SQLite format 3@ ~+jj~+- }D~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "book_color" TEXT, "is_present" NUMERIC)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) /rZC/regionGuatemala'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalselanguagePoqomchi)chapter_stringChapterB#udescriptionReꞌ Lokꞌ Laj Hu̱j Wilic wi̱ꞌ Ribiral i Jesus }v\> ~~~~~j~N~2~}}}}}}}}d}K}3}##ff7c80ApoApocalipsis#00ff00JudJudas#00ff003Ju3 Juan#00ff002Ju2 Juan#00ff001Ju1 Juan#00ff002Pe2 Pedro#00ff001Pe1 Pedro#00ff00SanSantiago#ffff00HebHebreos#ffff00FlmnFilemón#ffff00vTitTito#ffff00l2Ti2 Timoteo#ffff00b1Ti1 Timoteo!-#ffff00X2Te2 Tesalonicenses! -#ffff00N1Te1 Tesalonicenses !#ffff00DColColosenses !#ffff00:FilFilipenses #ffff000EfeEfesios #ffff00&GálGálatas##ffff002Co2 Corintios##ffff001Co1 Corintios#ffff00RomRomanos#00ffffHecHechos#ff6600JuanSan Juan#ff6600LucSan Lucas!#ff6600MarSan Marcos#ff6600MatSan Mateo_}f~xrlf`ZTNHB<60*$ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~|~v~p~j~d~^~X~R~L~F~@~:~4~.~(~"~~~~ ~}}}}}}}}}}edFc~bJa `M_^A]x\1[gZYYXWRVxUTFSkRQ0PJOkN M%LLKpJI9HQG~F'ERD{C BA7@N?q>=H b5aIh C~8k!U>r+ c  M  2s= Bx{bI4~~~~~v~Y~@~)~}}}}}r}R}7}}||||||n|S|6||{{{{{{W{={zzzzzzjzFz)z yyyyyynyTy:y yx&B7 ApApocalipsis (de Juan)#ff7c80A JudJudas#00ff00@ 3Jn3 Juan#00ff00? 2Jn2 Juan#00ff00> 1Jn1 Juan#00ff00= 2P2 Pedro#00ff00< 1P1 Pedro#00ff00; StgSantiago#00ff00: HeHebreos#ffff009 FlmFilemón#ffff008 vTitTito#ffff007 l2Ti2 Timoteo#ffff006 b1Ti1 Timoteo#ffff00"5- X2Ts2 Tesalonicenses#ffff00"4- N1Ts1 Tesalonicenses#ffff003! DColColosenses#ffff002! :FilFilipenses#ffff001 0EfEfesios#ffff000 &GaGálatas#ffff00/# 2Co2 Corintios#ffff00.# 1Co1 Corintios#ffff00- RoRomanos#ffff00*,= HchHechos de los Apóstoles#00ffff+ JnJuan#ff6600* LcLucas#ff6600) MrMarcos#ff6600( MtMateo#ff6600'!MalMalaquías#ffff99&ZacZacarías#ffff99%HagAgeo#ffff99$SofSofonías#ffff99#HabHabacuc#ffff99"NahNahún#ffff99!MiMiqueas#ffff99 JonJonás#ffff99|AbdAbdías#ffff99rAmAmós#ffff99hJlJoel#ffff99^OsOseas#ffff99TDnDaniel#ff9fb4JEzEzequiel#ff9fb4'6LmLamentaciones#ff9fb4,JerJeremías#ff9fb4"IsIsaías#ff9fb4(9CntCantar de los Cantares#66ff99%EcEclesiastés#66ff99!PrProverbios#66ff99SalSalmos#66ff99JobJob#66ff99EstEster#ffcc99NehNehemías#ffcc99EsdEsdras#ffcc99#2Cr2 Crónicas#ffcc99 #1Cr1 Crónicas#ffcc99 x2R2 Reyes#ffcc99 n1R1 Reyes#ffcc99 d2S2 Samuel#ffcc99 Z1S1 Samuel#ffcc99PRtRut#ffcc99FJueJueces#ffcc99=<9754W20/.y,*)&|"9+7cRU A 5|=qJeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ ricamaj jenoꞌ aj camanom narelic lok wach sakom nachichꞌuk kꞌoric i Jesus china̱. Nok chꞌuku̱j chic ri̱j chi holohic ricamaj, nariyeꞌeric jenoꞌ rico̱ch jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj tzꞌako̱l nyeꞌeric woꞌ jenoꞌ risi̱ nok ilo̱j chic chi holohic i camanic xiban ru̱cꞌ ritikiric juꞌ ritikꞌinjic jenoꞌ pa̱t. ^<5 Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ pa̱t chi reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach i camanbal ncojoric reh jeꞌ woꞌ reꞌ cowil ncahnic jenoꞌ pa̱t, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ quicamaj take raj camanom i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nariponic woꞌ i kꞌi̱j chi naricꞌutunic lok nicꞌ wach riwi̱ꞌ richakꞌwachquilal i quicamaj xcaꞌn, wi nchel xcaꞌn chi coric on maꞌxta. Jeꞌ aj reꞌ naricꞌuluric ruꞌum nok nasoljok woꞌ chic cho i Jesus naresam lok wach sakom nicꞌ wach quicamaj take aj camanom wi holohic on maꞌ holohic ta. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ juꞌjun chi cꞌacharel ilbal reh wi holohic xibanic jeꞌ ricab naquiꞌicꞌsjic pan kꞌa̱kꞌ take quiworwotic laj chꞌihchꞌ ilbal reh wi til reꞌ ru̱cꞌ take chakꞌwach laj chꞌihchꞌ. ~;u Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi wilic take cꞌacharel nanquitik juꞌ rijohsjic jenoꞌ pa̱t china̱ jenoꞌ tzꞌak chꞌiquimaj chic cho wi̱ꞌ jenoꞌ pa̱t, wilic take aj tikꞌinel reh nquicoj take holohic laj camanbal jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quicꞌahtic ta jeꞌ ricab take kꞌanworic laj chꞌihchꞌ, sak laj chꞌihchꞌ chꞌi̱l woꞌ take chakꞌwach laj abaj on wilic woꞌ take nquicoj camanbal cꞌahtel take jeꞌ ricab take tzꞌilom, take a̱k on xak aji̱j. (:I Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak jeꞌ ricab jenoꞌ pa̱t xa jenaj chi tzꞌak wilic chi chꞌiquinbal reh eh xa china̱ woꞌ ruꞌ ntikꞌmijic i pa̱t reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i kaniminic maꞌ hab ta woꞌ chic wach jenoꞌ eriban chi erikꞌor jenoꞌ cꞌuhbal keh chiri̱j nicꞌ wach riwi̱ꞌ nakojcoꞌljok ruꞌum i Dios maj xa jenaj woꞌ riwi̱ꞌ i coꞌlbal wilic eh reꞌreꞌ, xa reꞌ woꞌ reꞌ xnikꞌor aweh tak chi xa ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ekojcoꞌljic ruꞌum i Dios. 9 Reꞌ hin ru̱cꞌ nicꞌaxmajic xiban cho Dios chi riyeꞌeric wi̱n jenaj tꞌulic laj noꞌjbal chi nanicamanic chiwach chi hin aj kꞌorol reh riCꞌuhbal, reꞌ hin pe̱t be̱h xintzꞌukunic reh acapew-bal tak chiri̱j rinimjic i Dios ru̱cꞌ atijiljic tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj tzꞌako̱l nahsil aj tikꞌem pa̱t, reꞌreꞌ ncojbic reh i tzꞌak chꞌiquinbal cho reh riraꞌil jenoꞌ pa̱t. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab chi toco̱m chic jenoꞌ aj tzꞌako̱l ntikbic juꞌ i camanic chꞌiquimaj cho ruꞌum aj nahsil tikꞌem pa̱t, jeꞌ woꞌ reꞌ xbanjic ru̱cꞌ i nicamaj i hin toco̱m chic xtikbic juꞌ atijiljic tak chiri̱j riCꞌuhbal i Dios. Xa reꞌ laꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom chi hab wach take cꞌahchiꞌ quitikbic juꞌ ricamaj i Dios quilow ta nak ricorquil nicꞌ wach i camanic cꞌahchiꞌ caꞌnam jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj tzꞌako̱l, curman chi narilom ricorquil nicꞌ wach ritikmijic juꞌ i tikꞌinic pa̱t cꞌahchiꞌ ribanam china̱ i tzꞌak chꞌiquimaj cho wi̱ꞌ. z8m Ru̱cꞌ kacamaj i hoj kꞌuruꞌ reꞌ xojwihꞌic cho chaxilac tak chi cꞌuhbalanic, reꞌ hoj xkaꞌn chi xa hoj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios aj banol reh haj wilic rikꞌor keh chi nakaꞌnam eh awu̱cꞌ hat-tak aj Cori̱nto reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ricamanic pan awa̱mna tak ru̱cꞌ kacamaj i hoj aj cꞌuhbalanel jeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s cꞌahchiꞌ ricamanem pan riyeꞌa̱b ru̱cꞌ cansil take raj camanom cꞌahchiꞌque̱b chi camanic ru̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ chic ru̱cꞌ ritikꞌinjic wach acꞌacharic tak cꞌahchiꞌ ribanam i Dios, reꞌ hat-tak jeꞌ na waꞌric cꞌahchiꞌ abanam jeꞌ ricab jenaj pa̱t cꞌahchiꞌ rijohsjic ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s. Reꞌ resmejic lok wach sakom
quicamaj take raj camanom i Dios F7Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel reꞌ nbanic i tic eh chꞌi̱l woꞌ jenoꞌ cꞌacharel reꞌ xa reꞌ chic ritꞌaksjic riban, xa jenaj wach i rehtalil nca̱j quilom wach ru̱cꞌ quicamaj, jeꞌ woꞌ reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Apo̱los xa jenaj woꞌ nka̱j kilom wach chiri̱j kacamaj xkaꞌn chaxilac hat-tak eh reꞌ nka̱j kilom wach i hoj, reꞌ chi naricowjic acꞌux tak ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic xkaꞌn chaxilac tak. Ru̱cꞌ i kacamaj xkaꞌn chaxilac tak, reꞌ hoj nakacꞌulum woꞌ jenoꞌ kaco̱ch ru̱cꞌ i Dios jeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s riyew quitojbal take raj camanom reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach i camanic xcaꞌn chiwach. E6Jeꞌ aj reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel npꞌutbic reh cꞌuhbal chꞌi̱l reꞌ ntikbic juꞌ rikꞌormojic cꞌuhbal maꞌxta cajawric chi equiniminic take cꞌacharel, reꞌ laꞌ nbanic chi reꞌ take cꞌacharel quiniminic, reꞌ i kAja̱w Dios ruꞌum nok reꞌ wilic rajawric chi ribanaric reꞌreꞌ. Q5Chi jeꞌ aj reꞌ xa̱j, pan pe̱t cho reꞌ hin reꞌ xinpꞌutbic cho reh cꞌuhbalanic chaxilac tak, xniban jeꞌ na ricab riban jenoꞌ aj tico̱l naritic jok i rabi̱x. Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ chic Apo̱los ru̱cꞌ ricamaj xiban chaxilac tak chi ritikmijic juꞌ rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios, reꞌreꞌ xiban jeꞌ na ricab jenaj winak xa chic reꞌ ritikmijic juꞌ riqꞌuihsjic i tic riban ru̱cꞌ ritꞌaksjic. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ camanic xkaꞌn i hoj xa reꞌ laꞌ reꞌ riyeꞌeric ricowil acꞌux tak maꞌ reꞌ ta hoj xojbanic, til laꞌ reꞌ i Dios cꞌahchiꞌ ribanic jeꞌ ricab woꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i tic chi reꞌ woꞌ reꞌ nbanic chi reꞌ take reꞌ quicꞌacharic. q4[Ru̱cꞌ i kꞌoric nbanjic reꞌreꞌ, reꞌ hin nwa̱j nibiram aweh tak, chaj bih riwi̱ꞌ chi nacapaj tak chi reꞌ Apo̱los chꞌi̱l i hin maꞌ Lu̱ꞌ nim kawaꞌric? Til pa ricorquil reꞌ hoj xa xojcamanic chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios toꞌbal aweh tak chi rinimjic i kAja̱w Jesus naxojponic awu̱cꞌ tak xa reꞌ laꞌ ruꞌ chi kajuꞌjunal i hoj, xojtakꞌabjic cho ruꞌum i kAja̱w reh chi nakaꞌnam haj wilic i camanic xa̱j ruꞌ chi nakaꞌnam chaxilac tak. 3Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ i noꞌjbal naꞌn tak reꞌreꞌ til ncꞌutunic lok chi maꞌ chopo̱j ta na̱ anoꞌjbal tak ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic aweh tak nquichop qui̱b chi jeꞌ wili nquikꞌor chi quiwach: «Reꞌ kꞌorok i hin maj reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nitahkej ru̱cꞌ ricꞌuhbalanic, nqui nquikꞌor. Wilic woꞌ take jeꞌ wili nquikꞌor: «Ha̱ꞌ, reꞌ cok kꞌorok i hin maj reꞌ maꞌ Apo̱los nitahkej ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic riban, nqui nquikꞌor. 62eJeꞌ reꞌ nikꞌor maj cu jaꞌ cowjonak ta woꞌ acapew-bal tak pan niminic ruꞌum nok cu wilic woꞌ take capew-bal reh najtir kꞌi̱j awu̱cꞌ tak eh cu reꞌ woꞌ reꞌ cow nayew tak chawach. Ruꞌum aj reꞌ cu ncꞌutunic take noꞌjbal wili chaxilac tak: Nawixowej tak wach take toco̱m chic awas acha̱kꞌ aj niminel eh kꞌe̱ꞌ nachoplom awi̱b tak ru̱cꞌ kꞌoric ruꞌum chi maꞌ riban ta jenaj wach anoꞌjbal tak ru̱cꞌ chaj bih nacapaj tak. Nanaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ, maꞌ ncꞌutunic ta na chi reꞌ anoꞌjbal tak maꞌ jaꞌ chopo̱j ta nah ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal eh chi xa jeꞌ chic ricab i quinoꞌjbal take maꞌ quiniminic ta reh i Dios? 1 Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ haꞌlacꞌun cu chꞌu̱chꞌ ncꞌacharic wi̱ꞌ ruꞌum nok jaꞌ riban ta chi ricꞌux reh i jeꞌ ricab riwaꞌbej jenoꞌ nim laj cꞌacharel, jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak xa reꞌ ti take cꞌuhbal chꞌiquinbal reh rinimjic i Dios xnikꞌor aweh tak eh maꞌ jaꞌ reꞌ ta take cꞌuhbal reꞌ nkꞌormojic queh take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ chopo̱j na̱ chi manlic quinoꞌjbal ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Jeꞌ reꞌ xniban maj reꞌ hat-tak jaꞌ tikilca̱t ta nak tak chi ricꞌulmujic take cow wach cꞌuhbal jeꞌ ricab ricꞌul chi queh take chopo̱j nah quinoꞌjbal chi manlic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal eh til pan coric cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa cu jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ anoꞌjbal tak. z0 oYuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi naxinwihꞌic cho chaxilac tak chi cꞌuhbalanic maꞌ xniban ta canar kꞌoric awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab kꞌoric niban cu̱cꞌ take chopo̱j nah quinoꞌjbal ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, xinkꞌoric laꞌ cho ru̱cꞌ xa suk wach kꞌoric jeꞌ ricab nbanjic queh take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌ quiniminic ta reh i kAja̱w Dios. Xa jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ kꞌoric xniban awu̱cꞌ tak ruꞌum nok reꞌ hat-tak xa jeꞌ acab tak take cꞌacharel maꞌ chopo̱j ta nah chi manlic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ anoꞌjbal tak, jaꞌ narak ta nak tak chiri̱j haj wilic i coric on haj wilic i maꞌ coric ta chi cꞌamaric na̱ pa rinimjic i Jesus jeꞌ ricab nok jenoꞌ tꞌuch haꞌlacꞌun jaꞌ rehtꞌalim ta haj wilic i coric on haj wilic i maꞌ coric ta. /yReꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak wili til coric maj ricꞌuꞌlej ri̱b chꞌi̱l i tzꞌihmbimaj cho najtir kꞌi̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cho:“Maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel nehtꞌalanic pa̱m ricapew-bal i Ajabe̱s Dios.Maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel riban chi aj tijinel reh, nqui rikꞌor. Jeꞌ reꞌ nok coric ruꞌ maꞌ hab ta nak wach nehtꞌalanic reh rinoꞌjbal i Dios chi maꞌ wilic ta ru̱cꞌ i noꞌjbal yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, raj i hoj aj niminel til wilic ku̱cꞌ i noꞌjbal yeꞌo̱j keh ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh ruꞌum reꞌ kehtꞌalim woꞌ chaj bih ricapaj i Dios chiki̱j.[./Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj reꞌ wilic ku̱cꞌ i noꞌjbal yeꞌo̱j ruꞌum i rUxlabal i Dios kojchol rirakmajic chiri̱j haj wilic take ricorquilal riyew chi ehtꞌaljic. Raj nchel take cꞌacharel reꞌ maꞌ wilic ta cu̱cꞌ i noꞌjbal yeꞌo̱j ruꞌum i rUxlabal i Dios maꞌ eta quichol richꞌukuric kꞌoric chiki̱j i hoj. R-Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌxta cu̱cꞌ i noꞌjbal yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios maꞌ nquirak ta chiri̱j eh maꞌ eta woꞌ nquicoj wach take kꞌoric kꞌoro̱j ruꞌum. Chi queh laꞌ ruꞌ xa memil laj kꞌoric nquibiraj. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take kꞌoric kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal enrakmajic chiri̱j xa reꞌ wach wi wilic woꞌ ku̱cꞌ i noꞌjbal yeꞌo̱j ruꞌum. D, Jeꞌ aj reꞌ nakojkꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j ribiral i Dios, maꞌ kojkꞌoric ta ru̱cꞌ i noꞌjbal quicꞌuhtunic wi̱ꞌ take maꞌ reꞌ ta aj niminel reh Jesus, kojkꞌoric laꞌ ru̱cꞌ noꞌjbal ncꞌuhtunic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i noꞌjbal kojkꞌoric wi̱ꞌ i hoj, riwi̱ꞌ chi reꞌ take quibirinic keh wilic ta nak cu̱cꞌ i rinoꞌjbal i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. +1 Ruꞌum aj reꞌreꞌ, reꞌ Dios xiban chi maꞌ reꞌ ta quinoꞌjbal take maꞌ quiniminic reh Jesus wilic ku̱cꞌ, wilic laꞌ ku̱cꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi nakehtꞌalim woꞌ haj wilic take cuseꞌsbal xiyew keh ruꞌum reh ricꞌaxbal. 4*a jeꞌ ricab ncꞌuluric ku̱cꞌ hoj cꞌacharel chi nkanaꞌbej chi coric nicꞌ nimal i capew-bal wilic cho pan ka̱mna, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nok nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ku̱cꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal xa reꞌ woꞌ reꞌ til nehtꞌalanic reh ricapew-bal i Dios. 3)_ Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios xiyew keh hoj aj niminel reh Jesus chi nakanaꞌbem nicꞌ nimal reꞌreꞌ eh reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal ntoꞌbonic keh chi jeꞌ reꞌ enkaꞌn. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta wilic take rinoꞌjbal i Dios kꞌe̱ꞌ cꞌaxic chi keh rirakmajic chiri̱j, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xa ewoꞌ risakomej wach keh ruꞌum chi rehtꞌalim chiꞌnchel i nicꞌ nimal wilic pa ricapew-bal i Dios O( Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiri̱j i tikꞌinic xiban i Dios reꞌreꞌ, xa nok woꞌ yeꞌo̱j cho rehtalil chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Maꞌ jenoꞌ cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ aj noꞌjbal rilom ta nak wach on ribiram ta nak on iqꞌuinak ta nak pa ricapew-bal i holonquilal reꞌ xitikꞌa̱ꞌ wach i Dios chi nariyeb queh take cꞌacharel tiꞌ nquicꞌraj i Dios, nqui rikꞌor. ['/Raj laꞌ take nahsil jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quiniminic ta reh i Dios reꞌ xibanic chi xjapꞌaric wach curu̱s i Ajabe̱s Jesus reꞌ xiqꞌuic woꞌ chic na̱ rinimal wach rilokꞌil, reꞌ take reꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xquirak ta nak chiri̱j ruꞌ til maꞌxta nak ncaꞌn chi jeꞌ reꞌ. %&CRaj i hin quinkꞌoric ru̱cꞌ noꞌjbal reꞌ xa pa ricꞌux nak i Dios wilic cho maj cu yuꞌna chi kꞌi̱j maꞌ hab ta nak wach jenoꞌ cꞌacharel rehtꞌalim reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ Dios jaꞌ riyeb ta nak lok wach sakom i noꞌjbal cꞌolic nak cho pa ricꞌux. Ru̱cꞌ i noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ hoj aj niminel reh Jesus nkarak chiri̱j yuꞌna chi xa nok woꞌ cho chi jaꞌ nchꞌihquic ta cho wach acꞌal wili, reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ chic cho wach pa ricꞌux chi reꞌ hoj nakehtric rilokꞌil rajawric i Jesus. % Nok wilqui̱n chi quixilac take toco̱m chic was nicha̱kꞌ aj niminel quirakam chic rijebquilal quinoꞌjbal ru̱cꞌ riCꞌuhbal i Dios, reꞌ hin quinkꞌoric woꞌ ru̱cꞌ noꞌjbal jeꞌ ricab quinoꞌjbal ruꞌ. Reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab i quinoꞌjbal take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quiniminic ta reh Dios, xa ta woꞌ nak jeꞌ ricab quinoꞌjbal take nahsil jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quiniminic ta reh i Dios. Reꞌ quinoꞌjbal take reꞌ xa nariqꞌuic woꞌ ti wach. 0$YJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ rikꞌororic i cꞌuhbal xniban aweh tak, reꞌ hin maꞌ jancꞌal ta xnikꞌor aweh tak chi na̱nimem tak i cꞌuhbal reꞌreꞌ xa ruꞌum chi xacoj ta nak tak rehtal chi reꞌ hin xinkꞌoric jeꞌ ricab nkꞌoric jenoꞌ winak aj noꞌjbal, maꞌxta! Reꞌ laꞌ hin xwa̱j chi xanimej tak i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Dios xicꞌuhtaj rinimal rajawric naxinkꞌoric awu̱cꞌ tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nkꞌoric ru̱cꞌ i noꞌjbal nyeꞌeric reh ruꞌum i rUxlabal i Dios 1#[Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxinwihꞌic cho chaxilac tak maꞌ xinkꞌoric ta awu̱cꞌ tak ru̱cꞌ chiho̱j wach kꞌoric noꞌjbalamaj ri̱j eh jeꞌ reꞌ xniban reh chi xacohjaj nak tak ti wach i cꞌuhbal xnikꞌor. Reꞌ laꞌ hat-tak xacoj tak wach ribiral i cꞌuhbal xnikꞌor ruꞌum xarak tak chiri̱j chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xyeꞌbic nikꞌorbal chi ricꞌuhtjic aweh tak i holohic laj kꞌoric reꞌreꞌ. t"aJeꞌ woꞌ chic, naxinwihꞌic cho chi maꞌ suk ta wilic nitiꞌjolal nibakil xinbarbatic soꞌ ruꞌum niyoꞌjic chi rikꞌormojic ribiral i Jesus maj xwicꞌraj chi reꞌ camanic wilic chi nina̱ nim wach chiwach i wansil i hin. C!Reꞌ laꞌ hin naxinwihꞌic cho chaxilac tak, xnitikꞌa̱ꞌ wach pa nicꞌux chi maꞌxta chic bih jenoꞌ toco̱m laj noꞌjbal nanikꞌorom aweh tak, xa reꞌ woꞌ i noꞌjbal chiri̱j i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ xquimic wach curu̱s chi kacoꞌljic.   'Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, naxinponic awu̱cꞌ tak chi rikꞌormojic aweh tak rikꞌorbal i Dios, maꞌ xinkꞌoric ta awu̱cꞌ tak ru̱cꞌ nimak tak chiho̱j wach kꞌoric, on chi cꞌahchiꞌ ta nak nibanam wi̱b chi hin rinimal winak aj noꞌjbal. z oJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum yuꞌna chi toco̱m chic riwi̱ꞌ acꞌacharic tak, maꞌ hab wach riqꞌuihsaj ri̱b chi kꞌoric chi xa ruꞌum ransil ruꞌ yuꞌna coꞌlomaj chic. Wi til woꞌ hab wach ra̱j ribanam chi jeꞌ reꞌ, sakbih chikꞌor chi reꞌ Dios xcoꞌlonic reh ruꞌum i Jesus, reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ enbanjic jeꞌ ricab i tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios narikꞌor chi jeꞌ wili: “Hab wach i cꞌacharel ra̱j riqꞌuihsam ri̱b, reꞌ ok ricamaj ribanam ru̱cꞌ i Lokꞌ laj Ajabe̱s reꞌ ok reꞌ chi qꞌuihsaj wach, nqui rikꞌor.  Ru̱cꞌ aj wili nwa̱j nikꞌorom aweh hat-tak aj Cori̱nto chi reꞌ hat-tak xaꞌn tak chi xa jenaj chic awi̱ꞌ tak chꞌi̱l i Jesus xa ruꞌum reh camanic xiban i Dios chawi̱j tak, maꞌ ruꞌum ta nchel chi reꞌ hat-tak xa camanej ta nak tak wach i jenaj wach wihꞌic ru̱cꞌ i Jesus reꞌ xcꞌuhtunic wi̱ꞌ rinimal wach rinoꞌjbal i Dios chi kacoꞌljic i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ xiban i Jesus chiki̱j, reꞌ hoj yuꞌna xojcahnic chi coric chic wach kacꞌacharic jeꞌ woꞌ chi sak chic wach kanoꞌjbal chiwach i Dios eh xojresaj cho chipam i nicꞌ nimal i cꞌahbilal nchopbic nak kana̱. 8 kJeꞌ aj reꞌ xiban i Dios kꞌuruꞌ reh chi maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel enkꞌoric chi reꞌreꞌ xchihiric wach ruꞌum i Dios xa ruꞌum chi wilic rinoꞌjbal.  !Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Dios xichih awach hat-tak reꞌ maꞌ ajamaj ta ti awach tak ruꞌum chi maꞌxta ti awaꞌric tak reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ nilmijic cuꞌum i tinamit chi maꞌ nim ta ti wach panakꞌ quiwach ruꞌ, eno̱j riban chi reꞌreꞌ enyeꞌeric rilokꞌil sachbal reh noꞌjbal wilic chi xa reꞌ take nimak quiwach ricꞌul chi queh chi enyeꞌeric quiwaꞌric. E To̱b ta woꞌ jeꞌ nak reꞌ awi̱ꞌ tak, chawehtꞌalij tak chi reꞌ Dios xatrichih chawunchelal hat-tak reꞌ kꞌoro̱j abiral tak chi maꞌxta soꞌ anoꞌjbal tak chi quiwach take wilic quinoꞌjbal reꞌ maꞌ quinaꞌbem ta wach i Dios. Jeꞌ reꞌ xiban i Dios awu̱cꞌ hat-tak reh chi reꞌ take cꞌacharel ncaꞌn qui̱b chi wilic quinoꞌjbal enoquic cho quiqꞌuixꞌic ruꞌum chi maꞌ reꞌ ta take reꞌ xchihiric quiwach ru̱cꞌ i quinoꞌjbal wilic. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios xichih awach hat-tak reꞌ maꞌxta jenoꞌ rinimal wach camanic chana̱ tak, reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌ wilic jenoꞌ nim wach camanic chi quina̱ enoquic woꞌ cho quiqꞌuixꞌic naquicoj rehtal chi maꞌ reꞌ ta take reꞌ xichihiric ruꞌum i Dios to̱b ta nak nim quiwach china̱ acꞌal wili. z oJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, chacapaj tak chiri̱j eh til chacoj tak rehtal nicꞌ wach cho awi̱ꞌ tak ru̱cꞌ acꞌacharic naxatyukꞌunjic tak ruꞌum i Dios reh chi na̱banam tak chi hat-tak chic aj tahkanel reh kAja̱w Jesus. Qꞌuih aweh hat-tak kꞌoro̱j cho abiral tak cuꞌum take tinamit chi maꞌxta nak soꞌ anoꞌjbal tak. Jeꞌ woꞌ, xa juꞌjun ti aweh tak xiwihꞌic chi cꞌamol be̱h chi quina̱ take tinamit eh xa juꞌjun woꞌ ti aweh tak kꞌoro̱j chi nimak awach tak ruꞌum chi hat-tak ca̱ꞌ quiꞌsil cho jenoꞌ kꞌatal kꞌoric on jenoꞌ cꞌamol be̱h.  -Coric ruꞌ, wilic take cꞌacharel quikꞌoric chi reꞌ Dios naxitakꞌa̱ꞌ cho Jesus ayuꞌ wach acꞌal chi nariquimic, xa memil laj noꞌjbal xiban wi̱ꞌ nanquikꞌor. Til pa ricorquilal, reꞌ rinoꞌjbal i Dios til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach chi wach i kanoꞌjbal hoj cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, wilic take nquicapaj chi reꞌ Dios naxiyew woꞌ chi quimic i Jesus wach curu̱s, xa xicꞌuhtaj lok chi maꞌxta rajawric, xa reꞌ laꞌ ricorquilal, reꞌ Dios til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic niqꞌuic na̱ rajawric chi kawach i hoj cꞌacharel. Reꞌ take wilic quibiral chi maꞌxta ti quinoꞌjbal, reꞌ chic take reꞌ xichihiric ruꞌum Dios  #Jeꞌ reꞌ ruꞌ nkꞌormojic chiri̱j i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ chi keh hoj aj niminel reh Jesus jeꞌ ru̱cꞌ wilic woꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take eh wilic woꞌ maꞌ reꞌ ta kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take. Chi keh i hoj reꞌ hoj yukꞌumaj ruꞌum i Dios chi na kawihꞌic pan jenaj wach cꞌacharic chꞌi̱l i rAcꞌu̱n, ru̱cꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok i rinimal rajawric chꞌi̱l woꞌ i rinimal wach rinoꞌjbal wilic i Dios chi xitakꞌa̱ꞌ cho i Jesus chi kacoꞌljic i hoj cꞌacharel. 7 iTo̱b ta woꞌ ncapewjic chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj aj kꞌorol cꞌuhbal xa cꞌahchiꞌ woꞌ katikim juꞌ rikꞌormojic i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j riquimic i Jesus wach curu̱s eh chi xa reꞌ woꞌ Jesus ncoꞌlonic reh cꞌacharel. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta nchel jeꞌ reꞌ nkaꞌn, reꞌ cꞌuhbal wili nanbirmijic, qꞌuihal queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ nquicoj ta wach ruꞌum nok chi queh ruꞌ maꞌ reꞌ ta soꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ Jesus xquimic wi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, qꞌuihal queh ruꞌ maꞌ nquicoj ta woꞌ wach chi ruꞌum reh riquimic i jenaj chi cꞌacharel nariwihꞌic i coꞌlbal i̱b. Chi queh ruꞌ xa memil laj noꞌjbal reꞌreꞌ. : oRuꞌum chi jeꞌ reꞌ ncapewjic cuꞌum take chiꞌnchel cꞌacharel reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ cꞌaxic rikꞌormojic queh i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Jeꞌ ricab, chi queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel take, cꞌaxic rikꞌormojic reꞌreꞌ cu̱cꞌ maj chi queh ruꞌ curman chi naquilom jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l reꞌ encꞌutunic wi̱ꞌ chi coric wach i cꞌuhbalanic cꞌahchiꞌ kaꞌnam. Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulmujic cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicoj ta woꞌ wach i cꞌuhbal reꞌreꞌ, cꞌaxic woꞌ rikꞌormojic ruꞌum nok chi queh ruꞌ xa memil laj noꞌjbal wilic chipam eh reꞌ nquisicꞌ ruꞌ reꞌ laꞌ i cꞌuhbal reꞌ riyew quitꞌultꞌutil ru̱cꞌ quinoꞌjbal. X +Chaj waꞌric nanikꞌor chi jeꞌ reꞌ? Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Dios ru̱cꞌ i rinimal wach rinoꞌjbal wilic, xiban chi reꞌ take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta aj niminel take maꞌ eta nquinaꞌbej pa̱m ricapew-bal xa ru̱cꞌ ta nak ti quinoꞌjbal qui̱b. Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌreꞌ xponic chiwach eh xitikꞌa̱ꞌ wach pa ricꞌux chi reꞌ hoj reꞌ kojniminic reh cꞌuhbal nkꞌormojic chiri̱j i Jesus nakacoꞌljic ru̱cꞌ i cꞌuhbal reꞌ nkꞌormojic cuꞌum take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel take chi xa memil laj noꞌjbal wilic chipam. n WChaj bih ricapaj i Dios chiri̱j quinoꞌjbal take wilic quibiral chi aj noꞌjbal take, jeꞌ ricab take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses on take quikꞌoric ru̱cꞌ kꞌoric noꞌjbalamaj ri̱j? Til coric nikꞌor, reꞌ quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌxta quiwaꞌric chiwach i rinoꞌjbal i Dios. Je reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ xicꞌuhtaj chic lok chi xa memil laj noꞌjbal wilic cu̱cꞌ, to̱b ta nchel chi queh kꞌe̱ꞌ quiwaꞌric wilic. ; qjeꞌ ricab rikꞌor chipam i Lo̱kꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar xikꞌor cho i Dios chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin nanijotꞌom wach quinoꞌjbal take wilic quinoꞌjbal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ,
reꞌ rikꞌasil quicꞌux nak wilic i kꞌas quicꞌux, maꞌxta chic bih naritikim queh, nqui rikꞌor. Reꞌ noꞌjbal reh ayuꞌ wach acꞌal
maꞌ rijunehtej ta ri̱b
ru̱cꞌ rinoꞌjbal i Dios  ;Coric nikꞌor, chi queh take cꞌacharel cꞌahchiꞌ quicora̱b chipam i tiꞌcꞌaxic yeꞌo̱j cho ruꞌum i Dios reꞌ cꞌuhbal niban chiri̱j riquimic i Jesus wach curu̱s xa memil laj cꞌuhbal chi quiwach. Tzꞌa̱b ruꞌ chi keh hoj reꞌ xojcoꞌljic chic ruꞌum i Dios maꞌ jeꞌ ta reꞌ, reꞌ laꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ ncamanic keh chi nkacoj rehtal chi reꞌ Dios til wilic rajawric H  Ru̱cꞌ take xnikꞌor lok wili reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ hin maꞌ xinpahbabjic ta ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reh ta nak chi nanicamanic chi aj kahsanel haꞌ, xinpahbabjic laꞌ reh chi nanikꞌorom i holohic laj cꞌuhbal nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh take quicꞌulbic reh. Ruꞌum aj reꞌ nanikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ, maꞌ quinkꞌoric ta ru̱cꞌ chiho̱j wach kꞌoric jeꞌ ricab ncaꞌn take winak aj noꞌjbal reꞌ take chi chꞌukbal quicꞌux take tinamit quikꞌoric ru̱cꞌ kꞌoric noꞌjbalamaj ri̱j. Raj i hin maꞌ jeꞌ ta reꞌ niban maj wi ta nak chi jeꞌ reꞌ, reꞌ rajawric wilic chipam rikꞌormojic ribiral riquimic i Jesus ar wach curu̱s, enak no̱j wach acꞌal. Reꞌ cꞌuhbal chiri̱j riquimic Jesus
ar wach curu̱s wilic riwaꞌric | sA̱h! Wilic jenaj junchꞌuk chic chi cꞌacharel xnikahsaj riha̱ꞌ ar Cori̱nto, reꞌ Este̱panas chꞌi̱l take raj pan pa̱t. Chiri̱j chic ruꞌ, maꞌ jenoꞌ chic wilic pa nicꞌux chi xiban rikahsjic riha̱ꞌ ar pan atinami̱t tak.  /Jeꞌ reꞌ ajic til nitioxej reh Dios chi maꞌ xniban ta nicamaj chi aj kahsanel aha̱ꞌ tak maj wi jeꞌ ta nak reꞌ xniban qꞌuihal nak aweh hat-tak etikꞌoric tak chi ru̱cꞌ wajawric i hin xkajic aha̱ꞌ tak eh chi jeꞌ reꞌ xatoquic tak chi aj tahkem wi̱n. / YRu̱cꞌ i cꞌahchiꞌ ricꞌuluric chaxilac tak reꞌ hin til kꞌe̱ꞌ nitiyoxej reh Dios yuꞌna chi maꞌ xniban ta nicamaj chi aj kahsanel haꞌ chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ta nak reꞌ xniban, riman nak chic nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j. Coric ruꞌ, reꞌ hin xnikahsaj riha̱ꞌ i maꞌ Cri̱spo chꞌi̱l i maꞌ Ca̱yo eh chiri̱j chic ruꞌ maꞌ hab ta chic wach nikahsam riha̱ꞌ. N   Ru̱cꞌ take noꞌjbal naꞌn tak reꞌreꞌ, ra̱j na rikꞌorom chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chꞌakchꞌak riwi̱ꞌ ricamaj xiban chi kacoꞌljic i hoj? Maꞌxta, maꞌ jeꞌ ta reꞌ. On ra̱j woꞌ na nchel rikꞌorom chi reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ xinquimic chawi̱j tak? On chi ru̱cꞌ i wajawric i hin xkajic aha̱ꞌ tak eh ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ hin cꞌahchiꞌqui̱n atahkem tak? Maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ. x  k Haj wilic take chꞌakoj i̱b cꞌahchiꞌ nikꞌoric wi̱ꞌ chiri̱j? Reꞌ take wili quinkꞌoric wi̱ꞌ chiri̱j awu̱cꞌ tak: Wilic take quikꞌoric chaxilac tak chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin, til coric wach niminic niban maj hin aj tahkem ri̱j i cꞌuhbal rikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, nqui take. Wilic woꞌ take jeꞌ wili nquikꞌor: «Ha̱ꞌ, reꞌ hin til coric niban maj reꞌ ricꞌuhbal i maꞌ Apo̱los nitahkej ri̱j, nqui nquikꞌor. Wilic woꞌ take nquikꞌor: «Ta, reꞌ hin til coric niban maj hin aj tahkem ri̱j i cꞌuhbal rikꞌor maꞌ Se̱pas reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, nqui nquikꞌor. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ. Wilic jenaj chic chꞌuk jeꞌ wili nquikꞌor: «Ha̱ꞌ, reꞌ cok hin til manlic wach niminic niban maj reꞌ hin reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric til reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ nitahkem ri̱j ricꞌuhbal, nqui nquikꞌor. (  K Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak i wili ruꞌum nok reꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i maꞌ Coloheh xcꞌulic quisakomej wach wi̱n chi wilic jenaj nim wach chꞌakoj i̱b ru̱cꞌ noꞌjbal chaxilac tak. <  s Hat-tak wich aj niminel reh Jesus, ruꞌum nibiraj chi chaxilac hat-tak wilic cꞌaxquilal, reꞌ hin ru̱cꞌ i wajawric yeꞌo̱j wi̱n ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric til nwa̱j nibanam aweh tak i takꞌanic wili: Chaꞌn tak chi xa jenaj ok chic wach akꞌorbal tak ru̱cꞌ chaj bih nawa̱j akꞌorom chawach tak. Maꞌ ok reꞌ i chꞌakoj i̱b ru̱cꞌ take rehreh wach noꞌjbal eriyew rajawric chaxilac tak, reꞌ laꞌ hat-tak chaꞌn tak chi xa jenaj ok wach anoꞌjbal tak ru̱cꞌ chaj bih nacapaj tak on chaj bih nakꞌor chawach tak. Ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌacharic enaꞌn tak, etiwihꞌic tak pan jenaj manlic wach cꞌuxlis chawunchelal tak. c  A Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chatik juꞌ richoporic acꞌux tak chiri̱j i Dios reꞌ xyukꞌunic cho aweh tak reh chi na̱wihꞌic tak pan jenaj wach cꞌacharic chꞌi̱l i rAcꞌu̱n, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh manlic Ajabe̱s chi kana̱. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ maj reꞌreꞌ til riban chi nmanlajic wach i nicꞌ nimal rikꞌor chi naribanam. Reꞌ ribiral i jenaj nim wach chꞌakoj i̱b wilic chi quixilac take aj niminel ar Cori̱nto  ;Jeꞌ reꞌ chatik tak juꞌ awihꞌic tak cu rehtal ricuxꞌic wach acꞌacharic tak maj reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌca̱t ritoꞌbem chi na̱tikim tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reh chi nacꞌolok woꞌ chic lok maꞌxta ok jenoꞌ kꞌilo̱j enbanjic chawi̱j tak ruꞌum chi wilic ta nak jenoꞌ cꞌahbilal cꞌahchiꞌca̱t tak.  'Jeꞌ woꞌ, reꞌ Dios xiban chi reꞌ take bano̱j riban i Lokꞌ laj Uxlabal, maꞌxta chic jenoꞌ queh maꞌ ta nak xyeꞌeric woꞌ aweh tak chi ribanaric. Chi awehtꞌalim tak chic chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak yuꞌna wilca̱t tak chi icꞌlic ana̱ tak chi ruyuꞌnjic nachicꞌuhtaj woꞌ chic cho ri̱b i kAja̱w Jesus, reꞌ Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱.  Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, kꞌoro̱j chic aweh tak kuꞌum i hoj aj kꞌorol reh riCꞌuhbal. Reꞌreꞌ xarak tak chic chiri̱j chi coric eh jeꞌ woꞌ xiyew riman ricowil acꞌux chipam animinic tak. [ 1Coric nikꞌor, ruꞌum chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ kAja̱w Dios xa jeꞌ na riyew aweh tak jenaj abihomal, xiyew chic aweh tak riqꞌuihal acuseꞌsbal tak jeꞌ ricab naxiyew woꞌ aweh tak chi wilic anoꞌjbal tak chi rirakmajic chiri̱j riCꞌuhbal, on chi wilic awajawric tak chi rikꞌormojic i riCꞌuhbal. B Hat-tak wich aj niminel, reꞌ hin xa eli̱c woꞌ nitioxej johtok i Dios pa niti̱j niban chawi̱j tak chiwach. Jeꞌ reꞌ niban maj ruꞌum chi reꞌ hat-tak xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ricꞌaxbal xiyew cho i Dios chana̱ tak.  Chi jeꞌ aj wili tinicꞌalenej tak je ru̱cꞌ take kꞌoric wili: Reꞌ ta nak ratoꞌbil chꞌi̱l woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ritioxej johtok i Dios ruꞌum xiban chiqui̱j take aj niminel ar pan tinamit Cori̱nto t ccꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je i hu̱j wili aweh hat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel wilca̱t tak ar pan tinamit Cori̱nto reꞌ namol awi̱b tak chi rilokꞌonjic wach i Dios. Reꞌ hat-tak xatrichih tak chic lok chi hat-tak raj tahkanel i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh xisaksaj woꞌ wach acꞌacharic tak chi na̱woquic tak jenaj chi rinimjic ruꞌ quichꞌi̱l take toco̱m chic aj niminel wilque̱b chi junsut wach acꞌal. Chi kunchelal i hoj reꞌreꞌ enkakꞌor chi reꞌ kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, til reꞌreꞌ i Ajabe̱s chi quina̱ chiꞌnchel take cꞌacharel. 1 _Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ Dios xyukꞌunic wi̱n chi xiripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol reh lokꞌ laj ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ruꞌum nok jeꞌ reꞌ camanic xa̱j chi nanibanam chiwach. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin wichꞌi̱l i wasbe̱s maꞌ So̱stenes, 6|zxusqrQpmljhfea^\WXVRxP9M`K#IGFMBA?p>#;9836530<,*)&Z" Upx;  rsy Najtir cho kꞌi̱j nok cu jaꞌ nanimej ta tak i kAja̱w Jesus, wilic aweh tak reꞌ nak reꞌ noꞌjbal naꞌn tak cho ribanaric xa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ cꞌacharic naꞌn tak ruꞌum nok reꞌ kAja̱w Dios xitzꞌaj chic wach awa̱mna tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel reꞌ xiban chic riti̱n sak chic riban. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios xatricoj tak jenaj chi quixilac take racꞌu̱n rixkꞌu̱n reꞌ sak chic wach quicꞌacharic eh reꞌ tojbal wach mahc wilic nak chana̱ tak ruꞌum i mahc naꞌn tak xesaj chic chana̱ tak. Chiꞌnchel reꞌreꞌ xiban i kaDios ruꞌum chi hat-tak chic aj niminel reh Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban jeꞌ laꞌ woꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho i Lokꞌ laj rUxlabal ku̱cꞌ reh chi narisaksam wach i kacapew-bal eh chi jeꞌ reꞌ enponic chiwach i cꞌacharic enkaꞌn. Curman chi reꞌ take aj niminel enquicꞌuhtaj lok ru̱cꞌ quibano̱j chi reꞌ Dios wilic rilokꞌil chipam quicꞌacharic zrm Jeꞌ woꞌ, reꞌ take aj lekꞌ maꞌxta coquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric chꞌi̱l take ji̱kꞌ quicꞌux chiri̱j rirakmajic bihomal, chꞌi̱l take aj xohcꞌrel, chꞌi̱l woꞌ take sihtinel tak i̱b eh maꞌ holohic ta quikꞌoric chiqui̱j take cas quicha̱kꞌ eh chꞌi̱l woꞌ take makꞌol paꞌ bih wilic queh cas quicha̱kꞌ. Gq Haj xayew aweh tak i kꞌoric kꞌoro̱j cho aweh tak chi reꞌ take maꞌ coric ta wach quinoꞌjbal maꞌxta coquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric? Xiqꞌuic na ti pan acꞌux tak? Til cꞌolok pan acꞌux tak kꞌuruꞌ i kꞌoro̱j chic cho aweh tak reꞌreꞌ eh ma̱coj tak wach chaj bih chic jenoꞌ toco̱m laj cꞌuhbal chiwach i cꞌuhtumaj aweh tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor je aweh tak maj awehtꞌalim tak chic chi coric chi maꞌxta coquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric reꞌ take cꞌacharel reꞌ jeꞌ wili quiwi̱ꞌ: Reꞌ cꞌoyomal riban ruꞌum chi xa tunlic chi cꞌacharic, reꞌ aj yeꞌol quilokꞌil take tiyo̱x, reꞌ richꞌuwaꞌrsaj wach ricaxa̱ra ru̱cꞌ banoj cꞌoyomal, reꞌ take ncaꞌn i cꞌoyomal chi quich winak qui̱b on chi quich ixok qui̱b. [p/Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kꞌe̱ꞌ qꞌuixbilal naꞌn tak nok cꞌahchiꞌ abanam tak tiꞌ queh take cꞌacharel eh jeꞌ woꞌ nok cꞌahchiꞌ woꞌ awelkꞌam tak take. Xa na̱ ruꞌ queh take awas acha̱kꞌ tak aj niminel cꞌahchiꞌ abanam tak tiꞌ cꞌaxic reꞌreꞌ. Til kꞌe̱ꞌ je qꞌuixbilal cꞌahchiꞌ abanam tak! o5Jeꞌ woꞌ, yuꞌna nikꞌor aweh tak chi nok wilic jenoꞌ awolic tak ru̱cꞌ jenoꞌ awas acha̱kꞌ tak aj niminel, reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ xa ricꞌuhtaj aqꞌuixbilal tak. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak wi jenoꞌ awas acha̱kꞌ tak riban tiꞌcꞌaxic aweh tak on xatriwolej tak, ma̱cꞌam tak je ru̱cꞌ aj chꞌukul wach mahc, reꞌ laꞌ kꞌe̱ꞌ tare̱t chi enaꞌn tak, chacuy tak rimahc. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak wi jenoꞌ awas acha̱kꞌ tak aj niminel xelkꞌaj ok jenoꞌ paꞌ bih aweh tak. :nmJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nibiraj aweh tak i wili: Haj nchalic aweh tak i noꞌjbal naꞌn tak nok wi hab wach jenoꞌ aweh tak riwolej ri̱b ru̱cꞌ jenoꞌ ras richa̱kꞌ aj niminel, ar chic no̱j ru̱cꞌ i aj chꞌukul wach mahc jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel, ilbal reh hab wach i coric rikꞌor? Reꞌ noꞌjbal naꞌn tak reꞌreꞌ maꞌ holohic ta soꞌ maj cꞌahchiꞌ acana̱b tak chi reꞌ jenoꞌ aj chꞌukul wach mahc maꞌ reꞌ ta aj niminel reh Dios cꞌahchiꞌ richꞌukbic wach aweh i cꞌaxquilal nacꞌul tak pan animinic tak. umcReꞌ hin cꞌahchiꞌ nikꞌorom je aweh tak i ricorquil wili reh chi reꞌ hat-tak nacharak tak chiri̱j i ricorquil, enoquic cho aqꞌuixꞌic tak ruꞌum chi maꞌ reꞌ ta riwi̱ꞌ i noꞌjbal cꞌahchiꞌca̱t tak chi cu reꞌ cu̱cꞌ take aj chꞌukul wach mahc maꞌ reꞌ ta aj niminel take to̱j tak chi ritikꞌinjic wach paꞌ bih acꞌaxquilal tak. Ru̱cꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ nacꞌuhtaj tak lok chi xa jeꞌ nchel chaxilac hat-tak maꞌxta jenoꞌ aj niminel wilic rinoꞌjbal chi ritikꞌinjic wach jenoꞌ cꞌaxquilal nwuctic chaxilac tak. Ma̱ban tak reꞌreꞌ. Reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi chaxilac hat-tak wilic take aj niminel wilic quinoꞌjbal eh etiquitoꞌbej tak ru̱cꞌ paꞌ bih acꞌaxquilal tak enwihꞌic. `l9Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ hat-tak wilic acꞌaxquilal tak on awolic tak ru̱cꞌ jenoꞌ awas acha̱kꞌ tak aj niminel maꞌ curman ta chi na̱wojic tak cu̱cꞌ take aj chꞌukul wach mahc maꞌ reꞌ ta aj niminel take, xa hab laꞌ wach chaxilac tak eriban chi erichꞌuk wach acꞌaxquilal tak reꞌreꞌ, to̱b ta laꞌ jeꞌ ru̱cꞌ take awas acha̱kꞌ tak reꞌ nawilow tak chi maꞌxta ti quiwaꞌric chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ holohic i chꞌukuj wach kꞌoric encaꞌn chi quiwach take aj chꞌukul wach mahc maꞌ reꞌ ta aj niminel take. LkTil pa ricorquilal, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi reꞌ hoj ritinami̱t i Dios maꞌ xa reꞌ ta take tinamit nakachꞌukum wach quimahc jeꞌ laꞌ woꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios eh wi awehtꞌalim tak chi jeꞌ reꞌ, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi reꞌ hat-tak maꞌ cꞌahchiꞌ ta acojom tak awajawric reꞌreꞌ ru̱cꞌ ritikꞌinjic wach take paꞌ bih cucꞌ tak wach cꞌaxquilal nwihꞌic chipam acꞌacharic tak yuꞌna? 0jYJeꞌ woꞌ chic, maꞌ niqꞌuic pan acꞌux tak chi reꞌ hoj ritinami̱t i Dios pan jenaj kꞌi̱j nakakꞌatbic kꞌoric chi quina̱ take tinamit wilque̱b china̱ acꞌal wili. Wi jeꞌ reꞌ nakaꞌnam maꞌ riyew ta ri̱b chi reꞌ hat-tak no̱j ayew tak chaj bih tꞌuch acꞌaxquilal tak chi quiwach take aj chꞌukul wach mahc reꞌ maꞌ nquiyohbalej ta wach i Dios. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hat-tak ru̱cꞌ anoꞌjbal tak xiyew i Dios curman chi na̱tikꞌa̱b tak wach chaj bih jenoꞌ tꞌuch acꞌaxquilal noquic cho ru̱cꞌ awas acha̱kꞌ tak aj niminel, maꞌ curman ta chi na̱siqꞌuim tak i quitoꞌbal take aj chꞌukul wach mahc maꞌ reꞌ ta aj niminel. i Maꞌ nponic ta chi niwach nok wilic jenoꞌ cꞌaxquilal chaxilac hat-tak aj niminel ru̱cꞌ jenoꞌ chic awich aj niminel tak eh chi maꞌ naꞌn ta tak canar ritikꞌinjic wach chawibil awi̱b tak, reꞌ chic naꞌn tak napahkaj tak chi toco̱m chic cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel entikꞌinic wach aweh tak acꞌaxquilal tak reꞌreꞌ. Chaweh hat-tak maꞌ riban ta chi reꞌ acꞌaxquilal tak enacꞌam tak je chiwach jenoꞌ aj chꞌukul wach mahc china̱ acꞌal wili. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj wi reꞌ aj chꞌukul wach mahc maꞌ reꞌ ta aj niminel, reꞌreꞌ maꞌ riyohbalej ta wach i Dios. xhi Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj maꞌxta jenoꞌ kakꞌorbal chi quina̱ take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta take aj niminel xa reꞌ cꞌolok pan kacꞌux chi reꞌ Dios rehtꞌalim chaj bih chꞌukuj kꞌoric naribanam chi quina̱ ru̱cꞌ ribanaric i mahc ncaꞌn chiwach. Reꞌ cok aj niminel reꞌ riban i cꞌahbilal laj noꞌjbal chaxilac tak, chaꞌn tak ru̱cꞌ jeꞌ ricab i tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j narikꞌor chi jeꞌ wili:“Chawesaj tak je chaxilac tak i cꞌacharel reꞌ maꞌ holohic ta nbanic, nqui rikꞌor. Jeꞌ aj reꞌ nikꞌor je aweh tak chiri̱j jenoꞌ aj niminel maj curman chi jeꞌ reꞌ naribanaric reh, reh chi maꞌ eta rinih take toco̱m chic cꞌacharel ru̱cꞌ i mahc cꞌahchiꞌ ribanam.g5 Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ naxnikꞌor aweh tak chi maꞌ hab ta wach aj u̱cꞌ na̱tuna̱b awi̱b tak, maꞌ xinkꞌoric ta chiqui̱j take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta take aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chaj bih rajawric nikꞌorbal wilic i hin chi quina̱ take reꞌ chi enikꞌor je aweh tak chi ma̱tuna̱ꞌ awi̱b tak cu̱cꞌ? Haj cok wilic til wilic kakꞌorbal chi quina̱ chi nakakꞌilim take, reꞌ take kich aj niminel wilque̱b chi kaxilac reꞌ quibanic take cꞌahbilal jeꞌ ricab xnikꞌor chic lok aweh tak. ]f3 Maꞌxta, maꞌ jeꞌ ta reꞌ. Reꞌ hin xnitzꞌihmbaj aweh tak chi maꞌxta atuna̱b awi̱b tak cu̱cꞌ take cꞌacharel toco̱m quinoꞌjbal xa reꞌ laꞌ maꞌ xinkꞌoric ta chiqui̱j take maꞌ reꞌ ta take aj niminel, chiqui̱j laꞌ take cꞌacharel reꞌ nquitzꞌak qui̱b chi aj niminel take xa reꞌ laꞌ ruꞌ xa cu suk woꞌ queh ribanaric take mahc wili: Reꞌ ribanaric cꞌoyomal ru̱cꞌ xa hab wach u̱cꞌ, reꞌ ribanaric ji̱kꞌ cꞌuxlis chiri̱j rirakmajic bihomal, reꞌ riyeꞌeric quilokꞌil take tiyo̱x, reꞌ sihtinic tak i̱b, reꞌ banoj tak xohcꞌsonic i̱b chꞌi̱l woꞌ banoj tak lekꞌ. Cu̱cꞌ take nquitzꞌak qui̱b chi aj niminel take eh cu jeꞌ reꞌ noꞌjbal ncaꞌn, reꞌ hat-tak xa ta nak pan jenoꞌ ni̱m enatuna̱ꞌ awi̱b tak cu̱cꞌ chi ribanaric awaꞌ aha̱ꞌ tak quichꞌi̱l. 'eG Naxnitzꞌihmbaj je aweh tak reꞌreꞌ, maꞌ xinkꞌoric ta chiri̱j chi reꞌ hat-tak maꞌ eta chic riban chi enakꞌoꞌrej tak chiꞌnchel cꞌacharel maꞌ reꞌ ta take aj niminel. Coric, chi quixilac take ruꞌ wilic woꞌ ncaꞌn ribanaric i cꞌoyomal. Wilic woꞌ take cꞌacharel reꞌ ji̱kꞌ quicꞌux chiri̱j rirakmajic quibihomal. Wilic woꞌ take cꞌacharel reꞌ kꞌe̱ꞌ suk queh relkꞌjic i cas quicha̱kꞌ eh wilic woꞌ take cꞌacharel kꞌe̱ꞌ suk queh rilokꞌonjic wach take tiyo̱x. Raj laꞌ hin maꞌ xinkꞌoric ta chiqui̱j take cꞌacharel reꞌreꞌ maj wi til ta nak coric chi maꞌ eta chic nakꞌoꞌrej tak on enawilow tak quiwach take cꞌacharel aj mahc take, ra̱j nak rikꞌorom chi reꞌ hat-tak curman nak chi na̱welic tak je china̱ acꞌal. d  Najtir chic cho soꞌ, reꞌ hin xnitzꞌihmbaj je aweh tak jenaj chic hu̱j reꞌ xnikꞌor je wi̱ꞌ aweh tak chi reꞌ hat-tak maꞌ eta riban chi enatuna̱ꞌ awi̱b tak cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ suk queh ribanaric i cꞌoyomal. c#Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nankanimej wach i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa, riwi̱ꞌ chi keh chi ar maꞌ nkacꞌux ta i caxlan wiꞌc jeꞌ ru̱cꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ sipsbal wach, jeꞌ woꞌ riwi̱ꞌ chi keh hoj aj niminel chi nakacꞌacharic ru̱cꞌ sakil wach noꞌjbal eh jeꞌ woꞌ ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis. Jeꞌ woꞌ, riwi̱ꞌ chi keh chi nakacꞌacharic chi maꞌ reꞌ ta cꞌahbilal chꞌi̱l i noꞌjbal pokꞌbal xaꞌaw wilic cho pan ka̱mna. bReh chi maꞌeta ncꞌuluric chi jeꞌ reꞌ chaxilac tak, chaꞌn tak jeꞌ ricab naꞌn tak chipam i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal nanatikꞌa̱ꞌ tak i caxlan wiꞌc maꞌ sipsimaj ta wach. Pe̱t, nawesaj tak lok chiꞌnchel ikꞌo̱m reꞌreꞌ, rehtalil chi maꞌ wilic ta jenoꞌ aj mahc chaxilac tak. Chiri̱j reꞌreꞌ, toco̱m chic caxlan wiꞌc natikꞌa̱ꞌ tak reꞌ maꞌ cojo̱j ta chipam ikꞌo̱m sipsbal wach. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn i hat-tak, chawesaj tak lok chaxilac i cꞌahbil laj noꞌjbal noquic cho eh sak ok wach anoꞌjbal tak maj reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xquimic chiki̱j chi cuybal reh kamahc. Reꞌ aj i quimic xicꞌul i Jesus no̱j riban jenaj wach chꞌi̱l jeꞌ ricab xcꞌuluric cho najtir kꞌi̱j ar Eji̱pto nok reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquiyew chi cansjic i me̱ꞌ pan quijelow-bal chi cuybal reh quimahc. ^a5Reꞌ hat-tak maꞌ riban ta chi enanimsaj awi̱b tak chi cꞌahchiꞌ akꞌorom chi wilic anoꞌjbal tak eh chi cꞌahchiꞌ woꞌ ayeb tak kꞌab chi jenoꞌ cꞌacharel eritik juꞌ i cꞌahbilal cꞌahchiꞌ ribanam chaxilac tak. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic memil aweh tak chi maꞌ narak ta tak nechꞌ ok chiri̱j chi junpech i sakombal wach kꞌoric rikꞌor chi jeꞌ wili: “Reꞌ nechꞌ chi ikꞌo̱m ncojoric chi xilac rikꞌoril caxlan wiꞌc, risipsaj wach chiꞌnchel i kꞌo̱r reꞌreꞌ, nqui rikꞌor. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ acana̱b tak chi wilic cꞌahbilal chi xilac acomonil tak, chiꞌnchel acomonil hat-tak ewoꞌ nquinih qui̱b chi ribanaric cꞌahbilal reꞌreꞌ. `7Chawesaj tak je cꞌacharel reꞌreꞌ chaxilac tak reh chi enesmejic lok i mahc xoquic cho chaxilac tak reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ chacana̱ꞌ tak chi reꞌ ricꞌacharic i cꞌacharel reꞌreꞌ encahnic chi rehquen rajawric aj Yahm. Ru̱cꞌ aj chaj bih enbanaric reh ruꞌum aj Yahm, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ wi xicapaj ri̱j chi maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌ ribanam, ericana̱ꞌ i ribanaric i mahc reꞌreꞌ eh jeꞌ reꞌ nasoljok cho i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus encoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi quina̱ take aj mahc. Reꞌ banol reh cꞌahbilal laj
noꞌjbal curman chi naresmejic
lok quixilac take aj niminel a_;Reꞌ hat-tak reꞌ wilic awu̱cꞌ tak i rajawric i kAja̱w Jesus ruꞌum chi hat-tak aj niminel reh, chamol awi̱b tak eh jeꞌ ricab chi wilqui̱n ta nak awu̱cꞌ tak chi naꞌlic wi̱n, reꞌ wili chaꞌn tak: ^Jeꞌ aj nak reꞌ xaꞌn tak reh cꞌacharel reꞌreꞌ, raj laꞌ ruꞌum chi maꞌ xaꞌn ta tak chi jeꞌ reꞌ, yuꞌna tob ta maꞌ wilqui̱n ta chaxilac tak chi naꞌlic wi̱n reꞌ nicapew-bal til wilic awu̱cꞌ tak eh reꞌ wili nikꞌor je aweh tak reh chi na̱wehtꞌalim tak chaj bih ra̱j banaric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ ribanic i cꞌahbilal reꞌreꞌ: 9]keh reꞌ hat-tak reꞌ tikꞌoric tak chi til wilic anoꞌjbal tak, maꞌxta bih cꞌahchiꞌ akꞌorom tak reh. Reꞌ hat-tak naxawilow nak tak i cꞌahbilal reꞌreꞌ, til xtiꞌbic nak acꞌux tak ruꞌum i cꞌahchiꞌ ribanaric reꞌreꞌ eh xakꞌor nak tak reh cꞌacharel chi jaꞌ eta pe chic riban chi erituna̱ꞌ ri̱b awu̱cꞌ tak chi niminic wi maꞌ xikꞌor chi maꞌxta chic ribanam ribanaric i mahc reꞌreꞌ. \ 9Yuꞌna nwa̱j kꞌoric chiri̱j i wili: Wilic take cꞌahchiꞌ quicꞌulic kꞌorok wi̱n chi chaxilac hat-tak aj niminel ar Cori̱nto wilic jenaj balcꞌuxquilal cꞌahchiꞌ ricꞌuluric reꞌ xa ta nak chi quixilac take cꞌacharel maꞌ quilokꞌonic ta wach i kAja̱w Dios nbirmijic ribiral chi nbanaric. Jeꞌ reꞌ ajic chaxilac hat-tak wilic jenaj i cꞌahchiꞌ rehqꞌuenem cok i ricab ritu̱t [Jeꞌ reꞌ ajic nwa̱j niponic awu̱cꞌ tak eh naquinponok ar, xa qui̱b woꞌ wach i camanic nicapaj ribanaric awu̱cꞌ tak. Jenaj queh camanic reꞌreꞌ nanibanam chaxilac tak, reꞌ kꞌorel nicꞌ wach wilca̱t tak. Wi maꞌ cꞌahchiꞌ ta ajalam tak wach anoꞌjbal tak, reꞌ hin nawojic ca̱t tak nikꞌilim chi cow jeꞌ ricab tanlic chiwi̱j chi nanibanam chi hin raj kꞌorol i Dios. Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ hat-tak xajal tak chic wach anoꞌjbal, reꞌ hin nanikꞌoric awu̱cꞌ tak ru̱cꞌ chꞌublic wach kꞌoric eh nawilom woꞌ tak chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak chipam rinimjic i kAja̱w Jesus.JZ Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ nanirakam wi̱ꞌ chiri̱j wi til coric chi jeꞌ reꞌ, reꞌ i wili: Reꞌ take cꞌacharel quikꞌoric chi wilic cu̱cꞌ i rajawric i Dios xa reꞌ laꞌ maꞌ ncaꞌn ta woꞌ haj wilic i rikꞌor, reꞌ take reꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ i Dios wilic chi quina̱ chi kꞌatal kꞌoric. =Yseh chi xnitakꞌa̱ꞌ je Timote̱yo awu̱cꞌ tak ruꞌum chi quinyoꞌjic chawach tak, xa reꞌ laꞌ hin nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ nicapew-bal. Reꞌ hin xa loqꞌuil wilqui̱n ponok chaxilac tak wi laꞌ reꞌ Dios xiyew kꞌab wi̱n chi jeꞌ reꞌ eniban. Naquinponok chaxilac tak cu reꞌ aj ruꞌ nanicojom rehtal wi reꞌ take cꞌacharel quikꞌoric chi nimak quiwach chiwach i Dios til na woꞌ wehtꞌalim wi til coric chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ eh wi til coric chi yeꞌo̱j rajawric quikꞌorbal ruꞌum i rUxlabal i Dios. ZX-Yuꞌna chi maꞌ nawilow ta tak chic niwach, wilic aweh tak jeꞌ ru̱cꞌ xa nquinimsaj chic qui̱b ru̱cꞌ quinoꞌjbal cꞌahchiꞌ quicapam chi reꞌ hin maꞌxta chic nisoljic je chi awiliric tak =Wseh chi atobjic tak chi enaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ, cꞌahchiꞌ woꞌ nitakꞌa̱b je awu̱cꞌ tak i Timote̱yo reꞌ tiꞌ nwicꞌraj eh til jeꞌ wacꞌu̱n nok wilic chi niwach. Reꞌreꞌ til chꞌiquem cꞌuxlis woꞌ chi ribanaric haj wilic i camanic nikꞌor reh chi nariban chipam ricamaj i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Naponok awu̱cꞌ tak i Timote̱yo, reꞌreꞌ ru̱cꞌ narikꞌorom aweh tak naribanam chi encꞌulic woꞌ chic pan acꞌux tak nicꞌ wach i cꞌacharic xniban cho chawach tak reꞌ xawilow tak wi̱ꞌ chi reꞌ hin til hin takꞌamaj ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ riwi̱ꞌ nicꞌacharic reꞌreꞌ maꞌ xa ta awu̱cꞌ tak xnicꞌuhtaj chi na̱cꞌamam tak tzꞌeht reh jeꞌ laꞌ woꞌ cu̱cꞌ take toco̱m chic kas kacha̱kꞌ kich aj niminel reꞌ wilque̱b xa paꞌ tinamit quinpon wi̱ꞌ chi cꞌuhbalanic. Reꞌ riwi̱ꞌ rojic i maꞌ Lu̱ꞌ ar Cori̱nto HV Jeꞌ reꞌ ajic chi wilqui̱n aj chi jeꞌ hin awaja̱w tak chipam rinimjic i Jesus, til nipahkaj aweh tak i atoꞌbil chi chacꞌam tak tzꞌeht reh ninoꞌjbal niban chi rinimjic i Jesus fUECꞌolok pan acꞌux tak i wili: Chi reꞌ hin, hin takꞌamaj ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi rikꞌormojic aweh tak i maꞌ birimaj ta laj ribiral chiri̱j, reꞌ hin maꞌ xa ta xniban wi̱b chi pe̱t xinkꞌoric aweh tak i ribiral reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ xincahnic chi jeꞌ na hin awaja̱w tak pan animinic maj to̱b ta qꞌuihal take xquitik juꞌ cꞌuhtunic chiri̱j i Jesus awu̱cꞌ tak, reꞌ cꞌuhbalanic xniban i hin reꞌ aj reꞌ xbanic reh chi xacꞌul tak i acꞌ cꞌacharic reꞌ yeꞌo̱j aweh tak ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. T7Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, chiꞌnchel cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak wili maꞌ reꞌ ta reh esbal aqꞌuixbilal tak ruꞌum reh noꞌjbal naꞌn tak. Maꞌ jeꞌ ta reꞌ, cꞌahchiꞌ laꞌ nikꞌorom toꞌbal aweh tak reh chi encorjic wach anoꞌjbal tak. Jeꞌ reꞌ niban ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak chi xa jeꞌ chic hat-tak cu̱cꞌ wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach. :Sm Jeꞌ woꞌ, nancaꞌn woꞌ maꞌ holohic ta laj kꞌoric chiki̱j jotꞌbal reh kacamaj, reꞌ hoj nkacꞌuꞌlej take ru̱cꞌ holohic laj kꞌoric maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ wolinic i̱b. Coric nikꞌor, cu yuꞌna chi kꞌi̱j wilic take cꞌacharel kojquicoj chi maꞌxta bih hoj camaj wi̱ꞌ chi quiwach xa jeꞌ na nchel hoj mokꞌal pan nakꞌ quiwach on xa jeꞌ na ricab hoj chꞌuwaꞌ njotzoric lok chiwach jenoꞌ paꞌ bih chꞌuwaꞌ wach on muꞌk riban. Reꞌ ricꞌamaric tzꞌeht reh riwi̱ꞌ
i cꞌacharic riban i maꞌ Lu̱ꞌ VR% Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hoj maꞌ hab ta wach enkꞌoric chiki̱j chi xojtoꞌbjic, xojcamanic laꞌ chi cow chi molbal wach katzꞌa̱k reh take paꞌ bih ncamanic keh chipam i kacamaj chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios. Chipam i kacamaj reꞌreꞌ chiꞌnchel wach nkacꞌul. Wilic pech nkacꞌul katzꞌujuric cuꞌum take tinamit, xa reꞌ laꞌ hoj maꞌ nkacꞌuꞌlej ta take, chi jelow-bal laꞌ reꞌreꞌ nkaꞌn johtok kati̱j chiwach i Dios reh chi nariqueteljic cho quiwach ru̱cꞌ quicuseꞌsjic. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ nkaꞌn, nakojsiqꞌuiric laꞌ woꞌ chi ribanaric tiꞌcꞌaxic keh, reꞌ hoj xa nkacuy woꞌ ransil eh xa nwihꞌic woꞌ kakꞌunil ru̱cꞌ take paꞌ bih nbanjic keh. Jeꞌ reꞌ ajic, til jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ chawach tak maj qꞌuihal aweh tak quikꞌoric chi reꞌ hoj maꞌxta soꞌ kanoꞌjbal ruꞌum nok reꞌ ricamaj i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cꞌahchiꞌ kaꞌnam. Tzꞌa̱b ruꞌ chawi̱j tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ nakꞌor tak nok nakꞌor chi nanimej tak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, til laꞌ napahba̱ꞌ awi̱b tak chi wilic anoꞌjbal tak ruꞌum. Jeꞌ woꞌ chic, wilic woꞌ aweh tak quikꞌoric chi reꞌ hoj maꞌxta soꞌ kajawric chi ribanaric ricamaj i Jesus eh tzꞌa̱b ruꞌ chawi̱j hat-tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ nakꞌor tak, til naqꞌuihsaj laꞌ awi̱b tak chi til wilic awu̱cꞌ tak i rajawric i Dios. Jeꞌ woꞌ chic, til nacapaj chi kꞌe̱ꞌ alokꞌil tak, xa reꞌ laꞌ chic nok wilic take jeꞌ reꞌ nquicapaj chiki̱j, chaweh hat-tak tare̱t chi maꞌ eta nquiyew kalokꞌil. FO Raj chawach hat-tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ kawi̱ꞌ. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom, reꞌ i wili: Chawach tak, reꞌ Dios ru̱cꞌ ribanaric chi reꞌ hoj reꞌ xojripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol riCꞌuhbal maꞌ hab ta wach enyeꞌbic kawaꞌric on kalokꞌil, xiban chi jeꞌ na hoj quicab take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ quicꞌamaric je chi quiwach take cꞌacharel reh chi quiseꞌljic on reh chi quiꞌilmijic naquicansjic cuꞌum take joskꞌ laj chicop. Til coric nikꞌor, chawach tak reꞌ hoj maꞌxta soꞌ kawaꞌric on kalokꞌil chi quiwach take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal, maꞌ woꞌ chi quiwach take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios wilque̱b ar pan taxa̱j. N Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chi niwach i hin maꞌ holohic ta naꞌn tak nok nacapaj tak chi chiꞌnchel chic xarak tak chiri̱j chipam rinimjic i Dios. Ru̱cꞌ i noꞌjbal reꞌreꞌ, til naꞌn awi̱b tak chi jeꞌ chic hat-tak biho̱m jeꞌ ru̱cꞌ ricapaj chi wilic chic chiꞌnchel reh, on chi nim awach tak pan niminic eh chi wilic woꞌ awajawric tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ kꞌatal kꞌoric ricꞌraj ri̱b chi nim wach eh chi wilic woꞌ rajawric. Ruꞌum aj reꞌ nacapaj tak chi reꞌ hoj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios maꞌ nim ta kawach eh chi maꞌxta woꞌ chic hoj camaj aweh tak. Jeꞌ ta nak chic reꞌ awi̱ꞌ pan animinic tak eh chi jeꞌ ta nak chic ricab riwaꞌric jenoꞌ aj kꞌatal kꞌoric awaꞌric tak, reꞌ hoj reꞌ xojritakꞌa̱ꞌ i Dios chi aj kꞌorol reh riCꞌuhbal, raj rikꞌorom chi reꞌ hoj xojcahnic chi hoj aj toꞌo̱l chawach tak kꞌuruꞌ! "M=Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi ma̱nimsaj awi̱b tak chiqui̱j take awaj tijinel tak maj reꞌ Dios maꞌ hab ta wach xiyew rilokꞌil chi nariqꞌuic ta nak na̱ chi quiwach take chiꞌnchel aj niminel. Cꞌolok woꞌ pan acꞌux tak chi wi jenoꞌ aweh tak wilic rinoꞌjbal chi ribanaric ricamaj i Dios, reꞌ woꞌ Dios xyeꞌbic reh. Jeꞌ reꞌ nok wi reꞌ hat-tak naꞌn tak jenaj wach capew-bal wu̱cꞌ chi reꞌ Dios xyeꞌbic aweh tak i noꞌjbal reꞌreꞌ, maꞌ riban ta chi enaqꞌuihsaj awi̱b tak chi xa jeꞌ nchel awu̱cꞌ hat-tak nchalic anoꞌjbal tak. Maꞌ holohic ta ncaꞌn take aj niminel ar Cori̱nto chi nquiquꞌihsam qui̱b xLiWas tak nicha̱kꞌ aj niminel ru̱cꞌ take kꞌoric cꞌahchiꞌ nibanam lok reꞌ hin cꞌahchiꞌ nicojom wi̱b chꞌi̱l i Apo̱los chi rehtalil nicꞌ wach i capewenic na̱banam tak chiqui̱j take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ reꞌ niban reh chi jeꞌ reꞌ etinitoꞌbej tak chi eticꞌacharic tak jeꞌ ricab riwi̱ꞌ rikꞌor ricorquilal i kꞌoric wili:“Ticꞌacharok tak chi coric chi reꞌ acꞌacharic tak maꞌeta rikꞌihtaj ri̱b chiwach i tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Cꞌuhbal, nqui rikꞌor. Wi jeꞌ aj reꞌ naꞌn tak, reꞌ hat-tak maꞌ eta naqꞌuihsaj awi̱b tak ru̱cꞌ rikꞌormojic chi reꞌ aj tijinel cꞌahchiꞌ atahkem tak til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nchol chiwach jenoꞌ chic aj tijinel. K Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi ma̱banlom pe tak ti richꞌukjic kꞌoric china̱ ricamaj jenoꞌ cꞌacharel chi cu jaꞌ nponic ta rikꞌijil ribanjic i chꞌukuj kꞌoric china̱ ruꞌum i kAja̱w Jesus. Cꞌolok pe lok chi reꞌreꞌ enbanic maj cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ narehtꞌaljic hab wach i aj camanom xiban chi coric ricamaj eh hab wach i maꞌxta. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok pononak chic ricꞌuluric reꞌreꞌ, nariyeb lok wach sakom haj wilic i capew-bal xa pan kꞌekom nak wilic cho ruꞌum jenoꞌ cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ chic, nicꞌ paꞌ qꞌuihal take noꞌjbal wilic cho pa ra̱mna jenoꞌ cꞌacharel nariyeb woꞌ lok chi ehtꞌaljic eh chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach richꞌukuric wach ricamaj i cꞌacharel naribanjic ruꞌum i Jesus, narikꞌormojic woꞌ reh chi kꞌe̱ꞌ tare̱t on chi maꞌ tare̱t ta i ricamaj xiban. tJaReꞌ hin til pa ricorquilal, nwicꞌraj wi̱b chi maꞌxta nechꞌ ok nimahc pan wa̱mna xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ ruꞌum ta reꞌ enicapaj chi xa coric ta nak chic niwach chi ribanaric ricamaj i Dios chi raj kꞌorol. Jeꞌ reꞌ nicapew-bal maj reꞌ til nchꞌukbic kꞌoric china̱ i camanic niban wi coric on maꞌ coric wach, til reꞌ i kAja̱w Jesus. LIRuꞌum chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ nicamaj niban, nikꞌor aweh tak i wili: Kꞌi̱j woꞌ, reꞌ hat-tak on reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel nachꞌuk tak kꞌoric china̱ nicamaj xa reꞌ laꞌ i chꞌukuj kꞌoric naꞌn tak reꞌreꞌ xa maꞌxta nechꞌ ok riwaꞌric chi niwach, nqui nikꞌor aweh tak. Xa ta nak woꞌ reꞌ hin chi wibil wi̱b enikꞌor chi reꞌ nicamaj i hin holohic on maꞌ holohic ta ribanaric cꞌahchiꞌqui̱n. HJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi awehtꞌalim tak chic chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ chawach tak, reꞌ hoj aj tijinel nakacojom rehtal i wili: Jeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s richꞌica̱b ricꞌux chiri̱j jenoꞌ aj ilol reh ricamaj nuyuꞌnjic woꞌ chi reꞌ aj camanom reꞌreꞌ naribanam ricamaj chi coric reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach kꞌoro̱j reh ruꞌum ajabe̱s, jeꞌ woꞌ reꞌ ku̱cꞌ i hoj pahbamaj chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, curman woꞌ chi nakaꞌnam kacamaj ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis. G Yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel nwa̱j nikꞌorom aweh tak jeꞌ ricab naticapewenok tak chiki̱j i hoj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ wili capewenic chaꞌn tak: «Reꞌ take wili raj camanom take i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ take reꞌ pahbamaj woꞌ take ruꞌum i Dios chi reꞌ take reꞌ naquibehsenic reh rikꞌormojic riCꞌuhbal chi risakomsjic wach take rinoꞌjbal ruꞌ reꞌ maꞌ sakomomaj ta nak cho wach najtir kꞌi̱j, nqui capewenic chaꞌn tak chiki̱j. bF=Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak, hat-tak chic reh i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ wilic rajawric chana̱ tak, china̱ ruꞌ reꞌ woꞌ Dios wilic cho rajawric.aE;Jeꞌ ricab i hin maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i maꞌ Apo̱los eh chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Luch reꞌ ribihnej woꞌ chi Se̱pas, wilco̱j chi aj toꞌbonel aweh hat-tak ritinami̱t i Dios. Jeꞌ aj woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i nicꞌ nimal xyeꞌeric keh hoj aj niminel china̱ acꞌal wili. Reꞌ Dios xiyew jenaj acꞌ chic kacꞌacharic chi junelic eh ruꞌum reꞌ to̱b ta kojquimok je xa naco̱j woꞌ chic ricꞌaꞌchsam reh chi nakacꞌacharic ru̱cꞌ chi junelic. Chꞌi̱l xnikꞌor lok wili nikꞌor woꞌ chi xa paꞌ bih jaric nkacꞌul chiwach rikꞌijil kacꞌacharic yuꞌna eh jeꞌ woꞌ chꞌi̱l take chaj bih nakacꞌulum johtok chi kawach pan junkꞌat chic cꞌacharic, chiꞌnchel take reꞌ camanel take keh. D/Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi maꞌ hab wach aweh tak rinimsaj ri̱b xa ruꞌum chi cꞌahchiꞌ ritahkem rinoꞌjbal jenoꞌ aj tijinel eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ chic aj tijinel reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyeb rilokꞌil. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ Dios xiyew chic aweh tak chiꞌnchel take aj tijinel reꞌreꞌ reh chi naca̱t quitoꞌbem tak. C3Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ rikꞌor jeꞌ laꞌ woꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili:“Wilic take cꞌacharel nquikꞌor chi til kꞌe̱ꞌ quiwaꞌric ru̱cꞌ quinoꞌjbal
xa reꞌ laꞌ chiwach i kAja̱w Dios maꞌ reꞌ ta soꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ, nqui rikꞌor. tBaJeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta wilic take maꞌ reꞌ ta aj niminel kꞌe̱ꞌ tꞌulic take ru̱cꞌ noꞌjbal reh na̱ acꞌal wili xa reꞌ laꞌ chiwach i Dios xa hamoj memil laj noꞌjbal wilic cu̱cꞌ. Til coric rikꞌor i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios, reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili:“Nok reꞌ take tinamit til xa ncaꞌn chic qui̱b chi til kꞌe̱ꞌ wilic quinoꞌjbal,
reꞌ Dios ricꞌuhtaj queh chi maꞌ jeꞌ ta soꞌ reꞌ narisolqꞌuij pa ri̱j i quinoꞌjbal
maj reꞌ nak nquitikꞌa̱ꞌ wach ribanaric maꞌ nelic ta chi coric chi quiwach, nqui rikꞌor. $AAChawicꞌraj awi̱b tak kꞌuruꞌ maꞌ hab wach ajotꞌ tak ricapew-bal on ma̱jotꞌ woꞌ awi̱b chawibil awi̱b tak ru̱cꞌ i nacapaj chawi̱j tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic aweh tak ricapaj chi reꞌreꞌ til kꞌe̱ꞌ tꞌulic chi reh xa ruꞌum ti ruꞌ chi jeꞌ nak reꞌ nkꞌormojic reh nok jaꞌ reꞌ ta nak aj niminel. Reꞌ cꞌacharel jeꞌ reꞌ ricapaj til nikꞌor reh chicana̱ꞌ ricapewjic reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ chiban chicana̱ꞌ chi reꞌ ok chic i Dios capewenok chiri̱j chi til reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ tꞌulic chi rinimjic i Jesus to̱b ta nchel reꞌ take maꞌ reꞌ ta aj niminel maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ nquicapaj chiri̱j. e@CRuꞌum aj reꞌ til nikꞌor aweh tak chi xa hab wach aweh tak eriyoj quicapew-bal take ritinami̱t i Dios ru̱cꞌ take noꞌjbal riban jeꞌ ricab riyojoric jenoꞌ pa̱t riban jenoꞌ cꞌacharel, reꞌ nbanic reꞌreꞌ til rinimal tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric china̱ ruꞌum reh ribano̱j. Jeꞌ reꞌ naribanaric reh maj jeꞌ ricab chi reꞌ Lokꞌ laj Pa̱t tikꞌimaj chi nariwihꞌic wi̱ꞌ i Dios, til kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ riwi̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna reꞌ yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ ruꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ lo̱kꞌ riwaꞌric eh reꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak yuꞌna. c??Yuꞌna reꞌ chic wili nwa̱j nikꞌorom aweh tak: Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi reꞌ Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios xwihꞌic ar Jerusalen, til ar wihꞌic i Dios naxwihꞌic cho cu̱cꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh nicꞌ paꞌ wach i wihꞌic xiban ar, yuꞌna jeꞌ woꞌ reꞌ i wihꞌic riban awu̱cꞌ i hat-tak aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal til wilic woꞌ pan awa̱mna tak. >9Raj wi reꞌ ricamaj xiban jenoꞌ aj camanom narichꞌukuric wach ruꞌum i Jesus chi maꞌ holohic ta, reꞌ aj camanom reꞌreꞌ maꞌxta ricꞌulum jenoꞌ rico̱ch ruꞌum chi naritzꞌajric acꞌal i ricamaj xiban jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj tzꞌako̱l ntzꞌajric acꞌal ricamaj nanhaꞌric ruꞌum kꞌa̱kꞌ ruꞌum chi maꞌ chiho̱j ta wach camanbal ricoj chi johsonic pa̱t. Wi jenoꞌ aj camanom jeꞌ reꞌ ricꞌul ru̱cꞌ ricamaj, cu ewoꞌ ncoꞌljic ruꞌum i Dios chiwach i kꞌa̱kꞌ naritojoric wi̱ꞌ wach i mahc jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel ricoꞌlej ri̱b chiwach i kꞌa̱kꞌ nkop wi̱ꞌ i ripa̱t to̱b ta woꞌ maꞌ ricoꞌlej ta chic ri̱j take paꞌ bih reh. Reꞌ Dios narisacham wach i cꞌacharel reꞌ nyojbic wach quicapew-bal ritinami̱t ?}8wvpt8rHq4onml,jihuec`][Z{X'TSPL>JCGNEwDBB@>i01 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ jenoꞌ awas acha̱kꞌ aj niminel reꞌ jaꞌ cow ta ricapew-bal chiri̱j i Dios ricꞌraj ri̱b chi xmahcanic ruꞌum i xiban awuꞌum tak xa ruꞌum xatrilow tak chaj bih cꞌahchiꞌca̱t tak, reꞌ hat-tak xatmahcanic tak chiwach awas acha̱kꞌ tak aj niminel reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ xatmahcanic woꞌ tak chiwach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. N/ Ru̱cꞌ i ricꞌuxuric i tiwic kꞌahsamaj chiwach take tiyo̱x, reꞌ hat-tak reꞌ awehtꞌalim tak chic chi cꞌahchiꞌ acꞌuxum tak i tiwic reꞌreꞌ chi maꞌ reꞌ ta yeꞌbal rilokꞌil i tiyo̱x, til na̱banam tak chi reꞌ awas acha̱kꞌ tak aj niminel reꞌ jaꞌ cow ta ti ricapew-bal chi niminic, eriyoj ricapew-bal chiwach i Dios. Chacoj tak rehtal kꞌuruꞌ wi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xquimic woꞌ chiri̱j awas acha̱kꞌ tak reꞌreꞌ, curman woꞌ chi reꞌ hat-tak na̱wicꞌram awi̱b tak chi maꞌ eta nayoj quicapew-bal. '.G Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab wi hab wach jenoꞌ awas acha̱kꞌ tak aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌ cow ta ti ricapew-bal enilbic aweh tak chi tzꞌukulca̱t tak cok nah me̱xa chi wiꞌc chipam jenoꞌ yeꞌa̱b reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i tiyo̱x, reꞌ aj niminel reꞌreꞌ maꞌ eta na ricꞌax woꞌ wach haj wilic i cꞌahchiꞌca̱t hat-tak reꞌ awehtꞌalim tak chaj bih riwi̱ꞌ nok wilca̱t tak cok ar? Til laꞌ jeꞌ reꞌ eriban, reꞌreꞌ ewoꞌ ritijej reh xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta woꞌ chi reh ruꞌ mahc i cꞌahchiꞌ ribanam ruꞌum nok maꞌ rehtꞌalim ta ricorquil, xa ewoꞌ ricꞌux reh i tiwic yeꞌo̱j chi cꞌuxbal. *-M Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ tehlic nak ki̱j chi ricꞌuxuric take tiwic jeꞌ ru̱cꞌ kꞌahsamaj chiwach tiyo̱x, chayohbalej tak awi̱b chi ma̱jotꞌ tak ricapew-bal jenoꞌ aj niminel jaꞌ cow ta ti ricapew-bal ru̱cꞌ i Dios nok reꞌ hat-tak nacꞌux tak i tiwic reꞌreꞌ. C,Til pan coric reꞌ kacꞌacharic, maꞌ cu ruꞌum ta wi enkacꞌux on maꞌ enkacꞌux i cꞌuxbal kꞌahsamaj chiwach i tiyo̱x enponic chiwach i Dios i cꞌacharic enkaꞌn. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ hoj enkacꞌux i tiwic jeꞌ ru̱cꞌ kꞌahsamaj chiwach take tiyo̱x, maꞌ eta kojresaj lok ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ woꞌ, wi maꞌ xkacꞌux i tiwic reꞌreꞌ maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic ekojricoj cok chiwach i Dios. +5Coric ruꞌ chi wilic take juꞌjun kich aj niminel maꞌ til ta nquicoj wach chi reꞌ take tiyo̱x maꞌxta cajawric chi quina̱ take cꞌacharel eh ruꞌum reꞌreꞌ cꞌaxic chi queh chi enquicana̱ꞌ take noꞌjbal wilic cu̱cꞌ chiri̱j take tiyo̱x. Jeꞌ ricab wi reꞌ take reꞌ nquicꞌux tiwic kꞌahsamaj cho chiwach tiyo̱x, pan quicapew-bal nquikꞌor chi reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ chic caꞌnam juneht take ru̱cꞌ i lokꞌonic tiyo̱x nbanjic. Ruꞌum aj reꞌ nanquicꞌux take tiwic jeꞌ ru̱cꞌ kꞌahsamaj chiwach take tiyo̱x, reꞌ quicapew-bal ncahnic chi maꞌ suk tak chic ruꞌum nok nquicapaj chi quimahcanic xa ruꞌum chi xquicꞌux tiwic jeꞌ ru̱cꞌ kꞌahsamaj chiwach jenoꞌ tiyo̱x, to̱b ta woꞌ nak reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta mahc. *)Jeꞌ reꞌ ruꞌ nquikꞌor take tinamit maꞌ reꞌ ta take aj niminel, xa reꞌ laꞌ i hoj aj niminel til kehtꞌalim chi xa jenaj woꞌ Dios wilic eh reꞌreꞌ Ajabe̱s cho chi kana̱. Reꞌ Dios reꞌreꞌ, reꞌ aj tikꞌinel reh chiꞌnchel nicꞌ paꞌ qꞌuihal nkilow wach china̱ acꞌal wili chi wilco̱j woꞌ i hoj pa riman, reꞌreꞌ xiyew kacꞌacharic reh chi nakalokꞌem wach. Jeꞌ woꞌ chic xa jenaj woꞌ i Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱, reꞌ Jesus. Xa ruꞌum woꞌ reh ruꞌ tikilque̱b take chiꞌnchel nicꞌ paꞌ qꞌuihal nkilow wach china̱ acꞌal wili chi wilco̱j woꞌ cok pa riman i hoj. l)QCoric ruꞌ, wilic take quikꞌoric chi qꞌuihleh wach take dios wilic. Wilic quikꞌoric chi wilic take dios quicꞌacharic ar pan taxa̱j eh chi wilic woꞌ wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal. Til ricorquilal chi quiwach take tinamit qꞌuihal woꞌ take dios wilic eh reꞌ take reꞌ nquikꞌor chi reꞌ take dios reꞌreꞌ, ajabe̱s take chi quina̱. Z(-Jeꞌ reꞌ nok chiri̱j i pahkanic xaꞌn tak cho wi̱n kꞌuruꞌ wi jenoꞌ aj niminel eriban chi ericꞌux i tiwic kꞌahsamaj cho chiwach jenoꞌ tiyo̱x, reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi maꞌ riban naho̱l acapew-bal tak chiri̱j reꞌreꞌ, ruꞌum nok kehtꞌalim chi reꞌ take tiyo̱x maꞌxta jenoꞌ cajawric chi kana̱ hoj aj niminel. Haj cok wilic til wilic rajawric xa reꞌ woꞌ i jenaj manlic Dios reꞌ ntakꞌanic cho chi kana̱. $'Amaj reꞌ Dios ruꞌ nehtꞌalanic reh chiꞌnchel chi manlic. Ruꞌum aj reꞌ rehtalil woꞌ chi reꞌ hoj aj nimimel til tiꞌ woꞌ nkicꞌraj ruꞌ. 3&_Jeꞌ woꞌ chic, queh take nquicapaj chi til wilic chic quinoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j chiꞌnchel, reꞌ hin nikꞌor chi jaꞌ chiꞌnchel ta woꞌ rehtꞌalim ;% qYuꞌna nwa̱j je kꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j i pahkanic xaꞌn tak cho wi̱n wi reꞌ hoj aj niminel eriban chi enkacꞌux i tiwic kꞌahsamaj chiwach jenoꞌ tiyo̱x. Pe̱t kꞌoric nwa̱j nikꞌorom chi reꞌ hin wehtꞌalim chi wilic aweh tak jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom: «Reꞌ Dios xiyew chic kanoꞌjbal chi rehtꞌaljic chiri̱j chaj bih ra̱j banaric cu̱cꞌ take tiyo̱x, nqui nquikꞌor. Reꞌ take reꞌ coric nquikꞌor, xa reꞌ laꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom queh chi ru̱cꞌ i quinoꞌjbal wilic reꞌreꞌ, xa kꞌe̱ꞌ chic nquiqꞌuihsaj qui̱b eh maꞌ jeꞌ ta nak reꞌ raj banaric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi jelow-bal nak riqꞌuihsjic ki̱b, reꞌ nak chic quicꞌaxmajic take kas kacha̱kꞌ nakaꞌnam reh chi ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ equikꞌasamric chipam i niminic. N$(Chi wi̱n i hin kꞌe̱ꞌ nak tare̱t chi reꞌ ixok camnak chic ribahi̱l maꞌ eta chic risicꞌ ribahi̱l ruꞌum nok suk camanic eriban chiwach i kAja̱w eh ewoꞌ nwihꞌic chi suk ricꞌux. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili, til nwicꞌraj chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios cꞌahchiꞌ ricojbic pan wa̱mna. # 'Yuꞌna nwa̱j kꞌoric chiqui̱j take ixok camnak chic je quibahi̱l. Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi jenoꞌ ehqꞌuenbe̱s choplic na̱ ruꞌum ricaxarahil nok cu cꞌachlic ribahi̱l, xa reꞌ laꞌ nanquimic je ribahi̱l ncahnic chi tehlic woꞌ chic ri̱j ru̱cꞌ ricꞌacharic wi ra̱j woꞌ chic ribanam caxa̱ra ru̱cꞌ jenoꞌ chic winak. Reꞌ cok ruꞌ wi jeꞌ reꞌ naribanam, reꞌ wili i takꞌanic niyew reh chi naribanam: Aj niminel ok woꞌ reh kAja̱w Jesus i ribahi̱l chisicꞌ. "&Jeꞌ aj reꞌ xa hab wach aweh hat-tak ajabe̱s, xa haj paꞌ wilic i noꞌjbal tare̱t chaweh tak chi banaric ru̱cꞌ awixkꞌu̱n tak reꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak. Jeꞌ reꞌ nok wi jenoꞌ aweh tak ricꞌux nkꞌoric cho chi nariyeb kꞌab chi reꞌ rixkꞌu̱n narisiqꞌuim ribahi̱l, tare̱t woꞌ chi jeꞌ reꞌ eriban. Tzꞌa̱b ruꞌ wi ricꞌux woꞌ nkꞌoric cho chi maꞌxta riyeb kꞌab chi reꞌ rixkꞌu̱n narisiqꞌuim ribahi̱l, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t eriban chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ reꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyeb i rixkꞌu̱n chi suk i camanic eriban chiwach i kAja̱w. !/%Raj nchel wi jenoꞌ ajabe̱s ricꞌraj chi suk wilic ru̱cꞌ ricapew-bal chi naricahnic i rixkꞌu̱n chi xa rutquel ri̱b eh chi ricꞌraj woꞌ chi maꞌ mino̱j ta chipam chi til laꞌ pa ricꞌux nchalic chi jeꞌ reꞌ naribanam ru̱cꞌ i rixkꞌu̱n, reꞌreꞌ jenaj holonquilal cꞌahchiꞌ ribanam ru̱cꞌ i rixkꞌu̱n chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta riyeb kꞌab chi narisiqꞌuim ribahi̱l. q [$Yuꞌna awu̱cꞌ tak chic hat-tak ajabe̱s reꞌ xaꞌn tak cho birinic chiqui̱j take awixkꞌu̱n tak reꞌ maꞌ jaꞌxta quibahi̱l nwa̱j nikꞌorom i wili: Wi jenoꞌ ajabe̱s ricꞌraj chi cꞌahchiꞌ rimahcanic ru̱cꞌ ripitiric i rixkꞌu̱n chi narisiqꞌuim ribahi̱l, chiyew woꞌ kꞌab reh rixkꞌu̱n chi eriban caxa̱ra wi cꞌahchiꞌ rikꞌororic reh chi narisiqꞌuim ribahi̱l. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak ajabe̱s maꞌ cꞌahchiꞌ ta amahcanic tak. R#Chiꞌnchel take kꞌoric xnikꞌor lok wili, xnikꞌor lok chi toꞌbal aweh tak chi maꞌxta bih enkꞌetbic aweh tak chi camanic chiwach i Dios eh chi camanok woꞌ aweh tak chihbal wach haj wilic i cꞌacharic on noꞌjbal kꞌe̱ꞌ tare̱t chaweh tak chi maꞌ eta rikꞌet pan abe̱h tak chi camanic chiwach i Dios. $A"Jeꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn take ixok maꞌxta chic quibahi̱l chꞌi̱l take jaꞌ nquisicꞌ ta quibahi̱l, reꞌ take reꞌ maꞌxta bih narojic wi̱ꞌ ricapew-bal xa chiri̱j laꞌ nicꞌ wach i camanic nacaꞌnam chiwach i kAja̱w Jesus no̱j wi̱ꞌ quicapew-bal eh jeꞌ woꞌ chi ribanaric haj wilic i noꞌjbal nponic chiwach i Jesus. Jeꞌ reꞌ ncaꞌn ruꞌum nca̱j quikꞌahsam qui̱b ru̱cꞌ quicapew-bal chꞌi̱l quicꞌacharic chiwach woꞌ i Jesus. Raj nchel take ixok caxa̱ra chic take maꞌ xa jenaj ta chic nquiyew wi̱ꞌ quicapew-bal ruꞌum nok reꞌ chic take paꞌ bih jaric ncamanic reh china̱ acꞌal wili no̱j wi̱ꞌ ricapew-bal eh jeꞌ woꞌ chi riyew ricꞌux chi riyeꞌeric risukquil ricꞌux i ribahi̱l ru̱cꞌ ribanaric holohic laj noꞌjbal chiwach. `9!Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ take winak caxa̱ra chic take maꞌ xa jenaj ta chic nquiyew wi̱ꞌ quicapew-bal ruꞌum nok reꞌ chic take paꞌ bih jaric ncamanic reh china̱ acꞌal wili no̱j wi̱ꞌ ricapew-bal eh jeꞌ woꞌ chi riyew ricꞌux chi riyeꞌeric risukquil ricꞌux i rehqꞌue̱n ru̱cꞌ ribanaric holohic laj noꞌjbal chiwach. _7 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, til nwa̱j chi reꞌ hat-tak maꞌ chi bih no̱j wi̱ꞌ acapew-bal tak chi capewenic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi wi̱n hin reꞌ winak reꞌ jaꞌ risicꞌ ta ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab, reꞌreꞌ maꞌxta bih narojic wi̱ꞌ ricapew-bal xa reꞌ laꞌ ricapewjic ri̱j chi camanic chiwach i kAja̱w Jesus eh jeꞌ woꞌ chi risicꞌmijic ri̱j haj wilic i noꞌjbal nponic chiwach i Jesus chi naribanam. }sJeꞌ reꞌ nikꞌor maj ruꞌum chi reꞌ na̱ acꞌal wili chꞌi̱l take nicꞌ paꞌ nimal ncojoric on ncamanic xa nicꞌ woꞌ ti yuꞌ narisahchic wach maꞌ riwi̱ꞌ ta chi keh hoj aj niminel chi xa ar chic eno̱j kacapew-bal china̱. +OJeꞌ woꞌ chic nicꞌ paꞌ qꞌuihal hat-tak suk tokꞌic tak ruꞌum chi paꞌ bih jenoꞌ tiꞌ xcaꞌn aweh tak maꞌ no̱j acapew-bal tak china̱ i tiꞌ reꞌreꞌ, chacapaj laꞌ tak chi xa tꞌuch chic ro̱k kacꞌacharic wilic chi camanic chiwach i Dios. On wi wilic aweh tak xa suk chic pa ricꞌux ru̱cꞌ jenoꞌ paꞌ bih holonquil xacꞌul pan acꞌacharic tak reꞌ woꞌ reꞌ chacapaj tak. Jeꞌ woꞌ, hab wach aweh tak cꞌahchiꞌ rilokꞌom take paꞌ bih reh chiban chi xa jeꞌ maꞌ reꞌ ta ok reh take paꞌ bih wilic, reh chi maꞌ xa ar ta chic eno̱j ricapew-bal china̱ eh chiban woꞌ chi jeꞌ maꞌxta ru̱cꞌ take paꞌ bih wilic reh. c?Yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel jenaj woꞌ chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom aweh tak: Reꞌ kacꞌacharic i hoj china̱ acꞌal wili chi camanic chiwach i Dios cꞌahchiꞌ ritꞌuchbic ro̱k. Ruꞌum aj reꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ hab wach wilic rehqꞌue̱n on ribahi̱l maꞌ riban chi reꞌreꞌ enpitbic reh chi naricamanic chiwach i kAja̱w Jesus, chiban laꞌ chi camanok chiwach i Dios jeꞌ ricab nok cu jaꞌ riban ta nak cho caxa̱ra. $ARaj nchel wi jenoꞌ qꞌuijol maꞌ raj ta ricꞌamam na̱ reꞌ xnikꞌor chi maꞌxta risiqꞌuim rehqꞌue̱n xa maꞌ mahc ta woꞌ chi reh eh jeꞌ woꞌ, wi reꞌ jenoꞌ kꞌahxok ra̱j risiqꞌuim ribahi̱l xa maꞌ mahc ta woꞌ chi reh. Haj cok wilic nwa̱j nikꞌorom chi nok: Wi jenoꞌ kꞌahxok on qꞌuijol naribanam caxarahil, chi kawach johtok wilic queh yohbalil ruꞌum take tiꞌcꞌaxic narichalic. Ruꞌum aj reꞌ chi pitbal nak reh chi reꞌ take reꞌ maꞌ eta nquicꞌul reꞌreꞌ, reꞌ hin xnikꞌor chi jenoꞌ cꞌacharel xa cu rutquel pe ri̱b, kꞌe̱ꞌ nak tare̱t chi encahnic chi maꞌ eta risicꞌ ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab. A{Tzꞌa̱b ruꞌ hab wach ribacꞌam chic ri̱b pan caxarahil chi cꞌacharic ru̱cꞌ jenoꞌ ixok, maꞌ ricapaj chic richꞌakaric ri̱b ru̱cꞌ rehqꞌue̱n. Jeꞌ woꞌ, hab wach jenoꞌ cꞌacharel xa cu rutquel pe ti maꞌ ricapaj risiqꞌuiric rehqꞌue̱n, cahnok chi xa rutquel woꞌ chi cꞌacharic. SJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum reh take cꞌaxquilal naricꞌuluric johtok chiwach take kꞌi̱j wili, reꞌ wili noꞌjbal nikꞌor aweh tak: Kꞌe̱ꞌ tare̱t chi reꞌ take kꞌahxokak chꞌi̱l take qꞌuijolak reꞌ xa cu cutquel pe equicahnic chi maꞌ eta nquisicꞌ quibahi̱l on chi maꞌ eta nquisicꞌ quehqꞌue̱n. Yuꞌna chiri̱j chic apahkanic tak chiri̱j quicꞌacharic take ixkꞌun reꞌ maꞌ jaꞌxta quibahi̱l on take acꞌun maꞌ jaꞌxta quehqꞌue̱n nwa̱j nikꞌorom aweh tak i wili: Nok reꞌ kAja̱w Jesus xwihꞌic china̱ acꞌal wili maꞌ xicana̱ꞌ ta jenoꞌ cꞌuhbal keh reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ cꞌacharic nacaꞌnam take kꞌahxokak chꞌi̱l take qꞌuijolak. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak wili til coric wach eh til ricꞌul chi enachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j. lQJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ chi kajuꞌjunal i hoj aj niminel reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach kawi̱ꞌ naxojrimol cho i kAja̱w Dios chi xojniminic, wi nchel hoj caxa̱ra on xa kutquel peꞌ ki̱b, wi nchel hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel on maꞌxta. On wi nchel wilic keh chopo̱j quina̱ chi aj camanom take on wi nchel wilic maꞌ chopo̱j ta quina̱ chi aj camanom take, kojwihꞌok tak chi jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach kawi̱ꞌ naxkanimej i Dios. s_Chaj waꞌric nanikꞌor aweh tak chi reꞌ chic i Dios nehchenic aweh tak? Reꞌ hin nikꞌor reꞌreꞌ ruꞌum nok naxitakꞌa̱ꞌ cho Jesus chi nariquimic chawi̱j tak, reꞌreꞌ xa jeꞌ na nchel xitoj chic awach tak chi xiban chi awaj ehchenel tak chic. Ruꞌum aj reꞌ ma̱min chic awi̱b tak chi riꞌsil cajawric take aj cꞌamol be̱h reꞌ nquikꞌor aweh tak chi cu wilic take toco̱m chic noꞌjbal raj banaric reh chi reꞌ anoꞌjbal hat-tak enponic chiwach i Dios. eCJeꞌ reꞌ nikꞌor chi enaꞌn tak maj hab wach jenoꞌ cꞌacharel cu choplic na̱ ru̱cꞌ cow laj camanic naxmoloric cho ruꞌum i Dios chi naribanam chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ tehlic chic ri̱j chi lokꞌonic on chi camanic chiwach i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ, hab wach i cꞌacharel tehlic ri̱j naxmoloric cho ruꞌum i Dios chi naribanam chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n reꞌreꞌ no̱j riban chi jeꞌ na chic choplic quina̱ chi camanic xa reꞌ laꞌ ruꞌ ru̱cꞌ chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maj reꞌ chic reꞌ aj ehchenel reh ricꞌacharic. lQJeꞌ woꞌ chic, wi jenoꞌ aweh hat-tak aj niminel chopo̱j cho ana̱ tak chi aj camanom naxanimej i kAja̱w Jesus, maꞌ ticapewenic chiri̱j reꞌreꞌ. Reꞌ cok ruꞌ wi xatesmejic ok nchel chipam i wihꞌic chi chopo̱j ana̱ chi camanic, chaniqꞌuej woꞌ akꞌi̱j chi na̱cahnic chi maꞌ choplic ta chic ana̱ ruꞌum aj ehcham camanic. KChi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel nikꞌor je aweh tak chi chatik tak juꞌ acꞌacharic tak reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach acꞌacharic tak reꞌ xapꞌut tak ribanaric naxatrimol tak cho i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n, wi reꞌ nchel cꞌacharic naꞌn tak ru̱cꞌ i noꞌjbal nkaꞌn i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel on ru̱cꞌ i noꞌjbal ncaꞌn take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. b=Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak chi na̱banam tak maj reꞌ til wilic rilokꞌil maꞌ reꞌ ta nchel wi reꞌ hat-tak kꞌato̱j on maꞌ kꞌato̱j ta lok ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak, reꞌ laꞌ til wilic riwaꞌric rilokꞌil reꞌ chi reꞌ hat-tak na̱biram tak kꞌoric chiwach i Dios ru̱cꞌ chaj bih rikꞌor chi na̱banam tak. SJenaj chic noꞌjbal nwa̱j nikꞌorom aweh tak. Wi jenoꞌ winak ricꞌamam chic na̱ i takꞌanic nkacꞌam na̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ kacꞌachanbal, maꞌ ripoy na̱ chi ribanam chic rinimjic i takꞌanic reꞌreꞌ. On wi jenoꞌ winak jaꞌ riyocꞌ ta lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal naxinimej i kAja̱w Jesus, maꞌ curman ta chic chi cu naricꞌamam na̱ i takꞌanic reꞌreꞌ. q [Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel ar Cori̱nto, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi ajuꞌjunal tak chatik tak juꞌ riwi̱ꞌ acꞌacharic tak jeꞌ ricab naxatrirak tak cho i kAja̱w Jesus. Wi hat woꞌ tak caxa̱ra, chatik tak juꞌ wihꞌic chi jeꞌ reꞌ. Wi xa cu awutquel pe wilca̱t tak chi maꞌ reꞌ ta caxarahil nacapaj tak, ticꞌacharok woꞌ tak chi xa chawutquel awi̱b tak. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak ruꞌum nok reꞌ Dios ritikꞌa̱b woꞌ wach nicꞌ wach i cꞌacharic naribanam i juꞌjun chi cꞌacharel. Reꞌ noꞌjbal nikꞌor je aweh tak wili, reꞌ woꞌ reꞌ nikꞌor queh take chiꞌnchel moloj wach aj niminel wilque̱b xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b quiniqꞌuic wi̱ꞌ chi quikꞌoꞌrjic. w gJeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ hat-tak ehqꞌuenbe̱s aj niminel ma̱cana̱ꞌ abahi̱l tak, to̱b ta maꞌ reꞌ aj niminel maj chaj bih na̱naꞌbem tak wi reꞌ abahi̱l tak ewoꞌ rinimej i kAja̱w Jesus ruꞌum rinimjic i kAja̱w naꞌn i hat. Jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak bahilbe̱s aj niminel ma̱cana̱ꞌ woꞌ awehqꞌue̱n tak, to̱b ta maꞌ reꞌ aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kꞌi̱j woꞌ nchel ruꞌum reh niminic naꞌn i hat-tak ewoꞌ noquic chi niminic awehqꞌue̱n tak. Q Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ hab wach richꞌak ri̱b ruꞌum ta nak chi reꞌ jenaj queh quib cꞌacharel aj niminel on maꞌ reꞌ ta aj niminel, reꞌ cok ruꞌ wi jenoꞌ ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab jenoꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel ra̱j richꞌakam ri̱b ruꞌum chi reꞌ ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab aj niminel chic, chacana̱ꞌ tak chi chiban pe chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok reꞌ jenoꞌ ixok on winak maꞌ reꞌ ta aj niminel ra̱j richꞌakam i ribahi̱l on rehqꞌue̱n jeꞌ ru̱cꞌ aj niminel, reꞌ aj niminel reꞌreꞌ maꞌ tanlic ta chiri̱j chi til curman chi naricꞌacharic ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel maꞌ reꞌ ta aj niminel. Reꞌ cok ruꞌ wi reꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel maꞌ chꞌiꞌc tak rilow i niminic, quiwihꞌok woꞌ chi suk chi quibil qui̱b jeꞌ ricab ra̱j i Dios chi na̱cꞌacharic tak pan suk laj cꞌuxlis xa reꞌ woꞌ cho naxatriyukꞌej tak cho chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n. C Chaj waꞌric nanikꞌor chi maꞌ eta riban chi ericana̱ꞌ i ribahi̱l jenoꞌ ixok on reꞌ rehqꞌue̱n jenoꞌ winak wi jenoꞌ queh maꞌ reꞌ ta aj niminel? Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ rilow cho quicꞌacharic take cꞌacharel tunlic quiwach pan caxarahil. Ruꞌum aj reꞌ wi reꞌ bahilbe̱s jaꞌ reꞌ ta aj niminel, reꞌ Dios maꞌ rilow ta cho chi chꞌuwaꞌ wach i cꞌacharic riban pan caxarahil ixok reꞌreꞌ chꞌi̱l i ribahi̱l. Jeꞌ woꞌ reꞌ i ehqꞌuenbe̱s wi jaꞌ reꞌ ta aj niminel, reꞌ Dios maꞌ rilow ta cho chi chꞌuwaꞌ wach i cꞌacharic riban pan caxarahil i winak reꞌreꞌ chꞌi̱l i rehqꞌue̱n. Wi ta nak reꞌ Dios rilow cho chi chꞌuwaꞌ wach i cꞌacharic ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ take quihaꞌlacꞌu̱n chꞌuwaꞌ woꞌ nak quiwach eh maꞌ eta nak riban chi equiꞌoquic woꞌ chi ritinami̱t i Dios take.   Jeꞌ woꞌ reꞌ wi wilic jenoꞌ ixok aj niminel caxa̱ra ru̱cꞌ jenoꞌ winak maꞌ reꞌ ta aj niminel eh reꞌ winak reꞌreꞌ til ra̱j cꞌacharic ru̱cꞌ i rehqꞌue̱n to̱b ta aj niminel chic, til cꞌacharok ru̱cꞌ ribahi̱l maꞌ richꞌak je. 5c Yuꞌna jenaj woꞌ chic kꞌoric nwa̱j wicꞌsam je rikꞌormojic aweh tak chiqui̱j take aj niminel caxa̱ra take ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel maꞌ reꞌ ta aj niminel. Ruꞌum nok maꞌxta bih jenoꞌ kꞌoric canamaj ruꞌum i kAja̱w Jesus chiri̱j, wi tare̱t on maꞌ tare̱t chi jenoꞌ aj niminel ricꞌul chi reh chi eriban caxa̱ra ru̱cꞌ jenoꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel, reꞌ hin nwa̱j niyeb je aweh tak take kꞌoric wili reꞌ nicapaj i hin chi reꞌreꞌ ricorquilal chi banaric. Reꞌ aj wili nwa̱j nikꞌorom je aweh tak: Wi wilic jenoꞌ aweh hat-tak winak aj niminel caxa̱ra ru̱cꞌ jenoꞌ ixok maꞌ reꞌ ta aj niminel eh reꞌ ixok reꞌreꞌ til ra̱j cꞌacharic awu̱cꞌ tak to̱b ta hat-tak chic aj niminel, til chacuy ticꞌacharok tak ru̱cꞌ, ma̱chꞌak tak je. P Wi ruꞌum nchel jenoꞌ cꞌaxquilal cow wach enachꞌak awi̱b tak ru̱cꞌ abahi̱l tak, til ma̱ban tak chic caxa̱ra ricaꞌpech, ticahnok laꞌ tak chi cꞌacharic chawutquel tak. Tzꞌa̱b ruꞌ wi xawa̱j woꞌ tak chic abanam caxa̱ra, haj cok wilic sakbih chi enaꞌn tak: Tisoljen woꞌ chic je ru̱cꞌ abahi̱l tak chi ripahkaljic ricuyuric amahc tak eh nok apahkam tak chic wihꞌic pan sukquil cꞌuxlis, chacꞌam woꞌ chic awi̱b tak pan atoꞌbil ru̱cꞌ abahi̱l tak eh reꞌ chic hat-tak bahilbe̱s, til ma̱cana̱ꞌ woꞌ awi̱b chꞌi̱l awehqꞌue̱n tak. W' Yuꞌna chiqui̱j chic caxa̱ra take nwa̱j kꞌoric. Queh take reꞌ nwa̱j nikꞌorom i takꞌanic reꞌ maꞌ xa wu̱cꞌ ta hin xchalic rikꞌormojic, reꞌ laꞌ woꞌ i kAja̱w Jesus xyeꞌbic reh rikꞌormojic. Reꞌ aj wili i takꞌanic reꞌreꞌ: Reꞌ hat-tak ehqꞌuenbe̱s ma̱chꞌak awi̱b ru̱cꞌ abahi̱l tak. ^5 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nikꞌor xa reꞌ laꞌ wi reꞌ take cꞌacharel maꞌ nquicuy ta qui̱b chi equiwihꞌic chi maꞌxta quehqꞌue̱n on quibahi̱l, kꞌe̱ꞌ tare̱t chi enquisicꞌ quehqꞌue̱n on quibahi̱l maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chi encaꞌn caxa̱ra rakbal sukquil quicꞌux pan quicꞌacharic chiwach chi xa hab wach aj u̱cꞌ enquicꞌatlom co̱k quikꞌab chi mahcanic ruꞌum chi maꞌ nquicuy ta qui̱b chi cꞌacharic chi cutquel qui̱b. MYuꞌna nwa̱j woꞌ kꞌoric chiri̱j i jenaj woꞌ chic pahkanic xaꞌn tak cho wi̱n chiqui̱j take aj niminel chi winak chi ixok jeꞌ ru̱cꞌ xa cu cutquel pe wilque̱b chi maꞌ jaꞌ caxa̱ra ta pe take eh chiqui̱j woꞌ take camnak chic je quehqꞌue̱n on quibahi̱l. Reꞌ hat-tak xabiraj tak cho wi reꞌ take reꞌ tare̱t chi naquicahnic chi xa cutquel qui̱b on wi curman chi naquisiqꞌuim ricꞌuꞌlil co̱k quikꞌab. Reꞌ wili capew-bal niyew je rikꞌormojic aweh tak chiri̱j reꞌreꞌ: Kꞌe̱ꞌ tare̱t chaweh tak chi maꞌ eta chic naꞌn tak caxa̱ra eh chi eticahnic tak chawutquel tak chi cꞌacharic jeꞌ ricab nok wilqui̱n i hin chi maꞌ xnisicꞌ ta wehqꞌue̱n. ,QReꞌ hin wilic jenaj nicapew-bal nwa̱j nikꞌorom aweh tak chiri̱j i wihꞌic chi utquel i̱b on chiri̱j i cꞌamoj i̱b. Til pa ricorquil reꞌ hin til kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi chiꞌnchel take winak equicahnic chi maꞌ eta nquisicꞌ quehqꞌue̱n jeꞌ ricab nok wilqui̱n i hin chi xawutquel wi̱b cꞌahchiꞌ nicꞌacharic, xa reꞌ laꞌ chic nbanic reh chi juꞌjunal chi cꞌacharel chi winak chi ixok yeꞌo̱j cho reh ruꞌum i Dios i riwi̱ꞌ ricꞌacharic haj wilic tare̱t chi reh nicꞌ wach nacꞌacharok pan suk laj capew-bal. Ruꞌum reꞌ, nok jenoꞌ winak on jenoꞌ ixok ra̱j ribanam caxa̱ra reꞌ woꞌ Dios ncojbic pa ra̱mna chi jeꞌ reꞌ naribanam eh reꞌ maꞌ ra̱j ta risiqꞌuim rehqꞌue̱n reꞌ woꞌ Dios ncojbic pa ra̱mna chi jeꞌ reꞌ naribanam. T!Reꞌ xnikꞌor lok wili chiri̱j ricanabjic juncꞌam ok awi̱b tak chi wiric, xnikꞌor chi eriban chi enbanjic xa reꞌ laꞌ wi jeꞌ reꞌ xquitikꞌa̱ꞌ wach chi quibil qui̱b take juncꞌuhl ok chi cꞌacharel eh reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili maꞌ reꞌ ta jenaj cꞌuhbal til curman chi jeꞌ reꞌ ra̱j banaric. `9Jeꞌ reꞌ nok hat-tak ehqꞌuenbe̱s bahilbe̱s, ma̱pit tak awi̱b ru̱cꞌ rikꞌahsjic awi̱b tak chawach natiyohquic tak, cꞌul laꞌ chayew tak risukquil acꞌux tak chawach. Wi nicꞌ ok nchel xacapaj tak chꞌi̱l ricꞌuꞌlil awo̱k akꞌab tak eh xatikꞌa̱ꞌ tak wach chi na̱cana̱b juncꞌam ok awi̱b tak chi wiric ruꞌum nok nawa̱j acojom awi̱b tak chi ti̱j chiwach i Dios, tare̱t chi enaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ, xa reꞌ laꞌ nacuxꞌok woꞌ chic i juncꞌam reꞌreꞌ chatuna̱ꞌ woꞌ chic awi̱b tak chi wiric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak reh chi reꞌ aj Yahm maꞌ eta riban chi nachilow chi maꞌ natuna̱ꞌ ta chic awi̱b tak chi wiric ericoj cho pan nakꞌ awach tak jenoꞌ chic ixok on jenoꞌ chic winak eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ etikꞌehbic tak pan cꞌoyomal ruꞌum nok maꞌ eta chic nacuy awi̱b tak. -SJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ eta riban chi reꞌ ehqꞌuenbe̱s eripit ribahi̱l chi rikꞌahsjic ri̱b reh nanyohquic ru̱cꞌ, maꞌ woꞌ reꞌ bahilbe̱s eriban chi eripit rikꞌahsjic ri̱b nanyohquic ru̱cꞌ rehqꞌue̱n ruꞌum chi xa quitiꞌjolal quibakil chic qui̱b chi quiwach. SReh aj chi maꞌxta bih enoquic cho wi̱ꞌ jenoꞌ cꞌaxquilal, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi reꞌ bahilbe̱s tanlic chiri̱j chi naritikim juꞌ ritunabjic ri̱b ru̱cꞌ rehqꞌue̱n ruꞌum nok xa chi jeꞌ reꞌ naquicꞌacharic pan suk laj cꞌuxlis eh jeꞌ woꞌ reꞌ chiban i ehqꞌuenbe̱s ru̱cꞌ ribahi̱l. -~Sxa reꞌ laꞌ ruꞌ ruꞌum reh yohbalil chi wilic take equikꞌehbic pan cꞌoyomal, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi curman chi reꞌ take winak nariwihꞌic quehqꞌue̱n eh reꞌ take ixok curman woꞌ chi nariwihꞌic quibahi̱l reh chi maꞌ hab ta wach queh enkꞌehbic pan mahc. } yReꞌ chic yuꞌna nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j take pahkanic xayew tak cho chi tzꞌihmjic wi̱n pan jenaj hu̱j chiri̱j jenoꞌ cꞌacharel wi tare̱t chi nariban caxa̱ra on tare̱t chi naricahnic xa chi rutquel ri̱b. Chi ricꞌuꞌljic je apahkanic tak reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ nak tare̱t chi reꞌ cꞌacharel maꞌ eta riban caxa̱ra, B|}Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj naxitakꞌa̱ꞌ cho Jesus chi nariquimic chawi̱j tak, reꞌ Dios xiban ri̱b chi awaj ehchenel tak xa jeꞌ na chi xitoj chic awach tak. Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ xiban i Dios chacꞌuhtaj woꞌ tak lok ru̱cꞌ abano̱j tak chi reꞌreꞌ wilic rilokꞌil chipam acꞌacharic tak.|{qCꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ atiꞌjolal abakil tak wilic chi jeꞌ ricab jenaj pa̱t lokꞌonbal wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ ncꞌacharic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal xiyew aweh tak eh ruꞌum reꞌreꞌ yuꞌna hat-tak chic reh i Dios. ?zwRuꞌum aj reꞌ nipahkaj je aweh tak i wili: Maꞌ hab wach aweh tak noquic ru̱cꞌ jenoꞌ toco̱m chic ixok wi maꞌ reꞌ rehqꞌue̱n on toco̱m chic winak wi maꞌ reꞌ ribahi̱l maj reꞌ banoj cꞌoyomal kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rijotꞌ i katiꞌjolal kabakil chiwach take toco̱m chic mahc nbanaric. yRu̱cꞌ aj woꞌ wili nwa̱j nikꞌorom i riban i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios wili: Reꞌreꞌ nok jenoꞌ cꞌacharel rinimej i kAja̱w Jesus, riban chi reꞌ aj niminel reꞌreꞌ no̱j woꞌ riban chi xa jenaj chic riwi̱ꞌ richꞌi̱l i Ajabe̱s Jesus. mxSJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi wi jenoꞌ winak noquic ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌoyo̱m laj ixok, quicabchelal no̱j riban chi xa jenaj chic quiwi̱ꞌ, jeꞌ ricab rikꞌor chipam i riCꞌuhbal i Dios nankꞌoric chiri̱j i caxarahil. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ jenoꞌ winak chꞌi̱l i jenoꞌ ixok nok quicꞌamam chic qui̱b pan caxarahil,
reꞌ take quib chi cꞌacharel reꞌreꞌ no̱j riban chi xa jenaj chic quiwi̱ꞌ, nqui rikꞌor. 5wcYuꞌna chacoj tak rehtal eh maꞌ niqꞌuic pan acꞌux tak i wili: Nok reꞌ hat-tak xanimej tak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ hoj aj niminel reh xkaꞌn juneht chic wach chꞌi̱l ruꞌ. Wi jeꞌ chic reꞌ kawi̱ꞌ richꞌi̱l i Jesus, maꞌ riban ta kꞌuruꞌ chi jenoꞌ aj niminel enoquic ru̱cꞌ jenoꞌ toco̱m chic ixok on ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌoyo̱m laj ixok, ruꞌum nok wi jeꞌ reꞌ riban, ra̱j rikꞌorom chi cꞌahchiꞌ rijunehtem wach ixok reꞌreꞌ ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. MvJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ kAja̱w Dios nehchenic reh kacꞌacharic reꞌ woꞌ reꞌ naribanic chi chiri̱j chi hoj chic camnak je, nariyeb woꞌ chic kacꞌacharic jeꞌ ricab nok xiyew woꞌ chic ricꞌacharic i Jesus naxcansjic je. Jeꞌ aj reꞌ naribanam i Dios ku̱cꞌ ruꞌum reh rinimal wach rajawric wilic. uuc Jeꞌ woꞌ chic, wilic woꞌ aweh tak cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi jeꞌ wili: «Jeꞌ ricab nok reꞌ kawaꞌ kaha̱ꞌ wilic reh chi nakayeb chi suk i katiꞌjolal eh reꞌ katiꞌjolal tiklic woꞌ reh chi naricꞌulum cho chaj bih nkayew jok reh, jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj ru̱cꞌ katiꞌjolal kabakil wi raj chi naribanam lok cꞌoyomal, ewoꞌ riban chi enkaꞌn lok ruꞌum chi reꞌ woꞌ Dios xtikꞌinic reh katiꞌjolal, nqui kꞌoric naꞌn tak. Reꞌ kꞌoric nakꞌor tak chi reꞌ Dios xtikꞌinic reh katiꞌjolal eh chi reꞌ woꞌ xtikꞌinic reh kawaꞌ kaha̱ꞌ nkacꞌux, coric aweh tak xa reꞌ laꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi pan jenaj kꞌi̱j nok jalo̱j chic wach i katiꞌjolal kabakil, maꞌxta chic riwihꞌic kawaꞌ kaha̱ꞌ ruꞌum nok maꞌ curman ta chic chi reh katiꞌjolal chiꞌnchel reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ ruꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ kawaꞌ kaha̱ꞌ xa reꞌ laꞌ reꞌ hin nikꞌorom chic aweh tak chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ ru̱cꞌ katiꞌjolal kabakil chi ribanaric lok i cꞌoyomal maj reꞌ Dios maꞌ xojritikꞌa̱ꞌ ta chi enkaꞌn lok reꞌreꞌ ru̱cꞌ xa hab wach u̱cꞌ nka̱j, reꞌ hoj nakacꞌacharic laꞌ chi coric ru̱cꞌ hab wach i ricꞌuꞌlil ko̱k kakꞌab yeꞌo̱j keh ruꞌum i Dios eh jeꞌ woꞌ nakacꞌacharic jeꞌ ricab ra̱j i kAja̱w ruꞌum chi reꞌ woꞌ reꞌ nehchenic reh kacꞌacharic. Et Wilic aweh hat-tak jeꞌ wili nakꞌor tak: «Reꞌ hoj enkaꞌn xa paꞌ bih nka̱j kaꞌnam maj xa reꞌ woꞌ nok reꞌ Dios xicuy kamahc xesaj chic chi kana̱ i tiꞌcꞌaxic wilic nak ruꞌum reh kamahc, nqui nakꞌor tak. Coric aweh tak ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ hin nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌreꞌ maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chiꞌnchel ta nak tare̱t chi banaric. Jeꞌ woꞌ reꞌ, wi reꞌ hin enikꞌor chi maꞌxta bih enpitbic wi̱n chi ribanaric i xa paꞌ bih nwa̱j nibanam, ewoꞌ nak riban chi jeꞌ reꞌ eniban xa reꞌ laꞌ maꞌ jaruj ta enicana̱ꞌ chi reꞌ i paꞌ nak bih noꞌjbal npokꞌ cho pa nicꞌux, enchopbic na̱ nicꞌacharic. M~~|YyWxFv4uztLrpml jg}fdHb-`+]ZXWURPNLKkJIH FD BnA5?>=:987+54<20.J,*)(W&%?#l!ahS$ 5q 4 O ( ctFC Pe̱t kꞌoric nibiraj reꞌ chi wilic take cꞌacharel cꞌahchiꞌ quikꞌoric wi̱n chi reꞌ hat-tak nanamol awi̱b tak chi wiꞌc chipam acomonil tak, wilic i chꞌiꞌo̱j i̱b chaxilac tak eh rehreh wach rilmijic awi̱b naꞌn tak. Reꞌ kꞌoric nbiraj reꞌreꞌ, nicoj woꞌ soꞌ wach chi jeꞌ reꞌ. b~= Chiri̱j chic take kꞌoric xnikꞌor lok, wilic woꞌ jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom je aweh tak. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hin maꞌ eta nikꞌor je aweh tak chi holohic cꞌahchiꞌca̱t tak maj nibiraj chi nanamol awi̱b tak yojoj cꞌuxlis chic riban aweh i paꞌ bih naꞌn tak, maꞌ reꞌ ta chic cowsonic cꞌuxlis riban. D} Reꞌ aj wili nikꞌor chiqui̱j take ixok eh wi wilic jenoꞌ hab wach aweh tak maꞌ raj ta ricꞌamam na̱ i noꞌjbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom je aweh tak, reꞌ wili jenaj chic kꞌoric nikꞌor reh ruꞌ: Reꞌ hoj reꞌ paꞌalco̱j ruꞌum i Jesus chi aj kꞌorol riCꞌuhbal maꞌ kakꞌorom ta aweh tak jenoꞌ toco̱m chic noꞌjbal chiri̱j i wili eh ruꞌum aj woꞌ reꞌ, reꞌ take ixok aj niminel chi quixilac take comonil aj niminel wilque̱b chi junsut tinamit ncaꞌn woꞌ ribanaric i poyo̱j nahis nok nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic i kAja̱w Dios. Reꞌ cꞌaxquilal wilic chiri̱j i cꞌuxuj caxlan wiꞌc chꞌi̱l ucꞌunic ri̱s u̱wa reꞌ rijalwachej riquimic i Jesus k|O Raj ixok maꞌ jeꞌ ta reꞌ ru̱cꞌ, maꞌ qꞌuixbilal ta chi reh chi eriqꞌuihsaj i rismal na̱ maj reꞌreꞌ rilokꞌil nok canamaj eh reꞌ rismal na̱, reꞌreꞌ wilic chi jeꞌ jenoꞌ tzꞌih poybal i wach na̱. ${A Coric ruꞌ, chi kaxilac i hoj, hoj ocronak chi qꞌuixbilal chi reh i winak wi xichamsaj i rismal na̱ jeꞌ ricab nok wilic i rismal na̱ jenoꞌ ixok. az; Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chaꞌn tak ri̱j chi coric wi tare̱t on maꞌ tare̱t ta chi jenoꞌ ixok eriban riti̱j chiwach i Dios chi maꞌ poylic ta wach na̱ nok reꞌ hat-tak namol awi̱b tak chi lokꞌonic. 4ya Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi pan pe̱t, reꞌ ixok ar xchalic ritikꞌinjic ru̱cꞌ ribakil rijojol i pe̱t winak yuꞌna chi kꞌi̱j reꞌ winak ru̱cꞌ chic ixok nasjic, reꞌ cok ruꞌ reꞌ ritikꞌinjic ixok chꞌi̱l i asjic riban i winak til ar woꞌ ru̱cꞌ i Dios nchalic. #x? Coric, xnikꞌor aweh tak chi reꞌ ixok xtikꞌinjic ru̱cꞌ ribakil rijojol i winak xa reꞌ laꞌ yuꞌna chi wilco̱j chipam rinimjic i Dios nkehtꞌalij chi coric chi reꞌ ixok curman chi reh riwihꞌic i winak jeꞌ woꞌ ricab curman chi reh i winak riwihꞌic ixok. aw; Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌ winak wilic rajawric china̱ ixok, curman chi chipam take moloj i̱b naꞌn tak chi rilokꞌonjic wach i Dios, reꞌ ixok naripoyom i wach na̱ ru̱cꞌ tzꞌih reꞌ ncꞌutunic lok wi̱ꞌ chi reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyeb riwaꞌric i ribahi̱l reꞌ wilic chi rinahsi̱l eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ewoꞌ nsukbic quicꞌux naquilow chi reꞌ ixok cꞌahchiꞌ ribirinic kꞌoric chiwach i ribahi̱l. [v/ Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios maꞌ xitikꞌa̱ꞌ ta i winak chi ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab ixok, reꞌ laꞌ ricorquil chi reꞌ ixok xtikꞌinjic reh chi nariwihꞌic chi ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab i winak. Zu- eh reꞌreꞌ wilic rajawric china̱ jeꞌ ricab ncꞌuhtunic lok ru̱cꞌ i ribiral xcꞌuluric pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel nok reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ cho i winak chꞌi̱l ixok, chi reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ ribakil rijojol ixok xesaj cho i winak, reꞌ laꞌ ixok xtikꞌinjic ru̱cꞌ ribakil rijojol i winak. @ty Tzꞌa̱b ruꞌ i winak aj niminel maꞌ ricꞌul ta chi eripoy wach na̱ chi tzꞌih on chi ericoj ripune̱t nachiban riti̱j on nachikꞌor jenoꞌ kꞌoric ricꞌul ru̱cꞌ i Dios eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌreꞌ rijalwachil i Dios eh reꞌreꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ rilokꞌil i Dios. Ra̱j nchel ixok curman chi reꞌreꞌ naripoyom i wach na̱ chi tzꞌih ruꞌum chi reꞌ rilokꞌil i winak ar ncꞌutunic ru̱cꞌ ixok Fs Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ jenoꞌ ixok maꞌ ra̱j ta ripoyom wach na̱ chi tzꞌih nariban riti̱j on narikꞌor jenoꞌ kꞌoric ricꞌul ru̱cꞌ i Dios, sakbih chi reh chi enesmejic lok i rismal wach na̱ reh chi enoquic riqꞌuixꞌic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi wi qꞌuixbilal chi reh chi maꞌxta chic rismal na̱, cu reꞌ aj ruꞌ eripoy i wach na̱ nachiban riti̱j on nachikꞌor jenoꞌ kꞌoric ricꞌul ru̱cꞌ i Dios. r Tzꞌa̱b ruꞌ nok jenoꞌ ixok aj niminel riban riti̱j on nok rikꞌor jenoꞌ kꞌoric yeꞌo̱j reh ruꞌum i Dios, maꞌ riban ta chi reꞌreꞌ eriban i kꞌoric chi maꞌ ripoyom ta wach na̱ ru̱cꞌ jenoꞌ tzꞌih jeꞌ ricab ocronak take wi̱ꞌ ixok aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ ixok aj niminel maꞌ ripoy ta wach na̱, maꞌ riyew ta woꞌ rilokꞌil i ribahi̱l reꞌ wilic chi nahsil china̱, xa jeꞌ woꞌ na jenaj wach chꞌi̱l jenoꞌ ixok rikꞌat lok i rismal wach na̱. Bq} Chi awehtꞌalim aj tak chic reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak i wili: Nanamol awi̱b tak chipam acomonil tak, wi jenoꞌ winak aj niminel cꞌahchiꞌ ribanam riti̱j on cꞌahchiꞌ rikꞌorom jenoꞌ kꞌoric xcojoric pa ra̱mna ruꞌum i Dios, reꞌreꞌ curman chi naresam lok i ripune̱t maj wi maꞌ jeꞌ reꞌ riban, til cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam lok chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta riyeb rajawric i kAja̱w Jesus reꞌ wilic chi rinahsi̱l. Pp Yuꞌna wilic jenaj chic capew-bal nwa̱j chi na̱rakam tak chiri̱j eh reꞌ capew-bal reꞌreꞌ, reꞌ chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ nchopbic quina̱ chiꞌnchel take winak eh reꞌ take winak quichopbic na̱ take ehqꞌuenbe̱s eh reꞌ Jesus reꞌ woꞌ i Dios nchopbic cho na̱ ruꞌ. +oO Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin til nikꞌor chi kꞌe̱ꞌ tare̱t cꞌahchiꞌca̱t tak chi maꞌ niqꞌuic ta pan acꞌux tak take noꞌjbal xatnitijej tak wi̱ꞌ naxinwihꞌic cho chaxilac tak eh xa cꞌahchiꞌ woꞌ ca̱t tak chi ribanaric take noꞌjbal reꞌreꞌ. n  Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chacꞌam tak tzꞌeht reh ninoꞌjbal i hin jeꞌ ricab nok reꞌ hin nicꞌam woꞌ tzꞌeht reh i noꞌjbal xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ noꞌjbal chiri̱j quiti̱k take
aj niminel nancaꞌn quiti̱j 0mY !Chacꞌam tak tzꞌeht reh ninoꞌjbal i hin maj reꞌ hin xa cꞌahchiꞌ woꞌ niyeb nicꞌux chi risiqꞌuiric nicꞌ wach nok chiꞌnchel take quiꞌilbic reh chaj bih niban equitobjic ru̱cꞌ quicapew-bal. Reꞌ hin maꞌ xa reꞌ ta haj wilic nponic chi niwach i nisicꞌ ribanaric jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ haj wilic ncorsonic wach quicꞌacharic take was nicha̱kꞌ maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ nwa̱j chi reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel ewoꞌ nquinimej i kAja̱w Dios eh chi jeꞌ reꞌ equicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh.Tl! Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ xa paꞌ bih naꞌn tak, maꞌ ncamanic chi jotꞌbal ricapew-bal jenoꞌ awas acha̱kꞌ tak jeꞌ ru̱cꞌ awich ra̱ꞌ riꞌsil cho on maꞌ reꞌ ta awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, on to̱b ta jenoꞌ queh awas acha̱kꞌ pan acomonil reꞌ rimolom chic quiwach i Dios chi ritinami̱t. k Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak yuꞌna, wi reꞌ hat-tak na̱banam awaꞌ aha̱ꞌ tak on xa paꞌ bih jenoꞌ bano̱j nawa̱j abanam tak, chaꞌn tak chiꞌnchel reh ok chi nariyeꞌeric rilokꞌil i Dios ru̱cꞌ quikꞌorbal take quiꞌilbic aweh tak. Xj) Kꞌi̱j woꞌ wilic jenoꞌ aweh tak ericapaj chi jeꞌ wili: «Wi reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitioxem reh Dios ru̱cꞌ i paꞌ bih cꞌahchiꞌ riyeꞌeric wi̱n chi cꞌuxmujic, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi reꞌ hin enbanjic kꞌoric chiwi̱j cuꞌum take wich aj niminel chi cꞌahchiꞌ nimahcanic ru̱cꞌ ricꞌuxuric i haj wilic xnitioxej chic reh Dios? nqui ricapaj. Coric nak nchel ruꞌ i capew-bal reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ hin nikꞌor chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ ruꞌum nok reꞌ hat-tak nawilom woꞌ tak ricorquilal nicꞌ wach nachacowsaj ricꞌux awas acha̱kꞌ aj niminel. i Jeꞌ reꞌ ajic nok cꞌahchiꞌ nikꞌoric chiri̱j i capew-bal wili, maꞌ xa cꞌahchiꞌ ta nikꞌoric chiri̱j acapew-bal hat-tak, til cꞌahchiꞌ laꞌ woꞌ nikꞌoric chiri̱j ricapew-bal awas acha̱kꞌ tak aj niminel chi maꞌ eta nayoj tak ricꞌux. Til pa ricorquil, maꞌ ricꞌul ta nak chi enipit ribanaric jenoꞌ paꞌ bih nicapaj ribanaric xa ruꞌum chi reꞌ jenaj wich aj niminel ericapaj chi maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌqui̱n xa reꞌ laꞌ ruꞌ curman chi jeꞌ reꞌ naribanaric. Oh Reꞌ cok ruꞌ wi wilic jenoꞌ cꞌacharel enkꞌoric cok aweh tak ar chi reꞌ wiꞌc reꞌreꞌ xkꞌahsjic cho chiwach tiyo̱x, reꞌ hat-tak ma̱cꞌux tak chic i wiꞌc reꞌreꞌ ruꞌum reh xkꞌormojic aweh tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ hat-tak enacꞌux chiwach i cꞌacharel reꞌreꞌ, kꞌi̱j woꞌ enajotꞌ ricapew-bal ru̱cꞌ ricapewjic chi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ amahcanic tak ru̱cꞌ ricꞌuxuric i wiꞌc reꞌreꞌ. g Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak wi jenoꞌ ok cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel enyukꞌunic aweh tak chi wiꞌc eh reꞌ hat-tak nawa̱j tak ojic, hiy tak eh chacꞌux tak i nicꞌ paꞌ nimal enyeꞌeric chawach tak. Xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ chi bih nabiraj tak, reh chi jeꞌ reꞌ enaꞌn awaꞌ aha̱ꞌ tak chi maꞌxta jenoꞌ chꞌiꞌc pan awa̱mna tak. ~fu Pa ricorquilal maꞌxta jenoꞌ chaj bih ra̱j cꞌuxmujic maꞌ ta nak reꞌ Dios xtikꞌinic reh eh maꞌ ta nak riyeb kꞌab keh chi nakacꞌuxum. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili tzꞌihmbimaj:“Chiꞌnchel i wach acꞌal chꞌi̱l take nicꞌ paꞌ nimal wilque̱b china̱,
reꞌ Dios nehchenic reh chiꞌnchel, nqui tzꞌihmbimaj. ce? Chꞌi̱l reꞌreꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom jenaj chic kꞌoric wili: Nok reꞌ hat-tak no̱j alokꞌ tak tiwic pan cꞌaybal, ma̱biraj tak cok wi nchel kꞌahsamaj chiwach jenoꞌ tiyo̱x on maꞌxta. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta nwihꞌic jenoꞌ chꞌiꞌc pan awa̱mna tak nachacꞌux tak i tiwic reꞌreꞌ. mdS Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj aj niminel riwi̱ꞌ chi keh chi nakacꞌacharic chi cꞌahchiꞌ kacapam ri̱j haj wilic i tare̱t chi banaric, maꞌ xa ta keh i hoj jeꞌ laꞌ woꞌ chi tare̱t woꞌ chi queh i kas kacha̱kꞌ. c/ Coric ruꞌ wilic aweh hat-tak jeꞌ wili nakꞌor tak: «Reꞌ hoj tehlic ki̱j chi enkaꞌn xa paꞌ bih nka̱j kaꞌnam, nqui nakꞌor tak. Til coric i nakꞌor tak xa reꞌ laꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌreꞌ maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi chiꞌnchel ta nak tare̱t chi banaric. Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ ruꞌum ta chi tehlic chic awi̱j tak, enaꞌn tak ribanaric i xa paꞌ bih nawa̱j abanam tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok maꞌ chiꞌnchel ta i chaj bih nbanaric ato̱b chi keh chi enkanimej i Jesus. xbi Wi reꞌ hat-tak enaꞌn tak i noꞌjbal reꞌreꞌ xa ricꞌa̱ woꞌ i kAja̱w Dios enajohsaj tak xa reꞌ laꞌ nwa̱j nikꞌorom i wili: Til woꞌ na chic kꞌe̱ꞌ kawaꞌric i hoj chi enkajohsaj ricꞌa̱ i kAja̱w eh chi maꞌ eta riyew cho jenoꞌ tiꞌcꞌaxic chi kana̱? Maꞌxta, reꞌ hoj maꞌxta jenoꞌ kajawric chi ripitiric rijoskꞌil i kAja̱w. ca? Reꞌ hin enikꞌor aweh tak chi maꞌ eta riban chi etoquic tak jenaj chipam rinimjic kawaꞌ kaha̱ꞌ nkaꞌn chi cꞌahchiꞌ ricꞌulic cho pan kacꞌux i riquimic i kAja̱w Jesus eh ewoꞌ chic toquic tak jenaj chipam take ninkꞌi̱j nbanjic chi riyeꞌeric quilokꞌil take maꞌ tob laj uxlabal. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ eta riban chi jeꞌ ta nak enaꞌn awaꞌ aha̱ꞌ tak nah rime̱xa i kAja̱w Jesus eh ewoꞌ chic naꞌn awaꞌ aha̱ꞌ tak chipam jenoꞌ ninkꞌi̱j reꞌ cꞌahchiꞌ rilokꞌonjic wi̱ꞌ quiwach take maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ quilokꞌonjic take tiyo̱x. s`_ Chi jeꞌ aj reꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom ricorquil aweh tak wili: Nankꞌahsjic jenoꞌ si̱ chiwach jenoꞌ tiyo̱x cuꞌum take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ xa reꞌ ta take tiyo̱x nlokꞌonjic quiwach ar jeꞌ laꞌ woꞌ take maꞌ tob laj uxlabal eh maꞌ reꞌ ta nchel i manlic Dios. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi ma̱ban juneht awi̱b tak cu̱cꞌ take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ nyeꞌeric quilokꞌil nanlokꞌonjic quiwach take tiyo̱x. _ Ru̱cꞌ take kꞌoric cꞌahchiꞌ nikꞌorom reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom chi reꞌ take tiwic kꞌahsamaj chi si̱ chiwach take tzꞌakoj tiyo̱x, maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic rilokꞌil chiwach take tiwic maꞌ kꞌahsamaj ta chiwach take tiyo̱x. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take tiyo̱x maꞌxta woꞌ jenoꞌ cajawric chi quicuseꞌsjic take tinamit nquikꞌahsaj quisi̱ chiwach. l^Q jeꞌ ricab ncaꞌn take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ quikꞌahsanic si̱ chiwach i Dios chi quiꞌehtric woꞌ ru̱cꞌ ritibquilal i chicop nkꞌahsjic chi si̱ ar chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ haj wilic ncahnic reh si̱ nkꞌahsjic, reꞌ woꞌ take aj kꞌahsem si̱ quicꞌuxbic reh. {]o Chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ hoj nkaꞌn chi xa jenaj kawi̱ꞌ xa jeꞌ na hoj ricab jenoꞌ cꞌacharel manlic wach ro̱k kꞌab, maꞌ jeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta woꞌ hoj qꞌuih i kojniminic reh kAja̱w Jesus, reꞌ hoj ruꞌum chi xa jenaj woꞌ kawi̱ꞌ chi rinimjic i kAja̱w Dios xa jenaj woꞌ chi caxlan wiꞌc nkacꞌux maꞌ rehreh ta wach ,\Q Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak i wili: Nok reꞌ hoj nkuqꞌuej i ri̱s u̱wa chipam i culc reꞌ nkatioxej wi̱ꞌ i Dios, jeꞌ na waꞌric reꞌ woꞌ riquiqꞌue̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cꞌahchiꞌ kapuhcam chi kana̱. Jeꞌ woꞌ reꞌ nankaxer i caxlan wiꞌc chi kawach reh chi nakaꞌnam kawaꞌ, jeꞌ woꞌ na waꞌric reꞌ ritiꞌjolal i Jesus cꞌahchiꞌ kaxerem chi kana̱. [  Reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ hat-tak wilic anoꞌjbal tak eh ruꞌum reꞌ nok cꞌahchiꞌ nikꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j take capew-bal wili, nicapaj chi reꞌ hat-tak etichol tak ribanaric ri̱j wi coric on maꞌ coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. Z Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, til nipahkaj aweh tak chi chakꞌeb lok chiri̱j acꞌux tak take riyeꞌeric quiwaꞌric take xa paꞌ bih jaric nyeꞌeric quilokꞌil chi jelow-bal i manlic Dios. Y Til cꞌolok pan acꞌux tak i wili: Reꞌ hat-tak jaꞌ cꞌulunak ta lok chana̱ tak jenoꞌ pajaric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ ta nak xquicuy ransil toco̱m chic cꞌacharel. Xa reꞌ laꞌ nikꞌor woꞌ aweh tak i wili: Wi xcꞌulic ok woꞌ nchel lok jenoꞌ pajaric cow wach reꞌ etiricꞌam tak je pan mahc, chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chi reꞌ Dios maꞌ eta woꞌ riyew kꞌab chi reꞌ hat-tak enacꞌul tak jenoꞌ pajaric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ eta nacuy tak ransil. Ruꞌum aj reꞌ wi xchalic jenoꞌ pajaric chana̱ tak, reꞌ Dios ewoꞌ riyew awajawric tak chi enacuy tak ransil i elic chipam xa paꞌ bih pajaric ncutbic je pan mahc. X Ruꞌum aj woꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak wi hab wach jenoꞌ aj niminel ricapaj eh rikꞌor chi cow chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios, chicꞌraj woꞌ ri̱b eh chiban chi kꞌu̱n ruꞌum nok maꞌ chi bih nchel ncalajic wi̱ꞌ pa̱m jenoꞌ mahc. YW+ Nicꞌ paꞌ nimal cꞌulu̱j cho cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt, xcꞌuluric cho chi yeꞌbal rehtalil keh chi maꞌ eta nkatijej keh i noꞌjbal reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ xtzꞌihmjic cho take kꞌoric wili reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ nakakꞌilim ki̱b i hoj reꞌ cꞌacharic nkaꞌn chiwach take cohlsbal wach take kꞌi̱j wili. 5Vc Ru̱cꞌ wili nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh tak chi ma̱ban tak cꞌuta̱j chiri̱j take chaj bih riban i kAja̱w Dios jeꞌ ricab nok wilic take cho kama̱m katiꞌt jeꞌ reꞌ xcaꞌn eh ruꞌum reꞌ xsacharic quiwach ruꞌum jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios takꞌamaj cho chi quicansjic. 5Uc Jeꞌ woꞌ chic, ma̱yew tak chi pajaric i Lokꞌ Laj Ajabe̱s chi ribanaric i mahc jeꞌ ricab xcaꞌn take cho kama̱m katiꞌt maj wi jeꞌ reꞌ nkaꞌn i hoj, ewoꞌ nkacꞌul kacꞌaxquilal jeꞌ ricab xquicꞌul cho ruꞌ chi xitiꞌiric cuꞌum take a̱kꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xiquimic je. T+ Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ hoj aj niminel reh i Dios maꞌ riban ta chi enkaꞌn keh i noꞌjbal jeꞌ ricab xcaꞌn kama̱m katiꞌt chi xcaꞌn cho ribanaric i cꞌoyomal xa hab wach aj u̱cꞌ eh ruꞌum reh i mahc reꞌreꞌ, reꞌ Dios xiyew cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱ cu rehtal caꞌwinak ikꞌob wuklaj ikꞌob lajcꞌahl (23,000) chi cꞌacharel xiquimic je chiwach i jenaj kꞌi̱j. S Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak yuꞌna chi reꞌ hat-tak ma̱ban aweh tak i noꞌjbal jeꞌ ricab xcaꞌn cho ruꞌ chi reꞌ chic take xa paꞌ bih jaric wilic china̱ acꞌal wili xquiyew rilokꞌil chi rijelow-bal i Dios jeꞌ ricab rikꞌor woꞌ chipam Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xiꞌoquic chi ninkꞌijinic, xquitzꞌuka̱ꞌ qui̱b chi wiꞌc chi haꞌanic chiwach i quitiyo̱x tikꞌimaj cuꞌum
eh chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn woꞌ quiso̱n chi xa suk chic quicꞌux eh chi xa maꞌ hab ta chic wach xpitbic queh, nqui rikꞌor. fRE Nicꞌ paꞌ nimal xcꞌuluric cho cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt, chiꞌnchel reꞌreꞌ xcꞌuluric cho chi cꞌuhtbal keh hoj chi maꞌ riban ta chi enkacꞌax wach ribanaric i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal jeꞌ ricab xcaꞌn ruꞌ chi xa reꞌ chic ribanaric i cꞌahbilal xcotowej ribanaric eh ruꞌum reꞌ xquicꞌul i tiꞌcꞌaxic. Q  Xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ xiban, maꞌ chiꞌnchel ta woꞌ queh take kama̱m katiꞌt reꞌreꞌ xponic chiwach i Dios i noꞌjbal xcaꞌn eh ruꞌum reꞌreꞌ xiban chi xiquimic je eh xa ar woꞌ pan chik yu̱kꞌ xcahnic quitiꞌjolal. P Jeꞌ woꞌ, chi cunchelal woꞌ xcuqꞌuej queh i haꞌ xyeꞌeric queh ruꞌum i Dios naxesmejic cho wach jenaj sakrehp. Reꞌ sakrehp xelic cho wi̱ꞌ i haꞌ reꞌreꞌ rijalwachej i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ xihchꞌilej take cho eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj nkakꞌor chi reꞌ Dios qꞌuih chꞌuk wach toꞌbonic xiban cho queh take kama̱m katiꞌt. AO{ Jeꞌ woꞌ chic nok reꞌ take reꞌ wilque̱b chipam i chik yu̱kꞌ, reꞌ woꞌ Dios xquetbic queh chi cunchelal take kama̱m katiꞌt ru̱cꞌ i wiꞌc pan taxa̱j nchalic. N3 Reꞌ Dios xiban chi reꞌ take kama̱m katiꞌt xquipꞌut wihꞌic chi riꞌsil rajawric i Moyses nok reꞌ take reꞌ xibehic cho chi riꞌsil i sute̱n laj su̱tzꞌ xwihꞌic cho chi quina̱ eh naxiꞌiqꞌuic woꞌ pan yejal ha “Maꞌ laj Cak Wach Haꞌ” ribihnal. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin til nicꞌul i tiꞌ ru̱cꞌ nitiꞌjolal nibakil chi ribanaric haj wilic ra̱j i Dios eh til woꞌ nikꞌahsaj wi̱b chi ribanaric reꞌreꞌ, jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj camanom ribiraj kꞌoric chiwach i ripatro̱n. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ nwa̱j chiri̱j chi reꞌ nicamaj chi rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus maꞌ eta no̱j chi kꞌe̱b eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta riban chi maꞌ ta enicꞌul jenoꞌ nico̱ch ru̱cꞌ i Dios.0KY Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin cow niyew nicꞌux chi ribanaric take noꞌjbal reꞌ nsukbic wi̱ꞌ ricꞌux i Dios jeꞌ ricab jenoꞌ aj ajamanel riyew ricꞌux chi nariponic chipam i yeꞌa̱b kꞌoro̱j chi nariponic wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj pajol i̱b chi kꞌabisinic chi til rehtꞌalim aj naricutum i kꞌabis reh rich pajol i̱b eh chi maꞌ xa pan te̱w ta ricut take kꞌabis riban, jeꞌ woꞌ reꞌ niban i hin til niyew nicꞌux chiri̱j take paꞌ bih holohic laj noꞌjbal ra̱j i Dios chi nanirakam. J Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ aj ajamanel reꞌreꞌ maꞌ xa ta nponic chipam i pajoj i̱b chi maꞌ ritikꞌa̱b ta ri̱b. Reꞌreꞌ til woꞌ naht ritijej wi̱ꞌ ri̱b eh chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ resaj lok ri̱j ricꞌux chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal enpitbic reh pa ricꞌacharic chi maꞌ eta riban canar i pajoj i̱b. Jeꞌ aj reꞌ riban aj ajamanel chi til naht ritijej wi̱ꞌ ri̱b xa reh ti chi narehcham jenaj si̱ reꞌ xa nicꞌ yuꞌ niqꞌuic wach riholonquil, raj i hoj aj niminel cow kayew tak kacꞌux chi rinimjic i kAja̱w Dios reh chi nakehcham i jenaj si̱ reꞌ maꞌ jaruj ta eniqꞌuic wach rilokꞌil. !I; Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacoj tak rehtal i rehtalil nanikꞌorom wili chiqui̱j take cꞌacharel reꞌ nquipaj qui̱b chi ajamanic chipam i jenaj yeꞌa̱b pajbal i̱b reh ajamanic. Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi qꞌuihal take quiꞌoquic chi pajoj i̱b xa reꞌ laꞌ xa jenaj woꞌ ti nehchenic reh i si̱ nariban canar i pajoj i̱b. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak, reh chi enacꞌul tak i co̱ch ra̱j woꞌ riyeb aweh tak i Dios chayew acꞌux tak chi ribanaric haj wilic take noꞌjbal ra̱j ruꞌ chi na̱banam tak. Hw Jeꞌ aj reꞌ noꞌjbal niban i hin ruꞌum nok nwa̱j chi riman chic take cꞌacharel enquinimej i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus eh chi quichꞌi̱l toco̱m chic aj niminel ewoꞌ nicꞌul ricuseꞌsbal i Dios rikꞌorom cho ribiral chi nariyeb. MG Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab nok wilic take aj niminel maꞌ jaꞌ cow ta quicapew-bal ru̱cꞌ quiniminic chiri̱j i Jesus, reꞌ hin nikahsaj woꞌ wach ninoꞌjbal eh maꞌ nimin ta queh chi cow haj wilic nwa̱j i hin. Jeꞌ reꞌ niban reh chi kꞌi̱j woꞌ encowjic quicapew-bal. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach ricowil quicapew-bal take cꞌacharel, jeꞌ woꞌ reꞌ risiqꞌuiric wach kꞌoric niban chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios queh chiꞌnchel tinamit reh chi jeꞌ reꞌ equicoꞌljic jarub paꞌ take enquinimej i kAja̱w Jesus. lFQ Reꞌ chic cu̱cꞌ take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ nquiyew ta rilokꞌil i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ hin quincꞌacharic woꞌ jeꞌ ricab cꞌacharic ncaꞌn ruꞌ chi maꞌ reꞌ ta cꞌuhbal nchoponic kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilic rajawric chi quina̱. Jeꞌ aj reꞌ noꞌjbal niban reh chi reꞌ take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel qꞌuihal woꞌ queh enquinimej i Jesus. Til pa ricorquil, reꞌ wili maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi ta nak reꞌ hin wilqui̱n lok chiri̱j i cꞌuhbal nchoponic nina̱. Maꞌxta, reꞌ laꞌ hin wilqui̱n chi rehquen rajawric ricꞌuhbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱. =Es Ruꞌum aj reꞌ nok reꞌ hin quinwihꞌic cu̱cꞌ take wich cꞌacharel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ til nquiyew rilokꞌil i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ hin niban woꞌ wi̱n i noꞌjbal reꞌreꞌ chi riyeꞌeric rilokꞌil i cꞌuhbal reꞌreꞌ, to̱b ta nchel maꞌ nichꞌica̱ꞌ ta nicꞌux chiri̱j chi reꞌreꞌ encoꞌlonic keh. Jeꞌ aj reꞌ noꞌjbal niban chi niyew woꞌ rilokꞌil i cꞌuhbal reꞌreꞌ reh chi reꞌ wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nanquilow i noꞌjbal niban ewoꞌ nquinimej i kAja̱w Jesus. ~Du Til pa ricorquil, reꞌ hin maꞌ hab ta wach nchopbic nina̱ chi jeꞌ ta nak hin cok raj camanom chiwach, xa reꞌ laꞌ nok wilqui̱n cu̱cꞌ take juꞌjun chꞌuk chi rehreh wach quitinamital, reꞌ hin xniban chi jeꞌ hin caj camanom chi ribanaric haj wilic nca̱j ruꞌ jeꞌ ricab riban jenoꞌ chopo̱j chi camanic ribiraj kꞌoric chiwach i ajabe̱s wilic cok wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ xniban i hin reh chi qꞌuihal take cꞌacharel enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i kAja̱w Jesus. C' Raj wi ru̱cꞌ rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios eriban chi nanicꞌulum nisi̱, chaj bih jenoꞌ nitojbal nwuyꞌej? Reꞌ risukquilal nicꞌux chi reꞌ hin niban canar rikꞌormojic ricꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus queh take cꞌacharel chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta nipahkam jenoꞌ nitoꞌbal queh to̱b ta nak ricꞌul chi wi̱n chi jeꞌ reꞌ eniban ruꞌum chi hin aj kꞌorol cꞌuhbal. Reꞌ kꞌorel ricowil quicapew-bal
take aj niminel jeꞌ woꞌ cowil
kꞌoric naribanam i maꞌ Lu̱ꞌ cu̱cꞌ GB Jeꞌ woꞌ chic wi ta nak xa wu̱cꞌ i hin xchalic rikꞌormojic i cꞌuhbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom, ta nak re̱t chi wi̱n chi enwuyꞌej chi enyeꞌeric wi̱n nisi̱ ruꞌum i Dios. Ra̱j wili til pa ricorquil, reꞌ hin niban nicamaj ruꞌum nok wehtꞌalim chi maꞌ reꞌ ta wi̱n i camanic cꞌahchiꞌqui̱n, reh laꞌ i kAja̱w Dios reꞌ xyeꞌbic woꞌ wi̱n chi nanibanam i camanic xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiwi̱j chi nanibanam. fAE Jeꞌ reꞌ ajic nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ hin maꞌ eta niqꞌuihsaj wi̱b xa ruꞌum rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ til riwi̱ꞌ chi wi̱n eh til nicamaj chi nanibanam chiwach i kAja̱w Jesus eh wi maꞌ eniban i camanic reꞌreꞌ maꞌ nyukꞌej nchel tiꞌcꞌaxic chi nina̱. @ Raj laꞌ i hin to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ rikꞌorom i kAja̱w Jesus, maꞌ jancꞌal ta xnipahkaj ritzꞌakil nicamaj aweh tak ruꞌum nok maꞌ xwa̱j ta ca̱t nichꞌeyem tak ru̱cꞌ nitoꞌbal reꞌreꞌ. Xa ta nak chic yuꞌna nok chi cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam take kꞌoric wili, maꞌ jeꞌ ta reꞌ niban ruꞌum chi maꞌ nwa̱j ta chi reꞌ hat-tak naqui̱natoꞌbem tak cho ru̱cꞌ rirakmajic ritzꞌakil paꞌ bih curman chi wi̱n. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok chi wi̱n i hin kꞌe̱ꞌ tare̱t chi maꞌ eta quintobjic maj wi hin ta nak toꞌbomaj, sakbih nak chi wi̱n chi enicapaj niquimic ruꞌum nok enak nmakꞌaric wi̱n i risukquil nicꞌux wilic wu̱cꞌ chi rikꞌormojic chi reꞌ hat-tak xatniminic tak ruꞌum reh nicamaj i hin chaxilac tak. t?a Maꞌ xa ta ar rikꞌor chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ kꞌoric xitakꞌa̱ꞌ rinimjic i kAja̱w Jesus queh nicꞌ paꞌ qꞌuihal naquiniminic reh riCꞌuhbal. Reꞌreꞌ xikꞌor cho chi hab wach take narikꞌormojic queh riCꞌuhbal, reꞌ woꞌ take reꞌ naquilbic reh take quikꞌoric reh cꞌuhbal ru̱cꞌ paꞌ bih nca̱j pan quicꞌacharic. @>y Yuꞌna kꞌuruꞌ ma̱kꞌor tak wi̱n chi maꞌ awehtꞌalim ta tak i ribiral chi reꞌ hab wach i cꞌacharel ntoꞌbonic chi camanic chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios xa yeꞌo̱j woꞌ quiwaꞌ quiha̱ꞌ on chi reꞌ take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios ru̱cꞌ woꞌ take paꞌ bih nponic yeꞌerok chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios, ru̱cꞌ woꞌ reꞌ quiwiꞌc. V=% Jeꞌ reꞌ ncaꞌn take toco̱m chic aj cꞌuhbalanel chi nquicꞌul quitoꞌbal awu̱cꞌ tak ruꞌum quicamaj ncaꞌn chaxilac tak eh wi jeꞌ reꞌ ncaꞌn take reꞌ, reꞌ ta na chic i hin chꞌi̱l take quitoꞌbonic wi̱n chi cꞌuhbalanic maꞌ riwi̱ꞌ ta chi keh chi enkacꞌul katoꞌbal awu̱cꞌ tak? Raj laꞌ i hin chꞌi̱l take wichꞌi̱l chi cꞌuhbalanic to̱b ta til riwi̱ꞌ woꞌ nak chi keh chi jeꞌ reꞌ enkaꞌn, maꞌ jancꞌal ta xkabiraj katoꞌbal aweh tak. Reꞌ hoj xkacꞌaxquilej laꞌ ritzꞌakil chiꞌnchel paꞌ bih keh reh chi maꞌ xwihꞌic ta jenoꞌ cꞌaxquilal chi keh chi rikꞌormojic i holohic laj cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. k<O Ruꞌum aj reꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak, wi reꞌ hoj reꞌ kojkꞌoric reh riCꞌuhbal i Dios xkapuhcaj chana̱ tak i lokꞌ laj ribiral i kAja̱w Jesus jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel riban jok i tic pa racꞌa̱l, ricꞌul woꞌ chi keh hoj yuꞌna chi enkacꞌul awu̱cꞌ hat-tak i paꞌ bih curman chi keh chi nakiqꞌuic wi̱ꞌ kꞌi̱j jeꞌ ricab woꞌ nok ricꞌul chi reh i cꞌacharel reꞌreꞌ chi naꞌelok cho wach ritic, ewoꞌ riban risukquilal ricamaj. 0;Y On chiki̱j woꞌ nchel cꞌahchiꞌ rikꞌoric chi manlic? Til pa ricorquilal, reꞌ wili chiki̱j woꞌ i hoj tzꞌihmbimaj cahnok. Kilow aj tak ricorquilal wili: Reꞌ cꞌacharel ncꞌotbic pa̱m acꞌal chꞌi̱l woꞌ reꞌ nbanic i tic til nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chi na elok cho wach i tic, quicabchel naquehtric ru̱cꞌ i wach i tic reꞌreꞌ maj jeꞌ reꞌ ricꞌul chi queh ruꞌum reh quicamaj xcaꞌn. *:M Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ar chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Nok cꞌahchiꞌ chi camanic aboyex maꞌ riban ta chi enabacꞌ pan juꞌ pitbal riwaꞌ, nqui rikꞌor. Reꞌ wili ra̱j na rikꞌorom chi reꞌ Dios xa chiqui̱j take bo̱yex cꞌahchiꞌ ricapewenic? 69e Cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili maꞌ xa nicapew-bal ta i hin, til laꞌ tzꞌihmbimaj woꞌ cho chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses. 8 Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Maꞌ jenoꞌ cꞌacharel no̱j pan banoj sol chi ta nak reꞌreꞌ naritojbic reh chiꞌnchel i paꞌ bih curman chi reh chi naricꞌacharic wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ maꞌ hab ta wach cꞌacharel reꞌ wilic jenoꞌ racꞌa̱l tico̱j wach chi u̱wa ruꞌum, maꞌ ta nak eriban risukquil i wach ritic reꞌreꞌ. Xa ta woꞌ nak jenoꞌ cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ aj ilol reh juntuhm ok chi me̱ꞌ maꞌ ta nak eriniqꞌuej reh i ri̱s richꞌu̱chꞌ rime̱ꞌ riyitzꞌ. 7 Raj on rikꞌorom chi xa reꞌ ti hin chꞌi̱l i Wernaweh maꞌ ricꞌul ta chi keh chi ekojquetmejic cuꞌum take nkacꞌuhbalej take eh ruꞌum reꞌ xa reꞌ ti hoj quib wili curman chi keh chi nakacamanic chi risiqꞌuiric ritzꞌakil kawaꞌ kaha̱ꞌ? ~6u Reꞌ ricorquilal, til ricꞌul nak chi keh chi nakatobjic awuꞌum tak jeꞌ ricab xitobjic cho take toco̱m chic wich aj niminel pahbamaj take chi aj kꞌoro̱l chꞌi̱l woꞌ take aj kꞌoro̱l pahbamaj take ruꞌum i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus. Chacoj tak rehtal reꞌ take pahbamaj reꞌreꞌ, xa paꞌ quiꞌo̱j chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios nquicꞌam je i quehqꞌue̱n chiqui̱j jeꞌ ricab riban i maꞌ Se̱pas reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa reꞌ ta take reꞌ quitobjic cuꞌum take nquicꞌuhbalej jeꞌ laꞌ woꞌ toꞌbomaj woꞌ take ehqꞌuenbe̱s. Wi jeꞌ reꞌ nbanaric cu̱cꞌ take wich aj kꞌorol reꞌreꞌ, maꞌ eta na riban chi jeꞌ woꞌ nak reꞌ enbanaric ku̱cꞌ i hoj chi ekojtobjic? #5? Reꞌ hoj reꞌ hoj pahbamaj chi raj kꞌoro̱l riCꞌuhbal i kAja̱w Jesus, maꞌ ricꞌul ta nak chi keh chi reꞌ take nicꞌ paꞌ qꞌuihal aj niminel nkacꞌuhbalej take, reꞌ take reꞌ equiyeꞌbic kawaꞌ kaha̱ꞌ? Ricꞌul chi keh chi jeꞌ nak reꞌ katobjic enaꞌn tak xa reꞌ laꞌ chi wi̱n hin maꞌ riban ta chi jeꞌ reꞌ eniban reh chi reꞌ rinimjic i Jesus maꞌ eta nkꞌehtic wach. 4- Yuꞌna ajic queh take quikꞌoric chi maꞌ ta reꞌ hin raj kꞌoro̱l i Dios, jeꞌ wili nikꞌor queh chi coꞌlbal wi̱b chi quiwach: ^35 Coric ruꞌ wilic take toco̱m chic cꞌacharel nquicapaj chi maꞌ hin ta pahbamaj chi raj kꞌoro̱l i Dios xa reꞌ laꞌ chawach hat-tak, reꞌ hin til jeꞌ woꞌ reꞌ niwi̱ꞌ. Haj wilic ncꞌutunic wi̱ꞌ reꞌreꞌ? Ru̱cꞌ i niminic xaꞌn hat-tak naxnikꞌor aweh tak i cꞌuhbal chiri̱j ribiral i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus. N~}{xvtqpQn~mkjihg8eBd ba__D^O]>[ZXVUWSS\QPO_NMLKJ\IHFED @>:<:7{4k21l// -+*)(6%A#!_)h c e".MUReꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej reh Dios chi reꞌreꞌ xiyew wi̱n chi qꞌuihleh wach kꞌoric quinchol wi̱ꞌ kꞌoric chiwach i tichol tak wi̱ꞌ hat-tak, CLRuꞌum aj reh ricorquilal reꞌreꞌ, reꞌ hin enikꞌor aweh tak chi nanatioxej johtok i Dios pan toco̱m chic kꞌoric, kꞌe̱ꞌ nak ruꞌ tare̱t i tioxonic enaꞌn tak xa reꞌ laꞌ wi maꞌ rirak chiri̱j i cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌca̱t ribiram xa maꞌxta bih encamanic reh chi cowsbal ricꞌux. K Kacoj chic jenoꞌ rehtalil. Kakꞌor ti chic chi reꞌ hat-tak na̱banam tak jenoꞌ tioxonic chi rilokꞌonjic i Dios pan toco̱m chic kꞌoric. Reꞌ tioxonic enaꞌn tak reꞌreꞌ maꞌ eta woꞌ narak tak chiri̱j ruꞌum chi maꞌ reꞌ ta woꞌ pan akꞌorbal tak cꞌahchiꞌ akꞌoric tak wi̱ꞌ. Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak wilic ok jenoꞌ awich aj niminel cꞌahchiꞌca̱t tak ribiram, reꞌreꞌ maꞌ eta woꞌ rirak chiri̱j reꞌ chaj bih enakꞌor tak. Wi jeꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌ awich aj niminel tak maꞌ nicꞌ ta woꞌ wach nachituna̱ꞌ ri̱b chi tioxonic awu̱cꞌ tak, maꞌ woꞌ eta nak rikꞌor chi ricorquilal i tioxonic cꞌahchiꞌca̱t tak wi maꞌ sakom wach chi reh i cꞌahchiꞌ akꞌorom tak majeꞌ? ?JwWi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric, chaj bih ra̱j banaric kꞌuruꞌ? Cu nanibanam na niti̱j on cu nanibichinic na pan toco̱m chic kꞌoric? Na̱c, eriban xa reꞌ laꞌ curman woꞌ chi nanibanam niti̱j on nanibanam nibi̱ch chi cꞌahchiꞌ woꞌ nirakam chiri̱j chi coric haj wilic i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. *IMKacoj jenoꞌ rehtalil chiri̱j ribanaric i ti̱j. Kakꞌor ti chic chi naniban niti̱j, reꞌ Dios eriyew wi̱n chi nanikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric. Reꞌ ti̱j eniban reꞌreꞌ maꞌ eta woꞌ nirak chiri̱j maj maꞌ reꞌ ta woꞌ nikꞌorbal cꞌahchiꞌ nikꞌoric wi̱ꞌ. DH Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak i wili: Wi jenoꞌ hab wach nkꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric reꞌ maꞌ nrakmajic ta woꞌ chiri̱j cuꞌum take quibirinic reh, chipahkaj reh kAja̱w Dios chi yeꞌerok ta nak woꞌ reh chi nchol risakomsjic wach ruꞌ queh take ras richa̱kꞌ cꞌahchiꞌ quibirinic reh. G Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ til kꞌe̱ꞌ nawotowej tak richolic ribanaric take bano̱j reꞌ riyew i Lokꞌ laj Uxlabal keh hoj aj niminel chi nakaꞌnam, til nipahkaj aweh tak chi chiban ji̱kꞌ acꞌux tak chiri̱j take bano̱j reꞌ til encamanic chi riyeꞌeric ricowil quicꞌux take nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. sF_ Kakꞌor kꞌuruꞌ chi jenoꞌ cꞌacharel cꞌahchiꞌ rikꞌoric cho wu̱cꞌ parikꞌorbal eh reꞌ hin maꞌ nirak ta chiri̱j i kꞌoric cꞌahchiꞌ rikꞌorom wi̱n, reꞌ hin enikꞌor chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta wich nitinami̱t eh jeꞌ woꞌ reꞌ erikꞌor wi̱n ruꞌ wi maꞌ rirak chiri̱j i kꞌoric enikꞌor reh, majeꞌ? 'EG Yuꞌna jenaj chic rehtalil enicoj ru̱cꞌ take rehreh wach kꞌoric wilic china̱ acꞌal. Reꞌreꞌ rehtalil nicoj maj chiꞌnchel i hoj kehtꞌalim chi juꞌjunal queh take kꞌoric reꞌreꞌ, wilic juꞌjun tuhm chi cꞌacharel quirakbic chiri̱j ruꞌum chi quikꞌorbal. 7Dg Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric cu̱cꞌ take kꞌo̱j reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric awu̱cꞌ hat-tak natikꞌoric tak pan toco̱m chic kꞌoric. Wi maꞌ nasakomej ta tak wach take kꞌoric reꞌreꞌ, nicꞌ aj woꞌ wach narakmajok chiri̱j i chaj bih cꞌahchiꞌ akꞌorom tak? Reꞌ hat-tak xa jeꞌ na nchel xa pan te̱w cꞌahchiꞌ akꞌoric tak wi maꞌ nsakomjic ta wach i kꞌoro̱j awuꞌum tak, majeꞌ? $CAJeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulmujic ru̱cꞌ jenoꞌ sol reꞌ cꞌahchiꞌ risubem pa̱m jenoꞌ chꞌihchꞌ laj su̱b chi riyeꞌeric je rehtalil queh take richꞌi̱l chi naquitikꞌa̱b qui̱b chi kꞌakꞌanic. Reꞌ take richꞌi̱l i sol reꞌreꞌ maꞌ eta woꞌ nquirak chiri̱j chaj bih rehtalil cꞌahchiꞌ riyeꞌeric je queh wi reꞌ su̱b reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta risubjic pa̱m chi coric. ?BwJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hin equinkꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ nisakomej wach take kꞌoric reꞌreꞌ, xa maꞌxta bih camaj eniban maj enak ncꞌuluric wu̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take tzꞌaꞌbal reh esbal bi̱ch jeꞌ ricab i caxlan a̱j su̱b chꞌi̱l i a̱rpa. Nansubjic pa̱m i caxlan a̱j on nankꞌojmojic wach i a̱rpa, wi reꞌ cꞌacharel maꞌ nchol ritzꞌaꞌjic i xa paꞌ wilic queh tzꞌaꞌbal reꞌreꞌ, nicꞌ ta woꞌ wach naꞌehtꞌaljok haj wilic i bi̱ch cꞌahchiꞌ resmejic cho. !A;Yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel chacoj tak rehtal i jenaj rehtalil nanicojom wili. Kakꞌor ti chic chi reꞌ hin equino̱j cꞌolok awu̱cꞌ tak eh equinoquic chi kꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric chaxilac tak. Wi maꞌ nsakomjic wach aweh tak take kꞌoric reꞌreꞌ, chaj bih etiritoꞌbej tak wi̱ꞌ i chaj bih enikꞌor reꞌreꞌ? Maꞌxta bih, majeꞌ? Reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t kꞌuruꞌ chi reꞌ hin enisakomej wach aweh tak i chaj bih jenoꞌ noꞌjbal eriyew wi̱n i Dios chi ehtꞌaljic, on chi enikꞌor aweh tak jenoꞌ kꞌoric ra̱j i Dios chi na̱wehtꞌalim tak, on chi enikꞌor aweh tak jenoꞌ cꞌuhbal hin tijimaj wi̱ꞌ, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ niban reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak til encowjic acꞌux tak chiri̱j i Dios. ,@QChi wi̱n hin kꞌe̱ꞌ nak holonquil eh kꞌe̱ꞌ nak nponic chi niwach chi chawunchelal hat-tak etikꞌoric tak pan tak toco̱m chic kꞌoric, xa reꞌ laꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t wi reꞌ hat-tak tichol woꞌ tak risakomsjic wach take kꞌoric ra̱j riyeb i Dios chi narehtꞌaljic cuꞌum take cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ risakomsjic lok wach i kꞌoric ra̱j riyeb chi ehtꞌaljic i kAja̱w Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lokꞌ chiwach chi na̱cholic kꞌoric pan tak toco̱m chic kꞌoric. Ru̱cꞌ wili maꞌ nwa̱j ta nikꞌorom chi reꞌ kꞌoric pan tak toco̱m chic kꞌoric maꞌ ta nak chi rilokꞌil. Maꞌ jeꞌ ta reꞌ, wilic laꞌ woꞌ rilokꞌil xa reꞌ laꞌ ruꞌ curman chi reꞌ cꞌacharel nkꞌoric pan toco̱m kꞌoric ewoꞌ risakomej wach i kꞌoric ricꞌul chi queh take rich aj niminel eh chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ ncowjic quicꞌux ru̱cꞌ take kꞌoric enquibiraj. {?oJeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ yeꞌo̱j reh chi narikꞌoric pan tak toco̱m chic kꞌoric xa reꞌ wach reh ruꞌ nsakomjic wach take kꞌoric ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ aj niminel reꞌreꞌ xa chi ribil woꞌ ri̱b cꞌahchiꞌ ricowsam ricꞌux, tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ nrakbic chiri̱j haj wilic take kꞌoric ra̱j riyeb i Dios eh risakomej lok wach queh take quibirinic reh reꞌ aj niminel reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ take i rich aj niminel ricowsaj quicꞌux ru̱cꞌ take kꞌoric riban. &>ETzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ take kꞌoric yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nsakomjic wach queh take aj birinel nok nquibiraj, reꞌ aj niminel reꞌreꞌ ru̱cꞌ kꞌoric riban naritoꞌbem take rich aj niminel quibirinic reh chi ricowsjic quicꞌux. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ naribanam, jeꞌ laꞌ woꞌ narikꞌilim take eh nariyeb woꞌ ricowil quicapew-bal chi ricuyuric ransil take tiꞌcꞌaxic. 2=]Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj awehtꞌalim tak chi xa hab wach aj niminel yeꞌo̱j reh chi narikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta rikꞌorbal, reꞌreꞌ maꞌ xa ta ru̱cꞌ jenoꞌ rich cꞌacharel nchol kꞌoric, jeꞌ laꞌ woꞌ nchol kꞌoric ru̱cꞌ i Dios. Til pa ricorquilal nok kꞌoric riban ru̱cꞌ i Dios, wi reꞌ take kꞌoric riban maꞌ jaꞌ sakomomaj ta woꞌ wach queh take birinel ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, maꞌ hab ta wach queh quibirinic reh enrakbic chiri̱j i rikꞌor i aj niminel reꞌreꞌ. 1< ]Til kꞌe̱ꞌ curman chaweh tak kꞌuruꞌ chi ma̱cana̱ꞌ tak ribanaric i cꞌaxoj i̱b. Jeꞌ woꞌ, til woꞌ chic chiban ji̱kꞌ acꞌux tak chiri̱j ribanaric take bano̱j reꞌ riyew i Lokꞌ laj Uxlabal keh hoj aj niminel chi nakaꞌnam. Jeꞌ woꞌ, til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nwa̱j chi chiban ji̱kꞌ acꞌux tak chiri̱j i rikꞌormojic take kꞌoric riyew i Dios chi narehtꞌaljic cuꞌum take cꞌacharel. );K Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi wilic xib wach noꞌjbal reꞌ curman chi nakatikim juꞌ ribanaric: Reꞌ richꞌiquinjic cꞌuxlis chiri̱j rinimjic i Dios, reꞌ ripahba̱bjic kacꞌux chi ruyuꞌnjic take paꞌ bih kꞌoro̱j ruꞌum i Dios chi nariyeb eh jeꞌ woꞌ reꞌ ricꞌaxaric ki̱b chi kibil ki̱b pan junwachil. Chi quixilac aj i oxchel wili, reꞌ til kꞌe̱ꞌ nim wach riwaꞌric eh reꞌ til kꞌe̱ꞌ curman chi keh chi nakacꞌamam na̱, reꞌ i cꞌaxoj i̱b chi kibil ki̱b pan junwachil.q:[ Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ ka-uxal jeꞌ woꞌ reꞌ nkacꞌul ru̱cꞌ kaniminic. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ kehtꞌalim chiri̱j kaniminic yuꞌna xa jeꞌ na ricab i rina̱ch jenoꞌ cꞌacharel cꞌahchiꞌ kilom je pan jenoꞌ lemuh. Reꞌ cok ruꞌ nakojponok ar pan taxa̱j, cu reꞌ aj ruꞌ nakarakam chiri̱j chiꞌnchel. Ar naricꞌuluric xa jeꞌ na ricab chi cꞌahchiꞌ kacꞌuꞌlem ki̱b chi cꞌuta̱j ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj cu yuꞌna, reꞌ hoj maꞌ chiꞌnchel ta pe nkarak chic chiri̱j reꞌ haj wilic ra̱j i Dios chi nakehtꞌalim, xa reꞌ laꞌ nakanaꞌbej nicꞌ wach rehtꞌaljic kana̱ riban i Dios til nakehtꞌalim woꞌ chiꞌnchel i noꞌjbal wilic ru̱cꞌ i Dios. 39_ Reꞌ kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ nsakomjic wach nok reꞌ hoj kojwinakbic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok cu pan ka-uxal nak wilco̱j cho reꞌ kꞌoric nkaꞌn chꞌi̱l i capewenic nkaꞌn eh chꞌi̱l woꞌ i noꞌjbal nkaꞌn chi richꞌukuric wach i xa paꞌ bih nkacꞌul, nkaꞌn jeꞌ ricab riwi̱ꞌ rinoꞌjbal jenoꞌ aj ux, xa reꞌ laꞌ naxojwinakbic xo̱j kacana̱ꞌ lok chiꞌnchel i noꞌjbal reꞌreꞌ. V8% raj ruꞌ namanlajok wach ricamaj i Dios pan kacꞌacharic narirakmajic chic chiri̱j reꞌreꞌ. Ar aj ruꞌ maꞌxta chic quicamanic keh take noꞌjbal reꞌ maꞌ nrakmajic ta nak chiri̱j chi manlic. k7O Yuꞌna reꞌ take reꞌreꞌ quicamanic keh maj maꞌ chiꞌnchel ta woꞌ i noꞌjbal riyew cho keh i Dios chi nabjic eh jeꞌ woꞌ chic reꞌ hoj maꞌ nkarak ta woꞌ chiri̱j chiꞌnchel i noꞌjbal rehtꞌalim i Dios, 86i Ru̱cꞌ aj take kꞌoric reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ cꞌaxoj i̱b maꞌ cꞌuhlel maꞌ sahchel ta wach, ra̱j nchel take bano̱j reꞌ yeꞌo̱j cho keh hoj aj niminel ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal chi nakaꞌnam reꞌ take reꞌ nariponic i rikꞌijil chi maꞌeta chic quicamanic keh jeꞌ ricab take i lokꞌil chi rikꞌormojic take kꞌoric ra̱j i Dios chi naquehtꞌalim take cꞌacharel, on reꞌ lokꞌil chi kꞌoric pan tak toco̱m chic kꞌoric on reꞌ lokꞌil chi rinabjic pa̱m take noꞌjbal cha̱m pa̱m rinabjic qui̱j. *5M Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ wilic i cꞌaxoj i̱b pa ra̱mna ricuy ransil take paꞌ bih tiꞌ nbanaric reh, ricoj wach i kꞌoric riban i Dios, xa chꞌiclic woꞌ ricꞌux chiri̱j i ras richa̱kꞌ chi naribanam i coric eh xa wilic woꞌ rikꞌuni̱l chi ricuyuric take cꞌaxquilal. :4m Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ maꞌ woꞌ nsukbic ta ricꞌux nok jenoꞌ ras richa̱kꞌ riban i cꞌahbilal, reꞌ laꞌ ribanaric i coric wach noꞌjbal nsukbic wi̱ꞌ ricꞌux. 3  Reꞌ wilic i cꞌaxoj i̱b pa ra̱mna maꞌ eta riban i ra̱j maꞌ ra̱j banaric ru̱cꞌ i ras richa̱kꞌ. Maꞌ eta woꞌ risicꞌ ribanaric take noꞌjbal maꞌ nponic ta chi quiwach take ras richa̱kꞌ, reꞌ laꞌ haj wilic nponic woꞌ chi quiwach ruꞌ riban ribanaric. Jeꞌ woꞌ, maꞌ ncakcatic ta cu̱cꞌ take ras richa̱kꞌ eh maꞌ ricꞌol ta cꞌa̱ pa ra̱mna. 2  Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ wilic cꞌaxoj i̱b pa ra̱mna ra̱j rikꞌorom chi reꞌreꞌ maꞌ xa mahnicꞌ ta ti chi cꞌa̱ ru̱cꞌ ras richa̱kꞌ, wilic laꞌ ruyuꞌnbal chi ricuyuric mahc ruꞌum wilic cho quetelenic wachi̱s pa ra̱mna. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ maꞌxta woꞌ cho ixowonic i̱b pa ra̱mna, maꞌ kꞌitkꞌit ta eh maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ riqꞌuihsaj ri̱b. n1U Jeꞌ woꞌ chic, kakꞌor wi reꞌ hin enpuhcaj chiꞌnchel paꞌ bih wilic wi̱n chi quina̱ cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn eh ewoꞌ nak nicana̱ꞌ wi̱b chi encaꞌn tiꞌcꞌaxic wi̱n ruꞌum chi reꞌ hin nitahkej i Jesus, xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌxta ok cꞌaxoj i̱b pa̱m wa̱mna, xa maꞌxta woꞌ bih eritik wi̱n ribanaric reꞌreꞌ. 0 Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ hin yeꞌo̱j ta nak wi̱n ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chi risakomsjic wach take kꞌoric riyew cho i Dios chi naquehtꞌalim take cꞌacharel on yeꞌo̱j ta woꞌ nak wi̱n chi rirakmajic chiri̱j take noꞌjbal poyo̱j wach ruꞌum i Dios on reꞌ maꞌ nquirak ta chiri̱j take toco̱m chic cꞌacharel, xa maꞌxta bih eritik wi̱n mi maꞌxta cꞌaxoj i̱b pan wa̱mna. Jeꞌ woꞌ reꞌ wi yeꞌo̱j ta woꞌ nak wi̱n chi til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach nicapew-bal chi richꞌiquinjic nicꞌux chiri̱j i Dios chi nanikꞌor reh jenoꞌ yu̱kꞌ chi narelic je pa riyeꞌa̱b chi juncꞌam woꞌ ti enelic je, xa maꞌxta woꞌ bih eritik wi̱n. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa maꞌxta soꞌ ritzꞌakil take nicꞌ paꞌ nimal eniban. / 7 Chi jeꞌ aj reꞌ, yuꞌna chiri̱j chic wili nanikꞌoric: Kakꞌor ti chic, wi ta nak reꞌ hin quinchol ta nak kꞌoric chipam i jarchꞌuk paꞌ chi kꞌoric quikꞌoric wi̱ꞌ take cꞌacharel china̱ acꞌal wili on quinchol ta woꞌ nak kꞌoric chipam quikꞌorbal take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios pan taxa̱j xa reꞌ laꞌ maꞌxta ok cꞌaxoj i̱b pan wa̱mna, xa maꞌxta bih ritik wi̱n chi quinchol take rehreh wach kꞌoric reꞌreꞌ maj reꞌ nikꞌorbal riban xa jeꞌ na ricab i ahnic riban jenoꞌ chꞌihchꞌ nankꞌojoric, on jeꞌ ricab jenoꞌ coten laj chꞌihchꞌ nquicoj take aj kꞌojonel wi nquikꞌoj chi maꞌxta ricorquilal. ^.5 Til pan coric til rehreh quiwach take bano̱j nyeꞌeric keh hoj aj niminel chi nakaꞌnam eh chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ, til cow chayew acꞌux tak chiri̱j i ribanaric i juꞌjun queh take bano̱j reꞌ nacapaj tak reꞌreꞌ, chi til naricamanic aweh hat eh jeꞌ woꞌ chi encamanic toꞌbal queh take awas acha̱kꞌ tak aj niminel. Chiꞌnchel take reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ tare̱t take chi banaric xa reꞌ laꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh tak chi wilic jenaj chic noꞌjbal reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach chiꞌnchel eh reꞌreꞌ nwa̱j nicꞌuhtam aweh tak yuꞌna.7-g Jeꞌ woꞌ, maꞌ eta riban chi ta nak chi kunchelal i hoj aj niminel enwihꞌic kajawric chi quicowsjic take yowaꞌi̱b. Maꞌ woꞌ chi ta nak chi kunchelal enwihꞌic ku̱cꞌ i lokꞌil chi kꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ katijem ta ri̱j. Xa ta woꞌ nak chi kunchelal i hoj enkarak chiri̱j i kꞌoric nbanjic pan toco̱m chic kꞌoric reh chi nakakꞌorom queh take toco̱m chic kas kacha̱kꞌ. D, Ru̱cꞌ rehreh wach camanic yeꞌo̱j ruꞌum i Dios, maꞌ eta riban kꞌuruꞌ chi chiꞌnchel take aj niminel eta nak ncaꞌn chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj tahkanel reh i Jesus, on chi aj kꞌorol ta nak reh kꞌoric nchalic ru̱cꞌ i Dios on chi aj cꞌuhtunel ta nak reh take kꞌoric wilic chipam riCꞌuhbal i Dios. Xa ta nak woꞌ eriban chi chi kunchelal i hoj enwihꞌic kajawric chi ribanjic take lokꞌ laj nawa̱l. + Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios chi kajuꞌjunal i hoj xiyew cho keh rehreh wach camanic chi nakaꞌnam. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ pe̱t xiban i Dios, xichih take cꞌacharel reꞌ xcaꞌn chi nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel i Jesus. Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ ricab, xichih take cꞌacharel reꞌ xcaꞌn chi raj kꞌorol cꞌuhbal reꞌ kꞌorel haj paꞌ wilic ricoj pan ca̱mna rikꞌormojic eh pa ro̱x reꞌ Dios xichih take cꞌacharel reꞌ xcaꞌn chi aj cꞌuhtunel take kꞌoric wilic chipam riCꞌuhbal i Dios. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban i Dios jeꞌ laꞌ woꞌ wilic take cꞌacharel xiyew queh rajawric chi nacaꞌnam take lokꞌ laj nawa̱l. Wilic woꞌ xiyew cajawric chi quicowsjic take yowaꞌi̱b. Wilic woꞌ take xiyew queh i lokꞌil chi quitobjic take cas quicha̱kꞌ. Wilic woꞌ xiyew queh i lokꞌil chi aj ilol take camanic chipam ricamaj i Dios. Jeꞌ woꞌ, wilic woꞌ xiyew queh i lokꞌil chi naquikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quitijem ta ri̱j. *7 Yuꞌna ajic chi abiram tak chic chiri̱j nicꞌ wach ncamanic katiꞌjolal, charak tak chiri̱j chi jeꞌ woꞌ reꞌ chiꞌnchel i hoj aj niminel xa jeꞌ woꞌ na hoj ricab ritiꞌjolal ribakil i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh chi kajuꞌjunal i hoj wilco̱j reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach kawi̱ꞌ no̱j kaꞌn chi jeꞌ hoj ricab i juꞌjun tik reh ritiꞌjolal ribakil ruꞌ. 7)g Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi xa jenaj quiwi̱ꞌ nok tikilque̱b take katiꞌjolal kabakil, wi wilic jenoꞌ tik reh katiꞌjolal xcahnic chi tiꞌ, chiꞌnchel woꞌ katiꞌjolal wilic chi tiꞌ. Wi reꞌ hoj nkayew chi suk jenoꞌ tik reh katiꞌjolal, chiꞌnchel woꞌ i katiꞌjolal wilic chi suk. *(M reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ jenoꞌ queh take tiklic wi̱ꞌ katiꞌjolal enquilow qui̱b chi maꞌ suk ta. Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ take juꞌjun tik reh katiꞌjolal kabakil reh nok chi xa jenaj quiwi̱ꞌ nok wilque̱b chi ekojquitoꞌbej chi nakacꞌacharic chi suk. w'g raj take katiꞌjolal kabakil reꞌ take wach sakom wilque̱b lok, maꞌ til ta ti ilo̱j chi coric kuꞌum. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take katiꞌjolal kabakil reꞌ take xa pan cꞌolic wilque̱b cho, curman chi til woꞌ nkilow chi coric E& Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take paꞌ bih tiklic wi̱ꞌ katiꞌjolal kabakil reꞌ nkacapaj chi maꞌ til ta ti curman take, reꞌ take reꞌ til nkasoꞌej take chi coric. Jeꞌ woꞌ reꞌ nkaꞌn queh take katiꞌjolal reꞌ nkacapaj chi maꞌ riban ta chi enkacꞌuhtaj lok wach sakom, til nkilow take chi coric, :%m Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌxta bih jenoꞌ chajaric jeꞌ ru̱cꞌ tiklic wi̱ꞌ katiꞌjolal kabakil maꞌ ta nak chi bih camaj nok wilic maj reꞌ ricorquilal reꞌ paꞌ bih tiklic wi̱ꞌ katiꞌjolal to̱b ta xa maꞌ cow ta ti take nancꞌuhtunic, reꞌ take reꞌ til camanel take chi keh. L$ Ruꞌum aj reꞌ maꞌ eta riban chi reꞌ nakꞌ wachi̱s erikꞌor reh nah kꞌabis chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat maꞌxta bih hat camanel wi̱n, maꞌ nqui ta reh. On maꞌ woꞌ reꞌ nahis eta woꞌ nak rikꞌor reh okis chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat xa maꞌxta bih hat camanel wi̱n, maꞌ nqui ta woꞌ erikꞌor reh. #5 Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta rehreh wach tiklic wi̱ꞌ ritiꞌjolal ribakil jenoꞌ cꞌacharel, xa jenaj woꞌ riwi̱ꞌ nok wilic maꞌ qꞌuih ta. v"e Kꞌe̱ꞌ holonquil xiban maj wi ta nak chiꞌnchel tikꞌimaj take chi xa nakꞌ wachi̱s on chi xa ru̱cꞌ i xiquin, nicꞌ nak wach nakꞌormojok chi reꞌreꞌ jenaj ritiꞌjolal ribakil jenoꞌ cꞌacharel? Maꞌ nicꞌ ta wach. U!# Raj wili chiꞌnchel xitikꞌa̱ꞌ i Dios chi coric, chi juꞌjunal take quicamanic reh katiꞌjolal kabakil xicana̱ꞌ take pa riyeꞌa̱b reꞌ kꞌorel paꞌ xilow chi tare̱t chi xicahnic wi̱ꞌ. ! ; Jeꞌ woꞌ chic, wi ta nak xa reꞌ ti nakꞌ wachi̱s tiklic wi̱ꞌ chiꞌnchel ritiꞌjolal ribakil i cꞌacharel, haj nak enchalic i rixiquin reꞌ enbirinic wi̱ꞌ? On reꞌ ta nak i xiquin tiklic wi̱ꞌ chiꞌnchel, haj nak enchalic i juꞌ reꞌ enuhtzꞌunic wi̱ꞌ? C On wi ta nak reꞌ xiquin erikꞌor chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin maꞌ reꞌ hin nakꞌ wachi̱s, ruꞌum reꞌ maꞌ reꞌ ta hin pa riman ritiꞌjolal ribakil i cꞌacharel, nqui ta nak. Xa maꞌxta woꞌ nak camaj erikꞌor chi jeꞌ reꞌ, maꞌ jeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok til pa riman wilic cho.  kakꞌor ti chic chi reꞌ okis eta nak nkꞌoric cho eh erikꞌor chi je wili: «A̱h! Reꞌ hin maꞌ reꞌ hin pa riman ritiꞌjojal ribakil i cꞌacharel maj maꞌ reꞌ ta hin kꞌabis, nqui ta nak erikꞌor. Xa maꞌxta woꞌ nak camaj erikꞌor chi jeꞌ reꞌ, maꞌ jeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok til cu pa riman woꞌ wilic cho reh ritiꞌjolal ribakil i cꞌacharel. 5 Chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ i hoj juntuhm chi aj niminel til je woꞌ ricab i katiꞌjolal kabakil reꞌ qꞌuihleh wach ritikal tiklic wi̱ꞌ, U# Maꞌ kꞌorel ta chic wi hoj on maꞌ reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, wi nchel chopo̱j on maꞌ chopo̱j kana̱ pan cow laj camanic, naxkanimej laꞌ i kAja̱w Jesus eh xkajic kaha̱ꞌ reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xchalic wihꞌok pan ka̱mna eh xiban chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ i hoj juntuhm chi aj niminel. _7 Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ katiꞌjolal kabakil hoj cꞌacharel chi to̱b ta qꞌuihleh wach tiklic wi̱ꞌ xa jenaj woꞌ nchoponic cho reh, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj aj niminel chi to̱b ta nchel hoj qꞌuih xa reꞌ laꞌ xa jenaj woꞌ kawi̱ꞌ ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. V% Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ yohbal wach take bano̱j wilic xa reꞌ laꞌ xa ru̱cꞌ woꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nchalic ribanaric chiꞌnchel reꞌreꞌ to̱b ta rehreh wach maj reꞌreꞌ nyeꞌbic reh juꞌjun chi cꞌacharel reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach ra̱j riyeb ruꞌ. Reꞌ rUxlabal i Dios rehreh wach banoj riyew keh J  Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ riyew i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, jeꞌ laꞌ woꞌ wilic take riyew queh chi nacaꞌnam take rinimal wach lokꞌ laj nawa̱l. Wilic woꞌ riyew queh risakomsjic wach take kꞌoric riyew cho Dios chi naquehtꞌalim take cꞌacharel. Wilic woꞌ take yeꞌo̱j queh chi naquirakam chiri̱j chajaric chi uxlabal wilic ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel wi nchel Lokꞌ laj rUxlabal i Dios on jenoꞌ maꞌ tob laj uxlabal. Wilic woꞌ chic take riyew queh chi quikꞌoric pan tak toco̱m chic kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta quikꞌorbal eh wilic woꞌ take yeꞌo̱j queh chi naquisakomem wach i chaj paꞌ bih nquikꞌor take cꞌacharel quikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric.  Ruꞌum woꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, wilic woꞌ take nyeꞌeric queh chi til naquichꞌica̱b quicꞌux chi reꞌ Dios naribanam jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l cu̱cꞌ eh wilic woꞌ take aj niminel nyeꞌeric cajawric chi quicowsjic take yowaꞌi̱b. I  Jeꞌ reꞌ nok wilic take aj niminel xyeꞌeric queh ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi ru̱cꞌ tꞌulic laj noꞌjbal enquikꞌor i cꞌuhbal ar nchalic rikꞌormojic ru̱cꞌ i Dios. Wilic woꞌ take xyeꞌeric queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chi naquisakomem wach i kꞌoric yeꞌo̱j queh ruꞌum i Dios.  Jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom aweh tak, reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ i wili: Reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios riyew keh i rajawric chi ribanaric juꞌjun queh i holohic laj bano̱j reh chi reꞌ hoj nakacowsam quicꞌux take kich aj niminel. q[ Jeꞌ woꞌ, qꞌuihleh wach ricꞌuhtjic rajawric i Dios riban chipam ricꞌacharic i juꞌjun chi cꞌacharel xa reꞌ laꞌ xa reꞌ woꞌ i jenaj chi Dios riyew cho rajawric chi kana̱ hoj chiꞌnchel aj niminel chi ribanaric. ,Q Jeꞌ woꞌ, wilic woꞌ rehreh wach camanic chi nakaꞌnam pan kaniminic xa reꞌ laꞌ xa chiwach woꞌ i jenaj chi Lokꞌ laj Ajabe̱s cꞌahchiꞌ kacamanic. !; Yuꞌna chiri̱j chic take bano̱j nyeꞌeric keh hoj aj niminel chi nakaꞌnam nanikꞌoric chi jeꞌ wili: Coric ruꞌ chi reꞌ take bano̱j rehreh take quiwach xa reꞌ laꞌ xa ru̱cꞌ woꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nchalic riyeꞌeric i juꞌjun queh reꞌreꞌ. I  Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ pe̱t be̱h kꞌoric nwa̱j chi charak tak chiri̱j chi maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel behsemaj ricapew-bal ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios erikꞌor chi reꞌ Jesus sihtimaj laj cꞌacharel xa reꞌ laꞌ wach take quikꞌoric chi behsemaj quicapew-bal ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios til nquiyew quikꞌorbal chi reꞌ Jesus, reꞌreꞌ i Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. #? Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi coric chi nok jaꞌ reꞌ ta nak hat-tak aj niminel reh kAja̱w Jesus, timahcanic nak tak ru̱cꞌ lokꞌonic tak tzꞌakoj tiyo̱x reꞌ maꞌxta bih jenoꞌ cꞌuhbal nchalic ru̱cꞌ i Dios nquikꞌor maj maꞌ quichol ta woꞌ kꞌoric. 1 ] Yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j take bano̱j reꞌ xa jeꞌ na chic jenoꞌ si̱ riyew i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi enkaꞌn. Jeꞌ reꞌ niban ruꞌum nok nwa̱j chi reꞌ hat-tak na̱wehtꞌalim tak ricorquilal chiri̱j take banoj reꞌreꞌ. r] "Jeꞌ ricab wi wilic jenoꞌ aweh tak til kꞌe̱ꞌ ricꞌahric, sakbih chi chiban cho riwaꞌ riha̱ꞌ pa ripa̱t reh chi reꞌ kAja̱w Dios maꞌ eta riyew cho tiꞌcꞌaxic chana̱ tak ruꞌum i reꞌ nanamol awi̱b tak chi ricꞌulic pan acꞌux tak riquimic i kAja̱w Jesus. Chiri̱j xnikꞌor je aweh tak reꞌreꞌ cu wilic nak ruꞌ toco̱m chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom je aweh tak xa reꞌ laꞌ cu reꞌ chic nanikꞌorom aweh tak naquinponok woꞌ chic awu̱cꞌ tak.F !Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel jeꞌ ricab nachamol awi̱b tak chi wiꞌc reꞌ naꞌn tak wi̱ꞌ rinimjic wach ricꞌulic pan acꞌux tak i riquimic i kAja̱w Jesus, chapuhcaj tak chawach take wiꞌc namol tak wach eh chawuyꞌej woꞌ awi̱b tak chi jeꞌ reꞌ hat-tak junwaꞌic. s _ reꞌ cok ruꞌ xa nicꞌ ok nchel reꞌ kAja̱w Jesus eriyew cho jenoꞌ tiꞌcꞌaxic chi kana̱ hoj aj niminel ruꞌum i kamahc reꞌreꞌ jeꞌ reꞌ eriban reh chi eritikꞌa̱ꞌ wach kanoꞌjbal eh reh chi jeꞌ reꞌ nachichꞌuk woꞌ kꞌoric chi quina̱ take maꞌ reꞌ ta aj niminel reh chi maꞌ eta woꞌ kojriyew pan tiꞌcꞌaxic quichꞌi̱l. = s Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, wi reꞌ hoj ekojcapewenic chiri̱j rinimjic wach riquimic i Jesus reꞌ Dios maꞌ eta riyew cho tiꞌcꞌaxic chi kana̱, j M Til pa ricorquil, ruꞌum chi reꞌ Dios jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ chic ribanam, yohbal wach take yowaꞌi̱b wilic awu̱cꞌ tak eh yohbal woꞌ wach queh maꞌxta chic ransil co̱k quikꞌab eh cꞌahchiꞌ quiquimibic je. o W Jeꞌ reꞌ chiban maj wi hab wach jenoꞌ ricꞌux i caxlan wiꞌc reꞌreꞌ eh ruqꞌuej i ri̱s u̱wa reꞌ rijalwachej ritiꞌjolal chꞌi̱l i riquiqꞌue̱l i kAja̱w Jesus, xa reꞌ laꞌ riban reꞌreꞌ chi wilic i chꞌiꞌo̱j i̱b ru̱cꞌ take rich aj niminel, reꞌreꞌ wilic pan yohbalil chi reꞌ Dios riyew cho i ritiꞌcꞌaxic china̱. _ 7 Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor je aweh tak chi xa hab wach ra̱j ricꞌuxum i caxlan wiꞌc eh ra̱j ruqꞌuem reh i ri̱s u̱wa pe̱t kꞌoric til woꞌ chicꞌraj ri̱b chi reꞌ ricapew-bal chiri̱j ok riquimic i kAja̱w Jesus wilic je eh cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ chicꞌux reh i caxlan wiꞌc eh chuqꞌuej woꞌ reh i ri̱s u̱wa reꞌreꞌ. O Jeꞌ reꞌ ajic xa hab wach ncꞌuxbic reh caxlan wiꞌc on ruqꞌuej reh i ri̱s u̱wa chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricapewenic chiri̱j chi coric chaj bih nelic wi̱ꞌ ricꞌuxuric reꞌreꞌ chꞌi̱l rucꞌjic reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ rimahcanic chiwach i kAja̱w Jesus ruꞌum nok maꞌ cꞌahchiꞌ ta riyeb rilokꞌil ritiꞌjolal chꞌi̱l i riquiqꞌue̱l xichihcaj chiki̱j reꞌ rijalwachej i caxlan wiꞌc chꞌi̱l i ri̱s u̱wa reꞌreꞌ. 'G Ru̱cꞌ take kꞌoric wilic kꞌuruꞌ reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi jarpech paꞌ na̱cꞌuxum tak i caxlan wiꞌc eh na̱wuqꞌuem tak i ri̱s u̱wa chi lokꞌonbal wach i Dios, ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌormojic awuꞌum tak queh take cꞌacharel ribiral riquimic i kAja̱w Jesus eh jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chaweh tak chi na̱banam tak cu rehtal nasoljok woꞌ chic cho ricaꞌpech. Q Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ tijbal reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ keh chi reꞌ kAja̱w Jesus nok ricohlam chic riwaꞌ riha̱ꞌ, reꞌ chic i jenaj chꞌihchꞌ culc wilic i ri̱s i u̱wa chipam xichop johtok eh jeꞌ wili xikꞌor queh naxiyew woꞌ chic queh chi nacuqꞌuem: «Reꞌ haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa wilic pan chꞌihchꞌ culc wili, rijalwachej i niquiqꞌue̱l reꞌ narichihquic naquincansjok eh reꞌreꞌ naricamanic chi tikꞌinbal wach i jenaj chic acꞌ tikꞌinic riban i Dios. Jeꞌ reꞌ ajic jarpech paꞌ na̱wuqꞌuem tak i ri̱s u̱wa jeꞌ ricab i wili, chawuqꞌuej tak reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ naricꞌulic pan acꞌux tak chi xinquimic chi acoꞌljic tak, nqui queh. |q eh naxitioxej johtok reh Dios i caxlan wiꞌc reꞌreꞌ, xichꞌak yejal eh naxipuhcaj je chi quina̱ take raj tahkanel jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chachꞌuy aweh tak i caxlan wiꞌc wili eh chacꞌux tak reꞌreꞌ rijalwachej i nitiꞌjolal nibakil reꞌ naniyeb pan quimic chawi̱j hat-tak cꞌacharel. Reꞌ ricꞌuxuric i caxlan wiꞌc jeꞌ ricab i wili, xa eli̱c woꞌ chaꞌn tak ribanaric reh chi naricꞌulic cho pan acꞌux tak reꞌ nanibanam chawi̱j tak, nqui i tijbal reꞌreꞌ. G Ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌ ricꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ hin nwa̱j woꞌ chic nicaꞌpechem aweh tak i tijbal xicꞌuhtaj i kAja̱w Jesus jeꞌ ricab xnicꞌuhtaj woꞌ cho aweh tak naxinwihꞌic cho chaxilac tak. Reꞌ aj wili tijbal reꞌreꞌ: Reꞌ kAja̱w Jesus chipam i chakꞌab naxkꞌahsjic pan quikꞌab take raj ixowonel ruꞌum i Ju̱ras, reꞌreꞌ xichop i jenaj caxlan wiꞌc chi naribanam riwaꞌ chꞌi̱l take raj tahkanel yk Chaj waꞌric nanaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ? Maꞌxta na cho apa̱t tak chi ar enayew awi̱b tak chi suk ru̱cꞌ awaꞌ aha̱ꞌ tak? Reꞌ naꞌn tak reꞌreꞌ, xa esbal quiqꞌuixbilal take awich aj niminel tak reꞌ xa niba̱ꞌ ti take eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta ayeb tak quilokꞌil. Ru̱cꞌ aj i noꞌjbal reꞌreꞌ, chaj bih nawuyꞌej tak chi enikꞌor aweh tak? Nacapaj na tak chi reꞌ hin xa echic nitioxej i Dios ru̱cꞌ reꞌreꞌ? Maꞌxta, til pa ricorquil maꞌ nponic ta chi niwach i noꞌjbal cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌreꞌ eh xa ta woꞌ nak enitioxej i Dios ru̱cꞌ reꞌreꞌ. !; Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi nanacꞌam tak cho awaꞌ aha̱ꞌ tak, pe̱t ti toquic tak chi ricꞌuxuric chi xa maꞌ nawuyꞌej ta chic awi̱b tak, xa ta nak napuhcaj soꞌ queh take awas acha̱kꞌ tak i wiꞌc nacꞌam tak cho eh reꞌ rihaꞌquil i ri̱s u̱wa xa reꞌ woꞌ hat-tak tiꞌucꞌunic tak reh, maꞌ nayew ta tak soꞌ queh take maꞌxta bih wilic queh. Ruꞌum aj reꞌ wilic take awas acha̱kꞌ tak aj niminel quisoljic je chi maꞌ ncaꞌn tak chic je quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi suk xa ruꞌum chi xa reꞌ hat-tak nawa̱j ayeb awi̱b tak chi suk ru̱cꞌ i paꞌ bih cꞌamoj je awuꞌum tak reh chi naricꞌuxuric nak pan junwachil.   Ricab kꞌoric nibiraj reꞌ chi reꞌ hat-tak nanamol awi̱b tak chi wiꞌc reꞌ nacꞌux woꞌ tak wi̱ꞌ i caxlan wiꞌc reꞌ ncꞌulic cho wi̱ꞌ pan acꞌux tak i riquimic i kAja̱w Jesus, maꞌ reꞌ ta chic riwi̱ꞌ i rinimjic naꞌn tak. 0Y Chi wi̱n hin ta woꞌ na re̱t chi cꞌahchiꞌ ricꞌuluric awu̱cꞌ tak reꞌreꞌ maj ar enehtꞌaljic anoꞌjbal tak chi xa nasicꞌ woꞌ tak ricꞌuhtjic haj wilic take acomonil tak jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take cꞌacharel reꞌ til erichꞌica̱ꞌ ricꞌux i Dios chiqui̱j! K}Y{TwtrOpnl2jfigfdNcya_]\BZ{YXWVUSRjQLOOM=/:87r5j20//-+*9)'$V"4 r8$xmD a 55c5Jeꞌ reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ i katiꞌjolal i hoj aj niminel maj reꞌ katiꞌjolal wilic yuꞌna reꞌ cu sahchel pe wach eh cu quimic pe ri̱j, curman chi narijahlic wach ru̱cꞌ i jenaj chic katiꞌjolal jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ sahchel ta chic wach eh maꞌ woꞌ quimic ta chic ri̱j. D4chi juncꞌam xa jeꞌ na ricab junmu̱tz ok i nakꞌ wachi̱s naribanjic wi̱ꞌ reꞌreꞌ. Nok tiklic chic i Dios chi naribanam reꞌreꞌ jeꞌ wili naricꞌuluric chiri̱j nok reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios maꞌ jaꞌ quisubem ta pe pa̱m i quisu̱b ucsbal cho queh camnak: Pe̱t, jeꞌ ricab nok reꞌ winak aj kꞌoꞌronel queh tinamit risubej pa̱m i risu̱b yeꞌbal jenoꞌ paꞌ bih rehtalil queh, reꞌ take aj tzꞌeꞌ wach reꞌreꞌ naquisubem cho pa̱m quisu̱b. Ricab, reꞌ take camnak chic take je nacutic woꞌ chic cho chi naquicꞌacharic chi junpech. Chiri̱j chic reꞌ, xa hab paꞌ wach keh hoj cu cꞌachlic cu reꞌ aj ruꞌ narijahlam ti ri̱b ritiꞌjolal. X)3Ruꞌum aj reꞌ ajwal wach chi chacoj tak rehtal i jenaj tijbal cꞌolo̱j nak cho ri̱j ruꞌum i Dios xa reꞌ laꞌ yuꞌna xiteh wach wi̱n reh chi nanikꞌorom woꞌ aweh tak. Reꞌ tijbal reꞌreꞌ, reꞌ i wili: Coric ruꞌ, wilic keh hoj aj niminel maꞌ jaꞌ hoj ta camnak nachirak cho risoljic i kAja̱w Jesus, xa reꞌ laꞌ hoj chiꞌnchel aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ chi je cꞌachalco̱j chi je hoj chic camnak narijalmajic ti wach i katiꞌjolal O2Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, til nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ hoj nok chi cu wilco̱j pe chi cꞌacharic ru̱cꞌ i katiꞌjolal chi cu quimic pe ri̱j, maꞌ jaruj ta enkaꞌn canar oquic chipam i lokꞌ laj yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ i Dios chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ tiꞌjolal reꞌ sahchel wach eh kꞌahic ri̱j maꞌ eta riban chi ericuy cꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom ar ru̱cꞌ i Dios. 1[1Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok reꞌ Dios xiyew jenaj katiꞌjolal kabakil jeꞌ ricab ritiꞌjolal ribakil i Aran reꞌ pe̱t winak china̱ acꞌal wili, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric ku̱cꞌ i hoj aj niminel reꞌ Dios nariyeb woꞌ keh jenaj tiꞌjolal bakil jeꞌ ricab ritiꞌjolal ribakil i kaKꞌatal Kꞌoric Jesus reꞌ aj pan taxa̱j. Toco̱m chic katiꞌjolal kabakil
nariwihꞌic ar ru̱cꞌ i Dios kO0Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiꞌnchel i hoj cꞌachalco̱j china̱ acꞌal wili, chi kunchelal wilic jenaj katiꞌjolal kabakil jeꞌ ricab xwihꞌic reh Aran reꞌ pe̱t cꞌacharel, xa reꞌ laꞌ nakojwihꞌok ar pan taxa̱j, reꞌ katiꞌjolal kabakil naribanam chi jeꞌ chic ricab ritiꞌjolal ribakil i Kꞌatal Kꞌoric Jesus reꞌ aj pan taxa̱j. gG/Til cꞌolok pan acꞌux tak kꞌuruꞌ chi reꞌ pe̱t winak Aran xtikꞌinjic china̱ acꞌal wili xa ru̱cꞌ woꞌ acꞌal xtikꞌinjic cho, raj i jenaj chic winak reꞌ Ajabe̱s Jesus, reꞌreꞌ til aj pan taxa̱j. .Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj ru̱cꞌ chic i rUxlabal ruꞌ nakacꞌacharic chi junelic xa reꞌ laꞌ charak tak chiri̱j chi reꞌ cꞌacharic chi junelic ar pan taxa̱j maꞌ pe̱t ta nchel nariwihꞌic chiwach i kacꞌacharic china̱ acꞌal wili. Maꞌxta, pe̱t laꞌ nakacꞌacharic china̱ acꞌal wili eh cu reꞌ aj chic ruꞌ nakacꞌacharic chi junelic ar pan taxa̱j. %C-Pa riCꞌuhbal i Dios nkarak chi jeꞌ wili tzꞌihmbimaj:“Reꞌ pe̱t winak xtikꞌinjic cho, reꞌ Aran ribihnal,
xcꞌacharic woꞌ naxyeꞌeric cho ruxla̱b, nqui cꞌuhbal reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkacoj rehtal chi reꞌ jenaj chic, reꞌ chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱, xcꞌulic cꞌacharok china̱ acꞌal wili eh reꞌreꞌ toco̱m woꞌ chic riwi̱ꞌ chiwach i Aran. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Jesus xcahnic chi aj yeꞌol reh junelic kacꞌacharic ru̱cꞌ i rUxlabal ruꞌ. ,Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta kojmuhkok je ru̱cꞌ jenaj tiꞌjolal sahchel wach china̱ acꞌal wili, maꞌ ticapewenic tak chiri̱j reꞌreꞌ ruꞌum nok nakojuctok woꞌ chic cho chi cꞌacharic nariwihꞌic jenaj chic katiꞌjolal rUxlabal chic i Dios naricꞌacharic wi̱ꞌ. Ru̱cꞌ aj wili til nikꞌor aweh tak wi ayuꞌ wach acꞌal wilic jenaj katiꞌjolal sahchel wach, til nariwihꞌic woꞌ jenaj chic katiꞌjolal maꞌxta risahchic wach ruꞌum chi rUxlabal chic i Dios naricꞌacharic wi̱ꞌ. 7g+Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nakojmuhkic je nkamukꞌa̱ꞌ je jenaj tiꞌjolal maꞌxta chic riwaꞌric maꞌxta woꞌ chic ransil, xa reꞌ laꞌ nakojuctok woꞌ chic cho nariwihꞌic woꞌ chic keh jenaj chic tiꞌjolal lo̱kꞌ chic riwaꞌric eh yeꞌo̱j chic ransil chi naricꞌacharic chi junpech. m S*Nicꞌ paꞌ wach nkilow ru̱cꞌ take rehtalil xnikꞌor lok aweh tak jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj cꞌacharel nakojquimic je. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta nchel reꞌ katiꞌjolal wilic keh nakojquimic je xa narojic woꞌ sahchok wach, wilic jenaj chic acꞌ laj katiꞌjolal nariwihꞌic keh nakojcꞌaꞌchok woꞌ chic cho.  )Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ riholonquilal risakomil i kꞌi̱j maꞌ jenaj ta wach chꞌi̱l riholonquil risakomil i poh eh maꞌ jenaj ta woꞌ wach chꞌi̱l quisakomil take chꞌimi̱l. Reꞌ quisakomil take chꞌimi̱l rehreh woꞌ wach chi quibil qui̱b ruꞌ. 6 e(Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Dios xtikꞌinic reh chiꞌnchel nicꞌ nimal nkilow wach ayuꞌ wach acꞌal chꞌi̱l woꞌ nicꞌ nimal nkilow wach pan taxa̱j. Reꞌ quiholonquilal take paꞌ bih tikꞌimaj ar pan taxa̱j toco̱m woꞌ chiwach take paꞌ bih tikꞌimaj chi reh ayuꞌ wach acꞌal. ) K'Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi chiꞌnchel xa paꞌ bih jaric tikꞌimaj ruꞌum i Dios rehreh wach ritikꞌinjic bano̱j ruꞌum, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi maꞌ xa jenaj ta wach i kati̱k hoj tikꞌimaj wi̱ꞌ. Jeꞌ ricab i hoj cꞌacharel rehreh wach katiꞌjolal quichꞌi̱l take chicop quejeb co̱k, pa reh woꞌ quitiꞌjolal take tzꞌiquin quirupunic pan te̱w eh pa reh woꞌ quitiꞌjolal take car. D &jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric chi xa reꞌ woꞌ i Dios xtikꞌinic cho wach nicꞌ wach riwi̱ꞌ i ritiꞌjolal chiꞌnchel jeꞌ ricab riban cu̱cꞌ take juꞌjun chi tic muꞌu̱n. 5c%Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nanbanjic i tic abi̱x on jenoꞌ chic i jaꞌ, maꞌ reꞌ ta nchel chi muꞌu̱n chic nanatic tak jok til reꞌ laꞌ i manlic wach ijaꞌ $Til coric, reꞌ nkꞌoric reꞌreꞌ til hamlic i memil laj noꞌjbal ru̱cꞌ. Reh chi reꞌ cꞌacharel reꞌ jeꞌ reꞌ nkꞌoric erirak chiri̱j chi coric i reꞌreꞌ, chicoj rehtal nicꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ i tic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kehtꞌalim chi nok jenoꞌ ijaꞌ ntiquiric jok, maꞌ reꞌ ta woꞌ chic ijaꞌ reꞌreꞌ nelic cho wach sakom nantzꞌuhcric cho, xa reꞌ laꞌ chic rala̱s npokꞌ cho na nkꞌahic i ri̱j ijaꞌ reꞌreꞌ. Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ ijaꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel nanquimic je. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ reꞌ ta chic i ritiꞌjolal wilic nak naxquimic je, maꞌ reꞌ ta woꞌ chic reꞌ wilic reh naꞌuctok woꞌ chic cho chi cꞌacharic. s_#Kꞌi̱j woꞌ nchel wilic jenoꞌ aweh tak eriban take birinic wili chiri̱j cuctic take camnak: «Nicꞌ chic wach nok reꞌ take camnak naquicꞌacharic woꞌ chic cho? Wi til naquicꞌacharic woꞌ chic cho, nicꞌ chic wach riwi̱ꞌ quitiꞌjolal nariwihꞌic? Maj reꞌ quitiꞌjolal nak wilic naxiquimic je kꞌahanak chic, nqui ok nchel rikꞌor. "Jeꞌ reꞌ nok ma̱cana̱ꞌ tak chi jenoꞌ maꞌ holohic laj capewenic chiri̱j i cuctic cho take camnak eriban chi etimahcanic tak, reꞌ laꞌ hat-tak naꞌlajok aweh tak ru̱cꞌ ricorquilal riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chaxilac tak wilic take maꞌ jaꞌ cu nquirak ta chiri̱j chi manlic haj wilic rikꞌor i cꞌuhbal chiri̱j i Dios reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor reh chi enoquic cho aqꞌuixbilal tak. Reꞌ ritiꞌjolal jenoꞌ aj niminel nquimic je, jalo̱j chic wach naꞌuctok cho 5!Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ma̱cana̱ꞌ tak chi reꞌ take quicapewenic chi jeꞌ reꞌ enquijotꞌ acapew-bal tak, chacoj aj tak rehtal i jenaj chic kꞌoric kꞌoro̱j cho ruꞌum jenaj winak aj noꞌjbal naxikꞌor cho chi jeꞌ wili: “Xa hab wach jenoꞌ cꞌacharel xa kꞌunkꞌun chic chꞌi̱l jenoꞌ chic cꞌacharel maꞌ holohic ta rinoꞌjbal, eno̱j sahchok wach i holohic laj capew-bal nak wilic ru̱cꞌ ruꞌum nok reꞌ chic rinoꞌjbal i cꞌahbil rinoꞌjbal winak ericꞌam tzꞌeht reh, nqui xikꞌor cho.  Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab chi reꞌ hin ayuꞌ pan tinamit E̱peso cꞌahchiꞌ nicꞌulum tiꞌcꞌaxic cu̱cꞌ take tinamit xa joskꞌonak chic take, jeꞌ ricab chi jenoꞌ winak ripaj ri̱b chi peletenic ru̱cꞌ jenoꞌ joskꞌ laj chicop. Chaj bih ritik wi̱n kꞌuruꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n wi pan jenaj kꞌi̱j maꞌxta chic wuctic cho chi quixilac take camnak? Maꞌxta nak bih, majeꞌ? Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak wi til coric nchel chi reꞌ take camnak maꞌxta chic cuctic cho, sakbih nak chi wi̱n chi eniban risukquil nicꞌacharic china̱ acꞌal wili jeꞌ ricab rikꞌor i jenaj kꞌoric nkꞌormojic chi jeꞌ wili: “Kasuksaj tak kacꞌux yuꞌna, kaꞌn tak kawaꞌ kaha̱ꞌ ruꞌum nok chi kawach johtok maꞌ kehtꞌalim ta chic wi cꞌachalco̱j eh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta chic bih enkaꞌn ribanaric, nqui i rikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ. "=Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, jeꞌ reꞌ nibiraj aweh tak maj jeꞌ ricab nok quincapewenic chawi̱j tak ru̱cꞌ richoporic acꞌux naꞌn tak chiri̱j i kaKꞌatal Kꞌoric Jesus reꞌ Ajabe̱s woꞌ chi kana̱, kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux awuꞌum tak, coric woꞌ chi reꞌ hin xa eli̱c woꞌ i kꞌi̱j niyew wi̱b pan yohbalil chi cꞌuhbalanic chi xa cucꞌtak nak chic maꞌ quino̱j pan quimic. &EJeꞌ woꞌ chic, wi reꞌ take camnak maꞌxta chic cuctic cho, chaj aj camaj nok reꞌ hoj eli̱c i kꞌi̱j nkayew ki̱b pan yohbalil chi cꞌuhbalanic? Yuꞌna ticapewenok tak chiri̱j i wili: Wilic na jenoꞌ aweh tak erikahsaj riha̱ꞌ pa rijelow-bal jenoꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ xinimej ta i Jesus naxquimic je? Maꞌxta, majeꞌ? Kakꞌor wi wilic ta nak jenoꞌ jeꞌ reꞌ eriban, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa maꞌxta nak bih naricamanic reh wi reꞌ Dios maꞌ eta riyew woꞌ chic ricꞌacharic jenoꞌ camnak chic je. xiJeꞌ reꞌ ajic chiꞌnchel nariyeꞌeric chi riꞌsil rajawric i Acꞌunbe̱s Jesus eh chiri̱j chic ruꞌ reꞌreꞌ naricojom woꞌ ri̱b chi riꞌsil rajawric i Ajabe̱s Dios reꞌ xcojbic woꞌ reh chiꞌnchel chi riꞌsil rajawric ruꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ xa reꞌ woꞌ i kAja̱w Dios naricahnic chi nahsil chi quina̱ chiꞌnchel eh maꞌ jenoꞌ chic naricahnic chi maꞌ ta nak enwihꞌic chi riꞌsil rajawric ruꞌ chꞌi̱l i Jesus. Reꞌ take camnak til nacuctic woꞌ chic cho C~Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi reꞌreꞌ naribanam chi reꞌ kAja̱w Jesus nariyeb pa ro̱k chiꞌnchel. Xa reꞌ laꞌ nok nkꞌormojic chi chiꞌnchel reꞌreꞌ maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi reꞌ Dios xcahnic ta woꞌ nak chi riꞌsil rajawric i Jesus. Maꞌ jeꞌ ta reꞌ maj reꞌ woꞌ i Dios xyeꞌbic reh chiꞌnchel chi riꞌsil rajawric i kAja̱w Jesus. W}'Reꞌ raj ixowonel i Jesus reꞌ xam be̱h nariyeb pa ro̱k, reꞌ i quimic. N|Jeꞌ aj reꞌ naricꞌuluric xa reꞌ laꞌ pe̱t chiwach i reꞌreꞌ, curman chi reꞌ kAja̱w Jesus narichopom quina̱ chiꞌnchel cu rehtal riyew pa ro̱k take chiꞌnchel raj ixowonel. K{Jeꞌ woꞌ chic reꞌ kAja̱w Jesus naribanam woꞌ chi reꞌ take aj nahsil maꞌeta chic nwihꞌic cajawric chi quina̱ take cꞌacharel, jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam cu̱cꞌ take nahsil chi quina̱ take maꞌ tob laj uxlabal. Ar aj ruꞌ chiꞌnchel naricohlsjic wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus narikꞌahsam pan kꞌab i rAja̱w Dios reh chi xa reꞌ wach reꞌ enwihꞌic chi aj nahsil chi quina̱ chiꞌnchel. ]z3Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ wili maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi hoj ta nak junuctic cho chi quixilac camnak. Maꞌxta. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios chaklic chi̱ꞌ ucsunic naribanam cho. Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok chipam junseht ok chi abi̱x nmoloric cho i pe̱t rihk nelic cho, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ woꞌ reꞌ i pe̱t ucsumaj cho ruꞌum i Dios chi quixilac take camnak. Chiri̱j chic reꞌ nasoljok woꞌ chic cho i Jesus chi kacꞌamaric, reꞌ hoj aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ hoj chic camnak je nakuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak jeꞌ ricab nanmoloric cho chiꞌnchel i jal nanbanaric cho i jach. yMaꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ jeꞌ ricab nok chi ruꞌum reh ribano̱j i xa jenaj chi winak reꞌ kaj najtir kꞌi̱j Aran xoquic cho i quimic chi kana̱ woꞌ i hoj, jeꞌ woꞌ reꞌ, ruꞌum woꞌ reh ribano̱j i xa jenaj chic chi winak reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xoj-ehtric woꞌ i hoj aj niminel chi nakacꞌacharic woꞌ chic to̱b ta nchel kojquimok je. Nariponic woꞌ chic i kꞌi̱j chi chiꞌnchel naricahnic chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Jesus chꞌi̱l i Dios (xIJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab nok chi ruꞌum reh ribano̱j i jenaj chi winak reꞌ Aran xoj-ehtric quimic ru̱cꞌ riquimic ruꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ruꞌum reh ribano̱j i jenaj chic winak reꞌ Jesus xoj-ehtric woꞌ uctic chi quixilac take camnak ru̱cꞌ i ructic cho ruꞌ. 8wiRaj i wili maꞌ reꞌ ta nchel chucuj laj kꞌoric cꞌahchiꞌ kacojom wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til pa ricorquil, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xuctic cho chi quixilac take camnak eh ruꞌum chi reꞌreꞌ i rijaꞌquil i pe̱t uctel chi quixilac take camnak jeꞌ ricab naricut cho pe̱t wach jenoꞌ tic narirak cho rikꞌijil i wachanic, reꞌ woꞌ reꞌ narucsunic cho keh hoj raj niminel chi quixilac camnak. Ruꞌum aj reꞌ wilic i kuyuꞌnbal chi to̱b ta kojquimok je xa nakuctic woꞌ cho chi quixilac take camnak. QvJeꞌ woꞌ chic, reꞌ aj chic i hoj reꞌ nkanimej i Jesus chiwach take kꞌi̱j cꞌachalco̱j wi̱ꞌ wili, maꞌ coric ta na chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌco̱j chi niminic ruꞌum cꞌahchiꞌ kuyꞌem chi nakojquimok je nakacꞌacharic woꞌ chic cho ruꞌum i Jesus? Jeꞌ reꞌ i kacapew-bal xa reꞌ laꞌ wi maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ encꞌuluric ku̱cꞌ, ra̱j rikꞌorom chi til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ tiꞌ keh ru̱cꞌ kanoꞌjbal chi quiwach take chiꞌnchel cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ coric ta laj tijbal nak cꞌahchiꞌ kacojom wach ncahnic wi̱ꞌ. _u7Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wi ta nak maꞌ xuctic woꞌ chic cho i Jesus chi quixilac camnak, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take cꞌacharel xquinimej i Jesus nok jaꞌ quiquimic ta je, xa maꞌxta bih nqui chi xquichꞌica̱ꞌ je quicꞌux chiri̱j reh chi nacuctic cho ruꞌum chi quixilac take camnak. htIJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab xnikꞌor chic lok aweh tak, wi ta nak reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ xuctic ta cho chi quixilac take camnak, xa maꞌxta nak bih ritik aweh tak chi cꞌahchiꞌ animem tak i Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok xa cu reꞌ woꞌ nak i mahc wilic rajawric chana̱ tak ncahnic wi̱ꞌ. bs=Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa ricorquilal wi reꞌ take camnak maꞌxta chic cuctic cho, til woꞌ nak coric chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ xuctic ta woꞌ nak cho chi quixilac take camnak. ^r5Jeꞌ woꞌ, wi til coric chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ ta xuctic cho chi quixilac take camnak, raj rikꞌorom chi reꞌ hoj reꞌ pahbamaj chi aj kꞌorol cꞌuhbal til hoj aj chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hoj cꞌahchiꞌ nak kakꞌorom chi reꞌ Dios xucsaj cho i Jesus chi quixilac take camnak eh chi maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ nkꞌoric wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, wi til coric chi reꞌ take camnak maꞌ cuctic ta chic cho, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Dios maꞌ xucsaj ta woꞌ nak cho i Jesus chi quixilac take camnak. q Wi jeꞌ ta nak reꞌ, ra̱j woꞌ nak rikꞌorom chi reꞌ cꞌuhbal nkapuhcaj rikꞌormojic i hoj chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh chꞌi̱l woꞌ i niminic naꞌn hat-tak ruꞌum reh kacꞌuhbal, xa maꞌxta nak bih eritik keh. ipK Chacapaj tak chiri̱j take wili: Wi til ta nak coric chi reꞌ take camnak maꞌxta chic cuctic cho chi cꞌacharic, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌxta woꞌ nak chic nuctic cho? Qo Yuꞌna jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom aweh tak: Reꞌ cꞌuhbal nkapuhcaj rikꞌormojic i hoj, reꞌ woꞌ chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xucsjic cho chi quixilac take camnak. Wi til coric chi reꞌ Jesus xuctic woꞌ cho chi quixilac camnak, chaj waꞌric kꞌuruꞌ nok nbirmijic i cꞌuhbal reꞌreꞌ wilic take aj niminel chaxilac hat-tak quikꞌoric chi reꞌ take camnak maꞌxta chic cuctic cho chi cꞌacharic? "n= Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ, reꞌ ricorquilal i cꞌuhbal chiri̱j ructic cho i Jesus chi quixilac take camnak maꞌ kꞌorel ta hab wach narikꞌoric reh, wi reꞌ nchel i hin on reꞌ take cho pahbamaj take chi aj cꞌamol quibe̱h aj niminel reh Jesus xikꞌoric cho reh. Haj cok wilic til wilic riwaꞌric, reꞌ chi, chi kunchelal i hoj raj kꞌorol i Jesus nkakꞌor ribiral i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh reꞌ woꞌ xacoj tak wach hat-tak. Reꞌ Jesus naribanic chi reꞌ take
camnak nacuctic woꞌ chic cho 6me To̱b ta woꞌ nak maꞌ ricꞌul ta chi wi̱n i nicamaj yeꞌo̱j, reꞌ Dios xicꞌuhtaj cho richakꞌlamil chi nina̱ eh xiquetelej cho wach nicꞌacharic chi naricamanic reh chipam ricamaj. Ruꞌum aj woꞌ reh ritoꞌbal riyew cho chi nina̱, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nim wach i camanic cꞌahchiꞌ nibanam chiwach xcaꞌn take wich pahbamaj chi aj cꞌamol be̱h aj niminel reh Jesus, xa reꞌ laꞌ i camanic reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta nibanam ru̱cꞌ xa wansil wi̱b, reꞌ laꞌ ratoꞌbil i kAja̱w Dios ntoꞌbonic wi̱n chi ribanaric. Cl reꞌ laꞌ chic i tiꞌcꞌaxic xniban queh jarub paꞌ chi comonil moloj wach aj niminel reh Dios. Jeꞌ aj reꞌ xinbanic cho i hin reꞌ maꞌ nim ta ti niwach chi quiwach take pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h raj tahkanel i kAja̱w Jesus eh ruꞌum reh take nicꞌ nimal xniban cho reꞌreꞌ, til maꞌ ricꞌul ta nak chi wi̱n chi narikꞌormojic nibihnal chi hin woꞌ pahbamaj chi cꞌamol quibe̱h take aj niminel reh Jesus. Uk#Maꞌ xa ta woꞌ queh take chiꞌnchel reꞌreꞌ xicꞌuhtaj ri̱b i kAja̱w Jesus maj cu xam be̱h chic xicꞌuhtaj woꞌ ri̱b wi̱n i hin, xa reꞌ laꞌ wu̱cꞌ i hin xcꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ tꞌuch haꞌlacꞌun reꞌ cꞌaxic naxcꞌulic wach kꞌi̱j sakom ruꞌum chi maꞌ pa rikꞌijil ta rasbal xasjic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok pan pe̱t be̱h cho, reꞌ hin maꞌ xwa̱j ta nak ninimem i kAja̱w Jesus Bj}Jeꞌ woꞌ xicꞌuhtaj woꞌ ri̱b chiwach i maꞌ Jaco̱wo eh chiri̱j ruꞌ xicꞌuhtaj woꞌ ri̱b chi quiwach take chiꞌnchel pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h raj tahkanel. miSJeꞌ woꞌ, nok ricꞌuhtam chic ri̱b chi quiwach take pahbamaj chi aj cꞌamol be̱h raj tahkanel, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj woꞌ ri̱b queh take riqꞌuihal chi aj niminel reꞌ maꞌ xa ta wilque̱b junikꞌob hoꞌcꞌahl (500) ok chi cunchelal. Chi quixilac take juntuhm reꞌreꞌ, wilic take camnak chic take je eh wilic woꞌ cu cꞌachalque̱b. h-Jeꞌ woꞌ chic xnikꞌor aweh tak chi naxucsjic cho chi quixilac camnak, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj ri̱b reh maꞌ Se̱pas reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch eh chiri̱j chic ruꞌ xicꞌuhtaj woꞌ ri̱b queh take pa reh chic pahbamaj chi cꞌamol quibe̱h raj tahkanel. g/Chꞌi̱l reꞌreꞌ, nikꞌor woꞌ chi to̱b ta reꞌ Ajabe̱s kꞌatal kꞌoric Jesus xmukꞌunjic naxquimic je, reꞌreꞌ xucsjic woꞌ chic cho pa ro̱x kꞌi̱j riquimic nimbal woꞌ take reh kꞌoric tzꞌihmbimaj cho chiri̱j chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ. f Reꞌ take pe̱t kꞌoric xnikꞌor aweh tak chiri̱j i ribiral xnicꞌul reꞌreꞌ ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus, reꞌ take wili: Reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xquimic reh chi xcuyuric kamahc. Jeꞌ woꞌ, chi reꞌreꞌ xquimic reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ woꞌ wach jeꞌ tzꞌihmbimaj cho chiri̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. wegreꞌ woꞌ reꞌ ntoꞌbonic aweh tak chi na̱coꞌljic tak chiwach i tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum take aj mahc. Jeꞌ reꞌ eriban reꞌ cok ruꞌ wi xatik tak juꞌ richopjic acꞌux tak chiri̱j i nicꞌ paꞌ nimal nikꞌorom aweh tak. Tzꞌa̱b ruꞌ maꞌ xachop tak acꞌux, reꞌ niminic cꞌahchiꞌca̱t tak naricahnic chi xa maꞌxta bih ritik aweh tak. 5d eReꞌ chic yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel nwa̱j chi cꞌolok cho pan acꞌux tak ribiral i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ nikꞌorom cho aweh tak. Reꞌ ribiral reꞌreꞌ, reꞌ xacꞌul tak pan awa̱mna tak chi coric eh cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa cu paꞌlic woꞌ acꞌux tak chiri̱j, 1c[(Reꞌ cok ruꞌ chiꞌnchel i paꞌ bih naribanjic chi rilokꞌonjic wach i Dios pan acomonil tak, chaꞌn tak chi coric eh jeꞌ woꞌ chic chi chaklic chi̱ꞌ.#b?'Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, chachop acꞌux tak chiri̱j i rikꞌormojic take kꞌoric riyew cho Dios chi queh i ritinami̱t eh ma̱pit tak take reꞌ ncaꞌn kꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric nok namol awi̱b tak chi rilokꞌonjic wach i Dios. Pa&Tzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ ricoj wach chi jeꞌ reꞌ eh maꞌ ra̱j ricꞌamam na̱ i nicꞌ nimal i kꞌoro̱j lok wuꞌum, maꞌ nbirmijic woꞌ ru̱cꞌ i haj wilic nak kꞌoric ra̱j rikꞌorom. C`%Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ wi hab wach jenoꞌ chaxilac tak ricapaj chi reꞌreꞌ jenaj aj kꞌorol reh kꞌoric riyew cho i Dios chi queh ritinami̱t, on chi reꞌreꞌ yeꞌo̱j rikꞌorbal ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi narikꞌoric chi quina̱ take ritinami̱t i Dios, ewoꞌ ricoj rehtal chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak, ru̱cꞌ woꞌ i kAja̱w Jesus xchalic rikꞌormojic. ]_3$Jeꞌ reꞌ ruꞌ nikꞌor aweh tak xa reꞌ laꞌ wi reꞌ hat-tak maꞌ nawa̱j ta acꞌamam tak na̱ i cꞌahchiꞌ nikꞌorom xa maꞌxta bih xa̱j rikꞌorom. Reꞌ cok ruꞌ cꞌolok pan acꞌux tak chi maꞌ reꞌ ta hat-tak xatmiksinic tak cho reh riCꞌuhbal i Dios eh maꞌ woꞌ xa reꞌ ta nak ti hat-tak xatcꞌulbic tak reh. ^#Jeꞌ ricab wi chipam jenoꞌ moloj i̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios wilic ok jenoꞌ ixok wilic jenoꞌ pahkanic ra̱j ribanam, maꞌ eta riban chi eriban cok i pahkanic chipam i moloj i̱b reꞌreꞌ, curman laꞌ chi nasoljok je pa ripa̱t chꞌi̱l i ribahi̱l, ar eribiraj reh haj nak wilic i pahkanic xa̱j ribanam chipam i moloj i̱b. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi chiban maj maꞌ holohic ta ncꞌutunic nok jenoꞌ ixok nkꞌoric chi quina̱ take winak chipam i comonil reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. 4]a"nikꞌor chi reꞌ take ixok quiwihꞌic pan acomonil tak jeꞌ ru̱cꞌ nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic i Dios, maꞌ riban ta chi etiquipit tak ru̱cꞌ ribanaric jenoꞌ pahkanic encaꞌn cok chiri̱j i cꞌuhtunic cꞌahchiꞌ ribanaric. Reꞌ take reꞌ xa quijutzic laꞌ naquiwihꞌic chaxilac tak eh naquibirinic woꞌ kꞌoric chiwach i quibahi̱l jeꞌ ricab woꞌ i kꞌoro̱j chipam i cꞌuhbal nchopbic kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi reꞌ take ixok naquibirinic kꞌoric ru̱cꞌ chaj bih quitakꞌmajic take wi̱ꞌ. \ !Cꞌolok pan acꞌux tak i wili: Reꞌ Dios maꞌ ra̱j ta chi xa chaꞌn aweh i lokꞌonic nakaꞌnam chi maꞌ chaklic ta chi̱ꞌ. Reꞌ laꞌ ra̱j ruꞌ chi chiꞌnchel naribanaric chi chaklic chi̱ꞌ eh pan sukquil cꞌuxlis. Ruꞌum aj chi curman chi chaklic chi̱ꞌ i lokꞌonic naribanjic pan tak juꞌjun comonil nquimol wi̱ꞌ qui̱b take aj niminel xa haj yeꞌa̱b, Q[ Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take aj kꞌorol reh kꞌoric riyew i Dios, reꞌ take reꞌ equichol ribanaric ri̱j chi coric haj til ricꞌul chi equikꞌoric eh haj maꞌ eta riban chi equikꞌoric. DZRu̱cꞌ wili maꞌ nwa̱j ta nikꞌorom chi maꞌ ta nak eriban chi equikꞌoric chiꞌnchel take nicꞌ paꞌ qꞌuihal quikꞌoric reh kꞌoric riyew cho i Dios chi queh take ritinami̱t. Eriban chi chiꞌnchel equikꞌoric xa reꞌ laꞌ ruꞌ curman chi quijuꞌjunal naquikꞌoric reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take quich aj niminel enquitijej i cꞌuhbal riyew cho i Dios eh ewoꞌ ncowjic quicꞌux ruꞌum reh take kꞌoric reꞌreꞌ. YJeꞌ ricab wi wilic jenoꞌ aj niminel tzꞌuklic cok ar eh enyeꞌeric cho rikꞌorbal ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chi rikꞌormojic jenoꞌ cꞌuhbal ra̱j riyeb i Dios chi ehtꞌaljic, reꞌ jenaj chic reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌoric chi pe̱t, chicana̱ꞌ chi reꞌ jenaj chic reꞌreꞌ enkꞌoric chi quina̱ take aj niminel chi rikꞌormojic i kꞌoric cꞌahchiꞌ riyeꞌeric reh. nXUJeꞌ woꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom i wili: Wi wilic take aj kꞌorol reh take kꞌoric riyew cho i Dios chi queh ritinami̱t, xa quib on xib ok ti chi aj niminel quikꞌorok reꞌ cok ruꞌ caꞌn chi chaklic chi̱ꞌ chi quijuꞌjunal eh reꞌ take toco̱m chic aj niminel caꞌn ri̱j chi manlic haj wilic take kꞌoric cꞌahchiꞌ rikꞌormojic. EWTzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ chi jenoꞌ hab wach cꞌahchiꞌ rijalbic i quikꞌorbal take quikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric, sakbih chi reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ maꞌ eta quikꞌoric pan comonil, quilokꞌej laꞌ wach i Dios xa pan quicapew-bal on nok xa cutquel wilque̱b chi lokꞌonic chiwach i Dios. HV Jeꞌ woꞌ chic, wi chaxilac ok nchel hat-tak wilque̱b ok take aj niminel quikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric, tare̱t chi quikꞌorok, reꞌ cok ruꞌ xa quib on xa xib ok ti queh quikꞌorok eh til ok caꞌn chi chaklic chi̱ꞌ chi quijuꞌjunal. Wi xicohlaj i jenaj, reꞌ chic i jenaj eripꞌut kꞌoric xa reꞌ laꞌ ruꞌ curman chi wilic jenaj chic aj niminel erijal i kꞌoric haj wilic cꞌahchiꞌ ribanaric queh take aj birinel. UWas tak nicha̱kꞌ aj niminel, yuꞌna nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi nachamol awi̱b tak chi rilokꞌonjic wach i Dios reꞌ take wili curman chi na̱banam tak: Wilic ok aweh tak aj cꞌamol na̱ bi̱ch lokꞌonbal wach i Dios. Wilic ok aj cꞌuhtunel reh riCꞌuhbal i Dios. Wilic ok aj sakomonel wach jenoꞌ kꞌoric riyew cho Dios queh ritinami̱t. Wilic ok take quikꞌorok riCꞌuhbal i Dios pan toco̱m chic kꞌoric. Wilic ok woꞌ quijalbok reh take cꞌuhbal kꞌoro̱j pan toco̱m chic kꞌoric. Nicꞌ paꞌ nimal naribanaric chi lokꞌonbal wach i Dios til camanok chi cowsbal quicꞌux take awich aj niminel tak. VT%Chiri̱j chic reꞌ nok reꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios resam chic lok wach sakom haj wilic i mahc cꞌolic cho pan ca̱mna, reꞌreꞌ til narixucꞌa̱b ri̱b chi riyeꞌeric rilokꞌil i kAja̱w Dios chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi til coric, reꞌreꞌ til wilic chaxilac tak. Reꞌ lokꞌonic chaklic chi̱ꞌ ra̱j banaric 7SgReꞌ cok ruꞌ kakꞌor chi nanoquic cok i cꞌacharel reꞌreꞌ, xa chaklic chic chi̱ꞌ riyeꞌeric cho rikꞌormojic take cꞌuhbal riban aweh tak i kAja̱w Dios chi na̱cꞌulum tak chi queh ritinami̱t, chaj nak bih encꞌuluric? Til pa ricorquil, reꞌreꞌ til enak nchꞌuk ricꞌux ru̱cꞌ take kꞌoric enaꞌn tak maj ruꞌum reh akꞌorbal tak reꞌ nayew chawunchelal hat-tak, naricꞌuhtjic reh ruꞌum i Dios chi pan mahc wilic eh chi ruꞌum reꞌ nariyeꞌeric cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱ wi maꞌ xipahkaj ta ricuybal chiwach ruꞌ. RRJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacoj woꞌ tak rehtal i nanikꞌorom wili: Kakꞌor chi reꞌ hat-tak nanamol awi̱b tak chi rilokꞌonjic wach i Dios, chawunchelal ok nchel toquic tak chi kꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric reꞌ maꞌ reꞌ ta akꞌorbal tak. Nok jeꞌ reꞌ kꞌoric naꞌn tak noquic cok jenoꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel on jenoꞌ cꞌacharel maꞌ rirak ta chiri̱j chi wilic take kꞌoric riyew i Lokꞌ laj Uxlabal keh hoj aj niminel. Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ erikꞌor chi maꞌ suk ta pa̱m ana̱ tak ruꞌum chi maꞌ rirak ta chiri̱j chaj bih nakꞌor tak. )QKJeꞌ aj reꞌ ruꞌ charak tak chiri̱j chi reꞌ kꞌoric pan jenoꞌ toco̱m chic kꞌoric, reꞌreꞌ wilic chi jenaj rehtalil queh take maꞌ quicojbic ta wach i kAja̱w Jesus reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ enquirak chiri̱j chi maꞌ wilic ta chi quina̱ ricuseꞌsbal i Dios. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta nchel jenaj rehtalil chi queh take quinimanic reh i kAja̱w Jesus. Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ risakomsjic wach take kꞌoric ra̱j riyeb i Dios chi narehtꞌaljic cuꞌum take cꞌacharel, reꞌreꞌ til wilic chi jenaj rehtalil chi keh hoj jarub kojniminic chic reh Jesus eh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ nquirak chiri̱j chi wilic chi quina̱ ricuseꞌsbal i Dios. Chi jeꞌ aj reꞌ ricamaj, reꞌ rehtalil reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta nchel queh take jaꞌ reꞌ ta aj niminel take. ~PuJenaj chic ribiral nwa̱j nikꞌorom aweh tak reh chi enarak tak chiri̱j take kꞌoric xnikꞌor lok chiri̱j i kꞌoric pan tak toco̱m chic kꞌoric. Najtir cho kꞌi̱j nok reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ xca̱j ta quibiram kꞌoric chiwach i Dios, reꞌreꞌ xiyew rehtalil queh chiri̱j i tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum cu̱cꞌ take caj ixowonel. Ruꞌum aj reꞌ chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hin Dios nanitakꞌa̱b je take cꞌacharel toco̱m quikꞌorbal chi ribanaric tiꞌcꞌaxic queh nitinami̱t.Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naquikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric reꞌ maꞌ quehtꞌalim ta nitinami̱t.Naquikꞌorom nak ricorquil queh take nitinami̱t xa reꞌ laꞌ xa ta nak chi jeꞌ reꞌ naquibirinic kꞌoric chi niwach, nqui Ajabe̱s Dios. O{Chi jeꞌ aj wili kꞌuruꞌ wich aj niminel, reꞌ hat-tak maꞌ riban ta chi reꞌ anoꞌjbal tak maꞌ jaꞌ manlic ta wach jeꞌ ricab rinoꞌjbal jenoꞌ tꞌuch haꞌlacꞌun, curman laꞌ chi naribanam chi til manlic chic wach jeꞌ ricab rinoꞌjbal jenoꞌ rijeb laj winak chi ncapewenic chic chi coric. Haj ti cok wilic til eriban chi enacꞌam tak tzꞌeht reh rinoꞌjbal i haꞌlacꞌun, reꞌ nok chi reꞌreꞌ maꞌ no̱j ta ricapew-bal china̱ ribanaric i cꞌahbil laj noꞌjbal. #N?xa reꞌ laꞌ reꞌ hin nok wilqui̱n chi quixilac take aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios maꞌ quinkꞌoric ta pan jenoꞌ toco̱m chic kꞌoric reꞌ maꞌ nquirak ta chiri̱j ruꞌ, reꞌ laꞌ kꞌorel paꞌ wilic i quikꞌorbal quikꞌoric wi̱ꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ quinkꞌoric wi̱ꞌ cu̱cꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nponic chi niwach chi enquirak chiri̱j chajaric cꞌuhtunic nwa̱j nibanam queh reꞌ nichihim rikꞌormojic queh chipam quikꞌorbal, to̱b ta xa quib xib ok ti chi kꞌoric quinchol rikꞌormojic chiwach rikꞌormojic yohbal wach pan toco̱m chic kꞌoric reꞌ maꞌ nquirak ta chiri̱j. K;}|"zywut;:9+754217.+),&$.!2P/| d ;cJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach, maꞌ hab wach njotꞌbic aweh tak, charak laꞌ tak chiri̱j ribanaric i coric maj reꞌ nbanic i coric ricꞌuhtaj lok chi reꞌreꞌ racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios eh chi jeꞌ reꞌ coric woꞌ wach ricꞌux jeꞌ ricab nok reꞌ Jesus coric wach ricꞌux. 6beRuꞌum aj reꞌ hab wach xinimej chic i cꞌuhbal ribiram cho pan pꞌutbal reh riniminic, maꞌ riyew ta chic ricꞌux chi mahcanic maj reꞌ xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ chi mahcanic, reꞌreꞌ jaꞌ rehtꞌalim ta pa̱m i rinoꞌjbal i Jesus eh maꞌ ricojom ta woꞌ wach i Jesus pa ricꞌacharic. Va%Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, nikꞌor aweh tak chi maꞌ timahcanic tak chic maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi reꞌ Jesus xcꞌulic china̱ acꞌal wili chi risacharic wach i ransil i mahc eh maꞌ xa ta reꞌreꞌ awehtꞌalim tak, jeꞌ laꞌ woꞌ awehtꞌalim tak chi reꞌ Jesus maꞌ reꞌ ta woꞌ aj mahc. v`eJeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi xa hab paꞌ wach ritik juꞌ wihꞌic pan mahc, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyakꞌabem pa ro̱k take takꞌanic riban i Dios maj reꞌ ribanaric xa paꞌ bih cꞌahbil laj noꞌjbal jenaj mahc nim wach chiwach i Dios eh xa na̱ ruꞌ ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyakꞌabem pa ro̱k chiꞌnchel cꞌuhbal. R_Jeꞌ reꞌ ajic hab wach chꞌiclic ricꞌux chi narilom wach i kAja̱w Jesus curman chi reh chi maꞌxta chic ribanam i cꞌahbilal jeꞌ ricab nok reꞌ Jesus maꞌ reꞌ ta pan cꞌahbilal wilic. &^EHat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, til coric yuꞌna hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Jesus maꞌ jaꞌ ricꞌuhtaj ta cho ri̱b chi cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam cho rinimal rilokꞌil, reꞌ Dios maꞌ jaꞌ ricꞌuhtaj ta woꞌ keh hoj kojniminic reh nicꞌ wach til kalokꞌil nariwihꞌic i hoj. Xa reꞌ cok haj wilic kehtꞌalim reꞌ chi nachicꞌuhtaj cho ri̱b i kAja̱w Jesus chꞌi̱l rinimal rilokꞌil, reꞌ Dios naricꞌuhtam woꞌ keh i kalokꞌil nariwihꞌic eh ar aj ruꞌ naricꞌuhtunic chi til hoj manlic racꞌu̱n rixkꞌu̱n maj nakilow wach til nicꞌ wach rinoꞌjbal eh nicꞌ woꞌ wach ncaꞌyic, ar ajic nakaꞌnam chi jenaj chic wach kalokꞌil chꞌi̱l i kAja̱w Jesus. ] /Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, sahchok aj kacꞌux ru̱cꞌ i rikꞌorom i Dios chi reꞌ take quiniminic reh reꞌ cok take reꞌ til racꞌu̱n rixkꞌu̱n take. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ rikꞌorom cho kAja̱w Dios ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ kojricꞌax. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj yuꞌna, hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios eh wi coric chi jeꞌ reꞌ, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi wilic take tinamit china̱ acꞌal wili reꞌ nquikꞌor chi maꞌ coric ta chi jeꞌ reꞌ? Reꞌ aj wili riwi̱ꞌ: Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ maꞌ nquicoj ta wach reꞌreꞌ ruꞌum nok chi queh maꞌ coric ta woꞌ chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios. \7Jeꞌ woꞌ nikꞌor woꞌ aweh tak chi jeꞌ ricab chi reꞌ rinoꞌjbal i jenaj cꞌacharel ricꞌuhtaj lok hab wach i raja̱w, chawehtꞌalij woꞌ tak chi xa hab wach aweh hat-tak aj niminel ritahkej ribanaric i coric wach noꞌjbal ricꞌuhtaj woꞌ lok chi reꞌreꞌ manlic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ruꞌum nok reꞌ Dios til coric wach rinoꞌjbal jeꞌ ricab woꞌ awehtꞌalim hat-tak. [Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach, nikꞌor woꞌ chic je aweh tak chi ticꞌacharok tak chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Jesus. Wi xa jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌacharic nakaꞌnam chiꞌnchel i hoj aj niminel nacꞌolok lok i Jesus, maꞌxta bih nakayoꞌjic wi̱ꞌ eh maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wi maꞌ xoj-jotꞌoric chipam kaniminic, reꞌreꞌ maꞌxta kojriyeb pan qꞌuixbilal nakojwihꞌok cok chiwach. TZ!Reꞌ take reꞌ til nca̱j nak ajotꞌoric chipam animinic tak xa reꞌ laꞌ hin chꞌiclic nicꞌux chi reꞌ hat-tak maꞌ eta tijotꞌoric tak chipam animinic tak maj reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios yeꞌo̱j aweh tak wilic pan awa̱mna tak chi awaj tijinel tak eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ curman ta chic chaweh tak chi hab ta nak wach jenoꞌ chucul aj tijinel entijinic aweh tak. Chi jeꞌ aj reꞌ nikꞌor je aweh tak, chatik tak juꞌ ricꞌamaric na̱ haj wilic i tiritijej tak wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal maj reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌreꞌ nkꞌoric aweh tak nicꞌ paꞌ nimal take tijinic naricamanic reh animinic tak eh chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal ricꞌuhtaj aweh tak, til coric maꞌ reꞌ ta nchel xa chucuj kꞌoric. Reꞌ cꞌacharic ncaꞌn chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Jesus maꞌxta quiwihꞌic pan qꞌuixbilal xYiJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i hu̱j wili chi riyeꞌeric je rehtal aweh tak chiqui̱j take cꞌacharel xiꞌuctubic cho chi ajotꞌoric chipam animinic tak. IX Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, wi laꞌ xatniminic tak chi coric chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ na̱cꞌacharic woꞌ tak chi junelic ar pan taxa̱j maj jeꞌ reꞌ rikꞌorbal riyeb cahnok i Jesus. UW#Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor je aweh tak chi chacꞌam tak na̱ chi coric i tijbal apꞌutum tak cho ribirmijic pan pꞌutbal cho reh animinic tak. Wi xacꞌam tak na̱ i tijbal reꞌreꞌ chi coric, reꞌ hat-tak na̱wihꞌic tak pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ Acꞌunbe̱s Dios chꞌi̱l woꞌ ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios. IV Reꞌ cok ruꞌ xa hab wach rikꞌet wach rikꞌorbal Acꞌunbe̱s Dios ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Ajabe̱s Dios maꞌ reꞌ ta reꞌ wilic chi Ajabe̱s china̱. Tzꞌa̱b ruꞌ xa hab wach rikꞌor chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios ra̱j rikꞌorom chi reꞌ woꞌ Ajabe̱s Dios wilic chi Ajabe̱s china̱. }UsNicꞌ wach nakehtꞌalij nok cꞌahchiꞌ kabiram jenoꞌ aj chucul kꞌoric? Reꞌ hoj nkehtꞌalij ruꞌ nok jenoꞌ cꞌacharel rikꞌor chi maꞌ coric ta chi reꞌ Jesus reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ ricoj ta ru̱cꞌ ra̱mna i tijbal rikꞌor chi reꞌ Dios, reꞌreꞌ rAja̱w i Jesus eh chi reꞌ Jesus xa reꞌ wach reꞌ i rAcꞌu̱n i Ajabe̱s Dios. Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ no̱j riban chi aj kꞌetol wach rikꞌorbal i Jesus. 9TkRuꞌum aj reꞌ, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i hu̱j wili maj reꞌ hat-tak maꞌ jeꞌ ta acab tak take maꞌ nquehtꞌalij ta na ncꞌuhtjic queh i coric laj tijinic. Jeꞌ woꞌ chic cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi reꞌ chucuj kꞌoric maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i Dios nchalic ribanaric maj ru̱cꞌ i Dios xa reꞌ wach i coric wilic ru̱cꞌ! zSmruꞌum chi xquicoj wach i maꞌ coric ta laj cꞌuhtunic. Raj awu̱cꞌ hat-tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ maj reꞌ hat-tak yeꞌo̱j chic aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios ruꞌum reh Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus eh chi jeꞌ reꞌ nawehtꞌalij tak chic chi maꞌ reꞌ ta i coric laj tijinic cꞌahchiꞌ ricꞌuhtjic aweh tak cuꞌum take aj chucuj aj cꞌuhbalanel. RReꞌ take aj kꞌetol wach rikꞌorbal i Jesus reꞌreꞌ, chi xilac woꞌ nak acomonil tak wilque̱b xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi maꞌ coric ta woꞌ quiwach chi kich raj tahkanel i Jesus take ruꞌum i reꞌ xiꞌelic je chaxilac tak. Nicꞌ wach naxkehtꞌalij chi maꞌ coric ta queh niminic chaxilac tak? Xkehtꞌalij ruꞌum nok yuꞌna reꞌ take reꞌ maꞌ wilque̱b ta chic chipam i kacomonil i hoj raj tahkanel i Jesus. Raj laꞌ wili xyeꞌeric kꞌab queh ruꞌum i Dios chi xiꞌelic je chaxilac tak cꞌuhtbal reh chi chiꞌnchel take nicꞌ nimal xiꞌelic lok reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta kich aj niminel reh Jesus take chi coric fQEWas tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach, ruꞌum chi xabiraj tak chic chi nacꞌolok lok i kꞌetol wach rikꞌorbal i Jesus ra̱j rikꞌorom chi wilco̱j chic chipam take cohlsbal wach kꞌi̱j, reꞌ wili nanikꞌorom aweh tak yuꞌna: Reꞌ hoj wilco̱j chic chipam take cohlsbal wach kꞌi̱j kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ. Nicꞌ woꞌ wach nakehtꞌalij chi wilco̱j chic chipam take cohlsbal wach kꞌi̱j reꞌreꞌ? Kehtꞌalim ruꞌum nok yohbal wach take aj kꞌetol wach rikꞌorbal i Jesus pꞌuht chic cuctic cho chaxilac tak. ?PwChaj waꞌric maꞌ eta riban chi enkayew kacꞌux chiri̱j quinoꞌjbal take cꞌahbil laj cꞌacharel? Maꞌeta riban maj jeꞌ ricab chi reꞌ acꞌal wili tiklic cho wach i kꞌi̱j chi narisahchic wach, jeꞌ woꞌ reꞌ take nquiyew quicꞌux chiri̱j quinoꞌjbal take cꞌahbil laj cꞌacharel narisacharic woꞌ quiwach. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj chiꞌnchel reꞌreꞌ chꞌi̱l i ricꞌaxaric wach take xa paꞌ bih wilic china̱, xa iqꞌue̱l woꞌ take raj laꞌ take nquiyew quicꞌux chi ribanaric i ra̱j i Dios reꞌ take reꞌ maꞌxta risahchic quiwach til laꞌ naquicꞌamaric je chipam i junelic cꞌacharic. Reꞌ chucuj kꞌoric maꞌ ru̱cꞌ ta Dios nchalic 7OgNikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj nicꞌ paꞌ nimal ncaꞌn take cꞌahbil laj cꞌacharel wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal, jeꞌ ricab i cꞌahbilal nquicꞌax wach ribanaric nanquilow i maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌ ribanaric chi quiwach, on reꞌ yeꞌo̱j cꞌuxlis chiri̱j i mahc npokꞌ cho pan ca̱mna chꞌi̱l i nimsinic wachi̱s ru̱cꞌ take paꞌ bih nwihꞌic reh pa ricꞌacharic, chiꞌnchel reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta Dios ncojbic pan ca̱mna ribanaric, pan ca̱mna laꞌ take cꞌahbil laj cꞌacharel wilque̱b china̱ acꞌal wili npokꞌ cho. WN'Chꞌi̱l take kꞌoric cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak, nikꞌor woꞌ je aweh tak i wili: Ma̱yew tak chic acꞌux chiri̱j i cꞌahbil laj noꞌjbal nbanaric china̱ acꞌal wili, maꞌ woꞌ chiri̱j ncaꞌn take i cꞌahbil laj cꞌacharel wilic ayuꞌ wach acꞌal maꞌ holohic ta laj aj kꞌorol take. Wi hab wach riyew ricꞌux chiri̱j ruꞌ ra̱j rikꞌorom chi reꞌ cꞌaxoj i̱b nchalic ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios maꞌ jaꞌxta ru̱cꞌ. wMgReꞌ hat-tak aj cꞌamol be̱h reꞌ jeꞌ quicab tutbe̱s ajabe̱s chi quina̱ take aj niminel, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i tijbal wili chiri̱j cꞌaxoj i̱b
ruꞌum nok awehtꞌalim tak chic rinoꞌjbal i Jesus chi manlic reꞌ xa cꞌachlic woꞌ cho nok jaꞌ nchꞌihquic ta cho wach acꞌal.Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach,
reꞌ jeꞌ acab tak take qꞌuijolak chꞌi̱l take kꞌahxokak chi cu cow co̱k quikꞌab,
cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i cꞌuhbal wili ruꞌum nok cu yuꞌna chi kꞌi̱j
cꞌahchiꞌ acꞌamam tak na̱ riCꞌuhbal i Dios eh xayakꞌabej pan awo̱k tak rajawric aj Yahm reꞌ banol reh cꞌahbilal. 1L[ Jeꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je wili queh take cꞌamol be̱h chaxilac tak reꞌ jeꞌ quicab tutbe̱s ajabe̱s chana̱ tak pan niminic.Reꞌ take reꞌ quehtꞌalim chic rinoꞌjbal i Jesus chi manlic reꞌ xa cꞌachlic woꞌ cho nok jaꞌ nchꞌihquic ta cho wach acꞌal.Reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nitzꞌihmbam je i wili aweh hat-tak caj toꞌbonel take cꞌamol be̱h
reꞌ jeꞌ acab tak take qꞌuijolak chꞌi̱l kꞌahxokak chi cu cow co̱k quikꞌab.Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak xayakꞌabej chic pan awo̱k tak i rajawric aj Yahm reꞌ banol reh cꞌahbilal.Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chawunchelal hat-tak wich aj niminel,
cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i wili ruꞌum nok reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic rinoꞌjbal i Ajabe̱s Dios. K/ Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach,
cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i wili reh chi na̱tikim tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Jesus.Reꞌreꞌ wilic rajawric chi narikꞌoric chiki̱j chiwach Ajabe̱s Dios
eh ruꞌum reꞌreꞌ na nkꞌoric chawi̱j tak, reꞌ hat-tak cuyu̱j chic amahc tak. J9 Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi nikꞌor je aweh tak chi xa hab wach rixowej wach i rich aj niminel xa cu pan kꞌekom laj noꞌjbal woꞌ cꞌacharic riban. Ruꞌum chi maꞌ rirak ta chic chiri̱j jaruj enkajic pan mahc chi xa maꞌxta pa ricꞌux ruꞌum chi kꞌekomsamaj chic wach ricapew-bal, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ no̱j riban chi jeꞌ ricab jenaj sotꞌ maꞌ rehtꞌalim ta woꞌ haj narimolom je ruꞌum chi maꞌ nilbic ta. Reꞌ take nquicꞌam na̱ riCꞌuhbal
i Dios maꞌxta risahchic quiwach nIU Raj hab wach ricꞌax i rich aj niminel, reꞌreꞌ xa cꞌacharic woꞌ riban pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Dios jeꞌ woꞌ quichꞌi̱l take quiniminic reh eh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta bih enkꞌehbic wi̱ꞌ pan mahc. H5 Ruꞌum aj reꞌ, hab wach nkꞌoric chi wilic pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Dios jeꞌ woꞌ quichꞌi̱l take quiniminic reh eh wi xa cu rixowej woꞌ wach i rich aj niminel, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa cu pan kꞌekom laj noꞌjbal woꞌ cꞌacharic riban. G+Reꞌ cok ruꞌ, ru̱cꞌ i kꞌoric chiri̱j i cꞌaxoj i̱b cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak nelic lok wach sakom i jenaj chic acꞌ cꞌuhbal reꞌ rikꞌor chi til nicꞌ paꞌ wach coric chi reꞌ kAja̱w Jesus xa nsakomonic chic pa̱m i ra̱mna reh holonquilal laj noꞌjbal jeꞌ ricab nok jenoꞌ sakombal xa nchꞌabchꞌatic chic risakomil. Til coric woꞌ chi reꞌ cꞌahbilal cꞌahchiꞌ chic resmejic lok pan ca̱mna take cꞌacharel jeꞌ ricab cꞌahchiꞌ ricꞌuhtunic lok chipam acꞌacharic hat-tak. FWas tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, reꞌ kꞌoric chiri̱j cꞌaxoj i̱b maꞌ reꞌ ta nchel jenoꞌ chic acꞌ laj tijbal, xa reꞌ laꞌ woꞌ i tijbal xapꞌut tak cho ribirmijic pan pꞌutbal cho reh animinic tak. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ cꞌuhbal cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak xa reꞌ woꞌ i najtir chic apꞌutum tak cho ribirmijic eh maꞌ toco̱m ta chic. YE+Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ hoj nkakꞌor chi cꞌacharic nkaꞌn chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Jesus, ra̱j rikꞌorom chi nakacꞌacharic ru̱cꞌ rinoꞌjbal jeꞌ ricab xcꞌacharic wi̱ꞌ i Jesus. `D9Jeꞌ woꞌ chic riban chi enkꞌormojic chiri̱j chi reꞌreꞌ maꞌ ricꞌax ta take rich cꞌacharel. Raj nchel hab wach ricꞌam na̱ haj wilic rikꞌor ritijbal i Jesus, til pan coric jeꞌ wili ncꞌuluric ru̱cꞌ: Reꞌ ricꞌaxbal i Dios nqꞌuihic wach pa ra̱mna cu rehtal reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ ricꞌax take rich cꞌacharel ru̱cꞌ chiꞌnchel ricꞌux. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ru̱cꞌ ricꞌamaric na̱ ritijbal i Jesus, reꞌ hoj kojchol quicꞌaxaric take kich cꞌacharel eh chi jeꞌ reꞌ nkehtꞌalij chi wilco̱j pan jenaj chic wach cꞌuxlis chꞌi̱l i kAja̱w Jesus. _C7Jeꞌ reꞌ nok wi hab wach rikꞌor chi reꞌreꞌ rehtꞌalim rinoꞌjbal i Jesus eh maꞌ ricꞌam ta na̱ chiꞌnchel haj wilic rikꞌor riCꞌuhbal i Dios chi naribanaric, reꞌ aj kꞌorol reꞌreꞌ ncahnic chi xa aj chucul kꞌoric. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta woꞌ ribanam jeꞌ ricab rikꞌor i coric laj cꞌuhbal. QBReꞌ hoj reꞌ nkakꞌor chi kehtꞌalim chic rinoꞌjbal i Dios kacꞌam tak na̱ chiꞌnchel haj wilic rikꞌor riCꞌuhbal chi nakaꞌnam maj reꞌ til ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌ hoj kehtꞌalim chic rinoꞌjbal i Dios, reꞌ chi reꞌ hoj nkacꞌam na̱ haj wilic i takꞌanic riban keh ru̱cꞌ riCꞌuhbal. hAIJeꞌ woꞌ chic ruꞌum chi reꞌ Jesus xikꞌahsaj ri̱b pan quimic chiki̱j jeꞌ ricab nok jenaj si̱ nkꞌahsjic chi tojbal ri̱j kamahc, reꞌ Dios nchol ricuyuric chiꞌnchel kamahc. Maꞌ xa reꞌ ta kamahc i hoj jeꞌ laꞌ woꞌ quimahc chiꞌnchel cꞌacharel china̱ acꞌal wili. Reꞌ niminel ricꞌam na̱ take takꞌanic riban i Dios O@ Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak take kꞌoric reꞌ cu reꞌ xnikꞌor lok wili chi maꞌ eta nacoj tak cho mahc pan acꞌacharic tak. Reꞌ cok ruꞌ wi hab wach ok nchel aweh tak xmahcanic, chehtꞌalij chi chiwach i Ajabe̱s Dios wilic jenaj kaj toꞌo̱l reꞌ nkꞌoric chiki̱j chiri̱j i kamahc. Reꞌ kaj toꞌo̱l reꞌreꞌ, reꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ruꞌum chi reꞌreꞌ til manlic coric wach ricꞌux, til nbirmijic ruꞌum i Dios. s? a Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nok xa hab wach jenoꞌ xmahcanic rikꞌor chi maꞌ xiban ta nechꞌ ok mahc, reꞌreꞌ xa cꞌahchiꞌ ricojom i Dios chi aj chucul kꞌoric eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ woꞌ Dios nkꞌoric chi reꞌreꞌ wilic pan mahc. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ ruꞌum chi maꞌ rikꞌor ta johtok chi aj mahc chiwach i Dios ricꞌuhtaj lok chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricꞌamam na̱ riCꞌuhbal i Dios.x> k Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hoj xojmahcanic kakꞌor woꞌ tak johtok reh i Dios chi reꞌ hoj, hoj aj mahc chiwach maj wi jeꞌ reꞌ nkaꞌn reꞌ Dios reꞌ til riban chi nmanlajic wach take rikꞌorom cho eh reꞌ xa coric woꞌ nbanic, reꞌreꞌ ericuy take cho kamahc eh chi jeꞌ reꞌ, riban chi reꞌ hoj kojcahnic chi maꞌxta cꞌahbilal pan ka̱mna. M= Yuꞌna kakꞌor wi wilic jenoꞌ cꞌacharel pa rikꞌekomil i mahc cꞌacharic riban eh to̱b ta jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ ricꞌacharic cu rikꞌor chi reꞌreꞌ maꞌxta nechꞌ ok rimahc. Til nikꞌor chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa reꞌ woꞌ reꞌ rijotꞌ ri̱b ru̱cꞌ chucuj kꞌoric riban. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ riban cꞌacharel reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta ribanam jeꞌ ricab rikꞌor i coric laj tijbal. i< MTzꞌa̱b ruꞌ, wi xa kojcꞌacharic woꞌ pan coric jeꞌ ricab riwi̱ꞌ ricꞌacharic i Dios chi xa reꞌ woꞌ i coric riban ribanaric ra̱j rikꞌorom chi til wilco̱j woꞌ pan jenaj wach cꞌuxlis quichꞌi̱l take kas kacha̱kꞌ jeꞌ woꞌ ru̱cꞌ i Dios eh ruꞌum reꞌ, wi xojmahcanic chi quiwach i kas kacha̱kꞌ on chiwach i Dios, reꞌreꞌ ericuy kamahc wi xkapahkaj reh chi naricuyum kamahc. Ruꞌum aj woꞌ reꞌ, reꞌ kAja̱w Jesus reꞌ rAcꞌu̱n i Dios reꞌ Pahbamaj woꞌ chi Kꞌatal Kꞌoric, xquimic reh chi reꞌ hoj ekojcahnic chi maꞌxta chic kamahc chiwach i Dios. |; sRuꞌum chi jeꞌ reꞌ rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ wilic take cꞌacharel nquikꞌor aweh tak chi jeꞌ wili: «Reꞌ hoj wilco̱j pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Dios. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ reꞌ ta kꞌorel to̱b ta pa rikꞌekomil i mahc cꞌacharic nkaꞌn, nqui nquikꞌor. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ coric ta laj kꞌoric cꞌahchiꞌ quikꞌorom, maꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ ta quicꞌacharic soꞌ jeꞌ ricab rikꞌor i coric laj tijbal cꞌuhtumaj ruꞌum Jesus. : 'Nok reꞌ Jesus xwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, xkabiraj cho ru̱cꞌ chi̱ꞌ jenaj tijbal reꞌ kapꞌutum chic cho rikꞌormojic aweh tak wichꞌi̱l take wich nahsil aj tahkanel eh yuꞌna nakakꞌorom woꞌ chic aweh tak. Jeꞌ aj wili rikꞌor i tijbal reꞌreꞌ: «Reꞌ Dios, xa jeꞌ na ricab jenoꞌ sakom nok wilic cho chi kana̱ eh jeꞌ ricab nok reꞌ sakom maꞌ nwihꞌic ta soꞌ kꞌekom ru̱cꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios maꞌ nmahcanic ta soꞌ xa reꞌ laꞌ i coric riban ribanaric, nqui rikꞌor. P9 Jeꞌ reꞌ ajic ru̱cꞌ take cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili reꞌ ta nak reꞌreꞌ enbanic chi enchalic rinimal risukquil acꞌux tak eh chi jeꞌ reꞌ enponic pan awa̱mna tak i riholonquilal take kꞌoric cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak. Curman chi reꞌ hoj aj niminel
enkapahkaj cuybal kamahc chiwach i Dios 38 aJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ kilom cho chꞌi̱l kabiram cho ru̱cꞌ aj Yeꞌol reh Junelic Cꞌacharic, reꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ kakꞌorom ribiral aweh yuꞌna i hat-tak aj niminel reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak eriban xa jenaj wach acꞌux tak ku̱cꞌ i hoj chi rikꞌormojic ribiral i Jesus reꞌ aj Yeꞌol reh Junelic Cꞌacharic jeꞌ ricab nankakꞌor i cꞌuhbal chiri̱j ruꞌ, til riban xa jenaj chic wach kacꞌux ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios chꞌi̱l woꞌ i Jesus reꞌ Lokꞌ laj rAcꞌu̱n reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. d7 CChaj waꞌric nok cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam aweh tak i wili? Cꞌahchiꞌ laꞌ nitzꞌihmbam ruꞌum chi reꞌ hin chꞌi̱l take wich nahsil raj tahkanel nka̱j chi nawehtꞌalij tak chi reꞌ Dios naxitakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal i aj Yeꞌol reh Junelic Cꞌacharic, xiban cho chi jeꞌ reꞌ reh chi reꞌ hoj cꞌacharel nakilom wach ruꞌ. Reꞌ hoj til xkilow wach i aj Yeꞌol reh Junelic Cꞌacharic reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ yuꞌna nkayew kachi̱ꞌ chiri̱j i ricorquil chi reꞌ Dios xtakꞌanic cho reh. Ruꞌum aj reꞌ nankakꞌor aweh tak i kꞌoric chiri̱j i junelic cꞌacharic xyeꞌeric chic keh, nkakꞌor woꞌ aweh tak chi jeꞌ wili hat-tak aj niminel: Coric, reꞌ Yeꞌol reh Junelic Cꞌacharic keh hoj cꞌacharel xa wilic woꞌ nak cho ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios xa reꞌ laꞌ reꞌ hin chꞌi̱l take wich nahsil aj tahkanel reh Yeꞌol reh Junelic Cꞌacharic reꞌreꞌ, til xkilow wach chi cꞌacharic china̱ acꞌal wili naxtakꞌabjic cho. n6 YReꞌ hin maꞌ Wa̱n reꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic reh hu̱j wili nanikꞌoric chiri̱j i Sakomonel Wach riNoꞌjbal i Dios keh hoj cꞌacharel eh aj Yeꞌol woꞌ reh Junelic Cꞌacharic. Reꞌ aj Sakomonel reꞌreꞌ xa wilic woꞌ cho nok cu jaꞌ nchꞌihquic ta cho wach acꞌal. Naxchalic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ hin chꞌi̱l take wich nahsil raj tahkanel i Sakomonel Wach riNoꞌjbal i Dios, xkilow wach eh xkabiraj woꞌ naxiban take cꞌuhbalanic. Jeꞌ reꞌ ajic chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal xiban ribanaric i Sakomonel Wach riNoꞌjbal i Dios queh tinamit, reꞌ hoj til xkilow chi coric take eh maꞌ xa ta reꞌreꞌ xkilow jeꞌ laꞌ woꞌ naxuctic cho chi quixilac take camnak, xkatzꞌaꞌj woꞌ ro̱k rikꞌab. P5Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chawunchelal hat-tak was nicha̱kꞌ reꞌ xa jenaj chic awi̱ꞌ tak chꞌi̱l i kAja̱w Jesus, til kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak. Reꞌ wili nikꞌorbal awu̱cꞌ tak.@4yMaꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ niban niti̱j chi reꞌ Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric Jesus chiyew cho rinimal wach ratoꞌbil chana̱ hat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel. :3mChiri̱j chic i wili reꞌ hin niban niti̱j chiwach i Dios chi jeꞌ wili: «Xa hab wach jenoꞌ maꞌ tiꞌ ta ricꞌraj i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chakahsaj cho china̱ i sihtbal laj tiꞌcꞌaxic tiklic cho wach awuꞌum chi queh take maꞌ quibirinic ta kꞌoric chawach, nqui nikꞌor. Jeꞌ woꞌ nikꞌor i kꞌoric “Marana̱ta” chi ripahkaljic chi reꞌ kAja̱w Jesus chalok ti chi yuꞌna. /2WYuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ sukquil cꞌuxlis nitakꞌa̱ꞌ je aweh tak wili til reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic je reh. L1Maꞌ xa reꞌ ta take reꞌ quiyeꞌbic je risukquil acꞌux tak, jeꞌ laꞌ woꞌ take kich aj niminel wilque̱b chipam i tinamit wili nquiyew woꞌ je risukquil acꞌux tak eh reꞌ chic chaxilac hat-tak ar, chayew woꞌ tak risukquil acꞌux chawibil awi̱b tak ru̱cꞌ i chakꞌlamil nelic cho cu pan awa̱mna tak. 0/Ayuꞌ cꞌahchiꞌ niyeb tak je chawach i sukquil cꞌuxlis nquiyew je aweh tak take cꞌacharel wili: Reꞌ take rehreh wach comonil aj niminel wilque̱b ayuꞌ pa riyukꞌul i A̱sya, reꞌ kasbe̱s maꞌ Aqui̱la chꞌi̱l i rehqꞌue̱n reꞌ Pirsi̱la ribihnal eh chꞌi̱l woꞌ take nicꞌ paꞌ qꞌuihal chi kich aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic i Dios chipam i rimujbal ruꞌ. Chiꞌnchel aj take reꞌ, cꞌahchiꞌ quiyeb je risukquil acꞌux tak ru̱cꞌ richakꞌlamil i kAja̱w ricoj pan ca̱mna. c/?Til aj kꞌe̱ꞌ risukquil nicꞌux nquiyew eh nicapaj i hin chi ru̱cꞌ i wili ewoꞌ riyew sukquilal acꞌux tak. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak chi til chayew tak quilokꞌil take kich aj niminel reꞌreꞌ. /.WReꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux ru̱cꞌ quitakꞌmajic xaꞌn tak cho i kasbe̱s maꞌ Este̱panas, maꞌ Portuna̱to chꞌi̱l i maꞌ Aca̱yco maj reꞌ take reꞌ xcꞌulic caꞌn ajelow-bal tak chi nitobjic ruꞌum chi maꞌ chawunchelal ta xaꞌn tak canar cꞌulic wu̱cꞌ. L-Reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi reꞌ take ncaꞌn jeꞌ ricab i noꞌjbal riban i maꞌ Este̱panas chꞌi̱l take raj pan pa̱t, til tibirinok woꞌ tak kꞌoric chi quiwach eh jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak chi quiwach take toco̱m chic aj niminel ncaꞌn woꞌ ritobjic take kich aj niminel on take raj camanom i Dios. [,/Jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom. Reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ ta chiri̱j ricꞌacharic i kich aj niminel Este̱panas ribihnal, chi reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take raj pan pa̱t, reꞌ take reꞌ i pe̱t aj niminel chipam i yukꞌul Aca̱ya ribihnal eh jeꞌ woꞌ chi til nquiyew quicꞌux chi quitobjic take kich aj niminel. q+[Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, chacꞌax laꞌ woꞌ awas acha̱kꞌ tak ru̱cꞌ xa paꞌ bih na̱banam tak. B*} Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, xa icꞌlic ok ana̱ tak chiwach take xa paꞌ bih erijotꞌ animinic tak eh ru̱cꞌ cowil cꞌuxlis chatik tak juꞌ rinimjic i coric laj cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. Jeꞌ woꞌ, maꞌ chi bih nayohlej tak eh chapahba̱ꞌ woꞌ awi̱b tak chi coric ru̱cꞌ animinic tak. a); Reꞌ chic i pahkanic cꞌahchiꞌ abanam tak cho chiri̱j i kich aj niminel Apo̱los, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi til xnipahkaj reh chi narojic chiqui̱j take kich aj niminel xichalic ar Cori̱nto xa reꞌ laꞌ jaꞌ xicꞌuꞌlej ta pe na̱ wi̱n ojic awu̱cꞌ tak. Xa nicꞌ woꞌ na yuꞌ nariponic awu̱cꞌ tak reꞌ kꞌorel jaruj paꞌ riyew je ri̱b chiwach ruꞌ. Reꞌ cohlsbal wach kꞌoric riban je maꞌ Lu̱ꞌ queh take aj niminel ar Cori̱nto ( Ma̱ban tak chi xa ri̱j wach acꞌux i rilmijic enaꞌn tak jeꞌ ricab wilic aweh tak jeꞌ reꞌ ncaꞌn wi̱n, chatoꞌbej laꞌ tak ru̱cꞌ paꞌ bih reh, reh chi nachitik cho juꞌ richalic ayuꞌ enchalic chi suk ricꞌux. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin cꞌahchiꞌ wuyꞌem chi naricꞌulic lok chꞌi̱l take juꞌjun chic kich aj niminel cꞌahchiꞌ quibehic chiri̱j. 3'_ Wi chiwach take kꞌi̱j nok jaꞌ quinponic ta awu̱cꞌ tak i hin, xponic ok nchel chaxilac tak i kich aj niminel Timote̱yo, chaꞌn tak chi enwihꞌic chi suk chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak ruꞌum nok reꞌreꞌ ricamaj woꞌ i Dios cꞌahchiꞌ ribanam jeꞌ ricab niban i hin. {&o Jeꞌ reꞌ nanibanam ruꞌum nok reꞌ Dios cu cꞌahchiꞌ riyeb cho kꞌab chi qꞌuihal take cꞌacharel cꞌahchiꞌ nicꞌuhbalem take to̱b ta woꞌ qꞌuihal woꞌ take cꞌacharel nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i cꞌuhbalanic niban. z%mCu yuꞌna nanicahnic pe ayuꞌ pan tinamit E̱peso cu rehtal niqꞌuic lok i ninkꞌi̱j Pentecostes ribihnal. n$UChiwach chic i wojic yuꞌna maꞌ nwa̱j ta chi xa naca̱t chic wiqꞌuic wicꞌram tak ponok, til nwa̱j laꞌ chi nanicahnic soꞌ chi naht chaxilac tak wi laꞌ reꞌ kAja̱w Dios eriyew kꞌab wi̱n chi jeꞌ reꞌ eniban. `#9Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ hin maꞌ wehtꞌalim ta nicꞌ nahtil nanicahnic awu̱cꞌ tak, wi nchel cu rehtal niqꞌuic lok rikꞌijil i cꞌuxic chꞌi̱l kꞌelej jab. Nok hin ok chic wihꞌinak chaxilac tak ewoꞌ na nchel ruꞌ ncahnic chana̱ tak i nitobjic je ru̱cꞌ paꞌ bih wi̱n reh wach nibe̱h naquinojok pan jenoꞌ chic tinamit. n"UReꞌ hin til nawojic awu̱cꞌ tak xa reꞌ laꞌ pe̱t nawiqꞌuic wicꞌram take ponok take aj niminel wilque̱b pa riyukꞌul i Masero̱nya eh jeꞌ reꞌ nanibanam ruꞌum chi riwi̱ꞌ chi wi̱n ribanaric reꞌreꞌ. T!!Wi til curman chi reꞌ hin nawojic woꞌ ar Jerusalen, reꞌ hin enwihchꞌilej je take i jarub paꞌ take pahbamaj awuꞌum tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cu wilic take wilic pa
ricapew-bal ribanaric K Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ eh nok wilqui̱n chic ponok awu̱cꞌ tak, xa hab paꞌ wach take pahbamaj awuꞌum tak chi nacojic cananel atoꞌbal tak moloj wach pan comonil, reꞌ woꞌ nacojic chi cꞌahchiꞌ niyeb je nikꞌorbal chiqui̱j pan jenoꞌ hu̱j chi reꞌ take reꞌ takꞌamaj take je ar Jerusalen. %CEli̱c Tomincuꞌ kꞌi̱j pan apa̱t tak, chi ajuꞌjunal hat-tak aj niminel chawesaj tak lok pa reh jenoꞌ toꞌbal reꞌ kꞌorel paꞌ bih xatricuseꞌsaj tak wi̱ꞌ i Dios ru̱cꞌ tumi̱n chiwach i xama̱na. Jeꞌ reꞌ nwa̱j chi na̱banam tak reh chi naquinponok awu̱cꞌ tak maꞌ cu reꞌ ta chic chipam i juncꞌam reꞌreꞌ eriban naho̱l awach tak chi riyeꞌeric jenoꞌ toꞌbal pan comonil.  7Reꞌ chic yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j i tumi̱n reꞌ cꞌahchiꞌ amolom tak wach chi quitoꞌbal take kich aj niminel wilque̱b ar Jerusalen reꞌ cꞌahchiꞌ quiqꞌuic pan jenaj nibaꞌil. Nicꞌ paꞌ wach takꞌamaj rikꞌormojic queh take moloj wach aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Cala̱sya reꞌ woꞌ reꞌ takꞌanic niban aweh hat-tak. ,Q:Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, ru̱cꞌ i chaj bih xnikꞌor lok aweh tak wili maꞌ riban chic ntuquic acapew-bal tak, chapahba̱ꞌ laꞌ acꞌux tak eh ticowonok tak chipam rinimjic i kAja̱w. Jeꞌ woꞌ xa eli̱c ok woꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak chi ribanaric haj wilic i camanic riyew tak chana̱ i kAja̱w xa reꞌ laꞌ cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ paꞌ bih camanic na̱banam tak chiwach i kAja̱w maꞌ kꞌehbel ta, til wilic laꞌ ritzꞌakil ru̱cꞌ.+9To̱b ta woꞌ wilic nak chi kana̱ i quimic chi tojbal wach kamahc, til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ rinimal nkatioxej reh kAja̱w Dios chi reꞌreꞌ xesaj chi kana̱ i quimic chi tojbal wach i kamahc xa ruꞌum reh ricamaj xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. J 8Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ rikꞌor take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ chi naquiquimic je, take cꞌacharel riwi̱ꞌ chi queh chi quiyeꞌeric pan tiꞌcꞌaxic eh reꞌ chic i riCꞌuhbal i Dios yeꞌo̱j cahnok ruꞌum i Moyses xcꞌuhtunic chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ruꞌum chi hoj chiꞌnchel kojmahcanic. A{7Jeꞌ woꞌ chic, narojic woꞌ elok wach i jenaj chic kꞌoric wili:“Yuꞌna reꞌ quimic maꞌxta chic rajawric chi kacansjic je chi junpech i hoj cꞌacharel.Jeꞌ woꞌ, reꞌ quimic maꞌxta chic rajawric chi ribanaric tiꞌcꞌaxic keh jeꞌ ricab i tiꞌcꞌaxic ricoj i tzinaꞌj nariban i tiꞌo̱j,
reꞌ laꞌ rajawric reꞌreꞌ xyeꞌeric chic pan acꞌal, nqui woꞌ rikꞌor i jenaj chic kꞌoric wili. #6Jeꞌ reꞌ ajic nok reꞌ riwi̱ꞌ katiꞌjolal kabakil reꞌ sahchel wach eh quimic ri̱j yuꞌna, narijalmajic wach ru̱cꞌ jenaj chic katiꞌjolal maꞌ sahchel ta chic wach eh maꞌ quimic ta chic ri̱j, narimanlajic wach ru̱cꞌ i kꞌoric tzꞌihmbimaj cho chipam riCꞌuhbal i Dios reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi jeꞌ wili:“Yuꞌna reꞌ quimic maꞌxta chic rajawric chi quina̱ take cꞌacharel
ruꞌum nok reꞌ rajawric nak wilic i quimic xyeꞌeric chi pan acꞌal ruꞌum i kAja̱w, nqui rikꞌor. Hi~^|{z wvu~t:rpofn2lskj,hge;cQ`b^\ZWVUTMSAQPNMKJFEDCA?m>,Ruꞌum chi chipam rikꞌijil wilco̱j wi̱ꞌ wili cꞌahchiꞌ ricꞌuluric i kꞌoro̱j cho cuꞌum take aj kꞌorol cho reh rikꞌorbal i Dios, reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi chatikꞌa̱ꞌ awi̱b tak chi rirakmajic chiri̱j i kꞌoro̱j aweh tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak naritikꞌa̱ꞌ ri̱b ribacꞌ riwe̱x chi coric. Cu rehtal aj nmanlajic wach i naribanam i Dios ruꞌum chi tiꞌ tiricꞌraj tak, chapahba̱ꞌ acꞌux tak chi ruyuꞌnjic. Reꞌ aj wili naribanam i Dios: Reꞌreꞌ naribanam chi naꞌilmijok woꞌ chic wach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ hat-tak eticoꞌljic tak chi junpech ruꞌum. * # Ruꞌum reh i tijinic xcaꞌn take aj kꞌoro̱l reꞌreꞌ, reꞌ Dios xicꞌuhtaj queh chi coric reꞌ haj wilic i kꞌoro̱j cho chiri̱j i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ xkꞌormojic aj chiri̱j reꞌreꞌ, maꞌ xcꞌuluric ta chic chiwach quikꞌijil take cꞌacharel xicꞌacharic chipam i rikꞌijil reꞌreꞌ, xcꞌuluric laꞌ pan jenaj chic rikꞌijil eh yuꞌna cꞌahchiꞌ rikꞌormojic ribiral cuꞌum take quikꞌoric ribiral i lokꞌ laj kꞌoric reh coꞌlbal i̱b chi yeꞌo̱j quikꞌorbal ru̱cꞌ rajawric i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ takꞌamaj cho cu pan taxa̱j. Reꞌ kꞌoric nbirmijic chiri̱j i kꞌoro̱j wili til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal chi reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ar pan taxa̱j xa xca̱j nak chic rirakmajic chiri̱j nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ riquimic i Jesus reꞌ Dios xiban chi xicoꞌlej take cꞌacharel ) - jaruj encꞌuluric take tiꞌcꞌaxic naribanjic reh i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ xquitijej ri̱j hab wach i pahbamaj reꞌreꞌ. Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn maj chiri̱j i pahbamaj reꞌreꞌ nkꞌoric i Lokꞌ laj Uxlabal nanwihꞌic cu̱cꞌ take aj kꞌorol reꞌreꞌ chi rikꞌormojic queh chiri̱j take tiꞌcꞌaxic naricꞌulum i pahbamaj reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ nkꞌoric chiri̱j i lokꞌil nariyeꞌeric woꞌ reh pahbamaj reꞌreꞌ nok ricꞌulum chic take tiꞌcꞌaxic kꞌoro̱j chi naricꞌulum. ,( S Reꞌ kꞌoro̱j wili chiri̱j i coꞌlbal riyew i Dios ruꞌum reh richakꞌlamil, xa nok woꞌ kꞌoro̱j cho ribiral cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ take reꞌ naxikꞌoric cho chiri̱j i coꞌlbal reꞌreꞌ pe̱t xquiyew quicꞌux chi ritijiljic ri̱j chi coric C'  maj abiram tak chic i wili chi ruꞌum i richꞌiquinjic acꞌux xaꞌn tak chiri̱j i Jesus nariyeꞌeric aweh tak chi eticoꞌljic tak chi manlic ruꞌum i Dios naponok i rikꞌijil reh cohlsbal wach chiꞌnchel. Reꞌ take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xikꞌoric cho chiri̱j i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric 2& _Coric ruꞌ, reꞌ Jesus maꞌ jancꞌal ta awilom tak wach xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta woꞌ cu yuꞌna chi kꞌi̱j maꞌ jancꞌal ta awilom tak wach, reꞌ hat-tak xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j eh kꞌe̱ꞌ woꞌ tiꞌ nawicꞌraj tak. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, pan awa̱mna laꞌ hat-tak yuꞌna nawicꞌraj tak i sukquil cꞌuxlis reꞌ maꞌ pajoj ta woꞌ chic rikꞌormojic. Jeꞌ reꞌ nawicꞌraj tak %  jeꞌ ricab nok curman chi reꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ niqꞌuic pan kꞌa̱kꞌ niqꞌuinbal reh. Wi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ ilbal reh ritzꞌakil to̱b ta nchel nariponic i kꞌi̱j chi maꞌ eta chic ncamanic, til woꞌ kꞌe̱ꞌ curman chaweh tak chi reꞌ Dios eripaj nicꞌ wach richꞌiquinjic acꞌux tak cꞌahchiꞌca̱t tak chiri̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ chꞌihchꞌ reꞌreꞌ wilic ritzꞌakil jeꞌ woꞌ chiwach i Dios til kꞌe̱ꞌ woꞌ ritzꞌakil richꞌiquinjic acꞌux naꞌn tak chiri̱j ruꞌ. Ruꞌum reꞌ, reꞌ Dios tiripaj tak yuꞌna reh chi naponok rikꞌijil naꞌilmijok woꞌ chic wach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, enkꞌormojic chawi̱j tak chi kꞌe̱ꞌ holohic richꞌiquinjic acꞌux xaꞌn tak chiri̱j i Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ nariyeb woꞌ alokꞌil tak. $$ CRuꞌum aj reꞌ, reꞌ wili riwi̱ꞌ chi reꞌ hat-tak narisukbic wi̱ꞌ acꞌux tak. Coric ruꞌ, chipam i rikꞌijil wili qꞌuihal take tiꞌcꞌaxic nwihꞌic chana̱ tak xa reꞌ laꞌ, reꞌ take reꞌ maꞌxta riwihꞌic chana̱ tak chi junpech eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ riwi̱ꞌ chi chiꞌnchel reꞌreꞌ nchalic chana̱ tak yuꞌna reꞌ chi curman chaweh tak chi jeꞌ reꞌ nacꞌul tak # {eh ruꞌum chi chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j, reꞌ Dios yuꞌna xa cꞌahchiꞌ woꞌ ricojom i rajawric chi acoꞌljic tak. Jeꞌ woꞌ xa naritikim woꞌ juꞌ ribanaric chi jeꞌ reꞌ cu rehtal cho rikꞌijil i cohlsbal wach take kꞌi̱j reꞌ tiklic chic cho wach chi nakilom wi̱ꞌ chi manlic i coꞌlonic naribanam i Dios ku̱cꞌ hoj chiꞌnchel aj niminel reh. S" !Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i co̱ch ritikꞌa̱ꞌ lok wach jenoꞌ ajabe̱s chi naquicꞌulum take rihaꞌlacꞌu̱n, jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i Dios chi xiyew keh i hoj i junelic cꞌacharic chi jenaj kaco̱ch. Nok riyeb chic keh chi nakacꞌacharic chi junelic, reꞌ hoj maꞌ eta chic nsahchic kawach, maꞌ eta woꞌ chic nkaꞌn i mahc eh maꞌ woꞌ jalaric ta chic ra̱j wach kacꞌacharic chi junelic. Jeꞌ reꞌ ajic til nariyeꞌeric keh i kaco̱ch xa reꞌ laꞌ reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ wach chi cu reꞌ nok wilco̱j chic ar pan taxa̱j nakacꞌul 4! cWas tak nicha̱kꞌ aj niminel, kayew tak rilokꞌil i Ajabe̱s Dios reꞌ rAja̱w i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi kaꞌn tak ruꞌum reh rinimal wach quetelenic wachi̱s xicꞌuhtaj cho ku̱cꞌ naxiban chi reꞌ Jesus xipꞌut johtok jenaj chic acꞌ cꞌacharic naxuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak jeꞌ ricab nancꞌulic wach sakom jenoꞌ haꞌlacꞌun jenaj chic acꞌ cꞌacharel ripꞌut johtok cꞌacharic. Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ xkacꞌul i hoj, reꞌ Dios xiyew woꞌ kꞌab keh hoj chi xkarak jenaj chic acꞌ laj cꞌacharic chi junelic. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna til chꞌiclic kacꞌux cꞌahchiꞌ kuyꞌem i kꞌi̱j nok reꞌ cꞌacharic reꞌreꞌ nakaꞌnam risukquil chi coric.   /Aweh hat-tak chawunchelal tak cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili maj reꞌ hat-tak wilca̱t tak chic chi ritinami̱t i Dios. Jeꞌ reꞌ xa̱j i Dios chawi̱j tak eh ruꞌum reꞌ xichih cho awach tak chi xatwihꞌic tak chi ritinami̱t. Jeꞌ woꞌ chic reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xiban chi xayew acꞌux tak chi xatoquic tak chi ritinami̱t i Dios eh ruꞌum reꞌ yuꞌna reꞌ hat-tak nanimej tak chic i Dios. Reꞌ chic chiri̱j riquimic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric nwa̱j nikꞌorom chi reꞌ riquimic ruꞌ, reꞌreꞌ xbanic chi xcuyuric amahc tak jeꞌ ricab chi reꞌ riquiqꞌue̱l i me̱ꞌ xkꞌahsjic cho chi si̱ chiwach i Dios xesaj lok quimahc take cꞌacharel naxquihrjic cho chi quina̱. Chiri̱j chic rikꞌormojic lok reꞌreꞌ, reꞌ wili niti̱j niban yuꞌna chawi̱j tak: Reꞌ ta nak i kAja̱w Dios chacꞌuhtaj chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌlamil awu̱cꞌ tak eh reꞌ woꞌ yeꞌbok rinimal wach risukquil acꞌux tak. Reꞌ Dios riyew i junelic cꞌacharic chi jeꞌ ricab jenaj co̱ch B Reꞌ hin maꞌ Luch, hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic reh i hu̱j wili. Reꞌ hin wilic wajawric chi ritzꞌihmjic i hu̱j wili ruꞌum nok hin pahbamaj chi aj kꞌorol ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ ajic aweh hat-tak aj niminel reꞌ xapuhcaj awi̱b tak chipam atinami̱t tak, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili xa paꞌ yukꞌul wilca̱t tak ponok chi cꞌacharic, jeꞌ ricab ar pa riyukꞌul i Po̱nto, pa riyukꞌul i Cala̱sya, pa riyukꞌul i Caparo̱sya, pa riyukꞌul i A̱sya chꞌi̱l woꞌ pa riyukꞌul i Witi̱nya. /WJeꞌ reꞌ ajic was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach, ruꞌum chi reꞌ hat-tak narak tak chic chiri̱j chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ i manlic woꞌ Dios chi kana̱ i hoj, chayohbalej awi̱b tak reh noꞌjbal chi lokꞌonic wach tzꞌakoj tiyo̱x ncaꞌn take tinamit wach acꞌal. Reꞌ wili coric laj kꞌoric nikꞌor je aweh tak was tak nicha̱kꞌ.7maꞌ hab ta wach keh hoj narijotꞌom kacapew-bal maj reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh rAcꞌu̱n woꞌ i Dios, xcꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal chi riyeꞌeric keh chi ehtꞌaljic wach i Dios reꞌ maꞌ hab ta chic jenoꞌ wach coric wach chiwach ruꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj yuꞌna nkarak chic chiri̱j chi wilco̱j riꞌsil ro̱k kꞌab i coric wach Dios maj wilco̱j woꞌ chic pan kꞌab i Jesus reꞌ manlic woꞌ Dios chi kana̱ eh manlic aj Yeꞌol Junelic Cꞌacharic. a;Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj kehtꞌalim chic chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios eh chi jeꞌ reꞌ to̱b ta chiꞌnchel take cꞌahbilal laj noꞌjbal chopo̱j take na̱ ruꞌum aj Yahm china̱ acꞌal wili, 7Chi kunchelal i hoj aj niminel nakehtꞌalim chi nicꞌ paꞌ nimal kaꞌnam chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, chopo̱j chic na̱ kacꞌacharic ruꞌum i Jesus reꞌ rAcꞌu̱n i Dios. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ aj Yahm maꞌ eta chic kojrijotꞌ chi enkatahkej chi ribanaric i mahc. Jeꞌ woꞌ ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ hoj aj niminel maꞌ reꞌ ta chic i mahc enkayew rajawric chi kawach. U#ruꞌum nok reꞌ mahc xcaꞌn ruꞌ toco̱m woꞌ. Til pan coric, chiꞌnchel take maꞌ holohic ta laj bano̱j nbanaric chiwach i Dios, mahc take, xa reꞌ laꞌ wilic take mahc maꞌ rikꞌet ta pa̱m kabe̱h chi reꞌ Dios eriyew keh i junelic cꞌacharic. Reꞌ hoj aj niminel chopo̱j chic na̱ kacꞌacharic ruꞌum i Jesus gGRuꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak wi wilic jenoꞌ aj niminel xcalajic ru̱cꞌ jenoꞌ mahc jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nkꞌetbic ta pa̱m ribe̱h chi erikꞌeb chi junpech i junelic cꞌacharic eh wilic ok jenoꞌ aweh tak xilow naxmahcanic, chaꞌn ati̱j tak chiri̱j awich aj niminel tak reꞌreꞌ maj reꞌ Dios ewoꞌ chic riyew reh i junelic cꞌacharic wi laꞌ reꞌ aj niminel reꞌ xikꞌeb nak i junelic cꞌacharic ruꞌum reh i mahc xiban, ricana̱ꞌ woꞌ ribanaric i mahc reꞌreꞌ. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ take aj niminel reꞌ quicalajic ru̱cꞌ jenoꞌ mahc reꞌ nkꞌetbic pa̱m quibe̱h chi enyeꞌeric queh i junelic cꞌacharic, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi ma̱ban tak chic johtok pahkanic chiqui̱j ruꞌ, kOChi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum nok kehtꞌalim chi reꞌ Dios ekojricꞌuꞌlej cho ru̱cꞌ kati̱j nkaꞌn johtok chiwach, kehtꞌalim woꞌ chi xa ewoꞌ riyew cho keh paꞌ jaric i kapahkanic nkaꞌn johtok reh. "=Ruꞌum chi kachꞌica̱b chic kacꞌux chiri̱j i Jesus yuꞌna chꞌiclic chic kacꞌux chi reꞌ Dios xa kojribiraj woꞌ cho ru̱cꞌ kapahkanic nkaꞌn johtok chiwach, reꞌ cok ruꞌ wi reꞌ pahkanic nkaꞌn johtok reh jeꞌ ru̱cꞌ tare̱t chiwach i Dios chi nakaꞌnam. V% Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i kꞌoric xikꞌor i Dios chiri̱j i rAcꞌu̱n reh chi reꞌ hat-tak reꞌ ticojbic tak wach i kꞌoro̱j chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios na̱wehtꞌalim tak chi reꞌ junelic cꞌacharic yeꞌo̱j chic aweh tak eh chi jeꞌ reꞌ na̱tikim tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i kꞌoric kꞌoro̱j chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios. +O Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor woꞌ aweh tak chi wi jenoꞌ cꞌacharel ricꞌulum chic rAcꞌu̱n i Dios pa ricꞌacharic, reꞌreꞌ yeꞌo̱j woꞌ reh i junelic cꞌacharic. Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ maꞌ jaꞌ ricꞌulum ta pa ra̱mna, reꞌreꞌ maꞌxta woꞌ riyeꞌeric reh i junelic cꞌacharic. Reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ Dios xa
ewoꞌ riyew cho keh i xa paꞌ jaric
pahkanic nkaꞌn johtok reh mS Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ kꞌoric xikꞌor i Dios chiri̱j i rAcꞌu̱n, reꞌ wili: “Reꞌ hin Dios xniban chi reꞌ junelic cꞌacharic xniyew aweh hat-tak, xa pa rikꞌab woꞌ i wAcꞌu̱n wilic riyeꞌeric, nqui xikꞌor. wg Ruꞌum aj reꞌ nanikꞌor chi xa hab wach ncojbic wach i Jesus chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ ricojom wach i Dios chi reꞌreꞌ chꞌiquenel cꞌuxlis eh ruꞌum reꞌ, reꞌ rikꞌorbal i Dios rikꞌorom chiri̱j i Acꞌunbe̱s til ricꞌol pa ra̱mna i cꞌacharel reꞌreꞌ. Tzꞌa̱b ruꞌ hab wach maꞌ ricoj ta wach rikꞌorbal i Dios reꞌ xikꞌor chiri̱j i Acꞌunbe̱s, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ribanam chi reꞌ Dios reꞌ aj chꞌiquenel cꞌuxlis, xa aj chucul kꞌoric nok wilic ruꞌum nok maꞌ ricoj ta woꞌ wach i xikꞌor chiri̱j i rAcꞌu̱n. # Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok reꞌ hoj nkacoj wach quikꞌorbal take kich cꞌacharel nanquikꞌor keh i coric, jeꞌ woꞌ reꞌ kaꞌn tak ru̱cꞌ kꞌoric rikꞌorom cho i Dios chiri̱j i rAcꞌu̱n eh jeꞌ reꞌ kaꞌn maj reꞌ take kꞌoric xikꞌor chiri̱j i Lokꞌ laj Acꞌunbe̱s til coric take eh ruꞌum i reꞌ til raj cojoric wach maj til chꞌiquenel cꞌuxlis take. {ojeꞌ woꞌ reꞌ ayuꞌ china̱ acꞌal, reꞌ woꞌ take xib wili nkehtꞌalij wi̱ꞌ chi reꞌ Jesus rAcꞌu̱n i Dios: Pe̱t, reꞌ kahsanic haꞌ xiban. Ricab, reꞌ richihcjic riquiqꞌue̱l xiban naxquimic chiki̱j. Ro̱x, ru̱cꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal. Reꞌ take xib reꞌreꞌ xa jenaj chi capew-bal nquicꞌuhtaj lok, chi reꞌ Jesus til rAcꞌu̱n i Dios. Y+Jeꞌ reꞌ ajic, jeꞌ ricab ar pan taxa̱j til reꞌ take xib wili ncaꞌn jenaj wach quicꞌux chi riyeꞌjic quikꞌorbal: Reꞌ Ajabe̱s Dios, reꞌ Acꞌunbe̱s Dios eh chꞌi̱l i Lokꞌ laj Uxlabal, ENaxcꞌulic i Jesus ayuꞌ wach acꞌal, til reꞌ woꞌ Dios takꞌanic cho reh. Chi rehtalil i ripꞌuhtic cho i ricamaj, reꞌreꞌ xikahsaj riha̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ, naxiyew ri̱b chi quimic chiki̱j wach curu̱s reꞌ xichihcaj wi̱ꞌ riquiqꞌue̱l ar woꞌ xcahnic rehtalil chi ar xicohlaj wach ricamaj. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ xa reꞌ ta rikahsjic riha̱ꞌ xiban jeꞌ laꞌ woꞌ xiyew ri̱b chi quimic chiki̱j naxichihcaj riquiqꞌue̱l eh reꞌ hoj chꞌiclic kacꞌux chiri̱j i ricorquil kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ ricab rikꞌor woꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios maj reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌreꞌ aj cꞌuhtem reh i coric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til coric, maꞌ hab ta wach xa chi ribil ri̱b riyakꞌabej pa ro̱k take cꞌahbil laj noꞌjbal ncaꞌn take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ laꞌ i cꞌacharel reꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios xa reꞌ wach reꞌ til wilic rajawric chi ribanaric. Xa reꞌ woꞌ Dios aj chꞌiquenel cꞌuxlis . Ueh reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ nkaꞌn ruꞌum chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. Ruꞌum chi jeꞌ chic reꞌ kawi̱ꞌ chiwach, nkayakꞌabej woꞌ pan ko̱k take quicꞌahbilal laj noꞌjbal ncaꞌn take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal. Chaj bih riwi̱ꞌ chi nkayakꞌabej pan ko̱k chiꞌnchel reꞌreꞌ? Nkaꞌn ruꞌum chi chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios. = sJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ ricꞌamaric na̱ take takꞌanic riban i Dios, reꞌreꞌ i rehtalil nkacꞌuhtaj woꞌ lok wi̱ꞌ i hoj chi cꞌahchiꞌ kacꞌaxam i Dios. Reꞌ take ritakꞌanic i Dios to̱b ta nak cꞌaxic take chi cꞌamaric na̱, reꞌ hoj xa ewoꞌ nkaꞌn ribanaric ricꞌamaric na̱  5Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab kehtꞌalim chi nankacꞌax i kAja̱w Dios ra̱j rikꞌorom chi nkacꞌax woꞌ take nicꞌ nimal racꞌu̱n rixkꞌu̱n ruꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ kehtꞌalim i hoj chi nankacꞌax i Dios eh nankacꞌam woꞌ na̱ take takꞌanic riban cho, cꞌahchiꞌ woꞌ kacꞌaxam take kas kacha̱kꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ rehtalil ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi reꞌ hoj nkacꞌax take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, reꞌ chi reꞌ hoj nkacꞌax i Dios eh nkacꞌam woꞌ na̱ take takꞌanic ribanam cho. q  ]Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi reꞌ Dios xyeꞌbic reh i junelic cꞌacharic queh chiꞌnchel cꞌacharel nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ take reꞌreꞌ quicꞌaxbic reh i Dios reꞌ Ajabe̱s chi quina̱ take aj niminel riwi̱ꞌ chi queh chi naquicꞌaxam woꞌ take quich aj niminel reꞌ xyeꞌeric woꞌ queh i junelic cꞌacharic ruꞌum i Dios jeꞌ ricab ricꞌaxaric riban jenoꞌ ajabe̱s ru̱cꞌ take rihaꞌlacꞌu̱n.  'Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, kacꞌax tak ki̱b chi kawach maj reꞌ Dios jeꞌ wili takꞌanic riban cho: “Xa hab wach cꞌacharel raj qui̱n ricꞌaxam i hin Dios, chicꞌax woꞌ i ras richa̱kꞌ, nqui takꞌanic ribanam cho i Dios.[/Chi jeꞌ aj reꞌ wi hab wach rikꞌor chi ricꞌax i Dios xa reꞌ laꞌ cu rixowej wach i ras richa̱kꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa aj chucul kꞌoric nok wilic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ ricꞌax ta i ras richa̱kꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ rilom wach nicꞌ wach nachikꞌor chi ricꞌax i Dios reꞌ maꞌ rilow ta wach? +Ruꞌum chi reꞌ Dios xojricꞌax cho i hoj chi pe̱t, reꞌ hoj nkacꞌax woꞌ ruꞌ eh nkacꞌax woꞌ take kas kacha̱kꞌ, majeꞌ? b=Jeꞌ reꞌ wihꞌic chiwach nakaꞌnam ruꞌum nok ru̱cꞌ i ricꞌaxbal i Dios wilic chic pan ka̱mna xkacꞌax take kas kacha̱kꞌ. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xkaꞌn chi manlic, reꞌ yoꞌjic reꞌ nchalic nak chi kana̱ ruꞌum tiꞌcꞌaxic nariyeb nak chi kana̱ i Dios maꞌxta chic roquic cho ku̱cꞌ pan ka̱mna nok ekojwihꞌic chiwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kehtꞌalim chi nabanarok chꞌukuj kꞌoric chi quina̱ tinamit, xa reꞌ take wilic yoꞌjic pan ca̱mna riwi̱ꞌ chi queh chi naquicꞌulum i tiꞌcꞌaxic ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ take cꞌacharel nok wilque̱b chiwach i Dios xa cu quiyoꞌjic woꞌ chi enchalic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱, reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi maꞌ xquicꞌax ta take cas quicha̱kꞌ chi manlic. Hab wach ricꞌax ras richa̱kꞌ reꞌreꞌ til ricꞌax woꞌ i Dios V%Reꞌ riwi̱ꞌ i cꞌacharic nkaꞌn ayuꞌ wach acꞌal xa jeꞌ ricab riwi̱ꞌ i ricꞌacharic Jesus. Chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i kacꞌacharic, kojcholok aj quicꞌaxaric take kas kacha̱kꞌ chi manlic. Wi jeꞌ reꞌ nkaꞌn, til nachirak cho rikꞌijil chi reꞌ Dios narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel naribanam chi reꞌ hoj nakawihꞌic chiwach chi chꞌiclic kacꞌux chi maꞌ jenoꞌ tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi kana̱. SJeꞌ aj reꞌ ncꞌuhtunic wi̱ꞌ i cꞌacharel cꞌacharic riban pan cꞌaxoj i̱b eh til woꞌ jeꞌ reꞌ naribanam jeꞌ ricab ricꞌul chi keh hoj aj niminel reh Jesus chi jeꞌ reꞌ cꞌacharic nakaꞌnam ruꞌum chi nkehtꞌalij chi xa reꞌ woꞌ Dios til manlic aj cꞌaxo̱l. Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ cꞌacharic nkaꞌn ruꞌum chi kehtꞌalim chic eh nkachꞌica̱ꞌ woꞌ kacꞌux chiri̱j i ricorquilal chi reꞌ Dios aj cꞌaxol cho keh. 2]Ruꞌum chi til coric chi reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal i Lokꞌ laj rAcꞌu̱n, xa hab aj wach ricoj wach eh rikꞌor chi reꞌ Jesus til rAcꞌu̱n i Dios reꞌreꞌ, til ricꞌuhtaj chi pa rikꞌab i Dios wilic ricꞌacharic eh chi reꞌ woꞌ Dios wilic pa ricꞌacharic. veMaꞌ xa reꞌ ta riyeꞌeric cho keh i Lokꞌ laj rUxlabal xiban i Dios, til laꞌ woꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal i Lokꞌ laj rAcꞌu̱n reꞌ xchalic chi kacoꞌljic hoj chiꞌnchel cꞌacharel chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi quina̱ take aj mahc. Reꞌ Lokꞌ laj Acꞌunbe̱s reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ nkayew kachi̱ꞌ chiri̱j chꞌi̱l take wich nahsil raj tahkanel nok nkakꞌor chi til coric chi xkilow i ricꞌulic i Lokꞌ laj Acꞌunbe̱s reꞌreꞌ. 6e Reꞌ hoj aj niminel kehtꞌalim chi reꞌ Dios wilic pan kacꞌacharic eh chi reꞌ hoj wilco̱j woꞌ pan kꞌab maj reꞌ Dios xiyew cho keh i Lokꞌ laj rUxlabal. !; Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi kaꞌn maj nok reꞌ hoj nkacꞌax take kas kacha̱kꞌ ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Dios reꞌ maꞌ nkilow ta wach til nicꞌ wach jeꞌ riwi̱ꞌ ruꞌum nok maꞌ hab ta wach rilom wach riwi̱ꞌ i Dios, reꞌreꞌ til wilic ku̱cꞌ eh reꞌ ricꞌaxbal wilic woꞌ pan ka̱mna chi manlic. Reꞌ ricꞌaxaric i kas kacha̱kꞌ, reꞌreꞌ ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi hoj aj niminel   Ruꞌum aj reꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, ruꞌum chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ xojricꞌax naxitakꞌa̱ꞌ cho rAcꞌu̱n chi quimic chiki̱j, jeꞌ woꞌ reꞌ ricꞌaxaric ki̱b kaꞌn i hoj chi kawach. P~ Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ ricꞌaxbal i Dios reꞌreꞌ, reꞌ wili ncꞌutunic wi̱ꞌ: Chi reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho rAcꞌu̱n chi xquimic chiki̱j chi tojbal wach i kamahc eh jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ rinimal cho ricꞌaxbal chi kana̱, maꞌ ruꞌum ta nchel chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kacꞌaxam i Dios. =}s Nicꞌ wach nancꞌuhtunic chi reꞌ Dios wilic cho ricꞌaxbal chi kana̱? Reꞌ wili ncꞌutunic wi̱ꞌ: Chi reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal i Lokꞌ laj rAcꞌu̱n reꞌ xa jenaj woꞌ ti chiwach eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi reꞌ hoj nakacꞌacharic ru̱cꞌ i Dios chi junelic. |+Tzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ ricꞌax ta ras richa̱kꞌ, ra̱j rikꞌorom chi maꞌ rehtꞌalim ta rinoꞌjbal i Dios chi coric maj wi ta nak rehtꞌalim rinoꞌjbal i Dios reꞌ woꞌ nak rinoꞌjbal ruꞌ ricꞌam tzꞌeht reh ruꞌum nok reꞌ Dios manlic aj cꞌaxo̱l. {Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, reꞌ cꞌaxoj i̱b ar nchalic ru̱cꞌ i Dios. Ruꞌum aj reꞌ kacꞌax tak ki̱b chi kawach rehtalil chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi chaꞌn tak maj xa hab wach ricꞌax i ras richa̱kꞌ ra̱j rikꞌorom chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wi jeꞌ reꞌ riban reꞌreꞌ til cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam chi rehtꞌalim i rinoꞌjbal i Dios chi coric. /zWRaj cok i hoj reꞌ kojkꞌoric reh ribiral i Jesus, til hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ, til nkarak chiri̱j chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal ncꞌuhtunic reh i ricorquilal eh wi reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyeꞌbic rikꞌorbal jenoꞌ aj cꞌuhbalanel on wi reꞌ aj Yahm cꞌahchiꞌ riyeꞌbic rikꞌorbal. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ wili ncꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel quibirinic reh kacꞌuhtunic: Reꞌ cꞌacharel ricojom wach i Dios reꞌreꞌ til ricꞌul chi coric kacꞌuhtunic. Raj nchel i cꞌacharel maꞌ reꞌ ta racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, reꞌreꞌ maꞌ ricꞌul ta kacꞌuhtunic. Reꞌ Dios aj cꞌaxo̱l cho chi kana̱ By}Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ quicꞌuhtunic ruꞌ maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ Dios nchalic ar laꞌ nchalic cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌ nquinimej ta i Dios. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ quicꞌuhtunic ruꞌ xa reꞌ woꞌ take cꞌacharel maꞌ quiniminic ta reh i Dios quicꞌulbic reh. Wx'Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach, til coric chi reꞌ aj Yahm nyeꞌbic queh take kꞌoric kꞌoro̱j cuꞌum take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, reꞌreꞌ wilic woꞌ rajawric, xa reꞌ laꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios wilic pan awa̱mna hat-tak, reꞌreꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal rajawric wilic chiwach ruꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, naxquiniqꞌuej nak ajotꞌoric tak cuꞌum take cꞌuhbalanel reꞌreꞌ ru̱cꞌ cꞌuhtunic ncaꞌn, maꞌ xacꞌul ta tak i cꞌuhtunic reꞌreꞌ. kwORaj wi jenoꞌ aj cꞌuhbalanel maꞌ ricoj ta wach eh maꞌ rikꞌor ta chi reꞌ Jesus xcꞌulic cꞌacharok china̱ acꞌal wili chi til jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj cꞌacharel, reꞌreꞌ rehtalil chi maꞌ reꞌ ta Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nkꞌoric ru̱cꞌ chi̱ꞌ aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ take kꞌoric rikꞌor i aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ ar nchalic ru̱cꞌ aj kꞌetol wach rikꞌorbal i Dios. Pa ricorquilal, reꞌ hat-tak abiram tak chic ribiral chi nariponic rikꞌijil chi naquicꞌulic lok take toco̱m chic aj cꞌuhbalanel jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ take aj chucul laj aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ wilque̱b chic china̱ acꞌal wili chi jotꞌo̱j. fvENicꞌ wach nacharak tak chiri̱j chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nkꞌoric ru̱cꞌ chi̱ꞌ jenoꞌ aj cꞌuhbalanel? Reꞌ wili na̱rakam tak wi̱ꞌ chiri̱j: Wi reꞌ aj cꞌuhbalanel ricoj wach eh rikꞌor chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xcꞌulic cꞌacharok china̱ acꞌal wili chi til jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj cꞌacharel, reꞌreꞌ rehtalil chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nkꞌoric ru̱cꞌ chi̱ꞌ aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ. Mu Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, ruꞌum chi ayuꞌ wach acꞌal yohbal wach take chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xiꞌuctubic cho nwa̱j nikꞌorom je aweh tak i wili: Wi wilic jenoꞌ rikꞌor chi reꞌreꞌ nkꞌoric chi sakomomaj pa̱m ricapew-bal ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, maꞌ xa ruꞌum ta ti reꞌ enanimej tak i cꞌuhbal rikꞌor. Maꞌ jeꞌ ta reꞌ, reꞌ laꞌ hat-tak til chaꞌn tak ri̱j chajaric chi uxlabal nquimelenic reh i winak reꞌreꞌ, wi til reꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios on maꞌ reꞌ ta. Vt%Ruꞌum aj reꞌ hab wach ricꞌam na̱ take riCꞌuhbal i Dios, reꞌreꞌ pan kꞌab i Dios wilic ricꞌacharic eh reꞌ woꞌ reꞌ wilic ru̱cꞌ chi junelic. Nicꞌ aj wach nok reꞌ hoj enkehtꞌalij chi reꞌ Dios wilic pan kacꞌacharic? Reꞌ hoj enkehtꞌalij reꞌreꞌ ruꞌum reh Lokꞌ laj Uxlabal xiyew keh.Bs}Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: «Chacoj tak wach i kꞌoro̱j chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios eh jeꞌ woꞌ chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chacꞌax woꞌ awi̱b chawach tak maj reꞌreꞌ i takꞌanic xiban cho i Dios, nqui rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ. krOeh chi xa ewoꞌ nkacꞌul i paꞌ bih enkapahkaj johtok reh maꞌ ruꞌum ta chi nponic chiwach i kanoꞌjbal jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum chi nponic chiwach chi nkacꞌam woꞌ na̱ riCꞌuhbal ritakꞌa̱b keh chi nakanimem. Tq!Jeꞌ reꞌ ajic was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, nok reꞌ ka̱mna til coric wach chiwach i Dios maꞌ riban ta chi enkꞌormojic chi hoj aj mahc. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ nok wilco̱j chiwach i Dios reꞌ hoj til nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chi reꞌ Dios naribiram cho kati̱j ;poto̱b ta nchel reꞌ kacapew-bal ricꞌraj chi xkaꞌn jenoꞌ mahc. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ ricꞌraj i kacapew-bal, reꞌ Dios xa naribiram woꞌ cho kati̱j nkaꞌn johtok chiwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi reꞌ kaDios reꞌ nehtꞌalanic cho reh chiꞌnchel chaj bih ncꞌuluric, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric chi rehtꞌaljic pa̱m kacapew-bal jeꞌ woꞌ chi narilom cho pa̱m i ka̱mna chi til coric wach chiwach. 0oYChi jeꞌ reꞌ nok reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kacꞌaxam take kas kacha̱kꞌ chi coric reꞌ hoj enkanaꞌbej chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌ katahkem i coric laj cꞌuhtunic. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ nankaꞌn kati̱j chiwach kAja̱w Dios, maꞌ kojyoꞌjic ta chi wilco̱j chiwach 'nGWas tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ wilca̱t tak chi jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n chi niwach, til nikꞌor aweh tak chi kacꞌax woꞌ tak ki̱b chi coric eh til woꞌ cꞌuhtunok lok wach chi jeꞌ reꞌ maꞌ ok maꞌ xa reꞌ kachi̱ꞌ nkꞌoric chi nkacꞌax ki̱b. sm_Jeꞌ ricab wi hab wach jenoꞌ wilic chiꞌnchel reh ayuꞌ wach acꞌal eh wi rilow i ras richa̱kꞌ chi pan nibaꞌil wilic chitoꞌbej ruꞌ. Raj laꞌ wi reꞌ wilic chiꞌnchel reh ayuꞌ wach acꞌal xa ta nak ncꞌuyuꞌjic soꞌ i ra̱mna chi ritobjic, nicꞌ wach nachikꞌor chi reꞌ Dios ncamanic pa ra̱mna chi ricꞌaxaric take ras richa̱kꞌ? .lUJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacꞌax tak take cꞌacharel eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak haj wilic rinimal ricꞌaxbal i Dios xicꞌuhtaj i Jesus. Haj wilic rinimal i cꞌaxo̱j reꞌreꞌ? Reꞌ rinimal cꞌaxo̱j reꞌreꞌ, reꞌ chi reꞌ Jesus xiyew ri̱b pan quimic chi kajelow-bal i hoj. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ nakaꞌnam i hoj cu̱cꞌ take kas kacha̱kꞌ. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ, kakꞌahsaj woꞌ tak i kacꞌacharic pan kꞌab i Dios chi quitobjic ru̱cꞌ quicꞌaxquilal pan quicꞌacharic. @kyTil coric nikꞌor aweh tak xa hab wach rixowej wach i ras richa̱kꞌ, reꞌreꞌ xa jeꞌ na ricab jenoꞌ aj cansanel ras richa̱kꞌ nok wilic chiwach i Dios eh reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi maꞌ jenoꞌ aj cansanel erirak i junelic cꞌacharic ru̱cꞌ i Dios wi maꞌ xicana̱ꞌ ribanaric i mahc. djANicꞌ wach na kehtꞌalij reꞌreꞌ eh chi maꞌ wilco̱j ta chic chi quixilac take xa cu wilic woꞌ i junelic quimic chi quina̱? Reꞌ hoj nkehtꞌalij chi jeꞌ reꞌ maj cꞌahchiꞌ kacꞌaxam ki̱b chi kajuꞌjunal, reꞌ cok hab wach maꞌ ricꞌax ta woꞌ i ras richa̱kꞌ reꞌ cok reꞌ xa cu wilic woꞌ i junelic quimic china̱. bi= Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, maꞌ nsahchic acꞌux tak chi wilic take cꞌahbil laj cꞌacharel nquixowej kawach i hoj aj niminel reꞌ wilco̱j chic pa rikꞌab i Yeꞌol reh Junelic Cꞌacharic. :hm Ru̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi cꞌul kacꞌax tak ki̱b chi kawach maꞌ ok nkixowej wach jenoꞌ kas kacha̱kꞌ jeꞌ ricab xiban i Cayin reꞌ xicansaj i richa̱kꞌ ruꞌum reh cꞌahbilal xcojoric pa ra̱mna ruꞌum aj Yahm. Chaj bih riwi̱ꞌ naxicansaj i richa̱kꞌ? Xa ruꞌum chi rixowej wach i richa̱kꞌ maj reꞌ take ribano̱j i Cayin maꞌ holohic ta take eh tzꞌa̱b ruꞌ i richa̱kꞌ, holohic take ribano̱j eh xa coric woꞌ wach ricꞌux chiwach i Dios. Reꞌ cꞌaxoj i̱b ra̱j chi nacaꞌnam take aj niminel g} Jeꞌ woꞌ chic nikꞌor chi maꞌ reꞌ ta racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios maj maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricꞌamam na̱ i tijbal kabiram cho pan pꞌuhtbal reh kaniminic reꞌ jeꞌ wili rikꞌor: «Cꞌul chacꞌax awi̱b chawach tak, nqui rikꞌor. :fm Nicꞌ wach nancꞌuhtunic lok chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios? Reꞌ wili ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ: Wi hab wach jenoꞌ maꞌ ritahkej ta i coric eh maꞌ ricꞌax ta woꞌ take ras richa̱kꞌ ra̱j rikꞌorom chi reꞌreꞌ racꞌu̱n rixkꞌu̱n aj Yahm eh maꞌ reꞌ ta racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. Reꞌ aj reꞌ ncꞌutunic lok wi̱ꞌ chi jenoꞌ cꞌacharel maꞌ reꞌ ta racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. e Jeꞌ reꞌ ajic hab wach racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios maꞌ eta chic ritahkej ribanaric i mahc. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum i wili: Reꞌ rijaꞌquil ribanaric i coric xcojoric pa ra̱mna ruꞌum i Dios, reꞌ chic reꞌ wilic ru̱cꞌ pa ricꞌacharic eh ruꞌum chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios, maꞌ riban ta woꞌ chi cu eritik juꞌ ribanaric i mahc chiwach i Dios. d5Raj i cꞌacharel reꞌ riban ribanaric i mahc pa ricꞌacharic, reꞌreꞌ ricꞌuhtaj lok chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n aj Yahm eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ aj Yahm xa reꞌ woꞌ naxipꞌut cho mahcanic, maꞌ rimayam ta cu yuꞌna chi kꞌi̱j. Raj cok i Jesus reꞌ til manlic rAcꞌu̱n i Dios, reꞌreꞌ xcꞌulic lok chi risacharic wach chiꞌnchel ricamaj riban aj Yahm china̱ acꞌal wili. G ~}|xz)wuspxnkjikgeda]ZX9URQ\OML"JIfGFE$CBk@@>Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, nikꞌor aweh tak chi maꞌ nsahchic nchel acꞌux tak nok reꞌ ransil ritiꞌquilal i pajaric nchalic chana̱ tak chi xa jeꞌ nchel xa reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ acꞌulbic tak reh. ,qQ Jeꞌ reꞌ ajic wi jenoꞌ cꞌacharel xyeꞌeric rinoꞌjbal chi cꞌuhbalanic, holohic ok rikꞌormojic rikꞌorbal i Dios chiban chi cꞌuhbalanic. Wi jenoꞌ cꞌacharel yeꞌo̱j reh i cojo̱j noꞌjbal queh take toco̱m chic cꞌacharel, chiban woꞌ i cojo̱j noꞌjbal ru̱cꞌ rajawric yeꞌo̱j reh ruꞌum i Dios. Chi jeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ ribanaric chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ Dios naricꞌulum i rilokꞌil reꞌ naquiyeb take toco̱m chic awich aj niminel chi cꞌahchiꞌ quitobjic take ruꞌum i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi niban niti̱j chawi̱j tak eh pa niti̱j niyew woꞌ rilokꞌil reh i Dios chi cꞌahchiꞌ nikꞌorom chi til coric, chi junelic kꞌi̱j sakom reꞌ Dios til nim wach rilokꞌil eh til nim woꞌ wach i rajawric. Kꞌe̱ꞌ ato̱b reh cꞌacharel ricꞌul
i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh ribanaric
i holohic laj noꞌjbal Jeꞌ ricab wi chaxilac tak quiponic take behenel reꞌ cꞌahchiꞌ quisiqꞌuim quihiꞌlbal, reꞌ hat-tak chacꞌuhtaj woꞌ tak achakꞌlamil cu̱cꞌ chi riyeꞌeric quiwaꞌ quiha̱ꞌ jeꞌ woꞌ quipatal. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak reh chi maꞌ eta nawicꞌraj tak chi jenaj chꞌiꞌo̱j cꞌahchiꞌ ribanaric aweh tak ru̱cꞌ i toꞌbonic enaꞌn tak. Tn!Jeꞌ woꞌ chic til kꞌe̱ꞌ curman chi chawunchelal tak chatik tak juꞌ ribanaric i cꞌaxoj i̱b maj reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ eriban chi enacuy nicꞌ paꞌ nimal amahc tak chawibil awi̱b tak. )mKReꞌ aj i cohlsbal wach chiꞌnchel cꞌulic chic lok reh. Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ hat ok tak tꞌulic ru̱cꞌ anoꞌjbal tak eh ma̱cana̱ꞌ tak ribanaric johtok ati̱j tak chiwach i Dios reh chi jeꞌ reꞌ naponok i kꞌijil reꞌreꞌ icꞌlic ok ana̱ tak chi uyunic reh. ClRuꞌum aj woꞌ chi chiꞌnchel narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱, wilic riwi̱ꞌ chi reꞌ tijbal nyeꞌbic reh sukquil cꞌuxlis queh cꞌacharel xkꞌormojic woꞌ ruꞌum i Jesus queh take camnak chic take je. Jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ chiꞌnchel cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ take reꞌ xiquimic reh chi narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱ xa reꞌ laꞌ ru̱cꞌ rikꞌormojic i tijbal reꞌreꞌ, xyeꞌeric woꞌ queh take xicꞌulbic reh tijbal reꞌreꞌ chi xquicꞌul i junelic cꞌacharic yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal ar reꞌ wilic woꞌ wi̱ꞌ i Dios. Reꞌ holohic laj noꞌjbal yeꞌo̱j ruꞌum
i Dios camanok chi ribanaric i holohic \k1xa reꞌ laꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa na woꞌ richꞌukuric kꞌoric chi quina̱ reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach quibano̱j caꞌnam. Ar naquikꞌahsam chiwach i Dios reꞌ aj chꞌukul wach mahc tiklic chic cho chi richꞌukuric kꞌoric chi quina̱ take cu cꞌachalque̱b eh jeꞌ woꞌ chi quina̱ take camnak chic take je. j/raj laꞌ chiꞌnchel take cꞌahbil laj noꞌjbal reꞌreꞌ maꞌxta chic abanam tak ribanaric eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take awich cꞌacharel reꞌ aj banol take reh cꞌahbilal, xa nsahchic chic quicꞌux nanquilow chi reꞌ hat-tak maꞌ hat ta tak chic jenaj cu̱cꞌ chi ribanaric i cꞌahbil laj noꞌjbal. Ru̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naquipꞌutum atzꞌujuric tak "i=Reꞌ rikꞌijil reꞌ xaꞌn tak wi̱ꞌ i noꞌjbal bano̱j cho cuꞌum take maꞌ quilokꞌonic ta wach i kAja̱w Dios xiqꞌuic chic lok. Chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak xaniqꞌuej woꞌ tak cho ribanaric i cꞌahbilal jeꞌ ricab take cꞌoyomal, take xohcꞌsonic i̱b xaꞌn tak ar pan tak maꞌ holohic ta laj ninkꞌi̱j xamol wi̱ꞌ awi̱b tak chi ricꞌuxuric xa paꞌ bih jaric. Chipam woꞌ take cho kꞌi̱j reꞌreꞌ, xaꞌn woꞌ tak cho i cꞌahbilal reꞌ rilokꞌonjic take tikꞌimaj tiyo̱x, :hmWi pan acapew-bal xacoj tak chi jeꞌ reꞌ, raj woꞌ rikꞌorom chi chiwach take kꞌi̱j reh acꞌacharic tak reꞌ cu cꞌahchiꞌca̱t tak ayuꞌ wach acꞌal, ra̱j chi na̱banam tak ribanaric take noꞌjbal ra̱j i Dios eh maꞌ reꞌ ta chic take noꞌjbal reꞌ nponic chi quiwach take tinamit. #g ANaxcꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ xicꞌul i tiꞌcꞌaxic. Ruꞌum chi reꞌreꞌ xcꞌacharic chi xa tiklic woꞌ chi ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic, reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi chaꞌn woꞌ aweh tak i noꞌjbal jeꞌ ricab xiban ruꞌ eh nipahkaj chi jeꞌ reꞌ maj xa hab wach aj niminel tiklic chi ricꞌuluric tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh riniminic ruꞌ, reꞌ aj niminel reꞌreꞌ ricꞌuhtaj lok chi maꞌ ra̱j ta chic ribanaric i take mahc xiban cho najtir. ~fuReꞌreꞌ xuctic woꞌ chic chi quixilac take camnak eh chiri̱j chic ruꞌ xo̱j woꞌ chic johtok pan taxa̱j eh jeꞌ ricab i lokꞌil ricꞌul jenoꞌ cꞌacharel ntzꞌuhkic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, reꞌ Jesus naxwihꞌic woꞌ chic cok ru̱cꞌ i Dios, xicꞌul woꞌ rinimal rilokꞌil chi nariwihꞌic rajawric chi quina̱ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ar pan taxa̱j eh jeꞌ woꞌ chi quina̱ take toco̱m chic wilic quiwaꞌric on quitakꞌanic ar pan taxa̱j./eWReꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ reꞌreꞌ ncamanic keh yuꞌna chi rehtalil reꞌ ncꞌuluric wili chiri̱j i coꞌlbal i̱b cu̱cꞌ take nkahsjic quiha̱ꞌ: Nok wilque̱b pan haꞌ, reꞌ take reꞌ maꞌ reꞌ ta ritzꞌajnil quitiꞌjolal quibakil nelic lok reꞌ laꞌ ncaꞌn take reꞌ nquiyew quikꞌorbal chiwach i Dios chi nacaꞌnam i holohic laj noꞌjbal reꞌ quehtꞌalim chi coric laj bano̱j take. Jeꞌ aj woꞌ reꞌ ncaꞌn xa ruꞌum ructic woꞌ chic cho Jesus chi cꞌacharic, reꞌ Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. cd?Reꞌ take uxlabal wili reꞌ aj woꞌ ru̱cꞌ take cho aj najtir kꞌi̱j reꞌ maꞌ xiniminic ta cho reh rikꞌorbal i Dios chiwach take rikꞌijil cho ricꞌacharic i maꞌ Noheh. Chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ nok reꞌ maꞌ Noheh cꞌahchiꞌ ritikꞌa̱b i maꞌ laj cano̱wa pa̱t riwi̱ꞌ, reꞌ Dios xuyꞌej chi reꞌ take cꞌacharel xquinimej nak rikꞌorbal xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta chi jeꞌ reꞌ. Ruꞌum aj reꞌ xa maꞌ qꞌuih ta take cꞌacharel xicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic, xa reꞌ laꞌ ti wach i wahxaki̱b chi cꞌacharel xiꞌoquic chipam i cano̱wa pa̱t riwi̱ꞌ. Reꞌ take reꞌ xicoꞌljic chiwach i buht haꞌ chiwach take kꞌi̱j naxkajic cho rinimal jab china̱ acꞌal. Bc}eh chi jeꞌ aj reꞌ chi xa cꞌachlic woꞌ i Jesus ruꞌum i Lok laj Uxlabal, reꞌreꞌ xo̱j cu̱cꞌ take tzꞌahpel laj uxlabal eh xicana̱ꞌ cu̱cꞌ ribiral jenaj cꞌuhbal. b Jeꞌ aj reꞌ nikꞌor maj jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Ajabe̱s reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi xicꞌul i tiꞌcꞌaxic naxquimic je to̱b ta nak til woꞌ coric wach ricꞌux. Reꞌ aj riquimic reꞌ xa junpech woꞌ xicꞌul ruꞌum reh kamahc, reꞌreꞌ xcamanic chi chiꞌnchel i hoj cꞌacharel reꞌ maꞌ coric ta nak wach kacꞌux ekojwihꞌic chic ar chiwach i Dios. To̱b ta woꞌ xcansjic i Jesus, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xiban chi xa cu xcꞌacharic woꞌ zamWi nchel reꞌ Dios ra̱j chi enacꞌul tak i tiꞌcꞌaxic ruꞌum i kꞌoric naꞌn tak chiri̱j rikꞌorbal i Dios, chacꞌul woꞌ tak i tiꞌcꞌaxic nyeꞌeric chana̱ tak ruꞌum nok kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ato̱b ricꞌulmujic i tiꞌcꞌaxic ruꞌum ribanaric take coric laj noꞌjbal, chiwach chi enacꞌul tak i tiꞌcꞌaxic ruꞌum ribanaric i cꞌahbilal. ` Jeꞌ reꞌ ajic chaꞌn tak take holohic laj noꞌjbal reꞌ awehtꞌalim tak chi coric wach bano̱j take, reh chi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric cꞌahchiꞌ quikꞌorlom lok take quixowonic aweh tak enelic lok quiqꞌuixbilal ruꞌum reh wolic ncaꞌn chiri̱j acꞌacharic tak ruꞌum nok hat-tak chic aj niminel reh Jesus reꞌ Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. t_areꞌ laꞌ chaꞌn tak chayew tak rilokꞌil i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ chic, xa eli̱c ok tikilca̱t tak chi kꞌoric cu̱cꞌ take cꞌacharel nquipahkaj quinoꞌjbal aweh tak chiri̱j i niminic reꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak eh nachaꞌn tak quicꞌuꞌljic tikꞌorok tak cu̱cꞌ pan chakꞌlamil eh jeꞌ woꞌ pa ricorquilal. ,^Qraj laꞌ wi paꞌ bih jenoꞌ tiꞌcꞌaxic nacꞌul tak ruꞌum i coric wach cꞌuxlis, kꞌe̱ꞌ je ato̱b aweh tak. Ruꞌum aj reꞌ ma̱yohbalej woꞌ tak quiwach take aj cojol tiꞌcꞌaxic chana̱ tak. Jeꞌ woꞌ maꞌ nchel riban chi xa ntꞌortꞌotic chic awa̱mna tak cuꞌum, ]- Wi reꞌ hat-tak xa reꞌ woꞌ i coric wach noꞌjbal nasicꞌ tak ribanaric, maꞌ hab ta wach naricojbic reh tiꞌcꞌaxic chana̱ tak, u\c Til jeꞌ reꞌ chiban maj reꞌ nakꞌ wach i kAja̱w wilic cho chi quina̱ take reꞌ xa coric woꞌ wach quicꞌux.Jeꞌ woꞌ, reꞌ kAja̱w xa tehlic woꞌ cho xiquin chi ribirmijic quiti̱j ncaꞌn johtok.Haj cok wilic maꞌ nponic ta chiwach i kAja̱w
reꞌ i quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ maꞌ coric ta wach quibanic
eh reꞌ take reꞌ, chꞌiꞌc rilow take, nqui rikꞌor. Maꞌ riwi̱ꞌ ta chi nakayoꞌjic
chi quiwach take aj cojol tiꞌcꞌaxic [ Jeꞌ woꞌ curman chi naresam lok pa ricapew-bal take maꞌ holohic ta laj noꞌjbal eh reꞌ chic i holohic laj noꞌjbal chiban ribanaric.Jeꞌ woꞌ chic til chiyew ricꞌux chi wihꞌic pan sukquil laj cꞌuxlis cu̱cꞌ chiꞌnchel cꞌacharel. Z# Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak chaꞌn tak i coric maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili rikꞌor:“Wi jenoꞌ cꞌacharel ra̱j cꞌacharic chi suk ricꞌux eh ra̱j woꞌ chi enwihꞌic sukquilal pa ricꞌacharic chiwach johtok take kꞌi̱j pa ricꞌacharic,
reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ curman chi naricana̱b rikꞌormojic take chuh laj kꞌoric eh jeꞌ woꞌ curman chi maꞌxta chic relic cho xak chi̱ꞌ rikꞌormojic i chucuj laj kꞌoric. XY) Wi nchel paꞌ bih jenoꞌ maꞌ coric ta laj bano̱j xbanaric aweh tak on wi xatsihtjic tak, reꞌ hat-tak ma̱ban tak chic jelow-bal, reꞌ laꞌ chaꞌn tak chapahkaj tak i cuseꞌsbal chi quina̱. Jeꞌ woꞌ, wi laꞌ xat-tzꞌujuric tak ma̱ban tak jenaj wach cu̱cꞌ, tipahkanok laꞌ tak pan ati̱j chiqui̱j take cꞌahchiꞌ quibanic aweh tak, reh chi naquicuseꞌsjic cho maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak reꞌ woꞌ Dios naricuseꞌsenic aweh hat-tak. 8XiChi cohlsbal wach take xnikꞌor lok, nwa̱j nikꞌorom aweh tak i wili: Tiwihꞌok tak chawunchelal chi xa jenaj wach anoꞌjbal tak, chaquetelej awach chawibil awi̱b tak, chacꞌax take awas acha̱kꞌ tak, chaquetelej tak quiwach i toco̱m chic awich cꞌacharel eh xa chꞌu̱b ok awach tak. AW{Jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak bahilbe̱s, til nikꞌor aweh tak chi chasicꞌ ri̱j anoꞌjbal tak chi rirakmajic chiri̱j ricorquilal i cꞌacharic ra̱j banaric ru̱cꞌ awehqꞌue̱n tak. Coric ruꞌ, to̱b ta nchel reꞌ ricowil quitiꞌjolal quibakil maꞌ jenaj ta wach ru̱cꞌ ricowil atiꞌjolal abakil hat-tak, curman chi chayew tak quilokꞌil maj reꞌ take reꞌ awichꞌi̱l hat-tak awehcham woꞌ tak i xiban i Dios wili ruꞌum chi kojricꞌax: Chi ekojcꞌacharic chi junelic. Jeꞌ reꞌ ajic ticꞌacharok tak chi coric cu̱cꞌ reh chi maꞌ eta npitiric reꞌ xa paꞌ jaric napahkaj tak johtok pan ati̱j tak. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric
cu̱cꞌ take aj ixowonel 8ViReꞌ tiꞌ Sa̱ra jeꞌ reꞌ xiban, reꞌreꞌ xinimej cho maꞌ Awraham reꞌ ribahi̱l eh cꞌuhtbal reh chi rinimej “ajabe̱s” nqui rikꞌor reh. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak kꞌuruꞌ maj reꞌ hat-tak xatcahnic tak chi hat-tak rixkꞌu̱n i tiꞌ Sa̱ra. Ho̱ꞌ, wi laꞌ naꞌn tak i coric laj cꞌacharic eh wi maꞌ nayohbalej tak wach ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic reꞌ nacꞌul tak ruꞌum rinimjic i Dios. UJeꞌ reꞌ ajic reꞌ noꞌjbal wilic cho pan awa̱mna tak wihꞌok chi axoyba̱l tak maj jeꞌ woꞌ reꞌ ritikꞌinjic qui̱b xcaꞌn cho najtir kꞌi̱j take lokꞌ laj ixok quiniminic cho reh Dios. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take ixok reꞌreꞌ jenaj woꞌ cho wach quinoꞌjbal chꞌi̱l quibahi̱l chi rinimjic i Dios eh chi jeꞌ reꞌ xiniminic woꞌ chiwach quibahi̱l. XT)reꞌ laꞌ tare̱t chi reꞌ holohic laj noꞌjbal nelic cho pan awa̱mna tak wihꞌok chi axoyba̱l tak maj reꞌ riholonquilal i xoybal wili maꞌ jaruj ta sahchel wach. Maꞌeta aj nsahchic wach ruꞌ wi reꞌ anoꞌjbal tak chꞌublic wach eh wi wilic woꞌ awu̱cꞌ tak i tuklic wach cꞌuxlis reꞌ til nponic chiwach i Dios. xSiJeꞌ woꞌ chic hat-tak chiꞌnchel ehqꞌuenbe̱s aj niminel reh Jesus til nikꞌor woꞌ aweh tak chi reꞌ axoyba̱l nacoj tak, maꞌ riban nchel chi xa chawi̱j tak wilic lok chi xa xoybal reh atiꞌjolal tak jeꞌ ricab chi xa holohic chic ritikꞌinjic rixihiric wach ana̱ tak, reꞌ ricojoric chawalak tak jeꞌ woꞌ ricojoric chaxiquin tak take kꞌan woric laj chꞌihchꞌ tikꞌimaj chi xoybal eh jeꞌ woꞌ reꞌ ricojoric take holohic laj tzꞌih xa qꞌuih chic quitzꞌakil, :RmJeꞌ woꞌ wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, naquilom chi xa sak woꞌ wach cꞌacharic naꞌn tak chi hat-tak aj niminel eh jeꞌ woꞌ chi cꞌahchiꞌ ayeb tak rilokꞌil i Dios. sQ aReꞌ chic hat-tak ehqꞌuenbe̱s aj niminel reh Jesus, yuꞌna til nikꞌor aweh tak chi chanimej abahi̱l tak eh reꞌ hat-tak reꞌ wilic abahi̱l tak reꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel reh rikꞌorbal i Dios tiniminok woꞌ tak chi quiwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak chi chaꞌn tak maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak to̱b ta yuꞌna maꞌ nquinimej ta i rikꞌorbal i Dios nakꞌor tak queh, narichꞌukic woꞌ quicꞌux chi rinimjic ruꞌum i holohic laj noꞌjbal naꞌn tak. WP'Coric ruꞌ, najtir kꞌi̱j jeꞌ nak acab tak take cho sahchel me̱ꞌ reꞌ quipuhcam qui̱b xa haj paꞌ yeꞌa̱b, raj yuꞌna xatsoljic woꞌ tak chic cho ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus reꞌ nchaꞌjanic jeꞌ woꞌ nilbic aweh tak chi coric jeꞌ ricab riban aj ilol me̱ꞌ chi rilow take eh richaꞌjej woꞌ take rime̱ꞌ.-OSJeꞌ woꞌ ruꞌum take tiꞌcꞌaxic xicꞌul, reꞌ Jesus xiban chi xwihꞌic chic i sukquil cꞌuxlis pan awa̱mna tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ naxiyew ri̱b chi quimic ar wach curu̱s, xiban chi reꞌ hat-tak xcuyuric amahc tak. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, yuꞌna jeꞌ ricab nanquimic jenoꞌ cꞌacharel ncahnic chi maꞌ nmahcanic ta chic, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xyeꞌeric aweh tak ruꞌum Jesus chi eticꞌacharic tak chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta abanam tak i mahc, reꞌ laꞌ chic i coric laj bano̱j cꞌahchiꞌ abanam tak. qN[Jeꞌ woꞌ chic naxicꞌul take tzꞌujuric cuꞌum take quixowonic wach, reꞌreꞌ maꞌ xicꞌuꞌlej ta woꞌ take ru̱cꞌ tzꞌuju̱j on naxicꞌul take tiꞌcꞌaxic cu̱cꞌ take cꞌacharel, maꞌ xicapaj ta woꞌ ribanjic rijelow-bal queh take xibanic reh, reꞌ laꞌ xiban xikꞌahsaj pan kꞌab i Dios reꞌ nchꞌukbic kꞌoric pa ricorquilal. )MKmaj reꞌreꞌ maꞌ xmahcanic ta eh maꞌ jancꞌal ta woꞌ xbirmijic jenoꞌ kꞌoric ru̱cꞌ chi xa jotꞌbal ta nak quicapew-bal take cꞌacharel xiban. $LAJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta nchel enacꞌul tak i tiꞌcꞌaxic, reꞌ hat-tak chaꞌn tak i coric maj til reꞌ wili riwi̱ꞌ chi xatyukꞌunjic tak chi rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌreꞌ ruꞌum chi xiban i coric, xicꞌul i tiꞌcꞌaxic eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xicꞌuhtaj aweh tak chaj bih ra̱j chi na̱banam tak. Chaꞌn aj tak kꞌuruꞌ jeꞌ ricab xiban ruꞌ KRaj laꞌ i cꞌacharel nmahcanic maꞌ jeꞌ ta reꞌ naricꞌulum. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj pa rimahc woꞌ naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ reꞌ nok to̱b ta nak chicuy i tiꞌcꞌaxic, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa maꞌ eta woꞌ ricꞌul ricuseꞌsbal i Dios, reꞌ laꞌ naricꞌulbic reh, reꞌ i cꞌacharel reꞌ ricꞌul i tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi coric wach nbanic. "J=Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ ricuseꞌsbal i Dios naricꞌulum i cꞌacharel reꞌ ricana̱ꞌ ri̱b chi ricꞌul i tiꞌcꞌaxic to̱b ta pa ra̱mna rehtꞌalim cho chi chiwach i Dios maꞌxta jenoꞌ rimahc reꞌ ricꞌul chi reh chi ericꞌul i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ. I)Yuꞌna aweh hat-tak jeꞌ ru̱cꞌ wilca̱t tak chi mosahic chiwach jenoꞌ ajabe̱s ehcham camanic, nikꞌor chi tiniminok tak chiwach eh wilic ok riwaꞌric chawach tak, reꞌ cok ruꞌ maꞌ xa chi quiwach ta take ajabe̱s holohic quinoꞌjbal eh chꞌublic ti wach quicꞌux chi quetelenic na̱banam tak jeꞌ reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take kꞌe̱ꞌ joskꞌ laj ajabe̱s. H}Jeꞌ woꞌ chayew alokꞌil chawibil awi̱b tak, chacꞌax tak take awich aj niminel, chayohbalej tak wach i Dios eh chayew woꞌ tak rilokꞌil i cꞌacharel nkꞌatbic kꞌoric chana̱ tak. Reꞌ cꞌacharic ra̱j i Dios chi naribanaric chiwach G1Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ticꞌacharok tak pan jenaj holohic laj cꞌacharic ruꞌum chi tehlic chic awi̱j tak, xa reꞌ laꞌ maꞌ nchel nacapaj tak chi ruꞌum chi tehlic chic awi̱j tak ra̱j rikꞌorom chi yeꞌo̱j kꞌab aweh tak chi ribanaric i maꞌ holohic ta laj bano̱j. Maꞌxta! Ma̱capaj tak chi jeꞌ reꞌ, reꞌ laꞌ chaꞌn tak ticꞌacharok tak chi hat-tak raj camanom i Dios. [F/Chaj waꞌric nanipahkaj aweh tak chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ nipahkaj ruꞌum chi reꞌ Dios ra̱j chi na̱banam tak i wili: Chi reꞌ hat-tak ru̱cꞌ ribanaric i holohic eh jeꞌ woꞌ chi ru̱cꞌ i coric laj cꞌacharic, chatzꞌap tak quichi̱ꞌ take tinamit reꞌ maꞌ nquirak ta chiri̱j chaj bih nquikꞌor ruꞌum quimemil. YE+Jeꞌ woꞌ reꞌ ra̱j banaric chi quiwach take aj nahsil reꞌ xipahba̱ꞌ take chi raj toꞌo̱l chi kꞌatal kꞌoric chipam take juꞌjun chi yukꞌul. Reꞌ take nahsil reꞌreꞌ wilque̱b woꞌ chi riyeꞌeric tojbal wach mahc chi quina̱ take maꞌ holohic ta quibanic eh jeꞌ woꞌ chi naquicꞌaxam take holohic quibanic. cD? Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Jesus xipahba̱ꞌ take chiꞌnchel wilic cajawric chi takꞌanic ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ricab nok wilic i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi tiniminok tak chi quiwach maj reꞌ take reꞌ wilque̱b chi nahsil chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel ruꞌum i Dios. C5 Jeꞌ woꞌ, ruꞌum chi cꞌahchiꞌ acꞌacharic tak chi quixilac take cꞌacharel reꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel reh Dios take, nipahkaj aweh tak chi xa coric ok wach tibanok tak to̱b ta yohbal wach take chucuj laj kꞌoric wilic take nquitzꞌak chawi̱j tak maj chi queh ruꞌ, reꞌ hat-tak xa je nchel maꞌ to̱b ta tibanic tak nanquikꞌor. Wi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak, reꞌ take reꞌ naquikꞌorom woꞌ chi xa coric woꞌ naꞌn tak nachalok i Dios chi rikꞌataric kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel i tinamit. -BS Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, reꞌ hat-tak ar wilca̱t tak ponok pan tak toco̱m chic tinamit reꞌ maꞌ reꞌ ta atinamital tak. Reꞌ wilca̱t tak ponok ar kꞌuruꞌ, nipahkaj aweh tak chi ma̱yew tak kꞌab chi wilic awu̱cꞌ tak reꞌ cꞌahbilal nbanic chi nawotowej tak ribanaric i mahc eh reꞌ npitbic aweh tak reh chi maꞌ eta naꞌn tak i coric laj bano̱j. A Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta najtir cho kꞌi̱j maꞌ reꞌ ta nak hat-tak ritinami̱t cho i Dios, yuꞌna hat-tak chic ritinami̱t. Chi jeꞌ chic reꞌ awi̱ꞌ tak, maꞌ jeꞌ ta chic acab cho najtir chi maꞌxta nak cho riquetelbal i Dios chana̱ tak, reꞌ laꞌ chic yuꞌna wilic chic riquetelbal i Dios chana̱ tak. Reꞌ kAja̱w xpahbanic queh
take takꞌanel china̱ acꞌal /@W Raj laꞌ awu̱cꞌ tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric maj chiho̱j chic cho awach tak ruꞌum i Dios chi ritinami̱t. Jeꞌ woꞌ til wilic chic abiral tak chi hat-tak chic aj kꞌahsem si̱ chiwach eh kꞌe̱ꞌ alokꞌil tak chiwach. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ xatrichih tak chi aj kꞌorol reh riholonquilal i bano̱j xiban awu̱cꞌ tak naxatriyukꞌej tak cho chi na̱cꞌacharic tak chi sutumaj chic awi̱j tak ru̱cꞌ riholonquilal risakomil i Dios. Reꞌ sakom reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ nsakomonic pa̱m acapew-bal tak reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta chic ticꞌacharic tak chipam rikꞌekomil acapew-bal tak ricꞌam cho i cꞌahbil laj cꞌacharic xaꞌn tak cho. ?Jeꞌ woꞌ chic, cu̱cꞌ take reꞌ no̱j woꞌ elok wach i jenaj chic kꞌoric wilic chipam i riCꞌuhbal i Dios reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili:“Jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel ricoj jenoꞌ abaj kꞌetbal pa̱m quibe̱h take cꞌacharel chi enquitohxaj nah co̱k china̱,
reꞌ hin nanibanam woꞌ chi ar Siyon enwihꞌic jenoꞌ naribanam chi kꞌetbal reh quiniminic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi maꞌ nquicꞌul ta riCꞌuhbal i Dios riban chi cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ncꞌuluric i xitikꞌa̱ꞌ cho wach wili chi narichalic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱. a>;Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chaweh hat-tak reꞌ tiniminic tak reh Jesus, kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ riwi̱ꞌ chawach tak ruꞌ, raj laꞌ chi queh take maꞌ quiniminic ta reh maꞌ jeꞌ ta reꞌ. Ruꞌum aj reꞌ cu̱cꞌ take reꞌ no̱j elok wach i tzꞌihmbimaj cho pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios narikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ cajtzꞌuꞌc laj maꞌ laj abaj maꞌ cojo̱j ta pa riman cuꞌum take toco̱m chic aj tzꞌako̱l,
reꞌ peꞌ chic reꞌ xoquic chi pe̱t maꞌ laj abaj chꞌiquinbal cho reh ricajtzꞌuꞌc i pa̱t wili, nqui rikꞌor. ==sJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ riwaꞌric jeꞌ ricab rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Chacoj tak rehtal i wili: Jeꞌ ricab nok reꞌ caj tzꞌuꞌc laj maꞌ laj abaj ncamanic chi chꞌiquinbal cho reh pa̱t,
reꞌ hin nanibanam chi ar china̱ i yu̱kꞌ “Siyon” ribihnal nanicojom i jenaj reꞌ naribanic chi reꞌ take cꞌacharel naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j.Reꞌ nanicojom reꞌreꞌ, nichiho̱j eh til kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ riwaꞌric chi niwach, nqui rikꞌor. Ruꞌum aj woꞌ reꞌ, jeꞌ woꞌ wili tzꞌihmbimaj cho pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ:“Xa hab wach narichꞌica̱b ricꞌux chiri̱j,
maꞌ jaruj ta narojic chi kꞌe̱b i riniminic, nqui tzꞌihmbimaj cho. t<aJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi xa nakacꞌacharic woꞌ jeꞌ ricab i Jesus reꞌ xa cꞌachlic woꞌ chi junelic, reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak chi jeꞌ ricab nok wilic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hat-tak jeꞌ woꞌ acab tak i abaj cojo̱j chi tikꞌinbal reh jenoꞌ pa̱t. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj chawunchelal hat-tak wilca̱t tak chi quixilac take awich cꞌacharel chi enalokꞌej tak wach i Dios ru̱cꞌ ritoꞌbal i Lokꞌ laj Uxlabal jeꞌ ricab chi ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, nalokꞌej tak wach. Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok reꞌ aj kꞌahsem si̱ wilic chi rikꞌahsjic si̱ chiwach i Dios, jeꞌ woꞌ reꞌ chi ajuꞌjunal hat-tak wilca̱t woꞌ tak chi lokꞌ laj aj lokꞌonel wach i Dios. Reꞌ lokꞌonic reꞌreꞌ, reꞌ chic i Lokꞌ laj Uxlabal ntoꞌbonic aweh tak chi riyeꞌeric chiwach i Dios eh nanaꞌn tak natilokꞌonic, reꞌ Dios ricꞌul cho ruꞌum chi hat-tak chic aj niminel reh Jesus. C;Reꞌ hin nipahkaj woꞌ chic aweh tak chi chajil tak cok awi̱b ru̱cꞌ i Jesus reꞌ cꞌachlic chi junelic. Til coric, ru̱cꞌ i Jesus ncꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i abaj cojo̱j nak chi tikꞌinbal jenoꞌ pa̱t. Jeꞌ ricab nok chi ru̱cꞌ abaj reꞌreꞌ wilic take cꞌacharel maꞌ nca̱j ta quicojom chi tikꞌinbal jenoꞌ pa̱t jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulmujic ru̱cꞌ i Jesus, wilic take cꞌacharel maꞌ nca̱j ta quicꞌulum chi naquinimem. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ wilic take cꞌacharel jeꞌ reꞌ ncaꞌn, ru̱cꞌ i Dios maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric maj reꞌ laꞌ xiban ruꞌ xichih cho i Jesus reh chi enwihꞌic rinimal rilokꞌil chiwach. i:KJeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ maj reꞌ hat-tak til xawilow tak chic pan acꞌacharic chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ chakꞌlam jeꞌ reꞌ rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. j9MJeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab chi reꞌ jenoꞌ tꞌuch haꞌlacꞌun reꞌ cu reꞌ ti xasjic cho, xa reꞌ wach ri̱s chꞌu̱chꞌ reꞌ maꞌ cojo̱j ta haꞌ ru̱cꞌ rotowej cho, jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak chawotowej tak ritijiljic ri̱j i riCꞌuhbal i Dios jeꞌ ricab riban i tꞌuch haꞌlacꞌun ru̱cꞌ i ri̱s richꞌu̱chꞌ i ritu̱t. Reꞌ cok ruꞌ curman chi reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ maꞌ hab wach njopbic wach reh chi yuꞌna johtok chi kawach cu rehtal rimanlajic wach acoꞌljic tak chi junpech xa cꞌahchiꞌ ok woꞌ atikim tak juꞌ ricowsjic acꞌux tak chiri̱j i Dios. n8 WRuꞌum chi xyeꞌeric chic aweh tak chi na̱cꞌacharic tak chi junelic, reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi chakꞌeb lok chiri̱j acꞌux tak take chiꞌnchel maꞌ holohic ta laj noꞌjbal, chiꞌnchel jotꞌoj i̱b, take cakcatil ruꞌum ricꞌaxaric wach xa chajaric wilic reh jenoꞌ, take qui̱b wach cꞌuxlis eh chꞌi̱l woꞌ take tzꞌuju̱j i̱b. 7 /Ra̱j laꞌ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios
xa chi junelic woꞌ wilic, nqui rikꞌor. Reꞌ kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ ruꞌum i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ ricꞌam cho sukquil cꞌuxlis queh take quicꞌulbic reh.m6 Ujeꞌ ricab rikꞌor i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ quicꞌacharic take chiꞌnchel cꞌacharel jeꞌ ricab i qꞌuiche̱ꞌ
maj reꞌ quiwaꞌric xa nsahchic woꞌ wach jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ rixmacꞌal take qꞌuiche̱ꞌ
chi quikꞌehbic woꞌ ti naquichikic take xak. 5 Reꞌ hin niban i takꞌanic reꞌreꞌ maj jeꞌ ricab nanasjic jenoꞌ tꞌuch haꞌlacꞌun npꞌuhtic jenaj chic cꞌacharic, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xyeꞌeric woꞌ aweh tak jenaj chic acꞌ acꞌacharic tak. Reꞌ cꞌacharic reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab i cꞌacharic reꞌ xa nicꞌ yuꞌ ensahchic wach ruꞌum chi xa tiwic woꞌ ti take katu̱t kaja̱w reꞌ xiyeꞌbic kacꞌacharic, ra̱j laꞌ i cꞌacharic reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta sahchel wach maj reꞌ Dios xyeꞌbic aweh naxacoj tak wach rikꞌorbal eh chiwach ruꞌ reꞌ paꞌ bih rikꞌorbal riyeb xa ewoꞌ nwihꞌic eh xa ewoꞌ ncꞌacharic chi junelic s4 aNok reꞌ hat-tak ru̱cꞌ ritoꞌbal i Lokꞌ laj Uxlabal xacꞌul tak i coric wilic chipam i riCꞌuhbal i Dios, xyeꞌeric woꞌ aweh tak ruꞌum i Dios chi xatcahnic tak chi sak chic wach awa̱mna tak eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xyeꞌeric woꞌ aweh tak chi nachacꞌax awi̱b tak ru̱cꞌ ok chiꞌnchel awa̱mna tak chacꞌuhtaj tak i coric laj cꞌaxoj i̱b cu̱cꞌ awich aj niminel tak. Chi jeꞌ aj reꞌ chi saksamaj chic wach awa̱mna tak chacꞌax awi̱b chawibil awi̱b tak. 3 Ruꞌum aj xabiraj tak chi xiban i Jesus, reꞌ hat-tak yuꞌna kꞌuruꞌ chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i Dios. Maꞌ xa ruꞌum ta reꞌ chꞌiclic acꞌux tak, jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum chi reꞌ Jesus xucsjic cho chi quixilac take camnak reꞌ hat-tak chꞌiclic woꞌ acꞌux tak chiri̱j i Dios chi reꞌreꞌ naca̱t woꞌ tak rucsam cho chi quixilac take camnak. Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi reꞌ Dios xiyew rinimal rilokꞌil i Jesus naxponic woꞌ chic ar pan taxa̱j, yuꞌna reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ woꞌ awuyꞌem tak i kꞌi̱j nayeꞌerok woꞌ alokꞌil tak. Maꞌ jaruj ta sahchel wach i
acꞌ cꞌacharic riyew i Dios 2 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ riquimic i Jesus reꞌ Dios xatricoꞌlej tak chiwach cꞌahbil laj cꞌacharic xaꞌn tak cho najtir kꞌi̱j. Reꞌ quimic xicꞌul i Jesus xa nok woꞌ tikꞌimaj cho wach ruꞌum i Dios nok cu jaꞌ tikꞌimaj ta woꞌ cho wach acꞌal wili xa reꞌ laꞌ maꞌ xcꞌuluric ta nok maꞌ jaꞌ xta bih tikꞌimaj cho. Ruꞌum aj reh ricꞌaxbal i Dios wilic chana̱ tak, xiban cho chi cu reꞌ xcꞌuluric chiwach take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ yuꞌna, reꞌ narichalic wi̱ꞌ jenaj kꞌi̱j narojic manlajok wi̱ꞌ wach chiꞌnchel xcꞌulic riban i Jesus chi kacoꞌljic ayuꞌ wach acꞌal. b1 ?reꞌ laꞌ acoꞌljic tak xbanaric xa ru̱cꞌ i lokꞌ laj quicꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ritzꞌakil chiwach quitzꞌakil take chꞌihchꞌ reꞌreꞌ. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj ru̱cꞌ i riquiqꞌue̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xrakmajic i coꞌlbal aweh tak. Til pa ricorquil, reꞌ Jesus xichihcaj riquiqꞌue̱l chiki̱j chi maꞌ xiban ta jenoꞌ mahc. Chi jeꞌ reꞌ, ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i jenaj me̱ꞌ nankꞌahsjic chi si̱ chiwach i Dios chi curman chi reh chi maꞌxta jenoꞌ yaꞌbilal pa ritiꞌjolal ribakil. '0 IJeꞌ reꞌ nipahkaj aweh tak chi na̱banam tak ruꞌum chi awehtꞌalim tak chic chi xatcoꞌljic tak cho chiwach i cꞌacharic nbanaric cho najtir kꞌi̱j, reꞌ to̱b ta nak xa maꞌxta cho ricorquilal xa xcanabjic woꞌ cahnok aweh tak cuꞌum atu̱t awaja̱w tak. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, awehtꞌalim laꞌ woꞌ tak chi reꞌ acoꞌlbal tak reꞌreꞌ, maꞌ xarak ta tak xa ru̱cꞌ ta nak nchel take xa paꞌ bih jaric reꞌ ru̱cꞌ xa sahchel woꞌ wach, jeꞌ ricab i kꞌan woric laj chꞌihchꞌ on reꞌ sak laj chꞌihchꞌ, K/ Ruꞌum chi reꞌ hat-tak nanaꞌn ati̱j tak nakꞌor tak johtok reh Dios chi reꞌreꞌ awAja̱w tak, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi jeꞌ wili: Reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach bano̱j caꞌnam take cꞌacharel, reꞌ woꞌ reꞌ richꞌukuric quimahc naribanam chi quijuꞌjunal maj reꞌ Dios maꞌ richih ta quiwach take cꞌacharel narichꞌukum kꞌoric china̱ quimahc. Ruꞌum aj reꞌ curman chaweh tak chi cu rehtal riponic wach acꞌacharic tak ayuꞌ wach acꞌal, chayohbalej wach i Dios chi cꞌahchiꞌ ayeb tak rilokꞌil chi coric pan acꞌacharic tak. . /Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ woꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios reꞌ kꞌoro̱j wi̱ꞌ chi jeꞌ wili:“Coric ok wach anoꞌjbal tak
maj reꞌ hin xa coric woꞌ wach ninoꞌjbal, nqui kꞌoro̱j cho. y- mReꞌ chic yuꞌna chi wilca̱t tak chic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ruꞌum i yukꞌunic xiban aweh tak, riwi̱ꞌ chaweh tak chi na̱wihꞌic tak chi coric ok wach anoꞌjbal jeꞌ ricab i rinoꞌjbal ruꞌ chi lo̱kꞌ woꞌ. i, MJeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, curman chi na̱banam tak jeꞌ ricab riban i acꞌunbe̱s reꞌ rinimej i raja̱w. Til nipahkaj aweh tak kꞌuruꞌ chi ma̱yew acꞌux tak chiri̱j ribanaric i cꞌahbilal jeꞌ ricab xaꞌn tak cho najtir kꞌi̱j ruꞌum chi maꞌ anaꞌbem ta nak tak chiri̱j ribiral i Dios. Lk~|szywuVt$rLpnljqiShfVdba`^][2ZTX7WTzRQOM(KJCGFD~C=#;:?8532&/-,)`(&$"!RfI.Tn \k}>sN Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ maj ru̱cꞌ reꞌ nariwihꞌic ribiral chi quixilac take cꞌacharel jaꞌ quiniminic ta reh i Dios chi tichol tak cꞌacharic chi coric. Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ acamaj na̱banam tak enaꞌn tak canar atzꞌa̱k eh chi jeꞌ reꞌ enwihꞌic paꞌ bih aweh tak. Reꞌ kꞌoric chiri̱j risoljic
woꞌ chic cho i kAja̱w Jesus l=QN Jeꞌ woꞌ, nipahkaj je aweh tak chipam take kꞌi̱j wili reꞌ cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak wi̱ꞌ risoljic cho i kAja̱w Jesus, chacowej acꞌux tak chi cꞌacharic pan sukquil cꞌuxlis. Reꞌ cok ruꞌ ruꞌum chi til cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak risoljic cho i Jesus maꞌ ruꞌum ta reꞌ enamay tak paꞌ bih alahtzꞌil tak wilic eli̱c i kꞌi̱j, chaꞌn laꞌ tak jeꞌ ricab xkakꞌor cho aweh tak naxojwihꞌic cho chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hoj xkakꞌor cho aweh tak chi na̱camanic tak eh na̱cholic woꞌ tak risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach ribehsjic acꞌa̱y na̱banam tak. "<=N Reꞌ noꞌjbal cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ abanam tak cu̱cꞌ take chiꞌnchel cꞌacharel wilque̱b chi junsut riyukꞌul i Masero̱nya. Haj ti cok wilic i pahkanic nanibanam aweh tak yuꞌna chipam i hu̱j wili, reꞌ chi ma̱cana̱ꞌ tak ricꞌaxaric awi̱b tak, riman laꞌ ok chic chacowej acꞌux tak chi ribanaric reꞌreꞌ cu̱cꞌ take awich aj niminel tak. !;;N Reꞌ tijinic chiri̱j i cꞌaxoj i̱b cu̱cꞌ take awas acha̱kꞌ tak, reꞌreꞌ jenaj chic kꞌoric xkaꞌn naxojwihꞌic cho chaxilac tak xa reꞌ laꞌ yuꞌna reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ curman ta chi cu ewoꞌ chic nitzꞌihmbaj je aweh tak maj reꞌ hat-tak xa cꞌahchiꞌ woꞌ abanam tak i noꞌjbal reꞌreꞌ ruꞌum chi xarak tak chic chiri̱j chi manlic haj wilic rikꞌor i Dios. \:1NTil aj ticꞌacharok tak kꞌuruꞌ jeꞌ ricab ra̱j i Dios eh ma̱kꞌeb lok chiri̱j acꞌux tak i kꞌoro̱j chic aweh tak maj hab wach reꞌ maꞌ ra̱j ta ricꞌamam na̱ i kꞌoro̱j, maꞌ xa ta chiwach i winak cꞌahchiꞌ rikꞌehtam ri̱b til laꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌehtam ri̱b chiwach i Dios reꞌ xyeꞌbic cho reh Lokꞌ laj rUxlabal chi naricholic cꞌacharic pan holonquilal. Reꞌ cꞌaxoj i̱b ncaꞌn take
aj nimanel aj tesalo̱nica 9#NChaj waꞌric nankakꞌor je aweh tak reꞌreꞌ? Nkakꞌor aweh tak ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Dios maꞌ xojriyukꞌej ta ru̱cꞌ chi nakacꞌacharic chipam i yibel wach noꞌjbal, xojriyukꞌej laꞌ cho chi nakacꞌacharic pan jenaj tzꞌiro̱j wach cꞌacharic. ^85NRaj laꞌ chaxilac hat-tak maꞌ ok jeꞌ reꞌ noꞌjbal enaꞌn tak maj xkakꞌor chic aweh tak chi reꞌ Dios nariyeb cho tiꞌcꞌaxic tojbal wach rimahc i hab wach riban i cꞌoyomal. Ruꞌum aj reꞌ nkakꞌor aweh tak i wili: Maꞌ hab wach aweh tak rimakꞌ rehqꞌue̱n jenoꞌ chic cꞌacharel maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ, maꞌ xa reꞌ ta cꞌahchiꞌ relkꞌam i ras richa̱kꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ rimahcanic chiwach i ras richa̱kꞌ reꞌreꞌ. 7'NChi nikꞌorom chic reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ nikꞌor aweh tak chi maꞌ ticꞌacharic tak chic jeꞌ ricab riwi̱ꞌ cꞌacharic ncaꞌn take awich tiꞌjolal tak reꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quibirinic ta kꞌoric chiwach i Dios. Reꞌ take reꞌ xa hab paꞌ wach ixok no̱j quimin wi̱ꞌ qui̱b ruꞌum i cꞌahbilal wilic cho pan ca̱mna. M6NJeꞌ woꞌ, reꞌ Dios raj chi reꞌ hat-tak reꞌ wilic chic awehqꞌue̱n tak, chacꞌax awi̱b tak chi xa ru̱cꞌ woꞌ awehqꞌue̱n na̱cꞌacharic tak maj jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i cꞌacharic tzꞌiro̱j wach rilow i Dios eh kꞌe̱ꞌ woꞌ holonquilal ncꞌuhtunic lok chi quiwach cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal. b5=NJenaj queh take cꞌuhtunic reꞌreꞌ rikꞌor chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ ra̱j chi xa sak ok chic wach acꞌacharic tak eh ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ Dios ra̱j chi ma̱min awi̱b tak chi cꞌacharic pan cꞌoyomal. V4%Nawehtꞌalim tak chic nicꞌ wach rinimjic ra̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nicꞌ paꞌ wach take tijinic xiyew keh kAja̱w Jesus chi toꞌbal aweh tak, xkakꞌor aweh tak naxojwihꞌic cho chaxilac tak. +3 QNWich aj niminel, naxojwihꞌic cho chaxilac tak reꞌ hat-tak xatijej tak ku̱cꞌ i hoj nicꞌ wach i cꞌacharic ra̱j banaric reh chi ensukbic ricꞌux i Dios. Ruꞌum aj woꞌ chi reꞌ hoj cꞌamol abe̱h tak hoj pahbamaj ruꞌum i kAja̱w Jesus, yuꞌna nkapahkaj je ricuyuric aweh tak chi chatik tak juꞌ i cꞌacharic jeꞌ ricab xatijej tak ku̱cꞌ. Reꞌ takꞌanic cꞌahchiꞌ kaꞌnam je aweh tak wili, X2)N Jeꞌ woꞌ, nkapahkaj johtok reh Dios chiyew ta nak ricowil awa̱mna tak chi coric chiri̱j i Jesus. Jeꞌ woꞌ nkapahkaj woꞌ johtok reh i Dios, chi sakbej ta woꞌ nak wach awa̱mna tak chi manlic. Reꞌreꞌ i pahkanic nkaꞌn johtok reh Dios maj nka̱j chi nasoljok woꞌ chic cho i kAja̱w Jesus chꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios, reꞌreꞌ maꞌxta bih jenoꞌ mahc erirak chi wilca̱t tak wi̱ꞌ nachiban i chꞌuk kꞌoric chana̱ tak.}1sN Reꞌ hoj nkapahkaj woꞌ chi reꞌ ta nak i kAja̱w Dios toꞌbonok aweh tak chi nariwihꞌic riman cꞌaxoj i̱b chaxilac hat-tak aj niminel, jeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take toco̱m chic tinamit jeꞌ ricab nok reꞌ hoj tiꞌ tikicꞌraj tak je. =0sN Jeꞌ woꞌ chic, chipam kati̱j nkaꞌn johtok nkapahkaj chi reꞌ ta woꞌ nak Ajabe̱s Dios chꞌi̱l i kAja̱w Jesus reꞌ wilque̱b chi kana̱ chi Ajabe̱s take, reꞌ ta woꞌ nak take reꞌ enquiyew kꞌab keh eh equicꞌuhtunic keh ricorquil jaruj nponic chi quiwach chi nakojic awu̱cꞌ tak. J/ N Jeꞌ reꞌ nok chi kꞌi̱j chi akꞌab reꞌ hoj maꞌ nkamay ta ripahkaljic johtok reh kAja̱w Dios chi nariyeb kꞌab keh chi nakilom woꞌ chic awach tak reh chi jeꞌ reꞌ nicꞌ paꞌ chic nimal i noꞌjbal curman chaweh tak chi na̱cowjic tak wi̱ꞌ chipam animinic tak, reꞌ hoj eno̱j kakꞌor aweh tak ar. .+N Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wich niminel aj Tesalo̱nica, reꞌ hoj kꞌe̱ꞌ nsukbic kacꞌux awuꞌum aweh tak eh awuꞌum woꞌ aweh hat-tak maꞌ nkacana̱ꞌ ta johtok ritioxjic reh Dios chawi̱j hat-tak to̱b ta nchel maꞌ nicꞌ ta ti nimal katioxonic chiwach ruꞌ. ,-QNMaꞌ xa ta reꞌreꞌ xsukbic wi̱ꞌ kacꞌux, nsukbic laꞌ woꞌ kacꞌux ruꞌum chi reꞌ hat-tak xa cu choplic woꞌ acꞌux tak chiri̱j i kAja̱w Jesus eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hoj yuꞌna cꞌahchiꞌ kacꞌacharic chi maꞌxta bih capewenic cꞌahchiꞌ kaꞌnam je chawi̱j tak. z,mNJeꞌ reꞌ ajic was tak nicha̱kꞌ aj niminel, ru̱cꞌ chiꞌnchel xikꞌor keh i kacha̱kꞌ Timote̱yo chiri̱j animinic tak chi cꞌahchiꞌ achopom acꞌux tak chi manlic chiri̱j i kAja̱w Jesus, reꞌ hoj to̱b ta wilic kacꞌaxquilal pan kacꞌacharic, on wilic tiꞌcꞌaxic chiki̱j ayuꞌ, kꞌe̱ꞌ naxsukbic kacꞌux naxkabiraj chiꞌnchel reꞌreꞌ. :+mNNaxsoljic aj woꞌ chic cho ku̱cꞌ i Timote̱yo, reꞌreꞌ xcꞌulic rikꞌor keh i holohic laj ribiral chiri̱j nicꞌ wach ricowil acꞌux tak chipam rinimjic i kAja̱w Jesus, jeꞌ woꞌ chiri̱j i cꞌaxoj i̱b cꞌul naꞌn tak chawibil awi̱b tak. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ xikꞌor woꞌ keh chi reꞌ hat-tak xa eli̱c woꞌ kojcꞌulic cho pan acꞌux tak ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ koj-awicꞌraj tak cho eh ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak xa nawa̱j woꞌ nak chic awilom tak kawach jeꞌ ricab woꞌ nkaꞌn je hoj chawi̱j hat-tak. /*WNRuꞌum aj i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ hin xnitakꞌa̱ꞌ je awu̱cꞌ tak i kacha̱kꞌ Timote̱yo reh chi naricꞌulic woꞌ rikꞌorom wi̱n i chaj bih narilom cho chiri̱j nicꞌ wach i cꞌacharic naꞌn tak chiwach i Dios ruꞌum nok maꞌxta chic nicuy ruyuꞌnjic abiral tak. Til pan coric, reꞌ hin xa quincapewenic woꞌ je chawi̱j tak maj chaj bih nakehtꞌalim wi reꞌ aj Yahm xiyoj ok nchel acapew-bal tak eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ camanic xkaꞌn chaxilac tak naxanimej tak i kAja̱w Jesus, eno̱j ok nchel chi kꞌe̱b. a);NNicꞌ wach nok awehtꞌalim tak reꞌreꞌ? Awehtꞌalim tak maj nok cu wilco̱j cho chaxilac tak xkakꞌor aweh tak chi reꞌ tiꞌcꞌaxic xa wilic woꞌ chi kana̱ maꞌ haj ta iqꞌue̱l keh eh awehtꞌalim woꞌ tak chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok reꞌ woꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ acꞌulbic tak reh tiꞌcꞌaxic kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ. (NRu̱cꞌ richoporic acꞌux cꞌahchiꞌca̱t tak, maꞌ hab ta wach aweh tak enkajic ricapew-bal ruꞌum take tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ awiqꞌuic tak wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ naxponic awu̱cꞌ tak i Timote̱yo, reꞌreꞌ xkꞌoric woꞌ awu̱cꞌ tak chiri̱j i noꞌjbal awehtꞌalim tak chic hat-tak chiri̱j ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak chi chiꞌnchel i hoj aj niminel reh Jesus tanlic chi kana̱ chi nakacꞌulum i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh rinimjic i Dios. 'wNRu̱cꞌ aj i tikꞌinic xkaꞌn reꞌreꞌ, xkakꞌor chi reꞌ narojic awu̱cꞌ tak, reꞌ i kich aj niminel Timote̱yo reꞌ raj camanom woꞌ i kAja̱w Dios eh aj toꞌo̱l woꞌ keh chipam kacamaj chi rikꞌormojic i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i kAja̱w Jesus. Jeꞌ reꞌ ajic nok wilic chic awu̱cꞌ tak i Timote̱yo, xatrikꞌil tak eh ru̱cꞌ i kꞌilo̱j xiban aweh tak, xiban woꞌ chi xachop tak riman ricowil acꞌux tak chipam rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. & NRuꞌum aj chi maꞌ xkacuy ta chic ruyuꞌnjic ribiral nicꞌ wach i behic cꞌahchiꞌ ca̱t-tak chi rinimjic i Jesus, reꞌ hin chꞌi̱l i Si̱las chꞌi̱l woꞌ i Timote̱yo xkatikꞌa̱ꞌ cho wach chi kawach chi jenaj kichꞌi̱l i narojic awu̱cꞌ tak. Jeꞌ reꞌ xkatikꞌa̱ꞌ wach to̱b ta reꞌ wili xa̱j rikꞌorom chi qui̱b keh hoj xojcahnic ar chipam tinamit Ate̱nas. U%#NPa ricorquil, reꞌ hoj xa suk woꞌ chic kacꞌux awuꞌum tak eh jeꞌ woꞌ ruꞌum reh riholonquil acꞌacharic naꞌn tak reꞌreꞌ, eriban chi enkakꞌor chi xkaꞌn i kacamaj chi coric.1$[NChaj bih riwi̱ꞌ chi qꞌuih pech xniniqꞌuej nikꞌi̱j chi ojic awu̱cꞌ tak? Xwa̱j nak ojic ruꞌ ruꞌum chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ hat-tak lo̱kꞌ chi kawach eh jeꞌ woꞌ chic kꞌe̱ꞌ nsukbic kacꞌux i hoj ruꞌum reh i holohic laj cꞌacharic naꞌn tak. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ acꞌacharic tak kꞌuruꞌ, reꞌ hoj chꞌiclic kacꞌux chi nacꞌolok woꞌ chic lok i Jesus, ekojpahꞌic chiwach eh jeꞌ wili enkakꞌor reh chi suk kacꞌux: «Jeꞌ ricab chi jenoꞌ co̱ch ricꞌul jenoꞌ aj ajamanel reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi xiqꞌuic chipam jenoꞌ pajbal i̱b cojo̱j chiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ take aj niminel wili reꞌreꞌ quicꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌ hoj xkaꞌn chi coric i kacamaj chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, nqui enkakꞌor reh. #yNeh ruꞌum reꞌ xa nkitowej nak chic ojic awu̱cꞌ tak. Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ qꞌuih pech woꞌ nak xniniqꞌuej nikꞌi̱j chi ojic awu̱cꞌ tak chi akꞌoꞌrjic tak, xa reꞌ laꞌ aj Yahm xikꞌet pa nibe̱h chi maꞌxta chic quino̱j. o"WNWas tak nicha̱kꞌ aj niminel, ruꞌum chi reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xojquesaj cho chipam atinami̱t tak, reꞌ hoj yuꞌna cu jaꞌ riban ta chic chi nakawihꞌic awu̱cꞌ tak. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta nchel maꞌ nkilow ta chic awach tak, maꞌ kacana̱b ta acapewjic tak xa eli̱c laꞌ woꞌ wilca̱t tak pan kacꞌux. Til coric, xa reꞌ woꞌ cho naxoj-esmejic cho chaxilac tak, reꞌ hoj xa nka̱j nak chic chi nkilow ta woꞌ nak chic awach tak !%NCoric ruꞌ, jeꞌ reꞌ xcaꞌn ku̱cꞌ reh chi maꞌxta nak kakꞌorom i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus aweh hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ruꞌum nok maꞌ nca̱j ta chi enarak tak i coꞌlbal ri̱j acꞌacharic tak. Ru̱cꞌ i nicꞌ paꞌ nimal ncaꞌn reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa cꞌahchiꞌ quimolsam wach riqꞌuihal quimahc chiwach i Dios. Ruꞌum reꞌreꞌ, yuꞌna reꞌ rinimal wach rijoskꞌil i Dios narichalic chi quina̱ chi naquicꞌulum tiꞌcꞌaxic ruꞌum i nicꞌ paꞌ nimal ncaꞌn ribanaric. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xa cu ra̱j woꞌ rikꞌoꞌrem
