunun pepeitokap te ma tatagi nei L“Alia e ranga lel mera go limiu, te singo sile ria ta elasolana i tamilimiu i puta ta toa ta ka ba te hatangana hoboto naren, be Tamar i Kolö e kato bera noien romana a ka te singo sile ren. r]Be Iesu e poiena, “Na lia e ranga hamana mera golimiu, a mamana ka te hapiu namia limiu i puta, e Sunahan e hapiu has nanen romana i Kolö. Na mamana ka te hanige mia limiu i puta, e Sunahan e haniga hase nen romana i Kolö. ,QKaba te ma ngilin hengoe neien romana u ranga i taren, ba lö te hatei nem a mamana ka tara barebana te hagum ria turu lotu. Na te ma hengo noa hase neien romana u ranga i taren, ba limiu te kato here namien a katun a omi te kana i ielesala turu lotu.” A ka te hapiu ner na te hanige ier I Kaba te ma hengoe neien romana lö, ba lö te luem ta toa tsi ta elasolana ta katun ba te la gono merio lö. Kato uana teka ba elasolana tsi a elapisa katun te tatei hitaguhu ria turu ranga. ~E Iesu e ranga lel me poiena, “Te kato homiena a hahatoulana i tamulö alö, ba lö te la uam i tanen ba limiu a elasolana te ka pepeisamiu ba lö te hatare mien a markato a omi i tanen. Te ga hengo menien u ranga i tamulö, ba limiu te hikapiena pouts miu. }Na e kato has uana i iesana, e Tamamilimiu i Kolö e ma ngile nei te ga taia u ta toa tara galapien teka.” A hatoulana te kato homi /|W Poata te sabie nen a sipsip te taia, alia e ranga mera go limiu, nonei e sasala koru mena romana a toa sipsip te taia ba te ma hakats hapara nanei u 99 ti ma taiai. Y{+ “Aha te hakats nami limiu tara katun te ka mena 100 tara sipsip ba toa i taren te taiana? Nonei e neha nou? Nonei e gamon la ba rena romana u 99 ba te nou ria turu pokus ba te na sakiena a sipsip te taia. [z/ Taraha, alia u butun katun silema te go mi lu pouts meri u katun hoboto ti taia. Ly Be Iesu e poiena, “Alimiu e go hanei haniga iam ba te ma sigalemi ta toa tara galapien teka. E moa. Alia e hatei rago limiu, u angelo te tara kap raren e roron ka ria tere Tamar i Kolö. *xM Na te ga kato homieia a matamulö alö, bara, has talei ba lö te ba namen. E nigana te go ka meni lö u toa puku u mata ba lö te toan luem a nitoatoa te ka nitoana. Kaba e omina te go ka meni lö u huol u mata ba nori te ba neria lö turu tula ni hel.” U haharoei tara sipsip te taia Uw#“Te ga kato homieia a limamulö tsi a moumulö alö, bara, ngats kots ba te ba namen! Taraha, e nigana te go ka meni lö u toa puku u ualima, tsi u toa puku u mou, ba lö te toan luem a nitoatoa te ka nitoana. Kaba e omina te go ka meni lö u huol u ualima tsi u huol u mou ba nori te ba neria lö turu tula te ma tatei oso nei. dvAA nomi pan e butu noa romana turu han i puta, taraha u hiamus e gono ba te kato homiena u nihamana turu katun. E manana, a markato a omi teka e roron katona. Kaba a nomi pan e butu noa romana tara katun te habute nen! @uyE Iesu e ranga noana me poiena, “Kaba sanena ta toa ta katun e ga katsin amusia a toa pien i gusur a galapien teka te hamana uar i tar ba pien te hapolasa ba nenou a nihamana i tanen, e niga balana te gi kits mam meni u katun a toa hatu pan i totongolona katun teka ba te na harukue rien i gusuna loul. tNa katun te hatamiena a toa mar pien teka te pien uanen i tar, e here nei e hatami hase nolia.” U hiamus te kato homiena a nihamana sA katun te hala pute iena a peisanen ba te here nei a pien teka, a katun teka te pan koruna tara palai tara Nipepeito tere Sunahan. mrSBe Iesu e ngöena a toa pien me hatuole nen i mam i taren me poiena, “Hakats kap niam a ka teka! Te ma habirits moia limiu ba te heremi a galapien, e moa koru te go tatei tasu noa has uamou limiu tara Nipepeito tere Sunahan. q Tara poata teka bu katunun tsitsilo i la uamato tere Iesu me rangatar, “Esi te pan koruna tara Nipepeito tere Sunahan?” p'Kaba ra e namos kato haraharaha rera u katun teka. Bara, la u tara ramun a perperere ba te lapo nem a ohono. Na i runguna a iena tutun te lase molö, alö e sabie mou a toa moni e antunana tara takis i tarara a elasolana. Luema ba te hole mien a takis i tarara.”o3Be Pita e ranga palisina, “U katun halhal.” Be Iesu e poiena, “Aa, bu katun tere king te ma tatei holri. Ne kato has uana i iesana i tarara. n+Be Pita e poiena, “Aa.” Na tara poata te la u e Pita i luma me pats rangana, kaba e Iesu e ranga mam me poiena, “O Saimon, u saha u hakhakats i tamulö? A toukui teresi te holena a takis turu king turu han i puta? U katun hamatskö tere king tsi u katun halhal?” gmGBa poata te la u e Iesu nu katunun tsitsilo i Kapeneam, bu katunun lulu monina tara Luman Lotu Pan i la mato me mi rangatser e Pita, “A tson hihatuts i tamilimiu e hol hasena a takis tara Luman Lotu Pan, tsime?” Jl Ba poata ti la gugono uama u katunun tsitsilo i Galili, be Iesu e poieto i taren, “Alia tu butun katunuma e susukun hala menari i limar u katun te na atung hamate rio lia. Kaba turu hatopisana u lan ba lia te takei pouts gou romana.” Bu katunun tsitsilo e tatagi korur. E Iesu e hol a takis tara Luman Lotu Pan `k9Alimiu go singo hatagala uam tere Sunahan te agono sil mena mien limiu a kannou. E moa ta taina ta maroro te ga tatei tsuga ban a mar mate a omi teka.” E Iesu e ranga lelin te ga na mate uen ba te takei poutsuna NjBe Iesu e ranga palisina me poiena, “Taraha, a tsi nihamana i tamilimiu e ma antuna nei. Hakats niam a ka teka! A ngalin mastet e makosi koruna kaba e habutena a kan leba te pan sokuna. Ne kato has uana i iesana, te tetenei hasina a nihamana i tamilimiu, alimiu e antunan kato noa hasemiu a man ka man kapan. Hena, alimiu e tatei poemiu turu pokus teka, ‘Takeiia teka ba te la uam ili!’ ba nonei te lana. Ba limiu te tatei katoe mou a mamana ka! iBu katunun tsitsilo e la uarima tere Iesu me rangata hamouse ren, “Taraha ba lam te ma antunan tsuga halakase mulei a mate?” hBe Iesu e ranga hatagala mena a mate a omi ba nonei e toan lakasana, ba nonei a pien tson teka e niga poutsuna i teka puku. 8giBe Iesu e ranga poutsuto me poiena, “Alimiu u katun u hahamana koru na limiu e ma matskömi! Alia e soso koru megu a nihahamana i tamilimiu. La mena mumei a pien i tar!” jfMAlia u la mena meien turu katunun tsitsilo i tamulö, ba nori e ma antunan kato hanige rien.” e)Poata ti kopis uen turu barebana, ba toa katun e la uamato tere Iesu, me hatukunna i matanen me poiena, “O Tsunono, alö go tatagi nema a pien tson i tar! Nonei e roron kotskotsibonguna na peisanen e omi koruna, na nonei e roron rus uana turu tula na turu ramun. ldQ Bu katunun tsitsilo i toan atei sileto nonei e ranga merien e Jon a Tsonun Baptais, nonei a katun te ngöi u Buk u Goagono e Ilaitsa ba te poiena nonei e ga lama. E Iesu e kato haniga poutsi a pien tson te ka mei a mate a omi qc[ Na lia e hatei ragi limiu a ka teka: e Ilaitsa e la hakapama, kaba u katun i ma marei ien na nori i mar kato homi menien ti mar ngil uaien. Na tara toa has a markato ba nori te kato homi hase riou romana alia tu butun katunuma.” b Be Iesu e ranga pouts mera nen, “E Ilaitsa e la mam pouts hamana nama ba nonei te kato hamatsköena romana a mamana ka. a+ Bu katunun tsitsilo e rangater e Iesu, “Tara naha te poe menari u tson hihatuts turu Lo e Ilaitsa a propet e ga mam nema romana e Mesaia?” ]`3 Poata ti koul men turu pokus be Iesu e ranga mera nen, “Alimiu e ma tatei ranga memi ta toa ta katun tara ka teka te tara mula limiu antunana te takei pouts goa romana alia tu butun katunuma tara tou mate.” 6_gBa nori e tara seir me tarer e Iesu pepeisa. e^CBe Iesu e la uanama i taren me hasebelena i taren me poiena, “Takei iam. Ma matoutmi!” p]YPoata ti hengoeia u katunun tsitsilo u ranga teka ba nori e matout korur, me hatukunur me turu putar. k\OTara poata te ranga noa ien, bu koasi te alesala koru e mi hoho ranen me la uanama i ieluren bu toa u ranga e poie nama turu koasi, “Nonei a Pien Tson a tsomi koru i tar teka. Alia e haniga korue gen. Hengo mia i tanen!” )~}||{zzJyyxww/vvtt]sslsrvqpvooNondmm[lk(jj2iiehhlggdfee/dccEbqa``=_^^c]]\[ZXW5VUU!TT_SQPOO NM KKaJJIHGG'EEDDC"BAA@(??2>==U<Be Iesu e poe lelena, “Alia tu butun katunuma e la guma romana ba te heregi a king, bu angelo hoboto e la gono has meri mou romana lia. Na nonei a poata teka, alia e gum goa romana turu gumgum u goagono i tar. U#Ba tson pepeitokap a omi teka e go tsuga mena milimiu i ielesala turu kuhil. Tara makum teka te tabe hohomi koru ria romana u katun ba te har tun hasir.’ ” E Iesu e ranga u teka. U kot tere Sunahan Taraha, a katun te ka mena a huhua tara toukui i tanen e hala hase roi a maroro te ga kui meni a huhua lel, ba nonei te ka mena romana a man ka man para. Kaba katun te moa ta huhua tara toukui i tanen e lu ba neroi a ma tsi ka pinopino noa has te ka menen. Ba nonei e poieto tara palair u katunun kui i tanen, ‘Lu ba nemi a moni ba te halemi a katun te ka mena u maloto u talen moni. #Ga lö go mala hakeia a moni i tar tara beng, ba lia te tatei lu pouts gono megien ta taina ta moni tara poata te go kopis pouts malia.’ -SBa katun pan i tanen e poieto, ‘Alö a tson pepeitokap a omi na karous! Alö e poiem alia e ma kuigi kaba lia e roron luegu a hihol tara toukui tara tana katun? s_Alia u matout ba lia e na hamouse gia a moni i tamulö turu tsiktsiki. Ruto! A moni i tamulö i teka.’ ^5Ba tson pepeitokap te lui u toa u talen e la mato me poiena, ‘O tsunono, alia e atei silegu alö a katunun hakhakui hatagala. Alö e ma kuimi, kaba lö e roron lu noa hasem a hihol tara toukui tara tana katun. >uBa katun pan i tanen e poieto, ‘E niga nitoana, alö a tson pepeitokap hamana na lö u kato hanigei a toukui i tamulö. Alö u tara kap haniga korun a tsi ka a tsi tetenei, na lia e hake gia lö tara tou taratarakap tara man ka man kapan. Mi lu talei a makum a niga i tamulö, ba ra te sasala hobotora!’ <qBa tana tson pepeitokap ti halei u huol u talen e la mato me poiena, ‘O tsunono, alö u halei lia u huol u talen i tamulö. Ruto! U tana u huol u talen has tu lui lia teka.’ ?wBa katun pan i tanen e poieto, ‘E niga nitoana, alö a tson pepeitokap hamana na lö u kato hanigei a toukui i tamulö. Alö u tara kap haniga korun a tsi ka a tsi tetenei, na lia e hake gia lö tara tou taratara kap tara man ka man kapan. Mi lu talei a makum a niga i tamulö, ba ra te sasala hobotora!’ Ba tson pepeitokap te lui u tolima u talen e la mato me mi hala nena a moni i tanen me hala gono mene ien u tana u tolima u talen i tanen me poiena, ‘O tsunono, alö u halei lia u tolima u talen i tamulö. Ruto! U tana u tolima u talen has teka tu lui lia.’  “Bi murina a poata a lehana, ba katun pan turu tson pepeitokap teka e la pouts mato me mi tanian ase gono mera neien u moni. ucBa tson pepeitokap te lui u toa u talen moni e lato, me na kaho hamous nena a moni tara katun pan i tanen. ucNa tara toa has a markato ba tson pepeitokap te lui u huol u talen moni e na lueto u taina u huol u talen.  Ba tson pepeitokap te lui u tolima u talen moni e lato me na hakui nena a moni teka ba nonei e lueto u tana u tolima u talen. 8 iBa nonei e mar hala toa toa hapopo mera neien a moni turu nikukuin hantuna i taren a man toa toa. Nonei e halei a toa katun a tolima talen, a mar moni teka te karasana tara 5,000 kina. Ba nonei e hala nei a tai a huol a talen moni, na tai i halei a toa talen. Ba nonei e la uato tara tou lala i tanen. ~ uBe Iesu e poieto, “A Nipepeito tere Sunahan e here hase nei romana a katun te katsin la ba nena a han i tanen ba te his uana i lehana. Ba nonei e ngö gugono rena u tson pepeitokap i tanen me hataratara kap rane ien a mamana ka i tanen. A { Be Iesu e poiena, “Alimiu go hanei tala iam, taraha alimiu e ma atei silemi u lan tsi a aua te butu nama romana a Tsunono i tamilimiu.” U haharoei tara elapisa katunun pepeitokap b = Kaba a tsonun tölo e ranga palisima me poiena, ‘Alia e ma haniga ragi limiu.’ ”  ! “Ba i murimuri ba palair u tohaliou u kukubei e la pouts rima me poier, ‘O tsunono, o tsunono, kalats a tamana ba lam te tasu mou.’ I  Ba pal tohaliou u tutu e na holer u karasin. Ba poata ti tia noa men, ba tsonun tölo te tukuna. Ba pala ti redi e tasu gono mer a tsonun tölo tara kannouna tara hitöl, ba tamana e pilier. Q Kaba a pal tohaliou ti hakats haniga i ranga palis me poier, ‘E moa. U karasin e ma antuna nei i tamilimiu na i tamulam has. Alimiu go la uam i stoa ba te na hol peisemiu u karasin i tamilimiu.’ 1[Ba pal tohaliou u tutu e poier tara pal tohaliou ti hakats haniga, ‘Alimiu go hala ramu mei lam ta tsi karasin i tamilimiu, taraha a lam i tamulam e katsin osor.’ \1Bu tohaliou u kukubei hoboto e takeir ba te pilits hapan pouts ner a lam i taren. “Ba tara gusuna bong ba toa katun e kuna me poiena, ‘A tsonun tölo e la hamanasa nama. Alimiu go la uamuma i tanen.’ QNa tsonun tölo e ma la boroboro mei, ba nori hoboto e topir me sohor. a;Ba tohaliou ti hakats haniga i lueto a man botolo karasin a man saputu na lam i taren. SA tohaliou u tutu i lui a lam i taren, kaba i ma lui tu karasin tu para. KNa elalima tahol ti tutu na tana elalima tahol ti hakats haniga.  Be Iesu e poe lelena turu katunun tsitsilo i tanen, “Poata te butu nama romana nonei u lanin takopis tara Tsunono, ba Nipepeito tere Sunahan te here namei romana a maloto a tahol a kukubei ti lu a lam i taren ba te lar te gi na hitupali menien a tsonun tölo. *~M3Ba katun pan te hahune noen, ba nonei te haka gono mera neien u katun u gamogamo. Tara makum teka u katun e tabe hohomi riou romana ba te har tun hasir.”s}_2Ba katun pan tara katunun kui teka te songots la nama romana tara poata te ma hakats nane ien e ga lama. | 1Ba nonei te hatanian atung rena romana a palai turu katunun kui, ba nonei te nouna ba te ua gono me rena u katun te ua hatutur. {!0Kaba te ga katunun kui homi uen, ba nonei te rangana i torinen ba te poiena, ‘A katun pan i tar e ma hasesein la pouts namei romana.’ z1/U mana koru alia e ranga mera golimiu, a katun pan i tanen e tatei hataratara kap nena a katunun kui teka i tanen a mamana ka hoboto te teie nen. y.A katunun kui teka e tatei sasalana te ga sabe meni a katun pan i tanen te markato uanen teka tara poata te ga la pouts uamen i han! txa-Be Iesu e poe lelena, “Alimiu e heremi a katunun kui hamana te hakats hanigana? Hengo iam. A katun pan i tanen e hataratara kap nien a palair u katunun kui i tanen te ga hala rien a kannou i taren tara poata hamatskö i tanen. Aw{,E kato uana teka ba limiu te hanei hasmiu. Taraha, alia tu butun katunuma e la pouts guma romana tara poata te ma hakats namia limiu te go la uama lia.” A katunun kui a niga na omi =vs+Hakats niam a ka teka: sanena te ga atei sil meni a katun terena luma i hangisa te ga lama a kopkop, ba nonei sane kalatana ba te hatongo kap nena a kopkop te ga tasu uen i luma. ^u5*Taraha, alimiu e ma atei silemi u sahu lan te la nama romana a Tsunono i tamilimiu. t5)Na elasolana tahol e kono hoboter romana a kannou i han. A toa e lu ba ner romana, ba tai te kakana romana. E kato uana teka, ba limiu te haneimiu. s(Nonei tara poata i murimuri a elasolana tson e kui ria romana tara kui. A toa e lu ba ner romana, ba tai te kakana romana. r5'Na nori i ma atei sil noa hasei aha te ga butu. Nu uolo e butu hakapa tala ba nori te toan atei sil hamanaser te mana u u ranga tere Sunahan. Kaba u uolo e salo ba hakapa ren. Na nonei lahas te mar kato uana romana a poata te la pouts guma romana lia, alia tu butun katunuma. q1&Tara man lan i mam turu uolo pan, u katun i nou na i ua, na pal tson na tohaliou i hitöl e noa hamatsköia turu lan te tasuia e Noa tara tolala. npU%A poata te la pouts guma romana lia e mar kato has uana romana te kato u a poata tere Noa i manasa. ^o5$Be Iesu e poiena, “Kaba e moa ta toa te ga atei sil u lan tsi a aua te butu nama romana a man ka teka. U angelo ri Kolö e ma ateiri, na lia has tu butun katunuma e ma atei hasgi. E Tamar peisa te ateina. n)#U kolö nu puta e taia hakapar romana, kaba u ranga i tar e moa koru te ga tatei taia uen romana.” E moa ta toa te ga atei sil u lan na aua m!"Alia e hatei hamana rago limiu, a mamana ka hoboto teka e butuna romana i mam te mate ria a palair u barebana te toatoar tara poata teka. $lA!Ne kato has uana i iesana, poata te tare mia romana limiu a man ka hoboto teka te ranga negu lalia, ba limiu te atei sile mou a poata e susuku koru nama. 5kc E Iesu e ranga lel me poiena, “Alimiu go hatate niam u haharoei turu ngal. Tara poata te suluna u ngal, ba limiu te atei silemiu a poatan nou turu ngal e susukuna. Jj Ba lia te hapihegu romana a tuhil ba te ling hapanina, bu angelo i tar te lar turu han hoboto i puta, ba nori te gono rarima u katun te hopu kapir e Sunahan.” U hihatuts turu roei te suluna tiaBa hiharuts i tar tu butun katunuma te butuna romana i kolö. Bu mamanu pal katun i puta te matoutur romana, ba te taber, ba nori te tarer romana alia tu butun katunuma ba te la meguma u koasi i kolö na nitagala nu ualesala u kapan. +hOE Iesu e ranga noana, “Poata te hagou kapana romana a niomi nonei tara poata i murimuri, ba pitala te kuhilina romana, na tsihau e ma piri has nei romana, nu pitopito e rus rima romana i kolö. Ba mamana ka a tagala ni kolö te gasir romana ba te tasula ba ner a man makum i taren. g“U katun e atei siler a makum te kana u tuanrei u mate, taraha nonei a makum te gonogono ria u apena te nounouer a ka a koreme. Ne kato has uana i iesana, a barebana e atei sil hase riou ime te butu goa romana lia.” E Iesu e la pouts nama romana sf_Taraha, alia tu butun katunuma e la here gumei romana u kanaha te kanahana tara mamana makum turu kolö. Ie “E kato uana, te gi hatei raia u katun alimiu, ‘E Mesaia e kana tara latu pinopino!’ - ma la uami ili. Tsi te gi poien, ‘Nonei e mousna i iahana luma’ — ma hengoemi u ranga teka. ad;Hengo iam! Alia e hatei mera gilimiu a ka teka i mam tara poata te ga butu ien romana. cc?Taraha, u Mesaia gamogamo nu propet gamogamo e butur romana, ba nori te katoer romana u hiharuts u kapan na man mirakul. Te gi antuna uen, ba nori te gamo rer romana u katun noa has te hopukap meri e Sunahan i tanen. wbg“Kaba te poiena ta katun i tamilimiu, ‘Ruto iam, e Mesaia teka!’ tsi ‘Nonei ili!’ — ma hamanemi. ca?Kaba e Sunahan e hamakmakumena romana a poata teka. Sanena te moana, e ga moa koru ta katun te ga tatei ka haniga romana. Kaba e Sunahan e peko menei romana a poata teka te go taguhu merien u katun te hopu kap reien. a`;Taraha, a niomi te butuna romana nonei tara poata e pan saluhe koru nena romana a man niomi hoboto, te butu i manasa tara poata te katoeia e Sunahan a mamana ka ba te noana i romana na tara poata hoboto i murimuri. w_gAlimiu go singo uam tere Sunahan ba poatan bus teka te ma butu nei tara poatan hamuri na turu Lan u Goagono. ^ A nitatagi pan koru e kana romana tara tohaliou te ka mer romana u pika nonei tara poata, na tara tohaliou te hihasusur romana! y]kNa katun te kana romana tara kui i tanen e ma tatei la pouts nei romana te ga na lu meni a man hasobu i tanen. x\iNa katun te kana romana i iapu i tanen e moana romana ta poata te ga lu meien a man ka i tanen i iahana luma. E[“Ba pala te ka ria romana i Judia e gi bus u tara pokus. QZBe Iesu e poiena, “Alimiu e taremiu romana a ka a omi koru te rangein e Daniel a propet ni manasa, ba te tuolna tara makum a goagono.” (A katun te ritena u ranga teka e ga hakats koru nen.) \Y1Bu Bulungana u Niga teka tara Nipepeito tere Sunahan te hihatuts laner romana tara mamana han i puta, bu hun katun hoboto te hengoe ren romana, bi murinen ba kapakapana han te toan butu nou.” A ka a omi koru X+ Kaba u katun te pile kap ner romana a markato tere Sunahan tara poata a omi teka ba te ma hapolasari, e Sunahan e lu pouts mera noien i tanen. sW_ A man markato a man omi teka e para koruna romana bu ngilngil turu katun u para te kapa susuluna romana. V Bu katun u gamogamo u para te butur romana ba te ngöeri a peisaren u propet tere Sunahan, ba te gamo rer u katun u para. )UK A katun a para e hapolaser romana u nihamana i taren tara poata teka. Nori e hala mera roi romana a palai turu katun te pakö raren ba te hihiomi pouts hasir. $TA “Bu katun te pile kap rariou romana limiu te gi hakamits meri limiu, ba limiu te kato hamate rariou. U mamanu hun katun e omi merari romana limiu alia. SSA man ka teka e here nei romana te kamits tutun uana a pien te pose ier. R1A toa han e hiatatung mena romana a tana han, na palair u hun katun e hiapulpular romana. A bes pan na man nun e gas lana romana turu han u para. ZQ-Alimiu e hengoemiu romana te ling uana romana a man hiatatung i susuku nu habulungana tara man pula i lehana. Kaba limiu go ma matoutumi. A man ka teka e butu noa lasina romana, kaba a nikapakapa e ka noana. "P=Taraha, u katun u para e la rima romana ba te ngöe roi a peisaren a solor ba te poier, ‘Alia e Mesaia!’ ba nori te gamo rer romana u katun u para. cO?Be Iesu e ranga palisito, “Hanei iam, ba te ma hengoemi ta katun te ga gamo rio limiu. NE Iesu e gumia turu Pokus tara Roein Olip bu katunun tsitsilo i mi ka pepeisa gono meten me rangatse ren, “Hatei ramei lam i hangisa te butuna romana a ka teka, na hiharuts te haruto nenou a poata te go la pouts uama lö na te kapana romana a han.” wMgBe Iesu e poieto, “Aa, ruto uam tara man luma man niga hoboto teka. Na lia e ranga hamana mera golimiu, e moa ta toa ta hatu teka te ga ka lelia romana tara makum i tanen. Nori hoboto koru e lapo puta rer romana.” A poata a omi koru +L QBe Iesu e la ba neto a Luman Lotu Pan me katsin lana, bu katunun tsitsilo i tanen e la uarima i tanen te go mi haruto meni e Iesu a man luma tara Luman Lotu Pan. 9Kk'Alia e ranga mera golimiu, alimiu e ma tatei tara lele moi lia e popona te poe mia romana limiu, ‘E Sunahan e kalalena a katun te la menama a nitsunono i tanen.’ ”7Ji&Na han i tamilimiu e kaka puku koruna romana. `I9%Be Iesu e poieto, “A tei Jerusalem, tei Jerusalem, alimiu e roron atung hamate ramiu u propet me ti hatu ramiu u katunun raranga te hala mera mei e Sunahan i tamilimiu! A poata a para tu ngilin gono mera mei lia limiu i tar ba te hatongo kap rago limiu, te mar gono mena nei a keriau u tuna i kopina pakapakanen. Kaba limiu e ramamiu! #H?$Alia e ranga hamana koru mera golimiu, a nihahuna tara man markato teka e lue riou romana a hei barebana i romana!” E Iesu e tatagin a han i Jerusalem G}#Ba limiu te alatsemiu romana u katun u matskö hoboto ti atung hamate pukur i manasa, e taniaia tere Abel ti atung hamate puku, ba te noana tere Sekaraia a pien tere Berekaia ti atung hamateia u tubumilimiu i gusuna Luman Lotu Pan na makumun hats. F9"Alia e hala regou romana i tamilimiu u propet nu katun u atei nu tson hihatuts. Ba limiu te tapala nemia romana ta palai tara koruse ba te kato hamate ramen, ba limiu te lahus ramia romana ta palai turu luman lotu i tamilimiu ba te kute ramen romana tara man taun te bus uaren. E!Alimiu u katunur tara kukutsi a omi — u gamogamo! E moa koru te go antunan bus ba mena milimiu romana a nihahuna i hel. ]D3 Na limiu e mar kato uamiu ti kato uen, ba te hahonotsemiu u markato u omi i taren. ~CuTuru ranga teka i tamilimiu, alimiu e poke iemiu te hatutubunei uami limiu turu katun ti hamatir u propet i manasa! B!Ba limiu te poemiu, ‘Sanena ara ti kaia tara poata turu tuburara i manasa, ara sane ma taguhu rien te gi atung hamate meri u propet.’ AIesu e ranga lel me poiena, “A nomi pan e butuna romana i tamilimiu u tson hihatuts turu Lo nu Parisi, alimiu u katun u gamogamo! Alimiu e roron kuiemiu u kahokaho u niga turu propet ti mate ba te kalalan hitots namiu u kahokaho turu katun u matskö. @Alimiu has e mar ka talasi uamiu teka. Bu katun te tarer a peisamilimiu ba te poier alimiu u katun u matskö. Kaba i iogana alimiu e saputemiu a markato turu gamo na mamana markato a omi.” E Iesu e rangein u tson hihatuts e luer romana a nihahuna x?i“A nomi pan e butuna romana i tamilimiu u tson hihatutus nu Parisi, u gamogamo! Taraha alimiu e heremi u kioun mate ti goagoei u goagoa u hiaka te tara hanigana i ielesala, kaba i iogana e saputena u tsinön mate na mamana ka a koreme. >!Alimiu u Parisi u matakiau! Alimiu go kato hagogoso mam iam a torimilimiu, ba markato i tamilimiu te tarer u katun e niga has nou romana. <=q“Alimiu u tson hihatuts turu Lo nu Parisi, a nomi pan e butuna romana i tamilimiu, u katun u gamogamo! Alimiu e roron kato hagogosemiu a murina kap na pelet, kaba ahanen e korkorianana, te kato has uana a torimilimiu te habutsena a markato tara kop na te rongaronga mena milimiu u ngil tun turu tuanrei. Y<+Alimiu u matakiau te ngilin haruto tsipon nemiu a maroro turu katun! Alimiu e roron hakats hapara nemiu a ma tsi markato pinopino, kaba limiu e ma kato tsiponemi a markato a niga te panina i matane Sunahan. ,;Q“Alimiu u tson hihatuts turu Lo na limiu u Parisi, a nomi pan e butuna romana i tamilimiu! Alimiu u gamogamo! A mamana ma tsi kan hasoksoka a ma tsi tetenei te kana tara kui, alimiu e roron patskikemiu a ma tsi maloto a ma tsi makum ba te halemi e Sunahan a man hamalotona man makum. Na markato te hala menari a hamalotona makum tere Sunahan e nigana. Kaba limiu e totonemiu u mar hihatuts u kapan turu Lo te kato uana: a markato te hamou hamatskö menari u ranga turu katun, na markato te tatagi mera nei e Sunahan u katun, na markato a mana. k:ONa katun te hamanana i Kolö e hamana has uana tere Sunahan na turu gumgum u goagono te gum nen. `99Na katun te hamanana tara Luman Lotu Pan e hamana hasna tere Sunahan te kana i tanen. \81A katun te hamanana tara makumun hats e hamana hasna tara man ka te kana i tanen. (7IAlimiu u katun u matakiau! Aha te panina, a man ka te kana tara makumun hats? E moa. A makumun hats te hagoagonena a man ka te kana i tanen, nonei te panina. Y6+Na limiu e poe hasemiu, ‘Te ga hamanaia ta katun tara makumun hats, a ka pinopino. Kaba te ga hamanaia ta katun tara man ka te kana tara makumun hats, aa, nonei e ga mar kato koru u te mar ranga uanen.’ 5Alimiu u katun u matakiau u tutu! Saha ka te panina, a goul? E moa! A Luman Lotu Pan te hagoagonena a goul, nonei te panina. 4+“Alimiu u matakiau te ngilin haruto tsipon nemiu a maroro turu katun! A nomi pan e butuna romana i tamilimiu. Alimiu e roron mar ranga uamiu teka ba te poemiu, ‘Te ga hamanaia ta katun tara Luman Lotu Pan ba te poiena e manana i iasa, a ka pinopino. Kaba te ga hamanaia ta katun tara goul tara Luman Lotu Pan ba te poiena e manana i iasa, aa, nonei e tatei mar kato koru uana te ranga uanen.’ -3S“A nomi pan e butuna romana i tamilimiu u tson hihatuts nu Parisi, u gamogamo! Alimiu e roron la halehana korumiu i tasi na turu tsikitsiki, te go kato menami a toa puku a katunun tsitsilo i tamilimiu. Ba poata te butun katunun tsitsilo hakapa nen, ba limiu te kato tsipone mien a katun a omi koru te na hahune ria romana i hel, ba te here hase nei limiu. Na limiu e katoe mien a katun te omi karasa has ranou limiu. ,2Q“Alimiu u tson hihatuts turu Lo nu Parisi, a nomi pan e butuna romana i tamilimiu, u katun u gamogamo! Alimiu e roron katoemiu u singon lotu u ngahangaha turu rung tun, ba te lu tsipon bemi a peisamiu a man ka turu amoba. E kato uana teka ba limiu te luemiu romana a nihahuna a omi koru. 1 E Iesu e ranga lel me poiena, “Alimiu u tson hihatuts turu Lo na limiu u Parisi, a nomi pan e butuna romana i tamilimiu! Alimiu u gamogamo, ba te pili ba remi u katun te ngilin tasu ria tara Nipepeito tere Sunahan, na limiu noa has te ma tasumi. ]03 A katun te solo sei peise iena a peisanen, a solonen e na la putana romana. Kaba katun te solo pute iena a peisanen, nonei e na luena romana a solo pan.” U markato u omi turu tson hihatuts turu Lo na u Parisi L/ A katun te pan bala rano limiu e tatei katunun kuina i tamilimiu. r.] Na u katun e ma tatei ngö has rari limiu u Masta, taraha alimiu e ka memiu a toa Masta, alia e Mesaia. - Ba limiu te ma ngö hasemi ta toa ta katun pan e Tamamilimiu i puta teka, taraha alimiu e ka memiu a toa Tamamilimiu, te kana i Kolö. J, Kaba u katun e ma tatei ngö raroi limiu u Rebai (te mouna uana tara Tson Hihatuts) taraha alimiu e ka memiu a toa puku a Tson Hihatuts, nonei a Tsunono, na limiu hoboto u man munmun toulana. t+aNori e ngiler u katun e gi hapan rien tara toana, na nori e ngil haser a barebana e gi ngö rien u Rebai. n*UNa nori e ngilin gum ria turu gumgum tara pal kapan tara kannou na turu gumgum u niga i luman lotu. %)CA mamana ka te roron katoe ren e kato merien te gi ruto merien u katun. Hena, nori e roron hakits neria a ma tsi bokis ma tsi kapan i poleren na i limaren te ka mena u rangan lotu i iogana. Na nori e kato hatsimaler u rungrunguna u hasobu u ngahangaha i taren ba te tatabala koruna. (%Nori e roron hake ria a man lo man tiama turu katun, u lo te ka mer a toukui pan. Kaba nori e ma tatei kukutieri ta tsi toa ta tsi lo teka. P'Na limiu go hengo ramen ba te kukutiemiu a mamana ka te ranga mera rien limiu. Kaba limiu e ma tatei kukutiemi a markato i taren, taraha nori pouts e ma kukutieri a man lo te hake rien i tamilimiu. 4& cBe Iesu e rangana turu barebana na turu katunun tsitsilo i tanen me poiena, “U tson hihatuts turu Lo nu Parisi e ka mer a nitsunono te gi hatarare meni u Lo tere Moses. @%y.Kaba e moa ta toa te ga antunan ranga poutsin ta tsi toa ta tsi ranga tere Iesu. Na i murina poata teka e moa ta toa te ga rangate ien tu toa tu harangata, taraha nori i matout.k$O-E Devit e ngöei a katun teka ‘A Tsunono’. Gime te mar hatubuna uana e Mesaia tere Devit?” L#,Taraha, e Devit e poei,‘A Tsunono e poei tara Tsunono i tar,Gumia teka tara pal matou i tar, antunana te hale goi lia lö u katun te paköe rio lö ba lö te na pita-puta ramoen.’ "+Be Iesu e poe leleto, “Ga taraha tsiponi bu Namnamei u Goagono e haranga e Devit be Devit e ngöe nei e Mesaia ‘A Tsunono’? Q!)Poata ti gonogono hobotoia u Parisi, be Iesu e rangata ranen, “Ime te mar hakats uami limiu tere Mesaia? Nonei a hatutubunei teresi?” Ba nori i poieto, “Nonei a hatutubunei tere Devit.” m S(U huol u masaka teka e mounana turu mamanu ranga tere Moses na turu propet.” Esi nonei e Mesaia? !'Na u hahuoluna u masaka u kapan e kato has uana teka: ‘Alö go mar ngil koru meni a tana katun te mar ngil koru mena milö a peisam.’ 2_&Nonei u toa u masaka teka te pan koruna. @y%Be Iesu e ranga palisina, “ ‘Alö go ngil koru a Tsunono i tamulö e Sunahan turu tori hoboto i tamulö na turu namnamei hoboto i tamulö na turu hakhakats hoboto i tamulö!’ iK$Ba nonei e poiena, “Tson Hihatuts, sahu masaka te panina turu masaka hoboto tere Sunahan?” ^5#Ba toa i taren, a tson hihatuts turu Lo, e katsin torohale neien u toa u harangata. oW"Ba poata ti hengoeia u Parisi te tupu meri e Iesu a rungur u Sadiusi, ba nori e la gugono rima. y!Ba poata ti hengoeia u katun a ka teka, ba nori e asingoto koru ner u hihatuts i tanen. U masaka u kapan tere Sunahan r] Nonei e mar ranga u teka: ‘Alia a Sunahan tere Abraham na lia a Sunahan tere Aisek na lia a Sunahan tere Jekop i romana.’ U ranga teka e poiena nonei e ma Sunahan uanei turu katun u mate. E moa. Nonei a Sunahan turu katun te toatoar. Ere Abraham mere Aisek ne Jekop i mate hakapa, kaba nori i ma taiai. Taraha, u ranga teka e poiena nori e toatoa noar.” 9kKaba turu ranga teka te takei pouts uar romana u katun ti mate, alia e ngilin hatei rago limiu: alimiu go mala rit hanige iam u ranga tere Sunahan te la has uana i tamilimiu. s_Poata te takei ria romana u mate, nori e hereri romana u angelo ri Kolö ba te ma tatei hitölri romana. Be Iesu e palis ranen me poiena, “Alimiu e ma matskömi. Taraha, alimiu e ma atei silemi u Buk u Goagono na nitagala tere Sunahan. -SNa tara poata te takei pouts ria romana a barebana tara tou mate i taren, nonei e tahol uana romana teresi? Taraha, u mun toulana elahit i hitöl hoboto meien.” 6gBa i muriren hoboto, ba tahol e mate hasina. ~uNa hatut e mate has ba te moana ta pien. Ne kato hasi u i iesana tara helapisa, na tara munmun toulana hoboto teka. #?Bara, a elahit u mun toulana i kaia i gusumulam. Ba ka hamua e hitöluna, me matena ba te moa noana ta pien. Be toulanen a hatut e toan tölena a amoba. oWNonei turu lan bu Sadiusi i la uamato tere Iesu. Nori a pal katun teka i poe e moa ta tou takei pouts tara tou mate. Ba nori i poieto tere Iesu, “Tson Hihatuts, i manasa e Moses te poei, ‘Te ga mateia ta tson ba te moana ta pien, e toulanen e tatei tölena a amoba, ba nori te hatuhaner romana ta pien te ngö rari romana a solona tson te mate.’  Ba poata ti hengoe ien a ka teka, ba nori e asingoto korur. Ba nori e la ba naren. Poata te toatoa pouts ria romana a barebana 3Ba nori e poier, “E Sisa.” Be Iesu e poiena i taren, “Bara, halemi e Sisa a man ka i tanen, ba te hala hasemi e Sunahan a man ka i tanen.” R Ba nonei e rangata ranen, “A bakuna esi na solona esi te kar teka?” X )Harute mumei lia a moni te holeri a takis.” Ba nori e hale rien a toa moni.  Kaba e Iesu e atei sil hakapi u hakhakats u omi i taren, ba nonei e poiena, “Alimiu u gamogamo! Aha te katsin gamo sile milimiu alia?  Bara, alö go hatei ramo lam, e niga hasina turu Lo i tarara te gi hol meni a takis tere Sisa a Gamman Pan, tsi e moa?” 5 cBa nori i hale ieto a palair u katunun tsitsilo i taren na palair u katun tere Herot tere Iesu me poier, “Tson Hihatuts, alam e atei silem alö a katun a mana. Alö e roron hihatuts hamana nem a maroro tere Sunahan, taraha alö e ma hakats silemi a ka te hakats ner u katun tsi a nikapan i taren. iKBu Parisi e na hiarangrangata ner ime te gi mar hagögohe meni e Iesu turu ranga i tanen. !;Be Iesu e rangana, “E kato uana teka be Sunahan te ngö rena u katun u para, kaba e ma paraparari te hopu kap rena e Sunahan.” A takis tara gamman L Be king e ranga mereto u katunun kui i tanen, ‘Kits kap niam a limanen na mounen ba limiu te lapo ba namien i ielesala turu kuhil, tara makum te tabe hohomi noen ba te har tun hasina.’ ”  Ba nonei poiena i tanen, ‘O ka, a neha tsiponi te la uamu malö teka ba te moam tu hasobuna tara hitöl?’ Ba katun e hahalongolona. { “Be king e lato te na ruto meri u katun ti lama, ba nonei e tarena a toa katun e ma la memei u hasobuna tara hitöl. 'G Bu katunun kui e la uar tara man kalana me gono rarima u katun hoboto ti sabe ren, u katun u omi nu katun u niga. Ba luma tara hitöl e saputu rena u katun. { Bara, la uam tara man kalana i iahana taun ba te tahul mera mumei u katun hoboto te go sabe riam limiu tara kannou.’ *MBa nonei e ngö rena a palair u katunun kui i tanen me poiena, ‘A kannoun hitöl e alosona, kaba u katun tu ngö rilia e omir. Nori e ma tatei la tala rimei. !;Be king e raharaha koruto, me hala rena u soldia i tanen me na atung hamate rer u katun ti atungir u katunun kui i tanen, me hakuluper a taun i taren. eCBa palai e pile kap rer u katunun kui tara king me kato homi raren, me atung hamate raren. 6~eBa nori e na ngö raren. Kaba u katun ti ngö rela i ma hengoei u ranga, me la uar tara man toukui i taren: a toa e la u tara kui i tanen, na tai e la u tara stoa i tanen. ;}oBa nonei a king e hala lel rena a palair u katunun kui me poiena i taren, ‘Na ranga mera muma u katun tu tahul mam rela lia, A kannou e aloso hamanasana. Alam u atung hakapi u bulumakau u tson na man tunan bulumakau man bokoko. Na mamana ka e kana e alosona. Alimiu go la uamuma tara kannoun hitöl.’ 5|cBa nonei e hala rena u katunun kui i tanen te gi na ngö mera mei u katun ti tahul mam rema te gi la uama tara kannoun hitöl, kaba nori i ma ngilin la uamei tara kannou. D{ E Iesu e ranga lel ponin u haharoei tara poata te ranga ien turu katun me poiena, “A Nipepeito tere Sunahan e kato uana teka. A toa king e kato a kannoun hitöl tara pien tson i tanen. ~zu.Ba nori e katsin pile kap naren, kaba nori i matoutir a barebana, taraha a barebana i poei e Iesu a toa propet. ~~X}1||X{{Czyzyxxx(wvutss rrqpooHncmmlXkjj0ihgg#ffedCc{bb)a``E_G^E]]&\U[ZZ4YX;WVUTT+S]RQQ#POO/NMM|LKKJJ HH#GGFXEDDCCMBB'A@@?>>1=<;;@::98837S66Y55H544211000/{/ .c--,,++**)l((''y' &G$$z##?""X"!j ==O{vB}DV7" > T | *D;HH$v_h 9%Poata ti sabie ien e Iesu ba nori e hateie ren, “U katun hoboto e sakie rio lö.” ;g s$Be Saimon na palai i tanen i lato me na sakie ren. mf U#Tara lunlan koru e Iesu e takei me la uana tara toa makum a ski me na singo uana tere Sunahan. Te #"Be Iesu e kato haniga reiena u katun u para ti ka mei u mamana u mar nimate, me tsuga rena u mate u omi u para. Ba nonei e hakokomoto rena u mate, taraha nori i atei sile ien. E Iesu e rarareia i Galili Id  !Bu katun hoboto tara taun teka e mi gonogono ria i matana luma. nc W Tara lahibong ba barebana e peigi rarima u katun ti ka mei u nimate nu katun ti seseir u mate u omi. b Be Iesu e toan la uana i tanen me luena limanen me hatakeie nen. Bu hiski i bakunen e kapana ba nonei e na nasena kannou i taren. oa YBa halis a tahol tere Saimon te opu mena a bakunen e hiski. Ba nori e hatei boroboro naren tere Iesu. ~` wNori i la ban a luman lotu me na tasur i luma tere Saimon mere Endru. Ne re Jemis mere Jon i la gono has meren. _ Bu bulungana tere Iesu e la kalakala boroborona tara mamana han hoboto i Galili. E Iesu e kato haniga poutsir a barebana ]^ 5Ba barebana hoboto i asingoto koruto me hiarangrangatar me poier, “Aha nonei reka? U mar hihatuts u tsimus? A katun teka e ka mena a nitagala te go ranga meien u mate u omi e gi koul ba nori te maniete ren!” H]  Ba mate e gas hapanena a tson me ku hohomina me koul ba nanen. T\ #Be Iesu e ranga sisi mieto a mate me poiena, “Kokomoto. Koul ba nema.” b[ ?Ba toa tson a sesein mate e butu hamanasana me ku homina me poiena, “O Iesu ni Nasaret. Alö banei go haka ba rio lam! Alö e mi katsin kato homi ramo lam! Alia e atei silegu alö a katun a goagono tere Sunahan!” -Z UBa barebana ti hengo ien i asingotota te mar hihatuts uen. Nonei e ma herei u tson hihatuts turu Lo, kaba nonei e hihatuts herei a katun te ka mei a nitsunono pan. Y 5Nori i la u tara toa taun te ngöeri Kapeneam. Ba turu tana u Lan u Goagono turu Jiu, e Iesu e tasuia tara luman lotu me hatanian hihatutsina. TX #Ba nonei e ngö ranen e gi la gono meien. Ba nori e la ba hamanasa ner e tamaren e Sebedi ba te kana tara tsi tolala nu tsonun kui. Ba nori a elasolana e la gono mer e Iesu. A mate a omi e sesei a katun W 5Ba nonei e gamon la lelina me tara rena ere Jemis mere Jon a hinpien tere Sebedi. Nori i kaia tara tsi tolala i taren ba te suge ier u abe i taren. FV Ba nori e la ba hamanasa ner u abe i taren me la gono meren. 2U _Be Iesu e poiena i taren, “La gono memu molia. Alimiu u roron sohe iam a iena tara abe, kaba lia e hatuts ragoi limiu te go ngö gugono mera milimiu u katun i tar.” YT -E Iesu e laia i kotolana tara Ramun a Perperere i Galili ba nonei e tara rena ere Saimon mere Endru u mun toulana ba te hagala ria i ramun, taraha nori u katunun hagala. Nori i holei a kannou i taren a iena. 0S [Ba nonei e poiena, “A poata e sukusuku nama te pepeito kap ranoa e Sunahan a barebana. Palise iam u markato u omi i tamilimiu ba te hamanemiu u Bulungana u Niga.” R I murina ti haka meni e Jon tara karabus, e Iesu e la uala i Galili me na rarare iena u Bulungana u Niga tere Sunahan. Nonei tara poata e Iesu e la ba nema a taun i Nasaret tara provins i Galili, be Jon e baptaise nen tara ramun olo i Jodan. L Alia e baptais ragi limiu u ramun tun, kaba nonei te na baptais ranoi romana limiu u Namnamei u Goagono.” E Iesu e butuia tere Jon K 7Nonei e ranga u tara barebana me poiena, “A toa katun e murimuri nena molia te pan bala neno lia. Nonei a tsunono pan, na lia a katun papala koru. J E Jon e roron hasogi u hasobu ti kuiei a huluna kamel, ba te hapouse iena lete. Na nonei e roron noui a köno nu möröana. ?I yBa barebana hoboto tara provins i Judia na tara taun i Jerusalem i na hengota tere Jon. Ba nori i poke ieto u markato u omi i taren ba nonei te baptais ranen tara ramun olo i Jodan. 5H eNa nonei a katun te hale iema e Sunahan nonei e Jon, a katun te baptaisir u barebana. Nonei e butuia i latu pinopino me habulunga nana me poiena, “Habirits ba niam u markato u omi i tamilimiu ba te habaptaismiu, be Sunahan te lu ba nenou u markato u omi i tamilimiu ba te tara pouts rano limiu.” AG }Nonei e na ranga hapan noa romana tara latu pinopino ba te poiena, Kato hamatsköe iam u markato i tamilimiu, taraha a Tsunono e ngilin sila nama romana tara maroro a matskö.’ ” GF U Bulungana u Niga tere Iesu Kristo a Pien Tson tere Sunahan e mar tania u teka: a propet tere Sunahan e Aisaia e kolotein u ranga i manasa me poiena,“E Sunahan e poiena, ‘Hengo iam.Alia e hala negu romana a katunun tatala i tar te ga mam nio lö, ba nonei te hamatsköena romana a maroro i tamulö. eECBa limiu te hatuts ramien te gi kukute menien a mamana ka tu ranga meri lia alimiu. Ba limiu te hakhakats nemiu a ka teka: alia e ka gono nitoa mera gou romana limiu, e noa hasina romana tara nikapakapana poata.”D{E kato uana teka, ba limiu te la uamiu turu hun katun hoboto tara mamana han ba te kato rami u katunun tsitsilo i tar. Ba limiu te baptais ramen tara solona e Tamar na tara solor, a Pien Tson i tanen, na tara solo turu Namnamei u Goagono i tanen. }CsBe Iesu e la hasukusuku nama i taren me poiena, “E Sunahan e halei lia a nitsunono hoboto ni Kolö na turu puta. QBBa nori e tare ren me hatsunone ren, kaba palai i taren i hula hakats. kAOBa 11 a katunun tsitsilo i la uato turu pokus i Galili te ranga merien e Iesu te gi la uen. Y@+Bu soldia e lue ier a moni me katoer a ka ti ranga merien te gi katoen. Na nonei u hahatei teka ti ranga hoboto nia u Jiu nonei tara poata ba te noana i romana. E Iesu e butuia turu katunun tsitsilo i tanen ?yNa te go hengo meni e Gamman a ka teka, alam e tatei hale mien tu raranga tu niga, ba limiu te moa mou tu raranga.” >/ Bu pris pan e gono merer u pal kapan me kitser u ranga. Ba nori e hala rari u soldia a pal moni pan me poier, “Alimiu e go na mar ranga uam teka tara barebana, ‘U katunun tsitsilo tere Iesu e la rima i bong me mi koper u tuanrei i tanen tara poata te soho mula lam.’ =) Tara poata ti la poutsia a tohaliou, bu palair u soldia i la pouts uato tara taun me na hahatei rari u pris pan a man ka hoboto te butu. E< “Ma matoutmi,” te mar ranga u e Iesu i taren. “La iam ba te na ranga meramiu a man hahatoulana i tar ba te la uar i Galili, ba nori te na tare roa lia ili.” U hahatei turu soldia ;' Be Iesu e sabe ranen i maroro me hatsomi ranen. Ba nori e mareie ren me la hasukusuku uarima i tanen, me pile ria i mounen me hatsunone ren. :/Ba nori e haseseir me la ba ner a kiou, me matoutur kaba i ka noa has mei a nisasala pan, me piatar ti na hatei meri u katunun tsitsilo i tanen. }9sBa limiu te la boroboro mula ba te na hatei ramiu u katunun tsitsilo i tanen, ‘Nonei e takei pouts hakpaia tara tou mate, na nonei e la mam rano limiu i Galili. E na tare moa limiu ili!’ Hakats niam a ka te ranga mera gulei lia alimiu.” 8 Nonei e ma ka neia teka. Nonei e takei pouts, te mar ranga noa has uen. La buua muma teka ba te mi taremiu a makum te opu ien. 7)Ba angelo e ranga mereto a tohaliou, “Alimiu e go ma tatei matoutmi. Alia e atei silegu alimiu e sakiemiu e Iesu ti tapala nia tara koruse. O6Bu soldia e matout korur ba nori e tololor me hereri u katun u mate. X5)Ba matanen e piri here nei u kanaha, nu hasobu i tanen e hiaka herei u koasi. 4 Ba nun a tagala e songots gasina, taraha a angelo tara Tsunono e lama i Kolö me hategele ba nena a hatu, me gumna i ielunen. 3 %I murina te kapaia u Lan u Goagono, tara bongbong koru turu Sanrei, be Maria Matalina na taina Maria e lar te gi na tara meni a kioun mate. 25BBa nori e lar, me na harokoto kap ner a hatun pilpili te gi hagoagono meni a kiou, ba nori e haka rer a palair u soldia te gi taratara kap nen.o1WABe Pailat e poieto i taren, “Lu riam u soldia ba te na hataratara kap haniga nitoa remi a kiou.” W0'@E kato uana teka, ba lö te hala nem u raranga te gi taratara kap haniga meni a kioun mate e popona turu hatopisana u lan, bu katunun tsitsilo i tanen te ma tatei lari ba te na kope ren ba te poier turu katun, ‘Nonei e takei poutsia tara tou mate.’ Te gi kato uen romana teka bu gamo i taren te karase nou u gamo mam i tanen.” @/y?Ba nori e poier, “O Tsunono, alam e hakats kap nem u ranga te kato nonei e Iesu a katun a gamogamo tara poata te toatoa noa ien. Nonei e poei, ‘I murina u topisa u lan ba lia te k.O>Ba turu hamahö, turu Lan u Goagono, bu pris pan nu Parisi e lar mena gono ria tere Pailat. l-Q=Be Maria Matalina na taina Maria e gumur, me tara uar tara kiou. U soldia i taratara kapin a kiou ,!Tara lahi, ba toa katunun moni e la mato, a solonen e Josep. Nonei a katununa i Arimatia, na nonei has a toa katunun tsitsilo tere Iesu. (#8I gusuren i kaia ere Maria Matalina ne Maria e tsinane Jemis ne Josep, na e tsinana a galapien tson tere Sebedi. E Iesu i hongia tara kiou w'g7A tahol a para i ka me ruruto rima i lehana, a tohaliou ti kukute mena mei e Iesu i Galili na ti taguhe ien. N&6Ba tsunono tara hun soldia nu soldia i tanen ti pepeito kapin e Iesu i tareto a nun na mamana ka te butu, ba nori e matout korur me poier, “U mana koru nonei a Pien Tson hamana tere Sunahan!” %)5Bi murina te takei poutsia e Iesu tara tou mate i tanen, ba nori i la ba neto u kiou me la uar i Jerusalem, ba te butu ria turu katun u para. r$]4Bu kioun mate e taposena me kalatana, ba para a katun tere Sunahan ti mate i takeito me toatoa poutsur. #%3Bu labalaba pan te kuteia i Luman Lotu Pan e takis katato i iasa me la nitoana i puta. Bu tsikitsiki e tagasina, bu hatu e tapose kakatana. ["/2Be Iesu e ku hapan lelina, ba nonei e hala ba nena u namnamei i tanen me matena. j!M1Ba palai e poier, “Aloso bum, ba ra te tarera te ga la uama e Ilaitsa ba te mi taguhe nen!” # ?0Ba toa i taren e piata boroborona, me haputue nei u magmagolo u wain u melil, me hakeie nen i runguna a tsi roei, me hasoa nanen tere Iesu te go ua uen. nU/Ba palair u katun ti tuolia i susuku i hengoto me poier, “A katun teka e ngöe iena e Ilaitsa!” 1[.Ba tara pal 3 kilok be Iesu e ku hapanina me poiena, “Eli, Eli, lama sabaktani?” E poiena, “O Sunahan i tar, Sunahan i tar, aha te la ba sile mulei lö alia?” gG-Ba tara gusuna soasa ba han hoboto e kopo hobotena u kuhil, me antoe iena a topisa aua. ta,Bu katun u kopkop ti tapala gono meien e mar ranga sesei has uar i iesana tere Iesu. E Iesu e mate hakapa +Nonei e hamanana tere Sunahan ba nonei te poiena nonei a Pien tere Sunahan. Bara, ruto iam te go ngilin haka haniga menien e Sunahan!” 4a(Bu pris pan nu tson hihatuts turu Lo nu pal kapan i mar kato has uato i iesana ti ranga sesei uen me poier, “Nonei e haka hanigeir a palair u katun, kaba e ma tatei haka haniga tsipone nei a peisanen! Nonei a Kingina i Israel, tsime? Ga nonei e ga koul ba tala nema a koruse ba ra te hamane ren! #?'Bu katun ti hula laia i matanen e ranga sesei ria tere Iesu me tsibtsibil ner a bakuren me poier, “Alö a katun te tatei rure iem a Luman Lotu Pan ba te kui poutse men turu topisa u lan, taguhi a peisa mulö! Te go Pien Tson u lö tere Sunahan, bara, koul talama tara koruse!” &Ba nori e tapala has naria a elasolana katun a kopkop tara man koruse i rehina e Iesu, a toa tara pal matou na tai tara pal keruka. y%Ba i iasa tara bakunen nori i hopun u ranga ti kot meien e Iesu te poiena “A katun teka e Iesu, a King turu Jiu.” (K$Ba nori e gumur me peitoe ren. [/#Ba nori e tapala narien tara koruse, me satu siler a man makumun hasobu i tanen. /W"Tara makum teka ti katsin haue ien u wain ti sohale ien u meresin u mal koru te ga kato hatetenei a kamits. Ba nonei e ua torohane ten, kaba nonei e raman ua neien. eC!Ba nori e na butu ria tara makum te ngöeri u Golgota, te poiena “A makum turu lakö”.  Tara poata ti la ien, ba nori e tupaler a toa tsonuna i Sairini, a solonen e Saimon. Ba nori e hatöe rien a koruse tere Iesu. \1Poata ti hakakos sil hakape ien e Iesu, ba nori e his ba ner u hasobu u miamia ba nori e hasogo poutse rien u hasobu i tanen, me lakasa meren te gi na tapala menien tara koruse. E Iesu i tapala nia tara koruse X)Ba nori e kahuse ren, me luer a tsi roei i tanen me singata narien i bakunen. veBa nori e hil haperperere ier a kolits a hihitoka me hasoge ria i bakune Iesu, ba nori e hapile rien a tsi roei i limanen tara pal matou. Ba nori e hatukun ria i matanen me hahakos sile ren me poier, “Solo sei iam a King turu Jiu!” {oBa nori e hiser u hasobu i tanen me haseie rien u hasobu u ngahangaha u miamia te tara herei u hasobu tara king. v eBu soldia tere Pailat e lu menari e Iesu tara luma tere Gamman, bu soldia hoboto e mi gono hahise ren. = sBe Pailat e purese bera neien e Barabas tara karabus. Ba nonei e halahus nena e Iesu me hala mena neien i taren te gi na tapala menien tara koruse. U soldia i hahakosia tere Iesu  #Bu katun hoboto e hatangana hobotor me poier, “A nihahuna tara tou mate i tanen e tatei la uana i tamulam na tara galapien i tamulam!”  +Be Pailat e toan atei sileto u ranga i tanen e ma antunai, bu barebana e tanian hiagetagetar. Ba nonei e luena u ramun me galusena a limanen i matar u katun hoboto, me poiena, “Alia u moa ta ka ta omi te go ha-atung hamate meni a katun teka! A ka peisa i tamilimiu.”  Be Pailat e poiena, “Tara neha? A saha ka omi te katoe ien?” Ba nori e hatanian ku sei hobotor, “Tapala namia tara koruse!” %C“Gaha te katoe goa lia tere Iesu te ngöeri e Kristo?” E Pailat e mar rangata u teka i taren. Ba nori hoboto i poieto, “Tapala namia tara koruse!” Be Gamman e rangata lel ranen, “Esi tara elasolana katun teka te ngile milimiu te gi hapuresi?” Ba nori i poieto, “E Barabas!” QBu pris pan na pal kapan turu Jiu i las hatagala u hakats turu katun ba te kitser u ranga te gi rangata meni e Pailat ba te hapuresiena e Barabas tara karabus ba te hala menari e Iesu tara tou mate. Tara poata te gum noaia e Pailat turu kot, ba tahol i tanen e hale neien u raranga me poiena, “Alö go ma katoei ta ka tara katun teka. E moa ta ka ta omi i tanen. Alia e tare gulen turu sinasoho i tar i bong ba lia e ka miegu a nitoku pan koru.” NNonei e atei sil ti hala menien e Iesu i tanen taraha nori i hiomi. ;oBa tara poata ti gonogonoia u katun, be Pailat e rangata ranen, “Esi te ngile milimiu te go hapurese beri lia limiu tara karabus, e Barabas tsi e Iesu te ngöeri e Kristo?” pYNa tara poata teka a toa katun a omi e kaia tara karabus ti atei sil a barebana, a solonen e Barabas. Turu mamanu hiningal tara poata tara kannouna turu Paska, e Pailat e roron puresir a man toa man karabus ti ranga sil u katun Kaba e Iesu e raman te ga ranga palis meni ta tsi toa ta tsi ranga, be Gamman e hakats hapan koruna. E Pailat e rangein e Iesu ga mate mS Be Pailat e poieto i tanen, “Alö e ma hengoemi u mamanu ranga te kot meri u katun teka alö?” V~% Kaba nonei e ma ranga palisni u ranga ti kot meien u pris pan na pal kapan. )}K Be Iesu e tuolna i matane Pailat a Gamman be Pailat e rangatse nen, “Alö a King turu Jiu?” Be Iesu e ranga palisito, “Alö a tuam ba te rangam.” ,|Q Nu ranga tara propet e Jeremaia ni manasa e butu hamana tala te poien, “Nori i lu u 30 u moni silva, a hihol ti haka meni a palair u Jiu tara katun teka, ba nori te hole rien a makum te kukuie ria a tabeli, te mar ranga meni a Tsunono alia.” E Iesu e kaia turu kot tere Pailat a Gamman b{=Nonei te ngö beri a makum teka, “U Tsikitsiki turu Rahatsing” tara poata i romana. $zABa nori i hagumuto me kitser u ranga, ba nori e holeri a moni teka a makumun tsikitsiki ti kukuiei a tabeli, te gi kaho meri u katunur turu han i lehana. E Judas, a katun te hala meni e Iesu turu katun ti paköe ien, nonei e tara sabe ti hopu kap hamanasa menien te ga mate u e Iesu. Ba nonei e palisena u hakhakats i tanen me lu pouts mena nei u 30 u moni silva turu pris pan na tara pal kapan turu Jiu. tuaBa nori e kitse rien a tsien ba te la meren me na hala narien tere Pailat a Gamman. E Judas e mate hakapa |t sNa tara bongbong koru bu pris pan na pal kapan hoboto has turu Jiu i hagum hobotota te gi korupakö menien e Iesu. tsaKBe Pita e hakats pouts neto u ranga te hateien e Iesu te kato u, “I mam te kekeretskö noa a keriau a tson ba lö te holis hatopisa namou te go atei sil meni lö alia.” Ba nonei e lakasana me na tabe mena a nitatagi pan koru.Hr JBe Pita e toan hamal neto a peisanen me poiena, “E Sunahan e tatei hahune nolia te go ma ranga hamana uai lia. Alia e ma atei silegi a katun teka!” Ba toa keriau a tson e kekeretsköna. 4qaIE ma manasai bu katun ti tuolia i sukusuku i la uamato tere Pita me poier, “Alö koru has a toa katun tere Iesu, taraha u ranga i tamulö e haruto nena tu la malö.” kpOHBe Pita e holis lelina me poiena, “U mana koru ni iasa, alia e ma atei silegi a katun teka.” MoGBa poata te lakasa ien ba te na kana i rehina tamana tara ololo, ba tana taholun kui e tare nen me poiena turu katun ti tuolia i sukusuku, “A katun teka e ka gono mei e Iesu a toun Nasaret.” qn[FBe Pita e holisna i matana katun hoboto me poiena, “Alia e ma atei silegi a ka te ranga nemu lö.” m/EE Pita e gumia i ielesala i pal pori. Ba toa taholun kui e la uamato i tanen me poiena, “Alö has tu ka gono mei e Iesu a toun Galili.” klOCBa nori e kahus ria i polenen me muke ren. Ba palai e tapale ren me poier, “Bara! Te go Mesaia u lö, ba lö te kato uam te kato uana a propet. Poa talei esi te muke lalo lö.” E Pita e holisin te go atei sil meni e Iesu ck?BAlimiu e poemiu aha?” Ba nori e ranga palisir me poier, “Nonei e gi atung hamati!” *jMABa tsunono pan turu pris e raharaha koruto me kise iena u hasobu i tanen me poiena, “Nonei e katoe lala u ranga u omi koru me poiena e ka mena a nitsunono tere Sunahan. Ara e ma tatei ngö lele rimei ta katun te ga kot gono meien, bokam? Alimiu e hengo tale mula u ranga u omi i tanen. i @Be Iesu e poiena i tanen, “Alö talasi te rangam. Na lia e hatei rago limiu, i murina a poata teka ba limiu te tare mou romana alia tu butun katunuma te gum goa tara pal matou tere Sunahan a tagala koru, ba lia te la guma romana turu koasi i kolö.” Jh ?Kaba e Iesu e kokomoto. Ba nonei a tsunono e ranga lelina i tanen me poiena, “Alia e rangate gia lö i matana e Sunahan, alö go hatei ramei lam, alö e Mesaia, a Pien Tson tere Sunahan?” g>Ba tsunono pan turu pris e tuoluna me poiena tere Iesu, “Alö e ma ranga palismi? Gaha nonei te kot meri u katun teka alö?” &fEBu katun teka ti pile kapin e Iesu e na piou narien tere Kaiapas a tsunono pan turu pris ti gono hobotoia u tson hihatuts turu Lo tere Moses na pal kapan. Wb'8Kaba mamana ka hoboto teka e butu silena te go hamana meni a ka ti koloto mamin u propet turu Buk u Goagono.” Ba lam u katunun tsitsilo hoboto u la ba neten me busum. E Iesu e kaia turu Kot Pan turu Jiu a-7Be Iesu e poieto tara pal barebana, “Alimiu e la memuma a man kilatan hiatatung na man baru te go mi pile kap mena milia ba limiu te poemiu alia e heregi a kopkop. Taraha? Turu mamanu lan alia u kaia i Luman Lotu Pan ba te hihatutsugu, ba limiu te ma pile kap nami lia. `'6Kaba te go kato u lia teka ba ime te tatei mana halona uana u Buk u Goagono? Taraha, u Buk u Goagono e poiena nonei e ga mar butu u teka.” =_s5Alia e hateie golö, te go ngil u lia ba lia te ngöegu e Tamar ba i teka puku ba nonei te hala nenama a pal angelo pan a para te takarasa ria tara 12 a ami te gi mi taguhio lia. A^{4Be Iesu e poiena i tanen, “Haka poutsi u kilatan hiatatung i tamulö tara makum i tanen. Taraha, a katun te luena a kilatan hiatatung e atung hamate roi romana u kilatan hiatatung. M]3Ba toa turu katun ti ka gono mei e Iesu e hasoana me lousena u kilatan hiatatung i tanen me katsin atungena a katunun kukui puku tara tsunono pan turu pris ba nonei e ngats ba nena a talinganen. \2Be Iesu e poiena i tanen, “E gu hahikapien, alö go kato sapsap a ka te la sile muma lö.” Ba nori e mi pile hakarapoto naren. [ 1Be Judas e tuku hakapato me la uana tere Iesu me poiena, “A tsi bong, o Tson Hihatuts.” Be Judas e mutsi nanen i abuabunen. ~Zu0Na katun te haruto nanou e Iesu e hopu kap mamin a ka te mi katoe noen. Nonei te hatei hakapa mamir u katun te ga peigi ramen romana me poiena, “A katun te mutsi nagoa lia i abuabunen, nonei a katun te ngilin lu nami limiu. Pile kap niam!” zYm/E Iesu e ranga noa, be Judas, a toa i tamulam turu 12 u katunun tsitsilo, e tukuto. Ba nonei e peigi remato u katun u para koru ti soatsema a man kilatan hiatatung na man baru. U pris pan turu lotu nu pal kapan turu Jiu ti hala ramen. X!.Takei iam, ba ra te lara. Ruto iam, a katun te haruto nano lia turu katun ti korupakö nio lia e tuku hakapa.” Nori i pile kapin e Iesu _W7-Ba nonei e la pouts uato turu katunun tsitsilo me poiena i taren, “Alimiu e soho noamiu ne husa noamiu? Hengo iam! A poata e butu hakapa. Alia tu butun katunuma e hala tala naria tara nitagala turu katun u omi. fVE,Be Iesu e la lel ba ranen me na singo hatopisa uana tere Sunahan turu toa puku u mar singo. rU]+Ba nonei e la pouts uato turu katunun tsitsilo me sabe ranen ba nori te sohor, taraha nori i topi koru. YT+*Be Iesu e la hahuol lelina me na singo uana tere Sunahan me poiena, “O Tamar, te ma antunan hatongo kap namoia lö a kamits teka na te go sagoho koru menien lia, ba lö te kato uam turu ngil i tamulö.” DS)Tara kap iam ba te singo uamiu tere Sunahan. U hiamus u omi e namos butuna i tamilimiu. A namnamei i tamilimiu e ngilin katoena a ka teka, kaba u tuanrei i tamilimiu e ma tagala nei.” =Rs(Ba nonei e la pouts uana tara elapisa katunun tsitsilo me sabe ranen ba nori te sohor. Ba nonei e poieto i taren, “Pua! Alimiu e ma antunami te go kalata uam tara toa aua puku? Q'Ba nonei e gamon la lelina me tuhalakopo nena turu tsiktsiki me singona, “O Tamar, te go antuna u lö, ba lö te hatongo kap ba nemoi lia a kamits teka te katsin butuna i tar. Kaba alö go ma kato uai turu ngil i tar. Alö go kato u turu ngil i tamulö.” P&Ba nonei e poiena i taren, “A peisar e tiama koru mena a nitatagi pan. Kaka mia teka ba limiu te taratara kap gono memo lia.” {Oo%Ba nonei e la merena e Pita na elasolana pien tson tere Sebedi, ba torinen e tanian asingotona me toku hapanina. ?Nw$Be Iesu e la gono mera nen tara toa makum te ngöeri Getsemani, ba nonei e poiena i taren, “Gum bumia teka tara poata te la uagu lia ili ba te na singo uagu tere Sunahan.” bM=#Be Pita e poieto i tanen, “Alia e moa koru te go holis meni romana lö, noahasina te mate gono megoa lia alö.” Bu katunun tsitsilo hoboto i mar ranga has uato i iesana. E Iesu e singo u tere Sunahan i Getsemani CL"Be Iesu e poieto tere Pita, “Alia e hatei hamane golö, i mam te kekeretskö noa a keriau a tson i bong teka, ba lö te holis namou te go atei sil meni lö alia tara topisa poata.” K+!Be Pita e ranga hateina me poiena i tanen, “U katun hoboto teka e la ba toum nario lö, kaba e moa koru te go la ba meni romana lia alö!” Jw Kaba i murina te hatakei poutse noa romana e Sunahan alia tara tou mate i tar, ba lia te mam rago limiu i Galili.” IBe Iesu e poieto i taren, “Alimiu hoboto e matout mou ba te la ba nemo lia nonei noa has tara bong teka. Taraha, e Sunahan e mar ranga u teka turu Buk u Goagono: ‘Alia e atung hamate gou romana a katunun taratarakap ba heis sipsip te bus satar romana.’ HBa poata ti köme ien u toa u köman lotu, ba nori e la uar turu Pokus tara Roein Olip. E Iesu e hatei mamin te go holis u e Pita 9GkBa lia te hatei ragoi limiu, alia e ma tatei ua lele goi romana u wain teka antunana tara poata te na ua gono mera gia lia limiu u wain u tsimus tara Nipepeito tere Tamar.” 2F]Taraha, nonei u rahatsing i tar teka te kato hatagalena u rangan kits u tsimus tere Sunahan na te takis bera nou u katun u para ba te lu ba bera neien u markato u omi. E!Ba nonei e lueto a gotana wain me hanigana tere Sunahan me hala rane ien. Ba nonei e poiena, “Alimiu hoboto go ua mia tara gotana teka. aD;Tara poata ti nou ien be Iesu e lueto a beret me hanigana tere Sunahan me poseposie nen me hala nanen turu katunun tsitsilo. Ba nonei e poiena, “Lu tale iam ba limiu te noumiu. Nonei u tuanrei i tar teka.” &CEBe Judas nonei a katun te haruto nenoen e poiena, “O Tsunono, esi? Alia romana?” Be Iesu e poiena i tanen, “Alö talasi te rangam.” A komunio tutun sB_Alia tu butun katunuma e mar mate uagou te ranga u u Buk u Goagono. Kaba a niomi pan e butuna romana tara katun nonei te haruto neno lia turu katun ti korupakö nio lia. Sanena ti ma posei nonei a katun teka, sane nigana i tanen.” /AWBe Iesu e ranga palisito me poiena, “A toa i tamilimiu te kana gono menei lia a beret tara toa pelet, nonei e na haruto nenoa lia turu katun ti korupakö nio lia. h@IBu katunun tsitsilo e toku koru talar me rangata uase ren, “O Tsunono, esi? Alia romana?” ?5Tara poata ti nou ien be Iesu e poiena, “Alia e hatei hamana rago limiu, a toa i tamilimiu e haruto nenoa lia turu katun ti korupakö nio lia.” `>9A ka e lahibong hakapa be Iesu na 12 a katunun tsitsilo i gum hobotota te gi nou uen. y=kBu katunun tsitsilo e kato uar te ranga mera meien e Iesu ba te na kato hamatskö mamer a kannouna turu Paska. < Ba nonei e poiena, “Alimiu go la uam tara toa tson te kana tara taun teka ba limiu te na hateie men, ‘A Tson Hihatuts e poe nama, A poata i tar e sukusukuna. Alam nu katunun tsitsilo i tar e na noue moa a kannouna turu Paska i luma i tamulö.’ ” f;ETuru lan tutun tara kannou te noue ria u beret te moa ta yis, bu katunun tsitsilo i la uamato tere Iesu me rangatse ren, “Alö e ngilem alam go la u ime ba te na kato hamatskö bemoi lö a kannouna turu Paska?” :Ba tara poata teka, nonei e hatanian sakiena ta maroro te go haruto menien e Iesu turu katun teka. A kannouna turu Paska |9qBa toa i tamulam turu 12 u katunun tsitsilo, a solonen e Judas Iskeriot, e la u turu pris pan ti korupakön e Iesu me poiena, “Aha te hale moi limiu alia ba lia te haruto ragoi limiu e Iesu?” Ba nori e hale rien u 30 u moni u silva. 85 Na limiu go hakhakats niam a ka teka! Tara mamana han hoboto i puta te na hihatuts neria romana u Bulungana u Niga, nori e na hihatuts nariou a ka a niga te katoe lala a tahol teka, ba barebana te hakats sile ren romana.” E Judas e katsin harutein e Iesu turu pakö i tanen X7) Nonei e kis nelala u uapi i tuanreir i mam tara poata te gi na kaho meni lia. t6a U katun te moar ta moni e ka gono nitoa mera rio limiu. Kaba lia e ma tatei ka gono nitoa mera goi limiu. 5% E Iesu e atei sil aha ti ranga nen me poiena i taren, “Aha te ngena sile milimiu a tahol teka? Nonei e katoe lala a ka a niga koru i tar. q4[ Sanena u uapi teka e gi haholin, sane lueri ta moni ta para ba te hala rari u katun ti moa ta moni!” n3UBu katunun tsitsilo i tareto a ka teka me raharahar me poier, “Aha te kato baba sileri a ka teka? F2Ba toa tahol e la uamato tere Iesu te ka mei a tsi botolo tsikitsiki a tsi niga te ka mei u uapi u soksoka te hol sei koru. Ba nonei e kis nena u uapi i bakune Iesu tara poata te nou ien. f1EE Iesu e kaia i Betani tara luma tere Saimon te ka mam mei a toba ba te niga poutsuna. (0IBa nori e poier, “Ara e ma tatei katoe reien tara poata tara kannou, taraha u katun e namos hiagetagetar.” A tahol e kisin u uapi u soksoka i bakune Iesu \/1Ba nori e korupakö ner te gi pile kap hamous meni e Iesu ba te atung hamate ren. w.gBu pris pan nu pal kapan turu Jiu e gono hoboto ria tara luma a kapan tere Kaiapas, a tsunono pan turu pris. #- AA poata te hihatuts hakapa nia e Iesu a man ka teka, ba nonei e poiena turu katunun tsitsilo i tanen, “Alimiu e ateimiu, u huol u lan patu ba kannouna turu Paska turu Jiu te katoer. Ba lia tu butun katunuma e na hala naroa turu katun te na tapala naria romana lia tara koruse.” #,?.E kato uana teka bu katun teka te na lue riou romana a nihahuna te ka nitoana, bu katun u matskö te na lue riou romana a nitoatoa te ka nitoana.”}+s-Ba lia te ranga palis uagu romana i taren ba te poiegu, ‘Alia e hatei hamana rago limiu, a poata tu raman katoe mia limiu a ka teka tara toa tara man hahatoulana i tar te katun papala koruna, alimiu u heremi u raman katobe hase mien lia.’ O~}}M|{bz.yxwwuuZtRsr4qponlkmj|ih{f2eddbaa_a`z`*_^(]U\\[FZZ YYXWWVUwTTSSRRPOONNMqM1LL>KRJJ;II'HwGGJFE]CCBB8A@@F?+>(=TA ka te habuti u ranga teka tere Herot e kato uana teka: a toa tahol a solonen e Herodias a hahagono tere Herot. Nonei a tahol mam tere Pilip e toulane Herot. Kaba e Herot e töle ien, be Jon e ranga meto e Herot, “E ma matskö nei te tölo mena milö a hahagono i tamulö.” Be Herodias e hengoe ieto a ka teka me raharaha koruena e Jon. Be Herot e hangö nena e Jon bu katun tere Herot e na pile kap naren me kitse ren me na hake rien tara karabus. Nonei e kato silei a ka teka e Herodias. e CPoata te hengoeia e Herot u ranga teka ba nonei e poiena, “Nonei e Jon te baptaisir u barebana. Alia u hangats babin a bakunen ba nonei te toatoa pouts lel nama.” E Herot e mar atung hamate meni e Jon teka i manasa } sBa palai te poier, “Nonei e Ilaitsa.” Ba palai lel te poier, “Nonei a tana propet tere Sunahan ni manasa.” gGE Herot a King e hengoin a man ka teka, taraha u han hoboto i hengoin e Iesu. Palabir u barebana i poei, “A katun teka nonei e Jon te baptaisir u barebana, Nonei e toatoa poutsuma ba te ka mena a nitagala teka.” / Ba nori te tsuga rer u mate u omi u para ba te sahi ner u uapi turu katun u para ti ka mei a nimate ba nori te niga poutsur. A tou mate tere Jon b= Ba nori te lar ba te na rararer te gi na palis meni a barebana u markato u omi i taren. gG Te ma las hagum raroa limiu u katun tsi te ma hengo rarien limiu, alimiu e tatei la ba namiu a taun i taren ba te tohu ba namiu u koahu i pitpitan moumilimiu. A ka teka e haruto nanou te raharaha mera neien e Sunahan.”   Poata te butu moa limiu tara toa taun, alimiu e tatei ka mia tara toa puku a luma antunana te la ba nemia limiu nonei a taun. 'GE Iesu e ngö gugoner a 12 a katun ba te katsin hala rena a man elasolana tara man toa man makum. Ba nonei e hala rane ien a nitagala te gi tsuga ba merien u mate u omi, me poiena i taren, “Alimiu go ma la gono memi ta ka tara tou lala i tamilimiu. E moa tu la mei ta beret na ta pora na ta moni. Kaba alimiu e tatei luemiu u tukana, na limiu e tatei hasogoemiu u sendol nu toa puku u hasobu u ngahangaha. #Ba nonei e asingoto koru nena ti hahamana uen. Ba nonei e hula lana turu han ti sukusuku me hihatutsuna. E Iesu e halar u katunun tsitsilo 9kNa nonei e ma antunai te go kato menien tu mirakul tu para i han teka. Nonei e halakopi a limanen tara man toa man katun ti ka mei a man nimate ba te kato haniga pouts ranen. 7gBe Iesu e poiena i taren, “A propet tere Sunahan e ka mena a solo turu han hoboto. Kaba a han i tanen nu katun pouts i tanen e ma poeri e Sunahan e hale ien a nikapan.” #?Nonei a kamda talasi, a pien tere Maria. Nu toulanen ere Jemis mere Joses ne Judas ne Saimon, nu hahinanen e ka has ria teka.” Ba nori e raharahe ren. /~WNa turu Lan u Goagono nonei e tanian hihatutsia tara luman lotu. U katun u para ti kaia tara luma teka i hengoen me asingoto korur. Ba barebana e hiahihiragatsir, “Ime te lue ien a man ranga teka? Ime te mar lu mena neien a mar niatei teka? Na ime te mar kato mena neien a man mirakul teka? _} 9E Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i la ban a han teka me la pouts uar i han i tanen. |+Be Iesu e ranga hatagala mera nen e gi ma hatei korui ta toa ta katun. Ba nonei e poiena, “Halei ta ka ga nouen.”{1*Ba nonei e hakalatsena a matanen me takei hamanasana me tanian hula lana. Nonei e ka mei u 12 u hiningal i tanen. Ba nori e asingoto hapan korur. z)Ba nonei e luena a limanen me poiena i tanen, “Talita kumi.” U ranga teka e poiena, “A tsi pien, alia e ranga mego lö, takei.” Gy(Ba nori e gol hahamana naren ba nonei e tsuga halakasa ranen. Be Iesu e lu rena e tamana pien ne tsinanen na elapisa katunun tsitsilo i tanen me la mera nen i iahana makum te opuia a pien. x'Ba nonei e tasuna me poiena i taren, “Aha te keta sile milimiu? Alimiu e tabiemiu aha? A pien e ma mate nei. Nonei e soho tununa.” w&Ba nori e tuku hakapa ria i luma tara tson pepeito tara luman lotu, be Iesu e tarena a barebana ti keta ba te tabe hobotor. v)%Ba nonei e hapiu rena a barebana hoboto te gi ma la lel gono menien. Kaba ere Pita mere Jemis ne toulanen e Jon nori talasi ti la gono meien. u$Be Iesu e tupena a talinganen turu ranga i taren ba nonei te poiena tere Jairas, “Alö go ma matouti. Alö go hamana noa talasi.” @ty#Poata te ranga noaia e Iesu, bu katunun tatala e la rima i luma tere Jairas me mi hateie ren, “A pien tahol i tamulö e mate hakapa lala. Alö go ma hakui leli a Tson Hihatuts.” Os"Be Iesu e poieto i tanen, “A tsi tahol, a nihamana i tamulö e kato haniga poutse lala a nimate i tamulö. La talala, na torimulö e tatei husa poutsuna. A nimate i tamulö e kapa nitoa tala.” 1r[!Na nonei a tahol e atei sil a ka te butuia i tanen ba nonei e tololo mena nimatout. Ba nonei e na hatukununa me turuna i matane Iesu ba te hateie nen a man ka hoboto. 8qk Be Iesu e hula tara sakesake nena esi te kato. .pUBu katunun tsitsilo i tanen e poier, “Alö e tarem a barebana e hiasusongor i tamulö. Tara naha te rangata memi lö esi te sebele lala turu hasobu i tamulö?” 8oiBa i teka puku be Iesu te hasagohona i peisanen te la ba menien a nitagala. Ba nonei e habiritsina i gusuna a barebana me poiena, “Esi te sebele lala turu hasobu i tar?” 6neBa nonei e la hasukusukuna ba te na hasebelena turu hasobu tere Iesu bu rahatsing e kapa pouts boroboro koruna. Ba nonei a tahol e hasagoho talena a nimate i tanen e kapa. omWBa nonei e hakats tununa, “Alia go hasebeleia turu hasobu tun i tanen ba lia te niga pouts gou.” `l9Nonei e hengoin e Iesu ba nonei te mi kukutie nen i gusuna barebana ti la gono meien. k#Nonei e la hakapa u turu dokta hoboto ba te lapo hakapa nena a moni hoboto i tanen, kaba a nimate i tanen e ma kapai. E pan susul hasoala. ^j5A toa tahol e kaia i gusuren e posa nitoan u rahatsing antunaia tara 12 u hiningal. diABe Iesu e la gono menen. Ba barebana u para koru i la gono meten ba te hipasasir i tanen. GhBa nonei e singo hatatagi koru uana i tanen me poiena, “A tsi pien tahol i tar e katsin matena. Alö go na hatakopo a limamulö i tanen ba nonei te toan niga pouts nou ba te toatoana.” g/Ba toa tsonun pepeito tara luman lotu e la nama, a solonen e Jairas. Ba poata te tare ien e Iesu ba nonei te hatukununa me turuna i matane Iesu. f-E Iesu nu katun i tanen i aroho pouts u i hapalana a ramun. Poata ti sung pouts ien i mounsingmou, bu katun u para koru i gono hahise ten. eBa katun teka e lato turu han i iahana provins i Dikapolis (a solo teka e poiena a Maloto a Taun). Ba nonei e habulungana nena a ka te kato beien e Iesu. Ba barebana hoboto e asingoto korur. A pien tahol tere Jairas, na tahol te hasebeleia turu hasobu tere Iesu ddAKaba e Iesu e ma hanigai. Ba nonei e poieto i tanen, “Alö go la pouts u i han i tamulö ba lö te na rarare berami a pala i tamulö a ka a niga te kato bena moi lö a Tsunono, na te tatagi has mena name ien lö.” cE Iesu e osa poutsia tara tsi tolala ba katun te popoloana e singo hatagalana tere Iesu, “Alia go la gono meio lö.” EbBa nori e tahuler e Iesu te go la ba menien a han i taren. iaKBu katun ti tarei a ka teka e hatei rer a barebana a ka te butuia tara popoloana na turu poum. 8`iBa nori e la uarima tere Iesu ba te mi rutser a katun ti seseibi u mate tara ami. Ba nonei e gumuna ba te haseiena u hasobu ba te hakats haniga poutsuna. Ba nori e matoutur. _Bu taratarakap turu poum i bus talato me na polase ria u ranga i taun na turu han. Ba barebana e mi katsin tarer a ka te butu hakapa. k^O Ba nonei e hanigato i taren. Bu mate u omi e koul ba ner a katun ba te na sei ria turu poum. Ba heis poum teka, te popoia turu 2000 tara poum, e hipipieta gala hobotor turu uarahana ba te na pasur tara ramun me mate hakapar. t]a Bu mate i singoia tere Iesu me poier, “Alö go hala meri lam turu poum ba lam te na sei mia i taren.” D\ A toa heis poum pan i nouia i rehina u pokus te sukusuku. c[? Ba nonei e singo hatagalana tere Iesu te go ma tsuga ba meri u mate u omi tara han teka. }Zs Be Iesu e rangate nen, “Esi a solomulö?” Ba katun e ranga palisina, “A solor e Ami, taraha alam e param.” uYcNonei e kato u teka taraha e Iesu e ranga hakapa meien, “A mate a omi, alö go koul ban a katun teka.” LXBa nonei e ku hapanina me poiena, “O Iesu, a Pien Tson tere Sunahan i Iasa Koru, alö go haka ba nio lia. Alia e singo hatatagi koru gua i tamulö i matane Sunahan, alö go ma hahunei lia.” lWQNonei e ka noaia i lehana ba te tare nama e Iesu ba te pieta nama me mi hatukununa i matane Iesu. V7Tara mamana poata, a lan na bong, nonei e lala pinopinoia turu ngahongaho na tara pokus ba te ku hohomina ba te ngats bubutse nei a peisanen a hatu. rU]Tara mamana poata a para nori i kits kakapi a man limanen a tsien na man mounen a aien, kaba nonei e roron kato pusin a tsien me singata pus nana a aien. Nonei e tagala koru na katun te go kato halene ien i ma antuna korui i tanen. T A mate a omi e sesei a katun teka ba nonei e roron kakata i ngahongaho. A barebana i ma antunai te gi kits lel menien a tsien. S{Be Iesu e toan kouluto tara tsi tolala ba nonei e hitupali mena a katun te butuma turu ngahongaho ti kuieia turu lapo. mR UNori i tuku hakapaia i hapalana Ramun i Galili tara han ti kaia a pal barebana ti ngöri u Gerasin. Q{)Ba nori i matout koruto me hihirangatsir, “A saha koru a mar katun teka? A lomolomo nu keikei e manietse ren.”pPY(Be Iesu e ranga mera nen me poiena, “Tara neha ba limiu te matout korumiu? Alimiu e ma hamanami?” O7'Be Iesu e takeito ba te haselohena a lomolomo me abisena u keikei, “Opu.” Ba lomolomo nu keikei e opu poutsuto me kapana ba maraha pan e bututo. =Ns&E Iesu e opuia i pal tou tara tolala ba te sohona turu uolana. Bu katunun tsitsilo i gulie ten me poier, “Tson Hihatuts, alö e ma tatagi rami lam? Ara e katsin taia talara.” sM_%Bu ualupu pan e takeito bu ramun te posa hongona i iahana tolala ba tolala e katsin saputuna turu ramun. 9Lk$Ba nori e la ba rer u pal barebana u para bu katunun tsitsilo e na osa ria tara tsi tolala te ka hakapaia e Iesu, ba nori e la gono meren. Ba palain a ma tsi tolala i ka has. K#Turu toa u lan noa has tara lahibong be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Ara gi aroho u i hapalana ramun.” NJ"Nonei e ranga tun talasi merien u haharoei. Kaba te ka pepeisa gono meria e Iesu u katunun tsitsilo i tanen, ba nonei te ranga hatarare mera neien a mamana ka hoboto. E Iesu e haselohi a lomolomo I/!E Iesu e rarare u ranga i tanen turu barebana me kato uana i iesana turu palainu haharoei u para. Nonei e haharoei hantunaia ti atei hapopo ien. H Ba nonei te pusukuna ba te pan sokuna turu kan leba hoboto. Ba nonei te taholakana ba te hikalan panina bu apena te mitö ria i tanen ba te kuier u suhana turu uoho i tanen. Na Nipepeito tere Sunahan e hatania hatetenei hasina ba te pan susuluna.” GNonei e here nei u ngalin mastat te makosi koru ba nena u ngal hoboto. Ba katun te lue nen ba te na sapul nanen turu tsikitsiki. /FWE Iesu e rangata me poiena, “Ara e tatei poiera a Nipepeito tere Sunahan e here nei a neha? Alia e haharoei hatarare nagou te mar pepeito kap uana e Sunahan. #E?Poata te tangoho hakapana a hua ba katun te kete mena u kilata u koela, taraha a poatan tangoho turu wit e butu hakapa.” U haharoei turu ngalin mastat DU tsikitsiki e habututena a kan leba ba te huana, a gohus e butu mamina ba holaka te toan butuna ba hua a tangoho te toan butuna. 5CcNonei e soho mena bong ba te kalata mena lan me kuina, ba te kato talasina. Ba nonei u ngalin wit e pusukuna me panina, kaba katun e ma atei sile nei te mar pusuku uanen. /BWE Iesu e poe leli, “Uhaharoei teka e haruto ranei limiu te mar butu uana a Nipepeito tere Sunahan. A katun e na tsihasa nena u ngalin wit te here nei a rais. GAA katun te ateina, e Sunahan e hala lele noien romana a niatei. Na katun te raman ateina, e Sunahan e lu ba nenou romana a tsitabubun niatei te ka menen.” Uhaharoei turu ngal te pusukuna V@%Ba nonei e poe hasena i taren, “A man ka te hengoe milimiu alimiu go hengo hanige men. E Sunahan e hala hapopo nanoa romana a niatei i tamulö popona te go hengo haniga u lö, ba lö te lu lel has mou. 8?kA katun te atein hengona e ga hengo haniga.” f>EE mar kato uana teka, ba mamana ka hoboto te mousuna turu haharoei i tar i romana e atei sile riou romana i murimuri. Nu mamanu ranga i tar te ma atei sileri a barebana i romana, nori e atei sile roen romana i murimuri. P=Be Iesu e rangata ponina me poiena, “Aha te katoena a katun te tasu menama u lam? Nonei e mi kopo kap nane ien a tabeli, tsi e mi hakeie nen i kopina inana? E moa. Nonei e hakeie nen i iasa. <wBu tsikitsiki u niga te here nei a palabir u katun te hengoer u ranga tere Sunahan ba te pile kap naren, bu ranga te kato haniga rena u katun teka. Palabi u katun u niga, na palabi e niga korur, na palabi e niga bala korur.” U lam nu kan mous ;'Kaba nori e ka mer u hakats pan tara nitoatoa ni puta ba te ngiler e gi lu korui a moni pan ba te matesil koruer te gi lu meni ta palain ta ka. Na mamana ka teka e butu nama ba te piler u ranga tere Sunahan, bu ranga te ma habutse nei u markato u niga turu katun teka. g:GU tsikitsiki te ka mena a kolits a hihitoka e here nei a palabir u katun te hengoer u ranga. l9QKaba u ranga e ma tsiruku haniga nei ba nori u katun teka te ke ier a tsitabubun poata puku. Ba poata te butu nama a poata a omi tsi a raharaha, te hamana mena rien u ranga tere Sunahan, ba nori te hapolasa boroborer u ranga. 8!U tsikitsiki te ka mena u lapo e here nei a palabir u katun te hengoer u ranga tere Sunahan ba te haniga borobore ren ba te sasala meren. 7-A maroro te pururukuia u ngal e here nei u katun te hengoer u ranga be Satan te la boroboro nama me mi gulena u ranga ti tsihasa nia i toriren. 66gA katun e tsihasa nena u ranga tere Sunahan. 5 E Iesu e rangata ren, “Te ma atei sile mia limiu u haharoei teka, ba ime te mar atei sil mena moi limiu a man taina man haharoei? 34_ E Aisaia a propet tere Sunahan e kolotein a ka teka i manasa me poiena,‘Nori e tara riou ba te tara tun talasir, kaba nori e ma tara hamana koru roi romana.Nori e hahengo riou ba te hengo tun talasir, kaba nori e ma atei hamana koru roi romana.Taraha, nori e raman habirits pouts uar i tar te go lu ba merien lia u markato u omi i taren.’ E Sunahan te ranga u teka.” E Iesu e ranga hatararein u haharoei #3? Ba nonei e ranga palis ranen me poiena, “E Sunahan e haruto ranei limiu a ka te ma haruto rien a barebana i manasa. Alimiu e atei sil talemiu ime te mar pepeito kap uanen. Kaba u katun te ma atei sileri ime te mar pepeito kap uana e Sunahan, nori e hengo talaser u haharoei tun. B2} Tara poata te ka pepeisaia e Iesu, ba palair u katun ti roron la gono meien na 12 a katunun tsitsilo i la uato i tanen me na rangatse rien te go ranga hatarare menien u haharoei. j1M Be Iesu e poiena, “A katun te atein hengona e ga hengo haniga.” A ka te haharoei sil e Iesu <0qBa palain u ngal e pururuku ria turu tsikitsiki u niga ba te panir ba te hua hobotor. Palabi i hua kaba a hua e ma parai. Na palabi i hua hapara, na palabi i hua hapara koru.” ,/QBa palain u ngal e pururuku ria turu tsikitsiki te ka mei a kolits a hihitoka, bu kolits e panina ba te kato homiena a man kan leba teka, ba nonei te ma hua nei. ~.uBa poata te pirina a pitala, bu kan leba te magmagolona ba te langona, taraha e moa ta makum te ga silaia a poloso. -Ba palain u ngal e pururuku ria turu tsikitsiki te ka mei u lapo ba nonei te pusuku boroborona, taraha e moa tu tsikitsiki tu kapan. u,cNonei e tsihasa nen ba palain u ngal te pururuku ria i maroro bu apena te la rima ba te mi nou hakape ren. +/Ba nonei e hatuts rane ien a ka a para turu haharoei. Na toa haharoei e kato u teka: “Hengo iam. A katun e na hula tsihasein a ngalina kannou. h* KE Iesu e tanian hihatuts lelia i rehina Ramun a Perperere i Galili. Bu barebana ti gonogono hahise ien i para koru, ba nonei e osana tara tsi tolala me gumuna. A tolala e agaia i ramun bu barebana te tuol ria i monsingmou. h)I#Eresi te kato uar turu ngil tere Sunahan, nori e hereri u toular nu hahinar ne tsinar.”("Ba nonei e hula tarana turu katun ti gum hahisen me poiena, “Ruto iam. A barebana i rekeso e hereri e tsinar nu toular. ='u!Be Iesu e ranga palisina, “E tsinar nu toular?” & Bu barebana u para ti gum hahis e Iesu e poier i tanen, “E tsinamulö nu toulamulö e ka ria i ielesala na nori e ngöe rio lö.” %E tsinane Iesu nu toulanen i tuku me tuol ria i ielesala tara luma. Ba nori e hala menari u ranga i tanen te ga la uen i taren. |$qE Iesu e ranga u teka, taraha nori i ranga mam me poier, “A mate a omi e seie nen.” Etsinane Iesu nu toulanen I# Kaba eresi te ranga homi ner u Namnamei u Goagono tere Sunahan, be Sunahan te moa koru nou te ga tatei lu ba meni a markato a omi i tanen. Nori e ka nitoa mer romana a markato a omi teka.” /"W“Alia e hatei hamana rago limiu, e Sunahan e tatei lu ba nanou a man markato hoboto a man omi ti kato u barebana, nu ranga u omi has te ranga sesei naria i tanen. y!k“A katun e ma antuna nei te ga sei u tara luma tara katun a tagala ba te kopena a man ka i tanen. E moa. Kaba nonei e ga kits kap mam bin a katun a tagala ba nonei te toan kopena a man ka te kana i luma. Ne kato has uana i iesana i tar. Alia e ka megu a nitagala te go tagala saluhe meni e Satan. Nonei a ka teka te antunan kato homi sil mera gilia a pala i tanen.  Na te gi hiatatung poutsia a pala tere Satan ba te tarura mer a raharaha, be Satan te ma tagala lel nei, ba nonei te kapana romana. oWNa te gi hiatatung poutsia u katun tara toa hunhaposa bu katun teka te ma tatei ka haniga lel hasri. fETe gi hiatatung poutsia u barebana i iahana toa han pan ba han teka te ma tatei tagala nei. %Be Iesu e ngö rena a barebana gi la uama i tanen, ba nonei e haharoeina i taren me poiena, “Ime te ga mar tsuga ba meni e Satan e Satan? A{Bu palair u katunun hihatuts turu Lo ti lama i Jerusalem e poier, “E Bielsibul e seie nen. A tsunono turu mate u omi te hale neien a nitagala te ga tsuga ba merien u mate u omi.” Ba poata te hengo nia a pala i tanen a ka teka, ba nori e na katsin pile kap naren, taraha a barebana i poei, “Nonei e tutu hakapa.”  Be Iesu e la uato i han. Bu katun u para i gono lelito be Iesu nu katunun tsitsilo i tanen e moar ta poatan nou i taren. yE Endru ne Pilip ne Batolomiu ne Matiu ne Tomas ne Jemis a pien tere Alpias, ne Tadias. Na tana Saimon te tagala bei a han i tanen, ne Judas Iskeriot, a katun te ga harutein romana e Iesu tara pal barebanan korupakö i tanen. E Iesu ne Bielsibul %Ere Jemis mere Jon a hinpien tere Sebedi. E Iesu te hala rien a tana solo Boanetsis. A mouna a solo teka u katun te tagala hereri u gururu. dANori u katun te hopu kap ren teka: e Saimon Pita (e Iesu te hale ien a tana solo e Pita). xiBa nonei e hopu kap neto a 12 a katun me poiena, “Alia e hopu kap ragu lei limiu te go ka gono memo lia. Alia e hala has ragoi limiu te go na rarare uam limiu ba limiu te ka memou a nitagala te go tsuga ba mena milimiu u mate u omi.” {o Be Iesu e la sei uato i rehina u pokus ba nonei e ngö rena u katun te ngil raien ba nori e la uar i tanen.  Be Iesu e ele hatagala mena si turu mate u omi te gi ma hatei meni a barebana nonei esi. E Iesu e hopu kapir a 12 a katun +O Tara mamana poata ti tareia u katun u sesein mate e Iesu, ba nori te hatukun ria i matanen. Ba nori i ku hohomito me poier, “Alö a Pien Tson tere Sunahan!”   Nonei e kato haniga hakapa poutsir u katun u para, bu katun hoboto ti ka mei a nimate i hiasusongo sileto te gi sebele menien. 8i U katun i para koru be Iesu e poiena turu katunun tsitsilo i tanen, “Alimiu go na lue muma a tsi tolala. Te songe roa a barebana alia ba lia te osa goa tara tsi tolala.” [/Nori i lama i Galili na i Judia ni Jerusalem ni Idumia ni hapalana ramun i Jodan na tara pal han tara man taun i Taia ni Saidon. U katun u para teka i la u tere Iesu, taraha nori i hengoin a man ka te katoen. q[E Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i la u tara Ramun i Galili bu katun u para koru i kukutie ten. OBu Parisi i lakasa ba neto a luman lotu me na hagum boroboro gono mer u pal katun tere Herot a King. Ba nori e katoer u korupakö te gi atung hamate meni e Iesu. A barebana i gonoia i rehina ramun f EBe Iesu e hula tarana i taren me raharaha ranen me tori-tiama ranen, taraha a toriren e lagi hengo. Ba nonei e poieto tara katun, “Hasoa nema a limamulö.” Ba nonei e hasoa neto a limanen ba limanen e niga poutsuna.  !Ba nonei e rangata rena a barebana, “U Lo i tarara e ranga nena aha te gi kato ra turu Lan u Goagono? Ara e tatei kato hanigara tsi ara e tatei kato homira? Ara e tatei taguhera a katun te katsin matena tsi ara e tatei atung hamatie ren?” Kaba nori i ma rangai. M Be Iesu e poieto tara katun a lima-mate, “La uama i mam teka.”  Bu palair u katun i ngilin kotin e Iesu ba nori i ruto kap naten te ga kato haniga menien a katun teka turu Lan u Goagono. Y  -E Iesu e la pouts u i luman lotu te kaia a toa katun te ka mei u ualima u mate. \1Alia tu butun katunuma te pan gia turu Lan u Goagono i gusumilimiu hoboto.”KBe Iesu e poiena i taren, “E Sunahan e ma katoei a katun te go kutekute meni u lo tara katun tun turu Lan u Goagono. E moa. Nonei e haka bei u Lan u Goagono e ga taguhi a katun ba te rorona. Ba nori e na tasu ria tara luma tere Sunahan ba te nouer u beret te kaia i matana e Sunahan. A ka teka e butuia tara poata te tsunono pania e Abaiata turu pris. Turu Lo i tarara u pris talasi te tatei nouer u beret teka. Kaba e Devit e noue ien me hala has rena u pal katun i tanen. E Sunahan e ma kot mei e Devit. Ga tara neha te kot sil mera milimiu u katunun tsitsilo i tar?” KBe Iesu e ranga palisito, “Alimiu go mala rit hanige iam a ka te kato e Devit e tuburara a king ni manasa. Tara toa poata nonei nu pal katun i tanen i moa ta kannou i taren ba nori i besuto. 7Bu Parisi i poieto tere Iesu, “Pua, u Lo i tarara e ranga hapiu nena te gi kato meni u katunun tsitsilo i tamulö a ka teka turu Lan u Goagono.” $ATuru toa u Lan u Goagono turu Jiu e Iesu e laia turu kuin wit. Bu katunun tsitsilo i tanen i la gono meien ba nori e tanian patsiker a hua turu wit. ENa lia e hatei has ragoi limiu a kan osul te kuieri a pikpiköna meme. E moa ta katun te ga tatei osulia u wain u tsimus tara kan osul a toutounei teka. Te kato uanen teka ba nitagala turu wain u tsimus te pan susuluna ba te kato butsena a kan osul a toutounei te ma tatei talas nei, bu wain na kan osul te omi hoboto hakapar. E moa. A katun e tatei osulena u wain u tsimus tara kan osul a tsimus.” E Iesu e mar ranga u teka ba te haruto ranen u hihatutsuna i manasa turu Jiu e ma hisoböei menei u hihatuts u tsimus tere Sunahan. U rangana turu Lan u Goagono turu Jiu =sBe Iesu e poiena, “A katun e ma tatei hakune nei a tsi makumun labalaba a tsi tsimus te ga lakopo kapin a tabutu turu labalaba u toutounei. Te kato uanen teka ba poata te galuse rien bu labalaba u tsimus te tasukupuna ba te takis ba nena a makumun labalaba a toutounei, ba tabutu te pan koru lelina. <qKaba lia e heregi a toa tsonun hitöl te lu ba ner romana, ba pala i tar te agono riou romana nonei tara poata.” E Iesu e haharoein u hihatutsuna i manasa nu hihatuts u tsimus mSBe Iesu e ranga palisina, “Tara poata te hiakukoto gono meria a halis, na tsonun hitöl e kana, a pala tara tson e ma tatei agonori. E moa. Tara poata te kana a tsonun hitöl tara kannou, a pala tara tson e ma tatei agonori. ~Tara toa poata u katunun tsitsilo tere Jon nu katunun tsitsilo turu Parisi i agonoein a kannou te gi singo uen tere Sunahan ti roron kato uen. U Parisi nori u pal katununa turu lotu turu Jiu. Bu katun e mi rangatser e Iesu me poier, “Tara neha bu katunun tsitsilo tere Jon nu katunun tsitsilo turu Parisi te agono ner a kannou, kaba u katunun tsitsilo i tamulö e ma agonori?” }#Be Iesu e hengo raten me ranga palisina, “U katun te moar ta nimate e ma tatei la uari tere dokta. E moa. U katun lasi te ka mer a nimate te la peisa uar tere dokta. Alia u ma la sile mei te go mi ngö merai u katun te poier nori e nigar. E moa. Alia u la silema te go mi ngö merai u katun te atei siler nori e omir ba te habirits hamatsköer a toriren.” A markato te agono menari a kannou |!Bu palair u tson hihatuts turu Lo ti ngöri u Parisi e tarer e Iesu e nou gono mer u katun ti ngöri u omi nu katun ti lului a takis. Ba nori e rangata rer u katunun tsitsilo, “Tara naha te nou gono mera neien u katun te luluer a takis nu palair u katun u omi?” m{SBu katun u para ti lului a takis nu katun u para has ti ngöri u katun u omi i la gono has mieto e Iesu. Be Iesu e na nouna i luma tere Livai bu palair u katun teka e na nou gono has mer e Iesu nu katunun tsitsilo i tanen has. zPoata te lalaia e Iesu ba te tarena a katun te lului a takis, a solonen e Livai a pien tere Alpias, ba nonei te gumuna tara luman takis i tanen ba te kuina. Be Iesu e poiena i tanen, “Alö go la gono memo lia.” Be Livai e takeina me la gono menen. y Be Iesu e la pouts uato i kotolana i Ramun i Galili ba barebana hoboto e la uar i tanen ba nonei e tanian hatuts ranen. gxG Ba katun e takeito me soatsena a poapoa i tanen i matar u barebana hoboto ba te lana. Ba barebana e asingoto korur me soloseier e Sunahan me poier, “Ara i namala tarei ta ka te ga kato u teka.” E Iesu e ngöi e Livai /wW Alia e haruto ragi limiu a mirakul teka alia tu butun katunuma e ka megu a nitagala i puta te go lu ba has menai lia u markato u omi.” Be Iesu e toan ranga mena a katun a matekata me poiena, “Alia e ranga mego lö, alö go takei ba te soatsem a poapoa i tamulö ba lö te la uam i han.” v Alimiu e ma hanigami te poe mena gulei lia, ‘Alia e lu ba negu u markato u omi i tamulö’? Bara, alia e poa hamanase gou u tana u ranga te ka has mena a toukui pan te kato uana, ‘Alö go takei ba te soatsem a poapoa i tamulö ba lö te lam!’ uBe Iesu e atei sil hamanasena u hakats turu katun teka ba te poiena i taren, “A neha tsiponi te hakats homi memi limiu i torimilimiu? tU tson hihatuts turu Lo i ka has ba te hakhakats tunur me poier, “Te ha u a katun teka ba te mar ranga uana teka? Nonei e katsin gulena a nitsunono tere Sunahan? E moa ta toa ta katun te ga tatei lu ban u markato u omi, e Sunahan talasi a toa te antunana.” =ssI hakoul hakape ien i puta, be Iesu e atei talana te hamana uaren i tanen. Ba nonei e poiena tara katun a matekata, “A tsi pien, alia e lu ba negu u markato u omi i tamulö.” r/A makum e saputu tara katun ba nori a elahats a katun teka e ma antunari te gi soata menien i rehina e Iesu. Ba nori e na lu ba ner a toa makumun pungana tara luma i matina te kaia e Iesu. Poata ti kato hakape ien a tabutu, ba nori e hakouler a katun te opuia tara poapoa. \q1Bu katun u para e mi gonor ba luma e saputu koruto na i matana tamana e moa has ta makum te ga ski. E Iesu e hatei rien u ranga ba barebana e mi piou neto a katun a matekata. Ba elahats a katun e soatse rimen. hp KI murina a palair u lan e Iesu e la pouts u i Kapeneam, ba barebana e hengoer te ka uen i han. 0o [-Kaba a tson teka e la me na habulungana nena a ka teka turu han hoboto. Be Iesu e ma antuna nei te go la u i iahana taun i matar u katun, taraha a barebana e namos gono beren. Kaba nonei e kaia tara man makum pinopino te moaia ta katun, bu barebanar tara mamana han hoboto e la uar i tanen.n #+Be Iesu e ranga hatagala menen me poiena, “Hengo haniga. Alö go ma hateii ta toa ta katun. Alö go la hamatskö u tara pris ba nonei te na rutsena a peisamulö te niga pouts uanen. Ba lö te hale moien a kan hats te haruto nena a toba e kapa hamana, te ranga u e Moses i manasa, ba barebana te atei sile riou a toba i tamulö e kapa koru.” Be Iesu e ranga hakapana ba te hala borobore nen. Pm *Ba i teka puku ba toba te taia hakapana ba nonei te niga pouts talana. l #)Be Iesu e tatagi koru nanen me hasoa nena a limanen me sebele nen. Be Iesu e poiena i tanen, “Aa, alia e ngiligu. Alö go niga pouts.” @k {(A toa katun a toba e la uama tere Iesu me hatukununa i matanen. Ba nonei e ranga hatatagina tere Iesu me poiena, “Alö go ngil ba lö te tatei kato hataie iem a toba i tar.” "j ?'Ba nonei e la hobotona turu han i Galili ba te rararena turu luman lotu ba te tsuga ba has nena u mate u omi. E Iesu e kato haniga poutsi a katun a toba -i U&Be Iesu e ranga palisina, “Ara gi la u tara palabina u han te sukusukuna ba lia te na tatei rarare has goa turu han teka. Taraha, nonei a ka tu la sile malia.”  ^~~}}|{z{zy_xxLw5wvvu^ttssKrrBqqe&i^N00M9q  z e pC.2 sF_ Be Pita e toan poiena i tanen, “Kaba alam u la ba nema a mamana ka hoboto ba te la gono memu molö.” -ES Be Iesu e tara uana i taren me poiena, “A katun tun e ma antuna koru nei tara ka teka, kaba e Sunahan e antunana. E Sunahan e antunana tara mamana ka hoboto.” YD+ Ba nori i asingoto koruto me poier, “Gesi tsiponi te antunan ka hanigana?” C1 E tutu koruna te ga la u a katunun moni tara Nipepeito tere Sunahan, te mar tutu has uana a kamel te katsin sipina tara tsi tabutu tara salum.” ,BQ Bu katunun tsitsilo i asingoto neto u ranga i tanen. Be Iesu e poe lelina i taren, “A ma tsi galapien, a panna toukui te gi tasu u tara Nipepeito tere Sunahan. >Au Be Iesu e tara habirits uana turu katunun tsitsilo i tanen me poiena i taren, “U barebanana tara moni e ka mer romana a toukui pan te gi tasu uen tara Nipepeito tere Sunahan.” @7 Ba poata te hengoeia a katun u ranga teka ba nonei e mata papala koruna ba te la poutsuna me tatagina, taraha nonei e ka mei a man ka man para koru. )?K Be Iesu e tara uana i tanen me ngil korue nen me poiena, “A toa patu a ka te ka noana. Alö go na haholin a mamana ka hoboto i tamulö ba te hala nem a moni turu katun te moar ta moni, ba lö te na ka memou romana a mamana ka a niga koru i Kolö. Ba lö te toan la gono memu molia.” > Ba katun e poiena, “Tson Hihatuts, poata tu pien noaia lia ba te la noana i romana, alia u hengo hanigei a man masaka hoboto teka.” g=G Alö e atei silem a man masaka tere Sunahan. E kato uana: ‘Ma hipulimi. Ma tsikolomi. Ma kopkopmi. Ma gamogamomi. Ma gamogamo nami a man ka tara tana katun ba te luemiu. Hapan iam e tamamilimiu ne tsinamilimiu.’ ” < Be Iesu e rangatse nen, “Tara naha te poe memi lö alia a niga? E moa ta toa ta katun te ga niga. E Sunahan a toa puku te nigana. ^;5 E Iesu e hatania leli a nilala i tanen ba toa tson e pieta uanama i tanen me mi hatukununa i matanen me rangatse nen, “Tson Hihatuts a niga, aha te go kati lia ba lia te luegu a nitoatoa te ka nitoana?” _:7 Ba nonei e lukutu ranen me halakopena a limanen i taren me kalala ranen. A tson moni D9 Alia e hatei hamana rago limiu, a katun te ma hengo hanige nei u ranga tere Sunahan te mar hengo uana a pien, a katun teka e ma antuna nei te go tasu uen tara Nipepeito tere Sunahan.” g8G Be Iesu e tarena a ka teka me raharahana me poiena turu katunun tsitsilo, “Haka riam a galapien gi la uama i tar ba limiu te ma hapiu ramien. Taraha, a Nipepeito tere Sunahan e ka uana tara mar katun te kato uana teka. 7 U barebana mi polasa reia a galapien tere Iesu te go sebele merien e Iesu ba te kalala ranen, kaba u katunun tsitsilo i hapiu ren. 6+ Na tahol te tapolasa hakapa ba nena a tson i tanen ba te hitöl mena tana tson, nonei e hahaloku hasina.” E Iesu e kalaler a ma tsi galapien @5y Ba nonei e poiena i taren, “A katun te pekoena a hitöl i tanen te rama mena neien a tahol i tanen ba te tölena a tana tahol e tsikolona ba te kato homiena a tahol tutun i tanen. d4A Poata ti kopis pouts uen i luma, bu katunun tsitsilo i na rangatseto e Iesu tara ka teka. ^35 Na katun e ma tatei puresie nei romana a ka teka te haka gono hakaper e Sunahan.” 2 Ba nori u muntahol teka te here roi romana a toa katun.’ Ba nori te ma here lel roi a elasolana, kaba nori e here taleri a toa katun. {1o Te poe bei e Sunahan, ‘A tson e la ba nena romana e tamanen ne tsinanen ba te na ka gono mena a tahol i tanen. p0Y Kaba i mam koru, poata te habuteia e Sunahan a mamana ka, ba nonei e katoeto a katun a tson na tahol. m/S Be Iesu e ranga mera nen, “E Moses e koloto beri limiu u masaka teka taraha alimiu e baku-tumiu. .9 Ba nori e ranga palisir, “E Moses e haniga te go koloto meni a tson u pepa te poiena a hitöl e tapeko, ba te toan hala ba nena a tahol i tanen.” Y-+ Be Iesu e rangata palisina, “Sahu masaka te halari e Moses u tubumilimiu?” /,W Bu Parisi e la uarima i tanen me mi katsin torohane ren. Ba nori te poier, “U Lo i tarara e haniga nena te go hatapolasa hakapa ba meni a tson a tahol i tanen?” H+  E Iesu e la ban a han teka me la uana tara provins i Judia me aroho uana tara Ramun olo i Jodan. Bu katun u para e mi gonogono lel ria i tanen, ba nonei e hatuts pon ranen te roron kato uen. U*# 2U sol u ka u niga. Kaba te taia ba nena u sol a nitatasena i tanen, ba lö te mar hatatasena halona pouts mena mien ime? E moa. Na limiu go here hasemi u sol ba limiu te hiakaka haniga hobotomiu.”B)} 1“A man nitiama te butu roa romana turu katun hoboto e here hase roi romana u tula ba te kato haniga rano ra, te kato has uana u sol te haka menari tara kannou ba te kato hanige nen. }(s 0Tara makum teka u kakaminei te nounouer u tuanreina u mate e ma tatei mate roi romana, nu tula e ma hoseri romana. ' /Na te ga kato homieia a matamulö alö, bara, has ba talein ba te ba namen. Taraha, e nigana te go ka meni lö u toa u mata ba lö te toan tasu mia tara Nipepeito tere Sunahan. Kaba e omina te go ka meni lö u huol u mata ba nori te lapo ba naria lö i hel. }&s .Tara makum teka u kakaminei te nounouer u tuanreina u mate e ma tatei mate roi romana, nu tula e ma hoseri romana. % -Na te ga kato homieia a moumulö alö, bara, ngats kots talei ba te ba namen. Taraha, e nigana te go ka meni lö u mou u korus ba lö te toan luem a nitoatoa te ka nitoana. Kaba e omina te go ka meni lö u huol u mou ba nori te lapo ba naria lö i hel. }$s ,Tara makum teka u kakaminei te nounouer u tuanreina u mate e ma tatei mate roi romana, nu tula e ma hoseri romana. 