take niminel aj Tesalo̱nica yNjeꞌ ru̱cꞌ maꞌ ncaꞌn ta ribanaric reꞌ haj wili nponic chiwach i kAja̱w Dios. Reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel reꞌreꞌ, junchꞌuk queh xicansanic cho queh take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Junchꞌuk chic take xicansanic cho reh kAja̱w Jesus reꞌ Ajabe̱s cho chi kana̱ yuꞌna. Junchꞌuk woꞌ xiꞌesenic cho keh chipam atinamital tak. =sNMaꞌ xa ta reꞌreꞌ xiban i Dios, xiban laꞌ woꞌ chi xacꞌuꞌlej tak na̱ pan awa̱mna ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic pan quikꞌab take awich atinami̱t tak jeꞌ ricab xquicꞌul woꞌ quicomonil take awich aj niminel reh Dios wilque̱b ar pa riyukꞌul i Jure̱ya reꞌ nquimol woꞌ qui̱b pa ribihnal i kAja̱w Jesus. Ru̱cꞌ i xaꞌn tak reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ acꞌamam tak tzꞌeht reh noꞌjbal xcaꞌn take awich aj niminel tak reꞌreꞌ naxchalic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱ cuꞌum take quich quitinami̱t ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel hIN Chi jeꞌ aj reꞌ cꞌuhbalanic xkaꞌn chaxilac tak naxojwihꞌic cho awu̱cꞌ tak, reꞌ hoj maꞌ nkacana̱ꞌ ta woꞌ johtok ritioxjic i kAja̱w Dios chawi̱j tak maj nok abiram tak chic take kꞌoric xikꞌor i Dios aweh tak ru̱cꞌ kachi̱ꞌ i hoj, reꞌ hat-tak xacꞌul pan awa̱mna tak take kꞌoric reꞌreꞌ. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xacꞌul tak chi maꞌ jeꞌ ta xa rikꞌorbal jenoꞌ cꞌacharel china̱ acꞌal wili, xacꞌul laꞌ tak chi coric chi til reꞌ Dios xtakꞌanic cho rikꞌormojic. Cu aj yuꞌna chi kꞌi̱j reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ribanam chi ru̱cꞌ riCꞌuhbal, reꞌ hat-tak aj niminel wilca̱t tak ar Tesalo̱nica, eriban chi eli̱c enjahlic wach anoꞌjbal tak. dAN Jeꞌ woꞌ, nok wilco̱j ponok awu̱cꞌ tak, xkakꞌor woꞌ aweh tak chi reꞌ Dios xatriyukꞌej tak chi nariwihꞌic chi kꞌatal kꞌoric chana̱ tak eh jeꞌ woꞌ chi na̱cꞌacharic tak chi riꞌsil rinimal rajawric. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacuy, til ticꞌacharok tak jeꞌ ricab ricꞌul chi queh take yukꞌumaj take ruꞌum i Dios. c?N Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak naxojwihꞌic cho chaxilac tak, reꞌ hoj xkaꞌn jeꞌ ricab riban jenoꞌ ajabe̱s chi narikꞌil take racꞌu̱n rixkꞌu̱n, riyew woꞌ risukquil quicꞌux eh jeꞌ reꞌ xkaꞌn i hoj chaxilac tak, xatkakꞌil tak eh xkayew woꞌ risukquil acꞌux tak chi ajuꞌjunal chipam animinic tak. ykN Jeꞌ reꞌ ajic was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ ta hat-tak chꞌi̱l woꞌ i Dios til awehtꞌalim tak chi coric chi reꞌ hoj naxojwihꞌic cho chaxilac hat-tak aj niminel, xojcꞌacharic cho ru̱cꞌ risakil wach kacapew-bal, ru̱cꞌ ricorquilal wach kacꞌux, jeꞌ woꞌ chi maꞌxta jenoꞌ kꞌoric chiki̱j ru̱cꞌ i camanic xiyew keh i kAja̱w Dios. X)N Was tak nicha̱kꞌ aj ninimel, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi coric nicꞌ wach naxkaniqꞌuej kakꞌi̱j chi camanic naxojwihꞌic cho chaxilac tak. Wilic woꞌ na pech xoj-johtic akꞌab, on chi cu wahkꞌek woꞌ ti xoj-uctic chi camanic sicꞌbal ritzꞌakil paꞌ bih keh. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ noꞌjbal xkaꞌn, reh chi maꞌ xkacoj ta jenoꞌ ihk chana̱ tak chi kilmijic nok wilco̱j chaxilac tak chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i kAja̱w Jesus. U#NJeꞌ aj reꞌ ruꞌ ruꞌum reh chi kꞌe̱ꞌ tiꞌquil tikicꞌraj tak, maꞌ xa reꞌ ta xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chawi̱j tak chi nakakꞌorom aweh tak i holohic laj kꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ takꞌamaj cho rikꞌormojic keh ruꞌum i Dios, jeꞌ laꞌ woꞌ til xkacoj pan kacapew-bal chi enkayew kacꞌacharic pan tiꞌcꞌaxic chawi̱j tak wi laꞌ curman chi jeꞌ reꞌ encꞌuluric ku̱cꞌ ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌquil tikicꞌraj tak. q[NMaꞌ reꞌ ta reꞌ xkaꞌn kꞌuruꞌ, xojcꞌacharic laꞌ chaxilac tak pan chꞌublic wach cꞌuxlis jeꞌ ricab nok jenoꞌ tutbe̱s chꞌublic wach ricꞌux chi riliric jeꞌ woꞌ chi riqueteric take racꞌu̱n rixkꞌu̱n. kONMaꞌ xkasicꞌ ta woꞌ kalokꞌil chi quiwach toco̱m chic cꞌacharel on chawach ta nak hat-tak. Jeꞌ woꞌ xa ta nak xkapahkaj aweh tak chi na̱yeb tak kalokꞌil to̱b ta nak ricꞌul chi keh chi xkaꞌn chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i kajawric wilic chi hoj aj kꞌorol reh riCꞌuhbal i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. >uNNaxojponic awu̱cꞌ tak, reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak chi maꞌ jancꞌal ta xkakꞌunej awach tak ru̱cꞌ take tijimaj ri̱j kꞌoric. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios rehtꞌalim woꞌ chi maꞌ xkaꞌn ta chi xa suk kojkꞌoric awu̱cꞌ tak xa ruꞌum ta nak ricꞌaxaric wach atzꞌa̱k tak. NReꞌ laꞌ hoj xponic kakꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi hoj ripahba̱b je i Dios reꞌ nok rilom chic chi tare̱t kanoꞌjbal, xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiki̱j chi nakakꞌorom i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios nkaꞌn, maꞌ cꞌahchiꞌ ta co̱j lok reh ta nak chi enkarak kalokꞌil chi enkarak kalokꞌil chi quiwach take cꞌacharel china̱ acꞌal wili, nkaꞌn laꞌ reh chi nakarakam kalokꞌil chiwach i Dios reꞌ nilbic cho reh chaj bih wilic pan ka̱mna. iKNReꞌ cꞌuhbal xkakꞌor aweh tak naxojwihꞌic awu̱cꞌ tak, reꞌreꞌ til coric wach, maꞌ xa ta tikꞌimaj wach ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ricorquil laj noꞌjbal, xa ta nak woꞌ ru̱cꞌ cꞌahbil laj noꞌjbal. Jeꞌ woꞌ, naxojponic cho cꞌuhbalanel chaxilac tak xkakꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi maꞌ no̱c ta jotꞌo̱j ru̱cꞌ. @yNCoric ruꞌ, ruꞌum reh cꞌuhbalanic nkaꞌn, reꞌ hoj xkacꞌul i tiꞌcꞌaxic chꞌi̱l i tzꞌujuric jeꞌ ricab xabiraj woꞌ tak chi xkacꞌul ar pan tinamit Pili̱po. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xkacꞌul ar reꞌ hoj maꞌ xojyoꞌjic ta nechꞌ ok, xkatik laꞌ juꞌ rikꞌormojic i riCꞌuhbal i Dios ruꞌum i ricowil kacꞌux riyew. Ru̱cꞌ i ricowil kacꞌux reꞌreꞌ, reꞌ hoj xkakꞌor woꞌ aweh tak take kꞌoric xiyew keh i Dios chi nakakꞌorom eh jeꞌ reꞌ xkaꞌn to̱b ta woꞌ yohbal wach kacꞌaxquilal xkarak chipam atinami̱t tak. : oNHat-tak wich aj niminel, reꞌ noꞌjbal xniban naxincꞌuhbalanic cho chaxilac tak, til coric wach jeꞌ ricab awehtꞌalim woꞌ tak hat-tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌuhbalanic xkaꞌn naxojponic cho chaxilac tak maꞌ xcahnic ta chi kꞌe̱b, til laꞌ xiban ricamaj chipam acꞌacharic tak. # AN Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ nquikꞌor abiral tak chi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ ayeb acꞌux tak chi ruyuꞌnjic richalic i Jesus reꞌ rAcꞌu̱n i Dios. Reꞌ aj i Jesus wili reꞌ cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak, reꞌ woꞌ reꞌ xucsjic cho chi quixilac take camnak eh chi kojricoꞌlej woꞌ i hoj aj niminel chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh ruꞌum rijoskꞌil i Dios chi quina̱ take aj mahc.F N maj reꞌ take aj niminel wilque̱b pan tak yukꞌul nponic wi̱ꞌ ribiral anoꞌjbal tak reꞌreꞌ quikꞌoric chiri̱j riholonquil wach anoꞌjbal tak. Jenaj rehtalil quikꞌorbal take aj niminel reꞌreꞌ, reꞌ chi naquikꞌoric chiri̱j i kaponic awu̱cꞌ tak nquikꞌor nicꞌ wach riholonquil wach noꞌjbal xoj-acꞌul tak wi̱ꞌ. Reꞌ take reꞌ nquikꞌor woꞌ ribiral chi ru̱cꞌ kaponic awu̱cꞌ tak, reꞌ hat-tak xacana̱ꞌ tak i lokꞌonic tiyo̱x xatoquic tak chipam rinimjic i Dios eh cu yuꞌna chi kꞌi̱j cꞌahchiꞌ chic ca̱t tak chi cꞌacharic chiwach i cꞌachlic eh coric wach Dios jeꞌ ricab cꞌacharic riban jenoꞌ aj camanom chi niminic chiwach i ajabe̱s. e ENJeꞌ reꞌ xcꞌuluric ruꞌum nok reꞌ hat-tak xapꞌut tak je rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus cu rehtal xo̱j lok rikꞌormojic chi junsut riyukꞌul Masero̱nya jeꞌ woꞌ chi junsut riyukꞌul Aca̱ya. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ ribiral ricowil acꞌux tak chi rinimjic i kAja̱w Jesus xo̱j woꞌ lok chi junsut take toco̱m chic yukꞌul. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj maꞌxta jenoꞌ kakꞌorbal chiri̱j i holohic laj noꞌjbal naꞌn tak r _NYuꞌna ajic reꞌ chic anoꞌjbal tak reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌamaric tzꞌeht reh cuꞌum take toco̱m chic aj niminel jeꞌ ricab take wilque̱b pan tak tinamit pa riyukꞌul Masero̱nya chꞌi̱l pa riyukꞌul Aca̱ya. %  ENNaxacꞌam tak tzꞌeht reh kanoꞌjbal reꞌ woꞌ rinoꞌjbal i Jesus xacꞌam tak tzꞌeht reh. Naxaꞌn aj tak chi jeꞌ reꞌ, xchalic i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak ruꞌum woꞌ reh ricꞌuluric i cꞌuhbal kꞌoro̱j aweh tak. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xacꞌul tak xa xatik woꞌ tak juꞌ ricꞌamaric na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ ru̱cꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios.   )NNicꞌ woꞌ wach nakehtꞌalij reꞌreꞌ? Reꞌ hoj kehtꞌalim reꞌreꞌ ruꞌum i rehtalil wili: Naxojwihꞌic cho awu̱cꞌ tak chi rikꞌormojic i holohic laj cꞌuhbal chiri̱j i Jesus, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xiban chi maꞌ xa ta kakꞌorbal ki̱b xojkꞌoric cho awu̱cꞌ tak til laꞌ ru̱cꞌ ransil i kakꞌorbal xiyew ruꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ woꞌ reꞌ xbanic chi reꞌ kanoꞌjbal i hoj xcamanic aweh tak chi rinabjic chi reꞌ woꞌ rinoꞌjbal i Jesus nkacꞌam tzꞌeht naxojwihꞌic cho chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌaxoj i̱b xkacꞌuhtaj chawach tak, reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ.   7NJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ hat-tak wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiricꞌax tak i Dios, reꞌ hoj kꞌe̱ꞌ nkatioxej johtok reh i Dios chawi̱j tak eh nkaꞌn woꞌ kati̱j chawi̱j tak maj kehtꞌalim chi reꞌ kAja̱w Dios xchihbic cho awach tak chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n.   -NTil pan coric nankaꞌn kati̱j maꞌxta jenoꞌ kꞌi̱j chi niqꞌuic ta nak pan kacꞌux i toꞌbonic naꞌn tak ruꞌum reh acapew-bal nacoj tak ru̱cꞌ i Dios, chꞌi̱l woꞌ i cꞌaxoj i̱b naꞌn tak queh take awich aj niminel tak ruꞌum reh ricꞌaxaric i Dios wilic pan awa̱mna tak. Jeꞌ woꞌ reꞌ nkaꞌn ruꞌum ricowsjic acꞌux naꞌn tak chi ruyuꞌnjic i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ruꞌum nok chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j chi narisoljic woꞌ chic cho ricaꞌpech. Z  /NHat-tak wich aj niminel nwa̱j nikꞌorom je aweh tak chi reꞌ hoj nankaꞌn kati̱j chiwach i Dios, xa eli̱c woꞌ kojtioxonic johtok chiwach chawi̱j hat-tak reꞌ xa wilca̱t woꞌ tak pan kacꞌux.  {NReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ chi cꞌahchiꞌqui̱n quihchꞌilem i maꞌ Si̱las chꞌi̱l i Timote̱yo, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat-tak comonil aj niminel aj Tesalo̱nica reꞌ choplic acꞌux tak ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios jeꞌ woꞌ chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Nok cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili, nipahkaj johtok pa niti̱j chi reꞌ ta woꞌ nak kAja̱w Dios chꞌi̱l i Jesus toꞌbonok cho aweh tak eh chiyew ta woꞌ nak cho rinimal suk laj cꞌuxlis pan awa̱mna tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ritioxej johtok reh Dios i quicꞌacharic take aj Tesalo̱nica %CChayew risukquil acꞌux tak chawibil awi̱b tak cꞌuhtbal reh i cꞌaxoj i̱b wilic chaxilac tak. Reꞌ ta nak Dios banok chi enwihꞌic risukquil acꞌux hat-tak reꞌ xa jenaj chic awi̱ꞌ tak richꞌi̱l Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ ta nak reꞌ.<q Reꞌ take moloj wach aj niminel wilque̱b ayuꞌ pan tinamit wili reꞌ ribihnej chi “Wawilo̱nya”, reꞌ take awich chiho̱j woꞌ take cho ruꞌum i Dios, nquitakꞌa̱ꞌ je risukquil acꞌux tak. Ritakꞌa̱ꞌ woꞌ je risukquil acꞌux tak i Cus, reꞌ jeꞌ na wacꞌu̱n nok wilic chi niwach. ?w Reꞌ hu̱j wili xnitzꞌihmbaj ru̱cꞌ i toꞌbonic xiban wi̱n i maꞌ Silwa̱no reꞌ jenaj wich aj niminel coric wach ricꞌux. Reꞌ riwi̱ꞌ chi xnitzꞌihmbaj je aweh tak i hu̱j wili reh riyeꞌeric anoꞌjbal tak jeꞌ woꞌ chi richꞌoboric ribehil aweh tak chi til coric chi reꞌ Dios til xicꞌuhtaj aweh tak rinimal wach richakꞌlamil. Jeꞌ reꞌ nok chatik tak juꞌ riyeꞌeric acꞌux tak chiri̱j reꞌreꞌ. ]3 Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi nok niban niti̱j reꞌ hin nikꞌor chi til coric, chi junelic kꞌi̱j sakom reꞌ Dios nim rilokꞌil wilic eh nim woꞌ rajawric wilic. Reꞌ kꞌoric cohlsbal wach i hu̱j wili H  Xa reꞌ laꞌ chawehtꞌalij woꞌ tak nok hat-tak chic iqꞌuinak chipam take tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ Dios nariyeb riman ricowil acapew-bal tak, naca̱t tak rucsam ru̱cꞌ acapew-bal tak eh naripahba̱b woꞌ acꞌux tak chi coric. Reꞌ Dios reꞌ nyeꞌbic reh chiꞌnchel i cuseꞌsbal reꞌ woꞌ reꞌ xyukꞌunic aweh tak chi niminic chiri̱j i Jesus reh chi enacꞌul tak rilokꞌil reꞌ maꞌ jaruj ta cꞌuhlel sahchel wach. D Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiꞌnchel i pajaric ricoj pan abe̱h tak aj Yahm, chacuy tak ransil ru̱cꞌ i ricowil acapew-bal tak wilic ruꞌum richꞌiquinjic acꞌux naꞌn tak chiri̱j i Dios eh chaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ chi cꞌahchiꞌ ricꞌulic pan acꞌux tak chi jeꞌ woꞌ reꞌ ricuyuric tiꞌcꞌaxic ncaꞌn take toco̱m awich aj niminel tak reꞌ cꞌacharic ncaꞌn pan tak toco̱m chic yeꞌa̱b chi junsut wach acꞌal. ,QMaꞌ nchel nsahchic acapew-bal tak ru̱cꞌ animinic tak eh xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak chi chaꞌjanic reh chi na̱wihꞌic tak chi naꞌlic aweh tak, jeꞌ ricab ncaꞌn reꞌ take aj chaꞌjanel pa̱t chi maꞌ quiwiric ta chi chaꞌjanic. Curman aj ruꞌ chi naꞌlic ok aweh tak maj reꞌ aj Yahm reꞌ til nxowonic awach tak, xa no̱j nchalic chic chi risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach na chikꞌet pa̱m abe̱h tak, jeꞌ ricab riban i jenaj cakcoj chi xa qꞌueric chic chi̱ꞌ ruꞌum chi xa hab nak chic wach ra̱j chi naribikꞌim. I Ruꞌum chi xa cꞌahchiꞌ woꞌ ca̱t tak rilom cho i Dios, chakꞌahsaj woꞌ tak reh chiꞌnchel acapew-bal tak nchalic pan acꞌux tak reꞌ riban xa ji̱kꞌ chic acꞌux tak chiri̱j. -Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chanimej awi̱b tak chiwach i Dios reꞌ xiqꞌuic na̱ rinimal wach rajawric eh chaꞌn tak reꞌreꞌ chi xa chꞌublic wach acꞌux tak reh chi reꞌ Dios narijohsam wach awaꞌric tak naponok i rikꞌijil chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric. ^~5Yuꞌna aweh hat-tak qꞌuijolak chꞌi̱l hat-tak kꞌahxokak, enikꞌor i wili: Tiniminok tak chiwach quikꞌorbal anahsil hat-tak aj niminel eh chawunchelal i hat-tak cꞌul chanimej awi̱b tak ru̱cꞌ chꞌublic wach cꞌuxlis chawibil awi̱b tak maj jeꞌ wili rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Ruꞌum reh quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ xa nquinimsaj chic qui̱b reꞌ Dios ricoj ri̱b chi caj ixowonel,
ra̱j take cꞌacharel reꞌ xa chꞌu̱b ti wach quicꞌux, reꞌ ritoꞌbal i Dios wilic cho chi quina̱, nqui rikꞌor. q}[Chaꞌn tak acamaj chi coric kꞌuruꞌ reh chi naponok woꞌ i rikꞌijil chi naricꞌuhtam ri̱b i Jesus reꞌ Aj Nahsil keh hoj chiꞌnchel jeꞌ ru̱cꞌ wilco̱j chi aj ilol reh ritinami̱t i Dios na̱cꞌulum woꞌ tak jenaj aco̱ch tak jeꞌ ricab nyeꞌeric queh take aj ajamanel quicꞌulbic reh jenaj coten kꞌan woric laj chꞌihchꞌ reꞌ ncojoric wach quina̱. Xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ co̱ch na̱cꞌulum tak reꞌreꞌ maꞌ jaruj cꞌuhlel sahchel wach i rilokꞌil. N|Maꞌ riban woꞌ nchel chi ruꞌum ta nak chi wilic awajawric tak chi quina̱ take yeꞌo̱j pan akꞌab tak quilmijic eno̱j riban chi xa reꞌ chic takꞌanic nawa̱j abanam tak chi quina̱. Reꞌ laꞌ chaꞌn tak, cꞌuhtunok awu̱cꞌ tak i holohic laj noꞌjbal reh chi jeꞌ reꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ equibanic ruꞌ. .{UReꞌ take ritinami̱t i Dios reꞌ wilic pan akꞌab tak quilmijic, coric ok wach quilmijic chaꞌn tak jeꞌ ricab nbanaric ru̱cꞌ quilmijic juntuhm ok chi me̱ꞌ. Ru̱cꞌ quilmijic cꞌahchiꞌca̱t tak, ma̱ban tak xa ruꞌum ta nak chi hat-tak mino̱j chipam, chaꞌn laꞌ tak ruꞌum chi ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux awa̱mna tak nawa̱j tak ribanaric reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ ma̱ban tak reꞌreꞌ xa ruꞌum ta nak risahqꞌuil tumi̱n nyeꞌeric chi toꞌbal, chaꞌn laꞌ tak ruꞌum chi jeꞌ reꞌ rikꞌor acꞌux tak ribanaric. Tz #Reꞌ hin maꞌ Luch, hin woꞌ jenaj chi quixilac take aj cꞌamol be̱h reh ritinami̱t i Dios eh jeꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ niyeb nichi̱ꞌ chi rikꞌormojic take tiꞌcꞌaxic xicꞌul cho i kAja̱w Jesus reꞌ Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ hin xinehtric woꞌ rilokꞌil reꞌ naricꞌuhtjic xa chi loqꞌuil ti kꞌi̱j. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ hin reꞌ i wili nipahkaj je queh take quinahsil aj niminel wilque̱b ponok chaxilac tak: .yURuꞌum aj woꞌ chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ quicꞌulbic reh i tiꞌcꞌaxic nquicꞌul ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ra̱j i Dios, quicoj qui̱b kꞌuruꞌ pan kꞌab i Dios reꞌ aj tikꞌinel reh chiꞌnchel wilic china̱ acꞌal eh caꞌn ta woꞌ nak i til coric laj noꞌjbal.-xSNikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi jeꞌ wili:“Wi nchel reꞌ cꞌacharel reꞌ xa coric woꞌ wach ricꞌux xa ru̱cꞌ tiꞌ laj cꞌaxic naricoꞌlem ri̱j ricꞌacharic chiwach take tiꞌcꞌaxic yeꞌo̱j cho chi tojbal wach mahc,
haj woꞌ ti chic i cꞌacharel reꞌ maꞌ n-niminic ta reh i Dios eh aj mahc, maꞌ enkajic rinimal tiꞌcꞌaxic china̱? nqui rikꞌor. ;woJeꞌ reꞌ ajic, maꞌ ta nak nsahchic acꞌux tak ruꞌum reh tiꞌcꞌaxic nchalic chana̱ tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xponic chic rikꞌijil chi naripꞌutum chꞌukuj kꞌoric i Dios eh nachiban reꞌreꞌ maꞌ xa ta chi quina̱ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n jeꞌ ru̱cꞌ cu cꞌahchiꞌ quimahcanic erikꞌat kꞌoric chi enkajic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱ jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ naribanam cu̱cꞌ chiꞌnchel cꞌacharel. Wi chi quina̱ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios reꞌreꞌ enkajic jenoꞌ cow laj tiꞌcꞌaxic, reꞌ ta na chic take cꞌacharel reꞌ maꞌ quiniminic ta reh i riCꞌuhbal i Dios maꞌ eniqꞌuic na̱ ricowil wach tiꞌcꞌaxic chi quina̱? 2v]Ra̱j nchel wi̱ꞌ jenoꞌ cꞌacharel ricꞌul i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh niminic riban, reꞌreꞌ maꞌ nqꞌuixꞌic ruꞌum i cꞌahchiꞌ ricꞌulum, reꞌ laꞌ chiban chiyew johtok rilokꞌil i Dios ruꞌum chi cꞌahchiꞌ ricꞌulum take tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ ruꞌum reh niminic. su_Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ maꞌ ok hab wach jenoꞌ aweh tak ericꞌul i tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi aj cansanel ras richa̱kꞌ ta nak, on ruꞌum chi aj lekꞌ ta nak, on ruꞌum chi ta nak maꞌ holohic ta wach ribano̱j, on ruꞌum chi rimin ta nak ri̱b chipam ricꞌacharic jenoꞌ chic cꞌacharel reꞌ maꞌ reꞌ ta reh chi nariminim wi̱ꞌ ri̱b ru̱cꞌ. &tEJeꞌ woꞌ chic, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ato̱b chaweh tak nok nacꞌul tak i tzꞌujuric ruꞌum reh rinimjic i kAja̱w Jesus reꞌ Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj nanacꞌul tak i tiꞌ ruꞌum reh animinic tak, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nwihꞌic awu̱cꞌ tak chi awaj toꞌo̱l tak. Coric aj ruꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel take maꞌ holohic ta laj noꞌjbal nquikꞌor chiri̱j i kAja̱w Jesus xa reꞌ laꞌ hat-tak riyeꞌeric chic rilokꞌil i naꞌn tak. _s7 Reꞌ laꞌ hat-tak sukbok acꞌux tak ruꞌum chi hat-tak chic jenaj chipam ricuyuric take tiꞌcꞌaxic xicꞌul woꞌ cho kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak reh chi nachirak cho rikꞌijil chi naricꞌuhtam woꞌ chic ri̱b ru̱cꞌ i rinimal i rilokꞌil, yohbal woꞌ wach nasukbok acꞌux tak. QT}{yxjvuterapnKljifUdcbai_^n\[9ZZYWVUTRQ1PTO0MLK_HGLCBA@?=:h87O54/1/-d+G)(L'%X$#! J.R L j j 'z-BTjMb Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab xnikꞌor chiqui̱j take aj cꞌamol quibe̱h ritinami̱t i Dios, reꞌ take aj toꞌo̱l queh curman chi xa jenaj ok quehqꞌue̱n eh quichol ok woꞌ ricꞌamaric quibe̱h take caj pan pa̱t. Ob Jeꞌ woꞌ chic, chipam i camanic reꞌreꞌ curman woꞌ chi reꞌ quehqꞌue̱n take aj toꞌo̱l coric ok woꞌ wach quinoꞌjbal, maꞌ ok xa aj molol cꞌuta̱j take, maꞌ ok xa mahnicꞌ take chi mahcanic quichol laꞌ ok ribehsjic quicapew-bal eh chi xa naquiniminic chi manlic ru̱cꞌ paꞌ bih ra̱j banjic. w gb Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ra̱j banaric, xa hab paꞌ wach ra̱j richopom na̱ camanic chi aj toꞌo̱l, curman woꞌ chic chi pe̱t naquiliric wi cꞌahchiꞌ quicꞌamam na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh cu chiri̱j aj chic ruꞌ, wi xiliric chi maꞌxta chic bih ncalajic wi̱ꞌ ru̱cꞌ ricꞌamaric na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ, erichop i camanic chi aj toꞌo̱l.  +b Jeꞌ woꞌ, curman chi reꞌ take reꞌ chi sak pa̱m quicapew-bal ruꞌum chi maꞌxta chic quimahc chiwach i Dios, naquicꞌamam na̱ chi coric haj wilic i cꞌuhbal maꞌ kehtꞌalim ta nak ruꞌum chi maꞌ jaꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta nak quicꞌux chiri̱j i Jesus. I  bXa hab paꞌ wach take nca̱j caꞌnam chi aj toꞌo̱l queh take cꞌamol be̱h ritinami̱t i Dios, curman woꞌ chi coric ok wach quinoꞌjbal. Reꞌ wili ra̱j rikꞌorom chi xa maꞌ ok no̱j nchalic quikꞌorbal. Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ ok aj xohcꞌrel take eh maꞌ woꞌ chi aj cꞌaxol wach tumi̱n take. ) KbJeꞌ woꞌ chic, curman woꞌ chi holohic ok ribiral ricꞌacharic wilic lok chi quiwach take maꞌ jaꞌ reꞌ ta aj niminel take maj wi maꞌ holohic ribiral ricꞌacharic, maꞌ riban nchel chi reꞌ aj Yahm ericoj cho take chꞌiꞌc, on wolic reꞌ enpitbic reh ricamaj chi cꞌamol be̱h. Reꞌ riwi̱ꞌ cꞌacharic ra̱j
ilmijic cu̱cꞌ take caj toꞌo̱l aj
cꞌamol be̱h ritinami̱t i Dios ? wbJeꞌ woꞌ, curman chi maꞌ reꞌ ta cu acꞌnel chipam i niminic maj wi cu acꞌnel enchopbic reh camanic reꞌreꞌ, maꞌ rinimslom nchel ri̱b eh chi jeꞌ reꞌ narichꞌukuric wach rimahc ruꞌum i Dios ruꞌum reh rinoꞌjbal jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ aj Yahm naxinimsaj ri̱b chiwach i Dios. |qbMaꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ, curman chi ewoꞌ ncꞌuhtunic lok chi enchol quibehsjic take aj niminel maj hab wach nchol ricꞌamaric quibe̱h take raj pan pa̱t, ewoꞌ nchol ricꞌamaric quibe̱h take ritinami̱t i Dios. ^5bJeꞌ woꞌ chic, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ curman chi naricholic rilmijic take raj pan pa̱t maj xa chi jeꞌ reꞌ enyeꞌjic rilokꞌil cuꞌum take rihaꞌlacꞌu̱n eh ewoꞌ quibirinic kꞌoric chiwach. NbRuꞌum chi jeꞌ reꞌ noꞌjbal ra̱j uyuꞌnjic reh i cꞌacharel reꞌ ra̱j ribanam chi aj ilol reh ritinami̱t i Dios, maꞌ riban ta woꞌ chi aj xohcꞌrel laj winak, maꞌ woꞌ aj cojol wolic, xa ta woꞌ nak chi aj cꞌaxol wach tumi̱n. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌ ra̱j ribanam chi aj ilo̱j queh ritinami̱t i Dios cꞌuhtunok lok chi wilic chakꞌlamil ru̱cꞌ eh chi wilic woꞌ kꞌochlic wach cꞌuxlis ru̱cꞌ. W'bRuꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor i wili: Tare̱t chi xa hab wach ericꞌax wach i camanic reꞌ lo̱kꞌ riwaꞌric reꞌreꞌ, reꞌ cok ruꞌ reꞌ ncꞌaxbic wach reꞌreꞌ til ok coric wach ricꞌacharic chi maꞌ haj ta kꞌilmajic ra̱j soꞌ ru̱cꞌ jenoꞌ maꞌ holohic ta laj bano̱j eh til xa jenaj ok woꞌ rehqꞌue̱n wilic chiwach. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ winak reꞌreꞌ curman chi yeꞌo̱j ok woꞌ riwaꞌric rikꞌorbal, maꞌ ok xa mahnicꞌ chi mahcanic nchol laꞌ ok ribehsjic ricapew-bal. Jeꞌ woꞌ, xa tehlic ok woꞌ kꞌab chi quicꞌulmujic take xa hab wach equiponic chi aj pahkem patal ru̱cꞌ, cꞌuhtunok woꞌ lok chi wilic rinoꞌjbal eh tꞌulic ok chi cꞌuhtunic. U %bWilic jenaj chic kꞌoric reꞌ til ricorquilal nkꞌoric chiri̱j jenoꞌ hab wach ra̱j ribanam chi aj ilol reh ritinami̱t i Dios. Jeꞌ wili rikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ: «Hab wach ra̱j ribanam chi aj ilo̱l reh ritinami̱t i Dios, lo̱kꞌ riwaꞌric i camanic ricꞌax wach ribanaric, nqui rikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ. X)bReꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xiban, xa xehtric woꞌ coꞌlbal ruꞌum reh Acꞌunbe̱s xasjic. Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ take ixok yuꞌna chi quiꞌehtric woꞌ coꞌlbal, reꞌ cok ruꞌ wi reꞌ take reꞌ xa cꞌahchiꞌ chic quichꞌubsam qui̱b enquikꞌahsaj quicapew-bal chi naquichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j Jesus, chi equicꞌacharic pan cꞌaxoj i̱b eh jeꞌ woꞌ chi equiwihꞌic pan tzꞌiro̱j wach cꞌacharic.DbJeꞌ woꞌ cꞌolok pan acꞌux tak chi maꞌ reꞌ ta Aran xjotꞌoric ruꞌum aj Yahm, reꞌ laꞌ i E̱wa. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, reꞌ E̱wa xmahcanic chiwach i Dios. /b Reꞌ ribiral i Aran chꞌi̱l i E̱wa ncamanic keh chi enkarak chiri̱j i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. Cꞌolok pan acꞌux tak chi pan pꞌutbal cho reh cꞌacharic maꞌ reꞌ ta E̱wa xtikꞌinjic chi pe̱t, reꞌ laꞌ Aran eh cu chiri̱j ruꞌ xtikꞌinjic i E̱wa. fEb Jeꞌ ok reꞌ caꞌn maj reꞌ hin maꞌ niyew ta kꞌab chi reꞌ take ixok equiꞌoquic chi cꞌuhtunic china̱ i winak on chi enwihꞌic rajawric china̱ chi ribanjic jenoꞌ cꞌuhtunic. Junpech woꞌ chic nikꞌor aweh tak i wili: Tare̱t chi reꞌ take ixok quiwihꞌok chi quixilac take winak chi tijinic xa reꞌ laꞌ xa birinel ok take. b Chꞌi̱l i kꞌoro̱j lok reꞌreꞌ, nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh i wili chiqui̱j take kana̱b pan niminic: Nanquimol qui̱b i comonil aj niminel chi ritijiljic ri̱j rikꞌorbal i Dios, tare̱t chi reꞌ take ixok equiwihꞌic chi quixilac take winak xa reꞌ laꞌ quiwihꞌok ar chi xa aj birinel ok take eh quibiraj woꞌ kꞌoric ru̱cꞌ chaj bih nkꞌormojic chi quina̱. ~#b reꞌ ncꞌutunic lok wi̱ꞌ i holohic laj bano̱j jeꞌ ricab ncaꞌn take kana̱b pan niminic reꞌ nquiyohbalej wach i Dios chi coric. ^}5b Jeꞌ woꞌ chic, nwa̱j chi reꞌ take kana̱b pan niminic xa coric ok woꞌ ti wach ritikꞌinjic qui̱b caꞌn ru̱cꞌ quisoꞌ maꞌ ok nquitikꞌa̱ꞌ qui̱b xa ruꞌum quiyusquil. Reꞌ wili ra̱j rikꞌorom chi maꞌ curman ta chi naquitikꞌa̱b qui̱b ru̱cꞌ qꞌuih tzꞌa̱k laj tzꞌih, on chi naquixoyem wach quina̱ ru̱cꞌ take nworwotic laj chꞌihchꞌ, on nworwotic laj abaj. Til nipahkaj je kꞌuruꞌ chi quicꞌuhtaj lok coric wach noꞌjbal @|ybReꞌ hin nwa̱j woꞌ chi xa paꞌ yeꞌa̱b nquimol wi̱ꞌ qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios, reꞌ take aj niminel reh Jesus caꞌn johtok quiti̱j chi maꞌxta nechꞌ ok mahc pan quicꞌacharic, chi maꞌxta nechꞌ ok chꞌiꞌc pan ka̱mna eh chi maꞌxta woꞌ soꞌ cꞌahanic i̱b cu̱cꞌ. w{gbeh reh chi naribirmijic i haj wilic ra̱j i Dios, reꞌ Jesus xiripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol ribiral ricꞌacharic. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili maꞌ chucuj kꞌoric ta, til laꞌ coric chiwach Jesus. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban wu̱cꞌ i Jesus, xiripahba̱ꞌ laꞌ woꞌ chi hin aj tijinel jeꞌ woꞌ chi aj cꞌuhbalanel queh take tinamit maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reh chi nanikꞌorom queh ricorquilal i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ chꞌiclic wi̱ꞌ kacꞌux i hoj aj niminel reh Jesus. Reꞌ coric wach noꞌjbal
ra̱j chi naricꞌuhtunic lok
cu̱cꞌ take aj niminel zbJeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ riyeꞌeric ri̱b pan quimic chiki̱j i hoj cꞌacharel, chi kunchelal i hoj aj niminel reh Jesus yeꞌo̱j chic keh chi maꞌ eta chic nkacꞌul i tiꞌcꞌaxic chiri̱j i kamahc. Ru̱cꞌ aj rikꞌormojic i tijinic reꞌreꞌ, chipam i rikꞌijil tikꞌimaj cho wach ruꞌum i Dios, xicꞌuhtaj chi til ra̱j chi chiꞌnchel take cꞌacharel naquicoꞌljic !y;bReꞌ tijinic reꞌreꞌ ricꞌuhtaj woꞌ keh chi xa jenaj woꞌ Dios wilic reꞌ nkalokꞌej wach i hoj. Jeꞌ woꞌ, ricꞌuhtaj woꞌ chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xcꞌulic asjok ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ricab asjic nkaꞌn i hoj cꞌacharel eh xa reꞌ woꞌ reꞌ maꞌ hab ta chic jenoꞌ wach ntoꞌbonic queh cꞌacharel chi wihꞌic pan sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ i Dios. xwbTil jeꞌ reꞌ nipahkaj maj reꞌ kaDios kꞌe̱ꞌ ra̱j chi chiꞌnchel take cꞌacharel naquirakam chiri̱j i tijinic ncꞌuhtjic wi̱ꞌ ricorquil ribiral i Jesus reh chi jeꞌ reꞌ naquicoꞌljic woꞌ chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh. KwbChaꞌn ati̱j tak kꞌuruꞌ chiqui̱j chiꞌnchel ruꞌum nok chiwach i kAja̱w Dios reꞌ aj Coꞌlonel keh, kꞌe̱ꞌ tare̱t chi jeꞌ reꞌ enbanaric eh kꞌe̱ꞌ woꞌ nponic chiwach. %vCbJeꞌ woꞌ, chaꞌn ati̱j tak chiqui̱j take kꞌatal kꞌoric eh jeꞌ woꞌ chiqui̱j take wilic cajawric chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak reh chi enyeꞌeric quinoꞌjbal ruꞌum i Dios reh chi ekojwihꞌic pan sukquil cꞌuxlis. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ekojcꞌacharic chi suk chi rilokꞌonjic wach i Dios jeꞌ woꞌ chi quitobjic take kas kacha̱kꞌ eh jeꞌ woꞌ chi riyeꞌeric quiwaꞌric ruꞌ. Gu bYuꞌna reꞌ chic i wili takꞌanic til curman woꞌ chi nanikꞌorom je aweh: Til chaꞌn ati̱j chiwach i Dios. Reꞌ cok ruꞌ chiqui̱j ok chiꞌnchel take cꞌacharel chaꞌn ati̱j. Chipam ati̱j na̱banam, chapahkaj ritoꞌbal i Dios chi quina̱ chiꞌnchel eh chatioxej reh Dios ru̱cꞌ quitobjic enbanaric. t 7bjeꞌ ricab xicꞌul maꞌ Himene̱yo chꞌi̱l maꞌ Lej. Reꞌ take reꞌ xnitꞌerej chic take lok chi quixilac take aj niminel eh chi jeꞌ reꞌ xicahnic pan kꞌab i aj Yahm. Jeꞌ reꞌ xniban queh ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ xquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios xa reꞌ laꞌ reꞌ xniban i hin, camanok ta nak queh chi ritijiljic qui̱b chi maꞌ riban ta chi nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios.Us %bTimote̱yo, jeꞌ woꞌ chic maꞌ ntzꞌahpic na̱ acapew-bal chi maꞌ eta chic narak chiri̱j haj wilic ricorquilal i ra̱j banaric maj til nikꞌor aweh chi wilic take maꞌxta chic quicapew-bal chi rirakmajic chiri̱j haj wilic i ricorquilal ra̱j banaric eh ruꞌum reꞌ maꞌ ntuhkic ta quicapew-bal chipam rinimjic i Jesus r -bReꞌ hat Timote̱yo reꞌ xaꞌn chi til jeꞌ hat wacꞌu̱n ru̱cꞌ rinimjic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus, nikꞌor aweh chi chanimej take kꞌoric wili reꞌ ricꞌuꞌlej ri̱b chꞌi̱l i kꞌoro̱j cho najtir kꞌi̱j ruꞌum i rUxlabal i Dios chawi̱j i hat. Reꞌ aj wili take kꞌoric na̱nimem: Jeꞌ ricab ncaꞌn take sol nquiyew quicꞌux chi manlic chi kꞌakꞌanic jeꞌ woꞌ reꞌ hat chayew acꞌux chi manlic chi rikꞌeteric quiwach take aj cꞌuhbalanel reꞌ maꞌ coric ta quicꞌuhtunic ncaꞌn. q bRuꞌum aj reꞌ chi til woꞌ coric take kꞌoric nikꞌor, jeꞌ wili ti̱j niban: Xa jenaj woꞌ Dios wilic reꞌ nkalokꞌej wach eh xa reꞌ wach reꞌ til manlic aj noꞌjbal. Reꞌ kaDios reꞌreꞌ til manlic Kꞌatal Kꞌoric chi junelic i kꞌi̱j sakom, maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal rilom wach eh maꞌ quimic ta woꞌ ri̱j. Til kꞌormojok chi junelic kꞌi̱j sakom chi reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal rilokꞌil wilic eh kꞌe̱ꞌ woꞌ nimal wach rajawric, nqui ti̱j niban. Maꞌ riban ta chi reꞌ Timote̱yo
entzꞌahpic na̱ ricapew-bal ruꞌum
take toco̱m chic cꞌuhbalanic Xp +bReꞌ cok ruꞌ to̱b ta kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xi̱cꞌ na̱ rinimal nimahc, reꞌ Dios xicꞌuhtaj cho riquetelbal chi nina̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj naxnipahkaj cuybal nimahc reh, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xiquetelej woꞌ cho niwach. Chi jeꞌ aj reꞌ chi cꞌuhtbal reh quichakꞌlamil wilic, reꞌ hin xincahnic chi rehtalil reꞌreꞌ chi quiwach take nca̱j niminic ruꞌum chi nca̱j woꞌ ehtric ru̱cꞌ i junelic cꞌacharic. ao =bJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ruꞌum chi reꞌ Dios xiricoj chi hin raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi rikꞌormojic rikꞌorbal, nikꞌor aweh i coric laj kꞌoric wili reꞌ nkꞌoric chiri̱j chaj bih xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh til kꞌe̱ꞌ woꞌ tare̱t chi enquicꞌul ru̱cꞌ i ca̱mna take chiꞌnchel cꞌacharel. Reꞌ aj wili i kꞌoric reꞌreꞌ: Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ kAja̱w Jesus xcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal, reh chi quicoꞌljic take aj mahc jeꞌ ricab xiban wu̱cꞌ i hin reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xi̱cꞌ na̱ rinimal nimahc chi quiwach take aj mahc. ln SbRuꞌum aj xiban i Dios wu̱cꞌ, reꞌ hin nikꞌor reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cho richakꞌlamil wu̱cꞌ i hin eh ruꞌum reꞌ yuꞌna chi reꞌ nicꞌacharic pan kꞌab chic i Jesus wilic, reꞌ hin nichop riman nicꞌux chiri̱j i Dios eh riman chic nicꞌax take was nicha̱kꞌ. ,m Sb Coric ruꞌ, najtir cho kꞌi̱j hin nak cho aj tzꞌuju̱l reh i Dios, hin nak cho banol tiꞌcꞌaxic queh take raj tahkanel i Jesus eh jeꞌ woꞌ hin nak cho aj tzꞌakol wach kꞌoric chiqui̱j. To̱b ta woꞌ jeꞌ nak reꞌ quinbanic cho, reꞌ Dios xiquetelej cho niwach ruꞌum chi maꞌ nirak ta nak chiri̱j chaj bih cꞌahchiꞌ nibanam ruꞌum ricowil ninoꞌjbal chi maꞌ nwa̱j ta nak rinimjic i Jesus. gl Ib Reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱ reꞌ woꞌ reꞌ nyeꞌbic wansil chi nanicamanic chiwach chi coric. Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej johtok reh ruꞌum nok xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiwi̱j chi nanicamanic chiwach chi aj kꞌorol riCꞌuhbal eh reꞌ aj woꞌ reꞌ i camanic cꞌahchiꞌ nibanam. *k Ob jeꞌ ricab i holohic laj tijbal nkacꞌuhtaj i hoj reꞌ nkꞌoric chiri̱j i Jesus. Reꞌ tijbal reꞌreꞌ, reꞌ nkꞌoric woꞌ chiri̱j rinimal wach rilokꞌil i Dios i Lokꞌ laj Dios nkalokꞌej wach i hoj aj niminel, reꞌ aj reꞌ nicꞌuhtaj i hin ruꞌum chi reꞌ Dios xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiwi̱j nanikꞌorom reꞌreꞌ. Reꞌ Dios xpahbanic maꞌ Lu̱ꞌ
chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios %j Eb Jeꞌ woꞌ chic reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ xcanabjic woꞌ cahnok chi chꞌukbal kꞌoric chi quina̱ take quibanic cꞌoyomal, chi quina̱ take nquituna̱ꞌ qui̱b chi cꞌacharic chi quich winak qui̱b on quich ixok qui̱b, chi quina̱ woꞌ take aj sacanel tumi̱n ru̱cꞌ relkꞌjic jenoꞌ cꞌacharel eh chi quina̱ woꞌ take aj chucul kꞌoric jeꞌ ricab take maꞌ nquikꞌor ta coric nanquiyew quikꞌorbal. Reh aj chi chꞌukbal kꞌoric chi quina̱ take reꞌ, xcanabjic i cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chi chꞌukbal kꞌoric chi quina̱ take jarub paꞌ nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i xa paꞌ bih tijbal ncꞌuhtunic reh ricorquil ribiral i Dios %i Eb Reh chi jeꞌ reꞌ enbanjic, curman chi narehtꞌaljic i wili: Reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ xcanabjic ta cahnok cuꞌum ta nak queh i coric wach quibanic, xcanabjic laꞌ cahnok chi chꞌukbal kꞌoric chi quina̱ take nquikꞌihtaj qui̱b chꞌi̱l take maꞌ nquibiraj ta kꞌoric chiwach i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic chi quixilac take reꞌ wilque̱b woꞌ take jeꞌ wili quinoꞌjbal: Reꞌ take reꞌ maꞌ coric ta quiwach ruꞌum i mahc ncaꞌn, reꞌ take maꞌ nquiyohlej ta wach i Dios ruꞌum chi ncahnic chi seꞌlbal pan nakꞌquiwach, reꞌ take cansanel quitu̱t caja̱w eh chꞌi̱l woꞌ take cansem cas quicha̱kꞌ. mh UbTzꞌa̱b i hoj aj niminel reh Jesus til nkarak chiri̱j chi coric i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ nkakꞌor chi reꞌ take tijbal wilque̱b chipam til tare̱t take xa reꞌ laꞌ curman chi encꞌamaric na̱ chi coric. Rg bJeꞌ woꞌ chic, xa kꞌe̱ꞌ chic ncaꞌn qui̱b ru̱cꞌ ricꞌuhtjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xa reꞌ laꞌ maꞌ nquirak ta woꞌ chiri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ nancaꞌn ricꞌuhtjic. f bReꞌ take chucul laj aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ riwi̱ꞌ i cꞌaxoj i̱b ncaꞌn. Ruꞌum chi sahchanak chic quinoꞌjbal xa cꞌahchiꞌ woꞌ que̱b chi cꞌuhbalanic reꞌ maꞌxta bih toꞌbonic riban queh cꞌacharel. qe ]bJeꞌ woꞌ, reꞌ nwa̱j chiri̱j chi jeꞌ reꞌ na̱banam reh chi reꞌ take aj niminel enquicꞌax qui̱b ru̱cꞌ i cꞌaxoj i̱b nwihꞌic nok maꞌxta nechꞌ ok cꞌahbilal pan ca̱mna, on nok suk wilic quicapew-bal ruꞌum nquicꞌraj chi maꞌxta jenoꞌ mahc ncojoric chiqui̱j ruꞌum i Dios, on nok chꞌiclic quicꞌux chi manlic chiri̱j ruꞌ. Id  bJeꞌ woꞌ chiqui̱j take cꞌahchiꞌ quibirinic reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, xnipahkaj woꞌ aweh chi na̱kꞌorom queh chi quimay woꞌ ribirmijic take xa tikꞌimaj wach ribiral chꞌi̱l take tusuj wach bihnal sicꞌbal ri̱j cu haj ntzꞌuhcric cho quijaꞌquil take ma̱m tiꞌt. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xnipahkaj aweh chi na̱banam reꞌ chi ruꞌum take cꞌuhtunic cꞌahchiꞌ quibiram reꞌreꞌ nbanic chi nchalic wolonic i̱b chi quixilac take cꞌacharel quicꞌulbic reh. Chi wi̱n hin, sak bih nak chi queh chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ricowsjic ta nak quicꞌux xcaꞌn chiri̱j i Dios, ra̱j wili reꞌ take cꞌuhtunic ncaꞌn maꞌ riyew ta kꞌab queh chi encaꞌn chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ woꞌ wach wi xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus encowjic quicꞌux. kc QbNok qꞌuisi̱n nak chic maꞌ quino̱j ar Masero̱nya, reꞌ hin xnikꞌor aweh chi na̱cahnic ar E̱peso. Jeꞌ woꞌ, xnipahkaj woꞌ aweh chi na̱kꞌorom queh take aj chucul aj cꞌuhbalanel cꞌahchiꞌ quicꞌuhtunic reh take cꞌuhbal maꞌ cꞌuhtumaj ta kuꞌum hoj aj niminel reh Jesus chi naquimayam i cꞌuhtunic cꞌahchiꞌ caꞌnam. b ;bReꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat Timote̱yo reꞌ xaꞌn chi til jeꞌ hat wacꞌu̱n naxapꞌut johtok jenaj chic acꞌ cꞌacharic ru̱cꞌ rinimjic i cꞌuhbal xnikꞌor aweh chiri̱j i Jesus. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Timote̱yo tinicꞌalenej je eh niban je niti̱j chawi̱j chiwach i kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱. Jeꞌ reꞌ niban reh chi reꞌ ta nak take reꞌ enquiyew cho catoꞌbil chana̱, equicꞌaxbic aweh eh equiyeꞌbic woꞌ sukquil cꞌuxlis pan acꞌacharic. Reꞌ take chucul aj cꞌuhbalanel curman
chi naquicana̱b i cꞌuhbalanic ncaꞌn ea GbReꞌ cꞌahchiꞌ ritzꞌihminic je reh hu̱j wili, reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ. Reꞌ hin naxinpahbabjic chi aj kꞌorol ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ar xchalic rikꞌormojic ru̱cꞌ i Dios reꞌ aj coꞌlonel keh eh jeꞌ woꞌ ar xchalic rikꞌormojic ru̱cꞌ i Ajabe̱s Jesus reꞌ nkarak wi̱ꞌ chꞌiquinbal kacꞌux. l`QNKꞌoro̱j chic chiꞌnchel reꞌreꞌ, yuꞌna niban niti̱j chi reꞌ ta Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chiyew cho ratoꞌbil chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ nwa̱j chi chiban cho awu̱cꞌ tak.t_aNJeꞌ aj reꞌ nipahkaj je aweh tak eh til woꞌ chic nipahkaj aweh tak chi reꞌ hu̱j cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je aweh tak wili chawilow tak wach chi quiwach chiꞌnchel i kich aj niminel nquimol qui̱b chi niminic ar Tesalo̱nica. Ru̱cꞌ i pahkanic niban je aweh tak wili, chana̱ chic hat-tak wilic i ihk chiwach i kAja̱w Jesus chi ribanaric reꞌreꞌ. ^9NJeꞌ woꞌ, nka̱j kapahkam je aweh tak chi chayew tak risukquil quicꞌux take toco̱m chic kich aj niminel nquimol woꞌ qui̱b awu̱cꞌ tak ar. Ru̱cꞌ ricꞌalenjic awi̱b enaꞌn tak chawibil awi̱b tak, chacꞌuhtaj woꞌ tak i cꞌaxoj i̱b wilic chawibil awi̱b tak. Y]+NYuꞌna hat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nka̱j kapahkam woꞌ jenaj atoꞌbil aweh tak chi eli̱c na̱banam ati̱j tak chiki̱j, jeꞌ ricab woꞌ chi reꞌ hoj nkaꞌn je kati̱j chawi̱j tak. s\_NReꞌ nipahkanic niban je chawi̱j tak reꞌreꞌ, til chꞌiclic nicꞌux chi naribanaric awu̱cꞌ tak ruꞌum nok reꞌ Dios xsicꞌbic cho awach tak, coric wach rikꞌorbal chi ribanaric paꞌ bih take rikꞌorom jeꞌ woꞌ chi rimahsjic wach i camanic ripꞌutum cho awu̱cꞌ tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ricohlaj wach kꞌoric cu̱cꞌ take aj tesalo̱nica %[CNChiri̱j chic take pahkanic xniban je aweh tak, reꞌ wili niti̱j niban je chawi̱j tak: Reꞌ ta nak i Dios reꞌ yeꞌol sukquil kacꞌux i hoj aj niminel, chicꞌol ta nak acꞌacharic tak chiwach i mahc cu rehtal riban chi chiꞌnchel acꞌacharic, reꞌ acapew-bal, reꞌ awa̱mna chꞌi̱l atiꞌjolal abakil tak, xa tzꞌiro̱j ta nak chic wach chiwach. Jeꞌ reꞌ ti̱j niban reh nok chi nacꞌolok woꞌ chic lok i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌxta ok bih etikꞌilmijic tak wi̱ꞌ. UZ#NTzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ coric i rikꞌor, chakꞌeb tak lok chiri̱j acꞌux tak chi junpech i paꞌ jaric maꞌ holohic ta laj noꞌjbal wilic chipam take cꞌuhbalanic riban i cꞌacharel reꞌreꞌ. Y NReꞌ laꞌ chaꞌn tak, chasicꞌ tak ri̱j chi coric take cꞌuhbal erikꞌor aweh tak, ilbal reh wi til coric chi ar ru̱cꞌ i Dios nchalic take kꞌoric reꞌreꞌ. Wi til coric aj i cꞌahchiꞌ rikꞌorom, chacꞌul tak eh chacꞌam woꞌ tak na̱. XNRuꞌum aj reꞌ nok jenoꞌ cꞌacharel rikꞌor chi reꞌ take cꞌuhbal cꞌahchiꞌ rikꞌorom ar ru̱cꞌ i Dios nchalic, nkapahkaj aweh tak chi ma̱kꞌohraj pe tak ti chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ xa ruꞌum ti ruꞌ chi jeꞌ reꞌ nchalic pan acapew-bal tak. ?WwNReꞌ chic yuꞌna nipahkaj aweh tak chi ma̱ban tak ru̱cꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ ricab naꞌn ru̱cꞌ i kꞌa̱kꞌ nanachup tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ hat-tak xa eli̱c woꞌ nakꞌihtaj awi̱b tak chiwach, ta chic riwihꞌic awajawric tak reꞌ yeꞌo̱j aweh tak ruꞌum. sV_Neh xa cꞌahchiꞌ ok woꞌ atioxem tak johtok reh i Dios chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal riban cho awu̱cꞌ tak. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj reꞌreꞌ til ra̱j i Dios chi nakaꞌnam i hoj aj niminel nakojpahkanic johtok ru̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, nkapahkaj chi na̱banam tak chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok jeꞌ woꞌ reꞌ xkabiraj chi xiban i kAja̱w Jesus. MUNxa cꞌahchiꞌ ok woꞌ ca̱t tak johtok chi ti̱j chiwach i Dios _T7NJeꞌ woꞌ chic, nkapahkaj aweh tak chi xa tiwi̱ꞌ woꞌ tak chi suk acꞌux tak, S NJeꞌ woꞌ, chacoj tak rehtal ribanaric i capew-bal wili: Wi hab wach jenoꞌ aweh tak xbanjic tiꞌcꞌaxic reh ruꞌum jenoꞌ chic cꞌacharel, maꞌ riban chic jelow-bal i tiꞌcꞌaxic xbanaric reh. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ chaꞌn tak, jeꞌ laꞌ woꞌ cow chayew acꞌux tak chi ritobjic awi̱b tak jeꞌ ricab woꞌ enaꞌn tak cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta aj niminel. $RANJeꞌ woꞌ chic, nkapahkaj woꞌ je aweh tak chi chakꞌil tak take xa kꞌeboj kꞌi̱j ncaꞌn, chayew tak quinoꞌjbal chi coric eh reꞌ take nyoj quicꞌux chi niminic chayew woꞌ tak ricowil quicꞌux. Jeꞌ woꞌ, chatoꞌbej tak take maꞌ cow ta quicꞌux pan niminic, reꞌ cok ruꞌ wilic ok akꞌunil tak chi ribanaric take kꞌilo̱j na̱banam tak cu̱cꞌ take awich aj niminel tak reꞌreꞌ. pQYN Maꞌ xa reꞌ ta na̱lokꞌmem tak quiwach, jeꞌ laꞌ woꞌ nacꞌaxam tak take ru̱cꞌ sukquil acꞌux tak. Jeꞌ reꞌ nipahkaj je aweh tak ruꞌum nok reꞌ take aj camanom reꞌreꞌ nquiyew quicꞌux chi atobjic tak. Chi kꞌoro̱j aj chic lok reꞌreꞌ, nka̱j woꞌ kapahkam aweh tak chi tiwihꞌok tak pan sukquil cꞌuxlis chawibil awi̱b tak. PN Jeꞌ woꞌ chic yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel, til nka̱j kapahkam aweh tak jenaj atoꞌbil chiqui̱j take raj camanom i kAja̱w Jesus wilque̱b chaxilac tak reꞌ xipahbabjic woꞌ ruꞌum i Jesus chi ricꞌamaric abe̱h tak, jeꞌ woꞌ chi ricojoric anoꞌjbal tak. Til aj nkapahkaj atoꞌbil aweh tak chi chalokꞌmej tak quiwach take aj camanom reꞌreꞌ. 7OgN Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi kehtꞌalim reꞌreꞌ, nkakꞌor aweh tak chi chayew tak ricowil acꞌux chawibil awi̱b tak eh cꞌul ok woꞌ chatoꞌbej awi̱b tak jeꞌ ricab cꞌahchiꞌca̱t tak cu yuꞌna chi kꞌi̱j. Juꞌjun chic take pahkanic nbanjic
je queh take aj Tesalo̱nica ;NoN Reꞌ Jesus reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ xquimic chi katobjic i hoj reh chi enwihꞌic junelic kacꞌacharic ru̱cꞌ. Ruꞌum aj reh katobjic reꞌreꞌ, reꞌ hoj maꞌxta bih enkojcapewenic wi̱ꞌ chiri̱j risoljic cho kAja̱w Jesus to̱b ta ekojcꞌulic rirak chi hoj chic camnak on chi cu cꞌachalco̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kehtꞌalim chic chi xa paꞌ narojic wihꞌok i Jesus ar woꞌ nakawihꞌic i hoj chi junelic. nMUN Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ maꞌ eta chic kojyoꞌjic chiwach i kꞌi̱j reꞌreꞌ maj kehtꞌalim chic chi reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ wach chi maꞌ reꞌ ta hoj nakacꞌulbic reh i tiꞌcꞌaxic naritakꞌa̱b cho ruꞌum reh rijoskꞌil china̱ quimahc take aj mahc. Chiri̱j chic lok reꞌreꞌ, reꞌ hoj kehtꞌalim chic chi reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ wach chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xcoꞌlonic keh chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ. |LqNReꞌ hoj kꞌuruꞌ reꞌ sakom wach kojbanic, maꞌ nkaꞌn jeꞌ ricab ncaꞌn take nkajic quiwiric nok cꞌahchiꞌ que̱b chi chaꞌjanic, xa uyunic laꞌ ok woꞌ riban kacapew-bal chiri̱j i kꞌi̱j kꞌoro̱j lok reꞌreꞌ maj xa chi jeꞌ reꞌ nakawihꞌic chi tikilco̱j ru̱cꞌ ricꞌulic lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ jeꞌ ricab ritikꞌa̱ꞌ ri̱b jenoꞌ sol naricoj i chꞌihchꞌ laj tzꞌih chiꞌ ricꞌux coꞌlbal reh ritiꞌjolal, on jeꞌ ricab naricoj ripune̱t chꞌihchꞌ chi coꞌlbal reh rina̱. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i Jesus, jeꞌ woꞌ reꞌ katik tak juꞌ ricꞌaxaric take kas kacha̱kꞌ eh chi katik woꞌ juꞌ ruyuꞌnjic chi chꞌiclic kacꞌux i kacoꞌlbal nariyeb keh Jesus maj wi jeꞌ reꞌ nkaꞌn ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hoj tikilco̱j chic ru̱cꞌ ricꞌulic lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ. IK NJeꞌ woꞌ, maꞌ nkaꞌn jeꞌ ricab ncaꞌn take reꞌ ncamanic queh chakꞌab xa reh wiric, on xa reh xohcꞌsonic i̱b maj reꞌ take reꞌ xa jeꞌ reꞌ nquicꞌsaj wi̱ꞌ chakꞌab. ~JuNJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wich aj niminel, ruꞌum chi sakomomaj chic wach aweh tak chi chalic reh i kꞌi̱j reꞌ nariyeꞌeric wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take maꞌ reꞌ ta aj niminel, maꞌ nsahchic acapew-bal tak chi ruyuꞌnjic ricꞌulic lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi kaꞌn tak jeꞌ ricab ncaꞌn take maꞌ quiwiric ta chi richaꞌjaljic quipa̱t eh maꞌ nkaꞌn tak jeꞌ ricab ncaꞌn take nkajic quiwiric nok cꞌahchiꞌque̱b chi chaꞌjanic. #I?NChaj bih riwi̱ꞌ nanikꞌor chi jeꞌ reꞌreꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor je aweh tak maj reꞌ hat-tak sakomomaj chic pa̱m anoꞌjbal tak chiri̱j ricꞌulic lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ. Ruꞌum aj chi reꞌ anoꞌjbal hat-tak maꞌ reꞌ ta chic pan kꞌekom wilic, sakom chic wach tibanic tak eh maꞌ cꞌahbil ta chic tibanic tak jeꞌ ricab ncaꞌn take nquisicꞌ i kꞌekom chi ribanaric i cꞌahbilal. UH#NJeꞌ aj reꞌ ruꞌ naricꞌuluric cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ, ruꞌum chi reꞌ quicapew-bal pan kꞌekom wilic eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi xa ta nak xquirak chiri̱j chi chalic reh jenaj kꞌi̱j reꞌ nariyeꞌeric cho wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take maꞌ reꞌ ta aj niminel take. Raj i hat-tak wich aj niminel maꞌ reꞌ ta chic pan kꞌekom wilic acapew-bal tak eh ruꞌum reꞌ maꞌ eta ticahnic tak pan sachbal cꞌuxlis nacꞌolok lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ jeꞌ ricab nquicꞌul take aj ehcham pa̱t chi nansahchic quicꞌux noquic aj lekꞌ pan quipa̱t. 9GkNJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ take tinamit maꞌ reꞌ ta aj niminel take nacoquic chi rikꞌormojic chi xa pan sukquil cꞌuxlis chic wilque̱b wi̱ꞌ, cu reꞌ chic queh ruꞌ narichalic chi quina̱ i rinimal tiꞌcꞌaxic eh maꞌ hab ta wach jenoꞌ queh eniqꞌuic i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ china̱ jeꞌ ricab jenoꞌ yowa̱b ixok maꞌ iqꞌue̱l ta china̱ i ricꞌaxquilal nanchalic ritiꞌquil nancꞌulic ricꞌux. FyNJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi coric chi reꞌ kꞌi̱j nok reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus nachiyew cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take maꞌ reꞌ ta aj niminel, maꞌ ehtꞌalamaj ta nacꞌolok lok. Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ ricꞌulic cho kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take tinamit maꞌ reꞌ ta aj niminel take naquicꞌulum queh jeꞌ ricab ncꞌuluric chipam jenoꞌ pa̱t chi maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh ricꞌulic lok jenoꞌ aj lekꞌ pan chakꞌab. kE QNJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ hat-tak wich aj niminel, reꞌ hin nikꞌorom chic cho aweh tak naxinwihꞌic cho chaxilac tak chi nacꞌolok woꞌ chic lok i kAja̱w Jesus, nariwihꞌic jenaj nimal cꞌaxquilal. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ curman ta chic chi enitzꞌihmbaj je aweh tak chaj bih take naricꞌuluric nachirak cho rikꞌijil ricꞌulic i kAja̱w Jesus. tDaNtil nikꞌor aweh tak chi maꞌ ntiꞌbic acꞌux tak chiqui̱j take aj niminel camnak chic je take. Reꞌ aj take kꞌoric nikꞌor je wili, camanok aweh tak chi ricowsjic acꞌux tak naꞌilmijok wach i hu̱j wili chaxilac tak.C-NChiri̱j chic cuctic cho take aj niminel camnak chic je take, reꞌ take reꞌreꞌ kichꞌi̱l hoj aj niminel reꞌ cu cꞌachalco̱j pe chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ nakacꞌamaric johtok juntar su̱tzꞌ reh chi ar pan te̱w nakojic kacꞌulum ki̱b ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus. Ruꞌum aj chi reꞌ hoj chiꞌnchel aj niminel nakojic cꞌacharok ar pan taxa̱j ru̱cꞌ kAja̱w Jesus chi junelic, BNNicꞌ wach nacꞌulurok reꞌreꞌ? Jeꞌ wili riwi̱ꞌ nacꞌulurok ruꞌ: Reꞌ kAja̱w Jesus til reꞌ woꞌ reꞌ naricꞌulic cho pan taxa̱j. Chiri̱j aj reꞌ, reꞌ Dios nariyeb i takꞌanic reh cꞌamol quibe̱h take raj tzꞌeꞌ wa̱ch ar pan taxa̱j chi naquisubem pa̱m quisu̱b kꞌoꞌrbal queh take aj niminel camnak chic take, reh chi nacuctic cho chi junpech. OANRuꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj nkakꞌor woꞌ aweh tak i kꞌoric wili reꞌ kꞌoro̱j woꞌ cho ruꞌum i kAja̱w Jesus: Reꞌ hoj aj niminel, reꞌ cu cꞌachalco̱j nacꞌolok lok i Jesus ricaꞌpech, maꞌxta pe ti kojic chiri̱j i kAja̱w Jesus chi reꞌ take kich aj niminel camnak take je, cꞌahchiꞌ ta nak quicahnic pan mukꞌunbal. Reꞌ laꞌ take reꞌ pe̱t nacuctic cho reh chi jenaj wach ojic nakaꞌnam johtok chiri̱j i kAja̱w Jesus. O@NJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ woꞌ wili nikꞌor je aweh tak chiri̱j risoljic cho i Jesus: Reꞌ hoj aj niminel til nkacoj wach chi jeꞌ ricab naxuctic woꞌ cho Jesus chi quixilac take camnak naxquimic je, jeꞌ woꞌ reꞌ nachucsaj cho Dios take kich aj niminel camnak chic je take. Reꞌreꞌ naricꞌuluric nacꞌolok woꞌ chic lok i Jesus chiri̱j chi reꞌ Dios ribanam chic cho takꞌanic chi naricꞌamam johtok pan taxa̱j take aj niminel. b?=N Chi kꞌoro̱j chic lok aweh tak take noꞌjbal reꞌreꞌ, yuꞌna kꞌuruꞌ wich aj niminel nanikꞌoric je awu̱cꞌ tak chiri̱j risoljic woꞌ chic cho i kAja̱w Jesus. Jeꞌ reꞌ nanibanam ruꞌum nok til nwa̱j chi na̱rakam tak chiri̱j chaj bih naricꞌuluric cu̱cꞌ take kich aj niminel camnak chic take. Reꞌ nwa̱j chawi̱j tak ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ chi ma̱cansaj awi̱b tak ruꞌum tiꞌquil cꞌuxlis chiri̱j jenoꞌ queh aj niminel nquimic je jeꞌ ricab ncaꞌn take maꞌxta jenoꞌ cuyuꞌnbal chi narucsjic woꞌ chic cho i hab wach queh nquimic je. F~;|xuOsXqVnmlihMee$czb^][lZdXW?UTKRPNML JH*EEC3A;?=p;:&764'240/.-Q*(&$#""ky ! @ LC U ;Jeꞌ woꞌ chic nok reꞌreꞌ xa cꞌahchiꞌ woꞌ riyeb cho ricowil kacꞌux chipam chiꞌnchel kacꞌaxquilal katiꞌquilal koj-iqꞌuic wi̱ꞌ, reꞌ hoj ewoꞌ nkayew ricowil quicꞌux take kas kacha̱kꞌ aj niminel reh Jesus wilque̱b pan tiꞌcꞌaxic on pan tiꞌquil cꞌuxlis, jeꞌ ricab cꞌahchiꞌ nicꞌulum i hin chipam rinimjic i Dios chi ru̱cꞌ i ricowil nicꞌux riyew cho ruꞌ, reꞌ woꞌ chic reꞌ nyeꞌbic nicowil i hin chi riyeꞌeric ricowil quicꞌux take wilque̱b pan cꞌaxquilal pan tiꞌquilal. UT %Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, kayew tak rinimal wach rilokꞌil i Ajabe̱s Dios reꞌ rAja̱w i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Kaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Dios, til woꞌ chic aj quetelenel wachi̱s eh til woꞌ aj yeꞌol ricowil kacꞌux nok reꞌ hoj wilic tiꞌquil pan kacꞌux. |S sChipam i hu̱j wili jeꞌ aj wili cꞌalenenic niban je aweh tak: Reꞌ ta nak ratoꞌbil eh jeꞌ woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nkꞌoric je cu̱cꞌ aj Cori̱nto chiri̱j take tiꞌcꞌaxic ricꞌul ,R UReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ Dios xiripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol riCꞌuhbal chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum nok jeꞌ reꞌ i camanic xa̱j chiwi̱j chi nanibanam chiwach. Reꞌ hin wichꞌi̱l i kacha̱kꞌ pan niminic reꞌ Timote̱yo ribihnal, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ katzꞌihbanic reh hu̱j wili aweh hat-tak moloj wach ritinami̱t i Dios wilca̱t tak ar pan tinamit Cori̱nto eh jeꞌ woꞌ aweh hat-tak kich aj niminel wilca̱t tak ar chi junsut riyukꞌul i Aca̱ya. QybChayohbalej awi̱b kꞌuruꞌ chiwach take noꞌjbal reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh maj wilic take aj niminel xquicana̱ꞌ richꞌiquinjic quicꞌux chiri̱j i Jesus xa ruꞌum ritahkaljic take kꞌoric reꞌreꞌ. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ Timote̱yo, reꞌ ta nak ratoꞌbil i Dios wihꞌok awu̱cꞌ chi junelic acꞌacharic. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok awu̱cꞌ.lPQbTimote̱yo, reꞌ yeꞌo̱j aweh ruꞌum i Dios chi na̱coꞌlem ri̱j, chacoꞌlej woꞌ ri̱j chi coric. Nipahkaj woꞌ aweh chi reꞌ take kꞌoric maꞌ yeꞌbal ta rilokꞌil i Dios eh maꞌ toꞌbonel ta woꞌ queh take quibirinic reh, chawicꞌsaj lok ri̱j axiquin take kꞌoric reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn ru̱cꞌ quikꞌorbal take xa nquikꞌihtaj woꞌ qui̱b ru̱cꞌ take xa tikꞌimaj wach kꞌoric. Reꞌ take cꞌacharel reꞌ, to̱b ta woꞌ maꞌ coric ta take kꞌoric nquikꞌor, xa cꞌahchiꞌ woꞌ quikꞌorom chi ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ nquirak quinoꞌjbal. ]O3breh chi jeꞌ reꞌ jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak quimolom wach quibihomal, yohbal chic wach quico̱ch naquikꞌatam lok ri̱j pan quicꞌacharic je chi quiwach reꞌ naquicꞌacharic wi̱ꞌ chi junelic. TN!bJeꞌ woꞌ, chakꞌor queh take niminel wilic quibihomal reꞌreꞌ chi caꞌn i coric eh nicꞌ paꞌ wach nok chi wilic quibihomal jeꞌ ok woꞌ reꞌ take chi ribanaric i holohic laj toꞌbonic. Chakꞌor woꞌ queh chi chakꞌlam ok take cu̱cꞌ cas quicha̱kꞌ eh xa yeꞌlic ok quikꞌab ru̱cꞌ i paꞌ bih wilic queh MbAr chipam comonil wilca̱t wi̱ꞌ, wilic take aj niminel kꞌe̱ꞌ biho̱m take ruꞌum reh rinimal wach quibihomal quimolom wach ayuꞌ wach acꞌal. Chiqui̱j take reꞌ nipahkaj aweh chi chapahkaj queh chi maꞌ nquinimsaj qui̱b ru̱cꞌ paꞌ bih wilic queh jeꞌ woꞌ maꞌ nquichop quicꞌux chiri̱j i quibihomal, reꞌ laꞌ caꞌn quichop quicꞌux chiri̱j i cꞌachlic Dios reꞌ xa yeꞌlic woꞌ cho kꞌab chi kana̱ chi riyeꞌeric paꞌ bih keh nakiqꞌuic wi̱ꞌ kꞌi̱j chi suk kacꞌux. LbJeꞌ woꞌ, xa reꞌ wach i Dios cꞌachlic chi junelic. Reꞌreꞌ ar ncꞌacharic chipam jenaj rinimal sakom reꞌ maꞌ riyew ta kꞌab chi narilmijic wach i Dios eh ruꞌum reꞌ maꞌ jenoꞌ cꞌacharel til ta nak rilom wach i Dios, on til ta narilom cok wach yuꞌna chipam rilokꞌil wilic wi̱ꞌ. Til kꞌormojok kꞌuruꞌ chi reꞌ Dios til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal rilokꞌil eh chi reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌatbic kꞌoric chi junelic kꞌi̱j sakom. Til jeꞌ ta nak reꞌ kꞌormojok chiri̱j i Dios. /KWbReꞌ aj chic risoljic cho Jesus, til reꞌ woꞌ i Lokꞌ laj Dios naritikꞌenic cho wach rikꞌijil chi narilmijic wach. Ruꞌum aj reꞌ kayew tak rilokꞌil i Dios pan ti̱j chi jeꞌ wili: Xa reꞌ wach i Dios, xa reꞌ wach reꞌ wilic rajawric chi quina̱ take wilic cajawric chi takꞌanic. Reꞌreꞌ wilic chi pe̱t kꞌatal kꞌoric chi quixilac take kꞌatal kꞌoric. Reꞌreꞌ wilic chi pe̱t kꞌatal kꞌoric chi quixilac take kꞌatal kꞌoric. Reꞌreꞌ wilic chi pe̱t ajabe̱s chi quixilac take ajabe̱s china̱ acꞌal wili. &JEbchacꞌam na̱ chi coric take takꞌanic bano̱j aweh reh chi jeꞌ reꞌ sak ok wach anoꞌjbal eh chi maꞌ eta nwihꞌic jenoꞌ kꞌilo̱j chawi̱j. Jeꞌ aj reꞌ chaꞌn cu rehtal enkilow risoljic woꞌ chic cho i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ib Yuꞌna kꞌuruꞌ reh chi wilic take enquiyew quichi̱ꞌ chi reꞌ hin coric wach i cꞌuhtunic cꞌahchiꞌ nibanam je aweh, nicoj jenaj i kAja̱w Dios wu̱cꞌ reꞌ nyeꞌbic quicꞌacharic take chiꞌnchel paꞌ bih wilic china̱ acꞌal wili. Jeꞌ woꞌ nicoj woꞌ jenaj wu̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh reꞌ maꞌ xyoꞌjic ta woꞌ chi riyeꞌeric richi̱ꞌ chiri̱j riniminic naxpahbabjic chiwach i Po̱nsyo Pila̱to. Chi quiwach take reꞌ, til nipahkaj aweh chi :Hmb Reꞌ niminic wilco̱j wi̱ꞌ to̱b ta ricꞌam cho cꞌaxquilal jeꞌ ricab ricꞌam cho jenoꞌ kꞌakꞌanic ncaꞌn take sol, kꞌe̱ꞌ tare̱t chi keh ritahkaljic. Chayew acꞌux chiri̱j i niminic reꞌreꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab riyeꞌeric quicꞌux ncaꞌn take sol naquiꞌoquic chi kꞌakꞌanic. Cꞌolok pan acꞌux chi reꞌ hat chi paꞌlic acꞌux chi coric, xayew achi̱ꞌ chi quiwach take qꞌuihal cꞌacharel chi reꞌ hat na̱tahkem chi manlic i kaniminic. Naxaꞌn reꞌreꞌ, reꞌ Dios xatriyukꞌej woꞌ chi na̱wehcham i junelic cꞌacharic. Chi jeꞌ reꞌ xiban awu̱cꞌ i Dios, chachop woꞌ acꞌux chi nawehcham chi manlic i junelic cꞌacharic. uGcb Jeꞌ reꞌ ajic Timote̱yo raj camanom i Dios, reꞌ hat reh chi maꞌ eta nacꞌul aweh chi jeꞌ reꞌ, til nipahkaj aweh chi ma̱ban aweh i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ chaꞌn chakꞌeb lok rij acꞌux. Jeꞌ woꞌ chic chachop acꞌux chi cꞌacharic ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis eh cꞌahchiꞌ ok acꞌamam na̱ take cꞌuhbal reh kaniminic. Jeꞌ woꞌ chic chatik juꞌ richꞌiquinjic acꞌux chiri̱j i Dios chꞌi̱l ricꞌaxaric take awas acha̱kꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wilic ok woꞌ awuyuꞌnbal ru̱cꞌ i Dios chi ricuyuric take tiꞌcꞌaxic ncꞌulic lok ruꞌum reh kaniminic eh xa hat ok woꞌ chakꞌlam ru̱cꞌ anoꞌjbal cu̱cꞌ chiꞌnchel take cꞌacharel. (FIb Chaj waꞌric naxnikꞌor reꞌreꞌ? Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj riwi̱ꞌ chaweh chi nawehtꞌalim chi reꞌ cꞌacharel ncꞌaxbic wach bihomal maꞌ xa ta jenaj i tiꞌquilal ricꞌul, yohbal laꞌ wach nchalic china̱. Til coric wilic take aj niminel jeꞌ reꞌ xquicꞌul ruꞌum chi xquicana̱ꞌ richꞌiquinjic quicꞌux chiri̱j i Dios eh chiri̱j chic ricꞌaxmajic wach bihomal xquiyew quicapew-bal. E+b Ma̱ban aweh jeꞌ ricab encaꞌn take cꞌacharel reꞌ xa reꞌ wach ricꞌaxaric wach bihomal ncaꞌn. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh maj reꞌ take jeꞌ reꞌ quinoꞌjbal quikajic chipam i cꞌahbilal laj noꞌjbal jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ chicop nok nkajic pan jenoꞌ xirab. Chi jeꞌ aj reꞌ quinoꞌjbal maꞌ nquicapaj ta chic ri̱j chi ru̱cꞌ ribihomsjic qui̱b nca̱j caꞌnam, xa naricamanic chi jotꞌbal reh quicꞌacharic. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ru̱cꞌ ribihomsjic qui̱b nca̱j caꞌnam, enquisach wach i quicꞌacharic chi junpech jeꞌ ricab nansahchic wach jenoꞌ maꞌ laj cano̱wa nanbutꞌlujic jok riꞌsil haꞌ. DDbJeꞌ aj reꞌ ruꞌ Timote̱yo, to̱b ta maꞌ chi bih wilic aweh, xa reꞌ wach wi wilic awaꞌ aha̱ꞌ, chꞌi̱l asoꞌ socbal aweh, sukbok acꞌux ru̱cꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ. uCcbRuꞌum aj reꞌ ma̱yew acꞌux chi ribihomsjic awi̱b maj jeꞌ ricab naxojcꞌulic wach kꞌi̱j sakom maꞌxta woꞌ bih wilic keh, jeꞌ woꞌ chic reꞌ nachirak cho rikꞌijil kaquimic maꞌxta woꞌ bih enkacꞌam je chiki̱j. #B?bChiri̱j nok nikꞌorom chic lok reꞌreꞌ chiri̱j take bihomal, yuꞌna nikꞌor woꞌ aweh i wili: Wi laꞌ reꞌ hat wilca̱t chi suk acꞌux pan rinimjic i Jesus to̱b ta xa nicꞌ paꞌ ti nimal wilic aweh, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ricuseꞌsbal i Dios wilic cho chana̱. ^A5bReꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ chꞌi̱l toco̱m chic cꞌacharel nquichop qui̱b chiri̱j take kꞌoric ncaꞌn, nquicꞌuhtaj lok chi jotꞌo̱j chic quicapew-bal eh ruꞌum reꞌ maꞌ nquirak ta chic chiri̱j ricorquil ribiral i Jesus, xa reꞌ laꞌ chic ribihomsjic qui̱b nquicapaj naxiꞌoquic chi rinimjic i Jesus. Ruꞌum reh noꞌjbal reꞌreꞌ, til nipahkaj aweh chi reꞌ take winak jeꞌ reꞌ quinoꞌjbal maꞌ riban jenaj wach anoꞌjbal tak cu̱cꞌ. @+breꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ moysomaj pa̱m ricapew-bal eh maꞌxta bih rehtꞌal chiri̱j i cꞌuhtunic riban. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ laꞌ woꞌ ricapew-bal maꞌ suk ta wilic ru̱cꞌ i Dios eh chi jeꞌ reꞌ nanoquic chi kꞌoric cu̱cꞌ take toco̱m cꞌacharel kꞌe̱ꞌ richoplom ri̱b chiri̱j take kꞌoric riban. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ricapew-bal chipam take kꞌoric riban cu̱cꞌ toco̱m chic cꞌacharel, xa wilic woꞌ i cakwachanic, ixowonic i̱b, tzꞌuju̱j chꞌi̱l i yojoj cꞌuxlis ru̱cꞌ. 8?ibTimote̱yo, wi xa hab wach cꞌahchiꞌ rikꞌorom jenoꞌ toco̱m chic cꞌuhtunic jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jenaj ta wach ru̱cꞌ i nikꞌorom cho aweh eh chi reꞌreꞌ maꞌ riban ta woꞌ jenaj wach ru̱cꞌ i coric laj tijinic nchalic ru̱cꞌ i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, on ru̱cꞌ take cꞌuhtunic jeꞌ ru̱cꞌ rikꞌor keh nicꞌ wach nakacꞌacharic chi holohic chiwach i Dios, ">=bJeꞌ ricab jenoꞌ cꞌacharel xa quich aj niminel ok qui̱b chꞌi̱l aj ehcham camanic, maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi xa ruꞌum chi aj niminel reꞌ ncamanic cok wi̱ꞌ, eta nak riban chi maꞌ eta riyew riwaꞌric. Maꞌxta, naricamanic laꞌ cok chiwach chi coric ruꞌum i cꞌaxo̱j wilic pa ra̱mna chiri̱j reꞌ ncamanic cok wi̱ꞌ eh til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ naricꞌuhtunic rinoꞌjbal chi coric ruꞌum nok reꞌ ncamanic cok wi̱ꞌ xa cas quicha̱kꞌ qui̱b pan niminic. Reꞌ aj noꞌjbal wili chacꞌuhtaj eh chakꞌor queh take aj niminel reh chi naquirakam chiri̱j nicꞌ wach i camanic nacaꞌnam chi quiwach take quicamanic cok wi̱ꞌ. a= =bChiꞌnchel take aj niminel wilque̱b riꞌsil ro̱k kꞌab jenoꞌ aj ehcham camanic eh ncaꞌn quicamaj chi maꞌ tojo̱j ta take til ricꞌul chi queh chi naquiyeb riwaꞌric i ajabe̱s nchopbic quina̱ eh naquibirinic woꞌ kꞌoric chiwach reh chi maꞌ hab ta wach erikꞌor cꞌahbilal chiri̱j i Dios on chiri̱j i cꞌuhtunic nkaꞌn. <{bjeꞌ woꞌ reꞌ narelic cho wach sakom take coric laj camanic naꞌn i hat naquilow take tinamit. To̱b ta maꞌ nilmijic ta ti wach yuꞌna, nariponic i kꞌi̱j chi narelic woꞌ lok wach sakom chi holohic laj camanic cꞌahchiꞌ abanam.;7bJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Timote̱yo, ilmijok chi cꞌahchiꞌ abanam acamaj chi coric maj jeꞌ ricab chi sakom chic wach rimahc jenoꞌ cꞌacharel nanponic chiwach aj chꞌukul wach mahc, on nok cu reꞌ chic nelic lok wach sakom i rimahc nanchꞌukuric kꞌoric china̱, R:bRu̱cꞌ wili maꞌ nwa̱j ta nikꞌorom chi maꞌ ta nak chic enawuqꞌuej soꞌ aweh i cꞌah laj haꞌ tikꞌimaj chi ikꞌo̱m. Reꞌ hat ma̱wuqꞌuej xa haꞌ chi rutquel, chaxilaquej laꞌ aha̱ꞌ ru̱cꞌ ikꞌo̱m reꞌreꞌ reh chi maꞌ eta chic tirijotꞌ riyaꞌbilal apa̱m natirichop cho chi xa cucꞌlam xilac. o9WbJeꞌ woꞌ chic, nachachih wach take aj camanom chi naquicamanic chipam quicomonil take aj niminel ma̱cojlom pe ti akꞌab china̱ i hab wach nacapaj ricojoric chi camanic maj chaj bih awehtꞌalim wi reꞌ nacapaj ricojoric chi camanic wilic ok cho jenoꞌ rimahc? Nachacoj akꞌab china̱ jenoꞌ cꞌacharel wilic cho rimahc, enanih awi̱b i hat ru̱cꞌ rimahc ruꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh chi coric ok wach anoꞌjbal reh chi maꞌxta nechꞌ ok mahc pan acꞌacharic. 8-bTimote̱yo, reꞌ chiꞌnchel nicꞌ nimal xnikꞌor je aweh wili til nipahkaj je aweh chi chacꞌam na̱ chi manlic. Reꞌ hin til wilic wajawric chi ripahkaljic je aweh reꞌreꞌ maj reꞌ kAja̱w Dios chꞌi̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chꞌi̱l woꞌ take lokꞌ laj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios wilque̱b johtok pan taxa̱j cꞌahchiꞌ woꞌ quiyeb rajawric i kꞌoric cꞌahchiꞌ nibanam je aweh yuꞌna. Chi jeꞌ reꞌ ajic nipahkaj woꞌ je aweh chi nachaꞌn acamaj chi quiwach take cꞌacharel, chaꞌn ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux, maꞌ xa ta reh chi reꞌ take cꞌacharel naquicahnic chi suk quicꞌux awu̱cꞌ. 17[bTzꞌa̱b ruꞌ wi xa xitik woꞌ juꞌ wihꞌic chipam rinoꞌjbal reꞌreꞌ chiri̱j chi akꞌilim chic i hat, chi quiwach aj chic chiꞌnchel i comonil chakꞌil reh chi reꞌ quich cꞌamol be̱h naquilow chi jeꞌ reꞌ, enquiyohbalej qui̱b reh chi maꞌ eta ncaꞌn jenoꞌ cꞌahbilal. (6IbReꞌ wili jenaj chic noꞌjbal niyew je aweh chiqui̱j take nahsil chipam acomonil hat-tak aj niminel: Wi hab wach jenoꞌ cꞌahchiꞌ ricojom jenoꞌ mahc chiri̱j jenoꞌ cꞌamol be̱h pan acomonil, ma̱cohjaj pe ti wach chaj bih cꞌahchiꞌ rikꞌormojic aweh. Cu chabiraj laꞌ pe pan quichi̱ꞌ quib xib ok chi cꞌacharel wi til coric chi wilic jenoꞌ rimahc i cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. Wi xabiraj cu̱cꞌ take cꞌacharel chi til coric chi wilic rimahc, cu reꞌ aj ruꞌ chacoj wach eh chakꞌil woꞌ ti pa ricorquilal. .5Ubjeꞌ ricab rikꞌor chipam Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ cꞌuhbal reꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Nok cꞌahchiꞌ chi camanic aboyex chi ribehljic cho wach atic,
maꞌ riban ta chi enabacꞌ pan juꞌ pitbal riwaꞌ, nqui rikꞌor. Jeꞌ woꞌ pan jenaj chic ribiral jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ aj camanom cꞌahchiꞌ chi camanic ricꞌul chi reh chi naricꞌulum ritojbal, nqui rikꞌor. 4!bYuꞌna nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ chiqui̱j take quinahsil aj niminel chipam i comonil wilca̱t wi̱ꞌ. Wi ncaꞌn chi coric quicamaj chi aj cꞌamol be̱h take eh til pa ricorquil, til woꞌ nquiyew quicꞌux chi rikꞌormojic jeꞌ woꞌ chi ricꞌuhtjic riCꞌuhbal i Dios, curman chi lo̱kꞌ ok quiwaꞌric chawach tak eh til ricꞌul woꞌ chi queh chi enayew tak jenoꞌ quitojbal 53cbChiri̱j chic rikꞌormojic lok wili nikꞌor woꞌ chic aweh, wi chi quixilac take raj pan pa̱t jenoꞌ aj niminel wilic jenoꞌ ixok camnak chic je ribahi̱l jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌxta reh oxcꞌahl (60) ha̱b, curman chi naritoꞌbem reh chi reꞌ ritobjic ixok reꞌreꞌ maꞌ eta ncahnic pan quikꞌab take moloj wach aj niminel eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ toꞌbal moloj wach maꞌ eta nmakꞌaric queh take ixok camnak chic je quibahi̱l reꞌ til maꞌ hab ta chic wach ta̱j queh. Juꞌjun chic take noꞌjbal
chiqui̱j aj cꞌamol be̱h 2bJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tare̱t chi queh take ixok reꞌreꞌ chi nacaꞌnam woꞌ chic caxa̱ra reh chi maꞌ hab ta wach queh take erikꞌeb ri̱b pan cꞌahbilal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic ixok jeꞌ ru̱cꞌ camnak chic je quibahi̱l xquicana̱ꞌ rinimjic i Jesus ruꞌum chi reꞌ chic i paꞌ bih noꞌjbal ricoj cho aj Yahm pan quicapew-bal, reꞌ chic reꞌ nquicꞌam na̱. t1abRuꞌum aj reh chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ hin yuꞌna nikꞌor je aweh chi reꞌ take ixok camnak quibahi̱l eh cu jaꞌxta queh oxcꞌahl (60) ha̱b, sakbih nak chi ewoꞌ chic ncaꞌn caxarahil. Chiri̱j chic ruꞌ, jarub paꞌ chic quihaꞌlacꞌu̱n nariwihꞌic, quiqꞌuihsaj lok pa ricorquil eh quicamanej pa̱m quipa̱t chi coric reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach queh take quikꞌetbic wach kacꞌuhtunic enkꞌoric chiri̱j chi maꞌ holohic ta i niminic wilco̱j wi̱ꞌ. K0b Ruꞌum aj reꞌ, maꞌ riban ta chi enacoj take ixok reꞌreꞌ chi quixilac take nquicꞌul quitoꞌbal maj wi jeꞌ reꞌ xaꞌn, reꞌ take reꞌ enquipꞌut cꞌacharic pan siquilal, encaꞌn xa quiꞌo̱j quichalic chiꞌ tak pa̱t chi moloj tak wach cꞌuta̱j eh encocsaj qui̱b chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ woꞌ, encaꞌn xa haj chic minmin take chi rikꞌormojic take xa paꞌ bih kꞌoric reꞌ ru̱cꞌ maꞌ queh ta chic rikꞌormojic. t/ab Wi xcaꞌn aj woꞌ chic caxa̱ra, reꞌ wili erikꞌor i Dios chiqui̱j: «Reꞌ take wili wilic chic mahc chiqui̱j ruꞌum xquicana̱ꞌ rinimjic quikꞌorbal xquiyew chi niwach chi naquinimem nak chi coric, nqui erikꞌor i Dios. ,.Qb Reꞌ chic take cahnel ixok maꞌ jaꞌxta queh oxcꞌahl ha̱b naxquimic je quibahi̱l ma̱coj take pa riman. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chaj bih awehtꞌalim wi xquicꞌax ok woꞌ chic wach chi nariwihꞌic woꞌ chic ribahi̱l eh ewoꞌ chic ncaꞌn caxarahil? Ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ, enquikꞌeb lok ri̱j quicꞌux i quikꞌorbal xquiyew nak chiwach i Dios chi maꞌxta chic quisiqꞌuim quibahi̱l reꞌ laꞌ chic nacaꞌnam, naquicamanic nak ru̱cꞌ chiꞌnchel quicꞌux chiwach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Q-b Jeꞌ woꞌ, holohic ok ribiral quicꞌacharic wilic, ribanam ok toꞌbonic, riqꞌuihsam ok woꞌ take cho rihaꞌlacꞌu̱n chi coric eh ricꞌulum ok woꞌ take toco̱m chic aj niminel chi riyeꞌeric ripatal pa ripa̱t. Jeꞌ woꞌ, ricamanem ok woꞌ quiwach take toco̱m chic aj niminel ru̱cꞌ chꞌublic cꞌuxlis, kakꞌor jeꞌ ricab ru̱cꞌ ritzꞌajaric i co̱k take rich aj niminel naquiꞌo̱j cꞌolok chi aj patal take ru̱cꞌ. Chꞌi̱l i noꞌjbal reꞌreꞌ, ritoꞌbem ok take cho cꞌaxic ti ncaꞌn eh xa yeꞌlic ok woꞌ kꞌab chi toꞌbonic naxiban cho. , b Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat cu na̱wilom ricorquil haj wilic take ixok camnak quibahi̱l na̱cojom take chi quixilac naquicꞌulum quitoꞌbal chipam acomonil. Reꞌ take ixok na̱chihim take, reꞌ jeꞌ wili quiwi̱ꞌ: Reꞌ manlic oxcꞌahl (60) ha̱b wilic queh eh nok chi cu cꞌachlic cho ribahi̱l maꞌ jancꞌal ta xichꞌak ri̱b chi narituhnic ru̱cꞌ toco̱m chic winak. #+?bJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jenoꞌ aj niminel maꞌ ricꞌul ta chi reh chi enkꞌormojic reh chi aj niminel wi maꞌ ricapaj riliric take paꞌ take cho reh eh xa ta woꞌ nak ricapaj take raj pan pa̱t reꞌ cꞌaxic woꞌ ncaꞌn. Ruꞌum reh riban reꞌreꞌ, nariwihꞌic kꞌilo̱j china̱ maj reꞌ rimahc kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cꞌahbil chiwach i paꞌ bih mahc riban jenoꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel. *%bJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Timote̱yo nicꞌ paꞌ qꞌuihal take aj niminel wilic quicahnel ixok reꞌ raj ilmijic queh, chakꞌor ricorquil queh i chaj bih cꞌahchiꞌ nikꞌorom je aweh wili reh chi maꞌxta bih equikꞌiliric take wi̱ꞌ ru̱cꞌ quinoꞌjbal. J) bJeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic take ixok quicahnic chi cutquel chic chi cꞌacharic nanquimic je quibahi̱l xa reꞌ laꞌ maꞌ riban ta chi equitobjic ruꞌum nok reꞌ take ixok reꞌreꞌ, reꞌ chic risiqꞌuiric i chopoj cꞌuxlis chiri̱j paꞌ bih nyeꞌbic sukquil quicꞌux nquiyew wi̱ꞌ quicapew-bal eh ru̱cꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ ncaꞌn jeꞌ ricab take camnak chi maꞌ reꞌ ta chic ribirmijic kꞌoric chiwach i Dios nquicapaj. r(]bJeꞌ aj reꞌ ruꞌ ra̱j banaric cu̱cꞌ take ixok camnak chic quibahi̱l reꞌ cok ruꞌ, jeꞌ reꞌ na̱banam xa cu̱cꞌ take til coric chi xacutquelem chic qui̱b eh xicahnic pan nibaꞌil. Jeꞌ woꞌ reꞌ na̱banam cu̱cꞌ take ixok camnak chic quibahi̱l nquichop quicꞌux chi ti̱j chi kꞌi̱j chi akꞌab chi ripahkaljic quitoꞌbal reh Dios. 5'cbRaj wi wilic jenoꞌ ixok camnak chic ribahi̱l cu wilic take racꞌu̱n rixkꞌu̱n, on rihrima̱m, reꞌ take acꞌunbe̱s ixkꞌunbe̱s on ihmambe̱s reꞌreꞌ tanlic chiqui̱j chi encaꞌn chi coric haj wilic i ra̱j banaric jeꞌ ricab rikꞌor i kaniminic. Reꞌ chic i noꞌjbal kꞌe̱ꞌ tare̱t eh kꞌe̱ꞌ nponic chiwach i Dios, reꞌ chi reꞌ take acꞌun ixkꞌun enquicꞌax quitu̱t caja̱w on quiqꞌue̱n on reꞌ enquilow hab wach queh pan quipa̱t reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ encaꞌn soꞌ jelow-bal i quiqꞌuihsjic xbanaric cho. K&bTimote̱yo, jeꞌ woꞌ niyew je aweh noꞌjbal wili chiqui̱j take rijeb tak ixok: Nicꞌ paꞌ qꞌuihal take ixok camnak chic quibahi̱l reꞌ take til pan coric maꞌ hab ta chic wach ta̱j queh chachop tak quina̱ reh chi eli̱c na̱toꞌbem tak ru̱cꞌ i toꞌbal enamol tak wach chaxilac hat-tak aj niminel. !%;bJeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take rijeb tak ixok, chakꞌil woꞌ take jeꞌ ricab reꞌ ta nak atu̱t cꞌahchiꞌ akꞌilim. Reꞌ take kꞌahxokak, chakꞌil take jeꞌ ricab chi reꞌ ta nak take awana̱b cꞌahchiꞌ akꞌilim. Reꞌ cok ruꞌ chakꞌoꞌrej take pa ricorquil maꞌ ok ru̱cꞌ xa ntuquic laj capew-bal enaꞌn. Reꞌ riwi̱ꞌ tobjic ra̱j banaric queh
take ixok camnak chic quibahi̱l $ bTimote̱yo, reꞌ wili noꞌjbal niyew je aweh chiri̱j nicꞌ wach i kꞌilo̱j na̱banam: Nachakꞌil jenoꞌ rijeb laj winak ma̱kꞌil pan eht laj kꞌoric xa pa ricorquil laꞌ woꞌ ti chakꞌil jeꞌ ricab chi reꞌ ta nak awaja̱w cꞌahchiꞌ akꞌilim. Nachakꞌil woꞌ take qꞌuijolak chakꞌil take chi jeꞌ ricab reꞌ ta nak take awas on acha̱kꞌ cꞌahchiꞌ akꞌilim. #bMaꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, ticuyunok laꞌ woꞌ chipam chiꞌnchel xnikꞌor aweh reh chi reꞌ hat chꞌi̱l woꞌ take nicꞌ paꞌ nimal naquibirinic aweh eticoꞌljic tak chiwach i tiꞌcꞌaxic riyew i Dios ruꞌum reh mahc. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor woꞌ aweh chi chacoj rehtal i wili: Reꞌ paꞌ bih cꞌuhtunic naꞌn jeꞌ ok woꞌ reꞌ cꞌacharic cꞌahchiꞌca̱t."bJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chachop acꞌux chi ribanaric chiꞌnchel xnikꞌor aweh reꞌreꞌ eh ticuyunok woꞌ reh chi chiꞌnchel take tinamit naquilbic reh nicꞌ wach i cꞌacharic naꞌn naquilow chi cꞌahchiꞌ aqꞌuihic chipam i niminic. /!WbJeꞌ woꞌ, nwa̱j nikꞌorom aweh i wili: Reꞌ cꞌuhtunic yeꞌo̱j aweh ruꞌum i rUxlabal i Dios reꞌ tichol lok ricꞌuhtjic, ma̱cana̱ꞌ lok ribanaric. Cꞌolok pan acꞌux chi naxyeꞌeric aweh i ribanaric reꞌreꞌ, pe̱t xkꞌormojic cho ribiral ruꞌum i rUxlabal i Dios eh ruꞌum reꞌ, reꞌ take aj cꞌamol be̱h aj niminel xquicoj quikꞌab chana̱ rehtalil chi xatpahbabjic chi hat aj cꞌuhtunel. \ 1b Chiri̱j chic lok chiꞌnchel reꞌreꞌ, yuꞌna chi cu jaꞌ quinponic ta pe awu̱cꞌ nwa̱j woꞌ chi reꞌ hat chachop acꞌux chi ribanaric take wili chipam take moloj i̱b reh lokꞌonbal wach i Dios: Pe̱t, chawilow pa̱m Lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios chi quiwach take awich aj niminel. Jeꞌ woꞌ chic, chacꞌuhbalej take aj niminel ru̱cꞌ paꞌ bih narak chiri̱j chipam Lokꞌ laj Cꞌuhbal eh chatijej take chi naquicꞌamam na̱ riCꞌuhbal i Dios. 5b eh ma̱cana̱ꞌ chi hab wach enpitbic aweh ru̱cꞌ acamaj chi cꞌamol be̱h xa ruꞌum chi cu hat qꞌuijol, reꞌ laꞌ ok i cꞌacharic naꞌn chipam aqꞌuijolal camanok chi quiwach take awich aj niminel chi cꞌuhtbal queh nicꞌ wach i holohic laj cꞌacharic raj chi encaꞌn. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ anoꞌjbal camanok woꞌ chi quiwach ruꞌ cꞌuhtbal queh i holohic laj noꞌjbal ra̱j chi nacaꞌnam. Nicꞌ paꞌ woꞌ nimal take akꞌorbal naꞌn chi quiwach, camanok woꞌ chi cꞌuhtbal queh nicꞌ wach take holohic laj kꞌoric ra̱j chi narelic pan quichi̱ꞌ. Reꞌ cꞌaxoj i̱b nacꞌuhtaj chi quiwach take awich aj niminel reꞌreꞌ, camanok woꞌ queh chi cꞌuhtbal queh nicꞌ wach riwi̱ꞌ i cꞌaxoj i̱b ra̱j chi nacaꞌnam chi quibil qui̱b. Jeꞌ woꞌ chacꞌam quibe̱h chi richꞌiquinjic quicꞌux chiri̱j i Jesus ru̱cꞌ jenaj cꞌacharic tzꞌiro̱j wach chiwach i Dios. U#b Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ Timote̱yo nicꞌ paꞌ nimal xnikꞌor je aweh chachop woꞌ acꞌux chi ricꞌuhtjic queh take aj niminel. Reꞌ hat chakꞌor chaj bih take takꞌamaj aweh chi na̱cꞌuhtam &Eb Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat chꞌi̱l i hin cꞌahchiꞌ kacamanic chi cow chiwach i Dios chi rikꞌormojic i kꞌoro̱j cahnok reꞌreꞌ to̱b ta nkacꞌul take tiꞌ ruꞌum reh kacamaj. Reꞌ kacamaj reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ kaꞌnam chi chꞌiclic kacꞌux chiri̱j i cꞌachlic Dios reꞌ kajCoꞌlonel i hoj nicꞌ nimal kojniminic chic reh. Reꞌ Dios ra̱j woꞌ ricoꞌlem take chiꞌnchel cꞌacharel. 5cb Ruꞌum chi reꞌ kꞌoro̱j cahnok reꞌreꞌ til woꞌ coric laj kꞌoric, kꞌe̱ꞌ woꞌ tare̱t chi encꞌuluric cuꞌum chiꞌnchel cꞌacharel ru̱cꞌ i ca̱mna. lQbJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi wilic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ kꞌe̱ꞌ nquiyew quicꞌux chiri̱j rikꞌochjic wach quitiꞌjolal ruꞌum nok nquicꞌraj chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ suk wilque̱b chi cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal, jeꞌ woꞌ reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chi enachop acꞌux chi cꞌacharic chipam i noꞌjbal xnikꞌor aweh. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kꞌoro̱j cahnok chi hab paꞌ wach jeꞌ reꞌ cꞌacharic eriban, maꞌ xa reꞌ ta ayuꞌ wach acꞌal naricꞌacharic chi suk jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ nachalok i kꞌi̱j nabanjok i cꞌacharic ar pan taxa̱j. bChiri̱j lok wili ma̱coj ru̱cꞌ acapew-bal take xa paꞌ bih take cꞌuhtunic chiri̱j i xa tikꞌimaj wach ribiral on xa memil laj noꞌjbal, reꞌ laꞌ hat xa chiri̱j ok woꞌ noꞌjbal nyeꞌbic rilokꞌil i Dios chayew acꞌux reh chi jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak ayeb acꞌux chi rikꞌochjic wach atiꞌjolal, enatik juꞌ awihꞌic chi cow acꞌux pan niminic. +ObHat Timote̱yo, reh chi na̱banam chi hat manlic raj camanom i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, curman chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal cꞌahchiꞌ nikꞌorom je aweh na̱kꞌorom woꞌ pan acꞌuhtunic cu̱cꞌ take aj niminel ar. Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab nok jenoꞌ tꞌuch acꞌun riban riwaꞌ riha̱ꞌ chi manlic reh chi nariqꞌuihic johtok chi suk, jeꞌ woꞌ reꞌ i hat curman woꞌ chi xa wilic ok woꞌ pan awa̱mna take kꞌoric kꞌoro̱j reh chi reꞌ take cꞌacharel enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn chiri̱j take tijinic cꞌahchiꞌ atahkem ri̱j reꞌ quicꞌuhtunic reh coric chiri̱j i Dios. }sbmaj chiꞌnchel i paꞌ bih nyeꞌeric chi cꞌuxuric, reꞌ Dios rikꞌorom cho chi lo̱kꞌ eh chi cuseꞌsemaj woꞌ cho ruꞌum nok reꞌ hat-tak naꞌn ati̱j tak china̱. Reꞌ noꞌjbal chi ribanaric chi
manlic raj camanom i Dios [/bJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa paꞌ bih cꞌuxbal nyeꞌeric aweh tak, chacꞌul tak eh ma̱kꞌor tak chi chiwach i Dios maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok nicꞌ paꞌ nimal take ritikꞌinic i Dios, tare̱t take chiꞌnchel xa reꞌ cok ruꞌ nachaꞌn awaꞌ aha̱ꞌ tak til chatioxej tak johtok reh Dios lQbjeꞌ ricab ncaꞌn nancaꞌn i cꞌuhtunic chi maꞌ to̱b ta chi reꞌ take acꞌun ixkꞌun naquisiqꞌuim quehqꞌue̱n on quibahi̱l pan quicꞌacharic. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ cow nquikꞌor chi wilic take chicop maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric to̱b ta chiwach i Dios reꞌ xtikꞌinic reh chiꞌnchel take chicop, maꞌ cꞌahchiꞌ ta kamahcanic i hoj aj niminel nankacꞌux take chicop reꞌreꞌ. Reꞌ cok ruꞌ, reꞌreꞌ ritakꞌa̱ꞌ woꞌ keh hoj reꞌ kehtꞌalim chic wach i coric laj cꞌuhbal chi nankaꞌn kawaꞌ kaha̱ꞌ, xa wilic ok woꞌ johtok katioxbal chiwach i Dios. ~ubReꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ xa jenaj cꞌo̱j laj capew-bal cꞌahchiꞌ quicojom, xa reꞌ laꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ chicop nancojoric rehtalil ru̱cꞌ jenoꞌ tzꞌaꞌ laj chꞌihchꞌ ncꞌuhtunic lok chi ehchemaj chic i chicop reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ nok maꞌ nquirak ta chic chiri̱j ribanaric i coric, nquiyew lok chi cꞌuhtjic chi reꞌ aj Yahm nehchenic queh. Chi jeꞌ reꞌ nancaꞌn i cꞌuhtunic, maꞌ nquikꞌor ta i coric s abTo̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ rikꞌor keh tijbal reꞌreꞌ, wilic take aj niminel cꞌahchiꞌ quicana̱b richꞌiquinjic quicꞌux chiri̱j i Jesus jeꞌ ricab woꞌ kꞌoro̱j chic cho ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric chipam take kꞌi̱j cꞌahchiꞌ koquic cok wi̱ꞌ chi kawach ruꞌum chi reꞌ chic take jotꞌo̱l laj cꞌuhbalanel reꞌ quicꞌuhtunic reh i kꞌoric nyeꞌeric queh cuꞌum maꞌ tob laj uxlabal, reꞌ chic reꞌ cꞌahchiꞌ quibiram. -bChipam aj i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nkarak jenaj tijbal cꞌaxic nak cho rirakmajic chiri̱j cu rehtal xsakomsjic wach ruꞌum i Dios. Reꞌ tijbal reꞌreꞌ, til pan coric nikꞌor aweh chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic curman chi birmajic maj reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:«Naxilmijic chi xcꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ricab ncꞌacharic jenaj cꞌacharel,
reꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal xcꞌuhtunic lok reh chi ntꞌoric wach rinoꞌjbal.Reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xquilow naxuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak.Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xkꞌormojic woꞌ ribiral queh take tinamit maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel
eh chi jeꞌ reꞌ xa haj tinamit wilque̱b wi̱ꞌ take reꞌ, wilic queh xiniminic reh ribiral reꞌreꞌ.Chiri̱j chic riwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal,
xcꞌulmujic woꞌ chic johtok ar pan taxa̱j, nqui tijbal reꞌreꞌ.&Ebreh chi wi xinchahmic chic je soꞌ chi ojic, reꞌ hat awehtꞌalim chic nicꞌ wach riwi̱ꞌ ra̱j i Dios chi na̱banam acamaj chi aj ilol queh take aj niminel chopo̱j cho quina̱ ruꞌum i Dios jeꞌ ricab nok pan jenoꞌ pa̱t reꞌ woꞌ ajabe̱s nchopbic quina̱ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Cꞌolok pan acꞌux chi nicꞌ paꞌ qꞌuihal hat-tak aj niminel wilca̱t tak ar chꞌi̱l woꞌ chiꞌnchel i hoj wilco̱j pan tak toco̱m chic yeꞌa̱b, no̱j kaꞌn xa hoj chic jenaj comonil reꞌ wilic wi̱ꞌ i cꞌachlic Dios chi kAjabe̱s. Chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ kunchelal i hoj aj niminel, kojwihꞌic chipam i comonil wili chi aj ilol reh chi maꞌ eta nyoj wach i Lokꞌ laj Cꞌuhbal ncꞌuhtunic reh ricorquilal ribiral i Dios jeꞌ ricab riban i tzꞌak chꞌiquimaj cho wi̱ꞌ jenoꞌ pa̱t on reꞌ take ro̱k pa̱t, reꞌ woꞌ take reꞌ cojo̱j take chi chopbal reh pa̱t reh chi maꞌ eta nyoj je. 9bJeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ i cꞌacharic ra̱j i Dios chi nacaꞌnam take raj camanom. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ xiban nak chi cu reꞌ nanikꞌorom aweh naquiponok awu̱cꞌ eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chꞌiclic je nicꞌux chi xa nicꞌ yuꞌ naniponic awu̱cꞌ Timote̱yo. Xa reꞌ laꞌ tob laꞌ jeꞌ reꞌ nicapaj ribanaric, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh wili yuꞌna A{b Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa hab wach naroquic chi camanic chi caj toꞌo̱l queh take cꞌamol be̱h chiban chi coric i ricamaj maj xa hab wach riban ricamaj chi coric chi caj toꞌo̱l take cꞌamol be̱h no̱j wihꞌok ribiral chi tare̱t laj aj camanom chiwach i Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ take aj niminel enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j ruꞌum chi richꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux ruꞌ chi manlic chiri̱j i kAja̱w Jesus. L~^|zy6wLv2tqp1mlk7ihrfeFdca0__]nZY VV5UTeRP;NILK(HFCrAp><: 9%752P1}/.B,,J*'&R% #j!< h2$Ui-QX0   A 86  ! Chi jeꞌ reꞌ to̱b ta nchel kojquimok je eh ensahchic wach i katiꞌjolal wili reꞌ Dios nariyeb keh i jenaj chic acꞌ katiꞌjolal reꞌ narisocbic reh i ka̱mna reh chi maꞌ eta nrakmajic jeꞌ ricab jenoꞌ cꞌacharel maꞌxta risoꞌ chiri̱j. ' GRuꞌum aj reꞌ xa reꞌ woꞌ kapꞌutum cho ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic ru̱cꞌ katiꞌjolal kabakil, reꞌ hoj xa ji̱kꞌ chic kacꞌux ru̱cꞌ i kAja̱w Dios chi eta nak ti riyehꞌaj keh chi erisoc i ka̱mna ru̱cꞌ jenaj chic acꞌ laj katiꞌjolal nchalic ar pan taxa̱j. ~ wWi reꞌ katiꞌjolal reꞌ ncꞌolbic reh ka̱mna ensahchic wach, kehtꞌalim chi reꞌ Dios nariyeb jenaj chic katiꞌjolal reꞌ maꞌ reꞌ ta jenoꞌ winak xtikꞌinic reh. Reꞌ cok reꞌ maꞌ sahchel ta wach eh ar pan taxa̱j wilic cho. .UNikꞌor reꞌreꞌ maj reꞌ take chaj bih nkilow china̱ acꞌal wili jeꞌ ricab take tiꞌcꞌaxic, maꞌ nkacoj ta kacapew-bal ru̱cꞌ ruꞌum chiꞌnchel take xa chaj bih jaric nilmijic wach yuꞌna xa narisahchic woꞌ quiwach, ra̱j nchel chiri̱j take maꞌ nilmijic ta wach jeꞌ ricab i lokꞌil nariyeꞌeric, til ar nkachꞌica̱ꞌ kacapew-bal ruꞌum nok reꞌ cok reꞌ maꞌ jaruj ta sahchel wach.3Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ nkapohꞌaj ta kacꞌux maj reꞌ nicꞌ paꞌ ti nimal tiꞌcꞌaxic nkacꞌul chipam kacꞌacharic reꞌ xa cꞌuhlel woꞌ ti take, xa rehreh cꞌahchiꞌ rijohsam wach i rinimal wach kalokꞌil nariyeb keh i Dios eh eli̱c johtic riban wach. 2]Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj maꞌ nkapohꞌaj ta kacꞌux eh to̱b ta woꞌ nchel cꞌahchiꞌ roquic cho rirejbic i katiꞌjolal ru̱cꞌ i camanic cꞌahchiꞌco̱j, wilic jenaj chic acꞌ cꞌacharic pan ka̱mna eh reꞌ cꞌacharic reꞌreꞌ eli̱c i kꞌi̱j cꞌahchiꞌ riꞌacsjic wach. <qJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta wilic tiꞌcꞌaxic chi kana̱ ruꞌum reh rikꞌormojic ribiral i Jesus, reꞌ hoj nkacuy chiꞌnchel reꞌreꞌ ruꞌum chi tiꞌ tikicꞌraj tak. Jeꞌ reꞌ nkaꞌn reh chi equiqꞌuihbic take cꞌacharel enquirak chiri̱j i rinimal wach ricꞌaxbal i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ewoꞌ quiqꞌuihbic take cꞌacharel equiyeꞌbic ritioxjic i Dios eh chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ ricꞌul rilokꞌil. Jeꞌ aj ricab i tzꞌihmbimaj cho reꞌreꞌ, reꞌ hoj maꞌ nkacana̱ꞌ ta rikꞌormojic ribiral i kAja̱w Jesus ruꞌum nok kehtꞌalim chi reꞌ kAja̱w Dios reꞌ woꞌ reꞌ xucsunic cho reh i Jesus eh jeꞌ ricab naxucsaj cho ruꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ nakojrucsam woꞌ chic cho i hoj chi nakacꞌacharic chi junelic. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, nacoj laꞌ woꞌ ripahba̱b chiwach nakojricꞌam johtok ru̱cꞌ. Reꞌ tiꞌcꞌaxic nkacꞌul riban chi rehreh rijohsaj wach i rinimal kalokꞌil nariyeb i Dios # Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta wilic tiꞌcꞌaxic chi kana̱, reꞌ hoj xa nkatik woꞌ juꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Dios eh ruꞌum reꞌ maꞌ nkacana̱ꞌ ta rikꞌormojic ricꞌuhbal. Reꞌ kacapew-bal wili riban jenaj wach chꞌi̱l i tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin til niyew nicꞌux chi rinimjic i Dios
eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ niban reꞌ hin maꞌ nicana̱ꞌ ta rikꞌormojic ribiral, nqui tzꞌihmbimaj cho. $A Til jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj xa wilco̱j woꞌ pan tiꞌcꞌaxic reꞌ ricꞌam cho quimic chi kana̱ xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ nkacꞌul reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ take cꞌaxquilal reꞌreꞌ ncamanic aweh tak chi enacꞌul tak i junelic cꞌacharic. &E Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj raj kꞌorol i Jesus chi cu cꞌachalco̱j, cu sutumaj pe ki̱j ru̱cꞌ take cꞌaxquilal reꞌ ricꞌam cho quimic chi kana̱ ruꞌum chi hoj chic reh Jesus. Reꞌ hoj xa nkacuy woꞌ ransil reꞌreꞌ ruꞌum nok nka̱j chi reꞌ take cꞌacharel enquinaꞌbej chi reꞌ Jesus xa cꞌachlic woꞌ naquilow chi xa cu cꞌachalco̱j woꞌ pan katiꞌjolal kabakil reꞌ quimic ri̱j. 0Y Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa paꞌ yu̱kꞌ koj-o̱j wi̱ꞌ, reꞌ hoj nkacꞌul i tiꞌcꞌaxic ru̱cꞌ katiꞌjolal kabakil chi xa pan quimic chic wilco̱j je jeꞌ ricab woꞌ cho nok cu wilic nak i Jesus china̱ acꞌal wili xicꞌul woꞌ take tiꞌcꞌaxic. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ nkacꞌul reꞌ hoj nkacuy ransil i tiꞌcꞌaxic nbanaric keh reh chi reꞌ ricꞌacharic i Jesus encꞌutunic lok ku̱cꞌ i hoj. ' Wilic woꞌ pech nkacꞌul chi reꞌ take tinamit kojquitahkej chi ribanaric tiꞌcꞌaxic keh xa reꞌ laꞌ reꞌ rajawric i Dios xiban chi maꞌ xkicꞌraj tak ki̱b chi xakutquel ti ki̱b chipam i tiꞌcꞌaxic. Wilic woꞌ pech xojquichꞌeylom take kaj ixowonel cu rehtal xa cucꞌtak nak chic maꞌ kojquicansaj xa reꞌ laꞌ rajawric i Dios xojritoꞌbej woꞌ chi maꞌ xojquicansaj ta. X)Reꞌ hin nikꞌor aweh tak i wili maj to̱b ta xa sutumaj chic ki̱j ru̱cꞌ cꞌaxquilal nchalic chi kana̱, reꞌ rajawric i Dios maꞌ jancꞌal ta hoj ricana̱b chi maꞌ ta nak chic enkarak kelbal chipam take cꞌaxquilal reꞌreꞌ, on to̱b ta woꞌ wilic pech maꞌ nkarak ta nak chic chiri̱j chaj bih nakaꞌnam chipam jenoꞌ cꞌaxquilal, reꞌ rajawric i Dios xiban chi maꞌ xkakꞌeb ta kacꞌux chi nakesmejic chipam i cꞌaxquilal reꞌreꞌ. 8iReꞌ aj chic risakomsjic pa̱m kacapew-bal xiban i Dios i hoj reꞌ xa jeꞌ ti ricab jenoꞌ tzꞌak acꞌal xun, reꞌreꞌ xbanjic reh chi reꞌ rinimal wach ajawric chi ribanaric i camanic xiyew keh i Dios, encꞌutunic lok chi ar ru̱cꞌ nchalic eh chi maꞌ reꞌ ta nchel ku̱cꞌ i hoj. &EJeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kakꞌorom aweh tak i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ruꞌum nok reꞌ Dios reꞌ xkꞌoric cho chi nariwihꞌic i sakom reꞌ narisakomonic woꞌ pan kꞌekom, reꞌ woꞌ reꞌ xsakomsjic pan kacapew-bal i hoj. Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj xsakomsjic pa̱m kacapew-bal reh chi reꞌ hoj enkasakomej lok wach i rinimal wach rilokꞌil i Dios reꞌ xcꞌuhtunic woꞌ ru̱cꞌ i Jesus. Maꞌ ruꞌum ta tiꞌcꞌaxic ricana̱ꞌ cꞌuhbalanic i maꞌ Lu̱ꞌ >uJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj wilco̱j chi aj camanom chawi̱j xa ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ nkicꞌraj i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. KReꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ nca̱j ta quinimem i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i kAja̱w Jesus ruꞌum nok reꞌ aj Yahm reꞌ ajabe̱s nchoponic na̱ i cꞌahbilal wach noꞌjbal china̱ acꞌal ximoysaj wach quinoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j risakomal wach i holohic laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j rilokꞌil wilic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh reꞌreꞌ manlic aj cꞌuhtunel reh nicꞌ wach riminjilal i Dios.  Jeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ cꞌuhbal chiri̱j ribiral i kAja̱w Jesus wilic take tinamit maꞌ nquirak ta chiri̱j nankakꞌor ribiral, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ nca̱j ta quinimem, cꞌahchiꞌ quicora̱b je pan junelic tiꞌcꞌaxic. 2]reꞌ laꞌ chic nkaꞌn nkakꞌeb lok ri̱j-kacꞌux take cꞌahbil laj noꞌjbal nbanaric pan cꞌolic reꞌ nyeꞌbic pan qꞌuixbilal. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hoj maꞌ kojkꞌoric ta ru̱cꞌ chucuj kꞌoric reh chi maꞌ eta nwihꞌic keh i paꞌ bih wilic queh take i quibirinic keh. Jeꞌ woꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta kajalam wach ricorquilal riCꞌuhbal i Dios reh chi enponic chi quiwach i tinamit. Til laꞌ nkakꞌor ricorquilal chi sakom wach reh chi jeꞌ reꞌ enrakmajic chiri̱j chi reꞌ kacapew-bal i hoj til coric wach chiwach i Dios. P  Reꞌ chic yuꞌna nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ Dios xiquetelej cho kawach i hoj eh xojripahba̱ꞌ chi hoj aj kꞌorol riCꞌuhbal. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj maꞌ nkapohꞌaj ta kacꞌux * MJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa reꞌ woꞌ cho tehenak ki̱j chiꞌnchel i hoj aj niminel, maꞌxta chic bih npoybic wach pan nakꞌ kawach rilokꞌil i Dios. Yuꞌna til ncꞌutunic chic lok chi kawach i rilokꞌil reꞌreꞌ jeꞌ ricab jenoꞌ lemuh ricꞌuhtaj chi coric i rilbal jenoꞌ cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ ajic nok reꞌ hoj cꞌahchiꞌ rijalmajic wach kanoꞌjbal rehreh cꞌahchiꞌ koquic cok chipam i rinimal wach i rilokꞌil ruꞌ eh reꞌ nbanic i camanic reꞌreꞌ, reꞌ i kAja̱w reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal woꞌ riwi̱ꞌ. 7Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ enesenic lok reh i paꞌ bih npoybic wach quinoꞌjbal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa reꞌ woꞌ i kAja̱w eh reꞌ kAja̱w cꞌahchiꞌ nikꞌoric chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ manlic aj tehol wach chiꞌnchel maj hab wach behsemaj chic ricapew-bal ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, reꞌreꞌ ncahnic chi tehlic chic ri̱j. A {Ra̱j laꞌ nok jenoꞌ queh kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel erikꞌahsaj ricꞌacharic pan kꞌab i kAja̱w, ewoꞌ riban chi reꞌ chaj bih npoybic wach ricapew-bal enesmejic lok reh jeꞌ ricab nok reꞌ Moyses nanoquic chi kꞌoric ru̱cꞌ i kAja̱w Dios resaj lok i tzꞌih ripoybej wi̱ꞌ wach. O Til nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ cu yuꞌna woꞌ chi kꞌi̱j poyo̱j na̱ pan ca̱mna take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nanilmijic wach chi quina̱. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xa jeꞌ na poylic wach quicapew-bal jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel poylic wach rilbal ru̱cꞌ jenaj tzꞌih. ]3Reꞌ rehtalil maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi naquirakam chiri̱j xa reꞌ laꞌ, reꞌ ricꞌuluric chi jeꞌ reꞌ maꞌ reꞌ ta ruꞌum reh chi reꞌ Moyses xipoy i rilbal. Cu yuꞌna woꞌ chi kꞌi̱j reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nanilmijic wach chi quina̱ i cꞌuhbal cꞌulu̱j cho reꞌreꞌ maꞌ nquirak ta woꞌ chiri̱j. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok poylic wach rilbal jenoꞌ cꞌacharel chi tzꞌih jeꞌ woꞌ na poylic wach quicapew-bal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho reꞌreꞌ eh reꞌ ripoyoric wach quicapew-bal reꞌreꞌ enelic lok xa ru̱cꞌ kawihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i kaKꞌatal Kꞌoric Jesus. @y maj reꞌ hoj maꞌxta bih nakacꞌolom wi̱ꞌ ri̱j i kacꞌuhbal maꞌ jeꞌ ta ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Moyses chi reꞌreꞌ xipoy i rilbal ru̱cꞌ jenaj tzꞌih. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌ reh chi reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ eta nquilow risahchic wach i richꞌabquilal i Dios wilic chiwach i rilbal rehtalil chi reꞌ cꞌuhbal yeꞌo̱j cho reꞌreꞌ xa narojic woꞌ chuhpok wach ransil rajawric. %C Ruꞌum aj chi chꞌiclic kacꞌux ru̱cꞌ i Acꞌ laj Tikꞌinic xiban i Dios reꞌreꞌ, reꞌ hoj maꞌ kojyoꞌjic ta chi kꞌoric awu̱cꞌ tak K Chacoj aj tak rehtal i wili: Wi reꞌ Dios xiyew rilokꞌil riwaꞌric i najtir Cꞌuhbal Yeꞌo̱j cho reh Moyses reꞌ xa cꞌahchiꞌ woꞌ richuhpic wach ransil rajawric, reꞌ ta na chic i Acꞌ laj Tikꞌinic xiban i Dios maꞌ eniqꞌuic na̱ rilokꞌil riwaꞌric wi reꞌreꞌ maꞌ iqꞌue̱l ta wach rajawric? ' Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ najtir cꞌuhbal reꞌ wilic rajawric chi ricꞌamaric je pan quimic i maꞌ nbirinic ta reh, til wilic woꞌ nak cho rinimal wach rilokꞌil xa reꞌ laꞌ yuꞌna xa jeꞌ riban chi maꞌxta chic rilokꞌil nankajunehtej wach chꞌi̱l i Acꞌ laj Tikꞌinic reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rilokꞌil wilic chi ricꞌamaric cho junelic cꞌacharic chi kana̱. 1 Til pan coric wi reꞌ cꞌuhbal xcꞌulmujic cho najtir kꞌi̱j pan rinimal lokꞌil til woꞌ wilic rajawric chi ricꞌamaric je pan quimic i maꞌ ncꞌambic ta na̱, reꞌ ta woꞌ na ti chic i Acꞌ laj Tikꞌinic xiban i Dios, maꞌ yohbal wach rilokꞌil enwihꞌic wi reꞌreꞌ nbanic chi reꞌ take cꞌacharel equicꞌulmujic woꞌ chic ruꞌum i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic take? OWi jeꞌ reꞌ xcꞌulmujic wi̱ꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ ta na chic riholonquil ricamaj i Lokꞌ laj Uxlabal pan awa̱mna tak maꞌ til kꞌe̱ꞌ nimal wach riwaꞌric nariwihꞌic? 3_Naxcꞌulmajic cho najtir kꞌi̱j i cꞌuhbal tzꞌihmbimaj wach perepic laj abaj eh riyew pan quimic take maꞌ quibirinic ta reh, xcꞌulmujic ru̱cꞌ rinimal wach lokꞌil maj xcꞌulmujic chi reꞌ rilbal i Moyses naxkꞌoric ru̱cꞌ i Dios chi ricꞌuluric take cꞌuhbal reꞌreꞌ, xiban chi xa nrepretic chic jeꞌ ricab risakomil i Dios. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ naht ta ti nquicuy rilmijic rilbal i Moyses. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ xcꞌulmujic ru̱cꞌ rinimal lokꞌil jeꞌ ricab xcꞌuhtunic ru̱cꞌ rilbal i Moyses to̱b ta reꞌ richꞌabquilal rilbal ruꞌ xa xo̱j woꞌ sahchok wach. _7Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ kacamaj i hoj chi aj puhcunel cꞌuhbal chiri̱j i jenaj Acꞌ laj Tikꞌinic xiban i Dios cu̱cꞌ take cꞌacharel maꞌ xa kanoꞌjbal ta i hoj nakojkꞌoric, reꞌ laꞌ Dios nyeꞌbic cho reh kanoꞌjbal chi ribanaric take kꞌoric reꞌreꞌ. Reꞌ tikꞌinic wili maꞌ jenaj ta wach i tikꞌinic tzꞌihmbimaj cho wach perepic laj abaj reꞌ laꞌ i tikꞌinic wili reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nbanic chi ncamanic pan ka̱mna. Reꞌ cꞌuhbal xtzꞌihmjic cho najtir kꞌi̱j ncꞌamaric na̱ xa reꞌ laꞌ ruꞌ pan quimic ncꞌambic je, raj nchel i junelic cꞌacharic reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nyeꞌbic reh. Reꞌ Acꞌ laj Tikꞌinic xiban
i Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rilokꞌil 7gRu̱cꞌ take kꞌoric wili maꞌ nwa̱j ta nikꞌorom chi xa chi kibil ta nak ki̱b kojchol ribanaric jenoꞌ camanic chiwach i Dios. Maꞌxta! Reꞌ laꞌ hoj til kehtꞌalim chi reꞌ paꞌ bih nkaꞌn ribanaric ar woꞌ ru̱cꞌ i Dios nchalic i noꞌjbal chi ribanaric i camanic reꞌreꞌ. d~AJeꞌ reꞌ nkakꞌor aweh tak maj chi wilco̱j pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, til chꞌiclic kacꞌux chiwach i Dios chi til coric take kꞌoric nkakꞌor reꞌreꞌ. q}[Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ hoj maꞌ curman ta chi keh jenoꞌ kahu̱j maj reꞌ hat-tak wilca̱t tak chi jeꞌ ricab jenaj kahu̱j reꞌ nkꞌoric chiri̱j i camanic xiban i Dios pan acꞌacharic tak ru̱cꞌ kacamaj. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til coric, reꞌ hoj xojcꞌuhbalanic aweh tak xa reꞌ laꞌ maꞌ reꞌ ta kajawric xbanic i camanic chipam acꞌacharic tak reꞌ laꞌ rajawric i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xbanic reh jeꞌ ricab nok wilic pech nantzꞌihmjic jenoꞌ hu̱j, wilic jenaj reꞌ aj kꞌorol reh ntzꞌihmjic eh wilic jenaj tzꞌihminel reh kꞌoric reꞌreꞌ. |Nikꞌor chi maꞌ curman ta chi keh maj reꞌ hat-tak wilca̱t tak chi jeꞌ na ricab jenoꞌ kahu̱j reh kocbal xa haj paꞌ tinamit. Reꞌreꞌ til coric maj reꞌ hat-tak maꞌ jaruj ta etiqꞌuic tak pan kacꞌux xa wilca̱t laꞌ woꞌ tak pan ka̱mna. Til ilo̱j chic eh ehtꞌalamaj woꞌ chic cuꞌum take xa nicꞌ paꞌ qꞌuihal cꞌacharel quehtꞌalanic awach tak chi reꞌ hat-tak toco̱m chic anoꞌjbal tak reꞌ ncꞌuhtunic woꞌ lok reh chi reꞌ kacamaj i hoj chaxilac tak kꞌe̱ꞌ holohic. Z{ /Ru̱cꞌ take kꞌoric xnikꞌor lok aweh tak reꞌreꞌ kꞌi̱j woꞌ reꞌ hat-tak enacapaj tak chi reꞌ hin chꞌi̱l take wichꞌi̱l cꞌahchiꞌ woꞌ chic kaqꞌuihsam ki̱b reh chi jeꞌ reꞌ enkaꞌn canar oquic awu̱cꞌ tak. Maꞌxta! Reꞌ hoj maꞌ jeꞌ ta kacab take juꞌjun chic cꞌacharel reꞌ curman chi queh chi naquicꞌamam je jenoꞌ hu̱j reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi tare̱t quinoꞌjbal xa reh cocbal ponok chawach tak maj wi maꞌ ta nak maꞌ jeꞌ reꞌ maꞌ eta nak nacꞌul tak take. Tzꞌa̱b ruꞌ i hoj maꞌ curman ta chi keh chi na̱tzꞌihmbam tak jenoꞌ kahu̱j kocbal ponok pan tak toco̱m chic tinamit jeꞌ ricab nquipahkaj aweh tak take toco̱m chic cꞌacharel reꞌreꞌ. ~zuNiban aweh tak i pahkanic reꞌreꞌ maj til qꞌuihal ruꞌ take toco̱m chic ncaꞌn quitzꞌa̱k ru̱cꞌ rijalaric ribehil riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ reꞌ ruꞌ ncaꞌn take reꞌ raj i hoj xa coric woꞌ wach rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios cꞌahchiꞌco̱j eh reꞌreꞌ cꞌahchiꞌco̱j rilom cho chi xa reꞌ woꞌ paꞌ wilic ritakꞌa̱b rikꞌormojic keh xa reꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ kakꞌorom ru̱cꞌ i rajawric riyeb woꞌ keh i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric."y=Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi queh take i cꞌahchiꞌ quicojom qui̱b pan tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi maꞌ nca̱j ta quinimem i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ ricꞌohonquil kacꞌuhbalanic no̱j riban xa jeꞌ na ricab jenoꞌ chuh laj ikꞌo̱m reꞌ chi queh ruꞌ aj kꞌorol ribiral quiquimic, ra̱j chi queh take aj niminel reh cꞌuhbal nkakꞌor, reꞌ take reꞌ nquicoj rehtal chi reꞌreꞌ jeꞌ na ricab reꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m reꞌ kꞌorol ribiral junelic laj cꞌacharic chi queh. Nok cꞌahchiꞌ nikꞌorom i wili nwa̱j woꞌ nikꞌorom i wili: Hab woꞌ wach til nchol ribanaric chi reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ quib wach i camanic riban? xxiJeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ rikꞌormojic i cꞌuhbal cꞌahchiꞌ kaꞌnam chi quixilac take cꞌahchiꞌ quiniminic reh cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chi quixilac take cꞌahchiꞌ quicojom qui̱b pan tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi maꞌ nca̱j ta quinimem i cꞌuhbal reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ kojponic chiwach i Dios xa jeꞌ na kacab jenoꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chiwach. Jeꞌ woꞌ reꞌ i camanic xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric til xponic woꞌ chiwach i Dios. wChiri̱j chic wili to̱b ta woꞌ jaꞌ biram ta nak chic ribiral i Ti̱to, xponic woꞌ ribiral wu̱cꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tioxonic raj yeꞌeric reh Dios ru̱cꞌ take paꞌ bih riban. Reꞌ Dios wili reꞌ woꞌ reꞌ nbanic chi koj-elic chi coric chipam kacamaj ruꞌum chi hoj aj niminel reh Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ riban i Dios wili jeꞌ ricab riban jenoꞌ cꞌamol quibe̱h take juntuhm ok chi sol reꞌ nchol ribanaric chi reꞌ take riso̱l ncaꞌn cho canar i kꞌakꞌanic. Reꞌ woꞌ reꞌ nbanic chi reꞌ kacꞌuhbal i hoj raj camanom reꞌ cꞌahchiꞌ kakꞌorom chiri̱j rinabjic i Jesus cꞌahchiꞌ rojic lok chi junsut tinamit jeꞌ ricab riquihej je ri̱b jenoꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m. 1v[ reꞌ hin xniban naho̱l wach nicapew-bal ruꞌum i kacha̱kꞌ aj niminel Ti̱to, ruꞌum chi jaꞌ nponic ta ar jeꞌ ricab kakꞌorom cho chi kawach richꞌi̱l. Ruꞌum aj reꞌ xa maꞌ naht ta woꞌ xniban ar chi quixilac take kich aj niminel eh naxinkꞌoric cahnok cu̱cꞌ chiri̱j i welic je chi quixilac, xino̱j pa riyukꞌul i Masero̱nya. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ritioxej johtok i Dios naxibiraj ribiral i Ti̱to huI Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j niwihꞌic ar pan tinamit Tro̱yas. Naxinponic ar reꞌ kAja̱w Dios xitikꞌa̱ꞌ wach chi coric chiꞌnchel reh chi reꞌ hin eniteh wach rikꞌormojic ribiral i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xiban i kAja̱w, ntU Chiri̱j lok reꞌreꞌ, wilic na jenoꞌ chic riwi̱ꞌ chi reꞌ hoj riwi̱ꞌ chi keh chi enkacuy rimahc i kas kacha̱kꞌ aj niminel reꞌreꞌ? Til wilic eh reꞌ wili riwi̱ꞌ: Reh chi reꞌ aj Yahm maꞌ eta rijotꞌ kacapew-bal ru̱cꞌ take xa paꞌ jaric noꞌjbal ricoj cho chi kaxilac. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi kunchelal i hoj til kehtꞌalim chi pa ricapew-bal i aj Yahm xa kajotꞌoric wilic cho. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xiban naho̱l wach ricapew-bal ruꞌum i Ti̱to ^s5 Jeꞌ reꞌ ajic til chacꞌuhtaj aj woꞌ tak wi̱n chi tibirinic tak kꞌoric chi niwach eh chacuy woꞌ tak rimahc awas acha̱kꞌ tak reꞌreꞌ. Nok acuyum tak chic rimahc, ra̱j rikꞌorom cuyu̱j woꞌ chic rimahc wuꞌum hin. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta tiꞌ woꞌ soꞌ xiban wi̱n i mahc xiban, reꞌ hin xnicuy i nicꞌ paꞌ nimal rimahc xiban jeꞌ ricab til rehtꞌalim woꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi jeꞌ reꞌ xniban. Jeꞌ aj reꞌ xniban chi atobjic tak reh chi reꞌ hat-tak wichꞌi̱l i hin ekojwihꞌic pan sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b. Dr Ru̱cꞌ nipahkanic niban reꞌreꞌ nwa̱j woꞌ chic wilom wi til coric chi reꞌ hat-tak tibirinic tak kꞌoric chi niwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa ricorquil nok pan pe̱t xnitzꞌihmbaj je aweh tak i jenaj chic hu̱j, reꞌ riwi̱ꞌ chi xnitzꞌihmbaj je aweh tak reh woꞌ chi nawehtꞌalim i hin nicꞌ paꞌ wach etibirinic tak kꞌoric chi niwach ru̱cꞌ nicꞌ paꞌ nimal xnipahkaj je aweh tak chipam i hu̱j reꞌreꞌ. 3q_Ruꞌum aj reꞌ chamol woꞌ tak chic awi̱b tak chi ricꞌuluric woꞌ chic pan chakꞌlamil eh chacꞌuhtaj tak chi til tiꞌ woꞌ chic cꞌahchiꞌ awicꞌram tak. p#Reꞌ chic i ra̱j banaric yuꞌna ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ, na̱cuyum tak rimahc eh jeꞌ woꞌ na̱yeb tak ricowil ricꞌux chipam riniminic reh chi reꞌ tiꞌquil cꞌuxlis wilic ru̱cꞌ maꞌ eta nqꞌuihic wach cu rehtal eriyew pan acꞌal riniminic. >ouChi jeꞌ aj reꞌ niban, nicapaj woꞌ chic ruꞌ chi reꞌ kꞌilo̱j reꞌ xamol awi̱b tak chi ricojoric tiꞌquil cꞌuxlis china̱, reꞌreꞌ manlic chic chi reh ribanaric. nWas tak nicha̱kꞌ aj niminel, chaxilac hat-tak wilic jenaj cꞌacharel reꞌ xbanic tiꞌcꞌaxic keh. Coric, reꞌ tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ til woꞌ xiyew ritiꞌquil kacꞌux chi kunchelal, maꞌ xa reꞌ ta chic i hin xiyew ritiꞌquil nicꞌux, xa reꞌ laꞌ wehtꞌal woꞌ chi chaxilac hat-tak maꞌ chiꞌnchel ta xiꞌicꞌrinic reh jenaj wach tiꞌquil cꞌuxlis eh ruꞌum reꞌ maꞌ xa nimsaj ta tak wach i rikꞌormojic chiri̱j i tiꞌquil cꞌuxlis xbanaric ruꞌum i cꞌacharel reꞌreꞌ. OmJeꞌ woꞌ, naxnitzꞌihmbaj je aweh tak i nihu̱j reꞌ hin xa tiꞌ nak chic pa nicꞌux chi xa cu̱cꞌ tak nak chic maꞌ nelic quib i wa̱mna nanwicꞌraj cu rehtal xniyotꞌ haꞌ. Til coric reꞌ hu̱j reꞌreꞌ maꞌ xnitzꞌihmbaj ta reh ta nak cojbal je ritiꞌquil acꞌux tak, reh laꞌ chi reꞌ hat-tak enarak tak chiri̱j chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ tiꞌquilal tiwicꞌraj tak. Reꞌ ricuyuric rimahc
i aj cojol tiꞌquil cꞌuxlis lJeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi maꞌ xwa̱j ta nitiꞌsam acꞌux tak, xnicapaj ri̱j chi sakbih chi xa pan jenaj chic hu̱j xnitzꞌihmbaj je aweh tak chi maꞌxta chic niponic awu̱cꞌ tak eh jeꞌ reꞌ xniban maj maꞌ nwa̱j ta chi pa rijelow-bal i sukquil cꞌuxlis raj nak chi enicꞌul awu̱cꞌ tak xa ritiꞌquil nicꞌux eno̱j nicꞌul awu̱cꞌ hat-tak. Til nikꞌor aweh tak chi naxnitzꞌihmbaj je aweh tak nihu̱j, reꞌ hin chꞌiclic nicꞌux chawi̱j tak chi na̱banam nak tak jeꞌ ricab xnipahkaj chipam i hu̱j reꞌreꞌ eh chi naxaꞌn nak tak chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin chꞌi̱l hat-tak narisukbic nak kacꞌux ruꞌum. kJeꞌ reꞌ xniban maj chi wi̱n hin, wi ta nak reꞌ hin xiniqꞌuic woꞌ chic ponok awu̱cꞌ tak xa hin nak cojol ritiꞌquil acꞌux tak eh chi jeꞌ reꞌ chaj nak chic bih enyeꞌbic risukquil nicꞌux? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin suk nicꞌux nok reꞌ hat-tak suk woꞌ acꞌux tak wu̱cꞌ eh nok maꞌ suk ta acꞌux tak wu̱cꞌ reꞌ hin tiꞌ woꞌ wilic i pan wa̱mna. Qj Ruꞌum aj chi maꞌ nwa̱j ta niyeb ritiꞌquil acꞌux tak ru̱cꞌ jenoꞌ kꞌilo̱j eniban nak aweh tak, reꞌ hin xnichꞌuk wach pa nicꞌux chi maꞌxta chic quiniqꞌuic ponok awu̱cꞌ tak. Ti #Ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ nwa̱j ta chi enacapaj tak chi reꞌ hoj kojchopbic na̱ animinic tak maj reꞌ hat-tak paꞌlic chic chi coric acapew-bal tak chiri̱j i Jesus. Haj cok wilic nka̱j chi nawicꞌram tak, reꞌ chi reꞌ hoj wilco̱j chi awaj toꞌo̱l tak chi rirakmajic risukquil acꞌux tak chipam rinimjic i Jesus.[h 1Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi maꞌ coric take kꞌoric cꞌahchiꞌ nikꞌorom je aweh tak nicoj jenaj i Dios wu̱cꞌ chi reꞌreꞌ eriyew richi̱ꞌ chiwi̱j wi coric on maꞌ coric i nanikꞌorom wili: Reꞌ hin jaꞌ quino̱j ta awu̱cꞌ tak ar Cori̱nto chi akꞌoꞌrjic tak jeꞌ ricab nak tikꞌimaj wach wuꞌum, ruꞌum nok reꞌ hin xnicapaj chi maꞌ riban ta chi eniyew tak riman ritiꞌquil acꞌux tak ru̱cꞌ jenoꞌ kꞌilo̱j eniban aweh tak. g Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ woꞌ Dios xcojbic reh jenaj kehtalil cꞌuhtbal reh chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n eh reꞌ ehtalil reꞌreꞌ, reꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal xicoj pan ka̱mna reꞌ ncamanic woꞌ keh chi chopbal na̱ i nariyeb keh i Dios. *f OJeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ kakꞌorbal nkakꞌor aweh tak i hoj til coric wach maj reꞌ ncojbic keh hoj chꞌi̱l hat-tak pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh reꞌ xpahbanic woꞌ keh chi hoj aj kꞌorol ricꞌuhbal, reꞌ woꞌ i Dios. Xe +Ruꞌum aj woꞌ chi maꞌ no̱j nchalic ta rikꞌorbal i Jesus, ruꞌum woꞌ reꞌ ruꞌ cꞌahchiꞌ rimanlajic wach i nicꞌ paꞌ nimal rikꞌorbal riyeb cho i Dios eh ruꞌum aj woꞌ reꞌ chi hoj chic aj niminel reh Jesus, nkayew woꞌ chic rikꞌormojic chi til jeꞌ reꞌ eh nkatioxej johtok i Dios chi yeꞌbal rilokꞌil. Ld Til pa ricorquil reꞌ hin maꞌ jancꞌal ta nibanam chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Dios reꞌ elenak cho wi̱ꞌ i cꞌuhbal nkakꞌor chiri̱j i rAcꞌu̱n reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ no̱j nchalic ta rikꞌorbal. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ cꞌuhbal xnikꞌor i hin chꞌi̱l i maꞌ Si̱las chꞌi̱l i Timote̱yo maꞌ no̱j nchalic ta ruꞌum nok reꞌ Jesus wili xa coric woꞌ cho wach maꞌ no̱j nchalic ta rikꞌorbal. c %xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ maj til jeꞌ ricab chi reꞌ Dios maꞌ jancꞌal ta richucum kꞌoric ru̱cꞌ rikꞌorbal jeꞌ woꞌ reꞌ i hin maꞌ jancꞌal ta nibanam chi nikꞌor i coric chi pe̱t eh chiri̱j chic ruꞌ nikꞌor woꞌ chic chi maꞌxta. (b Kxa reꞌ laꞌ maꞌ xiyew ta chic ri̱b chi xiniqꞌuic woꞌ chic ponok awu̱cꞌ tak. Yuꞌna kꞌuruꞌ ru̱cꞌ rijalaric wach nicapew-bal xniban, kꞌi̱j woꞌ reꞌ hat-tak xacapaj tak chi reꞌ hin xa no̱j nchalic i nikꞌorbal maj pe̱t xnikꞌor chi nawojic eh chiri̱j chic ruꞌ maꞌxta woꞌ chic. On xacapaj woꞌ tak chi reꞌ take paꞌ bih take nitikꞌa̱ꞌ wach xa pa nicꞌux ti hin nchalic _a 9Jenaj nak pech xniyew risukquil acꞌux tak naxino̱j nak ar pa riyukꞌul i Masero̱nya eh jenaj woꞌ nak chic pech naxinsoljic cho chipam yukꞌul reꞌreꞌ. Jeꞌ nak reꞌ xnitikꞌa̱ꞌ wach reh chi ru̱cꞌ niwihꞌic chaxilac tak pa ricaꞌpech xinatoꞌbej nak tak je ru̱cꞌ paꞌ bih wi̱n reh wojic ar pa riyukꞌul i Jure̱ya V` 'Nikꞌorom aj chic lok reꞌreꞌ, yuꞌna nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh tak chi reꞌ hin xnichꞌica̱ꞌ nicꞌux chawi̱j tak chi wilca̱t tak chic pan sukquil wu̱cꞌ eh xnitikꞌa̱ꞌ wach chi caꞌpech nak nawojic awu̱cꞌ tak reh chi jeꞌ reꞌ xniyew nak risukquil acꞌux tak ru̱cꞌ wiqꞌuic ponok chaxilac tak. 9_ mi riwi̱ꞌ i ninoꞌjbal reꞌ pa ricorquil, cu yuꞌna chi kꞌi̱j jaꞌ narak ta tak chiri̱j xa reꞌ laꞌ wehtꞌal chi nariponic woꞌ riꞌorahil chi reꞌ hat-tak na̱rakam tak chiri̱j chi manlic. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak re̱ chi nwa̱j chi na̱rakam tak chiri̱j chi coric chi manlic i riwi̱ꞌ i ninoꞌjbal wili: Chi chipam i kꞌi̱j nok reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus naricꞌulic woꞌ chic lok ricaꞌpech, ewoꞌ nayew tak kalokꞌil i hoj jeꞌ ricab nok reꞌ hoj nkayew alokꞌil hat-tak. ^ ! Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌ katzꞌihmbam je aweh tak i hu̱j wili reh chi reꞌ hat-tak nachawilow tak wach chi coric, ewoꞌ narak tak chiri̱j chi manlic chaj bih nka̱j kakꞌorom je aweh tak. Ruꞌum aj reꞌ nitzꞌihmbaj i hu̱j wili chi holohic riwi̱ꞌ nicꞌacharic maj reꞌ hin til nwa̱j chi na̱rakam tak chiri̱j chi manlic ] 3 Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi wilic jenaj i til nyeꞌbic sukquil kacꞌux i hoj eh reꞌ ricorquilal, reꞌ i wili: Reꞌ ka̱mna ricapaj cho eh rikꞌor keh chi reꞌ Dios xiban chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kacꞌacharic chi quixilac take tinamit ayuꞌ wach acꞌal ru̱cꞌ jenaj sak wach capew-bal, ru̱cꞌ jenaj chꞌublic wach noꞌjbal eh jeꞌ woꞌ pa ricorquil laj cꞌacharic wilco̱j. Reꞌ nikꞌor reꞌreꞌ til coric maj til awu̱cꞌ hat-tak xcꞌutunic wach chi jeꞌ reꞌ kanoꞌjbal eh chi reꞌ hoj maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ xa tikꞌimaj wach noꞌjbal xojcꞌacharic ru̱cꞌ sakil wach noꞌjbal. Maꞌxta! Jeꞌ laꞌ reꞌ cꞌacharic xkaꞌn ruꞌum reh rinimal wach ratoꞌbil i Dios riyew cho chi kana̱. F\  reꞌ cok ruꞌ wi reꞌ hat-tak enachop acꞌux tak chi katobjic pan ti̱j. Ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ enbanjic qꞌuih woꞌ take equitioxonic johtok chiwach i Dios naquehtꞌalij nicꞌ wach kacoꞌljic riban ruꞌ chiwach i quimic. Reꞌ Dios xicoj jenaj kehtalil cꞌuhtbal reh chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n [ ' Maꞌ xa ta xojricoꞌlej chiwach rinimal wach cꞌaxic laj quimic reꞌreꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ xa nacoj woꞌ ricoꞌlem johtok chi kawach. Ruꞌum aj reꞌ chꞌiclic kacꞌux chiri̱j eh reꞌreꞌ til nacoj woꞌ ricoꞌlem chiwach rinimal wach cꞌaxic laj quimic fZ G Pa ricorquilal, nicꞌ paꞌ wach ricꞌraj jenoꞌ cꞌacharel nankꞌormojic reh ruꞌum jenoꞌ aj chꞌukul mahc chi naricansjic ruꞌum reh rimahc jeꞌ woꞌ reꞌ xkicꞌraj i hoj nok xa pan quimic nak chic wilco̱j. Kꞌe̱ꞌ tare̱t chi xa cu jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ kicꞌram yuꞌna eh jeꞌ reꞌ nikꞌor reh chi maꞌ chiri̱j ta kanoꞌjbal i hoj chi kibil ki̱b enkachꞌica̱ꞌ kacꞌux, chiri̱j laꞌ i Dios reꞌ til manlic aj ucsunel queh camnak. *Y OYuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, yeꞌbal jenoꞌ rehtalil aweh tak nka̱j kasakomem wach aweh tak i tiꞌcꞌaxic xkacꞌul chipam riyukꞌul i A̱sya. Til nikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ woꞌ rinimal wach tiꞌcꞌaxic xkacꞌul ar. Pan kacꞌux i hoj maꞌ eta ta nak chic nkacuy ransil eh xa ta woꞌ nak chic cꞌahchiꞌ kuyꞌem chi cu nakacꞌacharic maj pan quimic nak chic wilco̱j. /X YReꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi nok reꞌ hat-tak nacuy tak ransil i tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab woꞌ cuyuj tiꞌcꞌaxic nkaꞌn i hoj, reꞌ hoj til chꞌiclic kacꞌux chiri̱j i Dios chi reꞌreꞌ nariyeb cho ricowil acꞌux tak jeꞌ ricab woꞌ riyeꞌeric ricowil kacꞌux riban cho ruꞌ. CW Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ nok reꞌ hoj nkacꞌul take tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh rikꞌormojic riCꞌuhbal i kAja̱w Jesus, reꞌ Dios riyew kꞌab keh chi jeꞌ reꞌ nkacꞌul reh chi ru̱cꞌ i kacamaj reꞌ hat-tak enarak tak ricowil acꞌux tak eh encoꞌljic woꞌ ri̱j i chꞌiquinic cꞌuxlis naꞌn tak chiri̱j i Jesus. Jeꞌ reꞌ nok reh chi enarak tak ricowil acꞌux tak nanchal i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak, reꞌreꞌ ncamanic aweh tak chi cowsbal acꞌux hat-tak eh ncamanic woꞌ chi coꞌlbal ri̱j animinic tak chiri̱j i Jesus. V 7Ruꞌum aj reꞌ to̱b ta reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kacꞌulum kacꞌaxquilal ruꞌum reh chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌxta bih nka̱j reh eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nicꞌ paꞌ wach nok nkacꞌul tiꞌcꞌaxic jeꞌ woꞌ chic reꞌ nkacꞌul rinimal wach ritoꞌbal i Dios nchalic chi kana̱ ruꞌum chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ ru̱cꞌ i Jesus. JG~(|n{zyCxFut[ropnmzkiged6b:`]\[/YWkUgSRONMLmIHnEC6B?>"<:88\542/b*)Z'&[%#" Ao6!u X [ Gk/Jeꞌ woꞌ chic xkatakꞌa̱ꞌ je jenaj chic kas kacha̱kꞌ aj niminel chiqui̱j take takꞌamaj je reꞌreꞌ. Reꞌ hoj qꞌuih chic pech xkilow rinoꞌjbal i kich aj niminel reꞌreꞌ chi til riyew ricꞌux ru̱cꞌ rehreh wach camanic chipam ricamaj i Dios eh yuꞌna til woꞌ chic xa ji̱kꞌ chic ricꞌux chi ojic awu̱cꞌ tak ruꞌum nok til woꞌ chic chꞌiclic ricꞌux chawi̱j tak. `j9Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj xa nok woꞌ cho tiklic wach pan kacꞌux rilmijic i toꞌbal reꞌreꞌ ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis, maꞌ xa reꞌ ta chiwach i Dios jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ chi quiwach take tinamit. Zi-Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ rilmijic ri̱j i rinimal wach toꞌbal cꞌahchiꞌ kaꞌnam, reꞌ nka̱j chiri̱j chi maꞌ hab ta wach enkꞌoric chiki̱j chi maꞌ holohic ta rilmijic ri̱j cꞌahchiꞌco̱j. thaMaꞌ xa reꞌ ta reꞌ nkakꞌor chiri̱j i kich aj niminel reꞌreꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ chi reꞌ take juꞌjun tuhm chi moloj wach aj niminel xquipahba̱ꞌ ruꞌ chi naribanam chi kichꞌi̱l chi ojic kꞌahsanel reh i toꞌbal moloj wach awuꞌum hat-tak chi queh take kas kacha̱kꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn ar Jerusalen, chiri̱j chi rimolom chic cho wach i chiꞌnchel toꞌbal. Ru̱cꞌ rilmijic ri̱j i toꞌbal queh take kas kacha̱kꞌ cꞌahchiꞌ kaꞌnam, nka̱j chi reꞌ kAja̱w Dios enyeꞌeric rilokꞌil eh jeꞌ woꞌ nka̱j chi narehtꞌaljic chi reꞌ hoj til nka̱j quitobjic take kas kacha̱kꞌ. 7ggChiri̱j i Ti̱to wili cꞌahchiꞌ katakꞌa̱b je jenaj kich aj niminel reꞌ holohic laj kꞌoric bano̱j chiri̱j chi quixilac take moloj wach aj niminel wilque̱b xa haj yeꞌa̱b eh jeꞌ reꞌ bano̱j ruꞌum reh ricamaj ribanam chi rikꞌormojic i holohic laj cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. SfJeꞌ reꞌ ajic ru̱cꞌ i ricapew-bal i Ti̱to chawi̱j tak naxkapahkaj reh chi narojic nak awu̱cꞌ tak ar Cori̱nto, xicꞌuꞌlej woꞌ na̱ keh chi jeꞌ reꞌ naribanam. Jeꞌ reꞌ xiban maj wilic nak chic cho pa ra̱mna chi narojic ca̱t tak rikꞌoꞌrem cho, xo̱j woꞌ ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj tak. 'eGReꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej johtok i kAja̱w Dios ruꞌum chi reꞌreꞌ xicoj pa ra̱mna i kich aj niminel Ti̱to chi ncapewenic chawi̱j tak eh chi tiꞌ woꞌ naca̱t tak ricꞌram jeꞌ ricab nok tiꞌ woꞌ tikicꞌraj tak i hoj eh chi til kojcapewenic woꞌ chawi̱j tak. dJeꞌ aj reꞌ ruꞌ nikꞌor chi naribanaric reh chi jenaj wach wihꞌic enbanaric jeꞌ ricab woꞌ rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Naxkajic cho i wiꞌc pan taxa̱j, hab paꞌ wach i cꞌacharel qꞌuih riwaꞌ ximol maꞌ yohbal ta woꞌ chic xtikinic chiwach.Jeꞌ woꞌ reꞌ xa nechꞌ ti riwaꞌ ximol, xa manlic woꞌ ti xtikinic chiwach, nqui rikꞌor. Reꞌ xipahbabjic chi nacojic
kꞌahsanel reh toꞌbal moloj wach cyJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ nwa̱j chiri̱j i kꞌoric niban je aweh tak reꞌ chi chiꞌnchel etiwihꞌic tak pan jenaj wach wihꞌic ru̱cꞌ paꞌ bih wilic aweh tak. Yuꞌna reꞌ hat-tak til wilic chi manlic i paꞌ bih aweh tak eh eriban chi enatoꞌbej tak take kich aj niminel reꞌ wilque̱b pan nibaꞌil. Pan jenoꞌ ok kꞌi̱j nok reꞌ ok chic hat-tak wilca̱t tak pan ricꞌaxquil nibaꞌil eh reꞌ take kich aj niminel wilic chic paꞌ bih queh, ewoꞌ tiquitoꞌbej tak cho hat-tak. ab; Ru̱cꞌ ribanjic i toꞌbonic i̱b maꞌ nwa̱j ta nikꞌorom chi wilic take toco̱m chic kich aj niminel equibihomric ru̱cꞌ atoꞌbal tak eh reꞌ hat-tak eticahnic tak pan cꞌaxquilal laj cꞌacharic, cꞌahchiꞌ laꞌ nikꞌorom i wili reꞌ nwa̱j chiri̱j chi enwihꞌic jenaj suk laj cꞌacharic pan junwachil chi aj niminel. -aS Jeꞌ reꞌ nipahkaj aweh tak chi na̱banam tak maj til pan coric hab paꞌ wach nasjic cho pa ra̱mna riyeꞌeric jenoꞌ toꞌbonic, reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nponic chiwach i Dios nok cꞌahchiꞌ riyew jenaj toꞌbonic reꞌ kꞌorel haj paꞌ woꞌ ti wilic ricuy ransil riyeꞌeric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok reꞌ Dios maꞌ ripahkaj ta keh chi nakayeb i haj wilic maꞌxta woꞌ ti ku̱cꞌ. h`I Ruꞌum aj reꞌ chacohlaj tak wach riyeꞌeric i toꞌbal xapꞌut tak rimoloric wach chi queh take kas kacha̱kꞌ aj niminel reh Jesus ar pa riyukꞌul i Jure̱ya reh chi jeꞌ ricab reꞌ xasjic cho pan acꞌux tak eh xawa̱j tak ribanaric enacohlaj woꞌ tak wach chi suk acꞌux tak, reꞌ kꞌorel haj paꞌ nponic awansil tak chi toꞌbonic. (_I Chiri̱j ribanjic i toꞌbonic queh take kich aj niminel reh Jesus xa jenaj noꞌjbal cꞌahchiꞌ niyeb je aweh tak ruꞌum nok til jeꞌ reꞌ ricꞌul chi nanibanam je awu̱cꞌ tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ hat-tak xatpꞌutbic tak cho reh chi pe̱t riyeꞌeric i toꞌbal queh take kich aj niminel reh Jesus chiwach i ha̱b xelic lok, ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xchalic pan acꞌux tak ribanaric. X^) Cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xiyew cho chana̱ tak i rinimal wach ratoꞌbil chi atobjic tak. Ruꞌum reh ricꞌaxbal chana̱ tak to̱b ta yohbal woꞌ cho wach rilokꞌil ar pan taxa̱j, xchalic china̱ acꞌal wili jeꞌ ricab jenoꞌ cꞌacharel maꞌxta ti ribihomal eh maꞌ nim ta woꞌ ti wach. Jeꞌ reꞌ xiban i Jesus reh chi reꞌ hoj reꞌ kojniminic reh, ekoj-ehtric ru̱cꞌ rinimal wach ribihomal. 5]cReꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili maꞌ reꞌ ta jenaj takꞌanic chana̱ tak xa nwa̱j laꞌ niyeb chawach tak chi wilic take toco̱m chic aj niminel xa nquitowej chic ribanaric i toꞌbonic i̱b eh reꞌ woꞌ nak reꞌ nwa̱j wilom chi na̱banam hat-tak chi quitobjic take awich aj niminel tak. 5\cReꞌ aj chic awu̱cꞌ hat-tak ncꞌutunic lok chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tichol tak ricamanjic wach chiꞌnchel cꞌaxbal riyew cho i Dios. Kakꞌor jeꞌ ricab til tichol tak richoporic acꞌux tak chiri̱j i Jesus, jeꞌ ricab til tichol tak rikꞌormojic lok ribiral i Jesus jeꞌ woꞌ reꞌ til tichol tak ricojoric anoꞌjbal tak xarak tak chipam i niminic eh jeꞌ woꞌ chi til nacowej awi̱b tak chi ribanaric haj wilic ra̱j i Dios. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ hat-tak tichol laꞌ woꞌ tak ricꞌuhtjic i cꞌaxoj i̱b jeꞌ ricab xatijej tak ku̱cꞌ. Chiꞌnchel naꞌn tak ribanaric reꞌreꞌ ncꞌutunic lok chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tichol tak ribanaric chiꞌnchel. Yuꞌna aj ruꞌ nka̱j chi kꞌe̱ꞌ woꞌ ticholok tak riyeꞌeric i toꞌbal queh take kich aj niminel. N[Ruꞌum aj woꞌ chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn take kich aj niminel reꞌreꞌ, reꞌ hoj xkacapaj chi kꞌe̱ꞌ tare̱t chi reꞌ take toco̱m chic aj niminel jeꞌ ricab hat-tak, ewoꞌ ncaꞌn queh i toꞌbonic xcaꞌn reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ xkapahkaj reh i kich aj niminel Ti̱to chi naricohlam wach rimoloric i ato̱b laj toꞌbonic chaxilac tak reꞌ xipꞌut woꞌ nak rimoloric cho wach chi toꞌbal queh take kas kacha̱kꞌ aj niminel. Z#Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ toꞌbonic xcaꞌn chi xa ta nak reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kuyꞌem soꞌ chi jeꞌ reꞌ nacaꞌnam maj reꞌ take reꞌ til pe̱t xquikꞌahsaj quicapew-bal pan kꞌab i Ajabe̱s Jesus eh chiri̱j chic ruꞌ xquiyew woꞌ quicꞌux chi rimoloric wach katoꞌbal i hoj reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach xa̱j ricojom i Dios pan ca̱mna. 6YeMaꞌ xa ta reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ take reꞌ til woꞌ cow xquipahkaj keh i atoꞌbil chi nakayeb kꞌab queh chi nacoquic jenaj chi quitobjic take aj niminel reh Jesus. NXReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ til niyew nichi̱ꞌ chi reꞌ toꞌbonic xcaꞌn reꞌreꞌ til woꞌ xa pan quicꞌux xasjic cho eh wehtꞌal woꞌ chi jeꞌ reꞌ maj maꞌ xa ta reꞌ haj wilic xcaꞌn canar riyeꞌeric xquiyew jeꞌ laꞌ woꞌ til xquicꞌsaj na̱ i haj nak ti wilic enquicuy ransil riyeꞌeric chi toꞌbal. nWUJeꞌ reꞌ nikꞌor maj chipam i rinimal wach tiꞌcꞌaxic xquicꞌul lok pan quicꞌacharic, xa cꞌacharic woꞌ ncaꞌn ru̱cꞌ rinimal wach sukquil cꞌuxlis eh jeꞌ woꞌ chi cꞌacharic ncaꞌn pa rinimal nibaꞌil. Ruꞌum reh i rinimal wach sukquil cꞌuxlis chꞌi̱l i rinimal wach quinibaꞌil wilque̱b wi̱ꞌ, reꞌ take reꞌ chi xa yeꞌlic chic quikꞌab chi toꞌbonic, xcaꞌn rinimal wach toꞌbonic queh take toco̱m chic kich aj niminel cꞌaxic ti ncaꞌn. mV UReꞌ chic yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j rinimal wach ricꞌaxbal i Dios xicoj pan ca̱mna take juꞌjun tuhm chi moloj wach aj niminel wilque̱b chipam riyukꞌul i Masero̱nya. 8UiJeꞌ aj reꞌ ruꞌ ru̱cꞌ i noꞌjbal xacꞌuhtaj tak chiwach i kacha̱kꞌ aj niminel Ti̱to, reꞌ hin yuꞌna kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux ruꞌum chi reꞌ hin til enichꞌica̱ꞌ nicꞌux chawi̱j tak chi etiniminic tak kꞌoric chi ribanaric chiꞌnchel haj wilic i coric chiwach i Dios.RTYuꞌna reꞌ Ti̱to nancꞌulic pa ricꞌux riwihꞌic cho chaxilac tak, til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ tiricꞌraj tak chiwach chi nok jaꞌ nponic ta nak cho chaxilac tak maj reꞌ hat-tak xatbirinic tak kꞌoric chiwach eh xacꞌul tak pan sukquilal chi cꞌahchiꞌ acꞌuhtam tak lok rilokꞌil i tijinic xiban aweh tak. SNok reꞌ Ti̱to jaꞌ no̱j ta nak awu̱cꞌ tak, chi chꞌiclic nicꞌux chawi̱j tak reꞌ hin xnikꞌor reh chi holohic anoꞌjbal tak. Ru̱cꞌ i kꞌoric xniban chawi̱j tak maꞌ xawesaj ta tak niqꞌuixbilal maj reꞌ chiꞌnchel paꞌ bih xnikꞌor til coric wi̱n eh jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌutunic ru̱cꞌ i nikꞌorbal chawi̱j tak ru̱cꞌ i Ti̱to, xelic woꞌ chi coric wach. gRG Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj ayuꞌ kꞌe̱ꞌ nkarak ricowil kacꞌux ru̱cꞌ take nkabiraj. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ ncowjic wi̱ꞌ kacꞌux, til laꞌ woꞌ chic kꞌe̱ꞌ xkarak risukquil kacꞌux ru̱cꞌ i sukquil cꞌuxlis xkilow ru̱cꞌ i Ti̱to ruꞌum chi reꞌ hat-tak jeꞌ na nchel xajotꞌsaj tak wach i ra̱mna ru̱cꞌ xaꞌn tak. Q% Til pa ricorquil reꞌ hin naxnitzꞌihmbaj je i hu̱j xnitakꞌa̱ꞌ je aweh tak, maꞌ xnitzꞌihmbaj ta je xa ruꞌum ta nak reh i cꞌacharel cꞌahchiꞌ ribanic i cꞌaxquilal on ruꞌum ta nak reh i cꞌacharel xcꞌulbic reh i tiꞌcꞌaxic, xniban laꞌ chi jeꞌ reꞌ reh chi reꞌ hat-tak enacoj tak rehtal chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kacapewenic je chawi̱j tak chiwach i Dios. jPM Yuꞌna aj ruꞌ chacoj tak rehtal i holonquilal xiban i Dios ru̱cꞌ i ritiꞌquil acꞌux tak xwihꞌic juncꞌam. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak xatikꞌa̱ꞌ tak ti wach i cꞌaxquilal xarak tak, maꞌ xa xacana̱ꞌ ta tak awi̱b xasicꞌ laꞌ tak ri̱j chi maꞌxta awoquic tak jenaj ru̱cꞌ i cꞌahbilal xwihꞌic chaxilac tak. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, maꞌ xponic ta laꞌ woꞌ chawach tak chi wilic i cꞌahchiꞌ rimahcanic chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak xatyoꞌjic woꞌ tak ruꞌum chi xarak tak chiri̱j chaj bih ricꞌam cho i cꞌahbilal cꞌahchiꞌ ribanaric reꞌreꞌ. Xiban woꞌ xa ji̱kꞌ chic acꞌux tak chi awu̱cꞌ ta nak chic wilco̱j ponok jeꞌ woꞌ xiban xa ji̱kꞌ chic acꞌux tak chi narichꞌukjic wach i cꞌaxquilal reꞌreꞌ eh chi xayew woꞌ tak ricꞌaxquil i hab wach cꞌahchiꞌ rimahcanic chaxilac tak. Ru̱cꞌ aj noꞌjbal xaꞌn tak reꞌreꞌ, maꞌxta jenoꞌ kꞌoric eniban chawi̱j tak chi maꞌ coric ta xatbanic tak maj xacꞌuhtaj tak lok chi xaꞌn tak ritikꞌinjic i cꞌaxquilal reꞌreꞌ chi coric. O9 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ tiꞌquil cꞌuxlis reꞌ nchalic jeꞌ ricab nponic chiwach i Dios, reꞌreꞌ ncamanic chi reꞌ ricapew-bal jenoꞌ cꞌacharel enjahlic wach eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ erirak ricoꞌlbal chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic nak china̱. Nok jeꞌ reꞌ ncꞌuluric maꞌxta jenoꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ hoj enkatiꞌsaj kacꞌux xa ruꞌum reꞌreꞌ. Haj cok wilic til tiꞌ chi queh nanquicꞌul i tiꞌquil cꞌuxlis, reꞌ take tinamit jaꞌ nquinaꞌbej ta wach i Dios maj reꞌ ritiꞌquil quicꞌux maꞌ eta ncamanic queh chi rijalaric wach quinoꞌjbal eh ruꞌum reꞌreꞌ maꞌ eta woꞌ nquirak i junelic cꞌacharic. N  Ru̱cꞌ ritzꞌihmjic je i hu̱j reꞌreꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux yuꞌna maꞌ ruꞌum ta chi xiyew ritiꞌquil acꞌux tak, ruꞌum laꞌ chi ru̱cꞌ ritiꞌquil acꞌux tak xoquic cho reꞌreꞌ xcamanic aweh tak chi xajal tak wach anoꞌjbal chiwach i Dios. Til pa ricorquil reꞌ hat-tak xtiꞌbic acꞌux tak jeꞌ ricab nponic chiwach i Dios eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi maꞌ reꞌ ta jenoꞌ cꞌahbilal xniban naxnitzꞌihmbaj je aweh tak i hu̱j reꞌreꞌ. MwTo̱b ta reꞌ hat-tak xatcahnic tak chꞌiꞌc ru̱cꞌ take kꞌoric xnitzꞌihmbaj je aweh tak chipam jenaj i hu̱j, reꞌ hin maꞌ ntiꞌbic ta chic nicꞌux chiri̱j reꞌreꞌ, to̱b ta nchel pan pe̱t xtiꞌbic nak cho nicꞌux ruꞌum xnicoj rehtal chi reꞌ hat-tak xatcahnic tak chi chꞌiꞌc xa reꞌ laꞌ maꞌ naht ta woꞌ xaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ. AL{Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ xa reꞌ ta ricꞌulic lok ayuꞌ ku̱cꞌ i Ti̱to xcowjic wi̱ꞌ kacꞌux, kꞌe̱ꞌ laꞌ woꞌ xcowjic kacꞌux ruꞌum reh ricowil ricꞌux xayew tak cho i Ti̱to naxwihꞌic ponok awu̱cꞌ tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xcꞌulic rikꞌor chi reꞌ hat-tak til kꞌe̱ꞌ nak nawa̱j awilom tak niwach. Jeꞌ woꞌ chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ xtiꞌbic acꞌux tak chiri̱j reꞌ chaj bih cꞌulu̱j cho chaxilac tak eh yuꞌna nawa̱j tak chi nakawihꞌic chi xa jenaj wach kacꞌux chi ribanaric haj wilic ra̱j i kAja̱w Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xnimbic wach risukquil nicꞌux ru̱cꞌ chiꞌnchel xnibiraj reꞌreꞌ. K7xa reꞌ laꞌ Dios reꞌ aj yeꞌol ricowil quicꞌux take kajanak quicꞌux, xiyew ricowil kacꞌux naxitakꞌa̱ꞌ cho i Ti̱to ayuꞌ ku̱cꞌ. GJJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ tiꞌcꞌaxic xa hoj woꞌ ritahkem maj naxojwihꞌic cho ar pa riyukꞌul i Masero̱nya maꞌ xkarak ta nechꞌ ok hiꞌlbal keh yohbal laꞌ wach take kacꞌaxquilal xwihꞌic chi kana̱ ruꞌum chi xa haj reh yukꞌul reꞌreꞌ xkacꞌul quikꞌorbal take xquikꞌihtaj qui̱b chiwach kakꞌorbal eh pan ka̱mna xoquic woꞌ cho kayoꞌjic ruꞌum chi maꞌ kehtꞌalim ta nak nicꞌ wach wilca̱t hat-tak, RIJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak maꞌxta bih noꞌjbal xnimukꞌa̱ꞌ na̱ chawach tak naquinkꞌoric awu̱cꞌ tak eh jeꞌ woꞌ reꞌ hin niyew alokꞌil tak naquinkꞌoric cu̱cꞌ take toco̱m. Reꞌ aj reꞌ nyeꞌbic ricowil nicꞌux eh to̱b ta nak wilic tiꞌcꞌaxic chi nina̱ on ntzꞌiric, chipam chiꞌnchel reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic niqꞌuic na̱ i sukquil cꞌuxlis nkicꞌraj chawi̱j tak. ~HuReꞌ hin maꞌ cꞌahchiꞌ ta nikꞌorom i wili ruꞌum chi nwa̱j ta nak chi na̱wihklem tak take kꞌoric nbanjic. Maꞌxta! Maꞌ jeꞌ ta reꞌ maj reꞌ hin nikꞌorom chic cho aweh tak chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak eh chi reꞌ nichakꞌlamil chawi̱j tak maꞌ jaruj ta nariqꞌuic wach to̱b ta kojquimok je on to̱b ta cu cꞌachalco̱j woꞌ. G{Wilic take cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi reꞌ hoj tikacoj tak pan cꞌaye̱w, chi nkayoj ricapew-bal jenoꞌ aj niminel on chi hoj aj sacanel atzꞌa̱k tak, xa reꞌ laꞌ hin nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi maꞌ hab ta jenoꞌ wach kaꞌnam reh chi jeꞌ reꞌ. Ruꞌum aj reꞌ til nipahkaj aweh tak chi tiꞌ ok koj-awicꞌraj tak ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak. VF 'Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, ruꞌum aj chi reꞌ Dios rikꞌorom cho chi reꞌ take kꞌoric kꞌoro̱j cho ruꞌum ku̱cꞌ woꞌ hoj narimanlajic wach, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi kacana̱ꞌ tak ribanaric chiꞌnchel i cꞌahbilal reꞌ nchꞌuwaꞌrsanic wach i katiꞌjolal kabakil chꞌi̱l i kacapew-bal. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi kacowej tak ki̱b chi risakmajic wach kacꞌacharic chi cꞌahchiꞌ kayohbalem wach i Dios. Reꞌ toꞌbonic xquicꞌul take aj Cori̱nto ru̱cꞌ jenaj hu̱j xitzꞌihmbaj je maꞌ Lu̱ꞌ 1E[Ar woꞌ chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ, reꞌ kAja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal wach rajawric jeꞌ wili rikꞌorom cho:“Reꞌ hin nanibanam chi hin awAja̱w tak
eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak na̱cahnic tak chi hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n, nqui rikꞌorom.ID Ruꞌum aj woꞌ reꞌ, reꞌ Dios jeꞌ woꞌ wili rikꞌorom cho pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal:“Hat-tak nitinami̱t, telen tak chi quixilac take cꞌacharel reꞌ aj lokꞌonel tiyo̱x take,
ma̱ban jenaj wach anoꞌjbal tak quichꞌi̱l.Jeꞌ woꞌ ma̱ban chic aweh tak i cꞌahbilal laj noꞌjbal
eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin etinicꞌul tak wu̱cꞌ chi nitinami̱t, nqui rikꞌorom. gCGJeꞌ woꞌ chic, chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios maꞌ eta riban chi ewoꞌ quiꞌo̱j cojorok ar take tiyo̱x eh ar enlokꞌonjic quiwach. Jeꞌ woꞌ i Dios maꞌ riyew ta kꞌab chi reꞌ hoj aj niminel enkatuna̱ꞌ wach i kanoꞌjbal chꞌi̱l take aj lokꞌonel wach tiyo̱x maj pa ricorquilal reꞌ hoj wilco̱j chi jeꞌ ricab i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ cꞌachlic chi junelic sakom, jeꞌ ricab rikꞌorom cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal. Ar jeꞌ wili rikꞌor i Dios:“Reꞌ hin Dios naniwihꞌic chi quixilac take quiniminic wi̱n eh nawilom take reh chi naquiwihꞌic chi suk. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take reꞌ xa reꞌ woꞌ i hin naqui̱nquicojom chi hin quiDios eh reꞌ take reꞌ nacaꞌnam woꞌ chi nitinami̱t take, nqui rikꞌor. GBJeꞌ woꞌ reꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ maꞌ rijunehtej ta nechꞌ ok ri̱b chꞌi̱l i aj Yahm reꞌ ribihnej woꞌ chi Welyal eh jeꞌ woꞌ reꞌ i aj niminel reh Jesus maꞌ jenaj ta wach rico̱ch naricꞌulum chꞌi̱l take cꞌacharel reꞌ maꞌ nca̱j ta quinimem i Jesus. 0AYWas tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, jeꞌ ricab nok maꞌ eta riban chi enatuna̱ꞌ wach jenaj bo̱yex chꞌi̱l jenoꞌ cawa̱y chi camanic ruꞌum chi maꞌ jenaj ta wach quinoꞌjbal jeꞌ woꞌ reꞌ til nikꞌor aweh tak i hin chi reꞌ hat-tak ma̱kꞌinej tak awi̱b ru̱cꞌ quinoꞌjbal take maꞌ quiniminic ta reh Jesus. Ma̱ban tak chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok jenoꞌ cꞌacharel reꞌ coric wach nbanic chiwach i Dios maꞌ jaruj ta eriban chi erijunehtej ri̱b rinoꞌjbal chꞌi̱l jenoꞌ cꞌacharel maꞌ riban ta i coric chiwach i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i sakom, maꞌ jaruj ta woꞌ erituna̱ꞌ ri̱b chꞌi̱l i kꞌekom. e@C Jeꞌ ricab riban jenoꞌ ajabe̱s ru̱cꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n chi pan atoꞌbil rikꞌoꞌrej take, reꞌ hin pan atoꞌbil nipahkaj je aweh tak chi tiꞌ ok quinawicꞌraj tak ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak jeꞌ ricab nok tiꞌ woꞌ tiwicꞌraj tak i hin. Reꞌ aj niminel maꞌxta bih reh
ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel E? Til pan coric, reꞌ hoj maꞌxta bih nkꞌetbic keh chi til kꞌe̱ꞌ tiꞌ tikicꞌraj tak reꞌ ruꞌ hat-tak maꞌ til ta tiꞌ koj-awicꞌraj tak ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak. > Yuꞌna was nicha̱kꞌ reꞌ ticꞌacharic tak ar Cori̱nto til pa ricorquil reꞌ hoj maꞌxta bih noꞌjbal xkamukꞌa̱ꞌ ta nak na̱ chawach hat-tak, chiꞌnchel laꞌ xkasakomej wach aweh tak ruꞌum chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ tiꞌ tikicꞌraj tak. G= Xa chiꞌnchel woꞌ wach nkacꞌul chipam i kacamaj reꞌ quicojbic cho wi̱ꞌ ritzꞌirquilal kacꞌux xa reꞌ laꞌ reꞌ sukquil cꞌuxlis xa wilic woꞌ ku̱cꞌ. Coric ruꞌ, xa hoj ti niba̱ꞌ xa reꞌ laꞌ i hoj qꞌuihal take cꞌacharel cꞌahchiꞌ kabihomsam take ru̱cꞌ i cꞌuhtunic nkaꞌn eh to̱b ta chi quiwach take kich cꞌacharel china̱ acꞌal wili maꞌxta bih wilic keh, reꞌ hoj kehchaj chic chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal i cuseꞌsbal riyew cho i Dios. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ripahkaj queh aj
Cori̱nto chi tiꞌ icꞌrinjok cuꞌum ?<w Jeꞌ woꞌ wilic take kojquicoj chi jeꞌ maꞌxta soꞌ kajawric chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios xa reꞌ laꞌ reꞌ hoj ehtꞌalamaj kana̱ ruꞌum i Dios chi hoj raj kꞌoro̱l. Jeꞌ woꞌ xa pan quimic woꞌ wilco̱j xa reꞌ laꞌ chawilow tak, xa cu cꞌachalco̱j woꞌ. Wilic woꞌ pech reꞌ Dios riyew cho kꞌab chi nchalic i tiꞌcꞌaxic chi kana̱ xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ riyew ta woꞌ kꞌab chi kojquicansaj. ;9Jeꞌ woꞌ chic, wilic pech wilic take tinamit nponic chi quiwach i noꞌjbal nkaꞌn eh wilic woꞌ take maꞌxta. Wilic woꞌ take tinamit holohic i kꞌoric ncaꞌn chiki̱j eh wilic woꞌ take xa hoj quicꞌuꞌtjbal. Jeꞌ woꞌ chacoj tak rehtal, wilic woꞌ take quikꞌoric chi xa hoj aj jotꞌo̱l ru̱cꞌ take cꞌuhtunic nkaꞌn chi queh xa reꞌ laꞌ i hoj ricorquilal woꞌ nkakꞌor. :yJeꞌ woꞌ ncꞌutunic lok chi hoj raj camanom i Dios nankakꞌor i coric wach cꞌuhbal ru̱cꞌ kajawric yeꞌo̱j woꞌ ruꞌum. Jeꞌ woꞌ, ncꞌutunic woꞌ lok chi jeꞌ reꞌ nankaꞌn ricojoric i xiyew keh i Dios chi coꞌlbal ki̱b chiwach take paꞌ bih quichalic chi kana̱ jeꞌ ricab nok jenoꞌ sol ricoj i rikꞌas nah re̱ chꞌihchꞌ nyeꞌeric pan risecꞌa̱j kꞌab eh ricoj woꞌ i coten laj chꞌihchꞌ nyeꞌeric pa ritzꞌe̱t kꞌab chi coꞌlbal ri̱b chiwach i yohbalil. 09YJeꞌ woꞌ ewoꞌ ncꞌuhtunic lok chi raj camanom i Dios ru̱cꞌ take noꞌjbal wili nankaꞌn kacamaj: Reꞌ risakil wach noꞌjbal kojcꞌacharic wi̱ꞌ, reꞌ noꞌjbal xiyew keh i Dios chi rirakmajic chiri̱j i coric, reꞌ kꞌuni̱l chi ricuyuric chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal take tiꞌcꞌaxic nbanaric keh, reꞌ ricꞌuhtjic i chakꞌlamil eh jeꞌ woꞌ i coric laj cꞌaxoj i̱b cu̱cꞌ take kich cꞌacharel. Chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ hoj nkaꞌn ribanaric xa ru̱cꞌ i toꞌbonic riban keh i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. 8reꞌ katzꞌuhumjic, reꞌ kacojoric pan che̱ꞌ, on jeꞌ ricab woꞌ nok reꞌ take kaj ixowonel xquimol qui̱b chi kana̱ reh chi nacoj nak quicansam. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ hoj xa nkacuy woꞌ ransil i cow laj camanic xkaꞌn reh chi nariwihꞌic paꞌ bih keh chipam ricamaj i Dios, xkacuy woꞌ kawiric, xkacuy woꞌ kawaꞌ kaha̱ꞌ nok til ajwal wach ricamaj i Dios. ,7QJeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i camanic cꞌahchiꞌco̱j reh chi jeꞌ reꞌ encꞌutunic lok chi kawach chi til coric chi hoj raj camanom i Ajabe̱s Dios eh til woꞌ cꞌahchiꞌ kacuyum ransil chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal nkacꞌul jeꞌ ricab take wili: Reꞌ take tiꞌcꞌaxic, reꞌ take cꞌaxquilal chi maꞌxta chic bih wilic keh, reꞌ cꞌaxquilal chi maꞌ nkarak ta nak chic kelbal pan jenoꞌ cꞌaxic, w6gNok nkaꞌn i kacamaj wilic chi hoj aj kꞌorol reh ribiral i Jesus xa kꞌunkꞌu̱n ricꞌamaric nkaꞌn ruꞌum nok nka̱j chi maꞌ eta no̱j chi cꞌuꞌtjbal xa ruꞌum jenoꞌ maꞌ holohic ta laj bano̱j enkaꞌn ribanaric. 53maj chacoj tak rehtal rikꞌorom cho i kAja̱w Dios chipam i Lokꞌ laj Hu̱j naxikꞌor cho chi jeꞌ wili:“Naxirak cho rikꞌijil tikꞌimaj wach wuꞌum chi nanicꞌuhtam cho nicꞌaxbal, reꞌ hin Dios xatnibiraj woꞌ tak cho ru̱cꞌ apahkanic tak.Naxirak woꞌ cho rikꞌijil chi wi̱n chi naca̱t tak nicoꞌlem tak, reꞌ hin xatnitoꞌbej woꞌ tak chi rirakmajic coꞌlbal aweh tak, nqui xikꞌor cho. Ru̱cꞌ i kꞌoric ribanam cho i Dios reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi yuꞌna i rikꞌijil chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam cho ricꞌaxbal chana̱ tak eh jeꞌ woꞌ yuꞌna woꞌ rikꞌijil chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ricoꞌlem take cꞌacharel. Reꞌ take noꞌjbal quicꞌuhtunic wi̱ꞌ chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ raj camanom i Ajabe̱s Dios ;4 qJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum reh i quimic xicꞌul i kAja̱w Jesus chi tojbal reh kamahc reꞌ hoj, chi hoj jenaj ru̱cꞌ i Dios chi ribanaric ricamaj chaxilac tak, til cow nkapahkaj aweh tak chi reꞌ ratoꞌbil i Dios xiyew cho chana̱ tak ma̱yew tak chi xa eno̱j chi xa cꞌoꞌnal awuꞌum tak x3iChaj waꞌric nok reꞌ kAja̱w Dios cꞌahchiꞌ ripahkam chi reꞌ take cꞌacharel naquiwihꞌic pan sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ? Ripahkaj chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios xiban chi reꞌ Jesus xiban juneht ru̱cꞌ kamahc to̱b ta woꞌ maꞌxta nak nechꞌ ok rimahc. Jeꞌ reꞌ xiban i Dios ru̱cꞌ i Jesus chi ritojoric wach i kamahc reh nok chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ chꞌi̱l i Jesus, reꞌ hoj yuꞌna kꞌoro̱j chic kabiral ruꞌum i Dios chi coric chic wach kacꞌux.C2Ruꞌum aj reꞌ chi hoj ritakꞌanic cho i Dios, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kakꞌoric awu̱cꞌ tak chi ru̱cꞌ kajawric xiyew i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh nakojkꞌoric awu̱cꞌ tak xa jeꞌ na nchel reꞌ woꞌ i Dios cꞌahchiꞌ rikꞌoric awu̱cꞌ tak. Jeꞌ reꞌ nok ru̱cꞌ kajawric xiyew i Jesus, xa nchꞌuk chic kacꞌux, cow nkapahkaj aweh tak chi tiwihꞌok tak ru̱cꞌ i Dios pan jenaj suk laj cꞌuxlis. i1KReꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Dios ru̱cꞌ ricꞌacharic i Jesus china̱ acꞌal wili xiteh ribehil chi reꞌ take cꞌacharel naquicahnic woꞌ chic pan sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ nok maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic ricojom pa riman chiꞌnchel quimahc caꞌnam cho take cꞌacharel eh reꞌ chic i hoj xojripahba̱ꞌ chi nakakꞌorom i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j riteheric ribehil i quiwihꞌic take cꞌacharel pan jenaj sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ i Dios. 0}Nicꞌ wach nancꞌuluric i wili? Ncꞌuluric ruꞌum reh ricamaj xiban i Dios naxojricoj woꞌ chic ru̱cꞌ chi nakacahnic pan jenaj woꞌ chic suk laj cꞌuxlis xa ruꞌum reh chi xquimic chiki̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chi aj jeꞌ reꞌ, reꞌ woꞌ Dios xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiki̱j i hoj aj kꞌorol riCꞌuhbal chi nakakꞌorom queh toco̱m chic cꞌacharel chi naquicꞌuꞌlem na̱ i quiyukꞌunjic riban i Dios chi naquicahnic woꞌ pan sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ. Y/+Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa hab wach riban chi xa jenaj chic riwi̱ꞌ chꞌi̱l i Jesus nmikric chi jenaj acꞌ cꞌacharel chic jeꞌ ricab nok ru̱cꞌ ricꞌulic wach kꞌi̱j sakom jenoꞌ haꞌlacꞌun npꞌuhtic johtok ricꞌacharic chi jenaj chic acꞌ cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ njahlic chic wach rinoꞌjbal riban cho najtir eh til chacoj tak rehtal chi reꞌ chic i noꞌjbal nchalic ru̱cꞌ Jesus nwihꞌic pa ra̱mna. ).KRuꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj yuꞌna maꞌ nkakꞌor ta chic chi jenoꞌ cꞌacharel coric wach on maꞌ coric wach xa ru̱cꞌ i kanoꞌjbal reh ayuꞌ wach acꞌal. Til pa ricorquil xkakꞌor woꞌ nak cho chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ coric ta wach xa ru̱cꞌ i kanoꞌjbal reh ayuꞌ wach acꞌal, xa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ cꞌahchiꞌ kakꞌorom chiri̱j. p-YNok reꞌ kAja̱w Jesus xquimic pan kajelow-bal chiꞌnchel i hoj, xquimic reh nok chi kunchelal cꞌachalco̱j china̱ acꞌal wili maꞌ eta chic nkaꞌn pan kacꞌacharic i haj wilic nka̱j kaꞌnam xa chi kibil ki̱b, reꞌ laꞌ chic nakaꞌnam haj wilic ra̱j i Jesus reꞌ xquimic wach curu̱s eh xucsjic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak. P,Chaj waꞌric nok reꞌ hoj cow nkayew kacꞌux chiri̱j i Dios eh jeꞌ woꞌ chi atobjic hat-tak? Nkayew kacꞌux ruꞌum reh richakꞌlamil ricoj pan ka̱mna i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nkaꞌn maj kehtꞌalim i wili: Chi reꞌ Jesus xiyew ri̱b chi quimic pan kajelow-bal chiꞌnchel i hoj cꞌacharel eh ru̱cꞌ i quimic xicꞌul reꞌreꞌ eriban chi enkakꞌor chi kunchelal i hoj cꞌacharel xojquimic richꞌi̱l. )+K Chacoj tak rehtalil i kꞌoric ncaꞌn keh take toco̱m chic cꞌacharel nquikꞌor keh chi reꞌ hoj, hoj saban ru̱cꞌ take chaj bih nkaꞌn ribanaric, xa reꞌ laꞌ maꞌxta bih nka̱j reh chi jeꞌ reꞌ nquikꞌor maj kehtꞌalim chi reh i Dios cꞌahchiꞌ kaꞌnam eh wilaꞌ wilic cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi naꞌlic keh cꞌahchiꞌco̱j ra̱j rikꞌorom chi toꞌbal woꞌ tak aweh cꞌahchiꞌco̱j. h*I Chaj waꞌric nok cꞌahchiꞌ kakꞌorom aweh tak i wili? Nacapaj na tak chi cꞌahchiꞌ kakꞌorom i wili xa reh qꞌuihsbal ki̱b chi coric wach kanoꞌjbal? Maꞌxta! Jeꞌ laꞌ reꞌ kꞌoric nkaꞌn je aweh tak reh chi wilic ok riwi̱ꞌ chi reꞌ hat-tak ensukbic acꞌux tak chiki̱j eh chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak canar quicꞌuꞌljic take kꞌe̱ꞌ suk queh ricojoric rehtal i xa reꞌ rilbal lok i cꞌacharel eh maꞌ reꞌ ta i noꞌjbal wilic cho pan ra̱mna. ) Ruꞌum aj reh chi xkehtꞌalij chi reꞌ kAja̱w Jesus narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kachopom kacꞌux chi richꞌukjic i ca̱mna take cꞌacharel chi naquiniminic eh reꞌ Dios rehtꞌalim chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kaꞌnam ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis eh nwuyꞌej woꞌ chi reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak chi jeꞌ reꞌ. Q( Til aj nikꞌor aweh tak, chiri̱j chic kaquimic curman chi kunchelal i hoj cꞌacharel nakawihꞌic chiwach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric nachiban i chꞌukuj wach kꞌoric chi kana̱ natzꞌuhkok cho pa ritzꞌukꞌa̱b reh kꞌatbal kꞌoric eh ar aj ruꞌ nakehtꞌalim haj wilic i kasi̱ nariyeb keh reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach i noꞌjbal xkaꞌn nok cu cꞌachalco̱j, wi reꞌ nchel i coric wach on maꞌ coric wach noꞌjbal xkaꞌn chiwach i Dios. Xa hab wach jenaj chic riwi̱ꞌ
richꞌi̱l i Jesus nmikric chi
jenaj acꞌ laj cꞌacharel y'k Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta reꞌ hoj cu wilco̱j chi cꞌacharic china̱ acꞌal wili on ru̱cꞌ chic i kAja̱w Jesus wilco̱j, reꞌ hoj nakacowem kacꞌux chi cꞌacharic chi ribanaric reꞌ haj wilic nyeꞌbic risukquil ricꞌux. V&%Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ til woꞌ chic chꞌiclic kacꞌux ru̱cꞌ i Dios eh reꞌ hoj xa nka̱j nak chic kacana̱b i katiꞌjolal wili reh chi ar nak chic ekoj-o̱j cꞌacharok ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus. c%?Ruꞌum aj woꞌ reꞌ, reꞌ hin nikꞌor chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kacꞌacharic ru̱cꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Jesus eh maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ i chaj bih nkilow wach ru̱cꞌ i nakꞌ kawach. f$EJeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios xiyew keh i Lokꞌ laj rUxlabal, reꞌ hoj til cow chꞌiclic kacꞌux ru̱cꞌ i Dios chi reꞌreꞌ narijalam wach i katiꞌjolal eh nok chi cu wilco̱j pe ayuꞌ wach acꞌal ru̱cꞌ i katiꞌjolal wili reꞌ hoj kehtꞌalim chi cu jaꞌ wilco̱j ta pe johtok ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus ar pan taxa̱j. 6#eTil ta woꞌ naricꞌuluric jeꞌ ricab cꞌahchiꞌ nikꞌorom chi reꞌ katiꞌjolal narijalaric wach? Na̱c, maj reꞌ i Dios reꞌ aj reꞌ xitikꞌa̱ꞌ chic cho wach chi reꞌ hoj narijahlic wach katiꞌjolal pan jenaj kꞌi̱j eh kehtꞌalim chi til jeꞌ reꞌ naricꞌuluric ruꞌum nok reꞌ Dios xiyew keh i Lokꞌ laj rUxlabal reꞌ ncamanic keh chi rehtalil chi nakacꞌulum take paꞌ bih kꞌoro̱j cho ruꞌum. T"!Jeꞌ aj reꞌ chi cu cꞌacharic pe nkaꞌn ru̱cꞌ i katiꞌjolal wili reꞌ jeꞌ na ricab jenoꞌ pahpaꞌx pa̱t nok wilic chi xa reh ti juncꞌam, xa eli̱c woꞌ wilic tiꞌquil kacꞌux ruꞌum nok maꞌ nka̱j ta nak chi ekojcahnic chi maꞌxta chic katiꞌjolal socbal reh i ka̱mna, nka̱j laꞌ nak chi wilic ta nak chic ku̱cꞌ i acꞌ tiꞌjolal reꞌ ncꞌacharic chi junelic eh chi jeꞌ reꞌ enjahlic wach i katiꞌjolal xa sahchel wach. M]}|{xvtqon7lljLhifec"a`^]\Z5X1V\USRQPOwNKJ\IGFEC@><:g86532/.z-d+))+(='P%$Q u \ S]n8U xa reꞌ laꞌ i Jesus jeꞌ wili nicꞌuꞌljic riban: “Ruꞌum chi wilic chana̱ i nicꞌaxbal, reꞌreꞌ manlic chaweh chi atobjic maj nok reꞌ cꞌacharel maꞌ ricuy ta chic ransil iqꞌuic chipam jenoꞌ cꞌaxquilal ar ncꞌutunic wach rinimal wach wajawric i hin, nqui xikꞌor. Ruꞌum aj reꞌ haj cok wilic til kꞌe̱ꞌ ninimsaj wi̱ꞌ wi̱b i hin, ar ru̱cꞌ take paꞌ bih nicꞌulum lok reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi reꞌ hin maꞌxta chic wansil eh jeꞌ reꞌ niban reh nok chi jeꞌ reꞌ enwihꞌic wu̱cꞌ i cowil ansil nchalic ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. 7y Reꞌ hin oxpech xnipahkaj reh kAja̱w Jesus chi naresam lok wi̱n i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ pa nitiꞌjolal nibakil 96k Reh aj woꞌ chi reꞌ hin maꞌ eta ninimsaj wi̱b ru̱cꞌ take nicꞌ paꞌ nimal wach cꞌuhtunic xiban wi̱n i Dios, reꞌreꞌ xiyew kꞌab chi jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i aj Yahm xicoj jenaj tiꞌcꞌaxic chi nina̱ reꞌ xa jeꞌ chic ricab jenaj qꞌui̱x lamlic pa nitiꞌjolal nibakil nanwicꞌraj. Reꞌ tiꞌ cꞌaxic cojo̱j wi̱n reꞌreꞌ camanic wi̱n reh chi maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic eniqꞌuihsaj wi̱b. }5s Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi ta nak nwa̱j chi eniyew nilokꞌil, maꞌ eta nak ncꞌuhtunic lok chi xa jeꞌ hin saban laj winak maj reꞌ take kꞌoric enikꞌor chiwi̱j, xa coric nak chic wach take. Xa reꞌ laꞌ hin maꞌ jeꞌ ta reꞌ niban ruꞌum nok maꞌ nwa̱j ta chi hab wach jenoꞌ ericapaj chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nwicꞌsaj na̱ rinimsjic niwach niban chiwach i noꞌjbal rilom wu̱cꞌ, on chi kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic nim niwach chiwach take paꞌ bih kꞌoric niban lok reꞌreꞌ, on chi ru̱cꞌ take nikꞌorbal nikꞌor lok maꞌ ncꞌutunic ta woꞌ chi xiqꞌuic woꞌ chic na̱ nilokꞌil. ;4o Chiri̱j i winak reꞌreꞌ, reꞌ hin eriban chi eninimsaj wi̱b reꞌ cok ruꞌ chi reꞌ hin eninimsaj wi̱b chi wibil wi̱b maꞌxta. Haj cok wilic eriban chi eninimsaj wi̱ꞌ wi̱b ru̱cꞌ take paꞌ bih nicꞌulum lok reꞌ quicꞌuhtunic wi̱ꞌ chi jaꞌ hin ta cow chi rinimjic i kAja̱w. 3  Reꞌ cok ruꞌ reꞌ wehtꞌalim chi til xcꞌamaric johtok cu chipam i yeꞌa̱b “Parayi̱so” ribihnal. Ar chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ xibiraj take cho kꞌoric reꞌ maꞌ eta woꞌ kojchol rikꞌormojic ru̱cꞌ take kꞌoric xa reh ayuꞌ wach acꞌal. Xa ta woꞌ nak yeꞌo̱j kꞌab ruꞌum i Dios chi narikꞌormojic lok cuꞌum take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal. *2M Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin wehtꞌalim chi xcꞌamaric johtok pan taxa̱j, wi reꞌ nchel chi manlic wach ritiꞌjolal ribakil on wi nchel xa reꞌ ricapew-bal xcꞌamaric johtok maꞌ wehtꞌalim ta, til xa reꞌ wach i Dios nehtꞌalanic reh nicꞌ wach naxcꞌuluric reꞌreꞌ. 1' Reꞌ aj wili nwa̱j nikꞌorom aweh tak chiwi̱j xa reꞌ laꞌ nanibanam chi xa jeꞌ na chiri̱j jenoꞌ toco̱m cꞌacharel nanikꞌoric chi jeꞌ wili: Wehtꞌalim wach jenaj winak aj tahkanel reh Jesus. Reꞌreꞌ cajlaj na cho ha̱b yuꞌna xcꞌamaric johtok cu pa ro̱x tik taxa̱j. Maꞌ wehtꞌalim ta wi nchel chi manlic wach ritiꞌjolal ribakil xcꞌamaric johtok, on xa reꞌ ricapew-bal xcꞌamaric johtok maꞌ wehtꞌalim ta, xa reꞌ wach i Dios til nehtꞌalanic reh nicꞌ wach naxcꞌuluric reꞌreꞌ. -0 U Yuꞌna nwa̱j woꞌ chic ninimsam soꞌ wi̱b chawach tak reꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ reꞌ nimsinic i̱b maꞌxta bih jenoꞌ holonquil ricꞌam cho, nwa̱j nikꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j take ilo̱j xcꞌuhtjic wi̱n ruꞌum i Dios eh jeꞌ woꞌ chiri̱j take xisakomej wach wi̱n. %/C !Xa reꞌ laꞌ chipam i tinamit reꞌreꞌ, wilic woꞌ take wich aj nimanel xquisicꞌ ri̱j nicꞌ wach nok reꞌ hin nawiqꞌuic nak chipam i cꞌaxquilal reꞌreꞌ. Jeꞌ aj wili xcaꞌn wi̱n reh chi nawelic jeꞌ chipam i tinamit reꞌreꞌ: Reꞌ take reꞌ xinquicoj pan jenaj maꞌ laj chacach eh xinquikahsaj cho pan jenaj tehlic wilic wach maꞌ laj tzꞌak nsutunic ri̱j i tinamit reꞌreꞌ.].3 Jeꞌ ricab junpech ar pan tinamit Tama̱sco, reꞌ pahbamaj chi aj chopol na̱ i tinamit reꞌreꞌ ruꞌum Are̱ta reꞌ jenaj woꞌ queh take raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, reꞌreꞌ xicoj take sol aj chaꞌjanel reh elbal reh tinamit reꞌreꞌ, jeꞌ reꞌ xiban reh nak chi naqui̱nquichopom je wi xinelic nak cho ar. -{ Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios reꞌ yeꞌo̱j rilokꞌil chi junelic kꞌi̱j sakom, reꞌ rAja̱w i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus, reꞌreꞌ til rehtꞌalim chi reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom je aweh tak chiri̱j take nicꞌaxquilal til coric. 0,Y Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, ruꞌum nok curman chi reꞌ hin enitik juꞌ i nimsbal wi̱b chawach tak, naninimsam wi̱b ru̱cꞌ take paꞌ bih nicꞌulum lok reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi cu jaꞌ nponic ta nicowil chi ricuyuric tiꞌ cꞌaxic chi wibil wi̱b. + Nok jenoꞌ aj niminel wilic pan tiꞌ ruꞌum chi maꞌ cow ta ti ricꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ hin nwicꞌraj woꞌ wi̱n i ritiꞌquilal ruꞌum til quincapewenic chiri̱j ruꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ wi hab wach riyoj ricꞌux jenoꞌ ras richa̱kꞌ cu rehtal ricut woꞌ chic je pan mahc, china̱ i hab wach reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nanjohtic cho nijoskꞌil ruꞌum reh noꞌjbal riban. 2*] Xa chiꞌnchel aj wach rimol ri̱b chi nina̱, xa reꞌ laꞌ chiri̱j lok i wili, wilic jenaj chic rinimal wach capewenic noquic cho wu̱cꞌ chi jeꞌ wili: Eli̱c i kꞌi̱j quincapewenic chiri̱j nicꞌ ta woꞌ wach wilque̱b take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel wilque̱b xa haj yeꞌa̱b. Z)- Nwa̱j woꞌ nikꞌorom chi reꞌ hin maꞌ hab ta wach xnichꞌiꞌtaj ru̱cꞌ paꞌ bih curman chi wi̱n, xincamanic laꞌ chi cow eh ruꞌum reꞌ wehtꞌalim wi̱n i kꞌuhtic riyew i cow wach camanic. Eli̱c woꞌ pech quinsakꞌic china̱ nicamaj. Wilic pech quiniqꞌuic pan cuyuj wiꞌc pan cuyuj haꞌ, pan cuyuj wiꞌc chi lokꞌonic wach i Dios, pan cuyuj cꞌuxic eh jeꞌ woꞌ quincahnic woꞌ chi maꞌxta chic nisoꞌ socbal wi̱b chi coric. 0(Y Jeꞌ woꞌ chic, chipam take be̱h quino̱j quinchalic wi̱ꞌ chi rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus, qꞌuih pech quiniqꞌuic pan tak yohbalil. Wilic pech quiniqꞌuic chipam riyohbalil ransil nimak tak ro̱k haꞌ. Wilic pech pan yohbalil cuꞌum take aj lekꞌ quiꞌelic cho pa nibe̱h. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ nicꞌul, jeꞌ laꞌ woꞌ quiniqꞌuic pan yohbal cuꞌum take wich nitinami̱t chꞌi̱l woꞌ take maꞌ reꞌ ta wich nitinami̱t ar pan tak nimak chi cucꞌtak tinamit. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ yohbalil hin ritahkem xa paꞌ quiniqꞌuic wi̱ꞌ jeꞌ ricab pan tak rinimal wach haꞌ eh jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take xa chucul aj niminel take. p'Y Jeꞌ woꞌ chic oxpech woꞌ xintzꞌuhumjic chi xiqꞌuey. Jenaj pech xa chic qꞌuisi̱n maꞌ xincansjic chi abaj cuꞌum take waj ixowonel. Oxpech chic xa qꞌuisi̱n chic maꞌ xinjihkꞌic pa rinimal haꞌ ruꞌum chi hitlijic i maꞌ laj cano̱wa cꞌahchiꞌ wojic wi̱ꞌ eh jenaj chic pech, jenaj kꞌi̱j ru̱cꞌ jenaj akꞌab xniban pan haꞌ. N& Hoꞌo̱b pech xintzꞌuhumjic cuꞌum queh take nahsil cꞌamol kabe̱h hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa chic jenaj maꞌxta caꞌwinak chi tzꞌuhu̱m nquiyew wi̱n reh juꞌjun pech. ,%Q Wi reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ nquikꞌabej qui̱b chi raj camanom take i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin nikꞌor chi til woꞌ hin manlic raj camanom i Jesus to̱b ta nchel reꞌ kꞌoric wili cꞌahchiꞌ nikꞌorom xa jeꞌ pan sabanil. Reꞌ hin til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic camanic nibanam chaxilac tak chi quiwach ruꞌ. Qꞌuih pech xincojoric pan che̱ꞌ chi quiwach ruꞌ. Qꞌuih pech xintzꞌuhumjic chi quiwach ruꞌ chi xa cucꞌ tak chic maꞌ quinquiripꞌa̱ꞌ je qꞌuih pech. b$= Reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ nquikꞌor chi reꞌ take reꞌ wilic cajawric chana̱ hat-tak ruꞌum chi ar xiꞌasjic take chi quixilac take chiho̱j chi ritinami̱t i Dios. Jeꞌ woꞌ chic ruꞌum chi cꞌahchiꞌ quitahkem ri̱j i lokꞌonic takꞌamaj cho ribanaric cuꞌum take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh ruꞌum chi ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho maꞌ Awraham take xa nquinimsaj chic qui̱b. Xa reꞌ laꞌ reꞌ hin nwa̱j woꞌ nikꞌorom chi reꞌ hin til ar woꞌ chi quixilac take cꞌacharel chiho̱j cho ruꞌum i Dios chi ritinami̱t xinasjic cho. Til nicꞌam woꞌ na̱ i lokꞌonic takꞌamaj chi naribanaric eh til hin woꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Awraham. Ru̱cꞌ chiꞌnchel wili maꞌxta soꞌ bih enquinimsaj wi̱ꞌ quiwach chi reꞌ take reꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic quiwaꞌric chiwach niwaꞌric i hin. r#] Chi wi̱n i hin jeꞌ na soꞌ qꞌuixbilal rikꞌormojic chawach tak chi maꞌ xkaꞌn ta keh jeꞌ ricab ncaꞌn take aj chucul laj aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi reꞌ take reꞌ xa nquinimsaj qui̱b chi quibil qui̱b, reꞌ hin naninimsam woꞌ soꞌ wi̱b ru̱cꞌ rikꞌormojic take kꞌoric nanibanam xa jeꞌ pan sabanil. " Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ naꞌn tak, xa nacuy laꞌ woꞌ tak i takꞌanic ncaꞌn chana̱ tak nok tiquicoj tak chi jeꞌ ricab jenoꞌ caj tzꞌeꞌ wa̱ch, on naquicꞌacharic ru̱cꞌ atzꞌa̱k tak, on nanquiyew qui̱b chi suk awu̱cꞌ tak ru̱cꞌ jotꞌo̱j, on natiquiyew tak chi tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak quimolom panakꞌ awach tak chi kꞌabis. i!K Til wehtꞌal chi cu naqui̱nacuyum tak soꞌ eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj ru̱cꞌ rinimal wach anoꞌjbal tak wilic jeꞌ ricab nakꞌor tak, xa suk chic quibirmijic naꞌn tak take xa aj chucul aj cꞌuhbalanel take! j M On maꞌ riwi̱ꞌ ta chi jeꞌ reꞌ eniban, nanacapaj tak? Wi yohbal wach take nquinimsaj qui̱b jeꞌ ricab nquinimsaj qui̱b take maꞌ reꞌ ta take aj niminel maꞌ riwi̱ꞌ ta na chi jeꞌ woꞌ reꞌ nanibanam hin? ?w Reꞌ cok ruꞌ, yuꞌna reꞌ take nanikꞌorom lok wili chi nimsbal wi̱b maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i Dios nchalic rikꞌormojic xa jeꞌ laꞌ na soꞌ pan sabanil enikꞌor take. Z- Yuꞌna nwa̱j woꞌ chic nicaꞌpechem rikꞌormojic aweh tak chi maꞌ hab wach ncapewenic reh chi reꞌ hin, hin saban ru̱cꞌ take nanikꞌorom aweh tak. Wi hab wach nchel ricapaj chi hin saban, chicuy quiribiraj woꞌ ti soꞌ ru̱cꞌ take nikꞌorbal nikꞌor jeꞌ ricab nak eriban ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel pan risabanil soꞌ nkꞌoric. Jeꞌ reꞌ nipahkaj reh chi naribanam reh chi ewoꞌ nwihꞌic soꞌ nilokꞌil chi eninimsaj soꞌ wi̱b. ! Ruꞌum aj reꞌ maꞌ reꞌ ta sachbal cꞌuxlis chi reꞌ take raj camanom aj Yahm nquimiksaj woꞌ qui̱b chi coric laj aj camanom take reh i coric wach cꞌacharic xa reꞌ laꞌ naponok rikꞌijil, reꞌ woꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ woꞌ wach ripahkaj cho i quibano̱j reꞌ woꞌ reꞌ naribanic chi narisacharic quiwach. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ripahkaj chi nariyeꞌeric riwaꞌric ricamaj  Reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ chi xa nquimiksaj qui̱b chi raj kꞌorol take i Jesus maꞌ reꞌ ta sachbal cꞌuxlis maj jeꞌ woꞌ reꞌ nbanic i aj Yahm reꞌ wilic chi cajawil, riban woꞌ ri̱b chi jeꞌ jenaj aj tzꞌeꞌ wa̱ch aj cꞌuhtunel reh sakom. 2] Reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ xa banol quiwach take chi pahbamaj take chi aj kꞌorol cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh xa aj jotꞌo̱l aj niminel take. Jeꞌ woꞌ xa ncaꞌn ti qui̱b chi pahbamaj take chi aj kꞌorol cꞌuhbal take chiri̱j i Jesus. K Pa ricorquil reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ hin xa nanitikim woꞌ juꞌ ribanaric i noꞌjbal cꞌahchiꞌqui̱n chi maꞌ nicꞌul ta aweh tak ritzꞌakil nicamaj chi kꞌoro̱j cꞌuhbal chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi ta nak xniyew kꞌab chi reꞌ hat-tak xinatoꞌbej tak, reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel reꞌ nquitzꞌak qui̱b chi aj cꞌuhbalanel take enak nquikꞌor chi maꞌxta bih jenoꞌ jalbal wach ncꞌutunic chi kaxilac i hoj quichꞌi̱l take ruꞌ. Jeꞌ nak reꞌ nquikꞌor ruꞌum nok chi kunchelal nak nkacꞌul katoꞌbal awu̱cꞌ tak eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ riman nak chic enquinimsaj qui̱b chi aj kꞌorol woꞌ take reh riCꞌuhbal i Dios.  Chaj waꞌric nanikꞌor chi jeꞌ reꞌ? Cꞌahchiꞌ na nikꞌorom ruꞌum chi reꞌ hin maꞌ tiꞌ ta tiwicꞌraj tak? Maꞌxta! Til pan coric reꞌ hin til tiꞌ tiwicꞌraj tak eh reꞌreꞌ rehtꞌalim woꞌ i Dios chi coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom.  Ru̱cꞌ i coric ricoj pan wa̱mna i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa reꞌ cok wi reꞌ Dios maꞌ toco̱m chic noꞌjbal ericoj pa nicapew-bal, reꞌ hin ar chipam take riyukꞌul i Aca̱ya maꞌxta bih enpitbic wi̱n chi riqꞌuihsjic soꞌ wi̱b reꞌ maꞌ jancꞌal ta niyeb kꞌab chi ricꞌuluric soꞌ nitoꞌbal awu̱cꞌ. ^5 Jeꞌ woꞌ nok xinwihꞌic cho chaxilac tak, reꞌ hin naxponic woꞌ rikꞌijil chi maꞌxta nak chic bih wilic wi̱n maꞌ hab ta wach aweh tak xnichꞌiꞌtaj ru̱cꞌ paꞌ bih wi̱n maj reꞌ take kich aj niminel ar pa riyukꞌul i Masero̱nya xicꞌulic lok chi ricanabjic paꞌ bih ajwal wach chi wi̱n. Xa xwilow aj woꞌ ti ricorquil chiꞌnchel reꞌreꞌ reh chi maꞌ xniyew ta jenoꞌ ihk chana̱ tak. Jeꞌ woꞌ chic reꞌ nanibanam johtok chi kawach.  Til ricorquilal, wilic take nquikꞌor chi mahc xniban maj nok xinwihꞌic awu̱cꞌ tak chi acꞌuhbaljic tak xnicana̱ꞌ chi reꞌ take aj niminel reh Jesus pan tak toco̱m chic yeꞌa̱b xitoꞌbonic wi̱n ru̱cꞌ quitzꞌa̱k. Chi queh take jeꞌ ru̱cꞌ jeꞌ reꞌ nquikꞌor xa jeꞌ na nchel xnimakꞌ cho quitzꞌa̱k take aj niminel reꞌreꞌ reh chi xinwihꞌic awu̱cꞌ tak. R Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ hin xatnicꞌuhbalej tak chiri̱j i holohic laj cꞌuhbal nchalic ru̱cꞌ i Dios, maꞌ xnipahkaj ta ritzꞌakil nicamaj aweh tak, majeꞌ? Reꞌ cok xniban xnitꞌuchsaj wi̱b chawach tak chi jeꞌ hin jenoꞌ awaj camanom tak eh xniban chi jeꞌ reꞌ reh chi yuꞌna reꞌ hat-tak yeꞌo̱j ok alokꞌil tak. Chaj bih nacapaj tak chiri̱j i xniban? Holohic on mahc on nchel xniban chawach tak ru̱cꞌ reꞌreꞌ? fE on chi reꞌ hin maꞌ xa holohic ta chic kꞌoric niban naquinkꞌoric chi quiwach take tinamit xa reꞌ laꞌ reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta jenaj pitbal chi rinabjic i ricorquil wehtꞌalim chiri̱j i Dios. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wilic riwi̱ꞌ chi reꞌ hat-tak til awehtꞌalim woꞌ tak reꞌreꞌ chi coric eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj qꞌuih pech xnicꞌuhtaj lok ru̱cꞌ ninoꞌjbal chi jeꞌ reꞌ eh jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌutunic lok ru̱cꞌ take paꞌ bih niban chawach tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ maꞌ hab ta wach queh aj Cori̱nto xichꞌiꞌtaj ru̱cꞌ paꞌ bih reh &E Til quinacuy tak chic soꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ take memil laj kꞌoric nikꞌor aweh tak, xa reꞌ laꞌ hin naquinkꞌoric chi jeꞌ reꞌ wilic riwi̱ꞌ chi wi̱n maj reꞌ take quiponic awu̱cꞌ tak chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi reꞌ hin maꞌxta ti niwaꞌric chiwach quiwaꞌric take nquitzꞌak qui̱b chi pahbamaj take chi nahsil cꞌamol quibe̱h raj tahkanel i Jesus eh chi til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ take. Til pa ricorquil, reꞌ hin nirak chiri̱j chi chaweh tak reꞌ hin maꞌ jeꞌ ta woꞌ ti reꞌ niwaꞌric P Reꞌ rikꞌormojic aweh tak chi jeꞌ reꞌ wilic riwi̱ꞌ maj nicoj rehtal chi reꞌ hat-tak xa hab wach take quiponic awu̱cꞌ tak chi rikꞌormojic toco̱m chic ribiral i Jesus, toco̱m chic ribiral i Lokꞌ laj Uxlabal eh toco̱m woꞌ chic ribiral cꞌuhbal chiri̱j i coꞌlbal i̱b riyew i Dios reꞌ hat-tak xa suk woꞌ nacꞌul awu̱cꞌ tak take kꞌoric ncaꞌn to̱b ta woꞌ toco̱m chic chiwach i jeꞌ ricab kakꞌorom aweh tak i hoj. J  Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi wilqui̱n chi awiliric tak kꞌe̱ꞌ woꞌ capewenic niban chawi̱j tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa ricorquil reꞌ hin quinyoꞌjic chi etijotꞌoric tak jeꞌ ricab jotꞌo̱j xiban i aj Yahm reh i E̱wa na xicꞌuhtaj ri̱b chiwach chi jeꞌ riwi̱ꞌ jenaj a̱kꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak wilca̱t woꞌ tak pan yohbalil chi reꞌ acapew-bal tak enjotꞌoric chi enacana̱ꞌ tak richoporic acꞌux tak chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh chi maꞌ eta chic nanimej tak ru̱cꞌ jenaj tzꞌiro̱j wach cꞌuxlis. hI maj pa ricorquil reꞌ hin til xa icꞌlic chic nina̱ chi achaꞌjaljic tak jeꞌ woꞌ ricab riban i Dios chi icꞌlic woꞌ na̱ chawi̱j hat-tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin wilqui̱n chi awiliric tak chipam animinic tak cu rehtal tinikꞌahsaj tak cok chiwach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi sak wach acapew-bal anoꞌjbal tak jeꞌ ricab richaꞌjaljic ri̱j ricꞌacharic i rixkꞌu̱n riban jenoꞌ ajabe̱s reꞌ ra̱j chiri̱j chi maꞌ jopo̱j ta wach ricꞌacharic i rixkꞌu̱n nachikꞌahsaj reh jenoꞌ acꞌun reꞌ enpahkanic reh chi naricꞌamam chi rehqꞌue̱n.   Was tak nicha̱kꞌ aj niminel yuꞌna nwa̱j nipahkam aweh tak chi quinacuy tak soꞌ maj wilic take kꞌoric nanikꞌorom reꞌ chawach hat-tak jeꞌ na ricab rikꞌorbal jenoꞌ saban laj winak. Nipahkaj aweh tak chi quinabiraj tak soꞌ kꞌuruꞌ  Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ nkarak chiri̱j chi reꞌ cꞌacharel reꞌ suk ilo̱j cho ruꞌum i kAja̱w, reꞌ woꞌ i hab wach kꞌoro̱j ruꞌum ruꞌ chi coric wach ricꞌux eh maꞌ reꞌ ta i cꞌacharel rinimsaj ri̱b chi ribil ri̱b.j M Ru̱cꞌ i wili kꞌuruꞌ nwa̱j nikꞌorom jeꞌ ricab rikꞌor ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Hab wach i cꞌacharel ra̱j riqꞌuihsam ri̱b,
reꞌ ok ricamaj ribanam i Lokꞌ laj Ajabe̱s ru̱cꞌ,
reꞌ ok reꞌ chiqꞌuihsaj wach rilokꞌil, nqui rikꞌor. I   Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ kacamaj i hoj narojic lok wach cu junkꞌat je atinamital hat-tak, reꞌ cok ruꞌ nakicꞌram ki̱b chi maꞌ eta nkaqꞌuihsaj ki̱b chi rikꞌormojic lok chi reꞌ hoj xojbanic reh jenoꞌ camanic ribanam chic lok jenoꞌ hab wach yeꞌo̱j chiri̱j chi naribanaric i camanic reꞌreꞌ.  5 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hoj maꞌ cꞌahchiꞌ ta kanimsam ki̱b chiri̱j lok i camanic yeꞌo̱j keh ruꞌum i Dios jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak kanimsam ki̱b ru̱cꞌ quicamaj take toco̱m chic aj cꞌuhbalanel. Reꞌ laꞌ hoj til nkuyꞌej chi rehreh cꞌahchiꞌ ricowjic acꞌux tak chipam animinic tak, reꞌ kacamaj i hoj eno̱j lok wach xa haj nahtil ponok tinamit ru̱cꞌ atoꞌbal tak.  Ruꞌum aj reꞌ nok reꞌ hoj nakojkꞌoric je awu̱cꞌ tak, maꞌ xa cꞌahchiꞌ ta kojic kaminim ki̱b awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak xa eno̱j rimin ri̱b chipam ricamaj chic jenoꞌ cꞌacharel jeꞌ ricab nak enkaꞌn i hoj wi ta nak maꞌ yeꞌo̱j chiki̱j chi nakacamanic chaxilac tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj pa ricorquil, reꞌ hoj xojponic chi pe̱t cu ar ponok awu̱cꞌ tak chi rikꞌormojic i holohic laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. d A Reꞌ cok i hoj maꞌ eta nkanimsaj ki̱b chiri̱j jenoꞌ camanic maꞌ yeꞌo̱j ta woꞌ keh ribanaric jeꞌ ricab ncaꞌn take toco̱m chic chucul aj cꞌuhbalanel. Haj cok wilic kꞌe̱ꞌ nsukbic wi̱ꞌ kacꞌux, chiri̱j i camanic xitakꞌa̱ꞌ ribanaric keh i Dios, reꞌ cu xo̱j lok wach rikꞌormojic awu̱cꞌ hat-tak aj Cori̱nto. 4a Til coric, reꞌ hoj maꞌ eta nkajunehtej ki̱b maꞌ woꞌ enkapaj ki̱b cu̱cꞌ take xa holohic chic quikꞌoric chiqui̱j chiquibil qui̱b. Reꞌ take reꞌ xa junehtenic tak i̱b jeꞌ woꞌ xa pajoj tak i̱b ncaꞌn chiquibil qui̱b eh reꞌ ncaꞌn reꞌreꞌ xa jenaj memil laj noꞌjbal. _7 Reꞌ take jeꞌ reꞌ quikꞌoric curman chi naquirakam chiri̱j chi reꞌ nkatzꞌihmbaj je pan hu̱j chi cu naht wilco̱j je awu̱cꞌ tak, til reꞌ woꞌ reꞌ nakojic kaꞌnam nakojponok awu̱cꞌ tak. hI Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic take quikꞌoric chaxilac tak chi jeꞌ wili: «Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nok pan hu̱j riban cho kꞌilo̱j, ru̱cꞌ cow laj kꞌoric ntzꞌihminic cho. Tzꞌa̱b ruꞌ nok chi kaxilac chic wilic maꞌ ncꞌutunic ta woꞌ soꞌ chi wilic rajawric rikꞌorbal eh maꞌ xa cꞌaxbal ta woꞌ chic wach nkꞌoric, nqui take. 9 Jeꞌ reꞌ nikꞌor je aweh tak reh chi maꞌ eta nacapaj tak chi reꞌ hin nanitzꞌihmbaj je take hu̱j aweh tak, niban xa reh yoꞌsbal aweh tak. q[ Coric ruꞌ, kꞌe̱ꞌ na soꞌ niban wi̱b ru̱cꞌ i wajawric xiyew i kAja̱w xa reꞌ laꞌ i wajawric reꞌreꞌ ncamanic chi cowsbal reh acapew-bal tak eh maꞌ reꞌ ta chi yojbal reh acapew-bal tak. Ru̱cꞌ rinimsjic niwach niban, maꞌ jaruj ta equincahnic pan qꞌuixbilal ruꞌum chi maꞌ eta no̱j elok wach chi coric i ninimsaj wi̱ꞌ niwach. A{ Til nipahkaj aweh tak chi reꞌ hat-tak chaꞌn tak ri̱j chiꞌnchel pa ricorquilal. Wi hab wach ricapaj pa ricꞌux chi yeꞌo̱j rajawric ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chiban woꞌ ri̱j chi til reꞌ hoj yeꞌo̱j woꞌ kajawric ruꞌum i Jesus jeꞌ ricab yeꞌo̱j reh ruꞌ. Q Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ katobjic riban, jeꞌ laꞌ woꞌ riban chi reꞌ hoj aj cꞌuhbalanel ekojkꞌasamric chi quikꞌilmijic chiꞌnchel take maꞌ quibirinic ta kꞌoric chi ricꞌamaric na̱ ricꞌuhbal i Jesus eh til jeꞌ reꞌ nkaꞌn reꞌ cok ruꞌ til cu rehtal nkilow chi reꞌ hat-tak nacꞌam tak chic na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi coric. Reꞌ camanic riban i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios, reꞌreꞌ ra̱j qꞌuihsjic wach rilokꞌil y Jeꞌ woꞌ nkayew woꞌ pan acꞌal take nicꞌ paꞌ nimal maꞌ holohic ta laj noꞌjbal chꞌi̱l i nicꞌ paꞌ nimal i kꞌetbal ncojoric reh chi maꞌ eta ncojoric wach i cꞌuhbal reꞌ nbanic chi reꞌ take cꞌacharel enquinaꞌbej wach Dios. Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ katzꞌabal reꞌreꞌ nkacoj chi rehquen ro̱k kꞌab i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chiꞌnchel i xa paꞌ jaric capew-bal on noꞌjbal reꞌ nbanic chi reꞌ take cꞌacharel maꞌ nquicoj ta wach i Dios. Z- Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi reꞌ take katzꞌabal reꞌ ncamanic keh hoj chi narojic lok wach ricamaj i Dios maꞌ reꞌ ta ayuꞌ wach acꞌal xmikric cho, reꞌ laꞌ take tzꞌaꞌbal reꞌreꞌ ru̱cꞌ i Dios xmikric eh ruꞌum reꞌ wilic rajawric chi ribanaric haj wilic nponic chiwach ruꞌ. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ take katzꞌabal, ru̱cꞌ reꞌreꞌ enkayew pan acꞌal chiꞌnchel wach ajawric i nuctic cho chi raj ixowonel i Dios. iK Reꞌ nquikꞌor reꞌreꞌ maꞌ coric ta maj to̱b ta cu ayuꞌ pe wach acꞌal cꞌacharic nkaꞌn maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi xa ruꞌum ta nak ruꞌ reꞌ hoj ru̱cꞌ i noꞌjbal xa reh ayuꞌ wach acꞌal nkaꞌn chi no̱j lok wach ricamaj i Dios. Maꞌxta, reꞌ laꞌ hoj ru̱cꞌ i noꞌjbal nchalic ru̱cꞌ i Dios nkaꞌn ricamaj ruꞌ. ~1 Naquinponok awu̱cꞌ tak ma̱ban tak chi equinkꞌoric ru̱cꞌ i wajawric wilic chi kꞌoric jeꞌ ricab nicapam chic chiri̱j chi nanikꞌoꞌrem take wi̱ꞌ i quicapewenic reh chi reꞌ hoj cꞌahchiꞌco̱j chi camanic xa ru̱cꞌ i noꞌjbal reh ayuꞌ wach acꞌal. J}  Yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j i noꞌjbal cꞌahchiꞌ rikꞌormojic cuꞌum take juꞌjun cꞌacharel chi reꞌ hin quinyoꞌjic chi ricojoric wajawric chi kꞌoric nok wilqui̱n chawach tak, xa reꞌ laꞌ nok xa chiwach chic jenoꞌ hu̱j nitzꞌihmbaj je paꞌ bih nicapaj, cow quinkꞌoric je awu̱cꞌ tak nanquikꞌor. Reꞌ hin ru̱cꞌ kꞌochlic chꞌi̱l chꞌublic wach noꞌjbal jeꞌ ricab xicꞌuhtaj i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric nwa̱j nipahkam aweh tak i atoꞌbil wili: l|Q Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ hoj kꞌe̱ꞌ nkatioxej reh Dios chi xa jeꞌ na nchel jenoꞌ si̱ xiyew keh rinimal wach ricꞌaxbal reꞌ maꞌ nkarak ta woꞌ chic kakꞌorbal chiwach i Dios chi ritioxjic johtok reh.@{y Maꞌ xa ta reꞌreꞌ nacaꞌnam take kich aj niminel reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ take reꞌ naquipahkam woꞌ ricꞌaxbal i Dios chana̱ tak ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ tiquicꞌraj tak xa ruꞌum reh rinimal wach ricꞌaxbal i Dios nwihꞌic chana̱ tak ru̱cꞌ ribanjic take toꞌbonic i̱b. |zq Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok reꞌ take kich aj niminel ar Jerusalen enquicoj rehtal nicꞌ wach holonquilal anoꞌjbal tak chi toꞌbonic, reꞌ take reꞌ enquiyew rilokꞌil i kAja̱w Dios ruꞌum reh birinic kꞌoric naꞌn tak chiwach i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak xakꞌahsaj woꞌ awi̱b tak chi rinimjic i lokꞌ laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take reꞌ naquiyeb rilokꞌil i Dios ruꞌum reh i rinimal wach toꞌbonic cꞌahchiꞌ abanam tak maꞌ xa reꞌ ta cu̱cꞌ ruꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ cu̱cꞌ take toco̱m chic aj niminel. 5yc Jeꞌ reꞌ nok ru̱cꞌ quitobjic enaꞌn tak take kich aj niminel wilque̱b ar Jerusalen, maꞌ xa reꞌ ta encamanic chi yeꞌbal queh kich aj niminel ar reꞌ haj wilic i curman chi queh pa̱m quicꞌaxquil til laꞌ woꞌ kꞌe̱ꞌ encamanic chi yeꞌbal johtok riminal wach ritioxjic i Dios. x  Pa ricorquil, reꞌ Dios nariyeb cho chiꞌnchel wach ricuseꞌsbal chana̱ tak eh jeꞌ reꞌ naribanam reh chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ chic etitoꞌbonic tak cu̱cꞌ take awas acha̱kꞌ tak. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, ewoꞌ nyeꞌeric rilokꞌil i Dios chiri̱j acꞌacharic hat-tak ruꞌum reh i kacamaj enkaꞌn chi rilmijic ri̱j i toꞌbal cꞌahchiꞌ rimoloric wach. _w7 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok reꞌ Dios riyew cho ijaꞌ reh aj tico̱l eh reꞌ woꞌ reꞌ nyeꞌbic chi naribanam riwaꞌ riha̱ꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ nyeꞌbic reh i rinimal wach cuseꞌsbal chana̱ tak reꞌ haj wilic natoꞌbej tak wi̱ꞌ take i cꞌaxic ti ncaꞌn. Ru̱cꞌ i quitobjic take cꞌaxic ti ncaꞌn reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ tare̱t chi banaric, reꞌ Dios nariqꞌuihsam wach ricuseꞌsbal chana̱ tak eh jeꞌ woꞌ chi quina̱ ruꞌ. v1 Reꞌ kꞌoro̱j lok wili ricꞌuꞌlej ri̱b chꞌi̱l i kꞌoro̱j cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios narikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ cꞌacharel riyew eh ripuhcaj queh take niba̱ꞌ i paꞌ bih wilic reh,
maꞌ nsahchic ta chic wach i richakꞌlamil chi quiwach take tinamit.Jeꞌ woꞌ reꞌ riban i Dios, til riyew woꞌ cho ricuseꞌsbal chi quina̱ take ncaꞌn i toꞌbonic
eh reꞌ richakꞌlamil reꞌreꞌ maꞌ jaruj ensahchic wach chi quina̱, nqui rikꞌor. Gu Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hat-tak til nayew tak paꞌ bih chi suk acꞌux tak, reꞌ Dios cꞌaxic na chi reh chi eriyew cho rinimal ritoꞌbal chana̱ tak? Maꞌxta! Reꞌ laꞌ reꞌ eriyew cho riqꞌuihal wach ricuseꞌsbal chana̱ tak cu rehtal eniqꞌuic na̱ reh chi jeꞌ reꞌ xa wilic ok woꞌ chana̱ tak chiꞌnchel wach ricuseꞌsbal i Dios eh chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak ribanaric take rehreh yohbal wach holohic laj bano̱j. 8ti Ruꞌum aj reꞌ chi kajuꞌjunal i hoj aj niminel nikꞌor aweh tak i wili: Paꞌ aj woꞌ wilic i toꞌbal xikꞌor ka̱mna chi nakayeb, reꞌ woꞌ reꞌ kayew tak. Maꞌ nkayew reꞌ maꞌ nka̱j ta woꞌ riyeꞌeric eh maꞌ nkayew paꞌ bih xa ruꞌum chi hoj ta nak mino̱j chipam. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ nponic chiwach i Dios, reꞌ nok jenoꞌ aj niminel riyew jenoꞌ paꞌ bih chi xa suk chic pa ricꞌux. Xs) Chacoj tak rehtal i jenaj kꞌoric reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: “Reꞌ jenoꞌ tico̱l wi mahnicꞌ ti riyeꞌa̱b ritic wach xa mahnicꞌ woꞌ ti wach ritic erimol raj nchel i nim riyeꞌa̱b ritic wach yohbal woꞌ wach i wach ritic narimolom, nqui rikꞌor. Nicꞌ paꞌ wach ncꞌulmujic ru̱cꞌ i aj tico̱l reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulmujic chipam rinimjic i Jesus ru̱cꞌ riyeꞌeric take paꞌ bih toꞌbal queh take kich aj niminel. qr[ Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ hin xwilow chi curman xnipahkaj queh take xib chi kich aj niminel reꞌreꞌ chi nacojic chi pe̱t be̱h take ponok chi niwach awu̱cꞌ tak reh chi naca̱t tak quitoꞌbem chi rimoloric wach i toꞌbal akꞌorom tak chic cho wi̱n chi na̱toꞌbonic tak wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nibanam reh nok naquinponok awu̱cꞌ tak, molo̱j ok chic wach eh tiklic ok chic i toꞌbal reꞌreꞌ reh chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ ncꞌutunic lok chi reꞌ hat-tak til woꞌ ru̱cꞌ acꞌux tak cꞌahchiꞌ abanam tak i toꞌbonic maꞌ reꞌ ta nchel xa ruꞌum ta nak chi reꞌ hin cꞌahchiꞌ nipahkanic aweh tak. Reꞌ Dios naricꞌulum rilokꞌil ru̱cꞌ
i toꞌbal naquicꞌulum take
niminel aj Jerusalen q Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi wilic ok take kich aj niminel aj Masero̱nya equitahkanic je wi̱n naquinojok awu̱cꞌ tak, maꞌ nwa̱j ta chi reꞌ take reꞌ etiquirak tak chi maꞌ tiklic ta wach i tumi̱n cꞌahchiꞌ amolom tak wach eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ ekojcahnic pan qꞌuixbilal chi maꞌ coric ta enelic wi̱ꞌ i paꞌ bih nikꞌorom cho chawi̱j tak chi paꞌlic nicꞌux chi jeꞌ reꞌ. Wi jeꞌ ta nak reꞌ encꞌuluric maꞌ xa reꞌ ta woꞌ i hoj ekojcahnic pan qꞌuixbilal jeꞌ laꞌ woꞌ hat-tak. p{ Ruꞌum chi reꞌ nikꞌorbal niyeb chawi̱j tak chiri̱j i holohic laj anoꞌjbal tak reꞌreꞌ maꞌ nwa̱j ta chi xa eno̱j cahnok chi xa kꞌoric, reꞌ hin xnitakꞌa̱ꞌ je awu̱cꞌ tak take kich aj niminel reꞌ xiꞌo̱j chiri̱j i Ti̱to eh jeꞌ reꞌ xniban reh chi etiquitoꞌbej tak chi ribehsjic chi coric i rimoloric wach i rituminal i toꞌbal reꞌreꞌ, jeꞌ ricab nikꞌorom cho chawi̱j tak chi xa tikilca̱t ok woꞌ na̱wihꞌic tak chi rikꞌahsjic i tumi̱n reꞌreꞌ. eoC Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok wehtꞌalim chi reꞌ hat-tak til rikꞌor acꞌux tak quitobjic take kich aj niminel cꞌaxic ti ncaꞌn. Ruꞌum reꞌreꞌ naquinkꞌoric chiri̱j i holohic laj anoꞌjbal tak reꞌreꞌ cu̱cꞌ take kich aj niminel aj ayuꞌ Masero̱nya, quinkꞌoric chiri̱j chi xa suk chic nicꞌux chawi̱j tak. Nok niban chi jeꞌ reꞌ cu̱cꞌ, maꞌ nicana̱ꞌ ta rikꞌormojic queh chi reꞌ hat-tak jinabir chic apꞌutum tak cho rimoloric wach tumi̱n toꞌbal queh take kich aj niminel aj Jerusalen eh ru̱cꞌ i kꞌoric nikꞌor queh reꞌreꞌ, qꞌuihal queh take aj niminel aj ayuꞌ xquichop quicꞌux chi rimoloric woꞌ wach tumi̱n toꞌbal queh take kas kacha̱kꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn. Bn  Reꞌ chic chiri̱j i tumi̱n toꞌbal cꞌahchiꞌ amolom tak wach chi queh take kich aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Jerusalen, maꞌ curman ta woꞌ chic chi nanitzꞌihmbam je. Xm)Til aj nipahkaj aweh tak chi chacꞌuhtaj woꞌ tak achakꞌlamil tak cu̱cꞌ take takꞌamaj je reꞌreꞌ eh jeꞌ reꞌ nipahkaj aweh tak reh chi reꞌ take reꞌ chꞌi̱l woꞌ take kich aj niminel reh juꞌjun tuhm chi moloj wach aj niminel enquicoj rehtal chi wilic riwi̱ꞌ chi keh chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tikicꞌraj tak.lReꞌ aj chic chiri̱j i Ti̱to, reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom chi reꞌreꞌ jenaj wich camanom pa ricamaj i Dios eh waj toꞌo̱l woꞌ chi ribanaric chi reꞌ hat-tak na̱cowjic tak chipam animinic tak. Reꞌ chic chiqui̱j take quib kas kacha̱kꞌ aj niminel cꞌahchiꞌ cojic chiri̱j i Ti̱to, reꞌ take reꞌ xipahbabjic cuꞌum take juꞌjun tuhm chi moloj wach aj niminel chi caj tzꞌeꞌ wa̱ch eh ruꞌum woꞌ reh cꞌacharic ncaꞌn ruꞌ nyeꞌeric rilokꞌil Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. F}zhxv;srdpp(nlJhfydc1a5^\[YXVT/RQePO!MULJ{IbGF&CAc><;79`8!542Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chiꞌnchel take wili riyew rehtal keh chi xa paꞌ jaric tiꞌcꞌaxic ncꞌulic lok chi quina̱ take quiniminic reh, reꞌ Ajabe̱s Dios til ricoꞌlej take chiwach chiꞌnchel reꞌreꞌ, ra̱j laꞌ take cꞌacharel maꞌ quiniminic ta reh, reꞌ Dios cꞌahchiꞌ chic riyeb tiꞌcꞌaxic chi quina̱ cu rehtal riyew risasil tiꞌcꞌaxic chi quina̱ chipam i kꞌi̱j nachikꞌat kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel take aj mahc. $|AJeꞌ reꞌ ajic reꞌ Lot eli̱c i kꞌi̱j nyotꞌic i ra̱mna narilow eh naribiraj take nicꞌ nimal i maꞌ holohic ta laj bano̱j ncaꞌn take tinamit reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ xicꞌraj maj xa coric woꞌ wach ricꞌux pa ricꞌacharic chi quixilac take cꞌacharel reꞌreꞌ. *{MReꞌ cok ruꞌ, naxisach quiwach take tinamit aj Soro̱ma chꞌi̱l aj Como̱ra, reꞌ Dios xicoꞌlej i maꞌ Lot eh jeꞌ reꞌ xiban maj reꞌ Lot reꞌreꞌ jenaj cꞌacharel xa coric woꞌ wach ricꞌux. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Lot wili xiban nyotꞌic i ra̱mna ruꞌum i cꞌahbilal ncaꞌn take cꞌacharel wilque̱b chipam take tinamit reꞌreꞌ chi xa reꞌ wach i mahcanic ncaꞌn ribanaric. hzIJeꞌ woꞌ, reꞌ Dios xiyew woꞌ cho i rinimal tiꞌcꞌaxic reh chi xsahchic quiwach take tinamit Soro̱ma chꞌi̱l i Como̱ra. Jeꞌ reꞌ xiban nok xicꞌat take cu rehtal xichajric chi junpech. Reꞌ xiban reꞌreꞌ xcamanic chi jenaj rehtalil chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric cu̱cꞌ cꞌacharel reꞌ jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahbil quinoꞌjbal. @yyJeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel cꞌahbil quinoꞌjbal najtir kꞌi̱j pa rikꞌijil cho ricꞌacharic i maꞌ Noheh. Reꞌ Dios maꞌ xicana̱ꞌ ta chi jeꞌ reꞌ chi maꞌ ta nak xquitoj wach i quimahc, reꞌ laꞌ xiban i Dios xa reꞌ wach i maꞌ Noheh reꞌ xcꞌuhbalanic queh tinamit chi xcaꞌn chi coric nak wach quicꞌux chiwach i Dios, xa reꞌ wach reꞌ chꞌi̱l take wuku̱b chic chi cꞌacharel xicana̱ꞌ take chi xicꞌacharic nok xiyew cho i buht haꞌ chi quina̱ take tinamit reꞌ cꞌahbil wach quinoꞌjbal. ;xojeꞌ ricab i tiꞌcꞌaxic xchalic chi quina̱ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ jeꞌ woꞌ wili quibiral: Jeꞌ ricab najtir cho kꞌi̱j reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ar pan taxa̱j naximahcanic chiwach, reꞌ Ajabe̱s Dios maꞌ xicana̱ꞌ ta take chi maꞌ ta nak xquicꞌul i tojbal wach quimahc, reꞌ laꞌ xiban xiyew take chipam yeꞌa̱b reꞌ naquicꞌulum wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic take quimahcanic. Nok cojo̱j chic take chipam i yeꞌa̱b wili reꞌ xa kꞌekom chic pa̱m jeꞌ ricab riwi̱ꞌ pan che̱ꞌ, xicanabjic ar cu rehtal ponok i kꞌi̱j reꞌ naribanam wi̱ꞌ i chꞌukuj kꞌoric i Dios chi quina̱ eh jeꞌ woꞌ chi quina̱ take aj tijinel reꞌreꞌ. -wSJeꞌ woꞌ chic, reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ xa aj sahcꞌ tumi̱n take eh ruꞌum reꞌ enquikꞌor aweh tak take kꞌoric reꞌ xa miksimaj cho wach pan quicapew-bal reh chi nanabiraj hat-tak nayew tak atzꞌa̱k queh. Ruꞌum reh nicꞌ nimal ncaꞌn ribanjic, reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ narichalic rinimal tiꞌcꞌaxic chi quina̱ reꞌ kꞌoro̱j woꞌ chic cho ribiral ruꞌum i Dios najtir kꞌi̱j ^v5Cuꞌum queh aj tijinel reꞌreꞌ qꞌuih woꞌ take cꞌacharel naquikꞌahsam qui̱b chi ribanaric i cꞌahbilal reꞌ enquilow chi ncaꞌn take aj tijinel reꞌreꞌ eh ruꞌum reh ribanaric take cꞌahbilal, narikꞌormojic take i maꞌ holohic ta laj kꞌoric chiri̱j i coric laj tijbal kꞌoro̱j chiri̱j ricꞌuhbal i Jesus. ~u wNajtir cho kꞌi̱j xiwihꞌic take cho chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna naquiwihꞌic woꞌ chaxilac tak take chucul aj tijinel reꞌ xa chucuj laj cꞌuhbal naquikꞌorom chi xa reꞌ woꞌ take reꞌ quehtꞌalanic reh chi xa chucuj kꞌoric cꞌahchiꞌque̱b. Ruꞌum reh chucuj laj cꞌuhbal nacaꞌnam take aj tijinel reꞌreꞌ, narijotꞌom ri̱b quinoꞌjbal take naquibirinic reh quicꞌuhbal eh narisahchic woꞌ wach quiniminic. Jeꞌ woꞌ reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ maꞌ nquicꞌul ta i Jesus chi Ajabe̱s chi quina̱, to̱b ta reꞌreꞌ xtojbic ri̱j quicꞌacharic chi wilque̱b nak chic chi ritinami̱t. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ take reꞌ xa nicꞌ yuꞌ nquiyukꞌej wach quina̱ take tiꞌcꞌaxic reꞌ narisachbic quiwach. Bt Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ kꞌoric xcaꞌn take cho aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios maꞌ xa ta pan quicꞌux xquimiksaj cho wach rikꞌormojic, reꞌ laꞌ wili xcꞌulmujic ruꞌum nok reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xkꞌoric cho pan quicapew-bal take lokꞌ laj winak takꞌamaj take ruꞌum i Dios.ps [Jeꞌ reꞌ ajic chacoj tak rehtal i kꞌoro̱j cahnok chiri̱j i Jesus eh jeꞌ woꞌ i wili: Chiꞌnchel kꞌoric kꞌoro̱j cho cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ tzꞌihmbimaj take chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios maꞌ eta nrakmajic chiri̱j wi maꞌ reꞌ ruꞌum ritoꞌbal i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Or Ruꞌum reh kꞌoric xiban i Dios ar reꞌ hoj kehtꞌalim chi til coric take nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j cahnok chiri̱j i Jesus cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ xiwihꞌic cho najtir kꞌi̱j. Ruꞌum aj reꞌ til nipahkaj aweh tak chi chacoj tak rehtal chi coric i kꞌoro̱j cahnok chiri̱j i Jesus maj reꞌ kꞌoro̱j reꞌreꞌ jeꞌ ricab jenaj sakombal reꞌ nsakomonic take reh yeꞌa̱b reꞌ xa kꞌekom chic pa̱m. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i sakombal reꞌreꞌ chi ncamanic cu rehtal cho i sakꞌic reꞌ nelic cho wi̱ꞌ i nim laj chꞌimi̱l reꞌ nsakomonic pa̱m i kꞌi̱j, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i kꞌoro̱j cahnok chiri̱j i Jesus chi naricamanic woꞌ awu̱cꞌ tak cu rehtal ricꞌul awa̱mna tak reꞌ sakom yeꞌo̱j ruꞌum richalic i Jesus. nq WReꞌ aj take kꞌoric reꞌreꞌ til coric maj reꞌ hoj xkabiraj ru̱cꞌ kaxiquin nok kihchꞌilem ponok i Jesus ar china̱ i yu̱kꞌ reꞌ xyeꞌeric wi̱ꞌ rilokꞌil ruꞌum i Dios naxkꞌoric cho cu ar pan taxa̱j. p Jeꞌ reꞌ xcꞌuluric junpech. Reꞌ hoj xkilow nicꞌ wach nok reꞌ Ajabe̱s Dios xiyew rilokꞌil i Jesus naxsutjic ri̱j ru̱cꞌ rinimal wach risakomil i Ajabe̱s Dios. Reꞌ wili xkꞌormojic reh Jesus ruꞌum Ajabe̱s Dios reꞌ wilic pa rilokꞌil chi sutumaj ri̱j ruꞌum rinimal wach risakomil: «Reꞌ Jesus wili til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj maj reꞌreꞌ i wAcꞌu̱n. Jeꞌ woꞌ chic reꞌ wAcꞌu̱n wili kꞌe̱ꞌ woꞌ riyew risukquil nicꞌux, nqui kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. _o 9Reꞌ cꞌuhbal kꞌoro̱j wuꞌum chꞌi̱l take wich raj kꞌorol i Dios chiri̱j rinimal wach riwaꞌric i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric jeꞌ woꞌ chiri̱j woꞌ chic ricꞌulic lok, maꞌ xa ta pan kacꞌux xkatikꞌa̱ꞌ wach jeꞌ ricab nbanaric ru̱cꞌ take xa paꞌ bih cꞌuhbal xa tikꞌimaj wach, reꞌ laꞌ cꞌuhbal nkakꞌor reꞌreꞌ coric wach ruꞌum nok reꞌ hoj xkilow chi manlic chi reꞌ Jesus til wilic rinimal rilokꞌil. n Jeꞌ reꞌ ajic chi cu cꞌachalqui̱n, reꞌ hin cow niyew nicꞌux chi acꞌuhbaljic tak reh chi jeꞌ reꞌ naricahnic pan acꞌux tak chi junelic take cꞌuhbal reꞌreꞌ eh nok hin chic camnak je xa cu naricꞌulic woꞌ cho pan acꞌux tak chaj bih xnikꞌor aweh tak. Reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xkꞌoric
keh take kꞌoric nkakꞌor i hoj
raj kꞌorol i Dios Wm )Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ hin wehtꞌalim chi xa maꞌ naht ta chic wilic je rikꞌijil niquimic ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric riyeb chic cho rehtalil wi̱n. al = Reh chi xa nariwihꞌic woꞌ pan acꞌux tak chiꞌnchel reꞌreꞌ, nikꞌor woꞌ chic aweh tak chi tare̱t chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal raj kꞌormojic enikꞌor woꞌ aweh tak yuꞌna chi cu cꞌachalqui̱n pe. vk g To̱b ta woꞌ awehtꞌalim nak tak chic chiꞌnchel take kꞌoro̱j aweh tak eh to̱b ta woꞌ nak cow chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i cꞌuhbal reꞌ cu yuꞌ na chi kꞌi̱j nanimej tak chi coric, reꞌ hin xa cu nanitikim woꞌ juꞌ rikꞌormojic chiꞌnchel reꞌ nikꞌorom chic lok aweh tak reh chi jeꞌ reꞌ xa nariwihꞌic woꞌ pan acꞌux tak. (j K Chiri̱j chic lok chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, kajCoꞌlonel eh Ajabe̱s woꞌ chi kana̱ nok wilic, reꞌreꞌ nariyeb aweh tak i rinimal wach cꞌaxbal chi ar pan taxa̱j reꞌ riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric naca̱t tak ricꞌulum ar chi eticꞌacharic tak ru̱cꞌ chi junelic. Reꞌ maꞌ Luch ricaꞌpechej
rikꞌormojic je i cꞌuhbal
queh aj niminel Gi   Jeꞌ reꞌ ajic hat-tak wich aj niminel, chayew acꞌux tak chi ribanaric i chiꞌnchel kꞌoro̱j lok wili maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak echic riban chi reꞌ niminic ra̱j i Dios enaꞌn tak ribanaric jeꞌ ricab xa̱j chawi̱j tak naxatrichih tak cho eh xatriyukꞌej tak chi xaꞌn tak chi hat-tak chic ritinami̱t. Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ ribanaric take noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak maꞌ jaruj ta enacana̱ꞌ animinic tak. Yh - Ra̱j wi jenoꞌ cꞌacharel maꞌ riban ta take noꞌjbal kꞌoro̱j lok reꞌreꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa jeꞌ ricab i sotꞌ ncahnic wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ paꞌ nquilow take cꞌacharel quiꞌilbic maꞌxta cho pa ricapew-bal i sotꞌ. Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ i sotꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ ricapew-bal i cꞌacharel reꞌ maꞌ riban ta take noꞌjbal kꞌoro̱j lok reh. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj maꞌxta woꞌ cho pa ricꞌux chajaric xiban i Dios ru̱cꞌ naxcꞌacharic nak cho pan mahc eh yuꞌna cuyu̱j chic rimahc. zg oJeꞌ reꞌ ajic chiꞌnchel take reꞌreꞌ ma̱cana̱ꞌ tak ribanaric chatik laꞌ tak juꞌ ribanaric maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak enanaꞌbej tak chi coric nicꞌ wach rinoꞌjbal i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ rinabjic wili encamanic aweh tak reh chi enaꞌn tak i holohic laj bano̱j eh chi ewoꞌ natoꞌbej tak take cꞌacharel. f 3Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ cꞌul chawa̱j awi̱b tak chawach eh jeꞌ woꞌ chacꞌax tak chiꞌnchel take cꞌacharel. e #Jeꞌ woꞌ, maꞌ xa ta reꞌ rirakmajic chiri̱j chiꞌnchel i noꞌjbal na̱yeb wi̱ꞌ acꞌux tak, jeꞌ laꞌ woꞌ chi riyeꞌeric pan awo̱k tak i rajawric i mahc. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ na̱banam tak, jeꞌ laꞌ woꞌ chacuy tak ransil i tiꞌcꞌaxic reꞌ nchalic chana̱ tak ruꞌum reh animinic tak. Jeꞌ woꞌ chic wihꞌok awu̱cꞌ tak i noꞌjbal reꞌ nponic chiwach i Dios. vd gRuꞌum aj chi reꞌ take kꞌoro̱j reꞌreꞌ xyeꞌeric reh chi naquicamanic keh, reꞌ hat-tak wich aj niminel chayew acꞌux tak chi cow chi na̱chꞌica̱b acꞌux tak chiri̱j i Jesus jeꞌ woꞌ chi na̱banam tak i holonquilal chꞌi̱l i coric laj noꞌjbal eh chi na̱yeb woꞌ chic awi̱b tak chi rirakmajic chiri̱j chiꞌnchel rinoꞌjbal i Dios. bc ?Jeꞌ woꞌ chic ruꞌum chi xojriyukꞌej chi ekojwihꞌic chi hoj ritinami̱t, reꞌ Dios xiban chi reꞌ take kꞌoric kꞌoro̱j cahnok chiri̱j richakꞌlamil jeꞌ woꞌ chiri̱j rinimal ratoꞌbil wilic cho chi kana̱, xyeꞌeric woꞌ keh reh chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ equicamanic keh chi jalbal wach kanoꞌjbal cu rehtal eriban jenaj wach chꞌi̱l rinoꞌjbal ruꞌ. Chi jeꞌ reꞌ nakacoꞌlem woꞌ ki̱b chiwach i jotꞌo̱j laj cꞌacharic reꞌ nilmijic cu̱cꞌ take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal ruꞌum reh cꞌahbilal laj noꞌjbal reꞌ kꞌe̱ꞌ ncotowej ribanaric. ]b 5Reꞌ Jesus reꞌ sutumaj ri̱j ricꞌacharic ru̱cꞌ riholonquilal risakomil eh reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ rinimal wach richakꞌlanquilal chi kana̱, reꞌreꞌ xojriyukꞌej chi ekojwihꞌic chi ritinami̱t. Ruꞌum aj chi xiyew keh chi xkehtꞌalij rinoꞌjbal i Jesus, reꞌ Dios xiban woꞌ chi reꞌ Jesus enwihꞌic rajawric chi naricamanic pan kacꞌacharic chi riyeꞌeric keh chiꞌnchel ritoꞌbal reh chi eriban jenaj wach kanoꞌjbal chꞌi̱l i Dios. Ea Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tinicꞌalenej tak je eh nikꞌor woꞌ je aweh tak chi niban niti̱j chawi̱j tak ruꞌum chi anaꞌbem tak chic rinoꞌjbal i Dios chꞌi̱l rinoꞌjbal i kAja̱w Jesus. Jeꞌ aj wili ti̱j niban: Reꞌ ta nak i kAja̱w Dios chiyew cho aweh tak chi enatik tak juꞌ ricꞌuluric ritoꞌbal eh chi enatik woꞌ tak juꞌ ribanaric i cꞌacharic pan sukquil cꞌuxlis. Reꞌ hoj xojyukꞌunjic chi hoj ritinami̱t i Dios 7` kReꞌ hin, hin Simon eh Luch i ricab nibihnal. Reꞌ hin, hin raj camanom i kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh reꞌ woꞌ reꞌ xiripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol ribiral i ricꞌuhbal. Reꞌ hu̱j wili til reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic je reh aweh hat-tak wich aj niminel reꞌ xaꞌn tak jeꞌ ricab xkaꞌn i hoj chi xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Jesus eh kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ chaweh tak i chꞌiquinic cꞌuxlis naꞌn tak chiri̱j i Dios jeꞌ woꞌ chiri̱j i Jesus reꞌ Aj Coꞌlonel keh ruꞌum chi coric wach ricꞌux. ;_ q A̱h! Jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom je aweh tak wili: Reꞌ take kich aj niminel reꞌ nquimol qui̱b chipam i comonil chiho̱j woꞌ cho wach ruꞌum i Dios chi naquilokꞌem wach, cꞌahchiꞌ quitakꞌa̱b je risukquil acꞌux tak ar. Reꞌ aj wili nitzꞌihmbaj je aweh tak hin Wa̱n.S^ ! Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, yohbal nak wach ruꞌ raj kꞌormojic je aweh tak chipam i hu̱j wili, xa reꞌ laꞌ maꞌ xwa̱j ta nitzꞌihmbam je aweh tak yuꞌna. Jeꞌ reꞌ xniban ruꞌum nok reꞌ hin nwa̱j ojic awu̱cꞌ tak chi akꞌoꞌrjic tak eh chi jeꞌ reꞌ nok wilqui̱n chic chaxilac tak nakaꞌnam kacꞌutaj nakilow kawach ar. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak chꞌi̱l woꞌ i hin enkicꞌraj jenaj nim laj risukquil kacꞌux. E]  eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj hab wach aweh tak erikꞌor reh aj jotꞌo̱l reꞌreꞌ chi cꞌulu̱j chi suk chi rikꞌormojic i tijinic reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ roquic jenaj ru̱cꞌ maꞌ holohic ta laj bano̱j cꞌahchiꞌ ribanam i aj jotꞌo̱l reꞌreꞌ. Reꞌ maꞌ Wa̱n ricapaj ojic cu̱cꞌ take aj niminel ,\ S Jenaj chic i pahkanic nanibanam, reꞌ i wili: Wi xponic jenoꞌ jotꞌo̱l laj aj tijinel awu̱cꞌ tak chi rikꞌormojic aweh tak jenoꞌ toco̱m chic tijinic reꞌ maꞌ rikꞌor ta chi reꞌ Jesus xcꞌulic wach acꞌal chi til jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj cꞌacharel, ma̱kꞌor tak reh chi jeꞌ wili: «Hat cꞌulu̱j chi suk ayuꞌ chi na̱kꞌorom i tijbal nacꞌam cho keh, maꞌ tiqui tak reh. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak ma̱cꞌul tak i jotꞌo̱l laj aj tijinel reꞌreꞌ chipam i pa̱t namol wi̱ꞌ awi̱b tak chi niminic /[ Y Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ma̱cana̱ꞌ tak ritahkaljic i tijinic chiri̱j i Jesus reꞌ xkacꞌuhtaj cho aweh tak reh chi jeꞌ reꞌ naricꞌuhtunic chi reꞌ Dios wilic pan acꞌacharic tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi chaꞌn tak maj hab wach resaj lok ri̱b chiri̱j i tijinic chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal chi til jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj cꞌacharel ricꞌuhtaj lok chi maꞌ wilic ta chic i Dios ru̱cꞌ. Raj laꞌ i xa ritahkej woꞌ i tijinic reꞌreꞌ chiri̱j i Jesus, reꞌ cok reꞌ ricꞌuhtaj lok chi xa maꞌ reꞌ ta Ajabe̱s Dios wilic pa ricꞌacharic jeꞌ laꞌ woꞌ wilic ru̱cꞌ i Acꞌunbe̱s Dios. `Z ;Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak chi chayohbalej awi̱b tak chiwach aj jotꞌo̱l reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic nikꞌor woꞌ aweh tak i wili: Ma̱cana̱ꞌ tak ritahkaljic i tijinic chiri̱j i Jesus jeꞌ ricab xkacꞌuhtaj cho aweh tak. Jeꞌ reꞌ nipahkaj chi chaꞌn tak reh chi reꞌ cꞌaxoj i̱b xasjic pan awa̱mna tak ruꞌum reh camanic xkaꞌn chaxilac tak i hoj raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios maꞌ eta no̱j sahchok wach, reꞌ ta laꞌ reꞌreꞌ qꞌuihok wach chaxilac tak eh chi jeꞌ reꞌ enacꞌul tak chiꞌnchel ricuseꞌsbal i Dios chi jenaj asi̱ tak. [Y 1Ayuꞌ wach acꞌal cꞌahchiꞌ ricꞌuluric chi yohbal wach take aj cꞌuhbalanel cꞌahchiꞌ quijotꞌom quicapew-bal take tinamit. Reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ aj niminel nak take cho, xa reꞌ laꞌ yuꞌna cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi maꞌ coric ta chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xcꞌulic china̱ acꞌal wili chi jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj cꞌacharel. Ru̱cꞌ aj kꞌoric ncaꞌn take reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa hab wach jeꞌ reꞌ kꞌoric riban, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa aj kꞌetol wach rikꞌorbal i Jesus nok wilic. KX reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi nkacꞌax i Dios. Nicꞌ wach nancꞌuhtunic chi nkacꞌax i Dios? Reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi nkacꞌax i Dios reꞌ woꞌ nkacꞌam na̱ take ricꞌuhbal chi coric eh jenaj queh cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ xa najtir woꞌ kapꞌutum cho ribirmijic jeꞌ wili rikꞌor: “Ticꞌacharok tak pan cꞌaxoj i̱b chawach tak, nqui rikꞌor. Yohbal wach take cꞌahchiꞌ
rijotꞌoric quicapew-bal iW MYuꞌna, til nipahkaj je aweh hat-tak moloj wach aj niminel i atoꞌbil wili chi chanimej tak i tijbal rikꞌor chi nakacꞌaxam tak ki̱b. Reꞌ tijbal cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak wili chi na̱nimem tak, maꞌ reꞌ ta jenoꞌ chic acꞌ tijbal xa reꞌ laꞌ woꞌ i cꞌuhbal kapꞌutum cho ribirmijic pan chꞌiquinbal cho reh kaniminic V %Reꞌ hin maꞌ Wa̱n kꞌe̱ꞌ naxchalic risukquil nicꞌux cuꞌum take jarub paꞌ chi aj niminel nquimol quib chipam acomonil tak maj nibiram chi reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ quicꞌamam na̱ i coric laj niminic jeꞌ ricab ritakꞌa̱b cho i kAja̱w Dios. U 7Jeꞌ reꞌ ajic chawunchelal hat-tak tinicꞌalenej tak je ru̱cꞌ i kꞌoric wili: Reꞌ ta nak Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh rAcꞌu̱n woꞌ i Dios quicuseꞌsenok aweh tak eh quiquetelej ta woꞌ nak cho awach tak, jeꞌ woꞌ quiyew ta woꞌ nak cho sukquil cꞌuxlis pan awa̱mna tak reh chi xa wilca̱t woꞌ tak chipam i coric laj niminic eh xa cꞌahchiꞌ woꞌ acꞌaxam tak i Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj rAcꞌu̱n. Reꞌ sukquil cꞌuxlis chiqui̱j take aj niminel 4T cReꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ nkaꞌn reꞌ chi reꞌ hoj tijimaj chipam i coric laj niminic wilco̱j wi̱ꞌ eh xa reꞌ woꞌ niminic reꞌreꞌ nakawihꞌic wi̱ꞌ. HS Reꞌ hin maꞌ Wa̱n reꞌ jenaj queh nahsil china̱ como̱n laj aj niminel, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat-tak moloj wach aj niminel chipam i comonil chiho̱j wach ruꞌum i Dios chi na̱lokꞌem tak wach. Ru̱cꞌ aj acꞌalenjic tak niban je, reꞌ hin chꞌi̱l take nicꞌ nimal quehtꞌalim chic wach i coric laj niminic wilqui̱n woꞌ wi̱ꞌ i hin, nkakꞌor je aweh tak chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tikicꞌraj tak. $RA Yuꞌna ajic was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ ta nak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eriyew cho rinimal wach ratoꞌbil chana̱ tak. Jeꞌ woꞌ, reꞌ ta woꞌ nak Ajabe̱s Dios ericoj rinimal cꞌaxoj i̱b pan awa̱mna tak eh reꞌ ta woꞌ nak i Lokꞌ laj rUxlabal enbanic chi eticꞌacharic tak pan jenaj wach cꞌuxlis chawach tak. Jeꞌ ta nak reꞌ cꞌulurok awu̱cꞌ tak.Q) Jeꞌ woꞌ chic, cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je aweh tak i sukquil cꞌuxlis cꞌahchiꞌ quiyeb je aweh tak take chiꞌnchel kich aj niminel. P' Jeꞌ ricab nachacꞌalenej awi̱b tak chacꞌuhtaj woꞌ tak chawach tak chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ nawicꞌraj awi̱b tak chi awibil awi̱b tak. +OO Was tak nicha̱kꞌ aj niminel pan cohlsbal wach nikꞌorbal awu̱cꞌ tak, nikꞌor je aweh tak chi ticꞌacharok tak pan sukquil cꞌuxlis eh chacorsaj woꞌ tak wach i paꞌ bih maꞌ coric ta wach pan acꞌacharic tak. Jeꞌ woꞌ chayew ricowil acꞌux tak chawibil awi̱b tak eh chasicꞌ tak i wihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis. Jeꞌ woꞌ ticꞌacharok tak pan tuklic laj cꞌuxlis eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ kAja̱w Dios reꞌ aj cꞌaxo̱l eh aj yeꞌol woꞌ tuklic wach cꞌuxlis enwihꞌic chipam acꞌacharic tak chi junelic. PN Jeꞌ aj reꞌ nka̱j chawi̱j tak eh reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak chi cu naht wilqui̱n je, reꞌ chi wi cu wilic soꞌ noꞌjbal ra̱j tikꞌinjic aweh tak cu manlic enatikꞌa̱ꞌ tak wach chi cu jaꞌ quinponic ta awu̱cꞌ tak. Chi jeꞌ reꞌ naquinponok awu̱cꞌ tak maꞌ curman ta chic enicꞌuhtaj chana̱ tak i ricowil i wajawric yeꞌo̱j ruꞌum i kAja̱w chi cowsbal aweh tak pan niminic eh maꞌ reꞌ ta nchel chi yojbal reh acapew-bal tak. Reꞌ cohlsbal wach rikꞌorbal i
maꞌ Lu̱ꞌ cu̱cꞌ take aj Cori̱nto zMm Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi nakojponok awu̱cꞌ tak, wi maꞌ curman ta chi keh ricojoric i kajawric yeꞌo̱j keh ruꞌum i Dios eh wi etikarak tak chi holohic chic cꞌahchiꞌca̱t tak, reꞌ hoj narisukbic kacꞌux. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, cꞌahchiꞌ laꞌ woꞌ kaꞌnam kati̱j chawi̱j tak reh chi reꞌ acapew-bal tak encorjic woꞌ chic wach chi coric. ZL- Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abanam tak i coric, reꞌ hin maꞌ eta tinikꞌil tak ruꞌum nok maꞌ riwi̱ꞌ ta chi wi̱n chi etinikꞌil tak wi cꞌahchiꞌ woꞌ acꞌacharic tak chi coric wach jeꞌ ricab rikꞌor i coric laj cꞌuhbal xanimej tak. Til haj wilic ripahkaj wi̱n i Dios chi nanibanam, reꞌ chi reꞌ hin nanitoꞌbem take cꞌacharel chi naquirakam chiri̱j i coric laj cꞌuhbal eh chi naquicꞌamam woꞌ na̱. *KM Reꞌ hoj nkaꞌn kati̱j chiwach i Dios chi maꞌ chi bih jenoꞌ bano̱j enaꞌn tak chi maꞌ ta coric wach chiwach ruꞌ. Maꞌ cꞌahchiꞌ ta kaꞌnam i wili reh chi xa cꞌuhtbal reh chi reꞌ hoj koj-acoj tak chi aj kꞌorol reh cꞌuhbal, reh laꞌ chi reꞌ hat-tak enaꞌn tak haj wilic i coric chi banaric to̱b ta woꞌ chawach hat-tak maꞌ yeꞌo̱j ta kawaꞌric chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Jesus. @Jy Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hat-tak xaꞌn tak ri̱j chi coric chi reꞌ Jesus wilic chic pan acꞌacharic tak ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hin chꞌi̱l take nwihchꞌilej chi cꞌuhbalanic ewoꞌ koj-acoj tak chi wilic kawaꞌric maj kuꞌum keh hoj reꞌ hat-tak xakꞌahsaj acꞌacharic tak reh i Jesus. YI+ Ruꞌum aj reꞌ nkakꞌor aweh tak chi reꞌ aj hat-tak ruꞌ chawicꞌsaj awi̱b tak pan jenoꞌ pajoj noꞌjbal ilbal reh wi til woꞌ chi chꞌiclic acapew-bal tak chiri̱j i Jesus on maꞌ chꞌiclic ta. Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wilic chic pan acꞌacharic tak reꞌ cok ruꞌ maꞌ xelic chawach tak chi coric i pajbal anoꞌjbal na̱banam tak ra̱j rikꞌorom chi maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ. H Nikꞌor aweh tak i wili maj til coric ruꞌ chi reꞌ Jesus xyeꞌeric wach curu̱s maj xcꞌacharic chi jeꞌ kacab i hoj cꞌacharel maꞌxta jenoꞌ kacowil chiwach i rajawric i quimic, xa reꞌ laꞌ yuꞌna reꞌreꞌ cꞌachlic woꞌ chic ruꞌum reh rinimal rajawric wilic i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj yuꞌna reꞌ cꞌacharic chic nkaꞌn pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ kꞌe̱ꞌ ta ti kansil wilic, xa reꞌ laꞌ natikakꞌil tak pan cowil chic nakaꞌnam chi xa jeꞌ na chic ricab hoj uctunak cho chꞌi̱l i Jesus chi quixilac camnak ruꞌum rajawric i Dios. xGi Jeꞌ woꞌ chic ruꞌum nok reꞌ hat-tak cow cꞌahchiꞌ apahkam tak chi naniyeb jenoꞌ rehtalil aweh tak cꞌuhtbal reh chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xyeꞌbic wajawric chi kꞌoric, reꞌreꞌ nawilom woꞌ tak wach nok chi maꞌxta chic soꞌ quetelenic wachi̱s wu̱cꞌ, pan cowil nanikꞌoric awu̱cꞌ tak pa rijelow-bal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maj reꞌreꞌ maꞌxta riquetelem awach tak nachiyew ricowil wach tiꞌcꞌaxic chana̱ tak. F{ Chipam ricab wojic awu̱cꞌ tak xniyew i pe̱t kꞌoric chi kꞌilbal aweh tak naxinwihꞌic cho chaxilac tak eh yuꞌna chi maꞌ wilqui̱n ta chic chaxilac tak cꞌahchiꞌ niyeb je i ricab kꞌilo̱j chi queh take maꞌ nquicana̱ꞌ ta ribanaric i mahc. Pa ricorquil, naquinponok awu̱cꞌ tak maꞌxta bih naniquetelem wach wi̱ꞌ jenoꞌ cꞌahchiꞌ ribanam i mahc. ?E y Ru̱cꞌ i wojic awu̱cꞌ tak tiklic wach wuꞌum, roxpech chic wojic chi akꞌoꞌrjic tak. Reꞌ cok ruꞌ chipam i wojic reꞌreꞌ paꞌ bih jenoꞌ mahc wilic, reꞌ hin nanitikꞌa̱b wach reꞌreꞌ chi cꞌahchiꞌ nibanam jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses chi cu ru̱cꞌ quikꞌorbal quib on xib ok chic chi cꞌacharel naribirmijic wi coric on maꞌ coric i mahc nkꞌormojic chiri̱j jenoꞌ cꞌacharel. D9 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin quinyoꞌjic soꞌ chi naquinponok chaxilac tak maꞌ riban nchel chi reꞌ Dios equiriyew pan qꞌuixbilal chawach tak eh chi equinokꞌic woꞌ chiri̱j quicꞌacharic take qꞌuihal aweh tak reꞌ ximahcanic eh maꞌ jaruj ta xquijal wach quinoꞌjbal chi naquicana̱b nak ribanaric i mahc, xa cu cꞌacharic woꞌ ncaꞌn chi jeꞌ reꞌ chipam i chꞌuwaꞌ wach noꞌjbal, chipam i cꞌoyomal jeꞌ woꞌ chipam i xa paꞌ chic jaric maꞌ holohic laj bano̱j ricꞌax wach i quitiꞌjolal.)CK Reꞌ hoj nkilow chi curman chi nakacowsam acꞌux tak chiri̱j i Jesus maj quinyoꞌjic soꞌ chi naquinponok awu̱cꞌ tak etinirak tak chi cꞌahchiꞌ abanam tak take paꞌ jaric maꞌ ra̱j ta banaric reꞌ take maꞌ nwa̱j ta nak wilom chi cꞌahchiꞌ abanam tak. Ru̱cꞌ jenoꞌ kꞌilo̱j eniban aweh tak equinawilow tak chi xa hin ok cojol ritiꞌquil acꞌux tak naniban i kꞌilo̱j reꞌ maꞌ nawa̱j ta nak tak chi eno̱j niban aweh tak. Reꞌ hin kꞌuruꞌ quinyoꞌjic soꞌ chi maꞌ to̱j nchel nirak tak chi wilic wolonic i̱b chꞌi̱l ixowonic i̱b chaxilac tak, on chi xa tiqꞌuer tak chic ruꞌum acꞌa̱ tak, on chi wilic chꞌakoj i̱b pan niminic chawach tak, on chi wilic tzꞌuju̱j i̱b chaxilac tak. Quinyoꞌjic woꞌ chi enwihꞌic chaxilac tak i noꞌjbal reꞌ moloj tak cꞌuta̱j, on chi wilic ok nchel i qꞌuihsinic i̱b chawach tak, on chi wilic kꞌitkꞌit wachi̱s chaxilac tak. 3B_ Ru̱cꞌ i hu̱j cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je aweh tak wili, kꞌi̱j woꞌ reꞌ hat-tak enacapaj tak chi cꞌahchiꞌ kaꞌnam i wili xa reh chi ekojcahnic suk chawach tak. Maꞌxta, reꞌ hoj nka̱j chi hoj ok suk ilo̱j ruꞌum i Dios ru̱cꞌ nicꞌ wach cꞌacharic nkaꞌn chipam rinimjic i Jesus. Chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal i kꞌoro̱j lok wili, nkakꞌor reh cowsbal acꞌux tak chipam rinimjic i Jesus. #A? Chacapaj tak kꞌuruꞌ naxnipahkaj atoꞌbil reh Ti̱to chꞌi̱l i jenaj chic kich aj niminel chi xiꞌo̱j awu̱cꞌ tak chi awiliric tak, reꞌ take reꞌ maꞌ xiꞌoquic ta chi ajotꞌoric tak chi resmejic atzꞌa̱k tak. Maꞌxta, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi coric chi reꞌ paꞌ bih noꞌjbal wilic pa ra̱mna i Ti̱to reꞌ woꞌ reꞌ wilic pan wa̱mna i hin eh jeꞌ woꞌ awehtꞌalim woꞌ tak chi xa jenaj wach kacapew-bal nankaꞌn kacamaj. Reꞌ kꞌilo̱j narojic ribanam
i maꞌ Lu̱ꞌ queh aj Cori̱nto =@s Reꞌ nquikꞌor take reꞌ maꞌ coric ta. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj hab aj wach aweh hat-tak xwesaj ritzꞌa̱k ru̱cꞌ quikꞌorbal take xnitakꞌa̱ꞌ take je awu̱cꞌ tak? w?g Xa nicꞌ paꞌ wach i cꞌuꞌlunic enaꞌn tak wi̱n ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak til awehtꞌalim tak chi maꞌ xwa̱j ta ricojoric jenoꞌ ihk chana̱ tak chi ripahkaljic aweh tak jenoꞌ nitoꞌbal. Xa reꞌ laꞌ wilic take cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi reꞌ hin ru̱cꞌ balcꞌux laj noꞌjbal xwesaj atzꞌa̱k tak ru̱cꞌ chucuj laj kꞌoric. |>q Ruꞌum aj reꞌ ru̱cꞌ rinimal sukquil nicꞌux reꞌ hin maꞌ xa reꞌ ta nitumin nanisacham chawi̱j tak jeꞌ laꞌ woꞌ i wansil chꞌi̱l nicꞌacharic ruꞌum nok til nwa̱j atobjic tak chipam animinic tak. Chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ hin til kꞌe̱ꞌ niyew nicꞌux chi acꞌaxmajic tak, reꞌ hat-tak kajic chic riban acꞌaxbal tak wu̱cꞌ? S= Chacoj tak rehtal, yuꞌna tikilqui̱n chic reh roxpech wojic awu̱cꞌ tak eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin xa nanitikim woꞌ juꞌ ninoꞌjbal chi maꞌxta nipahkam aweh tak jenoꞌ nitoꞌbal maj pa ricorquil reꞌ til kꞌe̱ꞌ nwa̱j wach i hin, reꞌ acꞌacharic hat-tak maꞌ reꞌ ta nchel reꞌ paꞌ bih wilic aweh tak. Reꞌ hin jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok maꞌ reꞌ ta take acꞌunbe̱s nquicꞌol quitzꞌa̱k chi naricamanic chiqui̱j take tutbe̱s ajabe̱s reꞌ laꞌ take ajabe̱s nquicꞌol quitzꞌa̱k chi naricamanic chiqui̱j take quihaꞌlacꞌu̱n. 9<k Ruꞌum chi reꞌ hat-tak xawilow tak chiꞌnchel reꞌreꞌ, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi wilic aweh tak cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi maꞌ xatwilow ta tak chi coric jeꞌ ricab xniban cu̱cꞌ take juꞌjun tuhm chi moloj wach aj niminel? Haj ti wilic njalbic soꞌ awu̱cꞌ tak chi quiwach take toco̱m chic aj niminel, reꞌ chi reꞌ hin maꞌ xatnichꞌiꞌtaj ta tak soꞌ chi wilmijic ru̱cꞌ paꞌ bih wi̱n. Wi reꞌ nchel reꞌ i nimahc chawach tak chi maꞌ xnipahkaj ta jenoꞌ nitoꞌbal aweh tak jeꞌ ricab ncaꞌn take toco̱m chic aj cꞌuhbalanel, chacuy tak nimahc ru̱cꞌ xniban reꞌreꞌ! Maꞌ reꞌ ta tumi̱n ricꞌax
i maꞌ Lu̱ꞌ chi cꞌuhbalanic l;Q Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ chaxilac hat-tak xcꞌutunic chic lok wach nicamaj chi hin pahbamaj chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios jeꞌ ricab xawilow tak chi xniban take lokꞌ laj nawa̱l chꞌi̱l take sachbal cꞌuxlis ru̱cꞌ rajawric i Dios, chi cꞌahchiꞌ nicuyunic chipam take kꞌetoj wach nikꞌorbal xiniqꞌuic wi̱ꞌ. ,:Q Til pa ricorquil reꞌ take kꞌoric wili reꞌ take nitzꞌihmbaj je aweh tak ricꞌuhtaj lok chi reꞌ hin xa jeꞌ na nicab jenoꞌ saban laj cꞌacharel xa reꞌ laꞌ reꞌ hat-tak xatbanic tak wi̱n chi jeꞌ reꞌ xniban ruꞌum nok maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌ akꞌoric tak chiwi̱j jeꞌ ricab nak til ricꞌul chaweh tak chi na̱kꞌorom tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta nchel maꞌ nim ta ti niwach ncꞌutunic, maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi maꞌxta soꞌ nilokꞌil nok njunehtjic wach nicꞌacharic quichꞌi̱l take nquitzꞌak qui̱b chi pahbamaj take chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ quikꞌoric chi reꞌ take nimak wach quilokꞌil. d9A Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux ru̱cꞌ take paꞌ bih tiꞌcꞌaxic nicꞌul reꞌ quicꞌutunic lok wi̱ꞌ chi maꞌxta chic wansil jeꞌ ricab nok maꞌxta chic bih wilic soꞌ wi̱n, on nok wilic take cꞌacharel maꞌ holohic ta kꞌoric ncaꞌn chiwi̱j chi tiꞌsbal nicꞌux, on nok xa hin chic quitahkem chi ribanaric tiꞌcꞌaxic wi̱n, on nan-alhbic i wihk chi rikꞌormojic ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chipam aj take cꞌaxquilal jeꞌ ricab take reꞌreꞌ ncꞌutunic lok chi chi wutquel i hin maꞌxta wansil raj laꞌ i rajawric i Dios reꞌ aj woꞌ reꞌ ntoꞌbonic wi̱n chipam take cꞌaxquilal nchalic chi nina̱. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ til wilic rilokꞌil E^~{wtrqOo&ljgbed+b`_][[YWT!Q;P_NMJHE\C`A"?>P<:948L6>43n1/-,*'$#b! /-x- H V^)CKX Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xkaꞌn, xkakꞌor laꞌ aweh tak chi na̱nimem tak i noꞌjbal wili naxojwihꞌic woꞌ cho chaxilac tak: «Maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel tanlic chiri̱j chi eriyew riwaꞌ riha̱ꞌ jenoꞌ cꞌacharel maꞌ raj ta camanic, nqui xkakꞌor cho aweh tak. 0BYX Reꞌ nak til ricꞌul chi keh chi xkaꞌn, reꞌ chi xkapahkaj nak katoꞌbal aweh tak ruꞌum chi cꞌahchiꞌ kacamanic chaxilac tak xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ xkaꞌn ruꞌum nok ru̱cꞌ kanoꞌjbal chi camanic xka̱j kacꞌuhtam aweh tak chi jeꞌ woꞌ reꞌ na̱banam hat-tak. 4AaXJeꞌ woꞌ, xawilow tak chi maꞌ hab ta wach aweh tak xkachꞌiꞌtaj ru̱cꞌ kawaꞌ kaha̱ꞌ reꞌ laꞌ hoj xoj-johtic akꞌab on cu wahkꞌek woꞌ ti xoj-uctic chi camanic sicꞌbal ritzꞌakil paꞌ bih keh reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xcahnic ta jenoꞌ ihk chana̱ tak chi kilmijic i hoj. [@/XReꞌ riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ nipahkam je aweh tak rinimjic reꞌreꞌ, reꞌ chi reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi curman chi nakacamanic tak. Chaj aj bih noꞌjbal xawilow tak ku̱cꞌ hoj kꞌuruꞌ? Reꞌ hat-tak xawilow tak chi naxojwihꞌic awu̱cꞌ tak, til katꞌul kawach chi camanic eh maꞌxta bih xkasiquilej wach. >?uXChi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ wich aj niminel, chi yeꞌo̱j kajawric chi takꞌanic chana̱ tak ruꞌum Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hin nipahkaj aweh tak rinimjic i kꞌoric wili: Reꞌ hat-tak ma̱junehtej awi̱b tak cu̱cꞌ take aj niminel cꞌahchiꞌ que̱b chi cꞌacharic pan siquilal eh maꞌ cꞌahchiꞌ ta quicꞌamam na̱ i cꞌuhbal kakꞌorom cho aweh tak chiri̱j camanic. ?>wXJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin nipahkaj chi reꞌ ta nak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ericꞌuyuꞌsaj awa̱mna tak chi enatik tak juꞌ i noꞌjbal chi tiꞌ enawicꞌraj tak i Dios eh jeꞌ woꞌ, chiyew ta nak cho awansil tak chi ricuyuric take tiꞌcꞌaxic nacꞌul tak jeꞌ ricab nok reꞌ Jesus xicuy ransil nicꞌ nimal take tiꞌcꞌaxic xicꞌul. Reꞌ kꞌoric chiqui̱j take
maꞌ nca̱j ta camanic =XRuꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj til chꞌiclic woꞌ kacꞌux chi reꞌ kakꞌorom aweh tak, reꞌ na̱cꞌamam woꞌ tak na̱ cu yuꞌna chi kꞌi̱j reꞌ hat-tak na̱tikim woꞌ tak juꞌ ricꞌamaric na̱ maj reꞌ kAja̱w Dios ntoꞌbonic aweh tak. a<;XReꞌ cok ruꞌ, chiwach i yibel wach noꞌjbal nchalic cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, maꞌ tiyoꞌjic tak maj reꞌ rikꞌorom cho Dios chi naca̱t tak ricoꞌlem chiwach i noꞌjbal reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ chi nariyeb awansil tak reh chi encowjic acꞌux tak chipam i niminic, reꞌreꞌ til naribanam woꞌ chi narimanlajic wach. ;+XJeꞌ woꞌ chic nachaꞌn ati̱j tak chiki̱j, chapahkaj woꞌ tak johtok reh Dios chi ekojcoꞌljic chi quiwach take winak yibel quiwach eh maꞌ holohic ta quinoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ chapahkaj tak johtok reh maj china̱ acꞌal wili wilic take cꞌacharel cꞌahbil quinoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok maꞌ chiꞌnchel ta suk nquibiraj chi naquichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j i Jesus. <: sXChiri̱j chic ribanaric niti̱j reꞌreꞌ, yuꞌna hat-tak wich aj niminel nwa̱j nipahkam aweh tak chi nanaꞌn ati̱j tak chiri̱j kacamaj chi aj kꞌorol reh rikꞌorbal i Dios, chapahkaj tak johtok reh Dios chi reꞌ rikꞌorbal eno̱j lok rikꞌormojic chi maꞌ hab ta wach enkꞌetbic wach. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌacharel equibirinic reh eta nak nquicꞌul chi lo̱kꞌ eh ewoꞌ nquinimej jeꞌ ricab xaꞌn hat-tak. 9'XChiwach aj kAja̱w Jesus jeꞌ woꞌ chiwach Ajabe̱s Dios niban niti̱j. Jeꞌ woꞌ nipahkaj queh chi quicowsaj acꞌux tak reh chi na̱tikim tak juꞌ ribanaric i holohic laj cꞌacharic eh jeꞌ woꞌ chi na̱tikim tak juꞌ rikꞌormojic holohic laj kꞌoric. 8XNok kꞌoro̱j chic lok reꞌreꞌ, yuꞌna nanibanam johtok niti̱j chawi̱j tak chiwach kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chi wehtꞌalim chi quicabchelal take reꞌ xa eli̱c woꞌ kojquicꞌax cho eh xa eli̱c woꞌ nquicꞌuhtaj cho quichakꞌlamil keh. Ruꞌum aj reꞌreꞌ hoj maꞌ xa reꞌ ta ncowjic kacꞌux chi ricꞌamaric na̱ i niminic wilco̱j wi̱ꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ eli̱c nkatik juꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiqui̱j take reꞌ. Y7+XRuꞌum aj reꞌ hat-tak wich aj niminel, ruꞌum nok xatyukꞌunjic tak reh chi xatcoꞌljic tak, reꞌ aj reꞌ riban chi nipahkaj aweh tak yuꞌna chi chatik tak juꞌ richoporic acꞌux tak chi cow chiri̱j take cꞌuhtunic reꞌ xabiraj tak ku̱cꞌ on xatijej tak ru̱cꞌ riliric wach i pe̱t hu̱j xkatakꞌa̱ꞌ je aweh tak. )6KXJeꞌ reꞌ ajic naxatrichih tak cho i Dios maꞌ xa reꞌ ta chi xatriyukꞌej tak chi na̱coꞌljic tak chiwach i tiꞌcꞌaxic jeꞌ laꞌ woꞌ reh chi ar pan taxa̱j nariwihꞌic rinimal alokꞌil tak jeꞌ ricab rilokꞌil i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ yukꞌunic reꞌreꞌ xacꞌul tak xa reꞌ nok reꞌ hoj raj kꞌorol i Dios xkakꞌor aweh tak ribiral i Jesus. 5-X Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ hat-tak wich tak aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj tak i kAja̱w Jesus, reꞌ hin chꞌi̱l take wich aj niminel reꞌ quinquihchꞌilej xa eli̱c woꞌ kojtioxonic johtok ru̱cꞌ i Dios nankaꞌn kati̱j chawi̱j tak maj nok jaꞌ npꞌuhtic ta cho cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Dios xatrichih tak chic cho chi na̱coꞌljic tak chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi quina̱ take aj mahc. Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌreꞌ xiban woꞌ chi pe̱t xisakbej wach awa̱mna tak ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal nok achꞌica̱b chic acꞌux tak chiri̱j i Jesus reꞌ aj kꞌorol reh coric laj cꞌuhbal. Y4+X Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ take tinamit reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ maꞌ xquicoj ta wach i coric laj kꞌoric rikꞌor i Jesus reꞌ laꞌ chic kꞌe̱ꞌ suk xquilow ribanaric i mahc. Til reꞌ Dios xchihbic quiwach
take niminel aj Tesalo̱nica chi naquicoꞌljic T3!X Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum reh quinoꞌjbal take tinamit reꞌreꞌ, reꞌ Dios nariyeb kꞌab chi jenaj chic maꞌ tob laj uxlabal kꞌe̱ꞌ nimal rajawric narichalic chi jotꞌo̱l quicapew-bal take cꞌacharel reꞌ naribanam chi qꞌuihal take tinamit reꞌreꞌ nacoquic chi ricojoric wach take chucuj laj cꞌuhbal nquibiraj. f2EX Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ ru̱cꞌ take jotꞌo̱j naribanam, naribanam woꞌ chi yohbal wach cꞌahbilal nacaꞌnam take qꞌuihal tinamit naquicojbic wach. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel narisacharic quiwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ maꞌ xca̱j ta woꞌ quicꞌulum ru̱cꞌ chiꞌnchel i ca̱mna i coric laj kꞌoric rikꞌor i Jesus eh maꞌ xquicꞌul ta woꞌ i cꞌaxbal riyew chi quicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic. 1!X Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ, ruꞌum chi ritakꞌanic cho aj Yahm kꞌe̱ꞌ rinimal wach rajawric nariwihꞌic chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take tinamit naquijotꞌoric ru̱cꞌ take chucuj laj nawa̱l chꞌi̱l take chucuj laj rehtalil naricꞌuhtam. b0=Xmaj naꞌesmejok lok i haj wilic nkꞌetbic pa ribe̱h i cꞌacharel nahsil banol reh cꞌahbilal reꞌreꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ naricꞌuhtam lok ri̱b chi coric, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ kAja̱w Jesus nacꞌolok woꞌ chic lok eh nachicꞌuhtaj rinimal wach risakomil rilokꞌil, naricꞌulic risacham wach nicꞌ paꞌ nimal ricamaj i winak reꞌreꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ naribanam, jeꞌ laꞌ woꞌ jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak ricojom jenoꞌ mache̱t chi cansbal, reꞌ Jesus ru̱cꞌ richi̱ꞌ narikꞌorom chi naricansjic i cꞌacharel nahsil banol reh cꞌahbilal reꞌreꞌ. +/OXYuꞌna reꞌ cꞌahbilal xa pan cꞌolic cꞌahchiꞌ ribanam i cꞌacharel reꞌreꞌ eh jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam ruꞌum chi yuꞌna wilic jenaj cꞌahchiꞌ ripitbic reh ricꞌuhtjic cho ri̱b. Jeꞌ reꞌ naritikim juꞌ cu rehtal nesmejic lok pa ribe̱h reꞌ nkꞌetbic reh .-XRuꞌum aj reꞌ nicapaj i hin chi reꞌ hat-tak yuꞌna awehtꞌalim woꞌ tak hab wach i cꞌahchiꞌ ripitbic cho reh cꞌacharel nahsil banol reh cꞌahbilal reꞌreꞌ chi naricꞌuhtam lok ri̱b ru̱cꞌ rinoꞌjbal. Jeꞌ woꞌ, awehtꞌalim tak chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ naricꞌuhtam lok ri̱b cu rehtal nachikꞌor cho Dios chi xponic chic rikꞌijil chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric. -7XReꞌ chiꞌnchel xnikꞌor lok reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic maj xnikꞌor chic cho aweh tak naxinwihꞌic cho chaxilac tak. , Xmaj reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ naructic chi rikꞌormojic chi kꞌe̱ꞌ woꞌ rinimal rilokꞌil chiwach rilokꞌil i Dios, on chiwach rilokꞌil take tzꞌakoj tiyo̱x lokꞌomaj wach cuꞌum toco̱m chic cꞌacharel. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ chi naricꞌulum tiꞌcꞌaxic, jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum chi nok tzꞌuklic chic chipam i yeꞌa̱b wilic chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xa reꞌ ta naricojom ri̱b chi quijelow-bal take pa reh chic tiyo̱x nquilokꞌej wach take cꞌacharel jeꞌ laꞌ woꞌ naritzꞌakam woꞌ ri̱b chi reꞌreꞌ til Dios. Ar aj ruꞌ, reꞌreꞌ maꞌ xa ta naritakꞌa̱b rikꞌormojic chi maꞌxta chic riyeꞌeric quilokꞌil take tiyo̱x lokꞌomaj cuꞌum take cꞌacharel, jeꞌ laꞌ woꞌ naritakꞌa̱b woꞌ rikꞌormojic chi maꞌxta chic riyeꞌeric rilokꞌil Dios. i+KXma̱cana̱ꞌ awi̱b tak chi etijotꞌoric tak ru̱cꞌ xa paꞌ jaric take kꞌoric cꞌahchiꞌ rikꞌorom aweh tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi cu jaꞌ ncꞌulic ta lok i kAja̱w Jesus, curman chi naricꞌuluric take wili: Pe̱t nariwihꞌic jenaj rikꞌijil chi yohbal wach take cꞌacharel maꞌxta chic cajwam birinic kꞌoric chiwach i Dios eh chi jeꞌ reꞌ naquikꞌihtam woꞌ qui̱b chiwach riCꞌuhbal. Reꞌ aj reꞌ naricꞌuluric chipam take kꞌi̱j naꞌuctok woꞌ cho jenaj cꞌacharel nahsil banol reh cꞌahbilal reꞌ narikꞌetbic wach i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ riban, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ yeꞌo̱j chic cho chiri̱j ruꞌum i Dios chi naricꞌulum i rinimal tiꞌcꞌaxic *Xchi maꞌ chi bih najotꞌ wi̱ꞌ acapew-bal tak eh wi xponic nchel pan axiquin tak chi reꞌ kꞌi̱j nok reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus naricꞌulic lok xponic chic wach, ma̱yoꞌsaj woꞌ awi̱b tak. To̱b ta nchel wilic ta nak jenoꞌ hab wach cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xikꞌor reh chi reꞌ ricꞌulic lok i kAja̱w Jesus xponic chic rikꞌijil, on chi reꞌ hoj xkakꞌor reꞌreꞌ naxojwihꞌic cho chaxilac tak, on chi jeꞌ reꞌ kꞌoric tzꞌihmbimaj kuꞌum pan jenoꞌ hu̱j, -) UXYuꞌna hat-tak wich aj niminel, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, naricꞌulic lok eh jeꞌ woꞌ chi reꞌ Dios naribanam chi nakamolom woꞌ chic ki̱b richꞌi̱l i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ til nkakꞌor aweh tak 7( iX Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ pahkanic nkaꞌn pan kati̱j, reꞌ chi ru̱cꞌ i cꞌaxoj i̱b na̱banam tak, eta nak nyeꞌeric rilokꞌil i kAja̱w Jesus. Ruꞌum chi hat-tak chic aj niminel reh Jesus, reꞌreꞌ nariyeb woꞌ alokꞌil tak eh jeꞌ reꞌ naricꞌuluric awu̱cꞌ tak ruꞌum nok wilic chana̱ tak richakꞌlamil i kAja̱w Dios chꞌi̱l woꞌ richakꞌlamil i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric._' 9X Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ hoj xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ kaꞌnam johtok kati̱j chawi̱j tak chi ripahkaljic johtok reh Dios chi jeꞌ ta nak wili chikꞌor chawi̱j tak: «Reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ, ricꞌul chi queh chi xniyukꞌej take chi naquiwihꞌic chi quixilac take cꞌahchiꞌqui̱n quilokꞌem, nqui ta nak erikꞌor chawi̱j tak. Jeꞌ woꞌ chic, nkapahkaj reh Dios chi ru̱cꞌ i rajawric riyew cho aweh tak, enaꞌn tak i cꞌaxo̱j nawa̱j tak ribanaric yuꞌna chi cꞌahchiꞌ achꞌica̱b acꞌux tak chiri̱j i Jesus. & X Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ naricꞌulic woꞌ lok wi̱ꞌ i Jesus, reꞌ take xcaꞌn chic chi ritinami̱t ru̱cꞌ rinimjic i kꞌoro̱j queh chiri̱j ruꞌ, naquiyeb rilokꞌil chi xa sahchanak chic quicꞌux ruꞌum reh rinimal rajawric naquilom eh chi quixilac take reꞌ, na̱wihꞌic woꞌ hat-tak maj xanimej tak chaj bih xkakꞌor aweh tak chiri̱j i Jesus. |% sX Chi jeꞌ aj reꞌ, chiꞌnchel take cꞌacharel reꞌreꞌ naquicꞌulum rinimal tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric cho chi quina̱ chi junelic chi tojbal wach quimahc. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ take reꞌ maꞌxta laꞌ woꞌ quiwihꞌic cok chiwach i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus naquiwihꞌok chiwach take naquilokꞌonic wach i Dios ruꞌum reh rinimal i rajawric wilic. L$ Xeh reꞌ naricꞌuhtunic woꞌ wi̱ꞌ rinimal rilokꞌil reꞌ naribanam chi xa jeꞌ chic ricab i xak kꞌa̱kꞌ xa ntenic chic, reꞌ Jesus nariyeb rikꞌormojic chi nariyeꞌeric cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take maꞌ xquinimej ta Dios eh maꞌ woꞌ xquicoj ta wach i lokꞌ laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j ruꞌ. # XJeꞌ woꞌ, riwi̱ꞌ woꞌ chi reh chi naribanam chi reꞌ hat-tak reꞌ ixowomaj awach tak eh bano̱j woꞌ tiꞌcꞌaxic aweh tak, maꞌ eta chic nbanjic tiꞌcꞌaxic aweh tak ruꞌum animinic tak. Reꞌreꞌ naribanam i Dios chiki̱j chiꞌnchel i hoj aj niminel chipam i kꞌi̱j nacꞌolok lok i kAja̱w Jesus pan taxa̱j chi ihchꞌilimaj cho cuꞌum take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios wilque̱b woꞌ ar pan taxa̱j. Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ narilmijic wi̱ꞌ rinimal rajawric i kAja̱w Jesus d" CXJeꞌ reꞌ ajic reꞌ ricapew-bal i Dios xa coric woꞌ wach eh ruꞌum aj reꞌ ricꞌul woꞌ chi reh chi nariyeb woꞌ tiꞌcꞌaxic tojbal wach quimahc take nicꞌ paꞌ nimal quibanic tiꞌcꞌaxic aweh tak. E! XRu̱cꞌ anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, enacꞌuhtaj tak lok chi reꞌ ricapew-bal i Dios xa coric woꞌ wach chaweh tak nachikꞌor chawi̱j tak chi jeꞌ wili: «Reꞌ take aj niminel wili, til ricꞌul chi queh chi reꞌ hin Dios wilqui̱n chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱. Reꞌ take reꞌ xquicoj qui̱b chi riꞌsil wo̱k nikꞌab chi nanikꞌatbic kꞌoric chi quina̱ eh ruꞌum reꞌ xbanjic tiꞌcꞌaxic queh, nqui narikꞌorom i Dios. -  UXRuꞌum aj take nicꞌ wach ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic naꞌn tak chꞌi̱l woꞌ i nicꞌ wach nxowjic awach tak ruꞌum reh niminic cꞌahchiꞌca̱t tak, reꞌ hoj nakojkꞌoric cu̱cꞌ take juꞌjun chꞌuk chi moloj wach aj niminel reh Dios, nkakꞌor queh chi reꞌ hoj kehtꞌalim chi tare̱t i kacamaj xkaꞌn chaxilac tak ruꞌum nok reꞌ hat-tak cow cꞌahchiꞌ achꞌica̱b acꞌux tak chiri̱j i Jesus.  7XHat-tak wich aj niminel, chi wi̱n hin chꞌi̱l take wichꞌi̱l xa tanlic woꞌ chi keh chi xa nakatioxonic woꞌ johtok chiwach i Dios pan kati̱j. Ruꞌum aj reꞌ kojtioxonic chawi̱j tak maj xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ ricowjic acꞌux tak chipam i lokꞌ laj niminic eh xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ acꞌaxam awi̱b hat-tak aj niminel jeꞌ ricab woꞌ naꞌn tak cu̱cꞌ take toco̱m chic. | sXNok cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili, jeꞌ wili cꞌalenenic niban je aweh tak: Reꞌ ta nak atoꞌbil chꞌi̱l woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ ritioxjic johtok reh Dios
quicꞌacharic take aj Tesalo̱nica N XReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ chi cꞌahchiꞌqui̱n quihchꞌilem i maꞌ Si̱las chꞌi̱l i Timote̱yo, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat-tak comonil aj niminel aj Tesalo̱nica reꞌ choplic acꞌux tak ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios jeꞌ woꞌ chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. :mJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chayohbalej awi̱b tak chi maꞌ eta naꞌn tak chi jeꞌ reꞌ, reꞌ laꞌ wili chaꞌn tak: Chatik tak juꞌ acꞌacharic tak chi cꞌahchiꞌ acꞌulum tak riman ratoꞌbil i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh cꞌahchiꞌ ok woꞌ rimanlajic wach awu̱cꞌ tak i rehtꞌaljic pa̱m rinoꞌjbal. Reꞌ Jesus, reꞌreꞌ aj Coꞌlonel eh jeꞌ woꞌ Ajabe̱s nok wilic. Ruꞌum aj reꞌ yeꞌerok rilokꞌil chipam take kꞌi̱j wili eh jeꞌ woꞌ chiwach rikꞌijil i junelic cꞌacharic. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok.xiJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, ruꞌum aj chi reꞌ hat-tak anaꞌbem tak chic quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ xa reꞌ woꞌ i cꞌahbil laj noꞌjbal ncaꞌn pan quicꞌacharic, chayohbalej awi̱b tak chi maꞌ eta nacoj tak wach take chucuj laj tijinic nquicꞌuhtaj, maj wi reꞌ hat-tak nacꞌam tak na̱ nquikꞌor, enacana̱ꞌ tak lok pa reh animinic tak reꞌ paꞌlic wi̱ꞌ acꞌux tak chi cow. \1Maꞌ xa ta chiri̱j i reꞌ nkꞌoric chipam take juꞌjun i hu̱j xitzꞌihmbaj, nkꞌoric laꞌ woꞌ chiri̱j i Jesus, xa reꞌ laꞌ ruꞌ nankꞌoric i maꞌ Lu̱ꞌ chiri̱j reꞌreꞌ, wilic take kꞌoric pa rihu̱j kꞌe̱ꞌ cꞌaxic chi rakmajic chiri̱j eh reꞌreꞌ riwi̱ꞌ chi toco̱m chic riwi̱ꞌ take kꞌoric nanelic chi quiwach take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquehtꞌalij ta chi coric take tijinic reꞌ cꞌuhtumaj keh hoj aj niminel. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ cow ta chꞌiclic quicꞌux chiri̱j i Jesus eh xa na̱ ruꞌ toco̱m woꞌ nelic chi quiwach take kꞌoric nanquilow wach take toco̱m chic hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj cahnok chi pa̱m i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ Dios narisacham quiwach. =sCꞌolok woꞌ pan acꞌux tak chi wilic riwi̱ꞌ chi nim wach ricuybal i kAja̱w cu̱cꞌ take cꞌacharel eh reꞌreꞌ, reꞌ wili riwi̱ꞌ: Chi reꞌreꞌ ra̱j chi ewoꞌ quicoꞌljic take cꞌacharel reꞌreꞌ chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeb i Dios chi quina̱ take aj mahc. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili reꞌ woꞌ reꞌ xitzꞌihmbaj i wich aj kꞌorol cꞌuhbal maꞌ Lu̱ꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nkicꞌraj. Reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rinoꞌjbal xyeꞌeric ruꞌum i Dios chi ritzꞌihmjic i cꞌahchiꞌ nikꞌorom woꞌ je aweh tak. 1Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, ruꞌum aj chi cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak ricꞌuluric chiꞌnchel take kꞌoro̱j cahnok wili chayew acꞌux tak chi cow chi ribanaric reꞌreꞌ reh chi nacꞌolok lok i kAja̱w etirirak tak chi coric wach acꞌux tak, chi maꞌ chꞌuwaꞌ ta nechꞌ ok naꞌn tak ruꞌum i mahc eh chi maꞌxta woꞌ jenoꞌ kꞌoric ra̱j banaric chana̱ tak. Reꞌ laꞌ wihꞌok awu̱cꞌ tak reꞌ sukquil cꞌuxlis chi awibil awi̱b tak. mS Til jeꞌ reꞌ naricꞌuluric maj reꞌ Dios xikꞌor woꞌ cahnok chi reꞌ hoj aj niminel nariyeb keh chi ekojcꞌacharic ar pan jenaj chic yeꞌa̱b reꞌ nariwihꞌic wi̱ꞌ jenaj acꞌ acꞌal chꞌi̱l jenaj acꞌ laj taxa̱j eh ruꞌum chi til jeꞌ reꞌ xikꞌor, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kuyꞌem chi naricꞌuluric i kꞌoro̱j cahnok ruꞌum. M Jeꞌ woꞌ chic icꞌlic ok ana̱ tak chipam acꞌacharic tak chi ruyuꞌnjic naponok rikꞌijil ricꞌulic lok ricaꞌpech i kAja̱w Jesus chiwach i kꞌi̱j reꞌ tikꞌimaj cho wach ruꞌum i Dios. Chayew woꞌ acꞌux tak chi ribanaric i ra̱j ruꞌ reh chi reꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ loqꞌuil ti nponic wach. Naponok i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ taxa̱j chꞌi̱l chiꞌnchel nicꞌ nimal wilic chipam narisahchic quiwach ruꞌum i kꞌa̱kꞌ. X) Ruꞌum woꞌ chi reꞌ taxa̱j chꞌi̱l acꞌal eh chꞌi̱l woꞌ take nicꞌ paꞌ nimal wilque̱b chiwach xa narisahchic woꞌ quiwach, coric ok eh lokꞌ ok wach anoꞌjbal pan acꞌacharic tak. b= Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chanaꞌbej tak chi reꞌ i kꞌi̱j nok reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus naricꞌulic lok ricaꞌpech chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take maꞌ reꞌ ta aj niminel til naricꞌulic lok xa reꞌ laꞌ maꞌ ehtꞌalamaj ta nacꞌolok lok. Reꞌ cok ruꞌ naponok i kꞌi̱j reꞌreꞌ, til naricꞌulmujic jeꞌ ricab ncꞌuluric chipam jenoꞌ pa̱t chi maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh riponic jenoꞌ aj lekꞌ pan chakꞌab. Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ naribirmijic jenaj maꞌ laj te̱w eh reꞌ take nicꞌ nimal wilque̱b pan taxa̱j naquikopic cho cu rehtal narojic sahchok quiwach. Ar aj ruꞌ reꞌ wach acꞌal chꞌi̱l chiꞌnchel tikꞌimaj china̱ na woꞌ quicꞌahtic. Z- Coric ruꞌ, reꞌ kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Dios chiri̱j ricꞌulic lok ricaꞌpech i Jesus maꞌ jaꞌ ncꞌuluric ta eh ruꞌum reꞌ wilic take quicapewenic reh chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ kꞌu̱n no̱j elok wach i rikꞌorom cho ribiral chi naribanam. Xa reꞌ laꞌ reꞌ richahmic cho ricꞌulic lok ricaꞌpech i Jesus maꞌ reꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric, cꞌahchiꞌ laꞌ ricꞌuluric chi jeꞌ reꞌ ruꞌum reh rinimal cho rikꞌuni̱l cu̱cꞌ take jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahbil quinoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ wili riwi̱ꞌ chi maꞌ jaꞌ ncꞌuluric ta ricꞌulic lok ricaꞌpech i Jesus: Reꞌreꞌ ra̱j chi maꞌ jenoꞌ cꞌacharel chiri̱j nok camnak chic je maꞌ eta no̱j pan tojbal wach mahc chi junelic eh ruꞌum aj woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ruyꞌem chi chiꞌnchel take cꞌacharel naquiyotꞌom quicꞌux eh naquijalam wach quicꞌacharic chi naquicana̱b ribanaric i cꞌahbil laj noꞌjbal. ?wJarub hab nariqꞌuic lok chi naricꞌuluric i wili maꞌ reꞌ ta reꞌ kꞌorel chiwach i Dios. Reꞌ hat-tak wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak cꞌolok pan acꞌux tak chi chiwach i Ajabe̱s Dios nok niqꞌuic lok jenaj kꞌi̱j xa je na nchel caꞌikꞌob lajcꞌahl (1,000) hab niqꞌuic lok eh nok niqꞌuic lok caꞌikꞌob lajcꞌahl (1,000) hab xa jeꞌ na nchel xa jenaj ti kꞌi̱j niqꞌuic lok chi reh. Y+Reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ chi reꞌ wach acꞌal chꞌi̱l i taxa̱j maꞌ jaꞌxta pe chic risacharic wach cu rehtal i kꞌi̱j na chiban chꞌukuj kꞌoric chi quina̱ take aj mahc eh nariyeb tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Chipam aj i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ acꞌal chꞌi̱l i taxa̱j narisahchic wach ru̱cꞌ i kꞌa̱kꞌ. (IJeꞌ woꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ xbanic cho najtir kꞌi̱j chi ru̱cꞌ rinimal buht haꞌ qꞌuihal take cꞌacharel sacharic quiwach ayuꞌ wach acꞌal. 0YReꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ til rehtalil aj chi reꞌ take cꞌacharel wili maꞌ nquirak chiri̱j rinoꞌjbal i Dios reꞌ nkilow ru̱cꞌ take ribiral wili: Jeꞌ ricab, najtir cho kꞌi̱j pan pꞌutbal cho reh chiꞌnchel i tikꞌimaj, reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ i wach acꞌal chꞌi̱l i taxa̱j xa ru̱cꞌ rikꞌorbal. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ xbanic chi ximol ri̱b pa reh i haꞌ eh cahnic woꞌ pa reh i cow laj acꞌal. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ nbanic chi cu yuꞌna chi kꞌi̱j reꞌ wach acꞌal xtzꞌuhcric cho pan yejal haꞌ. A{ru̱cꞌ rikꞌororic chi jeꞌ wili: «Chaj bih xcahnic wi̱ꞌ ricꞌulic lok ricaꞌpech i Ajabe̱s Jesus reꞌ kꞌoro̱j nak cho ribiral chi naricꞌuluric nak? Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj xa reꞌ woꞌ rehtal quiquimic cho take katu̱t kAja̱w xa riwi̱ꞌ woꞌ wilque̱b take chiꞌnchel cu yuꞌna chi kꞌi̱j. Xa jeꞌ woꞌ ricab nok tzꞌuhcric cho wach acꞌal nok wilic yuꞌna, nqui naquikꞌorom take chi xa seꞌlbal keh. 3 _Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ til ajwal wach chi na̱cojom tak rehtal take wili: Chanaꞌbej tak chi chipam i cohlsbal wach take kꞌi̱j naquicꞌulic lok take cꞌacharel reꞌ xa suk woꞌ quicꞌux ruꞌum ribanaric i mahc ncaꞌn. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa naquiseꞌlam pa nakꞌ kawach i KJeꞌ reꞌ ajic xnitzꞌihmbaj je aweh tak take kꞌoric wili reh chi xa naricꞌulic woꞌ pan acꞌux tak take nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j cho najtir kꞌi̱j cuꞌum take lokꞌ laj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios chꞌi̱l woꞌ take takꞌanic ribanam cho i Jesus reꞌ Ajabe̱s chi quina̱ chiꞌnchel eh kajCoꞌlonel woꞌ. Reꞌ take takꞌanic wili, reꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ kakꞌorom ribiral aweh tak i hoj nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel i Jesus. ?  yHat-tak wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, reꞌ wili ricab hu̱j cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak. Chipam cabchel nihu̱j xniyew je cꞌuhbal chana̱ tak reh chi reꞌ paꞌ bih atijem tak maꞌ eta niqꞌuic pan acꞌux tak elaꞌ ncamanic aweh tak chi eticapewenic tak chi coric. T !Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ jeꞌ ricab i rikꞌor jenaj kꞌoric chi jeꞌ wili: «Reꞌ tzꞌiꞌ nsoljic woꞌ chic chi ricꞌuxuric ricaꞌpech rixaꞌaw eh reꞌ ahk chiri̱j nok ntzꞌajaric ri̱j, no̱j woꞌ chic ritolej ri̱b pan chꞌuwaꞌ, nqui rikꞌor.[ /Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum reh rinimal i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱ ruꞌum riwi̱ꞌ quicꞌacharic wilque̱b wi̱ꞌ yuꞌna, nikꞌor aweh tak chi sakbih nak chi queh chi maꞌ ta nak xquinaꞌbej wach i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i coric wach cꞌacharic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kꞌe̱ꞌ je tiꞌ queh ruꞌum chi reꞌ take reꞌ chiri̱j chi quinaꞌbem chic wach i cꞌuhbal takꞌamaj reꞌreꞌ ruꞌum i Dios xquicana̱ꞌ ricꞌamaric na̱. 4aTil ricorquilal reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ junpech quinaꞌbem nak chic chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ wilic nak chic i Jesus chi Ajabe̱s chi quina̱ eh chi aj coꞌlonel woꞌ queh eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ quicana̱ꞌ nak ribanaric i cꞌahbil laj noꞌjbal xa reꞌ laꞌ reꞌ take reꞌ xquiyew woꞌ chic qui̱b chi ribanaric i cꞌahbilal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xchoporic woꞌ chic na̱ quicꞌacharic ruꞌum i cꞌahbilal wilque̱b nak wi̱ꞌ. Chi jeꞌ chic reꞌ riwi̱ꞌ quicꞌacharic, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic yohbal wach cꞌahbilal quibanic chiwach nok jaꞌ quiꞌoquic ta nak chi niminic! wgJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ quicꞌuhbaljic take junleh chic cꞌacharel ncaꞌn jeꞌ wili nquikꞌor: «Reꞌ hat-tak na̱wihꞌic tak chi tehlic chic ri̱j acꞌacharic tak eh maꞌ hab ta chic wach naritakꞌanic aweh tak chipam acꞌacharic tak, nqui nquikꞌor. Coric ruꞌ jeꞌ reꞌ nquikꞌor xa reꞌ laꞌ reꞌ take reꞌ xa cu choplic woꞌ na̱ i quicꞌacharic ruꞌum i maꞌ coric ta laj noꞌjbal ncaꞌn jeꞌ ricab i nelic wi̱ꞌ i kꞌoro̱j wili: «Wi jenoꞌ choplic na̱ ruꞌum i jenaj ajabe̱s, reꞌ woꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ ntakꞌanic china̱ i cꞌacharel reꞌreꞌ, nqui kꞌoro̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok nquikꞌor i paꞌ bih kꞌoro̱j cho, maꞌ camanel ta chi queh take aj birinel queh, xa ncamanic chi nimsbal qui̱b jeꞌ ricab xiban i Walaham. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xa ta holohic chic wach i kꞌoric ncaꞌn chi rinimsjic qui̱b jeꞌ laꞌ woꞌ jeꞌ wili ncaꞌn cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ quicana̱b chic ribanaric i cꞌahbil laj noꞌjbal eh yuꞌna wilque̱b chic pan niminic: Reꞌ take chucul aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ ru̱cꞌ i jotꞌo̱j ncaꞌn ruꞌum reh quicꞌuhbal ncaꞌn woꞌ chi reꞌ take cu acꞌ aj niminel quisoljic woꞌ chic pan mahc. %CJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌ wilic quinoꞌjbal jeꞌ ricab rinoꞌjbal i Walaham xyeꞌeric cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱ ruꞌum i Dios eh reꞌ tiꞌcꞌaxic xyeꞌeric chi quina̱, reꞌ chi naquiwihꞌic chi junelic pan jenaj yeꞌa̱b yohbal wach kꞌekomil pa̱m. Jeꞌ reꞌ ricꞌul queh chi naquicꞌulum maj reꞌ take reꞌ jeꞌ quicab take ro̱k haꞌ quichikic on jeꞌ quicab take su̱tzꞌ reꞌ xa cꞌul cꞌamoj take je ruꞌum i cak te̱w eh chi maꞌ reꞌ ta woꞌ jab nquicꞌam cho. +Ruꞌum reh cꞌahbilal reꞌreꞌ xkꞌormojic reh chi maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌ ribanam eh jeꞌ wili xcꞌulmujic ru̱cꞌ: Xkꞌeteric wach ricapew-bal ruꞌum jenaj tꞌuch racꞌu̱n cawa̱y reꞌ xkꞌoric ru̱cꞌ chi jeꞌ ricab i kꞌoric riban jenaj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ ruꞌum reh sabanil laj noꞌjbal cꞌahchiꞌ ritikꞌa̱b wach pa ricꞌux ribanaric. B}Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take reꞌ ru̱cꞌ ricanabjic i coric laj cꞌuhbal reꞌ nkꞌoric chiri̱j i Jesus no̱j riban jeꞌ ricab xiban cho najtir kꞌi̱j reꞌ racꞌu̱n i maꞌ Wosor, reꞌ Walaham ribihnal. Chawil ruꞌ reꞌ Walaham reꞌreꞌ ruꞌum risahqꞌuil tumi̱n chi ricꞌaxaric wach ribihomal xicut ri̱b chi ribanaric cꞌahbilal chi xipahkaj reh Dios sihtbal queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. wgRicab kꞌoric, reꞌ take toco̱m chic mahc ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, ricꞌam cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Reꞌ aj take wili i mahc ncaꞌn: Xa maꞌ nquilow ti wach jenoꞌ ixok, xa nok woꞌ ti nquicꞌax wach ribanaric i cꞌoyomal ru̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ, xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌque̱b chi mahcanic chi xa maꞌ quichꞌiꞌtjic ta chic chi banoj mahc. Jeꞌ woꞌ chic, xa maꞌ cꞌaxic ta chi queh quikꞌeb-eric pan mahc take jaꞌ cow ta quicꞌux pan niminic reh chi naquimahcanic quichꞌi̱l. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ ocronak take chi ricꞌaxaric wach i bihomal ruꞌum risahqꞌuil i tumi̱n. Ruꞌum aj chiꞌnchel reꞌreꞌ narichalic rinimal tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take cꞌacharel reꞌreꞌ. hI Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal wach tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum chi tojbal wach tiꞌquilal caꞌnam queh take toco̱m chic cꞌacharel. Maꞌ xa ta ruꞌum i tiꞌquilal caꞌnam reꞌreꞌ naquicꞌulum i tiꞌcꞌaxic, jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum take i wili: Pe̱t kꞌoric, reꞌ take reꞌ chi suksbal quicꞌux xa ninkꞌijinic woꞌ ncaꞌn, jeꞌ chi pan kꞌi̱j jeꞌ chi pan tak chakꞌab eh jeꞌ reꞌ ncaꞌn chi ribanaric i cꞌahbil laj noꞌjbal reꞌ ncotowej ribanaric. Ruꞌum aj reꞌ til nikꞌor aweh tak chi chayohbalej awi̱b tak chi quiwach maj reꞌ quiwihꞌic chaxilac tak nanamol awi̱b tak chi wiꞌc xa qꞌuixbilal ricꞌam cho chana̱ tak eh riban chi reꞌ holohic laj abiral tak wilic no̱j chi kꞌehbel. Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ i maꞌ coric ta wach quiwihꞌic chaxilac tak xa nsukbic chic quicꞌux ruꞌum, maj reꞌ til riwi̱ꞌ quiwihꞌic chaxilac tak xa reh ribanaric i cꞌahbil laj noꞌjbal. yk Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ tzꞌuju̱j ncaꞌn chiqui̱j take aj tzꞌeꞌ wa̱ch chi maꞌ nquirak ta chiri̱j riwi̱ꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quitzꞌujum. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ take reꞌ no̱j riban chi jeꞌ quicab take chicop reꞌ maꞌxta quinoꞌjbal. Jeꞌ woꞌ ncaꞌn chi xa jeꞌ quicab take aj qꞌuiche̱ꞌ chicop reꞌ xa nicꞌ yuꞌ quicansjic pan xirab. Jeꞌ reꞌ nok nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric cu̱cꞌ i chicop reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ nariponic woꞌ rikꞌijil chi narisacharic quiwach ayuꞌ wach acꞌal. fE Til nikꞌor aweh tak maꞌ woꞌ reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ reꞌ ncaꞌn eh reꞌ take reꞌ til woꞌ nak kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ransil quiwaꞌric wilic chi quiwach take cꞌacharel reꞌ jeꞌ reꞌ ncaꞌn. Reꞌ take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ xa ta nak nquikꞌet wach i ajabe̱s Dios chi chꞌukuj kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal raj take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ holohic ta quinoꞌjbal jeꞌ reꞌ ncaꞌn. J}|lyx`vtsronumEkigeNb _]ZY(WVU[TS?RPOXN(LKJI1GECA@=;:G97319/-m,2*F(&'@&P#!\m^]e bL lRuꞌum aj reꞌ nikꞌor je aweh chi reꞌ anoꞌjbal i hat maꞌ ok jeꞌ ricab quinoꞌjbal take reꞌ, xa naꞌlic laꞌ ok woꞌ aweh chi ricojoric rehtal chaj bih take cꞌahchiꞌ ricꞌuluric. Jeꞌ ricab wi xcꞌulic lok tiꞌcꞌaxic chana̱ ruꞌum i camanic naꞌn chacuy ransil eh chatik juꞌ rikꞌormojic i ribiral i Jesus reh chi jeꞌ reꞌ na̱banam acamaj chi manlic wach  !lRu̱cꞌ reꞌreꞌ ajic maꞌxta chic cajwam ribirmijic i coric laj cꞌuhbal, reꞌ chic take xa tzꞌakoj wach ribiral suk naquibiram.  lJeꞌ reꞌ ajic nipahkaj aweh chi na̱banam jeꞌ ricab xnikꞌor aweh chi na̱banam maj cꞌulic lok reh take kꞌi̱j chi kawach nok reꞌ take tinamit maꞌxta ricꞌulum quicꞌux ribirmijic tijbal ncꞌuhtunic reh ricorquil ribiral i Dios, reꞌ laꞌ chic nacaꞌnam, nacoquic chi ribanaric haj wilic ncotowej ribanaric. Chi jeꞌ reꞌ naquitahkem take toco̱m chic aj tijinel reꞌ naquikꞌoric reh xa paꞌ jaric tzꞌakoj wach ribiral jeꞌ ru̱cꞌ xa ricꞌul chic quixiquin ribirmijic. G lxa tikilca̱t ok woꞌ chi rikꞌormojic ricorquilal riCꞌuhbal i Dios. Chaniqꞌuej akꞌi̱j kꞌuruꞌ chi rikꞌormojic nok xa riyew ri̱b chi kꞌormojic eh jeꞌ woꞌ nok chi cꞌaxic chic rikꞌormojic. Ru̱cꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ chakꞌil take cꞌacharel, chacoj woꞌ quinoꞌjbal chi nacaꞌnam i coric, chachꞌubsaj quicꞌux ru̱cꞌ i cꞌuhbal eh ticuyunok woꞌ chi quitijiljic ru̱cꞌ i coric laj cꞌuhbal reꞌreꞌ. M  lYuꞌna reh chi wilic take enquiyew quichi̱ꞌ chi reꞌ hin coric wach i cꞌuhtunic cꞌahchiꞌ nibanam je aweh, nicoj jenaj i kAja̱w Dios chꞌi̱l woꞌ i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌreꞌ wilic rajawric chi rikꞌataric kꞌoric chi quina̱ take cu cꞌacharic ncaꞌn nacꞌolok woꞌ chic lok eh jeꞌ woꞌ reꞌ chi quina̱ take camnak chic take je. Chi quiwach aj take reꞌ, til nipahkaj aweh chi V%lChiꞌnchel reꞌreꞌ nkaꞌn reh chi jeꞌ reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quiniminic reh Dios xa tikilque̱b ok woꞌ chi manlic chi ribanaric chiꞌnchel wach holohic laj camanic chiwach ruꞌ.talJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ rUxlabal i Dios xyeꞌbic reh. Ruꞌum aj reꞌ camanel take reh bano̱j cꞌuhtunic, reh banoj kꞌilo̱j, reh yeꞌo̱j noꞌjbal eh jeꞌ woꞌ chi tijbal queh take cꞌacharel ru̱cꞌ ricorquilal i holohic laj noꞌjbal ripahkaj i Dios. iKlJeꞌ woꞌ chic reꞌ hat cꞌolok pan acꞌux chi cu pan atꞌuchal awehtꞌalim cho take cꞌuhbal tzꞌihmbimaj chipam Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ nyeꞌbic anoꞌjbal chi enarak chiri̱j chi xa hab wach ra̱j chi encoꞌljic ruꞌum i Dios chiwach i tiꞌcꞌaxic riyew cho ruꞌum i mahc, curman chi reh chi erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. -lJeꞌ reꞌ nok ruꞌum reh cꞌuhtunic ncaꞌn take cꞌacharel aj jotꞌo̱l reꞌreꞌ, til nipahkaj aweh chi reꞌ hat chatik juꞌ ricꞌuhtjic i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus, reꞌ atijem chic i hat chi coric. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ til awehtꞌalim i hat chi til coric. Nicꞌ wach nanawehtꞌalij? Ruꞌum chi awehtꞌalim woꞌ nicꞌ wach i kanoꞌjbal i hoj awaj tijinel. tal Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nkacꞌul ruꞌum rinimjic i Jesus xa reꞌ laꞌ take cꞌacharel aj jotꞌo̱l reꞌreꞌ ru̱cꞌ i jotꞌo̱j ncaꞌn, xa rehreh nacojic sahchok chipam i maꞌ holohic ta laj quinoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ take caj tijinel xjotꞌoric quinoꞌjbal ru̱cꞌ i cꞌuhtunic xbanaric queh, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naquitikim woꞌ juꞌ rijotꞌoric quinoꞌjbal take toco̱m chic cꞌacharel ru̱cꞌ woꞌ cꞌuhtunic ncaꞌn. Ql Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Timote̱yo, reꞌ hat chꞌi̱l i hin kacꞌulum chic take tiꞌcꞌaxic, xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ nsahchic kacꞌux chi jeꞌ reꞌ nkacꞌul maj kehtꞌalim chi nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quiniminic reh Jesus reꞌ nca̱j cꞌacharic ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis chiwach i Dios narixowjic quiwach. iKl Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ hat acꞌulum laꞌ woꞌ take tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab nicꞌulum cho hin. Reꞌ hin xnicꞌul cho tiꞌcꞌaxic ar Antiyoqui̱ya, ar Ico̱nyo chꞌi̱l woꞌ ar Li̱stra xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ kAja̱w Jesus xiritoꞌbej chi xiniqꞌuic chipam take tiꞌcꞌaxic xchalic chi nina̱ chipam take tinamit reꞌreꞌ. -Sl Timote̱yo, reꞌ anoꞌjbal i hat maꞌ jeꞌ ta ricab i quinoꞌjbal take jotꞌo̱l laj cꞌacharel reꞌreꞌ. Cu yuꞌna chi kꞌi̱j, reꞌ hat cꞌahchiꞌ acꞌamam na̱ i cꞌuhbal xabiraj wu̱cꞌ eh xacoj pan acapew-bal chi na̱cꞌacharic jeꞌ ricab i cꞌacharic xnicoj pa nicapew-bal i hin chi nanibanam. Reꞌ hin cꞌahchiꞌ nichꞌica̱b nicꞌux chi manlic chiri̱j i Jesus eh jeꞌ woꞌ reꞌ naꞌn i hat. Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat cꞌahchiꞌ acꞌaxam take tinamit jeꞌ ricab riwi̱ꞌ xawilow chi xniban i hin. Reꞌ hin wilic woꞌ wuyunbal chi ricuyuric take tiꞌcꞌaxic nchalic chi nina̱ eh jeꞌ woꞌ reꞌ hat wilic woꞌ awuyuꞌnbal. U#l Jeꞌ reꞌ nok, ruꞌum chi reꞌ quinoꞌjbal take jotꞌo̱l laj cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ ricab quinoꞌjbal i Ja̱nes chꞌi̱l i Ja̱mres, nikꞌor woꞌ aweh chi xa maꞌ naht ta woꞌ nacaꞌnam chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cꞌacharel naquicojom rehtal chi xa sahchel wach i quinoꞌjbal jeꞌ ricab xcꞌuluric cho cu̱cꞌ take quib chi aj war reꞌreꞌ. Wilic juꞌjun chic noꞌjbal
nyeꞌeric je reh Timote̱yo 1[lReꞌ laꞌ chic nquicꞌuꞌlej na̱ i quicꞌuhtunic take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ cꞌulu̱j ta chic take ruꞌum i Dios chi ritinami̱t take eh moysomaj chic pa̱m i quinoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j i riCꞌuhbal i Dios. Til nikꞌor aweh chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ruꞌum chi nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i kacꞌuhbal, ncaꞌn queh jeꞌ ricab xcaꞌn take quib chi winak aj war jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Ja̱nes chꞌi̱l i Ja̱mres. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌreꞌ xquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Moyses najtir kꞌi̱j naxikꞌoric ru̱cꞌ i quikꞌatal kꞌoric aj Eji̱pto chi maꞌ ricꞌuꞌlej na̱ rinoꞌjbal i Moyses. ~lReꞌ take ixok maꞌxta soꞌ quinoꞌjbal reꞌreꞌ quibiram chic i kacꞌuhtunic i hoj xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi nca̱j quitijem qui̱b ru̱cꞌ toco̱m chic cꞌuhtunic, maꞌ nquicꞌuꞌlej ta chic na̱ i kacꞌuhtunic i hoj chi reꞌreꞌ i coric. k}OlJeꞌ reꞌ chaꞌn maj maꞌ xa reꞌ ta reꞌ cꞌahbil laj noꞌjbal ncaꞌn, jeꞌ laꞌ woꞌ ncaꞌn ribanaric take wili: Naquiꞌoquic chi cꞌuhtunic xa suk chic wach kꞌoric ncaꞌn reh chi nacaꞌnam canar oquic pan quipa̱t take aj niminel. Ruꞌum chi chipam take pa̱t reꞌreꞌ wilic pech wilic take ixok maꞌxta soꞌ quinoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j i cꞌahbil laj cꞌuhtunic ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ take ixok jeꞌ ricab reꞌreꞌ quikajic chipam i quicꞌuhtunic take cꞌacharel reꞌreꞌ. Reꞌ wili ncꞌuluric pan tak pa̱t reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take ixok reꞌ behsemaj quicapew-bal chi ribanaric i mahc eh xa quimahcanic woꞌ, to̱b ta quicahnic chi maꞌ suk ta pa̱m i ca̱mna. ~|ulChi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ quinoꞌjbal nacaꞌnam, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ na woꞌ caꞌnam qui̱b chi jeꞌ woꞌ ti chic aj niminel take xa reꞌ laꞌ pan ca̱mna maꞌ nquiyew ta kꞌab reh Dios reh chi ru̱cꞌ rajawric erijal i quinoꞌjbal. Ruꞌum aj chiꞌnchel reꞌreꞌ nikꞌor aweh chi cu̱cꞌ aj take cꞌacharel reꞌreꞌ ma̱min awi̱b. Z{-lMaꞌ xa reꞌ ta reꞌ nacaꞌnam take cꞌacharel reꞌreꞌ, naquikꞌahsam laꞌ woꞌ take cas quicha̱kꞌ pan quikꞌab take aj ixowonel. Naricowjic woꞌ quicapew-bal chi xa reꞌ chic ribanaric i cꞌahbilal nacaꞌnam. Jeꞌ woꞌ, nariqꞌuic na̱ quikꞌitkꞌitil chiwach i Dios eh maꞌxta chic quicꞌaxam i Dios, reꞌ laꞌ chic ricꞌaxaric wach i sicꞌoj sukquil quicꞌux china̱ acꞌal wili nacotowem ribanaric chiwach risiqꞌuiric i Dios. SzlJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌreꞌ i noꞌjbal nariwihꞌic, nakilom chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌxta riwihꞌic cꞌaxoj i̱b cu̱cꞌ. Maꞌ woꞌ nariwihꞌic soꞌ cuybal cu̱cꞌ. Xa na̱ ruꞌ, naquitzꞌakam wach cꞌuta̱j chiqui̱j take cas quicha̱kꞌ. Jeꞌ woꞌ, naquicꞌacharic chi xa chaꞌn chic aweh cꞌacharic nacaꞌnam. Kꞌe̱ꞌ woꞌ naquicꞌuhtam quijoskꞌil eh naquixowem wach take haj wilic coric quibanic. 9yklJeꞌ reꞌ nikꞌor aweh maj chiwach take kꞌi̱j kꞌoro̱j reꞌreꞌ, wilic take cꞌacharel xa reꞌ chic i queh naquiyeb qui̱b chi suk ru̱cꞌ paꞌ bih nquicꞌax wach. Wilic woꞌ take xa nacotowem chic chi nariwihꞌic quitzꞌa̱k reh chi naquibihomric. Jeꞌ woꞌ, wilic take naquinimsam qui̱b eh nacaꞌnam qui̱b chi xa nim chic quiwaꞌric. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ noꞌjbal naribanjic, wilic laꞌ woꞌ take cꞌacharel til reꞌ chic ritzꞌujuric i cas quicha̱kꞌ nacaꞌnam. Wilic woꞌ take maꞌxta chic quibirinic kꞌoric chiwach quitu̱t caja̱w. Wilic woꞌ take maꞌxta chic riwi̱ꞌ quitioxbal eh wilic woꞌ take maꞌxta chic quiyohlem wach i Dios. lx SlHat Timote̱yo, curman woꞌ chi na̱wehtꞌalim take wili: Chipam take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ wili cu rehtal cho risoljic i kAja̱w Jesus, naricꞌulic lok take kꞌi̱j cꞌaxic chic wach chi keh hoj aj niminel reh Jesus. bw=lWi jeꞌ reꞌ xcaꞌn kꞌuruꞌ reꞌ Dios naribanam chi naquesam take cho pa rixoꞌrbal aj Yahm reꞌ nchukunic queh chi nacaꞌnam haj wilic nponic chiwach ruꞌ ruꞌum nok pan kꞌab wilic quicꞌacharic.v1lJeꞌ reꞌ ajic, reꞌ hoj raj camanom i Dios til curman chi maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ wolic nakaꞌnam i cojoj noꞌjbal, ru̱cꞌ laꞌ chakꞌlamil enkakꞌil take sahchel take chipam quinoꞌjbal wilque̱b wi̱ꞌ reꞌ rikꞌehtjic quib ncaꞌn chiwach i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi nakaꞌnam reh chi jeꞌ reꞌ, kꞌi̱j ta nak reꞌ Dios eriquetelej cho quiwach chi equiꞌoquic chipam rehtꞌalij i coric laj ricꞌuhbal ruꞌ. Jeꞌ reꞌ naribanam wi laꞌ reꞌ take reꞌ enquiyotꞌ quicꞌux chiri̱j i quimahc. huIlmaj awehtꞌalim woꞌ i hat chi reꞌ hoj raj camanom i Dios maꞌ ricꞌul ta chi keh i sicꞌoj wolic reꞌ laꞌ curman chi keh chi nakacꞌuhtam i kachakꞌlamil cu̱cꞌ chiꞌnchel take cꞌacharel. Ruꞌum chi wilic i ihk chi kana̱ i hoj chi aj cꞌuhtunel reh riCꞌuhbal i Dios, curman woꞌ chi tikilco̱j ok chi ricꞌuhtjic chi coric. Wi ruꞌum reh kacꞌuhtunic reꞌreꞌ xchalic i tiꞌcꞌaxic chi kana̱, maꞌ nkaꞌn jelow-bal i tiꞌcꞌaxic nbanjic keh. 7tglChiri̱j take memil laj noꞌjbal, reꞌ hat awehtꞌalim woꞌ chi reꞌreꞌ xa wolinic i̱b rucsaj cho. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh chi naquiꞌoquic chi kꞌoric chiri̱j take noꞌjbal maꞌ nrakmajic ta woꞌ chiri̱j, ma̱ban hat jenaj chi quixilac take cꞌacharel jeꞌ reꞌ ncaꞌn Vs%lReꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ Timote̱yo, chi nikꞌorom chic aweh chi chakꞌeb lok chiri̱j acꞌux chiꞌnchel cꞌahbilal no̱j wi̱ꞌ quicapew-bal take qꞌuijolak. Reꞌ laꞌ chaꞌn chayew acꞌux chi cꞌacharic chi coric wach anoꞌjbal. Coric ok woꞌ wach akꞌorbal, chacꞌam woꞌ na̱ paꞌ bih nkꞌormojic aweh. Jeꞌ woꞌ, chacꞌax i Dios eh tiwihꞌok tak pan sukquil cꞌuxlis, jeꞌ ricab ncaꞌn take xsaksjic chic wach i ca̱mna ruꞌum i Dios eh chi jeꞌ reꞌ nquilokꞌej wach. Maꞌ ricꞌul ta chi reh jenoꞌ
cꞌamol be̱h ucsunic tak wolic nrUlJeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj hab wach jenoꞌ aj niminel ricꞌol ri̱j ricꞌacharic chi maꞌxta rimahcanic chiwach i Dios, reꞌreꞌ lo̱kꞌ chiwach i Ajabe̱s Jesus eh lo̱kꞌ woꞌ i camanic riban chiwach, jeꞌ ricab nok jenoꞌ holohic laj camanbal, lo̱kꞌ woꞌ i camanic ncojoric wi̱ꞌ. qlYuꞌna nwa̱j nikꞌorom woꞌ aweh tak i wili: Chipam jenoꞌ maꞌ laj pa̱t reꞌ ncꞌacharic wi̱ꞌ jenoꞌ biho̱m, xa chiꞌnchel wach take camanbal wilic chipam. Wilic take tikꞌimaj ru̱cꞌ take kꞌan woric laj chꞌihchꞌ. Wilic take tikꞌimaj ru̱cꞌ nworwotic laj sak chꞌihchꞌ. Wilic woꞌ take tikꞌimaj ru̱cꞌ che̱ꞌ eh wilic woꞌ take tikꞌimaj xa ru̱cꞌ kꞌantzꞌaꞌp. Maꞌ xa ta reꞌ ta reꞌ nikꞌor aweh tak, nikꞌor laꞌ woꞌ chi quijuꞌjunal take camanbal reꞌreꞌ rehreh wach nquicamanej. Wilic take lo̱kꞌ wach quicamanic wi̱ꞌ eh wilic woꞌ take xa paꞌ ti bih quicamanic wi̱ꞌ. opWlJeꞌ reꞌ ajic wilic take kꞌoric riban chi reꞌ take cꞌacharel maꞌ cow ta nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. Tzꞌa̱b ruꞌ take kꞌoric nchalic ru̱cꞌ i Dios, reꞌ take reꞌ xa jeꞌ na nchel cow laj chꞌiquinbal cho reh jenoꞌ maꞌ laj pa̱t. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ riban chi reꞌ take cꞌacharel cow enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab ritzꞌihmjic jenoꞌ bihnal nbanjic chiwach i chꞌiquinbal cho reh jenoꞌ pa̱t reh chi narehtꞌaljic hab wach aj eh i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ take kꞌoric nchalic ru̱cꞌ i Dios toꞌbonel woꞌ take chi rehtꞌaljic i nicꞌ paꞌ nimal rehtꞌalim i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ kAja̱w Dios rehtꞌalim woꞌ hab wach take racꞌu̱n rixkꞌu̱n eh rikꞌorom woꞌ chi hab wach nkꞌoric chi aj niminel reh Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, curman chi naricana̱b woꞌ ribanaric chiꞌnchel i cꞌahbil laj noꞌjbal. Ao{lReꞌ take qui̱b cꞌacharel reꞌreꞌ xquicana̱ꞌ ricꞌuhbaljic i coric cꞌuhtumaj keh hoj eh yuꞌna cꞌahchiꞌ chic quikꞌorom chi reꞌ cuctic cho take camnak xcꞌuluric chic cho eh ru̱cꞌ take kꞌoric ncaꞌn reꞌreꞌ, wilic take cꞌacharel cꞌahchiꞌ riyojic quicꞌux chiri̱j i Jesus. ;nolChi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ i cꞌuhtunic ncaꞌn, nquijotꞌ ricapew-bal take toco̱m chic cꞌacharel jeꞌ ricab jotꞌo̱j riban i rex kꞌa̱ nok xa eli̱c chic cꞌahchiꞌ ricꞌuxum je ri̱b. Wilic quib take cꞌacharel jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam, reꞌ Himene̱yo chꞌi̱l i maꞌ Pile̱to. wmglJeꞌ woꞌ, chipam i camanic wilca̱t wi̱ꞌ ma̱min awi̱b ru̱cꞌ take kꞌoric wi maꞌ reꞌ yeꞌbal rilokꞌil i Dios eh maꞌ toꞌbonel ta woꞌ queh take quibirinic reh. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh maj reꞌ take nquimin qui̱b ru̱cꞌ take kꞌoric jeꞌ reꞌ riman chic nquimin qui̱b chipam i noꞌjbal jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ riyew ta rilokꞌil Dios. 6lelTzꞌa̱b ruꞌ reꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor keh i ricorquilal eh ruꞌum reꞌ curman chi chaꞌn ricꞌuhtjic chi coric. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ ra̱j banaric ra̱j laꞌ woꞌ chi ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna chaꞌn acamaj reh chi reꞌ Dios erikꞌor chipam i kꞌi̱j reꞌ natiwihꞌok wi̱ꞌ chiwach chi reꞌ hat kꞌe̱ꞌ tare̱t i camanic xaꞌn eh jeꞌ woꞌ reh chi etiwihꞌic chiwach i Dios jeꞌ ricab i jenaj aj camanom reꞌ naxwihꞌic chiwach rajabe̱s maꞌ xqꞌuixꞌic ta chi rikꞌormojic reh nicꞌ wach i camanic xiban. k lReꞌ hat wilic awajawric reꞌ yeꞌo̱j aweh ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take kꞌoric cu reꞌ xnicohlaj lok rikꞌormojic aweh chatik juꞌ rikꞌormojic queh take aj niminel reh chi maꞌ eta niqꞌuic pan quicꞌux. Jeꞌ woꞌ, chakꞌor queh chi maꞌ nquibanlom take kꞌoric chi xa maꞌxta bih riwi̱ꞌ maj reꞌreꞌ xa maꞌxta bih eritik queh, reꞌ laꞌ encaꞌn ru̱cꞌ reꞌreꞌ xa riyojoric quicꞌux take cꞌacharel reꞌ equibirinic reh take kꞌoric reꞌreꞌ. jl Reꞌ kAja̱w Jesus manlic wach i rikꞌor.To̱b ta nchel reꞌ hoj maꞌ manlic ta kawach ru̱cꞌ nkakꞌor chi nakaꞌnam,
reꞌreꞌ xa naribanam woꞌ i haj wilic rikꞌorom chi naribanam maj reꞌ rikꞌor i Jesus chi naribanam,
maꞌ eta ricana̱ꞌ ribanaric, nqui rikꞌor take kꞌoric reꞌreꞌ. Reꞌ Timote̱yo npahkaljic
reh chi camanok chi coric i#l Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus chi reꞌreꞌ xpahbabjic chi Kꞌatal Kꞌoric,
jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj nakehtric woꞌ ru̱cꞌ i rilokꞌil reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nakacꞌulum xa reꞌ wach wi reꞌ hoj enkayew kꞌab chi enkacꞌul i tiꞌ cꞌaxic nchalic chi kana̱ ruꞌum reh i kaniminic. Ra̱j nchel wi chipam i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ hoj enkakꞌor chi reꞌ Jesus maꞌ reꞌ ta Ajabe̱s chi kana̱, reꞌreꞌ narikꞌorom woꞌ keh chi maꞌ reꞌ ta hoj raj tahkanel. ]h3l Chꞌi̱l take kꞌoric reꞌreꞌ, wilic woꞌ take kꞌoric til chꞌiclic woꞌ wi̱ꞌ nicꞌux. Reꞌ wili take kꞌoric reꞌreꞌ:“Jeꞌ ricab xicꞌul i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi xquimic je, chi xuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak eh chi yuꞌna cꞌachlic woꞌ chic, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric ku̱cꞌ hoj raj niminel chi nakojquimok je, nakucsjic woꞌ chic cho eh nakacꞌacharic woꞌ chi junpech. g%l Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nicꞌulum tiꞌcꞌaxic, xa reꞌ laꞌ ruꞌ cu ewoꞌ nicuy ransil take tiꞌcꞌaxic reh chi reꞌ take aj niminel reꞌ chiho̱j take ruꞌum i Dios chi ritinami̱t enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chi manlic chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ encaꞌn, reꞌ take reꞌ equicꞌacharic woꞌ chi junelic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios chi sutumaj ri̱j ru̱cꞌ rinimal wach sakom. fl eh ruꞌum reh rikꞌormojic reꞌreꞌ, reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nicꞌulum take tiꞌcꞌaxic ayuꞌ pan che̱ꞌ chi jeꞌ na nicab jenoꞌ aj cansanel nok wilqui̱n. Xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ nikꞌor ta bihnal chi wilqui̱n ayuꞌ pan che̱ꞌ ruꞌum nok maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi reꞌ rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios tzꞌaplic ta nak woꞌ ayuꞌ pan che̱ꞌ. 7eglJeꞌ woꞌ wilic toco̱m chic take kꞌoric nwa̱j chi na̱capewenic chiri̱j. Jeꞌ ricab nwa̱j chi na̱capam chiri̱j i ribiral wili chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric: Reꞌ Jesus reꞌ ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho i kꞌatal kꞌoric aj najtir kꞌi̱j maꞌ Tawiy, xuctic woꞌ chic chi quixilac take camnak. Reꞌ take holohic laj kꞌoric wili, reꞌ woꞌ reꞌ nikꞌor ribiral i hin queh cꞌacharel SdlJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ Timote̱yo, ticapewenok ru̱cꞌ take xnikꞌor aweh reꞌreꞌ eh reꞌ ta nak i kAja̱w Dios chiyew riman anoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j take noꞌjbal reꞌreꞌ. c5lJeꞌ woꞌ chic, reꞌ anoꞌjbal jeꞌ ok ricab rinoꞌjbal i aj abixo̱m laj winak. Reꞌreꞌ pe̱t riban ricꞌaxquilal ricamanjic wach i acꞌal xa reꞌ laꞌ nanponic rikꞌijil chi narimolom wach take tic, reꞌ aj abixo̱m reꞌreꞌ riban risukquil wach i ricamaj. ?bwlJeꞌ woꞌ chic, reꞌ anoꞌjbal jeꞌ ok ricab rinoꞌjbal i aj ajamanel. Reꞌreꞌ naripaj ri̱b chꞌi̱l take toco̱m chic aj ajamanel, ricꞌam na̱ chiꞌnchel take paꞌ bih take noꞌjbal nchopbic na̱ i pajoj i̱b chi ajamanic maj xa chi jeꞌ reꞌ naricꞌulum rico̱ch wi xiban canar ajamanic. ,aQlReꞌ anoꞌjbal kꞌuruꞌ jeꞌ ok ricab i rinoꞌjbal i sol. Reꞌreꞌ maꞌ rimin ta ri̱b chipam toco̱m chic jenoꞌ camanic pa reh lok maj rehtꞌalim chi reꞌ nahsil sol xcojbic reh chi jeꞌ reꞌ ricamaj, kꞌe̱ꞌ ensukbic ricꞌux wi xa chiwach cꞌahchiꞌ cok chi camanic. *`MlReꞌ chic chiri̱j i tiꞌcꞌaxic nchalic chana̱ xa ruꞌum chi xanimej i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nipahkaj woꞌ chi chacuy take ransil jeꞌ ricab nok jenoꞌ sol ricuy ransil take paꞌ bih tiꞌcꞌaxic niqꞌuic take wi̱ꞌ ruꞌum ricamaj wilic wi̱ꞌ. _lJeꞌ woꞌ, nipahkaj aweh chi reꞌ take tijbal abiram cho wu̱cꞌ chiwach qꞌuihal aj niminel xiꞌilbic aweh naxatpahbabjic chi aj kꞌorol reh riCꞌuhbal i Dios, reꞌ woꞌ take cꞌuhtunic reꞌreꞌ chacꞌuhtaj queh take winak aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ aj chꞌiquem cꞌuxlis take reh chi reꞌ take reꞌ, ewoꞌ chic ncaꞌn i cꞌuhtunic queh take toco̱m chic aj niminel. #^ AlHat Timote̱yo reꞌ xa jeꞌ na hat wacꞌu̱n nok wilca̱t chipam i niminic, reꞌ hat awehtꞌalim chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric riyew cho rinimal rajawric chi katobjic. Ruꞌum aj reꞌ til nipahkaj aweh chi chayew kꞌab reh Jesus chi ericowsaj acꞌux. m] UlRuꞌum aj reꞌ til niban niti̱j chiri̱j i Onesi̱poro chi reꞌ kAja̱w Jesus chicꞌuhtaj ricꞌaxbal china̱ chipam i kꞌi̱j nawihꞌok cok i Onesi̱poro chiwach. Jeꞌ reꞌ ajic til reꞌ Dios toꞌbonok reh maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nitobjic xiban jeꞌ ricab awehtꞌalim woꞌ i hat chi xiban keh nok wilco̱j nak cho pan tinamit E̱peso.'\ IlXa reꞌ woꞌ ricꞌulic lok ayuꞌ i kasbe̱s reꞌreꞌ ayuꞌ pan tinamit Ro̱ma, xiyew ricꞌux chi nisiqꞌuiric cu rehtal xirirak ayuꞌ pan che̱ꞌ. k[ QlReꞌ ti cok i maꞌ Onesi̱poro maꞌ xiricana̱ꞌ ta chi wutquel. Ruꞌum aj reꞌ niban niti̱j chiri̱j chi reꞌ kAja̱w Jesus chicꞌuhtaj ta nak cho ricꞌaxbal china̱ chꞌi̱l take raj pan pa̱t maj xa reꞌ woꞌ naxincojoric ayuꞌ pan che̱ꞌ, reꞌreꞌ qꞌuih pech xiyew risukquil nicꞌux eh maꞌ xqꞌuixꞌic ta nechꞌ ok wuꞌum. iZ MlReꞌ hat xawehtꞌalij woꞌ chi qꞌuihal take aj niminel reꞌ wilque̱b pa riyukꞌul i A̱sya xquicana̱ꞌ nitobjic yuꞌna nok chi wilqui̱n pan che̱ꞌ jeꞌ ricab xiban i maꞌ Pije̱lo chꞌi̱l i maꞌ Moj. mY UlReꞌ lokꞌ laj tijinic reꞌreꞌ, okxaꞌnjic pan akꞌab reh chi na̱banam i cꞌuhtunic chi manlic. Jeꞌ reꞌ nok til nipahkaj aweh chi chacꞌol ri̱j reh chi maꞌ eta no̱j yojok wach. Reꞌ ok i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios wilic pan awa̱mna toꞌbonok aweh chi ribanaric reꞌreꞌ. Reꞌ Onesi̱poro xiyew ricꞌux chi ritobjic i maꞌ Lu̱ꞌ CX l Chiꞌnchel i hoj reꞌ xkanimej chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric npahkaljic keh chi kachꞌica̱ꞌ tak kacꞌux chiri̱j i Dios chi manlic eh kacꞌax woꞌ tak ruꞌ eh jeꞌ woꞌ take kas kacha̱kꞌ. Ru̱cꞌ i pahkanic reꞌreꞌ, wilic woꞌ jenaj chic pahkanic nwa̱j nibanam je aweh chi jeꞌ wili: Reꞌ cꞌuhtunic naꞌn i hat chaꞌn jeꞌ ok woꞌ ricab i coric laj tijinic xawilow chi xnicꞌuhtaj aweh. =W ul Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna reꞌ hin cꞌahchiꞌ nicꞌulum take xa chiꞌnchel wach tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ ricab yuꞌna reꞌ hin wilqui̱n pan che̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ quinqꞌuixꞌic ta soꞌ chi rikꞌormojic chaj waꞌric nok wilqui̱n ayuꞌ ruꞌum nok wehtꞌalim hab wach aj u̱cꞌ choplic nicꞌux eh chi reꞌ choplic wi̱ꞌ nicꞌux reꞌreꞌ til wilic rajawric chi manlic. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, til wehtꞌalim woꞌ chi cu rehtal rirak cho rikꞌijil ricꞌulic lok i kAja̱w Jesus, reꞌreꞌ naricholic woꞌ ricꞌoloric ri̱j i paꞌ bih xwokxoꞌnej pan kꞌab. Reꞌ ripahkaljic reh Timote̱yo
chi naricꞌuhtam woꞌ chi coric
i tijbal tijimaj wi̱ꞌ `V ;l Jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi reꞌ ribiral ructic i Jesus nsakomonic pan kacapew-bal, reꞌ Dios xiripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol riCꞌuhbal chi nawojic cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh chi quixilac take reꞌ, reꞌ hin niban nicamaj chi aj kꞌoro̱l jeꞌ woꞌ chi aj cꞌuhtunel reh ribiral ructic i Jesus. U  l Yuꞌna aj ruꞌ wilco̱j chic chipam take kꞌi̱j reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuhtunic wi̱ꞌ ricꞌaxbal i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xcꞌulic chic cꞌacharok ayuꞌ wach acꞌal. Reꞌ Jesus, reꞌ woꞌ reꞌ xcoꞌlonic keh hoj aj niminel reh chi maꞌ eta chic nkacꞌul i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh kamahc eh til reꞌ woꞌ reꞌ xuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak. Ru̱cꞌ aj ructic reꞌreꞌ, xiban chi maꞌxta chic ransil i quimic chi kana̱. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban, xiban laꞌ woꞌ chi ru̱cꞌ ribirmijic i lokꞌ laj cꞌuhbal chiri̱j ribiral ructic, xsakomsjic pa̱m kacapew-bal i hoj aj niminel reh chi enkarak chiri̱j chi nakojquimok je ekojcꞌacharic chi junelic. *T Ol Wihꞌok woꞌ pan acꞌux chi ru̱cꞌ i rajawric wilic xojricoꞌlej reh chi maꞌ eta nkacꞌul i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh kamahc eh reꞌ kayukꞌunjic xiban i Dios reh chi nakacꞌacharic chi saksamaj wach kanoꞌjbal, reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuhtunic reh rinimal rajawric wilic. Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ kacoꞌljic chꞌi̱l i kayukꞌunjic xbanjic, reꞌ woꞌ Dios xbanic, reꞌ cok ruꞌ maꞌ ruꞌum ta nchel chi holohic ta nak kojbanic xiban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum laꞌ chi pa ra̱mna i Dios xasjic cho ribanaric xa ruꞌum reh ricꞌaxbal wilic chi kana̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok cu jaꞌ nchꞌihquic ta nak cho i cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ cꞌaxbal reꞌreꞌ wilic chic cho pa ra̱mna i Dios chi naricꞌuhtam lok ru̱cꞌ ricꞌulic lok i kaKꞌatal Kꞌoric Jesus. ]S 5lJeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi wilic awu̱cꞌ rUxlabal i Dios maꞌ tiqꞌuixꞌic chi rikꞌormojic ribiral ricꞌuhbal i Jesus. Jeꞌ woꞌ, maꞌ tiqꞌuixꞌic chi kꞌoric chiwi̱j i hin chi wilqui̱n pan che̱ꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic rikꞌorbal i Jesus. Wi xcꞌulic woꞌ nchel lok i tiꞌcꞌaxic chana̱, maꞌ tiyoꞌjic woꞌ chiwach, ticholok laꞌ ricuyuric jeꞌ woꞌ ricab ricuyuric tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ nibanam i hin ruꞌum reh rikꞌormojic ribiral i Jesus. Reꞌ Dios wilic rajawric eh ru̱cꞌ rajawric reꞌreꞌ riban chi reꞌ hat enacuy ransil i tiꞌcꞌaxic. R %lJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi wilic chic ku̱cꞌ rUxlabal i Dios maꞌ riban ta chi enwihꞌic yoꞌjic pan ka̱mna. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ nikꞌor reh chi reꞌ kAja̱w Dios xiyew cho keh rUxlabal reh chi reꞌ hoj maꞌxta bih nakayoꞌjic wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ, reꞌ rUxlabal i Dios xyeꞌeric woꞌ cho keh reh chi nariwihꞌic kajawric, reh chi nakacꞌaxam woꞌ ki̱b cu̱cꞌ take kich aj niminel eh chi nariwihꞌic kanoꞌjbal reh chi jeꞌ reꞌ nkarak chiri̱j nicꞌ wach cꞌacharic nakaꞌnam. Q 1lReꞌ kꞌoro̱j chiri̱j acapew-bal reꞌreꞌ, reꞌ ok reꞌ camanok aweh chi naricꞌulic cho pan acꞌux i wili: Naxatnipahba̱ꞌ cho chi na̱banam chi hat raj camanom i Dios ru̱cꞌ ricojoric take nikꞌab chana̱, reꞌ Dios xiyew aweh awajawric reꞌ yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chi jeꞌ ricab jenoꞌ si̱. Yuꞌna kꞌuruꞌ chi yeꞌo̱j chic aweh i ajawric reꞌreꞌ, chacana̱ꞌ chi nimsjok wach i camanic riban awu̱cꞌ jeꞌ ricab riban i kꞌa̱kꞌ chi xa ntenic chic i xak riban nanwahljic cok. ZP /lReꞌ hin maꞌ jaruj ta eniqꞌuic pa nicꞌux i ricorquilal wach acꞌux naxanimej cho i kAja̱w Jesus. Reꞌ ricorquilal acꞌux reꞌreꞌ jeꞌ ricab ricorquilal ricꞌux atu̱t reꞌ tiꞌ Ewni̱se chꞌi̱l aqꞌue̱n tiꞌ Lo̱yra eh nicapaj i hin chi cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa cu jeꞌ woꞌ reꞌ acapew-bal chiri̱j i Jesus. ,O SlWilic jenaj maꞌ niqꞌuic ta pa nicꞌux, jeꞌ ricab take ri̱s nakꞌ awach xakꞌeꞌb cho chiki̱j naxkachꞌak cho ki̱b. Reꞌreꞌ til riban wi̱ꞌ chi xa ji̱kꞌ chic i wa̱mna chi rilmijic woꞌ chic awach. Til ta nak ewoꞌ chic nwilow awach, kꞌe̱ꞌ nak ensukbic nicꞌux. }N ulReꞌ Dios xquilokꞌej cho wach take kama̱m katiꞌt reꞌ woꞌ reꞌ i nilokꞌej wach i hin chi maꞌxta bih jenoꞌ encojbic nimahc pa nicapew-bal. Chiwach aj i Dios reꞌreꞌ, reꞌ hin xa eli̱c woꞌ kꞌi̱j akꞌab niban johtok niti̱j eh xa cꞌahchiꞌ woꞌ nitioxonic johtok chiwach chawi̱j i hat reꞌ xa wilca̱t woꞌ pa nicꞌux naniban niti̱j. !M =lReꞌ aj hu̱j wili cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh hat Timote̱yo reꞌ wilca̱t chi jeꞌ na acab hat wacꞌu̱n ruꞌum nok kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj. Tinicꞌalenej je kꞌuruꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric wili: Reꞌ ta nak kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ruꞌum i Dios, quiyeꞌbok cho catoꞌbil chana̱, tiquicꞌax eh quiyeꞌbok woꞌ cho risukquil acꞌux. Reꞌ rUxlabal i Dios yeꞌo̱j
reh chi reꞌ take aj niminel
maꞌxta bih naquiyoꞌjic wi̱ꞌ 9L olReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ hin quintzꞌihminic je reh hu̱j wili. Ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Dios jeꞌ reꞌ xa̱j chiwi̱j, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xiripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol reh junelic cꞌacharic rikꞌorom cho ribiral i Dios najtir kꞌi̱j chi nariyeb cho. Reꞌ riyeꞌeric cho cꞌacharic reꞌreꞌ xo̱j woꞌ manlajok wach ku̱cꞌ i hoj reꞌ nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Jesus. KXJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, nicohlaj wach i hu̱j wili ru̱cꞌ take kꞌoric wili: Reꞌ ta nak i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chiyew cho ratoꞌbil chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ nwa̱j chi chiban cho awu̱cꞌ tak. JXChiri̱j chic i kapahkanic reꞌreꞌ, yuꞌna nikꞌor je aweh tak chi reꞌ take kꞌoric reꞌ nikꞌorom jok aweh tak wili chi riyeꞌeric risukquil acꞌux tak, til reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic reh. Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ take cohlsbal wach nikꞌorbal pan tak juꞌjun chi nihu̱j nitakꞌa̱ꞌ je, til hin quintzꞌihminic je reh ru̱cꞌ nah nikꞌab, reꞌ chi reꞌ take aj niminel naquicꞌul nihu̱j enquirak chiri̱j chi til hin woꞌ cꞌahchiꞌ nitakꞌanic je reh. mISXYuꞌna hat-tak wich aj niminel nkapahkaj johtok reh Dios chi reꞌ ta nak i kAja̱w Jesus reꞌ aj yeꞌol reh sukquil cꞌuxlis xa chi chiyew ta woꞌ nak cho rinimal sukquil cꞌuxlis chana̱ tak reh chi maꞌxta ok cꞌaxquilal chana̱ tak. Jeꞌ woꞌ, nkapahkaj johtok reh chi reꞌ ta woꞌ i Jesus wihꞌok pan acꞌacharic chawunchelal tak. zHmXRu̱cꞌ ripahkaljic aweh tak chi maꞌxta chic atuna̱b awi̱b tak ru̱cꞌ aj niminel reꞌreꞌ, nkapahkaj woꞌ aweh tak ma̱ban tak chi maꞌ nawa̱j ta tak chic wach, chacoj laꞌ tak rinoꞌjbal chi coric jeꞌ ricab naꞌn tak queh awich aj niminel tak reꞌ take sukquil awu̱cꞌ tak. Reꞌ cohlsbal wach kꞌoric cu̱cꞌ
take niminel aj Tesalo̱nica G XChi kꞌoro̱j chic lok reꞌreꞌ, yuꞌna nikꞌor woꞌ chic aweh tak i wili: Wi wilic ok nchel jenoꞌ hab wach maꞌ ra̱j ta rinimem take kꞌoric xkatakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic je aweh tak chipam i hu̱j wili, chakꞌor tak lok ribiral queh take toco̱m chic awich aj niminel tak reh chi naquinaꞌbem woꞌ nicꞌ wach rinoꞌjbal aj niminel reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ rinoꞌjbal aj niminel reꞌreꞌ, nkapahkaj woꞌ jeꞌ aweh tak chi ma̱tuna̱ꞌ chic awi̱b tak ru̱cꞌ cu rehtal rijal wach rinoꞌjbal, reh chi jeꞌ reꞌ nachicꞌraj ri̱b chi maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌ ribanam, enoquic cho riqꞌuixꞌic chawach tak. "F=X Reꞌ hat-tak kich aj niminel reꞌ cꞌahchiꞌ abanam tak i haj wilic tare̱t chi banaric, nkapahkaj woꞌ je aweh tak chi maꞌ nkajic acꞌux tak chi ribanaric i holohic laj noꞌjbal chi camanic xa ruꞌum nawilow tak chi wilic take cꞌacharel maꞌ nca̱j ta camanic. qE[X Queh take jarub paꞌ take chi aj niminel jeꞌ reꞌ ncaꞌn chaxilac tak, nkapahkaj je queh wili jeꞌ ricab chi reꞌ ta nak i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cꞌahchiꞌ ripahkanic je queh: «Chacuy, maꞌ tiwihꞌic tak chic pan siquilal ticamanok laꞌ tak rakbal ritzꞌakil awaꞌ aha̱ꞌ tak, nqui nkakꞌor je queh. uDcX Yuꞌna cꞌahchiꞌ woꞌ chic kacaꞌpechem je rikꞌormojic aweh tak maj xcꞌulic lok ribiral ku̱cꞌ chi wilic take aj niminel chaxilac tak cꞌacharic ncaꞌn pan siquilal eh xa chamo̱l toco̱m chic camanom nok wilque̱b. [~I|zz[xwvutLs=qnlkkihfeocbZa@_]\Z=WTXRQPO3N LJ)GG"EDBA@>G=:986f543L1o0p..- +*)('&\%## "!k7+ h1!«Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak yuꞌna nawilow tak eh nabiraj woꞌ tak chi cꞌahchiꞌ kakꞌoric pan akꞌorbal chiꞌnchel hat-tak eh reꞌ wili xa ruꞌum reh rajawric i Jesus xcꞌulmujic chi jeꞌ reꞌ, maj naxyeꞌeric woꞌ chic rilokꞌil chi xwihꞌic woꞌ chic cok chi riche̱l i Dios, xitakꞌa̱ꞌ cho keh i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ kꞌoro̱j cho ribiral ruꞌum kAja̱w Dios chi nariyeb cho keh. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus xitakꞌa̱ꞌ cho keh Lokꞌ laj Uxlabal reh chi nakakꞌorom i riCꞌuhbal. g  Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nicꞌ paꞌ wach rikꞌorom cho ribiral maꞌ Tawiy, reꞌ Dios xucsaj woꞌ cho Jesus chi quixilac take camnak eh yuꞌna chiꞌnchel hoj raj tahkanel i Jesus cꞌahchiꞌ kayeb kachi̱ꞌ chi til coric chi xuctic woꞌ chic cho. Hf «Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Tawiy xa jeꞌ na nchel cꞌahchiꞌ ta nak chic rilom chi naꞌlic reh ructic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xikꞌor cho chi reꞌreꞌ maꞌxta ricahnic chipam i yeꞌa̱b “Ha̱res” ribihnal eh jeꞌ woꞌ chi reꞌ ritiꞌjolal maꞌxta ritꞌuꞌlujic. Jeꞌ aj reꞌ xikꞌor maꞌ Tawiy maj xcꞌuhtjic cho reh najtir kꞌi̱j chi reꞌ Jesus naructic woꞌ chic chi quixilac camnak. He Raj maꞌ Tawiy naxkꞌoric cho chiri̱j laꞌ i Jesus xkꞌoric. Jeꞌ reꞌ nok naxkꞌoric cho maꞌ Tawiy, xkꞌoric cho chi jeꞌ ricab jenaj raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios eh ruꞌum reꞌ xehtꞌalij chi reꞌ Dios xiyew rikꞌorbal naxikꞌor reh chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin niyew nikꞌorbal aweh, chi quixilac take awa̱ꞌ awiꞌsil nawucsam i kꞌatal kꞌoric reꞌ nanipahba̱b chi reꞌreꞌ narikꞌatbic kꞌoric, nqui Dios reh. Td!«Jeꞌ reꞌ ruꞌ was tak nicha̱kꞌ, til ricorquil nikꞌor aweh tak chi reꞌ kaj najtir kꞌi̱j maꞌ Tawiy maꞌ reꞌ ta chiri̱j ricꞌacharic xkꞌoric cho maj reꞌreꞌ camnak chic cho eh ruꞌum aj reꞌ cu yuꞌna chi kꞌi̱j cu nkilow woꞌ wach rimukꞌunbal reꞌ xmukꞌunjic cho wi̱ꞌ najtir kꞌi̱j. c Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa jeꞌ ta nak ricab chi reꞌ hat cꞌahchiꞌ acꞌuhtunic wi̱n haj wilic i be̱h nanichopom je,
reꞌ hin xa awuꞌum woꞌ i hat wehtꞌalim chaj bih ra̱j banaric chi nanicꞌacharic woꞌ chic.Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi xa quinawihchꞌilej woꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux ruꞌum reꞌreꞌ, nqui xitzꞌihmbaj cho maꞌ Tawiy. hbImaj maꞌxta quinacana̱b chipam quiyeꞌa̱b take camnak, reꞌ “Ha̱res” ribihnal
eh xa ta woꞌ nak na̱cana̱b chi naritꞌuꞌlujic nitiꞌjolal i hin Lokꞌ laj awAcꞌu̱n reꞌ kꞌe̱ꞌ quinacꞌax. `a9Kꞌe̱ꞌ chic risukquil i wa̱mna nchalic chi quinbichinic chi suk ru̱cꞌ nichi̱ꞌ.Jeꞌ woꞌ, ruꞌum chi reꞌ hat lokꞌ laj wAja̱w xa wilca̱t woꞌ wu̱cꞌ chi nitobjic naricꞌuluric chi chiwach i juncꞌam reh nicꞌacharic chi quixilac take camnak,
reꞌ hin naniwihꞌic chi chꞌiclic nicꞌux chawi̱j i hat ;`oJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ reꞌ xitzꞌihmbaj cho i maꞌ Tawiy chiri̱j i Jesus naxikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin xa nwilow woꞌ chi reꞌ hat lokꞌ laj wAja̱w xa wilca̱t woꞌ wu̱cꞌ chi nitobjic.Ruꞌum aj reꞌ maꞌxta bih equinyoꞌjic soꞌ wi̱ꞌ chiwach i quimic. E_To̱b ta jenaj rinimal tiꞌcꞌaxic xicꞌul i Jesus naxquimic je, reꞌ Dios xucsaj woꞌ chic cho chi quixilac take camnak maj maꞌ jaruj ta xiban chi xcahnic chi camnak chi junpech. x^iXa reꞌ laꞌ chic ruꞌ, ruꞌum nok tikꞌimaj chic cho wach ruꞌum i Dios eh ehtꞌalamaj woꞌ chic cho ruꞌum, reꞌ Jesus naxkꞌahsjic pan akꞌab tak, reꞌ hat-tak xacansaj tak je naxayew tak pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma. 3]_«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chabiraj tak i nanikꞌorom wili: Reꞌ Dios xiyew chi ehtꞌaljic chaxilac tak chi reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret xa reꞌ woꞌ reꞌ yeꞌo̱j rajawric. Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic reꞌreꞌ maj chaxilac hat-tak yohbal wach take rehtalil chꞌi̱l take lokꞌ laj nawa̱l sachbal cꞌuxlis xiban i Dios ru̱cꞌ ro̱k kꞌab i Jesus. x\iChipam aj i kꞌi̱j nacꞌulurok take wili, reꞌ xa hab paꞌ wach queh aj niminel reh Lokꞌ laj Ajabe̱s eripahkaj reh pan ti̱j chi encoꞌljic, xa reꞌ woꞌ reꞌ narirakam ricoꞌlbal, nqui Dios, nqui rikꞌorom cho maꞌ Johel. Y[+Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok xa qꞌuisi̱n ok chic maꞌ nponic i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ naquilom wi̱ꞌ i tinamit chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s naricꞌuhtam ri̱b ru̱cꞌ rinimal rajawric, reꞌ risakomal i kꞌi̱j narikꞌekombic wach eh reꞌ risakomil i poh naricakbic wach, xa jeꞌ chic ricab ncaꞌyic i quicꞌ naribanam. 3Z_Jeꞌ woꞌ, nanibanam chi ayuꞌ pan taxa̱j encꞌutunic take rehtalil chi sachbal cꞌuxlis eh ar jok wach acꞌal encꞌutunic woꞌ take rehtalil jeꞌ ricab ru̱cꞌ take kꞌakꞌanic reꞌ nchihcjic wi̱ꞌ quicꞌ eh reꞌ nelic woꞌ cho wi̱ꞌ risibil i kꞌa̱kꞌ koplic, nqui Dios. ?YwTil aj coric chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ nanitakꞌa̱b jok i Lokꞌ laj wUxlabal chi quina̱ take waj tzꞌeꞌ wa̱ch chi winak chi ixok reh chi naquikꞌorom i niCꞌuhbal. hXI“Reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor: ‘Reꞌ hin Dios, chic ok qꞌuisi̱n maꞌ nponic i rikꞌijil chi nawoquic chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱ i tinamit nanitakꞌa̱b jok i Lokꞌ laj wUxlabal chi quina̱ take cꞌacharel eh naniban chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili naricꞌuluric: Reꞌ take reꞌreꞌ naquikꞌorom i niCꞌuhbal; reꞌ take qꞌuijolak wilic take naricꞌuhtjic queh pan nakꞌ quiwach. Reꞌ chic take rijeb tak winak naquilom take laꞌwa̱ch pan quiwiric. W{Reꞌ xcꞌuluric wili reꞌ laꞌ jeꞌ ricab rikꞌorom cho raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios maꞌ Johel ribihnal: VReꞌ nacapaj hat-tak chi hoj hamo̱j chi haꞌ jeꞌ ru̱cꞌ nxohcꞌsonic, maꞌ coric ta maj wi ta nak xkuqꞌuej i haꞌ reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta nak chipam i o̱ra wili xkaꞌn ruꞌum nok reꞌ beleje̱b o̱ra wili wilic chi cuybal wiꞌc chi banoj ti̱j. ~UuChi quicꞌuꞌljic aj take tinamit reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xpaꞌlajic johtok chꞌi̱l take junlaj chi rich nahsil raj tahkanel i Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor queh ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: «Hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xatcꞌulic tak lok ayuꞌ Jerusalen chꞌi̱l woꞌ hat-tak reꞌ ticꞌacharic tak pan tinamit ayuꞌ, chacoj tak rehtal i nanikꞌorom, reh chi na̱naꞌbem tak chaj bih ra̱j rikꞌorom reꞌ xcꞌuluric. Chabiraj tak i wili kꞌuruꞌ: %TC Xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take toco̱m jeꞌ wili tohkꞌ quikꞌorom chi xa quiseꞌlbal: «Reꞌ take wili hamo̱j take chi haꞌ jeꞌ ru̱cꞌ nxohcꞌsonic, nqui take. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor ruꞌum maꞌ xquirak ta chiri̱j i kꞌoric xcaꞌn take aj niminel reꞌreꞌ. S Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chi quixilac take chiꞌnchel i tinamit xquimol qui̱b ar wilic take jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach chi kꞌe̱ꞌ sahchanak quicꞌux: «Chaj bih nchel ra̱j rikꞌorom reꞌ xcꞌuluric wili? nqui xquikꞌor chi quiwach. BR} cꞌahchiꞌ kabiram pan kakꞌorbal i kꞌoric ncaꞌn take cꞌacharel wili? Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nicꞌ wach nok reꞌ hoj, jeꞌ chi hoj aj Cre̱ta, jeꞌ chi hoj aj Ara̱wya cꞌahchiꞌ kabiram pan kakꞌorbal i kꞌoric ncaꞌn take wili chiri̱j nicꞌ nimal sachbal cꞌuxlis riban i Dios? nqui take. =Qs aj Pirji̱ya, aj Panpi̱lya, aj Eji̱pto chꞌi̱l woꞌ aj pa riyukꞌul A̱prica reꞌ wilic pa ricꞌulaꞌt i Sire̱ne. Nicꞌ wach kꞌuruꞌ chi reꞌ hoj, jeꞌ chi aj Ro̱ma jeꞌ ru̱cꞌ cꞌachalco̱j pan tinamit ayuꞌ, jeꞌ chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, jeꞌ chi maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ xa quicojom qui̱b chipam kaniminic i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel LP chi kunchelal i hoj reꞌ jeꞌ wili ribihnal katinamital? Reꞌ hoj aj Pa̱rtiya, aj Me̱rya, aj Elam, aj pa riyukꞌul Mesopota̱mya chꞌi̱l Jure̱ya, aj Caparo̱sya, aj Po̱nto, aj A̱sya, {OoChaj waꞌric kꞌuruꞌ nkabiraj chi cꞌahchiꞌ quikꞌoric pan kakꞌorbal reꞌ hoj qꞌuihinak cho wi̱ꞌ 1N[Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chi kꞌe̱ꞌ sahchanak quicꞌux jeꞌ wili xquikꞌor: «Maꞌ reꞌ ta na nchel aj Calile̱ya take cꞌacharel cꞌahchiꞌ quikꞌoric wili? UM#Reꞌ take tinamit tubulque̱b ponok ar Jerusalen chi ninkꞌijinic, naxo̱j quimol qui̱b reꞌ xiban wi̱ꞌ i xa jeꞌ chic cow laj te̱w reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ naxsahchic quicꞌux maj reꞌ chic quikꞌorbal quikꞌoric wi̱ꞌ chi quijuꞌjunal, xquibiraj chi cꞌahchiꞌ quikꞌoric wi̱ꞌ take raj tahkanel i Jesus. ?Lwmaj chipam rikꞌijil i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ til aj nimem take reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xquimol qui̱b ar Jerusalen naxicꞌulic lok chi junsut tinamit wilque̱b chi riꞌsil ro̱k kꞌab i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma. !K;eh chi jeꞌ reꞌ chiꞌnchel take aj niminel reꞌreꞌ xyeꞌeric cajawric chi naquikꞌoric ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Chi jeꞌ reꞌ xquipꞌut kꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach quikꞌorbal xyeꞌeric queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal oJWJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xquilow chi wilic chic chi quina̱ xa jeꞌ ricab riwi̱ꞌ juꞌ ca̱kꞌ take cꞌacharel eh xcꞌutunic chi xa jeꞌ chic ricab xak i kꞌa̱kꞌ take. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take jeꞌ riwi̱ꞌ juꞌ ca̱kꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ, xquipuhcaj qui̱b china̱ juꞌjun chi aj niminel wilque̱b ar nIUJeꞌ aj reꞌ nok quimolom qui̱b chi jeꞌ reꞌ, cu reꞌ chic queh ruꞌ nquibiraj chi xa njumic chic xkajic cho pan taxa̱j i xa jeꞌ chic ricab jenaj cow laj te̱w eh cu xoquic cok chipam i pa̱t tzꞌukulque̱b wi̱ꞌ. #H AChiri̱j chic ruꞌ naxponic rikꞌijil i ninkꞌi̱j Pentecostes ribihnal, chiꞌnchel take aj niminel quimolom qui̱b chi xa jenaj chic wach quicꞌux. G {Jeꞌ reꞌ nok naxquisicꞌ ri̱j hab wach naricahnic pa rijelow-bal i Ju̱ras, tzꞌeht xkajic china̱ i maꞌ Mati̱yas. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ maꞌ Mati̱yas xoquic chi quiman take i junlaj chi nahsil take raj tahkanel i Jesus.uF ereh chi naroquic chi kaman chipam i camanic wili i hoj pahbamaj chi aj kꞌoro̱l. Jeꞌ reꞌ nkapahkaj aweh ruꞌum nok reꞌ camanic wili xicana̱ꞌ cahnok i Ju̱ras ruꞌum reh rimemil laj noꞌjbal reꞌ xichihbej je wi̱ꞌ riyeꞌa̱b chi naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic, nqui take pan quiti̱j naxquisicꞌ ri̱j hab wach narichopbic reh camanic reꞌreꞌ. sE aJeꞌ reꞌ nok xiꞌoquic chi ti̱j chiwach i Dios eh jeꞌ wili xquikꞌor johtok reh: «Hat kAja̱w Dios reꞌ tehtꞌalanic reh pa̱m i ca̱mna take cꞌacharel wili, chacꞌuhtaj keh haj wilic queh i qui̱b wili achiho̱j i hat, dD CChiri̱j aj reꞌ, reꞌ take mololque̱b ar pꞌuht quicꞌsam pan kꞌoric take qui̱b chi winak jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Mati̱yas richꞌi̱l i maꞌ Chep reꞌ ribihnej woꞌ chi Warsawas on Ju̱sto. C Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ kich aj tahkanel reꞌ ripꞌutum cho behic chiri̱j i Jesus cu ru̱cꞌ cho rikahsjic riha̱ꞌ ruꞌum i Wa̱n cu rehtal naxcꞌamaric johtok pan taxa̱j nok ilo̱j nkaꞌn johtok reh, reꞌ aj reꞌ cojorok chi rijelow-bal i Ju̱ras chi kaman i hoj chi rikꞌormojic ribiral chi reꞌ Jesus xuctic woꞌ chic chi quixilac take camnak, nqui maꞌ Luch. {B q«Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chihirok wach jenoꞌ rijelow-bal i Ju̱ras chi quixilac take kich aj tahkanel oconak take cho chi kaxilac chiwach take cho kꞌi̱j nok reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus nkajic njohtic chi behic chi kaxilac. YA -«Reꞌ xcꞌuluric cho ru̱cꞌ Ju̱ras, nwilow i hin chi ar wilic ribiral chipam i hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ take moloj wach bi̱ch maj ar jeꞌ wili rikꞌor:“Cahnok ta nak riyeꞌa̱b chi cahnel yeꞌa̱b chic
eh maꞌ ta nak chic hab wach ncꞌacharic chipam, nqui rikꞌor. Jeꞌ woꞌ chic wili rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ:“Reꞌ ricamaj chi cꞌamol be̱h, toco̱m ok chic chopbok reh, nqui woꞌ rikꞌor. 7@ ichipam i yeꞌa̱b reꞌ xibihnej cuꞌum take aj Jerusalen chi “Hase̱ltama” chiri̱j chi camnak chic je i Ju̱ras eh jeꞌ reꞌ ribihnal xquicoj maj jeꞌ wili ra̱j rikꞌorom pan kakꞌorbal: “Reꞌ Yeꞌa̱b xlokꞌoric ru̱cꞌ ritzꞌakil ribano̱j i jenaj winak reꞌ xicansaj ri̱b”. \? 3xijihcꞌaj ri̱b chipam junseht yeꞌa̱b xlokꞌoric ru̱cꞌ i tojbal xyeꞌeric reh ruꞌum i maꞌ holohic ta laj mahc xiban ru̱cꞌ rikꞌahsjic i Jesus. Reꞌreꞌ naxijihcꞌaj ri̱b, xkꞌehbic woꞌ jok wach acꞌal chi pachlic eh naxqꞌuer i pa̱m xiꞌelic take lok rakꞌsa̱ꞌ. Reꞌ quimic xiban i Ju̱ras ar xcꞌuluric |> sReꞌ Ju̱ras reꞌreꞌ, reꞌ kichꞌi̱l nak cho hoj eh chiho̱j woꞌ nak wach ruꞌum Jesus reh camanic wili, = 1«Was tak nicha̱kꞌ, xa najtir woꞌ cho kꞌi̱j nok jaꞌ ricansaj ta ri̱b i Ju̱ras reꞌ xcꞌambic quibe̱h take xicansanic reh i Jesus, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xkꞌoric chic cho chiri̱j reꞌreꞌ naxquimeljic cho richi̱ꞌ i maꞌ Tawiy. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ kꞌoric kꞌoro̱j cho chiri̱j i Ju̱ras chi toco̱m chic narichopbic reh ricamaj, til curman chi xponic wach. < %Chiwach take cho kꞌi̱j nok quipꞌutum chic rimoloric qui̱b take aj niminel, junpech naxquimol qui̱b jeꞌ na wakcꞌahl (120) chi aj niminel chi richihiric rijelow-bal i Ju̱ras, reꞌ maꞌ Luch xpaꞌlajic johtok chi quixilac eh jeꞌ wili xikꞌor queh: ; 9Reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xiban xa jenaj chic wach quicꞌux quichꞌi̱l take ixok quitahkanic woꞌ reh Jesus, jeꞌ woꞌ quichꞌi̱l take richa̱kꞌ i Jesus, chꞌi̱l woꞌ i quitu̱t reꞌ Mari̱ya ribihnal eh chi jeꞌ reꞌ xquiyew quicꞌux chi ti̱j chi ripahkaljic johtok chi naritakꞌabjic cho Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi quina̱. Reꞌ richihiric wach
rijelow-bal i Ju̱ras C:  Naxiponic chipam i tinamit reꞌreꞌ, xiꞌoquic cok chipam jenaj pa̱t eh xijohtic johtok chi rimoloric qui̱b pa ricaꞌtik pa̱t. Chi quixilac take xquimol qui̱b ar wilque̱b take jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Luch, reꞌ maꞌ Jaco̱wo, reꞌ maꞌ Wa̱n, reꞌ maꞌ Tirix, reꞌ maꞌ Peh, reꞌ maꞌ Ma̱x, reꞌ maꞌ Warto̱lo, reꞌ maꞌ Tiyoh. Jeꞌ woꞌ ar wilic i Jaco̱wo chꞌi̱l maꞌ Ju̱ras reꞌ racꞌu̱n take maꞌ Alpe̱yo. Wilic woꞌ ar maꞌ Simon reꞌ wihꞌinak chipam quicomonil take quixowonic wach aj Ro̱ma Selo̱te quibihnal. ;9 q Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take nahsil raj tahkanel i Jesus xiꞌelic cho chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal” reꞌ jeꞌ na qꞌuisi̱n maꞌ me̱ra o̱ra chi behic wilic je ru̱cꞌ tinamit Jerusalen eh xisoljic woꞌ chic cho chipam i tinamit Jerusalen. N8  Reꞌ take quib winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Hat-tak aj Calile̱ya chabiraj tak i wili: Reꞌ Jesus reꞌ xawilow tak nicꞌ wach naxcꞌamaric johtok pan taxa̱j, reꞌ woꞌ chic reꞌ narisoljic cho ricaꞌpech xa reꞌ laꞌ nicꞌ paꞌ wach chi pan jenaj su̱tzꞌ ojic xiban johtok, jeꞌ woꞌ chic reꞌ cꞌulic naribanam lok. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ ntzꞌiric chic awach tak chi ilo̱j johtok pan taxa̱j, nqui banol queh. 7 y Ar aj ruꞌ nok xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ quilom johtok i ojic xiban i Jesus pan taxa̱j, cu reꞌ chic queh take nahsil reꞌreꞌ quib take winak xa sak chic quisoꞌ xiꞌo̱j pahꞌok chi quiche̱l take ilo̱j ncaꞌn johtok pan taxa̱j. 6  Chiri̱j chic ruꞌ nok ricohlam chic kꞌoric i Jesus, xcꞌamaric johtok pan taxa̱j chi cꞌahchiꞌ rilmijic johtok cuꞌum take quimolom qui̱b ar. Reꞌ take wilque̱b ar quilow nicꞌ wach oquic xiban i Jesus pan jenaj su̱tzꞌ xsahchic wi̱ꞌ chi quiwach eh maꞌ cu ta chic xquilow wach. Reꞌ take nahsil cꞌamol be̱h raj tahkanel i Jesus xisoljic woꞌ chic je Jerusalen #5 AHaj cok wilic riyeb aweh tak i Dios chi na̱wehtꞌalim tak, reꞌ chi nachitakꞌa̱ꞌ cho Lokꞌ laj rUxlabal chana̱ tak, reꞌ hat-tak na̱cꞌulum ricowil akꞌorbal tak reh chi na̱kꞌorom tak ribiral niCꞌuhbal. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak na̱yeb achi̱ꞌ tak chiwi̱j i hin, reꞌ cok ruꞌ ayuꞌ pan tinamit Jerusalen na̱pꞌutum tak je cu rehtal nasutej tak pa̱m chiꞌnchel tinamit pa riyukꞌul Jure̱ya, jeꞌ woꞌ pan quiyukꞌul take aj Sama̱rya cu rehtal na̱wojic tak lok chi junsut wach acꞌal, nqui queh. 4 Reꞌ Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Reꞌ kꞌi̱j, chꞌi̱l i o̱ra rikꞌatam ri̱j i wAja̱w Dios chi naribanam reꞌreꞌ, xa pan kꞌab woꞌ wilic. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ maꞌ yeꞌo̱j ta aweh hat-tak chi na̱wehtꞌalim tak reꞌreꞌ. 53 eChiri̱j chic wili reꞌ take quimolom qui̱b ru̱cꞌ i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor reh: «K-Aja̱w Jesus, reꞌ Dios, naripahba̱b na i kaKꞌatal Kꞌoric hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? Wi jeꞌ reꞌ, chipam na take kꞌi̱j wili na̱cojoric chi kaKꞌatal Kꞌoric? nqui take reh. @2 {maj jeꞌ ricab chi til coric chi reꞌ Wa̱n xikahsaj aha̱ꞌ tak, til coric woꞌ chi reꞌ Dios nariyeb cho aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal chipam quib xib ok kꞌi̱j, nqui queh. ?1 yChiri̱j aj chic ruꞌ naxponic i kꞌi̱j chi reꞌ Jesus naricꞌamaric chic johtok pan taxa̱j, junpech reꞌ take junlaj chi nahsil raj tahkanel naxquimol qui̱b richꞌi̱l chipam pa̱t wilque̱b wi̱ꞌ, jeꞌ wili xkꞌormojic queh ruꞌum i Jesus: «Maꞌ telic tak je ayuꞌ pan tinamit Jerusalen. Chawuyꞌej pe tak naponok wach i kꞌoro̱j ruꞌum kAja̱w Dios chi nariyeb cho aweh tak maj reꞌ hat-tak abiram tak chic wu̱cꞌ chi reꞌreꞌ xikꞌor chi naritakꞌa̱b cho i Lokꞌ laj Uxlabal chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ nok tiꞌuyunok tak ayuꞌ X0 +Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ Jesus chiri̱j nok uctunak chic cho chi quixilac take camnak naxcansjic je, xicꞌuhbalej cahnok take nahsil raj tahkanel nok jaꞌ no̱j ta johtok pan taxa̱j eh jeꞌ woꞌ xicꞌuhtaj ri̱b queh take nahsil raj tahkanel chi manlic ro̱k rikꞌab eh maꞌ hab ta wach enkꞌoric chi maꞌ ta coric chi xuctic woꞌ chic i Jesus maj maꞌ xa jenaj ta pech xicꞌuhtaj ri̱b jeꞌ laꞌ reꞌ xiban chiwach caꞌwinak kꞌi̱j. Chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ xicꞌuhbalej woꞌ take nahsil raj tahkanel chiri̱j rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric. / {cu rehtal xponic ru̱cꞌ i kꞌi̱j naxcꞌamaric woꞌ chic johtok pan taxa̱j. Reꞌ ructic i Jesus chꞌi̱l woꞌ
i rojic johtok pan taxa̱j Nok cu maꞌ jaꞌ ncꞌamaric ta johtok pan taxa̱j, reꞌ Jesus chi cꞌahchiꞌ riyeꞌeric rikꞌorbal ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal xikꞌor queh nahsil raj tahkanel nicꞌ wach naquinimej i takꞌanic xiban cahnok queh. &. IAjabe̱s maꞌ Teyo̱pilo: Chipam i pe̱t nihu̱j xnitakꞌa̱ꞌ je aweh, ar xnikꞌor je aweh ribiral i Jesus chiri̱j haj wilic take xiban pa ricꞌacharic jeꞌ woꞌ chiri̱j haj wilic take cꞌuhtunic xiban. Reꞌ ribiral reꞌreꞌ cu pa riꞌsil xnipꞌut je rikꞌormojic aweh j- OReꞌ take sukquil ku̱cꞌ wilque̱b ayuꞌ cꞌahchiꞌ quitakꞌa̱b je risukquil acꞌux eh nicꞌ paꞌ woꞌ qꞌuihal take sukquil ku̱cꞌ quicꞌacharic ponok ar, chayew woꞌ risukquil quicꞌux ar. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ wasbe̱s, reꞌ sukquil cꞌuxlis riyew i Dios wihꞌok pan acꞌacharic eh reꞌ ta nak Dios toꞌbonok aweh ar.[, 1til nwa̱j chi cu reꞌ laꞌ nanikꞌorom aweh nakilow kawach kacabchelal eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj cꞌahchiꞌ nicapam chi loqꞌuil quino̱j awu̱cꞌ eh chi jeꞌ reꞌ nakaꞌnam kacꞌutaj chi kawach. + + Wasbe̱s maꞌ Ca̱yo, cu wilic nak ruꞌ kꞌoric nwa̱j nikꞌorom aweh xa reꞌ laꞌ maꞌ nwa̱j ta nikꞌorom je aweh xa pan hu̱j, 8* k Chacoj rehtal i kasbe̱s aj niminel maꞌ Reme̱triyo, reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ take quikꞌoric chiri̱j chi kꞌe̱ꞌ tare̱t rinoꞌjbal chipam riniminic reꞌ nkꞌormojic wi̱ꞌ ricorquilal i cꞌacharic raj i Dios chi naribanaric. Jeꞌ woꞌ, reꞌ hoj aj niminel wilco̱j ayuꞌ nkayew kakꞌorbal chiri̱j chi reꞌreꞌ holohic rinoꞌjbal eh coric laj aj niminel. Reꞌ hat awehtꞌalim woꞌ chi reꞌ kakꞌorbal i hoj til coric woꞌ chiwach i Dios maj maꞌ xa ta woꞌ kꞌoric keh chiri̱j i Reme̱triyo. Reꞌ cohlsbal wach i hu̱j wili <) s Wasbe̱s maꞌ Ca̱yo reꞌ tiꞌ tiwicꞌraj pan niminic, reꞌ wili nwa̱j chawi̱j ru̱cꞌ i kꞌoric niban je aweh yuꞌna: Ma̱tijej aweh i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal jeꞌ ricab riban i Tiyo̱trepes reꞌ laꞌ chatijej riman aweh ribanaric i holohic laj noꞌjbal ncaꞌn take toco̱m chic aj niminel eh chi jeꞌ reꞌ xa naricꞌuhtunic woꞌ lok chi reꞌ hat, hat chic racꞌu̱n i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ maꞌ riban ta holohic laj noꞌjbal ricꞌuhtaj lok chi maꞌ rinaꞌbem ta wach i Dios chi coric, jeꞌ woꞌ reꞌ hab wach riban i holohic laj noꞌjbal ricꞌuhtaj woꞌ lok chi reꞌreꞌ racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic. !( = Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin naquinponok awu̱cꞌ tak nanikꞌorom chi quiwach take riqꞌuihal aj niminel chaj bih take noꞌjbal riban i maꞌ Tiyo̱trepes eh chi jeꞌ reꞌ na̱wehtꞌalim tak chaj bih take cꞌahbil laj kꞌoric chi maꞌxta ricorquil rikꞌor chiki̱j. Ru̱cꞌ take kꞌoric riban reꞌreꞌ maꞌ nchꞌihquic ta nchel ricꞌux. Jeꞌ woꞌ chic reꞌ riban woꞌ i wili: Reꞌreꞌ maꞌ ricꞌul ta woꞌ take pa ripa̱t nicꞌ nimal take kas kacha̱kꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios quiponic ar eh xa na̱ ruꞌ jeꞌ ricab nok wilic nak take kich aj niminel nca̱j quicꞌulum take aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ, ripit take chi nacaꞌnam i cꞌulu̱j eh wi hab wach maꞌ xinimej rikꞌorbal, resaj take je chipam i acomonil hat-tak aj niminel wilca̱t ar. W' ) Reh aj chi naquitobjic nak ru̱cꞌ paꞌ bih queh take kas kacha̱kꞌ aj niminel quiponic awu̱cꞌ, reꞌ hin xnitzꞌihmbaj je queh comonil awich aj niminel chi naquitikim juꞌ ribanaric i noꞌjbal reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ Tiyo̱trepes til xikꞌihtaj woꞌ ri̱b chiwach nikꞌorbal reꞌreꞌ ruꞌum chi xa reꞌ woꞌ rikꞌorbal ruꞌ ra̱j chi naripaꞌlajic maj ricapaj chi nim riwaꞌric chi quixilac take comonil awich aj niminel ar. "& ?Ruꞌum aj reꞌ kꞌuruꞌ curman chi keh hoj aj niminel chi nakatoꞌbem take kas kacha̱kꞌ aj niminel reꞌreꞌ ru̱cꞌ riyeꞌeric quipatal on riyeꞌeric paꞌ bih queh ruꞌum nok ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ, reꞌ hoj enkaꞌn chi hoj caj toꞌo̱l take cꞌahchiꞌ quikꞌoric reh coric laj niminic wilco̱j wi̱ꞌ. Maꞌ ra̱j ta cꞌamjic tzꞌeht reh