9#k +Na te ga kato homieia a limamulö alö, bara, ngats kots talei ba te ba namen. Taraha, e nigana te go ka meni lö u ualima u korus ba lö te toan luem a nitoatoa te ka nitoana. Kaba e omina te go ka meni lö u huol u ualima ba lö te la uam tara hanin hahuna i hel, turu tula te ma tatei hoseri romana. ;"o *E Iesu e ranga noa me poiena, “Sanena ta toa ta katun e ga katsin amusia a toa pien i gusur a galapien teka te hamana uar i tar ba pien te hapolasa ba nanou a nihamana i tanen, e niga balana te gi kits mam meni u katun a toa hatu pan i totolongolona katun teka ba te na harukue rien i gusuna loul. U!# )Alia e hatei hamana rago limiu, a katun te ateina alimiu u katun i tar ba te haua ranoi limiu ta tsi ramun, a katun teka e lu hamane nou romana u hamatana i tanen.” U hiamus te kato homiena a nihamana 6 g (A katun te ma pal ranei ra e haniga rano ra. *M 'Be Iesu e poiena, “Alimiu e ma tatei ranga hapiu namien, taraha a katun te katoena a mirakul ba te poiena a solor e ma antunan ranga homi boroboro nanoi lia. R &Be Jon e poiena i tanen, “Tson Hihatuts, alam u tarema a katun te poa a solomulö ba te tsuga ba rena u mate u omi. Ba lam u ranga hapiu naten, taraha nonei e ma ka neia tara pala i tarara.” V% $Ba nonei e luena a toa pien me hatuole nen i mataren. Ba nonei e lukutu nanen me poiena i taren, “A katun te haniga benoi lia a toa tara galapien teka e haniga hase nolia. Na katun te hanige nolia e ma hanige noi lia pepeisa, kaba e here nei e haniga hasena e Sunahan te hale molia.” A katun te ma pal ranei ra e haniga rano ra I  #Be Iesu e gumuna me ngö renama a 12 a katunun tsitsilo me poiena i taren, “A katun te ngilin tsunono panina e ga kato hatetenei korui a peisanen ba te kui haniga beiena u katun hoboto.” ]3 "Kaba nori i ma ranga palise ien, taraha nori i hiangenangena silema esi te panina. "= !Nori i na tukuia i han i Kapeneam. Ba poata ti tasu hakapa ien i luma be Iesu e rangata ranen, “Alimiu e hihirangatsi namuma a neha i maroro?” uc Kaba nori i ma atei silei te ranga uaien, ba nori e matouter te gi rangata sei menien. A katun te kapanina  Taraha, nonei e hatutsir u katunun tsitsilo i tanen me poiena i taren, “Alia tu butun katunuma e na hala naroa romana tara pal tson te na kato hamatie riou romana lia. E kato hamate hakape riou lia, ba i murina u topisa u lan ba lia te takei pouts gou romana.”  Nori i la ban a han teka ba te sila ria i gusuna provins i Galili. Ba nonei e rama neto a barebana e gi atei sil ime te ka ien. A{ Be Iesu e poieto i taren, “Alimiu go singo hatala uam tere Sunahan. E moa ta taina ta maroro te ga tatei tsuga ban a mar mate a omi teka.” E Iesu e ranga lelin a tou mate i tanen &E Ba poata te tasuia e Iesu i luma, bu katunun tsitsilo i tanen e rangata hamouse ren me poier, “Tara naha te ma antunan tsuga ba mena mulei lam a mate?” R Kaba e Iesu e lui a limana pien me las hatakeie nen ba nonei e tuoluna. 8i Ba mate e ku hohomina ba te kato hapetepetete hapan koruena a pien me koul ba nanen. Ba tuanreina pien e here nei a mate, bu katun u para e poier, “Nonei e mate hakapa.”   Be Iesu e tarena a katun a para ti la gugono uama i taren, ba nonei e ranga sisi mena a mate a omi me poiena, “Alö a mate te habiruem na te hasiköem a katun, alia e ranga mego lö, koul ban a pien teka ba lö te ma tatei sei lel korue mien romana.” ~u Ba tamana pien e toan ranga hapanina me poiena, “Alia e hamanagu. Alö go taguhema a nihamana a tetenei i tar.” +O Be Iesu e poiena i tanen, “Tara naha te poe sile mulei lö, ‘Te go antuna u lö’? A katun te ka mena a nihamana e antunan kato nena a mamana ka hoboto.” /W A poata a para a ka teka e katsin kato hamatie ien ba te harus bene ien u tula nu ramun has. Alö go tatagi rema lam ba te taguhu remu malam, te go antuna u lö.”  Be Iesu e rangatsena e tamanen, “I hangisa te taniaia a markato teka i tanen?” Be tamanen e poiena, “Te pien tetenei noa ien. R  Ba nori e mi piou narien i tanen. Ba poata te tare ien e Iesu, ba mate e toan kato hapetepetete hapanena a pien, ba nonei te rusuna turu tsikitsiki ba te hula tabtabililina ba rungnen e poueipoueina. * M Be Iesu e poieto i taren, “Alimiu u hei barebanar i romana e hahamana korumiu. Alia e soso koru megu a nihahamana i tamilimiu. Mi piou namia a pien i tar.”   Poata te seie nen a mate ba nonei te lapo piou nena a pien i puta, ba runguna pien e poueipoueina bu lihonen te ngilingilikina ba tuanreinen te soei hobotona. Alia e tahul ragula u katunun tsitsilo i tamulö te gi tsuga ba menien, kaba nori e ma antuna lilei.” ] 3 Ba toa katun te kaia i gusuna a barebana e ranga palisina, “Tson Hihatuts, alia e mi piou nia a pien tson i tar i tamulö, taraha a toa mate a omi e seseie nen ba te kato habirue nen. Kaba alö e ma ka mulei. Z - Be Iesu e rangata ranen me poiena, “Alimiu e hiangenangena silemiu a neha?” {o Ba poata ti tareia a barebana e Iesu ba nori te asingoto korur ba te toan pieta uar i tanen me hatsisoasa naren. :m Poata ti hihitupali merien a palair u katunun tsitsilo, ba nori e tarer a katun a para koru ti gono. Bu tson hihatuts turu Lo e hiangenangena gono mer u katunun tsitsilo. U# Alia e hatei rago limiu e Ilaitsa e la hakapama, ba barebana i kato sile teien a mamana ka hoboto ti ngile ien, ti mar koloto menien turu Buk u Goagono.” E Iesu e kato haniga poutsi a pien tson a biru xi Ba nonei e ranga palisina, “E Ilaitsa e mam pouts hamana nama te go mi kato hamatskö meni a mamana ka. Kaba tara naha has te ranga nena u Buk u Goagono alia tu butun katunuma e sagohe gou romana a kamits pan ba nori te sigale rio lia?  Ba nori e rangatser e Iesu, “Tara naha te poe menari u tson hihatuts turu Lo e Ilaitsa a propet e ga mam nema romana e Mesaia?” ,Q Nori i hengo u ranga i tanen ba te hiarangrangatar me poier, “Aha nonei u mouna u ranga teka te poiena, ‘Alia e takei pouts gou romana tara tou mate?’ ” { Poata te koul pouts men turu pokus, be Iesu e ranga hatagala mera nen me poiena, “Alimiu go ma hateiemi ta toa ta katun a ka te tare mula limiu, antunana tara poata alia tu butun katunuma te takei hakapa pouts gou romana tara tou mate i tar.” oW Ba nori e songots hula tarar ba te ma tara sabieri ta tan ta katun. E Iesu pepeisa te ka gono meren. 1[ Ba toa koasi e butuna me hoho kap ranen, bu toa u ranga e butu nama i gusuna u koasi me poiena, “Nonei a Pien Tson a tsomi koru i tar teka. Alimiu go hengoe men.” ~u E Pita e mar ranga u teka taraha u katunun tsitsilo i matout koru be Pita e ma ateie nei a saha ka te go ranga nen. ,~Q Be Pita e poieto tere Iesu, “Tson Hihatuts, e nigana te ka ria ra teka. Alam go kato a topisa taluhu, a toa i tamulö na toa tere Moses na toa tere Ilaitsa.” i}K Be re Ilaitsa mere Moses u propetir i manasa ti mate e butu ria i mataren me ranga mer e Iesu. o|W I murina u tönomo u lan e Iesu e lui e Pita mere Jemis ne Jon me la gono mera nen. Ba nonei e na piou ranen i iasa turu toa u pokus pan ba nori te na ka pepeisar. Ba peisanen e palisina i mataren, bu hasobu i tanen e kankanaha hamanasana ba te hiaka koruna. E moa ta toa ta katun te ga antunan kato hahiaka meni u hasobu te mar hiaka u u hasobu teka. }{ u Be Iesu e ranga lelina i taren me poiena, “Alia e hatei hamana rago limiu, a palair u katun e ka ria teka te ma materi romana e popona te gi tara menien a Nipepeito tere Sunahan te butu menama romana a nitagala pan.” A peisane Iesu e palis 7zg&A hei barebana i romana i hapolasa hakapi e Sunahan ba te kato homir. Kaba sanena ta katun e ga matsingolo nio lia nu ranga i tar tara poata a omi teka, ba lia tu butun katunuma e matsingolo has nagen romana tara poata te la gono meguma romana lia u angelo u niga turu ualesala pan tere Tamar.”Zy-%E moa koru ta ka te ga antunan hala nen ba te lu poutse nei a nitoatoa i tanen. 3x_$Te ga lueia ta katun a man ka hoboto tara han i puta ba te toan taia ba nena a nitoatoa te ka nitoana, ga mamana ka teka e mar taguhu halona mena noien ime? E moa tala. w1#Taraha, a katun te ka mena u hakats pan te go haka haniga meni a nitoatoa i tanen ba te peits nanen i tar, nonei e na hatia tun noa hase nen romana. Kaba a katun te hatia sile nei a nitoatoa i tanen te ngil koru mena neien lia nu Bulungana u Niga, nonei e sabie nen romana. [v/"Be Iesu e ngö rena a barebana nu katunun tsitsilo i tanen e gi la uama i tanen. Ba nonei e poiena, “Te ngilin la gono mena molia ta katun, e ga solopali a peisanen, ba te hanigana te ga sagoho menien u kamitsina te kukute mena neien lia te mar kato uana a katun te soatsena a korusena tara tou mate i tanen, ba te la gono mena molia. ru]!Kaba e Iesu e habirits me tara uana turu katunun tsitsilo i tanen ba te ranga hapiu mena e Pita me poiena, “O Satan, la hatalisila. Alö e ma hakats nami a man ka tere Sunahan. Alö e hakats tun talasi nem a man ka tara katun.” tta Nonei e ranga halesala koru merien a ka teka. Be Pita e lu hatalisena e Iesu me tanian ranga hapiu nanen. QsE Iesu e tanian hatutsri u katunun tsitsilo i tanen a tou kamits i tanen me poiena, “Alia tu butun katunuma e go sagoho koru romana a kamits pan, bu pal kapan nu pris pan nu tson hihatuts turu Lo e tori hasoala nario romana lia. Alia te atung hamatie riou romana, ba i murina u topisa u lan ba lia te takei poutsugu.” rBe Iesu e ranga hatagala mera nen, “Alimiu go ma hatei nami lia ta toa ta katun.” E Iesu e rangein a tou kamits na tou mate i tanen qBa nonei e rangata ranen, “Ga limiu e ngöe milia esi?” Be Pita e ranga palise nen, “Alö e Mesaia te hopu kapin e Sunahan.” `p9Ba nori i ranga palisito, “Palair u katun e poier alö e Jon a Tsonun Baptais, na palai e poier alö e Ilaitsa, na palai e poier alö a tai turu propet ti mate hakapa me takei poutsum tara tou mate i tamulö.” To!E Iesu nu katunun tsitsilo i tanen i la u turu han i rehina i Sesaria Pilipai. Nori i la noaia i maroro ba nonei e rangata ranen, “Poata te ranga naria lia a barebana, nori e ngöe rilia esi?” "n=Be Iesu e poiena i tanen, “Alö e moa te go la pouts u i han teka.” Ba nonei e hala pouts mena teien i han i tanen. E Pita e ngöei e Iesu e Mesaia 4maBe Iesu e hatakopo lelena a limanen i matana katun. Ba poata teka a katun e torohanan tara koru ba matanen e niga pouts talana, ba nonei te tara hanige iena a mamana ka. l Ba katun e hala seiena a bakunen me poiena, “Alia e tara hakurukuruhanegu u katun te hula lar, kaba nori e hereri a roei.” LkBe Iesu e pile nena a limana katun a matakiau ba te lase nen me la ba ner a tsi han. Be Iesu e kahusuna i matana katun me hatakopena a limanen i tanen me rangatse nen, “Alö e tarem ta ka?” ?jwNori i tukuia tara tsi han i Betsaida ba barebana e la merima a toa katun a matakiau. Ba nori e mi piou narien tere Iesu me ranga hatatagi-torir te go sebele u e Iesu i tanen. uicBa nonei e rangata ranen, “Ga limiu e ma atei noa hasmi?” Iesu e kato haniga poutsi a katun a matakiau ?hwBe Iesu e rangata lelina, “Na poata tu poseposeia lia a tohit a beret tara 4000 turu katun, ba lahisa kalobaka nouba tu onge iam limiu?” Ba nori e ranga palisir, “A tohit.” &gEPoata tu poseposeia lia a tolima beret tara 5000 turu katun, ba lahisa kalobaka nouba tu onge iam limiu?” Ba nori e ranga palisir, “A 12 a kalobaka.” "f=Alimiu e ka memiu u mata. Tara naha te ma tara memi limiu? Alimiu e ka memiu u talinga. Tara naha te ma hengo memi limiu? Alimiu u solopala hakapa iam? eE Iesu e atei sil nori i hakatsin u yis tun ba te ma hakats neri u hihatuts u omi turu Parisi na tere Herot. Ba nonei e poiena, “Naha te hiararanga nemi limiu, ‘Ara e moa ta beret’? Alimiu e ma hahatongo noami? Alimiu e ma atei noami? A bakumilimiu e tutuna? idKBa nori e hiararangar me poier, “Nonei e ranga nanei a ka teka taraha ara e moa ta beret.” EcBe Iesu e ranga hatagalana i taren te gi ma hengoe ien u hihatuts u omi turu katun me poiena, “Alimiu go tara kap haniga iam ba te hanei silemiu u yis turu Parisi nu yis tere Herot.” ~buU katunun tsitsilo i solopalema te gi soata mena mei ta beret. A toa puku a beret ti ka meien tara tsi tolala. La Ba nonei e la ba rena a barebana, ba nonei nu katunun tsitsilo i tanen e na osa pouts ria tara tsi tolala me la uar i hapalana ramun a perperere. U haharoeina tara yis turu Parisi na tere Herot `% Be Iesu e sökana koruna i torinen me poiena, “Tara naha tsiponi ba limiu a hei barebana i romana te ngilin ruto namiu a mirakul te ga harutein a nitagala tere Sunahan? Alia e hatei hamana rago limiu, alia e ma haruto nagoi ta mirakul tara hei barebana i romana.” C_ Palair u Parisi i lama ba te mi tanian ngene ier e Iesu. Nori i katsin torohane ien. Ba nori i rangatse ten te ga kato beme rien ta mirakul te ga harutein a nitagala tere Sunahan. A^{ Be Iesu e hala ba rena u barebana ba te toan osa gono merena u katunun tsitsilo i tanen tara tsi tolala. Ba nori e la uar tara provins i Dalmanuta. U Parisi i ngilin tarein a mirakul []/ Bu katunun tsitsilo e gone ier u nouba me antunana tara tohit a kalobaka suputu. b\=Ba barebana hoboto e nour me masulur. A barebana teka i sukuskuia tara 4000 tara katun. A[{Nori i ka has mei a man toa man iena man tetenei. Be Iesu e haniga uana tere Sunahan tara ma tsi iena teka ba te ranga merena u katunun tsitsilo e gi molamola has rien a ma tsi iena. Z Be Iesu e ranga mereto a barebana e gi gumia turu tsikitsiki. Ba nonei e luena a tohit a beret me haniga uana tere Sunahan me posepose ienen. Ba nonei te hala rane ien u katunun tsitsilo i tanen e gi molamola rien u barebana. Ba nori e mar kato uar teka. dYABe Iesu e rangatato, “Lahisa beret te ka memi limiu?” Ba nori e poier, “A tohit.” 'XGBu katunun tsitsilo i tanen i rangatse ten me poier, “Ime te mar sabe halona mena roi ra ta kannou tara latu pinopino teka te gi hanou rira u barebana?” (WITe go hala pouts merien lia turu han i taren ba te ma nou noari, ba nori te na tutupulala meriou a bes i maroro. Taraha, a palai i lama turu han i lehana.” V/Ba nonei e poiena, “Alia e tatagi koru regu a barebana teka, taraha nori i ka gono meio lia turu topisa u lan ba kannou i taren e kapa koruna. RU Tara poata teka a barebana u para koru i gono lelia tara toa makum ti hengo menien e Iesu. Poata te kapaia a kannou i taren, be Iesu e ngö rena u katunun tsitsilo i tanen ba nori e la uarima i tanen. *TM%Ba barebana hoboto ti hengo ren te asingoto koru siler a ka teka, ba nori te poier, “A mamana ka hoboto te katoe nen e nigana. Nonei e kato haniga pouts rena u talingatu ba nori te hengo poutsur, na nonei e kato haniga pouts has rena u mia-makum ba nori te ranga haniga poutsur.”S-$Be Iesu e ranga hapanina i taren, “Alimiu go ma hateiemi ta toa ta katun.” Nonei e raranga hapan noa has kaba nori i na hahatei noa talasi. R#Ba i teka puku a talingana katun e hengo poutsuna na mianen e niga hakapa poutsuna ba nonei te ranga haniga pouts talana. Q"Be Iesu e tara sei uana i iasa i Kolö me husatakana me poiena tara katun, “Epata.” U ranga teka e poiena, “Tasoku.” #P?!Be Iesu e lue nen me la ba mera neien u katun tara makum a ski. Be Iesu e hasogeto a man kabelenen turu talingatu me kahusuna me sebelena i miana katun. 'OG Ba barebana e la merima a katun a talingatu na mianen has e makmakum. Ba nori te na ranga hatatagi-tori ria tere Iesu te go hatakopo meni a limanen i tanen. JN E Iesu e la ba nela a ma tsi han i rehina taun i Taia ba te na silana i rehina tana taun i Saidon. Ba nonei e sila hasina i iahana Dikapolis ba te tukuna tara Ramun a Perperere i Galili. :MmBa tahol e la poutsuna i han i tanen ba te na sabe poutsena a pien tahol i tanen e opuia tara inana. A mate e la ba hakapa nen. E Iesu e kato haniga poutsi a katun a talingatu 2L]Be Iesu e poiena tara tahol, “Alö e tatei la poutsum i han i tamulö, taraha alö e ranga palis haniga mula. A mate e la ba hakapa nelala a pien tahol i tamulö.” FKBa tahol e hatanganato me poiena, “E manana, Tson Hihatuts. Kaba u muki te kar i kopina u tebol e nou haser a ma tsi kukoto tara galapien.” Be Iesu e atei sileto nonei a tahol e hakats u teka: u Jiu i ngöri u katun halhal u muki, kaba u katun halhal i tatei lu noa hasi a palabina man ka man niga tere Sunahan. WJ'Be Iesu e ranga palisina me haharoei nena u Jiu nu katun te halhal ria turu Jiu me poiena, “Gi hanou mam bir a galapien. E ma niga nei te go lu meni lam a kannou tara galapien ba te lapo rami u muki.” VI%A tahol teka a toun Pinisia tara provins i Siria, a pal barebana i tanen te halhal ria turu Jiu. Ba nonei e ranga hatatagi-torina tere Iesu te go tsuga ba menien a mate a omi tara tsi pien tahol i tanen. /HWNa toa tahol e ka mei a tsi pien tahol i tanen te sinasahaia tara mate a omi. Ba tahol teka e hengoin e Iesu ba te la boroborona i tanen me na hatukununa i matanen. fGEE Iesu e la ban a han teka ba te la uana tara toa han i rehina a taun te ngöeri i Taia. Ba nonei e tasuna tara toa luma ba te rama nena a barebana e gi atei sil te ka uen teka. Kaba a barebana i sabe noa hase ien. FA mamana ka a omi hoboto teka e tuhana nama i iogana tara katun ba te kato hakorkoriane nen.” A nihamana tara toa tahol $EAA mamana ka a omi e butu nama i iogana tara katun, i torinen: u hakats u omi na tsikolo na haloku na kop na hipuli na tsikolen a katun a hitöl na matesil a man ka tara tana katun na markato a omi. Na gamogamo na markaton hamatsingolo tua nu hiomi nu tuts na hipus nu hirata u omi. qD[Ba nonei te ranga lelina, “A ka te lakasa nama i runguna katun, nonei a ka te kato hakorkoriane nen. xCiTaraha, e ma tasu nei turu tori hamana te here nei u namnamei i tanen. Kaba e tasu talasina turu mukolo tun i tanen ba te la sokuna i ielesala turu tuanreinen.” (E Iesu e ranga u teka ba te poiena a mamana mar kannou e tatei noue ier.) BB}Be Iesu e poieto i taren, “Alimiu e ma atei noa hasmi? Ga limiu go atei sile iam a ka te kana i ielesala tara katun ba te lana i iogana i tanen e ma antunan kato hakorkoriane neien. wAgPoata te la ba ria e Iesu a barebana me tasuna i luma, bu katunun tsitsilo i rangatse teien u haharoei teka. 8@kA katun te atein hengona e ga hengo haniga.” T?!A ka te kana i ielesala tara katun ba te lana i iogana i tanen, a ka teka e ma antunan kato hakorkoriane nei a katun teka. A ka talasi te lakasa nama i iogana tara katun te tatei kato hakorkoriane nen. >E Iesu e ngö lelir a barebana te gi la uama i tanen me poiena i taren, “Alimiu hoboto go hengo mia i tar ba te hengo hanigamiu. ]=3 Ba nonei a katun teka e ga ma taguhi e tamanen tsi e tsinanen.’ Te mar ranga uami limiu. E kato uana teka ba limiu te hatuts hiton namiu u markato turu tubumilimiu ba limiu te hipus namiu u ranga tere Sunahan. Na palair a man markato u para te katoe milimiu e kato has uana i iesana.” A man ka te kato hakorkoriana hamana rena u katun K< Kaba u hihatuts i tamilimiu e poiena, ‘A katun te ka mena a ka te tatei taguhena e tamanen tsi e tsinanen, nonei e tatei poiena, A ka teka a Korban (a mouna u ranga teka, A ka tere Sunahan). 0;Y Te poe meni e Moses, ‘Hapan iam e tamamilimiu ne tsinamilimiu,’ me poe hasena, ‘A katun te ranga homi nena e tamanen tsi e tsinanen e gi atung hamate korui.’ :3 Ba nonei e ranga lelina, “Alimiu e atei koruemiu te go habirits ba menami u ranga tere Sunahan ba te pile kap namiu u markato peisa i tamilimiu. 9{Be Iesu e poiena, “Alimiu e hapolasa ba nemiu u ranga tere Sunahan ba te pile kap namiu u markato turu katun tun.” 89Nori e mastei hatsunone rio lia, taraha nori e roron hihatuts ner a man markato turu katun tun, ba te poier nonei a man markato tere Sunahan.’ ” 7#Be Iesu e ranga palisina i taren, “E Aisaia e ranga hamana rio limiu i manasa. Alimiu u katun u gamogamo te koloto u e Aisaia me poiena,‘E Sunahan e poiena,U katun teka e hatsunono meri lia u ranga tun i taren, kaba a toriren e lehana ba neno lia. Q6Bu Parisi nu tson hihatuts turu Lo i rangatse ieto e Iesu me poier, “Tara naha bu katunun tsitsilo i tamulö te ma kukutieri u hihatuts turu tuburara ba te nou tsipon mer u ualima u korkoriana?” |5qNa nori e ma tatei nou haseri a man ka te lue rimen tara toana ba te ma galus mameri. Na nori e kukute haser a palaina man markato u para ti luen. Nori e mar galus haniga has menari a gotana na tabeli na sospen kapa ti mar ranga u u tuburen. +4OU Parisi nu Jiu hoboto e kukutier u hihatutsuna turu tuburen. Nori e ma tatei nou mamri te ma galus noa mena rien a limaren te mar ranga uana u lo turu tuburen. t3aBa nori e tarer a palabir u katunun tsitsilo i tanen ti nou a kannou i taren me hakats tunur ba te poier, “Nori e nou mer u ualima u korkoriana.” U katunun tsitsilo tere Iesu i ma mar galus meni a limaren ti mar ranga u u Parisi. X2 +U Parisi nu tson hihatuts turu Lo ti lama i Jerusalem i gonogono hahis e Iesu. 61e8Ba tara mamana makum te la u e Iesu, tara taun nu han pan nu han u tetenei, bu barebana te soata rer u katun ti ka mei u nimate ba te la mera rien tara man makumun tago. Ba nori e singo hatatagi ria i tanen te gi hasebele u i runguna u hasobu i tanen. Nu katun hoboto ti sebele ien i niga pouts.70g7Ba nori e hula pieta uar turu luma hoboto me soata rarima u katun ti ka mei a nimate. Nori i soata rame ien u poapoa me la mera rien tara makum ti hengo nen te kaia e Iesu. R/6Ba nori e la ba ner a tsi tolala bu katun i marei hamanase ieto e Iesu. a.;5Nori i la harohi a ramun a perperere me na hasung hapasana ria i han i Genesaret. -54Ba nori e ma atei sil haniga korueri ime te mar mouna u a mirakul te kato e Iesu turu beret. A bakuren e tutun a ka teka. E Iesu e la u i Genesaret u,c3Ba nonei e osa gono mera nen tara tsi tolala ba lomolomo e selohona. Bu katunun tsitsilo e asingoto korur. +2Taraha, a poata ti tara hobotose ien nonei ba nori e matoutu korur. Be Iesu e ranga hamanasa mera nen, “Ma matoutmi. Alia ba.” h*I1Kaba nori i tare ien te la uen i ramun ba nori e poier, “A liliahanei!” ba te hani naren. P)0Ba nonei e tare ieto u katunun tsitsilo i tanen i lagi susua mei a lomolomo. Ba tara sukusukuna lunlan ba nonei e la uana i taren me tatala silana i ieluna ramun. Ba nonei e katsin la karasa ranen. n(U/Ba ka e bong hakapana ba tsi tolala te kana i gusuna ramun be Iesu te ka pepeisana turu tsikitsiki. `'9.Nonei e hala hakapa raien ba te kete uana turu pokus te go na singo uen tere Sunahan. 5&c-Be Iesu e toan hosa rena u katunun tsitsilo i tanen tara tsi tolala ba nori te mam naren i Betsaida i hapalana ramun a perperere. Ba nonei e hala ba rena a barebana. j%M,Ba turu katun ti nou u beret, a pal tson i popoia turu 5000. E Iesu e tatalaia i ieluna u ramun |$q+Bu katunun tsitsilo e gone ier u makumun beret nu iena ti masul ba neien me antunana tara 12 a kalobaka a saputu. /#Y*Ba barebana hoboto e nour me masulur. ")Be Iesu e luena a tolima beret na solana iena me tara sei uana i Kolö me hanigana tere Sunahan. Ba nonei e posepose iena u beret me hala rane ien u katunun tsitsilo i tanen e gi molamola rien u barebana. Ba nonei e molamola hase iena a solana iena i taren hoboto. !(Ba barebana e hagum ria tara ma tsi hagum. A toa hagum e antoeia turu 50 u katun, na tana u hagum u 100 u katun, ba te kato talasina. | q'Be Iesu e ranga merana u katunun tsitsilo i tanen e gi hagum gonogono kalakala ria u barebana turu garas u bibil. 4a&Be Iesu e rangata ranen, “Lahisa beret te ka memi limiu? Na tara muma.” Poata ti sabie men u beret ba nori e mi hateie ren, “A tolima beret na solana iena puku.” s_%Be Iesu e ranga palisina, “Alimiu peisa te go hala ramien ta kannou te gi nouen.” Ba nori e rangatar, “Alö e ngilem alam go na hol ta beret antunana turu 200 denarius te popona tara hihol turu 200 u lan ba te hanou ramien?” iK$Hala bar a barebana ba nori te la uar turu han te sukusukur ba te na holer tera tsi kannou.” #A ka e sukusukun lahibong bu katunun tsitsilo e la uarima i tanen me poier, “E lahibong hamanasana kaba e moa ta han tara makum teka. r]"Poata te koulia e Iesu tara tsi tolala ba nonei te tara rena u katun u para koru teka. Ba nonei e tatagi koru ranen, taraha nori i herei u sipsip ti moa ta katunun taratarakap i taren. Ba nonei e tanian hatuts rane ien a ka a para. $A!Bu katun u para i tara raten ti la uen me marei hamanasa raren. Ba nori e la ba ner a han hoboto me pipieta mam uar tara makumun han te gi na hasung ien. R Ba nori e osa peisa ria tara tsi tolala me la uar tara toa makum a ski. a;U katun u para koru i la hiton uama tere Iesu ba nonei nu aposol i tanen te moa talar ta poatan nou i taren. Ba nonei e poiena i taren, “Ara gi la pepeisa u tara makum a ski ba limiu te tatei na gamon husamiu.” s_U aposol i kopis uama tere Iesu me mi hatei rien a man ka ti katoe men na man ka ti hihatuts namen. 5Bu katunun tsitsilo tere Jon e hengo ner a ka teka me mi soatser a tuanreinen me na hahonge rien tara kioun mate. E Iesu e hanour u 5000 tara katun }}zzyjywwv>uxu tscrqpp ornnZmlkjZi~i(hgg9feeFd=chbPa`__c^^3]\[ZYY=XWW7VcUTRQQQP>OzNNMGLvLK$JHHNGFFLE-DDCBBA@+>==W<;; 987665?4322s100/ --h,+*))4'&%$$G##["! =5v?B?L|!7!  ?2r[rjfMBe Iesu e poieto i taren, “Alimiu hoboto e matout mou ba te la ba nemou lia, taraha e Sunahan e mar ranga u teka turu Buk u Goagono: ‘Alia e atunge gou romana a katunun taratarakap bu sipsip te bus satar romana.’ eBa poata ti köme ien u toa u köman lotu, ba nori e la uar turu Pokus tara Roein Olip. E Iesu e hatei mamin te go holis u e Pita 2d]Alia e hatei hamana rago limiu, alia e ma tatei ua lel korue goi romana u wain antunana tara poata te ue gia romana lia u wain u tsimus tara Nipepeito tere Sunahan.” c-Be Iesu e poieto, “Nonei u rahatsing i tar teka te kato hatagale nou u rangan kits u tsimus tere Sunahan na te takis bera nou u katun u para. b{Ba nonei e lu lelena a gotana wain me haniga uana tere Sunahan me hala rane ien, ba nori e ua hoboto ria i tanen. =asNa tara poata ti nou ien, be Iesu e lueto a beret me haniga uana tere Sunahan me poseposie nen me hala rane ien. Ba nonei e poiena, “Lu iam. Nonei u tuanrei i tar teka.” n`UAlia tu butun katunuma e mar mate uagou te ranga u u Buk u Goagono. Kaba a niomi pan koru tara katun teka te haruto nenoa lia turu pakö i tar. Sanena ti ma posei nonei a katun teka, sane niga balana i tanen.” A komunio tutun |_qBe Iesu e ranga palisito, “Nonei a toa tara 12 a katun teka te kana gono menei lia a beret tara toa pelet. ]^3Bu katunun tsitsilo e toku talar me rangata uase ren, “Esi, alia romana?” <]qNa tara poata ti nou ien turu tebol be Iesu e poiena, “Alia e hatei hamana rago limiu, a toa i tamilimiu e haruto nenoa lia turu pakö i tar, a katun te nou gono mera nora.” X\)A ka e lahibong hakapa be Iesu e la gono memato a 12 a katunun tsitsilo. .[UBu katunun tsitsilo i lato me la uar i taun, ba nori e na sabier a mamana ka te kato u te ranga uama e Iesu. Ba nori e kato hamatsköer a kannouna turu Paska. RZBa nonei te toan haruto ranoi limiu a toa rum pan te kana i iasa te haholasa hakape lila na te kato hamatskö hakape lila. Ba limiu te na kato hamatskö mame mou a kannou i tarara tara makum teka.” SYKukute iam tara luma te tasu nen ba limiu te poiemiu tara katun terena luma, ‘Tson Hihatuts e poiena, Ime te kana a rum i tar te nou gono megoa lia u katunun tsitsilo i tar a kannouna turu Paska?’ 2X] Be Iesu e hala nena a elasolana katun i tanen me poiena i taren, “La uam i iahana taun ba toa tson te soatsena a tabeli te ka mena u ramun e tupala ranou limiu. W Turu lan tutun tara kannou te noue ria u beret te moa ta yis, u lan te atunge ria u tunan sipsip tara kannouna turu Paska, bu katunun tsitsilo e rangatser e Iesu, “Alö e ngilem alam go la u ime ba te na kato hamatsköem a kannou i tamulö turu Paska?” XV) Ba nori i sasala koru mieto ti hengo meni a ka teka me ranga hamana ner te gi hala menien ta moni. Be Judas e tanian sake nena ta maroro te go na haruto menien e Iesu turu katun teka. A kannouna turu paska U E Judas Iskeriot, a toa tara 12 a katunun tsitsilo, e la u turu pris pan, taraha nonei e na katsin harutein e Iesu i taren. T Alia e hatei hamana rago limiu, ime te rarare roa romana u Bulungana u Niga, tara mamana han hoboto i puta, ba nori te rarare riou a tahol teka ba barebana te hakats sile riou a ka a niga teka te katoe lalen.” E Judas e katsin harutein e Iesu turu pakö i tanen &SEA tahol teka e katoe lala a ka te antunan kato nanen. Nonei e hakis nelala u uapi u masi turu tuanrei i tar i mam tara poata te gi na kaho nien romana lia. 0RYU katun ti moa ta moni e ka gono nitoa mera riou limiu, ba limiu te tatei taguhu ramen tara poata te ngil mia limiu. Kaba alia e ma ka gono nitoa lel mera goi limiu. Q Kaba e Iesu e poei, “Haka ba niam. Tara naha tsiponi te ngena memien limiu? Nonei e katoe lala a ka a niga koru i tar. NPTaraha, a hihol turu uapi teka e saluhena tara 300 denarius, a holina turu 300 u lan. Sanena te hahol nala len sane nonei e tatei hala ranei a moni u katun ti moa ta moni.” Ba nori i ngene ten. OBa palair u katun ti kaia teka i raharahato me hiararangar, “Tara naha tsiponi te tsu ba mela lei a tahol u uapi u masi? ONE Iesu e kaia i Betani tara luma tere Saimon te ka mei a toba i manasa. Ba tara poata ti nou ien, ba toa tahol e tasu menama a tsi botolo tsikitsiki a tsi niga te ka mei u uapi u masi te antunaia tara hihol pan koru na ti ngöei u nat. Ba nonei e bute iena a boloto me hakis nena nonei u uapi u masi teka i bakune Iesu. 8MiBa nori e poier, “Ara e moa te gi tatei kato menien tara poata turu kinalala, taraha a barebana e namos hiagetagetar.” A tahol e hakis nia u uapi u soksoka i bakune Iesu |L sU huol u lan patu ba kannouna turu Paska turu Jiu te butu nou, na kannou has te noue ria a barebana u beret te moa ta yis. U pris pan nu tson hihatuts turu Lo i sake ta maroro te gi pile kap hamous halona menien e Iesu ba te atung hamate ren. gKG %A ka te ranga mera gilia alimiu e la has uana turu katun hoboto: tara kap haniga iam.”TJ! $Te go songots la uamen, e omina te go mi sabe merien limiu ba te sohomiu. MI #Na limiu go tara kap haniga iam, taraha alimiu e ma atei silemi i hangisa te la nama romana a katun terena luma. Nonei e la toum menama a lahibong tsi a bong roto tsi a gusuna bong tsi a lunlan. H5 "A poata teka e kato uana romana tara katun te his uana i lehana. Ba nonei te hataratara kap ranei u tsekotseko-kala i tanen a man ka i tanen, ba te hala ranei a man toa toa a man toukui i taren. Ba nonei te hateiena a katunun taratarakap tara tamana te go pepeito haniga uen. yGk !Hanei iam, na tara kap haniga iam. Taraha, alimiu e ma atei silemi i hangisa te butu nama romana a poata teka. bF= Be Iesu e poiena, “Kaba e moa ta katun te ga atei sil u lan tsi a aua te butu nama romana a man ka teka. U angelo ri Kolö e ma ateiri na lia a Pien Tson tere Sunahan e ma atei hasgi. E Tamar peisa te ateina. E3 U kolö nu puta e taia hakapar romana, kaba u ranga i tar e moa koru te go tatei taia uen romana.” E moa ta katun te ga atei sil u lan tsi a aua D% Alia e hatei hamana rago limiu, a man ka hoboto teka e butuna romana i mam tara tou mate tara palair u barebana te toatoar tara poata teka. &CE Ne kato has uana i iesana, poata te tare mia romana limiu a man ka hoboto teka te ranga nagu lalia, ba limiu te atei sile mou a poata e sukusuku koru nama. 5Bc E Iesu e ranga lel me poiena, “Alimiu go hatatei niam u haharoeina turu ngal. Poata te suluna u ngal, ba limiu te atei silemiu a poatan nou turu ngal e sukusukuna. A7 Ba lia te hala regu romana u angelo turu han hoboto i puta ba nori te na gono rarima u katun te hopu kapir e Sunahan.” U haharoeina turu roein fik @ Ba barebana te tare riou romana alia tu butun katunuma te butu guma romana turu koasi ba te la meguma a nitagala pan nu ualesala pan. ?  Nu pitopito e rus rima romana i kolö, na mamana ka a tagala ni kolö e gasir romana ba te tasula ba ner a man makum i taren. > Be Iesu e poiena, “Tara man lan i murina tara poata turu kamits teka ba pitala te kuhilina romana na tsihau e ma piri nei romana. =) Alimiu go hanei iam. Alia e hatei ragu lei limiu a mamana ka hoboto i mam tara poata te ga butu ien romana.” E Iesu e na kopisi nama romana < U Mesaia gamogamo nu katun u gamogamo te ngöeri romana a peisaren u propet tere Sunahan e butur romana. Ba nori te katoer romana u hiharuts pan na man mirakul. Taraha, te gi antuna uen ba nori te gamo rer romana u katun has te hopu kapir e Sunahan. &;E “Alimiu go ma hamanemi ta katun te ga poei i tamilimiu, ‘Tara iam, e Mesaia teka,’ tsi ta katun te ga poei, ‘Tara iam, nonei e kana i tium.’ :w Kaba a Tsunono e hopu kap hakapein te go makum u romana a poata teka. Sanena e ga moa, ba te moa hasina ta toa ta katun te ga tatei ka haniga romana. Kaba e Sunahan e peko menei romana a poata teka te go taguhu merien u katun te hopu kap reien. 9 U kamits tara poata teka e pan saluhe nena romana u kamits hoboto tara poata i manasa, tara poata i mam koru te katoeia e Sunahan a mamana ka ba te noana tara poata i romana. Na tara poata hoboto has i murimuri e moa lel ta kamits te ga kato u teka. f8E Alimiu go singo uam tere Sunahan ba ka teka te ma butu mena mei romana a poata turu hamuri. p7Y Haromana koru tara tohaliou te pikar romana na tara tohaliou te hasus rer a galapien tara poata teka. v6e Na katun te kana romana i kui e ma tatei gala pouts nei i han ba te na luena u hasobu u ngahangaha i tanen. v5e Na katun te kana romana i apu i tanen e moa te ga tatei tasu uen i luma i tanen ba te na lu bena ta tsi ka. 4  Be Iesu e poiena, “Alimiu e taremiu romana a ka a omi koru te tuoluna romana tara makum te hagoagono ba nerien.” (A katun te ritena u ranga teka e ga hakats hanigein te mouna uanen.) “Ba pala te ka ria romana i Judia e gi bus romana tara pokus. a3; Bu katun hoboto te pakö sil rari romana limiu alia. Kaba u katun te pile kap ner romana a markato tere Sunahan tara poata a omi teka ba te ma hapolasari, e Sunahan e lu pouts mera noien i tanen.” A ka a omi koru 2 U katun e hala rer romana u toularen turu katun te atung hamate raren romana, bu tamaren te kato has uariou i iesana tara galapien i taren. A galapien e hiatatung mer romana u tamaren nu tsinaren ba te hala mera rien turu katun te atung hamate raren romana. m1S Na poata te pile kap rarien limiu ba te las mera rilimiu turu kot, alimiu go ma toku mam memi a man ka te na ranga namou limiu. Poata te butuna romana a poata a omi teka ba limiu te poiemiu a man ranga te hatei ranoi limiu e Sunahan. Taraha, u ranga te poie milimiu romana e ma ranga uanei i tamilimiu. Nonei e tuhana nama romana turu Namnamei u Goagono. H0  Nu Bulungana u Niga e gi rarare mamia romana turu han hoboto. D/ “Alimiu go hanei iam, taraha u katun e pile kap rariou romana limiu ba te hala mera rilimiu turu kot. Ba nori te lahus rariou romana limiu tara man luman lotu turu Jiu. Na limiu e na tuol mia romana i matar u gamman nu king, taraha alimiu e hamana mia i tar, ba limiu te hatei ramou ien u Bulungana u Niga. u.c A toa han e hiatatung mena romana a tana han, na palair u hun katun e hiatatungur romana. Bu nun te gasir romana tara han a para, na bes pan e ka hasina romana. A man ka teka e hereri romana a kamits tutun tara tahol te katsin posana. g-G Na alimiu go ma tokumi tara poata te hengoe mia romana limiu te ling uana a man hiatatung i sukusuku nu habulungana tara man pula i lehana. A man ka teka e butu noa talasina romana, kaba a poata i puta e ma kapa noa noi. 9,k U katun u para e la rima romana ba te ngöe roi a peisaren a solor. Ba man toa toa i taren te poier romana, ‘Alia e Mesaia,’ ba nori te gamo ria romana tara katun a para. m+S Be Iesu e tanian hatuts ranen ba te poiena, “Hanei sil iam te go gamo meri ta katun alimiu. D* E Iesu e gumia turu Pokus tara Roein Olip ba te tara uana i Luman Lotu Pan. Ere Pita mere Jemis ne Jon ne Endru i ka pepeisa gono meien me poier i tanen, “Hatei ramei lam i hangisa te butuna romana a ka teka, na hatei has ramei lam a hiharuts te haruto nanou a poata te ga butu mei romana a man ka teka.” ])3 Be Iesu e ranga palisina, “Alö e tarem u luma pan soku teka? E moa ta toa ta hatu teka te ga ka lelia romana tara makum i tanen. Nori u hatu hoboto teka e lapo raria romana i puta.” A poata a omi koru 0( [ Poata te la ba nia e Iesu a Luman Lotu Pan, ba toa katunun tsitsilo i tanen e poieto, “Tson Hihatuts, ruto turu hatu pan soku teka na turu luma u niga koru teka.” R' ,Taraha, nori hoboto e hala lila turu moni te kurapana i taren, kaba nonei a tahol e moa lel ta tsi moni i tanen. A tsi huol puku a tsi makumun monina tara kannou te lapo hongo hakapa nala len.”d&A +Be Iesu e ngö gugono renama u katunun tsitsilo i tanen me poiena i taren, “Alia e hatei hamana rago limiu, a amoba teka e hala nelala a moni tara bokisin moni te saluhena tara moni te hala nelila a barebana hoboto. h%I *Ba toa amoba te moa koru ta ka i tanen e la nama me mi lapo hongo nena a tsi huol a tsi toea. `$9 )E Iesu e gamon gum halehana ban a makum turu moni i iahana Luman Lotu Pan ba te tara uana turu barebana ti lapo hongein a monin hitaguhu turu bokisin moni. Bu katunun moni u para te lapo hongo ner a moni pan. {#o (Nu tson hihatuts turu Lo e roron katoer u singon lotu u ngahangaha tara rungren tun, ba te lube tsiponeri a peisaren a man ka turu amoba. Kato uana teka ba nihahuna i taren te pan koruna romana.” A amoba e halan a monin hitaguhu turu lotu {"o 'Nori e ngilin gum has ria turu gumgum tara pal kapan i luman lotu na turu gumgum tara pal kapan tara kannou pan. T!! &Ba nonei e hatuts raten me poiena, “Hanei sile iam u tson hihatuts turu Lo. Nori e ngilin hula la mer a hasobu a ngahangaha i taren, na nori e ngil haser u barebana te ka ria tara toana gi hapan ren. : m %E Devit te ngöei a katun teka ‘A Tsunono.’ Gime te mar hatubuna uana e Mesaia tere Devit?” Kabe moa ta katun te ga ranga palis. E Iesu e rangein u tson hihatuts turu Lo  $E Devit noa has te rangaia tara nitagala turu Namnamei u Goagono ba te poiena,‘A Tsunono e poei tara Tsunono i tar,Gumia teka tara pal matou i tar antunana tara poata te hale goi lia lö u katun te pakoe rio lö ba lö te na pita-puta ramoen.’ -S #Poata te hihatutsia e Iesu tara Luman Lotu Pan me rangatana, “Taraha te poe sileri u tson hihatuts turu Lo e Mesaia a hatutubunei romana tere Devit a King? ve "Be Iesu e hengoena te ranga palis haniga uaien ba nonei e ranga menen, “Alö e ma lehana ba nemi a Nipepeito tere Sunahan.” Kaba u katun hoboto i matoutsi te gi rangata lel meni e Iesu tu taina tu harangata. Esi nonei e Mesaia wg !Na katun e go ngil koru e Sunahan turu tori hoboto i tanen na turu hakhakats hoboto i tanen na tara nitagala hoboto i tanen. Na nonei e go mar ngil koru meni a tana katun te mar ngil koru mena neien a peisanen. Na katun te kukutiena u huol u masaka teka e niga bala nena a katun te hats mena nei u benö u ohots tere Sunahan na te kato hasena u tana u mar hats.” ,Q Ba tson hihatuts turu Lo e poiena tere Iesu, “U mana koru, Tson Hihatuts. Alö e ranga hamana nemula e Sunahan a toa puku, na e moa lel ta tan ta sunahan. T! Na u hahuoluna u masaka u kapan teka: ‘Alö go mar ngil koru meni a tana katun te mar ngil koru mena milö a peisam.’ E moa tu tan tu masaka te ga mar pan u te mar pan uana u huol u masaka teka.” @y Alö go ngil koru a Tsunono i tamulö e Sunahan turu tori hoboto i tamulö na turu namnamei hoboto i tamulö na turu hakhakats hoboto i tamulö na tara nitagala hoboto i tamulö.’ $A Be Iesu e ranga palisina, “Nonei u masaka u kapan koru teka: ‘Hengo iam, u barebana i Israel. E Sunahan a Tsunono i tarara a toa puku a Tsunono. {o A toa tson hihatuts turu Lo e hengo ti hiarangrangata uen. Ba nonei e hengo sabiena te ranga palis haniga meni e Iesu u Sadiusi, ba nonei e la hasuksuku nama me rangatse nen, “Sahu masaka te panina turu masaka hoboto tere Sunahan?” )K U ranga teka e poiena nonei e ma Sunahan uanei turu katun u mate. E moa. Nonei a Sunahan turu katun te toatoar. Ere Abraham mere Aisek ne Jekop i mate hakapa, kaba nori i ma taiai. Taraha, u ranga teka e poiena nori e toatoa noar. Alimiu e tutu korumiu.” U masaka u kapan tere Sunahan dA Na turu ranga te poiena a katun e takei poutsuna romana tara tou mate i tanen, alimiu go mala rit hanige iam a makumun ranga i iahana u buk tere Moses te hatei nena a tsi roei te kulupu. Tara makum teka e Sunahan e ranga mei e Moses me poiena, ‘Alia a Sunahan tere Abraham na alia a Sunahan tere Aisek na alia a Sunahan tere Jekop i romana.’  U katun te takei pouts ria romana tara tou mate i taren e ma hitölri romana, kaba nori e hereri romana u angelo ri Kolö. .U Be Iesu e poiena i taren, “Alimiu e mar ranga uamiu teka ba limiu te ma matskömi. Taraha, alimiu e ma atei silemi u Buk u Goagono na nitagala tere Sunahan. 4a Na tara poata te takei pouts ria romana a barebana tara tou mate i taren, ba nonei te tahol uanou romana teresi? Taraha, nori u mun toulana elahit hoboto i töle ien.”  U mun toulana elahit hoboto i töli a tahol teka me mater, ba te moana ta pien i taren. Ba i muriren ba tahol e mate hasina. { Ba hatut e tölena a amoba ba nonei e mate hasina ba te moana ta pien i tanen. Ba hahelapisa e kato has uana i iesana.  Bara, tara toa poata a tson a hamua te ka mei a elonomo a toulanen e hitöl mei a tahol. Kaba a tson e mate ba te moana ta pien i tanen. / Ba nori e poier i tanen, “Tson Hihatuts, e Moses e koloto beri ra a lo teka: ‘Te ga mate ba nia a tson a tahol i tanen ba te moana ta pien, ba toulana tson teka te tatei tölena a amoba, ba nori te hatuhaner romana ta pien te ngö rari romana a solona tson te mate.’   U Sadiusi i la uama tere Iesu. Nori u pal katun teka e poier a barebana e ma takei poutsri romana i murina a tou mate i taren. C  Be Iesu e poiena, “Bara, halemi e Sisa a man ka i tanen, na hala hasemi e Sunahan a man ka i tanen.” Ba nori e asingoto koru naren. Poata te toatoa pouts ria romana a barebana % C Ba nori e hale rien a toa moni ba nonei e rangata ranen me poiena, “U baku teresi na solo teresi teka?” Ba nori e ranga palisir, “Tere Sisa.” , Q Kaba e Iesu e atei sil u gamo i taren me poiena, “Tara naha tsiponi te katsin hagögohe sile milimiu alia? Hale mume lia a tsi moni ba lia te tare gen.”   Ba nori e la uarima i tanen me poier, “Tson Hihatuts, alam e atei silem alö a katun a mana. Alö e ma hakats silemi a ka te poier a barebana, taraha alö e ma hakats nami a nitsunono tara katun. Alö e hihatuts hamana nem a maroro tere Sunahan. U Lo i tarara e ranga hapiu nena te gi hala meni ra a takis tere Sisa a Gamman Pan, tsi e moa? Ara e tatei hala nera a takis, tsi e moa?”  A palabir u Parisi nu palair u katun tere Herot i hala meri tere Iesu, ba nori e katsin hagögohe ner e Iesu turu ranga i tanen. r] A pal kapan turu Jiu i torohanan pile kapin e Iesu, taraha nori i atei sil nonei e hatein u haharoei teka te go haruto menien u markato u omi i taren. Kaba nori i matoutir a barebana ba nori te la ba naren. A takis tara gamman Y+ A ka teka a Tsunono te katoen, ba ra te poiera a ka a kapan koru teka.’ ” M Alimiu go mala rit hanige iam u ranga teka turu Buk u Goagono:‘A hatu ti raman u katunun hatakei tara luma ba te hapiraka ba ner, nonei a hatu te niga balana tara toukuina tara luma. I  Be Iesu e rangatana me poiena, “Gaha te katoe nou a tamana kuin gerep? Nonei e mi atung hamate ranou romana u katun teka ba te hataratara kap nena a kuin gerep teka turu katun u niga. uc Ba nori e pile kap naren me atung hamatie ren me lapo ba naria a tuanreinen i ielesala tara kuin gerep.” jM Kaba poata ti tareia u katunun taratarakap a pien tson teka, ba nori e hiararangar me poier, ‘Nonei a pien tson tara tamana kui teka te lue nou romana a kuin gerep. Ara gi atung hamatien ba ra te lue rou a kui i tanen.’ @y “A toa puku a katun te ka noa. Nonei a pien tson tara tamana kui, a tsomi i tanen. Nonei e hala hase men i taren me poiena, ‘Nori e hapane riou romana a pien tson i tar.’ L Ba tamana kui e hala nenama a tana katunun kui ba nori te atung hamate ren. Ba nori e kato has uar i iesana tara palari u katunun kui u para. Nori i lahusir a palai me atung hamate rer a palai. ! Ba tamana kuin gerep e hala lel nenama a tana katunun kui i taren, bu katunun taratarakap e singatser a bakunen me kato hamatsingole ren. Q~ Ba nori e pile kap naren me lahuse ren ba nori e hakopis pukpukue ren. } Poatan tangoho turu gerep e butu hakapa ba nonei e hala nenama a katunun kui te go mi lu a pal gerep i tanen turu katunun taratarakap. @| { Be Iesu e tanian ranga mera nei u katun a man haharoei. Nu toa u haharoei e kato u teka: “A toa katun e lebei a kuin gerep me haka hahise neien a ololo me kahoena a kiou. Tara kiou teka nonei e kui a makum te pita bulbule ria u gerep te gi lu menien u ramun tara gerep te kuieri u wain. Ba nonei e hatakei hasena a luman pepeitokap a pia. Ba nonei e hataratara kap nena a kuin gerep i tanen turu palair u katun me hakuin moni nanen, ba nori te tatei lue riou romana a hapala turu gerep i tanen na nonei e lue nou a hapala. Ba nonei e la uana tara toa han i lehana. Q{ !Ba nori i ranga palisito tere Iesu, “Ara e ma atei rei.” Be Iesu e poieto i taren, “Na alia has e ma hatei ragoi limiu esi te hale moi lia a nitsunono te go kato meni lia a man ka teka.”7zg Na ra e namos poe hasera, ‘E Jon e ka mei a nitsunono tara katun tun.’ ” Nori i matoutir a barebana, taraha u katun hoboto i poei e Jon a propet hamana tere Sunahan. Py Ba nori e hihirangatsir me poier, “Aha te poe rou ra? Te gi poe meni ra, ‘E Jon e ka mei a nitsunono tere Sunahan,’ be Iesu te poie nou, ‘Gaha tsiponi te ma hamana memi limiu e Jon?’ x  Poata te baptais ria e Jon a barebana, nonei e ka mei a nitsunono tere Sunahan tsi tara katun tun? Ranga palis uamuma i tar.” bw= Be Iesu e poieto i taren, “Alia e rangata has ragoi limiu u toa u harangata. Te ranga palis moa limiu i tar, ba lia te toan hatei ragoi limiu esi te hale moi lia a nitsunono te go kato meni lia a man ka teka. v Ba nori i rangatse ten, “Esi te hanigein te go kato meni lö a man ka teka? Alö e kato memi a man ka teka a nitsunono teresi?” )uK Nori i tuku poutsia i Jerusalem. Ba poata te lalaia e Iesu i iahana Luman Lotu Pan bu pris pan nu tson hihatuts turu Lo na pal kapan i la uamato i tanen. @ty Kaba te ma solopale moi limiu u markato u omi tara tana katun, be Tamamilimiu te kana i Kolö te ma lu ba has nanoi u markato u omi i tamilimiu.” A nitsunono tere Iesu e lama ime? 7sg Te raharahe mia limiu a tana katun, alimiu go solopale iam a ka a omi te katoen ba te tara poutse men tara poata te tuol mia limiu ba te singo uamiu tere Sunahan. Te go mar kato uam limiu teka, be Tamamilimiu te kana i Kolö te lu ba has nanou u markato u omi i tamilimiu ba te tara pouts rano limiu. r5 Na poata te singo uami limiu tere Sunahan ba te singo silemiu a toa ka, alimiu go hamana iam te go lu mena mien, ba limiu te lu hamane moen romana. Rq Alia e hatei hamana ragoi limiu, te ranga mena a toa katun u pokus teka ba te poiena, ‘Alö go takei ba lö te lapo ba nem a peisamulö i tasi,’ ba ka teka te butu hamana benoen. Kaba a ka teka e butu talasi noa romana i tanen te go ma hula hakats uaien. Nonei e go hamana u tara ka te ranga nanen e butu hamana nou romana. Op Be Iesu e poiena i taren, “Alimiu go hamana mia tere Sunahan. o- Be Pita e hakats sabe nena a ka te butuia i tanen ba te poiena tere Iesu, “Tson Hihatuts, tara. U roei tu ranga hapiun lö e lango hakapa.” n Na tara bongbong koru, poata ti la lel ien i kalana, ba nori e tarer nonei u roein fik e lango hakapa me na noana i polosonen. dmA Ba tara lahibong be Iesu nu katunun tsitsilo e la ba ner a taun. U roein fik e lango hlI Bu pris pan nu tson hihatuts turu Lo i hengo neto a ka teka ba te tanian sake ner ta maroro te gi atung hamate menien e Iesu. Kaba nori i matoutse ien, taraha a barebana hoboto i asingotoein a man ka te hihatuts nen. k5 Ba nonei e hatuts reto a barebana me poiena, “U Buk u Goagono e ka mena u ranga tere Sunahan te poiena, ‘A luma i tar a luma te tatei gono ria romana u pal barebana hoboto ba te singo uar i tar.’ Kaba alimiu e kato hakapa here tsipon namien a kioun mous turu kopkop.” ujc Na nonei e hapiu hasir u katun ti katsin sila meia a ma tsi ka i taren tara makum i rehina Luman Lotu Pan. i! Poata ti tuku ien i Jerusalem be Iesu e la uana tara Luman Lotu Pan ba te tanian tsuga rena u katun ti hihol na ti haholia i Luman Lotu Pan. Ba nonei e lapo ba neto u tebol turu katun ti palpalis a moni na e lapo ba hasin u gumgum turu katun ti haholin u kulu. Qh Be Iesu e poieto turu roein fik, “E moa koru ta katun te go tatei nou leli romana a hua i tamulö.” Bu katunun tsitsilo i tanen te hengor. E Iesu e tsuga bar u palair u katun tara Luman Lotu Pan g Ba nonei e tareto u toa u roein fik te kaia i pal lehana ba te ka mena a kala hulung. Ba nonei e na tare nen te go ka menien ta hua. Kaba poata te tukuia e Iesu turu roei teka, ba nonei e tarena a kala puku, taraha a poata turu fik e ma butu noa nei. Uf# Ba turu tana u lan, poata ti la pouts men i Betani, be Iesu e besuna. xei Be Iesu e na tukuta i Jerusalem me na tasuna i Luman Lotu Pan me hula tara uana tara mamana ka. Ba ka e lahi hakapana ba nonei e lakasa merena a 12 a katunun tsitsilo ba nori e takopis uar i Betani. E Iesu e ranga hapiun u roein fik d/ E Sunahan e kalalena a katun te mar pepeito kap uana romana te mar pepeito kap u e tuburara e Devit i iomin.Solosei korue iam e Sunahan!” 5cc A barebana ti laia i pal mam na barebana has ti lama i pal murimuri i tanian ku hoboto,“Hosana! E Sunahan e kalalena a katun te la menama a nitsunono i tanen. +bO Bu katun u para i haholaseto a hasobu a ngahangaha i taren tara kalana, bu palai e ngatse rima a man kalan roei i rehina kalana ba te haholase rien tara kalana. a Ba nori e las menari a dongki tere Iesu me haholaser a hasobu a ngahangaha i taren tara dongki, be Iesu e osato i tanen. S` Ba nori i hatei rate ien te ranga uama e Iesu. Bu katun i hanigato. X_) Ba nori e lar me na sabier a dongki ti kits nia tara tamana ba te kana i rehina kalana. Ba poata ti purese ien bu katun ti tuolia i sukusuku e rangata raren, “Aha te purese sile milimiu a dongki?” 2^] Te rangata noa ta katun, ‘Aha te katoe milimiu a ka teka?’ ba limiu te hateie men, ‘A Tsunono e ngile namen ba nonei te mi toan hala pouts nanoen i teka.’ ” ^] 7 Poata ti la hasukusuku ien i Jerusalem ba nori e tuku ria turu han i Betani na i Betpasi te ka ria i rehina a tsi pokus te ngöeri u Pokus tara Roein Olip. Be Iesu e hala neto a elasolana katunun tsitsilo i tanen me poiena i taren, “Alimiu go la uam i han te ka nama ili, ba poata te na butu moa limiu i han ba limiu te na sabie mou a tunan dongki a hitots ti kitsei a lohiana. U katun i namala osa noei a dongki teka. Na puresie muma ba limiu te mi piou namen teka. 8\i 4Be Iesu e poieto i tanen, “La tala. A nihamana i tamulö e kato haniga poutse lalo lö.” Ba nonei e toan tara poutsuna teka puku, ba te la gono mena e Iesu i kalana.([I 3Be Iesu e rangatse ten, “Alö e ngilem alia go kato bei lö aha?” Ba katun a matakiau e ranga palisito, “Tson Hihatuts, alia e ngilin tara poutsugu.” iZK 2Ba nonei e his ba neto u hasobu u ngahangaha i tanen ba te supatakeina me la uanama tere Iesu. (YI 1Be Iesu e tuhatuol neto me poiena, “Ngöe muma.” Ba nori i ngöeto a katun a matakiau me poier i tanen, “Nigana ba! Takei tala. Nonei e ngöe nolö.” *XM 0Bu katun u para i ranga hapiu naten me poier, “Kokomoto.” Kaba nonei e ku hapan hasoalana me poiena, “Hatutubunei tere Devit, alö go tatagi namo lia.” 'WG /Ba poata te hengoe ien te la uama e Iesu ni Nasaret ba nonei e tanian kuna me poiena, “O Iesu a Hatutubunei tere Devit a King, alö go tatagi namo lia.” V! .Nori i tukuia tara taun i Jeriko. Ba poata e Iesu nu katunun tsitsilo i tanen nu katun u para has i la ban a taun teka, ba toa katun a matakiau te gumna i rehina kalana me singo papala hatatagi silena ta tsi moni. A solonen e Batimias, a pien tson tere Timias. U -Alia has tu butun katunuma u ma la sile mei te gi kuibe meni a barebana alia. E moa. Alia u la silema e mi kui beregu a barebana. Alia u la silema e mi sakahis regu u katun u para tara tou mate i tar.” E Iesu e kato haniga poutsi a katun a matakiau tTa ,Na ta saha ta katun i tamilimiu te ngilin tsunono malina e go kato hereni a peisanen a tsi kutupin katun. )SK +Kaba alimiu go ma kato uami teka. Ta saha ta katun i tamilimiu te ngilin panina i tamilimiu e go kato hereni a peisanen a katun a tsekotseko-kala i tamilimiu. vRe *Be Iesu e ngö gugono hoboto mera neien i tanen me poiena, “Alimiu e atei silemiu a markato turu barebana halhal turu Jiu. U katun te ngö rarien u tsunono e ranga hamal ria i taren, na pal kapan i taren e pepeito kap hatagala raren. kQO )Poata ti hengoa a maloto a katunun tsitsilo a ka teka ba nori e raharaha rer ere Jemis mere Jon. BP} (Kaba alia e moa te go tatei hopu kap meni esi te ga gumia tara pal matou i tar na tara pal keruka i tar. E Sunahan talasi te hala nanou u makum teka turu katun ti hamatskö berien.” NO 'Ba nori e poier i tanen, “Alam e antunam.” Be Iesu e poiena i taren, “Aa, alimiu e na ua moa tara gotana te na ua goa romana lia ba limiu te na sagohe mou a mar kamits te na sagohe gou lia. YN+ &Be Iesu e poiena i taren, “Alimiu e ma atei silemi a ka te rangata sile milimiu. Alimiu e antunan ua mia tara gotana te na ua goa romana lia ba limiu te na sagohe mou a mar kamits te na sagohe gou lia?” M3 %Ba nori e ranga palise ren, “Poata te lue mia romana lö a nitsunono pan i tamulö na solo pan i tamulö, ba lam e ngilem alö go haniga ba lam te na gum gono memo lö, a toa tara pal matou i tamulö na toa tara pal keruka i tamulö, ba lam te na gohus uamou i tamulö.” YL+ $Be Iesu e rangata ranen, “Aha te ngile milimiu alia go kato berien limiu?” -KS #E Jemis ne Jon a galapien tere Sebedi i la uama tere Iesu me poier, “Tson Hihatuts, alam e ngilem alö go kato bera mei lam a ka te rangatse milam alö.” ^J5 "Bu katun teka te na hahakos nario romana lia ba te kahuse rio lia ba te lahuse rio lia ba te atung hamatie rio lia. Ba i murina u topisa u lan ba lia te takei pouts guma romana.” E Jemis ne Jon i ngil e gi pan I! Nori i laia i maroro be Iesu e mam ranen. Bu katunun tsitsilo e asingotor me tokur, taraha nori i la u i Jerusalem. Bu barebana ti murimurima e matoutur. Be Iesu e lu halhal lel rena a 12 a katunun tsitsilo ba te hatei rane ien a man ka te go na butuia i tanen me poiena, “Hengo iam, ara e la uara i Jerusalem, ba alia tu butun katunuma te na hala naria turu pris pan na turu tson hihatuts turu Lo. Ba nori te na kot nario lia ba te poier, ‘Alö go mate,’ ba te hala nario lia tara pala te halhal ria turu Jiu. 5Hc Kaba pal para te panir i romana e na katun papala riou romana, na pal para te katun papalar i romana e na pan riou romana.” E Iesu e ranga hatopisein a tou mate i tanen .GU Be Iesu e poiena, “U mana koru, na lia e hatei ragi limiu, a katun te hakats uana i tar na turu Bulungana u Niga ba te la ba nenama a luma i tanen tsi u toulanen nu hahinanen ne tsinanen ne tamanen nu hinpien i tanen nu tsikitsiki i tanen, a katun teka e lu poutsena romana a man ka man para lel has tara poata i romana turu luma nu toulanen nu hahinanen nu tsinanen nu hinpien i tanen nu tsikitsiki i tanen. Na nonei e na kamitsbe hase nou romana lia. Ba tara poata te la nama i murimuri, ba nonei te na lue nou romana a nitoatoa te ka nitoana. |~~}2|||{zzy7xQwwNv[utss#rr'q}ppponnmNlkkkjliih?gEff7eedTcbaa3``o__o^^M]]\\{\*[ZZ YtYXWWVVU`UTTSRRmQPPPOONMMzLL:KJJIqHHGGFF EED.CaB{AAT@??_>L==2<7;:9877S66V544-322 100P/..%-,,N++ *q))g(~''y'&%$$#)"p! EicO6^y 4[ l  i H'js>'&G:Na lia e sasala koru megu te hala pouts mena gien lia i tamilimiu, ba limiu te tatei tara poutse men ba te sasalamiu, ba lia te ma tatei tori-tiama lel goi. R%:E manana, nonei e ka mei a nimate pan me katsin matena. Kaba e Sunahan e tatagi nen ba te kato haniga poutse nen. Ne Sunahan e tatagi has nio lia, taraha alia e namos ka megu a tana nitatagi lel has. $}:Nonei e ngilin tara koru rano limiu, na nonei e hakats hapara koruna, taraha alimiu u hengo niam te ka menien a nimate. U##:Kaba lia go hala mam poutsin e Epaprodaitas i tamilimiu. Nonei a hahatoulana i tarara tu hala nemu malimiu te ga mi taguheio lia. Nonei e kui gono meio lia me tagala gono meno lia turu Bulungana u Niga. ~"u:Na lia e hamanegu a Tsunono te katoe nou a maroro i tar, ba tara tsitabubun poata ba lia has te na tara rago limiu. s!_:Na lia e ngilin hala nagoen i tamilimiu tara poata lasi te atei sile goa lia aha te butu noa i tar teka. 9 k:Alimiu e atei silemiu e Timoti e harutein nonei a katun a kukui a niga. Alia e heregi e tamanen ba nonei te here nei a pien i tar. Alam e kui hoboto silem u Bulungana u Niga. }:A palair u katun hoboto e hakats las ner a nikaka peisa i taren, ba te ma hakats bala sileri a man ka tere Iesu Kristo. fE:Nonei a toa puku lasi a katun te mar hakats koru sil mera nei limiu te mar hakats uagu lia. P:Te haniga noa e Iesu a Tsunono, ba lia te hala boroboro negou e Timoti i tamilimiu, ba nonei te tatei soata pouts mena mei romana u bulunganana i tamilimiu i tar ba te kato hagegahena a torir. [/:Na limiu go sasala has iam, na ra hoboto gi sasala has. E Timoti ne Epaprodaitas >u:Alia toum e mate gou ba te here goi u hats te la uana tere Sunahan, taraha alia u taguhu rio limiu te go hamana uam limiu. Te mate hamana goa lia, ba lia te sasala noa has megoen. `9:Hala rami u rangana tara nitoatoa. Te mar kato uamou limiu teka, ba lia te haniga koru rago romana limiu turu Lan Pan tere Kristo. Taraha, nonei a man ka teka e haruto nanou romana alia u ma tapusun kui hatagalai. }s:Alimiu go ka halehana ba neiam a man ka man omi. Alimiu a galapien tere Sunahan e go niga nitoa iam, noahasina te ka uami limiu i gusur u katun u omi te katoer a markato a tutu. Alimiu e ka heremi i gusuren u ualesala te alesalana turu kuhil. wg:Tara mamana ka te katoe milimiu, alimiu go ma ranga homi nami a nikaka i tamilimiu, ba te ma hiangenngenami. ): Taraha, e Sunahan e kuina i torimilimiu ba te taguhu rano limiu te go ngil mena milimiu u ngil i tanen ba te katoemiu a man ka te hanige nen. c?: A ma tsomi i tar, alimiu u roron hengoe molia tu kaia lia i tamilimiu. Kaba limiu go hengo hatagala lel noa hase molia tara poata te ka halehana bara gia lia limiu. E Sunahan e lu pouts merai limiu i tanen. Na limiu go matout iam ba te haneimiu ba te kui hatagala silemiu te go hakapa haniga mena milimiu a toukui a niga teka tere Sunahan. .U: Bu barebana hoboto te atei riou ba te poier e Iesu Kristo te Tsunonona, na ka teka te soloseie nou e Sunahan e Tamarara. Alimiu e heremi u ualesala tara han i puta pY: Bu katun hoboto i Kolö na i puta na i han turu mate te hatukunur romana ba te hapaner a solo e Iesu. : E Kristo e mar kato u teka, be Sunahan e hala sei korue nen me hale neien a solo a kapan te pan bala nena u solo hoboto. :E butun katunuma me kato hateteneiena a peisanen, me hengo koruena e Sunahan popona te mar mate noa has uen tara koruse. Y+:Nonei e haka ban a nikapan i tanen me butun katununa, a katunun kui noa lahas. ]3:Nori mere Sunahan a toa puku, kaba e Kristo e ma peitsni a nikapan i tanen. E moa. F:Alimiu go mar hakats has uam te mar hakats u e Iesu Kristo: :Na limiu go ma hakats peisa silemi a man ka peisa i tamilimiu. E moa. Alimiu go hakats sil hase iam a man ka tara palair u katun. P :Alimiu go ma hakats peisa nami a peisamiu ba te torohanan kato hapanemiu a peisamiu. E moa. Kato hatetenei iam a peisamiu. A man toa i tamilimiu hoboto e ga poei a tana katun e niga balana i tanen.  !:Alimiu e hamanemiu a man ka teka? Alia e atei silegu te mana uanen, ba lia te ranga hatagala gia i tamilimiu, alimiu go ka meiam u toa u hakhakats ba te hiangilngil hamanamiu, na limiu go heremi a toa katun. Te mar kato uamou limiu teka, ba lia te sasala nitoa gou. ^  7:Alimiu e go ma tatei solopalemi a ka teka: te ka hoboto gono mera ra e Kristo ba torirara te tatei tagalana, ba ra te hiangilngilira, ba ra te tatei ka haniga gono mera u Namnamei tere Sunahan, ba te hiatatagira. Z  /:E here nei ara hoboto e pula gono mera u pakö tere Kristo. Alimiu u rute iam alia u mar haruto meni teka i manasa te ga mana u u Bulungana u Niga, na i romana alimiu e hengoemiu alia e kato noa hase gen.  %:E Sunahan e hanige iena alimiu go solosei sila nemia e Kristo te hamana uami limiu i tanen na te lu mena moi romana limiu u kamits i tanen. a =:Alimiu go ma matout rami u katun te pakö rario limiu. Alimiu go ongolo nitoa iam. A markato teka e haruto rano ien alimiu te tagala saluhe mou romana na nori e rus riou romana, taraha e Sunahan e taguhu rano limiu. ) M:A markato i tamilimiu e ga matskö hapopoia turu Bulungana u Niga. Alia e na tara lel toum rago limiu tsi e moa? Kaba alia e ngilin hengo noa has negu te go tuol hatagala uam limiu ba te ka memiu u toa puku u hakats, ba limiu te tagala hoboto silemiu u hihatutsina turu Bulungana u Niga. v g:Ba poata te na ka gono lel mera goa lia limiu, ba limiu te sasala memo lia ba te solo seiemiu e Iesu Kristo. b ?:Alia e hamana koruegu a ka teka, na lia e atei silegu alia e toatoa gou. Alia e ka gono noa has merago romana limiu hoboto ba te taguhegu a nihamana i tamilimiu te ga pan haniga susul uen, ba limiu te sasala has mou. I  :Kaba a ka a kapan te nigana i tamilimiu te go toatoa noa u lia. p [:Alia e hula hakats negu a ka teka. Alia e ngil koruegu te go na ka gono meni e Kristo, te niga balana. " ?:Te toatoa noa has goa lia, ba lia te kato lele gou a toukui a niga. Alia e ma atei silegi aha te nigana — te go toatoa noa u lia tsi te go mate u lia. u e:Taraha, a mouna a nitoatoa i tar e Kristo. Na te mate goa lia, ba lia te lue gou a nitoatoa te niga balana. 6 g:A torir e ngil hatagala koruena ne hamana koru hasena alia e ma katoe goi ta ka te tatei matsingolo negou lia. Tara mamana poata alia e ngilin ongologu, kaba i romana alia e ngilin ongolo korugu. Na lia e ngilegu a peisar hoboto e ga hapan e Kristo, e noahasina alia e toatoa gou tsi alia e mate gou. 7 i:Na lia e sasala noa has gou. Alia e atei silegu e Sunahan e taguhe nolia ba lia te ka hanigagu, taraha alimiu e singo sile molia nu Namnamei tere Iesu Kristo e taguhe nolia. #~ A:Kaba e noahasina te hohou rarare uar a palai na te rarare hamana uar a palai. U katun e rarare noa haser e Kristo, na nonei a ka teka te sasala megu lia. 7} i:Kaba nori a palai e rarare meri e Kristo e putu ner u katun e gi kukute ren. Nori e ngilin lu ner a solo a kapan ba te ngilin kato hatiama lel ner a torir tara karabus teka. | /:U katun e kato merien te ngil mena rien lia. Nori e atei siler e Sunahan e haka mei lia teka te go tuol hakarapoto meni lia u Bulungnana u Niga. ){ M:A palai e rarare meri e Kristo taraha nori e hiomi ria i tar ba te kato haraharaha rer u katun. Kaba palai e rarare meri e Kristo taraha nori e niga ria i tar. Xz +:A para koru a katun te pala uar tere Kristo e hamana hatagala koru tala uar tara Tsunono, taraha alia e ka gia tara karabus. Nori e ongolo korur ba te ranga hatei ner u ranga tere Sunahan ba te ma matoutri. py [: A ma tsi hahatoulana i tar, alia e ngilegu alimiu go atei sile iam a ka te butuia i tar e taguhu koru a toukui turu Bulungana u Niga me tatsihasa haniga uana turu katun, e antunana turu soldia hoboto tara Gamman Pan i iahana taun teka na palabir u katun hoboto has i teka e atei siler alia e ka sile gia tara karabus te katunun kui uagu lia tere Kristo. 3x a: Ba limiu te saputu memiu romana u markato u niga te habutu peise iena e Iesu Kristo, ba limiu te toan hapanemiu e Sunahan ba te soloseie men. E Kristo a mouna a nitoatoa 5w e: Ba limiu te tatei hanige miu a ka te niga balana. Ba limiu te gogosomiu romana ba te ma ka memi ta markato ta omi tara poata te butu nama romana u Lan u Kapan tere Kristo. ev E: Na lia e singo silegu a markatona turu hiangilngil i tamilimiu e ga la haniga nitoa ba te kato talasina, ba niatei i tamilimiu te tatei pan susuluna, ba limiu te hatatei haniga namiu a ka te nigana na ka te ma niga nei. uu e:E Sunahan e atei silena a torir e ngil koru rano limiu hoboto te mar ngil has mera nei limiu e Iesu Kristo. /t Y:E nigana te mar hakats mera gilia limiu teka, taraha a torir e roron hakats sil rano limiu. E Sunahan e kalala hoboto rira tara poata tu ma ka noaia lia tara karabus ba te kato hatagala noa has lanegu u Bulungana u Niga. Ne Sunahan e kalala noa has rano ra i romana te ka gia lia tara karabus. Rs :Alia e atei silegu e Sunahan e hatania hakapi a toukui a niga teka i tamilimiu ba te kato noa hase noen e popona te kapa nitoa nen romana tara poata te butu nama romana u Lan u Kapan tere Iesu Kristo. r :Taraha, alimiu e taguhe molia tara toukui turu Bulungana u Niga, tara poata tu hengo tutune mien limiu ba te noana i romana. Yq -:Na tara mamana poata te singo sil ragi lia limiu, alia e singo megu a nisasala. _p 9:Alia e haniga gia tere Sunahan tara mamana poata te hakats sil mera gilia limiu. o 9:E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. E Pol e singo sil rena u Pilipai en G:Alia e Pol ne Timoti, u katunun kui tere Iesu Kristo, alam e hala menami a kalanloun teka i tamilimiu hoboto u katun tere Iesu Kristo te ka mia tara taun i Pilipai, alimiu nu katunun halotu nu katunun hitaguhu turu lotu. {m qA nihitaguhu tere Iesu Kristo a Tsunono e tatei ka gono mena u namnamei i tamilimiu. Nonei talasi. Alia e Poll  Na palabir u katun te kui gono merio lia e hala has ner u rangan hatsomi i taren, nori ere Mak mere Aristakas ne Dimas ne Luk. k 'Epapras e hala nena u rangan hatsomi i tanen i tamulö. Nonei e ka gono meno lia tara karabus te kato menien a toukui tere Iesu Kristo. 6j gNa lö go hamatskö has bei lia a toa makumun susoho. Alia e poiegu e Sunahan e hengoe nou u singo i tamilimiu ba te hanige nou te go la u lia i tamilimiu. U rangan hatsomi i Alia e koloto silegi a kalanloun teka taraha alia e atei silegu alö e kato bemoi lia a ka teka na man tana man ka lel has. h %A tsi toular, alö go taguhe molia tara ka teka, taraha alö e ngilem a Tsunono. Te kato uamou lö teka, ba lia e toulamulö te sasala gou. Ag }Alia e Pol te kolotegi a ka teka a limar peisa: alia e hamatane gou lö. Kaba alö e atei silem a peisamulö hoboto e ka mena a haroho i tar, taraha alia u taguheio lö ba te hamanam. vf gTe kato homien i tamulö tsi te ka menen a haroho i tamulö, ba lö te hateie molia ba lia te hamatane goen. qe ]Alia a hahikapien a niga i tamulö. Na lö go lu pouts meni e Onesimas te tatei lu has mena milö alia. d +Taraha, i romana nonei e ma katunun kukui puku peisa nei. E moa. Nonei e pala hoboto gono has mera nei ra tere Kristo. Alia e ngil korue gen. Na lö e tatei ngil bala hase men, taraha nonei a katunun kukui puku i tamulö na nonei e hamana gono has meno lö tara Tsunono. c )E Onesimas e bus ba nio lö tara tsitabubun poata. E Sunahan toum e ngil mei a ka teka te ga hala pouts menien i tamulö ba te na ka nitoana. b Kaba alia e ma tatei tagala silegi a ka teka te ma hatangana nami lö. Alia e ngilegu alö go taguheio lia turu ngil peisa i tamulö. Wa ) Alia e ka megia tara karabus tu rarare meni lia u Bulungana u Niga. Na lia e tatei ngilegu te ga kaka uen i tar teka. Sanena te ga kaka ien, nonei sane taguhe nolia ba te here nei alö has te taguhe molia. L`  Alia e ngil korue gen, kaba alia e hala pouts mena gien i tamulö. r_ _ I manasa e Onesimas e ma taguhu hanigei lö. Kaba i romana nonei e tatei taguhu hanige nolö na lia has. ^ / Alia e rangata begi e Onesimas a toa ka, nonei a katun tu hol sili lö a katunun kukui puku i tamulö. E Onesimas e here nei a pien i tar te hamana hoboto uamu lam tere Kristo. I iahana karabus noa has teka alia u taguhe ien ba te hamanana, na lia e here talegi e tamanen. ]   Alia e rangata tune golö, taraha alia e ngile golö. Alia e Pol a tson pepeito tere Iesu Kristo na lia e karabus sil hase gen. 4\ cAlia e antunan ongologu ba te ranga hatagala mego lö te go hengo meni lö alia, taraha ara e pala hoboto uara tere Kristo. Kaba alia e ma ranga hatagala goi. E moa. ([ KA tsi toular, a torir e sasala koru me masa mena tu hengo meni lia alö e ngil rem u katun tere Sunahan ba te niganiga ramen. E Pol e harangata sil e Onesimas AZ }Alia e singo silegu a ka teka: poata te hatei ramia lö u katun a ka te hamane mulö, ba nori te atei sile riou a mamana ka a niga hoboto te ka uana i tarara te pala uara tere Kristo. Y }Taraha, alia u hengoin alö e ngil koru rem a barebana hoboto tere Sunahan ba te hamana haniga uam tere Iesu a Tsunono. uX eO Pilimon e toular, tara mamana poata te singo begia lia lö tere Sunahan, alia e haniga uagu i tanen. $W CE Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi nario lö ne tatei hala hase roi lö a masalohana. E Pilimon e ngilir a barebana tere Sunahan CV Nu ranga teka e la has uana turu Kristen te roron hagum ria i luma i tamulö na tere Apia a hahahinana i tarara, na tere Akipas has, nonei te tagala gono merio ra turu Bulungana u Niga. yU oAlia e Pol, na lia e karabus megu tu kato menai lia a toukui tere Iesu Kristo. Alam mere Timoti te pala gono has mera nora tere Kristo e koloto menami a kalanloun teka i tamulö o Pilimon, alö a hahikapien i tamulam tu kui gono meraio lam. @TyBu katunun tsitsilo i lato me na rarare ria turu han hoboto. Ba Tsunono e kui gono mera ten, ba man hiharuts tara nitagala tara Tsunono te haruto nena te mana u u ranga i taren.SA Tsunono e Iesu e ranga hakapa meren be Sunahan e lu pouts mena neien i Kolö, be Iesu e na gumna tara pal matou tere Sunahan. R3Te pile narien romana u kukutsi tsi te ue rien u mar ramun te kato hamatiena a katun, a man ka teka e ma kato homi rane ien romana. Na nori e hatakoper romana a limaren turu katun te ka mer a nimate ba nori te niga poutsur romana.” E Sunahan e lu pouts meni e Iesu i Kolö wQgNu katun te hamanar e katoer romana a man hiharuts tara nitagala tere Sunahan te kato uana teka: nori e poier romana a solor ba te tsuga ba rer romana u mate u omi. Na nori e ranga ria romana tara man ranga man tsimus te ma atei sileri. PA katun te hamanana na te luena a baptais e ka hanigana romana. Kaba a katun te ma hamana nei e rusuna romana turu Kot tere Sunahan. OBa nonei e poiena i taren, “La uam turu han hoboto i puta ba te na rarariemiu u Bulungana u Niga tara barebana hoboto. NBa i murinen be Iesu e butuna tara 11 a katunun tsitsilo tara poata ti nou ien. Ba nonei e ranga hatagala mera nen, taraha nori i hahamana me baku-tur. Nonei e ranga hatagala meren, taraha nori i hahamaneir u katun ti tare ien i murina te takei pouts ien. M+ Ba nori i kopis poutsuto me hatei rer a palai ti roron ka gono meien. Kaba nori i hahamana has ren. E Iesu e butuia tara 11 a katunun tsitsilo L' Ba i murinen be Iesu e butuna tara elasolana katunun tsitsilo ti la uen tara han te kaia i ielesala tara taun, ba peisanen e halhalina. 9Kk Ba nonei e poiena i taren, “E Iesu e toatoana na lia e tare gumen.” Poata ti hengoe ien a ka teka ba nori e hahamana naren. E Iesu e butia tara elasolana katunun tsitsilo \J1 Be Maria e la uato turu katun ti roron ka gono mei e Iesu ba te hahurir me taber. DI I murina te takeia e Iesu tara tou mate i tanen, tara lunlan turu lan tutun turu wik, ba nonei e butu mamuna tere Maria Matalina, a tahol te tsuga ba mam nien a tohit a mate a omi. bH=Ba nori e lakasar me bus ba ner a kioun mate, taraha nori i asingoto koru me tolotololo mer a nimatout. Ba nori e ma hatei narien ta toa ta katun, taraha nori i matoutu koru. E Iesu e butuia tere Maria Matalina IG La tala iam, ba limiu te na hatei ramiu u katunun tsitsilo i tanen ne Pita u ranga teka: ‘Nonei e mam ranou limiu i Galili, ba limiu te na tare moen ili, te mar hatei merien limiu.’ ” bF=Ba nonei e poieto i taren, “Alimiu go ma asingotomi ne go ma matoutmi. Alimiu e sakiemiu e Iesu ni Nasaret ti tapala nia tara koruse. Nonei e ma ka nei. Nonei e takei hakapa. Tara uam tara makum ti hopue ien. 'EGBa nori e tasu ria tara kioun mate me tarer a toa tson a hitots ba te gumuna tara pal matou ba te ka mena u hasobu u hiaka. Ba nori e asingotor me matoutur. ^D5Nonei a hatu pan koru. Ba nori i tara seito me tarer a hatu i hategele ba hakapein. sC_Ba nori e hiarangrangatar me poier, “Esi te hategele ba bera noi ra a hatu te tupena a matana kiou?” iBKTara bongbong koru turu lan tutun turu wik te butu uama a pitala, nori i la u tara kioun mate. %A EPoata te kapaia u Lan u Goagono, be re Maria Matalina mere Salomi ne Maria e tsinane Jemis i holi u uapi u masi te gi na kis menien turu tuanrei tere Iesu. X@)/Ne Maria Matalina ne Maria e tsinana e Joses i pepeito ti hopueia e Iesu.i?K.Be Josep e holeto u labalaban kopo me na hakoulena u tuanrei tere Iesu me pitse neien u labalaba me na hopue nen i iahana kioun mate ti kuieia turu lapo. Ba nonei e hategelieto a hatu pan me tupe neien a matana kioun mate. {>o-Poata te hengoeia e Pailat u ranga tara tsunono, ba nonei te hanigana te ga lu meni e Josep u tuanrei tere Iesu. $=A,Be Pailat e asingoto meto te hengo menien te mate hakapa u e Iesu, ba nonei e ngöena a tsunono turu soldia me rangatse neien te ga mate hakapa u e Iesu. G<+Nonei a katununa turu Kot Pan te ka mei a solo a niga, ba te hahaloso hasena a Nipepeito tere Sunahan. Be Josep e ongolona me la uana tere Pailat me rangata sile neien u tuanrei tere Iesu. (;I*Na turu lan teka a barebana i kato mami a mamana ka, taraha i mahö u Lan u Goagono turu Jiu. A lahibong e butu hamanasa, be Josep ni Arimatia e tukuto. &:E)Nori i lala gono mei e Iesu i Galili me taguhe ren. Na palair a tohaliou u para ti la gono meien i Jerusalem i ka gono has meien. E Iesu i hongia tara kiou '9G(Na palair a tohaliou i ka hasia i lehana ba te pepeitor. I gusuren e kaia e Maria Matalina ne Salomi ne Maria e tsinana ere Jemis a tetenei mere Joses. 8'Ba tsunono turu soldia te tuolia i matane Iesu e tareto te mar mate uen me poiena, “A katun teka a Pien Tson hamana tere Sunahan.” f7E&Bu labalaba pan te kuteia i Luman Lotu Pan e takis katato i iasa me la nitoana i puta. /6Y%Be Iesu e ku hapanito me matena. w5g$Ba toa katun e pietato me haputuena u magomagolo turu wain u melil me hakeie nen turu nga. Ba nonei e hale neien e Iesu te go ous menien me poiena, “Ka biam, ba ra te tarera te ga la uama e Ilaitsa ba te mi hakoule nen tara koruse.” |4q#Ba palina u katun ti tuolia i sukusuku e hengoe ren me poier, “Hengo iam. Nonei e ngöe iena e Ilaitsa.” =3s"Na tara 3 kilok e Iesu e ku hapan koru me poiena, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” U ranga teka e poiena, “O Sunahan i tar, Sunahan i tar, aha te la ba sile mulei lö alia?” f2E!Tara 12 kilok tara soasa, bu kuhil e kopo kap neto u han hoboto me noana tara 3 kilok. D1 E Mesaia a King ni Israel e go koul hamanasama tara koruse ba ra te tare ren ba te hamane ren.” Na elasolana katun ti tapala gono mei e Iesu nori i ranga homi sil hasen. E Iesu e mate h0IBu pris pan nu tson hihatuts turu Lo e kato has uar i iesana ba te ranga hahakos ria tere Iesu me hiararangar, “Nonei e haka hanigeir a palabir u katun, kaba nonei e ma antuna nei te go haka haniga meni a peisanen. @/{Alö go kouluma tara koruse ba te taguhem a peisam.” W.'Na barebana ti silaia i sukusuku i raranga homi sil e Iesu me tsibtsibil ner a bakuren me poier, “Nonei alö a katun tu katsin kato lupu a Luman Lotu Pan ba te hatakei poutse men turu topisa u lan. -A ka teka e kato hamani u ranga turu Buk u Goagono te poiena: “Nori e na kato mena rien te mar kato has mena rien tara kopkop.” ,Na tara toa makum nori i tapala hasin a elasolana a kopkop tara man koruse i rehina e Iesu, a toa tara pal matou na tai tara pal keruka. a+;Nori i hakeia tara bakunen i iasa u ranga ti kot meien te poei, “A King turu Jiu.” E*Nori i tapala nien tara koruse tara 9 kilok tara bongbong. 4)aBa nori e tapala narien tara koruse. Ba nori e satu siler esi te ga lui tu toa tu hasobu tara man hasobu tere Iesu, ba nori e molamoleri a peisaren a man hasobu i tanen. w(gBa nori e torohanan hale rien u wain ti sohala gono mei a ka a mal ti ngöei u mer, kaba e Iesu e ma ue ien. y'kBa nori i peigi mena tei e Iesu tara makum ti ngöei Golgota (u ranga teka e poiena “A Makum turu Lakö”). ;&oBa i maroro nori i tupali a toa katun a solonen e Saimon e lama tara tana han. Nonei a toun Sairini, e tamar re Aleksenda mere Rupas. Nori i hatöe ien a koruse tere Iesu. [%/Poata ti hahakos hakapa ien tere Iesu, ba nori e his ba ner u hasobu u miamia me hamago poutse rien u hasobu i tanen. Ba nori e lakasa meren te gi na tapala menien tara koruse. E Iesu i tapala nia tara koruse m$SBa nori e singsingatseri a bakunen u nga me kahkahuse ren me hathatukunur me turuturu uar i tanen. U##Ba nori e hohou hatsunone ren me poier, “Solosei iam a king turu Jiu.” ("IBa nori e haseieri e Iesu u hasobu u ngahangaha u miamia te tara herei u hasobu tara king, me hil haperperere ier a kolits a hihitoka me hake rien i bakunen. !+Bu soldia e lu menari e Iesu i pal porina luma tere Gamman (a makum teka i ngöei Peretorium). Ba nori e ngö gugono rer u soldia hoboto. W 'Be Pailat e ngilin kato haniga rena a toriren me hapurese bera neien e Barabas. Ba nonei e halahus neto e Iesu me hala nanen i taren te gi na tapala menien tara koruse. U soldia i hahakosia tere Iesu Be Pailat e rangata raten, “Tara naha? A saha ka a omi te katoen?” Ba nori e ku hapan lelir, “Tapala nia tara koruse!” N Ba nori i ku pouts uato i tanen, “Tapala nia tara koruse!” ve Be Pailat e rangata lel raten, “Ime te mar kato mena goi lia a katun te ngöe milimiu a king turu Jiu?”   Bu pris pan i hasingoto reto a barebana te gi rangata hoboto sil meni te go hapurese beme rien e Pailat e Barabas peisa. U# Nonei e atei sil u pris pan i hala mei e Iesu i tanen taraha nori i hiomi. r] Be Pailat e rangata raten me poiena, “Alimiu e ngilemiu alia go purese beri limiu a king turu Jiu?” ucBa barebana u para e na gono ria tere Pailat me rangatse ren te go kato uen te roron mar kato uen i taren. &ENa tara poata teka a palair u katun ti hiatatung mei a gamman na ti hihipuli, nori i kaia tara karabus. Na toa tson a solonen e Barabas e ka gono mera ien. wTara poata tara kannouna turu Paska, e Pailat e roron pureseir a man toa man karabus ti rangata sil a barebana. {oBe Iesu e ma palis lele nei tu toa tu ranga, be Pailat e asingoto koruto. E Pailat e rangein e Iesu ga mate ~uBe Pailat e rangata lele ten, “Alö e ma ranga palismi? Alö e ma hengoemi a mamana ka teka te kot merien lö?” @{Bu pris pan e kot meri e Iesu a mamana ka a para. |qBe Pailat e rangatse ten, “Alö a king turu Jiu?” Be Iesu e ranga palise ten, “Alö a tuam ba te rangam.” J Na tara bongbong koru bu pris pan na pal kapan nu tson hihatuts turu Lo nu katun hoboto turu Kot Pan i hagumuto. Ba nori i kits kap neto e Iesu me la meren me hala narien tere Pailat a Gamman. (IHBa toa keriau a tson e songots kekeretskö hahuoluna. Be Pita e hakats pouts neto te mar ranga menien e Iesu, “I mam te kekeretskö hahuol noa a keriau a tson ba lö te holis hatopisa namou te ma atei sil mena milö alia.” Ba nonei e hakats pouts nena a ka teka me tabena.$AGBa nonei e poiena, “E Sunahan e tatei hahune nolia te go ma ranga hamana uai lia. Alia e ma atei silegi nonei a katun teka te ranga nemi limiu.” 9kFKaba e Pita e holis lel. Ba tsitabubun poata patu bu katun ti tuolia i sukusuku e poier tere Pita, “Alö koru a toa katun tere Iesu, taraha alö has a katununa i Galili.” !EBa nonei a taholun kui e tare nen me ranga lelina turu katun ti tuolia i sukusuku me poiena, “Nonei a toa katun tere Iesu teka.”  DBe Pita e holisina me poiena, “Alia e ma ateigi a ka te ranga nemu lö.” Be Pita e na kana i rehina tamana tara ololo.  +CPoata te tare ien e Pita ba te meimeina ba nonei e ruto hasukusukuna me mareie nen me poiena, “Alö has tu ka gono mei e Iesu ni Nasaret.” n UBE Pita e ka noaia i puta i pal pori, ba toa taholun kui tara tsunono pan turu pris te la nama. v eABa palai e tanian kahuser e Iesu me pou kap ner a matanen me muke ren. Ba nori e poier i tanen, “Poa talei esi te muke lalo lö.” Bu tson taratarakap e gono beie ren me atunge ren. E Pita e holisin te go atei sil menien e Iesu N @Alimiu e hengo hakape mula nonei e poe lala nonei e ka mena a nitsunono tere Sunahan. Nonei u ranga u omi koru teka. Alimiu e poiemiu aha?” Ba nori e poe hoboter, “Nonei e gi atung hamati.” ?Ba tsunono pan turu pris e kise iena u hasobu i tanen me poiena, “Ara e ma tatei ngö lele rimei ta katun te ga kot gono meien. B}>Be Iesu e poiena, “Nonei alia. Alimiu e tare mou romana alia tu butun katunuma ba te gum goa tara pal matou tere Sunahan a tagala koru, ba lia te la guma turu koasi i kolö.” #=Be Iesu e kokomotona me ma poe nei ta ka. Ba tsunono pan turu pris e rangata lele nen, “Alö e Mesaia, a Pien Tson tere Sunahan?” "=<Ba tsunono pan turu pris e tuoluna i mataren hoboto me rangatsena e Iesu, “Alö e ma ranga palismi? Gaha nonei te kot meri u katun teka alö?” 8k;Kaba a man ranga i taren e ma bo hasei tu toa. 9Bu palair u katun e takeir me gamo ner e Iesu me poier, “Alam u hengo nonei e poei, ‘Alia e kato lupegu romana a luma tere Sunahan teka ti kui u katun, ba i murina u topisa u lan ba lia te kuie gou a taina luma te ma antunan kuie nei a katun.’ ” S8U katun u para i gamoin e Iesu, kaba man ranga i taren e ma boei tu toa. K7Bu pris pan nu katun hoboto ti kaia turu Kot Pan e sakier ta elasolana ta katun te gi kot mei e Iesu tu toa tu mar ranga te gi atung hamate sila nien e Iesu. Kaba nori i ma sabei ta elasolana. T!6Be Pita e murimuri halehanana me la uana tara luma tara tsunono pan turu pris, ba te na kana i pal porina luma i iahana ololo. Ba nonei e na gum gono merena u tson taratarakap ba te meimeina turu tula. 5Nori i na piou nia e Iesu tara tsunono pan turu pris, bu pris pan na pal kapan nu tson hihatuts turu Lo e gono hobotor. l~Q3Ba toa katun a hitots e kukutieto e Iesu ba te kope nei a peisanen u labalaba u lamelame tun. Ba nori e hiapilepile naren ba nonei e la ba neto u labalaba te kopen me bus belobelosona. E Iesu e kaia turu Kot Pan turu Jiu J} 2Bu katunun tsitsilo hoboto i tanen i la ba naten me busur. <|q1Turu mamanu lan alia u ka gono merio limiu tara Luman Lotu pan ba te hihatutsugu, ba limiu te ma pile kap nami lia. Kaba a ka teka e butu silena te ga mana u u Buk u Goagono.” &{E0Be Iesu e rangata raten, “Alimiu e la memuma a man kilatan hiatatung na man baru te go mi pile kap mena milia ba limiu te poiemiu alia e heregi a kopkop? :zm/Kaba toa katun te tuol hasukusuku e lous u kilatan hiatatung i tanen me katsin atungena a katunun kukui puku tara tsunono pan turu pris, ba nonei e ngats ba nena a talinganen. ;yq.Ba nori e pile naren ba te pile hakarapoto naren. x{-Be Judas e tuku hakapato me la uana tere Iesu me poiena, “Tson Hihatuts.” Ba nonei e mutsi nanen i abuabunen. 0wY,Na katun te haruto nanou e Iesu e hopu kap mamin a ka te mi katoe noen. Nonei te hatei hakapa mamir u katun te ga peigi ramen romana me poiena, “A katun te mutsi nagoa lia i abuabunen, nonei a katun te ngilin lu nami limiu. Pile kap niam ba limiu te peige men ba te tara kap haniga namen.” rv]+E Iesu e ranga lel noa be Judas a toa tara 12 a katunun tsitsilo e tukuto. Ba nonei e peigi remato u katun u para ti soatsema a man kilatan hiatatung na man baru. U pris pan nu tson hihatuts turu Lo na pal kapan ti hala ramen. u*Takei iam, ba ra te lara. Ruto iam, a katun te haruto nano lia turu pakö i tar e tuku hakapa.” Nori i pile kapin e Iesu otW)Na poata te kopis hatopisa pouts ien, ba nonei e poieto i taren, “Alimiu e soho noamiu ne husa noamiu? E noa tala. A poata e butu hakapa. Ruto mula. Alia tu butun katunuma e hala tala naria tara nitagala turu katun u omi. s7(Ba nonei e la pouts uato turu katunun tsitsilo me sabe ranen ba te sohor, taraha nori i topi koru. Ba nori e ma atei sileri aha te gi poien i tanen. ]r3'Ba nonei e la pouts lelito me singona tere Sunahan turu toa puku u mar singo. bq=&Ba nonei e poiena i taren, “Tara kap iam ba te singo uamiu tere Sunahan. U hiamus u omi e namos butuna i tamilimiu. A namnamei i tamilimiu e ngilin katoena a ka teka, kaba u tuanrei i tamilimiu e ma tagala nei.” Hp %Ba nonei e kopisina me sabiena a elapisa a katunun tsitsilo ba te sohor. Ba nonei e poieto tere Pita, “O Saimon, alö e sohom? Alö e ma antunami te go kalata u tara toa aua puku?” Eo$Ba nonei e poieto, “O Tamar, alö e antunam tara mamana ka hoboto. Alö go lu ba nei lia a kamits teka. Kaba alö go ma kato uai turu ngil i tar. Alö go kato u turu ngil i tamulö.” 6ne#Ba nonei e gamon la lelina me tuhopu nana turu tsikitsiki. Ba nonei e singona tere Sunahan te go antuna uen ba te hapiu nena te ga butu u a poata tara kamits i tanen. {mo"Ba nonei e poieto i taren, “A peisar e tiama koru mena a nitatagi pan. Ka bumia teka ba te taratara kapmiu.” ulc!Ba nonei e la merena ere Pita mere Jemis ne Jon, ba torinen e tanian asingotona me toku hapan koruna. 2k] Nori i na tukuia tara toa makum te ngöeri Getsemani, be Iesu e poieto turu katunun tsitsilo i tanen, “Gum mia teka tara poata te singo gia lia tere Sunahan.” hjIBe Pita e ranga palis hatagalato, “Alia e moa koru te go holis menoi lö, noahasina te mate gono mena goi lia alö.” Bu katunun tsitsilo hoboto i mar ranga uato i iesana. E Iesu e singo u tere Sunahan i Getsemani OiBe Iesu e poieto tere Pita, “Alia e hatei hamane golö, i mam te kekeretskö hahuol noa a keriau a tson i bong teka, ba lö te holis namou te go atei sil meni lö alia tara topisa poata.” hBe Pita e poieto i tanen, “U katun hoboto teka e la ba toum nariou lö, kaba e moa koru te go la ba meni lia alö.” gyKaba i murina te hatakei poutse noa romana e Sunahan alia tara tou mate i tar, ba lia te mam ragou limiu i Galili.” U~~0}|{hz?yxw;v utsrr&qxq*pKonn*mslkjjXii'hXg[fUedccebaam`__$^^]j] [[ZpXWTVUTS$RQQP_PONMLLuK`JHHGFlEDCsB @?>=qwWr Ct a R ' 4Y;7U^2 7Be Jon e poiena, “Alia u tarei a Tunan Sipsip te lukapi a hatoa tara tohit a kan harokotokap. Ba lia e hengoegu a toa tara tohats a ka a toatoa ba te poiena, “Lama!”, nu ranga i tanen e ling herei u gururu. 1Ba tohats a ka a toatoa e hatanganar me poier, “U mana!” Bu katun u tsunono e hopuer a peisaren i puta me hatsunone ren.l0Q Na lia u hengi ti ranga u a mamana ka hoboto i Kolö ni puta ni han turu mate na i tasi — a mamana ka hoboto te habuti e Sunahan tara mamana han. Ba nori e poier,“E Sunahan te gumna turu gumgum u goagono na Tunan Sipsip i tanen e ka mer a solo pan na nitagala pan. A mamana ka hoboto e gi haniga nitoa u i taren ba te hapan nitoa raren!” #/? Ba lia u tareto u angelo u para koru te ma antunan ase rari ba te tuol hahiser u gumgum u goagono na tohats a ka a toatoa nu katun u tsunono. Ba lia u hengoeto ti köma hapan uen me poier,“E matsköna te go ka meni a Tunan Sipsip ti atung hamati a nitsunono na mamana ka a niga na niatei na nitagala.Na e nigana te hapan mena roien a mamana ka ba te soloseie ren ba te haniga uar i tanen!” t.a Na lö u kato rien u pris te gi taguhu e Sunahan i tarara, nu king has. Ba nori te tsunono roa i puta.” k-O Ba nori e köme ier u toa u köma u tsimus me poier tara Tunan Sipsip:“Alö e ka mem a nitsunono te go lu meni lö a pits pepa ba te lukapem u kan harokotokap i tanen.Taraha, nori i atung hamatio lö nu rahatsing i tamulö e sakahis meri u katun tere Sunahan, u katun tara hun katun hoboto i puta
nu mar ranga hoboto na han hoboto. h,ITara poata te katoe ien a ka teka, ba tohats a ka a toatoa nu 24 u katun u tsunono e hopue ria a peisaren i puta i matana Tunan Sipsip. Nori i ka hoboto mei a man kan köma te ngöeri a hap na man gotana goul i saputi a ka te ngöeri u insens. U insens e masina tara poata te hatse rien ba te haharoei nena u katun tere Sunahan te singo uar i tanen. j+MBa nonei e na luena a pits pepa tara pal matou i limane Sunahan te gumia turu gumgum u goagono. *}Ba lia e tara hasegu a toa Tunan Sipsip te haharoein e Iesu. Nonei e tuolia i gusur a tohats a ka a toatoa nu katun u tsunono na i rehina u gumgum u goagono. A Tunan Sipsip e tara herei a ka ti atung hamati me toatoa poutsuna. Nonei e ka mei a tohit a kom nu tohit u mata te haharoein u tohit u Namnamei tere Sunahan te hala meri e Sunahan tara mamana han hoboto i puta. ')GBa toa turu katun u tsunono e poier i tar, “Ma tabei. Ruto! A katun te ngöeri a Laion tara pal katun tere Juda e tagala saluhein a hiatatung. Nonei e Iesu a hatutubunei pan tere Devit a King, na nonei te antunan lukapa nena a tohit a kan harokotokap ba te palatsena a pits pepa!” ({Ba lia e tabe hapan megu e moa ta katun te ga ka mei a nitsunono te ga palata menien a pits pepa teka ba te rutse nen. 'Na e moa ta toa i Kolö na tara han i puta na tara han turu mate te ga antunan palatein u pits pepa ba te tarana i iahanen. 3&_Ba lia te taregu a toa angelo a tagala te ranga hapan me poiena, “Esi te ka mena a nikapan ba te antunan lukapa nena u kan harokotokap ba te palatsena u pits pepa?” R% Na lia e Jon u tarei a toa pits pepa tara limane Sunahan tara pal matou te gumia turu gumgum u goagono. Nonei u pits pepa teka i koloto nia i hihapala, na i harokoto kap nai u tohit u kan harokotokap. Q$ Na tara mamana poata ti markato uen teka, bu 24 u katun u tsunono e hopue ria a peisaren i puta i matana e Sunahan te toatoa nitoana ba nori te hatsunone ren. Na nori i lapoin u hatan king i taren i matana u gumgum u goagono me poier,“O Tsunono i tamulam. O Sunahan i tamulam. E matsköna te go