rinoꞌjbal i maꞌ Tiyo̱trepes D% Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take kas kacha̱kꞌ aj niminel reꞌreꞌ xiꞌo̱j chi cꞌuhbalanic ruꞌum chi tiꞌ nquicꞌraj i kAja̱w Jesus eh maꞌxta bih jenoꞌ toꞌbal cꞌahchiꞌ quicꞌulum cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, to̱b ta nak cꞌahchiꞌ ribehsjic toꞌbal queh. 6$ gReꞌ take aj niminel reꞌreꞌ quikꞌorom chi quina̱ take kacomonil i hoj aj niminel reꞌ wilqui̱n wi̱ꞌ ayuꞌ chi reꞌ hat kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal cꞌaxo̱j abanam cho queh. Chi xa jeꞌ woꞌ reꞌ naꞌn cu̱cꞌ take kich aj niminel quiponic awu̱cꞌ, yuꞌna kꞌuruꞌ chi cu jaꞌ quiꞌelic ta je pan apa̱t take aj niminel reꞌ xiꞌo̱j cꞌolok awu̱cꞌ til chacuy nipahkaj woꞌ je aweh chi enayew je paꞌ bih queh reh nah quibe̱h ruꞌum nok jeꞌ reꞌ ra̱j i Dios chi naribanaric queh take quikꞌoric reh riCꞌuhbal. # 'Wasbe̱s aj niminel maꞌ Ca̱yo reꞌ tiꞌ tiwicꞌraj, reꞌ hin nibiraj chi xa cꞌahchiꞌ woꞌ acꞌamam na̱ chi coric i quitobjic take kich aj niminel nok reꞌ hat nacꞌul take chi hiꞌlic pan apa̱t to̱b ta nchel maꞌ awehtꞌalim ta woꞌ quiwach. " -Ru̱cꞌ xkꞌormojic wi̱n reꞌreꞌ, maꞌxta na nchel richalic sukquil cꞌuxlis wu̱cꞌ ruꞌum? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nibiraj chi reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take xo̱j caꞌn chi jeꞌ chic wacꞌu̱n wixkꞌu̱n take pan niminic ruꞌum reh cꞌuhbalanic xniban queh, xcaꞌn chi xa coric woꞌ wach quicꞌux eh cꞌahchiꞌ quicꞌacharic chipam i coric laj niminic wilque̱b wi̱ꞌ. t! cReꞌ riwi̱ꞌ chi niban niti̱j chi jeꞌ reꞌ, reꞌ chi juꞌjun take kich aj niminel naxicꞌulic lok ayuꞌ wu̱cꞌ xquikꞌor wi̱n chiri̱j i cꞌacharic naꞌn chipam i coric laj niminic wilca̱t wi̱ꞌ, til coric chi reꞌ hat xa coric woꞌ wach acꞌux chiwach i Dios eh chi xa cꞌacharic woꞌ naꞌn chipam i coric laj niminic wilco̱j wi̱ꞌ. \  3Wasbe̱s reꞌ tiꞌ tiwicꞌraj, reꞌ hin naniban niti̱j chawi̱j, nipahkaj johtok reh kAja̱w Dios chi jeꞌ ricab nok chi xa suk laj cꞌacharic naꞌn chiwach chipam animinic, jeꞌ woꞌ reꞌ nwa̱j i hin chi chiꞌnchel ta nak elok chawach chipam acꞌacharic eh xa suk laj cꞌacharic ta woꞌ chaꞌn china̱ acꞌal wili. I Reꞌ hin maꞌ Wa̱n reꞌ jenaj queh nahsil chi quina̱ como̱n laj aj niminel, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat wasbe̱s aj niminel maꞌ Ca̱yo reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj i Dios eh jeꞌ woꞌ reꞌ hin, kꞌe̱ꞌ woꞌ tiꞌ tiwicꞌraj chipam coric laj niminic wilco̱j wi̱ꞌ. wglRu̱cꞌ ricohlsjic wach i hu̱j wili, reꞌ wili i ti̱j niban i hin yuꞌna: Reꞌ ta nak kAja̱w Jesus enwihꞌic awu̱cꞌ chi ricowsjic acꞌux eh reꞌ ta woꞌ nak ricꞌaxbal i Dios wihꞌok chana̱ i hat chꞌi̱l take nicꞌ qꞌuihal aj niminel wilque̱b ar. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok awu̱cꞌ tak. Reꞌ wili niti̱j niban chiwach i kAja̱w Dios.zmlJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Timote̱yo til chaloqꞌuej ti cho awi̱b chi chalic wu̱cꞌ chi cu jaꞌ nponic ta rikꞌijil i kꞌelej. Reꞌ take aj niminel ayuꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ quitakꞌa̱b je risukquil acꞌux jeꞌ ricab maꞌ E̱wulo, reꞌ maꞌ Pure̱nte, reꞌ maꞌ Li̱no, reꞌ tiꞌ Cala̱wya chꞌi̱l woꞌ take chiꞌnchel aj niminel wilque̱b ayuꞌ. 'GlNikꞌor woꞌ je aweh chi reꞌ Era̱sto xcahnic cho ar Cori̱nto eh reꞌ Tro̱pimo xnicana̱ꞌ cho ar Mile̱to ruꞌum chi xchop cho reh jenaj yowabjic. hIlTimote̱yo, nipahkaj je aweh chi chayew risukquilal ricꞌux i tiꞌ Pirsi̱la chꞌi̱l Aqui̱la reꞌ ribahi̱l. Jeꞌ woꞌ chayew risukquil ricꞌux i maꞌ Onesi̱poro chꞌi̱l chiꞌnchel take i raj pan pa̱t. 3_lYuꞌna kꞌuruꞌ ruꞌum reh nicoꞌljic ribanam cho Dios riman chic nichꞌica̱ꞌ nicꞌux chiri̱j i wili: Reꞌreꞌ naquiricoꞌlem chiwach take maꞌ holohic ta laj bano̱j nca̱j caꞌnam johtok wi̱n chi niwach eh jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ til naquirichaꞌjem reh chi reꞌ hin equinwihꞌic chi quixilac take narikꞌataric kꞌoric chi quina̱ ar pan taxa̱j. Lokꞌomaj ta nak i kAja̱w Jesus chi junelic kꞌi̱j sakom. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok. Reꞌ take cohlsbal wach rikꞌorbal
i maꞌ Lu̱ꞌ ru̱cꞌ i Timote̱yo *MlJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta woꞌ xincahnic chi maꞌ jenoꞌ chic waj toꞌo̱l wilic wu̱cꞌ, reꞌ kAja̱w Dios xa xwihꞌic woꞌ wu̱cꞌ eh xa xiyew woꞌ wansil chꞌi̱l ricowil nicꞌux chi rikꞌormojic ricꞌuhbal queh take tinamit xiwihꞌic chipam i pe̱t nikꞌorbal xniban chi ricoꞌljic wi̱b. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiwihꞌic ar xquibiraj woꞌ take kꞌoric xniban chi quiwach. Ruꞌum chi ar xwihꞌic wu̱cꞌ i kAja̱w Dios, reꞌ hin xincoꞌljic woꞌ chi quiwach take waj ixowonel jeꞌ ricab nanesmejic jenoꞌ chakꞌlam laj chicop chiwach jenoꞌ cakcoj reꞌ naricꞌuxbic nak reh. (IlChiwach take cho kꞌi̱j reꞌreꞌ nok cu reꞌ pe̱t nikꞌorbal chi ricoꞌljic wi̱b chiri̱j riCꞌuhbal i Dios, xa wutquel ti xinwihꞌic maj maꞌ hab ta wach queh take wichꞌi̱l xiwihꞌic wu̱cꞌ. Ruꞌum aj reh xcꞌuluric lok reꞌreꞌ, reꞌ hin nipahkaj reh Dios chi nicꞌ paꞌ nimal take xicananic wi̱n chi wutquel, maꞌ ta encojoric mahc chi quina̱ ru̱cꞌ xcaꞌn wi̱n reꞌreꞌ. lRuꞌum aj woꞌ reh jotꞌo̱j riban, reꞌ hin nikꞌor je aweh chi reꞌ hat chayohbalej awi̱b ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ ruꞌum nok maꞌ nechꞌ ricꞌul wach i cꞌuhbalanic nkaꞌn, cꞌahchiꞌ laꞌ rikꞌehtam ri̱b chiwach riCꞌuhbal i Dios. 3_lJeꞌ woꞌ chic Timote̱yo nwa̱j nikꞌorom je aweh, chi reꞌ maꞌ Lej reꞌ aj chꞌeyol wach chꞌihchꞌ, yohbal wach tiꞌ xiban wi̱n, xa reꞌ laꞌ hin xnicana̱ꞌ pan kꞌab i kAja̱w Dios chi reꞌreꞌ tikꞌinok wach reh ru̱cꞌ nicꞌ paꞌ nimal i cꞌahbilal xiban wi̱n. wgl Natichalok ayuꞌ, chacuy chacꞌam cho wi̱n take paꞌ bih wi̱n xnicana̱ꞌ cho pa ripa̱t i kasbe̱s maꞌ Ca̱rpo ar Tro̱yas, jeꞌ ricab i maꞌ laj nijuc ro̱k tzꞌih nicoj reh nicꞌuxic, chꞌi̱l take nihu̱j quicamanic wi̱n eh reꞌ til kꞌe̱ꞌ nwa̱j chi na̱cꞌamam cho wi̱n reꞌ take nihu̱j tikꞌimaj ru̱cꞌ queꞌemaj wach tzꞌuhu̱m. 1l Wilic jenaj chic waj toꞌo̱l maꞌ wilic ta woꞌ chic wu̱cꞌ reꞌ Ti̱quico ribihnal. Reꞌreꞌ xnitakꞌa̱ꞌ je ar pan tinamit E̱peso. l Yuꞌna xa chic ti reꞌ maꞌ Cax wilic wu̱cꞌ eh ruꞌum reꞌ nipahkaj je atoꞌbil aweh chi natichalok wu̱cꞌ, chacꞌam cho maꞌ Cus chawi̱j ruꞌum nok reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ encamanic wi̱n ayuꞌ chi waj toꞌo̱l chipam ricamaj i kAja̱w Dios. )Kl maj wilic take wichꞌi̱l maꞌ wilque̱b ta chic wu̱cꞌ jeꞌ ricab i maꞌ Te̱mas. Reꞌreꞌ ruꞌum reh ricꞌaxaric wach xa suk laj wihꞌic ricꞌam cho i na̱ acꞌal wili, xo̱j pan tinamit Tesalo̱nica. Reꞌ chic i maꞌ Crese̱nte xo̱j rilow take aj niminel wilque̱b pa riyukꞌul i Cala̱sya eh reꞌ Ti̱to xo̱j chipam i riyukꞌul i Talma̱sya chi quilmijic woꞌ take aj niminel wilque̱b ar. mSl Reꞌ chic yuꞌna nipahkaj je aweh chi chaloqꞌuej ti cho awi̱b chi etichalic chi wiliric, ClYuꞌna kꞌuruꞌ xa reꞌ chic nwuyꞌej chi nachirak cho rikꞌijil richꞌukbal kꞌoric china̱ chiꞌnchel cꞌacharel, reꞌ kAja̱w Jesus, reꞌ manlic aj chꞌukul wach mahc, nariyeb i nico̱ch cꞌolo̱j lok wi̱n ruꞌum jeꞌ woꞌ nariyeb queh take nicꞌ nimal tiꞌ nquicꞌraj i Jesus eh ruꞌum reꞌ cꞌahchiꞌ cuyꞌem chi naricꞌulic woꞌ chic lok. Reꞌ take atoꞌbil ripahkaj
je maꞌ Lu̱ꞌ reh Timote̱yo 3_lWi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, ta woꞌ re̱t chi wi̱n maj wehtꞌalim chi jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj ajamanel xa cow chic riyew ricꞌux nanoquic chipam jenoꞌ pajoj ajamanic, cow woꞌ xniyew nicꞌux i hin chi ribanaric nicamaj chiwach i Jesus. Wehtꞌalim woꞌ chi xninimej chi manlic i camanic yeꞌo̱j wi̱n chi nanibanam eh reꞌ take kꞌoric takꞌamaj rikꞌormojic wi̱n ruꞌum i Dios xnikꞌor chic chi manlic. 3_lmaj xa nicꞌ yuꞌ maꞌ eta chic tinitoꞌbej chipam acamaj ruꞌum nok reꞌ hin xa maꞌ naht ta chic wilqui̱n china̱ acꞌal wili. Jeꞌ ricab nanponic riꞌorahil riquimic jenoꞌ me̱ꞌ ncꞌataric chi si̱ chiwach i Dios, reꞌ haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa nchihcjic china̱ i me̱xa reꞌ ncꞌataric wi̱ꞌ i me̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin yuꞌna, xcꞌulic woꞌ lok i kꞌi̱j chi nanicansjic je. a}}G{zxwhutTsr2q6p\nolljjBihg%fJ=9::9G86X514M3f00F/2-+*\('%$#"! u>#+4E!l QI«Hiy tak chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh natiwihꞌok tak ar chakꞌor tak queh tinamit ribiral i cꞌacharic riyew kAja̱w Jesus, nqui xikꞌor queh. |HqXa reꞌ laꞌ chiwach woꞌ chakꞌab reꞌreꞌ jenaj aj tzꞌeꞌ wa̱ch i kAja̱w Dios nchalic pan taxa̱j xiteh take tzꞌahp tzꞌapalque̱b wi̱ꞌ take cablaj chi nahsil aj cꞌamol be̱h eh jeꞌ wili xikꞌor queh naxesaj take lok: "G=Jeꞌ reꞌ nok xtakꞌabjic quichoporic take cablaj chi nahsil aj cꞌamol be̱h eh xicꞌamaric je pan che̱ꞌ reh chi naquimayam nak cꞌuhbalanic. PFNok reꞌ ribiral xcaꞌn take cablaj chi cꞌamol be̱h xponic ru̱cꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, xjohtic ricꞌa̱ chꞌi̱l take rich ricomonil jeꞌ ru̱cꞌ ca̱ꞌ quiꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc eh xquitokꞌ quibe̱h chi ribanaric tiꞌcꞌaxic queh cablaj reꞌreꞌ. Cuꞌum aj take cablaj chi nahsil cꞌamol be̱h reꞌreꞌ xqꞌuihic wach quicomonil take quiniminic reh rikꞌorbal kAja̱w Jesus maj qꞌuihal take chi winak chi ixok quiꞌoquic chi niminic B Chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ wilic take kꞌe̱ꞌ quiyoꞌjic chi rimoloric qui̱b cu̱cꞌ take cablaj chi nahsil aj cꞌamol be̱h, to̱b ta nak wilic woꞌ take xa nsahchic chic quicꞌux ru̱cꞌ ncaꞌn take aj cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. 2A] Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take cablaj chi nahsil aj cꞌamol be̱h yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l cꞌahchiꞌ caꞌnam rehtalil chi til coric wach i quikꞌorbal. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take reꞌ xquitik juꞌ rimoloric qui̱b chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, ar chi chi̱ꞌ mujbal “Salomon” ribihnal, chi rikꞌormojic ribiral Jesus queh tinamit chi xa jenaj wach quicꞌux. Y@+ Naxelic aj ribiral riquimic i Anani̱yas chꞌi̱l i Sapi̱ra, yohbal wach yoꞌjic xoquic cho cu̱cꞌ comonil moloj wach aj niminel, chꞌi̱l take nicꞌ nimal xibirinic reh xcꞌulmujic reꞌreꞌ. C? Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ rihpimaj je wach acꞌal eh xquimic ar chiwach maꞌ Luch. Jeꞌ reꞌ nok naxiꞌoquic cok take qꞌuijolak reꞌreꞌ, xquirak i Sapi̱ra chi camnak chic eh naxquesaj lok xiꞌo̱j woꞌ chic chi rimukꞌunjic chi riche̱l reꞌ xquimukꞌa̱ꞌ wi̱ꞌ ribahi̱l. j>M Nok jeꞌ reꞌ xikꞌor jeꞌ woꞌ chic wili xkꞌormojic reh ruꞌum maꞌ Luch: «Maꞌ nechꞌ holohic xaꞌn tak chi xaꞌn tak xa jenaj wach noꞌjbal ru̱cꞌ rikꞌormojic chi jeꞌ wili: ‹Cꞌuhtbal lok chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios maꞌ reꞌ ta yeꞌol tiꞌcꞌaxic kachuc kꞌoric chiwach, tiqui tak. «Rehtalil aj chi reꞌ cok i Lokꞌ laj rUxlabal i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios til yeꞌol tiꞌcꞌaxic, yuꞌna reꞌ chic i hat na̱wesmejic lok cuꞌum take qꞌuijolak xicꞌulic lok pan ocbal reh pa̱t wili, reꞌ xiponic mukꞌunok cho reh abahi̱l, nqui xkꞌormojic reh. =9Ar jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum maꞌ Luch: «Tiꞌ Sapi̱ra, coric na xikꞌor abahi̱l chi reꞌ ayeꞌa̱b xacꞌayej tak, jeꞌ na wili ritzꞌakil xayew tak wi̱ꞌ? nqui maꞌ Luch. —Ho̱ꞌ, coric. Jeꞌ reꞌ tzꞌakil xkacꞌayej wi̱ꞌ, nqui tiꞌ Sapi̱ra. k<OChiri̱j chic ruꞌ jeꞌ na chic xib o̱ra cꞌulu̱j cho reꞌreꞌ, reꞌ rehqꞌue̱n Anani̱yas Sapi̱ra ribihnal, xo̱j cꞌolok cu̱cꞌ take aj cꞌamol be̱h chi maꞌxta soꞌ pa ricꞌux chaj bih xcꞌulmujic lok. ;/Nok camnak aj chic i Anani̱yas, wilic take qꞌuijolak xiꞌoquic chi ribotoric pan jenaj tzꞌih eh naxquesaj lok xiꞌo̱j chi rimukꞌunjic. 7:gXa chic woꞌ reꞌ xicohlaj ribirmijic take kꞌoric reꞌreꞌ i Anani̱yas, xkꞌehbic ti je wach acꞌal chi camnak chic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Chi jeꞌ reꞌ chiꞌnchel take xibirinic reh chaj bih xiban i Lokꞌ laj Uxlabal ru̱cꞌ Anani̱yas, kꞌe̱ꞌ naxoquic cho quiyoꞌjic. 9+maj reꞌ awacꞌa̱l maꞌ ta xacꞌayej je, xa cu pan akꞌab woꞌ nak wilic eh yuꞌna chi xacꞌayej chic je, xa pan akꞌab woꞌ wilic riyeꞌeric i nicꞌ paꞌ nak qꞌuihal ritzꞌakil nawa̱j ayeb pan acꞌux. Jeꞌ reꞌ on maꞌ jeꞌ ta reꞌ chaweh? Jeꞌ aj reꞌ maꞌ holohic ta soꞌ xaꞌn chi xatikꞌa̱ꞌ wach pan acꞌux ribanaric i chucuj kꞌoric wili maj maꞌ xa ta chi kawach i hoj xachuc kꞌoric til laꞌ woꞌ chiwach i Dios xaꞌn i chucuj kꞌoric, nqui xkꞌormojic reh ruꞌum maꞌ Luch. t8aJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxikꞌahsaj cok i tumi̱n reꞌreꞌ jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum maꞌ Luch: «Anani̱yas, kꞌe̱ꞌ cꞌahbil anoꞌjbal. Reꞌ hat xayew riyeꞌa̱b aj Yahm pan awa̱mna ru̱cꞌ chi xachuc kꞌoric chiwach i Lokꞌ laj Uxlabal eh jeꞌ woꞌ chi cꞌahchiꞌ achucum kꞌoric yuꞌna ru̱cꞌ ricanabjic cho awu̱cꞌ i nicꞌ paꞌ qꞌuihal i tumi̱n xawesaj lok ru̱cꞌ ritzꞌakil ayeꞌa̱b xacꞌayej je. Reꞌ xaꞌn reꞌreꞌ maꞌ holohic ta w7gxquitikꞌa̱ꞌ wach chi quiwach chi naquesam lok soꞌ ru̱cꞌ ritzꞌakil i quiyeꞌa̱b reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic xa reꞌ ti nicꞌ paꞌ nimal i tumi̱n xca̱j chi naquikꞌahsam, xa chic ti reꞌreꞌ xicꞌam cho Anani̱yas chi quiwach take cablaj chi nahsil eh xikꞌahsaj cok pan quikꞌab chi xa jeꞌ woꞌ ti chic manlic wach i tumi̱n reꞌreꞌ. 6 3Raj nchel i jenaj chic winak reꞌ Anani̱yas ribihnal richꞌi̱l i rehqꞌue̱n reꞌ Sapi̱ra ribihnal, naxquicꞌayej cho junseht quiyeꞌa̱b &5E%naxicꞌayej cho junseht racꞌa̱l, xicꞌam cho ritzꞌakil eh xikꞌahsaj chi manlic wach pan quikꞌab take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus. 4 $Junpech aj cho naxchalic jenaj cꞌaxquil chi quina̱ take aj niminel, wilic take aj niminel xquicꞌayej je paꞌ bih queh jeꞌ ricab xiban aj niminel aj Chi̱pire jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih reꞌ Chep ribihnal eh Wernaweh woꞌ ribihnej cuꞌum take cablaj chi nahsil. Reꞌ Wernaweh wili reꞌ “aj yeꞌol sukquil cꞌuxlis” nelic wi̱ꞌ ribihnal, '3G#Jeꞌ woꞌ, reꞌ ritzꞌakil i paꞌ bih nquicꞌayej, nquicꞌam je chi quiwach take aj nahsil raj tahkanel i Jesus reh chi reꞌ take reꞌ quipuhcunic reh chi quina̱ take quich aj niminel reꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn. Reꞌ ribiral i jenaj aj niminel xichuc kꞌoric chiwach i Dios 2"Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ ribanaric chi xa jenaj wach quicꞌux take aj niminel, maꞌ hab ta wach jenoꞌ chi quixilac cꞌaxic ta nak riban maj nanquicꞌayej cho quipa̱t on quiyeꞌa̱b, pan comonil nquicꞌux i ritzꞌakil i paꞌ bih nquicꞌayej cho. *1M!Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus yohbal wach quitobjic nbanaric ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nanquikꞌor ribiral i kAja̱w Jesus chi xuctic woꞌ chic chi quixilac camnak, jeꞌ woꞌ xitobjic take chi ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l. ?0w Nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quiniminic reh riCꞌuhbal i Dios xiban xa jenaj chic wach quicꞌux, xa jenaj chic wach ca̱mna quicapew-bal. Jeꞌ woꞌ, maꞌ hab ta woꞌ wach chi quixilac xikꞌor ta nak chi reꞌ paꞌ bih wilic reh, xa reh ta nak chi rutquel, xiban laꞌ chi queh chi quiwach pan comonil. s/_Chipam aj i juncꞌam reꞌreꞌ naxquicohlaj quiti̱j, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xkajic cho, xicꞌuyuꞌsaj pa̱m i pa̱t quimolom wi̱ꞌ qui̱b eh naxoquic pan ca̱mna xiyew ransil quikꞌorbal take nicꞌ paꞌ qꞌuihal quimolom qui̱b ar. Chi jeꞌ aj reꞌ xquitik juꞌ rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios chi maꞌxta nechꞌ ok quiyoꞌjic. \.1Chi jeꞌ reꞌ nakakꞌor woꞌ ribiral i lokꞌ laj awAcꞌu̱n Jesus, enacꞌuhtaj i rinimal wach awajawric. Ru̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ hoj maꞌ xa ta reꞌ take yowa̱b enkacowsaj take jeꞌ laꞌ woꞌ enkaꞌn take yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l rehtalil chi til coric i cꞌahchiꞌ kakꞌorom i hoj, nqui take johtok pan quiti̱j. - Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi pan akꞌab aj i hat Ha̱w wilic chiꞌnchel nicꞌ nimal ncꞌuluric eh ruꞌum chi cꞌahchiꞌ woꞌ awilom cho take cꞌahchiꞌ quikꞌoric keh chi maꞌxta chic kaꞌnam cꞌuhbalanic, reꞌ hoj awaj tzꞌeꞌ wa̱ch nkapahkaj aweh yuꞌna chi nakoj-atoꞌbem reh chi enkakꞌor ribiral i Lokꞌ laj aCꞌuhbal chi maꞌxta nechꞌ ok kayoꞌjic. -,SReꞌ cok ruꞌ reꞌ hat xa nok woꞌ atikꞌa̱b cho wach riquimic awAcꞌu̱n nok cu jaꞌ ribiral ta woꞌ cho chi kaxilac eh acꞌux woꞌ xchꞌukbic wach chi xmanlajic wach reꞌreꞌ maj ruꞌum woꞌ reh rinimal awajawric wilic, reꞌ hat xayew kꞌab chi jeꞌ reꞌ xcꞌulmujic. +9«Coric aj ruꞌ chi xmanlajic wach reꞌreꞌ maj ayuꞌ pan katinami̱t Jerusalen reꞌ take raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, reꞌ Hero̱res chꞌi̱l i Po̱nsyo Pila̱to chꞌi̱l take kich katinami̱t chꞌi̱l woꞌ take maꞌ reꞌ ta take cho kich katinami̱t, xquimol qui̱b chi ritikꞌinjic wach riquimic Lokꞌ laj awAcꞌu̱n Jesus reꞌ xapahba̱ꞌ chi kaKꞌatal Kꞌoric. f*EReꞌ wili riwi̱ꞌ: Reꞌ take reꞌ wolic ncaꞌn ru̱cꞌ i kAja̱w Dios eh jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i xipahba̱ꞌ chi kaKꞌatal Kꞌoric.Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ take quikꞌatal kꞌoric take tinamit chꞌi̱l take caj toꞌo̱l chi kꞌatal kꞌoric xquimol qui̱b chi wolic chi xa jenaj chic wach quicꞌux, nqui cho maꞌ Tawiy. ^)5Ruꞌum aj reꞌ xponic wach i xakꞌor cho ru̱cꞌ chi̱ꞌ awaj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ kaj najtir kꞌi̱j maꞌ Tawiy naxikꞌor cho chi jeꞌ wili:“Chaj bih riwi̱ꞌ chi reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kꞌe̱ꞌ johtonak quicꞌux?Chaj woꞌ bih riwi̱ꞌ chi reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa cꞌahchiꞌ woꞌ quicapam cꞌahbil laj noꞌjbal to̱b ta xa narojic woꞌ pa ri̱j quinoꞌjbal? (Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, chi cunchelal take aj niminel tohkꞌ caꞌnam johtok quiti̱j chi jeꞌ wili chi xa jenaj wach quicꞌux: «K-Aja̱w Dios aj tikꞌinel reh taxa̱j, tikꞌinel reh wach acꞌal, tikꞌinel queh haꞌ, aj tikꞌinel woꞌ queh nicꞌ nimal quicꞌacharic chipam take yeꞌa̱b reꞌreꞌ, pan akꞌab i hat wilic chiꞌnchel nicꞌ nimal ncꞌuluric. 'Chiri̱j naxiꞌelic je maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n, xiꞌo̱j cu̱cꞌ take quich aj tahkanel eh xponic quicꞌuꞌtjaj queh nicꞌ nimal xkꞌormojic je queh cuꞌum take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take nahsil chipam katinami̱t. &+chi ricowsjic take ro̱k i jenaj winak reꞌ iqꞌuinak chic chi caꞌwinak ha̱b rihabil. Reꞌ take aj niminel xquipahkaj quitobjic reh Dios %wJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ maꞌ xquirak ta jenoꞌ mahc chiqui̱j maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n chi naquiyeꞌeric pan tiꞌcꞌaxic. Ruꞌum aj reꞌ xiꞌokꞌtjic je chi jeꞌ wili xkꞌormojic je queh chi yoꞌsbal queh: «Hiy tak, xa reꞌ laꞌ ma̱kꞌor tak chic ribiral i Jesus queh tinamit maj wi xatik tak juꞌ i cꞌuhtunic naꞌn tak, na̱cꞌulum tak tiꞌcꞌaxic, nqui take je queh. Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn je ruꞌum chi reꞌ take tinamit xa cꞌahchiꞌ chic quitioxem johtok reh Dios ruꞌum chi jenaj rinimal wach lokꞌ laj nawa̱l xcaꞌn maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n c$?Ruꞌum nok curman chi reꞌ Dios nakanimem i hoj chiwach chi etikanimej hat-tak, reꞌ hoj maꞌ jaruj enkacana̱ꞌ rikꞌormojic ribiral chaj bih kilom cho chꞌi̱l chaj bih kabiram cho ru̱cꞌ Jesus, nqui take. `#9Reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n jeꞌ wili xquikꞌor: «Chaꞌn tak ri̱j i wili: Haj wilic i kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i Dios chi enkaꞌn i hoj, reꞌ animjic hat-tak on reꞌ rinimjic Dios? #"?Nok quitikꞌa̱b chic wach quinoꞌjbal take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, xikꞌoꞌrjic woꞌ chic cok take maꞌ Luch chꞌi̱l i maꞌ Wa̱n eh jeꞌ wili xkꞌormojic queh: «Til ma̱ban tak chic kꞌoric maꞌ woꞌ cꞌuhbalanic chiri̱j i Jesus, nqui xkꞌormojic queh. ,!QReꞌ cok ruꞌ reh chi maꞌ eta chic nquitik juꞌ rikꞌormojic ribiral i Jesus queh tinamit, kakꞌor tak queh chi jeꞌ wili: ‹Yuꞌna johtok chi kawach chacana̱ꞌ tak cꞌuhbalanic chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ xyeꞌbic awajawric tak chi banaric take lokꞌ laj nawa̱l maj maꞌ xabiraj tak kꞌoric chi kawach cu reꞌ aj ruꞌ nakachꞌukum kꞌoric chana̱ tak, kojquirok queh, nqui take chi quiwach. ; ochi jeꞌ wili: «Reꞌ cok xcaꞌn ribanaric take qui̱b winak wili maꞌxta chic bih kꞌoric ra̱j chiri̱j. Xa ta woꞌ nak eriban chi enkakꞌor chi maꞌ coric ta ruꞌum nok reꞌ rinimal wach lokꞌ laj nawa̱l xcaꞌn ru̱cꞌ i winak wili til xehtꞌaljic chic cuꞌum tinamit ayuꞌ Jerusalen. I Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ xquitakꞌa̱ꞌ quesmejic lok juncꞌam take qui̱b reꞌreꞌ chipam i moloj i̱b wilque̱b wi̱ꞌ eh pꞌuht quikꞌorom chi quiwach \1maꞌxta chic bih kꞌoric xquikꞌor chiri̱j xbanaric ru̱cꞌ winak reꞌreꞌ maj xquilow chi reꞌ winak reꞌ si̱c nak reꞌreꞌ, suk chic ricꞌux paꞌlic chi quiyejal maꞌ Luch richꞌi̱l i Wa̱n. A{ Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, chiꞌnchel take cꞌamol be̱h quimolom qui̱b ar xsahchic quicꞌux ruꞌum i cꞌuhtunic ncaꞌn maj quehtꞌalim chi reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n maꞌ xa nimak ta chic quiwach eh maꞌ xa yohbal ta woꞌ chic wach tijinic caꞌnam cho, reꞌ cok ruꞌ xquicoj rehtal chi reꞌ take reꞌ xquitijej poꞌ nicꞌ wach i cꞌuhtunic riban i Jesus naxiwihꞌic cho cu̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ naxquilow chi reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n xikꞌoric chi maꞌxta nechꞌ ok quiyoꞌjic,  eh ruꞌum aj reꞌ xa reꞌ woꞌ i Jesus ekojricoꞌlej chiwach i tiꞌcꞌaxic maj maꞌ hab ta chic wach jenoꞌ encoꞌlonic keh ruꞌum nok maꞌ jenoꞌ chic cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal yeꞌo̱j ta nak rajawric chi aj coꞌlonel, nqui maꞌ Luch. ;o Reꞌ aj i Jesus reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak xaꞌn tak reh jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal chi jeꞌ wili:“Reꞌ cajtzꞌuꞌc maꞌ laj abaj maꞌ cojo̱j ta pa riman cuꞌum take toco̱m chic aj tzꞌako̱l,
reꞌ chic reꞌ xoquic chi pe̱t maꞌ laj abaj chꞌiquinbal cho reh ricajtzꞌuꞌc i pa̱t wili, nqui rikꞌor. «Jeꞌ aj reꞌ xaꞌn tak reh Jesus maj xakꞌeꞌb lok chiri̱j acꞌux tak xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xaꞌn tak reh, reꞌ Dios xiyew reh jenaj camanic xiqꞌuic woꞌ chic na̱ rilokꞌil chi coꞌlonic r] reꞌ hin nanisakomem wach pan junwachil, jeꞌ chi aweh hat-tak jeꞌ woꞌ chi queh take katinami̱t chiri̱j chaj bih xcꞌuluric lok wili. Jeꞌ aj wili riwi̱ꞌ: Reꞌ winak reꞌ nawilow tak cho wach wili chi suk chic ricꞌux, xbehic xa ruꞌum reh rajawric i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Coric ruꞌ, reꞌ Jesus wili reꞌ ribihnej chi aj Nasaret, xcansjic wach curu̱s ruꞌum reh kamahc xa reꞌ laꞌ reꞌ Dios xucsaj woꞌ chic cho chi quixilac take camnak. P ruꞌum nok yuꞌna reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ apahkanic tak chiri̱j atoꞌbil xkaꞌn reh winak reꞌ si̱c nak wili eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi cꞌahchiꞌ apahkam tak nicꞌ wach naxpaꞌlajic, hIReꞌ maꞌ Luch, sakomomaj pa̱m rinoꞌjbal ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Hat-tak chiꞌnchel aj cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l woꞌ hat-tak nahsil chipam katinami̱t, kOChi jeꞌ reꞌ xicꞌamaric cho maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n eh naxipahbabjic cok chi quiwach, jeꞌ wili pahkanic xbanaric queh: «Chaj bih ribihnal xyeꞌbic awajawric tak chi ricowsjic i winak wili chi xbehic? nqui take. 0YJeꞌ woꞌ quichꞌi̱l take chiho̱j chi naquiwihꞌic pan quicomonil take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ jeꞌ ricab i Wa̱n chꞌi̱l i Lej, wilque̱b woꞌ ar chi quihchꞌiljic take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ reꞌ maꞌ Anas chꞌi̱l maꞌ Caypas. taChiri̱j chic ruꞌ naxsakꞌic jeꞌ ikal, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ quichꞌi̱l take nahsil chipam tinamit xquimol qui̱b ar Jerusalen quichꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. T!Maꞌ ruꞌum ta ruꞌ chi jeꞌ reꞌ xcꞌulmujic, xa cu qꞌuih woꞌ take tinamit chi quixilac take xibirinic reh cꞌuhbal xquikꞌor maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n xquinimej i kꞌoric xquibiraj. Chi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ take xiꞌoquic chi niminic reꞌreꞌ, xponic cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) take aj niminel chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ. Reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n maꞌ xiyoꞌjic ta soꞌ chi kꞌoric chi quiwach take nimak cajawric q[Ruꞌum aj reꞌ xichoporic je maꞌ Luch chꞌi̱l i maꞌ Wa̱n chꞌi̱l woꞌ i winak reꞌ si̱c nak eh xicꞌamaric je chi narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱ xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi ojonak chic i kꞌi̱j maꞌ xbanaric ta woꞌ chic reꞌreꞌ, xiꞌo̱j laꞌ cojorok pan che̱ꞌ reh chi cu jeꞌ chic ikal narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱. r]Jeꞌ reꞌ ajic yohbal wach naxicakric take winak reꞌreꞌ ruꞌum chi reꞌ take qui̱b reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom reh tinamit ru̱cꞌ i cꞌuhtunic ncaꞌn, chi reꞌ Jesus xuctic woꞌ chic chi quixilac take camnak. D Chiri̱j chic ruꞌ nok cu cꞌuhbalanic pe woꞌ riban maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n cu̱cꞌ take tinamit, reꞌ take aj kꞌahsem si̱ quichꞌi̱l i cꞌamol quibe̱h take chaꞌjanel reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, chꞌi̱l woꞌ take junchꞌuk chic chi aj kꞌahsem si̱ jeꞌ ru̱cꞌ ca̱ꞌ quiꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc ribihnal, xiꞌo̱j cakrok chi quina̱ maꞌ Luch chꞌi̱l i maꞌ Wa̱n. +«Chi ricꞌulmujic aj cuseꞌsbal reꞌreꞌ, reꞌ Dios xiban chi reꞌ racꞌu̱n xqꞌuihic cho chi raj kꞌorol ricꞌuhbal eh chi jeꞌ reꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho awu̱cꞌ tak chi pe̱t chi rikꞌormojic aweh tak chi na̱cana̱b tak amahc, nqui maꞌ Luch.Gchi kana̱ i hoj ca̱ꞌ quiꞌsil take cho aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ, maj reꞌ hoj, hoj woꞌ cho ca̱ꞌ quiꞌsil take cho kaj najtir kꞌi̱j reꞌ xiꞌehtric cho reh tikꞌinic xiban i Dios ru̱cꞌ maꞌ Awraham naxikꞌor reh chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin pe̱t nanicuseꞌsam take awa̱ꞌ awiꞌsil i hat
eh chi jeꞌ reꞌ na woꞌ quiꞌehtric nicuseꞌsbal take toco̱m chic tinamit, nqui xikꞌor reh maꞌ Awraham. !;«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chanimej tak i kꞌoric riban i Jesus reh chi enponic wach i kꞌoro̱j cho cuꞌum take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ xpꞌuhtic cho rikꞌormojic cu ru̱cꞌ i Samwel, chi reꞌ take kꞌi̱j reꞌ narisuksjic wi̱ꞌ kacꞌux chalic chic reh maj naricꞌulmujic chi reꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌxta riniminic chiwach aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ,
maꞌxta rehtric cok chi quixilac take moloj wach chi ritinami̱t i Dios,
na laꞌ risacharic wach chi junpech, nqui rikꞌorom cho Moyses. s _maj reꞌ Moyses jeꞌ wili xikꞌor cho queh take cho kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j:“Reꞌ kaDios reꞌ kojbirinic chiwach chi Ajabe̱s chi kana̱, naribanam chi reꞌ jenaj i tꞌuch acꞌun narasjic chi quixilac take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel,
nariqꞌuihic johtok chi raj kꞌorol cꞌuhbal jeꞌ ricab nok wilqui̱n i hin yuꞌna.Jeꞌ reꞌ ajic nicꞌ paꞌ nimal kꞌoric narikꞌorom aweh tak i aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ, chanimej tak I  Nikꞌor aweh tak chi reꞌ Jesus naritakꞌabjic woꞌ chic cho ayuꞌ wach acꞌal maj reꞌ Dios xilow chi yuꞌna til curman chi cu nariwihꞌic cho pan taxa̱j, cu rehtal nponic rikꞌijil chi nariꞌacꞌsam wach chiꞌnchel i wilic china̱ acꞌal jeꞌ ricab rikꞌorom cho najtir kꞌi̱j ru̱cꞌ quichi̱ꞌ take lokꞌ laj raj kꞌorol cꞌuhbal. Jeꞌ reꞌ ajic chi cu wilic pe cho pan taxa̱j i Jesus, chanimej tak i kꞌoric riban  )nachitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic cho Jesus reꞌ kꞌoro̱j cho ribiral aweh tak najtir kꞌi̱j chi reꞌreꞌ xpahbabjic chi Kꞌatal Kꞌoric. ~ u«Yuꞌna aj ruꞌ nikꞌor aweh tak chi chajal wach anoꞌjbal tak eh chachop acꞌux tak chiri̱j i Jesus reh chi reꞌ Dios ericuy amahc tak eh chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ nponic rikꞌijil chiwach ruꞌ chi eriyew cho risukquil acꞌux tak +Chi jeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ ricansjic i Jesus xaꞌn tak, reꞌ Dios xiban chi xponic wach reꞌ rikꞌorom cho najtir kꞌi̱j ru̱cꞌ quichi̱ꞌ take raj kꞌorol cꞌuhbal naxquikꞌor cho chi reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric til naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic. E«Coric was tak nicha̱kꞌ, reꞌ hat-tak xakꞌahsaj tak pan quimic i Jesus, xa reꞌ laꞌ hin nirak chiri̱j chi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak ruꞌum nok reꞌ hat-tak chꞌi̱l take nahsil china̱ katinami̱t maꞌ xarak ta tak woꞌ chiri̱j chi reꞌ Jesus, reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱. ,Q«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ was tak nicha̱kꞌ, maꞌ reꞌ ta ruꞌum kajawric i hoj xcowjic i winak wili reꞌ awehtꞌalim tak wach chi si̱c nak cho eh yuꞌna nawilow tak cho chi corjonak chic wach take ro̱k. Reꞌ winak wili xcowjic ruꞌum chi reꞌ hoj xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j xiban i Dios ru̱cꞌ i Jesus. Maꞌ xa reꞌ xcowsjic, xyeꞌeric laꞌ woꞌ reh chi narehtꞌalim chi reꞌ Jesus til coric chi xyeꞌeric rajawric ruꞌum i Dios eh jeꞌ woꞌ chi narehtꞌalim chi reꞌ woꞌ reꞌ xcorsonic wach take ro̱k. )Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak xacansaj tak i Jesus reꞌ aj yeꞌol reh kacꞌacharic, xa reꞌ laꞌ xucsjic woꞌ chic ruꞌum i Dios chi quixilac take camnak eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj yuꞌna cꞌahchiꞌ kayeb kachi̱ꞌ chi reꞌ Jesus cꞌachlic woꞌ chic. /Wreꞌ laꞌ chic xapahkaj hat-tak chi reꞌ winak aj cansanel xokꞌtjic je chi rijelow-bal i Jesus reꞌ jenaj winak coric wach rinoꞌjbal eh lo̱kꞌ riwaꞌric. q[ Til pa ricorquil reꞌ winak wili xbehic reh chi reꞌ Dios reꞌ xilokꞌej cho wach i kaj najtir kꞌi̱j maꞌ Awraham, maꞌ Isahac chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Jacow, ericꞌuhtaj nicꞌ wach nimal rajawric yeꞌo̱j reh Jesus reꞌ rAcꞌu̱n i kaDios. Reꞌ Jesus reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ i xakꞌahsaj hat-tak pan quikꞌab take nimak wach cajawric. Nok reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xa̱j nak rokꞌtam je ruꞌum maꞌ xirak ta rimahc, reꞌ hat-tak maꞌ xawa̱j ta tak chi xokꞌtaj je, gG Naxilow maꞌ Luch chi xquimol qui̱b ar take tinamit jeꞌ wili xikꞌor queh: «Hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ holohic ta chi reꞌ hat-tak xacow chic koj-awil tak chi sahchanak acꞌux tak ru̱cꞌ xkaꞌn wili, xa jeꞌ nchel kajawric on xa kachakꞌlamil i hoj xbanic chi reꞌ si̱c wili xcowjic take ro̱k chi xbehic.  Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take tinamit xa sahchanak chic quicꞌux xichalic chi chi̱ꞌ Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, ar chi chi̱ꞌ i mujbal “Salomon” ribihnal. Ar xquirak i winak reꞌ xcorsjic wach take ro̱k. Reꞌreꞌ pan quiyejal chic i maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n wilic chi maꞌ ricana̱ꞌ ta chic quikꞌahchjic ruꞌum risukquil ricꞌux. -S kꞌe̱ꞌ naxsahchic quicꞌux ru̱cꞌ xcꞌulmujic ar maj reꞌ take tinamit xquinaꞌbej wach chi reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ nak i si̱c nwihꞌic chi pahkanic limo̱xna chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ar pan ocbal reꞌ “Holohic” ribihnal. ~u Naxquilow take tinamit chi reꞌ si̱c reꞌreꞌ behic chic riban eh chi cꞌahchiꞌ ritioxem johtok i Dios, M~eh chi jeꞌ reꞌ xipꞌut behic naxpaꞌlajic johtok pan pur. Jeꞌ reꞌ ajic xa naripur chic chi behic naxoquic cok richꞌi̱l maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh jeꞌ woꞌ xa cꞌahchiꞌ chic ritioxem johtok Dios ru̱cꞌ juꞌjun xa̱kꞌ riban je. e}CChi jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ maꞌ Luch xichop johtok chi risecꞌa̱j kꞌab i si̱c reꞌreꞌ eh xucsaj johtok. Xa chiwach woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ xkꞌochlojic ti wach chi coric take ro̱k i si̱c reꞌreꞌ :|mxa reꞌ laꞌ maꞌ Luch jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Reꞌ hoj maꞌxta katzꞌa̱k chi enkayew aweh, haj cok wili eriban chi enkakꞌor aweh reꞌ chi reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret eh reꞌ Pahbamaj woꞌ chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ woꞌ reꞌ xyeꞌbic rajawric kakꞌorbal chi quicowsjic take yowa̱b i̱b. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh yuꞌna: Tipahꞌok johtok eh tibehok chi coric, nqui maꞌ Luch. ${ANaxibiraj chi jeꞌ reꞌ i si̱c reꞌreꞌ, xa cow chic xitzꞌehtaj take maj pa ricꞌux ruꞌ naricꞌulum laꞌ nak soꞌ ritzꞌa̱k cu̱cꞌ, 3z_Reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh nok xa cow chic nquitzꞌehtaj: «Koj-atzꞌehtaj cho chi coric, nqui take reh. y/Jeꞌ reꞌ ajic naxilow chi reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n oquic ncaꞌn cok ar, xa nchꞌuk chic ricꞌux pꞌuht ripahkam rilimoxna queh. :xmAr ajic pan ocbal reh pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ “Holohic” ribihnal nponic canabjok cho jenaj winak si̱c ro̱k, cu pa rasbal woꞌ cho chi jeꞌ reꞌ. Reꞌ winak reꞌreꞌ kalakal nponic cahnok cho chi chi̱ꞌ i ocbal reh pa̱t reꞌreꞌ reh chi naripahkam rilimoxna queh take quiꞌoquic cok ar. Jw Junpech, reꞌ maꞌ Luch richꞌi̱l Wa̱n xiꞌo̱j johtok chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, pa riꞌorahil i ti̱j nbanaric xib o̱ra reh rikajic i kꞌi̱j. ~vu/Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ quinoꞌjbal take aj niminel reꞌreꞌ ru̱cꞌ ritioxjic i Dios ncaꞌn johtok kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach take tinamit eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ kAja̱w Jesus pꞌuht riqꞌuihsam cho wach quicomonil take moloj wach aj niminel ru̱cꞌ coquic pan niminic take yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh.iuK.Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ ncaꞌn jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ, chi cunchelal chi xa jenaj chic wach quicꞌux xa eli̱c woꞌ nquimol qui̱b chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Jeꞌ woꞌ, nquiyukꞌej qui̱b pan tak quipa̱t chi ribanaric quiwaꞌ quiha̱ꞌ eh chi jeꞌ reꞌ chi pan jenaj sukquil cꞌuxlis jeꞌ woꞌ chi pan chꞌublic laj cꞌuxlis wilque̱b, nquicꞌux woꞌ i caxlan wiꞌc rehtalil riquimic i Jesus. Vt%-Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ ritzꞌakil quiyeꞌa̱b on xa paꞌ chic bih queh nquicꞌayej, reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ nquipuhcaj chi quina̱ take quich aj niminel nok nwihꞌic jenoꞌ quicꞌaxquilal. xsi,Nicꞌ paꞌ qꞌuihal take xiniminic reh riCꞌuhbal i Dios, xa xicꞌacharic woꞌ chi xa jenaj wach quicꞌux eh xquicoj woꞌ pan quicapew-bal chi reꞌ paꞌ bih wilic queh chi quijuꞌjunal, queh woꞌ chi quiwach pan comonil. grG+Xa chiwach aj woꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take aj nahsil raj tahkanel i Jesus maꞌ qꞌuisi̱n ta take lokꞌ laj nawa̱l xcaꞌn ribanaric eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ qꞌuihal queh aj Jerusalen xoquic cho quiyoꞌjic. 3q_*eh chi xa jenaj chic wach quicꞌux, xa eli̱c woꞌ xquimol qui̱b chi ribirmijic i cꞌuhbalanic ncaꞌn take aj nahsil raj tahkanel i Jesus, jeꞌ woꞌ xa eli̱c woꞌ xquimol qui̱b chi ricꞌuxuric i caxlan wiꞌc rehtalil riquimic i Jesus jeꞌ woꞌ chi ribanaric quiti̱j chiwach i Dios. [p/)Jeꞌ aj reꞌ chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ, jeꞌ na wuk-ikꞌoꞌb lajcꞌahl (3,000) chi cꞌacharel xquinimej rikꞌorbal i Dios xikꞌor maꞌ Luch eh chi jeꞌ reꞌ xkahsjic woꞌ quiha̱ꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xiꞌoquic jenaj chi quixilac take aj niminel reh Jesus 1o[(Ru̱cꞌ take kꞌoric xikꞌor reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic kꞌoric xiban, reꞌ maꞌ Luch xikꞌor ribiral i Jesus eh xikꞌil woꞌ take tinamit chi jeꞌ wili: «Reꞌ quinoꞌjbal take kich tiꞌjolal maꞌ holohic ta. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak chajal wach anoꞌjbal tak reh chi eticoꞌljic tak chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱ kich tiꞌjolal, nqui kꞌilo̱j xiban queh. tna'maj reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios kꞌoro̱j chi nariyeꞌeric queh take nicꞌ nimal nariyukꞌem i kAja̱w Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n take. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nariyeꞌeric aweh hat-tak chꞌi̱l take awa̱ꞌ awiꞌsil tak, jeꞌ woꞌ nariyeꞌeric queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui maꞌ Luch. -mS&Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Was tak nicha̱kꞌ, reh chi encuyuric amahc tak chajal wach anoꞌjbal tak eh reꞌ hoj enkakahsaj aha̱ꞌ chi ajuꞌjunal tak reh chi etoquic tak chi hat-tak raj tahkanel i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chi jeꞌ reꞌ enyeꞌeric woꞌ aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak riyeꞌeric jenoꞌ asi̱ tak Wl'%Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ nicꞌ qꞌuihal take wilque̱b ar, xchalic ritiꞌquil quicꞌux ruꞌum xquirak chiri̱j chi mahc xcaꞌn. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xquikꞌor reh maꞌ Luch chꞌi̱l take rich nahsil raj tahkanel i Jesus: «Hat-tak kas kacha̱kꞌ, chaj bih ra̱j banaric reh chi encuyuric i kamahc? nqui take. Wk'$«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chawehtꞌalij tak chi manlic i coric wili chi reꞌ Jesus reꞌ xayew tak chi cansjic wach curu̱s xyeꞌeric rilokꞌil ruꞌum i Dios chi Ajabe̱s eh jeꞌ woꞌ xpahbabjic chi Kꞌatal Kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit, nqui maꞌ Luch. j+#cu rehtal nawilom take awaj ixowonel nachayakꞌabej take pan awo̱k, nqui xkꞌormojic reh, nqui take kꞌoric xitzꞌihmbaj cho maꞌ Tawiy. i)"Til nikꞌor ajic chi reꞌ xjohtic johtok pan taxa̱j chi naꞌlic reh maꞌ reꞌ ta maꞌ Tawiy, reꞌ laꞌ i kAja̱w Jesus maj reꞌ aj woꞌ maꞌ Tawiy xtzꞌihminic reh take kꞌoric xikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios jeꞌ wili xikꞌor reh Ajabe̱s chi nina̱ reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric: Jeꞌ ricab naricꞌul rilokꞌil jenoꞌ winak ntzꞌukunjic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, jeꞌ aj woꞌ reꞌ nachacꞌul i hat alokꞌil wili: Chi na̱wihꞌic chiniche̱l TS||zy wvgussqponmplkej/igeVdQc`_W]\[ ZWVDT5SnR>PtO!MLKIIGE'DB?C=! Xa+G}8 SW'/To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ pahkanic xiban i maꞌ Tawiy chi naritikꞌa̱b i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ, maꞌ xyeꞌeric ta woꞌ kꞌab reh ruꞌum i Dios chi reꞌreꞌ naritikꞌinic reh, reꞌ laꞌ chic i Salomon reꞌ racꞌu̱n i maꞌ Tawiy xtikꞌinic reh jenaj Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ narilokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. hI.Reꞌ maꞌ Tawiy reꞌreꞌ naxiyew pan acꞌal take raj ixowonel ru̱cꞌ ritobjic xbanaric ruꞌum i Dios, xipahkaj johtok reh chi nariyeꞌeric cho kꞌab reh chi naritikꞌa̱b jenaj lokꞌ laj pa̱t reꞌ encamanic chi jenaj yeꞌa̱b reꞌ encꞌutunic wi̱ꞌ chi reꞌ Dios xa wilic woꞌ chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Jacow. O-Chi kꞌe̱ꞌ woꞌ rilokꞌil i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ chi quiwach take ca̱ꞌ quiꞌsil cho kama̱m katiꞌt naxquicꞌul cho, reꞌ lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ xcꞌamaric cho cuꞌum chipam i yeꞌa̱b wili reꞌ xicꞌulic cꞌacharok wi̱ꞌ nok reꞌ Dios xitꞌerej lok take patanel aj ayuꞌ nak take eh ximakꞌ i quiyeꞌa̱b ru̱cꞌ ricowil ro̱k kꞌab i Joswe reꞌ cꞌamol quibe̱h take ca̱ꞌ quiꞌsil cho kama̱m katiꞌt. «Chiri̱j ricꞌamaric cho ayuꞌ, reꞌ lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ maꞌ xcahnic ta xa pan jenaj riyeꞌa̱b xa jaljal laꞌ nak cho riyeꞌa̱b cuꞌum take katinami̱t eh jeꞌ reꞌ xcaꞌn cho cu rehtal xoquic cho chi kꞌatal kꞌoric i maꞌ Tawiy. 7g,Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili ricoꞌljic ri̱b xiban i Te̱wan chiwach i tzꞌakoj wach cꞌuta̱j ncaꞌn chiri̱j ruꞌ, chiri̱j i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios: «Jeꞌ ricab riwi̱ꞌ i pa̱t xcꞌuhtjic reh Moyses china̱ i yu̱kꞌ Sinayih, jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ lokꞌonbal wi̱ꞌ wach i Dios xitikꞌa̱ꞌ i Moyses naxkꞌormojic reh ruꞌum i Dios chi naritikꞌa̱b. Reꞌ lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ xtikꞌinjic ar chipam chik yu̱kꞌ ru̱cꞌ pi̱m laj tzꞌih xwihꞌic cho chi quiwach take kama̱m katiꞌt chi jenaj yeꞌa̱b reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi reꞌ Dios wilic cu̱cꞌ. iK+Jeꞌ aj woꞌ reꞌ yuꞌna chi cꞌacharic chic naꞌn tak chipam i yeꞌa̱b wili,
maꞌ reꞌ ta hin quinalokꞌej tak, reꞌ laꞌ chic take xacoj tak chi atiyo̱x nayew tak quilokꞌil jeꞌ ricab nanatehlaj tak rijalwachil richꞌimilal atiyo̱x tak “Renpan” ribihnal,
on nanatehlaj tak i ripatil atiyo̱x tak “Moloc” ribihnal.Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, reꞌ hin Dios naca̱t wesam tak je chipam yeꞌa̱b wili
eh cu maꞌ wili chic ponok chiri̱j quiyukꞌul aj Wawilo̱nya
na̱wojic awicꞌram awi̱b tak, nqui rikꞌor Hu̱j reꞌreꞌ, nqui Te̱wan. Jeꞌ reꞌ xikꞌor i Te̱wan chi ricoꞌljic ri̱b chiri̱j i kꞌoric nquitzꞌak chiri̱j ru̱cꞌ Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses. 7*Reꞌ cok ruꞌ ruꞌum reh lokꞌonic tiyo̱x xcaꞌn, reꞌ Dios xicana̱ꞌ take eh maꞌ ximin ta chic ri̱b cu̱cꞌ nok wilque̱b chic chipam yeꞌa̱b wili. Ruꞌum reh noꞌjbal reꞌreꞌ xcꞌuluric woꞌ chi reꞌ take aj najtir cho ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xikꞌeb take chipam i noꞌjbal chi riyeꞌeric rilokꞌil i kꞌi̱j chꞌi̱l i poh chꞌi̱l woꞌ take chꞌimi̱l wilque̱b pan taxa̱j. Ruꞌum aj reh noꞌjbal reꞌreꞌ, xikꞌahsaj woꞌ take pan quikꞌab caj ixowonel chi naquicꞌamjic je chi naht, jeꞌ ricab woꞌ rikꞌorom cho i Dios chi jeꞌ wili reꞌ xitzꞌihmbaj cho jenaj queh aj kꞌorol riCꞌuhbal najtir kꞌi̱j:“Reꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxatbehic tak cho caꞌwinak ha̱b chipam yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel,
maꞌ reꞌ ta hin xinalokꞌej tak naxacansaj tak cho achico̱p chi asi̱ tak. A{)«Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i toꞌbonic xiban maꞌ A̱ron, xtikꞌinjic jenaj quitiyo̱x jeꞌ ncaꞌyic racꞌu̱n wacax xcaꞌn reh. Chiwach aj chic i tiyo̱x reꞌreꞌ xquitok qui̱b chi riyeꞌeric quisi̱ chiwach naxiꞌoquic chi rinimjic wach ruꞌum risukquil quicꞌux chi xtihkic. F(jeꞌ ricab xca̱j ribanaric nok jeꞌ wili xquikꞌor reh maꞌ A̱ron: ‹Maꞌ A̱ron, reꞌ rikꞌebil laj Moyses reꞌ cꞌamol kabe̱h xesenic cho keh ar Eji̱pto maꞌ kehtꞌalim ta chaj bih xicꞌul cho ar china̱ i yu̱kꞌ xo̱j johtok wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ koj-atoꞌbej chi ritikꞌinjic take katiyo̱x reh chi reꞌ chic take reꞌ equicꞌambic je kabe̱h chi soljic ar Eji̱pto chi tehlemaj je kuꞌum, nqui take reh. %C'«Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta reꞌ Moyses jenaj woꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌ xca̱j ta quinimem rikꞌorbal, xquikꞌeb laꞌ lok chiri̱j quicꞌux chaj bih take xikꞌor chꞌi̱l chaj bih take xiban. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn maj pan quicapew-bal ruꞌ xiban chi xa jeꞌ na waꞌric xisoljic woꞌ chic je ar Eji̱pto chi rilokꞌonjic woꞌ chic wach take tiyo̱x, 7g&reꞌ take kama̱m katiꞌt xa maꞌxta woꞌ nquibiraj kꞌoric chiwach. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Moyses xwihꞌic cho cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt naxquimol cho qui̱b chiwach i rikꞌijil cho quiwihꞌic chipam i yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel eh reꞌ woꞌ reꞌ xkꞌoric cho i maꞌ sahchel ta laj riKꞌorbal i Dios reꞌ xicꞌul cho chi keh i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ar china̱ yeꞌa̱b “Yu̱kꞌ Sinayih” ribihnal naxkꞌoꞌrjic ruꞌum i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic ar pan taxa̱j. 2]%Reꞌ Moyses reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ wili xikꞌor cho queh kama̱m katiꞌt: ‹Reꞌ kaDios reꞌ kojbirinic chiwach chi ajabe̱s chi kana̱ nariyeb chi asjic chi quixilac take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i jenaj cꞌacharel reꞌ naribanam chi aj kꞌorol reh ricꞌuhbal jeꞌ ricab cꞌahchiꞌ nibanam i hin yuꞌna. Chanimej tak kꞌuruꞌ chaj bih narikꞌorom aweh tak aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui cho queh. «To̱b ta woꞌ nak xkꞌormojic cho queh ruꞌum i Moyses chi reꞌreꞌ jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, s_$Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Moyses xesenic cho queh take kich katinami̱t ar Eji̱pto najtir kꞌi̱j. Jeꞌ woꞌ chi cꞌuhtbal reh chi takꞌamaj je ruꞌum i Dios, reꞌreꞌ yohbal wach take lokꞌ laj nawa̱l xiban jeꞌ ricab xiban ru̱cꞌ i maꞌ laj haꞌ “Cak Haꞌ” ribihnal on jeꞌ ricab take xiban chiwach caꞌwinak ha̱b reꞌ xbehic wi̱ꞌ pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel chꞌi̱l take qꞌuihal rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. ;o#«To̱b ta chi quixilac take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilic take maꞌ xca̱j ta quibiram kꞌoric chiwach i Moyses jeꞌ ricab xcaꞌn take qui̱b xikꞌoric reh chi hab wach xpahbanic reh chi aj nahsil eh chi aj chꞌukul wach mahc chi quina̱, ru̱cꞌ xikꞌor i Dios reꞌreꞌ ncꞌutunic chi reꞌ Moyses reꞌ aj reꞌ i pahbamaj ruꞌum Dios chi nahsil aj esem queh rich ritinami̱t pan tiꞌcꞌaxic nok ar chipam jenaj cak qꞌui̱x koplic cho rikꞌakꞌil xicꞌuhtaj ri̱b reh chi jeꞌ riwi̱ꞌ jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch. 0Y"«Chiri̱j reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor i Dios reh Moyses: ‹Ruꞌum chi xwilow take cho ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi kꞌe̱ꞌ tiꞌquil cꞌahchiꞌ quilom wach cuꞌum take aj Eji̱pto eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi xnibiraj jok chi kꞌe̱ꞌ qꞌueric cho quichi̱ꞌ wu̱cꞌ reh chi nanitoꞌbem take chipam i tiꞌ wilque̱b wi̱ꞌ, reꞌ hin xincꞌulic lok chi quitobjic. Ruꞌum aj reꞌ chajil cho awi̱b maj reꞌ hat naca̱t nitakꞌa̱b je ar Eji̱pto chi aj esenel queh nitinami̱t pan tiꞌcꞌaxic, nqui reh. :m!Ar ajic xkꞌoꞌrjic woꞌ chic cho ruꞌum i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios chi jeꞌ wili: ‹Moyses, reꞌ yeꞌa̱b paꞌalca̱t wi̱ꞌ ayuꞌ, reꞌreꞌ jenaj yeꞌa̱b lo̱kꞌ reh lokꞌonbal wi̱n. Chawesaj lok aper-xijab kꞌuruꞌ rehtalil chi cꞌahchiꞌ ayeb nilokꞌil, nqui xikꞌor cho reh. 1[ ‹Reꞌ hin, hin i Dios reꞌ ricꞌuꞌlem cho ri̱b kakꞌorbal chꞌi̱l i maꞌ Awraham, chꞌi̱l i maꞌ Isahac chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Jacow, nqui xibiraj. «Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Moyses xoquic cho ribarbatic maꞌ xa̱j ta chic ritzꞌehtam je kꞌa̱kꞌ ruꞌum riyoꞌjic. x iNaxilow i Moyses i cak qꞌui̱x che̱ꞌ reꞌ xkop rikꞌakꞌil, kꞌe̱ꞌ naxsahchic ricꞌux ruꞌum. Chi jeꞌ reꞌ nok cꞌahchiꞌ rijilim cok ri̱b ru̱cꞌ, xibiraj chi xkꞌoric cho i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios chi jeꞌ wili: D «Nok caꞌwinak chic ha̱b riwihꞌic chi cꞌacharic ar Maryan, pan jenaj kꞌi̱j nok reꞌ Moyses wilic ar chipam jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel ar pa ricꞌulaꞌt i yeꞌa̱b Yu̱kꞌ Sinayih ribihnal, reꞌ Dios xicꞌuhtaj ri̱b reh chi jeꞌ ricab riwi̱ꞌ jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch wilque̱b ar pan taxa̱j. Reꞌreꞌ xicꞌuhtaj ri̱b reh pan yejal jenaj cak qꞌui̱x koplic rikꞌakꞌil. h I«Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Moyses xoquic cho riyoꞌjic ruꞌum chi xirak chiri̱j chi maꞌ xpohyic ta na̱ ribano̱j. Ruꞌum reꞌ, xirupej je elic chipam i tinamit Eji̱pto eh xo̱j cꞌacharok pa riyukꞌul i Maryan chi quixilac take maꞌ reꞌ ta ritinami̱t. Ar aj ruꞌ xirak rehqꞌue̱n eh xiꞌasjic quib quihaꞌlacꞌu̱n. { oMaꞌ reꞌ ta na nchel nicansjic woꞌ chic nawa̱j jeꞌ ricab xaꞌn reh aj Eji̱pto e̱w? nqui xikꞌor reh. ) K«Naxichꞌak nak ti quiwach jeꞌ peꞌ chic wili xkꞌormojic reh ruꞌum i jenaj reꞌ cꞌahchiꞌ risecꞌbic reh richꞌi̱l chi maꞌ xa̱j ta ribiram kꞌoric chiwach i Moyses: ‹Hab ti wach pahbanic aweh i hat chi aj nahsil eh chi aj chꞌukul wach mahc chi kana̱ i hoj? a;Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ chic ikal jeꞌ wili xcꞌuluric: Reꞌ Moyses xo̱j rirak take quib kich katinami̱t chi kꞌabisinic ncaꞌn eh jeꞌ wili xikꞌor nak ti queh chi chꞌakbal quiwach pan sukquil cꞌuxlis: ‹Hat-tak was nicha̱kꞌ, xa atinamital awi̱b tak. Maꞌ riban ta chi cꞌahchiꞌ aseqꞌuem awi̱b tak, nqui queh. ?wNaxilow chi jeꞌ reꞌ i Moyses, jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux: ‹Ru̱cꞌ xniban wili, naquirakam chiri̱j take was nicha̱kꞌ chi ru̱cꞌ wo̱k nikꞌab i hin reꞌ Dios naresam take pan tiꞌcꞌaxic, nqui xikꞌor pa ricꞌux. «Reꞌ take ras richa̱kꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j chi jeꞌ reꞌ. RNok wilic chic ponok i Moyses chi rilmijic take rich tinamit, xilow chi jenaj aj Eji̱pto cꞌahchiꞌ rikꞌojom jenaj rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh ruꞌum reꞌ xoquic chi ricoꞌljic i ras richa̱kꞌ reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ chic ruꞌ naxiban nak ti rijelow-bal reh, xa quimic xiban aj Eji̱pto pan kꞌab. I «Pan jenaj kꞌi̱j reꞌ Moyses nok wilic chic reh caꞌwinak (40) ha̱b, xcꞌulic pa ricꞌux rilmijic nicꞌ wach wilque̱b take ras richa̱kꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ Moyses wili kꞌuruꞌ naxqꞌuihic chic soꞌ, xtijiljic ru̱cꞌ nicꞌ nimal quinoꞌjbal take aj Eji̱pto eh ruꞌum reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ yeꞌo̱j rilokꞌil ru̱cꞌ take kꞌoric rikꞌor jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ take camanic riban. #xponic woꞌ cahnok cho pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ nariquimic nak wi̱ꞌ chi rutquel xa reꞌ laꞌ tzꞌeht xponic rakmajok ruꞌum rixkꞌu̱n i kꞌatal kꞌoric aj Eji̱pto, reꞌ xcꞌambic je reh chi nariqꞌuihsam chi jeꞌ riwi̱ꞌ jenaj racꞌu̱n chiwach. zm«Jeꞌ aj reꞌ chipam cho ricꞌaxquilal take kꞌi̱j reꞌreꞌ xasjic jenaj tꞌuch acꞌun kꞌe̱ꞌ cꞌaxbal wach chiwach i Dios, Moyses ribihnal. Reꞌreꞌ nok qꞌuihsimaj chic xib poh ruꞌum ritu̱t raja̱w ar pan pa̱t, V%Reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ xoquic chi quijotꞌoric take kaj najtir kꞌi̱j ru̱cꞌ riyeꞌeric cow laj camanic chi quina̱ reh chi maꞌxta chic quitiquim qui̱b. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xquicꞌul pan kꞌab, kꞌe̱ꞌ laꞌ woꞌ tiꞌquilal xquilow wach maj naxkꞌormojic queh chi maꞌxta chic quicꞌaꞌchsam take cucꞌ cacꞌu̱n, tokꞌlic npon quicana̱ꞌ cho quihaꞌlacꞌu̱n pan jenoꞌ yeꞌa̱b reh chi ar naquiquimic chi cutquel. 2]Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ cꞌacharic xcaꞌn cu rehtal xoquic cho jenaj kꞌatal kꞌoric aj Eji̱pto reꞌ maꞌ xehtꞌalij ta ribiral chiri̱j ricꞌacharic i Chep. xi«Chiri̱j wili nok camnak chic maꞌ Jacow chꞌi̱l take chiꞌnchel racꞌu̱n, pꞌuht aj roquic cho rikꞌijil chi nariponic wach i xikꞌor cho i Dios reh maꞌ Awraham chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin til niyew nikꞌorbal aweh chi reꞌ take awa̱ꞌ awiꞌsil naquehcham quiyukꞌul take aj Canahan, nqui xikꞌor cho reh. «Jeꞌ reꞌ nok xcꞌuluric chi reꞌ take cho kama̱m katiꞌt nok cꞌahchiꞌ quimoljic ar Eji̱pto, xa xquitic woꞌ qui̱b chi maꞌxta bih npitbic queh. -~SXa reꞌ laꞌ maꞌ Jacow chꞌi̱l i Chep reꞌ racꞌu̱n, maꞌ reꞌ ta woꞌ ar ximukꞌunjic. Reꞌ maꞌ Jacow xcꞌamaric je chi xo̱j mukꞌunjok ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ lokꞌo̱j ruꞌum i rima̱m reꞌ maꞌ Awraham eh reꞌ Chep xcꞌamaric je chi xo̱j mukꞌunjok chipam i junseht yeꞌa̱b ar Siquem reꞌ lokꞌo̱j cho ruꞌum i maꞌ Jacow cu̱cꞌ take racꞌu̱n i jenaj winak Hamor ribihnal. Q}xiꞌo̱j cꞌacharok ar Eji̱pto. «Chipam i tinamit reꞌreꞌ xcꞌuluric chi reꞌ kaj najtir kꞌi̱j maꞌ Jacow chꞌi̱l take racꞌu̱n, xponic rikꞌijil chi xiquimic je chi quijuꞌjunal. "|=Naxehtꞌalij reꞌreꞌ i kꞌatal kꞌoric, xiyew kꞌab reh Chep chi xitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric raja̱w reꞌ Jacow chꞌi̱l take ru̱cꞌ take cho. Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ take hoꞌlajuj ricajwinak (75) chi cꞌacharel xquimol je qui̱b reꞌreꞌ X{) cu reꞌ laꞌ chic pa ricaꞌpech nok reꞌ Chep xikꞌor ri̱b queh take ras, cu reꞌ chic ar xquirak chiri̱j chi reꞌ poꞌ nchel quicha̱kꞌ wilic ar chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric. Jeꞌ woꞌ, xiyew woꞌ chi ehtꞌaljic reh kꞌatal kꞌoric hab wach i raja̱w, hab wach take ras jeꞌ woꞌ hab wach i richa̱kꞌ. $zA Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jacow naxehtꞌalij chi ar Eji̱pto wilic cho wiꞌc, xitakꞌa̱ꞌ je take lajeb chi racꞌu̱n chi rilokꞌoric quiwaꞌ ar. «Reꞌ take reꞌ naxiponic chipam i tinamit reꞌreꞌ maꞌ xquinaꞌbej ta wach i quicha̱kꞌ Chep naxquilow wach pan pe̱t, yw Chi jeꞌ aj reꞌ ricamaj, pan jenaj kꞌi̱j xcꞌuluric cho chi reꞌ take tinamit pa riyukꞌul i Eji̱pto chꞌi̱l woꞌ take tinamit ayuꞌ Canahan reꞌ yukꞌul wilco̱j wi̱ꞌ yuꞌna, kꞌe̱ꞌ tiꞌ xquilow wach ruꞌum reh jenaj rinimal wiꞌjalel reꞌ xbanic chi reꞌ take kama̱m katiꞌt xa ta nak chic chi lokꞌ xquirak quiwaꞌ chipam i quiyukꞌul. x  xitoꞌbej laꞌ chipam take tiꞌcꞌaxic xiqꞌuic wi̱ꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban, xiyew laꞌ woꞌ rinoꞌjbal chi xirak rilokꞌil chiwach i kꞌatal kꞌoric aj Eji̱pto. Til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ nim rilokꞌil xwihꞌic chiwach chi xipahba̱ꞌ chi raj toꞌo̱l chi kꞌatoj kꞌoric china̱ ritinami̱t eh jeꞌ woꞌ chi aj ilol china̱ take paꞌ bih wilic reh. rw] «Chi quixilac take pe̱t lajeb racꞌu̱n i Jacow xoquic cho chꞌiꞌc pan ca̱mna chiri̱j i quicha̱kꞌ Chep. Ruꞌum aj reꞌ xquicꞌayej je quicha̱kꞌ queh take juꞌjun aj yaco̱l reꞌ xicꞌayanic woꞌ chic reh chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch ar pan tinamit Eji̱pto. Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ Dios maꞌ xicana̱ꞌ ta chi rutquel i Chep ar Eji̱pto, Fv«Nok reꞌ Dios xiyew rikꞌorbal reh maꞌ Awraham, xipahkaj woꞌ reh chi narikꞌatam lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Awraham chꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil eh chꞌi̱l woꞌ take cacꞌu̱n ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ, jeꞌ reꞌ nacaꞌnam chi rehtalil chi xicꞌuꞌlej ri̱b quikꞌorbal chꞌi̱l i Dios chi naquilokꞌem wach chꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ maꞌ Awraham naxasjic i racꞌu̱n reꞌ Isahac ribihnal, xikꞌat woꞌ lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal i racꞌu̱n pa riwahxak kꞌi̱j rasjic. Reꞌ chic Isahac jeꞌ woꞌ reꞌ xiban ru̱cꞌ racꞌu̱n, reꞌ Jacow ribihnal. Reꞌ Jacow jeꞌ woꞌ reꞌ xiban cu̱cꞌ take cablaj chi racꞌu̱n reꞌ xtzꞌuhcric cho wi̱ꞌ take cablaj chꞌuk chi ra̱ꞌ riꞌsil. puYNok iqꞌuinak chic lok rikꞌijil quiwihꞌic chipam i tinamit reꞌ naquicojoric wi̱ꞌ chi cow laj camanic, reꞌ hin Dios naniyeb tiꞌcꞌaxic china̱ i tinamit reꞌreꞌ. Cu chiri̱j aj reꞌ naquelic woꞌ chic cho take awa̱ꞌ awiꞌsil chipam i tinamit reꞌreꞌ eh ayuꞌ chic chipam i yukꞌul wili naqui̱nquilokꞌem, nqui xikꞌor cho reh. "t=Jeꞌ woꞌ, reꞌ Dios xikꞌor woꞌ reh chi jeꞌ wili: ‹Chiwach junikꞌob (400) ha̱b reꞌ take awa̱ꞌ awiꞌsil nacojic cꞌacharok cho chipam jenaj toco̱m chic tinamit. Ar naquicojoric pan cow laj camanic chi maꞌxta quitojbal eh maꞌxta woꞌ riqueteljic quiwach. sTo̱b ta woꞌ reꞌ Dios jeꞌ reꞌ xikꞌor reh maꞌ Awraham, xa ta nak xyeꞌeric junseht ok riyeꞌa̱b ruꞌum i Dios naxcꞌulic lok chi cꞌacharic ayuꞌ. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ Dios xiyew rikꞌorbal reh chi jeꞌ wili: ‹Til niyew nikꞌorbal aweh chi reꞌ take awa̱ꞌ awiꞌsil naquehcham i yeꞌa̱b wili. Jeꞌ reꞌ naricꞌuluric reh chi naquilokꞌem niwach ayuꞌ, nqui cho reh. «Yuꞌna chacoj tak rehtal i wili: To̱b ta woꞌ reꞌ maꞌ Awraham jaꞌxta nak cho rihaꞌlacꞌu̱n chipam take cho kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Dios til woꞌ xikꞌor cho reh chi jeꞌ reꞌ naribanam ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil. krOJeꞌ aj reꞌ xelic cho chipam i yukꞌul reꞌ Calte̱ya ribihnal eh ar chic xiꞌo̱j cꞌacharok chipam i tinamit Haran ribihnal. Ar aj chipam i tinamit reꞌreꞌ, nok camnak chic je raja̱w i Awraham, reꞌ Dios xikꞌor reh chi narichalic chipam i yukꞌul wili reꞌ cꞌachalco̱j wi̱ꞌ yuꞌna i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Wq'eh jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Awraham, chacana̱ꞌ cahnok i yeꞌa̱b wili chꞌi̱l take paꞌ aweh ayuꞌ eh ar chic hiy chipam jenaj toco̱m chic yeꞌa̱b reꞌ nanikꞌorom aweh, nqui xikꞌor reh. ~puReꞌ Te̱wan chi ricoꞌljic ri̱b chiwach take kꞌoric nquitzꞌak chiri̱j ru̱cꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ wili kꞌoric xiban queh: «Hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, chꞌi̱l hat-tak nahsil china̱ katinami̱t, chabiraj tak i nanikꞌorom wili: Nok reꞌ kama̱m maꞌ Awraham cu cꞌacharic pe riban cho pa riyukꞌul i Mesopota̱mya nok jaꞌ no̱j ta cꞌacharok ar Haran, reꞌ lokꞌ laj kaDios xicꞌuhtaj ri̱b reh pan jenaj rinimal wach risakomal ;o qChiri̱j chic reꞌ, reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ jeꞌ wili xikꞌor reh Te̱wan: «Coric na take kꞌoric cꞌahchiꞌ quikꞌorom chawi̱j? nqui reh. nNaxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take nahsil quimolom qui̱b xa cow chic xquitzꞌehtaj i Te̱wan eh ar aj ruꞌ xquilow woꞌ chi xiban xa nrepretic chic i rilbal xa jeꞌ chic ricab rilbal jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios nchalic pan taxa̱j.QmJeꞌ woꞌ, til kabiram woꞌ chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi reꞌ pa̱t wili naribokoric ruꞌum i Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, xkabiraj laꞌ woꞌ ru̱cꞌ chi reꞌ Jesus naribanam woꞌ chi reꞌ noꞌjbal hat-tak tijimaj wi̱ꞌ pa ricꞌuhbal i Moyses narijalaric wach, nqui take cok. Ol Ar aj ruꞌ reꞌ take xitojmojic chi naquiyeb quichi̱ꞌ chi chucuj kꞌoric jeꞌ wili xquikꞌor cok: «Reꞌ winak wili maꞌ ricana̱ꞌ ta soꞌ ribanaric maꞌ holohic ta laj kꞌoric rikꞌor lok chiri̱j Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios jeꞌ woꞌ chiri̱j i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses. Fk Jeꞌ reꞌ nok reꞌ xquikꞌor reꞌreꞌ xiban chi reꞌ take tinamit xibirinic reh, chꞌi̱l take nimak quiwach chi quina̱ i tinamit, chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, yohbal wach naxjohtic quicꞌa̱ eh ruꞌum reꞌ xo̱j quichop i Te̱wan pan ehtil eh xquicꞌam cho chiwach quicomonil take nahsil chipam katinami̱t reꞌ chopo̱j na̱ ruꞌum i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱. ,jQ chi tzꞌakbal rimahc, xquitoj juntuhm chi cꞌacharel chi jeꞌ wili chucuj kꞌoric nacaꞌnam chiri̱j: «Reꞌ hoj kabiram i Te̱wan wili chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom maꞌ holohic ta laj kꞌoric chiri̱j rikꞌorbal i Dios kꞌoro̱j cho ruꞌum Moyses, nqui take chi chucuj kꞌoric. Ci Reꞌ take winak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, ruꞌum chi maꞌ xcaꞌn ta canar risolcꞌjic pa ri̱j rikꞌorbal i Te̱wan ru̱cꞌ rinoꞌjbal nyeꞌeric reh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, h Ruꞌum aj take lokꞌ laj nawa̱l riban i Te̱wan reꞌreꞌ, wilic take winak jeꞌ ru̱cꞌ nquimol qui̱b chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses “Molbal qui̱b take esemaj cho pan tiꞌ laj camanic” ribihnal, xiꞌoquic chi risolcꞌjic pa ri̱j rikꞌorbal. Chi quixilac take winak wili wilque̱b take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chalanak take ar Sire̱ne, ar Alejantri̱ya, chꞌi̱l chalanak take pa riyukꞌul Sili̱sya, chꞌi̱l woꞌ pa riyukꞌul i A̱sya. #g?Chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ xcꞌuluric woꞌ chi reꞌ Te̱wan reꞌ jenaj queh wuku̱b chi aj niminel chiho̱j quiwach, kꞌe̱ꞌ take lokꞌ laj nawa̱l riban chi quixilac take tinamit cꞌuhtbal queh chi til coric i cꞌuhbalanic riban. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ rajawric i rikꞌorbal wilic chi cꞌuhbalanic ruꞌum chi reꞌ ratoꞌbil i Dios wilic china̱. f#Chi jeꞌ aj reꞌ xqꞌuihbic wach take cꞌacharel quibirinic reh riCꞌuhbal i Dios xquitik juꞌ rikꞌormojic take cablaj chi cꞌamol be̱h reꞌreꞌ quichꞌi̱l take quich aj niminel eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ naxqꞌuihbic wach i quicomonil take aj niminel ar Jerusalen. Maꞌ xa reꞌ ta woꞌ reꞌreꞌ xcꞌuluric, qꞌuih laꞌ woꞌ take aj kꞌahsem si̱ xquinimej i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i kAja̱w Jesus. Reꞌ Te̱wan xchoporic ruꞌum
rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j Jesus e}Chiri̱j reꞌreꞌ nok chiho̱j chic lok quiwach take wuku̱b chi aj niminel reꞌreꞌ xicꞌamaric cho chi quiwach take cablaj chi nahsil aj cꞌamol be̱h, reh chi xquicoj quikꞌab chi quina̱ eh jeꞌ woꞌ chi ribanaric i ti̱j chi quina̱. NdJeꞌ reꞌ ajic reꞌ take aj niminel xicꞌul quicꞌux reꞌ xquikꞌor take cablaj reꞌreꞌ eh xquichih lok take winak jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Te̱wan, jenaj winak cow ricꞌux chi niminic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ Peh, reꞌ Porco̱ro, reꞌ Nicanor, reꞌ Timon, reꞌ Parme̱nas chꞌi̱l i Cola̱x nchalic ar Antiyoqui̱ya reꞌ najtir ripꞌutum cho ricꞌamaric na̱ quicꞌuhbal take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. jcMJeꞌ reꞌ nipahkaj aweh chi na̱banam tak reh chi reꞌ hoj enkachop kacꞌux chiri̱j i kacamaj chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios, jeꞌ woꞌ chi ribanaric johtok kati̱j chiwach, nqui take cablaj chi cꞌamol be̱h. b Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak kas kacha̱kꞌ chasicꞌ chaxilac tak wuku̱b ok chi aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ til wilic quinoꞌjbal chi manlic ruꞌum chi wilic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios cu̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ holohic ok woꞌ ribiral quicꞌacharic chi quiwach i tinamit reh chi reꞌ take reꞌ equichopbic reh i camanic reh ripuhcjic i toꞌbal chi quina̱ take cahnel ixok. aNaxquibiraj chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric, reꞌ take cablaj chi nahsil aj cꞌamol be̱h xquimol wach chiꞌnchel take aj niminel eh jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ hoj cꞌamol be̱h maꞌ riwi̱ꞌ ta chi keh chi enkacana̱ꞌ lok wuluꞌ i kacamaj chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios reh chi reꞌ chic i toꞌbonic nyeꞌeric queh take cahnel ixok enkilow. 4` cChipam aj woꞌ take cho kꞌi̱j nok cꞌahchiꞌ rijohtic wach riqꞌuihal aj niminel, reꞌ take aj niminel quikꞌoric pan criye̱co xo̱j quikꞌor cu̱cꞌ cablaj chi nahsil cꞌamol be̱h chaj bih cꞌahchiꞌque̱b take aj niminel quikꞌoric pan hewre̱yo. Jeꞌ aj wili xo̱j quikꞌor: «Reꞌ take cahnel ixok quikꞌoric pan kakꞌorbal maꞌ cꞌahchiꞌ ta quicꞌulum i toꞌbal npuhcjic kalakal cuꞌum take niminel quikꞌoric pan hewre̱yo. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ ok chic hat-tak tipuhcunok tak reh toꞌbal nyeꞌeric, nqui take cok. 5_c*maꞌ xquicana̱ꞌ ta cꞌuhbalanic chiri̱j i Jesus xquitik laꞌ juꞌ quicꞌuhtunic chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn nok kalakal nquimol qui̱b chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios on pan quipa̱t take quich aj niminel.^{)Reꞌ take cablaj chi nahsil reꞌreꞌ xiꞌelic cho chi quiwach take reꞌreꞌ chi xa suk chic pan quicꞌux ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn maj pa ricapew-bal cho Dios ricꞌul chi queh i lokꞌil chi ricꞌuluric tiꞌcꞌaxic chiri̱j, m]S(Nok quibiram aj chic i xikꞌor i maꞌ Camalyel, reꞌ take richꞌi̱l reꞌreꞌ xquicꞌuꞌlej na̱ xikꞌor eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xquicapaj ta chic pan ca̱mna quicansjic take cablaj chi nahsil reꞌreꞌ. Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ take reꞌ xquikꞌoꞌrej woꞌ chic cok take cablaj chi nahsil eh nok wilque̱b chic cok chi quiwach, xquiyew i takꞌanic queh take sol chi xiyeꞌeric chi tzꞌuhu̱m. Cu chiri̱j aj chic reꞌ, xiꞌokꞌtjic je eh xkꞌormojic je queh chi maꞌxta chic caꞌnam cꞌuhbalanic chiri̱j i Jesus maj wi xcaꞌn woꞌ chic naquiyeꞌeric woꞌ chic chi tzꞌuhu̱m. 6\e'Tzꞌa̱b aj ruꞌ wi reꞌ Dios xtakꞌanic queh ribanaric, maꞌeta riban chi enkapit queh ribanaric reꞌreꞌ. Chayohbalej awi̱b tak kꞌuruꞌ maj chaj bih na̱naꞌbem tak chi ruꞌum reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ ok nchel acojom awi̱b tak chi raj ixowonel i Dios? nqui xikꞌor queh richꞌi̱l. *[M&Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nikꞌor aweh tak chi chacana̱ꞌ tak take winak reꞌreꞌ, reꞌ quicꞌuhbalanic chiri̱j i Jesus eh ma̱min awi̱b tak cu̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ camanic ncaꞌn ru̱cꞌ quicꞌuhbalanic, wi xa pan quicꞌux nchalic xa narojic woꞌ wach acꞌal. 2Z]%Jeꞌ woꞌ chic reꞌ xicꞌul i Ju̱ras reꞌ chalanak ar Calile̱ya, qꞌuihal woꞌ take tinamit xitahkanic reh pa rikꞌijil cho ajlanic i̱b takꞌamaj rikꞌormojic ruꞌum i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma xa reꞌ laꞌ naxquimic woꞌ je ruꞌ, xquipuhcaj woꞌ qui̱b take xitahkanic reh. LY$Cꞌolok pan acꞌux tak chi jaꞌ naht ta woꞌ reꞌ Te̱wras reꞌ xikꞌor chi wilic rajawric chi naritahkaljic, junikꞌob (400) chi tinamit xiꞌoquic chi ritahkaljic xa reꞌ laꞌ naxcansjic je ruꞌ, xquipuhclom qui̱b take nicꞌ nimal quitahkanic reh eh chi jeꞌ reꞌ xo̱j wach acꞌal ricomonil ximol wach. 7Xg#eh chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh ricomonil: «Hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, chayohbalej awi̱b tak ru̱cꞌ na̱banam tak queh winak wili. nWU"Ar aj ruꞌ chalic jenaj aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ru̱cꞌ wilic pan quicomonil take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, Camalyel ribihnal xpaꞌlajic johtok chi quixilac take mololque̱b ar. Reꞌ winak wili reꞌ wilic riwaꞌric chi quiwach take tinamit xipahkaj chi xiꞌesmejic lok juncꞌam take cablaj reꞌreꞌ UV#!Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ xkꞌormojic queh take nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quimolom qui̱b ar, kꞌe̱ꞌ naxchalic quicꞌa̱ eh xca̱j nak quicansam take cablaj chi cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. fUE Chiri̱j aj nicꞌ nimal xiban i Dios wili ru̱cꞌ Jesus, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kayeb kachi̱ꞌ chi kichꞌi̱l i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ yeꞌo̱j woꞌ cho ruꞌum i Dios queh take quiniminic reh, nqui maꞌ Luch. T1Chiri̱j chi xiban chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric, xiyew woꞌ rilokꞌil chi Kꞌatal Kꞌoric jeꞌ woꞌ chi Aj Coꞌlonel reh chi reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enkajal wach kanoꞌjbal jeꞌ woꞌ, reh chi encuyuric kamahc. JS Jeꞌ aj reꞌ maꞌ riban ta chi keh hoj chi enkacana̱ꞌ rikꞌormojic ribiral i Jesus. Coric, reꞌ Jesus reꞌreꞌ xtakꞌabjic cho chi naricansjic ar wach curu̱s awuꞌum hat-tak, xa reꞌ laꞌ ruꞌ xucsjic woꞌ chic chi quixilac take camnak ruꞌum kaDios lokꞌomaj woꞌ cho cuꞌum take kama̱m katiꞌt. JR Chalic maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor pan quibihnal take rich nahsil chi cꞌamol be̱h: «Chi keh hoj til curman chi reꞌ Dios nakanimem chiwach chi naca̱t kanimem hat-tak kich winak. KQ«Reꞌ hat-tak maꞌ xanimej ta tak kakꞌorbal naxkakꞌor aweh tak chi maꞌxta chic akꞌorom tak cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Cꞌuhbal nakꞌor tak chiri̱j ruꞌ, xa haj reh katinami̱t Jerusalen cꞌahchiꞌ ribirmijic. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, cꞌahchiꞌ laꞌ woꞌ akꞌorom tak lok chi quiwach i tinamit chi reꞌ hoj xojcansanic reh rikꞌebil laj winak reꞌreꞌ, nqui nahsil aj kꞌahsem si̱. 3P_Nok paꞌalque̱b chic take cablaj reꞌreꞌ chi quiwach take nimak quiwach reꞌreꞌ, reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ jeꞌ wili xikꞌor queh: xOiNok kꞌoro̱j chic queh reꞌreꞌ, reꞌ cꞌamol quibe̱h take aj chaꞌjem reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios xicꞌam je take riso̱l chi quichoporic take cablaj chi cꞌamol be̱h eh naxiꞌo̱j rakmajok, pa ricorquilal xicꞌamaric cho ruꞌum chi reꞌ take sol quiyoꞌjic chi quiwach take tinamit chi equikꞌojoric chi abaj. 9NkXa cu kꞌoric pe woꞌ ncaꞌn xo̱j cꞌolok jenaj winak chi rikꞌormojic queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ take winak xacoj tak pan che̱ꞌ ar peꞌ woꞌ chic wilque̱b chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Ar cꞌahchiꞌ quicꞌuhbalem take tinamit, nqui queh. hMIReꞌ nahsil reꞌreꞌ quichꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, quichꞌi̱l woꞌ cꞌamol quibe̱h take aj chaꞌjem i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Chaj bih xcꞌuluric cu̱cꞌ take cablaj reꞌreꞌ kꞌuruꞌ? nqui xquikꞌor. wLg«Reꞌ hoj naxojponic pan che̱ꞌ xkarak take tzꞌahp chi til woꞌ lutzꞌulque̱b chi coric, jeꞌ woꞌ take chaꞌjanel til woꞌ cꞌacha̱ch quiwach chi chaꞌjanic chi chi̱ꞌ tak tzꞌahp xa reꞌ laꞌ naxkateh cok i tzꞌahp reꞌ tzꞌapalque̱b nak wi̱ꞌ take cablaj chi cꞌamol be̱h maꞌ hab ta chic wach queh xkarak ar, nqui xquikꞌor. lKQxa reꞌ laꞌ naxiponic ar maꞌ xirakmajic ta chic pan che̱ꞌ take cablaj reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ xisoljic woꞌ chic cho take chaꞌjem tzꞌahpel cu̱cꞌ take xitakꞌanic je queh eh jeꞌ wili xcꞌulic quikꞌor: JJeꞌ aj reꞌ, reꞌ xa cu wahkꞌek woꞌ ti xiꞌoquic cok take cablaj reꞌreꞌ chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh xquipꞌut rikꞌormojic i kꞌoric xcꞌulic kꞌormojok queh ruꞌum raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Nok jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌque̱b take cablaj reꞌreꞌ, reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l ricomonil xiyukꞌej take pan jenaj moloj i̱b quichꞌi̱l take nimak quiwach chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, chꞌi̱l woꞌ chiꞌnchel take raj cojol noꞌjbal eh nok mololque̱b chic take chiꞌnchel, xitakꞌa̱ꞌ je take riso̱l ar pan che̱ꞌ chi ricꞌamaric cho take cablaj chi cꞌamol be̱h chi narichꞌukuric nak kꞌoric chi quina̱, bo~||#yw#uuFt.srpo*mkjighggf&ed;c(bVa/`^^ ]\'[cZXXWUTgRQO-NtMLJI+GF6EqCBB@?>ZAr pan tinamit Jo̱pe cu xcahnic pe chic soꞌ qꞌuih kꞌi̱j i maꞌ Luch chi patanic ru̱cꞌ jenaj winak aj jotzol wach tzꞌuhu̱m, Simon ribihnal.3|_ *Reꞌ ribiral chi xcꞌacharic woꞌ chic i Lo̱rcas, xelic lok chi junsut tinamit Jo̱pe eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ yohbal wach take cꞌacharel xquinimej i kAja̱w Jesus. j{M )Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ maꞌ Luch xichop johtok chi kꞌab i Lo̱rcas, xucsaj johtok eh nok riyukꞌem chic take je aj niminel chꞌi̱l take cahnel ixok wilque̱b ar, xipahba̱ꞌ chi quiwach chi cꞌachlic woꞌ chic. Wz' (Chipam woꞌ tiꞌ juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xitakꞌa̱ꞌ quesmejic take lok chiꞌnchel wilque̱b ar eh nok elenak chic take lok, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chi ti̱j. Nok ribanam chic riti̱j, jeꞌ wili xikꞌor je reh camnak naxisolqꞌuij je rilbal chi rilmijic: «Tawi̱ta, tucten johtok, nqui reh. Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ Lo̱rcas xiteh cho nakꞌ wach eh xitzꞌuka̱ꞌ johtok ri̱b chi xa cow chic rilow i maꞌ Luch. #y? 'Naxibiraj i maꞌ Luch chaj bih xponic kꞌormojok reh, xitikꞌlom ti ri̱b eh xo̱j chiqui̱j take cꞌamo̱l reꞌreꞌ. Naxiponic aj cu̱cꞌ take aj niminel wilque̱b ar Jo̱pe, reꞌ maꞌ Luch xcꞌamaric johtok pa ricaꞌtik pa̱t reꞌ wilic wi̱ꞌ ritiꞌjolal i Lo̱rcas. Ar chic johtok, reꞌ take cahnel ixok reꞌ xitobjic ruꞌum i Lo̱rcas chi cu cꞌachlic pe nak, xquisutej ri̱j i maꞌ Luch eh chi xa suk chic quiꞌokꞌic chiri̱j ruꞌ, xquicꞌuhtaj cok reh i quisoꞌ xtikꞌinjic queh ruꞌum i Lo̱rcas. (xI &Ar ajic naxquibiraj ribiral take aj niminel ar Jo̱pe chi reꞌ maꞌ Luch ar wilic cho pan tinamit Li̱ra eh ruꞌum chi xa maꞌ naht ta woꞌ wilic je ar ru̱cꞌ i tinamit Jo̱pe, xquitakꞌa̱ꞌ je take quib chi winak chi rikꞌormojic reh chi jeꞌ wili: «Chacuy maꞌ Luch, maꞌ haj chic niqꞌuic acham cho awi̱b pan jenoꞌ chic tinamit. Chaloqꞌuej ti cho awi̱b, tichalok ku̱cꞌ chi katobjic maj jenaj kich aj niminel Lo̱rcas ribihnal xquimic je, nqui xquitakꞌa̱ꞌ je rikꞌormojic chiqui̱j take quib reꞌreꞌ. w) %Reꞌ Lo̱rcas reꞌreꞌ, pan jenaj queh take kꞌi̱j nok reꞌ maꞌ Luch cu wilic ponok ar Li̱ra, xchop peꞌ cho reh jenaj yaꞌbilal cu rehtal xquimic je. Jeꞌ ricab tijimaj take wi̱ꞌ tinamit chi cu nquitinej je ritiꞌjolal jenoꞌ cꞌacharel nquimic je, jeꞌ woꞌ reꞌ xcaꞌn reh Tawi̱ta eh chiri̱j chic ruꞌ, xquiyocꞌa̱ꞌ pan jenaj yeꞌa̱b wilic ar pa ricaꞌtik pa̱t. ]v3 $Chiwach aj woꞌ take kꞌi̱j nok wilic ponok maꞌ Luch ar Li̱ra, ar chipam i tinamit Jo̱pe ribihnal wilic jenaj ixok aj niminel reꞌ ritoꞌbej woꞌ take niba̱ꞌ ru̱cꞌ yohbal wach toꞌbonic riban queh. Reꞌ ixok reꞌreꞌ Tawi̱ta ribihnal eh nanjalmajic i bihnal pan quikꞌorbal aj criye̱co, Lo̱rcas nelic wi̱ꞌ. Qu #Ar ajic naxquilow chi jeꞌ reꞌ, qꞌuihal take cꞌacharel jeꞌ ricab aj Li̱ra chꞌi̱l take aj Saron xquicana̱ꞌ quimahc eh xquinimej i kAja̱w Jesus. Reꞌ Lo̱rcas xcꞌacharic woꞌ chic t "Jeꞌ aj wili xikꞌor i maꞌ Luch reh na xo̱j rirak: «Maꞌ Ene̱yas, reꞌ hin nikꞌor aweh chi reꞌ hat xatcowjic chic ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nok tucten johtok yuꞌna, chamol wach apohp eh chacꞌol, nqui reh. Ru̱cꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xuctic johtok i Ene̱yas chi elenak chic lok riyaꞌbilal. s  !Ar xirak jenaj winak Ene̱yas ribihnal wahxaki̱b ha̱b riyohquic wach yoca̱b ruꞌum chi sicrinak ritiꞌjolal chi junpech. >ru Junpech reꞌ maꞌ Luch, nok cꞌahchiꞌ risutem pa̱m riyukꞌul i Jure̱ya, xo̱j woꞌ cꞌolok chi quikꞌoꞌrjic take rich aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Li̱ra. \q1 Jeꞌ aj reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i Sa̱wlo chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ nok reꞌ take moloj wach aj niminel wilque̱b pan tak tinamit pa riyukꞌul Jure̱ya, pa riyukꞌul Calile̱ya chꞌi̱l woꞌ pa riyukꞌul Sama̱rya, xiwihꞌic chic pan sukquil cꞌuxlis. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ til xquiyohbalej wach i Dios eh til xicꞌacharic woꞌ chi cowjonak quicꞌux pan quiniminic. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take quicomonil eli̱c xqꞌuihic wach ruꞌum til toꞌbomaj woꞌ take cho ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Reꞌ Ene̱yas xesmejic lok riyaꞌbilal dpA Naxquibiraj take rich aj niminel chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, xquicꞌam je cu chipam i tinamit Sesare̱ya ribihnal eh chiri̱j chic reꞌ xquitakꞌa̱ꞌ je chipam i tinamit Ta̱rso ribihnal. 4oa Chiwach take kꞌi̱j reh riwihꞌic ar pan tinamit Jerusalen, reꞌ Sa̱wlo maꞌ nyoꞌjic ta woꞌ qꞌuisi̱n ok chi kꞌoric chiri̱j i Jesus eh jeꞌ reꞌ xiban cu rehtal reꞌ take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ quikꞌoric pan criye̱co reꞌ xquisolqꞌuij pa ri̱j rikꞌorbal, xquiyew quicꞌux chi risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach ricansjic nacaꞌnam ruꞌum reh cꞌuhbalanic riban. Cn Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ naxoquic i Sa̱wlo chi quiman take aj niminel ar Jerusalen eh xwihꞌic ar chi quihchꞌiljic chi maꞌ xquiyohbalej ta chic chi wilic chi quixilac. Naxponic i Sa̱wlo ar Jerusalen, reꞌ take aj niminel xquilow chi reꞌ Sa̱wlo xa̱j nak ricojom ri̱b chi quiman, maꞌ xquicꞌul ta chi quixilac yoꞌjic laꞌ chic xchalic queh maj pan quicꞌux ruꞌ, reꞌ Sa̱wlo maꞌ reꞌ ta til coric laj aj niminel chiri̱j i Jesus. Jk  jeꞌ woꞌ pan quixiquin take rich aj niminel quipatanic ar Tama̱sco. Jeꞌ reꞌ nok pan jenaj chakꞌab reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xquicoj i Sa̱wlo chipam jenaj maꞌ laj chacach eh xquikahsaj jok chiwach i maꞌ laj tzꞌak nsutunic ri̱j i tinamit reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ ritobjic i Sa̱wlo xcaꞌn chi elic je chipam i tinamit reꞌreꞌ eh xo̱j ar Jerusalen. Reꞌ Wernaweh xkꞌoric chiri̱j
i Sa̱wlo chiri̱j niminic riban hjI Jeꞌ reꞌ ajic chi kꞌi̱j chi akꞌab xquichaꞌjej take elbal reh tinamit chi richoporic nak i Sa̱wlo na elok je, xa reꞌ laꞌ i chaꞌjanic cꞌahchiꞌ caꞌnam take winak reꞌreꞌ xponic pan xiquin i Sa̱wlo, &iE Chi jeꞌ aj reꞌ nok qꞌuih chic kꞌi̱j riwihꞌic i Sa̱wlo ar Tama̱sco, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar xquimol qui̱b eh xquitikꞌa̱ꞌ wach quinoꞌjbal chi naquicansam i Sa̱wlo ruꞌum reh cꞌuhbalanic riban. $hA xa reꞌ laꞌ reꞌ riman chic ricowsaj ricꞌux chi quiwach chi rikꞌormojic chi reꞌ Jesus til reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ riyew wach acꞌal i quicapew-bal take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar Tama̱sco. 9gk Ru̱cꞌ aj cꞌuhbalanic riban Sa̱wlo, reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quibirinic reh jeꞌ wili nquikꞌor chi quiwach chi xa nsahchic chic quicꞌux: «Reꞌ winak wili reꞌ nak reꞌ nbanic tiꞌcꞌaxic ar Jerusalen queh take quikꞌoric ribihnal i Jesus pan quiti̱j, majeꞌ? nqui nquikꞌor. Jeꞌ woꞌ, wilic woꞌ nquikꞌor chi jeꞌ wili chiri̱j: «Reꞌ winak reꞌreꞌ xcꞌulic lok ayuꞌ chi quichoporic take aj niminel chi naricꞌamam je take chi quiwach take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, nqui nquikꞌor. Jeꞌ reꞌ nok nanquibiraj chi reꞌ Sa̱wlo cꞌahchiꞌ rikꞌorom ribiral i Jesus, wilic take cꞌacharel xquicapaj chi xa jotꞌo̱l queh take aj niminel reh Jesus no̱j cꞌolok pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, efC Xa maꞌ qꞌuih ta woꞌ chic kꞌi̱j xiqꞌuic lok ruꞌ, reꞌ Sa̱wlo xipꞌut rikꞌormojic ribiral chiri̱j i Jesus ar chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh take cꞌacharel chi reꞌ Jesus reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, til reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios. )eK Chiri̱j chic reꞌ xichop woꞌ chic riwaꞌ riha̱ꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcꞌulic woꞌ chic ransil. Chi jeꞌ reꞌ cu xcahnic pe chic quib xib ok kꞌi̱j cu̱cꞌ take aj niminel wilque̱b ar Tama̱sco. Reꞌ Sa̱wlo xcansjic nak ruꞌum
cꞌuhbalanic xiban ar Tama̱sco d Ar ajic xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xsakombic pa̱m nakꞌ wach eh xikꞌehbic woꞌ take lok pan nakꞌ wach take xa jeꞌ take ri̱j car. Chiri̱j chic ruꞌ xa reꞌ woꞌ ti naxuctic johtok i Sa̱wlo, xo̱j woꞌ ti kahsjok riha̱ꞌ. 9ck Nok kꞌoro̱j chic reh reꞌreꞌ, reꞌ Anani̱yas xo̱j chipam i pa̱t xkꞌormojic wi̱ꞌ reh chi wilic cho wi̱ꞌ i Sa̱wlo eh nok wilic chic cok ar, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Wasbe̱s maꞌ Sa̱wlo, reꞌ kAja̱w Jesus reꞌ xkꞌoꞌronic aweh pan be̱h naxatchalic chipam i tinamit wili, xiritakꞌa̱ꞌ cho awu̱cꞌ reh chi narisakombic woꞌ chic pa̱m i nakꞌ awach jeꞌ woꞌ reh chi nariyeꞌeric ransil akꞌorbal ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, nqui reh. Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Anani̱yas xicoj i kꞌab china̱ i Sa̱wlo. %bC Ruꞌum aj reꞌ maꞌ tiyoꞌjic chic chi ojic ru̱cꞌ maj reꞌ tiꞌcꞌaxic riban i winak reꞌreꞌ aweh hat-tak waj tahkanel maꞌxta chic ribanam, reꞌ laꞌ chic reꞌ naricꞌulbic reh tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til reꞌ woꞌ hin nancꞌuhtunic reh pa riti̱j chi ruꞌum reh rikꞌormojic niCꞌuhbal naribanam, tanlic chiri̱j chi naricꞌulum take tiꞌcꞌaxic, nqui xikꞌor reh. Ga Reꞌ kAja̱w Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Anani̱yas to̱b ta laꞌ jeꞌ reꞌ rajawric yeꞌo̱j, hiy laꞌ maj reꞌ winak reꞌreꞌ xnichih chic wach chi naribanam chi waj camanom. Jeꞌ reꞌ xniban reh chi reꞌ cꞌuhbal chiwi̱j i hin naricꞌamam je rikꞌormojic queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh jeꞌ woꞌ queh take kꞌatal kꞌoric. Q` Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ xa ta reꞌ ar Jerusalen wilic rajawric yeꞌo̱j reh cuꞌum take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, jeꞌ laꞌ woꞌ chipam i tinamit wili yeꞌo̱j woꞌ rajawric chi quichoporic je take nicꞌ paꞌ qꞌuihal aj niminel reꞌ nquikꞌor abihnal pan quiti̱j, nqui Anani̱yas. ^_5 Chalic i Anani̱yas jeꞌ wili xikꞌor reh: «K-Aja̱w Jesus, qꞌuih take cꞌacharel biram chi nquikꞌor chi reꞌ winak reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌcꞌaxic riban queh take quiniminic aweh ar Jerusalen. p^Y ruꞌum nok reꞌ winak reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ rilom pa riti̱j chi reꞌ hat Anani̱yas cꞌahchiꞌ aponic ru̱cꞌ eh cꞌahchiꞌ acojom akꞌab china̱ reh chi narisakombic woꞌ chic pa̱m i nakꞌ wach, nqui xikꞌor reh. 0]Y Ar kꞌuruꞌ jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum Jesus: «Chabiraj i wili: Jenaj winak aj Ta̱rso, Sa̱wlo ribihnal cꞌahchiꞌ ribanam riti̱j chi niwach. Chaloqꞌuej awi̱b, hiy chipam i be̱h reꞌ til ribehbal i tinamit wili eh chasicꞌ i winak reꞌreꞌ chipam ripa̱t i Ju̱ras \} Ar aj woꞌ Tama̱sco jenaj peꞌ aj niminel Anani̱yas ribihnal, xilow pa rilaꞌwach chi reꞌ kAja̱w Jesus xicꞌuhtaj ri̱b reh eh chi jeꞌ wili xkꞌormojic reh pa rilaꞌwach: «Anani̱yas, nqui xkꞌormojic reh. Naxibiraj ribihnal i Anani̱yas jeꞌ wili xikꞌor: «Ayuꞌ wilqui̱n chawach Ha̱w. Chakꞌor wi̱n chaj bih nawa̱j chi nanibanam, nqui xikꞌor. p[Y Ar maꞌ xiniqꞌuej ta chic riwaꞌ riha̱ꞌ chiwach i xib kꞌi̱j xiban chi maꞌ nilbic ta chic. UZ# Nok ricohlam chic cꞌuta̱j i Jesus, reꞌ Sa̱wlo xuctic johtok wach acꞌal chi tehlic nakꞌ wach nancꞌutunic xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ xiban ta chic canar rilmijic take richꞌi̱l ruꞌum chi xcahnic chi maꞌ sakom ta chic nilbic. Chi jeꞌ aj reꞌ xa chꞌihlimaj chic chi kꞌab xcꞌamaric cok pan tinamit Tama̱sco. FY Naxiban kꞌoric reꞌreꞌ i Jesus chi quiwach take winak quiꞌihchꞌilinic reh i Sa̱wlo, xicahnic xa jeꞌ chic me̱m take winak reꞌreꞌ ruꞌum reh chi xiyoꞌjic eh to̱b ta xquibiraj i cꞌuta̱j xiban i Sa̱wlo chꞌi̱l i Jesus, maꞌ xquilow ta woꞌ wach hab wach i xkꞌoric ru̱cꞌ i Sa̱wlo. X Reꞌ Sa̱wlo, chi xa nbarbatic chic ruꞌum yoꞌjic jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s, chaj bih nawa̱j chi nanibanam chi rijelow-bal xniban take lok? nqui reh. Reꞌ Ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor cho reh: «Ar chipam i tinamit wuluꞌ narikꞌormojic aweh chaj bih na̱banam. Tucten johtok kꞌuruꞌ hiy cok chipam i tinamit reꞌreꞌ, nqui reh. W' Reꞌ Sa̱wlo chi xa sahchanak chic ricꞌux jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s, hab wach i hat? nqui reh. Reꞌ nkꞌoꞌronic cho reh jeꞌ wili xikꞌor cho reh: «Reꞌ hin, hin i Jesus, nqui cho reh. Chiri̱j reꞌ xikꞌor woꞌ chic cho reh chi jeꞌ wili: «Sa̱wlo, jeꞌ ricab jenoꞌ bo̱yex chi xa ri̱b riyew chi tiꞌ nariyakꞌ je i kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric awu̱cꞌ hat, xa awi̱b cꞌahchiꞌ ayeb chi tiꞌ ru̱cꞌ i tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ abanam wi̱n, nqui reh. 7Vg Chiri̱j reꞌreꞌ nok kꞌehbenak chic wach acꞌal i Sa̱wlo, xibiraj chi wilic xkꞌoꞌronic cho reh chi jeꞌ wili: ‹Chabiraj i nanikꞌorom aweh wili i hat Sa̱wlo: Chacana̱ꞌ ribanaric i tiꞌcꞌaxic naꞌn wi̱n ru̱cꞌ ribanaric tiꞌcꞌaxic queh waj tahkanel, nqui kꞌoric xibiraj. U+ Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok kꞌahsamaj chic reh take hu̱j reꞌreꞌ, xichop je be̱h ar Tama̱sco. Nok qꞌuisi̱n aj chic maꞌ nponic pan tinamit Tama̱sco, cu reꞌ peꞌ chic reh jenaj sakom yohbal wach sakomil xelic cho cu ar pan taxa̱j eh xisutej ri̱j i Sa̱wlo. tTa eh xipahkaj reh chi naritzꞌihmbam take hu̱j reꞌ erikꞌor je wi̱ꞌ queh aj chaꞌjem tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilque̱b ponok pan tinamit Tama̱sco, chi reꞌreꞌ yeꞌo̱j je rajawric chi quichoporic take quicojbic wach i Jesus chi Aj Cꞌamol Be̱h je ru̱cꞌ i Dios. Reꞌ take hu̱j reꞌreꞌ xyeꞌbic woꞌ rajawric chi quicꞌamaric je pan che̱ꞌ ar Jerusalen i jarub paꞌ take rirak je maꞌ kꞌorel ta wi ixok on winak take. $S C Chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Sa̱wlo xchalic ricꞌa̱ eh xiyoꞌslom take quiniminic reh kAja̱w Jesus ru̱cꞌ rikꞌororic queh chi naricansam take. Pan jenaj queh take kꞌi̱j reꞌreꞌ, xo̱j ru̱cꞌ i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios UR#(eh reꞌ chic i maꞌ Peh cu ar aj chic pan tinamit Aso̱to ribihnal xo̱j ricꞌraj ri̱b. Chipam i tinamit reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take tinamit xiqꞌuic ponok wi̱ꞌ cu rehtal xponic chipam i tinamit Sesare̱ya ribihnal, reꞌ maꞌ Peh xikꞌor i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus queh chiꞌnchel take cꞌacharel.3Q_'Chiri̱j i wili nok elenak chic cho chi chi̱ꞌ i haꞌ chꞌi̱l aj Etiyopi̱ya, reꞌ maꞌ Peh xi̱cꞌ molorok ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chiwach i aj Etiyopi̱ya cu rehtal xsahchic je pan nakꞌ wach. Ar ajic reꞌ aj Etiyopi̱ya xitik juꞌ ribe̱h chi xa suk chic pa ricꞌux AP{&Nok rikꞌorom chic chi jeꞌ reꞌ, xikꞌor chi pahbabjok i ribehsbal. Chi jeꞌ reꞌ xikajic lok, xiꞌo̱j jok chi chi̱ꞌ i haꞌ eh xkahsjic riha̱ꞌ ruꞌum maꞌ Peh. O9%—Wi reꞌ hat nacoj wach ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna chaj bih take xnikꞌor aweh, maꞌxta bih enkꞌetbic pan abe̱h chi enikahsaj aha̱ꞌ, nqui maꞌ Peh. —Reꞌ hin nicoj wach chi reꞌ kAja̱w Jesus reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios, nqui xikꞌor aj Etiyopi̱ya. rN]$Chiri̱j chic ruꞌ nok behic ncaꞌn je, xiponic chipam jenaj yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ haꞌ. Ar aj ruꞌ reꞌ aj Etiyopi̱ya jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Peh: «Chawilow wuluꞌ wilic jenaj haꞌ. Chaj aj bih enkꞌetbic pa nibe̱h chi enak nakahsaj niha̱ꞌ rehtalil chi xnicoj chic wach i kꞌoric xakꞌor wi̱n chiri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ? nqui reh. AM{#Chalic maꞌ Peh pꞌuht woꞌ chic rikꞌoric je ru̱cꞌ aj Etiyopi̱ya eh xipꞌut woꞌ je risakomsjic wach reh ru̱cꞌ i kꞌoric cꞌahchiꞌ rilom wach chiri̱j i Jesus. NL"Chi reꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌ rilom wach, reꞌ aj Etiyopi̱ya jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Peh: «Chacuy, chasakomej ti wach wi̱n i kꞌoric wili. Hab wach aj chiri̱j xkꞌoric cho i aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ maꞌ Isayi̱yas? Xa chiri̱j na ruꞌ xkꞌoric on chiri̱j chic jenoꞌ toco̱m? nqui reh. K7!nabanarok i maꞌ coric ta laj chꞌukuj kꞌoric china̱ cuꞌum take naquichꞌukbic kꞌoric china̱.Chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ quibano̱j, chaj chic bih narikꞌormojic chiqui̱j take winak reꞌreꞌ, reꞌ naquicꞌacharic pa rikꞌijil ruꞌ?Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ naquichꞌukum wach chi naresmejic ricꞌacharic china̱ acꞌal, nqui kꞌoric cꞌahchiꞌ rilom wach. Jw Jeꞌ reꞌ xikꞌor maj jeꞌ wili rikꞌor chiwach i Lokꞌ laj hu̱j reꞌ cꞌahchiꞌ rilom wach:“Jeꞌ ricab jenoꞌ tꞌuch me̱ꞌ maꞌ nchalic ta rijoskꞌil nancꞌamaric je pan cansbal,
on nankꞌataric lok i rismal ri̱j cuꞌum take winak, maꞌ riqꞌuer ta woꞌ chi̱ꞌ,
jeꞌ reꞌ naribanam ruꞌ, xa naribuya̱b woꞌ ti ri̱b VI%Chalic aj Etiyopi̱ya reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Peh: «Chacuy tijohten cho wu̱cꞌ pa nibehsbal eh titzꞌuhkok soꞌ wu̱cꞌ ruꞌum nok wi maꞌ hab wach ensakomonic wach wi̱n i cꞌahchiꞌ wilom chipam hu̱j wili, reꞌ hin maꞌ nicꞌ ta woꞌ wach nanirak chiri̱j chi jeꞌ reꞌ, nqui reh maꞌ Peh. uHcReꞌ maꞌ Peh jeꞌ reꞌ xiban eh nok behic chic riban je chi riche̱l, xibiraj chi reꞌ poꞌ i hu̱j ritzꞌihmbam cho maꞌ Isayi̱yas reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios cꞌahchiꞌ rilom wach. Jeꞌ wili xikꞌor cok reh: «Ha̱w, reꞌ hu̱j cꞌahchiꞌ awilom wach, cꞌahchiꞌ na arakam chiri̱j hab wach aj chiri̱j nkꞌoric? nqui cok reh. oGWNok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Peh: «Chatꞌoc awi̱b. Charak je winak behic riban chipam i behsbal reꞌreꞌ eh tibehok je chi riche̱l, nqui xikꞌor reh. 5Fcchi tzꞌuklic je pa ribehsbal kirimaj ruꞌum bo̱yex, cꞌahchiꞌ rilom wach i hu̱j tzꞌihmbimaj cho ruꞌum raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ Isayi̱yas ribihnal. NENaxibiraj chi jeꞌ reꞌ i maꞌ Peh, xitikꞌlom woꞌ ti ri̱b eh xo̱j chipam i be̱h xkꞌormojic reh. Ar aj ruꞌ chipam i be̱h reꞌreꞌ, jenaj winak aj Etiyopi̱ya nim wach ricamaj xponic cho aj lokꞌem reh Dios ar Jerusalen chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Chi jeꞌ reꞌ yuꞌna soljic chic riban je pan tinamit Etiyopi̱ya reꞌ pahbamaj wi̱ꞌ chi raj toꞌo̱l ixok nkꞌatbic kꞌoric ar. Reꞌ aj Etiyopi̱ya wili, reꞌ wilic chi aj chaꞌjem reh chiꞌnchel i tumi̱n ribehsaj na̱ ixok aj kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, dDANok soljonak chic je maꞌ Peh ar Jerusalen, pan jenaj queh take kꞌi̱j reꞌreꞌ jenaj peꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic ar pan taxa̱j jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Peh: «Maꞌ Peh, chatikꞌlom awi̱b. Hiy chipam najtir be̱h nkajic jok pa ritzꞌe̱t i Jerusalen reꞌ nponic cu pan tinamit Cꞌa̱sa ribihnal, nqui xikꞌor reh. |CqChiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ nok reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l woꞌ i Wa̱n xo̱j quikꞌoꞌrej i maꞌ Peh, xa xquitik woꞌ juꞌ rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios chiri̱j i Jesus chipam take rehreh wach tinamit quicꞌacharic wi̱ꞌ take aj Sama̱rya. Chiri̱j chic ruꞌ nok quicohlam chic cho rikꞌormojic reꞌreꞌ, xisoljic woꞌ chic je ar Jerusalen. *BMChalic Simon jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Chacuy tak ha̱w, tipahkanok tak chiwi̱j pan ti̱j chiwach i kAja̱w Dios reh chi maꞌ eta quinsihtjic jeꞌ ricab xakꞌor tak chi narichalic chi nina̱, nqui queh. Reꞌ maꞌ Peh xikꞌor i cꞌuhbal
reh jenaj aj Etiyopi̱ya hAImaj reꞌ hin nwilow chi ruꞌum ayiꞌbel laj capew-bal reꞌreꞌ, maꞌ naꞌn ta canar ricanabjic awaranic reꞌ til kꞌe̱ꞌ chꞌiclic acꞌux chiri̱j. Ruꞌum aj reh reꞌ, reꞌ hat xa jeꞌ na acab jenoꞌ tzꞌahpel pan che̱ꞌ maꞌ riban ta canar elic ruꞌum chi maꞌ jaꞌ nesmejic ta je reꞌ tzꞌaplic wi̱ꞌ, nqui maꞌ Luch. @Haj cok wilic nipahkaj reh Dios chi eriyew aweh: Reꞌ chi ericuy amahc reꞌ npokꞌ cho pan awa̱mna wi laꞌ reꞌ hat enatok awi̱b chiwach chi ripahkaljic cuybal reh amahc reꞌreꞌ. Chacana̱ꞌ kꞌuruꞌ ayiꞌbel laj capew-bal reꞌreꞌ, ?Reꞌ hat Simon, ruꞌum chi maꞌ coric ta wach acapew-bal chiwach i Dios maꞌeta riban chi enawehchaj i ajawric yeꞌo̱j keh hoj. q>[Chalic i maꞌ Luch naxibiraj chi jeꞌ reꞌ xikꞌor i Simon queh, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Hat ok sihtimaj chꞌi̱l atzꞌa̱k ruꞌum nok xacapaj chi ru̱cꞌ atzꞌa̱k na̱lokꞌom nak awajawric reh chi reꞌ hat enayew woꞌ chic i Lokꞌ laj Uxlabal ru̱cꞌ tumi̱n, to̱b ta nchel xa yeꞌo̱j cho ruꞌum i Dios chi jeꞌ ricab jenaj si̱. N=naxikꞌor queh chi jeꞌ wili: «Chacuy tak ajabe̱s, chayew woꞌ tak wi̱n awajawric nacoj tak reh chi reꞌ hin nanicoj woꞌ nikꞌab china̱ jenoꞌ cꞌacharel ewoꞌ ricꞌul i Lokꞌ laj Uxlabal. Chayew woꞌ tak soꞌ wi̱n awajawric tak reꞌreꞌ eh reꞌ hin eniyew aweh tak i tumi̱n wili, nqui xikꞌor queh. @<yNaxilow i Simon chi reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n, chi xa ru̱cꞌ ricojoric quikꞌab chi quina̱ take aj niminel noquic i Lokꞌ laj Uxlabal pan ca̱mna, xixutej tumi̱n queh h;IRuꞌum aj reꞌ, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n nok cꞌahchiꞌque̱b chi ti̱j, xquicoj quikꞌab chi quina̱ take aj niminel reꞌreꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xchalic i Lokꞌ laj Uxlabal chi naroquic pan ca̱mna. r:]Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn ruꞌum chi maꞌ hab ta wach queh ricꞌulum chic i Lokꞌ laj Uxlabal xa reꞌ laꞌ ti kahsanic haꞌ caꞌnam chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ Ajabe̱s chi quina̱. G9Naxiponic ar reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n xcaꞌn quiti̱j chi ripahkaljic i Lokꞌ laj Uxlabal chi naroquic pan ca̱mna take nicꞌ paꞌ qꞌuihal xicojbic wach riCꞌuhbal i Dios. 98kChi jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric ar Sama̱rya, xponic i kꞌoric cu̱cꞌ take cablaj chi nahsil chi cꞌamol be̱h wilque̱b ar Jerusalen chi reꞌ take aj Sama̱rya xquicoj wach riCꞌuhbal i Dios eh ruꞌum reꞌreꞌ xquitakꞌa̱ꞌ je maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n chi nacojic ar. 7- reꞌreꞌ xinimej woꞌ i cꞌuhbal kꞌoro̱j reꞌreꞌ eh xikahsaj woꞌ riha̱ꞌ. Chiri̱j reꞌreꞌ xoquic chi ritahkaljic i maꞌ Peh chi kꞌe̱ꞌ xcahtzic wach chi riliric take lokꞌ laj nawa̱l riban i maꞌ Peh rehtalil chi til coric i cꞌuhbalanic riban. #6? naxilow chi wilic take winak chꞌi̱l take ixok xquikahsaj quiha̱ꞌ naxquinimej i kꞌoric rikꞌor i maꞌ Peh chiri̱j i maꞌ birimaj ta laj kꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh jeꞌ woꞌ chiri̱j i rajawric wilic i Dios chi Kꞌatal Kꞌoric, N5 maj kꞌe̱ꞌ nsahchic quicꞌux ruꞌum take maꞌ coric ta wach nawa̱l riban. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ Simon reꞌreꞌ to̱b ta woꞌ najtir chic ripꞌutum cho quijotꞌoric take aj Sama̱rya, 4 cu rehtal chi cunchelal take tinamit reꞌreꞌ chi nimak chi cucꞌtak quiwach jeꞌ wili nquikꞌor chiri̱j nanquicoj quixiquin chi ribirmijic: «Reꞌ cok i winak wili reꞌ i dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rajawric, nqui take. Jeꞌ reꞌ nquikꞌor chiri̱j i3K reꞌ wilic woꞌ wi̱ꞌ jenaj winak Simon ribihnal reꞌ najtir chic ripꞌutum cho ribanaric take maꞌ coric ta wach nawa̱l. Reꞌ winak reꞌreꞌ xa riban chic ri̱b chi jeꞌ jenaj ajabe̱s nim wach riwaꞌric ruꞌum take maꞌ coric ta wach nawa̱l riban eh chi jeꞌ reꞌ qꞌuih take cꞌacharel chipam i tinamit reꞌreꞌ xijotꞌ take {2oJeꞌ aj reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal sukquil cꞌuxlis xwihꞌic cu̱cꞌ take cꞌacharel ar pan tinamit Sama̱rya t1amaj jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i maꞌ Peh eh ruꞌum reꞌ yohbal wach take maꞌ tob laj uxlabal xiꞌesmejic lok cu̱cꞌ take tinamit chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ eh yohbal woꞌ wach take si̱c chꞌi̱l me̱c co̱k xicowsjic. >0uqꞌuih take tinamit xquicoj quixiquin chi ribirmijic i cꞌuhbal riban maꞌ i Peh. Jeꞌ woꞌ xquilow take lokꞌ laj nawa̱l xiban rehtalil chi til coric i cꞌuhbalanic riban W/'Jeꞌ ricab i maꞌ Peh, naxponic ar pan tinamit Sama̱rya maꞌ ximay ta kꞌoro̱j cꞌuhbal. Ar ajic pan tinamit Sama̱rya nok reꞌ maꞌ Peh xikꞌor chi reꞌ Jesus xpahbabjic chi Kꞌatal Kꞌoric, (.Ixa reꞌ laꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ xa haj yeꞌa̱b xquipuhcaj wi̱ꞌ qui̱b take aj niminel xiꞌelic je Jerusalen maꞌ xmahyic ta rikꞌormojic cuꞌum. X-)reꞌ Sa̱wlo pꞌuht ribanam tiꞌcꞌaxic queh take aj niminel chi winak chi ixok reꞌ take xicahnic ar Jerusalen. Nanoquic pan tak pa̱t, nponic rijuquej take cho xa hab wach rirak take ar reh chi naquicꞌamaric je pan che̱ꞌ. Jeꞌ aj reꞌ riban i Sa̱wlo reh chi maꞌxta nak chic rikꞌororic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus, =,sJeꞌ reꞌ ajic xa chiwach woꞌ cho kꞌi̱j reꞌreꞌ naxmukꞌunjic je Te̱wan cuꞌum juꞌjun winak jeꞌ ru̱cꞌ nquiyohlej wach i Dios eh xokꞌjic woꞌ wach riquimic, h+ KReꞌ Sa̱wlo reꞌreꞌ xa suk chic rilmijic riban je nok cꞌahchiꞌ ricansjic i Te̱wan. Reꞌ take aj niminel xquipuhcaj
qui̱b ruꞌum tiꞌcꞌaxic Xa chiwach aj woꞌ cho kꞌi̱j reꞌreꞌ naxquimic i Te̱wan, xpꞌuhtic cho tiꞌcꞌaxic chiqui̱j take moloj wach aj niminel wilque̱b ar Jerusalen. Ruꞌum aj reꞌ chiꞌnchel take aj niminel cꞌul pꞌuht quipuhcam qui̱b pan tak toco̱m chic tinamit wilque̱b pa riyukꞌul Jure̱ya jeꞌ woꞌ pa riyukꞌul Sama̱rya. Xa chic ti reꞌ take cablaj chi nahsil cꞌamol be̱h maꞌ xquicꞌuyuꞌsaj ta qui̱b chi elic je ar Jerusalen. 6*e<Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Te̱wan chi xuclic jok wach acꞌal, cow xikꞌor johtok pa riti̱j chi jeꞌ wili: «K-Aja̱w Jesus, chacuy cho quimahc take winak wili ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌ caꞌnam wi̱n, nqui xikꞌor johtok. Nok rikꞌorom aj chic reꞌreꞌ, xquimic i Te̱wan.o)W;Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam, reꞌ Te̱wan jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom johtok reh Jesus pa riti̱j: «Hat Jesus, hat Lokꞌ laj Ajabe̱s china̱ chiꞌnchel, cꞌulu̱j ta nak cho wuxlabal awu̱cꞌ, nqui johtok reh. p(Y:Ar ajic nok wilque̱b chic chiri̱j lok i tinamit, reꞌ take winak cojo̱j take chi ritzꞌakaric wach rimahc i Te̱wan, xipahbabjic cuꞌum nahsil reh chi naquicansam i Te̱wan eh chi jeꞌ reꞌ xquesaj lok i quijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok quisoꞌ, reh chi suk cutuj abaj encaꞌn chi ricansjic i Te̱wan. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxquituba̱ꞌ take suꞌt reꞌreꞌ chiwach i jenaj qꞌuijol Sa̱wlo ribihnal reꞌ narichaꞌjanic reh, pꞌuht quicansam i Te̱wan chi abaj. '}9Reꞌ take nahsil reꞌreꞌ ruꞌum chi maꞌ nca̱j ta chic quibiram chaj bih rikꞌor i Te̱wan, pꞌuht quitzꞌapam quixiquin eh chi xa chiꞌkꞌor chic ncaꞌn, xa junojic chic take china̱ Te̱wan chi ricansjic chiri̱j lok i tinamit. &8eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chabiraj tak i wili: Reꞌ hin nwilow johtok chi tehlic cok pa̱m i taxa̱j eh ar nwilow johtok wach i Jesus reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel chi ar paꞌlic pan risecꞌa̱j i Dios, nqui xikꞌor queh. %!7xa reꞌ laꞌ Te̱wan chi behsemaj ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios tzꞌehtenic johtok pan taxa̱j ruꞌum chi cꞌahchiꞌ rilom johtok wach risakomal rilokꞌil i Dios, jeꞌ woꞌ chi cꞌahchiꞌ rilom johtok wach i Jesus chi paꞌlic pa risecꞌa̱j i Dios 2$]6Naxquibiraj haj wilic xkꞌormojic queh, reꞌ take nahsil quimolom qui̱b ar xquicꞌuhtaj lok ru̱cꞌ quilbal chi xa nwukꞌic chic cho quicꞌa̱ pan ca̱mna, ##?5Maꞌ xa reꞌ ta woꞌ reꞌ xaꞌn tak, jeꞌ laꞌ woꞌ take kꞌilo̱j cꞌulu̱j cho chaweh tak ruꞌum Moyses china̱ i yu̱kꞌ Sinayih naxkꞌoꞌrjic cuꞌum take raj tzꞌeꞌ wa̱ch xichalic pan taxa̱j, maꞌ cꞌahchiꞌ ta acꞌamam tak na̱, nqui xikꞌor Te̱wan. )"K4Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn, maꞌ hab ta chic wach queh take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xquicol na̱ chi maꞌ ta nak xcaꞌn tiꞌcꞌaxic reh, xquicansaj laꞌ take je jarub queh xikꞌoric cho ribiral najtir kꞌi̱j chi naricꞌulic lok i lokꞌ laj Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ hat-tak jeꞌ woꞌ acab tak take cho kama̱m katiꞌt jeꞌ ru̱cꞌ xquicansaj take cho aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ maj chipam take kꞌi̱j wili reꞌ hat-tak xacansaj tak i lokꞌ laj Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ xaꞌn tak naxakꞌahsaj tak pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma eh xapahkaj tak ricansjic reh Po̱nsyo Pila̱to. O!3Chiri̱j aj chic reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor i Te̱wan queh: «Was tak nicha̱kꞌ, reꞌ hat-tak jeꞌ woꞌ acab tak take cho kama̱m katiꞌt chi rikꞌehtjic awi̱b tak chiwach rikꞌorbal i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios maj reꞌ take reꞌ, chi jeꞌ na nchel maꞌ jaꞌ kꞌatoj ta lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal rehtalil chi naquilokꞌem wach i Dios, jeꞌ reꞌ xcaꞌn cho naxquicowsaj quicꞌux eh maꞌ xquikꞌochsaj ta qui̱b chiwach i Dios. Jeꞌ woꞌ chic, xquicꞌsaj woꞌ lok rij quixiquin chaj bih xquikꞌor cho take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios.  32maj chiꞌnchel nicꞌ nimal wilic ayuꞌ pan taxa̱j chꞌi̱l woꞌ i wach acꞌal nitikꞌinic i hin, nqui rikꞌorom cho i Dios, nqui Te̱wan. '1“Reꞌ jenoꞌ kꞌatal kꞌoric wi kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric, ra̱j rikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach i ripa̱t ntikꞌinjic, majeꞌ?Jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, xa reꞌ laꞌ wi jeꞌ ta nak reꞌ nbanaric wu̱cꞌ i hin, nicꞌ aj woꞌ nak chic nahtil na̱ i pa̱t naritikꞌinjic wi̱n?Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin kꞌe̱ꞌ rinimal wach wajawric wilic chi kꞌatal kꞌoric,
reꞌreꞌ ncꞌutunic chi jeꞌ reꞌ ayuꞌ pan taxa̱j jeꞌ woꞌ chi ar wach acꞌal 30Jeꞌ aj reꞌ xiban i Salomon chi rehtꞌalim woꞌ nak chi reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rilokꞌil maꞌ npatanic ta chipam jenoꞌ pa̱t tikꞌimaj xa ruꞌum winak, jeꞌ ricab woꞌ rikꞌorom cho ru̱cꞌ chi̱ꞌ jenaj raj kꞌorol Cꞌuhbal chi jeꞌ wili: b|{z|yxwwv[uotsvr2qoonmlihhg6fCedba`{_K]@[ZZX{VUTzSRPPONMMKDIHHFF=ECBA@d?>=<&;n:I9742O0b/.,+4*('O%k$A#Q!![0lvSpYX Q ogjaM Naxquibiraj i cꞌahchiꞌ rikꞌorom i Hero̱res, reꞌ take tinamit reꞌreꞌ pꞌuht quiqꞌuerem quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Reꞌ cok i cꞌahchiꞌ rikꞌoric wili maꞌ reꞌ ta winak, jenaj laꞌ dios, nqui take. ~`u eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Hero̱res xipahba̱ꞌ jenaj kꞌi̱j reh chi narimolom ri̱b cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ. Chipam aj i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Hero̱res xicoj risoꞌ jeꞌ ru̱cꞌ chakꞌwach laj tzꞌih ncojoric cuꞌum take kꞌatal kꞌoric eh xoquic cho chi kꞌoric cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ nok tzꞌuklic cho pa rikꞌatbal kꞌoric. _ Nok ar aj chic wilic ponok i Hero̱res, paꞌ bih riwi̱ꞌ naxchalic ricꞌa̱ cu̱cꞌ take aj Ti̱ro chꞌi̱l take aj Siron. Ruꞌum chi reꞌ chiꞌnchel paꞌ bih queh nquicꞌux, ar nelic je pa riyukꞌul Hero̱res, reꞌ take cꞌacharel chipam i quib chi tinamit reꞌreꞌ xquituna̱ꞌ qui̱b eh xcaꞌn jenaj wach quicꞌux chi nacojic quikꞌoꞌrem i Hero̱res. Xa reꞌ cok ruꞌ reh chi xcaꞌn canar oquic ru̱cꞌ, pe̱t quikꞌunej wach chi tumi̱n i jenaj queh ajabe̱s quiꞌilbic reh pa̱m ripa̱t Hero̱res Wala̱sto ribihnal, reh chi reꞌreꞌ naricꞌambic cok queh ar. Naxcꞌamaric cok quibe̱h ruꞌum i Wala̱sto, reꞌ take cꞌacharel reh quib chi tinamit reꞌreꞌ xquipahkaj reh Hero̱res chi naquicahnic pan sukquil cꞌuxlis 0^Y Chi jeꞌ aj reꞌ naxibiraj Hero̱res chaj bih xcꞌulmujic, xitakꞌa̱ꞌ je take sol reꞌreꞌ chi risiqꞌuiric i maꞌ Luch xa reꞌ laꞌ nok maꞌ xquirak ta woꞌ cho, reꞌ take sol reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ quicansjic ruꞌum chi maꞌ xicꞌuꞌlunic ta woꞌ naxbirmijic queh chaj bih xcꞌuluric. Reꞌ ribiral nicꞌ wach naxquimic i Hero̱res Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Hero̱res xelic je pa riyukꞌul i Jure̱ya eh ar chic xo̱j chipam i tinamit Sesare̱ya reꞌ xcahnic wi̱ꞌ chi cꞌacharic xa reꞌ laꞌ maꞌ chi junpech ta. *]M maj nok sakꞌanak chic lok, reꞌ take sol aj chaꞌjanel xiban xa naho̱l chic quiwach chi ribirmijic chi quiwach chaj bih xcꞌuluric ru̱cꞌ i maꞌ Luch. u\c Ar aj ruꞌ reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xquitokꞌa̱ꞌ xa quichokonic chic cok ar ruꞌum reh risukquil quicꞌux chi xquilow wach i maꞌ Luch, xa reꞌ laꞌ reꞌ xiban kꞌab queh chi maꞌxta chic quiꞌahnic. Chi jeꞌ reꞌ xitokꞌa̱ꞌ rikꞌormojic queh nicꞌ wach naxesmejic cho pan che̱ꞌ eh xikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ xnikꞌor aweh tak wili, chakꞌor tak reh Jaco̱wo reꞌ richa̱kꞌ cahnok i kAja̱w Jesus jeꞌ woꞌ queh take kich niminel, nqui xikꞌor queh. Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ maꞌ Luch xelic je pa ripa̱t i Mari̱ya eh xo̱j pan jenaj chic toco̱m yeꞌa̱b [  Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom cok pan pa̱t, reꞌ maꞌ Luch chayew kꞌoꞌronic riban cok chi naquitehem reh i tzꞌahp xa reꞌ laꞌ take aj niminel reꞌreꞌ cu kꞌu̱n xiꞌelic lok chi riteheric i tzꞌahp. Cu reꞌ aj chic ar xquilow chi til reꞌ poꞌ woꞌ maꞌ Luch cꞌahchiꞌ rikꞌoꞌronic cok queh eh ruꞌum reꞌ kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux. }Zs Reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ peꞌ wili xquikꞌor reh Ro̱wre: «Hat ixkꞌun, tzꞌaꞌ pa̱m ana̱. Chaj bih nawilow wach? nqui take reh. To̱b ta woꞌ reꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ xa nchꞌuk chic ricꞌux chi rikꞌormojic queh chi til reꞌ maꞌ Luch paꞌlic cho chiꞌ tzꞌahp, reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ maꞌ nquicoj ta wach i cꞌahchiꞌ rikꞌormojic queh, reꞌ laꞌ chic xquikꞌor chi xa ranxelex i maꞌ Luch wilic lok chiꞌ tzꞌahp. >Yu eh xinaꞌbej pa̱m rikꞌorbal chi reꞌ maꞌ Luch cꞌahchiꞌ rikꞌoric cok, xa reꞌ laꞌ ruꞌum risukquil pa ricꞌux maꞌ xitehꞌaj ta woꞌ ti cho tzꞌahp reh, cu xsoljic woꞌ chic cok rajim chi rikꞌororic queh take aj niminel wilque̱b ar chi reꞌ maꞌ Luch paꞌlic cho chiꞌ tzꞌahp. QX eh nok reꞌ maꞌ Luch xponic ar, pꞌuht rikꞌoric cok chiꞌ tzꞌahp reꞌ wilic lok pan be̱h. Chi jeꞌ aj reꞌ, jenaj kꞌahxok Ro̱wre ribihnal xelic cho chi riliric hab wach nkꞌoric cok _W7 Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ maꞌ Luch xicora̱ꞌ je pa ripa̱t i Mari̱ya reꞌ ritu̱t i Wa̱n reꞌ ribihnej woꞌ chi Cus. Chipam i pa̱t reꞌreꞌ qꞌuihal take aj niminel quimolom qui̱b ar chi ti̱j [V/ Cu reꞌ aj ar xnaꞌlajic reh i maꞌ Luch eh jeꞌ wili xikꞌor: «Yuꞌna nwilow chi til coric chi reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi nicoꞌljic chiwach Hero̱res maj naqui̱n nak riyeb pan tiꞌcꞌaxic reꞌ xa cuyꞌem chic take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi enchalic chi nina̱, nqui xikꞌor. fUE Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Luch naxicꞌsaj lok i pe̱t tzꞌahp chꞌi̱l woꞌ i ricab tzꞌahp reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ toco̱m chic aj chaꞌjanel, xponic lok chiwach i chꞌihchꞌ laj tzꞌahp reꞌ wilic lok chi chi̱ꞌ be̱h eh reꞌ tzꞌahp reꞌreꞌ xiteh ri̱b chi rutquel. Chiri̱j reꞌ, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xiꞌelic lok eh naxibehic chic je juncꞌam ok pan jenaj chic be̱h, xcanabjic cahnok i maꞌ Luch chi rutquel. nTU Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Luch xelic cho chipam i yeꞌa̱b wilic nak wi̱ꞌ eh xitahkej lok i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xa reꞌ laꞌ cu suk wira̱l woꞌ na maj chi reh ruꞌ, xa pan wiric laꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuhtjic reh i cꞌahchiꞌ ribanam aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ nok cꞌahchiꞌ rilom eh maꞌ coric ta laꞌ pa ricꞌux. dSA Chiri̱j reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xkꞌormojic reh ruꞌum aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ: «Chatikꞌa̱ꞌ awi̱b eh chacojlom axijab, nqui reh. Nok ribanam chic reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xkꞌormojic reh: «Chacojlom chawi̱j ajuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok asoꞌ, reꞌ xayocobej eh quinatahkej je, nqui xkꞌormojic reh. rR] cu reꞌ peꞌ chic ruꞌ ruhmumaj cho jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic pan taxa̱j eh xisakomej pa̱m i pa̱t tzꞌapalque̱b wi̱ꞌ aj tzꞌahpel. Reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch naxitzꞌaꞌj cok nah teleb chi ricꞌaꞌchsjic wach: «Chatꞌohcaj awi̱b, tucten ti yuꞌna, nqui xikꞌor reh. Chi jeꞌ reꞌ xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xitꞌupubic woꞌ ti lok i cꞌaham chꞌihchꞌ pixilque̱b wi̱ꞌ take kꞌab. @Qy Jeꞌ aj reꞌ chipam i akꞌab nok reꞌ Hero̱res naritakꞌa̱b nak resmejic cho maꞌ Luch na sakꞌok lok jeꞌ ikal, reꞌ maꞌ Luch til chaꞌjamaj chi coric cuꞌum take sol chaꞌjanic ncaꞌn lok chi chi̱ꞌ i tzꞌahp eh til woꞌ quib chi sol xquipix qui̱b chi kꞌab maꞌ Luch ru̱cꞌ jenaj cꞌaham chꞌihchꞌ naxiwiric cok chi riche̱l. Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ wihꞌic i maꞌ Luch ar peꞌ pan che̱ꞌ, ;Po Xa reꞌ laꞌ nok jeꞌ reꞌ ricapaj i Hero̱res, reꞌ quicomonil take moloj wach aj niminel, chi kꞌi̱j chi akꞌab xcaꞌn quiti̱j chiwach i Dios chiri̱j i maꞌ Luch. `O9 Jeꞌ reꞌ ruꞌ nok chopo̱j chic i maꞌ Luch xcꞌamaric je chiwach i Hero̱res. Chalic ruꞌ xitakꞌa̱ꞌ chi xtzꞌaparic pan che̱ꞌ eh ar xcahnic chi chaꞌjamaj cuꞌum take cajchꞌuk chi sol cajcaj quiwi̱ꞌ cu rehtal xponic riꞌorahil ricansjic maj reꞌ Hero̱res ritikꞌa̱b chic wach pa ricꞌux chi naꞌicꞌok i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa naritakꞌa̱b resmejic cho maꞌ Luch pan che̱ꞌ reh chi narichꞌukum ri̱j riquimic chi quiwach i tinamit. N Chiri̱j chi ribanam chic reꞌreꞌ, reꞌ Hero̱res naxilow chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xponic chi quiwach chi xicansaj i Jaco̱wo, reꞌ aj chic i maꞌ Luch xitakꞌa̱ꞌ richoporic chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ nok cꞌahchiꞌ i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal reꞌ ncꞌuxuric wi̱ꞌ caxlan wiꞌc maꞌ cojo̱j ta rikꞌomil chi sipsbal wach. M5 Chipam aj take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Hero̱res xitakꞌa̱ꞌ ricansjic i Jaco̱wo reꞌ richa̱kꞌ i Wa̱n, chi cꞌul kꞌas re̱ mache̱t. PL  Chiwach aj woꞌ cho take kꞌi̱j nok cꞌahchiꞌ rimoloric quitoꞌbal take aj niminel wilque̱b pa riyukꞌul Jure̱ya, xchalic jenaj tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take aj niminel ar Jerusalen nok reꞌ raj toꞌo̱l i aj kꞌatal kꞌoric Ro̱ma reꞌ Hero̱res xitakꞌa̱ꞌ ricojoric pan che̱ꞌ take juꞌjun aj niminel. lKQ Chiri̱j aj chic ruꞌ nok quimolom chic wach nicꞌ paꞌ nimal i toꞌbal xquiyew, xquitakꞌa̱ꞌ je chiqui̱j i Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo reh chi nariyeꞌeric queh take quinahsil aj niminel wilque̱b ar Jure̱ya.&JE Jeꞌ reꞌ nok naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ xikꞌor Aca̱wo, reꞌ take aj niminel ar Antiyoqui̱ya xquitikꞌa̱ꞌ wach ritakꞌabjic je toꞌbal queh take aj niminel wilque̱b ar pa riyukꞌul Jure̱ya, reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ nimal toꞌbonic ncaꞌn canar riyeꞌeric. `I9 Pan jenaj kꞌi̱j nok quimolom qui̱b take aj niminel, jenaj queh aj kꞌorol reꞌreꞌ Aca̱wo ribihnal, xpaꞌlajic johtok chi quiwach take wilque̱b ar eh jeꞌ wili take kꞌoric xikꞌor queh chi yeꞌo̱j reh ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal: «Chi junsut riyukꞌul Jure̱ya narichalic jenaj rinimal wiꞌjalel, nqui xikꞌor queh. Reꞌ wiꞌjalel cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j, reꞌ aj woꞌ reꞌ xcꞌuluric pa rikꞌijil rikꞌatoj kꞌoric maꞌ Cala̱wyo. DH Chiwach aj take cho kꞌi̱j nok cu wilque̱b ar Antiyoqui̱ya i Wernaweh chꞌi̱l Sa̱wlo, xiꞌo̱j cꞌolok ar juntuhm chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xichalic ar Jerusalen. zGm Chipam aj i tinamit reꞌreꞌ, xiwihꞌic i Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo chiwach jenaj ha̱b chi quicꞌuhbaljic take qꞌuihal tinamit xquitokꞌa̱ꞌ niminic. Chipam aj woꞌ i tinamit Antiyoqui̱ya reꞌreꞌ xpꞌuhtic cho rikꞌormojic queh take quiniminic reh Jesus chi jeꞌ wili: “Reꞌ take cꞌacharel quiniminic reh chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ i xipahba̱ꞌ i Dios chi kꞌatal kꞌoric”. Reꞌ Aca̱wo xikꞌor ribiral jenaj wiꞌjalel narichalic chi junsut riyukꞌul Jure̱ya F/ Chiri̱j chic riwihꞌic ar Antiyoqui̱ya, reꞌ Wernaweh nok xelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ xo̱j chipam i tinamit Ta̱rso ribihnal chi risiqꞌuiric i Sa̱wlo. Naxirak, xicꞌam cho chiri̱j ar Antiyoqui̱ya chi ricꞌuhtjic queh take aj niminel wilque̱b ar. bE= Reꞌ Wernaweh reꞌreꞌ wilic riwi̱ꞌ chi rikꞌororic chi jeꞌ reꞌ maj til coric wach ricꞌux, til behsemaj ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios eh til chꞌiclic woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Jeꞌ reꞌ nok ru̱cꞌ i xikꞌor queh, qꞌuihal take aj Antiyoqui̱ya xquicoj qui̱b chi quixilac take quiniminic reh kAja̱w Jesus. yDk Reꞌ Wernaweh naxponic ar Antiyoqui̱ya, kꞌe̱ꞌ xsukbic ricꞌux chi riliric ratoꞌbil i Dios wilic chi quina̱ take aj niminel quikꞌoric ribiral i Jesus. Jeꞌ woꞌ wili xikꞌor queh nicꞌ qꞌuihal cꞌahchiꞌ quiniminic reh cꞌuhbal: «Ma̱pohꞌaj acapew-bal tak chi rinimjic i kAja̱w Jesus, chayew laꞌ acꞌux tak chiri̱j chi manlic, nqui queh. C{ Nok reꞌ ribiral i cꞌahchiꞌ ricꞌulmujic ar Antiyoqui̱ya xponic cu̱cꞌ take moloj wach aj niminel wilque̱b ar Jerusalen, reꞌ take reꞌ xquitakꞌa̱ꞌ je i Wernaweh chi narojic rilom chaj bih cꞌahchiꞌ ribanaric ar Antiyoqui̱ya. BB} Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn take aj niminel reꞌreꞌ, reꞌ wilic cu̱cꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi quitobjic, qꞌuihal take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ aj criye̱co xquicoj wach i cꞌuhbalanic xquibiraj eh naxquicana̱ꞌ ribanaric i quinajtir laj noꞌjbal, pꞌuht quinimem i kAja̱w Jesus. iAK To̱b ta jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanaric chipam take tinamit reꞌreꞌ, ar peꞌ pan tinamit Antiyoqui̱ya wilic take aj Chi̱pire chꞌi̱l take aj Sire̱ne jeꞌ ru̱cꞌ xiponic ar chi quixilac take aj niminel quipuhcam qui̱b xquikꞌor i cꞌuhbal kꞌoro̱j chiri̱j kAja̱w Jesus maꞌ xa reꞌ ta queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ laꞌ woꞌ queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ quikꞌoric pan criye̱co. l@Q To̱b ta chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xchalic chi quina̱ juntuhm chi cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ take aj niminel reh Jesus wilque̱b ar Jerusalen reꞌ xquipuhcaj qui̱b ruꞌum i tiꞌcꞌaxic tohkꞌic cho ru̱cꞌ ricansjic i Te̱wan, maꞌxta nquikꞌor cꞌuhbal chiri̱j i Jesus queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxiponic chipam take tinamit Peni̱sya, Chi̱pire chꞌi̱l Antiyoqui̱ya. Xa queh laꞌ ti take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ. \?1 Nok reꞌ take rich aj niminel i maꞌ Luch quibiram chic reꞌreꞌ, maꞌxta chic bih xquikꞌor chiri̱j i xiban cho, rilokꞌonjic laꞌ chic i Dios xcaꞌn chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom: «Ru̱cꞌ xiban i Dios pa ripa̱t i Corne̱lyo epoꞌ woꞌ riban chi reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enquirak i junelic cꞌacharic nok quijalam chic quinoꞌjbal. Ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban i Dios, lokꞌomaj ok ribihnal, nqui take. Reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ
Israhel xkꞌormojic queh i cꞌuhbal
chiri̱j Jesus p>Y «Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ruꞌum nok reꞌ woꞌ kAja̱w Dios xyeꞌbic cho Lokꞌ laj rUxlabal chi jenaj si̱ queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab naxiyew woꞌ cho keh i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hin maꞌ xiban ta chi xnipit queh ricꞌuluric reꞌreꞌ maj chaj bih wajawric i hin chiwach i Dios chi jeꞌ reꞌ eniban? nqui maꞌ Luch queh. 2=] Nok quicꞌulum ok chic i Lokꞌ laj Uxlabal, xcꞌulic cho pa nicꞌux i rikꞌorom cho i kAja̱w Jesus naxikꞌor chi jeꞌ wili: ‹Jeꞌ ricab chi til coric chi reꞌ Wa̱n xikahsaj aha̱ꞌ tak, til coric woꞌ chi reꞌ Dios nariyeb cho aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal, nqui rikꞌorom cho. !<; «Jeꞌ aj reꞌ nok cu cꞌuhbalanic pe woꞌ niban chipam ripa̱t i winak reꞌreꞌ, xchalic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi wihꞌic pan ca̱mna take wilque̱b ar jeꞌ ricab woꞌ naxchalic ku̱cꞌ hoj nok reꞌ Jesus xipꞌut cho ritakꞌabjic i Lokꞌ laj Uxlabal. 4;a maj reꞌreꞌ naricꞌuhbalanic aweh. Wi xacꞌam na̱ haj wilic cꞌuhbal narikꞌorom, reꞌ Dios naricuyum amahc i hat chꞌi̱l take awaj pan pa̱t, nqui banol reh. g:G Reꞌ Corne̱lyo reꞌreꞌ xikꞌor keh nicꞌ wach nok jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic pan taxa̱j xipahba̱ꞌ ri̱b chiwach ar pa ripa̱t eh jeꞌ wili xkꞌormojic reh: ‹Yuꞌna chatakꞌa̱ꞌ je take quib xib ok awaj camanom ar chipam i tinamit Jo̱pe chi ricꞌamaric cho jenaj winak Simon ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch P9 Ar ajic reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xikꞌor wi̱n chi maꞌxta nikꞌihtam wi̱b chi quiwach take winak reꞌreꞌ naxquipahkaj wi̱n chi nawojic chiqui̱j. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin xino̱j chiqui̱j quichꞌi̱l take waki̱b chic chi aj niminel wili eh chi jeꞌ reꞌ xojponic pa ripa̱t i jenaj winak Corne̱lyo ribihnal. *8M Chiri̱j aj chic juncꞌam naxnicohlaj niti̱j, xib take winak cu ar takꞌamaj take cho Sesare̱ya chi nicꞌamaric, xiponic chipam i pa̱t wilqui̱n wi̱ꞌ. M7 «Jeꞌ reꞌ ajic nok nibiram chic oxpech i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ xa jeꞌ maꞌ laj tzꞌih reꞌreꞌ xkermejic woꞌ chic johtok pan taxa̱j chꞌi̱l take chicop wilque̱b chipam. [6/ «Chiri̱j reꞌ xnibiraj woꞌ chic ricaꞌpech chi jeꞌ wili kꞌoric xiban cho cu ar pan taxa̱j: ‹Maꞌ Luch, eriban chi enacꞌux take chicop reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ rikꞌor i Dios yuꞌna chi ta chic re̱t chi cꞌuxuric, maꞌ ricꞌul ta chic chi enakꞌor i hat chi maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric, nqui xnibiraj. )5K «Naxnibiraj reꞌreꞌ, reꞌ hin jeꞌ wili xnikꞌor: ‹Ha̱w, reꞌ take chicop reꞌreꞌ maꞌ eta riban chi enicꞌux maj reꞌ hin maꞌ jancꞌal ta nicꞌuxum chicop kꞌoro̱j ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric, nqui xnikꞌor. 94k Ar nok cꞌahchiꞌ wilom reꞌreꞌ xnibiraj jenaj kꞌoric chi jeꞌ wili: ‹Maꞌ Luch, chacansaj aweh xa paꞌ jaric chicopal queh wili eh chacꞌux aweh, nqui xnibiraj. h3I Naxwilow chi jeꞌ reꞌ xnitzꞌehtaj chi coric eh xwilow chipam i xa jeꞌ ricab maꞌ laj tzꞌih reꞌreꞌ wilque̱b take qꞌuih chꞌuk wach chicop quicꞌacharic wach acꞌal jeꞌ ru̱cꞌ take quejeb cok chꞌi̱l take joskꞌ laj chicop, chꞌi̱l take chicop xa nquijuquej qui̱b wach acꞌal, chꞌi̱l woꞌ take quirupunic wa taxa̱j. 29 «Reꞌ hin nok cꞌahchiꞌqui̱n ti̱j ar ponok pan tinamit Jo̱pe, xcꞌamaric nicapew-bal ruꞌum i Dios. Chi jeꞌ aj reꞌ xwilow chi jenaj xa jeꞌ maꞌ laj tzꞌih pixo̱j cho chi juꞌjun reh ricajtzꞌuꞌc cu ar pan taxa̱j cꞌahchiꞌ rikajic cho chi niwach. :1m Chalic maꞌ Luch naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, pꞌuht rikꞌorom queh chi chaklic chi̱ꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ xcꞌuluric cho ar. Jeꞌ aj wili pꞌuht rikꞌorom queh: 0 Jeꞌ aj wili xquikꞌor reh: «Reꞌ hat maꞌxta nak bih aweh chi xatoquic pan quipa̱t take maꞌ reꞌ ta kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ woꞌ nak chi xaꞌn nak awaꞌ aha̱ꞌ cu̱cꞌ. Maꞌ riyew ta ri̱b xaꞌn chi junpech, nqui take reh. / wilic take aj niminel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel pꞌuht quinakam i maꞌ Luch naxponic woꞌ chic cho ar Jerusalen. ). M Naxponic ribiral cu̱cꞌ take rich nahsil chi cꞌamol be̱h i maꞌ Luch, jeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take rich aj niminel wilque̱b pa riyukꞌul Jure̱ya chi juntuhm chi cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take, xquicoj woꞌ wach riCꞌuhbal i Dios w-g 0Chi jeꞌ reꞌ xpahkaljic queh chi naquikahsam quiha̱ꞌ chi nacaꞌnam chi raj tahkanel chic Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok kajanak chic quiha̱ꞌ, reꞌ take acꞌ aj niminel reꞌreꞌ xquipahkaj reh maꞌ Luch chi naricahnic quib xib ok kꞌi̱j chi quixilac chi ulaꞌanic chꞌi̱l take richꞌi̱l.F, /Ar aj ruꞌ naxilow maꞌ Luch chi xchalic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios cu̱cꞌ chiꞌnchel take wilque̱b ar, jeꞌ wili xikꞌor queh take wilque̱b ponok chiri̱j: «Reꞌ take kas kacha̱kꞌ wili xquicꞌul chic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ ricab naxkacꞌul i hoj aj niminel reh Jesus jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Yuꞌna kꞌuruꞌ maꞌ eta chic riban chi enpitjic queh chi enkahsjic quiha̱ꞌ, nqui queh. 5+c .ruꞌum xquibiraj chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ cu reꞌ ti juncꞌam quinimem i Dios, pan toco̱m chic kꞌoric cꞌahchiꞌ quiyeb johtok rilokꞌil ribihnal i Dios. #*? -Reꞌ take aj niminel ra̱ꞌ riꞌsil cho take maꞌ Israhel quihchꞌilinic ponok reh maꞌ Luch, naxquilow chi reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xyeꞌeric woꞌ queh i Lokꞌ laj Uxlabal chi jeꞌ ricab jenoꞌ quisi̱, kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux ()I ,Cu kꞌoric pe woꞌ riban i maꞌ Luch, xchalic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi wihꞌic pan ca̱mna take nicꞌ nimal cꞌahchiꞌque̱b chi birinic. I(  +reꞌ aj reꞌ xkꞌormojic cahnok ribiral cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios najtir cho kꞌi̱j naxquikꞌor cho chi reꞌ yeꞌo̱j cho rajawric chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ naricuybic woꞌ rimahc i xa hab wach narichꞌica̱b ricꞌux chiri̱j, nqui rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui maꞌ Luch. e'C *xojritakꞌa̱ꞌ i Jesus chi rikꞌormojic queh chiꞌnchel i tinamit chi xuctic woꞌ chic chi cꞌacharic. Jeꞌ woꞌ, xikꞌor woꞌ keh chi nakayeb kachi̱ꞌ chiri̱j i cꞌuhbal jeꞌ wili rikꞌor: ‹Reꞌ Jesus reꞌ xcojoric ruꞌum i Dios chi chꞌukul wach mahc queh take cꞌachalque̱b, jeꞌ woꞌ chi queh take camnak chic take, &y )Reꞌ cok ruꞌ maꞌ queh ta chic chiꞌnchel tinamit xicꞌuhtaj ri̱b, xa keh laꞌ chic i hoj reꞌ richihim cho kawach i Dios nok chi cu cꞌachlic pe cho Jesus reh chi reꞌ hoj nakayeꞌbic kachi̱ꞌ chiri̱j ructic cho chi quixilac camnak. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ hoj reꞌ xkaꞌn cho kawaꞌ kaha̱ꞌ ru̱cꞌ Jesus nok uctunak chic cho chi quixilac camnak, "%= (reꞌ Dios xucsaj cho pa ro̱x kꞌi̱j reh riquimic eh ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban i Dios, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b chi cꞌachlic. C$ '«Reꞌ hoj xkilow chiꞌnchel reꞌ chaj bih xiban pan tinamit Jerusalen, jeꞌ woꞌ pan toco̱m chic tinamit reh riyukꞌul Jure̱ya eh ruꞌum reꞌ nkayew kachi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban cho. Jeꞌ woꞌ nkayew kachi̱ꞌ chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ, reꞌ xquichꞌila̱ꞌ wach curu̱s chi ricansjic, /#W &chi reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret reꞌ xyeꞌeric rajawric ruꞌum i Dios naxtakꞌabjic cho Lokꞌ laj Uxlabal ru̱cꞌ, yohbal wach atoꞌbil xiban ru̱cꞌ ritoꞌbal i Dios jeꞌ ricab naxicowsaj take chiꞌnchel yowaꞌi̱b chꞌi̱l take tiꞌ wilque̱b pan kꞌab aj Yahm. " %«Chiri̱j i holohic laj kꞌoric chiri̱j i Jesus, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak i ribiral wili: Nok reꞌ Wa̱n ripꞌutum chic cho rikꞌormojic queh tinamit chi naquikahsam quiha̱ꞌ, xa ar woꞌ pa riyukꞌul Calile̱ya xpꞌuhtic cho rikꞌormojic ribiral i Jesus cu rehtal xo̱j lok rikꞌormojic chi junsut riyukꞌul Jure̱ya. Reꞌ ribiral reꞌreꞌ rikꞌor !% $Ruꞌum aj reꞌ to̱b ta maꞌ reꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nanikꞌorom woꞌ aweh tak riCꞌuhbal i Dios reꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ rikꞌormojic queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj queh take ruꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom i holohic laj kꞌoric chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ i Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. = s #nponic chiwach quicoꞌljic, jeꞌ laꞌ woꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ nquiyohbalej wach eh nquicꞌuhtaj lok i coric laj noꞌjbal.  "Naxibiraj i maꞌ Luch chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Yuꞌna aj ruꞌ reꞌ hin til xnirak chiri̱j chi reꞌ Dios til maꞌ hab ta wach toco̱m riliric riban maj reꞌ Dios maꞌ xa reꞌ ta take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel W' !«Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xkꞌormojic wi̱n, reꞌ hin xnitakꞌa̱ꞌ je acꞌamaric chi jumehkꞌil eh kꞌe̱ꞌ tare̱t chi reꞌ hat xacꞌuꞌlej cho na̱ i chalic ayuꞌ. Yuꞌna aj ruꞌ, ayuꞌ wilco̱j chiꞌnchel hoj chiwach i Dios chi ribirmijic haj wilic narikꞌorom ru̱cꞌ achi̱ꞌ i hat, nqui Corne̱lyo.  Reꞌ aj wili chaꞌn kꞌuruꞌ: Chatakꞌa̱ꞌ je take quib xib ok awaj camanom chipam i tinamit Jo̱pe chi ricꞌamaric cho awu̱cꞌ i jenaj winak Simon ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch maj reꞌreꞌ narikꞌoric aweh chaj chic bih raj chi na̱banam naꞌocok i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios pan awa̱mna. Reꞌ maꞌ Luch reꞌreꞌ, ar patanic riban ponok pa ripa̱t i jenaj winak aj jotzol wach tzꞌuhu̱m, Simon woꞌ ribihnal reꞌ wilic maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ maꞌ laj haꞌ, nqui wi̱n. ,Q eh jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: ‹Corne̱lyo, reꞌ pahkanic naꞌn johtok chiwach i Dios til wilic woꞌ cho pa ricꞌux chi naca̱t ricꞌuꞌlem cho ruꞌum reh risukquil cꞌuxlis riyew take toꞌbonic naꞌn queh tinamit eh ruꞌum aj reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuꞌlem cho na̱ yuꞌna. _7 Chalic Corne̱lyo jeꞌ wili tohkꞌ rikꞌorom reh: «Ha̱w, quejeb cho kꞌi̱j yuꞌna jeꞌ woꞌ na ricab i o̱ra wili, reꞌ hin cuyuj wiꞌc niban chi ti̱j ayuꞌ pa nipa̱t. Nok cꞌahchiꞌqui̱n chi ti̱j xib o̱ra chic risoljic i kꞌi̱j, xwilow chi jenaj winak xa nrepretic chic risakomil i risoꞌ xpaꞌlajic chi niwach 9k Ruꞌum aj reꞌ naxinponic cꞌamarok cho, reꞌ hin maꞌ xnikꞌihtaj ta cho wi̱b chi chalic ayuꞌ. Chaj aj bih riwi̱ꞌ chi naxinayukꞌej cho ayuꞌ? nqui maꞌ Luch. E eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak was tak nicha̱kꞌ awehtꞌalim tak chi reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ riwi̱ꞌ ta chiwach i katijbal chi ta nak etikihchꞌilej tak, xa ta woꞌ nak chi ekoj-oquic pan apa̱t hat-tak maꞌ reꞌ ta hat-tak kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. To̱b ta nak jeꞌ reꞌ katijbal, reꞌ hin maꞌ xnibiraj ta kꞌoric chiwach katijbal reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ Dios xicꞌuhtaj wi̱n pa niti̱j chi jeꞌ ricab nok reꞌ take chicop xicꞌuhtaj chi niwach maꞌeta riban chi enikꞌor chi maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak maꞌ riban ta chi enikꞌor aweh tak chi maꞌ tare̱t ta awihchꞌiljic tak. [/ Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xoquic cok pan pa̱t chi cꞌuta̱j chic riban richꞌi̱l i Corne̱lyo. Nok wilic chic pan pa̱t, reꞌ maꞌ Luch xilow take riqꞌuihal tinamit quimolom qui̱b ar oW xa reꞌ laꞌ maꞌ Luch naxilow chi jeꞌ reꞌ, xichꞌihlej johtok chi kꞌab eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tipa̱ꞌ johtok. Ma̱xucꞌa̱ꞌ awi̱b chiniwach ruꞌum nok reꞌ hin xa jenaj niwach awu̱cꞌ i hat, nqui reh. F Ar ajic naxponic i maꞌ Luch chi chi̱ꞌ i ripa̱t, reꞌ Corne̱lyo xelic cho chi ricꞌuluric eh rehtalil chi cꞌahchiꞌ riyeb rilokꞌil i maꞌ Luch, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach, 2] Jeꞌ chic ikal xiponic pa ripa̱t i Corne̱lyo reꞌ chi ximol quiwach take ru̱cꞌ take cho chꞌi̱l take suk quikꞌoric ru̱cꞌ, uyunic chic riban quichꞌi̱l.  Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ maꞌ Luch xicoj take cok pan pa̱t take winak reꞌreꞌ eh xiyew quiwarbal. Naxsakꞌic lok jeꞌ ikal, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l take juꞌjun chic aj niminel ar Jo̱pe xiꞌo̱j chiqui̱j take winak reꞌreꞌ ar Sesare̱ya. { Chalic take winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Pan katinami̱t wilic jenaj ajabe̱s cꞌamol quibe̱h sol Corne̱lyo ribihnal reꞌ riyohbalej wach i Dios eh ncꞌutunic woꞌ lok chi coric wach rinoꞌjbal chi quiwach take tinamit. Reꞌ ajabe̱s wili, ruꞌum reh toꞌbonic riban, holohic laj kꞌoric nbanaric chiri̱j cuꞌum chiꞌnchel take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b pan katinami̱t. Reꞌreꞌ, xkꞌoꞌrjic ruꞌum jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ xkꞌoric reh chi jeꞌ wili: ‹Chatakꞌa̱ꞌ je take quib xib ok awaj camanom ar chipam i tinamit Jo̱pe chi ricꞌamaric cho ayuꞌ pan apa̱t i jenaj winak Simon ribihnal. Nok wilic chic ayuꞌ chabiraj i narikꞌorom aweh nqui xikꞌor, nqui take reh. hI Chalic i maꞌ Luch xkajic cho cu̱cꞌ take winak takꞌamaj take je reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin i winak reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n asiqꞌuim tak. Paꞌ nak bih abe̱h tak wu̱cꞌ, nqui queh. iK Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tucten, tikajen jok cu̱cꞌ eh naquikꞌor aweh chi nawojic chiqui̱j maꞌ akꞌihtaj awi̱b chi quiwach maj nikꞌorbal i hin chi xtakꞌabjic cho acꞌamaric, nqui Lokꞌ laj rUxlabal i Dios reh. ^5 Chi cu capewenic pe woꞌ riban i maꞌ Luch chiri̱j reꞌ xcꞌuhtjic reh, jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios: «Chabiraj i wili: Xib take winak cꞌahchiꞌca̱t quisiqꞌuim. q[ eh chi jeꞌ reꞌ xquibiraj cok wi ar cꞌahchiꞌ chi patanic i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch.  Ar ajic, xicohlaj riti̱j i maꞌ Luch eh chi xa nsahchic chic ricꞌux chi ricapewjic ri̱j chaj bih ra̱j rikꞌorom reꞌ xcꞌuhtjic reh, reꞌ take winak xitakꞌabjic je ruꞌum i Corne̱lyo xiponic ar Jo̱pe. Reꞌ take reꞌ chi cꞌahchiꞌ quibiram haj wilic cok ripa̱t i Simon reꞌ jotzol wach tzꞌuhu̱m nkꞌormojic reh, xiꞌo̱j woꞌ cꞌolok ru̱cꞌ pa̱t reꞌreꞌ  7 Nok oxpech chic ribiram i maꞌ Luch take kꞌoric reꞌreꞌ, xkirmijic woꞌ chic johtok pan taxa̱j i xa jeꞌ maꞌ laj tzꞌih reꞌreꞌ. @ y Chiri̱j reꞌ, xibiraj woꞌ chic ricaꞌpech kꞌoric chi jeꞌ wili: «Luch, eriban chi enacꞌux take chicop reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ rikꞌor i Dios yuꞌna chi ta chic re̱t chi cꞌuxuric, maꞌ ricꞌul ta chic chi enakꞌor i hat chi maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric, nqui woꞌ chic xibiraj. * M Chalic i maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor: «Ha̱w, reꞌ take chicop reꞌreꞌ maꞌeta riban chi enicꞌux maj reꞌ hin maꞌ jancꞌal ta nicꞌuxum take chicop kꞌoro̱j cho ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric, nqui xikꞌor maꞌ Luch. G  Chi jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌ rilom, reꞌ maꞌ Luch xibiraj jenaj kꞌoric chi jeꞌ wili: «Luch, chacansaj aweh xa paꞌ jaric chicopquilal queh wili eh chacꞌux aweh, nqui xibiraj. h I reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ qꞌuih chꞌuk wach chicop quicꞌacharic wach acꞌal. Ar wilic take jeꞌ ru̱cꞌ wilic quejeb cok, chꞌi̱l take xa nquijuquej qui̱b wach acꞌal, chꞌi̱l woꞌ take quirupunic wa taxa̱j. )K Ar ajic xilow chi reꞌ pan taxa̱j xteh cok pa̱m eh xkajic cho wach acꞌal i xa jeꞌ jenaj maꞌ laj tzꞌih pixo̱j cho chi juꞌjun reh ricajtzꞌuꞌc, [/ Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam, tzꞌeht peꞌ cꞌahchiꞌ ritikꞌinjic cho cꞌuxbal. Ruꞌum aj reꞌ xchalic ricꞌahric pan yejal riti̱j eh chi jeꞌ reꞌ xcꞌamaric ricapew-bal ruꞌum i Dios. pY Jeꞌ chic ikal jeꞌ na cablaj o̱ra reh kꞌi̱j nok ojic chic ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ pa ribehil i tinamit Jo̱pe, reꞌ maꞌ Luch xjohtic johtok china̱ ricaꞌtik pa̱t wilic wi̱ꞌ eh ar xoquic chi ti̱j. 5c eh xikꞌor queh chaj bih xkꞌormojic reh ruꞌum raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Chiri̱j chic ruꞌ xitakꞌa̱ꞌ take je pan tinamit Jo̱pe chi ricꞌamaric maꞌ Luch. dA Nok ojonak chic i raj tzꞌeꞌ wa̱ch Dios reꞌ xcꞌulic kꞌoꞌronok reh, reꞌ Corne̱lyo xiyukꞌej take je qui̱b raj camanom chꞌi̱l i jenaj riso̱l ncamanic ru̱cꞌ reꞌ rilokꞌej woꞌ wach i Dios R maj reꞌreꞌ narikꞌoric aweh nicꞌ wach namanlajok wach animinic chiwach i Dios. Reꞌ maꞌ Luch nikꞌor aweh reꞌreꞌ, ar wilic ponok chi patanic pa ripa̱t jenaj winak aj jotzol wach tzꞌuhu̱m Simon woꞌ ribihnal reꞌ wilic maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ maꞌ laj haꞌ, nqui xikꞌor i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Y+ Ruꞌum chi naribanam cho i ricꞌuꞌljic reꞌreꞌ, chatakꞌa̱ꞌ je take quib xib ok awaj camanom ar chipam i tinamit Jo̱pe chi ricꞌamaric i jenaj winak Simon ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch O Naxibiraj ribihnal i Corne̱lyo, xa cow chic xitzꞌehtaj i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios eh jeꞌ wili xikꞌor reh chi xa yoꞌjic chic wilic: «Chaj nak bih Ha̱w? nqui reh. Reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor reh: «Jeꞌ ricab nok reꞌ Dios maꞌ niqꞌuic ta pa ricꞌux i sukquil cꞌuxlis nwihꞌic ru̱cꞌ ruꞌum risibil jenoꞌ si̱ ncꞌataric johtok chiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ risukquil ricꞌux nwihꞌic ruꞌum ati̱j chꞌi̱l woꞌ take toꞌbonic nayew queh tinamit eh reꞌ pahkanic xaꞌn reh, til wilic woꞌ pa ricꞌux ricꞌuꞌljic cho. zm Pan jenaj kꞌi̱j ajic nok cꞌahchiꞌ ribanam riti̱j jeꞌ na xib o̱ra risoljic i kꞌi̱j, til xilow wach jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic pan taxa̱j, xoquic cok ru̱cꞌ eh xikꞌoꞌrej cok i Corne̱lyo ru̱cꞌ ribihnal. T}|{ywvts-qpobnlji}gfd:b`_^]q[Z-XWUSPPOPNMM(JHGE}ECBA?V>&;T98'5D20/-,+*>('@%d$"T!  F'-F  L mJ5 Chiwach aj woꞌ take kꞌi̱j nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh wilque̱b ar Antiyoqui̱ya, juꞌjun take aj niminel xichalic ar pa riyukꞌul Jure̱ya xiꞌo̱j cꞌolok ar eh jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj niminel chic take: «Reꞌ hat-tak reꞌ maꞌ reꞌ ta hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ eta ticoꞌljic tak ruꞌum i Dios to̱b ta nak chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i Jesus wi maꞌ nakꞌat tak lok ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak jeꞌ ricab kꞌoro̱j cho chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, nqui pꞌuht quikꞌorom. 4-Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Wernaweh xicahnic cu̱cꞌ take aj niminel ar Antiyoqui̱ya chiwach qꞌuih kꞌi̱j.3{Nok ar chic wilque̱b Antiyoqui̱ya, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xquimol wach take moloj wach aj niminel eh jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom: «Awilo̱j ta nak tak ti katobjic riban i Dios jeꞌ woꞌ nicꞌ wach i ratoꞌbil xiyew queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j Jesus, nqui xikꞌor queh. u2cAr ajic chipam i tinamit Ata̱lya, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xiꞌoquic je pan jenaj maꞌ laj cano̱wa eh xiꞌo̱j woꞌ chic ar Antiyoqui̱ya, reꞌ tinamit elenak cho take wi̱ꞌ naxitakꞌabjic take cho cuꞌum take quich aj niminel reꞌ xipahkanic reh ratoꞌbil i Dios chi quina̱ naxo̱j caꞌn i camanic cu reꞌ xquicohlaj cho ribanaric. f1EAr pa riyukꞌul Panpi̱lya, chipam i tinamit Pe̱rque ribihnal xquikꞌor ribiral i Jesus eh chiri̱j chic ribanaric reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xiꞌo̱j chipam i tinamit Ata̱lya ribihnal. y0kChiri̱j aj chic ruꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xiꞌelic je chipam take tinamit reꞌreꞌ, xiꞌiqꞌuic chi pe̱t chipam i yukꞌul Pisi̱rya ribihnal eh chiri̱j chic ruꞌ xiꞌo̱j cꞌolok pa riyukꞌul i Panpi̱lya. i/KMaꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban i maꞌ Lu̱ꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ chi quixilac take juꞌjun tuhm chi moloj wach aj niminel xipahba̱ꞌ take aj nahsil chi quixilac. Nok caꞌnam chic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xcaꞌn quiti̱j ru̱cꞌ cuyuj wiꞌc chiqui̱j take nahsil reꞌreꞌ reh chi naquitobjic ruꞌum i Dios. Chiri̱j chic ruꞌ xiꞌokxaꞌnjic pa rikꞌab i kAja̱w Jesus reꞌ chꞌiclic wi̱ꞌ quicꞌux take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. .Chipam take tinamit reꞌreꞌ, reꞌ take aj niminel xcowsjic quicꞌux chiri̱j i Jesus ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic xiban maꞌ Lu̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Reꞌ tiꞌcꞌaxic maꞌ haj ta iqꞌue̱l keh. Reꞌ cok ruꞌ ma̱cana̱ꞌ tak rinimjic i kAja̱w Dios maj reh chi nakoquic chi kꞌatoj kꞌoric richꞌi̱l i Jesus curman chi nakacꞌulum tiꞌcꞌaxic, nqui cꞌuhbalanic xiban. M-Ar chic xitik juꞌ rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios eh ar qꞌuihal take aj Te̱rwe xquinimej i Dios ruꞌum i kꞌoric xiban i maꞌ Lu̱ꞌ. Chiri̱j ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xisoljic woꞌ chic je chipam take tinamit xiꞌiqꞌuic je wi̱ꞌ, jeꞌ ricab Li̱stra, Ico̱nyo chꞌi̱l Antiyoqui̱ya. ,wxa reꞌ laꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cu cꞌachlic woꞌ cho. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ take aj niminel chipam i tinamit reꞌreꞌ xquimol qui̱b china̱ maꞌ Lu̱ꞌ, xuctic cho eh xoquic woꞌ chic cok chiqui̱j chipam i tinamit reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ xa icꞌsbal chic reh chakꞌab maj naxsakꞌic lok jeꞌ ikal, xo̱j chꞌi̱l i Wernaweh ar pan tinamit Te̱rwe. "+=Ar ajic nok jeꞌ reꞌ xcaꞌn i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh, juntuhm chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ xichalic ar pan tinamit Antiyoqui̱ya chꞌi̱l woꞌ ar Ico̱nyo xiꞌoquic chi kꞌoric cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ chi naquicansam i maꞌ Lu̱ꞌ eh maꞌ cꞌaxic ta woꞌ ti naxchꞌuk quicꞌux chi ricꞌamaric na̱ xquikꞌor take ruꞌ. Nok chꞌukunak chic quicꞌux take aj Li̱stra, xquikꞌojobej i maꞌ Lu̱ꞌ chi abaj eh naxquicapaj chi camnak chic, xquijuquej lok chiri̱j i tinamit P*Naxquicohlaj rikꞌormojic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh pꞌuht quikꞌoric cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ chꞌuksbal quicꞌux chi maꞌxta quicansam take wacax reꞌreꞌ chi yeꞌbal quilokꞌil. Xa reꞌ laꞌ cꞌaxic naxcaꞌn canar quipitjic take tinamit chi maꞌxta caꞌnam reꞌreꞌ. )xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ xiban cu̱cꞌ, maꞌ xicana̱ꞌ ta woꞌ ricꞌuhtjic i rajawric chi reꞌreꞌ i Dios chi quina̱. Jeꞌ woꞌ maꞌ xicana̱ꞌ ta riyeꞌeric cho ratoꞌbil chi kana̱ i hoj chiꞌnchel cꞌacharel. Ruꞌum aj cho ricꞌaxbal wilic chi kana̱, reꞌ Dios riyew cho jab narirak cho rikꞌijil chiwach, jeꞌ woꞌ ricoj cho rikꞌijil chi reꞌ take tic naquiwachanic eh xa maꞌ nechꞌ ta ti wach take katic nkamol, til qꞌuih laꞌ woꞌ chic riyew cho keh chi suksbal cho kacꞌux, nqui maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh queh. Reꞌ take aj Li̱stra xquikꞌojlom
i maꞌ Lu̱ꞌ chi abaj v(e«Til coric, xa haj atinami̱t wilca̱t hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ kaDios xicana̱ꞌ take cho ama̱m awatiꞌt tak chi cutquel ruꞌum reh lokꞌonic wach tiyo̱x xquichih lok wach ribanaric, f'Echi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom: «Hat-tak kas kacha̱kꞌ, ma̱ban tak keh jeꞌ reꞌ maj reꞌ hoj xa hoj woꞌ ti winak jeꞌ ricab hat-tak. Reꞌ hoj xa xojcꞌulic woꞌ ti lok ayuꞌ chi rikꞌormojic aweh tak chi na̱cana̱b tak i lokꞌonic wach tiyo̱x reꞌ maꞌxta bih ritik aweh tak. Reꞌ aj reꞌ xchalic kakꞌor aweh tak reh chi reꞌ chic i cꞌachlic Dios reꞌ aj tikꞌinel reh taxa̱j, aj tikꞌinel reh wach acꞌal, aj tikꞌinel queh haꞌ, aj tikꞌinel woꞌ queh nicꞌ paꞌ nimal quicꞌacharic chipam take reꞌ, reꞌ chic i Dios reꞌreꞌ enalokꞌej tak wach. 1&[Xa reꞌ laꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh naxquirak chiri̱j chi naquicansjic nak take wacax chi yeꞌbal quilokꞌil, xquikꞌihtaj qui̱b chiwach i aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ chi maꞌxta ribanam chi jeꞌ reꞌ. Chiri̱j reꞌ nok quiwekem chic quisoꞌ rehtalil chi maꞌ xicꞌul ta quiwach chi jeꞌ reꞌ naribanaric nak queh, xquiminej cok qui̱b chi quixilac take tinamit chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ U%# Chi jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌque̱b take tinamit, reꞌ aj kꞌahsem si̱ chiwach i tiyo̱x Ju̱piter ribihnal reꞌ nlokꞌonjic wach chipam i ripatil wilic lok maꞌ naht ta chiꞌ ocbal reh tinamit reꞌreꞌ, xicꞌam cho quib xib chi wacax xoyomaj calak chi ihtzꞌub eh xa̱j nak ricansam take wacax reꞌreꞌ ar lok chi chi̱ꞌ lok i ocbal reh tinamit, reh chi richꞌi̱l take tinamit nariyeb nak rilokꞌil maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh. #$? chi cꞌahchiꞌ quibihnem i Wernaweh chi Ju̱piter eh reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ quibihnem chi He̱rmes ruꞌum chi reꞌreꞌ nbanic i kꞌoric. B#} Naxquilow take tinamit aj Li̱stra reꞌ nicꞌ wach xiban i maꞌ Lu̱ꞌ ru̱cꞌ i si̱c nak reꞌreꞌ, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom pan quikꞌorbal Licaho̱nya ribihnal: «Reꞌ take wili, dios take jeꞌ quiwi̱ꞌ winak xikajic cho ayuꞌ ku̱cꞌ, nqui pꞌuht quikꞌorom take cꞌacharel reꞌreꞌ \"1 eh jeꞌ wili xikꞌor reh chi cow: «Quicowjok take awo̱k. Tipaꞌlajok johtok chi coric, nqui reh. Xa reꞌ woꞌ ti xkꞌormojic reh chi jeꞌ reꞌ, xpurunic johtok i winak reꞌreꞌ eh xoquic chi behic. u!c cꞌahchiꞌ ribiram riCꞌuhbal i Dios, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicoj rehtal chi reꞌreꞌ chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ encowsonic reh. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xitzꞌehtaj chi coric i winak reꞌreꞌ L Ar chipam i tinamit Li̱stra wilic jenaj winak maꞌ riniqꞌuem ta behic chi junpech ruꞌum chi si̱c cho cu pa rasbal. Junpech nok reꞌ winak reꞌreꞌ chi tzꞌuklic jok wach acꞌal /xquitik juꞌ rikꞌormojic ribiral i Jesus. Chi quiwach take aj Li̱stra reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ
chꞌi̱l i Wernaweh xa jeꞌ chic dios take 7gXa reꞌ laꞌ naxponic pan quixiquin maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh i chaj bih xquitikꞌa̱ꞌ wach take caj ixowonel, xiꞌelic je chipam tinamit reꞌreꞌ eh xiꞌo̱j cꞌolok chipam i tinamit Li̱stra ribihnal reꞌ wilic pa riyukꞌul i Licaho̱nya richꞌi̱l ri̱b chꞌi̱l i tinamit Te̱rwe ribihnal. Chipam aj take tinamit reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ pan tak cucꞌ tinamit wilque̱b lok chiri̱j i yukꞌul reꞌreꞌ QChi jeꞌ aj reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquitikꞌa̱ꞌ wach quinoꞌjbal chꞌi̱l take quinahsil chi naquitzꞌujum jeꞌ woꞌ chi naquicansam chi abaj maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh. X)Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xcꞌuluric ar, jeꞌ laꞌ woꞌ take cꞌacharel chipam i tinamit reꞌreꞌ, xquichꞌak qui̱b ru̱cꞌ quinoꞌjbal ruꞌum maꞌ jenaj ta chic wach quicapew-bal. Jeꞌ reꞌ nok wilic xquichop quicꞌux chiqui̱j take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ quiniminic ta reh riCꞌuhbal i Dios eh wilic woꞌ xquichop quicꞌux chiqui̱j maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Wernaweh reꞌ pahbamaj take chi quinahsil aj niminel. /WJeꞌ aj reꞌ chiwach qꞌuih kꞌi̱j xiwihꞌic ar i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Wernaweh, maꞌ xiyoꞌjic ta nechꞌ ok chi rikꞌormojic ribiral i kAja̱w Jesus maj reꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuhtunic queh chi til coric i rikꞌorbal xiyew queh chi quitobjic naxikꞌor queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin naniyeb aweh tak ribanaric yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l rehtalil chi til coric akꞌorbal tak, nqui rikꞌorom queh. GMaꞌ xa reꞌ ta reꞌ xcꞌuluric ar, jeꞌ laꞌ woꞌ wilic take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xjotꞌoric quicapew-bal cuꞌum take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ nquinimej ta i cꞌuhbal rikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, xquimin qui̱b chi aj ixowonel chic queh take aj niminel.  /Nicꞌ paꞌ wach xcꞌuluric ar Antiyoqui̱ya jeꞌ woꞌ chic reꞌ xcꞌuluric ar pan tinamit Ico̱nyo. Qꞌuihal take tinamit ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l woꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquinimej ribiral i Jesus reꞌ xikꞌor i maꞌ Lu̱ꞌ naxoquic cok chꞌi̱l i Wernaweh ar chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. *M 4naxquicana̱ꞌ cahnok take quich aj niminel ar Antiyoqui̱ya chi xa suk chic pan quicꞌux ruꞌum xchoporic quina̱ ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios.M 3Ar ajic reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh nok elic chic ncaꞌn je chipam i tinamit reꞌreꞌ, xquipuh lok i poklaj chꞌihlic pan co̱k rehtalil chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xkajic mahc chi quina̱. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Wernaweh xiꞌo̱j chipam i tinamit Ico̱nyo ribihnal L 2Xa reꞌ laꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ maꞌ nponic ta chi quiwach take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ laꞌ chic xcaꞌn xiꞌoquic chi rihunuric quipa̱m take nahsil chipam i tinamit reꞌreꞌ chꞌi̱l take juꞌjun ixok yohbalamaj quiwach chꞌi̱l woꞌ cꞌamol take na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Chi jeꞌ reꞌ pꞌuht caꞌnam tiꞌcꞌaxic reh maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh cu rehtal xquesaj lok chiri̱j quitinami̱t. } 1Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Cꞌuhbal chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus qꞌuihal take cꞌacharel quiniminic reh eh ruꞌum reꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ rojic lok rikꞌormojic cuꞌum maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh chipam i yukꞌul reꞌreꞌ.  0Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel birinic ncaꞌn cok ar, xa suk chic quicꞌux pꞌuht quitioxem johtok reh Dios ruꞌum i Cꞌuhbal chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus cꞌahchiꞌ rikꞌormojic queh. Jeꞌ reꞌ nok, chi quixilac take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ, reꞌ chꞌuku̱j woꞌ cho qui̱j ruꞌum i Dios chi naquicoꞌljic, yohbal wach qꞌuihal take xiniminic reh cꞌuhbal chiri̱j Jesus reꞌ xiban i maꞌ Lu̱ꞌ. yk /maj reꞌ takꞌanic xiban keh i kAja̱w Jesus jenaj wach chꞌi̱l jeꞌ ricab kꞌoro̱j cho reh raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios Isayi̱yas ribihnal naxkꞌormojic reh chi jeꞌ wili:“Jeꞌ ricab nok jenaj sakombal cojo̱j chi quisakom take xa hab paꞌ wach cꞌacharel,
reꞌ hin Dios cꞌahchiꞌ woꞌ ca̱t nipahba̱b chi waj tzꞌeꞌ wa̱ch aj sakomonel pa̱m quinoꞌjbal take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel.Jeꞌ reꞌ apahbabjic niban reh chi xa haj paꞌ yu̱kꞌ qꞌuixca̱b wilque̱b wi̱ꞌ take cꞌacharel
ewoꞌ quicoꞌljic, nqui rikꞌor, nqui maꞌ Lu̱ꞌ queh. _7 .Raj laꞌ maꞌ Lu̱ꞌ naxpahꞌic johtok chꞌi̱l i Wernaweh jeꞌ wili xikꞌor queh chi maꞌ nyoꞌjic ta nechꞌ ok: «Reꞌ hoj riwi̱ꞌ chi keh, chi aweh hat-tak kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nakakꞌorom chi pe̱t i riCꞌuhbal i Dios nkꞌoric chiri̱j i Jesus. Xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi cꞌahchiꞌ akꞌebem tak lok chiri̱j acꞌux tak i cꞌuhbal reꞌreꞌ, ncꞌutunic lok chawach tak chi maꞌ ricꞌul ta chaweh tak chi na̱wucsjic woꞌ tak chic chi quixilac camnak reh chi na̱cꞌacharic tak chi junelic. Yuꞌna kꞌuruꞌ reꞌ hoj cu̱cꞌ chic take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b chipam i yukꞌul wili nakojic chi rikꞌormojic i cꞌuhbal reꞌreꞌ  -Nok juntuhm take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquilow chi yohbal wach qꞌuihal tinamit xquimol quib chi ribirmijic i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh, kꞌe̱ꞌ naxchalic quicꞌa̱ eh ruꞌum reꞌ jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi risolcꞌjic pa ri̱j rikꞌorbal maꞌ Lu̱ꞌ: «Reꞌ nakꞌor i hat rikꞌebil awach maꞌ Lu̱ꞌ maꞌ coric ta, nqui pꞌuht quikꞌorom. ) ,Chiri̱j chic ruꞌ naxponic i jenaj chic hiꞌlbal kꞌi̱j reh xama̱na, reꞌ take cꞌacharel chipam i tinamit reꞌreꞌ naxquibiraj ribiral chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh wilque̱b ar chipam i pa̱t reꞌ ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, qꞌuihal take xquimol qui̱b ar chi ribirmijic riCꞌuhbal i Dios rikꞌor i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh. N +xa reꞌ laꞌ naxquichꞌak cahnok quib i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i maꞌ Wernaweh cu̱cꞌ take cꞌacharel wilque̱b ar, xa xitahkaljic woꞌ je cuꞌum qꞌuihal take quich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l woꞌ juntuhm chi maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ quicojom qui̱b chi rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh nquicꞌam woꞌ na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xkꞌormojic queh ruꞌum maꞌ Lu̱ꞌ: «Kꞌe̱ꞌ nchel ato̱b chi reꞌ hat-tak xanimej tak i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j richakꞌlamil i Dios. Ma̱pohꞌaj chic acꞌux tak chiri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, nqui xkꞌormojic queh. ,Q *Chiri̱j reꞌ, nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ relic je chꞌi̱l i Wernaweh chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take cꞌacharel nquimol qui̱b ar, xquipahkaj reh chi naritikim juꞌ rikꞌormojic ribiral i Jesus chipam i jenaj chic ponok hiꞌlbal kꞌi̱j T ! )“Hat-tak reꞌ nayakꞌabej pan awo̱k tak nikꞌorbal,
til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ cowil awa̱mna tak chi ricojoric wach reꞌ nikꞌor aweh tak.Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta nak reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi nanisacham awach tak chiwach take kꞌi̱j cꞌachalca̱t tak wi̱ꞌ wili,
maꞌ nacoj ta woꞌ tak wach.Maꞌ xa reꞌ ta woꞌ reꞌ, ticahnic laꞌ woꞌ tak chi maꞌxta bih nanaꞌbej tak.Xa ta woꞌ nak riban naho̱l awach tak chi ripechꞌjic ri̱j i wili, nqui rikꞌor, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. Ru̱cꞌ aj reꞌ xicohlaj i cꞌuhbalanic ar. - S (Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chanaꞌbej tak chi coric i cꞌahchiꞌ kakꞌorom aweh tak eh ma̱yakꞌabej pan awo̱k tak. Chayohbalej awi̱b tak eh maꞌ ok nchel chana̱ hat-tak ncutbic i cꞌuhbal kꞌoro̱j cho chi jeꞌ wili cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios najtir kꞌi̱j: s _ 'Jeꞌ woꞌ nkakꞌor aweh tak chi reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j ruꞌ ewoꞌ ncuyuric quimahc chiwach chiꞌnchel chaj bih maꞌ cuyu̱j ta nak chic ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. + O &«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ was tak nicha̱kꞌ chanaꞌbej tak chi xa ruꞌum i Jesus reꞌ xcꞌaꞌchsjic cho ruꞌum i Dios chi quixilac camnak, reꞌ hoj xkacꞌul kajawric chi cꞌuhbalanic eh ruꞌum reꞌ cꞌahchiꞌ kakꞌorom aweh tak yuꞌna chi wilic cuybal mahc pa ribihnal. u c %raj nchel Jesus reꞌ xucsjic cho ruꞌum i Dios chi quixilac take camnak, maꞌ xmikric ta nchel acꞌal. 7 $«Yuꞌna kꞌuruꞌ charak tak chiri̱j i wili: Reꞌ kꞌoric xikꞌor maꞌ Tawiy reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta chiri̱j chi ribil ri̱b xkꞌoric cho, chiri̱j laꞌ Jesus xkꞌoric. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hin maꞌ reꞌ ta chucuj kꞌoric niban aweh tak nanikꞌor i wili: Reꞌ maꞌ Tawiy reꞌ xiban ricamaj chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱ take rich cꞌacharel jeꞌ ricab rikꞌatam cho ri̱j i Dios, reꞌreꞌ naxquimic je xmikric woꞌ acꞌal chipam i mukꞌunbal xmukꞌunjic wi̱ꞌ cu̱cꞌ take rima̱m ratiꞌt  #Jeꞌ reꞌ xiban, jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj woꞌ cho wili ruꞌum i maꞌ Tawiy ar chipam jenaj chic ribi̱ch:“Reꞌ hat Dios maꞌxta ayeb kꞌab chi reꞌ ritiꞌjolal i Lokꞌ laj Ajabe̱s narimikric acꞌal, nqui xitzꞌihmbaj cho maꞌ Tawiy.   "«Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xikꞌor, jeꞌ laꞌ woꞌ xikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ lokꞌ laj kꞌoric xnikꞌor cho reh Tawiy chi narichꞌica̱b wi̱ꞌ ricꞌux awu̱cꞌ hat-tak narimanlajic wach, nqui xikꞌor. «Ru̱cꞌ xikꞌor i Dios chi jeꞌ reꞌ, xo̱j woꞌ manlajok wach i kꞌoric kꞌoro̱j cho ruꞌum wili chi ru̱cꞌ rucsjic cho chi quixilac take camnak cꞌahchiꞌ ribanam chi reꞌ ritiꞌjolal i cꞌacharel xipahba̱ꞌ chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ jaruj ta narimikric acꞌal. gG !xmanlajic woꞌ wach ruꞌum nok reꞌreꞌ xucsaj cho Jesus chi quixilac camnak. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, maꞌ xa ta queh take kama̱m katiꞌt xmanlajic wach rikꞌorbal i Dios riyeb cho najtir kꞌi̱j, jeꞌ laꞌ woꞌ xmanlajic wach ku̱cꞌ i hoj ca̱ꞌ quiꞌsil cꞌachalco̱j yuꞌna. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi cꞌahchiꞌ rikꞌoric i Dios chiri̱j ripahba̱bjic i Jesus chi kꞌatal kꞌoric, jeꞌ wili xikꞌor pa ricab moloj wach bi̱ch ritzꞌihmbam maꞌ Tawiy:“Reꞌ hat, hat wAcꞌu̱n eh chiwach i kꞌi̱j wili tinipahba̱ꞌ yuꞌna chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui xikꞌor. # reꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ kakꞌorom aweh tak yuꞌna chi jeꞌ wili: Reꞌ rikꞌorom cho Dios queh take kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j, !; «Nok ucsumaj chic cho Jesus, qꞌuih kꞌi̱j xicꞌuhtaj ri̱b chi cꞌachlic queh take wich aj niminel reꞌ xa reꞌ woꞌ xiponic cu ar Jerusalen naxichalic ar Calile̱ya, xa cꞌahchiꞌ woꞌ quiyeb quichi̱ꞌ queh aj Jerusalen chiri̱j i holohic laj cꞌuhbal wili gG xa reꞌ laꞌ reꞌ Dios xucsaj woꞌ cho chi quixilac camnak, nqui i cꞌuhbal reꞌreꞌ. A{ Jeꞌ reꞌ quimic xiban i Jesus reh chi xmanlajic wach nicꞌ nimal tzꞌihmbimaj cho chiri̱j. Chiri̱j wili naxkahsjic cho Jesus wach curu̱s, xo̱j cojorok pan jenaj mukꞌunbal, S Chiri̱j chic ruꞌ nok xichꞌuk chic kꞌoric china̱ i Jesus, reꞌ take tinamit quipahkaj reh Po̱nsyo Pila̱to chi naritakꞌa̱b ricansjic to̱b ta nak maꞌxta nechꞌ ok rimahc chi nariquimic. ! eh to̱b ta woꞌ nak jeꞌ reꞌ, reꞌ take tinamit aj Jerusalen chꞌi̱l take nahsil chi quina̱, xa xquichꞌuk woꞌ kꞌoric china̱ i Jesus. Ru̱cꞌ aj xcaꞌn take tinamit reꞌreꞌ, xo̱j manlajok wach i quikꞌorbal take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ quitzꞌihmbam cho chiri̱j i Jesus chipam take hu̱j nilmijic wach pan tak hiꞌlbal kꞌi̱j, xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ nilmijic wach take hu̱j reꞌreꞌ pan tak hiꞌlbal kꞌi̱j, reꞌ take tinamit xa maꞌ xquirak ta woꞌ chiri̱j i kꞌoric xcaꞌn take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios eh xa ta woꞌ nak xquinaꞌbej chi reꞌ Jesus aj coꞌlonel queh cꞌacharel. ~ «Chiri̱j aj i Jesus reꞌreꞌ, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kakꞌorom i cꞌuhbal xojtakꞌabjic wi̱ꞌ chi nakakꞌorom aweh hat-tak was tak nicha̱kꞌ wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham jeꞌ woꞌ aweh hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: ‹Reꞌ Jesus, reꞌ aj coꞌlonel queh chiꞌnchel cꞌacharel x}i «Jeꞌ reꞌ xikꞌor queh, maj nok qꞌuisi̱n chic maꞌ ricohlaj wach ricamaj yeꞌo̱j cho reh ruꞌum i Dios, reꞌ Wa̱n jeꞌ woꞌ wili xikꞌor cho: ‹Reꞌ hat-tak nacapaj tak chi reꞌ hin nawoquic cho chi kꞌatal kꞌoric pan tinamit, majeꞌ? Til pan coric maꞌ jeꞌ ta reꞌ. Reꞌ laꞌ naroquic chi kakꞌatal kꞌoric reꞌ i winak cꞌulic lok reh chiwi̱j hin. Reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xi̱cꞌ na̱ rajawric chi xa ta nak reꞌ tꞌuch wach camanic jeꞌ ricab richejeric riper xijab riban raj camanom jenoꞌ ajabe̱s, ricꞌul chi wi̱n chi eniban chiwach, nqui xikꞌor cho Wa̱n. J|  Xa reꞌ laꞌ ruꞌ nok chi cu jaꞌ ncꞌulic ta ayuꞌ wach acꞌal eh chi cu jaꞌ richop ta woꞌ kꞌoro̱j cꞌuhbal, reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh chiꞌnchel tinamit ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: ‹Chacana̱ꞌ tak ribanaric i mahc eh cu reꞌ aj ruꞌ enikahsaj aha̱ꞌ tak, nqui xikꞌor queh. J{  «Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios xikꞌor woꞌ cho reh maꞌ Tawiy chi reꞌ i cꞌacharel reꞌ naricoꞌlonic queh take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, ar chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil ruꞌ narelic cho. «Jeꞌ ricab aj rikꞌorom cho Dios reh maꞌ Tawiy, reꞌ Jesus xpahbabjic chi kajcoꞌlonel. dzA eh naxesmejic woꞌ chic lok pa ricamaj chi kꞌatal kꞌoric, reꞌ chic i maꞌ Tawiy xcojoric chi rijelow-bal, maj chiri̱j i Tawiy jeꞌ wili rikꞌorom cho Dios: ‹Reꞌ Tawiy wili reꞌ racꞌu̱n maꞌ Isayih kꞌe̱ꞌ nponic chi niwach rinoꞌjbal. Reꞌ cok i winak wili naribanam nicꞌ paꞌ nimal nwa̱j i hin, nqui rikꞌorom cho. Xy) Cu ru̱cꞌ aj i Samwel xponic quicojoric take chꞌukul kꞌoric chi quina̱ take kama̱m katiꞌt maj reꞌ take reꞌ pꞌuht quipahkam chi naroquic jenoꞌ kꞌatal kꞌoric chi quina̱. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xquipahkaj, reꞌ Dios xipahba̱ꞌ jenaj quikꞌatal kꞌoric, Sawul ribihnal racꞌu̱n cho maꞌ Si̱s reꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho i Wenjamin. Reꞌ Sawul reꞌreꞌ caꞌwinak (40) ha̱b xkꞌatbic kꞌoric chi quina̱ take kama̱m katiꞌt /xW Jeꞌ reꞌ ajic ar chipam i yeꞌa̱b Canahan reꞌreꞌ, reꞌ Dios xipahba̱ꞌ take chꞌukul kꞌoric chi quina̱ take kama̱m katiꞌt chiwach junikꞌob lajeb roxcꞌahl (450) ha̱b cu rehtal nponic ru̱cꞌ rikꞌijil ricꞌacharic i Samwel reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal woꞌ i Dios. kwO «Reꞌ aj woꞌ Dios reꞌreꞌ xisach quiwach i wuku̱b queh qꞌuih chꞌuk wach tinamit wilque̱b pa riyukꞌul i Canahan eh reꞌ take yeꞌa̱b reꞌreꞌ xikꞌahsaj queh take kama̱m katiꞌt reh chi naquehcham. 8vi Chiri̱j chic ruꞌ nok esemaj chic take cho ar, xquicora̱ꞌ je chipam yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Ar maꞌ xcanabjic ta quiliric ruꞌum i Dios chiwach i caꞌwinak (40) ha̱b xibehic chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, to̱b ta cow take chi ribirmijic kꞌoric chiwach i Dios. huI Reꞌ Dios nkalokꞌej wach i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa nok woꞌ richihim cho quiwach take kama̱m katiꞌt chi quiwach toco̱m tinamit chi naquilokꞌem wach. Reꞌ aj i Dios reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rajawric xicꞌuhtaj cho chiqui̱j take kama̱m katiꞌt naxesaj take cho chi xa yohbalamaj chic quiwach chipam ponok i toco̱m tinamit Eji̱pto ribihnal. Chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ take kama̱m katiꞌt xicꞌacharic cho chi xa iqꞌue̱l take ar. {to Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xpaꞌlajic johtok eh naxiban kꞌab queh wilque̱b ar chi maꞌxta quiꞌahnic jeꞌ wili xikꞌor queh chi cunchelal: «Hat-tak was tak nicha̱kꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ tilokꞌonic woꞌ tak reh kaDios, chabiraj tak i nanikꞌorom wili: Rs Nok cuxꞌunak aj chic riliric wach i hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l quicꞌuhbal take aj kꞌorol riCꞌuhbal cho i Dios, reꞌ take cꞌamol be̱h chipam i pa̱t reꞌreꞌ xquitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic reh maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh chi jeꞌ wili: «Hat-tak kas kacha̱kꞌ, wi wilic jenoꞌ akꞌorbal na̱kꞌorom tak chi kacꞌuhbaljic eriban chi enakꞌor tak, nqui xquitakꞌa̱ꞌ je rikꞌormojic. Or Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l maꞌ Wernaweh naxiꞌelic je pan tinamit Pe̱rque, xquitik juꞌ quibe̱h chi cꞌahchiꞌ quiqꞌuic je pa ricꞌulaꞌt riyukꞌul i Pisi̱rya cu rehtal xiponic chipam jenaj chic tinamit Antiyoqui̱ya ribihnal. Ar ajic pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j xiꞌo̱j chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh xiꞌo̱j tzꞌuhkok ar chi ribirmijic i cꞌahchiꞌ rikꞌormojic. q% Chiri̱j aj chic reꞌ naxiꞌoquic chipam jenaj maꞌ laj cano̱wa, xiꞌelic je chipam tinamit Pa̱pos eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l take richꞌi̱l xiponic pa riyukꞌul i Panpi̱lya ar pan tinamit Pe̱rque. Ar reꞌ Wa̱n reꞌ ribihnej woꞌ chi Cus, xichꞌak take cahnok i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh ruꞌum chi xsoljic woꞌ chic je pan tinamit Jerusalen. hpI Ar ajic reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Jesus naxilow chaj bih xcꞌuluric eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi xa xsahchic chic ricꞌux chiri̱j nicꞌ wach rikꞌormojic ribiral kAja̱w Jesus xcaꞌn take maꞌ Wernaweh chꞌi̱l maꞌ Lu̱ꞌ. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xikꞌor riCꞌuhbal
i Dios ar Pisi̱rya Fo Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Dios xa chi yuꞌna ti nariyeb chana̱ i tiꞌcꞌaxic narimoysonic pa̱m i nakꞌ awach eh na̱cahnic chi jeꞌ reꞌ cu rehtal chic na̱wilbic woꞌ chic, nqui maꞌ Lu̱ꞌ reh. Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xmoyric ti pa̱m nakꞌ wach i winak reꞌ chi manlic. Jeꞌ reꞌ nok pꞌuht rimajem hab wach take wilque̱b cok chi riche̱l chi risiqꞌuiric hab wach jenoꞌ narichꞌihlinic je reh chi kꞌab. ^n5 eh je wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat nahsil banol reh cꞌahbilal, jeꞌ acab aj Yahm chi rixowjic quiwach take ncaꞌn i coric. Reꞌ hat kꞌe̱ꞌ jotꞌo̱j naꞌn queh cꞌacharel maj to̱b ta nak reꞌ Dios rikꞌor chi reꞌ ribiral i Jesus, reꞌreꞌ naricꞌambic cho queh cꞌacharel ru̱cꞌ, reꞌ hat maꞌ namay ta rikꞌormojic chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat jeꞌ acab jenoꞌ winak riyoj wach jenoꞌ ntꞌoric laj be̱h. Im  xa reꞌ laꞌ reꞌ i Sa̱wlo reꞌ ribihnej woꞌ chi Lu̱ꞌ, naxyeꞌeric ricowil rikꞌorbal ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal xchalic ru̱cꞌ chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, cow xitzꞌehtaj Ol reꞌ aj war reꞌreꞌ, reꞌ Eli̱mas woꞌ nelic wi̱ꞌ ribihnal pan criye̱co, xiyew ricꞌux chi ripitiric i maꞌ Se̱rjiyo Pa̱wlo reh chi maꞌxta nak ricojom wach ribiral i Jesus. Naxilow chi maꞌ xiban ta canar ripitiric, reꞌ aj chic rikꞌorbal maꞌ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo xoquic risolcꞌjic pa ri̱j, k3 pa ricamaj chiwach cok i kꞌatal kꞌoric Se̱rjiyo Pa̱wlo ribihnal reꞌ jenaj winak kꞌe̱ꞌ tꞌulic ru̱cꞌ rinoꞌjbal. Junpech ajic nok reꞌ maꞌ Se̱rjiyo Pa̱wlo xiyukꞌej i maꞌ Wernaweh chꞌi̱l maꞌ Sa̱wlo ruꞌum chi ra̱j ribiram riCꞌuhbal i Dios, Sj Chiri̱j wili nok wilque̱b chic take ponok chi chi̱ꞌ ricꞌulaꞌt riyukꞌul i Chi̱pire reꞌ wilic wi̱ꞌ i tinamit Pa̱pos ribihnal, ar xquirak jenaj winak aj war jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel Warjesus ribihnal. Reꞌ winak reꞌreꞌ xa jeꞌ chic jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios nariban ri̱b Bi} quichꞌi̱l i caj toꞌo̱l Wa̱n reꞌ ribihnej woꞌ chi Cus. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ naxiponic chipam i tinamit Salami̱na ribihnal reꞌ wilic lok chi chi̱ꞌ riyukꞌul i Chi̱pire, reꞌ maꞌ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo chꞌi̱l woꞌ i Wa̱n xquikꞌor riCꞌuhbal i Dios nkꞌoric chiri̱j i Jesus queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nquimol qui̱b pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. h1 Nok pahbamaj chic take je ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, reꞌ maꞌ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo xiꞌo̱j chipam i tinamit Sele̱wsya ribihnal eh nok pononak chic take ar, xiꞌoquic je chipam jenaj maꞌ laj cano̱wa reh chi nacojic pa riyukꞌul i Chi̱pire Lg Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take richꞌi̱l maꞌ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo, xquicoj quikꞌab china̱ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo naxiꞌoquic chic chi ti̱j ru̱cꞌ cuyuj wiꞌc chi quichꞌi̱l take aj niminel ar Antiyoqui̱ya. Chiri̱j aj chic reꞌ xitakꞌabjic je maꞌ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo reh chi nacojic chi cꞌuhbalanic. Reꞌ maꞌ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo xquikꞌor riCꞌuhbal i Dios
pa riyukꞌul i Chi̱pire Lf Junpech cho nok reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ quimolom qui̱b chi cuyuj wiꞌc chi rilokꞌonjic i Dios, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ wili xikꞌor ru̱cꞌ chi̱ꞌ i jenaj queh aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ: «Reꞌ maꞌ Wernaweh chꞌi̱l i Sa̱wlo xnichih quiwach chi nacojic chi aj cꞌuhbalanel. Jeꞌ reꞌ nok chapahba̱ꞌ tak wi̱n chi nacojic caꞌnam i camanic reꞌreꞌ, nqui xikꞌor Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. &e G Chiwach aj woꞌ take cho kꞌi̱j nok reꞌ take aj niminel cꞌahchiꞌ riqꞌuihbic wach quicomonil, reꞌ rikꞌorbal i Dios xa xkꞌormojic woꞌ eh xa xcꞌuhtjic woꞌ queh take aj niminel nquimol qui̱b ar Antiyoqui̱ya. Reꞌ take quikꞌoric reh riCꞌuhbal i Dios, reꞌ take jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Wernaweh, reꞌ maꞌ Simon reꞌ Kꞌek Winak nquikꞌor reh ruꞌum kꞌek rilbal, reꞌ maꞌ Lu̱syo aj Sire̱ne, reꞌ maꞌ Sa̱wlo chꞌi̱l i maꞌ Manahen reꞌ rich qꞌuihic cho i kꞌatal kꞌoric Hero̱res. d} Reꞌ aj chic i Wernaweh chꞌi̱l Sa̱wlo naxquicana̱ꞌ cho Jerusalen i toꞌbal xquimol cho chi quina̱ take niminel aj Antiyoqui̱ya, xisoljic woꞌ chic je ar Antiyoqui̱ya eh xquicꞌam je chiqui̱j i Wa̱n reꞌ ribihnej woꞌ chi Cus.yck Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chiwach cho rikꞌijil riquimic Hero̱res xqꞌuihbic wach take cꞌacharel quibirinic reh riCꞌuhbal i Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ naxqꞌuihbic wach i quicomonil take aj niminel ar Jerusalen. b1 Chiwach aj juncꞌam reꞌreꞌ nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom take tinamit, jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic ar pan taxa̱j xcꞌulic ricoj jenaj yaꞌbilal pa ritiꞌjolal i Hero̱res xa ruꞌum chi maꞌ xiyew ta rilokꞌil i Dios chi jeꞌ wili: “Reꞌ Dios wilic cho pan taxa̱j, xa reꞌ woꞌ reꞌ i Dios, maꞌ nqui ta xikꞌor. Xa ru̱cꞌ aj yaꞌbilal xcojoric pa ritiꞌjolal, reꞌ Hero̱res xa chi yuꞌna ti xquimic je eh chi jeꞌ reꞌ xcꞌuxuric rakꞌsa̱ꞌ cuꞌum take saꞌha̱. Z0}c{:ywvtvrqomlk/ihgdeeca_r\Z2XWW V[UkSlRRPOOMLKKJQIHGF EC@w?==*Chiwach aj woꞌ akꞌab reꞌreꞌ, reꞌ take aj niminel chipam i tinamit reꞌreꞌ, xquitakꞌa̱ꞌ je maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chipam i tinamit Were̱ya. Nok wilque̱b chic ponok ar xa reꞌ woꞌ ti xisakꞌic lok, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las xiꞌo̱j peꞌ woꞌ chic chi quikꞌoꞌrjic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses  xa reꞌ laꞌ take nimak quiwach reꞌreꞌ maꞌ xquicoj ta woꞌ pan che̱ꞌ i Jason chꞌi̱l take richꞌi̱l, xiꞌokꞌtjic laꞌ je take naxquitoj cahnok ri̱j quelbal je. Qꞌuihal aj Were̱ya xquicoj
wach i cꞌuhbalanic xiban i maꞌ Lu̱ꞌ s _Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take nimak quiwach xjohtic cho quicꞌa̱ chꞌi̱l take tinamit 9Reꞌ take reꞌ xyeꞌeric quipatal ruꞌum i Jason wili eh reꞌ take quib reꞌreꞌ nok wilque̱b chi quiwach take cꞌacharel, nquicꞌuhtaj i tijbal rikꞌor chi wilic jenaj chic kꞌatal kꞌoric Jesus ribihnal. Ruꞌum reh tijinic ncaꞌn take quib winak reꞌreꞌ, chiꞌnchel take cꞌacharel wili maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic quinimem i takꞌanic riban i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui take. s _xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi maꞌ xquirak ta ar maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las, reꞌ chic i Jason chꞌi̱l juꞌjun take aj niminel xquirak ar xquicꞌam je reh chi xiꞌo̱j pahbabjok chi quiwach take nimak quiwach chipam i tinamit reꞌreꞌ. Nok wilque̱b chic ponok ar, jeꞌ wili xquikꞌor chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ: «Qui̱b take winak jeꞌ ru̱cꞌ aj jotꞌo̱l quicapew-bal take cꞌacharel xa haj tinamit quiꞌoquic wi̱ꞌ, xicꞌulic lok ayuꞌ pan katinami̱t. B }Raj nchel take juꞌjun chic ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌxta nquicoj wach i cꞌuhbal xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ reꞌreꞌ. Reꞌ take reꞌ, ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ quicꞌa̱ xchalic cuꞌum queh take xiniminic reh cꞌuhbal xkꞌormojic reꞌreꞌ, xquimol wach juntuhm chi siqui̱l laj winak maꞌ holohic ta quinoꞌjbal eh xquituhbej cho qui̱b pa ripa̱t jenaj aj niminel Jason ribihnal reꞌ patanic ncaꞌn wi̱ꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las. Naxiponic chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ take juntuhm reꞌreꞌ xca̱j nak quicꞌamam je maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chi riyeꞌeric chi quiwach take toco̱m woꞌ tinamit johsomaj quicꞌa̱ cuꞌum juntuhm reꞌreꞌ V %Ru̱cꞌ xikꞌor i maꞌ Lu̱ꞌ, wilic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quichꞌi̱l woꞌ take yohbal quiwach winak maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj cꞌamol take na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chꞌi̱l woꞌ take qꞌuihal ixok jeꞌ ru̱cꞌ yohbalamaj quiwach, xquinimej i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus eh xiꞌoquic jenaj chi quixilac maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chi aj niminel chic take. 9Jeꞌ aj wili rikꞌor queh: «Ar pan Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric curman chi xquimic, jeꞌ woꞌ chi xuctic woꞌ cho chi quixilac take camnak. Reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ i Jesus reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak chi xcansjic eh xuctic cho chi quixilac take camnak, nqui rikꞌor queh. eCAr ajic reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ ricab rocsam wi̱ꞌ ri̱b, xo̱j chipam i pa̱t molbal i̱b reꞌreꞌ eh chiwach xib chi hiꞌlbal kꞌi̱j reh juꞌjun xama̱na, xiban ricꞌuta̱j cu̱cꞌ take nquimol qui̱b ar. 9 mChi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las xquitik juꞌ quibe̱h. Naxiꞌiqꞌuic ponok chipam i tinamit Anpi̱polis jeꞌ woꞌ pan jenaj chic tinamit Apolo̱nya ribihnal, xiponic chipam tinamit Tesalo̱nica ribihnal. Chipam i tinamit reꞌreꞌ wilic jenaj pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ nquimol wi̱ꞌ qui̱b take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ponok ar. ]3(Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ naxiꞌelic je chipam i pa̱t cꞌahchiꞌ quichaꞌjaljic wi̱ꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las pe̱t xiponic woꞌ chic cho pa ripa̱t i Li̱rya reꞌ xquimol wi̱ꞌ qui̱b cu̱cꞌ take aj niminel chi ricowsjic quicꞌux chiri̱j Jesus eh cu reꞌ aj ruꞌ xiꞌelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ.mS'xiꞌo̱j reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chi ripahkaljic cuybal quimahc queh. Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take nahsil reꞌreꞌ xquesaj je maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chipam i pa̱t cꞌahchiꞌ quichaꞌjaljic wi̱ꞌ ruꞌum aj chaꞌjem tzꞌahpel reꞌreꞌ eh xquipahkaj woꞌ chi naquelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ. #?&Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take sol reꞌreꞌ xponic quicꞌuꞌtjaj queh take nimak quiwach nahsil reꞌ chaj bih xquikꞌor je maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Si̱las eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ take nimak quiwach nahsil naxquibiraj chi aj Ro̱ma take, chi xa yoꞌjic chic wilque̱b !;%Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ naxibiraj kꞌoric reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh take sol xicꞌambic cho reh kꞌoric: «To̱b ta hoj woꞌ nak aj Ro̱ma i hoj, reꞌ take aj nahsil maꞌ xquichꞌuk ta wach kamahc xquitakꞌa̱ꞌ laꞌ katzꞌuhumjic chi quiwach i tinamit eh xquitakꞌa̱ꞌ woꞌ kacojoric pan che̱ꞌ. Reꞌ aj chic yuꞌna nca̱j kojquesam je pan cꞌolic xa reꞌ laꞌ hoj maꞌ eta koj-elic je chi jeꞌ reꞌ. Kojcꞌolok pe quesaj take nahsil reꞌreꞌ cu reꞌ aj ekoj-elic je, nqui maꞌ Lu̱ꞌ queh. ^5$Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ aj chaꞌjem tzꞌahpel jeꞌ wili xo̱j rikꞌohraj queh maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las: «Reꞌ nimak quiwach aj nahsil xquitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic cu̱cꞌ take sol wili chi naca̱t tak wokꞌtam je. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, telen tak je eh chawicꞌraj tak je pan abe̱h tak, nqui xikꞌor queh. <q#Chiri̱j ruꞌ nok sakꞌanak chic, reꞌ take nimak quiwach nahsil xquitakꞌa̱ꞌ je take juꞌjun sol ru̱cꞌ aj chaꞌjem tzꞌahpel reꞌreꞌ chi rikꞌormojic reh chi jeꞌ wili: «Chawokꞌtaj take je qui̱b winak reꞌreꞌ, nqui kꞌoric xquitakꞌa̱ꞌ cho take nimak quiwach aj nahsil. (I"Nok caꞌnam chic cho reꞌreꞌ, reꞌ aj chaꞌjem tzꞌahpel xicꞌam woꞌ chic take je maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las ar pa ripa̱t eh xiban riwaꞌ riha̱ꞌ quichꞌi̱l. Chi jeꞌ reꞌ xiban xa suk chic pa ricꞌux chꞌi̱l take raj pan pa̱t ruꞌum chi xquinimej i Dios. .~U!Chi jeꞌ reꞌ xa chipam woꞌ ti chakꞌab reꞌreꞌ, ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ xicꞌam je take wi̱ꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chi ritzꞌajaric wach quitiꞌquilal xbanaric ruꞌum i tzꞌuhu̱m, ar xkahsjic riha̱ꞌ aj chaꞌjanel reꞌreꞌ chꞌi̱l take raj pan pa̱t. S} Jeꞌ aj reꞌ naxiponic pan pa̱t, reꞌ aj chaꞌjem tzꞌahpel reꞌreꞌ chꞌi̱l take raj pan pa̱t xquinimej woꞌ i Cꞌuhbal chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ xkꞌormojic queh. |/Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Reꞌ hat chachꞌica̱ꞌ acꞌux chiri̱j kAja̱w Jesus chi jeꞌ reꞌ eticoꞌljic i hat chꞌi̱l take awaj pan pa̱t wi xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j kAja̱w Jesus, nqui take reh. N{Chiri̱j ruꞌ nok cꞌahchiꞌ resam lok maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chipam i tzꞌapbal reꞌreꞌ reh chi ar chic pa ripa̱t narichaꞌjem take ruꞌ, reꞌ aj chaꞌjem tzꞌahpel reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ wili xikꞌor queh: «Hat-tak ajabe̱s, chaj bih raj chi nanibanam reh chi enirak nicoꞌlbal? nqui xikꞌor. z)Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i chaꞌjanel reꞌreꞌ, xipahkaj jenaj risakombal, xoquic cok cu reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take tzꞌahpel eh chi xa cu nbarbatic woꞌ reh yoꞌjic ruꞌum reh tiꞌcꞌaxic narichalic nak china̱ wi ta nak xiꞌelic je take tzꞌahpel, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las eh xitioxej queh chi cu wilque̱b ar chiꞌnchel take tzꞌahpel. yxa reꞌ laꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xiqꞌuer je chi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Ma̱cansaj awi̱b, ayuꞌ wilco̱j chiꞌnchel, nqui je reh. xChi jeꞌ aj reꞌ naxcꞌaꞌchic wach aj chaꞌjem tzꞌahpel reꞌreꞌ eh naxilow chi tehlic chic take ritzꞌahpil i pa̱t reꞌreꞌ, xesaj cho rikꞌas laj chꞌihchꞌ chi naricansam nak ri̱b maj xicapaj chi chiꞌnchel take tzꞌahpel xiꞌelic je, w1cu reꞌ peꞌ chic queh ruꞌ, xchalic jenaj cow laj hihc reꞌ xicꞌuyuꞌsaj pa̱m chiꞌnchel i pa̱t reꞌreꞌ cu rehtal xitehebic chiꞌnchel ritzꞌahpil i tzꞌapbal reꞌreꞌ eh xitꞌupubic take cꞌaham chꞌihchꞌ pixilque̱b wi̱ꞌ chiꞌnchel tzꞌahpel. EvChiri̱j aj ruꞌ naxponic ticꞌlic akꞌab, nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las bi̱ch ncaꞌn pan quiti̱j chi cꞌahchiꞌ quibirmijic cho cuꞌum toco̱m chic aj tzꞌahpel, #u?reꞌ aj chaꞌjanel reꞌreꞌ cu chipam cok i cohlsbal wach tzꞌapbal xitzꞌap take cok i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xiban, xilutzꞌ laꞌ woꞌ i co̱k ru̱cꞌ jenaj che̱ꞌ hopo̱j pa̱m reh chi naquicahnic chi tzꞌukulque̱b wach acꞌal. .tUChiri̱j chic ruꞌ nok yohbal wach quitzꞌuhumjic xbanaric, xicanabjic pan kꞌab aj chaꞌjanel tzꞌahpel. Naxkꞌormojic reh chi narichaꞌjem take chi coric, %sCchi quiwach i tinamit reꞌ xa junchalic chic take china̱ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las chi quichꞌeyeric. Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ quinahsil take nimak quiwach xitakꞌa̱ꞌ chi naresmejic lok quisoꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las reh chi naquitzꞌuhumjic. xrimaj reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom keh toco̱m laj noꞌjbal reꞌ ocronak take cho wi̱ꞌ ruꞌ. Reꞌ toco̱m laj noꞌjbal cꞌahchiꞌ quicꞌuhtam keh maꞌ riban ta chi keh hoj chi enkacꞌam na̱, maꞌ woꞌ chi eta nak nkaꞌn ribanaric ruꞌum nok reꞌ hoj, maꞌ reꞌ ta hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel hoj laꞌ aj Ro̱ma, nqui take cq?Ar xikꞌahsjic pan quikꞌab take nahsil eh jeꞌ wili xquikꞌor cok: «Reꞌ take winak wili ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take cꞌahchiꞌ quijotꞌom kacapew-bal i hoj cꞌacharel chipam i katinami̱t wili epCxa reꞌ laꞌ take rehreh chi ajabe̱s rirakam wi̱ꞌ ricamaj chi kꞌijinic naxquilow chi xesmejic chic lok i maꞌ tob laj uxlabal reꞌ chꞌiclic wi̱ꞌ quicꞌux chi ncaꞌn wi̱ꞌ canar quitzꞌa̱k, xquichop i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Si̱las eh xquicꞌam jeꞌ take chipam i pa̱t nquimol wi̱ꞌ qui̱b i tinamit chiwach take nahsil. ooWNok qꞌuih chic kꞌi̱j ritokꞌa̱b cho kꞌahxok reꞌreꞌ chi jeꞌ reꞌ rikꞌor, pan jenaj kꞌi̱j reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ruꞌum chi xchꞌiꞌtjic ruꞌum riwi̱ꞌ rinoꞌjbal i kꞌahxok reꞌreꞌ, xisolqꞌuij je rilbal chiri̱j eh jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ tob laj uxlabal nchoponic na̱ ricꞌacharic i kꞌahxok reꞌreꞌ: «Maꞌ ato̱b laj uxlabal, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ nyeꞌbic wajawric chi naca̱t nitꞌerem lok. Yuꞌna kꞌuruꞌ telen lok ru̱cꞌ i kꞌahxok reꞌreꞌ, nqui reh. Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ ato̱b laj uxlabal xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xelic lok ru̱cꞌ i kꞌahxok reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xcahnic chi suk chic ritiꞌjolal, qn[Reꞌ kꞌahxok wili nok xa ritahkem chic maꞌ Lu̱ꞌ chi kichꞌi̱l i hoj, jeꞌ wili rikꞌor chi xa qꞌueric chic chi̱ꞌ chiki̱j: «Reꞌ take winak wili, aj tzꞌeꞌ wa̱ch take reh i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric eh reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom aweh tak chi reꞌ Dios eriban chi etiricoꞌlej tak, xa nqui chic rikꞌor chi cow. m1Naxojcahnic woꞌ chic ar Pili̱pos, pan jenaj kꞌi̱j nok ojic nkaꞌn chipam i yeꞌa̱b wilic nak wi̱ꞌ i pa̱t banbal ti̱j, xkarak jenaj kꞌahxok yeꞌo̱j rikꞌorbal chi kꞌijinic ruꞌum jenaj maꞌ tob laj uxlabal wilic ru̱cꞌ. Reꞌ kꞌahxok wili maꞌ xa reh ta chi rutquel i tumi̱n riban canar nariban i kꞌijinic, riyew laꞌ woꞌ queh take rehreh chi ajabe̱s rirak wi̱ꞌ ricamaj. Til woꞌ kꞌe̱ꞌ qꞌuihal i tumi̱n nquicꞌul take ajabe̱s reꞌreꞌ ruꞌum ricamaj i kꞌahxok reꞌreꞌ! ClJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiri̱j naxkahsjic riha̱ꞌ ixok reꞌreꞌ chꞌi̱l take racꞌu̱n rixkꞌu̱n, jeꞌ wili pahkanic riban keh: «Yuꞌna reꞌ hat-tak nacoj tak rehtal chi hin chic aj niminel reh kAja̱w Jesus. Chacuy tak kꞌuruꞌ, tak-tak chiwi̱j pa nipa̱t reh chi enaꞌn tak soꞌ apatal ku̱cꞌ, nqui xikꞌor keh. Jeꞌ reꞌ rikꞌor keh cu rehtal xchꞌuk kacꞌux chi xojcahnic soꞌ chipam ripa̱t ixok reꞌreꞌ. Ik Ru̱cꞌ ribiral xkakꞌor reꞌreꞌ, jenaj ixok aj Tiyati̱ra Li̱rya ribihnal reꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ ribiram i cꞌahchiꞌ rikꞌorom maꞌ Lu̱ꞌ chiri̱j i kAja̱w Jesus, xteheric pa̱m ricapew-bal ruꞌum kAja̱w Dios reh chi narirakam chiri̱j chi coric eh jeꞌ woꞌ chi naroquic chi aj lokꞌem chic reh. Tj! xoj-elic lok chiri̱j i tinamit pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh xojponic ar chi chi̱ꞌ jenaj haꞌ. Ar wilic jenaj pa̱t reꞌ xkacapaj i hoj chi wihꞌinak chi banbal ti̱j. Ar ajic naxquimol qui̱b take juꞌjun ixok, reꞌ hoj xkakꞌor ribiral i Jesus queh naxojtzꞌuhkic ar. ~iu Naxoj-elic je Neya̱polis, xoj-o̱j pa riyukꞌul i Masero̱nya ar chipam jenaj tinamit reꞌ kꞌe̱ꞌ nim wach tinamit chi quixilac take tinamit quicꞌacharic wi̱ꞌ aj Ro̱ma, Pili̱pos ribihnal. Nok quib xib chic kꞌi̱j kawihꞌic ar, Mh Nok kachopom chic je maꞌ laj cano̱wa ar Tro̱yas, xchalic jenaj te̱w reꞌ xojricora̱ꞌ je ar Samotra̱sya reꞌ xkaꞌn wi̱ꞌ junwar eh chiri̱j chic ruꞌ xoj-o̱j ar Neya̱polis. 1g[ Nok rilom chic reꞌreꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chipam jeꞌ jenaj laꞌwa̱ch, jeꞌ wili xkakꞌor chi kawach: «Reꞌ aj wili kojra̱j wi̱ꞌ i Dios chi nakojic chi cꞌuhbalanic ar Masero̱nya, nqui xkakꞌor chi kawach. Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xkasicꞌ jenaj maꞌ laj cano̱wa reh chi nakojic ar Masero̱nya. Reꞌ resmejic lok jenaj maꞌ tob laj
uxlabal ru̱cꞌ jenaj kꞌahxok aj kꞌijinel vfe Pan jenaj chakꞌab chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xilow pan jenaj jeꞌ laꞌwa̱ch chi jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ aj pa riyukꞌul Masero̱nya jeꞌ wili cꞌahchiꞌ ripahkam reh nok paꞌlic chiwach: «Chacuy ha̱w, tichalok ku̱cꞌ i hoj aj riyukꞌul Masero̱nya eh koj-atoꞌbej, nqui pahkanic cꞌahchiꞌ ribanaric reh pa riwiric. Xe)Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok iqꞌuinak chic je take chi riche̱l ricꞌulaꞌt i Mi̱sya, xiponic chipam i tinamit Tro̱yas ribihnal reꞌ xnirak take wi̱ꞌ hin maꞌ Cax chi nanipꞌutum je quihchꞌiljic. =dsNok wilque̱b chic pa ricꞌulaꞌt i Mi̱sya, jeꞌ woꞌ chic reꞌ xkꞌormojic queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal naxquicapaj nak cok oquic chipam riyukꞌul i Witi̱nya. cNok elenak chic je maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Si̱las chꞌi̱l Timote̱yo chipam riyukꞌul i Cala̱sya, reꞌ aj wili xkꞌormojic queh ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios naxiꞌoquic chic pa riyukꞌul i Pirji̱ya: «Ma̱ban tak cꞌuhbalanic chipam riyukꞌul i A̱sya, nqui xkꞌormojic queh. Chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn woꞌ jeꞌ ricab xkꞌormojic queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. tbaJeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ i cꞌuhbal xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ take juꞌjun tuhm chi moloj wach aj niminel xcowjic quicꞌux chiri̱j i Jesus eh chi jeꞌ reꞌ eli̱c i kꞌi̱j cꞌahchiꞌ riqꞌuihbic quiwach take aj niminel. a#Chiri̱j aj chic nok reꞌ Timote̱yo kꞌatoj chic lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Si̱las quichꞌi̱l chic Timote̱yo xquitik juꞌ quibe̱h chipam take tinamit wilque̱b chipam take yeꞌa̱b reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xiqꞌuic woꞌ rikꞌor ponok queh aj niminel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, haj wilic take takꞌanic xquiyew rikꞌormojic take pahbamaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus chꞌi̱l woꞌ take quinahsil aj niminel wilque̱b ar Jerusalen chi naricꞌamaric na̱ cuꞌum take aj niminel maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. l`Qxa reꞌ laꞌ maꞌ jaꞌ npahkaljic ta nak reh rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal. Ruꞌum aj chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xponic chiwach chi reꞌ Timote̱yo narojic chiri̱j chi cꞌuhbalanic, xipahkaj reh chi narikꞌatam lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal xa cuꞌum queh take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b pan tak tinamit nariqꞌuic ponok wi̱ꞌ maj qꞌuihal take quehtꞌalanic reh chi reꞌ Timote̱yo wili to̱b ta racꞌu̱n jenaj winak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, wilic woꞌ chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ruꞌ ruꞌum i ritu̱t. _1Reꞌ Timote̱yo wili, holohic laj kꞌoric nkꞌormojic chiri̱j rinoꞌjbal cuꞌum take aj niminel ar Li̱stra chꞌi̱l wilque̱b ar Ico̱nyo ^ #Chiri̱j chic ruꞌ nok iqꞌuinak chic ponok chipam i tinamit Te̱rwe, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l take cꞌahchiꞌ quihchꞌilinic reh xiponic chipam i tinamit Li̱stra reꞌ ncꞌacharic wi̱ꞌ jenaj aj niminel Timote̱yo ribihnal, racꞌu̱n jenaj winak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l jenaj ixok aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. ^]5)Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xiqꞌuic ponok chi pe̱t chipam riyukꞌul i Si̱rya chꞌi̱l i Sili̱sya reꞌ xicowsaj wi̱ꞌ quicꞌux take moloj wach aj niminel ru̱cꞌ quicꞌuhbaljic xiban.r\](Reꞌ chic maꞌ Lu̱ꞌ nok okxaꞌnamaj chic pan kꞌab i kAja̱w Dios cuꞌum take aj niminel ar Antiyoqui̱ya reh chi reꞌreꞌ naritoꞌbonic reh, xelic je ar eh xo̱j chꞌi̱l i Si̱las reꞌ xichih wach chi narihchꞌilem. =[s'Chi jeꞌ aj reꞌ ricapew-bal i maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ Wernaweh xicꞌam chiri̱j i Cus eh xichop je ribe̱h pan maꞌ laj cano̱wa reh chi narojic pa riyukꞌul i Chi̱pire. RZ&reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ Cus reꞌreꞌ, maꞌ xojritahkej ta woꞌ je chipam take tinamit nakojic woꞌ chic wi̱ꞌ chi cꞌuhbalanic yuꞌna maj nok wilic nak ponok chiki̱j xojricana̱ꞌ cho ar Panpi̱lya. Maꞌ riban ta chi wi̱n kꞌuruꞌ chi eno̱j chiki̱j yuꞌna, nqui xikꞌor reh Wernaweh. Y9%Nok reꞌ Wernaweh xa̱j nak chi reꞌ Wa̱n reꞌ ribihnej woꞌ chi Cus narojic woꞌ nak chic chiqui̱j chipam take behenic nacojic caꞌnam, xXi$Chiri̱j chic nicꞌ paꞌ nahtil wihꞌic xcaꞌn ar Antiyoqui̱ya, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Wernaweh: «Wernaweh, tak woꞌ chic chipam take tinamit xojponic cho wi̱ꞌ chi rikꞌormojic i Cꞌuhbal chiri̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus. Chi jeꞌ reꞌ enkilow take kich aj niminel nicꞌ wach wilque̱b pan quiniminic, nqui xikꞌor reh. MW#maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Wernaweh, maj reꞌ take reꞌ chiwach take kꞌi̱j naxicahnic ar Antiyoqui̱ya xquitik juꞌ cꞌuhtunic chiri̱j i Jesus chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom riCꞌuhbal i Dios quichꞌi̱l take riqꞌuihal aj niminel ar. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh
xquicana̱ꞌ rihchꞌiljic qui̱b Vy"xa reꞌ laꞌ chic ruꞌ, reꞌ Si̱las xicapaj ri̱j chi tare̱t chi naricahnic ar Antiyoqui̱ya chi quihchꞌiljic rU]!Nok qꞌuih kꞌi̱j chic quiwihꞌic ar i Si̱las chꞌi̱l i Ju̱ras, reꞌ take aj niminel ar Antiyoqui̱ya xquitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic je take pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take hab wach xitakꞌanic cho queh ar Jerusalen T reꞌ take aj niminel xquicowsaj riman quicꞌux chiri̱j i Jesus naxquibiraj xquikꞌor i Ju̱ras chꞌi̱l i Si̱las. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi xcꞌuluric cu̱cꞌ maj reꞌ take reꞌ chiwach take kꞌi̱j naxiwihꞌic ar ruꞌum chi aj kꞌorol woꞌ reh take kꞌoric nquicꞌul ru̱cꞌ i Dios, xquikꞌor woꞌ queh take aj niminel chi til quichop quicꞌux chiri̱j Jesus. 6SeChi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ naxsukbic quicꞌux take aj niminel naxquilow wach i hu̱j reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ risukquil quicꞌux xyeꞌeric queh ru̱cꞌ i hu̱j reꞌreꞌ, RJeꞌ aj reꞌ naxiponic Antiyoqui̱ya take xitakꞌabjic je, xquikꞌahsaj i hu̱j queh take moloj wach aj niminel xquimol wach. {QoChi ma̱wuqꞌuej tak chic riquiqꞌue̱l jenoꞌ chicop on ma̱cꞌux tak chic ritibquilal jenoꞌ chicop kꞌahsamaj chi si̱ chiwach tiyo̱x on jenoꞌ chicop biyo̱j chi ralak eh ma̱ban woꞌ tak chic cꞌoyomal. Ru̱cꞌ aj chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak, reꞌ hat-tak na̱wihꞌic tak pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take kich aj niminel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. «Chawicꞌraj tak ar kꞌuruꞌ, nqui xquitzꞌihmbaj je pan hu̱j xquitakꞌa̱ꞌ je take nahsil aj cꞌamol be̱h. lPQmaj to̱b ta maꞌ chiꞌnchel ta chic take cꞌuhbal hoj tijimaj cho wi̱ꞌ enkahamej chana̱ tak, reꞌ hoj chꞌi̱l Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xkacapaj ri̱j chi tare̱t chi enkapahkaj aweh i ajwal wach chi banaric wili: .OUJeꞌ aj reꞌ, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ katakꞌa̱b je awu̱cꞌ tak i Ju̱ras chꞌi̱l i Si̱las reꞌ naquisakomem wach aweh tak take i tikꞌinic xkaꞌn i hoj :NmReꞌ take reꞌ maꞌ nquiyohlej ta nechꞌ ok quicꞌacharic chiwach i quimic naquikꞌoric chiri̱j rajawric Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. M5reꞌ hoj yuꞌna xkatikꞌa̱ꞌ wach kanoꞌjbal chi kawach eh xkacapaj chiri̱j chi tare̱t chi xkapahba̱ꞌ take qui̱b kichꞌi̱l wili chi nacojic awu̱cꞌ tak chiqui̱j take kasbe̱s reꞌ til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nkicꞌraj take, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh. AL{«Ruꞌum nok xkabiraj chi xyojoric acapew-bal tak cuꞌum juꞌjun take kich niminel ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel reꞌ xiponic awu̱cꞌ tak chi cꞌuhbalanic chi maꞌ reꞌ ta katakꞌanic take je eh ruꞌum woꞌ chi xquiham chana̱ tak i nicꞌ paꞌ nimal i cꞌuhbal hoj tijimaj nak wi̱ꞌ, wKgJeꞌ woꞌ, xicꞌul quicꞌux chi naquitzꞌihmbam jenaj hu̱j reꞌ naquitakꞌa̱b je chiqui̱j quib aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ. Jeꞌ wili xquikꞌor je chipam i hu̱j reꞌreꞌ: «Reꞌ hoj pahbamaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus wilco̱j ayuꞌ Jerusalen chꞌi̱l take quinahsil aj niminel, chꞌi̱l woꞌ take aj niminel, nkatakꞌa̱ꞌ je risukquilal acꞌux hat-tak aj niminel maꞌ reꞌ ta hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilca̱t tak ar Antiyoqui̱ya chꞌi̱l take awich atinamital tak wilque̱b pa riyukꞌul i Si̱rya chꞌi̱l woꞌ hat-tak wilca̱t tak ar pa riyukꞌul i Sili̱sya. AJ{Nicꞌ paꞌ nimal xikꞌor maꞌ Jaco̱wo, xponic chi quiwach take rich pahbamaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus chꞌi̱l take moloj wach aj niminel chꞌi̱l woꞌ take quinahsil ruꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take nahsil reꞌreꞌ xquipahba̱ꞌ chi caj tzꞌeꞌ wa̱ch quib chi winak nimak quiwach chi quixilac take aj niminel, reꞌ jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Ju̱ras reꞌ ribihnej woꞌ chi Warsawas chꞌi̱l i Si̱las. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn reh chi reꞌ take reꞌ naquitakꞌabjic je ar Antiyoqui̱ya chiri̱j maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh eh nok na quiponok ar, naquikꞌoric woꞌ cu̱cꞌ take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. XI)«Reꞌ aj reꞌ til raj tzꞌihmjic je queh pan hu̱j chi quitobjic reh chi wilque̱b pan sukquil cꞌuxlis quichꞌi̱l kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ar reꞌ quicꞌacharic wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj cꞌolok pan acꞌux tak chi pan tak juꞌjun tinamit wilque̱b wi̱ꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, wilque̱b woꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ eli̱c hiꞌlbal kꞌi̱j nquilow wach take Cꞌuhbal Yeꞌo̱j ruꞌum Moyses ar chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui Jaco̱wo. H)reꞌ laꞌ kaꞌn tak katzꞌihmbaj je jenoꞌ hu̱j reꞌ enkakꞌor je wi̱ꞌ queh chi jeꞌ wili: ‹Ma̱ban tak chic aweh take xa jeꞌ na ricab jenoꞌ mahc chi quiwach take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab ribanaric take wili: Reꞌ rucꞌjic riquiqꞌue̱l jenoꞌ chicop, on reꞌ ricꞌuxuric ritibquilal jenoꞌ chicop kꞌahsamaj chiwach tiyo̱x, on reꞌ ricꞌuxuric jenoꞌ chicop biyo̱j chi ralak. Jeꞌ woꞌ ma̱ban tak chic ribanaric i cꞌoyomal, nqui katzꞌihmbaj je queh pan hu̱j. !G;«Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xikꞌor cho i Dios, reꞌ wili capewenic niban eh reꞌ woꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak chi na̱banam tak: Reꞌ nicꞌ paꞌ nimal cꞌuhbal hoj tijimaj wi̱ꞌ, maꞌ nkahamej chi quina̱ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, ?FwReꞌ hin Dios reꞌ xnikꞌor cho reꞌreꞌ najtir kꞌi̱j reh chi na̱wehtꞌalim tak,
reꞌ woꞌ hin cꞌahchiꞌ nikꞌoric reh take kꞌoric wili, nqui xikꞌor i Dios. EJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin nanijohsam woꞌ chic i pa̱t reꞌreꞌ
reh chi naricamanic chi jenaj yeꞌa̱b reꞌ naqui̱nquisiqꞌuim wi̱ꞌ pan ti̱j take tinamit maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel
eh ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ encaꞌn, reꞌ take quich quitinami̱t take cho tinamit reꞌreꞌ
ewoꞌ quinquisicꞌ pan quiti̱j chi nilokꞌonjic. ND“Nok bokoj chic i pa̱t tikꞌimaj ruꞌum maꞌ Tawiy reh chi ar narilokꞌonjic niwach,
reꞌ hin naniwihꞌic woꞌ chic awu̱cꞌ tak.Nok wilqui̱n ok chic chaxilac tak, reꞌ pa̱t reꞌ xbokoric reꞌreꞌ naritikꞌinjic woꞌ chic
eh narijohsjic woꞌ chic take tzꞌak xikꞌehbic lok chiri̱j. YC+Reꞌ rikꞌorom cho maꞌ Luch, ricꞌuꞌlej ri̱b richꞌi̱l quikꞌorbal take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios jeꞌ ricab xitzꞌihmbaj cho jenaj queh aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios chi jeꞌ wili: B)Reꞌ Luch reꞌ ribihnej woꞌ chi Simon, rikꞌorom chic cho aweh tak ricorquil nicꞌ wach nok reꞌ Dios xcꞌulic chi quitobjic take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xicojbic cho wach ribiral i Jesus pan pe̱t eh nicꞌ wach woꞌ nok reꞌ Dios chi quixilac take chiꞌnchel cꞌacharel reꞌreꞌ xichih take chi nacaꞌnam chi ritinami̱t reh chi naquilokꞌem wach. MA Nok kꞌoro̱j chic reꞌreꞌ ruꞌum maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l i Wernaweh, reꞌ maꞌ Jaco̱wo jeꞌ wili xikꞌor: «Was tak nicha̱kꞌ, chacoj tak axiquin chi ribirmijic i nanikꞌorom wili: V@% Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take tinamit mololque̱b ar, maꞌ cu ta chic xikꞌoric ruꞌum ricorquilal xkꞌormojic queh, reꞌ laꞌ chic xcaꞌn pꞌuht quibiram i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh naxiꞌoquic chi rikꞌormojic nicꞌ wach nok reꞌ Dios yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l xiban ru̱cꞌ co̱k quikꞌab ruꞌ cꞌuhtbal reh chi til coric i cꞌuhbal xquikꞌor chi quixilac take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. O? ruꞌum chi cu nacoj tak wach chi xa ruꞌum rinimjic take cꞌuhbal reꞌreꞌ na̱coꞌljic tak. Haj cok wilic riwi̱ꞌ chi keh hoj aj niminel chi nakacojom wach, reꞌ chi reꞌ kAja̱w Jesus naricoꞌlonic keh hoj aj niminel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l woꞌ take kich aj niminel maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ naribanam chiki̱j ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ kojricꞌraj cho, nqui maꞌ Luch. s>_ Chi kꞌoro̱j chic aweh tak reꞌreꞌ, yuꞌna reꞌ hin niban aweh tak i pahkanic wili: Nicꞌ wach nok reꞌ take cꞌuhbal hoj tijimaj wi̱ꞌ na̱takꞌa̱b tak je ripahkaljic queh take kich aj niminel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi naquicꞌamam na̱, wi xa ta nak reꞌ hoj chꞌi̱l kama̱m katiꞌt xkacꞌam na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ ruꞌum reh ricꞌayew-bal? Ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ abanam tak chi reꞌ Dios encakric cho awu̱cꞌ tak =9 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal maꞌ xilow ta ca̱mna take cꞌacharel reꞌreꞌ chi toco̱m ta nak chiwach i ka̱mna hoj, xisaksaj laꞌ wach queh eh jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. *<MJeꞌ woꞌ, xniyew woꞌ aweh tak chi ehtꞌaljic chi reꞌ Dios reꞌ nilbic reh pa̱m i ka̱mna chiꞌnchel i hoj cꞌacharel, xikꞌor chiqui̱j take juꞌjun cꞌacharel xiniminic reꞌreꞌ chi coric chic wach i ca̱mna eh xicꞌuhtaj woꞌ chi til jeꞌ reꞌ, naxitakꞌa̱ꞌ cho queh i Lokꞌ laj rUxlabal takꞌamaj chic cho keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ kojniminic reh Jesus. ;Ar aj ruꞌ nok reꞌ take mololque̱b ar pꞌuht quichopom qui̱b chiri̱j cꞌaxquilal reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xipahba̱ꞌ johtok ri̱b eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Was tak nicha̱kꞌ, najtir chic niyeb aweh tak rehtꞌaljic chi reꞌ Dios richihim cho niwach i hin chi rikꞌormojic riCꞌuhbal queh take juꞌjun cꞌacharel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naxquibiraj i cꞌuhbal, xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j i kAja̱w Jesus. :wChi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take quinahsil aj niminel chꞌi̱l woꞌ take pahbamaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus xquimol wach nicꞌ nimal take aj niminel chi ritikꞌinjic wach i cꞌaxquilal cꞌahchiꞌ ricꞌulmujic reꞌreꞌ. +9Oxa reꞌ laꞌ ruꞌ naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take juꞌjun aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b nak cho chipam quicomonil take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xipaꞌlajic johtok eh jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quiniminic reh acꞌuhbal tak, takꞌabjok je rikꞌormojic queh chi naquicꞌamam na̱ i kꞌoro̱j cho chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ ajic til kꞌormojok je queh chi quikꞌat lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal, nqui take. 8Nok pononak chic take ar Jerusalen, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xicꞌuluric chi suk cuꞌum take aj niminel chꞌi̱l take quinahsil, jeꞌ woꞌ cuꞌum take pahbamaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus. Chiri̱j chic ruꞌ xiꞌoquic chi rikꞌororic nicꞌ wach quitobjic xiban cho Dios chi quicꞌuhbaljic take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel %7CJeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh chiri̱j chic naxicꞌulic canabjok nah be̱h cuꞌum take aj niminel wilque̱b ar Antiyoqui̱ya, xiꞌo̱j ar Jerusalen xa reꞌ laꞌ ruꞌ pe̱t xiꞌiqꞌuic ponok chipam riyukꞌul i Peni̱sya jeꞌ woꞌ pa riyukꞌul i Sama̱rya, reꞌ kꞌe̱ꞌ xsukbic wi̱ꞌ quicꞌux take quich aj niminel naxkꞌormojic queh nicꞌ wach rijalaric wach quinoꞌjbal cꞌahchiꞌ caꞌnam take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b pan tak toco̱m chic tinamit. 6+Ruꞌum reh kꞌoro̱j reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh xcaꞌn jenaj rinimal wolic quichꞌi̱l take aj niminel xiponic ar. Ruꞌum reꞌ, reꞌ take aj niminel ar Antiyoqui̱ya xquipahba̱ꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l Wernaweh chꞌi̱l take juꞌjun chic quich aj niminel chi nacojic ar Jerusalen reh chi naquimolom qui̱b cu̱cꞌ take pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj niminel reh i Jesus quichꞌi̱l woꞌ take quinahsil aj niminel wilque̱b chipam i tinamit reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ naquisiqꞌuim ri̱j chaj bih naquicahnic wi̱ꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ru̱cꞌ quiniminic. S}|{yhvuspo)nYm%ki9gfIdcb<`_\[[YXqVHTSSPMLJIHGFTE?CAAi?><};98x65C41_.-D+*)V'x&%$" cGe O f@byJeꞌ woꞌ reꞌ xcaꞌn take juꞌjun cꞌacharel wilic cajawric chipam riyukꞌul A̱sya eh tiꞌ woꞌ nquicꞌraj i maꞌ Lu̱ꞌ, maj reꞌ take reꞌ xquitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic reh chi maꞌxta rojic chipam i pa̱t molbal i̱b reꞌreꞌ ruꞌum nok yohbal chi reh chi eno̱j ricꞌuhtaj ri̱b. \a1Naxibiraj reꞌreꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ, xa̱j nak ojic chipam i pa̱t reꞌreꞌ chi ricꞌuhtjic ri̱b chi quiwach take quimolom qui̱b ar, xa reꞌ laꞌ maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab reh cuꞌum take aj niminel. `Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ quicꞌa̱ take winak reꞌreꞌ xinih ri̱b cu̱cꞌ take toco̱m chic quich quitinami̱t eh ruꞌum reꞌ xquichop take qui̱b richꞌi̱l maꞌ Lu̱ꞌ aj Masero̱nya take, reꞌ Ca̱yo chꞌi̱l Arista̱rco quibihnal eh xquicꞌam je take chipam jenaj maꞌ laj pa̱t nquimol wi̱ꞌ qui̱b reh chi ar richꞌukuric kꞌoric chi quina̱. l_QAr ajic chiꞌnchel take xmoloric quiwach ruꞌum Reme̱triyo naxquibiraj chaj bih xkꞌormojic queh, kꞌe̱ꞌ naxchalic quicꞌa̱ eh pꞌuht quiqꞌuerem quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Reꞌ Riya̱na reꞌ katiyo̱x hoj aj E̱peso kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric. Maꞌ reꞌ ta nchel i Dios cꞌahchiꞌ rikꞌorom ribiral maꞌ Lu̱ꞌ, nqui take. ^wRu̱cꞌ cꞌahchiꞌ ribanam i winak reꞌreꞌ, yohbal chi reꞌ kacamaj nkaꞌn i hoj eno̱j pa ri̱j, jeꞌ woꞌ chi reꞌ pa̱t nlokꞌonjic wi̱ꞌ i lokꞌ laj katiyo̱x nim riwaꞌric, Riya̱na ribihnal, maꞌ eta chic no̱j ilmijok cuꞌum take tinamit. Wi je aj reꞌ encꞌuluric, yohbal woꞌ chi reꞌ rilokꞌonjic i lokꞌ laj katiyo̱x Riya̱na nbanaric cuꞌum i tinamit chi junsut E̱peso jeꞌ woꞌ pa riyukꞌul i A̱sya, ensahchic wach chi junpech, nqui xikꞌor i Reme̱triyo. 8]iRaj laꞌ yuꞌna nawilom tak eh nabiraj woꞌ tak chi yohbal wach take tinamit cꞌahchiꞌ quicana̱b ricojoric wach reꞌreꞌ ruꞌum cꞌahchiꞌ richꞌuksjic quicꞌux ruꞌum maꞌ Lu̱ꞌ chi naquikꞌebem lok rij quicꞌux reꞌreꞌ, maj maꞌ xa reꞌ ta ayuꞌ E̱peso jeꞌ laꞌ woꞌ chi junsut riyukꞌul A̱sya cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi reꞌ take tiyo̱x xa tikꞌimaj cuꞌum winak maꞌ reꞌ ta dios take. G\ximol quiwach take richꞌi̱l chꞌi̱l chiꞌnchel take caj camanom eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Hat-tak was nicha̱kꞌ, reꞌ hat-tak awehtꞌalim chi ru̱cꞌ i kacamaj wili qꞌuih tumi̱n nkacꞌul maj reꞌ take tinamit nquicoj chi reꞌ take tiyo̱x nkatikꞌa̱ꞌ i hoj, reꞌreꞌ i quidios take ruꞌ. &[EReꞌ wolic reꞌreꞌ xchꞌihquic cho ruꞌum reh winak Reme̱triyo ribihnal aj chꞌeyol wach sak laj chꞌihchꞌ eh reꞌreꞌ ncamanic reh chi tikꞌinbal take cu̱cꞌ rijalwachil ripatil tiyo̱x Riya̱na ribihnal. Reꞌ Reme̱triyo wili chꞌi̱l take toco̱m rich ehcham reh camanic reꞌreꞌ, ruꞌum chi yohbal wach tumi̱n nquicꞌul ru̱cꞌ ritikꞌinjic take rijalwachil ripatil tiyo̱x ncaꞌn, AZ{Chiwach woꞌ take kꞌi̱j reꞌreꞌ nok cu wilic maꞌ Lu̱ꞌ ar E̱peso, jenaj rinimal wolic xuctic chi quina̱ take xquinimej i Jesus reꞌ Cꞌamol Be̱h ru̱cꞌ i Dios. :YmJeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xitakꞌa̱ꞌ je ar Masero̱nya take quib chi raj toꞌo̱l, reꞌ Timote̱yo chꞌi̱l Era̱sto quibihnal nok reꞌreꞌ cu xcahnic pe chic soꞌ chi naht ar E̱peso reꞌ wilic pa riyukꞌul A̱sya. Reꞌ maꞌ Reme̱triyo xucsaj jenaj wolic ar pan tinamit E̱peso rX]Chiri̱j aj chic ricꞌuluric chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi ojic ar Jerusalen chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom pa ricꞌux: «Nok wilqui̱n chic ar Jerusalen, curman chi wi̱n chi nawojic woꞌ ar Ro̱ma, nqui cꞌahchiꞌ rikꞌorom pa ricꞌux. Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ pa ricꞌux, xoquic woꞌ cho pa ricapew-bal i maꞌ Lu̱ꞌ chi naquiqꞌuic ponok chi pe̱t pa riyukꞌul Masero̱nya chꞌi̱l ar pa riyukꞌul Aca̱ya. >WuRu̱cꞌ aj rinimal rajawric i Ajabe̱s Jesus, reꞌ quicomonil take quiniminic reh cꞌuhbal chiri̱j ruꞌ, xiqꞌuihbic wach eh ru̱cꞌ woꞌ rinimal rajawric ruꞌ, kꞌe̱ꞌ chic take tinamit quibirinic reh cꞌuhbal reꞌreꞌ. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi ojic ar Jerusalen *VMjeꞌ ricab xcaꞌn woꞌ take wilic nak quicamaj chi aj war take. Reꞌ take aj war reꞌreꞌ xquicꞌam cho quihu̱j ncamanic queh chi banoj war eh xquicꞌat. Chiꞌnchel take hu̱j reꞌreꞌ xponic wakcꞌahl ikꞌob hoꞌikꞌob (50,000) riqꞌuihal ritzꞌakil naxajlanjic ri̱j. rU]Chi quixilac take xquiyew rilokꞌil i Jesus, wilic take quichopom nak quicꞌux chiri̱j banoj waranic i̱b. Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ naxquichꞌahba̱ꞌ wach quimahc chiwach maꞌ Lu̱ꞌ, xquipahkaj cuybal quimahc reh Dios xTiNok quibiram chic ribiral chaj bih xquicꞌul take wuku̱b chi racꞌu̱n i Ese̱wa, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quipatanic ar E̱peso, xoquic cho jenaj rinimal yoꞌjic cu̱cꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ pꞌuht quikꞌorom chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus til wilic rajawric. SChiri̱j reꞌ, reꞌ winak wilic wi̱ꞌ i maꞌ tob laj uxlabal naxyeꞌeric reh ransil ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal, xicut je ri̱b chi quina̱ take wuku̱b reꞌreꞌ. Chiri̱j ruꞌ xichacabej take pan acꞌal, xisecꞌlom take cu rehtal xicahnic chi xa tiꞌ chic wilque̱b. Ar ajic xa wekwek chic xcahnic i quisoꞌ chiqui̱j naxiꞌelic je chipam ripa̱t i winak reꞌreꞌ. R jeꞌ pe wili xkꞌormojic queh ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal: «Reꞌ hin wehtꞌalim nicꞌ wach rajawric i Jesus, jeꞌ woꞌ i rajawric maꞌ Lu̱ꞌ, raj nchel hat-tak maꞌxta nechꞌ ok awajawric tak chi equinawesaj tak lok, nqui xkꞌormojic queh. =QsJeꞌ reꞌ xquitik juꞌ ribanaric xa reꞌ laꞌ junpech jeꞌ wilic xquicꞌul take wuku̱b chi winak quipatanic ar E̱peso. Reꞌ take reꞌ racꞌu̱n take i jenaj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, Ese̱wa ribihnal reꞌ cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌuruꞌ naxquikꞌor nak ti reh maꞌ tob laj uxlabal chi narelic lok ru̱cꞌ i cꞌacharel wilic wi̱ꞌ, |Pq Raj nchel take juꞌjun ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj tꞌerem take maꞌ tob laj uxlabal quiꞌo̱j xa paꞌ tinamit, naxquitijej nak ti queh jeꞌ ricab riban i maꞌ Lu̱ꞌ chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal, maꞌ xibirinic ta kꞌoric. Jeꞌ reꞌ ajic, chi quesmejic lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel pꞌuht quikꞌorom ribiral rajawric i Jesus chi jeꞌ wili: «Maꞌ tob laj uxlabal, ru̱cꞌ rajawric i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ rikꞌor ribiral i maꞌ Lu̱ꞌ, nkakꞌor aweh chi telen lok ru̱cꞌ cꞌacharel wilca̱t wi̱ꞌ, nqui nquikꞌor. O! Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric i Dios wilic ru̱cꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ chi xa paꞌ jaric suꞌtal ricojom chi jucꞌbal riwach on chi jucꞌbal rikꞌab, quicowjic take yowaꞌi̱b nanquitzꞌaꞌj i xa paꞌ jaric suꞌtal ncꞌamaric je queh. Jeꞌ woꞌ take cꞌacharel wilic maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ, quicahnic woꞌ chi suk nanquitzꞌaꞌj i xa paꞌ jaric suꞌtal reꞌreꞌ. KN Chiwach aj quib ha̱b reꞌ cu xcahnic wi̱ꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ ar pan tinamit E̱peso, reꞌ Dios yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l sachbal cꞌuxlis xicꞌuhtaj ru̱cꞌ ro̱k kꞌab ruꞌ. 1M[ Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chiwach i quib chic ha̱b cu xcahnic i maꞌ Lu̱ꞌ ar pan tinamit E̱peso reꞌ wilic pa riyukꞌul i A̱sya, jeꞌ chi ra̱ꞌ riꞌsil eh jeꞌ chi maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quipatanic chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, xquibiraj i cꞌuhbalanic riban maꞌ Lu̱ꞌ chiri̱j kAja̱w Jesus. Wilic take xca̱j nak quitijem queh bano̱j sachbal cꞌuxlis riban i maꞌ Lu̱ꞌ SL Xa reꞌ laꞌ wilic take jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquichop ta quicꞌux chiri̱j cꞌuhbal rikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ xquicowsaj quicꞌux eh chi quiwach take riqꞌuihal nquimol qui̱b ar xiꞌoquic chi ritzꞌujuric i Jesus reꞌ aj Cꞌamol Be̱h ru̱cꞌ i Dios. Xa reꞌ aj woꞌ cho ruꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ maꞌ cu ta chic xponic chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ chic xiban, jarub paꞌ take cꞌacharel xiniminic reh Jesus xicꞌam je take chiri̱j ar chipam i maꞌ laj pa̱t reꞌ riban wi̱ꞌ cꞌuhtunic i winak Tira̱no ribihnal eh ar chic xitik juꞌ quicꞌuhbaljic. KChiri̱j chic reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xitik juꞌ cꞌuhbalanic ar chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh jeꞌ reꞌ xiban chiwach i xib poh chi cu wilic chipam i tinamit reꞌreꞌ. Chiwach aj xib poh xcahnic cu̱cꞌ take nquimol qui̱b ar, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xkꞌoric chiri̱j i Jesus chi maꞌxta nechꞌ ok riyoꞌjic eh ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic riban chiri̱j rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, pꞌuht woꞌ richꞌuksam quicꞌux take cꞌahchiꞌ quibirinic reh. 5Jcreꞌ cablaj chi winak quiwi̱ꞌ. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ maꞌ xiban ta chic
cꞌuhbalanic chipam i pa̱t ntijiljic
wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses #I?Chi jeꞌ reꞌ xchalic cu̱cꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicoj kꞌab chi quina̱. Ru̱cꞌ aj reꞌ pꞌuht quikꞌorom i kꞌoric nkꞌormojic queh ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal eh pꞌuht woꞌ quikꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric take aj niminel reꞌreꞌ, GHNaxquibiraj i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xquikahsaj woꞌ chic quiha̱ꞌ reꞌ cok ruꞌ chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi reꞌ Jesus Ajabe̱s chi quina̱. ZG-reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Naxiban cho kahsanic haꞌ i Wa̱n, jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit xquikahsaj quiha̱ꞌ naxquijal wach quinoꞌjbal: ‹Chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i cꞌuhbalanel cꞌulic lok reh chiwi̱j i hin, nqui queh. «Reꞌ cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, reꞌ aj woꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chiri̱j aj reꞌ curman chi reꞌ take cꞌacharel naquichꞌica̱b quicꞌux, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. ,FQReꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Haj wilic i cꞌuhbal xanimej tak kꞌuruꞌ naxkahsjic aha̱ꞌ tak? nqui queh. Nok reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xquikꞌor chi xa reꞌ woꞌ i cꞌuhbal cꞌuhtumaj ruꞌum i Wa̱n naxiban cho kahsanic haꞌ xquinimej, eECjeꞌ wili xikꞌor queh: «Naxanimej tak cꞌuhbal xikꞌor i Wa̱n, xtakꞌabjic na cho chana̱ tak i Lokꞌ laj Uxlabal chi naroquic pan awa̱mna tak on maꞌxta? nqui queh. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Maꞌxta! Xa ta woꞌ nak kabiram chi wilic take cꞌacharel xtakꞌabjic chic cho i Lokꞌ laj Uxlabal chi quina̱, nqui take. QD Nok reꞌ Apo̱los wilic chic ponok ar Cori̱nto, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xo̱j pan tinamit E̱peso nok iqꞌuinak chic cho chipam take tinamit wilque̱b johtok chiwach naht na̱ yu̱kꞌ wilic pa riyukꞌul Cala̱sya chꞌi̱l Pirji̱ya. Ar ajic E̱peso naxirak take juꞌjun aj niminel reh cꞌuhbal xiban i Wa̱n aj kahsem haꞌ !C;Jeꞌ woꞌ, chi quiwach take tinamit nquimol qui̱b chi birinic, reꞌ Apo̱los ru̱cꞌ ransil rikꞌorbal nyeꞌeric reh ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal xisolqꞌuij pa ri̱j quikꞌorbal take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ nca̱j ta niminic. Ru̱cꞌ i kꞌoric xiban queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xicꞌuhtaj woꞌ queh chi reꞌ Jesus reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric.rB]Chiri̱j chic ruꞌ, nok rinaꞌbem chic chi manlic ribiral Ajabe̱s Jesus, reꞌ Apo̱los na xicapaj ojic chi cꞌuhbalanic pa riyukꞌul Aca̱ya xcowsjic je riman ricꞌux cuꞌum take aj niminel ar E̱peso chi narojic ar. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take reꞌ xquitzꞌihmbaj je jenaj hu̱j queh aj niminel ar Aca̱ya reh chi naquicꞌulum Apo̱los pan sukquil cꞌuxlis. Richꞌi̱l i hu̱j reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ Apo̱los xo̱j ar Aca̱ya eh nok wilic chic ponok ar, yohbal wach toꞌbonic xiban queh take rich aj niminel reꞌ xitobjic ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi naxquinimej cho i Jesus. ,AQChi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam, junpech ajic nok reꞌ Apo̱los xoquic cok ar chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xoquic chi cꞌuhbalanic chi maꞌ nyoꞌjic ta nechꞌ ok eh ar cꞌahchiꞌ woꞌ ribirmijic ruꞌum i Pirsi̱la chꞌi̱l i Aqui̱la reꞌ wilque̱b woꞌ cok ar. Nok quibiram chic i cꞌuhbalanic riban i Apo̱los reꞌ maꞌ jaꞌ rinaꞌbem ta chi manlic ribiral i Ajabe̱s Jesus, reꞌ Pirsi̱la chꞌi̱l i Aqui̱la xquicꞌam je pan quipa̱t i Apo̱los eh chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ xquikꞌor riman reh chi chaklic chi̱ꞌ i ricorquilal ribiral Ajabe̱s Jesus reꞌ Ncꞌambic je Be̱h ru̱cꞌ i Dios. 0@YReꞌ Apo̱los wili, to̱b ta xa cu reꞌ pe ti kahsanic haꞌ jeꞌ ricab rikꞌorom i Wa̱n rehtꞌalim, xa ji̱kꞌ chic pa ricꞌux chi cꞌuhtunic, pꞌuht ricꞌuhbalem chi coric i nicꞌ paꞌ nimal cꞌuhtumaj reh chiri̱j Ajabe̱s Jesus reꞌ Ncꞌambic je Be̱h ru̱cꞌ i Dios. ?Chiwach aj woꞌ take kꞌi̱j nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xelic je Antiyoqui̱ya, xponic ar pan tinamit E̱peso jenaj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel asjanak ar Alejantri̱ya Apo̱los ribihnal. Reꞌreꞌ maꞌ ahl ta nechꞌ ok chi̱ꞌ chi rikꞌormojic i kꞌoric wilic chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios reꞌ rehtꞌalim pa̱m chi coric. '>GJeꞌ aj reꞌ, nok sak naht chic riwihꞌic ar Antiyoqui̱ya, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xelic je ar xo̱j chi ribehsjic pa̱m juꞌjun tinamit reh riyukꞌul i Cala̱sya chꞌi̱l pa riyukꞌul i Pirji̱ya. Chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ take aj niminel kꞌe̱ꞌ naxquichop quicꞌux chiri̱j i Jesus ruꞌum reh cꞌuhbalanic xiban maꞌ Lu̱ꞌ chi quixilac. Reꞌ Apo̱los xponic ar E̱peso chi cꞌuhbalanic 8=ireꞌ naricꞌambic je reh pan tinamit Sesare̱ya. Chiri̱j wili naxponic pan tinamit reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichop je behic chi ro̱k ar Jerusalen chi quikꞌoꞌrjic take moloj wach aj niminel wilque̱b ar eh chiri̱j chic quikꞌoꞌrjic xsoljic woꞌ chic je ar pan tinamit Antiyoqui̱ya. q<[Jeꞌ reꞌ nok naxichꞌak take cahnok take tinamit reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor cahnok queh: «Kꞌe̱ꞌ ajwal wach chi wi̱n chi ar Jerusalen nawicꞌsam i ninkꞌi̱j oquic cho reh. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ eta riban chi equincahnic awu̱cꞌ tak yuꞌna. Reꞌ cok ruꞌ paꞌ bih nqui Dios, equinsoljic woꞌ chic cho awu̱cꞌ tak pan jenoꞌ chic pech, nqui cahnok queh. Jeꞌ reꞌ nok, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ eh xichop je maꞌ laj cano̱wa P;Ar ajic nok reꞌ take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquipahkaj reh maꞌ Lu̱ꞌ chi cu xcahnic nak chic soꞌ qꞌuih kꞌi̱j chi quixilac, maꞌ xicꞌuꞌlej ta na̱ cahnic cu̱cꞌ. :+Naxponic pan tinamit E̱peso, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicana̱ꞌ quihchꞌiljic Aqui̱la chꞌi̱l Pirsi̱la reꞌ naquicahnic cahnok chipam i tinamit reꞌreꞌ. Ar aj chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xo̱j chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh xisakomej wach riCꞌuhbal i Dios queh take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nquimol qui̱b ar. ,9QChiri̱j chic naxwihꞌic quib xib chic kꞌi̱j ar Cori̱nto, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichꞌak cahnok take aj niminel ar eh xo̱j pan tinamit Sencre̱ya richꞌi̱l Aqui̱la chꞌi̱l Pirsi̱la. Ar Sencre̱ya reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xibuja̱ꞌ lok wach na̱ rehtalil chi xinimej i rikꞌorbal ribanam chiwach Dios eh chiri̱j chic ruꞌ, xichop je jenaj maꞌ laj cano̱wa reꞌ ojic riban ar pa riyukꞌul i Si̱rya. 8/xa reꞌ laꞌ xa maꞌxta woꞌ bih xikꞌor naxilow chi reꞌ take tinamit reꞌ xquimol qui̱b chiwach i yeꞌa̱b rikꞌatbal kꞌoric, xa junchalic chic take chi richoporic jeꞌ woꞌ chi richꞌeyeric i So̱stenes reꞌ rijelow-bal i cꞌamol be̱h chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi soljic je ar Jerusalen 7Chiri̱j reꞌ, reꞌ Calyon xitakꞌa̱ꞌ take riso̱l chi naquesam lok take tinamit wilque̱b chiwach rikꞌatbal kꞌoric B6}Raj nchel wili, reꞌ hat-tak xacꞌam tak cho chi niwach i winak wili xa ruꞌum chi reꞌ hat-tak maꞌ ricꞌul ta awach tak i cꞌuhbal riban chꞌi̱l take bihnal rikꞌor chiri̱j i Jesus on rikꞌor chiri̱j i cꞌuhbal hat-tak tijimaj wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chawilow pe tak chic hat-tak nicꞌ paꞌ wach nachatikꞌa̱ꞌ tak wach a-ahnic tak maj reꞌ hin maꞌ wilqui̱n ta chi richꞌukuric wach reꞌreꞌ, nqui queh. {5oAr aj ruꞌ nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ naripꞌutum nak chic kꞌoric chi ricoꞌljic ri̱b, reꞌ Calyon jeꞌ wili xikꞌor queh take winak reꞌreꞌ: «Hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, wi ta nak reꞌ rimahc i winak wili sakom wach chi niwach, maꞌ kꞌorel ta wi nim wach on tꞌuch wach, riwi̱ꞌ nak chi wi̱n chi enicham wi̱b chi abirmijic tak. 4 eh jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Ha̱w kꞌatal kꞌoric, reꞌ winak wili cꞌahchiꞌ richꞌuksam quicꞌux take tinamit chi naquilokꞌem wach i Dios ru̱cꞌ jenaj chic noꞌjbal maꞌ riwi̱ꞌ ta chiwach i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, nqui take reh. k3O Chiwach rikꞌijil rikꞌatoj kꞌoric i Calyon reꞌ nkꞌatbic kꞌoric pa riyukꞌul Aca̱ya, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ xiniminic ta reh i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus xquimol qui̱b chi jenaj wach quicꞌux chi rixowjic wach maꞌ Lu̱ꞌ. Ruꞌum aj reꞌ xquicꞌam je chiwach i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ 2) Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cu xcahnic chi cꞌacharic ar Cori̱nto eh ar jenaj ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh xiban i cꞌuhtunic chiri̱j riCꞌuhbal i Dios chi maꞌ hab ta wach ahnic ru̱cꞌ. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ixowjic wach ar pa riyukꞌul i Aca̱ya 1# Cu yohbal wach take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ naqui̱nquinimem wilque̱b chipam i tinamit wili. Jeꞌ reꞌ nok, maꞌ tiyoꞌjic chi kꞌoric maj maꞌ hab ta wach eriban tiꞌcꞌaxic aweh ruꞌum nok reꞌ hin wilqui̱n awu̱cꞌ chi acoꞌljic, nqui reh pa riwiric. P0 Chiri̱j aj reꞌ pan jenaj chakꞌab reꞌ kAja̱w Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Lu̱ꞌ pa riwiric: «Maꞌ timemric maꞌ Lu̱ꞌ, chakꞌor laꞌ niCꞌuhbal chi maꞌxta ayoꞌjic soꞌ. /9eh chi jeꞌ reꞌ, ar chic xiban cꞌuhbalanic pa ripa̱t i winak reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic xiban i maꞌ Lu̱ꞌ ar, reꞌ winak cꞌamol be̱h chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ Cri̱spo ribihnal, xinimej woꞌ riCꞌuhbal i Dios chꞌi̱l chiꞌnchel take raj pan pa̱t. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xniminic reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, qꞌuihal laꞌ woꞌ take aj Cori̱nto jeꞌ reꞌ xcaꞌn naxquibiraj woꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xkahsjic woꞌ quiha̱ꞌ. x.iChi jeꞌ reꞌ naxelic je ar, xo̱j pa ripa̱t i jenaj winak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel aj lokꞌem reh Dios, Ju̱sto ribihnal. Reꞌreꞌ ar wilic maꞌ naht ta je chi riche̱l i pa̱t molbal i̱b reꞌreꞌ -'xa reꞌ laꞌ take reꞌ, pꞌuht quikꞌihtam qui̱b chiwach i cꞌuhbalanic riban ruꞌ eh pꞌuht woꞌ quitzꞌujlom. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xituhpꞌaj cahnok wach risuꞌt rijela̱ꞌ chi ralak rehtalil chi maꞌxta chic ricꞌuhbalem take chipam i pa̱t reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Yuꞌna nanijalam je niyeꞌa̱b reꞌ nanikꞌorom wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Queh chic take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nanikꞌorom. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chawihklej anoꞌjbal tak nakajok i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak maj reꞌ hin maꞌxta chic bih wi̱n ru̱cꞌ anoꞌjbal naꞌn tak, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. H, Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ cꞌacharic xiban maꞌ Lu̱ꞌ ar Cori̱nto, cu rehtal xiponic ar i maꞌ Si̱las chꞌi̱l i Timote̱yo nok soljonak chic take cho reh Masero̱nya. Ar aj ruꞌ maꞌ xa ta chic reꞌ pan tak hiꞌlbal kꞌi̱j xiban cꞌuhbalanic i maꞌ Lu̱ꞌ, eli̱c laꞌ chic i kꞌi̱j pꞌuht risakomem wach riCꞌuhbal i Dios queh take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quiponic chipam i pa̱t nquimol wi̱ꞌ qui̱b chi ritijiljic ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Chi jeꞌ aj reꞌ pan jenaj kꞌi̱j chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ pꞌuht rikꞌorom queh rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi reꞌ Jesus reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, +)eh pan tak hiꞌlbal kꞌi̱j nanwihꞌic chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, rikꞌor ribiral i Jesus. Chi jeꞌ reꞌ nankꞌoric, riban cꞌulwa̱ch jeꞌ chi cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, jeꞌ chi cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh jeꞌ woꞌ richꞌuksaj quicꞌux take reꞌ chiri̱j ribiral i Jesus. U*#xa cahnic xo̱j riban cu̱cꞌ chi patanic ruꞌum chi reꞌ ricamaj ruꞌ jenaj wach chꞌi̱l ricamaj i Aqui̱la. Reꞌ quicamaj take reꞌ, aj pꞌojol pi̱m laj tzꞌih jeꞌ ru̱cꞌ nquicoj chi quipa̱t take aj behel. Jeꞌ reꞌ ajic pan tak xilac kꞌi̱j reh xama̱na, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ riban ricamaj chꞌi̱l Aqui̱la %)Creꞌ xirak wi̱ꞌ jenaj rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel asjanak ar pan tinamit Po̱nto, Aqui̱la ribihnal. Reꞌ winak reꞌreꞌ chꞌi̱l i rehqꞌue̱n reꞌ Pirsi̱la ribihnal, maꞌ jaꞌ naht ta cꞌulunak lok reh riyukꞌul Ita̱lya ruꞌum chi reꞌ Cala̱wriyo reꞌ kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma xitakꞌa̱ꞌ jenaj kꞌoric queh chiꞌnchel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi naquelic chipam i tinamit Ro̱ma. Junpech ajic reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ naxo̱j rikꞌoꞌrej pan quipa̱t take quib chi aj niminel reꞌreꞌ, ( Chiri̱j chic riwihꞌic pan tinamit Ate̱nas, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xelic je ar eh xo̱j pan jenaj chic tinamit Cori̱nto ribihnal ''"Jeꞌ aj reꞌ to̱b ta maꞌ chiꞌnchel ta xicojbic wach i cꞌuhtunic xiban maꞌ Lu̱ꞌ chiri̱j i Jesus, wilic woꞌ take xicojbic wach jeꞌ ricab ixok Ta̱maris ribihnal chꞌi̱l take toco̱m chic cꞌacharel, chꞌi̱l woꞌ i winak ncamanic chipam i pa̱t Aryo̱paco, reꞌ Liyoni̱syo ribihnal. Chiꞌnchel take reꞌreꞌ chꞌi̱l toco̱m chic xicojbic woꞌ wach i cꞌuhtunic xiban i maꞌ Lu̱ꞌ chiri̱j i Jesus, xquimol qui̱b ru̱cꞌ reh chi naquitikim juꞌ ribirmijic i cꞌuhbalanic riban ruꞌ.b&=!Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicana̱ꞌ take cho, xelic cho chi quixilac. r%] Reꞌ take quimolom qui̱b ar naxquibiraj i cꞌahchiꞌ rikꞌorom i maꞌ Lu̱ꞌ chi reꞌ take camnak nacuctic woꞌ chic cho chi cꞌacharic, wilic queh pꞌuht quiseꞌlam i maꞌ Lu̱ꞌ eh wilic woꞌ queh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Reꞌ ribiral chiri̱j cuctic take camnak ca chakꞌor chic soꞌ keh pan jenoꞌ chic kꞌi̱j, nqui take reh. $ maj tiklic chic wach i kꞌi̱j chi reꞌ cꞌacharel reꞌ Pahbamaj ruꞌum i Dios chi Chꞌukul wach Kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel, til narichꞌukum wach quimahc. Reꞌ Pahbamaj reꞌreꞌ coric wach chꞌukuj kꞌoric naribanam maj til coric wach rinoꞌjbal jeꞌ ricab xcꞌuhtunic chi quiwach chiꞌnchel cꞌacharel ar Jerusalen chiwach i rikꞌijil ricꞌacharic. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ rinoꞌjbal, reꞌ Dios xucsaj cho chi quixilac take camnak, nqui xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ. M#«Ruꞌum aj chi maꞌ jeꞌ ta ricab take tiyo̱x, reꞌ Dios chiwach i rikꞌijil wilco̱j wi̱ꞌ wili, xiyew keh chi nakehtꞌalim chi xicꞌsaj chic lok i najtir rikꞌijil reꞌ maꞌ xehtꞌaljic ta wi̱ꞌ chi chalic reh tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take quilokꞌonic tiyo̱x. Ruꞌum aj reꞌ xa haj paꞌ yeꞌa̱b reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take aj lokꞌonel tiyo̱x, riyew rikꞌormojic queh chi naquicana̱b i lokꞌonic tiyo̱x ncaꞌn c"?«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi hoj ritikꞌinic i Dios maꞌ riban ta chi encapewjic chi reꞌreꞌ jeꞌ ricab take tiyo̱x chi xa holohic chic ritikꞌinjic bano̱j cuꞌum take cꞌacharel ru̱cꞌ nworwotic laj chꞌihchꞌ on sak laj chꞌihchꞌ on ru̱cꞌ take holohic laj abaj, xa ruꞌum ncapewjic chi jeꞌ reꞌ riwachbal i Dios. l!Qruꞌum nok xa paꞌ wilco̱j on xa paꞌ koj-o̱j, reꞌreꞌ xa wilic woꞌ ku̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ riban i Dios ruꞌum nok reꞌreꞌ xtikꞌinic keh jeꞌ ricab xkꞌormojic cho najtir kꞌi̱j ruꞌum jenaj awich atinami̱t tak reꞌ xtzꞌihminic reh i bi̱ch jeꞌ wili rikꞌor:‹Reꞌ hoj, hoj ritikꞌinic cho kAja̱w Dios, nqui rikꞌor. I  «Reꞌ aj i Dios reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ nikꞌorom ribiral aweh tak reh chi enasicꞌ tak jeꞌ ricab riban jenoꞌ sotꞌ chi cꞌahchiꞌ rimajem i paꞌ bih cꞌahchiꞌ risiqꞌuim. Til coric nikꞌor, wi eta nak nasicꞌ tak i Dios, enak narak tak maj reꞌreꞌ maꞌ cu naht ta nchel wilic awu̱cꞌ tak LJeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ xitikꞌa̱ꞌ wach chi reꞌ juꞌjun chꞌuk chi cꞌacharel tzꞌuhcrunak cho ru̱cꞌ i xa jenaj chi winak, xquipuhcaj qui̱b pan tak tinamit chi junsut wach acꞌal maj reꞌ aj woꞌ reꞌ xkꞌatbic ri̱j haj yukꞌul naquiwihꞌic eh jeꞌ woꞌ nicꞌ nahtil ro̱k cꞌacharic nacaꞌnam. J Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ maꞌ cu reꞌ ta nchel paꞌ bih i si̱ nyeꞌeric chiwach chi jeꞌ wilic ta nak jenoꞌ ricꞌaxquilal, cu reꞌ ta nak reꞌreꞌ cꞌachlic wi̱ꞌ. Reꞌ laꞌ Dios, reꞌreꞌ nbanic chi chiꞌnchel take cꞌacharel wilque̱b pan suk laj cꞌacharic eh suk woꞌ quiwaꞌ quiha̱ꞌ. 5Reꞌ Dios wili reꞌ aj reꞌ xtikꞌinic reh wach acꞌal chꞌi̱l take nicꞌ nimal wilic chiwach eh reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌatbic kꞌoric china̱ nicꞌ nimal quicꞌacharic chiwach i taxa̱j richꞌi̱l acꞌal. «Ruꞌum chi reꞌ aj reꞌ nkꞌatbic kꞌoric china̱ chiꞌnchel, reꞌ riyeꞌa̱b i Dios maꞌ ar ta wilic junpech chipam jenoꞌ pa̱t tikꞌimaj cuꞌum take quilokꞌonic wach. (IJeꞌ woꞌ nirak woꞌ chiri̱j chi nalokꞌej woꞌ tak wach i jenaj Dios reꞌ maꞌ jaꞌ kꞌoro̱j ta aweh tak ribiral i rajawric. Jeꞌ reꞌ nirak chiri̱j maj junpech nok cꞌahchiꞌ nibehem pan atinami̱t tak, reꞌ hin xwilow take tiyo̱x nalokꞌej tak wach eh xnirak woꞌ jenaj yeꞌa̱b lokꞌonbal reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ wili yeꞌa̱b nlokꞌonjic wi̱ꞌ i Dios reꞌ maꞌ jaꞌ kꞌoro̱j ta ribiral keh i rajawric wilic, nqui tzꞌihmbimaj chiwach. «Reꞌ aj i Dios reꞌreꞌ, reꞌ nalokꞌej tak wach chi maꞌ jaꞌ kꞌoro̱j ta aweh tak ribiral rajawric, reꞌreꞌ nanipꞌutum rikꞌormojic aweh tak yuꞌna: <qAr aj ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xipahba̱ꞌ johtok ri̱b chi quiwach take quimolom qui̱b chipam maꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Hat-tak cꞌacharel aj Ate̱nas, ru̱cꞌ take tiyo̱x wilom wach xa haj reh atinami̱t tak nirak chiri̱j chi qꞌuih take dios nalokꞌej tak wach. 0YJeꞌ reꞌ xquikꞌor reh ruꞌum chi chiꞌnchel take cꞌacharel jeꞌ chi asjanak take ar Ate̱nas, jeꞌ chi chalanak take chi cꞌacharic ar, maꞌ nquicham ta qui̱b chi birinic wi maꞌ toco̱m chic noꞌjbal ncꞌuhtjic queh on maꞌ toco̱m chic ribiral nquibiraj rikꞌormojic. LJeꞌ reꞌ nkapahkaj aweh maj reꞌ toco̱m chic cꞌuhbal nakꞌor reꞌreꞌ maꞌ kabiram ta soꞌ i hoj chi junpech. Ruꞌum aj reꞌ nka̱j chi enasakomej wach keh yuꞌna, nqui take reh. [/Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take caꞌchꞌuk chi winak reꞌreꞌ xquicꞌam je maꞌ Lu̱ꞌ ar chipam jenaj yeꞌa̱b molbal i̱b “Aryo̱paco” ribihnal eh jeꞌ wili xquikꞌor reh nok pononak chic ar: «Chacuy Ha̱w, chasakomej wach keh i cꞌuhbal cꞌahchiꞌ akꞌorom reh chi reꞌ hoj nakehtꞌalim chi manlic ribiral i nakꞌor. 1Junpech aj cho nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ richopom ri̱b chiri̱j riCꞌuhbal i Dios cu̱cꞌ caꞌchꞌuk chi winak aj sicꞌol ri̱j noꞌjbal, Epicu̱ryos chꞌi̱l Esto̱ycos quibihnal, wilic queh winak reꞌreꞌ xquikꞌor chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xa jeꞌ nchel aj kꞌorol ribiral toco̱m chic wilic quibiral chi dios jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quehtꞌalim ta wach ruꞌ. Jeꞌ aj reꞌ nquikꞌor ruꞌum xquibiraj i holohic laj ribiral cꞌahchiꞌ rikꞌorom i maꞌ Lu̱ꞌ chiri̱j ructic i Jesus chi quixilac camnak eh wilic woꞌ take xquikꞌor chi maꞌ nquirak ta chiri̱j i cꞌuhbalanic riban ruꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌoric ncaꞌn maj chi queh ruꞌ reꞌ kꞌoric riban i maꞌ Lu̱ꞌ xa jeꞌ na ricab nkꞌoric jenoꞌ aj tijinel maꞌ suk ta pa̱m na̱.  Ruꞌum aj reꞌ chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nok wilic chic ar, xichop ri̱b chiri̱j riCꞌuhbal i Dios cu̱cꞌ take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj cꞌamol take na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ woꞌ reꞌ xiban kalakal cu̱cꞌ take nicꞌ paꞌ nimal nquimol qui̱b chipam i cꞌaybal reꞌ ncamanic woꞌ chi molbal i̱b. wgAr chic Ate̱nas nok cꞌahchiꞌ ruyꞌem i Si̱las chꞌi̱l i Timote̱yo chi naquiponic ar, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xoquic cho jenaj riyotꞌquil ricꞌux ruꞌum xilow chi xa haj reh tinamit reꞌreꞌ wilic take tzꞌakoj tiyo̱x. 4aAr aj chic ponok chiꞌ haꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichop je jenaj maꞌ laj cano̱wa eh xo̱j pan tinamit Ate̱nas. Jeꞌ reꞌ xkaꞌn naxojcꞌamaric je cuꞌum take xitakꞌabjic je chiki̱j chi nakojic. Chiri̱j chic ruꞌ nok quicana̱b chic cho maꞌ Lu̱ꞌ chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ take aj niminel takꞌamaj je take chi cananic, xisoljic woꞌ chic je Were̱ya eh xponic quikꞌor i kꞌoric xtakꞌabjic je chiqui̱j ruꞌum maꞌ Lu̱ꞌ, chi reꞌ Si̱las chꞌi̱l i Timote̱yo naquiloqꞌuem je qui̱b chi nacojic quirakam ar Ate̱nas. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nkꞌoric chiri̱j i Dios
reꞌ maꞌ kꞌoro̱j ta ribiral queh
cꞌacharel aj Ate̱nas "=xa reꞌ laꞌ take aj niminel ar Were̱ya naxquinaꞌbej ti reꞌreꞌ, xa chi yuꞌna ti xquitakꞌa̱ꞌ je maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l take juꞌjun aj niminel ar chi chi̱ꞌ i maꞌ laj haꞌ reh chi narichopom je jenoꞌ cano̱wa. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, xa chic cutquel i Si̱las chꞌi̱l Timote̱yo xicahnic ar Were̱ya chi quicꞌuhbaljic take aj niminel reh chi naquichopom quicꞌux chiri̱j i Jesus. r] Naxquibiraj cho take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar Tesalo̱nica chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric ruꞌum reh rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios nkꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam maꞌ Lu̱ꞌ ar chipam i tinamit Were̱ya, xiꞌo̱j woꞌ chic cꞌolok ar eh xquijohsaj quicꞌa̱ take cꞌacharel wilque̱b ar S Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic xiban ar i maꞌ Lu̱ꞌ, kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l woꞌ qꞌuihal take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi winak chi ixok jeꞌ ru̱cꞌ nimak quiwach, xquicoj wach i ribiral chiri̱j i Jesus xikꞌor i maꞌ Lu̱ꞌ. !; xa reꞌ laꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar kꞌochlic wach quicꞌux chiwach take quich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b pan tinamit Tesalo̱nica. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xiban xa suk chic quicꞌux naxquicoj wach i cꞌuhbal xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ ilbal reh ricorquilal ncꞌuhtjic queh, eli̱c i kꞌi̱j reꞌ riban wi̱ꞌ cꞌuhtunic maꞌ Lu̱ꞌ xquitijej ri̱j riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j canamaj cahnok ruꞌum i Dios. \x~|]zy+xcwCu=t%rrpPolkjh)fed)b~a;`F^q]\Z^YXjWMV"TSRQ>P3OuNMKJI4GFECRBA@}?>=oeh ruꞌum aj reꞌ, chi quiyeꞌeric pan quimic take quicojbic wach ricꞌuhbal i winak rikꞌorom cahnok chi reꞌreꞌ aj Cꞌamol Be̱h je ru̱cꞌ i Dios, xino̱j chi quisiqꞌuiric xa haj paꞌ tinamit. Jeꞌ aj reꞌ nanichop take cho chi winak chi ixok, reꞌ hin nikꞌahsaj take pan quikꞌab take nimak quiwach reh katinami̱t chi naquicojoric pan che̱ꞌ. 9=k«Reꞌ hin to̱b ta coric chi ar pan tinamit Ta̱rso reꞌ wilic chipam i riyukꞌul i Sili̱sya xinasjic cho, til hin woꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh chipam aj woꞌ tinamit wili xinqꞌuihic. Jeꞌ woꞌ ayuꞌ xnicꞌul nitijbal ru̱cꞌ i maꞌ Camalyel reꞌ xcꞌuhtunic wi̱n ricꞌamaric na̱ chi coric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ Dios cꞌamoj woꞌ cho na̱ cuꞌum take kama̱m katiꞌt. Jeꞌ ricab naꞌn hat-tak yuꞌna, reꞌ hin xnikꞌor woꞌ cho wi̱n chi curman chi narinimjic chi coric i Cꞌuhbal reꞌreꞌ {<oNaxquibiraj chi cꞌahchiꞌ quikꞌoꞌrjic pan hewre̱yo reꞌ quikꞌorbal ruꞌ, reꞌ take tinamit reꞌreꞌ riman chic xquicoj rehtal i cꞌahchiꞌ rikꞌorom. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xitik juꞌ rikꞌormojic maꞌ Lu̱ꞌ: ; «Was tak nicha̱kꞌ, chacuy chabiraj tak reꞌ haj wilic nanikꞌorom chi coꞌlbal wi̱b chawach tak, nqui queh tinamit reꞌreꞌ. d:A(Jeꞌ reꞌ nok naxyeꞌeric kꞌab reh chi narikꞌoric chi quina̱ take tinamit, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xpaꞌlajic cho chi chi̱ꞌ nim wach kaꞌa̱b reꞌreꞌ eh naxiban cho kꞌab queh tinamit chi naquimayam ahnic, jeꞌ wili xikꞌor cho queh pan kꞌoric hewre̱yo, reꞌ quikꞌorbal take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel:|9q'Ar aj ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh nahsil reꞌreꞌ: «Ajabe̱s, reꞌ hin, hin ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh ar hin asjanak chipam maꞌ laj tinamit Ta̱rso ribihnal reꞌ wilic ar pa riyukꞌul i Sili̱sya. Jeꞌ reꞌ nok nipahkaj aweh chi enayew kꞌab wi̱n chi equinkꞌoric juncꞌam ok chi quina̱ take tinamit wili, nqui reh. h8I&Reꞌ poꞌ nchel hat kꞌuruꞌ reꞌ aj Eji̱pto cu jaꞌ naht ta rijohsam quicꞌa̱ take tinamit chiri̱j i kakꞌatal kꞌoric hoj aj Ro̱ma, naxicꞌam je take chiri̱j i lajeb ikꞌob (4,000) chi kꞌakꞌanel ar chipam yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel reh chi nacoquic nak cho chi kꞌakꞌanic, nqui reh maꞌ Lu̱ꞌ. ;7o%Chiri̱j wili nok cꞌahchiꞌ nak chic ricojoric cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh nahsil cꞌamol quibe̱h take sol: «Ajabe̱s chacuy, chayew kꞌab wi̱n chi enipahkaj jenoꞌ atoꞌbil aweh, nqui xikꞌor reh. Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i nahsil cꞌamol quibe̱h sol, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Lu̱ꞌ: «Ha̱ꞌ, tichol poꞌ nchel kꞌoric pan quikꞌorbal take aj criye̱co. $6A$maj reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xa xam chic je take chiqui̱j take sol, xa jeꞌ chic wili nquikꞌor je: «Sahchok wach i winak reꞌreꞌ, nqui take. L5#Chiri̱j ruꞌ naxiponic chi chi̱ꞌ i nim wach kaꞌa̱b tzꞌak reꞌ no̱j johtok chipam pa̱t quiwihꞌic wi̱ꞌ take sol, reꞌ take sol quichoponic reh maꞌ Lu̱ꞌ xquijehlej johtok chi teleb eh xquicꞌam johtok chipam i pa̱t reꞌreꞌ chi quisutem ri̱j ruꞌum xiyoꞌjic chi reꞌ take tinamit enquicansaj @4y"maꞌ hab ta wach queh xkꞌoric ricorquil ruꞌum nok chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ rehreh wach kꞌoric xquikꞌor chi ricojoric rimahc maꞌ Lu̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi maꞌ rirak ta chiri̱j hab ta woꞌ wach queh tinamit reꞌreꞌ coric i cꞌahchiꞌ rikꞌorom, reꞌ nahsil reꞌreꞌ xikꞌor queh take riso̱l chi naquicꞌamam je maꞌ Lu̱ꞌ ar chipam i pa̱t wilque̱b wi̱ꞌ take toco̱m chic quich sol. :3m!Chiri̱j ruꞌ, reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take sol xitakꞌa̱ꞌ take riso̱l chi naquichopom maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ woꞌ chi naquibacꞌam ru̱cꞌ quib chi cꞌaham chꞌihchꞌ maj pa ricꞌux ruꞌ, reꞌ laꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xjohsonic quicꞌa̱ take tinamit reꞌreꞌ. Xa reꞌ laꞌ, nok reꞌ nahsil sol xibiraj hab wach i winak reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ xibiraj chaj bih mahc xiban chi xijohsaj quicꞌa̱ take tinamit 2 Reꞌ nahsil i sol reꞌreꞌ naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, ximol cho quiwach take riso̱l chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h eh xichalic reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ tinamit reꞌreꞌ, reꞌ xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ quikꞌojobem i maꞌ Lu̱ꞌ. Naxquilow take tinamit chi xo̱j cꞌolok i quinahsil take sol chi richꞌi̱l take riso̱l, xa nok woꞌ xquimay rikꞌojoric maꞌ Lu̱ꞌ. o1WNok xa pan quimic nak chic wilic maꞌ Lu̱ꞌ cuꞌum take tinamit xichopbic reh, xponic kꞌormojok reh nahsil cꞌamol quibe̱h take sol chi juntuhm chi tinamit aj Jerusalen wolic ncaꞌn ruꞌum chi xjohsjic quicꞌa̱. 0Naxquibiraj take kꞌoric xcaꞌn take aj A̱sya reꞌreꞌ, qꞌuihal take tinamit xa johtonak chic quicꞌa̱ xquimol qui̱b chi richoporic maꞌ Lu̱ꞌ. Chiri̱j reꞌreꞌ xquijuquej lok chiri̱j i pa̱t reꞌreꞌ eh reꞌ take aj chaꞌjanel reh pa̱t xquitzꞌap cho ritzꞌahpil xa reꞌ woꞌ ti xiꞌelic lok take tinamit. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xcoꞌljic cuꞌum take sol //WReꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xquikꞌor maj nok jaꞌ noquic ta cok i maꞌ Lu̱ꞌ chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ xquilow cho wach i winak aj E̱peso reꞌ Tro̱pimo ribihnal chi richꞌi̱l eh pan quicꞌux ruꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicꞌam laꞌ cok i winak reꞌreꞌ chiri̱j. ".=eh jeꞌ wili xquikꞌor chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ: «Hat-tak kas kacha̱kꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ winak wili xa paꞌ tinamit niqꞌuic ponok wi̱ꞌ maꞌ holohic ta cꞌuhtunic riban chiri̱j katinami̱t jeꞌ woꞌ chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh jeꞌ woꞌ chiri̱j i lokꞌ laj pa̱t yeꞌa̱b wili. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ yuꞌna ru̱cꞌ ricojoric take winak maꞌ reꞌ ta kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ riyakꞌabem pa ro̱k rilokꞌil i lokꞌ laj yeꞌa̱b wili reꞌ xa keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel yeꞌo̱j chi kojwihꞌic ayuꞌ, xa nqui chic take. -)Chiri̱j reꞌ nok qꞌuisi̱n chic maꞌ nponic i riwu̱k kꞌi̱j chi narikꞌahsam i si̱ chiqui̱j take quejeb aj niminel ricꞌamam je take chiri̱j, wilic take juꞌjun rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj pa riyukꞌul A̱sya take xquimol qui̱b chi rijohsjic quicꞌux take riqꞌuihal tinamit. Ar ajic naxquilow wach maꞌ Lu̱ꞌ chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Reꞌ take reꞌ xa nquiminlom chic qui̱b, xiꞌoquic cok chi richoporic maꞌ Lu̱ꞌ W,'Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ chic ikal reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xo̱j ar chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh xicꞌam je take chiri̱j i quejeb chi aj niminel xkꞌormojic reh chi naricꞌamam je take. Chiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ritinem chic ri̱b quichꞌi̱l take quejeb chi aj niminel reꞌreꞌ reh chi narikꞌormojic queh cuꞌum take aj kꞌahsem si̱ chi ta chic re̱t chi enquikꞌahsaj quisi̱, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xoquic cok chi rikꞌormojic chi xinimej chic i ritinjic ri̱b reh chi ta chic re̱t chi erikꞌahsaj risi̱ eh jeꞌ woꞌ xikꞌor chi pa riwu̱k kꞌi̱j narikꞌahsam woꞌ i si̱ chiqui̱j take quejeb aj niminel xicꞌam je take chiri̱j. 9+kChiri̱j ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh maꞌ Lu̱ꞌ: «Reꞌ hat maꞌ ticapewenic chiqui̱j take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiniminic reh Jesus maj reꞌ hoj xkatzꞌihmbaj chic je queh reꞌ tikꞌinic wach noꞌjbal xkaꞌn wili: ‹To̱b ta maꞌxta animem tak chiꞌnchel i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ hoj nka̱j chi xa reꞌ ti take wili chanimej tak: Ma̱wuqꞌuej tak chic riquiqꞌue̱l jenoꞌ chicop, on ma̱cꞌux chic tak ritibquilal jenoꞌ chicop kꞌahsamaj chi si̱ chiwach tiyo̱x, on jenoꞌ chicop xa biyo̱j chi ralak. Jeꞌ woꞌ, ma̱ban tak chic cꞌoyomal, nqui xkatzꞌihmbaj je, nqui take reh maꞌ Lu̱ꞌ. *wReꞌ take reꞌ chacꞌam take je chawi̱j ar cu̱cꞌ aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios eh chawitinej awi̱b tak chi saksbal awach tak. Chi jeꞌ reꞌ nok reꞌ take aj kꞌahsem si̱ enquikꞌor aweh tak chi ta chic re̱t chi enakꞌahsaj asi̱ tak, reꞌ hat titojbok reh ritzꞌakil i johybal lok wach quina̱ take quejeb chi aj niminel reꞌreꞌ. Nachaꞌn chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enquicoj wach chi maꞌ coric ta i kꞌoro̱j queh chawi̱j eh jeꞌ woꞌ chi reꞌ hat maꞌ cꞌahchiꞌ ta ayakꞌabem pan awo̱k i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, nqui take reh maꞌ Lu̱ꞌ. S)Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat sakbih chi enaꞌn i nakakꞌorom aweh yuꞌna: Chi kaxilac i hoj wilque̱b quejeb chi kich aj niminel tanlic chiqui̱j chi naquinimem i quikꞌorbal quiyew chiwach i Dios. w(gChaj bih nakaꞌnam kꞌuruꞌ ru̱cꞌ reꞌreꞌ? Jeꞌ reꞌ nkabiraj maj reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ naquimolom qui̱b ku̱cꞌ ruꞌum xquibiraj chic chi reꞌ hat xatcꞌulic lok ayuꞌ Jerusalen. m'SQueh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌreꞌ xkꞌormojic chic chi reꞌ hat cꞌahchiꞌ akꞌorom queh kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quicꞌacharic pan quitinami̱t take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi naquimayam ricꞌamaric na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ woꞌ chi maꞌxta chic quikꞌatam lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal quihaꞌlacꞌu̱n, on chi maꞌxta chic quinimem take cꞌuhbal cocsam wi̱ꞌ qui̱b. X&)Nok quibiram chic i xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h aj niminel quimolom qui̱b reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Kasbe̱s maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ hoj kꞌe̱ꞌ nkatioxej reh Dios ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic xaꞌn chi quixilac take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa reꞌ laꞌ chic reꞌ hat awehtꞌalim chi reꞌreꞌ ricoj cꞌaxic chi quixilac take qꞌuihal queh kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quiniminic chic reh Jesus maj reꞌ take reꞌ xa cu reꞌ woꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses cow cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi narinimjic. %wAr aj ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicꞌalenej take eh pꞌuht rikꞌorom queh chi chaklic chi̱ꞌ i nicꞌ paꞌ nimal xiban i Dios chi quixilac take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic xiban chi quixilac. S$Jeꞌ chic ikal reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chi kichꞌi̱l woꞌ i hoj reꞌ koj-ihchꞌilinic reh, xo̱j rikꞌoꞌrej i maꞌ Jaco̱wo ar pa ripa̱t reꞌ quimolom wi̱ꞌ qui̱b take quinahsil aj niminel. `#9Naxojponic ar Jerusalen reꞌ take aj niminel xojquicꞌul chi xa suk chic quicꞌux. "chi xojquihchꞌilej je take juꞌjun aj niminel aj Sesare̱ya. Reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xicꞌambic je kabe̱h chi nakojic chipam ripa̱t jenaj najtir aj niminel aj Chi̱pire Manason ribihnal reꞌ nakiqꞌuic ponok wi̱ꞌ chi ulaꞌanic. F!Chiri̱j chic take kꞌi̱j reh kawihꞌic ru̱cꞌ maꞌ Peh, reꞌ hoj xkatikꞌa̱ꞌ ki̱b chi nakelic je ar eh chi jeꞌ reꞌ xkachop je kabe̱h chi ko̱k chi ojic ar Jerusalen . UChi jeꞌ aj reꞌ naxkilow i hoj chi maꞌ pitiric ta ra̱j chi ojic ar Jerusalen, reꞌ wili xkakꞌor reh: «Wi reꞌ aj woꞌ ojic ar Jerusalen, reꞌreꞌ ra̱j i Dios chi na̱banam, reꞌ aj woꞌ reꞌ chanimej, kojqui reh. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xkacana̱ꞌ rikꞌormojic reh chi maꞌxta rojic ar. Reꞌ richoporic i maꞌ Lu̱ꞌ chipam
i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic
wi̱ꞌ wach i Dios (I xa reꞌ laꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ hin maꞌ ruꞌum ta soꞌ chi equinquibacꞌ on equinquicansaj ruꞌum rikꞌormojic ribiral i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus enipohꞌaj nicꞌux chi ojic ar Jerusalen. Ma̱capaj tak kꞌuruꞌ chi ru̱cꞌ okꞌic naꞌn tak eh jeꞌ woꞌ chi ru̱cꞌ riyotꞌquil i wa̱mna cꞌahchiꞌ acojom tak enipit i wojic ar Jerusalen, nqui xikꞌor keh. iK Naxkabiraj aj reꞌreꞌ, reꞌ hoj koj-ihchꞌilinic reh maꞌ Lu̱ꞌ chꞌi̱l woꞌ take juꞌjun chic aj niminel kihchꞌilem take, chi xa nchꞌuk chic kacꞌux xkakꞌor reh chi maꞌxta nak rojic ar Jerusalen,   xoj-o̱j rikꞌoꞌrej ar pa ripa̱t i maꞌ Peh. Ar ajic naxiquimlej i pa̱s bacꞌbal ripa̱m maꞌ Lu̱ꞌ pꞌuht ripixim take ro̱k chꞌi̱l take kꞌab chi ribil ri̱b eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Jeꞌ ricab naxnibacꞌ take wo̱k chꞌi̱l take nikꞌab, jeꞌ reꞌ nabacꞌarok take ro̱k chꞌi̱l take kꞌab i winak reꞌ nehchenic reh pa̱s wili maj reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xikꞌor wi̱n chi reꞌ aj ehcham reh pa̱s wili naribacꞌaric cuꞌum take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar Jerusalen eh naquikꞌahsam woꞌ pan quikꞌab take tinamit maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui keh. *M Chiwach aj take quib xib kꞌi̱j xojcahnic ar, xponic pan tinamit Sesare̱ya jenaj winak xchalic pa riyukꞌul Jure̱ya, Aca̱wo ribihnal reꞌ aj kꞌorol woꞌ reh kꞌoric nyeꞌeric reh ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Reꞌ winak reꞌreꞌ naxponic chipam i tinamit reꞌreꞌ, +O Reꞌ maꞌ Peh reꞌreꞌ wilic quejeb rixkꞌu̱n cu kꞌahxok take eh aj kꞌorol woꞌ take reh kꞌoric nyeꞌeric queh ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Naxsakꞌic lok jeꞌ ikal, reꞌ hoj chꞌi̱l i maꞌ Lu̱ꞌ xoj-elic je ar eh xoj-o̱j chipam jenaj maꞌ laj cano̱wa cu rehtal xojponic pan jenaj tinamit Sesare̱ya ribihnal reꞌ xojcahnic wi̱ꞌ pa ripa̱t maꞌ Peh reꞌ aj kꞌorol ribiral i Jesus eh reꞌ woꞌ jenaj chi quixilac take wuku̱b chi winak chiho̱j lok take reh puhcunic toꞌbal chi quina̱ take cahnel ixok. Nok hoj chic elenak cho ar Ti̱ro, xkachop woꞌ chic je kabe̱h nah haꞌ cu rehtal pan tinamit Tolema̱yra ponok kawach. Ar xojcahnic jenaj kꞌi̱j eh chiwach i jenaj kꞌi̱j reꞌreꞌ xponic kayew cho risukquil quicꞌux take aj niminel wilque̱b ar. gGChiri̱j chic ruꞌ nok kakꞌahchem chic ki̱b chi kajuꞌjunal chi richꞌakaric ki̱b, reꞌ hoj xoj-oquic cok chipam maꞌ laj cano̱wa eh reꞌ take aj niminel xitahkanic cho keh xisoljic woꞌ chic je pan quipa̱t. eCNaxponic i riwu̱k kꞌi̱j reh kawihꞌic ar Ti̱ro, reꞌ hoj xoj-elic je pan tinamit reꞌreꞌ chi xojquihchꞌilej je take aj niminel chꞌi̱l quehqꞌue̱n chꞌi̱l woꞌ take cacꞌu̱n quixkꞌu̱n. Nok wilco̱j chic lok chiri̱j i tinamit, chi kunchelal xkaxucꞌa̱ꞌ ki̱b chi chi̱ꞌ i maꞌ laj haꞌ eh xoj-oquic chi ti̱j. ERuꞌum aj reꞌ wuku̱b kꞌi̱j xojcahnic cu̱cꞌ take aj niminel xkarak take ar. Reꞌ take reꞌ pꞌuht quipitim i maꞌ Lu̱ꞌ chi maꞌxta nak rojic ar Jerusalen ruꞌum chi cꞌahchiꞌ rikꞌormojic queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chi ar Jerusalen reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ narojic ricꞌulum tiꞌcꞌaxic. wChiri̱j reꞌ naxoj-iqꞌuic ponok chiwach riyukꞌul Chi̱pire reꞌ til xkilow je wach naxoj-iqꞌuic je chi riche̱l, reꞌ maꞌ laj cano̱wa xojricꞌam je pan tinamit Ti̱ro ar pa riyukꞌul Si̱rya ruꞌum nok ar xkahsjic lok take rihk. yNok wilco̱j chic ar, xkarak jenaj maꞌ laj cano̱wa ojic reh chipam riyukꞌul i Peni̱sya eh xoj-johtic je chipam. \ 3Chiri̱j aj chic richꞌakaric je ki̱b cu̱cꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, reꞌ hoj xoj-oquic je pan jenaj maꞌ laj cano̱wa reꞌ xojricꞌam je pan tinamit Cos ribihnal. Jeꞌ chic ikal reꞌ maꞌ laj cano̱wa reꞌreꞌ xojricꞌam je pan jenaj chic tinamit Ro̱wras ribihnal eh chiri̱j chic ruꞌ xojricꞌam je ar Pa̱tara. C&chi xa tiꞌ chic pan quicꞌux ruꞌum i xikꞌor queh chi maꞌxta chic quilow wach china̱ acꞌal wili. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ naxquicohlaj reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ xquihchꞌilej je maꞌ Lu̱ꞌ cu reꞌ wilic wi̱ꞌ maꞌ laj cano̱wa reꞌ narichopom je reh rojic ar Jerusalen.Y+%eh chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ naxcokꞌej wach i maꞌ Lu̱ꞌ. Nok quicohlam chic i ti̱j, chi quijuꞌjunal take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ xquikꞌahchej maꞌ Lu̱ꞌ eh pꞌuht quitzꞌartzꞌam i ri̱j -S$Nok ricohlam chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xixucꞌa̱ꞌ ri̱b, xiban riti̱j chꞌi̱l take chiꞌnchel rich cꞌamol be̱h reꞌreꞌ lQ#Yuꞌna nipahkaj aweh tak chi ajuꞌjunal tak chi chatoꞌbej tak take cꞌaxic ti ncaꞌn, jeꞌ ricab xnicꞌuhtaj aweh tak chi ru̱cꞌ kacamaj nakaꞌnam nakatoꞌbem woꞌ take kas kacha̱kꞌ. Chiꞌnchel reꞌreꞌ xnikꞌor aweh tak chipam take cꞌuhbalanic xniban chaxilac tak reꞌ xcꞌulic wi̱ꞌ pa nicꞌux riCꞌuhbal i Jesus reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: «Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic sukquil cꞌuxlis nchalic ru̱cꞌ i cꞌacharel riban i toꞌbonic, chiwach i cꞌacharel reꞌ ncꞌulbic reh toꞌbonic, nqui rikꞌor i riCꞌuhbal i Jesus, nqui maꞌ Lu̱ꞌ queh cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. "chi jelow-bal laꞌ reꞌreꞌ ru̱cꞌ ritzꞌawumal nicamaj, yohbal wach nitzꞌa̱k xnimol wach maꞌ xa ta reh paꞌ bih ajwal wach chi wi̱n hin jeꞌ laꞌ woꞌ reh paꞌ bih queh take quibehic chiwi̱j jeꞌ ricab woꞌ awehtꞌalim hat-tak. s _!Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios riyew cho ritoꞌbal chi kana̱ eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin maꞌ xiban ta ji̱kꞌ i nicꞌux chiri̱j chakꞌwach laj risoꞌ jenoꞌ xa hab wach aweh tak, maꞌ woꞌ chiri̱j riqꞌuihal ritzꞌa̱k, o W Reh chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak, yuꞌna was tak nicha̱kꞌ naca̱t nikꞌahsam tak johtok pan kꞌab i Dios reꞌ xiyew rikꞌorbal chi katobjic. Jeꞌ reꞌ nanibanam maj reꞌ cok reꞌ wilic rajawric chi ricowsjic acꞌux tak, jeꞌ woꞌ chi riyeꞌeric aweh tak ricuseꞌsbal ricꞌolom lok ri̱j chi queh take quikꞌahsam qui̱b chi rilokꞌonjic. v e«Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi xacoj tak rehtal chi chiwach i xib ha̱b xniban chaxilac tak, reꞌ hin chi kꞌi̱j chi akꞌab xatnicꞌuhbalej tak to̱b ta nchel kꞌe̱ꞌ tiꞌcꞌaxic xnicꞌul chiri̱j acꞌuhbaljic tak. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi chacꞌaꞌchmej awi̱b tak eh jeꞌ woꞌ chacꞌax woꞌ acamaj tak. p YJeꞌ woꞌ naquinelok je, wilic take chaxilac tak naquimiksam qui̱b chi jotꞌo̱l aj tijinel take maj reꞌ take reꞌ nacaꞌnam cꞌuhbalanic xa reh chi reꞌ chic take reꞌ naquitahkaljic cuꞌum take quiniminic reh Jesus. ] 3Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiri̱j i welic je hin chaxilac tak wehtꞌalim chi wilic take winak nacoquic cho chaxilac tak chi aj tijinel reꞌ maꞌ tiꞌ ta naquicꞌram take moloj wach aj niminel chiri̱j i Jesus, nacaꞌnam laꞌ jeꞌ ricab ncaꞌn take joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ chi maꞌ nquiquetelej ta wach take me̱ꞌ. 4aJeꞌ aj reꞌ ruꞌ coric ok wach acamaj chaꞌn tak chi quiliric take aj lokꞌem reh Dios rimolom quiwach ru̱cꞌ riquimic i Jesus. Jeꞌ ok reꞌ chaꞌn tak maj reꞌ take reꞌ xiꞌokxaꞌnjic pan akꞌab tak ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal chi jeꞌ na ricab juntuhm ok chi me̱ꞌ reh chi nawilom tak eh nacꞌaxam woꞌ tak take chi coric. Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat-tak chawil woꞌ awi̱b chi awibil awi̱b tak chi coric. 6eJeꞌ reꞌ nikꞌor maj nicꞌ paꞌ nimal i noꞌjbal xiyew wi̱n i Dios chi acꞌuhbaljic tak, reꞌ hin maꞌ xnipoy ta wach aweh tak, xnisakomej laꞌ wach chi coric. :mreꞌ wili nikꞌor cahnok aweh tak chiwach i kꞌi̱j wili: Wi hab wach jenoꞌ aweh tak encojoric rimahc, maꞌ rikꞌor chi reꞌ hin wilic nimahc chi jeꞌ reꞌ ricꞌul. «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi hin raj kꞌorol i Dios eh jeꞌ woꞌ ruꞌum wehtꞌalim chi reꞌ hat-tak reꞌ xatiqꞌuic nicꞌuhbalej tak ponok chiri̱j rikꞌatoj kꞌoric i Dios maꞌ eta chic nawilow tak niwach china̱ acꞌal wili, )Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin maꞌ eta nipohꞌaj soꞌ nicꞌux ruꞌum take tiꞌcꞌaxic chalic reh chi nina̱ maj ruꞌum chi to̱b ta nak kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ chi wi̱n nicꞌacharic, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chi wi̱n chi chipam ta nak nicamaj riyeb wi̱n i kAja̱w Jesus chi aj kꞌorol reh lokꞌ laj cꞌuhbal chiri̱j richakꞌlamil i Dios enponic ricuxꞌic wach nicꞌacharic. T!reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xa haj tinamit quiniqꞌuic wi̱ꞌ cꞌahchiꞌ riyeb rehtalil wi̱n chi ar Jerusalen nanicꞌulum woꞌ tiꞌcꞌaxic, jeꞌ woꞌ chi nanicojoric woꞌ pan che̱ꞌ. r]Yuꞌna kꞌuruꞌ chi ojic wi̱n ar Jerusalen, reꞌ hin nwa̱j chi na̱wehtꞌalim tak chi cꞌahchiꞌ wojic chi hin cꞌamoj je ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Chi maꞌ wehtꞌalim ta nak chaj bih narichalic chi nina̱ ar, veMaꞌ xa ta aweh tak xniban i cꞌuhbalanic jeꞌ laꞌ woꞌ xniban woꞌ queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi queh take maꞌ reꞌ ta kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ hat-tak chiꞌnchel xnikꞌor woꞌ aweh tak chi na̱cana̱b tak ribanaric i mahc chiwach i Dios, jeꞌ woꞌ chi na̱chopom acꞌux tak chiri̱j i kAja̱w Jesus. 'GTo̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xnicꞌul, reꞌ hat-tak xawilow woꞌ tak chi maꞌxta bih xpitbic wi̱n chi rikꞌormojic i cꞌuhbal corsbal wach acꞌacharic tak, xnikꞌor laꞌ aweh tak i ricorquil ru̱cꞌ take cꞌuhbalanic xniban pan apa̱t tak on xa haj namol wi̱ꞌ awi̱b tak. +Naxincamanic chaxilac tak chiwach i kAja̱w Jesus, xincamanic ru̱cꞌ chꞌublic laj cꞌuxlis, to̱b ta wilic woꞌ pech xnikꞌeb ri̱s nakꞌ niwach eh xnicꞌul woꞌ tiꞌcꞌaxic xcaꞌn wi̱n take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xca̱j nak quinquicansam. <~qNaxicꞌulic lok take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili kꞌoric pꞌuht rikꞌorom queh: «Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi xa reꞌ woꞌ cho chiwach i pe̱t kꞌi̱j reh woquic chipam riyukꞌul i A̱sya cu chiwach i kꞌi̱j yuꞌna jeꞌ wili noꞌjbal xawilow tak wu̱cꞌ: 0}YNok wilco̱j ar Mile̱to, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xitakꞌa̱ꞌ je jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch ar E̱peso chi quicꞌamaric take quinahsil moloj wach aj niminel ar. 2|]chi maꞌ xoj-iqꞌuic ta pan tinamit E̱peso ruꞌum chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ritikꞌa̱b wach pa ricꞌux chi maꞌxta richamam ri̱b pa riyukꞌul i A̱sya. Jeꞌ aj reꞌ xkaꞌn ruꞌum chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ rajamem ri̱b reh ojic ar Jerusalen reh chi ar narojic ricꞌsam i ninkꞌi̱j Pentecostes ribihnal, wilaꞌ cu manlic xponic. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicꞌuhbalej take
cꞌamol be̱h aj niminel aj E̱peso S{Jeꞌ chic ikal nok kaꞌnam chic lok jenaj akꞌab ar, xoj-o̱j woꞌ chic pan jenaj maꞌ laj cano̱wa eh chi jeꞌ reꞌ xoj-iqꞌuic ponok chiwach i tꞌuch tinamit Qui̱yo ribihnal. Jenaj chic kꞌi̱j chiri̱j reꞌ, xoj-iqꞌuic ponok chiwach i tinamit Sa̱mos cu rehtal xojponic pan tinamit Troji̱lyo ribihnal reꞌ xkicꞌsaj wi̱ꞌ i chakꞌab. Nok xkaꞌn cahnok junwar ar, xoj-o̱j woꞌ chic nah haꞌ cu rehtal xojponic pan tinamit Mile̱to z}Naxponic i maꞌ Lu̱ꞌ ar Ason reꞌ xkarak wi̱ꞌ ki̱b richꞌi̱l, xoj-o̱j chipam i tinamit Mitile̱ne ribihnal. Qy Chiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ elenak chic je pan tinamit Tro̱yas eh ruꞌum chi xa̱j ojic chi ro̱k chi rutquel cu ar pan tinamit Ason, xitikꞌa̱ꞌ wach ku̱cꞌ i hoj reꞌ koj-ihchꞌilinic reh, chi ar nakarakam ki̱b richꞌi̱l chipam i tinamit reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hoj xkachop je jenaj maꞌ laj cano̱wa reꞌ ojic riban ar Ason eh chi jeꞌ reꞌ xoj-o̱j chi pe̱t reh chi nakuyꞌem ponok i maꞌ Lu̱ꞌ ar. qx[ chi yeꞌo̱j chic cahnok riman ricowil quicꞌux chiri̱j Jesus eh reꞌ take reꞌ xiꞌo̱j pan quipa̱t chi quichꞌi̱l i qꞌuijol reꞌreꞌ chi cꞌachlic woꞌ chic. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xo̱j chi ro̱k ar pan tinamit Ason ?ww Chiri̱j chic reꞌ, xoj-johtic woꞌ chic johtok nah oxtik pa̱t eh xoj-oquic chi ribanaric kawaꞌ kaha̱ꞌ. Naxkacohlaj kawaꞌ kaha̱ꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichop woꞌ chic jenaj cꞌuhbalanic nim ro̱k cu rehtal xoquic cho sakꞌic. Chiri̱j reꞌ, xicana̱ꞌ cahnok take aj niminel reꞌreꞌ 'vG reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xkajic woꞌ cho nah oxtik pa̱t. Nok wilic chic reꞌ wilic wi̱ꞌ i qꞌuijol a̱mna chic, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ximucꞌa̱ꞌ jok ri̱b china̱ acꞌun reꞌreꞌ, xiyew johtok wach teleb eh jeꞌ wili xikꞌor queh aj niminel: «Maꞌ yoꞌslom awi̱b tak. Reꞌ qꞌuijol wili maꞌ camnak ta, nqui queh. Jeꞌ reꞌ xikꞌor ruꞌum nok ribanam nak chic chi xcꞌacharic woꞌ chic cho. =us Chi ribirmijic aj i nim ro̱k cꞌuhbal cꞌahchiꞌ ribanam i maꞌ Lu̱ꞌ wilic take xchalic quiwiric, jeꞌ ricab i jenaj qꞌuijol Ewti̱co ribihnal, tzꞌuklic johtok nah wenta̱na reh oxtik pa̱t reꞌreꞌ. Reꞌ qꞌuijol reꞌreꞌ naxchalic xa suk chic riwiric, xkꞌehbic jok wach acꞌal eh chi jeꞌ reꞌ xquimic ar. Ar aj reꞌ ruꞌ naxcꞌulic ucsjok ritiꞌjolal i acꞌun reꞌreꞌ cuꞌum take wilque̱b ar, t9Jeꞌ reꞌ xiban maj xa sakom chic pa̱m i yeꞌa̱b reꞌreꞌ ruꞌum take riqꞌuihal sakombal kopolque̱b nah oxtik pa̱t kamolom wi̱ꞌ ki̱b. s'Chipam roquic i chakꞌab reh hiꞌlbal kꞌi̱j naxquimol qui̱b take kich aj niminel aj Tro̱yas chi rinimjic quiwaꞌ quiha̱ꞌ jeꞌ ricab ricꞌuhtam i Jesus, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xoquic chi cꞌuhbalanic eh to̱b ta nak xa jeꞌ chic ikal nelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ, maꞌ xipit ta i cꞌuhbalanic cꞌahchiꞌ ribanam xinimsaj laꞌ ro̱k cu rehtal xponic ticꞌlic akꞌab. sr_chiri̱j chi iqꞌuinak chic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal reꞌ ncꞌuxuric wi̱ꞌ i caxlan wiꞌc maꞌ cojo̱j ta rikꞌomil. Jeꞌ aj reꞌ nok iqꞌuinak ok chic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ hoj xkachop je jenaj maꞌ laj cano̱wa ar pan tinamit Pili̱pos eh cu reꞌ chic pa ro̱ꞌ kꞌi̱j xojponic ar Tro̱yas reꞌ xkarak wi̱ꞌ ki̱b quichꞌi̱l take richꞌi̱l maꞌ Lu̱ꞌ nok cꞌahchiꞌco̱j cuyꞌem ponok ar. Chi jeꞌ aj reꞌ, xojcahnic wuku̱b kꞌi̱j cu̱cꞌ take kich aj niminel quipatanic ar. Jenaj qꞌuijol xkꞌehbic cho nah oxtik pa̱t nok cꞌuhbalanic riban i maꞌ Lu̱ꞌ qChiꞌnchel take reꞌreꞌ naxquicana̱ꞌ cahnok maꞌ Lu̱ꞌ chipam i tinamit Pili̱pos chi wichꞌi̱l hin maꞌ Cax, xquichop je jenaj maꞌ laj cano̱wa chi nacojic uyunel keh ar pan tinamit Tro̱yas reꞌ ojic wi̱ꞌ wi̱n chiri̱j maꞌ Lu̱ꞌ $pAchi richꞌi̱l take winak jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Timote̱yo, reꞌ So̱pater aj Were̱ya, reꞌ Arista̱rco chꞌi̱l i Sewu̱nto reꞌ aj Tesalo̱nica take, reꞌ Ca̱yo reꞌ aj Te̱rwe, chꞌi̱l woꞌ take aj pa riyukꞌul i A̱sya, reꞌ Ti̱quico chꞌi̱l i Tro̱pimo. 3o_reꞌ xwihꞌic wi̱ꞌ xib poh. Ar aj ruꞌ nok tiklic nak chic chi narojic richopom jenaj maꞌ laj cano̱wa reh chi narojic ar Jerusalen, maꞌ xo̱j ta chic richop i cano̱wa cuꞌum queh take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xquitikꞌa̱ꞌ wach chi quiwach chi naquicansam maꞌ Lu̱ꞌ naꞌojok richop nak i maꞌ laj cano̱wa reꞌ iqꞌuic ponok reh chi pe̱t ar pa riyukꞌul i Si̱rya. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichih wach chi narisoljic je chi ro̱k reh chi nariqꞌuic woꞌ chic ponok pa riyukꞌul Masero̱nya ;noeh xibehej pa̱m chiꞌnchel yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Chiri̱j chic ruꞌ nok ricꞌuhbalem chic take aj niminel chipam i yukꞌul reꞌreꞌ chi naquichopom quicꞌux chiri̱j Jesus ru̱cꞌ nicꞌ paꞌ nimal kꞌoric xikꞌor queh, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xelic je ar Masero̱nya cu rehtal xponic ar Cre̱sya 2m _Nok chuhpunak chic wach i wolic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xitakꞌa̱ꞌ riyukꞌunjic take aj niminel eh naxiponic ru̱cꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin nawelic woꞌ chic je chaxilac tak, reꞌ cok ruꞌ reꞌ hat-tak til chachop acꞌux tak chiri̱j i Jesus, nqui queh. Chiri̱j chic ruꞌ nok rikꞌahchem chic take cahnok chi richꞌakaric je ri̱b cu̱cꞌ, xichop je ribe̱h pa riyukꞌul i Masero̱nya xli)Naxicohlaj rikꞌororic reꞌreꞌ, xichꞌak je take tinamit mololque̱b chipam i pa̱t reꞌreꞌ. k9(maj jeꞌ ricab cꞌahchiꞌco̱j yuꞌna chi maꞌ kichꞌi̱l ta take kaj chꞌukul wach mahc, wilco̱j pan yohbal chi ekojquitzꞌak chi maꞌ nkabiraj ta kꞌoric chi quiwach ruꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa ta nak enkarak kakꞌorbal chiri̱j chaj bih riwi̱ꞌ i moloj i̱b wili ruꞌum nok xa ta woꞌ nak reꞌ wolic xaꞌn tak wili, wilic jenoꞌ riwi̱ꞌ, nqui xikꞌor queh rich ritinami̱t. j!'on chapahkaj tak jenoꞌ kꞌi̱j reꞌ enchꞌukuric wi̱ꞌ wach amahc tak. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ ok take aj chꞌukul wach mahc quichꞌukbok wach amahc tak nok quimolom chic qui̱b awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab rikꞌor i cꞌuhbal nchoponic na̱ katinami̱t i}&reꞌ laꞌ hat-tak xacꞌam tak cho take winak wili xa ruꞌum reh Reme̱triyo chꞌi̱l take richꞌi̱l. Jeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ Reme̱triyo chꞌi̱l rich ehcham reh camanic chi tikꞌinic tak tiyo̱x wilic ta nak jenoꞌ quiwolic, ar nak xiꞌo̱j cu̱cꞌ take aj chꞌukul wach mahc maj reꞌ take reꞌ nanquimol qui̱b pan quicamaj, wilque̱b chi richꞌukuric wach jenoꞌ mahc. Ruꞌum aj reꞌ hiy tak cu̱cꞌ take aj chꞌukul wach mahc eh ar chakꞌor tak cok amahc chi ajuꞌjunal tak, h1%Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak maꞌ xacꞌam ta tak cho take winak wili chi narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱ ruꞌum chi aj banol ta take cꞌahbilal chipam ripatil i katiyo̱x, on chi aj tzꞌuju̱l ta nak take reh lokꞌ laj katu̱t Riya̱na reꞌ katiyo̱x, Dg$Ruꞌum aj chi reꞌ xnikꞌor wili maꞌ hab ta wach enkꞌoric chi maꞌ coric ta, chamay tak ahnic yuꞌna eh maꞌ chi bih pe aban tak chi cu jaꞌ naꞌn ta pe tak ri̱j chi coric. Ef#cu rehtal xipitiric ruꞌum aj tzꞌihm chipam quitinamital. Reꞌ aj tzꞌihm reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Hat-tak wich nitinami̱t aj E̱peso, reꞌ hat-tak awehtꞌalim chi chiꞌnchel tinamit pa riyukꞌul i A̱sya quehtꞌalim chi reꞌ hoj, hoj aj camaj chipam ripa̱t i tiyo̱x nim rajawric Riya̱na ribihnal. Jeꞌ woꞌ quehtꞌalim chi hoj aj lokꞌonel wach rijalwachil i tiyo̱x reꞌreꞌ, reꞌ xchalic ar pan taxa̱j. eeC"xa reꞌ laꞌ take tinamit reꞌreꞌ naxquinaꞌbej wach i maꞌ Lej chi ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho maꞌ Israhel, xa junkꞌoric chic take xquiqꞌuer quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Reꞌ Riya̱na, reꞌ katiyo̱x hoj aj E̱peso, kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric, nqui take. Chi jeꞌ reꞌ xquitik juꞌ chi qꞌueric quichi̱ꞌ chiwach quib o̱ra >du!Jeꞌ reꞌ nok wilic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquicꞌam cok i jenaj maꞌ winak Lej ribihnal eh nok cu chi quiwach chic paꞌlic cho, quipahkaj reh chi narikꞌoric cho chi quina̱ take tinamit reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Lej xiban je kꞌab chi naquimayam ahnic eh chi jeꞌ reꞌ naripꞌutum nak je kꞌoric cu̱cꞌ tinamit chi ricoꞌljic ri̱j quiniminic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, ]c3 Chiri̱j chic ruꞌ naxiponic take tinamit chipam i pa̱t quimolom wi̱ꞌ qui̱b take cꞌacharel johtonak quicꞌux reꞌreꞌ, reꞌ take tinamit pꞌuht quipahkam chi quiwach chi jeꞌ wili: «Chaj woꞌ bih nkꞌoric wi̱ꞌ i moloj i̱b wili? nqui take. Jeꞌ reꞌ nquikꞌor ruꞌum chi maꞌ sakom ta wach chi queh chaj bih riwi̱ꞌ i moloj i̱b reꞌreꞌ, maj chiꞌnchel take johtonak quicꞌux, rehreh wach nquikꞌor chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ. XH}|{yxwvmutIrrqpom|ljmi=\;g:T8d7B654J32 /d-,,+)'&%!$2"!6 *y,0]( ~ HW'xa reꞌ laꞌ maꞌxta woꞌ bih xbehsjic reh. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Pe̱lix maꞌ xesaj ta je maꞌ Lu̱ꞌ pan che̱ꞌ, xa reh chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ensukbic nak quicꞌux ru̱cꞌ. Reꞌ laꞌ chic xiban, xicana̱ꞌ pan kꞌab i Po̱rsyo Pele̱sto reꞌ xijelow-bej chi kꞌatal kꞌoric.b=Chiri̱j i moloj i̱b reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ qꞌuih pech woꞌ xtakꞌabjic je ricꞌamaric ruꞌum i maꞌ Pe̱lix reh chi naribanam ricꞌuta̱j ru̱cꞌ eh chi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ jarub paꞌ pech xcꞌulic chiwach, xa ruyꞌej nak chic chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ eribehsaj tumi̱n reh, chi tojbal ri̱j i relic je pan che̱ꞌ lQJeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ pꞌuht rikꞌorom i cꞌuhbal reꞌ rikꞌor chi reꞌ take cꞌacharel tanlic chiqui̱j chi nacaꞌnam i coric on chi naquikꞌebem lok rij quicꞌux i cꞌahbilal. Jeꞌ woꞌ, pꞌuht rikꞌorom i cꞌuhbal reꞌ nkꞌoric chiri̱j chi chalic reh kꞌi̱j nok reꞌ Dios narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel. Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Pe̱lix xichꞌak je maꞌ Lu̱ꞌ ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ naxyoꞌjic ruꞌum take kꞌoric reꞌreꞌ. Jeꞌ aj wili xkꞌormojic reh i maꞌ Lu̱ꞌ naxelic je: «Reꞌ hin naca̱t woꞌ chic niyukꞌem je natehok chic juncꞌam ok niwach ru̱cꞌ take nilahtzꞌil wilic. Yuꞌna kꞌuruꞌ hiy woꞌ chic pan ayeꞌa̱b, nqui reh. {Nok ribanam chic lok quib xib ok kꞌi̱j i maꞌ Lu̱ꞌ chipam i pa̱t canamaj wi̱ꞌ, junpech reꞌ maꞌ Pe̱lix xo̱j cꞌolok chipam i pa̱t reꞌreꞌ chi ihchꞌilimaj ruꞌum rehqꞌue̱n Trusi̱la ribihnal reꞌ jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho maꞌ Israhel. Ar xitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric maꞌ Lu̱ꞌ eh naxcꞌulic lok ru̱cꞌ, reꞌ maꞌ Pe̱lix xipahkaj reh chi narikꞌorom reh nicꞌ wach riwi̱ꞌ chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Naxoquic chi kꞌoric i maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ maꞌ Pe̱lix xoquic chi ribirmijic chaj bih cꞌahchiꞌ rikꞌorom. lQChi jeꞌ reꞌ, xikꞌor woꞌ reh cꞌamol quibe̱h take sol chi narichaꞌjaljic woꞌ chic i maꞌ Lu̱ꞌ chipam i pa̱t xesmejic cho wi̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ jeꞌ wili woꞌ xkꞌormojic je reh cꞌamol quibe̱h sol reꞌreꞌ: «Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chayew tak kꞌab reh chi naricꞌulic kꞌoꞌrjok cuꞌum take tiꞌ quiꞌicꞌrinic reh. Jeꞌ woꞌ, naquicꞌolok lok take rula̱ꞌ reꞌreꞌ chayew woꞌ tak kꞌab queh chi naquicꞌamam cok paꞌ bih reh, reh chi enwihꞌic chi suk, nqui xikꞌor. Reꞌ maꞌ Pe̱lix xipahkaj reh maꞌ Lu̱ꞌ
chi narikꞌorom ribiral i Jesus reh :mNok ribiram chic quikꞌorbal take winak reꞌreꞌ chꞌi̱l rikꞌorbal i maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ maꞌ Pe̱lix chi rehtꞌalim chic chi manlic nicꞌ wach riwi̱ꞌ ribiral chiri̱j i Jesus reꞌ Cꞌamol je Be̱h ru̱cꞌ i Dios, xichꞌak je take tinamit reꞌreꞌ chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom je queh: «Cu cꞌolok pe chic lok i Lisi̱yas ayuꞌ cu reꞌ aj chic nanicohlam wach richꞌukuric i wili, nqui queh. V%Haj cok wilic enquikꞌor nak aweh take winak wili, reꞌ hin naxinpahbabjic chi quiwach ruꞌ xnikꞌor i kꞌoric wili ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: Reꞌ hat-tak was tak nicha̱kꞌ cꞌahchiꞌ achꞌukum tak kꞌoric chi nina̱ xa ruꞌum chi nicoj wach cuctic take cho camnak, quinqui queh, nqui maꞌ Lu̱ꞌ reh maꞌ Pe̱lix. ~uJeꞌ woꞌ, reꞌ take winak wilque̱b chawach wili xa ta nak enquikꞌor woꞌ aweh chi xquirak jenoꞌ mahc chiwi̱j naxinpahbabjic chi quiwach naxquimol qui̱b wichꞌi̱l chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic quich nahsil china̱ katinami̱t. 'Gmaj wi ta nak chi quiwach take reꞌ wilic jenoꞌ nimahc jeꞌ ricab nquitzꞌak chiwi̱j yuꞌna, ayuꞌ nak wilque̱b take cho chi rikꞌormojic chawach. q [«Chi jeꞌ reꞌ ajic nok witinem chic wi̱b chi chi̱ꞌ i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ eh nok manlic oquic nak chic cok wi̱n ar chi rikꞌahsjic nisi̱, xinponic rakmajok cuꞌum take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xichalic pa riyukꞌul i A̱sya. Reꞌ take reꞌ maꞌ xinquirak ta chi nituhbem ta nak take tinamit chi rijohsjic quicꞌa̱ 1 [jeꞌ ricab woꞌ xniban naxinponic cho cꞌacharok pan toco̱m chic tinamit. Nok hin chic wihꞌinak cho quib xib ok ha̱b ar, reꞌ hin xinsoljic woꞌ chic je pan tinamit Jerusalen reꞌ quitinamital take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh ar reꞌ tumi̱n moloj cho wach wuꞌum chi quitoꞌbal take wich aj niminel quicꞌacharic pan tinamit reꞌreꞌ, xo̱j nikꞌahsaj chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh ar, jeꞌ woꞌ nanikꞌahsam jenoꞌ nisi̱ chiwach i Dios chipam i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ. O «Chi jeꞌ aj reꞌ nicamaj chiwach i Dios, reꞌ hin xa nicowej woꞌ wi̱b reh chi maꞌ jaruj ta encojoric rimahquilal wo̱k nikꞌab chiwach i Dios, on chi quiwach take wich cꞌacharel, x iJeꞌ woꞌ, reꞌ hin xnichꞌica̱ꞌ nicꞌux chiri̱j nquichop woꞌ wi̱ꞌ quicꞌux take winak wili chi reꞌ Dios xikꞌor chi reꞌ take coric wach quicꞌux chꞌi̱l take maꞌ coric ta wach quicꞌux nacuctic cho ricaꞌpech.  Haj ti cok wilic enquikꞌor aweh chi til coric, reꞌ chi reꞌ hin nilokꞌej wach i kAja̱w Dios reꞌ xquilokꞌej woꞌ cho wach take kama̱m katiꞌt, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ lokꞌonic niban yuꞌna reꞌ chic jeꞌ ricab ricꞌuhtaj wi̱n i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ aj Cꞌamol Be̱h je ru̱cꞌ i Dios, to̱b ta nchel nquikꞌor take winak wili chi maꞌ coric ta wach i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ niban maj reꞌ hin xnichꞌica̱ꞌ nicꞌux chiri̱j take Cꞌuhbal kꞌoro̱j cho chipam take hu̱j xitzꞌihmbaj i Moyses chꞌi̱l woꞌ take hu̱j xquitzꞌihmbaj take cho aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. @y «Chi jeꞌ reꞌ i ricorquilal, reꞌ mahc nquitzꞌak chiwi̱j maꞌxta bih jenoꞌ rehtalil enquicꞌuhtaj wi̱ꞌ aweh chi til coric, maj maꞌxta bih cꞌahchiꞌ nibanam. S reꞌ hin xa ta nak chipam lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ on chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, on pan tak ribehil tinamit xinquirak ta take quitzꞌakbic wach nimahc wili chi cꞌahchiꞌ niwolem jenoꞌ cꞌacharel, on chi cꞌahchiꞌ nimolom quiwach take tinamit chi rucsjic jenoꞌ wolic. #? Reꞌ hat eta nak nabiraj queh toco̱m chic cꞌacharel, enak narak chiri̱j chi til coric i nanikꞌorom wili: Naxinponic Jerusalen chi riyeꞌeric nisi̱ chi lokꞌonbal wach i Dios ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios cablaj cho kꞌi̱j yuꞌna, fE Nok ribiram chic reꞌreꞌ, reꞌ kꞌatal kꞌoric maꞌ Pe̱lix xiban je rehtalil reh maꞌ Lu̱ꞌ chi narikꞌoric. Jeꞌ aj wili pꞌuht rikꞌorom maꞌ Lu̱ꞌ: «Ajabe̱s maꞌ Pe̱lix, reꞌ wili coꞌlbal wi̱b nanikꞌorom chawach chi til chꞌiclic nicꞌux ruꞌum nok wehtꞌalim chi reꞌ hat, ruꞌum qꞌuih chic ha̱b apꞌutum chꞌukuj kꞌoric chi kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, awehtꞌalim chic chaj bih ncꞌuluric chi kaxilac. w Ruꞌum chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ ribirmijic cuꞌum take richꞌi̱l wilque̱b cok ar, jeꞌ woꞌ wili xquikꞌor cok: «Reꞌ kꞌoric cꞌahchiꞌ rikꞌorom maꞌ Te̱rtulo til coric, xa nqui chic take cok. B}Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna awu̱cꞌ chic i hat xojritakꞌa̱ꞌ cho chi richꞌukuric wach rimahc i winak wili. Yuꞌna chi wilco̱j chic chawach i hat kꞌuruꞌ, nkapahkaj aweh chi ru̱cꞌ i birinic na̱banam reh winak wili, reꞌ ok hat ticojbok rehtal chi coric wach mahc nkakꞌor aweh chiri̱j, nqui reh.  xa reꞌ laꞌ chic ruꞌ reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take sol Lisi̱yas ribihnal xojripit chi nakacohlam wach richꞌukuric kꞌoric china̱ nok xitakꞌa̱ꞌ take riso̱l chi naquimakꞌam chikawach eh xa na̱ ruꞌ, xojquichꞌeylom take riso̱l. -SRuꞌum aj chi jeꞌ reꞌ riban, reꞌ hoj xkachop cho maj junpech cu xiniqꞌuej woꞌ riyeꞌeric pa ro̱k rilokꞌil i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios naxicoj take tinamit chipam jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban, reꞌ hoj xkapꞌut nak richꞌukuric kꞌoric china̱ jeꞌ ricab rikꞌor i kacꞌuhbal hoj tijimaj wi̱ꞌ GReꞌ winak wili reꞌ ncꞌambic quibe̱h junchꞌuk chi aj niminel reh Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret, reꞌreꞌ jenaj aj yojol cꞌuxlis chi keh hoj, xa jeꞌ na nchel ricab jenoꞌ yaꞌbilal nok wilic maj xa haj paꞌ yu̱kꞌ cꞌahchiꞌ rijohsam quicꞌa̱ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. kO«Ajabe̱s maꞌ Pe̱lix, to̱b ta nchel nanicojom riman rilahtzꞌil awach yuꞌna, chacuy nipahkaj aweh chi maꞌ tichꞌiꞌtjic kuꞌum. Koj-abiraj ti juncꞌam ok ru̱cꞌ i nakakꞌorom aweh chiri̱j i winak wili. j~MRuꞌum aj reꞌ lokꞌ laj ajabe̱s maꞌ Pe̱lix, pan quibihnal take chiꞌnchel i wich nitinami̱t wilque̱b xa haj yu̱kꞌ reꞌ quehtꞌalim wi̱ꞌ acꞌaxbal nayew keh, til kꞌe̱ꞌ nitioxej acꞌaxbal chi kana̱. i}KNok cꞌamoj chic cho maꞌ Lu̱ꞌ chi quiwach chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ Te̱rtulo tohkꞌ rikꞌoric cok chi ritzꞌakaric wach rimahc maꞌ Lu̱ꞌ xa reꞌ laꞌ pe̱t xicꞌalenej maꞌ Pe̱lix chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s maꞌ Pe̱lix, reꞌ hat kꞌe̱ꞌ wilic anoꞌjbal eh ruꞌum reꞌreꞌ pan katinami̱t holohic chic kꞌatoj kꞌoric cꞌahchiꞌ ribanaric. Jeꞌ woꞌ, reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kꞌe̱ꞌ chic sukquilal wilco̱j awuꞌum. | Hoꞌo̱b chic kꞌi̱j riponic maꞌ Lu̱ꞌ ar Sesare̱ya, xo̱j cꞌolok i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ reꞌ Anani̱yas ribihnal chꞌi̱l take juꞌjun chic nahsil chipam tinamit eh chꞌi̱l woꞌ jenaj winak maꞌ ahl ta chi̱ꞌ chi kꞌoric Te̱rtulo ribihnal. Reꞌ take reꞌ xiponic chi ritzꞌakaric wach rimahc maꞌ Lu̱ꞌ chiwach maꞌ Pe̱lix. x{i#jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hin nanibiram i kꞌoric na̱banam chi ricoꞌljic awi̱b, xa reꞌ laꞌ nwuyꞌej pe naquicꞌolok lok take aj tzꞌakol wach mahc chawi̱j, nqui reh. Chiri̱j ruꞌ, jeꞌ aj wili xikꞌor queh take riso̱l: «Reꞌ winak wili ar chachaꞌjej tak chipam i pa̱t xitikꞌa̱ꞌ cahnok i kꞌatal kꞌoric Hero̱res, nqui queh.z%"reꞌ pahbamaj chi rijelow-bal i kꞌatal kꞌoric ar Sesare̱ya, pꞌuht rilom wach i hu̱j reꞌreꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ xibiraj reh maꞌ Lu̱ꞌ haj wilic i yukꞌul asjanak wi̱ꞌ. Nok ribiram chic chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ar pa riyukꞌul Sili̱sya asjanak, 6ye!ar Sesare̱ya eh naxiponic ar xquipahba̱ꞌ cok chiwach i rijelow-bal kꞌatal kꞌoric pahbamaj ar. Naxquikꞌahsaj i hu̱j xitzꞌihmbaj je maꞌ Cala̱wriyo Lisi̱yas, x+ Naxsakꞌic, reꞌ take sol reꞌreꞌ xisoljic woꞌ chic cho chipam i pa̱t wilque̱b wi̱ꞌ, nok quicana̱b chic cho maꞌ Lu̱ꞌ pan quikꞌab take sol quibehic ri̱j cawa̱y chi naquicꞌamam je ar Sesare̱ya. Reꞌ take sol reꞌreꞌ xquicꞌam je maꞌ Lu̱ꞌ mwSJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ naxponic beleje̱b o̱ra reh chakꞌab, jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic i nahsil cꞌamol quibe̱h take sol reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xesmejic woꞌ je cuꞌum take sol jeꞌ ru̱cꞌ quiꞌo̱j chi cok eh cu ar pan tinamit Anti̱patris xponic quicana̱ꞌ cho chiwach chakꞌab reꞌreꞌ. $vA«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta chiwach kacꞌuhbal hoj maꞌxta jenoꞌ rimahc, reꞌ hin xa chiwach woꞌ ti juncꞌam naxcꞌulic kꞌormojok wi̱n chi juntuhm take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nca̱j quicansam pan cꞌolic i winak wili, cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je awu̱cꞌ reh chi ar chic chawach chꞌukurok wach rimahc. Yuꞌna ti tikilqui̱n chic chi nanitakꞌa̱b je kꞌoric cu̱cꞌ take aj tzꞌakol wach rimahc chi chawach ok chic i hat ojok quichꞌuk wach rimahc. Reꞌ aj wili kꞌoric xnitzꞌihmbaj je aweh ajabe̱s maꞌ Pe̱lix. Chawicꞌraj awi̱b ar kꞌuruꞌ, nqui rikꞌor hu̱j xitzꞌihmbaj je maꞌ Cala̱wriyo Lisi̱yas. uucxa reꞌ laꞌ hin maꞌ xnirak ta jenoꞌ mahc chiri̱j i winak wili chi eta nak ncahnic pan che̱ꞌ chi junpech on chi eta nak ncansjic jeꞌ ricab rikꞌor i takꞌanic nchoponic kana̱ hoj aj Ro̱ma. Xa reꞌ cok xwilow chi reꞌ winak wili cꞌahchiꞌ richꞌukuric wach rimahc chiri̱j i cꞌuhbal tijimaj take wi̱ꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. At{eh ruꞌum chi xwa̱j nibiram chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ quitzꞌakam i mahc chiri̱j, reꞌ hin xnipahba̱ꞌ chi quiwach take nahsil nquimol qui̱b chi chꞌukuj wach mahc %sCi winak wili reꞌ ritinami̱t woꞌ i Ro̱ma jeꞌ ricab xnibiraj chi xikꞌor. Reꞌ aj wili kꞌoric nikꞌor je aweh: Reꞌ hin xnichop cho winak wili naxinponic chꞌi̱l take niso̱l ar chipam i yeꞌa̱b naricansjic nak wi̱ꞌ cuꞌum take juntuhm chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xichopbic je reh. Chi jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam reh, xnimakꞌ cho pan quikꞌab take juntuhm reꞌreꞌ Wr'«Ajabe̱s kꞌatal kꞌoric maꞌ Pe̱lix: Reꞌ hin Cala̱wriyo Lisi̱yas nibihnal cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je risukquil acꞌux. Jeꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom je aweh take kꞌoric wili chiri̱j qq[Chiri̱j chic ruꞌ xitzꞌihmbaj je jenaj hu̱j reh maꞌ Pe̱lix reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: p5Reh aj chi maꞌ eta ncansjic i maꞌ Lu̱ꞌ, cꞌamarok je ru̱cꞌ ajabe̱s maꞌ Pe̱lix reꞌ raj toꞌo̱l kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma ar Sesare̱ya eh chatikꞌa̱ꞌ tak jenoꞌ ricawa̱y i maꞌ Lu̱ꞌ cꞌambal je reh, nqui nahsil cꞌamol quibe̱h sol reꞌreꞌ. loQChiri̱j chic ruꞌ xikꞌoꞌrej je take quib chi cꞌamol quibe̱h sol eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chatakꞌa̱ꞌ tak kꞌoric chi beleje̱b o̱ra reh chakꞌab nacojic ar Sesare̱ya lajcꞌahl (200) chi sol jeꞌ ru̱cꞌ chꞌi̱l quimache̱t, lajcꞌahl (200) jeꞌ ru̱cꞌ chꞌi̱l quikꞌas juꞌ chꞌihchꞌ tzꞌob-bal eh lajeb ricajwinak (70) jeꞌ ru̱cꞌ ri̱j cawa̱y wilque̱b. Chakꞌor tak queh sol reꞌreꞌ kꞌuruꞌ chi quitikꞌa̱ꞌ qui̱b reh ojic. nChi jeꞌ reꞌ, reꞌ nahsil sol naxitakꞌa̱ꞌ je i qꞌuijol laj acꞌun reꞌreꞌ, xikꞌor reh chi maꞌ hab ta wach eh narikꞌorom chi xcꞌulic riyew rehtalil i chaj bih xquitikꞌa̱ꞌ wach take juntuhm chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. qm[xa reꞌ laꞌ hat ma̱cꞌuꞌlej na̱ queh maj maꞌ xa ta wilque̱b caꞌwinak (40) chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naquicꞌolom qui̱b chi ruyuꞌnjic maꞌ Lu̱ꞌ reh chi naquicansam. Yuꞌna, xa chic reꞌ akꞌorbal hat cꞌahchiꞌ cuyꞌem chi nacaꞌnam reꞌ xquitikꞌa̱ꞌ wach, ruꞌum nok xquiyew chic quikꞌorbal chi naquisihtjic ruꞌum i Dios wi xcaꞌn quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi cu jaꞌ nquicansaj ta pe i maꞌ Lu̱ꞌ, nqui xikꞌor reh nahsil reꞌreꞌ. rl]Chalic acꞌun jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s, reꞌ nahsil aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take quinahsil i tinamit xquitikꞌa̱ꞌ wach quinoꞌjbal chi naquikꞌorom aweh, chi ikal naquimolom woꞌ chic qui̱b chi risakomsjic wach aweh rimahc maꞌ Lu̱ꞌ. Ruꞌum aj reꞌ naquipahkam aweh chi na̱cꞌamam woꞌ chic je maꞌ Lu̱ꞌ chi quiwach, 6keJeꞌ reꞌ ajic reꞌ nahsil reꞌreꞌ xichop chi kꞌab acꞌun reꞌreꞌ, xicꞌam lok pa reh eh jeꞌ wili xibiraj reh: «Chaj bih na̱kꞌorom wi̱n? nqui reh. jChalic i cꞌamol quibe̱h sol reꞌreꞌ xicꞌam je acꞌun chiwach rinahsi̱l eh jeꞌ wili xponic rikꞌor reh: «Ajabe̱s, reꞌ kaj tzꞌahpel maꞌ Lu̱ꞌ xiriyukꞌej je ru̱cꞌ eh xipahkaj atoꞌbil wi̱n chi xnicꞌam cho acꞌun wili chawach ruꞌum nok ra̱j rikꞌorom aweh jenaj kꞌoric xibiraj cho chiri̱j kaj tzꞌahpel reꞌreꞌ, nqui reh rinahsi̱l. 9ikNaxibiraj reꞌreꞌ maꞌ Lu̱ꞌ, xiyukꞌej je jenaj queh take cꞌamol quibe̱h sol chi rikꞌormojic reh chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s, reꞌ acꞌun wili wilic kꞌoric xibiraj cho chiwi̱j eh yuꞌna ra̱j rikꞌorom reh nahsil chana̱ tak. Chacuy, chacꞌam je wi̱n chiwach anahsil tak, nqui reh. hChi jeꞌ aj nak reꞌ nacaꞌnam take winak reꞌreꞌ, reꞌ ribiral chi nca̱j nak quicansam maꞌ Lu̱ꞌ, xponic peꞌ pan xiquin i jenaj racꞌu̱n rana̱b i maꞌ Lu̱ꞌ. Reꞌ acꞌun reꞌreꞌ naxibiraj ribiral reꞌreꞌ xo̱j chipam i pa̱t wilque̱b wi̱ꞌ take sol eh xponic rikꞌor reh maꞌ Lu̱ꞌ nicꞌ wach i noꞌjbal xquitikꞌa̱ꞌ wach take winak reꞌreꞌ. /gW«Yuꞌna kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak chꞌi̱l take acomo̱n reꞌ namol awi̱b tak quichꞌi̱l, chaꞌn awi̱b tak chiwach i nahsil cꞌamol quibe̱h take sol chi jeꞌ nawa̱j asakomem tak wach rimahc maꞌ Lu̱ꞌ eh chapahkaj tak reh chi ikal chicꞌam woꞌ chic cho chawach tak reh chi reꞌ hoj nok katikꞌa̱b chic ki̱b, enkacansaj i maꞌ Lu̱ꞌ nok jaꞌ ta ncꞌulic lok chipam i pa̱t wili, nqui take. /fWChiri̱j aj chic riyeꞌeric quikꞌorbal, reꞌ take winak reꞌreꞌ xichalic cu̱cꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, jeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take nahsil chipam tinamit eh jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ hoj jeꞌ wili kakꞌorbal xkayew chikawach chi ricansjic i maꞌ Lu̱ꞌ: ‹Reꞌ hoj wi xkaꞌn kawaꞌ kaha̱ꞌ chi jaꞌ nkacansaj ta maꞌ Lu̱ꞌ, kojsihtjok ruꞌum i Dios, nqui xkakꞌor. ~eu Reꞌ take winak reꞌreꞌ maꞌ xa ta wilque̱b caꞌwinak ok chi winak naxquiyew quikꞌorbal chi cansanic. d Chiri̱j chic ruꞌ nok sakꞌanak chic lok, juntuhm take winak jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquitikꞌa̱ꞌ wach quinoꞌjbal chi naquicansam i maꞌ Lu̱ꞌ eh chi riyeꞌeric quikꞌorbal chi ricansjic ruꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ hoj wi xkaꞌn kawaꞌ kaha̱ꞌ chi jaꞌ nkacansaj ta maꞌ Lu̱ꞌ, kojsihtjok ruꞌum i Dios, nqui take. ?cw Ar aj chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ kAja̱w Jesus xicꞌuhtaj ri̱b reh maꞌ Lu̱ꞌ pa riwiric eh jeꞌ wili xikꞌor reh chiwach akꞌab reꞌreꞌ: «Maꞌ tiyoꞌjic maꞌ Lu̱ꞌ chacowej laꞌ acꞌux. Nicꞌ paꞌ wach naxakꞌor nikꞌorbal ayuꞌ Jerusalen curman woꞌ chi jeꞌ reꞌ na̱wojic akꞌorom ar pan tinamit Ro̱ma, nqui xikꞌor reh. Jenaj chic pech niqꞌuinjic woꞌ nak