ka meni lö a solo pan na nikapan na nitagala.Taraha, alö tu habuti a mamana ka hoboto. Turu ngil i tamulö ti butu sila ien ba te kar.”-#S Nori a tohats a ka a toatoa teka i roron solosei e Sunahan me hapane ren ba te haniga uar i tanen, nonei te gumia turu gumgum u goagono ba te toatoa nitoana. w"gA tohats hoboto a ka teka i ka mei a man tönomo a man pakapaka, na nori i saputu has mei u mata i tuanreiren na i iahana u pakapaka has. Nori i köma nitoa has mei a lan na bong ba te mar köma uar teka:“Goagono, goagono, goagono nonei a Tsunono e Sunahan te tagala sokuna. Nonei e ka mam ne ka hasina i romana, na nonei e la has nama romana i murimuri.” 5!cA toa ka a toatoa e tara herei a laion. Na hahuol e tara herei a tunan bulumakau. Na hatopisa e ka mei u pole te herei a katun. Na hatohats e tara herei a manu te tapana. \ 1I matana u gumgum u goagono e ka hasia a ka te taratara herei u tasi ti kuiei u galas u tarabutu. Ne ka hasia a tohats a ka a toatoa te saputu mei u mata i mam na i murimuri. Nori i hahisin u gumgum u goagono. 7gU kanaha e butuma turu gumgum u goagono tere Sunahan, nu gururu nu gutsil has. Nu tohit u bito i kulupuia i matana u gumgum u goagono. Nori u tohit u Namnamei tere Sunahan. CNu 24 u gumgum i hahisin u gumgum u goagono tere Sunahan, nu 24 u katun u tsunono i gumia tara gumgum teka. U hasobu i taren e hiaka na nori i ka has mei u hatan king u goul i bakuren. A{Nonei e alesala herei u hatu u niga koru te ngöeri a tsaspa na konilian. Na toa butou e ka hasia i ieluna u gumgum u goagono me taratara here nei a hatu a bibil te ngöeri a emeral. 7Na i teka puku alia u kaia turu Namnamei tere Sunahan. Ba lia e taregu a toa gumgum a goagono i Kolö na lia u tara hasi e Sunahan te gumia i tanen. a =I murina a ka teka, alia e Jon u tarei a tamana te takalataia i Kolö. Bu ranga te ranga uama i tar i mam te herei a tuhil e poiena, “La uama i iasa teka, ba lia te hatare goi lö a ka te ga butu koru moto iou.” “A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka te hatei nena u Namnamei tere Sunahan tara man pal katun tere Iesu.”kOA katun te tagala saluhe nanou a nomi, alia e haniga nagou te ga gum gono mene ien lia turu gumgum u goagono i tar, te mar gum gono has mena gilia e Tamar turu gumgum u goagono i tanen, taraha alia tu tagala saluhein a nomi. ;oHengo iam! Alia e tuol gia tara tamana ba te ngögu. Te hengo mareiena a katun a mar ranga i tar ba te kalatsena a tamana, alia e tasu goa i luma i tanen ba lam te nou hobotom. Z-Alia e hahuna regu ne kato hamatskö regu u katun te ngil regu lia tara poata te kato homi rien. E kato uana teka ba limiu te hakats hapara namiu a markato i tamilimiu ba te tori-tsuga namiu u markato u omi. CAlia e ranga gono mera golimiu, alimiu go tori-tsuga niam u markato u omi ba te la uamuma i tar, ba lia te kato haniga koru ragoa limiu i matane Sunahan. Alimiu go hole mia ta goul i tar, a goul te gogoso nitoana, ba limiu te toan ka memou a man ka man niga hamana. Hol hase iam u hasobu u hiaka ba te kopo kap nami u beloso i tamilimiu. Ba limiu te hol hasemiu tu meresin i tar ba te hake mia i matamilimiu, ba limiu te toan tara poutsmiu. QTaraha, alimiu e poemiu, ‘Alam e ka mem a moni a para. Alam e ka haniga korum ba te ma ngilemi ta tan ta ka lel.’ Kaba alimiu e ma atei silemi alimiu e heremi u katun te moa korur ta toa ta ka, na limiu e ka homi korumiu popona te gi tatagi meri u katun alimiu. Na limiu e here hasemi a katun te matakiauna na te belosona. $AKaba alimiu e heremi u ramun u hiski nu bout te hisohalina. Alimiu e ma bout korumi na limiu e ma hiski koru hasmi. Ba lia te pu ba ragoi limiu a rungur. 'GAlia e atei silegu a toukui i tamilimiu. Alia e atei silegu alimiu e ma boutmi ne ma hiski hasmi. Alia e ngilegu alimiu go bout iam tsi alimiu go hiski iam. NNa nonei a katun e poei i tar, “Alö go koloto meni u ranga teka tara tson pepeitokap tara pal katun te hamana uar tere Iesu te ka ria tara taun i Leodisia: “U ranga teka nonei u ranga tara katun te ngöeri ‘U Mana,’ a katun te ranga hamana nena e Sunahan. Nonei a mouna a mamana ka hoboto te habuti e Sunahan. 'G “A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka te hatei nena u Namnamei tere Sunahan tara man pal katun tere Iesu.” U ranga te la u i Leodisia ' A katun te tagala saluhe nanou a nomi, alia e kato here nago ien a tul pan i iahana Luman Lotu Pan tara Sunahan i tar. Nonei e ma tatei la ba nanoi a makum a niga teka. Na lia e koloto nagia romana i tanen a solo tara Sunahan i tar na solona taun tara Sunahan i tar — i Jerusalem a tsimus te koul nama romana tere Sunahan i Kolö. Na lia e koloto has nagia romana i tanen a solo a tsimus i tar. # Alia e la boroboro guma romana. Alimiu go pile hakarapoto niam a ka te ka memi limiu. U katun u omi e namos lu ba ner a prais i tamilimiu. { A poata a omi e butu noa romana tara han hoboto i puta, ba nonei te torohanena romana u katun hoboto. Kaba lia e hatongo kap ragou romana limiu tara nomi teka, taraha alimiu e roron hengoemiu u ranga i tar, noahasina te omi merari u katun alimiu. m S Hengo iam! Nonei a pal katun tere Satan e gamor ba te poier nori u Jiu. Kaba e moa. Nori e ma Jiuri. Na lia e hala mera goien i tamilimiu, ba nori te hakena puta roa i matamilimiu ba te atei sile riou alia e tatagi rago limiu.  Alia e atei silegu a toukui i tamilimiu. Alia e atei silegu alimiu e ka memiu a tsitabubun nitagala tun ba limiu te kukute noa hasemiu u hihatuts i tar ba te ma holis nami lia. Ba lia te kalatsegu a tamana i matamilimiu ba te moana ta katun te ga pilien. 8 iNa nonei a katun e poe hasi i tar, “Alö go koloto meni u ranga teka tara tson pepeitokap tara pal katun te hamana uar tere Iesu te ka ria tara taun i Piladelpia: “U ranga teka nonei u ranga tara katun te goagonona ba te ranga hamanana. Alia e pile negu a ki tere Devit a King i manasa. Alia te kalatsegu a tamana kaba e moa ta katun te ga tatei hapilie ien. Na lia te hapilie gen ba te moana ta katun te ga kalatse ien. ) K“A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka te hatei nena u Namnamei tere Sunahan tara man pal katun tere Iesu.” U ranga te la u i Piladelpia r ]A katun te tagala saluhe nanou a nomi e haseie nou u hasobu u hiaka teka. E moa koru te go tatei busa ba menai lia a solonen turu bukuna tara nitoatoa. Alia e hateie gou e Tamar nu angelo u goagono i tanen nonei a katun i tar teka. A{Kaba ma tsi palabir a ma tsi katun i tamilimiu i Sadis e ma kato homiri. Nori e ka gono merio romana lia ba nori te ma ka meri romana u hasobu u korkoriana te haharoei nena u markato u omi. E moa. Nori e ka gono merio romana lia ba te haseier romana u hasobu u hiaka u gogoso, taraha nori e roron kato hanigar. Alimiu go hakats pouts niam u hihatuts tu hengo mame iam limiu. Kukutie iam ba te tori-tsuga namiu u markato u omi i tamilimiu. Te ma tagule moia limiu, ba lia te songots la uaguma i tamilimiu ba limiu te ma atei sile moi a poata te la guma romana lia. *MKalata iam! Kato hatagale iam a ka te ka noana. E namos tia nitoana. Alia u sabe e moa ta toa ta toukui i tamilimiu te go kapa hanigaia i matana Sunahan i tar. M Nonei a katun tu tarei lia e ranga lel me poiena i tar, “Alö go koloto meni u ranga teka tara tson pepietokap tara pal katun te hamana uar tere Iesu te ka ria tara taun i Sadis: “U ranga teka nonei u ranga tara katun te ka mena u tohit u Namnamei tere Sunahan na tohit a pitopito. Alia e atei silegu a toukui i tamilimiu. Na lia e atei sil hasegu alimiu e heremi a katun a mate, noahasina te poe menari u katun alimiu e toatoamiu ba te tagalamiu. “A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka te hatei nena u Namnamei tere Sunahan tara man pal katun tere Iesu.”GBa lia te hala has rago ien a pitopito te ngöeri a tounlan. `9U katun te tagala saluhe nariou a nomi ba te hengo haniga hitoner u ranga i tar antunana te kapana a poata i taren, alia e hala ragoi u katun teka a mar nitsunono tu lue malia tere Tamagulia. Alia e hala rago ien a nitsunono te gi tsunono hatagala hoboto merien u han i puta. Nori e pan roa i taren ba te here roi a aien te pekoena a tabeli. zmKaba alimiu go pile hakarapoto niam a nihamana na markato a niga te ka memi limiu antunana te kopis uagu malia. |q“Kaba palai i tamilimiu i Taiataira e ma kukutiemi u hihatuts u omi teka. Alimiu u ma hatate nami a ka te ngöe rien ‘A mouna a hihatuts tere Satan’. Na lia e hatei rago limiu, alia e ma tatei hala lel ragi limiu u hakats u tiama. $ANa lia e atung hamate has ragou u katun te kukutier a tahol teka. Bu katun hoboto te lotu hoboto ria tara solona e Kristo e atei sile riou alia te atei silegu a torina katun. Alia e palis pouts rago romana limiu a man toa toa tara man ka man niga na man ka man omi tu katoam limiu. $~ABa lia te hale goien a nimate pan. Na lia e hala has nagou a kamits pan tara pal tson te tsikolo naren te ma tori-tsuga ba naro ien a markato a omi teka. }3Alia u halei a tahol teka a poata te go tori-tsuga menien u markato u omi i tanen, kaba nonei e ma tatei hakape nei a markato i tanen tara haloku. *|MKaba a toa ka e omina i tamilimiu: alimiu e hanigamiu te ga ka u a tahol e Jesebel i tamilimiu. A tahol teka e ngöe nei a peisanen a propet. Nonei e hatuts rena u katun i tar ba te amus ranen te gi tsikolo uen na te gi haloku uen na te gi nou menien a kannou ti hats ba neia turu keisa. |{qAlia e atei silegu a toukui tu kato iam limiu. Alia e atei silegu alimiu e ngil remiu u katun na limiu e hamana noa hase molia. Na lia e atei sil hasegu alimiu e taguhu ramiu u palair u katun na limiu e ma hapolasemi a nikukui a niga i tamilimiu. Na lia e atei silegu a man ka man niga te katoe milimiu i romana e niga balana tara man ka man niga tu kato mam iam limiu. [z/Na nonei a katun e poe hasi i tar, “Alö go koloto meni u ranga teka tara tson pepeitokap tara pal katun te haman uar tere Iesu te ka ria tara taun i Taiataira: “U ranga teka nonei u ranga tara Pien Tson tere Sunahan, a matanen te here nei u tula te kulupuna nu pitapita i tanen te kankanaha here nei a baras ti turun hagogosi. y5“A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka te hatei nena u Namnamei tere Sunahan tara man pal katun tere Iesu. “A katun te tagala saluhe nanou a nomi, alia e hale goien a palain a kannouna i Kolö te ngöeri a Mena ti hamous. Na lia e hala hase goien a hatu a hiaka ti koloto nia a solo a tsimus i tanen. Na nonei a toa puku te atei sile nou a solo teka.” U ranga te la u i Taiataira Ax{Alimiu go tori-tsuga neiam u markato u omi. Te moa nen, alia e la boroboro guma romana i tamilimiu ba lia te atung ragi u barebana teka u ranga i tar te here nei u kilatan hiatatung. cw?Nu katun e ka has ria i gusumilimiu te kukutier u hihatuts u omi tara pala tere Nikolas. v/Kaba palaina ka te omina i tamilimiu: a palair u katun te ka ria i tamilimiu e kukutier u hihatuts tere Belam. Nonei a katun te hatei e Belek ime te gi mar kato homi u u katunur i Israel ti nou menien a kannou ti hats ba neia turu keisa na ti tsikolo uen na ti haloku uen. u  Alia e atei silegu alimiu e ka mia tara han te kana a nitsunono tere Satan. E Antipas e hatuts nio lia nonei tara han te ka mena a nitsunono tere Satan, ba nori i atung hamatie ten. Kaba alimiu u ma hapolase moi lia. E moa. Alimiu e hamana noa hase molia. t Na nonei a katun teka e poe hasi i tar, “Alö go koloto meni u ranga teka tara tson pepeitokap tara pal katun te hamana uar tere Iesu te ka ria tara taun i Pegamam: “U ranga teka nonei u ranga tara katun te ka mena u kilatan hiatatung te nou hihapalana. s “A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka te hatei nena u Namnamei tere Sunahan tara man pal katun tere Iesu. “A katun te tagala saluhe nanou a nomi, e moa koru te ga tatei kato homi menien a tou mate hahuol.” U ranga te la u i Pegamam yrk Alimiu go ma matoutemi a kamits na tori-tiama te sukusukun sagohe moa limiu. Hengo iam. E Satan e hakarabus ranou a palai i tamilimiu ba te amus rano limiu. A nomi teka e antunana romana turu maloto u lan. Kaba limiu go tagala sil noa hase molia, antunana tara poata te atung hamate raro ien romana limiu, ba lia te hala ragoi limiu a prais, nonei a nitoatoa hamana. Oq Alia e atei silegu u tori-tiama te butuna i tamilimiu. Na lia e atei sil hasegu alimiu e moemiu ta ka ta para i puta teka. Kaba limiu e ka memiu a man kana i Kolö te parana. Alia e atei silegu u palabir u katun e tuts sil rario limiu. Nori e poier nori u Jiu, kaba nori e moa te gi Jiu uen. Nori a toa pal katun tere Satan! 9pkNonei a katun e ranga lel me poiena i tar, “Alö go koloto meni u ranga teka tara tson pepeitokap tara pal katun te hamana uar tere Iesu te ka ria tara taun i Smena: “U ranga teka nonei u ranga tara katun te mam koru na te murimuri koru hasina romana, nonei a katun te mate me toatoa poutsuna. >ou“A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka te hatei nena u Namnamei tere Sunahan tara man pal katun tere Iesu. “A katun te tagala saluhe nanou a nomi, alia e haniga negu romana te ga nou menien a huanu roeina tara nitoatoa, te pusukuna i iahana kui tere Sunahan.” U ranga te la u i Smena wngKaba a toa ka a niga i tamilimiu teka: alimiu e omiemiu a markato tara pala tere Nikolas, te omi hase gulia. 1m[Alimiu go hakats haniga pouts niam a markato a niga i tamilimiu i manasa tu rus ba niam limiu. Alimiu go tori-tsuga niam u markato u omi ba te mar kato haniga pouts uamiu tu mar kato uam limiu i manasa. Te moa nen, alia e la guma romana ba te mi lu ba negu u lam i tamilimiu tara makum i tanen. mlSKaba a toa ka e omina i tamilimiu: alimiu e ma ngil korue milia tu mar ngil mam mena milimiu alia. 2k]Alia e atei silegu u katun e hala rari limiu a kamits te hamana uami limiu i tar, kaba limiu e tagala sil noa hase molia ba limiu te ma gegesimi ba te hanoamiu. E moa. NjAlia e atei silegu a toukui te katoe milimiu. Alimiu e roron kui hatagala nitoamiu ba te ma hapolasemi a nikukui a niga i tamilimiu. Alia e atei sil hasegu alimiu e rama koru ramiu u katun u omi. Alimiu u torohana hakapa riam u katun te poier nori u aposol ba te ma aposol hamanari, kaba limiu e haruto namiu te gamo uaren. Ci Na katun tu tarei lia e poe hasi i tar, “Alö go koloto meni u ranga teka tara tson pepeitokap tara pal katun te hamana uar tere Iesu te ka ria tara taun i Epesas: “U ranga teka nonei u ranga tara katun te pile nena a tohit a pitopito i limanen tara pal matou, na te hula hahisina i gusuna u tohit u lam goul. h Nonei lasi teka a mouna a tohit a pitopito te tare mula lö i limar tara pal matou, na mouna has u tohit u lam u goul: a tohit a pitopito e hereri u tson pepeitokap tara tohit a hun barebana tere Kristo, nu tohit u lam e hereri a tohit a hun barebana teka.”dg CAlö go koloto talein a man ka te rute mulö, a man ka te kana na man ka te butu moto nou. Uf %Alia e ka nitoagu tara mamana poata. Alia noa has tu mate. Kaba alö go tara! Alia e toatoa pouts hasigu ba te ka nitoagu romana. Na lia e ka megu a nitagalan tsunono tara tou mate na tara han turu mate. ~e wPoata tu rute ien lia, ba lia e tuhopu nanoa i mounen me heregi a katun a mate. Ba nonei e halakopena a limanen a pal matou i tar me poiena, “Alö go ma matoutui. Alia noa has a toa tu ka i mam koru na te ka noa hasi gou i murimuri koru. Ld Nonei e pilein a tohit a pitopito i limanen tara pal matou. Na toa kilatan hiatatung te nou hihapala e kaia i rungnen, na hapala e butuia i ielesala. Na polenen e piri herei a pitala tara soasa. c  Nu pitapita i tanen e kankanaha herei a baras ti turun hagogosi. Nu ranga i tanen e angul herei a ramun pan te olo hatagalana. Ib  U hulu i bakunen e hiaka koru. A matanen e kulupu herei u tula. :a o Na i gusuren e kaia a ka te herei nonei te butun katunuma. Nonei e ka mei u hasobu u ngahangaha te noaia i pitpitan mounen, na nonei e ka mei a lete goul te hahis a lumlumanen. `  Ba lia u habirits hatoumurito te go ruto meni esi te ranga uama i tar. Ba lia e rutegu u tohit u lam ti kuiei a goul. t_ c Nonei e poei, “A ka te rute mou lö alö go koloto nien turu buk, ba lö te hala mena mien tara tohit a hun barebana tere Kristo teka: a hun barebana i Epesas na i Smena ni Pegamam ni Taiataira ni Sadis ni Piladelpia ni Leodisia.” ^  Turu lan tara Tsunono, alia u kaia turu Namnamei tere Sunahan, na lia u hengo u toa u ranga pan i murir te herei a tuhil. =] u Alia e Jon, a hatoulana i tamilimiu tara pal barebana te hamana ria tere Iesu. Alia e sagoho hasegu a kamits te sagohe milimiu, na lia e hahaloso gono mera golimiu. Na ra e ka ria tara Nipepeito tere Iesu. Alia e ka gono mera goi limiu a man ka teka, taraha ara e hamana ria tere Iesu. Alia i karabuse iou me na hake ria tara tolo te ngöeri i Patmos, taraha alia u hatein u ranga tere Sunahan na man ka hamana te harutein e Iesu. V\ 'E Sunahan a Tsunono e poiena, “Alia a hatania na kapakapa.” Nonei e kana, na nonei e ka has i mam, na nonei e la has nama romana i murimuri. Nonei te panina tara mamana ka. E Jon e tarei e Kristo K[ Ruto iam! Nonei e la nama turu koasi. U katun hoboto e rute roen, nu katun has ti sake ien u saka. U hun katun hoboto i puta e matoutse roen ba te taber. E mar butu las uanou teka. U mana. BZ Nonei e kato here rira u pris tara Nipepeito i tanen, a hun katun te gi kui bei e Tamanen e Sunahan. Hala sei nitoe iam a solonen. A nitagala i tanen e tatei ka nitoana romana. U mana. xY kNe Iesu Kristo e tatei tatagi has rano limiu ba te hala ranoi limiu a masalohana. Nonei e hatei hamatskö nena a man ka tere Sunahan. Nonei a katun mam te takei pouts tara tou mate, na nonei e tsunono rena u king te ka ria i puta. Nonei e tatagi koru rena ra na nonei e hapurese beri ra u markato u omi i tarara. Nonei e kato beri ra a ka teka tara tou mate i tanen. X 3A ma tsi hahatoulana i tar tara tohit a hun barebana tere Kristo te ka mia tara provins i Eisia. Alia e Jon. E Sunahan e tatei tatagi rano limiu ba te hala ranoi limiu a masalohana. Nonei e kana, na nonei e ka has i mam, na nonei e la has nama romana i murimuri. Nu tohit u Namnamei te ka ria i mam turu gumgum u goagono tere Sunahan e tatei tatagi rario limiu ba te hala raroi limiu a masalohana. W /A katun te ritena u ranga teka e ga sasala, nu katun has te hengo hanige ier a ka ti koloto nia turu buk teka. E hatei nena a man ka te butu nou, na poata te butu hamana noa a man ka teka e sukusuku nama. E Jon e koloto meni u raranga tara tohit a hun barebana tere Kristo `V ;Alia u hatein a man ka hoboto tu rutei lia u raranga tere Sunahan na tere Iesu Kristo. U -U buk teka e ka mena a man ka te harutein e Iesu Kristo. E Sunahan e hale ien a man ka teka te ga harute ien u katunun kui i tanen a man ka te ga butu boroboroma. E Kristo e hala mena mei a angelo i tanen i tar e Jon a katunun kui i tanen me harute noi lia a man ka teka. ZT-:E Iesu Kristo a Tsunono e tatei taguhu rano limiu. Nonei talasi. Alia e Pol,SQ:U katun tere Sunahan te kui ria tara luma pan tere Sisa a Gamman Pan e hatsomi koru rario limiu, nu katun hoboto tere Sunahan teka e hatsomi has uar i tamilimiu. R/:Hatsomi riam u katun hoboto te pala uar tere Iesu Kristo. Nu hahatoulana i tarara te ka gono merio lia e hala has ner u haniga i tamilimiu. hQI:Ara gi solo sei nitoan e Sunahan e Tamarara tara mamana poata hoboto. U mana. U rangan hakapa .PU:Na Sunahan i tar e hala ranei romana limiu a mamana ka te makmakum nami limiu e popona tara mamana ka a niga koru i tanen, taraha ara e pala uara tere Iesu Kristo. qO[:Alia e saputu piu tala megu a man ka hoboto te ngile gulia. E Epaprodaitas e mi halei lia a man ka hoboto tu hala nemu malimiu. A man ka teka e hereri u hats te la uana tere Sunahan te soka hanigana na te haniga koruena e Sunahan. N5:Kaba limiu go ma poemi alia e ngilin lu tunegu a moni. E moa. Alia e sasala megu te tara menagi te tatangana uami limiu, be Sunahan te palise noen. gMG:Na poata tu kaia lia tara taun i Tesalonaika, alimiu u hala lel hase milia a monin hitaguhu. L:Alimiu u Pilipai e atei silemiu, a poata tu la ba nia lia a provins i Masedonia tara poata mam tu rarareia lia u Bulungana u Niga, alimiu a toa puku a pal katun turu lotu tu taguhe molia tara markato te molamola naria a moni. A tana pal katun e moa. K}:Kaba limiu e kato haniga koru memiu te taguhu noa has mena milimiu alia tara poata teka te ka megia lia u tori u tiama. \J1: E Kristo nonei te hale noi lia a nitagala te hantune nolia tara mamana ka hoboto. *IM: Alia e antunan ka hanigagu tara poata te makmakum uana a man ka, na tara poata has te ka megia lia a man ka man para. Tara mamana mar nikaka alia u hatatei hakapein te go mar sasala u lia, e noahasina te go masul u lia na te go bes u lia, tsi te go para u a man ka na te go makmakum uen. H: Alia e ma ranga menagi teka te makmakum uana a man ka i tar. Taraha, alia e antunan sasala tala megu a saha man ka te ka megu lia. NG: Alia e sasala korugu na lia e haniga gia tara Tsunono te haruto lel mena milimiu te hakats sil mena milimiu alia. Alimiu e ngilin taguhu nitoa namo lia, kaba limiu u solon moa iam ta maroro. F}: Alimiu go katoe iam a man ka tu hatuts rilia limiu na man ka tu tare iam limiu tu kati lia na man ka tu hengoem limiu tu kati lia. Be Sunahan te ka gono merano romana limiu. Nonei te hala ranoi ra a masalohana. E Pol e haniga mena a man ka te luen yEk:Na toa patu a ka, a ma tsi hahatoulana. Alimiu go hakats hiton sil iam a man ka te manana na te nigana na te matsköna na te gogosona na man ka te hanige ier u katun. Alimiu go hakats sil iam a mamana ka te tatei ranga haniga ner u katun. KD:Na masalohana te hala nena e Sunahan e pan balana. U katun e ma tatei atei sile rien. A masalohana teka e ka noa i torimilimiu na turu hakats i tamilimiu te hamana uami limiu tere Iesu Kristo. FC:Alimiu go ma hakats hapara nami ta toa ta ka. Kaba limiu go singo sil iam a mamana ka, ba te rangatsemi e Sunahan a man ka te makumuna i tamilimiu, ba limiu te haniga nitoa uamiu i tanen. dBA:Alimiu go tami mia turu katun hoboto. A Tsunono e ma pina namei romana te ga kopis uamen. ]A3:Alimiu go sasala hiton meiam a Tsunono! Na lia e hatei lel rago limiu, sasala iam! '@G:Na lö has, a helasolana koru i tar, alia e ngilegu alö go taguhir a elasolana tahol teka. Taraha, nori i kui hatagala koruia ti hahatei lameni u Bulungana u Niga, nori mere Klemen nu palair u hahikapien hoboto i tar ti kui gono meio lia na soloren te kana turu bukuna tara nitoatoa. 5?c:Alimiu oro Yuodia mere Sintiki, alia e ranga hatatagi gia i tamilimiu, alimiu go torohanan hianiganiga iam, taraha alimiu u mun toulana te hamana uami limiu tara Tsunono. S> !:Na ma tsi hahatoulana, alimiu go tuol hakarapoto uam teka tara nitagala tara Tsunono. Alia e ngilin tara koru rago limiu, a ma tsomi i tar. Alimiu e kato hasasale molia na limiu e heremi a prais i tar. 3=_:Nonei e hapalisena romana u tuanrei u pata i tarara ba te kato here nane ien romana a tuanreinen te niga nitoana, tara nitagala te tsunono pan mene ien a mamana ka.<:Kaba a han i tarara e kana i Kolö, na ra e alosera a Tsunono i tarara e Iesu Kristo te ga koul men i Kolö ba te mi lu pouts rano ra. P;:Nori e ka ria tara maroro te tia ria, taraha nori e hakats sil talaser a tou nou, ba te sasala mer te haniga mena rien a man markatona tara matsingolo, ba te hakats puku lasi ner a man kana i puta. 4:a:Alia u hatei rilimiu a ka teka tara mamana poata, na torir e tiama mena te ranga lel mena gien lia: u katun u para te omier u hihatutsina te mate u e Kristo tara koruse. [9/:A ma tsi hahatoulana, alimiu go kato tatate hoboto nitoa niam te mar kato uagu lia. Alam u haruto hakapa rio limiu te go mar kato uam limiu, na limiu go tara kap riam u katun te mar kato uar te kato uamu lam. K8:Na ra gi la haniga nitoaia tara toa maroro noa has ti sila mara. *7M:Ara hoboto te atei haniga silera a Tsunono e gi mar hakats u teka. Na te hakats halhal ria a palai i tamilimiu, be Sunahan te haruto ranoi limiu aha te nigana. H6 :Alia e heregi a katun te pietana turu hihikuma ba te torohanan luena a prais. Na prais i tar e kato uana, e Sunahan e ngö sila nenoa lia tere Iesu Kristo ba lia te la uagou i tanen i iasa. ^55: A ma tsi hahatoulana, alia e ma poegi alia u lu hakapi a markato teka. Kaba alia e roron hakats negu a toa ka teka: alia e ngilin solopala negu a man ka ni manasa ba te kato hatagala silegu a man ka ni murimuri. ?4w: Alia e ma poegi alia u kato hakapi a man ka teka ba te niga nitoagu. E moa. Alia e torohanala noa hasegu te go here meni lia a mar katun te hopu kap sil mei lia e Iesu Kristo. 3y: Na lia e ngilin takei pouts hasigu romana tara tou mate i tar ba te toatoa pouts leligu. Ara gi pietaia turu hihikuma j2M: Alia e ngilin atei haniga sil koruegu e Kristo. Na lia e ngilin atei sil hasegu a nitagala te hatakei ien tara tou mate. Alia e ngilin sagohegu a kamits te sagohe ien na te go here noa has menien lia tara poata te mate ien. .1U: Alia e ngilegu a peisar e ga ka nitoa u tere Kristo tara mamana nikaka i tar i puta. Alia e ma tatei poe lelegi alia a katun a matskö te kukute mena gilia u Lo turu Jiu. E moa. I romana alia e tatei poiegu e Sunahan te kato hamatsköeio lia i matanen, taraha alia e hamana uagu tere Kristo. 0:Aa, a man ka hoboto te butuia i tar e here tala nei a man ka pinopino te hakats sile gia lia e Iesu Kristo a Tsunono i tar. Alia e atei sil talegu e Iesu, na nonei te niga bala nena a mamana ka hoboto. Alia e ngil korue gen ba te sigala hakapegu nonei a mamana ka hoboto teka tu ngil korui lia i manasa. Na lia e ngö tala megien a bita pinopino te go tatei pile kap meni lia e Kristo. T/!:I manasa alia u roron poei a man ka teka te taguheio lia. Kaba i romana alia e poiegu a man ka teka a man ka pinopino, taraha alia e hamana tala gia tere Kristo ba te niga bala tala nena a man ka teka. .):Alia u tagala sil korui u lotu turu Jiu ba te hakamits regu a pal katun tere Iesu. Na turu Lo turu Jiu, alia a katun a matskö koru i manasa. %-C:Hena, turu hatoalinu lan ti poseia lia, a hatoatongo tere Sunahan i pö nia i pikpikör. Alia u toa u rahatsing turu katun i Israel, a toun Hibru hamana, taraha alia u tuhanaia tara hun katun tere Bentsamin. Na lia has a toa Parisi i manasa, na lia u tagala sil korui u Lo turu Jiu. &,E:Sanena te go ngil u lia, alia sane tatei haruto negu a mamana markatona i puta i tar te roron ranga ner a barebana te ga taguheio lia. E noahasina tara saha mar katun te poiena nonei e ka mena a mamana markatona i puta te tatei taguhe nen, alia e antunan karase gen tara man ka teka. +y:A markatona i puta na markato te hapö menari a hatoatongo tere Sunahan turu pikpikö e ma kato ranei ra u katun tere Sunahan. E moa. Ara u katun hamana tere Sunahan, taraha ara e hatsunonera e Sunahan i torirara ba te sasala mera e Iesu Kristo. *%:Hanei sile iam u katun te kato homir, te kato hereri u muki, na te poier alimiu go hapö neiam a pikpikömilimiu. Hanei hatagala sil reiam. ,) S:Na tana ka lel a ma tsi hahatoulana i tar, alimiu go sasala meiam a Tsunono. Alia e ma gegesi megi te rarare hakopis mena gilia u ranga. Ne taguhu has rano limiu. &(E:Taraha, nonei e kui bei e Kristo popona te sukusukun mate uen. Nonei e kato sil e ga hakapa bei lia a toukui tu ma antunan kato hakapa bemi limiu alia.s'_:E kato uana teka ba limiu te hatsomi namen tara solona Tsunono. Na limiu go hapane iam a mar katun teka. X~}}{{7yxwvuu8tsrrrqrp^omlkjBihggCfheeVd6cbba@`~_^^N] [[ZZYDXWWVUUfTTASRRQPP'ONMLL@KK IHHGFMEDCCBcA~@?4>=<<;::!988?7R54z33X2100H/x/.a,,**L)M((K''S&%$##"! [ ,]kZ; 5 WKFNori i kömei u köma tere Moses a katunun kui tere Sunahan nu köma tara Tunan Sipsip, ba te mar köma uar teka:“O Tsunono, o Sunahan. Alö e tagala saluhem!A man toukui i tamulö e pan koruna ba te niga sokuna.Alö a king turu han hoboto.U markato i tamulö e matskö koruna ne mana nitoana. dEABa lia u tareto a ka te tara herei u tasi, ba te here hase nei u galas te hisohali gono mei u tula. Na lia u tara hasi u katun ti tagala saluheia tara ka a omi te toatoa na turu keisa i tanen na turu hiase tara solonen. Nori i tuolia i rehina u tasi te herei u galas ba te pile ner a man kan köma te here nei a gita te hala rien e Sunahan. D Ba lia u tareto a tana hiharuts pan i Kolö: nonei a elahit a angelo ti ka mei a nitagala te gi hala meni a tohit a nomi i puta. Na poata te kapa noa u nomi teka, be moa lel ta nomi te ga butu romana i muriren. U nomi teka e hakape nou a raharaha tere Sunahan. cC?Ba nori e pita bulbule ria u gerep i ielesala tara taun, bu rahatsing turu katun ti mate e olo halakasa here nei a ramun olo te ruku hapopoia tara tohit a seilo na ningahangaha i tanen e popoia tara 300 kilomita.BBa angelo e hakuiena u kilata i tanen i puta ba te ngats sekilena u gerep, ba nonei te lapo mena neien tara makum te pita bulbule ria u gerep. U gerep e haharoei nena u katun u omi, na makum te pita bulbule ria u gerep e haharoei nena a raharaha pan tere Sunahan. &AEBa tana angelo te tara kap nena u tula e butu nama tara makumun hats. Ba nonei e ranga hapan uana tara angelo te ka mei u kilata u nou koru me poiena, “Alö go hakui u kilata i tamulö ba lö te ngats sekilem u gerep tara kuin gerep i puta, taraha u gerep e tangoho hakapa!” @Ba lia u tareto a tana angelo te lakasama tara Luman Lotu Pan i To, na nonei e ka has mei u toa u kilata u nou koru. u?cBa katun te gumia turu koasi e hangats nena u kilata i tanen i puta ba te luena a kannou hoboto a tangoho. >Ba tana angelo e lakasa nama tara Luman Lotu Pan ba te ranga hapan uana tara katun te gumia turu koasi me poiena, “Alö go hakui u kilata i tamulö ba lö te harenge iem a kannou a tangoho, taraha a poatan tangoho e butu hakapa tara han i puta.” 9=kBa lia u tareto u toa u koasi u hiaka, na ka te tara herei a katun e gumia turu koasi. Nonei e ka mei u hatan king u goul i bakunen nu toa u kilata u nou koru i limanen. t<a Ba lia u hengoeto u toa u ranga i Kolö ba te poiena i tar, “Alö go kolotein a ka teka: a barebana te kui beier e Sunahan ba te mater i romana tsi i murimuri, nori e gi sasala!” Bu Namnamei tere Sunahan e poiena, “U mana koru! Nori e tatei husa ba ner a toukui pan i taren. Nu markato u niga ti katoe ien e tatei la gono mie ren.” A poatan tangoho #;? A ka teka e poiena u katun tere Sunahan e gi tagala noa lasi, u katun te hengo hanige ier u ranga tere Sunahan ba te hamana hatagala ria tere Iesu. q:[ U ruhu turu tula te hakamits ranoen e la sei nitoa nou ne ma tatei kapa nei. E moa koru ta poata te ga ski tara nihahuna i taren, nori u katun ti hatsunoni a ka te toatoa nu keisa i tanen na nori ti lui a nikoloto tara solonen.” 9/ Ba hatopisana angelo e kukute ranen ba te ranga hapanina me poiena, “E Sunahan e hahuna ranou u katun te hatsunoner a ka a omi te toatoana na u keisa i tanen, ba te hakoloto ner a nikoloto i tanen i poleren tsi i limaren. Nori e here roi a katun te ue iena u wain u tagala koru te ma sohala gono meri tu ramun. U wain teka e haharoei nena a raharaha pan tere Sunahan te ma sohala gono menien a nihitatagi. U katun hoboto teka e lue riou a kamits pan turu tula u uahiahi i matanu angelo u goagono na i matana Tunan Sipsip. 8Ba hahuoluna a angelo e kukutiena a angelo tutun me poiena, “E omi hakapa. A taun a kapan i Bebilon e omi hakapa. Nonei e here nei a tahol te hauari u katun turu han hoboto u wain i tanen, u wain te haharoei nena a markato tara hahaloku papala i tanen!” |7qBa nonei e ranga hapanina me poiena, “Alimiu go matoute iam e Sunahan ba limiu te soloseie men. Taraha, a poata e butu hakapa te ga tsimou merien u katun. Alimiu go hatsunone men, nonei te habutu u kolö nu puta nu tasi nu ramun hoboto!” c6?Ba lia e taregu a tana angelo te tapaia i iasa koru. Nonei e ka mei u Bulungana u Niga te ka nitoana ba te katsin habulungana nanen turu katun i puta, turu han hoboto nu mar ranga hoboto na man hun katun hoboto. L5Nori i mamala gamoi, na e moa ta ka ta omi i taren. Topisa angelo 4/Nori a pal tson u gogoso ti ma opu gono mei ta tahol. Nori u katun u masura. Nori i kukute a Tunan Sipsip tara mamana makum te la uen. E Sunahan e sakahis ba rien turu katun hoboto i puta, na nori a pal katun tutun te lu pouts merai e Sunahan i tanen na tara Tunan Sipsip. O3Ba nori e tuol ria i matane Sunahan te gumia turu gumgum u goagono na i matana tohats a ka a toatoa na i matana pal tsunono pan has. Ba nori e köme ier u toa u köma u tsimus te ma tatei atei sileri a palair u katun. Nori a 144,000 u katun teka te sakahis ba ria e Sunahan i puta, nori peisa te tatei atei ner u köma teka. t2aBa lia u hengoeto u toa u ranga i Kolö te ling herei a toa ramun pan te gororöna ba te kurapana turu uarahana, ba te here hase nei u gururu pan. Bu ranga teka e ling here hase nei a kan köma te here nei a gita te sake ier u katun. q1 ]Ba lia e taregu nonei a Tunan Sipsip ba te tuoluna i ieluna u pokus i Saion tara taun i Jerusalem. Na 144,000 u katun i ka gono meien. Nori i hakoloto hakapa nia a man solo i poleren, a solona Tunan Sipsip na solo has tere Tamanen. M0 Ara gi hakats korun a ka teka. A katun te ka mena a niatei e tatei hakats sakesake nena a mouna u hiase tara ka tutun te toatoa. Nonei u hiase tara toa katun, nu hiase teka nonei u 666.)/K Na katun te ma ka mei a nikoloto teka e ma tatei hiholi ne ma tatei hahol hasi. A nikoloto teka nonei a solona a ka tutun te toatoa, tsi u hiase tara solonen. A.{ Ba ka hahuol te toatoa e ranga hamalna turu katun papala nu katun pan has, na turu katunun moni nu katun has ti moa ta moni, na turu katunun kui nu katunun hakui has, na turu katun hoboto. Bu ranga teka e poiena nori hoboto e gi hakolotein u toa u mar nikoloto turu ualima i taren tara pal matou tsi i poleren. K- Ba nori e hanigar ba ka hahuol e husa uana turu keisa tara ka tutun bu keisa te toatoana, ba nonei e antunan ranga talana ba te antunan kato hamate has rena u katun hoboto ti ma hatsunone ien. p,Y Nonei e gamori u katun hoboto ti kaia i puta u mirakul te katoen i matana ka tutun te toatoa. Na ka hahuol e ranga mer u katun hoboto i puta te gi kui menien u toa u keisa te mata herei a ka tutun ti atungi ba te toatoa poutsuna. + A ka hahuol teka e kato u mirakul u para. Nonei e harusema u tula i kolö ba te rus uanama i puta i matana katun hoboto. }*s A ka teka e kui mei a nitsunono pan te lue men tara ka tutun te toatoa, ne kuiia i matanen. Nonei e kato u ranga u mal koru te poei a man ka hoboto i puta e gi hatsunoni a ka tutun te toatoa, a toa bakunen ti atung hamati ba te maho poutsuna. /)W Ba lia e taregu a tana ka te toatoa te butuma turu tsikitiki. Nonei e ka mei a huol a kom te herei a kom tara tunan sipsip, ba te ranga here nei a kukutsi pan. m(S A katun te antunan hengona e ga hengo hanigei a ka teka: u katun te hopu kapir e Sunahan te gi la uen tara karabus, nori e la hamana riou romana tara karabus. Nu katun te hopu kapir e Sunahan te gi atung hamate merien romana, nori e na mate noa has uariou teka. Na ka teka e poiena a barebana tere Sunahan e gi hamana hatagala koru ba te ma hanoari. u'c Bu katun hoboto te ka roa i puta te hatsunone roen romana, u katun hoboto ti ma koloto nia a soloren i iahana u bukuna tara nitoatoa i mam te habuteia e Sunahan a mamana ka. Nonei u buk teka u bukuna tara Tunan Sipsip ti atung hamati. E& Na i hatanganein te ga hiatatung merien a barebana tere Sunahan ba te tagala saluhe ranen. Na nonei i katoei a tsunono pan tara hun katun hoboto na tara mamanu mar ranga tara mamana han. % Ba nonei e tanian ranga homi koru nena e Sunahan na solo i tanen na han te kana e Sunahan na nori has te ka ria i Kolö. %$C Na ka te toatoa i hatanganein te ga ranga sesei uen ba te ranga homi koru nena e Sunahan. Nonei e ka mei a nitagala pan te antunaia tara 42 a tsihau. # Bu katun hoboto e hatsunoner a kukutsi, taraha nonei e halan a nitagala i tanen tara ka te toatoa. Ba nori e hatsunono haser a ka te toatoa me poier, “Esi te popona tara ka te toatoana? E moa tala. E moa ta katun te ga antunan hiatatung meien!” ;"o A toa bakunen e tara herei i atung hamati kaba e ma mate nitoai. A pi e maho hakapa pouts. U katun hoboto i puta i asingoto korun a ka teka ba te kukutier nonei a ka te toatoa. w!g A ka teka e tara herei a ka ni latu te ngöeri a lepat. Na mounen e herei a mouna tana ka ni latu te ngöeri a bea, na rungnen e herei a runguna laion. Na kukutsi pan e halan a nitagala na nitsunono i tanen tara ka a omi teka te toatoa. P   Ba lia e taregu a toa ka te toatoa ba te butu nama i tasi. Nonei e ka mei a maloto a kom nu tohit u baku, nu hatan king i kaia tara man toa man kom hoboto, na solo a omi e ka hasia tara man bakunen. 1] Ba kukutsi e na tuoluna i kotolana.@y Ba kukutsi e raharaha koruena a tahol ba te lana te ga na pula gono meri a pala tara tahol, nori u katun te kukutier u ranga tere Sunahan ba te rarare ner nori u barebana tere Iesu. wg Kaba u tsikitsiki e taguhi a tahol ba te kalatana ba te tongolena a ramun olo te lakasama i runguna kukutsi.  Ba kukutsi e kis nena u ramun u para i rungnen te herei a ramun olo, ba te olo uana tara tahol ba te katsin las ba nanen. {o Kaba tahol i halei u huol u pakapaka tara manu pan te ga tapa uen tara makum i tanen i gusuna latu pinopino. Nonei e na tara kap nario tara makum teka antunana tara topisa hiningal na tönomo a tsihau, ba te hatongo kap naroen tara kukutsi.   Ba poata te atei sileia a kukutsi nori i lapo hakapa nien i puta, ba nonei e tanian kutiena a tahol te posei a pien tson. %C E kato uana teka ba limiu te sasalamiu, alimiu hoboto te ka mia i Kolö! Kaba a nomi pan e butu noa i tamilimiu u katun te ka mia turu tsikitsiki na i tasi. Taraha, e Satan e koul hakapa u i tamilimiu ba te raharaha koruna. Nonei e atei silena a poata i tanen e sukusukun kapana.” U# Nori i tagala saluheia i tanen tara nitagala turu rahatsing tara Tunan Sipsip na turu ranga hamana ti rararien. Nori i ma peitsni a peisaren. E moa. Nori i hatangana te gi mate sil has menien e Sunahan. } Ba lia e hengoegu u toa u ranga pan i Kolö te poei, “I romana a poata te sakahis rena e Sunahan a barebana i tanen na te haruto nanen a nitagala i tanen. Nonei a King, ne Mesaia i tanen e haruto has nena a nitsunono i tanen. Taraha, nori i lapo ba hakapein nonei a katun a omi i Kolö, a katun te roron kotir u hahatoulana i tarara i matane Sunahan tara mamana poata. 0Y Ba kukutsi nu angelo hoboto i tanen i lapo ba reto i Kolö me rus uar i puta. Nonei a kukutsi noa has ni manasa — e Satan, nonei te gamogamo rena u katunur i puta. `9 Ba pala tara kukutsi e rusuna tara pula ba nori e moa leler ta makum i taren i Kolö. L Na turu hiharuts teka tu tarei lia, alia u tarei a toa pula e butia i Kolö. Be Maikel a toa tsunono turu angelo nu angelo u niga ti kukutien e hiatatung mer a kukutsi pan nu angelo u omi. "= Ba tahol e bus uato tara latu pinopino. E Sunahan e kato hamatskö hakapi a makum teka i tanen, ba nonei te taratara kap nanoen romana turu 1260 u lan. C Ba tahol e pose iena a pien tson, me gul borobore ier me la menari i iasa tere Sunahan te gumia turu gumgum u goagono i tanen. Nonei a pien e tsunono hatagala rena romana u han hoboto. I  A hisnen e salo ban a toa tara topisa pala turu pitopito me lapo ranen i puta. Ba kukutsi e tuolna i matana tahol te katsin posa, taraha nonei e ngilin noui a pien tara poata te gi pose ien. R Ba tana hiharuts e butu hasina i Kolö. Nonei a ka a rörö a kapan te tara herei a kukutsi. Nonei e ka mei u tohit u baku na maloto a kom, na man hatan king e ka hobotoia tara man baku i tanen. ]3 Nonei e pika ba te katsin posana, ba poata te sagohe ien a kamits ba nonei e kuna. > w Ba hiharuts a kapan e butuna i Kolö. Nonei a toa tahol te hasobui a pitala, na tsihau e kaia i kopina mounen, nu hatan king i bakunen e ka mei a maloto na huol a pitopito i tanen.   Ba Luman Lotu Pan tere Sunahan i Kolö e kalatser, ba lia e taregu nonei a bokis te ka mei u rangan kits i iahanen ba te kana tara Luman Lotu Pan tere Sunahan. Bu kanaha e butuna nu gururu nu gutsil na nun, ba aisin langits a tiama e rus uana i puta.B } U katunur i puta i raharaha korue iolö, kaba poata te go hala meni lö a nihahuna e butu hakapa.A poata e butu hakapama te go tsimou meri lö u katun ti mate. Na poata e la hakapama te go hala meni lö a hihol a niga turu barebanan kui i tamulö — u propet nu katun hoboto i tamulö te matoutse rio lö, u katun u kapan nu katun papala has.A poata e butu hakapama te go kato homi meri lö u katun ti kato homi a han i puta!” i K Ba nori e poier,“O Tsunono, alö a Sunahan a tagala koru. Alö u ka mam koru ba te ka noa hasim i romana. Alam e haniga mem tu haruto meni lö a nitagala a kapan i tamulö me tanian tsunono mia tara han i puta.   Bu 24 u katun u tsunono ti gumia tara gumgum a goagono i taren i matane Sunahan e hopue ria a peisaren i puta me hatsunoner e Sunahan. f E Ba hatohitina angelo e piheto a tuhil i tanen. Ba man ranga pan i Kolö i poieto, “A Tsunono i tarara ne Mesaia i tanen e tsunono ner u han hoboto i puta i romana, ba nonei te king nitoa nou tara mamana poata!” `9 A nomi hahuol e kapa. Kaba ruto! A hatopisana nomi e la nama. A hatohitina tuhil # Nonei has tara poata teka e ka mena romana a nun pan a tagala, ba nonei te kato homiena a toa tara maloto a pala tara taun teka ba te kato hamate rena u 7000 tara katun. Ba palair u katun te ka noar te matout korur romana, ba nori te soloseie riou e Sunahan i Kolö. D Ba elasolana katun te hengoer romana u ranga pan i Kolö ba te poiena i taren, “La sei uamuma teka!” Ba nori te la sei uar romana i Kolö turu koasi, bu pakö i taren te tara raren. 9 I murina u topisa u lan na hapala, e Sunahan e pihu hatoatoa ranen romana ba nori te takeir. Ba barebana hoboto te tara raren romana te matout korur. #? U katunur i puta e sasala mer romana ti mate u a elasolana katun teka. Nori e katoer romana a man kannou na man pati, ba te hiahalhala ner a man presen tara hapala i taren, taraha nori a elasolana tsonun hahatei i mate hakapa, nori u katun ti kato hakamits korur u katunur i puta. 7g Turu topisa u lan na hapala, u katun tara mamana hun katun na tara mamana han na turu mamanu mar ranga e rutser romana a tuanreiren, ba nori te hapiu ner te gi kaho merien. (I Bu tuanrei i taren te opuna romana tara kalana tara taun pan ti tapala nia a Tsunono i taren tara koruse. U solon haharoei tara taun teka i Sodom na i Itsip. b= Poata te hatei hakapa naro ien romana u ranga, ba ka a omi te butu nama i iahana kiou te tsiruku nitoa uana i iogana e hiatatung mera nen romana. Ba nonei te tagala saluhe ranen romana ba te atung hamate ranen. `9 Nori e ka mer romana a nitagala te gi keits menien a langits ba te ma polo nei tara poata te hatei narien u ranga tere Sunahan. Na nori e ka has mer romana a nitagala te gi hapalis menien u kioun ramun turu rahatsing. Na nori e ka has mer romana a nitagala te gi hala menien a mamana mar nomi turu han i puta tara saha poata te gi ngile ien. a; Te katsin kato homi renoa romana ta katun a elasolana katun teka, bu tula te lakasa nama romana i rungren ba te kato homi rena u pakö i taren. A katun te torohanan kato homi ranen e mar atung hamate mena roi teka. 8~i A elasolana katun teka nori u huol u roein olip te hatein e Sekaria a propet i manasa na nori has u huol u lam te gum ria i matana Tsunono te tsunono nena a han i puta. \}1 Na lia e hale goi a pal tsonun hahatei i tar a nitagala te gi hahatei menien u ranga tere Sunahan tara poata teka, antunana turu 1260 u lan. Ba nori te hasoge riou u labalaban bek te haruto nena a nitatagi.” /|W Kaba alö go ma tunei a makumun oho i ielesala, taraha nonei i hala hakapa nia turu tematan. Nori e tötö homier romana a Taun a Goagono antunana tara 42 a tsihau. S{ ! Ba lia i hale tei u toa u roein tutuna ba lia i hateie tou, “Na tune iema a Luman Lotu Pan tere Sunahan ba lö te tuna hasem a makumun hats. Ba lö te ase rem u katun te lotu ria tara Luman Lotu Pan. @zy Ba nonei e poiena i tar, “Alö go ranga hatei lelin a ka te butu noa turu hun katun u para na turu han u para, na turu katun turu mar ranga u para na tara turu king u para.”Ey Ba lia e lue guma a pits pepa a tetenei i limanen ba te noue gen. Ba nonei e suit here nei u möröana i rungur, kaba poata tu tongoloe ien lia ba nonei e melilna turu mukolo i tar. x{ Ba lia e la uagu tara angelo me rangatse gien te ga hala menien lia a pits pepa a tetenei. Ba nonei e poiena i tar, “Lu talei ba lö te noue men. Nonei e suit here noi u möröana i rungumulö, kaba e na melil noa turu mukolo i tamulö.” Dw Bu ranga te ranga mam mema lia i Kolö e ranga lelito i tar me poiena, “Alö go na lu a pits pepa te tapalatana ba te kana i limana angelo te tuolna i tasi na turu tsikitsiki.” Ba angelo te tuolia turu tasi na turu tsikitsiki e hasoasei mena nei a limanen a pal matou i Kolö me ranga hamana nena a solona e Sunahan — e Sunahan te toatoa nitoana, nonei te habuti u kolö na mamana ka i iahanen, na te habutu hasi u tasi na mamana ka i iahanen. Ba angelo e ranga hamana uana i iasa me poiena, “E moa tu hahaloso lel! Ft Na tu hengoia lia a ka teka, ba lia e katsin koloto nagien turu pepa. Bu toa u rangana i Kolö e poieto i tar, “Alö go hamous u rangana turu tohit u gururu. Alö go ma koloto neien.” fsE Ba nonei e ku hapan here nei a laion. Na i murina te ku ien, bu tohit u gururu e soule ren. r! Nonei e ka mei a pits pepa a tetenei te tapalataia i limanen. Nonei e hatöeia a mounen a pal matou i tasi na pal keruka turu tsikitsiki. 6q g Ba lia u tareto a tana angelo a tagala e koulma i Kolö. U koasi e pits hahise ien na butou e hahisin a bakunen. Na polenen e piri herei a pitala, na mounen e herei u tula. lpQ Na nori i ma tori-tsuga ba hasni a markato tara hipuli nu matuna na tsikolo na haloku na kop. o Na palair u katun hoboto i puta ti ma atung hamate rei a man ka a man omi teka, nori i ma tori-tsuga ba noa hasni u markato u omi i taren ba te hatsunoner e Sunahan. Nori i hatsunono noa hasir u mate u omi na man ka ti kato peise ien — u keisa ti kuie ien u goul na u silva na u baras na a hatu na u roei, a man ka teka te ma antunan tara nei na te ma hengo nei na te ma la nei. n Taraha, a nitagala turu hos teka e kaia i rungren na i hisren has. A hisren e herei a kukutsi, ba nori te kato hakamits rarien u katun. am; A topisa ka a omi teka i kato hamatir a toa tara topisa pala turu katun hoboto i puta. l/ Turu hiharuto teka tu tarei lia, alia u tarei u hos nu katun ti osaia i taren. U katun i ka mei u kan hatukap i lumlumaren, palabi u rörö na palabi u bibil na palabi u ngöngöana. Bu bakur u hos e hereri a bakuna laion, bu tula nu ruhu nu uahiahi e butu rima i rungren. jkM Ba lia u hengoeto u hiase turu tsonun hiatatung ti osaia turu hos — e popoia turu 200 milion. Cj Ba nonei e purese ranen. A elahats a angelo teka i hahalosi u hingingal teka na tsihau teka nu lan teka na aua teka, te gi atung hamate merien a toa tara topisa pala turu katun hoboto. !i; Bu ranga e poieto tara hatönomona angelo te ka mei a tuhil, “Hapurese a elahats a angelo ti kits kap ria tara ramun olo pan te ngöeri Yupretis.” :hm Ba hatönomona angelo e piheto a tuhil i tanen. Ba lia u hengoeto u toa u ranga te lama tara tohats a kona tara makumun hats te ka mei u goul ba te kana i matane Sunahan. Ag} A nomi tutun e kapa. Kaba huol a nomi te ka noana. ]f3 Na tsunono i taren nonei a angelo tara kiou te tsiruku nitoa uana i iogana. A solona angelo teka e Abadon turu Ha-Hibru, na turu Ha-Grik a mouna solonen e kato uana, “A katun te kato hohomiena a mamana ka.” e! A hisir u kuno teka e hipis herei a hisina kukoto. Na hisren te ka mei a nitagala te tatei kato hakamits rena u katun tara tolima tsihau. 8di A lumlumaren e lakopo kapin a ka te tara herei a kapan hatukap. Na poata ti palats ien a pakapakaren, e ling herei a hos a para te las ner u karis ba te pieta uar tara pula. [c/ A huluren e kato u tara hulur a tohaliou, ba lihoren te here nei a lihona laion. Hb  Turu hiharuto teka tu tarei lia, u kuno i tara herei u hos te katsin la uar tara pula. Na ka te tara herei u hatan goul tara king e kaia i bakuren. Ba poleren te tara here nei a katun. =as Tara poata teka i murimuri a barebana e torohanan atung hamate ner romana a peisaren kaba nori e ma antuna roi. Nori e matesile riou te gi mate uen kaba nori e ma tatei mate roi. `/ U kuno i ma tatei koto hamateri u katun teka. Nori i tatei kato hakamits las merien a tolima tsihau. A kamits teka e herei a kamits tara kukoto. ?_w Nori i hateiri e gi ma tatei kato homii u garas tsi a roei tsi a man ka te lebe ier. E moa. Nori i tatei kato hakamits lasir u katun ti ma ka mei a nikoloto tere Sunahan i poleren. }^s Bu kuno u para koru e lakasa rima turu ruhu me koul uarima i puta. Ba nori e hala rari a mar nitagala tara kukoto. ] Ba pitopito e kalatsena a tamana bu ruhu pan e butu here nei u ruhu turu tula pan. Bu ruhu e hakuhileto a pitala nu kolö. I\  Ba hatolimana angelo e piheto a tuhil i tanen. Ba lia u tareto a toa pitopito te rusma i kolö me rus uana i puta. Ba pitopito e haleri a ki tara tamanana kiou te tsiruku nitoa uana i iogana. ([I Ba lia e taregu a manu te tapa u i iasa koru ba lia e hengoegu te ranga hapan uen me poiena, “Haromana, haromana, haromana. U nomi pan e butu nou turu katun hoboto te ka ria i puta tara poata te pihe roa a elapisa angelo lel u tuhil i taren. Nori e katsin ling hamanasar.”AZ{ Ba hatohatsina angelo e piheto a tuhil i tanen. Ba man ka i kolö e katoeri a topisa pala. Ba toa pala tara pitala na tara tsihau na turu pitopito e kato hakuhiler, bu ualesala i taren e momona. Ba toa tara topisa pala tara lan e ma alesala nei, ne moa has tu ualesala tara toa tara topisa pala tara bong. Y5 A solona pitopito teka a “Mal”. Ba toa pala turu ramun e malina, ba katun a para e mater tara poata ti ue ien u ramun teka, taraha nonei e mal. jXM Ba angelo a hatopisa e piheto a tuhil i tanen. Ba man ramun hoboto e katoeri a topisa pala. Ba toa pitopito pan te kulupu hapan e rus nama i Kolö ba nonei e rus uana tara toa pala turu ramun u olo na turu kioun ramun. W1 Ba toa pala turu tasi e palis uana turu rahatsing, ba toa pala tara man ka man toatoa i tasi e mater, ba toa pala turu tolala i tasi e omi hasir. >VuBa angelo a hahuol e piheto a tuhil i tanen. Ba man ka i tasi e katoeri a topisa pala. Ba lia u tareto a ka te tara herei u pokus pan te kulupu, ba nonei e lapo naria i tasi. ;UoBa angelo tutun e piheto a tuhil i tanen. Ba aisina tara langits nu tula ti sohali u rahatsing te lapo naria i puta. Ba man ka turu tsikitsiki e katoeri a topisa pala, a huol te gi ka haniga na toa te ga omi, ba toa pala turu tsikitsiki na turu roei e atsina. Bu garas u pelpeli hoboto e ats hasina. ^T5Ba nori a elahit a angelo e katsin pihu hamanaser a tohit a tuhil ti ka meien. HS Ba angelo e lueto a kan hongo turu insens me hongena u tula i iahanen te lue ien tara makumun hats me lapo nanen tara han i puta. Bu gururu nu gutsil nu kanaha na nun e toan bututo. U tuhil RU ruhu turu insens te ats e la sei gono mema u singo turu katun tere Sunahan tara limana angelo te tuolia i matane Sunahan. Q1Na tana angelo te ka mei a kan hongon insens a goul e mi tuolia i rehina makumun hats. Nonei i halei u insens u para te gi sohala gono menien u singo turu katun hoboto tere Sunahan. Ba nonei e hatse nen tara makumun hats a goul te kana i pal mam turu gumgum u goagono. wPgBa lia e taregu a elahit a angelo te roron tuol ria i matana e Sunahan. Ba nori i hala reto a tohit a tuhil. O #Tara poata te lukapeia a Tunan Sipsip a hatohitina kan harokotokap tara pits pepa, a ke kokomoto koruia i Kolö antunaia tara pal hap aua. WN'A Tunan Sipsip te taratara kap ranoen, nonei te kana i rehina u gumgum u goagono tere Sunahan. Nonei e peigi mera noien turu kioun ramun te hala ner a nitoatoa. Ne Sunahan e hasokolei nitoa ranoen.”M Nori e moa koru te gi tatei bes lel u na te gi tatei maka lel u. Na pitala na saha ka a hiski e ma tatei ski rano ien romana. WL'Ba nori e tuol ria i matana u gumgum u goagono tere Sunahan, ba te kui beren tara mamana poata, tara lan na bong, i iahana Luman Lotu Pan i tanen. Ba nonei te haka ranen i rehinen ba te hatongo kap ranen. zKmBa lia e poiegu i tanen, “E moa, a tsi tsunono. Alö go hateie molia.” Ba nonei e poiena i tar, “Nori u katun teka ti tapirakaia tara poata tara kamits pan. Nori i galus hahiaki u hasobu i taren turu rahatsing tara Tunan Sipsip. J% Ba toa turu tsunono e rangatse nolia me poiena, “Alö e atei silem eresi u katun teka te ka mer u hasobu u hiaka ni me ti la men?” I1 Bu angelo hoboto e tuol hahis ner u gumgum u goagono nu katun u tsunono na tohats a ka a toatoa. Bu angelo e hopuer a peisaren i puta i matana u gumgum u goagono me hatsunoner e Sunahan me poier, “U mana. E nigana te go ka meni a Sunahan i tarara a nisasala na solo pan na niatei na nitsunono na nitagala, na mamana ka e tatei haniga uar i tanen ba te hapane ren tara mamana poata hoboto. U mana!” H/ Ba nori e ku hapanir me poier, “A Sunahan i tarara te gumuna turu gumgum u goagono na Tunan Sipsip i tanen i lu pouts meri ra tere Sunahan!” lGQ I murina a ka teka alia u tarei u katun u para koru ti gono hoboto, me moa koruna te gi antunan ase merien. Nori i lama tara han hoboto i puta — tara hun katun hoboto na turu mar ranga hoboto. Ba nori e tuol ria i matana u gumgum u goagono tere Sunahan na i matana Tunan Sipsip. Nori i ka mei u hasobu u hiaka ba te ka mer u kalan roei i limaren. "F=Na lia u hengi u hiase turu katun ti hopu kapin a nikoloto tere Sunahan i poleren. U hiase e popoia turu 144,000 turu Jiu — u katun tara 12 a hun katunur i Israel. U hiase tara man toa man hun katun e kato uana teka: Juda Ruben Gat Aser Naptali Manesa Simion Livai Isaka Sebiulan Josep Bentsamin 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 12,000 U gono u kapan turu katun CEBa angelo teka e poiena, “Alimiu go ma kato homiemi u tsikitsiki tsi u tasi tsi a roei antunana te go hopu kap meni lam a nikoloto tere Sunahan i poler u katunun kui tere Sunahan.” DNa lia u tarei a tana angelo e la seima tara pala te purus nama a pitala, na nonei e ka mei a kan koloton nitsunono tere Sunahan te toatoana. Ba nonei e ku hapanna tara elahats a angelo te halari e Sunahan a nitagala te gi kato homi menien u tsikitsiki nu tasi. |C sI murina a ka teka alia u tarei a elahats a angelo i tuolia tara tohats a makum tara han i puta. Nori i pile poutsin a tohats a lomolomo tara han i puta, ba te moana ta lomolomo te ga bahu u i tasi na tu toa tu roei na ta toa ta makum i puta. zBmTaraha, u Lan Pan te gi hahuna merien u katun e butu hakapa, na e moa ta katun te ga antunan karasa iou.”\A1Ba nori e ku uar tara pokus na turu hatu me poier, “Rus muma i ielumulam ba te hamous ramia lam tara matane Sunahan te gumna turu gumgum u goagono, ba te hamous ramia lam tara raharaha pan tara Tunan Sipsip. ^@5Bu katun i puta e mous talar — u king nu katun pan nu tsunono turu soldia, nu katunun moni, nu katun u tagala, nu katunun kui, nu katunun hakui. U katun hoboto i mousia turu kiou na i murina u hatu tara pokus. ?Bu kolö e tia hakapana me here nei a ka te pitse ier. Bu mamanu pokus na mamana tolo has e sula ba ner a makum i taren. {>o Bu pitopito i iasa e rus uar i puta, me hereri u hua u kokobu te rusuna turu roei te gasena a lomolomo a tagala. ~=u Ba lia e taragu tara poata a Tunan Sipsip e lukapi a hatönomona kan harokotokap. Ba toa nun pan e butuna, ba pitala e butu haruruhanana me here nei u labalaba u ruruhana, bu saloboto tara tsihau e butu haröröna me here nei u rahatsing. w<g Ba nori hoboto e hala reri u hasobu u hiaka ba nori e hatei reri te gi gamon hahaloso uen, antunana te onotona u mun toulana i taren, u katunun kui tere Iesu. Taraha, nori e gi atung hamate hasir, te kato has u u katun teka ti mate mam. ;  Ba nori e ku hapanir me poier, “O Tsunono, alö te pan korum tara mamana ka, na alö a goagono na lö hamana. U lahisa u poata lel te ka noana ba lö te toan hakape mou a nomi turu katun i puta ba te katoem a hipou i taren ti atung hamate merien lam?” : Ba Tunan Sipsip e lukapena a kan harokotokap a hatolima. Ba lia e taregu a man namnamei turu katun i kopina a makumun hats tara Luman Lotu Pan turu Jiu. U katun teka i atung hamate merai ti hamana uen turu ranga tere Sunahan, na ti hatei menien e Sunahan. _97Ba lia e taregu a hos a ngöngöana, na ka te osaia i tanen i ngöei a Tou Mate, na Han turu Mate e murimuri hasukusukuia i tanen. Ba nori e hala reri a nitagala te gi kato hamate meri u katun a man ka teka: a pula na bes na nimate na ka a hie. U katun hoboto i puta i katori a tohats a pala, ba toa pala te mater ba topisa pala te toatoar. 8Ba Tunan Sipsip e lukapena a kan harokotokap a hatohats, ba lia e hengoegu a hatohatsina ka a toatoa ba te poiena, “Lama!” ;7oBa lia e hengoegu a ka te ling herei u ranga i gusuna a tohats a ka a toatoa ba te poiena, “A kannou e ma antuna nei, na barebana e hole rien a moni pan. A toa beret e holeri a hihol turu toa u lan, na topisa bali beret e hol haseri a hihol turu toa u lan. Kaba alö go ma kato homiei u wel na wain.” a6;Ba Tunan Sipsip e lukapena a kan harokotokap a hatopisa, ba lia e hengoegu a hatopisana ka a toatoa ba te poiena, “Lama!” Ba lia e taregu a hos a ruruhana, na ka te osaia i tanen e pilein a skel i limanen. Y5+Ba tana hos a rörö koru e butu nama. Na ka te osaia i tanen i halan a nitagala te go habutu menien a pula i puta te gi atung hamate meri u katun a palai. Na nonei i hala hasei a toa kilatan hiatatung pan. 4 Ba Tunan Sipsip e lukapena a kan harokotokap a hahuol, ba lia e hengoegu a hahuoluna ka a toatoa ba te poiena, “Lama!” $3ABa lia e taregu a hos a hiaka. Na ka te osaia i tanen e ka mei a maltohu, na nori i hale ien a mar hata tara king. Ba nonei e lana me na tagala saluhena. ~}}/|H{qzyyVxwwvv4udtss rGqeppo[nmm_lZkojih~gff#d0cbb1aK`__ ]]\\[*ZXXyWVUUTSwR|QPNMLKJIHRGFEED C6B;Ad@?=<;;o:9>8766(433,21/t.-{-,(+0* )y(o''J&&C%N$=#""! D TiF> - h ~ p~nXUU Namnamei tere Sunahan e poiena, “La muma.” Na hun barebana tere Iesu te hereri a tahol te katsin töle nen e poier, “La muma.” Na katun te hengoena a ka teka e ga poe hasi, “La muma.” La muma, a barebana hoboto te makar. U katun hoboto te ngilir e mi tatei ue ier u ramununa tara nitoatoa, ne moa ta hol. A kapakapana u rangana turu buk WyBe Iesu e poiena, “Alia e Iesu u hale iema a angelo i tar i tamulö te ga na hatei meni a hun barebana i tar a mamana ka hoboto teka. Alia tu katoi e Devit, na lia e hatubuna has gua i tanen. Alia e heregi a tounlan te kulupu hapanina.” hVII ielesala tara taun te ka ria u katun te hakats homir, nu katun u matuna, nu katun u tsiktsikolo nu hahaloku, nu katun u hihipuli, nu katun te hatsunoner u keisa, nu katun hoboto te ngiler u gamo na te raranga gamogamor. U U katun te hengoer u ranga tere Sunahan e kato hagogoser a markato i taren, te kato uana a katun te galusena u hasobu i tanen. Nori e gi sasala, taraha nori e tatei tasu ria tara tamana tara taun ne tatei nou ria tara hua turu roeina tara nitoatoa. RT Alia a hatania na kapakapa. Alia te ka hoboto gua tara mamana poata.” S Ne Iesu e poe hasi, “Hengo! Alia e la boroboro guma romana. Alia e la meguma romana a man hamatana ba lia te palise gou a man toa man katun hoboto a ka ti katoe men i puta, a hamatana a niga tara katun a niga na hamatana a omi tara katun a omi. KR A katun a omi e kato homi noa las nou, na katun te hakats hakorkorianana e hakats hakorkoriana noa las nou. Na katun a niga has e niga noa las nou, na katun a matskö e matskö noa las nou.” 4Qa Ba nonei e poe hasena i tar, “Alö go ma hamousei u ranga turu buk teka te hatei nena a man ka te butu nou romana, taraha a poata te butu hamana noien e sukusuku nama. P  Ba nonei e poiena i tar, “Alö go ma kato uai teka! Alia has a katunun kui tere Iesu, alia na To na man hahatoulana i tamul To u propet, na pala hoboto te hengoer u ranga turu buk teka. Ara hoboto u katunun kui tere Iesu. Alö go hatsunono e Sunahan!” fOEAlia e Jon. Alia nonei tu hengo na tu tarei a man ka teka. Poata tu hengo hakape ien lia na tu tara hakape ien lia, ba lia e tuhopu natoa i mouna a angelo te harutei lia a man ka teka te go hatsunono u lia i tanen. AN{Be Iesu e poiena, “Hengo! Alia e la boroboro guma romana. A katun te hengoena u ranga turu buk teka e ga sasala, taraha u buk teka e hatei nena a man ka te butu nou romana.” oMWBa angelo e poiena i tar, “U ranga teka e matsköna, e mana koruna. Na a Tsunono e Sunahan te haranga rena u propet e hale iema a angelo i tanen te go mi hatara merien u katunun kui i tanen aha te ga butu boroboro iou.” RLE moa lel nou ta bong, na nori e ma ngil lele roi tu lam na pitala, taraha a Tsunono e Sunahan nonei e ualesala uanou i taren. Ba nori te here roi u king ba te pan nitoa riou. E Iesu e la nama romana EKNori e tare riou a matanen, na solonen e ka noa i poleren. QJA man ka te korupakö rena e Sunahan e moa te gi ka uen romana tara taun teka. U gumgum u goagono tere Sunahan na tara Tunan Sipsip te ka noa tara taun teka, nu katunun kui i tanen e hatsunone roen. /IWBa nonei e olo gala silana i gusuna a kalana tara taun a tsimus i Jerusalem. Na i hula rehina u ramun e kaia a man roeina tara nitoatoa te roron huana tara man toa man tsihau hoboto, antunana tara 12 a poata tara man toa man hiningal. Na kala i taren i kato haniga poutsir a man hun barebana. -H UNa a angelo e hatare melia a ramun olona tara nitoatoa. Nonei e kankanaha herei u galas u niga me olo nama turu gumgum u goagono tere Sunahan na tara Tunan Sipsip. GKaba e moa koru te gi tasu u romana a ka a omi na katun a katokato homi na katun a gamogamo i iahana taun teka. U katun peisa a soloren ti koloto ria i iahana u bukuna tara nitoatoa tara Tunan Sipsip te tatei tasu riou romana i iahana taun teka.gFGA nikapan na mamana ka a niga turu hun katunur i puta e la meriou romana i iahana taun teka. EyU tamana tara taun teka e kalata nitoa riou romana. E moa te gi tatei hapili lel menien. Ne moa has nou ta bong teka. 0DYA man hun katunur i puta e lala meriou romana u ualesala te alesala nama tara taun teka, nu kingir i puta e la meriou romana a hiharuto na nikapan i taren i iahanen. /CWNa taun e ma ngile noi a pitala na tsihau te ga piri u i tanen, taraha u ualesala tere Sunahan e piri nitoa uanou i tanen, na Tunan Sipsip e here noi u lam i tanen. %BCNa lia u ma tarei ta luman lotu i iahana taun teka, taraha a Tsunono e Sunahan te tagala saluhena na Tunan Sipsip nori e hereri a luman lotu i tanen. AA 12 a tamana tara ololo i kuiei a 12 a hatu a perpererena i tasi te hol seina te ngöeri a pel. A toa tamana i kuiei e na toa e na pel ba te kato talasina. Na kalana i iahana taun teka i kuiei a goul a niga habong ba te tara butu here nei u galas. ~@uNa hatolimana hatu a niga teka e kolkolotona ba te ngöeri a onikis, na hatönomo e mararana ba te ngöeri a konilian, na hatohit e ngöngöanana ba te ngöeri a krisolait, na hatoal e bibil here nei u tasi te kakahina ba te ngöeri a beril. Na hatosiena hatu a niga teka a solonen a topas ba te ngöngöana halhalina, na hamaloto a solonen a krisopres ba te bibil ngöngöanana, na hamaloto na toa a solonen a haiasin ba te ruruhana halhalina, na hamaloto na huol a solonen a ametis ba te marahina. ?{Na i kopina ololo tara taun e ka mei a mamana mar hatu a niga te hol seina. A hatu tutun e ngöeri a tsaspa, na hahuol e ngöeri a sapaia ba te ruruhanana, na hatopisa e ngöeri a aget ba te hiakana, na hatohats e ngöeri a emeral ba te bibilina. >A ololo teka i kuiei a hatu a tsaspa, na man ka i iahana taun i kuiei a goul a niga habong ba te tara butu here nei u galas. a=;Ba angelo e tuna hasena a ololo ba te pia hapopona tara 36 a ngaha, te mar tuna uanen. v<eA angelo e tunei a taun u roein tutuna i tanen, ba ningahangaha tara taun e antunana tara 2400 kilomita. Na nitatabala i tanen e kato has u i iesana ba te antunana tara 2400 kilomita. Na te la sei uen e antuna hasia tara 2400 kilomita. ;-Nonei a angelo te ranga meio lia e ka mei u toa u roein tutuna u goul ba te katsin tune iena a taun na ololo i tanen nu tamana tara ololo. y:kA ololo tara taun teka i hatakeia i ieluna a 12 a hatu ti koloto nia u solona a 12 a aposol tara Tunan Sipsip. 49a Topisa tamana i kaia tara pala te purus nama a pitala, na tana topisa i pal saut, na tana topisa tamana i kaia i pal not, na tana topisa tara pala te tsirukuna a pitala. ]83 A taun e ka mei a ololo pan a pia koru te hahisen ba te ka mena a 12 a tamana i tanen, na 12 a angelo i taratara kapin a man tamana. Na turu tamana i koloto nia a solor a 12 a hun katun tara barebanar i Israel. 7+ A taun teka e alesala mei u ualesala tere Sunahan. Nonei e kankanaha herei a hatu a tsaspa te hol sei koruna ba te tara butu here nei u galas. U6# Na lia u kaia turu Namnamei tere Sunahan ne herei nonei a angelo e soata menai lia turu toa u pokus pan koru. Ba nonei e harute noi lia a han i Jerusalem a taun a goagono te koulma tere Sunahan i Kolö. w5g Na toa angelo e la uama i tar. Nonei a toa tara elahit a angelo ti ka mei a tohit a gotana ti saputi a tohit a nomi te kato homir u katun. Ba nonei e poiena i tar, “Lama, ba lia te na harutse goi lö a Tahol tara Tunan Sipsip.” o4WKaba u katun u bulbulu, na pala te hahamanar, nu katun te hakats homir, nu katun u hihipuli, nu katun u tsiktsikolo na hahaloku, nu katun u matuna, nu katun te hatsunoner u keisa, nu katun u gamogamo — a han i taren e kana romana i iahana kiou pan te kulupuna u tula u uahiahi u kapan koru. A ka teka nonei a hahuoluna a tou mate.” A Jerusalem a tsimus 3A katun te tagala saluhena a nomi e lue nou a man ka teka. Na alia e Sunahan uagou i tanen ba nonei te pien uanou i tar. .2UBa nonei e poiena i tar, “E kapa tala! Alia a hatania na kapakapa. Alia e hale gou u ramun tara katun te makana tara kioun ramununa tara nitoatoa, ne moa ta hol. c1?Ne Sunahan te gumia turu gumgum u goagono e poei, “Alia e kato hatsimus talegu a mamana ka.” Ba nonei e poe hasena i tar, “Alö go kolotein a man ka teka, taraha u ranga teka e matsköna ne mana hasina.” 0Ba nonei te hasokolei ranoen. Na e moa lel ta tou mate na ta nitatagi nu tabe nu kamits. Taraha, a nikaka mam e tia hakapa tala.” /Ba lia e hengoegu u ranga pan te butuma tere Sunahan te gumia turu gumgum u goagono me poiena, “Tara iam. A luma tere Sunahan e ka gono tala merena u katun. Nonei e ka gono mera noen ba nori te katun uariou i tanen. Ne Sunahan noa has te ka gono mera noen. q.[Ba lia u tareto a Taun a Goagono, a Jerusalem a tsimus, ba te lakasa ba nenama i Kolö te kana e Sunahan me la puta nama. Nonei e taratara haniga herei a tahol te hitöl mena a tson i tanen ba te hase iena a man hasobu a man niga. - }Ba lia u tareto u kolö u tsimus nu puta u tsimus. U kolö mam nu puta mam e tia hakapa tala, na e moa lel has tu tasi. ,wBu katun a soloren ti ma koloto ria turu bukuna tara nitoatoa te lapo raria i iahana kiou teka te saputi u tula.+ Ba Tou Mate na Han turu Mate e lapo raria i iahana a kiou pan te saputi u tula pan. A kiou teka nonei a hahuoluna a tou mate. *# Bu katun ti mateia i tasi e butu poutsur, nu katun hoboto ti mate i takei pouts. Ba nori hoboto e kot merari a man ka ti katoe men i puta. ) Na lia u tara hasi u mate ti tuolia i matane Sunahan, u katun papala nu katun pan has. Ba man buk e palatse ier. Nu tanu buk i palata hasi, u bukuna tara nitoatoa. Bu mate e kot merari a man ka ti koloto nia tara man buk, a man ka ti katoe men i puta. #(? Na lia u tarei u toa u gumgum u hiaka u goagono ne Sunahan te gumia i tanen. Bu kolö nu puta e bus ba ner a matanen, me moa lelina ta han i taren. ' Be Satan, te gamogamo ren, te lapo toatoa naroa romana i iahana kiou pan te saputena u tula u uahiahi u kapan koru. Tara han teka e lapo mam raroa a ka a omi te toatoa na propet a gamogamo, ba i murimuri be Satan te toan lapo ner. U kot u kapan tere Sunahan t&a Nori e takei hoboto riou ba te saputser a han a kapan a matskö ba te gono hahiser a han turu katun tere Sunahan na taun has te ngil koruena e Sunahan. Kaba u tula e koul nama romana i Kolö ba te hats ranoen, nori a pala tere Satan. U%#Ba nonei te na gamo ranou romana u katun tara han hoboto i puta, u hun katun tere Gok mere Megok. E Satan e gono hoboto mera noien romana tara pula, u hiase i taren e para hapopona romana turu kotolana. w$gI murina te kapa noa romana u 1000 u hiningal, be Satan te na puresie riou romana tara karabus i tanen. B#}U katun te takei pouts roa tara poata tutun teka e sasala koru riou ba te moar ta ka ta omi i taren. Na tou mate hahuol e moa te go tatei kato homi merien u katun teka. Nori e pris roa romana tere Sunahan na tere Kristo, na nori e tsunono gono has meroen antunana turu 1000 u hiningal. E Satan e kapa nou romana /"WNonei a pal katun teka te takei tutun ria romana tara tou mate. A palair u katun hoboto ti mate e ma toatoa pouts roi antunana te kapa noa romana u 1000 u hiningal. !Ba lia u tareto a man gumgum a man goagono nu katun ti gumia i taren. Ba nori e hala rari a nitagala te gi tsimou merien u katun. Ba lia e tara has regu a namnameir u katun ti ngats pagoter. U katun teka i roron rararein u ranga hamana te harutein e Iesu nu ranga tere Sunahan, na nori i ma hatsunonei a ka a omi te toatoa nu keisa i tanen. Na nori i ma hakoloto hasni a nikoloto i poleren na i limaren tara ka a omi te toatoa. Ba nori e toatoa poutsur me tsunono gono mer e Kristo antunana turu 1000 u hiningal. . UBa angelo e lapo nanen tara kiou i iogana me hapiliena a tamana ba te kits hakarapote nen, be Satan e ma antunan gamo lel ranei u katun antunana te kapa noa romana u 1000 u hiningal. Na i murina te kapa noa romana u 1000 u hiningal, ba nonei te gamon hapuresier romana tara tsitabubun poata. oWBa nonei e pile kap nena nonei a kukutsi pan e Satan, ba te kitse nen antunana turu 1000 u hiningal. , SBa lia u tareto a toa angelo te koulma i Kolö ba limanen te pile nena a ki tara tamanana kiou te tsiruku nitoa uana i iogana ba te pile has nena a tsien a tiama. 3_Ba katun te osaia tara hos e atung ranei u ami i taren u kilatan hiatatung te butuma i rungnen. Bu apena hoboto e nou hamasul ria tara benör u soldia teka ti mate.Na katun te osaia tara hos na ami i tanen i pile kapin a ka a omi te toatoa na propet a gamogamo has te kato mami a man mirakul i matana ka te toatoa. Nonei e gamori u mirakul teka u katun ti ka mei a nikoloto tara ka a omi te toatoa na ti hatsunono u turu keisa i tanen. Na ka a omi te toatoa na propet a gamogamo has i lapo ria i iahana kiou pan te saputena u tula u uahiahi u kapan koru. 8iBa lia e taregu nonei a ka a omi te toatoa nu kingir i puta nu ami i taren ba te gono hoboto siler te gi hiatatung gono menien a katun te osaia tara hos na ami i tanen. X)Mi nou mia tara ben Tor u king nu soldia nu tsunono i taren, na tara ben Tor u hos nu katun ti osaia i taren, na tara ben Tor u katun hoboto, u katunun kui nu katunun hakui, u katun papala nu katun pan!” U#Ba lia e taregu a toa angelo te tuolia tara pitala. Nonei e ku hapan u turu apena hoboto te tapa ria i iasa ba te poiena, “Alimiu go la muma ba te mi gono hoboto mua tara kannou pan tere Sunahan! !;Na turu hasobu u ngahangaha i tanen na i lagulagunen i koloto nia a solo teka: “A King Pan turu king hoboto na a Tsunono Pan turu tsunono hoboto.” 2]Nu kilatan hiatatung u nou koru e kaia i runguna nonei a tsunono i taren na hapala e lakasama. Nonei e na takarasa sei menou romana a kilata teka u han hoboto ba nonei te tsunono hatagala ranoen. Nonei e na hahuna ranou u katun u omi ba te here noi a katun te pita bulbulena u gerep. U gerep e haharoei nena u katun u omi, na makum te pita bulbule ria u gerep e haharoei nena a raharaha pan tere Sunahan te tagala saluhena. xiU soldia turu amir i Kolö i kukutie ien ba te osa ria turu hos u hiaka me haseier u hasobu u hiaka u gogoso. }s U hasobu u ngahangaha te haseien i haputöia turu rahatsing. Na tana solo ti ngöe ien nonei U Ranga tere Sunahan. H  A matanen e herei u tula te kulupu na nonei e ka mei u hatan king u para i bakunen. A toa solo i koloto nia i tanen na e moa ta katun te ga atei sile ien. Nonei a toa puku te atei sile nen. +O Na lia u tarei u Kolö e takalata ba toa hos a hiaka e ka. Na katun te osaia i tanen i ngöei a solonen A Katunun Hihipakok, na tana solonen A Katunun Rarangein u Mana. Tara poata turu kot nonei e tsimou hamatsköna, na tara poata te habutse nen a pula nonei e kato hamatskö hasina. W' Ba lia e hopuegu a peisar i puta i mounen ba te katsin hatsunone gen, kaba nonei e poiena i tar, “E moa te go kato u lö teka! Alia has a katunun kui tere Sunahan te kato has uamu lö, na ra u katun hoboto te pala uara tere Sunahan ba te pile kap nera u ranga hamana te harutein e Iesu. Alö go hatsunonei e Sunahan.” Taraha, u ranga hamana te harutein e Iesu nonei a mouna a ka te haranga rena u propet tere Sunahan. A katun te osaia tara hos a hiaka hI Ba nonei a angelo e poiena i tar, “Alö go kolotein a ka teka: u katun ti hangö meri tara kannouna tara hitöl tara Tunan Sipsip e gi sasala.” Ba nonei e poe hasena, “Nonei u ranga hamana tere Sunahan teka.” /WE Sunahan e haniga te ga hasei meni a tahol teka u hasobu te hiaka koruna ba te gogosona.” U hasobu teka e haharoei nena u markato u niga turu katun tere Sunahan. SAra gi sasala koru ba te soloseie ren. Taraha, a poata tara hitöl tara Tunan Sipsip e Iesu Kristo e butu hakapa, na tahol i tanen te haharoei nena u katun tere Sunahan e kato hamatsköena a peisanen. wgBa lia e hengoegu a ka te ling herei u ranga tara hun katun pan. E ling herei u tasi pan ne ling here hasi u gururu pan. Ba nori e poier, “Soloseiem a Sunahan i tarara te tagala saluhena. Taraha, nonei a king. Nonei te tsunono panina. P Bu toa u ranga e butu nama turu gumgum u goagono ba te poiena, “Alimiu hoboto u katunun kui tere Sunahan, u katun papala nu katun pan has te matoutsemiu e Sunahan, alimiu go soloseie men!” t aBu 24 u katun u tsunono na tohats a ka a toatoa e hopue ria a peisaren i puta ba te hatsunoner e Sunahan te gumna turu gumgum u goagono ba te poier, “U mana koru ara gi solosei e Sunahan!” A kannouna tara hitöl tara Tunan Sipsip  'Ba nori e ku lelir me poier, “Ara gi solosei e Sunahan! U ruhu tara taun a kapan teka te kulupuna e ruhu sei nitoana tara mamana poata!”   Turu kot i tanen nonei e tsimouena u ranga u mana na u ranga u matskö. Nonei e tsimou hakapi a tahol pan a hahaloku te kato homi mer u katun i puta turu markato u omi i tanen. E Sunahan e hahuna sile ien te atung hamate merien u katunun kui i tanen.” ^  7I murina a ka teka alia u hengo a ka te ling herei u ranga tara hun katun pan i Kolö ba te poiena, “Ara gi solosei e Sunahan! A Sunahan i tarara e lu poutsi rira, na nonei e ka mena a solo pan na nitagala pan! CA taun teka i Bebilon e lue nou a nihahuna, taraha u rahatsing turu propet na turu katun tere Sunahan i sabeia i iahanen, nu rahatsing has turu katun hoboto ti atung ria i puta.”Z-Ne moa lel te gi tara lel menoi u ualesala turu lam i iahana taun teka. Ne moa lel te gi hengo lel menoi u ranga turu mun tahol u hagou hitöl tsimus i iahana taun teka. U katunun hahol i tanen i ka mei a solo pan i puta, kaba u katun tara taun teka i gamoer u katun tara hun barebana hoboto i puta tara hirakö na turu matuna i taren. 1Na u ling tara gita na turu kohi na tara tuhil na mamana mar köma e ma hengo lele roi romana i iahana taun teka. Nu katunun kui tara mamana mar toukui e ma sabe lel raroi i iahana taun teka. Nu ling tara hatu te kono bulbuleri a wit e ma hengo lele roi i iahana taun teka. SBa toa angelo a tagala e luena a toa hatu pan me lapo nanen i tasi me poiena, “E kato has uana romana i iesana tara taun pan i Bebilon te lapo ba nariou, bu katun te ma antunan sabe lele roien. Kaba alimiu u katunur i Kolö, alimiu go sasala sil iam te taia uanen. Na limiu u barebana tere Sunahan nu aposol nu propet e go sasala iam. Taraha, e Sunahan e hahuna rena romana u barebana tara taun teka tara man ka man omi ti kate ien i tamilimiu!” Ba nori te tsihasa sei nariou u koahu i bakuren ba te taber ba te hahurir ba te poier, “Haromana koru tala a taun pan teka. U katun hoboto te teier u tolala te hula lar i tasi i roron lu a moni pan tara taun teka. Na nonei e taia hakapa mei a toa aua puku!” 9Na mamana ka teka e taia has mei a toa aua puku!” Bu kepten hoboto turu tolala nu boskru nu katun hoboto te kui ria i tasi te tuol halehanar romana ba te tarer u ruhu pan te kulupu uanou a taun. Ba nori e kur me poier, “E moa lel ta taun te ga popoia tara taun pan teka!” 1[Bu katunun hahol ti roron lui a moni pan tara taun teka e tuol halehana riou romana, taraha nori e matoutse riou a nihahuna i tanen. Na nori e tabe riou ba te hahuri has riou ba te poier, “Haromana koru tala a taun pan teka. U barebana i tanen i roron hasobu u hasobu u niga koru u lamelame na u marahi na u rörö, na i roron haka hasi a mamana ma tsi kalalan hitots i tuanreiren — u goul na ma tsi hatu te hol seina. `9U katunun hahol e poier romana, “A man ka man niga hoboto ti roron matesil korui a barebana tara taun teka e taia koru tala, na moni pan na hiharuts pan e taia has, ne moa koru lel tala te gi sabe lel menien!” oW Na e moa ta katun te ga hole iou a ka te sohala gono meri a kannou na ka te hatser ba te masi hanigana nu uapi u soksoka, nu wain nu wel na palaua na wit na bulumakau na sipsip na hos na karis, na peisana katun has te hahol ner. w~g E moa ta katun te ga hole iou u goul i taren nu silva na hatu te hol seina nu mamanu mar labalaba u niga te hol seina, na mamana mar roei te hol seina, na mamana ka te kuieri u liho nu roei te hol seina nu baras na aien nu hatu u kihil. }3 U katunun hahol tara han i puta e tabe sile ren romana ba te hahuri sil hase roen, taraha e moa lel ta katun te ga hole iou a man ka i taren. h|I Nori e matoutse riou romana a nihahuna teka ba te tuol halehanar ba te poier, “Haromana koru tala a taun pan teka, a taun i Bebilon te ka mei a solo pan. A nihahuna i tanen e butu boroboro koru i iahana toa aua puku.” 9{k Nu king tara han i puta e tare riou romana u ruhu pan te kulupu uanou a taun i Bebilon teka ba nori te tabe sile roen, nori ti kato homi gono mer u katun tara taun teka. Jz Kaba u nomi e butu noa has noa i tanen turu toa u lan: a himati na tori-tiama na bes pan. Na nonei e na hats hase roa turu tula. Taraha, a Tsunono e Sunahan te hahune noen e tagala koruna.” y%Alimiu e hala ramo ien u kamits nu tori-tiama te popona tara solo pan na nikaka a niga te hala pouts menien a peisanen. Taraha, nonei e roron hatei nena a peisanen, ‘Alia a tetahol pan. Alia e moa te go amoba u. E moa ta nitiama te go butu iou romana i tar.’ LxAlimiu go kato palis uam i tanen te kato uen i tamilimiu ba te palis hahuolemiu a man toa man markato man omi te katoe men. Nonei e kato homi a katun a para, ba limiu te palis hahuole men. xwiTaraha, u markato u omi i tanen e parapara koruna be Sunahan te hakats pouts nena a man markato i tanen. vBa lia u hengoeto u tanu ranga te butuma i Kolö ba te poiena,“Lakasa muma, u barebana i tar! La ba nemuma a taun teka! Nonei e kato uana tara tahol a hahaloku. Alimiu go ma kato homi gono memien. Alimiu e namos luemiu a nihahuna te lue noen. u9A taun teka e here nei a tahol te haua ranei a pal katun hoboto u wain u tagala te haharoei nena u markato u omi i tanen. U king tara han i puta i kato homi gono mei a tahol a hahaloku teka. Nu katunun hahol tara han i puta i lu hakapi a moni pan turu markato u omi i tanen.” StBa nonei e ku hapanina me poiena, “Nonei e omi nou romana. A taun a kapan i Bebilon e tarura nou romana. U mate u omi na mamana mar liliahanei e ka roa romana i tanen, na mamana mar apena a omi has. s Na i murina a ka teka alia u tarei a tana angelo te koulma i Kolö. Nu ualesala i tanen e alesala soku u turu han hoboto i puta. r“Na tahol te tare mula lö nonei e haharoei nena a taun a kapan i Bebilon te tsunono rena u kingir i puta.”cq?Taraha, e Sunahan e habutse nou romana u toa u hakats nu toa u ngil i taren ba nori te katoe riou u ngil i tanen ba te hala ner a nitsunono i taren tara ka te toatoa, antunana te butu hamana noa u ranga tere Sunahan. p Nu maloto u kom te tare mula lö te haharoei ner u king, nori mera ka te toatoa e omie riou romana nonei a tahol. Nori e lu ba nariou a mamana ka i tanen ba nonei te belosona. Ba nori te noue riou a benöna nonei a tahol ba te hats hakape roen turu tula. o+Ba angelo e poe hasena i tar, “A man ramuniolo te tare mula lö te gumna a tahol e haharoei ner u hun katun nu han nu mar ranga u para. (nINori e hiatatung gono meriou a Tunan Sipsip, ba nonei te takarasa sei noa i taren, taraha nonei e tsunono pan saluhena turu tsunono hoboto na nonei a king pan turu king hoboto, na pala has i tanen nori u barebana te ngör e Sunahan ba te hopu kap ranen ba nori te roron kukutie ren.” umc Nori a maloto a king teka e kato siler a toa ka ba nori te hala ner a nitsunono i taren tara ka te toatoa. bl= “Na maloto a kom te tare mula lö nori e haharoei ner a maloto a king te ma tsunono noari. Kaba nori e lue riou a nitsunono tara king tara tsitabubun poata puku ba te tsunono gono meriou a ka a omi te toatoa. k- Na hatoalina king nonei a ka te toatoa i manasa ba te ma toatoa lel nei. Kaba nonei a toa hun katun tara tohit a king, ba nonei te na taia nou. 6je A tolima king i hakapa, na toa e ka noana, na tai e tabuna butu noa nama. Na poata te butu nama romana a hatohitina king teka, ba nonei te ke iena a tsitabubun poata puku. #i? “Alö go hakats korun a ka teka. U tohit u baku e haharoei ner u tohit u pokus te gumna nonei a tahol. Na nori e haharoei has ner a tohit a king. ohWA ka te tare mula lö e toatoa i manasa kaba e ma toatoa hamana lel nei. Nonei e katsin lakasa nama tara kiou te tsiruku nitoana ba nonei te na taia lel tsipon nou. Bu katun te ka roa i puta te asingoto hoboto riou te tara mena roien a ka teka, nori u katun ti ma hakoloto nia a soloren i iahana u bukuna tara nitoatoa i mam te habutsia e Sunahan a mamana ka. Nori e asingoto riou, taraha a ka teka e toatoa i manasa ba te ma toatoa lel tala nei, kaba nonei e butu lel pon nou romana. Ag{Ba angelo e poiena i tar, “Alö e asingoto korum? Alia e hateie goi lö a mouna u haharoei tara tahol teka na tara ka te hose ienen, a ka te ka mena u tohit u baku na maloto a kom. Zf-Ba lia e taregu a tahol teka e spak mei u rahatsing turu katun tere Sunahan nu rahatsing turu katun ti atung hamate meri ti hamana uen tere Iesu. Ba poata tu tareia lia a tahol teka ba lia e asingoto korugu. 4eaNa i polenen i koloto nia a solo a mounen te mousuna. A solo e kato uana teka: “I Bebilon a kapan, e tsinar u tohaliou u hahaloku ne tsinana a markato a omi hoboto.” d Na nonei a tahol e ka mei u hasobu u marahi na u rörö, ba te ka mena a para a ma tsi kalalan hitots ti kuiei u goul na ma tsi hatu te hol sei. Ba tahol e pile nena a toa gotana goul te saputi a mamana ka a omi te haharoei nena u markato u omi i tanen. .cUBa lia e ka gia turu Namnamei tere Sunahan ne herei nonei a angelo e soata menai lia tara toa latu pinopino. Ba lia e taregu a tahol te gumia tara toa ka a rörö te toatoa, ba ka teka te ka mena u solo u omi u para i tuanreinen hoboto, ba te ka has mena u tohit u baku na maloto a kom. /bWU king tara han i puta i kato homi gono mei a tahol a hahaloku teka. Nu katunur i puta i kato homi gono has meien me hereri a katun te spak mena u wain u tagala.” ga IBa toa tara elahit a angelo ti ka mei a tohit a gotana e la uanama i tar me poiena, “Lama, ba lia te harutse goi lö a nihahuna tara tahol pan a hahaloku te haharoei nena a taun pan te gumna i rehina u ramuniolo u para. `{Bu aisina tara langits e rus nama i kolö ba te rus uana turu katun, u ais pan ti popoia tara 50 kilogrem tara nitiama i taren. Bu ais teka e kato homi koru rena u katun, ba nori e ranga homi koru ner e Sunahan te hala mera meien a nomi teka.<_sBu tolo hoboto e taia hakapar nu pokus hoboto has. &^EBa nonei a taun a kapan e takata kalakalana tara topisa makum, bu taun tara han hoboto e tarura hakapana. Be Sunahan e hakats pouts nena a taun a omi i Bebilon, ba nonei e kato here ranei u katun i tanen u katun te ue ier u wain u tagala te haharoei nena a raharaha pan tere Sunahan. ]Bu kanaha e kanahana, nu gururu e gutsil hapan, na nun pan. A nun teka e pan balein u nun hoboto i manasa koru ba te noana i romana. 6\eBa hatohitina angelo e kis nena a gotana i tanen i iasa. Bu toa u ranga pan e butu nama turu gumgum u goagono i iahana Luman Lotu Pan ba te poiena, “E kapa tala!” j[MBu spirit u omi e gono hoboto rer u king tara toa makum te ngöeri Amagedon turu Ha-Hibru. _Z7“Hengo iam! Alia e songotei la hamous guma romana. A katun te kalata hitonina e ga sasala. Alimiu go heremi a katun te tara kap haniga nena u hasobu i tanen ba te ma tatei beloso neia i matana barebana.” ^Y5Nori u spirit u omi koru ti tatei kato u mirakul. A topisa spirit teka i la u turu king turu han hoboto i puta. Nori i la sil te gi gono hoboto sil merien a pula turu Lan u Kapan tere Sunahan te tagala saluhena. >Xu Ba lia u tareto a topisa spirit a omi te tara herei a topisa kura. A toa e lakasama i runguna kukutsi pan na tai i runguna a ka a omi te toatoa na tai i runguna propet a gamogamo. ;Wo Ba hatönomona angelo e kis nena a gotana i tanen tara ramun olo pan i Yupretis. Ba ramun teka e rakarakana bu kingir tara pala te purus nama a pitala te tatei aroho rima. FV Ba nori e ranga homi koru ner e Sunahan i Kolö, taraha nori i sagohi u kamits pan nu pi u omi. Kaba nori i ma habirits bani u markato u omi i taren. U king e gono ria tara han i Amagedon NU Ba hatolimana angelo e kis nena a gotana i tanen turu gumgum u goagono tara ka a omi te toatoa. Bu kuhil e hakuhilena a han i tanen, bu kamits pan e butuna bu katun te har koru mer u kamits. LT U katun e ski homir u hiski pan teka, ba nori e ranga homi koru ner e Sunahan te tsunonoia tara nomi teka. Kaba nori i ma habirits bani u markato u omi i taren ba te soloseier e Sunahan. E moa. wSgBa hatohatsina angelo e kis nena a gotana i tanen tara pitala bu hiski pan e skiena u tuanreir u katun. ERBa lia e hengoegu u toa u ranga te butuma tara makumun hats ba te poiena, “O Tsunono, o Sunahan. Alö e tagala saluhem! A nihahuna te hala nemu lö e matskö koruna ne mana nitoana!” Q Taraha, nori u katun u omi i atung hamatier u barebana i tamulö nu propet i tamulö bu rahatsing i taren e olo hakapana. Ba te here tale nei alö e hala uas ramien u rahatsing te gi ue ien. Nori e luer a nihahuna te popona turu markato u omi i taren.” NPBa lia e hengegu nonei a angelona turu ramun ba te poiena, “O Sunahan, alö a katun a matskö. Alö tu ka mam na lö te ka noa hasim i romana. A nihahuna teka te hala nemu lö e matskö koruna. OBa hatopisana angelo e kis nena a gotana i tanen turu ramuniolo na turu mounu ramun ba nori e palis ria turu rahatsing. 4NaBa hahuoluna angelo e kis nena a gotana i tanen turu tasi. Bu tasi e palisina me here nei u rahatsing tara katun a mate, ba mamana ka hoboto ti kaia i tasi e mater. TM!Ba angelo tutun e na kis nena a gotana i tanen turu tsikitsiki. Bu pi u omi te kamits koru e butuna i tuanreir u katun ti ka mei a nikoloto tara ka a omi te toatoa na ti hatsunoni u keisa i tanen. SL !Ba lia e Jon u hengoeto u toa u ranga pan te butuma i Luman Lotu Pan, ba nonei te ranga uana tara elahit a angelo me poiena, “Alimiu go na kis namia a tohit a gotanan raharaha tere Sunahan i puta!” cK?Bu ualesala na nitagala tere Sunahan e habutena u ruhu ba te saputena a Luman Lotu Pan. Ba te moana ta katun te ga antunan tasu romana tara Luman Lotu Pan antunana te kapa noa a tohit a nomi tara elahit a angelo..JUBa toa tara elahats a ka a toatoa e hala ranei a elahit a angelo a tohit a gotana goul. A man gotana teka i saputi a raharaha tere Sunahan nonei te toatoa nitoana. 9IkBa nori a elahit a angelona tara tohit a nomi e lakasa rima tara Luman Lotu Pan. U hasobu i taren e hiaka ba te gogoso nitoana. Nu lete goul i hapous pekori a man lumlumaren. qH[Na i murina a ka teka alia u tarei a Luman Lotu Pan i Kolö na makum a goagono i tanen te kalata. jGMO Tsunono, u katun hoboto e tatei matoutse rio lö ba te soloseie rio lö.Alö peisa te niga nitoam na te goagonom.U han hoboto e mi hatsunone riou romana lö, taraha nori i tarei a markato a matskö i tamulö.” ~;}}3|{,zyy|x w+vIuu7tsrr8qVonnim#lclkTjiih gafYeHdcbyaaD`I_h_^@]\\.[ZZY-X*WVeUUOT@SRR6QPONZMLmKKhJIHH4GeF4E@DDrCBBBDAAA`@]?==<;; :99887K66655&3322B108.-,e+*)0(9&%%$$#""S! n6+p  D 7wvgAlimiu i hapurese bari u markato u omi na limiu e ka puta tala mia tara markato a matskö ba te kukutie men. muSNa lia e haniga uagu tere Sunahan! Taraha, a torimilimiu hoboto e hengo hanige iena e Sunahan. I manasa alimiu u katun tu kukutie iam u markato u omi, kaba i romana alimiu e hengo hanigemiu u ranga u mana ti hatuts rien limiu. tAlimiu e atei silemiu, te go hala mena milimiu a peisamiu te go manieta menami a toa katun, ba limiu te ka puta koru mia i tanen. Na te kukute mia limiu u markato u omi ba limiu te mate mou. Kaba te hengo mia limiu e Sunahan, ba limiu te matskö mia i matanen. ss_U mana koru. Kaba neha tala? Ara gi poei, “E ma omi nei te kato homi uara ra, taraha ara e ma ka puta lel ria tara markato turu Lo kaba tara markato tara nihitaguhu tere Sunahan”? E moa koru te gi tatei mar ranga u ra teka. Tr!Na markato a omi e go ma tatei pan rai limiu. A markato turu Lo e ma tsunono lel ranei limiu. E moa. A nihitaguhu tere Sunahan te tsunono tala rano limiu. Ara e hereri u katunun kui tara markato a niga ^q5 Alimiu e ma tatei rongarongemi a toa makum tara makumun tuanrei i tamilimiu ba te kato homina. E moa. Alimiu go hala neiam a peisamilimiu tere Sunahan ba te hala has nemiu a man makumun tuanrei hoboto i tamilimiu i tanen ba te kato hanigar. Taraha, e here nei alimiu u takei pouts mia tara tou mate ba te ka tala memiu a nitoatoa a tsimus. p) E kato uana teka ba markato a omi e go ma tatei pan lelia i peisamilimiu. Alimiu e namos kukutiemiu u ngilina i puta i tamilimiu. E moa. 9ok Ne kato has uana i iesana i tamilimiu. Alimiu go kato here nami a peisamiu a katun te mate ban a markato a omi na te ka gono mena e Iesu Kristo ba te toatoa silena e Sunahan. dnA Nonei e mate ba nitoan a nitagala tara markato a omi. Na nonei e toatoa silena e Sunahan. $mA Ara e atei silera e Kristo e takei poutsia tara tou mate ba te ma tatei mate lel noi romana. A tou mate e moa lel ta nitagala te ga kato homi lel menien. Il Ti mate gono meia ra e Kristo, ba ra te toatoa gono has meren. Vk%Taraha, a katun te matena e tapurese ba nena a nitagala tara markato a omi. LjE here nei u ngilina i puta i tarara i hakute gono mei e Kristo tara koruse. E kato silena te ga taia u a nitagala turu ngilina i puta i tarara, ba ra te ma ka puta lel reia tara markato a omi. PiTaraha, te toa katun gono mena rei ra e Kristo, e here nei ara i mate gono meien, ne here has nei ara i hatakei pouts ria tara tou mate ba te ka mera a nitoatoa a tsimus te mar kato has uaien. h}Poata te habaptais ria ra e here nei ara i mate gono mei e Kristo ba te ngaho gono has merien. A ka teka e kato silena ara e tatei ka mera a nitoatoa a tsimus, te mar kato has u e Kristo te hatakei poutse ien a nitagala tere Tamanen tara tou mate. KgAlimiu e ma atei silemi a baptais te mouna nena a ka teka? Poata te habaptais ria ra, e mouna uana ara mere Kristo a toa katun, na poata te mate ien e herei ara has i mate ban a markato a omi. /fWE moa koru! A markato a omi e ma pan lel nei i tarara. Ara e hereri u katun u mate te ka hatalis ba nera a markato a omi. Na ra e ma tatei lu leleri a markato teka. e Gaha te gi kato tale ra? Ara gi kato homi sil noa hasi te ga taguhu lel meri ra e Sunahan ba te lu ba nena u markato u omi i tarara? dyI manasa u markato u omi e haka puta reia u katun tara tou mate. Kaba a nihitaguhu tere Sunahan e antunan kato hamatskö rena u katun ba te hala rane ien a nitoatoa te ka nitoana ti hala sila nia i tarara tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara.ocWE Sunahan e hala sile mei u Maloto u Masaka te go mi haruto merien u katun te mar kato homi hapopo uaren, ba nori i toan kato homi koru lelito. Kaba a nihitaguhu tere Sunahan e tagala saluhe koruena u markato u omi i taren. LbA toa katun e hipusin e Sunahan bu katun u para i kato homito ba te omi ria i matane Sunahan. Kaba nonei a tana katun e hengo hanigei e Sunahan, bu katun u para te matskö roa i matane Sunahan. a#E manana. A toa katun e Adam e kato homi ba te kalatsena a maroro te gi lu meni u katun hoboto a nihahuna. Kaba nonei a tana katun e Kristo e kato hamatskö me toan kalatsena a maroro te go hamatskö meri e Sunahan u katun hoboto ba te hala rane ien a nitoatoa. E`A tou mate e tanian pania turu katun te kato homi u a toa puku a katun. Kaba a toukui tara tana katun e Iesu Kristo e pan balana. U katun hoboto te luer a nihitaguhu pan tere Sunahan ba te hanige ier te ga hamatskö merien e Sunahan, nori e na tsunono meriou e Iesu Kristo e hala rane ien a nitagala tara nitoatoa. a_;A markato a omi tara toa katun te habutu a ka a omi. Na ka a omi teka e ma popo has neia tara kan hahalapuku tere Sunahan. Taraha, i murina te kato homia e Adam a toa puku a poata, be Sunahan e hopu kap bene ien a nihahuna. Kaba i murina ti kato homi haparaia ra, e Sunahan e tatagi noa hasi rira me ngö ranei ra u katun u matskö i matanen. ^^5Kaba a elasolana katun teka i ma boei tu toa. A markato a omi tere Adam e ma popoi tara ka te hala puku rira e Sunahan. E manana, u katun u para i mate mei a toa katun e kato homi. Kaba a nihitaguhu tere Sunahan na kan hahalapuku i tanen e pan balana ba te taguhu has rena u katun u para, taraha a toa katun e Iesu Kristo e tatagi rena ra. !];Kaba a tou mate e pan noa hasia turu katun hoboto, tara poata tere Adam me na noana tara poata tere Moses. A tou mate e pan noa hasia turu katun ti kato homi kaba i ma hipusni e Sunahan te kato u e Adam. E Adam e herei e haharoein a tana katun te ga murimurima — nonei e Iesu. \- U katun i kato homiia i puta i mam te hala nia e Sunahan u Lo i tanen. Kaba e Sunahan e ma kot meri u katun u markato u omi te moa noaia tu Lo. G[ A markato a omi e la sila uama i puta tara toa katun, e Adam. Na markato a omi i tanen e habutu a tou mate. Ba tou mate e la hoboto uato turu katun, taraha u katun hoboto i kato homi. Z# Ba ra te soloseiera e Sunahan ba te sasalara, taraha a Tsunono i tarara e Iesu Kristo e nolo pouts beria ra tere Sunahan. E Adam ne Kristo jYM Ara i herei u katun ti pakö e Sunahan, kaba poata te mateia a Pien Tson tere Sunahan, nonei e nolo pouts berio ra tere Sunahan. Na te hikapien gono meren ra, ba ra te atei koru silera a nitoatoa tere Iesu e taguhu rena ra. +XO Na neha te pei milimiu? E Iesu e kato beri ra a ka teka tara poata ti omi noaia ra. Na nonei e kato hamatskö has ria ra i matane Sunahan tara tou mate i tanen. Na te kato berien ra a man ka teka, ba ra te tatei atei koru silera nonei e hatongo ranoa romana ra tara raharaha tere Sunahan. WKaba e Kristo e mate sili rira tara poata ti katun omi noaia ra. A ka reka e haruto ranei ra e Sunahan e tatagi sil rano ra. )VKNa esi nonei a katun te tatei mate silena a tana katun a niga? E moa. Toum a man toa man katun e tatei ongolor ba te mate toum siler a tana katun a niga koru. !U;Tara poata ti ma antuna noaia ra te gi taguhu meni ra a peisarara, e Iesu e mate sili rira u katun u omi, tara poata te hopu kap mamin e Sunahan. 'TGNa ara e ma tapusun hahaloso rei, taraha e Sunahan e hala rira u Namnamei u Goagono te kana i torirara ba te haruto ranei ra e Sunahan e tatagi sil rano ra. S{Na a ka teka e taguhu rano ra te gi niga susul u ra popona romana tara mar katun te hanige iena e Sunahan. Na te haniga rena e Sunahan ara, ba ra te tagala susul silera te gi hamana u ra i tanen ba te hahalosera a ka a niga te hopu kap berien ra. KRNa ra e tatei sasala has mera te butu peisa uana a ka a omi i tarara. Taraha, ara e atei silera a ka a omi has e hatuts ranei ra te gi kato haniga noa has u ra ba te hahalosera a poata a niga. |QqE Sunahan e haniga rano ra, taraha ara e hamana ria tere Iesu. Ba ra te la hasukusuku hakapa uara tere Sunahan ba te ka gono meren. Ba ra te sasala mera te hahaloso mena rei a poata te na ka nitoa roa ra tere Sunahan tara han a niga i tanen. =P uA Tsunono i tarara e Iesu Kristo e nolobe hakapa ria ra tere Sunahan, be Sunahan te tara pouts rano ra. Ara e matskö tala ria i matane Sunahan, taraha ara e hamana ria tere Iesu. OyE Iesu e mate sil u markato u omi i tarara me takei pouts silena te ga kato hamatskö merien ra i matane Sunahan.1N[I koloto has meni i tarara. E Sunahan e ngö has ranei ra u katun u matskö te hamana ria ra i tanen, nonei te hatakei poutsi e Iesu a Tsunono i tarara tara tou mate. M Kaba u ranga te poiena, “E Sunahan e ngöe ien a katun a matskö,” u ranga teka i ma koloto peisa meni tere Abraham. E moa. zLmNonei koru a ka teka te ngö sil memei e Sunahan e Abraham a katun a matskö, taraha nonei e mar hamana u teka. lKQNonei e hamana hatagala ba te atei silena e Sunahan e antunan habutsena a ka te ranga hamana nen. J5Nonei e ma hahamanai ba te hula hakats nena u ranga tere Sunahan. E moa. A nihamana i tanen e butu hatagala koru, ba nonei te soloseiena e Sunahan. PIPoata te hateia e Sunahan e Abraham e hatuhane nou a pien, u hiningal tere Abraham e sukusukuia tara toa osono (100). Kaba nonei e hamana hatagalein u ranga tere Sunahan, noahasina te hakats menien te tsonpan koru u a tuanreinen, na te hakats has menien a tahol i tanen e Sera te ma antunan posei ta pien. Nonei e hamana noa. 9HkE Abraham e hamana sil te ga butu hamana u romana u ranga hamana tere Sunahan, noahasina te ma antuna koru neia a katun tun tara ka teka te rangein e Sunahan. Ba i murinen be Abraham e hatubuna nena a katun a para. Te ranga has menai e Sunahan e Abraham, “A pala i tamulö e para koru riou romana.” sG_Na te ranga has uana u Buk u Goagono, “Alia e Sunahan te taguhe golö ba lö te hatubuna moa tara katun a para.” E Abraham e hamana u tere Sunahan te hatoatoa poutsena a katun a mate na te ranga tununa ba man ka te butu peisana. ?FwNonei te hala sila nia e Sunahan u ranga hamana teka i tanen turu katun te hamanar. A nihitaguhu peisa tere Sunahan te habutu hamane nou u ranga hamana i tanen. E kato uana teka bu ranga hamana i tanen e la uana turu katun hoboto tere Abraham. E la hoboto uana i tarara u katun te hamanara, u Jiu nu katun has te ma Jiuri, te gi hamana u ra te hamana u e Abraham. Taraha, e Abraham e here nei a tuburara hoboto u katun te hamanara. )EKTaraha, a markato turu Lo e kato silena te ga hahuna meri u katun te pekoer u Lo. Te ga moa u tu Lo, nonei lasi a poata te ma antunan pekoe neia a katun u Lo. AD{Sanena te tatei luer u katun peisa te kukutier u Lo u han i puta, ba ra sane mastei hamana talara, bu ranga hamana tere Sunahan te ma taguhu ranei a pala te hamanar. Kaba e moa tala. 3C_ E Sunahan e halan u ranga hamana i tanen tere Abraham na tara pala i tanen i murinen te gi tatei lu menien u han i puta teka. U ranga hamana teka e ma la sila meia tara markato turu Lo tere Moses. E moa. E la silama tara markato tara nihamana te kato hamatskö rena u katun i matane Sunahan. Bw Be Abraham has a tubur u Jiu te hapö ner a hatoatongo tere Sunahan ba te kukute haser a markato tara nihamana i tanen te ka meien i mam te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan. U ranga hamana tere Sunahan e la uana turu katun hoboto te hamanar A# E Abraham e hapö hamurimurin a hatoatongo tere Sunahan, ba te haruto nena e Sunahan e ngöe ien a katun a matskö te hamana uen, i mam te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan. E Sunahan e kato sili a ka teka te gi ngö meni e Abraham a tubur u katun hoboto te hamaner e Sunahan be Sunahan te ngö rane ien u katun u matskö i matanen, noahasina te ma ka merien nonei a hatoatongo tere Sunahan. ^@5 Ga i hangisa te butuia a ka teka? I murina te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen? E moa. E Sunahan e ngö noei e Abraham a katun a matskö i matanen i mam te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan. $?A A nisasala teka e la las uana turu Jiu, te ka mer a hatoatongo tere Sunahan? E moa. E la has uana turu katun te halhal ria turu Jiu te ma ka meri a hatoatongo tere Sunahan. Taraha, alia e poe hakape gula e Abraham e hamani e Sunahan be Sunahan e ngöe teien a katun a matskö. W>'A katun e ga sasala te ma kot mena nei e Sunahan u markato u omi i tanen.” ~=uE kato u teka:“U katun e gi sasala te lu ba meni e Sunahan u markato u omi i taren, ba te solopale nen. /<WE Devit a King e poe hasi i manasa a katun e tatei sasalana te ngö mena neien e Sunahan a katun a matskö i matanen ba te ma hakats nanei a markato a niga i tanen. R;Kaba a katun te ma hakats hapara nanei a toukui a niga na markato a niga i tanen ba te hamana tunena e Sunahan, be Sunahan te tarena a nihamana i tanen ba te toan ngöe neien a katun a matskö i matanen ba te moana ta hihol. Taraha, nonei e hamana uana tere Sunahan te poiena a katun a omi e tatei matskö noa hasina i matanen. :Hena, a katun te kuina e hole rien a moni. Na hihol i tanen e ma here nei a kan hahalapuku. E moa. Nonei e kui sile ien. 9Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “E Abraham e hamani e Sunahan be Sunahan e ngöe teien a katun a matskö i matanen.” $8ASanena e Abraham te butun matsköia i matane Sunahan te ga kato haniga tun uen, nonei sane tatei ranga sesein a peisanen. Kaba e ma kato uai teka. E moa. j7 OGaha te tatei ranga nera ra tere Abraham e tuburara? Nonei e mar matskö u ime i matane Sunahan? A6{Gu ranga teka e poiena ara e haka hatalisera u Lo tere Moses? E moa koru. Poata te hamana ria ra tere Iesu ba ra te tanian hengo hanige iera u Lo ba te haruto nera te mana uanen.05YNonei a toa puku a Sunahan te kato hamatskö sila renoa u Jiu i matanen te hamana uaren, na te kato hamatskö ila has renoa u katun halhal i matanen te hamana uaren. r4]E Sunahan nonei a Sunahan peisa turu Jiu? E moa. Nonei a Sunahan has turu katun te halhal ria turu Jiu. K3Alam e mar hihatuts uam teka: e Sunahan e ma poe nei te matsköna a katun te kukutiena u Lo. E moa. Kaba e Sunahan e poiena te matsköna a katun i matanen tara poata te hamana uanen tere Iesu. 2wAra e ma tatei poe lele rei, “Tara muma. Alia a katun a matskö, taraha alia e kukutiegu u Lo tere Sunahan.” E moa. Ara e matskö talasi mera te hamana uara ra tere Iesu. E kato uana teka ba ra te ma tatei solosei lele rei a peisarara. 1Kaba i romana nonei e haruto nena te matskö uanen na te kato hamatskö has mena neien a katun te hamana uana tere Iesu. F0E Sunahan e hopu kapin e Iesu te ga nolobe pouts merien u katun hoboto. Nonei e mate sil te go lu ba meni e Sunahan u markato u omi turu katun, te gi hamana uen tere Iesu. E Sunahan e kato mei a ka teka te go haruto menien te matskö uanen. Taraha, i manasa nonei e tara hahalongolo tuni u markato u omi turu katun. "/=Ne Sunahan e kato hamatskö has rena u katun, taraha nonei e tatagi ranen. Nonei e sakahis hakapa pouts reien e Iesu Kristo. A katun e moa te go hol u. [./U katun hoboto i kato homi me ma antuna ria tara mar katun te ngilena e Sunahan. 