chic ricansjic i maꞌ Lu̱ꞌ 0bY Jeꞌ reꞌ xquikꞌor chi quiwach chiꞌnchel take aj kꞌahsem si̱ mololque̱b ar, reꞌ xquisutej ri̱j maꞌ Lu̱ꞌ eh riman chic wolic pꞌuht caꞌnam chi quiwach. Ar aj ruꞌ reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take sol, ruꞌum riyoꞌjic xoquic cho chi enquicansaj i maꞌ Lu̱ꞌ, xikꞌor queh riso̱l quichaꞌjanic reh maꞌ Lu̱ꞌ chi naquesam je chi quixilac take tinamit quimolom qui̱b reꞌreꞌ. Nok jeꞌ reꞌ xcaꞌn, reꞌ take aj chaꞌjanel reꞌreꞌ xquicꞌam woꞌ chic je chipam i pa̱t quiwihꞌic wi̱ꞌ take sol. oaW Nok yohbal chic wach ahnic caꞌnam lok chi quibil qui̱b, reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ru̱cꞌ quicomo̱n take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, xa cakranak chic take xquipahba̱ꞌ johtok qui̱b eh jeꞌ wili xquikꞌor: «Ru̱cꞌ take chaj bih riban i Dios, reꞌ hoj maꞌxta bih enkakꞌihtaj wi̱ꞌ ki̱b. Wi nchel jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch xitakꞌa̱ꞌ cho chi rikꞌoꞌrjic i maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ hoj maꞌxta ta bih enkakꞌor chiri̱j. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hoj xkachꞌuk chic wach chi reꞌ winak wili maꞌxta bih cꞌahbilal ribanam, nqui take. "`=maj reꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ nquicoj wach cuctic take camnak eh jeꞌ woꞌ nquicoj woꞌ wach chi reꞌ Dios wilic take raj tzꞌeꞌ wa̱ch on chi wilic kanxelex i hoj. Tzꞌa̱b ruꞌ take junchꞌuk, maꞌ nquicoj ta wach chiꞌnchel reꞌreꞌ. $_ANok rikꞌorom chic reꞌreꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquesaj lok qui̱b chi quixilac take aj kꞌahsem si̱ jeꞌ ru̱cꞌ ca̱ꞌ quiꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc eh pꞌuht quichopom qui̱b chiri̱j reꞌreꞌ \^1Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicoj rehtal chi quixilac take wilque̱b ar, yejal queh reꞌ jeꞌ ru̱cꞌ aj kꞌahsem si̱ jeꞌ ru̱cꞌ ca̱ꞌ quiꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc eh yejal jeꞌ ru̱cꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Chi jeꞌ aj reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh chi cow: «Was tak nicha̱kꞌ, reꞌ hin chꞌiclic nicꞌux chi reꞌ take camnak nacuctic woꞌ chic cho. Ruꞌum aj chi nicoj wach i tijbal reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak xamol awi̱b tak chi richꞌukuric i kꞌoric chi nina̱ eh reꞌ hin, jeꞌ woꞌ hin ru̱cꞌ cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ricab xcaꞌn take cho nitu̱t waja̱w, nqui xikꞌor. 2]]Chalic maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Chacuy tak nimahc was tak nicha̱kꞌ. Pan coric, reꞌ hin maꞌ wehtꞌalim ta chi reꞌ poꞌ nchel i winak reꞌreꞌ i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Wi ta nak xkꞌormojic wi̱n chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin maꞌ xnikꞌor ta nak i kꞌoric reꞌreꞌ maj reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili rikꞌor:“Maꞌ ayakꞌabej pan awo̱k rilokꞌil i nahsil chipam atinami̱t, nqui rikꞌor, nqui xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ. `\9Naxquibiraj reꞌreꞌ take mololque̱b ar, jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ hat maꞌ cꞌahchiꞌ ta ayohbalem wach nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, nqui take reh maꞌ Lu̱ꞌ. o[WReꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Reꞌ hat ajabe̱s reꞌ cojo̱j chi richꞌukuric kꞌoric chi nina̱ ru̱cꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ hat jeꞌ acab tzꞌak reh jenoꞌ pa̱t xa chu̱n chic npoybic wach chi xa qꞌuisi̱n maꞌ nkꞌehbic je. Jeꞌ reꞌ awi̱ꞌ chi niwach maj ru̱cꞌ chi xatakꞌa̱ꞌ cho ripereric wach we̱ cꞌahchiꞌ apoyom wach chi reꞌ hat maꞌ nanimej ta i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ ricab nantuhyjic cok i tzꞌak reh jenoꞌ pa̱t nesmejic lok wach sakom chi xa qꞌuisi̱n poꞌ nak chic maꞌ nkꞌehbic je, reꞌ ok woꞌ i Dios esenok lok wach sakom chi reꞌ hat maꞌ cꞌahchiꞌ ta animem i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui reh nahsil aj kꞌahsem si̱. DZNaxquibiraj reꞌreꞌ, reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ Anani̱yas ribihnal xikꞌor queh take sol wilque̱b cok ru̱cꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chi xquiper je ware̱. 1Y ]Nok pahbamaj aj chic i maꞌ Lu̱ꞌ chi quiwach take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh chi xa cow chic cꞌahchiꞌ ritzꞌehtam take: «Was tak nicha̱kꞌ, cu ayuꞌ chi kꞌi̱j reh nicꞌacharic reꞌ hin xa coric woꞌ wach nicapew-bal chiwach i Dios, nqui xikꞌor queh. nXUJeꞌ chic ikal reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take sol, ruꞌum chi raj rehtꞌalim chaj bih riwi̱ꞌ quiwolic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j maꞌ Lu̱ꞌ, xitakꞌa̱ꞌ quicꞌamaric take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l nicꞌ nimal take nimak quiwach pan tinamit reh chi naquimolom qui̱b ru̱cꞌ. Nok wilque̱b chic ru̱cꞌ, reꞌ quinahsil take sol xitakꞌa̱ꞌ je take riso̱l chi naquichejem cho cꞌaham chꞌihchꞌ bacꞌlic wi̱ꞌ maꞌ Lu̱ꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ, xcꞌulic pahbabjok chi quiwach take cꞌamol be̱h xiyukꞌunjic reꞌreꞌ.oWWNaxibiraj i xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ nahsil sol reꞌreꞌ xoquic cho riyoꞌjic ruꞌum chi xitakꞌa̱ꞌ ripixiric i maꞌ Lu̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nok, reꞌ take sol reꞌ nacoquic nak chi ritzꞌuhumjic i maꞌ Lu̱ꞌ, maꞌ cu ta chic xcaꞌn ritzꞌuhumjic. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xpahbabjic chi quiwach take nimak quiwach pan tinamit Jerusalen %VCreꞌ nahsil jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh maꞌ Lu̱ꞌ: «Reꞌ hin naxinoquic chi hin ritinami̱t i Ro̱ma yohbal wach tumi̱n xnitojbej wi̱ꞌ ri̱j. Raj ti hat kꞌuruꞌ, nicꞌ ti wach na xaꞌn canar ritojoric ri̱j reꞌreꞌ? nqui reh. Chalic i maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ hat cu ru̱cꞌ na nchel atumi̱n ruꞌ xatoquic chi ritinami̱t i Ro̱ma, raj hin xa wasba̱l woꞌ cho maj reꞌ take nitu̱t waja̱w najtir kꞌi̱j quicojom qui̱b chi ritinami̱t i Ro̱ma, nqui reh nahsil reꞌreꞌ. U-Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h sol reꞌreꞌ xchalic ru̱cꞌ maꞌ Lu̱ꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Chakꞌor wi̱n, coric na chi hat ritinami̱t i Ro̱ma? nqui xikꞌor reh. Nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ rikꞌorom ricorquilal chiri̱j reꞌreꞌ, /TWNaxibiraj xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ cꞌamol quibe̱h sol reꞌreꞌ xo̱j rikꞌohraj reh rinahsi̱l chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s, chacapaj ri̱j wi tare̱t i xatakꞌa̱ꞌ keh chi nakaꞌnam maj reꞌ winak xkachop reꞌ poꞌ woꞌ ru̱cꞌ ritinami̱t i Ro̱ma, nqui xikꞌor reh. 9Skxa reꞌ laꞌ nok pixlic chic maꞌ Lu̱ꞌ cuꞌum take sol reꞌ naquiyeꞌbic nak chic reh chi tzꞌuhu̱m, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh cꞌamol quibe̱h sol: «Reꞌ cꞌuhbal nchoponic na̱ i tinamit Ro̱ma maꞌ riyew ta kꞌab aweh tak chi naqui̱natzꞌuhumem tak i hin maj reꞌ hin, hin woꞌ ritinami̱t i Ro̱ma eh xa na̱ ruꞌ cu maꞌ jaꞌ nachꞌuk ta tak kꞌoric chi nina̱, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. RRreꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take sol xitakꞌa̱ꞌ ricojoric cok maꞌ Lu̱ꞌ chipam i pa̱t reꞌreꞌ. Chiri̱j ruꞌ xikꞌor woꞌ reh jenaj queh cꞌamol quibe̱h take sol chi naritakꞌa̱b ritzꞌuhumjic i maꞌ Lu̱ꞌ cu rehtal narikꞌorom chaj bih riwi̱ꞌ cꞌahchiꞌ quiwolem wi̱ꞌ qui̱b tinamit chiri̱j MQAr aj ruꞌ nok reꞌ take tinamit xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ pꞌuht quitupꞌlom wach i quisoꞌ eh pꞌuht quipokem johtok poklaj pan te̱w rehtalil chi kꞌe̱ꞌ quicꞌa̱ xchalic, -PSNaxquibiraj i xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ chi xtakꞌabjic je cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ take tinamit pꞌuht quiqꞌuerem quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Chasach tak wach i winak reꞌreꞌ ruꞌum nok maꞌ riwi̱ꞌ ta chi cꞌachlic, nqui take. O«Raj laꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor cho wi̱n: ‹Maꞌeta riban chi eticahnic ayuꞌ Sa̱wlo, maj cu naht laꞌ ponok yu̱kꞌ qꞌuixca̱b pan quitinami̱t take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naca̱t nitakꞌa̱b je chi aj kꞌorol reh niCꞌuhbal. Jeꞌ reꞌ nok telen je ayuꞌ eh hiy, nqui wi̱n, nqui maꞌ Lu̱ꞌ queh take tinamit reꞌreꞌ. xNiJeꞌ woꞌ quehtꞌalim chi nok cꞌahchiꞌ ricansjic i Te̱wan reꞌ xikꞌor i cꞌuhbal chawi̱j, xnicapaj chi tare̱t chi nariquimic nok hin woꞌ jenaj ponok chiqui̱j take cansanel reh. Naxnicapaj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin xnikꞌor cok wi̱b chi nanichaꞌjem i quijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok quisoꞌ take xicansanic reh Te̱wan, quinqui reh Jesus. M«Reꞌ hin jeꞌ wili xnikꞌor reh: ‹Ha̱w, reꞌ take tinamit equinquibiraj nanikꞌor queh i cꞌuhbal chawi̱j maj quehtꞌalim chi nok jaꞌ tininimej ta, reꞌ hin quino̱j nak pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi quisiqꞌuiric take jarub paꞌ quiniminic aweh eh nanirak take cho, nikꞌahsaj take pan che̱ꞌ reh chi naquitzꞌuhumjic. Leh ar xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b wi̱n i Jesus chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom wi̱n: ‹Chaloqꞌuej awi̱b chi elic chipam i tinamit wili ruꞌum reꞌ cꞌuhbal na̱kꞌorom chiwi̱j wilic take tinamit maꞌxta quicojbic wach, nqui wi̱n. iKK«Chiri̱j chic reꞌ nok hin chic soljonak cho ayuꞌ Jerusalen, junpech nok cꞌahchiꞌqui̱n chi ti̱j chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, xcꞌamaric nicapew-bal ruꞌum i Dios uJcJeꞌ reꞌ nok maꞌ chi bih chic awuyꞌej, chatikꞌa̱ꞌ laꞌ awi̱b chi rikahsjic aha̱ꞌ reh chi reꞌ Jesus ericuy amahc nachakꞌor reh chi reꞌreꞌ i Lokꞌ laj Ajabe̱s china̱ acꞌacharic, nqui wi̱n maꞌ Anani̱yas. mISRuꞌum aj chi reꞌ Dios xatripahba̱ꞌ chi raj kꞌorol, yuꞌna hat maꞌ Sa̱wlo chayew achi̱ꞌ chiri̱j i Jesus queh i tinamit eh chakꞌor woꞌ queh chaj bih xawilow chꞌi̱l chaj bih xabiraj ru̱cꞌ kAja̱w Jesus. SHChiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor wi̱n: ‹Maꞌ Sa̱wlo, reꞌ Dios lokꞌomaj cho wach cuꞌum take kama̱m katiꞌt xichih awach chi xawilow wach i Lokꞌ laj kAja̱w Jesus reh chi xabiraj rikꞌorbal. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ xichih woꞌ awach chi nawehtꞌalim riwi̱ꞌ i camanic tira̱j ricojom wi̱ꞌ. 8Gi xcꞌulic lok wu̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: ‹Wasbe̱s maꞌ Sa̱wlo, sakombok woꞌ chic pa̱m take nakꞌ awach, nqui wi̱n. «Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xisakombic woꞌ chic pa̱m take nakꞌ niwach eh ar xwilow chic wach i maꞌ Anani̱yas. dFA Chipam i tinamit reꞌreꞌ, ar cꞌacharic riban jenaj winak Anani̱yas ribihnal holohic ribiral kꞌoro̱j cuꞌum take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar. Reꞌ winak aj lokꞌonel reh Dios reꞌreꞌ, (EI «Reꞌ hin kꞌuruꞌ xinuctic je, xinoquic cok ar Tama̱sco chi hin chic chꞌihlimaj je cuꞌum take wichꞌi̱l ruꞌum chi maꞌ quinilbic ta chic. D  Chi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin xnikꞌor chi jeꞌ wili: ‹Ajabe̱s, chaj bih nawa̱j chi nanibanam chi rijelow-bal take xniban? quinqui reh. «Reꞌ Ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor cho wi̱n: ‹Ar chipam i tinamit Tama̱sco narikꞌormojic aweh chaj bih kꞌoro̱j chi na̱banam i hat. Jeꞌ reꞌ nok tucten je, hiy cok chipam tinamit reꞌreꞌ, nqui wi̱n. C! «Reꞌreꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xquibiraj woꞌ take winak quiꞌihchꞌilinic wi̱n, xa reꞌ laꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j i kꞌoric xquibiraj maj kꞌe̱ꞌ na xoquic cho quiyoꞌjic ruꞌum rinimal wach richꞌa̱b i sakom xquilow wach reꞌreꞌ. [B/«Chalic i hin jeꞌ wili xnibiraj reh: ‹Ajabe̱s, hab wach i hat? quinqui reh. «Reꞌ nkꞌoꞌronic cho wi̱n reꞌreꞌ jeꞌ wili kꞌoric xiban cho: ‹Reꞌ hin, hin i Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret reꞌ cꞌahchiꞌ abanam tiꞌcꞌaxic wi̱n ru̱cꞌ ribanaric tiꞌcꞌaxic queh take waj tahkanel, nqui cho wi̱n. hAIChi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin xinkꞌehbic wach acꞌal ruꞌum ransil i sakom reꞌreꞌ eh xnibiraj chi jeꞌ wili xikꞌor cho wi̱n i jenaj xkꞌoric cho cu pan taxa̱j: ‹Chabiraj i nanikꞌorom aweh wili hat Sa̱wlo: Chacana̱ꞌ ribanaric i tiꞌcꞌaxic naꞌn wi̱n ru̱cꞌ ribanaric tiꞌcꞌaxic queh waj tahkanel, nqui xikꞌor cho wi̱n. z@m«Chi jeꞌ aj reꞌ quinbanic cho, reꞌ hin xino̱j ar Tama̱sco eh nok xa chic qꞌuisi̱n maꞌ quinponic ar, cu reꞌ chic wi̱n ruꞌ jeꞌ na cablaj o̱ra reh kꞌi̱j xisutej wi̱j jenaj rinimal sakom xelic cho cu pan taxa̱j. v?eJeꞌ reꞌ junpech, nok reꞌ take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cꞌamol be̱h chipam tinamit wili xquiyew je take nihu̱j wocbal ponok cu̱cꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ponok pan tinamit Tama̱sco, xnichop je nibe̱h chi ojic ar chi quicꞌamaric cho ayuꞌ Jerusalen take toco̱m chic aj niminel reh Jesus wilque̱b ponok, reh chi ayuꞌ enbanaric tiꞌcꞌaxic queh. Reꞌ nikꞌor wili maꞌ chucuj kꞌoric ta maj reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cꞌamol be̱h chipam tinamit wili xquilow eh quehtꞌalim woꞌ chi jeꞌ reꞌ xinbanic i hin. X%}|{zySxvts*q onrm%kihgfed3baz_^t\[Z7Y8WVTRgPTO MKJDIBGEyDCBAu>r=;:8y6552321//.-+Y)({'/&n%#" f8FV M '~ n{reꞌ take quicamanic chipam maꞌ laj cano̱wa kꞌe̱ꞌ naxoquic cho quiyoꞌjic chi eno̱j katuhyaj ki̱b chiwach jenoꞌ maꞌ laj abaj maj reꞌ take ribohl haꞌ xa maꞌ ximay ta woꞌ kacꞌamaric lok chi chi̱ꞌ haꞌ, to̱b ta xicuturic nak chic jok pan haꞌ take quejeb chi nimak tak ahl laj chꞌihchꞌ wilque̱b chiri̱j maꞌ laj cano̱wa reꞌ quicamanic chi pahꞌab-bal reh cano̱wa. Ar ajic reꞌ take quicamanic chipam maꞌ laj cano̱wa xquicapaj chi maꞌxta nak chic ripahꞌic i maꞌ laj cano̱wa. Jeꞌ reꞌ ajic chi xa yoꞌjic chic wilque̱b wi̱ꞌ, xiban chi xa ji̱kꞌ chic pan quicꞌux chi nsakꞌic ta nak ti lok ilbal nak reh haj enquicꞌam lok i maꞌ laj cano̱wa reh chi maꞌ eta rituhyaj ri̱b chiwach take abaj. qm[Chi jeꞌ reꞌ ruꞌ, pꞌuht quipajam nicꞌ chamil pa̱m i haꞌ ilbal reh nicꞌ chic nahtil wilic lok chi̱ꞌ acꞌal. Nok quilom chic chi cu juninak ja̱ chic richamil pa̱m i haꞌ wilco̱j wi̱ꞌ, cu xojbehic woꞌ chic je soꞌ naxkapaj woꞌ chi richamil pa̱m i haꞌ reꞌreꞌ. Ar aj ruꞌ naxquilow chi xa chic hoꞌlajuj ja̱ richamil pa̱m, %lCRu̱cꞌ take kꞌoric xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ, chiꞌnchel i hoj xcowjic woꞌ chic kacꞌux. Chiri̱j chic reꞌ naxponic i ticꞌlic akꞌab reh ricajlaj kꞌi̱j kelic cho cu pa riyukꞌul Cre̱ta, reꞌ take quicamanic chipam i maꞌ laj cano̱wa reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌahxic je chipam i haꞌ Atriya̱tico ribihnal xquicapaj chi jeꞌ wilco̱j chic lok maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ jenoꞌ yeꞌa̱b. Ak{Reꞌ cok ruꞌ curman chi nakarakam jenoꞌ yeꞌa̱b wilic pan yejal haꞌ eh chi jeꞌ reꞌ ekoj-elic lok cu chi chi̱ꞌ chi muhx reh chi enkacoꞌlej ki̱b, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. gjG«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacowej acꞌux hat-tak ruꞌum nok reꞌ Dios reꞌ nichꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ nicꞌux chi naribanam jeꞌ ricab xkꞌormojic wi̱n, reꞌreꞌ naco̱j ricoꞌlem chiwach tiꞌcꞌaxic wili. ^i5eh jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: ‹Maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ hat curman chi na̱wojic paꞌlajok chiwach kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ tiyoꞌjic chiwach i tiꞌcꞌaxic wili maj maꞌ eta tiquimic. Yuꞌna kꞌuruꞌ, chacoj rehtal i wili: Reꞌ Dios xicꞌuꞌlej cho na̱ apahkanic chi reꞌ take quiꞌihchꞌilinic aweh chi ojic ar Ro̱ma naquicoꞌlem woꞌ qui̱b awichꞌi̱l chiwach i tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ acꞌulum tak wili, nqui wi̱n. DhJeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiwach akꞌab wili reꞌ Dios reꞌ nilokꞌej wach, jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch xicꞌuhtaj ri̱b wi̱n i hin reꞌ raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌreꞌ Hg Raj yuꞌna to̱b ta nchel awuꞌum aweh tak cꞌahchiꞌ kacꞌulum wili, chacowej acꞌux tak ruꞌum nok to̱b ta sahchok wach i maꞌ laj cano̱wa wili maꞌ hab ta wach keh nariquimic. fAr ajic nok wilco̱j chipam i yohbal reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xipahba̱ꞌ johtok ri̱b chi kaxilac i hoj reꞌ maꞌ hoj ta chic waꞌanak eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Hat-tak wasbe̱s nicha̱kꞌ, xanimej ta nak tak nikꞌorbal chi maꞌ xkacana̱ꞌ ta nak cho i pe̱t yeꞌa̱b xkarak chi chi̱ꞌ riyukꞌul i Cre̱ta, suk nak wilco̱j cho ar yuꞌna chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta nak kacꞌulum i tiꞌ wili eh maꞌ cꞌahchiꞌ ta woꞌ nak rojic chi kꞌe̱b take rihk maꞌ laj cano̱wa wili. -eSAr ajic ruꞌ, chipam i yohbal wilco̱j wi̱ꞌ reꞌreꞌ ruꞌum take ribohl i haꞌ, reꞌ hoj reꞌ wilco̱j pan maꞌ laj cano̱wa maꞌ kehtꞌalim ta chic haj cꞌahchiꞌ kojic lok ruꞌum chi maꞌ xkilow ta wach i kꞌi̱j, maꞌ woꞌ reꞌ take chꞌimi̱l chiwach qꞌuih kꞌi̱j. Chi jeꞌ aj reꞌ i cꞌaxquilal wilco̱j wi̱ꞌ, xkacapaj chi maꞌxta nak chic bih naricoꞌlonic keh chiwach i quimic. dPa ro̱x chic kꞌi̱j, reꞌ aj chic take camanbal maꞌ ajwal ta quiwach chipam maꞌ laj cano̱wa pꞌuht kacutum jok pan haꞌ. )cKreꞌ xa cucꞌ tak nak chic maꞌ nquisolqꞌuij i cano̱wa nanponic quikꞌoj qui̱b chiwach ru̱cꞌ ansil. Chiri̱j reꞌreꞌ nok kaꞌnam chic lok jenaj kꞌi̱j chi jeꞌ reꞌ ojic nkaꞌn, reꞌ take quicamanic chipam maꞌ laj cano̱wa pꞌuht quicutum take jok juꞌjun ihk pan haꞌ maj pan yohbal nak chic wilco̱j chi ekojbutꞌlujic jok pan haꞌ ruꞌum rahlil rihk i maꞌ laj cano̱wa reꞌreꞌ. *bMchi rijohsjic johtok chipam maꞌ laj cano̱wa reꞌreꞌ eh xa cꞌaxic woꞌ chic naxquitumej pa̱m chi la̱sa i maꞌ laj cano̱wa reꞌreꞌ. Chiri̱j i wili ruꞌum reh quiyoꞌjic chi enkacora̱ꞌ chipam i yeꞌa̱b maꞌxta wi̱ꞌ richamil i haꞌ Si̱rte ribihnal, reꞌ tzꞌih rikꞌoj wi̱ꞌ ri̱b i te̱w xquikahsaj cho reh chi reꞌ maꞌ laj kacano̱wa naricꞌamaric je ruꞌum take ribohl i haꞌ @aycu rehtal xojponic chiwach jenaj chic tꞌuch yeꞌa̱b wilic pan yejal haꞌ Cala̱wra ribihnal reꞌ xkacoꞌlej wi̱ꞌ ki̱b chiwach take te̱w. Ar aj chic ponok, reꞌ take quicamanic chipam maꞌ laj cano̱wa reꞌreꞌ xa cꞌaxic chic naxquikerej je tꞌuch cano̱wa kirimaj ruꞌum maꞌ laj cano̱wa R`Ruꞌum aj ransil i te̱w reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ laj cano̱wa wilco̱j wi̱ꞌ xcꞌamaric cok cu pa richamil haꞌ. Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ nok maꞌ xkacuy ta chic ransil i te̱w, maꞌ xkaniqꞌuej ta chic kakꞌi̱j chi xojsoljic woꞌ chic lok chi chi̱ꞌ haꞌ, xkacana̱ꞌ laꞌ ki̱b chi reꞌ te̱w xojricꞌam je }_sxa reꞌ laꞌ ruꞌ, nok juncꞌam chic kabehic je chi suk, xchalic peꞌ jenaj maꞌ laj te̱w Ewrocliron ribihnal reꞌ yohbal wach naxucsaj take ribohl haꞌ cu rehtal xa rikꞌojlom chic ri̱b chiwach maꞌ laj cano̱wa wilco̱j wi̱ꞌ. K^ Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ take kichꞌi̱l xquicapaj chi xcaꞌn nak chic canar ojic chi coric jeꞌ ricab nca̱j ruꞌ ruꞌum xquilow chi xipꞌut cho jenaj te̱w xa suk ti wach reꞌ xchalic pa risecꞌa̱j nkajic wi̱ꞌ i kꞌi̱j, xkatik juꞌ kojic nah haꞌ maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ riyukꞌul i Cre̱ta ] Jeꞌ reꞌ ajic chiwach take kꞌi̱j xojwihꞌic wi̱ꞌ chipam yeꞌa̱b reꞌ kahsbal quihk take cano̱wa, reꞌ take aj behsenel reh cano̱wa xquitikꞌa̱ꞌ wach chi nakelic je chipam i yeꞌa̱b wilco̱j wi̱ꞌ reꞌreꞌ ruꞌum chi queh ruꞌ reꞌ yeꞌa̱b reꞌ maꞌ holohic ta laj yeꞌa̱b coꞌlbal ki̱b chiwach i te̱w. Chi jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn, xkatik juꞌ kojic nah haꞌ chi pan quicꞌux take kichꞌi̱l xa elaꞌ woꞌ nchel kojponic pan jenaj chic yeꞌa̱b kahsbal quihk i cano̱wa, Peni̱se ribihnal reꞌ wilic woꞌ pa riyukꞌul i Cre̱ta. Ar aj nak ruꞌ cꞌahchiꞌ quicapam take kichꞌi̱l chi nakojic kacoꞌlem ki̱b chiwach take te̱w quichalic chi kawach maj xa pan tak riche̱l i Peni̱se quiꞌiqꞌuic je take te̱w quiꞌelic cho pa nisecꞌa̱j nkajic wi̱ꞌ kꞌi̱j chꞌi̱l i quiꞌelic cho pa ritzꞌe̱t nkajic wi̱ꞌ kꞌi̱j. ;\o Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, to̱b ta nchel xibiraj woꞌ nak i cꞌamol quibe̱h take sol, maꞌ xinimej ta maj reꞌreꞌ xa reꞌ chic quikꞌorbal take aj behsenel reh cano̱wa riyew rajawric, maꞌ reꞌ ta laꞌ chic i xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ. Reꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic xcꞌuluric je nah haꞌ Y[+ «Hat-tak wasbe̱s, yuꞌna nikꞌor aweh tak chi maꞌ nkatik pe chic juꞌ kojic nah haꞌ maj ru̱cꞌ riyohbalil wach i te̱w cꞌahchiꞌ ribanam chꞌi̱l woꞌ i rinimal jab naripꞌutum cok rikꞌijil, nirak chiri̱j chi wi xkatik juꞌ kojic kꞌe̱ꞌ tiꞌquilal enkilow wach. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ yohbal chi reh maꞌ laj cano̱wa chꞌi̱l i rihk chi ensahchic wach eh yohbal woꞌ chi keh hoj chi ekojquimic pan haꞌ, nqui maꞌ Lu̱ꞌ queh. OZ Naxojponic chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ hoj xa reꞌ woꞌ kelic cho cu ar Sesare̱ya qꞌuih chic kꞌi̱j kaꞌnam lok chi ojic nah haꞌ eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xicoj rehtal chi kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic enkacꞌul je wi reꞌ hoj cu wilco̱j nah haꞌ naꞌicꞌok lok i ninkꞌi̱j nquicuy wi̱ꞌ quiwaꞌ take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi ripahkaljic cuybal quimahc. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh aj behsenel reh maꞌ laj cano̱wa reꞌreꞌ chꞌi̱l i winak reꞌ nahsil cꞌamol be̱h chipam i cano̱wa reꞌreꞌ: YXa cꞌaxic aj chic nkaꞌn naxkacot ri̱j kabe̱h chiri̱j i tinamit reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xojponic chipam i yeꞌa̱b “Holohic laj Yeꞌa̱b Kahsbal Quihk Cano̱wa” ribihnal reꞌ wilic maꞌ naht ta je ru̱cꞌ tinamit Lase̱ya ribihnal. PXeh chi jeꞌ reꞌ xkatik juꞌ kojic nah haꞌ chiwach qꞌuih kꞌi̱j, xa reꞌ laꞌ ruꞌ kꞌu̱n ti nkaꞌn je ruꞌum ransil take te̱w quisolcꞌonic cho keh chiki̱j. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ hoj xoj-iqꞌuic je chiwach i tinamit Cu̱nilo ribihnal chi xa cꞌaxic chic nkaꞌn eh chi cꞌolbal ki̱b chiwach ransil i te̱w xkacora̱ꞌ je chiwach i tinamit Salmon ribihnal reꞌ wilic chipam i yukꞌul wilic pan yejal haꞌ Cre̱ta ribihnal. 6WeAr ajic reꞌ cꞌamol quibe̱h take sol naxinaꞌbej chi jenaj maꞌ laj cano̱wa nchalic ar Alejantri̱ya ojic woꞌ reh pa riyukꞌul Ita̱lya, xojrikꞌahsaj je chipam =VsChi jeꞌ reꞌ ajic xojricꞌsaj ponok chiwach riyukꞌul i Sili̱sya chꞌi̱l i Panpi̱lya cu rehtal xojponic pan jenaj tinamit wilic pa riyukꞌul i Li̱sya, Mi̱ra ribihnal. HU Naxoj-elic je chipam tinamit reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ laj cano̱wa reꞌ xoj-o̱j wi̱ꞌ maꞌ xiban ta chic canar ritikiric juꞌ rojic ruꞌum ransil take te̱w quicꞌulic lok chi kawach. Ruꞌum aj reꞌ ar chic chiri̱j riyukꞌul i Chi̱pire reꞌ wilic pan yejal haꞌ, xicot je ribe̱h chi coꞌlbal keh. YT+Cu jeꞌ chic ikal xojponic chipam jenaj tinamit Siron ribihnal. Ar chipam i tinamit reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic richakꞌlamil xicꞌuhtaj i maꞌ Ju̱lyo reh i maꞌ Lu̱ꞌ maj xiyew kꞌab queh take rich aj niminel wilque̱b chipam tinamit reꞌreꞌ chi xcꞌamaric je paꞌ bih reh cuꞌum take xiꞌo̱j kꞌoꞌronok reh. }Sschi kichꞌi̱l je Arista̱rco aj Tesalo̱nica reꞌ wilic pa riyukꞌul Masero̱nya, xoj-oquic je chipam jenaj maꞌ laj cano̱wa reꞌ xchalic pan tinamit Atrami̱to ribihnal eh iqꞌuic nak ponok reh pan tak tinamit wilque̱b chi chi̱ꞌ haꞌ pa riyukꞌul i A̱sya eh chipam i cano̱wa reꞌreꞌ xoj-elic je chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ Sesare̱ya ribihnal. Ar aj ruꞌ reꞌ maꞌ Acri̱pa jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Pele̱sto: «Reꞌ winak reꞌreꞌ til nak eriban chi enawesaj je maꞌ ta nak xipahkaj chi narojic chiwach kajabe̱s kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui xikꞌor reh.vPeeh nok xa cutquel chic lok, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quibil qui̱b: «Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌxta nechꞌ ok rimahc chi eta nak ncahnic pan che̱ꞌ chi junpech, maꞌ woꞌ chi eta nak ncansjic, nqui pꞌuht quikꞌorom. fOENok rikꞌorom chic i maꞌ Lu̱ꞌ reꞌreꞌ, reꞌ kꞌatal kꞌoric maꞌ Acri̱pa chꞌi̱l maꞌ Pele̱sto chꞌi̱l woꞌ Wereni̱se xiꞌuctic lok pan quitzꞌuka̱b chꞌi̱l take xitzꞌuhkic cok cu̱cꞌ JN Chalic maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «To̱b ta laꞌ cꞌaxic on maꞌ cꞌaxic chi etoquic chi niminic, jeꞌ ta laꞌ nak reꞌ hat chꞌi̱l take nicꞌ nimal cꞌahchiꞌ quibirinic wi̱n eta nak je naꞌn tak jeꞌ nicab i hin yuꞌna chi hin chic aj niminel reh Jesus, reꞌ cok ruꞌ maꞌ nwa̱j ta chi na̱cꞌulum tak jeꞌ ricab nicꞌul i hin chi wilqui̱n pan che̱ꞌ, nqui maꞌ Lu̱ꞌ reh maꞌ Acri̱pa. YM+Reꞌ maꞌ Acri̱pa jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ Lu̱ꞌ, ma̱capaj i hat chi maꞌ cꞌaxic ta ti chi enchꞌuk nicꞌux chi equinoquic chi aj niminel reh Jesus, nqui xikꞌor reh chi balakꞌil. %LCChiri̱j chic ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Acri̱pa: «Ajabe̱s kꞌatal kꞌoric maꞌ Acri̱pa, reꞌ hat nacoj wach quicꞌuhbal take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, maꞌ jeꞌ? Nibiraj chi jeꞌ reꞌ maj wehtꞌalim chi til nacoj wach, nqui reh. `K9maj reꞌ kꞌoric nikꞌor chawach tak til ehtꞌalamaj ruꞌum ajabe̱s maꞌ Acri̱pa. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom chiwach ajabe̱s maꞌ Acri̱pa til chꞌiclic nicꞌux chi rehtꞌalim chiꞌnchel reꞌreꞌ ruꞌum nok maꞌ reꞌ ta pan cꞌolic xbanaric cho take reꞌreꞌ, nqui maꞌ Lu̱ꞌ reh maꞌ Pele̱sto. GJAr aj ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Ajabe̱s maꞌ Pele̱sto, reꞌ hin coric laj kꞌoric cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh. Maꞌ reꞌ ta nchel hin saban }IsNok ricoꞌlem chic cok ri̱b maꞌ Lu̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Pele̱sto xiqꞌuer cho chi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Hat saban hat maꞌ Lu̱ꞌ! Reꞌ yohbal wach tijinic abanam cho cꞌahchiꞌ rijotꞌbic pa̱m ana̱! nqui reh. wHgchi tanlic chi reh chi xquimic eh chi reꞌreꞌ, i pe̱t uctel chi quixilac take camnak reh chi enkꞌormojic queh take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i cꞌuhbal nbanic chi nsakomjic pa̱m quicapew-bal jeꞌ ricab riban jenaj sakombal chi quisakomjic take cꞌacharel, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. mGSxa reꞌ laꞌ reꞌ Dios xiricoꞌlej pan quikꞌab. Ruꞌum aj reꞌ xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ nitikim juꞌ rikꞌormojic queh take nimak quiwach chi cucꞌtak quiwach jeꞌ ricab riwi̱ꞌ rikꞌormojic xniban aweh tak yuꞌna chi reꞌ Jesus xicꞌuhtaj ri̱b wi̱n. «Til nikꞌor aweh, ajabe̱s maꞌ Acri̱pa chi reꞌ rikꞌormojic niban reꞌreꞌ ar wilic woꞌ ribiral chipam take hu̱j tzꞌihmbimaj ruꞌum i Moyses eh jeꞌ woꞌ cuꞌum take aj najtir raj kꞌorol cꞌuhbal i Dios. Reꞌ take reꞌ naxquikꞌor chaj bih naricꞌuluric ru̱cꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xquikꞌor woꞌ fFERuꞌum aj take kꞌoric niban reꞌreꞌ, reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wili xinquichop nok wilqui̱n ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh xca̱j nak quinquicansam OEreꞌ laꞌ i kꞌoric xikꞌor wi̱n reꞌreꞌ pꞌuht nikꞌorom queh take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar Tama̱sco jeꞌ woꞌ queh take wilque̱b Jerusalen chꞌi̱l woꞌ take wilque̱b pan tak toco̱m chic tinamit pa riyukꞌul Jure̱ya. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ hin xnikꞌor woꞌ queh chi naquicana̱b ribanaric i mahc eh chi naquicꞌacharic chi jalo̱j chic wach quinoꞌjbal cꞌuhtbal reh chi xquinimej chic i Dios. GD«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ajabe̱s maꞌ Acri̱pa, ru̱cꞌ i kꞌoric xiban wi̱n i winak xicꞌuhtaj ri̱b wi̱n naxkajic cho pan taxa̱j, reꞌ hin maꞌ xnikꞌihtaj ta wi̱b chiwach Cwmaj cu̱cꞌ take chiꞌnchel reꞌreꞌ naca̱t nitakꞌa̱b je chi riteheric pa̱m quicapew-bal, jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak ritehic i nakꞌ quiwach chi ilo̱j, jeꞌ woꞌ chi equiꞌelic riꞌsil ro̱k kꞌab aj Yahm jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak quelic cho pan jenoꞌ kꞌekom eh chi jeꞌ reꞌ chi riꞌsil chic i ro̱k kꞌab i Dios equiwihꞌic jeꞌ ricab chi pan sakom ta nak chic cꞌahchiꞌ quikꞌahxic je. «Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ riwi̱ꞌ chi naca̱t nitakꞌa̱b je cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal take naquichopom quicꞌux chiwi̱j naricuyaric quimahc eh nariyeꞌeric woꞌ queh nicuseꞌsbal cꞌolo̱j lok wuꞌum chi xa queh take quikꞌahsam qui̱b chi nilokꞌonjic, nqui wi̱n. AB{«Chi jeꞌ aj reꞌ i camanic na̱banam kꞌuruꞌ, reꞌ hin naca̱t nicoꞌlem chi quiwach take cꞌacharel naca̱t nitakꞌa̱b je wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nanibanam nok wilca̱t chic cu̱cꞌ take awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel on cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ATipa̱ꞌ johtok kꞌuruꞌ chabiraj chaj bih i camanic na̱banam chi niwach: Reꞌ riwi̱ꞌ chi yuꞌna xnicꞌuhtaj wi̱b aweh ruꞌum chi cꞌahchiꞌca̱t nipahba̱b chi waj tzꞌeꞌ wa̱ch aj yeꞌol akꞌorbal chiri̱j i cꞌahchiꞌ awilom chiwach juncꞌam wili ru̱cꞌ rilmijic niwach eh jeꞌ woꞌ chiri̱j take ricꞌuhtjic wi̱b aweh nanibanam johtok chi kawach. 2@]«Chalic i hin jeꞌ wili xnikꞌor reh: ‹Ajabe̱s, hab wach i hat kꞌuruꞌ? quinqui reh. «Reꞌ nkꞌoric cho reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor cho wi̱n: ‹Reꞌ hin, hin i Jesus reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n ayeb chi tiꞌ ru̱cꞌ i tiꞌcꞌaxic naꞌn queh take waj tahkanel. C?xojkꞌehbic wach acꞌal eh ar xnibiraj chi jenaj xkꞌoric cho chi jeꞌ wili pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ kakꞌorbal hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: ‹Chabiraj i nanikꞌorom aweh wili hat Sa̱wlo: Chacana̱ꞌ ribanaric i tiꞌcꞌaxic naꞌn wi̱n ru̱cꞌ ribanaric tiꞌcꞌaxic queh waj tahkanel maj xa awi̱b cꞌahchiꞌ ayeb chi tiꞌ ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌ abanam reꞌreꞌ, xa jeꞌ na nchel nacꞌul aweh jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ bo̱yex chi xa ri̱b riyew chi tiꞌ nariyakꞌ je i kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ tokꞌbal reh, nqui xnibiraj. ~>u xa reꞌ laꞌ ruꞌ wach be̱h, jeꞌ peꞌ nchel wili xcꞌuluric jeꞌ na cablaj o̱ra reh kꞌi̱j, ajabe̱s maꞌ Acri̱pa: Reꞌ hin xwilow jenaj sakom yohbal wach sakomil cu pan taxa̱j xelic cho. Chiri̱j ruꞌ, nok reꞌ hin chꞌi̱l take wichꞌi̱l chi sutumaj chic ki̱j ruꞌum i sakom reꞌ xiqꞌuic woꞌ chic na̱ risakomal chiwach risakomil i kꞌi̱j, ~=u junpech nok reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xinquitakꞌa̱ꞌ je ar Tama̱sco chꞌi̱l jenaj nihu̱j yeꞌo̱j wi̱ꞌ wajawric chi quichoporic take aj niminel reh Jesus, xino̱j chipam i tinamit reꞌreꞌ .<U Jeꞌ woꞌ, qꞌuih pech xniban chi xbanjic tiꞌcꞌaxic queh aj niminel quirakmajic take pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh jeꞌ reꞌ xniban maj reꞌ nak nwa̱j chiqui̱j chi xquicana̱ꞌ ta nak rinimjic i Jesus. «Chi jeꞌ reꞌ ajic nok xnipꞌut chic ojic pan tak toco̱m chic tinamit chi quichoporic take aj niminel ruꞌum reh rinimal nicꞌa̱ xjohtic cho chiqui̱j, ; Jeꞌ ricab ar Jerusalen jeꞌ woꞌ reꞌ xniban. Nok yeꞌo̱j chic wajawric cuꞌum take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ ar reh chi nanichopom take nicꞌ nimal quiniminic reh Jesus, reꞌ hin xniban chi xicojoric take pan che̱ꞌ ar. Maꞌ xa reꞌ ta laꞌ woꞌ reꞌ xniban, xniban laꞌ woꞌ jenaj wach nicꞌux cu̱cꞌ take xichꞌukbic ri̱j quiquimic take aj niminel. }:s Chiri̱j chic rikꞌormojic lok reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Acri̱pa: «Yuꞌna nanikꞌoric soꞌ awu̱cꞌ tak chiri̱j chic chaj bih take nibanam cho: Pan nicꞌux i hin, riwi̱ꞌ laꞌ nchel take xniban cho najtir chi ribanaric take nicꞌ nimal tiꞌcꞌaxic xniban cho queh take quiniminic reh Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret. D9Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: «Reꞌ chic hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilca̱t tak ayuꞌ, chaj bih riwi̱ꞌ chaweh tak kꞌuruꞌ chi maꞌ nacoj ta tak wach chi reꞌ Dios narucsam take cho camnak? nqui queh. 8Chi reꞌ aj i Dios xkꞌoric cho chi reꞌ take camnak nacucsjic woꞌ chic cho, reꞌ take kama̱m katiꞌt xquichꞌica̱ꞌ woꞌ cho quicꞌux chi narimanlajic wach i kꞌoric reꞌreꞌ eh ruꞌum aj reꞌ xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ quilokꞌem wach i kaDios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ajabe̱s maꞌ Acri̱pa, reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa ruꞌum peꞌ chi reꞌ hin chꞌiclic woꞌ nicꞌux chiri̱j take kꞌoric reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ quitzꞌakam wach nimahc! nqui maꞌ Lu̱ꞌ. &7E«Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ ruꞌ nicꞌacharic ajabe̱s maꞌ Acri̱pa, raj yuꞌna reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ xquipahkaj reh ajabe̱s maꞌ Pele̱sto chi narichꞌukum kꞌoric chi nina̱ xa ruꞌum chi reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux chiri̱j i Dios cꞌahchiꞌ wuyꞌem chi narimansam wach i rucsjic take cho camnak xikꞌor cho queh kama̱m katiꞌt chi naribanam. 26]Wi ta nak enpahkaljic queh wi ricorquilal i cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili, reꞌ take reꞌ kꞌi̱j woꞌ nak enquiyew quikꞌorbal chi coric cꞌahchiꞌ nikꞌorom eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj quehtꞌalim woꞌ chic chi coric chi cu pa niqꞌuihbal cho xpꞌuturic cho nitijiljic chi ricꞌamaric na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh chi ruꞌum chi xniyew wi̱b chi ricꞌamaric na̱ chi manlic i cꞌuhbal reꞌreꞌ xniban woꞌ jeꞌ ricab ncaꞌn take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi til cow nquikꞌor chi reꞌ take quiꞌoquic chi rinimjic kaDios hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel curman chi naquicꞌamam na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ. 5«Reꞌ riwi̱ꞌ nicꞌacharic cu pa niqꞌuihbal cho til quehtꞌalim take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ quehtꞌalanic woꞌ reh chi ar Jerusalen xnicohlaj wach niqꞌuijolal nipꞌutum cho chipam i tinamit hin qꞌuihinak cho wi̱ꞌ. [4/Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cok hat maꞌ xa ta reꞌ narak chiri̱j chi coric nicꞌ wach riwi̱ꞌ kacꞌacharic hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, jeꞌ laꞌ woꞌ awehtꞌalim take rehreh wach tijbal nkachop wi̱ꞌ ki̱b. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh chi chacuy ti soꞌ acꞌaxquilal chi ribirmijic i nanikꞌorom wili: {3o«Ajabe̱s kꞌatal kꞌoric maꞌ Acri̱pa, kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ chi wi̱n chi chawach i hat nanikꞌoric yuꞌna chi ricoꞌljic wi̱b chiri̱j chiꞌnchel i mahc nquitzꞌak wach chiwi̱j take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. T2 #Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ maꞌ Acri̱pa jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Lu̱ꞌ: «Yuꞌna echic riban chi etikꞌoric chawi̱j chi coꞌlbal awi̱b, nqui reh. Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ, xiban je kꞌab chi ricꞌalenjic i maꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ eh jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom chi ricoꞌljic ri̱b: 21]Wi maꞌ xarak ta tak jenoꞌ rimahc maꞌ eta woꞌ nak niban chi eno̱j ar Ro̱ma maj chi wi̱n hin maꞌ riwi̱ꞌ ta chi jenoꞌ tzꞌahpel entakꞌabjic je ru̱cꞌ kajabe̱s aj Ro̱ma chi maꞌ sakomomaj ta je wach reh chaj bih i mahc narichꞌukum wach, nqui xikꞌor maꞌ Pele̱sto.+0Oxa reꞌ laꞌ ruꞌ ruꞌum chi maꞌ nirak ta jenoꞌ rimahc reꞌ nanitzꞌihmbam je reh kajabe̱s kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, yuꞌna cꞌahchiꞌ nipahba̱b chawach hat ajabe̱s maꞌ Acri̱pa, jeꞌ woꞌ chawach hat-tak wilca̱t tak ayuꞌ chi jeꞌ ta nak nchel enarak tak jenoꞌ rimahc nachaꞌn tak i pahkanic reh eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ nak i mahc reꞌreꞌ enitzꞌihmbaj je reh wajabe̱s aj Ro̱ma. ?/wReꞌ winak wili xnichꞌuk chic wach ribano̱j xa reꞌ laꞌ hin xnirak chiri̱j chi maꞌxta jenoꞌ mahc ribanam jeꞌ ta nak ru̱cꞌ quimic ri̱j. Ruꞌum aj reꞌ xnitikꞌa̱ꞌ chic wach chi nanitakꞌa̱b je ru̱cꞌ i kajabe̱s kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, jeꞌ ricab xipahkaj wi̱n i winak wili, ?.weh nok xcꞌamaric chic cho chiwach, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Acri̱pa: «Ajabe̱s raj toꞌo̱l kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chꞌi̱l hat-tak nahsil wilca̱t tak ayuꞌ chi kaxilac, chawach hat-tak cꞌahchiꞌ nipahba̱b i winak wili reꞌ maꞌ xa reꞌ ta ar Jerusalen jeꞌ laꞌ woꞌ ayuꞌ Sesare̱ya xa cꞌahchiꞌ chic quipahkam wi̱n take juntuhm chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi nanichꞌukum ri̱j riquimic. ]-3Jeꞌ chic ikal, reꞌ maꞌ Acri̱pa chꞌi̱l Wereni̱se xiꞌoquic cok chipam yeꞌa̱b rikꞌatbal kꞌoric maꞌ Pele̱sto chi behsemaj cuꞌum take qꞌuihal nahsil cꞌamol quibe̱h take sol jeꞌ woꞌ cuꞌum take quinahsil i tinamit. Chi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Pele̱sto xitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric i maꞌ Lu̱ꞌ T,!Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i maꞌ Acri̱pa jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Pele̱sto: «Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j nibiram rikꞌorbal i winak reꞌreꞌ, nqui reh. Reꞌ maꞌ Pele̱sto jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban reh maꞌ Acri̱pa: «Ikal nipahba̱ꞌ chawach i winak reꞌreꞌ. Ar na̱biram rikꞌorbal, nqui reh. +Raj nchel maꞌ Lu̱ꞌ xipahkaj wi̱n chi naricahnic ayuꞌ pan che̱ꞌ eh jeꞌ woꞌ xipahkaj wi̱n chi narichꞌukuric wach rimahc ar ponok chiwach kajabe̱s kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin xnikꞌor queh take niso̱l chi naquitikim juꞌ richaꞌjaljic pan che̱ꞌ cu rehtal nitakꞌa̱ꞌ je ru̱cꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ, nqui maꞌ Pele̱sto. ~*uJeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi maꞌ nirak ta chic chiri̱j chaj bih nanibanam chi risakomsjic wach rimahc, reꞌ hin xnibiraj reh maꞌ Lu̱ꞌ wi tare̱t chi reh chi enicꞌam je ar Jerusalen reh chi ar entikiric juꞌ richꞌukuric wach rimahc. )Reꞌ take nahsil reꞌreꞌ, xa chiri̱j laꞌ i niminic chiri̱j jenaj winak camnak chic Jesus ribihnal cꞌahchiꞌ quitzꞌakam wach rimahc maj reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ reꞌreꞌ til chꞌiclic ricꞌux eh cow rikꞌor chi reꞌ Jesus til cꞌachlic woꞌ chic. l(Qreh chi naripahbabjic chi quiwach take aj tzꞌakol wach rimahc. Nok wilic chic i maꞌ Lu̱ꞌ chi quiwach take nahsil reꞌreꞌ, maꞌ xquikꞌor ta woꞌ jenoꞌ mahc chiri̱j jeꞌ ru̱cꞌ quimic ta nak ri̱j chi wi̱n. &'E«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok reꞌ take nahsil reꞌreꞌ xichalic chiwi̱j cu ayuꞌ Sesare̱ya, reꞌ hin maꞌ xnicham ta wi̱b chi chꞌukuj wach kꞌoric jeꞌ laꞌ ikal xnitzꞌuka̱ꞌ ti wi̱b pa nichꞌukbal kꞌoric eh xnitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric i winak reꞌreꞌ ;&oNaxquipahkaj wi̱n chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin xnikꞌor queh take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ chi xichalic chiwi̱j ayuꞌ Sesare̱ya maj ruꞌum reh takꞌanic nchopbic kana̱ i hoj aj Ro̱ma, reꞌ hoj maꞌ nkayew ta kꞌab chi enkꞌahsjic pan quimic jenoꞌ cꞌacharel wi maꞌ ribanam cꞌulwa̱ch chꞌi̱l take aj tzꞌakol wach rimahc, on wi jaꞌ riyew rikꞌorbal chi ricoꞌljic ri̱b chiwach i mahc nquitzꞌak chiri̱j. x%iReꞌ winak reꞌreꞌ cow npahkaljic cuꞌum take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi narichꞌukuric ri̱j riquimic. Chi jeꞌ aj reꞌ junpech naxinponic ar Jerusalen, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take quinahsil ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquimol qui̱b wu̱cꞌ chi ripahkaljic wi̱n chi nanichꞌukum ri̱j riquimic. I$ Nok qꞌuih chic kꞌi̱j ricahnic ar i maꞌ Acri̱pa, reꞌ maꞌ Pele̱sto xikꞌor reh nicꞌ wach riwi̱ꞌ nok cahnanak cho maꞌ Lu̱ꞌ pan che̱ꞌ. Jeꞌ aj wili pꞌuht rikꞌorom reh chiri̱j: «Jenaj winak Lu̱ꞌ ribihnal xcanabjic cahnok pan che̱ꞌ ruꞌum maꞌ Pe̱lix naxelic chi kꞌatal kꞌoric. 2#] Nok wilic chic soꞌ kꞌi̱j ribanam cho pahkanic reꞌreꞌ i maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ Acri̱pa, reꞌ pahbamaj woꞌ chi raj toꞌbonel i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, xo̱j cꞌolok ar pan tinamit Sesare̱ya chꞌi̱l i rana̱b reꞌ Wereni̱se ribihnal chi rikꞌoꞌrjic i maꞌ Pele̱sto. _"7 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ maꞌ Pele̱sto nok ribanam chic ricꞌuta̱j cu̱cꞌ take raj cojol noꞌjbal chiri̱j chaj bih pahkanic xiban maꞌ Lu̱ꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Chiwach kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma xapahkaj ojic, ar aj woꞌ na̱wojic paꞌlajok, nqui reh. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ naxpahbabjic chiwach i maꞌ Acri̱pa !/ Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nipahkaj aweh chi maꞌ quinakꞌahsaj pan quikꞌab take nahsil reꞌreꞌ maj reꞌ hin maꞌxta jenoꞌ mahc nibanam queh jeꞌ ricab nquikꞌor chawach chi xniban. Haj cok wilic maꞌ xta bih enikꞌor chiri̱j chi enbanaric wu̱cꞌ, reꞌ chi reꞌ kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma eritakꞌa̱ꞌ nicansjic wi laꞌ erirak chi wilic jenoꞌ mahc chiwi̱j jeꞌ ru̱cꞌ quimic ri̱j. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nipahkaj aweh chi quinacꞌam je chiwach i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. n U Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ yeꞌa̱b wili canamaj cahnok ruꞌum kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chi chꞌukbal kꞌoric. Ruꞌum aj reꞌ curman chi ayuꞌ chachꞌuk kꞌoric chi nina̱. Reꞌ hin maꞌxta jenoꞌ nimahc chi quiwach take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh reꞌ hat awehtꞌalim woꞌ chi jeꞌ reꞌ. iK Chiri̱j chic ruꞌ to̱b ta maꞌ xirak ta jenoꞌ mahc chiri̱j maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ maꞌ Pele̱sto ruꞌum chi xa̱j cahnic pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, jeꞌ peꞌ nchel wili xikꞌor reh: «Maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ hin naniyeb kꞌab chi reꞌ take quinahsil aj Jerusalen naquisakomem wach chi niwach haj wilic amahc nquitzꞌak wach chawi̱j. Chaj aj bih nakꞌor chiri̱j nicapew-bal chi etinicꞌam je ar Jerusalen? nqui reh. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili ricoꞌljic ri̱b xiban: «Reꞌ hin maꞌ jancꞌal ta niyakꞌabem pan wo̱k i cꞌuhbal hoj tijimaj wi̱ꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ woꞌ reꞌ rilokꞌil i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Maꞌ niyakꞌabem ta woꞌ pan wo̱k take ricꞌuhbal i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui xikꞌor. 2]Naxpahbabjic i maꞌ Lu̱ꞌ chiwach, reꞌ take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xichalic ar Jerusalen pꞌuht quisutem ri̱j eh pꞌuht quitzꞌakam nimak tak wach mahc chiri̱j, xa reꞌ laꞌ reꞌ mahc nquitzꞌak cok chiri̱j, maꞌ hab ta woꞌ wach xiyew richi̱ꞌ chi til coric. |qChiri̱j reꞌ nok ribanam chic wahxaki̱b kꞌi̱j on lajeb kꞌi̱j ar Jerusalen, reꞌ maꞌ Pele̱sto soljic woꞌ chic cho ar Sesare̱ya chi tahkamaj je cuꞌum take raj tzꞌakol wach rimahc maꞌ Lu̱ꞌ. Nok jenaj chic kꞌi̱j riponic ar, reꞌreꞌ xitzꞌuka̱ꞌ ri̱b pa richꞌukbal kꞌoric eh xitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric i maꞌ Lu̱ꞌ chiwach. Esakbih chi reꞌ hat-tak eto̱j tak chiwi̱j naquinelok je chipam i tinamit wili eh ar ojok akꞌor tak rimahc i winak reꞌreꞌ wilaꞌ chawach hat-tak wilic jenoꞌ rimahc, nqui queh. xa reꞌ laꞌ maꞌ Pele̱sto jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ maꞌ eta riban chi enchalic ayuꞌ maj reꞌ hin ojic woꞌ chic wi̱n chipam quib xib ok kꞌi̱j ar Sesare̱ya. Ruꞌum aj chi reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cu ar tzꞌaplic ponok pan che̱ꞌ #koj-aban atoꞌbil. Chatakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric keh maꞌ Lu̱ꞌ reh chi enachꞌuk kꞌoric china̱ ayuꞌ Jerusalen, nqui take reh. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor reh maj tikꞌimaj nak chic wach cuꞌum chi naquicansam nak i maꞌ Lu̱ꞌ nah be̱h nacꞌamarok cho, U#Ar ajic Jerusalen reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l nicꞌ paꞌ nimal take cꞌamol quibe̱h ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiꞌo̱j cꞌolok chiwach eh naxquitzꞌak cok rimahc maꞌ Lu̱ꞌ chiwach i maꞌ Pele̱sto, jeꞌ wili xquipahkaj reh: «Ajabe̱s maꞌ Pele̱sto, chacuy, W )Naxponic maꞌ Pele̱sto chipam i yukꞌul naroquic wi̱ꞌ chi kꞌatoj kꞌoric, pe̱t xo̱j chipam i tinamit Sesare̱ya reꞌ naricꞌacharic wi̱ꞌ eh xib chic kꞌi̱j riponic ar, xo̱j ar Jerusalen. Q~5}6|Rzy5xUwvvtrqqoon_=;S:975j321*.-L+z)('$#!\ Qj c [ Vw~\?1DRuꞌum aj reꞌ til chꞌiclic nicꞌux chawi̱j tak, eriban chi enipahkaj aweh tak chi jeꞌ ricab i niminic xaꞌn tak naxacꞌul tak i kacꞌuhbalanic reꞌ rikꞌor chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, jeꞌ ok woꞌ reꞌ niminic chaꞌn tak chi cꞌahchiꞌca̱t tak chi ritahkaljic i Jesus. _>7DRuꞌum aj reꞌ chacoj tak rehtal i nikꞌor je aweh tak maj reꞌ hin nikꞌor je reꞌreꞌ ruꞌum reh capewenic niban chawi̱j tak. Coric, reꞌ hin maꞌ wilqui̱n ta chaxilac tak xa reꞌ laꞌ xa cꞌahchiꞌ woꞌ qui̱n chi capewenic chawi̱j tak chi suk nicꞌux ruꞌum wilic pa nicapew-bal nicꞌ wach naxatwilow tak cho chi xa jenaj chic wach acapew-bal tak chi richoporic acꞌux tak chiri̱j rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna chi xa cu choplic woꞌ acꞌux tak chipam i niminic to̱b ta nchel maꞌ wilqui̱n ta ponok awu̱cꞌ tak. u=cDReꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ nikꞌor je aweh tak reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach enjotꞌbic aweh tak ru̱cꞌ take maꞌ coric ta wach cꞌuhbalanic ncaꞌn to̱b ta laꞌ xa suk chic rikꞌormojic ncaꞌn. [</DChi jeꞌ ricab nok wilic take bihomal cꞌolo̱j pan jenoꞌ cꞌola̱b, jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios xicꞌol woꞌ ri̱j rinoꞌjbal chꞌi̱l ricapew-bal reh chi xa reꞌ woꞌ i Jesus narisakomonic lok wach. c;?DReꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ wilic take quikꞌetbic pa̱m nibe̱h, reꞌ hin nicuy chiꞌnchel reꞌreꞌ reh chi reꞌ hat-tak na̱cowsam acꞌux tak. Jeꞌ woꞌ, reh chi enatik tak juꞌ wihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis chawibil awi̱b tak ruꞌum reh ricꞌaxbal i Dios wilic pan awa̱mna tak chi jeꞌ ricab ncꞌuluric nok nrakmajic jenoꞌ bihomal, enarak tak chiri̱j chi manlic i tijinic reꞌ hat-tak tijimaj wi̱ꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak ewoꞌ nawehtꞌalij tak i nim wach noꞌjbal wili reꞌ xiteh cho wach i Dios chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric: : /DTil coric ruꞌ chi chipam nicamaj wilic rinimal wajawric eh jeꞌ woꞌ nwa̱j woꞌ chi na̱wehtꞌalim tak chi wilic woꞌ take quikꞌetbic pa̱m nibe̱h chi atobjic hat-tak aj niminel aj Colo̱sa jeꞌ woꞌ chi quitobjic take aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Lahorise̱ya eh jeꞌ woꞌ take nicꞌ qꞌuihal take was nicha̱kꞌ maꞌ xquehtꞌalij ta niwach naxiniqꞌuic cho chaxilac tak. 9 DRuꞌum aj chi jeꞌ reꞌ nka̱j, reꞌ hin til cꞌahchiꞌ niyeb nicꞌux chipam nicamaj ru̱cꞌ rinimal rajawric i Jesus eh ruꞌum reh rajawric ruꞌ, reꞌ hin wilic woꞌ rinimal wajawric chi ribanaric take paꞌ bih niban chipam ricamaj.K8 DJeꞌ reꞌ nok chi kehtꞌalim chic i noꞌjbal ritehem wach i Dios chiri̱j i Jesus, reꞌ hoj aj niminel reh nkakꞌor queh chiꞌnchel quibirinic keh chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ woꞌ i Jesus eh ruꞌum chi karakam chiri̱j chi manlic i ribiral reꞌreꞌ, reꞌ hoj nakaꞌn woꞌ cꞌuhtunic, nkakꞌor queh cꞌacharel chi caꞌn i coric wach noꞌjbal. Reꞌ nka̱j chiri̱j ru̱cꞌ rikꞌormojic reꞌreꞌ, reꞌ chi naquipahꞌok chiwach i Dios, coric ok wach i noꞌjbal tijimaj wi̱ꞌ ru̱cꞌ rinimjic i Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric Jesus. 47 cDReꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban reh chi reꞌ hoj nicꞌ nimal ritinami̱t enkanaꞌbej chi reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ kꞌoro̱j woꞌ queh take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riyew keh hoj chiꞌnchel aj niminel jenaj rinimal sakom chiri̱j ribiral hab wach i Jesus. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ xa̱j chi nkehtꞌalij wili: Reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wilic woꞌ pan ka̱mna hoj aj niminel. Chi jeꞌ aj reꞌ nok riwi̱ꞌ chaweh tak chi na̱chꞌica̱b acꞌux tak chiri̱j reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ nim laj sakom sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i kAja̱w Dios narisutem woꞌ awi̱j tak natiquimok tak je. +6 QDChi wilic jenaj nim wach noꞌjbal reꞌ najtir kꞌi̱j sakom xa reꞌ woꞌ cho pan chꞌiquinbal cho jarub paꞌ tahn ro̱k quicꞌacharic take cho kama̱m katiꞌt xa cu ar woꞌ cho cꞌolo̱j cho ri̱j, xa reꞌ laꞌ yuꞌna reꞌ Dios ritehem wach keh hoj nicꞌ nimal ritinami̱t. }5 uDReꞌ aj nipahbabjic chi acꞌuhbaljic hat-tak ritinami̱t i Dios, reꞌ woꞌ Dios xtikꞌinic wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ aj reꞌ xyeꞌbic woꞌ nicamaj chi aj ilo̱l reh acꞌacharic hat-tak aj niminel. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin, hin pahbamaj ruꞌum i Dios reh chi ru̱cꞌ lokꞌ laj riCꞌuhbal enisakomej wach aweh tak chi manlic i noꞌjbal wili: 4 7DReꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ nok cꞌahchiꞌ nicꞌulum i tiꞌcꞌaxic ayuꞌ pan che̱ꞌ. Raj i hin to̱b ta nchel jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nicꞌulum kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux ruꞌum i wili: Chi reꞌ take tiꞌcꞌaxic xikꞌor i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi nanicꞌulum, reꞌ aj woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nicꞌulum yuꞌna. Jeꞌ reꞌ niban ruꞌum reh acꞌuhbaljic hat-tak aj niminel reꞌ najalwachej tak ritiꞌjolal i Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ ritiꞌjolal i Jesus tikꞌimaj ruꞌum qꞌuihal chi bakil, jeꞌ woꞌ reꞌ nok reꞌ ritinami̱t i Dios tikꞌimaj wach ru̱cꞌ riqꞌuihal aj niminel. _3 9DReꞌ cok ruꞌ reh chi naribanam chi jeꞌ reꞌ curman chi til nimjok woꞌ take cꞌuhtunic chiri̱j i Jesus. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ curman chi reꞌ take lokꞌ laj cꞌuhtunic abiram tak reꞌreꞌ eh achꞌica̱b woꞌ tak acꞌux chiri̱j ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak, ma̱kꞌeb lok chiri̱j acꞌux tak reꞌ laꞌ chaꞌn tak riman laꞌ chic chayew acꞌux tak chiri̱j. Reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s xpahbanic reh maꞌ Lu̱ꞌ chi aj cꞌuhbalanel Reꞌ take kꞌoric chiri̱j take lokꞌ laj cꞌuhtunic abiram tak reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quibiram qꞌuihal take cꞌacharel chi junsut wach acꞌal choplic quina̱ ruꞌum i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma. Jeꞌ woꞌ, nikꞌor aweh tak chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s xpahbanic wi̱n chi aj cꞌuhbalanel reh riCꞌuhbal. A2 }Druꞌum reh quimic xicꞌul i rAcꞌu̱n i Dios naxcꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak yuꞌna wilca̱t tak chic pan suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios. Chaj camaj nok wilca̱t tak chi jeꞌ reꞌ? Reh chi reꞌ hat-tak etiwihꞌic tak chiwach i Dios chi sak wach acapew-bal tak, chi maꞌxta jenoꞌ chꞌuwaꞌ laj noꞌjbal awu̱cꞌ tak eh jeꞌ woꞌ chi maꞌxta jenoꞌ kꞌilo̱j naribanaric chawi̱j tak. i1 MDjeꞌ ricab xiban cho awu̱cꞌ hat-tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj najtir cho reꞌ hat-tak maꞌ wilca̱t ta nak tak pan suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios eh nawixowej nak tak wach ruꞌ ruꞌum reh anoꞌjbal tak chi ribanaric i cꞌahbilal. Raj yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ awi̱ꞌ tak, xatyeꞌeric laꞌ tak pan jenaj sukquil chꞌi̱l i Dios `0 ;DMaꞌ xa ta reꞌreꞌ, reꞌ Dios xa̱j laꞌ woꞌ chi reꞌ rAcꞌu̱n,
reꞌreꞌ xcojbic queh pan jenaj suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios chiꞌnchel take maꞌ wilque̱b ta nak pan jenaj suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios,
jeꞌ chi wilque̱b ar pan taxa̱j eh jeꞌ chi wilque̱b woꞌ ayuꞌ wach acꞌal.Nicꞌ wach riwi̱ꞌ naxiban i rAcꞌu̱n i Dios chi jeꞌ reꞌ?Ru̱cꞌ riquimic wach curu̱s reꞌ xichihcaj wi̱ꞌ riquiqꞌue̱l.Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ ajic reꞌreꞌ xicoj chiꞌnchel take naquiniminic reh pan jenaj suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios, #/ ADReꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi reꞌ Ajabe̱s Dios xa̱j
eh xponic chiwach chi reꞌ riminjilal i rAcꞌun wilic manlic wach. \. 3DJeꞌ woꞌ nikꞌor woꞌ aweh tak i wili chiri̱j i rAcꞌu̱n i Dios:Reꞌ woꞌ reꞌ nchoponic kana̱ hoj aj niminel jeꞌ ricab nok chi reꞌ rina̱ jenoꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ nchoponic je reh ritiꞌjolal.Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi reꞌ rAcꞌu̱n i Dios reꞌ woꞌ reꞌ i pe̱t be̱h chi uctic chi quixilac take nacuctic cho chi quixilac camnak,
reꞌ woꞌ reꞌ wilic rajawric chi riyeꞌeric woꞌ chic cꞌacharic.Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Dios xiban chi reꞌ rAcꞌu̱n xa reꞌ woꞌ reꞌ i pe̱t be̱h wilic rajawric china̱ chiꞌnchel. c- ADJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ rAcꞌu̱n i Dios xa wilic woꞌ nak chic cho nok jaꞌ quitikꞌinjic ta nicꞌ nimal take tikꞌimaj
eh xa ruꞌum woꞌ reh rajawric chiꞌnchel quichopom qui̱b chi tuslic quiwach. \, 3DJeꞌ woꞌ, nicꞌ paꞌ nimal take tikꞌimaj reꞌ woꞌ rAcꞌu̱n i Dios xtikꞌinic reh.Jeꞌ reꞌ ajic chiꞌnchel paꞌ bih wilque̱b wach acꞌal reꞌ nilmijic quiwach chꞌi̱l woꞌ take wilque̱b pan taxa̱j reꞌ maꞌ nilmijic ta quiwach,
jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ nimal take uxlabal reꞌ wilic cajawric, on wilic quiwaꞌric, on wilic quilokꞌil chi queh take tinamit,
on take quichopbic na̱ chiꞌnchel take paꞌ bih nilmijic wach, on maꞌ nilmijic ta wach,
reꞌ woꞌ rAcꞌu̱n i Dios xtikꞌinic reh eh wilque̱b woꞌ chi riyohbaljic wach ruꞌ. + -DChiri̱j i rAcꞌu̱n i Dios nikꞌor woꞌ aweh tak take kꞌoric wili:Reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ reꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ i kAja̱w Dios reꞌ maꞌ jancꞌal ta ilo̱j wach.Reꞌ chic chiri̱j rajawric i Dios, xa reꞌ woꞌ Acꞌunbe̱s ncꞌuhtunic lok reh chi manlic
ruꞌum nok reꞌ aj woꞌ reꞌ wilic rajawric china̱ nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj cho. ;* qDReꞌ chic rAcꞌu̱n i Dios, reꞌ Jesus ribihnal, reꞌ woꞌ reꞌ xiyew ri̱b chi quimic chiki̱j hoj chiꞌnchel cꞌacharel. Ruꞌum reh riquimic ruꞌ, reꞌ hoj aj niminel reh xojcoꞌljic chic eh maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, chiꞌnchel laꞌ woꞌ kamahc cuyuj chic take yuꞌna ruꞌum i Dios. ) )D Ruꞌum aj reꞌ katioxej johtok reh Dios maj reꞌreꞌ xojricoꞌlej chiwach aj Yahm naximakꞌ i rajawric wilic nak chi kana̱ i hoj chi cꞌachalco̱j nak pa rikꞌekomil i cꞌahbilal. Jeꞌ woꞌ chic, chi kunchelal i hoj aj niminel xojriyew i Dios chi riꞌsil rajawric i rAcꞌu̱n reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj. Reꞌ Jesus ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ i kAja̱w Dios N( D Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ niti̱j chawi̱j tak reh chi reꞌ hat-tak xa ru̱cꞌ chic risukquil acꞌux tak enatioxej tak johtok i Dios ru̱cꞌ i rajawric maj ruꞌum reh ruꞌ, reꞌ hoj chiꞌnchel aj niminel wilic woꞌ kajawric reh chi yuꞌna nakehtric cok cuseꞌsbal kꞌoro̱j cahnok chi reꞌ hoj reꞌ wilco̱j chi ritinami̱t chic i Dios na kawihꞌic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios chi sutumaj ri̱j chi rinimal risakomil ar pan taxa̱j. E' D Jeꞌ aj reꞌ naniban niti̱j reꞌ hin nipahkaj woꞌ chi riman chic cowsjok acꞌux pan animinic tak ru̱cꞌ rinimal rajawric i Dios. Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ pahkanic niban reh chi xa ru̱cꞌ woꞌ kꞌuni̱l enachop acꞌux tak chi ricuyuric ransil chiꞌnchel xa paꞌ jaric tiꞌcꞌaxic enchalic chana̱ tak. & D Jeꞌ reꞌ pahkanic nkaꞌn pan kati̱j reh chi eticꞌacharic tak chiwach i Dios jeꞌ ricab riwi̱ꞌ chaweh tak chi eticꞌacharic tak chi anaꞌbem tak chic wach i Dios. Jeꞌ woꞌ pan kati̱j, kojpahkanic woꞌ reh chi xa ewoꞌ nponic chiwach i Dios anoꞌjbal enaꞌn tak chiwach. Jeꞌ woꞌ chic, naniban niti̱j chawi̱j tak nipahkaj woꞌ johtok chi reꞌ ribanaric holohic laj camanic chiwach i Dios qꞌuihok ta nak wach awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab ncaꞌn take che̱ꞌ chi quiqꞌuihic johtok cu rehtal quiwachanic. Jeꞌ woꞌ, nipahkaj woꞌ chi nimbok ta nak wach awu̱cꞌ tak i noꞌjbal chi rehtꞌaljic wach i Dios chi coric. ,% SD Ruꞌum aj reꞌ, xa reꞌ woꞌ cho pan pe̱t ribirmijic abiral tak kꞌoro̱j keh ruꞌum maꞌ Epa̱wras, reꞌ hoj ayuꞌ maꞌ kamayam ta ribanaric kati̱j chawi̱j tak chiwach i Dios chi ripahkaljic reh chi ru̱cꞌ ta nak i manlic wach noꞌjbal chꞌi̱l manlic wach capew-bal riyew aweh tak i Lokꞌ laj Uxlabal, charak ta nak tak chiri̱j chi manlic haj wilic i raj i Dios chi na̱banam pan acꞌacharic tak. 8$ kDreꞌ aj reꞌ xcꞌulic kꞌorok keh hoj nicꞌ wach i cꞌaxoj i̱b naꞌn chawach tak reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach ricoj pan awa̱mna tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. P# DJeꞌ aj reꞌ xarak tak chiri̱j ru̱cꞌ i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ xikꞌor ribiral aweh tak i kich aj niminel maꞌ Epa̱wras ribihnal. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ maꞌ ripit ta riti̱j
chiqui̱j niminel aj Colo̱sa Reꞌ kich aj camanom Epa̱wras reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nkicꞌraj chipam ricamaj i Dios ruꞌum chi til chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Jesus chipam ricamaj cꞌahchiꞌ ribanam chaxilac tak "" ?DChiri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ xponic rikꞌormojic awu̱cꞌ tak jeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take toco̱m chic cꞌacharel chi junsut wach acꞌal, nwa̱j nikꞌorom chi ruꞌum reh rikꞌormojic ruꞌ, reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ribanam chi qꞌuihal take cꞌacharel nquijal wach quinoꞌjbal. Jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric jeꞌ ricab woꞌ xcꞌuluric awu̱cꞌ hat-tak naxabiraj tak i cꞌuhbal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xarak woꞌ tak chiri̱j chi coric chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic richakꞌlamil cho chana̱ tak. "! ?DReꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ naꞌn tak ruꞌum chi xa cow chic nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j ricꞌuꞌljic i cuseꞌsbal reꞌ xitikꞌa̱ꞌ cho wach i Dios chi na̱cꞌulum nok wilca̱t tak chic ar pan taxa̱j. Nicꞌ wach nachawehtꞌalij tak chi na̱cꞌulum tak i cuseꞌsbal reꞌreꞌ? Ruꞌum chi xa reꞌ woꞌ naxkꞌormojic aweh tak ribiral i Jesus reꞌ hat-tak xabiraj woꞌ tak cho ribiral ruꞌ reꞌ xkꞌormojic aweh tak ru̱cꞌ i coric laj cꞌuhbal nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh take quicꞌulbic reh. u  eDru̱cꞌ take nibiraj chiri̱j acapew-bal tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nibiraj chi reꞌ hat-tak cow choplic acꞌux tak chiri̱j kAja̱w Jesus eh jeꞌ woꞌ nicꞌ wach nachakꞌlamej awi̱b tak cu̱cꞌ chiꞌnchel take aj niminel.  ;DReꞌ hin naniban niti̱j chawi̱j tak, xa eli̱c woꞌ nitioxej johtok i Dios reꞌ rAja̱w i kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric = uDaweh hat-tak lokꞌ laj kich aj niminel wilca̱t tak ar Colo̱sa, reꞌ nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus. Reꞌ aj wili cꞌalenenic niban je: Reꞌ ta nak ratoꞌbil eh jeꞌ woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ ritioxjic johtok i Dios chiri̱j
quiniminic take aj Colo̱sa G DReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ xiripahba̱ꞌ chi aj kꞌorol riCꞌuhbal ruꞌum nok jeꞌ reꞌ camanic xa̱j i Dios chi nanibanam chiwach. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ hin chꞌi̱l i kich aj niminel Timote̱yo ribihnal, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je i hu̱j wili KJeꞌ woꞌ, ruꞌum chi xyeꞌeric kꞌab reh chi cꞌuhbalanic ar, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ chi maꞌ nyoꞌjic ta nechꞌ ok, xisakomej woꞌ wach queh i tijbal nkꞌoric chiri̱j rajawric i Dios chi Kꞌatal Kꞌoric eh jeꞌ woꞌ xikꞌor queh chi reꞌ Jesus til reꞌreꞌ Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric.%CJeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ cu xcahnic chic quib ha̱b ar Ro̱ma chipam jenaj quimel pa̱t reꞌ nchaꞌjaljic wi̱ꞌ eh chi jeꞌ reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take cꞌacharel quiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ chi rikꞌoꞌrjic, xicꞌul take pan sukquil cꞌuxlis. V%Chi xquibiraj chic i xikꞌor i maꞌ Lu̱ꞌ queh reꞌreꞌ, reꞌ take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiꞌo̱j chi xa quiwolem chic qui̱b chiri̱j take kꞌoric xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ. Q«Chi cꞌahchiꞌ aj rojic elok wach awu̱cꞌ tak i xikꞌor cho Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ chawehtꞌalij tak chi cu̱cꞌ chic take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌqui̱n ritakꞌa̱b je Dios chi rikꞌormojic i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i coꞌlbal i̱b riyew ruꞌ. Cu̱cꞌ nanibanam chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take reꞌ til naquibiram i cꞌuhbal nanikꞌorom queh, nqui maꞌ Lu̱ꞌ queh. zmruꞌum nok reꞌ take reꞌ xquicowsaj chic i ca̱mna. Jeꞌ woꞌ xquicupsaj qui̱b eh xquisotꞌsaj woꞌ qui̱b chipam quinoꞌjbal. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn, reꞌ hin maꞌxta chic nitoꞌbem take maj reꞌ take reꞌ ruꞌum chi maꞌ quinquisicꞌ ta chic, naquicahnic chi cup nah chic take jeꞌ woꞌ chi sotꞌ wach chic take chipam quinoꞌjbal. Chi jeꞌ aj reꞌ maꞌxta chic quirakam chiri̱j nicꞌuhbal ru̱cꞌ chiꞌnchel i ca̱mna, nqui Dios, nqui Lokꞌ laj Uxlabal. )K“Reꞌ Dios rikꞌor chi jeꞌ wili: ‘Hiy cu̱cꞌ nitinami̱t eh chakꞌor queh chi reꞌ take niCꞌuhbal xa naquibiram woꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic quirakam chiri̱j; xa naricꞌuhtjic woꞌ take lokꞌ laj nawa̱l chi quiwach, xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic quilom ricorquil Nok reꞌ take maꞌ xca̱j ta niminic naquichꞌakam nak chic je qui̱b cu̱cꞌ take quichꞌi̱l reꞌ jalic chic wach quinoꞌjbal, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Naxkꞌoric i Lokꞌ laj Uxlabal cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt ru̱cꞌ chi̱ꞌ i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios Isayi̱yas ribihnal, riwi̱ꞌ poꞌ nchel chi reh naxikꞌor chi jeꞌ wili: 9Ru̱cꞌ aj cꞌuhbalanic xiban maꞌ Lu̱ꞌ reꞌreꞌ, wilic take xquinimej i cꞌuhbal xikꞌor eh wilic woꞌ take maꞌxta nca̱j niminic. Junpech naxquipahba̱ꞌ jenaj kꞌi̱j chi naquimolom qui̱b take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ru̱cꞌ maꞌ Lu̱ꞌ, yohbal wach qꞌuihal xquimol qui̱b chipam i pa̱t wilic wi̱ꞌ maꞌ Lu̱ꞌ. Ar ajic reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xa reꞌ woꞌ xipꞌut wahkꞌek cu rehtal xoquic i kꞌi̱j, xikꞌor queh tijbal chiri̱j rajawric i Dios chi Kꞌatal Kꞌoric. Maꞌ xa ta reꞌ risakomsjic wach i tijbal reꞌreꞌ xiban, xikꞌor laꞌ woꞌ i kꞌoro̱j cho chipam take hu̱j wilic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ woꞌ chipam take hu̱j wilic wi̱ꞌ i cꞌuhbal xquikꞌor take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ til xiyew ricꞌux chi cꞌuhbalanic reh chi reꞌ take cꞌahchiꞌ quibirinic reh enchꞌuk quicꞌux eh enquicoj wach chi coric chi reꞌ i Jesus reꞌ i Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral najtir kꞌi̱j. b=Chi jeꞌ aj reꞌ maꞌ ruꞌum ta reꞌreꞌ xojcꞌulic awu̱cꞌ ruꞌum laꞌ nka̱j kabiram ru̱cꞌ achi̱ꞌ reꞌ nacapaj chiri̱j i toco̱m chic niminic xakꞌor reꞌreꞌ maj reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b xa haj yeꞌa̱b xa reꞌ woꞌ cꞌahbil laj kꞌoric nkabiraj chi ncaꞌn chiqui̱j take wilque̱b pan niminic reꞌreꞌ, nqui take reh. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xikꞌor i cꞌuhbal chiri̱j Jesus queh take niminel ar Ro̱ma Naxquibiraj reꞌreꞌ take quimolom qui̱b ru̱cꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Reꞌ hoj maꞌ kacꞌulum ta jenoꞌ hu̱j nkꞌoric chawi̱j jeꞌ ru̱cꞌ quitakꞌa̱b ta nak cho keh kas kacha̱kꞌ wilque̱b ar Jure̱ya. Jeꞌ woꞌ, xa ta nak cꞌulunak jenoꞌ queh chi rikꞌormojic keh chi reꞌ hat cꞌahbilal ta nak cꞌahchiꞌca̱t chi quixilac. iKJeꞌ reꞌ nok reꞌ hin xa jeꞌ na nchel hin jenoꞌ tzꞌahpel naxincꞌamaric cho chiwach i kꞌatal kꞌoric ayuꞌ xa ruꞌum ti ruꞌ chi nicoj wach chi coric i chꞌiclic wi̱ꞌ kacꞌux i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi reꞌ take camnak naquicꞌacharic woꞌ chic cho. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, chi maꞌ tehlic ta wi̱j yuꞌna reꞌ hin xnitakꞌa̱ꞌ je ayukꞌunjic tak reh chi nanikꞌorom aweh tak i chꞌiclic wi̱ꞌ kacꞌux reꞌreꞌ. Xa reꞌ cok ruꞌ nanikꞌorom woꞌ aweh tak nicꞌ wach richꞌiquinjic quicꞌux ncaꞌn take quiniminic reh Jesus, nqui maꞌ Lu̱ꞌ. ^5xa reꞌ laꞌ naxquikꞌihtaj qui̱b take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ chi maꞌxta wokꞌtjic je, maꞌ xincokꞌtaj ta chic je xinkꞌahsjic laꞌ woꞌ nak chic pan quikꞌab chi naquichꞌukum i kꞌoric chi nina̱. Ruꞌum aj reh reꞌ til tokꞌlic xnipahkaj richꞌukuric kꞌoric chi nina̱ chiwach i kꞌatal kꞌoric ayuꞌ, maꞌ ruꞌum ta nchel chi nwa̱j ta nak nitzꞌakam jenoꞌ mahc chiqui̱j take kich katinami̱t reꞌreꞌ. veReꞌ cok ruꞌ reꞌ take nimak cajawric aj Ro̱ma wilque̱b ar Jerusalen nok caꞌnam chic i pechꞌoj wi̱n chi coric, xca̱j nak quincokꞌtam je ruꞌum chi maꞌ xquirak ta jenoꞌ mahc chiwi̱j jeꞌ ru̱cꞌ quimic ta nak ri̱j 3_Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nok xib chic kꞌi̱j riponic ar Ro̱ma xitakꞌa̱ꞌ je quicꞌamaric take nahsil ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Was tak nicha̱kꞌ, reꞌ hin to̱b ta nak maꞌxta bih jenoꞌ mahc xniban chi quiwach take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel on chiwach take cꞌuhbal hoj tijimaj wi̱ꞌ cuꞌum take cho kama̱m katiꞌt, wilic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xinquikꞌahsaj ar Jerusalen pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma reꞌ xicojbic wi̱n pan che̱ꞌ.  'Nok ar chic wilco̱j ponok pan tinamit Ro̱ma, reꞌ cꞌamol quibe̱h take sol xcꞌambic cho queh take tzꞌahpel xikꞌahsaj take pan kꞌab i nahsil aj chaꞌjem tzꞌahpel wilic pan tinamit reꞌreꞌ. Chi kꞌahsamaj chic maꞌ Lu̱ꞌ pan kꞌab, reꞌ nahsil reꞌreꞌ xiyew kꞌab reh chi xwihꞌic pan jenaj toco̱m pa̱t, xa reꞌ laꞌ ruꞌ cu xicoj jenaj sol aj chaꞌjem reh. ~ u«Chipam je kabehic reꞌreꞌ, reꞌ take aj niminel quicꞌacharic ar Ro̱ma xojcꞌulic quicꞌul pan be̱h eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcowsjic ricꞌux i maꞌ Lu̱ꞌ ruꞌum i Dios. Ru̱cꞌ xcaꞌn take aj niminel reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xitioxej johtok i Dios. Jeꞌ reꞌ riban maj chi quixilac take aj niminel reꞌ xibirinic reh chi nakaponic i hoj, wilic take xojcꞌulic quicꞌul cu chipam take tinamit jeꞌ wili quibihnal: “Reꞌ Cꞌaybal wilic pa ribe̱h A̱pyo” chꞌi̱l i “Xib Cꞌaybal”. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xitakꞌa̱ꞌ quicꞌamaric take
quinahsil aj niminel wilque̱b ar Ro̱ma  Ar xojcahnic wuku̱b kꞌi̱j ruꞌum nok reꞌ take aj niminel xkarak take ar xiban xa nchꞌuk chic quicꞌux chi ripahkaljic keh chi xojcahnic ar. Kaꞌnam chic wuku̱b kꞌi̱j ar, chiri̱j ruꞌ xkachop aj je behic chi ko̱k reh kojic pan tinamit Ro̱ma. " = Chiri̱j chic ruꞌ, nok iqꞌuinak chic i xib kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ laj cano̱wa xbehsjic je maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ lok acꞌal eh chi jeꞌ reꞌ xojponic chipam jenaj toco̱m chic yeꞌa̱b kahsbal quihk take cano̱wa, Re̱jyo ribihnal. Ar chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ xkaꞌn jenaj akꞌab eh chiri̱j chic ruꞌ xoj-elic woꞌ chic je naxchalic jenaj te̱w xchalic pa risecꞌa̱j nkajic wi̱ꞌ kꞌi̱j. Chiri̱j chic ruꞌ nok ricab chic kꞌi̱j kelic cho ar Siracu̱sa xojponic pan tinamit Potyo̱li ribihnal. @ y Nok hoj chic oconak je chipam i cano̱wa reꞌreꞌ xojponic chipam jenaj yeꞌa̱b quihiꞌlic wi̱ꞌ take cano̱wa Siracu̱sa ribihnal reꞌ xojcahnic woꞌ wi̱ꞌ xib kꞌi̱j. ve cahnanak chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ chi ricꞌsjic i kꞌelej naxcꞌulic lok reh tinamit Alejantri̱ya ribihnal. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xcowjic ricꞌux ruꞌum
xcaꞌn juntuhm chi aj niminel aj Ro̱ma Nok xib chic poh hoj wihꞌinak ar Ma̱lta, reꞌ hoj xkatik juꞌ kojic nah haꞌ chipam maꞌ laj cano̱wa reꞌ xkachop chi chi̱ꞌ i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Reꞌ cano̱wa reꞌreꞌ wilic woꞌ chi rehtalil i quijalwachil qui̱b chi tiyo̱x Ca̱stor chꞌi̱l Po̱lux quibihnal. + Ruꞌum xiban i maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ take aj Ma̱lta kꞌe̱ꞌ xojquicꞌax chi xquisi̱j paꞌ bih keh chiwach take kꞌi̱j xojwihꞌic ar. Jeꞌ woꞌ, xquiyew je paꞌ bih ajwal wach keh reh nah kabe̱h nah haꞌ naxojcojoric je chipam jenaj chic maꞌ laj cano̱wa <q Naxelic lok i ribiral reꞌreꞌ, qꞌuihal take yowaꞌi̱b chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ xicꞌamaric cho ru̱cꞌ maꞌ Lu̱ꞌ eh xicahnic chi suk naxesaj lok quiyaꞌbilal. 3Chiwach take kꞌi̱j nok wilco̱j ar, tzꞌeht reꞌ raja̱w xriplijic wach yoca̱b ruꞌum jenaj tzꞌaꞌ xchalic chiri̱j chꞌi̱l woꞌ jenaj quicꞌ pamis xchalic chi pa̱m. Naxibiraj i maꞌ Lu̱ꞌ, xo̱j rikꞌoꞌrej eh nok wilic chic ponok ru̱cꞌ, xicoj rikꞌab china̱ eh xo̱c chi ti̱j chiri̱j. Chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ raja̱w maꞌ Puwli̱yo xiqꞌuic je riyaꞌbilal. 1[Nok xib chic kꞌi̱j hoj wihꞌinak ar Ma̱lta, reꞌ cꞌamol be̱h chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Puwli̱yo ribihnal reꞌ qꞌuih take racꞌa̱l wilic ar, reꞌreꞌ xa suk chic xojricꞌul chi xa xiyew chic kawarbal chꞌi̱l kawaꞌ kaha̱ꞌ chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ. #?Naxquilow chi maꞌxta bih xicꞌul i maꞌ Lu̱ꞌ chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ take aj Ma̱lta xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ cuyꞌem nicꞌ o̱ra ensipjic cho rikꞌab maꞌ Lu̱ꞌ, on nicꞌ o̱ra enoquic cho riquimic, xa reꞌ laꞌ naxquilow chi qꞌuih chic o̱ra xiqꞌuic lok eh maꞌxta bih cꞌahchiꞌ ricꞌulum i maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ chic wili pꞌuht quikꞌorom: «Reꞌ cꞌacharel wili jenaj poꞌ dios winak riwi̱ꞌ, nqui pꞌuht quikꞌorom. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xesaj lok riyaꞌbilal raja̱w i maꞌ Puwli̱yo !Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ cuyꞌem chi nariquimic nak i maꞌ Lu̱ꞌ, chaj nawa̱j reh ruꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ, reꞌ laꞌ chic i xiban ruꞌ xikerej lok i a̱kꞌ chi kꞌab eh xicut jok pan kꞌa̱kꞌ! 0YNaxquilow take aj Ma̱lta chi reꞌ a̱kꞌ tꞌuylic chic chi kꞌab maꞌ Lu̱ꞌ, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: «Reꞌ winak wili til jeꞌ ru̱cꞌ aj cansanel ras richa̱kꞌ, maj to̱b ta nak xicoꞌlej cho ri̱b chi maꞌxta nquimic pan haꞌ, reꞌ peꞌ chic i a̱kꞌ naricansanic reh yuꞌna. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ rimahc i winak wili maꞌ iqꞌue̱l ta wach na̱, nqui take chi quiwach. Ar ajic nok reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xo̱j rimol junkꞌahl chi xiqꞌuey eh nok cꞌahchiꞌ riyeb cok pan kꞌa̱kꞌ, xelic cho jenaj a̱kꞌ xilac tak si̱ꞌ ruꞌum ritzꞌaꞌquilal i kꞌa̱kꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xichohpaj cho ri̱b chi kꞌab maꞌ Lu̱ꞌ. }sReꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xojquicꞌul woꞌ chi suk quicꞌux jeꞌ woꞌ kꞌe̱ꞌ xojquicꞌax maj xquicꞌula̱ꞌ i kꞌa̱kꞌ reh chi nakaꞌnam kakꞌixinic ruꞌum nok yohbal wach jab chꞌi̱l cꞌuxic cꞌahchiꞌ ribanam. ~ Nok kacoꞌlem chic lok ki̱b chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, cu reꞌ aj chic ruꞌ kehtꞌalij chi reꞌ yeꞌa̱b wilic pan yejal haꞌ reꞌreꞌ Ma̱lta poꞌ ribihnal. Reꞌ take patanel xkarak take ar reꞌreꞌ xikꞌoric keh chi jeꞌ reꞌ bihnal. /}W,Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ maꞌ xa ta reꞌ take nicꞌ qꞌuihal quichol muhx xquicoꞌlej ri̱j quicꞌacharic naxiꞌelic lok chi chi̱ꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ take xiꞌelic lok xa nah tak ritzꞌilomil maꞌ laj cano̱wa, on china̱ xa paꞌ chic jaric ncamanic chipam."|=+xa reꞌ laꞌ reꞌ cꞌamol quibe̱h, ruꞌum chi raj ricoꞌlem ri̱j ricꞌacharic i maꞌ Lu̱ꞌ, maꞌ xiyew ta kꞌab queh chi nacaꞌnam chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ cꞌamol quibe̱h take sol xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic chi nicꞌ paꞌ nimal take tzꞌahpel quichol muhx quicut je qui̱b chi pe̱t pan haꞌ reh chi naquelic lok chi chi̱ꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ chi coꞌlbal qui̱b. .{U*Nok jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, reꞌ take sol xquitikꞌa̱ꞌ wach chi quiwach chi naquicansam nicꞌ nimal take tzꞌahpel reh chi maꞌ eta quiꞌelic je chi muhx 4za)xa reꞌ laꞌ maꞌ xojponic ta lok cu chi chi̱ꞌ maj reꞌ maꞌ laj cano̱wa naxponic rikꞌoj pan juꞌ chiwach i juntuhy chi abaj wilic pan haꞌ, maꞌ cu ta chic xcꞌuyuꞌjic soꞌ pꞌuht laꞌ ritokic cho pa riyejal ruꞌum ransil take ribohl haꞌ ncꞌulic quikꞌoj qui̱b chiwach. Nok chi kunchelal i hoj kaꞌnam chic kawaꞌ kaha̱ꞌ chi suk, xoj-oquic chi ricuturic jok pan haꞌ take birin wilic wi̱ꞌ ixi̱m reh chi narichꞌakic soꞌ wach rahlil rihk i maꞌ laj cano̱wa reꞌreꞌ. %vC%nponic waklaj ricajlaj cꞌahl (276) qꞌuihal take chi wilco̱j woꞌ cok pa riman i hoj. Reꞌ maꞌ laj cano̱wa x-xerebic
ruꞌum i ribohl haꞌ +uO$Xichalic take reꞌ, xquicowsaj woꞌ chic quicꞌux ruꞌum kꞌoric xikꞌor maꞌ Lu̱ꞌ eh xiꞌoquic chi wiꞌc chi cunchelal. Reꞌ take winak reꞌreꞌ \t1#Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xichop johtok riwaꞌ riha̱ꞌ eh xitioxej johtok reh i Dios. Nok richꞌakam chic yejal, pꞌuht ricꞌuxum chi quiwach chiꞌnchel take wilque̱b ar. Ts!"Ruꞌum aj reꞌ til nipahkaj aweh tak yuꞌna chi chaꞌn awaꞌ aha̱ꞌ tak chi suk ruꞌum nok curman chi nariwihꞌic awansil tak chi muhx chi elic lok cu chi chi̱ꞌ jenoꞌ yeꞌa̱b. Nipahkaj woꞌ aweh tak chi maꞌ tiyoꞌjic tak maj maꞌ hab ta wach keh nariquimic chipam i cꞌaxic wilco̱j wi̱ꞌ wili, nqui queh. Ar{!Chiri̱j chic ruꞌ na xilow i maꞌ Lu̱ꞌ chi xoquic woꞌ chic cho quiyoꞌjic chiꞌnchel take cꞌacharel wilque̱b pan cano̱wa chi til narisahchic quiwach eh ruꞌum reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic caꞌnam quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi suk, jeꞌ wili xikꞌor queh nok cꞌahchiꞌ chic roquic cho sakꞌic: «Reꞌ hat-tak cajlaj chic cho kꞌi̱j apꞌutum tak cuyuj wiric eh maꞌ abanam ta woꞌ awaꞌ aha̱ꞌ tak chi suk. `q9 Xa reꞌ woꞌ xibiraj chi jeꞌ reꞌ i cꞌamol quibe̱h take sol, xikꞌor queh riso̱l chi xquiyocꞌ je cꞌaham bacꞌlic wi̱ꞌ tꞌuch cano̱wa eh chi jeꞌ reꞌ xcꞌamaric je ruꞌum ribohl haꞌ. {poreꞌ maꞌ Lu̱ꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh cꞌamol quibe̱h take sol chꞌi̱l take riso̱l: «Wi reꞌ take quicamanic chipam i cano̱wa wili equiꞌelic je, til nakaquimic chi kunchelal i hoj reꞌ ekojcahnic ayuꞌ, nqui xikꞌor queh. GoRuꞌum aj reh xquicapaj, reꞌ take aj camanom reꞌreꞌ xquitikꞌa̱ꞌ wach chi xa pan cꞌolic nak naquelic je chipam jenaj tꞌuch cano̱wa wilic chiri̱j i maꞌ laj cano̱wa. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ riwi̱ꞌ nak i elic nacaꞌnam je xa jeꞌ woꞌ nak ti chic reꞌ take ahl laj chꞌihchꞌ pixilque̱b chiri̱j maꞌ laj cano̱wa nacojic quilom chi queh. Ar ajic nok jeꞌ chic reꞌ tiklic wach cuꞌum take aj camanom reꞌreꞌ M}{yxvt$rqomgkfhOecbf`^\[YXVWUxUSRLP]LJIHEC@??a>={;987=542a1V/-M+*)`'G%A"K yV( <  {0reꞌ yeꞌo̱j rilokꞌil ruꞌum i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chiwach aj i manlic Ajabe̱s Dios reꞌreꞌ, reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach rilokꞌil wilic, nipahkaj johtok chi reꞌ ta nak i Lokꞌ laj rUxlabal encamanic awu̱cꞌ tak chi narisakomem pa̱m anoꞌjbal tak chi rinabjic chi coric nicꞌ wach rinoꞌjbal i Dios. 4  c0Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor je aweh tak chi nancꞌulic lok pa nicꞌux abihnal tak pa niti̱j, reꞌ hin xa eli̱c woꞌ niyew johtok ritioxjic reh kAja̱w Dios i  M0Yuꞌna nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi xnibiraj ribiral nicꞌ wach i chꞌiquinic cꞌuxlis naꞌn tak chiri̱j i kAja̱w Jesus eh jeꞌ woꞌ nicꞌ wach achakꞌlamil nacꞌuhtaj tak cu̱cꞌ chiꞌnchel aj niminel. R  0Reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios reꞌ xyeꞌeric keh, reꞌreꞌ jenaj rehtalil chi pan jenaj kꞌi̱j nakehcham chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal rikꞌorom cho i Dios chi nariyeb queh ritinami̱t. Reꞌ aj reꞌ nbanic chi reꞌ hoj ritinami̱t i Dios til chꞌiclic kacꞌux chi pan jenaj kꞌi̱j nakacoꞌljic chi manlic reh chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ nkayew rilokꞌil riwaꞌric ruꞌ. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ riban riti̱j chiqui̱j take niminel aj E̱peso   0 Chi jeꞌ aj woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ xiban i Dios, reꞌ hat-tak naxabiraj tak ricorquil riCꞌuhbal i Dios reꞌ nkꞌoric chiri̱j i coꞌlbal i̱b chaweh tak, xanimej woꞌ tak i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xatcahnic woꞌ tak pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Jesus. Naxatniminic tak kꞌuruꞌ, reꞌ Dios jeꞌ na waꞌric xicoj jenaj awehtalil tak chi hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n eh reꞌ ehtalil reꞌreꞌ, reꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal reꞌ rikꞌorom woꞌ cho ribiral chi nariyeb. 8 k0 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ reꞌ xiban ku̱cꞌ i hoj aj niminel reh Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reh chi reꞌ hoj reꞌ pe̱t xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j ruꞌ enkaꞌn chi reꞌ toco̱m chic take cꞌacharel enquiyew woꞌ rilokꞌil i Dios ruꞌum rinimal wach rilokꞌil. ] 50 Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ naribanam i Dios, reꞌ hoj reꞌ wilco̱j chic chi aj niminel reh Jesus xojponic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l eh nok jeꞌ reꞌ xkaꞌn reꞌ Dios xichih cho kawach chi nakaꞌnam chi hoj chic ritinami̱t. Reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ xa najtir woꞌ cho kꞌi̱j tiklic cho wach ruꞌum eh naxchalic rikꞌijil xmanlajic woꞌ wach ruꞌum maj reꞌ Dios haj paꞌ wilic ricapaj ribanaric reꞌ aj woꞌ reꞌ riban ribanaric.  0 Chi reꞌ Dios xtikꞌinic reh chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ ritikꞌa̱b cho wach pa ricꞌux ruꞌ naricꞌuluric chipam i rikꞌijil pahbamaj ruꞌum chi narimanlajic wi̱ꞌ wach. Naponok i rikꞌijil reꞌreꞌ chiꞌnchel i nicꞌ nimal quicꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal chꞌi̱l woꞌ take wilque̱b ar pan taxa̱j, reꞌ kAja̱w Dios nariyeb chi rehquen ro̱k kꞌab i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ naribanam i Dios reh chi reꞌ chic Jesus naritakꞌanic china̱ chiꞌnchel. 6 g0 Jeꞌ woꞌ, reꞌ kAja̱w Dios ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xponic chiwach chi naribanam, xiyew keh chi ehtꞌaljic chaj bih take noꞌjbal xa cꞌolic nak cho pa ricꞌux. Reꞌ take noꞌjbal reꞌreꞌ xa najtir woꞌ cho kꞌi̱j tiklic cho wach ruꞌum chi narimanlajic wach ruꞌum i kAja̱w Jesus. p [0Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xi̱cꞌ na̱ richakꞌlamil reꞌreꞌ chi xiyew woꞌ cho keh rinimal kanoꞌjbal reh chi nakehtꞌalim i ricapew-bal ruꞌ eh reh woꞌ chi nakehtꞌalim nicꞌ wach i cꞌacharic ra̱j chi nakaꞌnam.  0Chi jeꞌ aj reꞌ yuꞌna wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l i Jesus. Jeꞌ reꞌ wilco̱j wi̱ꞌ ruꞌum nok reꞌ Dios xojrehchaj woꞌ chic nok reꞌ kAja̱w Jesus xichihcaj riquiqꞌue̱l naxcansjic. Ru̱cꞌ riquiqꞌue̱l xichihcaj i Jesus reꞌreꞌ, reꞌ Dios xicuy xisach chiꞌnchel i kamahc eh xiban reꞌreꞌ xa ruꞌum reh richakꞌlamil wilic cho chi kana̱.  '0Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios xiban chi jeꞌ reꞌ reh chi narilokꞌonjic wach rinimal wach atoꞌbil xiban ku̱cꞌ chi xojricꞌul chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n xa ruꞌum chi wilco̱j pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l i Jesus reꞌ tiꞌ icꞌrimaj ruꞌum i Dios. B 0Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa ruꞌum reh rinimal ricꞌaxbal i Dios xa najtir woꞌ cho kꞌi̱j xichih cho kawach chi nakaꞌnam chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ wilco̱j wi̱ꞌ xa ruꞌum reh camanic xcꞌulic riban chiki̱j i hoj cꞌacharel i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ reꞌ wilco̱j xa ruꞌum chi reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ wach reꞌreꞌ pa ricꞌux eh xponic chiwach ribanaric reꞌreꞌ. r _0Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj nok jaꞌ tiklic ta cho taxa̱j acꞌal, reꞌ Dios richihim chic cho kawach chi nakaꞌnam chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n ruꞌum chi wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l i Jesus. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi ekojcꞌacharic ru̱cꞌ jenaj sak wach cꞌacharic jeꞌ woꞌ chi maꞌxta jenoꞌ kamahc chiwach. ~ {0Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, til kayew tak johtok rilokꞌil i Ajabe̱s Dios reꞌ rAja̱w i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maj ruꞌum chi wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l i Jesus, reꞌ Dios xiyew cho chi kana̱ chiꞌnchel wach cuseꞌsbal nchalic ru̱cꞌ ar pan taxa̱j, reꞌ nkacꞌul xa ruꞌum reh Lokꞌ laj rUxlabal. } ;0Reꞌ ta nak ratoꞌbil eh jeꞌ woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ take rehreh wach atoꞌbil xiban i Dios cu̱cꞌ take aj niminel "| A0Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xpahbanic wi̱n chi aj kꞌorol riCꞌuhbal ruꞌum chi jeꞌ reꞌ camanic xa̱j i Dios chi nanibanam. Reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat-tak aj niminel wilca̱t tak pan tinamit E̱peso reꞌ maꞌ nacana̱ꞌ ta richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Jesus. Reꞌ aj wili sukquil cꞌuxlis niyew je aweh tak: ({IDReꞌ aj chic take kꞌoric na̱wilom tak jok wach wili, til reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic reh: Sukquil cꞌuxlis chaweh tak. Chꞌi̱l i wili nikꞌor woꞌ aweh tak: Chacuy chaꞌn woꞌ ti ati̱j tak chiwi̱j nacꞌolok cho pan acꞌux tak chi tzꞌapalqui̱n pan che̱ꞌ. Reꞌ ta nak ratoꞌbil i Dios kꞌuruꞌ wihꞌok awu̱cꞌ tak chi junelic. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok.tzaDJeꞌ woꞌ, nipahkaj aweh tak jenaj chic atoꞌbil wili: Chakꞌor tak reh wi̱n i Arqui̱po chi chiyew ricꞌux chiri̱j i camanic xyeꞌeric reh ruꞌum i kAja̱w Jesus eh chiban woꞌ chi coric i camanic yeꞌo̱j reh reꞌreꞌ. {yoDJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak aj Colo̱sa nok awilom tak chic wach i hu̱j wili chi quixilac take aj niminel ar, nwa̱j woꞌ chi chakꞌahsaj tak je queh aj niminel aj Lahorise̱ya reh chi naquilom woꞌ wach ruꞌ. Reꞌ jenaj chic hu̱j takꞌamaj woꞌ je queh ruꞌ chakꞌor tak queh chi naquiyeb woꞌ aweh tak reh chi na̱wilom woꞌ tak wach i hat-tak. x1DChipam woꞌ i hu̱j wili nipahkaj woꞌ aweh tak chayew tak risukquil quicꞌux take i kich aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Lahorise̱ya. Jeꞌ woꞌ, chayew woꞌ tak risukquil ricꞌux i maꞌ Ni̱npa chꞌi̱l take nicꞌ nimal aj niminel nquimol qui̱b pa ripa̱t. 3w_DChiri̱j chic rikꞌormojic aweh tak ribiral i maꞌ Epa̱wras, nikꞌor woꞌ aweh tak chi reꞌ maꞌ Te̱mas chꞌi̱l i maꞌ Cax reꞌ aj ikꞌomonel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj, cꞌahchiꞌ woꞌ quitakꞌa̱b je risukquil acꞌux hat-tak nicꞌ qꞌuihal aj niminel wilca̱t tak ar. wvgD Reꞌ ti̱j riban i maꞌ Epa̱wras reꞌ woꞌ reꞌ riban chiqui̱j take toco̱m chic aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin wilom eh til niyew nichi̱ꞌ chi coric chi reꞌreꞌ eli̱c tiricapa̱j tak pan ti̱j, jeꞌ ricab woꞌ riban chiqui̱j take aj niminel wilque̱b pan tinamit Lahorise̱ya chꞌi̱l woꞌ take wilque̱b pan tinamit Yera̱polis. ru]D Jeꞌ woꞌ, reꞌ kich aj niminel maꞌ Epa̱wras reꞌ awich tinamit tak cho eh raj camanom woꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, cꞌahchiꞌ ritakꞌa̱b je risukquil acꞌux tak. Reꞌ maꞌ Epa̱wras reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak chi xa cꞌahchiꞌ woꞌ riyeb ricꞌux chi ti̱j chawi̱j tak eli̱c kꞌi̱j chi ripahkaljic johtok reh Dios chi ru̱cꞌ rajawric, reꞌ hat-tak cow enapahba̱ꞌ acꞌux tak chipam i cꞌuhbal xatijej tak chiri̱j ribiral i Jesus. Jeꞌ woꞌ, cꞌahchiꞌ ribanam riti̱j chawi̱j tak chi maꞌ ta nak chaj chic bih jenoꞌ noꞌjbal curman chaweh tak, chiꞌnchel ta laꞌ nak take noꞌjbal xarak ta nak tak chipam rinimjic i Jesus reh chi na̱banam tak haj wilic ra̱j i kAja̱w Dios. t}D Jeꞌ woꞌ i wich aj niminel maꞌ Chus reꞌ ribihnej woꞌ chi Ju̱sto ritakꞌa̱ꞌ je risukquil acꞌux tak. Chi quixilac take wich aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa reꞌ ti take kich aj niminel wili cꞌahchiꞌqui̱n quitoꞌbem ayuꞌ pan che̱ꞌ chipam nicamaj niban reh chi toco̱m chic take cꞌacharel equehtric woꞌ wihꞌic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric eh ru̱cꞌ i toꞌbonic ncaꞌn wi̱n, reꞌ hin nirak risukquil nicꞌux. s#D Chipam nihu̱j wili, wilic take nquitakꞌa̱ꞌ je risukquil acꞌux tak, jeꞌ ricab i kich aj niminel maꞌ Arista̱rco reꞌ wich tzꞌahpel pan che̱ꞌ eh chꞌi̱l woꞌ i kich aj niminel reꞌ Cus ribihnal reꞌ rica̱n cho Wernaweh. Reꞌ hat-tak abiram tak chic ribiral i pahkanic nibanam je chiri̱j i Arista̱rco eh ruꞌum aj reꞌ nikꞌor je aweh tak yuꞌna i wili: Wi reꞌreꞌ xo̱j cꞌolok awu̱cꞌ tak naꞌelok je pan che̱ꞌ, chacꞌul tak pa ricorquil jeꞌ woꞌ pan sukquil laj cꞌuxlis. Xr)D Richꞌi̱l i Ti̱quico cꞌahchiꞌ woꞌ nitakꞌa̱b je awu̱cꞌ tak i kich aj niminel One̱simo ribihnal reꞌ jenaj awich atinami̱t tak reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ tiꞌ nwicꞌraj eh riban woꞌ ricamaj chi manlic. Reꞌ take quib reꞌreꞌ naquikꞌorom aweh tak ricorquil chaj bih cꞌacharic cꞌahchiꞌ nibanam i hin ayuꞌ. qDRuꞌum aj reꞌ cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je awu̱cꞌ tak reh chi nachiban i camanic cꞌahchiꞌ niyeb china̱, reꞌreꞌ eriyew woꞌ ricowil acꞌux tak jeꞌ woꞌ encꞌulic rikꞌor wi̱n nicꞌ wach i niminic cꞌahchiꞌca̱t tak chiwach i Dios. ~puDReꞌ aj take wili nikꞌor je aweh tak wich aj niminel. Reꞌ chic take ribiral chiri̱j nicꞌacharic reꞌ chic i kich aj niminel Ti̱quico reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj narisakomem wach aweh tak. Reꞌ Ti̱quico reꞌreꞌ wich aj camanom woꞌ chipam ricamaj i kAja̱w Dios eh maꞌxta bih npohꞌic wi̱ꞌ ricꞌux chi nitobjic pa ricamaj i kAja̱w Jesus. Ho DRu̱cꞌ anoꞌjbal tak wilic na̱wehtꞌalim tak nicꞌ wach quicꞌuꞌljic na̱banam tak take cꞌacharel reꞌreꞌ nancaꞌn jenoꞌ pahkanic aweh tak chiri̱j animinic naꞌn tak. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nipahkaj woꞌ aweh tak chi jeꞌ ricab i nansukbic i cꞌuxbal nancojoric ratzꞌamil, jeꞌ ta woꞌ nak reꞌ chiban akꞌorbal tak natikꞌorok tak pan atoꞌbil chi rikꞌormojic i ribiral i Jesus reh chi jeꞌ reꞌ xa suk woꞌ quicꞌux i tinamit naquibiraj i cꞌuhbalanic naꞌn tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ricohlaj je kꞌoric cu̱cꞌ take aj niminel 9nkDChi jeꞌ reꞌ pahkanic niban chawach tak, nipahkaj woꞌ chic aweh tak i wili: Wi xirak achi̱ꞌ tak rikꞌormojic i Lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios queh take jaꞌ quehtꞌalim ta wach i Dios, chakꞌor tak queh, ma̱kꞌeb tak i juncꞌam reꞌreꞌ chi kꞌoric chiri̱j. Reꞌ cok ruꞌ maꞌ ok xa reꞌ ti reꞌ naꞌn tak, til laꞌ ok cꞌuhtunok lok anoꞌjbal tak chi toco̱m chic riwi̱ꞌ cꞌacharic naꞌn tak. mDMaꞌ xa ta chiri̱j take reꞌ na̱banam ati̱j tak, chaꞌn laꞌ woꞌ ati̱j tak chiwi̱j hin reh chi reꞌ rikꞌormojic i noꞌjbal maꞌ sakomomaj ta cho wach reꞌreꞌ, enisakomej lok wach chi coric jeꞌ ricab tanlic chi nina̱ chi nanibanam. \l1DJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nachaꞌn ati̱j tak, koj-awicꞌsaj woꞌ pan ati̱j tak i hoj aj cꞌuhbalanel. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak chiwi̱j i hin reꞌ tzꞌapalqui̱n pan che̱ꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic i rinimal noꞌjbal maꞌ sakomomaj ta cho wach chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chi jeꞌ aj reꞌ wilqui̱n wi̱ꞌ, chaꞌn tak ati̱j chiwi̱j reh chi reꞌ kAja̱w Dios eriteh kocbal cu̱cꞌ take tinamit eh chi jeꞌ reꞌ nakꞌormojok i lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios queh, reꞌ take reꞌ enquirak chiri̱j i noꞌjbal cꞌolo̱j nak ri̱j reꞌreꞌ. k%DYuꞌna, reꞌ aj chic chiri̱j i banoj ti̱j chiwach i Dios, nipahkaj aweh chi chayew acꞌux tak chi junelic eh ma̱pohꞌaj acꞌux tak chi ti̱j, xa cꞌahchiꞌ laꞌ ok woꞌ ca̱t tak chi tioxonic chiwach i Dios ru̱cꞌ take paꞌ bih riban chawi̱j tak. ^j 7DRuꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak aj ehcham reh i camanic chaꞌn woꞌ tak haj wilic tare̱t chi banaric cu̱cꞌ take awaj camanom tak eh jeꞌ woꞌ, xa coric ok wach acꞌux tak cu̱cꞌ. Cꞌolok pan acꞌux tak chi ar pan taxa̱j wilic woꞌ jenaj ntakꞌanic chana̱ tak. Til riwi̱ꞌ chi queh aj niminel
chi nacaꞌnam quiti̱j iDTzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ hat-tak maꞌ xaꞌn tak i coric, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ ritzꞌakil i paꞌ bih cꞌahbilal xaꞌn tak, reꞌ woꞌ reꞌ na̱cꞌulum tak ruꞌum nok chiwach i Dios maꞌxta jenoꞌ cꞌacharel nim ta nak wach on tꞌuch ta nak wach, xa jenaj laꞌ wach i chꞌukuj kꞌoric nariban china̱ aj ehcham camanic chꞌi̱l i xa aj ehchemaj laj aj camanom ti.(hIDCꞌolok tak pan acꞌux i wili: Wi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak reꞌ kꞌoro̱j cahnok ribiral chi na̱cꞌulum tak pan taxa̱j nariyeꞌeric cho aweh tak ruꞌum i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ruꞌum nok chiwach aj reꞌ ruꞌ cꞌahchiꞌ acamanic tak. g}Dtiniminok laꞌ tak chi coric ruꞌum nok reꞌ nicꞌ paꞌ nimal camanic nquipahkaj aweh tak curman chi na̱banam tak ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux tak chi lokꞌonbal wach i Dios, maꞌ ok xa reh rakbal alokꞌil tak chiwach jenoꞌ cꞌacharel. tfaDReꞌ hat-tak cꞌacharel, reꞌ hat-tak ehchemaj chi camanic chanimej woꞌ tak take quiꞌehchenic aweh tak chi camanic ayuꞌ wach acꞌal ru̱cꞌ chiꞌnchel paꞌ bih tiquitakꞌa̱ꞌ tak wi̱ꞌ, maꞌ ok xa reꞌ tiniminic tak nok nawilow tak quiwach chi wilque̱b cok awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab ncaꞌn take xa ncaꞌn chic quiwach chiwach i aj ehcham camanic xa reꞌ laꞌ nok maꞌ hab ta chic wilic cu̱cꞌ maꞌxta chic bih ncaꞌn. Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ ticamanok tak chi coric ru̱cꞌ acꞌux tak ruꞌum reh riyohbaljic i Dios wilic awu̱cꞌ tak eh ma̱ban tak chi xa hat-tak kꞌitkꞌit, e9DJeꞌ woꞌ hat-tak tutbe̱s ajabe̱s, ma̱johsaj quicꞌux take awacꞌu̱n awixkꞌu̱n tak reh chi maꞌ eta riban qui̱b quicꞌux awu̱cꞌ tak. >duDReꞌ hat-tak acꞌunbe̱s ixkꞌunbe̱s, til tiniminok tak chiwach rikꞌorbal atu̱t awaja̱w tak ru̱cꞌ chiꞌnchel jeꞌ ricab ricꞌul chi queh take quiniminic chic reh kAja̱w ruꞌum nok jeꞌ reꞌ ra̱j i Dios chi na̱banam tak yuꞌna chi wilca̱t tak chic chi riꞌsil rajawric i kAja̱w Jesus. c-DHat-tak bahilbe̱s, reꞌ wili nipahkaj aweh tak chi na̱banam tak: Chacꞌax awehqꞌue̱n tak eh ma̱banlom tak cow laj kꞌoric chi quina̱. obWDHat-tak ehqꞌuenbe̱s nipahkaj aweh tak chi tiwihꞌok chi riꞌsil rajawric abahi̱l tak ruꞌum nok jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ acꞌacharic tak ra̱j banjic yuꞌna chi wilca̱t tak chic chi riꞌsil rajawric i kAja̱w Jesus. aDRu̱cꞌ take nipahkaj je aweh tak reꞌreꞌ, nwa̱j woꞌ nipahkam aweh tak chi xa paꞌ jaric ra̱j kꞌormojic on xa paꞌ jaric camanic ra̱j banaric, chiꞌnchel reꞌreꞌ chakꞌor tak eh chaꞌn tak chi cꞌahchiꞌ acꞌuhtam tak lok chi hat-tak chic aj niminel reh Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ nachaꞌn tak johtok ritioxjic i Jesus ruꞌum reh rajawric, nariyeꞌeric woꞌ ritioxjic i Dios reꞌ rAja̱w i Jesus. Wilic toco̱m chic pahkanic riban je maꞌ Lu̱ꞌ queh take aj Colo̱sa L`DJeꞌ woꞌ, nipahkaj woꞌ aweh tak chi reꞌ lokꞌ laj ricꞌuhbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xa wilic ta woꞌ nak pan awa̱mna tak reh chi maꞌ pajoj ta enwihꞌic anoꞌjbal tak maj curman chi ru̱cꞌ tꞌulic laj noꞌjbal na̱cꞌuhbalem on na̱kꞌilim awi̱b tak chaxilac hat-tak. Jeꞌ woꞌ chic nipahkaj woꞌ aweh tak chi wilic ta nak tioxonic pan awa̱mna tak chi etibichinic tak johtok chiwach i Dios ru̱cꞌ take bi̱ch tikꞌimaj ru̱cꞌ take kꞌoric wilic chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, on ru̱cꞌ take bi̱ch yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal, on ru̱cꞌ take bi̱ch tzꞌihmbimaj chi riyeꞌeric rilokꞌil i kAja̱w Jesus. Q_DMaꞌ xa reꞌ ta aj reꞌ ra̱j banaric, ra̱j laꞌ woꞌ chi reꞌ sukquil cꞌuxlis ra̱j i Dios chi na̱cꞌacharic tak wi̱ꞌ wihꞌok pan awa̱mna tak reh chi reꞌreꞌ behsenok aweh tak chi richꞌukuric wach pan chakꞌlamil i xa paꞌ jaric jenoꞌ wolic enwihꞌic chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab naxatriyukꞌej tak cho i Dios chi na̱banam tak chi ritinami̱t chi xa jenaj wach acꞌux tak chiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ xatriyukꞌej tak cho chi na̱wihꞌic tak pan suk laj cꞌuxlis chawibil awi̱b tak. Ru̱cꞌ anoꞌjbal tak chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi xa wilic ta nak woꞌ atioxbal tak johtok ru̱cꞌ i Dios ruꞌum reh yukꞌunic xiban cho aweh tak. %^CDRu̱cꞌ aj i noꞌjbal enaꞌn tak reꞌreꞌ curman woꞌ chi nariwihꞌic cꞌaxoj i̱b chaxilac tak maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ na̱banam tak chi xa jenaj wach awi̱ꞌ etiwihꞌic tak pan niminic tak eh chi na̱wihꞌic tak pan manlic jenaj wach cꞌuxlis chawibil awi̱b tak. _]7D Wi hab wach aj jenoꞌ xcalajic chawach tak, maꞌ njohtic pe ti acꞌa̱ tak. Wi wilic jenoꞌ mahc ra̱j cuyuric reh, chacuy tak jeꞌ ricab xiban i kAja̱w Jesus maj reꞌreꞌ xicuy eh xisach woꞌ amahc tak. %\CD Chi jeꞌ aj reꞌ i toco̱m chic cꞌacharic wilca̱t tak wi̱ꞌ, reꞌ hat-tak xatrichih tak i Dios chi xaꞌn tak chi ritinami̱t xisakbej wach acꞌacharic tak eh tiꞌ woꞌ tiricꞌraj tak cho. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab nok reꞌ hat-tak toco̱m chic tzꞌih nacoj tak chi rijalaric awi̱b tak, curman woꞌ chi toco̱m chic noꞌjbal wihꞌok awu̱cꞌ tak chi cꞌacharic chi coric. Reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom jenaj cꞌacharic ru̱cꞌ quetelenic wachi̱s, ru̱cꞌ chakꞌlamquil eh ru̱cꞌ chꞌublic wach cꞌuxlis. x[iD Chipam i toco̱m chic cꞌacharic wili, maꞌ hab ta wach nim ta nak riwaꞌric. Haj cok wilic til wilic riwaꞌric, reꞌ chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wilic chic pan kacꞌacharic. Reꞌ wili ra̱j rikꞌorom chi reꞌ take cꞌacharel xa jenaj wach quiwaꞌric. Jeꞌ ricab take aj criye̱co xa jenaj quiwach chꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. On reꞌ take quikꞌatam lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal rehtalil chi aj niminel take chiwach i Dios xa jenaj woꞌ quiwach quichꞌi̱l take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quikꞌatam ta lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal. Jeꞌ woꞌ, chipam i toco̱m chic cꞌacharic wili maꞌxta cꞌacharel nim on tꞌuch ta nak wach. Jeꞌ ricab take wilic on maꞌxta quitijinic, on reꞌ take ehcham reh jenoꞌ camanic chꞌi̱l take xa aj camanom take, xa jenaj woꞌ wach quiwaꞌric. kZOD Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna reꞌ hat-tak toco̱m chic riwi̱ꞌ acꞌacharic tak jeꞌ ricab nok toco̱m chic tzꞌih nacoj tak chawi̱j natelic tak cho reh kahsanic haꞌ. Chi toco̱m chic riwi̱ꞌ acꞌacharic tak jeꞌ ricab tikꞌimaj wach ruꞌum i Dios chi hat-tak na̱cꞌuhtunic tak lok reh rinoꞌjbal, curman woꞌ chi eli̱c ok cꞌahchiꞌ ricorjic wach anoꞌjbal tak maj xa chi jeꞌ reꞌ na̱rakam tak chiri̱j chi manlic i toco̱m laj cꞌacharic wilca̱t wi̱ꞌ. wYgD Jeꞌ woꞌ, ma̱ban tak chic chucuj kꞌoric chawach tak maj jeꞌ ricab nok reꞌ hat-tak nawesaj tak lok i tzꞌakic laj tzꞌih chawi̱j tak nok abanam tak chic i kahsanic haꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xawesaj tak chic lok rij acꞌux tak i noꞌjbal naꞌn nak tak cho najtir kꞌi̱j reꞌ xbanic nak cho chi xaꞌn tak cho i maꞌ holohic ta laj bano̱j. KXDxa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ cꞌacharic naꞌn tak. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ eta woꞌ chic riban chi enbanjic take wili: Reꞌ cꞌahanic i̱b, reꞌ joskꞌil, reꞌ maꞌ tob laj capew-bal chi ribanaric cꞌahbilal, reꞌ tzꞌuju̱j i̱b chꞌi̱l i cꞌahbil laj kꞌoric nelic xak achi̱ꞌ tak. _W7DCoric ruꞌ, najtir kꞌi̱j xatcꞌacharic tak cho chipam take noꞌjbal reꞌreꞌ [V/DChawesaj tak lok rij acꞌux tak take noꞌjbal reꞌreꞌ maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi reꞌ rijoskꞌil i Dios nchalic chi quina̱ take cꞌacharel maꞌ quibirinic ta kꞌoric chiwach ruꞌ. bU=DJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum nok chi riꞌsil chic rajawric i Jesus cꞌacharic naꞌn tak, til nikꞌor je aweh chi chawesaj tak lok chiri̱j acꞌux cꞌahbil laj noꞌjbal jeꞌ ricab take wili: Reꞌ cꞌoyomal, reꞌ chꞌuwaꞌrsanic i̱b ru̱cꞌ cꞌahbil laj capew-bal, reꞌ suksunic i̱b ru̱cꞌ ribanaric on ricꞌaxaric wach take ra̱j maꞌ ra̱j banaric, reꞌ ribanaric i chaj bih ricꞌax wach katiꞌjolal, chꞌi̱l woꞌ i ricꞌaxaric wach bihomal reꞌ no̱j cahnok chi jeꞌ na ricab i mahc chi lokꞌonic tiyo̱x maj maꞌ reꞌ ta chic chiri̱j i Dios wilic ca̱mna. T7Dxa reꞌ laꞌ ruꞌ naꞌilmijok woꞌ chic wach ayuꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ til xyeꞌbic woꞌ reh acꞌacharic tak, narilmijic woꞌ wach i lokꞌil yeꞌo̱j aweh tak jeꞌ ricab narilmijic wach i rinimal wach i lokꞌil yeꞌo̱j reh Jesus. jSMDJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab nok reꞌ ricꞌacharic i Jesus xcuxꞌic wach nah acꞌal wili naxquimic je, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xcuxꞌic woꞌ wach i cꞌacharic naꞌn tak chi rehquen take rajawric tijinic reꞌreꞌ. Coric ruꞌ jeꞌ ricab chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ nilmijic ta wach chi wilic cok ru̱cꞌ i Dios, reꞌ lokꞌil yeꞌo̱j aweh tak chi cꞌacharic chi riꞌsil rajawric i Dios maꞌ nilmijic ta woꞌ wach yuꞌna JR DChiri̱j ok take tijinic nchalic rikꞌormojic ar pan taxa̱j chayew acapew-bal tak eh maꞌ ok chiri̱j take tijinic npokꞌ cho pan quicꞌux take cꞌacharel wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal. Q ;DRuꞌum chi reꞌ hat-tak acꞌ laj cꞌacharic chic wilic aweh tak jeꞌ ricab chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xicꞌul jenaj acꞌ laj cꞌacharic naxuctic cho chi quixilac take camnak, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi chayew acꞌux tak chiri̱j rirakmajic chiri̱j take tijinic nchalic rikꞌormojic ar pan taxa̱j, reꞌ yeꞌo̱j wi̱ꞌ rilokꞌil i Jesus chi rich kꞌatal kꞌoric cok Dios jeꞌ ricab nanyeꞌeric rilokꞌil jenoꞌ cꞌacharel nantzꞌukunjic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. 1P[DCoric ruꞌ chi ruꞌum reh take takꞌanic reꞌreꞌ, wilic take wilic quibiral chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic quinoꞌjbal xa ruꞌum ti ruꞌ chi til nquiyew quicꞌux chiri̱j i paꞌ bih nquilokꞌej wach on ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nquiyew chi tiꞌ i quitiꞌjolal, xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ quibiral, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ take takꞌanic reꞌreꞌ maꞌxta bih camanel aweh tak wi ta nak ru̱cꞌ take reꞌ nawa̱j ayeb pan awo̱k tak i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal ricꞌax wach atiꞌjolal tak.mOSDMa̱coj chic awi̱b tak chi cꞌacharic chi riꞌsil rajawric take cꞌuhbal reꞌreꞌ kꞌuruꞌ maj chiꞌnchel take takꞌanic reꞌreꞌ xa winak woꞌ ti xtakꞌanic wach chi rinoꞌjbal ri̱b jeꞌ ricab take takꞌanic rikꞌor chi wilic take paꞌ bih maꞌ eta ncꞌuxuric to̱b ta woꞌ nak reꞌ Dios xikꞌor chi tare̱t chi cꞌuxuric. 'NGDReꞌ take reꞌ jeꞌ wili takꞌanic ncaꞌn: Ma̱tzꞌaꞌj tak reꞌreꞌ, ma̱cꞌux tak i wuluꞌ, ma̱yew tak pan akꞌab tak take paꞌ bih wuluꞌ. M#DReꞌ hat-tak yuꞌna wilca̱t tak chic riꞌsil rajawric i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ruꞌum aj reꞌ ncꞌuluric awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab xicꞌul i Jesus eh jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ xicana̱ꞌ cꞌacharic china̱ acꞌal wili naxquimic je, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xacana̱ꞌ woꞌ tak cꞌacharic chi riꞌsil rajawric take cꞌuhbal reꞌ nquikꞌor i tinamit chi nchoponic quina̱. Wi til coric chi reꞌ hat-tak xacana̱ꞌ tak chic i cꞌacharic chi jeꞌ reꞌ, chayohbalej awi̱b tak kꞌuruꞌ chi maꞌ eta woꞌ chic namin awi̱b tak chi riꞌsil rajawric take takꞌanic ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ. !L;DJeꞌ woꞌ chic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, maꞌ wilque̱b ta chi riꞌsil i rajawric i Jesus jeꞌ ricab xitikꞌa̱ꞌ wach i Dios reh chi reꞌ ritinami̱t nariqꞌuihic wach, jeꞌ woꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ katiꞌjolal kabakil. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ katiꞌjolal i hoj wilic woꞌ jenaj rina̱ nchopbic reh eh reꞌ katiꞌjolal reꞌreꞌ riwi̱ꞌ woꞌ chi reh chi naribanam riwaꞌ riha̱ꞌ reh chi nariqꞌuihic johtok eh chi wilic woꞌ ricowil take tikbal reh kabakil nchopbic reh katiꞌjolal. Maꞌxta chic bih queh aj niminel
chi naquicꞌamam woꞌ chic na̱ take
kꞌoric maꞌ reꞌ ta ritakꞌanic i Dios KDJeꞌ aj reꞌ ruꞌ maꞌ hab ta wach eriban chi erikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta riwi̱ꞌ niminic naꞌn tak jeꞌ ricab ncaꞌn take xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌoric aweh tak chi reꞌ hat-tak maꞌ chꞌublic ta wach acꞌux tak, on nanquikꞌor woꞌ aweh tak chi curman chi na̱lokꞌem tak quiwach take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Jeꞌ aj reꞌ kꞌoric ncaꞌn take reꞌ reh chi xa ncaꞌn chic lok qui̱b chi quilom wach take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ ricab nquikꞌor, xa reꞌ laꞌ nquikꞌor reꞌreꞌ, xa maꞌ coric ta woꞌ. Haj cok wilic i coric, reꞌ chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ chꞌublic ta wach quicꞌux eh reꞌ paꞌ bih nquikꞌor xa pan quicꞌux nchalic rikꞌormojic i kꞌoric ncaꞌn. }JsDJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ jenoꞌ nachbal xa ricꞌuhtaj keh chi wilic jenoꞌ hab wach rijil cho ri̱b, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i wiꞌc chꞌi̱l i haꞌ chꞌi̱l woꞌ take ni̱m nkaꞌn reh chi maꞌxta nak chic riwihꞌic kamahc, reꞌ take reꞌ xa xquicꞌuhtaj keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi wilic jenaj naricꞌulic lok chi risacharic wach kamahc eh reꞌ til xkilow chi xcꞌulic lok reꞌreꞌ, reꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. IDJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ, ruꞌum chi xa reꞌ wach i Jesus wilic rajawric chi quina̱ chiꞌnchel, ma̱cana̱ꞌ tak chi hab wach erichꞌuk kꞌoric chana̱ tak chi rikꞌormojic aweh tak haj wilic eriban on maꞌ eriban chi enacꞌux on enawuqꞌuej tak. Jeꞌ woꞌ, ma̱cana̱ꞌ tak chi hab wach erichꞌuk kꞌoric chana̱ tak chi rikꞌormojic aweh tak chi curman chi enaꞌn tak take ni̱m nkaꞌn hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab take nkaꞌn eli̱c juꞌjun ha̱b, on eli̱c juꞌjun poh nok riban xa coten chic i poh, on reꞌ nkaꞌn chiwach i hiꞌlbal kꞌi̱j reh juꞌjun xama̱na. H7DJeꞌ laꞌ woꞌ ru̱cꞌ riquimic i kAja̱w Jesus, xyeꞌeric pan acꞌal i cajawric nicꞌ nimal take uxlabal reꞌ wilic cajawric quilokꞌil. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ naxquimic wach curu̱s xicꞌuhtaj lok chi quiwach take cꞌacharel chi xiyew pa ro̱k i cajawric take chiꞌnchel uxlabal reꞌreꞌ chi reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric wilic chi quiwach chiꞌnchel ruꞌ. _G7DMaꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum reh riquimic i Jesus naxjapꞌaric ar wach curu̱s, reꞌ hu̱j nchꞌukbic nak wach kamahc chiwach i Dios reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi reꞌ hoj, hoj aj mahc xicoj lok pa reh i Dios eh ru̱cꞌ xiban reꞌreꞌ, reꞌ hu̱j reꞌreꞌ xicana̱ꞌ chi maꞌxta chic rajawric chi kana̱. "F=D Coric aj ruꞌ, najtir cꞌachalca̱t nak tak pan mahc eh maꞌ awehtꞌalim ta nak tak chi hat-tak ritinami̱t i Dios, xa reꞌ laꞌ Dios xiyew aweh tak jenaj acꞌ laj cꞌacharic jeꞌ ricab xiban ru̱cꞌ rucsjic cho Jesus eh jeꞌ woꞌ xicuy xisach rinimal amahc tak. @EyD Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxacꞌul tak i rehtalil reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ xaꞌn woꞌ tak i kahsanic haꞌ reꞌ rijalwachej rimuhkic i Jesus. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xaꞌn tak jeꞌ laꞌ woꞌ ru̱cꞌ rikahsjic aha̱ꞌ tak xcꞌuluric woꞌ awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus naxuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak ruꞌum reh rinimal rajawric i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ xuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak reh chi naricꞌacharic woꞌ chi junpech. Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat-tak naxatuctic tak cho riꞌsil haꞌ xachop tak jenaj acꞌ chic cꞌacharic ruꞌum chi xacoj tak wach chi reꞌ Dios xucsaj cho i Jesus chi quixilac camnak. eDCD Jeꞌ woꞌ chic, cꞌolok pan acꞌux tak chi xacꞌul tak i rehtalil reꞌ cꞌuhtumaj ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi hoj ritinami̱t. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ rehtalil reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab i cojo̱j ruꞌum jenoꞌ cꞌacharel nkꞌatbic lok reh ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak, reꞌ laꞌ rehtalil reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok ru̱cꞌ i camanic xiban i Dios naxesaj lok pan awa̱mna tak i cꞌahbilal nbanic nak chi timahcanic tak. C!D Ruꞌum aj reꞌ manlic chic wach anoꞌjbal hat-tak, maꞌxta chic bih ra̱j mahsjic reh ruꞌum nok wilca̱t tak chic chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Jesus reꞌ til wilic woꞌ rajawric chi quina̱ chiꞌnchel nicꞌ nimal take uxlabal wilic quiwaꞌric quilokꞌil. $BAD Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ma̱yew awi̱b tak chi jotꞌoric ruꞌum nok reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic i wili: Xa reꞌ woꞌ cho ricꞌulic i Jesus ayuꞌ wach acꞌal nok wilic chic ritiꞌjolal ribakil, reꞌ hoj nkilow chi xa reꞌ wach i Jesus i manlic wach riminjilal Dios. qA[DHat-tak wich aj niminel, ma̱cana̱ꞌ awi̱b tak chi hab wach etirijotꞌ tak ru̱cꞌ take tijinic chiri̱j i Dios jeꞌ ru̱cꞌ xa pan quicapew-bal take cꞌacharel nchalic eh maꞌxta bih jenoꞌ toꞌbonic ricꞌam cho aweh tak ruꞌum nok maꞌ ricorquilal ta nkꞌoric chiri̱j i Dios. Reꞌ take tijinic reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xchalic rikꞌormojic xa cu̱cꞌ laꞌ take cꞌacharel xchalic chi nacaꞌnam ricꞌuhtjic on xa cu̱cꞌ take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ wilic cajawric chi quina̱ take cꞌacharel maꞌ quiniminic ta reh i Dios. v@eDChiri̱j aj woꞌ Jesus cꞌahchiꞌ achopom acꞌux tak chi cow jeꞌ ricab nok jenoꞌ che̱ꞌ rirak ricowil nano̱j jok take ritzꞌi̱ꞌ ra̱ꞌ pan acꞌal, on jeꞌ woꞌ ricab jenoꞌ pa̱t chꞌiclic chi cow nok cu pan acꞌal chꞌiquimaj cho riraꞌil. Jeꞌ ok reꞌ animinic tak kꞌuruꞌ eh chi jeꞌ reꞌ chi choplic chic acꞌux tak chi manlic chiri̱j take cꞌuhtunic hat-tak tijimaj wi̱ꞌ, maꞌ qꞌuisi̱n ta tioxonic ru̱cꞌ Dios enwihꞌic pan awa̱mna tak chi junelic. Reꞌ take aj niminel maꞌ nquicana̱ꞌ
chi enjotꞌoric quicapew-bal ru̱cꞌ
take toco̱m chic cꞌuhbal Z~;}{z&xwIvt rZqomlCjige)ba;_^"](ZYXUTRRQPPNL{IHeF"DCB4A!??>=;u:c8375432p1 0W/N.,,++('|%$/"@J%X*{\Hl7 ^j+If 0 Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj wi jenoꞌ cꞌacharel rehtꞌalim chic nicꞌ wach rinoꞌjbal i Dios, reꞌ woꞌ take noꞌjbal wili quicꞌutunic lok ru̱cꞌ: Reꞌreꞌ nwihꞌic quetelenic wachi̱s ru̱cꞌ, ncꞌacharic chi maꞌxta jotꞌo̱j pa ra̱mna eh xa coric woꞌ wach ricꞌux ru̱cꞌ chiꞌnchel. Ge0maj najtir cho kꞌi̱j nok wilca̱t nak tak cho chipam i cꞌacharic chi maꞌ awehtꞌalim ta tak nicꞌ wach rinoꞌjbal i Dios, xa jeꞌ na pan kꞌekom wilca̱t tak cho, ra̱j laꞌ yuꞌna chi awehtꞌalim tak chic nicꞌ wach rinoꞌjbal ruꞌum chi wilca̱t tak chic pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ i Jesus, xa jeꞌ na ricab pan sakom chic wilca̱t tak eh chi jeꞌ chic reꞌ awi̱ꞌ tak chacꞌuhtaj woꞌ tak lok chi jeꞌ reꞌ. qd[0Jeꞌ woꞌ, maꞌ riban juneht wach anoꞌjbal tak cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ reꞌ quinoꞌjbal pcY0Xa hab wach jenoꞌ cꞌacharel kꞌuruꞌ ra̱j ca̱t-tak rijotꞌom ru̱cꞌ rikꞌormojic aweh tak chi reꞌ ribanaric take noꞌjbal reꞌreꞌ maꞌxta bih jenoꞌ cꞌaxquilal ericꞌam cho chana̱ tak, til ma̱cana̱ꞌ awi̱b tak chi jotꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor je aweh tak maj riwi̱ꞌ chaweh tak chi na̱wehtꞌalim tak chi reꞌ rijoskꞌil i Dios nchalic chi quina̱ take cꞌacharel maꞌ quibirinic ta kꞌoric chi rinabjic ribanaric take noꞌjbal reꞌreꞌ. hbI0Reꞌ riwi̱ꞌ chi xnikꞌor je aweh tak chi ma̱ban tak i cꞌoyomal, on yibel wach noꞌjbal ruꞌum chi reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak chi xa hab wach cꞌacharel reꞌ riban xa chiꞌnchel wach cꞌoyomal chꞌi̱l woꞌ ribanaric take yibel wach laj noꞌjbal, maꞌxta rehtric wihꞌic chi riꞌsil rajawric i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ til Dios woꞌ nok wilic. Reꞌ aj cꞌaxol wach bihomal jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌulum ruꞌum nok reꞌ paꞌ bih ricꞌax wach, ricoj chiwach chi jeꞌ na chic ritiyo̱x maj reꞌ chic reꞌ richꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ ricꞌux. ?aw0Jeꞌ woꞌ, maꞌ ricꞌul ta chaweh tak chi cu enaꞌn tak ribanaric take wili: Reꞌ take qꞌuixbilal laj kꞌoric, reꞌ horhor laj kꞌoric chꞌi̱l take maꞌ to̱b ta laj balakꞌil. Reꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ maꞌ riwi̱ꞌ ta chaweh tak chi cu enaꞌn tak maj chi hat-tak chic aj niminel, maꞌ ricꞌul ta chaweh tak chi cu jeꞌ reꞌ akꞌorbal tak, reꞌ laꞌ achi̱ꞌ tak camanok aweh tak chi tioxbal johtok i Dios. S`0Jeꞌ woꞌ, ruꞌum chi reꞌ hat-tak, hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, maꞌxta bih aweh tak chi enelic cho abiral tak chi cꞌahchiꞌca̱t tak chi ribanaric take wili: Reꞌ take ribanaric xa chiꞌnchel wach cꞌoyomal chꞌi̱l ribanaric take yibel wach noꞌjbal eh chꞌi̱l woꞌ cꞌaxo̱j tak wach bihomal. _50Jeꞌ reꞌ nok ma̱cana̱ꞌ tak ricꞌaxaric awas acha̱kꞌ tak jeꞌ ricab kacꞌaxmajic xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, naxikꞌahsaj ri̱b pan quimic chiki̱j i hoj cꞌacharel chi jeꞌ ricab jenoꞌ si̱ nkꞌahsjic johtok chiwach i Dios on jeꞌ ricab quikꞌahsjic take chicop reꞌ naquicꞌataric cho chiwach i Dios, xa nbukunic chic ricꞌohonquil nponic johtok chiwach. -^ U0Yuꞌna hat-tak racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj tak, til nipahkaj aweh tak chi chacꞌam woꞌ tak tzꞌeht reh rinoꞌjbal ruꞌ. 1][0 Chi jelow-bal laꞌ reꞌreꞌ, hat ok tak ato̱b cu̱cꞌ chiꞌnchel awich aj niminel tak eh cꞌul chaquetelej awach tak. Jeꞌ woꞌ, cꞌul chacuy amahc chawach tak jeꞌ ricab nok reꞌ Dios xicuy cho amahc tak ruꞌum chi wilca̱t tak chic pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Jesus.g\G0Jeꞌ woꞌ chic, til nikꞌor aweh tak chi chawesaj tak lok pan awa̱mna tak chiꞌnchel i cꞌahbilal jeꞌ ricab take wili: Reꞌ cakcatil, reꞌ cꞌahanic i̱b, reꞌ joskꞌil, reꞌ wolonic i̱b, reꞌ tzꞌakoj tak wach cꞌuta̱j chiri̱j awas acha̱kꞌ tak chꞌi̱l chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal take toco̱m chic yibel wach noꞌjbal. m[S0Jeꞌ woꞌ chic, ma̱ban chi ru̱cꞌ akꞌorbal tak enatiꞌsaj tak ricꞌux i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios reꞌ xyeꞌeric aweh tak chi cojbal awehtalil tak chi hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios reꞌ na̱coꞌljic tak chi manlic naponok i kꞌi̱j naricohlam wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ camanic ripꞌutum cho awu̱cꞌ tak chi acoꞌljic. Z0Jeꞌ woꞌ, maꞌ nelic chic cho kꞌoric yojbal cꞌuxlis xak achi̱ꞌ tak, tikꞌorok laꞌ tak ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌ eriyew ricowil quicꞌux take awich aj niminel tak reh chi naquibiraj i kꞌoric enaꞌn tak, enquirak woꞌ toꞌbal reh quicapew-bal. Y/0Jeꞌ woꞌ chic, wi wilic nchel jenoꞌ hab wach chaxilac tak cu ricoj i kꞌab chi lekꞌ maꞌ riban chic ribanjic, chisicꞌ laꞌ ricamaj reh chi ru̱cꞌ woꞌ ransil ritzꞌawumal enwihꞌic paꞌ bih reh chi quitobjic take ras richa̱kꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn. ]X30reh chi reꞌ aj Yahm maꞌ eta rirak jenoꞌ paꞌ bih ericut je wi̱ꞌ pan mahc }Ws0Ruꞌum aj woꞌ reꞌ nikꞌor wi hab wach jenoꞌ aweh tak xchalic ricꞌa̱, maꞌ ricana̱ꞌ chi reꞌ ricꞌa̱ enminbic reh pan mahc, chicꞌraj laꞌ ri̱b chi maꞌ ricꞌsaj i kꞌi̱j chi xa cu wilic woꞌ cho i cꞌa̱ pa ra̱mna, &VE0Chi jeꞌ chic reꞌ anoꞌjbal tak, nikꞌor woꞌ aweh tak chi chawesaj tak lok chiri̱j acꞌux tak i chucuj laj kꞌoric eh xa coric ok woꞌ tikꞌorok tak cu̱cꞌ take awich aj niminel tak. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak ruꞌum chi xa jenaj chic wach kacꞌux wilco̱j wi̱ꞌ. U90Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ anoꞌjbal tak reꞌ acꞌsamaj chic wach, jeꞌ ok ricab rinoꞌjbal i Dios reꞌ xtikꞌinic wach chi jeꞌ reꞌ anoꞌjbal tak reh chi etiwihꞌic tak pan jenaj coric laj cꞌacharic ntꞌoric wach eh jeꞌ woꞌ pan jenaj sak wach cꞌacharic. 4Ta0Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, xat-tijiljic laꞌ woꞌ tak chiri̱j chi reꞌ hat-tak na̱yeb tak kꞌab chi reꞌ Dios nari-acꞌsam anoꞌjbal tak chꞌi̱l acapew-bal tak. rS]0Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hat-tak xat-tijiljic woꞌ tak chiri̱j i rikꞌeb-eric lok chiri̱j acꞌux tak i najtir laj noꞌjbal reꞌ xaꞌn tak cho ribanaric pan acꞌacharic tak najtir. Reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ xo̱j riban chi xa maꞌxta chic soꞌ ricorquil ruꞌum reh take cꞌahbilal nawotowej cho pan acꞌux tak reꞌ xjotꞌbic reh acꞌacharic tak. IR 0reꞌ laꞌ hat-tak xabiraj tak i coric laj cꞌuhbal xikꞌor i Jesus eh chi wilca̱t tak chic pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ i cꞌuhbal til xat-tijiljic tak wi̱ꞌ. Q/0Raj nchel i hat-tak maꞌ reꞌ ta reꞌ i noꞌjbal xatijej tak naxatijiljic tak chiri̱j ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, iPK0Chi jeꞌ reꞌ chi maꞌxta chic soꞌ quiqꞌuixꞌic, xquikꞌahsaj qui̱b chi ribanaric chiꞌnchel wach yibel laj noꞌjbal eh chi xa quiracratic chic cho chi ribanaric i cꞌahbilal, riman chic xquicut qui̱b chipam. {Oo0Reꞌ take reꞌ maꞌ nquirak ta chiri̱j chaj bih ra̱j Dios chiqui̱j ruꞌum chi pan kꞌekom wilic quicapew-bal. Ruꞌum chi nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios, maꞌ cꞌahchiꞌ ta woꞌ caꞌnam risukquil i cꞌacharic riyew ruꞌ. N%0Was tak nicha̱kꞌ yuꞌna nwa̱j nikꞌorom aweh tak i wili: Ruꞌum chi reꞌ Dios xpahbanic wi̱n chi raj kꞌoro̱l, reꞌ hin cow nipahkaj aweh tak i wili: Ma̱ban tak chic aweh cꞌacharic jeꞌ ricab cꞌacharic ncaꞌn chipam quimemil laj noꞌjbal take awich cꞌacharel tak reꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take reꞌ jaꞌ maꞌ nquinimej ta woꞌ i Dios. rM]0Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ reꞌ nchopbic keh eh rituna̱ꞌ kawach chi coric i hoj reꞌ wilco̱j chi jilow ro̱k rikꞌab jeꞌ ricab nok reꞌ ko̱k kakꞌab i hoj cꞌacharel tiko̱j take chi coric ru̱cꞌ i katiꞌjolal kabakil. Reꞌ aj i Jesus nchoponic kana̱ reh chi nariwihꞌic kansil eh chi nakacamanic chi coric chiwach. Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus chi nahanel na̱ kacꞌacharic, chi juꞌjunal keh hoj aj niminel kojcamanic woꞌ reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach kacamaj yeꞌo̱j ruꞌum. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ nkaꞌn, nkacꞌax laꞌ woꞌ ki̱b eh nankaꞌn chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj ritinami̱t i Dios nqꞌuihbic wach pan kaniminic. Kacana̱ꞌ tak chi reꞌ Dios
eriꞌacꞌsaj wach kanoꞌjbal kLO0Chi jeꞌ aj reꞌ maꞌ nkacana̱ꞌ tak ki̱b chi nakajotꞌoric, reꞌ laꞌ kaꞌn tak til kojkꞌorok tak ru̱cꞌ i ricorquilal nchalic ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ reꞌ kaꞌn tak chi cꞌahchiꞌ woꞌ kacꞌuhtam i chakꞌlamil chi kibil ki̱b reh chi reꞌ kanoꞌjbal reꞌ ncꞌutunic lok wi̱ꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ kacꞌacharic, enqꞌuihic wach eh eriban jenaj wach ru̱cꞌ rinoꞌjbal kanahsil i hoj aj niminel reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. 2K]0Jeꞌ aj reꞌ ritikꞌa̱b cho wach i Dios reh chi reꞌ hoj aj niminel maꞌeta chic koj-jotꞌoric ru̱cꞌ toco̱m chic chucuj laj tijbal jeꞌ ricab nbanaric cu̱cꞌ take haꞌlacꞌun chi xa suk ti naquijotꞌoric, on reh chi maꞌ xa ta e̱ enkakꞌor ru̱cꞌ ricꞌuluric take chucuj laj cꞌuhbal nquikꞌor take chucul aj cꞌuhbalanel reꞌ xa chꞌu̱b chic wach i kꞌoric ncaꞌn chi jotꞌoj tak capew-bal. J0 Reꞌ hoj riwi̱ꞌ chi keh chi jeꞌ reꞌ enkaꞌn cu rehtal xa jenaj chic wach chꞌiquinic cꞌuxlis nakaꞌnam eh jeꞌ woꞌ chi rehreh nakarakam kanoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j rinoꞌjbal i Jesus reꞌ rAcꞌu̱n i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ kacꞌacharic naribanam chi manlic wach jeꞌ ricab chi reꞌ rajawric i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric til manlic wach. fIE0 Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xipahba̱ꞌ take rehreh wach aj camanom reh chi reꞌ hoj aj niminel reꞌ wilco̱j chi jeꞌ ro̱k kꞌab ruꞌ, enkarak kanoꞌjbal ru̱cꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ ekojcamanic woꞌ chi aj tijinel queh toco̱m chic kich aj niminel chi enqꞌuihic wach quiniminic. ,HQ0 Jeꞌ reꞌ nok ru̱cꞌ rajawric i Jesus wilic china̱ chiꞌnchel, reꞌreꞌ xipahba̱ꞌ take raj camanom china̱ acꞌal wili. Wilic take xipahba̱ꞌ chi nahsil cꞌamol quibe̱h take chiꞌnchel aj niminel, wilic take xipahba̱ꞌ chi aj kꞌorol reh paꞌ bih kꞌoric nquicꞌul ru̱cꞌ i Dios, wilic woꞌ take xipahba̱ꞌ chi xa cꞌul yeꞌa̱b nacojic chi rikꞌormojic i holohic laj cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. Wilic woꞌ take xipahba̱ꞌ chi aj tijinel take eh chi aj cꞌamol be̱h woꞌ queh juꞌjun chi comonil aj niminel. QG0 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ kAja̱w reꞌ xkajic cho cu ar pan taxa̱j til reꞌ woꞌ chic reꞌ xjohtic johtok juntar taxa̱j reh chi maꞌxta chic bih maꞌ ta nak encahnic chi rehquen rajawric. `F90 Chaj bih ra̱j rikꞌorom chi reꞌ kAja̱w xjohtic johtok chi nahtil yeꞌa̱b? Reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi nok jaꞌ njohtic ta woꞌ nak chic johtok ar, pe̱t xponic cho wihꞌok cu chi rehquen jok acꞌal. YE+0jeꞌ ricab kꞌoro̱j cho pan Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios reꞌ nkꞌoric chiri̱j i Jesus chi jeꞌ wili:“Nok reꞌ kAja̱w johtonak chic johtok chi nahtil yeꞌa̱b
eh nok ricꞌamam chic je take raj ixowonel chiri̱j chi pixi̱x take,
xiyew woꞌ cho quico̱ch take cꞌacharel, nqui rikꞌor. D50Til Coric ruꞌ chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ chi ritinami̱t i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌ coric woꞌ chi kajuꞌjunal i hoj rehreh wach cꞌaxbal xiyew keh i Dios reꞌ kꞌorel paꞌ bih camanic xa̱j riyeb keh i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi nakaꞌnam C0Jeꞌ woꞌ chic, xa jenaj woꞌ chi Dios nkalokꞌej wach eh reꞌreꞌ wilic cho chi kAja̱w chiꞌnchel i hoj aj niminel. Reꞌreꞌ aj takꞌanel chi kana̱, reꞌreꞌ ncamanic ru̱cꞌ kacꞌacharic eh reꞌ woꞌ reꞌ wilic pan kacꞌacharic. /BW0Jeꞌ woꞌ, jenaj woꞌ chi Ajabe̱s yeꞌo̱j chi kana̱, xa jenaj woꞌ riwi̱ꞌ chi niminic wilco̱j wi̱ꞌ eh xa jenaj woꞌ wach i kahsanic haꞌ xkacꞌul. bA=0Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj yuꞌna xa jenaj chic kawi̱ꞌ chi ritinami̱t i Dios. Jeꞌ woꞌ, xa reꞌ woꞌ i jenaj chi Lokꞌ laj Uxlabal nbanic chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ Dios xichih cho kawach reh chi nakuyꞌem xa jenaj wach co̱ch reꞌ chꞌiclic kacꞌux chiri̱j chi nakacꞌulum. @)0Jeꞌ woꞌ chic, chatik tak juꞌ richoporic acꞌux tak chi wihꞌic pan jenaj wach sukquil cꞌuxlis reꞌ rituna̱ꞌ wi̱ꞌ wach acꞌux tak i Lokꞌ laj Uxlabal. Reꞌreꞌ enarak tak wi reꞌ hat-tak na̱cꞌacharic tak pan sukquilal laj cꞌuxlis chaxilac tak. x?i0Chi jeꞌ aj reꞌ xa̱j i Dios, ticꞌacharok tak kꞌuruꞌ chi xa chꞌublic ok wach acꞌux tak, xa hat ok woꞌ tak chakꞌlam, wilic ok awuyuꞌnbal tak eh xa wilic ok woꞌ cuybal amahc chawach tak ruꞌum chi nacꞌax awi̱b tak. Y> -0Chi kꞌoro̱j chic lok reꞌreꞌ, yuꞌna reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ reꞌ tzꞌapalqui̱n pan che̱ꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic ribiral i kAja̱w Jesus til nipahkaj je aweh tak chi ticꞌacharok tak chi coric chiwach i Dios jeꞌ ricab i xa̱j chawi̱j tak naxatriyukꞌej tak cho chi na̱banam tak chi hat-tak racꞌu̱n rixkꞌu̱n. =-0Ruꞌum aj reꞌ ayuꞌ johtok chi kawach chiꞌnchel i hoj aj niminel reꞌ wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, til kayew tak rilokꞌil i kAja̱w Dios chi junelic kꞌi̱j sakom. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok.,<Q0Jeꞌ aj reꞌ nipahkanic chiwach i kAja̱w Dios maj reꞌreꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric wilic chi reꞌ hoj maꞌ eta soꞌ nponic i kacapew-bal ru̱cꞌ take bano̱j eriban chi katobjic eh chi reꞌ paꞌ bih nkapahkaj reh pan kati̱j eriyew cho keh ruꞌum reh rajawric wilic. ,;Q0Jeꞌ reꞌ ajic nipahkaj woꞌ johtok reh Dios chi chiban ta nak chi reꞌ hat-tak eli̱c enaꞌn tak risukquil i rinimal wach ricꞌaxbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh chi jeꞌ reꞌ chanaꞌbej ta woꞌ nak tak chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ kojricꞌraj to̱b ta woꞌ maꞌ eta kojponic ru̱cꞌ rirakmajic pa̱m i rinimal wach cꞌaxo̱j riban cho keh. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ i pahkanic niban johtok reh i Dios chawi̱j tak jeꞌ laꞌ woꞌ nipahkaj chi chiyew cho aweh tak i chiꞌnchel wach take noꞌjbal wilic ru̱cꞌ. :0Jeꞌ woꞌ, nipahkaj woꞌ chipam i niti̱j chi reꞌ hat-tak chꞌi̱l take awich aj niminel enarak tak chiri̱j chi coric nicꞌ wach i cꞌaxoj i̱b xiban cho i kAja̱w Jesus maj reꞌ kacꞌaxmajic xiban maꞌ pajoj ta woꞌ chic rinimal wach rilokꞌil. Q90Jeꞌ woꞌ chic, chi enatik tak juꞌ richoporic acꞌux tak chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal eritik juꞌ wihꞌic awu̱cꞌ tak chi patanic pan awa̱mna tak. Jeꞌ aj reꞌ niti̱j niban reh chi ewoꞌ tiwihꞌic tak chi paꞌlic chic acꞌux tak chi quicꞌaxaric take awas acha̱kꞌ tak chꞌi̱l woꞌ i Dios jeꞌ ricab nok jenoꞌ che̱ꞌ cha̱m ojonak jok riraꞌil pan acꞌal paꞌlic chi coric, on jeꞌ woꞌ ricab nok jenoꞌ nim laj pa̱t til chꞌiquimaj cho chi coric nah abaj cu pan acꞌal jok. >8u0Pan niti̱j nipahkaj reh chi ru̱cꞌ riyeꞌeric cho rinimal ricuseꞌsbal chana̱ tak cu pan taxa̱j, chiyew ta nak aweh tak i cowil cꞌuxlis reꞌ riyew i Lokꞌ laj rUxlabal. 7w0reꞌ riraꞌil chiꞌnchel cꞌacharic jeꞌ chi wilque̱b ar pan taxa̱j, jeꞌ chi wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal. /6W0Naquincapewenic chiri̱j nicꞌ paꞌ nimal holonquilal ribanam cho i Ajabe̱s Dios chiki̱j i hoj, reꞌ hin til nixucꞌa̱ꞌ wi̱b chi ti̱j chiwach i Dios \510 Chi jeꞌ aj reꞌ nipahkaj aweh tak yuꞌna chi ma̱yoj acꞌux tak ruꞌum take tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ nicꞌulum ruꞌum reh rikꞌormojic i cꞌuhbal aweh tak maj reꞌ take tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ nicuy ransil reh chi nariwihꞌic rinimal sukquil acꞌux tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ riban riti̱j chiqui̱j take niminel aj E̱peso 40 Jeꞌ reꞌ ajic chi chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i Jesus jeꞌ woꞌ chi wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l ruꞌ, reꞌ hoj yuꞌna riban chi ekoj-oquic cok chiwach i kAja̱w Dios chi maꞌxta nechꞌ ok kayoꞌjic chi kꞌoric ru̱cꞌ. g3G0 Reꞌ camanic reꞌreꞌ kꞌuruꞌ cꞌahchiꞌ nibanam jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach xitikꞌa̱ꞌ cho wach i Dios najtir cho kꞌi̱j chi ru̱cꞌ i paꞌ bih xiban i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xo̱j manlajok wach i noꞌjbal reꞌ xa nok woꞌ tikꞌimaj cho wach ruꞌum Dios pa ricapew-bal chi naribanam. 52c0 Reꞌ camanic reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ nbanic chi reꞌ take jarleh paꞌ wach chi uxlabal wilic cajawric chi takꞌanic pan te̱w cꞌuxic enquilow yuꞌna cu̱cꞌ take aj niminel chi reꞌ Dios xiqꞌuic woꞌ chic na̱ riholonquilal rinoꞌjbal ru̱cꞌ rehreh wach take holonquilal riban. F10 Jeꞌ woꞌ chic reꞌ Dios reꞌ xtikꞌinic reh chiꞌnchel, xiyew wi̱n i camanic chi risakomsjic lok wach queh cꞌacharel chaj bih xiban ruꞌ reh chi reꞌ noꞌjbal reꞌ xa nok woꞌ tikꞌimaj cho wach pa ricꞌux eh xa pa ricapew-bal woꞌ nak cꞌolic cho ribanaric, cꞌahchiꞌ rojic elok wach yuꞌna. ?0w0Jeꞌ reꞌ nok tob ta maꞌxta ti soꞌ niwaꞌric chiwach i til tꞌuch woꞌ chic wach riwaꞌric chi quixilac take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, reꞌ hin xnicochej i lokꞌ laj camanic wili chi rikꞌormojic aweh hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i cꞌuhbal chiri̱j i coꞌlbal i̱b xiyew i Dios xa ruꞌum reh i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ xa jeꞌ na jenaj rinimal wach bihomal nkarak ru̱cꞌ i Jesus chi maꞌ hab ta woꞌ chic wach enponic ru̱cꞌ ricapewjic ri̱j jarub ritzꞌakil. [//0Reꞌ hin kꞌuruꞌ xiban chi hin chic aj kꞌorol reh cꞌuhbal reꞌreꞌ maj reꞌ Dios xyeꞌbic wi̱n i lokꞌ laj camanic reꞌreꞌ eh niban ribanaric xa ruꞌum reh rinimal wach ratoꞌbil xnicꞌul ru̱cꞌ xa jeꞌ na nchel jenaj si̱ eh xa ruꞌum woꞌ reh lokꞌ laj camanic xiban i rinimal wach rajawric pan wa̱mna. 3._0Reꞌ aj wili i xisakomej wach keh i Dios chiri̱j i noꞌjbal reꞌreꞌ: Chi reꞌ hat-tak aj niminel reh Jesus jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jenaj wach i co̱ch na̱cꞌulum tak kichꞌi̱l i hoj aj niminel reh Jesus jeꞌ ru̱cꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ woꞌ, chi kaꞌnam chic chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ chi ritinami̱t i Dios, reꞌ hat-tak na̱wehtric tak kichꞌi̱l ru̱cꞌ i co̱ch reꞌ rikꞌorom cho ribiral i Dios chi nariyeb woꞌ aweh tak ruꞌum chi xa jenaj chic awi̱ꞌ tak chꞌi̱l i Jesus. Chiꞌnchel reꞌreꞌ nkarak chiri̱j ru̱cꞌ ribirmijic i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus. Q-0Coric ruꞌ, reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ maꞌ jaꞌ teho̱j ta nak cho soꞌ wach rikꞌormojic ribiral queh take jarub paꞌ chꞌuk chi cꞌacharel iqꞌuinak take lok chi cꞌacharic china̱ acꞌal wili xa reꞌ laꞌ chic yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ ncꞌuluric, ru̱cꞌ laꞌ ritoꞌbal i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ Dios xisakomej wach i noꞌjbal reꞌreꞌ queh take pahbamaj chi aj kꞌorol riCꞌuhbal eh jeꞌ woꞌ keh hoj reꞌ kꞌe̱ꞌ lok kawaꞌric chiwach ruꞌum chi xojripahba̱ꞌ chi caj nahsil take xitakꞌa̱ꞌ chi rikꞌormojic ribiral i Jesus. .,U0Wi enacaꞌpechej tak rilmijic wach tzꞌihmbimaj reꞌreꞌ, enarak tak chiri̱j chi til coric chi wehtꞌalim take noꞌjbal reꞌ jaꞌ teho̱j ta nak nechꞌ ok wach najtir kꞌi̱j, reꞌ nkꞌoric chiri̱j ribiral i camanic xcꞌulic riban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. >+u0Jeꞌ woꞌ, reꞌ Dios xiyew wi̱n chi ehtꞌaljic chi coric take noꞌjbal reꞌ xa cꞌolic nak cho pa ricꞌux jeꞌ ricab woꞌ xnitzꞌihmbaj chic je soꞌ ribiral aweh tak. *#0Nanikꞌor i wili, reꞌ hin wehtꞌalim woꞌ chi reꞌ hat-tak abiram tak chic chi reꞌ Dios ru̱cꞌ rinimal wach ratoꞌbil xiripahba̱ꞌ chi nanibanam i camanic reꞌ ricꞌam cho holonquilal chaweh hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel. ) 0Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ tzꞌapalqui̱n pan che̱ꞌ ruꞌum chi xnikꞌor aweh i hat-tak reꞌ maꞌ reꞌ ta hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i ribiral i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. ](30Ruꞌum chi xa jenaj chic awi̱ꞌ tak richꞌi̱l i Jesus, reꞌ Dios cꞌahchiꞌ rituna̱b awach hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quichꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel aj niminel take, reh chi na̱banam tak chi jeꞌ ricab jenaj pa̱t reꞌ nariwihꞌic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios.''G0Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nok reꞌ aj tzꞌako̱l rimol wach take rehreh wach paꞌ bih camanbal ncamanic chi johsbal reh jenoꞌ pa̱t reꞌ naricamanic chi lokꞌonbal wach i Dios, jeꞌ woꞌ reꞌ i Jesus cꞌahchiꞌ ribanam chi reꞌ hat-tak eli̱c cꞌahchiꞌ abanam tak chi xa jenaj chic awi̱b tak richꞌi̱l reh chi jeꞌ reꞌ na̱banam tak chi jenaj comonil lo̱kꞌ riwaꞌric chiwach i Dios. &w0Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ pa̱t ar nchꞌihquic cho ritikꞌinjic china̱ take abaj cojo̱j chi ricowil ra̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ wilic chi riraꞌil animinic tak. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab nok china̱ take abaj reꞌreꞌ ntikiric juꞌ ricojoric johtok jenaj tzꞌak yutbal pa̱m riraꞌil i pa̱t jeꞌ woꞌ reꞌ i kaniminic nkatik juꞌ riqꞌuihsjic wach ru̱cꞌ i cꞌuhbal xquikꞌor take cho nahsil cꞌamol quibe̱h raj tahkanel i Jesus chꞌi̱l woꞌ i cꞌuhbal xquikꞌor take aj kꞌorol reh kꞌoric nquicꞌul ru̱cꞌ i Dios. c%?0Ruꞌum aj i jenaj wach cꞌuxlis reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak yuꞌna maꞌ hat ta tak chic toco̱m eh maꞌxta chic abiral tak chi maꞌ reꞌ ta hat-tak ritinami̱t i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi xa jenaj chic awi̱ꞌ tak quichꞌi̱l take aj niminel wilque̱b chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, xatoquic woꞌ tak chi ritinami̱t ruꞌ. $0Reꞌ rehtalil chi reꞌ Jesus xiban chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ, reꞌ i wili: Reꞌ hoj caꞌchꞌuk nak chi tinamit kawi̱ꞌ, yuꞌna echic riban chi ekojkꞌoric ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios pan jenaj wach cꞌuxlis chi kawach xa ruꞌum reh i Lokꞌ laj rUxlabal. '#G0Reꞌ wili i ribiral nicꞌ wach xiban ruꞌ: Naxcꞌulic i Jesus china̱ acꞌal wili, xcꞌulic chi rikꞌormojic ribiral i sukquil cꞌuxlis ra̱j riyeb i Dios. Reꞌ cꞌuhbal chiri̱j i suk laj cꞌuxlis ra̱j riyeb i Dios reꞌreꞌ xkꞌormojic aweh hat-tak maꞌ reꞌ ta hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ wilca̱t ta tak pan suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios. Reꞌ woꞌ reꞌ xkꞌormojic keh i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ nkakꞌor chi wilco̱j nak chic pan suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios. v"e0Ru̱cꞌ aj riquimic wach curu̱s, reꞌ Jesus xojricoj pan jenaj suk laj wihꞌic ru̱cꞌ i Dios i hoj caꞌchꞌuk chi tinamit eh xiban chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ naxisach wach i ixowonic i̱b wilic nak chi kaxilac najtir kꞌi̱j. _!70Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ xesaj chi kana̱ i rahlil rinimjic take takꞌanic wilic chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reh chi reꞌ quib chi tinamit xiban chi xa jenaj chic riwi̱ꞌ xa ruꞌum chi pan kacabchelal wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xojricoj pan jenaj suk laj cꞌuxlis chi kawach. 2 ]0Jeꞌ reꞌ nok ru̱cꞌ riquimic i Jesus, reꞌreꞌ xojriyew pan sukquil i hoj caꞌchꞌuk kawi̱ꞌ chi tinamit. Ruꞌum aj reꞌ chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l hat-tak maꞌ reꞌ ta hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xesaj lok i ixowonic i̱b chꞌi̱l i chꞌakoj i̱b reꞌ wilic nak chi kawach eh ru̱cꞌ xiban reꞌreꞌ, xojcahnic chi xa hoj chic jenaj chi tinamit. \10 Raj yuꞌna ru̱cꞌ riquiqꞌue̱l xichihcaj naxcansjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ Dios xatricꞌam tak ru̱cꞌ pan sukquil cꞌuxlis ruꞌum chi reꞌ hat-tak wilca̱t tak chic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l i Jesus to̱b ta nak najtir cho kꞌi̱j maꞌ wilca̱t ta nak tak pan sukquil ru̱cꞌ i Dios.  0 Chi jeꞌ aj reꞌ ricorquilal, til cꞌolok pan acꞌux tak kꞌuruꞌ chi najtir cho kꞌi̱j cꞌacharic nak naꞌn tak chi maꞌxta nak awu̱cꞌ tak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh maꞌ hat ta woꞌ nak tak pa riman chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi ritinami̱t i Dios. Xa ta woꞌ nak pa riman wilca̱t tak chi ricꞌuluric take co̱ch rikꞌorom cho ribiral chipam take tikꞌinic xiban i kAja̱w Dios cu̱cꞌ take aj najtir kꞌi̱j. Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat-tak maꞌxta nak bih cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak chi na̱cꞌulum tak ru̱cꞌ i Dios eh maꞌxta nak awocal tak chi kꞌoric chiwach. 0 Coric ruꞌ, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ quikꞌoric chi ritinami̱t i Dios take ruꞌum chi kꞌato̱j lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal nquikꞌor chi reꞌ hat-tak reꞌ maꞌ reꞌ ta hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ reꞌ ta hat-tak ritinami̱t i Dios ruꞌum chi reꞌ hat-tak maꞌ kꞌato̱j ta lok ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak. Raj nchel i hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ ncaꞌn ribanaric reꞌreꞌ xa jenaj rehtalil chi quiwach chi ritinami̱t i Dios take. Reꞌ ncaꞌn ribanaric reꞌreꞌ, xa reh tiwic nbanjic eh xa cꞌacharel woꞌ ti nbanic lok rikꞌataric. `90 Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj til reꞌ Dios acꞌsanic reh kacꞌacharic eh yuꞌna chi wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l i kAja̱w Jesus, reꞌ Dios xiyew keh jenaj acꞌ laj cꞌacharic reh chi nakaꞌnam take holohic laj bano̱j nponic chiwach ruꞌ jeꞌ ricab ritikꞌa̱b woꞌ cho wach pa ricꞌux najtir kꞌi̱j chi nakaꞌnam i hoj cꞌacharel. Reꞌ caꞌchꞌuk chi tinamit
xiban xa jenaj chic kawi̱ꞌ
ruꞌum riquimic i Jesus 90 Reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi reꞌ coꞌlbal i̱b riyew ruꞌ, maꞌ ruꞌum ta ribanaric jenoꞌ holohic laj bano̱j nkaꞌn, reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel erinimsaj ri̱b chi rikꞌormojic chi xirak ricoꞌlbal xa ruꞌum jenoꞌ bano̱j xiban. 0Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacoj tak rehtal i nikꞌor wili: Reꞌ hat-tak xatcoꞌljic tak xa ruꞌum reh rinimal wach ratoꞌbil i kAja̱w Dios xiban aweh tak naxachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i kAja̱w Jesus eh maꞌ ruꞌum ta nchel xa awansil awi̱b tak xatcoꞌljic tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ coꞌlbal i̱b riyew i Dios cꞌahchiꞌ riyeb xa chi si̱. @y0Jeꞌ aj reꞌ xiban ku̱cꞌ i Dios reh chi naricꞌuhtam johtok chi kawach chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach ratoꞌbil wilic cho chi kana̱ reꞌ ncꞌutunic ru̱cꞌ riholonquilal wach richakꞌlamil wilic cho chi kana̱ i hoj reꞌ wilco̱j chic pan jenaj wach cꞌuxlis richꞌi̱l i kAja̱w Jesus. fE0Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab xicꞌul i kAja̱w Jesus chi ru̱cꞌ rucsjic cho chi quixilac take camnak xicꞌul jenaj acꞌ laꞌ cꞌacharic, jeꞌ woꞌ chic reꞌ xcꞌuluric ku̱cꞌ i hoj naxiquetelej cho kawach i Dios. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xiban jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ i Dios xiban jeꞌ ricab nbanaric reh jenoꞌ cꞌacharel chi nyeꞌeric rilokꞌil nancojoric cok pa risecꞌa̱j jenoꞌ kꞌatal kꞌoric eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ woꞌ reꞌ xiban ku̱cꞌ i hoj naxiyew woꞌ cok riyeꞌa̱b i Jesus chipam i yeꞌa̱b kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach rilokꞌil ar pan taxa̱j. 90chi ru̱cꞌ i rucsjic cho chi quixilac camnak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xiban woꞌ chi hoj chic acꞌ laj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xiban i Dios nok wilco̱j nak cho chipam kamahc chi jeꞌ hoj camnak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ nkaꞌn ta nak canar birinic kꞌoric chiwach ruꞌ. Ra̱j laꞌ yuꞌna xa ruꞌum reh rinimal ratoꞌbil xiyew cho chi kana̱, hoj chic coꞌlomaj. A{0To̱b ta woꞌ jeꞌ nak reꞌ cho kacꞌacharic, reꞌ kAja̱w Dios ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal kojricꞌraj til woꞌ chic xiquetelej cho kawach i hoj cꞌacharel B}0Jeꞌ nak reꞌ cho kacꞌacharic chiꞌnchel i hoj najtir kꞌi̱j, tzꞌakalco̱j nak cho chipam i mahc nkotowej ribanaric ru̱cꞌ katiꞌjolal kabakil, xa reꞌ nak haj wilic rotowej cho i katiꞌjolal chꞌi̱l kacapew-bal nkaꞌn ribanaric. Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi xa jenaj woꞌ nak kawach quichꞌi̱l take cꞌahbil quinoꞌjbal, reꞌ rijoskꞌil i Dios wilic chi quina̱ ruꞌ, reꞌ woꞌ nak reꞌ wilic chi kana̱ i hoj. ]30Jeꞌ woꞌ, najtir cho reꞌ hat-tak xaꞌn tak cho i cꞌahbilal jeꞌ ricab ncaꞌn take cꞌacharel cꞌahbil quinoꞌjbal ayuꞌ wach acꞌal eh reꞌ nak nponic chiwach i quinahsil take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ wilic cajawric pan te̱w cꞌuxic, reꞌ nak reꞌ naꞌn tak ribanaric. Reꞌ nahsil maꞌ to̱b laj uxlabal reꞌreꞌ, cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa cu reꞌ woꞌ reꞌ nbehsenic reh quicapew-bal take maꞌ quibirinic ta kꞌoric chiwach i Dios. D 0Najtir cho kꞌi̱j nok xa reꞌ nak i mahc naꞌn tak cho ribanaric, reꞌ hat-tak jeꞌ nak acab tak cho camnak ru̱cꞌ anoꞌjbal tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel camnak maꞌ nbirinic ta chic, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak maꞌ tibirinic ta woꞌ nak tak kꞌoric chiwach i Dios. g I0Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus ku̱cꞌ i hoj aj niminel, no̱j kaꞌn chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ richꞌi̱l ruꞌ. Chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ, reꞌ hoj aj niminel nkaꞌn chi nmanlajic wach reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus reꞌ nbanic chi xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b chiꞌnchel nmanlajic wach. Reꞌ aj wili niti̱j niban johtok chawi̱j tak.n W0Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ kAja̱w Dios xiyew rehquen ro̱k kꞌab i Jesus chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nok reꞌ cꞌacharel reꞌ woꞌ i na̱ ntakꞌanic china̱ chiꞌnchel ritiꞌjolal ribakil jeꞌ woꞌ reꞌ i Jesus xpahbabjic woꞌ ruꞌum i Dios chi takꞌanel chi kana̱ i hoj moloj wach aj niminel. D 0Jeꞌ woꞌ, reꞌ Dios xiyew woꞌ reh rajawric chi naritakꞌanic chi quina̱ chiꞌnchel take uxlabal reꞌ rehreh wach cajawric wilic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa reꞌ woꞌ Jesus xyeꞌeric rajawric chi naritakꞌanic chi quina̱ chiꞌnchel xa hab wach jenoꞌ wilic rajawric chiwach i kꞌi̱j sakom, jeꞌ chi wilque̱b chipam take rikꞌijil kacꞌacharic yuꞌna jeꞌ chi chipam i junkꞌat chic cꞌacharic wilic johtok chi kawach. , S0xucsaj cho chi quixilac camnak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh xiyew cok riyeꞌa̱b chipam i yeꞌa̱b kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach rilokꞌil ar pan taxa̱j jeꞌ ricab rilokꞌil nyeꞌeric jenoꞌ cꞌacharel nancojoric cok pa risecꞌa̱j jenoꞌ kꞌatal kꞌoric.  -0Chiri̱j lok i wili, til nipahkaj woꞌ reh Dios chi eriyew cho aweh tak chi enanaꞌbej tak chi reꞌ rinimal rajawric wilic chi katobjic i hoj aj niminel, maꞌ pajoj ta woꞌ chic nimal wach chi xa sahchok chic acꞌux ruꞌum. Ru̱cꞌ aj rinimal rajawric reꞌreꞌ, A  }0Jeꞌ woꞌ, reꞌ hin nipahkaj woꞌ johtok reh Dios chi erisakomej pa̱m acapew-bal tak reh chi enawehtꞌalij tak chiꞌnchel i paꞌ bih holonquilal xatriyukꞌej tak wi̱ꞌ chi ruyuꞌnjic chi na̱cꞌulum tak pan jenaj kꞌi̱j. Jeꞌ woꞌ chic, nipahkaj reh i Dios pa niti̱j chi reꞌ hat-tak na̱rakam tak chiri̱j chi reꞌ chiꞌnchel na̱cꞌulum hat-tak racꞌu̱n rixkꞌu̱n, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rilokꞌil. V~R}{zjyxwvtsrqptogmmkihhTf7dcbaw`_^:\ [YWVUSRONLJIOH F4DCTB@>=f<:t975301.-,*b('%$9#"!! gcoe X <+&Ruꞌum aj reꞌ naxwilow chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricꞌacharic chi coric jeꞌ ricab rikꞌor i lokꞌ laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus, reꞌ hin jeꞌ wili xnikꞌor reh maꞌ Luch chi quiwach take riqꞌuihal aj niminel: «Wi reꞌ hat, hat aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ cꞌahchiꞌ ta acꞌamam na̱ i cꞌacharic jeꞌ ricab ripahkaj i cꞌuhbal nchopbic kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, chaj chic waꞌric kꞌuruꞌ nok cow cꞌahchiꞌ aminim queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi naquicꞌamam na̱ i cꞌuhbal nchopbic kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? quinqui reh. Reꞌ Dios xojricoj chi coric wach
kacꞌux naxkachꞌica̱ꞌ kacꞌux
chiri̱j i Jesus 5;c& Ru̱cꞌ i noꞌjbal cꞌahchiꞌ ribanam i maꞌ Luch, wilic woꞌ take juꞌjun kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquitijej queh noꞌjbal reꞌreꞌ chi xa jeꞌ woꞌ ti chic coric wach noꞌjbal cꞌahchiꞌ caꞌnam ru̱cꞌ niminic nok xcaꞌn qui̱b. Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xtahkaljic i rinoꞌjbal i maꞌ Luch chi reꞌ maꞌ Wernaweh reꞌ wich aj toꞌo̱l nak, xkajic woꞌ chipam i noꞌjbal reꞌreꞌ. c:?& Jeꞌ reꞌ xniban maj nok cu jaꞌ quiponic ta ar Antiyoqui̱ya take quib xib chi aj niminel xitakꞌabjic cho ruꞌum maꞌ Jaco̱wo, reꞌ maꞌ Luch riban nak riwaꞌ riha̱ꞌ cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel cꞌuhtbal reh chi cojo̱j take pa riman chi aj niminel take xa reꞌ laꞌ chic naxiponic take takꞌamaj take cho reꞌreꞌ, maꞌ cu ta chic xiban riwaꞌ riha̱ꞌ cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel, kꞌu̱nkꞌu̱n laꞌ pꞌuht resam lok ri̱b chi quixilac ruꞌum reh riyoꞌjic chi quiwach take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ, reꞌ nquicꞌam na̱ cꞌuhbal chi rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal. H9 & Chiri̱j chic ruꞌ nok hoj chic soljonak je ar Antiyoqui̱ya, pan jenaj kꞌi̱j reꞌ maꞌ Luch xponic ar chi pa̱m tinamit reꞌreꞌ. Naxwihꞌic ar, reꞌ hin xnikꞌil chi cow i maꞌ Luch ru̱cꞌ i noꞌjbal cꞌahchiꞌ ribanam ruꞌum nok tanlic chi kꞌilmijic ri̱j i noꞌjbal cꞌahchiꞌ ribanam. d8A& Reꞌ cok ruꞌ naxkꞌatikꞌa̱ꞌ wach chi jeꞌ reꞌ nakaꞌnam, wilic jenaj noꞌjbal til xquipahkaj keh ribanjic: Reꞌ chi reꞌ hoj maꞌxta riqꞌuic pan kacꞌux quitobjic take kich aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ niba̱ꞌ take. Reꞌ woꞌ reꞌ i noꞌjbal til wilic pa nicꞌux ribanaric. Reꞌ maꞌ Luch xnakaric ruꞌum maꞌ Lu̱ꞌ 7 & Jeꞌ woꞌ, reꞌ take wilque̱b chi nahsil cꞌamol be̱h chipam i kꞌijil reꞌreꞌ, reꞌ take xib wili: Reꞌ maꞌ Jaco̱wo, reꞌ maꞌ Se̱pas chꞌi̱l woꞌ maꞌ Wa̱n, naxquicoj rehtal chi reꞌ Dios xiyew wi̱n jenaj camanic chi rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus, xojquicꞌul pan sukquil cꞌuxlis chi hoj chic quich aj kꞌorol cꞌuhbal chi wichꞌi̱l i Wernaweh. Chiri̱j chic ruꞌ kachiꞌnchelal xkatikꞌa̱ꞌ wach chi reꞌ hin chꞌi̱l i Wernaweh nakakꞌorom i cꞌuhbal queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh reꞌ take reꞌ naquitikim juꞌ rikꞌormojic i cꞌuhbal queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ nquicꞌam na̱ i cꞌuhbal chi rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal. 36_&Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn take nahsil reꞌreꞌ ruꞌum nok xquirak chiri̱j chi reꞌ Dios reꞌ xpahbanic reh maꞌ Luch chi aj kꞌorol riCꞌuhbal queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ quicꞌambic na̱ i cꞌuhbal chi rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal, reꞌ woꞌ Dios reꞌreꞌ xpahbanic wi̱n i hin chi aj kꞌorol riCꞌuhbal queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. b5=&Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ maꞌxta bih jenoꞌ cꞌuhbal xquiyew chi nina̱ chi nanikꞌorom aweh tak maj xquirak chiri̱j chi reꞌ Dios reꞌ xpahbanic reh maꞌ Luch chi aj kꞌorol cꞌuhbal chiri̱j Jesus queh take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ nquicꞌam na̱ i cꞌuhbal chi rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal, reꞌ woꞌ reꞌ xpahbanic wi̱n i hin chi aj kꞌorol cꞌuhbal chiri̱j i Jesus queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ tanlic ta chi quina̱ ricꞌamaric na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ. 4&Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h aj niminel reꞌ kꞌoro̱j quibiral chi nimak quiwach xquimol qui̱b wichꞌi̱l maꞌxta chic jenoꞌ toco̱m noꞌjbal xquikꞌor wi̱n chi wach i nikꞌor ribiral. Wi til nchel jeꞌ reꞌ on maꞌ jeꞌ reꞌ cajawric wilic, maꞌ reꞌ ta hin quinehtꞌalanic reh chi manlic xa reꞌ wach Dios nehtꞌalanic reh. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta rinimal wach riwaꞌric jenoꞌ cꞌacharel rilow cho, reꞌ laꞌ i ra̱mna ricapew-bal rilow cho. S3&Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ xojquitolej chi ricꞌamaric na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ hoj jeꞌ wili xkakꞌor queh: «Maꞌxta, reꞌ hoj maꞌ jaruj ta eriban woꞌ chic chi enkacꞌam na̱ i cꞌuhbal reꞌ cow nakꞌor tak keh chi rinimjic, kojqui queh. Jeꞌ aj reꞌ xkakꞌor queh ruꞌum nok xka̱j chi reꞌ holohic laj cꞌuhbal reꞌ nkꞌoric keh ricorquilal nicꞌ wach nakarak kacoꞌlbal, maꞌ eta nacana̱ꞌ tak rinimjic hat-tak. R2&Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ maꞌxta nak bih xkꞌormojic reh Ti̱to cuꞌum take aj nahsil reꞌreꞌ, wilic take juꞌjun xa aj chucul aj niminel take, xa pan elkꞌa̱l laj oquic xcaꞌn cok chi kaxilac i hoj aj niminel, xquipꞌut wolic ruꞌum reꞌreꞌ. Reꞌ take reꞌ jeꞌ reꞌ xcaꞌn maj xca̱j nak quipitim i suk laj niminic cꞌahchiꞌ kaꞌnam chiri̱j i Jesus eh ruꞌum reꞌ xa cow chic nquikꞌor chi nakacꞌamam woꞌ nak chic na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xojquimin woꞌ nak chic chi rehquen i cow laj cꞌuhbal reꞌreꞌ. x1i&Ru̱cꞌ ribirmijic nikꞌorbal xcaꞌn take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, maꞌxta bih xquikꞌor reh i Ti̱to reꞌ wichꞌi̱l ponok ar maj maꞌ xpahkaljic ta reh chi nariyocꞌom lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal jeꞌ ricab rikꞌor i cꞌuhbal nkacꞌam na̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Maꞌ xcaꞌn ta chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok reꞌ Ti̱to maꞌ reꞌ ta reꞌ cꞌuhbal ricꞌam na̱ ruꞌum chi maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, aj criye̱co laꞌ. c0?&Naxino̱j ar maꞌ xa ta nwa̱j chi jeꞌ reꞌ xniban, xino̱j laꞌ ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Dios xicꞌuhtaj wi̱n chi curman chi xino̱j ar. Nok wilqui̱n chic ponok ar Jerusalen, xa cu̱cꞌ ti take nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel i Jesus reꞌ kꞌoro̱j quibiral chi nimak quiwach xnimol wi̱b chi risakomsjic wach queh chaj bih cꞌuhbalanic cꞌahchiꞌ nibanam cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j ribiral i Jesus. 7/ i&Nok cajlaj chic ha̱b nipꞌutum cho cꞌuhbalanic, reꞌ hin xino̱j woꞌ chic ar Jerusalen chi wichꞌi̱l i maꞌ Wernaweh eh jeꞌ woꞌ xnicꞌam je chiki̱j i Ti̱to. . &Ru̱cꞌ aj nibiral reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ nanquiyew johtok rilokꞌil i kAja̱w Dios take tinamit reꞌreꞌ chiwi̱j i hin.l- S&Haj ti cok wilic i quehtꞌalim take kas kacha̱kꞌ reꞌreꞌ, xa reꞌ ti chi jeꞌ wili kꞌoric nquibiraj chiwi̱j: «Reꞌ winak nbanic nak cho tiꞌcꞌaxic queh take aj niminel reh Jesus, yuꞌna reꞌ chic reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌoric reh i holohic laj cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ rixowem nak cho wach naxiban cho, nqui kꞌoric nquibiraj. , 9&Chipam take rikꞌijil wojic ar, reꞌ take moloj wach kich aj niminel reh Jesus wilque̱b pa riyukꞌul i Jure̱ya, maꞌ quinaꞌbem ta nak niwach. .+ W&Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nikꞌor aweh tak chi cu chiri̱j chic niwihꞌic ar Jerusalen xino̱j chipam riyukꞌul i Si̱rya jeꞌ woꞌ pa riyukꞌul i Sili̱sya. * !&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ xnitzꞌihmbaj chic je aweh tak chi reꞌ cꞌuhbal chiri̱j i Jesus maꞌ reꞌ ta jenoꞌ cꞌacharel xcꞌuhtunic wi̱n, til laꞌ coric chiwach i Dios maꞌ reꞌ ta nchel xa chucuj laj kꞌoric. H)  &Chiwach niwihꞌic ar Jerusalen maꞌ hab ta chic jenoꞌ queh nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel i Jesus xwilow wach, xa reꞌ laꞌ ti i Jaco̱wo reꞌ richa̱kꞌ i kAja̱w Jesus. ( '&Xib chic ha̱b chiri̱j ruꞌ, xino̱j ar Jerusalen chi rehtꞌaljic wach i maꞌ Luch eh ar xincahnic ru̱cꞌ chiwach hoꞌlajuj kꞌi̱j. _' 9&Xa ta woꞌ nak xino̱j ar Jerusalen chi ripahkaljic ninoꞌjbal cu̱cꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel i Jesus reꞌ take pe̱t cho aj kꞌorol cꞌuhbal chiri̱j ruꞌ, reꞌ laꞌ xniban i hin xino̱j ti chi pe̱t ar pa riyukꞌul i Ara̱wya eh cu chiri̱j aj chic ruꞌ xinsoljic woꞌ chic je ar pan tinamit Tama̱sco. q& ]&xiyew wi̱n chi ehtꞌaljic hab wach i Jesus reꞌ rAcꞌu̱n, reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin enikꞌor ribiral i Jesus chi quixilac take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Naxinoquic chi rikꞌormojic ribiral i Jesus, maꞌ xino̱j ta ru̱cꞌ jenoꞌ wich tiꞌjolal chi ripahkaljic ninoꞌjbal reh ru̱cꞌ take chaj bih kꞌoric nanibanam. q% ]&Xa reꞌ laꞌ to̱b ta nchel jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ cho nicꞌacharic najtir, reꞌ kAja̱w Dios til woꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riquetelbal cho chi nina̱ maj reꞌreꞌ xirichih cho nok cu jaꞌ ta woꞌ quiriyew wach sakom i nitu̱t eh reꞌ woꞌ reꞌ xbanic chi reꞌ hin xinoquic chi rinimjic i Jesus. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ naxponic woꞌ chiwach i Dios, X$ +&Jeꞌ woꞌ awehtꞌalim woꞌ tak riwi̱ꞌ ninoꞌjbal naxinwihꞌic cho chipam i niminic nkaꞌn i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, maꞌ jeꞌ? Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic hin cow aj niminel xniban wi̱b chi quiwach take wich cꞌacharel reꞌ jenaj wach kahabil quichꞌi̱l chi reꞌ hin cow xnikꞌor chi naricꞌamaric na̱ take noꞌjbal hoj tijimaj cahnok wi̱ꞌ cuꞌum take kama̱m katiꞌt. ># w& Reꞌ ricorquil i nikꞌor ncꞌuhtunic cho ru̱cꞌ riwi̱ꞌ nicꞌacharic najtir. Reꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak nicꞌ wach i noꞌjbal xniban cho nok cu wilqui̱n cho nak chipam i cow laj niminic nkaꞌn i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, maꞌ jeꞌ? Reꞌ ninoꞌjbal kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cꞌahbil chi reꞌ take aj niminel reh Jesus reꞌ nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i kAja̱w Dios yohbal woꞌ chic wach i tiꞌcꞌaxic xniban queh eh til woꞌ xnicowej wi̱b chi risacharic quiwach. " %& maj reꞌ hin maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel xnicꞌul rikꞌormojic. Xa ta woꞌ nak jenoꞌ cꞌacharel xcꞌuhtunic wi̱n i cꞌuhbalanic, reꞌ laꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xcꞌuhtunic wi̱n rinabjic pa̱m i cꞌuhbal reꞌreꞌ. w! i& Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi charak tak chiri̱j chi coric i wili: Reꞌ cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ xponic nikꞌor aweh tak, reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta jenoꞌ cꞌacharel xtikꞌinic cho wach P  & Ru̱cꞌ xnikꞌor lok wili maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi reꞌ hin cꞌahchiꞌ ta nak nisiqꞌuim chi reꞌ take wich cꞌacharel enquiyew nilokꞌil ru̱cꞌ take cꞌahchiꞌ nikꞌorom, reꞌ laꞌ nwa̱j nisiqꞌuim i hin reꞌ chi reꞌ Dios eriyew nilokꞌil ru̱cꞌ rikꞌormojic chi tare̱t i cꞌuhbalanic cꞌahchiꞌ nibanam. Jeꞌ reꞌ nok wi ta nak reꞌ hin nwa̱j cahnic pan sukquil cu̱cꞌ take cꞌacharel ru̱cꞌ ribanaric jenaj wach ninoꞌjbal quichꞌi̱l, ra̱j rikꞌorom kꞌuruꞌ chi reꞌ hin maꞌ reꞌ ta chic hin til manlic raj camanom i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ cꞌuhbal rikꞌor i maꞌ Lu̱ꞌ maꞌ reꞌ ta jenoꞌ winak xtikꞌinic wach  ;& Til chacoj tak rehtal kꞌuruꞌ ruꞌum nok nicꞌ paꞌ wach take kꞌoric nikꞌorom cho aweh tak najtir nok cu wilqui̱n cho chaxilac tak, reꞌ woꞌ chic reꞌ nicaꞌpechej je rikꞌormojic aweh tak yuꞌna: Xa hab wach jenoꞌ enkꞌoric aweh tak jenoꞌ cꞌuhbal toco̱m chic chiwach i cꞌuhbal kakꞌorom aweh tak, reꞌreꞌ kajok ta nak i tiꞌcꞌaxic china̱ ruꞌum i cꞌahchiꞌ ribanam. \ 3&Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi hab wach jenoꞌ encꞌulic lok awu̱cꞌ tak eh erikꞌor aweh tak chi reꞌ cꞌuhbal cꞌahchiꞌ rikꞌorom ruꞌ rikꞌor chi toco̱m chic chiwach i cꞌuhbal kakꞌorom aweh tak i hoj, reꞌ hin nipahkaj reh Dios chi kajok ta nak rinimal tiꞌcꞌaxic china̱, maꞌ kꞌorel ta wi jenoꞌ keh hoj aj cꞌuhbalanel ayuꞌ wach acꞌal enkꞌoric chi jeꞌ reꞌ on jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios kajanak cho pan taxa̱j. l S&xa reꞌ laꞌ reꞌ nkꞌormojic reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌxta chic jenoꞌ cꞌuhbal eta nak nkꞌormojic chi til reꞌreꞌ i holohic laj ribiral chiri̱j i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xa reꞌ laꞌ chic nbanic chi wilic take toco̱m chic aj cꞌuhbalanel cꞌahchiꞌ quijalam wach i cꞌuhbal chiri̱j ruꞌ xa reh chi reꞌ hat-tak maꞌ eta chic narak tak chiri̱j haj wilic i cꞌuhbal ra̱j cojoric wach.   &Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nsahchic nicꞌux awuꞌum tak ruꞌum chi cu jaꞌ naht ta woꞌ ti animem tak i Jesus eh yuꞌna xacana̱ꞌ woꞌ chic awi̱b tak chi rinimjic i Dios reꞌ xyukꞌunic aweh tak reh chi reꞌ chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eriyew cho ritoꞌbal chana̱ tak. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xaꞌn tak, xacana̱ꞌ laꞌ woꞌ tak richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus maj xatoquic tak chi ritahkaljic toco̱m chic cꞌuhbal reꞌ nkꞌormojic chi jeꞌ nchel til reꞌ chic reꞌ i holohic laj ribiral chiri̱j i Jesus, c A&Ruꞌum aj reꞌ kayew tak rinimal rilokꞌil ribihnal chi junelic kꞌi̱j sakom! Jeꞌ ta nak reꞌ banarok, yeꞌerok ta nak rilokꞌil i kAja̱w Dios. Maꞌxta chic jenoꞌ toco̱m
cꞌuhbal chiri̱j i Jesus  &Reꞌreꞌ nipahkaj chana̱ tak pa ribihnal i kAja̱w Jesus reꞌ xikꞌahsaj ri̱b pan quimic chi kesmejic chipam i kamahc eh jeꞌ woꞌ chi kacoꞌljic ru̱cꞌ resmejic chi kana̱ i tojbal wach mahc chalic reh chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ quibanic cꞌahbilal laj noꞌjbal chiwach take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ wili. Reꞌ kAja̱w Jesus, reꞌ aj woꞌ reꞌ xikꞌahsaj ri̱b pan quimic jeꞌ ricab til nicꞌ paꞌ jeꞌ tikꞌimaj cho ruꞌum Ajabe̱s Dios chi jeꞌ reꞌ naricꞌulum. Y -&Reꞌ ta nak ratoꞌbil eh jeꞌ woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak.  &Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ wichꞌi̱l take chiꞌnchel kas kacha̱kꞌ wilque̱b ayuꞌ cꞌahchiꞌ kayeb tak je risukquil acꞌux tak chipam i hu̱j cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je wili aweh hat-tak jarchꞌuk paꞌ chi moloj wach aj niminel wilca̱t tak ar Cala̱sya eh ru̱cꞌ ritzꞌihmjic je hu̱j wili, reꞌ wili i ti̱j nkaꞌn johtok chiwach i Dios chawi̱j hat-tak: V )&Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, hin pahbamaj chi aj kꞌorol cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ nicamaj yeꞌo̱j maꞌ reꞌ ta jenoꞌ winak xyeꞌbic wi̱n, maꞌ woꞌ ritakꞌanic ta cho jenoꞌ winak chi xyeꞌeric wi̱n i camanic reꞌreꞌ, til reꞌ laꞌ i Jesus xpahbanic wi̱n chi aj kꞌorol reh riCꞌuhbal chi jeꞌ woꞌ reꞌ cho pa ricapew-bal i Ajabe̱s Dios reꞌ xucsunic cho reh Jesus chi quixilac take camnak. G0Reꞌ ta nak i kAja̱w Dios eriyew cho rinimal wach ratoꞌbil chana̱ chiꞌnchel hat-tak reꞌ tiꞌ nawicꞌraj tak i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh maꞌ nacana̱ꞌ ta tak ribanaric chi tiꞌ nawicꞌraj tak. Reꞌ ta nak Dios kꞌuruꞌ chiyew cho ratoꞌbil chana̱ tak.=s0Chi jeꞌ aj wili was tak nicha̱kꞌ, reꞌ ta woꞌ nak i Ajabe̱s Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱ caꞌn ta woꞌ nak cho chi xa wilic ok woꞌ i cꞌaxoj i̱b pan awa̱mna tak eh chi xa pan sukquil laj cꞌuxlis ta woꞌ nak wilca̱t tak. D0Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je awu̱cꞌ tak i kacha̱kꞌ wili reh chi naponok awu̱cꞌ tak erikꞌor aweh tak nicꞌ wach wilqui̱n ayuꞌ chꞌi̱l take cꞌahchiꞌqui̱n quihchꞌilem eh jeꞌ woꞌ nwa̱j chi reꞌreꞌ eriyew ricowil acꞌux awa̱mna tak. !0Yuꞌna nwa̱j nikꞌorom je aweh tak chi cꞌahchiꞌ nitakꞌa̱b je aweh tak i hu̱j wilic chiri̱j i kacha̱kꞌ aj niminel, Ti̱quico ribihnal reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj. Reꞌ Ti̱quico wili reꞌ maꞌxta bih npohꞌic wi̱ꞌ ricꞌux chi nitobjic pa ricamaj i kAja̱w Jesus, reꞌreꞌ narisakomem wach aweh tak nicꞌ wach wilqui̱n ayuꞌ eh chaj bih cꞌahchiꞌqui̱n. T!0Reꞌ hin xinpahbabjic chi aj kꞌorol reh lokꞌ laj cꞌuhbal reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin wilqui̱n pan che̱ꞌ chi pixi̱x take wo̱k nikꞌab chi cꞌaham chꞌihchꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak chi chaꞌn ati̱j tak chiwi̱j reh chi reꞌ hin eniteh wach i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi maꞌxta nechꞌ ok niyoꞌjic jeꞌ ricab ricꞌul chi wi̱n chi nanibanam. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ricohlaj je kꞌoric
cu̱cꞌ take aj E̱peso ?w0Jeꞌ woꞌ nipahkaj aweh tak chi chaꞌn ati̱j tak chiwi̱j reh chi reꞌ Dios nariyeb wi̱n take kꞌoric nanikꞌorom pan cꞌuhbalanic eh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta bih eniyohlej chi riteheric wach i lokꞌ laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i coꞌlbal i̱b reꞌ maꞌ teho̱j ta cho wach najtir kꞌi̱j. %0Jeꞌ woꞌ ati̱j tak camanok aweh tak chi peletenic eh chi behsemaj acapew-bal tak ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, xa cꞌahchiꞌ ok woꞌ ca̱t-tak chi ti̱j chiwach i Dios eh chipam ati̱j tak reꞌreꞌ chapahkaj tak reh chi etiritoꞌbej tak cho. Xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak chi ti̱j chiwach i Dios kꞌuruꞌ eh ma̱cana̱ꞌ woꞌ tak ti̱j chiqui̱j take chiꞌnchel kich aj niminel. O0Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ rinabjic chi coric i coꞌlbal i̱b xiyew aweh tak i Jesus, reꞌreꞌ camanok aweh tak chi coꞌlbal awi̱b tak chi quiwach take maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ ricab riban i sol chi ricoj i ripune̱t chꞌihchꞌ chi coꞌlbal rina̱. Jeꞌ woꞌ, reꞌ riCꞌuhbal i Dios reꞌ riyew cho aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal camanok aweh tak chi peletenic jeꞌ ricab nok reꞌ sol ncꞌuꞌlunic ru̱cꞌ kꞌas nah re̱ chꞌihchꞌ. Y+0Chiri̱j lok chiꞌnchel wili, nipahkaj aweh tak chi riman chic chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i kAja̱w Jesus reh chi na̱coꞌlem awi̱b tak chiwach take xa paꞌ bih ricoj cho aj Yahm chi ajotꞌoric tak. Nok reꞌ hat-tak nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak, jeꞌ na waꞌric jenaj acamanbal tak jeꞌ ricab i coten laj chꞌihchꞌ ricoj i sol chi coꞌlbal ri̱b chiwach take tzꞌob-bal koplic cho rikꞌakꞌil ncuturic cho chiri̱j chi cansbal reh. 9 k0Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab nok reꞌ sol wilic chic chiro̱k i xijab reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi tiklic chic chi ojic jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xa tikilca̱t ok woꞌ tak reh chi xa nicꞌ yuꞌ enakꞌor tak ribiral i holohic laj cꞌuhbal nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis pan ca̱mna take cꞌacharel. < q0Reh aj chi xa tikilca̱t ok woꞌ tak chi peletenic, curman chi coric ok wach i cꞌacharic chaꞌn tak maj reꞌreꞌ naribanic chi enaꞌn tak ricamaj i Dios chi coric chi maꞌxta bih enkꞌetbic aweh tak jeꞌ ricab jenoꞌ sol naribacꞌ ripa̱m chi coric, maꞌxta bih enkꞌetbic reh chi peletenic. Jeꞌ woꞌ, xa reꞌ woꞌ i coric chaꞌn tak maj reꞌ ribanaric i wili, reꞌreꞌ ncoꞌlonic aweh tak chi quiwach take maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ ricab nok reꞌ tzꞌih laj chꞌihchꞌ ncamanic chi coꞌlbal reh i ritiꞌjolal ribakil i sol. T !0 Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ sol xa tiklic woꞌ ru̱cꞌ take chiꞌnchel ritzꞌaꞌbal ncamanic reh chi kꞌakꞌanic, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak camanok aweh tak i ritoꞌbal i Dios chi peletenic ru̱cꞌ aj Yahm chipam i kꞌi̱j nok reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal quiꞌoquic cho chi ajotꞌoric tak chi ribanaric i cꞌahbilal eh chi nok ayeb tak chic pan acꞌal i cajawric, xa tikilca̱t ok woꞌ tak chi na̱tikim tak juꞌ peletenic. R 0 Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak ruꞌum chi reꞌ hoj maꞌ reꞌ ta cu̱cꞌ kich tiꞌjolal cꞌahchiꞌco̱j wi̱ꞌ chi peletenic, cu̱cꞌ laꞌ take qꞌuih tuhm wach chi maꞌ tob laj uxlabal wilque̱b pan te̱w cꞌuxic. Reꞌ take reꞌ wilic rehreh wach cajawric, nahsil take eh aj banol woꞌ take reh balcꞌuxquilal. Chiꞌnchel take maꞌ tob laj uxlabal wili, reꞌ take reꞌ quichopbic quina̱ take tinamit wilque̱b pa rikꞌekomil i mahc.  30 maj jeꞌ ricab nok jenoꞌ sol xa tiklic woꞌ ru̱cꞌ take chiꞌnchel ritzꞌaꞌbal ncamanic reh chi kꞌakꞌanic jeꞌ woꞌ reꞌ i ritoꞌbal i Dios, reꞌreꞌ camanok aweh tak chi peletenic ru̱cꞌ aj Yahm nok reꞌreꞌ xa tokꞌ-tokꞌ cho chi ajotꞌoric tak. 0 Chi cohlsbal wach nikꞌorbal awu̱cꞌ tak nikꞌor aweh tak wili: Chi wilca̱t tak chic pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus, ma̱cana̱ꞌ tak risiqꞌuiric chi reꞌreꞌ nariyeb cho ricowil acꞌux tak ru̱cꞌ rinimal wach i rajawric ta0 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak aj ehcham camanic holohic ok noꞌjbal chacꞌuhtaj tak cu̱cꞌ awaj camanom tak. Ma̱yoꞌslom woꞌ tak take chi rikꞌormojic queh chi na̱yeb tak tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ hat-tak aj ehcham camanic chꞌi̱l woꞌ take awaj camanom tak, xa jenaj woꞌ chi Ajabe̱s wilic chana̱ tak ar pan taxa̱j eh reꞌreꞌ xa jenaj awach tak chiwach. Reꞌ take camanbal xiyew i Dios
chi peletenic ru̱cꞌ i aj Yahm +O0Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi coric chi reꞌ kAja̱w Jesus nariyeb jenoꞌ aco̱ch tak ru̱cꞌ ribanaric take paꞌ bih holohic laj bano̱j na̱banam chi ajuꞌjunal tak to̱b ta chopo̱j on maꞌ chopo̱j ana̱ tak chi camanic ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s. y0Junpech woꞌ chic nikꞌor aweh tak kꞌuruꞌ nachaꞌn acamaj tak, chaꞌn ru̱cꞌ acꞌux tak jeꞌ ricab chi reh ta nak i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus i camanic cꞌahchiꞌca̱t tak eh maꞌ ok xa reh jenoꞌ cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal. %0Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ reꞌ cok ruꞌ maꞌ ok xa reꞌ nok cꞌahchiꞌ awiliric tak cok ruꞌum aj ehcham camanic na̱banam tak acamaj jeꞌ ricab ncaꞌn take reꞌ xa banol quiwach cꞌuhtbal lok chi xa jeꞌ chic holohic laj aj camanom take. Maꞌxta, reꞌ laꞌ hat-tak chaꞌn acamaj tak chi coric ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak jeꞌ ricab chiwach ta nak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, cꞌahchiꞌ acamanic tak. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj reꞌreꞌ xa̱j i Dios chi na̱banam tak. ]30Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak reꞌ wilca̱t tak cok chipam mino̱j wach camanic ru̱cꞌ jenoꞌ ajabe̱s ayuꞌ wach acꞌal, tibirinok tak kꞌoric chiwach ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux tak eh chayew woꞌ tak rilokꞌil jeꞌ ricab chi reꞌ ta nak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, cꞌahchiꞌ ayeb tak rilokꞌil. )K0Jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak tutbe̱s ajabe̱s, ma̱johsaj tak quicꞌa̱ awacꞌu̱n awixkꞌu̱n tak, reꞌ laꞌ chaꞌn tak chacꞌam tak quibe̱h ru̱cꞌ i cꞌacharic nponic chiwach i kAja̱w eh chakꞌil woꞌ tak take pa ricorquil ru̱cꞌ i noꞌjbal riyew aweh tak i Jesus. +O0reh chi reꞌ hat nim ro̱k rikꞌijil acꞌacharic nariwihꞌic
eh jeꞌ woꞌ na̱banam woꞌ risukquil i cꞌacharic china̱ acꞌal wili, nqui rikꞌor. 6e0eh ruꞌum nok chipam Hu̱j wilic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj jenaj takꞌanic kꞌe̱ꞌ riwaꞌric ruꞌum chi reꞌ Dios riyeb rikꞌorbal chi wilic nariyeb wi xcꞌamaric na̱. Jeꞌ aj wili rikꞌor i takꞌanic reꞌreꞌ:“Chalokꞌmej atu̱t awaja̱w tak 5 e0Yuꞌna awu̱cꞌ chic hat-tak acꞌunbe̱s chꞌi̱l hat-tak ixkꞌunbe̱s nanikꞌoric je chi jeꞌ wili: Til tiniminok tak chiwach i rikꞌorbal atu̱t awaja̱w tak jeꞌ ricab ricꞌul chi queh take quiniminic chic reh kAja̱w. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til ricꞌul chi jeꞌ reꞌ na̱banam tak ~0!Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ take kꞌoric wili nwa̱j nikꞌorom chi ajuꞌjunal hat-tak bahilbe̱s chacꞌax awehqꞌue̱n tak jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b tak naꞌn hat-tak eh reꞌ hat-tak ehqꞌuenbe̱s chayohlej woꞌ wach i abahi̱l tak.@}y0 Chipam take kꞌoric reꞌreꞌ wilic jenaj nim laj ricorquilal laj noꞌjbal cꞌolic cho, xa reꞌ laꞌ nchel, ru̱cꞌ take kꞌoric wili cꞌahchiꞌ nikꞌoric chiri̱j reꞌ xcꞌuluric ku̱cꞌ i hoj chꞌi̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ richꞌi̱l. |+0Reꞌ noꞌjbal wili riban jenaj wach chꞌi̱l i kꞌoric tzꞌihmbimaj cho chipam riCꞌuhbal i Dios reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili:“Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ winak nok rirakam chic ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab,
naricana̱b wihꞌic chi rehquen rajawric ritu̱t raja̱w
eh reꞌ chic ricꞌuꞌlil naricꞌuꞌlem pa ricꞌacharic.Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok quicꞌamam chic qui̱b pan caxarahil,
reꞌ take quib chi cꞌacharel reꞌreꞌ no̱j riban chi xa jenaj chic quiwi̱ꞌ, nqui tzꞌihmbimaj cho. ;{q0maj wilco̱j chic chi jilow ro̱k rikꞌab ruꞌ. Uz#0Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ hab ta wach cꞌacharel maꞌ ta nak ricꞌax ritiꞌjolal ribakil, riyew laꞌ chi suk ru̱cꞌ riwaꞌ riha̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nok nicꞌ paꞌ wach nkacꞌax ki̱b chi kibil ki̱b i hoj cꞌacharel jeꞌ woꞌ reꞌ kacꞌaxmajic i hoj aj niminel riban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric y0Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ hat-tak bahilbe̱s, tanlic chaweh chi chacꞌax awehqꞌue̱n tak eh chaꞌn tak jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn tak maj reꞌ bahilbe̱s reꞌ ricꞌax i rehqꞌue̱n til chi ribil woꞌ ri̱b cꞌahchiꞌ ricꞌaxam ri̱b. xy0Reꞌreꞌ xiban woꞌ chi jeꞌ reꞌ reh chi reꞌ hoj aj niminel enkaꞌn chi hoj jenaj comonil chi tinamit lo̱kꞌ kawi̱ꞌ eh chi naco̱j rehcham chi jeꞌ hoj jenaj ehqꞌuenbe̱s cok chiwach. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, naribanam laꞌ chi pan jenaj kꞌi̱j nakawihꞌic woꞌ chiwach chi jenaj comonil maꞌxta nechꞌ ok chꞌuwaꞌ laj noꞌjbal ku̱cꞌ. Naponok rikꞌijil reꞌreꞌ nakojricꞌam cok chiwach ruꞌ, nakawihꞌic chi til tzꞌiro̱j chic wach kacꞌacharic chi coric. pwY0Ru̱cꞌ i xiban reꞌreꞌ xojricoj chi hoj chic ritinami̱t aj cꞌamol na̱ i ricꞌuhbal eh ruꞌum reꞌ xisaksaj wach kacꞌacharic jeꞌ ricab nok reꞌ paꞌ bih ntzꞌajaric wach ru̱cꞌ haꞌ ncahnic chi sak chic wach. jvM0Yuꞌna reꞌ chic hat-tak bahilbe̱s, til nikꞌor aweh tak chi chacꞌax woꞌ tak awehqꞌue̱n chi coric jeꞌ ricab riwi̱ꞌ riban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ku̱cꞌ i hoj aj niminel reh. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ xojricꞌax chi xikꞌahsaj ri̱b pan quimic chiki̱j i hoj nok jaꞌ nkanimej ta nak. u 0Jeꞌ aj ricab nok reꞌ hoj aj niminel maꞌ koj-iqꞌuic ta kꞌe̱ꞌ chiwach rajawric i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak ehqꞌuenbe̱s maꞌ chi bih tiqꞌuic tak wi̱ꞌ kꞌe̱ꞌ china̱ rajawric abahi̱l tak. @ty0Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ bahilbe̱s wilic chi nahsil china̱ i ehqꞌuenbe̱s jeꞌ ricab woꞌ nok reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, wilic chi nahsil chi kana̱ i hoj chiꞌnchel aj niminel eh reꞌ woꞌ reꞌ ncoꞌlonic keh hoj reꞌ wilco̱j chi jilow ro̱k rikꞌab ruꞌ. Hs 0Reꞌ hat-tak ehqꞌuenbe̱s maꞌ tiqꞌuic tak kꞌe̱ꞌ chiwach rajawric abahi̱l tak jeꞌ ricab naꞌn tak chi maꞌ tiqꞌuic ta tak kꞌe̱ꞌ chiwach rajawric i kAja̱w Jesus. /rW0Jeꞌ reꞌ nok chi hat-tak chic behsemaj ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, chabiraj woꞌ tak kꞌoric chawach tak maj nanaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ nayew woꞌ tak rilokꞌil i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ caxa̱ra chic take cꞌul quiyew
quilokꞌil chi quibil qui̱b rq]0Jeꞌ woꞌ chic xa eli̱c woꞌ chatioxej tak johtok Ajabe̱s Dios ruꞌum chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xiyew chic awajawric tak chi ritioxjic take paꞌ bih nacꞌul tak ru̱cꞌ. Chi hat aj tak chic behsemaj ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, chayew tak ricowil acꞌux tak ru̱cꞌ rikꞌormojic on ribichjic take bi̱ch tzꞌihmbimaj take chipam i hu̱j moloj wach wi̱ꞌ take bi̱ch xibichej wach i kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak ru̱cꞌ take toco̱m chic bi̱ch tzꞌihmbimaj take reh lokꞌonbal wach i Dios eh jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ take bi̱ch riyew aweh tak i Lokꞌ laj Uxlabal. Ru̱cꞌ aj take bi̱ch reꞌreꞌ chabichej tak wach i Dios eh chalokꞌej woꞌ tak wach pan awa̱mna tak. oy0Jeꞌ woꞌ chic, ma̱xohcꞌsaj awi̱b tak ruꞌum nok reꞌreꞌ etiricꞌam tak je pan rehreh wach cꞌahbilal, reꞌ laꞌ hat-tak chayew awi̱b tak chirehquen rajawric i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi reꞌreꞌ enbehsenic reh acꞌacharic tak. En0Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat-tak maꞌ chi bih aban tak chi maꞌ bano̱j ta ri̱j chi coric awuꞌum tak, reꞌ laꞌ chatijej tak ribanaric haj wilic ra̱j i kAja̱w Jesus chi na̱banam tak. omW0Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ma̱sublom tak i kꞌi̱j chi xa maꞌxta ricorquil, camanok laꞌ aweh tak chi risakomsjic wach i cꞌacharic ra̱j i Dios ruꞌum nok chipam take kꞌi̱j wili yohbal wach yibel wach noꞌjbal wilic. 9lk0Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ til woꞌ chawicꞌraj awi̱b tak chi maꞌ ok cꞌacharic naꞌn tak ru̱cꞌ memil laj noꞌjbal, wilic laꞌ ok anoꞌjbal tak chi cꞌacharic. lkQ0Ruꞌum aj woꞌ reꞌ, wilic jenaj kꞌoric jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hat reꞌ wilca̱t chi jeꞌ na hat suk wira̱l on wilca̱t chi jeꞌ na hat camnak ruꞌum chi maꞌ nacoj ta rehtal i mahc wilca̱t wi̱ꞌ naꞌlajok aweh.Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric erisakomej pa̱m acꞌacharic, nqui rikꞌor. 1j[0 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak til chasakomej tak wach queh chi maꞌ holohic ta cꞌacharic ncaꞌn maj reꞌ risakomsjic wach queh reꞌreꞌ, xa jeꞌ na jenaj sakom reꞌ risakomej wach chiꞌnchel nicꞌ wach riwi̱ꞌ i cꞌacharic ncaꞌn. Jeꞌ woꞌ chic, nok sakomomaj chic wach reꞌreꞌ queh chiꞌnchel take cꞌacharel, reꞌ chic take reꞌ equisakomonic lok wach quibano̱j take toco̱m chic cꞌacharel. ?iw0 Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ qꞌuixbilal i cꞌahbilal ncaꞌn xa pan cꞌolic chi xa ta nak ricꞌul chi enkꞌormojic lok ribiral i cꞌahbilal ncaꞌn. 8hi0 Tzꞌa̱b ruꞌ i quibano̱j take cꞌacharel reꞌ maꞌ jaꞌ quehtꞌalim ta nicꞌ wach rinoꞌjbal i Dios, xa maꞌxta camaj. Jeꞌ reꞌ nok maꞌ riban juneht wach abano̱j tak cu̱cꞌ, reꞌ laꞌ chaꞌn tak chasakomej tak wach queh chi reꞌ quibano̱j cꞌahchiꞌ que̱b maꞌ holohic ta. ogW0 Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, risicꞌ laꞌ woꞌ ribanaric haj wilic noꞌjbal nponic chiwach i kAja̱w. B~{x=u~sq"o_m#ki1g`e)cb`_][`YVSQ:MvKPIFBEkC9A-?=<;:D8r74310P.,*('%$! u;T , T~5&Xa reꞌ laꞌ chaj bih rikꞌor i tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chiri̱j jeꞌ ricab xcꞌuluric cho chi quixilac take quib chi acꞌun reꞌreꞌ? Ar rikꞌor chi reꞌ Sa̱ra jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Awraham:“Chatꞌerej je kaj chipoh chꞌi̱l i racꞌu̱n
maj maꞌ riwi̱ꞌ ta chi reꞌ racꞌu̱n ixok reꞌreꞌ enehtric ru̱cꞌ acꞌaxbal na̱yeb
reh i wacꞌu̱n i hin reꞌ til hin awehqꞌue̱n, nqui Sa̱ra, nqui rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ. L}&Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab nok reꞌ Ismahel reꞌ xasjic chi xa tikꞌimaj wach rasjic ru̱cꞌ i caj chipoh, reꞌreꞌ maꞌ xa̱j ta cho wach Isahac reꞌ acꞌunbe̱s xasjic ruꞌum reh Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna reꞌ take cow qui̱b chipam rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ nca̱j ta woꞌ kawach i hoj reꞌ xoj-oquic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ruꞌum richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Jesus. y|k&Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, ru̱cꞌ take kꞌoric xnikꞌor lok reꞌreꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak wili: Jeꞌ ricab nok reꞌ Sa̱ra xiyew cho wach sakom i Isahac ruꞌum chi jeꞌ reꞌ rikꞌorom cho i Dios, reꞌ hoj yuꞌna xo̱j woꞌ kaꞌn chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ruꞌum woꞌ reh i kꞌoric kꞌoro̱j cho reh maꞌ Awraham. { &Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ to̱b ta nak reꞌ Sa̱ra maꞌ ta nak aj acꞌunom laj ixok cho, xiban chi jeꞌ na katu̱t cho maj pan Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cho chiri̱j:“Reꞌ hat ixok reꞌ maꞌ reꞌ ta nak hat acꞌunom, sukbok acꞌux yuꞌna
eh chaqꞌuer achi̱ꞌ ruꞌum risukquil acꞌux to̱b ta nchel maꞌ jaꞌ awicꞌram ta aweh tiꞌquil acꞌununic.Xa reꞌ laꞌ yuꞌna reꞌ hat reꞌ jeꞌ na acab ixok canamaj ruꞌum ribahi̱l,
yohbal chic wach awa̱ꞌ awiꞌsil nariwihꞌic chiwach jenoꞌ ixok wilic ribahi̱l, nqui tzꞌihmbimaj cho. Fz&Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ Sa̱ra reꞌreꞌ rijalwachej i jenaj chic cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j ritinami̱t i Dios reꞌ ribihnej woꞌ chi Jerusalen ar pan taxa̱j. Reꞌ Sa̱ra reꞌreꞌ maꞌ mino̱j ta chipam i cow laj camanic jeꞌ ricab jenoꞌ aj chipohonel. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi nicꞌ paꞌ qꞌuihal xojniminic reh i cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ na wilic chi katu̱t i Sa̱ra eh ruꞌum chi reꞌreꞌ katu̱t, reꞌ hoj yuꞌna nicꞌ paꞌ qꞌuihal hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ maꞌ minilcoj ta chic chipam rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. %yC&Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi reꞌ Aca̱r maꞌ xa ta reꞌ rijalwachej i yu̱kꞌ Sinayih reꞌ wilic pa riyukꞌul i Ara̱wya, jeꞌ laꞌ woꞌ rijalwachej i tinamit Jerusalen wilic yuꞌna maj reꞌ take cꞌacharel wilque̱b chipam i nim laj tinamit reꞌreꞌ xa cu reꞌ woꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌiclic wi̱ꞌ quicꞌux jeꞌ ricab chi wilque̱b woꞌ chipam jenoꞌ cow laj camanic. x&Reꞌ ribiral chiri̱j take qui̱b racꞌu̱n i Awraham reꞌreꞌ ncamanic woꞌ chi risakomsjic wach i nikꞌor wili: Reꞌ Dios naxiyew cho i cꞌuhbal reh Moyses ar china̱ i yu̱kꞌ Sinayih ribihnal, jenaj tikꞌinic xiban cho ru̱cꞌ. Nicꞌ paꞌ qꞌuihal quiniminic reh til xa chi riꞌsil woꞌ rajawric i cꞌuhbal reꞌreꞌ quicahnic jeꞌ ricab nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho Aca̱r reꞌ xa aj chipohonel cok ru̱cꞌ maꞌ Awraham, xa xicahnic woꞌ riꞌsil i cow laj camanic. sw_&Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ asjic xcaꞌn take racꞌu̱n i maꞌ Awraham rehreh wach riwi̱ꞌ i noꞌjbal capewemaj chiqui̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ jenaj acꞌun xyeꞌeric wach sakom ruꞌum i xa aj chipohonel cok cu̱cꞌ, reꞌreꞌ xasjic chi xa xitikꞌa̱ꞌ wach rasjic ru̱cꞌ i caj chipoh, ra̱j laꞌ i racꞌu̱n xyeꞌeric wach sakom ruꞌum i til rehqꞌue̱n reꞌ maꞌ xa ta aj chipohonel cok, reꞌreꞌ xasjic reh chi nariponic wach i kꞌoro̱j cho ribiral reh maꞌ Awraham ruꞌum kAja̱w Dios chi nariyeꞌeric jenaj quihaꞌlacꞌu̱n chꞌi̱l i Sa̱ra reꞌ til rehqꞌue̱n. zvm&Jeꞌ reꞌ nibiraj aweh tak maj chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ rikꞌor chi reꞌ maꞌ Awraham xwihꞌic qui̱b racꞌu̱n reꞌ jeꞌ wili quibiral: Reꞌ jenaj racꞌu̱n xwihꞌic ru̱cꞌ i Aca̱r reꞌ xa aj chipohonel cok ru̱cꞌ. Reꞌ jenaj chic racꞌu̱n xwihꞌic ru̱cꞌ i Sa̱ra reꞌ til rehqꞌue̱n i maꞌ Awraham eh maꞌ xa aj chipohonel ta cok. xui&Chiri̱j aj woꞌ i noꞌjbal cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌreꞌ nwa̱j nibiram aweh tak i wili: Nanabiraj tak i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, maꞌ nacoj ta na tak rehtal chaj bih kꞌoric riban ar chiri̱j ribiral i maꞌ Awraham? Gt&Ru̱cꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric awu̱cꞌ tak, reꞌ hin til kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi wilqui̱n ta nak chic ponok awu̱cꞌ tak chi ricorsjic wach anoꞌjbal tak ru̱cꞌ toco̱m chic xa suk wach kꞌoric maj yuꞌna maꞌ nirak ta chic chiri̱j chaj bih cꞌahchiꞌ ricꞌuluric ru̱cꞌ anoꞌjbal tak reꞌ kꞌe̱ꞌ nsahchic nicꞌux chiri̱j. Reꞌ tijbal ricꞌam cho ribiral
quicꞌacharic tiꞌ Aca̱r chꞌi̱l tiꞌ Sa̱ra Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak chi jeꞌ ricab hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n ru̱cꞌ i noꞌjbal wilca̱t tak wi̱ꞌ yuꞌna, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal i wa̱mna naꞌn tak xa jeꞌ na ricab ritiꞌquilal jenoꞌ ixok nok cꞌahchiꞌ riyeb wach sakom i rihaꞌlacꞌu̱n eh xa cu nariwihꞌic woꞌ i tiꞌ reꞌreꞌ pan wa̱mna cu rehtal naricꞌuhtunic woꞌ chic lok pan acꞌacharic tak chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ chic reꞌ cꞌacharic riban awu̱cꞌ tak. ^r5&Tare̱t chi reꞌ take toco̱m chic aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ kꞌa̱b quicꞌux chawi̱j tak, reꞌ cok ruꞌ ru̱cꞌ ok holonquilal laj noꞌjbal chꞌi̱l xa jenaj wach cꞌuxlis, maꞌ ok xa jotꞌbal reh acapew-bal tak. Chi junelic ta nak caꞌn i holohic laj noꞌjbal awu̱cꞌ tak, maꞌ ok xa reꞌ nok wilqui̱n awu̱cꞌ tak. 6qe&Jeꞌ reꞌ ruꞌ wilca̱t tak wu̱cꞌ yuꞌna raj cu̱cꞌ take chucul laj aj tijinel reꞌ toco̱m laj cꞌuhbal cꞌahchiꞌ quikꞌorom aweh tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ naꞌn tak to̱b ta nchel maꞌ coric ta wach quinoꞌjbal awu̱cꞌ tak. Reꞌ take reꞌ, tiꞌ tiquicꞌraj tak nanquikꞌor xa reꞌ laꞌ xa maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ maj reꞌ take reꞌ nca̱j ca̱t tak quikꞌunem ru̱cꞌ quicꞌuhbal reh chi chiqui̱j chic take reꞌ enachꞌica̱ꞌ acꞌux tak xa cojbal cho chꞌakbal i̱b chi kaxilac chipam coric laj rinimjic i Jesus. p&Ru̱cꞌ rikꞌormojic aweh tak i ricorquilal reꞌreꞌ, kꞌi̱j woꞌ reꞌ hat-tak enawixowej tak niwach ruꞌum. ~ou&Haj woꞌ xo̱j risukquilal acꞌux tak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til pa ricorquil laj kꞌoric chawi̱j tak, reꞌ hat-tak til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ xinawicꞌraj tak chi til nak xaꞌn tak chiwi̱j reꞌ maꞌ hab ta woꞌ chic wach enbanic, kakꞌor ti chic chi curman ta nak chi enawesaj lok jenoꞌ nakꞌ awach tak chi riyeꞌeric wi̱n. tna&Nok jeꞌ reꞌ xniban, reꞌ hat-tak maꞌ xinakꞌeb ta lok chiri̱j acꞌux tak, xa ta woꞌ nak maꞌ suk ta xinawilow tak ruꞌum nicꞌaxquilal wilic pa nitiꞌjolal reꞌ xcamanic chi xa jeꞌ na jenaj pajbal reh achakꞌlamil tak wu̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b jeꞌ reꞌ niyaꞌbilal wilic, reꞌ hat-tak xacuy tak wilmijic eh xinacꞌul woꞌ tak chi suk jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak acꞌulum tak chaxilac jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios nchalic ar pan taxa̱j, on til jeꞌ ricab chi reꞌ ta woꞌ nak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cꞌahchiꞌ acꞌulum awu̱cꞌ tak. m{& Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak til awehtꞌalim tak chi pan pe̱t niponic awu̱cꞌ tak wilic jenaj cꞌaxquilal pa nitiꞌjolal nibakil eh ruꞌum reh reꞌreꞌ, xincahnic awu̱cꞌ tak chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios chaxilac tak. Ol& Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, chacuy chacꞌam tak tzꞌeht reh ninoꞌjbal i hin chi naxnichꞌica̱ꞌ nicꞌux chiri̱j i Jesus xiban chi maꞌ reꞌ ta chic Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilic rajawric chi nina̱ eh ruꞌum reꞌ, naxinwihꞌic cho chaxilac tak xniban wi̱b chi jeꞌ acab hat-tak chi maꞌ reꞌ ta i cꞌuhbal reꞌreꞌ wilic rajawric chana̱ tak. Reꞌ hin cꞌahchiꞌ nipahkam aweh tak chi na̱banam tak jeꞌ ricab xnikꞌor aweh tak, maꞌ ruꞌum ta chi reꞌ hat-tak abanam ta nak tak cho jenoꞌ tiꞌcꞌaxic wi̱n. Maꞌxta, reꞌ laꞌ xaꞌn tak wi̱n xinatoꞌbej tak ru̱cꞌ paꞌ bih wi̱n jeꞌ ricab xaꞌn tak wi̱n pan pe̱t cho niponic pan atinami̱t tak. Qk& Ru̱cꞌ i noꞌjbal naꞌn tak reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ quincapewenic awuꞌum tak ruꞌum chi reꞌ camanic xniban chaxilac tak xa jeꞌ nchel maꞌxta bih xicamanej chi corsbal wach anoꞌjbal tak. Zj-& Chawilow tak kꞌuruꞌ nanacoj tak pa riman chi lokꞌonbal wach i Dios i noꞌjbal chi rinimjic wach take hiꞌlbal kꞌi̱j, on chi rinimjic wach i racꞌu̱n poh, on chi rinimjic wach toco̱m chic ninkꞌi̱j, on rinimjic wach i juꞌjun chi ha̱b rijal ri̱b, xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ chic acaꞌpechem tak i najtir laj noꞌjbal. }is& Raj yuꞌna awehtꞌalim tak chic wach i til manlic Dios on til reꞌ ricorquil chi reꞌ Dios xehtꞌalij chic ana̱ tak, chaj chic waꞌric kꞌuruꞌ chi nawa̱j woꞌ tak chic acaꞌpechem tak ribanaric i najtir laj noꞌjbal nchoponic nak cho na̱ acꞌacharic tak reꞌ xa maꞌxta bih xitik cho aweh tak, on maꞌxta bih jenoꞌ holonquilal xicꞌam cho aweh tak? h&Jeꞌ chic reꞌ ruꞌ riwi̱ꞌ acꞌacharic tak yuꞌna xa reꞌ laꞌ til pa ricorquil, pan jenaj cho kꞌi̱j nok jaꞌ nanaꞌbej ta nak tak wach i Dios, reꞌ hat-tak jeꞌ nak acab tak jenoꞌ aj camanom cow chopo̱j na̱ chi camanic, cow nak chopolca̱t tak cho ru̱cꞌ acapew-bal tak chi rinimjic wach take tzꞌakoj tiyo̱x eh chi maꞌ reꞌ ta woꞌ coric dios take. egC&Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ hat-tak aj Cala̱sya, ruꞌum chiꞌnchel ribanam i Dios reh chi xiban chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n, nipahkaj aweh tak chi maꞌ riban ta chi cu ti cꞌacharic tak chi rehquen rajawric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj camanom choplic na̱ ricꞌacharic ruꞌum ajabe̱s aj ehcham camanic. Jeꞌ reꞌ nipahkaj aweh tak maj reꞌ hat-tak yuꞌna hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chi manlic eh ruꞌum reꞌ, nicꞌ paꞌ nimal rikꞌorbal riyeb cho Dios queh take racꞌu̱n rixkꞌu̱n na̱wehtric woꞌ tak ru̱cꞌ reꞌreꞌ. Reꞌ take aj Cala̱sya cu nca̱j woꞌ
nak chic quicojom qui̱b chi riꞌsil
rajawric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses &fE&Jeꞌ woꞌ, reꞌ hoj aj niminel reh Jesus rehtalil chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ cho pan ka̱mna i Lokꞌ laj rUxlabal reꞌ xiyew woꞌ reh Jesus chi rehtalil chi reꞌreꞌ til rAcꞌu̱n eh chi jeꞌ reꞌ chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, yuꞌna echic riban chi nkakꞌor reh Dios chi reꞌreꞌ “kaPah” nankaqꞌuer johtok kachi̱ꞌ ru̱cꞌ. &eE&Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho chi xchalic asjok i rAcꞌu̱n ayuꞌ reh chi xojcꞌulic resaj chiꞌnchel i hoj cꞌacharel chi riꞌsil rajawric i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh chi riꞌsil aj chic rajawric i Dios xojricoj reh chi jeꞌ reꞌ xoj-oquic jenaj chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chi ricꞌuluric chiꞌnchel i paꞌ bih kꞌoro̱j ruꞌum chi nariyeb keh hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n. d&Raj laꞌ nchel nok jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i kacꞌacharic, xponic rikꞌijil tikꞌimaj cho wach ruꞌum i kAja̱w Dios reꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho wi̱ꞌ i rAcꞌu̱n. Reꞌreꞌ xcꞌulic asjok ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ricab woꞌ naxo̱j yeꞌeric wach sakom i hoj ruꞌum katu̱t. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ xqꞌuihic johtok ro̱k kꞌab chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. 2c]&Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ i tꞌuch acꞌun reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric ku̱cꞌ i hoj maj naxojwihꞌic chipam rinimjic take noꞌjbal nchalic cu̱cꞌ take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ wilic cajawric chi quina̱ take cꞌacharel maꞌ quiniminic ta reh i Dios, xa jeꞌ na nchel pan uxal xojwihꞌic cho ruꞌum nok reꞌ take noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ nak reꞌ quitakꞌanic chi kana̱. Qb&Jeꞌ woꞌ chic, nok cu tꞌuch pe i acꞌun reꞌreꞌ cu ncahnic chi rehquen rajawric jenoꞌ aj qꞌuihsem reh eh nwihꞌic woꞌ jenoꞌ aj ilol reh i paꞌ bih canamaj cahnok reh ruꞌum i raja̱w cu rehtal nponic rikꞌijil kꞌoro̱j ruꞌum i ajabe̱s chi narikꞌahsjic pan kꞌab chiꞌnchel i yeꞌo̱j cahnok reh. a /&Nanisakomem woꞌ chic wach i nikꞌor ru̱cꞌ i jalwach kꞌoric wili: Kakꞌor, jenoꞌ ajabe̱s wilic jenoꞌ tꞌuch racꞌu̱n eh rikꞌor reh chi reꞌreꞌ narehchenic cahnok reh i paꞌ bih wilic reh naquimok je. To̱b ta nak kꞌoro̱j chic reh chi reꞌreꞌ aj ehchenel reh chiꞌnchel, reꞌ tꞌuch acꞌun reꞌreꞌ wi jaꞌ nponic ta rihabil chi nariwihꞌic rajawric china̱ i paꞌ bih wilic reh i raja̱w, xa jenaj woꞌ wach riwaꞌric ncahnic chꞌi̱l jenoꞌ tꞌuch acꞌun xa aj camanom cok pa ripa̱t. k`O&Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ hat-tak reꞌ chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric nehchenic aweh tak, ra̱j rikꞌorom chi hat woꞌ tak reꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham. Chi jeꞌ aj chic reꞌ awi̱ꞌ tak, reꞌ hat-tak na̱wehtric woꞌ tak nicꞌ nimal rikꞌorbal i Dios riyeb cho reh maꞌ Awraham.N_&Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak, yuꞌna chi rinimjic i Jesus maꞌ kꞌorel ta chic awi̱ꞌ tak wi nchel hat-tak on maꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, wi nchel minilcat tak on maꞌ minilcat tak pan cow laj camanic, wi nchel winak on wi nchel ixok; chiꞌnchel reꞌreꞌ maꞌ kꞌorel ta chic ruꞌum nok chꞌiclic chic acꞌux tak chiri̱j i Jesus eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak xa jenaj chic awi̱ꞌ tak chiwach i Dios. ^&Chi hat-tak chic manlic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, reꞌ hat-tak xkajic aha̱ꞌ tak chi cꞌahchiꞌ akꞌorom tak chi reꞌ Jesus Ajabe̱s chana̱ tak. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel ricoj jenaj chic acꞌ laj tzꞌih chiri̱j, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xacoj awi̱b tak pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. j]M&Ruꞌum aj reꞌ chawunchelal i hat-tak reꞌ hat-tak chic aj niminel reh Jesus, hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i kAja̱w Dios. Jeꞌ chic reꞌ awi̱ꞌ tak xa ruꞌum chi chꞌiclic chic acꞌux tak chiri̱j i Jesus. 0\Y&Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ yuꞌna chi chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i kAja̱w Jesus maꞌ reꞌ ta chic chi rehquen rajawric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilco̱j, jeꞌ ricab nok jenoꞌ tꞌuch acꞌun nanponic wach rinoꞌjbal maꞌ reꞌ ta chic i raj ilol ntakꞌanic china̱. l[Q&Jeꞌ reꞌ ajic nok cu richopom cho kana̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xiban cho keh jeꞌ ricab riban jenoꞌ cꞌacharel cojo̱j chi aj ilol reh jenoꞌ tꞌuch acꞌun chi aj cojol rinoꞌjbal ru̱cꞌ ribehil ricꞌacharic maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ xcamanic chi cꞌambal je keh chi rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reh nok chi ru̱cꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ Dios xojricꞌul ru̱cꞌ chi coric wach kacꞌux chiwach. CZ&Najtir cho kꞌi̱j nok jaꞌ nelic ta nak cho wach sakom i capew-bal chiri̱j i chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j i Dios, chopolco̱j nak chipam take noꞌjbal wilic chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh jeꞌ reꞌ xojcꞌacharic cu rehtal xsakomsjic wach keh i chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j i Jesus. Y &xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ riban keh maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios rikꞌor woꞌ chi hoj chiꞌnchel cꞌacharel choplic na̱ kacꞌacharic ruꞌum i mahc. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi xa ru̱cꞌ woꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, enkarak i junelic cꞌacharic jeꞌ ricab woꞌ rikꞌorom cho i Dios chi xa ru̱cꞌ woꞌ chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j ruꞌ wilic kacꞌacharic chi junelic i hoj cꞌacharel. .XU&Ru̱cꞌ i xnikꞌor reꞌreꞌ, kꞌi̱j woꞌ enabiraj tak wi̱n i wili: «Ra̱j na rikꞌorom chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ ricꞌul ta ri̱b chꞌi̱l rikꞌorbal i Dios riyeb cho reh maꞌ Awraham, nqui enabiraj tak wi̱n. Maꞌxta! Maꞌ jeꞌ ta reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom xa reꞌ laꞌ rehreh wach riwi̱ꞌ nok yeꞌo̱j cho. Wi ta nak reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nyeꞌbic i junelic laj cꞌacharic, reꞌ hoj enak riban chi coric chic kawach chiwach i Dios xa ruꞌum reh rinimjic cꞌuhbal reꞌreꞌ SW&Reꞌ cok ruꞌ reꞌ Dios naxiyew rikꞌorbal reh maꞌ Awraham, maꞌ hab ta wach xitzꞌeꞌwachej chi jalol rikꞌorbal, til laꞌ reꞌ Dios chi rutquel ri̱b xiyew rikꞌorbal reh maꞌ Awraham. V&Ru̱cꞌ i kꞌoric xnikꞌor lok reꞌreꞌ, kꞌi̱j woꞌ reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abanam i birinic wili pan acꞌux tak: «Chaj woꞌ camaj nok wilic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses ncahnic wi̱ꞌ? tiqui na tak. Reꞌ ricorquilal, reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ xyeꞌeric cho ruꞌum i Dios chi cꞌuhtbal keh hoj cꞌacharel chi wilic i tiꞌcꞌaxic chi kana̱ ruꞌum reh mahc nkaꞌn. Jeꞌ aj reꞌ cho riwi̱ꞌ naxcanabjic i cꞌuhbal reꞌreꞌ ruꞌum i Dios eh chi naricamanic chi jeꞌ reꞌ cu rehtal xcꞌulic lok i ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham reꞌ xcꞌambic cho ricuseꞌsbal i Dios. Jeꞌ woꞌ chic reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ xicꞌul i Moyses chi wilque̱b woꞌ ru̱cꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch Dios, xyeꞌeric woꞌ reh chi reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌahsanic queh take cꞌacharel haj wilic take kꞌoric wilic chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ. U&Jeꞌ aj reꞌ nikꞌor maj reꞌ cuseꞌsbal reꞌ ritikꞌa̱b cho wach i Dios chi nariyeb reh maꞌ Awraham, wi ta nak reꞌreꞌ ncꞌulmujic xa ruꞌum rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ rikꞌorbal riyeb cho Dios reh Awraham maꞌ cꞌahchiꞌ ta nak rojic elok wach. Wilic riwi̱ꞌ naxyeꞌeric i
Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses "T=&Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i tikꞌinic xiban i Dios, reꞌ woꞌ i ricorquil riban chi enikꞌor aweh tak wili: Reꞌ tikꞌinic ribanam cho i kAja̱w Dios ru̱cꞌ maꞌ Awraham naxikꞌor reh chi naricuseꞌsjic ruꞌ chꞌi̱l ra̱ꞌ riꞌsil, reꞌreꞌ junikꞌob lajeb ricaꞌwinak ha̱b (430) chic bano̱j cho. Wi jeꞌ chic reꞌ ha̱b bano̱j cho naxcꞌuluric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, maꞌ eta riban chi reꞌ Cꞌuhbal reꞌreꞌ eriyoj wach i tikꞌinic ribanam cho Dios maꞌ woꞌ erimakꞌ riwaꞌric. @Sy&Wi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nbanaric chi kaxilac i hoj, ra̱j woꞌ ti chic ru̱cꞌ i Dios kꞌuruꞌ, maꞌ je ta woꞌ na reꞌ naribanam? Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum i wili: Reꞌ kAja̱w Dios xiyew take rikꞌorbal reh maꞌ Awraham chi naricuseꞌsam cho eh jeꞌ woꞌ take i ra̱ꞌ riꞌsil. Naxikꞌor reh maꞌ Awraham chi naricuseꞌsjic chꞌi̱l woꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil, reꞌ i Dios cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j i xa jenaj chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham, jeꞌ ricab rikꞌor cho chipam i Lokꞌ laj hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios wili:“Reꞌ nikꞌorbal xniyew aweh, xa aweh i hat chꞌi̱l woꞌ i awa̱ꞌ awiꞌsil, nqui rikꞌor. Ru̱cꞌ aj xikꞌor i Dios reꞌreꞌ, nkarak chiri̱j chi naxiban i tikꞌinic reꞌreꞌ, reꞌ Dios cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j i xa jenaj ti chi ra̱ꞌ riꞌsil i Awraham eh reꞌ ra̱ꞌ riꞌsil reꞌreꞌ, reꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. lRQ&Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nanikꞌoric woꞌ chic awu̱cꞌ tak chiri̱j jenaj jalwach kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ nbanaric ayuꞌ wach acꞌal. Kakꞌor, nok jenoꞌ cꞌacharel ricꞌuꞌlem chic ri̱b rikꞌorbal ru̱cꞌ jenoꞌ rich cꞌacharel chiri̱j jenoꞌ paꞌ bih tikꞌinic riban eh ritikꞌa̱ꞌ jenoꞌ rihujil i tikꞌinic reꞌreꞌ, maꞌ hab ta chic wach jenoꞌ enyojbic reh on eritik na̱ i paꞌ bih tikꞌinic tzꞌihmbimaj chiwach i hu̱j reꞌreꞌ, til laꞌ narinimjic i tikꞌinic reꞌreꞌ jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach tzꞌihmbimaj chiwach i hu̱j reꞌreꞌ, majeꞌ? dQA&Ru̱cꞌ i kꞌoro̱j reꞌreꞌ ajic nkarak chiri̱j chi reꞌ Dios xicana̱ꞌ chi xchalic i tiꞌcꞌaxic china̱ i Jesus reh chi reꞌ cuseꞌsbal riyeb cho Dios china̱ i maꞌ Awraham naquehtric woꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa ruꞌum reh richꞌiquinjic quicꞌux chiri̱j i Jesus. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ richꞌiquinjic kacꞌux nkaꞌn chiri̱j i Jesus reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l woꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enkacꞌul i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios reꞌ kꞌoro̱j cho ribiral chi naritakꞌabjic cho chi kana̱ hoj aj niminel reh i kAja̱w Jesus. Reꞌ tikꞌinic xiban cho
i Dios ru̱cꞌ maꞌ Awraham P1& Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkarak chiri̱j kꞌuruꞌ chi reꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ ricꞌam ta na̱ i rikꞌor chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, maꞌ eta woꞌ ncoꞌljic chiwach i sihtbal nchalic china̱ ruꞌum reh rinoꞌjbal chi maꞌ nbirinic ta kꞌoric. Xa reꞌ laꞌ chiwach i rinimal tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ xa jenaj woꞌ ncoꞌlonic keh chiwach. Reꞌ jenaj reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ i Jesus. Reꞌ aj reꞌ xiyew ri̱b chi ricꞌuluric i sihtbal wilic nak chi kana̱ eh ru̱cꞌ xicꞌul chi jeꞌ reꞌ xponic wach i tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios chi jeꞌ wili:“Hab wach ntꞌuyuꞌnjic wach che̱ꞌ chi cansbal reh,
reꞌreꞌ jenaj rinimal tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ ricꞌulum, nqui tzꞌihmbimaj cho. *OM& Raj laꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ jeꞌ ta reꞌ rikꞌor maj reꞌreꞌ maꞌ ripahkaj ta queh take cꞌacharel chi enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios reh chi naquicꞌacharic chi junelic. Reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ cꞌacharel ncꞌambic na̱ i nicꞌ paꞌ nimal rikꞌor chipam i cꞌuhbal wili,
nariyeꞌeric reh chi encꞌacharic chi junelic, nqui rikꞌor. ZN-& Ru̱cꞌ take kꞌoric nkilow wach reꞌreꞌ, til nkarak chiri̱j chi maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel npahbabjic ruꞌum i Dios chi coric wach rinoꞌjbal ruꞌum chi ricꞌam na̱ take Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pan Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ woꞌ wili tzꞌihmbimaj cahnok ruꞌum jenaj raj kꞌorol i Dios:“Reꞌ cꞌacharel reꞌ pahbamaj ruꞌum i Dios chi coric wach rinoꞌjbal
chi junelic kꞌi̱j sakom naricꞌacharic ruꞌum nok xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. M& Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j ribanaric take xa paꞌ bih rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ take reꞌ wilic jenaj rinimal tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ woꞌ wili rikꞌor:“Hab wach maꞌ ricꞌam ta na̱ chi coric i nicꞌ paꞌ nimal take cꞌuhbal tzꞌihmbimaj chipam Lokꞌ laj Hu̱j,
reꞌreꞌ wilic chic rinimal tiꞌcꞌaxic china̱, nqui rikꞌor. YL+& Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ take reꞌ cuseꞌsemaj woꞌ take jeꞌ ricab naxcuseꞌsjic cho i maꞌ Awraham naxichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. BK}&Chiqui̱j aj take cꞌacharel jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ Dios xa najtir woꞌ cho kꞌi̱j ritikꞌa̱b cho wach chi nariyeꞌeric woꞌ quiwaꞌric chi reꞌ take reꞌ naquiwihꞌic chi coric wach quicꞌux chiwach. Ruꞌum aj reꞌ xa nok woꞌ sakomomaj cho wach chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios reꞌ ribiral reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ i ribiral nok junpech reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Awraham:“Ru̱cꞌ acuseꞌsjic i hat, chiꞌnchel take tinamit wach acꞌal
naquehtric woꞌ nicuseꞌsbal i hin, nqui cho reh. J&Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xiban cho i kaj najtir kꞌi̱j reꞌreꞌ, yuꞌna riwi̱ꞌ woꞌ chaweh tak chi na̱wehtꞌalim tak chi reꞌ take til manlic ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham, reꞌ woꞌ take til nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios. ,IQ&Yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel nwa̱j kꞌoric chiri̱j i kaj najtir kꞌi̱j reꞌ maꞌ Awraham. Reꞌreꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban, reꞌ Dios xipahba̱ꞌ chi jenaj cꞌacharel coric wach ricꞌux. 3H_&Ruꞌum reꞌreꞌ cꞌolok pan acꞌux tak chi nok reꞌ kAja̱w Dios xiyew aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal eh nok tohkꞌ riban take sachbal cꞌuxlis chaxilac tak, maꞌ xiban ta chi jeꞌ reꞌ ruꞌum ta nak chi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ animem tak i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xacꞌul laꞌ tak i Lokꞌ laj rUxlabal ruꞌum chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus, reꞌ xabiraj tak ku̱cꞌ i hoj. Reꞌ take aj niminel reh Jesus
naquehtric woꞌ cuseꞌsbal yeꞌo̱j
reh maꞌ Awraham MG&Til chacuy chacana̱ꞌ tak ribanaric reꞌreꞌ. Reꞌ laꞌ cꞌolok pan acꞌux tak atobjic xacꞌul tak ru̱cꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal naxacꞌul tak i yohbal wach tiꞌcꞌaxic ruꞌum richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j ricꞌuhbal i Jesus. Yuꞌna xa narojic na nchel chi kꞌe̱b i tiꞌcꞌaxic xacꞌul tak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ? Nanikꞌor i hin chi reꞌ hat-tak maꞌ xacꞌul ta tak i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ chi xa risukquil aweh tak. fFE&Wi jeꞌ reꞌ chaj chic waꞌric kꞌuruꞌ chi reꞌ hat-tak maꞌ nawa̱j ta arakam tak chiri̱j i ricorquilal reꞌreꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi xa reꞌ woꞌ atokꞌa̱b tak cho i jenaj chic holohic laj cꞌacharic, reꞌ chic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios ntoꞌbonic aweh tak. Wi jeꞌ reꞌ riban ruꞌ, chaj chic waꞌric yuꞌna chi nawa̱j atikim tak juꞌ i holohic laj cꞌacharic reꞌreꞌ chi xa ru̱cꞌ chic awansil tak? E&Ru̱cꞌ noꞌjbal nacꞌuhtaj tak reꞌreꞌ, reꞌ hin xa jenaj woꞌ chi noꞌjbal nwa̱j ninaꞌbem awu̱cꞌ tak, reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ i wili: Reꞌ hat-tak naxacꞌul tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, cu ruꞌum na reh ricꞌamaric na̱ take Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xacꞌul tak on xa ruꞌum chi reꞌ hat-tak xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i cꞌuhbal xabiraj tak chiri̱j i Jesus? Til pa ricorquilal, xa ruꞌum woꞌ i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus, maꞌ jeꞌ? 8D k&Hat-tak aj niminel aj Cala̱sya til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ nsahchic nicꞌux awuꞌum tak ruꞌum amemil laj noꞌjbal tak. Nicꞌ ti wach naxatsuhbic tak jeꞌ ricab chi xa bano̱j ta nak chic cho awi̱j tak chi reꞌ hat-tak xacꞌuhlaj tak ti awu̱cꞌ tak take toco̱m chic tijbal chiri̱j ribiral i Jesus? Maꞌ riban ta chi jeꞌ reꞌ naꞌn tak! Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak xawachej ru̱cꞌ nakꞌ awach tak nok reꞌ hin xnisakomej wach aweh tak haj wilic riwi̱ꞌ naxcansjic ar wach curu̱s i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. ?Cw&Til pa ricorquilal reꞌ hin maꞌ eta nikꞌeb lok rij nicꞌux i rinimal wach richakꞌlamil i Dios xicꞌuhtaj cho chi kana̱ i hoj cꞌacharel ru̱cꞌ riyeꞌeric cho i rAcꞌu̱n chi quimic chiki̱j maj wi ta nak cu ruꞌum chi nkacꞌam na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nrakmajic i coꞌlbal i̱b chi keh hoj cꞌacharel, ra̱j rikꞌorom chi xa maꞌxta nak camaj naxquimic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric.B1&Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab naxquimic wach curu̱s i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, jeꞌ woꞌ jeꞌ na waꞌric xnicansaj wach i noꞌjbal reꞌreꞌ maj xnikꞌeb lok rij nicꞌux take capew-bal niban cho najtir eh ruꞌum reꞌ yuꞌna maꞌ reꞌ ta chic chi wibil wi̱b cꞌacharic niban hin, reꞌ laꞌ chic i Jesus cꞌahchiꞌ ricꞌuhtunic wi̱n nicꞌ wach i cꞌacharic nanibanam. Jeꞌ reꞌ nok reh chi xa cu ewoꞌ nitik juꞌ cꞌacharic china̱ acꞌal wili til cꞌahchiꞌ nichꞌica̱b nicꞌux chiri̱j rAcꞌu̱n i Dios reꞌ xikꞌahsaj ri̱b pan quimic chiwi̱j i hin ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ cho ricꞌaxbal chi nina̱. 8Ai&Nok wilqui̱n nak cho chipam richꞌiquinjic nicꞌux chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ hin xnicana̱ꞌ rinimjic take cꞌuhbal reꞌreꞌ nok reꞌ chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xninimej. Yuꞌna chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic nichꞌica̱b nicꞌux chiri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ xa jeꞌ na hin chic camnak chiwach nok wilqui̱n reh chi reꞌ chic Dios kꞌorel china̱ nicꞌacharic. ;@o&Reꞌ laꞌ chic wili nelic wi̱ꞌ wi reꞌ hin ewoꞌ nak chic quinsoljic chi rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses: Jeꞌ ricab chi jenoꞌ cꞌacharel maꞌ holohic ta riban chi ritikꞌa̱b chic ripa̱t eh chiri̱j ruꞌ riyoj woꞌ chic chi junpech, jeꞌ woꞌ nak reꞌ encꞌuluric wu̱cꞌ i hin wi ewoꞌ nak chic quinsoljic chi rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh wi enak nikꞌor chi cu reꞌ woꞌ chic enichꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ nicꞌux chi naricꞌulmujic ruꞌum i Dios chi maꞌxta chic nimahc maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ xa cꞌahchiꞌ nicꞌuhtam lok chi reꞌ hin, til hin aj mahc chiwach i Dios ruꞌum nok xnikꞌihtaj wi̱b chiwach i cꞌuhbal reꞌreꞌ. C?&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xojricoj chic i Dios chi maꞌxta chic kamahc, yuꞌna reꞌ hoj chic aj niminel curman chi xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Coric, ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ wilic nak take equibirinic keh chi jeꞌ wili: «Wi ru̱cꞌ naꞌn tak reꞌreꞌ, til coric xarak tak chiri̱j chi hat nak tak aj mahc jeꞌ ricab nok wilque̱b chawach tak take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel raj na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi reꞌ Jesus xbanic chi wilco̱j woꞌ chic chi hoj aj mahc? nqui na enquikꞌor. Maꞌxta, maꞌ jeꞌ ta reꞌ nelic wi̱ꞌ, quinqui nak queh. z>m&Raj laꞌ hin nikꞌor chi maꞌ kꞌorel ta chic wi hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho on maꞌ reꞌ ta hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj maꞌ jenoꞌ cꞌacharel ncojoric ruꞌum i Dios chi coric wach ricꞌux xa ruꞌum ta nak chi rinimej i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, elaꞌ ncojoric ruꞌum i Dios chi coric wach ricꞌux xa reꞌ wach wi xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ nok chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, wilic keh xkaꞌn chic chi hoj chic aj niminel reh Jesus maj xkehtꞌalij chic chi xa reꞌ wach wi xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j ruꞌ, reꞌ Dios ekojricoj chi coric chic wach kacꞌux chiwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ jenoꞌ cꞌacharel ncojoric ta nak ruꞌum i Dios chi coric wach ricꞌux xa ruꞌum ricꞌamaric na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. z=m&Chacoj rehtal kꞌuruꞌ chi kaxilac hoj raj niminel i Jesus wilic keh xa kasba̱l woꞌ cho chi hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Coric woꞌ chi chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilic take nquikꞌor chi maꞌ reꞌ ta aj mahc take ruꞌum nok maꞌ ncaꞌn ta i noꞌjbal ncaꞌn take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. K}{y3wutrYqHpInmikRjgfdc@`^_>]\8XVzUS4RQNML_JJQIfGEECBG?=;:87642.-N+)'&$#W"'  )  ( +nbI=Reꞌ chiꞌnchel xiban i Jesus nkilow chi maꞌ reꞌ ta chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xiban chi toꞌbal queh, chiki̱j laꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham xiban reꞌreꞌ chi katobjic. 9HkJeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s wilic rajawric chi junpech china̱ jenoꞌ raj camanom, jeꞌ woꞌ nak reꞌ wilic rajawric aj Yahm chi kana̱ hoj chi junpech nakojyoꞌjic chiwach i quimic xa reꞌ laꞌ reꞌ Jesus xisach wach ajawric reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ xiban reꞌreꞌ xelic i yoꞌjic wilic nak pan ka̱mna jeꞌ ricab nanteh ri̱j jenoꞌ camanom pan kꞌab jenoꞌ ajabe̱s reꞌ wilic nak rajawric china̱ chi junpech. jGMJeꞌ aj reꞌ ruꞌ chi cojo̱j chic chi Ajabe̱s chi kana̱ chiꞌnchel i hoj aj niminel, reꞌ Jesus xasjic woꞌ jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj, chi xa quicꞌ tiwic woꞌ ti nyeꞌbic ricꞌacharic katiꞌjolal kabakil. Chi jeꞌ reꞌ naxiyew ri̱b chi quimic, xikꞌet wach riwaꞌric aj Yahm maj xisach wach rajawric wilic nak chi kacansjic. tFa Chipam woꞌ Lokꞌ laj Hu̱j, reꞌ Jesus rikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin nanichꞌica̱b nicꞌux chiri̱j i Dios, nqui rikꞌor.Jeꞌ woꞌ rikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili:“Ayuꞌ wilqui̱n chꞌi̱l take xicoj i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n.Reꞌreꞌ xiban woꞌ chi wilque̱b chi aj nimem take wi̱n chi ribanaric haj wilic i ra̱j ruꞌ.Chi quina̱ take reꞌ kꞌuruꞌ xiban chi wilqui̱n chi kꞌatal kꞌoric, nqui xikꞌor. E  Reꞌ wili ncꞌutunic chipam Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ i moloj wach bi̱ch lokꞌonbal reh Dios narikꞌor chi jeꞌ wili:“K-Aja̱w Dios reꞌ hin nanikꞌorom ribiral abihnal queh take was nicha̱kꞌ
eh nok kamolom ki̱b chi rilokꞌonjic awach,
reꞌ hin chꞌi̱l take was nicha̱kꞌ naca̱t woꞌ kalokꞌem ru̱cꞌ take kabi̱ch, nqui rikꞌor. kDO Reꞌ xiban i Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t maj maꞌ xa reꞌ ta Jesus reꞌ ncꞌambic quibe̱h take aj niminel wilic chi racꞌu̱n, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ take aj niminel cꞌamoj quibe̱h ruꞌum i Jesus wilque̱b woꞌ chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus maꞌ nqꞌuixꞌic ta chi kacojoric chi hoj ras richa̱kꞌ. C% Ru̱cꞌ wili nkilow chi reꞌ Dios reꞌ aj reꞌ xtikꞌinic reh chiꞌnchel eh chi reꞌ chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj cho ruꞌum, wilque̱b woꞌ ruꞌum reh riwaꞌric wilic. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, xitikꞌa̱ꞌ laꞌ woꞌ cho wach chi reꞌ Jesus xicꞌul i tiꞌcꞌaxic reh chi jeꞌ reꞌ xcahnic chi reꞌreꞌ i cꞌamol be̱h reꞌ naricꞌuhtunic queh cꞌacharel nicꞌ wach naquicoꞌljok chiwach i tiꞌcꞌaxic nchalic ruꞌum i mahc. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum ra̱j chi qꞌuih take racꞌu̱n rixkꞌu̱n naquehtric wihꞌic chipam yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios chi sutumaj ri̱j pan holohic laj sakom. dBA Reꞌ cok ruꞌ nkarak chiri̱j i noꞌjbal reꞌreꞌ ru̱cꞌ xkilow wili chi xcꞌuluric ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus: Nok reꞌ Dios xiban chi xkajic wach juncꞌam ok riwaꞌric chi quiwach take raj tzꞌeꞌ wa̱ch, xiban woꞌ chi xcansjic i Jesus pan kajelow-bal i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum reh rinimal wach richakꞌlamil chi kana̱, reh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta kacahnic chi hoj camnak chi junpech. Reꞌ cok ruꞌ chiri̱j chi camnak chic i Jesus, xiban woꞌ chi xicꞌul rinimal wach rilokꞌil eh jeꞌ woꞌ rinimal wach rajawric naxsoljic woꞌ chic johtok ar pan taxa̱j. tAaChi quina̱ chiꞌnchel reꞌreꞌ xoj-acoj chi hoj kꞌatal kꞌoric, nqui tzꞌihmbimaj cho. Ru̱cꞌ kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ nrakmajic chiri̱j chi reꞌ Dios xiyew keh hoj cꞌacharel chi xwihꞌic kajawric chi quina̱ chiꞌnchel ritikꞌinic cho ruꞌ, to̱b ta yuꞌna jaꞌ nilmijic ta wach chiꞌnchel chaj bih oconak chic chi rehquen kajawric i hoj. (@IJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat xaꞌn chi reꞌ quiwaꞌric take awaj tzꞌeꞌ wa̱ch xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ chiwach kawaꞌric hoj cꞌacharel.Xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ, reꞌ hat xayew kalokꞌil, xayew woꞌ kajawric jeꞌ ricab jenoꞌ aj kꞌatal kꞌoric.Chi jeꞌ reꞌ ajic, chi kana̱ i hoj xacana̱ꞌ rilmijic chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal atikꞌa̱b take cho. T?!reꞌ laꞌ i hoj xiyew kajawric chi nakaꞌnam kꞌatoj kꞌoric reꞌreꞌ. Chipam Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj chi jeꞌ wili:“Reꞌ hat Dios, xa chiri̱j woꞌ katobjic i hoj tinamit ticapewenic eh chi katobjic i hoj cꞌacharel xatchalic i hat, to̱b ta maꞌxta ti kawaꞌric. >{Xinkꞌoric chic chiri̱j chi reꞌ lokꞌil yeꞌo̱j queh take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios maꞌ nponic ta ru̱cꞌ jeꞌ ricab lokꞌil yeꞌo̱j reh i rAcꞌu̱n i Dios. Yuꞌna toco̱m chic riwi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric chalic reh ayuꞌ wach acꞌal eh maꞌ reꞌ ta take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios yeꞌo̱j cajawric chi ribanaric i kꞌatoj kꞌoric reꞌreꞌ, a=;Reh chi nakacojom wach chi coric nquikꞌor take kich aj niminel reꞌ cꞌahchiꞌ quiyeb quichi̱ꞌ, reꞌ Dios xiban qꞌuihleh wach take sachbal cꞌuxlis chi quiwach take tinamit rehtalil chi ricorquil i cꞌahchiꞌ quikꞌorom. Maꞌ xa ru̱cꞌ ta reꞌ xcꞌutunic chi coric nquikꞌor, xcꞌutunic laꞌ woꞌ ru̱cꞌ ribanaric haj wilic xa̱j i Dios chi jeꞌ wili: Chi reꞌ take kich aj niminel xyeꞌeric queh i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi qꞌuihleh wach take ricamaj i Dios nacaꞌnam. Xa reꞌ wach i kAja̱w Jesus xyeꞌeric rajawric chi kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel /<WJeꞌ ricab xquicꞌul ruꞌ, reꞌ ta woꞌ na chic i hoj ekojcoꞌljic chiwach tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, wi maꞌ xkayew rilokꞌil rinimal wach camanic xiban i rAcꞌu̱n i Dios chiki̱j i hoj chi kacoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic nak chi kana̱ ruꞌum reh kamahc? Reꞌ camanic reꞌreꞌ, pe̱t xikꞌor ribiral i Ajabe̱s Jesus naxcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal. Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ chic take kich aj niminel reꞌ xibirinic reh xikꞌor i Jesus, reꞌ chic take reꞌ xquiyew quichi̱ꞌ chi rikꞌormojic keh ricorquilal. ;'Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ jeꞌ reꞌ nkaꞌn nakacꞌulum keh jeꞌ ricab xquicꞌul cho take kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j. Reꞌ take reꞌ ximahcanic nok maꞌ xquinimej ta take takꞌanic wilic riwaꞌric chi quina̱, reꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic i Dios cu̱cꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch eh ruꞌum reꞌ xchalic chi quina̱ i tiꞌcꞌaxic reꞌ til ricꞌul chi queh. X: +Ruꞌum aj chi xkabiraj chic chi reꞌ rAcꞌu̱n i Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal rilokꞌil wilic, curman woꞌ chi keh chi riman chic nakatikim juꞌ riyeꞌeric kacꞌux chi rinimjic take cꞌuhbal kꞌoro̱j keh. Jeꞌ reꞌ kaꞌn tak reh chi maꞌ eta nkacana̱ꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j take cꞌuhbal reꞌreꞌ. +9 QReꞌ Dios maꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j xikꞌor cho chi jeꞌ reꞌ queh raj tzꞌeꞌ wa̱ch maj reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch xa uxlabal take, xa wilque̱b woꞌ chi ribanaric i camanic yeꞌo̱j queh ruꞌum i Dios eh reꞌ quicamaj yeꞌo̱j cho reꞌreꞌ, reh chi naquitoꞌbem take aj niminel reꞌ naquehtric chi naquicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi tojbal wach quimahc take aj mahc.|8 s Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j rikꞌorom cho Dios chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ rikꞌorom cho chiri̱j i rAcꞌu̱n chi jeꞌ wili:“Jeꞌ ricab naricꞌul rilokꞌil jenoꞌ cꞌacharel chi ntzꞌukunjic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric,
jeꞌ aj woꞌ reꞌ nachacꞌul alokꞌil wili i hat:Reꞌ hat na̱wihꞌic chiniche̱l cu rehtal nawilow chi reꞌ take awaj ixowonel
naquiwihꞌic riꞌsil awo̱k, nqui rikꞌorom cho chiri̱j. T7 # Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel chi narijal risoꞌ chi pa reh chic ricoj chiri̱j naresaj lok i jenaj chic,
jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ taxa̱j acꞌal chi narijahlic woꞌ wach.Raj i hat xa awi̱ꞌ woꞌ na̱cahnic eh reꞌ rikꞌijil acꞌacharic maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach, nqui Dios. ,6 S Reꞌ hat xa wilca̱t woꞌ cho eh xa na̱wihꞌic woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom.Raj i wach acꞌal chꞌi̱l i taxa̱j, reꞌ take reꞌ xa narisahchic woꞌ quiwach.Jeꞌ ricab nsahchic wach take tzꞌih quikꞌecherbic, jeꞌ woꞌ reꞌ narisahchic quiwach take reꞌ. S5 ! Jeꞌ woꞌ chic chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ, tzꞌihmbimaj woꞌ cho chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor reh rAcꞌu̱n:Reꞌ hat Ajabe̱s, reꞌ hat xat-tikꞌinic reh wach acꞌal jeꞌ woꞌ i taxa̱j.Hat xat-tikꞌinic cho queh reꞌreꞌ nok jaꞌ npꞌuhtic ta cho i cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. x4 k Jeꞌ woꞌ, kꞌe̱ꞌ nponic chawach chi naribanaric i coric wach noꞌjbal,
raj i cꞌahbil laj noꞌjbal chꞌiꞌc nawilow.Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nanchihiric wach i cꞌacharel noquic chi kꞌatal kꞌoric
cu nbuchꞌuric i wach na̱ ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m,
jeꞌ woꞌ reꞌ xniban aweh i hin Dios, xatnichih woꞌ chi quixilac take awich kꞌatal kꞌoric
eh xniyew aweh jenaj nim laj sukquil cꞌuxlis maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach, nqui xikꞌor. -3 URa̱j laꞌ naxkꞌoric cho ru̱cꞌ rAcꞌu̱n, jeꞌ wili tzꞌihmbimaj chi xikꞌor reh:“Reꞌ hat reꞌ wilca̱t woꞌ chi hat Dios chi junelic kꞌi̱j sakom,
wilic awajawric chi kꞌatoj kꞌoric eh maꞌ haj ta ticalajic nechꞌ ok ru̱cꞌ i kꞌatoj kꞌoric naꞌn. ;2 qAr woꞌ chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ nok xkꞌoric i Dios chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch jeꞌ wili rikꞌorom cho:“Reꞌ take waj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ wilque̱b chi ribanaric nicamaj, xnitikꞌa̱ꞌ take chi xa nicꞌ yuꞌ enijal quiwi̱ꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i te̱w chi xa haj paꞌ eriban chi ricora̱ꞌ je, on jeꞌ ricab i kꞌa̱kꞌ chi xa rupuj ri̱b i xak, nqui xikꞌor cahnok. q1 ]Jeꞌ woꞌ chic, ar chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ nkilow i kꞌoric xikꞌor cho i Dios chiri̱j i xa jenaj chi rAcꞌu̱n reꞌ wilic rajawric chi quina̱ chiꞌnchel. Jeꞌ wili xikꞌor nok qꞌuisi̱n maꞌ chic ritakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal:“Reꞌ chiꞌnchel take waj tzꞌeꞌ wa̱ch quiyew rilokꞌil ruꞌ, nqui xikꞌor. ;0 qChipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios nkilow chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor reh rAcꞌu̱n:“Reꞌ hat, hat wacꞌu̱n. Chiwach i kꞌi̱j wili tinipahba̱ꞌ yuꞌna chi kꞌatal kꞌoric, nqui reh. Pan junkꞌat chic reh Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ, reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌorom cho:“Reꞌ hin xa wilqui̱n woꞌ cho chi hin awaja̱w eh reꞌ hat xa wilca̱t woꞌ cho chi wacꞌu̱n, nqui reh. Reꞌ take kꞌoric wili maꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j rikꞌorom cho Dios chiri̱j jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch. / Reꞌ rilokꞌil xicꞌul reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach chiwach i yeꞌo̱j queh take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi reꞌ lokꞌ laj kꞌoric kꞌoro̱j chiri̱j rAcꞌu̱n i Dios, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chiwach i kꞌoric kꞌoro̱j chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch ar pan taxa̱j. Reꞌ rilokꞌil racꞌu̱n i Dios 3. aJeꞌ woꞌ chic, reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌreꞌ sutumaj woꞌ ri̱j ru̱cꞌ riholonquilal wach sakom sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌutunic woꞌ chi manlic nicꞌ wach riwi̱ꞌ i Dios. Reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ rajawric rikꞌorbal wilic chi quina̱ take nicꞌ paꞌ nimal wilic ayuꞌ wach acꞌal chꞌi̱l woꞌ take wilque̱b ar pan taxa̱j. Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ maj narikꞌor queh chi naquitikim juꞌ wihꞌic jeꞌ ricab quitikꞌinjic bano̱j, quicahnic woꞌ chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ eh jeꞌ woꞌ maꞌ niqꞌuic ta wach chaj bih nquicamanej. Jenaj chic kꞌoric enikꞌor chiri̱j rAcꞌu̱n i Dios. Reꞌreꞌ nok ricꞌulum chic tiꞌcꞌaxic chiki̱j i hoj chi ricuyuric kamahc, xcꞌamaric johtok pan taxa̱j eh ar xyeꞌeric woꞌ reh jenaj wach lokꞌil chꞌi̱l i Dios jeꞌ ricab nanyeꞌeric rilokꞌil jenoꞌ cꞌacharel nantzꞌuhkic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. 4- cRaj yuꞌna chipam take ricuxꞌic wach take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ wili, reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho i rAcꞌu̱n ku̱cꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reh chi reꞌ chic reꞌ narikꞌoric keh riCꞌuhbal. Nok maꞌ jaꞌxta nak bih wilic wach acꞌal on ar pan taxa̱j, reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌreꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ xipahba̱ꞌ i Dios chi aj tikꞌinel reh chiꞌnchel wilic ayuꞌ wach acꞌal chꞌi̱l wilic ar pan taxa̱j. Jeꞌ woꞌ xipahba̱ꞌ chi Ajabe̱s china̱ chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj cho ruꞌum. H, Chiwach take cho kꞌi̱j naxicꞌacharic take cho kama̱m katiꞌt, reꞌ Dios qꞌuih woꞌ take raj kꞌorol ricꞌuhbal xitakꞌa̱ꞌ take cho cu̱cꞌ. Maꞌ xa ta junpech xkꞌormojic queh cꞌuhbal, qꞌuih laꞌ pech eh ru̱cꞌ juꞌjun pech xkꞌormojic cho queh, rehreh wach rikꞌormojic xbanaric cho queh. m+S&Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ wich aj niminel, niban johtok niti̱j chawi̱j tak chi reꞌ ta nak ratoꞌbil i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, wihꞌok chana̱ tak chawunchelal. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok awu̱cꞌ tak.)*K&Ru̱cꞌ cohlsbal wach nikꞌorbal awu̱cꞌ tak nwa̱j nikꞌorom je aweh tak chi yuꞌna johtok chi kawach maꞌ nwa̱j ta chic biram take kꞌoric chawi̱j tak maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nacoj tak cho ritiꞌquilal nicꞌux. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin wilic chic take rehtalil pa nitiꞌjolal chaj bih take tiꞌcꞌaxic nicꞌulum lok ruꞌum chi hin aj kꞌorol reh cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. i)K&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak reꞌ cꞌacharic chic naꞌn tak jeꞌ ricab rikꞌor i kꞌoric xnikꞌor lok wili, reꞌ ok i sukquil cꞌuxlis chꞌi̱l i riquetelbal i Dios wihꞌok chana̱ hat-tak, reꞌ hat-tak chic yukꞌumaj chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios jeꞌ ricab nok wilque̱b woꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. i(K&Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj yuꞌna ru̱cꞌ rinimjic i Jesus maꞌ kꞌorel ta chic wi kꞌatoj on maꞌ kꞌatoj lok ritzꞌuhmal na̱ kacꞌachanbal chi ekojcoꞌljic, reꞌ laꞌ chic kꞌorel chi reꞌ hoj xojmikric chic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ru̱cꞌ rinimjic i Jesus ruꞌum chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xojriꞌacꞌsaj chic. :'m&Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ quinoꞌjbal take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ chi riqꞌuihsjic quiwach, raj nchel i hin maꞌ reꞌ ta soꞌ rinimsjic wi̱b nicapaj. Haj cok wilic niyew wi̱ꞌ nicꞌux yuꞌna, reꞌ chic rikꞌormojic ricorquilal chaj bih nelic wi̱ꞌ i tiꞌ laj quimic xicꞌul i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ruꞌum reh tiꞌ laj quimic xicꞌul i Jesus maꞌ chopolqui̱n ta chic ruꞌum take cꞌahbil laj noꞌjbal nbanaric china̱ acꞌal wili eh reꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ maꞌxta woꞌ chic rajawric chi nina̱ i hin. J& & Reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, reꞌ quikꞌatam chic lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal, xa ta nak reꞌ take reꞌ nquicꞌam na̱ chi coric chiꞌnchel i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xa reꞌ laꞌ ruꞌ nca̱j quikꞌunem awach tak chi na̱kꞌatam tak lok ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak reh chi nanabjok chi reꞌ hat-tak abanam tak chic reꞌreꞌ, en-nimsjic quiwach cuꞌum take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. /%W& Yuꞌna kꞌuruꞌ tinikꞌil tak chiri̱j i kꞌoric ncaꞌn aweh tak take aj cꞌuhbalanel cow cꞌahchiꞌ quicojom chana̱ tak rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j cho reh Moyses chi rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak. Reꞌ aj take cꞌacharel reꞌreꞌ cow nquikꞌor rinimjic i cꞌuhbal reꞌreꞌ xa reh chi xa suk chic equiꞌilmijic cuꞌum take tinamit eh jeꞌ woꞌ, reh chi maꞌ eta nquicꞌul tiꞌcꞌaxic reꞌ nak naquicꞌulum pan quikꞌab take quich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wi encaꞌn rikꞌormojic i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j ricorquil i nelic wi̱ꞌ riquimic wach curu̱s i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. U$#& Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, pan cohlsbal wach nihu̱j wili enawilow tak eh enacoj tak rehtal chi til reꞌ chic i hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic je reh take kꞌoric nwa̱j nikꞌorom je aweh tak. Enacoj tak rehtal chi jeꞌ reꞌ maj xa nimak chic nakꞌ wach take tzꞌihm cꞌahchiꞌ nibanam je chiwach i hu̱j wili. d#A& Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa nicꞌ paꞌ yuꞌ nkaꞌn canar quitobjic take kas kacha̱kꞌ, katoꞌbej woꞌ take eh haj wilic take til curman chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nakatoꞌbem take, reꞌ take kich aj niminel reꞌ xa kas kacha̱kꞌ chic ki̱b pa rinimjic i Jesus. Reꞌ take cohlsbal wach kꞌilo̱j riban je maꞌ Lu̱ꞌ queh aj niminel n"U& Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj maꞌ riban ta chi ekojchꞌiꞌtjic chi ribanaric i holohic laj bano̱j maj wi maꞌ xkamay ribanaric i holohic, til nakilom woꞌ wach jenoꞌ kaco̱ch ru̱cꞌ i Dios naponok rikꞌijil. !&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa hab paꞌ wach aweh tak riban take noꞌjbal pa ricꞌacharic chi chopo̱j na̱ ruꞌum i mahc, maꞌ reꞌ ta junelic laj cꞌacharic naruyꞌem naquimok je. Tzꞌa̱b ruꞌ hab wach riban ribanaric take holonquilal laj noꞌjbal ncojoric pa ra̱mna ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal, junelic laj cꞌacharic woꞌ naruyꞌem ru̱cꞌ i Dios naquimok je. ^ 5&Jeꞌ woꞌ, ma̱jotꞌ awi̱b tak chi enaꞌn tak i jotꞌo̱j maj reꞌ Dios maꞌ xa ta ricana̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ i hab wach nseꞌlenic pan nakꞌ wach. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak jeꞌ ricab chi jenoꞌ winak paꞌ bih jaꞌquil ritic jok pa racꞌa̱l reꞌ woꞌ reꞌ wach i ritic narilom, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak reꞌ paꞌ bih holonquil na̱banam ru̱cꞌ awas acha̱kꞌ tak, reꞌ woꞌ holonquilal na̱banam tak risukquil pan jenaj kꞌi̱j. gG&Reꞌ hat-tak reꞌ cꞌahchiꞌ acꞌuhbaljic tak ruꞌum jenoꞌ aj cꞌuhbalanel, tanlic chana̱ tak chi na̱toꞌbem tak awaj cꞌuhbalanel tak ru̱cꞌ xa paꞌ bih suk ato̱b riyew cho aweh tak i kAja̱w Dios. 3&Jeꞌ reꞌ ajic kicꞌraj tak ki̱b ru̱cꞌ kanoꞌjbal maj chi kajuꞌjunal i hoj wilic chi kana̱ i rahlil paꞌ bih kabano̱j chiwach i Dios. iK&Jeꞌ reꞌ nok hab paꞌ wach narikꞌilim i ras richa̱kꞌ, chicꞌraj pe ri̱b chi pe̱t nicꞌ wach wilic ricꞌacharic on ricapew-bal. Wi laꞌ ricꞌraj ri̱b chi maꞌxta soꞌ rimahc, ricꞌul chi reh chi sukbok ricꞌux chiwach i Dios xa reꞌ cok ruꞌ wi ricꞌraj ri̱b chi jeꞌ reꞌ maꞌ riqꞌuihsaj ri̱b chiwach i ras richa̱kꞌ. !;&Ru̱cꞌ i kꞌilo̱j na̱banam tak, pe̱t chawicꞌraj awi̱b tak chi ajuꞌjunal, ma̱nimsaj nchel awi̱b tak ru̱cꞌ rikꞌormojic chi reꞌ hat-tak jeꞌ maꞌxta soꞌ amahc tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak xa awi̱b cꞌahchiꞌ ajotꞌom tak. /W&Jeꞌ woꞌ, nikꞌor aweh tak chi cꞌul chatoꞌbej awi̱b chawach tak ru̱cꞌ xa chajaric cꞌaxquilal nchalic china̱ jenoꞌ xa hab wach aweh tak maj xa chi jeꞌ reꞌ enamimej tak i cꞌuhbal kꞌoro̱j cho ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi naricꞌamaric na̱. a =&Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, yuꞌna reꞌ chic i wili nwa̱j nikꞌorom je aweh tak: Wi hab wach nchel chaxilac tak xawilow tak chi xmahcanic chiwach i Dios, reꞌ hat-tak reꞌ behsemaj chic acapew-bal tak ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, tanlic chana̱ tak chi enakꞌil tak pa ricorquil jeꞌ woꞌ pan chakꞌlamil jeꞌ ricab nak enawa̱j tak chi encaꞌn awu̱cꞌ tak wi ta nak etiquikꞌil tak. Jeꞌ reꞌ nipahkaj chi enaꞌn tak maj chaj ta woꞌ chanaꞌbej wi reꞌ hat-tak na̱wiqꞌuic ok woꞌ tak chipam jenoꞌ kꞌilo̱j ruꞌum paꞌ bih jenoꞌ xatmahcanic tak wi̱ꞌ. oW&Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ animslom awach tak ru̱cꞌ take paꞌ bih wilic aweh tak. Jeꞌ woꞌ, maꞌ nchalic woꞌ ritiꞌquilal acꞌux tak ru̱cꞌ paꞌ bih i wilic reh awas acha̱kꞌ tak ruꞌum nok wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak enuctic cho ixowonic i̱b chaxilac tak eh chi jeꞌ reꞌ enayojlom acꞌux chi awibil awi̱b tak chipam rinimjic i Dios.!;&Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nbehsenic reh acꞌacharic tak, chacꞌuhtaj woꞌ lok ru̱cꞌ anoꞌjbal tak chi jeꞌ woꞌ reꞌ. a;&Ru̱cꞌ aj reꞌreꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak i wili nicꞌ paꞌ qꞌuihal hat-tak chic aj niminel reh Jesus: Jeꞌ ricab nok reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xcansjic ar wach curu̱s, jeꞌ woꞌ na reꞌ xaꞌn hat-tak ru̱cꞌ take paꞌ bih noꞌjbal no̱j wi̱ꞌ acꞌux tak chꞌi̱l woꞌ i naꞌn tak ruꞌum chi chopo̱j ana̱ tak ruꞌum i mahc chi jeꞌ na waꞌric xacansaj woꞌ tak wach ar wach curu̱s ru̱cꞌ riquimic i Jesus. ]3&Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ riyew keh i chꞌublic wach cꞌuxlis pan ka̱mna, riyew woꞌ kanoꞌjbal chi ripitjic ki̱b ru̱cꞌ paꞌ bih maꞌ holohic ta nkacꞌax nak wach ribanjic. Wi cꞌacharic aj naꞌn tak ru̱cꞌ take noꞌjbal reꞌreꞌ, maꞌxta chic jenoꞌ toco̱m cꞌuhbal eta nak ntakꞌanic chana̱ tak. _7&Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ricꞌam cho i cꞌacharic chi chopo̱j kana̱ ruꞌum i mahc, raj laꞌ i cꞌacharic chopo̱j na̱ ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios reꞌ take wili ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ: Reꞌ quicꞌaxaric take kas kacha̱kꞌ, reꞌ wihꞌic pan sukquil cꞌuxlis, reꞌ wihꞌic pan tuklic laj cꞌuxlis cu̱cꞌ take kich cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios riyew kakꞌunil eh reꞌreꞌ riyew woꞌ chakꞌlamil pan ka̱mna chꞌi̱l riqueteljic quiwach take kas kacha̱kꞌ, on riyew woꞌ kacapew-bal chi richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Dios. W'&Jeꞌ aj reꞌ take noꞌjbal ncꞌuhtunic lok chi cu chopo̱j kana̱ ruꞌum i mahc eh jeꞌ woꞌ take pa reh chic noꞌjbal wili: Reꞌ tiꞌquil cꞌuxlis chiri̱j paꞌ bih wilic reh jenaj chic cꞌacharel, reꞌ cansanic tak i̱b, reꞌ xohcꞌsonic tak i̱b, reꞌ banoj tak ninkꞌijinic reꞌ nquiham wi̱ꞌ qui̱b chi haꞌ nxohcꞌsonic cu rehtal quikajic pan tak cꞌahbilal laj noꞌjbal. Chiri̱j aj take chiꞌnchel noꞌjbal reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take toco̱m noꞌjbal maꞌ xnikꞌor ta je aweh tak ayuꞌ, tinikꞌil tak chi ma̱ban chic aweh tak reꞌreꞌ. Jeꞌ ricab woꞌ nikꞌorom chic cho aweh tak pan pe̱t yuꞌ na̱ nikꞌor woꞌ chic aweh tak chi ma̱ban tak chic take noꞌjbal reꞌreꞌ maj hab wach take jeꞌ reꞌ quibanic maꞌxta quehtric wihꞌic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric. zm&Jeꞌ woꞌ, reꞌ riyeꞌeric quiwaꞌric take tiyo̱x ru̱cꞌ rilokꞌonjic quiwach, reꞌ waranic i̱b, reꞌ ixowonic i̱b, reꞌ peletenic i̱b, reꞌ kꞌabanic i̱b, reꞌ cꞌahanic i̱b, reꞌ wolonic i̱b, reꞌ tico̱j tak peletenic ruꞌum reh qꞌuihsinic i̱b, reꞌ chꞌiꞌtsinic i̱b noquic cho ruꞌum rikꞌormojic i maꞌ coric ta laj cꞌuhbal. &Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi reꞌ take wili quicꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi chopo̱j kana̱ ruꞌum i mahc: Reꞌ chꞌuwaꞌrsanic wach caxarahil ru̱cꞌ cꞌoyomal, reꞌ tununic i̱b chi maꞌ reꞌ ta pan caxarahil, reꞌ tununic i̱b chi quich winak qui̱b, on chi quich ixok qui̱b, reꞌ yibel wach noꞌjbal chi itowonic tak ixok on itowonic tak winak. 1&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ticꞌacharok chi behsemaj acꞌacharic tak ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal maj wi behsemaj chic acꞌacharic tak ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios ra̱j rikꞌorom chi maꞌ cu reꞌ ta chic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses entakꞌanic chana̱ tak. ^5&Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ xa paꞌ jaric cꞌahbil laj noꞌjbal ricꞌax wach katiꞌjolal maꞌ ricꞌuꞌlej ta ri̱b chꞌi̱l i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Jeꞌ woꞌ, reꞌ rikꞌor keh i Lokꞌ laj Uxlabal chi nakaꞌnam, maꞌ ricꞌuꞌlej ta woꞌ ri̱b chꞌi̱l i cꞌahbilal laj noꞌjbal nkacꞌax wach ribanaric. Jeꞌ reꞌ ajic paꞌ nak jaric cꞌahbilal laj noꞌjbal nkacꞌax wach ribanaric maꞌ ricꞌuꞌlej ta ri̱b chꞌi̱l i ra̱j i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ jaruj ta eriban chi enkaꞌn canar ribanaric reꞌ haj nak wilic cꞌahbilal laj noꞌjbal nkacꞌax wach ribanaric maj reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios maꞌ eta riyew kꞌab keh chi jeꞌ reꞌ enkaꞌn. yk&Yuꞌna chic, nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh tak i takꞌanic niban chana̱ tak wili: Til ticꞌacharok tak pan jenaj holonquilal wach cꞌuxlis chi behsemaj acꞌacharic tak ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Jeꞌ woꞌ, nikꞌor woꞌ aweh tak chi ma̱yew tak chic kꞌab chi enaꞌn tak ribanaric i xa paꞌ jaric cꞌahbil laj noꞌjbal ricꞌax wach atiꞌjolal. dA&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacꞌax awi̱b chawach tak. Jeꞌ reꞌ nitakꞌa̱ꞌ chi chaꞌn tak maj wi reꞌ hat-tak enamiksaj tak wach cꞌaxquilal chawibil awi̱b tak on ewoꞌ napꞌut tak wolonic i̱b jeꞌ ricab ncaꞌn i tzꞌiꞌ chꞌi̱l i me̱s chi xa nquitiꞌlom chic qui̱b, til cꞌul enayojlom acꞌux tak ru̱cꞌ animinic tak cu rehtal enasach wach animinic tak. Reꞌ ok i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios
behsenok reh quicꞌacharic
take aj niminel 7 g&Jeꞌ reꞌ nitakꞌa̱ꞌ chi na̱banam tak maj reꞌ rinimjic chi manlic i riCꞌuhbal i Dios yeꞌo̱j reh Moyses xa jenaj woꞌ chi cꞌuhbal rimol wi̱ꞌ ri̱b chiꞌnchel jeꞌ ricab rikꞌor i wili:“Chacꞌax awas acha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn i hat, nqui xikꞌor. , Q& Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ hat-tak, hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios yuꞌna maj reꞌ Dios xatriyukꞌej woꞌ tak cho reh chi na̱cꞌacharic tak chi maꞌ reꞌ ta chic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilic rajawric chana̱ tak. Reꞌ cok ruꞌ, ru̱cꞌ i xikꞌor reꞌreꞌ ma̱capaj tak chi yuꞌna chi xa yeꞌo̱j chic kꞌab aweh tak chi ribanaric i paꞌ bih maꞌ holohic ta rotowej cho atiꞌjolal tak. Maꞌxta, reꞌ laꞌ chaꞌn tak ticꞌacharok tak ru̱cꞌ jenaj cꞌaxoj i̱b chi awibil awi̱b tak. > u& Kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi reꞌ take aj chucul laj aj cꞌuhbalanel reꞌ quikꞌoric aweh tak chi reꞌ take aj niminel reh Jesus curman chi queh rikꞌataric lok na̱ quicꞌachanbal maꞌ xa reꞌ ta chic rikꞌataric lok na̱ quicꞌachanbal encaꞌn, quicahnok aj woꞌ chi capu̱n laj winak chic take!  & Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, nwa̱j nikꞌorom aweh tak wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak chi reꞌ hin cu cꞌahchiꞌ nicꞌuhbalem chi curman chi narikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal jenoꞌ cꞌacharel, ma̱coj tak wach maj wi ta nak jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n chaj aj waꞌric chi reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nca̱j qui̱nquiyeb chi tiꞌcꞌaxic? Wi ta nak cu nikꞌor ribiral i cꞌuhbal reꞌreꞌ, maꞌ ixowomaj ta woꞌ nak niwach yuꞌna, maꞌ jeꞌ?  & Tob ta woꞌ yuꞌna jeꞌ reꞌ noꞌjbal cꞌahchiꞌca̱t tak, reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux ru̱cꞌ Ajabe̱s Jesus chi reꞌ hat-tak enajal wach anoꞌjbal tak chi ritahkaljic i coric wach cꞌuhbal xnikꞌor aweh tak, xa reꞌ laꞌ til kꞌe̱ꞌ tiꞌ reh i xa hab wach cꞌahchiꞌ rijotꞌbic aweh tak ruꞌum nok reꞌ Dios til nariyeb cho tiꞌcꞌaxic china̱. O& Wi reꞌ hat-tak enatik tak juꞌ ricꞌamaric na̱ i toco̱m chic cꞌuhbal reꞌreꞌ narijotꞌom ri̱b acapew-bal tak, jeꞌ ricab nelic wi̱ꞌ i sakombal wach kꞌoric wili: “Reꞌ nechꞌ chi ikꞌo̱m ncojoric chi xilac rikꞌoril caxlan wiꞌc, risipsaj wach chiꞌnchel i kꞌo̱r reꞌreꞌ, nqui nelic wi̱ꞌ. {o&Reꞌ cꞌuhbal cꞌahchiꞌ acꞌamam tak na̱ yuꞌna ruꞌum xquichꞌuksaj acꞌux tak chi rinimjic, maꞌ reꞌ ta Dios xchꞌuksunic acꞌux tak maj reꞌreꞌ yukꞌunic xiban aweh tak chi na̱wihꞌic tak chipam i coric laj niminic. &Reꞌ hat-tak, ta nak re̱t behic cꞌahchiꞌca̱t tak chipam coric laj rinimjic i Jesus xa reꞌ laꞌ yuꞌna, nibiraj aweh tak i wili: Hab wach xkꞌetbic pan abe̱h tak chi xacana̱ꞌ tak ricꞌamaric na̱ i coric laj cꞌuhbal xnikꞌor aweh tak? )K&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i Jesus maꞌ kꞌorel ta chic wi kꞌato̱j on maꞌ kꞌato̱j lok ritzꞌuhmal na̱ cꞌachanbal enbanic chi reꞌ Dios ekojricꞌul ru̱cꞌ chi coric chic wach kacꞌux, reꞌ laꞌ i chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric nbanic reꞌreꞌ chi cꞌahchiꞌ woꞌ kacꞌuhtam lok pan kacꞌacharic chi wilic i cꞌaxoj i̱b chi kawach. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ rinak take je aj Cala̱sya ruꞌum chi xquicana̱ꞌ rinimjic i coric laj cꞌuhbal S&Til pa ricorquil reꞌ hoj reꞌ xkanimej chic i Jesus, reꞌ chic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios ntoꞌbonic keh chi ruyuꞌnjic i kꞌi̱j nok reꞌ Dios narikꞌorom keh chi coric chic wach kacꞌux chiwach eh yuꞌna chi chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kuyꞌem riponic i kꞌi̱j reꞌreꞌ. E&Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ hat-tak nacapaj tak chi xa ru̱cꞌ ribanaric haj wilic rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eticahnic tak chi coric wach acꞌux tak chiwach i Dios, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ akꞌebem lok chiri̱j acꞌux tak rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh xa na̱ ruꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ awesam lok awi̱b tak chi riꞌsil ratoꞌbil i Dios chi quicoꞌljic take cꞌacharel.  &Ruꞌum aj i noꞌjbal cꞌahchiꞌca̱t tak, reꞌ hin nwa̱j woꞌ chic nicaꞌpechem aweh tak i kꞌoric wili: Wi ta nak nchel jenoꞌ winak rikꞌat lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal, maꞌ xa reꞌ ta chic i cꞌuhbal reꞌreꞌ riwi̱ꞌ chi reh chi narinimem, curman laꞌ chi naricꞌamam na̱ chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal tzꞌihmbimaj chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ. a;&Chi kꞌoro̱j chic chi jeꞌ reꞌ, yuꞌna quinabiraj tak ru̱cꞌ i ricorquilal laj kꞌoric nanikꞌorom wili: Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ til nikꞌor aweh tak wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ woꞌ chic acꞌamam tak na̱ i cꞌuhbal chiri̱j rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak cꞌuhtbal reh chi coric chic wach acꞌacharic tak chiwach i Dios, xa maꞌxta bih nqui chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric.  &Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, yuꞌna nwa̱j nitikim juꞌ kꞌoric chiri̱j richꞌiquinjic kacꞌux tak chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Nok reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj niminel reh Jesus xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j, reꞌreꞌ xesaj chi kana̱ rinimjic i cow laj takꞌanic riban i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ruꞌum aj reꞌ chapahba̱ꞌ acꞌux tak chipam i niminic reꞌreꞌ eh ma̱coj woꞌ chic awi̱b tak ricaꞌpech chi riꞌsil take najtir laj noꞌjbal queh take ama̱m awatiꞌt tak jeꞌ ricab chi chopo̱j ta nak ana̱ tak pan jenoꞌ cow laj camanic. X)&Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ, enkarak chiri̱j chi riwi̱ꞌ chi keh hoj aj niminel reh Jesus chi jeꞌ woꞌ reꞌ nkaꞌn cu̱cꞌ take nquikꞌor chi riwi̱ꞌ chi keh chi nkanimej chiꞌnchel take takꞌanic wilic chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maj reꞌ hoj yuꞌna reꞌ xkachꞌica̱ꞌ chic kacꞌux chiri̱j i kAja̱w Jesus, maꞌ reꞌ ta hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho Aca̱r reꞌ xcꞌacharic cho chi xa aj chipohonel cok ru̱cꞌ maꞌ Awraham, til laꞌ hoj laꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho i Sa̱ra reꞌ maꞌ xa ta aj chipoh cok. H~|ezly%wwuQqp n]lkjhfe baP`^][Z WHUTSgPNMLJnH!F$DHA@2>j=(;96m421k0X.-+d*F(%#+"! vejE9 ( w7 iYuꞌna nanikꞌorom take wili chiri̱j maꞌ Melquiserec: Pe̱t, reꞌ maꞌ Melquiserec, reꞌ woꞌ reꞌ xwihꞌic chi kꞌatal kꞌoric china̱ tinamit Salem ribihnal eh jeꞌ woꞌ chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios reꞌ nim wach rajawric china̱ chiꞌnchel. Chi narirakmajic chiri̱j rinimal wach riwaꞌric i Melquiserec ruꞌum reh take ricamaj reꞌreꞌ ayuꞌ nkꞌormojic aweh tak i ribiral wili: Junpech nok reꞌ maꞌ Awraham soljic riban cho chꞌi̱l take riso̱l chi kꞌakꞌanic naxponic quisach cho wach take toco̱m chic kꞌatal kꞌoric chꞌi̱l woꞌ take quiso̱l, reꞌ Melquiserec xelic cho chi ricꞌuluric maꞌ Awraham eh xicuseꞌsaj! CJeꞌ woꞌ reꞌ xiban i Jesus eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcahnic chi reꞌ aj reꞌ i pe̱t oconak ar pan taxa̱j nok jaꞌ hab ta wach jenoꞌ aj niminel oconak ar eh jeꞌ ricab riwaꞌric xyeꞌeric i Melquiserec ruꞌum i Dios chi xcahnic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ riwaꞌric xyeꞌeric i Jesus chi naribanam i camanic chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom.Reꞌ aj richꞌiquinjic kacꞌux wili, xa jeꞌ na ricab cowil pixlic jenoꞌ maꞌ laj cano̱wa. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab nok reꞌ cano̱wa maꞌ eta chic ncꞌuyuꞌjic je pa riyeꞌa̱b ruꞌum nok chi cu pa richamil jok i haꞌ cutu̱j jok i ahl laj chꞌihchꞌ npahbanic reh, jeꞌ woꞌ reꞌ i richꞌiquinjic kacꞌux i hoj maꞌxta bih encꞌuyuꞌsunic keh ruꞌum chi cow chꞌiclic chiri̱j i Jesus. Reꞌreꞌ xkꞌahxic woꞌ chic johtok ar pan taxa̱j chipam yeꞌa̱b reꞌ til nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios jeꞌ ricab nok wilic juꞌjun queh Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ jenaj pech pa riha̱b quiꞌoquic cok chipam i yeꞌa̱b kꞌoro̱j chi “Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic Nim riLokꞌil” reꞌ poyo̱j wach ru̱cꞌ nim laj tzꞌih. fEJeꞌ reꞌ ajic reꞌ rikꞌorbal xiyew i Dios ru̱cꞌ i maꞌ Awraham til woꞌ xcahnic chi til paꞌlic rikꞌormojic ruꞌum take quib wili: Pe̱t kꞌoric, reꞌreꞌ xiyew rikꞌorbal chi til naribanam i haj wilic xikꞌor chi naribanam eh ricab kꞌoric, reꞌreꞌ til xipahba̱ꞌ woꞌ rikꞌorbal chi ribil ri̱b chi til jeꞌ reꞌ naribanam. Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta eriban chi equijalmajic wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios maꞌ jaruj ta erichuc kꞌoric chikana̱ eh ruꞌum chi maꞌ richuc ta kꞌoric, reꞌreꞌ nbanic chi wilic ransil ka̱mna i hoj reꞌ cꞌahchiꞌ kasiqꞌuim i kacoꞌljic ru̱cꞌ i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ enkatik juꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Dios chi nakacꞌulum johtok chi kawach. : mJeꞌ aj reꞌ xiban i Dios, xiyew rikꞌorbal chi ribil ri̱b ruꞌum chi maꞌxta chic jenoꞌ nim wach riwaꞌric chiwach ruꞌ. Jeꞌ reꞌ xiban cꞌuhtbal reh chi maꞌ eta chic rijal wach ricapew-bal chiri̱j rikꞌorbal riyeb cho queh take naquehchenic reh co̱ch kꞌoro̱j cho ribiral ruꞌum. Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Dios naxiyew rikꞌorbal ru̱cꞌ i Awraham chi naricuseꞌsam ru̱cꞌ rasjic i racꞌu̱n reꞌ Isahac, jeꞌ na waꞌric xiban jeꞌ ricab ncaꞌn take cꞌacharel reꞌ take reh chi narinabjic chi til nacaꞌnam woꞌ ribanaric i chaj bih quikꞌorbal nquiyew, cu nquiyew quikꞌorbal chiwach jenoꞌ cꞌacharel nim wach riwaꞌric chi quiwach ruꞌ eh nok quiyeb chic quikꞌorbal maꞌxta chic jenoꞌ cꞌuta̱j wilic cu chi eta nak nkꞌormojic chi maꞌ eta chic nbanaric.   Chiri̱j wili ru̱cꞌ rinimal wach rikꞌuni̱l i maꞌ Awraham chi ruyuꞌnjic i riponic wach i kꞌi̱j reꞌ naricꞌulum wi̱ꞌ take kꞌoro̱j cho reh ruꞌum i Dios, xmanlajic woꞌ wach ru̱cꞌ i rasjic i racꞌu̱n reꞌ Isahac ribihnal. ! ;Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor cho reh maꞌ Awraham: “Til coric, reꞌ hin naca̱t nicuseꞌsam cu rehtal nariqꞌuic woꞌ chic na̱ acuseꞌsjic nanibanam eh reꞌ aj reꞌ nanibanam reh chi nariwihꞌic je riqꞌuihal awa̱ꞌ awiꞌsil, nqui Dios reh. u c Reꞌ chic yuꞌna chacoj tak rehtal i ribiral wili: Chipam cho kꞌi̱j nok reꞌ Dios xikꞌor cho ribiral chi naricuseꞌsam i maꞌ Awraham, reꞌreꞌ naxiyew rikꞌorbal chi ribil ri̱b, xiban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok chiri̱j lok ruꞌ maꞌxta chic jenoꞌ bihnal kꞌe̱ꞌ ta nak nim wach riwaꞌric chi eripahba̱ꞌ rikꞌorbal chiwach ruꞌ. wg Jeꞌ reꞌ nikꞌor reh chi maꞌ eta tisiquilbic tak ru̱cꞌ quitobjic take awich aj niminel tak, chatik laꞌ tak juꞌ ribanaric reꞌreꞌ jeꞌ ricab curman chi nakaꞌnam chiꞌnchel i hoj aj niminel reꞌ nkayew kacꞌux chi niminic eh nkacuy ransil take tiꞌcꞌaxic. Chaꞌn tak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum nok reꞌ hoj aj niminel reh Jesus nariyeꞌeric keh chi enkehchaj i nicꞌ paꞌ nimal rikꞌorom cho i Dios chi nakacꞌulum. Reꞌ kꞌoro̱j cho chiri̱j maꞌ Awraham  Ruꞌum aj reꞌ to̱b ta chꞌiclic nicꞌux chi wilic cho ricuseꞌsbal chana̱ tak, reꞌ hin cu nwa̱j chi jeꞌ ricab cu yuꞌna chi kꞌi̱j nayew tak acꞌux chi quitobjic take awich aj niminel tak, xa jeꞌ ok woꞌ reꞌ chaꞌn tak eli̱c kꞌi̱j cu rehtal nponic rikꞌijil reꞌ na̱cꞌulum tak wi̱ꞌ chi manlic i nicꞌ paꞌ nimal cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak. }s Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xa coric woꞌ wach ricꞌux eh chi jeꞌ reꞌ rinoꞌjbal, reꞌreꞌ nariyeb aweh tak asi̱ ruꞌum nok maꞌ jaruj ta iqꞌue̱l pa ricꞌux acamaj abanam tak cho on reꞌ cꞌaxoj i̱b abanam tak cho ru̱cꞌ quitobjic take lokꞌ laj awich aj niminel tak eh cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa cu jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak.  Hat-tak wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, to̱b ta xnikꞌor lok ribiral aweh tak chiri̱j i yohbal rirak i aj niminel nok maꞌ riban ta haj wilic i ra̱j i Dios, reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux chi reꞌ hat-tak na̱tikim tak juꞌ ribanaric i holohic laj bano̱j jeꞌ ricab curman chi enkaꞌn chiꞌnchel i hoj reꞌ xojcoꞌljic chic ruꞌum i Jesus. Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ aj niminel ricꞌul ricuseꞌsbal i Dios xa reꞌ laꞌ maꞌ riban ta ribanaric haj wilic ra̱j i Dios, reꞌreꞌ eriban chi enkajalwachej ru̱cꞌ i acꞌal reꞌ maꞌxta ricuseꞌsbal i Dios china̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ acꞌal reꞌreꞌ xa qꞌui̱x quiꞌelic cho chiwach eh cu cꞌataric chic ra̱j wach ruꞌum chi maꞌxta chic bih ricamanej. dARaj nchel wi reꞌ aj niminel ricꞌul take ricuseꞌsbal i Dios eh reꞌ chic haj wilic ra̱j i Dios riban ribanaric, reꞌreꞌ eriban chi enkajalwachej ru̱cꞌ jenoꞌ acꞌal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ acꞌal nok wilic ricuseꞌsbal i Dios china̱ maꞌ xa ta ritzꞌubej i jab reꞌ eli̱c nkajic chiwach jeꞌ laꞌ woꞌ riyew cho take tic muꞌu̱n queh take aj tico̱l reꞌ nsukbic quicꞌux ruꞌum i tic nelic cho chiwach i cacꞌa̱l nanquicamanej wach. Reꞌ aj niminel reh Jesus kꞌuruꞌ xyeꞌeric reh chi xiwachej chiꞌnchel reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ wi xkꞌehbic woꞌ chic pan mahc ru̱cꞌ rikꞌormojic chi maꞌ reꞌ ta chic aj niminel reh kAja̱w Jesus, cꞌaxic chic chi enwihꞌic ru̱cꞌ i noꞌjbal reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi acꞌ nak chic rinoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ aj niminel maꞌxta chic ricoj wach i Jesus, reꞌreꞌ jeꞌ na nchel cꞌahchiꞌ woꞌ chic ricojom wach curu̱s i rAcꞌu̱n i Dios eh cꞌahchiꞌ woꞌ chic ribanam chi encahnic pan qꞌuixbilal i Jesus jeꞌ ricab xbanjic reh cuꞌum i tinamit nok wilic ar wach curu̱s. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ aj niminel til woꞌ xitijej chic chi reꞌ take nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric riban i Dios, til woꞌ manlic wach. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ rinimal wach rajawric i Dios xcamanic chic pa ricꞌacharic eh reꞌ rajawric i Dios reꞌreꞌ, naricꞌuhtunic woꞌ wach chi manlic chipam i rikꞌijil nachiban wi̱ꞌ i chꞌukuj wach kꞌoric i Dios. xiReꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ raj ribanaric ruꞌum reh i wili: Reꞌ aj niminel reh Jesus, reꞌreꞌ jenaj cꞌacharel sakomomaj chic wach i rinoꞌjbal ru̱cꞌ riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ woꞌ, reꞌ aj niminel suk chic ricꞌux chi wilic chic china̱ take cuseꞌsbal nchalic ru̱cꞌ i Dios eh yeꞌo̱j woꞌ reh chi enwihꞌic i Lokꞌ laj Uxlabal china̱. %Reꞌ ta nak Dios kꞌuruꞌ til chiyew wi̱n chi enitik juꞌ ritijiljic ri̱j ribiral i Jesus jeꞌ ricab cu reꞌ xnikꞌor je aweh tak. x~iMaꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ take toco̱m chic tijinic wili: Reꞌ tijinic chiri̱j take rehreh wach kahsanic haꞌ, reꞌ tijinic ncꞌuhtunic reh chi curman i cojo̱j kꞌabis chi quina̱ take aj niminel chi cꞌuhtbal queh chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal wilic cu̱cꞌ, on reꞌ tijinic reꞌ nkꞌoric chiri̱j quicꞌaꞌchic woꞌ chic take camnak take je, on reꞌ tijinic ncꞌuhtunic reh nicꞌ wach i chꞌukuj kꞌoric naribanam i Dios pan cohlsbal wach chiꞌnchel eh nicꞌ wach nok reꞌ tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric ru̱cꞌ i chꞌukuj kꞌoric nariwihꞌic chi junelic chi quina̱ take aj mahc. } %Ruꞌum aj reꞌ katik tak juꞌ ritijiljic ri̱j ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cu rehtal no̱j manlajok wach i kanoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j hab wach ruꞌ. Jeꞌ reꞌ kaꞌn tak reꞌ cok ruꞌ maꞌ kojcahnic tak xa ru̱cꞌ take cꞌuhbal reꞌ cꞌuhtumaj cho keh pan chꞌiquinbal cho reh kaniminic on ru̱cꞌ take pe̱t tijinic xkacꞌul naxkapahba̱ꞌ cho kacꞌux chiri̱j i Jesus jeꞌ ricab take tijinic wili: Reꞌ tijinic ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi nkajal wach i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal nkaꞌn, reꞌ tijinic ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi nkacana̱ꞌ ribanaric take bano̱j reꞌ quibanic chi maꞌ eta kojcꞌacharic ru̱cꞌ i Dios chiri̱j chi kojquimic je eh je woꞌ i tijinic chiri̱j i chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j i Dios. |}Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc reꞌ chic take cucꞌ sak nimak acꞌun ixkꞌun quicꞌuxbic reh, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ take aj niminel reꞌ xa eli̱c woꞌ nquiyew quicꞌux chi narimanlajic wach quinoꞌjbal, xa reꞌ woꞌ take reꞌ quichol rirakmajic chiri̱j haj wilic i holohic eh haj wilic i maꞌ holohic ta chi banaric.{- Wi cu jeꞌ reꞌ naꞌn tak, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak cu jaꞌ hat ta woꞌ tak manlic ru̱cꞌ rirakmajic chiri̱j haj wilic i holohic eh haj wilic i maꞌ holohic ta, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i tꞌuch haꞌlacꞌun reꞌ cu chꞌu̱chꞌ riwaꞌbej. z+ Til pa ricorquil, reꞌ hat-tak najtir chic napꞌut tak cho niminic eh xa cu jaꞌ nponic ta woꞌ wach anoꞌjbal tak chi hat nak tak chic aj cꞌuhtunel reh riCꞌuhbal i Dios yuꞌna. Reꞌ hat-tak xa cu nawa̱j woꞌ nak tak chic chi cu naricꞌuhtjic woꞌ chic ricaꞌpech aweh tak take cꞌuhbal reꞌ xa maꞌ cꞌaxic ta ti rirakmajic chiri̱j chipam i riCꞌuhbal i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak naꞌn tak jeꞌ ricab i haꞌlacꞌun reꞌ cu chꞌu̱chꞌ riwaꞌbej ruꞌum chi jaꞌ cow ta cho pa̱m. (yI Cu wilic woꞌ nak take kꞌoric ra̱j rikꞌormojic aweh tak chiri̱j ricamaj i kAja̱w Jesus chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios, xa reꞌ laꞌ cꞌaxic soꞌ risakomsjic wach aweh tak ruꞌum nok cu kꞌu̱n naꞌn tak chi rirakmajic chiri̱j take kꞌoro̱j lok wili. 'xG Jeꞌ reꞌ ajic chi junelic kꞌi̱j sakom reꞌ Dios xicana̱ꞌ i Jesus chi manlic chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ eh reꞌ riwaꞌric wilic chi aj Kꞌahsem Si̱ xiban jenaj wach chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec. Maꞌ caꞌpechjic ta chic ra̱j
rikꞌormojic take cꞌuhbal maꞌ
cꞌaxic ta chi rakmajic chiri̱j w Ruꞌum nok reꞌ Jesus xitijej birinic kꞌoric, xyeꞌeric reh chi reꞌ woꞌ reꞌ enbanic chi reꞌ take cꞌacharel aj birinel kꞌoric take, equicoꞌljic chiwach i junelic quimic eh jeꞌ woꞌ chi enyeꞌeric quicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom. -vSJeꞌ woꞌ chic reꞌ Jesus naxwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xicꞌul tiꞌquilal to̱b ta woꞌ nchel rAcꞌu̱n i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkilow chi xitijej woꞌ i noꞌjbal chiri̱j i birinic kꞌoric reꞌ nponic chiwach i Dios. Vu%Reꞌ aj reꞌ i kꞌoro̱j cho chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric pa rikꞌijil cho ricꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. Naxwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌreꞌ qꞌuih pech woꞌ xokꞌic pa riti̱j naxiqꞌuer johtok chi̱ꞌ ru̱cꞌ ricowil rikꞌorbal chi ripahkaljic johtok reh Dios i ratoꞌbil. Jeꞌ reꞌ xiban maj rehtꞌalim chi reꞌ Dios wilic rajawric chi ricoꞌljic chi maꞌ eta nquimic chi junpech. Reꞌ aj take riti̱j xiban i Jesus, xibiraj woꞌ cho i Dios eh jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi reꞌ Jesus xa nbirinic woꞌ kꞌoric chiwach. st_Jeꞌ woꞌ chic, ar chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hat na̱cahnic chi Nahsil Aj Kꞌahsem Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom eh reꞌ awaꞌric nariwihꞌic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ naribanam jenaj wach chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t Aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec, nqui rikꞌor. xsiNicꞌ paꞌ wach xcꞌuluric ru̱cꞌ maꞌ A̱ron jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ rilokꞌil wilic i Jesus ru̱cꞌ ricamaj chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ maꞌ xa ta ximin ta ri̱b chipam, reꞌ laꞌ kAja̱w Dios xcojbic reh chi xicꞌul i rilokꞌil ru̱cꞌ ricamaj reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ maꞌ xa ta xicoj cho ri̱b chipam i camanic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱, reꞌ laꞌ Dios xyeꞌbic cho reh i rinimal wach rilokꞌil naxikꞌor reh take kꞌoric reꞌ maꞌ hab ta wach aj eh kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal, jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hin xa wilqui̱n woꞌ cho chi hin raja̱w eh reꞌreꞌ xa wilic woꞌ cho chi wacꞌu̱n, nqui. sr_Jeꞌ woꞌ chic reꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ rilokꞌil i cꞌacharel reꞌ wilic ricamaj chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios, xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel eta nak riban chi enoquic chipam i camanic reꞌreꞌ chi xa ta nak chi rutquel ri̱b, reꞌ laꞌ Dios nyukꞌunic reh i cꞌacharel chi nariwihꞌic rilokꞌil ru̱cꞌ i camanic reꞌreꞌ jeꞌ ricab xbanjic cho ru̱cꞌ i maꞌ A̱ron najtir kꞌi̱j naxyukꞌunjic cho ruꞌum i Dios. DqJeꞌ woꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌ riban ricamaj chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ nmahcanic woꞌ eh ruꞌum aj woꞌ chi nmahcanic, curman woꞌ chi reh chi rikꞌahsaj johtok risi̱ chiwach i Dios jeꞌ ricab woꞌ riban ru̱cꞌ quisi̱ take tinamit nanquikꞌahsaj reh chi pahkbal cuybal quimahc chiwach i Dios. >puRuꞌum chi reꞌ Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ xa tiwic xa ba̱k woꞌ ti jeꞌ ricab woꞌ take rich cꞌacharel chi xa maꞌ cow ta woꞌ ti quicapew-bal chiwach ransil i mahc, riquetelej woꞌ quiwach take cꞌacharel reꞌ quimahcanic chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta quirakam chiri̱j chi mahc cꞌahchiꞌque̱b. Do Xa hab wach cꞌacharel chiho̱j wach chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios canamaj chi quitobjic take cꞌacharel chi rikꞌahsjic i quisi̱ chiwach i Dios eh jeꞌ woꞌ chi naquicansam take chicop quicꞌamaric cok cuꞌum take cꞌacharel chi pahkbal cuybal quimahc. Reꞌ cꞌacharel reꞌ nbanic camanic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱, reꞌ aj woꞌ Dios xchihbic cho wach chi quixilac take rich cꞌacharel. pnYJeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi reꞌ Jesus rirak chiri̱j nicꞌ wach nkicꞌraj i hoj ru̱cꞌ take pajaric nkacꞌul, chiwach i Jesus wili reꞌ wilic rajawric chi Kꞌatal Kꞌoric kojcꞌuhtunok woꞌ tak chi chꞌiclic kacꞌux chiri̱j reh chi enkarak i quetelbal keh chꞌi̱l woꞌ i ratoꞌbil chi katobjic chiwach take pajaric nchalic chi kana̱.m5Coric ruꞌ, reꞌ Jesus wilic chic yuꞌna chipam ricamaj chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱, xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ camanic cꞌahchiꞌ ribanam, maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ ricamaj maꞌ ta nak chic eriquetelej cho kawach i hoj reꞌ maꞌxta kansil chi ricuyuric i pajaric nchalic chi kana̱. Maꞌxta, reꞌ Jesus rirak chiri̱j nicꞌ wach nkicꞌraj i hoj nanchalic i pajaric chi kana̱ maj reꞌreꞌ naxwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal xiqꞌuic chipam chiꞌnchel i pajaric jeꞌ ricab nkacꞌul i hoj yuꞌna. Reꞌ cok ruꞌ reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta xkꞌehbic chipam i mahc. Xl)Reꞌ hin nikꞌorom woꞌ chic aweh tak chi reꞌ Jesus reꞌ rAcꞌu̱n i Dios xoquic chic chipam ricamaj chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ eh chiki̱j i hoj cꞌahchiꞌ ribanam i camanic reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ woꞌ riponic i Jesus ru̱cꞌ i Dios, reꞌ nim wach i camanic reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ribanam chiki̱j. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi cow kachꞌica̱ꞌ tak kacꞌux chiri̱j i Jesus. ykk Ruꞌum aj woꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak chi maꞌ jenoꞌ reh nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj take cho ruꞌum i Dios eriban chi ta nak ericꞌol ri̱b chiwach, chi ta nak maꞌ erirak chiri̱j i ribano̱j on chi maꞌ ta nak erilow cho ruꞌ. Jeꞌ reꞌ nok chiꞌnchel paꞌ bih nkaꞌn on nkakꞌor, chiꞌnchel reꞌreꞌ rehtꞌalim cho i Dios eh chiwach woꞌ reꞌ nakojic kakꞌahsam i kabano̱j naponok rikꞌijil. Reꞌ Jesus pahbamaj chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios Ij  Jeꞌ aj reꞌ chiyohbalej ri̱b i cꞌacharel reꞌ maꞌ rinimej ta i kꞌoric rikꞌorom cho Dios maj reꞌ woꞌ kꞌoric reꞌreꞌ naribanic chi nariyeꞌeric tiꞌcꞌaxic china̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ Dios nyeꞌbic quicꞌacharic take tinamit ru̱cꞌ rikꞌorbal, reꞌ aj woꞌ reꞌ ncꞌuhtunic lok reh chaj bih capew-bal chꞌi̱l noꞌjbal wilic cho pan ca̱mna take cꞌacharel jeꞌ ricab nok wi xojyocꞌoric ru̱cꞌ jenoꞌ chꞌihchꞌ cꞌultar kꞌas nah re̱, ericꞌuhtaj lok nicꞌ wach jeꞌ cho pan katiꞌjolal kabakil. i Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi kana̱ i hoj ritinami̱t i Dios xa cu wilic woꞌ cho jenaj rikꞌijil reꞌ nakarakam wi̱ꞌ kahiꞌlbal ar ru̱cꞌ i Dios, kayew woꞌ tak kacꞌux chi cow chi oquic chipam i kahiꞌlbal reꞌreꞌ. Raj reꞌ cꞌacharel maꞌ riyew ta ricꞌux, no̱j riban jeꞌ ricab xcaꞌn cho take kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j chi wilic queh maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho queh ruꞌum i Dios eh ruꞌum reꞌ xchalic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱. phY Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab xiban i Dios chi xhiꞌlic woꞌ reh ricamaj naxicohlaj ritikꞌinjic wach chiꞌnchel ruꞌum chi maꞌxta nak chic bih raj tikꞌinjic jeꞌ woꞌ reꞌ take ritinami̱t ruꞌ maꞌ curman ta chic naquikajic quijohtic chi risiqꞌuiric i hiꞌlbal maj xa ru̱cꞌ woꞌ chic reꞌreꞌ eriban chi ewoꞌ chi nrakmajic yuꞌna. Eg Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios xipahba̱ꞌ chic cho jenaj rikꞌijil reꞌ narirakmajic wi̱ꞌ i hiꞌlbal reꞌ xa wilic woꞌ cho chi quina̱ take cꞌacharel wilque̱b chi ritinami̱t. ofWRu̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ xikꞌor maꞌ Tawiy nkarak chiri̱j chi reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌ xquirak ta woꞌ quihiꞌlbal ru̱cꞌ i Dios naxiwihꞌic cho chipam yukꞌul wili reꞌ Canahan ribihnal reꞌ xcꞌamaric wi̱ꞌ quibe̱h ruꞌum maꞌ Joswe. Wi ta nak xquirak quihiꞌlbal sicꞌo̱j cho wach chi queh ruꞌum i Dios, maꞌ xkꞌormojic ta woꞌ nak chic ribiral ruꞌum maꞌ Tawiy chi cu wilic jenaj chic rikꞌijil reh oquic chipam i hiꞌlbal reꞌreꞌ. 3e_reꞌ Dios xipahba̱ꞌ woꞌ cho jenaj chic rikꞌijil reh chi cu ewoꞌ nquirak quihiꞌlbal take maꞌ jaꞌ quirakam ta. Chiri̱j riwihꞌic jenaj chic rikꞌijil i hiꞌlbal i̱b nariwihꞌic chiwach take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ yuꞌna, reꞌ kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy xkꞌoric woꞌ cho chiri̱j reꞌreꞌ nok jarub ta woꞌ ha̱b kꞌoro̱j chic cho queh take kama̱m katiꞌt ruꞌum i Dios, xa reꞌ laꞌ xquicowsaj i ca̱mna. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ maꞌ Tawiy xitzꞌihmbaj cho i xikꞌor i Dios chi jeꞌ wili:“Wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak yuꞌna reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili, ma̱cowsaj awa̱mna tak chi ribirmijic, nqui xikꞌor. udcRuꞌum chi jeꞌ reꞌ kꞌoro̱j cho eriban chi enkakꞌor chi nicꞌ paꞌ wach naxiwihꞌic cho cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquirak ta quihiꞌlbal ru̱cꞌ i Dios ruꞌum chi maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j, wilic woꞌ take cꞌacharel yuꞌna jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ quirakam ta quihiꞌlbal ru̱cꞌ eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ, sc_Chipam woꞌ i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ nkilow woꞌ ar chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor chiqui̱j take maꞌ xiniminic ta reh:“Reꞌ take tinamit wili maꞌ jaruj ta naquirakam quihiꞌlbal wu̱cꞌ, nqui xikꞌor. mbSReꞌ hiꞌlic xiban i Dios chipam riwu̱k kꞌi̱j jeꞌ wili tzꞌihmbimaj chiri̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal:“Pa riwu̱k kꞌi̱j naxicohlaj ricamaj i Dios reh ritikꞌinjic chiꞌnchel xitikꞌa̱ꞌ, reꞌreꞌ xhiꞌlic woꞌ, nqui i tzꞌihmbimaj. Cu wilic jenaj chic rikꞌijil reh oquic chipam rihiꞌlbal i Dios Ta!xa reꞌ laꞌ keh hoj reꞌ cow nkayew kacꞌux chi rinimjic i Dios til chꞌiclic kacꞌux chiri̱j i ricorquilal reꞌreꞌ chi nakarakam kahiꞌlbal ar ru̱cꞌ. Raj take cho kama̱m katiꞌt maꞌ xquirak ta quihiꞌlbal eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌorom cho:“Nok hin chic joskꞌonak chi coric, xnipahba̱ꞌ nikꞌorbal chi jeꞌ wili nanikꞌorom: Til coric, reꞌ take tinamit wili maꞌ jaruj naquirakam quihiꞌlbal wu̱cꞌ, nqui rikꞌorom cho. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌ xiꞌoquic ta chipam quihiꞌlbal xkꞌormojic cho ribiral queh jeꞌ ricab naxhiꞌlic i Dios naxicohlaj wach ritikꞌinjic taxa̱j acꞌal chꞌi̱l i nicꞌ nimal wilic chiwach. L`Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Reꞌ take kama̱m katiꞌt kꞌormojic woꞌ ribiral queh ruꞌum i Dios chi nariyeꞌeric nak queh i yeꞌa̱b reꞌ naquihiꞌlic nak wi̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ xa maꞌxta woꞌ bih xicamanej queh maj maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j chaj bih xkꞌormojic queh. Jeꞌ woꞌ reꞌ hoj yuꞌna, cꞌahchiꞌ woꞌ rikꞌormojic ribiral keh chi ru̱cꞌ i Dios enkarak kahiꞌlbal chi junpech, E_ Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, chi xkabiraj chic chi reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌ xiꞌoquic ta woꞌ chipam i yeꞌa̱b kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios, yuꞌna reꞌ woꞌ chic reꞌ rikꞌor ribiral keh chi ar ru̱cꞌ nakarakam kahiꞌlbal chi junpech eh ruꞌum aj reꞌ curman woꞌ chi kayohbalej tak ki̱b, maꞌ ok nchel riban chi jenoꞌ keh maꞌ eta riban canar oquic chipam i hiꞌlbal rikꞌor ribiral keh i Dios. ^Ruꞌum chi maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta woꞌ quicꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios, nkilow chi reꞌ take reꞌ maꞌ xcaꞌn ta woꞌ canar oquic chipam yeꞌa̱b reꞌ kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios chi nariyeb nak queh.0]YJeꞌ woꞌ, hab wach aj chiri̱j xikꞌor i Dios chi wilic jenaj juntuhm reh cꞌacharel reꞌ maꞌ jaruj ta naquirakam quihiꞌlbal ru̱cꞌ? Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xkꞌormojic chiqui̱j take kama̱m katiꞌt jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquicꞌam ta na̱ i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. H\ Hab wach aj china̱ xwihꞌic ricꞌa̱ i Dios chiwach caꞌwinak (40) ha̱b ar pan chik yu̱kꞌ? Chi quina̱ woꞌ take kama̱m katiꞌt jeꞌ ru̱cꞌ ximahcanic cho chiwach i Dios eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn, xiquimibic ar pan chik yu̱kꞌ, xhaꞌbic quitiꞌjolal chipam yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reꞌreꞌ. :[mHab wach aj chiri̱j nkꞌoric i Lokꞌ laj Uxlabal naxikꞌor chi to̱b ta nak quibiram cho kꞌoro̱j ruꞌum i Dios xa xquikꞌihtaj woꞌ qui̱b chiwach? Xkꞌoric cho chiqui̱j take kama̱m katiꞌt jeꞌ ru̱cꞌ xcꞌamaric cho quibe̱h ruꞌum i Moyses naxiꞌelic cho pan tinamit Eji̱pto. xZiJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ kacoj tak rehtal i kꞌoro̱j cho wili ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌor aweh hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: ‘Wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak yuꞌna reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili, ma̱cowsaj awa̱mna tak chi ribirmijic jeꞌ ricab xcaꞌn cho ama̱m awatiꞌt tak najtir kꞌi̱j pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel nok reꞌ take reꞌ xquikꞌihtaj qui̱b chiwach i kꞌoro̱j cho wuꞌum, nqui Dios, nqui kꞌoro̱j cho ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. CYRuꞌum aj reꞌ ma̱cana̱ꞌ tak rikꞌormojic take kꞌoric reꞌ quitoꞌbonic chi ribanaric i holohic laj noꞌjbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi cu rehtal ricuxꞌic wach kacꞌacharic xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ kachꞌica̱b kacꞌux chiri̱j take kꞌoric kacojom cho wach cu pan pꞌutbal cho reh kaniminic, reꞌ Jesus naco̱j ricojom chi hoj rich aj cꞌulul reh nicꞌ paꞌ nimal ricꞌulum chi Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. eXC Reh chi maꞌ eta nwihꞌic jenoꞌ chaxilac tak jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta wach rinoꞌjbal, ma̱cana̱ꞌ tak rikꞌormojic take kꞌoric reꞌ quitoꞌbonic chi ribanaric i holohic laj noꞌjbal. Eli̱c ok chaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ chawach tak cu rehtal ricuxꞌic wach acꞌacharic tak. Chi jeꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach aweh tak eriyoj ricapew-bal chi ewoꞌ chic nsoljic je chi ribanaric i mahc eh maꞌ eta chic ricoj wach i coric laj tijinic chi junpech. W Was tak nicha̱kꞌ wich aj niminel, xabiraj tak chic i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal. Yuꞌna kꞌuruꞌ chayohbalej woꞌ awi̱b tak, maꞌ nchel nwihꞌic jenoꞌ chaxilac tak jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta wach rinoꞌjbal eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ rinoꞌjbal maꞌ ritik ta juꞌ richꞌiquinjic ricꞌux chi coric chiri̱j i Dios. Reꞌ jenoꞌ aj niminel jeꞌ reꞌ nbanic, jenaj aj chi reꞌ nachicana̱ꞌ woꞌ chi junpech rilokꞌonjic wach i Dios reꞌ aj yeꞌol cꞌacharic. eVC Nok chalanak chic nicꞌa̱ chi coric, xnipahba̱ꞌ nikꞌorbal chi jeꞌ wili: Til coric nikꞌor chi reꞌ take tinamit wili maꞌ jaruj naquirakam quihiꞌlbal wu̱cꞌ, quinqui, nqui Dios, nqui Lokꞌ laj Uxlabal. U! Ruꞌum aj reꞌ ruꞌ xchalic nicꞌa̱ chi quina̱ ama̱m awatiꞌt tak nok jeꞌ wili xnikꞌor pa nicꞌux: Reꞌ take tinamit wili maꞌ chꞌiclic ta quicꞌux chiwi̱j, ruꞌum reꞌ xa maꞌ nquinimej ta woꞌ haj wilic i nikꞌor queh, quinqui pa nicꞌux. T Maꞌ xa ta junpech xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ. To̱b ta nak nchel chiwach caꞌwinak (40) ha̱b xquilow ru̱cꞌ nakꞌ quiwach take sachbal cꞌuxlis xniban chi quitobjic, reꞌ take ama̱m awatiꞌt tak xa eli̱c woꞌ xca̱j quilom wi til coric chi naniyeb tiꞌcꞌaxic reꞌ nikꞌorom cho ribiral chi naniyeb chi quina̱ take nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i kꞌoro̱j wuꞌum. ?Swmaꞌ nwa̱j ta chi enacowsaj awa̱mna tak chi niwach jeꞌ ricab xcaꞌn cho ama̱m awatiꞌt tak najtir cho kꞌi̱j naxibehic cho pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Reꞌ take reꞌ xa xca̱j nak chic quilom wi til coric woꞌ chi naniyeb i tiꞌcꞌaxic nikꞌorom cho ribiral chi narichalic chi quina̱ take maꞌ quiniminic ta wi̱n eh ruꞌum reꞌ xquikꞌihtaj qui̱b chiwach i kꞌoro̱j queh wuꞌum. fRERuꞌum chi hoj chic ritinami̱t i Dios, kanimej tak rikꞌorom i Lokꞌ laj Uxlabal chipam Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌor aweh hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: ‘Wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak yuꞌna reꞌ kꞌoro̱j cho wuꞌum, CQJeꞌ aj woꞌ reꞌ xiban i Jesus reꞌ chiho̱j wach chi Kꞌatal Kꞌoric, til manlic laj aj camanom woꞌ nok wilic. Reꞌ cok ruꞌ maꞌ xa jeꞌ ta ricab jenoꞌ aj camanom pan jenoꞌ pa̱t nok wilic, til wilic laꞌ rajawric chi quina̱ ritinami̱t i Dios ruꞌum nok reꞌreꞌ til rAcꞌu̱n i Dios nok wilic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wihꞌok ta nak rajawric i Jesus chi kana̱ chiꞌnchel i hoj aj niminel eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hoj, hoj ritinami̱t i Dios nok wilco̱j. Reꞌ naricꞌutunic wi̱ꞌ chi hoj ritinami̱t i Dios, reꞌ chi cu yuꞌna chi kꞌi̱j wilco̱j chi cow kacꞌux chiri̱j i Jesus eh nakatikim juꞌ chi jeꞌ reꞌ cu rehtal cohlsbal wach kacꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ woꞌ chic, cꞌahchiꞌ ok kuyꞌem richalic i Jesus chi chꞌiclic kacꞌux chiri̱j ricꞌulic lok eh chi maꞌxta kayoꞌjic chi riyeꞌeric kachi̱ꞌ chiri̱j. Maꞌ nbanjic i kꞌihtinic i̱b chiwach rikꞌorbal i Dios GPJeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ rilokꞌil quicꞌacharic i Moyses chꞌi̱l i Jesus riban jenaj wach. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Moyses til coric xcamanic cho chi manlic chiqui̱j take tinamit xicꞌam quibe̱h eh reꞌ ribiral ricamaj xiban xcahnic chi jenaj tijbal. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna xa cu kojkꞌoric woꞌ chiri̱j i Moyses eh jeꞌ reꞌ nbanaric maj xwihꞌic cho chi jeꞌ ricab jenaj holohic laj aj camanom pan jenoꞌ pa̱t. 9OkJeꞌ ricab chi chiꞌnchel take pa̱t cu tikꞌimaj take ruꞌum i winak, jeꞌ woꞌ reꞌ take chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic, reꞌ woꞌ Dios xtikꞌinic take reh. HN To̱b ta jenaj wach rinimjic quicamaj xcaꞌn, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim rilokꞌil chiwach i lokꞌil yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ noꞌjbal wili nsakombic wach ru̱cꞌ i tikꞌinic pa̱t nbanaric. Nantikꞌinjic jenoꞌ pa̱t, maꞌ reꞌ ta nchel i pa̱t wilic rilokꞌil reꞌ laꞌ aj tikꞌinel reh. CMJeꞌ reꞌ ruꞌ rilokꞌil ricamaj i Jesus ruꞌum chi reꞌreꞌ riyew ricꞌux chi rinimjic i Dios jeꞌ ricab naxiban cho Moyses naxcamanic chi manlic chiqui̱j take tinamit reꞌ xicꞌam quibe̱h. Jeꞌ woꞌ, reꞌ Jesus xinimej woꞌ chi manlic i camanic yeꞌo̱j reh ruꞌum i Dios chi cꞌamol be̱h. uL eWas tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ richihim cho awach tak i Dios chi hat-tak ritinami̱t eh chi hat woꞌ tak yukꞌumaj chi pan jenaj kꞌi̱j etiwihꞌic tak ru̱cꞌ ar pan taxa̱j, nipahkaj aweh tak chi chayew acapew-bal tak chi rirakmajic chiri̱j chi manlic i kꞌoro̱j aweh tak wili chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh chi reꞌreꞌ xtakꞌabjic cho ruꞌum i Dios chi banol reh camanic chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach. .KUJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus xasjic eh xcꞌacharic jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj. Xicꞌraj reh tiꞌcꞌaxic eh xpajaric woꞌ ruꞌum aj Yahm. Ruꞌum chi rehtꞌalim reh chiꞌnchel tiꞌcꞌaxic nkacꞌul, eriban chi ru̱cꞌ rinimal rajawric eritoꞌbej woꞌ take aj niminel nchalic pajaric chi quina̱ ruꞌum aj Yahm eh jeꞌ woꞌ reꞌ riban cu̱cꞌ take nquicꞌul tiꞌcꞌaxic pan quicꞌacharic.eJCRuꞌum chi curman chi keh i katobjic i hoj, curman woꞌ chi reꞌ Jesus xasjic eh xcꞌacharic jeꞌ ricab i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa chi jeꞌ reꞌ xirak pa̱m i noꞌjbal reꞌ curman chi nariwihꞌic ru̱cꞌ chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Ru̱cꞌ rinoꞌjbal reꞌreꞌ xinimej chi manlic i ricamaj chiwach i Dios, xiquetelej quiwach take aj mahc eh xikꞌahsaj woꞌ ri̱b pan quimic chi cuybal kamahc i hoj. A~}{xvXt)s(qnmtjhgEf dRcaT_^k]ZYXVU[RPM"JHGEB?>=:8n764s211$-;*)'&#Nk#M\GE @ H 8~aR; Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ oquic xiban i Jesus, maꞌ jeꞌ ta ricab i oquic xiban cho i Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ ar cok chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ pe̱t nahsil reꞌreꞌ eli̱c i ha̱b xoquic cho chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ chi rikꞌahsjic chiwach i Dios i riquiqꞌue̱l take chicop quikꞌahsjic chi si̱, raj nchel i Jesus xa junpech woꞌ ti curman chi xoquic cok chiwach i Dios chi ricꞌuhtjic ri̱b nok iqꞌuinak chic pan quimic. Q9 Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum reh rinimal rilokꞌil i yeꞌa̱b xoquic wi̱ꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ yeꞌa̱b wili reꞌ wilic woꞌ wi̱ꞌ i Jesus yuꞌna chi aj pahkem katobjic chiwach i Dios ar pan taxa̱j wilic. Reꞌ yeꞌa̱b wili maꞌ jeꞌ ta ricab i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios tikꞌimaj cho cuꞌum take kama̱m katiꞌt, reꞌ laꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuhtjic cho reh i Moyses najtir cho kꞌi̱j nicꞌ wach ritikꞌinjic i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ naribanam. -PS Ruꞌum chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses rikꞌor chi cu ru̱cꞌ quicꞌ nbanaric i cuyuj mahc wi xbanaric jenoꞌ mahc, curman aj chi reꞌ quiquiqꞌue̱l take chicop nquihrjic chi quiwach take camanbal xicamanic chi kꞌahsbal si̱ eh wilque̱b woꞌ chi rehtalil take xa paꞌ bih wilic ar pan taxa̱j. Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ quicꞌ reꞌreꞌ maꞌxta riban chi reꞌ take cꞌacharel xiwihꞌic pan taxa̱j, reh laꞌ chi xcꞌuluric chi jeꞌ reꞌ curman chi xcojoric i quicꞌ reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic i riwaꞌric. 1O[ Jeꞌ reꞌ xbanaric nimbal reh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ rikꞌor chi xa reꞌ wach wi ncojoric i quicꞌ, chiꞌnchel wilic cuybal mahc reh. Coric rikꞌor ruꞌ, xa reꞌ laꞌ til coric woꞌ chi wilic take juꞌjun chic mahc maꞌ xcuyuric ta ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ. Xa reꞌ woꞌ riquimic i Jesus nbanic
chi ncuyuric quimahc cꞌacharel WN' Jeꞌ woꞌ chic nok naripꞌuhtic nak chic i camanic chipam i pa̱t poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, reꞌ quiquiqꞌue̱l take chicop quicansjic xquirhjic woꞌ chiwach i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ reꞌ chi quina̱ take chiꞌnchel camanbal xcojoric chipam i lokꞌ laj pa̱t lokꞌonbal reꞌreꞌ. tMa Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Moyses jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ru̱cꞌ i quicꞌ wili xichop riwaꞌric i tikꞌinic ribanam chic i Dios awu̱cꞌ tak eh ritakꞌa̱b chic wach awu̱cꞌ tak chi na̱nimem tak, nqui xikꞌor queh. L{ Pan pe̱t kꞌoric, reꞌ Moyses xichꞌob cho ribehil chiꞌnchel take takꞌanic yeꞌo̱j cho ruꞌum i Dios chi chopbal quina̱ take tinamit. Chiri̱j chic wili xicꞌam cho jenaj tꞌuch kꞌab che̱ꞌ iso̱po ribihnal, xibalej cak mi̱x chiri̱j, ximuh pa riquiqꞌue̱l chi̱wa chꞌi̱l riquiqꞌue̱l racꞌu̱n wacax xilacamaj ru̱cꞌ haꞌ eh xiquihraj chi quina̱ take tinamit, jeꞌ woꞌ china̱ i botomaj wach hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ take takꞌanic yeꞌo̱j ruꞌum i Dios. ~Ku Jeꞌ aj woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i pe̱t tikꞌinic bano̱j cho ruꞌum i Dios nok reꞌ quiquiqꞌue̱l take cucꞌ chicop xcojoric chi rehtalil i chopbal cho na̱ riwaꞌric i tikꞌinic reꞌreꞌ. Reꞌ aj wili ribiral kꞌuruꞌ: J Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hu̱j reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ haj wilic take nariyeꞌeric pa ribihnal chic toco̱m, maꞌxta riwaꞌric wi cu cꞌachlic i cꞌacharel reꞌ xtikꞌinic reh hu̱j, cu reꞌ laꞌ wilic riwaꞌric naquimok je cꞌacharel reꞌreꞌ. mIS Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ Jesus xquimic reh chi xcꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel nok ritzꞌihmbam chic jenoꞌ hu̱j reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal paꞌ bih wilic reh, pa ribihnal chic jenoꞌ cꞌacharel narikꞌahxic naquimok je. Reh aj chi en-nimjic i rikꞌorbal riyeb, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ curman chi nariquimic je eh til cu naricꞌutunic woꞌ chi coric chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, maꞌ jeꞌ? BH} Ruꞌum reh quimic xicꞌul cho i Jesus chi ricuyuric kamahc kaꞌnam cho nok reꞌ pe̱t tikꞌinic cu wilic nak cho rajawric chi kana̱ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xcojoric i Jesus nahanel reh i acꞌ laj tikꞌinic ribanam cho Dios chiki̱j i hoj cꞌacharel. Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ Dios xiyew reh Jesus i camanic reꞌreꞌ, reꞌ ra̱j chiri̱j chi reꞌ take quicꞌulbic reh yukꞌunic riban chi nacaꞌnam chi ritinami̱t narimanlajic wach cu̱cꞌ i kꞌoric kꞌoro̱j cho najtir kꞌi̱j chi naquicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom. ,GQ reꞌ ta na chic riquiqꞌue̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ eriban chi maꞌ eta chic nwihꞌic pan kacapew-bal ribanaric jenoꞌ bano̱j reꞌ enbanic chi enkꞌehtic pa̱m kabe̱h chi nakacꞌacharic chi junelic? On maꞌ eriban chi maꞌ ta nak eriyew kajawric chi ribanaric i xa paꞌ bih camanic yeꞌo̱j ruꞌum i Dios reꞌ aj yeꞌol reh cꞌacharic? Reꞌ riquiqꞌue̱l i kAja̱w Jesus til jeꞌ reꞌ eriban. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reh chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj aj niminel, reꞌ Jesus chi toꞌbomaj ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal xcꞌacharic chi maꞌxta nechꞌ ok rimahc chiwach i Dios eh chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ ricꞌacharic, xikꞌahsaj woꞌ ri̱b pan quimic. Reꞌ Jesus xcojoric chi nahanel
reh i acꞌ laj tikꞌinic xiban i Dios \F1 Til coric reꞌ take xquicꞌam cho quisi̱ chiwach i Dios reh chi equicahnic chi maꞌ reꞌ ta chic aj mahc take, reꞌ take Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ reꞌ riquiqꞌue̱l racꞌu̱n i wacax xquicoj on reꞌ riquiqꞌue̱l chi̱wa chi pukꞌu̱j wach pan haꞌ chꞌi̱l woꞌ richajil kꞌahxok wacax cꞌato̱j chi si̱ chiwach i Dios eh xiquihraj i quicꞌ reꞌreꞌ chi quina̱ take cꞌacharel reꞌreꞌ chi cꞌahchiꞌ ribanam jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Wi jeꞌ aj reꞌ xcamanic queh take cꞌacharel i riquiqꞌue̱l i chicop ncꞌataric chi si̱, DE Nok reꞌ Jesus xoquic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios, reꞌreꞌ xa junpech woꞌ xpahꞌic chiwach jeꞌ ricab xiban cho Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chi xa junpech pa riha̱b xoquic cok chiwach i Dios chi ripahkaljic cuybal mahc. Naxiban cho chi jeꞌ reꞌ xicꞌam cok riquiqꞌue̱l chi̱wa on riquiqꞌue̱l racꞌu̱n wacax eh xikꞌahsaj chiwach. Nicꞌ paꞌ wach xiban cho aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i Jesus xa junpech woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom, xiban i ricamaj chi xojricoꞌlej chi junpech chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi quina̱ take aj mahc. Naxiban cho chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ aj wili xiban cho: Reꞌreꞌ xiyew ri̱b chiwach i Dios chi jeꞌ ricab jenaj si̱ naxquimic ar wach curu̱s chi xa quicꞌ chic riban ritiꞌjolal! tDa Reꞌ take takꞌanic bano̱j cho xjalaric wach nok reꞌ Jesus xichop ricamaj chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ ricamaj reꞌreꞌ xkabiraj chi ar chic chiwach i Dios cꞌahchiꞌ ribanam, ar ru̱cꞌ pan taxa̱j reꞌ nbanjic wi̱ꞌ til manlic wach lokꞌonic eh maꞌ reꞌ ta nchel ayuꞌ wach acꞌal chipam jenoꞌ pa̱t reꞌ tikꞌimaj cuꞌum take cꞌacharel. Ru̱cꞌ woꞌ ricamaj reꞌreꞌ, riban woꞌ cho chi reꞌ take cuseꞌsbal reꞌ kꞌoro̱j cho ribiral chi nariyeꞌeric cho keh hoj aj niminel, wilic chic chi kana̱ yuꞌna. gCG Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxquiyew cho i quisi̱ maꞌ xcaꞌn ta nchel chi nimbal reh takꞌanic reꞌ rikꞌor nicꞌ wach nasakbok wach ka̱mna i hoj cꞌacharel, xquiyew laꞌ cho quisi̱ xa reh nimbal reh take takꞌanic xiyew i Dios chiri̱j ricꞌaxaric quitiꞌjolal jeꞌ ricab woꞌ naxicana̱ꞌ cahnok rikꞌormojic keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil i maꞌ Israhel haj wilic take wiꞌc chꞌi̱l i haꞌ nakanimem, on nicꞌ wach ritzꞌajmajic ki̱b nakaꞌnam. Coric, chiꞌnchel reꞌreꞌ xtakꞌabjic cho chi nakanimem i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ cok ruꞌ cu rehtal xponic rikꞌijil i acꞌ tikꞌinic reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i tikꞌinic xiban cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt. Reꞌ riquiqꞌue̱l i Jesus xiban chi
xojcoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic 2B] Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ kꞌoro̱j chiri̱j i pe̱t Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, ncamanic chi cꞌuhtbal reh chi enkarak chiri̱j reꞌ xcꞌuluric cho najtir cu yuꞌna chi kꞌi̱j. Reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel naxquiyew chiwach i Dios take chicop xquicansaj chi si̱ on naxquiyew take toco̱m chic si̱ chi lokꞌonbal wach i Dios, reꞌ wili cꞌuhtunic riban lok: To̱b ta reꞌ take reꞌ nquicoj wach chi ru̱cꞌ i kꞌahsanic si̱ ncaꞌn chi pahkbal cuybal quimahc nquikꞌor chi maꞌ reꞌ ta chic aj mahc take, xa reꞌ laꞌ reꞌ riyeꞌeric i si̱ reꞌreꞌ maꞌ xiban ta woꞌ chi suk xiwihꞌic pan ca̱mna. LA Ru̱cꞌ i kꞌoro̱j lok wili chiri̱j i pe̱t Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hoj jeꞌ wili nkarak chiri̱j ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios: Chi nok cu wilic cho i pe̱t pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta nahsil aj kꞌahsem si̱ take chiwach i Dios, maꞌ jaꞌ yeꞌo̱j ta nak kꞌab queh chi oquic eh chi quiwihꞌic cok ar reꞌ til nwihꞌic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios. P@ Reꞌ chic pa ricab tasbal, ar xa reꞌ wach i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ noquic cok eh xa junpech woꞌ ti chiwach i ha̱b riban chi jeꞌ reꞌ narikꞌahsaj i quiquiqꞌue̱l take chicop chiwach Dios chi pahkbal cuybal rimahc ruꞌ chꞌi̱l woꞌ i quimahc take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Chi quixilac take mahc xbanjic reꞌreꞌ, wilic woꞌ take xbanjic chi maꞌ ehtꞌalamaj ta chi mahc cꞌahchiꞌ ribanjic. ?7 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ pe̱t Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios wilic take cho tasbal pa̱m. Ar aj chipam i pe̱t tasbal reꞌreꞌ quiꞌoquic cok take aj kꞌahsem si̱ chiꞌnchel kꞌi̱j chi ribanaric quicamaj chi kꞌahsanic si̱ chiwach i Dios. l>Q China̱ i ca̱xa reꞌ caꞌlocꞌomaj pa̱m chi kꞌan woric laj chꞌihchꞌ, ar tikꞌimaj take quib riwachbal raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios, “Queruwin” quibihnal, reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi reꞌ Dios wilic cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ take quib chi riwachbal aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ nquipoy na̱ ru̱cꞌ quixi̱cꞌ reꞌ ca̱xa nquihrjic wi̱ꞌ quiquiqꞌue̱l take chicop reꞌ yeꞌo̱j take chi si̱ chiwach i Dios. Chiri̱j i kꞌoric wili kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j nitikim juꞌ i kꞌoric, xa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌ curman ta chi nanixerem wach chiꞌnchel. e=C Chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, wilic jenaj lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal se̱nsa caꞌlocꞌomaj i pa̱m ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ jeꞌ ru̱cꞌ qꞌuih tzꞌa̱k. Jeꞌ woꞌ chic, ar wilic jenaj ca̱xa caꞌlocꞌomaj ru̱cꞌ i kꞌan woric laj chꞌihchꞌ reꞌ rehtalil i tikꞌinic ribanam cho i Dios najtir kꞌi̱j. Chipam i ca̱xa reꞌ caꞌlocꞌomaj pa̱m reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj chic tꞌuch xa̱ra caꞌlocꞌomaj woꞌ pa̱m chi kꞌan woric laj chꞌihchꞌ reꞌ ncꞌolmojic wi̱ꞌ i wiꞌc “Manah” ribihnal reꞌ xyeꞌeric cho queh kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j naxiwihꞌic cho pan chik yu̱kꞌ. Jeꞌ woꞌ wilic woꞌ ar i chꞌimim che̱ꞌ xicoj cho maꞌ A̱ron chi ribehbal najtir kꞌi̱j eh rehtalil chi yeꞌo̱j rajawric ruꞌum i Dios xtoxlonic woꞌ chic cho i richꞌimim reꞌreꞌ. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, ar laꞌ woꞌ wilic i tzꞌilom abaj reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ take lajeb chi takꞌanic xiyew i Dios reh Moyses. u<c Chipam ricab tasbal, ar wilic i yeꞌa̱b reꞌ kꞌoro̱j chi “Kꞌe̱ꞌ Woꞌ Chic Nim Rilokꞌil”. X;) Reꞌ pa̱t wili reꞌ poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, xcojoric take cho tasbal pa̱m. Reꞌ pe̱t tasbal wilic i yeꞌa̱b reꞌ “Lo̱kꞌ Riwi̱ꞌ” ribihnal. Ar wilic yeꞌa̱b pahꞌab-bal take cante̱la, richꞌi̱l i me̱xa reꞌ ncojmojic wi̱ꞌ caxlan wiꞌc jeꞌ ru̱cꞌ kꞌahsamaj chi si̱ chiwach i Dios. w: i Chipam i pe̱t tikꞌinic xiban cho Dios cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt, xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic chi nariwihꞌic jenaj Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ narilokꞌonjic wi̱ꞌ wach ayuꞌ wach acꞌal eh xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic nicꞌ wach ritikꞌinjic qui̱b nacaꞌnam take cꞌacharel ru̱cꞌ rehreh wach lokꞌonic naribanjic chipam i pa̱t reꞌreꞌ. $9A Jeꞌ reꞌ ajic ru̱cꞌ xikꞌor i Dios chi naribanam jenaj chic tikꞌinic, nkarak chiri̱j chi chiwach ruꞌ, reꞌ rikꞌijil i tikꞌinic ribanam cho najtir kꞌi̱j xiqꞌuic chic lok. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab nkaꞌn ru̱cꞌ i kasoꞌ chi maꞌ nkacoj ta chic chiki̱j nankꞌecherbic, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌulum i tikꞌinic reꞌreꞌ xa loqꞌuil chic maꞌxta chic ricamanic keh.u8c Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum i wili: Reꞌ hin nanibanam chi nanicuyum quimahc take cꞌacharel
eh nok nicuyum chic i nicꞌ paꞌ nimal quimahc caꞌnam, maꞌ jaruj ta chic naricꞌulic cho pa nicꞌux chi ximahcanic, nqui Dios. V7% Nok wilic chic nicꞌuhbal pan awa̱mna chꞌi̱l woꞌ pan acapew-bal tak, maꞌ curman ta chic chi cu hab wach narikꞌoric aweh tak chi cu na̱tijem tak ri̱j rinabjic niwach,
maj chiꞌnchel take wilic chic nicꞌuhbal pan ca̱mna, jeꞌ chi nimak wach, jeꞌ chi cucꞌtak wach quiwaꞌric naquehtꞌalim chic niwach. |6q Reꞌ aj wili nikꞌor chiri̱j i jenaj chic tikꞌinic reꞌ nanibanam awu̱cꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nok iqꞌuinak chic lok take kꞌi̱j reꞌ maꞌ xniyew ta chic wi̱ꞌ nicꞌux chi awiliric tak:‘Jeꞌ ricab nantzꞌihmjic chiwach jenoꞌ hu̱j take kꞌoric nbanjic, reꞌ hin nanibanam chi ar pan awa̱mna tak eh jeꞌ woꞌ pan acapew-bal tak nariwihꞌic take nikꞌorbal.Nok nibanam chic chi jeꞌ reꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ, reꞌ hat-tak til etiwihꞌic tak chi niwach chi hat-tak nitinami̱t eh reꞌ hin Dios equinwihꞌic chi kꞌatal kꞌoric chana̱ tak, nqui nikꞌor. +5O Reꞌ tikꞌinic wili, maꞌ jeꞌ ta ricab i tikꞌinic xniban cho cu̱cꞌ take ama̱m awatiꞌt tak naxwesaj take cho chipam tinamit Eji̱pto chi cꞌamoj cho quibe̱h jeꞌ ricab riban jenaj ajabe̱s chi richꞌihlej chi kꞌab i rihaꞌlacꞌu̱n.Reꞌ hin nikꞌor chi reꞌ jenaj chic tikꞌinic maꞌ jeꞌ ta ricab i najtir tikꞌinic maj reꞌ tikꞌinic bano̱j cho reꞌreꞌ maꞌ xnimjic ta woꞌ cuꞌum ama̱m awatiꞌt tak
eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn, reꞌ hin maꞌ xniyew ta chic nicꞌux chi quilmijic. c4?Ruꞌum aj chi reꞌ take tinamit wihꞌic quicꞌaxquilal chi maꞌ xquinimej ta i tikꞌinic reꞌreꞌ, reꞌ Dios xinak take chi jeꞌ wili:“Chi kawach johtok nariponic rikꞌijil chi nanibanam jenaj chic tikꞌinic cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Jurah jeꞌ woꞌ awu̱cꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. 3-Pan pe̱t tikꞌinic xiban i Dios cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt, xwihꞌic cho cꞌaxquilal cu̱cꞌ take tinamit chi rinimjic i tikꞌinic reꞌreꞌ. Wi ta nak maꞌ xwihꞌic cho cꞌaxquilal, maꞌ curman ta nak chi reꞌ Dios xiban jenaj chic ricab tikꞌinic. {2oJeꞌ reꞌ nok, reꞌ ricamaj i Jesus ar pan taxa̱j chi nahsil aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riwaꞌric chiwach i camanic xcaꞌn take aj kꞌahsem si̱ ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ i pahbamaj chi eno̱j elok wach i tikꞌinic reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i tikꞌinic bano̱j cho cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok naxiban i acꞌ laj tikꞌinic ku̱cꞌ i hoj aj niminel, reꞌ take kꞌoric xikꞌor cahnok ribiral i Dios chi naribanam ku̱cꞌ hoj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquil chiwach take kꞌoric rikꞌorom cho ribiral queh take kama̱m katiꞌt. Reꞌ tikꞌinic xiban cho i Dios cu̱cꞌ
take kama̱m katiꞌt xjahlic wach t1aCoric aj ruꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih nquinimej i kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chiri̱j i camanic xcaꞌn, xa reꞌ laꞌ i camanic xcaꞌn ruꞌ xa rehtalil i camanic riban i Jesus ar pan taxa̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok oquic chic reh Moyses chi ritikꞌinjic i yeꞌa̱b lokꞌonbal reh Dios reꞌ xitikꞌa̱ꞌ cho chi xa poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, reꞌ Dios xikꞌor reh Moyses chi naritikꞌa̱b i pa̱t reꞌreꞌ til jenaj wach chꞌi̱l reꞌ xcꞌuhtjic reh naxwihꞌic ar nah yu̱kꞌ Sinayih Ribihnal. d0AWi ta nak reꞌ Jesus xa ayuꞌ wach acꞌal wilic, reꞌreꞌ maꞌ woꞌ nak chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios encamanic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok reꞌ camanic reꞌreꞌ xa queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih yeꞌo̱j. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ risi̱ i Jesus maꞌ jenaj ta wach chꞌi̱l i quisi̱ take aj kꞌahsem si̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj cu yuꞌna chi kꞌi̱j reꞌ take reꞌ xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ quikꞌahsam chiki̱j hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel haj wilic take si̱ kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi nariyeꞌeric chiwach i Dios. ]/3Jeꞌ woꞌ chic, nwa̱j chi nawehtꞌalij tak i wili: Jeꞌ ricab nok reꞌ take Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ quipahbabjic chi rikꞌahsjic take si̱ chiwach i Dios chi pahkbal cuybal mahc, jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus chi xwihꞌic woꞌ risi̱ eh ar woꞌ chiwach i Dios xikꞌahsaj johtok. .+Chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ take ricamaj, nwa̱j woꞌ chi nawehtꞌalim tak chi reꞌ ricamaj chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios reꞌ Jesus maꞌ reꞌ ta chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios cꞌahchiꞌ ribanam reꞌ xtikꞌinjic cho najtir kꞌi̱j chi xa poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, ar laꞌ cꞌahchiꞌ ribanam johtok pan taxa̱j reꞌ yeꞌa̱b tikꞌimaj ruꞌum i Dios chi ar enyeꞌeric rilokꞌil chi coric eh chi ar nrakmajic cuꞌum take quilokꞌonic reh. - 9Reꞌ wili til nwa̱j chi narirakmajic chiri̱j ru̱cꞌ take kꞌoric cꞌahchiꞌ nikꞌorom lok aweh tak: Reꞌ hoj aj niminel, reꞌ chic i Jesus wilic chi Pe̱t kaNahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Reꞌreꞌ maꞌ xa ta wilic cok chi jeꞌ reꞌ ar pan taxa̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios, reꞌ laꞌ reꞌ, jeꞌ ricab nok nyeꞌeric reh jenoꞌ cꞌacharel chi ntzꞌuhkic cok pa risecꞌa̱j jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, xyeꞌeric woꞌ reh chi xoquic chi aj kꞌatal kꞌoric richꞌi̱l i Dios. a,;Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Jesus maꞌ jeꞌ ta ricab take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, maj reꞌ take reꞌ maꞌ xa ta reꞌ chi aj mahc take jeꞌ laꞌ woꞌ reh chi xiꞌoquic chipam quicamaj chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, cu reꞌ nchel i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xcamanic chi chihbal quiwach. Ra̱j nchel Acꞌunbe̱s Jesus, til reꞌ Dios xpahbanic reh eh reꞌ rikꞌorbal i Dios chi ripahba̱bjic i Jesus xiyew cho nok reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kacꞌulum nak chic cho i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ ajic chi pahbamaj chic i Jesus, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ribanam ricamaj chi manlic yuꞌna eh jeꞌ woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom.+Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus maꞌ jeꞌ ta ricab take toco̱m chic nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱. Nikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take reꞌ curman chi kalakal xquicansaj cho take chicop chi pahkbal cuybal quimahc chiwach i Dios eh cu reꞌ aj chic ruꞌ chiri̱j chic quimahc i tinamit quicansaj cho take chicop chi si̱ chiwach i Dios. Raj chic yuꞌna chi jelow-bal take chicop quicansjic eli̱c ha̱b, reꞌ Jesus xiyew ri̱b pan quimic wach curu̱s eh yuꞌna johtok chi junelic, ru̱cꞌ i riquimic reꞌ xa junpech woꞌ xicꞌul, reꞌ woꞌ reꞌ ncamanic chi cuybal quimahc take tinamit chiwach i Dios. <*qJeꞌ reꞌ nok til curman chi keh hoj chi reꞌ kAja̱w Jesus xwihꞌic chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌuhtunic take noꞌjbal wili: Reꞌreꞌ maꞌ jancꞌal ta mahcanak cho, maꞌ jancꞌal ta richꞌuwaꞌrsam wach ricapew-bal ru̱cꞌ take maꞌ to̱b ta laj capew-bal eh maꞌ xiban ta jenaj wach rinoꞌjbal ku̱cꞌ hoj aj mahc. Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum rinoꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ kAja̱w Jesus til ricꞌul chi xwihꞌic chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rilokꞌil wilic ar pan taxa̱j. )Ruꞌum chi junelic kꞌi̱j sakom cꞌahchiꞌ chi camanic chiwach i Dios chi aj pahkanel quitoꞌbal take cꞌacharel, reꞌreꞌ rinimej chi manlic i ricamaj chi aj yeꞌol quicoꞌlbal take tinamit yuꞌna eh jeꞌ woꞌ reꞌ johtok chi junelic kꞌi̱j sakom cu̱cꞌ take nicꞌ paꞌ qꞌuihal quichalic chiwach i Jesus chi cꞌahchiꞌ quichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j ruꞌ. %(CRaj nchel i Jesus maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ, maꞌ hab ta wach jenoꞌ enoquic chi rijelow-bal pa ricamaj chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios ruꞌum nok reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta chic nariquimic je xa cꞌachlic laꞌ woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. 'Jeꞌ reꞌ ajic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chi reꞌ Jesus wilic yuꞌna chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj juꞌjun queh take qꞌuihal Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ wihꞌinak take cho xa xponic woꞌ wach rikꞌijil chi xiquimic je. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xquicꞌul cho, reꞌ camanic reꞌreꞌ xa xitik cho ri̱b richoporic na̱ chi quiwach. ~&uChi riyeb rikꞌorbal i Dios chiri̱j i Jesus, reꞌ aj woꞌ reꞌ i pahbamaj chi xo̱j elok wach i jenaj chic tikꞌinic reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i tikꞌinic bano̱j cho cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt ruꞌum i Dios. %Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban i Dios, reꞌ Jesus maꞌ jeꞌ ta ricab take toco̱m chic take aj kꞌahsem si̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ naxipahbabjic pan quicamaj maꞌ xbanaric ta cu̱cꞌ jeꞌ ricab xbanaric ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus chi xyeꞌeric jenaj kꞌoric chiri̱j. Jeꞌ reꞌ xiban i Dios naxpahbabjic i Jesus pa ricamaj. Reꞌreꞌ xiyew rikꞌorbal chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin Ajabe̱s Dios niyew nikꞌorbal chawi̱j eh maꞌ eta riban chi enijal wach i nikꞌorbal wili:Reꞌ hat chi junelic kꞌi̱j sakom na̱cahnic chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱,
eh reꞌ awaꞌric naribanam jenaj wach chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec, nqui xikꞌor i Dios. :$mReꞌ camanic riban i Jesus chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱, til reꞌ Dios xtakꞌanic reh rikꞌormojic naxiyew cho rikꞌorbal chi til coric chi jeꞌ reꞌ naribanam i Jesus. |#qJeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ i takꞌanic reꞌreꞌ maꞌ xquinimej ta chi manlic i quicamaj take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios xiban chi chiri̱j chic i Jesus enkachꞌica̱ꞌ kacꞌux. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chi nkaꞌn chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ woꞌ kAja̱w Jesus xbanic chi xoj-oquic chi aj lokꞌem chic wach i Dios. e"CChiri̱j chic i takꞌanic canamaj cho najtir kꞌi̱j chi xa reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih naquiwihꞌic chi aj kꞌahsem si̱, kꞌoro̱j chic cho chi maꞌxta chic ricꞌamaric na̱ ruꞌum nok maꞌxta woꞌ chic bih naricamanic wi̱ꞌ. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌxta woꞌ chic rajawric chi quina̱ take cꞌacharel. (!INikꞌor chi xpahbabjic ruꞌum i Dios maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios chiri̱j i Jesus:“Reꞌ hat tinipahba̱ꞌ chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom
eh reꞌ awaꞌric naribanam jenaj wach chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec, nqui kꞌoro̱j. N Chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ, reꞌreꞌ maꞌ pahbamaj ta jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi xa ca̱ꞌ quiꞌsil qui̱b nacoquic chi aj kꞌahsem si̱ reꞌ laꞌ reꞌreꞌ xpahbabjic ruꞌum i Dios chi wilic ru̱cꞌ rajawric, jeꞌ ricab i rajawric xcꞌaꞌchsanic woꞌ chic cho reh naxquimic je. 4aReꞌ chic i takꞌanic bano̱j cho chi xa ru̱cꞌ i maꞌ Lewih nariwihꞌic quijaꞌquil take aj kꞌahsem si̱, xjalaric chic wach eh ncꞌutunic lok wach chi manlic ru̱cꞌ i wili: Wilic jenaj chic Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios eh reꞌreꞌ, reꞌ aj i Jesus. Reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab take aj kꞌahsem si̱ chalanak quijaꞌquil ru̱cꞌ maꞌ Lewih, jeꞌ laꞌ ricab i maꞌ Melquiserec. 7gNikꞌor chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric maj til woꞌ ehtꞌalamaj chi reꞌ Jesus ar ru̱cꞌ maꞌ Jurah xchalic rijaꞌquil, to̱b ta nchel chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ haj ta rikꞌor chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Jurah naquicamanic chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. ' Jeꞌ reꞌ ajic chi xinkꞌoric chic lok chiri̱j i Jesus chi xa wilic woꞌ cho chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios, reꞌ aj wili ncꞌuluric woꞌ ru̱cꞌ i Jesus: Reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i maꞌ Lewih elenak cho rijaꞌquil chi aj kꞌahsem si̱, ru̱cꞌ laꞌ i junchꞌuk chic chi cꞌacharel reꞌ maꞌ jancꞌal ta elenak cho jenoꞌ aj kꞌahsem si̱ chi quixilac. 7g Ruꞌum reꞌreꞌ, naxjalmajic wach i noꞌjbal chi maꞌ reꞌ ta chic ru̱cꞌ i maꞌ Lewih narichalic quijaꞌquil take aj kꞌahsem si̱ nyeꞌeric chiwach i Dios, jeꞌ woꞌ xjalmajic i takꞌanic wilic chi xa chi ru̱cꞌ nak maꞌ Lewih nariwihꞌic quijaꞌquil take aj kahsanel take si̱. U# Yuꞌna chi xkilow chic lok chi reꞌ Melquiserec nim wach riwaꞌric chiwach i maꞌ Lewih, curman kꞌuruꞌ chi reꞌ naroquic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios jeꞌ ricab ok riwaꞌric cho maꞌ Melquiserec maj yuꞌna maꞌ reꞌ ta chic jenoꞌ queh rijaꞌquil cho maꞌ A̱ron nariwihꞌic chi Nahsil. Coric ruꞌ nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquicꞌul cho Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xkꞌormojic cho queh ra̱ꞌ riꞌsil maꞌ Israhel chi xa reꞌ wach take ra̱ꞌ riꞌsil i maꞌ A̱ron chꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho maꞌ Lewih nacoquic chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌ ruꞌum chi maꞌ xcaꞌn ta chi coric i camanic yeꞌo̱j chi quina̱, maꞌ xtikiric ta chic juꞌ quipahbabjic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih chi aj kꞌahsem si̱ take. kO Reꞌ woꞌ reꞌ eriban chi enkꞌormojic maj to̱b ta nak naxelic cho maꞌ Melquiserec chi ricꞌuluric maꞌ Awraham jaꞌ nasjic ta nak i maꞌ Lewih, xa wilic woꞌ nak chic cho rijaꞌquil maꞌ Lewih chꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil pa riquiqꞌue̱l i maꞌ Awraham. Reꞌ Jesus i Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem
Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom +O Jenaj chic kꞌoric chiri̱j i Melquiserec. Reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim riwaꞌric chiwach maꞌ Lewih eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih reꞌ wilque̱b woꞌ chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios naxyeꞌeric cho queh i jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih nbanjic canar, jeꞌ na waꞌric xquikꞌahsaj woꞌ cho reh maꞌ Melquiserec i to̱j reꞌreꞌ nok reꞌ kama̱m maꞌ Awraham xiban woꞌ cho kꞌahsanic reꞌreꞌ ru̱cꞌ chiꞌnchel paꞌ bih xiban cho canar pan kꞌakꞌanic. Pan ricaj kꞌoric nikꞌor i wili: Reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, rikꞌor chi reꞌ Melquiserec reꞌ xa jeꞌ na cu cꞌachlic woꞌ yuꞌna chi kꞌi̱j ruꞌum nok maꞌ xsahchic ta wach ribiral chi aj kꞌahsem si̱, raj take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih reꞌ xicꞌulbic reh jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih nbanjic canar, maꞌ je ta reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ, xa xiquimic laꞌ woꞌ take je jeꞌ ricab nkacꞌul chi kunchelal i hoj cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal. }sRu̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌutunic chi reꞌ Melquiserec nim riwaꞌric wilic ru̱cꞌ i cuseꞌsenic xiban maj chiꞌnchel nehtꞌalanic reh chi reꞌ nbanic banoj cuseꞌsenic, kꞌe̱ꞌ nim wach riwaꞌric chiwach ncꞌulbic reh cuseꞌsbal! +OTil cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ Melquiserec, reꞌreꞌ jenaj aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih! To̱b ta jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ, reꞌreꞌ xicꞌul ru̱cꞌ maꞌ Awraham i jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih nbanjic canar. Ru̱cꞌ aj reꞌreꞌ ncꞌutunic chi nim wach riwaꞌric i Melquiserec eh ncꞌutunic woꞌ lok chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ ru̱cꞌ i wili: Reꞌ Melquiserec xicuseꞌsaj woꞌ maꞌ Awraham reꞌ kꞌoro̱j cho reh ruꞌum i Dios chi naricuseꞌsjic. 9Til coric, reꞌ maꞌ Awraham xiban jeꞌ ricab rikꞌor i takꞌanic xyeꞌeric rikꞌormojic chipam Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chiqui̱j take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil take cho rihrima̱m Awraham reꞌ maꞌ Lewih ribihnal. Chaj aj bih rikꞌor i takꞌanic reꞌreꞌ? Rikꞌor chi to̱b ta reꞌ take ritinami̱t i Dios chꞌi̱l take aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ take cho maꞌ Awraham, curman chi queh chi reꞌ jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih ncaꞌn canar naquikꞌahsam queh take quich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ pahbamaj take chi aj kꞌahsem si̱. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ru̱cꞌ chiꞌnchel i kilom reꞌreꞌ chacoj tak rehtal chi coric nicꞌ nimal riwaꞌric wilic i Melquiserec. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xquilow chic chi reꞌ kama̱m maꞌ Awraham reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riwaꞌric yeꞌo̱j chi quiwach take kama̱m katiꞌt, xiban chi reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal xicꞌam cho pan kꞌakꞌanic, xesaj lok pa reh i rilaje̱b reꞌ kꞌoro̱j cho chi tojbal ri̱j paꞌ bih chiwach i Dios eh xikꞌahsaj reh aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ. Wilic woꞌ jenaj chic kꞌoric chiri̱j ribiral i Melquiserec. Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, maꞌ xtzꞌihmjic ta ribiral hab wach ritu̱t raja̱w on hab wach take rima̱m ratiꞌt eh maꞌ xnabjic ta woꞌ jancꞌal xasjic on jancꞌal xquimic. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkilow chi reꞌ ribiral chi aj kꞌahsem si̱ maꞌ xsahchic ta wach jeꞌ ricab woꞌ nok reꞌ rAcꞌu̱n i Dios cꞌahchiꞌ chi camanic chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom. _7Maꞌ xa ta ar nilmijic rinimal wach riwaꞌric jeꞌ laꞌ woꞌ ru̱cꞌ i wili: Reꞌ maꞌ Awraham china̱ lok i nicꞌ paꞌ qꞌuihal xiban canar pan kꞌakꞌanic xesaj lok pa reh i rilaje̱b reꞌ kꞌoro̱j chi tojbal ri̱j paꞌ bih chiwach i Dios eh xikꞌahsaj reh! Ricab, reꞌ chic i ribihnal Melquiserec, jeꞌ wili nelic wi̱ꞌ: “Reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis”. Wi nkatuna̱ꞌ wach rikꞌormojic i kꞌoric reꞌreꞌ chꞌi̱l i nelic wi̱ꞌ ribihnal i tinamit Salem, reꞌ ra̱j rikꞌorom “sukquil cꞌuxlis”, ra̱j woꞌ rikꞌorom chi reꞌ Melquiserec reꞌreꞌ xiyew woꞌ risukquil quicꞌux take tinamit aj Salem ru̱cꞌ ricamaj xiban chi quikꞌatal kꞌoric. Hw}|zw(uds{rp;onZljiUhfedd"aa<`/^_\r[XWVT RPNLTJ?HGF@CBA@? =4<;9 642/-*(&$! uG7 Z'!wa; Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quichꞌica̱ꞌ woꞌ chic quicꞌux chiri̱j i Dios naxibehic chiri̱j i tinamit Jericoh ribihnal chiwach wuku̱b kꞌi̱j. Ruꞌum aj chi chꞌiclic quicꞌux chiri̱j i Dios, xcꞌuluric chi reꞌ tzꞌak nsutunic ri̱j i tinamit reꞌreꞌ xtublujic wach acꞌal. A{ Jeꞌ woꞌ, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquichꞌica̱ꞌ cho quicꞌux chiri̱j i Dios naxiꞌiqꞌuic chipam rinimal haꞌ reꞌ “Maꞌ laj Cak Wach Haꞌ” ribihnal. Ruꞌum reꞌreꞌ, xa maꞌ cꞌaxic ta iqꞌuic xcaꞌn je chipam, xa jeꞌ na nchel pan chiki̱j laj be̱h xiꞌiqꞌuic je wi̱ꞌ. Raj take aj Eji̱pto reꞌ xiꞌo̱j chi quichoporic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ xiꞌiqꞌuic ta je chi juntar, jihkꞌic laꞌ chic xquicꞌul naxokꞌtaj woꞌ chic cho ri̱b maꞌ laj haꞌ reꞌreꞌ. } Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Moyses xichꞌica̱ꞌ woꞌ chic ricꞌux chiri̱j i Dios naxiban i pe̱t pech rinimjic wach i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal. Reꞌreꞌ chi chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios chi naricꞌuluric i kꞌoro̱j reh, xitakꞌa̱ꞌ ricansjic i jenaj me̱ꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ xitakꞌa̱ꞌ riquihrjic riquiqꞌue̱l me̱ꞌ reꞌreꞌ chiwach i juꞌjun ritzꞌahpil quipa̱t take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios takꞌamaj cho ruꞌum chi quicansjic take pe̱t cacꞌu̱n aj Eji̱pto maꞌ eta ricansaj jenoꞌ queh take quihaꞌlacꞌu̱n ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ wilic china̱ ritzꞌahpil quipa̱t i riquiqꞌue̱l take cansamaj me̱ꞌ. /W Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Moyses xelic je chipam i tinamit Eji̱pto eh ruꞌum chi cꞌahchiꞌ richꞌica̱b ricꞌux chiri̱j i Dios maꞌ xiyohlej ta chi reꞌ kꞌatal kꞌoric reh tinamit Eji̱pto yohbal wach naxchalic rijoskꞌil ruꞌum relic je chipam ritinami̱t reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, wilic jenaj chic riwi̱ꞌ chi reꞌ Moyses xipahba̱ꞌ ricꞌux chi maꞌ xsoljic ta chic chiri̱j eh reꞌ wili riwi̱ꞌ reꞌreꞌ: Chi reꞌreꞌ til cꞌahchiꞌ rilom wach i Dios reꞌ maꞌ nquilow ta wach take junleh chic cꞌacharel. 6e Jeꞌ woꞌ, xiban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌ ricapew-bal xa ar woꞌ xwihꞌic ru̱cꞌ i rico̱ch naricꞌulum ru̱cꞌ i Dios ruꞌum reh ricꞌacharic reꞌ xicꞌul wi̱ꞌ i tiꞌquilal cꞌaxquilal chiri̱j ritinami̱t i Dios, jeꞌ ricab i cꞌacharic yeꞌo̱j chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ cꞌacharic reꞌreꞌ xicapaj i Moyses chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cho nim rilokꞌil chiwach i suk laj cꞌacharic ru̱cꞌ bihomal xwihꞌic nak reh xa ruꞌum chi rihrima̱m i kꞌatal kꞌoric reh tinamit Eji̱pto. 7 Reꞌ laꞌ xponic chiwach, reꞌ i cꞌacharic reꞌ naricꞌulum wi̱ꞌ i tiꞌcꞌaxic chi richꞌi̱l take chiho̱j chi ritinami̱t i Dios. Jeꞌ reꞌ xiban maj chiwach i Moyses reꞌ cꞌacharic naribanam quichꞌi̱l take cꞌacharel reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cho lo̱kꞌ chiwach i cꞌacharic reꞌ xa juncꞌam woꞌ ti riyew risukquil ricꞌux i cꞌacharel ru̱cꞌ ribanaric i mahc. @y Chiri̱j i wili naxwinakbic i Moyses, xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux ru̱cꞌ i Dios chi narimanlajic wach paꞌ bih kꞌoro̱j cho reh. Ruꞌum aj reꞌ naxponic i kꞌi̱j chi naquelic je take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chipam i tinamit Eji̱pto, reꞌ Moyses maꞌ xa̱j ta chic ricꞌulum take rilokꞌil nyeꞌeric nak reh cuꞌum take cꞌacharel ruꞌum chi quehtꞌalim nak chi rihrima̱m i kꞌatal kꞌoric aj Eji̱pto. 1 Jeꞌ woꞌ, chipam take kꞌi̱j naxasjic cho i Moyses, reꞌ take ritu̱t raja̱w xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux ru̱cꞌ i Dios chi naricoꞌlem i cacꞌu̱n. Ruꞌum aj reꞌ nok reꞌ kꞌatal kꞌoric reh tinamit Eji̱pto xitakꞌa̱ꞌ quicansjic take chiꞌnchel cucꞌ acꞌun, reꞌ take reꞌ maꞌ xquiyohlej ta takꞌanic reꞌreꞌ, ruꞌum xquirak chiri̱j chi reꞌ haꞌlacꞌun reꞌreꞌ wilic cho ritoꞌbal i Dios china̱. Ruꞌum aj reꞌ naxasjic i cacꞌu̱n, xib poh xquicꞌol chi coꞌlbal reh. (I Jeꞌ woꞌ reꞌ i Chep til woꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Nok quimic nak chic reh, xikꞌor ribiral queh racꞌu̱n chi nariponic rikꞌijil chi reꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n maꞌ Israhel naquelic cho chipam tinamit Eji̱pto. Ruꞌum chi chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios chi naricꞌuluric chi jeꞌ reꞌ, xicꞌuhbalej woꞌ take cahnok chi naquiꞌelok je chipam i tinamit reꞌreꞌ quicꞌam woꞌ je ritiꞌjolal ribakil chiqui̱j reh chi naquimukꞌa̱b chipam i yeꞌa̱b reꞌ nacojic cꞌacharok wi̱ꞌ. 3 Jeꞌ woꞌ reꞌ Jacow xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Reꞌreꞌ nok xa quimic nak chic reh eh to̱b ta woꞌ chi xa maꞌxta nak chic ransil ritiꞌjolal ribakil, cu xitoꞌbej chic ri̱b china̱ richꞌimim chi rilokꞌonjic wach i Dios eh xipahkaj woꞌ johtok reh pa riti̱j chi reꞌ ok woꞌ take rihrima̱m reꞌ take racꞌu̱n Chep quicꞌulbok reh take ricuseꞌsbal i Dios. E Reꞌ jenaj chic cꞌacharel xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios reꞌ i maꞌ Isahac. Reꞌreꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j chi narichalic i kꞌi̱j nok reꞌ toco̱m chic cuseꞌsbal narimanlajic wach ru̱cꞌ ruꞌum i Dios eh ruꞌum reꞌ nok qꞌuisi̱n nak chic maꞌ nquimic, xipahkaj johtok reh Dios pa riti̱j chi reꞌ take racꞌu̱n, reꞌ Jacow chꞌi̱l i Esawuh, quicꞌulbok reh take cuseꞌsbal reꞌreꞌ. fE Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ maꞌ Awraham til xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios naxikꞌahsaj racꞌu̱n pan quimic. Reꞌreꞌ til xehtꞌalij pa ricapew-bal chi to̱b ta nariquimic i racꞌu̱n, reꞌ Dios wilic rajawric chi narucsam woꞌ chic cho chi quixilac camnak. Pa ricorquil, pa ricapew-bal i maꞌ Awraham reꞌ racꞌu̱n reꞌreꞌ ucsumaj nak chic cho chi quixilac take camnak chi cu maꞌ jaꞌ ta woꞌ rikꞌahsaj chiwach i Dios chi nariquimic eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa ricapew-bal i maꞌ Awraham xa reꞌ woꞌ naxipahkaj i Dios reh reꞌ racꞌu̱n quimic nak chic. yk reꞌ Dios rikꞌorom chic cho chi jeꞌ wili:“Chi quixilac ca̱ꞌ quiꞌsil cho take awacꞌu̱n,
xa cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho awacꞌu̱n Isahac,
narimanlajic wach i kꞌoro̱j aweh wuꞌum, nqui rikꞌorom cho. Y + Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Awraham xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios eh nok ilbal reh wi til coric niminic riban chiwach, reꞌ Dios xipahkaj reh chi reꞌ racꞌu̱n reꞌ Isahac ribihnal erikꞌahsaj pan quimic chi si̱ chiwach, jeꞌ ricab nok jenaj chicop nyeꞌeric chi si̱ chiwach i Dios nkꞌahsjic chi naricꞌataric. Chiri̱j chic reꞌreꞌ, ruꞌum reh richꞌiquinjic ricꞌux xiban chiri̱j i Dios, reꞌ maꞌ Awraham xikꞌahsaj i racꞌu̱n chi nariquimic. Jeꞌ reꞌ xiban to̱b ta xa jenaj woꞌ ti chiwach eh to̱b ta woꞌ chiri̱j racꞌu̱n reꞌreꞌ, J   Xa reꞌ laꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ kꞌe̱ꞌ nak xca̱j wi̱ꞌ wihꞌic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal chiwach xa paꞌ tinamit wilic ayuꞌ wach acꞌal. Til jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ maj til ar wilic ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ wilic quiyeꞌa̱b ar chipam i xitikꞌa̱ꞌ i Dios ar pan taxa̱j chi naquicꞌacharic ru̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ suk ricꞌux nok wilic cu̱cꞌ ruꞌum nok reꞌ take reꞌ maꞌ xquicana̱ꞌ ta rikꞌormojic chi reꞌ aj reꞌ i Dios nquilokꞌej wach. ^ 5 Nikꞌor aweh tak chi reꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta yeꞌa̱b xiꞌelic cho wi̱ꞌ. Wi ta nak chiri̱j yeꞌa̱b reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ quiyeb quicapew-bal, xiban nak chi xisoljic woꞌ chic je ar. s _ Reꞌ take chiꞌnchel wili kꞌuruꞌ reꞌ xquiyew quicꞌux chi rikꞌormojic chi jeꞌ reꞌ til xquirak chiri̱j chi manlic chi cu wilic jenaj chic yeꞌa̱b reꞌ cꞌahchiꞌ cuyꞌem chi naquicꞌacharic wi̱ꞌ chi junpech. | q Chiꞌnchel take xnikꞌor lok quibiral wili xicꞌacharic cho chi chꞌiclic quicꞌux chiri̱j kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios eh cu rehtal quiquimic je, xa xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios. Coric ruꞌ chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xquicꞌul ta take cuseꞌsbal reꞌreꞌ xa pan quicapew-bal laꞌ xquilow je rimanlajic wach, xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta xa pan quicapew-bal woꞌ xquilow, quisuksaj woꞌ je quicꞌux chiri̱j rimanlajic wach eh chi jeꞌ reꞌ xquiyew woꞌ quicꞌux chi rikꞌormojic riwi̱ꞌ i quiwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal chi xa iqꞌue̱l take. 1 Chi jeꞌ aj reꞌ, xa ru̱cꞌ jenaj chi winak reꞌ maꞌ Awraham chꞌi̱l i rehqꞌue̱n, xpꞌuhtic cho reꞌ xcꞌuluric wili: Xa reꞌ woꞌ chawil take riqꞌuihal chꞌimi̱l ar pan taxa̱j on xa reꞌ woꞌ chawil riqꞌuihal i sani̱b chi chi̱ꞌ rinimal haꞌ, reꞌ take riqꞌuihal rihrima̱m i maꞌ Awraham maꞌ hab ta wach eriban canar cajlajic ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take. Maꞌ xa ta woꞌ xcꞌuluric reꞌreꞌ, til peꞌ woꞌ xqꞌuihbic wach take ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Awraham xa ru̱cꞌ ti i jenaj chi racꞌu̱n reꞌ xasjic nok johtonak chic rihabil eh xa qꞌuisi̱n nak chic maꞌ nponic rikꞌijil riquimic. oW Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum richꞌiquinjic ricꞌux i maꞌ Awraham chiri̱j i Dios reꞌ rehqꞌue̱n reꞌ tiꞌ Sa̱ra ribihnal, to̱b ta nak ojonak chic rihabil chi enwihꞌic rihaꞌlacꞌu̱n, xa cu xwihꞌic woꞌ jenaj racꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ tiꞌ Sa̱ra xyeꞌeric woꞌ ricowil chi xasjic rihaꞌlacꞌu̱n ruꞌum chi reꞌ maꞌ Awraham xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios chi reꞌreꞌ eriban chi enmanlajic wach i xikꞌor reh chi naribanam. Y+ Jeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Awraham xa pan perpat ti xcꞌacharic cho eh jeꞌ reꞌ xiban maj cꞌahchiꞌ ruyꞌem cho chi chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios chi nok ricohlam chic cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal, narojic cꞌacharok chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilque̱b woꞌ wi̱ꞌ riqꞌuihal toco̱m chic cꞌacharel ar pan taxa̱j reꞌ jenaj yeꞌa̱b tikꞌimaj chi coric ruꞌum i Dios reꞌ aj capewenel reh chi coric nicꞌ wach ritikꞌinjic i xiban.  Jeꞌ woꞌ ar naxwihꞌic chipam i yeꞌa̱b kꞌoro̱j reh chi nariyeꞌeric reh chi rico̱ch, reꞌ maꞌ Awraham til xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios eh ruꞌum reꞌ xcꞌacharic ar chi xa iqꞌue̱l ti chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ xitikꞌa̱ꞌ ta jenaj pa̱t reꞌ naricahnic wi̱ꞌ chi junpech, xcꞌacharic laꞌ chipam i perpat reꞌ tikꞌimaj chi xa tzꞌih ri̱j jeꞌ ricab woꞌ cꞌacharic xitik juꞌ ribanaric i racꞌu̱n reꞌ Isahac ribihnal. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ maꞌ Isahac chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Jacow, aj cꞌulul woꞌ take reh i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios chi reꞌ yeꞌa̱b nariponic wi̱ꞌ chi cꞌacharic i maꞌ Awraham, reꞌ woꞌ reꞌ nariyeꞌeric queh chi quico̱ch. iK Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ maꞌ Awraham til woꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Ruꞌum aj reꞌ naxkꞌormojic reh ruꞌum i Dios chi narojic cꞌacharok chipam jenaj yeꞌa̱b reꞌ nariyeꞌeric reh chi rico̱ch, reꞌreꞌ xicꞌuꞌlej na̱ ojic eh xelic je chipam ritinami̱t to̱b ta maꞌ rehtꞌalim ta haj cꞌahchiꞌ rojic.  Reꞌ maꞌ Noheh til xichꞌica̱ꞌ woꞌ cho ricꞌux chiri̱j i Dios chi reꞌreꞌ riban chi nmanlajic wach i paꞌ bih kꞌoro̱j cho ruꞌum. Jeꞌ reꞌ nok naxkꞌormojic reh ruꞌum i Dios chi wilic take tiꞌcꞌaxic naricꞌulmujic, reꞌreꞌ to̱b ta maꞌ jaꞌ nponic ta nak rikꞌijil chi narilmijic wach i tiꞌcꞌaxic xinimej reꞌ xkꞌormojic reh eh xiyew ricꞌux chi ritikꞌinjic jenaj maꞌ laj cano̱wa pa̱t reꞌ xcamanic chi coꞌlbal wi̱ꞌ ri̱b chꞌi̱l take raj pan pa̱t. Reꞌ richꞌiquinjic ricꞌux i maꞌ Noheh chiri̱j i Dios reꞌ aj reꞌ xbanic chi reꞌ Dios xicana̱ꞌ chi xiquimic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, ruꞌum laꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban i maꞌ Noheh xyeꞌeric reh chi co̱ch chi reꞌ Dios rikꞌor chi reꞌreꞌ til coric cho wach ricꞌux chiwach. .U Ru̱cꞌ aj xcꞌuluric cu̱cꞌ quib aj najtir kꞌi̱j reꞌreꞌ risakomej wach keh chi reꞌ Dios maꞌ nwihꞌic ta chi suk ricꞌux ru̱cꞌ i cꞌacharel maꞌ richꞌica̱ꞌ ta ricꞌux chiri̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reh chi enwihꞌic chi suk ricꞌux i Dios ru̱cꞌ i cꞌacharel nchalic chiwach chi aj lokꞌem reh, curman chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ chꞌiclic ok ricꞌux chiri̱j take ehtꞌalamaj chiri̱j i Dios chi jeꞌ wili: Chi til reꞌreꞌ til xa wilic woꞌ eh chi xa riyew woꞌ quico̱ch take quisicꞌbic reh. (I Reꞌ maꞌ Henoc jenaj chic cꞌacharel aj najtir kꞌi̱j reꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Chiri̱j maꞌ Henoc xkꞌormojic ruꞌum i Dios chi kꞌe̱ꞌ nponic chiwach i cꞌacharic xiban. Jeꞌ reꞌ xkꞌormojic chiri̱j maj reꞌ maꞌ Henoc til xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios eh ruꞌum reꞌ maꞌ xquimic ta maj chi cꞌachlic xcꞌamaric johtok ruꞌum i Dios ar pan taxa̱j. Ru̱cꞌ xiban i Dios chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric chi naxsiqꞌuiric cho maꞌ Henoc maꞌ hab ta chic wach xrakbic cho reh. 3 Reꞌ Awel jenaj queh take aj najtir kꞌi̱j xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban reꞌ Dios xikꞌor cho chi reꞌreꞌ coric wach ricꞌux eh xicꞌul cho i risi̱ chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t i si̱ reꞌreꞌ chiwach i si̱ xikahsaj i ras, reꞌ Cayin ribihnal. Ruꞌum richꞌiquinjic ricꞌux xiban i Awel, cu yuꞌna chi kꞌi̱j to̱b ta camnak chic, xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ katikim juꞌ ribirmijic chiri̱j i holohic laj rinoꞌjbal xiban ruꞌ. } Reꞌ Dios xkꞌoric woꞌ cho reh chi naritikꞌinjic i taxa̱j richꞌi̱l wach acꞌal richꞌi̱l woꞌ chiꞌnchel wilic chiwach. Reꞌ hoj nkacoj wach chiꞌnchel reꞌreꞌ chi reꞌ Dios xbanic chi xitihkic. Reꞌ xiban reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ ncamanic keh chi enkarak chiri̱j chi reꞌ chiꞌnchel nkilow wach yuꞌna, xtikꞌinjic cho to̱b ta nak maꞌxta bih wilic chi naritikꞌinjic cho. Reꞌ quibiral take aj najtir kꞌi̱j reꞌ
xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios p~Y Reꞌ take cho kama̱m katiꞌt xquichꞌica̱ꞌ woꞌ cho quicꞌux chiri̱j i Dios chi narimanlajic wach ruꞌum reꞌ chaj bih rikꞌorom cho eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Dios xkꞌoric cho chiqui̱j ru̱cꞌ holohic laj kꞌoric. ,} S Reꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Dios, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hoj til kehtꞌalim chi naricꞌuluric i kꞌoro̱j cho ruꞌum eh to̱b ta woꞌ yuꞌna maꞌ nkilow ta wach i rimahsjic wach i rikꞌorom cho reꞌreꞌ, reꞌ hoj xa chꞌiclic woꞌ kacꞌux chi naricꞌuluric. T|! 'Jeꞌ aj reꞌ tzꞌihmbimaj chiqui̱j take nquicana̱ꞌ quiniminic, ra̱j i hoj maꞌ jeꞌ ta kacab take maꞌ nquitik ta juꞌ quiniminic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ xa risacharic quiwach ruꞌum i Dios cꞌahchiꞌ quipahkam chi quina̱ ru̱cꞌ i quinoꞌjbal reꞌreꞌ. Ra̱j nchel i hoj xa chꞌiclic woꞌ kacꞌux chiri̱j i kAja̱w reh chi reꞌreꞌ ekojricoꞌlej chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱ take aj mahc.{ &Jeꞌ woꞌ chiqui̱j take nquicana̱ꞌ chi junpech niminic, jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cahnok:“Reꞌ take cꞌacharel wilque̱b chi nitinami̱t reꞌ xiban chi coric chic wach quicꞌux chi niwach, naquicꞌacharic chi chꞌiclic quicꞌux chiwi̱j.Wi nquicana̱ꞌ woꞌ chic ninimjic, reꞌ hin maꞌ eta nsukbic nicꞌux chiqui̱j, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. (zI %Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses, jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cho chiri̱j i Jesus:“Xa nicꞌ yuꞌ encꞌulic lok reꞌ cꞌulic lok reh, maꞌxta chic richahmic cho, nqui tzꞌihmbimaj chipam. y $reꞌ laꞌ curman chi enaꞌn tak chi enatik tak juꞌ ricuyuric take tiꞌcꞌaxic chi cow acꞌux tak reh chi na̱banam tak haj wilic ra̱j i kAja̱w Dios eh chi jeꞌ reꞌ na woꞌ acꞌulum tak haj wilic i kꞌoro̱j cahnok chi nariyeꞌeric aweh tak. x #Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi wilic jenaj abihomal reꞌ nariyeꞌeric aweh tak ruꞌum reh abano̱j tak, yuꞌna nipahkaj aweh tak chi ma̱cana̱ꞌ tak chi reꞌ cꞌaxquilal eriban chi nkajic acapew-bal tak on chi enyoj acꞌux tak chipam i niminic, [w/ "Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj nok reꞌ take toco̱m chic awichꞌi̱l tak xiponic tzꞌahpok cho pan che̱ꞌ, wilic aweh tak xatponic tak cho chi quitobjic ruꞌum chi xaquetelej tak quiwach. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ noꞌjbal xacꞌuhtaj tak, jeꞌ laꞌ woꞌ naxmakꞌaric paꞌ bih wilic aweh tak, reꞌ xbanaric aweh tak reꞌreꞌ xacuy ransil chi suk acꞌux tak. Jeꞌ reꞌ xaꞌn tak ruꞌum nok awehtꞌalim tak chi ar pan taxa̱j nariyeꞌeric aweh tak jenaj bihomal reꞌ yohbal wach rilokꞌil chiwach take xmakꞌaric aweh tak ayuꞌ eh reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach. gvG !ruꞌum chi wilca̱t tak chic pan niminic, wilic aweh tak xacꞌul tak cho tzꞌujuric cuꞌum take awaj ixowonel tak, on xacꞌul tak jenoꞌ toco̱m chic tiꞌcꞌaxic. Nok wilic toco̱m chic awichꞌi̱l tak cꞌahchiꞌ quicꞌulum i tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab acꞌulum tak chic cho hat-tak, wilic aweh tak xawichnimej take pan quicꞌaxquilal. u} Wilic woꞌ take suk laj kꞌoric raj kꞌormojic xa reꞌ laꞌ nwa̱j chi pe̱t ticapewenok tak chiri̱j ricuyuric ransil take rinimal i tiꞌcꞌaxic nchalic chana̱ tak nok hat-tak chic oconak pan niminic. Chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, t  Ruꞌum aj chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric wilic, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi chiyohbalej ri̱b jenoꞌ cꞌacharel wi jaꞌ cuyu̱j rimahc ru̱cꞌ take ribano̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nawihꞌok chiwach i Dios reꞌ cꞌachlic chi junelic kꞌi̱j sakom, til narichꞌukuric kꞌoric china̱. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric
nanchalic i tiꞌcꞌaxic s Nikꞌor chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach i tiꞌcꞌaxic naricꞌulum i cꞌacharel reꞌreꞌ maj kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ kAja̱w Dios jeꞌ wili rikꞌorom cho: “Wi xa hab wach jenoꞌ xmahcanic, xa reꞌ wach hin til equinyeꞌbic i tiꞌcꞌaxic china̱ jeꞌ ricab til ricꞌul queh take aj mahc chi tojbal wach i cꞌahbilal ncaꞌn, nqui rikꞌorom cho. Jeꞌ woꞌ, rikꞌorom woꞌ chi jeꞌ wili: “Reꞌ hin kAja̱w Dios quinchꞌukbic kꞌoric chi quina̱ take nitinami̱t, nqui rikꞌorom cho. 'rG Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi jenoꞌ cꞌacharel naricansjic je, chacapaj woꞌ tak chiri̱j i naricꞌuluric wili: Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal i tiꞌcꞌaxic naricꞌulum i cꞌacharel wi reꞌreꞌ riyakꞌabej pa ro̱k i tijinic chiri̱j rAcꞌu̱n i Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Uxlabal yeꞌo̱j cho xa ruꞌum reh ricꞌaxbal i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ enbanjic ru̱cꞌ wi reꞌreꞌ maꞌ riyew ta chic rilokꞌil reꞌ chaj bih xiban i Jesus chi xojricoj jenaj chi hoj chic ritinami̱t i Dios eh jeꞌ woꞌ reꞌ wi maꞌ riyew chic rilokꞌil riquiqꞌue̱l i Jesus reꞌ chopbal na̱ riwaꞌric i acꞌ laj tikꞌinic xiban i Dios ku̱cꞌ i hoj cꞌacharel. Lq Reh chi nakarakam chiri̱j i nikꞌorom chic lok wili, kacoj rehtal ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel resaj lok ri̱b chi junpech chi rehquen rajawric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ rikꞌor wi wilic quib on xib ok chi cꞌacharel nquiyew quichi̱ꞌ chi jenoꞌ cꞌacharel xmahcanic ru̱cꞌ resmejic lok ri̱b rehquen i cꞌuhbal reꞌreꞌ, til curman chi naricansjic je chi maꞌxta soꞌ quetelbal china̱. Ap{ Wi maꞌxta chic jenoꞌ uyuꞌnbal chi keh hoj chi encuyuric kamahc, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ chic i wili cꞌahchiꞌ kuyꞌem ru̱cꞌ yoꞌjic: Chi reꞌ Dios narichꞌukum kꞌoric china̱ kamahc eh jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌa̱kꞌ yohbal wach nanjohtic ritzꞌaꞌquil, jeꞌ woꞌ rijoskꞌil i Dios yohbal woꞌ wach najohtok chi kana̱ chi riyeꞌeric i tiꞌcꞌaxic reꞌ nariwihꞌic woꞌ chi quina̱ take quixowonic wach. toa Reꞌ hoj kehtꞌalim chic eh kacꞌulum woꞌ chic i coric laj tijinic reꞌ cꞌuhtumaj keh chiri̱j i Jesus. Wi reꞌ hoj kojmahcanic ru̱cꞌ kanoꞌjbal chi maꞌ nka̱j ta chic katikim juꞌ kawihꞌic chipam i tijinic reꞌreꞌ, maꞌ woꞌ reꞌ chic rikꞌahsjic ri̱b i Jesus pan quimic chi jeꞌ ricab jenoꞌ si̱ enbanic chi encuyuric kamahc. wng Jeꞌ woꞌ, reꞌ take kamoloj i̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios maꞌ nacana̱ꞌ tak ribanaric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic chic take cꞌahchiꞌ quicana̱b qui̱b, raj i hoj maꞌ nkaꞌn tak keh jeꞌ ricab ncaꞌn ruꞌ, kayew laꞌ tak ricowil kacꞌux chi kibil ki̱b chi ritikiric juꞌ kaniminic. Til jeꞌ reꞌ ra̱j banaric maj yuꞌna xa maꞌ naht ta chic wilic rikꞌijil ricꞌulic lok i kAja̱w. Reꞌ ricana̱ꞌ rinimjic i Jesus
narichalic tiꞌcꞌaxic china̱ m Chiri̱j wili, cu wilic woꞌ chic take pahkanic nwa̱j nibanam aweh tak. Pe̱t, kasicꞌ tak ri̱j nicꞌ wach ritobjic ki̱b nakaꞌnam chi kibil ki̱b reh chi jeꞌ reꞌ enkatijej ricꞌaxaric ki̱b, jeꞌ woꞌ chi ribanaric i holohic laj bano̱j. :lm Jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom. Chiri̱j i rikꞌormojic chi cꞌahchiꞌ kuyꞌem chi reꞌ Jesus naco̱j ricoꞌlem chi junelic, reꞌ hin nwa̱j nipahkam aweh tak chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ ma̱cana̱ꞌ tak ricojoric wach, til laꞌ chacowsaj acꞌux tak chiri̱j maj kehtꞌalim chi reꞌ Dios wi rikꞌorom chi reꞌ Jesus jeꞌ reꞌ naribanam, til naribanam chi narimanlajic wach i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ. Ok Chi kehtꞌalim aj chic i wili chiri̱j i Jesus nipahkaj aweh tak chi kojwihꞌok tak chiwach i Dios chi coric wach kacꞌux eh jeꞌ woꞌ chi chꞌiclic ok kacꞌux chi manlic chiri̱j i Dios. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i aj kꞌahsem si̱ nanoquic cok chiwach i Dios, pe̱t risakbej ri̱b nariban riti̱n ru̱cꞌ sak wach haꞌ, on jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ cꞌacharel nchalic chiwach i Dios chi pahkbal cuybal rimahc, ricꞌraj ri̱b chi cuyu̱j chic rimahc nanquihrjic i riquiqꞌue̱l take chicop cansamaj pa ribihnal, jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌulurok ku̱cꞌ i hoj ru̱cꞌ kawihꞌic chiwach i Dios chi maꞌxta chic kamahc, kojwihꞌok chiwach ru̱cꞌ sakil wach i ka̱mna. Fj Ricab kꞌoric, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric chi quiwach take Pe̱t rich aj Kꞌahsem Si̱ eh jeꞌ woꞌ wilic rajawric chi kana̱ i hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. iiK Reꞌ cok ruꞌ reꞌ tzꞌih reꞌ wilic chi tasbal pa̱m yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim rilokꞌil” maꞌ reꞌ ta chic i tzꞌih reꞌ wilic ar pan ocbal reꞌ wilic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios. Yuꞌna reꞌ Jesus xiban chi rehreh chic wach riwi̱ꞌ i oquic ar eh reꞌ til riwi̱ꞌ jeꞌ chic wili: Xa reꞌ woꞌ nok xikꞌahsaj ri̱b pan quimic i Jesus reꞌ cꞌachlic chi junelic, reꞌ chic reꞌ xoquic chi katobjic chi wilic cocbal ru̱cꞌ. Lh Was tak nicha̱kꞌ, cu ayuꞌ lok yuꞌna, reꞌ wili kꞌoro̱j lok chiri̱j i Jesus: Pe̱t kꞌoric, jeꞌ ricab nok Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ nok yeꞌo̱j chic kꞌab reh chi oquic cok chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim rilokꞌil”, jeꞌ woꞌ reꞌ i Jesus, ru̱cꞌ i riquiqꞌue̱l xichihcaj naxquimic je, xiban woꞌ chi reꞌ hoj ekoj-oquic ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ til wilic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios. g  Jeꞌ reꞌ ajic wi xa ruꞌum i Jesus til nkacꞌul cuybal kamahc, ra̱j rikꞌorom chi maꞌ curman ta chic chi equicansjic take chicop chi si̱ chiwach i Dios chi pahkbal cuybal mahc. Reꞌ Jesus aj cojol keh pan sukquil
cꞌuxlis chiwach i Dios ;fo Chi rikꞌorom chic lok reꞌreꞌ, reꞌ Dios xikꞌor woꞌ i wili:“Reꞌ hin maꞌ jaruj ta chic naricꞌulic cho pa nicꞌux chi hat-tak aj mahc, nqui xikꞌor. #e? “Hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, jeꞌ wili rikꞌor i Ajabe̱s Dios:‘Chawach tak johtok wilic jenaj kꞌi̱j nok reꞌ hin nanibanam awu̱cꞌ tak jenaj acꞌ laj tikꞌinic.Reꞌ tikꞌinic reꞌreꞌ, reꞌ i wili: Jeꞌ ricab nok reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xtzꞌihmjic chiwach jenaj hu̱j,
jeꞌ woꞌ reꞌ i hin ar chic pan awa̱mna acapew-bal tak nanibanam chi nariwihꞌic take takꞌanic niban
reh chi enrakmajic chiri̱j eh reh woꞌ chi en-nimjic, nqui i Dios, nqui xitzꞌihmbaj. Gd Reꞌ kꞌoric chiri̱j ricuyuric kamahc, xa nok woꞌ yeꞌo̱j cho rehtalil ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nok jeꞌ wili xtzꞌihmjic cho ruꞌum jenaj raj kꞌoro̱l i Dios: jcM Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus xa junpech woꞌ xiyew ri̱b pan quimic eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xyeꞌeric keh chi junpech chi reꞌ hoj reꞌ wilco̱j chic chiwach i Dios chi ritinami̱t xcuyuric chiꞌnchel kamahc chi manlic. Nb Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xbanaric ru̱cꞌ, ar laꞌ johtok ru̱cꞌ i Dios yuꞌna, xa chic reꞌ cꞌahchiꞌ ruyꞌem chi nariponic rikꞌijil chi nariyeb pa ro̱k take chiꞌnchel raj ixowonel. jaM raj ru̱cꞌ i Jesus maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcꞌuluric, chi cuybal laꞌ reh kamahc xa junpech woꞌ xiyew ri̱b pan quimic. Chiri̱j chic ructic chi quixilac camnak, xyeꞌeric woꞌ rilokꞌil chi kꞌatal kꞌoric richꞌi̱l i Dios jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel nyeꞌeric rilokꞌil chi tzꞌuklic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. 6`e Til coric chi kalakal reꞌ aj kꞌahsem si̱ noquic chiwach i Dios chi ribanaric ricamaj chi kꞌahsanic si̱ eh xa jenaj wach woꞌ take chicop rikꞌahsaj johtok eli̱c i kꞌi̱j. To̱b ta jeꞌ reꞌ riban, reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta xiban chi xcuyuric quimahc take cꞌacharel chi junpech, ;_o Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi xicꞌam na̱ haj wilic xa̱j i Dios, reꞌreꞌ xa junpech woꞌ xiyew ri̱b chi quimic eh xojricoj cok chiwach i Dios chi ritinami̱t lo̱kꞌ chiwach. Reꞌ Jesus xyeꞌeric rilokꞌil
chi kꞌatal kꞌoric ^ Jeꞌ woꞌ, naxipahba̱ꞌ ri̱b i Jesus chiwach i Dios eh chi xikꞌor reh ar wilic chiwach chi ribanaric i haj paꞌ wilic i ra̱j ruꞌ, reꞌreꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric xiban cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic ricꞌuluric jeꞌ ricab xcꞌuluric cho pan pe̱t chi cu reꞌ quicansjic take chicop curman chi xbanaric cho chi pahkbal cuybal quimahc take cꞌacharel, reꞌ laꞌ i Dios chi rijelow-bal chic i quicansjic take chicop, reꞌ chic i Jesus xitikꞌa̱ꞌ wach chi xcansjic je. 2]] Ru̱cꞌ take kꞌoric xiban i Jesus chi jeꞌ reꞌ, nkilow chi reꞌ wili i xa̱j rikꞌorom: Pe̱t kꞌoric, naxikꞌor chi maꞌ nponic ta chiwach i Dios chi reꞌ take cꞌacharel nquicansaj take chicop chi pahkbal cuybal quimahc, reꞌ Jesus xa̱j rikꞌorom chi reꞌ Dios maꞌ nponic ta chic chiwach rikꞌahsjic take chicop chi si̱ chiwach jeꞌ ricab i kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses. "\= reꞌ hin nipahba̱ꞌ wi̱b chawach chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ nikꞌorom: ‘Reꞌ hin ayuꞌ wilqui̱n chawach chi ribanaric i haj wilic nawa̱j i hat chi nanibanam jeꞌ ricab woꞌ i tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ akꞌorbal, nqui Jesus. 7[g Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi maꞌ xponic ta chic chawach chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌamam cho take chicop chi naquicansjic chawach chi pahkbal cuybal quimahc, XZ) Reꞌ Jesus nok cu pan taxa̱j pe wilic cho chi naricꞌulic asjok ayuꞌ wach acꞌal, wilic kꞌoric xikꞌor reh rAja̱w chiri̱j i rikꞌahsjic ri̱b pan quimic naribanam ruꞌ. Reꞌ aj take kꞌoric wili xikꞌor reh rAja̱w jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj ruꞌum i maꞌ Tawiy:“Reꞌ hat Lokꞌ laj wAja̱w Dios na̱tikꞌa̱b woꞌ nitiꞌjolal jeꞌ ricab quitiꞌjolal take cꞌacharel
ruꞌum chi maꞌ nyeꞌeric ta risukquil acꞌux nok reꞌ take reꞌ chi pahkbal cuybal quimahc nquikꞌahsaj take chicop quicansjic chawach on nquiyew take toco̱m chic si̱. `Y9 Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi ncꞌuluric maj reꞌ quiquiqꞌue̱l take racꞌu̱n wacax on take chi̱wa maꞌxta cajawric chi ricuyuric i mahc. Hoj chic lokꞌ laj ritinami̱t i Dios
xa ruꞌum riquimic i Jesus eXC Raj wili maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric, reꞌ laꞌ ricorquilal ncꞌuluric eli̱c i ha̱b quicꞌamaric take cho chicop chi naquicansjic chipam i lokꞌ laj ninkꞌi̱j reꞌ nkꞌormojic wi̱ꞌ chi cuyu̱j chic quimahc take cꞌacharel, jeꞌ wili riwi̱ꞌ ncꞌuluric: Reꞌ cansanic tak chicop chi yeꞌbal chi si̱, xa ncamanic queh cꞌacharel chi naricꞌulic cho pan quicꞌux chi aj mahc take eh chi ricꞌul woꞌ nak chi queh chi naquiquimic ruꞌum quimahc. @Wy Wi ta nak xa ruꞌum ricꞌamaric na̱ chi coric haj wilic i takꞌamaj chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nrakmajic i cuybal mahc chi coric, reꞌ take cꞌacharel reꞌ nquisicꞌ i cuybal quimahc ru̱cꞌ riyeꞌeric take chicop chi si̱ chiwach i Dios chi lokꞌonbal wach, nquicana̱ꞌ nak ribanaric reꞌreꞌ ruꞌum chi cuyu̱j nak chic quimahc chi manlic eh maꞌxta nak chic tiꞌ pan ca̱mna chiri̱j i quimahc caꞌnam. 7V i Jeꞌ ricab jenaj na̱ch xa ncamanic chi cꞌuhtbal reh, chi ar wilic cho jenaj cꞌacharel xa reꞌ laꞌ i na̱ch reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ i cꞌacharel majeꞌ? Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ i na̱ch jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ nariyew rikꞌormojic chi naquicansjic take chicop chi cuybal quimahc take cꞌacharel reꞌ eli̱c nquisicꞌ cuybal quimahc, xa cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam chi reꞌ take cuseꞌsbal reꞌ uyumaj nak cho najtir kꞌi̱j chi narichalic chi kana̱, wilic chic take chi kana̱ yuꞌna. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ take takꞌanic riban i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ reꞌ ta woꞌ reꞌ take cuseꞌsbal naquiwihꞌic chi kana̱, maꞌ riban ta chi jenoꞌ cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ricꞌam na̱ i takꞌanic wilic chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ erirak cuybal rimahc chi manlic. pUY jeꞌ woꞌ reꞌ chi xa junpech woꞌ xikꞌahsaj ri̱b i Jesus pan quimic eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi eriban chi encuyuric kamahc chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ riwi̱ꞌ woꞌ chic richalic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ reꞌ ta chic chi ricꞌuluric i quimic chiri̱j ricuyuric kamahc narichalic, naricꞌulic laꞌ lok chi ribanaric chi narimanlajic wach i kacoꞌljic chiꞌnchel i hoj reꞌ cꞌahchiꞌ kuyꞌem richalic.dTA Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ woꞌ ricab nok yeꞌo̱j cho chi kana̱ i hoj cꞌacharel chi xa junpech woꞌ nakaquimic je chi kajuꞌjunal eh chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ chic i chꞌukuj kꞌoric narichalic chi kana̱, =Ss Wi curman ta nak chi reꞌ i Jesus chi qꞌuih pech xoquic ar, raj nak rikꞌorom chi xa reꞌ woꞌ nak ripꞌuhtic cho cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal cu rehtal rikꞌijil yuꞌna, curman nak chi reꞌ Jesus qꞌuih pech nak cꞌahchiꞌ ricansjic. Ra̱j i wili kehtꞌalim chi xa reꞌ woꞌ pꞌuhtunak riqꞌuic lok rikꞌijil ricuxꞌic wi̱ꞌ i cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Jesus xa junpech woꞌ xcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal eh ru̱cꞌ riquimic xicꞌul naxcꞌulic ayuꞌ, reꞌreꞌ xiban chi qꞌuihal keh hoj cꞌacharel xcuyuric kamahc. K~s|zlwtOsYpBn@ljhdcub _T^u\[|YW{VTSRzPObLJ1IIGFDA?c=0:9877F53m1/-, *(&r$W#!! yOp  iJ-Sie M Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌi̱j xa nkopkotic chic cho ritzꞌaꞌquil chi quina̱ take qꞌuiche̱ꞌ ricansaj take eh risach wach riholonquil quihtzꞌubal, jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i sahchic wach naribanam i biho̱m chꞌi̱l i ribihomal rirak ru̱cꞌ ricamaj wilic. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric nanchalic i tiꞌcꞌaxic Qd  Jeꞌ woꞌ reꞌ kich aj niminel reꞌ wilic ribihomal, sukbok woꞌ ricꞌux chi maꞌ ruꞌum ta ribihomal nilmijic ruꞌum i Dios chi wilic riwaꞌric chiwach maj reꞌ bihomal xa narisahchic woꞌ wach. Pa ricorquil, reꞌ bihomal xa jeꞌ na ricab jenoꞌ ihtzꞌub chi xa ru̱cꞌ ti juncꞌam nsahchic wach riholonquil. Vc ' Reꞌ kich aj niminel reꞌ cꞌaxic ti riban pan nibaꞌil china̱ acꞌal wili, til sukbok ricꞌux to̱b ta jeꞌ ti reꞌ riwi̱ꞌ maj chiwach i Dios reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rilokꞌil. b -Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel reꞌ qui̱b wach ricapew-bal, reꞌreꞌ maꞌ chꞌiclic ta ricꞌux chiri̱j i Dios eh maꞌ chꞌiclic ta woꞌ ricꞌux chiri̱j take paꞌ bih jaric riban. Reꞌ Dios xa jenaj wach quilmijic
take aj niminel riban cho .a WJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa hab wach qui̱b wach ricapew-bal chi pahkanic, maꞌ ricapaj chi naricꞌulum haj wilic i pahkanic cꞌahchiꞌ ribanam johtok reh i Dios. i` MReꞌ cok ruꞌ reꞌ cꞌacharel reꞌ naribanam i pahkanic til curman chi chꞌiclic ok ricꞌux chi coric chiri̱j i Dios chi maꞌ ok xa qui̱b wach ricꞌux. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel reꞌ qui̱b wach ricapew-bal no̱j riban chi reꞌ ricapew-bal xa jeꞌ na ricab ribohl i haꞌ xa haj yeꞌa̱b ncꞌamaric je ruꞌum i te̱w. w_ iJeꞌ reꞌ chaꞌn tak nanchalic i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak ra̱j laꞌ wi wilic jenoꞌ aweh tak reꞌ maꞌ rirak ta chiri̱j chaj bih elic naribanam chipam jenoꞌ cꞌaxquilal, chipahkaj laꞌ rinoꞌjbal reh i Dios maj reꞌreꞌ til woꞌ nariyeb cho ru̱cꞌ chiꞌnchel ricꞌux eh maꞌ eta ripit cho chaj bih pahkanic cꞌahchiꞌ ribanjic chiwach. w^ iRuꞌum aj reꞌ wi xchalic i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak chacuy tak ransil eh chacana̱ꞌ tak chi camanel ok aweh tak chi enmanlajic wach richꞌiquinjic acꞌux tak chi manlic reh chi jeꞌ reꞌ nok manlic chic wach ricowil acapew-bal tak chacꞌuhtaj woꞌ tak lok chi reꞌ woꞌ take noꞌjbal ra̱j i Dios cꞌahchiꞌca̱t tak ribanaric. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ kꞌuruꞌ ewoꞌ ncꞌutunic lok awu̱cꞌ tak chi manlic chic awach tak ru̱cꞌ i cꞌacharic ra̱j i Dios chi na̱banam tak. +] QJeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi reꞌ richalic i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak ncamanic xa ilbal reh nicꞌ wach wilic animinic tak eh reꞌreꞌ riban woꞌ chi encowjic acapew-bal tak reh chi jeꞌ reꞌ enatik tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chi manlic. O\ Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, sukbok acꞌux tak nanacꞌul tak rehreh wach tiꞌcꞌaxic reꞌ riyew kꞌab i Dios chi enchalic chana̱ tak ilbal reh nicꞌ wach wilic animinic tak chiwach. [ 5Reꞌ hin maꞌ San reꞌ nibihnej woꞌ chi Jaco̱wo, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic je reh hu̱j wili. Reꞌ hin, hin raj camanom i Dios eh jeꞌ woꞌ hin raj camanom i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ru̱cꞌ i hu̱j wili reꞌ hin cꞌahchiꞌ ca̱t tak nicꞌalenem je i hat-tak cablaj chꞌuk chi tinamit jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ apuhcam awi̱b tak xa haj yeꞌa̱b wilca̱t tak ponok wi̱ꞌ. Maꞌ nkajic quicꞌux take
aj niminel ruꞌum take tiꞌcꞌaxic *ZM Pan cohlsbal aj wach nikꞌorbal nipahkaj reh Dios chi reꞌ ta nak reꞌ toꞌbonok aweh tak chi junelic. Reꞌ aj take wili nikꞌorbal je awu̱cꞌ tak.oYW Jenaj chic kꞌoric. Chayew tak risukquil quicꞌux take cꞌamol abe̱h tak ar chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic aj niminel. Reꞌ take aj niminel xichalic chipam i riyukꞌul Ita̱lya nquitakꞌa̱ꞌ je risukquil acꞌux tak. X  Nwa̱j woꞌ chi na̱naꞌbem tak chi reꞌ kacha̱kꞌ Timote̱yo xelic chic cho pan che̱ꞌ reꞌ tzꞌaplic nak wi̱ꞌ ruꞌum reh riniminic. Wi ta nak xa loqꞌuil ti wilic cho ayuꞌ, til wichꞌi̱l nak ti equino̱j awu̱cꞌ tak chi awiliric tak. tWa Was tak nicha̱kꞌ aj nimimel, xa maꞌ qꞌuih ta woꞌ ti chi kꞌoric xnitzꞌihmbaj je chipam i hu̱j wili. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj atoꞌbil aweh tak chi chacuy woꞌ tak ti ribirmijic take kꞌoric kꞌoro̱j je chipam. DV chi reꞌ ta nak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric toꞌbonok aweh tak chi ribanaric take bano̱j quiponic chiwach i Dios eh chi reꞌreꞌ banok chi tikilca̱t ok tak chi ribanaric take bano̱j reꞌreꞌ. Chi cohlsbal wach i niti̱j wili kꞌuruꞌ, nipahkaj chi reꞌ Jesus yeꞌerok ta nak rinimal rilokꞌil chi junelic kꞌi̱j sakom. Til nipahkaj chi jeꞌ ta nak reꞌ cꞌulurok. Reꞌ kꞌoric cohlsbal wach i hu̱j wili iUK Reꞌ chic nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ wili i ti̱j niban chawi̱j tak: «K-Aja̱w Dios, reꞌ hat, hat tiyeꞌbic reh sukquil kacꞌux. Reꞌ woꞌ hat xatbanic chi reꞌ kAja̱w Jesus reꞌ jeꞌ na ricab jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ nok wilic, xuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xaꞌn woꞌ chi ruꞌum reh riquiqꞌue̱l xichihcaj i Jesus naxquimic, reꞌ acꞌ laj tikꞌinic xaꞌn chiki̱j i hoj xcahnic chi paꞌlic wach chi junelic kꞌi̱j sakom, nqui i ti̱j niban. Jeꞌ woꞌ chic naniban i ti̱j reꞌreꞌ, nipahkaj woꞌ reh Dios chawi̱j tak nTU Nachaꞌn ati̱j tak chiki̱j i hoj, til nipahkaj woꞌ chic aweh tak i atoꞌbil chi til cow tipahkanok tak chiwi̱j i hin chi cꞌahchiꞌ abanam ati̱j tak chi reꞌ Dios chiyew ta nak cho wi̱n chi xa chi jumehkꞌil equinsoljic woꞌ chic jeꞌ awu̱cꞌ tak. Reꞌ ritioxjic johtok i Dios
chiri̱j camanic riban
chiqui̱j take aj niminel IS  Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i takꞌanic reꞌreꞌ, nipahkaj woꞌ aweh tak chi chacuy chaꞌn ati̱j tak chiwi̱j. Reꞌ wili riwi̱ꞌ chi niban je aweh tak i pahkanic reꞌreꞌ: Wilic take cꞌacharel cꞌahchiꞌ quicojom nimahc chiwach i Dios ruꞌum reh cꞌuhtunic niban, xa reꞌ laꞌ hin chꞌiclic nicꞌux chi chiwach i Dios xa coric woꞌ wach cꞌahchiꞌqui̱n eh xa jeꞌ woꞌ reꞌ nwa̱j nitikim juꞌ ribanaric. NR Chiri̱j chic lok i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ wili jenaj chic takꞌanic nwa̱j woꞌ nibanam aweh tak: Tibirinok tak kꞌoric chi quiwach take aj cꞌamol be̱h chipam animinic tak eh tiniminok woꞌ tak chi quiwach. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj pan jenaj kꞌi̱j reꞌ take reꞌ naquiwihꞌic chiwach i Dios reꞌ narilmijic wi̱ꞌ wi xquinimej on maꞌ xquinimej ta i camanic yeꞌo̱j queh. Ruꞌum aj reꞌ til chacꞌam tak na̱ i takꞌanic niban je aweh tak reh chi jeꞌ reꞌ naquicamanic woꞌ chi suk quicꞌux eh maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ i ritiꞌquil quicꞌux naquicamanic chaxilac tak ruꞌum nok reꞌ noꞌjbal chi xa chꞌiꞌc awi̱j tak xa maꞌxta bih ericamanej aweh tak. !Q; Jeꞌ woꞌ chic, xa jeꞌ ta nak ricab jenaj si̱ cꞌahchiꞌ kakꞌahsam chiwach i Dios, kaꞌn tak reꞌ nponic chiwach wili: Xa wilic ok woꞌ pan kacꞌux quitobjic take junleh chic cꞌacharel reꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn pan quicꞌacharic, on reꞌ nca̱j awatoꞌbil tak. bP= Jenaj chic kꞌoric enikꞌor aweh tak wili: Ru̱cꞌ ritoꞌbal i Jesus chi xa jeꞌ ta nak chiwach aj kꞌahsem si̱ cꞌahchiꞌ kakꞌahsam cok i kasi̱ chiwach i Dios, eli̱c kayew tak rinimal rilokꞌil i Dios. Ru̱cꞌ take kꞌoric quiꞌelic cho pan kachi̱ꞌ, kakꞌor tak ribiral chi reꞌreꞌ i Ajabe̱s china̱ chiꞌnchel. kOO Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi nakaꞌnam maj reꞌ hoj kehtꞌalim chi maꞌ reꞌ ta ayuꞌ wach acꞌal wilic i kayeꞌa̱b reꞌ nakawihꞌic wi̱ꞌ chi junpech, ar laꞌ pan taxa̱j i wilic kayeꞌa̱b reꞌreꞌ eh ruꞌum nok chi kawach wilic je rikꞌijil chi nakawihꞌic tak ar, reꞌ hoj kacoj chic je kacapew-bal chiri̱j i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. 5Nc Reꞌ hoj kꞌuruꞌ, xa jeꞌ ta nak cꞌahchiꞌ kelic lok chꞌi̱l i Jesus jeꞌ ricab naxelic lok chipam i tinamit Jerusalen chi nariquimic lok ar, kihchꞌilej ta woꞌ nak chi tikilco̱j chi ricuyuric i tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ ruꞌ naxicꞌul rinimal i tiꞌcꞌaxic. 2M] Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ ricab chi cu ar lok chiri̱j i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ nesmejic lok i ritiꞌjolal i chicop yeꞌo̱j chi si̱, curman woꞌ cho chi reꞌ Jesus ar lok chiri̱j i tinamit Jerusalen xichihcaj i riquiqꞌue̱l naxquimic chi ribanaric chi hoj chic ritinami̱t i Dios. L' Cu̱cꞌ take reꞌ ncꞌuluric jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chi maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab reh chi xicꞌux i ritibquilal i chicop cꞌamoj cho chiwach i Dios chi si̱. Reꞌreꞌ xa reꞌ wach riquiqꞌue̱l i chicop xyeꞌeric kꞌab reh chi ricꞌamaric cok cu chipam ricab kꞌat reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ra̱j laꞌ ritiꞌjolal i chicop resaj lok cu chiri̱j i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ chi ricꞌataric lok ar. K Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cuseꞌsbal yeꞌo̱j ruꞌum i Dios ruꞌum reh riquimic i Jesus, xa reꞌ wach i hoj aj niminel reh Jesus kojcꞌulbic reh eh maꞌ yeꞌo̱j ta queh take maꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ cu chiwach kakꞌijil yuꞌna nquikꞌahsaj jenoꞌ chicop chi si̱ ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. /JW Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus, ma̱cana̱ꞌ tak chi enjotꞌoric acapew-bal tak ru̱cꞌ take toco̱m chic tijbal reꞌ maꞌ xkayew ta aweh chi nabjic. Reꞌ laꞌ hat-tak chayew acꞌux tak chi ricowsjic acapew-bal tak reꞌ cok ruꞌ wilic ok pan awa̱mna tak i cꞌaxoj i̱b yeꞌo̱j ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ ru̱cꞌ ta nchel i takꞌanic chiri̱j take cꞌuxbal ra̱j cꞌuxuric, on maꞌ ra̱j ta ricꞌuxuric naricowjic acapew-bal tak, to̱b ta wilic take jeꞌ reꞌ nquikꞌor. Raj nchel i hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ take takꞌanic reꞌreꞌ xa maꞌxta woꞌ bih ricamanej queh take quicꞌambic na̱. RI Reꞌ take reꞌ jeꞌ reꞌ xcaꞌn maj reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ jaruj ta njahlic wach. Reꞌreꞌ xa riwi̱ꞌ woꞌ cho najtir kꞌi̱j, jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chiwach i rikꞌijil wilco̱j wi̱ꞌ yuꞌna eh xa jeꞌ woꞌ reꞌ narojic tok wi̱ꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. ]H3 Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ chic i wili i takꞌanic nwa̱j niyeb aweh tak chiqui̱j take aj cꞌamol abe̱h tak chipam i niminic, reꞌ xicamanic chaxilac tak chi aj cꞌuhtunel reh riCꞌuhbal i Dios nok chi cu cꞌachalque̱b nak cho: Naquicꞌolok cho pan acꞌux tak, chacoj tak rehtal nicꞌ wach i noꞌjbal xcaꞌn cho ruꞌ eh chatijej woꞌ tak aweh cu̱cꞌ chiri̱j nicꞌ wach i niminic xcaꞌn chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. 7Gg Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ewoꞌ riban chi chꞌiclic kacꞌux enkakꞌor jeꞌ ricab i kꞌoro̱j cho ruꞌum i kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy naxikꞌor cho chi jeꞌ wili:“Reꞌ Ajabe̱s Dios reꞌreꞌ aj toꞌbonel wi̱n eh ruꞌum aj woꞌ reꞌ
xa maꞌxta soꞌ bih quinyoꞌjic wi̱ꞌ ruꞌum nok maꞌ eta riban chi jenoꞌ cꞌacharel npitbic wi̱n
chi enicꞌul ricuseꞌsbal i Dios, nqui xikꞌor cho. sF_ Reꞌ chic chiri̱j take bihomal, niban i takꞌanic wili chi maꞌ riban njikꞌjitic awa̱mna tak chi ricꞌaxaric wach ruꞌ, chꞌihcok laꞌ acꞌux tak ru̱cꞌ nicꞌ nimal wilic aweh tak reꞌ riyeb woꞌ cho aweh tak i Dios. Jeꞌ reꞌ pahkanic niban aweh tak maj reꞌ Dios jeꞌ woꞌ wili rikꞌorom cho:“Maꞌ jaruj eriban chi reꞌ hin naca̱t nicana̱b chi maꞌ eta chic tinitoꞌbej tak,
maꞌ woꞌ chi naca̱t nicana̱b chawutquel, nqui rikꞌorom cho. KE Jeꞌ woꞌ chic niban aweh tak i takꞌanic wili: Chiꞌnchel hat-tak reꞌ abanam tak chic caxa̱ra, chayew woꞌ tak rilokꞌil acaxarahil tak. Ma̱chꞌuwaꞌrsaj wach acaxa̱ra tak ru̱cꞌ ribanaric cꞌoyomal. Jeꞌ reꞌ takꞌanic niban maj nachichꞌuk kꞌoric i Dios, naribanam chi narichalic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ nquichꞌuwaꞌrej wach i quicaxarahil eh jeꞌ woꞌ chi quina̱ take ncaꞌn i cꞌoyomal. jDM Jeꞌ woꞌ cꞌolok pan acꞌux tak quitobjic take cꞌacharel reꞌ tzꞌapalque̱b take pan che̱ꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic ribiral riCꞌuhbal i kAja̱w Jesus. Nicꞌ paꞌ wach nawa̱j tak chi tiꞌ eticꞌrinjic tak jeꞌ ricab wi ta nak tzꞌapalca̱t tak pan che̱ꞌ quichꞌi̱l, jeꞌ woꞌ reꞌ tiꞌquilal chawicꞌraj tak take ruꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak chi quitobjic take toco̱m chic cꞌacharel reꞌ nquicꞌul tiꞌcꞌaxic maj nicꞌ ok paꞌ chic, reꞌ chic hat-tak etiqꞌuic tak pan jenoꞌ cꞌaxquilal reꞌ enyeꞌeric woꞌ wi̱ꞌ chi tiꞌ atiꞌjolal abakil tak. gCG Jeꞌ woꞌ til ma̱cana̱ꞌ tak ribanaric atoꞌbil queh take cꞌacharel reꞌ quichalic chi naht eh nca̱j quiyeꞌa̱b reh quiwarbal. Til nikꞌor aweh tak chi jeꞌ reꞌ maj najtir kꞌi̱j wilic take cꞌacharel naxquiyew quiwarbal take cꞌacharel maꞌ xquicoj ta rehtal chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch poꞌ i Dios take xquicꞌul pan quipa̱t. _B 9 Chatik tak juꞌ ricꞌuhtjic i cꞌaxoj i̱b queh take toco̱m awich aj niminel tak. yAk Wilic ok woꞌ pan acꞌux tak chi reꞌ Dios reꞌ nkalokꞌej wach, til riyew tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take aj mahc jeꞌ ricab i tiꞌcꞌaxic ricꞌam cho i kꞌa̱kꞌ reꞌ ricꞌat chiꞌnchel xa paꞌ bih ncojoric cok chipam.%@C Ruꞌum aj reꞌ katioxej johtok reh kAja̱w Dios chi reꞌreꞌ xiban chi wilic chi kakꞌatal kꞌoric i jenaj reꞌ maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach ricamaj. Jeꞌ woꞌ kaꞌn tak ribanaric take bano̱j reꞌ nponic chiwach i Dios, kalokꞌej tak wach eh kayohbalej woꞌ tak wach. "?= Reꞌ kꞌoric wili: “Junpech chic”, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌ riyeb rehtal chi nachiban reꞌreꞌ, xa chic reꞌ take tikꞌimaj chi maꞌ eta quicꞌuyuꞌsjic naquicahnic, raj tikꞌimaj chi naquicꞌuyuꞌsjic maꞌxta chic ricꞌuhtunic quiwach. 8>i Nikꞌor woꞌ chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i wili: Naxkꞌoric woꞌ cho i Dios ar china̱ i yu̱kꞌ Sinayih, xiban chi reꞌ ricowil rikꞌorbal xicꞌuyuꞌsaj pa̱m i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, ra̱j yuꞌna nabanjok woꞌ i cꞌuyuꞌsunic toco̱m chic riwi̱ꞌ naricꞌuluric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xikꞌor woꞌ cahnok i wili: “Junpech chic nanibanam chi reꞌ acꞌal naricꞌuyuꞌjic woꞌ chic, reꞌ cok ruꞌ maꞌ xa reꞌ ta chic i wach acꞌal naricꞌuyuꞌjic chꞌi̱l laꞌ chic i taxa̱j naricꞌuyuꞌjic, nqui xikꞌor cahnok. /=W Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌwachquil ricuseꞌsbal xiyew cho chi kana̱, chacoj tak rehtal i wili: Ma̱cana̱ꞌ tak ribirmijic rikꞌorbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌxta quicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic xyeꞌeric chi quina̱ ruꞌum chi maꞌxta chic nquinimej i xikꞌor i Dios nah yu̱kꞌ Sinayih, ra̱j rikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic yohbalil wilco̱j wi̱ꞌ wi reꞌ hoj enkacana̱ꞌ rinimjic rikꞌorbal i Jesus reꞌ wilic chic tok ar pan taxa̱j. 8<i Jeꞌ woꞌ wilca̱t tak chiwach i Jesus reꞌ nbanic chi xo̱j elok wach i acꞌ tikꞌinic xiban i Dios chiki̱j chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xiban i Jesus ru̱cꞌ riquimic reꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab i quimic xicꞌul i Awel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nkꞌormojic chi naxcansjic cho i Awel, reꞌ Dios xa̱j chi xchalic tiꞌcꞌaxic china̱ i hab wach xcansanic reh xa reꞌ laꞌ yuꞌna ru̱cꞌ riquimic i Jesus reꞌ Dios xa̱j chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌwachquil laj cuseꞌsbal xchalic chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. ~;u Maꞌ xa cuꞌum ta take reꞌ na̱wihchꞌiljic tak, jeꞌ laꞌ woꞌ cuꞌum take awich aj niminel tak reꞌ xyeꞌeric chic quilokꞌil ar pan taxa̱j jeꞌ ricab i lokꞌil yeꞌo̱j reh pe̱t acꞌunbe̱s. Reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xyeꞌeric woꞌ queh chi ar pan taxa̱j wilic chic i quibihnal jeꞌ ricab ntzꞌihmjic ribihnal jenoꞌ cꞌacharel chiwach jenaj hu̱j. Jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak naꞌn tak i lokꞌonic chi hat-tak ihchꞌilimaj cuꞌum take aj niminel xicꞌacharic cho chi coric wach quinoꞌjbal eh chiri̱j chi camnak chic je take, ar ru̱cꞌ i Dios xmanlajic wach chi reꞌ take reꞌ maꞌ jaruj ta chic naquiquimic. Chiwach aj i Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel ar wilca̱t hat-tak. E: Jeꞌ aj reꞌ xcꞌuluric cho cu̱cꞌ take aj najtir kꞌi̱j reꞌreꞌ, ra̱j laꞌ awu̱cꞌ hat-tak yuꞌna reꞌ chic i wili xcꞌuluric: Chipam i katinami̱t Jerusalen reꞌ wilic chiwach i yu̱kꞌ Siyon ribihnal, xyeꞌeric keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi nakalokꞌem wach i Dios cꞌachlic chi junelic. Jeꞌ ricab naxyeꞌeric keh reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak aj niminel xyeꞌeric woꞌ aweh tak chi na̱lokꞌem tak wach i Dios wilic cho ar pan taxa̱j, chi hat-tak ihchꞌilimaj cuꞌum take riqꞌuihal raj tzꞌeꞌ wa̱ch. ]93 Maꞌ xa reꞌ ta take kama̱m katiꞌt yohbal wach naxiyoꞌjic ru̱cꞌ chaj bih xquilow cho, jeꞌ laꞌ woꞌ i Moyses xa nquirquitic chic xikꞌor chi rinimal laj yoꞌjic woꞌ xoquic ru̱cꞌ ruꞌ. z8m Jeꞌ reꞌ xcaꞌn ruꞌum chi maꞌ nquicuy ta nak chic i yoꞌjic naxquibiraj take kꞌoric xiban i Dios chi jeꞌ wili: “Wi hab wach jenoꞌ aweh tak npahꞌic chiwach i yu̱kꞌ chi maꞌ kꞌoro̱j ta reh, naricansjic chi abaj on chi tzꞌob-bal. Jeꞌ woꞌ reꞌ encꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ chicop wi xcꞌulic woꞌ pahꞌok ayuꞌ, nqui xikꞌor i Dios. d7A Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ xquibiraj rikꞌorbal i su̱b jeꞌ woꞌ xquibiraj rikꞌorbal i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌ naxquibiraj rikꞌorbal i Dios, cow xquipahkaj quicuyuric chi narimayam kꞌoric cu̱cꞌ. 6} Reꞌ riwi̱ꞌ kawihꞌic chiwach i Dios maꞌ jeꞌ ta ricab riwi̱ꞌ quiwihꞌic cho take kama̱m katiꞌt ar nah yu̱kꞌ Sinayih ribihnal nok reꞌ Dios xicꞌuhtaj ri̱b queh. Ar reꞌ Dios xipahkaj queh chi maꞌ eta quiꞌoquic cok cu chiwach i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, xa cu naht laꞌ soꞌ xicahnic lok ru̱cꞌ. Chaj bih xquilow naxiwihꞌic cho ar? Reꞌ take reꞌ xquilow chi xa ntenic chic i xak kꞌa̱kꞌ china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ. Xquilow woꞌ chi reꞌ yu̱kꞌ reꞌreꞌ sutumaj ri̱j ru̱cꞌ rinimal kꞌekom eh jeꞌ woꞌ chi xa ntelenenic chic i jenaj cow laj te̱w china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ. '5G Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chaj bih xicꞌul i Esawuh naxiban chi jeꞌ reꞌ, majeꞌ? Reꞌreꞌ xa̱j nak chi reꞌ take cuseꞌsbal kꞌoro̱j cho ruꞌum i ajabe̱s chi naripahkaljic china̱ ruꞌum chi pe̱t acꞌunbe̱s xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ raja̱w maꞌxta chic bih xiban chi ripahkaljic reh Dios chi eriyew cho take cuseꞌsbal china̱, to̱b ta reꞌ Esawuh xa okꞌic nak chic riban chiwach chi pahkanic. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban i raja̱w i Esawuh reꞌ chi maꞌxta chic bih xa̱j chi enjahlic woꞌ chic wach i pahkanic bano̱j chic lok china̱ i jenaj chic acꞌunbe̱s. Maꞌ ncahnic ribirmijic
i kꞌoric riban i Dios w4g Jeꞌ woꞌ chic maꞌ nwihꞌic jenoꞌ aweh tak ericut ri̱b pan yibel wach noꞌjbal, on maꞌ ta jenoꞌ aweh tak eriyew pa ro̱k i lokꞌil riyew reh Dios jeꞌ ricab xcꞌuluric cho najtir kꞌi̱j ru̱cꞌ i Esawuh reꞌ xa ru̱cꞌ ti junwa̱ꞌ chi cꞌuxbal xijal wach ru̱cꞌ richa̱kꞌ i rilokꞌil wilic chi pe̱t nak acꞌunbe̱s chiwach i raja̱w. 3+ Jeꞌ woꞌ nipahkaj aweh tak chi maꞌ jenoꞌ ok aweh tak encahnic chi maꞌ eta ricꞌul i ratoꞌbil i Dios. Jeꞌ woꞌ maꞌ nuctic chaxilac tak jenoꞌ cꞌacharel cꞌahbil rinoꞌjbal reꞌ eriyoj quicapew-bal take awich aj niminel tak jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i amcheꞌ nok qꞌuihinak chic i ra̱ꞌ riban chi nkꞌahic quitiꞌjolal take cꞌacharel ruꞌum i yaꞌbilal ricoj. |2q Chiri̱j i wili nipahkaj woꞌ aweh tak chi chayew acꞌux tak chi cow chi na̱cꞌacharic tak pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take chiꞌnchel awich cꞌacharel tak. Reꞌ hin nipahkaj woꞌ aweh tak chi maꞌ nwihꞌic jenoꞌ mahc pan acꞌacharic tak maj wi maꞌ jeꞌ reꞌ acꞌacharic tak, maꞌxta woꞌ awihꞌic tak chiwach i Dios chi na̱wilom tak wach. u1c Nipahkaj woꞌ aweh tak, chi coric ok woꞌ wach anoꞌjbal tak reh chi reꞌ take awich aj niminel tak reꞌ maꞌ cow ta chic quicꞌux chi niminic maꞌ eta nquicana̱ꞌ quiniminic riman laꞌ chic nquicowej quicꞌux chi niminic. 0 Reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel chi naricꞌraj chi maꞌxta chic ransil ritiꞌjolal ribakil ruꞌum i kꞌuhtic reꞌreꞌ ricowsaj riman ricꞌux, jeꞌ aj woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak pan animinic tak. u/c Coric woꞌ chi chipam i juncꞌam nok cꞌahchiꞌ kacꞌulum i tiꞌcꞌaxic riban maꞌ suk ta keh, ntiꞌbic kacꞌux xa reꞌ laꞌ nok iqꞌuinak chic lok i tiꞌcꞌaxic, reꞌ Dios riban chi kojwihꞌic woꞌ chic pan suk laj cꞌacharic wi laꞌ xkacana̱ꞌ chi encorsjic wach i kanoꞌjbal. Reꞌ riwi̱ꞌ cꞌacharic nacaꞌnam
take aj niminel .} Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ i Dios ncꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take tutbe̱s ajabe̱s chi nok jaꞌ quiwinakbic ta take quihaꞌlacꞌu̱n cu nquiyew pe chi tzꞌuhu̱m nanquilow chi curman quitzꞌuhumjic chi corsbal wach quinoꞌjbal. Jeꞌ woꞌ reꞌ riban i Dios ku̱cꞌ, reꞌreꞌ riyeb cho kꞌab chi nchalic tiꞌcꞌaxic chi kana̱ chi toꞌbal keh pan kaniminic reh chi reꞌ hoj enkaꞌn jeꞌ ricab riwi̱ꞌ ruꞌ chi xa reꞌ i rajmajic wach i holonquilal i ra̱j. w-g Ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ woꞌ reꞌ xkacꞌul i hoj nok cu hoj pe nak cucꞌtak, nkacꞌul nak katzꞌuhumjic cu̱cꞌ katu̱t kaja̱w, majeꞌ? Nok reꞌ take reꞌ kojquitzꞌuhumej, reꞌ hoj kojbirinic woꞌ kꞌoric chi quiwach. Wi jeꞌ reꞌ xkaꞌn chi quiwach ruꞌ, reꞌ ta na chic chiwach i Dios reꞌ wilic johtok pan taxa̱j maꞌ ekojbirinic kꞌoric chiwach nariyew kꞌab chi nchalic i tiꞌcꞌaxic chi kana̱? Wi xkaꞌn chi jeꞌ reꞌ nakacꞌacharic woꞌ chi holohic. ^,5 Raj wi maꞌ ta nak riyew kꞌab i Dios chi nacꞌul tak tiꞌcꞌaxic chi kꞌilbal aweh tak, xa cꞌahchiꞌ woꞌ nak ricꞌuhtam lok chi reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta hat-tak manlic racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiꞌnchel take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ricana̱ꞌ chi nchalic quitiꞌcꞌaxic chi quikꞌilbal. + Jeꞌ reꞌ nok reꞌ tiꞌcꞌaxic nchalic chana̱ tak, chacuy tak ruꞌum nok akꞌilbal tak nok yeꞌo̱j ruꞌum i Dios. Nok reꞌ Dios riyew kꞌab chi nacꞌul tak i tiꞌcꞌaxic, reꞌreꞌ xa cꞌuhtbal chi reh hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj maꞌ jenoꞌ acꞌun ixkꞌun maꞌ ta nak ricꞌul tiꞌcꞌaxic chi rikꞌilbal ruꞌum i raja̱w. [*/ maj reꞌreꞌ rikꞌil woꞌ take hab wach tiꞌ ricꞌraj take
eh riyew woꞌ quitiꞌcꞌaxic chi cojbal quinoꞌjbal take ricꞌul chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n, nqui rikꞌor i tzꞌihmbimaj reꞌreꞌ. 3)_ Chi wilca̱t tak chipam i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ nipahkaj woꞌ aweh tak chi maꞌ niqꞌuic pan acꞌux tak i xikꞌor cho queh racꞌu̱n najtir kꞌi̱j i kꞌatal kꞌoric maꞌ Salomon. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌihmbimaj cahnok pan Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌormojic aweh tak yuꞌna ruꞌum i Dios ruꞌum nok wilca̱t tak chic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Jeꞌ aj wili rikꞌor i tzꞌihmbimaj cahnok reꞌreꞌ:“Hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n, maꞌ riban ta chi maꞌ enayew tak rilokꞌil i kꞌilo̱j riyew aweh tak i Ajabe̱s Dios.Maꞌ riban woꞌ quib acꞌux wi tirikꞌil chi cow, f(E Reꞌ aj wili nipahkaj aweh tak chi chakꞌihtaj awi̱b tak chiwach i mahc ncaꞌn take cꞌacharel. Coric, ruꞌum reh ribanaric i noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak ticahnic tak pan yohbalil chi eticansjic tak cuꞌum take awich cꞌacharel, xa reꞌ laꞌ ruꞌ cu yuꞌna chi kꞌi̱j jaꞌ jenoꞌ aweh tak ricꞌulum chic quimic reꞌreꞌ. ' Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reh chi maꞌ eta nyoj acꞌux tak eh chi maꞌ eta woꞌ nacana̱ꞌ tak richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Dios ruꞌum i tiꞌcꞌaxic wilca̱t tak wi̱ꞌ, nipahkaj aweh tak chi chayew acꞌux tak chi ricapewjic ri̱j i xiban i Jesus chi jeꞌ wili: Reꞌreꞌ xicuy ransil i kꞌetoj wachi̱s xcaꞌn take cꞌacharel cꞌahbil quinoꞌjbal. & Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab i aj ajamanel nok xa ar chic wilic je rilbal reꞌ nariponic wi̱ꞌ chi ajamanic, jeꞌ woꞌ reꞌ hoj katik tak juꞌ ricojoric rehtal chaj bih xiban i Jesus. Reꞌreꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi manlic chiri̱j i Dios eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi reꞌ hoj nakacꞌamam tzꞌeht reh rinoꞌjbal ruꞌ. Jeꞌ woꞌ, to̱b ta reꞌ Jesus xiqꞌuic pan qꞌuixbilal laj quimic jeꞌ ricab quimic nquicꞌul take cꞌacharel nim wach quimahc, reꞌreꞌ maꞌ xyoꞌjic ta chiwach i qꞌuixbilal reꞌreꞌ, xiyew laꞌ ri̱b chi quimic chi rehtꞌalim chi cu chiwach johtok wilic je jenaj rinimal sukquil cꞌuxlis nariyeꞌeric reh. Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab nanyeꞌeric rilokꞌil jenoꞌ cꞌacharel chi nantzꞌuhkic cok pa risecꞌa̱j jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, reꞌ Jesus xyeꞌeric woꞌ rilokꞌil chi narikꞌatam kꞌoric richꞌi̱l i Dios. h% K Ar pan taxa̱j yohbal wach qꞌuihal take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios cꞌahchiꞌ quisutem cho ki̱j chi kilmijic chiri̱j nicꞌ wach richꞌiquinjic kacꞌux nkaꞌn. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ, kaꞌn tak keh jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj ajamanel reh chi suk ajamanic naribanam, resaj lok risoꞌ reꞌ n-ahlsanic reh chi ajamanic eh ritik juꞌ rojic cu rehtal ponok riwach reꞌ nariponic wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj katik tak juꞌ kaniminic chi maꞌxta cho pan ka̱mna xa paꞌ jaric nbanic keh chi kojmahcanic eh kojripit chi nakatikim juꞌ kaniminic. W$' (Reꞌ riwi̱ꞌ chi maꞌ jaꞌ ncꞌuluric ta reꞌreꞌ, reꞌ wili: Chi reꞌ Dios xojricapaj i hoj aj niminel reh Jesus naxitikꞌa̱ꞌ cho wach chi cu wilic take kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ato̱b laj cuseꞌsbal wilic cho chi riyeꞌeric eh ruꞌum reꞌ namanlajok wach quiyeꞌeric, reꞌ take cuseꞌsbal reꞌreꞌ maꞌ xa reꞌ ta chic take aj najtir kꞌi̱j naquicꞌuluj reh jeꞌ laꞌ woꞌ i hoj nakacꞌulum woꞌ keh quichꞌi̱l take ruꞌ.o#W 'Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ chic chiꞌnchel take aj najtir kꞌi̱j xnikꞌor lok ribiral aweh tak kꞌe̱ꞌ holonquil quibiral rikꞌor i Dios chiqui̱j ruꞌum reh richꞌiquinjic quicꞌux xcaꞌn chiri̱j. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ riban, cu maꞌ jenoꞌ queh quicꞌulum take cuseꞌsbal reꞌ kꞌoro̱j cahnok ruꞌum chi nariyeb cho. ~"u &Jeꞌ woꞌ chic ruꞌum chi xicahnic chi maꞌxta chic quipa̱t, qꞌuihal queh ar chic pan tak chik yu̱kꞌ xiwihꞌic chi xa behic ncaꞌn, chi xa ar woꞌ xiwiric pan tak qꞌuiche̱ꞌ on pan tak pa̱t abaj on rehquen tak uhl. Reꞌ riwi̱ꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel wili kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach rilokꞌil eh chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ quicꞌacharic, maꞌ xicꞌul ta chi queh take aj ixowonel chi reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ naquicꞌacharic woꞌ chic cok chi quixilac. ! %Chi quixilac take xicansjic reꞌreꞌ, wilic woꞌ chic take xicansjic chi abaj. Wilic take xicansjic ru̱cꞌ kꞌas laj chꞌihchꞌ naxyocꞌoric woꞌ quiyejal. Wilic woꞌ take xicansjic ru̱cꞌ cꞌul kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ. Tzꞌa̱b ruꞌ chi quixilac take maꞌ xicansjic ta, wilic take xicahnic chi maꞌxta quipa̱t ruꞌum reh quiniminic eh chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn xa quiꞌo̱j quichalic chic chi maꞌ xa jenaj ta chic quiyeꞌa̱b. Jeꞌ woꞌ, wilic take xicahnic chi maꞌxta chic nechꞌ ok quisoꞌ eh xa ri̱j me̱ꞌ chic chꞌi̱l i ri̱j chi̱wa nquicoj chiqui̱j chi jelow-bal quisoꞌ. Ruꞌum aj reh quiniminic, reꞌ take reꞌ til woꞌ xcaꞌn chi xa niba̱ꞌ chic take chi junpech, xa tiꞌ chic quicꞌux eh xa ixowomaj woꞌ chic quiwach. r ] $Jeꞌ woꞌ chic quichꞌi̱l take cꞌacharel xicansjic reꞌreꞌ, wilic woꞌ take xquicꞌul nimak tak tzꞌujuric, xitzꞌuhumjic woꞌ. Wilic woꞌ take xitzꞌaparic pan che̱ꞌ eh ar xibacꞌaric chi cꞌaham chꞌihchꞌ. / #Jeꞌ woꞌ chic, wilic take ixok xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios eh ruꞌum reꞌ xquilow wach pan quicꞌacharic chi reꞌ take quihaꞌlacꞌu̱n camnak nak chic take je, xicꞌacharic woꞌ chic ricaꞌpech. To̱b ta woꞌ wilic take jeꞌ reꞌ xquicꞌul cho, wilic woꞌ take cꞌacharel xiquimic je chi cꞌahchiꞌ quicꞌulum tiꞌcꞌaxic. To̱b ta xyeꞌeric woꞌ nak queh chi enquicoꞌlej qui̱b chiwach i tiꞌcꞌaxic wi xquimay quiniminic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xca̱j ta chi hab wach xcoꞌlonic queh. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xquikꞌahsaj qui̱b pan quimic eh reꞌ wili riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn: Chi reꞌ take reꞌ quehtꞌalim chi to̱b ta quiquimok je nariyeꞌeric queh chi nacuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak eh nariyeꞌeric woꞌ queh chi reꞌ quicꞌacharic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal naribanam nacuctok woꞌ chic cho. zm "Jeꞌ woꞌ chic, wilic woꞌ take maꞌ xicꞌahtic ta naxicojoric chipam i kꞌa̱kꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach noquic ru̱cꞌ ritzꞌaꞌquilal. Wilic woꞌ take xicoꞌljic chiwach i quimic ru̱cꞌ kꞌas laj chꞌihchꞌ. Wilic woꞌ take xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios naxquicꞌraj chi maꞌ cow ta chic quicꞌux. Ruꞌum reh richꞌiquinjic quicꞌux xcaꞌn, reꞌ take reꞌ xquicꞌul woꞌ quicowil eh ru̱cꞌ quicowil reꞌreꞌ, xiponic woꞌ nimak tak aj kꞌakꞌanel reꞌ maꞌxta bih xquiyohlej, xcaꞌn laꞌ resmejic je toco̱m chic tinamit quichalic chi kꞌakꞌanic pan quitinami̱t. (I !Reꞌ take xnikꞌor lok quibihnal wili chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic cꞌacharel, xcaꞌn woꞌ rehreh wach bano̱j ruꞌum chi xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios. Reꞌ aj wili quibiral chiri̱j chaj bih xcaꞌn: Wilic take maꞌ xquikꞌeb ta kꞌakꞌanic cu̱cꞌ take nimak tak tinamit. Wilic woꞌ take xikꞌatbic cho kꞌoric chi coric. Wilic woꞌ take xiꞌehtric ricꞌulmujic chaj bih kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios eh wilic woꞌ take xquitzꞌap richi̱ꞌ take cakcoj chi maꞌ xicꞌuxuric ta. W' Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa cu qꞌuih woꞌ nak take toco̱m chic cꞌacharel wilic quikꞌormojic chi xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios, xa reꞌ laꞌ maꞌ eta nak quinmahnic chi rikꞌormojic quibiral take ruꞌ. Ayuꞌ aj wilic quibihnal take cꞌacharel reꞌreꞌ: Reꞌ maꞌ Jeryon, reꞌ maꞌ Warac, reꞌ maꞌ Sanson, reꞌ maꞌ Jepteh, reꞌ maꞌ Tawiy, reꞌ maꞌ Samwel chꞌi̱l woꞌ take rich aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios.   Reꞌ chic ar Jericoh xwihꞌic woꞌ jenaj chic cꞌacharel reꞌ xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios, Rahaw ribihnal reꞌ cꞌoyo̱m laj ixok. Ruꞌum aj chi xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios, reꞌreꞌ xicꞌul pan sukquil cꞌuxlis take aj juꞌjun kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ xiponic cho sutunel yeꞌa̱b Jericoh xa pan cꞌolic. P~P|JzxwvTt%rr9pon#m~jigfe ceaG_C]\ZXWUfS~Q}P1)Jeꞌ nak reꞌ ruꞌ ra̱j banaric xa reꞌ laꞌ hat-tak reꞌ chic i wili naꞌn tak: Reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ chꞌublic wach cꞌuxlis tikꞌoric tak chiri̱j i paꞌ bih nawa̱j abanam tak, xa nanimsaj laꞌ chic awi̱b tak ru̱cꞌ i kꞌoric naꞌn tak. Til nikꞌor aweh tak chi reꞌ take noꞌjbal chi nimsinic i̱b, reꞌreꞌ maꞌ holohic ta nechꞌ ok chi banaric. 0/Reꞌ cok haj wilic i ricorquilal kꞌoric raj chi na̱banam tak, reꞌ i wili: «Wi laꞌ reꞌ kAja̱w ra̱j chi cu wilic chic soꞌ kacꞌacharic, ar nakawihꞌic ponok eh chi jeꞌ reꞌ na woꞌ kaꞌnam ribanaric take paꞌ bih nkacapaj chi nakaꞌnam, tiquirok tak. U/#Ma̱kꞌor tak chic chi jeꞌ reꞌ maj maꞌ awehtꞌalim ta woꞌ tak chaj bih naricꞌuluric ikal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ kacꞌacharic chiꞌnchel i hoj xa jeꞌ na ricab riwi̱ꞌ i su̱tzꞌ maj chawil ruꞌ, to̱b ta nak cu reꞌ woꞌ ti cꞌahchiꞌ awilom tak wach eh pa̱m juncꞌam chic nsahchic woꞌ ti wach. c.? Chaxilac hat-tak wilic take quikꞌoric chi jeꞌ wili: «Chiwach i kꞌi̱j wili on reh kꞌi̱j reh ikal nakojic chipam jenaj chic tinamit. Ar nakacꞌacharic chiwach jenaj ha̱b. Ar woꞌ nakaꞌnam kayac reh chi ar nakaꞌnam canar qꞌuih katzꞌa̱k, nqui nquikꞌor. Reꞌ hat-tak reꞌ jeꞌ reꞌ nakꞌor tak chabiraj tak i wili: ;-o Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ maꞌxta awaꞌric tak chi richꞌukuric kꞌoric china̱ awas acha̱kꞌ tak, xa reꞌ laꞌ woꞌ Dios wilic rajawric chi ribanaric reꞌreꞌ maj xa reꞌ woꞌ reꞌ wilic chi aj chꞌukul wach i mahc eh xa reꞌ woꞌ reꞌ kꞌorel wi etiricoꞌlej on erikꞌor chi enyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chana̱ tak ruꞌum reh amahc tak. Chiꞌnchel reꞌ nacapaj tak ribanaric chacana̱ꞌ tak pan kꞌab i Dios ],3 Hat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, ma̱tzꞌuj tak jenoꞌ awich cꞌacharel tak maj reꞌ ritzꞌuj i ras richa̱kꞌ on richꞌuk kꞌoric china̱ jenoꞌ ras richa̱kꞌ, reꞌ aj niminel reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌebem riwaꞌric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh cꞌahchiꞌ woꞌ riqꞌuic kꞌe̱ꞌ china̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Ma̱ban tak jeꞌ reꞌ, reꞌ laꞌ chaꞌn tak chacꞌam tak na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi coric. {+o Jeꞌ reꞌ ajic chachꞌubsaj wach anoꞌjbal tak chiwach i kAja̱w eh reꞌreꞌ erijohsaj wach awaꞌric tak. ~*u Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat-tak aj mahc chꞌi̱l xa quib wach acꞌux tak, chapahkaj cuybal amahc tak chi cꞌahchiꞌ ayotꞌom acꞌux tak ruꞌum amahc tak. Tiꞌbok acꞌux tak eh chayotꞌ woꞌ acꞌux tak ru̱cꞌ okꞌic. Reꞌ awihꞌic tak chi xa seꞌel awach tak mikrok ta nak chi okꞌic eh reꞌ risukquil acꞌux tak mikrok ta nak chi ntzꞌiric laj cꞌuxlis. Y)+Jeꞌ woꞌ chic, chajunehtej awi̱b tak ru̱cꞌ i Dios eh reꞌreꞌ erijunehtej woꞌ cho ri̱b awu̱cꞌ tak. Raj nchel hat-tak aj mahc, chacoj tak rehtal i wili: Chacana̱ꞌ tak ribanjic i cꞌahbilal. Reꞌ hat-tak reꞌ quib acꞌux tak, chawesaj tak lok pan awa̱mna tak i noꞌjbal reꞌreꞌ eh chasakbej wach awa̱mna tak. }(sJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tiniminok tak chiwach i Dios eh ma̱cꞌam tak na̱ paꞌ bih noꞌjbal ricoj aj Yahm pan acapew-bal tak, chakꞌihtaj laꞌ tak awi̱b chi riyeꞌeric pan acꞌal i rajawric reh chi jeꞌ reꞌ etiricana̱ꞌ tak. !';Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Dios ricꞌuhtaj richakꞌlamil queh take maꞌ nquinimsaj ta qui̱b chiwach eh kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal richakꞌlamil riban cu̱cꞌ jeꞌ ricab rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ Dios ricꞌuhtaj rijoskꞌil chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ nquinimsaj qui̱b,
raj laꞌ chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ xa chꞌu̱b ti quiwach, reꞌreꞌ ricꞌuhtaj cho richakꞌlamil chi quina̱, nqui rikꞌor. g&GNikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Dios ricꞌraj reh jeꞌ ricab ricꞌraj jenoꞌ winak riban caxa̱ra chi xa reꞌ wach i rehqꞌue̱n tiꞌ ricꞌraj. Jeꞌ wili rikꞌor chiri̱j ruꞌ ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios:“Reꞌ Dios riban chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal encꞌacharic ku̱cꞌ i hoj aj niminel reh Jesus
eh reꞌ rUxlabal reꞌreꞌ til kꞌe̱ꞌ ra̱j chi xa reꞌ wach i Dios tiꞌ nakicꞌram, nqui rikꞌor. J% Reꞌ hat-tak cꞌacharel reꞌ maꞌ xa reꞌ ta Dios wilic chawach tak jeꞌ ricab riban jenoꞌ winak chi nkajic pan cꞌoyomal ruꞌum chi maꞌ xa reꞌ ta i rehqꞌue̱n wilic chiwach, chabiraj tak chi coric i nanikꞌorom wili: Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi coric chi nok nawa̱j tak ribanaric i noꞌjbal ncaꞌn take cꞌacharel aj ayuꞌ wach acꞌal reꞌ quixowonic reh i Dios, reꞌ hat-tak nacoj woꞌ tak awi̱b chiwach i Dios chi raj ixowonel. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ take cꞌacharel nca̱j caꞌnam i noꞌjbal ncaꞌn take aj ayuꞌ wach acꞌal reꞌ quixowonic reh i Dios, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ nquicoj qui̱b chi raj ixowonel i Dios take. }$sWilic woꞌ nak pech napahkaj tak johtok reh Dios chi nariyeb cho aweh i chaj bih nawa̱j tak, xa reꞌ laꞌ maꞌ riyew ta cho aweh tak maj reꞌ hat-tak xa reh yeꞌbal chi suk atiꞌjolal abakil tak nawa̱j tak wi̱ꞌ i napahkaj tak reh. M#Ruꞌum aj reh cꞌahbilal laj noꞌjbal reꞌreꞌ nok reꞌ hat-tak nacꞌax tak wach jenoꞌ xa chaj bih jaric wilic ayuꞌ wach acꞌal eh nanawilow chi maꞌ nwihꞌic ta woꞌ aweh tak, jeꞌ wili ncꞌuluric awu̱cꞌ tak: Reꞌ hat-tak nanawilow tak chi maꞌ nwihꞌic ta aweh tak reꞌ wilic reh i jenaj chic cꞌacharel, nchalic ixowonic pan awa̱mna tak, cu rehtal toquic tak chi peletenic eh jeꞌ woꞌ chi cansanic ruꞌum. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ naꞌn tak xa ta nak chi jeꞌ reꞌ narak tak i haj wilic nacꞌax tak wach maj maꞌ napahkaj ta tak reh Dios. 9" mYuꞌna reꞌ chic i wili nwa̱j kꞌoric chiri̱j chi jeꞌ wili: Chaj woꞌ waꞌric wilic peletenic, jeꞌ woꞌ take kꞌakꞌanic chaxilac tak nok nacapaj tak? Reꞌ take cꞌahbilal laj noꞌjbal reꞌreꞌ ar nchalic pan awa̱mna tak reꞌ wilic cho wi̱ꞌ i cꞌahbilal nawotowej tak ribanaric. f!EJeꞌ reꞌ ajic, reꞌ kꞌoric wili chiri̱j i noꞌjbal reꞌ ar ru̱cꞌ i Dios nchalic nicohlaj ru̱cꞌ rikꞌormojic ru̱cꞌ take kꞌoric wili: Reꞌ cꞌacharel reꞌ ncꞌacharic pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take rich cꞌacharel, pan sukquil cꞌuxlis woꞌ riban take ribano̱j reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi coric wach ricꞌux. Raj laꞌ xa hab wach cꞌacharel reꞌ ar ru̱cꞌ i Dios nchalic rinoꞌjbal, reꞌ take wili noꞌjbal ncꞌuhtunic ru̱cꞌ: Wilic jenaj sak wach noꞌjbal ru̱cꞌ, cꞌacharic riban pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take rich cꞌacharel, wilic richakꞌlamil eh maꞌ cow ta woꞌ na̱ reh take paꞌ bih. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ riquetelej quiwach take rich cꞌacharel eh qꞌuihal take riholohic laj bano̱j wilic. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ xa jenaj wach ricꞌux eh til coric wach rinoꞌjbal. #Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ wilic wi̱ꞌ i ixowonic i̱b chꞌi̱l woꞌ i yojoj cꞌuxlis, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ take cꞌacharel maꞌ wilque̱b ta pan jenaj sukquil laj cꞌuxlis chi quibil qui̱b eh xa na̱ ruꞌ cꞌahbilal i quibano̱j take reꞌ. maj reꞌ rinoꞌjbal ruꞌ maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i Dios nchalic, reꞌ laꞌ i noꞌjbal wilic ru̱cꞌ, xa jeꞌ ricab rinoꞌjbal jenoꞌ xa hab wach cꞌacharel maꞌ reꞌ ta aj niminel eh reꞌ rinoꞌjbal ruꞌ ru̱cꞌ woꞌ aj Yahm nchalic. T!Raj nchel wi reꞌ cꞌacharel riyew kꞌab chi reꞌ ixowonic njotꞌbic reh ricapew-bal chi yojoj cꞌuxlis, reꞌreꞌ xa nimsinic i̱b cꞌahchiꞌ ribanam ru̱cꞌ rikꞌormojic chi reꞌ rinoꞌjbal ar nchalic ru̱cꞌ i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta rikꞌorom i coric, xa chucuj laj kꞌoric laꞌ riban - Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, xa hab wach rikꞌor chi ar ru̱cꞌ i Dios nchalic rinoꞌjbal, curman woꞌ chi reh chi ericꞌuhtaj lok ru̱cꞌ take ribano̱j chi til coric chi jeꞌ woꞌ reꞌ. Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ curman woꞌ chi chakꞌlam ok ru̱cꞌ rinoꞌjbal eh maꞌ rinimsaj ri̱b. Jeꞌ ok reꞌ chiban cꞌuhtbal lok reh chi reꞌ noꞌjbal ar ru̱cꞌ i Dios nchalic. 9 Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ eta woꞌ riban chi reꞌ richeꞌlal cakꞌ eriwachej cho rum, on reꞌ richeꞌlal u̱wa eriwachej cho cakꞌ. Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i ka̱kꞌ jeꞌ woꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take wach i che̱ꞌ reꞌreꞌ, on jeꞌ woꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take rasbal jenoꞌ haꞌ chi maꞌ eta woꞌ riban chi enelic cho sak laj haꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ ewoꞌ chic nelic cho i chꞌuwaꞌ laj haꞌ chipam. Reꞌ manlic wach noꞌjbal ar nchalic ru̱cꞌ i Dios   Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ maꞌ riban ta chi enwihꞌic awu̱cꞌ tak, jeꞌ ricab nok chi maꞌ eta riban chi chipam i jenaj chi rasbal haꞌ enelic cho sak laj haꞌ eh chi ar ta woꞌ chic enelic cho i chꞌuwaꞌ laj haꞌ. c? Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin nikꞌor je aweh tak chi ma̱ban tak chi ru̱cꞌ achi̱ꞌ enaꞌn tak ricuseꞌsjic jenoꞌ cꞌacharel eh chi ru̱cꞌ woꞌ chic achi̱ꞌ tak enaꞌn tak risihtjic. N Jeꞌ woꞌ chic nok ar ru̱cꞌ aj Yahm nchalic take kꞌoric riban jenoꞌ cꞌacharel, wilic pech jeꞌ wili ncꞌuluric: Reꞌ hoj ru̱cꞌ i ka̱kꞌ nkayew rilokꞌil i Ajabe̱s Dios eh jeꞌ woꞌ ru̱cꞌ woꞌ i ka̱kꞌ nkasihtaj take cꞌacharel reꞌ ritikꞌinic i Dios take chi narilmijic i rinoꞌjbal ruꞌ. #?Raj laꞌ i cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nchol ta ripitiric take kꞌoric nelic lok juꞌ ra̱kꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ nok riban lok take kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ nchalic ru̱cꞌ i aj Yahm. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cꞌahbilal ricꞌam cho take kꞌoric rikꞌor lok i cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ jenoꞌ winak eriban canar ripitiric eh jeꞌ ricab camanic riban ikꞌo̱m ncamanic chi cansbal jeꞌ woꞌ reꞌ i camanic riban take kꞌoric reꞌreꞌ, ricoj woꞌ chi tiꞌ i jenoꞌ cꞌacharel. jMJeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom ruꞌum reh i wili: Coric, reꞌ take joskꞌ laj chicop, jeꞌ ru̱cꞌ take quirupunic, on reꞌ take a̱kꞌ, on reꞌ take chicop wilque̱b pan haꞌ, chiꞌnchel take reꞌreꞌ riban chi nkotoric quina̱ eh chi jeꞌ reꞌ wilic take cꞌacharel quikotbic quina̱ reh chi quibirinic kꞌoric chi quiwach. mSJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take kꞌoric nelic lok juꞌ ka̱kꞌ risach wach chiꞌnchel jeꞌ ricab riban i kꞌa̱kꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ ka̱kꞌ reꞌ riman cho i katiꞌjolal kabakil, reꞌreꞌ riban chi eripꞌuta̱ꞌ jenoꞌ cꞌahbilal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ erinih je chiꞌnchel riman katiꞌjolal kabakil. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌa̱kꞌ nkoporic risach wach xa paꞌ bih jeꞌ woꞌ reꞌ i kꞌoric riban i cꞌacharel ru̱cꞌ i ra̱kꞌ, reꞌreꞌ nbanic chi erijotꞌ ri̱b ricꞌacharic nok reꞌ paꞌ bih kꞌoric riban ar nchalic ru̱cꞌ aj Yahm. )KJeꞌ aj reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i ka̱kꞌ i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ ka̱kꞌ to̱b ta jenaj tꞌuch riman katiꞌjolal kabakil, ru̱cꞌ take kꞌoric riban lok xa rinimsaj chic ri̱b i cꞌacharel. Reꞌ ka̱kꞌ jeꞌ woꞌ ricab i xak kꞌa̱kꞌ chi xa tꞌuch ti nankop xa reꞌ laꞌ naricꞌam wach xa nim chic ricꞌatej je cu rehtal ricꞌat juntuhm ok chi nimak tak che̱ꞌ. c?Jeꞌ woꞌ chic reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i nim laj cano̱wa. To̱b ta yohbal wach nimal eh chi cꞌamoj je take ruꞌum i cow laj te̱w, reꞌreꞌ xa jenaj woꞌ ti chi tꞌuch coten laj chꞌihchꞌ ncamanic chi behsbal reh eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xa reꞌ kꞌorel reh aj behsenel haj ra̱j ojic ar woꞌ ericꞌam je i maꞌ laj cano̱wa. 2]jeꞌ ricab nsakomjic wach ricorquil i kꞌoro̱j reꞌreꞌ ru̱cꞌ take ribiral wili: Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cawa̱y, wi ncojoric pa richi̱ꞌ jenoꞌ chꞌihchꞌ chi behsbal reh, reꞌ woꞌ chꞌihchꞌ reꞌreꞌ encamanic chi kotbal na̱ ruꞌum i hab wach enjohtic china̱. ]3Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj coric, reꞌ hoj cꞌacharel maꞌ haj ta iqꞌue̱l keh chi xa nicꞌ yuꞌ ekojcalajic ru̱cꞌ ribanaric jenoꞌ mahc, xa reꞌ laꞌ wi hab wach jenoꞌ nchol ripitiric ri̱b ru̱cꞌ take kꞌoric nelic lok juꞌ ra̱kꞌ eh maꞌ nmahcanic ta nechꞌ ok ru̱cꞌ i ra̱kꞌ chi kꞌoric ra̱j rikꞌorom chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ til manlic wach rinoꞌjbal chi coric eh chi nchol woꞌ rikotoric na̱ chiꞌnchel i ritiꞌjolal  Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cowil wach chꞌukuj kꞌoric naribanaric chi kana̱ i hoj reꞌ wilic kacamaj chi aj cꞌuhtunel reh riCꞌuhbal i Dios wi maꞌ nkaꞌn ta chi coric kacamaj. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak chi ma̱cꞌax tak wach i camanic wili wi maꞌ enaꞌn tak canar ribanaric chi coric. %Jeꞌ reꞌ ajic ru̱cꞌ take kꞌoric wili, reꞌ hin nwa̱j nicohlam wach nikꞌorbal chiri̱j xnikꞌor lok reꞌreꞌ: Jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel nquimic je maꞌxta chic camaj chi wilic cho ritiꞌjolal ribakil nok maꞌ wilic ta chic i uxlabal ru̱cꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ rikꞌor chi aj niminel reh Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ ricꞌuhtaj lok ru̱cꞌ ribano̱j chi til coric chi jeꞌ reꞌ, xa maꞌxta bih camanel reh i rikꞌormojic riban.s_Chi reꞌ Dios rilow cho kabano̱j chi ajwal wach chiwach, ar ncꞌutunic ru̱cꞌ ribiral i tiꞌ ixok Rahaw ribihnal. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkilow chi to̱b ta nak pan cꞌoyomal laj cꞌacharic nak wilic, pa ricapew-bal i Dios reꞌ ixok reꞌreꞌ xcahnic chi jenaj cꞌacharel sak wach ricꞌacharic eh coric woꞌ wach ricꞌux. Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ xcahnic ixok reꞌreꞌ chiwach i Dios ruꞌum chi xiyew quiwarbal take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ takꞌamaj take je ruꞌum i Joswe. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban, xicꞌuhtaj woꞌ queh jenaj chic be̱h reh chi maꞌ xichoporic cuꞌum take caj ixowonel. 7 gJeꞌ reꞌ nok ru̱cꞌ ribiral i maꞌ Awraham, reꞌ hat-tak enarak tak chiri̱j yuꞌna chi ru̱cꞌ take quibano̱j take cꞌacharel quicahnic chi sak wach quicꞌacharic eh chi coric woꞌ chic wach quicꞌux chiwach. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ manlic ta ti ru̱cꞌ chi reꞌ take cꞌacharel enquikꞌor chi aj niminel take reh Jesus xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ ncꞌuhtunic ta ru̱cꞌ quibano̱j chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ. N Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ ribano̱j i maꞌ Awraham xcꞌuhtunic wi̱ꞌ chi reꞌreꞌ xicoj wach rikꞌorbal i Dios eh reꞌ ricorquil ribiral reꞌreꞌ ncꞌutunic wach chi manlic ruꞌum i kꞌoro̱j ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar rikꞌor chi reꞌ maꞌ Awraham xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban, reꞌ Dios xipahba̱ꞌ chi jenaj cꞌacharel coric wach ricꞌux. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ Dios xicoj i maꞌ Awraham til rich kꞌorom chic! ( IRu̱cꞌ ribiral i maꞌ Awraham wili, reꞌ hat enawilow chi maꞌ xa reꞌ ta xicoj wach i haj wilic i kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios, xiban laꞌ woꞌ haj wilic i kꞌoro̱j reh eh ruꞌum reꞌ naxiban woꞌ ribanaric reꞌreꞌ, xicꞌul woꞌ chi manlic i haj wilic i xicoj wach. ) KChacapaj aj chiri̱j reꞌ xcꞌuluric cho wili ru̱cꞌ i kaj najtir kꞌi̱j reꞌ maꞌ Awraham: Reꞌ Dios xipahkaj reh chi reꞌ racꞌu̱n ruꞌ reꞌ Isahac ribihnal narikꞌahsam chiwach ruꞌ chi jeꞌ ricab riwi̱ꞌ nbanjic reh jenoꞌ chicop nyeꞌeric johtok chi si̱ chiwach i Dios chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱. Ruꞌum aj rinoꞌjbal chi xbirinic kꞌoric chiwach i Dios chi xipꞌut woꞌ ribanaric haj wilic xkꞌormojic reh, reꞌ maꞌ Awraham xkꞌormojic woꞌ reh ruꞌum i Dios chi coric wach ricꞌux.  Hat cꞌacharel reꞌ hamlic i memil laj noꞌjbal awu̱cꞌ, junpech chic nanicꞌuhtam aweh ricorquilal i kꞌoro̱j wili chi jeꞌ ricab nok reꞌ cꞌacharel nok camnak chic je maꞌxta chic bih riban, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i aj niminel reh Jesus nok maꞌ riban jenoꞌ holohic laj bano̱j reꞌ ncꞌutunic lok wi̱ꞌ chi til coric chi aj niminel. <qJeꞌ reꞌ nok chacoj rehtal i nikꞌorom aweh tak wili: Reꞌ hat nakꞌor chi naco̱j wach chi xa jenaj woꞌ i Dios wilic eh tare̱t cꞌahchiꞌca̱t chi jeꞌ reꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ manlic ta ti ru̱cꞌ reꞌreꞌ chi eticoꞌljic. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj jeꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn take maꞌ tob laj uxlabal chi nquicoj woꞌ wach chi xa jenaj woꞌ i Dios wilic, xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ eta quicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌ quehtꞌalim woꞌ chi nariyeꞌeric chi quina̱ eh ruꞌum i reꞌ quibarbatic ruꞌum quiyoꞌjic. ucKakꞌor ti chic chi reꞌ aj niminel reꞌreꞌ, eta nak rikꞌor wi̱n chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat, hat woꞌ aj niminel reh i Jesus jeꞌ ricab i hin, maꞌ jeꞌ? Til na coric aweh chi jeꞌ reꞌ? nqui ok nchel wi̱n. Reꞌ hin enak nikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin wilic take nibano̱j cꞌuhtbal reh chi hin woꞌ aj niminel reh Jesus, raj i hat maꞌxta jenoꞌ abano̱j reꞌ encꞌutunic lok wi̱ꞌ i kꞌoric naꞌn chi hat aj niminel reh Jesus, nqui enikꞌor reh. !Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi jenoꞌ cꞌacharel nok camnak chic je maꞌxta chic bih riban, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ jenoꞌ holohic laj bano̱j riban. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta nak ricoj wach chi reꞌreꞌ aj niminel reh Jesus, reꞌreꞌ maꞌ ricꞌuhtaj ta woꞌ lok ru̱cꞌ ribano̱j chi til coric chi aj niminel woꞌ. 6eNok jenoꞌ aj niminel rilow reꞌreꞌ, maꞌxta woꞌ bih toꞌbal riyew nanpahkaljic reh chi naribanam i toꞌbonic, jeꞌ laꞌ chic wili rikꞌor reh rich aj niminel chi chꞌiquinbal ricꞌux: «Chawil awi̱b ar, chapotz awi̱b chi coric ru̱cꞌ asoꞌ eh til chaꞌn awaꞌ aha̱ꞌ chi suk, nqui ok reh. Til nikꞌor aweh tak chi reꞌ aj niminel jeꞌ reꞌ riban, xa maꞌxta bih nqui i niminic cꞌahchiꞌ ribanam. RChacapaj tak ri̱j i wili: Kakꞌor chi wilic jenoꞌ kas kacha̱kꞌ aj niminel wilic ricꞌaxquilal chi maꞌxta chic risoꞌ eh maꞌxta woꞌ riwaꞌ riha̱ꞌ reꞌ nariqꞌuic wi̱ꞌ kꞌi̱j. =sWas tak nicha̱kꞌ aj niminel, jenoꞌ cꞌacharel maꞌeta ncoꞌljic xa ruꞌum ta nak erikꞌor chi aj niminel. Jeꞌ woꞌ, maꞌxta bih eritik reh i cꞌacharel reꞌreꞌ chi erikꞌor chi aj niminel reh Jesus wi ru̱cꞌ take ribano̱j maꞌ ncꞌuhtunic ta woꞌ chi coric chi til aj niminel. }s Reꞌ hin nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌxta quetelenic wachi̱s chi quiwach cu̱cꞌ quich cꞌacharel, maꞌxta woꞌ riqueteljic nechꞌ ok quiwach nachꞌukurok kꞌoric chi quina̱. Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌ wilic quiquetelbal cu̱cꞌ take quich cꞌacharel, reꞌ take reꞌ nariqueteljic woꞌ quiwach naponok riꞌorahil i chꞌukuj kꞌoric chi quina̱. Reꞌ kaniminic curman
chi naricꞌuhtunic wach
ru̱cꞌ take kabano̱j dA Chiꞌnchel i paꞌ bih kꞌoro̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, reꞌreꞌ nbanic chi reꞌ take cꞌacharel equicꞌacharic chi tehlic qui̱j chi maꞌ eta nchꞌukuric kꞌoric chi quina̱ eh reꞌ woꞌ reꞌ naricamanic reh Dios chi narikꞌorom wi reꞌ hoj, hoj aj mahc on maꞌxta. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak chi coric ok wach akꞌorbal eh holohic ok woꞌ wach abano̱j tak cu̱cꞌ chiꞌnchel take cꞌacharel. 0Y Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok xa jenaj wach rilokꞌil i chiꞌnchel take takꞌanic wilic chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ maj ar reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌor:“Ma̱ban i cꞌoyomal, nqui rikꞌor. Jeꞌ woꞌ, rikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili:“Ma̱ban tak i cansanic, nqui rikꞌor. Ruꞌum aj reꞌ to̱b ta woꞌ maꞌ naꞌn ta tak i cꞌoyomal xa reꞌ ok ti cansanic naꞌn tak, ra̱j rikꞌorom chi xatiqꞌuic tak chic kꞌe̱ꞌ china̱ chaj bih rikꞌor i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. ;o To̱b ta nak nacꞌam tak na̱ chiꞌnchel take takꞌanic wilic chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios eh wi xa jenaj ok ti ticalajic tak wi̱ꞌ chi maꞌ nacꞌam ta tak na̱, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak xa maꞌ nacꞌam ta woꞌ tak na̱ chiꞌnchel take takꞌanic. a~; Tzꞌa̱b ruꞌ wi xa suk chic nawilow tak take bihomak eh reꞌ take niba̱ꞌ xa ri̱j ti wach acꞌux nawil tak, ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ acꞌuhtam tak chi maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌca̱t tak, cꞌahchiꞌ laꞌ amahcanic tak ra̱j rikꞌorom eh reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ i Lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi tanlic chi enyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chana̱ tak ruꞌum nok xatiqꞌuic tak kꞌe̱ꞌ china̱ chaj bih rikꞌor. }yJeꞌ reꞌ nok reꞌ hin nikꞌor aweh tak wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ ayeb tak quilokꞌil take niba̱ꞌ, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak ricorquil cꞌahchiꞌca̱t ru̱cꞌ ricꞌamaric na̱ i takꞌanic xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ takꞌanic wili reꞌ woꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chi jeꞌ wili: «Chacꞌax awas acha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn i hat, nqui rikꞌor. D|On maꞌ nacoj ta woꞌ na tak rehtal chi reꞌ woꞌ ru̱cꞌ queh take bihomak reꞌreꞌ xitzꞌujbic reh lokꞌ laj ribihnal i Ajabe̱s Jesus reꞌ xkꞌormojic ribiral chana̱ tak? 5{cXa reꞌ laꞌ reꞌ hat-tak to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xiban i Dios cu̱cꞌ take niba̱ꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ take reꞌ nayew tak quilokꞌil reꞌ laꞌ chic take bihomak nayew tak quilokꞌil. Xa jeꞌ woꞌ nchel reꞌ naꞌn tak eh maꞌ nacoj ta na tak rehtal chi jeꞌ woꞌ ru̱cꞌ take reꞌ quibanic chi nwihꞌic tiꞌcꞌaxic chana̱ tak eh pan ehtil tiquicꞌam tak je chi quiwach take aj chꞌukul kꞌoric? zyWas tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, chabiraj tak i wili: Reꞌ Dios xichih cho chi reꞌ take niba̱ꞌ nariyeꞌeric queh i bihomal yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. Jeꞌ woꞌ, yeꞌo̱j woꞌ queh chi reꞌ Jesus nariwihꞌic chi Kꞌatal Kꞌoric chi quina̱ jeꞌ ricab xkꞌormojic cahnok ruꞌum i Dios chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ quicꞌaxbic reh. y-Maꞌxta na re̱t i noꞌjbal naꞌn tak chi jeꞌ reꞌ nanacapaj tak? Maꞌxta! Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌca̱t tak chi ribanaric i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal wili chi reꞌ jenaj suk nawilow tak eh reꞌ jenaj chic xa ri̱j wach acꞌux nawilow tak. Xa ru̱cꞌ aj i cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ ayeb tak lok chi ehtꞌaljic wi ricꞌul chi reh on maꞌ ricꞌul chi reh chi enyeꞌeric riwaꞌric jenoꞌ cꞌacharel eh reꞌreꞌ maꞌ tare̱t ta chi jeꞌ reꞌ naꞌn tak. !x;Nanawilow take reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak xa suk chic enawilow tak i cꞌacharel reꞌ xa holohic chic ritikꞌinjic ri̱b riban eh jeꞌ wili enakꞌor tak reh: «Titzꞌu̱k ayuꞌ chipam i holohic laj tzꞌuka̱b wili, nqui nak enakꞌor tak reh. Tzꞌa̱b ruꞌ i niba̱ꞌ jeꞌ wili enakꞌor tak reh: «Reꞌ hat tipa̱ꞌ pe soꞌ ar on titzꞌu̱k soꞌ ar wach acꞌal, nqui nak enakꞌor tak reh. jwMNipahkaj aweh tak reꞌreꞌ maj pan jenoꞌ moloj i̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios, rehreh wach cꞌacharel quiponic chaxilac tak. Ar enawilow tak chi enoquic cok chaxilac tak jenoꞌ biho̱m laj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ xa nworwotic chic rimutkꞌa̱b juꞌ kꞌab eh xa acꞌ chic risoꞌ wilic chiri̱j. Jeꞌ woꞌ chipam i juncꞌam reꞌreꞌ enawilow woꞌ tak chi enponic chaxilac tak jenoꞌ niba̱ꞌ laj cꞌacharel xa pꞌojpꞌoj ti wach risoꞌ wilic chiri̱j. \v 3Was tak nicha̱kꞌ aj niminel chic reh lokꞌomaj wach Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi chiꞌnchel take cꞌacharel xa jenaj ok wach quilokꞌil chayew tak. 'u Imaj reꞌ ribano̱j maꞌ coric ta wach. Reꞌ aj wili take bano̱j nponic chiwach i Dios chi nariban i aj niminel: Tzꞌiro̱j ok wach rinoꞌjbal chi manlic, maꞌ ricana̱ꞌ chi reꞌ rinoꞌjbal eriban jenaj wach chꞌi̱l quinoꞌjbal take aj mahc china̱ eh chitoꞌbej woꞌ take wilque̱b pan tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab take haꞌlacꞌun maꞌxta quitu̱t caja̱w on reꞌ take cahnel ixok chic take.Ct Jeꞌ woꞌ chic, xa hab wach cꞌacharel reꞌ ricapaj chi manlic aj niminel chiwach i Dios xa reꞌ laꞌ wi maꞌ riyohbalej ta juꞌ ra̱kꞌ chi kꞌoric, xa rijotꞌoric woꞌ ri̱b riban. Wi jeꞌ reꞌ riban i cꞌacharel reꞌreꞌ, xa maꞌxta bih ritik reh i niminic cꞌahchiꞌ ribanam chiwach i Dios 0s [Raj nchel xa hab wach cꞌacharel reꞌ maꞌ niqꞌuic ta pa ricꞌux i takꞌamaj ruꞌum i Dios chipam riCꞌuhbal eh riban ribanaric, reꞌ aj wili ncꞌuluric ru̱cꞌ ruꞌ: Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xa ta reꞌ ricoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum riCꞌuhbal i Dios til laꞌ woꞌ ritik juꞌ ricꞌamaric na̱ i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ riban wi̱ꞌ tijinic i Dios chi manlic chiri̱j i cꞌacharic ra̱j chi naribanaric. Ruꞌum aj chi riban ribanaric reꞌreꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌ ricꞌam na̱ riCꞌuhbal i Dios reꞌ nbanic chi encꞌacharic chi tehlic ri̱j, nicꞌ qꞌuihal take bano̱j riban xa cuseꞌsemaj woꞌ cho ruꞌum i Dios. !r =xa rilmijic woꞌ ti riban eh narisolqꞌuij ri̱b chi nelic je wach lemuh chi juncꞌam woꞌ ti niqꞌuic pa ricꞌux chi xa chꞌuwaꞌ chic i wach. _q 9Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach cꞌacharel reꞌ ribiraj i cꞌuhbal eh maꞌ riban ta woꞌ ribanaric i kꞌoro̱j ruꞌum i cꞌuhbal reꞌreꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel reꞌ rilow i rilbal pan lemuh. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ to̱b ta rilow chi xa chꞌuwaꞌ chic riban i rilbal, zp oJeꞌ reꞌ ajic chaꞌn tak i kꞌoro̱j ruꞌum i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh maꞌ ok xa reꞌ ribirmijic enaꞌn tak. Wi xa reꞌ ribirmijic naꞌn tak eh maꞌ naꞌn ta tak ribanaric haj wili rikꞌor, xa rijotꞌoric awi̱b i naꞌn tak. 1o ]Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chakꞌeb lok chiri̱j acꞌux tak chiꞌnchel i cꞌahbilal chꞌi̱l i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal ncaꞌn ribanaric qꞌuihal take cꞌacharel eh ru̱cꞌ ok woꞌ chꞌublic laj noꞌjbal chaꞌn tak ribanaric haj wilic kꞌoro̱j chipam riCꞌuhbal i Dios reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach xicoj pan awa̱mna tak maj reꞌ ricojoric wach i cꞌuhbal reꞌreꞌ enbanic chi eticoꞌljic tak. n  Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ joskꞌ laj cꞌacharel maꞌ riban ta chic i coric wach noꞌjbal ra̱j i Dios chi naribanaric. [m 1Was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, yuꞌna chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Curman chi hoj ok tak tꞌulic chi ribirmijic rikꞌorbal i Dios eh jeꞌ woꞌ chi nakaꞌnam ri̱j chi pe̱t chaj bih nakakꞌorom. Jeꞌ woꞌ, curman chi reꞌ hoj maꞌ xa hoj ta ok ti mahnicꞌ chi enchalic kajoskꞌil. +l QJeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ xa pa ricꞌux xa̱j eh xiban chi ruꞌum reh i Lokꞌ laj Uxlabal xojcꞌacharic chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ruꞌum nok reꞌ hoj xkacꞌul take ricorquilal kꞌoric reꞌ xikꞌor keh. Ru̱cꞌ i xiban reꞌreꞌ, reꞌ Dios xiban woꞌ chi reꞌ kalokꞌil i hoj reꞌ xojricoj chi hoj pe̱t be̱h chi ritinami̱t, kꞌe̱ꞌ nim wach chi quiwach take chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal xitikꞌa̱ꞌ ruꞌ. Curman chi naresmejic lok
rij cꞌuxlis ribanaric take
cꞌahbil laj noꞌjbal k Chiꞌnchel i yeꞌo̱j chi si̱ ruꞌum i kAja̱w Dios maꞌ reꞌ ta tiꞌquil cꞌuxlis ricꞌam cho, holonquilal laꞌ ricꞌam cho eh til woꞌ manlic wach maj ar nchalic ru̱cꞌ i kAja̱w Dios reꞌ xtikꞌinic reh chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal quisakomonic cho ar pan taxa̱j. Jeꞌ woꞌ reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta iqꞌue̱l wach riwi̱ꞌ eh maꞌxta bih narijalbic wach. ;j qJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, ma̱cana̱ꞌ tak chi enjotꞌoric acapew-bal tak chiri̱j ricorquilal i wili: ?i yRu̱cꞌ kꞌoro̱j reꞌreꞌ nkarak chiri̱j chi nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ i rasjic chꞌi̱l riqꞌuihic jenoꞌ haꞌlacꞌun jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ ribanaric i mahc. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum i wili: Reꞌ mahc xa pa ricꞌux i cꞌacharel nasjic cho chi pe̱t nok ricoj chic ricapew-bal chi ra̱j ribanaric. Chiri̱j chic ruꞌ nqꞌuihic wach rotowjic ribanaric i mahc reꞌreꞌ cu rehtal riban ribanaric. Chiri̱j chic reꞌ ruꞌum reh ribanaric i mahc reꞌreꞌ, nchalic i junelic quimic china̱ i cꞌacharel reꞌreꞌ. bh ?Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok jenoꞌ cꞌacharel riban i cꞌahbilal jeꞌ wili ncꞌuluric ru̱cꞌ: Pe̱t, xa pa ricꞌux nchalic chi ra̱j ribanam jenoꞌ cꞌahbilal. Chiri̱j wili nok ritikꞌa̱b chic wach pa ricapew-bal chi naribanam i cꞌahbilal, cu reꞌ aj chic ruꞌ reꞌreꞌ riyew ricꞌux chi ribanaric i cꞌahbilal reꞌreꞌ. g  Nok reꞌ tiꞌcꞌaxic nchalic china̱ jenoꞌ aj niminel ilbal reh nicꞌ wach wilic riniminic chiwach i Dios, maꞌ rikꞌor chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌ riyeb cho tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ reh chi nkajic pan mahc. Maꞌ nkꞌormojic chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ capewenic reꞌreꞌ cꞌahbil eh reꞌ Dios maꞌxta soꞌ cꞌahbilal pa ricapew-bal. Jeꞌ woꞌ chic, ma̱kꞌor tak chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Dios maꞌ eta tiripaj tak ru̱cꞌ tiꞌcꞌaxic reh chi etikꞌehbic tak pan cꞌahbilal. ,f S Kꞌe̱ꞌ je ato̱b reh cꞌacharel wi xa cu chꞌiclic woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios naꞌicꞌok chipam jenoꞌ tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi jeꞌ reꞌ xiban reꞌreꞌ naricꞌulum chi rico̱ch reꞌ xikꞌor i Dios chi nariyeb. Reꞌ aj wili xikꞌor i Dios chi nariyeb: “Hab wach take kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinquicꞌraj, reꞌ hin naniyeb queh chi naquicꞌacharic chi junelic, nqui xikꞌor. Z~||}zyxtvuUsUponl-jzhgfedcc b`_^]\\/[TZXVhSSR2POBMLIIMFFD]CQA@0><;A97i6[54A310/T-,**s(X&%$U#p!2S+Pq v M8/Ruꞌum aj reꞌ naxponic i kꞌi̱j chi nariquimic je i Jesus wach curu̱s eh naxuctic woꞌ cho pa ro̱x kꞌi̱j chi quixilac take camnak, reꞌ hoj raj tahkanel xcꞌulic cho pan kacꞌux i kꞌoric rikꞌorom cho reꞌreꞌ eh xkacoj wach chi manlic i kꞌoro̱j cahnok chipam riCꞌuhbal i Dios chiri̱j rucsjic i Jesus, jeꞌ woꞌ xkacoj wach i kꞌoric ribanam cho i Jesus chiri̱j i ructic. 4amaj reꞌreꞌ naxikꞌor ribiral i lokꞌ laj yeꞌa̱b lokꞌonbal reh Dios cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j i ritiꞌjolal narucsjic woꞌ chic cho pa ro̱x kꞌi̱j.  Reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Reꞌ nakꞌor i hat chi enajohsaj i lokꞌ laj yeꞌa̱b wili maꞌ eta riban! Chacapaj, waki̱b laꞌ chic roxcꞌahl (46) cho ha̱b pꞌuhtunak cho ritikꞌinjic i lokꞌ laj pa̱t wili eh cu yuꞌna chi kꞌi̱j maꞌ jaꞌ cohlsomaj ta woꞌ wach! Chaj ti bih awajawric i hat kꞌuruꞌ chi enajohsaj chiwach xib kꞌi̱j? nqui take reh. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor chi maꞌ xquirak ta chiri̱j xikꞌor i Jesus 1 [Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ wili rehtalil nanicꞌuhtam cꞌuhtbal aweh tak chi reꞌ hin wilic wajawric: Nok xib ok chic kꞌi̱j sahchanak wach i Lokꞌ laj Pa̱t wili reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hin nanijohsam woꞌ chic cho, nqui queh. V %Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum xiban i Jesus ar chi chi̱ꞌ i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Chajaric jenoꞌ rehtalil enacꞌuhtaj keh cꞌuhtbal reh chi reꞌ hat wilic awajawric chi quesmejic lok take aj cꞌa̱y wili? nqui take reh. E Naxikꞌor chi jeꞌ reꞌ i Jesus, reꞌ take raj tahkanel xcꞌulic cho pan quicꞌux jenaj kꞌoric tzꞌihmbimaj chipam riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i wAja̱w Dios til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ rinimal rilokꞌil chi wi̱n
eh ruꞌum reh rinimal wach rilokꞌil chi wi̱n, naribanjic chi reꞌ hin narisacharic niwach, nqui rikꞌor. M Chiri̱j chic reꞌ jeꞌ wili xinak take wi̱ꞌ aj cꞌayem rexba̱: «Chawesaj tak je ayuꞌ chiꞌnchel paꞌ bih nacꞌayej tak. Ma̱coj tak chi cꞌaybal ripa̱t i wAja̱w Dios, nqui queh. _7Naxilow aj chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌque̱b ar, reꞌ Jesus xitikꞌa̱ꞌ jenaj tzꞌuhumbal eh xesaj take lok chi tzꞌuhu̱m chiꞌnchel take aj cꞌa̱y wilque̱b ar. Jeꞌ woꞌ xesaj je take chicop cꞌahchiꞌ ricꞌayjic ar eh xihilej je quitzꞌa̱k take aj chꞌakol wach tumi̱n naxitahchꞌaj je quime̱xa quiwihꞌic wi̱ꞌ. {Naxponic ar xoquic cok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh xilow nicꞌ wach i noꞌjbal cꞌahchiꞌque̱b take tinamit cꞌa̱y ncaꞌn ar jeꞌ ricab cꞌayanic tak ma̱s wacax, cꞌayanic tak me̱ꞌ, cꞌayanic tak rexba̱. Jeꞌ woꞌ xilow i noꞌjbal cꞌahchiꞌque̱b take aj chꞌakol wach rehreh wach tumi̱n tzꞌukulque̱b ar chi cꞌahchiꞌ quijalam wach ru̱cꞌ i tumi̱n ncojoric chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. 1 Nok xa maꞌ naht ta chic wilic rikꞌijil i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal reꞌ nkaninkꞌijej wi̱ꞌ i kelbal cho hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chipam i tiꞌcꞌaxic ar Eji̱pto, reꞌ Jesus xo̱j ar Jerusalen chi nariwihꞌic chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ. oW Chiri̱j chic riwihꞌic pan tinamit Canah, reꞌ Jesus richꞌi̱l i ritu̱t richꞌi̱l take richa̱kꞌ jeꞌ woꞌ i hoj raj tahkanel, xoj-o̱j ar chipam i tinamit Capernahum reꞌ xojwihꞌic wi̱ꞌ quib xib kꞌi̱j. |q Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ ruꞌ naxipꞌut ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l i Jesus. Reꞌ xiban wili chipam i tinamit Canah ar pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌreꞌ xcꞌuhtunic keh hoj raj tahkanel chi reꞌ Jesus til wilic rajawric eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel xkachop riman kacꞌux chiri̱j i Jesus. Reꞌ Jesus ricꞌuhtaj rinimal rajawric 6e Reꞌ aj wili xikꞌor reh: «Reꞌ take kich katinami̱t ocronak take chi nancaꞌn jenoꞌ ninkꞌi̱j pe̱t nquiyew je queh cula̱ꞌ i haꞌ reꞌ suk ritikꞌinjic bano̱j eh nok quiyeb chic qui̱b chi suk ru̱cꞌ i haꞌ reꞌreꞌ, reꞌ chic i haꞌ maꞌ til ta ti suk ritikꞌinjic nquiyew je. Raj i hat maꞌ jeꞌ ta reꞌ xaꞌn. To̱b ta woꞌ pe̱t xayew i haꞌ reꞌ suk ritikꞌinjic bano̱j, xacana̱ꞌ peꞌ nchel riyeꞌeric chi xam i haꞌ reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic sukquil ritikꞌinjic bano̱j, nqui reh acꞌun reꞌreꞌ. !; to̱b ta quehtꞌalim woꞌ nak haj xchalic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi maꞌ rehtꞌalim ta haj xchalic i haꞌ reꞌreꞌ, reꞌ pahbamaj chi aj ilol reꞌreꞌ naxicꞌraj cok i haꞌ reꞌ mikcrinak chic chi haꞌ npuhcjic pan tak ninkꞌi̱j, xiyukꞌej je i acꞌun cꞌahchiꞌ ribanam caxa̱ra eh xikꞌor reh chi tare̱t xiban chi cu xam xiyew chi ucꞌjic i haꞌ reꞌ suk ritikꞌinjic bano̱j. )reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chawesaj tak cho nechꞌ ok i haꞌ wilic chipam take icom reꞌreꞌ eh chayew tak cho reh pahbamaj chi aj ilol reh ninkꞌi̱j reh chi naricꞌram, nqui queh. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ haꞌ nucꞌjic xcꞌamaric woꞌ je reh aj ilol reh ninkꞌi̱j, reꞌ cok ruꞌ maꞌ xkꞌormojic ta reh cuꞌum take aj camanom haj xchalic i haꞌ reꞌreꞌ ;oJeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus naxilow take icom reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh take raj tzꞌaꞌanel chiꞌ kꞌa̱kꞌ i aj ehcham reh ninkꞌi̱j: «Chacꞌam tak cho haꞌ eh chanuksaj tak take nimak tak icom wili, nqui queh. Chiri̱j chic ruꞌ naxquinuksaj woꞌ chi coric take icom reꞌreꞌ, 0YReꞌ aj ehcham reh ninkꞌi̱j reꞌreꞌ ruꞌum chi rinimej take takꞌanic bano̱j cho najtir kꞌi̱j ruꞌum i Moyses queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j ritzꞌajaric wach take xa paꞌ bih jaric ra̱j tzꞌajaric wach, reꞌreꞌ xa wilic woꞌ pa ripa̱t waki̱b chi nimak tak icom abaj yeꞌbal haꞌ. Chipam juꞌjun chi icom reꞌreꞌ ricꞌul jeꞌ na junikꞌob (400) culc chi haꞌ. Y~+Chiri̱j reꞌ, reꞌ ritu̱t i Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh take raj tzꞌaꞌanel aj ehcham ninkꞌi̱j reꞌreꞌ: «Wi paꞌ bih soꞌ erikꞌor aweh tak i Jesus chanimej tak ribanjic, nqui queh. #}?Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh i ritu̱t: «Mah, reꞌ hat awehtꞌalim chi maꞌ curman ta na̱kꞌorom wi̱n haj wilic i nanibanam. Charak chiri̱j chi reꞌ riꞌorahil reꞌ narirakmajic wi̱ꞌ chiri̱j hab wach i hin maꞌ jaꞌ nponic ta, nqui reh. f|Excꞌuhlic peꞌ cho i chiho̱j wach haꞌ npuhcjic pan tak ninkꞌi̱j eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Mari̱ya xikꞌor reh i Jesus chi xcꞌuhlic riha̱ꞌ aj ehcham ninkꞌi̱j reh chi naritoꞌbjic ru̱cꞌ ricꞌaxquilal. {}Chipam aj i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ xyukꞌunjic woꞌ wi̱ꞌ i Jesus chꞌi̱l take juꞌjun chic raj tahkanel, [z 1Xib ok chic kꞌi̱j kꞌoꞌronak cho Jesus ru̱cꞌ i Natanahel, xbanaric jenaj ninkꞌi̱j reh caxarahil ar Canah pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ yukꞌumaj ponok wi̱ꞌ i Mari̱ya reꞌ ritu̱t i Jesus. Uy %3Chiri̱j chic ruꞌ xikꞌor woꞌ take kꞌoric wili: «Til pan coric nikꞌor aweh jeꞌ ricab najtir cho kꞌi̱j nok reꞌ maꞌ Jacow xyeꞌeric reh chi xilow jenaj kaꞌa̱b nkajic cho pan taxa̱j reꞌ xcamanic queh take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi naquikajic quijohtic chiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ chiwach johtok take kꞌi̱j wili nariyeꞌeric aweh tak ruꞌum i Dios chi na̱wilom tak chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, wilic pa nikꞌab take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios, reꞌ take quikajic quijohtic chi nitobjic, nqui Jesus.ax =2Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor woꞌ chic reh: «Reꞌ hat xsahchic acꞌux ru̱cꞌ xnikꞌor aweh chi wilom chic cho awach chi rehquen richeꞌlal i̱co eh ruꞌum reꞌ xacoj wach chi reꞌ hin, hin rAcꞌu̱n i Dios. Til nikꞌor aweh jeꞌ ricab naxsahchic acꞌux ru̱cꞌ take kꞌoric xnikꞌor reꞌreꞌ, cu wilic woꞌ take bano̱j naribanaric eh nachawilow take, naribanam chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic narisahchic acꞌux ruꞌum, nqui Jesus reh Natanahel. aw =1Ar ajic reꞌ Natanahel jeꞌ wili xikꞌor: «Ajabe̱s aj tijinel, reꞌ poꞌ nchel i hat rAcꞌu̱n i Dios reꞌ xpahbanic cho aweh chi kaKꞌatal Kꞌoric i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel! nqui reh. Fv 0—Nicꞌ wach nok reꞌ hat awehtꞌalim chic ninoꞌjbal? nqui Natanahel reh Jesus. Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh cꞌuhtbal reh chi chiꞌnchel rehtꞌalim: «Cu jaꞌ tirikꞌoꞌrej ta woꞌ i Peh, reꞌ hin xa nok woꞌ wilom chic cho awach. Ar nak wilca̱t chi rehquen richeꞌlal i̱co, nqui reh. Reꞌ Jesus nok xilow chi reꞌ Natanahel ponic riban ru̱cꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Chawilow tak, ayuꞌ cꞌulic lok jenaj cꞌacharel reꞌ til ricꞌul chi reh chi enkꞌormojic chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ xa coric woꞌ wach nkꞌoric, nqui Jesus. ut e.Chalic i Natanahel jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi “aj Nasaret”, maꞌeta riban chi ar pan tinamit Nasaret enuctic cho maj maꞌ jenoꞌ uctunak cho ar chi quitobjic take tinamit, nqui xikꞌor. Reꞌ Peh jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Quim, tak chiwi̱j eh enacoj rehtal i ricorquil cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh, nqui reh. s )-Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Peh reꞌreꞌ nok ribiram chic i kꞌoro̱j reh ruꞌum Jesus, xo̱j risicꞌ i Natanahel eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hin chꞌi̱l take toco̱m chic wichꞌi̱l xkanaꞌbej wach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ tzꞌihmbimaj cho ribiral chipam Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Ajabe̱s Dios jeꞌ woꞌ cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ Kꞌatal Kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ i Jesus reꞌ ribihnej chi “aj Nasaret” eh racꞌu̱n woꞌ i maꞌ Chep, nqui reh. hr K,Reꞌ Peh reꞌreꞌ chꞌi̱l i Tirix eh chꞌi̱l woꞌ i Luch ar Wetsa̱yra quichalic. -q U+Nok iqꞌuinak ok chic lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ nok jeꞌ reꞌ xikꞌor reh Simon, reꞌ Jesus xasjic cho pa ra̱mna chi narojic chipam riyukꞌul i Calile̱ya, xa reꞌ laꞌ pe̱t xo̱j risicꞌ i Peh eh naxirak cho jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tak chiwi̱j Peh quinatahkej, nqui reh. _p 9*Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Tirix xicꞌam je Simon ru̱cꞌ i Jesus. Nok wilque̱b chic chiwach, reꞌ Jesus xa ilo̱j chic riban reh Simon jeꞌ wili xikꞌor reh: «Hat Simon reꞌ hat racꞌu̱n i Jonas, reꞌ hat na̱bihnem woꞌ chi hat Se̱pas, nqui reh. Reꞌ bihnal reꞌreꞌ jenaj wach nelic wi̱ꞌ chꞌi̱l i bihnal Luch reꞌ ra̱j rikꞌorom “tꞌuch laj abaj”. Reꞌ Natanahel xsahchic ricꞌux chi rehtꞌaljic wach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ^o 7)Reꞌ Tirix naxelic cho ru̱cꞌ Jesus, reꞌ ti Simon xponic risihcꞌaj chi pe̱t eh naxirak, xikꞌor ribiral reh chiri̱j i Mesi̱yas, reꞌ ra̱j rikꞌorom, reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ aj wili xikꞌor reh Simon: «Reꞌ hin chꞌi̱l jenaj chic wichꞌi̱l xkanaꞌbej wach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui reh. >n w(Reꞌ Tirix reꞌ richa̱kꞌ i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, reꞌreꞌ jenaj queh quib xitahkanic je reh Jesus chiri̱j chi quibiram chic i kꞌoric xikꞌor i Wa̱n. 4m c'Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Tare̱t, quim tak eh chawilow tak cho haj wilqui̱n chi patanic, nqui queh. Reꞌ take quib reꞌreꞌ kꞌuruꞌ xiꞌo̱j chiri̱j eh xquilow haj cꞌahchiꞌ chi patanic. Maꞌ xa ta xquilow haj patanic riban i Jesus, xicahnic laꞌ woꞌ ru̱cꞌ chiwach i kꞌi̱j reꞌreꞌ ruꞌum nok naxiponic ar ojonak chic i kꞌi̱j, jeꞌ na chic quejeb o̱ra reh xikꞌek. Rl &xa reꞌ laꞌ naxicoj rehtal chi cꞌahchiꞌ ritahkaljic je, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chaj waꞌric chi cꞌahchiꞌqui̱n atahkem tak? Chaj bih nawa̱j tak? nqui queh. Reꞌ take reꞌ xquicꞌuꞌlej cok i Jesus ru̱cꞌ jenaj kꞌoric reꞌ ra̱j rikꞌorom Ajabe̱s aj Tijinel. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Rabih, enariban chi ekoj-oquic chi atahkaljic cu rehtal ekojponic reꞌ wilic wi̱ꞌ apatal? nqui take reh. k -%Naxquibiraj chaj bih xikꞌor i Wa̱n reꞌ caj tijinel, reꞌ take quib chi aj tijem i̱b chiri̱j xiꞌoquic je chi ritahkaljic i Jesus, oj Y$jeꞌ wili xikꞌor queh quib reꞌreꞌ naxilow chi reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ riqꞌuic ponok ar: «Chacoj aj tak rehtal, wuluꞌ i winak reꞌ takꞌamaj cho ruꞌum i Dios eh naribanam chi chiꞌnchel kamahc i hoj cꞌacharel naricuyuric ru̱cꞌ i quimic naricꞌulum jeꞌ ricab ricꞌul jenaj me̱ꞌ nancꞌatjic ruꞌum aj kꞌahsem si̱, nqui Wa̱n. #i A#Jenaj chic kꞌi̱j chiri̱j ruꞌ, ar woꞌ ponok chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Wa̱n nok rihchꞌilem take quib chi aj tijem i̱b chiri̱j, h "«Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi xwilow nicꞌ wach naxmanlajic wach i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios, reꞌ hin niyew nichi̱ꞌ chi reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ i rAcꞌu̱n i Dios, nqui Wa̱n. Quib take cꞌacharel quiꞌoquic chi ritahkaljic i Jesus Zg /!Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin xnirak chiri̱j hab wach i winak reꞌreꞌ maj to̱b ta nak maꞌ junpech wilom wach, reꞌ Dios reꞌ xtakꞌanic woꞌ cho wi̱n i hin chi kahsanic haꞌ, rikꞌorom woꞌ chic cho wi̱n chi jeꞌ wili: ‹Hab paꞌ wach i na̱wilom chi narichalic wihꞌok i Lokꞌ laj wUxlabal china̱, reꞌ aj reꞌ i takꞌamaj cho wuꞌum. Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok reꞌ hat naꞌn chi reꞌ take tinamit nkajic quiha̱ꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ruꞌ naribanam chi reꞌ take tinamit naquiniminic reh nariyeꞌeric queh i Lokꞌ laj Uxlabal, nqui rikꞌorom cho wi̱n. vf g Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Wa̱n xikꞌor woꞌ queh tinamit jenaj rehtalil xilow chiri̱j nicꞌ wach naꞌehtꞌaljok wach i takꞌamaj cho ruꞌum i Dios. Jeꞌ aj wili kꞌoric xikꞌor queh: «Reꞌ hin til xwilow chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xkajic cho chi xchalic wihꞌok china̱ i winak reꞌreꞌ jeꞌ ricab i cꞌulic riban lok jenaj rexba̱. 9e m«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wilic chic chi kaxilac i takꞌamaj cho reꞌreꞌ, reꞌ xinkꞌoric cho chiri̱j awu̱cꞌ tak. Reꞌ hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta nak tak wach i hab wach reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ nak reꞌ i hin. Reh chi reꞌ hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh chꞌi̱l i hin nakanaꞌbem tak wach i winak reꞌreꞌ, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nibanam nicamaj ayuꞌ chi kahsanic haꞌ, nqui Wa̱n. Pd Chiri̱j i winak takꞌamaj cho wili xinkꞌoric cho naxnikꞌor aweh tak chi jeꞌ wili: ‹Coric ruꞌ, chiri̱j chic ripꞌuturic nicamaj i hin chi kahsanic haꞌ, naritokꞌa̱b ricamaj i cꞌacharel nim wach rilokꞌil reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach rilokꞌil maj cu pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel nok jaꞌ ribiral ta woꞌ cho wasjic i hin, xa wilic woꞌ nak chic cho ruꞌ, nqui xnikꞌor cho aweh tak. Zc /Jeꞌ chic ikal naxilow chi reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ roquic cho ru̱cꞌ, reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit: «Chacoj aj tak rehtal: Reꞌ wili i takꞌamaj cho ruꞌum i Dios eh ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ naricꞌuluric jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ me̱ꞌ nancꞌatjic ruꞌum aj kꞌahsem si̱ chi cuybal mahc. `b ;Chiꞌnchel take kꞌoric wili xkꞌormojic cho nok kahsanic haꞌ riban i Wa̱n chi juntar haꞌ Jortan, ar chipam i yeꞌa̱b Weta̱nya ribihnal. Reꞌ aj kꞌorol kꞌoro̱j cho ribiral
ruꞌum i Dios 9a mtil nicꞌ woꞌ chic na̱ rajawric chi niwach. Jeꞌ reꞌ nok xa ta nak reꞌ tꞌuch wach camanic jeꞌ ricab resmejic lok riper xijab ajabe̱s riban jenoꞌ aj camanom, ericꞌul chi wi̱n chi eniban chiwach. Coric ruꞌ, chiri̱j chic ripꞌuturic nicamaj i hin chi kahsanic haꞌ, naritokꞌa̱b ricamaj i cꞌacharel nim wach rilokꞌil reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic niqꞌuic na̱ rajawric maj cu pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel nok jaꞌ ribiral ta woꞌ cho wasjic i hin, xa wilic woꞌ nak chic cho ruꞌ, nqui Wa̱n. `  Chalic Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin wilic woꞌ wajawric eh ruꞌum reꞌ xa ru̱cꞌ ti haꞌ cꞌahchiꞌ nikahsam quiha̱ꞌ take tinamit, xa reꞌ laꞌ chaxilac tak wilic chic jenaj cꞌacharel reꞌ maꞌ nacoj ta tak rehtal chi #_ AReꞌ take reꞌ xquikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Wi maꞌ reꞌ hat i Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric on maꞌ reꞌ hat i Eli̱yas on maꞌ reꞌ ta woꞌ hat i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios kꞌoro̱j cahnok najtir kꞌi̱j ruꞌum i Moyses chi naricꞌulic lok, ra̱j rikꞌorom chi maꞌxta awajawric eh chaj aj waꞌric kꞌuruꞌ chi cꞌahchiꞌ akahsam quiha̱ꞌ take tinamit, nqui take reh. "^ ?Chi quixilac take cꞌacharel takꞌamaj je take ru̱cꞌ i Wa̱n, wilic take jeꞌ ru̱cꞌ cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. ] 9Reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios Isayi̱yas ribihnal xitzꞌihmbaj cho i wili: “Reꞌ hin xnibiraj chi jeꞌ wili xkꞌormojic reh jenaj winak cꞌahchiꞌ riyukꞌem take tinamit ar pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel: ‘Chakꞌor queh take tinamit chi curman naquicorsam wach quicꞌacharic jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak ricorsaj wach take yocyoc laj be̱h ruꞌum reh riponic jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, nqui xkꞌormojic, nqui xitzꞌihmbaj cho maꞌ Isayi̱yas. «Reꞌ winak xikꞌor cho ribiral i maꞌ Isayi̱yas reꞌ hin ruꞌ, nqui Wa̱n queh take aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ. ,\ S«Hab wach i hat kꞌuruꞌ, chakꞌor keh reh chi reꞌ hoj ewoꞌ enkakꞌor queh take xitakꞌanic cho keh. Chakꞌor keh coric kꞌuruꞌ, nqui take reh. [ Naxikꞌor queh chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xquibiraj reh: «Hab wach hat kꞌuruꞌ, on reꞌ hat i Eli̱yas reꞌ xcꞌacharic cho najtir kꞌi̱j eh yuꞌna xcꞌulic lok chi pe̱t be̱h chiwach i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ? nqui take reh. —Maꞌxta, nqui Wa̱n. Chiri̱j reꞌ xquibiraj woꞌ chic reh chi jeꞌ wili: «Reꞌ on nchel hat aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Moyses najtir kꞌi̱j chi naricꞌulic lok, nqui take reh. Nok reꞌ Wa̱n xikꞌor woꞌ chic queh chi maꞌ reꞌ ta reꞌ i aj kꞌorol reꞌreꞌ, reꞌ take aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor: Z  Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Wa̱n maꞌ xiban ta chi maꞌ ta nak xcꞌuꞌlunic ru̱cꞌ i pahkanic xbanjic reh, jeꞌ laꞌ wili xikꞌor queh chi rikꞌororic i coric: «Maꞌ reꞌ ta hin i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral, nqui queh. Y ;Chipam take kꞌi̱j nok wilic i Wa̱n chi kahsanic haꞌ, xiponic ru̱cꞌ juꞌjun take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take caj toꞌbonel, reꞌ xitakꞌabjic je take cuꞌum aj cꞌamol quibe̱h tinamit ar Jerusalen eh jeꞌ wili xquikꞌor reh Wa̱n: «Hab wach i hat? Reꞌ na hat Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j chi naricꞌulic lok? nqui take reh. Reꞌ Wa̱n xisakomej wach i ricamaj xchalic riban. 3X areꞌ maꞌ hab ta wach ilinak cho wach.Haj cok wilic til xa rilow woꞌ wach i Dios, reꞌ i Jesus maj xa reꞌ woꞌ reꞌ i jenaj chi rAcꞌu̱n i Dios eh xa wilque̱b woꞌ pan cꞌaxoj i̱b chi quibil qui̱b.Ruꞌum aj reꞌ, nkarak chiri̱j rinoꞌjbal i Dios maj reꞌ Jesus xisakomej wach chiꞌnchel reꞌreꞌ. Reꞌ Wa̱n risakomej wach chi maꞌ reꞌ ta reꞌ i Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral 5W eNajtir cho kꞌi̱j reꞌ Moyses xa reꞌ ti cꞌuhbal xyeꞌeric reh ruꞌum i Dios xicana̱ꞌ cahnok rinimjic,
raj laꞌ ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ xa reꞌ ta ti ricꞌaxbal xkacꞌul, jeꞌ laꞌ woꞌ i coric laj kꞌoric xcꞌulic rikꞌor chiri̱j i Dios V 5Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios reꞌ woꞌ reꞌ ncuseꞌsenic keh
eh maꞌ xa junpech ta kojricuseꞌsaj xa cꞌahchiꞌ laꞌ woꞌ cho chi cuseꞌsenic maj reꞌreꞌ xi̱cꞌ na̱ richakꞌlamil ricꞌuhtaj cho chi kana̱. U Reꞌ riteheric wach ribiral reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric wilic, reꞌreꞌ xa nok woꞌ xikꞌor cho ribiral i Wa̱n aj kahsem haꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor chi quiwach i tinamit ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: «Reꞌ aj wili i winak reꞌ xinkꞌoric cho chiri̱j naxnikꞌor aweh tak chi jeꞌ wili: ‹Nok nichꞌica̱b chic nicamaj i hin chi kahsanic haꞌ, naritokꞌa̱b woꞌ ricamaj i cꞌacharel reꞌ nim wach rilokꞌil. Nicꞌ wach nanirak chiri̱j chi reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rilokꞌil chi niwach i hin? Reꞌ wili nirak wi̱ꞌ chiri̱j: Pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel, nok jaꞌ ribiral ta cho wasjic i hin Wa̱n, xa wilic woꞌ chic cho i cꞌacharel reꞌreꞌ quinqui aweh tak, nqui Wa̱n. T 9Jeꞌ reꞌ ajic nanikꞌor chi til reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios xchalic china̱ acꞌal wili,
nwa̱j nikꞌorom chi reꞌreꞌ xasjic woꞌ jeꞌ ricab asjic nkaꞌn i hoj cꞌacharel.Nok cꞌahchiꞌ chic chi cꞌacharic chi kaxilac i hoj cꞌacharel,
reꞌ hoj xkilow wach rilokꞌil ru̱cꞌ i cꞌuhtunic xiban i Dios chi xa reꞌ woꞌ reꞌ i rAcꞌu̱n.Jeꞌ woꞌ xkilow wach richakꞌlamil xicꞌuhtaj chi kana̱
eh chi xa reꞌ woꞌ reꞌ i manlic laj Aj Kꞌorol reh coric laj kꞌoric. S  Nok kꞌoro̱j chic quibiral chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take,
maꞌ xa̱j ta rikꞌorom chi xiban ta nak jeꞌ ricab riban jenoꞌ winak chꞌi̱l jenoꞌ ixok chi nquituna̱b qui̱b chi cꞌacharic ruꞌum chi nca̱j jenoꞌ quihaꞌlacꞌu̱n,
xcꞌuluric laꞌ chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios xa̱j chi xiꞌoquic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic take. 5R e Ruꞌum aj reꞌ maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab queh chi narikꞌormojic queh chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios take.Haj cok wilic take tinamit xicojbic wach eh xquicꞌul chi coric,
reꞌ take reꞌ xiyew kꞌab queh chi xkꞌormojic queh chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios take. WQ ) Naxcꞌacharic chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ chiho̱j take najtir kꞌi̱j ruꞌum i Dios chi ritinami̱t take,
qꞌuihal queh maꞌ xcaꞌn ta ricꞌuluric chi coric. $P C xa reꞌ laꞌ qꞌuihal queh tinamit reꞌreꞌ maꞌ xquicoj ta rehtal chi reꞌ xwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ woꞌ reꞌ xtikꞌinic queh. 'O I Reꞌ til Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios eh reꞌ nbanic chi nsakombic pa̱m quinoꞌjbal take tinamit,
reꞌreꞌ xcꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal, UN %Ru̱cꞌ aj xiban i Wa̱n reꞌreꞌ, ra̱j rikꞌorom chi til reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios maꞌ reꞌ ta i Wa̱n, reꞌ laꞌ reꞌ xtakꞌabjic cho chi riyeꞌeric chi̱ꞌ chiri̱j Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios. Qꞌuihal take cꞌacharel maꞌ xquicꞌul
ta i Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios M reh chi nariyeb chi̱ꞌ chiri̱j Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios. Reꞌ Wa̱n reꞌreꞌ xcꞌulic riyew chi̱ꞌ reh chi reꞌ take tinamit naquibiraj rikꞌorbal i Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios naquicojom wach chaj bih narikꞌorom nacꞌolok lok. L 5Nok reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios chalic nak chic reh ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho jenaj winak Wa̱n ribihnal K {jeꞌ ricab nok jenoꞌ sakom xa risakomej chic pa̱m i kꞌekom
eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ wilic rajawric chi rimoysjic pa̱m quinoꞌjbal take cꞌacharel, to̱b ta xa riniqꞌuej nak chic rikꞌi̱j chi ripitiric risakomsjic wach ricorquilal ribiral i Dios,
maꞌ xiban ta canar ripitiric jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌekom maꞌ xiban ta canar rimoysjic wach i sakom. qJ ]Reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ wilic wi̱ꞌ riraꞌil i nicꞌ paꞌ nimal wilic quicꞌacharic.Chi reꞌreꞌ riraꞌil cho i cꞌacharic, reꞌ woꞌ reꞌ nsakomonic reh i coric chiri̱j i Dios rI _eh ruꞌum chi reꞌ Dios xicana̱ꞌ pan kꞌab ruꞌ ritikꞌinjic chiꞌnchel, reꞌ woꞌ reꞌ xtikꞌinic reh nicꞌ nimal wilic chiwach kꞌi̱j sakom.Maꞌ ta nak ruꞌum ruꞌ, maꞌxta woꞌ nak bih xtikꞌinjic. H 'Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios, xa wilic woꞌ cho ru̱cꞌ i Dios cu pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel, (G MNok cu maꞌ jaꞌ chꞌihquinak ta woꞌ cho wach acꞌal,
reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios xa wilic woꞌ chic cho.Reꞌreꞌ xa wilic woꞌ cok ru̱cꞌ i Dios chi kꞌoric
eh reꞌ riwi̱ꞌ rinimal wach rilokꞌil i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ ruꞌ. Fwcharak tak chiri̱j chi ru̱cꞌ ribanaric chi reꞌ rich aj niminel ricana̱ꞌ i mahcanic, xiban woꞌ chi xcuyuric chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal rimahc wilic eh jeꞌ woꞌ chic, xcoꞌljic chi maꞌxta riquimic chi junpech naquimok je./EWHat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, kakꞌor wi hab wach jenoꞌ chaxilac tak ricana̱ꞌ rinimjic i coric laj cꞌuhtunic reꞌ wilco̱j wi̱ꞌ ruꞌum reh mahcanic eh wilic jenaj chic chaxilac tak riban chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ ewoꞌ chic ritik juꞌ riniminic, yDkNok iqꞌuinak chic lok rikꞌijil reꞌreꞌ, xiban woꞌ chic johtok riti̱j chi narikajic woꞌ chic cho jab eh naxiban woꞌ chic i jab cu reꞌ aj woꞌ chic ruꞌ xwachanic chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal take tic wilic wach acꞌal. ~CuKacoj tak rehtal i jenaj tijbal wili chiri̱j nicꞌ wach ncamanic i banoj ti̱j: Reꞌ aj najtir kꞌi̱j reꞌ maꞌ Eli̱yas ribihnal xa winak woꞌ jeꞌ kacab i hoj, xa reꞌ laꞌ reꞌreꞌ naxiban riti̱j ru̱cꞌ chiꞌnchel ricꞌux reh chi maꞌxta chic ribanam i jab, maꞌ xkajic ta woꞌ chic cho i jab wach acꞌal chiwach i xib ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh. /BWJeꞌ reꞌ ajic til curman chi chayew tak chi ehtꞌaljic chawach tak chaj bih xatmahcanic tak wi̱ꞌ eh jeꞌ woꞌ chaꞌn woꞌ tak ati̱j. Wi reꞌ hat-tak cꞌul naꞌn tak ati̱j chawi̱j chawibil awi̱b tak, wi wilic jenoꞌ hab wach wilic riyaꞌbilal chaxilac tak encowjic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok reꞌ quiti̱j take aj niminel coric wach quicꞌux kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach camanic riban. XA)Til nikꞌor aweh tak, chi reꞌreꞌ naribanam chi reꞌ yowa̱b enuctic cho chi maꞌxta chic riyaꞌbilal, reꞌ cok ruꞌ reh chi jeꞌ reꞌ encꞌuluric ru̱cꞌ i yowa̱b reꞌreꞌ, curman chi reꞌ take aj nahsil encaꞌn quiti̱j chi chꞌiclic quicꞌux chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s wilic rajawric chi resmejic riyaꞌbilal i cꞌacharel reꞌreꞌ. Wi jeꞌ reꞌ encaꞌn, maꞌ xa ta reꞌreꞌ encꞌuluric ru̱cꞌ i yowa̱b reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wi reꞌreꞌ ribanam jenoꞌ mahc, ewoꞌ ncuyuric rimahc wi chipam i juncꞌam reꞌreꞌ eripahkaj woꞌ ricuybal. A@{Wi wilic jenoꞌ yowa̱b chaxilac tak reꞌ wili noꞌjbal niyew reh: Chiyukꞌej take quinahsil i comonil moloj wach aj niminel eh naquiponok ru̱cꞌ, caꞌn quiti̱j china̱. Jeꞌ woꞌ quibuchꞌ pan yolic laj ikꞌo̱m chi cꞌahchiꞌ quipahkam reh Lokꞌ laj Ajabe̱s i toꞌbal reh yowa̱b reꞌreꞌ. i?K Xa hab wach aweh tak wilic tiꞌcꞌaxic china̱ niyew rinoꞌjbal chi chiban riti̱j chiwach i Dios eh xa hab wach xa suk chic pa ricꞌux, niyew woꞌ rinoꞌjbal chi chiyew johtok rilokꞌil i Dios ru̱cꞌ bi̱ch. >% Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, chaꞌn tak jeꞌ ricab quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ i noꞌjbal wili reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic curman chi banaric: Nok reꞌ hat-tak xa reꞌ woꞌ i coric nawa̱j akꞌorom tak, ma̱kꞌor tak chi jeꞌ wili: «Wi maꞌ coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom, reꞌ ok i kAja̱w Dios wilic ar pan taxa̱j chiyew cho tiꞌcꞌaxic chi nina̱ on maꞌ jeꞌ reꞌ, reꞌ ok take aj chꞌukul wach mahc ayuꞌ wach acꞌal quiyeꞌbok woꞌ tiꞌcꞌaxic chi nina̱, maꞌ nqui ta na nakꞌor tak. Reꞌ juꞌjun chic noꞌjbal ra̱j chi
nacaꞌnam take aj niminel |=q Kacoj tak rehtal i kꞌoric nkaꞌn chiqui̱j take xicuybic cho ransil i tiꞌcꞌaxic. Reꞌ hoj nkakꞌor chi reꞌ take reꞌ kꞌe̱ꞌ ato̱b queh majeꞌ? Jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak abiram tak chiri̱j i tiꞌcꞌaxic xicꞌul i maꞌ Jow eh nicꞌ wach ricuyuric xiban. Awehtꞌalim woꞌ tak nicꞌ wach ricuseꞌsjic xbanjic ruꞌum i Dios nok iqꞌuinak chic pan tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ reꞌ kꞌoric niban maj reꞌ kAja̱w til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ato̱b eh aj quetelenel wachi̱s woꞌ. U<# Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, chaꞌn woꞌ tak aweh jeꞌ ricab i noꞌjbal xcaꞌn cho take aj kꞌorol cꞌuhbal najtir kꞌi̱j reꞌ xikꞌoric cho reh take kꞌoric rikꞌorom cho i Lokꞌ laj Ajabe̱s. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj reꞌ take reꞌ ru̱cꞌ kꞌuni̱l xquicuy ransil tiꞌcꞌaxic xchalic chi quina̱. B;} Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, ma̱cojlom amahc chi awibil awi̱b tak reh chi reꞌ Dios maꞌ eta woꞌ ricoj amahc tak. Ma̱ban tak jeꞌ reꞌ maj xa jenaj woꞌ i cꞌacharel til manlic wach chi aj chꞌukul kꞌoric eh reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ i Jesus. Reꞌreꞌ qꞌuisi̱n maꞌ ncꞌulic lok jeꞌ ricab riban jenoꞌ cꞌacharel xa oquic chic cok reh chiꞌ pa̱t chi ulaꞌanic. $:Awihꞌok woꞌ awuyuꞌnbal tak eh chacowsaj acꞌux tak chipam animinic tak maj reꞌ kAja̱w Jesus xa maꞌ naht ta chic wilic cho rikꞌijil risoljic. 9Hat-tak was nicha̱kꞌ aj niminel, wihꞌok awuyuꞌnbal tak cu rehtal cho ricꞌulic lok i kAja̱w Jesus. Chacoj tak rehtal chi jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak aj banol abi̱x nwihꞌic woꞌ ruyuꞌnbal chi nchalic i kꞌelej laj jab eh jeꞌ woꞌ nwihꞌic ruyuꞌnbal cu rehtal nponic rikꞌijil chi narisiqꞌuim i wach i lokꞌ laj ritic, jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak, N8Jeꞌ woꞌ chic chana̱ hat-tak narichalic i tiꞌcꞌaxic maj awuꞌum aweh hat-tak nok wilca̱t tak chi quiwach take aj chꞌukul wach mahc chi richꞌukuric kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel maꞌxta nechꞌ ok quimahc, quicansjic je awuꞌum tak. Chiwach chiꞌnchel reꞌreꞌ, nacapaj na tak nchel chi reꞌ Dios xa suk erilow cho anoꞌjbal tak reꞌreꞌ? Maꞌxta, maꞌ je ta reꞌ! Wihꞌok awuyuꞌnbal tak eh chaꞌn woꞌ ati̱j tak {7oMaꞌ xa ruꞌum ta reꞌreꞌ narichalic rinimal i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak, jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum take wili: Ayuꞌ wach acꞌal reꞌ hat-tak xatcꞌacharic tak chi suk, xaꞌn woꞌ tak i ra̱j maꞌ raj ta banaric. Ruꞌum aj reh suk laj cꞌacharic wilca̱t tak wi̱ꞌ, narichalic chana̱ tak i tiꞌcꞌaxic chi maꞌ reꞌ ta soꞌ wilic pan acꞌux tak jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take wacax nok xa kꞌenaꞌ chic take, xa nicꞌ yuꞌ ti quicꞌamaric je pan cansbal chicop. 6yJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak bihomak ticapewenok woꞌ tak ru̱cꞌ i wili: Reꞌ hat-tak maꞌ xatoj ta tak ritzꞌakil quicamaj take awaj camanom tak reꞌ xisicꞌbic wach atic pan awacꞌa̱l tak. Ruꞌum chi xawa̱j tak awelkꞌam take, reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal rajawric xibiraj cho amahc tak cꞌahchiꞌ quicojom cok chiwach ruꞌ. k;~r}|{z4x;vts'rqJponmki hJfecbca``^^]h][YXWbUTS(RUQPBOvML KJxJI#GGFECB{A,?><;;5:k9876E4k210W/-,+*w)((q&$"e! *tIL} | " wq9nJ; zChiri̱j chic chiꞌnchel i kꞌoric xcaꞌn take cꞌamol quibe̱h take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ, cu reꞌ aj chic ruꞌ xinaꞌbej ribihnal i Jesus naxquirak qui̱b chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh ar jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum i Jesus: «Yuꞌna xcꞌulic chic acꞌux maꞌ timahcanic chic kꞌuruꞌ maj maꞌ nchalic nchel chana̱ jenoꞌ tiꞌcꞌaxic nim wach chiwach i xacꞌul lok, nqui xkꞌormojic reh. y9 Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ xikꞌor ta queh ribihnal i Jesus ruꞌum maꞌ xehtꞌalij ta woꞌ wach ruꞌ maj chiri̱j chic naxicowsaj cahnok, reꞌ Jesus xelic je chi quixilac take cꞌacharel wilque̱b chipam yeꞌa̱b reꞌ xcowsjic wi̱ꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ. Gx Reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Hab wach i winak xkꞌoric aweh chi tibehok eh chi na̱cꞌamam je achꞌaht? nqui take reh. Qw Chalic i winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ na nak ruꞌ, xa reꞌ laꞌ i winak xcowsonic wi̱n xikꞌor chi nanibehic eh jeꞌ woꞌ chi nanicꞌamam je nichꞌaht, nqui queh. _v7 reꞌ take cꞌamol quibe̱h take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh naxquilow i cꞌahchiꞌ ribanam: «Reꞌ kꞌi̱j yuꞌna, lokꞌ laj kꞌi̱j chiwach i Dios. Ruꞌum reꞌ, reꞌ cꞌuhbal hoj tijimaj wi̱ꞌ rikꞌor keh chi maꞌ riban ta chi enacꞌam je achꞌaht chipam i kꞌi̱j wili, nqui take. Au{ Chipam woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, xcowjic i winak reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xo̱j pa ripa̱t chi cꞌahchiꞌ ricꞌamam je richꞌaht. Ruꞌum chi reꞌ winak yowa̱b nak reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌamam je richꞌaht pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, =tsReꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh i winak reꞌreꞌ: «Ha̱w, yuꞌna echic riban chi enawihkaj je achꞌaht. Tipa̱ꞌ johtok kꞌuruꞌ eh tibehok, nqui reh. 'sG«Ho̱ꞌ Ha̱w, nwa̱j nak xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel ncojbic jok wi̱n chipam i tuka̱b haꞌ wili nancꞌulic cꞌuyuꞌsjok pa̱m ruꞌum raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Ruꞌum reꞌ to̱b ta nak nwa̱j chi naricꞌulic nicꞌux, maꞌ niban ta canar maj nok reꞌ hin niniqꞌuej nak cok oquic chipam haꞌ reꞌreꞌ, wilic chic jenoꞌ pe̱t noquic chi niwach, nqui reh Jesus. Chipam aj i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, wilic jenaj winak wahxaklaj ricaꞌwinak (38) ha̱b richopic cho ruꞌum jenaj yaꞌbilal wilic reh. pmaj chi queh ruꞌ wilic jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios cucꞌlam xilac nchalic chi ricꞌuyuꞌsjic pa̱m i haꞌ reꞌreꞌ. Nok cꞌuyuꞌsumaj chic pa̱m i haꞌ reꞌreꞌ, reꞌ pe̱t yowa̱b noquic cok chipam ncꞌulic ricꞌux chi coric. voeChi chi̱ꞌ i tuka̱b haꞌ reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take yowaꞌi̱b wilque̱b ar jeꞌ ricab take sotꞌ wach, take si̱c chꞌi̱l take maꞌxta co̱k quikꞌab. Ar uyunic ncaꞌn chi naricꞌuyuꞌjic cho i haꞌ reꞌreꞌ RnAr aj Jerusalen maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ jenaj ocbal reh tinamit reꞌreꞌ, “Reꞌ Take Me̱ꞌ” ribihnal i ocbal reꞌreꞌ, wilic jenaj tzꞌak tuka̱b haꞌ Wete̱sta ribihnal pan kakꞌorbal i hoj aj hewre̱yo. Reꞌ tuka̱b haꞌ reꞌreꞌ hoꞌo̱b kꞌat pa̱m bano̱j eh chi chi̱ꞌ lok tikꞌimaj lok rimujil. Rm Chiri̱j chic riwihꞌic ar pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ Jesus xichop cho ribe̱h ar Jerusalen reꞌ oquic cho wi̱ꞌ reh i jenaj ninkꞌi̱j nkicꞌsaj i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. l76Reꞌ aj reꞌ i ricab lokꞌ laj nawa̱l xiban i Jesus chipam riyukꞌul i Calile̱ya reꞌ xponic wi̱ꞌ naxelic je pa riyukꞌul i Jure̱ya.ykk5reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xcꞌulic cho pa ricꞌux chi je woꞌ reꞌ o̱ra xikꞌor i Jesus chi reꞌ racꞌu̱n xcꞌulic chic ricꞌux. Ru̱cꞌ xcꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ winak reꞌ chꞌi̱l take raj pan pa̱t xquinimej i Jesus. 8ji4Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ winak reꞌreꞌ xibiraj queh raj camanom nicꞌ o̱ra xcꞌulic ricꞌux eh naxquikꞌor reh chi e̱w china̱ cablaj o̱ra cꞌulunak ricꞌux, %iC3Nok behic chic riban je, wilic take raj camanom xichalic chi ricꞌuluric eh xquikꞌor reh chi reꞌ racꞌu̱n maꞌ xquimic ta suk laꞌ chic ricꞌux. jhM2Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tisoljen je, reꞌ awacꞌu̱n suk chic ricꞌux natiponok, nqui reh. Reꞌ winak reꞌreꞌ xicoj wach xkꞌormojic reh eh xsoljic woꞌ chic je pa ripa̱t. wgg1Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Jesus: «Chacuy Ha̱w, yuꞌna chi cu cꞌachlic cho wacꞌu̱n tak ti chiwi̱j pa nipa̱t eh chawikꞌomej cho wi̱n ruꞌum nok pan quimic chic wilic, nqui woꞌ chic reh. f)0Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh winak reꞌreꞌ: «Reꞌ hat-tak tinamit maꞌ ta cꞌahchiꞌ awilom tak take yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l rehtalil chi til hin ritakꞌanic cho i Dios, maꞌ eta nak nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j, nqui Jesus. Je /Jeꞌ reꞌ nok reꞌ winak reꞌreꞌ naxibiraj chi reꞌ Jesus xelic cho pa riyukꞌul i Jure̱ya eh xponic chipam i yukꞌul Calile̱ya, xcꞌulic lok ru̱cꞌ i Jesus ar Canah eh xa nchꞌuk chic ricꞌux xipahkaj atoꞌbil reh chi naricowsam i racꞌu̱n ruꞌum nok wilic nak chic pan quimic ruꞌum riyaꞌbilal. d}.Nok pa riyukꞌul chic Calile̱ya wilic, reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chic wihꞌok chipam i tinamit Canah reꞌ xicꞌuhtaj wi̱ꞌ i pe̱t lokꞌ laj nawa̱l ru̱cꞌ rimiksjic i haꞌ chi ri̱s u̱wa. Nok wilic i Jesus ar, jenaj winak cꞌacharic riban ar pan tinamit Capernahum reꞌ wilic wi̱ꞌ jenaj nim wach ricamaj ru̱cꞌ i kꞌatal kꞌoric, xyowabjic cho racꞌu̱n. 9ck-Jeꞌ reꞌ ajic naxponic pa riyukꞌul i Calile̱ya kichꞌi̱l i hoj raj tahkanel, reꞌ Jesus xcꞌulmujic chi suk cuꞌum take tinamit ar maj reꞌ take tinamit reꞌreꞌ quilom chic cho nicꞌ wach take lokꞌ laj nawa̱l ribanam i Jesus naxiponic chipam i ninkꞌi̱j xbanaric ar Jerusalen. :bm,ar pan toco̱m chic tinamit reꞌ xikꞌor wi̱ꞌ take kꞌoric wili: «Maꞌ jenoꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios maꞌ ta nak ixowomaj wach pa ritinami̱t, nqui xikꞌor. xai+Chiri̱j chic quib kꞌi̱j xiban ar Sama̱rya, reꞌ Jesus xitik juꞌ rojic pa riyukꞌul i Calile̱ya s`_*Reꞌ take xiniminic reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Yuꞌna xkanimej i Jesus maꞌ ruꞌum ta i xakꞌor keh hat, ruꞌum laꞌ chi reꞌ hoj xkabiraj woꞌ rikꞌorbal eh yuꞌna kehtꞌalim chic chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ ncoꞌlonic queh cꞌacharel, nqui take reh. Jenaj winak xipahkaj ritobjic reh Jesus _)Chiwach i quib kꞌi̱j reꞌreꞌ wilic woꞌ chic take tinamit xquinimej i Jesus ruꞌum i kꞌoric xquibiraj ru̱cꞌ. 9^k(Naxiponic ru̱cꞌ Jesus take tinamit reꞌreꞌ, xquipahkaj atoꞌbil reh chi naricahnic pan quitinami̱t eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Jesus xcahnic woꞌ quib kꞌi̱j cu̱cꞌ. m]S'Jeꞌ reꞌ xikꞌor keh nok jaꞌ quiponic ta woꞌ take cꞌacharel quicꞌacharic chipam i tinamit Sicar ar pan quiyukꞌul aj Sama̱rya. Chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ yohbal wach queh xquinimej i Jesus ruꞌum rikꞌorbal ixok xponic cu̱cꞌ chi rikꞌormojic chi reꞌ Jesus xikꞌor reh chiꞌnchel nicꞌ wach riwi̱ꞌ ricꞌacharic. :\m&Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin cꞌahchiꞌca̱t nitakꞌa̱b tak je chi narimanlajic wach i kꞌoro̱j chic cho chiwi̱j ruꞌum jenaj toco̱m cꞌacharel. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ na̱banam tak, til nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak na̱banam tak jeꞌ ricab ncaꞌn take toco̱m chic aj camanom nok quitakꞌabjic je ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s chi naquijacham cho i jal reꞌ maꞌ reꞌ ta take xiticbic reh, nqui Jesus keh. z[m%«Ayuꞌ aj no̱j elok wach ricorquil reꞌ kꞌoro̱j chi jenaj nbanic i tic eh jenaj chic nbanic i jach. BZ}$Ruꞌum aj reꞌ nanikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak jeꞌ acab tak i aj jacho̱l maj jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ ricꞌul ritojbal ruꞌum i jach riban jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak na̱cꞌulum woꞌ aco̱ch tak nachiyew queh cꞌacharel i co̱ch chi naquicꞌacharic chi junelic. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab i sukquil cꞌuxlis xwihꞌic pa ra̱mna i aj tico̱l chꞌi̱l aj jacho̱l naxcaꞌn i jach, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ sukquil cꞌuxlis nariwihꞌic pan awa̱mna tak nachiyew i Dios chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌacharic chi junelic. uYc#chi nanibanam cu̱cꞌ take tinamit reꞌ jeꞌ na ricab take junseht ok chi abi̱x. Coric ruꞌ, yuꞌna cu wilic i ra̱j chi narijacharic cho abi̱x, cu quejeb chic poh ra̱j tiqui tak. Xa reꞌ laꞌ i hin nikꞌor aweh tak chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ cu̱cꞌ take tinamit reꞌ nawilow tak chi cꞌahchiꞌ quicꞌulic lok reꞌreꞌ. Chawilow aj tak je, reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ quicꞌulic lok chi tikilque̱b chic chi rinimjic reꞌ enakꞌor tak queh chiri̱j riCꞌuhbal i Dios. IX "xa reꞌ laꞌ naxojribiraj chi jeꞌ reꞌ nkakꞌor jeꞌ wili xikꞌor keh: «Naxnikꞌor aweh tak chi xniban chic niwaꞌ, reꞌ wili xwa̱j nikꞌorom aweh tak: Jeꞌ ricab nok ncahnic chi suk nitiꞌjolal naniban niwaꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ sukquil quincahnic naniban i haj wilic ra̱j i kAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ woꞌ chic, kꞌe̱ꞌ woꞌ suk wi̱n ricohlsjic wach i haj wilic nicamaj xiyew wi̱n ~Wu!Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hoj pꞌuht kabiram chi kawach hab woꞌ wach kꞌuruꞌ xcꞌambic cho riwaꞌ i Jesus, $VA Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ hin xniban chic niwaꞌ, xa reꞌ laꞌ hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta tak chajaric xnicꞌux, nqui keh. YU+Nok cu jaꞌ quiponic ta take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ hoj aj tahkanel jeꞌ wili xkakꞌor reh Jesus ruꞌum nok xkacꞌam chic cho i wiꞌc: «Ajabe̱s kaj tijinel, chacuy chaꞌn awaꞌ, kojqui reh. $TAReꞌ take cꞌacharel xibirinic reh xikꞌor ixok reꞌreꞌ, xiꞌelic cho pan tinamit eh xichalic chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus. Sw«Jenaj winak xnirak chi chi̱ꞌ rijulil i cꞌotoj haꞌ reꞌ nkacꞌam wi̱ꞌ kaha̱ꞌ. Ar naxoquic chi cꞌuta̱j wu̱cꞌ xikꞌor wi̱n nicꞌ wach riwi̱ꞌ nicꞌacharic. Maꞌ reꞌ ta na nchel reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral chi naricꞌulic lok? Tak-tak kꞌuruꞌ kilow tak cho hab wach i winak reꞌreꞌ, nqui queh. uRcJeꞌ reꞌ ajic naxicohlaj kꞌoric i Jesus, reꞌ ixok reꞌreꞌ xicahnaj cahnok rico̱m chi chi̱ꞌ rijulil i cꞌotoj haꞌ reꞌreꞌ eh xo̱j johtok pan tinamit chi rikꞌormojic queh take rich ritinami̱t chi jeꞌ wili: qQ[Jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌorom reh naxoj-o̱j cꞌolok i hoj raj tahkanel. Naxkilow chi cꞌuta̱j riban ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ, reꞌ hoj xsahchic kacꞌux chi reꞌ kaj tijinel cꞌahchiꞌ chi cꞌuta̱j ru̱cꞌ jenaj ixok, xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi nkayohbalej wach maꞌ hab ta woꞌ wach keh xbirinic ta nak reh Jesus chi jeꞌ wili: «Chaj bih nabiraj reh ixok reꞌreꞌ on chaj bih nacꞌuꞌtjaj tak, maꞌ kojqui ta woꞌ reh ruꞌum nkayohlej wach i kAjabe̱s. CPReꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Reꞌ nakꞌor i hat reꞌreꞌ, reꞌ aj hin ruꞌ reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n chi cꞌuta̱j awu̱cꞌ yuꞌna, nqui xikꞌor reh. |OqChalic ixok reꞌreꞌ naxkꞌoric chiri̱j i Mesi̱yas reꞌ ra̱j rikꞌorom reꞌ Ripahba̱b i Dios chi Kꞌatal Kꞌoric, jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Reꞌ hin wehtꞌalim chi naricꞌulic lok i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Nacꞌolok lok ruꞌ, reꞌreꞌ narisakomonic wach keh chiꞌnchel chaj bih cꞌahchiꞌ akꞌorom i hat, nqui ixok reꞌreꞌ. N5Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xa pan Lokꞌ laj Uxlabal woꞌ wilic eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take quilokꞌonic wach curman chi enquilokꞌej wach chi toꞌbomaj take ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi reꞌreꞌ encꞌutunic reh i coric laj lokꞌonic, nqui Jesus. nMUreꞌ kꞌi̱j xnikꞌor aweh chi cꞌulic lok reh, xcꞌulic chic lok yuꞌna nok reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ nsakomonic pa̱m quinoꞌjbal take cꞌacharel reh chi naquirakam chiri̱j i coric, reꞌ woꞌ reꞌ entoꞌbonic queh cꞌacharel chi til encaꞌn chi coric i rilokꞌonjic i Dios jeꞌ ricab i lokꞌonic nponic chiwach chi naribanjic reh. VL%«Cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa reꞌ wach hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nkalokꞌej wach i Dios chi kehtꞌalim chi reꞌreꞌ i kajcoꞌlonel. Reꞌ hat-tak aj Sama̱rya nalokꞌej woꞌ tak wach i Dios xa reꞌ laꞌ maꞌ awehtꞌalim ta tak wach i kaDios chi aj coꞌlonel ruꞌum nok xa reꞌ wach hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xojcoꞌljic ruꞌum. To̱b ta jeꞌ nak reꞌ rilokꞌonjic wach i Dios nbanjic cu yuꞌna chi kꞌi̱j, 9KkReꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Tu̱t, chacoj wach chi coric i nanikꞌorom aweh wili: Cꞌulic lok reh i kꞌi̱j chi maꞌ cu reꞌ ta chic ar pan tinamit Jerusalen naribanaric rilokꞌonjic wach i Dios on chi cu reꞌ ta nak chic chipam i yu̱kꞌ wili enbanjic chi jeꞌ reꞌ. eJCChakꞌor wi̱n kꞌuruꞌ chaj waꞌric chi reꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nakꞌor tak chi cu ar Jerusalen curman chi narilokꞌonjic wach i Dios? Chaj waꞌric chi maꞌ eta nlokꞌonjic wach i Dios chipam i yu̱kꞌ wili? Jeꞌ reꞌ birinic niban maj reꞌ take kama̱m katiꞌt ayuꞌ xcaꞌn i lokꞌonic, nqui reh Jesus. 6IeAr ajic reꞌ ixok reꞌreꞌ xteh soꞌ pa̱m rinoꞌjbal eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Reꞌ hat, hat laꞌ poꞌ nchel jenaj raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. BH}maj hoꞌo̱b winak iqꞌuinak awu̱cꞌ eh reꞌ wilic awu̱cꞌ yuꞌna maꞌ reꞌ ta woꞌ abahi̱l. Coric aj ruꞌ xakꞌor chi maꞌxta abahi̱l, nqui Jesus reh ixok reꞌreꞌ. FGReꞌ ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Ay Ha̱w, chajaric nakꞌor i hat? Reꞌ hin maꞌxta nibahil, nqui xikꞌor. —Ho̱ꞌ, coric xakꞌor chi maꞌxta abahi̱l chi coric, FReꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Yuꞌna hiy chakꞌoꞌrej cho abahi̱l eh chacꞌam cho ayuꞌ, nqui Jesus reh. %ECChalic ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Chacuy Ha̱w, chayew wi̱n i haꞌ nakꞌor ribiral reꞌreꞌ reh chi maꞌ eta chic nwihꞌic nichikchiꞌil eh xa ta woꞌ nak chic equinchalic cꞌamol haꞌ chipam rijulil i cꞌotoj haꞌ wili, nqui ixok reꞌreꞌ. D%Tzꞌa̱b ruꞌ i cꞌacharel naruqꞌuem reh haꞌ niyew i hin maꞌ jaruj ta chic nariwihꞌic richikchiꞌi̱l. Jeꞌ aj reꞌ naricꞌulum maj jeꞌ ricab chi reꞌ haꞌ nelic cho chipam jenoꞌ rasbal haꞌ xa cꞌahchiꞌ woꞌ cho chi elic, jeꞌ woꞌ reꞌ i haꞌ niyew i hin xa nariwihꞌic woꞌ cho ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ reh chi naricꞌacharic chi junpech, nqui Jesus. oCW Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Ruꞌum chi reꞌ haꞌ wilic pan jul wili maꞌ eta resaj achikchiꞌi̱l chi junpech, reꞌ cꞌacharel narucꞌunic reh haꞌ wili xa nariwihꞌic woꞌ richikchiꞌi̱l. 'BG Ra̱j na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi reꞌ hat kꞌe̱ꞌ woꞌ chic anoꞌjbal chiwach i kama̱m maꞌ Jacow chi rehtꞌaljic haj encan kaha̱ꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ kama̱m maꞌ Jacow xcꞌotbic cahnok reh rijulil haꞌ wili chi cꞌambal riha̱ꞌ eh jeꞌ woꞌ chi naquicꞌamam quiha̱ꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n chꞌi̱l woꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quichico̱p, nqui ixok reꞌreꞌ. KA Naxibiraj ixok chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Ajabe̱s reꞌ rijulil haꞌ cꞌoto̱j wili, kꞌe̱ꞌ chamil pa̱m eh maꞌxta woꞌ jenoꞌ alecbal esbal cho reh haꞌ. Nicꞌ wach resmejic i haꞌ enaꞌn cho nanacapaj i hat on haj nawesan cho haꞌ reꞌ nbanic chi enwihꞌic nicꞌacharic chi junelic? e@C Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Til ta woꞌ nak awehtꞌalim chaj bih riyew i Dios chi si̱ eh awehtꞌalim ta woꞌ nak chi nim wach wajawric i hin reꞌ cꞌahchiꞌ nipahkam cok soꞌ niha̱ꞌ aweh, reꞌ hat enak napahkaj aha̱ꞌ wi̱n eh enak niyew aweh i haꞌ reꞌ riyew i cꞌacharic, nqui Jesus. ]?3 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Reꞌ hat, hat ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh reꞌ hin, hin aj Sama̱rya. Chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi napahkaj cho aha̱ꞌ wi̱n nok awehtꞌalim woꞌ nak chi maꞌ riban ta chi jenoꞌ keh hoj aj Sama̱rya eriyew riha̱ꞌ jenoꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? nqui xikꞌor ixok reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ xikꞌor ruꞌum rehtꞌalim nok chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, ncojoric wach chi kojcahnic chi hoj chic aj mahc chiwach i Dios wi xkacoj jenoꞌ quiculc take aj Sama̱rya. ;>oNaxikꞌor take kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ wilco̱j ta nak i hoj ar maj maꞌ jaꞌ kojcꞌulic ta nak lok reh rilokꞌoric paꞌ bih soꞌ keh xo̱j kaꞌn ar pan tinamit. n=UNok juncꞌam chic ritzꞌuhkic ar i Jesus, xponic jenaj ixok aj Sama̱rya chi ricꞌamaric riha̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Chacuy tu̱t chayew soꞌ niha̱ꞌ, nqui reh. )<KChipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ wilic jenaj rijulil haꞌ cꞌoto̱j cahnok najtir kꞌi̱j ruꞌum i maꞌ Jacow. Naxponic ar jeꞌ na cablaj o̱ra reh kꞌi̱j, reꞌ Jesus xitzꞌuka̱ꞌ ri̱b chi chi̱ꞌ rijulil cꞌotoj laj haꞌ reꞌreꞌ ruꞌum kꞌe̱ꞌ xkꞌuhtic chi behic. `;9xiqꞌuic ponok chipam jenaj tinamit, Sicar ribihnal reꞌ wilic chipam i yukꞌul reꞌreꞌ. Reꞌ tinamit Sicar, ar wilic maꞌ naht ta ru̱cꞌ i yeꞌa̱b xiyew cho i Jacow reh racꞌu̱n reꞌ Chep ribihnal. n:UJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi curman chi nariqꞌuic ponok chipam quiyukꞌul take aj Sama̱rya 9'Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus xojresaj je pa riyukꞌul i Jure̱ya eh xichop woꞌ chic je i be̱h rimol je pa riyukꞌul i Calile̱ya. 8 To̱b ta woꞌ nak maꞌ reꞌ ta i Jesus nbanic i kahsanic haꞌ, reꞌ laꞌ i hoj raj tahkanel kojbanic, reꞌ Jesus xicapaj chi tare̱t chi nakacana̱b cahnok i yukꞌul reꞌreꞌ ruꞌum i yohbal ricꞌam cho chi reh i ribiral nelic lok reꞌreꞌ. b7 ?Pan jenaj kꞌi̱j xponic ribiral ru̱cꞌ Jesus chi reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquibiraj chi yohbal wach take tinamit cꞌahchiꞌ quiponic ru̱cꞌ Jesus chi rikahsjic quiha̱ꞌ eh quiꞌoquic chi raj tahkanel chic take, ra̱j ru̱cꞌ i Wa̱n maꞌ qꞌuih ta ti take quiponic chi rikahsjic quiha̱ꞌ. l6Q$Ruꞌum chi reꞌ Jesus wilic rajawric chi naribanam chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌacharic chi junelic, xa hab wach kꞌuruꞌ naricojbic wach chi reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios xa na woꞌ ricꞌacharic chi junelic to̱b ta nak quimok je. Tzꞌa̱b ruꞌ xa hab wach maꞌ ricoj ta wach i Jesus chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios, xa maꞌ reꞌ ta maꞌxta chic riyeꞌeric ricꞌacharic chi junelic naquimok je, yuꞌna laꞌ woꞌ wilic chic rijoskꞌil i Dios china̱.H5 #Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xyeꞌeric reh, ruꞌum laꞌ woꞌ chi til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nicꞌrijic ruꞌum i Ajabe̱s Dios, xyeꞌeric woꞌ reh chi nariwihꞌic rajawric china̱ chiꞌnchel. >4u"Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus ruꞌum chi reꞌ woꞌ Dios xtakꞌanic cho reh ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ aj reꞌ nkꞌoric reh take kꞌoric yeꞌo̱j cho reh ruꞌum i Dios. Reh aj chi naritoꞌbjic i Jesus, reꞌ Dios xiyew woꞌ reh chi xa nariwihꞌic woꞌ rajawric i Lokꞌ laj Uxlabal ru̱cꞌ. M3!eh ru̱cꞌ ncaꞌn reꞌreꞌ, maꞌ cꞌahchiꞌ ta quicꞌuhtam lok chi reꞌ Dios xa coric woꞌ nkꞌoric jeꞌ ricab ricꞌuhtaj lok i cꞌacharel ncꞌulbic reh chaj bih rikꞌor i Jesus. O2 reꞌ Jesus nkꞌoric chiri̱j chaj bih ribiraj chꞌi̱l chaj bih rilow cho ar ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios. To̱b ta chiri̱j reꞌ nkꞌoric, qꞌuihal take cꞌacharel maꞌ nquicꞌul ta i rikꞌor 01YJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ rajawric i Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach ruꞌum chi reꞌreꞌ Ajabe̱s chi kana̱ i hoj chiꞌnchel cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, reꞌ Jesus ar chalanak pan taxa̱j eh ruꞌum reꞌ til toco̱m chi kawach i hoj cꞌacharel reꞌ xa wilco̱j woꞌ ayuꞌ wach acꞌal eh xa kojkꞌoric woꞌ chiri̱j i xa chaj bih nkilow ayuꞌ wach acꞌal. Ruꞌum aj chi ar pan taxa̱j chalanak, u0cRu̱cꞌ aj risukquil nicꞌux chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak i wili: Reꞌ Jesus curman chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic yeꞌerok rilokꞌil eh reꞌ hin kajok wach nilokꞌil, nqui xikꞌor i Wa̱n aj kahsem haꞌ. / Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i nibiram chiri̱j i Ajabe̱s Jesus, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux ru̱cꞌ reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok kꞌe̱ꞌ woꞌ nsukbic ricꞌux jenoꞌ acꞌun pa ricaxarahil jenoꞌ chic rich qꞌuijol narilow chi xiban chic caxa̱ra ru̱cꞌ rehqꞌue̱n eh jeꞌ woꞌ chi cꞌuta̱j chic riban cu̱cꞌ take rula̱ꞌ ru̱cꞌ sukquil cꞌuxlis. =.sJeꞌ woꞌ chic reꞌ hat-tak xabiraj woꞌ tak chi reꞌ hin xnikꞌor cho aweh tak chi reꞌ hin maꞌ reꞌ ta hin i Ajabe̱s reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ hin xa hin laꞌ takꞌamaj cho ruꞌum i Dios chi rikꞌormojic ribiral ricꞌulic lok i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌreꞌ. -Reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Xa reꞌ wach Dios ntikꞌinic cho wach chaj bih camanic naribanam i juꞌjun chi cꞌacharel chiwach. Jeꞌ reꞌ nok suk chawilow tak i chaj bih cꞌahchiꞌ ribanam i Ajabe̱s reꞌreꞌ. ~,uRuꞌum aj reꞌ, reꞌ take aj tahkanel reꞌreꞌ xiꞌo̱j ru̱cꞌ i Wa̱n eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Kaj tijinel, wilic na pan acꞌux i winak xponic awu̱cꞌ ar chi juntar maꞌ laj haꞌ Jortan chi rikahsjic riha̱ꞌ, reꞌ xakꞌor woꞌ i hat chi xawilow chi xyeꞌeric reh Lokꞌ laj rUxlabal i Dios? Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ xa ta reꞌ cꞌahchiꞌ rikahsam quiha̱ꞌ take tinamit, yohbal laꞌ woꞌ wach take nquimol qui̱b ru̱cꞌ chi rikahsjic quiha̱ꞌ, nqui take reh. c+?Chiwach woꞌ take cho kꞌi̱j reꞌreꞌ nok cu kahsanic haꞌ riban i Wa̱n wilic take queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiꞌoquic chi wolic cu̱cꞌ take raj tahkanel i Wa̱n chiri̱j rikahsjic quiha̱ꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reh chi naquicahnic chi maꞌxta chic quimahc chiwach i Dios. R*ruꞌum nok maꞌ jaꞌ ncojoric ta nak pan che̱ꞌ ruꞌum Hero̱res. {)ojeꞌ ricab woꞌ cꞌahchiꞌ ribanam cho Wa̱n ar chipam i yeꞌa̱b Enon ribihnal reꞌ wilic maꞌ naht ta je ru̱cꞌ i jenaj chic yeꞌa̱b Salim ribihnal. Jeꞌ aj reꞌ camanic cꞌahchiꞌ ribanam i Wa̱n ruꞌum nok yohbal wach haꞌ wilic ar eh chi maꞌxta peꞌ nak bih nkꞌetbic pa ribe̱h reh ricamaj xikahsaj quiha̱ꞌ take tinamit quiponic ru̱cꞌ, s(_Chiri̱j chic i kꞌoric xiban ru̱cꞌ i Nicore̱mo, reꞌ Jesus xelic je chipam i tinamit Jerusalen chꞌi̱l take raj tahkanel eh xo̱j pan tak toco̱m chic yeꞌa̱b aj pa riyukꞌul Jure̱ya take. Chiwach take kꞌi̱j naxwihꞌic pan tak yeꞌa̱b reꞌreꞌ chꞌi̱l take raj tahkanel, reꞌ Jesus xikahsaj quiha̱ꞌ take tinamit xiponic ru̱cꞌ ~'uraj nchel take ncaꞌn holohic laj noꞌjbal jeꞌ ricab ra̱j i Dios, reꞌ take reꞌ quiꞌoquic pan sakom reh chi encꞌutunic lok wach chi cꞌahchiꞌque̱b chi cꞌacharic jeꞌ ricab ra̱j i Dios. Reꞌ Wa̱n nkꞌoric chiri̱j i Jesus &weh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcꞌuhtunic lok wach i cꞌahbilal laj capew-bal ncaꞌn maj reꞌ take cꞌahbil quinoꞌjbal maꞌ nca̱j ta wach i sakom eh maꞌ quiꞌoquic ta woꞌ chipam reh chi maꞌ eta nsakombic lok wach i cꞌahbilal ncaꞌn, %Chaj waꞌric chi nchꞌukuric kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel ruꞌum i Dios? Ruꞌum chi xa cꞌahchiꞌ woꞌ que̱b chi cꞌahbilal take cꞌacharel. Ruꞌum reꞌ naxcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal i Jesus chi aj sakomonel pa̱m quinoꞌjbal, reꞌ take cꞌacharel xquicꞌax wach i kꞌekom wilic wi̱ꞌ i quinoꞌjbal chiwach chi reꞌ Jesus narisakomem nak pa̱m quinoꞌjbal .$URuꞌum aj reꞌ, reꞌ cꞌacharel n-niminic reh Jesus maꞌxta riyeꞌeric pan tiꞌcꞌaxic. Tzꞌa̱b ruꞌ i cꞌacharel reꞌ maꞌ rinimej ta i Jesus reꞌ xa jenaj chi rAcꞌu̱n i Dios, reꞌreꞌ xchꞌukuric chic kꞌoric china̱ ruꞌum i Dios chi naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic ruꞌum nok reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ choplic ta ricꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ xa jenaj woꞌ ti chi rAcꞌu̱n i Dios. !#;Ru̱cꞌ aj ritakꞌabjic cho i racꞌu̱n, reꞌ Dios xicꞌuhtaj cho ricꞌaxbal maj maꞌ reh ta chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ cꞌacharel xtakꞌabjic cho i Jesus reh laꞌ chi naricoꞌlem take chiwach i tiꞌcꞌaxic wilic nak chi quina̱ ruꞌum quimahc. y"kJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic kojricꞌax cho chiꞌnchel i hoj cꞌacharel, reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal i xa jenaj woꞌ ti chi rAcꞌu̱n chiwach, reh chi xa hab wach i cꞌacharel erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j maꞌ eta chic nquimic chi junpech naricꞌacharic laꞌ chi junelic ar ru̱cꞌ i Dios. ?!wreh chi xa hab wach cꞌacharel erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j maꞌ eta chic nquimic chi junpech to̱b ta laꞌ quimok je xa naricꞌacharic woꞌ chi junelic ru̱cꞌ i Dios.  Naxwihꞌic i Jesus ayuꞌ wach acꞌal xicꞌul reh jeꞌ ricab ribiral i rehtalil a̱kꞌ xchꞌilinjic wach jenaj che̱ꞌ ruꞌum Moyses nok cꞌahchiꞌ ricꞌamam quibe̱h take kama̱m katiꞌt ar pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Jeꞌ ricab rehtalil a̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel xchꞌilinjic woꞌ wach jenaj curu̱s eh jeꞌ ricab reh chi naricꞌulic woꞌ nak chic quicꞌux take kama̱m katiꞌt curman chi reꞌ Moyses xichꞌila̱ꞌ i rehtalil a̱kꞌ reꞌreꞌ, curman woꞌ chi reꞌ Jesus xchꞌilinjic wach curu̱s  Ruꞌum aj take kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ hin Wa̱n nikꞌor chi maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh reꞌ wilic cho pan taxa̱j maj maꞌ hab ta wach pononak cho ilbok reh chaj bih wilic ar. Reꞌ Jesus, reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel, xa reꞌ wach reꞌ til rehtꞌalim i wilic cho pan taxa̱j maj maꞌ xa reꞌ ta chi ar xchalic naxcꞌulic wihꞌok ayuꞌ wach acꞌal, ar laꞌ woꞌ chic xsoljic johtok eh chi jeꞌ reꞌ xa wilic woꞌ cho pan taxa̱j. 9 Ruꞌum aj reꞌ nicapaj i wili: Wi maꞌ nacoj ta tak wach i cꞌahchiꞌ nikꞌorom chiri̱j i xa paꞌ bih wilic ayuꞌ wach acꞌal, nicꞌ aj chic wach nachacoj tak wach i kꞌoric eniban wi ta nak chiri̱j i wilic cho pan taxa̱j equinkꞌoric? nqui Jesus reh Nicore̱mo. zm Reꞌ hin til coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta xa cꞌahchiꞌ nikꞌoric chiri̱j i yeꞌo̱j keh chi ilmijic jeꞌ woꞌ chi ehtꞌaljic, wilic aweh tak chipam acomonil, maꞌ nquicoj ta wach i nikꞌor. } Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Nicore̱mo reꞌ hat, hat jenaj aj tijinel kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ awaꞌric chi quiwach take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nicꞌ wach kꞌuruꞌ chi maꞌ narak ta chiri̱j reꞌ xnikꞌor aweh? y Reꞌ Nicore̱mo jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Jesus: «Nicꞌ wach riwi̱ꞌ i asjic reꞌreꞌ? nqui reh. 8i«Chiri̱j chic i wili, wilic woꞌ jenaj chic kꞌoric nanibanam aweh chiqui̱j take nyeꞌeric quicꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal: Reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nancamanic cu̱cꞌ riban jeꞌ ricab i te̱w chi maꞌ nilmijic ta wach nancꞌulic lok on nok xa njumic chic no̱j, nqui Jesus. 3Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ nsahchic acꞌux ru̱cꞌ xnikꞌor aweh chi jeꞌ wili: Curman chi reꞌ take cꞌacharel nacasjic woꞌ chic ricaꞌpech. fEJeꞌ aj reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ hoj cꞌacharel, hoj cacꞌu̱n quixkꞌu̱n take katu̱t kaja̱w ruꞌum chi reꞌ take reꞌ xiyeꞌbic kacꞌacharic, jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take nyeꞌeric quicꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ take reꞌ racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take ruꞌum reh Lokꞌ laj Uxlabal. a;Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili ricꞌuꞌljic xiban: «Til coric nikꞌor chi reꞌ xnikꞌor aweh maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi reꞌ cꞌacharel cu reꞌ ta woꞌ chic i ritu̱t raja̱w nariyeꞌbic ricꞌacharic, ra̱j laꞌ rikꞌorom chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nariyeꞌbic jenaj chic ricꞌacharic. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach ra̱j oquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, curman chi enyeꞌeric ricꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios eh jeꞌ woꞌ chi narisaksjic wach i ra̱mna jeꞌ ricab nsaksjic wach ritiꞌjolal ribakil ruꞌum i haꞌ. A{Reꞌ Nicore̱mo jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Enariban chi jenoꞌ cꞌacharel reꞌ asjanak chic eh pononak rirejbil enasjic woꞌ chic ricaꞌpech? Wi eriban chi jeꞌ reꞌ, ra̱j na rikꞌorom chi cu ewoꞌ chic nwihꞌic cho ru̱cꞌ ritu̱t eh enyeꞌeric woꞌ chic wach sakom? nqui Nicore̱mo. ucChalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Til coric nikꞌor chi reꞌ xnikꞌor aweh maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi reꞌ cꞌacharel cu reꞌ ta woꞌ chic i ritu̱t raja̱w nariyeꞌbic ricꞌacharic, ra̱j laꞌ rikꞌorom chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nariyeꞌbic jenaj chic ricꞌacharic. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach ra̱j oquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, curman chi enyeꞌeric ricꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, nqui reh. 2]Pan jenaj aj chakꞌab reꞌ Nicore̱mo xcꞌulic lok ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s aj tijinel keh, reꞌ hoj kehtꞌalim chi ruꞌum take lokꞌ laj nawa̱l abanam, reꞌ hat til hat ritakꞌanic cho i Dios chi kacꞌuhbaljic. Jeꞌ reꞌ ajic kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ Dios wilic awu̱cꞌ maj maꞌ jenoꞌ cꞌacharel eriban jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l wi maꞌ wilic i Dios ru̱cꞌ, nqui reh.  }Wihꞌic jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ quicomonil take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, Nicore̱mo ribihnal. Reꞌ Nicore̱mo reꞌreꞌ nim riwaꞌric chi quixilac take cꞌamol kabe̱h i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. I eh ruꞌum chi rehtꞌalim chaj bih wilic cho pan ca̱mna take cꞌacharel, maꞌ curman ta chi cu jenoꞌ chic cꞌacharel enkꞌoric reh Jesus wi holohic on maꞌ holohic quinoꞌjbal.2]xa reꞌ laꞌ Jesus maꞌ ruꞌum ta reh reꞌ, xichꞌica̱ꞌ ta nak ricꞌux chiqui̱j take tinamit reꞌreꞌ maj rehtꞌalim i quicapew-bal wilic cho pan ca̱mna  Maꞌ cu reꞌ ta naxuctic cho i Jesus chi quixilac take camnak xcojoric wach i kꞌoro̱j ruꞌum, wilic laꞌ take xquicoj wach rikꞌorbal chiwach i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal nok wilic i Jesus ar Jerusalen. Jeꞌ reꞌ ajic nok wilic ar i Jesus, riqꞌuihal take tinamit xquicoj wach chi reꞌreꞌ wilic rajawric ruꞌum nok xquilow take lokꞌ laj nawa̱l xiban chi quiwach aR~}|ywu+t3rqomlkkjgff,eRcb[`_^\[[Z XWUT]RRMQPtOO%NkMPLKJlH$GKF:E CdBAp@??>D'&I$#<"(! .2%  $RR[@Jeꞌ reꞌ xikꞌor i Jesus chiri̱j i cꞌuhbalanic riban xa reꞌ laꞌ wilic take cꞌacharel maꞌ xicojbic ta wach chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ aj reꞌ xikꞌor i Jesus maj cu pan pꞌuhtbal cho reh ricamaj rehtꞌalim nak chic cho hab wach take maꞌxta quicojbic wach eh hab woꞌ wach i narikꞌahsanic reh pan quimic. Z?Cu yuꞌna chi kꞌi̱j ru̱cꞌ niwihꞌic chaxilac tak ayuꞌ wach acꞌal cu cꞌahchiꞌca̱t tak nicꞌuhbalem eh reꞌ cꞌuhbalanic niban reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab ritiꞌjolal jenoꞌ cꞌacharel camnak chic je eh elenak chic i uxlabal ru̱cꞌ reꞌ nyeꞌbic nak ricꞌacharic. Jeꞌ ricab chi reꞌ ruxlabal jenoꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ nyeꞌbic ricꞌacharic, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic niban maj ru̱cꞌ rinimjic i niCꞌuhbal ewoꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel, nqui Jesus. Y>Nicꞌ nak wach enawicꞌraj tak kꞌuruꞌ eta nak nawilow tak chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, equinsoljic woꞌ chic johtok ar chipam yeꞌa̱b xinwihꞌic cho wi̱ꞌ nok jaꞌ quinchalic ta nak ayuꞌ wach acꞌal? Xy=Naxicoj rehtal i kꞌoric xcaꞌn chi quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xirak chiri̱j chaj bih wilic pan quicapew-bal. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Nkajic na nchel acꞌux tak ruꞌum take kꞌoric xnikꞌor? NW<Chiri̱j wili ruꞌum reh kꞌoric chiri̱j i rehchjic ritiꞌquil i Jesus reꞌ xquibiraj chi xikꞌor, qꞌuihal take je ru̱cꞌ quitahkanic reh jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom: «Kꞌe̱ꞌ cꞌaxic wach take kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ cok wili maꞌ hab ta woꞌ wach encꞌambic na̱? nqui take chi quiwach. bV=;nqui xikꞌor i Jesus queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ quibirinic reh i tijinic cꞌahchiꞌ ribanam ar Capernahum chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. U:Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j najtir kꞌi̱j reꞌ xiyew cansil take cꞌacharel xicꞌuxbic reh, jeꞌ woꞌ reꞌ hin ar woꞌ pan taxa̱j xinchalic eh reꞌ cꞌacharel nehtric ru̱cꞌ nicꞌacharic, naniyeb woꞌ reh chi encꞌacharic chi junelic. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ nanibanam ru̱cꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab take kama̱m katiꞌt reꞌ xa xponic woꞌ rikꞌijil quiquimic to̱b ta xquicꞌux i wiꞌc “Manah” ribihnal, KT9«Reꞌ hin, hin takꞌamaj cho ruꞌum i wAja̱w Dios eh jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ nyeꞌbic quicꞌacharic take cꞌacharel, reꞌ hin niyew woꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel ruꞌum nok reꞌreꞌ xiyew wajawric chi jeꞌ reꞌ nanibanam. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab nanwihꞌic ransil jenoꞌ cꞌacharel nariban riwaꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i hab wach narehtric ru̱cꞌ nicꞌacharic, naniyeb woꞌ reh chi encꞌacharic chi junelic. ,SQ8Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok reꞌ cꞌacharel reꞌ nehtric ru̱cꞌ ricꞌuxuric ritibquilal i me̱ꞌ chꞌi̱l rucꞌjic i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ i ri̱s u̱wa nehtric woꞌ ru̱cꞌ ricuseꞌsbal i Dios, jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel reꞌ nehtric ru̱cꞌ nitiꞌquil nehtric woꞌ ru̱cꞌ nicꞌacharic eh ru̱cꞌ reꞌ, reꞌ woꞌ hin quincꞌacharic chipam ricꞌacharic i cꞌacharel reꞌreꞌ. vRe7ruꞌum chi xatehtric tak ru̱cꞌ take nitiꞌquil reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riwaꞌric chiwach chi na wehtric tak ru̱cꞌ ricꞌuxuric ritibquilal jenoꞌ me̱ꞌ on chiwach rucꞌjic i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ i ri̱s u̱wa. "Q=6Tzꞌa̱b ruꞌ, wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak enyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic eh maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ pan cohlsbal wach take kꞌi̱j nariyeꞌeric woꞌ aweh tak chi na̱wucsjic woꞌ tak chic cho wuꞌum i hin chi quixilac take camnak {Po5Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chacoj tak rehtal i ricorquilal kꞌoric enikꞌor aweh tak: Jeꞌ ricab nanakꞌahsaj asi̱ tak chiwach i Dios, tehtric woꞌ tak ru̱cꞌ ricꞌuxuric ritibquilal i me̱ꞌ chꞌi̱l i ri̱s u̱wa, jeꞌ woꞌ reꞌ curman chi na̱wehtric tak ru̱cꞌ i tiꞌcꞌaxic nanicꞌulum i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. Wi maꞌ jeꞌ reꞌ naꞌn tak maꞌ eta woꞌ nyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic. iOK4Naxquibiraj take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i xikꞌor i Jesus, pꞌuht quibiram chi quiwach chi jeꞌ wili: «Ru̱cꞌ i xikꞌor keh i Jesus raj na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi reꞌ nakacꞌuxum i ritiꞌjolal jeꞌ ricab nok reꞌ take kama̱m katiꞌt najtir xquicꞌux cho i wiꞌc kajanak cho pan taxa̱j? nqui take chi quiwach. &NE3«Jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc ar pan taxa̱j xkajic cho, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin ar woꞌ pan taxa̱j xinkajic cho eh reꞌ hin quinbanic chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌacharic chi junelic. Coric ruꞌ, reꞌ take cho kama̱m katiꞌt reh chi xicꞌacharic cho curman chi xquicꞌux cho queh i wiꞌc reꞌreꞌ. Raj chic yuꞌna reh chi reꞌ take tinamit naquicꞌacharic chi junelic, curman chi reꞌ nicꞌacharic i hin naniyeb pan quimic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi reꞌ hin quinyeꞌbic junelic laj cꞌacharic queh tinamit eh hab wach cꞌacharel narichꞌica̱b ricꞌux chiwi̱j reꞌ hin nanibanam chi naricꞌacharic chi junelic, nqui Jesus. _M72Ruꞌum aj reꞌ reh chi reꞌ cꞌacharel reꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiwi̱j i hin maꞌ eta nquimic chi junpech, reꞌ hin xinkajic cho ar pan taxa̱j jeꞌ ricab naxkajic cho i wiꞌc xyeꞌeric cho queh take kama̱m katiꞌt reh chi xa hab wach xcꞌuxbic reh, maꞌ xquimic ta chiwach take kꞌi̱j naxiwihꞌic pan chik yu̱kꞌ. &LE1«Reꞌ wiꞌc reꞌreꞌ, reꞌ “Manah” ribihnal, xquicꞌux cho take kama̱m katiꞌt naxicꞌacharic cho pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, xa reꞌ laꞌ to̱b ta reꞌ wiꞌc reꞌreꞌ xitoꞌbej take chi xicꞌacharic chiwach take kꞌi̱j naxiwihꞌic pan chik yu̱kꞌ, maꞌ xitoꞌbej ta take chi xicꞌacharic chi junpech maj xponic i kꞌi̱j chi xiquimic je take. K0Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j, reꞌreꞌ xyeꞌbic cho cansil take kama̱m katiꞌt chi naquicꞌacharic jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna reꞌ woꞌ hin quinyeꞌbic queh cꞌacharel chi quicꞌacharic chi junelic. J/«Yuꞌna chacoj tak rehtal i ricorquilal kꞌoric wili: Hab wach ncojbic niwach i hin, eniyew reh chi naricꞌacharic chi junelic. I).Ru̱cꞌ aj xnikꞌor lok reꞌreꞌ, raj na nchel rikꞌorom chi wilic take xquilow chic wach i wAja̱w Dios? Maꞌxta, maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel rilom ta nak wach i Dios xa reꞌ laꞌ woꞌ i hin reꞌ xinkajic cho ru̱cꞌ ar pan taxa̱j til wilom wach. H-Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios nyeꞌbic pa ra̱mna cꞌacharel chi noquic chi waj tahkanel, curman chi reꞌ wAja̱w Dios naricꞌuhtunic reh cꞌacharel reꞌreꞌ haj wilic i ra̱j banaric, maj jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj cahnok chipam rihu̱j jenaj queh raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi jeꞌ wili: “Til xa reꞌ woꞌ Dios til aj cꞌuhtunel queh chiꞌnchel cꞌacharel, nqui rikꞌor. «Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ cꞌacharel ncꞌulic lok wu̱cꞌ chi naroquic chi waj tahkanel, reꞌreꞌ ricꞌamam chic na̱ i haj wilic cꞌuhtumaj reh ruꞌum i wAja̱w Dios chi naribanam. {Go,Charak tak chiri̱j reꞌ hin xnikꞌor chic lok aweh tak chi xa reꞌ wach wi reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n xicoj pa ra̱mna jenoꞌ cꞌacharel chi naribanam chi waj tahkanel, xa reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulic lok wu̱cꞌ chi naroquic chi waj tahkanel eh wi jeꞌ reꞌ xiban reꞌ hin nawucsam cho chi quixilac camnak pan cohlsbal wach take kꞌi̱j. dFA+Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chamay tak i cꞌuta̱j pan ja̱s kꞌoric. E*Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: «Maꞌ kehtꞌalim ta na nchel wach ritu̱t raja̱w i Jesus pa ricꞌux? Nicꞌ wach kꞌuruꞌ narikꞌor chi ar xchalic pan taxa̱j maj reꞌreꞌ xa racꞌu̱n woꞌ ti Chep, nqui take chi quiwach. D)Naxicohlaj kꞌoric i Jesus, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiꞌoquic chi ricꞌuꞌtjic i Jesus ruꞌum xquibiraj xikꞌor chi reꞌreꞌ ar xchalic pan taxa̱j jeꞌ ricab naxkajic cho najtir kꞌi̱j i wiꞌc xchalic ar pan taxa̱j. C(Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌreꞌ ra̱j chi naquicꞌacharic chi junelic take nicꞌ paꞌ qꞌuihal quicojbic niwach nanquilow take lokꞌ laj nawa̱l niban i hin rAcꞌu̱n i Dios. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ra̱j i wAja̱w Dios, reꞌ hin nawucsam woꞌ take cho chi quixilac camnak pan cohlsbal wach take kꞌi̱j, nqui Jesus queh i tinamit. tBa'Reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌ wili ra̱j chi eniban: Pan cohlsbal wach take kꞌi̱j, reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take xyeꞌjic queh ruꞌum i wAja̱w Dios chi nacaꞌnam chi waj tahkanel, nacuctic cho chi quixilac take camnak eh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta quikꞌehbic lok jeꞌ wuluꞌ chipam i kꞌi̱j naquiꞌucsjok take cho camnak. AA{&maj maꞌ jeꞌ ta reꞌ ra̱j i wAja̱w chi nanibanam. «Reꞌ wAja̱w Dios, reꞌreꞌ xtakꞌanic cho wi̱n cu pan taxa̱j eh ruꞌum reꞌ maꞌ wilqui̱n ta ayuꞌ wach acꞌal chi rinimjic i xa paꞌ jaric nmikric cho pan wa̱mna chi eniban, wilqui̱n laꞌ ayuꞌ chi rinimjic haj wilic ra̱j i wAja̱w. ,@Q%Wi maꞌ nacoj tak niwach, xa ta woꞌ re̱t maj maꞌ chiꞌnchel ta take cꞌacharel quicꞌulic lok wu̱cꞌ nacaꞌnam chi waj tahkanel take. Wu̱cꞌ laꞌ hin naquichalic chiꞌnchel take xiyew i Dios chi nacaꞌnam chi waj tahkanel take. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi xa hab wach ncꞌulic lok wu̱cꞌ chi naribanam chi waj tahkanel, reꞌ hin maꞌ jaruj ta enitꞌerej lok i cꞌacharel reꞌreꞌ, k?O$«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take kꞌoric chi maꞌ nacoj ta tak niwach to̱b ta awilom tak chic take lokꞌ laj nawa̱l niban, nikꞌorom chic cho aweh tak eh yuꞌna nicaꞌpechej woꞌ chic aweh tak rikꞌormojic. %>C#Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc nquicꞌux take cꞌacharel, reꞌreꞌ nyeꞌbic cansil chi naquicꞌacharic jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna reꞌ woꞌ hin quinbanic chi reꞌ cꞌacharel equicꞌacharic chi junelic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor woꞌ aweh tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel maꞌ ncꞌahric ta chic eh maꞌ nchikic ta woꞌ chic chi̱ꞌ nariban riwaꞌ riha̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ ricꞌul jenoꞌ xa hab wach cꞌacharel maꞌ jaruj ta chic eriban chi maꞌ ta nak ericꞌraj chi wilic i junelic cꞌacharic ru̱cꞌ nok ricojom chic wach nikꞌorbal eh nok oconak woꞌ chi waj tahkanel chic. ==s"Naxquibiraj take kꞌoric reꞌreꞌ i tinamit, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Chacuy kAja̱w Jesus, xa eli̱c ok chayew keh i wiꞌc xakꞌor reꞌreꞌ, nqui take reh. <!Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin reꞌ xinchalic ar pan taxa̱j, til reꞌ hin quinyeꞌbic reh quicꞌacharic take cꞌacharel, nqui Jesus. g;G Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Reꞌ wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta nchel i Moyses xyeꞌbic cho queh ama̱m awatiꞌt tak, reꞌ laꞌ i wAja̱w Dios xyeꞌbic cho reh. Jeꞌ woꞌ chic, nikꞌor aweh tak chi jelow-bal i wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j, reꞌ wAja̱w Dios xiban chi ar pan taxa̱j xinchalic i hin reꞌ til hin aj yeꞌol reh acꞌacharic tak. B:}Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj reꞌ hoj kehtꞌalim chi ruꞌum i Moyses reꞌ take kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j xquicꞌux cho i wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j. Nicꞌ wach nankehtꞌalij reꞌreꞌ? Nkehtꞌalij ruꞌum nok chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj cahnok i wili: “Reꞌreꞌ xiban chi xiwiꞌc cho ru̱cꞌ i wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j, nqui tzꞌihmbimaj cahnok, nqui take reh Jesus. J9 Reꞌ take reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh Jesus: «Chaj chic jaric jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l enaꞌn chi kawach reh chi enkacoj wach chi reꞌ Dios xatritakꞌa̱ꞌ cho? Enariban chi enacꞌuhtaj keh ribanaric jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab xiban cho Moyses chi quiwach take kama̱m katiꞌt? =8sReꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ ra̱j i Dios chi naribanjic, reꞌ chi reꞌ hat-tak na̱cojom tak wach chi reꞌ hin, hin i takꞌamaj cho ruꞌum, nqui queh. 27]Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take tinamit jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Chaj bih ra̱j i Dios eh nicꞌ wach nakaꞌn haj wilic i ra̱j? nqui take reh. \61Ru̱cꞌ anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak jeꞌ ricab nok curman chi ticamanic tak chi risiqꞌuiric ritzꞌakil i holohic laj wiꞌc nyeꞌbic awansil tak eh maꞌ reꞌ ta nchel chi risiqꞌuiric ritzꞌakil i maꞌ holohic ta laj wiꞌc nayew acꞌux tak, jeꞌ woꞌ reꞌ curman chi cow woꞌ enayew acꞌux tak chi nisiqꞌuiric i hin maj reꞌ hin, hin i pahbamaj ruꞌum i Dios chi aj yeꞌol reh junelic cꞌacharic eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel reꞌ hin naniyeꞌbic aweh tak reꞌreꞌ, nqui Jesus queh. <5qChalic Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban keh: «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Reꞌ hat-tak to̱b ta xawilow tak take lokꞌ laj nawa̱l xniban rehtalil chi reꞌ Dios xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌqui̱n asiqꞌuim tak maꞌ ruꞌum ta nchel chi xawilow tak xniban reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ laꞌ qui̱nasiqꞌuim tak ruꞌum chi xarak awaꞌ tak wu̱cꞌ eh xatnujic tak chi suk. 4 Chiri̱j wili ar chic lok Capernahum reꞌ take tinamit cꞌahchiꞌ quisicꞌbic reh Jesus naxo̱j quirak, jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ajabe̱s aj Tijinel keh, jancꞌal hat cꞌulunak lok ayuꞌ eh nicꞌ wach cꞌulic xaꞌn lok? nqui take reh. 3reꞌ take tinamit reꞌreꞌ naxquilow chi maꞌ woꞌ reꞌ Jesus eh maꞌ woꞌ reꞌ hoj raj tahkanel wilco̱j chic chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, xiꞌoquic cho chipam take cano̱wa reꞌreꞌ eh xquichop cho quibe̱h nah haꞌ cu rehtal xiꞌo̱j cꞌolok pan tinamit Capernahum chi risiqꞌuiric i Jesus. Reꞌ take kꞌoric xikꞌor i Jesus queh tinamit chiri̱j i quiqueteric xiban ^25Ar aj ruꞌ nok wilic take cano̱wa chalanak take pan tinamit Tiwe̱ryas, reꞌ xiꞌo̱j pahꞌok maꞌ naht ta je ru̱cꞌ i yeꞌa̱b reꞌ xitioxej wi̱ꞌ Dios i kAja̱w Jesus naxiban i rinimal wach que̱t, {1oJeꞌ chic cho e̱w hoj elenak cho chi juntar haꞌ, reꞌ take riqꞌuihal tinamit xicahnic cho chi juntar haꞌ xa cu xiꞌoquic woꞌ chi ruyuꞌnjic i Jesus ruꞌum nok pan quicꞌux ruꞌ xa cu ar laꞌ woꞌ wilic cho maj nok reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus cu wilco̱j nak cho ar cu̱cꞌ, xquicoj rehtal chi xa jenaj ti chi cano̱wa wilic ar eh xa reꞌ woꞌ reꞌ xkacꞌam cho naxoj-elic cho chipam i yeꞌa̱b wilque̱b wi̱ꞌ take tinamit reꞌreꞌ chi maꞌ kichꞌi̱l ta i Jesus. P0Ru̱cꞌ aj kꞌoric xikꞌor cho keh, xkacꞌul i Jesus pan cano̱wa ru̱cꞌ sukquil kacꞌux eh xkatik juꞌ kojic. Juncꞌam chic chiri̱j ruꞌ xojponic woꞌ ti lok chi chi̱ꞌ i haꞌ. &/EReꞌreꞌ ajic jeꞌ wili xikꞌor cho nok cꞌahchiꞌ roquic cho ku̱cꞌ: «Reꞌ hin, hin i Jesus maꞌ tiyoꞌjic tak wuꞌum, nqui xikꞌor cho keh. $.ANok jeꞌ na chic wilic ricab le̱wa hoj oconak cok nah haꞌ, xoquic cho jenaj rinimal yoꞌjic ku̱cꞌ maj xkilow chi jenaj behic riban nah haꞌ. Ar nok cꞌahchiꞌ rijilim cho ri̱b ku̱cꞌ, xkacapaj chi jenaj yoꞌsonel cꞌahchiꞌ kilom wach eh reꞌ poꞌ nchel i Jesus. -}Nok wilco̱j chic nah haꞌ xuctic aj cho jenaj rinimal te̱w eh ruꞌum reꞌreꞌ xa naht chic nponic ribohl i haꞌ. ,Ar ajic nok cꞌahchiꞌ chic roquic cho kꞌekom eh nok jaꞌ ncꞌulic ta woꞌ lok i Jesus chi nakarakam ki̱b ar, reꞌ hoj xoj-oquic cok pan jenaj cano̱wa eh xkachop je kabe̱h nah haꞌ reh chi nakojic pan tinamit Capernahum reꞌ wilic je chi juntar haꞌ. Y++Chiwach aj i akꞌab reꞌreꞌ nok reꞌ Jesus cu wilic china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel xojkajic jok reh chi nakojic woꞌ chic chi chi̱ꞌ i haꞌ Calile̱ya. "*=Chi jeꞌ reꞌ quicapew-bal take tinamit, xquitikꞌa̱ꞌ wach cojic ru̱cꞌ Jesus reh chi to̱b ta ra̱j on maꞌ ra̱j ta, naquicꞌamam nak cho i Jesus chiqui̱j eh chi jeꞌ reꞌ naquipahba̱ꞌ nak chi quikꞌatal kꞌoric, xa reꞌ laꞌ nchel i Jesus xehtꞌalij pa̱m quicapew-bal take tinamit reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xo̱j woꞌ chic johtok china̱ i yu̱kꞌ reꞌ xkajic cho wi̱ꞌ. ,)QRuꞌum aj reh lokꞌ laj nawa̱l xquilow take tinamit reꞌreꞌ, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom naxikajic cho chiwach i yu̱kꞌ reꞌreꞌ: «Til pan coric reꞌ poꞌ winak wili i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios kꞌoro̱j cho ribiral chi naricꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal, nqui take. ( Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj xo̱j kamol take caxlan wiꞌc maꞌ xcꞌuhlic ta eh naxkaꞌn reꞌreꞌ, cu cablaj chic chacach xkamol wach reh riqꞌuihal wiꞌc xmikric cho ru̱cꞌ i xa hoꞌo̱b ti chi caxlan wiꞌc tikꞌimaj ru̱cꞌ sewa̱ra. U'# Nok reꞌ take tinamit caꞌnam chic quiwaꞌ chi suk, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Chamol tak cho i caxlan wiꞌc reꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta reh chi maꞌxta bih eno̱j chi kꞌe̱b, nqui keh. D& Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xichop johtok i hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc xyeꞌeric reh eh xiyew johtok ritioxjic i Dios. Chiri̱j reꞌ, reꞌ riqꞌuihal caxlan wiꞌc xmikric cho xiyew keh hoj raj tahkanel reh chi nakapuhcam queh tinamit tzꞌukulque̱b. Jeꞌ woꞌ reꞌ xiban ru̱cꞌ take car, xitioxej woꞌ johtok reh Dios eh chiri̱j chic ruꞌ reꞌ riqꞌuihal car xmikric cho xkapuhcaj woꞌ queh tinamit. Jeꞌ aj reꞌ chiꞌnchel take tinamit reꞌreꞌ xquicꞌux i caxlan wiꞌc chꞌi̱l i car reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ nimal xca̱j quicꞌuxum. 3%_ Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Chakꞌor tak queh tinamit chi quitzꞌuhkok, nqui xikꞌor keh. Jeꞌ reꞌ ajic chiwach i yeꞌa̱b qꞌuim wach reꞌreꞌ xitzꞌuhkic chiꞌnchel take tinamit, xa reꞌ ti take winak wilque̱b na cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) ok quiqꞌuihal. $  «Ayuꞌ chi kaxilac wilic jenaj qꞌuijol acꞌun eh richꞌi̱l hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc tikꞌimaj ru̱cꞌ wach i tic sewa̱ra ribihnal eh richꞌi̱l woꞌ quib chi joxomaj car, xa reꞌ laꞌ chaj ti bih eriquet reꞌreꞌ? nqui reh Jesus. #3Chiri̱j wili jenaj chic kich aj tahkanel Tirix ribihnal reꞌ richa̱kꞌ i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, je wili xikꞌor reh Jesus: "'Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Peh je wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Wi ta nak eno̱j kalokꞌ quiwaꞌ take tinamit wili ru̱cꞌ ritzꞌakil lajcꞌahl (200) ok kꞌi̱j chi tojbal, maꞌ eta nak nmahnic queh to̱b ta nak xa mahnicꞌ ta ti enkayew queh, nqui xikꞌor. 6!eJeꞌ reꞌ xikꞌor reh Peh chi xa pajbal ti reh chaj bih ericapaj maj reꞌ Jesus wilic chic cho pa ricꞌux nicꞌ wach naribanan cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ. M Chi jeꞌ aj reꞌ naxilow chi qꞌuihal take tinamit xquimol cok qui̱b ru̱cꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh Peh: «Haj woꞌ nak enkalokꞌ wiꞌc quetbal queh chiꞌnchel tinamit wili? nqui reh. {onok xa maꞌ naht ta chic wilic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnej chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ aj reꞌ, junpech reꞌ Jesus xjohtic johtok china̱ jenaj yu̱kꞌ eh ar xtzꞌuhkic cho kichꞌi̱l i hoj raj tahkanel Ceh nok wilic chic ponok ar, qꞌuihal take tinamit xiꞌoquic je chi ritahkaljic ruꞌum reh take lokꞌ laj nawa̱l xquilow ru̱cꞌ maj ru̱cꞌ take lokꞌ laj nawa̱l reꞌreꞌ xicowjic take cꞌacharel wilic nak quiyaꞌbilal eh reꞌreꞌ xcꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌ woꞌ Dios xtakꞌanic cho reh.  +Chiri̱j chic riwihꞌic ar Jerusalen reꞌ Jesus xo̱j ar chi juntar maꞌ laj haꞌ Calile̱ya ribihnal, reꞌ ribihnej woꞌ chi Tiwe̱ryas pY/Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta reꞌ Moyses wilic take kꞌoric xitzꞌihmbaj cho chiwi̱j i hin, reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak wach i nikꞌor aweh tak eh xa maꞌ eta woꞌ nacoj tak wach ruꞌum nok maꞌ nacoj ta woꞌ tak wach i kꞌoro̱j cho chiwi̱j chipam i hu̱j tzꞌihmbimaj ruꞌum i Moyses, nqui Jesus queh take cꞌacharel reꞌreꞌ.S.to̱b ta nak reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi nacoj tak wach i tzꞌihmbimaj ruꞌum i Moyses. «Wi ta nak til coric chi nacoj tak wach reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ nak reꞌ naꞌn tak ru̱cꞌ niCꞌuhbal hin maj chi quixilac take cꞌuhbal tzꞌihmbimaj cho ruꞌum ruꞌ, wilic woꞌ take kꞌoric tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j i hin. c?-Ruꞌum aj reh anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak chi reꞌ amahc tak nariteheric wach chiwach i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌ ma̱capaj tak chi reꞌ hin equinbanic reꞌreꞌ. Til laꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ Moyses reꞌ nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j ricꞌuhbal, til reꞌreꞌ naritehbic cok wach amahc tak chiwach i Dios +O,«Ru̱cꞌ i noꞌjbal nwilow awu̱cꞌ tak maꞌ riban ta chawach tak chi enacoj tak wach i nanikꞌorom maj chaweh hat-tak xa maꞌxta camaj reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ricꞌul awach tak chi enyeꞌeric alokꞌil tak cuꞌum take cꞌacharel chiwach chi enyeꞌeric alokꞌil tak ruꞌum i Dios reꞌ til xa reꞌ wach reꞌ ricꞌul chi reh chi enlokꞌonjic wach cuꞌum take cꞌacharel. <q+Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta xincꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal chi hin takꞌamaj cho ruꞌum i wAja̱w Dios reꞌ hat-tak maꞌ xacꞌul ta tak niCꞌuhbal, tzꞌa̱b ruꞌ eta nak ncꞌulic lok awu̱cꞌ tak jenoꞌ maꞌ takꞌamaj ta cho ruꞌum jenoꞌ hab wach, enak nacꞌul tak ricꞌuhbal. ta*eh to̱b ta nchel nakꞌor tak chi nacꞌax tak i Dios maꞌ eta nicꞌuꞌlej na̱ aweh tak i nilokꞌil nayew tak ruꞌum nok nwilow anoꞌjbal tak chi maꞌ nacꞌax ta tak i Dios jeꞌ ricab xcꞌuhtunic lok ru̱cꞌ nicꞌulbal. )K)«Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi maꞌ nawa̱j ta acꞌulum tak niCꞌuhbal maꞌ riban ta chi wi̱n chi enicꞌul nilokꞌil awu̱cꞌ hat-tak cꞌacharel dA(xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ rikꞌor, reꞌ hat-tak maꞌ nawa̱j ta acꞌulum tak niCꞌuhbal eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta woꞌ nyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic natiquimok tak je. iK'to̱b ta woꞌ nak pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor woꞌ nak hab wach xtakꞌanic cho wi̱n i hin. Reꞌ hu̱j reꞌreꞌ natijej tak ri̱j ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak ruꞌum nok nacapaj tak chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ, nariyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic to̱b ta woꞌ tiquimok tak je. Reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ chi reꞌ hin quinyeꞌbic reh chi equicꞌacharic chi junelic take cꞌacharel &Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi maꞌ nacꞌul ta tak pan awa̱mna take kꞌoric reꞌreꞌ. Chaj bih riwi̱ꞌ nanikꞌor chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak wach nikꞌor i hin, reꞌ hin takꞌamaj cho ruꞌum i Dios S%«Maꞌ xa reꞌ ta take bano̱j reꞌreꞌ quikꞌoric chiwi̱j, je laꞌ woꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n je woꞌ reꞌ rikꞌor chiwi̱j i hin, xa reꞌ laꞌ hat-tak jeꞌ ricab chi maꞌ jancꞌal ta awilom tak wach i wAja̱w jeꞌ woꞌ reꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta arakam tak chiri̱j i rikꞌor chiwi̱j. jM$xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ take bano̱j niban i hin, til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ nim wach i cꞌuhtunic riban lok chiwach take kꞌoric xiban i Wa̱n chiwi̱j. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take bano̱j niban reꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho ribanaric wi̱n i Dios, reꞌ take reꞌ quikꞌoric chiwi̱j chi reꞌ woꞌ wAja̱w Dios xtakꞌanic cho wi̱n ayuꞌ. #«Coric ruꞌ reꞌ Wa̱n xiban jeꞌ ricab riban jenaj sakom tꞌuylic johtok wa taxa̱j xa nsakomonic chic riban maj chiwach take kꞌi̱j reꞌ xatricꞌuhbalej tak wi̱ꞌ, xisakomej pa̱m anoꞌjbal tak. Coric aj woꞌ chi reꞌ Wa̱n ru̱cꞌ take cꞌuhbalanic xiban reꞌ xyeꞌbic risukquil acꞌux naxabiraj tak, xikꞌor aweh tak take chaj bih xehtꞌalij chiwi̱j hI"Wi enacoj tak wach kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ ruꞌum i Wa̱n, ewoꞌ nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j reh chi na̱coꞌljic tak. Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ naxnikꞌor aweh tak i kꞌoric reꞌreꞌ, maꞌ ruꞌum ta nchel chi curman ta nak chi wi̱n chi cu jenoꞌ chic cꞌacharel eriyew rikꞌorbal chiwi̱j chi coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. V %!jeꞌ ricab naxitakꞌabjic take je cꞌacharel ru̱cꞌ i Wa̱n aj kahsem haꞌ reh chi narikꞌorom queh chaj bih xehtꞌalij chiwi̱j i hin, til woꞌ coric wach take kꞌoric xikꞌor chiwi̱j i hin. + O jeꞌ laꞌ woꞌ i wAja̱w Dios, reꞌ woꞌ reꞌ i jenaj chic nkꞌoric chiri̱j i rehtꞌalim chiwi̱j. Reꞌ kꞌoric riban i wAjaw chiwi̱j til coric wach  {Wi wilic jenoꞌ kꞌoric nkꞌoric chiri̱j jenoꞌ cꞌacharel, reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ coric ta wach wi xa reꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ nkꞌoric, nqui nkꞌormojic. Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ xa reꞌ ta hin quinkꞌoric chiwi̱j i hin, * M«Ruꞌum chi reꞌ wAja̱w xiyew wajawric chi rikꞌormojic chaj bih naricꞌuluric cu̱cꞌ take camnak nacuctok woꞌ chic cho, reꞌ hin maꞌ eta nikꞌor xa paꞌ jaric nmikric cho pa nicapew-bal, reꞌ laꞌ hin nibiraj eh nikꞌor reꞌ nicꞌ paꞌ wach cꞌahchiꞌ rikꞌorom wi̱n i wAja̱w Dios. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ kꞌoric niban chiqui̱j take hab wach naquicꞌacharic til coric wach, maj maꞌ reꞌ ta nicꞌ paꞌ wach nwa̱j i hin nikꞌor, reꞌ laꞌ jeꞌ ricab ra̱j i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. ~ uReꞌ take holohic cꞌacharic xcaꞌn chiwach i Dios, nacuctic woꞌ chic cho reh chi naquicꞌacharic chi junelic eh reꞌ take maꞌ holohic ta cꞌacharic xcaꞌn chiwach i Dios, nacuctic woꞌ cho chi ricꞌuluric i rinimal tiꞌcꞌaxic. 3_Ruꞌum aj reꞌ maꞌ nsahchic acꞌux tak chiri̱j i nanikꞌorom wili chi na woꞌ riponic i kꞌi̱j chi reꞌ take camnak naquibiram i nikꞌorbal eh nacuctic cho. kORuꞌum aj chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, reꞌ wAja̱w Dios xiyew woꞌ wajawric chi xa hab paꞌ wach nwa̱j chi encꞌacharic, ewoꞌ chic niyew reh chi encꞌacharic chi junelic. %CJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ Dios maꞌ hab ta wach nyeꞌbic ricꞌacharic reꞌ laꞌ reꞌ riyew quicꞌacharic take cꞌacharel, reꞌ hin wilqui̱n woꞌ chi aj yeꞌol reh cꞌacharic ruꞌum nok reꞌreꞌ i camanic xiyew wi̱n i wAja̱w Dios chi nanibanam. a;«Jeꞌ ricab i ricorquil xnikꞌor lok, chabiraj woꞌ tak chic i ricorquil nanikꞌorom wili: Wilic jenaj i kꞌi̱j tikꞌimaj wach chi reꞌ hin rAcꞌu̱n i Dios nanibirmijic cuꞌum take cꞌacharel reꞌ maꞌ jaꞌ yeꞌo̱j ta queh chi equicꞌacharic chi junelic. Reꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ xponic chic wach eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take naquibirinic wi̱n eh naquicojom niwach naniyeb queh chi xa naquicꞌacharic woꞌ chi junelic to̱b ta quiquimok je. Q«Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Xa hab paꞌ wach nariniminic reh niCꞌuhbal eh richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌreꞌ xyeꞌeric chic reh chi encꞌacharic chi junelic eh chi jeꞌ reꞌ naquimok je maꞌ eta chic nkꞌormojic reh chi naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh rimahc eh maꞌ xa quimic ta naribanam chi junpech, naricꞌacharic laꞌ woꞌ chic chi junelic. reꞌ lokꞌil nyeꞌeric reh ewoꞌ enyeꞌeric wi̱n hin rAcꞌu̱n. Chi jeꞌ reꞌ xitikꞌa̱ꞌ wach i Dios, xa hab paꞌ wach maꞌxta riyeꞌbic nilokꞌil i hin Acꞌunbe̱s, maꞌxta woꞌ riyeb rilokꞌil i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n hin. Jeꞌ reꞌ nanibanam ruꞌum nok reꞌ wAja̱w Dios xitikꞌa̱ꞌ wach chi reꞌ hin rAcꞌu̱n nanikꞌoric hab wach eniyew woꞌ chic ricꞌacharic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ reꞌ ta chic i wAja̱w Dios enkꞌoric chi quina̱ take tinamit hab wach queh equicꞌacharic, reꞌ laꞌ chic i hin equinkꞌoric queh. Reꞌ aj reꞌ xitakꞌa̱ꞌ wach i wAja̱w Dios reh chi taJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wAja̱w Dios riyew woꞌ chic quicꞌacharic take camnak reꞌ rucsaj take cho, jeꞌ woꞌ reꞌ nanibanam i hin rAcꞌu̱n cu̱cꞌ take hab wach nwa̱j chi equicꞌacharic woꞌ chic. `9«Jeꞌ aj reꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ acꞌunbe̱s ncamanic chi rilahkꞌ i raja̱w, reꞌ wAja̱w Dios ricꞌuhtaj wi̱n chiꞌnchel chaj bih ricamaj ra̱j chi nanibanam eh jeꞌ reꞌ riban wu̱cꞌ ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic quiricꞌax i hin racꞌu̱n. Jeꞌ ricab nok reꞌ wAja̱w Dios til reꞌreꞌ xcꞌuhtunic wi̱n chaj bih xa̱j ribanaric ru̱cꞌ i winak xnicowsaj lok reꞌreꞌ, til reꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuhtunic johtok wi̱n chi kawach i riqꞌuihal nimak tak wach camanic eh nanipꞌut ribanaric take reꞌ, narisahchic acꞌux nachawilow tak. ^5Ruꞌum aj reh tzꞌakoj mahc nca̱j nak caꞌnam chiri̱j i Jesus, reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh chi ricoꞌljic ri̱b: «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Wu̱cꞌ hin ncꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenaj acꞌunbe̱s ncamanic chi rilahkꞌ i raja̱w chi ritijiljic ri̱b. Reꞌ acꞌunbe̱s reꞌreꞌ maꞌ xa rinoꞌjbal ta ri̱b take camanic riban, reꞌ laꞌ haj wilic i camanic rilow chi riban i raja̱w reꞌ woꞌ reꞌ riban ruꞌ eh ruꞌum chi quicabchel quicamanic, xa paꞌ bih camanic riban i raja̱w reꞌ woꞌ reꞌ riban acꞌunbe̱s. %~CRuꞌum reh kꞌoric xiban reꞌreꞌ, reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riman chic pꞌuht quisiqꞌuim ri̱j nicꞌ wach ricansjic i Jesus nacaꞌnam ruꞌum nok chi quiwach ruꞌ, reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ribanam i maꞌ yeꞌo̱j ta kꞌab chi banaric pan hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ riban i Jesus rikꞌor laꞌ woꞌ chi reꞌ Dios i rAja̱w eh ru̱cꞌ i kꞌoric rikꞌor reꞌreꞌ, chi queh ruꞌ cꞌahchiꞌ rijunehtem ri̱b ru̱cꞌ i Dios. }Ruꞌum aj reꞌ chi ricoꞌljic ri̱b chiwach quicapew-bal take reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ wAja̱w Dios cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa camanic woꞌ riban chi quitobjic take cꞌacharel. Wi reꞌ aj reꞌ i camanic riban i wAja̱w chipam i kꞌi̱j wili, ra̱j woꞌ rikꞌorom chi reꞌ woꞌ reꞌ camanic nanibanam hin chipam i kꞌi̱j wili, nqui queh. 9|kRuꞌum aj chi reꞌ Jesus pan hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riban take lokꞌ laj nawa̱l, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel pꞌuht quisiqꞌuim ri̱j nicꞌ wach nacaꞌn tiꞌcꞌaxic reh cu rehtal naquicansam nak je. {/Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ winak reꞌreꞌ xo̱j woꞌ chic cu̱cꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh xikꞌor queh chi reꞌ xcowsonic reh reꞌ poꞌ nchel i Jesus. Reꞌ Jesus risakomej wach hab wach narichꞌukbic kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel e%~~}{{ yxw utsrqpoo{nmljihXghfidfba`^]\\[Z WVVSRPONLKFIGFECCB%@F?C>+=[<,;9876544l3_2100z.-,$*'&%$`#+"f !3 Ywr  3%x@i)Reꞌ cꞌahchiꞌ abanam hat-tak kꞌuruꞌ, reꞌreꞌ i ra̱j chi na̱banam tak i til wilic chi araꞌil tak, nqui queh. Reꞌ take nahsil reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: «Reꞌ hoj maꞌ jeꞌ ta hat kacab chi xatasjic ruꞌum chi reꞌ atu̱t xmahcanic ru̱cꞌ jenaj cꞌacharel. Ra̱j i hoj, reꞌ Dios wilic chi til kAja̱w, nqui take reh. ,?Q(Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Awraham maꞌ xiban ta cho reh i noꞌjbal cꞌahchiꞌ abanam hat-tak yuꞌna maj reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ asiqꞌuim tak ri̱j nicꞌ wach nicansjic na̱banam tak i hin reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌoric aweh tak i coric laj kꞌoric xbiraj cho ru̱cꞌ i Dios. g>G'Reꞌ take nahsil reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Reꞌ wilic cho chi karaꞌil i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ maꞌ Awraham, nqui take reh. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Wi ta nak reꞌ maꞌ Awraham til araꞌil tak ncꞌutunic woꞌ nak lok anoꞌjbal tak chi jenaj nak wach chꞌi̱l i noꞌjbal xiban cho ruꞌ maj reꞌ maꞌ Awraham holohic xbanic cho eh jeꞌ woꞌ nak reꞌ naꞌn tak hat-tak yuꞌna ruꞌ. s=_&to̱b ta nchel reꞌ cꞌuhbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom i hin, maꞌ xa pa nicꞌux ta xchalic reꞌ laꞌ haj wilic xwilow cho ru̱cꞌ i til wAja̱w reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak. Chi jeꞌ aj reꞌ anoꞌjbal tak, reꞌ hat-tak xa reꞌ wach i nawilow tak ribanaric ru̱cꞌ i til wilic chi araꞌil tak, xa reꞌ wach reꞌ nawa̱j tak ribanaric, nqui Jesus. b<=%«Til pan coric, reꞌ nakꞌor tak chi hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham coric aweh tak, xa reꞌ laꞌ reꞌ anoꞌjbal tak rehreh wach chꞌi̱l i noꞌjbal xiban cho ruꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak maꞌ nacꞌul ta tak i cꞌuhtunic niban i hin eh cꞌahchiꞌ asiqꞌuim tak ri̱j nicꞌ wach nicansjic na̱banam tak q;[$Nicꞌ nimal kꞌoro̱j cho chiqui̱j take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ kꞌoro̱j cho chawi̱j tak. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak i wili: Reꞌ hat-tak maꞌ cꞌahchiꞌ ta tak acꞌacharic chi tehlic awi̱j tak. Til na̱cꞌacharic laꞌ tak chi jeꞌ reꞌ wi reꞌ hin reꞌ rAcꞌu̱n i Dios equinbanic chi enteh awi̱j tak. l:Q#Cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ choplic quina̱ ruꞌum i mahc ncꞌuluric cu̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric pa ripa̱t jenoꞌ ajabe̱s reꞌ wilic raj camanom eh wilic woꞌ racꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab pa ripa̱t i ajabe̱s reꞌreꞌ xa reꞌ wach i racꞌu̱n wilic riyeꞌa̱b chi junpech ar, ra̱j i aj camanom maꞌxta, jeꞌ woꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌxta woꞌ quiyeꞌa̱b chi junpech chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios take. 9"Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Jeꞌ ricab chi wilic take cꞌacharel choplic quina̱ ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s, wilic woꞌ take cꞌacharel choplic quina̱ ruꞌum i mahc. 8%!Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Chaj bih riwi̱ꞌ nanakꞌor i hat chi nakacꞌacharic chi tehlic ki̱j? Maꞌ riwi̱ꞌ ta chi jeꞌ reꞌ nakꞌor maj reꞌ hoj, hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham eh jeꞌ ricab chi naxwihꞌic cho ruꞌ maꞌ hab ta woꞌ wach xchopbic cho na̱ jeꞌ woꞌ reꞌ hoj maꞌ choplic ta woꞌ kana̱ ruꞌum jenoꞌ winak, nqui take reh. L7 Chi jeꞌ chic reꞌ cꞌacharic naꞌn tak, na̱cꞌacharic woꞌ tak chi tehlic chic awi̱j tak ruꞌum reh rirakmajic chiri̱j i ricorquilal riyew i Dios chi narehtꞌaljic, nqui Jesus queh. 6{Queh aj take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xicojbic i kꞌoric xikꞌor, jeꞌ woꞌ wili xikꞌor queh: «Wi reꞌ hat-tak xatik tak juꞌ ricꞌamaric na̱ niCꞌuhbal ra̱j rikꞌorom chi til coric xatoquic tak chi waj tahkanel. a5;Ru̱cꞌ take xikꞌor reꞌreꞌ qꞌuihal take tinamit xquicoj wach i xikꞌor. >4uReꞌ hin xiritakꞌa̱ꞌ cho i wAja̱w eh xa wilic woꞌ wu̱cꞌ, maꞌ jaruj ta quiricana̱ꞌ chi wutquel maj kꞌe̱ꞌ nponic chiwach take nibano̱j niban, nqui Jesus queh. 3Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chi jeꞌ wili: «Naquinajohsaj tak wach curu̱s i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel cu reꞌ aj na̱rakam tak chiri̱j chi reꞌ nibiral nikꞌorom aweh tak chiri̱j hab wach i hin reꞌ woꞌ reꞌ niwi̱ꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, na̱rakam woꞌ tak chiri̱j chi reꞌ take paꞌ bih niban on nikꞌor i hin maꞌ xa ta pa nicꞌux nmikric cho reꞌ laꞌ nicꞌ paꞌ wach xikꞌor cho wi̱n i wAja̱w reꞌreꞌ xnikꞌor aweh tak. "2=Jeꞌ reꞌ xikꞌor i Jesus xa reꞌ laꞌ take winak reꞌreꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j, chi chiri̱j poꞌ i rAja̱w cꞌahchiꞌ rikꞌoric. %1CPan chꞌiquinbal aj cho reh nikꞌoric awu̱cꞌ tak, xnikꞌor aweh tak chi reꞌ hin xintakꞌabjic cho ruꞌum i jenaj coric wach nkꞌoric. Ruꞌum aj reꞌ naniban kꞌoric awu̱cꞌ tak, nikꞌor aweh tak nicꞌ nimal wilic chi kꞌormojic chawi̱j tak eh jeꞌ woꞌ nicꞌ nimal wilic chi kꞌormojic chiri̱j anoꞌjbal tak. Chi jeꞌ reꞌ kꞌoric niban awu̱cꞌ tak, reꞌ hin xa nikꞌor woꞌ queh take cꞌacharel xa paꞌ jaric kꞌoric nibiraj cho ru̱cꞌ reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, nqui Jesus queh winak reꞌreꞌ. _07Reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Hab wach i hat kꞌuruꞌ chi jeꞌ reꞌ kꞌoric naꞌn keh? nqui take reh. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hin xa pan chꞌiquinbal woꞌ cho reh kꞌoric awu̱cꞌ tak xnikꞌor cho aweh tak hab wach i hin. /9Ar aj pan taxa̱j nawojic woꞌ chic johtok xa reꞌ laꞌ naquinojok johtok cu reꞌ nak chic naquinasiqꞌuim tak, reꞌ cok ruꞌ maꞌxta chic qui̱narakam tak eh chi jeꞌ reꞌ na̱quimic tak je chi maꞌ cuyu̱j ta amahc tak. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna chi cu wilqui̱n chaxilac tak, curman chi na̱cojom tak wach chi reꞌ nibiral nikꞌorom aweh tak chiri̱j hab wach i hin reꞌ woꞌ reꞌ niwi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ naꞌn tak reꞌreꞌ na̱quimic woꞌ tak je chi maꞌ cuyu̱j ta amahc tak, nqui Jesus. &.EReꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak, hat-tak reh wach acꞌal wili eh reꞌ acapew-bal tak jeꞌ woꞌ ricab quicapew-bal take aj ayuꞌ wach acꞌal, ra̱j i hin maꞌ reꞌ ta hin reh wach acꞌal ar laꞌ xinchalic pan taxa̱j ru̱cꞌ i wAja̱w. a-;Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take juꞌjun queh nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar, jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Naricansam na nchel ri̱b i Jesus kꞌuruꞌ? Jeꞌ reꞌ nkabiraj maj chaj waꞌric naxikꞌor chi reꞌ narojic wi̱ꞌ maꞌ eta riban chi ekojponic i hoj? nqui take chi quiwach. ,Chipam take cꞌuhtunic xiban i Jesus, reꞌreꞌ xikꞌor woꞌ chi jeꞌ wili: «Narirakam i kꞌi̱j chi nawojic woꞌ chic, cu reꞌ nak chic ruꞌ naquinasiqꞌuim tak xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi maꞌ eta tiponic tak chipam i yeꞌa̱b nawojic wi̱ꞌ, maꞌ eta woꞌ quinarak tak eh chi jeꞌ reꞌ na̱quimic tak je chi maꞌ cuyu̱j ta woꞌ amahc tak, nqui Jesus. d+AChiꞌnchel aj take kꞌoric reꞌreꞌ xikꞌor i Jesus ar chiwach i yeꞌa̱b molbal tumi̱n reꞌ wilic chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh to̱b ta ar xitik juꞌ cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit maꞌ hab ta woꞌ wach xchopbic reh ruꞌum nok jaꞌ nponic ta woꞌ rikꞌijil chi naricansjic je. Y*+Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh Jesus: «Haj wilic cho awaja̱w eh chaj waꞌric maꞌ kehtꞌalim ta wach? nqui take reh. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta tak hab wach i til wAja̱w maj maꞌ anaꞌbem ta tak pa̱m ninoꞌjbal. Wi ta nak anaꞌbem tak pa̱m ninoꞌjbal awehtꞌalim woꞌ nak tak hab wach i wAja̱w, nqui Jesus. A){Jeꞌ aj reꞌ to̱b ta xa reꞌ woꞌ hin quinyeꞌbic nikꞌorbal chiwi̱j i hin, reꞌ wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n xa jenaj woꞌ wach kꞌoric riban chiwi̱j, nqui Jesus. 1([Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ kꞌoric nkaꞌn i hoj coric woꞌ wach maj chipam i cꞌuhbal nchopbic ana̱ hat-tak rikꞌor chi nok wilic quib ok chi cꞌacharel rituna̱ꞌ ri̱b quikꞌorbal chi xa jenaj wach nquikꞌor, reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ cojorok wach chi til ricorquilal laj kꞌoric. 2']«Reꞌ chꞌukuj wach kꞌoric niban reꞌreꞌ til coric woꞌ wach maj maꞌ xa wutquel ta wi̱b niban wichꞌi̱l laꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. q&[maj reꞌ hat-tak xa hat-tak aj ayuꞌ wach acꞌal eh ruꞌum reꞌ, reꞌ riwi̱ꞌ i chꞌukuj kꞌoric naꞌn tak xa jeꞌ ricab riwi̱ꞌ i chꞌukuj kꞌoric ncaꞌn take awich cꞌacharel tak. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nwilow chi reꞌ riwi̱ꞌ i chꞌukuj kꞌoric naꞌn hat-tak maꞌ jenaj ta wach chꞌi̱l jeꞌ ricab i chꞌukuj kꞌoric niban i hin. M%Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Coric, xa chiwi̱j hin cꞌahchiꞌ nikꞌoric xa reꞌ laꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ niban, reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom i hin coric wach maj wehtꞌalim haj xinchalic eh wehtꞌalim woꞌ haj nanisoljic je, ra̱j nchel hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta tak reꞌreꞌ "$= Naxquibiraj reꞌreꞌ wilic take juꞌjun cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Reꞌ cꞌuhtunic hoj tijimaj wi̱ꞌ rikꞌor chi wi wilic jenoꞌ nkꞌoric chiri̱j jenoꞌ rich cꞌacharel, reꞌ rikꞌorbal i cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ coric ta wach wi xa reꞌ wach reꞌreꞌ nkꞌorbic reh. Wi til aj coric rikꞌor i cꞌuhtunic reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi maꞌ coric ta woꞌ i cꞌahchiꞌ akꞌorom chawi̱j maj xa hat ti cꞌahchiꞌ akꞌoric, nqui take reh. #5 Chiri̱j chic reꞌ naxkꞌoric woꞌ chic i Jesus cu̱cꞌ tinamit jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ruꞌum chi reꞌ hin quinsakomonic reh pa̱m quicapew-bal take cꞌacharel, reꞌ hin jeꞌ nicab i jenaj sakom. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak jeꞌ ricab jenoꞌ cꞌacharel ricꞌam je risakom sakombal reh ribe̱h, maꞌ nsahchic ta pan kꞌekom jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel noquic chi waj tahkanel maꞌ eta woꞌ nsahchic wach ricꞌacharic, na laꞌ ricꞌacharic chi junelic, nqui xikꞌor. " —Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus, maꞌ hab ta wach queh xbanic tiꞌcꞌaxic, nqui reh. Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Jeꞌ ricab chi reꞌ take winak reꞌ maꞌ xatquiyew ta pan tiꞌcꞌaxic je woꞌ reꞌ hin maꞌ eta woꞌ tiniyew pan tiꞌcꞌaxic. Yuꞌna kꞌuruꞌ hiy xa reꞌ laꞌ maꞌ timahcanic chic, nqui Jesus reh. Chiri̱j reꞌreꞌ ximucꞌa̱ꞌ woꞌ chic jok ri̱b, xoquic woꞌ chic chi tzꞌihm wach acꞌal. ;oAr ajic ruꞌum nok reꞌ take winak reꞌreꞌ maꞌ nquimay ta ripahkaljic reh chaj bih rikꞌor chiri̱j i pahkanic xcaꞌn reh, reꞌ Jesus xpaꞌlajic johtok eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Hab wach aweh tak maꞌ kajanak ta chipam jenoꞌ mahc, chipꞌut cho ricansjic ixok wili chi abaj, nqui queh. *MJeꞌ reꞌ xquikꞌor maj reꞌ nak nca̱j chiri̱j chi haj ta nak encalajic chi kꞌoric chi quiwach eh chi jeꞌ reꞌ enak nquitzꞌahkaj rimahc, xa reꞌ laꞌ Jesus naxibiraj chaj bih xquikꞌor ximucꞌa̱ꞌ jok ri̱b, xoquic chi tzꞌihm wach acꞌal ru̱cꞌ juꞌ kꞌab.  Chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses rikꞌor chi reꞌ take quimahcanic jeꞌ ricab riban ixok wili, naquicansjic chi abaj xa reꞌ laꞌ yuꞌna nka̱j kabiram aweh chaj bih nakꞌor i hat, wi tare̱t chi enkacansaj on maꞌxta, nqui take reh Jesus. eh jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Ajabe̱s aj tijinel keh, reꞌ hoj xkacoj rehtal chi reꞌ ixok wili xiban i cꞌoyomal. kONok cꞌahchiꞌ chi cꞌuhtunic i Jesus, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ xquipahba̱ꞌ cok chiwach i jenaj ixok xiban cho cꞌoyomal wJeꞌ chic ikal xa cu wahkꞌek woꞌ ti reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chic cꞌolok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh naxitzꞌuka̱ꞌ jok ri̱b xoquic chi cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit xquimol qui̱b ar.  #Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xo̱j ricꞌsaj akꞌab chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”. ~u5quicohlaj quimoloj i̱b take nahsil reꞌreꞌ eh xquipuhcaj qui̱b chi nacojic chi quijuꞌjunal pan quipa̱t.yk4Reꞌ take richꞌi̱l jeꞌ wili xquikꞌor reh Nicore̱mo: «Reꞌ hat, hat na aj Calile̱ya chi cꞌahchiꞌ akꞌoric chiri̱j i Jesus? Chawilow eh chaꞌn ri̱j riCꞌuhbal i Dios reh chi enarak chiri̱j chi maꞌ reꞌ ta ar pa riyukꞌul Calile̱ya naructic cho i pahbamaj chi raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, nqui take reh. Ru̱cꞌ aj kꞌoric reꞌreꞌ !3«Reꞌ Cꞌuhbal nchopbic kana̱ i hoj rikꞌor, reh chi narichꞌukuric wach rimahc jenoꞌ cꞌacharel curman chi pe̱t naribirmijic rikꞌorbal i cꞌacharel reꞌreꞌ rakbal chiri̱j wi wilic jenoꞌ rimahc ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌ ribanam. Wi maꞌ jeꞌ reꞌ enkaꞌn, maꞌ riyew ta woꞌ kꞌab keh i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi enkachꞌuk wach ribano̱j jenoꞌ winak, nqui queh. 2Chi quixilac take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xwihꞌic jenaj cꞌacharel Nicore̱mo ribihnal reꞌ xchalic chi rikꞌoꞌrjic i Jesus junpech pan jenaj chakꞌab. Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh richꞌi̱l: +O1Reꞌ take quicojbic wach rikꞌorbal i winak reꞌreꞌ, xa reꞌ take tinamit maꞌ quehtꞌalim ta pa̱m i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Ajabe̱s i Dios. Reꞌ hoj nkakꞌor chi reꞌ take tinamit reꞌreꞌ nariyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ ruꞌum i Dios, nqui take. L0Hab wach queh take kanahsil on hab wach keh hoj cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xcojbic wach ricꞌuhbal i winak reꞌreꞌ chi xacoj woꞌ tak cho wach i kꞌoric riban? !/Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take nahsil aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ hat-tak xatjotꞌoric ok woꞌ tak cho ruꞌum i winak reꞌreꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric riban? w.Reꞌ take juꞌjun aj chaꞌjanel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ hoj maꞌ xkachop ta cho i Jesus ruꞌum nok maꞌ jenoꞌ winak rikꞌorom ta nak chi kaxiquin i holohic laj kꞌoric jeꞌ ricab rikꞌor take ruꞌ, nqui take. [/-Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ take juꞌjun aj chaꞌjanel xitakbajic cho chi richoporic i Jesus xisoljic woꞌ chic je chi maꞌ xquichop ta woꞌ je i Jesus, reꞌ take xitakꞌanic je queh jeꞌ ricab take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor: «Chaj waꞌric chi maꞌ xachop ta tak cho i winak reꞌreꞌ chi na̱cꞌamam nak tak cho chi kawach? nqui take queh. \1,Jeꞌ woꞌ chic, chi quixilac take cꞌacharel wilic woꞌ take xca̱j nak quichopom i Jesus chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta woꞌ wach queh xicowej ri̱b chi ribanaric reꞌreꞌ. F +Jeꞌ aj reꞌ ruꞌum reh quicapew-bal chiri̱j i Jesus, wilic take cꞌacharel coric wach quikꞌoric chiri̱j i Jesus eh wilic woꞌ take maꞌ coric ta kꞌoric xcaꞌn chiri̱j. H  *Reꞌ laꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, naructic cho ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Tawiy reꞌ kakꞌatal kꞌoric cho najtir kꞌi̱j. Jeꞌ woꞌ, rikꞌor chi ar Welen reꞌ asjanak woꞌ cho wi̱ꞌ ruꞌ, narasjic cho i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui take. n U)Wilic woꞌ take jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ Jesus wili, reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui xquikꞌor. Tzꞌa̱b ruꞌ take toco̱m chic tinamit, maꞌ nquicoj ta wach. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ reꞌ ta nchel pa riyukꞌul Calile̱ya narichalic jeꞌ ricab i Jesus reꞌreꞌ. : m(Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ xikꞌor i Jesus chiri̱j richalic i Lokꞌ laj rUxlabal, wilic take juꞌjun cꞌacharel naxquibiraj reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ xa cuyꞌem chic chi naricꞌulic lok, til reꞌ poꞌ nchel i Jesus wili, nqui take. } s'Ru̱cꞌ aj take kꞌoric xiban reꞌreꞌ xkꞌoric chiri̱j i Lokꞌ laj Uxlabal eh jeꞌ ricab xikꞌor ruꞌ, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xcꞌulic lok chi nariwihꞌic ku̱cꞌ i hoj xojniminic reh Jesus reꞌ cok ruꞌ maꞌ xcꞌulic ta chiwach take kꞌi̱j reꞌ xcꞌacharic wi̱ꞌ i Jesus ayuꞌ wach acꞌal ruꞌum nok chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jaꞌ nyeꞌeric ta nak reh i rajawric naricꞌulum cu rehtal nwihꞌic woꞌ chic johtok ar ru̱cꞌ i rAja̱w Dios. ve&reꞌ chꞌiclic chic ricꞌux chiwi̱j maj reꞌ aj i hin aj yeꞌol reh cꞌacharic jeꞌ ricab rikꞌor riCꞌuhbal i Dios narikꞌor chi jeꞌ wili: «Jeꞌ ricab nok chipam rasbal haꞌ kꞌe̱ꞌ take ro̱k haꞌ quiꞌelic je, jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ hin xa wu̱cꞌ woꞌ nchalic riyeꞌeric cꞌacharic, nqui rikꞌor i riCꞌuhbal i Dios, nqui Jesus.  %Chipam aj chic i rinimal kꞌi̱j reꞌ ncohlsjic wi̱ꞌ wach i kaninkꞌi̱j, reꞌ Jesus paꞌlic johtok chi quiwach i tinamit jeꞌ wili xikꞌor ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: «Jeꞌ ricab chi reꞌ cꞌacharel nok nchikic chi̱ꞌ, no̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i haꞌ chi naruqꞌuem reh, je woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, curman woꞌ chi wu̱cꞌ i hin narichalic i cꞌacharel .U$Ta, maꞌ kehtꞌalim ta paꞌ narojic, maꞌ nkarak ta chiri̱j i kꞌoric xiban chi jeꞌ wili: ‹Naqui̱n nak chic asiqꞌuim tak xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic qui̱narakam tak maj reꞌ hin naniwihꞌic pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ maꞌ eta riban chi etiponic tak ar nqui, nqui xquikꞌor. X)#Ruꞌum take kꞌoric xikꞌor i Jesus reꞌ take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor: «Haj woꞌ nchel narojic i Jesus wili maj cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi maꞌ eta chic nkarak? Cu̱cꞌ on nchel take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ponok chi nahtil yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reꞌ quicꞌacharic wi̱ꞌ take aj criye̱co on cu̱cꞌ take aj criye̱co narojic chi rikꞌormojic i ricꞌuhbal? V%"Cu reꞌ aj ruꞌ naqui̱n nak chic asiqꞌuim tak xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic qui̱narakam tak maj reꞌ hin naniwihꞌic pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ maꞌ eta riban chi etiponic tak ar, nqui Jesus queh. V%!Naxiꞌo̱j cꞌolok take aj chopo̱l reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xa cu cꞌuhbalanic woꞌ riban cu̱cꞌ take tinamit. Reꞌ aj wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh tinamit reꞌreꞌ: «Cu naniwihꞌic chic soꞌ chaxilac tak, cu reꞌ aj ruꞌ nawelic je china̱ acꞌal wili eh nawojic ru̱cꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. P Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ kꞌoric ncaꞌn take tinamit chiri̱j i Jesus eh reꞌ kꞌoric ncaꞌn xponic pan quixiquin take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, xquitakꞌa̱ꞌ je take juꞌjun aj chaꞌjanel reh i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios reh chi naquichopom cho i Jesus. %Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta wilic take maꞌ xquicoj ta wach i Jesus, wilic woꞌ take cꞌacharel suk xquibiraj i xikꞌor eh xquinimej i Jesus. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili nquikꞌor chiri̱j: «Til rikꞌor chi nacꞌolok lok i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ wilic risicꞌ take lokꞌ laj nawa̱l naribanam xa reꞌ laꞌ, reꞌ na nchel i Jesus wili reꞌ pahbamaj reꞌreꞌ? Til reꞌreꞌ maj hab chic wach jenoꞌ enbanic take lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab riban ruꞌ? nqui nquikꞌor. kONaxikꞌor i Jesus take kꞌoric reꞌreꞌ wilic take cꞌacharel xca̱j nak quichopom chi naquicansam nak, xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta woꞌ wach xchopbic reh ruꞌum nok jaꞌ nponic ta rikꞌijil chi naricansjic je. 5raj i hin til wehtꞌalim wach i reꞌ chi coric maj ar woꞌ ru̱cꞌ xinchalic ruꞌum nok reꞌ aj reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, nqui Jesus queh. q~[Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus xa xitik woꞌ juꞌ ricꞌuhtunic cu̱cꞌ i tinamit ar chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh jeꞌ wili xikꞌor queh ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: «Reꞌ hat-tak, til nacapaj tak chi awehtꞌalim tak niwach eh awehtꞌalim woꞌ tak haj quinchalic i hin. Wi til riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ nacapaj tak chaweh awehtꞌalim woꞌ nak tak chi reꞌ nichalic ayuꞌ wach acꞌal maꞌ xa ta pa nicꞌux xchalic? Pa ricorquil wilic jenaj til xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌ wAja̱w Dios. Reꞌ wAja̱w Dios wili maꞌ awehtꞌalim ta tak wach i hat-tak, }xa reꞌ laꞌ ncꞌutunic chi reꞌ Jesus wili maꞌ reꞌ ta i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maj kehtꞌalim haj wilic tinamit nchalic wi̱ꞌ. Ra̱j i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ kehtꞌalim ta haj wilic tinamit narichalic wi̱ꞌ, nqui xquikꞌor. s|_Ayuꞌ poꞌ nchel wilic yuꞌna, cꞌuta̱j riban chi kaxilac eh maꞌ hab ta wach cꞌahchiꞌ rikꞌetbic wach rikꞌorbal. Reꞌ take kanahsil kꞌi̱j woꞌ cꞌahchiꞌ quicapam chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, 7{gAr ajic chi quixilac take tinamit aj Jerusalen wilic take xquikꞌor chi jeꞌ wili: «Maꞌ reꞌ ta na i Jesus wili reꞌ cꞌahchiꞌ risiqꞌuiric chi naricansjic? tzaJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak ma̱kꞌor tak chic chi reꞌ take bano̱j niban i hin maꞌ holohic ta take xa ruꞌum reh nawilow tak chaꞌn laꞌ tak ri̱j chi coric wi reꞌ nakꞌor tak coric on maꞌ coric ta, nqui Jesus. 0yYWi chipam take hiꞌlbal kꞌi̱j nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i Dios jeꞌ reꞌ nkaꞌn chi cꞌambal na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi xatcakric tak wu̱cꞌ ruꞌum chi pan jenaj queh take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ hin xnicowsaj i jenaj winak si̱c nak? Zx-Wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak ruꞌum chi chawach tak xincamanic chiwach i hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i Dios, chaj bih nacapaj tak chiri̱j i rikꞌataric lok ritzꞌuhmal ricꞌachanbal jenoꞌ acꞌun reꞌ ar cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt xpꞌuhtic cho ribanaric eh chiri̱j chic reꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic i Moyses? Reꞌreꞌ wilic pech nbanjic chipam take hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i Dios, majeꞌ? jwMChalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Chawunchelal hat-tak sahchic acꞌux tak xa ruꞌum chi pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nalokꞌej tak wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ hin xnicowsaj jenaj cꞌacharel. !v;Naxquibiraj take tinamit chi reꞌ Jesus xikꞌor chi naquicansam, jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Reꞌ hat maꞌ suk ta pa̱m ana̱ ruꞌum i maꞌ tob laj uxlabal maj cꞌahchiꞌ akꞌorom chi na̱cansjic eh maꞌ hab ta woꞌ wach cꞌahchiꞌ ribanic aweh, nqui tak reh. vueWi jeꞌ aj reꞌ ninoꞌjbal chaj waꞌric kꞌuruꞌ cꞌahchiꞌ asiqꞌuim tak ri̱j nicꞌ wach nicansjic na̱banam tak? Ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta animem tak i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Dios. Maꞌ coric ta na kꞌuruꞌ chi reꞌreꞌ xicana̱ꞌ cahnok i cꞌuhbal reꞌreꞌ reh chi narinimjic awuꞌum tak? nqui Jesus queh. tw«Chi je aj reꞌ cꞌuhtunic niban, reꞌ hin maꞌ jeꞌ ta nicab i cꞌacharel xa nchalic pa ricꞌux i cꞌuhtunic riban. Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa cꞌulbal rilokꞌil risi̱c ru̱cꞌ take kꞌoric rikꞌor. Ra̱j laꞌ hin niban jeꞌ ricab i cꞌacharel reꞌ nsicꞌbic reh chi enyeꞌeric rilokꞌil reꞌ hab wach xtakꞌanic cho reh. Chi jeꞌ reꞌ niban, reꞌ ninoꞌjbal i hin jeꞌ woꞌ ricab rinoꞌjbal i cꞌacharel coric wach ricꞌux eh maꞌ riban ta i cꞌahbilal. {soeh reꞌ ricorquilal reꞌreꞌ, wi ar ru̱cꞌ i Dios til xchalic i cꞌuhtunic niban on xa nchalic pa nicꞌux rikꞌormojic reꞌ aj reꞌ nyeꞌeric reh xa hab wach cꞌacharel chi erirak chiri̱j nok raj rinimem haj wilic ra̱j i Dios. lrQReꞌ Jesus naxibiraj nquikꞌor chiri̱j, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ take cꞌuhtunic niban, maꞌ xa nmikric ta cho pa nicꞌux, ar laꞌ xchalic rikꞌormojic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n mqSAr ajic naxquibiraj take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i cꞌuhbalanic riban i Jesus, xsahchic quicꞌux ruꞌum rinoꞌjbal chi cꞌuhtunic eh jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: «Haj woꞌ nchalic rinoꞌjbal i winak wili chiri̱j riCꞌuhbal i Dios maj reꞌreꞌ maꞌ haj ta xkilow wach chi tijinic? nqui take. p#Nok yejalanak ok chic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xo̱j cꞌolok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios wilic ar Jerusalen eh xipꞌut cꞌuhbalanic cu̱cꞌ take tinamit quimolom qui̱b chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ. .oU Chi jeꞌ reꞌ cꞌuta̱j ncaꞌn take tinamit chi quiwach maꞌ hab ta woꞌ wach xkꞌoric cok chiri̱j i Jesus chi quiwach take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj nquiyohlej chi maꞌ chi bih nbanaric queh ruꞌum take kꞌoric ncaꞌn chiri̱j i Jesus. lnQ Ar woꞌ pan ninkꞌi̱j reꞌreꞌ yohbal wach take kꞌoric ncaꞌn chiri̱j i Jesus. Wilic woꞌ take nquikꞌor chi jeꞌ wili: «Reꞌreꞌ holohic rinoꞌjbal, nqui take. Wilic woꞌ nquikꞌor chi jeꞌ wili: «Reꞌreꞌ maꞌ holohic ta rinoꞌjbal maj nquikꞌor chi xa rijotꞌoric i tinamit riban ru̱cꞌ take ricꞌuhtunic, nqui take. xmi Ar aj chic pan ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel pꞌuht quisiqꞌuim i Jesus chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom: «Haj woꞌ wilic cok i Jesus? nqui nquikꞌor chi quiwach. wlg Wilic ok chic kꞌi̱j cojic pan ninkꞌi̱j take ras richa̱kꞌ, reꞌ Jesus xichop woꞌ je ribe̱h ar Jure̱ya chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ xa pan jutzic ti xo̱j cꞌolok, maꞌ hab ta wach xehtꞌalanic reh. nkU Chi jeꞌ reꞌ xa xcahnic woꞌ pa riyukꞌul Calile̱ya naxikꞌor queh kꞌoric reꞌreꞌ. =jsJeꞌ reꞌ ajic hiy tak hat-tak chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ. Reꞌ hin jaꞌ eta quino̱j maj jaꞌ rirak ta rikꞌijil wojic ar, nqui Jesus queh ras richa̱kꞌ reꞌreꞌ. .iUmaj maꞌxta cho cꞌacharel ar je ru̱cꞌ quixowonic awach tak. Wu̱cꞌ hin maꞌ jeꞌ ta reꞌ, ar laꞌ wilque̱b take cho cꞌacharel quixowonic niwach ruꞌum reh kꞌoric niban chiqui̱j maj reꞌ hin xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom queh chi cꞌahbil i cꞌacharic ncaꞌn. hChalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ i ras richa̱kꞌ: «Reꞌ hin jaꞌ rirak ta rikꞌijil chi nawojic pan ninkꞌi̱j ar Jure̱ya, reꞌ cok i hat-tak xa nicꞌ paꞌ nawa̱j tak ponic chipam i ninkꞌi̱j xa ewoꞌ riban chi eto̱j tak Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok chi xa ta nak reꞌ take ras richa̱kꞌ reꞌreꞌ nquicoj wach i Jesus chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. 2f]maj hab wach ra̱j chi narelic ribiral take nicꞌ nimal ricꞌuhtaj, maꞌ reꞌ ta pan cꞌolic eriban take lokꞌ laj nawa̱l. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take lokꞌ laj nawa̱l nacꞌuhtaj chipam i yukꞌul wili riban woꞌ chi eno̱j aban chipam toco̱m chic take yukꞌul, nqui take reh. zemreꞌ take ras richa̱kꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Chacana̱ꞌ cahnok riyukꞌul Calile̱ya eh hiy chipam riyukꞌul i Jure̱ya reh chi reꞌ take cꞌacharel xiniminic aweh ar ewoꞌ nquilow take lokꞌ laj nawa̱l nacꞌuhtaj d9Ar ajic Calile̱ya nok qꞌuisi̱n nak chic maꞌ rirak cho rikꞌijil i kaninkꞌi̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ nkanimej wi̱ꞌ wach i quiwihꞌic take kama̱m katiꞌt chi xa behel take chipam yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, uc eChiri̱j chi ribanam chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus cu xcahnic ar Calile̱ya chi ritikiric juꞌ ribehsjic pa̱m take tinamit wilque̱b ar eh maꞌ xa̱j ta ojic ar Jure̱ya. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum nok reꞌ take aj cꞌamol quibe̱h take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ quisiqꞌuim ri̱j nicꞌ nak wach ricansjic nacaꞌnam. obWGJeꞌ aj reꞌ kꞌoric xiban i Jesus nok cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j i Ju̱ras aj Caryot, reꞌ racꞌu̱n jenaj winak Simon ribihnal maj reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌahsanic reh i Jesus pan quikꞌab take aj Ro̱ma reh chi naquicansam to̱b ta nchel reꞌ jenaj chi kaxilac i hoj cablaj pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel.a!FNaxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ xikꞌor, jeꞌ wili xikꞌor reh: «To̱b ta nak reꞌ hin xinchihbic awach hat-tak cablaj, jenaj aweh hat-tak xelic chi maꞌ holohic ta rinoꞌjbal chaxilac tak ruꞌum chi rinoꞌjbal aj Yahm wilic ru̱cꞌ, nqui xikꞌor. L`EJeꞌ woꞌ chic, reꞌ hoj nkacoj wach chi reꞌ hat, hat rAcꞌu̱n i Dios reꞌ aj yeꞌol reh cꞌacharic eh kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ hat, hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui reh. &_EDReꞌ Simon, reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, nicꞌ wach nachiban chi jeꞌ reꞌ. Maꞌxta chic jenoꞌ aj tijinel jeꞌ ricab i hat chi nakatahkem. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take kꞌoric naꞌn i hat riyew kacꞌacharic chi junelic. ^CJeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ xcꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili pahkanic xiban keh hoj cablaj pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel: «Nawa̱j on woꞌ hat-tak chi na̱soljic tak chawi̱j jeꞌ ricab take tinamit reꞌreꞌ? nqui keh. ]3BXa ru̱cꞌ aj woꞌ cho kꞌoric reꞌreꞌ xikꞌor i Jesus, wilic take quitahkanic nak reh xquicana̱ꞌ qui̱b, maꞌ xquitahkej ta chic. B\}ARuꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus rikꞌorom nak chic cho i kꞌoric wili queh take quitahkanic reh: «Xa reꞌ wach i cꞌacharel reꞌ ncojoric pa ra̱mna ruꞌum wAja̱w Dios chi naribanam chi waj tahkanel, xa reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulic lok wu̱cꞌ hin chi ribanaric chi waj tahkanel, nqui rikꞌorom cho. ]~}{lzywvctsrpgnmkihgfedca`_^u]=\[=YXWW%UsS QQOON_LyK0JhHGFEDwCIB@?><;::94753 1g0/.^-a+)'l$#d! TGG  e5  #Lr4A{ "Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chipam i cꞌuhbal nchopbic ana̱ hat-tak, rikꞌor chi wilic take kꞌoric rikꞌorom cho i Dios. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ wili nquikꞌor: “Reꞌ hin, hin i Dios eh ruꞌum chi reꞌ hat-tak wilca̱t tak chi wacꞌu̱n wixkꞌu̱n, nikꞌor woꞌ chi chiꞌnchel hat-tak jeꞌ woꞌ tak acab i hin, nqui take kꞌoric wilic chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ. }s !Reꞌ take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Reꞌ hoj naca̱t kayeb chi abaj maꞌ ruꞌum ta take holohic laj bano̱j i naꞌn, naca̱t laꞌ kayeb chi abaj ruꞌum chi reꞌ hat napahba̱ꞌ awi̱b chi hat Dios eh xa hab wach winak riban jeꞌ ricab naꞌn i hat riyakꞌabej pa ro̱k i Dios, nqui take reh. :m xa reꞌ laꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin qꞌuih take holohic laj bano̱j xniban ruꞌum rajawric i wAja̱w, xa reꞌ laꞌ haj ta woꞌ nchel wilic queh take holohic laj bano̱j reꞌreꞌ maꞌ nponic ta chawach tak eh ruꞌum reꞌ nawa̱j quinacansam tak chi abaj? nqui Jesus queh. V% Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xo̱j woꞌ chic quimolom take abaj chi naquicansam nak i Jesus jeꞌ ricab xcaꞌn nak cho reh pan pe̱t, S Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i wihꞌic ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ aj reꞌ ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi reꞌ hin chꞌi̱l i wAja̱w xa jenaj kawi̱ꞌ wichꞌi̱l, nqui Jesus.  Jeꞌ ricab riwi̱ꞌ i wihꞌic ncaꞌn chi niwach i hin jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i wihꞌic ncaꞌn chiwach i wAja̱w chi pa rikꞌab ruꞌ maꞌ hab ta wach wilic rajawric chi erimakꞌ take. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ wAja̱w Dios reꞌ wilic woꞌ rajawric chi nah chiꞌnchel reꞌ aj woꞌ reꞌ xkꞌahsanic pa nikꞌab take cꞌacharel reꞌreꞌ reh chi xnicꞌol take wu̱cꞌ. X) Reꞌ aj take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j, niyew chic queh chi naquicꞌacharic chi junelic eh ruꞌum reꞌ, naquiquimok je maꞌ eta quicahnic chi camnak take chi junpech maj pa nikꞌab cꞌololque̱b. Nok chi jeꞌ reꞌ wilque̱b wu̱cꞌ, maꞌ hab ta wach jenoꞌ wilic rajawric chi eta nak rimakꞌ take pa nikꞌab. 3 Chi jeꞌ ricab reꞌ aj ilo̱l me̱ꞌ rehtꞌalim quiwach take rime̱ꞌ reꞌ hin wehtꞌal woꞌ quiwach take til nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab chi reꞌ take me̱ꞌ quehtꞌal pa̱m rikꞌorbal i aj chaꞌjanel queh eh nquitahkej, jeꞌ woꞌ reꞌ take waj tahkanel i hin, quinquitahkej ruꞌum chi reꞌ take reꞌ quehtꞌal woꞌ hab wach i hin til chi coric. ^5 xa reꞌ laꞌ chic hat-tak maꞌ nachꞌica̱ꞌ ta acꞌux tak chiwi̱j. Jeꞌ reꞌ naꞌn tak ruꞌum chi reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta hat-tak waj tahkanel reꞌ nikꞌor chi nime̱ꞌ take. Wi ta nak hat-tak waj tahkanel, ncꞌuluric nak awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab i wili reꞌ rikꞌor i jalwach kꞌoric nikꞌorom chic cho aweh tak: 1 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic niban reꞌ hin nikꞌor chic aweh tak chi reꞌ hin, hin i Kꞌatal Kꞌoric Pahbamaj cho ruꞌum i Dios eh reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak wach chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ take lokꞌ laj nawa̱l niban ru̱cꞌ i wajawric yeꞌo̱j wi̱n ruꞌum i wAja̱w Dios, ncꞌutunic woꞌ lok hab wach i hin xi Ar ajic reꞌ take nahsil chi kana̱ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxquilow chi jeꞌ reꞌ, xquimol qui̱b ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Chaj waꞌric i hat maꞌ nasakomej ta wach keh hab wach i hat? Wi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral chi naricꞌulic lok, chakꞌor woꞌ keh i coric, nqui take reh. b= reꞌ Jesus xo̱j wihꞌok chi chi̱ꞌ jenaj rimujil pa̱t reꞌ bihnimaj chi Salomon. G Pan jenaj chic kꞌi̱j chipam rikꞌijil cꞌuxic nok ar Jerusalen cꞌahchiꞌ ricꞌsjic i ninkꞌi̱j sulu̱j cho wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios "= Jeꞌ reꞌ ruꞌ xquikꞌor xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take jeꞌ wili nquikꞌor: «Jenoꞌ winak wilic maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ maꞌ eta rikꞌor holohic laj kꞌoric jeꞌ ricab rikꞌor i Jesus eh jeꞌ woꞌ chic, jenoꞌ winak wilic maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ maꞌ eta riban chi eriteh nakꞌ wach jenoꞌ sotꞌ, nqui take. Reꞌ Jesus chꞌi̱l i Ajabe̱s
xa jenaj quiwi̱ꞌ V% Ruꞌum reꞌ wilic queh xquikꞌor chi jeꞌ wili chiri̱j i Jesus: «Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ tob laj uxlabal wilic ru̱cꞌ. Chaj waꞌric nananimej tak maj maꞌ naꞌlic ta reh riban? nqui take. .U Xa reꞌ woꞌ xquibiraj take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiban woꞌ chic rehreh wach quicapew-bal. h I ruꞌum nok jeꞌ reꞌ xitakꞌa̱ꞌ ribanaric wi̱n i wAja̱w Dios. Chi jeꞌ reꞌ i takꞌanic xiyew cho wi̱n i wAja̱w Dios, xa wi̱n woꞌ hin xyeꞌeric ajawric chi enwihꞌic pa nikꞌab i quimic chꞌi̱l i uctic nanibanam reh chi nancꞌacharic woꞌ chic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ hin naniquimic ruꞌum nwa̱j chi jeꞌ reꞌreꞌ enicꞌul maj maꞌ hab ta wach wilic rajawric chi nicansjic je xa ruꞌum ra̱j ribanam wi̱n, nqui Jesus queh. | q «Reꞌ hin kꞌuruꞌ jeꞌ nicab i cꞌacharel reꞌ nchaꞌjanic queh take me̱ꞌ chi coric eh reꞌ wAja̱w Dios kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj maj reꞌ hin reh chi nanicꞌacharic woꞌ chic, pe̱t naniyeb nicꞌacharic pan quimic   Reꞌ riqꞌuihal chi cꞌacharel naniyeb nicꞌacharic pan quimic chiqui̱j chi coꞌlbal queh, jaꞌ manlic ta ti quiwach cu̱cꞌ take cꞌahchiꞌ chic quinquitahkem wili, cu wilic laꞌ take toco̱m chic cꞌacharel cu ra̱j chi eniyukꞌej take chi naqui̱nquitahkem. Reꞌ take reꞌ naquicꞌamam woꞌ na̱ i yukꞌunic nanibanam queh eh chi jeꞌ reꞌ nok manlic chic wach i juntuhm chi cꞌacharel naniyeb nicꞌacharic chiqui̱j, maꞌ hab ta chic wach xa reꞌ laꞌ woꞌ hin equinwihꞌic chi Ajabe̱s chi quina̱ jeꞌ ricab ncꞌuluric nok jenaj woꞌ cꞌacharel nchaꞌjanic queh juntuhm ok chi moloj wach me̱ꞌ. 7 g «Reꞌ niwi̱ꞌ i hin chꞌi̱l take cꞌacharel quitahkanic wi̱n jeꞌ woꞌ ricab niwi̱ꞌ i hin chꞌi̱l i wAja̱w maj reꞌreꞌ rehtꞌalim pa̱m ninoꞌjbal chi coric eh reꞌ hin wehtꞌalim woꞌ pa̱m rinoꞌjbal ruꞌ chi coric eh ruꞌum chi reꞌ ninoꞌjbal jeꞌ ricab i rinoꞌjbal i cꞌacharel nchaꞌjanic queh take me̱ꞌ chi coric, reꞌ hin niyew woꞌ nicꞌacharic pan quimic chi quicoꞌljic take cꞌacharel jeꞌ ricab riban aj chaꞌjem chi riyew ricꞌacharic chiqui̱j take rime̱ꞌ wi wilque̱b pan jenoꞌ yohbal. | q Reꞌ hin nikꞌorom chic aweh tak chi jeꞌ nicab i cꞌacharel reꞌ nchaꞌjanic queh me̱ꞌ chi coric. Jeꞌ ricab nok reꞌ aj chaꞌjanel reꞌreꞌ rehtꞌalim quiwach take rime̱ꞌ chi coric jeꞌ woꞌ reꞌ hin wehtꞌalim woꞌ quinoꞌjbal take cꞌacharel quitahkanic wi̱n. Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab nok reꞌ aj chaꞌjanel reꞌreꞌ ehtꞌalamaj wach chi coric cuꞌum take rime̱ꞌ, jeꞌ woꞌ hin ehtꞌalamaj woꞌ ninoꞌjbal cuꞌum take cꞌacharel quitahkanic wi̱n.   Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ xa chucul aj ilo̱l queh take me̱ꞌ, nelic je ruꞌum chi xa tojo̱j chiri̱j i ricamaj eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi maꞌ reꞌ ta reh take me̱ꞌ, xa maꞌxta bih raj soꞌ queh to̱b ta paꞌ bih nquicꞌul take me̱ꞌ chiwach. 'G ra̱j nchaꞌjanic queh me̱ꞌ chi xa ritojbal ricꞌax eh maꞌ reꞌ ta woꞌ reꞌ nehchenic queh, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ narilow chi ncꞌulic lok i joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ, pe̱t nelic je eh ricana̱ꞌ cahnok take me̱ꞌ pan kꞌab i chicop reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ wilic take me̱ꞌ quicꞌuxuric ruꞌum eh reꞌ take juꞌjun chic chi me̱ꞌ quicahnic xa haj nquipuhcaj qui̱b. a; Chi jeꞌ reꞌ nichakꞌlamil cu̱cꞌ take cꞌacharel, reꞌ hin jeꞌ nicab i cꞌacharel reꞌ nchaꞌjanic queh take me̱ꞌ chi coric maj reꞌ aj chaꞌjanel queh ruꞌ, riyew pan quimic ricꞌacharic chi ricoꞌljic take rime̱ꞌ wi wilque̱b take pan yohbal chiwach jenoꞌ joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ aj cꞌuxul me̱ꞌ, ]3 Reꞌ hin maꞌ je ta nicab aj lekꞌ me̱ꞌ maj reꞌ aj lekꞌ nanponic reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take me̱ꞌ, xa ra̱j relkꞌam je take on xa ra̱j ricansam take. Raj nchel i hin xincꞌulic ayuꞌ wach acꞌal reh chi reꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel holohic ok chic naribanam eh jeꞌ woꞌ chi wilic ok junelic quicꞌacharic. #? «Reꞌ hin xnikꞌor chic lok, jeꞌ ricab chi wilic jenaj tzꞌahp reꞌ quiꞌoquic wi̱ꞌ take me̱ꞌ chipam i yeꞌa̱b quicꞌoloric wi̱ꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ i hin wilqui̱n woꞌ ayuꞌ chi quitobjic take cꞌacharel reh chi equiꞌoquic eh equiwihꞌic pa rikꞌab i Dios. Xa hab wach kꞌuruꞌ wilic pa rikꞌab i Dios naricꞌacharic chi suk jeꞌ ricab nanwihꞌic chi suk jenoꞌ me̱ꞌ nanoquic cok chipam i yeꞌa̱b reꞌ yeꞌo̱j wi̱ꞌ riwarbal on jeꞌ ricab nanwihꞌic chi suk riwaꞌ riha̱ꞌ nanesmejic woꞌ chic lok chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ reh chi naricꞌamaric je chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ rex laj qꞌuim. { Nok jaꞌ quincꞌulic ta lok hin ayuꞌ wach acꞌal, qꞌuihal take xicꞌulic chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi takꞌamaj take cho ruꞌum i Dios eh chi maꞌ je ta woꞌ reꞌ. Reꞌ take reꞌ xa je quicab aj lekꞌ me̱ꞌ nok wilque̱b. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab xcꞌuluric cu̱cꞌ take me̱ꞌ reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel maj jeꞌ ricab nok reꞌ take me̱ꞌ maꞌ nquitahkej ta take aj lekꞌ nanquibiraj chi maꞌ reꞌ ta rikꞌorbal i caj ilo̱l, reꞌ take cꞌacharel naxquibiraj woꞌ nak i cꞌuhbalanic ncaꞌn nahsil aj cꞌuhbalanel, maꞌ xquitahkej ta woꞌ take. -S Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh take winak reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom aweh tak wili: Jeꞌ ricab chi wilic jenaj tzꞌahp reꞌ quiꞌoquic wi̱ꞌ take me̱ꞌ chipam i yeꞌa̱b quicꞌoloric wi̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin ayuꞌ woꞌ wilqui̱n chi quitobjic take cꞌacharel reh chi equiꞌoquic eh equiwihꞌic pa rikꞌab i Dios. ;o Reꞌ Jesus xikꞌor reꞌreꞌ reh nak chi reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses enquirak chiri̱j chi chiqui̱j ruꞌ xkꞌoric i Jesus naxikꞌor chi reꞌ take me̱ꞌ maꞌ nquehtꞌalij ta pa̱m quikꞌorbal take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta aj ilo̱l take me̱ꞌ. Xa reꞌ laꞌ ruꞌ, reꞌ take reꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j chaj bih xa̱j rikꞌorom i Jesus ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ. yk Reꞌ cok haj wilic maꞌ reꞌ ta i caj ilo̱l nponic cu̱cꞌ maꞌ nquitahkej ta je, quiꞌelic laꞌ je chiwach ruꞌum chi maꞌ quehtꞌalim ta pa̱m rikꞌorbal i cꞌacharel reꞌ xa ritzꞌak ri̱b chi aj ilo̱l queh, nqui Jesus. 5c Ruꞌum aj reꞌ nok reꞌ til caj ilo̱l resaj take lok eh no̱j chi pe̱t chi quiwach, reꞌ take me̱ꞌ nquitahkej je maj quehtꞌalim pa̱m rikꞌorbal i caj ilo̱l. ~- Jeꞌ aj reꞌ, nok ra̱j cok oquic nteheric cho reh i tzꞌahp ruꞌum i xa hab wach wilic cok chipam quiyeꞌa̱b take me̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ chic nok raj resam lok take me̱ꞌ, reꞌ take me̱ꞌ quehtꞌalim pa̱m rikꞌorbal i caj ilo̱l wi til reꞌreꞌ nkꞌoꞌronic cok queh maj reꞌreꞌ ntakꞌanic chi quina̱ chi naquelic lok, narikꞌoꞌrej take ru̱cꞌ quibihnal chi quijuꞌjunal. .}U Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ til ilo̱l queh me̱ꞌ xa reꞌ woꞌ i tzꞌahp risicꞌ reh chi naroquic chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take me̱ꞌ. 5| e Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh nahsil chi jeꞌ wili: «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Wilic riwi̱ꞌ reh chi narehtꞌaljic hab wach i til aj ilo̱l queh me̱ꞌ. Jeꞌ ricab wi jenoꞌ cꞌacharel maꞌ reꞌ ta chipam ritzꞌahpil i yeꞌa̱b cꞌolbal queh me̱ꞌ noquic, xa haj laꞌ chic risicꞌ cok rocbal, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa aj lekꞌ me̱ꞌ nok wilic. A{{ )Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Jeꞌ ta nak acab tak take quikꞌoric chi moylic pa̱m quicapew-bal ta nak re̱t, maj raj nak rikꞌorom chi wi ta nak ruꞌum chi moylic pa̱m acapew-bal tak maꞌ narak ta tak chiri̱j ricorquilal cꞌahchiꞌ nikꞌorom, til coric nak aweh tak i nakꞌor tak. Chi jeꞌ reꞌ acapew-bal tak kꞌuruꞌ maꞌxta nak jenoꞌ mahc encojoric chawi̱j tak chiwach i Dios. Raj wili reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi maꞌ moysomaj ta pa̱m acapew-bal tak eh ruꞌum chi napahba̱ꞌ awi̱b tak chi jeꞌ til coric nakꞌor tak, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ amahc acojom tak chiwach Dios, maꞌ jaꞌ cuyu̱j ta take, nqui Jesus. z9 (Ar ajic reꞌ cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi cꞌuta̱j i Jesus ru̱cꞌ i winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ, wilque̱b woꞌ juꞌjun cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Naxquibiraj xikꞌor i Jesus, jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Jeꞌ on nchel kacab take quikꞌoric chi maꞌ moylic ta pa̱m quicapew-bal nawilow kꞌuruꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ akꞌorom chiki̱j, nqui take reh. 'yG 'Chiri̱j reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hin xincꞌulic lok china̱ acꞌal wili chi ribanaric i nicapaj wili chi tare̱t chi banaric: Reꞌ risakomsjic pa̱m quicapew-bal take nquirak chiri̱j chi moylic pa̱m quicapew-bal eh reꞌ rikꞌekomsjic pa̱m quicapew-bal take nquikꞌor chi maꞌ moylic ta pa̱m quicapew-bal to̱b ta nchel xa moylic woꞌ pa̱m quinoꞌjbal ruꞌ, nqui Jesus. gxG &Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Ajabe̱s Jesus, reꞌ hin tininimej yuꞌna, nqui xikꞌor reh. Chi jeꞌ reꞌ pꞌuht rilokꞌem wach i Jesus. Vw% %Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hin reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n chi cꞌuta̱j awu̱cꞌ, reꞌ hin i rAcꞌu̱n i Dios. Reꞌ hat kꞌuruꞌ xawilow chic wach i rAcꞌu̱n i Dios, nqui Jesus. v9 $—Hab wach i nakꞌor reꞌreꞌ, Ha̱w? Chakꞌor wi̱n eh reꞌ hin enichꞌica̱ꞌ nicꞌux chiri̱j, nqui winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ. vue #Naxehtꞌalij i Jesus chaj bih xbanjic reh winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ, xo̱j risicꞌ eh naxponic rirak jeꞌ wili xikꞌor reh: «Kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi til enachꞌica̱ꞌ acꞌux chiri̱j i rAcꞌu̱n i Dios, nqui reh. t "Ar ajic reꞌ take nahsil reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Maꞌeta nkayew kꞌab aweh chi ekojatijej i hat reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic hat aj mahc. Jeꞌ reꞌ rinimal wach amahc maj reꞌ hat xatasjic chi sotꞌ, nqui take reh. Naxquikꞌor reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xquiyew ta chic kꞌab reh chi junpech chi narilokꞌem wach i Dios chipam i pa̱t reꞌ ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ Jesus xikꞌor queh quinahsil
take tinamit chi moysomaj
pa̱m quicapew-bal ss_ !raj laꞌ i Jesus xiteh i nakꞌ niwach eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌutunic chi ar ru̱cꞌ i Dios xchalic maj wi maꞌ ta nak ru̱cꞌ i Dios xchalic maꞌ eta nak riban canar i lokꞌ laj nawa̱l xiban wu̱cꞌ, nqui xikꞌor queh. r Reꞌ lokꞌ laj nawa̱l xiban wu̱cꞌ hin ricꞌuhtaj keh chi reꞌ Jesus nbirmijic ruꞌum i Dios. Chacoj tak rehtal chi kaxilac hoj maꞌ kabiram ta ribiral eh maꞌ kilom ta woꞌ jenoꞌ winak xiteh ta nak nakꞌ wach jenoꞌ winak asjanak cho chi sotꞌ, Tq! Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus maꞌ reꞌ ta aj mahc. Wi ta nak aj mahc, nicꞌ wach nanbirmijic cho ruꞌum i Dios kꞌuruꞌ nariban take lokꞌ laj nawa̱l? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kehtꞌalim chi reꞌ Dios, maꞌ ribiraj ta take cho aj mahc xa reꞌ laꞌ woꞌ take aj lokꞌem reh eh banol reh take haj wilic i ra̱j ruꞌ. 4pa Reꞌ sotꞌ nak cho reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsahchic nicꞌux awuꞌum tak chi maꞌ awehtꞌalim ta tak haj nchalic i rajawric i Jesus. Wi maꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Dios nchalic, nicꞌ aj wach naxiban i lokꞌ laj nawa̱l wu̱cꞌ i hin chi quinilbic chic? *oM maj kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ Dios til kꞌoric cho ru̱cꞌ i Moyses eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Moyses xchalic chi raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios raj nchel i Jesus reꞌreꞌ, maꞌ kehtꞌalim ta hab wach xyeꞌbic rajawric chi xcꞌulic lok chi raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, nqui take. $nA Chalic take nahsil reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ xquitzꞌuj i winak reꞌreꞌ eh xquikꞌor woꞌ reh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat xa reꞌ ti i kꞌoro̱j ruꞌum i tabtab wach Jesus reꞌreꞌ nacꞌam na̱ reꞌ cok hoj til reꞌ kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Moyses nkacꞌam na̱ Nm Reꞌreꞌ je wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak ricorquilal eh maꞌ xabiraj ta tak. Chaj waꞌric cꞌahchiꞌ woꞌ chic abiram tak wi̱n nicꞌ wach naxiteh take nakꞌ niwach i Jesus? Nawa̱j na atahkem tak chi cꞌahchiꞌ woꞌ chic abiram tak wi̱n chi jeꞌ reꞌ? nqui queh. -lS Reꞌ take cow laj aj niminel reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: «Chaj bih xiban aweh Jesus kꞌuruꞌ chi tilbic chic yuꞌna? nqui take reh. Ek Reꞌ winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh take cow laj aj niminel reꞌreꞌ: «Reꞌ hin maꞌ wehtꞌalim ta wi reꞌ Jesus xmahcanic on maꞌ xmahcanic ta, xa reꞌ ti cok wehtꞌalim chi reꞌreꞌ xiricowsaj maj reꞌ hin maꞌ quinilbic ta nak raj yuꞌna quinilbic chic, nqui queh. yjk Reꞌ take cow laj aj niminel reꞌreꞌ quikꞌoꞌrej woꞌ chic i winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Til nkapahkaj aweh chi chiri̱j ok i Dios chakꞌor take holohic laj kꞌoric eh maꞌ ok chi reꞌ chic i Jesus enayew riman rilokꞌil ru̱cꞌ i kꞌoric enaꞌn, maj reꞌreꞌ xa aj mahc woꞌ chi kawach hoj, nqui take reh. Di Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take ritu̱t raja̱w xquikꞌor chi naribirmijic reh cacꞌu̱n nicꞌ wach naxteh take nakꞌ wach maj nim laj winak chic chi rikꞌormojic queh take aj nahsil. Eh Jeꞌ reꞌ xquikꞌor ruꞌum chi xiyoꞌjic chi quiwach take nahsil reꞌreꞌ maj quesam chic ribiral chi xa hab wach cꞌacharel enkꞌoric chi reꞌ Jesus, reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, naresmejic je on naritꞌermejic je chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. bg= Haj cok wilic maꞌ eta nkaꞌn canar rikꞌormojic aweh tak ruꞌum chi maꞌ kehtꞌalim ta, reꞌ chaj bih xbanic chi nilbic chic yuꞌna on wi wilic nchel jenoꞌ winak xtehbic reh nakꞌ wach, reꞌ hoj maꞌ kehtꞌalim ta. Ruꞌum aj reꞌ chabiraj tak reh kacꞌu̱n, reꞌreꞌ erikꞌor aweh tak nicꞌ wach naxteh i nakꞌ wach maj nim laj winak chic, wilic chic rinoꞌjbal chi rikꞌormojic aweh tak chaj bih xcꞌulmujic ru̱cꞌ, nqui take ritu̱t raja̱w. 9fk Reꞌ take ritu̱t raja̱w i winak reꞌreꞌ jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xcaꞌn: «Til coric, reꞌ winak wili, til reꞌ i kacꞌu̱n eh jeꞌ woꞌ sotꞌ naxasjic cho. Ee eh xbirmijic queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ na wili awacꞌu̱n tak? Wi coric chi reꞌreꞌ sotꞌ naxasjic cho, chaj waꞌric kꞌuruꞌ yuꞌna nilbic chic? nqui take nahsil reꞌreꞌ. hdI To̱b ta jeꞌ reꞌ xquikꞌor take cow laj aj niminel reꞌreꞌ chꞌi̱l take toco̱m chic nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ jaruj ta nquicoj wach chi reꞌ winak reꞌreꞌ asjanak ta nak cho chi sotꞌ eh yuꞌna nilbic chic. Ruꞌum aj reꞌ xiyukꞌunjic take ritu̱t raja̱w i winak cuꞌum take nahsil 6ce Nok rehreh aj wach take capew-bal nkꞌormojic chiri̱j i Jesus, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquibiraj reh winak sotꞌ nak reꞌreꞌ: «Ra̱j hat chaj soꞌ bih nacapaj chiri̱j i Jesus reꞌ xtehbic reh nakꞌ awach? nqui take reh. Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin nicapaj chi reꞌ Jesus, reꞌreꞌ jenaj raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, nqui queh. dbA Naxquibiraj reꞌreꞌ wilic take juꞌjun cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ ru̱cꞌ ta i Dios xchalic maj maꞌ riponbej ta i hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ rimahcanic chiwach i Dios, nqui take juꞌjun. Wilic woꞌ take jeꞌ wili nquikꞌor: «Wi ta nak reꞌ winak reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ta nak rimahcanic, ena nak riban take rehtalil ricꞌuhtaj reꞌreꞌ? nqui take. Jeꞌ reꞌ ajic chi quixilac take cow laj aj niminel reꞌreꞌ rehreh wach quicapew-bal wilic. .aU Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, xquibiraj woꞌ chic reh winak reꞌreꞌ nicꞌ wach naxteh take nakꞌ wach. Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ Jesus xa ru̱cꞌ mahnicꞌ chi chꞌuwaꞌ xitikꞌa̱ꞌ, xiyulej pan nakꞌ niwach eh chi jeꞌ reꞌ xponic nitzꞌaj cho nakꞌ niwach reh chi na̱wilbic. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna quinilbic chic, nqui queh. ?`w maj naxteheric nakꞌ wach i sotꞌ reꞌreꞌ ru̱cꞌ i mahnicꞌ chi chꞌuwaꞌ xitikꞌa̱ꞌ i Jesus, pan jenaj nak hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. ]_3 Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xquicꞌam je i winak reꞌ nak sotꞌ reꞌreꞌ chi quiwach take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi nacaꞌnam woꞌ pahkanic reh T^! Reꞌ tinamit reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: «Haj wilic cho i Jesus nakꞌor reꞌreꞌ, nqui take reh. Reꞌ winak reꞌreꞌ, xikꞌor queh chi maꞌ rehtꞌalim ta haj wilic. ]) Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ winak Jesus ribihnal xitikꞌa̱ꞌ mahnicꞌ chꞌuwaꞌ, xiyulej pan nakꞌ niwach eh jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: ‹Yuꞌna hiy chatzꞌaj take cho nakꞌ awach chipam haꞌ cojo̱j pan tzꞌak Siloheh ribihnal, nqui wi̱n. «Reꞌ hin xponic nitzꞌaj cho nakꞌ niwach eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ quinilbic chic, nqui queh. D\ Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ naxquibiraj xikꞌor i winak reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Chaj bih xbanic chi tilbic chic yuꞌna on chaj bih xcaꞌn aweh? nqui take reh. 4[a Wilic take cꞌahchiꞌ quikꞌorom, reꞌ winak wili til reꞌ nak i sotꞌ eh wilic woꞌ take cꞌahchiꞌ quikꞌorom xa jeꞌ nak nchel reꞌ sotꞌ. Nok jeꞌ reꞌ nquikꞌor, reꞌ winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ xa nchꞌuk chic ricꞌux xikꞌor queh chi til reꞌ nak cho i sotꞌ. 4Za Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take tinamit quehtꞌalanic wach i winak reꞌreꞌ chi sotꞌ nak naxquilow chi nilbic chic, wilic queh take tinamit reꞌreꞌ jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom: «Maꞌ reꞌ ta na nchel i winak wili ntzꞌuhkic nak chi chi̱ꞌ tak be̱h chi pahkanic limo̱xna? nqui take. 'YG eh xitakꞌa̱ꞌ je ar chipam i haꞌ cojo̱j pan tzꞌak “Siloheh” ribihnal reꞌ ra̱j rikꞌorom pan hewre̱yo “Reꞌ takꞌamaj je”. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ sotꞌ xo̱j woꞌ chi ritzꞌajaric take nakꞌ wach chipam i haꞌ reꞌreꞌ eh ilo̱j chic riban naxsoljic cho. qX[ Nok rikꞌorom chic chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus chuhbunic jok wach acꞌal tikꞌinbal reh mahnicꞌ chꞌuwaꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ nok riyukꞌum chic i chꞌuwaꞌ reꞌreꞌ xiyulej pan nakꞌ wach i sotꞌ reꞌreꞌ (WI Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi cu wilqui̱n pe china̱ acꞌal wili, reꞌ wili i jenaj holohic laj bano̱j hin takꞌamaj cho wi̱ꞌ ruꞌum i Dios eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin wilqui̱n ayuꞌ jeꞌ ricab jenoꞌ sakom ritoꞌbej take cꞌacharel chi naquiwihꞌic pan sakom, nqui Jesus. ^V5 Chi ribanaric aj take holohic laj bano̱j reꞌreꞌ xiritakꞌa̱ꞌ cho i Dios eh jeꞌ ricab chi wilic take camanic xa pan kꞌi̱j nbanaric ruꞌum nok wi xoquic cho rikꞌekomil akꞌab maꞌ suk ta chic ribanaric, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ take holohic laj bano̱j xiritakꞌa̱ꞌ cho wi̱ꞌ i Dios chi nanibanam, curman woꞌ chi eniban nok cu cꞌachalqui̱n pe maj narichalic kꞌi̱j chi nanicansjic je eh ar maꞌ eta chic niban take bano̱j reꞌreꞌ. FU Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Maꞌ hab ta wach queh wilic rimahc chi reꞌ winak reꞌreꞌ xasjic chi sotꞌ. Xicꞌul laꞌ chi jeꞌ reꞌ reh chi ru̱cꞌ chaj bih naribanaric pa ricꞌacharic i sotꞌ wili, encꞌutunic wach i jenaj holohic laj bano̱j tiklic wach ruꞌum i Dios chi naribanam. T Nok reꞌ Jesus xa ilo̱j chic riban reh winak reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel jeꞌ wili xkabiraj reh: «Ajabe̱s aj tijinel keh, hab wach aj mahc reh chi reꞌ winak wili xasjic chi sotꞌ, reꞌreꞌ on reꞌ take ritu̱t raja̱w? kojqui reh. S  Pan jenaj chic kꞌi̱j reꞌ Jesus xiqꞌuic ponok chipam jenaj yeꞌa̱b. Ar xilow wach jenaj winak sotꞌ cho cu pa rasbal. HR ;Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take nahsil reꞌreꞌ, xo̱j quimol abaj cansbal nak reh Jesus, xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta canar ricansjic maj reꞌ Jesus xisach ri̱b chi quixilac take tinamit wilque̱b ar eh chi jeꞌ reꞌ xelic je chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios.XQ):Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chabiraj tak i ricorquil nanikꞌorom aweh tak yuꞌna: Nikꞌor aweh tak, reꞌ hin xa wilqui̱n woꞌ cho nok cu jaꞌ nasjic ta cho maꞌ Awraham, nqui queh. P%9Chiri̱j wili reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Reꞌ hat jaꞌ lajeb roxcꞌahl (50) ta woꞌ ahabil, nicꞌ ti wach kꞌuruꞌ chi xanaꞌbej cho wach i kama̱m maꞌ Awraham? nqui take reh. 9Ok8Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ wAja̱w Dios nyeꞌbic nilokꞌil maꞌ eta nikꞌor wi reꞌ wajawric i hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach chiwach i rajawric i kama̱m maꞌ Awraham. Haj cok wilic enikꞌor aweh tak, chi reꞌ kama̱m maꞌ Awraham xsukbic cho ra̱mna ruꞌum xehtꞌalij chi nariponic rikꞌijil chi nanicꞌulic nak lok ayuꞌ wach acꞌal eh chi jeꞌ reꞌ naxincꞌuhtaj reh i nicamaj nanibanam chiwach take kꞌi̱j ru̱cꞌ naniwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ xsukbic cho ricꞌux, nqui Jesus queh. N 7xa reꞌ laꞌ ruꞌ til nikꞌor aweh tak chi reꞌ nakꞌor tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ, maj maꞌ awehtꞌalim ta woꞌ tak wach. Ra̱j cok i hin til wehtꞌalim wach eh eta nak nikꞌor aweh tak chi maꞌ wehtꞌalim ta wach i Dios enak quincahnic chi hin aj chucul kꞌoric jeꞌ ricab hat-tak, raj wili til wehtꞌalim wach eh reꞌ woꞌ ricꞌuhbal cꞌahchiꞌ nicꞌamam na̱. TM!6Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chaj bih eritik wi̱n chi reꞌ hin enikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic wajawric chiwach kama̱m maꞌ Awraham, xa ruꞌum chi nwa̱j nisiqꞌuim nilokꞌil? Reꞌ nkꞌoric chi enyeꞌeric nilokꞌil, xa reꞌ woꞌ wAja̱w Dios reꞌ nakꞌor woꞌ hat-tak chi awaja̱w tak ~Lu5Ru̱cꞌ i xakꞌor kꞌuruꞌ nkilow chi reꞌ hat nacapaj chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic awajawric chiwach i rajawric i kama̱m maꞌ Awraham, xa reꞌ laꞌ maꞌ coric ta nacapaj reꞌreꞌ maj maꞌ coric ta woꞌ i xakꞌor. Reꞌ maꞌ Awraham chꞌi̱l take nicꞌ nimal raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios xicꞌacharic cho najtir kꞌi̱j, xiquimic je take, nqui take reh. $KA4Naxquibiraj reꞌreꞌ take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh Jesus: «Yuꞌna nkarak chiri̱j chi coric chi reꞌ hat wilic maꞌ tob laj uxlabal awu̱cꞌ maj cꞌahchiꞌ akꞌorom chi reꞌ take naquiniminic reh acꞌuhbal maꞌ xa ta quimic nacaꞌnam chi junpech naquiquimok je, xa reꞌ laꞌ maꞌ coric ta ruꞌum nok reꞌ cho kama̱m maꞌ Awraham chꞌi̱l take nicꞌ nimal raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios xicꞌacharic cho najtir kꞌi̱j xiquimic woꞌ je. Jy3Jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi ru̱cꞌ i wAja̱w nibiraj take kꞌoric nikꞌor aweh tak, chabiraj tak chi coric i nanikꞌorom wili: Reꞌ cꞌacharel nariniminic reh niCꞌuhbal maꞌ xa ta quimic naribanam je chi junpech naquimok je, nqui Jesus. hII2Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta je reꞌ naꞌn tak, reꞌ hin nariyeꞌeric nilokꞌil maꞌ ruꞌum ta chi cꞌahchiꞌ ta nak nisiqꞌuim chi nariyeꞌeric wi̱n, nariyeꞌeric laꞌ nilokꞌil ruꞌum chi reꞌ wAja̱w Dios reꞌ nkꞌoric reh hab wach ricꞌul chi reh chi enyeꞌeric rilokꞌil, reꞌreꞌ ra̱j chi yeꞌerok woꞌ nilokꞌil i hin. `H91Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hin maꞌ reꞌ ta jenoꞌ maꞌ tob laj uxlabal nyeꞌbic nikꞌorbal, reꞌ laꞌ wAja̱w Dios nyeꞌbic nikꞌorbal eh ruꞌum reꞌ, niyew johtok rilokꞌil ru̱cꞌ cꞌuhbalanic niban xa reꞌ laꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ niban, nitzꞌujuric chic cꞌahchiꞌ abanam tak. xGi0Reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus chi tzꞌujbal reh: «Ru̱cꞌ take kꞌoric naꞌn reꞌreꞌ, riwi̱ꞌ chi keh chi enkakꞌor aweh chi hat rikꞌebil laj aj Sama̱rya eh jeꞌ woꞌ chic, ransil jenaj maꞌ tob laj uxlabal nbanic aweh chi nakꞌor take kꞌoric reꞌreꞌ, nqui take reh. %FC/Chi jeꞌ aj reꞌ ninoꞌjbal eh chi coric wach i nicꞌuhbal, reꞌ hin nikꞌor aweh tak wili: Reꞌ hat-tak maꞌ nabiraj ta tak i cꞌahchiꞌ rikꞌorom i Dios ru̱cꞌ niCꞌuhbal ruꞌum nok chiwach i Dios maꞌ reꞌ ta hat-tak racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Nikꞌor aj i wili maj reꞌ cꞌacharel racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios til ribiraj haj wilic i rikꞌor i Dios ru̱cꞌ niCꞌuhbal, nqui Jesus. 0EY.Chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi maꞌ nacoj ta tak niwach i hin wi xa coric woꞌ quinkꞌoric? Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ eta riban chi enakꞌor tak chi ruꞌum reh ninoꞌjbal i hin maꞌ nacoj ta tak wach niCꞌuhbal maj maꞌ jenoꞌ aweh tak ericꞌuhtaj chi wilic ta nak jenoꞌ mahc nibanam. ,DQ-reꞌ hat-tak nacoj tak wach nicꞌ nimal rikꞌor aweh tak eh raj i hin reꞌ coric nak ti cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak maꞌ nacoj ta tak wach niCꞌuhbal. C3,ruꞌum nok til reꞌ aj Yahm wilic chi awaja̱w tak eh reꞌ woꞌ rinoꞌjbal ruꞌ nawa̱j abanam aweh tak. «Reꞌ aj Yahm xa cansanel woꞌ cho pan pꞌutbal cho reh cꞌacharic eh xa pan pꞌutbal woꞌ cho reh cꞌacharic cu yuꞌna chi kꞌi̱j, reꞌ aj Yahm xicana̱ꞌ rikꞌormojic i coric ruꞌum maꞌ coric ta woꞌ wach ruꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ rinoꞌjbal, reꞌreꞌ xa chucuj kꞌoric woꞌ riban nankꞌoric, xa reꞌ laꞌ to̱b ta reꞌreꞌ i nahsil aj chucul kꞌoric eh maꞌ kꞌorol ta woꞌ reh coric, Bw+nicꞌ wach kꞌuruꞌ nok reꞌ hat-tak maꞌ narak ta tak chiri̱j take nikꞌor aweh tak? Enikꞌor aweh tak chaj waꞌric chi maꞌ narak ta tak chiri̱j: Maꞌ narak ta tak chiri̱j maj reꞌ hat-tak maꞌ ricꞌul ta awach tak i nikꞌor, lAQ*Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Wi ta nak reꞌ Dios awaja̱w tak, ncꞌutunic woꞌ nak chawach tak ruꞌ. Quinacꞌax nak tak eh hin nak suk cꞌulu̱j awuꞌum tak maj reꞌ hin ar woꞌ ru̱cꞌ i Dios xinchalic. Maꞌ xa pa nicꞌux ta xmikric cho chi xinchalic ayuꞌ wach acꞌal reꞌ laꞌ woꞌ wAja̱w Dios xtakꞌanic cho wi̱n, l~n|{yxxDwvutsruqqlponmzlkk5jihhggf,eqddcqbaM`2_F^+]\[yZQYeXXW#UTSRQPONMLJHGFDCzBAN>=Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta woꞌ nak kꞌe̱ꞌ cowil i ca̱mna take tinamit reꞌreꞌ, wilic take toco̱m chic cꞌacharel xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus jeꞌ ricab xcaꞌn take juꞌjun chi quinahsil, reꞌ cok ruꞌ reꞌ take reꞌ maꞌ nquihel ta lok wach chi xquinimej chic i Jesus maj quiyoꞌjic cuꞌum take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chi maꞌ eta chic quicꞌulmujic chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ. 'G )Jeꞌ aj reꞌ xikꞌor cho maꞌ Isayi̱yas ruꞌum nok xcꞌuhtjic reh rinimal rilokꞌil i Jesus eh ruꞌum reꞌreꞌ xkꞌoric woꞌ cho chiri̱j.  (“Jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌ quiꞌilbic ta chic ruꞌum chi moysomaj pa̱m nakꞌ quiwach,
reꞌ Dios xipoy woꞌ wach quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ maꞌ xiniminic ta reh.Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naquicahnic woꞌ chi cuprunak take jeꞌ woꞌ chi sotꞌronak take ru̱cꞌ quinoꞌjbal.Chi jeꞌ reꞌ maꞌ nquirak ta woꞌ chiri̱j i ricꞌuhbal eh maꞌ eta woꞌ quicoꞌljic ruꞌum i Dios, nqui maꞌ Isayi̱yas. mS 'Jeꞌ ricab i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Isayi̱yas xkꞌoric woꞌ cho chiri̱j chaj waꞌric chi wilic take cꞌacharel maꞌ nquinimej ta i Jesus. Jeꞌ aj wili riwi̱ꞌ xikꞌor cho maꞌ Isayi̱yas: (I &Ru̱cꞌ i noꞌjbal xquicꞌuhtaj take tinamit reꞌreꞌ xponic wach i kꞌoro̱j cho ruꞌum i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios Isayi̱yas ribihnal naxikꞌor chi jeꞌ wili:“K-Aja̱w Dios, maꞌ nicꞌ ta ti qꞌuihal quiniminic reh cꞌuhbal nkakꞌor
to̱b ta reꞌ nak reꞌ ncꞌuhtunic queh cꞌacharel chi reꞌ hat, hat i kAja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal wach awajawric, nqui xikꞌor cho.  %To̱b ta nak qꞌuihal take lokꞌ laj nawa̱l xquilow chi xiban i Jesus, yohbal wach take cꞌacharel maꞌ xquinimej ta woꞌ. 5c $Chi maꞌ naht ta chic wilqui̱n chaxilac tak, chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j nitijinic nok cu wilqui̱n ayuꞌ chaxilac tak maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, na̱banam tak chi hat-tak aj niminel wi̱n, nqui xikꞌor. Chiri̱j chi rikꞌorom chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xelic je chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ eh maꞌ xrakmajic ta chic ar. Qꞌuihal take aj Jerusalen
maꞌ xquinimej ta i Jesus  #Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ behel reh chi maꞌ eta ncahnic pa rikꞌekomil i chakꞌab, richop je ribe̱h nok cu wilic risakomil i kꞌi̱j maj rehtꞌalim chi reꞌ cꞌacharel reꞌ nbehic chipam rikꞌekomil i chakꞌab wilic cꞌaxquilal china̱ chi ensahchic reh ribe̱h. Jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak, reh chi maꞌ eta ticahnic tak chi kꞌekom wach acapew-bal, quinatahkej tak yuꞌna nok cu wilqui̱n ayuꞌ ruꞌum nok reꞌ hin, hin i quinsakomonic pa̱m quinoꞌjbal take cꞌacharel ru̱cꞌ take tijinic cꞌahchiꞌ nibanam chiwach xa maꞌ qꞌuih ta chic kꞌi̱j wilqui̱n chaxilac tak. dA "Naxquibiraj reꞌreꞌ take tinamit jeꞌ wili xquikꞌor: «Ruꞌum reh kꞌoric rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ jaruj ta nariquimic. Nicꞌ wach kꞌuruꞌ chi reꞌ hat cꞌahchiꞌ akꞌorom chi reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel curman chi narijohsjic johtok china̱ acꞌal? Wi coric i xakꞌor, hab wach i Acꞌunbe̱s tikꞌoric chiri̱j kꞌuruꞌ maj toco̱m ribiral nkabiraj awu̱cꞌ i hat chiwach i Acꞌunbe̱s kabiram ribiral i hoj chi maꞌ jaruj ta nariquimic? nqui take. V% !Jeꞌ reꞌ kꞌoric xiban chiri̱j nicꞌ wach i quimic naricꞌulum. H~  ru̱cꞌ nijohsjic johtok naribanaric china̱ acꞌal wili maj reꞌ nijohsjic reꞌreꞌ, naribanam chi qꞌuihal take cꞌacharel naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j, nqui xikꞌor Jesus. c}? Chiwach take kꞌi̱j wili xpꞌuhtic chic i kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take tinamit china̱ acꞌal wili eh reꞌ rajawric cajawil take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ nchopbic pe na̱ acꞌal wili narimakꞌaric reh t|a Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit reꞌreꞌ: «Reꞌ kꞌoric xbanjic cho reꞌreꞌ maꞌ wuꞌum ta wi̱n xkꞌormojic cho, reh laꞌ chi reꞌ hat-tak equinanimej tak ru̱cꞌ i chaj bih nikꞌor. y{k Nicꞌ paꞌ qꞌuihal take tinamit xquibiraj naxkꞌoric cho i Dios, wilic xikꞌoric chi xa jenaj cohok xkꞌoric cho pan taxa̱j eh wilic toco̱m chic xquikꞌor chi til jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xkꞌoric cho pan taxa̱j. dzA Chiri̱j chic ruꞌ xoquic chi ti̱j chi jeꞌ wili: «Pah, cꞌuhtunok wach awajawric wu̱cꞌ, nqui johtok pa riti̱j. Xa reꞌ woꞌ xicohlaj rikꞌormojic reꞌreꞌ, xbirmijic jenaj kꞌoric pan taxa̱j chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin nicꞌuhtam chic wajawric awu̱cꞌ eh junpech woꞌ chic nanibanam reꞌreꞌ, nqui kꞌoric xbirmijic. y{ Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Yuꞌna chi cꞌahchiꞌ nicapewenic chiri̱j niquimic, kꞌe̱ꞌ nyotꞌic i wa̱mna riban. Ru̱cꞌ riyotꞌquil i wa̱mna wili, enariban chi enikꞌor reh wAja̱w chi jeꞌ wili: W-Aja̱w Dios, chawicꞌsaj chi nina̱ i nicansjic nca̱j caꞌnam wi̱n take tinamit wili, nqui na enikꞌor reh? Maꞌxta, maꞌ riban ta chi jeꞌ reꞌ enikꞌor maj reꞌ riwi̱ꞌ chi wilqui̱n ayuꞌ wach acꞌal reh chi nanicansjic je, nqui xikꞌor. ax; Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi hab wach ra̱j ribanam nicamaj, curman chi wihꞌok chi rehquen i wajawric maj xa chi jeꞌ reꞌ, narojic woꞌ wihꞌok ar reꞌ nawojic woꞌ wihꞌok wi̱ꞌ hin eh nok wilic chic ar naricꞌulum woꞌ rilokꞌil nyeꞌeric ruꞌum wAja̱w Dios queh take cꞌacharel quibanic nicamaj, nqui xikꞌor. Reꞌ Peh naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, xo̱j rikꞌor reh jenaj chic kich tahkanel reꞌ Tirix ribihnal eh chi quicabchelal chic xo̱j quikꞌor reh Jesus chi wilic take juꞌjun aj criye̱co nca̱j kꞌoric ru̱cꞌ. xsi xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ i jenaj kich raj tahkanel i Jesus, Peh ribihnal reꞌ nchalic ar pan tinamit Wetsa̱yra pa riyukꞌul i Calile̱ya eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Chacuy ha̱w, nka̱j kꞌoric ru̱cꞌ i Jesus, nqui take reh. erC Chi quixilac take riqꞌuihal tinamit xiꞌo̱j cꞌolok ar Jerusalen chipam rikꞌijil i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, wilic take juꞌjun maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj criye̱co take. Reꞌ take aj criye̱co wili, reꞌ xiponic lokꞌem reh Dios ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach, !q; xa reꞌ laꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nanquilow chaj bih ncaꞌn i tinamit chiri̱j i Jesus, jeꞌ wili nquikꞌor chi quiwach: «Chawilow tak, qꞌuihal take tinamit quiꞌo̱j chi ritahkaljic i Jesus. Chiꞌnchel katokꞌa̱b cho ribanaric cu rehtal yuꞌna maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricamanic soꞌ chi reꞌ take tinamit maꞌ eta chic nquitahkej, nqui take chi quiwach. Yp+ Ruꞌum aj reh ribiral cꞌahchiꞌ relic lok, qꞌuihal take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b ponok ar Jerusalen xiꞌo̱j chi ricꞌuluric i Jesus maj quehtꞌalim chic chaj bih xiban ru̱cꞌ i La̱saro, Uo# eh jeꞌ woꞌ, reꞌ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ xquilow nok reꞌ Jesus ru̱cꞌ chaj bih xikꞌor xucsaj cho i La̱saro chipam i mukꞌunbal, cꞌahchiꞌ woꞌ quesam lok ribiral i chaj bih xquilow. xni Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i Jesus xmanlajic wach i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ i hoj raj tahkanel maꞌ xkarak ta pe chiri̱j pan pe̱t. Cu reꞌ chic naxuctic cho chi quixilac camnak eh xicꞌul woꞌ chic rilokꞌil ar pan taxa̱j, cu reꞌ chic xkarak chiri̱j chi chiri̱j poꞌ i Jesus nkꞌoric take kꞌoric tzꞌihmbimaj pan Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios eh jeꞌ woꞌ xkarak chiri̱j chi nicꞌ paꞌ nimal xicꞌul i Jesus kꞌoro̱j woꞌ chic cho chiri̱j. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios nkꞌoric chiri̱j i Jesus }ms “Hat-tak aj Jerusalen reꞌ nabihnej woꞌ tak chi aj Siyon, chacoj tak rehtal i wili: Chawilow tak, ar cꞌahchiꞌ ricꞌulic lok i naroquic chi Kꞌatal Kꞌoric chana̱ tak. Maꞌ tiyoꞌjic tak! Rehtalil chi maꞌ pan ehtil ta naroquic cho, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌulic lok awu̱cꞌ tak chi tzꞌuklic china̱ jenaj racꞌu̱n cawa̱y, nqui kꞌoro̱j cho. #l? Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chi ojic chic riban i Jesus nah be̱h xquiyew reh jenaj racꞌu̱n cawa̱y eh ru̱cꞌ ritzꞌuhkic je china̱ i racꞌu̱n cawa̱y reꞌreꞌ, xmanlajic wach i kꞌoro̱j cho chi jeꞌ wili ruꞌum jenaj aj kꞌorol cho riCꞌuhbal i Dios: k1 xichalic chi ricꞌuluric pan ocbal reh i tinamit reꞌreꞌ. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ quicꞌam cho nimak tak xak pacꞌ xiꞌoquic chi ricꞌalenjic i Jesus eh jeꞌ wili nquikꞌor chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ: «Kalokꞌej woꞌ tak wach i Dios reꞌ wilic cho ar pan taxa̱j eh kayew woꞌ tak rilokꞌil i kaKꞌatal Kꞌoric i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ cꞌulic riban lok wili chi takꞌamaj cho ruꞌum i Dios, nqui kꞌoric ncaꞌn chiri̱j i Jesus nok cꞌahchiꞌ roquic cok Jerusalen. 5jc Jenaj chic kꞌi̱j riponic ar Weta̱nya, reꞌ Jesus xichop je ribe̱h chi ojic ar Jerusalen. Jeꞌ reꞌ ajic, nok reꞌ riqꞌuihal take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ xiponic pan tinamit Jerusalen chi ricꞌsjic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, xquibiraj chi reꞌ Jesus ojic riban pa ribe̱h i Jerusalen oiW maj maꞌ tare̱t ta chi queh chi reꞌ take cꞌacharel enquilow i La̱saro chi cꞌachlic woꞌ chic. Ruꞌum reh ricꞌaꞌchsjic i La̱saro, qꞌuihal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ quicana̱b take cho cꞌamol be̱h reꞌreꞌ eh reꞌ chic i Jesus cꞌahchiꞌ quinimem. Reꞌ roquic cok i Jesus
pan tinamit Jerusalen ;ho Naxquibiraj nicꞌ wach cꞌahchiꞌ caꞌnam i tinamit, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ xquitikꞌa̱ꞌ wach quinoꞌjbal chi naquicansam woꞌ i La̱saro Hg  Chiwach aj take kꞌi̱j nok wilic i Jesus ar Weta̱nya, qꞌuihal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquinaꞌbej chi reꞌ Jesus wilic chipam i tinamit reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xiꞌo̱j woꞌ ar chi rilmijic wach jeꞌ woꞌ chi rilmijic i La̱saro reꞌ xcꞌaꞌchsjic woꞌ chic ruꞌum Jesus. f Coric, reꞌ take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn xa naquiwihꞌic woꞌ cahnok chaxilac tak eh xa nicꞌ paꞌ eriban chi enaꞌn tak atoꞌbil queh, raj nchel i hin maꞌ xa eli̱c ta naniwihꞌic chaxilac tak maj xa maꞌ naht ta chic wilic je rikꞌijil chi nanicansjic je, nqui reh. Reꞌ take cꞌamol quibe̱h
aj kꞌahsem si̱ nquisicꞌ ri̱j
ricansjic i La̱saro e! Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ma̱wolej chic ixok wili Ju̱ras maj wi maꞌ xicꞌayej ta je ikꞌo̱m wili chi quitobjic take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, xiban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi pa ricapew-bal wilic cho chi reꞌ rikꞌo̱m reꞌreꞌ, reꞌ nak reꞌ naricojom wi̱n naquinmuhkok je eh ruꞌum aj reꞌ xicꞌol rikꞌo̱m wili chi tikꞌinbal je wi̱n reh niquimic. odW Jeꞌ reꞌ ruꞌ xikꞌor i Ju̱ras xa reꞌ laꞌ naxikꞌor chi jeꞌ reꞌ, maꞌ xikꞌor ta ruꞌum chi til ra̱j ta nak ritoꞌbem take cꞌacharel reꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn eh chi til tiꞌ ta woꞌ nak ricꞌraj take. Xikꞌor laꞌ chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌreꞌ aj cꞌolol tumi̱n chi kaxilac eh nicꞌ paꞌ nimal tumi̱n nkayew chipam i cꞌola̱b rihkam, resaj lok ru̱cꞌ. Jeꞌ aj reꞌ kꞌoric xikꞌor ruꞌum kꞌe̱ꞌ suk reh relkꞌjic i tumi̱n. Hc  «Chaj waꞌric naxchihcjic ncꞌohnic laj ikꞌo̱m wili? Reꞌ ikꞌo̱m wili xiban nak chi xcꞌayjic ru̱cꞌ ritzꞌakil ricamaj riban jenaj cꞌacharel chiwach qꞌuisi̱n maꞌ jenaj ha̱b. Ru̱cꞌ riqꞌuihal tumi̱n reꞌreꞌ xitobjic nak take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, nqui xikꞌor i Ju̱ras. Ub# Ar ajic jenaj kich aj tahkanel reꞌ racꞌu̱n i Simon, Ju̱ras ribihnal reꞌ aj Caryot eh reꞌ naritikꞌenic woꞌ johtok wach cu̱cꞌ take cꞌamol quibe̱h take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ar Jerusalen chi narikꞌahsam i Jesus pan quikꞌab chi cansbal je reh, naxilow chi jeꞌ reꞌ xbanaric jeꞌ wili xikꞌor: *aM Nok tzꞌuklic aj chic i Jesus chi wiꞌc, chalic i Mari̱ya reꞌ richa̱kꞌ i Ma̱rta xo̱j ricꞌahmaj junpa̱j jeꞌ ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m qꞌuih ritzꞌakil ruꞌum tikꞌimaj ru̱cꞌ rihtzꞌuba̱l i tic Na̱rto ribihnal eh naxichihcaj ri̱j ro̱k i Jesus xichiksaj woꞌ chic ru̱cꞌ rismal na̱. Ruꞌum aj ikꞌo̱m reꞌreꞌ, reꞌ pa̱m i pa̱t xiban xa nbukunic chic reh ricꞌohonquil. 9`k Ar ajic chipam jenaj pa̱t xquitikꞌa̱ꞌ wach jenaj ninkꞌi̱j chi yeꞌbal rilokꞌil i Jesus eh ar xquiyukꞌej chi wiꞌc reh xikꞌekbal. Reꞌ aj cojol culc chipam i ni̱m reꞌreꞌ, reꞌ i Ma̱rta eh reꞌ La̱saro reꞌ rixuba̱l i Ma̱rta tzꞌuklic woꞌ cok ru̱cꞌ i Jesus nah me̱xa. _ y Chiri̱j chic ruꞌ nok xa waki̱b chic kꞌi̱j ra̱j chi naripꞌuhtic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa, reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chic chipam i tinamit Weta̱nya, reꞌ ncꞌacharic wi̱ꞌ i La̱saro reꞌ camnak nak chic eh xcꞌaꞌchsjic woꞌ chic. S^ 9Jeꞌ reꞌ nkabiraj chikawach maj reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquesaj lok rikꞌormojic chi xa hab wach cꞌacharel rehtꞌalim haj wilic i Jesus chiyew rikꞌormojic, reh chi reꞌ take reꞌ enquitakꞌa̱ꞌ je richoporic.+]O 8Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, pꞌuht quisiqꞌuim i Jesus eh ar chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios nquibiraj chi quiwach chi jeꞌ wili: «Chaj bih nakꞌor hat-tak? Eta woꞌ ti nchalic i Jesus ayuꞌ? nqui take chi quiwach xa pan kꞌu̱n. m\S 7Nok wilco̱j chic chipam i tinamit reꞌreꞌ, pꞌuht quiponic ar Jerusalen yohbal wach take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ quicꞌacharic pan tak tinamit wilque̱b chipam i yukꞌul reꞌ wilic wi̱ꞌ i tinamit Jerusalen. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn ruꞌum reh ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal. To̱b ta jaꞌ rirak ta nak rikꞌijil chi naripꞌuhtic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ riqꞌuihal take cꞌacharel reꞌreꞌ cu nok soꞌ xiꞌo̱j cꞌolok chipam i ninkꞌi̱j reh chi naquinimem i noꞌjbal tzꞌihmbimaj chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chiri̱j ritzꞌajaric qui̱b. |[q 6Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ Jesus maꞌ xicꞌuhtaj ta chic ri̱b chi quiwach take winak reꞌreꞌ, xelic laꞌ je chipam riyukꞌul i Jure̱ya eh ar chic xo̱j chipam jenaj tinamit Ewrayin ribihnal reꞌ wilic je maꞌ naht ta ru̱cꞌ jenaj chik yu̱kꞌ. Ar chic chipam i tinamit reꞌreꞌ, nok reꞌ hoj raj tahkanel wilco̱j chic ru̱cꞌ Jesus xojcahnic woꞌ ar. (ZI 5Jeꞌ reꞌ ajic xa chiwach woꞌ cho i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ chiꞌnchel take nahsil reꞌreꞌ xquimol wach quinoꞌjbal chi naquicansam i Jesus. nYU 4Maꞌ xa reꞌ ta chiki̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nariquimic, jeꞌ laꞌ woꞌ chiqui̱j take toco̱m chic cꞌacharel quipuhcam qui̱b xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reh chi nok cahnanak chic take chi xa jenaj kawi̱ꞌ kichꞌi̱l i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, equiꞌoquic woꞌ chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take. X7 3Reꞌ kꞌoric xikꞌor i Caypas maꞌ xa ta xchalic pa ricꞌux, xikꞌor laꞌ reꞌreꞌ ruꞌum xyeꞌeric rikꞌorbal ruꞌum i Dios maj reꞌ Caypas wilic nak chi aj nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ aj reꞌ rikꞌorbal xyeꞌeric chi rikꞌormojic chi reꞌ Jesus nariquimic chiki̱j chiꞌnchel i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. W 2eh ruꞌum reꞌ maꞌ nacoj ta tak rehtal i wili: Sakbih chi keh hoj chi xa reꞌ wach i jenaj chi cꞌacharel reꞌreꞌ enquimic je, chiwach chi ekojquimic je chiꞌnchel i hoj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ kojcꞌacharic chipam i tinamit wili, nqui xikꞌor queh. |Vq 1Chi quixilac take reꞌ, xkꞌoric cho jenaj winak Caypas ribihnal reꞌ nahsil aj cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach cho take kꞌi̱j reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak maꞌxta soꞌ bih nacapaj tak *UM 0Wi xkacana̱ꞌ chi naritikim juꞌ ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l, chiꞌnchel tinamit nacoquic chi rinimjic eh chi jeꞌ reꞌ kꞌi̱j woꞌ enca̱j ricojoric chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱. Wi xquibiraj reꞌreꞌ take nahsil aj Ro̱ma jeꞌ ru̱cꞌ wilic cajawric chi kana̱, enchalic quicꞌa̱ ku̱cꞌ eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa reꞌ ta i lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i kaDios encꞌulic quisach wach jeꞌ laꞌ woꞌ i hoj jeꞌ ru̱cꞌ kojcꞌacharic chipam i tinamit wili ekojchal quicansaj, nqui take. Tw /Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xquimol qui̱b chꞌi̱l take quicomonil toco̱m chic cꞌacharel wilic woꞌ cajawric chi kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh naxquimol qui̱b jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Chaj woꞌ bih nakaꞌnam chi ripitiric i winak reꞌreꞌ? maj yohbal wach take lokꞌ laj nawa̱l ricꞌuhtaj chi narinimjic cuꞌum take tinamit. ES .xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take toco̱m chic xiꞌo̱j cu̱cꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh xponic quikꞌor chaj bih xiban i Jesus ru̱cꞌ i La̱saro. R -Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ qꞌuihal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b ponok ru̱cꞌ i Mari̱ya chi riyeꞌeric ricowil ricꞌux, xquinimej woꞌ i Jesus ru̱cꞌ xquilow chi xcꞌuluric ru̱cꞌ i La̱saro, HQ  ,Xa ru̱cꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ La̱saro reꞌ camnak nak chic, xelic cho wach sakom chi botomaj ri̱j pan tzꞌih eh chi poylic woꞌ i na̱. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Chatoꞌbej tak chi richejeric lok i tzꞌih botomaj wi̱ꞌ ri̱j reh chi suk chic behic eriban, nqui Jesus. P) +Nok rikꞌorom chic kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili kꞌoric xiban chi cow: «La̱saro, telok cho wach sakom, nqui xikꞌor. O *Ha̱w, reꞌ hin xa wehtꞌalim woꞌ chi xa quinabiraj woꞌ cho xa reꞌ laꞌ cuꞌum take tinamit wilque̱b ayuꞌ xnikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ reh chi enquirak chiri̱j chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n china̱ acꞌal wili, nqui xikꞌor. 4Na )Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xquesaj woꞌ lok abaj tzꞌapbal chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xilbic johtok pan taxa̱j, jeꞌ wili xikꞌor: «Ajabe̱s Dios, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh ruꞌum nok xabiraj chic cho nipahkanic niban chiri̱j i La̱saro. MM (Ar aj ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh Ma̱rta: «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh wi reꞌ hat enachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j enawilow nicꞌ wach riban rajawric i Dios, nqui reh. :Lm 'reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Chawesaj tak lok i maꞌ laj abaj tzꞌapbal chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ, nqui. Reꞌ Ma̱rta reꞌ rana̱b i La̱saro jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s Jesus, reꞌ nixubal quejeb chic kꞌi̱j muhkunak cho, yuꞌna chuh chic cho ritiꞌjolal reꞌ, nqui reh. K &Chiri̱j wili ar chic chi chi̱ꞌ rimukꞌunbal i La̱saro, reꞌ Jesus xchalic riman ritiꞌquil pa ricꞌux. Ar aj ruꞌ ruꞌum chi reꞌ mukꞌunbal reꞌreꞌ pan abaj tikꞌimaj cok eh chi jenaj maꞌ laj abaj ntzꞌapbic wi̱ꞌ chi̱ꞌ, 3J_ %To̱b ta woꞌ wilic jeꞌ reꞌ xquikꞌor, wilic woꞌ take jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Reꞌ Jesus wili wi xicꞌuhtaj chi wilic rajawric naxiteh i nakꞌ wach i jenaj sotꞌ, maꞌ ta woꞌ nak xiban chi xesaj lok riyaꞌbilal i La̱saro reh chi maꞌ xquimic ta nak? nqui take. xIi $Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxquilow chi xokꞌic i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor: «Chawilow tak, reꞌ Jesus xokꞌic chiri̱j i La̱saro. Til cꞌulwach chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj, nqui take. qH[ #Ar ajic reꞌ Jesus xiban rokꞌim ruꞌum xtiꞌbic woꞌ ricꞌux chiri̱j riquimic i La̱saro. NG "Ruꞌum aj reꞌ xibiraj queh chi jeꞌ wili: «Haj xmuhkic i La̱saro? nqui queh. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Tak chiki̱j Ha̱w, enkacꞌuhtaj aweh haj xmuhkic, nqui take reh. hFI !Ar ajic naxilow chi reꞌ Mari̱ya okꞌic riban eh jeꞌ woꞌ take tinamit xitahkanic je reh chi riyeꞌeric nak ricowil ricꞌux, reꞌ Jesus xchalic woꞌ riyotꞌquil i ra̱mna eh tiꞌbic pa ricꞌux chiqui̱j. $EA Naxo̱j cꞌolok i Mari̱ya reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus xixucꞌa̱ꞌ jok ri̱b juꞌ ro̱k eh jeꞌ wili xikꞌor reh chi okꞌic riban: «Ajabe̱s Jesus, reꞌ nixubal xquimic chic je. Wi ta nak wilca̱t ayuꞌ maꞌ xquimic ta nak, cu cꞌachlic nak yuꞌna, nqui xikꞌor reh. OD Naxuctic aj cho rajim i Mari̱ya pa ripa̱t, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ponok ru̱cꞌ chi riyeꞌeric ricowil ricꞌux, naxquilow chi jeꞌ reꞌ xiꞌuctic woꞌ chic cho cajim chiri̱j i Mari̱ya maj xquicapaj chi xo̱j riban rokꞌim ar reꞌ wilic wi̱ꞌ rimukꞌunbal rixuba̱l. RC chipam i yeꞌa̱b reꞌ xrakmajic wi̱ꞌ ruꞌum i Ma̱rta, ruꞌum nok jaꞌ noquic ta nak cok chipam i tinamit reꞌreꞌ. Reꞌ ribiral ricꞌaꞌchsjic woꞌ chic
i La̱saro xiban i Jesus B Xa reꞌ woꞌ xibiraj chi jeꞌ reꞌ i Mari̱ya xa chi yuꞌna ti xuctic cho eh xchalic reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus A' Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Ma̱rta nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ reh Jesus, xchalic rikꞌoꞌrej i Mari̱ya reꞌ richa̱kꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh pan kꞌu̱n: «Reꞌ aj Tijinel Jesus wilic chic cho wuluꞌ cꞌahchiꞌca̱t rikꞌoꞌrem cho, nqui reh. h@I Reꞌ Ma̱rta jeꞌ wili xikꞌor: «Ho̱ꞌ Ha̱w, nicoj wach chiꞌnchel xakꞌor maj wehtꞌalim chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric takꞌamaj cho ayuꞌ wach acꞌal eh hat woꞌ rAcꞌu̱n, nqui reh. ?' Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ yeꞌo̱j chic reh chi encꞌacharic chi junelic ruꞌum chi xirinimej chic, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xa quimic naribanam je chi junpech naquimok je. Nacoj na wach wili i hat Ma̱rta? nqui Jesus reh. 3>_ Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hin i quinyeꞌbic quicꞌacharic chiꞌnchel cꞌacharel eh reꞌ woꞌ hin quinucsunic cho queh camnak reh chi naquicꞌacharic woꞌ chic. Ruꞌum aj reꞌ hab wach n-niminic wi̱n to̱b ta quimok je xa na ricꞌacharic woꞌ chic ricaꞌpech. i=K Reꞌ Ma̱rta jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Coric Ha̱w, reꞌ nixubal naructic woꞌ chic cho maj wilic jenaj kꞌi̱j pan cohlsbal wach acꞌal wili nok chiꞌnchel take camnak nacuctic woꞌ chic cho, nqui reh. < Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh Ma̱rta: «Reꞌ axubal La̱saro, naructic woꞌ chic cho, nqui Jesus. ; Xa reꞌ laꞌ reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ Dios riyew cho aweh chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal napahkaj johtok reh, nqui Ma̱rta. T:! Jeꞌ reꞌ ajic, naxponic i Ma̱rta ru̱cꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s Jesus, reꞌ nixubal xquimic chic. Wi ta nak wilca̱t ayuꞌ maꞌ xquimic ta nak, cu cꞌachlic nak cho yuꞌna. 79g Ar chic ponok Weta̱nya, naxibiraj i Ma̱rta chi reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ rojic cꞌolok ar xchalic chi ricꞌuluric xa reꞌ laꞌ Mari̱ya xa xcahnic woꞌ cho pan pa̱t. T8! Ruꞌum aj reꞌ, wilic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel aj Jerusalen xiponic ar Weta̱nya chi riyeꞌeric ricowil quicꞌux i Mari̱ya chꞌi̱l i Ma̱rta ruꞌum riquimic je i quixuba̱l. 7 Reꞌ tinamit Weta̱nya maꞌ naht ta wilic je ru̱cꞌ tinamit Jerusalen, xa mahnicꞌ woꞌ na chic maꞌxta jenoꞌ le̱wa. N6 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus xichop je ribe̱h ar Weta̱nya kichꞌi̱l woꞌ i hoj raj tahkanel xa reꞌ laꞌ naxojponic nah mukꞌunbal, quejeb laꞌ chic kꞌi̱j muhkunak je i La̱saro. 5% Xa reꞌ woꞌ xicohlaj kꞌoric reꞌreꞌ, jenaj keh hoj raj tahkanel Ma̱x ribihnal, reꞌ Lach woꞌ cojo̱j chi ricab bihnal, jeꞌ wili xikꞌor keh: «Tak-tak chiri̱j i Jesus. Wi xquicansaj woꞌ cho ruꞌ kojquimok woꞌ hoj chiri̱j, nqui xikꞌor keh. "4= eh kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux chi maꞌ wilqui̱n ta ponok ar nok jaꞌ nquimic ta je. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj ruꞌum reh i chaj bih na̱wilom tak wu̱cꞌ, kꞌe̱ꞌ naricowjic acꞌux tak chi ninimjic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tak-tak, kilow tak cho, nqui keh Jesus. 3  Chiri̱j aj reꞌ xisakomej wach keh chi coric i kꞌoric reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ La̱saro xquimic chic 42a Naxkꞌoric i Jesus chi jeꞌ reꞌ, chiri̱j poꞌ nchel riquimic i La̱saro xkꞌoric eh pan kacꞌux i hoj xa chiri̱j laꞌ woꞌ wiric cꞌahchiꞌ rikꞌoric. "1= Ar ajic jeꞌ wili xkakꞌor i hoj raj tahkanel: «Ha̱w, wi laꞌ xa wiric xkajic wi̱ꞌ ra̱j rikꞌorom chi naricowjic woꞌ chic, kojqui reh. c0? Nok rikꞌorom chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic keh chi jeꞌ wili: «Reꞌ kich kꞌorom La̱saro, xoquic chi wiric xa reꞌ laꞌ yuꞌna nawojic nicꞌaꞌsam cho wach, nqui keh. / Raj i pan kꞌekom naribe̱h reꞌreꞌ ritohxaj nah ro̱k ruꞌum maꞌxta cho risakomal i kꞌi̱j china̱, nqui xikꞌor. #.? Chalic i Jesus jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban chi riyeꞌeric jenaj rehtalil keh chi jaꞌ nponic ta rikꞌijil riquimic: «Reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ kꞌi̱j wilic cablaj o̱ra risakomal eh chiwach take o̱ra reꞌreꞌ kojbehic chi coric. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach nbehic pan kꞌi̱j maꞌ eta ritohxaj nah ro̱k maj rilow i ribe̱h chi coric ruꞌum wilic cho risakomal i kꞌi̱j china̱. - Reꞌ hoj jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ajabe̱s aj tijinel keh, reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jaꞌ naht ta woꞌ xca̱j nak ca̱t quicansam chi abaj eh yuꞌna nawa̱j woꞌ chic je soljic ar? kojqui reh. 5,c Cu chiri̱j aj chic reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: «Yuꞌna kojsoljok woꞌ tak chic je ar chipam riyukꞌul i Jure̱ya, nqui xikꞌor keh. q+[ cu xcahnic woꞌ chic quib kꞌi̱j chipam i yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ naxibiraj chi yowa̱b i La̱saro. * Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj i Ma̱rta chꞌi̱l i Mari̱ya chꞌi̱l woꞌ i La̱saro, K) Naxponic i kꞌoric reꞌreꞌ ru̱cꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ yaꞌbilal nbanic reh La̱saro maꞌ reꞌ ta cansbal reh chi junpech, naricamanic laꞌ chi cꞌuhtbal reh rinimal wach rajawric i Dios jeꞌ woꞌ chi reꞌ hin reꞌ rAcꞌu̱n i Dios encꞌutunic chi wilic woꞌ wajawric, nqui Jesus. (7 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take quib chi anab-be̱s reꞌreꞌ xquitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic reh Jesus chi jeꞌ wili: «K-Aja̱w Jesus chacuy, tichalok ti yuꞌna, reꞌ kaxubal reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nawicꞌraj xchop reh yaꞌbilal, nqui xquitakꞌa̱ꞌ je rikꞌormojic reh. }'s Reꞌ Mari̱ya, rana̱b i yowa̱b reꞌreꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ naribuchꞌbic take reh ro̱k i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m pan jenaj kꞌi̱j eh chi ru̱cꞌ woꞌ i rismal na̱ narichiksam woꞌ chic take. @& { Chipam chic jenaj tinamit Weta̱nya ribihnal, reꞌ quitinamital i Mari̱ya chꞌi̱l i Ma̱rta wilic jenaj yowa̱b La̱saro ribihnal quixuba̱l woꞌ i Mari̱ya chꞌi̱l i Ma̱rta. k%O *Chi jeꞌ reꞌ qꞌuihal take tinamit xquinimej i Jesus chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ.&$E )qꞌuihal take tinamit xiponic ru̱cꞌ chi rilmijic eh jeꞌ wili nquikꞌor: «Reꞌ Wa̱n aj kahsem haꞌ maꞌxta jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l nim wach xicꞌuhtaj chi kaxilac, xa reꞌ laꞌ nicꞌ nimal take kꞌoric xikꞌor chiri̱j i winak wili, til coric xikꞌor, nqui take. /#W (Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus kꞌahxic woꞌ chic je chi juntar haꞌ Jortan reꞌ xiban cho wi̱ꞌ take pe̱t kahsanic haꞌ i Wa̱n. Naxcahnic aj ar i Jesus, 5"c 'Ruꞌum take kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ take nahsil reꞌreꞌ xa xca̱j nak chic quichopom xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta canar ruꞌum xelic je chi quiwach. '!G &Raj wili reꞌ woꞌ take bano̱j ra̱j ruꞌ cꞌahchiꞌ nibanam. Ruꞌum reꞌ chacoj tak wach i nawilow tak ru̱cꞌ take bano̱j niban to̱b woꞌ ma̱coj tak wach haj wilic take nikꞌor aweh tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin niban take bano̱j ra̱j i wAja̱w reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ enanaꞌbej tak eh enacoj tak wach chi pan kacabchelal nkaꞌn take reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌuhtunic wach chi reꞌ wAja̱w Dios wilic wu̱cꞌ hin eh reꞌ hin wilqui̱n woꞌ ru̱cꞌ ruꞌ, nqui Jesus queh nahsil reꞌreꞌ.   %Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hin maꞌ cꞌahchiꞌ ta nibanam haj wilic take bano̱j reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌ woꞌ reꞌ take bano̱j riban i wAja̱w Dios, ricꞌul nak chi maꞌ eta nacoj tak wach i haj wilic nikꞌor aweh tak.  $maꞌ eta riban chi enakꞌor tak wi̱n chi cꞌahchiꞌ niyakꞌabem pan wo̱k i Dios xa ruꞌum chi reꞌ hin ru̱cꞌ i nipahbabjic wi̱b niban chi til hin rAcꞌu̱n i Dios nipahba̱ꞌ wi̱b jeꞌ ricab ripahba̱bjic ri̱b riban i Dios. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ niban reꞌ woꞌ i wili: Chi reꞌ hin til hin richiho̱j cho chi xintakꞌabjic cho ayuꞌ wach acꞌal.  #«Wi pa riCꞌuhbal aj i Dios wilic take kꞌoric reꞌreꞌ, kehtꞌalim chi maꞌ riyew ta ri̱b chi narijalaric wach i ricorquil laj kꞌoric reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak wili: ‹Wi pa riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi naxkꞌoric cho cu̱cꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ar Sinayih, xikꞌor queh chi reꞌ take reꞌ jeꞌ woꞌ quicab i Dios, a~}|{xvusr;poo.nhml$kphh)ff9ddba_^1\B[!ZsYYYXWUUS9RQxPjNMLJIH\FDCCLB]@?l>=;:977366"310q/{.#-3+**'(-&#"!=%Y j^~4 2 (EO9^j5Reꞌ take cꞌacharel jeꞌ reꞌ nacaꞌnam aweh tak ruꞌum maꞌ nquicꞌul ta chi reꞌ hin wilic wajawric eh ruꞌum chi maꞌ nca̱j ta woꞌ quehtꞌalim i rinoꞌjbal i Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. xii«Chi rehreh aj chic wach anoꞌjbal tak cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ, naquixowej awach tak. Nabanjok aweh tak chi jeꞌ reꞌ, nwa̱j chi cꞌolok cho pan acꞌux tak take kꞌoric nkꞌormojic chi jeꞌ wili: Reꞌ aj camanom maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic riwaꞌric chiwach i ajabe̱s, nqui nikꞌor aweh tak. «Ru̱cꞌ aj take kꞌoric reꞌreꞌ cowjok acꞌux tak maj nikꞌor aweh tak chi jeꞌ ricab chi wilic take cꞌacharel enquicꞌul acꞌuhbal tak jeꞌ ricab ncaꞌn ru̱cꞌ niCꞌuhbal yuꞌna, wilic woꞌ take cꞌacharel naca̱t tak quiyeb chi tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab xcaꞌn wi̱n i hin. hChaj waꞌric chi reꞌ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌ nquinimej ta i Dios naquixowem awach tak? Naquixowem awach tak ruꞌum chi reꞌ hat-tak jeꞌ nak ricab cho quinoꞌjbal ruꞌ anoꞌjbal tak xa reꞌ laꞌ, reꞌ hin xatnichih tak chi naquinawihchꞌilem tak chi hat-tak waj tahkanel eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak maꞌ jenaj ta chic awach tak cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ. Nok jenaj nak cho wach anoꞌjbal tak quichꞌi̱l, kꞌe̱ꞌ nak tiꞌ tiquicꞌraj tak xa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌxta chic. `g9Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Wi reꞌ hat-tak narixowjic awach tak cuꞌum take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌ nquinimej ta i Dios, xa reꞌ laꞌ nacaꞌn chi jeꞌ reꞌ maꞌ nsahchic acꞌux tak maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi reꞌ hin pe̱t nquixowej niwach chawach hat-tak. fKꞌoro̱j ok chic lok reꞌreꞌ, nipahkaj aweh tak kꞌuruꞌ chi tiꞌ chawicꞌraj awi̱b tak, nqui Jesus keh hoj raj tahkanel. _e7Reꞌ cok ruꞌ cꞌolok pan acꞌux tak wili: Reꞌ hat-tak tiwihꞌic tak pan jenaj wach capew-bal wu̱cꞌ i hin ruꞌum chi reꞌ woꞌ hin xinchihbic cho awach tak, maꞌ ruꞌum ta nak chi reꞌ ta nak hat-tak xatchihbic tak cho niwach hin. «Chi jeꞌ aj reꞌ awihꞌic tak wu̱cꞌ pan jenaj wach capew-bal, reꞌ hin nitikꞌa̱b chic cho wach chi natojok tak kꞌorol reh niCꞌuhbal, qꞌuihal take cꞌacharel naquiniminic reh eh enquicoj qui̱b chi junpech chi waj tahkanel chic take. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hin nitikꞌa̱b chic cho wach wili: Reꞌ xa paꞌ bih pahkanic naꞌn tak johtok reh wAja̱w Dios, nariyeꞌeric cho aweh tak wi xaꞌn ati̱j tak chi cꞌahchiꞌ acojom tak wach chi wilic wajawric. deh reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi yuꞌna johtok chi niwach maꞌ eta chic nikꞌor chi reꞌ hat-tak xa hat-tak aj camanom chi niwach maj reꞌ cꞌacharel reꞌ xa aj camanom ribiral maꞌ wilic ta pa ricamaj chi rehtꞌaljic chaj bih ricꞌul pa ricꞌacharic i ajabe̱s reꞌ ncamanic cok wi̱ꞌ, ra̱j laꞌ hin xniyew chic aweh tak chi ehtꞌaljic chiꞌnchel nicꞌ paꞌ wach rikꞌorom cho wi̱n i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin xnikꞌor chi reꞌ hat-tak, hat-tak wich kꞌorom i hin. ~cu«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tiꞌ chawicꞌraj awi̱b chawach tak eh wi reꞌ hat-tak enacꞌax awi̱b tak jeꞌ ricab nikꞌorom chic lok, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak, hat-tak wich kꞌorom chi ricꞌuhtjic i cꞌaxoj i̱b Fb Wi jenoꞌ cꞌacharel rikꞌor chi til maꞌ pajoj ta woꞌ chic tiꞌquilal ricꞌraj rich cꞌacharel chi cꞌuhtaj woꞌ lok ru̱cꞌ i noꞌjbal wili: Wi ta nak curman chi reh chi eriyew ricꞌacharic pan quimic chiqui̱j take tiꞌ ricꞌraj, chiyew ta woꞌ nak ricꞌacharic pan quimic chiqui̱j take reꞌ. \a1 eh yuꞌna niyew woꞌ chic rikꞌormojic aweh tak i jenaj chic takꞌanic wili: Kꞌe̱ꞌ tiꞌ chawicꞌraj awi̱b tak chawach jeꞌ woꞌ ricab niban hin awu̱cꞌ tak chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak. `  «Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nwa̱j chi jeꞌ ricab i sukquil cꞌuxlis wilic pan wa̱mna i hin, wihꞌok woꞌ pan awa̱mna hat-tak jenaj suk laj cꞌuxlis reꞌ narisuksam acꞌux tak chi manlic. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌreꞌ i takꞌanic niban aweh tak +_O Reh chi xa ewoꞌ nacꞌax awi̱b tak curman chi reꞌ hat-tak na̱cꞌamam tak na̱ i niCꞌuhbal jeꞌ ricab niban i hin chi til nicꞌam na̱ i paꞌ wilic rikꞌor wi̱n i wAja̱w Dios chi nanibanam. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ niban reꞌ ricꞌaxbal ruꞌ xa wilic woꞌ cho chi nina̱. i^K «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chatik tak juꞌ chi hat-tak waj tahkanel reh chi reꞌ cꞌaxoj i̱b riban wu̱cꞌ i wAja̱w Dios eh reꞌ niban woꞌ i hin awu̱cꞌ tak, reꞌ woꞌ reꞌ enaꞌn tak chawibil awi̱b tak. ]%maj ruꞌum reh holohic laj cꞌacharic cꞌahchiꞌca̱t tak chi hat-tak waj tahkanel reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ ricꞌulum rilokꞌil. _\7Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ hat-tak ticꞌacharic tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ hin eh wi xachop woꞌ acꞌux tak chi ribanaric haj wilic i cꞌahchiꞌ nicꞌuhtam aweh tak, tare̱t chi chapahkaj tak chiwach i wAja̱w Dios nicꞌ paꞌ nimal ajwal wach chaweh tak. Reꞌ pahkanic na̱banam tak reꞌreꞌ naricꞌuꞌljic cho ruꞌum o[WJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ ncꞌacharic ta pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin, naricꞌulum reh jeꞌ ricab ricꞌul take kꞌab u̱wa reꞌ maꞌ wilque̱b ta chic cok chiwach richeꞌlal eh ruꞌum reꞌ quichikic. Nok chikinak aj chic take kꞌab i u̱wa reꞌreꞌ nmoloric quiwach eh quicꞌataric cok pan kꞌa̱kꞌ. _Z7«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi coric chi wu̱cꞌ i hin nilmijic yuꞌna nicꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ ritinami̱t i Dios jeꞌ ricab nilmijic ru̱cꞌ i richeꞌlal i u̱wa eh jeꞌ woꞌ wi coric chi reꞌ hat-tak jeꞌ acab tak take kꞌab richeꞌlal i wacho̱m laj u̱wa, ra̱j rikꞌorom chi curman chi na̱cꞌacharic tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin maj xa chi jeꞌ reꞌ, reꞌ cꞌacharel holohic laj cꞌacharic naribanam ruꞌum nok maꞌ hab ta wach aweh tak enwihꞌic pan holohic laj cꞌacharic wi maꞌ cꞌachalca̱t tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin. =YsReh aj chi na̱tikim tak juꞌ ribanaric i holohic laj cꞌacharic, curman chi reꞌ hat-tak wichꞌi̱l woꞌ i hin ekojwihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis maj jeꞌ ricab chi reꞌ jenoꞌ kꞌab u̱wa wi maꞌ wilic ta cok chiwach richeꞌlal maꞌ nicꞌ ta wach na wachanok, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak wi maꞌ ticꞌacharic tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin, maꞌ eta riban chi holohic laj cꞌacharic woꞌ enaꞌn tak. _X7Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab chi xa holohic chic ncahnic richeꞌlal u̱wa nanesmejic lok take chiki̱j laj kꞌab, reꞌ hat-tak yuꞌna sak woꞌ chic wach awa̱mna tak ruꞌum i niCꞌuhbal xnikꞌor aweh tak. $WAreꞌ wAjaw riban woꞌ jeꞌ ricab riban aj tico̱l narilow chi maꞌ quiwachanic ta chic take kꞌab richeꞌlal i u̱wa, riyocꞌ lok chi junpech take kꞌab reꞌreꞌ. Ra̱j wi xa eli̱c woꞌ quiwachanic take kꞌab, xa ripꞌix take lok reꞌ rilow chi chiki̱j chic take reh chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ chic naquiwachanic take kꞌab reꞌreꞌ. Reꞌ camanic nbanaric queh take kꞌab richeꞌlal i u̱wa, rijalwachej jeꞌ ricab ncꞌuluric awu̱cꞌ hat-tak chiꞌnchel cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ wilca̱t tak chi waj tahkanel. V Pan jenaj aj chic pech, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom keh naximol woꞌ chic kawach chi cꞌuhtunic: «Wu̱cꞌ i hin til nariliric nicꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ ritinami̱t i Dios reꞌ jalwachamaj ru̱cꞌ i richeꞌlal u̱wa. Ruꞌum chi reꞌ wAja̱w wilic chi aj ilol reh ritinami̱t jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj tico̱l wilic chi rilmijic richeꞌlal take u̱wa, U Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ xitakꞌa̱ꞌ wi̱n i wAja̱w Dios chi nanibanam, reꞌ woꞌ reꞌ nanibanam ruꞌum nwa̱j chi chiꞌnchel take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal enquirak chiri̱j chi til coric chi tiꞌ nwicꞌraj i wAja̱w Dios, nqui Jesus keh hoj raj tahkanel. Chiri̱j chic rikꞌormojic keh chi nakuctic je eh chi nacojic, xoj-o̱j pan jenaj toco̱m chic yeꞌa̱b.VT%«Reꞌ ntakꞌanic chi quina̱ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quiniminic ta reh i Dios maꞌ naht ta chic wilic chi naricꞌuhtam ri̱b eh ruꞌum reꞌ maꞌ eta chic nitik juꞌ kꞌoric awu̱cꞌ tak chiwach i juncꞌam wili. Reꞌ cok ruꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌreꞌ maꞌxta rajawric chi chaj bih eriban wi̱n. uScriban chi nikꞌor woꞌ chic aweh tak take kꞌoric reꞌreꞌ yuꞌna nok chi cu jaꞌ quino̱j ta johtok ru̱cꞌ i wAja̱w jeꞌ reꞌ niban reh chi nachawilow tak chi nawojic woꞌ chic johtok enacoj tak wach chi coric xnikꞌor. R}Chaj waꞌric xniyew aweh tak take takꞌanic reꞌreꞌ? Ruꞌum chi reꞌ hat-tak xabiraj tak chic chi jeꞌ wili xnikꞌor aweh tak: Reꞌ hin nawojic xa reꞌ laꞌ nanicꞌulic woꞌ chic lok awu̱cꞌ tak, nqui xnikꞌor aweh tak. «To̱b ta jeꞌ reꞌ xnikꞌor aweh tak, reꞌ hat-tak xtiꞌbic acꞌux naxabiraj tak chi nawojic eh ru̱cꞌ reꞌ ncꞌutunic chi maꞌ til ta tiꞌ quinawicꞌraj tak maj wi ta nak til tiꞌ quinawicꞌraj tak, xsukbic nak acꞌux tak ru̱cꞌ kꞌoric xniban. Reꞌ hin ru̱cꞌ i wAja̱w nawojic, nqui kꞌoric xniban aweh tak eh ruꞌum chi reꞌ wAja̱w Dios wilic rajawric chi nina̱ Q«Reꞌ hin nikꞌorom chic lok aweh tak chi maꞌ reꞌ ta ayuꞌ wach acꞌal nancahnic. Reꞌ take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal maꞌxta cajawric chi riyeꞌeric cahnok sukquil cꞌuxlis queh take quicahnic cahnok, raj i hin maꞌ jeꞌ ta nicab take cꞌacharel reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, chi cu wilqui̱n pe chaxilac tak niyew aweh tak i suk laj cꞌuxlis eh niyew aweh tak take takꞌanic wili: Chi maꞌ chi bih nyotꞌic wi̱ꞌ acꞌux tak eh chi maꞌ chi bih woꞌ noquic cho wi̱ꞌ ayoꞌjic tak. vPexa reꞌ laꞌ ruꞌ awu̱cꞌ hat-tak nariwihꞌic i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ nariyeꞌbic sukquil quicꞌux take naquiniminic wi̱n. Reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌreꞌ naritakꞌabjic cho ruꞌum i wAja̱w Dios chi naricahnic pa nijelow-bal eh nok wilic chic awu̱cꞌ tak, reꞌ woꞌ reꞌ narisakomonic pa̱m acapew-bal tak reh chi encꞌulic pan acꞌux tak nicꞌ nimal take kꞌoric kꞌoro̱j wuꞌum i hin eh reh woꞌ chi enarak tak chiri̱j chiꞌnchel take kꞌoric reꞌreꞌ. O/«Wilic queh take kꞌoric wili reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak chi cu wilqui̱n pe chaxilac tak, maꞌxta quicahnic pan acꞌux tak N Ra̱j i cꞌacharel reꞌ maꞌ riban ta woꞌ haj wilic rikꞌor i niCꞌuhbal, reꞌreꞌ maꞌ tiꞌ ta quiricꞌraj eh reꞌ cꞌuhbal xnikꞌor aweh tak maꞌ xa pa nicꞌux ta xchalic, ar laꞌ xchalic ru̱cꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. [M/Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hin nanicꞌuhtam wi̱b aweh tak ruꞌum nok reꞌ hat-tak tiꞌ quinawicꞌraj tak eh hab wach tiꞌ quiricꞌraj eh riban haj wilic rikꞌor i niCꞌuhbal, reꞌreꞌ tiꞌ enicꞌrijic ruꞌum i wAja̱w. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin chꞌi̱l i wAja̱w nakachalic chi patanic pa ra̱mna. lLQAr ajic reꞌ Ju̱ras, maꞌ reꞌ ta aj Caryot, xipahkaj reh Jesus chi jeꞌ wili: «Ha̱w, chaj waꞌric xa keh hoj na̱cꞌuhtam awi̱b eh queh take maꞌ jaꞌ quiniminic ta aweh maꞌxta acꞌuhtam awi̱b? nqui reh. TK!«Hab wach ricꞌol pa ra̱mna niCꞌuhbal eh rinimej haj wilic i rikꞌor, reꞌreꞌ ricꞌuhtaj chi til tiꞌ quiricꞌraj. Reꞌ jeꞌ reꞌ nbanic, tiꞌ woꞌ enicꞌrijic ruꞌum i wAja̱w eh tiꞌ woꞌ nawicꞌram i hin. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ maj nanicꞌuhtam woꞌ wi̱b reh, nqui Jesus. rJ]Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ nok na̱wilom woꞌ tak chic niwach, na̱rakam tak chiri̱j chi reꞌ hin wilqui̱n pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ i wAja̱w eh reꞌ hat-tak na̱wihꞌic woꞌ tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ. I/To̱b ta loqꞌuil ti nquimay riliric niwach reꞌ take cꞌacharel maꞌ nquinimej ta i Dios, reꞌ hat-tak waj aj niminel nawilom tak niwach maj nanicꞌacharic woꞌ chic eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ nanibanam reꞌ hat-tak na̱cꞌacharic woꞌ tak chiri̱j aquimic tak. lHQ«Nok jenoꞌ ajabe̱s nquimic je eh maꞌ nilmijic ta chic wach ruꞌum i racꞌu̱n ruꞌum chi reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ maꞌ nsoljic ta chic cho, nkꞌormojic chi reꞌ acꞌun reꞌreꞌ ncahnic chi nibaꞌjel chic. Reꞌ hin to̱b ta quinojok maꞌxta ca̱t tak nicana̱b chi jeꞌ hat-tak nibaꞌjel maj nanichalic woꞌ chic awu̱cꞌ tak. G5Reꞌ aj toꞌo̱l nikꞌor aweh tak reꞌreꞌ, reꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ naricꞌuhtunic reh haj wilic i coric. Nok takꞌamaj ok chic cho ayuꞌ wach acꞌal i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel maꞌ nquinimej ta i Dios, maꞌ eta nquicꞌul pan ca̱mna. Jeꞌ reꞌ nacaꞌnam maj reꞌ ricamaj i Lokꞌ laj Uxlabal maꞌ jancꞌal ta quilom eh ruꞌum reꞌ maꞌ quehtꞌalim ta woꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ. Ra̱j laꞌ awu̱cꞌ hat-tak chiꞌnchel waj ninimel maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric maj reꞌ hat-tak yuꞌna awehtꞌalim tak chic i camanic riban i Lokꞌ laj Uxlabal ruꞌum nok reꞌreꞌ nwihꞌic chic awu̱cꞌ tak eh chikawach johtok maꞌ xa ta chic juncꞌam nariwihꞌic awu̱cꞌ tak til laꞌ naricꞌacharic chic pan awa̱mna tak. Freꞌ hin nanipahkam reh wAja̱w chi naritakꞌa̱b cho jenoꞌ chic awaj toꞌo̱l tak reh chi nariwihꞌic awu̱cꞌ tak chi junelic. xEi«Ruꞌum chi reꞌ hat-tak na̱banam tak haj wilic rikꞌor i niCꞌuhbal maj tiꞌ quinawicꞌraj tak, D3Jeꞌ reꞌ ajic xa paꞌ bih enapahkaj tak johtok reh wAja̱w chi cꞌahchiꞌ achꞌica̱b acꞌux tak chiwi̱j, reꞌ hin naniyeb cho aweh tak. BC} «Chi ar chic wilqui̱n johtok ru̱cꞌ i wAja̱w, reꞌ wili nanibanam chawi̱j hat-tak xa ruꞌum chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j: Reꞌ xa paꞌ bih na̱pahkam tak johtok reh wAja̱w Dios, reꞌ hin naniyeb cho aweh tak reh chi reꞌ wAja̱w enyeꞌeric rilokꞌil wuꞌum wi̱n hin rAcꞌu̱n. B{ Chabiraj tak chi coric i nanikꞌorom aweh tak wili: Xa hab wach chꞌiclic ricꞌux chiwi̱j, chiꞌnchel take camanic xniban hin ewoꞌ riban ribanaric ruꞌ eh maꞌ xa reꞌ ta take reꞌ eriban, kꞌe̱ꞌ laꞌ chic qꞌuihal wach lokꞌ laj nawa̱l naribanam ruꞌum reh rajawric naniyeb maj reꞌ hin johtic woꞌ chic johtok wi̱n ru̱cꞌ i wAja̱w ar pan taxa̱j. }As «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak chacoj tak wach chi reꞌ hin xa jenaj niwi̱ꞌ chꞌi̱l i wAja̱w. Maꞌ nacoj tak wach xa ru̱cꞌ take chaj bih nikꞌor, chawilow tak take camanic niban eh chacoj tak wach ru̱cꞌ reꞌreꞌ. l@Q Reꞌ pahkanic xaꞌn reꞌreꞌ, maꞌ tare̱t ta maj reꞌ hat acojom chic wach chi reꞌ hin xa jenaj niwi̱ꞌ chꞌi̱l i wAja̱w, majeꞌ? Ruꞌum aj chi xa jenaj kawi̱ꞌ, reꞌ take kꞌoric niban i hin maꞌ xa pa nicꞌux ta nchalic reꞌ laꞌ wAja̱w xkꞌoric cho wi̱n eh reꞌ woꞌ reꞌ xbanic take nicꞌ nimal i camanic xniban i hin. ?  Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Peh, reꞌ hin xnicapaj nok chiwach rikꞌijil niwihꞌic chaxilac tak xawehtꞌalij nak chic i wili chiwi̱j i hin: Reꞌ xilow chic niwach i hin ra̱j rikꞌorom chi xilow woꞌ chic wach i wAja̱w. Wi awehtꞌalim nak chic i chaj bih xnikꞌor lok yuꞌna ti, chaj waꞌric kꞌuruꞌ reꞌ hat nakꞌor chi cu nanicꞌuhtam aweh i wAja̱w? J> Ar ajic jenaj chic kichꞌi̱l reꞌ Peh ribihnal jeꞌ wili xikꞌor cok reh Jesus: «Ha̱w, chacꞌuhtaj keh i kAja̱w Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ enchꞌihquic kacꞌux, nqui cok reh. X=)Ruꞌum chi reꞌ rinoꞌjbal i wAja̱w Dios enehtꞌaljic xa reꞌ wach wi reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak nicꞌ wach ninoꞌjbal, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi yuꞌna reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic nicꞌ wach rinoꞌjbal i wAja̱w Dios ru̱cꞌ take xnikꞌor aweh tak chꞌi̱l i xawilow tak wu̱cꞌ i hin, nqui keh. <Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ hin reꞌ quinyeꞌbic quicꞌacharic take cꞌacharel reꞌ woꞌ hin quincꞌambic je queh ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ coric wach kꞌoric xa reꞌ wach i hin quinkꞌoric reh chi manlic eh ruꞌum reꞌ maꞌ jenoꞌ cꞌacharel riban canar i ponic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios wi maꞌ ribiraj ta i coric wach kꞌoric wu̱cꞌ. k;OChalic jenaj kichꞌi̱l reꞌ Ma̱x ribihnal jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ hoj maꞌ kehtꞌalim ta haj na̱wojic i hat. Nicꞌ wach kꞌuruꞌ nakehtꞌalij nicꞌ wach i ponic nakaꞌnam ar? nqui reh. :Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chajaric ra̱j ribanaric chi na̱ponic tak reꞌ nawojic wi̱ꞌ i hin, nqui Jesus keh. 9)Ruꞌum aj coric chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak nok nitikꞌa̱b chic cho wach awihꞌic tak wu̱cꞌ, nanisoljic woꞌ chic cho chi acojoric tak pan jenaj wach wihꞌic wu̱cꞌ i hin, reh chi paꞌ naniwihꞌic i hin ar woꞌ na̱wihꞌic hat-tak. >8unok chi ojic chic wi̱n. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s yohbal wach riyeꞌa̱b wilic reꞌ naquiwihꞌic wi̱ꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n, reꞌ hin nanitikꞌa̱b woꞌ wach ru̱cꞌ i wAja̱w chi na̱wihꞌic wu̱cꞌ hat-tak waj tahkanel. Reꞌ aj reꞌ, reꞌ riwi̱ꞌ chi nawojic ar pan taxa̱j eh maꞌ ta nak coric chi jeꞌ reꞌ, toco̱m nak chic take kꞌoric cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak. $7 CChiri̱j wili xikꞌor woꞌ chic keh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi nawojic, xa reꞌ laꞌ maꞌ riban ntzꞌiric pan acꞌux tak ruꞌum reꞌreꞌ. Reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ hat-tak chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i Dios, xa reꞌ laꞌ jeꞌ ricab richꞌiquinjic acꞌux naꞌn tak chiri̱j ruꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ richꞌiquinjic acꞌux chaꞌn tak yuꞌna chiwi̱j i hin 6 &Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ hat na̱yeb acꞌacharic chiwi̱j? Maꞌ eta soꞌ naꞌn nakꞌor reꞌreꞌ. Til coric nikꞌor aweh chi chiwach akꞌab nok wilqui̱n pan quikꞌab take waj ixowonel jeꞌ wili na̱banam: Oxpech na̱kꞌorom chi maꞌ awehtꞌalim ta niwach eh nok akꞌorom chic oxpech chi jeꞌ reꞌ, narikꞌoric cho i las, nqui Jesus.~5u %Reꞌ Luch kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Ha̱w, chaj waꞌric maꞌ eta riban chi etinitahkej yuꞌna? maj wi ta laꞌ curman chi reꞌ hin eniyew nicꞌacharic pan quimic awuꞌum aweh hat, reꞌ hin enak niban reꞌreꞌ, nqui Luch. u4c $Chiri̱j chic ribirmijic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Simon reꞌ Luch woꞌ ribihnal jeꞌ wili xibiraj cok reh Jesus ruꞌum i kꞌoric xikꞌor chi narojic: «Ha̱w, haj na̱wojic chi maꞌxta chic kilom awach, nqui reh. Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Yuꞌna jaꞌ eta pe riban chi equinatahkej haj nawojic wi̱ꞌ i hin, xa reꞌ laꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh chi nachirak rikꞌijil cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ na̱wiqꞌuic woꞌ chipam take wokbal i hin, nqui reh. .3U #reh chi jeꞌ reꞌ chiꞌnchel tinamit naquehtꞌalim chi hat-tak manlic waj tahkanel wi naꞌn tak i cꞌaxoj i̱b cu̱cꞌ take awas acha̱kꞌ tak, nqui Jesus. L2 "Ruꞌum aj chi naricꞌuluric jeꞌ ricab xnikꞌor aweh tak, nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh tak i jenaj cꞌuhbal ru̱cꞌ i acꞌ laj kꞌoric reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: Chacꞌax awi̱b chi ajuꞌjunal tak. Nicꞌ paꞌ wach acꞌaxaric tak xniban i hin jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak cu̱cꞌ awas acha̱kꞌ tak z1m !«Reꞌ hat-tak reꞌ jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n chi niwach, chabiraj tak i wili: Reꞌ hin maꞌ naht ta chic wilqui̱n chaxilac tak eh ruꞌum chi naquinasiqꞌuim tak, yuꞌna nikꞌor woꞌ aweh tak i wili reꞌ xnikꞌor chic queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: Reꞌ haj cꞌahchiꞌ wojic wi̱ꞌ i hin maꞌ eta riban chi eto̱j tak yuꞌna. 0  Jeꞌ reꞌ ajic wi wuꞌum wi̱n i hin nyeꞌeric rilokꞌil i Dios, reꞌreꞌ nariyeb woꞌ cho nilokꞌil i hin eh maꞌ cu ta jaruj nariyeb cho wi̱n xa chiwach laꞌ ti take kꞌi̱j wili, nqui keh. Chiri̱j reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh: !/; Ar aj ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Ponic aj chic rikꞌijil chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel naricꞌuhtunic lok wach i nilokꞌil eh jeꞌ woꞌ reꞌ i wAja̱w Dios naricꞌuhtunic woꞌ lok rilokꞌil wuꞌum i hin. .) Jeꞌ reꞌ ajic xa reꞌ woꞌ ti xicohlaj ricꞌuxuric i muhu̱j laj caxlan wiꞌc, reꞌ Ju̱ras xelic cho chi kaxilac nok chakꞌab chic. C- Pan kacꞌux i hoj ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ ripahkam reh Ju̱ras chi narojic lokꞌol paꞌ jaric naricamanic keh chipam i ninkꞌi̱j wilic chi kawach on cꞌahchiꞌ ripahkam reh chi narojic toꞌbonel queh take niba̱ꞌ ru̱cꞌ riyeꞌeric quitzꞌa̱k. Chaj waꞌric naxkacapaj chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ xkacapaj ruꞌum chi reꞌ tumi̱n risach i Jesus kichꞌi̱l hoj raj tahkanel, reꞌ Ju̱ras nihkinic reh. M, Naxikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel tzꞌukulco̱j woꞌ cok chi wiꞌc ru̱cꞌ Jesus, maꞌ xkarak ta chiri̱j chaj waꞌric naxikꞌor reh i Ju̱ras chi jeꞌ reꞌ. I+  Jeꞌ reꞌ ajic nok ricꞌuxum chic jok i caxlan wiꞌc, reꞌ Ju̱ras ruꞌum nok oconak nak chic aj Yahm pa ra̱mna pꞌuht ricapam ri̱j nicꞌ wach nachikꞌahsaj i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Ju̱ras, reꞌ cꞌahchiꞌ acapam ribanjic chatꞌoc ti awi̱b chi ribanaric, nqui reh. ^*5 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Hab wach eh eniyew i muhu̱j laj caxlan wiꞌc, chacoj tak rehtal chi reꞌreꞌ awich tahkanel tak narikꞌahsanic wi̱n pan quikꞌab take waj cansanel, nqui keh. Chi jeꞌ reꞌ ximuh cho jenaj caxlan wiꞌc eh xiyew reh i Ju̱ras aj Caryot reꞌ racꞌu̱n jenaj winak Simon ribihnal. U)# Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin xnijil chic cok soꞌ wi̱b ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xnibiraj cok reh pan ja̱s kꞌoric: «Ha̱w, chakꞌor ti wi̱n hab wach keh narikꞌahsanic aweh? quinqui cok reh. (+ reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, xiban je kꞌab wi̱n reh chi nanibiram cok reh Jesus hab wach keh chi kaxilac narikꞌahsanic reh. z'm Ar ajic nok reꞌ hin reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj i Jesus tzꞌukulqui̱n cok ru̱cꞌ chi wiꞌc, *&M Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel pꞌuht katzꞌehtam ki̱b chi kawach chi maꞌ nkarak ta chiri̱j hab wach narikꞌahsanic reh. %3 Chiri̱j chic take rikꞌormojic reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xchalic jenaj riyotꞌquil ra̱mna ruꞌum ritzꞌirquilal ricꞌux eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Til coric nikꞌor, jenaj aweh hat-tak naquirikꞌahsam pan quikꞌab take naquicansanic wi̱n, nqui xikꞌor keh. k$O jeꞌ ricab woꞌ chi til coric take kꞌoric nanikꞌorom aweh tak wili, reꞌ curman chi na̱biram tak chi coric: Xa hab wach naricꞌulbic reh pan sukquil cꞌuxlis i nanitakꞌa̱b je, reꞌ woꞌ hin quiricꞌul pan sukquil cꞌuxlis eh wi reꞌ hin cꞌahchiꞌqui̱n ricꞌulum ra̱j woꞌ rikꞌorom chi reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n cꞌahchiꞌ ricꞌulum, nqui xikꞌor i Jesus. Reꞌ take kꞌoric xikꞌor i Jesus queh raj tahkanel nok wiꞌc ncaꞌn J#  «Chi jeꞌ reꞌ kꞌoro̱j cho yuꞌna kꞌuruꞌ reꞌ hin cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak wili chi cu jaꞌ ncꞌuluric ta i tzꞌihmbimaj chiwi̱j maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ naponok rikꞌijil chi naricꞌuluric, nwa̱j chi enarak tak chiri̱j chi nicꞌ paꞌ nimal xnikꞌor aweh tak chiwi̱j i hin, til coric Q" Reꞌ cok ruꞌ maꞌ chawunchelal ta woꞌ na̱banam tak jeꞌ ricab xnikꞌor aweh tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok wehtꞌalim nicꞌ wach quinoꞌjbal take xnichih chi naqui̱nquitahkem. Chi quixilac take nichiho̱j reꞌreꞌ, wehtꞌalim chi wilic jenaj naribanam chi maꞌ holohic ta rinoꞌjbal xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta wehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ, xa xnichih woꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ eh ru̱cꞌ reꞌ xo̱j elok wach i kꞌoro̱j cho pan cꞌuhbal chi jeꞌ wili:“Reꞌ nwihchꞌilej chi wiꞌc xoquic chi waj ixowonel chic yuꞌna, nqui rikꞌor. ,!Q «Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic reꞌreꞌ yuꞌna eh ruꞌum aj reꞌ wi xaꞌn tak ribanaric jeꞌ ricab xnikꞌor lok, na̱cꞌacharic tak chi suk. y Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ anoꞌjbal tak maꞌ jeꞌ ta ricab ninoꞌjbal i hin jeꞌ ricab rikꞌor i kꞌoric nkꞌormojic chi jeꞌ wili: “Reꞌ aj camanom maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic riwaꞌric chiwach i ajabe̱s, maꞌ woꞌ reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic riwaꞌric chiwach reꞌ xtakꞌanic cho reh nqui rikꞌor i noꞌjbal reꞌreꞌ. pY Reꞌ hin nicꞌuhtaj chic aweh tak chaj bih noꞌjbal ra̱j banaric chi hat-tak aj camanom chi quiwach chiꞌnchel. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ niban chawach tak reh chi reꞌ woꞌ reꞌ, enaꞌn aweh tak. 9k Wi reꞌ hin xnitzꞌaj awo̱k hat-tak kꞌuruꞌ to̱b ta hin awaj tijinel tak eh hin woꞌ awAjabe̱s tak, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak cu natzꞌajam woꞌ tak i co̱k take toco̱m chic awas acha̱kꞌ tak wi jeꞌ reꞌ raj ribanaric chi wilca̱t tak chi aj camanom reh awich cꞌacharel tak. &E Reꞌ hat-tak nakꞌor tak wi̱n chi hin awaj tijinel tak jeꞌ woꞌ chi hin awAjabe̱s tak. Tare̱t i nakꞌor tak chi jeꞌ reꞌ maj jeꞌ woꞌ reꞌ. B} Nok ricohlam chic ritzꞌajaric i ko̱k i hoj raj tahkanel, reꞌ Jesus xijela̱ꞌ woꞌ chic nah teleb i risuꞌt ricoj eh xoquic woꞌ chic nah me̱xa. Ar jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom keh: «Reh chi enarak tak chiri̱j chaj waꞌric naxnitzꞌaj awo̱k tak nanisakomem wach aweh tak reꞌreꞌ yuꞌna: <q Jeꞌ reꞌ xikꞌor maj rehtꞌalim nak chic hab wach i narikꞌahsanic reh pan quimic. Ruꞌum aj reꞌ xikꞌor keh kꞌoric chi maꞌ kunchelal ta saksamaj chic kawach.  Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ ulaꞌanel reꞌ maꞌ tzꞌaj ta chic riban ruꞌum chi xiban chic cho riti̱n, maꞌ curman ta chic chi ewoꞌ chic riban ricaꞌpech riti̱n naponok pan jenoꞌ pa̱t kꞌoꞌromaj wi̱ꞌ chi hiꞌlic xa reꞌ laꞌ chic take ro̱k curman chi naritzꞌajaric. Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i behenel reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak xa reꞌ chic take awo̱k tak nanitzꞌajam maj saksamaj chic awach tak, reꞌ cok ruꞌ to̱b ta chawunchelal tak sak chic wach atiꞌjolal tak, maꞌ chawunchelal ta tak saksamaj chic pan awa̱mna tak, nqui xikꞌor. 0Y Ar ajic reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ha̱w, wi na̱tzꞌajam take wo̱k chaꞌn woꞌ witi̱n kꞌuruꞌ, nqui xikꞌor. [/ Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ woꞌ chic wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ i Jesus: «Reꞌ hin Ha̱w, maꞌ jaruj ta eniyew kꞌab chi enatzꞌaj take wo̱k, nqui reh Jesus. Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Wi reꞌ hat Simon maꞌ nawa̱j ta chi enitzꞌaj take awo̱k maꞌxta chic awocal wu̱cꞌ chi waj tahkanel, nqui reh. a; Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ Luch, reꞌ hat yuꞌna jaꞌ narak ta chiri̱j chaj waꞌric cꞌahchiꞌ nitzꞌajam awo̱k xa reꞌ laꞌ nariponic i kꞌi̱j chi na̱rakam chiri̱j, nqui reh. B} xa reꞌ laꞌ naxoquic nak chi ritzꞌajaric ro̱k i Simon reꞌ Luch woꞌ bihnal jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ hat maꞌ eta riban chi enatzꞌaj i wo̱k, nqui reh. B} Nok ribanam chic reꞌreꞌ, xicoj i haꞌ chipam jenaj tzꞌajbal okis eh xoquic chi ritzꞌajaric i ko̱k hoj raj tahkanel eh xichiksaj woꞌ chic ru̱cꞌ i tzꞌih xibacꞌ chipam \1 Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum rehtꞌalim chic reꞌreꞌ, xpaꞌlajic johtok nok cꞌahchiꞌ chi wiꞌc, xesaj lok i suꞌt rijela̱ꞌ nah teleb eh naxichop cho jenaj tzꞌih jucꞌbal kꞌabis, xibacꞌ chipam. c? xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xiban aj Yahm, reꞌ Jesus maꞌxta bih xa̱j reh ricamaj aj Yahm ruꞌum nok rehtꞌalim chi pa rikꞌab wilic chiꞌnchel ruꞌum i rajawric yeꞌo̱j reh ruꞌum Ajabe̱s Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ ruꞌum chi rehtꞌalim chi ar woꞌ xchalic ru̱cꞌ i Dios eh yuꞌna ar woꞌ chic johtic johtok reh. `9 Ar ajic naxkatokꞌa̱ꞌ i wiꞌc reh xikꞌekbal, reꞌ Ju̱ras aj Caryot racꞌu̱n i Simon cojo̱j nak chic pa ra̱mna i cꞌahbilal ruꞌum i aj Yahm, chi narikꞌahsam i Jesus pan quikꞌab take raj cansanel   Reꞌ ricꞌaxbal i Jesus chi kana̱ i hoj raj tahkanel maꞌ xa ta reꞌ chiwach take kꞌi̱j nok cu suk pe nak cꞌacharic riban ayuꞌ wach acꞌal xcꞌuhtunic wach ku̱cꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ xiban chiwach take kꞌi̱j pan cohlsbal chic wach ricꞌacharic. Chi jeꞌ aj reꞌ ricꞌaxbal ricꞌuhtaj chi kana̱, pan jenaj kꞌi̱j nok pꞌuhtic nak chic reh i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal, reꞌ Jesus ximol kawach reh chi nakaꞌnam kawaꞌ kaha̱ꞌ richꞌi̱l ruꞌum nok rehtꞌalim nak chic chi xponic chic i rikꞌijil chi narelic je china̱ acꞌal wili reh chi narojic woꞌ chic johtok ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios. <q 2«Jeꞌ aj reꞌ nicꞌ paꞌ nimal nikꞌor i hin, cꞌahchiꞌ nikꞌorom jeꞌ ricab rikꞌormojic xiban cho wi̱n i wAja̱w Dios eh reꞌ hin wehtꞌalim chi xa hab wach ncojbic wach take kꞌoric xitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic wi̱n, til nariwihꞌic ricꞌacharic chi junelic, nqui Jesus. 9 1Jeꞌ aj reꞌ chꞌukuj kꞌoric naribanam i wAja̱w Dios ruꞌum nok reꞌ cꞌuhbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom maꞌ xa wu̱cꞌ ta hin xasjic cho, ar laꞌ woꞌ ru̱cꞌ i wAja̱w Dios xchalic rikꞌormojic maj naxiritakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal xiyew woꞌ cho rikꞌormojic wi̱n wili: ‹Reꞌ kꞌoric nanitakꞌa̱b rikꞌormojic aweh, reꞌ woꞌ reꞌ na̱banam rikꞌormojic, nqui wi̱n.  0Reꞌ cok ruꞌ, ru̱cꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi ta nak wi wilic jenoꞌ cꞌacharel maꞌ ricꞌam ta na̱ i niCꞌuhbal ribiraj wu̱cꞌ, maꞌ ta nak enchꞌukuric wach rimahc. Til laꞌ nikꞌor chi reꞌ wAja̱w Dios, yuꞌna cꞌahchiꞌ chic richꞌukum kꞌoric china̱ wi aj mahc on maꞌ aj mahc reꞌ kꞌorel wi cꞌahchiꞌ on maꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌulum niCꞌuhbal eh nicꞌ paꞌ wach richꞌuk wach i wAja̱w yuꞌna china̱ i cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ narichꞌukum wach china̱ pan cohlsbal wach take kꞌi̱j wi maꞌ xicꞌul nicꞌuhbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom. = s /Chi jeꞌ reꞌ camaj naxincꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal, wi wilic ta nak jenoꞌ cꞌacharel maꞌ ricꞌam ta na̱ i niCꞌuhbal ribiraj wu̱cꞌ, maꞌ reꞌ ta hin equinkꞌoric reh chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ ricꞌul chi reh ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh rinoꞌjbal maj maꞌ reꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ naxinchalic ayuꞌ wach acꞌal, xinchalic laꞌ chi quicoꞌljic take cꞌacharel chiwach i tiꞌcꞌaxic.   .Reꞌ hin til quinsakomonic pa̱m i quicapew-bal take cꞌacharel eh reꞌ riwi̱ꞌ i nichalic ayuꞌ wach acꞌal reꞌ wili: Chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j maꞌ eta chic quiwihꞌic chi cu kꞌekom pa̱m i quicapew-bal. / W -jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌacharel reꞌ ricoj rehtal nicꞌ wach ninoꞌjbal i hin rehtꞌalij woꞌ nicꞌ wach rinoꞌjbal i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. a ; ,Chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor ru̱cꞌ cow laj kꞌoric queh take cꞌacharel reꞌreꞌ: «Jeꞌ ricab chi reꞌ cꞌacharel reꞌ quirinimej, reꞌreꞌ maꞌ xa chiwi̱j ta hin cꞌahchiꞌ richꞌica̱b ricꞌux, richꞌica̱ꞌ laꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i kAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, X~ }P{zgxwv]tsqpZpn:ll k!ihfVedcaU`}^_\ZYWV T-RQPONyMLIH'GEjDCBAc?>6<:865$32o130b/--*B(&C$a"!-vi$I X =  !dR$&BEReꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Wi laꞌ wilic i maꞌ holohic ta laj kꞌoric xnikꞌor, nwa̱j chi enakꞌor wi̱n haj wilic i kꞌoric reꞌreꞌ eh wi laꞌ tare̱t take kꞌoric xnikꞌor, chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌqui̱n achꞌeyem? nqui Jesus reh. *AMNaxibiraj chaj bih xikꞌor i Jesus, jenaj queh take aj chaꞌjanel wilque̱b cok ar xisecꞌ je pan wach i Jesus chi kꞌabis eh xikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Maꞌ riban ta chi jeꞌ reꞌ ricꞌuꞌljic xaꞌn i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, nqui reh. @Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chaj waꞌric nanabiraj wi̱n chi reꞌ hin nanikꞌoric aweh chiri̱j i cꞌuhtunic niban? Chabiraj laꞌ queh take quibiram chaj bih nikꞌorom cho. Reꞌ take reꞌ quinaꞌbem chic chaj bih aj chiri̱j hin kꞌoronak cho, nqui reh. 9?kChalic i Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ hin maꞌxta bih nikꞌorom cho xa pan cꞌolic, chiꞌnchel laꞌ sakom wach naxniban i cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit jeꞌ ricab nok xa eli̱c woꞌ xniban cho cꞌuhtunic chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j take Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses on jeꞌ ricab nok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios xniban woꞌ i cꞌuhtunic. f>EAr chic cok chipam i pa̱t reꞌ xcꞌamaric je wi̱ꞌ i Jesus reꞌ cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xibiraj reh Jesus hab wach take raj tahkanel eh jeꞌ woꞌ chaj bih take tijinic riban. m=SChiri̱j wili reꞌ maꞌ Luch xo̱j pahꞌok cu̱cꞌ take juꞌjun cꞌacharel quicamanic chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ quichꞌi̱l qui̱b chꞌi̱l take juꞌjun take aj chaꞌjanel woꞌ reh pa̱t reꞌreꞌ eh ar xcahnic chi kꞌixinic maj chiꞌnchel take cꞌacharel reꞌreꞌ xquicꞌula̱ꞌ lok quikꞌa̱kꞌ ruꞌum reh cꞌuxic cꞌahchiꞌ ribanam eh ar cꞌahchiꞌ quikꞌixinsam cok qui̱b. Reꞌ ribirmijic reh Jesus chaj bih