9-kKaba tara poata teka e Sunahan e haruto nena a maroro halhal te kato hamatskö mena neien a katun i matanen, na nonei e ma maroro uanei turu Lo tere Moses. E moa. Nonei e maroro uana tara nihamana tere Iesu. I romana e Sunahan e kato hamatskö rena u katun hoboto te hamana ria tere Iesu Kristo. U Lo tere Moses nu ranga turu propet i hatein a ka teka. A pal barebana hoboto e kato has uar i iesana i matane Sunahan i romana. <,qA katun te kukutiena a mamana ka te poiena u Lo e ma matskö nei i matane Sunahan, taraha u Lo e harutsena a katun e kato homina. E Sunahan e mar hamatskö mena nei a katun teka +wAra e atei silera a mamana ka te poiena u lo tere Moses e la uana turu katun te ka puta ria turu Lo teka. A ka teka e kato silena te go kato hahalongolo meri u katun hoboto na te go haruto meni u barebana hoboto e omi ria i matane Sunahan. ,*SNori e ma matoutseri e Sunahan.” A)}Nori e ma atei sileri a markatona tara masalohana. n(UTara mamana han te la uaren, nori e habutser a ninomi ba te kato hatiamer a torina tana katun. M'Nori e hasesei siler te gi na atung hamate meni a tana katun. 2&_A rungren e saputena u ranga u mal. q%[ U ranga i taren e omi here nei a kioun mate te kaho poutse ier ba te soka homi koruna. Hena, nori e gamogamoeri a tana katun a miaren.U ranga u omi, te here nei a matuna te ka mena a kukutsi, te kana i iahana penrungren. 0$Y U katun hoboto i hagelo ban a maroro a matskö.Nori te omi hobotor e hereri a kannou te magoliana.E moa ta katun te ga kato haniga, e moa koru ta toa. S# E moa ta katun te ga atei.E moa ta katun te ga sake e Sunahan. u"c U ranga teka i koloto nia turu Buk u Goagono:“E moa ta katun te ga matskö, e moa koru ta toa. p!Y Na lia e hohou rangata leligu, a nikaka turu Jiu e niga nena a nikaka turu katun te halhal ria turu Jiu? E moa koru. A barebana hoboto, u Jiu nu katun has te halhal ria turu Jiu, nori hoboto e ka puta ria tara markato a omi. - SA palabir u katun e mar gamo uar teka ba te poier, “Ara gi poe lasi, ‘Ara gi kato homi sil te ga butu u ta ka ta niga.’ ” Nori e ranga homi nario lia me poier nonei u ranga i tar teka. Kaba e moa. E Sunahan e hala rano ien a nihahuna te matsköna i taren. E moa te katun ta matskö KKaba a katun e tatei poe toumena, “Te haruto nena u gamo i tar e Sunahan e ranga hamanana ba te here nei u gamo i tar e soloseie nen, gaha tsiponi te poe mene ien alia gi hahune iou?” E moa koru te gi ranga u ra teka! Sanena e Sunahan te ma matskö nei, ba nonei te ma antunan tsimou hamatskö ranei u katun i puta. dAKaba te ga haruto neia a markato a omi i tarara te matskö uana e Sunahan, ba ra te neha talara? (Alia e ranga heregi teka a katun tun lasi.) Ara e tatei poiera e Sunahan e ma matskö nei te hahuna mera neien ra? /WE moa koru! E Sunahan e roron ranga hamana nitoana, noahasina te gi gamo hitonia u katun hoboto. Taraha, u Buk u Goagono e mar ranga mena nei e Sunahan teka:“U ranga i tamulö e haruto nanou alö e matsköm.Te kot naroen lö ba nori te sabie riou u ranga i tamulö e matsköna.” E manana, a palabi i taren i hahamana. Kaba a nihahamana teka e poiena e Sunahan e ma kukutie nei u ranga pouts i tanen? nUAa. E niga koruna. E Sunahan e haniga mam te gi lu meni u Jiu u ranga i tanen ba te tara kap naren.  Te kato uanen teka ba te niga hasina te Jiu uana a katun? E niga noana te ka mena nei a katun a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen? nUA Jiu hamana nonei a katun te hengo hanige iena e Sunahan i torinen. Na mar hatoatongo te ngil koruena e Sunahan e ma ka neia turu pikpikö. E moa. Kaba a hatoatongo te ngilena e Sunahan nonei u tori te kato hagogosi u Namnamei u Goagono. A mar katun teka e ma ngil ranei u katun e gi hapane ien. E moa. Nonei e ngil lasena e Sunahan te ga hapane ien.xiEsi a Jiu hamana? E ma ka peisa uanei tara katun te hapö nia a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen. E moa. W'Te kato uanen teka ba markato turu katun te halhal ria turu Jiu te haruto nanou a markato i tamilimiu u Jiu e omina. Taraha, alimiu e peko noa hasemiu u Lo, noahasina te ka memia limiu u Lo ti koloto nia turu Buk na hatoatongo has tere Sunahan. Kaba nori e hengo hanige ier u Lo, noahasina te ma ka merien a hatoatongo tere Sunahan. kOA katun te halhalna turu Jiu e ma hapö nanei a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen. Kaba te hengo hanige nen u ranga turu Lo, be Sunahan te kato here has nane ien a katun te hapö nena a hatoatongo tere Sunahan, boka? Aa. `9Te kukute mia limiu u Jiu u Lo tere Sunahan be nigana tu hapö mena milimiu a hatoatongo tere Sunahan i pikpikömilimiu. Kaba te pekopekoe mia limiu u Lo, alimiu u mastei hapö niam a hatoatongo tere Sunahan. *MNu Buk u Goagono e poe hasena, “U katun te halhal ria turu Jiu e ranga hohomi ner a solo tere Sunahan, taraha alimiu u katun i tanen u Jiu e kato homimiu.” 0YAlimiu e ranga sesei namiu te ka menami u Lo tere Sunahan, ga limiu e peko hasemiu u Lo tere Sunahan, ba barebana te tarar ba te ranga homi has ner a solonen, tsime? -SAlimiu e poemiu a katun e ma tatei tsikolo nei. Ga limiu e tsikolomiu? Alimiu e omiemiu u keisa, ga limiu e kop has mia turu luma te hatsunone ria u keisa, tsime? !;Alimiu e hatuts ramiu u katun, kaba ha tsiponi te ma hatuts mera milimiu a peisamiu? Alimiu e poemiu a katun e ma tatei kop nei. Ga limiu e kopkopmiu? Na limiu e roron hamatskö ramiu u katun te ma hakats hanigari, na limiu e hatuts ramiu u katun te hakats here rari a galapien. Alimiu e poemiu alimiu e atei silemiu u Lo tere Moses e ka mier a man niatei hoboto nu ranga u mana hoboto te ngiler a barebana. Alimiu e poemiu alimiu e haruto namiu a markato tere Sunahan turu katun u tutu, te hereri u katun u matakiau te hula la ria turu kuhil. } sAlimiu e atei silemiu u ngil tere Sunahan, nu Lo e hatuts ranei limiu te go haniga mena milimiu a ka te matsköna. 6 eGa lia go poe aha i tamilimiu te ngö rari u Jiu? Alimiu e poemiu u Lo tere Moses e taguhu rano limiu, ba limiu te ranga sesei namiu te katun uami limiu tere Sunahan.  Na i murimuri, a poata te la nama be Sunahan te hala nanou romana a toukuina tara tsonun tsimtsimou tere Iesu Kristo ba nonei te tsimoue nou u hakats hoboto te mousna i torir u katun, te ranga has uana u Bulungana u Niga te rararie gulia. U Jiu na u Lo  wA markato i taren e haruto nena a ka te kato silena u Lo e ka hasina i toriren. Na toriren i iogana e haruto has nena te mana uana a ka teka, taraha u hakats i taren e poiena a markato i taren e omina tsi e poiena a markato i taren e matsköna. ^ 5U katun halhal turu Jiu e ma ka meri u Lo tere Moses. Kaba poata te kato merien u ngil peisa i taren a ka te kato silena u Lo, ba ka teka e here nei u lo peisa i taren, noahasina te ma ka merien u Lo tere Moses. ! U katun te hengo pukuer u Lo e ma matsköri i matane Sunahan. E moa. U katun lasi te kukutier u Lo, nori te matskö ria i matane Sunahan.  U katun halhal turu Jiu e ma ka puta ria turu Lo tere Moses. Kaba te kato homi roen, ba nori te mate riou, noahasina te ma la uanei u ranga turu Lo i taren. Kaba u Jiu e ka puta ria turu Lo tere Moses. Na te kato homi roen, bu ranga turu Lo te hamou ranoen. oW E Sunahan e ma ngil kalakala ranei u katun. E moa. Nonei e mar kato uana i iesana turu katun hoboto. K Kaba e Sunahan e hala seie nou a solor u katun hoboto te kato hanigar ba te kato hapan ranoen ba te hala has rano ien a masalohana i toriren — u Jiu mam, nu katun has te halhal ria turu Jiu. { U katun hoboto te kato homir e lue riou romana a nitiama nu kamits — u Jiu mam, nu katun has te halhal ria turu Jiu. :mNa palabir u katun e hakats peisa ner a peisaren ba te tori-tsuga ba ner u ranga u mana ba te kukutier a markato a omi. Ne Sunahan e raharaha ranen ba te hahuna ranoen romana. W'A palabir u katun e roron kato haniga siler te ga kato hapan merien e Sunahan ba te hala sei ranen, na te gi lu menien a nitoatoa te ka nitoana. Ne Sunahan e hala rano ien romana a nitoatoa te ka nitoana. J E Sunahan e hapopo nanoa romana u katun hoboto ti mar kato uen. ]3Alimiu e hipus korumiu, na limiu e ma antunan palisemi u hakats. Na limiu e hapan koruemiu a nihahuna te lue moa limiu tara poatan hahuna tere Sunahan, tara poata te haruto nanoen te mar tsimou hamatskö uanen. wgE Sunahan e roron tami koruna turu katun, ba te ma hasesein raharaha nei ne ma hasesein hahuna has ranei limiu, taraha nonei e ngilena alimiu go habirits hamatsköe iam a torimilimiu. Na limiu go ma sigalemi a markato teka tere Sunahan. 7~gKaba limiu e kato has uamiu i iesana, ba te poa noa hasemiu te omi uana a tana katun te kato has uanen teka. Alimiu e namos poemiu e Sunahan e ma hahuna ranoi limiu. E moa. w}gAra e atei silera e Sunahan e kato hamatsköna tara poata te tsimou ranen u katun te mar kato homi uar teka. L| Na limiu e poe toumemiu, “Pua, u katun u omi koru te ranga nemu lalö.” Kaba limiu e moa te go ranga uam. Taraha, alimiu e kato homi hasmiu. Poata te poe mia limiu a palair u katun e omir ba te hahatu peisa mia i taren, e here nei alimiu e ngö hasemi a peisamiu u katun u omi, taraha alimiu e kato has uamiu i iesana. o{ Y E Sunahan e haka hakapei a lo te poiena u katun te mar kato homi uar teka e Sunahan e ga kato hamate ren. Nori e atei siler a ka teka, kaba nori e kato homi noa hasir, ba te taguhu has rer a palai te gi kato has uen i iesana.z  Nori e hakats papala lasir, ba te ma kukutieri u ranga pouts i taren. Na nori e ma ngileri ne ma tatagi has neri a tana katun. y Nori e ranga homi ner a tana katun. Nori e omier e Sunahan. Nori e ma hapaneri ta katun, kaba nori e hipusur ba te ranga sesei ria i peisaren pouts. Nori e roron hakats ner a man maroro a man tsimus te gi kato homi uen. Nori e hipus ner u tamaren nu tsinaren. x Ba nori e saputu mer a mamana markato a omi: nori u katun u gulgulka, na nori e hihiomi ria tara taina katun, ba toriren te omor hasena a tai. Nori e hiatatungur ba te hipulir. Nori e gamor ba te hakats homir ba te tuts sil has rer a palabir u katun. (w KNori e raman hakats ner e Sunahan ne raman haniga hase ren, ba nonei e toa rongaronga ranen te gi hakats homi noa has uen na te gi kato homi noa has uen. pv [Na pal tson e kato has uar i iesana. Nori e rama has ner a markato tara hitöl ba te hiatsikotsikolo pouts hasir. A tson e loku pouts hasena a tana tson, ba nori hoboto te luer a nihahuna i peisaren te matsköna tara markato teka. u !Be Sunahan e toa rongaronga ba raten turu ngil u omi i taren. A tohaliou e rama ner a markato tara hitöl ba te hiahahaloku poutsur. t  Taraha, nori e tori-tsuga ba ner a man ka te hatei hamana nena e Sunahan ba nori te hamaner u gamo. Nori e hatsunoner a man ka te habuti e Sunahan, ba nori te tori-tsuga tsipon ner e Sunahan te habuti a mamana ka, nonei te gi solo sei nitoa nira! U mana. ,s STe mar kato uaren teka be Sunahan te toa rongaronga ba ranen ba nori te kato homi koru mer te ngil uana a toriren, ba nori e hiakatokato homi ner a peisaren. ,r SNori e ma hatsunoneri e Sunahan a kapan te ka nitoana. E moa. Nori e hatsunono laser u keisa tara ka te tatei matena: a katun na apena na poum na muki na kukutsi. \q 3Nori e poier, “Alam e ka mem a niatei,” kaba nori e butun tutu koru noa hasir. m wE Sunahan i Kolö e haruto nena nonei e raharaha rena u katun hoboto te kato homir, u katun te hatu ner u ranga u mana turu markato u omi i taren, be Sunahan te hahuna ranoen. 3l aTaraha, u Bulungana u Niga e haruto nena te mar kato hamatskö mera nei e Sunahan u katun i matanen: poata te hamana uaren i tanen be Sunahan te kato hamatskö ranen, ba ka teka e taguhu ranen ba nori te hamana haniga lel ria i tanen, ba te kato talasina. Ti mar koloto has menien turu Buk u Goagono: “A katun te hamanana ba te toan matsköna i matane Sunahan, a katun teka te toatoa nou.” A barebanar i puta e kato homir ^k 7Alia e ma matsingolo megi u Bulungana u Niga. E moa. E Sunahan e hale neien a nitagala te go lu pouts merien u katun hoboto te hamane ren — e la mam uana turu Jiu, ba te la has uana turu katun te ma Jiuri. j Na lia e ngil koruegu te go rarare has meni lia u Bulungana u Niga i tamilimiu te ka mia i Rom. U Bulungana u Niga e ka mena a nitagala @i {E Iesu e hale mei lia u ranga u tagala te go na rarare lania lia tara mamana hei katun hoboto — a tei Grik nu katunur i gusuna latu, u katun te ka mer a niatei nu katun has u tutu. h / A ma tsi hahatoulana, alia e hatei rago limiu, tara para a poata alia u ngil korui te go na tara merai limiu, kaba lia e ma antuna noagi. Alia e ngilegu a barebana i gusumilimiu e gi hamani u raranga i tar, ti mar hamana has u u palair u katun te halhal ria turu Jiu. g  U ranga i tar e mouna uana teka: alia e ngilegu u nihamana i tarara e ga hiatagtagala ba ra te hihitaguhi mera a nisasala. f 9 Taraha, alia e ngil koruegu te go tara merai limiu ba te hala ragi limiu a ka a niga turu Namnamei u Goagono ba te hatagalena a nihamana i tamilimiu. le S Alia e singo silegu tere Sunahan te go sabe menien a maroro i tar ba lia te his uagou i tamilimiu. ^d 7 A peisar hoboto e tagala silena a toukui tere Sunahan ba lia te rarare lanegu u Bulungana u Niga tara Pien i tanen. Ne Sunahan e atei silena te roron singo sil bera gilia limiu tara mamana poata te singo gia lia. qc ]Alia e hatei mam rego limiu alia e haniga uagu tere Sunahan te singo uagu lia i tanen tara solone Iesu Kristo. Alia e hakats rago limiu ba te haniga uagu tere Sunahan, taraha a barebana hoboto e hengo ner te hamana uami limiu. Xb +Te markato uanen teka ba lia te koloto uagu i tamilimiu hoboto a ma tsomi tere Sunahan te ka mia tara taun i Rom. E Sunahan e ngö sil rilimiu te go katun uam limiu i tanen pepeisa. Ne Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi raroi limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. E Pol e haniga u tere Sunahan ta cNu ranga teka e la has uana i tamilimiu u katun te ngö silri e Sunahan te go katun uam limiu tere Kristo. (` KE Iesu Kristo e hala rilam a nitagala te go aposol u lam i tanen ba lam te hatei namien turu hun katun hoboto te gi hamana uen i tanen ba te hengo hanige ren. _  Ne Sunahan e hatei hasin e Iesu nonei a Pien a Goagono i tanen te hatakei pouts menien tara tou mate tara nitagala pan i tanen. V^ 'Alia e kolotsegu a kalanloun teka ba te hatei negu u Bulungana u Niga tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, a Pien tere Sunahan. E Sunahan e ranga hamana noa has i iomin te ga hala merien ra u Bulungana u Niga teka. Nonei e hatei nien turu ranga turu propet i tanen turu Buk u Goagono. E Iesu i poseia tara pala tere King Devit. )] OAlia e Pol, a katunun kui tere Iesu Kristo, na lia a aposol. E Sunahan e hopu kap nio lia ne ngö sili lia te go na hahatei meni lia u Bulungana u Niga i tanen. h\IA Tsunono e Iesu e tatei taguhu rena a barebana hoboto i tanen. U mana. E kapa tala.[+Nonei te hatei nena te mana uana a man ka teka e poiena, “U mana koru, alia e la boroboro guma romana!” Bara. Lama, o Iesu a Tsunono! OZNa te lu ba nena romana ta katun tu toa tu ranga turu buk teka, be Sunahan te lu ba has nena romana a makum i tanen turu roeina tara nitoatoa na tara Taun a Goagono teka, te hatei nena u buk teka. nYUAlia e ranga hatagala meregu u barebana hoboto te hengoer u ranga turu buk teka: te spanena romana ta toa ta katun tu tana tu ranga turu ranga teka, be Sunahan te hala hase neien romana a man nomi te hatei nena u buk teka. 4~~o}|{{'zsyFxw^vtss+rr qp*onn`mmlkk?jjQihh_glee;dcJbba`K_^^f]N\[cZZBYSXWVUU`T S4RmQzPOONgMSKJJHpF^ED@CBqA@@p>>f>==;;:9+8W66&54o33@2b110O/h..3-y,+*Y)O(|''R&E%#""!-[R)9Ut" Q qm@<ku4 ' #Na u Buk u Goagono e poe hasena:“Esi te hala mamemi a Tsunono ta ka ba te poiena a Tsunono e ga palise ien?E moa ta toa.” " = "Te ranga has uana u Buk u Goagono:“Esi te atei silena u hakats tara Tsunono?Esi te tatei hateie nen a ka te go katoen?E moa ta toa.” r ] !A mamana ka hoboto tere Sunahan e pan koru ba rena ra. A niatei nu hakats i tanen e pan saluhe koru nena a niatei nu hakats i tarara. E moa koru ta toa te tatei sabiena te mar hakats sila uanen na mouna koru a markato i tanen. M  E Sunahan e poiena u katun hoboto e lagi hengoe ren ba te here nei a markato a omi e kits kap ranen. Nonei e kato uana teka ba nonei te tatei tatagi rena u katun hoboto. Ara gi solosei e Sunahan }s Nori e lagi hengor i romana, ba te kato uana, e Sunahan e tatagi pon ranoen romana te mar tatagi mera neien limiu. y Alimiu u lagi hengoe iam e Sunahan i manasa, kaba i romana e Sunahan e tatagi rano limiu, taraha u Jiu e lagi hengor. q[ Taraha, e Sunahan e ma palise nei u hakats i tanen turu katun te hopu kap ren na te kato hasasala ren.  U Jiu e hereri u pakö tere Sunahan, taraha nori e tori-tsuga ba ner u Bulungana u Niga. Na ka teka e taguhu rano limiu u katun te ma Jiumi. Kaba e Sunahan e hopu kap noa hasir u tuburen. Nonei e hakats nena a ka teka ba te tatagi has rena u Jiu. +O Ne Sunahan e poe hasi,“U rangan hatangana tu kits gono merien lia e butu hamana noa romana tara poata te lu ba negoa lia u markato u omi i taren.” y Be Sunahan te toan lu pouts ranou u Israel hoboto. Ti koloto has menien turu Buk u Goagono:“A katun te taguhu rena a barebana ba te lu pouts ranoen e la nama romana i Saion.Nonei e lu ba nanou u markato u omi tara pala tere Jekop.” M A ma tsi hahatoulana, alimiu go ma poemi alimiu e atei korumiu. Alia e ngilegu alimiu go atei sile iam u ranga u mana teka te mous i manasa: e kato uana, a nihihipus turu Israel e ma ka nitoa nei romana. E moa. E noa las noa romana tara poata te onoto noa u hihase turu katun halhal turu Jiu te pala uar tere Sunahan. +O Na limiu u katun te ma Jiumi i ngats ba ria turu roei u hie ba te hasopo raria turu roei u niga te ma roei uai i tamilimiu i mam. Nu Jiu e hereri u roei u niga. Ne ma tutu koru nei te haka pouts ranoa e Sunahan u Jiu tara makum a niga ti ka mam ien. E Sunahan e tatagi rena u katun hoboto #? Be Sunahan te haka pouts ranoa u Jiu tara makum a niga i taren te gi hamana lel uen i tanen. Taraha, nonei e ka mena a nitagala te go haka pouts merien. #? E Sunahan e tatagi rena u katun, na nonei e hahuna has rena u katun. Ara gi ruto: nonei e hahuna rena a pala te kato homir, na nonei e tatagi has rano limiu, te go haniga noa has uam limiu i tanen tara nihitaguhu i tanen i tamilimiu. Te moa nen, ba nonei te lu ba has ranou limiu. ~ Taraha, e Sunahan e lu ban a palabina u kala turu roei u niga, na nonei e lu ba has rano limiu te mar kato uamou limiu ti kato uen. M} E manana. Nori i peko bar ti ma hamana uaien. Na limiu e kamiu, taraha alimiu e hamanamiu. Kaba limiu go ma hakats nemi a ka teka ba te poemiu alimiu e niga balamiu. E moa. Alimiu go matout iam. l|Q Kaba limiu e poe toume mou, “Aa, kaba u kala i peko bar te gi katoei a makum i tamulam.” y{k Na limiu go ma omi rami nori a pala ti peko ba here rai u kalan roei. Alimiu e go ma poemi alimiu e niga bala talamiu. Alimiu e heremi u kala tun lasi. Alimiu e ma halangemi u tuanreinu roei. E moa. U tuanreinu roei te halanga rano limiu. 4za U Jiu e hereri u roein olip u niga, na limiu u katun te ma Jiumi e heremi u roein olip u hie. E Sunahan e peko ban a palabina a kala turu roei u niga, ba nonei e hasopena a man kala turu roei u hie tara makum i taren. Na limiu u katun te ma Jiumi e luemiu a man ka man niga turu Jiu i manasa. y5 Te hala neria a hamuna tutun tere Sunahan, e here nei e Sunahan e teiena u huhua hoboto. Na te nigana u poloso turu roei, bu kala i tanen te niga hasir. Ne kato has uana i iesana turu Jiu. U tuburen i manasa i pala u tere Sunahan, na nori has e pala uariou tere Sunahan. ^x5 Poata te rama ria e Sunahan u Jiu, nonei e aroho u tara palabir u katun hoboto i puta ba te kapiena ranen. Kaba tara poata te lu pouts ranoen u Jiu, ba nori te here koru roi u katun ti mate ba te toatoa poutsur. &wE Alia e kato silegu te gi hiomi u u barebana i tar, ba te habirits pouts menari u hakats i taren tere Sunahan be Sunahan te lu pouts ranou a palabi i taren. ]v3 Na lia e ranga tala gia i tamilimiu u katun te halhal ria turu Jiu. Alia a aposol te hala mena lei e Sunahan i tamilimiu u katun te ma Jiuri, ba lia te hatei ragi u katun te ngil mena gilia a toukui i tar. 2u] Na poata ti kato homiia u Jiu, be Sunahan e hanige ieto te go kato hasasala merien a palabir a pal katun i puta. Te kato uanen teka, be Sunahan te hala nanou a nisasala pan koru tara poata te onoto noa romana u hihase turu Jiu te hamanar. E Sunahan e lu pouts rena u katun te halhal ria turu Jiu vte Na lia e rangata rago limiu, u Jiu i tutu ba te rus ba nitoa ner e Sunahan? E moa koru! E manana, e Sunahan e taguhu rena u katun te halhal ria turu Jiu, taraha u Jiu i kato homi. Nonei e kato u teka te go kato hahiomi meri u Jiu. 0sY Alö go hakuhil u hakats i taren ba te hereri a katun a matakiau.Alö go hala nitoa rien u kamits ba te hereri a katun a murinen te tapeko mena a ka a tiama.” lrQ Ne Devit a King e poe hasi i manasa,“Poata te katoe rien a kannou te ngil korue ren, ba lö te kato homi mera mien a kannou, te kato uana a tanga na a kiou te hatongo kap nena a poum a hie.Alö go hahuna ren. Qq Ti koloto has menien turu Buk u Goagono: “E Sunahan e kato here rane ien a katun te topina. I manasa na te noana i romana a mataren e ma tara hamana nei na talingaren e ma hengo hamana has nei.” Wp' Nu Israel i lagi sakesake ta maroro te ga haniga merien e Sunahan. A ma tsi toa lasi a ma tsi katun ti sabe a ka teka, u katun te hopu kapir e Sunahan. Na tana pala hoboto turu Jiu e baku-kits korur. so_ Nonei e ma hopu kap merien ti kato haniga uen. E moa. Nonei e hopu kap rien, taraha nonei e roron tatagi rena u katun. Te ga roron hakats las nia e Sunahan a ka te katoer u katun ba te toan hopu kap ranen, ba te mastei tatagi ranen. nw Ne kato has uana i iesana i romana. A tsi pal katun te hopu kapin e Sunahan e ka noana, taraha nonei e tatagi ranen. 'mG Ne Sunahan e ranga palis e Ilaitsa me poiena, “E moa. A 7000 tara katun i tar e kar te ma hatsunoneri a keisa a liliahanei e Beal. Alia e taguhu ragen.” bl= Nonei e rangein u Israel me poiena, “O Tsunono, nori i atung hamatir u propet i tamulö ba te rure ier a man makumun hats i tamulö. Alia a tsi toa puku lasi te kagu, na nori e ngilin atung hamate hase rio lia.” Ck E Sunahan e ma tori-tsugari a barebana i tanen u Jiu. Nonei e hopu kap rio lam i mam noa. Alimiu e atei silemiu u ranga turu Buk u Goagono tara poata te ranga meia e Ilaitsa e Sunahan. -j U Na lia e rangata rago limiu, e Sunahan e tori-tsugar a barebana i tanen u Jiu? E moa koru. Alia has a toun Israel. E Abraham e tubur, na lia a pala tere Bentsamin. i Ne Sunahan e ranga hasin u Israel me poiena, “Alia e kaloho nitoa regu u katun te raman hengoe rio lia ba te hipus korur.”[h/ Ne Aisaia a propet e ongolo has ba te hatei nena u ranga tere Sunahan teka:“Alia u harutein a peisar turu katun halhal ti ma rangata silei lia.Nori u katun ti ma sakiei lia ti sabieio lia.” Yg+ Na lia e rangata leligu, nori u Israel i ma ateii? E moa. Nori i atei has, kaba nori i ma kukutei u ranga. E Moses e kolotein a ka teka te ranga mereia e Sunahan u Jiu:“Alia e kato hahiomi mera goi limiu nori u katun halhal te hengoe rio romana lia te ngö rami limiu u katun u tutu, ba limiu te toan raharaha koru mou.” Rf Na lia e rangata rago limiu, u Israel i ma hengoni u ranga teka? E moa. Nori i hengo hakapa. Te poe hasena u Buk u Goagono:“U ranga tere Sunahan e la kalakala hoboto u turu han i puta.” Ce U ranga i tar e kato uana teka: tara poata a katun e la uanama romana i tarara ba te rarariena e Kristo, ba ra te toan hengoera u ranga. Ara e hengoera u ranga, ba ra te toan hamanara. 3d_ Kaba u katun hoboto e ma hanigeri u Bulungana u Niga. Te poe hasi e Aisaia a propet i manasa, “O Tsunono, e moa ta katun ta para te hamanena u ranga i tarara.” !c; Kaba palabir u katun e ma antunan singo uari i tanen, taraha nori e ma hamana noe rien. Na nori e ma antunan hamane rien, taraha nori i ma hengo noa nien. Na nori e ma antunan hengo narien, taraha e moa ta katun te ga hatei rien u ranga. Kaba te ga hala mam rien e Sunahan u katun ba nori te hatei laner u ranga i tanen, ba barebana te antunan hengo naren ba te hamanar ba te toan singo uar i tanen. Ti koloto has menien turu Buk u Goagono:“Ara e sasala koru mera te tara merari u katun te la merima u Bulungana u Niga!” b/ Ti koloto has menien turu Buk u Goagono, “A Tsunono e lu pouts ra nou u katun hoboto te singo uar i tanen, ba nonei te Tsunono noa i taren.” a  Na ka teka e la uana turu katun hoboto, taraha e Sunahan e ma poe tale nei u Jiu e halhalir na tana pala e halhalir. E moa. Nonei a Tsunono tara mamana mar katun, na nonei e tatangana nena a man ka man niga i tanen turu katun hoboto te singo uar i tanen. b`= Nu Buk u Goagono e poiena, “A katun te hamana uana i tanen e ma mastei hamana nei.” A_{ Taraha, te hamana mia limiu i torimilimiu, be Sunahan te kato hamatskö rena limiu i matanen. Te ranga hatei namia limiu a ka te hamana uami limiu, be Sunahan te lu pouts rano limiu. O^ E kato uana teka: te ranga hatei namia limiu i rungmilimiu te Tsunono uana e Iesu, na te hamanena a torimilimliu e Sunahan e hatakei poutsi e Iesu tara tou mate, be Sunahan te lu pouts rano limiu. ] U Buk u Goagono e hatei ranei ra a ka teka: “U ranga tere Sunahan e ka hasukusuku koruna i tamilimiu. Alimiu e tatei poe men i rungmilimiu ne tatei hamana hase men i torimilimiu.” Nu ranga teka nonei u rangana tara nihamana te roron rararie mulam. \{ Kaba markato te butun matskö silana a katun i matane Sunahan te hamana nen e kato uana teka: “Alimiu go ma poemi i peisamiu, ‘Esi te la nou i Kolö, tsi esi te la nou tara han i puta i iogana?’ ” U ranga teka ti kolotein i manasa e mouna uana teka: ara gi ma lu pouts mena mei e Kristo i Kolö, tsi ara gi ma lu pouts has mena meien tara han turu mate. E moa! T[! I manasa e Moses e mar koloto u teka tara katun te ngilin butun matsköna i matane Sunahan turu Lo:“A katun te katoena a mamana ka hoboto te ranga uana u Lo, nonei te lue nou a nitoatoa.” ?Zw Kaba e Kristo e hakapa a markato teka turu Lo. Na i romana a barebana hoboto te hamanar, nori te butun matskö ria i matane Sunahan. E Sunahan e ngilin lu pouts rena u katun hoboto 6Ye Nori e ma atei sileri te mar hamatskö sila mera nei e Sunahan u katun i matanen, ba nori i ma kukutie tei a maroro i tanen. Nori e torohanan kuier a maroro peisa i taren. X{ Alia e ateigu ba lia te hatei ragi limiu, nori e tagala siler e Sunahan, kaba nori e tutu ner a maroro hamana i tanen. ,W S A ma tsi hahatoulana, a torir e ngil hatagalana ba lia te rangata silegi e Sunahan u katun i tar e gi habirits u hakats i taren be Sunahan te toan lu pouts ranen. cV? !Ti koloto has nia turu Buk u Goagono ba te hatei nena e Kristo:“Tara. Alia e hake goa romana i han i Saion a hatu te tutu ranoa u katun.Bu katun te hamana ria romana i tanen e ma mastei hamana roi.”LU Na ha ti ma hamatskö nien? Taraha, nori i ma kato sila nien tara maroro tara nihamana. E moa. Nori i kui sil tune ien. Nori e pal ner e Kristo te here nei a hatu te tutu nena a katun i maroro. kTO Nu barebanar i Israel i lagi hamhamatskö a peisaren i matane Sunahan ti kukute menien u lo tun. QS Na lia go poe talei aha? Nonei a ka teka: u katun te halhal ria turu Jiu i ma torohanan matsköia i matane Sunahan, kaba nonei e ngö noa has rane ien u katun u matskö te hamana uaren i tanen. ZR- Ne Aisaia e poe hasi, “Sanena a Tsunono a Tagala te ma tatagi sil rira ba te hanige iena te gi toatoa u a palai, ara hoboto sanei ti mate, herei a barebanar i Sodom ni Gomora.” Israel nu Bulungana u Niga tQa A Tsunono e ma hahaloso noi romana. Nonei e kits borobore nou u rangan hahuna i tanen tara han i puta.” 4Pa Ne Aisaia a propet e ranga hapan hasin u Israel me poiena, “A barebanar i Israel e para koru hereri u kotolana, kaba a ma tsi topisa puku te tapiriki riou romana. #O? Tara han te poe mame ien, ‘Alimiu e ma katun uami i tar,’ tara toa han noa lahas a Sunahan te toatoana e ngö rano ien romana a galapien i tanen.” N U ranga tere Sunahan ti koloto nia turu Buk tere Hosia e kato uana teka:“A barebana te ma katun uari i tar alia e ngö ragoien romana ‘U katun i tar.’A pal barebana tu ma tatagi rilia, alia e ngö rago ien romana ‘A ma tsomi i tar!’ [M/ Ara noa has u katun te ngö ramen turu Jiu na turu katun te halhal ria turu Jiu. OL Ne Sunahan e kato has uana i iesana. A palabir u katun e kato homir ba te hereri a tabeli te hol putana. E Sunahan e raharaha ranen ba te katsin haruto nena a nitagala i tanen ba te hahuna ranen. Kaba nonei e roron hahaloso silena te gi habirits pouts uaien i tanen ba te ma sökana nei. E Sunahan e katoena a ka teka te ga taguhu merien ra. Nonei e ngilin tatagi rano ra ba te hatei ranei ra a nikapan soku i tanen te kato hahaloso mam berien ra. PK A katun te kukuiena a tabeli e tatei kuie nen turu ngil peisa i tanen. Te ngil nen ba nonei te tatei kuiena a huol a mar tabeli tara toa makumun tsikitsiki: a toa te hol seina na tai te hol putana. lJQ Ba lia te palise goen ba te poiegu, “Alö a katun tun lasi. Alö e moa te go ranga hakopis homi u tere Sunahan.” A tabeli e ma hone nei a katun te kuie ien ba te poiena, “A neha tu mar kato meni lö alia teka?” E moa. uIc Kaba toa i tamilimiu e tatei mar ranga toum uana teka i tar: “Te manana u ranga teka i tamulö, ba ime te tatei poa mena nei e Sunahan a tabina katun e kato homina? Esi te antunan hapiu nena a ka te ngilin katoena e Sunahan?” 2H] E kato uana teka, be Sunahan te tatagi rena a palabir u katun turu ngil i tanen, ne kato hahipus rena a palabi turu ngil i tanen. A raharaha na nihitaguhu tere Sunahan :Gm Na turu Buk u Goagono e Sunahan e hala hasin u ranga i tanen tere Moses te go hala menien tere King Pero i manasa me poiena, “Alia u kato sili lö a king te go haruto meni lia a nitagala i tar i matamulö, na te gi kato hapan meni a solor turu han hoboto i puta, noahasina te hihipus koru uamu lö.” F/ E Sunahan e ma hopu kap mera nei u katun turu ngil i taren na tara markato i taren. Nonei e hopu kap rena u katun tara nihitaguhu peisa i tanen. kEO Taraha, e Sunahan e poe hasi tere Moses, “Alia e tatagi regu u katun turu ngil peisa i tar.” ND Gu ranga teka e poiena e Sunahan e ma matskö nei? E moa koru. rC] Te poe hasi e Sunahan turu Buk u Goagono, “E Jekop nonei te ngile gulia, ne Iso te ma ngile gilia.” B Ne Sunahan e ngilin hopu kap silei a toa pien tson te go kato menien u ngil tere Sunahan, ba nonei e poieto tere Rebeka, “A pien a hamua e katunun kui benou a pien a hatut.” E Sunahan e mar ranga u teka i mam ti posa ria a galapien, na i mam has ti katoe ien a ka a niga na ka a omi. Be Sunahan e hopu kap reto a galapien turu ngil peisa i tanen. E ma hopu kap merien a markato i taren. jAM Na tana ka has. E Rebeka e pikeia u puna tara toa tson, e Aisak a tson i tanen e tuburara. E@ Taraha, e Sunahan e ranga hamana u tere Abraham me poiena, “Tara poata teka turu hiningal te la nama, alia e la pouts guma romana, ba tahol i tamulö e Sera te pose nou a pien tson.” G? Alia e mar ranga uagu teka: a galapien tere Sunahan e ma katun peisa uari ti tuhanaia tere Abraham. E moa. A galapien hamana tere Sunahan nori te hamana ria turu ranga hamana tere Sunahan. !>; Na ra e ma tatei poe hase rei, “Nori u törahatsing tere Abraham na nori a galapien hamana i tanen.” E moa. Taraha, e Sunahan e ranga u tere Abraham i manasa me poiena, “E Aisak a pien i tamulö, na pala te hatuhane noen romana nonei peisa a pal katun hamana i tamulö.” &=E Kaba alia e ma poegi u ranga hamana tere Sunahan e tapeko. Taraha, a pala tere Jekop ti murimurima i tanen e ma katun hamana hoboto uari tere Sunahan. K< U katun pan tere Sunahan i kaia i gusur u tuburen. Ne Kristo has e butun katunia turu Jiu, e Kristo te pan talana tara mamana ka. E Sunahan e tatei kato hasasale nen tara mamana poata. U mana. K; A barebanar i Israel u Jiu nori a pal katun te hopu kapin e Sunahan. E Sunahan e hahahu berien u katun i tanen, ba te haruto nena a nikapan i tanen. Nonei e kato gono merien a man rangan kits ba te hala rane ien u Lo i tanen. Na nonei e haruto rien te gi mar hatsunono menien, ba te hala rane ien u ranga hamana i tanen. :  Alia e ranga hamanagu te poe mena gilia a torir e tatagi koruna ba te roron tiama silena a barebana i tar, a ma tsi hahatoulana i tar u Jiu. Alia e ma gamogi, taraha alia e katun uagu tere Kristo, nu Namnamei u Goagono e atei sil hasena te ranga hamana uagu lia i torir. Alia e tatei ngil noa hasegu te go korupakö meni e Sunahan alia ba te lu ba nanei lia e Kristo ba te palis rer u Jiu tara makum i tar, nonei sanei te ga antunan lu pouts merien e Sunahan tara maroro teka. Nonei te mar ngil hapopo mera gien lia. 93&Alia e hamana koruegu e moa koru ta ka te ga hatongo kap rio ra be Sunahan te ma tatagi lel ranoi ra: a tou mate tsi a nitoatoa, na angelo na nitagala i kolö na i puta, na man ka ni romana na man ka ni murimuri, na man ka ni iasa na man ka ni puta. E moa koru ta ka te ga tatei lu ba merai ra turu ngil pan Sunahan. Ne Iesu Kristo a Tsunono i tarara e haruto ranei ra u ngil pan teka tere Sunahan.81%Kaba e noahasina. E Kristo e hala ranei ra a nitagala te gi la sei koru u ra tara mamana ka hoboto teka, taraha nonei e tatagi koru rena ra. x7i$U Buk u Goagono e poe mami a man ka teka e butu hamanana romana i tarara e kato uana:“Tara mamana poata nori e katsin atung hamate rario ra te hamana uara ra i tamulö.Nori e kato here rari ra u sipsip te kato hamatie ier.” "6=#A saha ka te ga tatei lu ba mei ra turu ngil tere Kristo? A nomi tsi u tori-tiama? E moa. Tara poata te kato homi ria u katun i tarara te hamana uara ra tere Iesu, ba ka teka e poe hasena nonei e ma tatagi lel ranei ra? E moa. Tara poata te butuna a bes i tarara tsi te kakapuku ria ra na te butuna a poata a omi i tarara tsi a pula, ba man ka teka e poe hasena e Kristo e ma tatagi lel ranei ra? E moa has. 5"Esi te tatei hopu kap bera noi ra a nihahuna? E Iesu Kristo? E moa koru! Taraha, nonei noa has te mate hakapa sil rio ra. Na nonei e takei pouts tara tou mate i tanen ba nonei te ka talana tara pal matou tere Sunahan ba te singo hatatagi bera nora tere Sunahan. *4M!Ara u katun te hopu kap mamin e Sunahan. Gesi te kot mera nora romana i tanen? E moa tala. Taraha, e Sunahan noa has te kato hamatskö hakapa ria ra i matanen. E3 Nonei e ma peits hasni a Pien Tson i tanen, kaba nonei e hala sile meien i puta te go mi mate beme rien ra hoboto. Te katoe men a ka teka, ba nonei te hala koru has ranoi ra a mamana ka. 22]Poata te hakats nera ra a mamana ka a niga teka ba ra te poiera aha? E moa lel. Te ka gono mera nara e Sunahan, ba esi te tagala nama romana i tarara? E moa tala. b1=Nonei e hopu kap mam ren ba te ngö has ranen. E ngö ren ba te kato hamatskö has ranen i matanen noa has. E kato hamatskö ren ba te hala sei has rena a soloren. E Iesu Kristo e haruto nena u ngil pan tere Sunahan o0WE Sunahan e atei sil mam esi te katun uariou romana i tanen na nonei e hopu kap mam rien te gi here menien a Pien Tson i tanen, ba Pien Tson i tanen e here nei a pien a hamua te ka mena u toularen u para te murimuri ria i tanen. C/Na ra e ateira e Sunahan e taguhena a mamana ka te gi kui hoboto uen ba te kato haniga rari u katun te ngile ren, u katun te ngö silri e Sunahan te gi kato uen turu ngil i tanen. R.Be Sunahan, te atei silena a ka te kana i torina katun, e atei sil hasena u hakats turu Namnamei, taraha u Namnamei e kukutiena u ngil tere Sunahan tara poata te singo bera nien u katun tere Sunahan. R-Bu Namnamei tere Sunahan te taguhu has rano ra tara poata te ma tagala reia ra. Taraha, ara e ma atei sile rei ime te gi mar singo hamatskö u ra tere Sunahan tsi aha te gi singo sili ra, kaba u Namnamei te ateina. Nonei e singo hatatagi bera nora tere Sunahan, na nonei e mar ranga uana te ma antunan ranga uanei a katun. p,YKaba te hamana sile rara a ka te tabuna tareie rara, ba ra te hahaloso sile ren ba te ma sökana rei. E+E Sunahan e lu poutsi rira ti hamana u ra i tanen. Na te tare rara a ka te hamana sile rara, ba ra te ma hamana sil lele reien. Taraha, a katun e ma hamana sil lele nei a ka te ka menen. L*E ma nori pepeisari. Ara has, te ka mera u Namnamei tere Sunahan te mamna tara palain a man ka man niga te na ka merou ra i murimuri. Ara noa has te harra i peisarara ba te hahaloso silera a poata te na hahahu nitoa ranoa ra e Sunahan, ba ra te pien hoboto uarou romana i tanen — a tuanreirara na namnamei has i tarara. B)}Ara e atei silera a ka teka: tara poata i manasa ba te noana i romana, a mamana ka hoboto te kui e Sunahan e ka hoboto mer a kamits, te here nei a tahol te katsin posana ba te harina. (3A mamana ka te kui e Sunahan e na tapurese nitoa ria romana tara tou mate na tara mamana ka a omi, te kato has uar romana a galapien tere Sunahan. k'OTaraha, a mamana ka te kui e Sunahan e ka putana tara tou mate. A tou mate e ma butui turu ngil i taren. E moa. E butuia turu ngil tere Sunahan. Kaba e Sunahan e hopu kapin a poata te kapana romana a markatona tara tou mate. & A mamana ka hoboto te kui e Sunahan e hahanei sil nitoa nena a poata te haruto nanoa romana e Sunahan te pien uara ra i tanen. %Alia e poiegu a kamits i tarara i romana e tetenei balana tara man ka man niga man kapan te na haruto ranoi romana ra e Sunahan. s$_Na te pien uara ra i tanen, ba ra te lue rou romana a man ka man niga i tanen, te kato uana tara pien te luena a man ka tere tamanen. Ne Sunahan e hala nanou romana i tarara a man ka te hala has nanoen romana tere Kristo. Kaba te na lu gono meroen romana ra a man ka man niga i tanen, ara gi lu hasi a mar kamits te lue men i puta. A man ka man niga i murimuri q#[U Namnamei tere Sunahan na u namnamei i tarara has e hatei hoboto rena ra ara a galapien tere Sunahan. "!U Namnamei te halari e Sunahan alimiu e ma kato pouts ranei limiu u katunun kui te matoutur. E moa. Nonei u Namnamei te hahahu rano limiu ba limiu te pien uamiu tere Sunahan. U Namnamei e taguhu rano ra ba ra te tatei ngö tale rei e Sunahan “O Tamar, o Tamar.” `!9U barebana hoboto te peigi rena u Namnamei tere Sunahan nori e pien uar tere Sunahan. F  Te kukutie mia limiu u ngilina i puta ba limiu te mate mou. Kaba te taguhu rena u Namnamei alimiu, ba limiu te kato hamatiemiu a markato a omi turu ngilina i puta, ba limiu te toatoa mou. 4a Na ma tsi hatoulana, u ngilina i puta e ma tatei tagala sile nei te gi kukute lel meni ra a markato ni puta. E moa. U ngilina i puta e ma tatei hakui tala ranei ra. J  E Sunahan e hatakei poutsi e Iesu Kristo tara tou mate i tanen. Na te kana u Namnamei tere Sunahan i tamilimiu, ba nonei te hatoatoa pouts hase nou romana a tuanreimilimiu te mate nou romana. eC A tuanreimilimiu e mate nou romana, taraha a markato a omi e kato homien. Kaba te kana e Kristo i tamilimiu, ba namnameimilimiu te ka mena a nitoatoa tere Sunahan, taraha e Sunahan e kato hamatskö riu limiu i matanen. `9 Kaba u ngilina i puta e ma hakui ranei limiu. U Namnamei tere Sunahan te hakui rano limiu, te go ka u u Namnamei tere Sunahan i torimilimiu. Esi te ma ka menei u Namnamei tere Kristo e ma katun uanei i tanen. a;A katun te kukute lasena u ngilina i puta e ma antunan kato nanei u ngil tere Sunahan. KTara poata te hakuiena u ngilina i puta u hakats tara katun, ba katun teka te pakö uana tere Sunahan. Nonei e raman hengoena e Sunahan. Na nonei e ma antunan kato has nanei u Lo tere Sunahan. 5U ngilina i puta e hakuiena u hakats tara katun te kukute lasena u ngilina i puta. A ka teka nonei a maroro tara tou mate. Kaba u Namnamei tere Sunahan e hakuiena u hakats tara katun te kukutiena u ngil tere Sunahan. A ka teka nonei a maroro tara nitoatoa na tara masalohana. 3_E Sunahan e kato sili a ka teka te gi matskö koru u ra turu Lo. Taraha, u ngilina i puta e ma hakui lel ranei ra. E moa. U Namnamei tere Sunahan te hakui tala rena ra. veE Sunahan e kato a toa ka a niga, nu Lo tere Moses e ma antunan katoei a ka a niga teka, taraha u ngilina i puta e lagi kutekutiena u Lo teka. E Sunahan e hale iema a Pien Tson i tanen peisa me mi lue iena u tuanrei te kato uana turu tuanrei i tarara me mate silena a markato a omi. Ne Sunahan e lu ban a nitagala tara markato a omi te kana turu tuanrei i tarara. oWTaraha, a lo turu Namnamei tere Sunahan, te hala ranei ra a nitoatoa tere Iesu Kristo, e purese hakapa rio ra. Ara i herei u katun ti kitsir na ti roron ka putaia tara lo tara markato a omi na tara tou mate. Kaba e moa lel tala. G E moa tala ta nihahuna turu katun te ka uar tere Iesu Kristo. yAlia e haniga uagu tere Sunahan te taguhu sila mena neien lia tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. U ranga te hagou katoe gula lia e kato uana teka: a torir i iogana e kui silena u Lo tere Sunahan, kaba a peisar e kui silena a markato a omi. 9Alia e haromana korugu ba te tatagi negu a peisar. Esi te taguhe nou lia ba lia te tagala saluhe gia tara peisar a omi teka te ka uana tara tou mate? &EKaba a tana lo te ka hasina i peisar te roron hiatatung mena u hakats u niga i tar ba te kato here nanei lia a karabus tara markato a omi te kana i peisar. A}Alia e ngil koruegu u Lo tere Sunahan i torir i iogana. (INa lia e sabiegu a toa lo e kuina i peisar te kato uana teka: poata te katsin katoe gia lia a markato a niga, ba markato a omi te butu noa hasina i tar. *MNa te katoe gulia a ka te ma ngile gilia, ba ka teka e haruto nena e ma lia peisa nei te katoe gen. E moa. Nonei a markato a omi te kana i peisar te katoe nen. s_Alia e ma katoegi a ka a niga te ngilin katoe gulia. E moa. Alia e katoegu a ka a omi te ma ngile gilia. Y +Alia e atei silegu e moa ta ka ta niga te ga kaia i peisar. Alia e ranga negu u ngilina i puta i tar. E manana, alia e antunan ngilegu te go kato haniga u lia, kaba alia u moa ta nitagala te go kato menien. q [Na e ma here nei alia peisa te katoegu a ka teka. Nonei a markato a omi te kana i peisar te katoe nen.  Ba poata te katoe gia lia a ka te ma ngile gilia, e haruto nena te hatangana mena gilia u Lo te matsköna ba lia te omigu.  -Alia e ma atei silegi a mouna a markato te katoe gulia. Taraha, alia e ma kato uagi te ngil uagu lia. E moa. Alia e katoegu a ka te omie gulia.  7Ara e atei silera u Lo teka e lama tere Sunahan. Kaba alia e katun tun uagu tara han i puta teka, na lia e ka puta koru gia tara markato a omi. ^5 Kaba alia go poe a ka a niga teka te kato here nilia a katun a mate? E moa koru! A markato a omi te kato here nilia a katun a mate te kui sila uen turu Lo u niga, ba te kato silena te gi atei sil meni ra aha koru nonei a markato a omi. Te kato uanen teka bu Lo te haruto nena te omi nitoa uana a markato a omi. U huol u mar ngil tara katun zm Na limiu go atei sile iam u Lo e matskö koruna ne nigana. E moa koru te ga omi u ta toa ta makum i tanen. ) Taraha, a markato a omi e sabe a maroro te go gamo menien lia me toan kato here nanei lia a katun a mate, ba nonei e kato mena teien turu Lo. } U Lo tere Moses i hala sile mei te go toatoa u lia. Kaba nonei noa lahas u Lo te kato here tsipon nilia a katun a mate. 5c I manasa alia u ma atei silei te mouna u u Lo. Kaba i murinen alia u atei sile ien, ba markato a omi e takeito i peisar ba lia u here tei a katun a mate i matane Sunahan.  U Lo e mar ranga u teka ba markato a omi e sabieto a maroro te go hatakei meni u mamana u mar ngil u omi i peisar — nonei e kui sila nia a markato teka turu Lo. Kaba te go moa u tu Lo, ba markato a omi te ma ka menei ta nitagala te ga amus menien lia. Gaha te gi poei ra? U Lo tere Moses a ka a omi? E moa koru. Nonei noa has u Lo te harutei lia te mar kato uana a markato a omi. Hena, sanena u Lo te ma poei, “Alö go ma ngilei a ka tara tana katun,” alia sanei u ma atei silei te omi uana a markato teka. T!Kaba i romana ara e tapurese ba nera u Lo, te here mami e haka ria ra tara luman kits. E here nei ara i mate ban u Lo. Ara e hengo merei e Sunahan aha? Te poe meni u Lo ti kolotein i manasa ara gi hengo? E moa. Ara e hengo tala merien a markato a tsimus, tara neha u Namnamei tere Sunahan e kana i torirara. U lo na markato a omi ,QTaraha, nonei tara poata ti kato las u ra turu ngilina i puta i tarara, bu Lo e hatakeieto u ngil u omi i tarara, te kuiia i peisarara a markatona tara tou mate. 4aNe kato has uana i iesana i tamilimiu, a ma tsi hahatoulana i tar. E here nei alimiu u hitöl mam mia turu Lo tere Moses me mate ba namen. Alimiu u mate sile iam te go katun uam limiu tere Kristo, nonei te hatakei sil poutsi e Sunahan tara tou mate te gi kato beme nira e Sunahan a markato a niga. )~KNa te toatoa noana a toa tson ba tahol i tanen te na hitöl mena a tana tson, ba nori te ngöe rien a tahol a omi. Kaba te ga mate u a tson, ba tahol i tanen te tapuresena tara lo te poiena nonei e ga ka gono mei a tson i tanen. Na te hitöl menen a tana tson, nonei e ma kato homi nei. 0}YHena, a lo e poiena a tahol e tatei ka gono mena a tson i tanen tara poata te toatoana a tson i tanen. Kaba te mate nen, ba tahol i tanen te tapuresena tara lo teka. 6| gA ma tsi hahatoulana i tar, alia e koloto uagu i tamilimiu te atei silemiu a markato tara lo. Alimiu e atei silemiu a lo e panna tara katun peisa lasi te toatoa nen i puta. u{cE here nei a markato a omi e hol rena u katun te kukutie ren. E hol nena a tou mate. Kaba e Sunahan e halhala pukuna turu katun te hengoe ren. Nonei e hala sila rena ra a nitoatoa te ka nitoana tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara.dzAKaba i romana alimiu e tapurese ba namiu u markato u omi, ba te ka puta mia tere Sunahan. Na markato teka e habutsena a markato a gogoso tere Sunahan i tamilimiu, ba nonei te hala ranoi limiu a nitoatoa te ka nitoana. )yKKaba a markato tu katoe iam limiu i manasa e ma taguhu rilimiu, boka? E moa. Alimiu e matsingolo namen. Nonei a markato te las mera nei u katun tara tou mate. mxSPoata tu ka puta mia limiu turu markato u omi, alimiu u ma hakats silemi a markato a matskö. w3Alia e katoe gula u ranga u gegaha te atei sile milimiu. I manasa alimiu u rongaronge mia a peisamiu te go kato homi nitoa uen ba te katoemiu u markato u korkoriana. Kaba i romana alimiu go hala neiam a peisamiu te go kato haniga nitoa uen ba te katoemiu a markato a gogoso. D~|{{ zlygxwvvv umtt^tsErrSq|ppo`nmlkkgjih?gfeddCc8bya`_^^]G\[ZZ1Y=XqVVUU=TSSR+QIPP2ONBMRLL!JvIIXH}G0FDD-B}A@@??O>>[=`<, +l*))2(6'&C$##?"! ^?%GQTsN b u 1 3@2w#s._vU katun hoboto te ka gono merio lia e hale roi lö u rangan haniga. Na lö go hala has nia u rangan haniga i tamulam turu hahikapien i tamulam te hamana hasir. E Sunahan e tatei taguhu rano limiu hoboto. Nonei talasi. Alia e Pol?