take cꞌuhtunic riban =<sReꞌ ixok aj chaꞌjanel reh chi̱ꞌ ritzꞌahpil ocbal, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch naxilow wach: «Maꞌ reꞌ ta na nchel hat jenaj queh raj tahkanel i winak reꞌ wilic cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ? nqui reh. Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌxta! Maꞌ reꞌ ta hin, nqui reh. S;Nok oconak aj chic cok ar i kich aj tahkanel reꞌ ehtꞌalamaj wach ruꞌum i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, xsoljic woꞌ chic cho chi chi̱ꞌ ocbal eh ruꞌum chi xilow chi cu wilic lok ar i maꞌ Luch, xipahkaj atoꞌbil reh aj chaꞌjanel tzꞌahp chi eriyew kꞌab chi naroquic cok i maꞌ Luch. :}Naxcꞌamaric je Jesus ru̱cꞌ i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, xtahkaljic je cuꞌum quib keh hoj raj tahkanel, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch chꞌi̱l i jenaj chic kich aj tahkanel. Reꞌ kich aj tahkanel reꞌ xihchꞌilej je i maꞌ Luch, ehtꞌalamaj wach ruꞌum i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios eh ruꞌum reꞌ xyeꞌeric kꞌab reh chi xoquic cok chiꞌ ripa̱t i cꞌamol be̱h reꞌreꞌ naxcꞌamaric woꞌ cok i Jesus ar. :9mReꞌ maꞌ Caypas reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ xyeꞌbic quinoꞌjbal take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ aj cꞌamol quibe̱h woꞌ take aj Jure̱ya naxikꞌor queh chi jeꞌ wili: «Sakbih chi keh chi xa reꞌ wach i jenaj chi cꞌacharel enquimic je chiwach chi ekojquimic i hoj chiꞌnchel cꞌacharel wilco̱j chipam i tinamit wili, nqui rikꞌorom cho queh. Reꞌ Jesus xcꞌamaric chiwach
i maꞌ Anas >8u xquicꞌam je chi pe̱t ru̱cꞌ i maꞌ Anas reꞌ raja̱w rehqꞌue̱n i maꞌ Caypas reꞌ wilic chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i ha̱b reꞌreꞌ. ~7u Ar ajic naxikꞌor reꞌreꞌ i Jesus, reꞌ take juntuhm chi sol chꞌi̱l i cꞌamol quibe̱h eh chꞌi̱l woꞌ take chaꞌjanel reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, xquichop i Jesus eh nok bacꞌlic chi kꞌab, m6S Naxilow chi jeꞌ reꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch: «Chacꞌol woꞌ chic akꞌas laj chꞌihchꞌ pa ripatil. Reꞌ wAja̱w Dios ritikꞌa̱b chic cho wach chi nanicꞌulum i tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ ricab chi jenoꞌ cꞌacharel nyeꞌeric reh pan jenoꞌ culc chi naruqꞌuem i cꞌah laj haꞌ, tokꞌlic woꞌ naruqꞌuem, jeꞌ aj woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin xa nanicꞌulum woꞌ i paꞌ bih tikꞌimaj cho wach ruꞌum i wAja̱w Dios chi nanicꞌulum, nqui reh. h5I Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiri̱j nok reꞌ Jesus rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch naxilow chi naquichopom nak chic i Jesus xehsaj ti cho rikꞌas laj chꞌihchꞌ pa ripatil wilic ru̱cꞌ eh xicoj ti je chi tiꞌ i winak Ma̱lco ribihnal, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, naxiniqꞌuej nak ricansjic xa reꞌ laꞌ, xa reꞌ woꞌ ti i jenaj chi xiquin xirak je riyocꞌoric. h4I Ru̱cꞌ take kꞌoric xiban reꞌreꞌ xmanlajic wach i rikꞌoroj cho chi jeꞌ wili:“Reꞌ take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi naquinquichꞌihlem maꞌ jenoꞌ queh xikꞌehbic, nqui rikꞌorom cho. 53cReꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Xnikꞌor chic aweh tak chi reꞌ hin ruꞌ, nqui queh. Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Ruꞌum chi reꞌ hin cꞌahchiꞌqui̱n asiqꞌuim tak, chacana̱ꞌ tak chi equiꞌo̱j take wili, nqui queh. 72gChiri̱j i wili reꞌ Jesus xibiraj woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Hab wach i nasicꞌ tak? nqui queh. —Reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret nkasicꞌ, nqui take. c1?Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Reꞌ aj woꞌ hin ruꞌ, nqui queh. Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xquijil je qui̱b chiqui̱j eh xikꞌehbic wach acꞌal naxquibiraj take kꞌoric reꞌreꞌ. 0Jeꞌ aj wili xquikꞌor reh: «Reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kasiqꞌuim i Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret, nqui take. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ aj woꞌ hin ruꞌ, nqui queh. Chi quixilac take xibirinic reh kꞌoric xikꞌor i Jesus reꞌreꞌ, wilic woꞌ cok ar i Ju̱ras reꞌ xcꞌambic je quibe̱h take cꞌacharel reꞌreꞌ chi richoporic i Jesus. W/'Ar ajic reꞌ Jesus ruꞌum rehtꞌalim chic nicꞌ nimal i tiꞌcꞌaxic narichalic china̱, xikꞌehtaj cho wach quikꞌorbal nok jeꞌ wili xikꞌor cho queh: «Hab wach xchalic asicꞌ tak? nqui queh. A.{naxelic cho cu̱cꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l woꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xicꞌam je quibe̱h take sol aj Ro̱ma chꞌi̱l take aj chaꞌjanel reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ takꞌamaj take je cuꞌum take nahsil richoporic i Jesus. Reꞌ take riqꞌuihal winak takꞌamaj take je reꞌreꞌ xquicꞌam je quichaj chi quisakombal eh xquicꞌam woꞌ je quimache̱t jeꞌ woꞌ quiche̱ꞌ chi chopbal reh Jesus. - reꞌ naꞌbamaj woꞌ pa̱m ruꞌum i Ju̱ras maj qꞌuih pech hoj wihꞌinak ar chꞌi̱l i Jesus chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Reꞌ Ju̱ras kꞌuruꞌ reꞌ naricꞌulum nak ritzꞌakil rikꞌahsjic i Jesus naribanam pan quikꞌab take raj ixowonel, 3, aNaxicohlaj cho riti̱j i Jesus, xelic je chipam i yeꞌa̱b wilic nak wi̱ꞌ eh chi jeꞌ reꞌ chi kichꞌi̱l chic i hoj raj tahkanel xoj-o̱j jok ar wach jenaj yu̱kꞌ cu rehtal xojponic jok chipam jenaj chiki̱j laj rokbal haꞌ Seyron ribihnal. Nok hoj chic iqꞌuinak chipam i rokbal haꞌ reꞌreꞌ, xkapꞌut woꞌ chic tok johtic wach jenaj yu̱kꞌ cu rehtal xojponic chipam i jenaj yeꞌa̱b banbal wi̱ꞌ tic, M+xniteh wach queh chi coric hab wach i hat. Queh take reꞌ kꞌuruꞌ xa cu nanisakomem woꞌ wach chi manlic anoꞌjbal reh chi reꞌ hin chꞌi̱l take reꞌ, ekojwihꞌic pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b. Chi jeꞌ reꞌ cꞌacharic encaꞌn, reꞌ cꞌaxoj i̱b naꞌn wu̱cꞌ i hat chꞌi̱l woꞌ i cꞌaxoj i̱b niban i hin cu̱cꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ i cꞌaxoj i̱b encaꞌn chi quibil qui̱b, nqui xikꞌor Jesus pa riti̱j._*7«W-Aja̱w Dios to̱b ta reꞌ hat coric awach, reꞌ take aj ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ru̱cꞌ quixowonic awach maꞌ nquinaꞌbej ta chi jeꞌ reꞌ anoꞌjbal i hat. Ra̱j laꞌ hin ninaꞌbem chic reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xa queh take cꞌacharel reꞌ quiniminic reh chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal, ^)5«Yuꞌna kꞌuruꞌ wAja̱w Dios, reꞌ chic wili nwa̱j nipahkam aweh: Reꞌ take cꞌacharel reꞌ xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, chayew queh chi equiwihꞌic wu̱cꞌ ar reꞌ naniwihꞌic woꞌ chic wi̱ꞌ i hin. Nipahkaj aj aweh reꞌreꞌ reh chi reꞌ take reꞌ enquilow i rinimal nilokꞌil xayew wi̱n eh chi cu pa riꞌsil woꞌ cho nok jaꞌ ntikꞌinjic ta wach acꞌal wili, xa tiꞌ woꞌ quinawicꞌraj cho cu yuꞌna chi kꞌi̱j. 6(eRuꞌum chi jeꞌ reꞌ xniban, reꞌ hin quichꞌi̱l take cꞌacharel reꞌreꞌ wilco̱j yuꞌna pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b jeꞌ ricab nok wilca̱t woꞌ i hat pan jenaj sukquil cꞌuxlis wichꞌi̱l i hin. Chi jeꞌ reꞌ wilque̱b wu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, naquiwihꞌic woꞌ pan jenaj manlic laj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ na̱banam chi reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ reꞌ ta aj niminel take, enquinaꞌbej chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal. Chi jeꞌ reꞌ enquilow woꞌ chi reꞌ hin tiꞌ nwicꞌraj take quiniminic wi̱n jeꞌ ricab nok tiꞌ quinawicꞌraj i hat. A'{«W-Aja̱w Dios, reh aj chi wilque̱b ok pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b jeꞌ ricab nok wilco̱j i hoj pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b, reꞌ riholonquil anoꞌjbal xayew wi̱n chi nabjic, xniyew woꞌ chi nabjic queh take cꞌacharel xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem. ?&wChaꞌn chi chiꞌnchel take cꞌacharel reꞌreꞌ quicꞌacharok pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b. Niban i pahkanic reꞌreꞌ wAja̱w Dios maj jeꞌ ricab ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj chi reꞌ hat ticꞌacharic pan jenaj sukquil cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin eh reꞌ hin quincꞌacharic woꞌ pan jenaj sukquil cꞌuxlis awu̱cꞌ i hat, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ quicꞌacharok ta woꞌ nak jeꞌ ricab i cꞌacharic nkaꞌn i hoj chi xa jenaj kawi̱ꞌ. Chi jeꞌ chic reꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel reꞌreꞌ, curman woꞌ chi naquiwihꞌic pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b eh jeꞌ woꞌ ku̱cꞌ i hoj reh chi naquilow reꞌreꞌ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ reꞌ ta aj niminel take, ewoꞌ nquicoj wach chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal. $%A«W-Aja̱w Dios ruꞌum reh rikꞌormojic i nibiral nacaꞌnam take cꞌacharel reꞌreꞌ, wilic toco̱m chic cꞌacharel naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j i hin. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jenaj chic i pahkanic nwa̱j nibanam aweh chiqui̱j take cꞌacharel naquikꞌoric nibiral eh jeꞌ woꞌ chiqui̱j take toco̱m cꞌacharel reꞌ naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j. Reꞌ wili pahkanic niban aweh: 1$[eh chi toꞌbal queh, reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nikꞌahsam wi̱b chi rinimjic i lokꞌ laj camanic xayew wi̱n reh chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ewoꞌ nquikꞌahsaj qui̱b chi rinimjic i lokꞌ laj camanic reꞌ naquikꞌorom wi̱ꞌ ricorquilal queh take toco̱m chic cꞌacharel. M#eh chi rikꞌormojic ricorquilal reꞌreꞌ xinatakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal. Yuꞌna reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nitakꞌa̱b je take cꞌacharel wili jeꞌ ricab xaꞌn wu̱cꞌ i hat 8"i«W-Aja̱w, jeꞌ woꞌ chic nipahkaj woꞌ aweh wili: Chaꞌn chi reꞌ take cꞌacharel wili enquikꞌahsaj qui̱b chi rinimjic i lokꞌ laj camanic chi rikꞌormojic queh toco̱m chic cꞌacharel chaj bih ricorquilal i kꞌoro̱j awuꞌum. Reꞌ hat wAja̱w xa reꞌ woꞌ ricorquilal nakꞌor !maj jeꞌ ricab chi reꞌ hin maꞌ wilqui̱n ta ayuꞌ wach acꞌal reh chi nanicahnic ta nak ayuꞌ chi junpech, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ wilque̱b ta woꞌ ayuꞌ wach acꞌal chi rinimjic quitijinic take cꞌacharel quixowonic awach i hat. 9«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wAja̱w Dios, ruꞌum chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi waj tahkanel take ixowomaj quiwach cuꞌum take cꞌacharel quixowonic woꞌ awach i hat, reꞌ wili nipahkaj aweh chiqui̱j: Chacꞌol take chiwach take cꞌahbilal naribanaric queh. Reꞌ hin maꞌ nipahkaj ta aweh chi maꞌ ta nak chic naquiwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal take cꞌacharel reꞌreꞌ B}Jeꞌ aj reꞌ xnikꞌor queh reh chi enquirak chiri̱j chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal akꞌorom wi̱n xnikꞌor woꞌ queh. Ruꞌum aj chi toco̱m chic quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ take reꞌ ixowomaj quiwach cuꞌum take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ quixowonic woꞌ awach i hat maj reꞌ quinoꞌjbal ruꞌ chꞌi̱l woꞌ ninoꞌjbal i hin maꞌ jeꞌ ta ricab quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ quixowonic awach i hat. 6e Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin xnicoꞌlej take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem eh yuꞌna xnikꞌor wili chi cu wilqui̱n pe ayuꞌ wach acꞌal maj nwa̱j chi reꞌ take reꞌ enquibiraj reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ensukbic quicꞌux chi manlic jeꞌ ricab nok nsukbic woꞌ nicꞌux i hin to̱b ta qꞌuisi̱n chic maꞌ nicana̱ꞌ take cahnok ruꞌum chi nanisoljic woꞌ chic johtok awu̱cꞌ. / «Cu yuꞌna chi kꞌi̱j chiwach niwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal chi quihchꞌiljic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xnicoꞌlej take chiwach take tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi xinayew chi quicoꞌljic eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem maꞌ jenoꞌ queh xikꞌeb ri̱b xa jenaj laꞌ woꞌ ti xkꞌehbic ruꞌum reh rinoꞌjbal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xo̱j elok wach i kꞌoro̱j cho chiri̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ take kꞌoric kꞌoro̱j awuꞌum. 1 «W-Aja̱w Dios, yuꞌna chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ cu naquicahnic ayuꞌ wach acꞌal eh reꞌ hin maꞌxta chic niwihꞌic ayuꞌ ruꞌum nok nawojic awu̱cꞌ, reꞌ wili ti̱j niban chiqui̱j: Lokꞌ laj wAja̱w, reꞌ hat til wilic awajawric eh ruꞌum reꞌ nipahkaj aweh chi chacꞌol take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem. Chaꞌn kꞌuruꞌ chi quiwihꞌok xa pan jenaj wach cꞌuxlis chi niminic jeꞌ ricab nok wilco̱j i hoj chi xa jenaj wach kacapew-bal kacabchel. O eh ruꞌum chi pan akꞌab wilque̱b take, wilque̱b woꞌ take pa nikꞌab i hin jeꞌ ricab nok reꞌ take wilque̱b pa nikꞌab i hin, wilque̱b woꞌ take pan akꞌab i hat. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, quicꞌacharic chic chi riyeꞌeric nilokꞌil. V% «Chiqui̱j aj take cꞌacharel reꞌreꞌ nwa̱j nibanam johtok niti̱j chawach yuꞌna, maꞌ reꞌ ta chiqui̱j take tinamit maꞌ holohic ta quibanic. Jeꞌ reꞌ ajic chiqui̱j take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, nwa̱j nibanam niti̱j maj reꞌ aj take reꞌ wilque̱b pan akꞌab Omaj reꞌ take kꞌoric yeꞌo̱j wi̱n reꞌreꞌ chi nanikꞌorom, reꞌ woꞌ reꞌ xnikꞌor queh. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take cꞌacharel wili reꞌ xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, xquicꞌul woꞌ take kꞌoric xnikꞌor queh. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xquicoj wach chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n eh chi jeꞌ reꞌ yuꞌna quehtꞌalim chic chi coric chi awu̱cꞌ woꞌ i hat xinchalic naxincꞌulic lok china̱ acꞌal wili. !;Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna quehtꞌalim woꞌ chic chi reꞌ hat xatyeꞌbic wi̱n i nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric xayew wi̱n chi rikꞌormojic queh )KQueh take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquihchꞌilej nak take quixowonic awach xa reꞌ laꞌ yuꞌna xayew chic take wi̱n chi reꞌ chic i hin naqui̱nquihchꞌilem, reꞌ hin xniyew chic chi ilmijic chi quiwach chi reꞌ hat wilic awajawric. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ pan akꞌab chic wilque̱b naxayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ chic akꞌorbal i hat xquicꞌam na̱. J «Yuꞌna kꞌuruꞌ nipahkaj aweh chi ar awu̱cꞌ pan taxa̱j chayew wi̱n chi ewoꞌ chic quinwihꞌic jeꞌ ricab naxinwihꞌic cho awu̱cꞌ ar nok jaꞌxta nak i wach acꞌal wili. c?Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wAja̱w, yuꞌna cꞌahchiꞌ nicohlam i nicamaj yeꞌo̱j wi̱n awuꞌum chi nanibanam eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xniban chic chi wilic take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal nquiyew chic alokꞌil. .Ureh chi enquitijej take ricorquilal jeꞌ ricab take wili: Reh chi equicꞌacharic chi junelic take cꞌacharel, curman chi enquinaꞌbej i wili chawi̱j hat wAja̱w: Chi reꞌ hat, til hat i Dios eh chi xa reꞌ wach i hat wilca̱t chi Dios. Jeꞌ woꞌ curman chi enquinaꞌbej i wili chiwi̱j i hin: Reꞌ hin Jesus reꞌ hin Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xinatakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal hat wAja̱w Dios. W-Aja̱w Dios, reꞌ hin nikꞌor chi wilic alokꞌil maj reꞌ hat xakꞌahsaj pa nikꞌab chi nariwihꞌic wajawric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit eh chi pa nikꞌab i hin wilic riyeꞌeric quicꞌacharic chi junelic take cꞌacharel ayeb take wi̱n u eChiri̱j chic naxicohlaj kꞌoric ku̱cꞌ i hoj raj tahkanel, reꞌ Jesus xijohsaj johtok rilbal pan taxa̱j eh jeꞌ wili xikꞌor johtok reh Dios pa riti̱j: «W-Aja̱w Dios, xponic chic rikꞌijil chi nanipahkam aweh i wili: Chacꞌuhtaj lok i nilokꞌil wilic chi hin awAcꞌu̱n reh chi ru̱cꞌ chaj bih eniban i hin ewoꞌ nicꞌuhtaj lok alokꞌil i hat. ]3!«Nikꞌor aj aweh tak chi reꞌ hin wichꞌi̱l i wAja̱w Dios reh nok chi nachalok cꞌaxquilal chana̱ tak chawehtꞌalij woꞌ tak chi awichꞌi̱l woꞌ tak i wAja̱w Dios eh chi jeꞌ reꞌ etiwihꞌic tak pan jenaj wach cꞌuxlis jeꞌ ricab wilqui̱n i hin ru̱cꞌ yuꞌna. Coric ruꞌ, narichalic i cꞌaxquilal chana̱ hat-tak waj tahkanel reꞌ na̱cahnic tak ayuꞌ wach acꞌal xa reꞌ laꞌ ruꞌ chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j maj reꞌ hin xniban chic canar rikꞌojoric pan acꞌal i rajawric aj Yahm reꞌ ntakꞌanic china̱ junsut wach acꞌal, nqui Jesus.# Reꞌ hin nikꞌor woꞌ chic aweh tak chi reꞌ wili na̱banam tak chipam take kꞌi̱j maꞌ naht ta chic wilic je chi kawach eh pa ricorquil chipam laꞌ chic take kꞌi̱j reꞌ wilco̱j: Reꞌ hat-tak naquincꞌolok quichop na̱puhcam awi̱b tak chi ajuꞌjunal eh naquinacana̱b tak chi wutquel, xa reꞌ laꞌ hin maꞌxta woꞌ nicahnic chi wutquel maj wichꞌi̱l woꞌ i wAja̱w Dios. [/Reꞌ Jesus jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban: «Ha̱ꞌ! Reꞌ cok yuꞌna til nacoj tak chic niwach. Til ta woꞌ ti coric chi jeꞌ reꞌ? Reꞌ hin nikꞌor chi reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak niwach. #?Ruꞌum aj reh i kꞌoric naꞌn yuꞌna, xa chi yuꞌna ti nkarak chiri̱j i kꞌoric wili chawi̱j i hat: To̱b ta jaꞌ kojpahkanic ta chiri̱j jenoꞌ kacapew-bal, reꞌ hat awehtꞌalim chic chiꞌnchel. Ruꞌum aj reꞌ nkacoj wach chi ru̱cꞌ i Dios xatchalic, kojqui reh.  #Naxkabiraj reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Cu reꞌ yuꞌna cꞌahchiꞌ achꞌobom ribehel rikꞌormojic keh take kꞌoric akꞌorom cho. Yuꞌna maꞌ cꞌaxic ta chic chi rirakmajic chiri̱j haj wilic take nakꞌor keh.  wCoric, reꞌ hin ar xinchalic ru̱cꞌ wAja̱w naxincꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal eh yuꞌna ponic woꞌ chic rikꞌijil chi nanicana̱b woꞌ chic cahnok i wach acꞌal wili reh chi nanisoljic woꞌ chic johtok ru̱cꞌ wAja̱w, nqui Jesus.  +«Maꞌ xa ruꞌum ta reꞌ naricꞌuꞌljic cho apahkanic tak ruꞌum laꞌ woꞌ chi reꞌ wAja̱w kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj tak ruꞌum nok reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ tiꞌ quinawicꞌraj tak eh nacoj woꞌ tak wach chi reꞌ hin ru̱cꞌ woꞌ xinchalic. P Ar ajic chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, maꞌ cu reꞌ ta chic i hin nanibanam i pahkanic pan ajelow-bal tak maj til reꞌ laꞌ chic hat-tak chi awibil awi̱b tak na̱banam tak jenoꞌ pahkanic chiwach i wAja̱w Dios chi chꞌiclic acꞌux tak chi nariyeꞌeric aweh tak apahkanic tak ruꞌum chi hat-tak chic waj tahkanel. Y +Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: «Reꞌ hin xinkꞌoric chic awu̱cꞌ tak chiri̱j i wAja̱w Dios ru̱cꞌ jalo̱j wach kꞌoric eh reꞌ take kꞌoric nikꞌorom reꞌreꞌ curman chi nanisakomem wach aweh tak, xa reꞌ laꞌ nariponic rikꞌijil nok maꞌ reꞌ ta chic ru̱cꞌ jalo̱j wach kꞌoric nanikꞌoric chiri̱j i wAja̱w nanikꞌoric laꞌ awu̱cꞌ tak chi til chꞌobo̱j chic ribehel take kꞌoric. 7gCu yuꞌna tipahkanic pan ti̱j chiwach i Dios chi maꞌ awehtꞌalim ta tak chi til wilic chic wajawric, xa reꞌ laꞌ chikawach johtok maꞌ jeꞌ ta chic reh riwi̱ꞌ pahkanic na̱banam tak. Jeꞌ woꞌ til nikꞌor aweh tak chi naricꞌuꞌljic chic cho apahkanic tak ruꞌum i wAja̱w Dios maj reꞌreꞌ til ra̱j chi reꞌ hat-tak narisukbic acꞌux tak chi manlic ru̱cꞌ ricꞌuꞌljic cho apahkanic tak, nqui Jesus. ?w«Naponok aj i kꞌi̱j reꞌreꞌ, maꞌ reꞌ ta chic wi̱n na̱banam tak take pahkanic naꞌn tak wi̱n yuꞌna reh laꞌ chic i wAja̱w na̱banam tak eh reꞌreꞌ naricꞌuꞌlem cho nicꞌ paꞌ nimal apahkanic naꞌn tak johtok reh chi awehtꞌalim tak chic chi reꞌ hin til wilic chic wajawric. I Jeꞌ aj woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ acꞌulum hat-tak, yuꞌna kꞌe̱ꞌ tiꞌquil acꞌux tak ruꞌum chi nawojic. Reꞌ cok ruꞌ narichalic i kꞌi̱j nok naniwihꞌic woꞌ chic chaxilac tak eh ruꞌum reꞌ kꞌe̱ꞌ narichalic risukquil acꞌux tak. Reꞌ sukquil cꞌuxlis reꞌreꞌ xa eli̱c woꞌ nariwihꞌic pan awa̱mna tak maj maꞌ hab ta chic jenoꞌ wilic rajawric chi ribanaric chi enelic lok i risukquil acꞌux tak reꞌreꞌ. H Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ narisukbic woꞌ chic pan acꞌux tak jeꞌ ricab nsukbic ricꞌux jenoꞌ ixok narilow wach rihaꞌlacꞌu̱n. Reꞌ ixok reꞌreꞌ, pan pe̱t riban xa nyotꞌic chic ricꞌux ruꞌum ritiꞌquil wilic wi̱ꞌ eh chiri̱j nok asjanak chic i rihaꞌlacꞌu̱n xa chi yuꞌna ti niqꞌuic pa ricꞌux ritiꞌquil ruꞌum risukquil ricꞌux nwihꞌic nok rilow chic cok wach i jenaj rihaꞌlacꞌu̱n asjic china̱ acꞌal. :mchabiraj tak chi coric i ricorquilal nanikꞌorom wili: Reꞌ hin nanicansjic je eh ruꞌum reꞌ naribanam chi kꞌe̱ꞌ ntzꞌiric awach tak. Raj take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios, kꞌe̱ꞌ narisukbic quicꞌux. To̱b ta woꞌ naribanam chi ntzꞌiric awach tak, reꞌreꞌ nariqꞌuic pan acꞌux tak maj narisukbic woꞌ chic pan acꞌux tak naquinucsjok woꞌ chic cho chi quixilac camnak. -Reꞌ Jesus xa nok woꞌ ti xicoj je rehtal chi reꞌ hoj raj tahkanel nka̱j nak kapahkam cok reh chaj bih ra̱j rikꞌorom i kꞌoric xikꞌor. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi xa maꞌ naht ta chic je chikawach maꞌxta chic awilom tak niwach chaxilac tak eh jeꞌ woꞌ xa maꞌ naht ta woꞌ chic je chiri̱j ruꞌ na̱wilom woꞌ tak chic juncꞌam ok niwach. Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ ruꞌum chi xapahkaj woꞌ tak chajaric ra̱j rikꞌorom take kꞌoric reꞌreꞌ, T!Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xkakꞌor: «Reꞌ hoj maꞌ nkarak ta chiri̱j i xikꞌor i Jesus. Chajaric ra̱j rikꞌorom i kꞌoric xikꞌor wili: Maꞌ naht ta chic je ayuꞌ? kojqui. ;oReꞌ hoj raj tahkanel jeꞌ wili xkakꞌor chi kibil ki̱b: «Chaj woꞌ bih ra̱j rikꞌorom i kꞌoric xikꞌor keh chi jeꞌ wili? ‹Reꞌ hin nawojic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ wilic rikꞌormojic take kꞌoric wili: Xa maꞌ naht ta chic je yuꞌna maꞌxta chic awilom tak niwach chaxilac tak eh maꞌ naht ta woꞌ chic je chiri̱j ruꞌ na̱wilom woꞌ tak chic niwach, nqui xikꞌor, kojqui chi kawach. wgChiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic i wili keh hoj raj tahkanel: «Reꞌ hin nawojic woꞌ chic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ wilic rikꞌormojic take kꞌoric wili: Xa maꞌ naht ta chic yuꞌna maꞌxta chic awilom tak niwach chaxilac tak eh maꞌ naht ta woꞌ chic je chiri̱j ruꞌ na̱wilom woꞌ tak chic niwach, nqui Jesus. ,Qjeꞌ ricab chi wu̱cꞌ woꞌ i hin nbirmijic take nicꞌ paꞌ nimal kꞌoric wilic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios chi narikꞌorom. Jeꞌ aj reꞌ jeꞌ ricab xnikꞌor chic aweh tak chiꞌnchel take kꞌoric narikꞌorom aweh tak i Lokꞌ laj Uxlabal, wu̱cꞌ i hin ribiraj take, nqui Jesus. ~reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nariyeb woꞌ nilokꞌil i hin maj chiꞌnchel take kꞌoric narikꞌorom aweh tak wu̱cꞌ woꞌ i hin ribiraj }5 Ruꞌum aj reꞌ nanicana̱b chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ naricꞌulic sakomjok wach aweh tak cu rehtal ricꞌulic lok i Lokꞌ laj Uxlabal. «Nacꞌolok lok i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ kꞌorol reh ricorquilal, reꞌreꞌ naribanam chi reꞌ hat-tak na̱rakam tak chiri̱j chi coric nicꞌ nimal take kꞌoric nwa̱j nak nikꞌorom aweh tak. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal narikꞌoric aweh tak chajaric take naricꞌuluric chiwach take kꞌi̱j cꞌulic lok reh chawach tak. Reꞌ take kꞌoric narikꞌorom ruꞌ maꞌ xa ru̱cꞌ ta npokꞌ cho, wu̱cꞌ laꞌ hin ribiraj eh ruꞌum reꞌ, na chikꞌor aweh tak take kꞌoric reꞌreꞌ, l|Q Reꞌ hin xinkꞌoric chic awu̱cꞌ tak chiri̱j i wojic eh wilic woꞌ nak toco̱m chic kꞌoric nwa̱j nak nikꞌorom aweh tak, xa reꞌ laꞌ maꞌ eta nikꞌor ruꞌum chi cꞌaxic chaweh tak rirakmajic chiri̱j yuꞌna. 5{c Chiqui̱j aj take ncaꞌn i cꞌahbilal, haj wilic i rehtalil nariyeb i Lokꞌ laj Uxlabal chi ricꞌuhtjic chi narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱ ruꞌum i Dios? Reꞌ rehtalil nariyeꞌeric reꞌ chi reꞌ Dios xichꞌuk chic kꞌoric china̱ aj Yahm reꞌ ntakꞌanic chi quina̱ take tinamit. ezC Haj wilic i rehtalil nariyeb i Lokꞌ laj Uxlabal chi ricꞌuhtjic lok chi coric wach ninoꞌjbal? Reꞌ rehtalil nariyeꞌeric, reꞌ i wojic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ maꞌ eta chic nawilow tak niwach. Cy Haj wilic quimahc take cꞌacharel nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios naricꞌuhtam i Lokꞌ laj Uxlabal? Reꞌ quimahc take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ chi maꞌ nquicoj ta niwach. exC«Nacꞌolok lok i Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ wili noꞌjbal naricꞌuhtam: Reꞌ take quicꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ru̱cꞌ nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios aj mahc take. Jeꞌ woꞌ naricꞌuhtam chi reꞌ hin coric wach ninoꞌjbal eh chi reꞌ take ncaꞌn i cꞌahbilal narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱ ruꞌum i Dios. Hw xa reꞌ laꞌ til coric nikꞌor aweh tak chi to̱b ta jeꞌ reꞌ nawicꞌraj tak, curman chi enikꞌor aweh tak i ricorquilal wili: Kꞌe̱ꞌ tare̱t chaweh tak chi nawojic woꞌ chic johtok ru̱cꞌ i wAja̱w maj wi maꞌ xino̱j johtok maꞌxta woꞌ richalic awu̱cꞌ tak Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ jenaj chic awaj toꞌo̱l tak, tzꞌa̱b ruꞌ wi xino̱j i hin narichalic awu̱cꞌ tak ruꞌum nok reꞌ woꞌ hin nanitakꞌanic cho reh. Qvreꞌ laꞌ chic ritzꞌirquil awach tak xchalic ru̱cꞌ i xnikꞌor, Zu-ra̱j yuꞌna curman chi nanikꞌoric chiri̱j reꞌreꞌ awu̱cꞌ tak maj qꞌuisi̱n chic maꞌ quino̱j ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n awu̱cꞌ tak ayuꞌ wach acꞌal. Yuꞌna chiri̱j chic i wojic nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak. Reꞌ hat-tak yuꞌna maꞌ jenoꞌ aweh tak ripahkaj ta nak wi̱n haj nawojic, /tWReꞌ hin nikꞌorom chic aweh tak chi naricꞌulic lok rikꞌijil reꞌ nariponic wi̱ꞌ wach nicꞌ nimal i kꞌoro̱j aweh tak eh ruꞌum reꞌ nwa̱j nipahkam aweh tak chi nacꞌolok lok i rikꞌijil reꞌreꞌ cꞌolok tak pan acꞌux reꞌ xnikꞌor aweh tak. Reꞌ Jesus nkꞌoric chiri̱j ricamaj
riban i Lokꞌ laj Uxlabal «Yuꞌna wilic jenaj chic kꞌoric nwa̱j kꞌoric chiri̱j. Naxnipꞌut cho nicamaj chaxilac tak maꞌ curman ta chi xinkꞌoric chiri̱j awu̱cꞌ tak maj cu wilqui̱n nak awu̱cꞌ tak ayuꞌ wach acꞌal, !s;Chaj waꞌric naquicapam chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ naquicapam ruꞌum chi maꞌ quinaꞌbem ta ninoꞌjbal i hin on reꞌ rinoꞌjbal wAja̱w Dios. Ir Reꞌ aj woꞌ wili na̱cꞌulum tak ruꞌum chi hat-tak waj tahkanel: Reꞌ take nahsil chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ eta chic tiquicꞌul tak chipam take moloj i̱b ncaꞌn chipam take pa̱t reꞌreꞌ eh jaꞌ reꞌ ta ti reꞌ maj nariponic rikꞌijil chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naquicapam chi cꞌahchiꞌ caꞌnam jenaj holohic laj camanic chiwach i Dios wi xatquicansaj tak je. 0q [Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi narixowjic awach tak eh xnikꞌor reꞌreꞌ reh chi na̱rakam tak chiri̱j chaj bih na̱cꞌulum tak. Chi jeꞌ reꞌ maꞌxta bih enyojbic acꞌux tak ru̱cꞌ animinic tak chiwi̱j i hin. `p9Jeꞌ ricab i kꞌoric naribanam i Lokꞌ laj Uxlabal chiwi̱j i hin, nipahkaj woꞌ chi jeꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak maj xa reꞌ woꞌ wach naxnitokꞌa̱ꞌ cho nicamaj pan pe̱t, reꞌ hat-tak xinawihchꞌilej tak eh chi jeꞌ reꞌ acojom tak chic rehtal take kꞌoric chꞌi̱l take nicꞌ paꞌ nimal take xniban i hin, nqui Jesus.noU«Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi naquinwihꞌok woꞌ chic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i wAja̱w Dios reꞌ hin nanitakꞌa̱b woꞌ cho aweh tak i Lokꞌ laj Uxlabal. Nacꞌolok aj lok ayuꞌ chi awaj toꞌo̱l tak, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌreꞌ, reꞌ xa aj kꞌorol woꞌ reh i coric, til nariyeb richi̱ꞌ chiri̱j niwi̱ꞌ chawach tak. An{«Coric, chiꞌnchel wili ncꞌuluric reh chi narojic elok wach take kꞌoric wilic chipam i hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ cꞌuhbal nchopbic quina̱ take cꞌacharel reꞌreꞌ. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: “Xa maꞌxta bih aj ruꞌum nquixowej wi̱ꞌ niwach, nqui rikꞌor. m9Reꞌ aj take cꞌacharel reꞌreꞌ wilic mahc chi quina̱, reꞌ cok ruꞌ reꞌ mahc reꞌreꞌ maꞌ wilic ta chi quina̱ nok maꞌ jaꞌ niban ta take rinimal lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jenoꞌ cꞌacharel ribanam take, ra̱j laꞌ naxquilow chi cꞌahchiꞌ nibanam take lokꞌ laj nawa̱l reꞌreꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ xquipꞌut rixowjic niwach eh xquixowej woꞌ wach i wAja̱w Dios. Llnanquixowej niwach. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa hab wach rixowej niwach cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam lok ru̱cꞌ reꞌreꞌ chi kꞌe̱ꞌ rixowej woꞌ wach i wAja̱w Dios. \k1Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ pan mahc wilque̱b. Wi reꞌ hin maꞌ ta nak xincꞌulic china̱ acꞌal wili chi rikꞌormojic queh chi aj mahc take ewoꞌ nak riban chi reꞌ take reꞌ enquikꞌor chi maꞌ eta nkꞌormojic chiqui̱j chi aj mahc take, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ hin yuꞌna cꞌahchiꞌ nikꞌorom queh chi pan mahc wilque̱b eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta chic riban chi enquikꞌor chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta quimahcanic Ql~}|$zwvuFrjqfonligfecba`*^\[]XWdWVTSqPO7MJIZHG1ECyA@?<;:865s4k0//.,+y*E'%f#"5{ . @ S8l7Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ jeꞌ wili xiban: Xupej je wach kana̱ eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Chacꞌul tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. ~uChiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus chi chꞌakbal je ri̱b chi kaxilac jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: «Reꞌ hin tinipahba̱ꞌ tak chi na̱wojic tak chi waj camanom jeꞌ ricab xiban cho wu̱cꞌ i wAja̱w Dios, nqui keh. #?Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj keh rikꞌab chꞌi̱l i rijojol cꞌuhtbal reh chi til reꞌ woꞌ i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus wilic chi kayejal. Naxkilow chi til reꞌ Jesus wilic ku̱cꞌ, maꞌ qꞌuisi̱n ta naxsukbic kacꞌux i hoj raj tahkanel. 'Naxoquic i chakꞌab reh Tomincuꞌ kꞌi̱j reꞌ xilow wi̱ꞌ wach Jesus i Mari̱ya aj Majta̱la, reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus xkamol woꞌ ki̱b chipam jenaj pa̱t eh ruꞌum chi kojyoꞌjic chi ekojrakmajic cuꞌum take cꞌamol quibe̱h take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cow xkachꞌit ri̱j i tzꞌahp. Ar aj chipam i pa̱t reꞌreꞌ xo̱j cꞌolok i Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor keh nok ruhmumaj chic cok chi kaxilac chi kacꞌalenjic: «Cꞌale̱n tak, reꞌ Dios cuseꞌsenok aweh tak, nqui keh. PChi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la xo̱j chi rikꞌormojic keh hoj aj tahkanel chi xilow chic wach i kAja̱w eh jeꞌ woꞌ chi rikꞌormojic keh chi reꞌ woꞌ Jesus xkꞌoric cho reh take kꞌoric cꞌahchiꞌ rikꞌorom keh. Reꞌ Jesus ricꞌuhtaj ri̱b queh take
raj tahkanel nok quimolom qui̱b zmNok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya xa̱j nak rikꞌahchem i Jesus xa reꞌ laꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ quinakꞌahchej, hiy laꞌ pe cu̱cꞌ take xcaꞌn chi was nicha̱kꞌ chic take ru̱cꞌ ninimjic eh chakꞌor queh chi jeꞌ wili: ‹Qꞌuisi̱n maꞌ chic quino̱j johtok ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ awAja̱w woꞌ hat-tak eh nalokꞌej tak wach, tiquirok queh ruꞌum nok reꞌ hin jaꞌ quino̱j ta johtok ru̱cꞌ i wAja̱w, nqui Jesus reh Mari̱ya.  'Chiwach i juncꞌam reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ Jesus xikꞌoꞌrej cok i Mari̱ya ru̱cꞌ ribihnal, reꞌ Mari̱ya xisolqꞌuij ri̱b chi ilo̱j eh naxinaꞌbej wach chi reꞌ poꞌ Jesus nkꞌoꞌronic cok reh, jeꞌ wili xikꞌor reh pan hewre̱yo reꞌ kakꞌorbal hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: «Rabo̱ni! nqui reh. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom “aj tijinel”. M jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tu̱t, chaj bih nawokꞌej eh hab wach nasicꞌ ayuꞌ? nqui reh. Naxibiraj i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya xicapaj chi reꞌ xkꞌoꞌronic cok reh reꞌ i aj ilol tic chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Ruꞌum chi reꞌ winak reꞌreꞌ aj camanom chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya xicapaj chi reꞌ winak reꞌreꞌ rehtꞌalim haj xcojoric ritiꞌjolal i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ha̱w, wi reꞌ hat xatcꞌambic je reh ritiꞌjolal i Jesus chi rimukꞌunjic pan toco̱m chic yeꞌa̱b, chakꞌor wi̱n haj xponic ayew cho, reh chi jeꞌ reꞌ enitakꞌa̱ꞌ ricꞌamjic je chi narimukꞌunjic pan toco̱m chic yeꞌa̱b, nqui Mari̱ya. d ANok rikꞌorom ok chic wili Mari̱ya, xilbic je chiri̱j eh chiri̱j ruꞌ, reꞌ poꞌ nchel i Jesus wilic cho ar xa reꞌ laꞌ Mari̱ya maꞌ xinaꞌbej ta wach. Naxilmijic wach ruꞌum i Mari̱ya, reꞌ Jesus > u Reꞌ take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ, naxquilow chi okꞌic riban i Mari̱ya, jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Tu̱t, chaj waꞌric chi okꞌic naꞌn? nqui take reh. Reꞌ Mari̱ya jeꞌ wili xikꞌor queh: «Okꞌic niban ruꞌum chi reꞌ ritiꞌjolal ajabe̱s reꞌ ncꞌambic nak nibe̱h, xquicꞌam je reh chi naquimukꞌa̱b pan jenoꞌ chic toco̱m yeꞌa̱b, yuꞌna maꞌ wehtꞌalim ta haj xponic quiyew cho, nqui Mari̱ya. o W eh ar aj ruꞌ cu reꞌ chic reh xilow i wili: Ar chipam i mukꞌunbal reꞌ xcojoric nak wi̱ꞌ i Jesus tzꞌukulque̱b chic quib chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chalanak take pan taxa̱j. Reꞌ jenaj queh take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ ar tzꞌuklic reꞌ xwihꞌic wi̱ꞌ na̱ i Jesus eh reꞌ richꞌi̱l ar tzꞌuklic reꞌ xwihꞌic wi̱ꞌ take ro̱k. Reꞌ Mari̱ya xilow woꞌ chi reꞌ take quib chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌreꞌ xa saksa̱k chic i quisoꞌ. 0Y Chiri̱j chic wili reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la xponic woꞌ pa rimukꞌunbal i Jesus xa reꞌ laꞌ maꞌ xoquic ta cok chipam, xoquic laꞌ chi okꞌic pan ocbal reh mukꞌunbal reꞌreꞌ. Juncꞌam chic ribanam chi jeꞌ reꞌ, ximucꞌa̱ꞌ cok ri̱b chi riliric pa̱m i mukꞌunbal, ,Q Jeꞌ aj reꞌ, nok kilom ok chic chi maꞌxta chic ar ritiꞌjolal i Jesus chipam i mukꞌunbal, reꞌ hoj quib chi aj tahkanel reꞌreꞌ, xojsoljic woꞌ chic je pan pa̱t reꞌ hoj chalanak wi̱ꞌ. Reꞌ Jesus xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b
reh Mari̱ya aj Majta̱la (Mr. 16.9-11) w maj cu jaꞌ nkarak ta nak chiri̱j chi manlic take kꞌoric tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi reꞌ ructic i Jesus chi quixilac take camnak, curman chi xcꞌuluric. #Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ hin rich tahkanel i maꞌ Luch, reꞌ pe̱t xinponic chi chi̱ꞌ mukꞌunbal xinoquic woꞌ cok chipam eh naxwilow nicꞌ nimal i xilow maꞌ Luch, xnicoj woꞌ wach i kꞌoro̱j cho chiri̱j i ructic i Jesus chi quixilac take camnak eCJeꞌ woꞌ chipam i yeꞌa̱b xyohquic wi̱ꞌ i Jesus xilow chi reꞌ tzꞌih reꞌ xcamanic chi botbal na̱ i Jesus pa reh chic pꞌuslic lok wach eh jeꞌ woꞌ reꞌ i tzꞌih xbotjic wi̱ꞌ ritiꞌjolal ribakil. pYChiri̱j i wili xponic i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch. Reꞌ cok reꞌ xoquic cok pan mukꞌunbal eh ar chic chipam cok, xilow chi xa chic reꞌ take tzꞌih botomaj nak wi̱ꞌ i ritiꞌjolal ribakil i Jesus wilque̱b ar. oWTo̱b ta woꞌ pe̱t xinponic i hin, maꞌ xinoquic ta ti cok pan mukꞌunbal xa pan ocbal laꞌ ti xincahnic eh cu ar xwilow cok chi xa reꞌ chic wach take tzꞌih botomaj nak wi̱ꞌ ritiꞌjolal ribakil i Jesus wilque̱b ar. ^5Naxoj-elic je i hoj raj tahkanel reꞌreꞌ, xoj-o̱j chi xa kajim chic kacabchel xa reꞌ laꞌ pe̱t xinponic pan mukꞌunbal ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ cow quinajamanic chiwach i wich aj tahkanel maꞌ Luch. 'Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i hin reꞌ kich aj tahkanel ki̱b, xoj-o̱j ilo̱l rimukꞌunbal. 6eChi jeꞌ reꞌ xiꞌo̱j cajim ku̱cꞌ i hoj quib chi aj tahkanel, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, chꞌi̱l i hin reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj i Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ kAja̱w Jesus xesmejic je pan mukꞌunbal, maꞌ wilic ta chic ar. Reꞌ hoj xojponic cho ilo̱l pa rimukꞌunbal eh maꞌ xkilow ta chic wach ritiꞌjolal ribakil. Maꞌ kehtꞌalim ta haj xyeꞌeric je, nqui xikꞌor. S~ !Naxsakꞌic lok reh Tomincuꞌ kꞌi̱j reꞌ pe̱t kꞌi̱j reh xama̱na, cu wahkꞌek woꞌ ti, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la chꞌi̱l take toco̱m ixok xiꞌo̱j chipam i yeꞌa̱b reꞌ xmuhkic wi̱ꞌ i Jesus eh naxiponic ar xquilow chi cꞌuyuꞌsumaj chic lok i maꞌ laj abaj ntzꞌapbic chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ. }*Ar aj chipam i mukꞌunbal reꞌreꞌ, xquiyew i ritiꞌjolal i Jesus ruꞌum nok chipam roquic i kꞌi̱j reꞌreꞌ maꞌ manlic ta nak chic chi xquitikꞌa̱ꞌ jenoꞌ toco̱m chic mukꞌunbal reh Jesus maj chipam i roquic kꞌi̱j reꞌreꞌ, riꞌorahil chic chi nquitikꞌa̱ꞌ qui̱b take tinamit chi naquihiꞌlic reh hiꞌlbal kꞌi̱j naripꞌuhtic johtok chiwach i roquic kꞌi̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum cajwam wach rimukꞌunjic i Jesus, reꞌ take reꞌ xquimukꞌa̱ꞌ chipam i acꞌ laj mukꞌunbal reꞌreꞌ ruꞌum chi xa maꞌ naht ta ti wilic je ar reꞌ xyeꞌjic wi̱ꞌ i Jesus wach curu̱s.w|g)Chipam i yeꞌa̱b reꞌ xquimic wi̱ꞌ i Jesus naxquiyew wach curu̱s, wilic jenaj yeꞌa̱b tic pa̱m eh chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ wilic jenaj mukꞌunbal maꞌ jaꞌ cojo̱j ta, reꞌ tikꞌimaj ar pan jenaj maꞌ laj abaj. K{(Nok tikꞌimaj ok chic ritiꞌjolal i Jesus, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ wilque̱b ponok chi mukꞌunic, xquicoj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chiwach take tzꞌih naquibotem wi̱ꞌ ritiꞌjolal i Jesus eh chiri̱j chic ruꞌ xquibotej ritiꞌjolal chipam i tzꞌih cojo̱j wi̱ꞌ reꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m. Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ xcaꞌn reh ritiꞌjolal i Jesus ruꞌum nok jeꞌ reꞌ hoj ocronak wi̱ꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nankamukꞌa̱ꞌ je jenoꞌ camnak. Reꞌ Jesus xmukꞌunjic pan
jenaj acꞌ laj mukꞌunbal \z1'Nok cꞌahchiꞌ chic ritikꞌinjic ritiꞌjolal i Jesus reh chi narimukꞌunjic, xponic woꞌ ar jenaj ajabe̱s wilic ribiral chi xa pan chakꞌab xchalic junpech chi rikꞌoꞌrjic i Jesus. Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ Nicore̱mo ribihnal, xicꞌam cho jenaj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m buchꞌbal reꞌ jeꞌ na hoꞌlajuj cajwinak (75) li̱wra rahlil. Reꞌ ikꞌo̱m reꞌreꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ take xak che̱ꞌ “Mi̱ra” ribihnal chꞌi̱l woꞌ ri̱j i che̱ꞌ “A̱lo” ribihnal. Reꞌ aj reꞌ ikꞌo̱m xicꞌam cho Nicore̱mo reh chi naricojom china̱ ritiꞌjolal i Jesus. {yo&Chiri̱j chic ricansjic i Jesus, jenaj ajabe̱s aj Arimate̱ya, Chep ribihnal, xponic ru̱cꞌ Po̱nsyo Pila̱to eh xipahkaj chi nariyeꞌeric kꞌab reh chi naricꞌamam je ritiꞌjolal i Jesus reh chi narimukꞌa̱b. Reꞌ Chep wili aj tahkanel woꞌ reh Jesus xa reꞌ laꞌ maꞌ rikꞌor ta lok chi jeꞌ reꞌ riban ruꞌum nyoꞌjic chi reꞌ take aj cꞌamol quibe̱h take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enquirak chiri̱j chi jeꞌ reꞌ riban. Jeꞌ aj reꞌ naxyeꞌeric kꞌab reh ruꞌum i Po̱nsyo Pila̱to, xo̱j reꞌ xcansjic wi̱ꞌ i Jesus eh xicꞌam je take raj toꞌo̱l chi rimukꞌunjic. 0xY%Jeꞌ woꞌ chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ chi jeꞌ wili:“Pan jenaj kꞌi̱j narilmijic wach i cꞌacharel hopo̱j ritiꞌjolal chi kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ, nqui woꞌ rikꞌor. Reꞌ Chep aj Arimate̱ya chꞌi̱l i
Nicore̱mo xquimukꞌa̱ꞌ i Jesus -wS$maj reꞌ xicꞌul i Jesus wili, xcꞌuluric lok reh chi xo̱j manlajok wach i tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Maꞌ jenoꞌ ribakil reh ritiꞌjolal naritokic, nqui rikꞌor. fvE#Reꞌ xcꞌuluric wili ru̱cꞌ i Jesus til xwilow i hin cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌoric take kꞌoric wili eh ruꞌum reꞌ wehtꞌalim ricorquil ribiral i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom i hin, til aj woꞌ coric eh cꞌahchiꞌ nikꞌorom ribiral wili reh chi enachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus, u"Jeꞌ aj reꞌ maꞌ xquitok ta chic ritu̱k i Jesus xa reꞌ laꞌ jenaj queh take sol xihop cok pa rijojol i Jesus ru̱cꞌ jenaj kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ eh naxiban chi jeꞌ reꞌ, chi juncꞌam ti xelic cho riquiqꞌue̱l chꞌi̱l i rihaꞌquil. t !reꞌ cok ruꞌ naxquijil cok qui̱b ru̱cꞌ i Jesus, maꞌ xquitok ta chic take ritu̱k ruꞌum nok xquilow chi camnak chic. s Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ take sol takꞌamaj take je chi rinimjic i pahkanic bano̱j reh Po̱nsyo Pila̱to, xiꞌo̱j eh xquitok ritu̱k i jenaj queh quib cꞌacharel cꞌahchiꞌ quicansjic wach curu̱s. Chiri̱j chic ruꞌ xcaꞌn woꞌ chic reh i jenaj chic, (rIChipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nquitikꞌa̱ꞌ qui̱b chi ricꞌsjic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xicꞌambic je reh Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to xquipahkaj woꞌ reh chi naritakꞌa̱b take riso̱l chi ritokoric cabchel quitu̱k take wilque̱b wach curu̱s, reꞌ Jesus chꞌi̱l take quib chic chi cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xquipahkaj reh, reh chi jeꞌ reꞌ equiquimic chi junpech chiwach i kꞌi̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi naripꞌutum chic tok sawatuꞌ kꞌi̱j reꞌ kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ chikawach i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xquipahkaj woꞌ reh Po̱nsyo Pila̱to chi naritakꞌa̱b resmejic ritiꞌjolal i Jesus chꞌi̱l take quib chic cꞌacharel reꞌreꞌ, reh chi maꞌ eta quicahnic wach curu̱s chiwach i hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. qNaxitzꞌubej cok i chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Ayuꞌ aj xponic wach chiꞌnchel, nqui xikꞌor. Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xiquipa̱ꞌ cho na̱ eh xelic ti ruxla̱b. Reꞌ Jesus maꞌ xtokoric ta ritu̱k tpaRuꞌum reh kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ take sol naxquilow chi maꞌ naht ta cok cu̱cꞌ wilic jenaj culc nujunak chi chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa, xquimuhba̱ꞌ cho pan haꞌ reꞌreꞌ jenaj potzpotz laj mi̱x, xquicoj chi juꞌ jenaj kꞌab che̱ꞌ jeꞌ caxlan a̱j “iso̱po” ribihnal eh xquiyew cok i mi̱x reꞌreꞌ pan chi̱ꞌ i Jesus. Zo-Chiri̱j chic wili reꞌ Jesus xehtꞌalij chi xinimej chic lok chi manlic i nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj cho wach ruꞌum i Dios chi naribanaric reh. Ruꞌum aj reꞌ, nok wilic wach curu̱s i Jesus, xmanlajic woꞌ wach i jenaj chic kꞌoric kꞌoro̱j cho chiri̱j najtir kꞌi̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ xmanlajic wach naxikꞌor chi jeꞌ wili: «Chiki̱j nichi̱ꞌ, nqui xikꞌor. CnChiri̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor wi̱n hin raj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj: «Acꞌun, reꞌ nitu̱t wili hat chic na̱wilbic reh jeꞌ ricab woꞌ rilmijic atu̱t naꞌn, nqui xikꞌor wi̱n. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin raj tahkanel reꞌ Wa̱n nibihnal, xa chiwach aj woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xcahnic pa nikꞌab rilmijic i Mari̱ya jeꞌ ricab chi nitu̱t woꞌ chi niwach. Reꞌ quimic xicꞌul i Jesus 'mGNok reꞌ Jesus xilow je wach i ritu̱t chꞌi̱l i hin raj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj jeꞌ wili xikꞌor reh ritu̱t reh chi maꞌ eta ntiꞌbic riman ricꞌux: «Mah, yuꞌna reꞌ chic wili i naricahnic cahnok chi nijelow-bal i hin awacꞌu̱n, nqui reh ritu̱t. sl_Nok wilic chic wach curu̱s i Jesus, ar woꞌ wilque̱b ponok take ixok wili: Reꞌ ritu̱t i Jesus, reꞌ richa̱kꞌ ritu̱t i Jesus, reꞌ Mari̱ya reꞌ rehqꞌue̱n i Quelyo̱pas eh chꞌi̱l woꞌ i Mari̱ya aj Majta̱la. \k1reꞌ take sol xquikꞌor chi quiwach chi jeꞌ wili: «Maꞌ nkachꞌak tak, kayew laꞌ tak pan sa̱c eh chi jeꞌ reꞌ enkilow hab wach enehchenic reh, nqui take. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ richꞌakaric risoꞌ i Jesus xcaꞌn take sol reꞌreꞌ, xo̱j elok wach i tzꞌihmbimaj cho chi jeꞌ wili chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Reꞌ take reꞌ xquipuhcaj chi quiwach i nisoꞌ
eh xquisaquej woꞌ ri̱j, nqui rikꞌor. Reꞌ rilmijic ritu̱t i Jesus xicana̱ꞌ
pan kꞌab i raj tahkanel
reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj j{Nok reꞌ take sol quiyeb chic cho wach curu̱s i Jesus, xquiwek i risoꞌ, cajchꞌak xquesaj reh chi juꞌjun chꞌak naricahnic queh take sol wilque̱b ar. Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn reh risoꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcaꞌn reh i roxlo̱cꞌ risoꞌ reꞌ maꞌxta pꞌojbal reh maj xa junpaꞌlic riquemjic bano̱j. Naxquesaj aj lok i tzꞌih reꞌreꞌ, i)Raj laꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hin maꞌ eta chic nijal ritzꞌihmjic i takꞌamaj chic ritzꞌihmjic wuꞌum, reꞌ xnitzꞌihmbaj, tzꞌihmbimaj chic lok ta chic bih ra̱j, nqui queh. Reꞌ take sol quisaquej ri̱j
risoꞌ i Jesus Bh}Naxquilow aj chaj bih rikꞌor i rehtalil reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xquikꞌor reh Po̱nsyo Pila̱to chi jeꞌ wili: «Tare̱t chi xatakꞌa̱ꞌ ritzꞌihmjic i ehtalil reꞌreꞌ chiri̱j i Jesus xa reꞌ laꞌ, reꞌ nak til xicꞌul chi xatzꞌihmbaj, reꞌ chi reꞌ Jesus xikꞌor ri̱b chi reꞌreꞌ i kakꞌatal kꞌoric i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui take reh. gQꞌuih aj ruꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quicꞌacharic pan tinamit Jerusalen, xiꞌilbic wach chaj bih rikꞌor i rehtalil reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ yeꞌa̱b xcojoric wi̱ꞌ i Jesus wach curu̱s, xa maꞌ naht ta ru̱cꞌ Jerusalen wilic. Reꞌ aj reꞌ rehtalil reꞌreꞌ tzꞌihmbimaj pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ jenaj queh kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, tzꞌihmbimaj woꞌ pan quikꞌorbal take aj criye̱co eh tzꞌihmbimaj woꞌ pan quikꞌorbal take aj Ro̱ma. f5Chiwach woꞌ i curu̱s wilic wi̱ꞌ i Jesus, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xitakꞌa̱ꞌ ricojoric jenaj rehtalil ehtꞌalbal reh hab wach i winak wilic wach curu̱s eh chaj bih aj chiri̱j naxjapꞌaric chiwach. Reꞌ rehtalil reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor chiwach: “Reꞌ Jesus wili, reꞌ i ribihnej chi aj Nasaret eh quikꞌatal kꞌoric woꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor. ]e3Chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ xcojoric wach curu̱s i Jesus, pan yejalamaj cuꞌum i quib chic chi cꞌacharel xicojoric woꞌ wach curu̱s. Jenaj xcanabjic je pa risecꞌa̱j eh jenaj chic pa ritzꞌe̱t. DdNaxesmejic je Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to, reꞌreꞌ ritehlam chic je ro̱k ricuru̱s naxelic je ar reh chi narojic cansjok china̱ i yu̱kꞌ “Ribakil Na̱ Camnak” ribihnal eh pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ jenaj queh kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, “Co̱lcota” nkabihnej. c{Naxibiraj reꞌreꞌ i Po̱nsyo Pila̱to xicꞌuꞌlej na̱ i pahkanic xcaꞌn reh chi nariyeꞌeric i Jesus wach curu̱s eh chi jeꞌ reꞌ xikꞌahsaj woꞌ i Jesus pan quikꞌab take riso̱l. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take reꞌ xquicꞌam je i Jesus reh chi nacaꞌnam tiꞌcꞌaxic reh reꞌ kꞌorel paꞌ bih pahkamaj china̱. Reꞌ Jesus xitehlaj je ro̱k ricuru̱s 6beReꞌ aj take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Po̱nsyo Pila̱to chi xa cow chic cꞌahchiꞌ quiqꞌuerem quichi̱ꞌ: «Reꞌ winak wili chacansaj eh til woꞌ chacansaj ar wach curu̱s! Chayew kꞌab kꞌuruꞌ chi encansjic! nqui take reh. Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xikꞌor queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat-tak maꞌ nawa̱j ta tak chi enitakꞌa̱ꞌ ricansjic akꞌatal kꞌoric tak wili wach curu̱s, majeꞌ? nqui queh. Reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xcaꞌn: «Reꞌ hoj maꞌxta chic jenoꞌ toco̱m kꞌatal kꞌoric chi kana̱, xa reꞌ laꞌ wach i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui take. a-Ar ajic reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh take aj nahsil chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quicꞌacharic pa riyukꞌul Jure̱ya: «Ayuꞌ chawach tak yuꞌna wilic akꞌatal kꞌoric tak, nqui queh. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xkꞌormojic nok jeꞌ nak chic cablaj o̱ra reh kꞌi̱j reꞌ nquitikꞌa̱ꞌ wi̱ꞌ qui̱b chi ricꞌsjic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa. ~`u Nok reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xibiraj chi jeꞌ reꞌ, xelic je chipam i pa̱t reꞌreꞌ, xicꞌam lok i Jesus chiri̱j eh xtzꞌuhkic chipam i yeꞌa̱b banbal kꞌatoj kꞌoric reꞌ jeꞌ wili ribihnal: “Wach Acꞌal Tzꞌak Tikꞌimaj ru̱cꞌ Abaj” eh “Cawa̱ta” ribihnal pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. 4_a Ribiram chic reꞌreꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to pꞌuht risiqꞌuim ri̱j nicꞌ wach nachokꞌtaj je i Jesus, xa reꞌ laꞌ reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa cow chic nquiqꞌuer woꞌ chic quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom: «Reꞌ hat til awehtꞌalim i wili chi coric: Hab wach reꞌ rikꞌor ri̱b chi kꞌatal kꞌoric, ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌorom lok chi maꞌ ra̱j ta wach i hab wach wilic chi kꞌatal kꞌoric. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hat nawokꞌtam je i Jesus wili, ra̱j rikꞌorom chi cꞌahchiꞌ acꞌuhtam lok chi reꞌ kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma maꞌ reꞌ ta chic i kꞌatal kꞌoric, nqui take. {^o Reꞌ Jesus jeꞌ wili kꞌoric xiban: «Reꞌ hat wilic awajawric chi nina̱ ruꞌum nok reꞌ Dios xyeꞌbic aweh awajawric reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh wili: Reꞌ rimahc i cꞌacharel xkꞌahsanic wi̱n chi xincꞌulic tiklijok pan akꞌab, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiqꞌuic na̱ cꞌahbilal wach mahc xiban chiwach i mahc enaꞌn i hat, nqui reh. "]= Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Maꞌ ticahnic chi me̱m quinacꞌuꞌlej cho. Reꞌ hat awehtꞌalim chi coric chi wilic wajawric chi enitakꞌa̱ꞌ acansjic wach curu̱s eh wilic woꞌ wajawric chi etiwokꞌtaj je, nqui xikꞌor reh. f\E Ruꞌum aj reꞌ xoquic woꞌ chic cok chipam i pa̱t cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi wihꞌic eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Haj woꞌ tichalic i hat kꞌuruꞌ? nqui reh. Reꞌ Jesus xa ta nak xikꞌor jenoꞌ kꞌoric. a[;Naxibiraj i Po̱nsyo Pila̱to chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ naxoquic cho riyoꞌjic. Z Reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xcaꞌn: «Reꞌ cꞌuhbal nchopbic kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riyew rehtal keh haj wilic riwi̱ꞌ chi encansjic jenoꞌ cꞌacharel. Jeꞌ ricab rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ Jesus wili curman chi nariquimic ruꞌum nok xikꞌor chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios, nqui take. hYIReꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l woꞌ take aj chaꞌjanel cꞌamoj take je cuꞌum take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ naxquilow chi reꞌ Po̱nsyo Pila̱to ra̱j nak rokꞌtam je i Jesus, xquiqꞌuer quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Reꞌ Jesus reꞌreꞌ chacansaj eh til chacansaj wach curu̱s! nqui take. Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Reꞌ hin maꞌxta nirak jenoꞌ mahc quimic ri̱j chiri̱j cꞌacharel wili. Reꞌ cok ruꞌ, wi ricansjic nawa̱j tak hat-tak, chacꞌam tak je eh reꞌ ok hat-tak tiyeꞌbok tak reh wach curu̱s, nqui queh. VX%Ar ajic naxelic cho Jesus chi cojo̱j chic jenaj cotomaj ku̱l qꞌui̱x wach na̱ eh jeꞌ woꞌ chi cojo̱j chic jenaj cak moyic laj tzꞌih chiri̱j jeꞌ ricab ncojoric reh jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chi wi̱n hin, xa coric laj cꞌacharel woꞌ i winak wili, nqui queh. W5Nok bano̱j chic reh Jesus chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xelic woꞌ chic lok chipam i pa̱t xponic wihꞌok cho wi̱ꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh take xicꞌambic je reh Jesus: «Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Reꞌ hin xniyew chic rikꞌormojic queh take niso̱l chi naquicꞌamam cho Jesus ayuꞌ lok ri̱j pa̱t wili reh chi na̱wilom tak nicꞌ wach xbanaric reh. Jeꞌ woꞌ chic, nwa̱j chi chanaꞌbej tak chi reꞌreꞌ maꞌxta jenoꞌ mahc xnirak chiri̱j eh ruꞌum reꞌ nawokꞌtam je, nqui queh. MVRuꞌum aj reꞌ, reꞌ take sol reꞌreꞌ xa ta woꞌ jarpech xquikꞌorlom reh Jesus take kꞌoric wili: «Cꞌale̱n, hat quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel! nqui xa nqui chic take cok reh. Chiri̱j chic rikꞌormojic reh chi jeꞌ reꞌ xa ta woꞌ jarpech xquisecꞌlom cok pan nakꞌ wach. U1Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take sol chaꞌjem reh Jesus naxquitzꞌuhumej jeꞌ ricab takꞌamaj rikꞌormojic queh ruꞌum i Po̱nsyo Pila̱to, xquipachꞌej eh xquicotej wach jenaj ku̱l qꞌui̱x reh chi naquicojom wach na̱ i Jesus. Chiri̱j chic reꞌ xquicoj chiri̱j i Jesus jenaj cak moyic tzꞌih jeꞌ ricab ncojoric reh jenaj kꞌatal kꞌoric eh jeꞌ reꞌ xcaꞌn chi xa seꞌlbal reh. zT oChiri̱j aj chic i kꞌoric xiban cu̱cꞌ take xcꞌambic cho reh Jesus chiwach, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xitakꞌa̱ꞌ chi naricꞌamaric je Jesus pan che̱ꞌ eh nok wilic chic ar, xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic chi naritzꞌuhumjic. (SI(Naxquibiraj reꞌreꞌ, chi cunchelal take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor chi cow: «Maꞌ nka̱j ta chi reꞌ Jesus enawokꞌtaj je, reꞌ laꞌ Warawas nka̱j, nqui take. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor to̱b ta quehtꞌalim woꞌ nak chi reꞌ Warawas jenaj aj lekꞌ.R'reꞌ cok ruꞌ xa paꞌ bih nawa̱j tak chi eniban reꞌ woꞌ reꞌ eniban. Nawa̱j na tak kꞌuruꞌ chi enwokꞌtaj je aweh tak i winak reꞌ nakꞌor tak chi xikꞌor chi reꞌreꞌ i kꞌatal kꞌoric chana̱ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel on nawa̱j tak chi jenoꞌ chic enwokꞌtaj je? Cꞌolok pan acꞌux tak, chiwach take kꞌi̱j reꞌ nawicꞌsaj tak wi̱ꞌ i ninkꞌi̱j wilca̱t tak wi̱ꞌ wili, hat-tak ocronak chi nwesaj je jenoꞌ cꞌacharel wilic pan che̱ꞌ, nqui queh. fQE&Naxibiraj xikꞌor i Jesus, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Chi wi̱n i hin reꞌ coric maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh, nqui xikꞌor. Chiri̱j chic ruꞌ xelic woꞌ chic lok rij pa̱t, xikꞌor queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin maꞌ nirak ta jenoꞌ mahc chiri̱j i winak wili, gPG%Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to je woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Ru̱cꞌ i xakꞌor nirak chiri̱j chi reꞌ hat, hat woꞌ aj kꞌatal kꞌoric, majeꞌ? nqui reh. Chalic i Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Reꞌ hat tikꞌoric chi reꞌ hin, hin aj kꞌatal kꞌoric. Reꞌreꞌ kꞌoric naꞌn chiwi̱j, raj i hin reꞌ wili kꞌoric niban aweh chiwi̱j: Reꞌ hin xinchalic ayuꞌ wach acꞌal eh xinasjic ayuꞌ reh chi nanikꞌoric chiri̱j i coric. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi reꞌ cꞌacharel coric wach rinoꞌjbal reꞌ aj reꞌ ricoj rehtal chi coric i cꞌuhtunic niban, nqui Jesus. VO%$Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ wajawric wilic chi quina̱ take cꞌacharel, reꞌ hin maꞌ niban ta ricojoric jeꞌ ricab ricojoric cajawric ncaꞌn take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal. Wi ta nak enicoj i wajawric reꞌreꞌ jeꞌ ricab ncaꞌn take kꞌatal kꞌoric aj ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ hin xintakꞌa̱ꞌ nak rikꞌormojic chi equinquicoꞌlej take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ wilic wajawric chi quina̱ eh reꞌ take reꞌ xinquicoꞌlej nak chi maꞌxta quinkꞌahsjic pan quicab take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta wilic wajawric, maꞌ nicoj ta jeꞌ ricab ncaꞌn take kꞌatal kꞌoric aj ayuꞌ wach acꞌal, nqui reh. N#Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor reh chi ricꞌuꞌljic: «Reꞌ hat awehtꞌalim chi reꞌ hin maꞌ reꞌ ta hin awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, ruꞌum reꞌ xa maꞌxta bih nwa̱j reh i kꞌoro̱j chawi̱j cuꞌum take awich atinami̱t. Yuꞌna kꞌuruꞌ chakꞌor wi̱n, chaj bih abanam cho maj xatkꞌahsjic pa nikꞌab cuꞌum take cꞌamol quibe̱h awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, nqui reh. gMG"Chalic i Jesus jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban: «Til na pan acꞌux i hat nchalic chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ akꞌorom wi̱n on xa cꞌahchiꞌ acaꞌpechem i kꞌoro̱j cuꞌum take toco̱m cꞌacharel? nqui reh. CL!Chiri̱j chic quikꞌoꞌrjic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xcꞌambic cho reh Jesus ru̱cꞌ Po̱nsyo Pila̱to, reꞌ Po̱nsyo reꞌreꞌ xsoljic woꞌ chic cok chipam pa̱t reꞌ cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi wihꞌic eh naxitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic chi naricꞌamaric cho Jesus chiwach, jeꞌ wili xikꞌor reh nok cꞌamoj chic cho: «Reꞌ na hat quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel? nqui reh. Ky eh ru̱cꞌ take kꞌoric xcaꞌn reꞌreꞌ, xo̱j elok wach i kꞌoro̱j chic cho ruꞌum i Jesus keh hoj raj tahkanel reh chi enkarak chiri̱j chaj bih riwi̱ꞌ quimic naricꞌulum. Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to maꞌ xirak ta
rimahc i Jesus XJ)Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh: «Wi chiwach i Cꞌuhbal nchopbic ana̱ tak mahc xiban i winak wili, chacꞌam tak je eh chaꞌn tak ru̱cꞌ jeꞌ ricab rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui queh. Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ xikꞌor i Po̱nsyo Pila̱to reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Wi chiwach i cꞌuhbal nkꞌatbic kꞌoric chi kana̱ i hoj, reꞌ winak wili tanlic chiri̱j chi naricansjic, reꞌ hoj maꞌxta kajawric chi enkacansaj je ruꞌum nok maꞌ xyeꞌeric ta kajawric chi ribanaric reꞌreꞌ awuꞌum hat-tak aj Ro̱ma, nqui take reh. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor reh chi ripahkaljic reh chi reꞌ Jesus naricansjic wach curu̱s NIReꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ winak wili mahc xiban. Wi ta nak maꞌ reꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta wach ribano̱j, maꞌ xkakꞌahsaj ta nak aweh, nqui take. ~HuJeꞌ reꞌ ajic nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xicꞌambic je reh Jesus, wilque̱b lok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to ribihnal xelic cho cu̱cꞌ eh xikꞌor queh chi jeꞌ wili: «Chajaric i mahc cꞌahchiꞌ atzꞌakam tak chiri̱j i winak wili? nqui xikꞌor queh. ^G5Chiri̱j chic riwihꞌic pa ripa̱t i maꞌ Caypas, reꞌ Jesus xcꞌamaric je chipam i pa̱t nponic wihꞌok wi̱ꞌ i raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma reꞌ pahbamaj chi rikꞌataric kꞌoric chipam i riyukꞌul Jure̱ya. Reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xicꞌambic je reh Jesus chipam i pa̱t reꞌreꞌ, cu wahkꞌek woꞌ ti xiponic ar, xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ xiꞌoquic ta cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ ruꞌum chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ quiꞌoquic ta chipam quipa̱t take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj chi queh ruꞌ wi ncaꞌn reꞌreꞌ til cꞌahchiꞌ quimahcanic eh wi ncaꞌn i mahc reꞌreꞌ maꞌ nyeꞌeric ta chic kꞌab queh chi enquicꞌsaj rinimjic i ninkꞌi̱j reꞌ ncꞌuxuric wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ. $FANaxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Luch xikꞌor woꞌ chic chi maꞌ reꞌ ta raj tahkanel i Jesus eh xa cu reꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i maꞌ Luch, xkꞌoric woꞌ chic cho i jenaj las wilic ar. Reꞌ take timanit nquicoj rimahc i Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to dEAChiri̱j wili jenaj queh take raj camanom i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, ru̱cꞌ cho winak reꞌ xyocꞌoric i xiquin ruꞌum i maꞌ Luch, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ xwilow ta na cho awach kꞌuruꞌ chi awichꞌi̱l i Jesus ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ tic muꞌu̱n? nqui banol reh. &DENok reꞌ maꞌ Luch xa cu kꞌixinic woꞌ riban chiꞌ kꞌa̱kꞌ, ar ajic jenaj cꞌacharel jeꞌ wili xibiraj reh: «Maꞌ reꞌ ta na nchel hat jenaj queh take raj tahkanel i Jesus? nqui reh. Chalic maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌxta! Maꞌ reꞌ ta hin, nqui. FCChiri̱j chic i wili reꞌ maꞌ Anas xitakꞌa̱ꞌ je Jesus ru̱cꞌ i maꞌ Caypas reꞌ wilic woꞌ chi cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios eh xa cu bacꞌlic woꞌ take kꞌab naxcꞌamaric je Jesus ru̱cꞌ. Reꞌ maꞌ Luch oxpech xikꞌor chi
maꞌ rehtꞌalim ta wach i Jesus K~.}T{.ywwuPtrqpnm|lki+h>g1fbdcc5b>_]ZWV6SS/RQPNMXKJkGCvB@\=y:7533-*('$"!+0XC[C { 2<^ 7«Ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic naribanam awacꞌu̱n, yohbal wach take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naquichopom woꞌ chic quicꞌux chiri̱j rinimjic Ajabe̱s Dios reꞌ lokꞌomaj wach cuꞌum take awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quibirinic kꞌoric chiwach. P] Reꞌ ricamaj naribanam, awacꞌu̱n reꞌreꞌ lo̱kꞌ riwaꞌric naribanam chiwach i Dios ruꞌum reh ricamaj naribanam chiwach. Jeꞌ woꞌ, ruꞌum ricamaj reꞌreꞌ maꞌ neꞌel ikal naruqꞌuem i haꞌ nxohcꞌsonic. Ru̱cꞌ ruꞌ nariwihꞌic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi cu jaꞌ ncꞌulic ta woꞌ wach sakom. \ 7Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ rasjic ahaꞌlacꞌu̱n reꞌreꞌ yohbal wach tinamit naca̱t quihchꞌilem ru̱cꞌ risukquil acꞌux tak nariwihꞌic. [ } xa reꞌ laꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ tiyoꞌjic Sacari̱yas maj reꞌ Dios xtakꞌanic cho wi̱n chi rikꞌormojic aweh chi xibiraj cho ati̱j abanam johtok chiwach. Chi jeꞌ aj reꞌ yuꞌna nikꞌor aweh chi reꞌ awehqꞌue̱n Elisawet nariwihꞌic jenaj rihaꞌlacꞌu̱n eh reꞌ haꞌlacꞌun reꞌreꞌ Wa̱n ribihnal na̱cojom. HZ   Naxilow i Sacari̱yas chi jeꞌ reꞌ, yohbal wach naxyoꞌjic XY + cu reꞌ peꞌ chic reh ruꞌ jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Ajabe̱s Dios ruhmumaj chic cok chiwach ar chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ eh xpahꞌic je pan secꞌaj reh i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal se̱nsa. $X C Nok reꞌ Sacari̱yas jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam cok ar eh reꞌ take riqꞌuihal cꞌacharel ti̱j ncaꞌn lok ar chiri̱j i pa̱t reꞌreꞌ, ?W y reꞌ take ricomonil reꞌreꞌ jeꞌ ricab cocsam wi̱ꞌ qui̱b, xiꞌoquic chi rikꞌijiljic ri̱j hab wach naricꞌatbic reh se̱nsa chiwach i Dios eh tzꞌeht xkajic china̱ i Sacari̱yas. Chi jeꞌ aj reꞌ xoquic cok chi camanic chipam lokꞌ laj yeꞌa̱b ncꞌataric wi̱ꞌ i se̱nsa chiwach i Dios. ]V 5Junpech ajic nok camanic riban i Sacari̱yas chi kꞌahsanic si̱ chiwach i Dios ruꞌum reꞌ chic i comonil wilic wi̱ꞌ xoquic chi camanic chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, MU To̱b ta jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ quinoꞌjbal, maꞌxta nak quihaꞌlacꞌu̱n ruꞌum chi reꞌ Elisawet maꞌ reꞌ ta acꞌunom laj ixok eh yuꞌna xirejbic chic chi maꞌxta quihaꞌlacꞌu̱n. DT Reꞌ take quib reꞌreꞌ coric wach quicꞌux chiwach i Dios eh maꞌxta bih equikꞌiliric wi̱ꞌ maj nquinimej chi coric riCꞌuhbal i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios yeꞌo̱j reh Moyses. #S APa rikꞌijil cho Hero̱res nok wilic ar pa riyukꞌul i Jure̱ya chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, xwihꞌic cho jenaj aj kꞌahsem quisi̱ i tinamit chiwach i Dios Sacari̱yas ribihnal, jeꞌ ru̱cꞌ quicomonil take aj kꞌahsem si̱ Awi̱yas quibihnal. Reꞌ rehqꞌue̱n i Sacari̱yas Elisawet ribihnal eh ra̱ꞌ riꞌsil cho i pe̱t aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios A̱ron ribihnal. tR cJeꞌ aj reꞌ ruꞌ yuꞌna cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh reꞌ xnirak chiri̱j, reh chi jeꞌ reꞌ encowjic acꞌux chiri̱j ricorquilal i tijinic cꞌuhtumaj aweh chiri̱j i Jesus. Reꞌ ribiral rasjic i Wa̱n aj Kahsem haꞌ uQ eJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ajabe̱s maꞌ Teyo̱pilo, jeꞌ ricab xcaꞌn nicꞌ nimal take aj tzꞌihminel reh chaj bih xiban i Jesus, reꞌ hin xasjic cho pa nicꞌux chi nanitzꞌihmbam je aweh ribiral i Jesus chi chaklic chi̱ꞌ jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach xnirak chiri̱j ru̱cꞌ i tijinic xnitokꞌa̱ꞌ cho cu ru̱cꞌ chꞌiquinbal cho reh ricꞌacharic. dP Cmaj nicꞌ paꞌ wach xquitzꞌihmbaj ruꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ xkabiraj cu̱cꞌ take pahbamaj chi rikꞌormojic nicꞌ wach ricꞌuhtunic i Jesus, reꞌ take xiꞌilbic woꞌ cho reh nicꞌ wach naxipꞌut cho ricamaj. O Ajabe̱s maꞌ Teyo̱pilo, qꞌuih woꞌ take aj tzꞌihminel xquiyew quicꞌux chi ritzꞌihmjic chi chaklic chi̱ꞌ chaj bih xiban i Jesus chi kaxilac i hoj raj tahkanel. Reꞌ xquitzꞌihmbaj take aj tzꞌihmenel reꞌreꞌ, reꞌ hoj kehtꞌalim chi til coric TN #Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ ok i jenaj chi Dios nahsil aj noꞌjbal, reꞌ xcoꞌlonic keh ruꞌum reh riquimic i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, kꞌormojok chi reꞌreꞌ jenaj Kꞌatal Kꞌoric xi̱cꞌ na̱ rilokꞌil eh jeꞌ woꞌ kꞌormojok chi xa reꞌ wach reꞌ wilic rinimal rajawric chi takꞌanic chi kana̱, jeꞌ yuꞌna chi kꞌi̱j jeꞌ woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. Jeꞌ ta nak reꞌ kꞌormojok.=M uJeꞌ aj reꞌ ruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel yuꞌna nanicohlam ritzꞌihmjic i hu̱j wili chi cꞌahchiꞌ nibanam niti̱j chawi̱j tak chi jeꞌ wili: Reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rajawric toꞌbonok tak aweh chi acꞌoloric tak chiwach quinoꞌjbal take aj jotꞌo̱l reh chi jeꞌ reꞌ chi sakbamaj wach acꞌacharic tak na̱wojic tak wihꞌok chiwach i Dios kꞌe̱ꞌ nim rilokꞌil chi xa suk chic acꞌux tak. 6L gChacoꞌlej woꞌ take chiwach i yohbal wilque̱b wi̱ꞌ chi equikajic pan quikꞌab take aj jotꞌo̱l laj aj tijinel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa jeꞌ na ricab nok jenoꞌ cꞌacharel richohpaj jenoꞌ rich tiꞌjolal chi narikꞌehbic nak chic cok pan kꞌa̱kꞌ, reꞌ hat-tak enawesaj tak take cꞌacharel reꞌreꞌ chipam i yohbal wilque̱b wi̱ꞌ. Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ til chꞌiclic quicapew-bal chiri̱j quinoꞌjbal take aj jotꞌo̱l laj aj tijinel, reꞌ wili raj banaric cu̱cꞌ: Chacꞌuhtaj acꞌaxbal tak cu̱cꞌ reꞌ cok ruꞌ chawixowej tak wach quinoꞌjbal eh maꞌ xa ta reꞌreꞌ, chayohbalej laꞌ tak awi̱b chi quiwach jeꞌ ricab ncaꞌn i kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi nquiyohbalej qui̱b chi ritzꞌaꞌjic risoꞌ jenoꞌ aj mahc. pK [Ruꞌum aj chi reꞌ richakꞌlamil i kAja̱w Jesus wilic chana̱ tak, reꞌ wili nikꞌor aweh hat-tak: Chaquetelej tak wach take maꞌ tzꞌuklic ta quicapew-bal chi manlic chiri̱j i tijinic cꞌuhtumaj keh hoj aj niminel. xJ kJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum nok wilic awu̱cꞌ tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nipahkaj woꞌ aweh tak chi ticꞌacharok tak chi xa eli̱c chꞌiclic acꞌux tak chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ tiricꞌax tak eh jeꞌ woꞌ chi xa cꞌahchiꞌ chic awuyꞌem tak i kꞌi̱j reꞌ naricꞌuhtam wi̱ꞌ richakꞌlamil i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ nariyeꞌeric aweh tak i junelic cꞌacharic. HI  Raj laꞌ hat-tak was nicha̱kꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak wilic awu̱cꞌ tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi ricꞌamaric abe̱h tak eh ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak chi reꞌ niminic achꞌica̱b cho wi̱ꞌ acꞌux tak eli̱c ok cꞌahchiꞌ rijohtic wach. Jeꞌ woꞌ nipahkaj aweh tak chi reꞌ ati̱j na̱banam tak chiwach i Dios reꞌ ok i Lokꞌ laj rUxlabal narikꞌoric aweh tak nicꞌ wach ribanaric na̱banam tak. 0H [Jeꞌ reꞌ ajic nicꞌ paꞌ wach quikꞌorom cho take nahsil raj tahkanel i Jesus jeꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn take aj tijinel reꞌreꞌ maꞌxta cu̱cꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi reꞌreꞌ encꞌambic quibe̱h. Ruꞌum aj reꞌ xa nquitikꞌa̱ꞌ wach pan quicapew-bal reꞌ xa paꞌ bih nca̱j caꞌnam eh ruꞌum reh quinoꞌjbal reꞌreꞌ wilic i chꞌakoj i̱b chi niminic chaxilac hat-tak aj niminel. 9G mreꞌ jeꞌ wili quikꞌorom cho:“Pan cohlsbal wach take kꞌi̱j nacuctic cho take winak xa seꞌlenel take pan nakꞌ wach i Dios
eh nacaꞌnam xa paꞌ bih nca̱j caꞌnam, reꞌ nca̱j chiri̱j chi naquirakam risukquil quicꞌux ru̱cꞌ take cꞌahbilal nacaꞌnam, nqui quikꞌorom cho. F Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ncaꞌn take aj tijinel reꞌ wilque̱b chaxilac tak reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ nquikꞌeb lok ri̱j quicꞌux chaj bih kꞌoric quikꞌorom cho take nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Ruꞌum aj reꞌ ma̱ban aweh hat-tak jeꞌ reꞌ, reꞌ laꞌ hat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, cꞌolok pan acꞌux tak i kꞌoro̱j cho cuꞌum take nahsil cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, 4E cJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tiklic chic cho wach i tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take aj tijinel reꞌreꞌ ruꞌum reh quinoꞌjbal chi xa maꞌxta bih nponic chi quiwach, jeꞌ woꞌ chi xa aj cakwachanel take eh xa chaꞌn woꞌ aweh cꞌacharic ncaꞌn reꞌ kꞌorel paꞌ bih rikꞌor quicapew-bal chi nacaꞌnam. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ quikꞌoric xa reh chi nimsbal quiwach chiwach take tinamit eh nquikꞌunej wach jenoꞌ cꞌacharel ru̱cꞌ holohic laj cꞌuta̱j xa reh chi naquehcham i xa paꞌ bih wilic reh cꞌacharel reꞌreꞌ. ?D ychi richꞌukuric wach quimahc chiꞌnchel tinamit ayuꞌ wach acꞌal.Chi jeꞌ aj reꞌ naricꞌulic lok chi rikꞌormojic haj wilic i tiꞌcꞌaxic tanlic chiqui̱j chi naquicꞌulum take cꞌacharel balcꞌux wach quinoꞌjbal ruꞌum reh quicꞌahbil laj noꞌjbal nquikꞌihtaj wi̱ꞌ qui̱b chiwach i Dios.Jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam ruꞌum reh take maꞌ holohic ta laj kꞌoric ncaꞌn chiri̱j, nqui rikꞌorom cho. )C Mjeꞌ ricab kꞌoro̱j cho najtir kꞌi̱j ruꞌum raj camanom i Dios Henoc ribihnal reꞌ nchꞌihquic wi̱ꞌ riwu̱k buhr chi cꞌacharic pꞌuhtunak cho cu ru̱cꞌ pe̱t cꞌacharel Aran ribihnal. Reꞌ Henoc kꞌuruꞌ jeꞌ wili rikꞌorom cho:“Chacoj tak rehtal i wili: Reꞌ kAja̱w cꞌulic lok reh chꞌi̱l take maꞌ ajlamaj ta riqꞌuihal chi lokꞌ laj raj tzꞌeꞌ wa̱ch ar pan taxa̱j B # Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ nikꞌor chiqui̱j take aj tijinel reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ nikꞌor chi xa jeꞌ na ricab nok reꞌ nimak tak ribohl haꞌ xa pan ansil chic ncꞌulic ricut lok chiꞌ haꞌ take xa paꞌ bih jaric rimol cho, reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ ru̱cꞌ i cꞌahbil laj quikꞌorbal chꞌi̱l cꞌahbil laj noꞌjbal ncaꞌn nquesaj lok wach sakom chaj bih take maꞌ holohic ta laj capew-bal wilic cho pan ca̱mna. Chiri̱j lok chiꞌnchel wili, til nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh tak chi jeꞌ ricab take behel laj chꞌimi̱l nok quichopom chic je quibe̱h quiꞌo̱j sahchok xa paꞌ pan kꞌekom akꞌab, reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ naquiyeꞌeric woꞌ ruꞌum i Dios pa rinimal kꞌekom akꞌab reꞌ naquicꞌulum wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic A   Jeꞌ reꞌ nok, chayohbalej awi̱b tak ru̱cꞌ quinoꞌjbal i take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok reꞌ take aj behsem nimak tak cano̱wa nquiyohbalej qui̱b chi maꞌ no̱j quituhyaj qui̱b chiwach take abaj wilque̱b pan haꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ wili i quinoꞌjbal nquicꞌuhtaj take aj tijinel reꞌreꞌ: Jeꞌ ricab, nanamol awi̱b tak chi ricꞌuxuric take paꞌ bih wiꞌc natikꞌa̱ꞌ tak, reꞌ take reꞌ xa ta nak nquicꞌuhtaj chi nquiyohbalej soꞌ wach i Dios. Jeꞌ woꞌ, to̱b ta nak wilque̱b chaxilac nanamol awi̱b tak chi rilokꞌonjic i Dios on nanamol awi̱b tak chi ricꞌuhtjic achakꞌlamil chawach tak, reꞌ take reꞌ quiwihꞌic awu̱cꞌ tak xa reh chi riyeꞌeric chi suk quipa̱m. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ xa jeꞌ quicab take su̱tzꞌ reꞌ xa cꞌul cꞌamoj take je ruꞌum i te̱w maꞌ reꞌ ta jab nquicꞌam cho, on xa jeꞌ quicab woꞌ take che̱ꞌ maꞌ quiwachanic ta pa rikꞌijil. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌxta bih jenoꞌ holonquilal ricꞌam cho queh take aj niminel chi naquiqꞌuihic chipam quiniminic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ til maꞌxta cu̱cꞌ i cꞌacharic yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios eh ruꞌum chi maꞌ choplic ta woꞌ quicꞌux chiri̱j rinimjic i Dios xa jeꞌ na quicab take che̱ꞌ chuku̱j take lok pa ra̱ꞌ. _@ 9 Jeꞌ reꞌ ajic kꞌe̱ꞌ tiꞌ queh take aj tijinel reꞌreꞌ maj cꞌahchiꞌ quitahkem i rokbal i Cayin reꞌ kꞌe̱ꞌ xixowej wach i richa̱kꞌ eh cꞌahchiꞌ woꞌ caꞌnam queh jeꞌ ricab xiban i Walaham reꞌ xiban ricꞌuhtjic i maꞌ coric ta laj cꞌuhtunic xa reh chi naribihomric. Kꞌe̱ꞌ tiꞌ queh aj tijinel reꞌreꞌ kꞌuruꞌ eh nicaꞌpechej je rikꞌormojic ruꞌ maj cꞌahchiꞌ woꞌ quitahkem i rokbal i Coreh reꞌ xikꞌihtaj ri̱b chiwach i Dios. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ noꞌjbal ncaꞌn, reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ narisahchic quiwach ruꞌum i Dios. k? Q Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ maꞌ nquirak ta chiri̱j i kꞌoro̱j chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Chi jeꞌ reꞌ quinoꞌjbal ncaꞌn queh jeꞌ ricab ncaꞌn take chicop chi maꞌ nquirak ta chiri̱j chaj bih ncaꞌn. Jeꞌ woꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ paꞌ bih npokꞌ cho pan quicꞌux ribanaric to̱b ta maꞌ nquirak ta chiri̱j, xa reꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn ribanaric eh ruꞌum reꞌreꞌ nquikꞌahsaj qui̱b chi ribanaric i mahc. ;> q Kꞌe̱ꞌ memil ncaꞌn take aj tijinel reꞌreꞌ! Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa ta nak reꞌ nim wach raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ Que̱l ribihnal xiban reh noꞌjbal jeꞌ reꞌ naxquichop qui̱b chꞌi̱l i aj Yahm chi kꞌoric chiri̱j ritiꞌjolal i Moyses. Nok jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ aj Yahm cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi maꞌxta rimukꞌunjic ritiꞌjolal i Moyses eh reꞌ Que̱l cow cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi narimukꞌunjic xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌreꞌ til xiyohbalej woꞌ wach i Dios. Ruꞌum reꞌ maꞌ xikꞌor ta reh aj Yahm chi reꞌreꞌ cꞌahbil wach, maꞌ woꞌ sihtimaj ta nak, jeꞌ laꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ ok Dios kꞌorok reh nicꞌ wach anoꞌjbal chiwach eh haj wilic acꞌaxquilal na̱cꞌulum ruꞌum reꞌreꞌ, nqui xikꞌor reh. 1= ]Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab chi reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xquikꞌeb qui̱b pan mahc, reꞌ take aj tijinel oconak take cho chaxilac tak xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ quitikim juꞌ mahcanic, to̱b ta narichalic tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ ruꞌum chi jeꞌ na pa risukquil quiwiric wilque̱b nquikꞌor chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌ riyeꞌbic kꞌab queh chi ribanaric i cꞌoyomal. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ ncaꞌn, jeꞌ laꞌ woꞌ maꞌ nquibiraj ta kꞌoric chi quiwach take wilic cajawric chi quina̱, nquiseꞌlaj eh nquiyakꞌabej laꞌ woꞌ pan co̱k cajawric take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios wilque̱b ar pan taxa̱j. _< 9Chꞌi̱l take ribiral reꞌreꞌ chacoj tak rehtal chaj bih xiban i Dios cu̱cꞌ take tinamit aj Soro̱ma chꞌi̱l take aj Como̱ra. Reꞌ ribiral rikꞌor chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take cꞌacharel wilque̱b chipam take tinamit wilque̱b je pan quicꞌulaꞌt take i tinamit reꞌreꞌ xquicut qui̱b chi cꞌacharic pan cꞌoyomal chi junpech jeꞌ woꞌ chi ritununjic qui̱b pan cꞌacharic cu̱cꞌ quich winak. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios chi tojbal wach i quimahc xisach quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ chꞌi̱l i quitinamital reꞌ xsacharic woꞌ wach chi junpech ruꞌum i rinimal kꞌa̱kꞌ xkajic cho cꞌuhtbal reh tiꞌcꞌaxic xiyew cho chi quina̱ ruꞌum i mahc xcaꞌn. 6; gJeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ xiban chi reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch nak take cho ar pan taxa̱j jeꞌ ru̱cꞌ xikꞌeb i rinimal wach quilokꞌil chi wilic nak cajawric ar pan taxa̱j xibacꞌaric take cahnok chi junelic pan kꞌekom akꞌab reh chi ar encuyꞌej rikꞌijil riyeꞌeric wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic chi quina̱ ruꞌum chi reꞌ take reꞌ xquicana̱ꞌ cho i lokꞌ laj yeꞌa̱b xicꞌacharic cho wi̱ꞌ pan taxa̱j. \: 3Cꞌuhtbal reh ricorquil i nikꞌor, nwa̱j chi cꞌolok cho pan acꞌux tak take ribiral nanikꞌorom wili jeꞌ ru̱cꞌ anaꞌbem tak chic chi coric: Reꞌ kAja̱w Dios nok resam chic take cho ritinami̱t ar Eji̱pto, xisach quiwach take nicꞌ nimal maꞌ xquicoj ta wach i rikꞌorbal chi nacoquic chipam i yukꞌul Canahan ribihnal. 59 eJeꞌ reꞌ nikꞌor je aweh tak cuꞌum queh take aj tijinel reꞌ naxquimin ta qui̱b chaxilac tak maꞌ xquikꞌor ta aweh tak i ricorquilal i jotꞌo̱j laj cꞌuhtunic cꞌahchiꞌ caꞌnam. Reꞌ take aj tijinel reꞌreꞌ yuꞌna wilque̱b chic chaxilac tak eh xa cꞌahbil laj noꞌjbal nquicꞌuhtaj xa jotꞌbal reh kꞌoric xikꞌor i Dios chi maꞌxta chic riyeb tiꞌcꞌaxic chi kana̱ i hoj reꞌ hoj nak cho aj mahc. Reꞌ take reꞌ nquikꞌor woꞌ chi tehlic chic ki̱j chi enkaꞌn xa paꞌ bih mahc nka̱j kaꞌnam pan kacꞌacharic. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ ncaꞌn, jeꞌ laꞌ woꞌ maꞌ nquibiraj ta woꞌ i kAja̱w Dios reꞌ xa reꞌ wach reꞌ wilic rajawric chi kana̱ eh maꞌ nquibiraj ta woꞌ i Jesus reꞌ xa reꞌ wach reꞌ wilic rajawric chi kana̱ chi Ajabe̱s eh reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chi jeꞌ reꞌ quinoꞌjbal, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi, chi quina̱ take aj tijinel reꞌreꞌ nariwihꞌic rinimal tiꞌcꞌaxic kꞌoro̱j cho najtir kꞌi̱j chi narichalic chi quina̱ take ncaꞌn i cꞌahbilal. 88 kWas tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak xwa̱j ritzꞌihmjic je aweh tak chiri̱j i kacoꞌlbal yeꞌo̱j keh hoj chiꞌnchel aj niminel, xa reꞌ laꞌ maꞌ reꞌ ta chic chiri̱j reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak i hu̱j wili ruꞌum nok xwicꞌraj pan wa̱mna chi curman chi nanitzꞌihmbam je aweh tak chiri̱j take cꞌuhtunic chꞌiclic wi̱ꞌ kacꞌux reꞌ maꞌ jalo̱j ta cho wach nok xa reꞌ woꞌ ripꞌuhtic cho ricꞌuhtjic keh hoj aj niminel chiho̱j cho kawach chi ritinami̱t i Dios. Chiri̱j aj i cꞌuhtunic reꞌreꞌ tinikꞌil tak je reh chi til enayew acꞌux tak chiri̱j chi coric. R7 Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ reꞌ na̱cꞌulbic tak reh sukquilal cꞌuxlis niyew je wili maꞌ ok xa pajoj ti cho richakꞌlamil i Dios wihꞌok cho chana̱ tak jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ sukquil cꞌuxlis chꞌi̱l i cꞌaxbal chiyew cho i Dios chana̱ tak. Maꞌ riwi̱ꞌ ta chi naquitahkaljic
take jotꞌo̱l laj aj tijinel 6 #Reꞌ hin maꞌ Ju̱ras richa̱kꞌ i maꞌ Jaco̱wo eh aj camanom woꞌ chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je i hu̱j wili aweh hat-tak lokꞌ laj wich aj niminel xatyukꞌunjic tak chi na̱banam tak chi jenaj tinamit cꞌaxo̱j ruꞌum Ajabe̱s Dios eh jeꞌ woꞌ chi hat-tak chaꞌjamaj ruꞌum i Jesus. "5=wilic woꞌ take yohbal wach toco̱m chic ribiral take bano̱j xiban i Jesus, xa reꞌ laꞌ maꞌ tzꞌihmbimaj ta take chiꞌnchel. Chi wi̱n hin, eta nak ntzꞌihmjic chi chaklic chi̱ꞌ chiꞌnchel chaj bih xiban i Jesus, maꞌ eta nak nmahnic i wach acꞌal wili chi ricꞌoloric chiꞌnchel hu̱j entzꞌihmjic wi̱ꞌ take ribiral i bano̱j xiban. Reꞌ aj wili ricorquilal nikꞌor i hin Wa̱n.4yReꞌ aj take kꞌoric reꞌreꞌ til coric woꞌ chi xikꞌor i Jesus, nqui nikꞌor i hin aj tahkanel reꞌ xelic lok nibiral chi maꞌxta nak niquimic je eh reꞌ hoj aj niminel reh Jesus kehtꞌalim chi reꞌ nikꞌor i hin aj tahkanel reꞌreꞌ, til coric woꞌ. Reꞌ take kꞌoric xnitzꞌihmbaj reꞌreꞌ til coric wach eh chꞌi̱l take kꞌoric reꞌreꞌ, K3Ruꞌum aj kꞌoric xikꞌor i Jesus wili, xipuhcaj ti ri̱b i kꞌoric chi quixilac take i kas kacha̱kꞌ chi reꞌ hin aj tahkanel reꞌreꞌ, maꞌxta nak niquimic. Raj laꞌ xikꞌor i Jesus maꞌ reꞌ ta chi maꞌxta niquimic, xa xa̱j laꞌ rikꞌorom chi jeꞌ wili: Wi laꞌ reꞌ hin nwa̱j chi reꞌreꞌ cu cꞌachlic naquinsoljok woꞌ chic cho, chaj bih nawa̱j wi̱ꞌ i hat ruꞌ? nqui xa̱j rikꞌorom i Jesus reh maꞌ Luch. Z2-Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Wi laꞌ reꞌ hin nwa̱j chi reꞌreꞌ cu cꞌachlic naquinsoljok woꞌ chic cho, chaj bih nawa̱j wi̱ꞌ i hat ruꞌ? Reꞌ hat quinatahkej eh xiban, nqui reh. H1 Ar aj ruꞌ naxilow i maꞌ Luch chi hin chic xam je chiqui̱j jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, chaj bih naricahnic wi̱ꞌ i wich aj tahkanel reꞌ xam chiki̱j wili? nqui reh. 70gNok ojic nak chic reh chiri̱j i Jesus, reꞌ maꞌ Luch xisolqꞌuij je rilbal chiri̱j eh xilow chi reꞌ hin rich aj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinicꞌrijic ruꞌum i Jesus, hin chic xam je chiqui̱j. Reꞌ hin aj tahkanel wili, reꞌ woꞌ hin reꞌ xniban niwaꞌ chi riche̱l i Jesus chiwach i chakꞌab naxkꞌahsjic pan quimic. Ruꞌum chi rikꞌorom chic ribiral keh chi reꞌ Jesus narikꞌahsjic pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma, xnibiraj reh chi jeꞌ wili: «Ha̱w, hab wach keh hoj awaj tahkanel narikꞌahsanic aweh, quinqui reh. r/]Reꞌ aj take kꞌoric wili xikꞌor i Jesus reh chi erirak chiri̱j nicꞌ wach naricꞌuluric nok reꞌ Simon nariquimic je eh ru̱cꞌ riquimic naribanam woꞌ chi reꞌ take tinamit enquiyew rilokꞌil i Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok rikꞌorom chic i wili, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Simon: «Quinatahkej je yuꞌna, nqui reh. V.%«Chabiraj chi coric i ricorquilal wili: Naxatqꞌuijolbic cho, maꞌ hab ta chic wach xtoꞌbonic aweh chi ricojoric asoꞌ chawi̱j, xa reꞌ laꞌ chic i hat xatcojbic reh chawutquel. Jeꞌ woꞌ chic, xa paꞌ nak wilic i be̱h nawa̱j achopom je, maꞌ hab ta chic jenoꞌ wach nkꞌoric aweh, xa chawutquel laꞌ hat xachih wach i be̱h reꞌreꞌ. Raj nachaꞌn chi hat chic rijeb laj winak, maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ naricꞌuluric awu̱cꞌ, wilic laꞌ chic jenoꞌ naricojbic asoꞌ eh reꞌ hat xa rucsjic chic take ateleb na̱banam reh chi naricojoric asoꞌ. Jeꞌ woꞌ, wilic chic jenaj naricꞌambic je abe̱h xa haj paꞌ etiricꞌam je to̱b ta reꞌ maꞌ nawa̱j ta wi̱ꞌ ojic, nqui reh. &-EChiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus roxpech chic pahkanic reh ru̱cꞌ i Simon jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Hat Simon, racꞌu̱n i Jonas til na kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinawicꞌraj? nqui woꞌ chic reh. Ar ajic naxibiraj i roxpech pahkanic xiban i Jesus, reꞌ maꞌ Luch xoquic cho ntzꞌiric pa ricꞌux eh jeꞌ wili i cꞌuꞌlunic xiban reh: «Ha̱w, reꞌ hat til awehtꞌalim chiꞌnchel. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat awehtꞌalim woꞌ chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj, nqui reh. Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Simon: «Til nipahkaj aweh chi cu̱cꞌ take quiꞌoquic chi waj tahkanel, chaꞌn queh jeꞌ ricab i quiliric take cu̱cꞌ me̱ꞌ nbanjic ruꞌum jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ, nqui reh. Chiri̱j chic reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: ,/Chiri̱j wili junpech woꞌ chic xibiraj i Jesus reh Simon chi jeꞌ wili: «Hat Simon, racꞌu̱n i Jonas, til na kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinawicꞌraj? nqui reh. Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban reh: «Ho̱ꞌ, Ha̱w reꞌ hin tiꞌ tiwicꞌraj. Reꞌ hat awehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ, nqui reh. Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Simon: «Cu̱cꞌ take quiꞌoquic chi waj tahkanel chaꞌn cu̱cꞌ jeꞌ ricab i quiliric take cu̱cꞌ me̱ꞌ nbanjic ruꞌum jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ, nqui reh. k+ONok kaꞌnam chic kawaꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch: «Simon, racꞌu̱n i Jonas, til na kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinawicꞌraj i hat chiwach acamaj chi banol car? nqui reh. Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ho̱ꞌ, Ha̱w reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ tiwicꞌraj eh reꞌ hat awehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ, nqui reh. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Cu̱cꞌ take quiꞌoquic chi waj tahkanel chaꞌn queh jeꞌ ricab i quiliric take cu̱cꞌ me̱ꞌ nbanjic ruꞌum jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ, nqui reh. s*_Reꞌ aj wili ribiral roxpech ricꞌuhtjic ri̱b xiban i Jesus chi kaxilac i hoj raj tahkanel chiri̱j chi uctunak chic cho chi quixilac take camnak. Reꞌ Jesus xibiraj reh maꞌ Luch
wi coric reh chi til tiꞌ ricꞌraj ) Chiri̱j i wili, reꞌ Jesus xichop cho i caxlan wiꞌc eh xiyew cho keh chꞌi̱l i car reh chi nakaꞌnam kawaꞌ richꞌi̱l. 7(g Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Quim tak, chaꞌn awaꞌ tak, nqui keh hoj raj tahkanel. Ar maꞌ hab ta wach keh xicowej ricꞌux chi ripahkaljic cok reh hab wach i cꞌacharel reꞌreꞌ xa reꞌ xkarak woꞌ chiri̱j chi reꞌ poꞌ i kAja̱w Jesus cꞌahchiꞌ rikꞌoric ku̱cꞌ. _'7 Naxoj-johtic johtok pan cano̱wa, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch xichop cho i yaꞌl eh xikerej lok cu wach acꞌal chi nujunak chic cho reh car. Maꞌ xa ta wilic oxlaj riwahxak cꞌahl (153) chi nimak tak car wilic chipam eh to̱b ta woꞌ yohbal wach qꞌuihal nimak tak car wilic chipam i yaꞌl, maꞌ xtꞌup ta woꞌ. K& Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor keh: «Toque̱n tak cok pan cano̱wa eh chacꞌam tak cho i yaꞌl reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take car jeꞌ ru̱cꞌ cu reꞌ xachop tak cho, nqui keh. %  Chiri̱j wili nok reꞌ hoj richꞌi̱l i Simon wilco̱j chic lok chi chi̱ꞌ i haꞌ, xkilow chi cꞌuꞌlumaj chic jenaj kꞌa̱kꞌ wilic cok jenaj car china̱ eh maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ kꞌa̱kꞌ reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj caxlan wiꞌc. i$KRaj i hoj chi maꞌ kichꞌi̱l ta chic i Simon, ruꞌum chi wilco̱j cok jeꞌ na wilic ro̱ꞌ cꞌaham chi chi̱ꞌ i haꞌ, xkesaj lok i cano̱wa cu chi chi̱ꞌ lok i haꞌ chi kakerem chic i kayaꞌl nujunak reh car. T#!reꞌ hin aj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nicꞌrijic ruꞌum Jesus xninaꞌbej je wach hab wach nkꞌoric je ku̱cꞌ eh ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xnikꞌor reh maꞌ Luch: «Reꞌ cꞌacharel nkꞌoric cho ku̱cꞌ reꞌ poꞌ nchel i kAja̱w Jesus! quinqui reh. Naxibiraj i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch chi reꞌ kAja̱w Jesus nkꞌoꞌronic cho keh, xicohjaj woꞌ chic i risoꞌ reꞌ xesaj lok naxoquic chi chopoj car. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi xqꞌuixꞌic chiwach i Jesus. Chiri̱j reꞌ xicut je ri̱b chi muhx cu rehtal xelic lok reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus. W"'Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh: «Chacut tak jok ayaꞌl pa risecꞌa̱j i cano̱wa eh yohbal wach car enarak tak ar, nqui keh. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus xkacut woꞌ jok i kayaꞌl eh ar aj ruꞌ nok maꞌ nkaꞌn ta chic canar resmejic cho kayaꞌl ruꞌum reh riqꞌuihal i car xkachop, !-Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor cho keh: «Bi̱l, maꞌ xachop ta tak aca̱r yuꞌna, majeꞌ? nqui keh. —Maꞌxta Ha̱w, kojqui reh.  Nok cꞌahchiꞌ chic risakꞌic lok reh kꞌi̱j jeꞌ ikal, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b chi kawach ar lok chi chi̱ꞌ i haꞌ, reꞌ cok ruꞌ naxkilow je wach, maꞌ xkanaꞌbej ta chi reꞌ poꞌ Jesus wilic lok chi chi̱ꞌ haꞌ.  Reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ hin nawojic chopol car, nqui keh. —Wi jeꞌ reꞌ na̱banam, reꞌ hoj nakojic woꞌ chawi̱j, kojqui reh. Jeꞌ reꞌ ajic naxoj-o̱j, chi kunchelal i hoj reꞌreꞌ xoj-oquic cok pan jenaj maꞌ laj cano̱wa reh chi nakojic banol car, xa reꞌ laꞌ chipam akꞌab reꞌreꞌ maꞌ jenoꞌ car xkachop. )KJunpech xquimol qui̱b take kich aj tahkanel reꞌ jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, reꞌ maꞌ Ma̱x reꞌ ribihnej woꞌ chi Lach, chꞌi̱l i Natanahel reꞌ nchalic pa riyukꞌul Calile̱ya ar pan tinamit Canah. Chꞌi̱l take kich aj tahkanel reꞌreꞌ, wilco̱j woꞌ i hoj racꞌu̱n i maꞌ Sewere̱yo eh chꞌi̱l quib chic chi kich aj tahkanel woꞌ reh Jesus. : oChiri̱j chic rikꞌormojic aweh tak ribiral take pe̱t ricꞌuhtjic ri̱b xiban i Jesus, yuꞌna nanikꞌorom woꞌ aweh tak ribiral nicꞌ wach naxicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b chi kawach hoj raj tahkanel chi chi̱ꞌ i nim laj haꞌ Tiwe̱ryas ribihnal. Jeꞌ aj wili xcꞌuluric naxicꞌuhtaj ri̱b ar: Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ nicꞌ paꞌ nimal xnitzꞌihmbaj chiri̱j i Jesus, xniban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok nwa̱j chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ enacoj tak wach chi reꞌ Jesus, reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh jeꞌ woꞌ chi reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios. Wi xacoj tak wach reꞌreꞌ, reꞌ Jesus eriyew aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic kꞌi̱j sakom.I Wilic toco̱m chic take riqꞌuihal lokꞌ laj nawa̱l xiban i Jesus chi kawach i hoj raj tahkanel xa reꞌ laꞌ chipam i hu̱j wili maꞌ chiꞌnchel ta tzꞌihmbimaj ribiral wuꞌum. 3_Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Kꞌe̱ꞌ ato̱b queh cꞌacharel reꞌ to̱b ta maꞌ nquilow i cꞌahchiꞌ awilom i hat, nquicoj wach chi reꞌ hin xinuctic chi quixilac take camnak. Reꞌ hat kꞌuruꞌ Ma̱x, chaj bih riwi̱ꞌ chi cu rehtal xawilow niwach cu reꞌ xacoj wach reꞌ xquikꞌor aweh, nqui Jesus. Maꞌ chiꞌnchel ta take lokꞌ laj nawa̱l
xiban i Jesus tzꞌihmbimaj ruꞌum i Wa̱n V%Reꞌ Ma̱x jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ i Jesus naxibiraj reꞌreꞌ: «Ha̱w, reꞌ hat til hat i ajabe̱s nchopbic nina̱. Jeꞌ woꞌ til hat niDios reꞌ nilokꞌej awach i hin, nqui Ma̱x. b=Chiri̱j reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Ma̱x: «Chacoj take nah akꞌab chipam rihopil nikꞌab nawilow take cho wili. Jeꞌ woꞌ, chajil cho akꞌab eh chacoj take nah akꞌab pa nijojol. Ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌ nicꞌuhtam aweh wili nipahkaj aweh chi ma̱ban juneht wach acapew-bal quichꞌi̱l take cꞌacharel maꞌ nquicoj ta wach i wuctic chi quixilac take camnak, reꞌ laꞌ hat chacoj wach i chaj bih xquikꞌor aweh take awich aj tahkanel, nqui Jesus reh. c?Wahxaki̱b ok chic kꞌi̱j chiri̱j i wili, reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus xkamol woꞌ chic ki̱b chipam jenaj pa̱t reꞌ til woꞌ cow xkalutzꞌ ri̱j i tzꞌahp eh chi kaxilac wilic woꞌ i Ma̱x. Ar ajic reꞌ Jesus junpech woꞌ chic xponic wihꞌok chi kaxilac eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Sukquil cꞌuxlis chaweh tak, nqui keh. "=Jeꞌ reꞌ nok naxponic chi kaxilac i hoj rich aj tahkanel, xkakꞌor reh chi jeꞌ wili: «Yuꞌna xkilow wach i kAja̱w Jesus chi cꞌachlic woꞌ chic, kojqui reh. Chalic i Ma̱x jeꞌ wili xikꞌor: «Wi laꞌ maꞌ xwilow take ho̱p xquicana̱ꞌ take juꞌ chꞌihchꞌ chi ralak kꞌab eh wi maꞌ xnimin i nah nikꞌab chipam take ho̱p reꞌreꞌ, maꞌ eta nicoj wach chi reꞌ Jesus xawilow tak wach. Jeꞌ woꞌ maꞌ eta nicoj wach i xakꞌor tak wi̱n wi maꞌ xnicoj i nah nikꞌab chipam i rijojol xquihop, nqui Ma̱x. V%Chiwach i chakꞌab naxicꞌuhtaj ri̱b i Jesus chi kawach i hoj raj tahkanel, jenaj chic kich aj tahkanel Ma̱x ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi Lach, maꞌxta nwihꞌic ku̱cꞌ naxponic i Jesus. NYuꞌna kꞌuruꞌ wilic chic awajawric tak chi enakꞌor tak queh reꞌ nquipahkaj cuybal quimahc reh Dios, chi reꞌreꞌ ricuy quimahc. Jeꞌ woꞌ wilic chic awajawric tak chi enakꞌor tak queh take maꞌ nquipahkaj ta cuybal quimahc reh Dios, chi reꞌ quimahc ncahnic chi maꞌ cuyu̱j ta ruꞌum i Dios, nqui Jesus keh. Chiri̱j chic reꞌ xelic je chi kaxilac. Reꞌ maꞌ Ma̱x maꞌ xicoj ta wach
chi reꞌ Jesus cꞌachlic woꞌ chic v|\{yxvuytsrqpo4n~mmkjih/ffYedcbaaj`2_;^^D]D\\ [>ZYYX9WVVUSScRR?QtPONMMELaKK HH\GGE@CB@><;}:9886D543210/c-,,P++K)(L&%$n"! /*[mM}  :%HT Jeꞌ woꞌ, naxkꞌoꞌrjic i Wa̱n reꞌ racꞌu̱n maꞌ Sacari̱yas ruꞌum i Dios ar pan chik yu̱kꞌ laj yeꞌa̱b reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, xa reꞌ nok reꞌ maꞌ Anas chꞌi̱l maꞌ Caypas wilque̱b chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios ar pa riyukꞌul i Jure̱ya. VS 'Naxkꞌoꞌrjic i Wa̱n ruꞌum i Dios chi naricamanic chiwach, xa reꞌ nok reꞌ winak Tiwe̱ryo ribihnal hoꞌlajuj chic ha̱b wilic reh chi kꞌatal kꞌoric ar Ro̱ma. Chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take wili wilque̱b chi raj toꞌbonel: Reꞌ maꞌ Po̱nsyo Pila̱to raj toꞌbonel ar pa riyukꞌul i Jure̱ya, reꞌ maꞌ Hero̱res raj toꞌbonel ar pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ maꞌ Pili̱po reꞌ richa̱kꞌ i Hero̱res raj toꞌbonel ar pan tak quiyukꞌul Iture̱ya chꞌi̱l Taraconi̱ta, eh reꞌ maꞌ Lisa̱nyas raj toꞌbonel ar pa riyukꞌul i Awili̱nya. jRM4Jeꞌ woꞌ chic, nok cꞌahchiꞌ riqꞌuijolbic johtok, kꞌe̱ꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌasamric rinoꞌjbal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, maꞌ pajoj ta naxirak ricꞌaxbal chiwach i Dios jeꞌ woꞌ chi quiwach take tinamit.#Q?3xa reꞌ laꞌ reꞌ ritu̱t maꞌ xsahchic ta chic pa ricꞌux i kꞌoric reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xsoljic je chiqui̱j ar pan quitinami̱t Nasaret. Ar chic ponok xa maꞌ haj ta woꞌ xikꞌihtaj ri̱b chiwach ritu̱t raja̱w, xa eli̱c laꞌ woꞌ xinimej take. XP)2Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j take ritu̱t raja̱w O 1Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat-tak narak woꞌ nak tak chiri̱j chi reꞌ hin tanlic chi wi̱n chi nanibanam i camanic yeꞌo̱j chi nina̱ ruꞌum i wAja̱w Dios. Jeꞌ reꞌ nok ayuꞌ nak xinasicꞌ tak chi pe̱t, nqui xikꞌor. HN 0Naxquilow chi jeꞌ reꞌ take ritu̱t raja̱w, kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux xa reꞌ laꞌ ruꞌum quiyoꞌjic chi xsahchic nak i cacꞌu̱n jeꞌ wili xikꞌor i ritu̱t reh: «Wacꞌu̱n, maꞌ holohic ta xaꞌn keh chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ hin chꞌi̱l awaja̱w xiban naho̱l kawach chi asiqꞌuiric, nqui reh. >Mu/Jeꞌ woꞌ, xquilow chi chiꞌnchel take cꞌahchiꞌ quibirinic reh kꞌoric riban i cacꞌu̱n, xa sahchanak chic quicꞌux ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tꞌulic chi quicꞌuꞌljic. aL;.eh cu reꞌ chic pa ro̱x kꞌi̱j xponic quirak chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Naxponic quirak, xquilow chi ar wilic chi quiyejal take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses cꞌahchiꞌ ribiram i cꞌuhbalanic ncaꞌn take ruꞌ eh cꞌahchiꞌ woꞌ cok chi pahkanic chiri̱j i cꞌuhbal nquikꞌor. K--xa reꞌ laꞌ maꞌ xquirak ta woꞌ. Jeꞌ reꞌ nok pa ricab kꞌi̱j xquichop woꞌ chic je quibe̱h chi risiqꞌuiric i Jesus ar Jerusalen BJ},maj pan quicꞌux take ritu̱t raja̱w, xa chi quixilac laꞌ woꞌ tinamit xchalic. Jeꞌ reꞌ nok xcaꞌn je jenaj kꞌi̱j chi behic. Naxoquic aj cho kꞌekom, reꞌ take reꞌ pꞌuht quisiqꞌuim i cacꞌu̱n chi quixilac take quehtꞌalim quiwach quichꞌi̱l, jeꞌ woꞌ chi quixilac take cu̱cꞌ cho, I5+Nok cuxꞌunak chic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Chep chꞌi̱l Mari̱ya xisoljic woꞌ chic je pan quitinami̱t chꞌi̱l take nicꞌ paꞌ nimal xiponic cho pan ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ xquicoj ta rehtal chi reꞌ Jesus xcahnic poꞌ cho ar Jerusalen uHc*reꞌ take reꞌ xiꞌo̱j ar Jerusalen jeꞌ ricab ncaꞌn eli̱c ha̱b eh xquicꞌam je Jesus chiqui̱j. %GC)Chi jeꞌ reꞌ qꞌuihic riban johtok i Jesus, reꞌ take ritu̱t raja̱w ruꞌum chi ocronak take chi eli̱c ha̱b quiꞌo̱j ar Jerusalen pan ninkꞌi̱j reꞌ nquininkꞌijej wi̱ꞌ i quelic cho ra̱ꞌ riꞌsil maꞌ Israhel chipam i tiꞌcꞌaxic najtir kꞌi̱j ar Eji̱pto, Reꞌ Jesus pꞌuht riqꞌuihic johtok eh nok cꞌahchiꞌ riqꞌuijolbic pꞌuht rikꞌasamric rinoꞌjbal maj reꞌ ratoꞌbil i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios wilic china̱. E''Nok caꞌnam chic cho ribanaric chiꞌnchel reꞌreꞌ chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios chi rinimjic jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach tzꞌihmbimaj cahnok chipam i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Ajabe̱s Dios eh quibiram woꞌ chic chiꞌnchel xkꞌormojic chiri̱j i quihaꞌlacꞌu̱n, reꞌ Chep chꞌi̱l Mari̱ya xisoljic woꞌ chic je pan quipa̱t ar pan tinamit Nasaret pa riyukꞌul i Calile̱ya. Reꞌ cꞌuhbalanic xiban i Jesus
chi quixilac take nimak quiwach winak 1D[&Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ A̱n wili nok wilic ponok chipam lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ eh cꞌahchiꞌ rilom rikꞌahsjic i Jesus, pꞌuht ritioxem johtok i Dios eh jeꞌ wili kꞌoric xiban chiri̱j i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ queh take aj Jerusalen reꞌ cꞌahchiꞌ cuyꞌem i kꞌi̱j chi naquicoꞌljic: «Naqꞌuihok i haꞌlacꞌun wili naco̱j ricoꞌlem i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui kꞌoric xiban. >Cu%eh yuꞌna quejeb roꞌcꞌahl (84) ha̱b chic ricahnic cahnok ruꞌum ribahi̱l, xa reꞌ laꞌ nchel to̱b ta woꞌ rijeb ixok chic, xa kalakal woꞌ wilic chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ruꞌum xa eli̱c woꞌ ricuy riwaꞌ riha̱ꞌ chi ti̱j chi lokꞌonbal wach i Dios. B$Chi quixilac take cꞌahchiꞌ quilom rikꞌahsjic i Jesus pan kꞌab i Dios, wilic woꞌ ar jenaj rijeb laj ixok rixkꞌu̱n i Panwel ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho Aser, A̱n ribihnal eh jeꞌ ru̱cꞌ woꞌ take aj kꞌoro̱l reh kꞌoric nyeꞌeric reh ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Reꞌ A̱n wili camnak chic je ribahi̱l, xa wuku̱b ti ha̱b xcꞌacharic ru̱cꞌ RA#Chiri̱j awacꞌu̱n wili, reꞌ takꞌamaj cho chi risakomsjic lok wach i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal wilic pan ca̱mna take riqꞌuihal tinamit, reꞌ hat Mari̱ya tiꞌ na̱wilom wach. Naroquic cho jenaj nyotꞌic awu̱cꞌ, xa jeꞌ chic ricab lamoj ta nak jenoꞌ chꞌihchꞌ chiꞌ acꞌux na̱wicꞌram, nqui Simyon. B@}"Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Simyon xipahkaj ricꞌaxbal i Dios chi quina̱ ritu̱t raja̱w i Jesus eh chiri̱j chic reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh ritu̱t i tꞌuch haꞌlacꞌun Jesus: «Mari̱ya, chabiraj chi coric i wili: Reꞌ Dios ritikꞌa̱b chic cho wach chi reꞌ ricꞌuhbal awacꞌu̱n qꞌuihal take cꞌacharel maꞌxta cajwanic wach, jeꞌ ricab nbanaric reh jenoꞌ rehtalil be̱h nok maꞌ n-nimjic ta chic cuꞌum tinamit. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ woꞌ cho wach chi reꞌ awacꞌu̱n wili nariyeb tiꞌcꞌaxic chi quina̱ qꞌuihal queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌxta quiniminic reh ricꞌuhbal. Jeꞌ woꞌ, xitikꞌa̱ꞌ woꞌ cho wach chi naricoꞌlem take riqꞌuihal queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ naquiniminic reh ricꞌuhbal. $?A!Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Chep chꞌi̱l i Mari̱ya kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xsahchic quicꞌux ru̱cꞌ take kꞌoric xkꞌormojic chiri̱j i cacꞌu̱n. ?>w Kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh kꞌuruꞌ ru̱cꞌ awAcꞌu̱n wili maj chi xa jeꞌ na ricab jenaj sakom,
reꞌreꞌ narisakomem pa̱m quinoꞌjbal take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh naricꞌuhtam woꞌ rinimal alokꞌil chi kawach i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui Simyon. S=reꞌ pahbamaj cho awuꞌum chi quicoꞌljic chiꞌnchel i tinamit. 3<amaj xwilow chic wach i kajcoꞌlonel z;m«Ha̱w, reꞌ akꞌorbal ayeb cho wi̱n xponic wach. Yuꞌna ajic quinquimok pe chic je chi suk nicꞌux, :Jeꞌ reꞌ ajic, naxilow wach i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ, ximehraj johtok eh xitioxej johtok i Dios chi jeꞌ wili: p9YYuꞌna kꞌuruꞌ nok chi reꞌ Mari̱ya chꞌi̱l Chep xquicꞌam je quihaꞌlacꞌu̱n chi naquikꞌahsam pan kꞌab i Dios, jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ Simyon reꞌreꞌ xo̱j woꞌ chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, naxkꞌormojic reh ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi narojic ar. l8Qmaj reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios rikꞌorom chic cho reh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat maꞌ jaꞌxta aquimic je wi cu jaꞌ nawilow ta wach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ruꞌum i Ajabe̱s Dios, nqui kꞌoro̱j cho reh. W7'Chiwach take kꞌi̱j nok wilque̱b ponok i Mari̱ya chꞌi̱l Chep ar Jerusalen, chipam i tinamit reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj winak Simyon ribihnal coric wach rinoꞌjbal eh aj niminel woꞌ chiwach i Ajabe̱s Dios. Ruꞌum nok wilic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios ru̱cꞌ, reꞌ Simyon reꞌreꞌ wilic chic ha̱b ripꞌutum ruyuꞌnjic i kꞌi̱j reꞌ narilom wi̱ꞌ wach i naresenic queh rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chipam quitiꞌquilal w6gJeꞌ woꞌ, ar ponok Jerusalen, reꞌ Mari̱ya xo̱j rikꞌahsaj risi̱ chiwach i Dios jeꞌ ricab rikꞌor woꞌ chipam i Cꞌuhbal reꞌreꞌ chi jeꞌ wili:“Reꞌ tutbe̱s nok sak chic wach ru̱cꞌ rasjic rihaꞌlacꞌu̱n,
juncꞌuhl chi cucꞌ cꞌo̱t on juncꞌuhl chi rexba̱ narikꞌahsam chi si̱ chiwach i Ajabe̱s Dios, nqui rikꞌor. 5}Jeꞌ reꞌ xcaꞌn nimbal reh jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Ajabe̱s Dios reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ pe̱t acꞌun nasjic, kꞌahsjok pan kꞌab i Dios reh chi naricamanic chiwach, nqui rikꞌor. Y4+Chiri̱j chic ruꞌ naxponic wach nicꞌ nimal i kꞌi̱j kꞌoro̱j ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nok sak chic wach i tutbe̱s ru̱cꞌ rasjic rihaꞌlacꞌu̱n, reꞌ Mari̱ya chꞌi̱l i Chep xiꞌo̱j ar Jerusalen reꞌ xquicꞌam je wi̱ꞌ i Jesus reꞌ pe̱t cacꞌu̱n, chi rikꞌahsjic pa rikꞌab i Ajabe̱s Dios. 3}Nok wahxaki̱b chic kꞌi̱j asjanak cho i quihaꞌlacꞌu̱n, reꞌ Mari̱ya chꞌi̱l i Chep xquicoj ribihnal i cacꞌu̱n chi Jesus, jeꞌ ricab kꞌoro̱j cho reh Mari̱ya ruꞌum raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios nok cu jaꞌ yowa̱b ixok ta cho. Reꞌ wili xcaꞌn ribanaric chipam i kꞌi̱j naxesmejic lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal i tꞌuch acꞌun reꞌreꞌ. u2cJeꞌ aj reꞌ naxisoljic cho take aj chaꞌjem me̱ꞌ, xa cꞌahchiꞌ chic quitioxem johtok i Dios nah be̱h ruꞌum xquilow wach i haꞌlacꞌun jeꞌ ricab xkꞌormojic queh eh xquitioxej woꞌ johtok reh i Dios ru̱cꞌ chiꞌnchel xquilow chꞌi̱l xquibiraj cu̱cꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch. Reꞌ ribiral rikꞌahsjic i tꞌuch Jesus pan kꞌab i Dios 1Reꞌ Mari̱ya, naxibiraj reꞌreꞌ, xoquic chi ricapewjic ri̱j chiꞌnchel i kꞌoro̱j reh eh maꞌxta chic nsahchic pa ricꞌux. n0Ueh kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux naxquibiraj reꞌ xquikꞌor take aj chaꞌjem me̱ꞌ reꞌreꞌ. /-Chiri̱j wili pꞌuht quikꞌorom queh take chiꞌnchel wilque̱b ar i nicꞌ paꞌ nimal xkꞌormojic queh chiri̱j i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ ^.5Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take aj chaꞌjem me̱ꞌ reꞌreꞌ xa cajamem chic qui̱b xiꞌo̱j pan tinamit. Naxquirak i Chep chꞌi̱l i Mari̱ya, xquilow chi reꞌ haꞌlacꞌun ar yoclic pa riwaꞌbal wacax. -Xa reꞌ woꞌ xquikꞌor reꞌreꞌ, reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Ajabe̱s Dios xiꞌo̱j woꞌ chic johtok pan taxa̱j. Chiri̱j wili reꞌ take aj chaꞌjem me̱ꞌ jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Katꞌoclom tak ki̱b, tak-tak pan tinamit. Ar nakilom tak wach i haꞌlacꞌun xasjic jeꞌ ricab xikꞌor i Dios ru̱cꞌ quichi̱ꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch, nqui take. \,1«Yuꞌna reꞌ take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal naquicꞌacharic chic pan sukquil cꞌuxlis,
ruꞌum nok reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ raj chi suk laj cꞌacharic chic nacaꞌnam.Katioxej aj tak johtok reh Dios wilic cho pan taxa̱j chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam cho cu̱cꞌ take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal, nqui take. ++ Chiri̱j wili cu reꞌ chic queh take aj chaꞌjem me̱ꞌ, nquilow chi ruhmumaj chic take cok chi riche̱l i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌreꞌ juntuhm chic chi richꞌi̱l. Reꞌ take juntuhm reꞌreꞌ pꞌuht quitioxem johtok reh i Dios chi jeꞌ wili: * Reh aj chi na̱naꞌbem tak wach i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ, reꞌ wili nanikꞌorom aweh tak chi rehtalil: Ar pan jenaj riwaꞌbal wacax na̱rakam tak i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ botomaj pan quich ruꞌum ritu̱t, nqui i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. 6)e Ar chipam i tinamit asjanak wi̱ꞌ i kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chipam akꞌab yuꞌna xasjic i Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ naricoꞌlonic aweh tak. (  Reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌ tiyoꞌjic tak. Chabiraj tak chi coric i holohic laj kꞌoric nanikꞌorom yuꞌna maj reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ nasukbok acꞌux tak chꞌi̱l take tinamit nachabiraj tak i kꞌoric wili: '  jenaj peꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Ajabe̱s Dios ruhmumaj chic cok chi quiwach eh xisakomjic take ruꞌum risakomil rilbal reꞌ xa jeꞌ chic ricab risakomil i Ajabe̱s Dios. Reꞌ take reꞌ naxquilow chi jeꞌ reꞌ, yohbal wach naxiyoꞌjic ruꞌum. &Chipam akꞌab reꞌreꞌ, ar chiri̱j lok i tinamit Welen cu̱cꞌ take nquichaꞌjej quime̱ꞌ pan tak chakꞌab, V%%Jeꞌ reꞌ nok naxcꞌulic ricꞌux ar Welen, jenaj woꞌ acꞌun xilow wach ar pan jenaj quiwarbal wacax ruꞌum nok naxiponic chipam i tinamit reꞌreꞌ maꞌ xquirak ta chic jenoꞌ pa̱t jeꞌ ru̱cꞌ ncamanic chi yeꞌbal quiwarbal take behel. Reꞌ Mari̱ya naxcꞌulic ricꞌux, xibotej pan quich i pe̱t racꞌu̱n eh xiyocꞌa̱ꞌ chi nariwiric pan jenaj riwaꞌbal wacax. Jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xikꞌoꞌrej take aj chaꞌjem me̱ꞌ B$}reꞌ Mari̱ya naxiponic ar Welen, manlic peꞌ xo̱j cꞌolok ricꞌux ar. Jeꞌ aj reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ maj qꞌuisi̱n nak chic maꞌ nponic rikꞌijil naxelic je ar Nasaret. X#)Naxo̱j chipam i tinamit reꞌreꞌ reh chi narajlajic ar, xicꞌam je i Mari̱ya chiri̱j reꞌ ripahkam chic chi rehqꞌue̱n. Ruꞌum chi yowa̱b ixok chic ruꞌum rajawric i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, ("IJeꞌ ricab i Chep reꞌ wilic ar pan tinamit Nasaret ar pa riyukꞌul Calile̱ya, ruꞌum chi ra̱ꞌ riꞌsil cho i kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy xo̱j chi narajlajic ar pa riyukꞌul i Jure̱ya ar chipam i tinamit Welen ribihnal reꞌ asjanak wi̱ꞌ i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ. !Naxponic aj i kꞌoric cu̱cꞌ tinamit, chiꞌnchel xiꞌo̱j pa riyukꞌul quima̱m catiꞌt reh chi naqui-ajlajic take ar. ' GReꞌ ajlanic i̱b xitakꞌa̱ꞌ ribanaric i kꞌatal kꞌoric Awu̱sto, xnimjic cuꞌum take raj toꞌbonel i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma. Jeꞌ ricab ar Si̱rya, xnimjic i kꞌoric wili nok wilic chi raj toꞌbonel i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma reꞌ winak Sire̱nyo ribihnal. _ 9Nok reꞌ Mari̱ya qꞌuisi̱n nak chic maꞌ ncꞌulic ricꞌux ru̱cꞌ rihaꞌlacꞌu̱n, manlic peꞌ reꞌ kꞌatal kꞌoric wilic ar Ro̱ma reꞌ Awu̱sto ribihnal jeꞌ wili xikꞌor: «Chiwach johtok take kꞌi̱j wili chatakꞌa̱ꞌ tak rikꞌormojic pan tak tinamit chi quiꞌajlajok nicꞌ paꞌ qꞌuihal take cꞌacharel choplic quina̱ wuꞌum. Nitakꞌa̱ꞌ ribanaric i ajlanic reꞌreꞌ reh chi narimoloric i to̱j nbanaric reh Ro̱ma, nqui xikꞌor. w iPReꞌ racꞌu̱n i Sacari̱yas kꞌuruꞌ, rehreh xipꞌut johtok qꞌuihic eh rehreh woꞌ xcꞌulic lok rinoꞌjbal. Nok yohbal chic wach rinoꞌjbal naxwinakbic, ar xwihꞌic pan tak yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel cu rehtal xponic kꞌi̱j chi xicꞌuhtaj ri̱b ru̱cꞌ ricamaj queh take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel.w iOReꞌ kasakomjic naribanam xa jeꞌ ricab naquisakomjic take behel ruꞌum i kꞌi̱j naquicahnic pan kꞌekom akꞌab chi xa yoꞌjic chic wilque̱b chi equicansjic.Ru̱cꞌ ricꞌulic lok i kajcoꞌlonel wili kꞌuruꞌ, reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ribanam chi nakawihꞌic woꞌ chic pan sukquil cꞌuxlis
jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take behel chi nok pan sakom chic wilque̱b naquiꞌesmejic cho pan kꞌekom,
nquitik juꞌ quibe̱h chi suk chic quicꞌux, nqui Sacari̱yas. \ 3NChiri̱j reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor:«Yuꞌna kꞌuruꞌ hoj tak chiꞌnchel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel,
kalokꞌej tak wach kaDios ru̱cꞌ rinimal ricꞌaxbal wilic cho chi kana̱.Reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic kojricꞌax chi ru̱cꞌ ricꞌulic lok acꞌun wili,
cꞌahchiꞌ woꞌ ritakꞌa̱b cho i kajcoꞌlonel reꞌ xa jeꞌ na ricab risakomil i sakꞌic, naricꞌulic woꞌ lok ku̱cꞌ chi kasakomjic. [ 1M«Natiwihꞌok cu̱cꞌ take tinamit, reꞌ take reꞌ naquinaꞌbem woꞌ riwi̱ꞌ nicꞌ wach naquicoꞌljok chiwach caj ixowonel,
maj reh chi equicoꞌljic chi wach caj ixowonel, reꞌ hat na̱kꞌorom queh chi riwi̱ꞌ chi queh chi enquicana̱ꞌ i cꞌahbilal reh chi reꞌ Dios naricuyum quimahc, nqui reh tꞌuch racꞌu̱n. A }LChiri̱j reꞌ jeꞌ wili i kꞌoric xikꞌor reh tꞌuch racꞌu̱n:«Reꞌ chic i hat wacꞌu̱n, reh chi reꞌ ritinami̱t i Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric asjic reh tikilque̱b ok chi ricꞌulic,
reꞌ hat pe̱t na̱wojic ayeb rehtal queh ricꞌulic.Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rajawric jeꞌ wili narikꞌorom chawi̱j: ‹Reꞌ wili aj kꞌorol niCꞌuhbal i hin, nqui narikꞌorom i Dios.  KReꞌreꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ ribanam chi echic nkalokꞌej wach chi junelic ru̱cꞌ coric laj noꞌjbal, nqui Sacari̱yas. I  Jchi kacoꞌljic chiwach take kaj ixowonel,
reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ribanam chi reꞌ hoj maꞌ eta chic kojyoꞌjic chi quiwach take kaj ixowonel chi rilokꞌonjic wach kAja̱w Dios.  Inqui cho queh naxiyew cho rikꞌorbal reh maꞌ Awraham.«Jeꞌ reꞌ ajic ru̱cꞌ riyeꞌeric cho kꞌab chi kana̱ $ CH«Reꞌ Dios kꞌuruꞌ cꞌahchiꞌ riyeb cho keh jenaj ajabe̱s yohbal wach rajawric reh chi narimanlajic wach i kꞌoric rikꞌorom cho queh kama̱m katiꞌt chi jeꞌ wili: “Reꞌ hin naniquetelem awach tak, nqui cho queh.«Jeꞌ woꞌ, reꞌ Dios cꞌahchiꞌ riyeb cho keh i Ajabe̱s reꞌreꞌ reh chi narimanlajic wach i lokꞌ laj tikꞌinic ribanam cho ru̱cꞌ Awraham, naxiyew cho rikꞌorbal chi jeꞌ wili: “Reꞌ hin maꞌ jaruj ta nariqꞌuic pa nicꞌux quicoꞌljic take awa̱ꞌ awiꞌsil chiwach caj ixowonel,  G“Reꞌ Dios naco̱j ricoꞌlem pan quikꞌab take kaj ixowonel reꞌ take xa chajaric nca̱j caꞌnam keh, nqui take cho. C Fjeꞌ ricab xikꞌor cho i Dios chi naribanam. Reꞌ rikꞌorom cho Dios, reꞌ i quikꞌorom cho take lokꞌ laj raj kꞌorol cꞌuhbal najtir kꞌi̱j naxquikꞌor cho chi jeꞌ wili: ` ;Ecꞌahchiꞌ riyeb chi asjic jenaj Ajabe̱s yohbal wach rajawric.Reꞌ Ajabe̱s wili ra̱ꞌ riꞌsil cho i kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, reꞌreꞌ naricoꞌlonic keh chi quiwach take quixowonic kawach, & GD«Hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kayew tak rilokꞌil i kAja̱w Dios maj yuꞌna wilic woꞌ chic ku̱cꞌ
eh chi coꞌlbal keh hoj ritinami̱t, . WCJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxteh woꞌ rikꞌorbal i Sacari̱yas, jeꞌ wili i tioxonic xiban nok reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xichop na̱ ricꞌacharic: m UBeh ruꞌum naxquirak chiri̱j chi reꞌ rihaꞌlacꞌu̱n i Sacari̱yas pan kꞌab i Ajabe̱s Dios wilic, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom pan quicꞌux: «Chaj woꞌ jaric ricamaj naribanam i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ? nqui take. 2 _AChiri̱j aj chic reꞌ naxisoljic woꞌ chic je pan quitinami̱t, reꞌ take wilque̱b ponok ru̱cꞌ i Sacari̱yas, xquesaj lok ribiral cu̱cꞌ quicaꞌja̱ chipam riyukꞌul i Jure̱ya chiri̱j i chaj bih xicꞌul i Sacari̱yas. Chiꞌnchel take caꞌja̱ xibirinic reh xsahchic quicꞌux ( K@Xa chipam aj woꞌ ti juncꞌam reꞌ, xteh woꞌ chic rikꞌorbal i Sacari̱yas eh xa reꞌ woꞌ ti xteh rikꞌorbal, xilokꞌej ti johtok i Dios chi pe̱t. G   ?Reꞌ Sacari̱yas xipahkaj queh jenaj tzꞌihmbal eh jeꞌ wili xitzꞌihmbaj chiwach: «Wa̱n ribihnal, nqui xitzꞌihmbaj. Naxquilow chi jeꞌ reꞌ ribihnal, chiꞌnchel cahtzic quiwach.  ;>Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ pꞌuht quibiram cok reh i Sacari̱yas ru̱cꞌ nah quikꞌab chaj bih naribihnem i racꞌu̱n. }  u=—Nicꞌ wach nachiban chi jeꞌ reꞌ, maꞌ hab ta jenoꞌ wach Wa̱n ribihnal chaxilac tak? nqui take reh. Z  /<—Maꞌ jeꞌ ta reꞌ ribihnal. Wa̱n ruꞌ ribihnal, nqui Elisawet queh. d  C;Chiri̱j reꞌ, xponic rikꞌijil chi naresmejic lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal i haꞌlacꞌun jeꞌ ricab ocronak take wi̱ꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi ribanaric ru̱cꞌ quihaꞌlacꞌu̱n pa riwahxak kꞌi̱j, xicꞌulic lok take quicaꞌja̱ chꞌi̱l take paꞌ cho queh Sacari̱yas chꞌi̱l Elisawet eh nok wilque̱b chic ar, pꞌuht quikꞌoꞌrem cok i tꞌuch haꞌlacꞌun ru̱cꞌ ribihnal raja̱w. —Sacari̱yas, nqui ncaꞌn cok reh. : o:Reꞌ Elisawet chꞌi̱l i Sacari̱yas kꞌe̱ꞌ naxsukbic quicꞌux ru̱cꞌ quihaꞌlacꞌu̱n eh reꞌ take ricaꞌja̱ chꞌi̱l take paꞌ cho queh Sacari̱yas chꞌi̱l Elisawet kꞌe̱ꞌ woꞌ xsukbic quicꞌux naxquinaꞌbej chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ rinimal cꞌaxo̱j xiban ru̱cꞌ Elisawet. m U9Naxponic rikꞌijil chi narasjic rihaꞌlacꞌu̱n i Elisawet, jenaj woꞌ acꞌun xilow wach. _ 98Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Mari̱ya xcahnic ru̱cꞌ Elisawet eh xib na poh xiban ar. Cu reꞌ aj chic ruꞌ, xsoljic woꞌ chic cho pa ripa̱t. Reꞌ riyeꞌeric rehtalil rasjic
i Wa̱n aj Kahsem Haꞌ I  7reꞌ rikꞌorom cho queh kama̱m katiꞌt chi jeꞌ wili: “Reꞌ hin xniquetelej wach i Awraham eh xa na woꞌ niquetelem quiwach take ra̱ꞌ riꞌsil, nqui rikꞌorom cho, nqui Mari̱ya. Z /6Jeꞌ woꞌ ku̱cꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Dios xa naco̱j woꞌ ritoꞌbem chi nakacamanic chiwach
maj maꞌ jaꞌ iqꞌuinak ta pa ricꞌux rikꞌorbal chi nariquetelem kawach, < s5on jeꞌ ricab chi reꞌ rinimal ricꞌaxbal i Dios maꞌ reꞌ ta chic queh take wilic chiꞌnchel queh nyeꞌeric, queh laꞌ chic take maꞌxta bih wilic queh nyeꞌeric.  '4on chi reꞌ take nimak wach quilokꞌil chi kꞌatal kꞌoric nmakꞌaric cajawric
eh queh chic take maꞌxta cajawric nyeꞌeric, G  3eh ru̱cꞌ rajawric yohbal wach camanic riban,
jeꞌ ricab chi reꞌ take nquinimsaj qui̱b reꞌ nquikꞌor pan quicꞌux chi xi̱cꞌ na̱ cajawric, riban chi nsacharic quiwach, v g2Jeꞌ reꞌ narikꞌormojic chiri̱j maj reꞌreꞌ til riquetelej woꞌ quiwach take nquiyohbalej wach > w1maj naquilom chi reꞌ Dios reꞌ xi̱cꞌ na̱ rajawric kꞌe̱ꞌ nimal atoꞌbil xiban wu̱cꞌ.Jeꞌ woꞌ, naquikꞌorom chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ ribihnal. |~ s0Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta maꞌ nim ta ti niwach, xirichih chi nanicamanic chiwach.Ruꞌum aj reh i nim laj cꞌaxo̱j reꞌreꞌ, yuꞌna johtok chi kawach reꞌ tinamit naquikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ato̱b wi̱n, b} ?/eh kꞌe̱ꞌ woꞌ narisukbic nicꞌux ru̱cꞌ kAja̱w Dios reꞌ waj coꞌlonel. | .Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Mari̱ya jeꞌ wili xikꞌor:«Reꞌ hin nanikꞌorom chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ nimal rajawric s{ a-Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab naxsukbic ricꞌux nihaꞌlacꞌu̱n jeꞌ woꞌ reꞌ sukbok acꞌux i hat Mari̱ya ruꞌum chi xacoj wach chi narimanlajic wach awu̱cꞌ reꞌ xikꞌor aweh i Ajabe̱s Dios, nqui Elisawet reh. 4z c,Chiri̱j wili, xikꞌor woꞌ chic reh: «Ruꞌum xnicoj rehtal xiban i nihaꞌlacꞌu̱n, reꞌ hin xnirak chiri̱j chi hat ritu̱t kAjabe̱s Kꞌatal Kꞌoric narasjic maj reꞌ nihaꞌlacꞌu̱n xipꞌut ti cho cꞌuyuꞌjic ruꞌum risukquil ricꞌux naxibiraj i cꞌalenenic xaꞌn wi̱n. y +Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic acꞌaxbal kꞌuruꞌ chi xinchal akꞌoꞌrej i hat ritu̱t i kAjabe̱s Kꞌatal Kꞌoric narasjic, nqui reh. sx a*Jeꞌ reꞌ nok xa suk chic pa ricꞌux xikꞌor chi jeꞌ wili: «Reꞌ poꞌ nchel hat Mari̱ya. Nim alokꞌil yeꞌo̱j chi quiwach chiꞌnchel take ixok eh reꞌ ahaꞌlacꞌu̱n awihkam kꞌe̱ꞌ woꞌ nim rilokꞌil yeꞌo̱j! :w o)Xa reꞌ laꞌ woꞌ ti xicꞌalenjic ruꞌ, xipꞌut ti cho cꞌuyuꞌjic rihaꞌlacꞌu̱n. Ar ajic xchalic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xichop na̱ ricꞌacharic i Elisawet. ]v 5(Naxponic chi chi̱ꞌ ripa̱t i Sacari̱yas xoquic cok ar eh xicꞌalenej Elisawet. u 'Cu jaꞌ naht ta woꞌ pononak cho aj tzꞌeꞌ wa̱ch ru̱cꞌ i Mari̱ya, reꞌreꞌ xitikꞌa̱ꞌ ri̱b eh xo̱j chi xa rajamem chic ri̱b chi rikꞌoꞌrjic i Elisawet chipam jenaj tinamit wilic johtok wach yu̱kꞌ pa riyukꞌul Jure̱ya. =t u&Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Mari̱ya jeꞌ wili xikꞌor: «Quincamanok aj chiwach i Ajabe̱s Dios eh chiban wu̱cꞌ reꞌ xakꞌor i hat, nqui xikꞌor reh. Xa reꞌ woꞌ xicohlaj kꞌoric i Mari̱ya, xo̱j woꞌ chic i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Reꞌ Mari̱ya xo̱j rikꞌoꞌrej i Elisawet s  %Jeꞌ aj reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ maj chiwach i Dios maꞌxta bih cꞌaxic chi banaric, nqui raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Fr $Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xikꞌor woꞌ chic reh Mari̱ya chi jeꞌ wili: «Chacapaj i Elisawet reꞌ awu̱cꞌ cho, waki̱b chic poh cahnanak cho chi yowa̱b ixok. To̱b ta nak reꞌ tinamit nquikꞌor chi maꞌ n-nacꞌununic ta, nariwihꞌic jenaj rihaꞌlacꞌu̱n pa rirejbil. q #Reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric, reꞌreꞌ naribanic chi jeꞌ reꞌ nachiyew cho chana̱ i Lokꞌ laj rUxlabal. Ruꞌum aj reꞌ na̱sjok i acꞌun wili, reꞌ tinamit naquikꞌorom chi jeꞌ wili: “Kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ i rAcꞌu̱n i Dios wili, nqui naquikꞌorom, nqui reh Mari̱ya. Gp  "Chalic i Mari̱ya jeꞌ wili xikꞌor reh i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios: «Nicꞌ wach naquincahnok chi hin yowa̱b ixok maj reꞌ hin maꞌ hin ta wihꞌinak ru̱cꞌ winak? nqui reh. o !Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ awacꞌu̱n nariyeꞌeric rajawric eh reꞌ ricamaj nariyeꞌeric, maꞌ jaruj ta chic naricuxꞌic wach maj reꞌreꞌ narikꞌatam kꞌoric chi junelic chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Jacow, nqui raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. gn I Reꞌ awacꞌu̱n wili nim rilokꞌil nariyeꞌeric maj reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric til reꞌ wili wacꞌu̱n nqui narikꞌorom. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Dios nariyeb woꞌ rajawric chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, jeꞌ ricab naxiyew cho rajawric i aj najtir kꞌi̱j, reꞌ maꞌ Tawiy. m Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hat na̱cahnic chi yowa̱b ixok chic eh nariwihꞌic jenaj awacꞌu̱n reꞌ na̱bihnem chi Jesus. rl _Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Mari̱ya, maꞌ ticapewenic chi maꞌ nim ta ti awach maj chiwach i Dios yuꞌna reꞌ hat nim chic awach ruꞌum i camanic na̱banam. 2k _Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Mari̱ya xsahchic ricꞌux eh jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux: «Chaj waꞌric narikꞌor wi̱n chi jeꞌ reꞌ? nqui pa ricꞌux. j Reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios, naxoquic cok pa ripa̱t i Mari̱ya, xicꞌalenej eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Kꞌe̱ꞌ ato̱b aweh hat Mari̱ya! Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi quixilac take chiꞌnchel ixok reꞌ hat xatrichih i Ajabe̱s Dios chi na̱cꞌaxmajic. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios xa awu̱cꞌ woꞌ nariwihꞌic chi atobjic, nqui raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reh. i Ar xitakꞌa̱ꞌ cho ru̱cꞌ jenaj kꞌahxok Mari̱ya ribihnal reꞌ maꞌ wihꞌinak ta ru̱cꞌ winak xa reꞌ laꞌ pahkamaj chic chiwach ritu̱t raja̱w ruꞌum jenaj acꞌun reꞌ Chep ribihnal ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy. [h 1Nok waki̱b chic poh wilic reh Elisawet chi yowa̱b ixok, reꞌ Ajabe̱s Dios xitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic cho raj tzꞌeꞌ wa̱ch Cawriyel pan tinamit Nasaret ribihnal reꞌ wilic pa riyukꞌul Calile̱ya. g +«Ru̱cꞌ i cꞌaxo̱j xiban wi̱n wili chi riyeꞌeric cho jenaj nihaꞌlacꞌu̱n, reꞌ Dios cꞌahchiꞌqui̱n resam chipam i qꞌuixbilal wilqui̱n nak wi̱ꞌ chi quiwach i tinamit chi maꞌ nwihꞌic ta nihaꞌlacꞌu̱n chꞌi̱l nibahil, nqui pa ricꞌux. nf WChiri̱j wili, reꞌ Elisawet reꞌ rehqꞌue̱n maꞌ Sacari̱yas xcahnic chi yowa̱b ixok chic eh hoꞌo̱b poh maꞌ xelic ta chic pa ripa̱t chi ricapewjic ri̱j i xiban i Dios ru̱cꞌ. Reꞌ wili rikꞌor pa ricꞌux: Ae }Chiri̱j aj chic ruꞌ naxicohlaj je wach jarub kꞌi̱j naribanam ricamaj chiwach i Dios, reꞌ Sacari̱yas cu reꞌ chic xo̱j pa ripa̱t. Reꞌ rikꞌormojic ribiral rasjic i Jesus wd iRaj laꞌ naxelic cho maꞌ Sacari̱yas memrenak chic, maꞌ xchol ta chic kꞌoric cu̱cꞌ take tinamit uyunic ncaꞌn lok chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, xa ru̱cꞌ laꞌ chic nah kꞌab xicꞌuhtaj queh chaj bih xicꞌul cok ar. Xa chi jeꞌ chic reꞌ naxquirak chiri̱j chi reꞌ Dios wilic xicꞌuhtaj reh Sacari̱yas chipam lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ. 7c iNok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric cok chipam i lokꞌ laj yeꞌa̱b ncꞌataric wi̱ꞌ se̱nsa, reꞌ take tinamit uyunic ncaꞌn lok rij pa̱t jeꞌ wili nquikꞌor chi quiwach: «Chaj woꞌ bih richam cho wi̱ꞌ ri̱b aj kꞌahsem si̱ maꞌ Sacari̱yas chipam cok lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ? nqui nquikꞌor. Jeꞌ reꞌ nquikꞌor ruꞌum nok cꞌahchiꞌ cuyꞌem chi narelic cho chi quicuseꞌsjic take. "b ?reꞌ maꞌ nacoj ta pe wach. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ xaꞌn, yuꞌna nanibanam chi na̱cahnic me̱m. Cu rehtal chic narasjic ahaꞌlacꞌu̱n cu reꞌ aj chic ruꞌ na̱kꞌoric maj reꞌ xikꞌor i Dios til naribanam naponok wach rikꞌijil, nqui raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Aa }Chalic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hin, hin Cawriyel lo̱kꞌ nilokꞌil wilqui̱n cok chiwach i Dios chi reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch. Jeꞌ reꞌ nok chacoj wach i xnikꞌor aweh maj reꞌ woꞌ i Dios xtakꞌanic cho wi̱n chi rikꞌormojic aweh i ato̱b laj kꞌoric wili >` wChalic i Sacari̱yas jeꞌ wili xikꞌor: «Nicꞌ wach nanwehtꞌalij chi coric i xakꞌor wi̱n? maj ehtꞌalamaj chi reꞌ hin maꞌ eta chic nwihꞌic nihaꞌlacꞌu̱n chꞌi̱l wehqꞌue̱n ruꞌum hin chic rijeb winak eh rijeb ixok woꞌ chic i wehqꞌue̱n, nqui reh raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. _ ;Jeꞌ aj wili naribanam i awacꞌu̱n: Jeꞌ ricab nok xyeꞌeric rikꞌorbal i Eli̱yas ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, jeꞌ woꞌ reꞌ nariyeꞌeric rajawric rikꞌorbal awacꞌu̱n ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Reꞌreꞌ pe̱t narasjic chiwach i Ajabe̱s reꞌ Dios woꞌ riwi̱ꞌ eh nariyeb rehtal queh take tinamit chi naricꞌulic lok. Chiri̱j reꞌ, ru̱cꞌ ricꞌuhbalanic naribanam reꞌ take cꞌacharel naquijalam wach quinoꞌjbal reh chi tikilque̱b chic take chi ricꞌuluric i Ajabe̱s reꞌ Dios riwi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum reh i cꞌuhbalanic naribanam awacꞌu̱n, reꞌ take tutbe̱s ajabe̱s maꞌ nquicꞌax ta chic cacꞌu̱n quixkꞌu̱n naquicꞌaxam woꞌ chic take eh reꞌ take acꞌun ixkꞌun reꞌ maꞌ nquiyohbalej ta chic wach quitu̱t caja̱w, naquitijem woꞌ chic riyohbaljic quiwach jeꞌ ricab ncaꞌn take quiniminic reh Dios, nqui raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. d~{wyxvsrqpownmUkhfed`c5b`_^^]4\[[ZZ Y:XtWVVUTTSSQPO NLL+JI$HJGEDCoBF@v?<;:9760533~200h/.--++*('[&l%$:# kwBD:lS rnz8mReꞌ Jesus naxicoj rehtal chi reꞌreꞌ chꞌi̱l take xicꞌambic je reh, til chꞌiclic quicꞌux chiri̱j i rajawric chi esenic lok yaꞌbilal, jeꞌ wili xikꞌor reh i si̱c: «Ha̱w, chiꞌnchel amahc xnicuy chic yuꞌna, nqui reh. 7xa reꞌ laꞌ naxquilow chi maꞌ eta ncaꞌn canar iqꞌuic ruꞌum reh riqꞌuihal i tinamit quimolom qui̱b ar, xquisicꞌ ri̱j chi xijohtic nah pa̱t reh chi cu china̱ cho naquitehem jenaj ocbal reꞌ naquikahsam jok wi̱ꞌ i si̱c. Nok quitehem chic cho rocbal nah pa̱t, reꞌ take winak reꞌreꞌ xquikahsaj jok i si̱c wach richꞌaht til manlic reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus. ,6QNok cꞌuhtunic aj riban i Jesus chi quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ, xiꞌo̱j cꞌolok chi chi̱ꞌ i pa̱t quib xib take winak xquicꞌam cho jenaj si̱c yoclic wach richꞌaht. Reꞌ take xquiniqꞌuej nak cok iqꞌuic chipam i tzꞌahp chi ricꞌamaric cok i si̱c chiwach i Jesus P5Chiri̱j chic ruꞌ, nanelic je Jesus pan tak yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, ritik juꞌ resmejic lok quiyaꞌbilal take tinamit. Jeꞌ reꞌ riban maj reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios reꞌ nyeꞌbic rajawric chi resmejic lok yaꞌbilal, xa wilic woꞌ ru̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ nok junpech ar chipam i pa̱t cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi cꞌuhtunic i Jesus, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ xichalic ar Jerusalen jeꞌ woꞌ pan tak toco̱m chic tinamit wilque̱b pa riyukꞌul Calile̱ya chꞌi̱l Jure̱ya, xitzꞌuhkic woꞌ cok chi birinic chi quixilac take tinamit quimolom qui̱b ar. 4'xa reꞌ laꞌ Jesus, elic chic riban je chi quiwach eh ar chic no̱j chi rutquel ar pan tak yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Nok wilic chic ar, reꞌreꞌ noquic chi ti̱j. Reꞌ Jesus xicowsaj jenaj si̱c
xkahsjic cho china̱ jenaj pa̱t x3iRaj laꞌ winak reꞌreꞌ naxo̱j, xesaj ti lok ribiral chi reꞌ Jesus xkꞌomonic reh. Ruꞌum aj reꞌ yohbal wach take tinamit nquimol qui̱b chi ribirmijic nak i Jesus, jeꞌ woꞌ chi naresmejic nak lok quiyaꞌbilal ruꞌum, +2OChiri̱j wili reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ hab pe wach aj eh nakꞌor chaj bih xcꞌuluric awu̱cꞌ, reꞌ laꞌ chaꞌn hiy ru̱cꞌ aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chi ricꞌuhtjic reh chi maꞌxta chic awe̱t eh chi reh ruꞌ enayew i si̱ kꞌoro̱j ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses. Jeꞌ aj reꞌ chaꞌn reh chi nok riyeb chic rikꞌorbal i aj kꞌahsem si̱ chi suk chic acꞌux enehtꞌaljic woꞌ cuꞌum take tinamit chi reꞌ hin maꞌ niyakꞌabej ta pan wo̱k i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui xikꞌor reh. 17 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ xiyew je kꞌab china̱ chi ritzꞌaꞌjic je eh jeꞌ wili xikꞌor: «Ho̱ꞌ nwa̱j! Elok lok ayaꞌbilal kꞌuruꞌ, nqui reh. Xa reꞌ woꞌ ti xikꞌor i Jesus chi jeꞌ reꞌ, xelic woꞌ ti lok i xilim wilic nak chiri̱j i winak reꞌreꞌ. 90k Chiri̱j chic ruꞌ nok xipahba̱ꞌ chic i Simon chi jenaj queh take cablaj chi raj tahkanel, pan jenaj kꞌi̱j ar chipam jenaj tinamit reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus, jenaj winak xilim ri̱j naxilow cho wach i Jesus xchalic ru̱cꞌ eh xcꞌulic rixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach. Reꞌ winak reꞌreꞌ chi mucꞌlic jok wach acꞌal jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «K-Aja̱w Jesus, reꞌ hin wehtꞌalim chi wilic awajawric chi resmejic lok niyaꞌbilal wi laꞌ jeꞌ reꞌ nawa̱j i hat chi enaꞌn. Nawa̱j na chi jeꞌ reꞌ enaꞌn wu̱cꞌ? nqui reh. 7/g Chi jeꞌ aj reꞌ xkꞌormojic reh ruꞌum i Jesus, reꞌ Simon naxponic lok chi chi̱ꞌ haꞌ xicana̱ꞌ cahnok ricamaj chi aj chopol car eh xo̱j chiri̱j i Jesus chi raj tahkanel chꞌi̱l i Wa̱n chꞌi̱l woꞌ i Jaco̱wo. Reꞌ Jesus xesaj lok i xilim wilic
chiri̱j i jenaj winak ,.Q Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum woꞌ i yoꞌjic xoquic cho ru̱cꞌ Simon chꞌi̱l take rihchꞌilej chi banoj car, reꞌ Wa̱n chꞌi̱l i Jaco̱wo racꞌu̱n take i Sewere̱yo, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh Simon: «Maꞌ tiyoꞌjic Simon. Hat nak cho ruꞌ aj chopol car, raj yuꞌna tinipahba̱ꞌ chi waj tahkanel reh chi enaꞌn chi reꞌ take awas acha̱kꞌ enquichop quicꞌux chiwi̱j i hin, nqui Jesus reh. D- Jeꞌ reꞌ xikꞌor reh ruꞌum chi maꞌ qꞌuisi̱n ta xsahchic ricꞌux chꞌi̱l take richꞌi̱l, naxquilow chi yohbal wach i car xquichop lok xa ruꞌum rikꞌorbal i Jesus. D,Jeꞌ aj reꞌ nok reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, naxilow chi xcꞌuluric jeꞌ ricab xikꞌor i Jesus, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Hat Jesus, hat Lokꞌ laj Ajabe̱s. Maꞌ riyew ta ri̱b chi enajunehtej cho awi̱b wu̱cꞌ ruꞌum nok reꞌ hin, hin aj mahc, nqui reh. U+#Ru̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ Simon chꞌi̱l take richꞌi̱l quikꞌoꞌrej je quich aj car wilque̱b cho pan jenaj chic cano̱wa reh chi naquichalic toꞌbonel. Naxicꞌulic lok take quichꞌi̱l, quinuksaj cabchel i cano̱wa cu rehtal xa cucꞌ tak nak chic maꞌ nmuhkic na̱ quicano̱wa ruꞌum riyohbalil wach car quiham chipam. J* Jeꞌ reꞌ nok reꞌ Simon xiban woꞌ jeꞌ ricab xikꞌor i Jesus eh naxikerej cho riyaꞌl chopbal rica̱r, xa cucꞌ tak nak chic maꞌ nwek ruꞌum nok yohbal wach i car ximol cho. )Chalic Simon jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ay Ha̱w aj tijinel! Xojsakꞌic laꞌ woꞌ chi banoj car eh xa ta nak jenaj xkaꞌn lok canar. Raj nchel yuꞌna ruꞌum chi reꞌ hat cꞌahchiꞌ akꞌoric wi̱n nanibanam i xakꞌor, nqui xikꞌor reh. z(mChiri̱j aj wili naxicohlaj i cꞌuhtunic xiban, xikꞌor woꞌ chic reh Simon chi jeꞌ wili: «Chaj bih nakꞌor wi enajil chic cok soꞌ acano̱wa pa richamil haꞌ reh chi suk richoporic aca̱r enaꞌn ru̱cꞌ ayaꞌl? nqui Jesus reh. u'cJeꞌ reꞌ ajic naxyeꞌeric kꞌab reh i Jesus chi narijohtic johtok chipam jenaj queh cano̱wa reꞌreꞌ eh nok wilic chic cok chipam, xipahkaj atoꞌbil reh ehcham cano̱wa reꞌ Simon ribihnal chi narijilim chic cok soꞌ pan haꞌ. Ar aj ruꞌ nok tzꞌuklic chic chipam cano̱wa reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xoquic woꞌ chic chi cꞌuhtunic cu̱cꞌ tinamit. 8&ireꞌreꞌ xilow je chi ar chi chi̱ꞌ i haꞌ wilic qui̱b cano̱wa xquicana̱ꞌ ar take aj chopol car naxiꞌoquic chi ritzꞌajaric wach quiyaꞌl chopbal reh quica̱r. [% 1Chiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ritikim juꞌ rojic pa riyukꞌul Calile̱ya, xponic chipam jenaj tinamit Jenesaret ribihnal reꞌ wilic wi̱ꞌ jenaj cho̱. Ar ajic pan jenaj kꞌi̱j, ar chi chi̱ꞌ i cho̱ reꞌreꞌ nok yohbal wach tinamit xa nquiminlom chic qui̱b chi ribirmijic riCꞌuhbal i Dios ru̱cꞌ Jesus, $!,Jeꞌ reꞌ nok reꞌ Jesus xelic je pan tinamit Capernahum eh queh chic take tinamit wilque̱b pan tak riyukꞌul Calile̱ya xitik juꞌ i cꞌuhtunic chiri̱j i kꞌoric reꞌreꞌ chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses.y#k+Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hin xiritakꞌa̱ꞌ cho i Dios chi nanikꞌorom queh chiꞌnchel tinamit i ribiral chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel. Ruꞌum aj reꞌ curman chi nawojic maj reꞌ kꞌoric wili curman chi nanikꞌorom woꞌ queh toco̱m chic tinamit, nqui xikꞌor queh. i"K*Chiri̱j chic ruꞌ naxsakꞌic lok jeꞌ ikal, reꞌ Jesus xelic je pan tinamit Capernahum eh xicora̱ꞌ je pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Ar xo̱j rakmajok cuꞌum aj Capernahum maj maꞌ nca̱j ta nak chi narelic je pan quitinami̱t. Jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Chacuy, tiwihꞌok ku̱cꞌ, nqui take reh. *!M)Ruꞌum nok chi yohbal wach take wilic maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ xicꞌulic lok ru̱cꞌ, reꞌ Jesus xitꞌerej woꞌ lok take maꞌ tob laj uxlabal chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh chi naquitzꞌapam quichi̱ꞌ maj reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal reh chi maꞌxta nak quitꞌermejic lok, jeꞌ wili kꞌoric ncaꞌn: «Reꞌ hat Jesus, hat rAcꞌu̱n i Dios, nqui take reh ruꞌum quehtꞌalim chi reꞌ Jesus reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ Jesus xisakomej wach riwi̱ꞌ i relic je pan tinamit Capernahum (Mr. 1.35-39) 0 Y(Chiri̱j ruꞌ naxo̱j chic i kꞌi̱j, wilic woꞌ take tinamit xichalic ru̱cꞌ i Jesus chi xquicꞌam cho take yowaꞌi̱b rehreh wach quiyaꞌbilal reh chi naquicowsjic. Chi quijuꞌjunal take yowaꞌi̱b reꞌreꞌ xelic lok quiyaꞌbilal nok reꞌ Jesus xicoj rikꞌab chi quina̱. A{'Jeꞌ reꞌ naxponic ar, reꞌ Jesus xijil cok ri̱b reꞌ yoclic wi̱ꞌ ixok reꞌreꞌ eh xikꞌor reh cak tzꞌaꞌ chi narelic lok ru̱cꞌ. Naxikꞌor chi jeꞌ reꞌ, xelic ti i cak tzꞌaꞌ wilic chiri̱j eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ ritu̱t rehqꞌue̱n i Simon xuctic johtok chi riliric take rula̱ꞌ. iK&Chiri̱j chic ruꞌ na xelic cho Jesus chipam i pa̱t reꞌreꞌ, xo̱j pa ripa̱t i Simon reꞌ kꞌoꞌromaj wi̱ꞌ chi naritoꞌbem ritu̱t rehqꞌue̱n i Simon maj jiclic wach yoca̱b ruꞌum jenaj cak tzꞌaꞌ. kO%Jeꞌ reꞌ nok xquesaj lok ribiral i Jesus pan tak cucꞌ tinamit wilque̱b ar Capernahum chi reꞌreꞌ wilic rajawric chi quina̱ take maꞌ tob laj uxlabal. Wilic toco̱m chic yowaꞌi̱b
xicowsaj take i Jesus eC$Naxquilow chaj bih xiban i Jesus, reꞌ take wilque̱b ar jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach chi sahchanak quicꞌux: «Kꞌe̱ꞌ rajawric rikꞌorbal i winak wili. Reꞌ cok wili, wilic rajawric chi quina̱ take maꞌ tob laj uxlabal. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj narikꞌor queh chi naquelic lok, xa chi yuꞌna woꞌ ti quiꞌelic lok, nqui take. J #Nok jeꞌ reꞌ pꞌuht rikꞌorom, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ rajawric rikꞌorbal: «Chatzꞌap achi̱ꞌ. Telen lok ru̱cꞌ winak wili, nqui reh. Xa reꞌ woꞌ ti xibiraj i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ tob laj uxlabal xelic woꞌ ti ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ eh xicut wach acꞌal chi quiyejal take wilque̱b ar, xa reꞌ cok ruꞌ maꞌ xchꞌeyeric ta woꞌ naxbanaric reh chi jeꞌ reꞌ. 9k"«Hat Jesus reꞌ nabihnej chi aj Nasaret, reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ hat xa hat tꞌerenel naxatcꞌulic lok eh wilic awajawric chi ribanaric reꞌreꞌ maj reꞌ hat, hat Lokꞌ laj rAcꞌu̱n i Dios. Chaj bih awocal cho ku̱cꞌ kꞌuruꞌ, koj-acana̱ꞌ chi suk? nqui pꞌuht rikꞌorom. X)!jeꞌ ricab xquilow chi xcꞌuluric pan jenaj queh hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌreꞌ ar chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh i Moyses. Ar ajic jenaj winak reꞌ chopo̱j na̱ ricꞌacharic ruꞌum jenaj maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom cok reh Jesus chi xa cow chic cꞌahchiꞌ rikꞌoric: 9k Reꞌ cok ar kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux i tinamit chi ribirmijic i cꞌuhbalanic riban maj naxiban cꞌuhbalanic i Jesus xquicoj rehtal chi wilic rajawric chi cꞌuhtunic, r]Naxelic je Jesus ar Nasaret, xo̱j jok pan tinamit Capernahum reꞌ wilic woꞌ chipam riyukꞌul i Calile̱ya. Pan tak hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Jesus xiban woꞌ cꞌuhtunic ar. ^5xa reꞌ laꞌ Jesus xokꞌtaj ri̱b pan quikꞌab, xiqꞌuic je pan quiyejal eh xicana̱ꞌ cahnok i tinamit reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus xicowsaj jenaj winak
wilic maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ (Mr. 1.21-28) $AJeꞌ reꞌ nok naxipaꞌlajic johtok, xquikerej lok i Jesus eh xquicꞌam lok chiri̱j i tinamit wilic china̱ i yu̱kꞌ reh chi naquicutum nak jok ar, xiNaxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take wilque̱b chipam pa̱t reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ naxjohtic cho quicꞌa̱. 5«Jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric cho chiwach Elise̱yo reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, yohbal woꞌ nak wach take xilim qui̱j wilque̱b ayuꞌ pan katinami̱t i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa reꞌ laꞌ wach i winak aj Si̱rya Nahaman ribihnal xesmejic lok riyaꞌbilal, raj take xilim qui̱j wilque̱b ayuꞌ pan katinami̱t maꞌxta nesmejic lok quiyaꞌbilal, nqui Jesus queh. ucxa reꞌ laꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ cu̱cꞌ xtakꞌabjic cho Eli̱yas chi quitobjic maj ixowomaj wach chipam i tinamit reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ ajic ar xtakꞌabjic je pa riyukꞌul i Siron ru̱cꞌ jenaj cahnel ixok aj Sare̱pta. 1[«Chi risakomsjic wach i cꞌuta̱j reꞌreꞌ, chacoj tak rehtal nicꞌ wach xicꞌul i Eli̱yas nok chiwach i xib ha̱b rime̱ra yohbal wach sikꞌjil xiban eh xwihꞌic woꞌ jenaj wiꞌjalel ayuꞌ wach acꞌal. Til nikꞌor chi chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, ayuꞌ chipam i katinami̱t i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel yohbal nak wach take cahnel ixok wilque̱b chi maꞌxta chic quiwaꞌ quiha̱ꞌ, yk«Coric, jeꞌ reꞌ rikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ coric woꞌ rikꞌor jenaj chic kꞌoric wili: “Maꞌ jenoꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios maꞌ ta nak ixowomaj wach pa ritinami̱t, nqui i kꞌoric reꞌreꞌ. DChiri̱j i wili reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak xcꞌulic ribiral awu̱cꞌ tak chi yohbal wach take lokꞌ laj nawa̱l xniban cho ar Capernahum eh ruꞌum reꞌ pahkbal wi̱n chi nanibanam woꞌ lokꞌ laj nawa̱l chaxilac tak, na̱kꞌorom tak wi̱n i cꞌuta̱j nbanjic chiri̱j aj ikꞌomonel: “Reꞌ aj ikꞌomonel ar ripꞌut je ikꞌomonic pa ripa̱t, nqui rikꞌor i cꞌuta̱j reꞌ enakꞌor tak wi̱n. taNaxquibiraj i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take wilque̱b ar jeꞌ wili xquikꞌor: «Coric xikꞌor i Jesus eh jeꞌ woꞌ kꞌe̱ꞌ suk rikꞌor chi reꞌ Dios naco̱j ritoꞌbem, nqui xquikꞌor. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ xquikꞌor, maꞌ til ta xquicoj wach chi reꞌ Jesus, reꞌ i aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ take reꞌ, jeꞌ laꞌ wili xquikꞌor: «Nicꞌ wach nachiban ruꞌ chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios maj xa racꞌu̱n woꞌ ti Chep? nqui take. u cChiri̱j wili reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ kꞌoric rikꞌorom cho maꞌ Isayi̱yas xmanlajic chic wach eh reꞌ hin wilqui̱n chawach tak reꞌ woꞌ hin quinbanic chi manlajic wach i kꞌoric reꞌreꞌ, nqui Jesus. i KNaxicohlaj rilmijic wach i hu̱j, reꞌ take tinamit xa cow chic xquitzꞌehtaj i Jesus. Chiri̱j ruꞌ, xibotej wach i hu̱j, xiyew woꞌ chic reh raj toꞌo̱l i nahsil nilbic reh pa̱t reꞌreꞌ eh tzꞌuhkic jok. K Jeꞌ woꞌ, xintakꞌabjic woꞌ cho chi rikꞌormojic queh
chi xirak chic rikꞌijil chiwach i Dios chi kꞌe̱ꞌ ra̱j ritoꞌbem take, nqui tzꞌihmbimaj cho ruꞌum maꞌ Isayi̱yas. h I“Reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios wilic wu̱cꞌ reh chi nanibanam ricamaj chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios.Reꞌreꞌ wilic wu̱cꞌ maj reꞌ Dios xiripahba̱ꞌ chi nanikꞌorom i holohic laj kꞌoric wili queh take cajwam wach tobjic:Jeꞌ ricab ntakꞌabjic jenoꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch chi rikꞌormojic chi naquelic lok pan che̱ꞌ take tzꞌapalque̱b,
on chi naquilom woꞌ chic wach sakom take moyronak chic pa̱m nakꞌ quiwach ruꞌum rikꞌekomil i pa̱t tzꞌapalque̱b wi̱ꞌ,
jeꞌ woꞌ reꞌ hin, xintakꞌabjic woꞌ cho cu̱cꞌ take tiꞌ cꞌahchiꞌ quicꞌulum pan quikꞌab take caj ixowonel
chi rikꞌormojic queh chi reꞌ Dios naresam take chipam quitiꞌquilal reꞌreꞌ. a ;eh xyeꞌeric reh i hu̱j ritzꞌihmbam i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ maꞌ Isayi̱yas. Naxihel wach i hu̱j reꞌreꞌ, manlic xponic rirak take kꞌoric xitzꞌihmbaj maꞌ Isayi̱yas chi jeꞌ wili: LChi jeꞌ aj reꞌ kꞌoric ncaꞌn chiri̱j, reꞌ Jesus xo̱j cꞌolok chipam i tinamit Nasaret reꞌ qꞌuihinak cho wi̱ꞌ. Junpech ajic naxponic i hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xo̱j chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ricab rocsam wi̱ꞌ ri̱b chi no̱j chi cꞌuhtunic pan tak pa̱t reꞌreꞌ. Ar ajic naxponic riꞌorahil i cꞌuhtunic xpaꞌlajic johtok %CJeꞌ reꞌ rikꞌor chiri̱j i Jesus maj reꞌ take quibirinic reh i cꞌuhtunic riban pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh i Moyses, jeꞌ wili nquikꞌor chiri̱j: «Reꞌ cok i winak wili til wilic ricowil rikꞌorbal chi cꞌuhtunic, nqui nquikꞌor. -Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus, naxcanabjic cahnok ruꞌum aj Yahm, xsoljic cho pa riyukꞌul Calile̱ya eh ruꞌum rajawric i Lokꞌ laj Uxlabal yeꞌo̱j reh, xelic ribiral cu̱cꞌ chiꞌnchel i tinamit chi reꞌ Jesus wilic ricowil rikꞌorbal chi cꞌuhtunic. E Chiri̱j reꞌ, reꞌ aj Yahm, naxilow chi maꞌxta n-nimjic rikꞌorbal, xicana̱ꞌ cahnok i Jesus. Ru̱cꞌ aj reꞌ, ximay ripajaric cu rehtal woꞌ chic xirak cho chaj bih naripajbem wi̱ꞌ. Reꞌ take aj Nasaret maꞌ xicꞌul ta
quicꞌux i kꞌoric xilow wach i Jesus
pan Lokꞌ laj Hu̱j 8i Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Coric xakꞌor, xa reꞌ laꞌ maꞌ riyew ta ri̱b chi enipaj i Dios maj jeꞌ woꞌ wili tzꞌihmbimaj pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal:“Ma̱yew chi pajaric awAja̱w Dios, nqui tzꞌihmbimaj, nqui xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ. 4a «Jeꞌ woꞌ, chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ tzꞌihmbimaj woꞌ chi jeꞌ wili:“Wi ta nak etikꞌehbic jok wach acꞌal, reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ewoꞌ tiquicꞌul pan te̱w
reh chi maꞌ eta nachꞌey awi̱b wach abaj, nqui tzꞌihmbimaj, nqui aj Yahm reh Jesus. V% maj pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili tzꞌihmbimaj:“Reꞌ Dios eritakꞌa̱ꞌ take cho raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi etichalic quichaꞌjej, nqui tzꞌihmbimaj. ' Chiri̱j chic ruꞌ xcꞌamaric woꞌ chic je Jesus ruꞌum aj Yahm ar chipam tinamit Jerusalen eh naxpahbabjic china̱ i maꞌ laj tzꞌak nsutunic ri̱j i pa̱t reꞌ nkꞌahsjic wi̱ꞌ take si̱ chiwach i Dios, jeꞌ wili xkꞌormojic reh Jesus: «Hat Jesus, to̱b ta nak naht etikꞌehbic jok maꞌxta bih enacꞌul ruꞌum nok hat rAcꞌu̱n i Dios. Chacut jok awi̱b ayuꞌ kꞌuruꞌ hIReꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Coric nakꞌor, xa reꞌ laꞌ maꞌxta ca̱t nilokꞌem maj pa riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj chi jeꞌ wili:“Xa reꞌ woꞌ Ajabe̱s Dios na̱lokꞌem wach
eh xa chiwach woꞌ reꞌ naxucꞌa̱b awi̱b, nqui tzꞌihmbimaj. «Telen aj chi niwach, maꞌ nwilow chic awach, nqui Jesus. ?wReꞌ hat kꞌuruꞌ chaxucꞌa̱ꞌ awi̱b chi nilokꞌonjic chi jeꞌ reꞌ enikꞌahsaj take pan akꞌab chiꞌnchel reꞌreꞌ reh chi enakꞌat kꞌoric chi quina̱, nqui reh. ~5eh reꞌ aj Yahm jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hin eriban chi eniyew chiꞌnchel take nimak wach tinamit wuluꞌ chꞌi̱l nicꞌ nimal quibihomal reh hab wach aj eh nwa̱j niyeb. Reꞌ hin til wilic wajawric chi ribanaric chi jeꞌ reꞌ maj kꞌahsamaj take pa nikꞌab. u}cChiri̱j wili ar chic china̱ jenaj yu̱kꞌ kꞌe̱ꞌ nahtil na̱ reꞌ xcꞌamaric je wi̱ꞌ i Jesus, reꞌ aj Yahm chi jumehkꞌil xicꞌuhtaj woꞌ chic reh nicꞌ nimal take nimak wach tinamit wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal 1|[Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh aj Yahm: «Coric nakꞌor, xa reꞌ laꞌ maꞌxta nibiram kꞌoric chawach maj pa riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj chi jeꞌ wili:“Reꞌ cꞌacharel reh chi naricꞌacharic curman woꞌ chi naribanam riwaꞌ,
xa reꞌ laꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic curman chi naribiram haj wilic rikꞌor i Dios reh chi naricꞌacharic chi suk ru̱cꞌ i Dios, nqui rikꞌor, nqui Jesus. P{Reꞌ aj Yahm jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom reh Jesus: «Reꞌ hat Jesus wilic rajawric akꞌorbal ruꞌum nok hat rAcꞌu̱n i Dios. Chakꞌor reh abaj wili kꞌuruꞌ chi mikrok wiꞌc, nqui reh. kzOAr xwihꞌic woꞌ aj Yahm chi ripajaric i Jesus eh jeꞌ reꞌ xiban reh chiwach caꞌwinak (40) kꞌi̱j xwihꞌic i Jesus ar. Chiri̱j ruꞌ naxiqꞌuic lok take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ aj Yahm xipaj woꞌ chic i Jesus naxchalic ricꞌahric. Jeꞌ reꞌ xiban aj Yahm ruꞌum nok maꞌxta bih riniqꞌuem i Jesus chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ. dy CChiri̱j chic ruꞌ nok chalanak chic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios ru̱cꞌ Jesus, xelic cho ar Jortan eh xcꞌamaric je ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal ar pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. x%&reꞌ Caynan racꞌu̱n cho i Enos; reꞌ Enos racꞌu̱n cho i Set; reꞌ Set racꞌu̱n cho i Aran; reꞌ Aran racꞌu̱n cho i Dios.Mw%reꞌ Lamec racꞌu̱n cho i Matusalem; reꞌ Matusalem racꞌu̱n cho i Henoc; reꞌ Henoc racꞌu̱n cho i Jareh; reꞌ Jareh racꞌu̱n cho Mahalalel; reꞌ Mahalalel racꞌu̱n cho i Caynan; Av{$reꞌ Sa̱la racꞌu̱n cho i Caynan; reꞌ Caynan racꞌu̱n cho i Arpaxah; reꞌ Arpaxah racꞌu̱n cho i Sem. Reꞌ Sem racꞌu̱n cho i Noheh; reꞌ Noheh racꞌu̱n cho i Lamec; ?uw#reꞌ Naho̱r racꞌu̱n cho i Seruc; reꞌ Seruc racꞌu̱n cho i Racaw; reꞌ Racaw racꞌu̱n cho i Pelec; reꞌ Pelec racꞌu̱n cho i Ewer; reꞌ Ewer racꞌu̱n cho i Sa̱la; Ft"reꞌ Jurah racꞌu̱n cho i Jacow; reꞌ Jacow racꞌu̱n cho i Isahac; reꞌ Isahac racꞌu̱n cho i Awraham. Reꞌ Awraham racꞌu̱n cho i Tareh; reꞌ Tareh racꞌu̱n cho i Naho̱r; Js !reꞌ Nahason racꞌu̱n cho i Aminaraw; reꞌ Aminaraw racꞌu̱n cho i Aram; reꞌ Aram racꞌu̱n cho i Hesrom; reꞌ Hesrom racꞌu̱n cho i Pa̱res; reꞌ Pa̱res racꞌu̱n cho i Jurah; Br} Reꞌ Tawiy racꞌu̱n cho i Isayih; reꞌ Isayih racꞌu̱n cho i Ower; reꞌ Ower racꞌu̱n cho i Wohos; reꞌ Wohos racꞌu̱n cho i Salmon; reꞌ Salmon racꞌu̱n cho i Nahason; Mqreꞌ Elyaquim racꞌu̱n cho i Mele̱ya; reꞌ Mele̱ya racꞌu̱n cho i Maynan; reꞌ Maynan racꞌu̱n cho i Matatah; reꞌ Matatah racꞌu̱n cho i Natan; reꞌ Natan racꞌu̱n cho i Tawiy. Ap{reꞌ Lewih racꞌu̱n cho i Simyon; reꞌ Simyon racꞌu̱n cho i Jurah; reꞌ Jurah racꞌu̱n cho i Chep; reꞌ Chep racꞌu̱n cho i Jonam; reꞌ Jonam racꞌu̱n cho i Elyaquim; @oyreꞌ Er racꞌu̱n cho i Chus reꞌ Chus racꞌu̱n cho i Elye̱ser; reꞌ Elye̱ser racꞌu̱n cho i Jorim; reꞌ Jorim racꞌu̱n cho i Matat; reꞌ Matat racꞌu̱n cho i Lewih; Cnreꞌ Ne̱ri racꞌu̱n cho i Me̱lqui; reꞌ Me̱lqui racꞌu̱n cho i Arih reꞌ Arih racꞌu̱n cho i Cosam; reꞌ Cosam racꞌu̱n cho i Elmoram; reꞌ Elmoram racꞌu̱n cho i Er; Um#reꞌ Jurah racꞌu̱n cho i Joha̱na; reꞌ Joha̱na racꞌu̱n cho i Re̱sa; reꞌ Re̱sa racꞌu̱n cho i Sorowawel. Reꞌ Sorowawel racꞌu̱n cho i Salatyel; reꞌ Salatyel racꞌu̱n cho i Ne̱ri; Llreꞌ Nacay racꞌu̱n cho i Mahat; reꞌ Mahat racꞌu̱n cho i Matati̱yas; reꞌ Matati̱yas racꞌu̱n cho i Semeyih; reꞌ Semeyih racꞌu̱n cho i Chep; reꞌ Chep racꞌu̱n cho i Jurah; Gkreꞌ Chep racꞌu̱n cho i Matati̱yas; reꞌ Matati̱yas racꞌu̱n cho i Amos; reꞌ Amos racꞌu̱n cho i Nahum; reꞌ Nahum racꞌu̱n cho i Eslih; reꞌ Eslih racꞌu̱n cho i Nacay; >jureꞌ Elih racꞌu̱n cho i Matat; reꞌ Matat racꞌu̱n cho i Lewih; reꞌ Lewih racꞌu̱n cho Melquih; reꞌ Melquih racꞌu̱n cho i Janay; reꞌ Janay racꞌu̱n cho i Chep; iRu̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xichop ricamaj nok wilic na pa rilaje̱b ricaꞌwinak (30) ha̱b. Reꞌ aj wili ritikim cho wi̱ꞌ ri̱b ricꞌacharic i Jesus: Reꞌ Jesus racꞌu̱n i Chep jeꞌ ricab nquicapaj i tinamit; reꞌ Chep racꞌu̱n i Elih; khOeh reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xkajic cho china̱ i Jesus jeꞌ ricab riwi̱ꞌ jenaj rexba̱. Chiri̱j wili, reꞌ Dios xkꞌoric woꞌ cho pan taxa̱j chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat wAcꞌu̱n, til kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj. Kꞌe̱ꞌ woꞌ sukquil pa nicꞌux chawi̱j ruꞌum chi xatnipahba̱ꞌ chi Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric, nqui cho Dios. !g;Nok cu kahsanic haꞌ woꞌ riban i Wa̱n, pan jenaj kꞌi̱j nok reꞌ tinamit cꞌahchiꞌ quikahsam quiha̱ꞌ, reꞌ Jesus xo̱j woꞌ cꞌolok chi rikahsjic riha̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic nok wilic cok pan haꞌ eh cꞌahchiꞌ ribanam riti̱j, xteh peꞌ pa̱m i taxa̱j 'fGTo̱b ta jeꞌ reꞌ xikꞌor i Wa̱n, reꞌ Hero̱res maꞌ xinimej ta reꞌ xkꞌormojic reh reꞌreꞌ, ritzꞌaparic laꞌ chic xiban pan che̱ꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ jenaj chic riman rimahc xicoj china̱. Reꞌ Jesus xkahsjic riha̱ꞌ eh xichop ricamaj chi cꞌuhbalanic Ve%Jeꞌ ricab maꞌ Hero̱res jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum i Wa̱n: «Reꞌ hat mahc i naꞌn chi cꞌahchiꞌ awehqꞌuenem cok i Herori̱yas reꞌ rehqꞌue̱n acha̱kꞌ Peh. Til riwi̱ꞌ chaweh chi chacana̱ꞌ i rehqꞌue̱n acha̱kꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ take nicꞌ nimal i mahc naꞌn cu yuꞌna chi kꞌi̱j, nqui reh. dRu̱cꞌ aj take kꞌoric jeꞌ ricab reꞌreꞌ, reꞌ Wa̱n qꞌuih pech woꞌ xikꞌor queh tinamit i holohic laj kꞌoric chi reꞌ Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric loqꞌuil chic ncꞌulic lok eh xikꞌil woꞌ take chi naquicana̱b cꞌacharic pan mahc. ]c3«Chi jeꞌ aj reꞌ i rajawric, chatikꞌa̱ꞌ awi̱b tak chi ricꞌuluric i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ maj nacꞌolok lok ruꞌ, xa chi yuꞌna ti naripꞌutum camanic jeꞌ ricab riban jenoꞌ winak nok wilic chic pan kꞌab rijachbal, ripꞌut ti rijacharic lok ri̱j rija̱l tehbal na̱ i rica̱kꞌ eh nok ricohlam chic rijacharic ri̱j rija̱l, riyew lok pan birin take jal eh reꞌ tilub riyew cok pan kꞌa̱kꞌ reꞌ xa ntenic chic cho, nqui queh. ?bwReꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh chi risakomsjic wach queh i birinic ncaꞌn pan quicꞌux: «Maꞌxta, maꞌ reꞌ ta hin i nacapaj tak reꞌreꞌ. Reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ cꞌulic lok reh chiwi̱j hin. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ nicꞌ woꞌ chic na̱ rajawric chi niwach, chi xa ta nak reꞌ tꞌuch wach camanic jeꞌ ricab resmejic lok riper xijab ajabe̱s riban jenoꞌ aj camanom, ericꞌul chi wi̱n chi eniban chiwach. Jeꞌ woꞌ chic, yuꞌna xa ru̱cꞌ ti haꞌ cꞌahchiꞌ nikahsam aha̱ꞌ tak i hin, ra̱j nacꞌolok lok ruꞌ, til naribanam chi naritakꞌa̱b cho i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi nariwihꞌic pan acꞌacharic hat-tak reꞌ tiniminic tak reh Ajabe̱s reꞌreꞌ eh tzꞌa̱b ruꞌ take maꞌ quiniminic ta reh, reꞌ take reꞌ narichꞌukum kꞌoric chi quina̱. ba=Ru̱cꞌ aj cꞌuhbalanic reꞌreꞌ, chiꞌnchel take tinamit wilque̱b ru̱cꞌ i Wa̱n chi narikajic quiha̱ꞌ pꞌuht quikꞌorom pan quicꞌux chi jeꞌ wili: «Reꞌ ta woꞌ ti i winak wili i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric? nqui take pan quicꞌux ruꞌum chi til cꞌahchiꞌque̱b chi ruyuꞌnjic i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ. `Chalic take juꞌjun i sol wilque̱b woꞌ cok ru̱cꞌ i Wa̱n, jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Raj woꞌ hoj kꞌuruꞌ, chaj woꞌ bih nakaꞌnam? nqui take reh. —Reꞌ hat-tak chꞌihcok acꞌux tak ru̱cꞌ atojbal tak. Maꞌ chi bih amakꞌ tak reh xa hab wach xa ruꞌum atoxtotil tak. Ma̱tzꞌak woꞌ tak kꞌoric chiri̱j hab wach jenoꞌ maꞌxta rimahc, nqui Wa̱n queh. _  —Reꞌ hat-tak maꞌ wicꞌsaj tak na̱ ripahkaljic i tumi̱n reꞌ kꞌoro̱j aweh tak chi na̱pahkam tak, nqui queh. ^/ Wilic woꞌ take aj pahkem to̱j ntakꞌabjic je reh aj kꞌatal kꞌoric Ro̱ma xiꞌo̱j woꞌ cꞌolok ru̱cꞌ i Wa̱n chi narikahsjic quiha̱ꞌ. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquipahkaj reh: «Ha̱w maꞌ Wa̱n, raj woꞌ i hoj chaj bih nakaꞌnam? nqui take reh. 5]c Reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh: «Paꞌ bih wilic aweh tak chasi̱j tak soꞌ queh take maꞌxta bih wilic queh. Jeꞌ ricab, wi wilic quib ok asoꞌ tak, chayew tak reh jenoꞌ awas acha̱kꞌ tak. Jeꞌ woꞌ, chayew woꞌ tak quiwaꞌ quiha̱ꞌ i maꞌxta bih wilic queh, nqui Wa̱n. -\S Xichalic take tinamit jeꞌ wili xquikꞌor reh Wa̱n: «Chaj bih raj banaric kꞌuruꞌ chi nakacoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ? nqui take reh. {[o Jeꞌ reꞌ ajic chacꞌuhtaj tak kꞌuruꞌ chi xacana̱ꞌ chic amahc tak maj reꞌ tiꞌcꞌaxic til chalic chic reh chana̱ tak eh naricꞌuluric awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab jenoꞌ winak tiklic chic chi naroquic chi riyocꞌoric lok take che̱ꞌ maꞌ quiwachanic ta eh nok riyocꞌom chic lok take ricꞌat woꞌ take cok pan kꞌa̱kꞌ, nqui Wa̱n queh tinamit. OZmaj reh chi na̱coꞌljic tak, til curman chi chaꞌn tak i coric cꞌuhtbal reh chi xacana̱ꞌ tak chic amahc eh ma̱kꞌor tak nchel pan acꞌux tak chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hoj, hoj ritinami̱t i Dios maj reꞌ hoj, hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham. Nicꞌ wach kꞌuruꞌ chi maꞌ eta kojcoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic? maꞌ tiqui tak pan acꞌux. «Ma̱capaj tak chic chi jeꞌ reꞌ maj wi ta nak xa ruꞌum chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham, reꞌ take tinamit encaꞌn chi ritinami̱t i Dios, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ take abaj wili ewoꞌ nak ncaꞌn chi ritinami̱t i Dios ruꞌum nok reꞌ Dios wilic rajawric chi enak ritikꞌa̱ꞌ take chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham. GYJeꞌ woꞌ, queh take yohbal wach tinamit maꞌ jaꞌ nquicana̱ꞌ ta quimahc reꞌ pꞌuht quiponic ru̱cꞌ i Wa̱n, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak reꞌ nawa̱j asiqꞌuim tak ri̱j elic chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh, jeꞌ ricab elic ncaꞌn take a̱kꞌ nanquilow wach i kꞌa̱kꞌ, ma̱coj tak wach reꞌ xat-tijiljic tak wi̱ꞌ chi xa reꞌ kahsanic haꞌ encoꞌlonic aweh tak chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh uXcReꞌ xnibiraj reꞌreꞌ, xa maꞌ naht ta chic wilic i kꞌi̱j chi naricꞌuluric eh nacꞌulurok,
chiꞌnchel take tinamit naquilom wach i aj coꞌlonel reꞌ naritakꞌa̱b cho i Dios, nqui xitzꞌihmbaj cho maꞌ Isayi̱yas. ]W3Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ winak jeꞌ reꞌ ricamaj, wi juljul pa̱m take be̱h, narinuksam pa̱m take jul reꞌreꞌ, on wi yohbal wach take tantan, naritikꞌa̱b na̱ chi coric. Jeꞌ woꞌ, wi cotcot riban take be̱h, nariyeb chi coric on wi lucꞌlucꞌ riban narichꞌeyem na̱ chi coric. Jeꞌ aj reꞌ riban reh chi naricahnic chi xa jenaj chic wach i be̱h, nqui banol reh winak reꞌ cꞌahchiꞌ riyukꞌem take tinamit ar pan chik yu̱kꞌ. $VAReꞌ camanic cꞌahchiꞌ ribanam i Wa̱n, reꞌ woꞌ jeꞌ ricab ritzꞌihmbam cho pa rihu̱j i maꞌ Isayi̱yas reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Reꞌreꞌ jeꞌ wili xitzꞌihmbaj cho:“Reꞌ hin xnibiraj chi jeꞌ wili xkꞌormojic reh jenaj winak cꞌahchiꞌ riyukꞌem take tinamit ar pan chik yu̱kꞌ laj yeꞌa̱b: ‘Jeꞌ ricab nantikꞌinjic jenoꞌ be̱h ruꞌum ponic reh jenoꞌ kꞌatal kꞌoric chi kꞌoꞌronic, reꞌ hat chatikꞌa̱ꞌ woꞌ take tinamit chi ricꞌuluric i Ajabe̱s Pahbamaj wuꞌum chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ nariponic chi quikꞌoꞌrjic. Queh take tinamit reꞌreꞌ chakꞌor chi curman naquicorsam wach quicꞌacharic jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak ricorsaj wach take yocyoc laj be̱h ruꞌum reh riponic jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. ]U3Nok kꞌoꞌromaj chic ruꞌum i Dios, reꞌ Wa̱n pꞌuht risutem pa̱m take yeꞌa̱b wilque̱b maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ i maꞌ laj haꞌ Jortan ribihnal eh jeꞌ wili rikꞌor queh tinamit: «Chacana̱ꞌ tak ribanaric i mahc reh chi reꞌ Dios ericuy amahc tak eh cu reꞌ aj ruꞌ reꞌ hin enikahsaj aha̱ꞌ tak, nqui queh. Y ~'}c{yywutsgq=<;#:D987a5300'.,`+P('%## pxTOVb ! C Y >X x iKNaxcaꞌn cok i kꞌoric reꞌreꞌ, xa reꞌ nok reꞌ Jesus jeꞌ wili cꞌahchiꞌ ribanam: Cꞌahchiꞌ risakomem pa̱m nakꞌ quiwach take sotꞌ. Jeꞌ woꞌ, cꞌahchiꞌ resam lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel oconak take wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic nok yohbal wach take yowaꞌi̱b cꞌahchiꞌ ricowsam take Jesus, r]Naxiponic take winak wili ru̱cꞌ i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Ajabe̱s Jesus, reꞌ Wa̱n reꞌ xkahsanic quiha̱ꞌ i tinamit xojritakꞌa̱ꞌ cho awu̱cꞌ chi nakabiram aweh chi jeꞌ wili: Til reꞌ na hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cahnok ribiral chi naricꞌulic lok on cu nakuyꞌem chic jenoꞌ? nqui take cok reh. yeh xitakꞌa̱ꞌ take je ru̱cꞌ i Jesus chi naquibiram reh chi jeꞌ wili: «Til reꞌ na hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cahnok ribiral chi naricꞌulic lok on cu nakuyꞌem chic jenoꞌ? tiquirok tak reh, nqui je Wa̱n queh. !Ar aj ruꞌ naxquibiraj ribiral reꞌ take aj tijem qui̱b chiri̱j i Wa̱n, xiꞌo̱j ru̱cꞌ i caj tijinel reꞌ tzꞌaplic cho wi̱ꞌ pan che̱ꞌ chi rikꞌormojic reh chaj bih xquibiraj je. Naxibiraj i Wa̱n, xiyukꞌej qui̱b chi aj tijem i̱b chiri̱j J  Ru̱cꞌ xiban reꞌreꞌ i Jesus, xquitokꞌa̱ꞌ quesam lok ribiral pan tak tinamit wilque̱b chi ricaꞌja̱ i tinamit reꞌreꞌ, cu rehtal xponic ar pan tak tinamit wilque̱b pa riyukꞌul Jure̱ya. Reꞌ Jesus reꞌ i aj kꞌorol riCꞌuhbal
i Dios kꞌoro̱j cahnok ribiral
chi naricꞌulic lok $ ANaxquilow reꞌreꞌ xsahchic quicꞌux take tinamit eh ruꞌum reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ Jesus wili, til reꞌ poꞌ i takꞌamaj cho keh ruꞌum i Dios chi aj kꞌorol riCꞌuhbal. Kꞌe̱ꞌ chakꞌlamquil i Dios chi wilic chi kaxilac yuꞌna chi katobjic, nqui take. : mRu̱cꞌ kꞌoric xikꞌor i Jesus xcꞌacharic woꞌ chic acꞌun reꞌreꞌ, reꞌ camnak nak chic eh chi kꞌoric chic riban acꞌun xyeꞌeric woꞌ chic reh ritu̱t.  'Chiri̱j chic ruꞌ xijil cok ri̱b cu̱cꞌ take aj tehlem a̱mna eh xitzꞌaꞌj cok i ca̱xa tehlemaj wi̱ꞌ i a̱mna. Chi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor cok reh i a̱mna reꞌreꞌ: «Acꞌun, nikꞌor aweh yuꞌna chi tucten cho, nqui reh. f E Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxilow i Jesus chi reꞌ ixok reꞌreꞌ chi xa nyotꞌic chic pa ricꞌux chiri̱j racꞌu̱n, xiquetelej wach eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tu̱t, chamay okꞌic chiri̱j awacꞌu̱n, nqui reh. Z- Naxponic cok chi chi̱ꞌ i tinamit reꞌreꞌ, xicꞌul jenaj cahnel ixok chꞌi̱l juntuhm chi tinamit aj Nayin ojic ncaꞌn chi rimukꞌunjic i racꞌu̱n ixok reꞌreꞌ, reꞌ xa jenaj woꞌ ti chiwach. :m Pan jenaj chic kꞌi̱j nok tahkamaj je cuꞌum juntuhm chi tinamit jeꞌ woꞌ cuꞌum take riqꞌuihal raj tahkanel, reꞌ Jesus xo̱j pan jenaj tinamit Nayin ribihnal. |q Jeꞌ reꞌ ajic naxiponic pan pa̱t take xitakꞌabjic je ru̱cꞌ Jesus, xponic quirak aj camanom reꞌreꞌ chi maꞌ yowa̱b ta chic, suk laꞌ chic ricꞌux. Reꞌ Jesus xicꞌaꞌchsaj woꞌ chic i racꞌu̱n jenaj cahnel ixok aj Nayin P Naxibiraj Jesus i kꞌoric reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ naxsahchic ricꞌux eh jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit quitahkanic reh, naxilbic je chi quina̱: «Reꞌ winak wili, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chꞌiclic ricꞌux chiwi̱j. Til nikꞌor chi jeꞌ ricab ricapew-bal i winak wili, maꞌ jaꞌ nirakam ta jenoꞌ chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui Jesus. Chi jeꞌ reꞌ xiban woꞌ jeꞌ ricab xipahkaj cho cajawil sol reꞌreꞌ. +OJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ quikꞌorbal take wilic cajawric n-nimjic jeꞌ ricab niban i hin cu̱cꞌ take ajabe̱s wilque̱b chi nina̱, on jeꞌ ricab ncaꞌn take niso̱l chꞌi̱l take waj camanom wilque̱b pa nikꞌab, nquinimej woꞌ nikꞌorbal. Jeꞌ ricab, wi reꞌ hin nitakꞌa̱ꞌ take je niso̱l chi nacojic, chi jumehkꞌil woꞌ ti quiꞌo̱j. On wi xnikꞌor queh chi naquichalic, chi jumehkꞌil woꞌ ti quichalic. Jeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take waj camanom, wi jenoꞌ chi quixilac xnikꞌor reh chi naroquic chi camanic, chi jumehkꞌil woꞌ ti noquic chi ribanaric i paꞌ bih nikꞌor reh, nqui xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic i cajawil sol reꞌreꞌ. pYxa ta woꞌ nak chi equino̱j chi acꞌuluric ar. Haj cok wilic nipahkaj aweh, xa reꞌ chakꞌor cho chi elok lok riyaꞌbilal i waj camanom maj ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ hin wehtꞌalim chi naricowjic i waj camanom. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chiqui̱j take winak reꞌreꞌ. Reꞌ cajawil i sol naxilow chi maꞌ naht ta chic wilque̱b ru̱cꞌ ripa̱t, xitakꞌa̱ꞌ je quib xib winak wilque̱b ru̱cꞌ chi rikꞌormojic reh Jesus chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s, ma̱chꞌiꞌtaj chic awi̱b chi chalic maj reꞌ hin nwicꞌraj chi maꞌ ricꞌul ta chi wi̱n chi etoquic pa nipa̱t 'maj kꞌe̱ꞌ chakꞌlamquil ku̱cꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilco̱j chipam i tinamit wili eh ruꞌum reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ ritikꞌinjic i pa̱t nkamol wi̱ꞌ ki̱b chi ritijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses, nqui take reh. J Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take winak reꞌreꞌ xiꞌo̱j ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Ha̱w chacuy, koj-aban atoꞌbil chatoꞌbej keh i cajawil take sol aj Ro̱ma. Jeꞌ reꞌ nkapahkaj aweh maj wilic jenaj raj camanom qꞌuisi̱n maꞌ nquimic. Reꞌ winak reꞌreꞌ ricꞌul chi na̱toꞌbem Rnaxibiraj ribiral chi reꞌ Jesus wilic ar Capernahum eh jeꞌ woꞌ chi ricꞌsaj take yaꞌbilal, jeꞌ wili xikꞌor queh quib xib chi rijeb tak winak chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: «Chacuy, hiy tak wi̱n ru̱cꞌ Jesus eh chapahkaj tak atoꞌbil reh chi cꞌolok ricowsaj wi̱n niyowa̱b, nqui queh. l~Qreꞌ wilic wi̱ꞌ jenaj cꞌamol quibe̱h take sol aj Ro̱ma. Reꞌ winak reꞌreꞌ wilic jenaj raj camanom qꞌuisi̱n nak chic maꞌ nquimic ruꞌum riyaꞌbilal. Ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌquil ricꞌraj i raj camanom, ;} qChiri̱j wili nok reꞌ Jesus xicohlaj kꞌoric cu̱cꞌ i tinamit cꞌahchiꞌ quibirinic reh, xkajic cho china̱ yu̱kꞌ reꞌreꞌ eh xo̱j woꞌ chic pan tinamit Capernahum |91Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ jenoꞌ waj tahkanel maꞌ rinimej ta i nicꞌuhbal ribiraj, naribanam jenaj wach ru̱cꞌ xicꞌul jenaj chic aj tzꞌako̱l. Reꞌreꞌ naxipꞌut ritikꞌinjic ripa̱t xa maꞌ cha̱m ta woꞌ ti xikahsaj i jul reꞌ xipꞌut cho wi̱ꞌ ritikꞌinjic ripa̱t eh ruꞌum reꞌ naxponic rikꞌoj ri̱b pan ansil i haꞌ, reꞌ ripa̱t i aj tzꞌako̱l reꞌreꞌ maꞌ xicuy ta ransil eh xhitlijic wach acꞌal. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ xa ta nak chic rehtalil xcahnic soꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, nqui Jesus.t{a0Jeꞌ wili xicꞌul i winak reꞌreꞌ: Naxoquic chi ritikꞌinjic ripa̱t, cha̱m xikahsaj i jul cu rehtal xirak jok i cow laj acꞌal reꞌ xichꞌica̱ꞌ cho wi̱ꞌ i tzꞌak. Pan jenaj kꞌi̱j xchalic jenaj cow laj jab cu rehtal xesaj take cho haꞌ. Nok reꞌ take haꞌ xponic quikꞌoj qui̱b chi cow chiwach i pa̱t reꞌreꞌ, xa ta nak je xcꞌuyuꞌsjic soꞌ i pa̱t. Jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i pa̱t reꞌreꞌ maj cu pan cow laj acꞌal chꞌiquimaj cho i ra̱ꞌ. #z?/«Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ naritahkanic wi̱n curman chi narinimem chi coric i nicꞌuhbal cꞌahchiꞌ ribiram. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ waj tahkanel reꞌ narinimem i nicꞌuhbal naribanam jenaj wach ru̱cꞌ xicꞌul jenaj aj tzꞌako̱l naxitikꞌa̱ꞌ ripa̱t. "y=.Chiri̱j i wili, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat-tak, wi maꞌ xachop tak ribanaric i cꞌahchiꞌca̱t tak nitijem wi̱ꞌ, ma̱kꞌor tak wi̱n chi jeꞌ wili: ‹K-Aja̱w Jesus, reꞌ hat cꞌahchiꞌca̱t katahkem, maꞌ tiqui tak wi̱n. Fx-«Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i che̱ꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel maj reꞌ holohic laj kꞌoric rikꞌor jenoꞌ cꞌacharel reꞌ holohic rinoꞌjbal, cu pa ra̱mna woꞌ nelic cho reꞌ wilic cho wi̱ꞌ i holohic. Tzꞌa̱b ruꞌ i maꞌ holohic ta laj kꞌoric rikꞌor lok jenoꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ holohic ta rinoꞌjbal, cu pa ra̱mna woꞌ nelic cho reꞌ wilic cho wi̱ꞌ cꞌahbilal. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ cꞌacharel reꞌ holohic rinoꞌjbal, holohic laj kꞌoric woꞌ nelic cho cu pa ra̱mna, nqui Jesus. mwS,Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take che̱ꞌ reꞌ kꞌorel chajaric quijaꞌquil jeꞌ woꞌ reꞌ wachanic ncaꞌn. Jeꞌ ricab junwal ok chi cak qꞌui̱x maꞌ eta riban chi eriwachej cho u̱wa on chi eriwachej cho cakꞌ. v +«Jeꞌ reꞌ nok nikꞌor aweh tak chi chajal tak wach anoꞌjbal maj ru̱cꞌ anoꞌjbal tak narehtꞌaljic nicꞌ wach i cꞌuhtunic naꞌn tak jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ junwal ok chi che̱ꞌ. Reꞌ che̱ꞌ nehtꞌaljic chi maꞌ holohic ta laj che̱ꞌ wi maꞌ holohic ta woꞌ riwachej. Raj wi holohic riwachej raj woꞌ rikꞌorom chi holohic laj che̱ꞌ woꞌ. u*Reꞌ winak reꞌreꞌ, to̱b ta nak maꞌ quiꞌilbic ta chic take nakꞌ wach ruꞌum i riqꞌuihal risa̱ꞌ nakꞌ wach wilic chipam, jeꞌ wili xikꞌor reh ras richa̱kꞌ: ‹Acꞌuh, nwesaj lok aweh i mokꞌal wilic pan nakꞌ awach, nqui reh. «Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ reh winak reꞌreꞌ, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reh nak chi narilom chi coric i mokꞌal wilic pan nakꞌ wach i ras richa̱kꞌ, pe̱t nak xesaj lok take riqꞌuihal risa̱ꞌ nakꞌ wach wilic pan nakꞌ wach. St)Chacana̱ꞌ tak kꞌuruꞌ richꞌukuric wach quimahc take tinamit eh ma̱ban aweh tak jeꞌ ricab xiban jenaj winak reꞌ ra̱j nak resam lok i tꞌuch mokꞌal wilic pan nakꞌ wach i ras richa̱kꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌ xicoj ta rehtal chi nujunak poꞌ pa̱m take nakꞌ wach ruꞌum take riqꞌuihal risa̱ꞌ nakꞌ wach. gsG(Jeꞌ aj woꞌ reꞌ naquicꞌulum take tinamit, wi reꞌ hat-tak maꞌ holohic anoꞌjbal tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj cu̱cꞌ take tinamit ncꞌuluric jeꞌ ricab rikꞌor i kꞌoric nkꞌormojic chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ cu aj tijem i̱b nok wilic maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic rinoꞌjbal wilic chiwach i raj tijinel, nqui nkꞌormojic. «Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ woꞌ haj wilic i tijimaj take wi̱ꞌ ncaꞌn ribanaric, tzꞌa̱b ruꞌ nok reꞌ aj tijem i̱b wi xitijej chiꞌnchel nicꞌ nimal ncꞌuhtjic reh, no̱j woꞌ riban chi jenaj chic wach rinoꞌjbal chꞌi̱l i raj tijinel. r'Chiri̱j wili, reꞌ Jesus xikꞌor queh jenaj cꞌuhtunic chi jeꞌ wili: «Chaj bih encꞌuluric wi jenoꞌ sotꞌ ericꞌam woꞌ chic ribe̱h jenoꞌ chic rich sotꞌ? Maꞌ junkꞌehbic ta na take pan jul, wi xquirak jenoꞌ nim laj jul pan be̱h? eqC&Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj wi reꞌ hat-tak nacuy tak quimahc i tinamit, nim woꞌ cuybal amahc tak nariyeb i Dios xa jeꞌ na nchel naribanam jenoꞌ chakꞌlam laj aj cꞌa̱y ixi̱m rinuksaj chi coric i ripajbal eh cu riyew chic je soꞌ na̱ queh raj lokꞌo̱l. Chacoj tak rehtal kꞌuruꞌ jeꞌ ricab chi jenoꞌ aj cꞌa̱y, reꞌ woꞌ i ripajbal ncamanic reh chi ripajaric i ricꞌa̱y, jeꞌ aj woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Dios, nicꞌ paꞌ wach ricuyuric quimahc take awaj ixowonel naꞌn tak, jeꞌ woꞌ reꞌ encamanic reh chi rilmijic wi ericuy on maꞌ ericuy amahc tak, nqui Jesus. Zp-%«Reh chi reꞌ Dios maꞌ eta noquic chi richꞌukuric wach amahc tak, maꞌ toquic woꞌ tak chi richꞌukuric wach quimahc awaj ixowonel tak. Maꞌ riban ta kꞌuruꞌ chi enacoj tak quimahc take awaj ixowonel tak, chacuy laꞌ tak quimahc reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Dios maꞌ eta ricoj amahc tak elaꞌ woꞌ ricuy amahc tak. >ou$reꞌ hat-tak chacꞌax tak take chiꞌnchel cꞌacharel jeꞌ ricab woꞌ riban i kAja̱w Dios. Reꞌ Jesus xkꞌoric chiri̱j i richꞌukuric
wach quimahc take cꞌacharel jnM#Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ chacꞌax awaj ixowonel tak eh chatoꞌbej woꞌ tak take maꞌ tiquitoꞌbej ta tak. Nachayew tak i quimel, chayew woꞌ tak queh maꞌ ncaꞌn ta chic canar riyeꞌeric rijelow-bal quicꞌa̱s maj wi reꞌ hat-tak jeꞌ reꞌ na̱banam tak, reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rajawric nariyeb aweh tak chi na̱kꞌorom tak chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ si̱ wili kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ, nqui na̱kꞌorom tak. «Jeꞌ reꞌ na̱kꞌorom tak nachikꞌor i Dios chi jeꞌ wili chawi̱j tak: ‹Reꞌ hat-tak til hat-tak manlic wacꞌu̱n, nqui narikꞌorom. «Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum nok reꞌ Dios maꞌ xa reꞌ ta take holohic quinoꞌjbal ricꞌax take jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ take cꞌahbil quinoꞌjbal, Sm"«Jeꞌ woꞌ, chayew woꞌ tak riquime̱l i maꞌ riban ta chic canar riyeꞌeric jelow-bal ricꞌa̱s aweh tak eh maꞌ xa reꞌ ok take wilic chic racꞌu̱n naquiyew aweh tak na̱yeb tak quiquimel jeꞌ ricab ncaꞌn take maꞌ jaꞌ cuyu̱j ta quimahc ruꞌum i Dios. Chaꞌn tak jeꞌ ricab nikꞌor maj wi xa queh woꞌ take ncaꞌn canar riyeꞌeric jelow-bal quicꞌa̱s nayew tak quimel, maꞌ jenoꞌ asi̱ na̱cꞌulum tak ru̱cꞌ i Dios. /lW!Jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take maꞌ tiquitoꞌbej ta tak, chatoꞌbej woꞌ tak take eh maꞌ xa reꞌ ok take quitoꞌbonic aweh tak enatoꞌbej tak take jeꞌ ricab ncaꞌn take maꞌ jaꞌ cuyu̱j ta quimahc ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi na̱banam tak ru̱cꞌ atoꞌbonic tak maj wi xa reꞌ woꞌ ti take quitoꞌbonic aweh tak natoꞌbej tak take, maꞌ jenoꞌ asi̱ na̱cꞌulum tak ru̱cꞌ i Dios. mkS Ruꞌum aj reꞌ chacꞌax woꞌ take awaj ixowonel tak eh maꞌ ok xa reꞌ nacꞌaxam tak take quicꞌaxbic aweh tak jeꞌ ricab ncaꞌn take maꞌ jaꞌ cuyu̱j ta quimahc ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi na̱banam tak maj wi xa reꞌ woꞌ ti take quicꞌaxbic aweh tak nacꞌax tak take, maꞌ jenoꞌ asi̱ na̱cꞌulum tak ru̱cꞌ i Dios. Dj«Jeꞌ woꞌ nikꞌor aweh tak chi nicꞌ paꞌ wach acꞌaxaric tak nawa̱j chi naribanjic aweh tak, jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌaxo̱j chaꞌn tak cu̱cꞌ take cꞌacharel chi pe̱t. &iEJeꞌ reꞌ nok, xa paꞌ bih aweh tak nca̱j quelkꞌam on nca̱j quimakꞌam, chayew tak queh eh ma̱pahkaj tak chic queh chi enquisolqꞌui̱j aweh tak. [h/Jeꞌ woꞌ wi xatquisecꞌ tak, maꞌ ticꞌuꞌlunic tak. Wi xca̱j quimakꞌam ajuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok asoꞌ tak, chayew tak kꞌab queh chi enquicꞌam je chꞌi̱l ricaꞌlo̱cꞌ asoꞌ tak. kgOJeꞌ ricab wi reꞌ take reꞌ tiquisihtaj tak chi narichalic tiꞌcꞌaxic chana̱ tak on wi nquitzꞌak kꞌoric chawi̱j tak, chaꞌn ati̱j tak chiqui̱j eh chapahkaj tak johtok ricuseꞌsbal i kAja̱w Dios chi quina̱. kfOChiri̱j reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Chiꞌnchel hat-tak reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n abiram tak chabiraj tak i nanikꞌorom aweh tak wili: Chacꞌax awaj ixowonel tak eh chaꞌn tak atoꞌbil queh. Ue#«Wi reꞌ hat-tak xacana̱ꞌ tak nitahkaljic reh chi reꞌ tinamit suk chic etiquikꞌoꞌrej tak, chatiꞌsaj woꞌ acꞌux tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak xiban jenaj awach tak cu̱cꞌ take xa chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ xa suk chic xikꞌoꞌrjic cho cuꞌum qꞌuihal queh kama̱m katiꞌt, nqui Jesus. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric cu̱cꞌ take
quixowonic kawach tdaCoric, yuꞌna suk quiwaꞌ quiha̱ꞌ xa reꞌ laꞌ ruꞌ nariponic i kꞌi̱j chi naquicuyum quiwaꞌ quiha̱ꞌ eh to̱b ta woꞌ yuꞌna seꞌel quiwach, nariponic woꞌ i kꞌi̱j chi suk nacokꞌic ruꞌum tiꞌquil quicꞌux. (cIRaj take bihomak reꞌ quibanic tiꞌ aweh tak, quitiꞌsaj quicꞌux maj reꞌ risukquilal quicꞌux wilic yuꞌna xa juncꞌam woꞌ ti naribanam cu̱cꞌ. tba«Nachalok i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak cuꞌum take cꞌacharel, maꞌ ntiꞌbic acꞌux tak, sukbok laꞌ acꞌux tak chi ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab xquicꞌul cho najtir kꞌi̱j take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios jeꞌ ru̱cꞌ xquicꞌul woꞌ cho tiꞌcꞌaxic cuꞌum take quima̱m catiꞌt take cꞌacharel reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hat-tak sukbok acꞌux tak, ruꞌum nok ar pan taxa̱j wilic jenaj si̱ kꞌe̱ꞌ holohic reꞌ nariyeb aweh tak i Dios. a5ruꞌum nok natiquixowej tak take cꞌacharel, reꞌ Dios naribanam woꞌ chi ensukbic acꞌux tak. Jeꞌ aj reꞌ naribanam awu̱cꞌ tak i Dios maj reꞌ hat-tak xa ruꞌum nitahkaljic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel,
naca̱t tak quitzꞌujum take cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, naquitzꞌakam kꞌoric chawi̱j tak eh maꞌxta woꞌ chic ca̱t quicꞌulum tak cu̱cꞌ. p`YRuꞌum aj reꞌ sukbok acꞌux hat-tak reꞌ nacuy tak cꞌahric,
maj xirak chic rikꞌijil chi suk chic awaꞌ aha̱ꞌ na̱banam tak ruꞌum i Dios.«Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat-tak reꞌ kꞌe̱ꞌ suk tokꞌic tak ruꞌum i tiꞌcꞌaxic sukbok woꞌ acꞌux tak
maj xirak chic rikꞌijil chi narisukbic acꞌux tak chiwach i tiꞌcꞌaxic 0_YRu̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xilbic je chi quina̱ take quitahkanic reh eh jeꞌ wili xikꞌor queh:«To̱b ta nak reꞌ hat-tak xa jenaj ti nakꞌor tak, sukbok acꞌux tak
maj reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j xiyew chic cho chana̱ tak i ricuseꞌsbal. ]^3Ruꞌum aj take ricꞌsjic yaꞌbilal xiban i Jesus, yohbal wach take tinamit xa nca̱j nak chic quitzꞌa̱b cok i Jesus maj ruꞌum rajawric nelic lok ru̱cꞌ ruꞌ, niqꞌuic je chiꞌnchel wach yaꞌbilal. /]WAr aj ruꞌ reꞌ Jesus pꞌuht ricꞌsam quiyaꞌbilal take yowaꞌi̱b jeꞌ woꞌ take maꞌ suk ta quicꞌux cuꞌum take maꞌ tob laj uxlabal oconak cu̱cꞌ. g\GChiri̱j chi ripahba̱b chic take cablaj chi nahsil raj tahkanel, reꞌ Jesus xkajic cho china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ chi richꞌi̱l chic take nahsil reꞌreꞌ, chꞌi̱l woꞌ take riqꞌuihal tinamit quitahkanic reh reꞌ xichalic take pa riyukꞌul Jure̱ya, jeꞌ ricab ar Jerusalen chꞌi̱l ar Ti̱ro chꞌi̱l woꞌ i Siron reꞌ wilque̱b chi juntar i maꞌ laj haꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic naxquirak jenaj tꞌuch qꞌuixca̱b, reꞌ Jesus xpahꞌic ar chꞌi̱l take riqꞌuihal tinamit xicꞌulic lok ru̱cꞌ chi ribirmijic i cꞌuhtunic riban jeꞌ woꞌ chi naresmejic lok quiyaꞌbilal. 5[creꞌ maꞌ Ju̱ras richa̱kꞌ i maꞌ Jaco̱wo, eh chꞌi̱l i jenaj chic Ju̱ras aj Caryot reꞌ xkꞌahsanic woꞌ reh Jesus pan quikꞌab take aj ixowonel chi naricansjic. Reꞌ ribiral sukquil cꞌuxlis chꞌi̱l woꞌ
i tiꞌquil cꞌuxlis narichalic
chi quina̱ take cꞌacharel XZ)reꞌ maꞌ Tiyoh, reꞌ maꞌ Ma̱x, reꞌ maꞌ Jaco̱wo racꞌu̱n i maꞌ Alpe̱yo, reꞌ maꞌ Simon reꞌ Selo̱te nquikꞌor reh maj wilic nak chi quixilac take quibanic i kꞌakꞌanic reh chi maꞌxta nak chic riwihꞌic rajawric i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chi kana̱ chiꞌnchel i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel; Y Reꞌ aj wili quibihnal take winak xichih lok: Reꞌ maꞌ Simon reꞌ xo̱j woꞌ cahnok ribihnal chi Luch ruꞌum i Jesus, reꞌ maꞌ Tirix richa̱kꞌ i maꞌ Simon, reꞌ maꞌ Jaco̱wo, reꞌ maꞌ Wa̱n, reꞌ maꞌ Peh, reꞌ maꞌ Warto̱lo, ~Xu Naxsakꞌic lok ximol quiwach take aj tahkanel chiri̱j eh chi quixilac take chiꞌnchel quitahkanic reh, cablaj take xichih lok chi nahsil eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin tinipahba̱ꞌ tak chi aj kꞌorol reh niCꞌuhbal, nqui queh. DW Chiwach take cho kꞌi̱j nok cꞌahchiꞌ ricapewjic ri̱j i ricansjic cuꞌum take winak reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xo̱j riban riti̱j china̱ jenaj yu̱kꞌ. Ar xiqꞌuic akꞌab chi ripahkaljic ratoꞌbil i Dios ruꞌum xirak chic chiwach chi narichihim quiwach take naricojom chi nahsil take raj tahkanel. ZV- Naxquilow take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi xcorsjic wach kꞌab i winak chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j, kꞌe̱ꞌ naxchalic quicꞌa̱. Jeꞌ aj reꞌ chipam i kꞌi̱j reꞌ pꞌuht quikꞌorom chi quiwach chi jeꞌ wili: «Chaj woꞌ nak bih raj banaric chi nakacansam i Jesus? nqui take chi quiwach. Reꞌ Jesus xichih quiwach take cablaj
chi nahsil take raj tahkanel rU] Ru̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xitzꞌehtaj je take chiꞌnchel wilque̱b ar xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta wach xcꞌuꞌlunic cho reh. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor reh winak me̱c i kꞌab reꞌreꞌ: «Quikꞌochlojok wach take nah akꞌab quimequem qui̱b eh chayu̱w take je, nqui reh. Naxiyuw je kꞌab i winak reꞌreꞌ xcorjic woꞌ ti wach. T5 Chiri̱j wili reꞌ Jesus xikꞌor queh winak reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin nwa̱j nibanam juꞌjun ok pahkanic awu̱cꞌ tak: Riyew na kꞌab keh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi nakaꞌnam atoꞌbil queh tinamit pan hiꞌlbal kꞌi̱j on maꞌxta? Haj wilic riyew ri̱b kꞌuruꞌ, reꞌ chi naresmejic lok quiyaꞌbilal i tinamit on reꞌ chi naquicanabjic pan quitiꞌquilal? nqui queh. S5Jeꞌ reꞌ nok reꞌ Jesus, ruꞌum nok xehtꞌalij nicꞌ wach pa̱m i quicapew-bal, jeꞌ wili xikꞌor reh winak me̱c kꞌab reꞌreꞌ: «Tucten cho, tikꞌahxen cho ayuꞌ cu chiwach, nqui reh. Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i winak, xuctic je eh xo̱j pahꞌok cu chiwach. ERreꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ xa cow chic pꞌuht quitzꞌehtam i Jesus ilbal reh wi chiwach i hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌreꞌ ericorsaj wach kꞌab i me̱c reꞌreꞌ maj wi jeꞌ reꞌ xiban, enak ti nquitzꞌahkaj rimahc. Q+Pan jenaj chic hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Jesus xoquic cok chi cꞌuhtunic chipam i pa̱t reꞌ ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ar ajic ruꞌum nok ar wilic jenaj winak me̱c i secꞌaj kꞌab, LPWi jeꞌ reꞌ xcaꞌn take aj kꞌahsem si̱ ru̱cꞌ maꞌ Tawiy, reꞌ ta na chic i hin maꞌ jeꞌ reꞌ eniban cu̱cꞌ take waj tahkanel? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, wilic woꞌ wajawric chi rikꞌormojic haj wilic i tare̱t eh haj wilic i maꞌ tare̱t ta chi banaric chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j, nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xicowsaj jenaj winak
me̱c i secꞌaj kꞌab *OMReꞌ ribiral reꞌreꞌ rikꞌor chi naxchalic ricꞌahric maꞌ Tawiy, xoquic cok chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ wilic woꞌ wi̱ꞌ i caxlan wiꞌc yeꞌo̱j chi si̱ chiwach i Dios. To̱b ta woꞌ kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi xa reꞌ take aj kꞌahsem si̱ naquicꞌuxuj reh caxlan wiꞌc reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Tawiy xicꞌux reh eh xiyew woꞌ queh take richꞌi̱l chi naquicꞌuxum caxlan wiꞌc reꞌreꞌ nok yeꞌo̱j chic kꞌab reh chi naribanam chi jeꞌ reꞌ. IN Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hat-tak xa jaꞌ woꞌ nchel narak ta tak chiri̱j i ribiral nawilow tak wach chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chiri̱j chaj bih xiban cho i maꞌ Tawiy reꞌ kꞌatal kꞌoric najtir kꞌi̱j nok ruꞌum jenaj rinimal laj cꞌahric wilic ru̱cꞌ chꞌi̱l take jarub paꞌ quihchꞌilinic ponok reh, xisicꞌ ri̱j nicꞌ wach naxcaꞌn quiwaꞌ. ;MoAr ajic wilic queh take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Chaj waꞌric nok reꞌ hat-tak naꞌn tak ribanaric i camanic maꞌ yeꞌo̱j ta kꞌab chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi naribanaric chipam take hiꞌlbal kꞌi̱j? nqui take reh. TL #Pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Jesus xiqꞌuic ponok chipam junseht chi tic ncojoric chi wiꞌc, reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel pꞌuht quipꞌixim queh i riwachej i tic reꞌreꞌ eh pꞌuht quibuquem wach pan quikꞌab i wach i tic reꞌreꞌ reh chi naquicꞌuxum. /KW'Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ nicꞌuhbal wilic rajawric to̱b ta nak reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi reꞌ najtir Cꞌuhbal Yeꞌo̱j ruꞌum Moyses kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach nicꞌuhbal i hin. Reꞌ hat-tak reꞌ tikꞌoric tak reh chi jeꞌ reꞌ, naꞌn tak jeꞌ ricab i winak ocronak chi rucꞌjic i haꞌ nxohcꞌsonic jeꞌ ru̱cꞌ najtir chic tikꞌimaj cho eh maꞌ ra̱j ta chic ruqꞌuem i cu reꞌ cꞌahchiꞌ ritikꞌinjic maj jeꞌ chic wili rikꞌor: ‹Reꞌ haꞌ reꞌ najtir chic tikꞌimaj cho, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i cu reꞌ cꞌahchiꞌ ritikꞌinjic cho, nqui rikꞌor, nqui Jesus queh cow laj aj niminel reꞌreꞌ.@Jy&Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab chi reꞌ ri̱s aji̱j pan acꞌ laj suh ncꞌolmojic reh chi quicabchelal maꞌxta bih enoquic queh, curman woꞌ chi reꞌ take waj tahkanel xa reꞌ woꞌ nicꞌuhbal naquicꞌamam na̱ reh chi reꞌ quicapew-bal ruꞌ chꞌi̱l i nicꞌuhbal i hin maꞌ eta no̱j riyoj ri̱b. OI%Jeꞌ woꞌ, maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel ricꞌol i chꞌamsamaj ri̱s aji̱j pan jenoꞌ kꞌecher laj suh maj wi xiban chi jeꞌ reꞌ, maꞌ xa reꞌ ta i suh enqꞌuer ruꞌum ransil richꞌamil i ri̱s aji̱j, elaꞌ woꞌ no̱j chi kꞌe̱b i ri̱s aji̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab chi maꞌ hab ta wach jeꞌ reꞌ nbanic, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i nicꞌuhbal maꞌ eta woꞌ riban chi reꞌ take aj tijem i̱b chiwi̱j nok quicꞌuꞌlem chic na̱ nicꞌuhbal xa cu nca̱j woꞌ quicꞌamam na̱ i cꞌuhbal tijimaj nak take cho wi̱ꞌ. ,HQ$Chiri̱j aj reꞌ, xikꞌor queh jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel eriwek jenoꞌ acꞌ laj tzꞌih chi cꞌojbal wach jenoꞌ kꞌecher laj tzꞌih, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi jeꞌ reꞌ riban, reꞌ kꞌecher laj tzꞌih chꞌi̱l acꞌ laj tzꞌih maꞌ eta ricꞌuꞌlej ri̱b. Jeꞌ ta nak reꞌ eriban, xa rijotꞌoric nak i acꞌ laj tzꞌih eriban. RG#Reꞌ cok ruꞌ, naponok i kꞌi̱j chi na̱wesmejic je nah acꞌal i hin reꞌ aj yeꞌol sukquil cꞌuxlis jeꞌ ricab riban aj caxa̱ra cu̱cꞌ take rula̱ꞌ, cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ reꞌ take waj tahkanel naquicuyum quiwaꞌ quiha̱ꞌ ruꞌum ritiꞌquil quicꞌux chi maꞌ wilqui̱n ta chic cu̱cꞌ, nqui Jesus queh. #F?"Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab chi pan jenoꞌ caxarahil maꞌ eta riban chi reꞌ take rula̱ꞌ aj caxa̱ra enquitiꞌsaj quicꞌux chi ricuyuric quiwaꞌ quiha̱ꞌ jeꞌ ricab chi wilic ta nak jenoꞌ a̱mna chi quiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ take waj tahkanel i hin maꞌ eta woꞌ riban chi enquicuy quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi cu wilqui̱n pe hin chi quixilac. Ey!Chiri̱j wili reꞌ take winak aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Reꞌ take awaj tahkanel xa ncaꞌn woꞌ quiwaꞌ quiha̱ꞌ chipam take kꞌi̱j nok reꞌ hoj aj cꞌamol na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses on nok reꞌ take aj tijem i̱b chiri̱j ricꞌuhbal i Wa̱n, xa qꞌuih pech woꞌ nkamol ki̱b chi ti̱j ru̱cꞌ cuyuj wiꞌc haꞌ. Chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ take awaj tahkanel i hat jeꞌ reꞌ ncaꞌn? nqui take reh. :Dm jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, reꞌ woꞌ ti take nquicꞌraj qui̱b chi aj mahc take quichalic wu̱cꞌ chi ribirmijic nikꞌorbal. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hin niban niwaꞌ quichꞌi̱l take reꞌ maj maꞌ reꞌ ta nchel chi risiqꞌuiric take nquicapaj chi coric wach quicꞌux xinchalic, chi quisiqꞌuiric take nquicꞌraj woꞌ ti qui̱b chi aj mahc xinchalic chi rikꞌormojic queh chi naquicana̱b i quimahc, nqui Jesus. sC_Reꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ xquikꞌor take winak reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab nkꞌormojic chi maꞌ reꞌ ta take suk quicꞌux quiꞌo̱j ru̱cꞌ aj ikꞌomonel reꞌ laꞌ take yowaꞌi̱b, 'BGRuꞌum aj reꞌ, reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, pꞌuht quijihcam take raj tahkanel i Jesus maj xquilow chi reꞌ Jesus chꞌi̱l take raj tahkanel xquitzꞌuka̱ꞌ qui̱b chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ. Jeꞌ aj wili tohkꞌ quikꞌorom take reꞌ: «Nicꞌ wach nanaꞌn cok awaꞌ aha̱ꞌ tak cu̱cꞌ take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma chꞌi̱l woꞌ cu̱cꞌ take tinamit wilic quibiral chi aj mahc take? nqui take reh Jesus. `A9Chiri̱j chic ruꞌ, nok oconak chic i Lewih chi jenaj queh cablaj chi raj tahkanel i Jesus, reꞌreꞌ xiyukꞌej i Jesus chi wiꞌc ar pa ripa̱t chꞌi̱l woꞌ take rich aj tahkanel. Ar xiyukꞌej take tinamit reꞌ wilic quibiral chi aj mahc jeꞌ ricab take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma, reꞌ take xihchꞌilej take cho. h@IReꞌ Lewih, naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, xinimej i kꞌoric xkꞌormojic reh eh naxicana̱ꞌ cahnok ricamaj xitahkej je i Jesus. Reꞌ Jesus riban riwaꞌ riha̱ꞌ cu̱cꞌ take
wilic quibiral chi aj mahc take P?Chiri̱j chic ruꞌ, pan jenaj kꞌi̱j naxelic je chipam i tinamit reꞌ xicowsaj wi̱ꞌ i si̱c, reꞌ Jesus xilow wach i jenaj winak Lewih ribihnal reꞌ wilic ricamaj chi aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma. Reꞌ Jesus naxilow wach i winak reꞌreꞌ chi tzꞌuklic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i me̱xa reꞌ nbanaric wi̱ꞌ to̱j, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ha̱w, nwa̱j chi na̱woquic chi hat waj tahkanel. Tak chiwi̱j kꞌuruꞌ, nqui reh. x>iJeꞌ woꞌ reꞌ take tinamit reꞌ xiꞌilbic reh xiban i Jesus, xquitioxej woꞌ johtok i Dios ru̱cꞌ xquilow. Reꞌ tinamit reꞌreꞌ ruꞌum xsahchic quicꞌux jeꞌ wili xquikꞌor: «Ha̱ꞌ, reꞌ cok wili xa cu ra̱j ti nancꞌuluric eh reꞌ peꞌ woꞌ chic i hoj xoj-ilbic reh yuꞌna, nqui take. Reꞌ Jesus xiyukꞌej i Lewih
chi raj tahkanel Z=-Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i si̱c, xa chi yuꞌna ti xuctic johtok chi quiwach chiꞌnchel i tinamit. Chiri̱j wili xihkaj je richꞌaht xo̱j pa ripa̱t chi xa cꞌahchiꞌ chic ritioxem johtok i Dios. Z<-«Cꞌuhtbal aj aweh tak chi wilic wajawric chi ricuyuric quimahc i tinamit ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌorom reh si̱c wili chi paꞌlajok johtok, nqui queh. Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor reh si̱c chi jeꞌ wili: «Ha̱w, yuꞌna echic riban chi enawihkaj je achꞌaht. Tipa̱ꞌ johtok kꞌuruꞌ maj yuꞌna na̱soljic je pan apa̱t chi behic chic naꞌn je, nqui Jesus reh. ;1Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj chaweh hat-tak reꞌ rikꞌormojic reh winak wili chi cuyu̱j chic rimahc maꞌ cꞌaxic ta ti ribanaric maj maꞌ nilmijic ta wach. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ woꞌ wili nakꞌor cho pan acapew-bal tak: ‹Wi til coric kꞌuruꞌ chi wilic rajawric, chikꞌor reh winak reꞌreꞌ chi paꞌlajok eh behok ruꞌum nok reꞌ cok reꞌ ncꞌuhtunic wach, nqui nakꞌor tak. @:yReꞌ Jesus chi rehtꞌalim chic chaj bih cꞌahchiꞌ quicapam cho pan quicꞌux, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ma̱capaj tak chic i kꞌoric reꞌ xa pan acꞌux tak wilic cho. U9#Ar ajic naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor pan quicꞌux: «Reꞌ winak wili rikꞌor chi ricuy i mahc. Ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyakꞌabem pa ro̱k i Dios. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj xa reꞌ woꞌ Dios wilic rajawric chi ricuyuric i mahc. Chaj ti jaric riban ri̱b i winak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ? nqui take. [}'|zywSu>rq-ool[jhfeBdba3`W_]]B[ZUYtWW UTRQPONLMLJCIG%FE:CAA5?Y=<998865b42//-, *)L''&$"! ]Z.8=Iy L  " 2QAl{ Nok quibiram chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take cablaj reꞌreꞌ xiꞌo̱j woꞌ pan tak tinamit eh xquikꞌor i holohic laj kꞌoric chi reꞌ Dios xichop chic quina̱ chi kꞌatal kꞌoric. Jeꞌ woꞌ, xquicowsaj woꞌ take yowaꞌi̱b wilque̱b chipam take tinamit xiꞌiqꞌuic ponok wi̱ꞌ. 7kg Tzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ xatquicꞌul tak chipam tinamit reꞌreꞌ telen tak je ar eh chi quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ chapuh tak lok i poklaj pa ro̱k aper-xijab tak, reh chi enquirak chiri̱j chi reꞌ Dios naritakꞌa̱b cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱, nqui xkꞌormojic queh ruꞌum Jesus. ]j3 Wi xatquicꞌul pan jenoꞌ tinamit reꞌ na̱ponic tak wi̱ꞌ, to̱b ta xa nicꞌ paꞌ ti wach i pa̱t nariyeꞌjic wi̱ꞌ apatal tak, ar tiwi̱ꞌ tak cu rehtal chic telic tak je chipam tinamit reꞌreꞌ. fiE Jeꞌ woꞌ, xkꞌormojic woꞌ queh chi jeꞌ wili ruꞌum Jesus naxiꞌo̱j: «Maꞌxta bih aweh tak na̱cꞌamam tak je reh wach abe̱h tak ruꞌum aloqꞌuem ti awi̱b na̱wojic tak. Chi jeꞌ aj reꞌ ma̱cꞌam je achꞌimim tak, ma̱cꞌam je awaꞌ aha̱ꞌ tak, ma̱cꞌam je atzꞌa̱k tak eh ma̱cꞌam woꞌ chic jenoꞌ ajalba̱l tak. phY Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ je take cu̱cꞌ i tinamit chi quicowsjic take yowaꞌi̱b jeꞌ woꞌ chi rikꞌormojic queh chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel. {g q Nok cu wilic pa riyukꞌul Calile̱ya, pan jenaj kꞌi̱j reꞌ Jesus ximol quiwach take cablaj chi nahsil raj tahkanel eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Tinipahba̱ꞌ tak chi wihꞌok awajawric tak chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel choplic quina̱ cuꞌum, jeꞌ woꞌ chi resmejic lok quiyaꞌbilal take yowaꞌi̱b, nqui queh. f8Jeꞌ woꞌ, xikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ xcꞌuluric wili maꞌ hab wach aj eh nakꞌor tak lok ribiral, nqui queh. Reꞌ take ritu̱t raja̱w xquibiraj i xikꞌor i Jesus chi xa nsahchic chic quicꞌux ru̱cꞌ xcꞌulmujic lok reꞌreꞌ.We'7Xa chiwach woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ ixkꞌun xcꞌacharic woꞌ chic cho eh xuctic johtok chiwach riyoca̱b. Ar ajic reꞌ Jesus xikꞌor queh ritu̱t raja̱w chi naquiyeb riwaꞌ riha̱ꞌ. #d?6Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xichꞌihlej johtok chi kꞌab ixkꞌun reꞌreꞌ eh cow xikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Ixkꞌun, tucten cho, nqui reh. vce5Reꞌ take tinamit xiꞌoquic chi riseꞌljic i Jesus maj quehtꞌalim chi reꞌ ixkꞌun camnak chic. +bO4Naxiꞌoquic aj cok pan pa̱t, chiꞌnchel take wilque̱b ar xa tiꞌ chic pan quicꞌux okꞌic ncaꞌn chiri̱j ixkꞌun. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ rixkꞌu̱n maꞌ Ja̱yro wili maꞌ camnak ta wiric laꞌ riban. Jeꞌ reꞌ nok chamay tak wi̱n okꞌic, nqui queh. \a13Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ xquitik juꞌ cojic eh xiꞌo̱j cꞌolok pa ripa̱t i maꞌ Ja̱yro. Ar reꞌ Jesus maꞌ xa̱j ta chi hab wach xoquic cok chiri̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ ixkꞌun, xa reꞌ ti wach i maꞌ Luch chꞌi̱l i maꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n eh chꞌi̱l woꞌ take ritu̱t raja̱w ixkꞌun xiꞌoquic cok chiri̱j. `-2Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Ja̱yro: «Ma̱pohꞌaj acꞌux maꞌ Ja̱yro. Chachꞌica̱ꞌ laꞌ acꞌux chiwi̱j chi wilic wajawric chi quicꞌaꞌchsjic take camnak eh reꞌ awixkꞌu̱n ewoꞌ chic ncꞌacharic cho, nqui reh. +_O1Cu kꞌoric aj woꞌ riban i Jesus ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ, jenaj winak xchalic pa ripa̱t i maꞌ Ja̱yro reꞌ jenaj queh aj cꞌamol be̱h chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xponic chi rikꞌormojic reh chi jeꞌ wili: «Ha̱w, reꞌ awixkꞌu̱n juncꞌam chic riquimic je. Chakꞌor reh ajabe̱s aj tijinel wili chi maꞌ richꞌey chic ri̱b chi ojic pan apa̱t, nqui reh. ^0Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Le̱y, reꞌ hat xiqꞌuic je ayaꞌbilal ruꞌum chi xacoj wach chi wilic wajawric chi icꞌsinic yaꞌbilal. Yuꞌna kꞌuruꞌ tisoljen je pan apa̱t ru̱cꞌ i sukquil cꞌuxlis xiyew aweh i Dios, nqui reh. <]q/Reꞌ ixok reꞌreꞌ naxilow chi maꞌ xpohyic ta na̱ i xiban, xa ntꞌortꞌotic chic i ra̱mna xchalic rixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach i Jesus. Jeꞌ reꞌ nok chi quiwach take riqꞌuihal i tinamit jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Chiwach i juncꞌam nok reꞌ hin xnitzꞌaꞌj cok asoꞌ xiqꞌuic je niyaꞌbilal, nqui reh. Chiri̱j chic reꞌ xisakomej woꞌ wach reh Jesus chaj bih riwi̱ꞌ naxitzꞌaꞌj cok i risoꞌ. p\Y.Ar reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Reꞌ ransil i wajawric chi resmejic lok yaꞌbilal xwicꞌraj chi wilic jenoꞌ yaꞌbilal xesaj lok. Ruꞌum aj reꞌ wehtꞌalim chi wilic xtzꞌaꞌanic wi̱n, nqui Jesus. P[-Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Hab wach xtzꞌaꞌanic wi̱n? nqui xikꞌor. —Maꞌ hab ta wach cꞌahchiꞌ ritzꞌaꞌanic aweh, nqui take tinamit. Nok jeꞌ reꞌ xquikꞌor i tinamit, reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor cok reh Jesus: «Ajabe̱s aj tijinel keh, hab wach xtzꞌaꞌanic wi̱n, tiqui. Maꞌ nawil ta na chi reꞌ take riqꞌuihal tinamit cꞌahchiꞌca̱t quiminlom eh cꞌahchiꞌca̱t quilutzꞌum? nqui xikꞌor reh. #Z?,Jeꞌ aj reꞌ, xa chiwach woꞌ i juncꞌam reꞌreꞌ nok reꞌ ixok reꞌreꞌ xijil cok ri̱b chiri̱j i Jesus eh xitzꞌaꞌj cok ro̱k i suꞌt rijela̱ꞌ nah teleb ruꞌ, ximay woꞌ ti je riyaꞌbilal reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ xcahnic woꞌ chic pa riwi̱ꞌ i ripohal. rY]+Chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ wilic jenaj ixok wilic jenaj riyaꞌbilal cꞌaxic wach. Reꞌ riyaꞌbilal ixok wili reꞌ chi reꞌ ritzꞌajo̱j reꞌ nchalic chiri̱j eli̱c poh xa cꞌahchiꞌ chic cho chiri̱j chi xa maꞌxta chic rikꞌijil eh cablaj chic ha̱b ripꞌutum cho reh chi jeꞌ reꞌ. Ruꞌum reh riyaꞌbilal reꞌreꞌ, chiꞌnchel i ritzꞌa̱k wilic xisach cu̱cꞌ take aj ikꞌomonel, xa reꞌ laꞌ maꞌ jenoꞌ queh xrakbic rikꞌomal riyaꞌbilal. (XI*maj reꞌ xa jenaj woꞌ ti chi rixkꞌu̱n reꞌ cablaj na ha̱b wilic reh xa chic qꞌuisi̱n maꞌ nquimic ruꞌum riyaꞌbilal. Reꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ xo̱j chiri̱j eh nok cꞌahchiꞌ rojic, qꞌuihal tinamit xa nquilutzꞌej chic quib chiri̱j chi ritahkaljic je. IW )Jeꞌ aj reꞌ pan jenaj kꞌi̱j xponic ru̱cꞌ Jesus i jenaj winak Ja̱yro ribihnal nim riwaꞌric chi quixilac take cꞌamol be̱h chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌreꞌ naxixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach, xa nchꞌuk chic ricꞌux xipahkaj reh Jesus chi narojic pa ripa̱t V!(Chiri̱j chic ruꞌ naxelic cho pan quiyukꞌul take aj Cara̱ra, reꞌ Jesus xsoljic woꞌ chic je pan quiyukꞌul aj Calile̱ya. Reꞌ take reꞌ kꞌe̱ꞌ xsukbic quicꞌux naxquilow wach maj xa cꞌahchiꞌ chic cuyꞌem chi nariponic woꞌ chic cu̱cꞌ. U-'«Tisoljen je pan apa̱t eh chakꞌor queh awas acha̱kꞌ i rinimal wach atoꞌbil xiban i Dios awu̱cꞌ, nqui Jesus. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ winak reꞌreꞌ xo̱j woꞌ pa ripa̱t eh naxponic pa ritinami̱t, cꞌul xesaj ribiral rinimal cꞌaxo̱j xiban i Jesus pa ricꞌacharic. Reꞌ ixok xiqꞌuic riyaꞌbilal nok
reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ rojic pa ripa̱t
i maꞌ Ja̱yro )TK&reꞌ winak reꞌ chopo̱j nak na̱ ricꞌacharic ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal, jeꞌ wili tohkꞌ ripahkam reh Jesus: «Chacuy ha̱w, chayew kꞌab wi̱n chi equino̱j chawi̱j, nqui reh. Raj laꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh winak reꞌreꞌ, naxichꞌak cahnok chi chi̱ꞌ haꞌ: =Ss%Ruꞌum quiyoꞌjic xchalic take tinamit aj Cara̱ra, tohkꞌ quipahkam reh Jesus chi jeꞌ wili: «Chacuy Ha̱w, telen je chi kaxilac, nqui take reh. Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xelic cho chi quixilac eh naxoquic cok pan nim laj cano̱wa chꞌi̱l take raj tahkanel chi naquichopom je quibe̱h, R!$Jeꞌ reꞌ xcaꞌn to̱b ta woꞌ reꞌ take jarub paꞌ xquiwachej chi coric reꞌ chaj bih xcꞌuluric ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ, xquikꞌor woꞌ nak ricorquil nicꞌ wach i cowjic xiban i winak reꞌreꞌ, reꞌ wilic nak take maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ. xQi#xquicana̱ꞌ cho quitinami̱t, xiꞌo̱j chi riliric chaj bih xcꞌuluric. Naxiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ Jesus, xquirak chi richꞌi̱l chic i winak reꞌ xiꞌelic lok take maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xquilow chi reꞌ winak reꞌreꞌ tzꞌuklic chic cok chi ribirmijic ricꞌuhbal i Jesus jeꞌ woꞌ chi wilic chic risoꞌ chiri̱j eh chi naꞌlic chic reh i kꞌoric riban, kꞌe̱ꞌ naxoquic cho quiyoꞌjic chiwach i Jesus. P3"Ar aj ruꞌ reꞌ take aj chaꞌjem ahk naxquilow chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, xa cajamem chic qui̱b xiꞌo̱j pan tak abi̱x eh jeꞌ woꞌ chipam cok i tinamit reꞌreꞌ chi rikꞌormojic ribiral chaj bih xcꞌuluric. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel aj Cara̱ra O!reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal ar chic xiꞌoquic cu̱cꞌ take ahk reꞌreꞌ, reꞌ xa cajamem chic qui̱b xikajic jok chiwach paꞌlic laj yu̱kꞌ wilque̱b wi̱ꞌ cu rehtal xiꞌo̱j kꞌehbok chipam maꞌ laj haꞌ reꞌ xijihkꞌic wi̱ꞌ chiꞌnchel. YN+ Chi jeꞌ reꞌ xquipahkaj reh Jesus chi ar chic nacoquic cu̱cꞌ juntuhm chi riqꞌuihal ahk wiꞌc ncaꞌn je maꞌ naht ta chiwach jenaj yu̱kꞌ. Xa reꞌ woꞌ ti xyeꞌeric kꞌab queh ruꞌum Jesus, VM%Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ naxibiraj chi naritakꞌabjic je chꞌi̱l take richꞌi̱l ar chipam richamil i jul cahk reꞌ nquicꞌul wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic take quich maꞌ tob laj uxlabal, tohkꞌ ripahkam ricuyuric reh Jesus chi maꞌxta ritakꞌabjic je ar chꞌi̱l take richꞌi̱l. JL Jeꞌ reꞌ ajic nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ritꞌerem lok i maꞌ tob laj uxlabal, xibiraj woꞌ reh chi jeꞌ wili: «Chaj bih abihnal? nqui reh. —Tuhbil nibihnal, nqui maꞌ tob laj uxlabal. Jeꞌ reꞌ xikꞌor maj kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take chi maꞌ tob laj uxlabal oconak take cho ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ. K}Jeꞌ reꞌ xikꞌor maj pꞌuht rikꞌorom reh maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ chi narelic lok ru̱cꞌ i winak reꞌ najtir ripꞌutum cho richoporic na̱ ricꞌacharic eh qꞌuih pech woꞌ ricꞌam je pan tak yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, nariyew ransil chi ritꞌupuric je take cꞌaham chꞌihchꞌ nbacꞌaric wi̱ꞌ cuꞌum i tinamit. iJKJeꞌ aj reꞌ nok cꞌahchiꞌ rijilim cok ri̱b ru̱cꞌ Jesus, xchowonic johtok chi xa tohlic chic pa ralak eh jeꞌ wili xikꞌor naxponic rixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach: «Chacuy Jesus, maꞌ quinayew pan tiꞌcꞌaxic. Chaj bih nimahc awu̱cꞌ i hat rAcꞌu̱n i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric chi naquinayeb pan tiꞌcꞌaxic? nqui reh. I Xa reꞌ woꞌ ti xiꞌelic lok pan nim laj cano̱wa xchalic chi quicꞌuluric jenaj winak aj Cara̱ra. Reꞌ winak reꞌreꞌ najtir chic chopo̱j na̱ ricꞌacharic cuꞌum take maꞌ tob laj uxlabal eh ruꞌum reꞌ naribe̱h chi maꞌxta chic risoꞌ chiri̱j eh maꞌ ncꞌacharic ta woꞌ chic pa ripa̱t, xa ar laꞌ chic nah a̱mna chi xilac tak rijulil camnak ncꞌacharic. OHChiri̱j ruꞌ reꞌ Jesus quichꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel xikꞌahxic lok juntar haꞌ pan quiyukꞌul take aj Cara̱ra reꞌ cꞌul haꞌ take chꞌi̱l quiyukꞌul aj Calile̱ya. =GsReꞌ take raj tahkanel naxquilow nicꞌ wach xiban i Jesus, xsahchic quicꞌux eh jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Reꞌ cok i Jesus wili til niqꞌuic woꞌ chic na̱ rajawric. Maꞌ xa ta reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal quibirinic chiwach, jeꞌ laꞌ woꞌ i te̱w chꞌi̱l i haꞌ quibirinic woꞌ kꞌoric chiwach, nqui take. Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ xiyoꞌjic chiwach ransil i te̱w chꞌi̱l ribohl i haꞌ, reꞌ Jesus xinak take raj tahkanel chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat-tak maꞌ xatyoꞌjic ta nak tak, xachꞌica̱ꞌ laꞌ nak acꞌux tak chiri̱j rajawric Dios, nqui queh. Reꞌ Jesus xicowsaj jenaj winak aj Cara̱ra wilic maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ fFExo̱j quicꞌaꞌsaj wach i Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Ajabe̱s aj tijinel, cꞌaꞌchok awach! Nakacuxꞌic yuꞌna, nqui take reh. Reꞌ Jesus xuctic cho eh jeꞌ wili xikꞌor: «Tipa̱ꞌ hat te̱w eh tituklujok hat haꞌ, nqui xikꞌor. Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xpaꞌlajic i te̱w eh tuklujic woꞌ ti i haꞌ. FEeh nok naquibe̱h chic je nah haꞌ, reꞌ Jesus xkajic chi wiric. Juncꞌam chic ruꞌ, xchalic jenaj rinimal cow laj te̱w cu rehtal xucsaj take ribohl haꞌ. Reꞌ take raj tahkanel, naxquilow chi pan yohbal chic wilque̱b maj xa cucꞌ tak nak chic maꞌ nsoljic quicano̱wa chi quehqueh ruꞌum ribohl i haꞌ, D/Nok cu cꞌahchiꞌ chi cꞌuhbalanic pa riyukꞌul Calile̱ya, pan jenaj kꞌi̱j reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh raj tahkanel: «Kojkꞌahxok tak je pan cano̱wa chi juntar maꞌ laj haꞌ wili, nqui queh. Jeꞌ reꞌ naxiꞌoquic je pan jenaj nim laj cano̱wa |CqReꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh take wilque̱b ar: «Reꞌ hat-tak reꞌ nabiraj tak eh nanimej tak riCꞌuhbal i Dios reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom, kꞌe̱ꞌ hat-tak lo̱kꞌ chi niwach. Jeꞌ na ricab hat-tak nitu̱t nicha̱kꞌ chi niwach, nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xicꞌuhtaj rinimal rajawric
china̱ i rinimal te̱w "B=jeꞌ wili xkꞌormojic cok reh: «Reꞌ atu̱t chꞌi̱l take acha̱kꞌ wilque̱b lok rij pa̱t nca̱j ca̱t quikꞌoꞌrem, nqui take cok reh Jesus. uAcChi cu cꞌahchiꞌ woꞌ chi kꞌoric i Jesus, xponic i ritu̱t chꞌi̱l take richa̱kꞌ ar reꞌ wilic wi̱ꞌ. Ruꞌum nok maꞌ xcaꞌn ta cok canar oquic ru̱cꞌ ruꞌum reh riqꞌuihal i tinamit quimolom qui̱b chiri̱j, @#«Yuꞌna kꞌuruꞌ chi sakomomaj chic wach aweh tak i qui̱b chi jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, chacoj tak rehtal nicꞌ wach ribirmijic niCꞌuhbal enaꞌn tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi wilic acꞌux tak chi rinimjic, reꞌ Dios til nariyeb aweh tak chi na̱rakam tak chiri̱j rinoꞌjbal. Raj wi maꞌxta acꞌux tak chi rinimjic, maꞌ xa reꞌ ta eriban chi maꞌ eta narak tak chiri̱j rinoꞌjbal, narimakꞌam laꞌ woꞌ aweh tak i haj nak ti wilic i noꞌjbal nakꞌor tak chi xatijej tak ru̱cꞌ niCꞌuhbal, nqui Jesus. Reꞌ Jesus xikꞌor ribiral chi reꞌ take quiniminic reh riCꞌuhbal i Dios kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ take chiwach J? Jeꞌ reꞌ niban maj reꞌ niCꞌuhbal, reꞌreꞌ risakomonej pa̱m quicapew-bal take cꞌacharel reh chi naquehtꞌalim chiꞌnchel rinoꞌjbal i Dios, jeꞌ ricab riban i sakombal chiꞌnchel risakomej, maꞌxta bih wilic chi maꞌ ta nak enrakmajic, on chi maꞌ ta nak enilmijic wach ruꞌum risakomil i sakombal. N>«Reꞌ niCꞌuhbal jeꞌ woꞌ ricab jenoꞌ sakombal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ hab ta wach rikop jenoꞌ sakombal reh chi naritacꞌa̱b na̱ pan jenoꞌ tzꞌak acꞌal xun, on reh chi naricꞌolom cok rehquen jenoꞌ yoca̱b, ritꞌuya̱ꞌ laꞌ johtok wa taxa̱j sakombal queh take quiꞌoquic cok pan pa̱t. Jeꞌ woꞌ reꞌ niCꞌuhbal maꞌ cꞌahchiꞌ ta nicꞌolom chi quiwach i tinamit, cꞌahchiꞌ laꞌ nikꞌorom lok queh. X=)Reꞌ take ijaꞌ xikajic pan holohic laj acꞌal rijalwachej i niCꞌuhbal nquibiraj take cꞌacharel holohic wach quinoꞌjbal. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ruꞌum nok nquichop quicꞌux ru̱cꞌ niCꞌuhbal nquibiraj, no̱j woꞌ caꞌn chi aj banol take reh chaj bih ra̱j i Dios to̱b ta cꞌolok lok tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Ru̱cꞌ aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ na quicab junwal ok chi tic xa cꞌahchiꞌ woꞌ chi wachanic. < «Reꞌ take ijaꞌ xikajic xilac tak qꞌui̱x rijalwachej i niCꞌuhbal nquibiraj take cꞌacharel, xa reꞌ laꞌ nquitzꞌap jok na̱ pan ca̱mna ruꞌum nquiyew quicꞌux chi risiqꞌuiric quibihomal pan quicꞌacharic. Ru̱cꞌ lahtzꞌil nquicoj chi quina̱ reh chi naquiwihꞌic chi suk quicꞌux, reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xa jeꞌ quicab junwal ok chi tic maꞌ nwachanic ta eh jeꞌ reꞌ nikꞌor chi ncaꞌn maj reꞌ take reꞌ maꞌ ncaꞌn ta ribanaric haj wilic rikꞌor niCꞌuhbal. u;c «Reꞌ chic take ijaꞌ xikajic xilac tak abaj rijalwachej i niCꞌuhbal xa suk chic quicꞌux nanquibiraj take cꞌacharel, xa reꞌ laꞌ maꞌ nquichop ta quicꞌux ru̱cꞌ chi coric, xa jeꞌ quicab junwal ok chi tic maꞌ cha̱m ta kajanak riraꞌil pan acꞌal. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa juncꞌam ti nquicoj wach niCꞌuhbal eh jeꞌ reꞌ nikꞌor chi ncaꞌn maj naquipajaric ilbal reh wi xquicoj wach chi coric, nquicana̱ꞌ woꞌ chic rinimjic. P: Reꞌ ijaꞌ xkajic pan be̱h eh xcꞌuxuric ruꞌum tzꞌiquin rijalwachej i niCꞌuhbal maꞌ nquicꞌol ta pan ca̱mna take tinamit nanquibiraj eh ruꞌum reꞌ ncꞌulic lok aj Yahm chi resmejic lok pan ca̱mna reh chi maꞌ eta nquiyew quicꞌux ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ reꞌ riban aj Yahm reh chi maꞌ eta quicoꞌljic. 9 Reꞌ jalwach kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ aj wili nelic wi̱ꞌ: Reꞌ take ijaꞌ rijalwachej riCꞌuhbal i Dios cꞌahchiꞌ nikꞌorom. p8Y Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌ hab ta nak wach nehtꞌalanic reh ribiral chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel, raj laꞌ yuꞌna reꞌ hat-tak xyeꞌeric chic kꞌab aweh tak chi narisakomjic wach aweh tak reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nanikꞌorom aweh tak chaj bih nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ raj nchel take junleh reꞌ maꞌ quitahkanic ta wi̱n, xa ru̱cꞌ jalwach kꞌoric nanikꞌorom queh niCꞌuhbal reh chi maꞌ eta nquirak chiri̱j reꞌ niban on reꞌ nikꞌor, to̱b ta nak nquilow on to̱b ta nak quibiraj. &7E Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ take raj tahkanel i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Chaj bih nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ? nqui take reh. 6Wilic aj take rija̱ꞌ jeꞌ reꞌ xquicꞌul, xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take rija̱ꞌ xikajic pan holohic laj acꞌal, reꞌ cok take reꞌ xipokꞌ cho chi coric eh naxiqꞌuihic johtok kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiwachanic cu rehtal xiwachej hoꞌcꞌahl (100) tꞌohr i juꞌjun wal, nqui xikꞌor Jesus. Naxicohlaj rikꞌormojic i jalwach kꞌoric wili i Jesus, xijohsaj pa̱m rikꞌorbal eh jeꞌ wili xikꞌor queh xquimol qui̱b ar: «Reꞌ kꞌas axiquin tak chi birinic camanok aweh tak chi rirakmajic chiri̱j reꞌ xnikꞌor lok wili, nqui Jesus. Reꞌ risakomsjic wach take qui̱b
chi jalwach kꞌoric kꞌoro̱j lok Y5+Wilic woꞌ rija̱ꞌ xikajic xilac tak qꞌui̱x, xipokꞌ woꞌ nak cho xa reꞌ laꞌ naxtzꞌaparic quina̱ cuꞌum take qꞌui̱x xiqꞌuihic ti johtok chi nok chiwach take tic reꞌreꞌ, xiquimic je. 49Wilic woꞌ rija̱ꞌ xikajic xilac tak abaj xipokꞌ nak cho xa reꞌ laꞌ xichikic maj reꞌ ritzꞌi̱ꞌ ra̱ꞌ maꞌ xirak ta rex laj acꞌal. \31«Junpech jenaj winak xo̱j tico̱l rija̱ꞌ chipam riyeꞌa̱b. Reꞌreꞌ xoquic je chi tic xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ banoj tic ocronak take wi̱ꞌ jeꞌ ru̱cꞌ xa chaquilej je aweh ncaꞌn. Ruꞌum aj reꞌ wilic take xikajic pan be̱h, xyakꞌaric quipa̱m cuꞌum take behel eh xicꞌuxuric cuꞌum take cucꞌ tzꞌiquin. q2[Nok ihchꞌilimaj cuꞌum take raj tahkanel chiꞌnchel reꞌreꞌ, pan jenaj kꞌi̱j jeꞌ wili jenaj jalwach kꞌoric xikꞌor Jesus queh juntuhm chi cꞌacharel xquimol qui̱b ru̱cꞌ reꞌ chalanak take chi sut tinamit: 31_chꞌi̱l tiꞌ Susa̱na, chꞌi̱l tiꞌ Juwa̱na reꞌ rehqꞌue̱n i Cu̱sa aj ilol camanom chipam ripa̱t i Hero̱res. Reꞌ take ixok reꞌreꞌ maꞌ xa ta nquitahkej i Jesus, nquitoꞌbej laꞌ ru̱cꞌ tumi̱n, jeꞌ ricab ncaꞌn woꞌ take toco̱m chic ixok quitahkanic woꞌ reh Jesus. 07chꞌi̱l woꞌ take quib xib ixok reꞌ xicꞌsaj quiyaꞌbilal jeꞌ ru̱cꞌ nquicoj take maꞌ tob laj uxlabal. Jeꞌ ricab i Mari̱ya reꞌ ribihnej woꞌ chi aj Majta̱la, reꞌ wuku̱b chi maꞌ tob laj uxlabal xesmejic lok ru̱cꞌ, reꞌ woꞌ jenaj chiri̱j i Jesus, / Nok ritikim chic juꞌ rojic pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ Jesus xikꞌor queh tinamit i holohic laj ribiral wili chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ rikꞌor naribehsaj pa̱m take nimak chi cucꞌ tak tinamit wilque̱b chipam i yukꞌul reꞌreꞌ nok cꞌahchiꞌ ribe̱h richꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel, k.O2Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok ojic chic reh ixok reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Le̱y, reꞌ amahc xnicuy chic yuꞌna maj reꞌ hat xachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j chi wilic wajawric chi ricuyuric amahc. Yuꞌna kꞌuruꞌ tisoljen je pan apa̱t eh reꞌ sukquil cꞌuxlis riyew i Dios wihꞌok awu̱cꞌ, nqui reh.-!1Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take richꞌi̱l i Simon reꞌ wiꞌc ncaꞌn cok chꞌi̱l Jesus, jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Chaj ti jaric rajawric i winak wili pa ricꞌux chi xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ chi cuyu̱j chic rimahc? nqui take chi quiwach. ,0Chiri̱j aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Tu̱t, reꞌ amahc cuyu̱j chic chiꞌnchel, nqui reh. S+/Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Simon, reꞌ hat xakꞌor chi reꞌ yohbal wach qꞌuihal ricꞌa̱s xcuyuric, reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ritioxbal xicꞌuhtaj chiwach aj yeꞌol quime̱l, raj i mahnicꞌ ti ricꞌa̱s xcuyuric, mahnicꞌ woꞌ ti ritioxbal xicꞌuhtaj. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh chi reꞌ ixok wili til wehtꞌalim i hin chi yohbal wach qꞌuihal rimahc xcuyuric maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ritioxbal xicꞌuhtaj wu̱cꞌ, nqui Jesus reh. ]*3.eh jeꞌ woꞌ, maꞌ xinahiꞌlsaj ta chi coric maj maꞌ xabuchꞌ ta woꞌ nina̱ ru̱cꞌ ikꞌombal wach nahis, raj ixok wili til xibuchꞌ take wo̱k ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m qꞌuih ritzꞌakil. F)-Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi maꞌ ru̱cꞌ ta woꞌ risukquil acꞌux xinacꞌul pan apa̱t maj maꞌ xinatzꞌub ta chi nitioxjic, raj ixok wili maꞌ rimay ta ritzꞌuburic take wo̱k (7,Jeꞌ reꞌ nok reꞌ Jesus xilow jok ixok reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Simon: «Simon, chawilow riban ixok wili: Jeꞌ ricab chi hin ta nak jenaj rula̱ꞌ reꞌ xincꞌulic lok pa ripa̱t, reꞌreꞌ xitzꞌaj take wo̱k maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ haꞌ, til peꞌ ru̱cꞌ laꞌ ri̱s nakꞌ wach xiban. Jeꞌ woꞌ chic xichiksaj peꞌ take wo̱k maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ jenaj quich til laꞌ ru̱cꞌ rismal i na̱. Raj nchel hat naxincꞌulic lok pan apa̱t, xa ta nak xayew soꞌ tzꞌajbal wo̱k. 7'g+Chalic Simon jeꞌ wili xikꞌor: «Nanikꞌor hin, reꞌ woꞌ i yohbal wach qꞌuihal ricꞌa̱s xcuyuric, nqui xikꞌor. —Jeꞌ reꞌ, coric xakꞌor, nqui Jesus. &*Naxponic rikꞌijil i tojbal reh quicꞌa̱s, maꞌ hab ta wach queh quib aj cꞌa̱s reꞌreꞌ xiban canar ritojoric ricꞌa̱s. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ aj yeꞌol quime̱l xcꞌulic pa ricꞌux ricuyuric quimahc. Yuꞌna kꞌuruꞌ Simon, hab wach queh quib aj cꞌa̱s reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ritioxbal xicꞌuhtaj ru̱cꞌ aj yeꞌol quime̱l nanakꞌor i hat? nqui Jesus. E%)«Junpech cho, quib take winak wilic quicꞌa̱s ru̱cꞌ jenaj aj yeꞌol quime̱l. Reꞌ ricꞌa̱s i jenaj, laj pech chic niqꞌuic johtok riqꞌuihal chiwach ricꞌa̱s i jenaj. X$)(Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh Simon: «Simon, jenaj kꞌoric nwa̱j nikꞌorom aweh, nqui reh. —Tare̱t Ha̱w, chakꞌor cho, nqui Simon. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: #'Naxilow i cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi jeꞌ reꞌ xiban ixok reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux: «Ha̱ꞌ, wi ta nak reꞌ winak wili aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, xirak nak chic chiri̱j chi reꞌ ixok ntzꞌaꞌanic cok reh take ro̱k maꞌxta chic soꞌ ricorquil ricꞌacharic maj wilic ribiral chi aj mahc, nqui xikꞌor pa ricꞌux. ["/&Naxponic pa ripa̱t i winak reꞌreꞌ xijil cok ri̱b ru̱cꞌ Jesus eh xitzꞌuka̱ꞌ jok ri̱b juꞌ ro̱k. Chiri̱j ruꞌ xitokꞌa̱ꞌ okꞌic, xitꞌaksaj take ro̱k i Jesus ru̱cꞌ ri̱s nakꞌ wach eh naxichiksaj take ro̱k i Jesus ru̱cꞌ rismal na̱, xitzꞌub take eh xibuchꞌ woꞌ take chipam ncꞌohnic laj ikꞌo̱m. !!;%Chipam i tinamit reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj ixok wilic ribiral chi aj mahc. Reꞌ ixok reꞌreꞌ naxibiraj chi reꞌ Jesus wiꞌc riban pa ripa̱t i winak reꞌreꞌ, xicꞌahmaj cho jenaj tꞌuch cꞌola̱b wilic ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chipam eh xo̱j ru̱cꞌ Jesus. D $Ar aj woꞌ pan tinamit reꞌreꞌ, jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xikꞌor reh i Jesus: «Chacuy Ha̱w, ojok ti aban cho awaꞌ wu̱cꞌ pa nipa̱t, nqui reh. Naxponic i Jesus pa ripa̱t i winak reꞌreꞌ, xoquic nah me̱xa eh xoquic chi wiꞌc. ta#«Ru̱cꞌ aj nquikꞌor take cꞌacharel reꞌreꞌ til cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi reꞌ Dios maꞌxta soꞌ rinoꞌjbal ru̱cꞌ cꞌahchiꞌ ribanam, raj i hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ yeꞌo̱j chic quiwaꞌric ruꞌum i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n take maꞌ jeꞌ ta reꞌ nquikꞌor, reꞌ laꞌ nquikꞌor ruꞌ chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinoꞌjbal wilic, nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xbuchꞌuric
pan ncꞌohnic laj ikꞌo̱m {"«Reꞌ chic yuꞌna chi wilqui̱n chi cꞌuhbalanic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, jeꞌ wili nquikꞌor wi̱n ruꞌum nquilow chi niban niwaꞌ niha̱ꞌ eh chi nicꞌuꞌlej na̱ ojic pan tak ninkꞌi̱j: ‹Chakꞌor je winak reꞌ, xa suk reh wiꞌc haꞌ eh xa ricꞌuꞌlej woꞌ na̱ ojic pan tak ninkꞌi̱j reꞌ no̱j rimol wi̱ꞌ ri̱b cu̱cꞌ take wilic quibiral chi aj mahc, jeꞌ ricab take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma, nqui take wi̱n. P!«Jeꞌ aj reꞌ noꞌjbal nikꞌor chi ncaꞌn take tinamit maꞌ quicojbic ta wach nicꞌuhbal reꞌreꞌ maj naxwihꞌic i Wa̱n aj kahsem haꞌ chi quicꞌuhbaljic, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Wa̱n ruꞌum nquilow chi reꞌreꞌ cucꞌlam xilac ricuy riwaꞌ riha̱ꞌ eh chi maꞌ no̱j ta woꞌ pan tak ninkꞌi̱j: ‹Reꞌ winak reꞌreꞌ, maꞌ suk ta pa̱m na̱ maj cajawil maꞌ tob laj uxlabal nbehsenic reh, nqui take. #? Reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ quiwaꞌric take reꞌ, jeꞌ na ricab quiwaꞌric take juntuhm ok chi aj ux jeꞌ wili noꞌjbal xcaꞌn: Junpech, naxquimol qui̱b pan cꞌaybal i juntuhm chi aj ux reꞌreꞌ, ruꞌum chi maꞌ haj ta wilic quicꞌoꞌnic xca̱j wi̱ꞌ oquic, jeꞌ wili xkꞌormojic queh cuꞌum quichꞌi̱l: ‹Xa paꞌ jaric cꞌoꞌnic xkaꞌn ribanaric maꞌ xawa̱j ta tak kihchꞌiljic. Xojcoꞌnic chi xkaꞌn banoj su̱b chi xa suk chic pan kacꞌux, maꞌ xaꞌn ta woꞌ aso̱n tak. Xkaꞌn woꞌ cꞌoꞌnic xa kokꞌim chic jeꞌ ricab ncaꞌn nanquimic jenoꞌ hab wach, maꞌ xaꞌn ta woꞌ awokꞌim tak, nqui banol queh. mS«Chi jeꞌ reꞌ quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ hin nibiraj aweh tak i wili: Nicꞌ aj wach quiwaꞌric take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ quicojbic ta wach nicꞌuhbal chiwach rikꞌijil nicꞌacharic ayuꞌ? 6eRaj take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: ‹Chaj camaj keh hoj rinoꞌjbal i Dios chi narikahsjic kaha̱ꞌ? nqui take eh ruꞌum reꞌ maꞌ xiꞌo̱j ta ru̱cꞌ i Wa̱n chi rikahsjic quiha̱ꞌ. ;ojeꞌ ricab xcaꞌn woꞌ take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma naxquibiraj i cꞌuhbal reꞌreꞌ ru̱cꞌ i Wa̱n. Jeꞌ aj reꞌ xiqꞌuic woꞌ chic na̱ quiwaꞌric take toco̱m chic cꞌacharel reꞌ xquichop quicꞌux chiri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ maj reꞌ take reꞌ naxkajic quiha̱ꞌ ruꞌum i Wa̱n xquirak chiri̱j chi kꞌe̱ꞌ tare̱t rinoꞌjbal i Dios chi xitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic i kahsanic haꞌ. N«Ruꞌum aj reꞌ til nikꞌor chi reꞌ riwaꞌric i Wa̱n xiqꞌuic woꞌ chic na̱ chiwach quiwaꞌric chiꞌnchel take asjanak take ayuꞌ wach acꞌal. Raj laꞌ chawach hat-tak reꞌ titahkanic tak wi̱n to̱b ta nak maꞌ nim ta ti wach acamaj tak, maꞌ xiqꞌuic ta woꞌ chic na̱ riwaꞌric i Wa̱n, reꞌ laꞌ hat-tak xiqꞌuic woꞌ chic na̱ awaꞌric tak chiwach ruꞌ maj reꞌ hat-tak wilca̱t tak chi quixilac take choplic quicꞌux chi coric chiri̱j i cꞌuhbal rikꞌor chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel, Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ riwaꞌric maj chiri̱j i Wa̱n xtzꞌihmjic cho naxikꞌor i Dios reh rAcꞌu̱n chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin naca̱t nitakꞌa̱b jok wach acꞌal, xa reꞌ laꞌ chiwach jok awojic i hat, pe̱t nanitakꞌa̱b je cu̱cꞌ i tinamit jenaj waj tzꞌeꞌ wa̱ch.Reꞌ aj reꞌ nariyeꞌbic rehtal queh aponic i hat
jeꞌ ricab chi jenoꞌ winak cꞌahchiꞌ ta nak ritikꞌa̱ꞌ ribe̱h jenoꞌ kꞌatal kꞌoric ponic reh, nqui xtzꞌihmjic cho naxikꞌor i Dios chi jeꞌ reꞌ. GChaj woꞌ bih xponic awilow tak cho ar kꞌuruꞌ? Reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi ar xponic awilow tak cho jenaj winak nim riwaꞌric. Jeꞌ reꞌ xaꞌn tak maj reꞌ hat-tak nacoj tak chi reꞌ Wa̱n jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Coric, reꞌ Wa̱n jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xa reꞌ laꞌ reꞌ riwaꞌric ricamaj xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ chiwach riwaꞌric quicamaj take toco̱m rich aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. )Maꞌxta, majeꞌ? Chaj bih xponic awilow tak cho ar kꞌuruꞌ? Maꞌ reꞌ ta nchel jenoꞌ queh raj toꞌo̱l kꞌatal kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ xa chakꞌwach laj tzꞌih chic ricoj chiri̱j maj reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ricab reꞌreꞌ, ar quicamanic eh quiwihꞌic pan suk laj cꞌacharic ar pan tak chakꞌwach laj pa̱t reꞌ quicꞌacharic woꞌ wi̱ꞌ take kꞌatal kꞌoric, majeꞌ? _7Chiri̱j wili nok soljonak chic je take aj tijem i̱b chiri̱j i Wa̱n, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom queh tinamit chiri̱j i Wa̱n: «Nok cu wilic i Wa̱n chi kahsanic haꞌ ar pan tak yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, xatponic na tak cho ar ilol reh jenoꞌ winak jeꞌ ru̱cꞌ xa chacꞌam je jeꞌ wuluꞌ ru̱cꞌ toco̱m laj noꞌjbal jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ tꞌuch xiqꞌuey xa paꞌ ncꞌamaric je ruꞌum i te̱w? chakꞌor woꞌ tak reh chi kꞌe̱ꞌ ato̱b reh cꞌacharel reꞌ maꞌ ripohꞌaj ta ricꞌux chiwi̱j, nqui Jesus queh. U#jeꞌ wili kꞌoric xiban queh aj tijem i̱b reꞌreꞌ: «Hiy tak, tisoljen woꞌ tak chic je ru̱cꞌ i Wa̱n eh chakꞌor tak reh reꞌ xabiraj tak chi cꞌahchiꞌ nicꞌuhbalem eh jeꞌ woꞌ chakꞌor take reh i cꞌahchiꞌ awilom tak wili: Chi yohbal wach take sotꞌ cꞌahchiꞌ chic quiꞌilbic, chi yohbal wach take si̱c cꞌahchiꞌ chic quibehic, chi yohbal wach take xilim qui̱j cꞌahchiꞌ chic relic lok quiyaꞌbilal eh chi wilic woꞌ camnak chic take cꞌahchiꞌ woꞌ chic quicꞌaꞌchsjic cho. Jeꞌ reꞌ ajic nachakꞌor woꞌ tak reh Wa̱n chi queh take cajwam wach atoꞌbil reꞌ hin cꞌahchiꞌ nicꞌuhbalem i holohic laj cꞌuhbal chiri̱j i coꞌlbal cꞌahchiꞌ riyeb i Dios, \~|zyweulsr qconlm4kjig^edca_^]\\ZY6XFW'UMTSRQOMgL3JIFHGGDCkB=B;:9'75421/.-a,+t*)](*'%$"N!R ([  ; )cIPH $«Yuꞌna kꞌuruꞌ chakꞌor wi̱n acapew-bal i hat: Hab wach queh xib chi winak reꞌreꞌ til manlic ras richa̱kꞌ i winak reꞌ xkꞌeteric pa ribe̱h cuꞌum aj lekꞌ? nqui Jesus reh. G #Naxsakꞌic jeꞌ ikal, reꞌ winak reꞌreꞌ xesaj cho pa richi̱m i tumi̱n reh quib kꞌi̱j chi tojbal eh jeꞌ wili xikꞌor reh aj ehcham reh pa̱t quimel warbal: ‹Ha̱w, naniyeb aweh i tumi̱n wili eh chawilow wi̱n niyowa̱b. Wi maꞌ xmahnic i tumi̱n wili, nicꞌ paꞌ chic nimal na̱sacham cahnok cu reꞌ chic nariqꞌuic niyeb rijelow-bal aweh naquinsoljok cho, nqui reh. 7Fg "Jeꞌ reꞌ nok xkajic lok chiri̱j ricawa̱y, xijil cok ri̱b ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ eh xikꞌomej take ritiꞌquil ru̱cꞌ yolic laj ikꞌo̱m tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa. Chi jeꞌ reꞌ, xibuchꞌ chipam ikꞌo̱m reꞌreꞌ eh xiyut woꞌ wach chi tzꞌih take riti̱ꞌ. Chiri̱j chic ruꞌ, xijohsaj johtok chiri̱j ricawa̱y, xicꞌam je pan jenaj pa̱t quimel warbal eh xichaꞌjej chiwach akꞌab reꞌreꞌ. #E? !Chiri̱j chic ruꞌ xo̱j aj cꞌolok jenaj winak aj Sama̱rya. Reꞌreꞌ naxilow chi reꞌ winak reꞌreꞌ riplic chic wach acꞌal, xiquetelej wach. 4Da Jeꞌ woꞌ chic reꞌ xiban jenaj winak caj toꞌbonel aj kꞌahsem si̱ chiwach Dios. Reꞌreꞌ, naxilow cok wach i winak reꞌreꞌ, xa xiqꞌuic woꞌ je chi coric. BC} «Ar aj ruꞌ chipam i be̱h reꞌreꞌ, tzꞌeht xiqꞌuic ponok jenaj winak aj kꞌahsem si̱ chiwach Dios. Naxilow cok wach i winak reꞌreꞌ, xicot ri̱j eh xo̱j chi coric. *BM Chalic i Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic i winak reꞌreꞌ xiban ru̱cꞌ i jalwach kꞌoric wili: «Jenaj winak xelic cho ar pan tinamit Jerusalen ojic riban ar Jericoh. Nok cꞌahchiꞌ rojic, xkꞌeteric pa ribe̱h cuꞌum aj lekꞌ. Reꞌ take aj lekꞌ reꞌreꞌ maꞌ xa ta xquimakꞌ chiꞌnchel chaj bih wilic reh, jeꞌ laꞌ woꞌ quikꞌojlom cahnok cu rehtal xquiripꞌa̱ꞌ cahnok wach acꞌal. `A9 Raj nchel i winak reꞌ maꞌ xsukbic ta ricꞌux ru̱cꞌ xikꞌor i Jesus. Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum xa̱j ribanam ri̱b chi jeꞌ woꞌ ti chic coric wach ricꞌacharic, reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Jesus: «Chakꞌor wi̱n kꞌuruꞌ hab woꞌ wach was nicha̱kꞌ reh chi eniban jeꞌ ricab xakꞌor wi̱n, nqui reh. D@ —Coric xakꞌor. Jeꞌ aj reꞌ ricꞌaxaric i Dios chaꞌn. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn cu̱cꞌ take awas acha̱kꞌ, chi jeꞌ reꞌ na̱wehcham junelic cꞌacharic, nqui Jesus. ?y Reꞌ winak reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ wili rikꞌor ar:“Reꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel tiꞌ chawicꞌraj tak i Ajabe̱s Dios reꞌ nalokꞌej tak wach.Til chacꞌax tak ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux tak, ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak, ru̱cꞌ chiꞌnchel awansil tak
eh jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ chiꞌnchel acapew-bal tak.Chacꞌax woꞌ awas acha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn i hat, nqui tzꞌihmbimaj, nqui reh Jesus. b>= Reꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Chipam rihujil i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses ar tzꞌihmbimaj chaj bih ra̱j banaric. Nicꞌ wach rikꞌor nanawilow chi quina̱ i tinamit kꞌuruꞌ? nqui reh. =! Pan jenaj kꞌi̱j nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ chi cꞌuhtunic, wilic woꞌ jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiban cok jenaj ripahkanic ru̱cꞌ i Jesus chi xa pajbal ti reh. Jeꞌ wili i pahkanic xiban cok naxipahba̱ꞌ johtok ri̱b: «Ajabe̱s aj tijinel keh, chaj bih ajwal wach chi nanibanam reh chi nawehcham i junelic cꞌacharic? nqui reh. z<m ruꞌum nok reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak nicꞌuhbal eh cꞌahchiꞌ woꞌ awilom tak wajawric xiyew Dios. Nikꞌor chi kꞌe̱ꞌ ato̱b aweh tak maj reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric yuꞌna xca̱j nak quilom eh xca̱j nak quibiram take cho aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios jeꞌ woꞌ reꞌ take cho kꞌatal kꞌoric china̱ katinami̱t xiwihꞌic cho najtir kꞌi̱j, nqui Jesus. Reꞌ jenaj aj tijem ri̱j Cꞌuhbal
Yeꞌo̱j reh Moyses xiban jenaj
pahkanic ru̱cꞌ Jesus 1;[ Chiri̱j chic ruꞌ nok xa chic cutquel take cablaj chi nahsil aj tahkanel, reꞌ Jesus tzꞌehtenic je chi quina̱ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Kꞌe̱ꞌ ato̱b aweh hat-tak, jeꞌ woꞌ take tinamit reꞌ cꞌahchiꞌ quilo̱j woꞌ reh reꞌ nicꞌ nimal cꞌahchiꞌ awilom hat-tak, T:! Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin xnikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: Xa reꞌ woꞌ hin wehtꞌalim wach chi coric i Ajabe̱s Dios eh xa reꞌ woꞌ reꞌ rehtꞌalim niwach i hin chi coric. Ruꞌum aj reꞌ xa reꞌ woꞌ hin chꞌi̱l take nicꞌ paꞌ qꞌuihal nwa̱j chi naquibiram i ricorquilal reꞌreꞌ, xa reꞌ woꞌ hoj kehtꞌalim awach chi coric i hat Ajabe̱s Dios. «Jeꞌ woꞌ, xnikꞌor queh chi jeꞌ wili: Reꞌ wAja̱w wilic rajawric china̱ chiꞌnchel eh ruꞌum reꞌ xiripahba̱ꞌ i hin chi nariwihꞌic woꞌ wajawric china̱ chiꞌnchel, nqui Jesus pa riti̱j. G9 Jeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric xiban reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xchalic jenaj nimal sukquil ricꞌux ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor johtok: «W-Aja̱w Dios, reꞌ hat, hat Ajabe̱s ar pan taxa̱j jeꞌ woꞌ ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh ruꞌum chi reꞌ take xa kꞌoro̱j chic quibiral chi wilic quinoꞌjbal eh chi kꞌe̱ꞌ tꞌulic take xatzꞌap wach quinoꞌjbal chi maꞌxta quirakam chiri̱j ricorquil ribiral awajawric. Raj nchel take maꞌ nquinimsaj ta qui̱b reꞌ jeꞌ quicab take cucꞌ haꞌlacꞌun xateh wach quinoꞌjbal. Jeꞌ aj reꞌ wAja̱w Dios kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh ruꞌum chi xponic chawach chi reꞌ take maꞌ nquinimsaj ta ti qui̱b, xquibiraj wu̱cꞌ hin reꞌ ricorquilal ribiral awajawric. r8] Sukbok acꞌux tak kꞌuruꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌ xa ruꞌum ta ok chi tiquinimej tak take maꞌ tob laj uxlabal, sukbok laꞌ acꞌux tak ruꞌum chi reꞌ abihnal tak wilic chic pa ricꞌux i Dios xa jeꞌ ricab xitzꞌihmbaj ta nak pan jenoꞌ hu̱j ar pan taxa̱j. Jeꞌ reꞌ awi̱ꞌ tak chiwach i Dios reh chi na̱cꞌulum tak i ratoꞌbil, nqui queh. S7 Jeꞌ aj reꞌ chacoj rehtal i wili: Reꞌ hin xniyew chic awajawric tak chi maꞌxta bih eticuchej tak take maꞌ tob laj uxlabal. Ruꞌum aj reꞌ chayakꞌabej pan awo̱k tak chiꞌnchel chꞌuk wach cajawric maꞌ tob laj uxlabal, jeꞌ ricab chi paꞌalca̱t ta nak tak china̱ jenoꞌ a̱kꞌ on china̱ jenoꞌ tzinaꞌj. g6G Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin xwilow chi reꞌ cajawil maꞌ tob laj uxlabal xo̱j wach acꞌal xa chi yuꞌna ti jeꞌ ricab riban i ra̱kꞌ cohok xa nrepretic chic nkꞌehbic cho wach acꞌal. 5 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, naxisoljic cho take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ, jeꞌ wili xcꞌulic quikꞌor reh Jesus chi xa suk chic pan quicꞌux: «Ha̱w, reꞌ hat xoj-apahba̱ꞌ chi wilic kajawric eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa reꞌ ta take yaꞌbilal quiꞌelic lok chi kawach, til jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal nankakꞌor queh chi naquelic lok, nqui take reh. p4Y «Yuꞌna kꞌuruꞌ hiy tak eh reꞌ naquicojbic wach acꞌuhbal tak reꞌ woꞌ nicꞌuhbal i hin naquicojom wach. Tzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ xquicꞌul acꞌuhbal tak, reꞌ woꞌ nicꞌuhbal hin maꞌxta quicꞌulum. Jeꞌ reꞌ ajic xa hab wach maꞌxta ricꞌulbic reh nicꞌuhbal ra̱j woꞌ rikꞌorom chi reꞌ woꞌ ricꞌuhbal reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n hin maꞌxta ricꞌulum, nqui Jesus queh. Reꞌ quisoljic take cho lajeb
ricaj winak chi aj kꞌorol cꞌuhbal 33_ maj xa na woꞌ risacharic quiwach ruꞌum i Dios jeꞌ ricab woꞌ naquicꞌulum take aj Capernahum reꞌ xa ncuyꞌej nak chic chi narijohsjic quiwach ruꞌum i Dios. x2i Ruꞌum aj chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcaꞌn, reꞌ Dios narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ take aj Corasin chꞌi̱l hat-tak aj Wetsa̱yra. Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal naquicꞌulum chi quiwach take aj Ti̱ro chꞌi̱l aj Siron k1O Ru̱cꞌ aj reꞌ kꞌe̱ꞌ je quetal quiwach take aj Corasin chꞌi̱l take aj Wetsa̱yra maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum ruꞌum chi maꞌ nquijal ta wach quinoꞌjbal to̱b ta nchel xquilow chi qꞌuihal take lokꞌ laj nawa̱l xniban chic chi quixilac. Raj wili chi quixilac ta nak take aj Ti̱ro chꞌi̱l aj Siron xniban take lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab xniban cu̱cꞌ, reꞌ take reꞌ xcaꞌn nak jeꞌ ricab riban winak reꞌ ritzꞌuka̱ꞌ ri̱b chi okꞌic, ricoj coxtal tzꞌih chiri̱j eh rihamej ri̱b chi cha̱j cꞌuhtbal reh chi xtiꞌbic ricꞌux ruꞌum rimahc. 90k «Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ tinamit maꞌxta ricꞌulbic aweh tak til pan coric nariqꞌuic woꞌ chic na̱ i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric cho china̱ chiwach i tiꞌcꞌaxic xquicꞌul take cho cꞌacharel aj najtir kꞌi̱j ar pan tinamit Soro̱ma nachichꞌuk kꞌoric i Dios chiri̱j quimahc. /! ‹Ruꞌum nok maꞌ xawa̱j ta acꞌulum risukquil acꞌux tak, reꞌ hoj nakapuhum cahnok ripoklajil atinamital tak reꞌ chꞌihlic pan ko̱k, rehtalil chi tiꞌcꞌaxic chic na̱cꞌulum tak chi jelow-bal i sukquil cꞌuxlis. Xa reꞌ laꞌ chanaꞌbej tak xirak chic rikꞌijil chi reꞌ Dios naripꞌutum woꞌ chic kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel, tiquirok tak queh. .! «Reꞌ cok ruꞌ wi maꞌ xatquicꞌul tak pan jenoꞌ tinamit, jeꞌ wili chakꞌor tak cahnok queh cꞌacharel natelok tak je ar: /-W Jeꞌ aj reꞌ chipam i tinamit na̱ponic tak wi̱ꞌ chacowsaj tak take yowaꞌi̱b wilque̱b ar eh chakꞌor woꞌ tak queh tinamit chi je wili: ‹Xirak chic rikꞌijil chi reꞌ Dios xa loqꞌuil ritokꞌa̱ꞌ woꞌ chic kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel, tiquirok tak queh. 3,_ «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa paꞌ chic tinamit na̱wojic tak lok wi̱ꞌ, xa reꞌ woꞌ reꞌ i noꞌjbal na̱banam tak ru̱cꞌ hab wach nariyeꞌbic apatal tak. \+1 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ naricꞌulbic aweh tak chaꞌn apatal tak ru̱cꞌ chi coric eh paꞌ nimal awaꞌ aha̱ꞌ tak nariyeb, chacꞌul tak reh eh maꞌ ticahnic tak chꞌiꞌc ruꞌum. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi reꞌ hat-tak jeꞌ acab tak jenoꞌ camanom ricꞌul chi reh chi naricꞌulum ritojbal ru̱cꞌ ricamaj riban. *+ «Wi reꞌ aj ehcham pa̱t reꞌreꞌ maꞌ xiyew apatal tak, reꞌ sukquil cꞌuxlis xakꞌor tak ribiral reh, maꞌxta woꞌ ricꞌulum. Tzꞌa̱b ruꞌ wi xiyew apatal tak, reꞌ sukquil cꞌuxlis riyew i Dios na woꞌ riyeꞌeric reh aj ehcham pa̱t reꞌreꞌ. L) Natiponok tak pan jenoꞌ pa̱t chi pahkanic apatal tak, pe̱t chacꞌalenej tak aj ehcham pa̱t chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ Dios ra̱j riyeb sukquil cꞌuxlis chipam pa̱t wili, tiquirok tak reh. +(O xa reꞌ laꞌ maꞌ chi bih nacꞌam je aweh tak jeꞌ ricab awaꞌ aha̱ꞌ tak, atumi̱n tak, achi̱m tak, on juncꞌuhl ok chic axijab tak. Jeꞌ woꞌ, ruꞌum chi xa aloqꞌuem ti awi̱b na̱wojic tak maꞌ haj acham awi̱b tak chi cꞌuta̱j ru̱cꞌ jenoꞌ xa hab wach pan be̱h. '+ Jeꞌ woꞌ chapahkaj atobjic tak reh Dios maj reꞌ cꞌahchiꞌca̱t nitakꞌa̱b tak je wi̱ꞌ hin kꞌe̱ꞌ yohbal, xa jeꞌ na ricab naquiꞌo̱j chi behic take cu̱cꞌ me̱ꞌ reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ. Hiy tak kꞌuruꞌ k&O Jeꞌ aj wili xikꞌor je queh naxiꞌo̱j: «Reꞌ hat-tak maꞌ nicꞌ ta hat-tak qꞌuihal chi enacuy tak ransil quicꞌuhbaljic i riqꞌuihal tinamit na̱wojic tak wi̱ꞌ. Ruꞌum aj reꞌ chapahkaj tak johtok reh Dios chi eriyew cho aman tak chi cꞌuhbalanic, jeꞌ ricab ncaꞌn take aj jacho̱l junseht ok chi rinimal abi̱x nanquilow chi maꞌ quimahnic ta chic ruꞌum chi nechꞌ ti take chi jach, nquipahkaj reh aj ehcham abi̱x chi naritakꞌa̱b je quiman chi jach. O%  Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ ricab naxichih take raj tzꞌeꞌ wa̱ch xitakꞌa̱ꞌ je take ar Sama̱rya, reꞌ Jesus xichih woꞌ chic lajeb ricaj winak (70) chi quixilac take aj tahkem reh eh xitakꞌa̱ꞌ je take chi quicaꞌcabil pan tak nimak tinamit, jeꞌ woꞌ pan tak cucꞌ yeꞌa̱b reꞌ nariqꞌuic ponok wi̱ꞌ. o$W >Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Jeꞌ ricab jenoꞌ aj camanom maꞌ reꞌ ta risurcahil ritic cꞌahchiꞌ rilom cok nok cꞌahchiꞌ ricꞌotom je pan racꞌa̱l, maꞌ reꞌ ta holohic laj aj camanom, jeꞌ woꞌ reꞌ jenoꞌ aj cꞌuhbalanel wi maꞌ china̱ ricamaj chi cꞌuhbalanic wilic ricapew-bal, reꞌreꞌ maꞌ ricꞌul ta chi erikꞌor queh tinamit i ribiral chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel, nqui Jesus.#y =Chiri̱j wili jenaj woꞌ chic queh winak jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ hin til nwa̱j ojic chawi̱j xa reꞌ laꞌ chayew pe kꞌab wi̱n chi pe̱t nawojic cho pan pa̱t chi rikꞌororic wi̱b queh hab wach wi̱n, nqui reh. ="s <Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat ma̱ban aweh ncaꞌn take tinamit maj reꞌ take reꞌ nanquimukꞌa̱ꞌ je quicamnak maꞌ nquikꞌor ta ribiral i rajawric i Dios queh take cahnel chic cahnok. Jeꞌ reꞌ ncaꞌn ruꞌum nok jeꞌ woꞌ camnak take ru̱cꞌ quinoꞌjbal. Reꞌ aj hat hiy chi rikꞌormojic i ribiral chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel, nqui Jesus. |!q ;Chiri̱j chic ruꞌ jenaj chic queh winak reꞌreꞌ xyukꞌunjic ruꞌum Jesus eh jeꞌ wili xkꞌormojic reh: «Quinatahkej i hat, nqui xkꞌormojic reh. Raj laꞌ i winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ajabe̱s, chayew pe kꞌab wi̱n chi cu pe̱t nanimukꞌa̱b cahnok i waja̱w. Cu reꞌ aj ruꞌ naca̱t nitahkem xa paꞌ eto̱j, nqui reh Jesus.  :Reꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Tare̱t, quinatahkej. Xa reꞌ laꞌ reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel maꞌxta jenoꞌ niyeꞌa̱b haj ta nak nanihiꞌlic wi̱ꞌ chi eli̱c, maꞌ jeꞌ ta nicab take ya̱c xa paꞌ wilic quiju̱l on jeꞌ ricab take cucꞌ tzꞌiquin chi xa paꞌ wilic quike̱s, nqui cꞌuꞌlunic xiban Jesus. ! 9Nok cꞌahchiꞌ cojic chi sicꞌoj patal, wilic take winak xquirak je pan be̱h. Jenaj queh take winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ajabe̱s, reꞌ hin nwa̱j nibanam chi hin awaj tahkanel. Naca̱t nitahkem kꞌuruꞌ xa paꞌ eto̱j, nqui reh. pY 8Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel maꞌ xinchalic ta chi risacharic quiwach i tinamit, xinchalic laꞌ chi quicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic, nqui queh. Chiri̱j wili xiꞌo̱j woꞌ chic chi sicꞌoj patal pan toco̱m chic yeꞌa̱b. Wilic take winak xca̱j nak
quitahkem i Jesus O 7Reꞌ Jesus xitzꞌehtaj je take eh jeꞌ wili quikꞌiliric xiban: «Reꞌ hat-tak xa cu jaꞌ narak ta woꞌ tak chiri̱j chi reꞌ nicapew-bal hin toco̱m woꞌ chiwach acapew-bal hat-tak. B} 6Ar ajic naxquilow chi jeꞌ reꞌ take quib chi nahsil aj tahkanel, reꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, nawa̱j chi enkasach quiwach take tinamit wili ru̱cꞌ ripahkaljic johtok kꞌa̱kꞌ pan taxa̱j jeꞌ ricab xiban i Eli̱yas najtir cho kꞌi̱j reh? nqui take reh. ]3 5Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xichop je ribe̱h chipam tꞌuch yeꞌa̱b reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ naxponic ar maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab reh chi nariwihꞌic ar ruꞌum xquilow chi ojic riban ar Jerusalen. J  4Jeꞌ reꞌ nok pan jenaj kꞌi̱j jeꞌ wili xikꞌor queh juꞌjun raj tzꞌeꞌ wa̱ch: «Hiy tak, cꞌahchiꞌ ok abe̱h tak je, nqui queh. Jeꞌ reꞌ nok xiꞌo̱j woꞌ take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ eh xiꞌoquic cok chi sicꞌoj ripatal i Jesus pan jenaj tꞌuch yeꞌa̱b ar pan quiyukꞌul aj Sama̱rya. .U 3Nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ chic riponic rikꞌijil chi naricꞌuluric woꞌ chic cho pan taxa̱j, xichop je ribe̱h ar Jerusalen chi xa jenaj wach ricꞌux. +O 2Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Maꞌxta, ma̱pit tak chi ribanaric reꞌreꞌ maj reꞌ cꞌacharel wi maꞌ yojo̱l nok wilic, ra̱j rikꞌorom chi katoꞌoric cꞌahchiꞌ ribanam, nqui Jesus. Reꞌ Jesus xikꞌil i Jaco̱wo chꞌi̱l i
Wa̱n ruꞌum reh pahkanic xcaꞌn P 1Chiri̱j wili, reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w kaj tijinel, reꞌ hoj xkilow chi jenaj winak cꞌahchiꞌ resam lok take maꞌ tob laj uxlabal chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi reꞌ hat xatyeꞌbic rajawric. Reꞌ hoj xkapit chi ribanaric reꞌreꞌ maj maꞌ reꞌ ta chi kaxilac wilic, nqui take reh. hI 0eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ waj tahkanel nanitakꞌa̱b je chi nijelow-bal curman chi naribanam chi xa chꞌublic ti wach rinoꞌjbal jeꞌ ricab rinoꞌjbal i tꞌuch acꞌun wili. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach nariniminic reh rikꞌorbal i nanitakꞌa̱b je chi nijelow-bal, reꞌ woꞌ nikꞌorbal i hin cꞌahchiꞌ rinimem jeꞌ ricab woꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric yuꞌna chi reꞌ rinimej nikꞌorbal i hin, reꞌ woꞌ rikꞌorbal xtakꞌanic cho wi̱n cꞌahchiꞌ rinimem. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chꞌublic wach rinoꞌjbal, reꞌreꞌ naricahnic chi pe̱t aj toꞌo̱l wi̱n, nqui queh. Reꞌ ripitiric i jenaj winak chi
resmejic lok take maꞌ tob laj uxlabal (Mr. 9.38-40) ) /Jeꞌ reꞌ nok naxinaꞌbej chi jeꞌ reꞌ wilic pan quicapew-bal reꞌ Jesus xicꞌam cho jenaj tꞌuch acꞌun, xipahba̱ꞌ cok ru̱cꞌ {o .Ar aj ruꞌ chi maꞌ xquirak ta chiri̱j take kꞌoric xikꞌor i Jesus, wilic take nahsil raj tahkanel pꞌuht quichokonem qui̱b chiri̱j hab wach queh naricahnic chi pe̱t aj toꞌo̱l reh Jesus nachitokꞌa̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric. {o -Reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel maꞌ xquirak ta chiri̱j chaj waꞌric naxikꞌor i Jesus chi jeꞌ reꞌ maj poylic wach quinoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j reꞌreꞌ. Maꞌ xquibiraj ta woꞌ reh Jesus chaj bih ra̱j rikꞌorom ruꞌum chi quiyoꞌjic chiwach. Reꞌ xa chꞌublic ti wach ricꞌux reꞌreꞌ naricahnic chi nahsil aj cꞌamol be̱h jM ,«Til maꞌ niqꞌuic pan acꞌux tak i kꞌoric nquikꞌor i tinamit chiri̱j i rajawric i Dios maj naponok i kꞌi̱j chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌahsjic pan quikꞌab take cꞌacharel reꞌ naquicansanic wi̱n, reꞌ Dios naricꞌuhtam rajawric chi wucsjic cho chi quixilac camnak, nqui queh. 0Y +Chiri̱j chic ricowsjic acꞌun reꞌ, reꞌ take tinamit sahchic quicꞌux jeꞌ wili xquikꞌor pan quicꞌux: «Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal rajawric i Dios, nqui take. Jeꞌ aj reꞌ chi cu xa nsahchic chic quicꞌux i tinamit, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh nahsil raj tahkanel: H  *Chalic i winak reꞌreꞌ xicꞌam woꞌ cho i racꞌu̱n ru̱cꞌ i Jesus, xa reꞌ laꞌ nok reꞌ racꞌu̱n cꞌahchiꞌ rijilim cok ri̱b ru̱cꞌ Jesus, xkꞌojoric woꞌ chic pan acꞌal ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal eh cow xiquichꞌquij wach. Reꞌ Jesus naxilow chi jeꞌ reꞌ, xikꞌor reh maꞌ tob laj uxlabal chi narelic lok ru̱cꞌ acꞌun reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nok naxelic lok i maꞌ tob laj uxlabal, reꞌ Jesus xikꞌahsaj je acꞌun reꞌreꞌ pan kꞌab i raja̱w chi suk chic ricꞌux. Reꞌ Jesus nkꞌoric woꞌ chic
chiri̱j riquimic a; )Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban: «Ha̱ꞌ, reꞌ cok hat-tak til cow chic ana̱ tak chi rinimjic nicꞌuhbal ruꞌum jotꞌo̱j chic anoꞌjbal tak! Ma̱capaj tak nchel kꞌuruꞌ chi chiwach i quib xib chic kꞌi̱j wilqui̱n chaxilac tak xa cu naca̱t woꞌ tak nicuyum ru̱cꞌ ricowil anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, nqui quikꞌilmijic xiban. Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh winak: «Chacꞌam cho wi̱n awacꞌu̱n ayuꞌ, nqui reh. q[ (Reꞌ take nahsil awaj tahkanel xacana̱ꞌ take cahnok ayuꞌ xnipahkaj atoꞌbil queh chi naquitꞌerem nak lok maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ i wacꞌu̱n xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta lok canar ritꞌermejic, nqui reh Jesus. @ y 'maj ntzꞌaꞌjic ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal. Ruꞌum aj reꞌ ritokꞌa̱ꞌ xa nchokonic chic chi rutquel nancuturic wach acꞌal eh ritokꞌa̱ꞌ xa ritolem chic ri̱b cu rehtal riban xa nwoxkꞌonic chic ri̱s chi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ ricꞌul, cu cꞌaxic chic nancanabjic ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal. N  &Chi quixilac take riqꞌuihal tinamit wilque̱b ar, jenaj winak xiqꞌuer je chi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Ha̱w aj tijinel keh, chacuy chawilow ti wi̱n wacꞌu̱n wili reꞌ xa jenaj ti chi niwach & E %Jeꞌ chic ikal naxkajic cho Jesus china̱ yu̱kꞌ reꞌreꞌ chꞌi̱l take xib chi nahsil raj tahkanel, juntuhm chi tinamit xiꞌo̱j cꞌulul reh. V % $Xa reꞌ woꞌ xquicohlaj ribirmijic i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l take richꞌi̱l xquilow chi xa rutquel woꞌ chic xcahnic ar i Jesus. Jeꞌ aj reꞌ xquilow take xib chi nahsil aj tahkanel reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ nok chi cu cꞌachlic i Jesus maꞌ hab ta wach eh xquikꞌor xa xquicꞌol laꞌ pan quicꞌux chiꞌnchel xquilow reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus xesaj lok jenaj maꞌ tob laj
uxlabal ru̱cꞌ jenaj tꞌuch acꞌun  / #Ar chipam su̱tzꞌ reꞌreꞌ, reꞌ xiꞌoquic wi̱ꞌ Moyses chꞌi̱l maꞌ Eli̱yas xelic cho jenaj kꞌoric chi jeꞌ wili: «Reꞌ Jesus wili til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj maj wAcꞌu̱n aj nawil. Chabiraj aj tak rikꞌorbal kꞌuruꞌ, nqui kꞌoric xbanjic cho. lQ "Xa cu reꞌ peꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i maꞌ Luch, jenaj su̱tzꞌ xkajic cho china̱ i yeꞌa̱b wilque̱b wi̱ꞌ eh naxisutej qui̱j, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l take richꞌi̱l chalic jenaj yoꞌjic cu̱cꞌ. A{ !Chiri̱j wili nok cꞌahchiꞌ chic cojic Moyses chꞌi̱l Eli̱yas, reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w kaj tijinel, kꞌe̱ꞌ tare̱t chi wilco̱j ayuꞌ. Chayew kꞌab keh kꞌuruꞌ chi enkatikꞌa̱ꞌ xib ok chi cucꞌ pahpaꞌx. Jenaj aweh hat, jenaj reh maꞌ Moyses eh jenaj woꞌ reh Eli̱yas, nqui reh. Jeꞌ reꞌ xikꞌor maꞌ Luch ruꞌum chi maꞌ xirak ta chic jenoꞌ chajaric kꞌoric narikꞌorom.  Nok jeꞌ reꞌ kꞌoric ncaꞌn take qui̱b reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l take richꞌi̱l to̱b ta chopolque̱b nak chi coric ruꞌum wiric, cu xquicowej qui̱b chi rilmijic risakomil rilbal i Jesus jeꞌ woꞌ take quib chi winak wilque̱b ru̱cꞌ. Y+ eh chi xa nrepretic chic sakomil quitiꞌjolal cꞌahchiꞌ woꞌ quikꞌoric chiri̱j i Jesus chi ar Jerusalen nariquimic reh chi jeꞌ reꞌ narojic elok wach reꞌ kꞌoro̱j cho chiri̱j ruꞌum i Dios. K Ar aj ruꞌ ruhmumaj peꞌ chic cho quib aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios aj najtir kꞌi̱j, reꞌ Moyses chꞌi̱l Eli̱yas. Reꞌ take quib reꞌreꞌ xiꞌoquic chi kꞌoric ru̱cꞌ i Jesus iK Ar china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ nok cꞌahchiꞌ chi ti̱j i Jesus, xo̱j riban chi toco̱m chic ncaꞌyic rilbal maj xa nchꞌabchꞌatic chic xiban. Reꞌ risoꞌ xiban xa saksa̱k chic eh xa nrepretic woꞌ chic xiban. a; Wahxaki̱b na chic kꞌi̱j kꞌoro̱j cho kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n chꞌi̱l i Jaco̱wo xicꞌamaric je ruꞌum i Jesus china̱ jenaj yu̱kꞌ reꞌ xo̱j riban wi̱ꞌ riti̱j.  Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Til coric nikꞌor chi wilic aweh tak jeꞌ ru̱cꞌ wilca̱t tak ayuꞌ yuꞌna cu na̱wilom tak nicꞌ wach riwi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric riban i Dios. Reꞌ hat-tak reꞌreꞌ cu jaꞌxta pe aquimic tak je maꞌ jaꞌ nawilow tak reꞌreꞌ, nqui queh. Reꞌ Jesus xiban chi xa
nchꞌabchꞌatic chic rilbal w «Maꞌ quinakꞌeb tak lok chiri̱j acꞌux tak kꞌuruꞌ eh maꞌ tiqꞌuixꞌic woꞌ tak chi rikꞌormojic chi hat-tak waj tahkanel maj wi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel naquinsoljok woꞌ chic cho chi sutumaj wi̱j ru̱cꞌ rinimal wach sakomil nsutunic ri̱j i wAja̱w chꞌi̱l nsutunic qui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch, xa quinqꞌuixꞌic chic nanikꞌorom woꞌ aweh tak chi maꞌ reꞌ ta hat-tak waj tahkanel, nqui Jesus.   Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ quinakꞌeb lok chiri̱j acꞌux tak ruꞌum chi chiri̱j chic i bihomal enayew acꞌux tak maj chaj bih eritik aweh tak i moloj wach bihomal, wi enakꞌeb tak i sukquil acꞌux tak ru̱cꞌ i Dios? Xa ta chic reꞌ nicꞌ paꞌ nimal i bihomal nmoloric wach ayuꞌ wach acꞌal enyeꞌbic jelow-bal aweh tak i sukquil cꞌuxlis enakꞌeb tak reꞌreꞌ! 6~e Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj hab wach reꞌ xa reꞌ sukquil cꞌuxlis ra̱j pa ricꞌacharic, maꞌxta rehcham i junelic cꞌacharic ru̱cꞌ i Dios raj nchel i maꞌ rikꞌor ta bihnal ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic nbanaric reh ruꞌum chi waj tahkanel, reꞌ cok reꞌ narehcham i junelic cꞌacharic. w}g Chiri̱j reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Reꞌ hab wach nariyeb ricꞌux chi nitahkaljic chikꞌeb lok chiri̱j ricꞌux nicꞌ nimal nesenic lok reh ricapew-bal chiwi̱j i hin. Jeꞌ woꞌ, maꞌ xa reꞌ ok pan sukquilal naquiritahkem, jeꞌ laꞌ ok woꞌ pan tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak ritehlam ricuru̱s kalakal. | Jeꞌ woꞌ chic, xikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel kꞌe̱ꞌ nimal tiꞌcꞌaxic nanicꞌulum naquincansjok. Jeꞌ woꞌ, reꞌ nicꞌuhbal maꞌxta ricꞌulmujic cuꞌum take nahsil chipam katinami̱t i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ chic take aj cꞌamol quibe̱h aj cꞌatol si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ woꞌ reꞌ nacaꞌnam maj chiꞌnchel reꞌreꞌ chꞌi̱l i wuctic cho chi quixilac camnak pa ro̱x kꞌi̱j niquimic, curman chi naricꞌulmujic, nqui Jesus queh raj tahkanel. 1{[ —Til maꞌ hab wach eh nakꞌor tak i wili, nqui Jesus queh. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ xikꞌor maꞌ Luch til xipahkaj queh chi maꞌxta pe rikꞌororic lok. 2z] Reꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Raj hat-tak, chaj bih nakꞌor tak chiwi̱j hin? nqui queh. Chalic maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat, hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j ruꞌum i Dios chi naritakꞌa̱b cho, nqui reh. `y9 Reꞌ take cablaj reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Wilic tinamit nquikꞌor chi reꞌ hat, hat i Wa̱n reꞌ aj kahsem haꞌ reꞌ camnak chic je. Wilic woꞌ take quikꞌoric chi reꞌ hat, hat i Eli̱yas on jenoꞌ chic queh rich aj kꞌorol riCꞌuhbal cho i Dios najtir kꞌi̱j xuctic cho chi quixilac camnak, nqui take reh. 4xa Chiri̱j chic ruꞌ pan jenaj chic kꞌi̱j nok xa reꞌ ti take cablaj chi nahsil raj tahkanel wilque̱b ru̱cꞌ Jesus chipam i yeꞌa̱b cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi ti̱j, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh cablaj reꞌreꞌ: «Chaj woꞌ bih nquikꞌor i tinamit chiwi̱j i hin? nqui queh. iwK Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xcaꞌn quiwaꞌ chi suk eh to̱b ta woꞌ kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take tinamit xiwiꞌc, cu cablaj chic chacach chi caxlan wiꞌc reꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta xquimol wach take cablaj chi nahsil reꞌreꞌ. Reꞌ maꞌ Luch xikꞌor chi reꞌ Jesus reꞌ
i Kꞌatal Kꞌoric Pahbamaj ruꞌum i Dios v Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xichop johtok i hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc chꞌi̱l quib chi joxomaj car eh naxilbic johtok pan taxa̱j xitioxej johtok reh i Dios. Chiri̱j chic reꞌ xixer i caxlan wiꞌc chꞌi̱l take joxomaj car reꞌreꞌ eh pꞌuht riyeb take pan tak chacach, reh chi reꞌ take nahsil raj tahkanel naquicojom chi quiwach take juꞌjun tzohk chi tinamit. %uC Reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, xquinimej xikꞌor i Jesus eh xquitzꞌuka̱ꞌ woꞌ take tinamit reꞌreꞌ. t Jeꞌ reꞌ xquikꞌor reh Jesus ruꞌum chi xquicoj rehtal chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal i tinamit xquimol qui̱b ar, xa reꞌ ti take winak wilque̱b na cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) ok take. Chi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chakꞌor tak queh tinamit chi quitzꞌuka̱ꞌ qui̱b chi tzohkil chi laj tak roxcꞌahl (50) quiwi̱ꞌ, nqui queh. Js  Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Coric nakꞌor tak, xa reꞌ laꞌ reꞌ take tinamit wili reꞌ hat-tak na̱quetbic tak queh, nqui Jesus. Reꞌ take cablaj reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor woꞌ chic reh: «Xa reꞌ woꞌ chi eta nak koj-o̱j i hoj lokꞌol wiꞌc enak nkaꞌn canar quiqueteric i riqꞌuihal tinamit wili maj xa reꞌ ti wach hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc chꞌi̱l quib chi joxomaj car wilic ku̱cꞌ, nqui take reh. urc Chiri̱j reꞌ naxquilow take cablaj chi nahsil raj tahkanel chi xo̱j chic i kꞌi̱j, xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, enak riban chi enatakꞌa̱ꞌ je take tinamit wili pan tak abixbal on pan tak pa̱t maꞌ naht ta je ayuꞌ reh chi enquirak quipatal eh encaꞌn quiwaꞌ quiha̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nkacapaj maj ayuꞌ maꞌ haj ta enquirak quiwaꞌ quiha̱ꞌ ruꞌum wilco̱j pan jenaj chik yu̱kꞌ maꞌxta wi̱ꞌ cꞌacharel, nqui take reh. q) xa reꞌ laꞌ naxquehtꞌalij take tinamit chi reꞌ Jesus ar xo̱j chipam tinamit reꞌreꞌ, xquitahkej je. Naxquirak je wach be̱h, reꞌ Jesus xiyew kꞌab queh chi xiwihꞌic ru̱cꞌ. Ar aj ruꞌ xitokꞌa̱ꞌ rikꞌormojic queh chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel eh xicowsaj woꞌ take yowaꞌi̱b wilque̱b chi quixilac i tinamit reꞌreꞌ. p# Chiri̱j aj wili naxquicohlaj cho camanic take cablaj chi nahsil raj tahkanel, xisoljic woꞌ chic cho eh pꞌuht quikꞌorom reh Jesus nicꞌ nimal i camanic xponic caꞌn cho. Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xo̱j pan jenaj yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel reꞌ wilic pa riyukꞌul tinamit Wetsa̱yra ribihnal eh xa reꞌ woꞌ ti take cablaj reꞌreꞌ xicꞌam je take chiri̱j &oE Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Hero̱res jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux: «Reꞌ nquikꞌor i tinamit chiri̱j i winak reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ ncꞌulic lok ribiral pa nixiquin. Hab woꞌ wach i winak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ? Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta Wa̱n aj kahsem haꞌ maj reꞌ Wa̱n til hin xintakꞌanic reh riyocꞌoric lok i na̱, nqui pa ricꞌux. Jeꞌ reꞌ nok, xa ji̱kꞌ chic pa ricꞌux chi narinaꞌbem hab wach i Jesus. Reꞌ quiqueteric take cablaj ikꞌob
lajcꞌahl chi tinamit xiban i Jesus Tn! Wilic woꞌ nquikꞌor chi reꞌ Eli̱yas reꞌ kꞌorol riCꞌuhbal i Dios najtir kꞌi̱j wilic woꞌ chic chi quixilac ruꞌum chi xuctic cho chi quixilac camnak. Wilic woꞌ take quikꞌoric chi jenoꞌ chic richꞌi̱l i Eli̱yas jeꞌ ru̱cꞌ rich kꞌorol cho riCꞌuhbal i Dios xuctic woꞌ cho chi quixilac camnak. `m9 Nok reꞌ take cablaj reꞌreꞌ cꞌahchiꞌque̱b chi ribanaric i camanic xyeꞌeric je chi quina̱, reꞌ Hero̱res reꞌ nkꞌatbic kꞌoric chipam riyukꞌul Calile̱ya chꞌi̱l i Pere̱ya, naxibiraj ribiral i Jesus kꞌe̱ꞌ naxsahchic ricꞌux maj chi quixilac take tinamit ribiraj chi wilic take jeꞌ wili nquikꞌor chiri̱j i Jesus: «Reꞌ ranxelex i Wa̱n aj kahsem haꞌ xcꞌacharic woꞌ chic cho eh reꞌreꞌ wilic ru̱cꞌ i Jesus, nqui nquikꞌor. T}||Fzz*xwuNts7rqeon>lkAjigLedcap_]\[7XWYUTChiri̱j reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh raj tahkanel: «Maꞌ tikajic tak capew chi risiqꞌuiric atumi̱n lokꞌbal reh awaꞌ aha̱ꞌ reꞌ na̱cꞌacharic tak wi̱ꞌ on lokꞌbal reh asoꞌ socbal reh atiꞌjolal tak. uc «Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ jeꞌ ricab kꞌehbic xiban ricꞌolo̱j i biho̱m reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ kꞌehbic naribanam quibihomal take nquimol wach chi xa queh chi quibil qui̱b. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take jeꞌ reꞌ ncaꞌn maꞌ reꞌ ta soꞌ biho̱m take chiwach i Dios, nqui Jesus. Reꞌ Dios nchaꞌjanic queh
take racꞌu̱n rixkꞌu̱n X) «Chiri̱j reꞌreꞌ, xa reꞌ aj woꞌ ti xicohlaj rinimsjic take ricꞌola̱b jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum i Dios: ‹Hat winak, maꞌxta soꞌ anoꞌjbal maj pan acꞌux i hat xa aweh nak ti naxamol wach i chiꞌnchel paꞌ bih aweh xacꞌol. Yuꞌna kꞌuruꞌ reꞌ chiꞌnchel acꞌolom reꞌreꞌ, hab chic wach narehchenic reh? Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh maj chipam akꞌab wili reꞌ hat na̱quimic je, nqui xkꞌormojic reh ruꞌum i Dios. b= «Nok ricapam chic reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: ‹Nanicohlaj rihamaric pa nicꞌola̱b take chiꞌnchel wach i nitic chꞌi̱l chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic wi̱n, nanikꞌorom chi wibil wi̱b chi jeꞌ wili: ‹Hat nitiꞌjolal nibakil, tihiꞌlok aj je yuꞌna eh chasuksaj acꞌux ru̱cꞌ awaꞌ aha̱ꞌ wilic maj reꞌ nicꞌ nimal i cꞌolo̱j wili, jarub ta woꞌ nchel ha̱b na̱cꞌuhsam wi̱ꞌ, nqui nanikꞌorom, nqui pa ricꞌux. Y+ «Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ricapam, xcꞌulic lok jenaj capew-bal ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor: ‹Ha̱ꞌ, reꞌ wili nanibanam: Naniyojom take nicꞌola̱b wilque̱b yuꞌna eh nimak chic take nanitikꞌa̱b. Ar nanihamam chiꞌnchel wach i nitic chꞌi̱l take chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic wi̱n, nqui xikꞌor. &E xoquic chi ricapewjic ri̱j pa ricꞌux chaj bih naribanam ru̱cꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ. Jeꞌ aj wili capewenic xiban: ‹Chaj bih nanibanam ru̱cꞌ riqꞌuihal wach nitic? maj reꞌ take nicꞌola̱b wach nitic maꞌxta chic ricꞌulum chiꞌnchel reꞌreꞌ, nqui pa ricꞌux. kO Chiri̱j wili reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh i jalwach kꞌoric wili: «Wilic jenaj biho̱m laj winak xiban je tic pa racꞌa̱l. Reꞌ biho̱m reꞌreꞌ naxilow chi yohbal wach naxwachanic cho i ritic xitic jok, .U Chiri̱j chic ruꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh riqꞌuihal tinamit: «Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Wilic take xa reꞌ chic i bihomal nponic chi quiwach. Raj hat-tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ na̱banam tak, chayohbalej laꞌ tak awi̱b ru̱cꞌ i noꞌjbal reꞌreꞌ maj reꞌ yohbal wach bihomal rimol wach maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi cꞌahchiꞌ ta nak ritikim rinimal ro̱k ricꞌacharic, nqui xikꞌor.  Chalic i Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Chabiraj nanikꞌorom aweh wili: Reꞌ hin maꞌ paꞌalqui̱n ta ayuꞌ chi chꞌukul wach wolic. Jeꞌ woꞌ, maꞌ kꞌoro̱j ta woꞌ wi̱n chi hin aj chꞌakol yeꞌa̱b chana̱ tak, nqui reh. + Jenaj winak wilic chi quixilac riqꞌuihal tinamit cꞌahchiꞌ quibiram ricꞌuhbalanic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor cok reh: «Ha̱w aj tijinel keh, chacuy chakꞌor reh wi̱n i was chi nakachꞌakam chi kawach i yeꞌa̱b ricana̱b cahnok keh i kaja̱w, nqui reh. U# Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios narikꞌoric aweh tak chaj bih raj kꞌormojic queh, nqui Jesus queh. Maꞌ holohic ta cꞌaxoj tak wach bihomal 1 Ruꞌum chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios narikꞌoric ru̱cꞌ achi̱ꞌ tak, reꞌ hat-tak maꞌ riban ntuquic awa̱mna tak chi risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach na̱kꞌorom tak nibiral on chaj bih na̱kꞌorom tak chi ricoꞌljic awi̱b tak naticꞌamarok tak cho pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses ar chi quiwach take wilic cajawric chi richꞌukuric wach mahc. iK «Yuꞌna kꞌuruꞌ xa hab paꞌ wach rikꞌihtaj ri̱b chiwach nikꞌorbal hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel xa cu na ricuyuric woꞌ rimahc, raj nachipꞌut kꞌoric i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios hab paꞌ wach xa cꞌahchiꞌ woꞌ rikꞌehtam ri̱b chiwach rikꞌorbal ruꞌ, maꞌ jaruj ta chic encuyuric rimahc. V % Tzꞌa̱b ruꞌ wi jenoꞌ aweh tak xipoy wach chi quiwach i tinamit chi waj tahkanel, reꞌ hin nanikꞌorom woꞌ chi quiwach take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi til maꞌ reꞌ ta soꞌ waj tahkanel. ~ u «Ru̱cꞌ xnikꞌor chic lok aweh tak reꞌreꞌ, nikꞌor woꞌ aweh tak chi ma̱poy tak wach chi quiwach i tinamit chi rikꞌormojic chi hat-tak waj tahkanel. Wi naꞌn tak jeꞌ ricab nikꞌor aweh tak, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌorom woꞌ chi quiwach raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi hat-tak manlic waj tahkanel. 2 ] Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi maꞌ tiyoꞌjic tak chi quiwach awaj cansanel tak maj wi reꞌ Dios til rehtꞌalim quicꞌoloric i jarub paꞌ rismal ana̱ tak wilic, maꞌ cu reꞌ ta na chic richaꞌjaljic acꞌacharic tak maꞌ rehtꞌalim? Cꞌolok pan acꞌux tak chi chiwach i Dios, reꞌ atzꞌakil hat-tak yohbal woꞌ chic wach qꞌuihal chiwach quitzꞌakil nicꞌ qꞌuihal ok chi cucꞌ tzꞌiquin. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chi reꞌ Dios naca̱t richaꞌjem tak chiwach i tiꞌcꞌaxic. F  «Chi jeꞌ aj reꞌ i rajawric i Dios wilic, nikꞌor woꞌ chic aweh tak chi til chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j maj reꞌreꞌ nchaꞌjanic aweh tak jeꞌ ricab riban cu̱cꞌ take cucꞌ tzꞌiquin quicꞌayjic. Naquicꞌayjic hoꞌo̱b ok chi cucꞌ tzꞌiquin, til woꞌ maꞌ qꞌuih ta ti quicꞌayjic wi̱ꞌ cuꞌum take tinamit, xa reꞌ laꞌ maꞌ jenoꞌ queh reꞌ niqꞌuic ta nak pa ricꞌux i Dios quichaꞌjaljic. " = Reꞌ cok i Dios til chayohlej tak wach wi xacana̱ꞌ tak nitahkaljic xa ruꞌum ayoꞌjic tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cok reꞌ til wilic rajawric maꞌ xa ta reꞌ chi resmejic acꞌacharic tak jeꞌ laꞌ woꞌ chi atakꞌabjic tak je pan cꞌulbal reh tiꞌcꞌaxic. X) «Reꞌ hat-tak reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, chacoj tak rehtal i wili: Maꞌ tiyoꞌjic tak chi quiwach awaj cansanel tak maj reꞌ take reꞌ xa reꞌ woꞌ ti acansjic tak encaꞌn canar. / Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ xa paꞌ bih na̱tikꞌa̱b tak wach pan tak chakꞌab xa na woꞌ relic lok wach sakom on reꞌ xa paꞌ bih kꞌoric na̱banam tak xa pan axiquin tak to̱b ta tzꞌaplic cho pa̱t, xa na woꞌ relic lok ribiral chi quina̱ riqꞌuihal tinamit. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi ma̱poy tak lok wach chi hat-tak waj tahkanel. Reꞌ til curman chi nariyohbaljic wach ]3 Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok chiwach i Dios maꞌxta bih jenoꞌ noꞌjbal poyo̱j cho wach maꞌ ta nak naritehic cho wach eh maꞌxta woꞌ bih jenoꞌ capew-bal cꞌolo̱j cho maꞌ ta nak enehtꞌaljic. 2 _ Chiri̱j chic reꞌreꞌ nok reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquitokꞌa̱ꞌ xa icꞌlic chic quixiquin chi ribirmijic i Jesus, qꞌuihal chic take tinamit xquimol qui̱b chi ribirmijic i Jesus eh xa nquituylom woꞌ chic qui̱b chiri̱j. Chi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus chi pe̱t kꞌoric jeꞌ wili xikꞌor queh take raj tahkanel: «Reꞌ noꞌjbal ncaꞌn take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xa jeꞌ na ricab i camanic riban i rikꞌomal caxlan wiꞌc ncojoric chi sipsbal wach i kꞌo̱r. Ruꞌum aj reꞌ chayohbalej awi̱b tak, ma̱ban aweh tak i quinoꞌjbal ruꞌ chi xa banol take quiwach chi quiwach i tinamit. _7 6reh chi xa haj ta nak encalajic ru̱cꞌ take kꞌoric riban enak ti nquitzꞌahkaj wach jenoꞌ kꞌoric chiri̱j. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ xa icꞌlic chic cok quixiquin nanquibiraj take kꞌoric riban i Jesus.G 5Ru̱cꞌ aj wili reꞌ Jesus xicohlaj kꞌoric cu̱cꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take quitijinic ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ quimolom qui̱b chipam ripa̱t i winak xyukꞌunic reh Jesus. Chiri̱j aj chic ruꞌ, naxelic je Jesus chi quixilac take winak reꞌreꞌ, xcahnic jenaj ixowonic pan ca̱mna take aj niminel chꞌi̱l aj tijinel ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilque̱b ar eh pꞌuht quitikꞌa̱b wach quinoꞌjbal chi ripahkaljic reh xa chaj bih jenoꞌ kꞌoric xa tokꞌbal reh chi cꞌuta̱j 7g 4«Jeꞌ aj reꞌ naribanam i Dios eh ruꞌum reꞌreꞌ til nikꞌor woꞌ chic chi kꞌe̱ꞌ tiꞌquilal na̱wilom tak wach hat-tak aj tijem ri̱j Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ riwi̱ꞌ chi nikꞌor junpech chic chi jeꞌ reꞌ, ruꞌum chi reꞌ cꞌuhbal reꞌ ncꞌuhtunic queh tinamit chi naquinimem i Dios reꞌ hat-tak maꞌ nanimej ta tak eh maꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ ta acꞌuhtam tak queh nca̱j nak quinimem. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ hat-tak naꞌn tak jeꞌ ricab xiban jenaj winak reꞌ wilic nak ru̱cꞌ i tehbal reh ritzꞌahpil i pa̱t, xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi maꞌ xa̱j ta ritehem i tzꞌahp maꞌ xoquic ta cok ru̱cꞌ chipam pa̱t eh maꞌ xiyew ta woꞌ kꞌab chi xiꞌoquic take jarub chi cꞌacharel xca̱j nak oquic chipam i pa̱t reꞌreꞌ, nqui Jesus.  3Til coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ Dios naripahkam aweh tak chiri̱j quicansjic take raj kꞌorol pꞌuhtunak cho ru̱cꞌ riquimic i Awel, cu ncꞌulic lok ru̱cꞌ riquimic i Sacari̱yas reꞌ xcansjic cho najtir kꞌi̱j chi chi̱ꞌ lok i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ar chi ricorquil i wilic wi̱ꞌ i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios. 1 2«Jeꞌ aj reꞌ xikꞌor i Dios chi naribanam reh chi nachipahkaj aweh tak chaj bih aj ruꞌum xicansjic take cho aj kꞌorol riCꞌuhbal pꞌuhtunak cho quicansjic cu pan pꞌutbal cho reh cꞌacharic, reꞌ hat-tak cꞌacharel reꞌ ticꞌacharic chipam take kꞌi̱j wili, na̱sakomem woꞌ tak wach reh reꞌreꞌ to̱b ta maꞌ reꞌ ta hat-tak xatpꞌutbic tak cho reh cansanic reꞌreꞌ. -S 1Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios reꞌ nehtꞌalanic reh chiꞌnchel jeꞌ woꞌ wili rikꞌorom cho:“To̱b ta nak wilic take waj camanom naquisiqꞌuiric chi ribanaric tiꞌcꞌaxic queh on chi naquicansjic cuꞌum take caj ixowonel,
reꞌ hin xa nanitakꞌa̱b woꞌ je take waj camanom jeꞌ ricab take aj nahsil aj tahkanel wi̱n chi niminic eh jeꞌ woꞌ take aj kꞌorol niCꞌuhbal, nqui rikꞌorom cho. D~ 0cꞌahchiꞌ ayeb tak lok chi ehtꞌaljic chi reꞌ cansanic xcaꞌn ama̱m awatiꞌt tak tare̱t chaweh tak eh ruꞌum reꞌreꞌ, yuꞌna chi cꞌuhtbal reh chi toquic tak jenaj ru̱cꞌ quinoꞌjbal take ama̱m awatiꞌt tak, reꞌ chic hat-tak cꞌahchiꞌ acohlsonic tak wach ritikꞌinjic take mukꞌunbal quipꞌutum cho ritikꞌinjic take ama̱m awatiꞌt tak chi queh take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ xicansjic cho cuꞌum. } /Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok xa namahsaj tak chic wach ritikꞌinjic take quimukꞌunbal take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xicansjic cho cuꞌum ama̱m awatiꞌt tak najtir kꞌi̱j, f|E .Chalic Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Kꞌe̱ꞌ woꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum i hat-tak aj tijem ri̱j riCꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maj yohbal wach i cꞌuhbal cꞌaxic wach chi nimjic nacꞌuhtaj tak queh tinamit, xa reꞌ laꞌ hat-tak xa ta nak je naꞌn tak soꞌ rinimjic take cꞌuhbal nakꞌor tak. Reꞌ hat-tak jeꞌ acab tak i winak reꞌ maꞌ ra̱j ta ricojom soꞌ rikꞌab chi ritobjic i raj ihkom rihamej je ahl laj ihk chiri̱j. {w -Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i jenaj aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ wili xikꞌor cok reh Jesus: «Ha̱w, ru̱cꞌ take kꞌoric naꞌn chi jeꞌ reꞌ maꞌ suk ta koj-acana̱ꞌ i hoj pan kacomonil, nqui cok reh Jesus. z ,Jeꞌ woꞌ nikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum hat-tak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ hat-tak, xa hat-tak banol awach tak chi quiwach i tinamit, xa jeꞌ acab tak rijulil camnak reꞌ maꞌ ncꞌutunic ta chic cho naticꞌok china̱. Ru̱cꞌ aj anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, reꞌ take awaj tahkanel tak cꞌahchiꞌ quinihim qui̱b ru̱cꞌ acꞌuhtunic tak jeꞌ ricab xicꞌul jenaj winak xinih ri̱b ru̱cꞌ i mahc naxiqꞌuic china̱ jenaj rijulil camnak ruꞌum chi maꞌ ncꞌutunic ta chic cho, nqui Jesus. \y1 +«Jeꞌ woꞌ, nikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌ na̱cꞌulum tak ruꞌum chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ nponic chawach tak rinimsjic awi̱b tak ru̱cꞌ i tzꞌuhkic naꞌn tak pan quitzꞌuka̱b take nimak quiwach ar pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh i Moyses on nok kꞌe̱ꞌ nponic chawach tak ricꞌuhtjic lok awi̱b tak chi quiwach take tinamit chi nimak awach tak naticꞌalenjic tak cuꞌum ar watak cꞌaybal. x9 *Chiri̱j wili reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic reh winak reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat-tak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak ruꞌum chi maꞌ nanimej ta tak take cꞌuhbal til ajwal wach ribanaric. Chi jelow-bal laꞌ chic take reꞌ, nanacꞌayej awaru̱ta tak, asiqꞌue̱j tak on xa paꞌ chic jaric qꞌuicheꞌal nacꞌayej tak, reꞌ chic riyeꞌeric junpehr reh i laj pehr chi tumi̱n naꞌn tak ribanaric chi ricꞌamaric na̱ rikꞌahsjic asi̱ tak chiwach i Dios, xa reꞌ laꞌ i takꞌanic wilic chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ nkꞌoric chiri̱j ricorsjic wach anoꞌjbal tak chꞌi̱l woꞌ reꞌ nkꞌoric chiri̱j ricꞌaxaric i Dios, cꞌahchiꞌ akꞌebem tak lok chiri̱j acꞌux tak. Reꞌ nak take reꞌ curman chi na̱nimem tak chi maꞌxta woꞌ acana̱b riyeꞌeric lok asi̱ tak chiwach i Dios. nwU )Reh chi maꞌ eta nanih awi̱b tak ru̱cꞌ i mahc chasi̱j tak soꞌ queh niba̱ꞌ i paꞌ bih wilic aweh tak, chi jeꞌ reꞌ encꞌutunic lok chi sak woꞌ wach awa̱mna tak eh maꞌ xa reꞌ ta nchel akꞌab tak, nqui reh. Mv (Reꞌ cok hat-tak til awu̱cꞌ tak hamlic memil laj noꞌjbal maj maꞌ narak ta na tak chiri̱j chi reꞌ Dios reꞌ xtikꞌinic reh akꞌab tak reꞌ woꞌ reꞌ xtikꞌinic reh awa̱mna tak? u 'Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Pan acomonil hat-tak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xa re̱cꞌ chic natzꞌaj akꞌab tak chꞌi̱l riculquil awaꞌ aha̱ꞌ tak reh chi maꞌ eta nanih awi̱b tak ru̱cꞌ i mahc nanacapaj tak, xa reꞌ laꞌ awa̱mna tak hamo̱j cho reh yohbal wach balcꞌuxquilal jeꞌ ricab i quelkꞌjic take awas acha̱kꞌ tak. {to &Reꞌ winak reꞌreꞌ naxilow chi reꞌ Jesus maꞌ xo̱j ta ritzꞌaj rikꞌab kꞌe̱ꞌ naxsahchic ricꞌux. s7 %Chiri̱j chic take kꞌoric reꞌreꞌ, jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiyukꞌej je i Jesus pa ripa̱t chi narojic ribanam riwaꞌ ru̱cꞌ. Nok wilic chic i Jesus nah me̱xa, xquicꞌam cho riwaꞌ eh xoquic chi wiꞌc. nrU $Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi xa ru̱cꞌ risakomil jenoꞌ sakombal xa sakom chic nawil tak natirisakomej tak, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xa reꞌ woꞌ wi sakom pa̱m acapew-bal tak, enarak tak chiri̱j chi reꞌ wajawric cu ru̱cꞌ i Dios nchalic. Tzꞌa̱b ruꞌ wi kꞌekom pa̱m acapew-bal tak, maꞌ jaruj ta enarak tak chiri̱j haj nchalic wajawric, nqui Jesus queh. Reꞌ tiꞌ naquicꞌulum take cow ncaꞌn
qui̱b chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses q #Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chawicꞌraj awi̱b tak chi pan sakom ta nak wilca̱t tak, maꞌ ok nchel pan kꞌekom wilca̱t tak. p "Reꞌ sakombal kꞌuruꞌ, reꞌreꞌ nsakomonic reh pa̱m jenoꞌ pa̱t ra̱j reꞌ nsakomonic aweh hat-tak reꞌ jeꞌ ricab jenoꞌ sakombal reꞌ i nakꞌ awach tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ nakꞌ awach tak sakom quiꞌilbic, pan sakom woꞌ wilca̱t tak. Tzꞌa̱b aj ruꞌ wi reꞌ nakꞌ awach tak maꞌ quiꞌilbic ta chic, xa pan kꞌekom woꞌ etiwihꞌic tak. o} !Chiri̱j chic ruꞌ xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Maꞌ hab ta wach aweh tak rikop jenoꞌ sakombal reh chi naritacꞌa̱b na̱ pan jenoꞌ tzꞌak acꞌal xun on reh chi nariyeb cok pan cꞌolic. Maꞌ jeꞌ ta reꞌ naꞌn tak, nanakop laꞌ tak jenoꞌ sakombal, natꞌuya̱ꞌ tak johtok wa taxa̱j sakombal queh take quiꞌoquic cok pan pa̱t, majeꞌ? &nE «Jeꞌ woꞌ nachirak cho i rikꞌijil reꞌreꞌ, reꞌ take tinamit aj Ni̱niwe naquiyeb woꞌ quichi̱ꞌ chiwach Dios chi na̱cꞌulum tojbal amahc tak. Jeꞌ reꞌ nacaꞌnam maj reꞌ take aj Ni̱niwe xquijal wach quinoꞌjbal chiwach Dios naxquibiraj i cꞌuhbalanic xiban i Jonas, raj hat-tak was tak nicha̱kꞌ cꞌachalca̱t tak chiwach i rikꞌijil yuꞌna, to̱b ta nak reꞌ rajawric nicꞌuhbal kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chiwach i cꞌuhbal xikꞌor i Jonas, xa ta nak chi jeꞌ reꞌ najal wach anoꞌjbal tak, nqui queh. m Ruꞌum aj reꞌ til nikꞌor aweh tak was tak nicha̱kꞌ, wi reꞌ hat-tak maꞌ nanimej ta tak nicꞌuhbal, charak tak chiri̱j chi nachirak rikꞌijil chi reꞌ Dios narichꞌukum kꞌoric chana̱ hat-tak cꞌacharel cꞌachalca̱t tak chiwach rikꞌijil yuꞌna, wilic take tinamit naquiyeb quichi̱ꞌ chawi̱j tak chi na̱cꞌulum tak tojbal amahc tak. Chi quixilac take naquiyeb quichi̱ꞌ wilic ixok reꞌ xwihꞌic cho chi kꞌatal kꞌoric pan tinamit Se̱wa ribihnal. Jeꞌ reꞌ naribanam ruꞌ maj reꞌ ixok wili chi cu maꞌ wili yu̱kꞌ qꞌuixca̱b xchalic xcꞌulic ribiraj rinoꞌjbal i Salomon eh xicꞌam na̱, raj nchel hat-tak to̱b ta xiqꞌuic woꞌ chic na̱ ninoꞌjbal chiwach rinoꞌjbal i Salomon xa ta nak je nacꞌam tak na̱. 2l] Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ cꞌuhbal xiban i Jonas reꞌreꞌ xcꞌuhtunic queh aj Ni̱niwe chi reꞌ rajawric cu ar ru̱cꞌ i Dios xchalic, jeꞌ woꞌ reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, xa reꞌ woꞌ i cꞌuhbal nikꞌor naricꞌuhtunic aweh tak was tak nicha̱kꞌ cꞌachalca̱t tak chiwach rikꞌijil yuꞌna, chi reꞌ hin, hin i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. 6ke Chiri̱j chic wili nok sutumaj chic ri̱j ruꞌum riqꞌuihal tinamit, reꞌ Jesus je wili xikꞌor queh take nca̱j nak quilow chic jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l: «Reꞌ hat-tak was tak nicha̱kꞌ reꞌ cꞌacharic naꞌn tak chiwach rikꞌijil yuꞌna, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cꞌahbil anoꞌjbal tak maj jeꞌ wili nakꞌor tak wi̱n: ‹Chaꞌn chic jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l cꞌuhtbal reh chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui nakꞌor tak. «Coric, jeꞌ reꞌ nawa̱j tak chi nanibanam xa reꞌ laꞌ hin maꞌ eta niyew jenoꞌ rehtalil chawach tak xa reꞌ laꞌ i rehtalil jeꞌ ricab xbanaric reh i aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ Jonas ribihnal. j' —Ho̱ꞌ, kꞌe̱ꞌ ato̱b reh ixok reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ ato̱b aweh hat-tak wi nanimej tak i riCꞌuhbal i Dios nanabiraj tak, nqui Jesus. Wilic take cꞌacharel til xca̱j nak
quilom ribanaric chic jenoꞌ
lokꞌ laj nawa̱l i5 Xa cu reꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌorom take kꞌoric reꞌreꞌ i Jesus, jenaj ixok xiqꞌuer je chi̱ꞌ chi quixilac take i tinamit jeꞌ wili xikꞌor je: «Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic je ato̱b reh ixok xyeꞌbic aweh wach sakom eh xatriqꞌuihsaj cho, nqui je reh. $hA no̱j chi risiqꞌuiric wuku̱b chic chi richꞌi̱l jeꞌ ru̱cꞌ xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ balcꞌuxquilal wach quinoꞌjbal chiwach ruꞌ eh narirak take cho, quiꞌoquic chi cꞌacharic ru̱cꞌ winak reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ balcꞌuxquilal wach rinoꞌjbal i winak reꞌreꞌ nariqꞌuic woꞌ chic na̱ chiwach naxwihꞌic cho maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ chi xa chi rutquel, nqui Jesus. Tg! «Chiri̱j wili nanponic woꞌ chic ru̱cꞌ cꞌacharel elenak je wi̱ꞌ, no̱j rirak chi reꞌ ra̱mna cꞌacharel reꞌreꞌ xa tehlic woꞌ pa̱m eh tiklic chic chi naroquic woꞌ chic pa̱m jeꞌ ricab nok jenoꞌ pa̱t mesoj chic pa̱m eh chi xoyomaj chic chi naroquic pa̱m. Jeꞌ reꞌ ajic narilow chi jeꞌ reꞌ, Af{ Chiri̱j wili reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Reꞌ maꞌ tob laj uxlabal nantꞌermejic lok ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel, no̱j pan tak yeꞌa̱b jeꞌ ru̱cꞌ maꞌxta wi̱ꞌ cꞌacharel chi risiqꞌuiric ripatal chi hiꞌlsbal ri̱b. Narilow chi maꞌ haj ta rirak ripatal jeꞌ wili rikꞌor pa ricꞌux: ‹Reꞌ hin nanisoljic woꞌ chic je ru̱cꞌ i cꞌacharel xintꞌermejic cho wi̱ꞌ, nqui rikꞌor. e Ru̱cꞌ aj reꞌ chacoj tak rehtal haj cꞌahchiꞌca̱t tak chi toꞌo̱j maj reꞌ hat-tak wilca̱t tak chi nitobjic i hin on wilca̱t tak chi ritobjic i cajawil maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak noquic chi ritobjic aj chaꞌjem me̱ꞌ chi rimoloric quiwach take rime̱ꞌ on noquic chi quitꞌermejic je take me̱ꞌ chi jotꞌbal reh aj chaꞌjem me̱ꞌ, nqui Jesus. Dd xa reꞌ laꞌ naxo̱j cꞌolok i jenaj chic kꞌatal kꞌoric reꞌ xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ rajawric chiwach, xa xiꞌo̱j woꞌ wach acꞌal take riso̱l wilque̱b nak chi chaꞌjanic. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic reh kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ xmakꞌaric reh ruꞌum i jenaj chic kꞌatal kꞌoric reꞌ xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ rajawric eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌ xi̱cꞌ na̱ rajawric, chi quina̱ chic take riso̱l ruꞌ xipuhcaj i paꞌ bih wilic nak reh kꞌatal kꞌoric reꞌ xiyew wach acꞌal. Tc! Ru̱cꞌ aj reꞌreꞌ, reꞌ Welsewuh cꞌahchiꞌ ricꞌulum reh jeꞌ ricab xicꞌul jenaj kꞌatal kꞌoric reꞌ jeꞌ wili ribiral wilic: Reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ nak ra̱j chi maꞌ hab ta wach entzꞌaꞌanic reh nicꞌ paꞌ nimal wilic reh pa ripa̱t, qꞌuih take riso̱l xicoj chi richaꞌjaljic Mb Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nyeꞌbic wajawric chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal. Ruꞌum aj chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nbanic reꞌreꞌ, til nikꞌor aweh tak chi reꞌ hin reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wilqui̱n chic awu̱cꞌ tak. kaO Jeꞌ woꞌ chic, chacapaj tak chiri̱j i wili: Wi ta nak reꞌ Welsewuh nyeꞌbic wajawric chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ woꞌ reꞌ nyeꞌbic cajawric take awaj tahkanel tak nanquesaj lok take maꞌ tob laj uxlabal. Coric ta woꞌ nchel i nacapaj hat-tak chiwi̱j chi jeꞌ reꞌ, nicana̱ꞌ pe pan quikꞌab take awaj tahkanel tak chi reꞌ take reꞌ naquikꞌoric aweh tak, wi coric on maꞌ coric ta i nacapaj tak reꞌreꞌ. `3 Ar ajic chacapaj tak ri̱j i wili: Wi ta nak reꞌ Welsewuh nyeꞌbic wajawric chi quesmejic lok take maꞌ tob laj uxlabal, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Welsewuh chꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch cꞌahchiꞌ quixowem quiwach, majeꞌ? Raj i wili maꞌ jeꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric maj wi ta nak cꞌahchiꞌ quixowem quiwach, nicꞌ aj wach nok cu quitzokem qui̱b pan quicamaj? _) Reꞌ Jesus naxirak chiri̱j i cꞌahbil laj capew-bal poyo̱j cho wach cu̱cꞌ take cꞌahchiꞌ quikꞌoric pan quicꞌux chi reꞌ Welsewuh nyeꞌbic rajawric, reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Wi reꞌ take pahbamaj chi raj toꞌo̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric nquixowej qui̱b, reꞌ rilokꞌil ricamaj i kꞌatal kꞌoric chi quina̱, xa ewoꞌ no̱j wach acꞌal. Jeꞌ woꞌ reꞌ pan jenoꞌ pa̱t, wi reꞌ take cꞌacharel wilque̱b chipam cꞌahchiꞌ quixowem quiwach, xa na woꞌ quichꞌaklom qui̱b. *^M Jeꞌ woꞌ, wilic take jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus chi xa nca̱j nak chic quirakam chaj bih encalajic wi̱ꞌ chi quiwach: «Chaꞌn chic jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l rehtalil chi kawach chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric takꞌamaj cho cu pan taxa̱j, nqui take reh. s]_ Jeꞌ reꞌ ajic wilic take jeꞌ wili tohkꞌ quikꞌorom pan quicꞌux: «Reꞌ Welsewuh reꞌ cajawil take maꞌ tob laj uxlabal, reꞌreꞌ nyeꞌbic rajawric i Jesus chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal, nqui take. \' Chiri̱j chic quitijiljic take raj tahkanel, reꞌ Jesus xoquic chi ritꞌermejic lok jenaj maꞌ tob laj uxlabal reꞌ nmensenic reh jenaj winak. Naxelic lok i maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ, reꞌ winak reꞌreꞌ pꞌuht peꞌ rikꞌoric cho eh chi jeꞌ reꞌ wilic tinamit kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux naxquilow nicꞌ wach naxtꞌermejic lok i maꞌ tob laj uxlabal ruꞌum i Jesus. ;[o Maꞌxta, majeꞌ? Ra̱j woꞌ chic i Dios kꞌuruꞌ wi reꞌ hat-tak xapahkaj tak jenoꞌ atoꞌbil reh, maꞌ eta na tiritoꞌbej tak ru̱cꞌ apahkanic tak? Reꞌ Dios til laꞌ naca̱t ritoꞌbem tak cho eh til jeꞌ reꞌ naribanam maj wi reꞌ hat-tak aj mahc awi̱ꞌ tak nacꞌax ahaꞌlacꞌu̱n tak chi coric nanquipahkaj jenoꞌ atoꞌbil aweh tak, reꞌ ta na ti chic i Dios reꞌ maꞌ reꞌ ta aj mahc, maꞌ eritakꞌa̱ꞌ cho aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal? nqui Jesus. Reꞌ Jesus xkꞌormojic reh chi
reꞌ Welsewuh nyeꞌbic rajawric Zy Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ racꞌu̱n cꞌahchiꞌ ripahkam jenoꞌ miloj reh, tzinaꞌj na chic eriyew reh chi jelow-bal? .YU Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Wilic na jenoꞌ ajabe̱s, wi reꞌ racꞌu̱n cꞌahchiꞌ ripahkam riwaꞌ, abaj chic eriyew reh chi jelow-bal? On wi cꞌahchiꞌ ripahkam jenoꞌ rica̱r, jenoꞌ cꞌachlic laj a̱kꞌ na chic enayew tak reh chi jelow-bal? UX# Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ narikꞌoric johtok ru̱cꞌ Dios na woꞌ ricꞌuꞌljic cho. Chaꞌn tak ati̱j chiwach i Dios kꞌuruꞌ ruꞌum nok reꞌ cꞌacharel npahkanic johtok reh ratoꞌbil i Dios reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulbic reh eh reꞌ nsicꞌbic reh ratoꞌbil reꞌ woꞌ reꞌ narirakbic reh, nqui Jesus. W9 Ru̱cꞌ aj kꞌoric reꞌreꞌ til nikꞌor aweh tak chi tipahkanok tak johtok ru̱cꞌ i Dios maj jeꞌ ricab chi jenoꞌ nkꞌoric cok chi chi̱ꞌ i pa̱t, rirak woꞌ i cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ risiqꞌuim nanteheric cho reh i tzꞌahp, jeꞌ woꞌ reꞌ etiricꞌuꞌlej tak cho i Dios chi riyeꞌeric cho aweh tak i ritoꞌbal wi reꞌ hat-tak enasicꞌ tak on reꞌ enapahkaj tak johtok reh. @Vy «Reꞌ acaꞌja̱ tak reꞌreꞌ til pan coric enuctic cho chi riyeꞌeric aweh tak nicꞌ nimal napahkaj tak cok reh, reꞌ cok ruꞌ maꞌ ruꞌum ta chi hat ta nak tak ricaꞌja̱, xa ruꞌum laꞌ chi maꞌ ra̱j ta chi eno̱j ribihnal chi cꞌuꞌtjbal eh chi jeꞌ reꞌ encahnic pan qꞌuixbilal. _U7 «Nachakꞌor tak cok chi jeꞌ reꞌ, chaj nak bih eriban acaꞌja̱ tak reꞌreꞌ nanacapaj hat-tak? Jeꞌ na nak wili erikꞌor cho cu pa riyoca̱b: ‹Reꞌ hin maꞌ eta quinuctic je chi riyeꞌeric aweh i cꞌahchiꞌ apahkam cho wi̱n ruꞌum nok yocolqui̱n chic pa niyoca̱b chꞌi̱l take nihaꞌlacꞌu̱n. Jeꞌ woꞌ, chꞌito̱j chic ri̱j nipa̱t chi cow. Hiy kꞌuruꞌ maꞌ quinachꞌiꞌtslom cho wi̱n, nqui ta woꞌ acꞌuꞌljic eriban cho? &TE xa reh nak ti jenaj wula̱ꞌ xinchalic rikꞌoꞌrej maj reꞌ hin yuꞌna maꞌxta bih wilic nechꞌ ok wi̱n chi naniquetem, nqui enakꞌor tak cok reh. $SA Chiri̱j reꞌreꞌ, xikꞌor woꞌ queh jalwach kꞌoric wili: «Kakꞌor chi reꞌ hat-tak wilic jenoꞌ acaꞌja̱ tak eh pan jenaj kꞌi̱j eto̱j tak cꞌolok ru̱cꞌ ripahkaljic reh chi jeꞌ wili ticꞌlic akꞌab: ‹Chacuy ha̱w, nijal ti oxpehr ok niwaꞌ awu̱cꞌ cR? K-Aja̱w Dios, chacuy woꞌ cho kamahc jeꞌ ricab nok reꞌ hoj nkacuy quimahc take quimahcanic chi kawach.Jeꞌ woꞌ chic, ma̱yew kꞌab chi ekojkajic chipam i kꞌetbal pa̱m be̱h ricoj aj Yahm chi ekojmahcanic,
koj-acoꞌlej laꞌ chiwach reh chi maꞌ eta rijotꞌ kacꞌacharic, tiquirok tak johtok chi ti̱j, nqui Jesus queh. ,QQ Jeꞌ woꞌ chic, nkapahkaj johtok aweh chi reꞌ kawaꞌ kaha̱ꞌ reꞌ curman chi keh reh juꞌjun i kꞌi̱j, chayew woꞌ cho keh reh kꞌi̱j yuꞌna. 0PY —Tare̱t, nqui Jesus. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor queh: «Natocok tak chi ti̱j jeꞌ wili chakꞌor tak johtok:‹Lokꞌ laj kAja̱w Dios wilca̱t cho pan taxa̱j, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nka̱j chi lokꞌomaj ok johtok abihnal cuꞌum take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal.Ruꞌum aj woꞌ reꞌ nkapahkaj woꞌ aweh chi chalok chi kana̱ rinimal awajawric chi kꞌatal kꞌoric.Til reꞌ aj hat titakꞌanok chi kana̱ ruꞌum nok nka̱j chi reꞌ takꞌanic naꞌn ar pan taxa̱j nimjok woꞌ ayuꞌ wach acꞌal. vO g Pan jenaj kꞌi̱j nok reꞌ Jesus xicohlaj riti̱j pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ xo̱j wi̱ꞌ chi ti̱j, jenaj queh take quitahkanic reh jeꞌ wili xikꞌor cok reh: «Ha̱w, chacꞌuhtaj keh nicꞌ wach ti̱j nakaꞌnam i hoj awaj tahkanel jeꞌ ricab nok reꞌ Wa̱n xicꞌuhtaj cho queh take quitahkanic reh nicꞌ wach riwi̱ꞌ i ti̱j nacaꞌnam, nqui cok reh. *NM *Reꞌ hat xa jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ abanam to̱b ta nchel xa jenaj woꞌ nak i kꞌe̱ꞌ ajwal wach chi na̱banam reꞌ jeꞌ ricab xichih wach ribanaric i Mari̱ya. Jeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ xichih wach ribanaric i Mari̱ya, reꞌ hin maꞌ eta nipit, nqui Jesus reh Ma̱rta.9Mk )Reꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Hat Ma̱rta, kꞌe̱ꞌ hat kꞌuhtel eh maꞌ suk ta chic wilca̱t ruꞌum riqꞌuihal alahtzꞌil xachih wach ribanaric. [L/ (nok reꞌ Ma̱rta xa naho̱l chic cho wach chi camanic chiꞌ kꞌa̱kꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Ma̱rta jeꞌ wili xchalic rikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, xa nawil na nicha̱kꞌ chi xiricana̱ꞌ cho chi wutquel chipam yohbal wach camanic chiꞌ kꞌa̱kꞌ? Chacuy, chakꞌor reh wi̱n chi narojic quiritoꞌbem soꞌ, nqui reh Jesus. 2K] 'Nok wilque̱b chic chipam pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya reꞌ richa̱kꞌ i Ma̱rta xichuna̱ꞌ cok ri̱b ru̱cꞌ Jesus eh xoquic chi ricojoric rehtal i cꞌuhbal wJg &Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus chꞌi̱l take aj nahsil raj tahkanel xquitik juꞌ cojic pan tinamit Jerusalen eh xiꞌo̱j cꞌolok pan jenaj tꞌuch tinamit reꞌ xyeꞌeric wi̱ꞌ quipatal ruꞌum jenaj ixok Ma̱rta ribihnal. I %—Reꞌ nicapaj i hin chi reꞌ woꞌ xquetelenic wach i winak reꞌ xkꞌeteric pa ribe̱h cuꞌum aj lekꞌ, reꞌreꞌ til manlic ras richa̱kꞌ, nqui aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ. —Coric xakꞌor. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ hiy i hat cu̱cꞌ awas acha̱kꞌ eh nacharak jenoꞌ wilic pan tiꞌquilal chaꞌn chi awas acha̱kꞌ woꞌ i winak reꞌreꞌ jeꞌ ricab xiban i winak aj sama̱rya, nqui Jesus naxicohlaj kꞌoric ru̱cꞌ. Reꞌ Ma̱rta maꞌ suk ta xilow
i xiban i Mari̱ya U\~{jyxw~vus=rqWpj^igfedb`^2\[ZXyV!TSR1QOMLKJ*HrG&ECBAA@?I>>;9876432 10-+ )(C%x#"" *G}F$!  LI\5qcNaxibiraj chi jeꞌ reꞌ i jenaj winak tzꞌuklic cok ar jeꞌ wili xikꞌor cok reh Jesus: «Nachicoj rini̱m i Dios ruꞌum chi reꞌ rAcꞌu̱n kꞌatoj kꞌoric chic riban, kꞌe̱ꞌ ato̱b reh cꞌacharel reꞌ naritzꞌuhkic chi quixilac take rula̱ꞌ i Dios, nqui i winak reꞌreꞌ. 0pYWi jeꞌ reꞌ xaꞌn, kꞌe̱ꞌ nimal wach atoꞌbil na̱cꞌulum chipam i kꞌi̱j nok reꞌ nicꞌ nimal take coric wach quinoꞌjbal narijohsjic quiwach ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ rijelow-bal i cꞌaxo̱j na̱banam maꞌxta chic riyeꞌeric jelow-bal aweh ayuꞌ cuꞌum take tinamit, reꞌ laꞌ chic i Dios nariyeꞌbic aweh naponok i kꞌi̱j reꞌreꞌ, nqui Jesus reh maꞌ winak reꞌreꞌ. ow Reꞌ laꞌ hat-tak nachaꞌn jenoꞌ ani̱m, chayukꞌej woꞌ je awu̱cꞌ take tinamit reꞌ maꞌ hab ta wach nyukꞌunic queh, jeꞌ ricab take niba̱ꞌ chꞌi̱l take maꞌ manlic ta wach co̱k quikꞌab chꞌi̱l woꞌ take sotꞌ wach. n- Chiri̱j wili reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh maꞌ winak reꞌ xyukꞌunic je reh chi wiꞌc: «Nachacoj chic jenoꞌ ani̱m maꞌ xa reꞌ ta ok take awas acha̱kꞌ, maꞌ xa reꞌ ta ok take awu̱cꞌ take cho, maꞌ xa reꞌ ta ok take acaꞌja̱ jeꞌ ru̱cꞌ biho̱m take, maꞌ xa reꞌ ta ok take suk quikꞌoric awu̱cꞌ na̱yukꞌem take cho awu̱cꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta ok take reꞌ nayukꞌej take kꞌuruꞌ maj chaj bih na̱wehtꞌalim nachirak cho rikꞌijil jenoꞌ quini̱m ruꞌ, ewoꞌ chic tiquiyukꞌej cu̱cꞌ eh xa ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ cꞌaxo̱j xaꞌn queh ewoꞌ chic nacꞌul rijelow-bal cu̱cꞌ? m! «Chacoj tak rehtal i noꞌjbal wili kꞌuruꞌ maj chiwach i Dios jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric. Reꞌ hab wach rinimsaj ri̱b naritꞌuchsjic wach ruꞌum i Dios eh reꞌ hab wach ritꞌuchsaj ti ri̱b, reꞌreꞌ narinimsjic wach ruꞌum i Dios, nqui Jesus. llQ Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak wili: Jeꞌ ricab wi xatyukꞌunjic tak pan jenoꞌ ninkꞌi̱j, chatzꞌuka̱ꞌ ti awi̱b tak reꞌ quitzꞌuhkic wi̱ꞌ take maꞌ nimak ta tiquiwach. Wi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak, enjohsjic awach chi quiwach take tzꞌukulque̱b nah me̱xa reꞌ chiho̱j lok chi xa queh take nimak quiwach nakꞌormojok aweh chi jeꞌ wili ruꞌum aj ehcham ninkꞌi̱j: ‹Ha̱w, titzꞌu̱k ti wi̱n chi quixilac take wula̱ꞌ wili, nqui banol aweh neꞌel. k9 Kakꞌor wi reꞌ hat-tak tzꞌukulca̱t tak chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, cu reꞌ chic aweh tak ruꞌ jeꞌ wili eno̱j kꞌormojok aweh tak ruꞌum aj ehcham reh ninkꞌi̱j naponok i rula̱ꞌ reꞌreꞌ: ‹Chacuy, chayew ti wi̱n atzꞌuka̱b reh maꞌ winak wili, nqui eno̱j kꞌormojok aweh. «Wi jeꞌ aj reꞌ eno̱j kꞌormojok aweh tak, reꞌ hat-tak chi xa ti qꞌuixꞌic tak chic cu reꞌ chic enapꞌut risiqꞌuiric jenoꞌ atzꞌuka̱b tak chi quixilac take tzꞌukulque̱b wi̱ꞌ take maꞌ nimak ta ti quiwach. 9jk«Nok jenoꞌ hab wach xiban caxa̱ra eh xatriyukꞌej ok tak nchel chi na̱wihꞌic ru̱cꞌ pan ninkꞌi̱j, maꞌ no̱j achih tak wach i tzꞌuka̱b reꞌ quitzꞌuhkic wi̱ꞌ take nimak quiwach. Jeꞌ reꞌ ajic natiyukꞌunjok tak chi wiꞌc nah me̱xa ma̱ban aweh noꞌjbal jeꞌ reꞌ maj chaj bih na̱naꞌbem wi wilic ok chic cho jenoꞌ ula̱ꞌ jaꞌ nponic ta jeꞌ ru̱cꞌ kꞌe̱ꞌ nim wach chawach hat-tak? Ji Chiri̱j chic ruꞌ naxicꞌsaj riyaꞌbilal i winak reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicoj je rehtal chi reꞌ take rula̱ꞌ i winak reꞌ xyukꞌunic reh chi wiꞌc chayew chiho̱j tak wach tzꞌuka̱b ncaꞌn reꞌ quitzꞌuhkic wi̱ꞌ take nimak quiwach. Ruꞌum aj reꞌ xikꞌor queh jenaj noꞌjbal chi jeꞌ wili: hwChiwach rikꞌorbal i Jesus reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ xa nquiquipa̱ꞌ chic qui̱b ruꞌum. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric chi ulaꞌanic RgChiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh ricomonil winak reꞌreꞌ chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses: «Reꞌ atoꞌbil wili, reꞌ nak hat-tak xatbanic tak jeꞌ ricab naꞌn tak ru̱cꞌ jenoꞌ acawa̱y tak on aboyex tak maj hab wach aweh hat-tak maꞌ eno̱j resaj ricawa̱y on riboyex wi xkꞌehbic jok pan jenoꞌ rijulil haꞌ to̱b ta nak pan jenoꞌ hiꞌlbal kꞌi̱j? nqui Jesus queh. Hf Reꞌ take winak reꞌreꞌ maꞌ xicꞌuꞌlunic ta. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus naxicoj i kꞌab china̱ i yowa̱b reꞌreꞌ, xiqꞌuic ti je riyaꞌbilal eh nok iqꞌuinak chic riyaꞌbilal jeꞌ wili xkꞌormojic reh winak reꞌreꞌ ruꞌum i Jesus: «Ta chic re̱t chi eto̱j yuꞌna, nqui reh. 3e_Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh ricomonil i winak reꞌreꞌ chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilque̱b woꞌ ar: «Riyew na kꞌab riCꞌuhbal i Dios Yeꞌo̱j reh Moyses chi pan tak hiꞌlbal kꞌi̱j naricꞌsjic quiyaꞌbilal take yowaꞌi̱b? nqui queh. dNok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌque̱b take winak reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicoj rehtal chi ar wilic jenaj winak aj kꞌan haꞌ. c 7Pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nok reꞌ Jesus xo̱j riban riwaꞌ ru̱cꞌ jenaj winak nim riwaꞌric chi quixilac take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, juntuhm chi cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ricomonil take winak reꞌreꞌ xquitokꞌa̱ꞌ woꞌ chic xa icꞌlic chic quina̱ chi rilmijic chi haj ta nak encalajic i Jesus chi quiwach. b+ #Chi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak chabiraj tak chi coric i wili: Jeꞌ ricab nancanabjic jenoꞌ pa̱t cuꞌum take cꞌacharel naquiꞌelic je chipam, jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam i Dios chi naricana̱b atinami̱t tak chipam i tiꞌcꞌaxic chalic reh chana̱ tak. Jeꞌ woꞌ til nikꞌor woꞌ aweh tak aj Jerusalen chi maꞌ jaꞌxta pe chic awilom tak niwach cu rehtal chic nariponic rikꞌijil chi na̱kꞌorom tak i jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj cho chi jeꞌ wili chipam Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Kayew tak rilokꞌil kꞌuruꞌ i cꞌulic riban lok wili chi takꞌamaj cho ruꞌum i Dios, nqui rikꞌor, nqui Jesus.;ao "Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ wili xikꞌor chiqui̱j tinamit aj Jerusalen: «Hat-tak cꞌacharel aj Jerusalen reꞌ ticansanic tak queh chi abaj take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios takꞌamaj take cho awu̱cꞌ tak, kꞌe̱ꞌ je njikꞌjitic i wa̱mna chawi̱j tak ruꞌum i tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak. Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j acoꞌljic tak chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ quixlan rimohꞌej take cucꞌ racꞌu̱n pa rixi̱cꞌ chi quicoꞌljic, xa reꞌ laꞌ hat-tak maꞌ jaruj nacꞌuꞌlej tak na̱ nicꞌuhbal. `9 !Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «To̱b ta nak cu wilic raj banaric chaxilac tak ayuꞌ, reꞌ hin curman chi nanitikim juꞌ nibe̱h reh ojic ar Jerusalen chipam quib xib ok kꞌi̱j. Jeꞌ reꞌ nanibanam maj nicꞌ wach nachiban chi ayuꞌ naniquimic? Ar nawojic kꞌuruꞌ ruꞌum nok reꞌ take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xa ar woꞌ Jerusalen quicansjic, nqui queh. [_/ Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ winak reꞌreꞌ xa jeꞌ ricab jenaj ya̱c chi wi̱n ruꞌum chi maꞌ quiriyoꞌsaj ta soꞌ ru̱cꞌ rikꞌorbal. Hiy tak kꞌuruꞌ, chakꞌor tak reh chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ Jesus xikꞌor cho chi ruꞌum chi cu cꞌahchiꞌ resam lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel eh jeꞌ woꞌ chi cu wilic take cꞌacharel cꞌahchiꞌ resam lok quiyaꞌbilal, reꞌreꞌ cu naricahnic chic quib xib ok kꞌi̱j chipam yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ cu rehtal ricohlaj wach ricamaj, nqui cho, tiquirok tak reh Hero̱res, nqui Jesus. ^# Xa chiwach woꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ, juntuhm take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiponic ru̱cꞌ Jesus reꞌ cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi cꞌuhtunic eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, reꞌ Hero̱res reꞌ nkꞌatbic kꞌoric pan katinami̱t ra̱j ritakꞌa̱b cho acansjic. Ruꞌum aj reꞌ nkakꞌor aweh yuꞌna, sakbih nak chi etelic je ayuꞌ, nqui take reh. ]+ Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take xcaꞌn nak qui̱b chi wilic nak quilokꞌil chi quiwach i tinamit, chiwach i Dios maꞌxta riwihꞌic soꞌ quilokꞌil eh reꞌ take ncꞌutunic lok chi maꞌxta nak ti soꞌ quilokꞌil chi quiwach i tinamit, reꞌ chic take reꞌ nariyeꞌeric quilokꞌil ruꞌum i Dios, nqui Jesus. Reꞌ Jesus xiban njikꞌjitic i ra̱mna
chiqui̱j aj Jerusalen 5\c jeꞌ woꞌ quichꞌi̱l take aj niminel naquichalic take chi junsut wach acꞌal eh naquiwihꞌic cok chiwach i kAja̱w Dios reꞌ Kꞌatal Kꞌoric china̱ chiꞌnchel. Nok wilque̱b chic cok chiwach, reꞌreꞌ naribanam chi enquicꞌul jenaj rinimal wach quilokꞌil jeꞌ ricab quilokꞌil nquicꞌul take rula̱ꞌ jenoꞌ aj ehcham ninkꞌi̱j nok reꞌreꞌ riyew queh chi naquitzꞌuhkic cok nah rime̱xa richꞌi̱l. G[ «Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ yuꞌna chacꞌul tak i ricꞌaxbal i Dios chi cu wilic cho riyeꞌeric, reh chi chipam i kꞌi̱j nok reꞌ Dios kꞌatoj kꞌoric chic riban, maꞌ eta nacꞌul aweh tak jeꞌ ricab xquicꞌul take rula̱ꞌ aj ehcham ninkꞌi̱j chi xitꞌermejic lok chiri̱j pa̱t eh ruꞌum reꞌreꞌ xiꞌoquic chi okꞌic ruꞌum ritiꞌquil quicꞌux chi xiꞌesmejic lok pa rinimal lok kꞌekom. Wi jeꞌ reꞌ xacꞌul tak kꞌuruꞌ, maꞌxta chic abanam tak canar oquic reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ maꞌ Awraham, maꞌ Isahac chꞌi̱l maꞌ Jacow. Naponok i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ aj take reꞌ naquimolom qui̱b quichꞌi̱l chiꞌnchel take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, 9Zk «To̱b ta nak jeꞌ chic reꞌ chakꞌor tak, maꞌxta chic abirmajic tak cho, jeꞌ laꞌ chic wili narikꞌormojic cho aweh tak: ‹Til coric nikꞌor aweh tak chi maꞌ wehtꞌalim ta awach tak. Telen tak chi niwach hat-tak banol reh cꞌahbil laj noꞌjbal, nqui narikꞌormojic cho aweh tak. Y1 «Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ, chacꞌul tak i ricꞌaxbal i Dios chi cu wilic cho chi riyeꞌeric chana̱ tak maj nariponic i kꞌi̱j chi maꞌxta chic riwihꞌic cho ricꞌaxbal i Dios. Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili na̱kꞌorom tak: ‹Ha̱w, reꞌ hoj xkaꞌn cho kawaꞌ kaha̱ꞌ chi hat kichꞌi̱l. Ha̱w, reꞌ hat xaꞌn cho cꞌuhbalanic pan katinami̱t, nqui na̱kꞌorom tak. X  ruꞌum chi naxiꞌo̱j cꞌolok tzꞌapo̱j chic i tzꞌahp ruꞌum aj ehcham ninkꞌi̱j. Nikꞌor aweh tak yuꞌna chi cu wilic pe ricꞌaxbal i Dios, chacꞌul tak. Maꞌ nkꞌormojic nchel aweh tak jeꞌ ricab xkꞌormojic queh take kꞌoro̱j chic cho ribiral reꞌ xicahnic lok rij pa̱t. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ jeꞌ wili tohkꞌ quikꞌorom cok reh ajabe̱s reꞌreꞌ: ‹Ha̱w, chacuy chateh cho keh apa̱t, nqui take cok reh. «Nok jeꞌ reꞌ xquikꞌor jeꞌ peꞌ chic wili xkꞌormojic cho queh: ‹Maꞌ wehtꞌalim ta awach tak. Maꞌ woꞌ wehtꞌalim paꞌ tichalic tak, nqui xkꞌormojic cho queh. oWW «Chacowej acꞌux tak yuꞌna chi ricꞌuluric ricꞌaxbal i Dios, jeꞌ ricab xcaꞌn take xiꞌoquic pan jenaj ninkꞌi̱j xquicowej quicꞌux chi oquic chipam i jenaj tꞌuch wach tzꞌahp. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi na̱banam tak maj til coric nikꞌor aweh tak chi yohbal wach take tinamit naquiniqꞌuem nak quikꞌi̱j chi ricꞌuluric i ricꞌaxbal i Dios, xa reꞌ laꞌ maꞌxta woꞌ quicꞌulum. Cu̱cꞌ take reꞌ naricꞌuluric jeꞌ ricab xcꞌuluric woꞌ chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ chi yohbal nak wach xquiniqꞌuej cok quikꞌi̱j chi oquic, xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta chic canar sV_ Junpech, nok tijinic riban i Jesus jenaj winak jeꞌ wili xikꞌor cok reh: «Ha̱w, qꞌuih na take naquicoꞌljic chiwach tiꞌcꞌaxic on maꞌ qꞌuih ta woꞌ ti take? nqui cok reh. Chalic Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: qU[ Chiri̱j chic ruꞌ naxelic je chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xitik juꞌ rojic ar Jerusalen. Xa paꞌ tinamit on xa paꞌ abixbal niqꞌuic ponok wi̱ꞌ, xa niqꞌuic woꞌ rikꞌor ponok i cꞌuhbal queh tinamit. T Reꞌ niCꞌuhbal reꞌreꞌ nanijalwachem ru̱cꞌ riban i rikꞌomil caxlan wiꞌc. Reꞌ ikꞌo̱m reꞌreꞌ, naxcojoric ruꞌum i jenaj ixok chi xilac i oxpaj chi rikꞌoril caxlan wiꞌc, xixilaquej ri̱b chꞌi̱l i kꞌo̱r cu rehtal xisipsaj wach, nqui Jesus queh tinamit. Reꞌ Jesus xijalwachej ricꞌuluric
ricꞌaxbal i Dios ru̱cꞌ jenaj
ninkꞌi̱j bano̱j cho "S= Chiri̱j reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Raj woꞌ cu̱cꞌ take waj ixowonel, chaj bih jenoꞌ jalwach kꞌoric nanijalwachem wi̱ꞌ i camanic riban i niCꞌuhbal nikꞌor chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel? R# Reꞌ rijalwachjic i ricꞌam jeꞌ wi̱ꞌ ri̱b niCꞌuhbal cu rehtal nqꞌuihic wach chi risuksjic i ca̱mna take tinamit, nanijalwachem ru̱cꞌ ricꞌul i jenaj ijaꞌ “Mosta̱sa” ribihnal reꞌ xcꞌamaric je ruꞌum jenaj winak chi naritiquim jok pa racꞌa̱l. Reꞌ ijaꞌ reꞌreꞌ til woꞌ tꞌuch ti naxtiquiric jok, xa reꞌ laꞌ naxelic cho nah acꞌal xqꞌuihic johtok cu rehtal xponic jenaj nim laj che̱ꞌ reꞌ xcaꞌn wi̱ꞌ quike̱s take cu̱cꞌ tzꞌiquin xilac tak kꞌab, nqui Jesus queh. fQE Ruꞌum aj chi nsukbic quicꞌux i tinamit, reꞌ Jesus jeꞌ wili rikꞌor queh: «Chaj bih nanijalwachem wi̱ꞌ i niCꞌuhbal nikꞌor chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel? iPK Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric xikꞌor i Jesus, kꞌe̱ꞌ naxchalic quiqꞌuixꞌic take raj ixowonel raj take riqꞌuihal i tinamit xa nsukbic chic quicꞌux ruꞌum take rinimal atoꞌbil riban ruꞌ. 6Oe Wi jeꞌ reꞌ naꞌn reh achico̱p tak, reꞌ na ti chic ixok wili jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham, maꞌ eriyew ri̱b chi chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j enesmejic pan kꞌab riyaꞌbilal, reꞌ wahxaklaj ha̱b ricojoric cho reh ruꞌum cajawil maꞌ tob laj uxlabal? nqui Jesus reh. N Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ winak reꞌreꞌ: «Reꞌ hat chꞌi̱l take awichꞌi̱l xa hat banol awach tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa nakꞌor nak tak chic chi maꞌ naꞌn ta tak soꞌ camanic pan hiꞌlbal kꞌi̱j eh maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ naꞌn tak. Reꞌ hat-tak, wi bacꞌlic cho aboyex tak on wi bacꞌlic cho a-ihkom laj cawa̱y tak ar pa riwarbal, maꞌ reꞌ ta na ti soꞌ camanic naꞌn tak pan hiꞌlbal kꞌi̱j nato̱j chi richejeric reh chi na̱yeb tak riha̱ꞌ? AM{ raj nchel i maꞌ winak reꞌ aj cꞌamol be̱h chipam i pa̱t reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ naxchalic ricꞌa̱ ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban i Jesus chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit: «Reꞌ hat-tak tinamit maꞌ tichalic tak ayuꞌ pan hiꞌlbal kꞌi̱j xa reh chi naresmejic lok ayaꞌbilal tak. Ma̱ban tak chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ esenic lok yaꞌbilal jenaj woꞌ camanic nok kꞌoro̱j cho. Wi nawa̱j aj tak chi naresmejic lok ayaꞌbilal tak, tichalok tak chiwach i waki̱b kꞌi̱j yeꞌo̱j chi camanbal, nqui queh. L Chiri̱j ruꞌ xicoj i cabchel kꞌab china̱ ixok reꞌreꞌ eh naxiban chi jeꞌ reꞌ, xa chi juncꞌam woꞌ ti xkꞌochlojic johtok wach i ri̱j. Reꞌ ixok reꞌreꞌ naxilow chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ, pꞌuht ritioxem johtok Dios NK Ar ajic naxilow je wach ixok reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xikꞌoꞌrej je eh naxo̱j cꞌolok ru̱cꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tuwe̱y, chiwach i juncꞌam wili narelic lok ayaꞌbilal, nqui reh. yJk Ar chi quixilac riqꞌuihal tinamit wilic jenaj ixok wahxaklaj ha̱b richopic cho chi yowabjic ruꞌum jenaj maꞌ tob laj uxlabal. Reꞌ ixok reꞌreꞌ xicꞌunej ri̱b i ri̱j eh maꞌ jaruj ta chic nkꞌochjic johtok wach chi junpech. !I; Junpech pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j, reꞌ Jesus xoquic chi cꞌuhbalanic chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses. 1H[ Kꞌi̱j ta nak chi jeꞌ reꞌ, chipꞌut cho wachanic. Tzꞌa̱b ruꞌ, wi maꞌ woꞌ wachanic chi jeꞌ reꞌ, cu reꞌ aj woꞌ naniyocꞌom lok, nqui aj chaꞌjem yeꞌa̱b, nqui Jesus. Reꞌ Jesus xicowsaj jenaj ixok
ricꞌunem ri̱b ri̱j ruꞌum jenaj