-wvU barebana i tarara e gi kato sil te gi kato hiton menien a man markato a man niga te taguhu rena u katun a man ka i taren te makmakumuna. U barebana i tarara e namos ka pinopinor. ,yv Alö go taguhu koru e Sinas a katun a atei turu lo ne Apolos has tara nilala i taren. Nori e namos moa ba rena ta ka. N+v Poata te hala mena goi lia e Atimas tsi e Tikikas i tamulö, ba lö te torohanan la koru uamuma i tar tara taun i Nikopolis, taraha alia e na ka goa nonei tara taun tara poata tara eihalata. *wv Taraha, alö e atei silem nonei a katun a omi. A markato i tanen e haruto nena te omi uanen. A kapakapana u hihatuts 7)gv Poata te torohanan lu kata rena a toa katun a barebana, ba lö te ranga hapiu namen antunana tara huol a poata. Na te kato homi noa has nen, ba lö te ka halehana ba namen. ( v Alö go tori-tsugan u harangata pinopino te hiangenangena ria u katun. Na lö go tori-tsuga hasin a markato te hiararanga homi mena rien u solor u tuburen na te ranga haraharaha mena rien u Lo tere Moses. A man markato teka e ma habutse nei ta ka ta niga. o'WvU ranga teka e manana. Alia e ngilegu alö go hihatuts hatagalein a man ka teka, ba barebana te hamana uar tere Sunahan te kato sile riou te gi kato menien a man markato a man niga. A ka teka e nigana ne taguhu has rena u katun. &{vNonei e tatagi sil rio ra te gi tatei matsköia ra i matanen ba te luera a nitoatoa te ka nitoana te hamana sile rara. v%evE Sunahan e tangana koru sila nia u Namnamei u Goagono i tarara tere Iesu Kristo, nonei te lu pouts rio ra. @$yvTaraha, nonei e lu pouts rio ra. Nonei e lu poutsi rira, kaba nonei e ma kato sili a ka teka ti kato meni ra a ka a niga. E moa. Nonei e lu pouts meri ra te tatagi sil merien ra. Nonei e hala rira a nitoatoa a tsimus ba te galus ba nena u markato u omi i tarara, nu Namnamei u Goagono e kato hatsimus raio ra. Z#-vKaba e Sunahan e harutein te tatagi sil mera neien ra na te ngil mera neien ra. |"qvTaraha, ara i kato hatutu i manasa ba te hipus hasira. A palabir u katun i gamoe rira. Na ra i ka putaia turu mamanu mar ngil nu mamanu mar hirata. Ara i roron hiao-omi ba te hakats homi rera a palabi. Nori i omi rio ra, na ra i omi has ren. !vNori e gi ma ranga homini a tana katun ne gi ma hiangenangena hasi. Nori e gi hatami hobotoia turu katun ba te kapiena has raren. )  MvAlö go hatei lelir u barebana i tamulö nori e gi ka putaia tara gamman na turu katun pan i taren ba te hengoe ren ba te ngilin katoer a mamana toukui a niga. lQvAlö go hatutsin a man ka teka. Alö go ranga mei a nitagala tara nitsunono i tamulö ba te hala nem u rangan hitaguhu turu katun te hengo uar i tamulö, ba lö te hapiu rem u katun te moar. Ta katun e namos sigale nolö.W'vNonei e hala sili a peisanen te go sakahis merien ra tara mamana markato a omi. Nonei e mate sil te go kato merien ra u katun u gogoso ba te pala peisa uara i tanen ba te ngil koruera te gi kato haniga u. %Cv Ara gi hahaloso a nisasala te hamana sile rara, nonei a poata te butu noa a hiharuto pan tere Sunahan a kapan i tarara, e Iesu Kristo te lu pouts rano ra. Gv Nonei e tatagi sil rano ra te gi tori-tsuga ba meni ra u markato u omi nu ngilina i puta, na te gi hakats haniga has u ra ba te kato hamatskö hitonura ba te niga ria tara han i puta teka. q[v E Sunahan e harutein te tatagi sil mera neien u katun na te ngilin lu pouts mera neien u katun hoboto. -Sv Nori e gi harutein te pakoko haniga mena rien a toukui i taren. A mamana markato hoboto i taren e tatei taguhena u hihatuts tere Sunahan te taguhu rena ra hoboto. ]3v U katunun kukui puku e gi hengo haniger u katun pan i taren ba te kato hasasala mera rien a mamana ka te katoe ren. Nori e ma tatei ranga palis homi uari turu katun pan i taren, ne ma tatei kop has ria i taren. A{vAlö e tatei katoem u mar ranga u niga te ma ranga homi naroi a barebana. Taraha, e nigana te matsingolo mena roi u katun te tokitoki rario ra te ma antunan ranga homi mera roien ra. 3_vNa mamana ka te katoe mulö e ga haruter a palabi ime te markato menari a markato a niga. Hakats haniga, ba lö te ma ranga pinopino mia tara poata te hihatuts mia lö. ~uvAlö go ranga hatagala mer a pal tson u hitots te gi hakats haniga has uen ba te hala puta haser u ngil i peisaren. T!vNa tohaliou te mala hitotsir e tatei hala pute ier u ngil i peisaren ba te katoer a markato a gogoso. Nori e gi tarakap hanigein u luma i taren, ba te hatami rer a palabi, ba te hengo haniga rer a pal tson i taren. Taraha, te gi mar kato uen teka, ba te moana ta katun te ga tatei ranga homin u bulungana te la nama tere Sunahan. -vNori e gi hihatutsin a man ka te nigana, ba te haruto rer a tohaliou te mala hitotsir ime te gi mar ngil merien a pal tson na galapien i taren. 2]vNa lö go hatei hasir a tohaliou u tobuana te gi hapan menien e Sunahan ba te kato hanigar. Nori e ma tatei ranga homi nari a tai, ne ma tatei ua hapara haseri u wain. Y+vAlö go hateir u katun u tsonpan te gi hakats haniga uen ba te hala pute ier u ngil i peisaren. Nori e tatei kato hatagaler a markatona tara nihamana na markato te hiangilngil uar na markato te tuatami uar. H vAlö go hihatutsin a man ka te matsköna turu hihatuts u niga. C vNori e poier e atei siler e Sunahan, kaba nori e holis ner e Sunahan tara markato i taren. Nori e hipus korur, na barebana e omi raren. Na nori e ma antunan kato nari ta ka ta niga.8 kvMamana ka e gogosona i matar u katun te ka mer u hakats te gogosona. Kabe moa ta ka te ga gogosoia i matar u katun u omi te hahamanar, taraha u hakats i taren e korkorianana.  !vNori e gi hengo hanoei u hahatate pinopino turu Jiu, ne gi hengo hanoa hasi u ranga turu katun tun ti tori-tsuga hakapein u ranga u mana. o  Yv Nu ranga i tanen e manana. Ba lö te ranga hapiu sil remi u katun teka te gi hamana haniga pouts uen. )  Mv Na toa has a propetina i Krit e poe hasi, “A barebana i Krit e roron gamogamo nitoar ba te kato hohomir. Nori e karousur ba te hakats talasi ner a kannou.” 6  gv Alimiu go hapiu niam u ranga i taren. Nori e hatutu rer a man mun tahol na galapien has i taren te hihatuts sil mena rien a man ka te ma matskö nei te gi lu menien a moni.   )v Aa, u Jiu te poier nori e pala uar tere Kristo na palair u katun u para has e hipusur ba te gamo rari a barebana u hihatuts pinopino i taren. i  Mv Nonei e ga pile hakarapotein u ranga u mana tere Sunahan ti mar hatuts menien, ba nonei te tatei hihatuts haniga nena u ranga u mana ba te ranga hapiu rena u katun te omier u hihatuts u mana, ba te haruto nena te omi uaren. c AvNonei e ga taguhu hanigei u katun u tuku tara tana han, ba te ngil hasena a man ka te nigana. Nonei e tatei hakats hanigana ne tatei kato hanigana ba te kato hamatskö hasina, ba te hala puta hasena u ngil i peisanen. = uvA katunun pepeitokap turu lotu e ma tatei ka menei ta markato ta omi i tanen, taraha nonei e pepeito kap nena a toukui tere Sunahan nu katun tere Sunahan. Nonei e ma tatei hipus nei ne ma tatei raharaha boroboro has nei. Nonei e go ma spaki ne ma tatei hiatatung has nei ne ma tatei matesil hase nei a moni.  vA katunun pepeitokap turu lotu e go ma ka mei ta ka ta omi i tanen. Nonei e go ka mei a toa puku a tahol i tanen, ba galapien i tanen e tatei hamana has uar tere Sunahan ba te kato hanigar. A barebana e namos poier a galapien i tanen e hipusur ne kato homir. : ovAlia u la ba sile mei lö i Krit te go hamatskö meni lö a man ka i Krit ba te hopu kap rem u katunun pepeitokap turu lotu tara taun hoboto, tu haruto has bume nilia lö. % EvE Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo te lu poutsi rira e tatei tatagi nario lö ne tatei hala hase rilö a masalohana. A toukui tere Taitus tara tolo i Krit  !vNonei e haruto nien turu ranga i tanen tara poata a matskö. E Sunahan e lu poutsi rira me hanigana te go rarare meni lia u raranga teka. K vA mouna u lotu i tarara nonei te hamana sile ria ra a nitoatoa te ka nitoana. E Sunahan e ma antunan gamo nei, na nonei e ranga hamana nia a nitoatoa teka i tarara i mam te butuia a han i puta.  1vAlia e Pol, a katunun kui tere Sunahan na toa aposol tere Iesu Kristo. Alia e koloto menagi a kalanloun teka i tamulö o Taitus. Alö e heremi a pien i tar te hamana gono mena milö alia tara Tsunono. E Sunahan e hopu kap nio lia me hala sile nei lia te go taguhu meri lia u katun i tanen. Nonei e ngilena nori e gi hamana haniga ba te atei siler u ranga u mana te matsköna tara markato tere Sunahan. W'Ara gi solosei nitoan e Sunahan nonei lasi a toa te atei silena a mamana ka hoboto. Nonei e tatei lu sila nena a solo pan tara toukui pan te katoei e Iesu Kristo. U mana. Nonei talasi. Alia e Pol!Kaba i romana e butu halesalana i matar a barebana. U ranga ti kolotein u propet i hatei mam nen. Ne Sunahan, te ka nitoana, e hakei u ranga u tagala te gi habulungana menai u raranga teka turu katun hoboto, ba nori te tatei hamana ria i tanen ba te hengo hase ren. x~iAra gi solosei e Sunahan! Nonei e antunan kato hatagala rano limiu ba limiu te hamana mia i tanen, te poe hasena u Bulungana u Niga te rararie gulia, u raranga te hatei nena e Iesu Kristo. Nonei u raranga teka e solon mous i manasa. }}A nihitaguhu tara Tsunono i tarara e Iesu Kristo e tatei ka gono mera nolimiu hoboto. U mana.] Ara gi solosei e Sunahan {|oNe Gaias has e hatsomina i tamilimiu. Alia e ka gia i luma i tanen, na barebana e roron lotu has ria i luma i tanen. E Irastas a kuskus tara gamman tara taun teka na hahatoulana i tarara e Kuortas, nori e hatsomi has ria i tamilimiu. [ 1{[Alia e Tesias te kolotegu a kalanloun teka, e koloto megi lia u ranga tere Pol. Alia te pala gono mera golimiu tara Tsunono e hala has ragi limiu u haniga i tar. 0zYE Timoti a katunun kukui-gono i tar e hala ranei limiu u haniga i tanen. Ne Lusias ne Jeson ne Sosipater, nori a toa han i tar, e hala has ner u haniga i taren. y-E Sunahan te hala ranei ra a masalohana. Ne moa te ga pina uen ba nonei te taguhu rano limiu ba limiu te tagala saluhe moa tere Satan, ba te kato uana tara katun te pita misasa nena a kukutsi. A nihitaguhu tara Tsunono i tarara e Iesu Kristo e tatei ka gono mera nolimiu. Yx+A barebana hoboto e atei siler alimiu e hengoemiu u Bulungana u Niga, na lia e sasala mera golimiu. Kaba lia e kato silegu alimiu go atei sil hanige iam a markato a niga ba te tutu ba namiu a markato a omi. [w/Taraha, nori u katun teka e ma kui beri a Tsunono i tarara e Kristo. E moa. Nori e kui sil talaser u ngilina i puta i taren. Nori e roron angoso rer a barebana ba te gamo rer u katun te ma atei sileri u gamo. lvQA ma tsi hahatoulana, alia e ranga hatagala mera golimiu, hanei sil reiam u katun te roron lu kata rer a barebana ba nori te ma hamana hanigari. Nori e omie ier u hihatuts tu lue iam limiu i tamulam. Alimiu go pal ramen. uAlimiu go hiahatshatsomi iam. A man hagum hoboto te hatsunoner e Kristo e hala ner u haniga i taren. U rangan hakapa t}Na hatsomi has riam ere Pilalogas mere Julia ne Nirias mere hahinanen ne Olimpas nu Kristen hoboto te ka gono mera ren. s Na hatsomi has riam ere Asingkritas mere Pligan ne Hermis ne Patrobas ne Hermas nu palabir u Kristen has te ka gono mera ren. rw Hala neiam u haniga tere Rupas, a tsomi koru tara Tsunono, na tere tsinanen has te kato here nai lia a pien i tanen. q1 Na lia e hatsomi uagu tere Traipina mere Traiposa, te kukui ber a Tsunono, na tere Pesis a tsomi i tar te kui hapara koru has bei a Tsunono. ppY Na hatsomi has niam e Herodian a toa han i tar, na pinaposa tere Narsisas te ka has uar tara Tsunono. o+ Na hala neiam u haniga i tar tere Apelis. A barebana e atei siler te kukute haniga menien e Kristo. Hatsomi riam a pinaposa tere Aristabiulas. knO Hatsomi has bemi lia e Erbanus te kui gono meraio ra tere Kristo, ne Steikis has, a tsomi i tar. dmANa lia e hatsomi uagu tere Amplietas te ngil korue gulia te pala uanen tara Tsunono. MlNa hala has neiam u haniga i tar tere Andronaikas mere Junias, nori a toa han i tar ti ka gono meia lia tara karabus. U aposol e atei sil haniga raren, na nori i hamana mam neia lia tere Kristo. @k{Hatsomie iam e Maria, te kui hatagalaia i gusumilimiu. KjNa hatsomi bemi lia a pal Kristen te roron hagum hoboto ria tara luma i taren. Hatsomi hase iam e Epinitas a tsomi koru i tar. Nonei a katun tutun tara provins i Eisia te hamana u tere Kristo. GiA tsitabubu koru na nori i atung hamatir ti taguhu menien lia. Alia e haniga koru uagu i taren, na pala hoboto te ma Jiuri ba te hatsunoner e Sunahan, nori e haniga has uar tara elasolana. vheAlia e hatsomi uagu tere Priska na tson i tanen e Akuila. Nori na lia i kui hoboto u tere Iesu Kristo. sg_Lu menami a tahol teka i tamilimiu, taraha nonei e pala uana tara Tsunono. E nigana te mar kato uar u katun tere Sunahan teka. Na limiu e tatei taguhe men tara saha ka te ngile nen. Taraha, nonei e taguhir u katun u para na lia has. ;f qAlia e ngilegu alimiu go hanige iam e Pibi te butu noen romana i tamilimiu. Nonei a hahahinana i tarara tara pala tere Kristo ne kui beiena a pal barebana tere Kristo i Senkria. ce?!E Sunahan te hala ranei ra a masalohana e tatei ka gono mera nolimiu hoboto. U mana.tda Te haniga noa e Sunahan, ba lia te na butu megoa a nisasala pan i tamilimiu, ba ra te hiasasala hobotora. >cuSingo sile iam te gi ma kato homi meni lia u katun i Judia te hahamanar, na te gi haniga meni u katun tere Sunahan i Jerusalem a monin hitaguhu teka te soategu romana lia i taren. DbA ma tsi hahatoulana, alimiu e ka uamiu tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, nu Namnamei i tanen e hatei rira te gi hiangilngil u ra. Na lia e rangata hatagala rago limiu, alimiu go singo taguhe molia tara ka te singo sil hase gulia. E kato uana, alimiu go singo hatagala uam tere Sunahan ba te taguhe nolia. aTe na tara ragoa lia limiu, alia e atei silegu alia e la megou a kan hasasala tere Kristo te kato hasasala koru rano limiu. `Alia e na hala bura goien a moni hoboto ti gono meni i taren, ba lia te na toan tara rago limiu te la uagou lia i Spein. w_gNori e kato merien u ngil peisa i taren. Ne niga hasina te kato uaren teka. Taraha, u Jiu i halan a man ka man niga tere Sunahan i taren u katun te ma Jiuri, ne niga hasina te taguhu uas mera rien u Jiu a man ka man niga i taren i puta. ^#Taraha, a pal katun tere Kristo i Masedonia na i Gris e hala ner u moni te gi na taguhu meri u katun tere Kristo i Jerusalem ti moa ta ka. X])Kaba lia e mam buua gou i Jerusalem ba te na taguhu regu a pala tere Sunahan. !\;Na lia e ngilin tara rago limiu ba te toan la soku uagu i Spein. Na te gamon ka hoboto gono ria ra, ba limiu te taguhe molia te lala uagu lia i Spein. ![;Kaba lia u hakapeia a toukui i tar tara man han teka, na lia e ngilin na tara tala rago limiu, taraha alia u solon hahaloso te go na tara merai limiu. @Z{Nonei a ka tu ma antunan na tara merai lia limiu. @YyTe poe meni u Buk Goagono,“U katun ti ma hengoni u bulungana i tanen e na tarare naroen romana.Nu katun ti ma hengo nien e na atei sile roen.” Pol e ngilin his u i Rom YX+I manasa na te noana i romana, alia e ngilin rarariegu u Bulungana u Niga turu han ti ma hengo noani e Kristo. Taraha, alia e namos haspanegu a toukui i tar tara toukui te hatania a tana katun tere Sunahan. ,WQAlia e ma hatei nagi a palabina toukui i tar, kaba alia e ongolon hatei negu a toukui te kato sila nia e Kristo i tar, te gi taguhu meri u katun te ma Jiuri ba te hengoer e Sunahan. Alia u katoei a toukui teka u ranga na markato a niga, nu mirakul, na nitagala turu Namnamei tere Sunahan. Alia u taniaia i Jerusalem ba te lala nitoa uagu i Ilirikam ba te hatei lanegu u ranga hoboto turu Bulungana u Niga tere Kristo. vVeAlia e sasala koru megu a toukui i tar, taraha alia e kato begien e Sunahan tara nitagala tere Iesu Kristo. eUCKaba tara kalanloun teka alia e ranga hatagala noa has negu a palabina man ka te go hatakei meni u hakats i tamilimiu. Alia e ongolo megu e Sunahan e halei lia a nitsunono te go katunun kui u lia tere Iesu Kristo ba te kui silegu u katun te ma Jiuri. Alia e katoegu a toukui tara pris ba te rarariegu u Bulungana u Niga tere Sunahan. Alia e kato silegi a ka teka u Namnamei u Goagono e tatei kato haniga rena u katun halhal turu Jiu i matane Sunahan, be Sunahan te lu ranen. T3A ma tsi hahatoulana, alia e hamanegu alimiu u katun u niga koru ba limiu te ka memiu a niatei te antunan hatuts pouts memi limiu a peisamiu. IS  E Sunahan e tatei hala ranei ra u ranga hamana te gi hamana sil menien ra. Nonei e tatei kato hasasala rano limiu ba te hala ranei limiu a masalohana te hamana uami limiu i tanen. Bu Namnamei i tanen te hala ranoi limiu a nitagala te go hamana hiton uamia limiu turu ranga hamana i tanen. A ka te koloto sil e Pol WR' Ne Aisaia a propet e poe hasi:“A toa katun te hatubunana e Jesi e la nama romana.Nonei e soata sei sile roi romana te ga tsunono merien u katun te ma Jiuri.Ba nori te hamane roen.” Q- Na ti koloto lel has menien:“U katun hoboto te ma Jiuri gi solosei a Tsunono.A barebana hoboto gi soata sei koru a solenen.” }Ps Nu Buk u Goagono e poe hasena:“Alimiu u katun te ma Jiumi go sasala gono meiam a pala tere Sunahan!” 'OGAlia e hatei rago limiu, e Kristo e butun katunun kui u turu Jiu, taraha nonei e ngilin harutein e Sunahan e kato hatagala u ranga hamana te hale ien turu tubur u Jiu ba te butu hamanana, ne ngil hasi u katun te ma Jiuri e gi solosei sile ien a nihitaguhu i tanen. Ti koloto has menien turu Buk u Goagono:“Alia e haniga goa i tamulö, o Sunahan, i gusur u katun te ma Jiuri, ba te köma hasasale golö.” rN]Hianiganiga iam, te mar niga has merai e Kristo alimiu, ba markato teka te soloseie nou e Sunahan. 8MiE kato uana teka ba limiu hoboto turu toa u ranga e tatei soloseiemiu e Sunahan, e Tamana a Tsunono i tarara e Iesu Kristo. U Bulungana u Niga te la u turu katun te ma Jiuri lLQE Sunahan noa has te tatei hala ranei ra u rangan hitaguhu ba te hatuts ranei ra te gi ma sökanan hahaloso uai ra. Nonei e tatei taguhu rano limiu te go ka haniga hoboto uam limiu ba te kukutiemiu a markato tere Iesu Kristo. NKA mamana ka ti koloto nia turu Buk u Goagono i koloto sili te gi hatuts merien ra na te gi hala meri ra u rangan hitaguhu ba ra te hahalosera a man ka man niga tere Sunahan ba te hamana sile ren. J-Taraha, e Kristo has e ma kato sili te ga hasasala peisa las meni a peisanen. E moa. Te ranga has u a toa katun turu Buk u Goagono me poiena tere Sunahan, “U ranga u omi turu katun ti ranga homin lö e la has uanama i tar.” Na ka teka e butu hamana hasia tere Kristo. uIcAra a man toa toa gi kato hasasaler a man hahatoulana i tarara ba ra te taguhu raren ba te hatagala raren. H 1Ara te atei haniga silera u hihatuts tere Sunahan e gi taguhir a pala te ma atei hanigari. Ara gi ma hakats silei te gi sasala peisa u ra. E moa. ^G5Kaba te hula hakats mia lö te noue mia lö a ka, ba lö te kato homim, taraha alö e ma hamana koruemi te ga niga uen. A saha ka te katoe mulö ba lö te ma hamana koruemi te ga niga uen, alö e kato homim.XF)Na man ka teka te poe mulö e nigana i tamulö, e nigana te atei peisa mena mien limiu mere Sunahan. Poata te katoe mia lö a ka te poe mulö e nigana ba torimulö te ma poe nei e omina, alö e sasala mou. +EOE nigana te raman nou mena milö u benö na te raman ua mena milö u wain na te raman kato mena milö te ka te kato homiena u hakats tara hahatoulana i tamulö. {DoAlö go ma kato homiei a toukui tere Sunahan te ngilin nou mena milö a mamana kannou. E niga hasina te nou menari a mamana kannou, kaba e omina te nouena a katun a toa ka ba te kato homiena u hakats tara palabir u Kristen te poier e omina. CNa ra gi kato silei a markato te nolo pouts menari u katun na te kato hatagala rena u katun ba te ka haniga hobotor. bB=Na katun te kui beiena e Kristo tara markato teka, e Sunahan nu katun has e hanige ren. jAMTaraha, a Nipepeito tere Sunahan e ma ka las uanei tara kannou na tou ua. E moa. A Nipepeito tere Sunahan e mouna uana tara markato a matskö i matane Sunahan na masalohana na nisasala te hala ranei ra u Namnamei u Goagono. R@A barebana e namos ranga homir ba te hone ier a ka te nigana i tamulö. ? Na te noue mia lö a ka te hakats nena a hahatoulana i tamulö e omina, e kato uana alö e ma ngil hamane mien. Taraha, nonei e kukutiena a markato i tamulö ba te kato homiena a torinen i iogana. Kaba e Kristo e mate sil hasi a hahatoulana i tamulö. Ba lö te tara kap haniga nem a ka te noue mulö. Nonei e namos kukutiena a markato i tamulö ba te kato homi koruena a peisanen. H> E Iesu a Tsunono e harutei lia a ka teka te atei sile gulia e kato uana, e moa ta ka te ga omi peisa. Kaba te poiena a toa katun e omina te ga nou menien a toa ka, ba te omi hasina i tanen. p=Y Alimiu go hanoan hamou niam a markato turu hahatoulana i tamilimiu. Alimiu go hakats haniga noa iam ba te ma katoemi a markato te omina turu hakats tara man hatoulana, taraha nori e namos kukute rario limiu ba te kato homir. )<K Ba ra hoboto a man toa toa e tatei hateie roi romana e Sunahan a mouna a man markato ti katoeia ra i puta. Alimiu go ma amusemi a hahatoulana i tamilimiu v;e Ti koloto has menien turu Buk u Goagono ba Tsunono e poiena,“U mana koru alia e hatei rago limiu, a barebana hoboto e hatukun roa i matar.U katun hoboto e hatsunone rio romana lia ba te ranga hatei nariou alia e Sunahan.” p:Y Na lö go ma hamouei a markato tara hahatoulana i tamulö ba te poeiem nonei e omina. Na lö has a tai go ma omiei a hahatoulana i tamulö. Taraha, ara hoboto e na ka roa i matane Sunahan, ba nonei te hamou rano ra a man toa toa. x9i Taraha, e Kristo e mate me toatoa pouts silena te go Tsunono uen turu katun te toatoar na turu katun ti mate. L8Te toatoa ria ra, ara e toatoa silera u ngil tara Tsunono. Na te mate ria ra, ara e mate silera te gi solosei meni a Tsunono. Te toatoa ria ra tsi te mate ria ra, ara e katun uara tara Tsunono. 7E moa ta toa i tarara te ga ka peisa u turu ngil i tanen. Ne moa has ta toa i tarara te ga mate pepeisaia turu ngil i tanen. E moa. .6UA katun te poiena u toa u lan e kapanina e ngilin hapanena a Tsunono. Na katun te tatei nouena a mamana kannou e ngilin hapan hasena a Tsunono, taraha nonei e haniga uana tere Sunahan tara kannou. Na katun te agonona e ngilin hapan hasena a Tsunono, ba nonei te haniga has uana tere Sunahan. U5#A toa katun e poiena a palabina u lan e kapanir na palabina u lan e moa. Na tana katun e poiena u lan hoboto e boena u toa. Bara. A man toa toa a man katun e gi atei haniga sil te mar hakats uaren. [4/Alimiu e ma tatei poemi a katunun kui tara tana katun e omina. A katunun hakui peisa i tanen te tatei poiena e kui hanigana tsi e kui homina. Na nonei e kato haniga nou, taraha a Tsunono e antunan taguhe nen. b3=Bara. A katun te tatei nouena a mamana ka e ma tatei omie nei a katun te agono nena u benö. Na katun te agonona e ma tatei poe nei nonei a katun te nouena u benö e kato homina. Taraha, e Sunahan e haniga hase nen. ;2oA toa katun te atei haniga silena u hihatuts tere Sunahan e tatei nouena a mamana kannou, na tana katun te ma atei haniga sile nei u hihatuts tere Sunahan e agono nena u benö. 1 Te kana a toa katun te hamana uana tere Kristo ba te ngilin tahongona tara pala i tamilimiu, ba limiu te lue men, noahasina te ma atei sil noe neien a ka te ga katoen. Kaba limiu go ma raharahe mien te hamana halhal uanen na te hamana halhal uami limiu. 0} Alimiu go katoe iam a markato tere Iesu Kristo a Tsunono. Alimiu e ma tatei kukute lelemi u ngil tara peisamilimiu.c/? Ara gi kato hamatskö, te kato uaria u katun tara lan. Ara gi ma kukutiei a markato te kato homi ria u katun tara pati na te spak uar na te tsikolo uar na te hakats homi uar na te raharaha uar na te hiomi uar. E moa. }.s A poata a omi teka te here nei a bong e katsin kapana, na poatan pepeitokap tara nitsunono tere Kristo te here nei a lan e sukusukuna. Ara gi hanoa a markato a omi te ka uana turu kuhil ba te katoera a markato a niga te ka uana turu ualesala. l-Q Alimiu go kato noa las uam teka, taraha alimiu e atei silemiu a poata teka. A hakatsmilimiu e ma tatei soho lel nei, taraha a poata te lu pouts ranoa ra e Sunahan e sukusuku nena a poata ti hamana tutunia ra tere Kristo. ,- Te ngile mia limiu a tana katun, alimiu e ma kato homimi i tanen. Na markato turu ngilngil nonei a mouna a ka te kato silena u Lo tere Sunahan. z+m U masaka te poiena, “Alö go ngil koru meni a tana katun te ngil koru mena milö peisam.” U masaka teka nonei a mouna u masaka te poeina, “Alö e moa te go tsikolo u. Alö e moa te go hipuli u. Alö e moa te go kopu u. Alö e moa te go matesil meni a ka tara tana katun.” Na nonei a markatona te go ngil meni lö a tai e mouna has uana tara palabina u masaka. {*o Alimiu go palise iam a haroho hoboto i tamilimiu. Kaba limiu go ma hanoan hala nemi u ngilngil i tamilimiu. Hiangilngil hiton iam. Taraha, te ngile mia limiu a tana katun, alimiu te kato hamanemiu a ka te kato silena u Lo tere Sunahan. ')G Alimiu go hala neiam a mamana takis turu katun te luluer a takis. Na limiu go hapan has reiam u katun pan hamana ba te solosei ramen. A markato turu Kristen (  Nonei a ka te hol sile milimiu a takis, taraha u katun tere gamman e kui beier e Sunahan te katoe rien a toukui i taren. #'? Na limiu e go ka puta mia tara gamman, taraha alimiu e atei silemiu a ka te nigana, ne atei sil hasemiu e Sunahan e raharaha rena u katun te kato homir. G& Taraha, nonei e here nei a katunun kui tere Sunahan ba te ka silena te go taguhu menien lö. Kaba te kato homi mulö, ba lö te tatei matoute men, taraha nonei e ka mena a nitagala te go hahuna menien a katun. Nonei a katunun kui tere Sunahan na nonei e hahuna rena u katun te kato homir ba te haraharaher e Sunahan. n%U Taraha, u katun tere gamman e ma kato hamatout reri u katun te kato hanigar. E moa. Nori e kato hamatout rer u katun te kato homir. Alö go kato haniga ba lö te ma tatei matoutemi a katun tere gamman, ba nonei te hanige nolö. $ Na katun te hipus nena a gamman nonei e hipus nena a ka te hatuol e Sunahan. Na katun te mar kato uana teka e hahune riou. 1# ] U katun hoboto e gi ka putaia turu katun tere gamman. Taraha, e moa ta toa ta gamman te ga butu peisa. E Sunahan te hatuol a gamman hoboto me hala rane ien a nitagala. " A markato a omi e ma tatei tagala saluhe ranei limiu. E moa. Alimiu go tagala saluhe niam a markato a niga tara markato a omi.R! Nu Buk u Goagono e poe hasena, “Te besna a pakö i tamulö, ba lö te hanoue men. Na te makana a pakö i tamulö, ba lö te haue men. Te mar kato uamou lö teka, ba lö te kato hamatsingole men.” S  A ma tsomi, e moa koru te go hipou uam limiu. Nonei a ka peisa tere Sunahan. Taraha, i koloto nia turu Buk u Goagono te poe meni e Sunahan, “Alia te hipou gou. Alia te palise gou a markato a omi.” `9 Alö go torohana hatagala koru te go antunan ka gono haniga merai lö u katun hoboto.  Te kato homina a katun i tamulö, ba lö te ma palise mien. E moa. Alö go kato sil a markato te hanige ier u katun hoboto. 8i Alimiu go kaka haniga hoboto iam. Alimiu a man toa toa e go ma poemi alimiu e panmiu. E moa. Hihikapien gono meiam u katun papala, ba te ma poemi alimiu e ka memiu u niatei. Z- Sasala gono meiam a pala te sasalar, ba te tabe gono has memiu a pala te taber.  Te kato homi pinona a toa katun i tamulö, ba lö te ma hamal namien. E moa. Alö go singo beien tere Sunahan ga taguhe ien. |q Alimiu go hala namia a man ka i tamilimiu tara palabir u Kristen, ba te lu has menami u katun i luma i tamilimiu. / A ka te hamana sile milimiu e tatei hasasala rano limiu. Te butuna u tori-tiama, ba limiu te tuatamimiu. Alimiu go singo hiton uam tere Sunahan. yk Alimiu go kui hatagala iam ba te ma karousmi. A torimilimiu e ga sasala koru te kui beme nami limiu a Tsunono. s_ Hiangilngil iam te kato uar a man hahatoulana hamana. Na limiu go hasesein hapane iam a tai i tamilimiu.  Alimiu go hiangilngil hamana iam ba te ma hohou ngilmi. Omie iam a ka te omina ba te pile kap namiu a ka te nigana. 4a Te ka memia lö a nitagala te go hatagala meni a nihamana tara palabi, ba lö te katoe men. Te taguhe mia lö a palabi u moni, ba lö te tatanganam. Te tara kap namia lö a palabi, ba lö te hipakoko hanigam ba te ma karousmi. Te tatagi sile mia lö a palabi, ba lö te taguhu ramen ba te sasalam. &E Te haleia lö e Sunahan a nitagala te go taguhu meni lö a tai, ba lö te hitaguhum. Te hale ien lö a nitagala te go hihatuts u lö, ba lö te hihatutsum. { E Sunahan e hala rira a man toa toa a man nitagala te gi kato haniga meni ra a mamana mar toukui. Te haleia lö e Sunahan a nitagala te go lu meni lö u ranga hamatskö i tanen ba te rararie men, ba lö te rarare hapopo namien te hamana uamu lö. 3 Ne kato has uana i iesana turu Kristen. Ara u para kaba ra a toa pal katun has te hamana uara tere Kristo. Ara u toa u ngorere ba te hihitaguhira. pY A peisana katun e ka mena a man makumun tuanrei a para, na nori hoboto e ka mer a man toukui i taren. b= E Sunahan e tatagi sileio lia ba te hale nei lia a nikapan tara aposol. Ba lia te ranga mera golimiu hoboto a man toa toa, alimiu e go ma poemi alimiu e kapanmiu. E moa. Hakats hamatskö neiam a man peisamilimiu a man toa popona te go hamana uam limiu, ba te katoemiu a toukui te matsköna, taraha e Sunahan e hala hoboto rira a nihamana. +O Alimiu go ma kukutiemi a markato tara han i puta teka. E moa. E Sunahan e ngilin hala ranei limiu u hakats u tsimus ba te habiritsena a torimilimiu ba limiu te atei sile mou u ngil tere Sunahan ba te hanigeie men — a ka te nigana na ka te sasala mena e Sunahan na ka te matskö nitoana. + Q A ma tsi hahatoulana, e Sunahan e tatagi koru rena ra. Na lia e ranga hatatagi mera golimiu, alimiu go hala koru neiam a peisamilimiu tere Sunahan te kato uana tara ka a gogoso te haleri e Sunahan ba nonei te hanigeie nen. Nonei a maroro te tatei mar hatsunono sila mena milimiu e Sunahan. 8 i $Taraha, e Sunahan e habutu a mamana ka hoboto na nonei peisa a mouna a mamana ka, na man ka hoboto e ka uana i tanen. Ba ra te solosei nitoa nera e Sunahan. U mana. 2q}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~v~j~^~R~F~:~.~"~~ }}}}}}}}}}}}{}o}c}W}K}?}3}'}}}||||||||||||t|h|\|P|D|8|,| ||{{{{{{{{{{{{y{m{a{U{I{={1{%{{ {zzzzzzzzzzz}zqzezYzMzAz5z)zzzyyyyyyyyyyyyvyjy^yRyFy:y.y"yy xxxxxxxxxxxxzxnxbxVxJx>x3x'xxxwwwwwwwwwwwwswgw[wOwCw7w+wwwvvvvvvvvvvvvxvlv`vTvHvs2s&sssrrrrrrrrrrr~rrrfrZrNrBr6r*rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qSqGq;q/q#qq pppppppppppp{popcpWpLp@p4p(pppooooooooooootoho\oPoDo8o,o oonnnnnnnnnnnnxnln`nTnHnk2k&kkkjjjjjjjjjjj~jrjfjZjNjBj6j*jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i/i#ii hhhhhhhhhhhh{hohchWhKh?h3h'hhhggggggggggggtghg\gPgDg8g,g ggffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%ff feeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddvdjd^dRdFd:d.d"dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c'cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaaxala`aTaHa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`)```____________u_i_]_Q_E_9_-_"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]~]r]f]Z]N]B]6]*]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[{[o[c[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZYYYYYYYYYYYYxYlY`YTYHYV2V&VVVUUUUUUUUUUU~UrUfUZUNUBU6U*UUUTTTTTTTTTTTTvTjT^TRTFT:T.T"TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQwQkQ_QSQGQ;Q/Q#QQ PPPPPPPPPPPP|PpPdPXPLP@P4P(PPPOOOOOOOOOOOOzOoOdOYONOCO8O-O"OO ONNNNNNNNNNNN}NrNgN\NQNFN;N0N%NNNMMMMMMMMMMMMxMlM`MTMHMJ2J&JJJIIIIIIIIIII~IrIfIZINICI7I+IIIHHHHHHHHHHHHwHkH_HSHGH;H/H#HH GGGGGGGGGGGG{GoGcGWGKG@G4G(GGGFFFFFFFFFFFFtFhF\FPFDF8F,F FFEEEEEEEEEEEExElE`ETEHEB2B&BBBAAAAAAAAAAA~ArAfA[AOACA7A+AAA@@@@@@@@@@@@w@k@_@S@G@;@/@#@@ ????????????{?o?c?W?K???3?'???>>>>>>>>>>>>t>h>\>P>D>8>,> >>============x=l=`=T=H=<=0=$== =<<<<<<<<<<<}:2:&:::99999999999~9r9f9Z9N9C979+999888888888888w8k8_8S8G8;8/8#88 777777777777|7p7d7X7L7@747(777666666666666t6h6\6P6D686,6 66555555555555x5l5`5T5H5<505$55 544444444444|4p4d4X4M4A454)444333333333333u3i3]3Q3E393-3!33 222222222222y2m2a2U2I2=212%22211111111111~1r1f1Z1N1B161,1!11 1000000000000|0q0f0[0P0E0:0/0$000/////////////t/i/^/S/H/=/2/'///.............w.l.a.V.K.@.5.*... ------------}-q-e-Y-M-A-5-)---,,,,,,,,,,,,u,i,],Q,E,9,-,!,, ++++++++++++z+n+b+V+J+>+2+&+++***********~*r*f*Z*N*B*6*****))))))))))))w)k)_)S)G);)/)#)) (((((((((((({(o(c(W(K(?(3('(((''''''''''''t'h'\'P'D'8',' ''&&&&&&&&&&&&x&l&`&T&H&<&0&$&& &%%%%%%%%%%%}%q%e%Y%M%A%5%)%%%$$$$$$$$$$$$u$i$]$Q$E$9$-$!$$ ############z#n#b#V#J#>#2#&###"""""""""""~"r"f"Z"N"B"6"*"""!!!!!!!!!!!!v!k!_!S!G!;!/!#!! { o c W K ? 3 '   sg[OC7+xl`TH<0$ |pdXL@4(th\PD8,  ymaUI=1% }qeYMA5*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TI=1% }q                           #  "  !                                                                   ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   6  5  4  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )~  (}  '|  &{  %z  $y  #x  "w  !v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W   V  *U  )T  (S  'R  &Q  %P  $O  #N  "M  !L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .   -  >,  =+  <*  ;)  :(  9'  8&  7%  6$  5#  4"  3!  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( & % $ # " !                                      2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       1 0 / . - , + * ) ( ' &~ %} $| #{ "z !y  x w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y 'X &W %V $U #T "S !R  Q P O N M L K J I H G F E D C B A @ ?  >  =  <  ;  : 9 8 7 6 5 4 3  2 ,1 +0 */ ). (- ', &+ %* $) #( !'  & % $ # " !                                 & % $ # " !                                       4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ " !                                       P  O  N  M  L  K  I  H  G  F  E  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !             ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q   p   o   n   m   l  k  j  i  h  g  f  e  d T S R Q P O N  M  L  K  J  I H G F E D C B  A /@ .? -> ,= +< *; ): (9 '8 &7 %6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      H G F E D C B A @ ? > = < ; 9 8 7 6 5 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                                                                 ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                            ~  }   |  !{  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ]  4\  3[  2Z  1Y  0X  /W  .V  -U  ,T  +S  *R  )Q  (P  'O  &N  %M  $L  #K  "J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +  2*  1)  0(  /'  .&  -%  ,$  +#  *"  )!  (  '  &  $  #  "  !                                                                & % $ # " !                                        % $ # " !                                     8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                 ~  } +| *{ )z (y 'x &w %v $u #t "s !r  q p o n m l k j i h g f e d c b a ` _  ^  ]  \  [  Z Y X W V U T S  R )Q (P 'O &N %M $L #K "J !I  H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6  5  4  3  2  1 0 / . - , +  * #) "( !'  & % $ # " !                                                              -  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                           B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + ( ' & % $ # " !                        ~  }  | { z y x w v u  t Ks Jr Iq Hp Go Fn Em Cl Bk Aj @i ?h >g <f ;e :d 9c 8b 7a 6` 5_ 4^ 3] 2\ 1[ 0Z /Y .X -W ,V +U *T )S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4 3 2 1 0 / .  - ., -+ ,* +) *( )' (& '% &$ %# $" #! " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                       . - , + ) ( ' & % $ # " !                                 ~ } |  { .z -y ,x +w *v )u (t 's &r %q $p #o "n !m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X  W  V  U T S R Q P O  N "M !L  K J I H G F E D C B A @ ? > = < ;  :  9  8  7 6 5 4 3 2 1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     # " !                                                                                                        ' & % $ # " !                                      $ " !                          ~  }  | { z y x w v  u  :t  9s  8r  7q  6p  5o  4n  3m  1l  0k  /j  .i  -h  ,g  +f  *e  )d  (c  'b  &a  %`  $_  #^  "]  !\  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >   =  2<  1;  0:  /9  .8  -7  ,6  +5  *4  )3  (2  '1  &0  %/  $.  #-  ",  !+  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                        *  )  (  '  &  %  #  "  !                                                                 &  %  $  #  "  !                                                                  " !                                        ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c "b !a  ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N  M  L  K  J  I H G F E D C B  A 0@ /? .> -= ,< +; *: )9 (8 '7 &6 %5 $4 #3 "2 !1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                            /s|pdXMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|s|g|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppxplp`pTpHpm2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkvkjk^kRkFk:k.k"kk kjjjjjjjjjjjj}jrjgj\jQjFj;j0j%jjjiiiiiiiiiiiiiuiji_iTiIi>i3i(iiihhhhhhhhhhhh{hohchWhKh?h3h'hhhggggggggggggtghg\gPgDg8g,g ggffffffffffffxflf`fTfHfc2c&cccbbbbbbbbbbb~brbfbZbNbBb6b*bbbaaaaaaaaaaaawaka_aSaGa;a/a#aa ````````````{`o`c`W`K`?`3`'```____________s_g_[_O_C_7_+___^^^^^^^^^^^^w^k^`^T^H^<^0^$^^ ^]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\t\h\\\P\D\8\,\ \\ [[[[[[[[[[[[y[m[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWgW[WOWCW7W+WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU|UpUdUXULU@U4U(UUUTTTTTTTTTTTTtThT\TPTDT8T,T TTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSP2P&PPPOOOOOOOOOOO~OrOfOZONOBO6O*OOONNNNNNNNNNNNwNkN_NSNGN;N/N#NN MMMMMMMMMMMM|MpMdMXMLM@M4M(MMMLLLLLLLLLLLLtLhL\LPLDL9L-L!LL KKKKKKKKKKKKyKmKaKUKIK=K1K%KK KJJJJJJJJJJJ~JrJfJZJNJBJ6J*JJJIIIIIIIIIIIIwIkI_ISIGI;I/I#II HHHHHHHHHHHH{HoHcHWHKH?H3H'HHHGGGGGGGGGGGGtGhG\GPGDG8G,G GGFFFFFFFFFFFFxFlF`FTFHFC2C&CCCBBBBBBBBBBBBBwBlBaBVBKB@B5B*BBBAAAAAAAAAAAAwAkA_ASAGA;A/A#AA @@@@@@@@@@@@{@o@c@W@K@?@3@'@@@????????????t?h?\?P?D?8?,? ??>>>>>>>>>>>>y>m>a>U>I>=>1>%>> >===========}=q=e=Y=M=A=5=)===<<<<<<<<<<<.2.&...-----------~-r-f-Z-N-B-6-*---,,,,,,,,,,,,w,k,_,S,G,;,/,#,, ++++++++++++|+p+d+X+L+@+4+(+++************t*h*\*P*D*8*,* **))))))))))))y)m)a)U)I)=)1)%)) )(((((((((((}(q(e(Y(M(A(5()(((''''''''''''v'j'^'R'F':'.'"'' &&&&&&&&&&&&{&o&c&W&K&?&3&'&&&%%%%%%%%%%%%s%g%[%O%C%8%,% %%$$$$$$$$$$$$x$l$`$T$H$<$0$$$$ $###########|#p#d#X#M#A#5#)###""""""""""""u"i"]"Q"E"9"-"!"" !!!!!!!!!!!!z!n!b!V!J!>!2!&!!! ~ r f Z N B 6 *   wk_SG;/# {ocWL@4(th\PD8, ymaUI=1% }rfZNB6*vj^RF;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QG<1&vk`UJ?4)znbVJ>2&s                                     ~ }  |   {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i   h   g   f   e   d  c  b  a  `  _  ^  ]                                      , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                       ~ } | {  z y x w v u t s r q p o n m l  k  j  i  h  g f e d c b a  ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R  Q  P  O  N  M L K J I H G F  E "D !C  B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0  /  .  -  ,  + * ) ( ' & % $  # " !                                   ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                                       ) ( ' & % $ # " !                                                          ~  }  | { z y x w v u  t "s !r  q p o n m l k j i h g f e d c b a ` _  ^  ]  \  [  Z Y X W V U T S  R (Q 'P &O %N $M #L "K !J  I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7  6  5  4  3  2 1 0 / . - , +  * )) (( '' && %% $$ ## "" !!                                                                          4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "                                                                                                                                                                             ~  0}  .|  -{  ,z  +y  *x  )w  (v  'u  &t  %s  $r  #q  "p  !o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P   O  +N  *M  )L  (K  'J  &I  %H  $G  #F  "E  !D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &   % ($ '# &" %! $ # " !                                       < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                        * ) ( ' & % $ " !                                     % $ # " !              ~ } | { z y  x  w  v  u  t s r q p o n m  l k j i h g f e d c b a ` _  ^  ]  \  [  Z Y X W V U T S  R /Q .P -O ,N +M *L )K (J 'I &H %G $F "E !D  C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1  0  /  .  - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !                                            K J I H G F E D C B A @  ?  >  =  <  ; : 9 8 7 6 5 4  3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                   * ) ( ' & % $ # " !                                        ( ' & % $ # " !                                                                      !                                                  ~ } | {  z  y  x  w  v u t s r q p o  n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \  [  Z  Y  X  W V U T S R Q P  O  &N  %M  $L  #K  "J  !I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *   )  2(  1'  0&  /%  .$  -#  ,"  +!  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                          9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                            *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                        )  (  '  &  %  $  #  "  !                                       ~  }  |  {  z  y   x   w   v   u   t   s   r   q ; p : o 9 n 8 m 7 l 6 k 5 j 4 i 3 h 2 g 1 f 0 e / d . c - b , a + ` * _ ) ^ ( ] ' \ & [ % Z $ Y # X " W ! V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8   7 3 6 2 5 1 4 0 3 / 2 . 1 - 0 , / + . * - ) , ( + ' * & ) % ( $ ' # & " % ! $  #  "  !                                                    G  F  E  D  C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                 6 5 4 3 2 1 0 / . - + * ) ( ' & $ #  " ~ ! }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `   _ $ ^ # ] " \ ! [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >   =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &   %  3 $  2 #  1 "  0 !  /  .   -   ,   +   *   )   (   '   &   %   $   #   "   !                                                                              5 4 3 2 1 0 / - , * ) ( ' & % $ # " !                                    8 7 6 5 4 2 1 0 / . - , +~ *} )| ({ 'z &y $x #w "v !u  t s r q p o n m l k j i h g f e d c  b  a  `  _  ^ ] \ [ Z Y X W  V GU FT ES DR CQ BP AO ?N >M =L <K ;J :I 9H 8G 7F 6E 5D 4C 3B 2A 1@ 0? /> .= -< *; ): (9 '8 &7 %6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      & % $ # " !                                       / - , * ) ( ' & % $ # " !                                     0 / - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        + * ( ' & % $ # " !             ~ } | { z y x  w  v  u  t  s r q p o n m l  k %j $i #h "g !f  e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6  5  4  3  2  1 0 / . - , + *  )  ( ' & % $ # " !                              # " !              J|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}||||||||||||s|g|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{x{l{`{T{H{<{0{${{ {zzzzzzzzzzz|zpzezYzMzAz5z)zzzyyyyyyyyyyyyuyiy]yQyEy9y-y!yy xxxxxxxxxxxxzxnxbxVxJx>x2x&xxxwwwwwwwwwww~wrwfwZwOwCw7w+wwwvvvvvvvvvvvvwvlv`vTvHvs2s&sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqxqlq`qTqHq]2]&]]]\\\\\\\\\\\\s\g\[\O\C\7\+\\\[[[[[[[[[[[[[v[k[`[U[J[?[4[)[[[ZZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYvYjY^YRYFY:Y/Y#YY XXXXXXXXXXXX{XoXcXXXLX@X4X(XXXWWWWWWWWWWWWtWhW]WQWEW9W-W!WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTxTlT`TTTHTD2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBBuBjB_BTBIB>B3B(BBBAAAAAAAAAAAAAvAjA^ARAFA:A.A"AA @@@@@@@@@@@@z@n@b@V@J@>@2@'@@@????????????s?g?[?O?C?7?,? ??>>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>>>=============u=j=_=T=I=>=3=(===<<<<<<<<<<</2/&///............|.q.f.[.P.E.:./.$...-----------~-r-f-Z-N-B-6-*---,,,,,,,,,,,,w,k,_,S,G,;,/,#,, ,+++++++++++|+p+d+X+L+@+4+(+++*************w*l*a*V*J*>*2*&***))))))))))))s)g)[)O)C)7)+)))(((((((((((((x(m(b(W(L(A(6(+( (( '''''''''''''|'q'f'['P'E'9'-'!'' &&&&&&&&&&&&y&n&b&V&J&>&2&&&&&%%%%%%%%%%%%s%g%[%O%C%7%+%%%$$$$$$$$$$$$x$l$`$T$H$<$1$%$$ $###########}#q#e#Y#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!p!d!X!L!@!4!(!!! t h \ P D 8 - !  ymaUI=1% }qfZNB6*vj^RF:." {ocWK?3'sg[OD8, xl`TH<0&vk`UJ?4)ymaUI=1% ~rfZNB6*wk_SG;/$ |pdXLB7,! |qf[PE:." znbVJ>2&  R  Q  P  O N M L K J I  H G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $   #   "   !                                                                                                                                                                                  ~   }   |  {  z  y  x  w   v   u   t   s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a   `   _  ^  ]  \  [  Z   Y   X   W   V   U   T   S   R  ( Q  ' P  & O  % N  $ M  # L  " K  ! J  I   H   G   F   E   D   C   B   A   @   ?   >   =   <   ;   :   9  8  7  6  5  4   3   2   1   0   /   .   -   ,  ' +  & *  % )  $ (  # '  " &  ! %  $   #   "   !                                                                                                                                                                                                                                                 ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a   `  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b   a   `   _   ^   ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U v. v- v , v + v * v ) v ( v' v& v% v$ v# v" v!  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l b> b= b< b; b: b9 b8 b 7 b 6 b 5 b 4 b 3 b2 b1 b0 b/ b. b- b,  b+ b* b) b( b' b& b% b$ b# b" b! b b b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X~ N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N~  N}  N| D ? D > D = D < D ; D : D 9 D 8 D 7 D 6 D 5 D 4 D 3 D 2 D 1 D 0 D /  D . D - D , D + D * D ) D ( D ' D & D % D $ D # D " D ! D D  D  D  D  D  D  D  D  D  D   D  D  D  D  D  D  D  D  D D D D D D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D   D   D   D   D  D  D  D  D  D  D : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :  :~  :}  :|  :{  :z  : y  : x  : w  : v  :u  :t  :s  :r  :q  :p  :o  :n 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 ~ 0 }  0 | 0 { 0 z 0 y 0 x 0 w 0 v 0 u 0 t 0 s 0 r 0 q 0 p 0 o 0 n 0 m 0 l 0 k 0 j  0 i 0 h 0 g 0 f 0 e 0 d 0 c 0 b 0 a 0 ` 0 _ 0 ^ 0 ] 0 \ 0 [ 0 Z 0 Y 0 X 0 W 0 V 0 U  0 T  0 S  0 R  0 Q  0 P  0 O  0 N  0 M  0 L  0 K  0 J  0 I  0 H  0 G  0 F  0 E  0 D  0 C  0 B  0 A  0 @ & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O  & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E & D & C & B & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5  & 4 & 3 & 2 & 1 & 0 & / & . & - & , & + & * & ) & ( & ' & & & % & $ & # & " & ! & &  &  &  &  &  &  &  &   &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  & & & & & &  &  &  &  &  &  &  &  & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  &  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2   1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !             !                                                                                                                                                                                                                                                              ~ } | {  z y x w v u  t  s  r  q  p o n m l k j i  h g f e d  c  b  a  `  _ ^ ] \ [ Z Y X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L   K   J   I   H   G  F  E  D  C  B  A  @  ?                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ (] '\ &[ %Z $Y #X "W !V  U T S R Q P O N M L K J I H G F E D C  B  A  @  ?  > = < ; : 9 8 7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *   )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                 "  !                                                           !                                                                                                                      ( ' & % $ # " !                            ~ } | {  z y x w v u t s  r  q  p  o  n m l k j i h g  f  e  d  c  b a ` _ ^ ] \ [  Z Y X W V U T S R  Q  P  O  N  M L K J I H G F  E D C B A @ ? > = <  ;  :  9  8  7 6 5 4 3 2 1 0  / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                                                          $  #  "  !                        ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k   j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X   W  !V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   : &9 %8 $7 #6 "5 !4  3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                      b}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~v~j~^~R~F~:~.~"~~ ~}}}}}}}}}}}}~}s}h}]}R}G};}/}#}} ||||||||||||{|o|d|X|L|@|4|(|||{{{{{{{{{{{{{{p{e{Z{O{D{8{,{ {{zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHzn2n&nnnmmmmmmmmmmmmsmgm[mOmCm7m+mmmllllllllllllxlll`lTlHl = < ; :  9  8  7  6  5 4 3 2 1 0 / .  - , +  *  )  (  '  & % $ # " !                                                                                                                                                                                                                                                       ~  }  |   {  z  y  x  w  v  u  t  s  r   q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]   \  [  Z  Y  X  W V U T S R Q P  O N M L K  J  I  H  G F E D  C B A @ ?  >  =  <  ;  : 9 8 7 6 5 4 3  2 1  0  /  .  - , + * ) ( ' &  %  $  # " !                                                                                                                    c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y   X   W   V   U   T  S  R  Q  P  O  N  M  L                                      H   G   F   E   D  C  B  A  @  ?  >  =                                                                                                                                             } | { z  y  x  w  v  u t s r q p  o n m l k j i h g  f  e  d  c b a ` _ ^ ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S   R   Q   P   O  N  M  L  K  J  I {  z  y  x  w  v u t s r q p  o n m l k j i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T