maꞌ tob laj uxlabal nGU «Chalic aj chaꞌjem yeꞌa̱b, jeꞌ wili xikꞌor reh winak reꞌreꞌ: ‹Ha̱w, chawuyꞌej ta pe chic jenoꞌ ha̱b, niniqꞌuej pe ricꞌotoric soꞌ pa̱m acꞌal chiri̱j eh nanicojom soꞌ rikꞌahisal wara̱ꞌ. 'FG Naxchꞌiꞌtjic reh che̱ꞌ reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh nchaꞌjanic reh riyeꞌa̱b: ‹Reꞌ che̱ꞌ wili xa lahtzꞌ riban chiwach i wacꞌa̱l. Chawil! Eli̱c ha̱b quincꞌulic lok chi risiqꞌuiric nak wach eh xa ta je junpech nirakam jenoꞌ wach chiwach i xib ha̱b reꞌ ritokꞌa̱b nak cho wi̱ꞌ wachanic. Chayocꞌ lok wi̱n kꞌuruꞌ, nqui winak reꞌreꞌ reh raj chaꞌjem yeꞌa̱b. E Chiri̱j chic reꞌ xikꞌor queh i jalwach kꞌoric wili: «Jenaj winak wilic junseht riyeꞌa̱b reꞌ tico̱j wi̱ꞌ junwal riche̱ꞌ jal suk riwachej I̱co ribihnal. Reꞌ winak reꞌreꞌ naricoj rehtal chi rikꞌijil nak chic chi reꞌ che̱ꞌ nariwachanic cho, eli̱c ha̱b nchalic chi risiqꞌuiric nak i wach riche̱ꞌ xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ rirak ta woꞌ jenoꞌ wach. HD  «Coric chi jeꞌ reꞌ nacapaj tak, ra̱j laꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ. Ma̱capaj tak chic chi jeꞌ reꞌ maj til nikꞌor woꞌ chic aweh tak, wi maꞌ nacana̱ꞌ anoꞌjbal naꞌn tak, xa na̱quimic woꞌ tak jeꞌ ricab xiquimic take winak reꞌreꞌ, nqui Jesus queh. 4Ca Jeꞌ reꞌ ajic chacana̱ꞌ amahc tak maj wi maꞌ nacana̱ꞌ tak na̱cꞌulum aweh tak jeꞌ ricab xquicꞌul take wahxaklaj chi winak aj Jerusalen reꞌ xiquimic ar Siloheh ruꞌum chi xkꞌehbic cho jenaj naht na̱ tzꞌak chi quina̱. —Ha̱ꞌ, reꞌ take winak reꞌreꞌ xiquimic je maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach quimahc chi quiwach take quich tiꞌjolal wilque̱b ar Jerusalen, nqui nakꞌor pan acꞌux tak. VB% Ma̱capaj tak chic chi jeꞌ reꞌ maj til nikꞌor woꞌ aweh tak, wi maꞌ nacana̱ꞌ anoꞌjbal tak xa na̱quimic woꞌ tak jeꞌ ricab xiquimic take winak reꞌreꞌ. Reꞌ take reꞌ xiquimic maꞌ ruꞌum ta chi reꞌ quimahc kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic nim wach chiwach i quimahc take quich tiꞌjolal wilque̱b ar Calile̱ya. A Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌ coric ta na chi reꞌ take winak reꞌreꞌ, jeꞌ reꞌ quimic xquicꞌul ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach quimahc chi quiwach take quich tiꞌjolal wilque̱b ar Calile̱ya nacapaj tak? b@ ? Xa chiwach woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ wilic take xikꞌoric cok reh i Jesus chi jeꞌ wili: «Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xitakꞌa̱ꞌ quicansjic take winak aj Calile̱ya reꞌ xiponic ar Jerusalen chi rikꞌahsjic quisi̱ chiwach i Dios. Reꞌreꞌ ar xcꞌuluric chipam yeꞌa̱b reꞌ ncꞌatjic wi̱ꞌ si̱ chiwach i Dios, nqui take cok reh. )?K ;Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chacowej awi̱b chi ritikꞌinjic wach acꞌa̱s ru̱cꞌ awas acha̱kꞌ chi nok, maj til coric nikꞌor chi maꞌ jaꞌ eta pe chic telic cho pan che̱ꞌ, wi cu maꞌ jaꞌ natoj chiꞌnchel acꞌa̱s, nqui nakꞌor chawach tak, nqui Jesus queh tinamit.z>m :Reꞌ hat-tak jeꞌ wili noꞌjbal nakꞌor tak chawach: ‹Wi wilic soꞌ acꞌa̱s ru̱cꞌ awas acha̱kꞌ eh cꞌahchiꞌca̱t ricꞌamam je ru̱cꞌ i wilic rajawric chi richꞌukuric wach mahc, chacowej awi̱b chi ritikꞌinjic wach acꞌa̱s nah be̱h chi cu jaꞌ tiponic ta pe tak chiwach aj chꞌukul wach mahc reꞌreꞌ maj maꞌ jeꞌ reꞌ xaꞌn tak, xa na̱ponic woꞌ tak chiwach aj chꞌukul wach mahc eh ar natikꞌahsjok pan kꞌab aj ilol tzꞌahpel eticojoric pan che̱ꞌ. = 9«Reh aj chi na̱capam tak chiri̱j wi tare̱t on maꞌ tare̱t i coric wach i pahkanic cꞌahchiꞌ nibanam aweh tak chiri̱j chi na̱pahkam cuybal amahc tak chiwach i Dios, toque̱n tak soꞌ chi ricapewjic ri̱j i noꞌjbal nayew tak chawibil awi̱b tak. $<A 8«Wi jeꞌ aj reꞌ naꞌn tak, ra̱j rikꞌorom chi xa hat poꞌ banol awach tak maj wi wilic aj anoꞌjbal tak chi narak tak chiri̱j reꞌ ncꞌuluric ayuꞌ wach acꞌal nanawil tak johtok i kꞌi̱j chꞌi̱l i su̱tzꞌ ar pan taxa̱j, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi ru̱cꞌ pahkanic cꞌahchiꞌ nibanam aweh tak chipam take kꞌi̱j wili naꞌn tak awi̱b chi xa jeꞌ maꞌ narak ta tak chiri̱j? /;W 7On nanawil tak chi reꞌ su̱tzꞌ nsoljic woꞌ chic je, jeꞌ wili nakꞌor tak: ‹Tzꞌaꞌ poꞌ kꞌi̱j naribanam ikal, tiqui tak eh jeꞌ woꞌ reꞌ riban. : 6Naxicohlaj Jesus rikꞌormojic wili queh nahsil raj tahkanel, jeꞌ wili xikꞌor queh riqꞌuihal tinamit: «Reꞌ hat-tak tinamit til narak tak chiri̱j reꞌ ncꞌuluric ayuꞌ wach acꞌal nanawil tak johtok i kꞌi̱j ar pan taxa̱j. Jeꞌ ricab nanawil tak chi reꞌ su̱tzꞌ nchalic ar reꞌ nkajic wi̱ꞌ i kꞌi̱j, naribanam poꞌ jab, tiqui tak eh jeꞌ woꞌ reꞌ riban. T9! 5On pan jenoꞌ chic pa̱t, kakꞌor chi reꞌ acꞌunbe̱s aj niminel wi̱n, narixowjic wach ruꞌum i raja̱w. On wi reꞌ ajabe̱s aj nimem wi̱n, narixowjic wach ruꞌum racꞌu̱n. On wi reꞌ tutbe̱s aj niminel wi̱n, narixowjic wach ruꞌum rixkꞌu̱n. On wi reꞌ ok nchel ixkꞌunbe̱s aj niminel wi̱n, narixowjic wach ruꞌum ritu̱t. Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ ilꞌibe̱s aj niminel wi̱n, narixowjic woꞌ wach ruꞌum ritu̱t ribahi̱l. Wi reꞌ ritu̱t ribahi̱l aj niminel wi̱n, narixowjic woꞌ wach ruꞌum rilꞌi̱b, nqui Jesus. Wilic ok anoꞌjbal tak chi cuyuj mahc 8 4Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ yuꞌna johtok chi kawach jeꞌ wili naricꞌuluric chi quixilac take aj niminel wi̱n chꞌi̱l take maꞌ reꞌ ta take aj niminel wi̱n: Wi pan jenoꞌ pa̱t, kakꞌor chi wilic hoꞌo̱b ok chi cꞌacharel, wi xib ok take aj tahkem wi̱n, narixowjic quiwach cuꞌum take qui̱b. On wi reꞌ quib aj tahkem ok take wi̱n, narixowjic quiwach cuꞌum take xib. s7_ 3«Maꞌ coric ta na chi reꞌ hat-tak nacapaj tak chi ru̱cꞌ nicꞌulic lok i hin, naribanam chi chiꞌnchel take tinamit xa pan sukquil cꞌuxlis chic naquicꞌacharic? Til nikꞌor aweh tak chi maꞌ chiꞌnchel ta tinamit xa suk ta nak chic cꞌacharic nacaꞌnam, reꞌ laꞌ take naquiniminic wi̱n narixowjic quiwach ruꞌum chi waj tahkanel take. w6g 2xa reꞌ laꞌ curman chi pe̱t nanimukꞌunjic pan acꞌal jeꞌ ricab chi jeꞌ pan kahsanic haꞌ wilqui̱n. Ruꞌum aj reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riyotꞌquil i wa̱mna noquic cho cu rehtal nariponic wach nimukꞌunjic pan acꞌal. -5S 1Chiri̱j chi reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor i Jesus: «Jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌa̱kꞌ nkoporic chi reh cꞌatbal wach riyeꞌa̱b jenoꞌ aj tico̱l, jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i nicꞌulic lok i hin ayuꞌ wach acꞌal, reh woꞌ chi naripꞌuhtic i kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ tinamit. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi xpꞌuhtic ta nak chic i kꞌatoj kꞌoric reꞌreꞌ, 64e 0Jeꞌ reꞌ nok reꞌ camanom reꞌreꞌ qꞌuih i tzꞌuhu̱m naricꞌulum chiwach i jenaj chic rich aj camanom reꞌ maꞌ rinimej ta chi coric ricamaj ajabe̱s ruꞌum chi maꞌ rehtꞌalim ta chi coric chaj bih camanic naribanam. Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, nim wach tiꞌcꞌaxic naricꞌulum aj camanom reꞌ xcanabjic cahnok pan kꞌab chiꞌnchel paꞌ bih wilic reh ajabe̱s. Jeꞌ reꞌ nikꞌor wi jenoꞌ aj camanom nkꞌahsjic cahnok pan kꞌab jenoꞌ nim wach camanic ruꞌum chi aj chꞌiquem ricꞌux i ajabe̱s, holohic laj camanic woꞌ naripahkaljic reh chi naribanam cahnok, nqui Jesus reh maꞌ Luch. Reꞌ ripꞌuturic i kꞌatoj kꞌoric
naribanam i Jesus R3 /Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ camanom ncanabjic cahnok pan kꞌab chiꞌnchel paꞌ bih wilic reh ajabe̱s, chi rinimej cahnok ricamaj chi coric reh chi maꞌ eta ricꞌul reh jeꞌ ricab xicꞌul jenaj aj camanom maꞌ qꞌuisa ta tzꞌuhu̱m xicꞌul. Reꞌreꞌ tanlic chi reh chi jeꞌ reꞌ xicꞌul maj to̱b ta nak xehtꞌalij chaj bih camanic xa̱j i ajabe̱s, maꞌ xiban ta woꞌ ribanaric eh xa ta woꞌ nak xitikꞌa̱ꞌ ri̱b chi ruyuꞌnjic. 2 .kꞌe̱ꞌ je tiꞌquil naricꞌulum aj camanom reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic nacꞌolok lok i ajabe̱s chipam i kꞌi̱j nok reꞌ aj camanom reꞌreꞌ maꞌ rehtꞌalim ta soꞌ on chipam i juncꞌam nok maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricapam soꞌ ricꞌulic lok i ajabe̱s, naricꞌulic rakmajok chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam. Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ aj camanom reꞌreꞌ naricahnic chiwach i ajabe̱s chi xa jeꞌ chic ricab jenoꞌ queh take aj camanom reꞌ take maꞌ quiniminic ta woꞌ reh ricamaj. 1 -Ra̱j nchel wi reꞌ camanom reꞌreꞌ maꞌ riban ta ricamaj chi coric ruꞌum ricapaj pa ra̱mna chi jaꞌ cꞌulic ta lok reh ajabe̱s eh chi jeꞌ reꞌ enoquic chi quichꞌeyeric take rich camanom jeꞌ woꞌ enoquic chi ninkꞌijinic on chi xohcꞌric, t0a ,maj til pan coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ camanom reꞌreꞌ narijohsjic wach ricamaj ruꞌum ajabe̱s chi cꞌaxbal reh eh chi jeꞌ reꞌ naricojoric cahnok chi chopol na̱ chiꞌnchel paꞌ bih wilic reh i ajabe̱s reꞌreꞌ. Q/ +Kꞌe̱ꞌ je ato̱b reh aj camanom npahbabjic cahnok chi cꞌamol be̱h, wi reꞌ paꞌ bih i camanic kꞌoro̱j cahnok reh chi naribanam, reꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ rinimem nacꞌolok rakmajok ^.5 *Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ jenoꞌ ajabe̱s nok ojic chic reh chi naht, maꞌ reꞌ ta na jenoꞌ raj camanom jeꞌ ru̱cꞌ wilic rinoꞌjbal eh jeꞌ ru̱cꞌ chꞌiquem cꞌuxlis naripahba̱b cahnok chi ricꞌamaric quibe̱h chiꞌnchel raj camanom wilque̱b pa ripa̱t jeꞌ woꞌ chi riyeꞌeric quiwaꞌ quiha̱ꞌ pa riꞌorahil? Til pan coric reꞌ aj camanom reꞌ jeꞌ reꞌ rinoꞌjbal, reꞌreꞌ naricanabjic cahnok chi aj ilo̱l. O- )Chalic maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor cok reh Jesus: «Ha̱w, hab wach aj eh cꞌahchiꞌ akꞌorom take tijbal wili? Xa keh na hoj chi kutquel on reh woꞌ chiꞌnchel tinamit? nqui cok reh. \,1 (Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanicꞌulic lok nok maꞌ hab ta wach ncapewenic reh, reꞌ hat-tak xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak, nqui Jesus. #+? '«Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak. Ma̱cꞌul nchel aweh tak jeꞌ ricab xicꞌul i jenaj ajabe̱s reꞌ maꞌ xehtꞌalij ta i kꞌi̱j naxcꞌulic lok jenaj aj lekꞌ chi relkꞌjic pa̱m ripa̱t. Ar aj ruꞌ xoquic pa ripa̱t eh xelkꞌaj je chiꞌnchel paꞌ bih wilic reh. Wi ta nak reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xehtꞌalij chaj bih kꞌijal naricꞌulic lok wi̱ꞌ aj lekꞌ reꞌreꞌ, til coric nikꞌor chi xichaꞌjej nak chi xa icꞌlic chic na̱ eh maꞌ xiyew ta nak chi xelkꞌjic pa̱m ripa̱t. R* &Ru̱cꞌ aj eriban ajabe̱s reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ je ato̱b queh take camanom reꞌreꞌ maj til ricꞌul chi equicꞌaxaric chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok to̱b ta nak cu ticꞌlic akꞌab on cu pa risoljic akꞌab ensoljic cho ajabe̱s, reꞌ take reꞌ xa cu cꞌachlic woꞌ nak quiwach chi ruyuꞌnjic. })s %Kꞌe̱ꞌ je ato̱b queh take aj camanom reꞌreꞌ kꞌuruꞌ naponok i ajabe̱s cu̱cꞌ maj til nikꞌor aweh tak chi ruꞌum chi cu cꞌachlic quiwach naꞌojok cꞌolok i ajabe̱s, naquicꞌaxaric chi jeꞌ wili: Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ naribacꞌam jenoꞌ tzꞌih wach ritu̱k, naricojom take nah me̱xa i raj camanom reꞌreꞌ eh nariyeb quiwaꞌ quiha̱ꞌ. (' $Chaꞌn tak kꞌuruꞌ jeꞌ ricab ncaꞌn take raj camanom jenoꞌ ajabe̱s wilic ponok pan ninkꞌi̱j reh jenoꞌ caxarahil. Reꞌ take reꞌ xa koplic woꞌ quisakombal chi ricꞌuluric i cajabe̱s eh xa tikilque̱b woꞌ chi riteheric reh tzꞌahp nakꞌorok cho. *'M #«Ruꞌum chi reꞌ hin na woꞌ chic nisoljic cho, reꞌ hat-tak xa tikilca̱t ok woꞌ tak chi uyuꞌunic xa jeꞌ ta nak xa koplic woꞌ asakombal tak. 4&a "Jeꞌ reꞌ ajic wi ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak, reꞌ acapew-bal tak ewoꞌ nwihꞌic chi suk jeꞌ ricab nok reꞌ hoj maꞌ kojcapewenic chiri̱j kabihomal nok kehtꞌalim haj cꞌolic cho chi coric. Reꞌ noꞌjbal chiri̱j ruyuꞌnjic
risoljic cho i Jesus K% !Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chacꞌayej tak paꞌ bih wilic aweh tak eh ru̱cꞌ tumi̱n reꞌreꞌ chatoꞌbej tak take cꞌaxic ncaꞌn. Ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak, ar chic pan taxa̱j enamol tak wach toco̱m chic bihomal reꞌ maꞌ jaruj ta chic narisahchic wach. Ruꞌum chi ar pan taxa̱j maꞌ noquic ta aj ilekꞌ eh maꞌxta woꞌ take ricꞌoyil tzꞌih, reꞌ hat-tak til na̱chꞌica̱b acꞌux tak chi ricꞌoloric abihomal tak ar jeꞌ ricab naꞌn ru̱cꞌ atumi̱n tak nanacꞌol tak pan jenoꞌ tꞌuch coxtal tzꞌih jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ chꞌukic ta reh. $7 «Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hat-tak waj tahkanel reꞌ jeꞌ na acab tak juntzuhm ok ti chi me̱ꞌ maꞌ tiyoꞌjic tak chi nitahkaljic maj reꞌ Dios xponic chiwach chi reꞌ chiꞌnchel paꞌ bih wilic pa rikꞌab chi kꞌatal kꞌoric reꞌ hat-tak na̱wehchenic tak reh. K# Reꞌ laꞌ hat-tak chasicꞌ tak ricojoric awi̱b tak chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌreꞌ ewoꞌ riyew cho aweh tak i paꞌ bih curman chaweh tak. p"Y Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ asoꞌ chꞌi̱l awaꞌ aha̱ꞌ tak, xa na woꞌ riyeꞌeric aweh tak ruꞌum i kAja̱w Dios ruꞌum nok rehtꞌalim chic cho chi curman chaweh tak. Ma̱ban aweh tak kꞌuruꞌ jeꞌ ricab ncaꞌn take tinamit chi xa chiri̱j woꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ choplic quicꞌux eh chiri̱j i Dios maꞌ choplic ta soꞌ quicꞌux. J!  Maꞌ tikajic tak chic capew kꞌuruꞌ chiri̱j i tumi̱n lokꞌbal reh awaꞌ aha̱ꞌ tak eh jeꞌ woꞌ maꞌ riban naho̱l awach tak chiri̱j asoꞌ reꞌ na̱soꞌem wi̱ꞌ awi̱b tak. & E «Ruꞌum aj chi reꞌ Dios nchaꞌjanic aweh tak, maꞌ reꞌ ta chic aweh tak chi maꞌ ta nak enachop acꞌux tak chiri̱j i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi watak yu̱kꞌ qꞌuixca̱b xa holohic chic rixoyjic take cu̱cꞌ qꞌuiche̱ꞌ riban i Dios to̱b ta xa nicꞌ yuꞌ ti quicꞌataric cok pan kꞌa̱kꞌ, reꞌ ta na chic hat-tak maꞌ eriyew asoꞌ tak reꞌ na̱soꞌem wi̱ꞌ awi̱b tak? ) Ma̱ban tak chic jeꞌ reꞌ chiri̱j asoꞌ tak kꞌuruꞌ maj reꞌreꞌ xa nariyeꞌeric woꞌ cho aweh tak ruꞌum i Dios. Cꞌuhtbal reh ricorquilal xnikꞌor lok reꞌreꞌ chacoj tak rehtal jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take ihtzꞌub wilque̱b chawach tak wili: Reꞌ take reꞌ xa maꞌ naho̱l ta chic quiwach chi camanic, maꞌ xa naho̱l ta woꞌ chic quiwach chi riquemeric quisoꞌ eh xa chakꞌ chic wach holonquilal qꞌuihic ncaꞌn tok. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal take chi xa ta nak je reꞌ riholonquilal risoꞌ i Salomon chi kꞌatal kꞌoric rijunehtej nechꞌ ok ri̱b ru̱cꞌ riholonquilal jenoꞌ queh ihtzꞌub wili!  Wi maꞌ hab wach jenoꞌ aweh tak eriban canar ritikiric xa ta nak jenoꞌ chic kꞌi̱j ro̱k ricꞌacharic, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi xa nicꞌ chic na̱ i capewenic naꞌn tak chiri̱j take xa paꞌ chic jaric ajwal wach aweh tak pan acꞌacharic tak? eC «Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ tikajic tak capew chi rimoloric yohbal wach abihomal tak maj hab wach jenoꞌ aweh hat-tak eritik chic jenoꞌ kꞌi̱j ro̱k ricꞌacharic xa ru̱cꞌ eriban chi jeꞌ reꞌ? ]7~!|{zx,vujsronmclLkjhmgded\cb0a`v`^\^[YXWVUdTxSRQfPqO-M.LJuIHbG}FEDC&A@?={;:(9765 21/.-+*>(e&d$") e7'F Dl7{No Wi jeꞌ reꞌ nbanaric xa ayuꞌ wach acꞌal, jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak ru̱cꞌ i camanic niyew chana̱ tak, ma̱ban tak i camanic reꞌreꞌ chi xa ruꞌum ta nak chi nawa̱j chi enyeꞌeric alokꞌil tak. Raj nchel hat-tak, nachakꞌor tak ribiral acamaj xaꞌn tak jeꞌ wili chakꞌor tak: ‹Reꞌ hoj xa reꞌ woꞌ camanic riyeb chi kana̱ i Jesus chi raj camanom, xa reꞌ woꞌ reꞌ nkaꞌn ribanaric. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ maꞌ ricꞌul ta chi keh chi nariyeꞌeric kalokꞌil ru̱cꞌ kacamaj nkaꞌn, tiquirok tak, nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xesaj lok i xilim chiqui̱j
take lajeb chi winak mMS «Chiri̱j chic reꞌ, niban aweh tak i birinic wili: Nok ribanam chic chiꞌnchel ricamaj pahkamaj reh aj camanom reꞌreꞌ, riwi̱ꞌ na chi reh ajabe̱s chi cu naritioxem ricamaj i raj camanom? Chi wi̱n hin maꞌxta. "L=«Maꞌxta, majeꞌ? Reꞌ laꞌ nak enakꞌor tak reh jeꞌ wili: ‹Le̱y, chajal cho awi̱b. Toque̱n chi ritikꞌinjic niwaꞌ. Nok tiklic chic chiꞌnchel, chayew wi̱n nah me̱xa eh nok nicohlam chic niwaꞌ, cu reꞌ aj chaꞌn aweh i hat, nqui nak enakꞌor tak reh. K/Chiri̱j i wili reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Xa kakꞌor reꞌ hat-tak wilic ok jenoꞌ awaj tzꞌeꞌ wa̱ch tak cꞌahchiꞌ ok ricamanem cho pa̱m awabixba̱l tak on cꞌahchiꞌ ok rilom ponok awaca̱x tak. Nasoljok cho reh ricamaj jeꞌ na nak wili enakꞌor tak reh chi ricꞌuluric?: ‹Le̱y, toque̱n cho. Toque̱n nah me̱xa, chaꞌn awaꞌ, tiqui na nak tak reh? TJ!Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak wi enacoj tak wach chi naca̱t woꞌ tak chic nitoꞌbem ru̱cꞌ wajawric, naribanam chi kꞌe̱ꞌ chic ransil akꞌorbal tak jeꞌ ricab ransil i tꞌuch rijaꞌquil i che̱ꞌ Mosta̱sa ribihnal. Reꞌreꞌ to̱b ta til tꞌuch ti nantiquiric jok til nqꞌuihic johtok cu rehtal riban jenaj nim laj che̱ꞌ. Jeꞌ aj woꞌ reꞌ encꞌuluric ru̱cꞌ akꞌorbal i hat-tak ru̱cꞌ nitoꞌbal, wi eta nak nakꞌor tak reh i che̱ꞌ sico̱moro wili chi erichuk je ri̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ eh chi ar chic pan nim laj haꞌ eno̱j wihꞌok, enak tiribiraj tak, nqui Jesus queh. Maꞌ jenoꞌ camanic raj banaric
xa reh rakbal lokꞌil cI?Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take nahsil raj tahkanel, jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, reꞌ hat xoj-atoꞌbej chi ricojoric wach chi wilic awajawric. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna nkapahkaj aweh chi koj-atoꞌbej woꞌ chic chi enkacoj wach chi ruꞌum awajawric i hat enkaꞌn ribanaric i xakꞌor keh chiri̱j i cuyuj mahc, nqui take reh. HJeꞌ ricab wi chiwach jenaj kꞌi̱j, wukpech ok nchel enchalic awu̱cꞌ tak chi ripahkaljic cuybal rimahc ruꞌum chi wukpech ok xmahcanic chawach tak, chacuy woꞌ tak rimahc ru̱cꞌ i juꞌjun pech eripahkaj ricuybal aweh tak, nqui Jesus queh. uGcJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chawicꞌraj awi̱b tak. Ma̱yoj tak ricapew-bal awas acha̱kꞌ tak jeꞌ ricab wi xmahcanic chawach tak. Wi jeꞌ reꞌ xiban chawach tak, chakꞌil tak eh chacuy woꞌ tak rimahc naripahkaj ricuybal aweh tak. oFWi hab wach jenoꞌ aj tijinel enyojbic ricapew-bal jenoꞌ queh take aj tahkem wi̱n wili reꞌ quikꞌochsam chic wach i ca̱mna jeꞌ ricab i jenoꞌ tꞌuch acꞌun, sakbih nak chi reh chi encuturic jok pa richamil haꞌ chi bacꞌlic chi ralak chiwach jenoꞌ maꞌ laj abaj ncamanic chi queꞌbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric china̱ ruꞌum i Dios maꞌ jeꞌ ta ti ricab i tiꞌcꞌaxic enbanaric reh jenoꞌ waj tahkanel. .E WChiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh cablaj chi nahsil raj tahkanel: «Chiꞌnchel i hoj kehtꞌalim chi maꞌxta bih ra̱j chi maꞌ ta nak enwihꞌic reꞌ nyojbic reh capew-bal, xa reꞌ laꞌ hin nikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ ntiꞌbic nicꞌux chiri̱j D{Reꞌ maꞌ Awraham, naxibiraj chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xikꞌor cho reh: ‹Wi reꞌ take awas chꞌi̱l take acha̱kꞌ maꞌ nquijal ta wach quinoꞌjbal nanquibiraj i riCꞌuhbal i Dios ruꞌum Moyses, jeꞌ woꞌ i cꞌuhbal quicana̱b cahnok take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios najtir kꞌi̱j, maꞌ nicꞌ ta woꞌ chic wach naquijal wach quinoꞌjbal, to̱b ta nak uctok je jenoꞌ hab wach chi kaxilac i hoj camnak chi rikꞌormojic queh i cꞌuhbal, nqui Awraham, nqui Jesus queh.lCQ«Chalic i biho̱m jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor johtok reh: ‹Jeꞌ nak reꞌ ruꞌ Ha̱w maꞌ Awraham, xa reꞌ laꞌ maꞌ nquicoj ta wach i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh chi eta nak natakꞌa̱ꞌ je jenoꞌ hab wach chi kaxilac i hoj camnak, ewoꞌ nak nquijal wach quinoꞌjbal, nqui woꞌ chic i biho̱m reꞌreꞌ. ]B3«Reꞌ maꞌ Awraham jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor cho reh: ‹Bi̱l, maꞌ eta riban jeꞌ ricab napahkaj i hat. Reꞌ take awas chꞌi̱l take acha̱kꞌ wi maꞌ nca̱j chi nacojic chipam i tiꞌcꞌaxic wilca̱t wi̱ꞌ, quinimej i riCꞌuhbal i Dios canamaj cahnok ruꞌum i Moyses jeꞌ woꞌ i riCꞌuhbal i Dios quicana̱b cahnok take aj kꞌorol riCꞌuhbal najtir kꞌi̱j maj reꞌ aj camaj naxcanabjic cahnok take cꞌuhbal, nqui xikꞌor cho reh. Aar cu̱cꞌ take hoꞌo̱b chi was chꞌi̱l nicha̱kꞌ chi rikꞌororic queh i tiꞌcꞌaxic wilqui̱n wi̱ꞌ hin. Jeꞌ reꞌ nipahkaj aweh chi chaꞌn maj wi maꞌ xo̱j rikꞌor queh, ewoꞌ quichalic ayuꞌ chipam tiꞌcꞌaxic wili, nqui johtok reh. M@«Reꞌ biho̱m reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: ‹Ha̱w maꞌ Awraham wi maꞌ riban chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chacuy chatakꞌa̱ꞌ je wi̱n i La̱saro pa ripa̱t i waja̱w, ]?3Jeꞌ woꞌ chic, chi kaxilac i hoj chꞌi̱l i hat-tak wilic jenaj rinimal jul cahk reh chi reꞌ hoj chꞌi̱l hat-tak, to̱b ta nak cꞌultar nka̱j je kꞌahxic, maꞌ eta nkaꞌn canar, nqui banol cho reh. x>i«Chalic maꞌ Awraham jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban cho: ‹Bi̱l, cꞌolok pan acꞌux chi nok wilca̱t tak cho wach acꞌal, reꞌ hat xa sukquil cꞌuxlis xacꞌul cho, raj i La̱saro wili xa reꞌ woꞌ tiꞌquil cꞌuxlis xicꞌul cho ar. Yuꞌna, reꞌ chic i La̱saro naricꞌulum sukquil ricꞌux ayuꞌ eh reꞌ hat na̱cꞌulum i tiꞌcꞌaxic ar. z=meh xiqꞌuer johtok chi̱ꞌ chi jeꞌ wili: ‹Ajabe̱s maꞌ Awraham, reꞌ hin yohbal woꞌ chic wach tiꞌquil cꞌahchiꞌ nicꞌulum chipam i kꞌa̱kꞌ wili. Chacuy, chakꞌor wi̱n reh La̱saro chimuh cho jenoꞌ juꞌ kꞌab pan haꞌ eh cꞌolok ritꞌaksaj soꞌ wi̱n pa nichi̱ꞌ chi jotꞌsbal soꞌ wach nitiꞌquil, nqui johtok i biho̱m reꞌreꞌ. 2<]xo̱j cꞌolok chipam i yeꞌa̱b Ha̱res ribihnal reꞌ nquicꞌul wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic take maꞌ holohic ta quinoꞌjbal. Nok wilic chic chipam i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ biho̱m laj winak xilow johtok wach i La̱saro chi tzꞌuklic cok chi riche̱l maꞌ Awraham cu maꞌ wili johtok s;_«Jenaj aj chi reꞌ, xponic rikꞌijil chi reꞌ take quib chi winak reꞌreꞌ xiquimic je. Reꞌ niba̱ꞌ laj winak xcꞌamaric johtok cuꞌum take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ar pan taxa̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ jenaj ninkꞌi̱j eh chi jeꞌ reꞌ xcojoric nah me̱xa ar chi riche̱l i maꞌ Awraham. Ra̱j nchel i biho̱m laj winak, naxmukꞌunjic je /:WNanwihꞌic ar xa ricꞌax nak chic wach chi narinuksam ri̱b reh take rixe̱r wiꞌc ricana̱ꞌ i winak reꞌreꞌ nah rime̱xa, xa reꞌ laꞌ maꞌ nyeꞌeric ta woꞌ reh. Haj ti wilic i quiꞌoquic cok ru̱cꞌ La̱saro xa reꞌ ti take tzꞌiꞌ reꞌ no̱j quirekꞌ wach i rikꞌa̱. h9IChipam woꞌ tinamit reꞌreꞌ xcꞌacharic cho jenaj niba̱ꞌ laj winak nujunak ri̱j chi kꞌa̱ La̱saro ribihnal. Reꞌ La̱saro reꞌreꞌ eli̱c nponic canabjok cho chiwach ritzꞌahp ripa̱t i biho̱m reꞌreꞌ. v8eChiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Pan jenaj tinamit xwihꞌic cho jenaj biho̱m laj winak reꞌ xcꞌacharic cho chi jeꞌ ricab riwi̱ꞌ jenaj kꞌatal kꞌoric maj kalakal xa chiꞌnchel wach cꞌuxbal wilic nah rime̱xa chi naricꞌuxum eh xa chakꞌ wach laj tzꞌih woꞌ wilic chiri̱j. b7=«Raj laꞌ hin nikꞌor aweh tak chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ. Jeꞌ ricab yuꞌna chi rijelow-bal atijbal naꞌn tak chiri̱j i kꞌilo̱j reꞌ rikꞌor chi reꞌ winak richꞌak rehqꞌue̱n eh ricꞌam chic jenoꞌ toco̱m ixok nkajic pan cꞌoyomal, reꞌ chic nicꞌuhtunic i hin chiri̱j i kꞌilbal reꞌreꞌ nbirmijic eh reꞌ cꞌuhtunic reꞌreꞌ rikꞌor chi reꞌ winak ricꞌam chi rehqꞌue̱n jenoꞌ toco̱m ixok chꞌako̱j cho ruꞌum ribahi̱l, nkajic woꞌ pan cꞌoyomal, nqui Jesus queh. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i jenaj
biho̱m laj winak chꞌi̱l i La̱saro Q6Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ atijbal hat-tak cꞌahchiꞌ rojic wach acꞌal to̱b ta nchel reꞌ hat-tak nakꞌor chi jeꞌ wili: ‹Coric, reꞌ taxa̱j richꞌi̱l acꞌal narisahchic wach nacuxꞌok wach i cꞌacharic, xa reꞌ laꞌ maꞌ jenoꞌ tꞌuch kꞌilo̱j jeꞌ ru̱cꞌ wilic chipam Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ricab jenoꞌ tꞌuch rehtalil kꞌoric, narojic wach acꞌal, nqui nakꞌor tak. }5sRuꞌum aj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Wa̱n reꞌ xbanic cho kahsanic haꞌ maꞌ xitik ta chic juꞌ rixermejic wach i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chꞌi̱l i quicꞌuhbal take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Chi jeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ Wa̱n xpꞌuhtic cho rikꞌormojic chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel eh ruꞌum aj reꞌ yohbal wach take cꞌacharel cꞌahchiꞌ quichopom quicꞌux chi reꞌ Dios nariwihꞌic chi quina̱ chi kꞌatal kꞌoric. U4#Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xkꞌormojic queh ruꞌum Jesus: «To̱b ta reꞌ hat-tak nacꞌuhtaj tak lok awi̱b chi quiwach i tinamit chi xa coric chic wach acꞌux tak, chiwach i Dios reꞌ nehtꞌalanic reh awa̱mna tak sakom wach chi xa ji̱kꞌ chic acꞌux tak chiri̱j bihomal. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ Dios nyiꞌbic cho ruꞌum atijbal tak eh to̱b ta nak kꞌe̱ꞌ nim rilokꞌil atijbal tak chi quiwach i tinamit, yuꞌna pꞌuht rojic wach acꞌal. O3Chiri̱j wili reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses naxquibiraj i kꞌoric xikꞌor i Jesus, tohkꞌ quiseꞌlam ruꞌum nok ji̱kꞌ quicꞌux chiri̱j quibihomal. 2 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, maꞌ eta riban chi quib ta nak enachꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ acꞌux tak, chiri̱j ta nak i Dios eh jeꞌ woꞌ chiri̱j abihomal tak jeꞌ ricab nok maꞌ eta riban chi jenoꞌ camanom encamanic ru̱cꞌ quib chi ajabe̱s ruꞌum nok, wi erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi ribanaric ricamaj i jenaj ajabe̱s, narikꞌebem lok chiri̱j ricꞌux i ricamaj i jenaj chic ajabe̱s. Wi chiri̱j ricamaj i jenaj chic ajabe̱s erichꞌica̱ꞌ ricꞌux, ra̱j rikꞌorom chi ewoꞌ chic rikꞌeb cho chiri̱j ricꞌux ricamaj i jenaj chic ajabe̱s reꞌ xichꞌica̱ꞌ nak wi̱ꞌ ricꞌux chi camanic chi pe̱t, nqui Jesus queh. d1A On wi maꞌ xaꞌn tak i coric ru̱cꞌ abihomal tak reꞌ xa okxaꞌnamaj pan akꞌab tak, nicꞌ woꞌ wach nok reꞌ Dios erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi riyeꞌeric pan akꞌab tak i ribihomal reꞌ na̱wehcham tak? 10[ Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi chanimej tak chi coric acamaj tak riyew i Dios eh chacamanej tak wach abihomal tak chi coric maj wi maꞌ naꞌn ta tak i coric ru̱cꞌ abihomal tak, nicꞌ wach nok chi reꞌ Dios erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chawi̱j tak chi enacamanej tak wach ribihomal? ]/3 «Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ chacoj tak rehtal i coric laj kꞌoric wili: Reꞌ coric laj aj camanom to̱b ta tꞌuch wach on to̱b ta nim wach ricamaj, reꞌreꞌ xa ewoꞌ rinimej ricamaj. Raj laꞌ reꞌ maꞌ coric ta laj aj camanom to̱b ta tꞌuch wach on to̱b ta nim wach ricamaj, reꞌreꞌ xa maꞌ eta woꞌ rinimej ricamaj. .  Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi ru̱cꞌ abihomal reꞌ namol tak wach ayuꞌ wach acꞌal ticholok tak ricꞌamaric awi̱b tak pan sukquilal cu̱cꞌ awas acha̱kꞌ tak. Chi jeꞌ reꞌ nok maꞌxta chic camaj aweh abihomal tak ruꞌum nok hat-tak chic camnak, holohic acꞌuluric tak naribanaric ru̱cꞌ i Dios reꞌ wilic wi̱ꞌ cꞌacharic chi junelic. c-?«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ru̱cꞌ noꞌjbal xiban i maꞌ holohic ta laj aj camanom reꞌreꞌ, reꞌ ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Kꞌe̱ꞌ hat tꞌulic ru̱cꞌ acapew-bal chi xacapaj ri̱j nicꞌ wach ritobjic awi̱b na̱banam, nqui reh. «Ru̱cꞌ ribiral i aj camanom reꞌreꞌ ncꞌuhtunic chi reꞌ take cꞌacharic chic ncaꞌn pa risakomil rikꞌorbal i Dios maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic quichol risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach ritobjic qui̱b nacaꞌnam ru̱cꞌ atoꞌbil ncaꞌn, jeꞌ ricab ncaꞌn take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j quibihomal ayuꞌ wach acꞌal. ,«Jeꞌ woꞌ, naxcꞌulic woꞌ lok jenaj chic aj cꞌa̱s jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh aj camanom reꞌreꞌ: ‹Chaj bih acꞌa̱s ru̱cꞌ ajabe̱s? nqui reh. —Ha̱ꞌ, reꞌ hin hoꞌcꞌahl (100) birin chi ixi̱m nicꞌa̱s ru̱cꞌ, nqui reh. —Chacꞌul rihujil acꞌa̱s wili eh xa chic ok caj winak (80) birin chi ixi̱m acꞌa̱s chatzꞌihmlom chiwach, nqui reh. #+?—Ha̱ꞌ, reꞌ hin hoꞌcꞌahl (100) chi nimak lo̱sa xun chi kꞌenaꞌ nicꞌa̱s ru̱cꞌ, nqui reh. —Chacꞌul rihujil acꞌa̱s wili kꞌuruꞌ, titzꞌu̱k ayuꞌ eh xa chic ok lajeb roxcꞌahl (50) chi nimak lo̱sa xun acꞌa̱s chatzꞌihmlom chiwach, nqui reh. E*«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxelic je aj camanom reꞌreꞌ ru̱cꞌ biho̱m laj winak, xiyukꞌej chi quijuꞌjunal take wilic quicꞌa̱s ru̱cꞌ biho̱m reꞌreꞌ. Naxcꞌulic lok i pe̱t aj cꞌa̱s jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum camanom reꞌreꞌ: ‹Chaj bih acꞌa̱s ru̱cꞌ ajabe̱s? nqui reh. )!Ha̱ꞌ, reꞌ hin xnirak chic chiri̱j chaj bih nanibanam: Nanitoꞌbem take wilic quicꞌa̱s ru̱cꞌ biho̱m wili eh chi jeꞌ reꞌ nachimakꞌ nicamaj chi aj ilol ruꞌ, reꞌ take reꞌ equinquicꞌul cu̱cꞌ chi equinquitoꞌbej, nqui xikꞌor pa ricꞌux. `(9«Reꞌ aj camanom naxibiraj chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux: ‹Reꞌ nicamaj chi hin ilol reh racꞌa̱l i wajabe̱s narimakꞌam wi̱n yuꞌna. Chaj woꞌ bih nanibanam kꞌuruꞌ? maj reꞌ hin maꞌ quinchol ta cow laj camanic eh chi nawoquic ta nak chi pahkanic wiꞌc chiꞌ tak pa̱t kꞌe̱ꞌ quinqꞌuixꞌic. k'O«Chalic i biho̱m laj winak naxibiraj chi jeꞌ reꞌ xitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric i raj camanom. Naxcꞌulic lok ru̱cꞌ jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum i biho̱m reꞌreꞌ: ‹Reꞌ hat maꞌxta chic acamanic wu̱cꞌ chi waj camanom maj reꞌ hin xnirak chiri̱j chi xa hat kꞌebol nitzꞌa̱k nok wilca̱t. Yuꞌna kꞌuruꞌ chacꞌam cho wi̱n ahu̱j reꞌ natzꞌihmbaj take wi̱ꞌ hab wach wilic quicꞌa̱s wu̱cꞌ reh chi nawilom, nqui xkꞌormojic reh. & Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus jenaj woꞌ chic tijbal xikꞌor queh take raj tahkanel ru̱cꞌ jalwach kꞌoric wili: «Junpech, wihꞌic cho jenaj biho̱m laj winak wihꞌic jenaj raj camanom ilol reh chiꞌnchel racꞌa̱l. Pan jenaj kꞌi̱j xponic quikꞌor rimahc aj ilol reꞌreꞌ ru̱cꞌ i biho̱m laj winak chi jeꞌ wili: ‹Ha̱w, reꞌ tojbal ri̱j awacꞌa̱l maꞌ cꞌahchiꞌ ta rimolom awaj camanom. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa kꞌebol atzꞌa̱k nok wilic, nqui xponic quikꞌor reh. 1%[ Ra̱j nchel ni̱m chiri̱j acha̱kꞌ til curman chi xnicoj chi suksbal kacꞌux maj reꞌ wacꞌu̱n reꞌreꞌ xnicapaj chi sahchanak nak chic on chi camnak nak chic, xa reꞌ laꞌ yuꞌna xwilow woꞌ chic wach chi cꞌachlic, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ, nqui Jesus queh winak reꞌreꞌ.1$[«Chalic i ajabe̱s jeꞌ woꞌ wili xikꞌor reh: ‹Acꞌun, nicꞌ paꞌ nimal wilic wi̱n pan akꞌab woꞌ hat wilic. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ ribanaric jenoꞌ ninkꞌi̱j jeꞌ ricab wili maꞌ til ta curman chi enbanaric chawi̱j i hat ruꞌum nok xa eli̱c woꞌ wilca̱t wu̱cꞌ. 7#gRa̱j yuꞌna naxcꞌulic lok i chakꞌbe̱s awacꞌu̱n, reꞌ hat xatakꞌa̱ꞌ ricansjic i racꞌu̱n wacax chiho̱j lok chi xa reh banoj ni̱m. Jeꞌ aj reꞌ xaꞌn reh awacꞌu̱n reꞌreꞌ to̱b ta nchel xisach wach chiꞌnchel atzꞌa̱k cu̱cꞌ take cꞌoyo̱m laj ixok, nqui reh raja̱w. y"kxa reꞌ laꞌ acꞌun reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh raja̱w: ‹Pah, reꞌ hin jarub ta woꞌ ha̱b nipꞌutum cho ribanaric acamaj maꞌ jenoꞌ pech nikꞌihtam wi̱b chawach. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ niban chawach, reꞌ hat xa ta nak je jancꞌal ayeb wi̱n jenoꞌ tꞌuch nichi̱wa chi nanibanam nininkꞌi̱j wichꞌi̱l take suk quikꞌoric wu̱cꞌ. v!e«Naxibiraj asbe̱s acꞌun chi jeꞌ reꞌ xiban i raja̱w, kꞌe̱ꞌ naxchalic ricꞌa̱ eh maꞌ xa̱j ta chic cok oquic pan pa̱t. Ruꞌum aj reꞌ xelic cho raja̱w chi ritokoric ri̱b chiwach chi naroquic nak cok pan pa̱t, H  Reꞌ aj camanom jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Reꞌ acha̱kꞌ xsoljic woꞌ chic cho pan pa̱t. Ruꞌum chi xilmijic woꞌ chic wach chi manlic ro̱k kꞌab reꞌ awaja̱w xitakꞌa̱ꞌ ricansjic i racꞌu̱n wacax chiho̱j lok chi xa reh ni̱m reh naricꞌuxuric chipam ninkꞌi̱j wili, nqui aj camanom reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ xiyukꞌej cok jenaj raj camanom i raja̱w eh xibiraj reh chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ ninkꞌi̱j pan pa̱t. a;xcꞌulic lok i asbe̱s acꞌun soljic riban cho reh camanic pan abixbal. Naxponic maꞌ naht ta chic ru̱cꞌ pa̱t, xibiraj chi bi̱ch ncaꞌn take aj kꞌojonel jeꞌ woꞌ chi xa quiꞌahnic chic take aj so̱n. /WJeꞌ aj reꞌ nakaꞌnam maj reꞌ wacꞌu̱n wili reꞌ xnicapaj chi sahchanak nak chic, on chi camnak nak chic, xwilow woꞌ chic wach yuꞌna chi cꞌachlic, nqui ajabe̱s queh raj camanom. «Chiri̱j i wili nok quipꞌutum chic ninkꞌijinic i ajabe̱s reꞌreꞌ chꞌi̱l i racꞌu̱n, \1Nok abanam tak chic reꞌreꞌ, reꞌ chic i racꞌu̱n wacax chiho̱j lok chi xa reh kani̱m chacꞌam tak cho eh chacansaj tak reh chi nakacꞌuxum maj yuꞌna nakacojom jenaj ni̱m pa ribihnal i wacꞌu̱n. '«Reꞌ ajabe̱s kꞌe̱ꞌ xiquetelej wach i racꞌu̱n eh xicꞌam cok pan pa̱t. Chiri̱j chic ruꞌ cꞌuhtbal reh chi reꞌ racꞌu̱n wilic woꞌ chic rilokꞌil chi acꞌunbe̱s, jeꞌ wili xikꞌor queh raj camanom: ‹Chacꞌam tak cho wi̱n chakꞌwach laj tzꞌih chꞌi̱l juncꞌuhl ok xijab chꞌi̱l woꞌ jenoꞌ mutkꞌab eh chatikꞌa̱ꞌ tak wi̱n i wacꞌu̱n chi coric. -Ar ajic reꞌ acꞌun reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh raja̱w: ‹Pah, reꞌ hin mahc xniban chiwach kAja̱w Dios pan taxa̱j jeꞌ woꞌ reꞌ xniban chawach i hat. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ ricꞌul ta chic chi wi̱n chi equinacoj chi hin awacꞌu̱n, nqui reh raja̱w. {o«Jeꞌ reꞌ nok reꞌ acꞌun reꞌreꞌ xicana̱ꞌ je yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ eh xsoljic woꞌ chic je ru̱cꞌ raja̱w. Nok ponic chic riban i acꞌun reꞌreꞌ maꞌ naht ta je ru̱cꞌ pa̱t, reꞌ raja̱w xa nyotꞌic chic i ra̱mna xjohtic cho ruꞌum i racꞌu̱n naxihlaj je wach. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xo̱j rajim chi ricꞌuluric eh naxponic ru̱cꞌ, xikꞌahchej chi ralak eh xitzꞌub i wach ruꞌum risukquil ricꞌux chi xsoljic woꞌ chic je ru̱cꞌ. @yJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacuy quinacꞌul woꞌ chic pan ayeꞌa̱b reꞌ cok ruꞌ xa jeꞌ ok chic hin jenoꞌ awaj camanom, maꞌ jeꞌ ta ok chic chi hin awacꞌu̱n maj maꞌ ricꞌul ta chic chi wi̱n chi equinacoj chi hin awacꞌu̱n, quinquirok reh, nqui xikꞌor naxnaꞌlajic reh acꞌun reꞌreꞌ. q[Ha̱ꞌ, reꞌ hin nanicana̱b cahnok i yeꞌa̱b wili. Til nawojic ru̱cꞌ i waja̱w eh jeꞌ wili nanikꞌorom reh naquinponok ru̱cꞌ: ‘Pah, reꞌ hin xinmahcanic chiwach kAja̱w Dios pan taxa̱j, jeꞌ woꞌ chawach i hat. 'GNok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌulum, naꞌlajic reh acꞌun reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux: ‹Jarub ta woꞌ nchel chi aj camanom xa suk chic cho quiwaꞌ quiha̱ꞌ ar pa ripa̱t i waja̱w, ra̱j hin ayuꞌ xa cucꞌ tak chic maꞌ quinquimic ruꞌum i cꞌahric. nUNok cꞌahchiꞌ chi chaꞌjanic ahk, xa ta nak je hab wach ncapewenic soꞌ reh acꞌun reꞌreꞌ chi riyeꞌeric riwaꞌ riha̱ꞌ. Ruꞌum reꞌreꞌ xa ricꞌax nak chic wach chi rinuksjic ri̱b ru̱cꞌ quiwaꞌ take ahk. q[eh ruꞌum reꞌreꞌ xoquic chi sicꞌoj camanic ar. Naxirak ricamaj ru̱cꞌ jenaj winak patanel chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ acꞌun reꞌreꞌ xtakꞌabjic je pan abixbal chi quichaꞌjaljic take rahk i winak reꞌreꞌ. hI«Chiri̱j chic ruꞌ nok risacham aj chic chiꞌnchel ritzꞌa̱k, pan jenaj kꞌi̱j naxchalic jenaj wiꞌjalel chipam i tinamit wilic wi̱ꞌ, reꞌ acꞌun reꞌreꞌ xipꞌut chi maꞌ riniqꞌuej ta chic wiꞌc =s Chiri̱j chic reꞌ nok xa cu reꞌ woꞌ ti quib xib kꞌi̱j ricꞌulum racꞌa̱l i chakꞌbe̱s acꞌun, xiyew ti je chi cꞌa̱y eh ru̱cꞌ ritzꞌakil acꞌal xicꞌul, xo̱j pan jenaj chic tinamit chi naht. Ar xa maꞌ xilow ta chic ricorquil nicꞌ wach xisahchlom wi̱ꞌ chiꞌnchel ritzꞌa̱k. 9k Pan jenaj kꞌi̱j reꞌ chakꞌbe̱s acꞌun jeꞌ wili xikꞌor reh raja̱w: ‹Ha̱w, reꞌ acꞌal na̱yeb keh natiquimok chayew wi̱n yuꞌna, nqui reh raja̱w. —Tare̱t, eniyew aweh tak, nqui ajabe̱s. «Jeꞌ reꞌ nok, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ tohkꞌ richꞌakam racꞌa̱l queh racꞌu̱n. "= Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus pꞌuht woꞌ chic rikꞌorom queh jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Jenaj ajabe̱s wilic quib racꞌu̱n. 9 «Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ til reꞌ Dios jeꞌ woꞌ reꞌ riban maꞌ pajoj ta woꞌ nsukbic ricꞌux chꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch nok jenoꞌ aj mahc rijal wach rinoꞌjbal, nqui Jesus queh. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i ajabe̱s
wilic quib racꞌu̱n oW Jeꞌ woꞌ, wi xirak woꞌ chic ritzꞌa̱k nariyukꞌem woꞌ take suk quikꞌoric ru̱cꞌ chꞌi̱l take ricaꞌja̱ reh chi nacaꞌnam quiwaꞌ ru̱cꞌ. Jeꞌ wili narikꞌorom queh take nariyukꞌem: ‹Quincꞌolok awichnimej tak chipam risukquil nicꞌux maj reꞌ nitzꞌa̱k reꞌ xnikꞌeb nak xnirak woꞌ chic yuꞌna, nqui narikꞌorom queh. ; o«Kakꞌor chi jenaj niba̱ꞌ laj ixok wilic lajeb ritzꞌa̱k qꞌuih wach eh xkꞌehbic jenaj queh ritzꞌa̱k reꞌreꞌ, maꞌ eta na rikop jenoꞌ risakombal eh enoquic chi rimeseric pa̱m ripa̱t chi risiqꞌuiric ritzꞌa̱k chi coric cu rehtal woꞌ chic erirak? Jeꞌ reꞌ eriban majeꞌ? Y +«Jeꞌ ricab sukquil cꞌuxlis nwihꞌic ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ sukquil cꞌuxlis nwihꞌic ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j nok jenoꞌ chi aj mahc rijal wach rinoꞌjbal. Nok jeꞌ reꞌ ncꞌuluric chi jenaj aj mahc rijal wach rinoꞌjbal, til coric kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nsukbic ricꞌux i Dios ru̱cꞌ reꞌreꞌ chiwach risukquilal ricꞌux nwihꞌic chi wilic ta nak belejlaj roꞌcꞌahl (99) chi cꞌacharel reꞌ ncaꞌn qui̱b chi coric quiwach. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j ixok
reꞌ xirak woꞌ chic ritzꞌa̱k
kꞌehbenak nak chic D eh naponok pa ripa̱t nariyukꞌem take suk quikꞌoric ru̱cꞌ chꞌi̱l take ricaꞌja̱ reh chi nacaꞌnam quiwaꞌ ru̱cꞌ. Jeꞌ wili narikꞌorom queh take nariyukꞌem: ‹Quincꞌolok awichnimej tak chipam risukquil nicꞌux maj reꞌ nak nisahchel me̱ꞌ xnirak woꞌ chic cho, nqui narikꞌorom queh. p YWi xirak woꞌ chic cho risahchel me̱ꞌ reꞌreꞌ, xa suk chic pa ricꞌux naricutum cho nah teleb 4 a«Kakꞌor chi jenoꞌ aj ehcham me̱ꞌ wilic hoꞌcꞌahl (100) ok rime̱ꞌ eh xsahchic ok cho jenoꞌ queh rime̱ꞌ reꞌreꞌ, maꞌ eta ricana̱ꞌ cahnok chi cꞌololque̱b take belejlaj roꞌcꞌahl (99) chi rime̱ꞌ eh eno̱j chi risiqꞌuiric sahchel me̱ꞌ cu rehtal erirak cho? wReꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ nquikꞌor pꞌuht rikꞌorom queh jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: oWreꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili ricꞌuꞌtjic xcaꞌn pan ja̱s kꞌoric: «Chakꞌor je Jesus xa ricꞌul woꞌ cok ru̱cꞌ take aj mahc reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ, xa no̱j woꞌ cu̱cꞌ take reꞌ nanyukꞌunjic chi wiꞌc, nqui ricꞌuꞌtjic xcaꞌn. 5 eRuꞌum chi reꞌ take wilic quibiral chi aj mahc jeꞌ ricab take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma, nquijil cok qui̱b ru̱cꞌ Jesus chi richaꞌjaljic ricꞌuhbal, mS#Maꞌ xa ta jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ atzꞌa̱m reꞌ maꞌxta chic riquiꞌal ncuturic je ruꞌum nok xa ta nak chic chi rikꞌahisal take tic ncamanic wi̱ꞌ. «Reh aj chi maꞌ eta no̱j chi kꞌe̱b acamaj tak kꞌuruꞌ, kꞌas ok axiquin tak chi birinic reh chi enarak tak chiri̱j i noꞌjbal wili, nqui Jesus."Tzꞌa̱b ruꞌ, wi chiꞌnchel xikꞌeb lok chiri̱j ricꞌux, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ holohic laj camanic naribanam jeꞌ ricab i camanic riban i atzꞌa̱m nok cu wilic riquiꞌal. Raj i cꞌacharel wi xichꞌica̱ꞌ woꞌ chic je ricꞌux chiri̱j nicꞌ nimal wilic reh, narojic chi kꞌe̱b i ricamaj jeꞌ ricab ricꞌul atzꞌa̱m nanelic riquiꞌal maꞌxta chic bih ricamanej. !«Jeꞌ aj woꞌ reꞌ na̱banam hat-tak ru̱cꞌ nitahkaljic. Pe̱t, na̱capam tak ri̱j maj reꞌ cꞌacharel wi maꞌ xikꞌeb lok chiri̱j ricꞌux i nicꞌ nimal wilic reh chi nitahkaljic i hin maꞌ ricꞌul ta chi eriban chi waj tahkanel.  Wi xicapaj ri̱j chi maꞌ eta ricuy ransil kꞌakꞌanic, xa nok woꞌ ti chi cu jaꞌ npꞌuhtic ta kꞌakꞌanic naritakꞌa̱b je take raj tzꞌeꞌ wa̱ch ru̱cꞌ jenaj chic kꞌatal kꞌoric chi rikꞌormojic reh chi jeꞌ wili: ‹Chacuy Ha̱w, kacana̱ꞌ ki̱b pan sukquil cꞌuxlis. Paꞌ woꞌ bih nawa̱j ewoꞌ nkayew aweh, nqui narikꞌorom je i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ. «Kacoj woꞌ tak rehtal riban jenoꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌ raj ojic chi kꞌakꞌanic ru̱cꞌ jenoꞌ chic kꞌatal kꞌoric. Reꞌreꞌ, wi xa juninak ikꞌob hoꞌikꞌob (10,000) ok ti riso̱l wilic, pe̱t woꞌ ntzꞌuhkic chi ricapewjic ri̱j wi manlic ericꞌuꞌlej i jenaj chic kꞌatal kꞌoric reꞌ wilic caꞌwinak ikꞌob lajeb ikꞌob (20,000) ok riso̱l. <q‹Kꞌe̱ꞌ qꞌuixbilal reh winak reꞌreꞌ maj xitokꞌa̱ꞌ woꞌ nak rijohsjic ripa̱t eh maꞌ xicohlaj ta woꞌ chic wach, nqui naquikꞌorom chi xa quiseꞌlbal. Curman chi jeꞌ reꞌ naꞌn tak chi pe̱t, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ xacohlaj wach ritikꞌinjic apa̱t tak xa reꞌ ok ti richꞌiquinjic xaꞌn tak canar, reꞌ tinamit naquilow chi jeꞌ reꞌ naquitokꞌa̱b acꞌuꞌtjic tak chi jeꞌ wili: y~kChi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacapaj tak ri̱j chi coric i nitahkaljic na̱banam tak jeꞌ ricab i capewenic naꞌn tak natoquic tak chi ritikꞌinjic jenoꞌ apa̱t tak. Reꞌ hat-tak nok nawa̱j atikꞌa̱b jenoꞌ apa̱t tak, maꞌ pe̱t aj ta na titzꞌuhkic tak chi ribanaric ri̱j jarub na̱sacham tak chipam ilbal reh wi enacuy tak ritzꞌakil ricohlsjic wach? b}=Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ cꞌacharel reꞌ naquiritahkem pan tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak ritehlam jenoꞌ ricuru̱s, xa reꞌ woꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ riyew ri̱b chi eriban chi waj tahkanel. Q|«Jenoꞌ cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ra̱j quiritahkem, wi pe̱t rinimej rinoꞌjbal chi rutquel ri̱b chi niwach i hin on wi pe̱t rinimej queh take wilque̱b pa ripa̱t jeꞌ ricab ritu̱t raja̱w, take ras richa̱kꞌ, take rana̱b, take rixuba̱l on reꞌ rehqꞌue̱n on ribahi̱l on take rihaꞌlacꞌu̱n, maꞌ ricꞌul ta soꞌ chi eriban chi waj tahkanel. Jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel reꞌ xa reꞌ woꞌ sukquil cꞌuxlis risicꞌ, maꞌ ricꞌul ta woꞌ chi eriban chi waj tahkanel, Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj curman chi naquiritahkem to̱b ta pan tiꞌcꞌaxic. a{;Chiri̱j nok elenak chic je chipam i pa̱t reꞌreꞌ, pan jenaj kꞌi̱j nok maꞌ qꞌuisa ta tinamit xitahkanic je reh Jesus, reꞌreꞌ xisolqꞌuij je ri̱b eh jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit reꞌreꞌ: fzE«Jeꞌ ricab ribiral i ajabe̱s reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ hat chacoj rehtal i yukꞌunic niban i hin reh chi reꞌ Dios maꞌ eta rikꞌor chawi̱j jeꞌ ricab xikꞌor ajabe̱s reꞌreꞌ chiqui̱j take maꞌ xiniminic ta reh yukꞌunic xiban. Chiqui̱j take reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor i ajabe̱s queh take xiponic chi quijelow-bal: ‹Til nikꞌor aweh tak chi reꞌ take maꞌ xiniminic ta cho reh yukꞌunic xniban queh maꞌxta caꞌnam risukquil i ninkꞌi̱j wili, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ, nqui Jesus reh winak reꞌreꞌ. Curman chi pe̱t ra̱j capewjic ri̱j
ritahkaljic i Jesus uyc«Reꞌ aj ehcham ni̱m jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh raj tzꞌeꞌ wa̱ch: ‹Yuꞌna ajic ruꞌum nok nwa̱j chi narinujic nipa̱t, ar chic hiy pan tak cucꞌ be̱h reꞌ no̱j pan tak abixbal eh nicꞌ paꞌ nimal tinamit na̱cꞌulum take chatok awi̱b chi quiwach chi quicꞌamaric cho ayuꞌ, nqui woꞌ chic je ajabe̱s reh raj tzꞌeꞌ wa̱ch. Ex«Chalic i aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ xo̱j woꞌ riban i xkꞌormojic reh. Chiri̱j ruꞌ, naxsoljic cho chꞌi̱l take tinamit reꞌreꞌ jeꞌ wili xcꞌulic rikꞌor reh aj ehcham ni̱m: ‹Ha̱w, xniban chic i xakꞌor wi̱n xa reꞌ laꞌ xa cu wilic woꞌ yeꞌa̱b tehlic pa̱m, nqui reh ajabe̱s. 0wY«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxsoljic je aj tzꞌeꞌ wa̱ch chi rikꞌormojic reh ajabe̱s chaj bih xquikꞌor take ula̱ꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xa ncꞌul chic ri̱j jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh raj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ: ‹Yuꞌna chaloqꞌuej awi̱b. Hiy pan tinamit eh ar pan tak be̱h jeꞌ woꞌ pan tak yeꞌa̱b reꞌ nquimol wi̱ꞌ qui̱b take tinamit. Nicꞌ paꞌ nimal take niba̱ꞌ chꞌi̱l take maꞌ manlic ta wach co̱k quikꞌab, chꞌi̱l woꞌ take sotꞌ enarak take chayukꞌej take cho chi naquichalic chipam i ninkꞌi̱j. Jeꞌ reꞌ ajic wi xquicꞌuꞌlej cho na̱ chalic, chacꞌam take cho ayuꞌ, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ. lvQ«Jenaj chic ula̱ꞌ jeꞌ woꞌ wili xikꞌor: ‹Ha̱w, chacuy nimahc. Reꞌ hin til maꞌ eta niban canar ojic pan ninkꞌi̱j ru̱cꞌ ajabe̱s maj cu wili ti xniban caxa̱ra, nqui reh raj tzꞌeꞌ wa̱ch ajabe̱s. u«Jenaj chic, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: ‹Ha̱w, chacuy nimahc. Reꞌ hin til maꞌ eta niban canar ojic pan ninkꞌi̱j ru̱cꞌ ajabe̱s maj hoꞌcꞌuhl niboyex xnilokꞌ eh yuꞌna nwa̱j chi nawojic niniqꞌuem take cho chi camanic, nqui xikꞌor. 6te«Naxponic cꞌamol queh ula̱ꞌ, chi quijuꞌjunal pꞌuht quipahkam quicuyuric. Reꞌ jenaj jeꞌ wili xikꞌor: ‹Ha̱w, chacuy nimahc. Reꞌ hin til maꞌ eta niban canar ojic pan ninkꞌi̱j ru̱cꞌ ajabe̱s maj junseht niyeꞌa̱b xnilokꞌ curman chi nawojic wilom cho, nqui xikꞌor. cs?Naxponic rikꞌijil i ninkꞌi̱j reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ je raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi quiyukꞌunjic take rula̱ꞌ chi jeꞌ wili: ‹Quim tak, naroquic chic i ninkꞌi̱j, nqui yukꞌunic xiban je. tra—Coric, nqui Jesus reh. Chiri̱j reꞌ, xikꞌor reh jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Pan jenaj kꞌi̱j jenaj ajabe̱s xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic queh riqꞌuihal ula̱ꞌ chi naricojom jenaj ninkꞌi̱j pa ripa̱t. io~}}{{ zSyxvu6t#rqon/lj|hgyedVcbD`_^\\ [&YXOVVeUES+QPNMLqJHGAEDCBRA?>><;j:87O533?210//.-,2+~*)((x'&%u$#! s3-g mB o!7;#Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take quib chi nahsil aj tahkanel reꞌreꞌ xquicꞌam je racꞌu̱n cawa̱y ru̱cꞌ Jesus eh naxponic ru̱cꞌ, xquicoj je cheꞌl ri̱j i racꞌu̱n i cawa̱y i quijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok quisoꞌ eh xquijohsaj johtok i Jesus china̱. ~6u"Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Cꞌahchiꞌ kachejem maj naricamanic reh Ajabe̱s Jesus, nqui take. r5]!Nok reꞌ take quib chi nahsil aj tahkanel reꞌreꞌ pꞌuht quichejem i racꞌu̱n cawa̱y, xiponic take ehcham reh eh jeꞌ wili xquikꞌor: «Chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ achejem tak i racꞌu̱n cawa̱y wili? nqui take. J4  Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take xitakꞌabjic je xiꞌo̱j chipam tꞌuch tinamit reꞌreꞌ eh naxiponic ar xquirak woꞌ racꞌu̱n cawa̱y jeꞌ ricab xkꞌormojic je queh ruꞌum i Jesus. m3SWi hab wach xbirinic aweh chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ achejem tak i racꞌu̱n cawa̱y wili, chakꞌor tak reh chi jeꞌ wili: ‹Cꞌahchiꞌ kachejem maj naricamanic reh Ajabe̱s Jesus, tiquirok tak queh, nqui Jesus. 2chi jeꞌ wili takꞌanic xiban queh: «Hiy tak chipam tꞌuch tinamit wilic je chi kawach. Natiponok tak ar, enarak tak jenaj racꞌu̱n cawa̱y bacꞌlic ar, reꞌ jaꞌ hab ta wach johtonak china̱. Chachej tak cho eh chacꞌam tak cho wi̱n ayuꞌ. i1KNok reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel cꞌahchiꞌ quiqꞌuic ponok chi quixilac take tinamit Wetpaqueh chꞌi̱l i Weta̱nya reꞌ ncꞌutunic chic je wi̱ꞌ i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”, xikꞌoꞌrej take je qui̱b queh cablaj chi nahsil raj tahkanel chi naritakꞌa̱b je take "0=Nok ricohlam chic rikꞌormojic i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicora̱ꞌ je ar Jerusalen eh xicꞌam je quibe̱h take aj tahkem reh. /{Nok abanam tak chic xnikꞌor aweh tak reꞌreꞌ, chacꞌam tak cho wi̱n ayuꞌ take waj ixowonel reꞌ maꞌ xca̱j ta nak chi xincahnic chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric chi quina̱ eh chayocꞌ tak lok chi calak chi niwach, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ, nqui jalwach kꞌoric xikꞌor i Jesus queh take cꞌahchiꞌ quibirinic reh. Reꞌ roquic cok i Jesus ar Jerusalen k.O«Reꞌ ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor queh: ‹Reh aj reꞌ naniyeb i nitzꞌa̱k maj til nikꞌor aweh tak chi reꞌ nchol riqꞌuihsjic wach i paꞌ bih yeꞌo̱j reh nariyeꞌeric riman reh, ra̱j nchel reꞌ maꞌ nchol ta riqꞌuihsjic wach i paꞌ bih yeꞌo̱j reh, narimakꞌaric reh reꞌ haj nak ti wilic i mahnicꞌ yeꞌo̱j pan kꞌab. -y«Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take wilque̱b cok ru̱cꞌ xsahchic quicꞌux, jeꞌ wili xquikꞌor reh: ‹Ha̱w, chaj waꞌric ruꞌ chi reh woꞌ chic i laj pech qꞌuihbic wach atzꞌa̱k chiwach na̱yeb i tumi̱n reꞌreꞌ? nqui take. e,C«Chiri̱j aj ruꞌ reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh take wilque̱b chiwach: ‹Chamakꞌ tak nitzꞌa̱k reh winak wili eh chayew tak reh reꞌ laj pech xiqꞌuihsaj wach nitzꞌa̱k, nqui queh. T+!chaj waꞌric kꞌuruꞌ maꞌ xo̱j acꞌol nitzꞌa̱k pan jenoꞌ pa̱t cꞌolbal tumi̱n reh chi naxincꞌulic lok yuꞌna xakꞌahsaj nak wi̱n nitzꞌa̱k chꞌi̱l i xacꞌunej cahnok? nqui reh. B*}«Reꞌ ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Hat waj camanom, xa ru̱cꞌ i kꞌoric xakꞌor reꞌ hin nikꞌor chi hat maꞌ ato̱b laj aj camanom. Wi awehtꞌalim woꞌ nak chi hin cow ru̱cꞌ ricamanjic wach nitzꞌa̱k eh wi xo̱j nchel pa ri̱j nitzꞌa̱k nimak ripa̱t reꞌ ncahnic pan cꞌa̱s wu̱cꞌ to̱b ta maꞌ reꞌ hin xintikꞌinic reh pa̱t on nimak i rabi̱x to̱b ta maꞌ reꞌ woꞌ hin xinticbic reh abi̱x, )%Jeꞌ reꞌ ajic maꞌxta nicamanej wach atzꞌa̱k ruꞌum xinyoꞌjic chawach maj reꞌ hat kꞌe̱ꞌ hat cow ru̱cꞌ ricamanjic wach atzꞌa̱k. Jeꞌ ricab wi xo̱j pa ri̱j atzꞌa̱k, namakꞌ ripa̱t reꞌ ncahnic pan cꞌa̱s awu̱cꞌ, to̱b ta maꞌ reꞌ hat xat-tikꞌinic reh pa̱t. On natakꞌa̱ꞌ rijacharic pa̱m i yeꞌa̱b reꞌ toco̱m xbanic wi̱ꞌ tic abi̱x, nqui reh. ~(u«Raj nchel i jenaj chic aj camanom naxponic chiwach ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor cok reh: ‹Ha̱w, wili atzꞌa̱k xacana̱ꞌ cahnok wi̱n. Reꞌ cok ruꞌ maꞌ xacꞌunej ta ri̱b chi niwach ruꞌum chi xa xnicꞌol pan jenaj suꞌt. 6'e«Reꞌ ajabe̱s jeꞌ woꞌ wili xikꞌor reh: ‹Reꞌ hat naca̱t woꞌ nicojom chi waj toꞌo̱l chi quina̱ hoꞌo̱b chi tinamit chi hat aj ilol queh, nqui reh. K&«Chiri̱j chic reꞌ jenaj chic aj camanom xponic chiwach ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Ha̱w, reꞌ atzꞌa̱k xayew cahnok wi̱n hoꞌpech chic xqꞌuihbic chi niwach, nqui reh. X%)«Reꞌ ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor: ‹Hat ato̱b laj waj camanom, holohic acamaj xaꞌn ru̱cꞌ i nitzꞌa̱k xnicana̱ꞌ cahnok aweh. Ruꞌum chi xatcamanic chi coric ru̱cꞌ ti nechꞌ nitzꞌa̱k xniyew cahnok aweh, yuꞌna naca̱t nicojom chi waj toꞌo̱l chi quina̱ lajeb chi tinamit chi hat aj ilol queh, nqui reh. @$yReꞌ pe̱t aj camanom xyukꞌunjic, jeꞌ wili xikꞌor reh ajabe̱s naxponic chiwach: ‹Ha̱w, reꞌ atzꞌa̱k xayew cahnok wi̱n laj pech chic xqꞌuihbic chi niwach, nqui reh. }#sRaj laꞌ i ajabe̱s reꞌreꞌ xyeꞌeric woꞌ cho rajawric chi naroquic chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric eh chi jeꞌ reꞌ naxsoljic woꞌ chic cho pa ritinami̱t, xitakꞌa̱ꞌ quicꞌamaric chi quijuꞌjunal take lajeb chi raj camanom reꞌ xicana̱ꞌ cahnok wi̱ꞌ ritzꞌa̱k. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi narilom nicꞌ wach ricamanjic wach xcaꞌn cahnok. "#Nok jeꞌ reꞌ xiban i ajabe̱s reꞌreꞌ, juntuhm take rich ritinamital reꞌ quixowonic wach, naxquibiraj chi xo̱j ru̱cꞌ i kꞌatal kꞌoric reꞌ naripahbanic cho reh chi naroquic chi aj toꞌo̱l reh, reꞌ take reꞌ xquitakꞌa̱ꞌ je juntuhm chi quich tinamital chi rikꞌormojic reh i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ chi maꞌ nca̱j ta chi naricahnic chi raj toꞌo̱l chi quina̱. h!I Jeꞌ reꞌ ajic nok ojic chic reh, xiyukꞌej take lajeb raj camanom chi quixilac chiꞌnchel raj camanom eh jeꞌ wili xikꞌor queh naxiyew cahnok queh ritzꞌa̱k chi xa jenaj wach qꞌuihal: ‹Chiwach take kꞌi̱j nawojic sahchok cho, chacamanej tak cahnok wach nitzꞌa̱k wili reh chi nariqꞌuihbic wach awu̱cꞌ tak, nqui cahnok queh. «Cu reꞌ aj ruꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xo̱j chi ricꞌuluric rajawric chi naroquic chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric. } s Jeꞌ wili rikꞌor i jalwach kꞌoric xikꞌor queh: «Pan jenaj yeꞌa̱b wilic jenaj ajabe̱s nim rajawric. Junpech, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ pꞌuht ritikꞌa̱b ri̱b chi ojic pan jenaj chic yeꞌa̱b kꞌe̱ꞌ nahtil ponok reꞌ nariyeꞌeric cho wi̱ꞌ rajawric reh chi nasoljok woꞌ chic cho pa ritinami̱t, naroquic chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric ar. N Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor jenaj jalwach kꞌoric queh tinamit cꞌahchiꞌ quibirinic reh chaj bih xikꞌor reh Saque̱yo. Reꞌ riwi̱ꞌ naxikꞌor Jesus i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ reh esbal lok pan quina̱ i capew-bal wilic cu̱cꞌ chi ruꞌum xa maꞌ naht ta chic wilque̱b je ar Jerusalen, xa loqꞌuil chic wilic i kꞌi̱j reꞌ narilmijic wi̱ꞌ chi reꞌ Dios naripꞌutum kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel. jM Jeꞌ reꞌ nanibanam maj reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, reꞌ take aj mahc xchalic nisicꞌ chi nanicoꞌlem take chiwach i tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab riban jenoꞌ ehcham me̱ꞌ nano̱j chi risiqꞌuiric rikꞌehbel me̱ꞌ, nqui Jesus. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j ricamanjic wach ritzꞌa̱k jenaj ajabe̱s mS Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Jeꞌ ricab nok reꞌ maꞌ Awraham xichꞌica̱ꞌ ricꞌux ru̱cꞌ i Dios, jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i ra̱ꞌ riꞌsil wili. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xaꞌn chipam i kꞌi̱j wili, reꞌ hin nanibanam chi reꞌ hat quichꞌi̱l take awaj pan pa̱t enyeꞌeric aweh tak risukquil acꞌux tak. +Chi jeꞌ aj reꞌ nok wilque̱b chic ar chiꞌnchel rula̱ꞌ nah me̱xa, reꞌ Saque̱yo xpaꞌlajic johtok eh je wili xikꞌor reh Jesus: «Ajabe̱s Jesus, reꞌ aj wili nanibanam hin yuꞌna: Reꞌ nicꞌ paꞌ nimal wilic wi̱n naniyejalem queh take niba̱ꞌ eh jarub paꞌ cꞌacharel xwelkꞌaj take cho ru̱cꞌ i to̱j nbanaric reh Ro̱ma cajpech chic rijelow-bal naniyeb queh, nqui. )KChiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ Jesus oconak chic cok chipam i ripa̱t i Saque̱yo, chiꞌnchel take tinamit xiꞌilbic reh naxoquic cok ar pꞌuht quicꞌuꞌtjam chi jeꞌ wili: «Chakꞌor je Jesus, xoquic peꞌ chi hiꞌlic pa ripa̱t jenaj winak wilic ribiral chi aj mahc, nqui take. CNaxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Saque̱yo xa rajamem chic ri̱b xkajic cho china̱ i che̱ꞌ reꞌreꞌ eh xo̱j pa ripa̱t. Naxponic i Jesus ru̱cꞌ xicꞌul pan sukquil cꞌuxlis. /WNaxponic i Jesus chi rehquen i che̱ꞌ reꞌreꞌ xilbic johtok china̱ eh xa ilo̱j chic riban johtok reh i Saque̱yo jeꞌ wili xikꞌor reh: «Saque̱yo, tikajen cho ar xa chi yuꞌna ti eh hiy pan apa̱t ruꞌum nok chiwach i kꞌi̱j wili curman chi nanihiꞌlic ar awu̱cꞌ, nqui reh. xiChi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ Saque̱yo xo̱j rajim chi rikꞌeteric chiwach i Jesus eh xjohtic johtok china̱ jenaj tꞌuch che̱ꞌ sico̱moro ribihnal reh chi narilom wach. Jeꞌ aj reꞌ xiban maj reꞌ Jesus ar iqꞌuic ponok reh. Pxa cow chic cꞌahchiꞌ riyeb ricꞌux chi rilmijic wach i Jesus, xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi tꞌuch ti ro̱k maꞌ riban ta canar rilmijic wach cuꞌum queh riqꞌuihal tinamit quikꞌetbic wach. ykjenaj biho̱m laj winak Saque̱yo ribihnal reꞌ ru̱cꞌ cajawil take aj pahkem to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma,  Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus nok oconak chic chipam i tinamit Jericoh chi cꞌahchiꞌ chic ribehem pa̱m tinamit reꞌreꞌ, I +Xa chiwach aj woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ sotꞌ xilbic woꞌ ti eh ar xoquic chi ritahkaljic je Jesus chi xa cꞌahchiꞌ chic ritioxem johtok i Dios ru̱cꞌ xbanaric reh. Jeꞌ woꞌ reꞌ xcaꞌn take tinamit xiꞌilbic reh xcꞌuluric ru̱cꞌ i sotꞌ, xquipꞌut woꞌ ritioxjic johtok i Dios.+O*Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ruꞌum chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j, quisokombok woꞌ ti pa̱m take nakꞌ awach chi na̱wilbic, nqui reh. 0Y)«Chaj bih nawa̱j chi nanibanam awu̱cꞌ? nqui reh. Reꞌ sotꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s Jesus, quisakombok ti pa̱m take nakꞌ niwach, nqui reh. dA(Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok xa cow chic cꞌahchiꞌ rikꞌoric je sotꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xipahba̱ꞌ ri̱b eh xitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric. Naxquicꞌam je chiwach, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh sotꞌ:  'Nok iqꞌuinak chic je Jesus ar, reꞌ sotꞌ reꞌreꞌ riman chic xiqꞌuer je richi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Jesus ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chacuy chaquetelej ta woꞌ ti niwach chi ribanaric chi na̱wilbic chic, nqui pꞌuht rikꞌorom je. Jeꞌ reꞌ xitik juꞌ rikꞌormojic to̱b ta nchel reꞌ take tinamit pꞌuht quinakam chi narimayam ahnic. fE&reꞌ sotꞌ reꞌreꞌ pꞌuht riqꞌuerem je richi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Jesus ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chacuy chaquetelej ta woꞌ ti niwach chi ribanaric chi na̱wilbic chic, nqui je reh. b=%Naxquikꞌor reh chi reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret iqꞌuic riban ponok ar, # ?$naxibiraj i ahnic ncaꞌn take riqꞌuihal tinamit cꞌahchiꞌ quiqꞌuic je chi rikꞌeteric i Jesus, xibiraj queh chaj bih cꞌahchiꞌ ricꞌuluric. b =#Chiri̱j chic ruꞌ naxelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xponic maꞌ naht ta ru̱cꞌ tinamit Jericoh. Ar ajic jenaj winak sotꞌ wach reꞌ pahkanic tumi̱n riban chi tzꞌuklic chi̱ꞌ be̱h,  "Reꞌ kꞌoric xiban i Jesus chiri̱j riquimic, maꞌ xquirak ta chiri̱j take cablaj reꞌreꞌ eh reꞌ riwi̱ꞌ chi maꞌ xquirak ta chiri̱j ruꞌum chi maꞌ jaꞌ sakom ta wach chi queh. Reꞌ Jesus xisakomej pa̱m i nakꞌ wach jenaj i sotꞌ ) K!Reꞌ cok ruꞌ nok hin chic quitzꞌuhumem eh hin woꞌ chic quicansam je, reꞌ hin nawuctic woꞌ chic cho pa ro̱x kꞌi̱j reh niquimic, nqui Jesus queh. / W Ar aj ruꞌ naquinkꞌahsjok pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma, reꞌ take reꞌ naquiseꞌlam pan nakꞌ niwach, naqui̱nquitzꞌujlom eh naqui̱n woꞌ quichuhbam. 9kChiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ Jesus resam chic lok pa reh take cablaj chi nahsil raj tahkanel chi naquiwihꞌic chi cutquel, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chacoj tak rehtal chi nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j cho pan quihu̱j take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios chiwi̱j i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, ar narojic elok wach chipam i tinamit Jerusalen reꞌ cꞌahchiꞌ kojic wi̱ꞌ. 1yohbal chic wach tinamit naquijilow-bem take xacana̱ꞌ tak take cho. Reꞌ hat-tak maꞌ xa reꞌ ta woꞌ reꞌreꞌ na̱cꞌulum tak chipam take kꞌi̱j chi cu wilqui̱n chaxilac tak, chipam laꞌ woꞌ take kꞌi̱j chalic reh nok chi maꞌxta chic niwihꞌic chaxilac tak, na̱cꞌulum woꞌ tak reꞌ nyeꞌbic i junelic cꞌacharic, nqui queh. Reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic ribiral riquimic Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh take wilque̱b cok ar chi birinic: «Til coric nikꞌor aweh tak chi chiꞌnchel hat-tak reꞌ xacana̱ꞌ cho awaj pan pa̱t tak jeꞌ ricab atu̱t awaja̱w tak chꞌi̱l awas acha̱kꞌ tak on awehqꞌue̱n tak chꞌi̱l awacꞌu̱n awixkꞌu̱n tak, reh chi nawoquic tak chi rehquen rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric chana̱ tak, :mChiri̱j chic ruꞌ, reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ cok i hoj chi atahkaljic i hat til woꞌ xkacana̱ꞌ cho paꞌ bih keh chꞌi̱l woꞌ take kaj pan pa̱t. Ra̱j na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ Dios nariyeb rijelow-bal keh? nqui reh Jesus. J Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chawach hat-tak cꞌacharel maꞌ eta riban chi hab wach cꞌacharel eriban canar oquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric xa reꞌ laꞌ chiwach i Dios maꞌ cꞌaxic ta chi ribanaric chi reꞌ cꞌacharel enoquic chi riꞌsil rajawric ruꞌ, nqui Jesus. )Reꞌ take xibirinic reh xikꞌor i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor: «Wi kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi queh take bihomak chi equiꞌoquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric chi quina̱, hab woꞌ wach kꞌuruꞌ encaꞌn canar oquic? nqui take.  Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ biho̱m wi maꞌ resaj lok chi rij ricꞌux i ribihomal, kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi reh chi enoquic chi rehquen rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric china̱. Xa jeꞌ na ricab cꞌaxquilal chi reh jenoꞌ nim laj chicop came̱yo ribihnal, chi enoquic chipam tꞌuch ritzꞌahpil ocbal reh katinami̱t Jerusalen nok wilic i rihk, nqui Jesus. PNaxilow i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom: «Til kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi reh jenoꞌ biho̱m chi enoquic chi rehquen rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric china̱! H Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ kꞌoric xiban i Jesus, reꞌ cꞌamol be̱h reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌquil xibiraj chi naricꞌayem paꞌ bih wilic reh maj yohbal cho wach ribihomal wilic. I Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Jenaj chic bano̱j maꞌ jaꞌ naꞌn ta ribanaric, reꞌ nitahkaljic. Quinatahkej kꞌuruꞌ reꞌ cok ruꞌ, pe̱t chacꞌayej cho chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic aweh eh reꞌ ritzꞌakil na̱cꞌayem reꞌreꞌ, chayew queh take niba̱ꞌ reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa ta jeꞌ chic ricab abihomal wilic ayuꞌ wach acꞌal enamol wach ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j, nqui Jesus reh. N~Chalic i cꞌamol be̱h reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, chiꞌnchel take takꞌanic nakꞌor reꞌreꞌ cu pa nitꞌuchal nipꞌutum cho ricꞌamaric na̱, nqui reh. }yChiri̱j reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat awehtꞌalim take lajeb chi takꞌanic xicꞌul i Moyses ru̱cꞌ i Dios. Chacꞌam na̱ kꞌuruꞌ take takꞌanic jeꞌ ricab take wili:Ma̱ban i cꞌoyomal,
ma̱ban cansanic,
ma̱ban chucuj kꞌoric chiri̱j awas acha̱kꞌ,
eh chalokꞌmej woꞌ atu̱t awaja̱w, nqui woꞌ chic reh. |Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Wi xa reꞌ woꞌ Dios kꞌe̱ꞌ ato̱b, naxakꞌor wi̱n kꞌuruꞌ chi hin woꞌ ato̱b, narak ta woꞌ nchel chiri̱j chi reꞌ hin wilic woꞌ wajawric chi rikꞌormojic aweh haj wilic ra̱j banaric? nqui reh. {yAr woꞌ chipam i tinamit reꞌreꞌ, jenaj winak nim riwaꞌric xibiraj cok reh Jesus chi jeꞌ wili: «Ha̱w ato̱b laj aj tijinel, chakꞌor wi̱n, chaj bih ra̱j banaric reh chi equinehtric reh i junelic cꞌacharic? nqui cok reh Jesus. OzTil coric nikꞌor aweh tak chi jenoꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ ricꞌul ta rikꞌorbal i Dios chi kꞌochlic ra̱mna jeꞌ ricab kꞌochonquil i ra̱mna jenoꞌ haꞌlacꞌun nankꞌoꞌrjic ruꞌum raja̱w, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌxta roquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, nqui xikꞌor queh. y Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus xiyukꞌej je take nahsil raj tahkanel eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ruꞌum aj chi reꞌ Dios nkꞌatbic kꞌoric chi quina̱ take quisicꞌbic reh ricuseꞌsbal jeꞌ ricab ncaꞌn take haꞌlacꞌun wili, ma̱kꞌet tak pan quibe̱h take haꞌlacꞌun wili chi naquijilim cho qui̱b wu̱cꞌ, chayew laꞌ tak kꞌab queh chi jeꞌ reꞌ encaꞌn. Hx Chipam aj woꞌ i tinamit reꞌreꞌ wilic woꞌ take xquicꞌam cok quihaꞌlacꞌu̱n chiwach i Jesus reh chi naricojom rikꞌab chi quina̱ chi cuseꞌsbal queh. Naxquilow chi jeꞌ reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus, xicakric chi quina̱ take cꞌahchiꞌ quicꞌamam cok i quihaꞌlacꞌu̱n. Tw!«Ru̱cꞌ aj riti̱j xiban aj pahkem to̱j reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi reꞌreꞌ xsoljic je pa ripa̱t chi cuyu̱j chic rimahc ruꞌum Dios. Ra̱j i winak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ xcuyuric ta je rimahc. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimsaj ri̱b, reꞌreꞌ naritꞌuchsjic wach ruꞌum i Dios ra̱j nchel reꞌ ritꞌuchsaj ti ri̱b, reꞌreꞌ narinimsjic wach ruꞌum i Dios, nqui Jesus queh. Reꞌ ribiral naxicuseꞌsjic take haꞌlacꞌun ruꞌum i Jesus eh chꞌi̱l woꞌ ribiral jenaj cꞌamol be̱h queh tinamit yvk «Ra̱j i winak aj pahkem to̱j cu jeꞌ wuluꞌ paꞌlic je. Xa ta nak ra̱j rijohsam johtok rilbal pan taxa̱j ruꞌum riqꞌuixꞌic. Ruꞌum riyotꞌquil ricꞌux chiri̱j rimahc xa rikꞌoj chic chiꞌ ricꞌux narikꞌor chi jeꞌ wili: ‹K-Aja̱w Dios, chacuy nimahc i hin rinimal aj mahc. Chaquetelej ta nak cho niwach, nqui rikꞌor johtok pa riti̱j. Qu Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ Ha̱w, reꞌ hin niyew woꞌ junpehr reh laj pehr chi tumi̱n niban canar eh caꞌpech woꞌ chipam xama̱na nicuy niwaꞌ niha̱ꞌ chi alokꞌonjic, nqui johtok pa riti̱j. ^t5 Ar aj chipam lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ winak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xipahba̱ꞌ lok ri̱b pa reh eh pꞌuht ricꞌuꞌtjam ri̱b pa riti̱j chi jeꞌ wili: ‹K-Aja̱w Dios, nitioxej aweh chi reꞌ hin maꞌ jenaj ta niwach cu̱cꞌ take maꞌ holohic ta quinoꞌjbal, jeꞌ ricab take aj lekꞌ, take aj banol cꞌoyomal to̱b ta caxa̱ra chic take eh xa ta woꞌ jeꞌ nicab take aj pahkem to̱j jeꞌ ricab i winak wuluꞌ. *sM «Junpech, quib take winak xiꞌo̱j chi ti̱j chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Reꞌ jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh reꞌ jenaj chic jeꞌ ru̱cꞌ take aj pahkem to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma. Tr! Chiri̱j chic ruꞌ jenaj chic i tijbal xkꞌormojic queh take kꞌe̱ꞌ nquinimsaj qui̱b jeꞌ ru̱cꞌ til xa coric chic quiwach ncaꞌn qui̱b eh ruꞌum reꞌ xa nquitzꞌehtaj ti pan nakꞌ quiwach take wilic quibiral chi aj mahc take. Jeꞌ aj wili xkꞌormojic queh ruꞌum i Jesus ru̱cꞌ i jalwach kꞌoric wili: q%Reꞌ Dios maꞌ eta nchahmic cho, majeꞌ? Til laꞌ nikꞌor chi xa loqꞌuil ti ricꞌuꞌlej take cho. Wi jeꞌ aj reꞌ riban i Dios, nicꞌ aj woꞌ wach wilque̱b take tinamit naquincꞌolok woꞌ chic cho hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel? Cu nanirakam ta woꞌ take chi cu chꞌiclic quicꞌux chiri̱j i Dios chi naquesmejic pan tiꞌcꞌaxic, on nanirakam take chi maꞌ chꞌiclic ta chic quicꞌux? nqui Jesus queh. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j quiti̱j
take quib chi winak p1Naponok rikꞌijil reh kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ i tinamit, wi reꞌ take chiho̱j ruꞌum Dios chi naquesmejic pan tiꞌcꞌaxic ncaꞌn quiti̱j chi kꞌi̱j chi akꞌab, naquicꞌuꞌljic ta woꞌ cho chi nok ruꞌum i Dios on cu narichahmic cho chi quicꞌuꞌljic? ~ou«Ru̱cꞌ jeꞌ ricab xikꞌor i maꞌ ato̱b ta laj chꞌukul wach mahc reꞌreꞌ chaꞌn tak ri̱j i wili: enCxa reꞌ laꞌ ruꞌum chi reꞌ cahnel ixok reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ quiricoj pan chꞌiꞌc, reꞌ hin nanichꞌukum kꞌoric china̱ ricaꞌja̱ chiwach chi eno̱j pan wo̱k i nibihnal wi xelic lok chi cꞌuꞌtjbal. Jeꞌ reꞌ eriban wi̱n maj xa nsolic woꞌ cho wu̱cꞌ chi ripahkaljic wi̱n richꞌukuric wach ricꞌaxquilal, nqui xikꞌor. m3xa reꞌ laꞌ aj chꞌukul wach mahc reꞌreꞌ maꞌ ribiraj ta kꞌoric chiwach nanponic ru̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ xiban i cahnel ixok chiwach jarub ta woꞌ kꞌi̱j xiqꞌuic lok, cu rehtal reꞌ aj chꞌukul wach mahc reꞌreꞌ xoquic chi ricapewjic ri̱j chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin maꞌ niyohlej ta wach i Dios eh maꞌ ncꞌuyuꞌjic ta woꞌ soꞌ wa̱mna chi riqueteljic quiwach take tinamit, 2l]Chipam i tinamit reꞌreꞌ xcꞌacharic woꞌ jenaj cahnel ixok reꞌ xbanaric tiꞌcꞌaxic reh ruꞌum jenaj ricaꞌja̱. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ cahnel ixok reꞌreꞌ xa eli̱c woꞌ nponic chiwach i aj chꞌukul wach mahc chi ripahkaljic reh chi narichꞌukum kꞌoric china̱ ricaꞌja̱, vkeJeꞌ aj wili xikꞌor queh: «Pan jenaj tinamit xcꞌacharic jenaj winak aj chꞌukul wach mahc reꞌ xa ta nak je riyohlej wach i Dios eh xa ta woꞌ ncꞌuyuꞌjic soꞌ ra̱mna chi riqueteljic quiwach take tinamit quiponic chiwach. Rj Junpech woꞌ chic, reꞌ Jesus xikꞌor queh raj tahkanel jenaj tijbal ru̱cꞌ jenaj jalwach kꞌoric. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi maꞌ eta nquimay quiti̱j chi xa eli̱c ok woꞌ cꞌahchiꞌque̱b. oiW%Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take quitahkanic reh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, haj naricꞌulmujic i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ? nqui take reh. Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab nanehtꞌaljic chi haj paꞌ nquimol wi̱ꞌ qui̱b take cꞌuch, ar woꞌ wilic jenoꞌ camnak chicop, jeꞌ woꞌ reꞌ i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, paꞌ woꞌ tinamit nanikꞌahsjic wi̱ꞌ pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma ar woꞌ naricꞌuluric, nqui Jesus queh.0hY$On wi quib ok chi winak camanic ncaꞌn pan abi̱x, jenaj queh naresmejic je chiwach i tiꞌcꞌaxic eh reꞌ jenaj chic naricanabjic cahnok chipam, nqui Jesus queh. g#Jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric wi pan kꞌi̱j ok nchel enchalic i tiꞌcꞌaxic. Wi wilic quib ok chi ixok queꞌc ncaꞌn chi quichꞌi̱l qui̱b, xa jenaj woꞌ queh naresmejic je chiwach i tiꞌcꞌaxic eh reꞌ jenaj chic naricanabjic cahnok chipam. f!"«Ruꞌum chi wilic take nquiyew quicapew-bal china̱ i paꞌ bih wilic queh, til coric maꞌ chiꞌnchel ta cꞌacharel naquesmejic take chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ. Kakꞌor wi pan jenoꞌ ok chakꞌab enchalic i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, wi wilic quib ok chi cꞌacharel wiric ncaꞌn jenaj queh naresmejic chiwach i tiꞌcꞌaxic eh reꞌ jenaj chic naricanabjic cahnok chipam. {eo!Jeꞌ reꞌ ajic, chaꞌn tak jeꞌ ricab nikꞌor aweh tak maj hab wach reꞌ xa reꞌ wach i risiqꞌuiric i sukquil cꞌuxlis riyew wi̱ꞌ ricꞌux pa ricꞌacharic, reꞌreꞌ maꞌxta woꞌ rehcham i junelic cꞌacharic ru̱cꞌ i Dios, ra̱j nchel i maꞌ rikꞌor ta bihnal ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic nbanaric reh, reꞌreꞌ narehcham i junelic cꞌacharic. d Til cꞌolok pan acꞌux tak nicꞌ wach xicꞌul rehqꞌue̱n i Lot naxiyew je ricapew-bal china̱ i paꞌ bih reh xicana̱ꞌ cho! \c1Chi jeꞌ aj reꞌ naricꞌuluric chacoj tak rehtal i wili: Nachirak cho rikꞌijil i cꞌuhtbal reh wajawric, jeꞌ ricab wi wilic ok nchel jenoꞌ aweh tak rij ripa̱t wilic lok, maꞌ toquic tak chic cok chipam, on wi pan awabi̱x wilca̱t tak cho, maꞌ tisoljic woꞌ tak chic cho pan apa̱t tak chi ricꞌamaric paꞌ bih aweh tak. ?bw«Ru̱cꞌ aj take qui̱b ribiral reꞌreꞌ, nkarak chiri̱j chi nicꞌ paꞌ wach cꞌacharic xcaꞌn cho take tinamit aj najtir kꞌi̱j reꞌreꞌ chi maꞌ xquicoj ta soꞌ rehtal i tiꞌcꞌaxic xchalic chi quina̱, jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌacharic nacaꞌnam take tinamit ayuꞌ wach acꞌal cu rehtal rirak cho rikꞌijil i cꞌuhtbal reh rinimal wajawric wilic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. a%Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ cꞌacharic ncaꞌn take aj Soro̱ma cu rehtal xelic je i Lot chipam i tinamit reꞌreꞌ chꞌi̱l take raj pan pa̱t. Ar aj ruꞌ naxikajic cho nimak tak kꞌa̱kꞌ pan taxa̱j chꞌi̱l rikꞌolil, xisachabej quiwach i tinamit reꞌreꞌ. e`C«Jeꞌ woꞌ reꞌ, reꞌ take tinamit ayuꞌ wach acꞌal naquicꞌacharic woꞌ jeꞌ ricab xicꞌacharic cho take aj Soro̱ma pa rikꞌijil cho ricꞌacharic i Lot maj pa rikꞌijil cho ruꞌ, reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xa quikajic quijohtic woꞌ chic chi banoj tak ninkꞌi̱j, chi banoj tak cꞌa̱y, chi banoj tak lokꞌ, chi tikꞌinic tak pa̱t, jeꞌ woꞌ chi banoj tak tic eh maꞌ xquicoj ta soꞌ rehtal chi chalic reh jenaj tiꞌcꞌaxic chi quina̱. $_Apa rikꞌijil cho ruꞌ, reꞌ take tinamit xa suk chic quicꞌux quiꞌiqꞌuic kꞌi̱j pan tak ninkꞌi̱j on pan tak caxarahil eh maꞌ xquicoj ta soꞌ rehtal chi chalic reh jenaj tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn cu rehtal xoquic i Noheh chꞌi̱l take raj pan pa̱t chipam i jenaj maꞌ laj cano̱wa jeꞌ riwi̱ꞌ pa̱t eh chi jeꞌ reꞌ, naxchalic i jenaj rinimal jab chꞌi̱l buht haꞌ xelic cho pan acꞌal xisachabej quiwach chiꞌnchel take tinamit maꞌ xca̱j ta quicojom wach i kꞌoric xiban i Noheh. ^«Reꞌ aj reꞌ ruꞌ naricꞌuluric chi pe̱t. Chiri̱j chic ruꞌ cu rehtal riponic rikꞌijil nikꞌatbal kꞌoric chi quina̱ cꞌacharel i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, reꞌ take tinamit wach acꞌal naquicꞌacharic chi jeꞌ ricab xicꞌacharic cho take tinamit pa rikꞌijil cho ricꞌacharic i maꞌ Noheh. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj L]Reꞌ cok ruꞌ reh chi naricꞌuhtunic lok wach i kꞌi̱j reꞌreꞌ, curman chi pe̱t nanikꞌahsjic pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma cuꞌum take wich cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquicꞌul ta nicꞌuhbal eh nok wilqui̱n chic pan quikꞌab ruꞌ, naqui̱nquiyeb chi tiꞌcꞌaxic cu rehtal naqui̱nquicansam je. \#Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi narirehpaj cho risakomil i cohok ar pan taxa̱j, cu nilmijic cho chi junsut wach acꞌal, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric wu̱cꞌ i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, chi reꞌ kꞌi̱j napꞌuhtok johtok wi̱ꞌ rikꞌijil nikꞌatbal kꞌoric chi quina̱ tinamit naricꞌuhtunic woꞌ chi quiwach chiꞌnchel cꞌacharel. g[GChiwach aj take kꞌi̱j reꞌreꞌ, wilic take naquiyeꞌbic rehtal aweh tak chi jeꞌ wili naquikꞌorom: ‹Reꞌ Jesus ayuꞌ wilic, nqui naquikꞌorom. «Wilic woꞌ toco̱m chic jeꞌ wili naquikꞌorom: ‹Maꞌxta, reꞌ Jesus wuluꞌ wilic, nqui naquikꞌorom. «Coric, jeꞌ reꞌ naquikꞌorom ra̱j laꞌ hat-tak ma̱tahkej tak je take. Z1Chiri̱j ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh take quitahkanic reh: «Chawach tak johtok nariwihꞌic take kꞌi̱j chi jaꞌxta pe chic awilom tak wach juncꞌam ok queh kꞌi̱j chi cꞌahchiꞌ chic qui̱n chi kꞌatoj kꞌoric i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, to̱b ta laꞌ xa nawa̱j nak tak chic chi na̱wilom tak wach jenoꞌ queh kꞌi̱j reꞌreꞌ. YRuꞌum chi maꞌ narak ta tak chiri̱j chi reꞌ Dios wilic chic chaxilac tak chi kꞌatal kꞌoric, maꞌ hab ta chic wach narikꞌoric aweh tak chi cꞌulic chic lok rikꞌijil chi reꞌ Dios xoquic chic chi kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ tinamit, nqui queh. 0XYChipam woꞌ i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquibiraj reh Jesus jaruj nponic rikꞌijil chi narikꞌatam kꞌoric i Dios chi quina̱ cꞌacharel. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Naponok rikꞌijil nok reꞌ Dios narikꞌatam kꞌoric chi quina̱ cꞌacharel maꞌ hab ta wach narikꞌoric aweh tak chi na̱tikꞌa̱b ta nak tak awi̱b ru̱cꞌ riponic. 3W_Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh winak aj Sama̱rya: «Ha̱w, reꞌ hat xiqꞌuic ayaꞌbilal maj xacoj wach chi wilic wajawric chi esenic yaꞌbilal. Yuꞌna kꞌuruꞌ tipa̱ꞌ johtok, tisoljen woꞌ chic je cu̱cꞌ take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios eh chacꞌuhtaj queh chi maꞌxta chic ayaꞌbilal, nqui reh. Reꞌ naricꞌuluric nachirak cho
rikꞌijil i kꞌatoj kꞌoric naribanam i Jesus Vchi maꞌ hab ta chic wach queh xisoljic cho chi ritioxjic johtok reh Dios? Xa reꞌ ti wach i jenaj winak wili jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xcꞌulic lok chi ritioxjic i chaj bih xbanaric ru̱cꞌ, nqui xikꞌor. &UEChiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hin lajeb take xwesaj lok i xilim chiqui̱j, raj take beleje̱b kꞌuruꞌ chaj bih xquicꞌul 5TcNaxponic ru̱cꞌ xuhquic cok chiwach eh xoquic chi ritioxjic reh ricꞌsjic reh riyaꞌbilal. Ar ajic reꞌ Jesus xicoj rehtal chi aj Sama̱rya poꞌ i winak reꞌreꞌ. >SuJenaj queh take winak reꞌreꞌ naxilow chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ xsoljic woꞌ chic cho ru̱cꞌ i Jesus chi xa qꞌueric chic chi̱ꞌ chi ritioxjic johtok reh Dios. /RWChalic i Jesus naxilow je quiwach take winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor je queh: «Hiy tak cu̱cꞌ aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios eh chacꞌuhtaj cho awi̱b tak chi quiwach ilbal reh chi maꞌxta chic ayaꞌbilal tak, nqui je queh. Reꞌ take lajeb chi winak xilim qui̱j reꞌreꞌ xquicꞌam na̱ chaj bih xkꞌormojic queh ruꞌum Jesus eh nok cꞌahchiꞌ cojic wach be̱h, ar aj xelic lok quiyaꞌbilal. {Qo eh xquiqꞌuer cho quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Jesus aj tijinel keh, chaquetelej ti kawach, nqui take cho reh. ]P3 ar chi chi̱ꞌ lok ricꞌulaꞌt i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, lajeb take winak xilim qui̱j naxquilow cho wach i Jesus, xichalic chi ricꞌuluric. Reꞌ take reꞌ xa cu naht cho ru̱cꞌ, xquipahba̱ꞌ cho qui̱b O1 Naxicohlaj cahnok kꞌoric cu̱cꞌ riqꞌuihal tinamit quitahkanic reh, reꞌ Jesus xichop woꞌ chic ribe̱h chi ojic ar Jerusalen. Jeꞌ aj reꞌ nok cꞌahchiꞌ riqꞌuic ponok pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ wilic chi quixilac riyukꞌul Sama̱rya chꞌi̱l Calile̱ya dk~}K| zyywv|ts]rQpomlkk/jNiYhged@c&b`_(]\dZdXPVTdQPONML*JI4GFEgDBA@B>= ;;9866244@10v/w.-,I+3*(&$#"Xi;[qj ^kHk/reꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, riman chic xquitik juꞌ risiqꞌuiric ri̱j ricansjic i Jesus xa pan cꞌolic ruꞌum chi quiyoꞌjic chiwach i tinamit quibirinic reh. : oNok xa maꞌ naht ta chic wilic rikꞌijil i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi ninkꞌi̱j reh Caxlan Wiꞌc maꞌ cojo̱j ta rikꞌomal chi sipsbal wach, 'G&Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, pan kꞌi̱j quicꞌulic lok take tinamit ru̱cꞌ i Jesus chi ribirmijic i cꞌuhtunic riban chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ.ta%Jeꞌ aj reꞌ niqꞌuic wi̱ꞌ kꞌi̱j i Jesus chi cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit ar chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios xa reꞌ cok ruꞌ nanoquic i kꞌi̱j, ricana̱ꞌ cahnok i yeꞌa̱b reꞌreꞌ eh ar chic no̱j chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal” chi ricꞌsjic i akꞌab. oW$Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak chiꞌnchel kꞌi̱j eh xa cꞌahchiꞌ ok woꞌ ca̱t tak chi ti̱j chi jeꞌ wili: ‹K-Aja̱w Dios, chayew keh chi reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel maꞌ ta richꞌuk kꞌoric chi kana̱ nakoj-ojok pahꞌok chiwach. Jeꞌ woꞌ, chayew keh chi wilic ta nak kansil chi ricoꞌljic ki̱b chiwach i tiꞌcꞌaxic naricꞌulic lok, tiquirok tak pan ati̱j, nqui Jesus queh take raj tahkanel. [/#jeꞌ ricab nancꞌulic lok i tiꞌ china̱ jenoꞌ chicop ncojoric jenoꞌ xirab pa ribe̱h. Jeꞌ reꞌ ajic chacoj rehtal i nikꞌor wili ruꞌum nok reꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ, wilic take cꞌaxic naricꞌamam cho eh reꞌreꞌ narichalic chi quina̱ tinamit chi junsut wach acꞌal wili chi maꞌxta bih soꞌ cꞌahchiꞌ quicapam. Z-"«Ruꞌum aj chi naricꞌuluric jeꞌ ricab xnikꞌor aweh tak, maꞌ riban xa naho̱l chic wach acapew-bal tak chiri̱j take xa chaj bih jaric nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis on chiri̱j banoj tak ninkꞌi̱j chꞌi̱l banoj tak xohcꞌric maj maꞌ ncꞌulic nchel lok chana̱ tak i kꞌi̱j reꞌreꞌ chi maꞌ awehtꞌalim ta tak D!Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj chiꞌnchel reꞌ xnikꞌor lok i hin, til woꞌ naricꞌuluric maꞌxta nchel risahchic wach jeꞌ ricab naricꞌulum i taxa̱j richꞌi̱l i acꞌal. *M Til coric nikꞌor chi reꞌ xnikꞌor aweh tak naricꞌuluric nok cu jaꞌ ta ncuxꞌic rinimal ro̱k quicꞌacharic take cꞌacharel cꞌachalque̱b yuꞌna. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak chi nachawilow tak chi cꞌahchiꞌ chic ricꞌulmujic take xnikꞌor lok aweh tak chi naricꞌulmujic, charak tak chiri̱j chi xa loqꞌuil chic wilic i kꞌi̱j chi reꞌ Dios naripꞌutum kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel. b=Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak nanawilow tak chi nquipꞌut cho toxlonic take acꞌ xak che̱ꞌ, nawehtꞌalij tak chi reꞌ sikꞌjil xiqꞌuic chic lok rikꞌijil eh chi reꞌ chic kꞌelej oquic cho reh.  Chiri̱j aj reꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ queh jenaj kꞌilo̱j ru̱cꞌ jalwach kꞌoric wili: «Chacoj tak rehtal xnikꞌor aweh tak jeꞌ ricab cojo̱j rehtal naꞌn tak ru̱cꞌ i che̱ꞌ I̱co ribihnal chꞌi̱l take toco̱m chic che̱ꞌ. NNachawilow tak i pꞌutbal reh i naricꞌuluric cu̱cꞌ take tinamit maꞌ nquilokꞌej ta wach i Dios, reꞌ hat-tak aj Jerusalen purunok awa̱mna tak ruꞌum sukquil acꞌux tak eh chajohsaj awilbal tak maj maꞌ naht ta chic wilic i kꞌi̱j chi reꞌ atinami̱t tak nariyeꞌeric woꞌ chic pan akꞌab tak, nqui queh. ^5Chiri̱j reꞌreꞌ naquincꞌolok lok nah jenaj rinimal su̱tzꞌ i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, narilmijic wach rinimal risakomil nichꞌa̱b chꞌi̱l woꞌ i wajawric wilic. P Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok reꞌ take sakombal pan taxa̱j naripaꞌlajic quisakomil, reꞌ take tinamit nacaꞌnam xa icꞌlic chic quina̱ ruꞌum take tiꞌcꞌaxic narichalic ayuꞌ wach acꞌal. D «Chiri̱j chic reꞌ nok qꞌuisi̱n chic maꞌ no̱j elok wach quikꞌijil take maꞌ nquilokꞌej ta wach i Dios, wilic take rehtalil naricꞌuhtunic pan taxa̱j ru̱cꞌ i kꞌi̱j, ru̱cꞌ i poh eh jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take chꞌimi̱l. Jeꞌ woꞌ ayuꞌ wach acꞌal reꞌ take tinamit xa narisahchic chic quicꞌux ruꞌum i ahnic naribanam i ribohl nim laj haꞌ eh ruꞌum reꞌ, naroquic cho rinimal yoꞌjic cu̱cꞌ.  maj qꞌuihal queh take reꞌ maꞌxta caꞌnam canar elic chipam i tiꞌcꞌaxic, naquicansjic laꞌ chi kꞌas laj mache̱t cuꞌum take sol on naquicꞌamaric je chi pixi̱x co̱k quikꞌab pan tak toco̱m chic tinamit. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok pononak chic rikꞌijil i sachbal wach i pa̱t wili, reꞌ tinamit Jerusalen wili nariqꞌuic pan quikꞌab take tinamit maꞌ nquilokꞌej ta wach i Dios eh jeꞌ reꞌ narojic tok wi̱ꞌ cu rehtal no̱j lok wach quikꞌijil chi naquilom wach i wajawric. H  Til nikꞌor chi chipam rikꞌijil reꞌreꞌ, ruꞌum reh rinimal tiꞌcꞌaxic chꞌi̱l rijoskꞌil i Dios nariwihꞌic chi quina̱ i tinamit, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ niquetelej quiwach take cꞌacharel eh til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ niquetelej quiwach take yowa̱b ixok chꞌi̱l take tutbe̱s cu wilic quicucꞌta̱k, E Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj chiwach rikꞌijil reꞌreꞌ, reꞌ Dios naritakꞌa̱b cho china̱ junsut Jure̱ya reꞌ take tiꞌcꞌaxic tzꞌihmbimaj cahnok ribiral chi nariponic wach. V%Chipam rikꞌijil reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak reꞌ wilca̱t tak chi junsut riyukꞌul Jure̱ya hiy tak pan tak qꞌuiche̱ꞌ chi ricꞌoloric awi̱b tak ar. Reꞌ hat-tak aj Jerusalen wi chipam ok atinami̱t tak wili wilca̱t tak, telen tak je chipam. Tzꞌa̱b ruꞌ wi chiri̱j wilca̱t tak lok, maꞌ toquic tak chic cho chipam. wg«Nok cꞌahchiꞌ chic awilom tak wach tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, ma̱capaj tak chi xponic chic rikꞌijil i sachbal wach i pa̱t wili. Maꞌxta ruꞌ, cu rehtal laꞌ nachawilow tak chi reꞌ tinamit Jerusalen wili sutumaj chic ri̱j cuꞌum take sol aj Ro̱ma, cu reꞌ aj ruꞌ charak tak chiri̱j chi xponic chic i rikꞌijil risacharic wach i pa̱t wili. Y+na̱coꞌlem laꞌ tak ri̱j acꞌacharic nachacuy tak ransil i tiꞌcꞌaxic. yxa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ naricꞌuluric awu̱cꞌ tak, maꞌxta bih naritzꞌaꞌnic soꞌ aweh tak, Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take cꞌacharel naquixowonic awach tak ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak, /«Reꞌ hat-tak reꞌ titahkanic tak wi̱n, maꞌ xa cuꞌum ta awaj ixowonel na̱kꞌahsjic tak pan quikꞌab take aj yeꞌol tiꞌcꞌaxic china̱ tak, jeꞌ laꞌ woꞌ cuꞌum take awu̱cꞌ take cho, jeꞌ ricab atu̱t awaja̱w tak, awas acha̱kꞌ tak on awica̱n chꞌi̱l take suk quikꞌoric awu̱cꞌ tak. Cuꞌum aj queh take reꞌ, wilic take juꞌjun awich tahkanel naquicansjic je. -maj reꞌ hin naniyeꞌbic akꞌorbal tak chꞌi̱l anoꞌjbal tak reh chi na̱wehtꞌalim tak chaj bih kꞌoric na̱kꞌorom tak. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take awaj ixowonel maꞌxta chic quicuyum ransil akꞌorbal tak eh maꞌxta woꞌ chic quisolqꞌuim cho chana̱ tak. MRuꞌum aj reh naricꞌuluric awu̱cꞌ tak, reꞌ wili til chacoj pan acapew-bal tak: Ma̱tikꞌa̱ꞌ pe tak wach pan awa̱mna tak chaj bih kꞌoric na̱kꞌorom tak chi ricoꞌljic awi̱b tak wg Jeꞌ reꞌ ajic chi quiwach aj chiꞌnchel reꞌreꞌ ma̱cana̱ꞌ tak riyeꞌeric achi̱ꞌ tak chiwi̱j. 2] Jeꞌ aj reꞌ naricꞌulmujic, xa reꞌ laꞌ ruꞌ pe̱t naca̱t tak quisiqꞌuim take awaj ixowonel tak chi ribanaric tiꞌcꞌaxic aweh tak. Jeꞌ woꞌ naca̱t tak quichopom eh naca̱t woꞌ tak quikꞌahsam chi richꞌukuric kꞌoric chana̱ tak chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xa cojbal aweh tak pan che̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak, wilic woꞌ aweh tak naquicꞌamaric je chi quiwach take kꞌatal kꞌoric on chi quiwach take caj toꞌo̱l chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱ take tinamit wilque̱b wi̱ꞌ take awich rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reh chi naquichꞌukum kꞌoric chana̱ tak. ~ Jeꞌ woꞌ xa haj chic yeꞌa̱b, nariwihꞌic rehreh wach yaꞌbilal, nariwihꞌic wiꞌjalel eh naribanam woꞌ take cow laj hihc. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ ar pan taxa̱j naricꞌutunic cho nimak tak rehtalil reꞌ nariyoꞌsonic queh tinamit. }} Chiri̱j reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chiwach take kꞌi̱j wili cu rehtal nponic wach rikꞌijil sachbal wach i pa̱t wili, reꞌ take nimak chi cucꞌtak tinamit xa naquicꞌuꞌlem chic qui̱b chi kꞌakꞌanic chi quiwach. t|a «Reꞌ hat-tak na̱biram woꞌ tak ribiral chi wilic take tinamit cꞌahchiꞌque̱b chi kꞌakꞌanic chi quiwach ruꞌum chi xiꞌuctubic china̱ caj kꞌatal kꞌoric. Nachabiraj tak reꞌreꞌ, maꞌ riban ti naho̱l awach tak chi ricapewjic chi xponic chic ricuxꞌic wach chiꞌnchel. Coric, reꞌ rikꞌijil sachbal wach chiꞌnchel reꞌreꞌ, nariponic wach xa reꞌ laꞌ maꞌ jaꞌ yuꞌna ta ti maj curman chi pe̱t naricꞌuluric lok chiꞌnchel reꞌreꞌ, nqui Jesus. M{Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Xa naꞌlic ok woꞌ aweh tak reh chi maꞌ hab ta wach enjotꞌbic aweh tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj qꞌuihal take aj jotꞌo̱l nacuctic cho reꞌ nacaꞌnam qui̱b chi xa jeꞌ chic reꞌ hin take eh jeꞌ wili naquikꞌorom: ‹Reꞌ hin, hin Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui naquikꞌorom. «Jeꞌ woꞌ naquikꞌorom woꞌ aweh tak chi qꞌuisi̱n chic maꞌ nponic rikꞌijil chi naricoꞌljic katinami̱t. To̱b ta jeꞌ reꞌ naquikꞌorom aweh tak, reꞌ hat-tak ma̱tahkej tak take je nachabiraj tak chi jeꞌ reꞌ. -zSChiri̱j wili reꞌ take raj tahkanel jeꞌ wili xquikꞌor cok reh Jesus: «Ajabe̱s kaj tijinel, jaruj naricꞌuluric nicꞌ nimal xakꞌor keh eh haj wilic take rehtalil nariwihꞌic chi pe̱t chi cꞌuhtbal reh chi qꞌuisi̱n chic maꞌ ncꞌuluric take reꞌreꞌ? nqui take reh. y«Chiꞌnchel take abaj nawilow tak wili narihitlijic wach acꞌal maj nariponic i kꞌi̱j chi narisacharic wach chi junpech chi maꞌ jenoꞌ chic abaj naricahnic chi tuslic wach, nqui Jesus queh. Reꞌ ribiral risoljic woꞌ chic cho ricaꞌpech i Jesus xChiri̱j wili nok wilic take cꞌahchiꞌ quicꞌuꞌtjam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios chi xa holohic chic rixoyjic bano̱j ru̱cꞌ take chakꞌwach laj abaj yeꞌo̱j cuꞌum take nimak quiwach, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: zwmmaj reꞌ cahnel ixok reꞌreꞌ to̱b ta nak kꞌe̱ꞌ niba̱ꞌ, xiyew i tumi̱n reꞌ haj nak ti wilic naricamanic reh pa ricꞌacharic ra̱j nchel take bihomak xa reꞌ chic i tumi̱n reꞌ maꞌ xquicꞌuhsaj ta xquiyew chiwach i Dios, nqui Jesus. Reꞌ rikꞌormojic ribiral risacharic
wach i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic
wi̱ꞌ wach i Dios ~vuJeꞌ aj wili xikꞌor naxilow chi jeꞌ reꞌ: «Til nikꞌor aweh tak chi reꞌ tumi̱n xiyew i niba̱ꞌ cahnel ixok reꞌreꞌ, xiqꞌuic woꞌ chic na̱ riwaꞌric chiwach i tumi̱n xquiyew pan caxo̱n chiꞌnchel take bihomak reꞌreꞌ, *uMJeꞌ woꞌ xilow chi xponic ar jenaj cahnel ixok niba̱ꞌ ti eh xiyew chipam i caxo̱n reꞌreꞌ i quib chi cucꞌ tumi̱n maꞌ qꞌuih ta ti quitzꞌakil. {t qNok ricohlam chic kꞌoric cu̱cꞌ take nahsil raj tahkanel, reꞌ Jesus xicut je rilbal chi quina̱ take tinamit. Ar xilow je take biho̱m chi xa tzohkil chic yeꞌo̱j tumi̱n ncaꞌn chipam caxo̱n molbal tumi̱n nyeꞌeric chiwach Dios. >su/Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ nquimakꞌ paꞌ bih wilic queh take cahnel ixok eh xa poybal chic na̱ quilekꞌ ncaꞌn, xa kꞌe̱ꞌ chic nahtil ro̱k quiti̱j ncaꞌn. Ruꞌum aj chiꞌnchel ncaꞌn reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum, nqui Jesus queh nahsil raj tahkanel.r.«Chayohbalej awi̱b hat-tak, ma̱nih awi̱b tak ru̱cꞌ quinoꞌjbal take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maj reꞌ take reꞌ kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach ricꞌuhtjic lok qui̱b queh tinamit chi nimak quiwach. Ruꞌum aj reꞌ naquibehic lok, kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach ricojoric nimak tak ro̱k tzꞌih reh chi xa suk chic equicꞌalenjic watak cꞌaybal. Naquiꞌo̱j woꞌ pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, on naquiꞌo̱j woꞌ pan jenoꞌ pa̱t reꞌ yukꞌumaj take wi̱ꞌ chi wiꞌc, kꞌe̱ꞌ suk queh tzꞌuhkic reꞌ quitzꞌuhkic wi̱ꞌ take nimak quiwach. q%-Chiri̱j chic reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor i Jesus queh nahsil raj tahkanel chi quiwach riqꞌuihal tinamit cꞌahchiꞌ quibirinic reh: Tp!,«Jeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ maꞌ Tawiy wAjabe̱s nqui rikꞌor reh kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, nicꞌ aj wach kꞌuruꞌ nanquikꞌor take aj tijem ri̱j cꞌuhbal chi reꞌ rilokꞌil i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, xa jeꞌ ti ricab rilokꞌil cho jenoꞌ queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Tawiy? nqui Jesus queh tinamit. uoc+cu rehtal nawilow chi reꞌ take awaj ixowonel naquiwihꞌic riꞌsil awo̱k, nqui Dios, nqui maꞌ Tawiy. ]n3*Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ woꞌ maꞌ Tawiy xtzꞌihminic reh i wili chipam i hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ take moloj wach bi̱ch lokꞌonbal reh Dios:“Reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios jeꞌ wili xikꞌor reh Ajabe̱s chi nina̱ reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric: ‘Jeꞌ ricab naricꞌul rilokꞌil jenoꞌ winak ntzꞌukunjic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, jeꞌ aj woꞌ reꞌ nachacꞌul i hat alokꞌil wili: Chi na̱wihꞌic chiniche̱l imK)Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit: «Reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ coric ta nquikꞌor chi reꞌ riraꞌil i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xa ar ti nchalic cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho i aj najtir kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy eh maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i Dios nanquikꞌor. l(Chiri̱j chic reꞌ, maꞌ cu ta chic hab wach chi quixilac take cꞌacharel wilque̱b ar xinima̱ꞌ ricꞌux chi ribanjic cok jenoꞌ pahkanic reh. Reꞌ rilokꞌil i Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim
wach i rilokꞌil chiwach i maꞌ Tawiy Mk'Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take juꞌjun chi aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Ha̱w aj tijinel keh, ricorquil xakꞌor queh, nqui take reh. 6je&«Ru̱cꞌ aj kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Moyses xicꞌuhtaj chi reꞌ take camnak cꞌachalque̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios maj reꞌ Dios, nlokꞌonjic wach cuꞌum take quicꞌacharic woꞌ chic cho, maꞌ reꞌ ta nchel cuꞌum take maꞌ quicꞌacharic ta chic cho, nqui xikꞌor Jesus. Yi+%«Yuꞌna ajic reꞌ chic kꞌoric chiqui̱j take camnak chi nacuctic woꞌ chic ricaꞌpech xa nok woꞌ kꞌoro̱j cho ruꞌum Moyses chipam ricꞌuhbal. Ruꞌum aj reꞌ naxkꞌoric chiri̱j i qꞌui̱x koplic rikꞌakꞌil, reꞌ Moyses xikꞌor chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor:“Reꞌ hin, hin i Dios rilokꞌej niwach i maꞌ Awraham chꞌi̱l i maꞌ Isahac eh chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Jacow, nqui kꞌoric xiban i Dios, nqui xikꞌor Moyses. Th!$Chipam i rikꞌijil reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xa ta reꞌ naquibihnem chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take ruꞌum chi xiꞌucsjic cho chi quixilac take camnak, jeꞌ laꞌ woꞌ nacaꞌnam jeꞌ chic ricab take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ar pan taxa̱j ruꞌum chi naquicꞌacharic chi junelic. Pg#ra̱j naponok rikꞌijil chi maꞌ quimic ta chic ki̱j, hab paꞌ wach take cꞌacharel capewemaj take cho ruꞌum i Dios chi wilic chiqui̱j chi naquicꞌacharic chiwach rikꞌijil reꞌreꞌ eh chi nacuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, reꞌ take reꞌ maꞌxta chic quisiqꞌuim ricꞌuꞌlil co̱k quikꞌab. f "Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Chabiraj tak kꞌoric wili chiri̱j i caxarahil: Chiwach take kꞌi̱j yuꞌna chi cu quimic pe ki̱j, reꞌ take tinamit cu ncaꞌn caxa̱ra reh chi maꞌ eta nsahchic wach quibihnal, e !Chakꞌor keh kꞌuruꞌ Ajabe̱s Jesus, chaj bih naquicahnic wi̱ꞌ take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ pa rikꞌijil cucsbal cho take camnak? Hab woꞌ wach queh wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ narehchenic reh ixok reꞌreꞌ? Nkabiraj aweh reꞌreꞌ maj chiꞌnchel xquehqꞌuenej je ixok reꞌreꞌ, nqui take reh. Ru̱cꞌ pahkanic reꞌreꞌ, reꞌ nak xca̱j chiri̱j chi reꞌ Jesus nariyakꞌabem nak pa ro̱k i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wi ta nak erikꞌor chi wilic cꞌoyomal ar pan taxa̱j. 3d_ Nok camnak chic take je chiꞌnchel chi acꞌun reꞌreꞌ, xponic woꞌ rikꞌijil chi xquimic je ixok reꞌ xquehqꞌuenej cahnok take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ. cChiri̱j chic ruꞌ, xcꞌamaric woꞌ chic ixok reꞌreꞌ ruꞌum i ro̱x acꞌun, xa reꞌ laꞌ xquimic woꞌ je chi maꞌxta woꞌ nwihꞌic cahnok rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, chiꞌnchel take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ quehqꞌuenej cahnok ixok reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ chiꞌnchel xiquimic je chi maꞌxta cahnok quihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ. ybkChi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ ricab acꞌun chi nimbal reh i tzꞌihmbimaj cahnok ruꞌum i Moyses xiban caxa̱ra ru̱cꞌ rehqꞌue̱n i ras, xa reꞌ laꞌ xquimic woꞌ je ruꞌ chi maꞌ jenoꞌ rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ. 5acWi jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj, chaj bih naquicahnic wi̱ꞌ take wuku̱b chi acꞌun reꞌ jeꞌ wili xquicꞌul? Pan jenaj cho kꞌi̱j reꞌ asbe̱s acꞌun xiban caxa̱ra ru̱cꞌ jenaj ixok xa reꞌ laꞌ naxirak cho rikꞌijil riquimic, xquimic je chi maꞌ jenoꞌ rihaꞌlacꞌu̱n xwihꞌic. ;`o«Ha̱w kaj tijinel, chipam jenaj queh hu̱j xitzꞌihmbaj i Moyses rikꞌor chi jenoꞌ asbe̱s acꞌun nquimic je chi maꞌ jaꞌxta cahnok rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ i rehqꞌue̱n, tanlic chiri̱j i chakꞌbe̱s acꞌun chi narehqꞌuenem cahnok rehqꞌue̱n i ras reh chi enwihꞌic quihaꞌlacꞌu̱n chꞌi̱l i cahnel ixok reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta no̱j sahchok wach ribihnal i asbe̱s acꞌun camnak je. 3__Chiri̱j chic ruꞌ, wilic queh junchꞌuk chic aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ru̱cꞌ take ca̱ꞌ quiꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc xiponic ru̱cꞌ i Jesus. Reꞌ take reꞌ, reꞌ maꞌ nquicoj ta wach cuctic cho take camnak jeꞌ wili pahkanic xcaꞌn cok reh: -^SJeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ take takꞌamaj cok ru̱cꞌ Jesus chi risiqꞌuiric rimahc chi quiwach i tinamit xa ru̱cꞌ take cꞌuhtunic riban, maꞌ xquirak ta woꞌ chaj bih jenoꞌ mahc naquitzꞌakam chiri̱j, chi xa tzꞌeꞌtzꞌeꞌ laꞌ chic quiwach ru̱cꞌ i cꞌuꞌlunic xiban i Jesus, maꞌ cu ta chic xikꞌoric cok ru̱cꞌ. Reꞌ birinic xbanjic reh Jesus chiri̱j i
cuctic cho take camnak ]Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Haj paꞌ wilic i kꞌoro̱j chi reh i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, reꞌ woꞌ reꞌ chayew tak reh eh haj paꞌ woꞌ wilic i kꞌoro̱j chi reh i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ chayew tak reh ruꞌ, nqui Jesus queh. \«Charak tak cho wi̱n jenoꞌ tumi̱n, nqui queh. Naxyeꞌeric reh jenaj tumi̱n reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Hab wach aj eh i wachbal chꞌi̱l i bihnal wilic chiwach i tumi̱n wili? nqui queh. —Reh kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui take reh. [5Reꞌ Jesus chi rinaꞌbem chic chaj bih cꞌahchiꞌ quikꞌinem wi̱ꞌ ru̱cꞌ i pahkanic cꞌahchiꞌ caꞌnam, jeꞌ wili xikꞌor queh: "Z=Reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses riyew na kꞌab chi reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enkayew i to̱j takꞌamaj ruꞌum i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chi naritojoric? Jeꞌ woꞌ cu nakatikim na juꞌ ribanaric i to̱j reꞌreꞌ on maꞌxta chic? nqui take reh. Y5Jeꞌ reꞌ ajic naxiponic take takꞌamaj je reꞌreꞌ ru̱cꞌ i Jesus, jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Ha̱w aj tijinel keh, reꞌ hoj kehtꞌalim chi xa coric woꞌ wach kꞌoric naꞌn ru̱cꞌ take tijbal nakꞌor eh ruꞌum reꞌreꞌ xa ru̱cꞌ woꞌ coric laj kꞌoric nacꞌuhtaj i cꞌuhbal ncꞌambic quibe̱h take cꞌacharel chi naquiponic ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ woꞌ kehtꞌalim chi reꞌ hat maꞌ nachih ta wach take cꞌacharel quibirinic reh coric awu̱cꞌ, xa chiꞌnchel laꞌ nacꞌul take awu̱cꞌ maj chawach i hat xa jenaj wach quiwaꞌric take cꞌacharel. Ruꞌum aj reꞌ chaj bih nakꞌor keh i hat chiri̱j i pahkanic wili: Naxquibiraj i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, xca̱j nak richoporic i Jesus chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ ruꞌum xquirak chiri̱j chi queh xkꞌormojic i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ xquichop ta woꞌ ruꞌum chi quiyoꞌjic chiwach i tinamit quitahkanic reh. V«Jeꞌ reꞌ ajic til nikꞌor aweh tak i wili: Jeꞌ ricab chi xa hab wach jenoꞌ enkꞌehbic cho cu naht johtok eh encꞌulic kajok china̱ abaj maꞌ cojo̱j ta pa riman reꞌreꞌ, xa xerxer chic encahnic on jeꞌ ricab nok hab wach enkꞌehbic cho maꞌ laj abaj reꞌreꞌ china̱, maꞌ eta chic ncꞌutunic wach, jeꞌ woꞌ reꞌ nanibanam i hin nanisacham woꞌ quiwach take nquikꞌihtaj qui̱b chi niwach, nqui Jesus queh. Reꞌ kꞌoric xiban i Jesus chiri̱j to̱j
ntakꞌabjic je ar Ro̱ma |UqChalic Jesus xa ilo̱j chic riban queh tinamit reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chaj bih nacꞌul tak chi maꞌ narak ta tak chiri̱j i nawilow tak wach chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios? maj ar jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ cajtzꞌuꞌc laj maꞌ laj abaj maꞌ cojo̱j ta pa riman cuꞌum take toco̱m chic aj tzꞌako̱l,
reꞌ chic reꞌ xoquic chi pe̱t maꞌ laj abaj chꞌiquinbal cho reh ricajtzꞌuꞌc i pa̱t wili, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. TReꞌ hin enikꞌor aweh tak chi reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ, xitakꞌa̱ꞌ quicansjic take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ eh queh chic take toco̱m xiyew riyeꞌa̱b chi naquehcham i wach i tic wilic, nqui Jesus. Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ xikꞌor i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor take tinamit: «Nqui ta nak je Dios chi maꞌ nkaꞌn keh hoj i noꞌjbal xbanjic reꞌreꞌ, nqui take. 1S[«Jeꞌ aj reꞌ naxponic acꞌun reꞌreꞌ cu̱cꞌ take aj quimel yeꞌa̱b, xquikerej lok chiri̱j yeꞌa̱b reꞌreꞌ eh xquicansaj woꞌ je. Naxibiraj chi xquimic i racꞌu̱n, chaj bih xiban aj ehcham yeꞌa̱b reꞌreꞌ ru̱cꞌ xcaꞌn take aj quimel yeꞌa̱b, nacapaj hat-tak? _R7«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ acꞌun reꞌreꞌ xtakꞌabjic je cu̱cꞌ aj quimel yeꞌa̱b eh naxquilow chi xo̱j cꞌolok ar pꞌuht quikꞌorom chi quiwach chi jeꞌ wili: ‹Chawil tak, reꞌ wuluꞌ narehchenic reh yeꞌa̱b wili. Kacansaj tak kꞌuruꞌ reh chi reꞌ hoj nakehchenic reh yeꞌa̱b wili, nqui take chi quiwach. Q Chiri̱j aj chic ruꞌ, reꞌ winak ehcham yeꞌa̱b reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux: ‹Chaj woꞌ bih nanibanam cu̱cꞌ aj quimel yeꞌa̱b kꞌuruꞌ? Ha̱ꞌ, reꞌ wili nanibanam: Reꞌ wacꞌu̱n reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj nanitakꞌa̱b je cu̱cꞌ. Kꞌi̱j ta nak je enquiyohlej wach naquilow chi reꞌ wacꞌu̱n narojic cꞌolok cu̱cꞌ, nqui pa ricꞌux. P Pa ro̱x pech ajic, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic cho jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch cu̱cꞌ take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ xquesaj woꞌ chic lok chiri̱j i yeꞌa̱b chi xa qꞌuisi̱n chic maꞌ nquimic. O% Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic cho jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch, xa reꞌ laꞌ take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ xquitzꞌujlom je eh chi xa chꞌeychꞌey chic riban, xquisolqꞌuij woꞌ je chi maꞌxta bih xquiyew je reh. N Naxponic rikꞌijil rikꞌahsjic wach i tic, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch cu̱cꞌ take aj quimel riyeꞌa̱b chi ricꞌuluric i haj paꞌ wilic i tiklic wach chi narehtric i ajabe̱s reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ, maꞌxta bih xquiyew je reh aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ, richꞌeyeric laꞌ chic xcaꞌn je. ^M5 Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xoquic woꞌ chic chi kꞌoric cu̱cꞌ take tinamit ru̱cꞌ i jalwach kꞌoric wili: «Junpech jenaj ajabe̱s xitic pa̱m i racꞌa̱l chi u̱wa. Pan jenaj kꞌi̱j nok naht xo̱j sahchok i ajabe̱s reꞌreꞌ cu chi naht yeꞌa̱b, xiyew cahnok chi quimel queh juꞌjun aj camanom reꞌ naquichaꞌjanic cahnok reh wach ritic eh xitikꞌa̱ꞌ woꞌ cahnok wach cu̱cꞌ chi naquiyejalem wach i ritic reꞌreꞌ nawachanok cho. SLRuꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor Jesus queh: «Reꞌ hin maꞌ eta woꞌ nikꞌor aweh tak haj chalic wi̱n i wajawric chi cꞌuhtunic jeꞌ woꞌ chi ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l, nqui queh. JK Ruꞌum chi maꞌ xquirak ta chaj bih ricꞌuꞌljic nacaꞌnam, xquikꞌor cok reh Jesus chi maꞌ quehtꞌalim ta hab wach u̱cꞌ xchalic rikꞌormojic i kahsanic haꞌ xiban i Wa̱n. qJ[Wi nchel xkakꞌor reh chi xa xicꞌam pa ricꞌux, reꞌ take tinamit ekojquicansaj chi abaj maj chi queh riqꞌuihal i tinamit reꞌ Wa̱n xwihꞌic chi jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, nqui pꞌuht quikꞌorom chi quiwach. ]I3Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: «Wi xkakꞌor reh chi cu ru̱cꞌ i Dios xchalic rikꞌormojic, erikꞌor keh chi chaj waꞌric maꞌ xkanimej ta. /HWChakꞌor tak cho wi̱n kꞌuruꞌ, reꞌ kahsanic haꞌ xiban i Wa̱n queh tinamit, cu ru̱cꞌ na Dios xchalic rikꞌormojic on xa pa ricꞌux xchalic? nqui queh. DGChalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Tare̱t, reꞌ hin enikꞌor aweh tak, xa reꞌ laꞌ quinacꞌuꞌlej pe tak cho ru̱cꞌ i pahkanic nanibanam aweh tak wili: vFeeh jeꞌ wili xquikꞌor cok reh chi rinakaric: «Chakꞌor keh, hab wach aj u̱cꞌ nchalic awajawric reꞌ nacoj chi ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l? Hab wach xpahbanic aweh kꞌuruꞌ chi wilic awajawric reꞌreꞌ? nqui take reh. ^E 7Junpech ar chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit: «Reꞌ Dios wilic chic chaxilac tak. Ruꞌum aj reꞌ chajal wach anoꞌjbal tak, nqui queh. Jeꞌ reꞌ ajic nok cꞌuhbalanic riban i Jesus, reꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam tinamit, xiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ D-0To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quicapam, maꞌ xquirak ta jenoꞌ riwi̱ꞌ nicꞌ wach ricansjic i Jesus nacaꞌnam maj reꞌ take tinamit xa eli̱c woꞌ quiwihꞌic cok ru̱cꞌ eh xa icꞌlic woꞌ chic cok quixiquin chi ribirmijic i cꞌuhbalanic riban.)CK/Ar aj chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ Jesus eli̱c i kꞌi̱j xicꞌuhbalej take tinamit, ra̱j take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take nimak quiwach, xquitokꞌa̱ꞌ quisiqꞌuim ri̱j chaj bih ricansjic i Jesus nacaꞌnam ruꞌum reh take cꞌuhbalanic riban. B .Jeꞌ aj wili xikꞌor queh naxesaj take lok: «Reꞌ pa̱t wili lokꞌonbal reh Dios nok wilic. Jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj pa riCꞌuhbal i Dios, xa reꞌ laꞌ hat-tak xacoj tak chi jenaj cꞌaybal reꞌ nawelkꞌaj tak wi̱ꞌ take tinamit, nqui queh. )AK-Chiri̱j aj chic ruꞌ nok wilic chic cok chipam i tinamit Jerusalen, reꞌ Jesus xoquic cok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Naxilow chaj bih noꞌjbal ncaꞌn take aj cꞌa̱y chꞌi̱l take aj yaco̱l wilque̱b ar, xitokꞌa̱ꞌ ritꞌerem take lok. n@U,Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take quixowonic awach tak naca̱t tak quicansam eh naquituhbam wach acꞌal apa̱t tak reh chi maꞌ jenoꞌ chic abaj tuslic wach naricahnic naquiyoj. Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak ruꞌum nok maꞌxta arakam tak chiri̱j chi chiwach take kꞌi̱j wili xinwihꞌic chaxilac tak chi acoꞌljic nak tak chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, nqui Jesus pa rokꞌim. Reꞌ ricꞌuhtjic rijoskꞌil i Jesus
chi quina̱ take aj cꞌa̱y g?G+Ruꞌum aj reꞌ narichalic i tiꞌcꞌaxic chana̱ tak maj naricꞌulic lok i rikꞌijil chi reꞌ take quixowonic awach tak naquicꞌulic lok chi risutjic awi̱j tak chi ribanaric i tiꞌcꞌaxic aweh tak. Reꞌ take reꞌ xa jeꞌ chic ricab risutjic ri̱j jenoꞌ yeꞌa̱b chi cora̱l nacaꞌnam aweh tak, reh chi maꞌ haj ta chic etelic tak. +>O*Jeꞌ wili xikꞌor chiqui̱j pa rokꞌim: «Hat-tak aj Jerusalen, chiwach i kꞌi̱j wili jeꞌ ta nak enarak tak chiri̱j chi reꞌ hin xincꞌulic lok chaxilac tak chi riyeꞌeric sukquil cꞌuxlis. Ra̱j i wili, maꞌ sakom ta wach chaweh tak i riwi̱ꞌ nicꞌulic lok awu̱cꞌ tak. V=%)Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xoquic cok maꞌ naht ta ru̱cꞌ Jerusalen. Naxilow je wach i tinamit reꞌreꞌ xchalic rokꞌim chiqui̱j take aj Jerusalen ruꞌum i tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum. u<c(Ra̱j i Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Reꞌ hin til nikꞌor aweh tak i wili: Wi reꞌ take tinamit wili eta nak nquitzꞌap quichi̱ꞌ, reꞌ nak chic take abaj wili equikꞌoric chi cow chi quijelow-bal, nqui queh. 3;_'Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take juꞌjun winak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ wilque̱b woꞌ chi quixilac take tinamit, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, chakꞌor queh tinamit quitahkanic aweh chi maꞌ nquikꞌor chic kꞌoric ncaꞌn, nqui take reh. ':G&jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi cow: «Ar pan taxa̱j wilic sukquil cꞌuxlis! Tioxomaj ta nak ar i Dios kꞌuruꞌ eh ayuꞌ wach acꞌal, kayew tak rilokꞌil i kꞌatal kꞌoric reꞌ cꞌulic riban lok wili chi takꞌamaj cho ruꞌum i Dios, nqui cꞌahchiꞌ quikꞌorom. 9 %Chiri̱j chic ruꞌ xiponic chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”. Ar ajic nok naquimolom chic jok i kajic chipam i be̱h rimol jok ar Jerusalen, reꞌ take quitahkanic reh Jesus pꞌuht quitioxem johtok i Dios. Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ, ruꞌum quilom cho nicꞌ nimal lokꞌ laj nawa̱l ribanam cho i Jesus, xa suk chic pan quicꞌux #8?$Nok behic chic ncaꞌn je, wilic take cꞌacharel xquiyew rilokꞌil i Jesus chi jeꞌ ricab jenaj kꞌatal kꞌoric naxquixoyej je pa̱m ribe̱h ru̱cꞌ ricojoric wach acꞌal i quijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok quisoꞌ eh chꞌi̱l woꞌ ricojoric je xak pacꞌ pa ribe̱h. q~}|{zlyxxvcutysrqupyofmkjii"hg|f=dUcb`_r^y]\eZYhWV&U.TpSRQPOON LL JIGEECBB@?>=CChiri̱j aj wili nok qꞌuisi̱n chic maꞌ cablaj o̱ra reh kꞌi̱j reꞌreꞌ, xoquic cho kꞌekom wach acꞌal cu rehtal xponic jeꞌ na qꞌuisi̱n maꞌ xib o̱ra risoljic i kꞌi̱j. C +Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Til coric nikꞌor aweh chi xa chiwach woꞌ ti kꞌi̱j yuꞌna eto̱j wihꞌok wu̱cꞌ chipam i yeꞌa̱b Parayi̱so ribihnal, nqui reh. 7 g*Chiri̱j reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, cꞌolok woꞌ ti pan acꞌux nibihnal natocok chi Kꞌatal Kꞌoric reh chi equinwihꞌic awu̱cꞌ, nqui reh. # ?)ruꞌum nok reꞌ tiꞌcꞌaxic wilco̱j wi̱ꞌ i hoj til ricꞌul chi keh chi cꞌahchiꞌ kacꞌulum ruꞌum take kabano̱j, ra̱j laꞌ tiꞌcꞌaxic wilic wi̱ꞌ i winak wili maꞌ ricꞌul ta soꞌ chi reh maj maꞌxta bih nechꞌ ok mahc ribanam cho, nqui richꞌi̱l reh. +(Ra̱j i jenaj chic aj lekꞌ xinak je richꞌi̱l chi jeꞌ wili: «Maꞌ riban ta chi jeꞌ reꞌ nakꞌor i hat ruꞌum xa jenaj wach tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ kacꞌulum chꞌi̱l i winak wili. Chayohbalej soꞌ wach i Dios kꞌuruꞌ ru̱cꞌ kꞌoric i naꞌn :m'Nok caꞌnam ok chic reh Jesus chi jeꞌ reꞌ, jenaj queh aj lekꞌ wilque̱b pa riche̱l pꞌuht woꞌ ritzꞌujum chi jeꞌ wili: «Wi til coric chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱, chacoꞌlej awi̱b chiwach i tiꞌcꞌaxic wili eh koj-acoꞌlej woꞌ hoj, nqui reh Jesus. &Jeꞌ woꞌ chic, chi xa jotꞌbal reh Jesus xquitzꞌihmbaj jenaj rehtalil eh xquijapꞌ johtok wach curu̱s maꞌ naht ta johtok wach na̱ i Jesus. Jeꞌ wili rikꞌor i ehtalil reꞌreꞌ: “Reꞌ winak wili quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor chiwach i rehtalil tzꞌihmbimaj pan criye̱co, pan latin jeꞌ woꞌ pan hewre̱yo. X)%nok jeꞌ wili nquikꞌor johtok reh: «Wi til reꞌ aj i hat quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, chacoꞌlej awi̱b chipam i tiꞌcꞌaxic wilca̱t wi̱ꞌ, nqui take johtok reh. iK$Jeꞌ woꞌ reꞌ take sol xa nquibik chic cok qui̱b ru̱cꞌ ricurusil i Jesus chi riyeꞌeric johtok pan chi̱ꞌ i mi̱x muhu̱j pan chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa eh chaseꞌlom woꞌ johtok pan nakꞌ wach ncaꞌn K#nok cꞌahchiꞌ quiꞌilmijic cuꞌum take tinamit reꞌ xa nelic chic lok nakꞌ quiwach chi riliric chaj bih cꞌahchiꞌ ricꞌulmujic ar. Nok quesam chic riqꞌuixbilal i Jesus chi jeꞌ reꞌ, reꞌ chic take quinahsil i tinamit jeꞌ wili xquikꞌor chi xa seꞌlbal pan nakꞌ wach i Jesus: «Reꞌ winak reꞌreꞌ xa ripahba̱ꞌ chic ri̱b chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ take toco̱m xicoꞌlej take cho chipam quicꞌaxquilal eh tzꞌa̱b ruꞌ chi ribil ri̱b, maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricoꞌlem ri̱b chipam i tiꞌcꞌaxic wilic wi̱ꞌ. Wi til aj woꞌ coric chi reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chicoꞌlej ri̱b chipam i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, nqui take. \1"Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor johtok: «W-Aja̱w Dios, chacuy quimahc i tinamit wili maj maꞌ nquirak ta chiri̱j chaj bih cꞌahchiꞌ caꞌnam wili, nqui xikꞌor johtok. Reꞌ kꞌoric xikꞌor reꞌreꞌ i Jesus xa reꞌ nok reꞌ take sol cꞌahchiꞌ quikꞌijem ri̱j risoꞌ reh chi naquipuhcam chi quiwach uc!xiponic china̱ jenaj yu̱kꞌ “Ribakil Na̱ Camnak” ribihnal. Ar ajic pꞌuht quijapꞌam i Jesus wach ricurusil. Jeꞌ woꞌ take quib chi aj lekꞌ xicojoric woꞌ wach quicuru̱s, jenaj pa risecꞌa̱j eh jenaj pa ritzꞌe̱t. pY Nok cꞌahchiꞌ ricꞌamaric je Jesus chꞌi̱l woꞌ take quib chi aj lekꞌ chi naquicansjic, «Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ wi reꞌ hin nanicꞌulum i tiꞌcꞌaxic, reꞌ ta na chic hat-tak chꞌi̱l take awacꞌu̱n awixkꞌu̱n tak maꞌ enacꞌul tak tiꞌcꞌaxic? Jeꞌ reꞌ na̱cꞌulum tak jeꞌ ricab i kꞌoric rikꞌor chi jeꞌ wili: “Wi reꞌ rex laj che̱ꞌ ncꞌataric cok chi si̱ꞌ, reꞌ ta woꞌ na chic i chik che̱ꞌ maꞌ encꞌataric cok ruꞌ? nqui rikꞌor, nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xipahkaj reh Dios cuybal
quimahc take cꞌahchiꞌ quibanic
tiꞌcꞌaxic reh 6~eJeꞌ reꞌ narikꞌormojic ruꞌum nok nacꞌolok lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take awacꞌu̱n awixkꞌu̱n tak chi xa nca̱j nak chic quicꞌolom qui̱b chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ naquipꞌutum rikꞌormojic chi jeꞌ wili: ‹Sak bih nak chi keh chi quikꞌehbok ta nak take cho yu̱kꞌ chi kana̱, quikꞌehbok ta woꞌ nak chi kana̱ take sakrehp eh chipoy ta nak kana̱ chi junpech, nqui naquikꞌorom. ;}omaj reꞌ hin wehtꞌalim chi naricꞌulic lok i kꞌi̱j chi ruꞌum i yoꞌjic naroquic cho cu̱cꞌ awacꞌu̱n awixkꞌu̱n tak ruꞌum i cꞌaxquilal narichalic chi quina̱, jeꞌ wili narikꞌormojic: ‹Reꞌ take ixok maꞌ acꞌunom ta take chꞌi̱l take maꞌ xchꞌihquic ta cho quihaꞌlacꞌu̱n pan quicꞌacharic chꞌi̱l woꞌ take maꞌ xcaꞌn ta queh i qꞌuihs, kꞌe̱ꞌ je ato̱b queh, nqui narikꞌormojic. |yreꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh naxilow chi okꞌic ncaꞌn: «Hat-tak ixok aj Jerusalen maꞌ ok nchel xa chiwi̱j hin okꞌic naꞌn tak. Tokꞌok laꞌ woꞌ tak chiri̱j awacꞌu̱n awixkꞌu̱n tak jeꞌ woꞌ chiri̱j acꞌacharic tak !{;Chiri̱j i wili nok tahkamaj je Jesus cuꞌum riqꞌuihal tinamit, jeꞌ woꞌ cuꞌum take juntuhm chi ixok reꞌ xa suk chic quiꞌokꞌic chiri̱j, Wz'Chi jeꞌ reꞌ nok cꞌahchiꞌ chic ricꞌamaric je Jesus cuꞌum take sol chi cꞌahchiꞌ ritehlam je richeꞌlal ro̱k ricuru̱s, reꞌ take sol xquichop jenaj winak aj Sire̱ne Simon ribihnal reꞌ xponic cho chiri̱j lok i tinamit Jerusalen eh xquitolej chi ritobjic i Jesus chi ritehljic je richeꞌlal ro̱k i curu̱s. )yKChiri̱j aj reꞌ xokꞌtaj je i Warawas jeꞌ ricab xquipahkaj i tinamit. Reꞌ winak wili wilic nak pan che̱ꞌ ruꞌum i cansanic xiban jeꞌ woꞌ ruꞌum rikꞌormojic queh tinamit chi maꞌxta quibiram kꞌoric chiwach i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma. Reꞌ chic i Jesus xikꞌahsaj pan quimic jeꞌ ricab nca̱j take tinamit reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus xicꞌuhbalej take ixok
okꞌic ncaꞌn chiri̱j sx_reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh: «Nanibanam jeꞌ ricab napahkaj tak wi̱n, nqui queh. w9Ra̱j take tinamit reꞌreꞌ chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, chi xa cow chic nquipahkaj cok, xquicaꞌpechej woꞌ chic rikꞌormojic chi naricansjic wach curu̱s i Jesus. Chi jeꞌ aj reꞌ naxpaꞌlajic quikꞌorbal take tinamit, -vS—Chaj bih rimahc i winak wili xarak tak chi niban i xakꞌor tak? Reꞌ hin maꞌ nirak ta jenoꞌ rimahc chi ricꞌul ta nak chi reh chi nariquimic. Jeꞌ aj reꞌ nanitakꞌa̱b ritzꞌuhumjic eh chiri̱j reꞌ narokꞌtjic je, nqui woꞌ chic Po̱nsyo Pila̱to queh pa ro̱x pech. Jeꞌ reꞌ nquikꞌor chiri̱j i winak xcojoric pan che̱ꞌ ruꞌum cansanic xiban, jeꞌ woꞌ ruꞌum chi xikꞌor queh tinamit chi maꞌxta quibiram kꞌoric chiwach kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma. @ryRaj laꞌ chiꞌnchel take wilque̱b ar chi xa jenaj chic wach quicapew-bal jeꞌ wili xquikꞌor: «Chuhpok wach i winak reꞌreꞌ. Reꞌ Warawas nka̱j chi narelic je, nqui take. {qoruꞌum nok chiwach i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ tanlic chiri̱j chi narokꞌtam je jenoꞌ tzꞌahpel pan che̱ꞌ. Epreꞌ hin nanitakꞌa̱b ritzꞌuhumjic eh chiri̱j reꞌ nawokꞌtam je, nqui Po̱nsyo Pila̱to. Reꞌ Pila̱to jeꞌ reꞌ xikꞌor chi rinimjic i tanlic china̱ chi quiwach i tinamit, Uo#Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ ruꞌum nok maꞌ nirak ta jenoꞌ rimahc chi ricꞌul ta nak chi nariquimic eh ruꞌum chi xa ta woꞌ reꞌ Hero̱res xirak cho jenoꞌ rimahc naxatnitakꞌa̱ꞌ tak je ru̱cꞌ, neh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ winak wili cꞌahchiꞌ rijotꞌom quicapew-bal katinami̱t, tiqui tak wi̱n naxacꞌam tak cho chi niwach. Ra̱j laꞌ naxnipechꞌ chawach tak xa ta jenoꞌ rimahc jeꞌ ricab natzꞌak tak wach, xnirak chiri̱j. pmY Naxcꞌamaric woꞌ chic je Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to, reꞌreꞌ xiyukꞌej take nahsil cꞌamol quibe̱h aj cꞌatol si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take nimak quiwach chi quina̱ tinamit chꞌi̱l woꞌ take tinamit 5lc Ruꞌum aj reꞌ xa chiwach woꞌ cho kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to chꞌi̱l Hero̱res xquicꞌam woꞌ chic qui̱b pan sukquil cꞌuxlis maj nok cu jaꞌ nchoporic ta i Jesus reꞌ take reꞌ quixowem nak cho quiwach. Reꞌ ribiral naxchꞌukuric wach riquimic i Jesus wach curu̱s 2k] Ar ajic reꞌ Hero̱res chꞌi̱l take riso̱l xa cꞌahbil chic rilmijic Jesus ncaꞌn eh chi jeꞌ reꞌ chi xa seꞌlbal reh, xquicoj jenaj chakꞌwach laj tzꞌih chiri̱j jeꞌ ricab i tzꞌih ricoj jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ Hero̱res cꞌuhtbal reh Po̱nsyo Pila̱to chi riyohlej wach ricamaj chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric ar Jerusalen, xitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic je Jesus ru̱cꞌ. jw Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xa riman chic pꞌuht quiqꞌuerem cok quichi̱ꞌ chi ritzꞌakaric wach riman rimahc i Jesus. (iI yohbal wach take birinic xiban reh chiri̱j take lokꞌ laj nawa̱l riban, xa reꞌ laꞌ i Jesus xa ta nak jenaj queh take birinic reꞌreꞌ xicꞌuꞌlej. (hINaxcꞌamaric je Jesus chiwach i Hero̱res, kꞌe̱ꞌ xsukbic ricꞌux naxilow wach maj ruꞌum chiꞌnchel ribiral ribiram chiri̱j, wilic cho kꞌi̱j xa ra̱j nak chic rilow wach. Ruꞌum chi xa cꞌahchiꞌ chic ruyꞌem chi narilom jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l ru̱cꞌ Jesus, g Chi jeꞌ reꞌ ajic nok ribiram chic chi reꞌ Jesus ar nchalic chipam i yukꞌul reꞌ nkꞌatbic wi̱ꞌ kꞌoric i Hero̱res, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xitakꞌa̱ꞌ je i Jesus ru̱cꞌ ar Jerusalen ruꞌum chi reꞌreꞌ ar wilic woꞌ ponok chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ. Reꞌ Hero̱res xsukbic ricꞌux naxtakꞌabjic je Jesus ru̱cꞌ
ruꞌum i Po̱nsyo Pila̱to .fUReꞌ Po̱nsyo Pila̱to naxibiraj chi xquikꞌor bihnal i Calile̱ya jeꞌ wili xikꞌor queh: «Aj Calile̱ya on i winak wili kꞌuruꞌ? nqui xikꞌor queh. Je Ra̱j take nahsil reꞌreꞌ xquicaꞌpechej woꞌ chic cok ritzꞌakaric wach rimahc chi jeꞌ wili: «Reꞌ ritijbal i winak wili ripꞌutum cho pa ricꞌulaꞌt i Calile̱ya cu xcꞌulic lok ayuꞌ. Jeꞌ reꞌ nok chi junsut tinamit pan kayukꞌul Jure̱ya hunuric quipa̱m ruꞌum i winak wili, nqui take reh. }dsChiri̱j wili reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh take nahsil cꞌamol be̱h jeꞌ ru̱cꞌ aj cꞌatol take si̱ chꞌi̱l take tinamit wilque̱b ar: «Reꞌ hin maꞌ nirak ta jenoꞌ mahc chiri̱j i winak wili, nqui queh. c#Chalic Po̱nsyo Pila̱to xibiraj reh Jesus chi jeꞌ wili: «Reꞌ ok ti hat quikꞌatal kꞌoric i tinamit reꞌreꞌ, nqui reh. Chalic Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Ho̱ꞌ, coric. Reꞌ woꞌ hat cꞌahchiꞌ akꞌoric chi jeꞌ reꞌ, nqui Jesus. /bWReꞌ aj wili rimahc pꞌuht quitzꞌakam chiri̱j Jesus naxiꞌo̱j cꞌolok chiwach Po̱nsyo Pila̱to: «Ha̱w, reꞌ winak wili xcaꞌn chiri̱j chi cꞌahchiꞌ rijotꞌom quicapew-bal take katinami̱t maj cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh chi jeꞌ wili: ‹Til reꞌ hin i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chana̱ tak. Ma̱yew tak chic i to̱j reh kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui cꞌahchiꞌ rikꞌorom, nqui take reh. a 'Chiri̱j chic ruꞌ nok quicohlam chic i moloj i̱b chi quichꞌi̱l i Jesus, reꞌ take juntuhm chi nahsil reꞌreꞌ xipahꞌic johtok eh xquicꞌam je i Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to reꞌ raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma ar pa riyukꞌul i Jure̱ya. s`_GReꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Maꞌ curman ta chic chi hab wach encꞌulic kꞌorok keh jenoꞌ rimahc i winak wili maj ru̱cꞌ chi̱ꞌ xkabiraj chic chi xikꞌor chi reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios, nqui take._FChiꞌnchel take wilque̱b ar jeꞌ wili xquikꞌor: «Ru̱cꞌ kꞌoric xakꞌor raj rikꞌorom kꞌuruꞌ chi hat rAcꞌu̱n i Dios, nqui take. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab xakꞌor tak chi hin, til hin woꞌ, nqui queh. n^UEXa reꞌ cok ruꞌ chawehtꞌalij tak i wili: Ayuꞌ johtok chi kawach, reꞌ chic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanichꞌukbic kꞌoric chana̱ tak, nachawilow tak chi ar ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric, xnicꞌul chic rinimal wach nilokꞌil jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel ricꞌul rinimal wach rilokꞌil nanyeꞌeric kꞌab reh chi ntzꞌuhkic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, nqui queh. 0]YDOn wi eta nak nibiraj aweh tak hab wach aj chiri̱j nkꞌoric riCꞌuhbal i Dios, maꞌ eta woꞌ nak quinacꞌuꞌlej tak cho. Jeꞌ aj reꞌ to̱b ta woꞌ nak enabiraj tak ricorquil, reꞌ hat-tak maꞌ eta woꞌ nak quinawokꞌtaj tak je ruꞌum chi cu nachꞌukum tak kꞌoric chi nina̱. \\1C«Chakꞌor keh yuꞌna, til na reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric? nqui take reh. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Wi eta nak nikꞌor aweh tak chi hin, maꞌ eta woꞌ nak nacoj tak wach. R[BChiri̱j wili nok pan kꞌi̱j chic, xquimol quib take nahsil chipam tinamit chꞌi̱l take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh nok cꞌamoj chic cho i Jesus chiwach quicomonil take nahsil aj noꞌjbal reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor reh: :ZmAJeꞌ aj reꞌ ruꞌ kꞌe̱ꞌ xquitzꞌujlom i Jesus eh yohbal woꞌ wach kꞌoric xquikꞌor cok reh. Reꞌ Jesus xpahbabjic chi quiwach
take nimak quiwach winak pYY@Jeꞌ woꞌ, nok reꞌ take reꞌ xquiyut chi tzꞌih pan nakꞌ wach, nquitzꞌar cok pan wach eh jeꞌ wili nquikꞌor cok reh: «Raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, chakꞌijej hab wach cꞌahchiꞌ risecꞌbic aweh, nqui take reh. 1X[?Chipam aj ripa̱t cꞌamol quibe̱h aj kꞌahsem si̱, reꞌ take sol cꞌahchiꞌ quichaꞌjanic reh Jesus xquichꞌeylom eh xquiseꞌlaj woꞌ pan nakꞌ wach. GW>Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Luch xelic lok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ eh til woꞌ xo̱j riyotꞌ haꞌ chi okꞌic. Reꞌ Jesus xtzꞌujubic eh xchꞌeyebic
cuꞌum take sol V=Chiwach aj woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xisolqꞌuij je rilbal chi rilmijic i maꞌ Luch eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Luch xcꞌulic cho pa ricꞌux i kꞌoric xkꞌormojic reh ruꞌum i Jesus chi jeꞌ wili: «Til coric nikꞌor, naꞌokꞌok woꞌ chic cho i las, reꞌ hat maꞌ Luch oxpech chic akꞌorom chi maꞌ reꞌ ta hat waj tahkanel, nqui kꞌoro̱j cho reh. WU'<Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Ha̱w, til maꞌ wehtꞌalim ta chaj bih nakꞌor, nqui reh. Xa cu reꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i maꞌ Luch, xokꞌic cho i jenaj las wilic ar. .TU;Juncꞌam aj woꞌ chic chiri̱j ruꞌ, jenaj chic winak jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Til coric, reꞌ hat, hat woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ akꞌorbal nkarak wi̱ꞌ chiri̱j chi hat aj pa riyukꞌul Calile̱ya, nqui xikꞌor. 5Sc:Xa cu reꞌ woꞌ juncꞌam ruꞌ, jenaj woꞌ chic xilbic cho reh maꞌ Luch eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat, hat woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus, nqui reh. Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Ha̱w, maꞌ reꞌ ta hin raj tahkanel i Jesus, nqui reh. xRi9Chalic maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor: «Tu̱t, hab paꞌ wach nakꞌor maꞌ wehtꞌalim ta wach, nqui. %QC8Ar ajic jenaj aj chipoh cꞌahchiꞌ rilom cho maꞌ Luch naxtzꞌuhkic cok chiri̱j kꞌa̱kꞌ xitzꞌehtaj chi cow eh jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus reꞌ wilic cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ! nqui xikꞌor. UP#7Naxponic chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xo̱j ritzꞌuka̱ꞌ ri̱b chi quixilac take aj chaꞌjem Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ tzꞌukulque̱b cok chiri̱j quikꞌa̱kꞌ xquikop lok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ nok quikꞌahsam chic i Jesus pan quikꞌab toco̱m chic sol. SO6Chiri̱j chic ruꞌ nok quichopom i Jesus, reꞌ maꞌ Luch xa chi naht xam je chiqui̱j take xicꞌambic je reh Jesus pa ripa̱t i nahsil cꞌamol quibe̱h aj take kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. cN?5Reꞌ hin maꞌ reꞌ ta hin aj lekꞌ. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ xinachop ta tak nok kalakal xinwihꞌic awu̱cꞌ tak chi cꞌuhtunic chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, majeꞌ? Cu reꞌ laꞌ chic yuꞌna nok xponic riꞌorahil chawach tak, xatcꞌulic tak lok chi nichoporic nok reꞌ cajawil maꞌ tob laj uxlabal richopom na̱ kꞌekom akꞌab wili, nqui queh. Reꞌ maꞌ Luch xikꞌor chi maꞌ reꞌ ta
raj tahkanel i Jesus tMa4Chiri̱j aj chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take quinahsil aj chaꞌjem reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam tinamit naxiꞌo̱j cꞌolok chi richoporic: «Chaj waꞌric yuꞌna chi xa awichꞌi̱l chic akꞌas laj chꞌihchꞌ, xa awichꞌi̱l chic ache̱ꞌ tak xatcꞌulic tak lok chi nichoporic jeꞌ ricab nanchoporic jenoꞌ aj lekꞌ? L)3Reꞌ Jesus naxilow chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh nahsil raj tahkanel reꞌreꞌ: «Maꞌ ticꞌuꞌlunic chic, nqui reh. Chiri̱j reꞌ naxtzꞌaꞌjic cok rixiquin i aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ ruꞌum i Jesus, xikꞌolej woꞌ chic ri̱b i xiquin. K72Chi jeꞌ aj reꞌ jenaj queh nahsil raj tahkanel i Jesus xicoj ti je chi tiꞌ i jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, naxiniqꞌuej nak ricansjic xa reꞌ laꞌ, xa reꞌ woꞌ ti i jenaj chi xiquin xirak je riyocꞌoric. UJ#1Ar ajic reꞌ take junlaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus, naxquilow chi naquichopom nak chic je, jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, reꞌ hoj nakacꞌuꞌlunic ru̱cꞌ kamache̱t, nqui take reh. "I=0Naxiban chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum Jesus: «Ju̱ras, nicꞌ wach nok chi ru̱cꞌ nitzꞌuburic xaꞌn chi nicꞌalenjic cꞌahchiꞌqui̱n akꞌahsam pan quikꞌab i tinamit wili i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel? nqui reh. H/Xa cu cꞌuta̱j aj woꞌ riban i Jesus, xiꞌo̱j cꞌolok i juntuhm chi winak eh reꞌ ncꞌambic quibe̱h, reꞌ i Ju̱ras reꞌ jenaj queh cablaj chi nahsil raj tahkanel. Reꞌ Ju̱ras wili xijil cok ri̱b ru̱cꞌ Jesus eh xitzꞌub pan wach. NG.Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chaj waꞌric nok wiric naꞌn tak? Tucten laꞌ tak eh chaꞌn ati̱j tak reh chi enacuy tak ransil i pajaric cꞌulic lok reh chana̱ tak, nqui queh. zFm-Chiri̱j chic ruꞌ nok ricohlam chic cho riti̱j, reꞌ Jesus xsoljic woꞌ chic cu̱cꞌ take raj tahkanel xa reꞌ laꞌ naxponic cu̱cꞌ, xirak take chi wiric ncaꞌn ruꞌum xa kꞌuhtunak chic take ruꞌum tzꞌirquil pan quicꞌux. E,maj jenaj rinimal tiꞌquil cꞌuxlis xoquic cho pa ra̱mna i Jesus. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus nok cꞌahchiꞌ ribanam riti̱j pꞌuht ritzꞌawubric cho cu rehtal reꞌ ritzꞌawumal yejal wach xiban chi xa jeꞌ chic ntꞌuhrunic jok quicꞌ wach acꞌal. D+Chipam aj juncꞌam reꞌreꞌ jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic pan taxa̱j chi riyeꞌeric ricowil ricꞌux MC*Naxoquic chi ti̱j chi jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom: «W-Aja̱w Dios, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi enawicꞌsaj chi nina̱ i tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ nicora̱b je wi̱ꞌ wi ta laꞌ nak jeꞌ reꞌ enponic chawach, xa reꞌ laꞌ chaꞌn reꞌ nawa̱j i hat, maꞌ ok reꞌ nwa̱j i hin, nqui johtok pa riti̱j. B')Chiri̱j reꞌ, reꞌ Jesus xelic je chi quixilac eh chi jeꞌ na chic quib on xib cꞌaham wilic je cu̱cꞌ, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b ar. :Am(Naxiponic chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh raj tahkanel: «Chaꞌn ati̱j tak reh chi enacuy tak ransil i pajaric cꞌulic lok reh chana̱ tak, nqui queh. t@a'Naxelic je Jesus chipam i pa̱t reꞌreꞌ chi tahkamaj je cuꞌum take nahsil raj tahkanel, xo̱j woꞌ chic chipam yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”, jeꞌ ricab riban chiꞌnchel akꞌab. ?&Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, ayuꞌ ku̱cꞌ wilic quib mache̱t, nqui take reh. Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh naxicoj rehtal chi maꞌ xquirak ta chiri̱j reꞌ xikꞌor queh: «Manlic chic xakꞌor tak, nqui queh. Reꞌ Jesus xiban riti̱j chiri̱j i
tiꞌcꞌaxic chalic reh china̱ 3>_%maj til nikꞌor aweh tak chi reꞌ tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j i hin narojic elok wach. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nawoquic jenaj pan quiman take johtonak wach quimahc maj til curman chi narojic elok wach wu̱cꞌ i kꞌoro̱j cho pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi jeꞌ wili:“Reꞌ xipahba̱ꞌ i Dios chi kꞌatal kꞌoric
xcojoric pan quiman take johtonak wach quimahc, nqui rikꞌor, nqui queh. =$Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Yuꞌna johtok chi kawach maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ nacaꞌnam aweh tak take tinamit. Yuꞌna, curman chic chi hab wach wilic ritzꞌa̱k chicꞌam chiri̱j pan jenoꞌ chi̱m lokꞌbal jenoꞌ rimache̱t coꞌlbal ri̱b. Hab wach maꞌxta ritzꞌa̱k chi cꞌayej i rijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok risoꞌ eh chi lokꞌ jenoꞌ rimache̱t f<E#Chiri̱j reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh chi cunchelal: «Naxatnitakꞌa̱ꞌ tak je junpech chi cꞌuhbalanic chi maꞌxta nacꞌam tak je atumi̱n, achi̱m, maꞌ woꞌ juncꞌuhl chic axijab tak, chaj bih jenoꞌ tiꞌ xawilow tak cho wach? nqui queh. —Maꞌxta bih Ha̱w, maj reꞌ tinamit xojquitoꞌbej cho, nqui take reh. 8;i"Raj laꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Til coric nikꞌor aweh maꞌ Luch, chiwach akꞌab wili pa ro̱x pech rokꞌic i las reꞌ hat akꞌorom chic oxpech chi maꞌ reꞌ ta hat waj tahkanel, nqui reh. Reꞌ take nahsil raj tahkanel i Jesus maꞌ xta chic quitobjic cuꞌum take cꞌacharel T:!!Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: «K-Aja̱w Jesus, maꞌ reꞌ ta pan cheꞌjic maꞌ reꞌ ta quimic enkꞌetbic pa nibe̱h chi atahkaljic wi laꞌ jeꞌ reꞌ enacꞌul i hat, nqui reh. u9c xa reꞌ laꞌ hin xinpahkanic woꞌ ru̱cꞌ i Dios chawi̱j chi maꞌ chi junpech na̱pohꞌam acapew-bal chiwi̱j. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ natuhkok woꞌ chic acapew-bal chiwi̱j chayew ricowil quicꞌux take awichꞌi̱l, nqui reh. 48aChiri̱j reꞌ, jeꞌ woꞌ wili xkꞌormojic reh maꞌ Luch ruꞌum kAja̱w Jesus: «Simon, chabiraj chi coric i wili: Reꞌ cajawil maꞌ tob laj uxlabal xa nchꞌuk chic ricꞌux chi ripahkaljic reh Dios chi naca̱t tak ripajam chi cow jeꞌ ricab nchahchjic wach ixi̱m ruꞌum aj ixo̱l, 7/Ruꞌum wajawric reꞌreꞌ, reꞌ hin niyew alokꞌil tak chi wihꞌic nah nime̱xa chi ribanaric awaꞌ aha̱ꞌ tak jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak acꞌulum tak alokꞌil chi tzꞌukulca̱t tak pa ritzꞌukꞌa̱b jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. Jeꞌ woꞌ niyew awajawric tak chi na̱kꞌatbic tak kꞌoric chi quina̱ take kich ca̱ꞌ quiꞌsil cho cablaj chꞌuk chi tinamit tzꞌuhcrunak cho cu̱cꞌ take racꞌu̱n maꞌ Israhel, nqui Jesus queh. Reꞌ maꞌ Luch narikꞌorom chi maꞌ reꞌ ta aj tahkanel reh Jesus f6Ecꞌahchiꞌ niyeb awajawric tak chi na̱takꞌanic tak chi quina̱ awich tahkanel tak. Ru̱cꞌ niban reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ nibanam awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab naxiyew wajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric chana̱ tak. 55Chiri̱j reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak ruꞌum nok xa quinawihchꞌilej woꞌ tak chipam take nicꞌaxquilal d4AJeꞌ ricab pan jenoꞌ ni̱m, chakꞌor tak wi̱n, hab woꞌ wach i nim wach? Reꞌ ntzꞌuhkic nah me̱xa chi wiꞌc on reꞌ ncꞌambic cho reh wiꞌc nah me̱xa? Maꞌ reꞌ ta na ntzꞌuhkic nah me̱xa chi wiꞌc? Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ma̱nimsaj awi̱b tak, chaꞌn laꞌ tak aweh jeꞌ ricab cꞌahchiꞌqui̱n i hin yuꞌna maj to̱b ta nak hin Ajabe̱s nok wilqui̱n chaxilac tak, cꞌahchiꞌ nibanam wi̱b chi xa jeꞌ hin jenoꞌ awaj toꞌo̱l tak, nqui queh. ;3oRa̱j nchel chaxilac hat-tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ i noꞌjbal naribanaric, jeꞌ laꞌ wili ra̱j banaric: Xa hab wach ra̱j ribanam ri̱b chi nim wach chiban ri̱b chi tꞌuch ok ti wach. On hab wach ra̱j ribanam chi ajabe̱s, chiban chi jeꞌ ok ti ricab jenoꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reh jenoꞌ ni̱m. 12[Naxilow nicꞌ wach naxquichop qui̱b jeꞌ wili xikꞌor i Jesus queh: «Chi quixilac take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ take kꞌatal kꞌoric quibanic i takꞌanic chi quina̱ tinamit eh ruꞌum i toꞌbonic ncaꞌn, kꞌoro̱j quibiral chi kꞌe̱ꞌ ato̱b take. n1UJeꞌ woꞌ pꞌuht quichopom qui̱b chiri̱j hab wach queh naricahnic chi pe̱t aj cꞌamol be̱h. 0Chiri̱j aj reꞌ, reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel pꞌuht quichopom qui̱b chiri̱j hab wach queh narikꞌahsanic reh. /wReꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel naniquimic jeꞌ ricab ritakꞌa̱b cho rikꞌormojic i Dios, raj nchel i cꞌacharel reꞌ naribanam i toꞌbonic chi naqui̱nquichopom, kꞌe̱ꞌ je quetal wach, nqui Jesus. L.Chiri̱j chic reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Reꞌ winak narikꞌahsanic wi̱n pan quikꞌab take naquicansanic wi̱n chawehtꞌalij tak chi ayuꞌ wilic ku̱cꞌ nah me̱xa. - Chiri̱j wili nok ricohlam chic riwaꞌ riha̱ꞌ, reꞌ chic i jenaj chꞌihchꞌ culc wilic i ri̱s i u̱wa chipam xichop woꞌ johtok eh jeꞌ wili xikꞌor queh naxiyew woꞌ chic queh chi nacuqꞌuem: «Reꞌ haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa wilic pan chꞌihchꞌ culc wili, rijalwachej i niquiqꞌue̱l reꞌ narichihquic naquincansjok eh reꞌreꞌ naricamanic chi tikꞌinbal wach i jenaj chic acꞌ tikꞌinic riban i Dios chi reꞌ hat-tak cꞌacharel echic ncuyuric amahc tak, nqui queh. L,Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ chic i caxlan wiꞌc xichop xitioxej johtok i Dios eh xichꞌak yejal. Cu reꞌ aj chic ruꞌ jeꞌ wili xikꞌor naxipuhcaj je queh: «Reꞌ caxlan wiꞌc wili rijalwachej nitiꞌjolal nibakil reꞌ naniyeb pan quimic chawi̱j hat-tak cꞌacharel. Reꞌ ricꞌuxuric i caxlan wiꞌc jeꞌ ricab i wili, xa eli̱c chaꞌn tak ribanaric reh chi naricꞌulic cho pan acꞌux tak reꞌ nanibanam chawi̱j tak, nqui queh. +maj til coric nikꞌor aweh tak chi ayuꞌ johtok chi kawach, reꞌ haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa wili maꞌ jaꞌxta pe chic wuqꞌuem cu rehtal chic chipam i kꞌi̱j nok reꞌ wAja̱w Dios ribanam chic chi wilqui̱n chi kꞌatal kꞌoric, nqui queh. x*iChiri̱j aj reꞌ, reꞌ Jesus xichop johtok jenaj culc reꞌ yitzꞌo̱j wi̱ꞌ ri̱s u̱wa, xitioxej johtok reh i Dios eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chawicꞌsaj je chawach tak i culc wili eh chawuqꞌuej aweh tak i wilic chipam H) Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til coric nikꞌor aweh tak chi cu rehtal narojic elok wach i jalwachamaj ru̱cꞌ ninkꞌi̱j wili, reꞌ ritibquilal i racꞌu̱n me̱ꞌ cu jaꞌxta pe chic nicꞌux wi̱n. Cu rehtal chi reꞌ kꞌatoj kꞌoric riban i Dios xo̱j chic lok wach, cu reꞌ chic nanicꞌuxum wi̱n, nqui queh. e(Ceh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Til woꞌ xa ji̱kꞌ chic pa nicꞌux chi nanicꞌuxum wi̱n i ritibquilal i racꞌu̱n me̱ꞌ wili chi hat-tak wichꞌi̱l nok chi cu jaꞌ nicꞌul ta pe i tiꞌcꞌaxic nanicꞌulum. K'Chiri̱j i wili naxponic riꞌorahil chi naquicꞌuxum i racꞌu̱n me̱ꞌ, reꞌ Jesus xoquic nah me̱xa chi naribanam riwaꞌ riha̱ꞌ quichꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel & Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take quib chi raj tahkanel reꞌreꞌ xiꞌo̱j woꞌ eh nicꞌ paꞌ wach xikꞌor i Jesus queh, jeꞌ woꞌ reꞌ xquikꞌor reh ajabe̱s reꞌreꞌ naxquirak. Chi jeꞌ aj reꞌ xiꞌoquic woꞌ chi ritikꞌinjic i ni̱m. V%% «Ar aj ruꞌ haj paꞌ wilic i waꞌbal naricꞌuhtam aweh tak reꞌ ritikꞌa̱b chic ar johtok nah caꞌtik pa̱t, ar chatikꞌa̱ꞌ tak chiꞌnchel kawaꞌ kaha̱ꞌ reh ni̱m, nqui Jesus queh. $- Natiponok tak chipam i pa̱t xoquic cok wi̱ꞌ, toque̱n tak cok ar eh chakꞌor tak reh ajabe̱s aj ehcham pa̱t chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ Jesus reꞌ aj tijinel keh jeꞌ wili xikꞌor cho: ‹Haj wilic i yeꞌa̱b reꞌ nanibanam wi̱ꞌ niwaꞌ niha̱ꞌ wichꞌi̱l take waj tahkanel chipam i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa wili reꞌ ncꞌuxuric wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ, nqui cho, tiquirok tak reh. e#C —Chabiraj tak chi coric i wili: Natocok tak cok pa̱m tinamit, enawilow tak i jenaj winak ritehlam jenaj tzꞌak acꞌal icom nujunak chi haꞌ, chatahkej tak je cu rehtal narak tak i pa̱t naroquic cok wi̱ꞌ. &"E —Ha̱w, haj wilic i yeꞌa̱b nawa̱j chi nakatikꞌa̱b wi̱ꞌ i wiꞌc xikꞌekbal reꞌ nakacꞌuxum wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ? nqui take reh. T!!reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch chꞌi̱l i Wa̱n: «Hiy tak cok pan tinamit Jerusalen eh chatikꞌa̱ꞌ tak cho kaninkꞌi̱j reꞌ nakacꞌuxum wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ, nqui queh.  )Chi jeꞌ aj reꞌ, xponic rikꞌijil i ninkꞌi̱j ncꞌuxuric wi̱ꞌ caxlan wiꞌc maꞌ cojo̱j ta rikꞌomal chi sipsbal wach. Ruꞌum nok chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ curman chi quicansjic take qꞌuijol me̱ꞌ quicꞌuxuric chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, hIRu̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Ju̱ras xiyew rikꞌorbal chi narikꞌahsam i Jesus pan quikꞌab eh chi jeꞌ reꞌ pꞌuht risiqꞌuim ri̱j i juncꞌam haj suk rikꞌahsjic i Jesus eriban pan quikꞌab take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ rij quina̱ take tinamit quibirinic reh Jesus. Reꞌ Jesus xiban riwaꞌ riha̱ꞌ
richꞌi̱l take raj tahkanel MNaxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take quimolom qui̱b ar, kꞌe̱ꞌ naxsukbic quicꞌux ru̱cꞌ i Ju̱ras. Jeꞌ reꞌ nok xquitikꞌa̱ꞌ wach chi quiwach chi naquiyeb ritzꞌa̱k chi tojbal reh. #xo̱j cu̱cꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios nok quimolom qui̱b chꞌi̱l take quinahsil aj chaꞌjanel reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh xikꞌor queh nicꞌ wach nak nachikꞌahsaj i Jesus pan quikꞌab. 5Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam, reꞌ cajawil maꞌ tob laj uxlabal xoquic pa ra̱mna i Ju̱ras reꞌ wilic woꞌ chi ricab bihnal aj Caryot eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Ju̱ras wili to̱b ta reꞌ woꞌ nak jenaj chi quixilac take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus, o~|{zyrxIwvutsrTqqpJon8llk'iiff2enddxcba`U^]p\W[8ZCY5X!W[V UqTRQPP O!NMLLJJxJHGFaDMCB6A@?>=<Naxcꞌaꞌchic wach i Chep reh wahkꞌek reꞌreꞌ, xichop woꞌ chic cho ribe̱h chi xicora̱ꞌ cho pan kayukꞌul i hoj rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi cꞌahchiꞌ ricꞌamam cho i haꞌlacꞌun chꞌi̱l woꞌ i ritu̱t. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ar nak xcahnic pa riyukꞌul i Jure̱ya, Vz%eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Chep, yuꞌna maꞌxta chic yohbal chi reh i haꞌlacꞌun maj xquimic chic i Hero̱res reꞌ til xa̱j nak ricansam. Chatikꞌa̱ꞌ awi̱b kꞌuruꞌ, chacꞌam woꞌ chic je i haꞌlacꞌun chꞌi̱l i ritu̱t eh hiy ar pan ayukꞌul i hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui xikꞌor reh. Ay{Chiri̱j chic ruꞌ nok camnak chic i Hero̱res, ar aj pan tinamit Eji̱pto, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b pa riwiric i Chep Jx “Ar pan tinamit Ramah nbirmijic chi wilic take ixok xa naquitzꞌu̱y chic chi okꞌic ruꞌum yohbal wach ritiꞌquil pan quicꞌux.Reꞌ take ixok quibirmijic chi okꞌic ncaꞌn reꞌreꞌ, reꞌ peꞌ nchel take ra̱ꞌ riꞌsil cho Raquel.Ruꞌum ritiꞌquil quicꞌux chi xcansjic je quihaꞌlacꞌu̱n,
maꞌ hab ta chic wach nchol rikꞌunjic quiwach chi naquimayam okꞌic, nqui rikꞌor i xitzꞌihmbaj cho aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ. Reꞌ rikꞌormojic reh maꞌ Chep
chi naricꞌamam woꞌ chic cho
i tꞌuch Jesus pa riyukꞌul ,wQRu̱cꞌ aj cansanic xiban i Hero̱res reꞌreꞌ, xo̱j elok wach i xikꞌor cho raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ Jeremi̱yas ribihnal chi jeꞌ wili: 8viNaxilow i Hero̱res chi xjotꞌoric cuꞌum take winak aj tijem ri̱j chꞌimi̱l, kꞌe̱ꞌ naxchalic ricꞌa̱. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌreꞌ ruꞌum chi xicapaj chi reꞌ Jesus wilic pan tinamit Welen on maꞌ naht ta ar, xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic chi naquicansjic nicꞌ nimal take cucꞌ acꞌun cu reꞌ xiꞌasjic cu rehtal quib ha̱b quihabil reꞌ wilque̱b pan tinamit reꞌreꞌ chꞌi̱l pan tak tinamit wilque̱b pa ricꞌulaꞌt. Jeꞌ aj reꞌ quihabil take cucꞌ acꞌun xicansaj take ruꞌum chi jeꞌ reꞌ habil xinaꞌbej chi wilic reh i Jesus naxibiraj queh take aj tijem ri̱j chꞌimi̱l jarub kꞌi̱j quipꞌutum rilmijic wach i chꞌimi̱l reꞌreꞌ. 7ugeh ar xo̱j cahnok chi cꞌacharic cu rehtal xquimic je Hero̱res. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xponic wach rikꞌorbal i kAja̱w Dios rikꞌorom cho chi jeꞌ wili ru̱cꞌ chi̱ꞌ raj kꞌorol riCꞌuhbal reꞌ Ose̱yas ribihnal:“Cu pa riyukꞌul i Eji̱pto xnitakꞌa̱ꞌ je ricꞌamaric i wAcꞌu̱n, nqui Dios, nqui aj kꞌorol reꞌreꞌ. Reꞌ Hero̱res xitakꞌa̱ꞌ quicansjic
take cucꞌ acꞌun ar Welen :tmChiwach i chakꞌab reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, xa reꞌ woꞌ ti xcꞌaꞌchic wach, reꞌ Chep xicꞌam ti je i haꞌlacꞌun chꞌi̱l i ritu̱t ar pa riyukꞌul i Eji̱pto sw Jeꞌ woꞌ, pan jenaj chakꞌab pa riwiric i Chep, jenaj woꞌ chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios xicꞌuhtaj ri̱b reh eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Chatikꞌa̱ꞌ awi̱b chi ricꞌamaric je haꞌlacꞌun chꞌi̱l i ritu̱t eh hiy ar pan tinamit Eji̱pto chi ricꞌoloric awi̱b tak ar maj reꞌ Hero̱res naritokꞌom ribe̱h chi risiqꞌuiric rihaꞌlacꞌu̱n i Mari̱ya reh chi naricansam. Tiwi̱ꞌ tak ar cu rehtal chic nikꞌor aweh jaruj chic tisoljic tak cho, nqui reh. xri Chiri̱j chic quiwihꞌic ru̱cꞌ Mari̱ya chꞌi̱l Chep, reꞌ take winak aj tijem ri̱j chꞌimi̱l xisoljic woꞌ chic je pan quitinami̱t, xa reꞌ cok ruꞌ pan toco̱m chic be̱h xisoljic je wi̱ꞌ ruꞌum nok reꞌ jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xicꞌuhtaj ri̱b queh pan quiwiric, xikꞌor queh chi maꞌxta chic quisoljic je ru̱cꞌ Hero̱res. 9qk Ar ajic naxiꞌoquic chic cok chipam i pa̱t, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xquilow wach i haꞌlacꞌun chꞌi̱l i Mari̱ya reꞌ ritu̱t eh xquiyew rilokꞌil chi xquixucꞌa̱ꞌ qui̱b chiwach. Chiri̱j reꞌreꞌ, pꞌuht quitehem na̱ quicꞌola̱b chi resmejic cho kꞌan woric laj chꞌihchꞌ jeꞌ ru̱cꞌ qꞌuih tzꞌa̱k, chꞌi̱l take se̱nsa chꞌi̱l woꞌ take ncꞌohnic laj ikꞌo̱m Mi̱ra ribihnal eh xquikꞌahsaj chi jenaj si̱ chiwach. Reꞌ rikꞌormojic reh maꞌ Chep
chi naricꞌamam i tꞌuch Jesus
ar Eji̱pto upc Naxquilow chi jeꞌ reꞌ, kꞌe̱ꞌ rinimal sukquil cꞌuxlis xoquic cho cu̱cꞌ take winak reꞌreꞌ. @oy Jeꞌ aj reꞌ chiri̱j nok quibiram chic je xikꞌor Hero̱res, reꞌ take winak aj tijem ri̱j chꞌimi̱l reꞌreꞌ xquichop je quibe̱h chi cꞌahchiꞌ quitahkem je i chꞌimi̱l quilom cho wach cu pan quitinami̱t xichalic wi̱ꞌ. Reꞌ chꞌimi̱l reꞌreꞌ maꞌ xa ta reꞌ xicꞌuhtaj i be̱h, til reꞌ peꞌ woꞌ chic reꞌ xitꞌora̱ꞌ cho risakomil china̱ i pa̱t reꞌ wilic wi̱ꞌ haꞌlacꞌun naxiponic ar. enCChiri̱j chic reꞌreꞌ, xitakꞌa̱ꞌ take je ar Welen chi rehtꞌaljic haj cok reh tinamit reꞌreꞌ wilic i haꞌlacꞌun eh jeꞌ wili takꞌanic xiban je queh naxiꞌo̱j: «Hiy tak ar Welen kꞌuruꞌ eh nok anaꞌbem tak chic chi coric haj wilic cok i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ, hiy tak ru̱cꞌ. Nacharak tak chatakꞌa̱ꞌ tak cho rikꞌormojic wi̱n haj wilic cok, reh chi reꞌ hin ewoꞌ nitikꞌa̱ꞌ je wi̱b chi equino̱j chi riyeꞌeric rilokꞌil, nqui je Hero̱res. Jeꞌ reꞌ xikꞌor maj pa ricapew-bal cho ruꞌ cꞌahchiꞌ ricapam ri̱j ricansjic i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ. Hm Nok rehtꞌalim chic i Hero̱res haj tinamit xasjic i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ, chiri̱j chic naxiꞌelic take je nahsil reꞌreꞌ ru̱cꞌ, reꞌ chic take winak aj tijem ri̱j chꞌimi̱l reꞌ take xiponic chipam i tinamit reꞌreꞌ xiyukꞌej take chi maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh eh ar xirak chiri̱j rihabil i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ naxquikꞌor reh jarub chic kꞌi̱j pꞌuhtunak quilom cho wach i chꞌimi̱l reꞌreꞌ. bl=“Hat-tak cꞌacharel wilca̱t tak pa riyukꞌul Jurah ar pan tinamit Welen,
maꞌ reꞌ ta chic take toco̱m chic tinamit jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b chipam i yukꞌul reꞌreꞌ nariqꞌuic na̱ quilokꞌil chiwach atinami̱t tak,
maj pan atinami̱t tak narasjic i kꞌatal kꞌoric narikꞌatbic kꞌoric chana̱ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ tilokꞌonic tak wi̱n nqui cho Dios aweh tak, nqui aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui take reh. `k9Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Hero̱res: «Reꞌ hoj kehtꞌalim chi pa riyukꞌul Jure̱ya ar chipam i tinamit Welen ribihnal, ar narasjic i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ maj reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal cho i Dios, reꞌ Mique̱yas ribihnal, xitzꞌihmbaj cho chipam rihu̱j chi reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌorom cho chiri̱j: +jOChi ntuquic i ra̱mna, reꞌ Hero̱res kꞌuruꞌ xitakꞌa̱ꞌ rimoloric quiwach take nahsil aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh nok wilque̱b chic cok chiwach, xibiraj queh haj tinamit kꞌoro̱j cahnok ribiral chi narasjic wi̱ꞌ i cꞌacharel reꞌ chi quiwach take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel til reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. ?iwNok ribiram chi asjanak chic i haꞌlacꞌun naricahnic chi kakꞌatal kꞌoric, reꞌ Hero̱res xoquic chi xa ntuquic chic pa ra̱mna ruꞌum reh ricapewjic chi reꞌ chic i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ naroquic pa rijelow-bal wi til coric chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ xquicꞌul take cꞌacharel ruꞌum reh ricapewjic chi reꞌ Hero̱res naricꞌamam je jenoꞌ cꞌaxquilal chi quina̱ ruꞌum reh i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ. h%jeꞌ wili pꞌuht quipahkam queh take cꞌacharel ar: «Reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ haꞌlacꞌun naricahnic chi quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xasjic chic maj cu pan katinami̱t reꞌ xojchalic wi̱ꞌ xkilow cho wach richꞌimilal. Chacuy, chakꞌor tak keh kꞌuruꞌ haj tinamit xasjic ruꞌum nok reꞌ hoj xojchalic chi riyeꞌeric rilokꞌil, nqui take. pg [Chipam take cho kꞌi̱j naxasjic i Jesus ar pan tinamit Welen pa riyukꞌul i Jure̱ya reꞌ wilic wi̱ꞌ i Hero̱res chi kꞌatal kꞌoric, xicꞌulic lok ar Jerusalen quib xib chi winak jeꞌ ru̱cꞌ aj noꞌjbal aj tijem take ri̱j chꞌimi̱l. Reꞌ take reꞌ xichalic pan jenaj tinamit reꞌ njohtic cho wi̱ꞌ i kꞌi̱j. Naxiponic ajic Jerusalen, f }eh chi jeꞌ reꞌ xquicꞌam qui̱b, xa reꞌ laꞌ ruꞌ cu rehtal asjanak chic i pe̱t racꞌu̱n i Mari̱ya reꞌ xquicoj ribihnal chi Jesus, cu reꞌ aj ruꞌ xquinaꞌbej quiwach pan quicꞌacharic take qui̱b chi cꞌacharel reꞌreꞌ."e ?Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi ribanaric xkꞌormojic reh ruꞌum raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios, reꞌ Chep naxcꞌaꞌchic ti wach chiwach i wahkꞌek reꞌreꞌ, xo̱j ti ru̱cꞌ i Mari̱ya eh xitikꞌa̱ꞌ woꞌ chic wach chi naricꞌamam ri̱b richꞌi̱l id Mnaxikꞌor cho chi jeꞌ wili:“Na ilirok chi narasjic i racꞌu̱n jenaj kꞌahxok cahnanak chi yowa̱b ixok chic chi cu jaꞌ wihꞌinak ta ru̱cꞌ winak,
reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kakꞌor tak i kꞌoric wili: “Emanwel”, nqui Isayi̱yas. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ kehtꞌalim i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom pan kakꞌorbal reꞌ hewre̱yo ribihnal: “Reꞌ Dios wilic chi kaxilac chi kacoꞌljic”. [c 1Ru̱cꞌ xikꞌor i aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ reh maꞌ Chep, xo̱j elok wach rikꞌorbal i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios rikꞌorom cho ru̱cꞌ chi̱ꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal, reꞌ Isayi̱yas ribihnal hb KReꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic chi reꞌ haꞌlacꞌun narasjic ru̱cꞌ i Mari̱ya chacoj tak ribihnal chi Jesus reꞌ ra̱j rikꞌorom Aj Coꞌlonel. Jeꞌ reꞌ ribihnal chacoj maj reꞌreꞌ naricoꞌlonic queh awich atinamital chiwach i tiꞌcꞌaxic wilic chi quina̱ ruꞌum quimahc, nqui xikꞌor i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. a yChi jeꞌ reꞌ ricapew-bal i Chep, pan jenaj chakꞌab jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios xicꞌuhtaj ri̱b reh pa riwiric eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat Chep, ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Tawiy, chacꞌam i Mari̱ya chi awehqꞌue̱n. Ma̱capaj chi mahc chaweh ricꞌamaric chi jeꞌ ricab wilic wi̱ꞌ maj reꞌ haꞌlacꞌun rihkam cho ruꞌ, reꞌ rajawric i Lokꞌ laj Uxlabal xbanic chi xcahnic chi jeꞌ reꞌ, nqui xitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic aweh i Dios. 6` gChi maꞌ rehtꞌalim ta chaj waꞌric chi jeꞌ chic reꞌ riwi̱ꞌ i Mari̱ya, reꞌ Chep maꞌ xa̱j ta nak chic rituna̱b ri̱b richꞌi̱l i Mari̱ya ruꞌum nok til ricꞌam na̱ chi coric nicꞌ nimal rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ cok ruꞌ reh chi maꞌ eta ncahnic i Mari̱ya pan qꞌuixbilal, xa̱j ricana̱b chi maꞌ xikꞌor ta queh take cꞌacharel chaj bih riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ naribanam. W_ )Reꞌ asjic xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric jeꞌ wili riwi̱ꞌ: Reꞌ ritu̱t i Jesus reꞌ Mari̱ya ribihnal, nok jaꞌ rituna̱ꞌ ta pe ri̱b chi cꞌacharic richꞌi̱l i Chep, reꞌ xpahkanic reh chi rehqꞌue̱n, xcahnic peꞌ nchel chi yowa̱b ixok chic ruꞌum rajawric i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. v^ gkehtꞌalim hab wach take cho rima̱m ratiꞌt, reꞌ take eriban chi enajlajic ri̱j chi xib tik ro̱k chi cꞌacharic caꞌnam cho chi cajlaj buhr quiwi̱ꞌ chi jeꞌ wili: Cu ru̱cꞌ cho maꞌ Awraham cu nponic ru̱cꞌ maꞌ Tawiy wilic cajlaj buhr chi cꞌacharic. Chiri̱j chic cho reꞌreꞌ, cu ru̱cꞌ rikꞌijil quicꞌamaric je kich katinami̱t ar Wawilo̱nya wilic woꞌ cajlaj buhr chi cꞌacharic. Cu ru̱cꞌ cho rikꞌijil reꞌreꞌ, cu nponic ru̱cꞌ rikꞌijil ricꞌacharic kAja̱w Jesus, reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, wilic woꞌ cajlaj buhr chi cꞌacharic. Reꞌ ribiral rasjic i Jesus 8] keh pa ribihnal i Jacow, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho i Chep reꞌ ribahi̱l i Mari̱ya. Ru̱cꞌ i Mari̱ya wili, ar xasjic i Jesus, nqui rikꞌor i hu̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chiri̱j i Jesus reꞌ enkakꞌor chi til reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, "\ ?Pa ribihnal i Elyur, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho Elya̱sar, eh pa ribihnal i Elya̱sar reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho i Matan. Pa ribihnal woꞌ i Matan, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho i Jacow, [ %eh pa ribihnal i Asor, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho Saroc. Pa ribihnal i Saroc, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho i Aquim, eh pa ribihnal i Aquim, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho Elyur. ,Z S Pa ribihnal aj i Sorowawel reꞌ jeꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho Awiyur, eh pa ribihnal i Awiyur, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho Elyaquim. Pa ribihnal woꞌ i Elyaquim, reꞌ jenaj queh ra̱ꞌ riꞌsil cho ruꞌ xacꞌunej cho i Asor, Y  Nok wilque̱b chic ar Wawilo̱nya, reꞌ Jeconi̱yas xacꞌunej cho Salatyel eh reꞌ Salatyel xiqꞌuihsaj cho i Sorowawel. hX K eh pa ribihnal i Josi̱yas jenaj queh take racꞌu̱n xacꞌunej cho i Jeconi̱yas chꞌi̱l take richa̱kꞌ, reꞌ xiꞌasjic chiwach take ha̱b nok reꞌ take kama̱m katiꞌt xicꞌamaric je ar pan tinamit Wawilo̱nya. }W u reꞌ Esequi̱yas xacꞌunej cho i Manases, reꞌ Manases xacꞌunej cho Amon, reꞌ Amon xacꞌunej cho Josi̱yas, zV o Reꞌ Usi̱yas xacꞌunej cho Jotam, reꞌ Jotam xacꞌunej cho i Acas, reꞌ Acas xacꞌunej cho i Esequi̱yas, |U sreꞌ A̱sa xacꞌunej cho i Josapat, reꞌ Josapat xacꞌunej cho i Joram, reꞌ Joram xacꞌunej cho i Usi̱yas. T yReꞌ Salomon xacꞌunej cho Rowoham, reꞌ Rowoham xacꞌunej cho i Awi̱yas, reꞌ Awi̱yas xacꞌunej cho i A̱sa, bS ?reꞌ Isayih xacꞌunej i Tawiy. Reꞌ Tawiy naxwihꞌic cho chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho Israhel, xacꞌunej cho i Salomon naxicꞌam chi rehqꞌue̱n i rehqꞌue̱n cahnok i Uri̱yas. Nok ricohlam chic rikꞌormojic take reꞌ, reꞌ Jesus xicꞌam je take raj tahkanel chiri̱j lok tinamit Jerusalen cu rehtal xiponic ar Weta̱nya. Nok ar chic wilque̱b ponok, xijohsaj johtok cabchel kꞌab eh xipahkaj ricuseꞌsbal i Dios chi quina̱ take raj tahkanel. I71reꞌ hin nanitakꞌa̱b cho Lokꞌ laj Uxlabal awu̱cꞌ tak reꞌ rikꞌorom cho wi̱n i wAja̱w chi nanitakꞌa̱b cho aweh tak ruꞌum reh wajawric nariyeb. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hat-tak ticahnok pe tak ayuꞌ Jerusalen cu rehtal ticowjic tak ruꞌum i awajawric tak narichalic ar pan taxa̱j, nqui queh. Reꞌ Jesus xcꞌamaric johtok pan taxa̱j (Mr. 16.19-20; Hch. 1.9-11) qH[0Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, ruꞌum chi reꞌ hat-tak na̱kꞌoric tak reh kꞌoric xnikꞌor aweh tak wili, G/Chiri̱j chic ruꞌ xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin tinipahba̱ꞌ tak chi wilic awajawric tak chi aj kꞌorol reh nikꞌorbal. Chi jeꞌ aj reꞌ acamaj tak, riwi̱ꞌ chaweh tak chi ar Jerusalen enapꞌut tak chi pe̱t ribanaric acamaj tak reꞌreꞌ. Nok abanam tak chic cꞌuhbalanic ar, nikꞌor woꞌ aweh tak chi hiy tak chi junsut wach acꞌal chi rikꞌormojic queh chiꞌnchel take tinamit chi reꞌ Dios naricuyum quimahc eh chi riwi̱ꞌ chi queh chi quicana̱ꞌ ribanaric mahc. F9.Chiri̱j aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ruꞌum nok til tzꞌihmbimaj cho pa riCꞌuhbal i Dios chi reꞌ hin, reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nawuctic woꞌ chic chi quixilac camnak pa ro̱x kꞌi̱j, tanlic chiwi̱j chi pe̱t xnicꞌul i tiꞌcꞌaxic, nqui queh. Ew-Ru̱cꞌ aj reꞌ xteh pa̱m quicapew-bal chi naquirakam chiri̱j i rikꞌor riCꞌuhbal i Dios chiri̱j ruꞌ. D,Chiri̱j chic ruꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chiꞌnchel xnicꞌul take lok wili reꞌ aj woꞌ nikꞌorom cho aweh tak nok cu kalakal nkilow cho kawach. Reꞌ hin jeꞌ wili nikꞌorom cho aweh tak: ‹Curman chi nariponic wach i tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j chipam take hu̱j wilic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l pan quihu̱j take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, chꞌi̱l woꞌ chipam i hu̱j wilic wi̱ꞌ moloj wach bi̱ch lokꞌonbal wach i Dios, nqui nikꞌorom cho aweh tak, nqui Jesus queh. WC'+reꞌ Jesus xicꞌul queh eh chi quiwach xicꞌux i chaj bih xyeꞌeric reh. xBi*Jeꞌ reꞌ ajic naxquiyew reh i nechꞌ joxomaj car chꞌi̱l woꞌ nechꞌ ri̱s ca̱b wilic cu̱cꞌ, &AE)raj nchel take aj tahkanel reꞌreꞌ maꞌ jaꞌ xquicoj ta woꞌ ti wach ruꞌum risukquil quicꞌux chi xquilow woꞌ chic wach. Cu sachlic pe woꞌ quicꞌux take aj tahkanel, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chaj soꞌ bih wilic awu̱cꞌ tak chi nanicꞌuxum? nqui queh. '@G(Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj queh rikꞌab chꞌi̱l take ro̱k cꞌuhtbal reh chi til reꞌ woꞌ Jesus wilic chi quiyejal, ?''Chawilow tak nikꞌab chꞌi̱l take wo̱k eh chatzꞌaꞌj tak. Charak tak chiri̱j chi til reꞌ hin wilqui̱n ayuꞌ maꞌ xa reꞌ ta wanxelex maj reꞌ anxelex maꞌxta ritibquilal maꞌ woꞌ ribakil, maꞌ jeꞌ ta ricab quinawil tak cho hin yuꞌna, nqui queh. $>A&reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chaj waꞌric xa ntꞌortꞌotic chic awa̱mna tak eh nakꞌor pan acꞌux tak chi maꞌ reꞌ ta hin? =%Chiri̱j chic ruꞌ ruꞌum chi yoꞌjonak take raj tahkanel maj xquicapaj chi xa reꞌ ranxelex i Jesus cꞌahchiꞌ quilow wach, f<E$Cu cꞌuta̱j aj woꞌ ncaꞌn chiri̱j chaj bih take xquicꞌul, reꞌ Jesus ruhmumaj chic cok chi quixilac eh jeꞌ wili xikꞌor queh chi quicꞌalenjic: «Cꞌale̱n tak, reꞌ Dios cuseꞌsenok aweh tak, nqui queh. _;7#Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take quib xisoljic cho ar Emahus pꞌuht quicꞌuꞌtjam cok chaj bih xquicꞌul je nah be̱h, jeꞌ woꞌ nicꞌ wach naxquinaꞌbej wach i Jesus naxichꞌak yejal i caxlan wiꞌc. ]:3"Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi quiwach naxiponic take quib reꞌreꞌ: «Reꞌ kAja̱w Jesus til xuctic woꞌ chic ricaꞌpech. Reꞌreꞌ xicꞌuhtaj ri̱b reh maꞌ Simon, nqui take. 9 !Xa chiwach woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ take quib chi aj tahkanel reꞌreꞌ xquitikꞌlom ti qui̱b eh xisoljic woꞌ chic je ar Jerusalen reꞌ xquirak wi̱ꞌ take junlaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus quichꞌi̱l toco̱m chic aj tahkanel. "8= Chiri̱j reꞌreꞌ nok maꞌxta chic i Jesus cu̱cꞌ, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: «Til poꞌ nchel reꞌ i Jesus xkꞌoric ku̱cꞌ maj xa suk chic pan ka̱mna riban cho ru̱cꞌ take kꞌoric xiban cho keh nah be̱h. Jeꞌ woꞌ reꞌ nok cꞌahchiꞌ richꞌahba̱b cho wach keh i tzꞌihmbimaj cho chiri̱j pa riCꞌuhbal i Dios, xa nsukbic woꞌ chic i ka̱mna, nqui take chi quiwach. k7OCu reꞌ aj chic ar, reꞌ Dios xisakomej pa̱m quicapew-bal reh chi xquinaꞌbej wach chi reꞌ poꞌ nchel i Jesus wilic cok cu̱cꞌ, xa reꞌ laꞌ chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ sahchamaj woꞌ chic i Jesus chi quiwach. +6ONok wilic chic cu̱cꞌ nah me̱xa, xichop i caxlan wiꞌc, xitioxej johtok reh Dios eh naxichꞌak yejal i caxlan wiꞌc xiyew je queh chi nacaꞌnam quiwaꞌ. 75greꞌ take qui̱b reꞌreꞌ xquipahkaj reh chi naricahnic cu̱cꞌ naxquikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Ha̱w, xo̱j chic i kꞌi̱j. Ticahnen laꞌ ku̱cꞌ maj reꞌ akꞌab oquic chic cho reh, nqui take reh. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ Jesus xcahnic cu̱cꞌ reh chi naribanam riwaꞌ quichꞌi̱l. B4}Jeꞌ aj reꞌ cꞌuhbalanic xiban je queh cu rehtal xiponic chipam tꞌuch tinamit reꞌ ojic ncaꞌn wi̱ꞌ. Ar ajic nok reꞌ Jesus xiban ri̱b chi xa jeꞌ nchel cu naht narojic, 3Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, cu ru̱cꞌ cho take hu̱j tzꞌihmbimaj ruꞌum Moyses cu rehtal xponic ru̱cꞌ quihu̱j take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, reꞌ Jesus pꞌuht richꞌahba̱b wach queh nicꞌ nimal tzꞌihmbimaj cho chiri̱j pa riCꞌuhbal i Dios. 2 Maꞌ kꞌoro̱j ta na cho kꞌuruꞌ cuꞌum take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric tanlic chiri̱j chi pe̱t naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic reh chi naroquic chipam rinimal wach camanic chi kꞌatal kꞌoric? nqui queh. q1[Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak maꞌxta pa̱m ana̱ tak! Kꞌe̱ꞌ poꞌ nchel hat-tak cowil chi ricojoric wach nicꞌ nimal xquikꞌor cho take raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios najtir kꞌi̱j! 0/Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wilic take kichꞌi̱l xiꞌo̱j pa rimukꞌunbal i Jesus, xa reꞌ laꞌ maꞌ xquilow ta woꞌ wach, xa chic reꞌ tzꞌih botomaj nak wi̱ꞌ xquirak chi tzuclic ar jeꞌ ricab til nicꞌ paꞌ wach xquikꞌor take ixok reꞌreꞌ, nqui take reh. /#eh maꞌ xponic ta chic quirak ritiꞌjolal i Jesus ar. Chi jeꞌ reꞌ xisoljic woꞌ chic cho eh xcꞌulic quikꞌor keh chi xquilow wach i quib chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xquicꞌuhtaj qui̱b queh, reꞌ xikꞌoric queh chi reꞌ Jesus cꞌachlic woꞌ chic. +.OJeꞌ woꞌ chic, hoj soꞌ sahchel cuꞌum take ixok kichꞌi̱l take chi ritahkaljic i Jesus maj reꞌ take reꞌ xiponic cho pan mukꞌunbal ntunah wahkꞌek 2-]Reꞌ hoj til xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ i raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios eh jeꞌ woꞌ xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chi reꞌreꞌ naresenic nak keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chipam kacꞌaxquil wilic chi kana̱ ruꞌum wilco̱j chi riꞌsil rajawric i tinamit Ro̱ma. Ruꞌum chiꞌnchel xcꞌuluric lok reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ ntzꞌiric kawach i hoj eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi yuꞌna wilco̱j chic pa ro̱x kꞌi̱j riquimic je eh maꞌ jaꞌ nuctic ta woꞌ cho jeꞌ ricab xikꞌor cahnok chi naribanam. 1,[xjapꞌaric wach curu̱s cuꞌum take sol eh jeꞌ reꞌ quimic xiban ruꞌum nok reꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take nimak quiwach, xquikꞌahsaj pan kꞌab i raj toꞌo̱l kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma reꞌ xyeꞌbic kꞌab chi xcansjic je. K+—Chaj bih xcꞌulmujic kꞌuruꞌ? nqui Jesus queh. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret, reꞌ nquikꞌor i tinamit chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios ruꞌum chi yohbal wach rajawric wilic chi cꞌuhbalanic eh jeꞌ woꞌ chi ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l, *Reꞌ jenaj queh quib reꞌreꞌ, reꞌ Quelyo̱pas ribihnal jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Chi quixilac take aj ninkꞌi̱j quiponic ar Jerusalen reꞌ ok ti hat maꞌ abiram ta chaj bih xcꞌulmujic chiwach take kꞌi̱j xelic lok? nqui reh. )—Chaj laꞌ bih nacꞌuꞌtjaj tak chawach nah be̱h eh chaj waꞌric ntzꞌiric awach tak? nqui Jesus naxikꞌoꞌrej take cok. Q(xa reꞌ laꞌ ruꞌ wilic xbanic queh chi maꞌ xquinaꞌbej ta wach. '5Nok jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌ quicꞌuꞌtjam, reꞌ peꞌ woꞌ chic i Jesus xijil cok ri̱b cu̱cꞌ eh pꞌuht rihchꞌilem je take chi behic, @&yReꞌ take quib reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ nak quicꞌuꞌtjam chi quiwach chaj bih xicꞌul i Jesus jeꞌ woꞌ chaj bih xquikꞌor take ixok reꞌ xiponic cho pa rimukꞌunbal ruꞌ. D% Xa chipam woꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ qui̱b take raj tahkanel i Jesus ojic ncaꞌn pan tꞌuch tinamit Emahus ribihnal reꞌ jeꞌ na xib le̱wa wilic je ru̱cꞌ tinamit Jerusalen. $' Xa reꞌ ti wach i maꞌ Luch naxibiraj chi jeꞌ reꞌ xuctic je eh xo̱j rajim pa rimukꞌunbal i Jesus. Ar ajic naxtzꞌehtenic cok pan mukꞌunbal, xilow chi xa chic reꞌ tzꞌih botomaj nak wi̱ꞌ ritiꞌjolal i Jesus tzuclic ar. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ Luch xsoljic woꞌ chic je pan pa̱t reꞌ wilque̱b cho wi̱ꞌ richꞌi̱l eh xoquic chi capewenic chiri̱j chaj bih xcꞌulmujic lok. Reꞌ Jesus xicꞌuhtaj ri̱b queh take
qui̱b raj tahkanel ojic ncaꞌn
pan tinamit Emahus (Mr. 16.12-13) ,#Q xa reꞌ laꞌ take nahsil raj tahkanel i Jesus maꞌ xquicoj ta wach chaj bih xkꞌormojic queh maj chi queh ruꞌ xa sabanil laꞌ nbanic queh ixok reꞌreꞌ. ^"5 Reꞌ aj take ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la, reꞌ Juwa̱na, reꞌ Mari̱ya reꞌ ritu̱t i Jaco̱wo eh chꞌi̱l woꞌ take ixok xichalic cu ar Calile̱ya chi ritahkaljic i Jesus nok cu cꞌachlic cho. Reꞌ take reꞌ xikꞌoric queh nahsil raj tahkanel i Jesus chaj bih xquibiraj cho pan mukꞌunbal, q![ Chi jeꞌ aj reꞌ xisoljic woꞌ chic je cu̱cꞌ take junlaj chi raj tahkanel i Jesus chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic quich aj tahkanel eh xponic quikꞌor chaj bih xquilow je eh chaj bih xquibiraj je pa rimukꞌunbal i Jesus. = sNok quibiram chic chaj bih xquikꞌor take quib chi winak reꞌreꞌ, reꞌ take ixok reꞌreꞌ xcꞌulic cho pan quicꞌux nicꞌ wach kꞌoro̱j cho queh ruꞌum i Jesus. W'naxikꞌor aweh tak chi reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel curman chi narikꞌahsjic pan quikꞌab take winak maꞌ nquiyohlej ta wach i Dios jeꞌ woꞌ chi naricansjic wach curu̱s, xa reꞌ laꞌ pa ro̱x kꞌi̱j riquimic naructic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, nqui take winak reꞌreꞌ. J Reꞌ Jesus xuctic woꞌ chic ricaꞌpech, maꞌ xcahnic ta ayuꞌ chi camnak. Xa reꞌ cꞌolok pan acꞌux tak nicꞌ wach xikꞌor cho aweh tak nok cu wilic cho chaxilac tak ar Calile̱ya, @yChi jeꞌ reꞌ riman chic quiyoꞌjic xoquic cho eh ruꞌum reꞌ xquimucꞌa̱ꞌ jok quilbal wach acꞌal. Nok jeꞌ reꞌ ncaꞌn jeꞌ wili xkꞌormojic queh cuꞌum take qui̱b winak reꞌreꞌ: «Reꞌ Jesus cꞌachlic woꞌ chic. Chaj waꞌric chi cꞌahchiꞌ asiqꞌuim tak chi quixilac take camnak? MNok wilque̱b chic cok chipam mukꞌunbal take ixok reꞌreꞌ chi xa tzꞌe-tzꞌe chic quiwach, cu reꞌ chic queh ruhmumaj chic take cok chi quiwach quib chi winak xa nrepretic chic quisoꞌ. "=Chi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take ixok reꞌreꞌ xiꞌoquic cok chipam mukꞌunbal xa reꞌ laꞌ maꞌ xquirak ta chic ar ritiꞌjolal i kAja̱w Jesus. Naxiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ mukꞌunbal xquilow chi reꞌ abaj ntzꞌapbic chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ cꞌuyuꞌsumaj chic. C Naxsakꞌic lok reh tomincuꞌ kꞌi̱j reꞌ pe̱t kꞌi̱j reh xama̱na xa cu rumrum woꞌ ti risakꞌic, reꞌ take ixok xicojbic cho rehtal haj xmuhkic i Jesus xiꞌo̱j woꞌ chic ar quichꞌi̱l quib xib chic take ixok eh xquicꞌam je ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chꞌi̱l woꞌ i buchꞌbal xquitikꞌa̱ꞌ. ^58reꞌ take ixok reꞌreꞌ xisoljic woꞌ chic je pan tinamit. Nok wilque̱b chic pan quipa̱t, xquitikꞌa̱ꞌ jeꞌ ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chꞌi̱l woꞌ buchꞌbal reh ritiꞌjolal i Jesus eh chiri̱j chic ruꞌ xihiꞌlic woꞌ naxponic i hiꞌlbal kꞌi̱j jeꞌ ricab kꞌoro̱j pa riCꞌuhbal i Dios chi nacaꞌnam.c?7Reꞌ take ixok xichalic ar Calile̱ya xquitahkej woꞌ je maꞌ Chep naxponic rimukꞌa̱ꞌ cho Jesus. Jeꞌ aj reꞌ nok quilom chic cho haj wilic i mukꞌunbal xmuhkic wi̱ꞌ i Jesus eh nicꞌ wach muhkic xiban, D6Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Chep ximukꞌa̱ꞌ i Jesus chipam i roquic kꞌi̱j reꞌ nquitikꞌa̱ꞌ wi̱ꞌ qui̱b take tinamit chi naquihiꞌlic reh hiꞌlbal kꞌi̱j jeꞌ ikal. 35Nok yeꞌo̱j chic cho kꞌab reh chi ribanaric i pahkanic xiban, reꞌ maꞌ Chep xo̱j rikahsaj ritiꞌjolal i Jesus wach curu̱s, xibotej cho pan jenaj tzꞌih eh xo̱j ricoj pan jenaj mukꞌunbal maꞌ jaꞌ cojo̱j ta, reꞌ tikꞌimaj ruꞌum pan jenaj maꞌ laj abaj. yk4xo̱j ru̱cꞌ i Po̱nsyo Pila̱to eh xipahkaj chi nariyeb kꞌab reh chi narimukꞌa̱b ritiꞌjolal i Jesus. %C3maꞌ xiban ta jenaj wach ricapew-bal ru̱cꞌ take richꞌi̱l xa ta woꞌ nak xoquic jenaj ru̱cꞌ quibano̱j. Nok camnak aj chic i Jesus wach ricuru̱s, reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ cꞌahchiꞌ ruyꞌem i kꞌi̱j chi reꞌ Dios narikꞌatbic kꞌoric chi quina̱ ritinami̱t, !;2Ar aj woꞌ Jerusalen wilic jenaj winak aj pan tinamit Arimate̱ya Chep ribihnal, xa coric ti wach ricꞌux eh holohic rinoꞌjbal. Reꞌ winak reꞌreꞌ to̱b ta woꞌ reꞌ nak ru̱cꞌ quicomonil take nimak quiwach reꞌ xquimol qui̱b chi risiqꞌuiric rimahc i Jesus, H 1Reꞌ chic take tinamit quiꞌehtꞌalanic wach i Jesus chꞌi̱l take ixok reꞌ xitahkanic cho reh cu ar Calile̱ya, cu xicahnic cahnok ar chi rilmijic je chi naht nicꞌ wach nakahsjok cho i Jesus wach curu̱s. Reꞌ winak aj Arimate̱ya xipahkaj
chi nariyeꞌeric kꞌab reh
chi narimukꞌa̱b i Jesus 0Chiri̱j i wili reꞌ riqꞌuihal tinamit wilque̱b ponok chi rilmijic nicꞌ wach rijapꞌaric i Jesus xcaꞌn wach curu̱s, xa nquituytuj chic chiꞌ quicꞌux naxisoljic je pan quipa̱t ruꞌum xquirak chiri̱j chi quimahc naxquimic i Jesus. 0Y/Ar ajic nok ilo̱j chic nicꞌ wach xcꞌulmujic ru̱cꞌ riquimic i Jesus, reꞌ cꞌamol quibe̱h take sol xiyew johtok rilokꞌil i Dios ru̱cꞌ i kꞌoric xikꞌor chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s Dios, til poꞌ woꞌ nchel coric chi reꞌ winak wili maꞌxta nechꞌ ok rimahc, nqui xikꞌor. oW.Naxcꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xiqꞌuer johtok chi̱ꞌ chi cow chi jeꞌ wili: «W-Aja̱w, pan awo̱k akꞌab nwokxoꞌnej johtok i wuxlabal, nqui xikꞌor. Xa reꞌ woꞌ xikꞌor reꞌreꞌ, xelic ti ruxla̱b i Jesus. j M-Chi jeꞌ aj reꞌ naxponic jeꞌ na xib o̱ra reh risoljic i kꞌi̱j, xkꞌekomric wach i kꞌi̱j eh xwek yejal i tzꞌih npoybic reh lokꞌ laj yeꞌa̱b chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. W~1||?{xvutr)qormjhgf:ePd[c=k<< :986m43h2z1/-,)([%$" 9m"I i #:@Ry+«Reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, jeꞌ wili cꞌuhtunic ncaꞌn chiri̱j i cꞌuhbal kꞌoro̱j cho queh take aj najtir kꞌi̱j: ‹Chacꞌax awas acha̱kꞌ eh chawixowej wach awaj ixowonel, nqui cꞌuhtunic ncaꞌn. Q*Jeꞌ woꞌ chic, wi wilic jenoꞌ ripahkaj ritoꞌbal aweh tak, chayew tak reh i paꞌ bih ripahkaj. On wi xipahkaj riquime̱l aweh tak, ma̱ban woꞌ tak chi maꞌ eta nayew tak reh. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric cu̱cꞌ take
quibanic ixowonic wachi̱s cP?)Jeꞌ woꞌ, wi xat-toljic tak cuꞌum take sol aj Ro̱ma chi ricꞌamaric je jenoꞌ ihk, maꞌ xa ta junhi̱ꞌl nahtil ro̱k chacꞌam tak je, caꞌhiꞌl laꞌ chic nahtil ro̱k chacꞌam tak je i ihk reꞌreꞌ. MO(Jeꞌ woꞌ, wi hab wach take equicꞌambic je aweh tak chi wolic chiwach i chꞌukul wach mahc ruꞌum nca̱j quimakꞌam asoꞌ tak, chayew tak kꞌab queh chi encaꞌn chi jeꞌ reꞌ. Wi cu nca̱j laꞌ woꞌ quimakꞌam ajuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok asoꞌ, chayew woꞌ tak kꞌab queh chi enquimakꞌ aweh tak. wNg'«Coric ruꞌ chi jeꞌ reꞌ nquikꞌor, raj laꞌ hin nikꞌor aweh tak chi ma̱ban tak chic rijelow-bal i chaj bih tiꞌcꞌaxic nbanaric aweh tak. Jeꞌ ricab cu̱cꞌ take quisecꞌbic aweh tak nikꞌor chi maꞌ ticꞌuꞌlunic tak chi quiwach. On wi reꞌ take reꞌ nca̱j woꞌ quitikim juꞌ aseqꞌueric tak, chacana̱ꞌ tak chi encaꞌn aweh tak. jMM&«Reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ nabiraj woꞌ tak chi nok ncaꞌn i cꞌuhtunic chiri̱j i cꞌuhbal kꞌoro̱j cho queh aj najtir kꞌi̱j, reꞌ rikꞌor chi xa hab wach enpuchꞌuric i nakꞌ wach ruꞌum jenoꞌ, chi puchꞌ woꞌ chic nakꞌ wach i hab wach xbanic reh on wi xpaxjic ware̱ chi kꞌabis, chi paxej woꞌ chic ware̱ i hab wach xbanic reh, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili nquikꞌor: ‹Reꞌ hab wach nbanic jenoꞌ tiꞌcꞌaxic, tare̱t chi naribanaric woꞌ chic rijelow-bal reh, nqui nquikꞌor. TL!%«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nachayew achi̱ꞌ tak xa manlic ru̱cꞌ i take kꞌoric wili reꞌ raj rikꞌormojic: ‹Reꞌ hin til nanibanam reꞌreꞌ on reꞌ hin til maꞌxta nibanam reꞌreꞌ, tiqui ok tak. «Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ wach i cꞌacharel wilic cho jotꞌo̱j pa ra̱mna curman chi reh chi erikꞌor jenoꞌ bihnal reh chi encojoric wach i rikꞌorbal. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric cu̱cꞌ
take quibanic tiꞌcꞌaxic jKM$Jeꞌ woꞌ, xa ta nak reꞌ rismal ana̱ tak enakꞌor tak bihnal nachayew akꞌorbal tak maj xa ta nak woꞌ china̱ reꞌreꞌ wilic awajawric hat-tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi ta nak sak chic i rismal ana̱ tak, maꞌxta awajawric tak chi rimiksjic woꞌ chic chi kꞌek, on wi ta nak kꞌek, maꞌxta woꞌ awajawric tak chi rimiksjic chi sak. \J1#Jeꞌ woꞌ, ma̱kꞌor tak chi jeꞌ wili: ‹Til wili kich tiꞌjolal, til coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom, maꞌ tiquitak. «Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak maꞌxta awajawric tak china̱ ncꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ laꞌ til wilic rajawric china̱ reꞌreꞌ xa reꞌ woꞌ i Ajabe̱s Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, xa ta nak reꞌ tinamit Jerusalen enakꞌor tak ribihnal chi riyeꞌeric akꞌorbal tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak maꞌxta awajawric tak china̱ nicꞌ nimal ncꞌuluric ru̱cꞌ i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ til wilic rajawric china̱ reꞌreꞌ xa reꞌ woꞌ i Ajabe̱s Dios ruꞌum chi reꞌreꞌ wilic chi aj kꞌatal kꞌoric china̱. UI#"«Coric ruꞌ chi jeꞌ reꞌ nquicꞌuhtaj take reꞌ, raj laꞌ hin nikꞌor aweh tak chi nachayew akꞌorbal tak ma̱kꞌor tak jenoꞌ bihnal. Xa ta nak jeꞌ wili enakꞌor tak: ‹Til wili taxa̱j til coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom, maꞌ tiquitak. «Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak maꞌxta awajawric tak china̱ i nicꞌ paꞌ nimal ncꞌuluric johtok ar, reꞌ laꞌ til wilic rajawric china̱ reꞌreꞌ xa reꞌ woꞌ i Ajabe̱s Dios. tHa!«Reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, nabiraj woꞌ tak chi nok ncaꞌn i cꞌuhtunic chiri̱j i cꞌuhbal kꞌoro̱j cho queh aj najtir kꞌi̱j chi naquinimem eh chi maꞌxta quiyakꞌabem pan co̱k paꞌ bih quikꞌorbal nquiyew chiwach i Dios, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili nquikꞌor: ‹Nanayew akꞌorbal tak chiwach i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios, wi toco̱m chic kꞌoric nakꞌor tak chi rijelow-bal ribihnal i Dios, ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ timahcanic ta tak chiwach wi maꞌ xanimej tak akꞌorbal ayeb tak, nqui nquikꞌor. `G9 «Coric ruꞌ chi jeꞌ reꞌ nquicꞌuhtaj take reꞌ, raj laꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa reꞌ cok wi reꞌ ehqꞌuenbe̱s rijop wach ricaxa̱ra ru̱cꞌ toco̱m chic winak, xa reꞌ aj reꞌ ruꞌ wilic rimahc chi nkajic pan cꞌoyomal. Tzꞌa̱b ruꞌ, wi reꞌ bahilbe̱s richꞌak je i rehqꞌue̱n chi maꞌxta jenoꞌ riwi̱ꞌ, reꞌ bahilbe̱s reꞌreꞌ wilic woꞌ rimahc chi reꞌ rehqꞌue̱n nkajic pan cꞌoyomal chꞌi̱l jenoꞌ chic winak reꞌ encꞌambic reh chi rehqꞌue̱n. Maꞌ ra̱j ta yakꞌaric pan okis i
cꞌuhbal yeꞌo̱j cho queh aj najtir kꞌi̱j zFm«Jeꞌ woꞌ, reꞌ take winak reꞌreꞌ nok ncaꞌn i cꞌuhtunic chiri̱j i cꞌoyomal nquicꞌuhtaj woꞌ i takꞌanic xiban cahnok i Moyses chi jeꞌ wili:‹Jenoꞌ winak ra̱j richꞌakam i rehqꞌue̱n, pe̱t chitikꞌa̱ꞌ jenoꞌ hu̱j reꞌ eritzꞌihmbaj wi̱ꞌ take riwi̱ꞌ chi narichꞌakam wi̱ꞌ ri̱b chꞌi̱l i rehqꞌue̱n
eh nok riyeb chic reh rehqꞌue̱n i hu̱j reꞌreꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ eriban chi erichꞌak ri̱b chi cꞌacharic, nqui rikꞌor. E+Jeꞌ woꞌ nak reꞌ enaꞌn tak ru̱cꞌ jenoꞌ queh akꞌab tak wi ta nak xa cuꞌum queh ruꞌ etitakꞌabjic tak je pan kꞌa̱kꞌ reꞌ ncꞌulmujic wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic, majeꞌ? Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj chaweh hat-tak sakbih nak chi enayocꞌ tak lok akꞌab reꞌreꞌ wi ta nak ru̱cꞌ reꞌreꞌ eriban chi maꞌ eta nak titakꞌabjic tak je pan kꞌa̱kꞌ chi manlic awach tak. #D?Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nikꞌor aweh tak chi chiꞌnchel take capew-bal ncutbic aweh tak pan mahc chakꞌeb tak lok chiri̱j acꞌux tak, jeꞌ ricab nak resmejic lok jenaj queh nakꞌ awach tak enaꞌn wi ta nak xa ruꞌum reh ruꞌ etitakꞌabjic tak je pan kꞌa̱kꞌ reꞌ ncꞌulmujic wi̱ꞌ i tiꞌcꞌaxic. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj chaweh hat-tak, sakbih nak chi enawesaj tak lok i jenaj queh nakꞌ awach tak wi ta nak ru̱cꞌ reꞌreꞌ eriban chi maꞌ eta nak titakꞌmajic tak je pan kꞌa̱kꞌ chi manlic awach tak. )CKReꞌ take reꞌ coric nquikꞌor chi nok jenoꞌ hab wach rituna̱ꞌ ri̱b ru̱cꞌ jenoꞌ ixok reꞌ maꞌ reꞌ ta rehqꞌue̱n, reꞌreꞌ nkajic pan cꞌoyomal raj laꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ cꞌacharel reꞌ rilow je wach jenoꞌ ixok maꞌ reꞌ ta rehqꞌue̱n eh ricapaj pa ra̱mna chi tunlic ta nak chic ru̱cꞌ, reꞌreꞌ nkajic woꞌ pan cꞌoyomal xa ruꞌum ricapewjic chi jeꞌ reꞌ. B3«Reꞌ risakomsjic wach i cꞌuhbal kꞌoro̱j cho queh aj najtir kꞌi̱j chiri̱j chi maꞌxta ribanaric i cꞌoyomal, reꞌreꞌ abiram woꞌ tak cu̱cꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ. 'AGtil coric nikꞌor aweh tak chi maꞌ eta ta chic nelic cho ar, cu rehtal ritoj cho chiꞌnchel ricꞌa̱s wilic. Reꞌ kꞌoric chiri̱j i banoj cꞌoyomal '@Gnok atikꞌa̱b ok chic awi̱b tak ru̱cꞌ awas acha̱kꞌ tak, chatikꞌa̱ꞌ woꞌ tak awi̱b ru̱cꞌ i Dios. «Jeꞌ reꞌ ajic, nok jenoꞌ aweh tak wilic rimahc chiwach jenoꞌ rich cꞌacharel chaꞌn tak jeꞌ ricab nak eriban jenoꞌ xa hab wach aweh tak reꞌ wilic ricꞌa̱s ru̱cꞌ jenoꞌ ras richa̱kꞌ. Reꞌreꞌ chi juncꞌam ritikꞌa̱ꞌ wach ricꞌaxquilal richꞌi̱l i ras richa̱kꞌ nah be̱h, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ riban nok chi cu jaꞌ quiponic ta ru̱cꞌ aj chꞌukul wach mahc, maj wi xkꞌahsjic nchel pan kꞌab aj chꞌukul wach mahc reꞌ enkꞌahsanic woꞌ reh pan kꞌab aj chaꞌjanel tzꞌahpel chi naricojoric pan che̱ꞌ, 5?cpe̱t nak eno̱j ru̱cꞌ i ras richa̱kꞌ chi ripahkaljic cuybal rimahc eh nok cu ripahkam chic cho cuybal rimahc, cu reꞌ chic ruꞌ nsoljic woꞌ chic je chi rikꞌahsjic risi̱ chiwach i Dios chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱, majeꞌ? Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak kꞌuruꞌ >-reꞌ hat-tak wi wilic jenoꞌ amahc tak chiwach jenoꞌ awich cꞌacharel tak, pe̱t chaꞌn tak jeꞌ ricab nak eriban jenoꞌ xa hab wach aweh tak wi ta nak enponic chi rikꞌahsjic risi̱ chiwach i Dios ar chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱. Reꞌreꞌ nacꞌolok cho pa ricꞌux ar chi richꞌiꞌtam ri̱b ru̱cꞌ i ras richa̱kꞌ, reh chi encꞌulmujic cho risi̱ ruꞌum i Dios, =1«To̱b ta nchel til coric chi jeꞌ reꞌ nquikꞌor, maꞌ xa ta ruꞌum reꞌreꞌ tanlic chiri̱j jenoꞌ cꞌacharel chi narikꞌataric kꞌoric china̱, reꞌ laꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak chi xa hab wach jenoꞌ aweh tak njohtic cho joskꞌil pa ra̱mna chiri̱j i ras richa̱kꞌ to̱b ta nak xa ritzꞌujuric ta nak ti eriban, reꞌreꞌ tanlic woꞌ chiri̱j chi enkꞌataric kꞌoric china̱ chi quiwach take chꞌukul wach mahc. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ruꞌum chi xa hab wach jenoꞌ cꞌacharel to̱b ta nchel xa eritzꞌuj i ras richa̱kꞌ, riyew ri̱b pan yohbal chi eno̱j pan kꞌa̱kꞌ reꞌ ncꞌulmujic wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic, < «Reꞌ hat-tak abiram tak chi reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, jeꞌ wili risakomsjic wach ncaꞌn i cꞌuhbal reꞌ xkꞌormojic cho najtir kꞌi̱j chi maꞌxta ribanaric i cansanic: ‹Reꞌ riban cansanic, reꞌ aj cok reꞌ tanlic chiri̱j chi narichꞌukuric kꞌoric china̱, nqui take. ;#Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ manlic wach cꞌuhtunic chaꞌn tak maj til nikꞌor aweh tak chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j maꞌxta richopom ana̱ tak wi reꞌ ato̱b laj acꞌuhtunic naꞌn tak maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic manlic wach chiwach i cꞌuhtunic ncaꞌn take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ. Reꞌ ra̱j banaric nok jenoꞌ
nmahcanic chiwach jenoꞌ
chic rich cꞌacharel W:'Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, xa hab wach jenoꞌ maꞌ rinimej ta take maꞌ naꞌlic ti take reh cꞌuhbal reꞌreꞌ eh ricꞌuhtaj queh take cꞌacharel chi maꞌxta quinimem, reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta soꞌ holohic laj aj tijinel chiwach i Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j. Raj nchel aj tijinel reꞌ rinimej take cucꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ eh ricꞌuhtaj queh tinamit chi naquinimem, reꞌ cok reꞌ til holohic laj aj tijinel chiwach i Dios. V9%Ruꞌum aj reꞌ til coric nikꞌor aweh tak chi jeꞌ ricab chi cu rehtal maꞌxta chic i taxa̱j richꞌi̱l acꞌal cu reꞌ narisahchic wach i cꞌacharic, jeꞌ woꞌ reꞌ chiꞌnchel kꞌoro̱j cahnok chiwi̱j i hin narojic elok wach cu rehtal nmanlajic wach chiꞌnchel take Cꞌuhbal quikꞌoric chiwi̱j chipam i hu̱j wilic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, to̱b ta maꞌ naꞌlic ti take reh jeꞌ ricab jenoꞌ tꞌuch rehtalil kꞌoric. J8 «Reꞌ nicꞌuhtunic xchalic nikꞌor, ma̱capaj tak chi naribokom wach i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l xquikꞌor take aj najtir raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios. Maꞌxta! Maꞌ jeꞌ ta reꞌ naribanam cu̱cꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Reꞌ cok haj wilic naribanam cu̱cꞌ reꞌ chi narimanlajic wach. q7[jeꞌ aj woꞌ reꞌ nicꞌuhtunic i hin reꞌ nsakomonic pa̱m capew-bal, chacꞌuhtaj tak queh cꞌacharel reh chi reꞌ Dios wilic cho ar pan taxa̱j entioxmojic johtok cuꞌum take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ equiꞌehtꞌalanic reh chi kꞌe̱ꞌ ato̱b i cꞌuhtunic naꞌn tak reꞌreꞌ. Reꞌ tijbal xchalic rikꞌor i Jesus
ayuꞌ wach acꞌal j6MJeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab nok jenoꞌ ok sakombal maꞌ nkoporic ta chi naritacꞌabjic na̱ pan jenoꞌ tzꞌak acꞌal xun, nkoporic laꞌ chi nariyeꞌeric johtok wa taxa̱j chi sakombal queh take wilque̱b cok pan pa̱t, v5eJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ tinamit wilic johtok china̱ jenoꞌ yu̱kꞌ chi maꞌ eta nsahchic pan nakꞌ wachi̱s ruꞌum take sakombal quisakomonic cho chipam pan tak chakꞌab, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak wilca̱t china̱ acꞌal wili chi risakomsjic wach quinoꞌjbal take tinamit reh chi naquinaꞌbem wach i kAja̱w Dios. 4 «Tiwi̱ꞌ tak ayuꞌ wach acꞌal chi jeꞌ ricab ncamanic atzꞌa̱m nok cu wilic riquiꞌal. Maꞌ nacꞌul nchel aweh tak jeꞌ ricab ricꞌul atzꞌa̱m chi nanelic riquiꞌal nquiljic je cuꞌum take cꞌacharel ruꞌum nok maꞌxta chic bih ricamanej queh. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ atzꞌa̱m, reꞌ take cꞌacharel nquiyakꞌabej woꞌ pan okis. W3' Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi eticojoric tak chiwach i Dios chi jeꞌ quicab take cho raj kꞌorol Cꞌuhbal najtir kꞌi̱j. Jeꞌ ricab chi reꞌ take cho aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ xyeꞌeric cho juꞌjun quisi̱ ruꞌum reh ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic, reꞌ hat-tak nariyeb woꞌ aweh tak i Dios jenaj asi̱ tak kꞌe̱ꞌ holonquilal ar pan taxa̱j. Sukbok aj acꞌux tak kꞌuruꞌ nachacꞌul tak i tiꞌcꞌaxic xa ruꞌum chi hat-tak waj tahkanel. Reꞌ noꞌjbal ra̱j chi nacaꞌnam
take quitahkanic reh Jesus (Mr. 9.50; Lc. 14.34-35) [2/ Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj wi ruꞌum reh nitahkaljic i hin enacꞌul tak tiꞌcꞌaxic, tzꞌujuric on enkꞌormojic chucuj kꞌoric chawi̱j tak, jenaj rinimal sukquil cꞌuxlis enyeꞌeric aweh tak. 1w «Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum nok chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ar pan taxa̱j xipꞌut chic i kꞌatoj kꞌoric chana̱ tak ayuꞌ wach acꞌal, sukbok acꞌux tak wi ruꞌum reh rinimjic riCꞌuhbal enacꞌul tak i tiꞌcꞌaxic. [0/ «Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn i hat-tak reꞌ tipitbic tak reh chi maꞌ noquic ta cho wolic, maj ruꞌum chi reꞌ rinoꞌjbal kAja̱w Dios nacꞌam tak tzꞌeht reh jeꞌ wili narikꞌormojic chawi̱j tak cuꞌum take awich cꞌacharel: ‹Reꞌ take reꞌ til racꞌu̱n rixkꞌu̱n take i Dios, nqui narikꞌormojic chawi̱j tak. .5«Sukbok woꞌ acꞌux hat-tak reꞌ naquetelej tak quiwach awas acha̱kꞌ tak, maj reꞌ aj woꞌ Dios nariquetelem woꞌ cho awach hat-tak. 5-c«Reꞌ hat-tak reꞌ kꞌe̱ꞌ nawotowej tak chi naribanaric i coric, jeꞌ ricab rotowjic quiwaꞌ quiha̱ꞌ ncaꞌn take maꞌ quiniqꞌuem ta chic wiꞌc haꞌ, sukbok acꞌux tak maj ruꞌum chi jeꞌ reꞌ anoꞌjbal tak narimanlajic wach ruꞌum i Dios reꞌ nawotowej tak reꞌreꞌ. l,Q«Jeꞌ woꞌ, sukbok woꞌ acꞌux hat-tak reꞌ chꞌublic ti wach acꞌux tak maj reꞌ Dios nariyeb aweh tak i kꞌoro̱j chi nariyeb jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak riyew cahnok riyeꞌa̱b queh take ra̱ꞌ riꞌsil. B+}«Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn i hat-tak reꞌ suk tokꞌic tak ruꞌum tiꞌcꞌaxic nacꞌul tak maj reꞌ Dios nariyeb risukquil acꞌux tak nok jeꞌ reꞌ wilca̱t tak wi̱ꞌ. l*Q«Reꞌ hat-tak reꞌ xa jenaj ti nakꞌor tak jeꞌ ricab ncꞌuhtunic ru̱cꞌ acapew-bal tak, sukbok acꞌux tak maj reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j, xiyew chic cho chana̱ tak i ricuseꞌsbal. 1)]chi kacꞌuhbaljic chi jeꞌ wili: ^( 7Pan jenaj kꞌi̱j nok rilom chic Jesus chi kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take tinamit xitahkanic je reh, xjohtic johtok china̱ jenaj yu̱kꞌ eh naxoj-o̱j cꞌolok ru̱cꞌ i hoj raj tahkanel, xitzꞌuka̱ꞌ jok ri̱b A'{Chi jeꞌ aj reꞌ, qꞌuihal take cꞌacharel chalanak take pan tinamit Jerusalen chꞌi̱l pan toco̱m chic tinamit wilque̱b pa riyukꞌul Jure̱ya, pa riyukꞌul Calile̱ya, pa riyukꞌul Reca̱polis chꞌi̱l pa riyukꞌul i Pere̱ya reꞌ wilic chi juntar nim ro̱k haꞌ Jortan, xquitahkej je Jesus.G&Maꞌ xa ta reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, qꞌuihal laꞌ take aj Si̱rya naxponic ribiral pan quiyukꞌul chiri̱j nicꞌ nimal take esenic yaꞌbilal riban Jesus, xquicꞌam cho quiyowaꞌi̱b reh chi naresmejic lok quiyaꞌbilal ruꞌum. Jeꞌ reꞌ ajic, chiꞌnchel take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ si̱c take chꞌi̱l take maꞌ suk ta pa̱m quina̱ chꞌi̱l woꞌ take wilic maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ, xicowsjic ruꞌum Jesus. .%UJeꞌ reꞌ ajic chi cꞌahchiꞌ ribehem pa̱m riyukꞌul i Calile̱ya richꞌi̱l chic take raj tahkanel jeꞌ ru̱cꞌ riyukꞌem chic take, reꞌ Jesus xiban i cꞌuhtunic chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ar woꞌ chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, maꞌ xa reꞌ ta rikꞌormojic queh take cꞌacharel i holohic laj kꞌoric chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ jeꞌ laꞌ woꞌ xesaj woꞌ lok xa chaj bih jaric quitiꞌquilal take yowaꞌi̱b xicꞌamaric cho ru̱cꞌ. J$ xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xquicana̱ꞌ cahnok i cano̱wa reꞌ ncamanic queh chi aj chopol car eh nok quichꞌakam chic je qui̱b ru̱cꞌ caja̱w, xiꞌo̱j chiri̱j i Jesus. l#QChiri̱j i wili nok cꞌahchiꞌ ritikim juꞌ ribe̱h, reꞌ Jesus xo̱j rirak take quib chic chi aj car reꞌ xa quicha̱kꞌ woꞌ qui̱b jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n. Reꞌ take reꞌ chꞌi̱l i caja̱w, reꞌ Sewere̱yo ribihnal, ar wilque̱b chipam i cano̱wa reꞌ cꞌahchiꞌ quicꞌojem wi̱ꞌ wach i quiyaꞌl chopbal quica̱r naxkꞌormojic queh ruꞌum Jesus chi naquipahbabjic chi raj tahkanel chic take wi xiꞌoquic chi ritahkaljic, 9"kNaxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take quib reꞌreꞌ chi jumehkꞌil xquicana̱ꞌ cho quicamaj chi aj chopol car take eh xiꞌo̱j chiri̱j i Jesus chi raj tahkanel. &!ENaxikꞌoꞌrjic ar ruꞌum i Jesus, jeꞌ wili xkꞌormojic queh: «Tak chiwi̱j chi na̱banam tak chi waj tahkanel. Chi jelow-bal i chopoj car naꞌn tak, reꞌ hin eniban chi reꞌ chic take awas acha̱kꞌ enaꞌn tak chi enquichop quicꞌux chiwi̱j i hin, nqui Jesus queh. V %Chipam woꞌ tinamit reꞌreꞌ, reꞌ Jesus pꞌuht rihchꞌiljic cuꞌum take pe̱t raj tahkanel chi jeꞌ wili riwi̱ꞌ: Junpech nok cꞌahchiꞌ risutem chi̱ꞌ i nim laj haꞌ wilic ar pa riyukꞌul Calile̱ya, reꞌreꞌ xilow quiwach take quib aj car cꞌahchiꞌ quicutum jok pan haꞌ i quiyaꞌl chopbal quica̱r. Reꞌ take reꞌ xa quicha̱kꞌ qui̱b eh jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch eh chꞌi̱l i Tirix. 9Ar aj chipam i tinamit Capernahum xa reꞌ woꞌ ti xponic i Jesus, jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom queh tinamit: «Chajal tak wach anoꞌjbal ruꞌum nok xirak chic rikꞌijil chi reꞌ Dios naripꞌutum woꞌ chic kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel, nqui queh. 3_kꞌe̱ꞌ rinimal sukquil cꞌuxlis xchalic cu̱cꞌ i tinamit xa jeꞌ na ricab nok reꞌ take behel wilque̱b pan kꞌekom akꞌab chi xa qꞌuisi̱n nak chic maꞌ quicansjic,
kꞌe̱ꞌ nansukbic quicꞌux nanquilow woꞌ chic wach risakomil i kꞌi̱j, nqui xikꞌor cho. Reꞌ Jesus xiyukꞌej take
pe̱t raj tahkanel (Mr. 1.16-20; Lc. 5.2-11; Jn. 1.35-42) @y“Ar chipam i yukꞌul quicꞌacharic wi̱ꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho Sawulon chꞌi̱l i Neptalih, reꞌ wilic chi chi̱ꞌ haꞌ pa risecꞌa̱j i nim ro̱k haꞌ Jortan, Calile̱ya ribihnal, reꞌ wilque̱b woꞌ wi̱ꞌ qꞌuihal take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, Exponic wach reꞌ xikꞌor cho i aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ maꞌ Isayi̱yas ribihnal, najtir kꞌi̱j chiri̱j i yukꞌul reꞌreꞌ. Reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor cho:  ar pan tinamit Nasaret, reꞌ cok ruꞌ maꞌ xcahnic ta chi junpech chipam i tinamit reꞌreꞌ xelic laꞌ je ar eh xo̱j wihꞌok chipam i tinamit reꞌ Capernahum ribihnal reꞌ wilic chi chi̱ꞌ haꞌ. Ru̱cꞌ aj ricahnic chi cꞌacharic chipam i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ wilic chipam i yukꞌul reꞌ quicꞌacharic wi̱ꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho Sawulon chꞌi̱l i Neptalih, 7 Nok ribiram chic Jesus chi reꞌ Wa̱n aj kahsem haꞌ xcojoric pan che̱ꞌ ruꞌum Hero̱res, xsoljic woꞌ chic je pa riyukꞌul Calile̱ya, fE Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ aj Yahm xicana̱ꞌ cahnok i Jesus eh chiri̱j chic reꞌ xicꞌulic lok take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi ritobjic. Reꞌ ripꞌuturic ricꞌuhbalanic
i Jesus pa riyukꞌul i Calile̱ya (Mr. 1.14-20; Lc. 4.14-15; 5.1-11; 6.17-19) q[ Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh aj Yahm: «Coric nakꞌor, xa reꞌ laꞌ maꞌxta ca̱t nilokꞌem maj pa riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj chi jeꞌ wili:“Xa reꞌ woꞌ Ajabe̱s Dios na̱lokꞌem wach
eh xa chiwach woꞌ reꞌ naxucꞌa̱b awi̱b, nqui tzꞌihmbimaj. «Telen aj chi niwach, maꞌ nwilow chic awach, nqui reh. J  eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Chaxucꞌa̱ꞌ awi̱b chi nilokꞌonjic eh enikꞌahsaj pan akꞌab chiꞌnchel take reꞌreꞌ reh chi enakꞌat kꞌoric chi quina̱, nqui xikꞌor reh. iKJeꞌ woꞌ chic, ar china̱ i jenaj yu̱kꞌ kꞌe̱ꞌ nahtil na̱ reꞌ xcꞌamaric je wi̱ꞌ i Jesus, reꞌ aj Yahm xicꞌuhtaj reh nicꞌ nimal take nimak wach tinamit wilque̱b wach acꞌal chꞌi̱l quibihomal %CReꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Coric xakꞌor, xa reꞌ laꞌ maꞌ riyew ta ri̱b chi enipaj i Dios maj jeꞌ wili tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Ma̱yew chi pajaric awAja̱w Dios, nqui tzꞌihmbimaj, nqui Jesus. Feh jeꞌ woꞌ chic wili xkꞌormojic reh ruꞌum aj Yahm: «Reꞌ hat Jesus rAcꞌu̱n i Dios, reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch quichaꞌjanic aweh maj pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili tzꞌihmbimaj:“Reꞌ Dios eritakꞌa̱ꞌ cho take raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi etichalic quichaꞌjej i hat racꞌu̱n, nqui tzꞌihmbimaj. «Jeꞌ woꞌ chic tzꞌihmbimaj woꞌ chi jeꞌ wili:“Wi ta nak etikꞌehbic jok wach acꞌal reꞌ take reꞌ etiquicꞌul pan te̱w reh chi maꞌ eta nachꞌey awi̱b wach abaj, nqui tzꞌihmbimaj. «Chacut jok awi̱b kꞌuruꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ encꞌutunic chi til coric i chiꞌnchel reꞌreꞌ, nqui reh Jesus. Chiri̱j chic ruꞌ xcꞌamaric woꞌ chic je Jesus ruꞌum aj Yahm ar chipam tinamit Jerusalen reꞌ xichih i Dios chi ar narilokꞌonjic wach. Ar xpahbabjic china̱ i maꞌ laj tzꞌak nsutunic ri̱j i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios LRaj laꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Coric wilic rajawric nikꞌorbal, xa reꞌ laꞌ maꞌxta nibiram kꞌoric chawach maj pa riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj chi jeꞌ wili:“Reꞌ cꞌacharel reh chi naricꞌacharic curman chi naribanam riwaꞌ,
xa reꞌ laꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic curman chi naribiram haj wilic rikꞌor i Dios reh chi naricꞌacharic chi suk ru̱cꞌ, nqui rikꞌor, nqui ricꞌuꞌljic xiban. `9reꞌ aj Yahm jeꞌ wili xponic rikꞌor reh xa chi pajbal reh: «Reꞌ hat Jesus wilic rajawric akꞌorbal ruꞌum nok hat rAcꞌu̱n i Dios. Chakꞌor reh abaj wili kꞌuruꞌ chi mikrok caxlan wiꞌc, nqui reh. *MAr ajic nok yohbal woꞌ chic wach ricꞌahric xjohtic cho Jesus chiri̱j chi ribanam chic lok caꞌwinak (40) kꞌi̱j chi maꞌ ribanam ta riwaꞌ riha̱ꞌ, s aNok chalanak chic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios ru̱cꞌ i Jesus, xcꞌamaric je ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal ar pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel reꞌ xwihꞌic wi̱ꞌ chi naripajaric ruꞌum aj Yahm. /Chipam aj i juncꞌam reꞌreꞌ, jeꞌ wili kꞌoric xiban cho Dios cu pan taxa̱j: «Reꞌ wili i wAcꞌu̱n reꞌ til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj. Kꞌe̱ꞌ woꞌ sukquil pa nicꞌux chiri̱j ruꞌum chi xnipahba̱ꞌ chi Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric, nqui cho Dios.q [xikahsaj laꞌ riha̱ꞌ i Jesus eh naxuctic aj cho pan haꞌ, cu reꞌ peꞌ chic reh Wa̱n naxteh cho pa̱m i taxa̱j, xilow chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xcꞌulic lok china̱ i Jesus jeꞌ ricab riwi̱ꞌ jenaj rexba̱. f EChalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Wa̱n, chakahsaj niha̱ꞌ maj riwi̱ꞌ chi keh chi nakanimem chiꞌnchel i takꞌanic riban keh i Dios, nqui reh. Chi jeꞌ reꞌ maꞌ xikꞌihtaj ta chic ri̱b i Wa̱n, ] 3Ar aj ruꞌ nok wilic chic i Jesus chiwach, reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor reh pitbal reh chi reꞌ Jesus maꞌ eta nak chic ripahkaj cok rikahsjic riha̱ꞌ: «Reꞌ hin maꞌ eta nikahsaj aha̱ꞌ maj maꞌ riwi̱ꞌ ta chi wi̱n chi jeꞌ reꞌ eniban aweh i hat. Reꞌ laꞌ nak hat curman chi na̱kahsanic niha̱ꞌ i hin, nqui reh. m S Chiwach woꞌ take kꞌi̱j nok reꞌ Wa̱n kahsanic haꞌ riban, reꞌ Jesus xelic cho pa riyukꞌul i Calile̱ya eh xo̱j chi chi̱ꞌ i nim ro̱k haꞌ reꞌ Jortan ribihnal reh chi narikahsjic woꞌ riha̱ꞌ ruꞌum. 1 [ Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chatikꞌa̱ꞌ awi̱b tak chi ricꞌuluric i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ maj nacꞌolok lok ruꞌ, xa chi yuꞌna ti naripꞌutum camanic jeꞌ ricab riban jenoꞌ winak nok wilic chic pan kꞌab rijachbal, ripꞌut ti rijacharic lok ri̱j take rija̱l tehbal na̱ rica̱kꞌ eh nok ricohlam chic rijacharic ri̱j rija̱l, riyew lok pan birin take rijal eh reꞌ ritilubquil riyew cok pan kꞌa̱kꞌ reꞌ xa ntenic chic cho, nqui Wa̱n. Reꞌ rikahsjic riha̱ꞌ i Jesus (Mr. 1.9-11; Lc. 3.21-22) %C Jeꞌ reꞌ xikꞌor naxikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili: «Reꞌ Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric cꞌulic lok reh chiwi̱j i hin, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic niqꞌuic na̱ rajawric chi niwach chi xa ta nak reꞌ tꞌuch wach camanic jeꞌ ricab resmejic lok riper xijab ajabe̱s riban jenoꞌ aj camanom, ericꞌul chi wi̱n chi eniban chiwach. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin yuꞌna xa ru̱cꞌ ti haꞌ cꞌahchiꞌ nikahsam quiha̱ꞌ take cꞌahchiꞌ quiyotꞌom quicꞌux chiri̱j quimahc, raj laꞌ Ajabe̱s kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, til naribanam chi naritakꞌa̱b cho i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi nariwihꞌic pan acꞌacharic hat-tak reꞌ tiniminic tak reh Ajabe̱s reꞌreꞌ eh tzꞌa̱b ruꞌ take maꞌ quiniminic ta reh, reꞌ take reꞌ narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱.  «Jeꞌ reꞌ ajic, chacꞌuhtaj tak kꞌuruꞌ chi xacana̱ꞌ chic amahc tak maj reꞌ tiꞌcꞌaxic til chalic chic reh chana̱ tak eh naricꞌuluric awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab jenoꞌ winak tiklic chic chi naroquic chi riyocꞌoric lok take che̱ꞌ maꞌ quiwachanic ta eh nok riyocꞌom chic take lok, ricꞌat woꞌ take cok pan kꞌa̱kꞌ, nqui Wa̱n queh tinamit. A{ eh ma̱kꞌor tak nchel pan acꞌux tak chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hoj, hoj ritinami̱t i Dios maj reꞌ hoj, hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham. Nicꞌ wach nachiban kꞌuruꞌ chi hoj aj mahc, maꞌ tiqui tak pan acꞌux. «Ma̱capaj tak chic chi jeꞌ reꞌ maj wi ta nak xa ruꞌum chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham, reꞌ take tinamit encaꞌn chi ritinami̱t i Dios, ra̱j rikꞌorom reꞌ take abaj wili ewoꞌ nak ncaꞌn chi ritinami̱t i Dios ruꞌum nok reꞌ Dios wilic rajawric chi enak ritikꞌa̱ꞌ take chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham. oWReh aj chi enikahsaj aha̱ꞌ tak, chaꞌn tak i coric cꞌuhtbal reh chi xacana̱ꞌ tak chic amahc xiTzꞌa̱b ruꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take quicomonil take ra̱ꞌ riꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc, reꞌ maꞌ xca̱j ta quirakam chiri̱j chi aj mahc take, jeꞌ wili xkꞌormojic queh ruꞌum i Wa̱n naxilow chi xicꞌulic lok ru̱cꞌ chi rikahsjic woꞌ quiha̱ꞌ: «Reꞌ hat-tak reꞌ nawa̱j asiqꞌuim tak ri̱j elic chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh, jeꞌ ricab elic ncaꞌn take a̱kꞌ nanquilow wach i kꞌa̱kꞌ, ma̱coj tak wach reꞌ xat-tijiljic tak wi̱ꞌ chi xa reꞌ kahsanic haꞌ encoꞌlonic aweh tak chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh. a;Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor chi quijuꞌjunal naxkahsjic quiha̱ꞌ ruꞌum i Wa̱n ar pan nim ro̱k haꞌ Jortan: «K-Aja̱w Dios, reꞌ hin nirak chiri̱j chi hin aj mahc, nqui xquikꞌor. DJeꞌ woꞌ naxwihꞌic ar, yohbal wach take cꞌacharel xicꞌulic lok ru̱cꞌ i Wa̱n chi narikahsjic quiha̱ꞌ, jeꞌ chi aj Jerusalen, jeꞌ chi aj pan toco̱m chic tinamit wilque̱b pa riyukꞌul Jure̱ya, jeꞌ chi aj pan toco̱m chic yukꞌul wilque̱b take cꞌultar reh nim ro̱k haꞌ Jortan ribihnal. CReꞌ Wa̱n naxwinakbic chic, ar pan chik yu̱kꞌ xwihꞌic. Nok xwihꞌic ar xa chiliꞌl woꞌ ti chꞌi̱l ri̱s winak ca̱b xiwaꞌbej eh xa ritzꞌuhmal woꞌ ti ri̱j nim chicop came̱yo ribihnal xicoj chiri̱j chi jelow-bal risoꞌ eh xa junrahp woꞌ ti chi tzꞌuhu̱m xibacꞌbej wi̱ꞌ ripa̱m. kOReꞌ Wa̱n reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ xkꞌormojic cho ribiral chiri̱j ruꞌum aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ Isayi̱yas ribihnal, naxikꞌor cho chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin xnibiraj chi jeꞌ wili xkꞌormojic reh jenaj winak reꞌ cꞌahchiꞌ riyukꞌem take tinamit ar pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel: ‘Jeꞌ ricab nantikꞌinjic jenoꞌ be̱h ruꞌum ponic reh jenoꞌ kꞌatal kꞌoric chi kꞌoꞌronic, reꞌ hat chatikꞌa̱ꞌ woꞌ take tinamit chi ricꞌuluric i Ajabe̱s Pahbamaj wuꞌum chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ nariponic chi quikꞌoꞌrjic. Queh take tinamit reꞌreꞌ chakꞌor chi curman naquicorsam wach quicꞌacharic jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak ricorsaj wach take yocyoc laj be̱h ruꞌum reh riponic jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, nqui xkꞌormojic reh, nqui xikꞌor cho maꞌ Isayi̱yas. 3_jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom queh tinamit: «Chajal tak wach anoꞌjbal tak ruꞌum nok reꞌ ripahba̱b i Dios chi Kꞌatal Kꞌoric cꞌulic chic lok reh, nqui queh. /~ YChiwach aj take kꞌi̱j nok reꞌ winak aj kahsem haꞌ, reꞌ Wa̱n ribihnal, xponic pan tak chik yu̱kꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel wilic pa riyukꞌul i Jure̱ya, ;}ocu rehtal xponic pan tinamit Nasaret reꞌ xcahnic wi̱ꞌ chi cꞌacharic. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ kꞌoro̱j cho cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xo̱j manlajok wach ru̱cꞌ i kꞌoric xbanaric reh Jesus cuꞌum take cꞌacharel maj reꞌ take reꞌ xquibihnej i Jesus chi aj Nasaret.K|xa reꞌ laꞌ ruꞌum riyoꞌjic xoquic cho naxibiraj chi reꞌ racꞌu̱n i Hero̱res, reꞌ Arquela̱yo ribihnal xcahnic chi kꞌatal kꞌoric pa rijelow-bal i raja̱w chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, maꞌ xcahnic ta chic ar, reꞌ laꞌ reꞌ ruꞌum chi jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b reh pa riwiric xikꞌor reh chi cu yohbal chi queh chi equicahnic ar, reꞌreꞌ xicora̱ꞌ je pa riyukꞌul i Calile̱ya U~}{zHykxu9tispnRmkjihh\feeDba_c^][[XVRTwRNQO N8LKrIHFEDnBA@L“Reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s xesenic lok reh katiꞌquilal eh xesaj woꞌ lok kayaꞌbilal, nqui kꞌoro̱j cho ruꞌum. Reꞌ jenaj aj tijem ri̱j Cꞌuhbal
Yeꞌo̱j reh Moyses xa̱j ribanam
chi raj tahkanel i Jesus &-Chiwach aj woꞌ roquic kꞌi̱j reꞌreꞌ, qꞌuihal take wilic maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ chꞌi̱l take wilic rehreh wach quiyaꞌbilal xicꞌamaric cho ru̱cꞌ Jesus eh reꞌreꞌ xa ru̱cꞌ ti rikꞌorbal xicꞌsaj quiyaꞌbilal take yowaꞌi̱b. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ xitꞌerej woꞌ lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ choplic na̱ quicꞌacharic cuꞌum. v%eAr ajic nok reꞌ Jesus xijil cok ri̱b eh naxitzꞌaꞌj cok rikꞌab ixok reꞌreꞌ, xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xelic ti i cak tzꞌaꞌ wilic chiri̱j. Chi suk chic ricꞌux, xuctic johtok chi kiliric i hoj rula̱ꞌ. ?$wNok ojonak chic i cajawil sol reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xo̱j pa ripa̱t i maꞌ Luch eh ar xilow chi reꞌ ritu̱t rehqꞌue̱n jiclic wach yoca̱b ruꞌum jenaj cak tzꞌaꞌ. ]#3 Chiri̱j reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh cajawil i sol reꞌreꞌ: «Elok lok riyaꞌbilal awaj camanom! Yuꞌna ajic echic riban chi eto̱j pan apa̱t maj xniban chic reꞌ haj wilic xapahkaj wi̱n. Xniban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok xachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j chi wilic wajawric chi resmejic lok riyaꞌbilal awaj camanom, nqui Jesus reh. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ sol xo̱j pa ripa̱t eh naxponic ar xinaꞌbej chi reꞌ raj camanom xelic lok riyaꞌbilal chipam i juncꞌam nok reꞌ Jesus xikꞌor chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ aj camanom reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus xesaj lok i cak tzꞌaꞌ
chiri̱j i ritu̱t rehqꞌue̱n i maꞌ Luch (Mr. 1.29-34; Lc. 4.38-41) B"} «Tzꞌa̱b ruꞌ cu̱cꞌ take qꞌuihal queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ jeꞌ ta reꞌ naricꞌuluric, reꞌ laꞌ take reꞌ, to̱b ta kꞌoro̱j cahnok ribiral queh chi nariyeꞌeric queh chi reꞌ Dios nariwihꞌic chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱, naquitꞌermejic lok chiwach. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ naquicꞌulum jeꞌ ricab xquicꞌul take rula̱ꞌ aj ehcham ninkꞌi̱j chi xitꞌermejic lok chiri̱j pa̱t eh ruꞌum reꞌreꞌ xiꞌoquic chi okꞌic ruꞌum ritiꞌquil quicꞌux chi xiꞌesmejic lok pa rinimal lok kꞌekom, nqui Jesus. ,!Q Chiri̱j reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Til coric nikꞌor chi qꞌuihal take cꞌacharel reꞌ quicꞌacharic xa rehreh yeꞌa̱b wilque̱b pa rijohsbal cho kꞌi̱j chꞌi̱l woꞌ pa rikahsbal i kꞌi̱j naquicꞌulic lok chi ihchꞌilimaj take ruꞌum Awraham, chꞌi̱l Isahac chꞌi̱l woꞌ i Jacow, chi naquiwihꞌic cok chiwach i kAja̱w Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j. Nok wilque̱b chic cok chiwach, reꞌreꞌ naribanam chi enquicꞌul jenaj rinimal wach quilokꞌil jeꞌ ricab quilokꞌil nquicꞌul take rula̱ꞌ jenoꞌ aj ehcham ninkꞌi̱j nok reꞌreꞌ riyew queh chi naquitzꞌuhkic cok nah rime̱xa richꞌi̱l. < q Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ naxsahchic ricꞌux eh jeꞌ wili xikꞌor queh take cꞌahchiꞌ quitahkanic reh: «Reꞌ winak wili, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chꞌiclic ricꞌux chiwi̱j. Til nikꞌor chi jeꞌ ricab ricapew-bal i winak wili, maꞌ jaꞌ nirakam ta jenoꞌ chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui Jesus. Chi jeꞌ reꞌ xiban woꞌ jeꞌ ricab xipahkaj cho cajawil sol reꞌreꞌ.  Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok reꞌ quikꞌorbal take wilic cajawric n-nimjic jeꞌ ricab niban i hin cu̱cꞌ take ajabe̱s wilque̱b chi nina̱, on jeꞌ ricab ncaꞌn take niso̱l chꞌi̱l take waj camanom wilque̱b pa nikꞌab, nquinimej woꞌ nikꞌorbal. Jeꞌ ricab wi reꞌ hin nitakꞌa̱ꞌ take je niso̱l chi nacojic, chi jumehkꞌil quiꞌo̱j. On wi xnikꞌor queh chi naquichalic, chi jumehkꞌil woꞌ ti quichalic. Jeꞌ woꞌ cu̱cꞌ take waj camanom, wi jenoꞌ chi quixilac xnikꞌor reh chi naroquic chi camanic, chi jumehkꞌil woꞌ ti noquic chi ribanaric i paꞌ bih nikꞌor reh, nqui winak reꞌreꞌ. J Chalic i winak reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Ajabe̱s Jesus reꞌ hin nwicꞌraj chi maꞌ ricꞌul ta chi wi̱n chi etoquic pa nipa̱t xa reꞌ laꞌ chakꞌor chi elok lok riyaꞌbilal i waj camanom maj reꞌ hin wehtꞌalim chi xa ru̱cꞌ kꞌoric reꞌreꞌ encowjic i waj camanom.  Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tare̱t, equino̱j awu̱cꞌ chi resmejic lok riyaꞌbilal awaj camanom, nqui reh. a;Jeꞌ aj wili xikꞌor cok reh: «K-Aja̱w Jesus, reꞌ waj camanom wilic pan pa̱t jiclic wach yoca̱b ruꞌum riyaꞌbilal eh kꞌe̱ꞌ tiꞌquilal wilic wi̱ꞌ ruꞌum chi sicrinak chic ritiꞌjolal, nqui reh. 6eChiri̱j chic reꞌ nok reꞌ Jesus oquic riban cok chipam i tinamit reꞌ Capernahum ribihnal, jenaj chic winak xchalic chi ricꞌuluric. Reꞌ winak wili reꞌ jenaj cꞌamol quibe̱h take sol aj Ro̱ma, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach i Jesus chi ripahkaljic reh chi naritoꞌbem i raj camanom. 9kChiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Maꞌ hab pe wach aj eh nakꞌor chaj bih xcꞌuluric awu̱cꞌ, reꞌ laꞌ chaꞌn hiy ru̱cꞌ aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chi ricꞌuhtjic reh chi maꞌxta chic awe̱t. Jeꞌ woꞌ chayew reh asi̱ jeꞌ ricab takꞌamaj cahnok ribanaric chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ aj reꞌ chaꞌn reh chi nok riyeb chic rikꞌorbal i aj kꞌahsem si̱ chi suk chic acꞌux enehtꞌaljic woꞌ cuꞌum take tinamit chi reꞌ hin maꞌ niyakꞌabej ta pan wo̱k i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, nqui xikꞌor reh. Reꞌ Jesus xesaj lok riyaꞌbilal
raj camanom i jenaj cajawil sol
aj Ro̱ma %CReꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh winak reꞌreꞌ naxiyew je kꞌab china̱ chi ritzꞌaꞌjic: «Ho̱ꞌ nwa̱j! Elok lok ayaꞌbilal kꞌuruꞌ, nqui reh. Xa reꞌ woꞌ ti xikꞌor i Jesus chi jeꞌ reꞌ, xelic woꞌ ti lok i xilim wilic nak chiri̱j i winak reꞌreꞌ. c?Ar ajic nok cꞌahchiꞌ rikajic cho Jesus, jenaj winak xilim ri̱j naxcꞌulic lok ru̱cꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh chi xuclic cok chiwach: «K-Aja̱w Jesus, reꞌ hin wehtꞌalim chi wilic awajawric chi resmejic lok niyaꞌbilal wi laꞌ jeꞌ reꞌ nawa̱j i hat chi enaꞌn. Nawa̱j na chi jeꞌ reꞌ enaꞌn wu̱cꞌ kꞌuruꞌ? nqui reh.  9Chiri̱j aj chic i cꞌuhtunic xiban china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus pꞌuht rikajic cho ar chi ihchꞌilimaj cuꞌum riqꞌuihal tinamit. (Imaj xquicoj rehtal chi reꞌ rajawric wilic chi cꞌuhtunic, ar nchalic ru̱cꞌ i Dios eh chi jeꞌ reꞌ rajawric, reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab i cꞌuhtunic ncaꞌn take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses riban maj reꞌ rikꞌorbal i Dios ricꞌuhtaj, raj laꞌ take aj cꞌuhtunel reꞌreꞌ xa nquicaꞌpechej i kꞌoro̱j cho cuꞌum take caj tijinel reh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses.#Nok ricohlam chic cꞌuhtunic reꞌreꞌ, reꞌ take tinamit xibirinic reh cꞌuhbalanic riban i Jesus, kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux !;Chi xa jeꞌ ti reꞌ riwi̱ꞌ richꞌiquinjic cho ripa̱t xiban i winak reꞌreꞌ, reꞌ pa̱t reꞌreꞌ hitlijic wach acꞌal ruꞌum maꞌ xicuy ta ransil take haꞌ xcꞌulic quikꞌojobej qui̱b chiwach naxiꞌelic take cho ruꞌum jenaj rinimal jab chꞌi̱l jenaj rinimal te̱w xchalic. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, xa ta nak chic rehtalil xcahnic soꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, nqui Jesus queh raj tahkanel. zm«Ra̱j nchel wi maꞌ laꞌ na̱cꞌamam tak na̱ niCꞌuhbal cꞌahchiꞌ abiram tak, reꞌ hat-tak na̱banam tak chi maꞌ reꞌ ta hat-tak tꞌulic jeꞌ ricab xiban jenaj chic aj tzꞌako̱l, reꞌ to̱b ta nak xilow chi pok-acꞌal naritikꞌa̱b wi̱ꞌ ripa̱t, xa maꞌ cha̱m ta woꞌ ti xikahsaj i jul reꞌ xipꞌut cho wi̱ꞌ ritikꞌinjic ripa̱t. 1[Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, nok ritikꞌa̱b chic ripa̱t i winak reꞌreꞌ pan cow laj acꞌal, reꞌ pa̱t reꞌreꞌ xa ta nak xcꞌuyuꞌsjic soꞌ ruꞌum ransil take haꞌ xcꞌulic quikꞌojobej qui̱b chiwach naxiꞌelic cho ruꞌum jenaj rinimal jab chꞌi̱l jenaj rinimal te̱w xchalic. B}«Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chacoj tak rehtal haj wilic i cꞌuhbal na̱cꞌamam tak na̱. Wi na̱cꞌamam tak na̱ niCꞌuhbal cꞌahchiꞌ abiram tak wili, reꞌ hat-tak na̱banam tak chi hat-tak tꞌulic jeꞌ ricab xiban jenaj aj tzꞌako̱l, reꞌ naxilow chi pok-acꞌal naritikꞌa̱b wi̱ꞌ ripa̱t, xoquic chi ricꞌotoric jok i jul eh cu rehtal xirak jok i cow laj acꞌal cu reꞌ aj ar xipꞌut cho ritikꞌinjic ripa̱t. +«To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ naquikꞌorom wi̱n, reꞌ hin jeꞌ wili nanikꞌorom queh: ‹Reꞌ hin maꞌ nicꞌ ta nikꞌorom aweh tak chi hat-tak waj tahkanel. Telen tak chi niwach kꞌuruꞌ i hat-tak banol reh cꞌahbil laj noꞌjbal, nqui nanikꞌorom queh. .URuꞌum aj reꞌ, chipam i kꞌi̱j reꞌ naquicꞌulum wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic take maꞌ xiniminic ta reh Dios, naricꞌulmujic chi qꞌuihal take cꞌacharel jeꞌ wili naquikꞌorom wi̱n: ‹K-Aja̱w Jesus, reꞌ hoj, hoj awaj tahkanel eh chi jeꞌ reꞌ xa reꞌ woꞌ hat xkakꞌor abiral chipam take cꞌuhbalanic xkaꞌn. Jeꞌ woꞌ, xkaꞌn woꞌ cho chi reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal xiꞌelic lok cu̱cꞌ take cꞌacharel. Maꞌ xa ta reꞌ xkaꞌn, jeꞌ laꞌ woꞌ yohbal wach take lokꞌ laj nawa̱l xkaꞌn, nqui naquikꞌorom. pY«Wilic take quikꞌoric wi̱n chi jeꞌ wili: ‹K-Aja̱w Jesus reꞌ hat wilca̱t chi ajabe̱s chi nina̱, nqui nquikꞌor wi̱n. Ru̱cꞌ kꞌoric ncaꞌn chi jeꞌ reꞌ maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi xa ruꞌum ta nak reꞌreꞌ equiꞌoquic chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric chi quina̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ wach i cꞌacharel reꞌ rinimej chaj bih rikꞌor i wAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j naroquic chi riꞌsil ro̱k kꞌab ruꞌ. u cNikꞌor aweh tak kꞌuruꞌ chi jeꞌ ricab ru̱cꞌ ricojoric rehtal i wachanic ncaꞌn take che̱ꞌ, reꞌreꞌ enanaꞌbej tak chajaric quicheꞌlal, jeꞌ woꞌ reꞌ take bano̱j ncaꞌn take winak reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ naribanic chi na̱rakam tak chiri̱j i quinoꞌjbal. Reꞌ take quikꞌoric reh Jesus
chi reꞌreꞌ ajabe̱s chi quina̱  jeꞌ aj woꞌ reꞌ ru̱cꞌ take bano̱j ncaꞌn take winak reꞌreꞌ, na̱rakam woꞌ tak chiri̱j chi maꞌ coric ta wach quinoꞌjbal. Ruꞌum chi maꞌ coric ta quiwach, reꞌ take winak reꞌreꞌ naquicꞌulum queh jeꞌ ricab nquicꞌul take che̱ꞌ reꞌ nok cojo̱j chic rehtal ruꞌum aj ehcham reh, quiyocꞌoric lok pa ra̱ꞌ eh quicꞌataric cok pan kꞌa̱kꞌ.  +Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ jeꞌ ricab chi ru̱cꞌ quiwach take che̱ꞌ nacoj tak rehtal chi jenoꞌ holohic laj che̱ꞌ maꞌ eta woꞌ riban chi maꞌ holohic ta eriwachej cho on reꞌ maꞌ holohic ta laj che̱ꞌ, maꞌ eta woꞌ riban chi holohic ta nak eriwachej cho, b =Jeꞌ woꞌ, nacoj tak rehtal chi jenoꞌ holohic laj che̱ꞌ maꞌ eta woꞌ riban chi maꞌ holohic ta eriwachej cho eh maꞌ eta woꞌ riban chi reꞌ maꞌ holohic ta laj che̱ꞌ, holohic ta nak eriwachej cho. 5 cRuꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, curman chi na̱rakam tak chiri̱j i quinoꞌjbal jeꞌ ricab nanarak tak chiri̱j i wachanic ncaꞌn take che̱ꞌ. Reꞌ hat-tak nacoj tak rehtal chi reꞌ qꞌuix-toca̱n maꞌ eta riban chi eriwachej cho u̱wa on chi eriwachej cakꞌ.  «Chayohbalej awi̱b tak chi quiwach take xa chucul aj kꞌorol cꞌuhbal take, reꞌ ncaꞌn qui̱b chi xa jeꞌ chic take cucꞌ me̱ꞌ xa chꞌublic chic quiwach naquiꞌoquic chaxilac tak xa reꞌ laꞌ ruꞌ nok wilque̱b chic chaxilac tak, xa jeꞌ chic take joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ chi cansanic tak me̱ꞌ, equiꞌoquic woꞌ chi risacharic wach nitijbal. H chipam i tꞌuch wach be̱h ncꞌambic je chipam junelic laj cꞌacharic ru̱cꞌ i Dios. Ruꞌum chi reꞌ ocbal chipam i tꞌuch wach be̱h reꞌ xa tꞌuch wach ritzꞌahpil, xa nechꞌ woꞌ ti take quirakbic reh ocbal reꞌreꞌ. Reꞌ yohbalanic i̱b chi quiwach take
chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios /W «Ruꞌum chi reꞌ ocbal chipam i nim wach i be̱h reꞌ xa pan cꞌaxquilal ncꞌambic je, kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take tinamit quicojbic reh ruꞌum chi reꞌreꞌ jeꞌ na ricab jenaj nim wach tzꞌahp, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ ok tꞌuch wach tzꞌahp chacoj tak chi oquic #? «Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chapahkaj tak johtok reh Dios eh ru̱cꞌ ritoꞌbal i Dios nariyeb cho aweh tak, chaꞌn tak i coric laj noꞌjbal queh take awich cꞌacharel tak maj nicꞌ paꞌ wach acꞌaxaric tak nawa̱j chi naribanjic aweh tak, jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌaxo̱j chaꞌn tak cu̱cꞌ take cꞌacharel chi pe̱t eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ enacꞌam tak na̱ take Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l xquikꞌor take aj najtir raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios. Reꞌ be̱h ncꞌambic je chipam
junelic laj cꞌacharic   Maꞌ jeꞌ ta reꞌ riban, majeꞌ? Ra̱j woꞌ chic i Dios kꞌuruꞌ, wi reꞌ hat-tak xapahkaj tak jenoꞌ atoꞌbil reh, maꞌ eta na tiritoꞌbej tak ru̱cꞌ apahkanic tak? Reꞌ Dios til laꞌ naca̱t ritoꞌbem tak cho eh til jeꞌ reꞌ naribanam maj wi reꞌ hat-tak nacꞌax ahaꞌlacꞌu̱n tak chi coric nanquipahkaj jenoꞌ atoꞌbil aweh tak, reꞌ ta na ti chic i Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j reꞌ maꞌ reꞌ ta aj mahc jeꞌ ricab hat-tak, chi maꞌ eriyew cho ricuseꞌsbal chana̱ tak? xi On wi cꞌahchiꞌ ripahkam jenoꞌ rica̱r, jenoꞌ cꞌachlic laj a̱kꞌ na chic eriyew reh chi jelow-bal? q[ Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ tipahkanok tak johtok chiwach i Dios reꞌ cok ruꞌ nachaꞌn tak chacapaj tak chiri̱j i wili: Wilic na jenoꞌ ajabe̱s wi reꞌ racꞌu̱n cꞌahchiꞌ ripahkam riwaꞌ, abaj chic eriyew reh chi jelow-bal? J Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ narikꞌoric johtok ru̱cꞌ Dios na woꞌ ricꞌuꞌljic cho. Chaꞌn tak ati̱j chiwach i Dios kꞌuruꞌ ruꞌum nok reꞌ cꞌacharel npahkanic johtok reh ratoꞌbil i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulbic reh eh reꞌ nsicꞌbic reh ratoꞌbil reꞌ woꞌ reꞌ narirakbic reh. «Tipahkanok tak johtok ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj jeꞌ ricab chi jenoꞌ nkꞌoric cok chi chi̱ꞌ i pa̱t, rirak woꞌ i cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ risiqꞌuim nanteheric cho reh i tzꞌahp, jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios, ewoꞌ tiricꞌuꞌlej tak cho ru̱cꞌ riyeꞌeric cho aweh tak i ritoꞌbal wi reꞌ hat-tak enasicꞌ tak on enapahkaj tak johtok reh.  «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacoj tak rehtal reꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ eh chacoj woꞌ tak rehtal i nanikꞌorom wili: Jeꞌ ricab chi maꞌ riyew ta ri̱b chi nyeꞌeric queh take tzꞌiꞌ i chakꞌwach laj tiwic yeꞌo̱j chi si̱ chiwach i Dios, on jeꞌ ricab chi entꞌuyuꞌnjic chi calak take ahk i chakꞌwach laj abaj xoybal, maꞌ riyew ta woꞌ ri̱b chi enatik tak juꞌ kꞌoric cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌ nca̱j ta woꞌ quicꞌamam na̱ akꞌorbal tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj jeꞌ ricab chi reꞌ chakꞌwach xoybal laj abaj enyakꞌabic pan co̱k take ahk, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ akꞌorbal hat-tak chi naquiyakꞌabem woꞌ pan co̱k take cꞌacharel reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum reh akꞌorbal tak reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ nacaꞌnam chi narichalic quijoskꞌil awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab nok reꞌ take tzꞌiꞌ nquitiw i quico̱ꞌ ruꞌum reh i tiwic quiyohkꞌem. Reꞌ risicꞌmijic i toꞌbal nchalic
ru̱cꞌ i Dios 1~[«Til kꞌe̱ꞌ woꞌ nak chic tiꞌ reh winak reꞌreꞌ chi jeꞌ reꞌ erikꞌor, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reh nak chi narilom chi coric i mokꞌal wilic pan nakꞌ wach i ras richa̱kꞌ, pe̱t nak xesaj lok take riqꞌuihal risa̱ꞌ nakꞌ wach wilic pan nakꞌ wach ruꞌ. j}MReꞌ winak reꞌreꞌ, maꞌ riwi̱ꞌ ta nak chi jeꞌ reꞌ eriban eh ruꞌum chi maꞌ quiꞌilbic ta woꞌ take nakꞌ wach ruꞌ ruꞌum i riqꞌuihal risa̱ꞌ nakꞌ wach, maꞌ riwi̱ꞌ ta woꞌ chi reh chi jeꞌ ta nak wili erikꞌor reh ras richa̱kꞌ: ‹Acꞌuh, nwesaj ti lok aweh i mokꞌal wilic pan nakꞌ awach, nqui erikꞌor reh. {|oRuꞌum aj reꞌ, chacana̱ꞌ tak richꞌukuric wach quimahc take tinamit eh ma̱ban aweh jeꞌ ricab xiban jenaj winak reꞌ ra̱j nak resam lok i tꞌuch mokꞌal wilic pan nakꞌ wach i ras richa̱kꞌ. Jeꞌ nak reꞌ xa̱j ribanam xa reꞌ laꞌ maꞌ xicoj ta rehtal chi nujunak poꞌ pa̱m take nakꞌ wach ruꞌ ruꞌum take riqꞌuihal risa̱ꞌ nakꞌ wach. ?{wmaj jeꞌ ricab chi jenoꞌ aj cꞌa̱y reꞌ woꞌ i ripajbal ncamanic reh chi ripajaric i ricꞌa̱y, jeꞌ aj woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Dios nicꞌ paꞌ wach i chꞌukuj kꞌoric naꞌn tak, reꞌ woꞌ reꞌ ncamanic reh chi rikꞌormojic wi coric wach on maꞌ coric wach i chꞌukuj wach mahc naꞌn tak. bz ?«Reh chi reꞌ Dios maꞌ eta noquic chi richꞌukuric wach amahc tak, maꞌ toquic woꞌ tak chi richꞌukuric wach quimahc awas acha̱kꞌ tak wi reꞌ hat-tak pan mahc woꞌ wilca̱t tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ iyK"Jeꞌ reꞌ ajic, maꞌ riban chi nkajic njohtic acapew-bal tak chiri̱j paꞌ bih curman chaweh tak eh xa ta nak chiri̱j reh awika̱l tak eriban chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ kꞌi̱j reh ikal reh woꞌ chic chi reh take capewenic naricꞌamam cho. Jeꞌ woꞌ chic, cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ juꞌjun i kꞌi̱j ricꞌam cho alahtzꞌil tak reꞌ ticapewenic tak wi̱ꞌ eh reꞌreꞌ xa manlic aweh tak reh juꞌjun i kꞌi̱j.x3!Ruꞌum aj reꞌ ma̱ban aweh tak i quinoꞌjbal ruꞌ, reꞌ laꞌ hat-tak chasicꞌ tak ricojoric awi̱b tak chi rehquen rajawric i coric wach kꞌatoj kꞌoric riban i Dios. Wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, reꞌreꞌ xa ewoꞌ riyew cho aweh tak i paꞌ bih curman chaweh tak. Iw  «Nikꞌor aweh tak chi ma̱ban tak jeꞌ reꞌ maj reꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌ nquinimej ta i kAja̱w Dios, xa nok ti china̱ risiqꞌuiric quiwaꞌ quiha̱ꞌ on rilokꞌoric quisoꞌ no̱j quicapew-bal. Ra̱j hat-tak riwi̱ꞌ chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ enaꞌn tak maj reꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ kAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j rehtꞌalim chic cho chi curman chaweh tak reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ nariyeb cho aweh tak. v%maꞌ riban chic chi nkajic njohtic acapew-bal tak chiri̱j awaꞌ aha̱ꞌ tak on asoꞌ tak eh xa ta nak eriban chi enakꞌor tak chi jeꞌ wili: ‹Chaj bih nakaꞌnam yuꞌna? maꞌxta chic kawaꞌ kaha̱ꞌ on maꞌxta chic kasoꞌ, xa ta nak nqui enakꞌor tak. (uIJeꞌ reꞌ ajic, wi reꞌ aj woꞌ Dios xa holohic chic rixoyjic take qꞌuiche̱ꞌ riban watak yu̱kꞌ qꞌuixca̱b to̱b ta nchel xa nicꞌ yuꞌ quiyocꞌoric chi naquicꞌataric cok pan kꞌa̱kꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ nariyeꞌbic cho asoꞌ tak reꞌ na̱soꞌem wi̱ꞌ awi̱b tak. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak reꞌ maꞌ reꞌ ta chic aweh tak chi maꞌ ta nak enachop acꞌux tak chiri̱j i Dios, NtKꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal take chi xa ta nak je reꞌ riholonquilal risoꞌ i Salomon chi kꞌatal kꞌoric rijunehtej nechꞌ ok ri̱b ru̱cꞌ riholonquilal jenoꞌ queh ihtzꞌub wili! s#reꞌ hat-tak maꞌ riban woꞌ chi nkajic njohtic acapew-bal tak chiri̱j asoꞌ tak maj reꞌ take chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ Dios nariyeb cho aweh tak jeꞌ ricab woꞌ nacoj tak rehtal riban cho cu̱cꞌ take ihtzꞌub wilque̱b chiwach take yu̱kꞌ qꞌuixca̱b. Reꞌ take reꞌ xa maꞌ naho̱l ta chic quiwach chi camanic, maꞌ xa naho̱l ta woꞌ chic quiwach chi riquemeric quisoꞌ eh xa chakꞌ chic wach holonquilal qꞌuihic ncaꞌn tok. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal take, chi xa ta nak reꞌ riholonquilal risoꞌ i Salomon chi kꞌatal kꞌoric rijunehtej nechꞌ ok ri̱b ru̱cꞌ riholonquilal jenoꞌ queh ihtzꞌub wili! 'rG«Jeꞌ ricab kꞌuruꞌ, maꞌ ruꞌum ta chi nkajic njohtic acapew-bal tak, eta nak natik tak ro̱k xa ta nak jenoꞌ chic kꞌi̱j acꞌacharic tak, %qCReꞌ hat-tak nacoj tak rehtal nicꞌ wach riban cho cu̱cꞌ take cucꞌ chicop quirupunic wa taxa̱j. Chawil take reꞌ, to̱b ta maꞌ quiticbic ta, maꞌ quijachbic ta on to̱b ta maꞌxta woꞌ quipa̱t cꞌolbal wach i quitic, xa quiwiꞌc woꞌ ruꞌum i Dios wilic cho pan taxa̱j. Wi jeꞌ reꞌ riban i Dios cu̱cꞌ take chicop reꞌreꞌ, reꞌ ta na chic hat-tak maꞌ etiriquet tak? Til pan coric, reꞌreꞌ til naca̱t riquetem tak maj reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ chic atzꞌakil tak chi quiwach take chicop reꞌreꞌ. Wp'«Chi xa chiri̱j woꞌ i Dios chꞌiclic acꞌux tak, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi maꞌ tikajic tak capew chi risiqꞌuiric atumi̱n lokꞌbal reh awaꞌ aha̱ꞌ reꞌ na̱cꞌacharic tak wi̱ꞌ on lokꞌbal reh asoꞌ socbal reh atiꞌjolal tak maj reꞌ Dios reꞌ maꞌ cꞌaxic ta chi reh riyeꞌeric cho acꞌacharic tak on reꞌ ritikꞌinjic atiꞌjolal tak, maꞌ cꞌaxic ta woꞌ chi reh riyeꞌeric cho asoꞌ tak on awaꞌ aha̱ꞌ tak. %oC«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, chi hat-tak chic chiho̱j chi raj camanom i Dios, maꞌ riban ta chi quib ta nak enachꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ acꞌux tak, chiri̱j ta nak i Dios eh jeꞌ woꞌ chiri̱j abihomal tak jeꞌ ricab chi jenoꞌ aj camanom maꞌ riban ta chi encamanic ru̱cꞌ quib ajabe̱s maj wi erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi ribanaric ricamaj i jenaj ajabe̱s, narikꞌebem lok chiri̱j ricꞌux i ricamaj i jenaj chic ajabe̱s. Wi chiri̱j ricamaj i jenaj chic ajabe̱s erichꞌica̱ꞌ ricꞌux, ra̱j rikꞌorom chi ewoꞌ chic rikꞌeb cho chiri̱j ricꞌux i ricamaj i jenaj chic ajabe̱s reꞌ xichꞌica̱ꞌ nak wi̱ꞌ ricꞌux chi camanic chi pe̱t. nTzꞌa̱b ruꞌ, wi maꞌ sakom chic quiꞌilbic i nakꞌ kawach xa pan kꞌekom woꞌ enwihꞌic chiꞌnchel katiꞌjolal. Jeꞌ reꞌ ajic, wi kꞌe̱ꞌ nchel tiꞌquilal chi reꞌ hoj wilco̱j pan kꞌekom ruꞌum chi maꞌ sakom ta chic quiꞌilbic take nakꞌ kawach reꞌ nyeꞌbic nak keh pan sakom, ra̱j rikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal chi reꞌ kacapew-bal enmoysjic pa̱m ruꞌum chi maꞌ reꞌ ta chiri̱j i Dios chꞌiclic, chiri̱j laꞌ take bihomal ayuꞌ wach acꞌal. Qmeh kojriyew woꞌ pan sakom jeꞌ ricab nok reꞌ nakꞌ kawach, reꞌreꞌ nbanic chi pan sakom kojwihꞌic. Jeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ nakꞌ kawach sakom quiꞌilbic, pan sakom woꞌ ekojwihꞌic. *lMChiri̱j ok i Dios chachꞌica̱ꞌ tak acꞌux kꞌuruꞌ maj jeꞌ ricab nok reꞌ hoj maꞌ kojcapewenic ta chiri̱j kabihomal nok kehtꞌalim haj cꞌolic cho chi coric, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Dios, wi ar ru̱cꞌ chꞌiclic kacꞌux, reꞌ kacapew-bal ewoꞌ nwihꞌic chi suk k!reꞌ laꞌ tare̱t chi enayew acꞌux tak chiri̱j take bihomal wilic ru̱cꞌ Dios ar pan taxa̱j maj ar maꞌxta take ricꞌoyil tzꞌih quicꞌuxbic reh tzꞌih, maꞌ quimuꞌkric ta take chꞌihchꞌ eh maꞌxta woꞌ take aj lekꞌ quiꞌoquic pan tak pa̱t. Bj}«Ayuꞌ wach acꞌal reꞌ take ricꞌoyil tzꞌih nquicꞌux take tzꞌih, reꞌ take chꞌihchꞌ quimuꞌkric eh reꞌ take aj lekꞌ quiꞌoquic pan tak pa̱t, majeꞌ? Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric, maꞌ tare̱t ta chi enayew acꞌux tak china̱ take bihomal nmoloric wach ayuꞌ wach acꞌal, Ji Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak reh chi maꞌ eta nacꞌuhtaj tak lok chi quiwach take tinamit chi cuyuj wiꞌc haꞌ naꞌn tak eh chi jeꞌ reꞌ nok akꞌorom tak chic johtok apahkanic tak chiwach i kAja̱w Dios reꞌ xa reꞌ wach reꞌ xehtꞌalanic cho reh chaj bih xapahkaj tak johtok reh, reꞌreꞌ xa jeꞌ na ricab nyeꞌjic jenoꞌ asi̱ tak, nariyeb aweh tak chi reꞌ take cꞌacharel naquilom i ricꞌuꞌljic cho apahkanic xaꞌn tak chiwach chi maꞌ hab ta chic jenoꞌ xehtꞌalanic reh. Reꞌ kꞌoric chiri̱j take bihomal
nmoloric wach ayuꞌ wach acꞌal qh[Ru̱cꞌ reꞌreꞌ til nikꞌor woꞌ aweh tak chi reꞌ hat-tak ma̱ban aweh tak jeꞌ ricab ncaꞌn take reꞌ, nachaꞌn laꞌ tak cuyuj wiꞌc chi ti̱j, chacowsaj awilbal tak eh chatikꞌa̱ꞌ woꞌ ti awi̱b tak chi coric. g-«Chaꞌn ati̱j tak kꞌuruꞌ eh wi nchel na̱cuyum awaꞌ aha̱ꞌ tak chi ti̱j, reꞌ hat-tak ma̱yew tak lok chi cꞌuhtjic jeꞌ ricab wilic take cꞌacharel jeꞌ reꞌ ncaꞌn. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa banol take quiwach chi quiwach take cꞌacharel maj nanquicuy quiwaꞌ quiha̱ꞌ xa nquijal chic lok i quilbal reh chi naricojoric quehtalil cuꞌum take cꞌacharel chi cuyuj wiꞌc ncaꞌn chi ti̱j. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi xa reꞌ woꞌ ti quilmijic nbanaric cuꞌum take cꞌacharel, xa reꞌ woꞌ ti reꞌ nquicꞌul chi jeꞌ ricab jenoꞌ quisi̱. fTzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ nacuy tak quimahc awas acha̱kꞌ tak, xa maꞌ eta woꞌ ncuyuric cho amahc tak ruꞌum i kAja̱w Dios. Ke«Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chaꞌn tak i cuyuj mahc maj wi reꞌ hat-tak enacuy tak quimahc take awas acha̱kꞌ tak, reꞌ kAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j ewoꞌ ricuy amahc hat-tak. 5dc Jeꞌ woꞌ chic, ma̱yew kꞌab chi ekojkajic chipam kꞌetbal pa̱m be̱h ricoj aj Yahm chi ekojmahcanic,
koj-acoꞌlej laꞌ chiwach, reh chi maꞌ eta rijotꞌ kacꞌacharic.Jeꞌ reꞌ nkapahkaj aweh hat kAja̱w Dios ruꞌum chi reꞌ hat
kꞌe̱ꞌ rinimal wach awajawric wilic chi kꞌatal kꞌoric eh kꞌe̱ꞌ woꞌ nimal wach alokꞌil chi junelic kꞌi̱j sakom, nqui ti̱j chaꞌn tak johtok chiwach. cw kAja̱w Dios, chacuy woꞌ cho kamahc
jeꞌ ricab nok reꞌ hoj nkacuy quimahc take quimahcanic chi kawach. +bO Jeꞌ woꞌ chic, nkapahkaj johtok aweh chi reꞌ kawaꞌ kaha̱ꞌ reꞌ curman chi keh reh juꞌjun i kꞌi̱j, chayew woꞌ cho keh reh kꞌi̱j yuꞌna a  Ruꞌum aj woꞌ reꞌ, nkapahkaj woꞌ aweh chi chalok chi kana̱ rinimal awajawric chi kꞌatal kꞌoric.Til reꞌ aj hat titakꞌanok chi kana̱ ruꞌum nok nka̱j chi reꞌ takꞌanic naꞌn ar pan taxa̱j nimjok woꞌ ayuꞌ wach acꞌal. `/ Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ je wili ti̱j nikꞌor aweh tak chi na̱banam tak johtok chiwach i Dios:‹Lokꞌ laj kAja̱w Dios wilca̱t cho pan taxa̱j,
kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nka̱j chi lokꞌomaj ok johtok abihnal cuꞌum take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal. U_#Paꞌ bih ajwal wach chaweh tak kꞌuruꞌ, ma̱pahklom woꞌ tak johtok reh Dios jeꞌ ricab ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ cok ruꞌ ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Dios rehtꞌalim chic cho chaj bih ajwal wach chaweh tak chi cu jaꞌ ta pe napahkaj tak johtok reh, reꞌ ok ritoꞌbal chapahkaj tak johtok reh kꞌuruꞌ. =^s«Jeꞌ woꞌ nachaꞌn ati̱j tak, reꞌ hat-tak ma̱pahklom tak xa chaj bih ajwal wach chaweh tak jeꞌ ricab ncaꞌn take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ nquicapaj chi equicꞌuꞌljic cho ruꞌum i Dios xa ruꞌum chi nquipahklom johtok reh i chaj bih ajwal wach chi queh. i]KChi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, til nikꞌor woꞌ aweh tak chi ma̱ban aweh tak jeꞌ ricab ncaꞌn take winak reꞌreꞌ. Nachaꞌn laꞌ ati̱j tak, chasicꞌ tak jenoꞌ yeꞌa̱b pan apa̱t tak reꞌ etiwihꞌic tak wi̱ꞌ chi ti̱j chawutquel tak eh chi jeꞌ reꞌ nok abanam chic ati̱j tak chiwach Ajabe̱s Dios reꞌ xa reꞌ woꞌ reꞌ xwihꞌic awu̱cꞌ chi abirmajic tak, xa jeꞌ na ricab nyeꞌjic jenoꞌ asi̱ tak, nariyeb aweh tak chi reꞌ take cꞌacharel naquilom ricꞌuꞌljic cho ati̱j xaꞌn tak johtok chiwach i Dios chi xa reꞌ woꞌ reꞌ xwihꞌic awu̱cꞌ chi abirmajic tak. \\1«Jeꞌ woꞌ, nikꞌor aweh tak chi nachaꞌn ati̱j tak ma̱ban woꞌ aweh tak jeꞌ ricab wilic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach ribanaric quiti̱j chi paꞌalque̱b chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses on pan tak ritzꞌuꞌc be̱h. Reꞌ take winak reꞌreꞌ, reꞌ xa banbal take quiwach, ncaꞌn quiti̱j xa reh chi naquilmijic cuꞌum take cꞌacharel eh reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi xa reꞌ woꞌ ti quilmijic cuꞌum take cꞌacharel, xa reꞌ woꞌ ti reꞌ nquicꞌul chi jeꞌ ricab jenoꞌ quisi̱. F[eh chi jeꞌ reꞌ chi maꞌ hab ta chic wach jenoꞌ enehtꞌalanic reh, reꞌ Ajabe̱s Dios reꞌ xilbic cho reh chi xa pan acꞌux xwihꞌic i cꞌaxo̱j xaꞌn tak, xa jeꞌ na ricab nyeꞌjic jenoꞌ asi̱ tak, nariyeb cho aweh tak chi reꞌ ratoꞌbil wilic cho chana̱ tak, narilmijic wach cuꞌum i tinamit. LZRu̱cꞌ reꞌreꞌ til nikꞌor woꞌ aweh tak chi til ma̱ban aweh tak jeꞌ ricab ncaꞌn take winak reꞌreꞌ, nachaꞌn laꞌ tak jenoꞌ cꞌaxoj i̱b, xa pan acꞌux ok tak wihꞌok cho QYReꞌ laꞌ hat-tak nachaꞌn tak jenoꞌ cꞌaxo̱j, ma̱wesaj tak lok ribiral chaj bih na̱banam tak jenoꞌ toꞌbonic jeꞌ ricab wilic take cꞌacharel jeꞌ reꞌ ncaꞌn ar pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses on ar pan tak be̱h. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok reꞌ take winak reꞌreꞌ xa banbal quiwach take maj nok ncaꞌn jenoꞌ cꞌaxoj i̱b xa nchokonic chic i su̱b nquicoj chi cꞌuhtbal lok reh quibano̱j chi quiwach take cꞌacharel xa reh ti chi nariyeꞌeric quilokꞌil. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi xa reꞌ woꞌ ti riyeꞌjic quilokꞌil cuꞌum take cꞌacharel nquicꞌul chi jeꞌ ricab jenoꞌ quisi̱. YX -«Chayohbalej awi̱b tak chi reꞌ ato̱b laj cꞌuhtunic cꞌuhtumaj aweh tak, ma̱kꞌor tak lok xa reh cꞌuhtbal awach tak chi quiwach take cꞌacharel chi reꞌ hat-tak xa coric chic wach anoꞌjbal tak, maj wi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak xa maꞌxta woꞌ acꞌulum tak jenoꞌ asi̱ tak ru̱cꞌ i kAja̱w Dios wilic ar pan taxa̱j. YW+0Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ hat-tak coric ok wach acꞌux tak cu̱cꞌ chiꞌnchel cꞌacharel jeꞌ ricab i kAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j til coric wach ricꞌux cu̱cꞌ chiꞌnchel take cꞌacharel.QV/Jeꞌ woꞌ maꞌ eta nacꞌul tak asi̱ wi xa cu̱cꞌ woꞌ awas acha̱kꞌ tak jeꞌ ru̱cꞌ suk wilque̱b awu̱cꞌ tak, xa hat-tak chic chakꞌlam eh raj laꞌ cu̱cꞌ take jeꞌ ru̱cꞌ quixowonic awach tak xa ta nak ticꞌalenic tak, jeꞌ ricab ncaꞌn awu̱cꞌ tak take maꞌ quilokꞌonic ta wach i kAja̱w Dios. wUg.«Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ rinoꞌjbal i Dios, reꞌ hat-tak chacꞌax woꞌ tak take awaj ixowonel tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj wi xa reꞌ woꞌ ti take quicꞌaxbic aweh tak nacꞌax tak take jeꞌ ricab i noꞌjbal ncaꞌn take aj molol to̱j reh Ro̱ma, reꞌ hat-tak maꞌ jenoꞌ asi̱ enacꞌul tak ru̱cꞌ i Dios wi jeꞌ reꞌ tibanic tak. dTA-«Chacꞌax take awaj ixowonel tak kꞌuruꞌ reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ encꞌutunic chi manlic chi hat-tak racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Ajabe̱s Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j maj reꞌreꞌ ricꞌuhtaj cho ricꞌaxbal ru̱cꞌ riyeꞌeric cho jab chꞌi̱l i kꞌi̱j chi quina̱ take holohic chꞌi̱l take maꞌ holohic ta quinoꞌjbal. |Sq,«To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ cꞌuhtunic ncaꞌn, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi chacꞌax tak take aj ixowonel jeꞌ woꞌ chatoꞌbej tak take. Reꞌ chic take quisihtinic aweh tak chi narichalic tiꞌcꞌaxic chana̱ tak, chaꞌn ati̱j tak chiqui̱j chi ripahkaljic ricuseꞌsbal i Dios chi quina̱ to̱b ta tiquitzꞌuj tak on ncaꞌn tiꞌcꞌaxic aweh tak. W,~$|y{Oy=xwvu&s9qIoomkjihfeIdb``^~\[rYXTSP3NJH^GF"DBA??>U=M;:99=8?7j5E31/.f-,<*)(n&&/%4#c" =\x - H!~/ chi rikꞌormojic chi hat-tak aj niminel wi̱n maj xa hab wach jenoꞌ aweh tak maꞌxta ripoyom wach chi quiwach i tinamit chi rikꞌormojic chi reꞌreꞌ waj tahkanel, reꞌ hin nanikꞌorom woꞌ chiwach i wAja̱w ar pan taxa̱j chi reꞌreꞌ til manlic waj tahkanel. R} Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios til rehtꞌalim chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nawa̱j tak ilmijic chi quiwach take cucꞌ tzꞌiquin. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi maꞌ tiyoꞌjic tak @|y jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam awu̱cꞌ tak, naca̱t woꞌ tak richaꞌjem jeꞌ ricab woꞌ riban ru̱cꞌ i jarub paꞌ chi rismal ana̱ tak wilic til rehtꞌalim quina̱ chi coric. l{Q Chi jeꞌ reꞌ rajawric i Dios, maꞌ tiyoꞌjic tak chi rikꞌormojic niCꞌuhbal maj jeꞌ ricab chi reꞌ take cucꞌ tzꞌiquin quicꞌayjic chi maꞌ qꞌuih ta ti quitzꞌakil, rilow take i Dios cu rehtal quiquimic je, ozW Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ tiyoꞌjic woꞌ tak chi rikꞌormojic niCꞌuhbal chi quiwach take nimak quiwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ xa reꞌ woꞌ ti acansjic encaꞌn canar. Haj cok wilic i chayohbalej tak wach chi coric chi quiwach take cꞌacharel, reꞌ Dios maj reꞌ cok reꞌ wi xacana̱ꞌ tak rikꞌormojic niCꞌuhbal, til wilic rajawric maꞌ xa ta reꞌ chi resmejic acꞌacharic tak jeꞌ laꞌ woꞌ chi atakꞌabjic tak pan cꞌulbal reh tiꞌcꞌaxic. Xy) Jeꞌ woꞌ reꞌ niCꞌuhbal maꞌ riban ta chi enapoy tak wach chi quiwach take tinamit. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ niCꞌuhbal nikꞌorom aweh tak pan tak chakꞌab, on reꞌ xnikꞌor aweh tak nok xa reꞌ wach hat-tak xatbirinic tak reh, chasakomej tak lok wach ar pan tak yeꞌa̱b reꞌ etiquibiraj tak wi̱ꞌ take tinamit. Jx  To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ nacaꞌnam aweh tak, maꞌ tiyoꞌjic tak chi rikꞌororic niCꞌuhbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak ruꞌum nok chiwach i Dios maꞌxta bih jenoꞌ noꞌjbal poyo̱j cho wach maꞌ ta nak naritehic cho wach eh maꞌxta woꞌ bih jenoꞌ capew-bal cꞌolo̱j cho, maꞌ ta nak enehtꞌaljic. w5 «Jeꞌ woꞌ chacoj tak rehtal i jenaj chic kꞌoric nkꞌormojic woꞌ chi jeꞌ wili: “Wi reꞌ aj tijem i̱b rirak pa̱m rinoꞌjbal i raj tijinel, reꞌ woꞌ reꞌ nsukbic wi̱ꞌ ricꞌux eh reꞌ aj camanom nanwihꞌic woꞌ rilokꞌil jeꞌ ricab i ajabe̱s queh aj pan pa̱t, reꞌ woꞌ reꞌ nsukbic wi̱ꞌ ricꞌux, nqui nkꞌormojic. «Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ hin reꞌ wilic wajawric chana̱ tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s wilic rajawric chi quina̱ rihaꞌlacꞌu̱n, xinquitzꞌuj take cꞌacharel naxinquitzꞌak chi hin Welsewuh reꞌ cajawil maꞌ tob laj uxlabal, reꞌ ta na chic hat-tak maꞌ etitzꞌujuric tak? ?vw Ruꞌum aj chi narixowjic awach tak, cꞌolok pan acꞌux tak i kꞌoric nkꞌormojic chi jeꞌ wili: “Reꞌ cu aj tijem i̱b nok wilic, maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic rinoꞌjbal wilic chiwach raj tijinel eh reꞌ aj camanom maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic riwaꞌric chiwach i ajabe̱s, nqui nkꞌormojic. Ju  «Wi pan jenoꞌ tinamit reꞌ take cꞌacharel quicꞌacharic ar quiꞌo̱c chi rixowjic awach tak maꞌ ticahnic tak ar, hiy laꞌ tak pan jenoꞌ chic tinamit. Til coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanisoljic woꞌ chic cho nok reꞌ hat-tak jaꞌ ta woꞌ nacohlaj tak ojic pan tak tinamit wilque̱b wi̱ꞌ kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi ricꞌoloric awi̱b tak. ?tw Chi jeꞌ aj reꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take cꞌacharel naquixowonic awach tak ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ nacaꞌnam aweh tak, chatik tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiwi̱j eh naponok i cohlsbal wach i tiꞌcꞌaxic wilca̱t tak wi̱ꞌ, xa cu choplic ok woꞌ acꞌux tak maj xa reꞌ woꞌ i cꞌacharel jeꞌ reꞌ riban, xa reꞌ woꞌ reꞌ narirakam ricoꞌlbal wu̱cꞌ. ;so «Ruꞌum reh ninimjic, naricꞌuluric woꞌ chi wilic aweh tak naquikꞌahsjic pan kꞌab awaj cansanel tak cuꞌum take awaj pan pa̱t tak. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, wi reꞌ nchel asbe̱s acꞌun aj nimem wi̱n, narikꞌahsjic pan quimic ruꞌum richa̱kꞌ. On wi reꞌ nchel i chakꞌbe̱s acꞌun aj nimem wi̱n, narikꞌahsjic pan quimic ruꞌum i ras. Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ ok nchel ajabe̱s aj nimem wi̱n, narikꞌahsjic pan quimic ruꞌum i racꞌu̱n eh wi reꞌ ok acꞌunbe̱s aj nimem wi̱n, narikꞌahsjic woꞌ pan quimic ruꞌum i raja̱w. xri ruꞌum Lokꞌ laj rUxlabal i Ajabe̱s Dios, maꞌ reꞌ ta nchel hat-tak na̱kꞌoric chawutquel awi̱b tak. .qU Nacꞌulurok awu̱cꞌ tak chi jeꞌ reꞌ, maꞌ riban ntuquic awa̱mna tak chi risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach na̱kꞌorom tak nibiral on chaj bih na̱kꞌorom tak chi ricoꞌljic awi̱b tak chi quiwach naticꞌamarok tak je maj chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ nariyeꞌeric akꞌorbal tak 6pe Jeꞌ woꞌ ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak, wilic woꞌ aweh tak reh chi narichꞌukjic kꞌoric chi quina̱, naquicꞌamaric je chi quiwach take kꞌatal kꞌoric on chi quiwach take caj toꞌo̱l chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱ take tinamit wilque̱b wi̱ꞌ take awich rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ ajic chi quiwach aj chiꞌnchel reꞌreꞌ eh chi quiwach woꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b woꞌ chipam take tinamital reꞌreꞌ, ma̱cana̱ꞌ tak riyeꞌeric achi̱ꞌ tak chiwi̱j. bo= Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak chi ricoꞌljic awi̱b tak chi quiwach take cꞌacharel reꞌ maꞌxta quicꞌulbic reh i cꞌuhbal na̱kꞌorom tak. Ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak, reꞌ take reꞌ naca̱t tak quikꞌahsam pan quikꞌab take aj cꞌamol quibe̱h take tinamit, reꞌ take nok quimolom chic qui̱b pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, naquitzꞌakam kꞌoric chawi̱j tak eh naquitakꞌa̱b woꞌ atzꞌuhumjic tak ar. n «Reꞌ hat-tak reꞌ cꞌahchiꞌca̱t nitakꞌa̱b tak je ar reꞌ wilic wi̱ꞌ yohbal jeꞌ ricab naquiꞌo̱j chi behic take cu̱cꞌ me̱ꞌ reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ, chabiraj tak i nanikꞌorom aweh tak wili: Xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak jeꞌ ricab ncaꞌn take a̱kꞌ eh xa chꞌublic ok woꞌ awach tak jeꞌ ricab take rexba̱. 6me Til coric nikꞌor aweh tak chi nachichꞌuk kꞌoric i Dios chiri̱j quimahc take cꞌacharel reꞌreꞌ, nariqꞌuic woꞌ chic na̱ i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric cho chi quina̱ chiwach i tiꞌcꞌaxic xquicꞌul take cho cꞌacharel aj najtir kꞌi̱j ar pan tinamit Soro̱ma chꞌi̱l Como̱ra. #l? Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take rich cꞌacharel chipam i tinamit reꞌ maꞌ nquicꞌul ta wi̱ꞌ i cꞌuhbal na̱kꞌorom tak, nariyeꞌeric cho chi quina̱ jenaj rinimal tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn. Reh chi naquehtꞌalim chi narichalic tiꞌcꞌaxic chi quina̱, chapuh tak lok i poklaj pa ro̱k aper-xijab tak natelok tak je cu̱cꞌ. /kW Reꞌreꞌ kꞌuruꞌ ricꞌul chi reh chi nariyeꞌeric cho china̱ i sukquil cꞌuxlis reꞌ xapahkaj tak johtok reh Dios naxatponic tak pa ripa̱t i cꞌacharel reꞌreꞌ. Tzꞌa̱b aj ruꞌ, wi reꞌreꞌ maꞌ xa̱j ta riyeb apatal tak, maꞌ ricꞌul ta woꞌ chi reh chi nariyeꞌeric reh ruꞌum i Dios reꞌ sukquil cꞌuxlis reꞌ xapahkaj tak johtok china̱ i cꞌacharel reꞌreꞌ naxatponic tak pa ripa̱t *jM Nachacꞌalenej tak, wi reꞌreꞌ ricꞌul chi suk apahkanic chi nariyeb apatal tak, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ aj reꞌ i cꞌacharel na̱cahnic tak wi̱ꞌ. Vi% «Reꞌ hat-tak, xa paꞌ wilic tinamit on abixbal na̱ponic tak wi̱ꞌ, chasicꞌ tak jenoꞌ winak coric wach ricꞌux reꞌ ensukbic ricꞌux ru̱cꞌ awihꞌic tak pa ripa̱t. Jeꞌ wili na̱naꞌbem tak wi̱ꞌ wi ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ etiwihꞌic tak cu rehtal chic telic tak je chipam i tinamit reꞌreꞌ: hy jeꞌ woꞌ ma̱cꞌam tak chic jenoꞌ ajalba̱l tak chꞌi̱l juncꞌuhl ok chic aper-xijab tak eh ma̱cꞌam woꞌ tak je achi̱m chꞌi̱l achꞌimim reꞌ nacoj tak chi behic. Reꞌ cok ruꞌ, to̱b ta na̱wojic tak chi maꞌxta bih wilic aweh tak, maꞌ ticapewenic tak chiri̱j reꞌreꞌ maj jeꞌ ricab nok reꞌ aj camanom ricꞌul chi reh chi naricꞌulum ritojbal ru̱cꞌ ricamaj riban, reꞌ hat-tak ricꞌul woꞌ chaweh tak chi cu̱cꞌ toco̱m na̱cꞌulum tak chiꞌnchel reꞌreꞌ. dgA Jeꞌ woꞌ chic, nikꞌor aweh tak chi ma̱cꞌam tak je atzꞌa̱k pan acꞌola̱b tak, Mf Jeꞌ woꞌ, nikꞌor aweh tak chi ma̱pahkaj tak ritzꞌakil i na̱banam tak ruꞌum nok maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ tumi̱n xniyew aweh tak i wajawric chi na̱banam woꞌ tak take wili: Reꞌ quicꞌaꞌchsjic take camnak, reꞌ quesmejic lok take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ quichopbic na̱ take cꞌacharel eh jeꞌ woꞌ reꞌ resmejic lok quiyaꞌbilal take xilim qui̱j chꞌi̱l xa paꞌ chic jaric yaꞌbilal wilic queh toco̱m chic yowaꞌi̱b. weg Xa cu̱cꞌ aj take reꞌ kꞌuruꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak nitakꞌa̱b je eh xa queh take reꞌ chakꞌor tak chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j, wilic chic chi quixilac take cꞌacharel chi narichopom quina̱. 8di reꞌ laꞌ hat-tak hiy tak til xa chipam quitinamital take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ wilque̱b chi xa jeꞌ na take me̱ꞌ jeꞌ ru̱cꞌ sahchel take. cw Jeꞌ woꞌ chic naxojresaj lok pa reh i hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel, jeꞌ wili i cojoj noꞌjbal xiban je keh i Jesus naxojritakꞌa̱ꞌ je chi rikꞌormojic riCꞌuhbal: «Yuꞌna, jaꞌ eta pe riban chi etoquic tak pan quitinami̱t take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh jaꞌ eta woꞌ riban chi etoquic tak cu̱cꞌ take aj Sama̱rya, Jb  reꞌ maꞌ Simon reꞌ wilic nak chi quixilac take quibanic i kꞌakꞌanic reh chi maꞌxta nak chic riwihꞌic rajawric i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ maꞌ Ju̱ras aj Caryot reꞌ xkꞌahsanic woꞌ reh Jesus pan quikꞌab take raj ixowonel chi naricansjic. xai reꞌ maꞌ Peh, reꞌ maꞌ Warto̱lo, reꞌ maꞌ Ma̱x, reꞌ hin maꞌ Tiyoh reꞌ xinwihꞌic cho chi aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma, reꞌ maꞌ Jaco̱wo racꞌu̱n Alpe̱yo, reꞌ Lewe̱yo reꞌ ribihnej woꞌ chi Tare̱yo, `y Jeꞌ wili kabihnal i hoj reꞌ xojrichih chi hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel: Reꞌ maꞌ Simon reꞌ xo̱j woꞌ cahnok ribihnal chi Luch ruꞌum i Jesus, reꞌreꞌ pe̱t xesmejic lok pa reh. Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ chic maꞌ Tirix richa̱kꞌ i maꞌ Simon, reꞌ maꞌ Jaco̱wo racꞌu̱n i maꞌ Sewere̱yo, reꞌ maꞌ Wa̱n richa̱kꞌ i maꞌ Jaco̱wo, U_ % Naxojresaj lok pa reh i hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Tinipahba̱ꞌ tak chi wihꞌok awajawric tak chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel choplic quina̱ cuꞌum eh jeꞌ woꞌ chi resmejic lok xa chajaric quitiꞌquilal take yowaꞌi̱b, nqui keh. M^ &Chaꞌn tak kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios jeꞌ ricab ncaꞌn take jacho̱l reꞌreꞌ chi nquipahkaj reh aj ehcham abi̱x chi naritakꞌa̱b je quiman chi jach, nqui Jesus.R] %Ruꞌum aj reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: «Jeꞌ ricab chi reꞌ take aj jacho̱l junseht ok chi rinimal abi̱x maꞌ quimahnic ta chic ruꞌum chi nechꞌ ti take chi jach, reꞌ take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios til maꞌxta woꞌ ti quimahnic chi rikꞌormojic i cꞌuhbal queh riqꞌuihal tinamit wili. \7 $Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xiban cu̱cꞌ take cꞌacharel wilque̱b pa riyukꞌul i Calile̱ya, kꞌe̱ꞌ laꞌ woꞌ xiquetelej quiwach take riqꞌuihal tinamit quituhbem qui̱b chiri̱j maj xicoj rehtal chi maꞌ reꞌ ta chic ricorquilal riCꞌuhbal i Dios cꞌahchiꞌ quibiram cu̱cꞌ take aj tijem queh, reꞌ laꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa jeꞌ na chic quicab take cucꞌ me̱ꞌ jeꞌ ru̱cꞌ maꞌxta chic aj ilol queh eh ruꞌum reꞌ cꞌul quipuhcam qui̱b eh maꞌ quiniqꞌuem ta woꞌ chic quiwaꞌ quiha̱ꞌ. R[ #Nok pꞌuht woꞌ chic ribehem pa̱m take nimak chi cucꞌ tak tinamit wilque̱b pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ Jesus xitik juꞌ ricꞌuhtunic chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ar ajic chi cꞌahchiꞌ ricꞌsam woꞌ xa chaj bih quitiꞌquilal take yowaꞌi̱b, reꞌ Jesus xikꞌor queh tinamit i holohic laj kꞌoric wili chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel. Z "Raj nchel take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ jeꞌ ta reꞌ nquikꞌor, jeꞌ laꞌ chic wili nquikꞌor ruꞌ: «Reꞌ Jesus wili, reꞌ cajawil take maꞌ tob laj uxlabal nyeꞌbic rajawric chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal, nqui nquikꞌor. Reꞌ take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios
maꞌ qꞌuih ta ti take chi cꞌuhbalanic !Y; !reh chi naritꞌerem woꞌ lok i maꞌ tob laj uxlabal wilic ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ. Naxitꞌermejic lok i maꞌ tob laj uxlabal, reꞌ winak reꞌreꞌ pꞌuht peꞌ rikꞌoric cho eh ruꞌum reꞌ, reꞌ take tinamit xiꞌilbic reh i cꞌulu̱j reꞌreꞌ, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi xa nsahchic chic quicꞌux: «Maꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j kilom ta nak pan kacꞌacharic yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab cꞌahchiꞌ ribanam i Jesus chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui take chi quiwach. QX Chiri̱j chic ruꞌ nok cꞌahchiꞌ quelic je take sotꞌ reꞌreꞌ, jenaj woꞌ chic winak memrenak ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal nchopbic na̱ ricꞌacharic, xcꞌamaric je ru̱cꞌ i Jesus zWm xa reꞌ laꞌ reꞌ take reꞌ maꞌ xcaꞌn ta woꞌ i chaj bih xkꞌormojic queh, xiꞌoquic laꞌ ti chi resmejic lok ribiral chi junsut reh yukꞌul reꞌreꞌ naxiꞌelic je chipam i pa̱t reꞌreꞌ. Naxteh rikꞌorbal i jenaj winak /VW Ar ajic xsakombic woꞌ ti pa̱m i nakꞌ quiwach. Chiri̱j i wili, reꞌ Jesus til xipahkaj queh chi maꞌ hab pe wach nehtꞌalanic reh reꞌ xiban cu̱cꞌ, rU] reꞌ Jesus xitzꞌaꞌj cok i nakꞌ quiwach eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ruꞌum chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j chi nanisakomsam pa̱m i nakꞌ awach tak, sakombok woꞌ pa̱m i nakꞌ awach tak kꞌuruꞌ, nqui queh. T Naxiꞌo̱j cꞌolok chipam i pa̱t reꞌ xponic wi̱ꞌ i Jesus, jeꞌ wili xibiraj queh: «Til na chꞌiclic acꞌux tak chi wilic wajawric chi risakomsjic pa̱m i nakꞌ awach tak? nqui queh. Naxquikꞌor chi til chꞌiclic quicꞌux chiri̱j, YS+ Junpech aj chic nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ riqꞌuic je chipam jenaj be̱h, quib take sotꞌ pꞌuht quitahkem je eh jeꞌ wili nquikꞌor reh chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ chiri̱j: «Jesus ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chacuy chaquetelej ta woꞌ ti kawach chi ribanaric chi nakilbic, nqui take reh. R Reꞌ bano̱j xiban i Jesus reꞌreꞌ xelic lok ribiral chipam i tinamit Capernahum reꞌreꞌ eh maꞌ xa ta ar cahnic, jeꞌ laꞌ woꞌ xelic lok junsut reh i yukꞌul reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus xiban chi reꞌ take
quib chi sotꞌ xiꞌilbic 7Qg xa reꞌ laꞌ i Jesus til rehtꞌalim woꞌ chic cho reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok elenak chic take lok ri̱j pa̱t chiꞌnchel i cꞌacharel, reꞌ Jesus xoquic cok reꞌ yoclic wi̱ꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ eh ar aj ruꞌ naxichꞌihlej johtok chi kꞌab, xucsaj johtok chi cꞌachlic chic. +PO Ar ajic, reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chacuy, telen tak lok ayuꞌ eh chamay tak okꞌic maj reꞌ ixkꞌun wili maꞌ camnak ta, wiric laꞌ riban, nqui queh. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naxquibiraj i xikꞌor i Jesus, chi reꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ xa wiric riban, xiꞌoquic chi riseꞌljic ruꞌum nok pan quicꞌux ruꞌ reꞌ Jesus maꞌ rehtꞌalim ta chi reꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ camnak chic, dOA Nok rikꞌorom chic chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xitik juꞌ ojic pa ripa̱t i winak nim riwaꞌric reꞌreꞌ. Naxponic cok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, xilow chi wilic risi̱c take tinamit xa quichokonic chic chi okꞌic eh quichꞌi̱l take reꞌ wilque̱b woꞌ i juntuhm chi aj su̱b xa ntzꞌiric chic quiwach banoj su̱b ncaꞌn. QN Jeꞌ reꞌ ajic naxiban chi jeꞌ reꞌ xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xiqꞌuic ti je riyaꞌbilal, xa reꞌ laꞌ nok xilow chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ, xoquic cho jenaj rinimal yoꞌjic ru̱cꞌ maj xicoj rehtal chi reꞌ Jesus xirak chiri̱j chi wilic xtzꞌaꞌanic cok reh risoꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus naxilwic je chiri̱j, jeꞌ wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Bi̱l sukbok acꞌux, reꞌ ayaꞌbilal xiqꞌuic chic ruꞌum chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j chi reꞌ hin wilic wajawric chi jeꞌ reꞌ xniban awu̱cꞌ, nqui reh. "M= Jeꞌ reꞌ xiban maj jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom pa ricꞌux: «Xa reꞌ wi xnitzꞌaꞌj i ro̱k i suꞌt rijela̱ꞌ nah teleb i Jesus, enelic lok niyaꞌbilal maj reꞌreꞌ wili wilic rajawric chi resmejic lok kayaꞌbilal i hoj yowa̱b, nqui cꞌahchiꞌ rikꞌorom. L1 Nok ojic chic nkaꞌn, cu reꞌ peꞌ chic ruꞌ jenaj ixok cablaj chic ha̱b ripꞌutum cho riyaꞌbilal chi reꞌ ritzꞌajo̱j reꞌ nchalic chiri̱j eli̱c poh xa cꞌahchiꞌ chic cho chiri̱j chi xa maꞌxta chic rikꞌijil, xijil cok ri̱b chiri̱j i Jesus eh xitzꞌaꞌj cok i ro̱k risuꞌt rijela̱ꞌ nah teleb, chi cꞌahchiꞌ ricapam chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ nariqꞌuic je riyaꞌbilal. K) Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus naxuctic je kichꞌi̱l i hoj cablaj chi raj tahkanel, xo̱j woꞌ chiri̱j i cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. ;Jo Chiri̱j chic reꞌ, nok xa cu jaꞌ ricohlaj ta woꞌ i kꞌoric i Jesus cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ chi tzꞌuklic cu̱cꞌ, xo̱j cꞌolok ar jenaj winak nim riwaꞌric chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus chi xuclic cok chiwach: «Ha̱w, reꞌ hin til nicapaj chi reꞌ wixkꞌu̱n xquimic na chic cho yuꞌna maj xa chic qꞌuisi̱n maꞌ nquimic ruꞌum riyaꞌbilal naxinchalic. Chacuy kꞌuruꞌ, tak chiwi̱j pan pa̱t eh chacoj akꞌab china̱ reh chi encꞌacharic woꞌ chic, nqui reh. I% Jeꞌ woꞌ, maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel ricꞌol i chꞌamsamaj ri̱s aji̱j pan jenoꞌ kꞌecher laj suh maj wi xiban chi jeꞌ reꞌ, maꞌ xa reꞌ ta i suh enqꞌuer ruꞌum ransil richꞌamil i ri̱s aji̱j, elaꞌ woꞌ no̱j chi kꞌe̱b i ri̱s aji̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, jeꞌ ricab chi maꞌ hab ta wach jeꞌ reꞌ nbanic, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i niCꞌuhbal maꞌ eta woꞌ riban chi reꞌ take aj tijem i̱b chiwi̱j nok quicꞌuꞌlem chic na̱ niCꞌuhbal xa cu nca̱j woꞌ quicꞌamam na̱ i cꞌuhbal tijimaj nak take cho wi̱ꞌ. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj jeꞌ ricab chi reꞌ ri̱s aji̱j pan acꞌ laj suh ncꞌolmojic reh chi quicabchelal maꞌxta bih enoquic queh, curman woꞌ chi reꞌ take waj tahkanel xa reꞌ woꞌ niCꞌuhbal naquicꞌamam na̱ reh chi reꞌ quicapew-bal ruꞌ chꞌi̱l i niCꞌuhbal i hin maꞌ eta no̱j riyoj ri̱b, nqui Jesus. Reꞌ Jesus xicꞌaꞌchsaj woꞌ chic
i rixkꞌu̱n Ja̱yro (Mr. 5.21-43; Lc. 8.40-56) xHi Chiri̱j reꞌreꞌ, xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel riwek jenoꞌ acꞌ laj we̱x chi cꞌojbal wach jenoꞌ kꞌecher laj we̱x, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nasuhbok i acꞌ laj cꞌojbal, enwek je riman i kꞌecher laj we̱x ruꞌum nok maꞌ jenaj ta chic wach ricowil chꞌi̱l i acꞌ laj cꞌojbal. QG Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab chi pan jenoꞌ caxarahil maꞌ eta riban chi reꞌ take rula̱ꞌ aj caxa̱ra enquitiꞌsaj quicꞌux chi ricuyuric quiwaꞌ quiha̱ꞌ jeꞌ ricab chi wilic ta nak jenoꞌ camnak chi quiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ take waj tahkanel i hin maꞌ eta woꞌ riban chi enquicuy quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi cu wilqui̱n pe hin chi quixilac. Reꞌ cok ruꞌ, naponok i kꞌi̱j chi na̱wesmejic je nah acꞌal i hin reꞌ aj yeꞌol sukquil cꞌuxlis jeꞌ ricab riban aj caxa̱ra cu̱cꞌ take rula̱ꞌ, cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ reꞌ take waj tahkanel naquicuyum quiwaꞌ quiha̱ꞌ ruꞌum ritiꞌquil quicꞌux chi maꞌ wilqui̱n ta chic cu̱cꞌ, nqui queh. F Junpech naxiꞌo̱j woꞌ cꞌolok ru̱cꞌ i Jesus take raj tahkanel i Wa̱n, jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Reꞌ hoj xa qꞌuih pech woꞌ nkamol ki̱b chi ti̱j ru̱cꞌ cuyuj wiꞌc jeꞌ ricab woꞌ ncaꞌn take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi reꞌ take awaj tahkanel i hat maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncaꞌn? nqui take reh. E «Reꞌ hat-tak reꞌ xa hat-tak cꞌuꞌtjem queh take wili xatchalic tak, quinatahkej tak eh chatijej tak ri̱j chaj bih ra̱j rikꞌorom take kꞌoric kꞌoro̱j wili ruꞌum i Dios:“Tare̱t chi enacꞌat tak cho asi̱ chi niwach,
xa reꞌ laꞌ reꞌ til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ nwa̱j chi na̱banam tak,
reꞌ riqueteljic quiwach take awas acha̱kꞌ tak, nqui i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ. «Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin niban niwaꞌ quichꞌi̱l take reꞌ maj maꞌ reꞌ ta nchel chi risiqꞌuiric take nquicapaj chi coric wach quicꞌux xinchalic, xinchalic laꞌ chi quisiqꞌuiric take nquicꞌraj woꞌ ti qui̱b chi aj mahc take chi rikꞌormojic queh chi naquicana̱b i quimahc, nqui queh. Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ take raj tahkanel
i Jesus maꞌ jaꞌ cꞌahchiꞌ ta que̱b
chi cuyuj wiꞌc (Mr. 2.18-22; Lc. 5.33-39) D! Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab nkꞌormojic chi maꞌ reꞌ ta take suk quicꞌux quiꞌo̱j ru̱cꞌ aj ikꞌomonel, reꞌ laꞌ take yowa̱b, jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, reꞌ woꞌ ti take nquicꞌraj qui̱b chi aj mahc take quichalic wu̱cꞌ chi ribirmijic nikꞌorbal, nqui queh. Chiri̱j reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: 7Cg Nok wiꞌc chi nkaꞌn, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, naxquilow chi reꞌ Jesus xituna̱ꞌ ri̱b ku̱cꞌ i hoj, jeꞌ wili xkꞌormojic queh take wich aj tahkanel: «Nicꞌ wach nok reꞌ awaj tijinel tak cꞌahchiꞌ ribanam riwaꞌ riha̱ꞌ cu̱cꞌ take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma chꞌi̱l woꞌ cu̱cꞌ take tinamit wilic quibiral chi aj mahc take? nqui xkꞌormojic queh. 8Bi Junpech ajic pan jenaj ninkꞌi̱j tikꞌimaj wach wuꞌum, reꞌ hin xnimol quiwach take xwihchꞌilej cho chi moloj to̱j reh Ro̱ma, jeꞌ woꞌ take qꞌuihal winak wilic woꞌ quibiral chi aj mahc take eh xoj-oquic chi wiꞌc chꞌi̱l i Jesus chꞌi̱l woꞌ take wich aj tahkanel chiri̱j. LA Pan jenaj chic kꞌi̱j nok reꞌ Jesus xa cu reꞌ pe ti xipꞌut ribehsjic pa̱m i tinamit Capernahum, reꞌreꞌ xilow niwach i hin maꞌ Tiyoh chi tzꞌukulqui̱n ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i me̱xa reꞌ nbanaric wi̱ꞌ to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma eh ar jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Ha̱w tak chiwi̱j, nwa̱j chi na̱woquic chi hat waj tahkanel, nqui wi̱n. Naxinbiraj chi jeꞌ reꞌ, xnicana̱ꞌ cahnok i nicamaj eh xnitahkej je i Jesus. @ Ar reꞌ take tinamit xiꞌilbic reh winak reꞌreꞌ, chi xa sahchanak chic quicꞌux xquitioxej johtok i Dios ruꞌum chi reꞌ Jesus xyeꞌeric rajawric chi ricuyuric quimahc take cꞌacharel china̱ acꞌal wili. Reꞌ Jesus cu̱cꞌ take aj mahc
xtakꞌabjic cho chi riyeꞌeric
ricꞌaxbal i Dios chi quina̱ (Mr. 2.13-17; Lc. 5.27-32) '?G Naxibiraj i winak chi jeꞌ reꞌ, xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xuctic johtok eh chiri̱j chic ruꞌ xo̱j pa ripa̱t chi behic chic riban. V>% ‹Cꞌuhtbal aj aweh tak chi wilic wajawric chi ricuyuric quimahc i tinamit ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌorom reh si̱c wili chi paꞌlajok johtok, nqui queh. Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor reh si̱c chi jeꞌ wili: «Ha̱w, yuꞌna echic riban chi enawihkaj je achꞌaht. Tipa̱ꞌ johtok kꞌuruꞌ maj yuꞌna na̱soljic je pan apa̱t chi behic chic enaꞌn je, nqui reh. o=W chi reꞌ hin cꞌahchiꞌ nijotꞌom i winak wili ru̱cꞌ i kꞌoric xnikꞌor. Jeꞌ reꞌ nacapaj tak maj chaweh hat-tak reꞌ rikꞌormojic reh winak wili chi cuyu̱j chic rimahc maꞌ cꞌaxic ta ti ribanaric maj maꞌ nilmijic ta wach. Ruꞌum aj reꞌ, jeꞌ woꞌ wili nakꞌor tak cho pan acapew-bal tak: «Wi til coric kꞌuruꞌ chi wilic rajawric, chikꞌor reh winak reꞌreꞌ chi paꞌlajok eh behok ruꞌum nok reꞌ cok reꞌ ncꞌuhtunic wach, tiquitak pan acꞌux. E< Raj laꞌ i Jesus, chi rehtꞌalim chic chaj bih cꞌahchiꞌ quicapam cho pan quicꞌux, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak mahc naꞌn tak ru̱cꞌ rikꞌormojic pan acꞌux tak ;} Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, wilic take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilque̱b woꞌ cok ar jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom pan quicꞌux: «Reꞌ Jesus wili til cꞌahchiꞌ riyakꞌabem pa ro̱k i Dios, nqui pꞌuht quikꞌorom. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor maj chi queh ruꞌ, ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ rijunehtem ri̱b ru̱cꞌ i Dios. B:} Ar ajic, nok wilco̱j chic chipam i tinamit reꞌreꞌ, xcꞌamaric cho ru̱cꞌ Jesus jenaj si̱c yoclic wach richꞌaht. Reꞌ Jesus naxicoj rehtal chi reꞌreꞌ chꞌi̱l take xicꞌambic je reh, til chꞌiclic quicꞌux chiri̱j i rajawric chi esenic lok yaꞌbilal, jeꞌ wili xikꞌor reh si̱c: «Bi̱l, reꞌ hat chꞌiclic acꞌux chiwi̱j, ruꞌum aj reꞌ yuꞌna nicuy chic amahc. Sukbok acꞌux kꞌuruꞌ, nqui xikꞌor reh. 59 e Chiri̱j chic naxpahkjic reh Jesus chi narelic je pan quiyukꞌul aj Cara̱ra, reꞌreꞌ xoquic je pan cano̱wa kichꞌi̱l hoj raj tahkanel eh xojkꞌahxic je juntar haꞌ ar chipam i tinamit reꞌ Capernahum ribihnal reꞌ nponic patanok wi̱ꞌ i Jesus naribehsaj pa̱m take yukꞌul reꞌreꞌ. F8"Nok birimaj aj chic reꞌreꞌ, qꞌuihal take cꞌacharel pan tinamit Cara̱ra xiꞌo̱j ru̱cꞌ Jesus eh naxiponic ru̱cꞌ xquipahkaj atoꞌbil reh chi narelic je pan quiyukꞌul.T7!!Naxquilow take aj chaꞌjem ahk chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, xa cajamem chic qui̱b xiꞌo̱j pan tinamit eh xponic quikꞌor nicꞌ wach naxesmejic lok take maꞌ tob laj uxlabal quichoponic nak quina̱ take quib chi winak reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ xponic quikꞌor chaj bih xquicꞌul take ahk cuꞌum take maꞌ tob laj uxlabal. /6W Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, xa reꞌ woꞌ ti xyeꞌeric kꞌab queh chi nacoquic cu̱cꞌ take ahk, reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ xiꞌelic lok cu̱cꞌ take winak reꞌreꞌ eh nok oconak chic take cu̱cꞌ take ahk xcaꞌn chi reꞌ take reꞌ xa cajamem chic qui̱b xikajic cho chiwach i yu̱kꞌ wiꞌc ncaꞌn wi̱ꞌ. Chi jeꞌ reꞌ xiquimic naxiꞌo̱j kꞌehbok chipam jenaj maꞌ laj haꞌ wilic ar. g5Gjeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus chi xa nchꞌuk chic quicꞌux: «Ajabe̱s Jesus, wi naco̱j atꞌerem lok cu̱cꞌ take winak wili, chayew kꞌab keh chi cu̱cꞌ ok chic take juntuhm chi ahk wuluꞌ ekoj-oquic, nqui take reh Jesus. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor reh naxipꞌut woꞌ ti rikꞌormojic queh chi naquelic lok cu̱cꞌ take winak reꞌreꞌ. *4MJeꞌ woꞌ, reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ naxquilow chi juntuhm chi riqꞌuihal ahk wiꞌc ncaꞌn wach yu̱kꞌ cu naht je soꞌ cu̱cꞌ, 3 jeꞌ wili xquikꞌor cho reh Jesus chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ: «Hat Jesus rAcꞌu̱n i Dios, reꞌ hat xatcꞌulic ti lok chi kayeꞌeric je pan tiꞌcꞌaxic chi jaꞌ nponic ta woꞌ rikꞌijil. Maꞌxta bih nacoj-atzꞌa̱b wi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi katꞌermejic lok, nqui take winak reꞌreꞌ chi yeꞌo̱j quikꞌorbal cuꞌum take maꞌ tob laj uxlabal wilic cu̱cꞌ. l2QChiri̱j aj chic ruꞌ nok pononak chic lok chi juntar haꞌ pan quiyukꞌul take aj Cara̱ra, reꞌ Jesus xoquic je chi behic chipam i jenaj be̱h maꞌ hab ta wach riban wi̱ꞌ canar iqꞌuic cuꞌum queh take quib chi winak xa jeꞌ chic take joskꞌ laj chicop naquiꞌelic cho xilac tak rijulil camnak. Chi jeꞌ reꞌ elic xcaꞌn cho, xichalic chi ricꞌuluric i Jesus. Reꞌ take quib winak reꞌreꞌ chopo̱j na̱ i quicꞌacharic cuꞌum take maꞌ tob laj uxlabal i1KNaxkilow nicꞌ wach xiban i Jesus, jeꞌ wili xkakꞌor chi kawach chi xa sahchanak chic kacꞌux: «Reꞌ cok i Jesus wili til niqꞌuic woꞌ chic na̱ rajawric. Coric nkakꞌor maj maꞌ xa reꞌ ta take maꞌ tob laj uxlabal quibirinic chiwach, jeꞌ laꞌ woꞌ i te̱w chꞌi̱l i haꞌ quibirinic woꞌ kꞌoric chiwach, kojqui chi kawach. Reꞌ resmejic lok take maꞌ tob laj
uxlabal ru̱cꞌ jenaj aj Cara̱ra (Mr. 5.1-20; Lc. 8.26-39) $0AChalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh chi kakꞌiliric: «Reꞌ hat-tak, kꞌe̱ꞌ laꞌ nak chic na̱chopom acꞌux tak chiri̱j i Dios. Chaj waꞌric na tiyoꞌjic tak? nqui keh. Chiri̱j reꞌ, xuctic johtok eh xikꞌor reh te̱w chꞌi̱l i haꞌ chi jeꞌ wili: «Tipa̱ꞌ hat te̱w eh titu̱k hat haꞌ, nqui queh. Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, xpahꞌic i te̱w eh tuklujic i haꞌ. ]/3reꞌ hoj raj tahkanel xkacꞌaꞌsaj wach naxkilow chi pan yohbal chic wilco̱j eh jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ha̱w, Ha̱w, cꞌaꞌchok awach alah, nakacuxꞌic yuꞌna. Koj-acoꞌlej kꞌuruꞌ, kojqui reh. .Ar ajic nok behic chic nkaꞌn je pan cano̱wa, xchalic jenaj rinimal cow laj te̱w, cu rehtal xa cucꞌ tak nak chic maꞌ risolqꞌuij i kacano̱wa chi kehque̱n ruꞌum take ribohl haꞌ xucsaj. Ruꞌum chi wiric riban i Jesus chipam i cano̱wa, -Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xoquic cok pan cano̱wa chi tahkamaj woꞌ je kuꞌum hoj cablaj chi raj tahkanel. ,Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat ma̱ban aweh ncaꞌn take tinamit maj reꞌ take reꞌ nanquimukꞌa̱ꞌ je quicamnak maꞌ nquikꞌor ta ribiral i rajawric i Dios queh cahnel chic take cahnok. Jeꞌ reꞌ ncaꞌn ruꞌum nok jeꞌ woꞌ camnak take ru̱cꞌ quinoꞌjbal. Raj nchel i hat, quinatahkej eh chaꞌn chi hat chic aj tijem i̱b chiwi̱j, nqui Jesus reh. Reꞌ te̱w chꞌi̱l i haꞌ xibirinic kꞌoric
chiwach i Jesus (Mr. 4.35-41; Lc. 8.22-25) &+EChiri̱j aj chic reꞌ, jenaj chic winak reꞌ raj ritahkem woꞌ nak i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s, reꞌ hin nwa̱j naca̱t nitahkem xa paꞌ eto̱j, xa reꞌ laꞌ ruꞌ nimukꞌa̱ꞌ pe je i waja̱w naquimok je, cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ etinitahkej, nqui reh. '*GChalic Jesus ehtꞌalbal reh i cꞌaxquilal ricꞌam cho ritahkaljic, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tare̱t, quinatahkej. Xa reꞌ laꞌ reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel maꞌxta jenoꞌ niyeꞌa̱b haj ta nak nanihiꞌlic wi̱ꞌ chi eli̱c, maꞌ jeꞌ ta nicab take ya̱c xa paꞌ wilic quiju̱l on jeꞌ ricab take cucꞌ tzꞌiquin chi xa paꞌ wilic quike̱s, nqui reh. )Ar aj ruꞌ, jenaj aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xo̱j cꞌolok ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ajabe̱s kaj tijinel, reꞌ hin nwa̱j nibanam chi hin awaj tahkanel. Naca̱t nitahkem kꞌuruꞌ xa paꞌ eto̱j, nqui reh. P(Naxsakꞌic lok jeꞌ ikal, reꞌ Jesus xikꞌor keh hoj raj tahkanel chi nakakꞌahxic je chi juntar maꞌ laj haꞌ cuꞌum queh riqꞌuihal tinamit xilow chi xquimol ti cok qui̱b chiri̱j. S 1}|%{z}y;wvt=rCponmkk=iegfda`^]\[JYWSRPzO}MLJDIGEE,DHBA6?]=/;K976532140 .-t,,K** '%$#"d ?oYNo IE 6Qe +Chiri̱j wili, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Reꞌ maꞌ tob laj uxlabal, nantꞌermejic lok ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel, no̱j pan tak yeꞌa̱b jeꞌ ru̱cꞌ maꞌxta wi̱ꞌ cꞌacharel chi risiqꞌuiric ripatal chi hiꞌlsbal ri̱b. Narilow chi maꞌ haj ta rirak ripatal, TP! *Maꞌ xa ta reꞌ take aj Ni̱niwe naquiyeb quichi̱ꞌ chana̱ hat-tak cꞌacharel cꞌachalca̱t tak chiwach rikꞌijil yuꞌna, wilic laꞌ toco̱m chic cꞌacharel jeꞌ woꞌ reꞌ nacaꞌnam. Chi quixilac take reꞌ, wilic ixok reꞌ xwihꞌic cho chi kꞌatal kꞌoric pan tinamit Se̱wa ribihnal. Jeꞌ reꞌ naribanam ruꞌ maj reꞌ ixok wili chi cu maꞌ wili yu̱kꞌ qꞌuixca̱b xchalic xcꞌulic ribiraj rinoꞌjbal i Salomon eh xicꞌam na̱, raj nchel hat-tak, to̱b ta xiqꞌuic woꞌ chic na̱ ninoꞌjbal chiwach rinoꞌjbal i Salomon, xa ta nak je nacꞌam tak na̱, nqui Jesus queh winak reꞌreꞌ. Reꞌ chaj bih riban i maꞌ tob laj
uxlabal nanelic lok ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel (OI )Chiri̱j ruꞌ, reꞌ Jonas xtakꞌabjic woꞌ chic je junpech cu̱cꞌ aj Ni̱niwe eh reꞌ take reꞌ xquijal wach quinoꞌjbal naxquibiraj i cꞌuhbal xponic rikꞌor queh, raj laꞌ hat-tak maꞌ naꞌn ta tak chi jeꞌ reꞌ. Ruꞌum aj reꞌ chipam i kꞌi̱j nachikꞌat kꞌoric i Dios chana̱ hat-tak, reꞌ take reꞌ til naquiyeb quichi̱ꞌ chi na̱cꞌulum tak i tojbal wach amahc tak maj to̱b ta nak reꞌ niCꞌuhbal i hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric chiwach i cꞌuhbal xiban i Jonas, xa ta nak najal wach anoꞌjbal tak. >Nu (Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ wili i rehtalil: Reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel xib kꞌi̱j naniwihꞌic pan mukꞌunbal naquinquicansaj je eh chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Dios naribanam chi nawelic woꞌ chic cho chi cꞌachalqui̱n woꞌ chic jeꞌ ricab xiban ru̱cꞌ i Jonas naxiqꞌuic chic xib kꞌi̱j xiban chi xelic woꞌ chic cho chi cꞌachlic chipam i maꞌ laj car reꞌ xbikꞌbic reh. QM 'Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak reꞌ cꞌacharic naꞌn tak chiwach rikꞌijil yuꞌna, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cꞌahbil anoꞌjbal tak chi no̱j riban jeꞌ ricab jenoꞌ cꞌahbil laj ixok chi banoj cꞌoyomal ru̱cꞌ toco̱m chic winak maj jeꞌ wili nakꞌor tak wi̱n: ‹Chaꞌn chic jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l cꞌuhtbal reh chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui nakꞌor tak wi̱n. «Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ anoꞌjbal tak, reꞌ hin maꞌ eta chic niban jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l chawach tak, xa reꞌ cok haj wilic enyeꞌeric chawach chi rehtalil, xa reꞌ wach jeꞌ ricab xbanaric reh i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, reꞌ Jonas ribihnal. L &Nok kꞌoro̱j chic lok reꞌreꞌ, juꞌjun queh take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take juꞌjun cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Ajabe̱s Jesus, rehtalil chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ hoj nka̱j chi na̱banam chic jenoꞌ rinimal wach lokꞌ laj nawa̱l chi kawach, nqui take reh. [K/ %Chayohbalej awi̱b tak kꞌuruꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric naꞌn tak, maj reꞌ Dios narikꞌorom chi coric awach tak on chi maꞌ coric ta awach tak nachiban i chꞌukuj kꞌoric chana̱ tak, nqui Jesus queh. MJ $Reꞌ hat-tak chakꞌor pe tak nicꞌ paꞌ nimal maꞌ holohic ta laj kꞌoric nawa̱j akꞌorom tak, xa reꞌ cok ruꞌ, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi chipam i kꞌi̱j nachichꞌuk kꞌoric i Dios, reꞌ take cꞌacharel til naquiyeb quichi̱ꞌ chiri̱j i juꞌjun chi kꞌoric xquikꞌor chi maꞌxta ricorquil. \I1 #maj reꞌ holohic laj kꞌoric rikꞌor jenoꞌ cꞌacharel reꞌ holohic rinoꞌjbal, cu pa ra̱mna woꞌ nelic cho reꞌ wilic cho wi̱ꞌ i holohic. Jeꞌ woꞌ reꞌ i maꞌ holohic ta laj kꞌoric rikꞌor lok jenoꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ holohic ta rinoꞌjbal, cu pa ra̱mna woꞌ nelic cho reꞌ wilic cho wi̱ꞌ cꞌahbilal. VH% "Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ kachi̱ꞌ nsakomonic lok wach chaj bih wilic cho pan ka̱mna. Jeꞌ reꞌ ajic, wi reꞌ hat-tak maꞌ holohic ta anoꞌjbal tak nacꞌuhtaj tak lok, no̱j aban tak chi jeꞌ acab tak juntuhm ok chi a̱kꞌ eh chi jeꞌ reꞌ, maꞌ nicꞌ ta wach nachaꞌn tak holohic laj kꞌoric chiri̱j i Dios, G !Jeꞌ woꞌ nikꞌor aweh tak i wili: Jeꞌ ricab nanwachanic cho jenoꞌ che̱ꞌ cu reꞌ woꞌ nanaꞌbej tak wi nchel holohic on maꞌ holohic laj che̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak ru̱cꞌ woꞌ akꞌorbal tak naricꞌutunic lok nicꞌ wach anoꞌjbal tak. nFU «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa hab paꞌ wach rikꞌihtaj ri̱b chiwach nikꞌorbal hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel xa cu na ricuyuric woꞌ rimahc, raj nachipꞌut kꞌoric i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, hab paꞌ wach xa cꞌahchiꞌ woꞌ rikꞌehtam ri̱b chiwach rikꞌorbal ruꞌ, maꞌ jaruj ta chic encuyuric rimahc. ZE- Xa hab wach jenoꞌ aweh tak nmahcanic ru̱cꞌ ribanaric take maꞌ holohic ta laj kꞌoric on riban i kꞌihtinic i̱b, reꞌreꞌ cu wilic woꞌ ricuybal. Tzꞌa̱b ruꞌ hab wach narikꞌehtam ri̱b chiwach i Lokꞌ laj Uxlabal ru̱cꞌ ribanaric maꞌ holohic ta laj kꞌoric, reꞌ cok reꞌ maꞌ jaruj ta chic encuyuric rimahc. D% «Chi wilqui̱n chic chaxilac tak, reꞌ chic hat-tak na̱wiloj tak reh hab wach aj u̱cꞌ nawa̱j acojom awi̱b tak, wi nchel wu̱cꞌ i hin chi ribanaric jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ chi rimol quiwach take rime̱ꞌ, on na̱cojom awi̱b tak ru̱cꞌ i cajawil i maꞌ tob laj uxlabal chi ribanaric jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj jotꞌo̱l chi ritꞌerej je take me̱ꞌ. JC  chi quesmejic take cꞌacharel chi riꞌsil cajawric take maꞌ tob laj uxlabal. Reh chi cꞌahchiꞌ ricꞌuluric chi jeꞌ reꞌ, cu pe̱t cꞌahchiꞌ niyeb pan acꞌal i rajawric aj Yahm jeꞌ ricab riban jenoꞌ winak xiqꞌuic na̱ ransil chi cu rehtal richopom chic eh ribacꞌam chic i jenaj winak reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ nak ransil, cu reꞌ aj ruꞌ noquic cok pa ripa̱t chi rimakꞌaric i paꞌ bih riyeb take chi riꞌsil ro̱k kꞌab. MB Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nyeꞌbic wajawric chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal. Ruꞌum aj chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nbanic reꞌreꞌ, til nikꞌor aweh tak chi reꞌ hin reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, wilqui̱n chic awu̱cꞌ tak vAe «Jeꞌ woꞌ chic, chacapaj tak chiri̱j i wili: Wi ta nak reꞌ Welsewuh nyeꞌbic wajawric chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal, ra̱j nak rikꞌorom chi reꞌ woꞌ reꞌ nyeꞌbic cajawric take awaj tahkanel tak nanquesaj lok take maꞌ tob laj uxlabal. Coric ta woꞌ nchel i nacapaj hat-tak chiwi̱j chi jeꞌ reꞌ, nicana̱ꞌ pe pan quikꞌab take awaj tahkanel tak chi reꞌ take reꞌ naquikꞌoric aweh tak, wi coric on maꞌ coric ta i nacapaj tak reꞌreꞌ. @ Ru̱cꞌ aj reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak chi maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ rajawric aj Yahm cꞌahchiꞌ quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal maj wi ta nak ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ nitꞌerem lok take maꞌ tob laj uxlabal, ra̱j nak rikꞌorom chi reꞌ aj Yahm chꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch cꞌahchiꞌ quixowem quiwach, majeꞌ? Raj i wili maꞌ jeꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric maj wi ta nak cꞌahchiꞌ quixowem quiwach, nicꞌ aj wach nok cu quitzokem qui̱b pan quicamaj. \?1 Chi rehtꞌalim chic i Jesus chaj bih cꞌahbil laj capew-bal poyo̱j cho wach ru̱cꞌ quikꞌorbal xquikꞌor take reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Wi reꞌ take pahbamaj chi raj toꞌo̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric nquixowej qui̱b, reꞌ rilokꞌil ricamaj i kꞌatal kꞌoric chi quina̱, xa ewoꞌ no̱j wach acꞌal. On wi reꞌ take cꞌacharel chipam jenoꞌ tinamit quixowem quiwach chi quibil qui̱b, reꞌ tinamit reꞌreꞌ xa na woꞌ risahchic wach. Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ take cꞌacharel chipam jenoꞌ pa̱t quixowem woꞌ quiwach, xa na woꞌ quichꞌaklom qui̱b? [>/ Ar ajic reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor naxquibiraj reꞌreꞌ: «Reꞌ Jesus wili, maꞌ reꞌ ta soꞌ i Dios nyeꞌbic rajawric chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal, reꞌ laꞌ i Welsewuh reꞌ cajawil take maꞌ tob laj uxlabal nyeꞌbic rajawric, nqui take. = Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take tinamit jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi xa nsahchic chic quicꞌux: «Reꞌ Jesus wili, xa jeꞌ peꞌ nchel reꞌ i ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy reꞌ uyumaj chi naroquic chi kꞌatal kꞌoric, nqui take. <5 Naxcꞌamaric aj woꞌ cho ru̱cꞌ Jesus i jenaj chic winak memrenak eh sotꞌronak woꞌ ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal nchopbic na̱ ricꞌacharic, reꞌ Jesus xiban chi xilbic eh xiban woꞌ chi xkꞌoric chi coric naxitꞌerej lok i maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ. g;G Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel
naquichꞌica̱b woꞌ quicꞌux chiri̱j i waj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ chi naquicoꞌljic ruꞌum, nqui kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios ru̱cꞌ chi̱ꞌ i maꞌ Isayi̱yas. Reꞌ nbanic maꞌ holohic ta laj kꞌoric
chiri̱j i Lokꞌ laj Uxlabal maꞌxta chic
cuybal rimahc ruꞌum i Dios (Mr. 3.20-30; Lc. 11.14-23; 12.10) !:; Reꞌ waj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ cu pan chꞌiquinbal cho reh ricamaj cu rehtal reꞌ hin Dios reꞌ coric niwach naniyakꞌabem pan wo̱k take maꞌ holohic ta quinoꞌjbal,
maꞌxta ricojom riman quitiꞌquil take xa tiꞌ chic wilque̱b jeꞌ ricab jenoꞌ winak maꞌ ricana̱ꞌ ta chi enqꞌuer je riman i caxlan a̱j xa mahnicꞌ chic ra̱j chi nariqꞌueric chi junpech,
on jeꞌ ricab chi maꞌ ricana̱ꞌ ta woꞌ chi enchuhpic chi junpech i riquichal jenoꞌ cas cu koplic cho mahnicꞌ ok rikꞌakꞌil. W9' Reꞌreꞌ maꞌ hab ta wach aj u̱cꞌ narichopom ri̱b chi wolic,
maꞌ woꞌ chi hab wach ta nak naribirinic reh pan tak be̱h chi xa qꞌueric chic richi̱ꞌ chi sachbal quicꞌux i tinamit. c8? “Reꞌ aj wili i waj tzꞌeꞌ wa̱ch nichihim cho wach,
reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj ruꞌum nok kꞌe̱ꞌ riyew sukquil nicꞌux.Reh aj reꞌ naniyeb cho i Lokꞌ laj wUxlabal eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ ribiral i chꞌukuj wach mahc nanibanam,
narikꞌorom queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. #7? Chi jeꞌ reꞌ ajic, xponic wach i kꞌoro̱j cho wili ruꞌum i Dios ru̱cꞌ chi̱ꞌ i raj kꞌorol Cꞌuhbal, reꞌ maꞌ Isayi̱yas ribihnal: 6w reꞌ Jesus til xipahkaj queh chi maꞌxta quikꞌorom lok ribiral reꞌ icꞌsinic yaꞌbilal cꞌahchiꞌ ribanam. _57 Nok ribiram chic i chaj bih tikꞌinic cꞌahchiꞌ caꞌnam take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ Jesus xelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ eh xo̱j chipam jenaj chic yeꞌa̱b chi tahkamaj je cuꞌum riqꞌuihal tinamit. Ruꞌum aj chi xicꞌsaj quiyaꞌbilal take qꞌuihal queh tinamit quitahkanic reh, /4W Naxquilow chi jeꞌ reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xiꞌelic je chipam i pa̱t reꞌreꞌ eh xo̱j ti quimol qui̱b chi ritikꞌmijic wach nicꞌ wach naquicansaj i Jesus. Reꞌ ribiral i ato̱b laj aj tzꞌeꞌ wa̱ch
chiho̱j cho wach ruꞌum i Dios &3E Chiri̱j reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh i winak me̱c kꞌab: «Quikꞌochlojok take nah akꞌab quimequem qui̱b eh chayu̱w je take yuꞌna, nqui reh. Jeꞌ reꞌ nok naxiyuw wach take nah kꞌab i winak reꞌreꞌ, xcorjic woꞌ ti wach jeꞌ ricab wilic i jenaj chic kꞌab. x2i Wi reꞌ hat-tak to̱j tak chi resmejic ame̱ꞌ tak reꞌreꞌ, reꞌ ta na chic jenoꞌ cꞌacharel, reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ritzꞌakil chiwach jenoꞌ me̱ꞌ, maꞌ enesmejic lok riyaꞌbilal chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j? Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak chi jenoꞌ holohic laj bano̱j tare̱t chi banaric chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j, nqui Jesus queh. m1S Chalic i Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Reꞌ hat-tak reꞌ wilic ame̱ꞌ tak, hab wach jenoꞌ aweh tak maꞌ eta no̱j resaj cho jenoꞌ rime̱ꞌ wi xkꞌehbic jok pan jul chipam jenoꞌ hiꞌlbal kꞌi̱j? n0U Ar ajic, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum nok xquilow chi ar wilic jenaj winak me̱c i jenaj kꞌab, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus tzꞌakbal nak jenoꞌ rimahc: «Riyew ta woꞌ ti kꞌab i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi naresmejic lok riyaꞌbilal jenoꞌ yowa̱b chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j? nqui take reh. k/O Chiri̱j chic ruꞌ naxitik juꞌ rojic, reꞌ Jesus xo̱j chipam i pa̱t reꞌ ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ nquimol woꞌ wi̱ꞌ qui̱b take cꞌacharel chipam i yukꞌul reꞌreꞌ. n.U chi niwach i hin reꞌ xinyeꞌbic kꞌab queh chi nacaꞌnam chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel wilic woꞌ wajawric chi rikꞌormojic haj wilic i tare̱t eh haj wilic i maꞌ tare̱t ta chi banaric chipam i hiꞌlbal kꞌi̱j, nqui Jesus queh. Pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ Jesus
xicorsaj wach rikꞌab i
jenaj winak me̱c i kꞌab (Mr. 3.1-6; Lc. 6.6-11) ]-3 Jeꞌ reꞌ ajic til ta nak arakam tak chic chiri̱j chaj bih ra̱j rikꞌorom i wilic pa riCꞌuhbal i Dios chi jeꞌ wili:“Tare̱t chi enacꞌat tak cho asi̱ chi niwach,
xa reꞌ laꞌ reꞌ til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ nwa̱j chi na̱banam tak,
reꞌ riqueteljic quiwach take awas acha̱kꞌ tak, nqui rikꞌor. «Maꞌ riwi̱ꞌ ta nak chaweh tak chi cꞌahchiꞌ atzꞌakam tak quimahc take waj tahkanel wili reꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta quimahcanic r,] Wi ruꞌum rilokꞌil i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ i Dios maꞌ quicahnic ta chi aj mahc take aj kꞌahsem si̱ ru̱cꞌ i quicamaj ncaꞌn, reꞌ take waj tahkanel hin maꞌ ximahcanic ta woꞌ ru̱cꞌ xcaꞌn wili, maj til nikꞌor aweh tak chi reꞌ hin reꞌ wilqui̱n ayuꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nilokꞌil chiwach i pa̱t reꞌreꞌ. `+9 Jeꞌ woꞌ, maꞌ nacoj ta na tak rehtal i nawilow tak chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chiqui̱j take aj kꞌahsem si̱? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ maꞌ quicahnic ta chi aj mahc take chiwach i cꞌuhbal reꞌreꞌ, to̱b ta nchel ru̱cꞌ i quicamaj ncaꞌn chi kꞌahsanic tak si̱ chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios pan tak hiꞌlbal kꞌi̱j nquiyakꞌ woꞌ pan co̱k i cꞌuhbal chiri̱j i hiꞌlbal kꞌi̱j. **M Reꞌ ribiral reꞌreꞌ rikꞌor chi naxchalic ricꞌahric maꞌ Tawiy, xoquic cok chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ wilic woꞌ wi̱ꞌ i caxlan wiꞌc yeꞌo̱j chi si̱ chiwach i Dios. To̱b ta woꞌ kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi xa reꞌ take aj kꞌahsem si̱ naquicꞌuxuj reh caxlan wiꞌc reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Tawiy xicꞌux reh eh xiyew woꞌ queh take richꞌi̱l chi naquicꞌuxum caxlan wiꞌc reꞌreꞌ nok yeꞌo̱j chic kꞌab reh chi naribanam chi jeꞌ reꞌ. U)# Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hat-tak xa jaꞌ woꞌ nchel narak ta tak chiri̱j i ribiral nawilow tak wach chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chiri̱j chaj bih xiban cho i maꞌ Tawiy reꞌ kꞌatal kꞌoric najtir kꞌi̱j. Reꞌreꞌ ruꞌum reh jenaj rinimal laj cꞌahric wilic ru̱cꞌ chꞌi̱l take jarub paꞌ quihchꞌilinic ponok reh, xisicꞌ ri̱j nicꞌ wach naxcaꞌn quiwaꞌ. (! Naxquilow take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi jeꞌ reꞌ xkaꞌn i hoj cablaj, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Chajaric cho wili, chi xa nawilow take awaj tahkanel chi cꞌahchiꞌ caꞌnam i camanic jeꞌ ricab take maꞌ yeꞌo̱j ta kꞌab chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi naribanaric chipam take hiꞌlbal kꞌi̱j? nqui take reh. v' g Chiwach aj woꞌ take kꞌi̱j chi kichꞌi̱l chic i Jesus, pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel xoj-iqꞌuic ponok chipam junseht chi tic ncojoric chi wiꞌc. Ar aj ruꞌ pꞌuht kapꞌixim keh i riwachej i tic reꞌreꞌ, xkabuquej wach pan kakꞌab eh xoj-oquic chi ricꞌuxuric. `&9 Jeꞌ reꞌ nikꞌor chiri̱j niCꞌuhbal maj reꞌ cꞌuhbal nikꞌor i hin on niyew chana̱ tak, maꞌ cꞌaxic ta ricꞌamaric na̱ eh maꞌ jeꞌ ta woꞌ ricab jenoꞌ ihk wilic risi̱c rahlil, nqui queh./%W reh chi entuhkic acapew-bal tak nachatijej aweh tak ninoꞌjbal chi maꞌ hin ta kꞌitkꞌit, jeꞌ woꞌ nachacꞌam tak na̱ niCꞌuhbal reꞌ nikꞌor aweh tak. 9$k Chiri̱j chic ruꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh tinamit: «Nicꞌ nimal hat-tak kꞌuhtunak on chꞌiꞌtjinak reh anoꞌjbal tak jeꞌ ricab jenoꞌ kꞌuhtel laj aj camanom, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi wu̱cꞌ hin wilic hiꞌlsbal reh awa̱mna tak. Tichalok tak wu̱cꞌ kꞌuruꞌ a#; Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin xnikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: ‹Xa reꞌ woꞌ hin wehtꞌalim wach chi coric i Ajabe̱s Dios eh xa reꞌ woꞌ reꞌ rehtꞌalim niwach i hin chi coric. Ruꞌum aj reꞌ, xa reꞌ woꞌ hin chꞌi̱l take haj wilic nwa̱j chi naquibiram i ricorquilal reꞌreꞌ, xa reꞌ woꞌ hoj kehtꞌalim wach chi coric i Ajabe̱s Dios, quinqui queh. «Jeꞌ woꞌ, xnikꞌor queh chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ wAja̱w wilic rajawric china̱ chiꞌnchel eh ruꞌum reꞌ xiripahba̱ꞌ i hin chi nariwihꞌic woꞌ wajawric china̱ chiꞌnchel, quinqui queh, nqui Jesus. ?"w Jeꞌ aj reꞌ wAja̱w Dios kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh ruꞌum chi xponic chawach chi reꞌ take maꞌ nquinimsaj ta ti qui̱b xquibiraj wu̱cꞌ reꞌ ricorquilal ribiral awajawric. 9!k Chiri̱j chic ruꞌ, chipam i juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom: «W-Aja̱w Dios, reꞌ hat, hat Ajabe̱s ar pan taxa̱j jeꞌ woꞌ ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh ruꞌum chi reꞌ take xa kꞌoro̱j chic quibiral chi wilic quinoꞌjbal eh chi kꞌe̱ꞌ tꞌulic take, xatzꞌap wach quinoꞌjbal chi maꞌxta quirakam chiri̱j ricorquil ribiral awajawric, raj nchel take maꞌ nquinimsaj ta ti qui̱b, reꞌ jeꞌ quicab take cucꞌ haꞌlacꞌun, xateh wach quinoꞌjbal. 0 Y Jeꞌ aj reꞌ, til nikꞌor chi nachichꞌuk kꞌoric i Dios chi quina̱ chiꞌnchel take cꞌacharel, til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ tiꞌcꞌaxic nariyeb chi quina̱ take aj Capernahum chi cu rehtal nariqꞌuic woꞌ chic na̱ chiwach i tiꞌcꞌaxic xiyew cho queh take aj Soro̱ma, nqui Jesus. D Jeꞌ woꞌ reꞌ naquicꞌulum take aj Capernahum reꞌ xa ncuyꞌej nak chic chi narijohsjic quiwach ruꞌum i Dios, reꞌ take reꞌ xa na woꞌ risacharic quiwach. Til coric nikꞌor, wi ta nak cu̱cꞌ take aj Soro̱ma xbanaric take lokꞌ laj nawa̱l xbanaric cu̱cꞌ take aj Capernahum, reꞌ take reꞌ xquijal nak wach quinoꞌjbal ru̱cꞌ rilmijic take lokꞌ laj nawa̱l eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xa cu wilque̱b woꞌ nak yuꞌna. yk Ruꞌum aj chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ xaꞌn tak, reꞌ Dios narikꞌatam kꞌoric chana̱ hat-tak aj Corasin chꞌi̱l hat-tak aj Wetsa̱yra. Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal na̱cꞌulum chi quiwach take aj Ti̱ro chꞌi̱l aj Siron. q[ «Kꞌe̱ꞌ je quetal awach hat-tak aj Corasin chꞌi̱l hat-tak aj Wetsa̱yra maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak ruꞌum chi maꞌ najal ta tak wach anoꞌjbal to̱b ta nchel xawilow tak chi qꞌuihal take lokꞌ laj nawa̱l nibanam chic chaxilac tak. Raj wili chi quixilac ta nak take aj Ti̱ro chꞌi̱l aj Siron xniban take lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab xniban awu̱cꞌ tak, reꞌ take reꞌ xcaꞌn nak jeꞌ ricab riban winak reꞌ ritzꞌuka̱ꞌ ri̱b chi okꞌic, ricoj coxtal tzꞌih chiri̱j eh rihamej ri̱b chi cha̱j cꞌuhtbal reh chi xtiꞌbic ricꞌux ruꞌum rimahc. _7 Reꞌ take cꞌacharel chipam take tinamit cꞌahchiꞌ ribanam wi̱ꞌ qꞌuihal lokꞌ laj nawa̱l i Jesus, maꞌ nca̱j ta quijalam wach quinoꞌjbal. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili quikꞌiliric xiban take: s_ «Reꞌ chic yuꞌna chi wilqui̱n chi cꞌuhbalanic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, jeꞌ wili nquikꞌor wi̱n ruꞌum nquilow chi niban niwaꞌ niha̱ꞌ eh chi nicꞌuꞌlej na̱ ojic pan tak ninkꞌi̱j: ‹Chakꞌor je winak reꞌ, xa suk reh wiꞌc haꞌ eh xa ricꞌuꞌlej woꞌ na̱ ojic pan tak ninkꞌi̱j reꞌ no̱j rimol wi̱ꞌ ri̱b cu̱cꞌ take wilic quibiral chi aj mahc, jeꞌ ricab take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma, nqui take wi̱n. «Ru̱cꞌ aj nquikꞌor take cꞌacharel reꞌreꞌ, til cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi reꞌ Dios maꞌxta soꞌ rinoꞌjbal ru̱cꞌ cꞌahchiꞌ ribanam, raj i hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ yeꞌo̱j chic quiwaꞌric ruꞌum i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n take maꞌ jeꞌ ta reꞌ nquikꞌor, reꞌ laꞌ nquikꞌor ruꞌ chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinoꞌjbal wilic, nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xikꞌil take aj Corasin
chꞌi̱l take aj Wetsa̱yra iK «Nicꞌ paꞌ wach quinoꞌjbal take juntuhm reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ quinoꞌjbal take awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj naxwihꞌic i Wa̱n chi cꞌuhbalanic, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh ruꞌum nquilow chi reꞌreꞌ cucꞌlam xilac ricuy riwaꞌ riha̱ꞌ eh chi maꞌ no̱j ta woꞌ pan tak ninkꞌi̱j: ‹Reꞌ winak reꞌreꞌ, maꞌ suk ta pa̱m na̱ maj cajawil maꞌ tob laj uxlabal nbehsenic reh, nqui take.  jeꞌ wili xkꞌormojic queh cuꞌum take quichꞌi̱l: ‹Xa paꞌ jaric cꞌoꞌnic xkaꞌn ribanaric, maꞌ xawa̱j ta tak kihchꞌiljic. Xojcoꞌnic chi xkaꞌn banoj su̱b chi xa suk chic pan kacꞌux, maꞌ xaꞌn ta woꞌ aso̱n tak. Xkaꞌn woꞌ cꞌoꞌnic chi xa kokꞌim chic jeꞌ ricab ncaꞌn nanquimic jenoꞌ hab wach, maꞌ xaꞌn ta woꞌ awokꞌim tak, nqui banol queh. \1 maj wi maꞌ kꞌas axiquin tak, reꞌ hin nanijalwachem riwi̱ꞌ anoꞌjbal tak ru̱cꞌ riwi̱ꞌ quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ jeꞌ ricab quinoꞌjbal juntuhm ok chi aj ux reꞌ jeꞌ wili xcaꞌn: Junpech naxquimol qui̱b pan cꞌaybal i juntuhm reꞌreꞌ, ruꞌum chi maꞌ haj ta wilic quicꞌoꞌnic xca̱j wi̱ꞌ oquic, c? Chi jeꞌ aj reꞌ i kꞌoric xiban i Dios chiri̱j ribiral i Wa̱n, til nipahkaj aweh tak chi reꞌ hat-tak reꞌ kꞌas axiquin tak chi birinic camanok aweh tak chi rirakmajic chiri̱j reꞌ xnikꞌor lok wili @y Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak to̱b ta wilic take jeꞌ ru̱cꞌ cꞌaxic chi queh ricojoric wach, til reꞌ wili ricorquilal: Chi reꞌ Dios naxikꞌor cho ribiral chi reꞌ Eli̱yas naritakꞌa̱b cho chi pe̱t be̱h chi niwach i hin, xkꞌoric chiri̱j i Wa̱n reꞌ xkahsanic quiha̱ꞌ take tinamit. D Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, nicꞌ nimal rikꞌor chipam i cꞌuhbal xquikꞌor take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios eh chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chiri̱j kꞌatoj kꞌoric naribanam i Dios, reꞌreꞌ cu reꞌ xo̱j elok wach nok pꞌuht rikꞌorom i Wa̱n queh tinamit chi naquijalam wach quinoꞌjbal.  Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ Wa̱n xkꞌoric reh xa reꞌ laꞌ naxipꞌut rikꞌormojic, wilic take xicapewenic reh chi curman naribanaric kꞌakꞌanic reh chi enbanjic canar oquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric. Chipam i rikꞌijil wili cu wilic woꞌ take nquicapaj chi xa reꞌ take ncaꞌn i kꞌakꞌanic wilque̱b chipam rikꞌatoj kꞌoric i Dios. gG «Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, ruꞌum reh ricamaj i Wa̱n, til nikꞌor woꞌ chic aweh tak chi reꞌ riwaꞌric xiqꞌuic woꞌ chic na̱ chiwach quiwaꞌric chiꞌnchel take asjanak take ayuꞌ wach acꞌal. Raj laꞌ chawach hat-tak reꞌ titahkanic tak wi̱n, to̱b ta nak maꞌ nim ta ti wach acamaj tak, maꞌ xiqꞌuic ta woꞌ chic na̱ riwaꞌric i Wa̱n, reꞌ laꞌ hat-tak xiqꞌuic woꞌ chic na̱ awaꞌric tak chiwach ruꞌ maj reꞌ hat-tak wilca̱t tak chi quixilac take choplic quicꞌux chi coric chiri̱j i cꞌuhbal rikꞌor chi reꞌ Dios richopom chic quina̱ chi kꞌatal kꞌoric. } Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiri̱j aj i Wa̱n xtzꞌihmjic cho naxikꞌor i Dios reh rAcꞌu̱n chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin naca̱t nitakꞌa̱b jok wach acꞌal, xa reꞌ laꞌ chiwach jok awojic i hat, pe̱t nanitakꞌa̱b je cu̱cꞌ i tinamit jenaj waj tzꞌeꞌ wa̱ch.Reꞌ aj reꞌ nariyeꞌbic rehtal queh aponic i hat, jeꞌ ricab chi jenoꞌ winak cꞌahchiꞌ ta nak ritikꞌa̱ꞌ ribe̱h jenoꞌ kꞌatal kꞌoric ponic reh, nqui xtzꞌihmjic cho naxikꞌor i Dios chi jeꞌ reꞌ. @y Chaj aj woꞌ bih xponic awilow tak cho ar? Reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi jenaj winak nim riwaꞌric xponic awilow tak cho ar. Jeꞌ reꞌ xaꞌn tak maj reꞌ hat-tak nacoj tak chi reꞌ Wa̱n jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Coric, reꞌ Wa̱n jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, xa reꞌ laꞌ reꞌ riwaꞌric ricamaj xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ chiwach riwaꞌric quicamaj take toco̱m rich aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios.  Maꞌxta, majeꞌ? Chaj bih xponic awilow tak cho ar kꞌuruꞌ? Maꞌ reꞌ ta nchel jenoꞌ queh raj toꞌo̱l kꞌatal kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ xa chakꞌwach laj tzꞌih chic ricoj chiri̱j? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ricab reꞌreꞌ, ar quicamanic pan tak chakꞌwach laj pa̱t reꞌ quicꞌacharic woꞌ wi̱ꞌ take kꞌatal kꞌoric, majeꞌ? T! Nok cꞌahchiꞌ cojic take aj tijem i̱b chiri̱j i Wa̱n, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom queh tinamit chiri̱j i Wa̱n: «Nok cu wilic i Wa̱n chi kahsanic haꞌ ar pan tak yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, xatponic na tak cho ar ilol reh jenoꞌ winak jeꞌ ru̱cꞌ xa chacꞌam je jeꞌ wuluꞌ ru̱cꞌ toco̱m laj noꞌjbal, jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ tꞌuch xiqꞌuey xa paꞌ ncꞌamaric je ruꞌum i te̱w?  chakꞌor woꞌ tak reh chi kꞌe̱ꞌ ato̱b reh cꞌacharel reꞌ maꞌ ripohꞌaj ta ricꞌux chiwi̱j, nqui Jesus queh. T ! Chi yohbal wach take sotꞌ cꞌahchiꞌ chic quiꞌilbic, chi yohbal wach take si̱c cꞌahchiꞌ chic quibehic, chi yohbal wach take xilim qui̱j cꞌahchiꞌ chic relic lok quiyaꞌbilal eh chi wilic woꞌ camnak chic take cꞌahchiꞌ woꞌ chic quicꞌaꞌchsjic cho. Jeꞌ reꞌ ajic, nachakꞌor woꞌ tak reh Wa̱n chi queh take cajwam wach atoꞌbil cꞌahchiꞌ nicꞌuhbalem i holohic laj cꞌuhbal chiri̱j i coꞌlbal cꞌahchiꞌ riyeb i Dios, ; o Reꞌ Jesus naxibiraj i chaj bih xponic quikꞌor take raj tahkanel i Wa̱n, jeꞌ wili kꞌoric xiban queh: «Hiy tak, tisoljen woꞌ tak chic je ru̱cꞌ i Wa̱n eh chakꞌor tak reh reꞌ xabiraj tak chi cꞌahchiꞌ nicꞌuhbalem eh jeꞌ woꞌ chakꞌor take reh i cꞌahchiꞌ awilom tak wili: \ 1 reh chi naquibiram reh Jesus chi jeꞌ wili: «Til reꞌ na hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cahnok ribiral chi naricꞌulic lok on cu nakuyꞌem chic jenoꞌ? tiquirok tak reh, nqui Wa̱n queh.  + Naxponic i kꞌoric pan xiquin i Wa̱n ar pan che̱ꞌ chiri̱j i nicꞌ paꞌ nimal take lokꞌ laj nawa̱l riban i Jesus, reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ Wa̱n xitakꞌa̱ꞌ je quib chi aj tijem i̱b chiri̱j d  C eh chiri̱j chi ricohlam chic ricojoric kanoꞌjbal, reꞌ hoj cablaj chi raj tahkanel xoj-o̱j woꞌ chi cꞌuhbalanic nok reꞌreꞌ xitik woꞌ chic juꞌ ribe̱h chi cꞌuhtunic jeꞌ woꞌ chi cꞌuhbalanic ar pan tak tinamit wilque̱b pa riyukꞌul Calile̱ya. Reꞌ ribirmijic reh Jesus wi reꞌreꞌ
i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ve *Nicꞌ paꞌ wach xiban i Dios cu̱cꞌ take reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam cu̱cꞌ take cꞌacharel naquicꞌulbic aweh hat-tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa hab wach jenoꞌ cꞌacharel chi atioxjic hat-tak reꞌ maꞌ nicꞌ ta nchel nimal awach tak, eriyew aweh tak to̱b ta nchel xa jenaj culc ok ti chi jotꞌic laj haꞌ, til nikꞌor aweh tak reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ naricꞌulum ricꞌaxbal ru̱cꞌ i Dios ruꞌum i cꞌaxo̱j xiban awu̱cꞌ tak, nqui Jesus keh,Q )Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ encaꞌn, reꞌ Dios nariyeb woꞌ jenaj quisi̱ jeꞌ ricab riban cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ quicꞌulbic reh pan sukquil cꞌuxlis take aj kꞌorol riCꞌuhbal on take cꞌacharel coric wach quicꞌux. Reꞌ Dios, reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach quilokꞌil riyew take raj kꞌorol riCꞌuhbal chꞌi̱l take cꞌacharel coric wach quicꞌux, reꞌ woꞌ reꞌ lokꞌil xiyew queh take cꞌacharel xicꞌulbic cho queh. mS («Yuꞌna kꞌuruꞌ chi awehtꞌalim tak chic reꞌreꞌ, reꞌ hin tinitakꞌa̱ꞌ tak je cu̱cꞌ take cꞌacharel chi rikꞌormojic niCꞌuhbal. Xa hab wach queh take naquicꞌulbic aweh tak pan sukquil cꞌuxlis, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ woꞌ hin quinquicꞌul chi pan sukquil cꞌuxlis chꞌi̱l i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. 4a 'Tzꞌa̱b ruꞌ take cꞌacharel reꞌ xa suk wach cꞌacharic nca̱j quirakam pan quicꞌacharic ruꞌum chi maꞌ nca̱j ta quicꞌulum i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh nitahkaljic, reꞌ take reꞌ maꞌ eta nyeꞌeric queh ruꞌum i Dios chi enquehchaj i junelic cꞌacharic, raj nchel i maꞌ rikꞌor ta bihnal ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic nchalic china̱ ruꞌum reh nitahkaljic, reꞌreꞌ narehcham i junelic cꞌacharic. >u &Jeꞌ woꞌ, maꞌ ricꞌul ta woꞌ chi enoquic chi waj tahkanel i cꞌacharel reꞌ maꞌ ra̱j ta qui̱n ritahkem pan tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab ricꞌuluric tiꞌcꞌaxic riban jenoꞌ cꞌacharel reꞌ chi chꞌuku̱j chic ri̱j riquimic, ntoljic chi ricꞌamaric je ricuru̱s reꞌ naricansjic wi̱ꞌ.   %Ru̱cꞌ ricꞌuluric reꞌreꞌ, wi reꞌ cꞌacharel equirikꞌeb lok chiri̱j ricꞌux xa reh chi naricahnic pan sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ i ritu̱t raja̱w on ru̱cꞌ racꞌu̱n rixkꞌu̱n, reꞌreꞌ maꞌ eta riban chi enoquic chi waj tahkanel. ) $Jeꞌ reꞌ ajic, ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkilow chi reꞌ n-niminic wi̱n narixowjic wach cuꞌum take cꞌacharel chipam i pa̱t wilic wi̱ꞌ. fE #Ruꞌum aj reꞌreꞌ wilic woꞌ na naricꞌuluric wi̱ꞌ i wili chi quixilac take aj niminel wi̱n chꞌi̱l take maꞌ reꞌ ta take aj niminel wi̱n: Wi reꞌ ok nchel ajabe̱s on tutbe̱s aj niminel wi̱n, narixowjic riwach ruꞌum racꞌu̱n on rixkꞌu̱n. On wi reꞌ ilꞌi̱b aj niminel wi̱n, narixowjic wach ruꞌum ritu̱t ribahi̱l. 5 "«Reꞌ hat-tak, nacapaj na tak chi ru̱cꞌ nicꞌulic lok i hin, naribanam chi chiꞌnchel take tinamit xa pan sukquil cꞌuxlis chic naquicꞌacharic? Maꞌxta, ma̱capaj tak chi jeꞌ reꞌ. Chawehtꞌalij laꞌ tak chi ruꞌum reh nicꞌulic lok i hin, reꞌ take naquiniminic wi̱n maꞌ xa suk ta chic cꞌacharic nacaꞌnam ruꞌum narixowjic quiwach cuꞌum take maꞌ quiniminic ta wi̱n. K !Tzꞌa̱b ruꞌ, wi jenoꞌ aweh tak xipoy wach chi quiwach i tinamit chi waj tahkanel, reꞌ hin nanikꞌorom woꞌ chiwach i wAja̱w ar pan taxa̱j chi til maꞌ reꞌ ta soꞌ waj tahkanel. h5~zyy2xYwWvHutsrqpp n{lljhgyeclba<`__B][:XWVUMTRQO`MLJhIGFED;C(A@T?R=;m:9t86543002.*-G,%*M)('&%2$ #!"y!\eW|;*H ; Q t k?b75~9uChalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ woꞌ ayakꞌabem pan awo̱k tak take takꞌanic yeꞌo̱j aweh tak ruꞌum i Dios nok reꞌ chic take quikꞌorom cahnok aweh tak ama̱m awatiꞌt tak nacꞌam tak na̱. '8G«Reꞌ take awaj tahkanel cꞌahchiꞌ quiyakꞌabem pan co̱k i quicꞌuhbal cahnok take kama̱m katiꞌt. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj reꞌ take reꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta caꞌnam i ritzꞌajaric quikꞌab nok ncaꞌn quiwaꞌ jeꞌ ricab i hoj tijimaj wi̱ꞌ, nqui take reh. ;7 qChiwach aj woꞌ take kꞌi̱j nok reꞌ Jesus wilic ar Jenesaret kichꞌi̱l i hoj raj tahkanel, wilic take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take juꞌjun cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ xichalic ar Jerusalen, xiponic ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: _67$eh xquipahkaj reh chi eriyew kꞌab queh chi enquitzꞌaꞌj to̱b ta xa reꞌ ti i ro̱k i suꞌt rijela̱ꞌ nah teleb, reh chi xa ru̱cꞌ reꞌreꞌ enelic lok quiyaꞌbilal. Jeꞌ reꞌ ajic naxyeꞌeric kꞌab queh, chiꞌnchel take nicꞌ paꞌ qꞌuihal xitzꞌaꞌnic reh chi̱ꞌ risoꞌ i Jesus xelic woꞌ lok quiyaꞌbilal.75g#Ar ajic nok reꞌ take cꞌacharel xquicoj rehtal chi reꞌ Jesus xponic woꞌ chic pan quiyukꞌul, xquesaj lok ribiral pan tak tinamit quicaꞌja̱ je ar chi reꞌ Jesus wilic woꞌ chic chi quixilac. Chi jeꞌ aj reꞌ qꞌuihal take cꞌacharel xquicꞌam cho take quiyowaꞌi̱b ru̱cꞌ i Jesus s4_"Chiri̱j chic reꞌ naxojponic lok juntar haꞌ, xoj-oquic cok chipam i tinamit Jenesaret ribihnal. ,3Q!eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel xkaxucꞌa̱ꞌ ki̱b chiwach Jesus eh xkayew rilokꞌil chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat kAja̱w Jesus, til hat peꞌ nchel rAcꞌu̱n i Dios, kojqui reh. Reꞌ Jesus xesaj lok quiyaꞌbilal
take qꞌuihal cꞌacharel aj Jenesaret (Mr. 6.53-56) 2} Chiri̱j chic ruꞌ naxjohtic i Jesus chꞌi̱l i maꞌ Luch chipam i cano̱wa, tzꞌihrimaj xo̱j i cow laj te̱w 1Reꞌ Jesus xichohpaj chi kꞌab i maꞌ Luch eh jeꞌ wili xikꞌor reh naxikerej johtok: «Maꞌ Luch, maꞌ riwi̱ꞌ ta chic chaweh chi xapohꞌaj acapew-bal. Chaj waꞌric maꞌ jaꞌ nachꞌica̱ꞌ ta acꞌux chiwi̱j chi coric? nqui reh. 0+Chiri̱j ruꞌ, reꞌ maꞌ Luch naxilow take ribohl haꞌ quiꞌuctic ruꞌum ransil i te̱w, xoquic cho riyoꞌjic eh pꞌuht ributꞌlujic jok pan haꞌ. Ruꞌum aj reꞌ xiqꞌuer je chi̱ꞌ ru̱cꞌ Jesus chi jeꞌ wili: «Chacuy Ha̱w, quinacoꞌlej, nqui je reh. Jeꞌ reꞌ nok naxibiraj xkꞌormojic cho reh ruꞌum i Jesus chi narojic ru̱cꞌ, reꞌ maꞌ Luch xelic lok pan cano̱wa eh xo̱j ru̱cꞌ chi behic riban je nah haꞌ. f.ENaxibiraj i maꞌ Luch chi reꞌ Jesus xkꞌoric cho, jeꞌ wili xikꞌor je reh: «Ajabe̱s Jesus, wi til coric chi reꞌ hat, chakꞌor cho wi̱n chi equino̱j awu̱cꞌ chi behic niban je nah haꞌ, nqui je reh. -1Raj laꞌ Jesus, jeꞌ wili xikꞌor cho keh: «Maꞌ tiyoꞌjic tak, reꞌ hin, hin i Jesus. Chacowej acꞌux tak kꞌuruꞌ, nqui cho keh. Z,-Naxkilow i hoj chi jeꞌ reꞌ, xkaqꞌuer kachi̱ꞌ ruꞌum reh rinimal yoꞌjic xchalic ku̱cꞌ eh jeꞌ wili xkakꞌor chi kawach: «Chawilow tak je wuluꞌ. Reꞌreꞌ jenaj yoꞌsonel, xa kojqui chic. +Naxoquic aj cho suk wach sakꞌic, reꞌ Jesus xojritahkej cho cu rehtal xo̱j cꞌolok ku̱cꞌ chi behic riban nah haꞌ. K*reꞌ hoj raj tahkanel xoj-o̱j chic lok pan yejal haꞌ chipam i cano̱wa wilco̱j wi̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ kacano̱wa xa cꞌaxic chic riban ruꞌum reh cow laj te̱w chalic riban chi kawach. )Nok richꞌakam chic take cahnok i tinamit, reꞌreꞌ xo̱j riban riti̱j china̱ johtok i jenaj yu̱kꞌ wilic maꞌ naht ta je ar. Jeꞌ reꞌ ajic nok oconak chic i akꞌab eh nok reꞌ Jesus chayew ti̱j riban chi rutquel ar china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, ](3Chiri̱j aj chic quiqueteric take riqꞌuihal tinamit reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xipahkaj keh hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel chi nacoquic cok pan cano̱wa reꞌ xojponic lok wi̱ꞌ ar chi juntar haꞌ. Naxoj-o̱j i hoj raj tahkanel, reꞌ Jesus cu xcahnic pe cahnok chi richꞌakaric je ri̱b cu̱cꞌ take tinamit cu wilque̱b ar. ' reꞌ maꞌ xa ta wilque̱b cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) ok riqꞌuihal xa reꞌ take winak chi maꞌ cojo̱j ta pa riman take ixok chꞌi̱l take haꞌlacꞌun. Reꞌ Jesus behic riban nah haꞌ (Mr. 6.45-52; Jn. 6.15-21) m&SJeꞌ aj reꞌ ruꞌ, nok reꞌ take tinamit caꞌnam chic quiwaꞌ chi suk, reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel cu cablaj chic chacach chi caxlan wiꞌc reꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta, xkamol wach cu̱cꞌ tinamit reꞌreꞌ, %Chi jeꞌ aj reꞌ, xikꞌor keh chi nakatzꞌuka̱b take tinamit chiwach i qꞌuim wilque̱b wi̱ꞌ. Chiri̱j reꞌ, nok richopom chic i hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc chꞌi̱l i quib chi joxomaj car, reꞌ Jesus naxilbic johtok pan taxa̱j, xitioxej johtok reh i Dios eh nok pꞌuht rixerem, xiyew keh hoj raj tahkanel chi nakacojom chi quiwach take riqꞌuihal i tinamit reꞌreꞌ. $'Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh: «Chacꞌam tak cho wi̱n i caxlan wiꞌc chꞌi̱l i joxomaj car reꞌreꞌ, nqui keh. Q#Reꞌ hoj jeꞌ wili xkacꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Ha̱w, chaj bih quiqueteric nakaꞌnam i hoj xa ru̱cꞌ ti hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc chꞌi̱l quib chi joxomaj car wilic ku̱cꞌ? kojqui reh. +"OChalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Coric nakꞌor tak, xa reꞌ laꞌ reꞌ take tinamit wili reꞌ hat-tak na̱quetbic tak queh, nqui xikꞌor keh. =!sNok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ricꞌuhbalem take riqꞌuihal cꞌacharel, reꞌ hoj raj tahkanel naxkilow chi xo̱j chic i kꞌi̱j, xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ha̱w, reꞌ riꞌorahil i waꞌbal reh xikꞌek xiqꞌuic chic na̱ eh ayuꞌ maꞌ haj ta enkarak wiꞌc quetbal queh tinamit wili maj wilco̱j pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Ra̱j wili chakꞌor ta nak queh chi equiꞌo̱j pan tak abixbal wilque̱b je maꞌ naht ta take ayuꞌ reh chi eno̱j quilokꞌ quiwaꞌ quiha̱ꞌ, kojqui reh. < qar chipam i yeꞌa̱b reꞌ narojic elok lok wi̱ꞌ chi juntar haꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic naxilow quiwach take riqꞌuihal tinamit tubulque̱b chic ar, reꞌ Jesus xiquetelej quiwach eh xoquic chi resmejic lok quiyaꞌbilal take nicꞌ paꞌ nimal yowaꞌi̱b wilque̱b chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ. ' Nok ribiram chic chi xcansjic i Wa̱n ruꞌum Hero̱res, reꞌ Jesus xelic je chipam i tinamit Nasaret eh naxichop je jenaj cano̱wa, xo̱j wihꞌok chipam jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Naxquehtꞌalij haj xicora̱ꞌ je i Jesus, qꞌuihal take tinamit xiꞌelic je chi co̱k pan tak quitinami̱t, xiꞌo̱j chi pe̱t be̱h reh chi naquikꞌetem ponok chiwach ~u Jeꞌ aj reꞌ, nok cansamaj chic i Wa̱n xponic molorok cho ritiꞌjolal cuꞌum take raj tahkanel eh nok quimukꞌa̱b chic je, cu reꞌ aj ruꞌ xponic woꞌ quikꞌor reh Jesus chi xcansjic je i Wa̱n. Reꞌ Jesus xiquet take cablaj ikꞌob
lajcꞌahl (5,000) chi tinamit (Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14)   eh naxcꞌamaric cho reh rina̱ i Wa̱n pan jenaj perepic wach culc, reꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ xo̱j rikꞌahsaj reh ritu̱t. Y+ Jeꞌ reꞌ ajic xitakꞌa̱ꞌ riyocꞌoric chi ralak i Wa̱n ar pan che̱ꞌ ' Reꞌ Hero̱res reꞌ wilic chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, naxibiraj i pahkanic xiban ixkꞌun reꞌreꞌ, xchalic riyotꞌquil ricꞌux, xa reꞌ laꞌ ruꞌ ruꞌum chi xiyew chic rikꞌorbal reh ixkꞌun reꞌreꞌ chi quiwach take rula̱ꞌ wilque̱b pan ninkꞌi̱j, xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic chi nariyeꞌeric reh rina̱ i Wa̱n. +Reꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ naxhunjic pa̱m ruꞌum ritu̱t, jeꞌ wili xikꞌor reh Hero̱res: «Reꞌ hin nwa̱j chi chatakꞌa̱ꞌ je riyocꞌoric chi ralak i Wa̱n aj kahsem haꞌ eh chayew wi̱n pan jenoꞌ perepic wach culc rehtalil chi xquimic chic, nqui reh. $Ajeꞌ wili xikꞌor reh ixkꞌun reꞌreꞌ: «Reꞌ hin til niyew nikꞌorbal aweh chi eniyew aweh i nicꞌ paꞌ nimal nawa̱j apahkam wi̱n, nqui reh. hIPan jenaj aj kꞌi̱j nok reꞌ Hero̱res xininkꞌijej wach rihabil, reꞌ rixkꞌu̱n i Herori̱yas xiban riso̱n chi quiwach take chiꞌnchel ula̱ꞌ eh ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ xponic chiwach i Hero̱res i so̱n xiban, !;Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Hero̱res xa ra̱j nak chic ricansam i Wa̱n, xa reꞌ laꞌ jaꞌxta pe bih xiban reh ruꞌum chi nyoꞌjic chi quiwach take tinamit chi naricansam maj reꞌ take reꞌ quehtꞌalanic chi reꞌ Wa̱n jenaj raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios nok wilic. _7Chi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Wa̱n jeꞌ wili rinakaric i Hero̱res riban chiri̱j i noꞌjbal xiban: «Reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ riyew ta kꞌab chi encꞌamaric chi ehqꞌuenbe̱s jenoꞌ ixok cu cꞌachlic cho ribahi̱l. Reꞌ xaꞌn kꞌuruꞌ chi xamakꞌ cho rehqꞌue̱n acha̱kꞌ maꞌ holohic ta, nqui rikꞌor reh. ^5Jeꞌ reꞌ xicapaj maj til reꞌ woꞌ Hero̱res xtakꞌanic je richoporic chi naritzꞌaparic pan che̱ꞌ reꞌ xpixaric wi̱ꞌ chi cꞌaham chꞌihchꞌ. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban reh Wa̱n ruꞌum chi reꞌ Hero̱res xicꞌam cok chi rehqꞌue̱n i Herori̱yas reꞌ rehqꞌue̱n richa̱kꞌ reꞌ Pili̱po ribihnal. q[jeꞌ wili xikꞌor queh take raj toꞌo̱l: «Reꞌ ranxelex i Wa̱n aj kahsem haꞌ xcꞌacharic woꞌ chic cho eh reꞌreꞌ wilic ru̱cꞌ i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric wilic, nqui queh. F Chiwach aj woꞌ take kꞌi̱j nok reꞌ Jesus wilic ar Nasaret, reꞌ Hero̱res reꞌ kꞌatal kꞌoric pa riyukꞌul i Calile̱ya naxibiraj i kꞌoric ncaꞌn i tinamit chiri̱j i Jesus,  :Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi maꞌ xquicoj ta wach riCꞌuhbal, reꞌ Jesus maꞌ yohbal ta wach lokꞌ laj nawa̱l xiban ar.T! 9Jeꞌ aj reꞌ nquikꞌor maj cꞌaxic chi queh ricojoric wach chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Raj laꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak naꞌn tak wu̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ xa yeꞌo̱j chic cho rilokꞌil pan tak toco̱m yeꞌa̱b eh tzꞌa̱b ruꞌ cu̱cꞌ take rich ritinami̱t on cu̱cꞌ take raj pan pa̱t maꞌ yeꞌo̱j ta soꞌ rilokꞌil, nqui Jesus queh. 5 8Jeꞌ woꞌ chic maꞌ reꞌ ta na nchel rana̱b take ixkꞌun quicꞌacharic ayuꞌ pan katinami̱t pa ricꞌux? Haj woꞌ xirak cho rinoꞌjbal kꞌuruꞌ chi kꞌe̱ꞌ nchol cꞌuhtunic eh haj woꞌ xchalic rajawric chi ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l riban? nqui take. _7 7Reꞌreꞌ xa racꞌu̱n woꞌ ti maꞌ Chep reꞌ aj sehc, majeꞌ? Jeꞌ woꞌ, xa racꞌu̱n woꞌ ti ixok reꞌ Mari̱ya ribihnal eh xa casbe̱s woꞌ ti Jaco̱wo, reꞌ Chep, reꞌ Simon chꞌi̱l i Ju̱ras.  6eh xo̱j chipam i tinamit Nasaret reꞌ qꞌuihinak cho wi̱ꞌ. Nok wilic aj chic ar, xipꞌut cꞌuhtunic chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xa reꞌ laꞌ take tinamit jeꞌ wili nquikꞌor chiri̱j chi xa sahchanak chic quicꞌux ru̱cꞌ i cꞌuhtunic chꞌi̱l take lokꞌ laj nawa̱l riban: «Haj woꞌ rirak i rinoꞌjbal i Jesus reꞌreꞌ chi kꞌe̱ꞌ nchol cꞌuhtunic? Eh haj woꞌ nchalic rajawric chi ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l riban chi kaxilac?  } 5Nok ricohlam chic rikꞌormojic take jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ  ) 4Chi jeꞌ aj reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh: «Wi jenoꞌ aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses ntijiljic woꞌ chic chipam i acꞌ laj tijbal chiri̱j i kꞌatoj kꞌoric riban cho Dios cu pan taxa̱j, reꞌreꞌ til nyeꞌeric reh chi erirak chiri̱j chi manlic reꞌ ricorquilal wilic chipam acꞌ laj tijbal jeꞌ woꞌ i ricorquilal wilic chipam i najtir laj cꞌuhbal. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nijalwachej reꞌ ncꞌulmujic ru̱cꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ ru̱cꞌ ncꞌulmujic ru̱cꞌ jenoꞌ ajabe̱s reꞌ resaj cho take cu acꞌ laj cꞌolo̱j jeꞌ woꞌ take najtir laj cꞌolo̱j cho chipam ricꞌola̱b, nqui Jesus keh. Reꞌ Jesus maꞌ xcꞌulmujic ta chi suk
chipam i tinamit Nasaret (Mr. 6.1-6; Lc. 4.16-30) @ y 3Naxicohlaj rikꞌormojic chiꞌnchel take jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xibiraj keh wi xkarak chiri̱j i xikꞌor eh reꞌ hoj xkakꞌor reh chi til xkarak chiri̱j. ) K 2Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ take cꞌahbil quinoꞌjbal naquicojoric chipam rinimal tiꞌcꞌaxic reꞌ xa jeꞌ chic ricab ntenic cho wi̱ꞌ jenoꞌ rinimal kꞌa̱kꞌ. Ar aj ruꞌ nacokꞌic eh naquitzꞌuyunic woꞌ ruꞌum ritiꞌquilal tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum, nqui Jesus keh. 6 e 1Nicꞌ paꞌ wach nbanaric cu̱cꞌ take car, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric pan cohlsbal wach i acꞌal wili, reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios naquichalic chi rimoloric quiwach take cꞌahbil quinoꞌjbal eh naquicojom lok pa reh cu̱cꞌ chꞌakbal queh cu̱cꞌ take coric wach quicꞌux. % 0xa reꞌ laꞌ ruꞌ, jeꞌ ricab nok reꞌ take aj car nanquesaj lok chi chi̱ꞌ haꞌ i quiyaꞌl chi nujunak reh chiꞌnchel wach car, quitzꞌuhkic chi riyeꞌeric lok pan chacach take chakꞌwach laj car eh reꞌ take maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric nquicut je. W' /«Reꞌ ncꞌuluric nankꞌormojic i tijbal chiri̱j i kꞌatoj kꞌoric riban cho Dios cu pan taxa̱j, nijalwachej ru̱cꞌ moloj rehreh wach car riban cho jenoꞌ yaꞌl chopbal car reꞌ ncuturic jok pan haꞌ eh jeꞌ reꞌ rijalwachjic niban maj yuꞌna cu xilacamaj take coric quiwach chꞌi̱l take banol reh cꞌahbilal .U .Reꞌ winak aj yaco̱l reꞌreꞌ, naxirak i kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌwachquil laj abaj, xsoljic woꞌ chic je chi ricꞌayjic take paꞌ bih reh eh xcꞌulic rilokꞌ i kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌwachquil laj abaj reꞌreꞌ. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i
yaꞌl chopbal car C -«Jeꞌ woꞌ, reꞌ nbanaric chiri̱j i wihꞌic chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Dios ar pan taxa̱j, jeꞌ na ricab xiban jenaj winak aj yaco̱l sicꞌoj chakꞌwach laj abaj riban.  ,Chiri̱j wili reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Reꞌ nbanaric chiri̱j i wihꞌic chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Dios ar pan taxa̱j, jeꞌ na ricab xiban jenaj winak xrakbic reh jenaj rinimal bihomal cꞌolo̱j chipam jenaj yeꞌa̱b. Reꞌ winak reꞌreꞌ, xa suk chic ricꞌux chiri̱j i bihomal reꞌreꞌ, xicꞌol woꞌ chic reꞌ xirak wi̱ꞌ eh xo̱j ricꞌayej take paꞌ bih wilic reh, reh chi narilokꞌom i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ xiban chi narehcham i bihomal cꞌolo̱j chipam. L +Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ nok jeꞌ reꞌ naricꞌuluric, reꞌ take coric wach quicꞌux quiniminic wi̱n, nok kꞌahsamaj chic take chi riꞌsil ro̱k kꞌab i wAja̱w, xa holohic chic i sakomonic nacaꞌnam, xa jeꞌ chic ricab richꞌabquilal i kꞌi̱j. Yuꞌna kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak kꞌas ok axiquin tak chi rirakmajic chiri̱j i jalwach kꞌoric wili, nqui keh. Reꞌ kꞌoric chiri̱j i wihꞌic
chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Dios ~u *Jeꞌ reꞌ nacaꞌnam reh chi naquicojoric chipam rinimal tiꞌcꞌaxic reꞌ xa jeꞌ chic ricab ntenic cho wi̱ꞌ jenoꞌ rinimal kꞌa̱kꞌ. Ar aj ruꞌ, nacokꞌic eh naquitzꞌuyunic ruꞌum ritiꞌquilal i tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum. { )Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi naquicꞌulum maj reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌorom queh take waj tzꞌeꞌ wa̱ch pan taxa̱j chi naquimolom wach take nicꞌ nimal maꞌ holohic ta quibanic, chꞌi̱l take quikꞌeb-bic pan mahc take quiniminic wi̱n eh chi naquesmejic lok pa reh chi quixilac take wilque̱b riꞌsil wo̱k nikꞌab. K (Jeꞌ reꞌ ajic, pan cohlsbal wach acꞌal wili, jeꞌ ricab naxponic rikꞌijil chi xsiqꞌuiric take wach i tic, reꞌ maꞌ holohic ta laj tic xcꞌataric cok pan kꞌa̱kꞌ nok chuku̱j chic take lok chi quixilac i holohic laj tic, jeꞌ woꞌ reꞌ naquicꞌulum take nicꞌ paꞌ nimal maꞌ holohic ta quibanic.  'eh reꞌ aj ixowonel reꞌ xticbic reh maꞌ holohic ta laj ijaꞌ rijalwachej aj Yahm. Reꞌ chic risiqꞌuiric wach i tic rijalwachej i cohlsbal wach acꞌal wili eh reꞌ take aj sicꞌol wach tic rijalwachej take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios ar pan taxa̱j. p~Y &Reꞌ yeꞌa̱b bano̱j wi̱ꞌ i tic rijalwachej take tinamit nquibiraj ritijbal i Dios. Reꞌ holohic laj ijaꞌ rijalwachej take cꞌacharel oconak chic take chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios reꞌ aj kꞌatal kꞌoric chi quina̱. Reꞌ chic i maꞌ holohic ta laj ijaꞌ rijalwachej take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i aj Yahm reꞌ kꞌe̱ꞌ cꞌahbil wach N} %Reꞌreꞌ, jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban: «Reꞌ aj tico̱l cꞌahchiꞌ riticbic reh i holohic laj ijaꞌ quirijalwachej i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. L| $Nok ojonak chic take tinamit, reꞌ Jesus xoquic woꞌ chic chipam i pa̱t elenak je wi̱ꞌ. Ar ajic reꞌ hoj raj tahkanel naxkajil cok ki̱b ru̱cꞌ, jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ajabe̱s, chacuy chasakomej wach keh chaj bih nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric xakꞌor chiri̱j maꞌ holohic ta laj tic, kojqui reh. ={s #Chi jeꞌ reꞌ xo̱j elok wach rikꞌorbal i jenaj aj kꞌorol cꞌuhbal najtir kꞌi̱j, reꞌ jeꞌ wili xkꞌormojic cho reh ruꞌum i Dios:“Reꞌ hin pan jalwach kꞌoric nanibanam i cꞌuhtunic
eh nanisakomem wach nicꞌ paꞌ nimal take cꞌuhbal maꞌ sakomomaj ta cho wach cu richꞌihquic cho cꞌacharic, nqui kꞌoro̱j cho. Reꞌ risakomsjic wach i jalwach kꞌoric
chiri̱j i maꞌ holohic ta laj ijaꞌ Rz "Ru̱cꞌ aj wili xicohlaj wach chiꞌnchel ricꞌuhtunic i Jesus ru̱cꞌ take jalwach kꞌoric xikꞌor queh tinamit. Maꞌxta bih cꞌuhtunic xiban queh maꞌ ta nak ru̱cꞌ jalwach kꞌoric. %yC !Reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic keh i jalwach kꞌoric wili: «Reꞌ camanic riban i niCꞌuhbal chiri̱j kꞌatoj kꞌoric riban cho Dios cu pan taxa̱j, nanijalwachem woꞌ chic ru̱cꞌ riban i rikꞌomil caxlan wiꞌc. Reꞌ ikꞌo̱m reꞌreꞌ, naxcojoric ruꞌum i jenaj ixok chi xilac i oxpaj chi rikꞌoril caxlan wiꞌc, xixilaquej ri̱b chꞌi̱l i kꞌo̱r cu rehtal xisipsaj wach, nqui Jesus. x Reꞌ aj ijaꞌ reꞌreꞌ til maꞌ naꞌlic ti reh naxtiquiric jok, xa reꞌ laꞌ ruꞌ naxqꞌuihic johtok, kꞌe̱ꞌ nimal xponic chi quiwach take muꞌunumaj tic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, nok nim laj che̱ꞌ chic, reꞌ take cucꞌ tzꞌiquin xicꞌulic lok china̱ take kꞌab eh xcaꞌn quike̱s china̱, nqui Jesus. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i
sipsbal wach caxlan wiꞌc 4wa Reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic keh jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Reꞌ rijalwachjic i ricꞌam jeꞌ wi̱ꞌ ri̱b niCꞌuhbal chiri̱j i kꞌatoj kꞌoric riban cho i Dios cu pan taxa̱j, cu rehtal nqꞌuihic wach chi risuksjic i ca̱mna take cꞌacharel, nanijalwachem ru̱cꞌ jeꞌ ricab xiban i tꞌuch ijaꞌ mosta̱sa ribihnal reꞌ xcꞌamaric je ruꞌum jenaj winak chi naritiquim jok pa racꞌa̱l. }vs Chacana̱ꞌ tak kꞌuruꞌ, quiqꞌuihok pe johtok quicabchelal cu rehtal rirak rikꞌijil sicꞌbal wach nitic. Cu reꞌ aj ruꞌ, reꞌ hin jeꞌ wili nanikꞌorom queh take aj sicꞌol wach nitic: Nicꞌ paꞌ nimal xiwachej nitic xniban, chasicꞌ tak wi̱n eh chacꞌol tak chipam nicꞌola̱b. Reꞌ cok ruꞌ, pe̱t chachuk tak lok take maꞌ holohic ta laj tic eh nok apixim tak chic pa̱m chi yuhtil, chacꞌat tak pan kꞌa̱kꞌ, nqui nanikꞌorom, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ, nqui Jesus. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i
tꞌuch ijaꞌ mosta̱sa ribihnal (Mr. 4.30-32; Lc. 13.18-19) Gu «Reꞌ ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor queh: ‹Maꞌ chi bih pe aban tak yuꞌna, maꞌ ok nchel chi richukuric lok i maꞌ holohic ta laj tic reꞌreꞌ ewoꞌ nachuk tak lok i nitic. `t9 «Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh: ‹Reꞌ xticbic reh maꞌ holohic ta laj ijaꞌ, jenaj aj ixowonel wi̱n, nqui queh raj tzꞌeꞌ wa̱ch. «Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh ajabe̱s: ‹Ha̱w, ta na re̱t chi eno̱j kachuk take maꞌ holohic ta laj tic reꞌreꞌ? nqui take reh. 9sk Ar ajic reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i winak reꞌreꞌ naxquicoj rehtal reꞌ xcꞌuluric, xo̱j quikꞌor reh ajabe̱s chi jeꞌ wili: ‹Ha̱w, reꞌ hat holohic laj ijaꞌ xatic pan ayeꞌa̱b, majeꞌ? Haj xchalic i maꞌ holohic ta laj ijaꞌ wilic chipam ayeꞌa̱b kꞌuruꞌ? nqui take reh. ;ro Chi jeꞌ aj reꞌ nok reꞌ take tic reꞌreꞌ qꞌuihinak chic johtok take, pꞌuht quiqꞌueric cho chi naquiwachanic. Cu reꞌ aj ruꞌ, xcꞌutunic peꞌ cho chi quixilac take tic reꞌreꞌ chi tico̱j poꞌ nchel take maꞌ holohic ta laj ijaꞌ jeꞌ ricab quicaꞌyic woꞌ take tic reꞌreꞌ. q9 jeꞌ ru̱cꞌ ncojoric chi wiꞌc. Nok reꞌ winak reꞌreꞌ ritiquim chic pa̱m i racꞌa̱l, pan jenaj chakꞌab pa risukquil quiwiric take cꞌacharel, xchalic i raj ixowonel xitic take maꞌ holohic ta laj ijaꞌ chi xilac i ritic eh chiri̱j chic ruꞌ xo̱j woꞌ chic. Gp Reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic keh jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Reꞌ ncꞌulmujic nankꞌormojic i tijbal chiri̱j i kꞌatoj kꞌoric riban cho Dios cu pan taxa̱j, reꞌreꞌ nanijalwachem ru̱cꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ jenaj winak reꞌ xitic pa̱m i racꞌa̱l ru̱cꞌ holohic laj ijaꞌ ;oo «Reꞌ aj chic take ijaꞌ xikajic pan holohic laj acꞌal rijalwachej i niCꞌuhbal nquibiraj take cꞌacharel holohic wach quinoꞌjbal. Jeꞌ ricab nok reꞌ tic reꞌreꞌ xwachanic cho cu rehtal xiyew hoꞌcꞌahl (100) tꞌohr, oxcꞌahl (60) tꞌohr eh lajeb ricaꞌwinak (30) tꞌohr chi nakꞌ wach ru̱cꞌ juꞌjun wal, reꞌ take cꞌacharel nquichop quicꞌux ru̱cꞌ niCꞌuhbal nquibiraj eh no̱j woꞌ caꞌn chi aj banol take reh chaj bih ra̱j i Dios, nqui Jesus keh. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j
i maꞌ holohic ta laj ijaꞌ nnU «Reꞌ chic take ijaꞌ xikajic xilac tak qꞌui̱x rijalwachej i niCꞌuhbal ribiraj i cꞌacharel, xa reꞌ laꞌ maꞌ riban ta woꞌ chi aj banol take reh chaj bih ra̱j i Dios. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab chi reꞌ take tic maꞌ quiꞌo̱j ta wachanok, jeꞌ woꞌ reꞌ i niCꞌuhbal maꞌ nwachanic ta woꞌ cu̱cꞌ maj jeꞌ ricab chi reꞌ take ijaꞌ ntzꞌaparic quina̱ cuꞌum take qꞌui̱x, wilic woꞌ nkꞌetbic pan quibe̱h jeꞌ ricab nanquicoj quicapew-bal xa chiri̱j take risiqꞌuiric paꞌ bih queh on chiri̱j take cꞌaxoj wach bihomal reꞌ njotꞌbic woꞌ reh quicapew-bal. m xa reꞌ laꞌ maꞌ nquichop ta quicꞌux ru̱cꞌ chi coric, xa jeꞌ quicab junwal ok chi tic maꞌ cha̱m ta kajanak ritzꞌi̱ꞌ ra̱ꞌ pan acꞌal. Jeꞌ reꞌ nok, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa juncꞌam ti nquicoj wach niCꞌuhbal eh jeꞌ reꞌ nikꞌor chi ncaꞌn maj nanchalic i tiꞌcꞌaxic on ixowonic china̱ ruꞌum reh nicꞌuhbal, ricana̱ꞌ woꞌ chic rinimjic. l Reꞌ chic take ijaꞌ xikajic xilac tak abaj rijalwachej i niCꞌuhbal xa suk chic quicꞌux nanquibiraj take cꞌacharel, k} Reꞌ take ijaꞌ xikajic pan be̱h rijalwachej i cꞌacharel ribiraj i tijbal chiri̱j rikꞌatoj kꞌoric i Dios xa reꞌ laꞌ nok maꞌ rirak ta woꞌ chiri̱j, ncꞌulic makꞌarok pa ra̱mna ruꞌum i aj Yahm reꞌ kꞌe̱ꞌ cꞌahbil wach. gjG «Chacoj tak rehtal, jeꞌ wili nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric chiri̱j i aj tico̱l: }is maj til pan coric nikꞌor aweh tak chi yohbal wach take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios chꞌi̱l take cꞌacharel coric wach quicꞌux xca̱j nak quilom reꞌ cꞌahchiꞌ awilow tak eh xca̱j nak quibiram reꞌ cꞌahchiꞌ abiram hat-tak yuꞌna. Reꞌ Jesus xisakomej wach i
jalwach kꞌoric chiri̱j ijaꞌ (Mr. 4.13-20; Lc. 8.11-15) +hO «Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, kꞌe̱ꞌ je ato̱b aweh hat-tak reꞌ cꞌahchiꞌ awilbic take reh niban eh cꞌahchiꞌ abirinic tak reh chaj bih nikꞌor {go Ruꞌum reꞌ, reꞌ take reꞌ xquicowsaj i ca̱mna, xquicupsaj qui̱b
eh xquisotꞌsaj woꞌ qui̱b ru̱cꞌ quinoꞌjbal.Ru̱cꞌ xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin maꞌxta chic nitoꞌbem take
maj reꞌ take reꞌ chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic quinquisicꞌ yuꞌna,
maꞌxta chic quirakam chiri̱j i niCꞌuhbal ru̱cꞌ ca̱mna.Ruꞌum aj reꞌ naquicahnic woꞌ chi cuprunak take, jeꞌ woꞌ chi sotꞌronak take ru̱cꞌ quinoꞌjbal.Chi jeꞌ reꞌ maꞌ nquirak ta woꞌ chiri̱j i niCꞌuhbal eh maꞌ eta woꞌ nicoꞌlej take, nqui kꞌoro̱j cho reh maꞌ Isayi̱yas ruꞌum Dios. f  Chi jeꞌ reꞌ ajic xo̱j elok wach cu̱cꞌ i kꞌoric kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios chi jeꞌ wili reh maꞌ Isayi̱yas:“Reꞌ take nitinami̱t maꞌxta chic quirakam chiri̱j i kꞌoro̱j wuꞌum.Reꞌ take reꞌ xa naquitikim woꞌ juꞌ birinic eh xa naquilom woꞌ take nicꞌ paꞌ nimal nanicꞌuhtam queh,
xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌxta quicojom rehtal. We' Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nanikꞌorom aweh tak chaj bih nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, raj nchel take junleh reꞌ maꞌ quitahkanic ta wi̱n, xa ru̱cꞌ jalwach kꞌoric nanikꞌorom queh niCꞌuhbal reh chi maꞌ eta nquirak chiri̱j reꞌ niban on reꞌ nikꞌor, to̱b ta nak nquilow on to̱b ta nak nquibiraj. Id  Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak nariyeꞌeric riman aweh tak rehtꞌaljic niCꞌuhbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi wilic acꞌux tak chi rinimjic, reꞌ Dios til nariyeb aweh tak chi na̱rakam tak chiri̱j rinoꞌjbal. Raj wi maꞌxta acꞌux tak chi rinimjic, maꞌ xa reꞌ ta eriban chi maꞌ eta narak tak chiri̱j rinoꞌjbal, narimakꞌam laꞌ woꞌ aweh tak i haj nak ti wilic i noꞌjbal nakꞌor tak chi xatijej tak ru̱cꞌ nicꞌuhbal. lcQ Chalic i Jesus, jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban: «Maꞌ hab ta nak wach nehtꞌalanic reh chi reꞌ Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j, wilic chic chaxilac tak chi kꞌatal kꞌoric xa reꞌ laꞌ ti hat-tak xyeꞌeric kꞌab aweh tak chi narisakomjic wach aweh tak, raj nchel take toco̱m chic maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab chi narisakomjic wach queh. ebC Nok xa kutquel chic ru̱cꞌ Jesus, reꞌ hoj raj tahkanel xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Chaj bih riwi̱ꞌ chi xa ru̱cꞌ jalwach kꞌoric tikꞌoric cu̱cꞌ take tinamit? kojqui reh. }as Naxicohlaj rikꞌormojic i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ wili xikꞌor queh tinamit reꞌreꞌ: «Reꞌ kꞌas axiquin tak chi birinic camanok aweh tak chi rirakmajic chiri̱j reꞌ xnikꞌor lok wili, nqui queh. Reꞌ risakomsjic wach chaj waꞌric
chi ru̱cꞌ jalwach kꞌoric nkꞌoric i Jesus (Mr. 4.10-12; Lc. 8.9-10) ` Wilic aj take rija̱ꞌ jeꞌ reꞌ xquicꞌul, xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take xikajic pan holohic laj acꞌal, reꞌ cok take reꞌ xipokꞌ cho chi coric eh kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiwachanic cu rehtal wilic xquiwachej hoꞌcꞌahl (100) tꞌohr reh juꞌjun wal, wilic xquiyew oxcꞌahl (60) tꞌohr eh wilic woꞌ xquiyew lajeb ricaꞌwinak (30) tꞌohr chi nakꞌ wach, nqui Jesus. T_! Wilic woꞌ take rija̱ꞌ xikajic xilac tak qꞌui̱x xiqꞌuihic nak tok, xa reꞌ laꞌ xiquimic naxtzꞌaparic quina̱ cuꞌum take qꞌui̱x xiqꞌuihic ti johtok chi nok chiwach i tic reꞌreꞌ. I^  xa reꞌ laꞌ ruꞌ naxchalic ritzꞌaꞌquilal i kꞌi̱j, xicꞌahtic take ritzꞌi̱ꞌ ra̱ꞌ eh ruꞌum chi maꞌxta chic bih nariyeꞌbic cansil, xichikic take cucꞌ tic reꞌreꞌ. N] Wilic woꞌ rija̱ꞌ xikajic xilac tak abaj reꞌ maꞌ kꞌe̱ꞌ ta wi̱ꞌ acꞌal. Reꞌ take reꞌ xa nok woꞌ ti xipokꞌ cho ruꞌum chi maꞌ cha̱m ta ti pa̱m acꞌal xikajic wi̱ꞌ, \! Ruꞌum aj reꞌ wilic take rija̱ꞌ xikajic pan be̱h eh naxicꞌulic lok take cucꞌ tzꞌiquin xcꞌulic quicꞌux ijaꞌ reꞌreꞌ. [y Ar aj ruꞌ, yohbal wach take cꞌuhtunic xiban queh tinamit reꞌreꞌ ru̱cꞌ take jalwach kꞌoric jeꞌ ricab i xikꞌor queh chi jeꞌ wili: «Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Junpech jenaj winak xo̱j tico̱l chipam riyeꞌa̱b. Reꞌreꞌ xoquic je chi tic xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ banoj tic ocronak take wi̱ꞌ jeꞌ ru̱cꞌ xa chaquilej je aweh ncaꞌn. pZY Ar ajic naxquimol qui̱b yohbal wach tinamit, reꞌ Jesus xoquic cok pan jenaj maꞌ laj cano̱wa reꞌ xitzꞌuka̱ꞌ cho wi̱ꞌ ri̱b chi naricꞌuhbalem take riqꞌuihal tinamit wilque̱b lok chi chi̱ꞌ i haꞌ reꞌreꞌ. 2Y _ Chiwach aj woꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus na xelic cho chipam i pa̱t wilic nak wi̱ꞌ, xo̱j chi chi̱ꞌ i jenaj maꞌ laj haꞌ eh xitzꞌuka̱ꞌ ri̱b ar. X 2Jeꞌ reꞌ quilokꞌil chi niwach maj xa hab wach riban ribanaric haj wilic take ra̱j i wAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chi niwach jeꞌ na ricab nitu̱t on nicha̱kꞌ take, nqui Jesus.~Wu 1Chiri̱j reꞌ, xijohsaj je kꞌab chi kana̱ i hoj raj tahkanel eh jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit: «Chawilow tak take waj tahkanel wili. Reꞌ take reꞌ kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ take chi niwach, jeꞌ na ricab nitu̱t on nicha̱kꞌ take. UV# 0Chalic i Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ nitu̱t chꞌi̱l take nicha̱kꞌ, lo̱kꞌ take chi niwach xa reꞌ laꞌ hab wach take jeꞌ quicab take reꞌ nanacapaj i hat? nqui reh. U3 /jeꞌ wili xikꞌor cok reh: «Ha̱w, reꞌ atu̱t chꞌi̱l take acha̱kꞌ wilque̱b lok ri̱j pa̱t, nca̱j ca̱t quikꞌoꞌrem, nqui cok reh. }Ts .Nok cu cꞌahchiꞌ woꞌ chi kꞌoric i Jesus cu̱cꞌ take cꞌacharel, jenaj chi quixilac take tinamit wilque̱b ar, naxilow chi reꞌ ritu̱t i Jesus chꞌi̱l take richa̱kꞌ wilque̱b lok rij pa̱t chi nca̱j nak kꞌoric ru̱cꞌ BS} -reꞌ maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ no̱j chi risiqꞌuiric wuku̱b chic chi richꞌi̱l jeꞌ ru̱cꞌ xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ balcꞌuxquilal wach quinoꞌjbal chiwach ruꞌ eh narirak take cho, quiꞌoquic chi cꞌacharic ru̱cꞌ winak reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ balcꞌuxquilal wach rinoꞌjbal i winak reꞌreꞌ nariqꞌuic woꞌ chic na̱ chiwach naxwihꞌic cho maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ chi xa chi rutquel. Jeꞌ aj ricab chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ no̱j riban chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic balcꞌuxquilal wach rinoꞌjbal, til jeꞌ reꞌ balcꞌuxquilal wach anoꞌjbal tak naribanam hat-tak reꞌ maꞌ holohic ta laj cꞌacharel, nqui xikꞌor queh. Reꞌ ritu̱t i Jesus chꞌi̱l take richa̱kꞌ
xca̱j nak kꞌoric ru̱cꞌ (Mr. 3.31-35; Lc. 8.19-21) bR= ,jeꞌ wili rikꞌor pa ricꞌux: ‹Reꞌ hin nanisoljic woꞌ chic je ru̱cꞌ i cꞌacharel xintꞌermejic cho wi̱ꞌ, nqui rikꞌor. «Chiri̱j wili nanponic woꞌ chic ru̱cꞌ cꞌacharel elenak je wi̱ꞌ, no̱j rirak chi reꞌ ra̱mna cꞌacharel reꞌreꞌ xa tehlic woꞌ pa̱m eh tiklic chic chi naroquic woꞌ chic pa̱m, jeꞌ ricab nok jenoꞌ pa̱t mesoj chic pa̱m eh xoyomaj woꞌ chic pa̱m chi naroquic pa̱m. Jeꞌ reꞌ ajic, narilow chi jeꞌ reꞌ, [~}V{(zCyWxYwcvguAtrq-ponmqkkjih1feca`_]H[YXX2WVU|TSQPOKaJHGF,DCBZ@-><<;':7530/-#+*g(&%$}#:"e!8 A/u| d@|~o(  Ixa reꞌ laꞌ nchel reh chi maꞌ eta quicahnic chꞌiꞌc ku̱cꞌ, hiy yuꞌna chopol car chi chi̱ꞌ i maꞌ laj haꞌ. Reꞌ pe̱t car enachop cho ru̱cꞌ achopbal, chateh i chi̱ꞌ maj ar enarak jenaj tumi̱n manlic eritojbej ri̱j ato̱j i hat chꞌi̱l i wi̱n. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nacharak cho, chacꞌam cho eh chakꞌahsaj queh aj molol to̱j reꞌreꞌ, nqui Jesus reh.T!Nok rikꞌorom chic i maꞌ Luch chi reꞌ take kꞌatal kꞌoric cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ richopom quina̱ ritakꞌa̱ꞌ rimoloric i to̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chi wili xikꞌor reh: «Wi reꞌ take wilque̱b pan quipa̱t take kꞌatal kꞌoric maꞌ nquiyew ta i to̱j nmoloric, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hin rAcꞌu̱n i Dios maꞌ riban ta woꞌ nak chi wi̱n chi eniyew i to̱j ncamanic chipam Lokꞌ laj riPa̱t i wAja̱w, %Chalic maꞌ Simon jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ho̱ꞌ, reꞌ Jesus riyew i to̱j reꞌreꞌ, nqui xikꞌor queh. Chiri̱j chic ruꞌ nok hoj chic oconak cok chipam i pa̱t reꞌ wilic wi̱ꞌ kapatal, reꞌ Jesus xa reꞌ woꞌ ti xojponic ar jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Simon: «Chaj bih nacapaj hat chiri̱j wili: Nanquitakꞌa̱ꞌ rimoloric i to̱j take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal, hab wach aj u̱cꞌ nquimol? Cu̱cꞌ take wilque̱b pa ripa̱t on cu̱cꞌ take cꞌacharel richop quina̱? nqui reh. %CChiri̱j chic ruꞌ, nok hoj chic pononak pan tinamit reꞌ Capernahum ribihnal, reꞌ take aj molol to̱j quicamanic chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, xicꞌulic lok ru̱cꞌ maꞌ Luch eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Reꞌ awaj tijinel tak Jesus, riyew na i to̱j ncamanic chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ i wach i Dios on maꞌ riyew ta? nqui take reh. ]3Coric ruꞌ, reꞌ take reꞌ naqui̱nquicansam je xa reꞌ laꞌ pa ro̱x kꞌi̱j chic niquimic je, reꞌ Dios naribanam chi nawuctic woꞌ chic cho chi quixilac camnak, nqui xikꞌor keh. Ru̱cꞌ kꞌoric xiban reꞌreꞌ chi naricansjic, kꞌe̱ꞌ naxoquic cho ritzꞌirquilal pan kacꞌux. Reꞌ Jesus xiban woꞌ ritojoric i to̱j #Nok wilco̱j chic ponok pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wilic xikꞌor keh chiri̱j riquimic: «Reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌahsjic pan quikꞌab take cꞌacharel reꞌ naquicansanic wi̱n. A{Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ enaꞌn tak wi̱ꞌ quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ ricab take reꞌ, xa reꞌ wach ribanaric i ti̱j ru̱cꞌ cuyuj wiꞌc chiwach i Dios, nqui Jesus. Reꞌ Jesus xkꞌoric woꞌ chic
chiri̱j riquimic (Mr. 9.30-32; Lc. 9.43-45)  1Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Maꞌ xaꞌn ta tak lok canar resmejic ruꞌum chi jaꞌ cowjonak ta acapew-bal tak ru̱cꞌ i Dios. Wi ta reꞌ acapew-bal tak pononak ta nak chic ricowil jeꞌ ricab riban tꞌuch ijaꞌ mosta̱sa ribihnal rirak ricowil nanrejbic, reꞌ hat-tak maꞌxta nak bih maꞌ ta nak eriban chawach. Jeꞌ ricab wi ta nak enakꞌor tak reh yu̱kꞌ wili chi enelic je eh chi ar chic pan maꞌ laj haꞌ wuluꞌ eno̱j riyew ri̱b, maꞌ eta nak naꞌn tak soꞌ ricꞌaxquilal resmejic je. C Nok reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel Jesus xa kutquel chic wilco̱j lok, wilic take kichꞌi̱l jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus naxquijil cok qui̱b ru̱cꞌ: «Ha̱w, chaj waꞌric nok reꞌ hoj maꞌ xkaꞌn ta canar ritꞌermejic lok i maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ acꞌun reꞌreꞌ? nqui take reh. Nok cꞌamoj chic cok ru̱cꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor reh maꞌ tob laj uxlabal chi narelic lok ru̱cꞌ acꞌun reꞌreꞌ. Naxelic lok i maꞌ tob laj uxlabal, xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xcahnic chi suk chic ricꞌux acꞌun reꞌreꞌ. z mAr ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban take tinamit reꞌreꞌ: «Ha̱ꞌ, reꞌ cok hat-tak tinamit, hat-tak chic cow chi rinimjic niCꞌuhbal ruꞌum jotꞌo̱j chic anoꞌjbal tak! Ma̱capaj tak nchel kꞌuruꞌ chi chiwach i quib xib chic kꞌi̱j wilqui̱n chaxilac tak xa cu naca̱t woꞌ nicuyum tak ru̱cꞌ ricowil anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, nqui chi kꞌilbal queh. Chiri̱j chic ruꞌ, xikꞌor reh winak chi jeꞌ wili: «Chacꞌam cho wi̱n awacꞌu̱n, nqui reh. @ yRuꞌum riyaꞌbilal reꞌreꞌ, xniyew chi quiwach take nahsil awaj tahkanel wili chi naquesam nak lok reh riyaꞌbilal xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta woꞌ canar ruꞌ, nqui reh. 9«K-Aja̱w Jesus, chacuy chaquetelej wach wi̱n i wacꞌu̱n eh chatoꞌbej ru̱cꞌ resmejic lok riyaꞌbilal. Reꞌreꞌ nanchalic risihkoral, kꞌe̱ꞌ tiꞌquil ricꞌul eh xa paꞌ nkꞌehbic. Wilic pech nkꞌehbic pan kꞌa̱kꞌ eh wilic pech nkꞌehbic pan haꞌ. $AChiri̱j chic ruꞌ jenaj winak xelic cho chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus naxchalic rixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach: |q Ru̱cꞌ i xikꞌor reꞌreꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ xquirak chiri̱j take xib chi kich aj tahkanel reꞌreꞌ chi naxkꞌoric i Jesus chiri̱j Eli̱yas chiri̱j laꞌ poꞌ i Wa̱n reꞌ xkahsanic quiha̱ꞌ i tinamit, xkꞌoric. Reꞌ Jesus xitꞌerej lok jenaj
maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ jenaj acꞌun (Mr. 9.14-29; Lc. 9.37-43) lQ xa reꞌ laꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌxta nquicoj rehtal chi xwihꞌic chic chi quixilac jenaj winak reꞌ xcꞌulic chi rijelow-bal i Eli̱yas eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xquicꞌul ta chi suk reꞌ laꞌ chic xcaꞌn ribanaric reꞌ haj wilic i tiꞌcꞌaxic xca̱j caꞌnam reh jeꞌ ricab nacaꞌnam woꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wu̱cꞌ i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, nqui Jesus queh. uc Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Coric nquikꞌor chi reꞌ Eli̱yas naricꞌulic lok chi pe̱t chi ribanaric chi reꞌ take tinamit naquitikꞌa̱b qui̱b chi ricꞌuluric i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, 6e Chiri̱j wili reꞌ take xib chi kich aj tahkanel reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor cok reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ hoj nkacoj wach chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ kacapew-bal i hoj xa reꞌ laꞌ chaj bih riwi̱ꞌ chi reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nquikꞌor chi reꞌ maꞌ Eli̱yas naricꞌulic lok chi pe̱t chiwach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric? nqui take reh. W' Chiri̱j chic reꞌreꞌ, nok kajic chic ncaꞌn cho china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌ hab pe wach aj eh nakꞌor tak i xawilow tak wili cu rehtal nok reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, hin ok chic uctunak cho chi quixilac take camnak, nqui xikꞌor queh. 3_Jeꞌ reꞌ ajic naxquijohsaj johtok quilbal, maꞌxta chic nquilow wach i Moyses chꞌi̱l Eli̱yas, xa reꞌ laꞌ chic i Jesus paꞌlic chi quiwach chi rutquel. Gxa reꞌ laꞌ Jesus xijil cok ri̱b cu̱cꞌ eh naxitzꞌaꞌj take cok, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Tipa̱ꞌ tak johtok. Maꞌ tiyoꞌjic tak chic, nqui queh xib kichꞌi̱l reꞌreꞌ. 1Naxquibiraj reꞌreꞌ take xib chi kich aj tahkanel reꞌreꞌ, xquixucꞌa̱ꞌ jok qui̱b cu wach acꞌal ruꞌum quiyoꞌjic xoquic cho, ~ Xa cu reꞌ peꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i maꞌ Luch, jenaj su̱tzꞌ xa nsakomonic chic pa̱m xisutej qui̱j chiꞌnchel eh jeꞌ wili jenaj kꞌoric xbirmijic chipam i su̱tzꞌ reꞌreꞌ: «Reꞌ Jesus wili til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj maj wAcꞌu̱n aj nawil eh kꞌe̱ꞌ woꞌ nsukbic pa nicꞌux ruꞌum. Chabiraj aj tak rikꞌorbal, nqui kꞌoric xbanjic cho. )}KNaxilow maꞌ Luch chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor je reh: «K-Aja̱w Jesus, kꞌe̱ꞌ peꞌ tare̱t chi hoj awichꞌi̱l ayuꞌ. Chayew kꞌab keh kꞌuruꞌ chi enkatikꞌa̱ꞌ xib ok chi cucꞌ pahpaꞌx. Jenaj aweh hat, jenaj reh Moyses eh jenaj woꞌ reh Eli̱yas, nqui reh. Q|Ar aj ruꞌ ruhmumaj peꞌ chic cho quib aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios aj najtir kꞌi̱j, reꞌ Moyses chꞌi̱l Eli̱yas. Reꞌ take quib reꞌreꞌ xiꞌoquic chi kꞌoric ru̱cꞌ i Jesus. ?{wAr ajic china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xo̱j riban chi toco̱m chic ncaꞌyic rilbal chi quiwach take wich aj tahkanel reꞌreꞌ maj xa nchꞌabchꞌatic chic xiban jeꞌ ricab richꞌa̱b i kꞌi̱j eh reꞌ risoꞌ xo̱j riban xa saksa̱k chic xa jeꞌ chic ricab i sakom riyew cho i kꞌi̱j. z }Nok waki̱b chic kꞌi̱j rikꞌorom cho keh chi narojic ar Jerusalen, reꞌ Jesus xesaj lok pa reh i maꞌ Luch chꞌi̱l Jaco̱wo chꞌi̱l woꞌ i richa̱kꞌ i Jaco̱wo reꞌ Wa̱n ribihnal eh xicꞌam je take china̱ jenaj naht na̱ yu̱kꞌ. EyTil coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ nicꞌulic lok i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, naricꞌuluric nok yeꞌo̱j chic wajawric chi kꞌatal kꞌoric eh wilic aweh hat-tak wilca̱t tak ayuꞌ yuꞌna cu jaꞌxta pe aquimic tak je maꞌ jaꞌ nawilow tak reꞌreꞌ, nqui Jesus. xNikꞌor chi nanicꞌulic lok maj reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel til nanicꞌulic lok chi wichꞌi̱l richꞌabquilal risakomil i wAja̱w eh chi wichꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch wilque̱b pan taxa̱j. Jeꞌ woꞌ, reꞌ hin nanibanam chꞌukuj kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel eh nanitakꞌa̱b woꞌ chi naquicꞌulum i tiꞌcꞌaxic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahbilal xcaꞌn. Raj take coric xibanic, nanitakꞌa̱b chi naquicꞌulum risukquil quicꞌux. w Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ma̱yew acapew-bal tak chiri̱j nicꞌ paꞌ nimal wilic aweh tak maj wi maꞌ xawehchaj tak i junelic cꞌacharic maꞌxta chic jenoꞌ ritzꞌakil enatojbej tak wi̱ꞌ ri̱j. Jeꞌ woꞌ, to̱b ta yohbal wach abihomal tak wili, xa maꞌxta bih eritik aweh tak, wi maꞌ jaꞌ awehcham tak i junelic cꞌacharic naniyeb i hin naquincꞌolok woꞌ chic lok. 6veNikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj hab wach reꞌ xa reꞌ sukquil cꞌuxlis ra̱j pa ricꞌacharic, maꞌxta rehcham i junelic cꞌacharic ru̱cꞌ i Dios, raj nchel i maꞌ rikꞌor ta bihnal ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic nbanaric reh ruꞌum chi waj tahkanel, reꞌreꞌ narehcham i junelic cꞌacharic. ~uuChiri̱j aj chic ruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: «Reꞌ hab wach nariyeb ricꞌux chi nitahkaljic chikꞌeb lok rij ricꞌux nicꞌ nimal nesenic lok reh ricapew-bal chiwi̱j i hin. Jeꞌ woꞌ, maꞌ xa reꞌ ok pan sukquilal naquiritahkem, jeꞌ laꞌ ok woꞌ pan tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak ritehlam ricuru̱s. ^t5Chalic i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch chi reh aj Yahm cꞌahchiꞌ rikꞌorom: «Telen chi niwach hat aj Yahm, nqui xikꞌor. Chiri̱j reꞌ xa cow chic cꞌahchiꞌ ritzꞌehtam pan nakꞌ wach i maꞌ Luch, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Maꞌ Luch, reꞌreꞌ aj Yahm ncojbic cho reh capew-bal reꞌreꞌ awu̱cꞌ. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ nacapaj ta ri̱j ribanaric haj wilic ra̱j i Dios, reꞌ laꞌ acapew-bal i hat riban jenaj wach ru̱cꞌ quicapew-bal take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i Dios, nqui Jesus reh. EsNok cu reꞌ ti pe̱t keh ribirmijic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xesaj lok pa reh i Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor reh chi rinakaric: «Chaj waꞌric nanakꞌor chi jeꞌ reꞌ, Ha̱w! Chacapaj soꞌ i Dios chi reꞌ ta nak reꞌreꞌ quetelenok awach chi maꞌ eta nacꞌul i tiꞌcꞌaxic xakꞌor, nqui reh. rXa ru̱cꞌ aj woꞌ cho kꞌoric xikꞌor reh maꞌ Luch, reꞌ Jesus pꞌuht risakomem wach keh hoj raj tahkanel chi til ajwal wach chi reh chi narojic ar Jerusalen. Jeꞌ aj wili xikꞌor keh: «Reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel kꞌe̱ꞌ nimal tiꞌcꞌaxic nanicꞌulum naquincansjok. Jeꞌ woꞌ, reꞌ niCꞌuhbal maꞌxta woꞌ ricꞌulmujic cuꞌum take nahsil chipam katinami̱t i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ woꞌ reꞌ nacaꞌnam take aj cꞌamol quibe̱h aj cꞌatol si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maj curman chi chiꞌnchel reꞌreꞌ naricꞌulmujic eh jeꞌ woꞌ chi reꞌ hin nawuctic woꞌ chic cho pa ro̱x kꞌi̱j niquimic, nqui Jesus keh. "q=Chiri̱j reꞌ, xikꞌor woꞌ keh chi kunchelal i hoj raj tahkanel chi maꞌ hab ta wach aj eh nakakꞌorom chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ Jesus xikꞌor queh raj tahkanel
chi naricansjic (Mr. 8.31—9.1; Lc. 9.22-27) opWJeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak niyeb aweh take rila̱wahil take ritzꞌahpil jenoꞌ pa̱t, jeꞌ woꞌ reꞌ nanibanam chi nariyeꞌeric aweh chi wilic awajawric chi quina̱ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ chopo̱j quina̱ ruꞌum i Dios reꞌ aj kꞌatal kꞌoric cho ar pan taxa̱j. Chi jeꞌ aj reꞌ, nok wilic chic awu̱cꞌ i awajawric reꞌreꞌ, naribanjic woꞌ chi paꞌ wilic maꞌxta ayeb kꞌab queh take aj niminel reꞌreꞌ chi naribanaric ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Dios maꞌxta woꞌ riyeb kꞌab queh ar pan taxa̱j chi naribanaric. Paꞌ woꞌ wilic na̱yeb kꞌab queh chi nacaꞌnam ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Dios nariyeb woꞌ kꞌab queh ar pan taxa̱j chi nacaꞌnam, nqui Jesus reh maꞌ Luch. o5Yuꞌna kꞌuruꞌ, reꞌ take kꞌoric wili nanikꞌorom: Jeꞌ ricab til chꞌiclic nicꞌux chawi̱j chi reꞌ hat Luch abihnal, til chꞌiclic woꞌ nicꞌux chi reꞌ hin nanicowsonic quicꞌux take moloj wach aj niminel wi̱n jeꞌ ricab chi china̱ ta nak abaj wili, cꞌahchiꞌ nijohsam jenoꞌ pa̱t. Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ hin nanibanam chi reꞌ take moloj wach aj niminel wi̱n til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j eh chi jeꞌ reꞌ, xa ta nak reꞌ quimic nariwihꞌic rajawric chi quina̱. n Reꞌ Jesus, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ cok i hat Simon racꞌu̱n i Jonas, kꞌe̱ꞌ ato̱b aweh maj chi xanaꞌbej reꞌreꞌ, maꞌ reꞌ ta nchel jenoꞌ cꞌacharel xyeꞌbic aweh rehtꞌaljic, reꞌ laꞌ i wAja̱w wilic cho pan taxa̱j. ]m3Chalic i maꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat, hat rAcꞌu̱n i cꞌachlic Dios chi junelic eh reꞌ woꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ruꞌum, nqui reh. Chi jeꞌ aj reꞌ, xibiraj aj woꞌ chic keh chi jeꞌ wili: «Raj hat-tak, chajaric nacapaj chiri̱j nquikꞌor take reꞌ? Hab woꞌ wach i hin chaweh hat-tak? nqui keh. k Reꞌ hoj jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Wilic tinamit quikꞌoric chi reꞌ hat i Wa̱n reꞌ aj kahsem haꞌ reꞌ camnak chic je. Wilic woꞌ quikꞌoric chi reꞌ hat, hat jenaj queh take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios jeꞌ ru̱cꞌ aj najtir kꞌi̱j jeꞌ ricab i Eli̱yas. Wilic woꞌ quikꞌoric chi reꞌ hat, hat i Jeremi̱yas reꞌ aj kꞌorol woꞌ Cꞌuhbal eh wilic woꞌ take quikꞌoric chi reꞌ hat, hat chic jenoꞌ queh take raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, nqui nquikꞌor, kojqui reh. Uj# Nok pononak chic pan tinamit Sesare̱ya Pili̱po ribihnal, reꞌ Jesus jeꞌ wili xibiraj keh hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel: «Reꞌ hin, hin i Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel xa reꞌ laꞌ, chaj bih nquikꞌor take cꞌacharel chiwi̱j i hin? Hab woꞌ wach i hin chi quiwach ruꞌ? nqui keh. )iK Cu reꞌ aj naxikꞌor keh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel xkarak chiri̱j chi naxikꞌor chi nakayohbalem ki̱b chiwach rikꞌomil i caxlan wiꞌc, maꞌ reꞌ ta poꞌ chiri̱j reꞌreꞌ xkꞌoric, chiri̱j poꞌ i quitijbal take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l quitijbal take aj kꞌahsem si̱ jeꞌ ru̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc. Reꞌ maꞌ Luch xikꞌor chi reꞌ Jesus
til racꞌu̱n i cꞌachlic Dios (Mr. 8.27-30; Lc. 9.18-21) ehC Charak tak chiri̱j kꞌuruꞌ chi maꞌ reꞌ ta chiri̱j i rikꞌomil caxlan wiꞌc xinkꞌoric awu̱cꞌ tak, til laꞌ chiri̱j quinoꞌjbal take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take junchꞌuk chic aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc, nqui keh. Lg Jeꞌ woꞌ, xiqꞌuic na ti pan acꞌux tak cu jarub chic chacach xamol tak xa reh i wuku̱b ti chi caxlan wiꞌc xniquet woꞌ wi̱ꞌ take xi̱cꞌ chi lajeb ikꞌob (4,000) chi cꞌacharel? f# On jaꞌ narak ta na tak chiri̱j chi wilic wajawric chi riyeꞌeric aweh tak reꞌreꞌ jeꞌ ricab xniban ru̱cꞌ i hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc xniquet wi̱ꞌ take cꞌacharel reꞌ xiqꞌuic chi cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) qꞌuihal take? On xiqꞌuic na ti pan acꞌux tak cu jarub chic chacach chi caxlan wiꞌc xamol tak reh risowrahil i hoꞌo̱b ti chi caxlan wiꞌc reꞌreꞌ? veeReꞌ Jesus naxicoj rehtal chaj bih cꞌahchiꞌ kakꞌorom chikawach jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ hat-tak maꞌ riwi̱ꞌ ta chic chaweh tak chi xa cu china̱ woꞌ i wiꞌc no̱j acapew-bal tak. Chaj waꞌric chi maꞌ nachꞌica̱ꞌ tak acꞌux tak chiwi̱j chi coric chi reꞌ hin eniyew aweh tak reꞌreꞌ, wi ekojcahnic chi maꞌxta chic kawaꞌ? dNaxkabiraj chi jeꞌ reꞌ i hoj raj tahkanel, jeꞌ wili pꞌuht kakꞌorom pan kacꞌux: «Ha̱ꞌ, reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ rikꞌorom keh wili ruꞌum chi xicoj chic rehtal chi maꞌ manlic ta kawaꞌ xkacꞌam cho, nqui pꞌuht kakꞌorom. hcIRu̱cꞌ aj xkacꞌul reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ noꞌjbal ncaꞌn take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take junchꞌuk chic aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc, xa jeꞌ na ricab i camanic riban i rikꞌomal caxlan wiꞌc ncojoric chi sipsbal wach rikꞌoril. Ruꞌum aj reꞌ chayohbalej awi̱b tak, ma̱ban aweh tak i quinoꞌjbal ruꞌ, nqui keh. CbNok hoj chic kꞌahxanak je chi juntar haꞌ, reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus xkacoj rehtal chi xiqꞌuic peꞌ pan kacꞌux ricꞌamaric cho kawaꞌ chi sak bih. a7Reꞌ hat-tak reꞌ cꞌacharic naꞌn tak chiwach rikꞌijil yuꞌna kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cꞌahbil anoꞌjbal tak chi no̱j riban jeꞌ ricab jenoꞌ cꞌahbil laj ixok chi banoj cꞌoyomal ru̱cꞌ toco̱m chic winak, maj jeꞌ wili nakꞌor tak wi̱n: ‹Chaꞌn chic jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l cꞌuhtbal reh chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui nakꞌor tak wi̱n. «Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ anoꞌjbal tak, reꞌ hin maꞌ eta chic niban jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l chawach tak, xa reꞌ cok haj wilic enyeꞌeric chawach chi rehtalil, xa reꞌ wach jeꞌ ricab xbanaric reh i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, reꞌ Jonas ribihnal, nqui queh. Nok kꞌoro̱j chic reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicana̱ꞌ take cahnok, xelic je chipam i yukꞌul reꞌreꞌ chi kichꞌi̱l i hoj. Reꞌ kꞌoric chiri̱j quitijbal take aj cꞌuhbalanel reh Cꞌuhbal
Yeꞌo̱j reh Moyses (Mr. 8.14-21) i`K«Jeꞌ woꞌ, nanawilow tak pan tak wahkꞌek chi muhlic pa̱m i taxa̱j, jeꞌ woꞌ wili nakꞌor tak: ‹Jab poꞌ pa̱m i kꞌi̱j yuꞌna, nqui nakꞌor tak. «Wi jeꞌ aj reꞌ naꞌn tak, ra̱j rikꞌorom chi xa hat poꞌ tak banol awach tak maj wi narak tak chiri̱j nicꞌ wach naribanam i kꞌi̱j xa ru̱cꞌ rilmijic pa̱m i taxa̱j naꞌn tak, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi maꞌ narak ta tak chiri̱j i cꞌahchiꞌ ribanam i Dios chipam take rikꞌijil wili? t_aJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hat-tak, nanawilow tak chi cak pa̱m i taxa̱j pan tak xikꞌek, jeꞌ wili nakꞌor tak: ‹Holohic poꞌ kꞌi̱j naribanam ikal, nqui nakꞌor tak. k^ QAr chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, juꞌjun queh take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take junchꞌuk chic aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ take ca̱ꞌ quiꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc, xiponic ru̱cꞌ Jesus eh chi xa nca̱j nak chic quirakam chaj bih encalajic wi̱ꞌ chi quiwach, xquipahkaj reh chi naribanam jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l rehtalil chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric takꞌamaj cho cu pan taxa̱j. I] 'Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok richꞌakam chic je take tinamit, reꞌ Jesus xoquic je pan cano̱wa kichꞌi̱l i hoj cablaj chi raj tahkanel eh xoj-o̱j chipam i tinamit Majta̱la ribihnal.S\&Til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take cꞌacharel xiwiꞌc, chi maꞌ xa ta wilque̱b lajeb ikꞌob (4,000) xa reꞌ take winak chi maꞌ cojo̱j ta pa riman take ixok chꞌi̱l take haꞌlacꞌun. [ %Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, nok reꞌ take tinamit caꞌnam chic quiwaꞌ chi suk, reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel cu wuku̱b chic chacach til woꞌ nujunak chi caxlan wiꞌc jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta, xkamol wach cu̱cꞌ tinamit reꞌreꞌ. 1Z[$Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xichop johtok i wuku̱b chi caxlan wiꞌc chꞌi̱l take joxomaj car eh naxitioxej johtok reh i Dios, xixer take caxlan wiꞌc reꞌreꞌ eh pꞌuht riyeb take pan tak chacach, reh chi reꞌ take nahsil raj tahkanel naquicojom chi quiwach i riqꞌuihal tinamit. qY[#Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xitakꞌa̱ꞌ quitzꞌukunjic take tinamit reꞌreꞌ wach acꞌal. IX "Chalic i Jesus xibiraj keh chi jeꞌ wili: «Jarub chi caxlan wiꞌc wilic awu̱cꞌ tak? nqui keh. —Xa wuku̱b ti chi caxlan wiꞌc eh quib xib ti chi car wilic ku̱cꞌ, kojqui reh. OW!Reꞌ hoj raj tahkanel jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ha̱w, chipam i yeꞌa̱b wilco̱j wi̱ꞌ maꞌxta patanel. Haj enkarak cho i wiꞌc quetbal queh riqꞌuihal cꞌacharel wili? kojqui reh. sV_ Nok wilco̱j chic pa ro̱x kꞌi̱j i kawihꞌic ar, reꞌ Jesus xojrikꞌoꞌrej cok ru̱cꞌ i hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Kꞌe̱ꞌ niquetelej quiwach take tinamit wili maj xiꞌo̱j chic pa ro̱x kꞌi̱j quiwihꞌic ku̱cꞌ eh yuꞌna maꞌxta chic quiwaꞌ quiha̱ꞌ. Chi eta nak nitakꞌa̱ꞌ take je chi maꞌ caꞌnam ta quiwaꞌ, maꞌ nwa̱j ta maj maꞌ quikꞌehbic nchel pan be̱h ruꞌum chi maꞌxta chic cansil, nqui keh. {Uoqꞌuihal take tinamit kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux ruꞌum eh pꞌuht quiyeb johtok ritioxjic i Dios reꞌ nkalokꞌej wach i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn maj xquilow chi reꞌ take me̱m quikꞌoric chic, reꞌ take me̱c i co̱k quibehic chic, reꞌ maꞌ manlic ta wach quikꞌab xmanlajic wach eh reꞌ take sotꞌ xiꞌilbic chic. BT}yohbal wach take tinamit xicꞌulic lok ru̱cꞌ chi cꞌahchiꞌ quicꞌamam cho quiyowa̱b, jeꞌ ricab take me̱c co̱k, take sotꞌ, take me̱m, take maꞌ manlic ta wach quikꞌab chꞌi̱l woꞌ take wilic toco̱m chic quiyaꞌbilal eh chiꞌnchel take yowaꞌi̱b reꞌreꞌ xicojoric chiwach i Jesus reh chi naricꞌsam je quiyaꞌbilal. Jeꞌ reꞌ ajic nok reꞌ Jesus pꞌuht ricꞌsam quiyaꞌbilal take cꞌacharel reꞌreꞌ, SChiri̱j chic ruꞌ naxelic je i Jesus chipam take yukꞌul reꞌreꞌ, xitokꞌa̱ꞌ ribehem chi̱ꞌ maꞌ laj haꞌ reꞌ Calile̱ya ribihnal, cu rehtal xirak jenaj yu̱kꞌ reꞌ xjohtic johtok wi̱ꞌ. Ar ajic nok tzꞌuklic chic i Jesus, R)Chalic i Jesus, naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tuwe̱y, reꞌ hat til xachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j chi coric. Jeꞌ reꞌ nok nanibanam awu̱cꞌ haj wilic atoꞌbil cꞌahchiꞌ apahkam wi̱n, nqui reh. Xa chiwach aj woꞌ ti i juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ rixkꞌu̱n ixok reꞌreꞌ xiqꞌuic woꞌ ti riyaꞌbilal. Reꞌ Jesus qꞌuihal take yowaꞌi̱b xicowsaj IQ Chalic woꞌ chic i ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ha̱w, til coric aweh nakꞌor xa reꞌ laꞌ jeꞌ ricab naquiqueteric take haꞌlacꞌun maꞌ xa reꞌ ta take reꞌ ncaꞌn quiwaꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ quehtric woꞌ ti chic take tzꞌiꞌ ru̱cꞌ rixe̱r caxlan wiꞌc quikꞌehbic jok rehquen rime̱xa i quico̱ꞌ, jeꞌ ok woꞌ ti reꞌ chaꞌn ku̱cꞌ i hoj maꞌ reꞌ ta hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel koj-ehtrok woꞌ ti nechꞌ ok ru̱cꞌ i toꞌbal yeꞌo̱j chi queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui ixok reꞌreꞌ. rP]Chalic i Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Jeꞌ ricab chi jenoꞌ ajabe̱s maꞌ eta riban chi reh chi pe̱t ti eriyehꞌaj lok riwaꞌ i ritzꞌi̱ꞌ chi jaꞌ riquet ta take rihaꞌlacꞌu̱n, jeꞌ woꞌ reꞌ chi niwach i hin, maꞌ riwi̱ꞌ ta woꞌ chi pe̱t ti enwesaj lok riyaꞌbilal awixkꞌu̱n chi cu jaꞌ ta woꞌ nwesaj ta lok riyaꞌbilal chi pe̱t jenoꞌ queh take ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel wilque̱b chipam i yukꞌul wili, nqui Jesus reh. dOANaxibiraj ixok chi jeꞌ reꞌ, xijil cok ri̱b ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor reh chi xuclic cok chiwach: «Ajabe̱s, til chacuy quinatoꞌbej ru̱cꞌ resmejic lok i riyaꞌbilal i wixkꞌu̱n, nqui reh. PNChalic i Jesus jeꞌ wili xojricꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ hin cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ wilque̱b chi jeꞌ quicab take sahchel me̱ꞌ xintakꞌabjic cho chi quicoꞌljic take chi pe̱t, maꞌ jaꞌ reꞌ ta nchel cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui keh. `M9Raj laꞌ Jesus maꞌ xicꞌuꞌlej ta ixok reꞌreꞌ. Naxkilow i hoj raj tahkanel chi jeꞌ reꞌ, xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ha̱w, chacuy, chawesaj woꞌ lok i riyaꞌbilal rixkꞌu̱n ixok wili reh chi eno̱j pa ripa̱t. Jeꞌ reꞌ nkapahkaj aweh maj xa chiꞌkꞌor riban chiki̱j, kojqui reh. QLAr aj ruꞌ jenaj ixok ca̱ꞌ quiꞌsil cho take aj Canahan, reꞌ nchalic pan jenaj queh take yukꞌul reꞌreꞌ, xoquic chi ritahkaljic je i Jesus chi xa qꞌueric chic je chi̱ꞌ chiri̱j chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s Jesus, ra̱ꞌ riꞌsil cho i kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chaquetelej niwach chꞌi̱l wixkꞌu̱n. Chacuy, chawesaj lok wi̱n riyaꞌbilal cojo̱j china̱ ruꞌum jenaj maꞌ tob laj uxlabal nchopbic na̱ ricꞌacharic, nqui reh. KChiri̱j chic riwihꞌic ar Jenesaret, reꞌ Jesus xelic je ar eh xo̱j chipam take quiyukꞌul aj Ti̱ro chꞌi̱l aj Siron. rJ]Chiꞌnchel take cꞌahbil laj bano̱j xnikꞌor lok ribiral wili, reꞌreꞌ nbanic chi wilic i mahc pan ca̱mna take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta nchel i chaj bih ricꞌux jok chi maꞌ ritzꞌajam ta kꞌab, nqui Jesus keh. Reꞌ resmejic lok riyaꞌbilal rixkꞌu̱n
i jenaj ixok maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho
i maꞌ Israhel (Mr. 7.24-30) I{Reꞌ aj reꞌ nbanic chi kojmahcanic maj cu pa ra̱mna cꞌacharel njohtic cho cꞌahbil laj noꞌjbal jeꞌ ricab take cansanic riban, on reꞌ banoj tak cꞌoyomal chiri̱j lok i caxarahil, on reꞌ tununic tak i̱b pan cꞌoyomal chi maꞌ caxa̱ra ta take, on reꞌ banoj tak lekꞌ, on reꞌ chucuj tak kꞌoric, on reꞌ tzꞌuju̱j tak i̱b ncaꞌn take cꞌacharel. NHJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, maꞌ reꞌ ta nkacꞌux jok riban chi wilic ta nak i mahc pan ka̱mna, reꞌ laꞌ chaj bih cꞌahbil laj kꞌoric nelic cho pan kachi̱ꞌ chi cu pan ka̱mna nasjic cho. AG{Maꞌ narak ta na tak chiri̱j kꞌuruꞌ chi reꞌ paꞌ bih nkacꞌux jok, xa chi kapa̱m woꞌ no̱j jok eh nok ribanam chic cho ricamaj nkesaj woꞌ chic lok chi kꞌebo̱j chic? F1Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat-tak, maꞌ jaꞌ xta pe ok woꞌ nchel anoꞌjbal tak chi rirakmajic chiri̱j xnikꞌor? ]E3Chiri̱j aj chic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Chacuy Ha̱w, chasakomej wach keh i kꞌoric xakꞌor queh tinamit chiri̱j reꞌ nchꞌuwaꞌrsanic wach i ka̱mna, nqui reh. oDWJeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ jeꞌ ricab i quitijbal take cow laj aj niminel reꞌ xa jeꞌ take sotꞌ chi ricꞌamaric quibe̱h take tinamit reꞌ jeꞌ woꞌ sotꞌ take ruꞌ. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak wi jenoꞌ sotꞌ ericꞌam ribe̱h jenoꞌ chic rich sotꞌ, junkꞌehbic take quicabchelal pan jenoꞌ jul neꞌel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacana̱ꞌ tak chi jeꞌ reꞌ encꞌuluric cu̱cꞌ ru̱cꞌ quitijbal, nqui Jesus keh. Chalic i Jesus, jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban: «Jeꞌ ricab nansacharic wach jenoꞌ tic ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s narichuk lok wi maꞌ reꞌreꞌ xticbic reh, jeꞌ woꞌ reꞌ nasacharok wach ruꞌum i Ajabe̱s Dios wilic cho pan taxa̱j i cꞌuhbal reꞌ maꞌ reꞌ ta reꞌ xyeꞌbic cho reh. "B= Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ha̱w, xacoj na rehtal chi reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiban quib quicꞌux ru̱cꞌ take kꞌoric xakꞌor queh? kojqui reh. xAi chi reꞌ nbanic chi wilic i mahc pan ca̱mna take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta nchel i chaj bih nquicꞌux jok chi tzajoj on maꞌ tzꞌajo̱j ta quikꞌab, reꞌ laꞌ chaj bih cꞌahbil laj kꞌoric nelic cho pan quichi̱ꞌ, nqui queh. r@] Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor queh cꞌacharel chi naquijilim cok qui̱b ru̱cꞌ. Naxcaꞌn chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak cꞌacharel chabiraj tak chi coric eh charak woꞌ tak chiri̱j z?m Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ lokꞌonic ncaꞌn wi̱n maꞌxta bih ritik queh,
ruꞌum nok maꞌ reꞌ ta chic niCꞌuhbal nquicꞌuhtaj,
reꞌ laꞌ chic i noꞌjbal ocronak take wi̱ꞌ, nqui rikꞌorom cho Dios, nqui Jesus queh. h>I“Reꞌ take cꞌacharel wili xa ru̱cꞌ quichi̱ꞌ quinquilokꞌej, maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ chiꞌnchel quicꞌux ncaꞌn.Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ quicapew-bal maꞌ chꞌiclic ta soꞌ wu̱cꞌ. a=;Reꞌ hat-tak xa hat-tak banol awach tak ru̱cꞌ riCꞌuhbal i Dios. Riwi̱ꞌ poꞌ nchel chi reꞌ Dios xikꞌor aweh tak chi jeꞌ wili ru̱cꞌ chi̱ꞌ i raj kꞌorol Cꞌuhbal reꞌ Isayi̱yas ribihnal: *<MRu̱cꞌ aj cꞌuhtunic naꞌn tak reꞌreꞌ, til ricꞌuhtaj lok chi reꞌ cꞌacharel reꞌ riyew ritumi̱n chi si̱ chiwach i Dios maꞌ tanlic ta chic chi reh chi erilokꞌmej ritu̱t raja̱w. Ruꞌum aj reꞌ til nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak nakꞌihtaj awi̱b tak chi ricꞌamaric na̱ take takꞌanic yeꞌo̱j aweh tak ruꞌum i Dios, nok reꞌ hat-tak cow nakꞌor tak chi naribanaric i cꞌuhtumaj cahnok aweh tak cuꞌum take ama̱m awatiꞌt tak eh reꞌ woꞌ chic reꞌ nacꞌuhtaj tak queh take toco̱m chic cꞌacharel. G;«To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ take takꞌanic bano̱j cho, reꞌ hat-tak nacꞌuhtaj tak pan atijbal tak chi xa tare̱t woꞌ chi jenoꞌ cꞌacharel erikꞌor queh ritu̱t raja̱w chi reꞌ tumi̱n nariyeb nak reh chi ritoꞌbal maꞌxta chic riyeb reh ruꞌum chi xikꞌahsaj chic pan kꞌab i Dios chi risi̱. [:/Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic chi jeꞌ wili:“Chalokꞌmej atu̱t awaja̱w tak, nqui cho. «Jeꞌ woꞌ chic, queh take aj chꞌukul wach mahc xitakꞌa̱ꞌ i wili:Xa hab paꞌ wach narisihtam i ritu̱t raja̱w, ma̱quetelej tak wach chi naricansjic je, nqui woꞌ takꞌanic ribanam cho. \~]}|{ywvJsqonlkji0g,dcaa`__D^3][ZZXWWV2TTBS!QQ PgNMFKKJ4GEBA@l<;:$87544921J0J/3-,+)'&$#"! $z 0 3 Q+VONaxkabiraj chi jeꞌ reꞌ i hoj riman chic aj tahkanel, xojcakric chi quina̱ i quib i kichꞌi̱l reꞌreꞌ, reꞌ xa quicha̱kꞌ qui̱b. l{jeꞌ woꞌ chic wili xkꞌormojic queh ruꞌum i Jesus: «Pan coric, reꞌ hat-tak ewoꞌ na nak nacuy tak ransil i tiꞌcꞌaxic nanicuyum ransil i hin, xa reꞌ laꞌ hin maꞌ eta tinicoj tak chi quinahsil take waj toꞌbonel chi kꞌatoj kꞌoric maj reꞌ take naquibanic reꞌreꞌ, xa reꞌ woꞌ take hab paꞌ wach chiho̱j take ruꞌum i wAja̱w, nqui Jesus queh. 0kYChalic i Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Tu̱t, reꞌ hat maꞌ narak ta chiri̱j chaj bih cꞌahchiꞌ apahkam wi̱n, nqui reh. Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh quib chi acꞌun reꞌreꞌ: «Jeꞌ ricab chi curman ta nak chi wi̱n rucꞌjic i cꞌah laj haꞌ yeꞌo̱j pan jenoꞌ culc, jeꞌ woꞌ curman chi wi̱n chi reꞌ hin nanicꞌulum i tiꞌcꞌaxic reꞌ naricꞌambic je wi̱n riꞌsil acꞌal jeꞌ ricab naxmuhkic nina̱ pan haꞌ naxkahsjic niha̱ꞌ. Ena nacuy tak i tiꞌcꞌaxic wilic chi nina̱ nanacapaj hat-tak? nqui queh. Nok reꞌ take acꞌun reꞌreꞌ xquikꞌor reh Jesus chi enquicuy ransil i tiꞌcꞌaxic, *jMReꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Chajaric i atoꞌbil nawa̱j, nqui reh. Reꞌ ixok reꞌreꞌ, jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom cok reh Jesus: «Nok wilca̱t chic chi kꞌatoj kꞌoric, chacuy Ha̱w chacoj ta take wi̱n i wacꞌu̱n wili chi quinahsil take awaj toꞌbonel, nqui reh. yikChiri̱j chic rikꞌormojic ribiral keh riquimic i Jesus, reꞌ rehqꞌue̱n i Sewere̱yo xoquic cok ru̱cꞌ i Jesus richꞌi̱l take quib chi racꞌu̱n eh naxixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach, xipahkaj reh chi naribanam jenaj atoꞌbil. FhAr nanikꞌahsjic woꞌ pan quikꞌab take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ naquiseꞌlam pan nakꞌ niwach, reꞌ naquitzꞌuhumunic wi̱n eh reꞌ naquijapꞌbic woꞌ wi̱n wach curu̱s. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ nacaꞌnam wi̱n, pa ro̱x kꞌi̱j niquimic na woꞌ chic wuctic cho chi quixilac take camnak, nqui keh. Jenaj tutbe̱s xipahkaj reh Jesus
jenaj atoꞌbil chiqui̱j take racꞌu̱n (Mr. 10.35-45) |gq«Chacoj tak rehtal, chipam i tinamit Jerusalen reꞌ cꞌahchiꞌ kojic wi̱ꞌ wilic i jenaj reꞌ narikꞌahsjic wi̱n pan quikꞌab take nahsil aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ take wili naquipahkam richꞌukuric ri̱j niquimic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. f%Nok kachopom chic je kabe̱h ar Jerusalen, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel nok xa kutquel chic: {eo«Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, jeꞌ ricab chi reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xa jenaj wach tojbal xiyew queh raj camanom, to̱b ta nchel wilic queh xiꞌoquic chi camanic chi pe̱t eh wilic woꞌ queh xiꞌoquic chi camanic chi xam, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric awu̱cꞌ hat-tak waj tahkanel chi reꞌ take xiꞌoquic chi pe̱t be̱h chi nitahkaljic, xa jenaj woꞌ wach rehchjic i junelic cꞌacharic nacaꞌnam quichꞌi̱l take cu xam nacoquic chi nitahkaljic. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ rehchjic i junelic cꞌacharic, maꞌ chiꞌnchel ta take cꞌacharel naquicoꞌljic. Coric ruꞌ, reꞌ Dios riban i yukꞌunic queh riqꞌuihal cꞌacharel chi naquicoꞌljic, xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ riyukꞌej take chi naquicoꞌljic, maꞌ qꞌuih ta ti take naquicoꞌljic chiwach i riqꞌuihal cꞌacharel maꞌxta quicoꞌljic, nqui Jesus reh maꞌ Luch. Reꞌ Jesus jenaj woꞌ chic pech
nkꞌoric chiri̱j riquimic (Mr. 10.32-34; Lc. 18.31-34) cd?Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh maj reꞌ hin pa nikꞌab wilic i paꞌ bih nwa̱j nibanam ru̱cꞌ nitzꞌa̱k, raj nchel i hat maꞌ riwi̱ꞌ ta chaweh chi entiꞌbic acꞌux ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ hin ato̱b, nqui reh. CcChacꞌam je atojbal kꞌuruꞌ, hiy eh maꞌ tiꞌahnic chic cho wu̱cꞌ chiri̱j chi xa jenaj wach tojbal nwa̱j niyeb aweh chꞌi̱l take xam be̱h xiꞌoquic chi camanic wu̱cꞌ. Ob «Reꞌ Ajabe̱s reꞌreꞌ naxibiraj i chaj bih nquikꞌor, jeꞌ wili xikꞌor reh jenaj queh camanom reꞌreꞌ: ‹Ha̱w, reꞌ hin maꞌxta bih jenoꞌ cꞌahbilal cꞌahchiꞌ nibanam aweh maj reꞌ hat xacꞌuꞌlej na̱ wi̱n chi xa reꞌ woꞌ ritzꞌakil i jenaj kꞌi̱j chi camanic naniyeb aweh chi atojbal. a chi jeꞌ wili: ‹To̱b ta reꞌ hoj xojkꞌuhtic chi camanic eh xkacuy ritzꞌaꞌquil i kꞌi̱j, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xa jenaj wach ritzꞌakil kacamaj xiyew quichꞌi̱l take xa jenaj ti o̱ra xicamanic ruꞌum chi xam be̱h xiꞌoquic, nqui take. y`k Nok quicꞌulum chic quitzꞌa̱k take camanom reꞌreꞌ, xiꞌoquic chi ricꞌuꞌtjic i ajabe̱s reꞌreꞌ 6_e «Cu reꞌ chic ruꞌ, xiꞌoquic cok take wahkꞌek xiꞌoquic chi camanic. Reꞌ take reꞌ ruꞌum chi pe̱t xiꞌoquic chi camanic quicapaj chi xa qꞌuih laꞌ chic nariyeꞌeric queh pan quicꞌux, xa reꞌ laꞌ xa reꞌ woꞌ ti ritzꞌakil i jenaj kꞌi̱j chi camanic xyeꞌeric queh. %^C Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take winak xiꞌoquic chi camanic jeꞌ na hoꞌo̱b o̱ra chayew queh manlic wach tojbal nyeꞌeric reh jenaj kꞌi̱j, nqui reh. }]sNaxelic aj cho quikꞌi̱j take camanom, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh raj camanom ricojom chi aj ilol reh ricamaj: ‹Chatakꞌa̱ꞌ quicꞌamaric take aj camanom reh kꞌi̱j wili eh chatoj queh ritzꞌakil quicamaj, xa reꞌ laꞌ pe̱t chapꞌut cho to̱j cu̱cꞌ take xam xiꞌoquic chi camanic eh chacohlaj cu̱cꞌ take xiꞌoquic chi pe̱t. \)—Maꞌ camanic ta nkaꞌn maj maꞌ hab ta woꞌ wach ncꞌulic kꞌorok kacamaj, nqui take winak reꞌreꞌ. «Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: ‹Tak-tak camanom chiwi̱j pan wacꞌa̱l eh haj paꞌ wilic ritzꞌakil acamaj tak nicapaj chi ricꞌul chaweh tak, reꞌ woꞌ reꞌ enacꞌul tak, nqui queh. «Chi jeꞌ reꞌ xiꞌo̱j woꞌ camanom take winak reꞌreꞌ. [}Jeꞌ na chic hoꞌo̱b o̱ra reh kꞌi̱j naxo̱j woꞌ chic behok, xirak woꞌ juꞌjun chic take winak maꞌxta bih cꞌahchiꞌque̱b eh jeꞌ wili xikꞌor queh: ‹Chaj waꞌric maꞌ camanic ta naꞌn tak chiwach i kꞌi̱j wili? nqui queh. sZ_«Naxo̱j woꞌ chic behok jeꞌ na cablaj o̱ra reh kꞌi̱j eh jeꞌ woꞌ, jeꞌ na xib o̱ra reh kꞌi̱j, xirak woꞌ chic take juꞌjun winak maꞌxta bih cꞌahchiꞌque̱b eh xicꞌam woꞌ je take chiri̱j chi camanic. 8Yijeꞌ wili xikꞌor queh: ‹Chaj bih nakꞌeb tak wi̱ꞌ i kꞌi̱j ayuꞌ, tak-tak camanom chiwi̱j pan wacꞌa̱l eh haj paꞌ wilic ritzꞌakil acamaj tak nicapaj chi ricꞌul chaweh tak reꞌ woꞌ reꞌ enacꞌul tak, nqui queh. «Chi jeꞌ reꞌ, xiꞌo̱j woꞌ camanom take winak reꞌreꞌ. 5XcNok jeꞌ chic beleje̱b o̱ra reh kꞌi̱j, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xo̱j behok pan cꞌaybal eh naxilow quiwach take juꞌjun winak wilque̱b ar chi maꞌxta quicamaj WReꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ ajic naxirak take cho mo̱sa, xitikꞌa̱ꞌ wach cu̱cꞌ chi reꞌ tojbal nyeꞌeric reh jenaj kꞌi̱j, reꞌ woꞌ reꞌ nariyeb queh eh nok rikꞌorom chic queh chi jeꞌ reꞌ, xitakꞌa̱ꞌ je take pa racꞌa̱l chi camanic. V «Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ riwi̱ꞌ yeꞌo̱j co̱ch riban i Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j, til jenaj wach chꞌi̱l jeꞌ ricab xiban i jenaj ajabe̱s reꞌ cu wahkꞌek ti xo̱j sicꞌol mo̱sa reh camanic pa racꞌa̱l. TU!Jeꞌ woꞌ chic, nikꞌor aweh tak chi qꞌuihal aweh hat-tak reꞌ maꞌxta ti awaꞌric tak ayuꞌ wach acꞌal, naribanam chi kꞌe̱ꞌ chic awaꞌric tak nariwihꞌic. Tzꞌa̱b ruꞌ take cꞌacharel reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic quiwaꞌric wilic ayuꞌ wach acꞌal, naribanam chi maꞌxta chic riwihꞌic quiwaꞌric.dTAJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ hat-tak aj tahkanel wi̱n reꞌ xacana̱ꞌ tak cho awaj pan pa̱t tak jeꞌ ricab take atu̱t awaja̱w tak, take awas acha̱kꞌ tak, take awana̱b tak on awehqꞌue̱n tak chꞌi̱l take ahaꞌlacꞌu̱n tak, on xacana̱ꞌ woꞌ tak cho ayeꞌa̱b tak ruꞌum reh nitahkaljic, yohbal chic wach nacaꞌnam chi jeꞌ awu̱cꞌ chic take cho. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ nariwihꞌic aweh tak, na̱wehtric laꞌ woꞌ tak reh i junelic cꞌacharic. S{Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ i maꞌ Luch: «Til coric nikꞌor aweh chi nok uctunak chic take cho cꞌacharel camnak take je, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanicꞌuhtam rinimal nichꞌabquilal naquinocok chi kꞌatoj kꞌoric. Ar aj ruꞌ nok niyeb chic awajawric tak, na̱kꞌatam woꞌ tak kꞌoric chi quina̱ take kich cꞌacharel ca̱ꞌ quiꞌsil cho cablaj chꞌuk chi tinamit tzꞌuhcrunak cho cu̱cꞌ take racꞌu̱n maꞌ Israhel. R3Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ cok i hoj til woꞌ chiꞌnchel paꞌ bih wilic keh xkacana̱ꞌ cho chi atahkaljic. Ra̱j na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ Dios nariyeb rijelow-bal keh? nqui reh. Q)Chi jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ Jesus chi xa cow chic cꞌahchiꞌco̱j ritzꞌehtam, jeꞌ wili xikꞌor keh: «Chawach hat-tak cꞌacharel maꞌ eta riban chi hab wach cꞌacharel eriban canar oquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric, xa reꞌ laꞌ chiwach i Dios maꞌxta bih cꞌaxic chi ribanaric chi reꞌ cꞌacharel enoquic chi riꞌsil rajawric ruꞌ, nqui Jesus keh. hPI—Wi kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi queh take bihomak chi equiꞌoquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric, hab woꞌ wach kꞌuruꞌ eriban canar oquic? kojqui naxkabiraj i xikꞌor reꞌreꞌ. O'Til aj nicaꞌpechej woꞌ chic aweh tak chi reꞌ biho̱m wi maꞌ resaj lok chi ri̱j ricꞌux i ribihomal, kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi reh chi enoquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric. Xa jeꞌ na ricab cꞌaxquilal chi reh jenoꞌ nim laj chicop came̱yo ribihnal chi enoquic chipam tꞌuch ritzꞌahpil ocbal reh katinami̱t Jerusalen nok wilic i rihk, nqui Jesus. NNaxilow i Jesus chi jeꞌ reꞌ xiban i qꞌuijol, jeꞌ wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: «Coric nikꞌor aweh tak, til kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi reh jenoꞌ biho̱m chi enoquic chi riꞌsil rajawric i Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j. |MqNaxibiraj chi jeꞌ reꞌ kꞌoric xiban i Jesus, reꞌ qꞌuijol laj cꞌacharel reꞌreꞌ xelic je ru̱cꞌ chi xa tiꞌ chic pa ricꞌux ruꞌum tiꞌ xibiraj chi naricꞌayem paꞌ bih wilic reh maj yohbal cho wach ribihomal wilic. .LUReꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat wi nawa̱j abanam chi manlic aj niminel reh riCꞌuhbal i Dios, tak chiwi̱j eh quinatahkej. Reꞌ cok ruꞌ, chacꞌayej pe cho chi pe̱t nicꞌ paꞌ nimal wilic aweh eh reꞌ ritzꞌakil chayew queh take niba̱ꞌ reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa ta jeꞌ chic ricab abihomal wilic ayuꞌ wach acꞌal enamol wach ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j, nqui reh. 9KkReꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ cu qꞌuijol, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, chiꞌnchel take takꞌanic nakꞌor reꞌreꞌ cu pa nitꞌuchal nipꞌutum cho ricꞌamaric na̱. Chaj chic bih jenoꞌ ra̱j banaric kꞌuruꞌ chiri̱j lok take cꞌuhbal reꞌreꞌ? nqui reh. Jchalokꞌmej atu̱t awaja̱w,
eh chacꞌax woꞌ awas acha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn i hat, nqui Jesus reh. $IA—Haj wilic take takꞌanic nakꞌor reꞌreꞌ, nqui cꞌacharel reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ woꞌ take wili:“Ma̱ban i cansanic,
ma̱ban i cꞌoyomal,
ma̱ban i lekꞌ,
ma̱ban i chucuj kꞌoric chiri̱j awas acha̱kꞌ, ^H5Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Wi xa reꞌ woꞌ Dios kꞌe̱ꞌ ato̱b, naxakꞌor wi̱n kꞌuruꞌ chi hin woꞌ ato̱b, narak ta woꞌ nchel chiri̱j chi reꞌ hin wilic woꞌ wajawric chi rikꞌormojic aweh haj wilic ra̱j banaric? nqui reh. Chiri̱j reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Reh chi na̱wehtric reh i junelic cꞌacharic, chacꞌam na̱ take takꞌanic wilic chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic chipam riCꞌuhbal i Dios, nqui Jesus. G Chipam aj woꞌ yukꞌul reꞌreꞌ, jenaj cꞌacharel xcꞌulic lok ru̱cꞌ Jesus chi rikꞌormojic reh chi jeꞌ wili: «Ha̱w ato̱b laj kaj tijinel, chakꞌor wi̱n, chaj bih ra̱j banaric reh chi equinehtric reh i junelic cꞌacharic? nqui reh. >FuChiri̱j reꞌ xicoj rikꞌab chi quina̱ take haꞌlacꞌun reꞌreꞌ chi quicuseꞌsjic eh nok ricohlam chic ribanaric reꞌreꞌ, xelic je chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Jenaj biho̱m laj qꞌuijol maꞌ xa̱j ta
ripuhcam soꞌ ribihomal (Mr. 10.17-31; Lc. 18.18-30) pEYreꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Ruꞌum aj chi reꞌ Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j, reꞌreꞌ nkꞌatbic kꞌoric chi quina̱ take quisicꞌbic reh nicuseꞌsbal jeꞌ ricab ncaꞌn take haꞌlacꞌun wili, ma̱kꞌet tak pan quibe̱h take chi naquijilim cho qui̱b wu̱cꞌ, chayew laꞌ tak kꞌab queh chi jeꞌ reꞌ encaꞌn, nqui Jesus keh. XD) Ar aj woꞌ pa riyukꞌul i Jure̱ya, wilic take tutbe̱s ajabe̱s xquicꞌam cok quihaꞌlacꞌu̱n chiwach i Jesus reh chi naricojom rikꞌab chi quina̱ chi cuseꞌsbal queh pa riti̱j. To̱b ta nak reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus xojcakric chi quina̱ take cꞌahchiꞌ quicꞌamam cok i quihaꞌlacꞌu̱n, tCa Coric ruꞌ, wilic take maꞌ ncaꞌn ta caxa̱ra ruꞌum chi pan casba̱l cho wilic jenoꞌ quiyaꞌbilal reꞌ npitbic queh chi ncaꞌn caxa̱ra ru̱cꞌ jenoꞌ ixok. Wilic woꞌ take maꞌ ncaꞌn ta caxa̱ra jeꞌ ricab take bano̱j chi capu̱n winak chic take ruꞌum jenoꞌ kꞌatal kꞌoric ruꞌum chi cojo̱j take chi aj chaꞌjanel reh rehqꞌue̱n. Wilic woꞌ take maꞌ nca̱j ta caꞌnam caxa̱ra ruꞌum chi ar chic nquiyew quicꞌux chiri̱j rikꞌormojic chi reꞌ Dios aj kꞌatal kꞌoric cho cu pan taxa̱j. Ruꞌum aj chi wilic riwi̱ꞌ chi maꞌ chiꞌnchel ta take winak maꞌ nquisicꞌ ta quehqꞌue̱n, xa hab wach ricꞌraj ri̱b chi maꞌ curman ta chi narisiqꞌuim rehqꞌue̱n, cahnok woꞌ chi jeꞌ reꞌ, nqui Jesus keh. Wilic take haꞌlacꞌun xicuseꞌsjic
ruꞌum i Jesus (Mr. 10.13-16; Lc. 18.15-17) B9 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: «Reꞌ tijbal wili maꞌ chiꞌnchel ta quirakbic chiri̱j, xa reꞌ wach take cꞌacharel reꞌ yeꞌo̱j queh ruꞌum i Dios chi jeꞌ ricab jenaj quisi̱ chi maꞌ eta ncaꞌn caxa̱ra, xa reꞌ woꞌ take reꞌ quirakbic chiri̱j. 5Ac Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus jeꞌ wili xkakꞌor reh nok ojonak chic take cow laj aj niminel reꞌreꞌ: «Ruꞌum chi maꞌxta jenoꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ jenoꞌ winak erichꞌak ri̱b ru̱cꞌ rehqꞌue̱n, sakbih nak chi reh chi maꞌ eta riban caxa̱ra, kojqui reh. .@U Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa jenaj woꞌ riwi̱ꞌ wilic chi reꞌ winak eriban chi maꞌ eta chic ricꞌam ixok reꞌ naricꞌamam nak chi rehqꞌue̱n. Reꞌ aj wili riwi̱ꞌ reꞌreꞌ: Xa reꞌ cok i hab wach xiban lok i cꞌoyomal nok pahkamaj chic ruꞌum i winak reꞌ naribanam nak chi ribahi̱l, xa reꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ eriban chi enchꞌakaric wi̱ꞌ jenoꞌ ixok. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa hab paꞌ wach winak reꞌ richꞌak rehqꞌue̱n eh ricꞌam chic jenoꞌ toco̱m ixok chi rehqꞌue̱n, nkajic pan cꞌoyomal. Xa maꞌ reꞌ ta chic i winak reꞌreꞌ nkajic pan cꞌoyomal, jeꞌ laꞌ woꞌ nancꞌamaric woꞌ chic chi ehqꞌuenbe̱s reꞌ ixok chꞌako̱j cho reꞌreꞌ, nkajic woꞌ pan cꞌoyomal i winak reꞌ ncꞌambic reh, nqui Jesus queh. ?9Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Coric ruꞌ, reꞌ Moyses xiyew kꞌab chi reꞌ winak narichꞌakam ri̱b ru̱cꞌ rehqꞌue̱n. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum nok reꞌ take ama̱m awatiꞌt tak xisip ri̱b quinoꞌjbal chi maꞌ xca̱j ta chic rinimjic i Dios jeꞌ ricab woꞌ naꞌn hat-tak yuꞌna, xa reꞌ laꞌ pan chꞌiquinbal cho reh cꞌacharic maꞌ jeꞌ ta reꞌ xikꞌor cho Dios. >Reꞌ take cow laj aj niminel naxquibiraj reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: «Reꞌ Moyses xiyew kꞌab chi jenoꞌ bahilbe̱s erichꞌak ri̱b chi cꞌacharic ru̱cꞌ rehqꞌue̱n. Reꞌ cok ruꞌ jeꞌ wili takꞌanic xiban:‹Jenoꞌ winak ra̱j richꞌakam i rehqꞌue̱n, pe̱t chitikꞌa̱ꞌ jenoꞌ hu̱j reꞌ eritzꞌihmbaj wi̱ꞌ take riwi̱ꞌ chi narichꞌakam wi̱ꞌ ri̱b chꞌi̱l i rehqꞌue̱n
eh nok riyeb chic reh rehqꞌue̱n i hu̱j reꞌreꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ eriban chi erichꞌak ri̱b chi cꞌacharic, nqui cho. «Chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban i Moyses? nqui take reh. =«Ruꞌum aj chi reꞌ quib chi cꞌacharel nquicꞌam qui̱b pan caxarahil maꞌ quib ta chic quiwi̱ꞌ xa jenaj laꞌ chic take, reꞌ juncꞌuhl chi cꞌacharel ntununjic quiwach ruꞌum i Dios maꞌ hab ta chic wach enchꞌakbic quiwach, nqui Jesus queh. w<gJeꞌ aj wili woꞌ rikꞌorom cho chiqui̱j take reꞌ: ‹Ruꞌum aj chi reꞌ hin xnitikꞌa̱ꞌ ixok chi ricꞌuꞌlil i winak, curman chi reꞌ winak nok rirakam chic ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab, naricana̱b wihꞌic chi rehquen rajawric ritu̱t raja̱w eh reꞌ chic ricꞌuꞌlil naricꞌuꞌlem pa ricꞌacharic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok quicꞌamam chic qui̱b pan caxarahil, reꞌ take quib chi cꞌacharel reꞌreꞌ no̱j riban chi xa jenaj chic quiwi̱ꞌ, nqui rikꞌorom cho. [;/Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hat-tak til maꞌ narak ta tak chiri̱j i nawilow tak chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, chi reꞌreꞌ naxitikꞌa̱ꞌ i winak chꞌi̱l ixok, wilic take kꞌoric rikꞌorom cho naxitikꞌa̱ꞌ take cho pan pꞌutbal cho reh cꞌacharic. >:uAr aj ruꞌ reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus, xicꞌulic lok juntuhm queh take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh jeꞌ wili xquikꞌor cok reh chi xa pajbal reh chi haj ta nak encalajic ru̱cꞌ rikꞌorbal chi quiwach: «Ha̱w, reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses riyew na kꞌab chi jenoꞌ winak caxa̱ra erichꞌak ri̱b ru̱cꞌ rehqꞌue̱n ruꞌum chi xa paꞌ ti bih encalajic wi̱ꞌ chiwach? nqui take reh. 99Chi quixilac take riqꞌuihal cꞌacharel quitahkanic reh, qꞌuihal take yowaꞌi̱b wilic eh ar, reꞌ Jesus xoquic chi resmejic lok quiyaꞌbilal. ]8 5Nok ricohlam chic kꞌoric chiri̱j i cuyuric mahc, reꞌ Jesus xelic je chipam riyukꞌul i Calile̱ya eh xo̱j pa ricꞌulaꞌt i yukꞌul i Jure̱ya reꞌ wilic chi juntar nim laj ro̱k haꞌ Jortan ribihnal. 17[#Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, jeꞌ ricab xiban i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam i wAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j chi naritakꞌa̱b woꞌ cho tiꞌcꞌaxic chana̱ tak wi maꞌ nacuy tak quimahc awas acha̱kꞌ tak ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux tak, nqui Jesus keh.63"«Ar ajic nok yohbal wach rijoskꞌil xjohtic cho kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, xikꞌahsaj pan quikꞌab take aj chaꞌjem tzꞌahpel reh chi nacaꞌnam tiꞌcꞌaxic reh. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn ru̱cꞌ aj camanom reꞌreꞌ cu rehtal xikꞌahsaj chiꞌnchel ricꞌa̱s. '5G!Jeꞌ ricab nok reꞌ hin xniquetelej awach, jeꞌ woꞌ nak chic reꞌ riqueteljic wach awich camanom xaꞌn i hat ru̱cꞌ ricꞌa̱s awu̱cꞌ, nqui reh. A4{ Naxibiraj i kꞌatal kꞌoric chaj bih xiban je raj camanom reꞌreꞌ, xiyukꞌej woꞌ chic ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Hat cꞌahbil laj aj camanom, reꞌ hin xnicuy amahc ru̱cꞌ riqꞌuihal acꞌa̱s abanam wu̱cꞌ ruꞌum nok xa nchꞌuk chic acꞌux xapahkaj wi̱n chi cu naca̱t wuyꞌem. J3 Ar ajic reꞌ take toco̱m chic aj camanom xiꞌilbic reh xiban i quich aj camanom reꞌreꞌ, xa tiꞌ chic pan quicꞌux xponic quikꞌor reh kꞌatal kꞌoric nicꞌ nimal xcꞌulmujic je. l2Q«Raj laꞌ i aj camanom reꞌ xa cu reꞌ woꞌ ti xcuyuric cho rimahc, maꞌ xa̱j ta chic ruyꞌem i rich camanom chi ritojoric ricꞌa̱s, xicꞌam laꞌ je chi xcojoric pan che̱ꞌ cu rehtal xitoj lok i ricꞌa̱s. N1«Reꞌ rich aj camanom jeꞌ wili rikꞌor reh chi xa nchꞌuk chic ricꞌux: ‹Ha̱w, chacuy quinawuyꞌej pe chic soꞌ ru̱cꞌ nicꞌa̱s. Reꞌ hin xa na woꞌ nitojom aweh, nqui reh. A0{Naxelic cho chiwach i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, xicꞌuhlaj cok i jenaj rich aj camanom aj cꞌa̱s woꞌ ru̱cꞌ i aj camanom reꞌreꞌ. To̱b ta nak mahnicꞌ ti ricꞌa̱s i rich aj camanom, reꞌreꞌ xichop chi ralak eh jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom reh: ‹Chayew wi̱n acꞌa̱s yuꞌna, nqui reh. &/E«Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ xiquetelej wach i raj camanom eh xitakꞌa̱ꞌ je chi cuyu̱j chic rimahc ru̱cꞌ ricꞌa̱s. r.]xa reꞌ laꞌ aj camanom xa narixuc chic chiwach i kꞌatal kꞌoric xipahkaj ricuybal reh chi jeꞌ wili: ‹Ajabe̱s, chacuy quinawuyꞌej pe chic soꞌ ru̱cꞌ nicꞌa̱s. Reꞌ hin xa na woꞌ nitojom aweh, nqui xikꞌor reh. ]-3Naxpahkaljic reh ritojoric ricꞌa̱s, reꞌ aj camanom reꞌreꞌ maꞌ xiban ta chic canar ritojoric. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ kꞌatal kꞌoric xitakꞌa̱ꞌ chi naricꞌayjic take paꞌ bih wilic reh aj camanom reꞌreꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ xitakꞌa̱ꞌ chi naricꞌayjic raj camanom pan cow laj camanic chꞌi̱l i rehqꞌue̱n chꞌi̱l woꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n, reh chi reꞌ quitzꞌakil encamanic chi tojbal ricꞌa̱s, ',GNaxoquic chi pahkanic cꞌa̱s i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, xcꞌamaric cok chiwach reꞌ jenaj raj camanom xiqꞌuic na̱ qꞌuihal ricꞌa̱s ru̱cꞌ. +Chiri̱j reꞌ xikꞌor woꞌ chic reh chi jeꞌ wili: «Reꞌ chꞌukuj kꞌoric riban cho i Dios cu pan taxa̱j chi aj kꞌatal kꞌoric, nanijalwachem ru̱cꞌ i xiban jenaj kꞌatal kꞌoric reꞌ xoquic chi ripahkaljic quicꞌa̱s take raj camanom. "*=Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Reꞌ awas acha̱kꞌ maꞌ xa ta wukpech na̱cuyum rimahc, maꞌ ajlamaj ta laꞌ pech, nqui reh. r)]Naxicohlaj kꞌoric i Jesus, reꞌ maꞌ Luch xijil cok ri̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «K-Aja̱w Jesus, cu wuku̱b na pech nanicuyum rimahc jenoꞌ was nicha̱kꞌ nmahcanic chi niwach, on cu jarub pech? nqui reh. (+Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj to̱b ta xa quib on xib ok chi aj niminel wi̱n xquimol qui̱b chi ti̱j, wi reꞌ take reꞌ xquipahkaj wi̱n chi equinwihꞌic cu̱cꞌ, ar woꞌ equinwihꞌic i hin chi quixilac, nqui Jesus keh. Reꞌ Jesus xkꞌoric chiri̱j i cuyuj mahc `'9Junpech woꞌ chic til nikꞌor aweh tak i wili: Reꞌ Dios wilic cho pan taxa̱j, wi rilow cho chi tare̱t chaweh tak i xa paꞌ jaric pahkanic naꞌn tak chiwach chi xa jenaj wach acꞌux tak, reꞌreꞌ ewoꞌ riyew cho aweh tak. Jeꞌ reꞌ naribanam cho to̱b ta xa qui̱b ok ti aweh tak xamol awi̱b tak chi pahkanic pan ti̱j chiwach. &Jeꞌ aj reꞌ chaꞌn tak maj reꞌ hat-tak wilic awajawric tak. Cꞌolok pan acꞌux tak reꞌ xnikꞌor chic wili chi xa paꞌ jaric maꞌxta ayeb tak kꞌab hat-tak chi naribanaric ayuꞌ wach acꞌal, ar pan taxa̱j reꞌ Dios maꞌxta woꞌ riyeb kꞌab eh nicꞌ paꞌ nimal na̱yeb tak kꞌab chi naribanaric ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Dios nariyeb woꞌ kꞌab ar pan taxa̱j. 7%gWi xa ta nak reꞌ kꞌilo̱j encaꞌn take wilque̱b ponok chawi̱j eribiraj, chacꞌam aj tak je chi quiwach take riqꞌuihal moloj wach aj niminel reh chi reꞌ chic take reꞌ equikꞌilbic reh. Wi maꞌ aj woꞌ chic xibiraj i kꞌilo̱j encaꞌn take moloj wach aj niminel, cahnok aj ribiral chi aj mahc chawach hat-tak chiꞌnchel jeꞌ ricab nok reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l take aj molol to̱j ntakꞌabjic je ar Ro̱ma, kꞌoro̱j quibiral chi aj mahc take kuꞌum hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. $yReꞌ cok ruꞌ, wi maꞌ xibiraj i kꞌilo̱j enaꞌn reh chawutquel, chakꞌoꞌrej chic jenoꞌ on quib ok chi awich aj niminel tak, reh chi equiꞌo̱j chawi̱j tak chi naquibiram nicꞌ paꞌ nimal woꞌ chic i kꞌilo̱j enaꞌn tak reh chi quiwach. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak reh chi enaꞌn jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi cu ru̱cꞌ quikꞌorbal quib on xib ok chic chi cꞌacharel naribirmijic wi coric on maꞌ coric i mahc nkꞌormojic chiri̱j jenoꞌ cꞌacharel. #Ruꞌum aj reꞌ, wi xmahcanic nchel jenoꞌ awich aj niminel tak chawach, chakꞌoꞌrej tak chi rutquel eh chakꞌil woꞌ tak pa ricorquil. Wi xiribiraj i kꞌilo̱j enaꞌn tak reh, maꞌ curman ta chic chi enakꞌoꞌrej tak jenoꞌ hab wach queh take awich aj niminel, maj ra̱j rikꞌorom chi xaꞌn tak chic canar ricorsjic wach rinoꞌjbal awich aj niminel reꞌreꞌ. Y"+«Reꞌ kAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j maꞌ ra̱j ta chi xa ta nak jenaj aweh hat-tak waj niminel reꞌ abanam tak chic jeꞌ ricab rinoꞌjbal tꞌuch acꞌun wili, enakꞌeb awi̱b tak pan mahc. X!) nachirak laꞌ nak cho risahchel me̱ꞌ, til nikꞌor aweh tak chi reꞌ aj chaꞌjanel me̱ꞌ reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ nak chic ensukbic ricꞌux chiri̱j i jenaj chi rime̱ꞌ erirak woꞌ chic cho, chiwach take ribelejlaj roꞌcꞌahl (99) maꞌ xisahchic ta. Reꞌ riwi̱ꞌ rikꞌilmijic jenoꞌ
aj niminel nmahcanic N  Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ hin xchalic niban jeꞌ ricab eriban nak jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ wi ta nak ensahchic cho jenoꞌ queh hoꞌcꞌahl (100) ok rime̱ꞌ wilic reh. Maꞌ nacapaj ta na tak chi reꞌ aj chaꞌjanel me̱ꞌ reꞌreꞌ ericana̱ꞌ cahnok chi cꞌololque̱b take belejlaj roꞌcꞌahl (99) chi rime̱ꞌ eh eno̱j chi risiqꞌuiric i risahchel me̱ꞌ? Jeꞌ reꞌ eriban, majeꞌ? Maꞌ xa reꞌ ta woꞌ nak reꞌreꞌ eriban, 3_ Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ wAja̱w Dios xiritakꞌa̱ꞌ cho chi acoꞌljic hat-tak waj niminel wi̱n. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, cu̱cꞌ take tinamit reꞌ jeꞌ take sahchel pan quimahc, xincꞌulic lok chi nanicoꞌlem take. ! «Ma̱nimsaj awi̱b tak chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ ncaꞌn i noꞌjbal jeꞌ ricab rinoꞌjbal tꞌuch acꞌun wili. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ quichaꞌjanic queh cꞌacharel reꞌreꞌ, til wilic cocbal chiwach i wAja̱w Dios ar pan taxa̱j chi aj kꞌorol reh chaj bih ncꞌuluric cu̱cꞌ, reh chi jeꞌ reꞌ ericoꞌlej woꞌ take. #? Jeꞌ woꞌ nak reꞌ enaꞌn tak ru̱cꞌ nakꞌ awach tak, ewoꞌ nak nawesaj tak lok wi ta nak ruꞌum ribanaric reꞌreꞌ maꞌ eta chic titakꞌabjic tak je chi manlic awach tak chipam i kꞌa̱kꞌ reꞌ ncꞌulmujic wi̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic. Nikꞌor chi jeꞌ nak reꞌ enaꞌn tak maj chaweh hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ nak tare̱t chi enawesaj tak lok i nakꞌ awach tak, wi ta nak ruꞌum ribanaric reꞌreꞌ enaꞌn tak canar i junelic cꞌacharic. Reꞌ yohbalil wilic china̱ jenoꞌ
hab wach riban nimsinic i̱b Ruꞌum aj reꞌ, nikꞌor aweh tak chi xa paꞌ jaric capew-bal nasjic cho pan awa̱mna tak reꞌ nbanic chi timahcanic tak ru̱cꞌ yojbal quicꞌux awas acha̱kꞌ tak, chawesaj lok chiri̱j acꞌux tak jeꞌ ricab nak resmejic lok awo̱k tak on akꞌab enaꞌn tak wi ta nak ruꞌum reꞌreꞌ maꞌ eta chic titakꞌabjic tak je chi manlic awach tak chipam i kꞌa̱kꞌ reꞌ xa koplic woꞌ cho chi junelic i kꞌi̱j sakom. Nikꞌor chi jeꞌ nak reꞌ enaꞌn tak maj chaweh hat-tak, kꞌe̱ꞌ nak tare̱t chi enawesaj tak lok awo̱k on akꞌab tak, wi ta nak ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ enaꞌn tak canar cꞌacharic chi junelic. yWi maꞌ nacoj ta tak wach reꞌreꞌ, chacapaj tak chiri̱j i wili: Wi xa reꞌ ti take tinamit ayuꞌ wach acꞌal kꞌe̱ꞌ tiꞌ nquilow wach ruꞌum i yojoj capew-bal nbanaric chi quixilac, reꞌ ta na chic nyojbic reh quicapew-bal take aj niminel wi̱n, maꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic eniqꞌuic na̱ tiꞌquilal erilow wach nachicꞌul i tiꞌcꞌaxic ru̱cꞌ i Dios? {«Reꞌ cꞌacharel reꞌ nyojbic ricapew-bal jenoꞌ queh take aj tahkem wi̱n wili reꞌ quikꞌochsam chic wach i ca̱mna jeꞌ ricab i tꞌuch acꞌun, sakbih nak chi reh chi encuturic jok pa richamil haꞌ chi bacꞌlic chi ralak chiwach jenoꞌ maꞌ laj abaj ncamanic chi queꞌbal jeꞌ ru̱cꞌ cu cawa̱y ncꞌuyuꞌsunic reh, maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric china̱ ruꞌum i Dios maꞌ jeꞌ ta ti ricab i tiꞌcꞌaxic enbanaric reh jenoꞌ waj tahkanel. X)Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ waj tahkanel nanitakꞌa̱b je chi nijelow-bal curman chi naribanam chi xa chꞌublic ti wach rinoꞌjbal jeꞌ ricab rinoꞌjbal i tꞌuch acꞌun. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach nariniminic reh rikꞌorbal i nanitakꞌa̱b je chi nijelow-bal reꞌ woꞌ nikꞌorbal i hin cꞌahchiꞌ rinimem. Reꞌ rikꞌeb pan mahc jenoꞌ queh
raj tahkanel i Jesus
wilic yohbalil china̱ (Mr. 9.42-48; Lc. 17.1-2) xiChi ricꞌuꞌljic apahkanic tak kꞌuruꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa hab wach maꞌxta rinimsam ri̱b jeꞌ ricab i tꞌuch acꞌun wili, reꞌreꞌ naricahnic chi nahsil nok yeꞌo̱j ok chic nilokꞌil chi kꞌatal kꞌoric. 4aeh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Til coric nikꞌor aweh tak, wi reꞌ hat-tak maꞌ najal ta wach anoꞌjbal tak chi na̱banam tak jeꞌ ricab i tꞌuch acꞌun wili reꞌ maꞌ rinimsaj ta ti ri̱b, maꞌxta awoquic tak chi rehquen rajawric i Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j chi kꞌatal kꞌoric. wgReꞌ Jesus naxibiraj reꞌreꞌ, xikꞌoꞌrej je jenaj tꞌuch acꞌun reꞌ xipahba̱ꞌ pan kayejal  9Chiwach aj woꞌ juncꞌam naxicohlaj kꞌoric chiri̱j i to̱j ncamanic chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hoj raj tahkanel xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ i Jesus, jeꞌ wili xkakꞌor reh: «K-Aja̱w Jesus, nok reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j, riyeb chic alokꞌil chi kꞌatal kꞌoric, hab wach keh hoj wili naricahnic chi pe̱t awaj toꞌo̱l? kojqui reh. \}A|{\z y=xwvuitAs|qq)onOl~k igfemb`u__ \t[YXVUTFSbQPgOfMKI?FpEdD>C+B@@X?=`:9j765e4320/k.-l,<+m*)( &$g#,gS$M>{# s [hQ92~*LM'chꞌi̱l woꞌ i jenaj chic cꞌuhbal til ajwal woꞌ wach wili:“Chacꞌax awas acha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn i hat, nqui rikꞌor. QK&«Reꞌ aj reꞌ i pe̱t cꞌuhbal reꞌ til ajwal wach chi narinimjic Jw%Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ woꞌ i takꞌanic jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel tiꞌ chawicꞌraj tak i Ajabe̱s Dios nalokꞌej tak wach.Til chacꞌax tak ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux tak, ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak
eh jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ chiꞌnchel acapew-bal tak, nqui rikꞌor. 0IY$«Ajabe̱s kaj tijinel, haj woꞌ wilic i takꞌanic tzꞌihmbimaj chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses til ajwal wach chi naricꞌamaric na̱? nqui cok reh. H#Ar ajic chi quixilac take cꞌahchiꞌ quibirinic reh, wilic woꞌ jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiban cok jenaj ripahkanic reh Jesus xa pajbal ti reh chi haj ta nak encalajic ru̱cꞌ take kꞌoric riban: G!"raj laꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses naxquibiraj chi reꞌ Jesus xitzꞌap je quichi̱ꞌ take winak reꞌreꞌ, xquimol woꞌ chic qui̱b chi cunchelal chi ritikꞌmijic wach jenoꞌ pahkanic encalajic wi̱ꞌ chi quiwach i tinamit. F!Nok quibiram ok chic chaj bih cꞌuꞌlunic xiban i Jesus queh aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil take cho aj kꞌahsem si̱ Saroc, reꞌ take cꞌacharel wilque̱b ar xquitik juꞌ ribirmijic i cꞌuhtunic riban Jesus chi xa sahchanak chic quicꞌux, oEW “Reꞌ hin, hin i Dios rilokꞌej niwach i maꞌ Awraham chꞌi̱l i maꞌ Isahac eh chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Jacow, nqui kꞌoric xiban i Dios. «Ru̱cꞌ aj kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Moyses xicꞌuhtaj chi reꞌ Dios, nlokꞌonjic wach cuꞌum take quicꞌacharic woꞌ chic cho, maꞌ reꞌ ta nchel cuꞌum take maꞌ quicꞌacharic ta chic cho, nqui Jesus queh winak reꞌreꞌ. Reꞌ nim wach takꞌanic riban i Dios (Mr. 12.28-34; Lc. 10.25-28) D!Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ maꞌ narak ta tak chiri̱j, jeꞌ laꞌ woꞌ maꞌ narak ta tak chiri̱j i nawilow tak chipam i Lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios chiri̱j ribiral cuctic take cho camnak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ar rikꞌor chi reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌor: ,CQRu̱cꞌ acapew-bal tak reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ ixok reꞌreꞌ maꞌ hab ta wach narehchenic reh chi ehqꞌuenbe̱s maj naquiꞌuctok woꞌ chic cho take camnak chi naquicꞌacharic ru̱cꞌ i Dios, reꞌ take cꞌacharel caxa̱ra take naxiquimic je maꞌxta chic quicꞌacharic chi quicꞌuꞌlil co̱k quikꞌab qui̱b jeꞌ ricab naxiwihꞌic wach acꞌal eh reꞌ take maꞌ caxa̱ra ta take naxiquimic je naquicahnic chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ maj ar pan taxa̱j chiꞌnchel take cꞌacharel nacaꞌnam chi jeꞌ chic ricab quiwi̱ꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi reꞌ take reꞌ wilque̱b chi junelic chi maꞌ ncaꞌn ta caxa̱ra. xBiNaxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Maꞌ riwi̱ꞌ ta nakꞌor tak chi jeꞌ reꞌ. Reꞌ hin nwilow chi maꞌ narak ta tak chiri̱j i rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ woꞌ, maꞌ woꞌ narak ta tak chiri̱j chaj bih til nchol ribanaric i Dios ru̱cꞌ rinimal wach rajawric. XA)Chakꞌor keh kꞌuruꞌ ajabe̱s Jesus, chaj bih naquicahnic wi̱ꞌ take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ pa rikꞌijil cucsbal cho take camnak? Hab woꞌ wach queh ruꞌ narehchenic reh ixok reꞌreꞌ? Jeꞌ reꞌ nkabiraj aweh maj chiꞌnchel xquehqꞌuenej cahnok ixok reꞌreꞌ, nqui take reh Jesus chi cꞌahchiꞌ nak cuyꞌem chi reꞌ Jesus eta nak erikꞌor chi wilic banoj cꞌoyomal ar pan taxa̱j eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ enak ti nquitzꞌak rimahc. ?@wNok camnak chic take je chiꞌnchel chi wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ, xponic woꞌ rikꞌijil chi xquimic woꞌ je ixok xquehqꞌuenej cahnok take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ. ?xa reꞌ laꞌ reꞌ ricab acꞌun reꞌreꞌ xquimic woꞌ je chi maꞌxta cahnok rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ. Chiri̱j chic ruꞌ, xcꞌamaric woꞌ chic ixok reꞌreꞌ ruꞌum i ro̱x acꞌun, xa reꞌ laꞌ xquimic woꞌ je chi maꞌxta woꞌ nwihꞌic cahnok rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, chiꞌnchel take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ quehqꞌuenej ixok reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ chiꞌnchel xiquimic je chi maꞌxta cahnok quihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ. S>Wi jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj, chaj bih naquicahnic wi̱ꞌ take wuku̱b chi acꞌun reꞌ jeꞌ wili xquicꞌul chi kaxilac i hoj? Pan jenaj cho kꞌi̱j reꞌ asbe̱s acꞌun xiban caxa̱ra ru̱cꞌ jenaj ixok xa reꞌ laꞌ naxirak cho rikꞌijil riquimic, xquimic je chi maꞌ jenoꞌ rihaꞌlacꞌu̱n xwihꞌic. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ ricab acꞌun chi nimbal reh i tzꞌihmbimaj cahnok ruꞌum i Moyses, xiban caxa̱ra ru̱cꞌ rehqꞌue̱n i ras, `=9Jeꞌ aj wili i pahkanic xcaꞌn cok reh: «Ha̱w kaj tijinel, chipam jenaj queh hu̱j xitzꞌihmbaj i Moyses rikꞌor chi jenoꞌ asbe̱s acꞌun nquimic je chi maꞌ jaꞌxta cahnok rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ i rehqꞌue̱n, tanlic chiri̱j i chakꞌbe̱s acꞌun chi narehqꞌuenem cahnok rehqꞌue̱n i ras reh chi enwihꞌic quihaꞌlacꞌu̱n chꞌi̱l i cahnel ixok reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta no̱j sahchok wach ribihnal i asbe̱s acꞌun camnak je. G<Chiwach woꞌ take kꞌi̱j reꞌreꞌ wilic take junchꞌuk chic aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil take cho aj kꞌahsem si̱ Saroc, xiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ i Jesus. Reꞌ take reꞌ, reꞌ maꞌ nquicoj ta wach cuctic cho take camnak xcaꞌn jenaj pahkanic reh. D;Chi jeꞌ aj reꞌ chi xa tzꞌeꞌtzꞌeꞌ chic quiwach ru̱cꞌ i cꞌuꞌlunic xiban i Jesus, reꞌ take reꞌ xquicana̱ꞌ cahnok eh xiꞌo̱j chi maꞌ xcaꞌn ta woꞌ canar ricojoric jenoꞌ rimahc. Ar pan taxa̱j maꞌxta riwihꞌic cꞌoyomal (Mr. 12.18-27; Lc. 20.27-40) t:a—Reh kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui take reh. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ wili xikꞌor queh: «Haj paꞌ wilic i kꞌoro̱j chi reh i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, reꞌ woꞌ reꞌ chayew tak reh eh haj paꞌ woꞌ wilic i kꞌoro̱j chi reh i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ chayew tak reh ruꞌ, nqui Jesus queh takꞌamaj take cok reꞌreꞌ. 9reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Hab wach aj eh i wachbal chꞌi̱l i bihnal wilic chiwach i tumi̱n wili? nqui queh. ;8oChiri̱j reꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Charak tak ti cho wi̱n jenoꞌ tumi̱n reꞌ nyeꞌeric chi to̱j reh kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui queh. Naxquiyew je reh, 27]Reꞌ Jesus chi rehtꞌalim cho i cꞌahbil laj noꞌjbal wilic cho pan quicapew-bal, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ha̱ꞌ, reꞌ hat-tak xa hat-tak banol awach tak ru̱cꞌ apahkanic tak wili, xa sicꞌbal reh chi xa haj ta nak equincalajic chawach tak ru̱cꞌ jenoꞌ kꞌoric, nqui queh. O6Jeꞌ reꞌ nok, chaj bih nakꞌor keh chiri̱j i wili: Reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, riyew na kꞌab keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi nkayew i to̱j takꞌamaj ritojoric ruꞌum i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma? Cu nakatikim ta woꞌ ti juꞌ ribanaric i to̱j reꞌreꞌ on maꞌxta chic? nqui take reh. 85iNok quitikꞌa̱b chic wach quinoꞌjbal, reꞌ take cow laj aj niminel reꞌreꞌ xquitakꞌa̱ꞌ cok ru̱cꞌ Jesus quib xib chi aj tahkem reh quicꞌuhbal. Jeꞌ reꞌ ajic chi ihchꞌilimaj take cuꞌum quib xib chi winak reꞌ Herorya̱no ribihnal quicomonil, reꞌ take tahkamaj cok reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Ha̱w aj tijinel keh, reꞌ hoj kehtꞌalim chi xa coric woꞌ wach kꞌoric naꞌn eh ruꞌum reꞌreꞌ ru̱cꞌ coric woꞌ wach kꞌoric nacꞌuhtaj i cꞌuhbal ncꞌambic quibe̱h take cꞌacharel chi naquiponic ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ woꞌ kehtꞌalim chi reꞌ hat maꞌ nachih ta wach take cꞌacharel quibirinic reh coric awu̱cꞌ ruꞌum chi nayohbalej awi̱b xa chiꞌnchel laꞌ nacꞌul take awu̱cꞌ maj chawach i hat xa jenaj wach quiwaꞌric take cꞌacharel. 74gNok cu wilic pe woꞌ i Jesus chi chi̱ꞌ pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquitikꞌa̱ꞌ wach chi quiwach nicꞌ wach ricojoric rimahc i Jesus nacaꞌnam xa ru̱cꞌ jenoꞌ kꞌoric encalajic wi̱ꞌ chi quiwach. H3 «Ru̱cꞌ aj jalwach kꞌoric wili nrakmajic chiri̱j chi maꞌ chiꞌnchel ta take cꞌacharel naquicoꞌljic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa ricorquil reꞌ Dios queh qꞌuihal chi cꞌacharel cꞌahchiꞌ ribanam i yukꞌunic reh chi naquicoꞌljic, xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta reꞌ Dios xichih take cꞌacharel chi naquicoꞌljic, maꞌ qꞌuih ta woꞌ ti take naquicoꞌljic chiwach take maꞌxta quicoꞌljic, nqui Jesus queh. Reꞌ kꞌoric chiri̱j i to̱j nbanaric
reh kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma (Mr. 12.13-17; Lc. 20.20-26) U2# Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ kꞌatal kꞌoric jeꞌ wili xikꞌor queh take aj ilol ula̱ꞌ: ‹Chabacꞌ tak wi̱n i winak wili eh chacut tak lok chipam rikꞌekomil akꞌab wili jeꞌ ricab naquicuturic take lok wi̱ꞌ aj mahc pan kꞌekom laj yeꞌa̱b nquicꞌul wi̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic, nqui kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ. 1 Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh winak reꞌreꞌ: ‹Acꞌuh, nicꞌ wach naxatoquic cho ayuꞌ chi maꞌ acojom ta asoꞌ xyeꞌeric aweh reh caxarahil? nqui reh. «Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ xcꞌuꞌlunic ta naxbirmijic reh reꞌreꞌ. r0] Chipam aj woꞌ ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ ajabe̱s kꞌatal kꞌoric naxoquic cok pan pa̱t chi quiliric take tinamit wilque̱b ar xilow chi jenaj winak wilic cok ar maꞌ ricojom ta risoꞌ reꞌ xyeꞌeric reh, reh caxarahil. V/% «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ quiponic chiꞌnchel take ula̱ꞌ reꞌreꞌ, xnujic pa̱m ripa̱t i ajabe̱s reꞌreꞌ cuꞌum riqꞌuihal rula̱ꞌ jeꞌ chi holohic quinoꞌjbal, jeꞌ chi maꞌ holohic ta, reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ qꞌuihal xiponic yukꞌunjok cho cuꞌum take aj tzꞌeꞌ wa̱ch ar pan tak be̱h. K. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak chi hiy tak pan tak be̱h reꞌ nquimol wi̱ꞌ qui̱b take tinamit eh chayukꞌej tak take cho pan caxarahil xa hab paꞌ wach enarak tak cho ar, nqui queh. ,-QChiri̱j chic ruꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh toco̱m chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch: ‹Reꞌ take niyeb chiqui̱j chi nacaꞌnam nak quiwaꞌ quiha̱ꞌ wu̱cꞌ maꞌ xquicꞌuꞌlej ta cho na̱ chalic to̱b ta nak xnitikꞌa̱ꞌ chic i wiꞌc reh caxarahil wili. r,]Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ ajabe̱s kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ naxibiraj i quibano̱j take ula̱ꞌ reꞌ xicansanic cho queh take raj tzꞌeꞌ wa̱ch, xchalic ricꞌa̱ eh xitakꞌa̱ꞌ je take riso̱l chi risacharic quiwach take aj cansanel reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ xiban ru̱cꞌ i quitinamital xisach woꞌ wach naxitakꞌa̱ꞌ cho aj cꞌatol reh. +Wilic woꞌ take xquichop cho take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ eh xquikꞌojobej take cho cu rehtal xquicansaj take je. =*s«Raj laꞌ take ula̱ꞌ, xa ta nak ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xponic kꞌormojok queh xquicꞌuꞌlej cho na̱ i chalic, chi quijuꞌjunal laꞌ xquisicꞌ quilahtzꞌil chi quiwach. Jeꞌ reꞌ nok, wilic queh take yukꞌumaj reꞌreꞌ xiꞌo̱j pan cabi̱x. Wilic xiꞌo̱j chi rilmijic quicꞌa̱y. r)]Nok maꞌ xcꞌuꞌljic ta cho na̱ quikꞌorbal take pe̱t aj tzꞌeꞌ wa̱ch, reꞌ ajabe̱s jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh toco̱m chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch: ‹Yuꞌna reꞌ chic hat-tak hiy tak cu̱cꞌ take wula̱ꞌ eh chakꞌor tak cho queh chi jeꞌ wili: Reꞌ ajabe̱s xicansaj chic take richico̱p chꞌi̱l take kꞌenaꞌ laj ma̱s wacax eh xitikꞌa̱ꞌ chic i ninkꞌi̱j. Tak-tak kꞌuruꞌ maj tiklic chic chiꞌnchel tiquirok tak queh, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ. n(UNok xirak chic riꞌorahil i ninkꞌi̱j, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ je take raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi quiyukꞌunjic take rula̱ꞌ xa reꞌ laꞌ take ula̱ꞌ reꞌreꞌ maꞌ xquicꞌuꞌlej ta cho na̱ chalic. /'W«Reꞌ quiyukꞌunjic take cꞌacharel riban i Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j, reh chi naquicꞌulum ricꞌaxbal, nanijalwachem ru̱cꞌ i riyukꞌunic ula̱ꞌ xiban i jenaj ajabe̱s kꞌatal kꞌoric reh chi naquiwihꞌic pan ninkꞌi̱j reh ricaxarahil racꞌu̱n. & /Naxipꞌut woꞌ chic kꞌoric cu̱cꞌ take aj cꞌamol be̱h reꞌreꞌ pan jalwach kꞌoric, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: 7%g.xca̱j nak quichopom i Jesus chi ricansjic xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ xquirak nak nicꞌ wach richopjic nacaꞌnam, maꞌ xquichop ta woꞌ chic ruꞌum chi quiyoꞌjic chi quiwach i tinamit cꞌahchiꞌ quibirinic reh Jesus maj chi queh ruꞌ, reꞌreꞌ jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios.q$[-Ar ajic reꞌ take aj cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, naxquirak chiri̱j chi reꞌ jalwach kꞌoric xquibiraj ru̱cꞌ Jesus, chiqui̱j xkꞌoric, Q#,Jeꞌ woꞌ, til nikꞌor aweh tak i wili: Jeꞌ ricab chi xa hab wach jenoꞌ enkꞌehbic cho cu naht johtok eh encꞌulic kajok china̱ abaj reꞌ maꞌ cojo̱j ta pa riman, xa xerxer chic encahnic on jeꞌ ricab nok hab wach enkꞌehbic cho maꞌ laj abaj reꞌreꞌ china̱, maꞌ eta chic ncꞌutunic wach, jeꞌ woꞌ reꞌ nanibanam i hin nanisacham woꞌ quiwach take nquikꞌihtaj qui̱b chi niwach, nqui Jesus queh aj cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. Y"++«Chi jeꞌ reꞌ rikꞌor riCꞌuhbal i Dios, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi naquinocok chi kꞌatoj kꞌoric, maꞌ reꞌ ta chic chana̱ hat-tak naniyeb nilokꞌil chi kꞌatal kꞌoric, chi quina̱ laꞌ chic take tinamit reꞌ ncaꞌn take bano̱j reꞌ ncꞌutunic lok wi̱ꞌ chi wilque̱b chic chi rehquen wo̱k nikꞌab. !#*Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chaj bih nacꞌul tak chi maꞌ narak ta tak chiri̱j i nawilow tak wach chipam i Lokꞌ laj hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios? maj ar jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nakilow tak
chi reꞌ cajtzꞌuꞌc laj maꞌ laj abaj maꞌ cojo̱j ta pa riman cuꞌum take toco̱m chic aj tzꞌako̱l,
reꞌ chic reꞌ xoquic chi pe̱t maꞌ laj abaj chꞌiquinbal cho reh ricajtzꞌuꞌc i pa̱t wili,
til woꞌ chic sahchok kacꞌux ruꞌum i kAja̱w Dios maj til woꞌ reꞌreꞌ xchihbic wach chi jeꞌ reꞌ xicamanej, nqui rikꞌor. * M)Reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ chi maꞌxta chic soꞌ riquetelbal chi quina̱, naritakꞌa̱b quicansjic take cꞌahbil laj aj quimel yeꞌa̱b eh queh chic take toco̱m aj quime̱l nariyeb riyeꞌa̱b. Reꞌ take reꞌ naponok rikꞌijil chi nariwachanic cho i tic, til naquiyeb reh haj wilic i tojbal ri̱j riyeꞌa̱b kꞌoro̱j queh, nqui take reh. F(«Chi jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn take aj camanom reꞌreꞌ, reꞌ hin nwa̱j nibiram aweh tak i wili: Nasoljok cho ajabe̱s reꞌ aj ehcham yeꞌa̱b reꞌreꞌ, chaj bih nacapaj tak chi naribanam queh take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ ru̱cꞌ xcaꞌn ribanaric? nqui Jesus queh take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ.  '«Chi jeꞌ reꞌ xquichop acꞌunbe̱s reꞌreꞌ, xquikerej lok chiri̱j i yeꞌa̱b reꞌreꞌ eh xquicansaj woꞌ je. 1[&«Chaj nawa̱j reh ruꞌ naxquilow take aj quimel yeꞌa̱b chi xo̱j cꞌolok i acꞌunbe̱s, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: ‹Chawil tak, reꞌ wuluꞌ narehchenic reh yeꞌa̱b wili. Kacansaj tak cho reh chi reꞌ hoj nakehchenic reh yeꞌa̱b wili, nqui take chi quiwach. %Cu chiri̱j aj chic reꞌ, reꞌ chic i racꞌu̱n xitakꞌa̱ꞌ cho i ajabe̱s reꞌreꞌ chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom pa ricꞌux: ‹Reꞌ cok i wacꞌu̱n wili til naquiyohlem wach naponok cu̱cꞌ take aj camanom reꞌreꞌ, nqui pa ricꞌux. $To̱b ta jeꞌ reꞌ xcaꞌn take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ ajabe̱s xa cu xitik woꞌ juꞌ ritakꞌabjic take cho pa reh chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch cu̱cꞌ, xa reꞌ laꞌ xbanjic woꞌ chic tiꞌcꞌaxic queh jeꞌ ricab xbanjic queh take pe̱t. "=#xa reꞌ laꞌ take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ, naxquilow chi xiꞌo̱j cꞌolok take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ chi quijuꞌjunal, wilic queh xquichop chi ribanjic tiꞌcꞌaxic queh. Wilic take xquichꞌeylom je, wilic xquikꞌojobej je chi abaj eh wilic xquicansaj je.  "«Naxirak aj cho rikꞌijil rikꞌahsjic wach i tic, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho juntuhm raj tzꞌeꞌ wa̱ch cu̱cꞌ take aj quimel riyeꞌa̱b chi ricꞌuluric i haj paꞌ wilic i tiklic wach chi narehtric i ajabe̱s reꞌreꞌ, K!Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chabiraj tak chi coric i jenaj chic jalwach kꞌoric wili: Junpech jenaj ajabe̱s xitic pa̱m i racꞌa̱l chi u̱wa. Nok ritiquim chic pa̱m, xicoj pan cora̱l i racꞌa̱l reꞌreꞌ eh xitikꞌa̱ꞌ jenaj yitzꞌbal u̱wa chipam. Jeꞌ woꞌ xijohsaj jenaj naht na̱ pa̱t chaꞌjbal reh wach ritic. Chiri̱j aj chic reꞌ, xiyew cahnok chi quimel queh juꞌjun aj camanom reꞌ naquichaꞌjanic cahnok reh wach ritic eh xitikꞌa̱ꞌ woꞌ cahnok wach cu̱cꞌ chi naquiyejalem wach i ritic reꞌreꞌ nawachanok cho. Nok ribanam chic cahnok i tikꞌinic reꞌreꞌ cu reꞌ aj ruꞌ xo̱j chi naht i ajabe̱s reꞌreꞌ. U# Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ xquinimej i cꞌuhbal chiri̱j nicꞌ wach ricorquilal i cꞌacharic ra̱j i Dios, reꞌ xcꞌulic rikꞌor i Wa̱n. Raj nchel hat-tak reꞌ maꞌ xatniminic ta tak reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, to̱b ta xawilow tak chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ quinimem i cꞌuhbal, xa maꞌ xa jal ta woꞌ tak wach anoꞌjbal tak chi rinimjic i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui Jesus queh take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. Reꞌ jalwach kꞌoric nkꞌoric chiqui̱j
take aj quimel yeꞌa̱b (Mr. 12.1-12; Lc. 20.9-19) @yChaweh hat-tak kꞌuruꞌ, hab wach queh qui̱b acꞌun reꞌreꞌ xinimej rikꞌorbal i raja̱w? nqui Jesus queh nahsil reꞌreꞌ. Reꞌ take reꞌ xquikꞌor reh Jesus chi reꞌ woꞌ i pe̱t acꞌun xniminic reh rikꞌorbal ajabe̱s maj reꞌreꞌ xo̱j riban i camanic ra̱j i raja̱w. Chi jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Til coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ peꞌ nchel take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma chꞌi̱l take cꞌoyo̱m laj ixok pe̱t take chawach tak chi oquic riꞌsil ro̱k kꞌab i Dios chi kꞌatal kꞌoric. Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ ru̱cꞌ chic i ricab acꞌun xo̱j kꞌorok. Reꞌ acꞌun reꞌreꞌ naxkꞌormojic reh chi narojic camanom, xa suk chic pa ricꞌux jeꞌ wili xikꞌor reh raja̱w: ‹Tare̱t ha̱w, reꞌ hin eno̱j niban acamaj, nqui reh. «Raj laꞌ i acꞌun reꞌreꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ xikꞌor reh raja̱w, maꞌ xo̱j ta woꞌ camanom. }s«Reꞌ acꞌun reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh raja̱w: ‹Maꞌxta ha̱w, reꞌ hin maꞌ nwa̱j ta camanic, nqui reh. «Raj laꞌ i acꞌun reꞌreꞌ naxicapaj ri̱j chi maꞌ holohic ta xiban, xo̱j woꞌ riban ricamaj i raja̱w. +OChiri̱j wili reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chi wili xikꞌor: «Chaj bih nacapaj tak chiri̱j i jenaj ribiral wili? Junpech jenaj ajabe̱s reꞌ wilic qui̱b racꞌu̱n jeꞌ wili xikꞌor reh pe̱t racꞌu̱n: ‹Acꞌun, yuꞌna nwa̱j chi nawojic camanom chipam i wacꞌa̱l, nqui reh. H Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take nahsil reꞌreꞌ jeꞌ wili ricꞌuꞌljic i Jesus xcaꞌn cok: «Maꞌ kehtꞌalim ta hab wach u̱cꞌ xchalic rikꞌormojic i kahsanic haꞌ xiban i Wa̱n, nqui take reh. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin maꞌ eta woꞌ nikꞌor aweh tak haj chalic wi̱n i wajawric chi cꞌuhtunic, nqui queh. Reꞌ jalwach kꞌoric chiqui̱j
take quib chi acꞌunbe̱s `9Wi nchel xkakꞌor reh chi xa pa ricꞌux xchalic, ekoj-oquic pan yohbal cu̱cꞌ i tinamit maj chi queh riqꞌuihal i tinamit reꞌ Wa̱n xwihꞌic chi jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, nqui take chi quiwach. pYChakꞌor tak cho wi̱n, reꞌ kahsanic haꞌ xiban i Wa̱n queh tinamit, cu ru̱cꞌ na Dios xchalic rikꞌormojic on xa pa ricꞌux xchalic? nqui queh. Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: «Wi xkakꞌor reh chi cu ru̱cꞌ Dios xchalic rikꞌormojic, erikꞌor keh chi chaj waꞌric maꞌ xkanimej ta. r]Chalic Jesus, jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Tare̱t, reꞌ hin enikꞌor aweh tak haj nchalic wi̱n i wajawric chi cꞌuhtunic, xa reꞌ laꞌ quinacꞌuꞌlej pe tak cho ru̱cꞌ i pahkanic nanibanam aweh tak wili: dANok hoj chic pononak chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ Jesus xoquic chi cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit. Ar ajic, reꞌ take cꞌamol quibe̱h aj cꞌatol si̱ chꞌi̱l take nahsil chipam tinamit xiꞌoquic cok ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Hab wach aj u̱cꞌ nchalic awajawric reꞌ nacoj chi cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit? Hab wach xpahbanic aweh chi wilic awajawric? nqui take reh chi xa cakranak chic take. - SJeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ nicꞌ paꞌ nimal enapahkaj tak pan ti̱j, ewoꞌ nacꞌul tak wi til chꞌiclic acꞌux tak chiwi̱j, nqui keh. Reꞌ take nahsil chi quina̱ tinamit
xicahnic me̱m ru̱cꞌ xikꞌor i Jesus (Mr. 11.27-33; Lc. 20.1-8) a ;Chalic Jesus, jeꞌ wili xojricꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Til coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak, wi til chꞌiclic acꞌux tak chi maꞌ eta soꞌ napohꞌaj tak nechꞌ ok, maꞌ xa reꞌ ta nak richiksjic i che̱ꞌ reꞌreꞌ enaꞌn ru̱cꞌ akꞌorbal tak, yohbal laꞌ nak wach enaꞌn tak ribanaric. Jeꞌ ricab wi ta nak reh yu̱kꞌ wili enakꞌor tak chi narelic je ayuꞌ eh chi ar chic pan nim laj haꞌ eno̱j riyew ri̱b, enak nbirinic chawach tak. B }Naxkilow chi jeꞌ reꞌ i hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel jeꞌ wili xkakꞌor chi xa sahchanak chic kacꞌux: «Xa chi juncꞌam peꞌ ti xchikic i che̱ꞌ wili, nqui xkakꞌor.  Ruꞌum aj reꞌ, naxilow je wach i jenaj che̱ꞌ I̱co ribihnal reꞌ wilic maꞌ naht ta chiꞌ be̱h, reꞌ Jesus xo̱j nak risicꞌ reh wach i che̱ꞌ reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌxta woꞌ rirak ruꞌum chi xa xak poꞌ nchel hamlic reh i che̱ꞌ reꞌreꞌ, xa jeꞌ quicab take aj Jerusalen chi xa quiwach chi aj nimem take reh riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi rijalwachjic i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱ take aj Jerusalen, reꞌ Jesus xisihtaj i che̱ꞌ reꞌreꞌ ru̱cꞌ i kꞌoric wili: «Yuꞌna maꞌ neꞌel ikal chic na̱wachanic, nqui xikꞌor reh. Chiri̱j reꞌ xchikic woꞌ ti i che̱ꞌ reꞌreꞌ. t aJeꞌ chic ikal, reꞌ Jesus xsoljic woꞌ chic je ar Jerusalen eh ar nah be̱h xchalic ricꞌahric. oWChi jeꞌ reꞌ xicana̱ꞌ take cahnok ar eh naxelic je pan tinamit Jerusalen, xsoljic je ar Weta̱nya reꞌ xponic ricꞌsaj wi̱ꞌ akꞌab. Reꞌ Jesus xisihtaj i jenaj che̱ꞌ
I̱co ribihnal (Mr. 11.12-14,20-26) wjeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, nacoj na rehtal nquikꞌor take cucꞌ acꞌun wili? Wi nacoj rehtal, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta akꞌilim take? nqui take reh. Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ho̱ꞌ, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nicojom rehtal i chaj bih nquikꞌor take cucꞌ acꞌun wili, xa reꞌ laꞌ hat-tak til maꞌ narak ta tak soꞌ chiri̱j i nawilow tak pa riCꞌuhbal i Dios reꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Ajabe̱s Dios, reꞌ hat tibanic chi reꞌ take nimak tak acꞌun ixkꞌun,
jeꞌ woꞌ take cu cucꞌtak ti take nquibichej awach, nqui rikꞌor, nqui Jesus queh. q[Naxquilow aj take lokꞌ laj nawa̱l cꞌahchiꞌ ribanam i Jesus, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses kꞌe̱ꞌ naxchalic quicꞌa̱ eh xa riman chic quicꞌa̱ xchalic naxquibiraj chi reꞌ take cucꞌ acꞌun wilque̱b chipam i pa̱t reꞌreꞌ jeꞌ wili i kꞌoric cꞌahchiꞌ caꞌnam: «Lokꞌomaj ta nak ribihnal i Jesus wili, reꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Tawiy, nqui kꞌoric ncaꞌn. Jeꞌ reꞌ ajic naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌamol be̱h chꞌi̱l take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ *MAr aj woꞌ chi chi̱ꞌ lok i pa̱t reꞌreꞌ, wilic take sotꞌ chꞌi̱l take si̱c xicꞌamjic cho ru̱cꞌ i Jesus eh xicꞌsaj woꞌ quiyaꞌbilal. eC Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus je wili xikꞌor queh chiꞌnchel take aj cꞌa̱y chꞌi̱l take aj chꞌakol wach tumi̱n wilque̱b ar: «Reꞌ pa̱t wili lokꞌonbal reh Dios nok wilic. Jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj pa riCꞌuhbal i Dios, xa reꞌ laꞌ hat-tak xacoj tak chi jenaj cꞌaybal reꞌ nawelkꞌaj tak wi̱ꞌ take tinamit, nqui queh.  Ar aj chic Jerusalen, reꞌ Jesus xoquic cok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Naxilow chaj bih noꞌjbal ncaꞌn take aj cꞌa̱y chꞌi̱l take aj yaco̱l wilque̱b ar, xitokꞌa̱ꞌ ritꞌerem take lok. Jeꞌ woꞌ, xitahchꞌaj je quime̱xa take aj chꞌakol wach rehreh wach tumi̱n eh jeꞌ woꞌ reꞌ xiban reh quitzꞌuka̱b take aj cꞌa̱y rexba̱. jM Reꞌ take cꞌacharel quitahkanic keh naxquibiraj reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ winak wili, reꞌ i Jesus reꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios kꞌoro̱j cho ribiral chi naricꞌulic lok. Reꞌreꞌ ar nchalic pan tinamit Nasaret pa riyukꞌul i Calile̱ya, nqui take. Reꞌ quitꞌermejic lok take cꞌa̱y chipam
i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios (Mr. 11.15-19; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22) q[ Chiri̱j chic reꞌ naxojponic chipam i tinamit Jerusalen, qꞌuihal queh take cꞌacharel ar, naxquibiraj i ahnic cꞌahchiꞌ caꞌnam take cꞌacharel quitahkanic keh, xiꞌuctubic cho chi ilo̱j eh jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom: «Hab wach i winak reꞌreꞌ, reꞌ xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ take cꞌacharel chiri̱j? nqui pꞌuht quikꞌorom. M Chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌque̱b take tinamit, jeꞌ chi pe̱t take chi kawach, jeꞌ chi xam take chiki̱j, chi cunchelal jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi cow: «Kalokꞌej woꞌ tak wach i Dios reꞌ wilic cho ar pan taxa̱j eh kalokꞌej tak wach i ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy wili. Kayew tak rilokꞌil kꞌuruꞌ i cꞌulic riban lok wili chi takꞌamaj cho ruꞌum i Ajabe̱s Dios, nqui cꞌahchiꞌ quikꞌorom. ^5Nok behic chic nkaꞌn je, chi quixilac take riqꞌuihal tinamit quitahkanic reh wilic take cꞌacharel xquiyew rilokꞌil i Jesus chi jeꞌ ricab jenaj kꞌatal kꞌoric naxquixoyej je pa̱m ribe̱h ru̱cꞌ ricojoric je wach acꞌal i quijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok i quisoꞌ eh chꞌi̱l woꞌ ricojoric je xak pacꞌ pa ribe̱h. t~aNaxisoljic cho chi quichꞌi̱l chic i racꞌu̱n i cawa̱y chꞌi̱l woꞌ i ritu̱t, wilic keh hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus xkacoj cheꞌl ri̱j i racꞌu̱n i cawa̱y i kajuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok i kasoꞌ eh jeꞌ woꞌ cheꞌl ri̱j i ritu̱t. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xtzꞌuhkic je china̱ i racꞌu̱n i cawa̱y reꞌreꞌ. }Chiri̱j aj chic reꞌreꞌ, reꞌ take quib kichꞌi̱l xiꞌo̱j chi ribanaric reꞌ xkꞌormojic je queh ruꞌum i Jesus. ?|w“Jeꞌ wili chakꞌor queh chiꞌnchel take cꞌacharel aj Jerusalen reꞌ nquibihnej cho chi aj Siyon: Chawilow tak, ar cꞌahchiꞌ ricꞌulic lok i naroquic chi kꞌatal kꞌoric chana̱ tak. Reꞌreꞌ xa chꞌublic ti wach eh rehtalil chi maꞌ pan ehtil ta naroquic cho, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌulic lok awu̱cꞌ tak chi tzꞌuklic china̱ jenaj chicop aj ihkom jeꞌ ru̱cꞌ racꞌu̱n cawa̱y, nqui kꞌoro̱j cho reh. A{{Chi jeꞌ reꞌ, xo̱j elok wach ru̱cꞌ i Jesus i kꞌoric kꞌoro̱j cho ruꞌum jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios nok jeꞌ wili xkꞌormojic cho reh ruꞌum i Dios: $zAWi hab wach ok nchel xbirinic aweh tak chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ achejem tak take chicop reꞌreꞌ, chakꞌor tak reh chi naricamanic wi̱n hin Ajabe̱s Jesus eh chi xa reꞌ woꞌ ti nanicohlam ricojoric i racꞌu̱n ruꞌ nanisolqꞌuim woꞌ chic take reh, nqui queh. y9Jeꞌ aj wili takꞌanic xiban je queh: «Hiy tak cok chipam i tinamit wilic chi kawach wili eh nok wilca̱t tak chic cok ar, enarak tak jenaj racꞌu̱n cawa̱y bacꞌlic ar chꞌi̱l i ritu̱t. Nacharak tak, chachej tak take cho quicabchel eh chacꞌam take cho wi̱n ayuꞌ. Vx 'Nok wilco̱j chic ar pan tinamit Wetpaqueh ribihnal reꞌ wilic je maꞌ naht ta je ru̱cꞌ i tinamit Jerusalen reꞌ wilic woꞌ chi rilahkꞌ i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”, reꞌ Jesus xikꞌoꞌrej take je quib chi kich nahsil i hoj cablaj chi raj tahkanel chi naritakꞌa̱b je take. vwe"Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, xiquetelej quiwach eh xitzꞌaꞌj cok i nakꞌ quiwach. Chiri̱j chic reꞌ, naxsakombic woꞌ ti pa̱m nakꞌ quiwach take sotꞌ reꞌreꞌ, xiꞌoquic woꞌ ti je chi ritahkaljic i Jesus.Yv+!—Ha̱w, reꞌ hoj nka̱j nak chi enaꞌn chi ekoj-ilbic, nqui take reh. _u7 Naxipahba̱ꞌ aj ri̱b i Jesus, xitakꞌa̱ꞌ quicꞌamaric take sotꞌ reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh nok wilque̱b chic cok chiwach: «Chaj bih nawa̱j tak chi nanibanam awu̱cꞌ tak? nqui queh. 8tiAr ajic nok reꞌ take tinamit pꞌuht quinakam take sotꞌ reꞌreꞌ chi naquimayam ahnic, riman chic xquiqꞌuer je quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s Jesus ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chacuy chaquetelej ta woꞌ ti kawach chi ribanaric chi nakilbic, nqui take reh. cs?quib take sotꞌ tzꞌukulque̱b lok chi chi̱ꞌ i be̱h pan elbal lok reh tinamit reꞌreꞌ, naxquibiraj chi cꞌahchiꞌ riqꞌuic ponok i Jesus ar xquiqꞌuer je quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s Jesus ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chacuy chaquetelej ta woꞌ ti kawach chi ribanaric chi nakilbic, nqui take reh. {roNok cꞌahchiꞌ kiqꞌuic ponok pan tinamit Jericoh ribihnal chi kichꞌi̱l take juntuhm chi cꞌacharel, ;qojeꞌ ricab nok reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, maꞌ xincꞌulic ta lok chaxilac tak reh chi reꞌ ta nak hin na̱camanem tak niwach, xincꞌulic laꞌ lok reh chi reꞌ hin nanicamanem awach tak ru̱cꞌ acoꞌljic hat-tak chiꞌnchel cꞌacharel. Ruꞌum aj reꞌ chi acoꞌljic hat-tak, reꞌ hin naniyeb nicꞌacharic pan quimic reꞌ naricamanic chi jeꞌ jenaj tojbal yeꞌo̱j chi rijelow-bal i tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum nak chiꞌnchel cꞌacharel ruꞌum reh nicꞌ paꞌ qꞌuihal quimahc wilic, nqui Jesus keh. Reꞌ Jesus xisakomej pa̱m i
nakꞌ quiwach take quib chi sotꞌ (Mr. 10.46-52; Lc. 18.35-43) Y~b}|zy$wvuusr~ponm1lkih4fdb_j]n[[YWUTQ OMRKIHFE$DKCAW>«Ruꞌum aj chi wilic take naquicanabjic pan tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi maꞌxta quicojom rajawric i xkꞌormojic queh, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chacoj tak rajawric i kꞌoric xnikꞌor chic aweh tak wili chi xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak chiri̱j nicꞌulic lok i hin ajabe̱s chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj maꞌ awehtꞌalim ta tak jaruj nchel rirak cho kꞌi̱j reh nisoljic, /#W)Jeꞌ woꞌ reꞌ, wi wilic quib ok chi ixok queꞌc ncaꞌn, xa jenaj woꞌ queh naresmejic chiwach i tiꞌcꞌaxic eh reꞌ jenaj chic naricanabjic cahnok chipam. &"E(Wi wilic quib ok chi winak camanic ncaꞌn ponok pan abixbal, jenaj queh naresmejic chiwach i tiꞌcꞌaxic eh reꞌ jenaj chic naricanabjic cahnok chipam. !'Cu reꞌ chic ruꞌ, ruꞌum chi maꞌ xquicoj ta rajawric reꞌ xkꞌormojic queh ruꞌum i Noheh chi narichalic jenaj rinimal jab, chiꞌnchel take cꞌacharel reꞌreꞌ xsahchic quiwach ruꞌum i buht haꞌ xelic cho pan acꞌal. «Reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak chi naquincꞌolok lok i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, jeꞌ woꞌ wili naricꞌuluric: h I&Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa rikꞌijil cho ricꞌacharic i Noheh naxchalic chi quina̱ tinamit i jenaj rinimal jab chꞌi̱l buht haꞌ xelic cho pan acꞌal, reꞌ take reꞌ xa suk chic quicꞌux quiꞌiqꞌuic kꞌi̱j pan tak ninkꞌi̱j on pan tak caxarahil eh maꞌ xquicoj ta soꞌ rehtal chi chalic reh jenaj tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn cu rehtal xoquic i Noheh chꞌi̱l take raj pan pa̱t chipam i jenaj maꞌ laj cano̱wa jeꞌ riwi̱ꞌ pa̱t. 1%reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ take tinamit quicꞌacharic naquincꞌolok lok i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, naquicꞌulum queh jeꞌ ricab xquicꞌul cho take tinamit xicꞌacharic cho pa rikꞌijil cho ricꞌacharic i maꞌ Noheh. #$Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta nchel xnikꞌor lok haj wilic take rehtalil naricꞌutunic wi̱ꞌ nichalic, maꞌ hab ta chic wach xa reꞌ woꞌ Dios nehtꞌalanic reh rikꞌijil chꞌi̱l riꞌorahil chi naricꞌuluric reꞌreꞌ. Xa ta nak reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i wAja̱w wilque̱b ar pan taxa̱j, quehtꞌalim reꞌreꞌ. Ruꞌum aj chi xa reꞌ woꞌ Dios nehtꞌalanic reh reꞌreꞌ, D#Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj chiꞌnchel reꞌ xnikꞌor lok i hin, til woꞌ naricꞌuluric maꞌxta nchel risahchic wach jeꞌ ricab naricꞌulum i taxa̱j richꞌi̱l i acꞌal. *M"Til coric nikꞌor chi reꞌ xnikꞌor aweh tak naricꞌuluric nok cu jaꞌ ta ncuxꞌic rinimal ro̱k quicꞌacharic take cꞌacharel cꞌachalque̱b yuꞌna. \1!Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak chi nachawilow tak chi cꞌahchiꞌ chic ricꞌulmujic take xnikꞌor lok aweh tak chi naricꞌulmujic, charak tak chiri̱j chi maꞌ naht ta chic wilic i kꞌi̱j chi nanichalic. b= Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric, reꞌ hat-tak chacoj tak rehtal take rehtalil cꞌuhtbal reh nichalic jeꞌ ricab naꞌn tak ru̱cꞌ i che̱ꞌ reꞌ I̱co ribihnal. Nanawilow tak chi ripꞌut cho toxlonic take acꞌ xak, nawehtꞌalij tak chi reꞌ sikꞌjil xiqꞌuic chic lok rikꞌijil eh chi reꞌ chic kꞌelej oquic cho reh. _7«Nachirak aj cho nichalbal, reꞌ hin nanitakꞌa̱b take cho waj tzꞌeꞌ wa̱ch reh chi nacojic chi junsut yu̱kꞌ qꞌuixca̱b china̱ acꞌal wili chi rimoloric quiwach take cꞌacharel chiho̱j take quiwach wuꞌum, jeꞌ ricab nanmoloric quiwach take tinamit cuꞌum take aj su̱b nok xa cow chic quikꞌoꞌrjic je chi su̱b. QCu chiri̱j aj chic reꞌreꞌ, reꞌ rehtalil cho nicꞌulic hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel naricꞌuhtunic woꞌ cho pan taxa̱j. Ruꞌum reh rehtalil reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ riyotꞌquil cꞌuxlis naroquic cho cu̱cꞌ take tinamit maꞌxta quiniminic wi̱n ruꞌum chi naquirakam chiri̱j chi xincꞌulic lok chi richꞌukuric wach mahc. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj naquincꞌolok lok nah rinimal su̱tzꞌ i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, narilmijic wach rinimal risakomil nichꞌa̱b chꞌi̱l woꞌ i wajawric wilic. 'G«Chiri̱j chi iqꞌuinak chic nicꞌ nimal tiꞌcꞌaxic naricꞌuluric chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take sakombal pan taxa̱j naripaꞌlajic quisakomil eh jeꞌ reꞌ naricꞌuluric maj reꞌ kꞌi̱j chꞌi̱l i poh maꞌxta chic quiyeb cho quisakomil. Jeꞌ woꞌ reꞌ take chꞌimi̱l, chi xa jeꞌ nak chic naquikꞌehbic cho wach acꞌal naꞌilmijok, maꞌxta woꞌ chic quisakomonic cho. pYna̱wehtꞌalim woꞌ tak haj wilqui̱n hin jeꞌ ricab nanehtꞌaljic chi haj paꞌ nquimol wi̱ꞌ qui̱b take cꞌuch, ar woꞌ wilic jenoꞌ camnak chicop. Reꞌ take rehtalil naricꞌuhtunic
cho wi̱ꞌ risoljic i Jesus (Mr. 13.24-37; Lc. 21.25-36; 17.25-36; 12.41-48) «Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi narirehpaj cho risakomil i cohok ar pan taxa̱j, cu nilmijic cho chi junsut wach acꞌal, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric naquinsoljok cho hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel Chi jeꞌ reꞌ ajic ma̱tahkej tak je take jeꞌ wili enquikꞌor aweh tak: ‹Reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ar wilic cho pan chik yu̱kꞌ, tak-tak kilow tak cho kꞌuruꞌ, nqui enquikꞌor. «Jeꞌ woꞌ ma̱coj tak wach quikꞌorbal take jeꞌ wili enquikꞌor aweh tak: ‹Reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ar ricꞌolom cho ri̱b pan jenaj yeꞌa̱b, nqui enquikꞌor. 5cJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ riwi̱ꞌ ta chic chi etijotꞌoric tak maj reꞌ hin pe̱t cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak chiꞌnchel reꞌreꞌ chi jaꞌ ncꞌuluric ta. maj jeꞌ ricab chi yohbal wach take jotꞌo̱l nacuctic cho chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom qui̱b chi reꞌ take reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, yohbal woꞌ wach take jotꞌo̱l nacuctic cho chi naquikꞌorom qui̱b chi aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios take. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic naquijotꞌom take cꞌacharel ru̱cꞌ take kꞌoric nacaꞌnam eh ru̱cꞌ take riqꞌuihal nimak tak wach lokꞌ laj nawa̱l nacaꞌnam, naquiniqꞌuem woꞌ quikꞌi̱j chi quijotꞌoric take richiho̱j i Dios chi naquicoꞌljic. W'«Chiwach rikꞌijil i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, qꞌuihal take cꞌacharel nacoquic chi jotꞌo̱j. Chi quixilac take reꞌ, wilic take naquikꞌorom chi jeꞌ wili: ‹Quim tak, chawilow tak: Ayuꞌ wilic on wuluꞌ wilic i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui naquikꞌorom. «Nachabiraj tak chi jeꞌ reꞌ ma̱coj tak wach H Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal naricꞌuluric chi reꞌ Dios naritokom wach rinimal ro̱k rikꞌijil tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ awuꞌum aweh hat-tak reꞌ xatrichih tak chi naca̱t tak ricoꞌlem chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ. Maꞌ ta jeꞌ reꞌ eriban, maꞌ hab ta woꞌ nak wach ericoꞌlej ri̱b chiwach. A{Nipahkaj aweh tak chi chaꞌn ati̱j tak maj reꞌ tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ til woꞌ chic cow wach naribanam chiwach take chiꞌnchel tiꞌcꞌaxic cꞌulu̱j cho cu richꞌihquic cho chiꞌnchel wach acꞌal cu rehtal nponic rikꞌijil i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ. Til woꞌ chic maꞌ ilo̱j ta wach i tiꞌcꞌaxic naricꞌuluric reꞌreꞌ eh maꞌ woꞌ narilmijic chic johtok wach chiri̱j take kꞌi̱j nacꞌulurok lok reꞌreꞌ. 8iRuꞌum aj reꞌ, til nikꞌor aweh tak chi chaꞌn tak ati̱j reh chi maꞌ ok chipam rikꞌijil i kꞌelej encꞌuluric reh chi suk elic enaꞌn tak je, on chi maꞌ woꞌ chipam jenoꞌ hiꞌlbal kꞌi̱j reh chi maꞌ eta narak tak acꞌaxquilal ru̱cꞌ rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. O «Ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ cꞌaxquilal wach i elic naribanjic chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ niquetelej quiwach take yowa̱b ixok chꞌi̱l take tutbe̱s cu wilic quicucꞌta̱k.  On wi pan awabi̱x ok wilca̱t tak cho maꞌ tisoljic woꞌ tak chic cho pan apa̱t tak chi ricꞌamaric jenoꞌ ajalba̱l tak. Jeꞌ ricab wi wilic ok nchel jenoꞌ aweh tak rij ripa̱t wilic lok, maꞌ noquic chic cok chi ricꞌamaric paꞌ bih aweh tak. / WNachawilow tak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ hat-tak reꞌ wilca̱t tak chi junsut riyukꞌul Jure̱ya hiy tak pan tak qꞌuiche̱ꞌ chi ricꞌoloric awi̱b tak ar. ] 3Chi jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ hat-tak reꞌ tilbic tak wach i hu̱j tzꞌihmbimaj cho ruꞌum aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ Tanyel ribihnal, nachawilow tak chi chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ yibel wach cꞌahbilal chi kawach hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xbanaric chic cuꞌum take sachol wach i tinamit wili, charak tak chiri̱j chi reꞌreꞌ i rehtalil chi xponic chic i orahil chi nawelic tak je chipam i tinamit wili. «Jeꞌ woꞌ, chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ holohic laj kꞌoric nikꞌor i hin chi reꞌ Dios narikꞌatbic kꞌoric chi quina̱ i tinamit, narojic lok rikꞌormojic chi junsut wach acꞌal wili reh chi naribirmijic cuꞌum chiꞌnchel cꞌacharel. Nok ojonak ok chic lok wach rikꞌormojic niCꞌuhbal, cu reꞌ aj ruꞌ naricꞌulic lok i ricuxꞌic wach chiꞌnchel. yk Til nikꞌor kꞌuruꞌ, tiwi̱ꞌ tak chi xa naꞌlic ok woꞌ aweh tak maj xa reꞌ woꞌ i cꞌacharel reꞌ cu chꞌiclic ricꞌux chiwi̱j hin naponok wach ricuxꞌic take kꞌijil reꞌreꞌ, xa reꞌ woꞌ reꞌ naricoꞌlem ri̱b. C Chi jeꞌ aj reꞌ, ruꞌum chi chaxilac hat-tak aj niminel wi̱n naquiqꞌuihbic take aj banol reh cꞌahbilal, qꞌuihal woꞌ aweh hat-tak narichuhpic wach i cꞌaxoj i̱b cu̱cꞌ. J  Jeꞌ woꞌ chi quixilac take reꞌ, qꞌuihal take nacuctic chi xa chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios take eh yohbal wach take cꞌacharel naquijotꞌom ru̱cꞌ i cꞌuhtunic nacaꞌnam. $A «Chiwach aj take rikꞌijil i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, qꞌuihal queh take awich aj niminel tak nariyojic quicꞌux chiwi̱j. Chi quixilac take jeꞌ reꞌ nacaꞌnam, wilic take cꞌul naquixowem qui̱b eh wilic woꞌ cꞌul naquikꞌahsam qui̱b pan quikꞌab aj ixowonel. U# Chi jeꞌ aj reꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take cꞌacharel naquixowonic awach tak ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ naca̱t tak quikꞌahsam pan quikꞌab take aj cꞌamol quibe̱h take tinamit reh chi nacaꞌnam tiꞌcꞌaxic aweh tak cu rehtal wilic aweh tak naquicansjic. +Nacꞌulurok take reꞌreꞌ chacoj tak rehtal chi xa cu reꞌ pe ti pꞌuhtbal reh i cꞌaxquilal cꞌahchiꞌ richalic china̱ acꞌal wili. veReꞌ take nimak chi cucꞌtak tinamit xa naquicꞌuꞌlem chic qui̱b chi kꞌakꞌanic chi quiwach. Jeꞌ woꞌ xa haj chic yeꞌa̱b, nariwihꞌic rehreh wach yaꞌbilal, nariwihꞌic wiꞌjalel eh naribanam woꞌ take cow laj hihc. S«Reꞌ hat-tak na̱biram woꞌ tak ribiral chi wilic take tinamit cꞌahchiꞌque̱b chi kꞌakꞌanic chi quiwach on chi nacoquic chi kꞌakꞌanic. Nachabiraj tak reꞌreꞌ, maꞌ riban ti naho̱l awach tak chi ricapewjic chi xponic chic ricuxꞌic wach chiꞌnchel. Coric, reꞌ rikꞌijil sachbal wach chiꞌnchel nariponic wach xa reꞌ laꞌ maꞌ jaꞌ yuꞌna ta ti maj curman chi pe̱t naricꞌuluric lok chiꞌnchel nanikꞌorom take wili: 7Jeꞌ reꞌ nikꞌor, maj yohbal wach take tinamit naquijotꞌoric cuꞌum take riqꞌuihal aj jotꞌo̱l nacuctic cho reꞌ nacaꞌnam qui̱b chi xa jeꞌ chic reꞌ hin take eh jeꞌ wili naquikꞌorom: ‹Reꞌ hin, i hin Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui naquikꞌorom. ~Reꞌ Jesus jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban: «Xa naꞌlic ok woꞌ aweh tak reh chi maꞌ hab ta wach enjotꞌbic aweh tak. f}EChiri̱j i wili, nok wilco̱j chic ponok chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”, reꞌ hoj raj tahkanel naxkilow chi xa rutquel chic tzꞌuklic i Jesus, xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ eh xkabiraj reh chi jeꞌ wili: «Ajabe̱s, chacuy chakꞌor keh jaruj naricꞌuluric nicꞌ nimal xakꞌor keh chiri̱j i kꞌi̱j natisoljok cho ricaꞌpech eh jeꞌ woꞌ nicꞌ wach nacuxꞌok wach chiꞌnchel ayuꞌ. Chakꞌor woꞌ keh, haj wilic take rehtalil nariwihꞌic chi pe̱t chi cꞌuhtbal reh chi qꞌuisi̱n chic maꞌ nponic i kꞌi̱j reꞌreꞌ? kojqui reh. |#Chalic i Jesus jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban keh: «Kꞌe̱ꞌ nak ruꞌ holonquilal ncꞌutunic, xa reꞌ laꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ pa̱t wili til narisacharic wach chi junpech chi maꞌ jenoꞌ chic abaj naricahnic chi tuslic wach, nqui xikꞌor keh. { /Nok cꞌahchiꞌ chic relic je Jesus chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ hoj raj tahkanel xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ha̱w, chawilow ti! Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal ritikꞌinjic bano̱j i pa̱t wili, kojqui reh. z'Jeꞌ woꞌ til nikꞌor woꞌ aweh tak aj Jerusalen chi maꞌ jaꞌxta pe chic awilom tak niwach cu rehtal chic na̱kꞌorom tak i jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj cho chi jeꞌ wili chipam Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Kayew tak rilokꞌil kꞌuruꞌ i cꞌulic riban lok wili chi takꞌamaj cho ruꞌum i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios, nqui rikꞌor, nqui Jesus. y&Chi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak, chabiraj tak chi coric i wili: Jeꞌ ricab nancanabjic jenoꞌ pa̱t cuꞌum take cꞌacharel naquiꞌelic je chipam, jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam i Dios chi naricana̱b atinami̱t tak chipam i tiꞌcꞌaxic chalic reh chana̱ tak. txa%«Hat-tak cꞌacharel aj Jerusalen reꞌ ticansanic tak queh chi abaj take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios takꞌamaj take cho awu̱cꞌ tak, kꞌe̱ꞌ je njikꞌjitic i wa̱mna chawi̱j tak ruꞌum i tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak. Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j acoꞌljic tak chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, jeꞌ ricab nok jenoꞌ quixlan rimohꞌej take cucꞌ racꞌu̱n pa rixi̱cꞌ chi quicoꞌljic, xa reꞌ laꞌ hat-tak maꞌ jaruj nacꞌuꞌlej tak na̱ niCꞌuhbal. -wS$Ruꞌum reh cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌreꞌ, reꞌ tiꞌcꞌaxic moloj wach ruꞌum take bano̱j reꞌreꞌ, til nikꞌor aweh tak chi narichalic chana̱ hat-tak wich cꞌacharel ticꞌacharic chipam take kꞌi̱j wili. Reꞌ ritiꞌquil ricꞌux i Jesus
chiri̱j i tinamit Jerusalen "v=#Ru̱cꞌ aj i na̱banam tak reꞌreꞌ, narichalic chana̱ tak i tiꞌcꞌaxic moloj cho wach ruꞌum i cansanic xcaꞌn take cho ama̱m awatiꞌt tak queh raj camanom i Dios xicꞌacharic cho chi coric wach quicꞌux. Til nikꞌor aj aweh tak chi ruꞌum chi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ atikim tak juꞌ i cansanic pꞌuhtunak cho ru̱cꞌ riquimic Awel cu nponic ru̱cꞌ i racꞌu̱n Werequi̱yas, reꞌ Sacari̱yas ribihnal. Reꞌreꞌ xcansjic cuꞌum take cho ama̱m awatiꞌt tak najtir kꞌi̱j ar chi chi̱ꞌ lok i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios chi ricorquil i wilic wi̱ꞌ i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios. Yu+"«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reh chi maꞌ eta chic niqꞌuic chana̱ tak i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ hin nanitakꞌa̱b je chaxilac tak take aj kꞌorol niCꞌuhbal chꞌi̱l woꞌ take aj cꞌuhtunel reh niCꞌuhbal jeꞌ ru̱cꞌ kꞌe̱ꞌ quinoꞌjbal. Nok wilque̱b ok chic awu̱cꞌ tak, chi quixilac take reꞌ, wilic queh na̱cansam tak wach curu̱s, wilic woꞌ queh na̱tzꞌuhumunem tak pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh wilic woꞌ queh na̱siqꞌuim tak take chi ribanaric tiꞌcꞌaxic queh xa haj paꞌ tinamit quiponic wi̱ꞌ. ptY!Reꞌ aj reꞌ chaꞌn hat-tak reꞌ xa cꞌahbil chic anoꞌjbal tak eh ruꞌum chi naꞌn tak jenaj wach anoꞌjbal tak chi aj cansanel quichꞌi̱l ama̱m awatiꞌt tak, naꞌn tak chi jeꞌ acab tak juntuhm ok chi a̱kꞌ! Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi to̱b ta xa nasicꞌ nak tak chic ri̱j ricoꞌljic awi̱b tak chiwach i Dios jeꞌ ricab ncaꞌn take a̱kꞌ chi xa quijuquic chic quiꞌelic je chiwach i kꞌa̱kꞌ, reꞌ hat-tak maꞌxta acoꞌlem awi̱b tak chiwach i Dios nachiyew i kꞌoric chi na̱yeꞌeric tak chipam i yeꞌa̱b reꞌ naricꞌuluric wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic. }ss Eh nikꞌor woꞌ aweh tak chi chacohlaj woꞌ tak wach i cansanic xquipꞌut ribanaric take aj najtir reꞌreꞌ. Ur#«Ru̱cꞌ xakꞌor tak reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ woꞌ akꞌorom lok awi̱b tak chi hat-tak ca̱ꞌ quiꞌsil cho take aj cansanel queh aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios jeꞌ ru̱cꞌ aj najtir take. q/Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj jeꞌ aj wili nakꞌor tak, nanatikꞌa̱ꞌ tak on nanaxoyej tak quimukꞌunbal take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios: ‹Reꞌ take kama̱m katiꞌt, reꞌ peꞌ take reꞌ xicansanic cho queh raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios. Cꞌachalco̱j ta nak cho hoj chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, maꞌ xkaꞌn ta nak jenaj wach ru̱cꞌ quinoꞌjbal take ruꞌ, nqui nakꞌor tak. "p=«Chi jeꞌ aj reꞌ, junpech woꞌ chic nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ hat-tak aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ xa hat-tak banol awach tak, kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj naꞌn tak juneht ru̱cꞌ quibano̱j take ama̱m awatiꞌt tak nok xa namahsaj tak chic wach ritikꞌinjic eh xa naxoyej tak chic i quimukꞌunbal take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios xicꞌacharic cho chi coric wach quicꞌux. |oqjeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xa coric woꞌ chic awach naꞌn tak nanacꞌuhtaj tak lok awi̱b chi quiwach take cꞌacharel, xa reꞌ laꞌ cho pa̱m awa̱mna tak yohbal cho wach i cꞌahbilal wilic cho ar jeꞌ ricab i ribanaric lok awach tak. an;Jeꞌ reꞌ ajic, kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum hat-tak cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ hat-tak aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ hat-tak, xa hat-tak banol awach tak chi quiwach i tinamit. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ take mukꞌunbal xa sak chic ncaꞌn lok ruꞌum i chu̱n cojo̱j chi quiwach raj cho quipa̱m xa chuh chic cho ruꞌum take kꞌa̱ tak ba̱k wilque̱b cho ar, myReꞌ hat-tak reꞌ ticꞌambic tak quibe̱h i tinamit jeꞌ ricab i cꞌamoj be̱h riban jenoꞌ sotꞌ ru̱cꞌ jenoꞌ chic rich sotꞌ, chawesaj tak lok i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal wilic cho pan awa̱mna tak reh chi jeꞌ reꞌ, ru̱cꞌ abano̱j enaꞌn tak ribanaric encꞌutunic lok chawach tak chi reꞌ chic i holohic laj noꞌjbal wilic cho pan awa̱mna tak. Hl «Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ reꞌ xa hat-tak banol awach tak, kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ hat-tak xa re̱cꞌ chic natzꞌaj akꞌab tak chꞌi̱l riculquil awaꞌ aha̱ꞌ tak reh chi maꞌ eta nanih awi̱b tak ru̱cꞌ i mahc nanacapaj tak, xa reꞌ laꞌ awa̱mna tak hamo̱j cho reh yohbal wach maꞌ holohic ta laj noꞌjbal jeꞌ ricab i quelkꞌjic take awas acha̱kꞌ tak. jkMJeꞌ reꞌ ajic, reꞌ hat-tak reꞌ ticꞌambic tak quibe̱h take cꞌacharel jeꞌ ricab i cꞌamoj be̱h riban jenoꞌ sotꞌ ru̱cꞌ jenoꞌ chic rich sotꞌ, ruꞌum chi xa reꞌ ti take cꞌuhbal maꞌ ajwal ta wach nacꞌam tak na̱, cꞌahchiꞌ acꞌulum aweh tak jeꞌ ricab xicꞌul jenaj winak reꞌ xa re̱cꞌ nak chic rimichꞌ lok take cucꞌ utzꞌ chipam ricꞌuxbal, raj nchel i maꞌ laj chicop wilic chipam ricꞌuxbal maꞌ xicoj ta rehtal naxibikꞌ jok. |jq«Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ reꞌ xa hat-tak banol awach tak, kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak ruꞌum chi maꞌ nanimej ta tak take cꞌuhbal til ajwal wach ribanaric. Chi jelow-bal laꞌ chic take reꞌ, nanacꞌayej asiqꞌue̱j tak, awani̱s tak on i wach atic tak reꞌ “comi̱no” ribihnal, reꞌ chic riyeꞌeric junpehr reh i laj pehr chi tumi̱n naꞌn tak ribanaric chi ricꞌamaric na̱ rikꞌahsjic asi̱ tak chiwach i Dios, xa reꞌ laꞌ i takꞌanic wilic chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ nkꞌoric chiri̱j ricorsjic wach anoꞌjbal tak, chiri̱j riqueteljic quiwach awas acha̱kꞌ tak eh chꞌi̱l woꞌ chiri̱j richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Dios, cꞌahchiꞌ akꞌebem tak lok chiri̱j acꞌux tak. Reꞌ nak take reꞌ curman chi na̱nimem tak chi maꞌxta woꞌ acana̱b riyeꞌeric lok asi̱ tak chiwach i Dios. 2i]Jeꞌ woꞌ, ma̱wicꞌsaj tak pan kꞌoric i taxa̱j nachayew achi̱ꞌ tak maj hab wach ricꞌsaj pan kꞌoric, maꞌ xa ta woꞌ reꞌ i taxa̱j reꞌ wilic cho wi̱ꞌ rikꞌatbal kꞌoric i Dios cꞌahchiꞌ ricꞌsam pan kꞌoric, jeꞌ laꞌ woꞌ i Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric ar. RhJeꞌ woꞌ nachayew achi̱ꞌ tak, ma̱wicꞌsaj tak pan kꞌoric reꞌ kꞌanworic laj chꞌihchꞌ wilic chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios on reꞌ lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ ricꞌsaj pan kꞌoric i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ, maꞌ xa ta reꞌ i pa̱t reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌsam pan kꞌoric jeꞌ laꞌ woꞌ i Dios reꞌ nyeꞌeric rilokꞌil chipam i pa̱t reꞌreꞌ. g «Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ, nachayew achi̱ꞌ tak chi ribanaric chaj bih ncꞌulic pan acꞌux tak ribanaric, ma̱wicꞌsaj tak pan kꞌoric i si̱ nyeꞌeric chiwach i Dios on reꞌ lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ ricꞌsaj pan kꞌoric i lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ maꞌ xa ta reꞌ i yeꞌa̱b reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌsam pan kꞌoric jeꞌ laꞌ woꞌ i Dios reꞌ nyeꞌbic quilokꞌil i nicꞌ paꞌ nimal wilic chiwach i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. 1f[Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌuhtunic woꞌ chic chi reꞌ hat-tak reꞌ jeꞌ acab tak sotꞌ, til maꞌxta soꞌ anoꞌjbal tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok maꞌ narak ta tak chiri̱j chi reꞌ lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chiwach take si̱, maj reꞌ si̱ nyeꞌeric ar no̱j riban chi lo̱kꞌ chic take xa ruꞌum chi ar yeꞌo̱j take chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ. e«Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak jeꞌ woꞌ wili nacꞌuhtaj tak queh cꞌacharel: Wi hab wach ricꞌsaj pan kꞌoric i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chi wach i Dios nariyew richi̱ꞌ, reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi xa maꞌxta bih xa̱j rikꞌorom wi maꞌ xinimej i xikꞌor. Raj nchel hab wach ricꞌsaj pan kꞌoric take si̱ yeꞌo̱j chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak nakꞌor chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ iqꞌue̱l ta wach na̱ haj wilic xikꞌor chi naribanam. xdiRu̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌutunic chi reꞌ hat-tak reꞌ jeꞌ acab tak sotꞌ, til maꞌxta soꞌ anoꞌjbal tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok maꞌ narak ta tak chiri̱j chi reꞌ Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chiwach take nworwotic laj chꞌihchꞌ wilque̱b chipam. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take nworwotic laj chꞌihchꞌ ncaꞌn chi lo̱kꞌ chic take xa ruꞌum chi ar wilque̱b chipam i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ. Nc«Jeꞌ woꞌ, nikꞌor chi reꞌ hat-tak reꞌ ticꞌambic tak quibe̱h i tinamit jeꞌ ricab cꞌamoj be̱h riban jenoꞌ sotꞌ ru̱cꞌ jenoꞌ chic rich sotꞌ, kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak ruꞌum reh riwi̱ꞌ i cꞌuhtunic naꞌn tak queh tinamit. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ aj wili nacꞌuhtaj tak queh: Wi hab wach ricꞌsaj pan kꞌoric i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios nariyew richi̱ꞌ, reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi xa maꞌxta bih xa̱j rikꞌorom wi̱ꞌ wi maꞌ xinimej i chaj bih xikꞌor. Raj nchel hab wach ricꞌsaj pan kꞌoric take nworwotic laj chꞌihchꞌ wilic chipam Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ iqꞌue̱l ta wach na̱ i haj wilic xikꞌor chi naribanam. &bEJeꞌ aj reꞌ, reꞌ hat-tak reꞌ xa hat banol awach tak kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak maj reꞌ take riqꞌuihal cꞌacharel reꞌ xa xatꞌul chic awach tak chi quisiqꞌuiric xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reh chi xcaꞌn chi awaj tahkanel chic take, awuꞌum aweh hat-tak xicowjic chic chi ritahkaljic acꞌuhbal tak eh ruꞌum chi cowjonak chic take ru̱cꞌ atahkaljic tak, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nariqꞌuic na̱ i tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum awichꞌi̱l hat-tak chiwach i naquicꞌulum toco̱m chic cꞌacharel. $aA«Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak reꞌ xa hat banol awach tak, kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak maj namakꞌ tak i paꞌ bih wilic queh take cahnel ixok eh xa poybal chic na̱ ilekꞌ naꞌn tak reꞌreꞌ, xa kꞌe̱ꞌ chic nahtil ro̱k i ti̱j naꞌn tak. "`= «Reꞌ hat-tak aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l hat-tak cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, xa hat-tak banol awach tak. Reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic na̱cꞌulum tak maj maꞌ xa reꞌ ta maꞌ nawa̱j ta tak oquic hat-tak chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Dios reꞌ nkꞌatbic cho kꞌoric cu pan taxa̱j, cꞌahchiꞌ laꞌ woꞌ akꞌetem tak pa̱m quibe̱h take cꞌacharel cꞌahchiꞌ coquic chꞌi̱l woꞌ take til cꞌahchiꞌ quicapam oquic chi riꞌsil ro̱k kꞌab i Dios. 4_a Ma̱sicꞌ tak kꞌuruꞌ i lokꞌil nquiyew take cꞌacharel maj xa hab wach risicꞌ i rilokꞌil ayuꞌ, reꞌ Dios narimakꞌam i rilokꞌil reꞌ nak nariyeb reh. Raj nchel reꞌ xcahnic chi maꞌxta rilokꞌil ruꞌum ta chi reꞌ ta nak reꞌ cꞌahchiꞌ risiqꞌuim cu̱cꞌ take cꞌacharel, reꞌreꞌ nariyeꞌeric rilokꞌil ruꞌum i Dios. Reꞌ tiꞌquilal narichalic chi quina̱
take quinahsil i tinamit &^E Reꞌ laꞌ hat-tak chasicꞌ tak chi reꞌ ok i Dios yeꞌbok alokꞌil tak. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi reꞌ hab wach ra̱j chi nariyeꞌeric rilokꞌil ruꞌum i Dios eh ra̱j woꞌ chi en-nimsjic wach, chilow take ras richa̱kꞌ jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch. }]s «Chi xa reꞌ woꞌ hin Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, wilqui̱n chaxilac tak chi Ajabe̱s aj tijinel, ma̱cꞌuꞌlej tak na̱ hat-tak kꞌuruꞌ chi enkꞌormojic aweh tak chi Ajabe̱s aj tijinel chi xa nimsbal awach tak. \% Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ hab wach woꞌ queh aj tijinel wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal enakꞌor tak reh chi Ajabe̱s. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ woꞌ i hin chꞌi̱l i wAja̱w Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j, tanlic chiki̱j chi enkꞌormojic keh chi Ajabe̱s. f[E«Raj hat-tak, ma̱cꞌax tak wach chi jeꞌ reꞌ enkꞌormojic aweh tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ hat-tak, xa jenaj woꞌ Ajabe̱s aj tijinel wilic chaxilac tak eh reꞌreꞌ, reꞌ hin Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ hat-tak xa awas acha̱kꞌ awi̱b tak eh xa jenaj awi̱ꞌ tak chi niwach. Z%Jeꞌ woꞌ kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach chi quicꞌalenjic cuꞌum take tinamit watak cꞌaybal chi nimak quiwach. Reꞌ take reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ suk queh chi jeꞌ wili nkꞌormojic queh chi yeꞌbal quilokꞌil: ‹Ajabe̱s kaj tijinel, nqui nkꞌormojic queh. Y Naquiꞌo̱j pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, on naquiꞌo̱j woꞌ pan jenoꞌ pa̱t reꞌ yukꞌumaj take wi̱ꞌ chi wiꞌc, kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach i tzꞌuhkic reꞌ quitzꞌuhkic wi̱ꞌ take nimak quiwach. 7XgWi nchel nquicꞌam na̱, xa cꞌuhtbal quiwach chi quiwach take tinamit nanquicꞌam na̱. Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ nok kꞌe̱ꞌ suk queh ripixiric yejal tak quiwach on watak quiteleb take cucꞌ cꞌola̱b tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ take juꞌjun chꞌihl ok chi Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ aj woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chi kꞌe̱ꞌ suk queh rinimsjic ro̱k quisoꞌ ru̱cꞌ take bolobak laj xoybal nquicoj chi chi̱ꞌ. ]W3Ma̱ban aweh tak ncaꞌn take reꞌ kꞌuruꞌ maj jeꞌ ricab chi jenoꞌ winak maꞌ ra̱j ta ricojom soꞌ rikꞌab chi ritobjic i raj ihkom reꞌ rihamej je ahl laj ihk chiri̱j, jeꞌ woꞌ reꞌ take winak reꞌreꞌ xa ta nak nquicꞌam na̱ take yohbal wach cꞌuhbal cꞌaxic ricꞌamaric na̱ nquihamej chi quina̱ take tinamit. 7Vgreꞌ hat-tak chanimej tak i nicꞌ paꞌ nimal i cꞌuhbal naquikꞌorom aweh tak chi na̱cꞌamam tak na̱, reꞌ cok ruꞌ ma̱ban aweh tak i noꞌjbal jeꞌ ricab ncaꞌn take winak reꞌreꞌ chi xa reꞌ rikꞌormojic ncaꞌn eh raj laꞌ i ribanaric i cꞌuhbal nquicꞌuhtaj maꞌ ncaꞌn ta. +UO«Ruꞌum chi reꞌ aj woꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nquicꞌuhtaj take cow laj aj niminel chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, UT %Chiri̱j chic kꞌoric xiban cu̱cꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom keh hoj raj tahkanel chꞌi̱l take tinamit hoj quihchꞌihlem: S{.Naxquibiraj i kꞌoric xikꞌor, reꞌ take reꞌ maꞌ xcaꞌn ta chic cok canar ricꞌuꞌljic i Jesus. Xa reꞌ aj woꞌ cho wach ruꞌ, maꞌ cu ta chic xca̱j quiminim qui̱b pan cꞌaxquilal ru̱cꞌ pahkanic ncaꞌn cok reh Jesus.yRk-«Jeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ maꞌ Tawiy Ajabe̱s chi nina̱ nqui rikꞌor reh kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, nicꞌ aj wach kꞌuruꞌ nanquikꞌor take aj tijem ri̱j cꞌuhbal chi reꞌ rilokꞌil i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, xa jeꞌ ti ricab rilokꞌil cho jenoꞌ queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Tawiy? nqui Jesus queh take cow laj aj niminel reꞌreꞌ. 6Qe,“Reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios jeꞌ wili xikꞌor reh Ajabe̱s chi nina̱ reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric: ‘Jeꞌ ricab naricꞌul rilokꞌil jenoꞌ winak ntzꞌukunjic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, jeꞌ aj woꞌ reꞌ nachacꞌul i hat alokꞌil wili: Chi na̱wihꞌic chiniche̱l cu rehtal nawilow chi reꞌ take awaj ixowonel naquiwihꞌic riꞌsil awo̱k, nqui xkꞌormojic reh, nqui maꞌ Tawiy. 6Pe+Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Wi reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ xa ra̱ꞌ riꞌsil ti cho maꞌ Tawiy, chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ maꞌ Tawiy xikꞌor chi reꞌ kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ i Ajabe̱s china̱? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj najtir kꞌi̱j reꞌ kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy chi yeꞌo̱j rikꞌorbal ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ wili xikꞌor chiri̱j: O/*«Chaj bih nakꞌor tak chiri̱j i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak chi naricꞌulic lok? Hab woꞌ wach aj ra̱ꞌ riꞌsil cho reh nanakꞌor tak? nqui queh. Reꞌ take reꞌ xquikꞌor cok reh chi ra̱ꞌ riꞌsil ti cho maꞌ Tawiy. 'NG)Chi quimolom chic qui̱b ru̱cꞌ Jesus qꞌuihal take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌreꞌ jeꞌ wili birinic xiban queh: M-(«Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take qui̱b cꞌuhbal reꞌreꞌ ajwal wach rinimjic ruꞌum nok reꞌ take reꞌ quiraꞌil toco̱m chic take Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ i quicꞌuhbal take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, nqui Jesus reh. Reꞌ riraꞌil i Jesus maꞌ xa ru̱cꞌ ta
kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy nchalic (Mr. 12.35-37; Lc. 20.41-44) e7+}[|}{zz5ywYuftasrrqplohmkjj_hg8ee6dcca_ ][PY!WVSUFT=SQPOPN#LTK&JI5HfGFDDEBA?>=<#:98K7544%320/ .,+\)'N&d%Y$#"I UTh$6Y ~ x GW 7R /Xa cu reꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i Jesus cu̱cꞌ kichꞌi̱l reꞌreꞌ, reꞌ Ju̱ras reꞌ jenaj keh hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel, xo̱j ti cꞌolok richꞌi̱l take juntuhm chi winak xa yokꞌo̱kꞌ chic quikꞌas laj chꞌihchꞌ eh xa yokꞌo̱kꞌ chic quiche̱ꞌ. Reꞌ take reꞌ xitakꞌabjic cho cuꞌum take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, jeꞌ woꞌ cuꞌum take nahsil chipam tinamit reh chi naquichopom i Jesus M .Yuꞌna kꞌuruꞌ tucten tak cho eh tak-tak. Chawilow tak, reꞌ cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ chi toꞌbonic chi nanichoporic i hin, cꞌulic chic lok richꞌi̱l take aj chopo̱l, nqui queh. ^5-Naxsoljic woꞌ chic cho cu̱cꞌ take xib kichꞌi̱l reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh naxicꞌaꞌsaj take cok: «Reꞌ hat-tak xa cu wiric peꞌ woꞌ naꞌn tak chi rihiꞌlsjic atiꞌjolal tak! Nicꞌ wach nanaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ? Chacoj tak rehtal, xponic chic wach i juncꞌam reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ coric ta wach quicꞌux, xicꞌulic lok chi nichoporic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. ,Naxilow chi jeꞌ reꞌ i Jesus xelic je cu̱cꞌ eh xo̱j woꞌ chic roxpech chi ti̱j chi jeꞌ ricab riwi̱ꞌ ribanam lok caꞌpech. ++Naxsoljic woꞌ chic cho cu̱cꞌ, reꞌ Jesus xirak woꞌ chic take chi wiric ncaꞌn maj til chopolque̱b take chi coric ruꞌum wiric. O*Chiri̱j reꞌ, xo̱j woꞌ chic ricaꞌpech chi ribanaric riti̱j chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom: «W-Aja̱w Dios, wi maꞌ eriban chawach chi enawicꞌsaj chi nina̱ i tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ nicora̱b je wi̱ꞌ, tare̱t chi enicꞌul wi laꞌ jeꞌ reꞌ nawa̱j i hat, nqui woꞌ chic johtok pa riti̱j. ta)Pa ricorquil, reꞌ ka̱mna kuxlabal xa rotowej woꞌ nak cho ribanaric i holohic xa reꞌ laꞌ wilic pech maꞌ nkaꞌn ta chic ribanaric reꞌreꞌ ruꞌum kꞌuhtunak chic katiꞌjolal. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi cꞌaꞌchok awach tak eh chaꞌn ati̱j tak reh chi enacuy tak ransil i pajaric cꞌulic lok reh chana̱ tak, nqui queh. '(Chiri̱j chic ruꞌ, xsoljic woꞌ chic cho cu̱cꞌ take xib kichꞌi̱l reꞌreꞌ eh xirak take chi wiric ncaꞌn. Ar ajic jeꞌ wili quinakaric xiban: «Ta woꞌ chic ruꞌ i hat maꞌ Luch, maꞌ woꞌ nchel xacuy tak jenaj o̱ra chi wihchꞌiljic chi ti̱j? -'Naxbehic chic je soꞌ chi quiwach je ruꞌ, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b eh xoquic chi ti̱j chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom: «W-Aja̱w Dios, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi enawicꞌsaj chi nina̱ i tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ nicora̱b je wi̱ꞌ wi ta laꞌ nak jeꞌ reꞌ enponic chawach, xa reꞌ laꞌ chaꞌn reꞌ nawa̱j i hat, maꞌ ok reꞌ nwa̱j i hin, nqui johtok pa riti̱j. }&jeꞌ wili xikꞌor queh kichꞌi̱l reꞌ xicꞌam je take chiri̱j: «Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquil pan wa̱mna chi xa jeꞌ chic naquiricansam nanwicꞌraj. Ticahnen tak cahnok ayuꞌ kꞌuruꞌ eh ticuyunok tak chi ti̱j chiwi̱j, nqui queh. W'%Chiri̱j reꞌ, xo̱j eh xa reꞌ wach maꞌ Luch chꞌi̱l take quib chi racꞌu̱n Sewere̱yo xicꞌam je take chiri̱j. Nok xa nyotꞌic chic i ra̱mna xchalic ruꞌum ritzꞌirquilal pa ricꞌux, Y+$Chiri̱j chic ruꞌ naxojponic chipam i yeꞌa̱b Jetsemanih ribihnal, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: «Titzꞌuhkok tak cahnok ayuꞌ, niban pe cho niti̱j wuluꞌ je, nqui keh. j~M#Chalic maꞌ Luch, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, wi til nchel curman chi equinquimic chawi̱j, reꞌ hin maꞌ ruꞌum ta reꞌ enikꞌor chi maꞌ reꞌ ta hin awaj tahkanel, nqui reh. Nicꞌ paꞌ wach xikꞌor i Luch reh Jesus, jeꞌ woꞌ reꞌ xkakꞌor chiꞌnchel i hoj richꞌi̱l. Reꞌ Jesus xiban riti̱j chipam
i yeꞌa̱b Jetsemanih ribihnal (Mr. 14.32-50; Lc. 22.39-53; Jn. 18.2-11) r}]"Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ Luch, til coric nikꞌor chi reꞌ hat chiwach i chakꞌab wili naꞌokꞌok cho ricaꞌpech i las, reꞌ hat oxpech chic akꞌorom chi maꞌ reꞌ ta hat waj tahkanel, nqui reh. ]|3!Ar ajic reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ i Jesus: «Ha̱w, to̱b ta chiꞌnchel wich aj tahkanel etiquicana̱ꞌ chawutquel, reꞌ hin maꞌ jaruj ta eniban aweh chi jeꞌ reꞌ, nqui reh. .{U «Reꞌ cok ruꞌ, to̱b ta chacꞌul aweh tak jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak na̱soljic woꞌ tak chic cho wu̱cꞌ chi na̱banam woꞌ tak chic chi hat-tak waj tahkanel. Reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux chi jeꞌ reꞌ na̱banam tak maj naquinuctok woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, reꞌ hin nawojic chi pe̱t be̱h chawach tak ar Calile̱ya chi awuyuꞌnjic tak ponok ar, nqui keh. Xz)Nok behic chic nkaꞌn je, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom keh: «Chiwach akꞌab wili chawunchelal hat-tak naquinacana̱b tak chi wutquel nachachop tak elic reh chi maꞌ eta tichoporic tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cahnok:“Naniyeb pan quimic aj chaꞌjem queh me̱ꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ naquipuhcam qui̱b take me̱ꞌ, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. yChiri̱j chic wili, xquibichej wach i bi̱ch ocronak take chi ribichjic wach chiwach akꞌab jeꞌ ricab reꞌreꞌ eh naxquicohlaj wach i quiwaꞌ quiha̱ꞌ xquicora̱ꞌ je chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”. }xsChawuqꞌuej aweh tak i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa wili kꞌuruꞌ maj til coric nikꞌor aweh tak chi ayuꞌ johtok chi kawach maꞌ jaꞌxta pe chic wuqꞌuem chi wilic jalwachanic nariban jeꞌ ricab yuꞌna, cu reꞌ laꞌ chic chipam i kꞌi̱j nok reꞌ wAja̱w Dios wilqui̱n chic chi kꞌatal kꞌoric ruꞌum, cu reꞌ chic nawuqꞌuem nok wilic chic jenaj acꞌ jalwachanic nanibanam ru̱cꞌ, nqui Jesus keh. Reꞌ Luch xikꞌor chi maꞌ jaruj ta
naricana̱b chi rutquel
i Jesus pan tiꞌcꞌaxic (Mr. 14.26-31; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) EwJeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj reꞌ haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa wilic chipam i chꞌihchꞌ culc wili, rijalwachej i niquiqꞌue̱l reꞌ narichihquic naquincansjok eh reꞌreꞌ naricamanic chi tikꞌinbal wach i jenaj chic acꞌ tikꞌinic riban i Dios chi yohbal wach cꞌacharel echic ncuyuric quimahc. GvChiri̱j chic ruꞌ xichop johtok i jenaj chꞌihchꞌ culc reꞌ wilic wi̱ꞌ i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa, xitioxej johtok reh Dios eh xiyew keh chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom keh: «Chawuqꞌuej aweh tak chawunchelal i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa reꞌ wilic chipam i culc wili. u3Nok cu wilco̱j woꞌ nah me̱xa, reꞌ Jesus xichop johtok i caxlan wiꞌc reꞌ maꞌ cojo̱j ta rikꞌomal chi sipsbal reh, xitioxej johtok reh Dios. Chiri̱j chic ruꞌ xichꞌak yejal eh xiyew keh hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom keh: «Chachꞌuy aweh tak eh chacꞌux aweh tak i caxlan wiꞌc wili reꞌ rijalwachej i nitiꞌjolal nibakil, nqui keh. }tsXa chiwach aj woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ Ju̱ras reꞌ xkꞌahsanic reh Jesus, jeꞌ wili xikꞌor cok reh: «Maꞌ reꞌ ta i hin nanikꞌahsanic aweh, majeꞌ Ha̱w? nqui cok reh. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ reꞌ ta na nchel i hat ruꞌ maj ru̱cꞌ akꞌorbal cꞌahchiꞌ akꞌorom chi jeꞌ reꞌ na̱banam, nqui reh. Reꞌ Jesus maꞌ jaꞌxta pe chic ruqꞌuem
i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa (Mr. 14.22-26; Lc. 22.15-20) psYCoric ruꞌ, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanicansjic eh jeꞌ reꞌ nanicꞌulum maj jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj cahnok chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, raj nchel awichꞌi̱l tak reꞌ naribanam i toꞌbonic chi naqui̱nquichopom, kꞌe̱ꞌ je quetal wach. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ naribanam, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal naricꞌulum. Sakbih nak chi reh chi maꞌ ta nak xasjic chiwach kꞌi̱j sakom, nqui Jesus. :rmAr ajic nok jenaj chic kichꞌi̱l naxibiraj cok reh hab wach i winak narikꞌahsanic reh, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ narikꞌahsanic wi̱n pan quikꞌab take naquicansanic wi̱n, reꞌ woꞌ awichꞌi̱l tak wili reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuxum ricaxlan wiꞌc wichꞌi̱l yuꞌna. qRu̱cꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, yohbal wach ritiꞌquil kacꞌux xoquic cho eh chi jeꞌ reꞌ chi kajuꞌjunal pꞌuht kakꞌorom reh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat awehtꞌalim chi maꞌ reꞌ ta i hin nanikꞌahsanic aweh, majeꞌ Ha̱w? kojqui reh. Cpeh nok cꞌahchiꞌ chic co̱j chi wiꞌc, jeꞌ wili xikꞌor keh: «Til coric nikꞌor, jenaj aweh hat-tak naquirikꞌahsam pan quikꞌab take naquicansanic wi̱n, nqui xikꞌor keh. oChiri̱j chic ruꞌ nok wilic chic ponok chipam i pa̱t reꞌ tikꞌimaj wi̱ꞌ i nim, reꞌ Jesus nok oconak chic akꞌab reh kꞌi̱j reꞌreꞌ, xoquic nah me̱xa chi naribanam riwaꞌ riha̱ꞌ kichꞌi̱l i hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel fnEJeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take kichꞌi̱l reꞌreꞌ xcaꞌn nicꞌ paꞌ wach xkꞌormojic queh ruꞌum Jesus eh jeꞌ aj reꞌ xiꞌoquic woꞌ chi ritikꞌinjic i ni̱m chipam ripa̱t i winak xiponic wi̱ꞌ. mAr ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh quib xib kichꞌi̱l: «Hiy tak cok pan tinamit Jerusalen ru̱cꞌ jenaj winak reꞌ cu reꞌ na̱wehtꞌalim tak wach eh jeꞌ wili chakꞌor tak reh natiponok tak ru̱cꞌ: ‹Reꞌ Jesus reꞌ kaj tijinel jeꞌ wili xikꞌor cho: Reꞌ rikꞌijil i ni̱m nikꞌorom chic ribiral aweh, qꞌuisi̱n chic maꞌ nponic wach. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nitikꞌa̱b wach awu̱cꞌ, pan apa̱t i hat nwa̱j chi nanibanam niwaꞌ niha̱ꞌ wichꞌi̱l take waj tahkanel chipam i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa wili reꞌ ncꞌuxuric wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ, nqui cho, tiquirok tak reh, nqui Jesus. ulcChipam aj chic i pe̱t kꞌi̱j reh ninkꞌi̱j ncꞌuxuric wi̱ꞌ i caxlan wiꞌc maꞌ cojo̱j ta rikꞌomal sipsbal wach, reꞌ hoj aj tahkanel xkajil cok ki̱b ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xkakꞌor reh: «Ha̱w, haj wilic i yeꞌa̱b nawa̱j chi nakatikꞌa̱b wi̱ꞌ i wiꞌc xikꞌekbal reꞌ nakacꞌuxum wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ? kojqui reh. \k1Chi jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ Ju̱ras pꞌuht risiqꞌuim ri̱j i juncꞌam haj suk rikꞌahsjic i Jesus eriban pan quikꞌab. Reꞌ Jesus xikꞌor chi narikꞌahsjic
pan quikꞌab take raj cansanel (Mr. 14.12-25; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) Sjeh ar xponic ribehsaj cho rikꞌahsjic i Jesus pan quikꞌab chi jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jarub nak tumi̱n enayew tak wi̱n ru̱cꞌ chi enikꞌahsaj i Jesus pan akꞌab tak? nqui xikꞌor queh. Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take reꞌ xquitikꞌa̱ꞌ wach riyeꞌeric reh lajeb ricaꞌwinak (30) chi sak wach tumi̱n. ri]Chiwach aj juncꞌam reꞌreꞌ, to̱b ta woꞌ nak reꞌ Ju̱ras aj Caryot, reꞌ nak jenaj chi kaxilac i hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus, xo̱j cu̱cꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios Nh Ru̱cꞌ xiban ixok wili, til nikꞌor chi maꞌ jaruj ta narojic sahchok wach ribiral ribano̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b narikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j niquimic, xa nariqꞌuic woꞌ pan kꞌoric i ato̱b laj atoꞌbil xiban wi̱n, nqui Jesus queh kich tahkanel reꞌreꞌ. Reꞌ Ju̱ras xibehsaj rikꞌahsjic i Jesus
pan quikꞌab nahsil aj kꞌahsem si̱ (Mr. 14.10-11; Lc. 22.3-6) g9 raj nchel i hin maꞌ xa eli̱c ta naniwihꞌic chaxilac tak maj xa maꞌ naht ta chic wilic je rikꞌijil chi nanicansjic je. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi wi̱n i hin tare̱t xiban ixok wili maj chi nok chi cu cꞌachalqui̱n pe, xa̱j ricꞌuhtam riyeꞌjic nilokꞌil cꞌahchiꞌ ribanam ru̱cꞌ richihcjic ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chi nina̱ jeꞌ ricab naquibuchꞌuric take quiquimic je. f' Jeꞌ woꞌ, cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, eriban chi xa nicꞌ paꞌ enaꞌn tak atoꞌbil queh, e Reꞌ Jesus, naxinaꞌbej chaj bih nquikꞌor chi quiwach take kichꞌi̱l reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ma̱wolej tak ixok wili chiri̱j i xiban maj til jenaj atoꞌbil xiban wi̱n ru̱cꞌ nibuchꞌuric chipam ncꞌohnic laj ikꞌo̱m. .dU Ta nak re̱t chi xicꞌayej ikꞌo̱m wili chi qꞌuih ritzꞌakil eh ru̱cꞌ ritzꞌakil reꞌreꞌ xitobjic nak take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, nqui take. \c1Naxkilow chi jeꞌ reꞌ i hoj raj tahkanel, wilic take kichꞌi̱l xicakric eh jeꞌ wili quitokꞌa̱ꞌ quikꞌorom chi quiwach: «Kꞌe̱ꞌ memil reh ixok wili chi xiyew chi kꞌe̱b ikꞌo̱m reꞌreꞌ. FbAr ajic nok tzꞌuklic cok i Jesus nah me̱xa chi wiꞌc, jenaj ixok reꞌ richꞌi̱l cho jenaj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m qꞌuih ritzꞌakil cꞌolic chipam jenaj tꞌuch cꞌola̱b tikꞌimaj ru̱cꞌ holohic laj abaj, xijil cok ri̱b ru̱cꞌ i Jesus eh xicoj wach na̱ reꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m reꞌreꞌ. FaNok wilic chic i Jesus pan tinamit Weta̱nya ribihnal, jenaj winak reꞌ xilim nak cho ri̱j, xiyukꞌej i Jesus kichꞌi̱l hoj cablaj chi raj tahkanel reh chi nakaꞌnam kawaꞌ ru̱cꞌ ar pa ripa̱t. Reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ Simon ribihnal, reꞌ woꞌ reꞌ xesmejic lok riyaꞌbilal ruꞌum i Jesus. g`GJeꞌ aj wili tikꞌinic xcaꞌn pan quimoloj i̱b: Reꞌ richoporic i Jesus nakaꞌnam maꞌ reꞌ ta chiwach take rikꞌijil ninkꞌi̱j reh chi maꞌ eta nkajohsaj quicꞌa̱ take tinamit quitahkanic reh, nqui tikꞌinic xcaꞌn. Jenaj ixok xicoj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m
wach na̱ i Jesus (Mr. 14.3-9; Jn. 12.1-8) V_%eh chi quimolom chic qui̱b xquitikꞌa̱ꞌ wach quinoꞌjbal chi ricansjic i Jesus. Xquitikꞌa̱ꞌ woꞌ wach nicꞌ wach richoporic nacaꞌnam chi maꞌ quehtꞌalim ta take tinamit quitahkanic reh. ^Chiwach woꞌ ti kꞌi̱j reꞌreꞌ nok jeꞌ reꞌ xikꞌor i Jesus keh hoj cablaj chi raj tahkanel, ar chi chi̱ꞌ ripa̱t i maꞌ Caypas reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, xquimol ponok qui̱b take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam tinamit F]«Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chi reꞌ ninkꞌi̱j reꞌ Pa̱scuwa ribihnal reꞌ n-nimjic wi̱ꞌ i quelbal cho pan tiꞌcꞌaxic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa chic qui̱b kꞌi̱j ra̱j chi naripꞌuhtic. Chiwach i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌahsjic pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma reh chi naqui̱nquicansam wach curu̱s, nqui xikꞌor keh. $\ CChiri̱j chic ruꞌ nok ricohlam chic kacꞌulbaljic i hoj raj tahkanel ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh: [9.«Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, nanibanam chi reꞌ take maꞌ coric ta wach quicꞌux nacojic chipam i junelic tiꞌcꞌaxic eh reꞌ take coric wach quicꞌux nanibanam chi nacoquic chi riꞌsil wo̱k nikꞌab reꞌ naquicꞌacharic wi̱ꞌ chi junelic, nqui Jesus.KZ-«Ar ajic chi quicꞌuꞌljic, reꞌ hin jeꞌ wili nanikꞌorom queh: ‹Til coric nikꞌor aweh tak ru̱cꞌ chi maꞌ xaꞌn ta tak atoꞌbil queh take cꞌacharel cucꞌtak ti quiwach jeꞌ ru̱cꞌ cajwam wach jenoꞌ atoꞌbil, wi̱n woꞌ hin maꞌ xaꞌn ta tak atoꞌbil reꞌreꞌ, nqui nanikꞌorom queh. =Ys,«Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take maꞌ coric ta wach quicꞌux naquibiram woꞌ wi̱n chi jeꞌ wili: ‹Ha̱w, haj nchel xkilow cho awach chi reꞌ hat, hat aj cuyul wiꞌc haꞌ? On chi xa jeꞌ hat behel pan katinami̱t? On chi maꞌ rikꞌor ta chic coric asoꞌ chawi̱j? On chi hat yowa̱b? On chi naxatwihꞌic cho pan che̱ꞌ eh maꞌxta bih jenoꞌ atoꞌbil xkaꞌn aweh? nqui woꞌ naquikꞌorom wi̱n. xXi+Jeꞌ woꞌ, naxinwihꞌic cho chi xa hin behel pan atinami̱t tak, maꞌ xayew ta tak nipatal. Jeꞌ woꞌ, naxiban cho chi maꞌ rikꞌor ta chic coric nisoꞌ chiwi̱j, reꞌ hat-tak maꞌ xayew ta tak nijalba̱l. Maꞌ woꞌ, xinponic ta awilow tak cho naxinyowabjic. Xa ta woꞌ xinponic akꞌoꞌrej tak cho naxinwihꞌic pan che̱ꞌ, nqui nanikꞌorom queh. W*Jeꞌ reꞌ ricꞌul chaweh tak chi enacꞌul maj nok hin cho aj cuyul wiꞌc haꞌ, reꞌ hat-tak maꞌ xayew ta tak niwaꞌ niha̱ꞌ. 'VG)«Chiri̱j aj chic reꞌ, jeꞌ wili nanikꞌorom queh yeꞌo̱j take je pa nitzꞌe̱t: ‹Telen tak chi niwach hat-tak reꞌ yeꞌo̱j chic chawi̱j tak chi na̱cꞌulum tak i tiꞌcꞌaxic. Hiy tak chipam i kꞌa̱kꞌ reꞌ xa koplic woꞌ cho chi junelic i kꞌi̱j sakom. Reꞌ kꞌa̱kꞌ reꞌreꞌ tikꞌimaj chi reh aj Yahm chꞌi̱l take maꞌ tob laj uxlabal quicamanic chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch. 2U](«Ar ajic chi quicꞌuꞌljic, reꞌ hin reꞌ paꞌalqui̱n chic chi kꞌatal kꞌoric jeꞌ wili nanikꞌorom queh: ‹Til coric nikꞌor aweh tak, chiꞌnchel take atoꞌbil xaꞌn tak queh take was nicha̱kꞌ cu̱cꞌ tak ti quiwach, wi̱n woꞌ hin xaꞌn tak, nqui nanikꞌorom queh. %TC'Jeꞌ woꞌ, haj nchel xkabiraj chi hat yowa̱b eh xatponic kilow cho, on chi wilca̱t cho pan che̱ꞌ eh xatponic kakꞌoꞌrej cho? nqui naquikꞌorom. KS&On, haj woꞌ xkilow awach chi xa jeꞌ hat behel pan katinami̱t eh xkayew apatal? Eh haj woꞌ xkilow awach chi xa maꞌ rikꞌor ta chic coric asoꞌ chawi̱j eh reꞌ hoj xkayew ajalba̱l? WR'%«Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take coric wach quicꞌux naquibiram wi̱n chi jeꞌ wili: ‹Ha̱w, haj xkilow cho awach chi hat aj cuyul wiꞌc haꞌ eh reꞌ hoj xkayew awaꞌ aha̱ꞌ? Q$Naxiban woꞌ cho chi maꞌ rikꞌor ta chic coric nisoꞌ chiwi̱j, reꞌ hat-tak xayew tak nijalba̱l eh xinponic woꞌ awilow tak cho naxinyowabjic. Jeꞌ woꞌ chic, na xinwihꞌic cho pan che̱ꞌ, xinponic woꞌ akꞌoꞌrej tak cho, nqui nanikꞌorom queh. *PM#Reꞌ hat-tak ricꞌul chaweh tak chi jeꞌ reꞌ eniban awu̱cꞌ tak maj nok reꞌ hin cuyuj wiꞌc cuyuj haꞌ niban ruꞌum maꞌxta chic bih wilic wi̱n, reꞌ hat-tak xayew tak niwaꞌ niha̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ, naxinwihꞌic cho chi xa hin behel pan atinami̱t tak xayew tak nipatal. KO"Nok nichꞌakam chic quiyejal take cꞌacharel, reꞌ hin chi paꞌalqui̱n chic chi kꞌatal kꞌoric, jeꞌ wili nanikꞌorom queh naniyeb take pa nisecꞌa̱j: ‹Reꞌ wAja̱w, xa nok woꞌ pan chꞌiquinbal cho reh wach acꞌal, xitikꞌa̱ꞌ cho wach chi reꞌ hin nanichꞌukuj kꞌoric chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ nok, reꞌ hat-tak reꞌ cꞌahchiꞌ chic acꞌulum tak i ratoꞌbil i Dios, quim tak eh tocok tak chi riꞌsil wo̱k nikꞌab. )NK!Reꞌ take coric wach quicꞌux, ar naniyeb take pa nisecꞌa̱j eh reꞌ take maꞌ coric ta wach quicꞌux ar naniyeb take pa nitzꞌe̱t, jeꞌ ricab riban aj chaꞌjem me̱ꞌ chi reꞌ take me̱ꞌ pa risecꞌa̱j riyew take lok eh reꞌ take chi̱wa pa ritzꞌe̱t riyew take lok. KM Ar aj ruꞌ, chiꞌnchel take tinamit wach acꞌal nacojic paꞌlajok chi niwach eh nok paꞌalque̱b chic chi niwach, nawesam lok pa reh take coric wach quicꞌux chi quixilac take maꞌ coric ta wach quicꞌux, jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ naresaj lok pa reh take chi̱wa chi quixilac take rime̱ꞌ. ZL-«Reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, naquincꞌolok woꞌ chic lok quichꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i wAja̱w Dios, nok nicꞌuhtam chic i rinimal nilokꞌil, nanitzꞌuka̱b cho wi̱b chipam lokꞌ laj niyeꞌa̱b kꞌatbal kꞌoric reh chi nanichꞌukum kꞌoric chi quina̱ take tinamit. K3Chiri̱j aj chic reꞌ, chacut tak lok ri̱j pa̱t pan kꞌekom akꞌab i aj camanom wili, ar aj ruꞌ narokꞌic eh narikirichꞌem nah re̱ ruꞌum ritiꞌquil ricꞌux, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus narichꞌukum kꞌoric
china̱ quibano̱j take cꞌacharel J/Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak ruꞌum nok reꞌ nchol riqꞌuihsjic wach i paꞌ bih yeꞌo̱j reh nariyeꞌeric riman reh, ra̱j nchel reꞌ maꞌ nchol ta riqꞌuihsjic wach i paꞌ bih yeꞌo̱j reh, narimakꞌaric reh reꞌ haj nak ti wilic i mahnicꞌ yeꞌo̱j pan kꞌab. I«Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh toco̱m chic raj camanom wilque̱b cok ru̱cꞌ: ‹Chamakꞌ tak i nitzꞌa̱k wilic ru̱cꞌ i winak wili eh chayew tak reh reꞌ laj pech xiqꞌuihsaj wach nitzꞌa̱k. H maꞌ xamukꞌa̱ꞌ ta nak i nitzꞌa̱k xo̱j laꞌ nak acꞌol chipam jenoꞌ pa̱t cꞌolbal tumi̱n reh chi naxincꞌulic nak lok i hin yuꞌna xo̱j nak nicꞌam i nitzꞌa̱k chꞌi̱l i nicꞌ paꞌ nak nimal xacꞌunej cahnok, nqui ajabe̱s reh. G«Chalic ajabe̱s reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Hat maꞌ ato̱b ta laj aj camanom, maꞌ nanimej ta haj wilic nkꞌormojic cahnok aweh. Ruꞌum chi awehtꞌalim woꞌ nak chi reꞌ hin niban jeꞌ ricab i winak reꞌ ritakꞌa̱ꞌ rijacharic pa̱m i yeꞌa̱b reꞌ toco̱m xbanic i ticoj abi̱x on ritakꞌa̱ꞌ rixiric wach take jal maꞌ reꞌ ta xmolbic cho reh, ;FoRuꞌum aj chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ anoꞌjbal, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ xinyoꞌjic chawach, ruꞌum reꞌ maꞌ xnicamanej ta wach atumi̱n, xnicꞌol laꞌ pan acꞌal ruꞌum quinyoꞌjic chi eno̱j pa ri̱j chi niwach. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ayuꞌ wilic woꞌ chic atumi̱n chi manlic wach, nqui reh. +EO«Raj laꞌ naxponic i jenaj chic aj camanom reꞌ xcꞌulbic cahnok reh juntahn ti chi tumi̱n, jeꞌ wili xikꞌor reh ajabe̱s: ‹Ha̱w, reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ ricamanjic wach tumi̱n awu̱cꞌ i hat kꞌe̱ꞌ cꞌaxquilal wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat xa reꞌ bihomric nawa̱j ru̱cꞌ quicamaj take toco̱m jeꞌ ricab riban jenoꞌ ajabe̱s reꞌ ritakꞌa̱ꞌ rijacharic pa̱m riyeꞌa̱b reꞌ toco̱m xbanic wi̱ꞌ tic abi̱x on ritakꞌa̱ꞌ rixiric wach take jal reꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ xmolbic reh. D«Reꞌ ajabe̱s jeꞌ wili xikꞌor reh raj camanom reꞌreꞌ: ‹Reꞌ cok i hat, hat holohic laj aj camanom. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xanimej chi manlic i kꞌoro̱j cahnok aweh wuꞌum. Yuꞌna kꞌuruꞌ, jeꞌ ricab nok nsukbic nicꞌux awu̱cꞌ i hin ajabe̱s chana̱ ru̱cꞌ xaꞌn, jeꞌ woꞌ reꞌ sukbok acꞌux wu̱cꞌ i hat ru̱cꞌ i niban wili chi yuꞌna kꞌe̱ꞌ chic nanichꞌica̱b nicꞌux chawi̱j ru̱cꞌ jenoꞌ camanic nim wach. Jeꞌ reꞌ niban ruꞌum nok ru̱cꞌ ti mahnicꞌ nitumin xnichꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ nicꞌux chawi̱j chi na̱qꞌuihsam wach, reꞌ hat xacamanej woꞌ wach chi coric, nqui reh. %CC«Naxponic woꞌ i jenaj chic aj camanom reꞌ xyeꞌeric quib tahn chic tumi̱n reh, jeꞌ wili xikꞌor reh ajabe̱s: ‹Ha̱w, xa qui̱b ti tahn ruꞌ chi tumi̱n xayew cahnok wi̱n, raj yuꞌna qui̱b chic tahn xacꞌunej ri̱b atumi̱n chi niwach, nqui woꞌ xikꞌor reh. B «Chalic ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: ‹Reꞌ cok hat, hat holohic laj aj camanom. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xanimej chi manlic i kꞌoro̱j cahnok aweh. Yuꞌna kꞌuruꞌ, jeꞌ ricab nok nsukbic nicꞌux awu̱cꞌ i hin ajabe̱s chana̱ ru̱cꞌ xaꞌn, jeꞌ woꞌ reꞌ sukbok acꞌux wu̱cꞌ i hat ru̱cꞌ i nanibanam wili chi yuꞌna kꞌe̱ꞌ chic nanichꞌica̱b nicꞌux chawi̱j ru̱cꞌ jenoꞌ camanic nim wach. Jeꞌ reꞌ niban ruꞌum nok ru̱cꞌ ti nechꞌ nitzꞌa̱k xnichꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ nicꞌux chawi̱j i hat chi na̱qꞌuihsam wach, reꞌ hat xacamanej cahnok wach chi coric, nqui reh. qA[Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ camanom reꞌ xicꞌul cahnok i hoꞌo̱b tahn chi tumi̱n, naxo̱j cꞌolok chꞌi̱l hoꞌo̱b tahn chic chi tumi̱n xacꞌunej cahnok ri̱b chiwach, jeꞌ wili xikꞌor reh ajabe̱s: ‹Ha̱w, xa hoꞌo̱b ti tahn ruꞌ chi tumi̱n xayew cahnok wi̱n, raj yuꞌna hoꞌo̱b chic tahn xacꞌunej ri̱b atumi̱n chi niwach, nqui reh. Z@-Naht chic pononak sahchok cho ajabe̱s reꞌreꞌ, xsoljic woꞌ chic cho chipam riyeꞌa̱b eh xiyukꞌej take raj camanom chi ripahkaljic queh nicꞌ wach xcaꞌn ru̱cꞌ i tumi̱n xiyew cahnok queh. ?/raj nchel i camanom reꞌ juntahn ti chi tumi̱n xicꞌul je, xicꞌot jenaj jul eh ar ximukꞌa̱ꞌ i tumi̱n xyeꞌeric reh ruꞌum ajabe̱s. '>GReꞌ jenaj chic camanom reꞌ xicꞌul je quib tahn chi tumi̱n, xoquic woꞌ chi ricamanjic wach tumi̱n eh quib tahn woꞌ chic xacꞌunej ri̱b chiwach, ;=oChi jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ aj camanom reꞌ xicꞌul cahnok hoꞌo̱b tahn chi tumi̱n, xoquic chi ricamanjic wach eh hoꞌo̱b chic tahn chi tumi̱n xacꞌunej ri̱b chiwach. ?<wRuꞌum aj chi maꞌ jenaj ta wach quinoꞌjbal take aj camanom chi ricamanjic wach tumi̱n, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ, hoꞌo̱b tahn chi tumi̱n xiyew reh jenaj. Reh jenaj chic, xiyew quib tahn chi tumi̱n reh eh reꞌ jenaj chic xa juntahn ti xiyew reh. Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ ajabe̱s xo̱j chi naht. s;_«Ruꞌum chi cꞌulic lok wi̱n chi kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel, reꞌ hin nanibanam cahnok awu̱cꞌ hat-tak jeꞌ ricab xiban jenaj ajabe̱s xitikꞌa̱ꞌ chic ri̱b chi ojic reh chi naht. Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xiyukꞌej take raj camanom eh wilic tumi̱n xikꞌahsaj cahnok pan quikꞌab reh chi naracꞌunem ri̱b chi quiwach. ,:Q «Ru̱cꞌ aj xcꞌulmujic reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak chi xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak reh nicꞌulic lok ruꞌum nok reꞌ hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta tak jaruj rirak cho i kꞌi̱j chꞌi̱l riꞌorahil nicꞌulic lok i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i ajabe̱s
reꞌ xikꞌahsaj cahnok ritumi̱n
pan quikꞌab take raj camanom 9' Reꞌreꞌ jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban take cho: ‹Til coric nikꞌor aweh tak chi maꞌ wehtꞌalim ta awach tak, nqui cho queh. M8 «Ruꞌum aj reꞌ, naxisoljic cho take hoꞌo̱b chic chi kꞌahxokak, jeꞌ wili tohkꞌ quikꞌorom cok reh acꞌun reꞌreꞌ: ‹Ha̱w, chacuy chateh cho keh apa̱t, nqui take cok reh. ~7u «Nok kꞌoro̱j chic queh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take hoꞌo̱b chi kꞌahxokak reꞌreꞌ xiꞌo̱j woꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ nok sachalque̱b ponok, xcꞌulic ti lok i acꞌun naribanam caxa̱ra eh chi jeꞌ reꞌ, xa reꞌ wach take hoꞌo̱b chi kꞌahxok tikilque̱b chi ricꞌuluric, xiꞌoquic cok chiri̱j chipam i ninkꞌi̱j reh ricaxarahil maj chiri̱j chic reꞌreꞌ, xtzꞌaparic cho chi junpech i ocbal reh pa̱t reh chi maꞌ hab ta chic wach xyeꞌeric kꞌab reh chi oquic. 6' «Reꞌ take hoꞌo̱b chi kꞌahxokak quisiqꞌuim cho ri̱j nicꞌ wach nok chi maꞌ eta nchuhpic quisakombal, jeꞌ wili xquikꞌor queh: ‹Reꞌ hoj maꞌ qꞌuih ta woꞌ kacas kichꞌi̱l chi nakayeb soꞌ aweh tak. Reh aj chi maꞌ hoj ta juncahnic chi maꞌxta chic kacas, sakbih chi reꞌ hat-tak eto̱j tak cu̱cꞌ take aj cꞌa̱y eh chalokꞌ cho aweh tak cu̱cꞌ, nqui take. 5yAr aj ruꞌ, reꞌ take hoꞌo̱b chi kꞌahxokak reꞌ maꞌxta bih xquicapaj soꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor queh hoꞌo̱b chic quichꞌi̱l: ‹Chacuy chayew tak soꞌ keh acas tak ruꞌum nok reꞌ kasakombal i hoj chuhpic chic reh, nqui take. #4?«Chi jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ take lajeb chi kꞌahxokak reꞌreꞌ xiꞌuctubic cajim eh xiꞌoquic chi rilmijic i quisakombal wi cu wilic quicas. 3wCu reꞌ chic ruꞌ naxponic ticꞌlic akꞌab, ticlijic pan quixiquin i kꞌoric wili: ‹Cꞌaꞌchok awach tak, reꞌ acꞌun naribanam caxa̱ra ponic chic reh. Chatikꞌa̱ꞌ awi̱b tak kꞌuruꞌ chi ricꞌuluric, nqui kꞌoric xquibiraj. 62eNaxponic aj riꞌorahil ruyuꞌnjic acꞌun reꞌreꞌ, ruꞌum chi reꞌreꞌ cu xchahmic cho, reꞌ take lajeb chi kꞌahxokak xchalic quitahcaꞌy eh xikajic chi wiric. _17Tzꞌa̱b ruꞌ, reꞌ take hoꞌo̱b reꞌ xquisicꞌ ri̱j nicꞌ wach nok chi maꞌ eta nchuhpic quisakombal, maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcaꞌn, naxquichop laꞌ je quisakombal xquicꞌam je riman quicas chiqui̱j. *0MJeꞌ reꞌ ajic reꞌ take hoꞌo̱b maꞌxta bih xquicapaj soꞌ, xa xquichohpaj woꞌ ti je i quisakombal chi maꞌ xquicꞌam ta je riman quicas chiqui̱j. /{Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ take lajeb chi kꞌahxokak reꞌreꞌ na xquitikꞌa̱ꞌ qui̱b reh caxarahil, xa hoꞌo̱b ti queh xquisicꞌ ri̱j nicꞌ wach nok chi maꞌ eta nchuhpic quisakombal, raj take hoꞌo̱b chic maꞌxta bih xquicapaj soꞌ. o. Y«Nachirak cho rikꞌijil nicꞌulic lok i hin chi kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take tinamit, naribanam jenaj wach ru̱cꞌ jeꞌ ricab xcꞌulmujic cu̱cꞌ take lajeb chi kꞌahxokak jeꞌ ru̱cꞌ aj behsem take reh jenaj quich kꞌahxok naribanam caxa̱ra. Reꞌ take kꞌahxokak reꞌreꞌ xquitikꞌa̱ꞌ qui̱b ru̱cꞌ quisakombal chi ruyuꞌnjic pan be̱h acꞌun naribanam caxa̱ra ru̱cꞌ jenaj quichꞌi̱l, jeꞌ ricab ocronak take wi̱ꞌ nanbanaric jenoꞌ caxarahil. <-q3naricꞌulic rakmajok chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam. Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ aj camanom reꞌreꞌ naricahnic chiwach i ajabe̱s chi xa jeꞌ chic ricab jenoꞌ queh take aj camanom jeꞌ ru̱cꞌ xa cu reꞌ ncaꞌn quiwach chi camanic nok wilic cok i ajabe̱s cu̱cꞌ. Ru̱cꞌ aj naribanaric reh aj camanom reꞌreꞌ, til narokꞌic eh narikirichꞌem nah re̱ ruꞌum rinimal tiꞌquil cꞌuxlis naroquic cho ru̱cꞌ.,)2kꞌe̱ꞌ je tiꞌquil naricꞌulum aj camanom reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic nacꞌolok lok i ajabe̱s chipam i kꞌi̱j nok reꞌ aj camanom reꞌreꞌ maꞌ rehtꞌalim ta soꞌ, on chipam i juncꞌam nok maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricapam soꞌ ricꞌulic lok i ajabe̱s, #+?1eh chi jeꞌ reꞌ enoquic chi quichꞌeyeric take rich camanom jeꞌ woꞌ enoquic chi ninkꞌijinic on chi xohcꞌric quichꞌi̱l take aj xohcꞌrel, %*C0Ra̱j nchel, wi reꞌ cꞌahbil laj camanom reꞌreꞌ, maꞌ riban ta ricamaj chi coric ruꞌum ricapaj pa ra̱mna chi jaꞌ cꞌulic ta lok reh ajabe̱s t)a/maj til pan coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ camanom reꞌreꞌ narijohsjic wach ricamaj ruꞌum ajabe̱s chi cꞌaxbal reh eh chi jeꞌ reꞌ naricojoric cahnok chi chopol na̱ chiꞌnchel paꞌ bih wilic reh i ajabe̱s reꞌreꞌ. Z(-.Kꞌe̱ꞌ je ato̱b reh aj camanom npahbabjic cahnok chi cꞌamol be̱h ruꞌum i ajabe̱s, wi reꞌ camanic kꞌoro̱j cahnok reh chi naribanam, reꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ rinimem i nacꞌolok rakmajok L'-«Chacapaj tak ri̱j i wili: Reꞌ jenoꞌ ajabe̱s nok ojic chic reh chi naht, maꞌ reꞌ ta na jenoꞌ raj camanom jeꞌ ru̱cꞌ wilic rinoꞌjbal eh jeꞌ ru̱cꞌ chꞌiquem cꞌuxlis naripahba̱b cahnok chi ricꞌamaric quibe̱h chiꞌnchel raj camanom wilque̱b pa ripa̱t, on chi riyeꞌeric quiwaꞌ quiha̱ꞌ pa riꞌorahil? Til pan coric reꞌ aj camanom reꞌ jeꞌ reꞌ rinoꞌjbal, reꞌreꞌ naricanabjic cahnok chi aj ilo̱l. Q&,Jeꞌ reꞌ ajic, ruꞌum chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanicꞌulic lok nok maꞌ hab ta wach ncapewenic reh, reꞌ hat-tak xa icꞌlic ok woꞌ ana̱ tak. a~|{zdyxvsrqGonomkjqgedcb`` ^]\ZxXWVUS=R>PNM{KqIwGFFERD;CBA?>`=S;:_8_7Y554s210//. ,d+*((.&%T#"!! s~]+  -Q ^5K-kSeh reꞌ rilbal xa nchꞌabchꞌatic chic xa jeꞌ chic ricab richꞌa̱b i cohok. Reꞌ risoꞌ xa nrepretic chic risakil, xa jeꞌ chic ricab sak laj su̱tzꞌ. fjENaxiponic aj pan mukꞌunbal reh tomincuꞌ kꞌi̱j, xquicoj rehtal chi xiban peꞌ lok jenaj maꞌ laj hihc eh xquilow woꞌ chi jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios kajanak cho pan taxa̱j rijilim cok ri̱b chi chi̱ꞌ i mukꞌunbal chi ricꞌuyuꞌsjic lok i maꞌ laj abaj ntzꞌapbic chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ. Reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ xitzꞌuka̱ꞌ woꞌ ri̱b china̱ i maꞌ coten laj abaj cꞌuyuꞌsumaj chi lok ruꞌum Ai }Xa reꞌ woꞌ ti xponic waki̱b o̱ra reh xikꞌek reꞌ ncuxꞌic wi̱ꞌ i hiꞌlbal kꞌi̱j eh npꞌuhtic cok i tomincuꞌ kꞌi̱j reꞌ pe̱t kꞌi̱j reh xama̱na chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la chꞌi̱l i jenaj chic Mari̱ya xiꞌo̱j ti chi riliric rimukꞌunbal i Jesus reh chi cu wahkꞌek ti nasakꞌok lok reh Tomincuꞌ kꞌi̱j nacojic woꞌ chi aj buchꞌunel reh ritiꞌjolal. hBChi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiꞌo̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ rimukꞌunbal i Jesus eh naxiponic ar, quilutzꞌ chi̱ꞌ chi coric. Chiri̱j chic ruꞌ xquipix cho jenaj rehtalil ilbal reh wi hab wach entzꞌaꞌanic reh mukꞌunbal eh ar xquicana̱ꞌ woꞌ cho take sol chi chaꞌjanic.DgAChalic i Po̱nsyo Pila̱to, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Hiy tak kꞌuruꞌ, chajapꞌ tak cho chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ jeꞌ ricab tichol tak ribanaric hat-tak. Jeꞌ woꞌ chic, ayuꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ niyeb je aweh tak juntuhm niso̱l wili chi richaꞌjaljic i mukꞌunbal reꞌreꞌ, nqui queh. f@«Ruꞌum aj reꞌ nkapahkaj aweh chi chatakꞌa̱ꞌ richaꞌjaljic chi coric i rimukꞌunbal. Jeꞌ reꞌ chaꞌn cu rehtal nponic i ro̱x kꞌi̱j maj maꞌ quiꞌo̱j nchel chakꞌab take raj tahkanel chi resmejic ritiꞌjolal eh equiꞌoquic chi rikꞌororic queh tinamit chi xuctic woꞌ chic ricaꞌpech. Wi xa xkacana̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ encaꞌn take raj tahkanel, kꞌe̱ꞌ nchel cꞌahbil encaꞌn keh maj kꞌe̱ꞌ chic qꞌuihal take tinamit equicojbic wach i chucuj kꞌoric encaꞌn lok, maꞌ xa jeꞌ ta chic qꞌuihal take tinamit xicojbic wach chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui take reh. Ee?eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ajabe̱s maꞌ Po̱nsyo Pila̱to, reꞌ hoj ncꞌulic pan kacꞌux chi reꞌ Jesus reꞌ ritzꞌak ri̱b chi kakꞌatal kꞌoric, jeꞌ wili rikꞌorom cho chi cu cꞌachlic: ‹Pa ro̱x kꞌi̱j niquimic, reꞌ hin nawuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, nqui rikꞌorom. 1d[>Nok iqꞌuinak chic lok i kꞌi̱j tikꞌinbal wi̱ꞌ ki̱b hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi nakahiꞌlic, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take i cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xo̱j quimol qui̱b chiwach i Po̱nsyo Pila̱to, 0cY=chi cu xquicana̱ꞌ pe cahnok i Mari̱ya aj Majta̱la chꞌi̱l woꞌ i Mari̱ya reꞌ quitu̱t i Jaco̱wo chꞌi̱l i Chep, chi tzꞌukulque̱b ar chi chi̱ꞌ i mukꞌunbal chi okꞌic ncaꞌn chiri̱j Jesus. Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xitakꞌa̱ꞌ
richaꞌjaljic rimukꞌunbal i Jesus =bsNok qꞌuisi̱n nak chic maꞌ noquic i kꞌi̱j, jenaj biho̱m laj winak aj Arimate̱ya Chep ribihnal, aj tahkanel woꞌ reh Jesus, ^8wilque̱b take ixok jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la, reꞌ Mari̱ya reꞌ ritu̱t i Jesus eh ritu̱t woꞌ i Chep chꞌi̱l i Jaco̱wo reꞌ ro̱x acꞌun. Wilic woꞌ ar i ritu̱t i San chꞌi̱l i Wa̱n, racꞌu̱n take i Sewere̱yo. Reꞌ ribiral rimukꞌunjic i Jesus (Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) c]?7Nicꞌ paꞌ nimal xcꞌuluric reꞌreꞌ, xilmijic woꞌ ruꞌum juntuhm take ixok reꞌ take nok cu cꞌachlic i Jesus, xquicana̱ꞌ cho quitinami̱t pa riyukꞌul Calile̱ya chi ritahkaljic i Jesus eh xquitoꞌbej woꞌ cho ru̱cꞌ riyeꞌeric paꞌ bih reh. Chi quixilac take ixok cꞌahchiꞌ quilom je chi naht i ricansjic i Jesus, T\!6Jeꞌ woꞌ naxquimic i Jesus, reꞌ cꞌamol quibe̱h take sol aj Ro̱ma chꞌi̱l take riso̱l cꞌahchiꞌ quichaꞌjanic reh Jesus, jeꞌ wili xquikꞌor chi yoꞌjonak take: «Reꞌ winak wili til poꞌ woꞌ nchel coric chi rAcꞌu̱n i Dios, nqui take naxquilow i hihc chꞌi̱l nicꞌ paꞌ nimal xcꞌuluric chi quiwach. [/5Reꞌ take cꞌacharel xiꞌelic cho pan quimukꞌunbal reꞌreꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ xiꞌoquic cok chipam i lokꞌ laj tinamit Jerusalen pa ro̱x kꞌi̱j chiri̱j chi uctunak chic cho Jesus chi quixilac camnak eh xquicꞌuhtaj qui̱b queh yohbal wach cꞌacharel ar. Z4Jeꞌ woꞌ, reꞌ take mukꞌunbal wilque̱b watak yu̱kꞌ xitehebic woꞌ cho chi̱ꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, yohbal wach take cꞌacharel coric wach quicꞌux chiwach i Dios reꞌ camnak take cho najtir kꞌi̱j, xiꞌuctic cho chi xicꞌacharic woꞌ chic. vYe3Xa chiwach aj woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌih poybal reh lokꞌ laj yeꞌa̱b wilic chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, xwek yejal cu china̱ xipꞌut cho wekic cu xponic jok chi ro̱k. Jeꞌ woꞌ, xiban jenaj cow laj hihc chiwach riꞌorahil naxquimic Jesus cu rehtal reꞌ take abaj wilque̱b watak yu̱kꞌ xiqꞌuerebic take cho. X2Ar ajic, xa cu reꞌ woꞌ juncꞌam quikꞌorom reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xiqꞌuer johtok chi̱ꞌ chi cow eh xelic ruxla̱b. bW=1xa reꞌ laꞌ wilic take xipitbic reh winak reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: «Chacana̱ꞌ, chiban pe ar maj wi xatoꞌbej maꞌ eta chic nkilow wi encꞌulic tobjok ruꞌum Eli̱yas chipam ritiꞌquilal, nqui take reh. HV 0Ruꞌum aj reꞌ, xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ jenaj queh take xibirinic reh kꞌoric reꞌreꞌ xo̱j ricꞌahmaj jenaj mi̱x, ximuh pan chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa eh naxipix chi juꞌ jenaj caxlan a̱j, xiyew nak johtok reh Jesus chi naritzꞌubem soꞌ reh chi toꞌbal reh chipam ritiꞌquilal, U3/Chi quixilac take cꞌacharel xibirinic reh kꞌoric xiban i Jesus, wilic take jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ wili, reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ Eli̱yas ribihnal cꞌahchiꞌ rikꞌoꞌrem johtok chi naricꞌulic tobjok chipam ricꞌaxquilal, nqui take. qT[.Ar aj ruꞌ nok qꞌuisi̱n na chic maꞌ riban xib o̱ra, reꞌ Jesus xkꞌoric ru̱cꞌ ansil naxikꞌor chi jeꞌ wili pan kꞌoric hewre̱yo: «Eli̱, Eli̱, la̱ma sawacta̱ni? nqui xikꞌor. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌihmbimaj woꞌ cho pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, jeꞌ wili ra̱j rikꞌorom: “Hat Lokꞌ laj wAja̱w Dios, chaj waꞌric nok nwicꞌraj chi xinacana̱ꞌ chi wutquel chipam i tiꞌcꞌaxic wili? nqui ra̱j rikꞌorom. *SM-Naxponic cablaj o̱ra reh kꞌi̱j reꞌreꞌ, xoquic cho kꞌekom wach acꞌal cu rehtal xponic jeꞌ na qꞌuisi̱n maꞌ xib o̱ra risoljic i kꞌi̱j. R,Jeꞌ woꞌ, jenaj queh qui̱b aj lekꞌ xijapꞌaric wach curu̱s ar chi riche̱l i Jesus, xoquic chi ritzꞌujuric ruꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xicꞌuhtaj chi maꞌ chꞌiclic ta ricꞌux chiri̱j Jesus. Reꞌ take xcꞌuluric naxelic ruxla̱b
i Jesus ar wach curu̱s (Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30) yQk+Til jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj wi rikꞌor chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios eh chi chꞌiclic ricꞌux chiri̱j, reꞌ Dios riwi̱ꞌ woꞌ chi reh chi enchalic chi ritobjic wi til coric chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ nicꞌrijic i Jesus, nqui take. +PO*«Reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel xicoꞌlej take cho chipam quicꞌaxquilal eh tzꞌa̱b ruꞌ chi ribil ri̱b maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricoꞌlem ri̱b chipam i tiꞌcꞌaxic wilic wi̱ꞌ. Reꞌ hat xakꞌor chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, majeꞌ? Wi til aj coric chi jeꞌ reꞌ, tikajen cho wach curu̱s reh chi ewoꞌ nkacoj awach i hat. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chꞌi̱l take cow laj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic nahsil chipam katinami̱t, jeꞌ wili xquikꞌor chi xa seꞌlbal pan nakꞌ wach: N%(Jeꞌ wili nquikꞌor johtok reh chi xa quiseꞌelbal: «Reꞌ hat reꞌ tikꞌoric chi enayoj i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh chi enatikꞌa̱ꞌ woꞌ chic chiwach i xib kꞌi̱j, chacoꞌlej awi̱b yuꞌna kꞌuruꞌ. Wi til coric chi reꞌ hat, hat rAcꞌu̱n i Dios, chacꞌuhtaj keh chi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ akajic cho wach curu̱s, nqui nquikꞌor johtok reh. M%'Nok johsomaj chic johtok i Jesus wach curu̱s, xa hab wach tinamit quiꞌiqꞌuic je maꞌ naht ta ru̱cꞌ, xa nquitzꞌujlom chic johtok. CL&Chiri̱j chic ricojoric i rehtalil reꞌreꞌ, reꞌ take sol xquijapꞌ i Jesus wach curu̱s eh xquijohsaj johtok. Jeꞌ woꞌ reꞌ xcaꞌn cu̱cꞌ take qui̱b chic aj lekꞌ. Jenaj queh xjohsjic johtok chiwach ricuru̱s pa risecꞌa̱j je i Jesus eh reꞌ jenaj chic ar xquijohsaj johtok pa ritzꞌe̱t. KK%juntuhm chic take sol xquijapꞌ jenaj rehtalil maꞌ naht ta wach na̱ i Jesus. Reꞌ rehtalil reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ chaj bih aj chiri̱j narijapꞌaric wi̱ꞌ wach curu̱s, jeꞌ wili rikꞌor: “Reꞌ Jesus wili, quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor. Reꞌ Jesus xjohsjic johtok wach curu̱s (Mr. 15.27-32; Lc. 23.33-43; Jn. 19.18-24) J}$Chiri̱j chic chi reꞌ take sol xquipuhcaj chi quiwach risoꞌ i Jesus eh xitzꞌuhkic cok chi richaꞌjaljic ar, %IC#Ar aj ruꞌ nok jiclic chic wach curu̱s i Jesus chi naquijapꞌam, reꞌ take sol pꞌuht quikꞌijem ri̱j risoꞌ chi naquipuhcam chi quiwach eh chi jeꞌ reꞌ xo̱j elok wach i kꞌoro̱j cho ruꞌum jenaj raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios naxkꞌoric cho chiri̱j i Jesus chi jeꞌ wili:“Reꞌ take cꞌacharel pꞌuht quikꞌijem ri̱j nisoꞌ,
reh chi naquipuhcam chi quiwach, nqui xikꞌor cho. H"reꞌ take sol xquiyew reh Jesus chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa xilacamaj chꞌi̱l cꞌah laj haꞌ chi naruqꞌuem, xa reꞌ laꞌ ruꞌ naxicꞌraj chi jeꞌ ru̱cꞌ ikꞌo̱m kahsbal wach tiꞌ cꞌahchiꞌ quiyeb cok reh, maꞌ xa̱j ta chic ruqꞌuem. G!Chiri̱j ruꞌ, nok pononak chic china̱ i yu̱kꞌ “Co̱lcota” ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi “Ribakil Na̱ Camnak”, 2F] Nok cꞌahchiꞌ chic quicora̱b je chipam i yeꞌa̱b reꞌ narijapꞌaric wi̱ꞌ i Jesus wach curu̱s, reꞌ take sol xquicꞌul cok jenaj winak aj Sire̱ne Simon ribihnal, xquitolej chi ritobjic i Jesus chi ritehljic je richeꞌlal ro̱k i curu̱s eh xibiraj woꞌ kꞌoric chi quiwach. E-Chiri̱j chic ribanaric reh xa nicꞌ paꞌ nimal xca̱j caꞌnam reh Jesus chi xa quiseꞌelbal, xquesaj woꞌ chic lok cak moyic laj tzꞌih xquicoj chiri̱j eh naxcaꞌn chi jeꞌ reꞌ, xquicꞌam je i Jesus chiri̱j lok i tinamit reh chi naricansjic ar wach curu̱s. D%Reꞌ take reꞌ, jeꞌ woꞌ xquichuhmlom pan nakꞌ wach eh quikꞌojlom woꞌ cok rij na̱ reh bolobic laj che̱ꞌ nquimakꞌ reh. VC%Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xcaꞌn reh, xquicoj laꞌ woꞌ wach na̱ jenaj pachꞌamaj wach eh cotomaj rij jenaj ku̱l qꞌui̱x. Jeꞌ woꞌ, xquiyew pan risecꞌa̱j kꞌab jenaj caxlan a̱j jeꞌ ricab ribasto̱n jenoꞌ kꞌatal kꞌoric eh chi jeꞌ reꞌ pꞌuht quixucꞌa̱b qui̱b chiwach chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom cok reh: «Cꞌale̱n, hat quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel! nqui take reh chi xa quiseꞌlbal. B/eh nok pꞌuht quesam lok risoꞌ chiri̱j, jenaj chic cak moyic laj tzꞌih jeꞌ ricab ncojoric reh jenaj kꞌatal kꞌoric, xquicoj chiri̱j. SAChiri̱j chic reꞌ, reꞌ take riso̱l i Po̱nsyo Pila̱to xquicꞌam lok Jesus chi chi̱ꞌ lok i pa̱t quiwihꞌic wi̱ꞌ. Nok wilque̱b chic ar chi cunchelal take sol xquisutej ri̱j i Jesus l@QChi jeꞌ aj reꞌ pahkanic xcaꞌn take tinamit reꞌreꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xokꞌtaj je i Warawas eh reꞌ Jesus xikꞌahsaj pan quikꞌab take riso̱l chi naquitzꞌuhumem eh chiri̱j chic ruꞌ naquicansam woꞌ wach curu̱s. Reꞌ nicꞌ nimal xcaꞌn take sol
ru̱cꞌ i Jesus (Mr. 15.16-26; Jn. 19.1-3) ?}Reꞌ take tinamit naxquibiraj reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor: «Wi reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌxta rimahc, chi kana̱ i hoj chꞌi̱l take ka̱ꞌ kiꞌsil, kajok i tiꞌcꞌaxic eriyew cho i Dios ruꞌum ricansjic enkaꞌn je, nqui take. |>qJeꞌ reꞌ ajic naxilow i Po̱nsyo Pila̱to chi maꞌxta chic bih ntihkic wach cu̱cꞌ i tinamit reꞌreꞌ, ojic laꞌ chic cꞌahchiꞌ ribanam chi nim i wolic, xipahkaj je nechꞌ haꞌ eh pꞌuht ritzꞌajam rikꞌab chi quiwach i tinamit cꞌuhtbal reh chi xesaj ri̱b chipam i mahc reꞌreꞌ. Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin maꞌxta chic nimahc ru̱cꞌ riquimic i winak coric wach ricꞌux wili. Chana̱ aj tak hat-tak kajok i mahc reꞌreꞌ, nqui queh. J= Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor woꞌ chic queh tinamit: «Chaj bih mahc xiban i winak wili kꞌuruꞌ chi naricansjic wach curu̱s, nqui queh. Reꞌ take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta chic reꞌ nquibiraj xa reꞌ laꞌ chic riquimic i Jesus wach curu̱s cow cꞌahchiꞌ quipahkam cok. "<=Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chaj bih nawa̱j tak chi nanibanam ru̱cꞌ i Jesus reꞌ xquikꞌor wi̱n take aj nahsil chana̱ tak chi nkꞌoric chiri̱j chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui queh. Chi cunchelal take cꞌacharel chi xa junkꞌoric chic take, jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ Jesus reꞌreꞌ chacansaj wach curu̱s, nqui take. ; Chi jeꞌ aj reꞌ, naxbirmijic woꞌ chic queh tinamit ruꞌum i Po̱nsyo Pila̱to chi hab wach queh qui̱b winak reꞌreꞌ nca̱j chi narokꞌtam je, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor cok: «Reꞌ Warawas nka̱j chi nawokꞌtam je, nqui take reh. o:WJeꞌ reꞌ ajic reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xa̱j nak rokꞌtam je i Jesus xa reꞌ laꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take nahsil chipam katinami̱t, xcaꞌn cok chi reꞌ take cꞌacharel xa nchꞌuk chic quicꞌux chi xquipahkaj reh Po̱nsyo Pila̱to chi narokꞌtam je i Warawas eh chi reꞌ Jesus naritakꞌa̱b ricansjic. *9MJeꞌ woꞌ chic, nok tzꞌuklic i Po̱nsyo Pila̱to pa riyeꞌa̱b reꞌ riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric, jeꞌ wili xtakꞌabjic cho rikꞌormojic reh ruꞌum rehqꞌue̱n: «Reꞌ winak wili maꞌxta nechꞌ ok rimahc eh chi rehtalil chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin xniban jenaj maꞌ holohic ta laj ilo̱j pa niwiric ntunah. Maꞌ chi bih amin wi̱ꞌ awi̱b ru̱cꞌ i winak reꞌ kꞌuruꞌ, nqui xkꞌormojic reh. }8sruꞌum xirak chiri̱j chi reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, xa ixowbal wach i Jesus xquikꞌahsaj pan kꞌab. 27]reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh take tinamit quimolom qui̱b ru̱cꞌ: «Hab wach nawa̱j tak chi nawokꞌtam je queh take aj pan cheꞌenel, reꞌ Warawas on reꞌ Jesus reꞌ nakꞌor tak chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chana̱ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? nqui xikꞌor queh. Jeꞌ reꞌ xikꞌor chi maꞌ ra̱j ta nak riyeb i Jesus pan quimic 6yJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi wilic cho pan che̱ꞌ jenaj winak wilic ribiral chi aj cansanel reꞌ Warawas ribihnal, 5xcꞌulic cho pa ricꞌux nicꞌ nak wach rokꞌtjic naribanam je maj wilic jenaj bano̱j rocsam wi̱ꞌ ri̱b chi eli̱c ha̱b rokꞌtaj je jenoꞌ tzꞌahpel chiwach i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa, reꞌ kꞌorel hab paꞌ wach nquipahkaj i tinamit chi narokꞌtjic je. -4SReꞌ Jesus xa ta nak chi jeꞌ reꞌ xikꞌor jenoꞌ kꞌoric. Chi xa nsahchic chic ricꞌux i Po̱nsyo Pila̱to ruꞌum chi maꞌ ncꞌuꞌlunic ta Jesus, 33_ Naxilow i Po̱nsyo Pila̱to chi reꞌ Jesus maꞌ ncꞌuꞌlunic ta, reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: «Xa nabiraj na amahc nquitzꞌak chawi̱j take wili? nqui reh. 2 Chi jeꞌ reꞌ, nok reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take nahsil chipam katinami̱t wilque̱b cok ar, pꞌuht quitzꞌakam cok riman rimahc i Jesus, reꞌreꞌ maꞌ xikꞌor ta jenoꞌ kꞌoric queh cꞌamol be̱h reꞌreꞌ. %1C Nok reꞌ Jesus paꞌlic chic chiwach i Po̱nsyo Pila̱to reꞌ raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, jeꞌ wili xkꞌormojic reh: «Jesus, til na coric chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? nqui xkꞌormojic. Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ho̱ꞌ, coric. Reꞌ woꞌ hat cꞌahchiꞌ akꞌoric chi jeꞌ reꞌ, nqui xikꞌor. v0e eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xquilokꞌ i yeꞌa̱b ncꞌulic quesaj wi̱ꞌ kꞌantzꞌaꞌp take aj tikꞌinel tzꞌak acꞌal xun.Reꞌ take reꞌ jeꞌ reꞌ xcaꞌn nimbal reh kꞌoric xitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic wi̱n i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios, nqui rikꞌor chipam i hu̱j reꞌreꞌ. Reꞌ take birinic xbanaric reh Jesus
ruꞌum i Po̱nsyo Pila̱to (Mr. 15.2-15; Lc. 23.3-5,13-25; Jn. 18.33-40) / Ru̱cꞌ xcaꞌn take nahsil reꞌreꞌ, xo̱j elok wach i kꞌoric wilic chipam i hu̱j xitzꞌihmbaj i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ Jeremi̱yas ribihnal. Chipam i hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ take nahsil chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel,
lajeb ricaꞌwinak (30) chi sak wach tumi̱n xquibehsaj chi tojbal ri̱j ricansjic i winak reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nicꞌrijic ruꞌum i Dios.Reꞌ tumi̱n xquiyew chi tojbal reꞌreꞌ, xquimol woꞌ chic, E.Reꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ ruꞌum chi xlokꞌoric ru̱cꞌ ritzꞌakil cansbal reh jenaj winak, xcahnic ribihnal chi jeꞌ wili: “Yeꞌa̱b Lokꞌo̱j Ru̱cꞌ Ritzꞌakil Cansbal Reh Jenaj Winak”. Xa cu jeꞌ woꞌ reꞌ ribihnal yuꞌna chiwach take kꞌi̱j cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam wi̱ꞌ i hu̱j wili. F-Jeꞌ reꞌ ajic chiri̱j chi quimolom chic wach quinoꞌjbal take nahsil reꞌreꞌ, xquitikꞌa̱ꞌ wach chi quiwach chi naquilokꞌom jenaj yeꞌa̱b reꞌ ncꞌulic quesaj wi̱ꞌ kꞌantzꞌaꞌp take aj tikꞌinel tzꞌak acꞌal xun. Jeꞌ reꞌ ajic xquilokꞌ i yeꞌa̱b reꞌreꞌ reh chi naricamanic chi yeꞌa̱b mukꞌunbal queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel aj toco̱m chic tinamit, reꞌ quiquimic ar Jerusalen. ,,QChiri̱j chic, chi reꞌ Ju̱ras xihilej cho i lajeb ricaꞌwinak (30) chi sak wach tumi̱n chi quiwach take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, reꞌ take xquimol i tumi̱n reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Reꞌ tumi̱n wili maꞌ tare̱t ta chic chi enkacꞌol chipam i cꞌola̱b reh tumi̱n nyeꞌeric chi si̱ chiwach i Dios maj ritzꞌakil cansbal reh jenaj winak, nqui take chi quiwach. {+oChi jeꞌ reꞌ, reꞌ Ju̱ras xihilej cho i lajeb ricaꞌwinak (30) chi sak wach tumi̱n chi quiwach take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ eh naxelic cho chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, xo̱j rijihcꞌa̱j ri̱b. [*/eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nimal wach mahc xniban maj reꞌ Jesus reꞌ jenaj winak maꞌxta nechꞌ ok rimahc, xnikꞌahsaj pan akꞌab tak, nqui xikꞌor queh. Reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ jeꞌ wili xquicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Wi nchel mahc xaꞌn nawicꞌraj, chaj bih nka̱j reh hoj ruꞌ? xa reꞌ laꞌ wi wilic chic pan kakꞌab i Jesus. Jeꞌ reꞌ nok, hiy lok wuluꞌ maꞌxta chic bih keh awu̱cꞌ i hat, nqui take reh. &)ENok pan kꞌab chic i Po̱nsyo Pila̱to wilic i Jesus, reꞌ Ju̱ras reꞌ xkꞌahsanic reh, naxilow chi nariyeꞌeric pan quimic i Jesus, xoquic cho tiꞌquil ricꞌux eh xo̱j woꞌ chic co̱k cu̱cꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take nahsil chipam tinamit chi risolcꞌjic queh i lajeb ricaꞌwinak (30) chi sak wach tumi̱n, reꞌ xquiyew reh chi xikꞌahsaj Jesus pan quikꞌab, i(KJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok quirakam chic chaj bih naquikꞌorom, xquicꞌam je Jesus chi bacꞌlic eh xquikꞌahsaj pan kꞌab i Po̱nsyo Pila̱to reꞌ raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma pa riyukꞌul i Jure̱ya. /' YNaxsakꞌic chic lok, chiꞌnchel take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take nahsil chipam katinami̱t xquimol qui̱b chi risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach ritzꞌakaric cok rimahc nacaꞌnam chiwach i raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chi nariyeb i Jesus pan quimic. &KRu̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xcꞌulic cho pa ricꞌux i kꞌoric kꞌoro̱j cho reh ruꞌum Jesus chi jeꞌ wili: «Na okꞌok woꞌ chic cho i las, reꞌ hat maꞌ Luch oxpech chic akꞌorom chi maꞌ reꞌ ta hat waj tahkanel, nqui kꞌoro̱j cho reh. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Luch xelic lok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ eh til woꞌ xo̱j riyotꞌ haꞌ chi okꞌic."%=JChi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Luch pꞌuht rikꞌorom chi jeꞌ wili: «Til wili taxa̱j, reꞌ hin maꞌ wehtꞌalim ta nechꞌ ok wach i rikꞌebil laj winak nakꞌor tak reꞌreꞌ. Kajok chi nina̱ jenoꞌ tiꞌcꞌaxic ruꞌum i Dios wi maꞌ coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak, nqui queh. Xa cu reꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i maꞌ Luch, xokꞌic woꞌ chic cho i jenaj las wilic ar. B$}IJuncꞌam woꞌ chic chiri̱j ruꞌ, wilic queh take tinamit wilque̱b ar chi chi̱ꞌ i elbal reh i pa̱t reꞌreꞌ xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ i maꞌ Luch eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Til coric, reꞌ hat, hat woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj reꞌ akꞌorbal chi hat aj pa riyukꞌul Calile̱ya, reꞌreꞌ nkarak wi̱ꞌ chiri̱j chi hat woꞌ raj tahkanel i Jesus, nqui take reh. E#HRaj laꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Tu̱t, til chiwach i Dios, reꞌ winak nakꞌor reꞌreꞌ maꞌ wehtꞌalim ta nechꞌ ok wach, nqui xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ. Y"+GChiri̱j chic ruꞌ, narelic nak chic lok i maꞌ Luch pan elbal lok reh chi̱ꞌ pa̱t reꞌreꞌ, jenaj chic ixok xilbic wach jeꞌ wili xikꞌor queh take wilque̱b cok maꞌ naht ta ru̱cꞌ: «Reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret! nqui xikꞌor queh. 1![FReꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh aj chipoh reꞌreꞌ chi quiwach chiꞌnchel wilque̱b ar: «Tu̱t, maꞌ wehtꞌalim ta paꞌ jaric nakꞌor, nqui reh. D ECu tzꞌuklic pe woꞌ maꞌ Luch chi chi̱ꞌ lok i pa̱t cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi kꞌixinic, jenaj aj chipoh jeꞌ wili xikꞌor reh naxilow cok wach: «Reꞌ hat, hat woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus nchalic pa riyukꞌul Calile̱ya, reꞌ wilic cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ, nqui reh. 7Deh jeꞌ wili nquikꞌor cok reh chi xa quiseꞌlbal: «Reꞌ hat reꞌ nakꞌor chi reꞌ Dios xpahbanic aweh chi kꞌatal kꞌoric, chakꞌijej hab wach cꞌahchiꞌ risecꞌbic cok aweh, nqui take reh. Reꞌ Luch oxpech xikꞌor chi
maꞌ reꞌ ta raj tahkanel i Jesus (Mr. 14.66-72; Lc. 22.55-62; Jn. 18.15-18,25-27) |qCNok quikꞌorom chic riquimic i Jesus, ar aj ruꞌ wilic take pꞌuht quichuhbam pan nakꞌ wach, wilic take pꞌuht quiyeb chi kꞌabis eh wilic woꞌ take pꞌuht quitzꞌaram cok pan wach chi quipoyom chic pan nakꞌ wach chi tzꞌih BChaj bih nakꞌor hat-tak kꞌuruꞌ chiri̱j i winak wili? Chaj bih nakaꞌnam reh? nqui queh richꞌi̱l. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ winak reꞌreꞌ nim wach i mahc xiban ru̱cꞌ i xikꞌor. Til ricꞌul chi reh chi naricansjic, nqui take. )ANaxibiraj reꞌreꞌ i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, cꞌuhtbal reh chi maꞌ xponic ta chiwach i kꞌoric xiban i Jesus xiwek i risoꞌ chiri̱j eh jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ winak wili kꞌe̱ꞌ woꞌ chic mahc xiban chiwach i Dios ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ. Yuꞌna kꞌuruꞌ maꞌxta chic camaj keh chi cu enkasicꞌ chic jenoꞌ hab wach eriyew richi̱ꞌ chi cojbal rimahc maj reꞌ hoj til xkabiraj chic ru̱cꞌ chi̱ꞌ i mahc xiban chiwach i Dios ru̱cꞌ take kꞌoric xikꞌor. @Chalic i Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Til coric chi jeꞌ reꞌ jeꞌ ricab xakꞌor ru̱cꞌ achi̱ꞌ eh til coric woꞌ chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, naqui̱nawilom tak chi ar ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric, xnicꞌul chic rinimal wach nilokꞌil jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel ricꞌul rinimal wach rilokꞌil nanyeꞌeric kꞌab reh chi ntzꞌuhkic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. Nok nicꞌulum chic nilokꞌil reꞌreꞌ, nanicꞌulic woꞌ chic lok nah rinimal su̱tzꞌ chi kꞌatoj kꞌoric chana̱ tak, nqui queh. xi?Naxilow chi reꞌ Jesus maꞌ xcꞌuꞌlunic ta, reꞌ nahsil reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: «Chakꞌor keh, til na reꞌ hat rAcꞌu̱n i Dios Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ cok ruꞌ chi cꞌahchiꞌ ayeb akꞌorbal chiwach i kAja̱w Dios cꞌachlic chi junelic, til nipahkaj aweh chi chakꞌor woꞌ keh ricorquil, nqui xikꞌor reh. *M>Chalic i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, naxibiraj reꞌreꞌ, xpaꞌlajic tok eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Xa nabiraj na nquikꞌor aweh chi jeꞌ reꞌ? Chaj bih nacapaj chiri̱j i kꞌoric cꞌahchiꞌ quikꞌorom chawi̱j take cꞌacharel wili? nqui reh. P=reꞌ jeꞌ wili xponic quikꞌor chiri̱j: «Reꞌ winak wili jeꞌ wili nkabiraj chi xikꞌor cho: Rehtalil chi reꞌ hin, hin i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, eriban chi eniyoj i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh xa chiwach xib kꞌi̱j ewoꞌ chic enitikꞌa̱ꞌ rijelow-bal, nqui xikꞌor, nqui take cok. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ar chipam cok i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ quicomonil take nahsil aj noꞌjbal chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam i tinamit, pꞌuht quisiqꞌuim take cꞌacharel reꞌ enquitzꞌak cok rimahc i Jesus reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ enchꞌukuric ri̱j riquimic cuꞌum take kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, eC:Nok reꞌ take xichopbic cho reh Jesus xquicana̱ꞌ cahnok pan quikꞌab take ajabe̱s reꞌreꞌ, xiꞌelic lok chi tzꞌuhkic chiwach i pa̱t reꞌreꞌ. Chi rilmijic aj chaj bih naricꞌuluric ru̱cꞌ Jesus, reꞌ maꞌ Luch reꞌ xa cu naht woꞌ xitahkej je i Jesus naxcꞌamaric je, xo̱j woꞌ ritzꞌukꞌa̱b ri̱b cu̱cꞌ take reꞌ. D9Chiri̱j chic richoporic i Jesus, reꞌ take xichopbic reh xquicora̱ꞌ je ru̱cꞌ i Caypas reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Reꞌreꞌ chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquimol qui̱b ar pa ripa̱t chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam tinamit. #?8Ha̱ꞌ, reꞌ hat-tak xaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok cu reꞌ yuꞌna xo̱j elok wach nicꞌ nimal tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j pan Lokꞌ laj Hu̱j cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, nqui queh tinamit reꞌreꞌ. Xa reꞌ aj woꞌ xchoporic i Jesus, xkachop elic i hoj raj tahkanel chiri̱j eh xkacana̱ꞌ chi rutquel. Reꞌ Jesus xcꞌamjic je chiwach i Caypas (Mr. 14.53-65; Lc. 22.54,63-71; Jn. 18.12-14,19-24) wg7Chiri̱j aj chic ruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh winak reꞌreꞌ: «Chaj waꞌric yuꞌna chi xa awichꞌi̱l chic akꞌas laj chꞌihchꞌ, xa awichꞌi̱l chic ache̱ꞌ, xatcꞌulic tak lok chi nichoporic jeꞌ ricab nanchoporic jenoꞌ aj lekꞌ? Tzꞌa̱b ruꞌ naxinwihꞌic cho kalakal chi acꞌuhbaljic tak chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hat-tak maꞌ xinachop ta tak cho ar maj xacoj tak rehtal chi maꞌ reꞌ ta hin aj ilekꞌ. eC6Raj wili maꞌ jeꞌ ta reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam cho ruꞌum nok curman chi xo̱j elok wach i tzꞌihmbimaj cho pa riCꞌuhbal i Dios chi naricꞌuluric jeꞌ ricab cꞌahchiꞌ ricꞌulmujic yuꞌna, nqui Jesus reh. ]35Reꞌ hat wi nchel nacapaj chi reꞌ hin maꞌ eta riban chi equinpahkanic johtok ru̱cꞌ wAja̱w reh chi equiricoꞌlej cho, ma̱capaj chic chi jeꞌ reꞌ maj wi ta laꞌ equinpahkanic johtok ru̱cꞌ i wAja̱w yuꞌna, xa chiwach woꞌ nak ti juncꞌam wili eritakꞌa̱ꞌ cho cablaj tuhm ok chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi nicoꞌljic. 'G4Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh raj tahkanel reꞌreꞌ: «Chacoj woꞌ chic akꞌas laj chꞌihchꞌ pa ripatil maj maꞌ riwi̱ꞌ ta chi ticꞌuꞌlunic ru̱cꞌ reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ hab wach kꞌas laj chꞌihchꞌ rikꞌakꞌej, jeꞌ woꞌ reꞌ naricansjic wi̱ꞌ. Y+3Naxilow chi jeꞌ reꞌ i jenaj keh hoj nahsil raj tahkanel i Jesus, xehsaj ti cho rikꞌas laj chꞌihchꞌ eh xicoj ti je chi tiꞌ jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, naxiniqꞌuej nak ricansjic xa reꞌ laꞌ, xa reꞌ woꞌ ti i jenaj chi xiquin xirak je riyocꞌoric lok. / W2Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Hat Ju̱ras, reꞌ hat sukquil wu̱cꞌ. Reꞌ paꞌ jaric xchalic aban, chaꞌn woꞌ ti ribanaric, nqui reh. Xa reꞌ woꞌ ti naxikꞌor i Jesus chi jeꞌ reꞌ, reꞌ juntuhm chi winak reꞌreꞌ xquimol ti qui̱b chiri̱j i Jesus chi richoporic. l Q1Chi jeꞌ aj reꞌ naxiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ i Jesus, reꞌ Ju̱ras xijil cok ri̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Cꞌale̱n Ha̱w waj tijinel, nqui reh. Chiri̱j chic ruꞌ xitzꞌub cok i pan wach i Jesus. m S0eh ruꞌum chi reꞌ take reꞌ maꞌ quehtꞌalim ta wach i Jesus, reꞌ Ju̱ras riyeb nak chic cho queh i jenaj rehtalil chi jeꞌ wili: «Haj paꞌ wilic i winak enitzꞌub i pan wach, reꞌreꞌ chachop tak, nqui cho queh. _~}|zygxwvutrronmnlUjhXgebai_^],[ZZHYXW!V:TSRQPO0NKJIHHSFEE DcC$BCA?`>i==(;:&877C642100.P-L,y+L*X(p'6&$#i!/RQ$ | JfJEChi cakranak cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ Jesus pꞌuht ritzꞌehtam take je chi cow eh naxilow chi maꞌ xjahlic ta woꞌ nechꞌ ok quicapew-bal chi naritobjic i winak reꞌreꞌ, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ naxtiꞌbic ricꞌux. Chiri̱j i wili jeꞌ wili xikꞌor reh winak reꞌreꞌ: «Quikꞌochlojok take nah akꞌab quimequem qui̱b eh chayu̱w je take yuꞌna, nqui reh. Ar aj ruꞌ naxiban chi jeꞌ reꞌ, xcorjic woꞌ ti wach i kꞌab chi manlic. ^I5Chiri̱j i wili xikꞌor queh chi jeꞌ wili: «Haj wilic riyew kꞌab keh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi banaric, reꞌ ribanaric i holohic laj bano̱j on reꞌ ribanaric i cꞌahbil laj bano̱j. Reꞌ ricoꞌljic ri̱j on reꞌ risacharic wach i cꞌacharic? nqui queh, xa reꞌ laꞌ take reꞌ ximemric jok pan quiyeꞌa̱b. H reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh winak me̱c kꞌab reꞌreꞌ: «Tucten cho, tikꞌahxen cho ayuꞌ cu chiwach, nqui reh. lDQChiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ Dios pe̱t xojritikꞌa̱ꞌ hoj cꞌacharel eh chi cꞌaxbal keh xicana̱ꞌ jenaj kꞌi̱j reh chi nakahiꞌlic. Reꞌreꞌ maꞌ pe̱t ta xicana̱ꞌ i kꞌi̱j reꞌreꞌ eh maꞌ reꞌ ta woꞌ chi yeꞌbal rilokꞌil i kꞌi̱j reꞌreꞌ xojritikꞌa̱ꞌ i hoj cꞌacharel. tCaReꞌ ribiral reꞌreꞌ rikꞌor chi nok reꞌ Awiya̱tar wilic chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, reꞌ maꞌ Tawiy xoquic cok chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ wilic woꞌ wi̱ꞌ i caxlan wiꞌc yeꞌo̱j chi si̱ chiwach i Dios. To̱b ta woꞌ kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi xa reꞌ take aj kꞌahsem si̱ naquicꞌuxuj reh caxlan wiꞌc reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Tawiy xicꞌux reh eh xiyew woꞌ queh take richꞌi̱l chi naquicꞌuxum caxlan wiꞌc reꞌreꞌ nok yeꞌo̱j chic kꞌab reh chi naribanam chi jeꞌ reꞌ, nqui queh. FBReꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Reꞌ hat-tak xa jaꞌ woꞌ nchel narak tak chiri̱j i ribiral nawilow tak wach chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chiri̱j chaj bih xiban cho i maꞌ Tawiy reꞌ kꞌatal kꞌoric najtir kꞌi̱j nok ruꞌum jenaj rinimal laj cꞌahric wilic ru̱cꞌ chꞌi̱l take jarub paꞌ quihchꞌilinic ponok reh, xisicꞌ ri̱j nicꞌ wach naxcaꞌn quiwaꞌ. dAAReꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses naxquilow reꞌreꞌ xquikꞌoꞌrej i Jesus chiri̱j reꞌreꞌ maj chi queh ruꞌ camanic laꞌ cꞌahchiꞌque̱b take raj tahkanel. Jeꞌ aj wili xquikꞌor reh Jesus: «Chajaric cho wili, chi xa nawilow take awaj tahkanel chi cꞌahchiꞌ caꞌnam i camanic jeꞌ ricab take maꞌ yeꞌo̱j ta kꞌab chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi naribanaric chipam take hiꞌlbal kꞌi̱j? nqui take reh. @5Pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nok reꞌ Jesus xiqꞌuic ponok chipam junseht chi tic ncojoric chi wiꞌc, reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel pꞌuht quipꞌixim queh i riwachej i tic reꞌreꞌ reh chi naquicꞌuxum. g?GJeꞌ woꞌ, maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel ricꞌol i chꞌamsamaj ri̱s aji̱j pan jenoꞌ kꞌecher laj suh maj wi xiban chi jeꞌ reꞌ, maꞌ xa reꞌ ta i suh enqꞌuer ruꞌum ransil richꞌamil i ri̱s aji̱j, elaꞌ woꞌ no̱j chi kꞌe̱b i ri̱s aji̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab chi maꞌ hab ta wach jeꞌ reꞌ nbanic, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i niCꞌuhbal maꞌ eta woꞌ riban chi reꞌ take aj tijem i̱b chiwi̱j nok quicꞌuꞌlem chic na̱ niCꞌuhbal xa cu nca̱j woꞌ quicꞌamam na̱ i cꞌuhbal tijimaj nak take cho wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab chi reꞌ ri̱s aji̱j pan acꞌ laj suh ncꞌolmojic reh chi quicabchelal maꞌxta bih enoquic queh, curman woꞌ chi reꞌ take waj tahkanel xa reꞌ woꞌ niCꞌuhbal naquicꞌamam na̱ reh chi reꞌ quicapew-bal ruꞌ chꞌi̱l i niCꞌuhbal i hin maꞌ eta no̱j riyoj ri̱b, nqui xikꞌor Jesus. Reꞌ take aj tahkanel xquichꞌut queh
wach i tic ncojoric chi wiꞌc m>SReꞌ Jesus xkꞌoric woꞌ chic chi jeꞌ wili: «Maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel riwek jenoꞌ acꞌ laj we̱x chi cꞌojbal wach jenoꞌ kꞌecher laj we̱x, majeꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nasuhbok i acꞌ laj cꞌojbal, enwek je riman i kꞌecher laj tzꞌih ruꞌum nok maꞌ jenaj ta chic wach ricowil chꞌi̱l i acꞌ laj cꞌojbal. =+Reꞌ cok ruꞌ, naponok i kꞌi̱j chi na̱wesmejic je nah acꞌal i hin reꞌ aj yeꞌol sukquil cꞌuxlis jeꞌ ricab riban aj caxa̱ra cu̱cꞌ take rula̱ꞌ, cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ reꞌ take waj tahkanel naquicuyum quiwaꞌ quiha̱ꞌ ruꞌum ritiꞌquil quicꞌux chi maꞌ wilqui̱n ta chic cu̱cꞌ, nqui Jesus. Xa reꞌ woꞌ i Cꞌuhbal xicꞌam cho i
Jesus ra̱j cꞌamaric na̱ <Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab chi pan jenoꞌ caxarahil maꞌ eta riban chi reꞌ take rula̱ꞌ aj caxa̱ra enquitiꞌsaj quicꞌux chi ricuyuric quiwaꞌ quiha̱ꞌ jeꞌ ricab chi wilic ta nak jenoꞌ camnak chi quiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ take waj tahkanel i hin maꞌ eta woꞌ riban chi enquicuy quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi cu wilqui̱n pe hin chi quixilac. N;Junpech nok reꞌ take raj tahkanel i Wa̱n chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses cuyuj wiꞌc haꞌ ncaꞌn chiwach i Dios, wilic take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Chaj waꞌric chi reꞌ take awaj tahkanel i hat maꞌ cꞌahchiꞌ ta que̱b chi cuyuj wiꞌc haꞌ, nok reꞌ hoj aj cꞌamol na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses on nok reꞌ take aj tijem i̱b chiri̱j ricꞌuhbal i Wa̱n nkamol ki̱b chi ti̱j ru̱cꞌ cuyuj wiꞌc haꞌ? nqui take reh. +:ONaxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Jeꞌ ricab nkꞌormojic chi maꞌ reꞌ ta take suk quicꞌux quiꞌo̱j ru̱cꞌ aj ikꞌomonel, reꞌ laꞌ take yowa̱b, jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, reꞌ woꞌ ti take nquicꞌraj qui̱b chi aj mahc take quichalic wu̱cꞌ chi ribirmijic nikꞌorbal. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hin niban niwaꞌ quichꞌi̱l take reꞌ maj maꞌ reꞌ ta nchel chi quisiqꞌuiric take nquicapaj chi coric wach quicꞌux xinchalic i hin, xinchalic laꞌ chi quisiqꞌuiric take nquicꞌraj woꞌ ti qui̱b chi aj mahc take, nqui Jesus. Reꞌ kꞌoric xiban i Jesus chiri̱j i
cuyuj wiꞌc haꞌ chiwach i Dios 9Reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ naxquilow chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom cok queh take raj tahkanel i Jesus: «Chaj bih risicꞌ i Jesus chi wiꞌc chi quixilac take wilic quibiral chi aj mahc take jeꞌ ricab take aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma wilque̱b ayuꞌ? Q8Junpech ajic pan jenaj ninkꞌi̱j tikꞌimaj wach ruꞌum i maꞌ Lewih ar pa ripa̱t, reꞌ Jesus xponic ar chꞌi̱l take raj tahkanel eh xoquic chi wiꞌc quichꞌi̱l take xiꞌo̱j cꞌolok ar. Chi quixilac take reꞌ wilque̱b take wilic quibiral chi aj mahc jeꞌ ricab take aj moloj to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma. 67eNok ricꞌuhbalem chic take, reꞌ Jesus behic woꞌ chic je juncꞌam ok eh xilow wach i jenaj winak racꞌu̱n i maꞌ Alpe̱yo, Lewih ribihnal reꞌ wilic ricamaj chi aj molol to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma. Naxilow wach i winak reꞌreꞌ chi tzꞌuklic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i me̱xa reꞌ nbanaric wi̱ꞌ to̱j ntakꞌabjic je Ro̱ma, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ha̱w tak chiwi̱j, nwa̱j chi na̱woquic chi hat waj tahkanel, nqui reh. Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ Lewih xinimej i kꞌoric xkꞌormojic reh eh xitahkej je i Jesus. P6 Chiri̱j chic naxelic je ar Capernahum, reꞌ Jesus xitik juꞌ ribehsjic chi̱ꞌ i nim laj haꞌ reꞌ wilic ar pa riyukꞌul Calile̱ya eh nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam, yohbal wach qꞌuihal i tinamit xiꞌo̱j rakbok reh. Ar aj ruꞌ nok mololque̱b chic cok ru̱cꞌ, reꞌ Jesus xoquic chi quicꞌuhbaljic. D5 Naxibiraj reꞌreꞌ, chi jumehkꞌil xuctic woꞌ ti johtok i si̱c reꞌreꞌ, ximol wach richꞌaht eh xelic je chi behic chic riban chi quixilac i riqꞌuihal i tinamit wilque̱b ar. Naxquilow reꞌreꞌ, chiꞌnchel xsahchic quicꞌux eh xquiyew rilokꞌil i Dios. Ar ajic jeꞌ wili xquikꞌor: «Reꞌ cok wili maꞌ jancꞌal ta peꞌ kilom ribanaric, nqui take chi quiwach. Reꞌ Jesus xiyukꞌej i Lewih
chi raj tahkanel -4S «Bi̱l, yuꞌna echic riban chi enawihkaj je achꞌaht. Tipa̱ꞌ johtok kꞌuruꞌ maj yuꞌna na̱soljic je pan apa̱t chi behic chic naꞌn je, nqui reh. 63e «Cꞌuhtbal aj aweh tak chi wilic wajawric chi ricuyuric quimahc i tinamit ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌorom reh si̱c wili chi paꞌlajok johtok, nqui queh. Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor reh si̱c chi jeꞌ wili: d2A Jeꞌ reꞌ nacapaj tak maj chaweh hat-tak reꞌ rikꞌormojic reh winak wili chi cuyu̱j chic rimahc maꞌ cꞌaxic ta ti ribanaric maj maꞌ nilmijic ta wach. Ruꞌum aj reꞌ, jeꞌ woꞌ wili nakꞌor tak cho pan acꞌux tak: ‹Wi til coric kꞌuruꞌ chi wilic rajawric, chikꞌor reh winak reꞌreꞌ chi paꞌlajok, behok eh chicꞌam woꞌ je richꞌaht. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor ruꞌum nok reꞌ cok reꞌ ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi wilic rajawric, nqui nakꞌor tak. p1YChalic i Jesus chi rehtꞌalim chic chaj bih cꞌahchiꞌ quicapam cho pan quicꞌux, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌ holohic ta naꞌn tak chi nacapaj tak chi reꞌ hin maꞌxta wajawric chi ricuyuric rimahc i winak wili. )0K«Chaj waꞌric naxikꞌor i winak wili chi jeꞌ reꞌ? Ru̱cꞌ i xikꞌor reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ riyakꞌabem pa ro̱k i Dios. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj xa reꞌ woꞌ Dios wilic rajawric chi ricuyuric i mahc. Chaj ti jaric riban ri̱b i winak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ? nqui take. O/Wilic woꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses tzꞌukulque̱b cok ar. Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ xikꞌor i Jesus, xquitokꞌa̱ꞌ quikꞌorom pan quicꞌux chi jeꞌ wili: .yAr ajic reꞌ Jesus naxicoj rehtal chi reꞌreꞌ chꞌi̱l take xicꞌambic je reh, til chꞌiclic quicꞌux chiri̱j i rajawric chi esenic lok yaꞌbilal, jeꞌ wili xikꞌor reh si̱c: «Bi̱l, chiꞌnchel amahc xnicuy chic yuꞌna, nqui reh. <-qReꞌ take reꞌ naxquilow chi maꞌ eta chic ncaꞌn canar ricꞌamaric cok i si̱c cu chiwach cok i Jesus ruꞌum reh riqꞌuihal i tinamit quimolom qui̱b ar, xquisicꞌ ri̱j chi xijohtic nah pa̱t reh chi cu china̱ cho naquitehem jenaj ocbal reꞌ naquikahsam jok wi̱ꞌ i si̱c. Nok quitehem chic cho rocbal nah pa̱t, reꞌ take winak reꞌreꞌ xquikahsaj jok i si̱c wach richꞌaht til manlic reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus. E,Nok cꞌuhbalanic riban i Jesus, xiꞌo̱j cꞌolok ar juntuhm chi cꞌacharel reꞌ take xquicꞌam cho jenaj si̱c tꞌuhyumaj wach chꞌaht cuꞌum quejeb queh cꞌacharel reꞌreꞌ. +!junpech nok cꞌuhbalanic riban chipam i pa̱t reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal naxquituhbaj qui̱b take tinamit chi ribirmijic cu rehtal xiban chi maꞌxta chic yeꞌa̱b chipam i pa̱t eh jeꞌ woꞌ reꞌ chi chi̱ꞌ lok i ocbal reh pa̱t reꞌreꞌ. P* Iqꞌuinak chic lok jarub ok kꞌi̱j, reꞌ Jesus xsoljic woꞌ chic je ar Capernahum. Naxelic lok ribiral chi wilic woꞌ chic ar chipam i pa̱t reꞌ nponic cahnok wi̱ꞌ pan tinamit reꞌreꞌ, V) '-Xa reꞌ laꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ xa reꞌ woꞌ ti xelic lok chiwach i Jesus xipꞌut ti je resmejic lok ribiral i nicꞌ paꞌ nimal xcꞌuluric ru̱cꞌ. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ xiban ta chic chi reꞌ Jesus xa suk wach oquic riban pan quitinami̱t maj ar laꞌ chic chiꞌ tinamit ncahnic lok chipam take yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Cu ar aj chic no̱j rakmajok cuꞌum take cꞌacharel quichalic xa haj yeꞌa̱b.( 3,«Maꞌ hab pe wach aj eh nakꞌor chaj bih xcꞌuluric awu̱cꞌ, reꞌ laꞌ chaꞌn hiy ru̱cꞌ aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chi ricꞌuhtjic reh chi maꞌxta chic awe̱t. Jeꞌ woꞌ chayew reh asi̱ jeꞌ ricab takꞌamaj cahnok ribanaric chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ aj reꞌ chaꞌn reh chi nok riyeb chic rikꞌorbal i aj kꞌahsem si̱ chi suk chic acꞌux enehtꞌaljic woꞌ cuꞌum take tinamit chi reꞌ hin maꞌ niyakꞌabej ta pan wo̱k i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, nqui Jesus reh. ' {+Ar aj ruꞌ reꞌ Jesus xikꞌor reh chi echic riban chi eno̱j, xa reꞌ laꞌ ruꞌ cow xipahkaj reh chi jeꞌ wili: & *Naxikꞌor Jesus chi jeꞌ reꞌ, reꞌ winak reꞌreꞌ xcahnic woꞌ ti chi suk chic ricꞌux naxelic lok i xilim chiri̱j. B% )Naxibiraj reꞌreꞌ i Jesus xiyew je kꞌab china̱ chi ritzꞌaꞌjic i winak reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ho̱ꞌ nwa̱j! Elok lok ayaꞌbilal kꞌuruꞌ, nqui reh. $  (Junpech nok wilic pan jenaj queh tinamit reh riyukꞌul i Calile̱ya, jenaj winak xilim ri̱j xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach i Jesus naxo̱j cꞌolok ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Reꞌ hin wehtꞌalim chi wilic awajawric chi resmejic lok niyaꞌbilal wi laꞌ jeꞌ reꞌ nawa̱j i hat chi enaꞌn. Nawa̱j na chi jeꞌ reꞌ enaꞌn wu̱cꞌ kꞌuruꞌ? nqui reh. H#  'Jeꞌ aj reꞌ naxiꞌo̱j chipam take toco̱m chic tinamit jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b woꞌ pa riyukꞌul i Calile̱ya eh nok wilque̱b chic ar, reꞌ Jesus xiban i cꞌuhtunic ar chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ar reꞌ Jesus xesaj woꞌ take lok maꞌ tob laj uxlabal wilic cu̱cꞌ take cꞌacharel wilque̱b wi̱ꞌ. Reꞌ Jesus xesaj lok i xilim laj
yaꞌbilal wilic chiri̱j jenaj winak 2" _&Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌxta, tak laꞌ tak chipam take toco̱m chic tinamit wilque̱b maꞌ naht ta je ayuꞌ. Reꞌ riwi̱ꞌ nichalic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ i quicꞌuhbaljic take tinamit. Ruꞌum aj woꞌ reꞌ curman chi nawojic chi cꞌuhbalanic ar, nqui queh. 0! [%eh naxquirak jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Kojsoljok woꞌ chic je pan tinamit maj yohbal wach qꞌuihal take tinamit cꞌahchiꞌca̱t quisiqꞌuim ar, nqui take reh.   $Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam cho i Jesus, reꞌ maꞌ Simon chꞌi̱l take rich aj tahkanel xiꞌo̱j chi risiqꞌuiric s a#Junpech, nok xa cu rumrum woꞌ ti wach risakꞌic, reꞌ Jesus xuctic je eh xelic je pan tinamit reꞌ wilic nak wi̱ꞌ. Ar xicora̱ꞌ je pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel chi ribanaric riti̱j. G  "reꞌ Jesus xoquic chi resmejic lok take rehreh wach yaꞌbilal wilic queh take qꞌuihal yowaꞌi̱b xicꞌamaric cho ru̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ take wilic maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ xitꞌerej woꞌ lok queh. Reꞌ cok ruꞌ naritꞌerej lok take maꞌ tob laj uxlabal maꞌ riyew ta kꞌab queh chi quikꞌoric chi rikꞌormojic chi reꞌ Jesus rAcꞌu̱n i Dios maj reꞌ take reꞌ quehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ xa reꞌ laꞌ i Jesus jaꞌ xa̱j ta pe chi xehtꞌaljic ti chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ. Reꞌ Jesus xitik juꞌ i cꞌuhbalanic chipam i riyukꞌul Calile̱ya  #!Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok ar chiwach ritzꞌahpil i pa̱t reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus quituhbaj cok qui̱b yohbal wach qꞌuihal tinamit, ] 5 Chiri̱j chic ruꞌ naxoquic i kꞌi̱j, chiꞌnchel take cꞌacharel wilic quiyowa̱b xquicꞌam cho ru̱cꞌ i Jesus. Jeꞌ woꞌ take wilic maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ xicꞌamaric woꞌ cho ru̱cꞌ. ; qChi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xoquic cok reꞌ wilic wi̱ꞌ ixok reꞌreꞌ, xichop chi kꞌab naxucsaj johtok eh chi jumehkꞌil xelic ti i cak tzꞌaꞌ wilic chiri̱j. Chi suk chic ricꞌux, chi jumehkꞌil pꞌuht rilom take rula̱ꞌ chi suk. Qꞌuih take cꞌacharel xesmejic
lok quiyaꞌbilal # AAr reꞌ ritu̱t rehqꞌue̱n i Simon jiclic wach yoca̱b ruꞌum jenaj cak tzꞌaꞌ. Naxponic ar i Jesus xquikꞌor ti reh chi yowa̱b ixok reꞌreꞌ. S !Naxelic je chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ Jesus ihchꞌilimaj je ruꞌum Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n xo̱j pan quipa̱t take Simon chꞌi̱l i Tirix.  }Jeꞌ reꞌ nok, xquesaj lok ribiral i Jesus pan tak tinamit wilque̱b pa riyukꞌul i Calile̱ya chi reꞌreꞌ wilic rajawric chi quina̱ take maꞌ tob laj uxlabal. Reꞌ Jesus xesaj lok riyaꞌbilal ritu̱t
rehqꞌue̱n i maꞌ Luch i MNaxquilow chaj bih xiban i Jesus, reꞌ take wilque̱b ar jeꞌ wili xquikꞌor chi sahchanak quicꞌux: «Chaj bih xcꞌuluric wili? Cu acꞌ na chic i cꞌuhbal cꞌahchiꞌ rikꞌorom i Jesus? Til woꞌ wilic rajawric ra̱j rikꞌorom maj narikꞌor queh chi naquelic lok take maꞌ tob laj uxlabal til woꞌ quibirinic kꞌoric chiwach, nqui take. & GNaxbiraj chi jeꞌ reꞌ i maꞌ tob laj uxlabal, xiquichꞌquij wach i winak reꞌreꞌ eh xelic woꞌ ti lok ru̱cꞌ chi xa qꞌueric chic chi̱ꞌ. L Nok jeꞌ reꞌ pꞌuht rikꞌorom, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ rajawric rikꞌorbal: «Chatzꞌap achi̱ꞌ. Telen lok ru̱cꞌ winak wili, nqui reh.  !«Hat Jesus reꞌ nabihnej chi aj Nasaret, reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ hat xa hat tꞌerenel nok xatcꞌulic lok eh wilic awajawric chi ribanaric reꞌreꞌ maj reꞌ hat, hat Lokꞌ laj rAcꞌu̱n i Dios. Chaj bih awocal cho ku̱cꞌ kꞌuruꞌ? nqui reh. h KChipam i pa̱t reꞌreꞌ wilic jenaj winak reꞌ chopo̱j na̱ ricꞌacharic ruꞌum jenaj maꞌ tob laj uxlabal. Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom cok reh Jesus chi xa cow chic cꞌahchiꞌ rikꞌoric: @ {reꞌ take wilque̱b chipam i pa̱t reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ xsahchic quicꞌux chi ribirmijic i cꞌuhbalanic riban maj xquicoj rehtal chi ar ru̱cꞌ i Dios nchalic i rajawric wilic chi cꞌuhtunic eh ru̱cꞌ rajawric wilic, reꞌ cꞌuhtunic riban maꞌ jeꞌ ta ricab i cꞌuhtunic ncaꞌn take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Maꞌ jeꞌ ta reꞌ riban maj reꞌreꞌ til reꞌ riCꞌuhbal i Dios ricꞌuhtaj raj laꞌ take aj cꞌuhtunel reꞌreꞌ xa nquicaꞌpechej i kꞌoro̱j cho cuꞌum take caj tijinel reh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses.  +Chi tahkamaj chic cuꞌum take xichih chi raj tahkanel, reꞌ Jesus xponic ar pan tinamit Capernahum. Naxirak rikꞌijil i hiꞌlbal kꞌi̱j, xoquic cok chipam pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh i Moyses. Ar naxoquic chi cꞌuhbalanic i Jesus,  Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌque̱b, reꞌ Jesus xiyukꞌej take qui̱b reꞌreꞌ chi nacaꞌnam woꞌ chi raj tahkanel eh naxquibiraj i yukꞌunic xiban i Jesus xiꞌo̱j woꞌ chiri̱j. Chi jeꞌ reꞌ naxquicana̱ꞌ cahnok i cano̱wa, xquichꞌak cahnok qui̱b ru̱cꞌ i caja̱w chꞌi̱l take raj camanom. Reꞌ Jesus xitꞌerej lok i maꞌ tob laj uxlabal wilic ru̱cꞌ jenaj winak , SChiri̱j wili nok cꞌahchiꞌ ritikim juꞌ ribe̱h, reꞌ Jesus xo̱j rirak take racꞌu̱n maꞌ Sewere̱yo, reꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n reꞌ richa̱kꞌ. Reꞌ take reꞌ ar wilque̱b pan quicano̱wa chꞌi̱l i caja̱w, cꞌahchiꞌ quicꞌojem wach i quiyaꞌl chopbal quica̱r. : oNaxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take qui̱b reꞌreꞌ chi jumehkꞌil xquicana̱ꞌ cho quicamaj chi aj chopol car take eh xiꞌo̱j chiri̱j i Jesus chi raj tahkanel. u  ejeꞌ wili xikꞌor queh: «Tak tak chiwi̱j chi na̱banam tak chi waj tahkanel. Chi jelow-bal i chopoj car naꞌn tak, reꞌ hin eniban chi reꞌ chic take awas acha̱kꞌ enaꞌn tak chi enquichop quicꞌux chiwi̱j i hin, nqui queh.   )Chiri̱j i wili nok behic riban chi chi̱ꞌ nim laj haꞌ wilic ar pa riyukꞌul Calile̱ya, reꞌ Jesus xilow quiwach take qui̱b chi aj car reꞌ Simon chꞌi̱l i Tirix reꞌ richa̱kꞌ ruꞌ eh nok cꞌahchiꞌ quicutum jok pan haꞌ i quiyaꞌl chopbal car, q  ]Jeꞌ wili i quicꞌuhbaljic i tinamit xiban: «Xirak chic rikꞌijil chi reꞌ Dios xa loqꞌuil chic ritokꞌa̱ꞌ woꞌ chic kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel. Chajal tak wach anoꞌjbal kꞌuruꞌ eh chanimej tak i holohic laj ribiral reꞌreꞌ, nqui rikꞌor. Reꞌ Jesus xichih take quejeb chi aj car
chi nacaꞌnam chi raj tahkanel c  AChiri̱j chic ruꞌ nok tzꞌahpanak chic i Wa̱n pan che̱ꞌ, reꞌ Jesus xo̱j ar Calile̱ya chi ribanaric i cꞌuhbalanic chiri̱j holohic laj ribiral wili chiri̱j i Dios chi xipꞌut chic kꞌatoj kꞌoric. p  [ reꞌ xwihꞌic wi̱ꞌ chiwach caꞌwinak (40) kꞌi̱j. Chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ wilque̱b woꞌ wi̱ꞌ take joskꞌ laj chicop eh reꞌ xiwihꞌic woꞌ wi̱ꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi aj toꞌo̱l reh Jesus, reꞌ aj Yahm xisicꞌ ri̱j ripajaric i Jesus chi narikꞌebem nak pan mahc. Reꞌ Jesus xipꞌut ricamaj ar Calile̱ya   Nok kahsamaj chic riha̱ꞌ i Jesus xcꞌamaric je ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chipam jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ ( K Reꞌ Jesus xibiraj naxkꞌoric cho i Dios pan taxa̱j chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat wAcꞌu̱n, til kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj. Kꞌe̱ꞌ woꞌ sukquil pa nicꞌux chawi̱j ruꞌum chi xatnipahba̱ꞌ chi Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric, nqui cho Dios. Reꞌ Jesus xpajaric ruꞌum aj Yahm  9 Naxelic cho pan haꞌ i Jesus xilow chi tehlic pa̱m i taxa̱j eh chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal kajic riban cho china̱ chi jeꞌ ricab jenaj rexba̱. q ] Chipam take kꞌi̱j nok kahsanic haꞌ riban i Wa̱n, reꞌ Jesus xelic cho pan tinamit Nasaret reꞌ wilic pa riyukꞌul Calile̱ya eh ar aj ruꞌ xchalic chi rikahsjic riha̱ꞌ ru̱cꞌ i Wa̱n ar pan nim laj haꞌ Jortan. H  Reꞌ hin yuꞌna xa ru̱cꞌ ti haꞌ cꞌahchiꞌ nikahsam aha̱ꞌ tak raj laꞌ Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric reꞌreꞌ til naribanam chi naritakꞌa̱b cho i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios chi nariwihꞌic pan acꞌacharic hat-tak reꞌ tiniminic tak reh, nqui Wa̱n queh. Reꞌ Jesus xkahsjic riha̱ꞌ ruꞌum i Wa̱n s aAr ajic jeꞌ wili rikꞌor queh tinamit naricꞌuhbalej take: «Chiwi̱j i hin naricꞌulic lok i Ajabe̱s Kꞌatal Kꞌoric reꞌ nicꞌ woꞌ chic na̱ rajawric chi niwach. Reꞌreꞌ maꞌ eta riyew ri̱b chi xa ta nak reꞌ tꞌuch wach camanic jeꞌ ricab resmejic lok riper xijab ajabe̱s riban jenoꞌ aj camanom, ericꞌul chi wi̱n chi eniban chiwach.  Reꞌ Wa̱n naxwihꞌic ar pan chik yu̱kꞌ, chiliꞌl chꞌi̱l ri̱s winak ca̱b xiwaꞌbej. Xa ritzꞌuhmal ti ri̱j nim laj chicop came̱yo ribihnal xicoj chiri̱j chi jelow-bal risoꞌ eh xa junrahp woꞌ ti chi tzꞌuhu̱m xibacꞌbej wi̱ꞌ ripa̱m. - UJeꞌ aj woꞌ reꞌ xiban i Wa̱n ar pan nim ro̱k haꞌ Jortan ribihnal. Xikahsaj woꞌ quiha̱ꞌ take nicꞌ paꞌ qꞌuihal take cꞌacharel aj Jerusalen chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic cꞌacharel aj pa riyukꞌul Jure̱ya take, xa reꞌ laꞌ ruꞌ xa reꞌ xikahsaj riha̱ꞌ i xasjic cho pan ra̱mna rikꞌormojic chi jeꞌ wili: «K-Aja̱w Dios, reꞌ hin nirak chiri̱j chi hin aj mahc, nqui xikꞌor. U %Jeꞌ aj woꞌ reꞌ xcꞌuluric. Reꞌ kAja̱w Dios xitakꞌa̱ꞌ woꞌ cho i raj kꞌorol reꞌ Wa̱n ribihnal. Naxipꞌut ricamaj i Wa̱n jeꞌ wili quicꞌuhbaljic take tinamit xiban: «Chacana̱ꞌ tak ribanaric i mahc reh chi reꞌ Dios ericuy amahc tak eh cu reꞌ aj ruꞌ reꞌ hin enikahsaj aha̱ꞌ tak, nqui queh. 9 m“Chiri̱j wili reꞌ hin xnibiraj chi jeꞌ wili xkꞌormojic reh jenaj winak cꞌahchiꞌ riyukꞌem take tinamit ar pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel: ‘Jeꞌ ricab nantikꞌinjic jenoꞌ be̱h ruꞌum ponic reh jenoꞌ kꞌatal kꞌoric chi kꞌoꞌronic, reꞌ hat chatikꞌa̱ꞌ woꞌ take tinamit chi ricꞌuluric i Ajabe̱s Pahbamaj wuꞌum chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ nariponic chi quikꞌoꞌrjic. Queh take tinamit reꞌreꞌ chakꞌor chi curman naquicorsam wach quicꞌacharic jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak ricorsaj wach take yocyoc laj be̱h ruꞌum reh riponic jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, nqui Dios nqui xitzꞌihmbaj cho maꞌ Isayi̱yas. "~ ?Najtir cho kꞌi̱j jenaj raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ Isayi̱yas ribihnal, jeꞌ wili xitzꞌihmbaj cho:“Reꞌ hin xnibiraj naxikꞌor i Dios reh rAcꞌu̱n chi jeꞌ wili: ‘Reꞌ hin naca̱t nitakꞌa̱b jok wach acꞌal, xa reꞌ laꞌ chiwach jok awojic i hat, pe̱t nanitakꞌa̱b je cu̱cꞌ i tinamit jenaj waj tzꞌeꞌ wa̱ch. Reꞌreꞌ nariyeꞌbic rehtal queh aponic, jeꞌ ricab chi jenoꞌ winak cꞌahchiꞌ ta nak ritikꞌa̱ꞌ ribe̱h jenoꞌ kꞌatal kꞌoric ponic reh, nqui Dios reh rAcꞌu̱n. /} [Jeꞌ wili xchꞌihquic wi̱ꞌ ato̱b laj rikꞌormojic chiri̱j coꞌlbal i̱b xicꞌam cho i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh rAcꞌu̱n woꞌ i Dios: 2|]Jeꞌ woꞌ, pan acꞌuhbalanic tak chakꞌor tak queh chi riwi̱ꞌ chi queh chi enquinimej i takꞌanic cꞌahchiꞌ nibanam aweh tak wili maj riwi̱ꞌ chaweh hat-tak chiꞌnchel waj tahkanel chi enakꞌor tak niCꞌuhbal. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, hiy tak chi ribanaric xnikꞌor aweh tak eh maꞌ tiyoꞌjic tak maj reꞌ hin xa eli̱c woꞌ naniwihꞌic awu̱cꞌ tak chi atobjic tak pan uxlabal cu rehtal ncuxꞌic wach acꞌal wili, nqui Jesus keh. Reꞌ aj i wili ricorquilal xnitzꞌihmbaj i hin maꞌ Tiyoh chiri̱j ricꞌacharic i Jesus.C{reꞌ hin tinitakꞌa̱ꞌ tak je chi rikꞌormojic niCꞌuhbal queh chiꞌnchel i tinamit chi junsut wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ na̱banam tak reh chi naquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j take tinamit, ewoꞌ ncaꞌn chi waj tahkanel chic take. Reꞌ take naquicꞌambic na̱ niCꞌuhbal, chakahsaj tak quiha̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ akꞌorom tak johtok ribihnal i Ajabe̱s Dios, chꞌi̱l hin Acꞌunbe̱s chꞌi̱l woꞌ Lokꞌ laj Uxlabal. z#Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xijil cok ri̱b ku̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor keh: «Ruꞌum nok reꞌ wAja̱w Dios xiyew chic wi̱n i wajawric wilic chi quina̱ take nicꞌ nimal wilque̱b pan taxa̱j jeꞌ woꞌ chi quina̱ take nicꞌ nimal wilque̱b wach acꞌal, 'yGNaxojponic ajic chipam i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hoj nahsil raj tahkanel xkalokꞌej wach i Jesus naxkilow wach, xa reꞌ laꞌ maꞌ chi kunchelal ta xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ, maj wilic juꞌjun wilque̱b chi kaxilac maꞌ til ta xquicoj wach chi til reꞌ Jesus wilic chi kaxilac. /xWChiri̱j chic take kꞌi̱j reh ructic i Jesus, reꞌ hoj junlaj pahbamaj chi quinahsil take aj tahkanel chꞌi̱l woꞌ take quitahkanic reh Jesus xoj-o̱j pa riyukꞌul i Calile̱ya chipam i jenaj yu̱kꞌ xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic keh Jesus chi nakarakam wi̱ꞌ ki̱b richꞌi̱l. Bw}Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take sol reꞌreꞌ xquicꞌam je tumi̱n reꞌreꞌ, xiꞌoquic woꞌ lok chi rikꞌororic reꞌ xkꞌormojic cho queh. Ruꞌum aj reꞌ cu chiwach take kꞌi̱j reꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam wi̱ꞌ i hu̱j wili, xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ relic lok ribiral chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi reꞌ ritiꞌjolal i Jesus xa xponic esmejok cho cuꞌum take raj tahkanel. Reꞌ nim wach takꞌanic xiyew
cahnok i Jesus (Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) hvI«Wi nchel xinaꞌbej i Po̱nsyo Pila̱to chi pan awiric tak xcꞌulic esmejok ritiꞌjolal i Jesus, reꞌ chic hoj ekojkꞌoric chawi̱j tak reh chi maꞌ eta riyew tiꞌcꞌaxic chana̱ tak, nqui xkꞌormojic queh. u/ xkꞌormojic chi jeꞌ wili: «Wi xquibiraj aweh tak chaj bih xcꞌuluric ru̱cꞌ ritiꞌjolal i Jesus, reꞌ hat-tak jeꞌ wili chakꞌor tak: ‹Naxkajic mahnicꞌ kawiric pan chakꞌab, xicꞌulic lok take raj tahkanel i Jesus eh xquesaj je ritiꞌjolal, tiquirok tak. st_ Naxquibiraj reꞌ chaj bih xponic kꞌormojok queh, reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ xquimol ti qui̱b chꞌi̱l take quich nahsil chipam katinami̱t eh xquitikꞌa̱ꞌ ti wach quinoꞌjbal chiri̱j chaj bih nacaꞌnam. Jeꞌ reꞌ nok xquitikꞌa̱ꞌ wach chi xquiyew qꞌuihal tumi̱n queh aj chaꞌjanel reꞌreꞌ reh chi naquicꞌamam na̱ i hunu̱j 5sc Nok cꞌahchiꞌ cojic take ixok chi rikꞌororic reꞌ xkꞌormojic je queh ruꞌum Jesus, wilic woꞌ take sol aj chaꞌjanel reh rimukꞌunbal i Jesus xiꞌoquic cok pan tinamit Jerusalen chi rikꞌormojic queh cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ nicꞌ nimal xcꞌulmujic chi quiwach. &rE Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor woꞌ queh: «Hiy tak, maꞌ tiyoꞌjic tak chi rikꞌormojic queh waj tahkanel i holohic laj kꞌoric chi cꞌachalqui̱n woꞌ chic. Jeꞌ woꞌ chic, reh chi reꞌ take reꞌ equiꞌo̱j ar Calile̱ya, chakꞌor tak queh chi ar nakilom kawach quichꞌi̱l, nqui Jesus queh. Reꞌ noꞌjbal xtikꞌinjic wach chi maꞌxta
ricojoric wach ructic i Jesus lqQ reꞌ Jesus xelic cho pan quibe̱h eh xicꞌalenej take. Ar aj ruꞌ reꞌ take ixok reꞌreꞌ xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ, xquixucꞌa̱ꞌ qui̱b chiwach eh xquitokꞌa̱ꞌ quikꞌahchem chi ro̱k chi yeꞌbal rilokꞌil. &pEJeꞌ reꞌ ajic, reꞌ take ixok reꞌreꞌ xiꞌelic je chipam i mukꞌunbal chi xa suk chic quicꞌux eh xa cu yoꞌjonak woꞌ take soꞌ, xiꞌo̱j cajim chi rikꞌororic queh quich aj tahkanel i holohic laj kꞌoric xquibiraj je. Nok xa cajamem aj chic je qui̱b chi ojic, }osYuꞌna chi xawilow tak chic chi coric reꞌ xnikꞌor aweh tak, hiy chaloqꞌuej awi̱b tak chi ojic cu̱cꞌ take awich aj tahkanel tak eh chakꞌor tak queh chi reꞌ Jesus xuctic chic chi quixilac take camnak. Jeꞌ woꞌ, chakꞌor tak queh chi nachimol ri̱b awichꞌi̱l tak ar pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌreꞌ pe̱t narojic chawach tak eh ar na̱rakam awi̱b tak richꞌi̱l. Til chacoj tak rehtal chi til coric take kꞌoric xnikꞌor aweh tak wili, nqui raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. knOxa reꞌ laꞌ maꞌxta chic ayuꞌ ruꞌum nok xuctic chic chi quixilac take camnak jeꞌ ricab rikꞌorom woꞌ cho aweh tak. Quim tak kꞌuruꞌ, toque̱n tak cho pa rimukꞌunbal eh chawilow tak chi maꞌxta chic ayuꞌ. m)Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor queh take ixok reꞌreꞌ: «Maꞌ tiyoꞌjic tak ruꞌum chi wilqui̱n ayuꞌ. Reꞌ hin wehtꞌalim chi xatcꞌulic tak lok ayuꞌ chi risiqꞌuiric i Jesus reꞌ xcansjic wach curu̱s, _l7Ar aj ruꞌ reꞌ take ixok reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiyoꞌjic eh jeꞌ woꞌ reꞌ xquicꞌul take sol quichaꞌjanic reh rimukꞌunbal i Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ maꞌ cu ta chic xicꞌuyuꞌjic ruꞌum yoꞌjic, xicahnic laꞌ chi xa jeꞌ chic take camnak nok cꞌahchiꞌ nak ti que̱b chi chaꞌjanic. fg~[|{=yxsvnu,ssr qp'nmlzkgi7gfecb&a _^]\ [?Z YWVVJU?TZSRPPNLJBHHxG,FE DB9@><Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take raj tahkanel xquikꞌor reh: «Chaj bih nacꞌul i hat? Maꞌ nawil ta na chi reꞌ qꞌuihal take tinamit cꞌahchiꞌca̱t quiminlom. Chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi cꞌahchiꞌ abiram chi hab wach xtzꞌaꞌanic aweh? nqui take reh. z/mAr aj woꞌ ruꞌ, reꞌ Jesus xicꞌraj woꞌ ti chi reꞌ rajawric xelic lok ru̱cꞌ wilic camanic xiban, ruꞌum reꞌ naxilbic je chiri̱j chi quina̱ take tinamit jeꞌ wili xikꞌor: «Hab wach xtzꞌaꞌanic reh nisoꞌ? nqui queh. m.SJeꞌ aj woꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxitzꞌaꞌj cok risoꞌ i Jesus, reꞌ ixok reꞌreꞌ xicꞌraj chi xpahꞌic ti ritzꞌajo̱j chiri̱j eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xehtꞌalij chi xcahnic chi suk chic ricꞌux chi junpech. e-CJeꞌ reꞌ xiban ixok reꞌreꞌ maj cꞌahchiꞌ rikꞌorom pa ricapew-bal chi jeꞌ wili: «Xa reꞌ wi xnitzꞌaꞌj cok i ro̱k i suꞌt rijela̱ꞌ nah teleb i Jesus, enelic lok niyaꞌbilal, nqui pa ricapew-bal. <,qReꞌ ixok reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, naxibiraj chi reꞌ Jesus riban resmejic lok quiyaꞌbilal take yowaꞌi̱b, xchalic reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus, ximin cok ri̱b chi quixilac take riqꞌuihal cꞌacharel eh nok chiri̱j chic i Jesus wilic cok, xitzꞌaꞌj cok i chi̱ꞌ risuꞌt rijela̱ꞌ nah teleb. M+Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum reh riyaꞌbilal reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal ricꞌul ixok reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, xisach chiꞌnchel ritzꞌa̱k cu̱cꞌ take rehreh wach aj ikꞌomonel chi tojbal rikꞌomal nak riyaꞌbilal xa reꞌ laꞌ maꞌxta bih xicamanej, uhtic laꞌ chic xiban wach riyaꞌbilal. B*}Chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ wilic jenaj ixok wilic jenaj riyaꞌbilal cꞌaxic wach. Reꞌ riyaꞌbilal ixok wili reꞌ chi reꞌ ritzꞌajo̱j reꞌ nchalic chiri̱j eli̱c poh, xa cꞌahchiꞌ chic cho chiri̱j chi xa maꞌxta chic rikꞌijil eh cablaj chic ha̱b ripꞌutum cho chi jeꞌ reꞌ. +)OJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus xo̱j chiri̱j i Ja̱yro chi tahkamaj je cuꞌum yohbal wach qꞌuihal tinamit reꞌ xa nquiminlom chic qui̱b chiri̱j. 3(_eh jeꞌ wili xikꞌor reh chi xa nchꞌuk chic ricꞌux: «Ha̱w, reꞌ wixkꞌu̱n xa chic qꞌuisi̱n maꞌ nquimic ruꞌum riyaꞌbilal naxinchalic. Chacuy, tak chiwi̱j pan pa̱t eh chacoj akꞌab china̱ reh chi enelic lok riyaꞌbilal. Wi jeꞌ reꞌ xaꞌn maꞌ eta nquimic je, nqui reh. s'_Chi quixilac take wilque̱b ar, wilic jenaj winak aj cꞌamol be̱h chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, Ja̱yro ribihnal. Reꞌ winak wili naxilow wach i Jesus xponic rixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach a&;Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xkꞌahxic woꞌ chic je pan cano̱wa chi juntar haꞌ Calile̱ya eh ar chi̱ꞌ i haꞌ reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take cꞌacharel xo̱j quimol qui̱b ru̱cꞌ i Jesus. %Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ xa ta chic reꞌ chaj bih xkꞌormojic reh ruꞌum Jesus i xo̱j riban, xo̱j laꞌ woꞌ chipam take tinamit wilque̱b pan yukꞌul reꞌreꞌ, reꞌ Reca̱polis ribihnal. Ar xipꞌut rikꞌormojic queh cꞌacharel reꞌ nicꞌ paꞌ nimal atoꞌbil xiban i Jesus ru̱cꞌ. Nanquibiraj take cꞌacharel reꞌ chaj bih xcꞌuluric ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ, chiꞌnchel nsahchabic quicꞌux ruꞌum. Reꞌ Jesus xicꞌaꞌchsaj woꞌ chic
i rixkꞌu̱n i Ja̱yro $Reꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Maꞌeta riban, reꞌ laꞌ chaꞌn hiy pan apa̱t cu̱cꞌ take atu̱t awaja̱w, awas acha̱kꞌ eh chakꞌor queh i rinimal wach atoꞌbil xiban i Dios awu̱cꞌ chi riqueteljic awach, nqui reh. #%Chiri̱j aj chic ruꞌ nok reꞌ Jesus johtic chic riban johtok chipam i cano̱wa, reꞌ winak reꞌ chopo̱j nak na̱ ricꞌacharic ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal, xipahkaj reh chi jeꞌ wili: «Chacuy ha̱w, chayew kꞌab wi̱n chi equino̱j chawi̱j, nqui reh. :"mChalic take cꞌacharel reꞌreꞌ naxquibiraj chiꞌnchel reꞌreꞌ, pꞌuht quikꞌorom reh Jesus chi jeꞌ wili: «Chacuy telen je chipam i kayukꞌul wili, nqui take reh. 6!eAr aj ruꞌ jarub paꞌ take xquiwachej chi coric reꞌ chaj bih xcꞌuluric ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ, xquikꞌor ricorquil nicꞌ wach naxitꞌermejic lok take i maꞌ tob laj uxlabal, jeꞌ woꞌ chaj bih xcꞌuluric cu̱cꞌ take riqꞌuihal i ahk naxoquic take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ.  wChi jeꞌ aj reꞌ naxiꞌo̱j cꞌolok take i cꞌacharel reꞌ wilic wi̱ꞌ Jesus, xquilow chi reꞌ winak reꞌ wilic nak juntuhm chi maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ, tzꞌuklic chic, wilic chic risoꞌ eh naꞌlic chic reh kꞌoric riban. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic naxsahchic quicꞌux ru̱cꞌ chaj bih xbanjic ru̱cꞌ winak reꞌreꞌ. -SChiri̱j chic ruꞌ, reꞌ take aj chaꞌjem ahk naxquilow chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, xa cajamem chic qui̱b xiꞌo̱j pan tak abi̱x eh jeꞌ woꞌ chipam cok i tinamit reꞌreꞌ chi rikꞌormojic ribiral chaj bih xcꞌuluric. Naxquibiraj take cꞌacharel chi jeꞌ reꞌ, xichalic ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus chi rilmijic wi coric reꞌ chaj bih xcꞌuluric ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ. lQ Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xiyew kꞌab queh chi xiꞌoquic chipam i quitiꞌjolal take ahk reꞌ wilque̱b na hoꞌikꞌob ok (2,000). Xa reꞌ woꞌ ti xyeꞌeric kꞌab queh, reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal xiꞌoquic woꞌ ti pan quitiꞌjolal take ahk reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ chiꞌnchel take ahk reꞌreꞌ xa cajamem chic qui̱b xikajic jok chiwach paꞌlic wach yu̱kꞌ wilque̱b wi̱ꞌ eh quicora̱ꞌ jok pan haꞌ reꞌ xijihkꞌic wi̱ꞌ chiꞌnchel. + Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal reꞌreꞌ xquipahkaj woꞌ reh Jesus chi jeꞌ wili: «Chacuy chayew kꞌab keh chi ru̱cꞌ katꞌermejic lok ayuꞌ, enayew kꞌab keh chi ar chic ekoj-oquic pan quitiꞌjolal take ahk reꞌreꞌ, nqui take reh.  Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom, xa maꞌ naht ta peꞌ je ar wilque̱b juntuhm chi ahk cꞌahchiꞌ quibehsjic chi wiꞌc ar. hI Nok reꞌ maꞌ tob laj uxlabal cꞌahchiꞌ ritꞌermejic lok ru̱cꞌ winak reꞌreꞌ, tohkꞌ ripahkam ricuyuric reh Jesus chi maꞌxta ritakꞌabjic chiri̱j lok i yukꞌul reꞌreꞌ chꞌi̱l take richꞌi̱l. Q Jeꞌ aj reꞌ nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ritꞌerem lok i maꞌ tob laj uxlabal, xibiraj woꞌ reh chi jeꞌ wili: «Chaj bih abihnal? nqui reh. Reꞌ maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ wili xikꞌor: «Tuhbil nibihnal maj kꞌe̱ꞌ hoj qꞌuihal chi maꞌ tob laj uxlabal nok hoj oconak cho ru̱cꞌ i winak wili, nqui reh. .UJeꞌ reꞌ xikꞌor i winak reꞌreꞌ maj reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor chi pe̱t: «Hat maꞌ tob laj uxlabal, telen lok ru̱cꞌ i winak wili, nqui reh. Jeꞌ aj wili kꞌoric xiban reh chi cow: «Chacuy Jesus, til chayew achi̱ꞌ chiwach Dios chi maꞌ eta quinayew pan tiꞌcꞌaxic. Chaj bih nimahc awu̱cꞌ i hat rAcꞌu̱n i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rajawric chi naquinayeb pan tiꞌcꞌaxic? nqui reh. iKReꞌ winak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ naxilow cho wach i Jesus chi cu naht cho, xchalic rajim cu reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus eh naxcꞌulic lok ru̱cꞌ, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach rehtalil chi cꞌahchiꞌ riyeb rilokꞌil. T!Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ winak wili rihoplom ri̱b chi kꞌas juꞌ abaj eh chi kꞌi̱j chi akꞌab niqꞌuic chi xa qꞌueric woꞌ chi̱ꞌ nanbehic chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ on nah tak yu̱kꞌ. +Oon chi rilutzꞌuric take ralak ro̱k ru̱cꞌ chꞌihchꞌ maj jarpech paꞌ xquiniqꞌuej ribacꞌaric ralak kꞌab ru̱cꞌ cꞌaham chꞌihchꞌ, xitꞌup take eh xitok woꞌ take chꞌihchꞌ reꞌ nlutzꞌbic reh take ralak ro̱k. Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌxta peꞌ bih riponbej! kOReꞌ winak reꞌreꞌ ar cꞌacharic riban chipam i yeꞌa̱b take camnak reꞌreꞌ eh maꞌ hab ta wach ncuybic ransil chi ribacꞌaric. Xa ta nak ru̱cꞌ cꞌaham chꞌihchꞌ ncaꞌn canar ribacꞌaric chi ralak kꞌab Nok elenak chic take je chipam i cano̱wa, ar lok maꞌ naht ta ru̱cꞌ i tinamit reꞌreꞌ, reꞌ wilic wi̱ꞌ jenaj yeꞌa̱b mukꞌunbal camnak, xelic cho jenaj winak chopo̱j na̱ ricꞌacharic cuꞌum take maꞌ tob laj uxlabal eh xchalic ru̱cꞌ i Jesus.  Chiri̱j chic reꞌ Jesus chꞌi̱l take raj tahkanel xikꞌahxic lok juntar maꞌ laj haꞌ ar pan quiyukꞌul take aj Cara̱ra. %)Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ take raj tahkanel reꞌreꞌ xicahnic chi sachlic quicꞌux ru̱cꞌ rilmijic chaj bih xiban i Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Reꞌ cok i Jesus wili til niqꞌuic woꞌ chic na̱ rajawric. Maꞌ xa ta reꞌ take maꞌ tob laj uxlabal quibirinic chiwach jeꞌ laꞌ woꞌ i te̱w chꞌi̱l i haꞌ nquibiraj woꞌ kꞌoric chiwach, nqui take.)(Chiri̱j chi iqꞌuinak chic lok reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh take raj tahkanel chi nakbal queh: «Chaj waꞌric chi xatyoꞌjic tak? Maꞌ jaꞌ woꞌ ncowjic ta acꞌux tak chiwi̱j i hin chi reꞌ hin wilic wajawric chi acoꞌljic tak? nqui queh. 3_'Ar aj ruꞌ, reꞌ Jesus xuctic cho eh ru̱cꞌ rajawric rikꞌorbal xikꞌor reh te̱w chi naritzꞌirlijic eh reh ribohl i haꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: «Titu̱k hat ribohl haꞌ, maꞌ tirojlonic chic! nqui xikꞌor. Xa chiwach ti juncꞌam reꞌreꞌ ximay i te̱w eh tuklujic i haꞌ. lQ&Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quicꞌulum, reꞌ take raj tahkanel xo̱j quicꞌaꞌsaj wach i Jesus reꞌ xa suk chic wiric riban nah richꞌitnah ar je chiri̱j i cano̱wa. Jeꞌ aj wili xquikꞌor cok reh: «Ajabe̱s aj tijinel! Ta woꞌ chic ruꞌ i hat! Wiric chic naꞌn eh reꞌ hoj qꞌuisi̱n chic maꞌ kojquimic ruꞌum i haꞌ, nqui take reh. 1 [%Chiri̱j reꞌreꞌ nok ojic chic ncaꞌn je nah haꞌ, xchalic jenaj rinimal cow laj te̱w cu rehtal xucsaj take ribohl haꞌ eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ cano̱wa reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ pꞌuht rinujic ruꞌum i haꞌ xoquic chipam narikꞌoj ri̱b ribohl i haꞌ chiwach i cano̱wa reꞌreꞌ. _ 7$Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ take raj tahkanel i Jesus xquichꞌak cahnok qui̱b quichꞌi̱l take tinamit, xiꞌoquic cok pan cano̱wa reꞌ wilic chic cho wi̱ꞌ i Jesus eh chi quichꞌi̱l ruꞌ xquipꞌut je kꞌahxic nah haꞌ chi tahkamaj woꞌ take cuꞌum toco̱m chic take cꞌacharel wilque̱b pan toco̱m chic cano̱wa. \ 1#Chiri̱j reꞌreꞌ naxoquic i chakꞌab reh kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor queh take raj tahkanel chi jeꞌ wili: «Kojkꞌahxok tak je pan cano̱wa chi juntar maꞌ laj haꞌ wili, nqui queh. A {"Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ maꞌxta bih cꞌuhtunic xiban i Jesus maꞌ ta nak ru̱cꞌ jalwach kꞌoric, reꞌ cok ruꞌ queh take raj tahkanel chi cutquel chic risakomej wach queh chaj bih quiꞌelic take wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric. Reꞌ rinimal wach rajawric i Jesus
xicꞌuhtaj china̱ jenaj rinimal te̱w R !Qꞌuihleh aj wach take jalwach kꞌoric xicꞌuhbalej wi̱ꞌ take cꞌacharel eh jeꞌ reꞌ ritikiric juꞌ cꞌuhbalanic xiban reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach nquirak chiri̱j take tinamit. 0Y kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal laj che̱ꞌ riban chi quiwach take chiꞌnchel muꞌunumaj tic nanqꞌuihic johtok. Chiri̱j chic ruꞌ nariban je take kꞌab, kꞌe̱ꞌ woꞌ tak quiponic cu rehtal reꞌ take cucꞌ tzꞌiquin xa suk chic queh chi ribanaric quike̱s nah tak kꞌab, nqui Jesus. V%Reꞌ rijalwachjic i ricꞌam jeꞌ wi̱ꞌ ri̱b niCꞌuhbal cu rehtal nqꞌuihic wach chi risuksjic i ca̱mna take tinamit nanijalwachem i jenaj tꞌuch nakꞌ wach rijaꞌquil i che̱ꞌ mosta̱sa ribihnal. Reꞌ ijaꞌ reꞌreꞌ to̱b ta nantiquiric jok pan acꞌal maꞌ naꞌlic ti reh chiwach take rehreh wach ijaꞌ wilic, pYChiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Chaj bih nanijalwachem wi̱ꞌ i niCꞌuhbal nikꞌor chi reꞌ Dios ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel chi kꞌatal kꞌoric? Ar aj ruꞌ nok rijeb chic wach i tic, reꞌ winak reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ take aj sicꞌol reh wach i ritic maj xponic chic rikꞌijil chi narisiqꞌuiric i wach, nqui Jesus. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i rijaꞌil
i che̱ꞌ mosta̱sa ribihnal $AXa reꞌ aj wach ransil i acꞌal xbanic chi reꞌ ijaꞌ reꞌreꞌ xqꞌuihic johtok. Jeꞌ reꞌ ajic chi pe̱t, reꞌ tic reꞌreꞌ xipꞌut johtok qꞌuihic chi xa xak ti wilic. Chiri̱j chic ruꞌ xipꞌut cho xmacꞌanic eh chiri̱j chic reꞌ, reꞌ chic i wach xiyew cho. NChiri̱j chi ribanam chic i tic, reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ eli̱c ta chic xicapaj rilmijic nicꞌ wach qꞌuihic xiban johtok i ritic. Jeꞌ reꞌ ajic nok eli̱c chakꞌab no̱j wirok i winak reꞌreꞌ eh eli̱c wahkꞌek nuctic woꞌ chic cho chi maꞌxta bih ricapaj, reꞌ ijaꞌ reꞌreꞌ xqꞌuihic johtok chi rutquel chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricojom rehtal i winak reꞌreꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ i qꞌuihic cꞌahchiꞌ ribanam johtok. Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Reꞌ Dios, til wilic rinimal wach rajawric chi rijalaric wach quinoꞌjbal take cꞌacharel nkꞌatbic kꞌoric chi quina̱. Ru̱cꞌ i jalwach kꞌoric nanikꞌorom wili enisakomej wach aweh tak reꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ. Junpech jenaj winak xitic rija̱ꞌ pa racꞌa̱l. Chacoj tak rehtal kꞌuruꞌ nicꞌ wach ribirmijic niCꞌuhbal enaꞌn tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi wilic acꞌux tak chi rinimjic, reꞌ Dios til nariyeb aweh tak chi na̱rakam tak chiri̱j rinoꞌjbal. Raj wi maꞌxta acꞌux tak chi rinimjic, maꞌ xa reꞌ ta eriban chi maꞌ eta narak tak chiri̱j rinoꞌjbal, narimakꞌam laꞌ woꞌ aweh tak i haj nak ti wilic i noꞌjbal nakꞌor tak chi xatijej tak ru̱cꞌ niCꞌuhbal, nqui Jesus. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i
qꞌuihic riban ijaꞌ 8iChi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chacoj tak rehtal chi coric nicꞌ wach ribirmijic niCꞌuhbal naꞌn tak maj jeꞌ ricab chi jenoꞌ aj cꞌa̱y, reꞌ woꞌ i ripajbal ncamanic reh chi ripajaric i ricꞌa̱y, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Dios. Nicꞌ paꞌ wach ribirmijic niCꞌuhbal naꞌn tak, reꞌ woꞌ reꞌ encamanic reh chi rilmijic wi xarak tak chiri̱j ninoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ hat-tak nabiraj tak chi coric niCꞌuhbal, reꞌ Dios maꞌ xa reꞌ ta chic rirakmajic chiri̱j rinoꞌjbal chi manlic eriyew aweh tak, elaꞌ woꞌ riban chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic enarak tak chiri̱j chi quiwach toco̱m chic cꞌacharel. (IReꞌ hat-tak reꞌ til nawa̱j tak arakam chiri̱j chi coric reꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ, til kꞌas ok axiquin tak chi ribirmijic reꞌreꞌ, nqui queh. ~wmaj reꞌ niCꞌuhbal nsakomsonic wach chiꞌnchel rinoꞌjbal i Dios jeꞌ ricab riban i sakombal chiꞌnchel risakomej lok cu rehtal maꞌxta chic bih wilic chi maꞌ ta nak enrakmajic on chi maꞌ ta nak enilmijic wach ruꞌum reh risakomil. }!Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh i jenaj jalwach kꞌoric chi jeꞌ wili: «Jenaj sakombal, reꞌreꞌ ncamanic keh chi naco̱j risakomem, majeꞌ? Ruꞌum reꞌ nankakop jenoꞌ sakombal nkachꞌila̱ꞌ johtok eh maꞌ nkatzꞌap ta nchel na̱ chi rehquen jenoꞌ tzꞌak acꞌal xun on chi enkacꞌol cok chi rehquen jenoꞌ yoca̱b. Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ niCꞌuhbal maꞌ cꞌahchiꞌ ta nicꞌolom rikꞌormojic chi quiwach i tinamit, cꞌahchiꞌ laꞌ nikꞌorom queh |1«Reꞌ aj chic take ijaꞌ xikajic pan holohic laj acꞌal rijalwachej i niCꞌuhbal nquibiraj take cꞌacharel holohic wach quinoꞌjbal. Jeꞌ ricab nok reꞌ tic reꞌreꞌ xwachanic cho cu rehtal xiyew hoꞌcꞌahl (100) tꞌohr, oxcꞌahl (60) tꞌohr eh lajeb ricaꞌwinak (30) tꞌohr chi nakꞌ wach ru̱cꞌ juꞌjun wal, reꞌ take cꞌacharel nquichop quicꞌux ru̱cꞌ niCꞌuhbal nquibiraj, no̱j woꞌ caꞌn chi aj banol take reh chaj bih ra̱j i Dios, nqui Jesus. Reꞌ jalwach kꞌoric chiri̱j i sakombal W{'xa reꞌ laꞌ maꞌ riban ta woꞌ chi aj banol take reh chaj bih ra̱j i Dios. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab chi reꞌ take tic maꞌ quiꞌo̱j ta wachanok jeꞌ woꞌ reꞌ i niCꞌuhbal, maꞌ nwachanic ta woꞌ cu̱cꞌ maj jeꞌ ricab chi reꞌ take ijaꞌ ntzꞌaparic quina̱ cuꞌum take qꞌui̱x, wilic woꞌ nkꞌetbic pan quibe̱h jeꞌ ricab nanquicoj quicapew-bal xa chiri̱j take risiqꞌuiric paꞌ bih queh on chiri̱j take cꞌaxoj wach bihomal reꞌ njotꞌbic woꞌ reh quicapew-bal, on nok pan quicapew-bal xa ncotowej chic cho rehchmejic chiꞌnchel take paꞌ bih. uzc«Reꞌ take ijaꞌ xikajic xilac tak qꞌui̱x rijalwachej i niCꞌuhbal nquibiraj take cꞌacharel, yxa reꞌ laꞌ maꞌ nquichop ta quicꞌux ru̱cꞌ chi coric, xa jeꞌ quicab junwal ok chi tic maꞌ cha̱m ta kajanak riraꞌil pan acꞌal. Jeꞌ reꞌ nok, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa juncꞌam ti nquicoj wach niCꞌuhbal eh jeꞌ reꞌ nikꞌor chi ncaꞌn maj nanchalic i tiꞌcꞌaxic on ixowonic china̱ ruꞌum reh niCꞌuhbal ricana̱ꞌ woꞌ chic rinimjic. x«Reꞌ take ijaꞌ xikajic xilac tak abaj reꞌreꞌ rijalwachej i niCꞌuhbal xa suk chic quicꞌux nanquibiraj take cꞌacharel, Hw Reꞌ take ijaꞌ xkajic pan be̱h rijalwachej chaj bih ricꞌul i niCꞌuhbal cu̱cꞌ take cꞌacharel quibirinic reh xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ nquicꞌol ta pan ca̱mna. Cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ncꞌuluric i wili: Ncꞌulic lok i aj Yahm chi resmejic lok pan quicꞌux i nicꞌ paꞌ nimal xquibiraj. Vv%«Reꞌ winak aj tico̱l rijalwachej i aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. muS Nok reꞌ Jesus xisakomej wach i jalwach kꞌoric chiri̱j i aj tico̱l cu pe̱t xinak take raj tahkanel chi jeꞌ wili: «Wi reꞌ hat-tak maꞌ narak ta tak chiri̱j nicꞌ wach nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric wili, nicꞌ aj wach nacharak tak chiri̱j take toco̱m chic jalwach kꞌoric? nqui queh. Chiri̱j chic reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh: (tI reh chi jeꞌ reꞌ narojic elok wach i tzꞌihmbimaj cho wili ruꞌum i najtir aj kꞌorol cꞌuhbal maꞌ Isayi̱yas ribihnal:“Reꞌ take nitinami̱t maꞌxta chic quirakam chiri̱j i kꞌoro̱j wuꞌum.Reꞌ take reꞌ xa naquitikim woꞌ juꞌ birinic eh xa naquilom woꞌ take nicꞌ paꞌ nimal nanicꞌuhtam queh, xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌxta quicojom rehtal.Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ take reꞌ maꞌ nca̱j ta woꞌ chic quichopom quicꞌux chiwi̱j, reꞌ hin Dios maꞌxta chic nicuyum quimahc, nqui tzꞌihmbimaj cho ruꞌum i maꞌ Isayi̱yas, nqui Jesus. Reꞌ risakomsjic wach i jalwach kꞌoric
chiri̱j aj tico̱l zsm Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Maꞌ hab ta nak wach nehtꞌalanic reh ribiral chi reꞌ Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ra̱j richopom quina̱ take cꞌacharel, raj yuꞌna reꞌ hat-tak xyeꞌeric chic kꞌab aweh tak chi narisakomjic wach aweh tak reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nanikꞌorom aweh tak chaj bih nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ raj nchel take junleh reꞌ maꞌ quitahkanic ta wi̱n, xa ru̱cꞌ jalwach kꞌoric nanikꞌorom queh niCꞌuhbal r Chiri̱j chic ruꞌ nok ojonak chic take riqꞌuihal tinamit, reꞌ take juꞌjun chic tinamit xicahnic quichꞌi̱l take i cablaj chi raj tahkanel i Jesus, jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: «Chaj bih nelic wi̱ꞌ i jalwach kꞌoric reꞌreꞌ? nqui take reh. $qA reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ kꞌas axiquin tak chi birinic camanok aweh tak chi rirakmajic chiri̱j reꞌ xnikꞌor lok wili, nqui xikꞌor. ]p3Wilic aj take rija̱ꞌ jeꞌ reꞌ xquicꞌul, xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take rija̱ꞌ xikajic pan holohic laj acꞌal, reꞌ cok take reꞌ xipokꞌ cho chi coric eh naxiqꞌuihic johtok kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiwachanic cu rehtal wilic xquiwachej lajeb ricaꞌwinak (30) tꞌohr, wilic woꞌ quiwachej oxcꞌahl (60) tꞌohr eh wilic quiwachej hoꞌcꞌahl (100) tꞌohr reh juꞌjun wal, nqui xikꞌor i Jesus. Ar aj ruꞌ naxicohlaj i cꞌuhbalanic reꞌreꞌ, owWilic woꞌ take rija̱ꞌ xikajic xilac tak qꞌui̱x, xiqꞌuihic nak tok xa reꞌ laꞌ xiquimic naxtzꞌaparic quina̱ cuꞌum take qꞌui̱x xiqꞌuihic ti johtok chi nok chiwach i tic reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ maꞌ xiwachanic ta woꞌ. Hn xa reꞌ laꞌ ruꞌ naxchalic ritzꞌaꞌquilal i kꞌi̱j xicꞌahtic take ritzꞌi̱ꞌ ra̱ꞌ eh ruꞌum chi maꞌxta chic bih nariyeꞌbic cansil, xichikic take cucꞌ tic reꞌreꞌ. am;Wilic woꞌ rija̱ꞌ i winak reꞌreꞌ xikajic xilac tak abaj reꞌ maꞌ kꞌe̱ꞌ ta wi̱ꞌ acꞌal. Reꞌ take reꞌ xa nok woꞌ ti xipokꞌ cho ruꞌum chi maꞌ cha̱m ta ti pa̱m acꞌal xikajic wi̱ꞌ, lReꞌreꞌ xoquic je chi tic xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ banoj tic ocronak wi̱ꞌ jeꞌ ru̱cꞌ xa chaquilej je aweh riban. Ruꞌum aj reꞌ wilic take xikajic pan be̱h eh naxicꞌulic lok take cucꞌ tzꞌiquin xcꞌulic quicꞌux ijaꞌ reꞌreꞌ. nkU«Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Junpech jenaj winak xo̱j tico̱l chipam riyeꞌa̱b. Njpꞌuht ricꞌuhbalem take tinamit ru̱cꞌ rehreh wach jalwach kꞌoric chi rikꞌormojic queh rehreh wach noꞌjbal. Pꞌutbal reh ricꞌuhtunic pꞌuht rikꞌorom queh i jalwach kꞌoric wili: qi ]Pan jenaj chic kꞌi̱j reꞌ Jesus xoquic chi cꞌuhbalanic ar chi chi̱ꞌ i nim laj haꞌ Calile̱ya. Ar kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take tinamit xo̱j quimol qui̱b ru̱cꞌ chi ribirmijic eh ruꞌum reꞌ curman chi xjohtic chipam i jenaj cano̱wa reꞌ wilic maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ i haꞌ tzokolque̱b lok wi̱ꞌ take tinamit. Naxitzꞌuka̱ꞌ ri̱b ar, h#Jeꞌ reꞌ quilokꞌil chi niwach maj xa hab wach riban ribanaric take haj wilic ra̱j i wAja̱w Dios chi naribanam, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chi niwach jeꞌ na ricab nitu̱t on nicha̱kꞌ take, nqui Jesus.2g]"Chiri̱j reꞌ nok cꞌahchiꞌ rilom je take cablaj chi nahsil raj tahkanel tzꞌukulque̱b cok cꞌultar reh, jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit: «Chawilow tak take waj tahkanel wili. Reꞌ take reꞌ, kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ take chi niwach jeꞌ na ricab nitu̱t wana̱b on nicha̱kꞌ take. Jf !Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ nitu̱t chꞌi̱l take nicha̱kꞌ, lo̱kꞌ take chi niwach xa reꞌ laꞌ hab wach take jeꞌ quicab take reꞌ nanacapaj i hat? nqui reh. }es Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take cꞌacharel tzꞌukulque̱b chi quisutem cok ri̱j i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, reꞌ atu̱t chꞌi̱l take acha̱kꞌ awana̱b wilque̱b lok rij pa̱t, nca̱j ca̱t quikꞌoꞌrem, nqui take cok reh. xdiChiri̱j chic ruꞌ nok ricohlam chic cꞌuhbalanic cu̱cꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ ritu̱t i Jesus chꞌi̱l take richa̱kꞌ xiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ i pa̱t reꞌ wilic wi̱ꞌ Jesus, xa reꞌ laꞌ ruꞌum reh riqꞌuihal i tinamit xa chiꞌ pa̱t xicahnic lok eh xa xquitakꞌa̱ꞌ cok kꞌoric chi cꞌahchiꞌ risiqꞌuiric. LcJeꞌ aj reꞌ quicꞌuhbaljic take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiban i Jesus maj reꞌ take reꞌ maꞌ xquicꞌuꞌlej ta na̱ chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal ntoꞌbonic reh, reꞌ laꞌ chic nquikꞌor chi jenaj maꞌ tob laj uxlabal nyeꞌbic rajawric. Reꞌ quilokꞌil take raj tahkanel i Jesus -bSTzꞌa̱b ruꞌ hab wach narikꞌehtam ri̱b chiwach i Lokꞌ laj Uxlabal ru̱cꞌ ribanaric maꞌ holohic ta laj kꞌoric, reꞌ cok reꞌ maꞌ jaruj ta chic encuyuric rimahc, til naricꞌulum laꞌ tiꞌcꞌaxic chi junelic kꞌi̱j sakom nachikꞌat kꞌoric i Dios china̱, nqui Jesus. a'Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chacoj rehtal i wili: Xa hab wach jenoꞌ aweh tak nmahcanic ru̱cꞌ ribanaric take cꞌahbil laj kꞌoric on riban i kꞌihtinic i̱b chiwach i Dios, reꞌreꞌ til cu wilic woꞌ ricuybal. `Reꞌ laꞌ riwi̱ꞌ i cꞌahchiꞌ ricꞌuluric wili reꞌ chi cu pe̱t cꞌahchiꞌ niyeb pan acꞌal i rajawric aj Yahm jeꞌ ricab riban jenoꞌ winak xiqꞌuic na̱ ransil chi cu rehtal richopom chic eh ribacꞌam chic i jenaj winak reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ nak ransil, cu reꞌ aj ruꞌ noquic cok pa ripa̱t chi rimakꞌaric i paꞌ bih riyeb take chi riꞌsil ro̱k kꞌab, nqui queh. 9_kJeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ nicꞌ paꞌ nimal i rehtalil xnikꞌor lok reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ aj Yahm maj wi ta nak ru̱cꞌ reꞌ rajawric ruꞌ cꞌahchiꞌ nitꞌerem lok take maꞌ tob laj uxlabal, ra̱j nak rikꞌorom chi reꞌ aj Yahm chꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch cꞌahchiꞌ quixowem quiwach, majeꞌ? Raj i wili maꞌ jeꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ i cꞌahchiꞌ ricꞌuluric maj wi ta nak cꞌahchiꞌ quixowem quiwach, nicꞌ aj wach nok cu quitzokem qui̱b pan quicamaj eh jaꞌ ta woꞌ no̱j wach acꞌal chi manlic. ~^uJeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric chi quixilac take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ xa cas quicha̱kꞌ qui̱b chipam jenoꞌ pa̱t. Wi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ nquicꞌam ta qui̱b chi suk pan quipa̱t, xa na woꞌ quichꞌaklom qui̱b. =]s«Wi reꞌ take pahbamaj chi raj toꞌo̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric nquixowej qui̱b, reꞌ rilokꞌil ricamaj i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, xa ewoꞌ no̱j wach acꞌal. w\gReꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom xikꞌoꞌrej take je chi naquijilim cok qui̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌ riwi̱ꞌ ta soꞌ i nakꞌor tak. Nicꞌ wach nachiban chi reꞌ aj Yahm eriyakꞌabej pa ro̱k i rajawric chi ribil ri̱b? nqui queh. Chiri̱j wili xicꞌuhbalej take ru̱cꞌ i jalwach kꞌoric wili: ,[QChiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, ar pan tinamit Jerusalen xichalic juntuhm chi aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ take reꞌ naxquibiraj chi reꞌ Jesus resaj lok take maꞌ tob laj uxlabal, pꞌuht quikꞌorom chi jeꞌ wili queh take cꞌacharel: «Reꞌ Jesus chopo̱j na̱ ricapew-bal ruꞌum i aj Yahm reꞌ cajawil take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ ribihnej woꞌ chi Welsewuh. Ruꞌum aj reꞌ wilic rajawric chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel choplic quina̱ cuꞌum, nqui take. ZAr aj ruꞌ nok reꞌ take richa̱kꞌ chꞌi̱l ritu̱t i Jesus naxquibiraj chi ar wilic ponok chipam i tinamit reꞌreꞌ, xquichop je quibe̱h chi ricꞌamaric nak cho i Jesus maj xquibiraj chi wilic take cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi reꞌ Jesus saban chic. aY;Nok ripahba̱b chic take cablaj reꞌreꞌ, reꞌ Jesus chi richꞌi̱l chic take, xsoljic woꞌ chic je chipam i pa̱t reꞌ ncahnic wi̱ꞌ ar Capernahum. Nok wiꞌc chic ncaꞌn, xo̱j peꞌ woꞌ chic quituhbaj qui̱b take tinamit ar ru̱cꞌ i Jesus cu rehtal chi xa cꞌaxic laj wiꞌc nak chic ncaꞌn ruꞌum riqꞌuihal tinamit! iXKReꞌ Ju̱ras aj Caryot, reꞌ xtojoric chiri̱j rikꞌahsjic i Jesus pan quikꞌab take raj ixowonel. Reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ i hab wach
eriban maꞌ holohic ta laj kꞌoric
chiri̱j i Lokꞌ laj Uxlabal WW'Reꞌ Tirix, reꞌ Peh, reꞌ Warto̱lo, reꞌ Tiyoh, reꞌ Ma̱x, reꞌ Jaco̱wo reꞌ racꞌu̱n i maꞌ Alpe̱yo, reꞌ Tare̱yo, reꞌ Simon reꞌ wilic nak chi quixilac take quibanic i kꞌakꞌanic reh chi maꞌxta nak chic riwihꞌic rajawric i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. WV'Reꞌ Jaco̱wo reꞌ racꞌu̱n i Sewere̱yo. Reꞌ Wa̱n, reꞌ richa̱kꞌ i Jaco̱wo. Reꞌ take quib reꞌreꞌ, xcojoric ricab quibihnal ruꞌum i Jesus chi “Woyanerjes”, reꞌ ra̱j rikꞌorom: “Reꞌ take winak jeꞌ quicab cohok”. Jeꞌ reꞌ quibihnal xcojoric ruꞌum chi xa jeꞌ take cohok ru̱cꞌ quinoꞌjbal. UReꞌ aj wili quibihnal take cablaj reꞌreꞌ: Reꞌ maꞌ Simon reꞌ xcahnic woꞌ ribihnal chi Luch ruꞌum i Jesus. {ToJeꞌ woꞌ chic reꞌ Jesus xiyew cajawric take cablaj reꞌreꞌ reh chi encaꞌn resmejic lok quiyaꞌbilal take yowaꞌi̱b eh chi ewoꞌ ncaꞌn resmejic lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel choplic quina̱ cuꞌum. lSQNok mololque̱b chic ru̱cꞌ, reꞌ Jesus xipahba̱ꞌ take cablaj chi nahsil reh chi reꞌ take reꞌ til xa naquiwihꞌic woꞌ ru̱cꞌ eh reh woꞌ chi reꞌ take reꞌ encaꞌn i cꞌuhbalanic nachitakꞌa̱ꞌ take je. 0RY Junpech, reꞌ Jesus nok tahkamaj je cuꞌum juntuhm chi cꞌacharel xjohtic johtok china̱ jenaj yu̱kꞌ. Nok wilic chic cho nah yu̱kꞌ, wilic take cꞌacharel xiyukꞌej ru̱cꞌ, reꞌ take xa̱j chi naquiwihꞌic ru̱cꞌ. Xa reꞌ aj woꞌ ti take reꞌ xiꞌo̱j johtok ru̱cꞌ. >Qu Xa reꞌ laꞌ naribiraj chi jeꞌ reꞌ nquikꞌor reh, reꞌ Jesus ru̱cꞌ i rajawric rikꞌorbal wilic, rikꞌor queh chi maꞌxta chic quikꞌorom reꞌreꞌ reh chi maꞌ jaꞌ eta pe nquirak chiri̱j take cꞌacharel chi jeꞌ reꞌ. Reꞌ Jesus xichih quiwach
take cablaj chi raj tahkanel P{ Jeꞌ woꞌ chic, qꞌuihal take jeꞌ ru̱cꞌ wilic maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ xicahnic chi suk chic quicꞌux nok reꞌ Jesus pꞌuht resam lok take maꞌ tob laj uxlabal. Reꞌ take maꞌ ato̱b laj uxlabal wilque̱b cu̱cꞌ take cꞌacharel, nanquilow wach i Jesus, ncaꞌn chi reꞌ take cꞌacharel nquixucꞌa̱ꞌ qui̱b chiwach rehtalil chi reꞌ Jesus wilic rajawric chi quina̱ eh jeꞌ wili nquikꞌor take maꞌ tob laj uxlabal chi cow: «Reꞌ hat, hat rAcꞌu̱n i Dios, nqui take. vOe Chi quixilac riqꞌuihal take cꞌacharel reꞌreꞌ, qꞌuihal woꞌ queh xicahnic chi suk chic quicꞌux nok reꞌ Jesus xesaj lok quiyaꞌbilal take yowaꞌi̱b. Yohbal woꞌ chic wach cꞌahchiꞌ ricꞌuluric chi wilic take cꞌacharel wilic quiyaꞌbilal xa nquiyuw chic je quikꞌab chi naquitzꞌa̱b je i Jesus reh chi naquicahnic chi suk chic quicꞌux. LN kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal naxquimol qui̱b chi cu rehtal reꞌ Jesus xipahkaj queh take raj tahkanel chi naquitikꞌa̱b jenoꞌ riyeꞌa̱b pan jenoꞌ cano̱wa reh chi cu ar suk quicꞌuhbaljic take tinamit naribanam cho, maj maꞌ xa̱j ta chi reꞌ riqꞌuihal tinamit xquimulej qui̱b chiri̱j enquituylom cok. M1jeꞌ ricab take aj pan tinamit Jerusalen. Wilic woꞌ xichalic ar pa riyukꞌul Irume̱ya eh wilic woꞌ take xichalic ar pan tak tinamit wilque̱b je chi juntar nim laj haꞌ Jortan ribihnal. Jeꞌ woꞌ, wilic take xichalic pan tinamit Ti̱ro chꞌi̱l i Siron. Chiꞌnchel take cꞌacharel wili reꞌ xchalic quisicꞌ i Jesus ruꞌum reh ribiral quibiram cho chiri̱j chaj bih take bano̱j riban, zLmChiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus richꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel xiꞌelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ eh qꞌuihal take tinamit xitahkanic je reh nok cꞌahchiꞌ ribehsam chi̱ꞌ i nim laj haꞌ Calile̱ya ribihnal. Reꞌ take cꞌacharel xitahkanic je reh wilic take aj pa riyukꞌul Calile̱ya, wilic woꞌ take aj pa riyukꞌul i Jure̱ya !K;Naxquilow reꞌreꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xiꞌelic je chipam i pa̱t reꞌreꞌ eh xo̱j ti quimol qui̱b cu̱cꞌ take quich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ Herorya̱no ribihnal quicomonil. Quichꞌi̱l take reꞌ pꞌuht quisiqꞌuim ri̱j nicꞌ wach naquicansaj i Jesus. Qꞌuihal take tinamit xo̱j quisicꞌ i
Jesus chi naresam lok quiyaꞌbilal `J}|zyxww utsqq9nlkIjhwfeeHdMCL8K`IHRGECB A>==O<@:m987[55?4r2~110..-\+)('&+#!cUlD.7c2*=e5 V BXDReꞌ ixok reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ i Jesus: «Ha̱w, til coric aweh nakꞌor xa reꞌ laꞌ jeꞌ ricab naquiqueteric take haꞌlacꞌun maꞌ xa reꞌ ta take reꞌ ncaꞌn quiwaꞌ, quehtric laꞌ woꞌ ti chic take tzꞌiꞌ ru̱cꞌ rixe̱r caxlan wiꞌc nquimol rehquen rime̱xa i quico̱ꞌ, jeꞌ ok woꞌ ti reꞌ chaꞌn ku̱cꞌ i hoj maꞌ reꞌ ta hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, koj-ehtrok woꞌ ti nechꞌ ok ru̱cꞌ i toꞌbal yeꞌo̱j chi queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui ixok reꞌreꞌ. fEChalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Jeꞌ ricab chi jenoꞌ ajabe̱s maꞌ eta riban chi reh chi pe̱t ti eriyehꞌaj lok riwaꞌ i ritzꞌi̱ꞌ chi jaꞌ riquet ta take rihaꞌlacꞌu̱n, jeꞌ woꞌ reꞌ chi niwach i hin, maꞌ riwi̱ꞌ ta woꞌ chi pe̱t ti enwesaj lok riyaꞌbilal awixkꞌu̱n chi cu jaꞌ ta woꞌ nwesaj ta lok riyaꞌbilal chi pe̱t jenoꞌ queh take ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel wilque̱b chipam i yukꞌul wili, nqui Jesus.  Reꞌ ixok wili ar asjanak cho pan tinamit Peni̱sya ribihnal reꞌ wilic pa riyukꞌul i Si̱ro eh reꞌ take rima̱m ratiꞌt aj criye̱co take. Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel, jeꞌ wili xipahkaj reh Jesus naxponic ru̱cꞌ: «Ha̱w chacuy chawesaj lok wi̱n i maꞌ tob laj uxlabal wilic ru̱cꞌ i wixkꞌu̱n, nqui reh. f Emaj jenaj ixok reꞌ wilic jenaj rixkꞌu̱n chopo̱j na̱ ricꞌacharic ruꞌum i maꞌ tob laj uxlabal, xchalic ru̱cꞌ i Jesus naxibiraj ribiral chi reꞌreꞌ wilic ponok ar eh xchalic rixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach. b =Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xelic je pa riyukꞌul i Calile̱ya eh xo̱j chipam take quiyukꞌul aj Ti̱ro chꞌi̱l aj Siron. Nok wilic chic pan jenaj pa̱t ar chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xa̱j nak chi maꞌ hab tak wach enehtꞌalanic reh chi wilic ponok ar xa reꞌ laꞌ maꞌ xiban ta woꞌ canar ricꞌoloric ri̱b g GJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiꞌnchel i cꞌahbil laj bano̱j xnikꞌor lok ribiral aweh tak wili, reꞌreꞌ til pa ra̱mna i cꞌacharel nasjic cho ribanaric eh reꞌreꞌ nbanic chi nwihꞌic i mahc pan ca̱mna take cꞌacharel, nqui Jesus. Jenaj ixok maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Jesus c ?Jeꞌ woꞌ reꞌ i banoj tak lekꞌ on cꞌaxoj tak wach bihomal, reꞌ yibel tak wach noꞌjbal, reꞌ jotꞌoj tak i̱b, reꞌ rotowjic tak ixok on rotowjic tak winak, reꞌ ixowonic tak i̱b, reꞌ ribanaric maꞌ holohic ta laj cꞌuta̱j, reꞌ nimsinic tak i̱b chꞌi̱l woꞌ ribanaric jenoꞌ xa chajaric chi maꞌ capewemaj ta ri̱j. ` 9«Charak tak chiri̱j chi reꞌ nbanic chi nmahcanic jenoꞌ cꞌacharel, reꞌ take paꞌ bih wilic cho pa ra̱mna maj cu pa ra̱mna cꞌacharel njohtic cho cꞌahbil laj noꞌjbal jeꞌ ricab take banoj tak cꞌoyomal chiri̱j lok i caxarahil, on tununic tak i̱b pan cꞌoyomal chi maꞌ caxa̱ra ta take, on reꞌ cansanic tak i̱b. RChiri̱j chic ricaꞌpechjic rikꞌormojic queh chi reꞌ nbanic chi wilic i mahc pan ca̱mna take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta nchel i chaj bih nquicꞌux jok chi tzajoj on maꞌ tzꞌajo̱j ta quikꞌab, reꞌ laꞌ chaj bih cꞌahbil laj kꞌoric nelic cho pan quichi̱ꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ paꞌ bih nkacꞌux jok maꞌ reꞌ ta nchel pan ka̱mna ncahnic, xa kꞌe̱ꞌ laꞌ no̱j jok chikapa̱m eh chiri̱j chic ruꞌ nelic woꞌ chic lok chikapa̱m, nqui Jesus. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ xikꞌor i Jesus reh chi reꞌ take reꞌ naquirakam chiri̱j chi chiꞌnchel i paꞌ bih wilic chi cꞌuxuric, tare̱t woꞌ take chi cꞌuxuric. ,QReꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak, maꞌ jaꞌ xta pe ok woꞌ nchel anoꞌjbal tak chi rirakmajic chiri̱j xnikꞌor? Maꞌ narak ta na tak chiri̱j kꞌuruꞌ chi maꞌxta bih jenoꞌ paꞌ bih nkacꞌux jok, riban ta nak chi wilic i mahc pan ka̱mna hoj cꞌacharel. 7gChiri̱j chi ricohlam chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicana̱ꞌ cahnok i qꞌuihal i tinamit reꞌreꞌ eh xo̱j pan jenaj pa̱t. Nok ar chic wilic chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel, reꞌ take cablaj reꞌreꞌ xquibiraj reh chaj bih nelic wi̱ꞌ i cꞌuhtunic xiban chi xam. +Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ kꞌas axiquin tak chi birinic camanok aweh tak chi rirakmajic chiri̱j reꞌ chaj bih xnikꞌor lok, nqui Jesus. iKReꞌ nbanic chi wilic i mahc pan ca̱mna take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta nchel i chaj bih nquicꞌux jok chi tzajoj on maꞌ tzꞌajo̱j ta quikꞌab, reꞌ laꞌ chaj bih cꞌahbil laj kꞌoric nelic cho pan quichi̱ꞌ. Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor queh cꞌacharel chi naquijilim cok qui̱b ru̱cꞌ eh chiri̱j reꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chiꞌnchel hat-tak cꞌacharel chabiraj tak chi coric eh charak woꞌ tak chiri̱j i nanikꞌorom wili: -S Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ til nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak nakꞌihtaj awi̱b tak chi ricꞌamaric na̱ take riCꞌuhbal i Dios, nok reꞌ hat-tak cow nakꞌor tak chi naribanaric i cꞌuhtumaj cahnok aweh tak cuꞌum take ama̱m awatiꞌt tak eh reꞌ woꞌ chic reꞌ nacꞌuhtaj tak queh take toco̱m chic cꞌacharel. Nicꞌ paꞌ wach naꞌn tak ru̱cꞌ reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ take toco̱m chic abano̱j naꞌn tak, nqui Jesus queh. Reꞌ chaj bih nchꞌuwaꞌrsanic wach
ricꞌacharic i cꞌacharel P Ru̱cꞌ aj cꞌuhtunic naꞌn tak reꞌreꞌ, til ricꞌuhtaj lok chi reꞌ cꞌacharel reꞌ riyew ritumi̱n chi si̱ chiwach i Dios, maꞌ tanlic ta chic chi reh chi eritoꞌbej ritu̱t raja̱w. H  «To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ take takꞌanic bano̱j cho, reꞌ hat-tak nacꞌuhtaj tak pan atijbal tak chi xa tare̱t woꞌ chi jenoꞌ cꞌacharel erikꞌor queh ritu̱t raja̱w chi reꞌ tumi̱n nariyeb nak reh chi ritoꞌbal, maꞌxta chic riyeb reh ruꞌum chi xikꞌahsaj chic pan kꞌab i Dios chi risi̱. '~G Chacapaj tak, ar chipam Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj cahnok ruꞌum i Moyses, rikꞌor chi reꞌ Dios xiyew take takꞌanic chi jeꞌ wili:“Chalokꞌmej atu̱t awaja̱w tak, nqui takꞌanic xiban. «Jeꞌ woꞌ chic queh take aj chꞌukul wach mahc xitakꞌa̱ꞌ i wili:“Xa hab paꞌ wach narisihtam i ritu̱t raja̱w, ma̱quetelej tak wach chi naricansjic je, nqui woꞌ takꞌanic ribanam cho. } Chiri̱j wili, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: «Reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ woꞌ ayakꞌabem pan awo̱k tak take takꞌanic yeꞌo̱j aweh tak ruꞌum i Dios nok reꞌ chic take quikꞌorom cahnok aweh tak ama̱m awatiꞌt tak nacꞌam tak na̱. $|A«Reꞌ hat-tak ajic jeꞌ acab tak take ama̱m awatiꞌt tak chi nakꞌihtaj woꞌ awi̱b tak chi ricꞌamaric na̱ take takꞌanic yeꞌo̱j aweh tak ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi jelow-bal take takꞌanic reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak reꞌ chic take i cꞌuhtumaj cahnok aweh tak cuꞌum take ama̱m awatiꞌt tak cow nayew acꞌux jeꞌ ricab naꞌn tak ru̱cꞌ ritzꞌajaric wach take mel, take xun, on reꞌ ritzꞌajaric wach culc chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic paꞌ bih natzꞌaj tak quiwach, nqui Jesus queh. e{CJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ lokꞌonic ncaꞌn wi̱n maꞌxta bih ritik queh, ruꞌum nok maꞌ reꞌ ta chic niCꞌuhbal nquicꞌuhtaj,
reꞌ laꞌ chic i noꞌjbal ocronak take wi̱ꞌ, nqui rikꞌorom cho Dios. z Reꞌ Jesus naxicꞌuꞌlej take jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hat-tak xa hat-tak banol awach tak ru̱cꞌ riCꞌuhbal i Dios. Riwi̱ꞌ poꞌ nchel chi reꞌ Dios xikꞌor aweh tak i wili jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj cahnok ruꞌum i raj kꞌorol cꞌuhbal reꞌ Isayi̱yas ribihnal:“Reꞌ take cꞌacharel wili xa ru̱cꞌ quichi̱ꞌ quinquilokꞌej, maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ chiꞌnchel quicꞌux ncaꞌn.Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ quicapew-bal maꞌ chꞌiclic ta soꞌ wu̱cꞌ. 3y_Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌ ritzꞌajaric wach chiꞌnchel reꞌreꞌ cow nquikꞌor ribanaric, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ pꞌuht quibiram reh Jesus chi jeꞌ wili: «Reꞌ take awaj tahkanel cꞌahchiꞌ quiyakꞌabem pan co̱k i quicꞌuhbal cahnok take kama̱m katiꞌt. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj reꞌ take reꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta caꞌnam i ritzꞌajaric quikꞌab nok ncaꞌn quiwaꞌ jeꞌ ricab i hoj tijimaj wi̱ꞌ, nqui take reh. xTil kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nquicꞌam na̱ i noꞌjbal reꞌreꞌ chi jeꞌ ricab naquisoljic chi lokꞌ pan cꞌaybal, maꞌ ncaꞌn ta quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi maꞌ tzꞌajo̱j nechꞌ ok quikꞌab. Maꞌ xa reꞌ ta quikꞌab ncaꞌn ritzꞌajmajic, wilic laꞌ woꞌ juꞌjun chic ncaꞌn ritzꞌajmajic wach maj reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn ar xquitijej cho cu̱cꞌ take quima̱m catiꞌt eh ruꞌum reꞌreꞌ cow nquikꞌor chi nacojorok take culc, take mel xun chꞌi̱l take chꞌihchꞌ xun, til curman chi naritzꞌajaric quiwach. Jeꞌ woꞌ reꞌ nquikꞌor chiri̱j take yoca̱b curman woꞌ chi naritzꞌajaric wach. wJeꞌ reꞌ xquikꞌor reh ruꞌum chi reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take toco̱m chic ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nquichꞌilej qui̱b chi ribanaric i cꞌuhtumaj cahnok queh cuꞌum take quima̱m catiꞌt, maꞌ jaruj ta ncaꞌn quiwaꞌ quiha̱ꞌ wi maꞌ xquinimej chi chaklic chi̱ꞌ i tzꞌajo̱j kꞌabis ocronak take wi̱ꞌ. fvENok quimolom chic cok qui̱b ar, xquilow chi wilic take raj tahkanel i Jesus xcaꞌn quiwaꞌ quiha̱ꞌ chi maꞌ xquitzꞌaj ta quikꞌab chi pe̱t eh xquikꞌor reh Jesus chi maꞌ holohic ta xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ. Yu -Pan jenaj kꞌi̱j reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ xichalic ar Jerusalen, xquimol cok qui̱b ru̱cꞌ i Jesus. Ct8Jeꞌ woꞌ, reꞌ Jesus nanponic chipam jenoꞌ tinamit on abixbal on xa paꞌ chic jenoꞌ yeꞌa̱b, reꞌ take cꞌacharel nquiyew lok i quiyowa̱b chiꞌ tak be̱h eh naniqꞌuic ponok i Jesus ar, reꞌ take yowa̱b xquipahkaj reh chi eriyew kꞌab queh chi enquitzꞌaꞌj cok to̱b ta xa reꞌ ti ro̱k i suꞌt rijela̱ꞌ nah teleb ruꞌ, reh chi xa ru̱cꞌ reꞌreꞌ enelic lok i quiyaꞌbilal. Jeꞌ reꞌ ajic naxyeꞌeric kꞌab queh, chiꞌnchel take nicꞌ paꞌ qꞌuihal xitzꞌaꞌnic reh chi̱ꞌ risoꞌ i Jesus xelic woꞌ lok quiyaꞌbilal. s7Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ qꞌuihal take cꞌacharel xiꞌo̱j chi xa cajamem chic qui̱b chi rikꞌormojic chipam take chiꞌnchel yeꞌa̱b reh yukꞌul reꞌreꞌ chi reꞌ Jesus xo̱j cꞌolok ar. Naxbirmijic chi jeꞌ reꞌ, hab paꞌ wach take cꞌacharel wilic cho quiyowaꞌi̱b, xquicoj cho wa tak chꞌaht eh xquicꞌam cho cu paꞌ yeꞌa̱b nquibiraj chi wilic wi̱ꞌ i Jesus. %rC6Xa reꞌ woꞌ ti xiꞌelic lok pan cano̱wa eh xiꞌoquic cok ar, reꞌ take cꞌacharel reh tinamit reꞌreꞌ xquicoj rehtal chi reꞌ Jesus xponic ar. qy5Chiri̱j chic reꞌ naxiponic lok juntar haꞌ chi chi̱ꞌ cok i tinamit Jenesaret ribihnal, xiꞌoquic cok ar. p 4Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn maj reꞌ take reꞌ to̱b ta nchel xquilow i lokꞌ laj nawa̱l xiban i Jesus naxiqꞌuihsaj wach i caxlan wiꞌc, maꞌ jaꞌ xponic ta pe quicapew-bal chi rirakmajic chiri̱j chi reꞌ Jesus til wilic rajawric. Jeꞌ reꞌ xquicꞌul maj reꞌ quicapew-bal jaꞌ nsakombic ta pe wach chi manlic. Reꞌ Jesus xesaj lok quiyaꞌbilal take tinamit aj Jenesaret eoC3Chiri̱j reꞌ, reꞌ Jesus xjohtic johtok cu̱cꞌ pan cano̱wa eh chipam i juncꞌam reꞌreꞌ, tzꞌihrimaj xo̱j i cow laj te̱w. Naxquilow chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take raj tahkanel xsahchic quicꞌux ruꞌum. 6ne2ruꞌum reh rinimal yoꞌjic xchalic cu̱cꞌ. Chalic Jesus, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Maꞌ tiyoꞌjic tak, reꞌ hin Jesus. Chacowej acꞌux tak kꞌuruꞌ, nqui queh. @my1Naxquilow take raj tahkanel chi reꞌ Jesus behic riban nah haꞌ, reꞌ take reꞌ xquicapaj chi jenaj yoꞌsonel cꞌahchiꞌ quilom wach. Ruꞌum aj reꞌ xquiqꞌuer quichi̱ꞌ plY0Cu china̱ je i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xiban woꞌ je canar quilmijic take raj tahkanel chi xa cꞌaxic chic ncaꞌn chi ribehsjic je quicano̱wa ruꞌum reh cow laj te̱w chalic riban chi quiwach. Naxoquic aj cho suk wach sakꞌic, reꞌ Jesus xitahkej je take cu rehtal xo̱j cꞌolok cu̱cꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel chi behic riban je nah haꞌ xa reꞌ laꞌ nok maꞌ naht ta chic wilic cok cu̱cꞌ, xiban ri̱b chi jeꞌ nak xa̱j iqꞌuic je chi quiwach. Ik /Ar aj ruꞌ china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, nok xa chic rutquel wilic i Jesus eh reꞌ cano̱wa wilque̱b wi̱ꞌ take raj tahkanel wilic chic ponok pan yejal haꞌ, xoquic peꞌ cho akꞌab. j .Nok richꞌakam chic take cahnok tinamit, reꞌreꞌ xo̱j johtok chi ti̱j china̱ i jenaj yu̱kꞌ wilic maꞌ naht ta je ar. i -Chiri̱j aj chic quiqueteric take riqꞌuihal tinamit reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xipahkaj queh take cablaj chi nahsil raj tahkanel chi nacoquic cok pan cano̱wa reꞌ xiponic lok wi̱ꞌ chi juntar haꞌ reꞌ wilic wi̱ꞌ i tinamit Wetsa̱yra ribihnal. Naxiꞌo̱j take raj tahkanel, reꞌ Jesus cu xcahnic cahnok chi richꞌakaric je ri̱b cu̱cꞌ take tinamit cu wilque̱b ar. Wh',Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, kꞌe̱ꞌ laꞌ woꞌ chic qꞌuihal i caxlan wiꞌc chꞌi̱l i joxomaj car xmikric chi maꞌ xa reꞌ ta ti cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) chi winak xcaꞌn quiwaꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ chiꞌnchel take ixok chꞌi̱l take haꞌlacꞌun wilque̱b ar xcaꞌn woꞌ quiwaꞌ. Reꞌ Jesus xbehic nah haꞌ g+Jeꞌ woꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal i wiꞌc chꞌi̱l i joxomaj car xmikric chi reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus naxquimol wach i joxomaj car chꞌi̱l i wiꞌc reꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta, cu cablaj chic chacach xquimol wach. )fK*Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi xa ru̱cꞌ ti hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc chꞌi̱l i quib chi car, reꞌ chiꞌnchel take cꞌacharel xcaꞌn quiwaꞌ chi suk. Oe)Chiri̱j i wili, reꞌ Jesus xichop johtok i hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc chꞌi̱l i quib chi joxomaj car, xilbic johtok pan taxa̱j eh xitioxej johtok reh Dios. Cu reꞌ aj ruꞌ xixer i caxlan wiꞌc chꞌi̱l take joxomaj car reꞌreꞌ eh nicꞌ paꞌ qꞌuihal i caxlan wiꞌc chꞌi̱l i joxomaj car xelic, pꞌuht quiyeb pan tak chacach. Ar aj ruꞌ reꞌ take cablaj chi raj tahkanel i Jesus xquicoj chi quiwach take juꞌjun tzohk chi tinamit. d(Reꞌ take tinamit naxquibiraj reꞌ xkꞌormojic queh xquitzꞌuka̱ꞌ woꞌ qui̱b wach qꞌuim chi tzohkil. Wilic take xquitzoka̱ꞌ quib chi lajeb roxcꞌahl (50) quiwi̱ꞌ eh wilic woꞌ take xquitzoka̱ꞌ qui̱b chi hoꞌcꞌahl (100) quiwi̱ꞌ. c 'Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xipahkaj queh i raj tahkanel chi naquitzꞌuka̱b take tinamit wach qꞌuim chi tzohkil. b&Reꞌ Jesus xikꞌor queh raj tahkanel chi jeꞌ wili: «Chawilow tak cho nicꞌ qꞌuihal chi caxlan wiꞌc wilic ku̱cꞌ, nqui queh. Naxisoljic cho quikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Wilic hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc eh quib chi joxomaj car, nqui take reh. a3%Reꞌ Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Coric nakꞌor tak, xa reꞌ laꞌ take tinamit wili, reꞌ hat-tak na̱quetbic tak queh, nqui queh. Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take raj tahkanel, jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, chaj waꞌric nanakꞌor keh chi jeꞌ reꞌ? Chi eta nak nkaquet take chiꞌnchel riqꞌuihal cꞌacharel wili, maꞌ nechꞌ ta ti chi tumi̱n enka̱j chi lokꞌbal quiwaꞌ quiha̱ꞌ. Ena nchel nka̱j reꞌ ritzꞌakil jenaj ha̱b chi ritojbal jenoꞌ aj camanom, nqui take reh. u`c$Ra̱j wili chakꞌor ta queh chi equiꞌo̱j pan tak abixbal on pan tak tinamit wilque̱b je maꞌ naht ta ayuꞌ chi eno̱j quilokꞌ nechꞌ ok paꞌ bih queh chi naquicꞌuxum maj maꞌxta quiwaꞌ quiha̱ꞌ ayuꞌ, nqui take reh. ?_w#Nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ricꞌuhbalem take riqꞌuihal cꞌacharel, reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel naxquilow chi xo̱j chic i kꞌi̱j, xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w, reꞌ riꞌorahil i waꞌbal reh xikꞌek xiqꞌuic chic na̱ eh ayuꞌ maꞌ haj ta enkarak wiꞌc quetbal queh tinamit wili maj wilco̱j pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. l^Q"Jeꞌ reꞌ ajic naxponic i Jesus cu̱cꞌ riqꞌuihal take tinamit wilque̱b ar chi uyunic, kꞌe̱ꞌ xiquetelej quiwach take riqꞌuihal tinamit reꞌreꞌ naxilow quiwach maj naxelic lok pan cano̱wa xicoj rehtal chi xa jeꞌ na chic quicab take cucꞌ me̱ꞌ jeꞌ ru̱cꞌ maꞌxta chic aj ilol queh nok wilque̱b. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus tohkꞌ woꞌ chic ricꞌuhbalem take ru̱cꞌ rehreh wach cꞌuhbal. Reꞌ Jesus xiquet take yohbal wach qꞌuihal chi tinamit []/!To̱b ta nchel reꞌ Jesus xa̱j nak wihꞌic soꞌ chi rutquel chꞌi̱l take cablaj reꞌreꞌ, yohbal peꞌ wach cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ xquilow naxiꞌelic je, xiꞌo̱j woꞌ chi co̱k chi ritahkaljic je maj xquehtꞌalij haj yeꞌa̱b xiꞌo̱j wi̱ꞌ. Reꞌ take cꞌacharel wili reꞌ xichalic pan tak rehreh tinamit wilque̱b chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, pe̱t be̱h peꞌ woꞌ chic take ponok chiwach i Jesus chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel. 3\_ Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj reꞌreꞌ xiꞌo̱j pan jenaj cano̱wa ar pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. [Nok ribiram chic chiꞌnchel chaj bih xquikꞌor take raj tahkanel, reꞌ Jesus xipahkaj queh chi nacojic chiri̱j pan jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel reh chi ar equihiꞌlic soꞌ chi suk chi cutquel. Jeꞌ reꞌ xikꞌor queh ruꞌum reh riqꞌuihal tinamit quimolom qui̱b ar chi xa ta nak reꞌ chic ribanaric i quiwaꞌ quiha̱ꞌ ncaꞌn canar. ZyChiri̱j chic ruꞌ naxquicohlaj cho quicamaj take cablaj chi nahsil raj tahkanel reꞌ takꞌamaj take je chi cꞌuhbalanic, reꞌ take reꞌ xisoljic woꞌ chic cho ru̱cꞌ i Jesus eh nok quimolom chic qui̱b ru̱cꞌ, pꞌuht quikꞌorom reh nicꞌ nimal i camanic xponic caꞌn cho eh jeꞌ woꞌ haj wilic take cꞌuhbal xquikꞌor chi quixilac take cꞌacharel. TY!Jeꞌ aj reꞌ, nok cansamaj chic i Wa̱n xponic molorok cho ritiꞌjolal cuꞌum take raj tahkanel eh xquimukꞌa̱ꞌ je. Reꞌ Jesus xiquetelej quiwach take riqꞌuihal cꞌacharel xitahkanic je reh XReꞌ sol reꞌreꞌ xo̱j woꞌ chi riyocꞌoric lok chi ralak i Wa̱n. Chiri̱j chic ruꞌ xicꞌam cho pan jenaj perepic wach culc eh xiyew reh rixkꞌu̱n i Herori̱yas. Chiri̱j reꞌ, reꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ, xo̱j rikꞌahsaj reh ritu̱t. wWgJeꞌ reꞌ ajic reꞌ Hero̱res xitakꞌa̱ꞌ woꞌ je jenaj sol reꞌ tzꞌaplic cho wi̱ꞌ i Wa̱n pan che̱ꞌ eh jeꞌ wili takꞌanic xiban reh: «Chayocꞌ lok chi ralak i Wa̱n eh chacꞌam cho wi̱n ayuꞌ i rina̱, nqui reh. `V9Reꞌ Hero̱res xchalic riyotꞌquil ricꞌux naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi xiyew chic rikꞌorbal reh chi quiwach take rula̱ꞌ, xiban woꞌ haj wilic cꞌahchiꞌ ripahkam ixkꞌun. UJeꞌ reꞌ nok reꞌ ixkꞌun reꞌreꞌ xsoljic woꞌ ti chic cok rajim reꞌ wilic wi̱ꞌ Hero̱res eh ar xipahkaj reh haj wilic i xikꞌor ritu̱t reh. Jeꞌ aj wili xikꞌor reh: «Nwa̱j chi yuꞌna ti chatakꞌa̱ꞌ riyocꞌoric lok chi ralak i Wa̱n aj kahsem haꞌ eh chiri̱j reꞌ chayew wi̱n pan jenoꞌ perepic wach culc rehtalil chi xquimic chic, nqui reh. TNaxibiraj chi jeꞌ reꞌ rixkꞌu̱n i Herori̱yas, xelic je ar chi risiqꞌuiric ritu̱t eh xponic rikꞌor reh chaj bih xikꞌor i Hero̱res. Chi jeꞌ aj reꞌ xibiraj reh chi jeꞌ wili: «Chaj bih enipahkaj reh Hero̱res? nqui reh ritu̱t. Reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Chapahkaj reh chi eriyew aweh rina̱ i Wa̱n aj kahsem haꞌ chi cansbal je reh, nqui ritu̱t. FSChiri̱j wili jeꞌ wili xikꞌor reh: «Wi reꞌ hat enapahkaj wi̱n chi reꞌ yejal reh yukꞌul wilic wi̱ꞌ wajawric eniyew aweh, reꞌ hin til niyew nikꞌorbal chi paꞌ bih enapahkaj wi̱n eniyew aweh eh wi maꞌ xniban haj wilic i nikꞌor, reꞌ ok Dios yeꞌbok i tiꞌcꞌaxic chi nina̱, nqui reh. 1R[reꞌ rixkꞌu̱n Herori̱yas xoquic cok reꞌ mololque̱b wi̱ꞌ take ula̱ꞌ eh ar xiban riso̱n chi quiwach. Ruꞌum chi reꞌ Hero̱res reꞌ wilic chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chꞌi̱l take rula̱ꞌ xquilow chi holohic i so̱n xiban i rixkꞌu̱n i Herori̱yas, reꞌ Hero̱res jeꞌ wili xikꞌor reh ixkꞌun reꞌreꞌ: «Chapahkaj wi̱n paꞌ bih nawa̱j eh reꞌ hin eniyew aweh, nqui reh. JQ Nok jeꞌ reꞌ riban i Hero̱res, reꞌ Herori̱yas xirak nicꞌ wach ricansjic i Wa̱n naribanam. Jeꞌ reꞌ nok junpech nok reꞌ Hero̱res xininkꞌijej wach rihabil xiyukꞌej take aj nahsil queh take quitoꞌbonic reh chi kꞌatoj kꞌoric chꞌi̱l take aj nahsil queh take sol chꞌi̱l woꞌ take aj walak chipam i yukꞌul Calile̱ya. Chipam aj i ninkꞌi̱j wili nok wiꞌc ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ chꞌi̱l Hero̱res, cP?ruꞌum nok chiwach i Hero̱res, reꞌ Wa̱n wilic rilokꞌil maj rehtꞌalim chi coric wach ricꞌux eh sak woꞌ wach rinoꞌjbal. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Hero̱res ricoꞌlej ri̱j ricꞌacharic i Wa̱n chiwach i Herori̱yas eh suk woꞌ ribiraj take kꞌoric riban i Wa̱n to̱b ta nchel maꞌ rirak ta chiri̱j chaj bih naribanam ru̱cꞌ. LORuꞌum aj reh kꞌoric riban i Wa̱n, reꞌ Herori̱yas kꞌe̱ꞌ nanchalic ricꞌa̱ ru̱cꞌ i Wa̱n chi xa ra̱j nak chic risacham wach chi junpech xa reꞌ laꞌ maꞌ xiban ta canar tNaChi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Wa̱n jeꞌ wili rinakaric i Hero̱res riban chiri̱j: «Reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ riyew ta kꞌab aweh chi xacꞌam chi awehqꞌue̱n reꞌ ixok cu rehqꞌue̱n woꞌ acha̱kꞌ, nqui reh. YM+Jeꞌ reꞌ xicapaj maj til reꞌ woꞌ Hero̱res xtakꞌanic je richoporic chi naritzꞌaparic pan che̱ꞌ reꞌ xpixaric wi̱ꞌ chi cꞌaham chꞌihchꞌ. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban reh Wa̱n ruꞌum chi reꞌ Hero̱res xicꞌam cok chi rehqꞌue̱n i Herori̱yas reꞌ rehqꞌue̱n richa̱kꞌ reꞌ Pili̱po ribihnal. LJeꞌ reꞌ ajic reꞌ Hero̱res naxibiraj chiꞌnchel reꞌreꞌ jeꞌ wili i rikꞌor: «Ha̱ꞌ, reꞌ Jesus wili reꞌ woꞌ chic i Wa̱n reꞌ xnitakꞌa̱ꞌ riyocꞌoric lok i na̱, xuctic peꞌ woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, nqui xikꞌor. Jeꞌ reꞌ xikꞌor chi cꞌahchiꞌ ricapam chi reꞌ Wa̱n xchalic chi ribanaric jelow-bal reh reꞌ chaj bih xbanaric reh. |KqChi quixilac take kꞌoric xibiraj, wilic woꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi reꞌ Jesus reꞌ woꞌ chic i Eli̱yas reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios najtir kꞌi̱j on jenoꞌ chic queh take rich aj kꞌorol cho riCꞌuhbal i Dios. J9Ruꞌum chi xa haj ta chic maꞌ xo̱j lok ribiral i Jesus, junpech xponic ribiral reꞌreꞌ pan xiquin i Hero̱res Anti̱pas, reꞌ raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma ar pa riyukꞌul Calile̱ya. Ru̱cꞌ take rehreh wach ribiral xponic pan xiquin chi cꞌahchiꞌ rikꞌormojic, reꞌ Hero̱res jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ wili reꞌ ranxelex i Wa̱n aj kahsem haꞌ xcꞌacharic woꞌ chic cho eh reꞌreꞌ wilic ru̱cꞌ i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric wilic, nqui xikꞌor. ?Iw Jeꞌ woꞌ, reꞌ take reꞌ qꞌuihal take maꞌ tob laj uxlabal nchopbic quina̱ take cꞌacharel xquitꞌerej woꞌ lok eh qꞌuihal woꞌ take yowaꞌi̱b xelic lok quiyaꞌbilal naxibuchꞌuric pan yolic laj ikꞌo̱m cuꞌum take cablaj reꞌreꞌ. Reꞌ ribiral riquimic i Wa̱n
aj kahsem haꞌ ?Hw Nok kꞌilo̱j aj chic take cablaj reꞌreꞌ, xiꞌo̱j chi caꞌcabil chi quicꞌuhbaljic take cꞌacharel reh chi naquiyotꞌom quicꞌux chiri̱j i quimahc chiwach i Dios. qG[ Tzꞌa̱b ruꞌ, paꞌ maꞌ eta nquiyew wi̱ꞌ apatal tak eh maꞌ woꞌ reꞌ cꞌuhbal nakꞌor tak enquicoj rehtal, telen tak je ar xa reꞌ laꞌ ruꞌ chapuh tak cahnok i poklaj wilic pan awo̱k tak rehtalil chi quiwach take cꞌacharel chi maꞌ holohic ta xcaꞌn. Til coric reꞌ take cꞌacharel jeꞌ reꞌ encaꞌn, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱ chiwach i tiꞌcꞌaxic xicꞌul i tinamit Soro̱ma chꞌi̱l i Como̱ra, nqui Jesus. F  Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Xa haj paꞌ yeꞌa̱b xa suk laj oquic enaꞌn tak chi cꞌuhbalanic, chapahkaj apatal tak chi eticahnic tak ar eh tiwi̱ꞌ tak ar cu rehtal chic telic tak je chipam i tinamit reꞌreꞌ. E! Jeꞌ woꞌ, xa reꞌ woꞌ ti aper-xijab wilic chawo̱k tak na̱cojom tak je eh ma̱cꞌam tak je jenoꞌ chic ajalba̱l tak, nqui queh. 6Dexiyew woꞌ queh take takꞌanic wili: «Ma̱cꞌam awaꞌ aha̱ꞌ tak. Maꞌ woꞌ achi̱m tak, maꞌ woꞌ atzꞌa̱k tak. Xa reꞌ ti wach achꞌimim chacꞌam tak je. YC+Chiri̱j chic ruꞌ naxitik juꞌ behic chi cꞌuhtunic ar pan tak toco̱m chic yeꞌa̱b maꞌ naht ta je ar pan tinamit Nasaret, reꞌ Jesus xiyukꞌej take cok ru̱cꞌ i cablaj chi nahsil raj tahkanel eh xikꞌor queh chi naritakꞌa̱b take je chi quicaꞌcabil chi quicꞌuhbaljic take cꞌacharel. Chiri̱j chic reꞌ nok riyeb chic i rajawric chi quina̱ chi quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal cu̱cꞌ take cꞌacharel wilque̱b wi̱ꞌ, B%Ru̱cꞌ aj quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌreꞌ chi maꞌ xquicꞌul ta i riCꞌuhbal, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ xsahchic ricꞌux eh chi jeꞌ reꞌ pan tak toco̱m chic abixbal wilque̱b je maꞌ naht ta ar, xitik juꞌ ricꞌuhtunic chi rikꞌormojic queh tinamit i holohic laj kꞌoric chiri̱j i Dios. Reꞌ Jesus chi caꞌcabil xitakꞌa̱ꞌ take
je raj tahkanel chi cꞌuhbalanic 4AaJeꞌ reꞌ nok chipam ritinami̱t Nasaret reꞌ Jesus xa juꞌjun ti take yowa̱b xesaj lok quiyaꞌbilal naxicoj rikꞌab chi quina̱, raj nchel cu̱cꞌ take toco̱m chic cꞌacharel maꞌxta chic ritik juꞌ ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l ruꞌum chi maꞌ xquicoj ta wach riCꞌuhbal. @Ar aj ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak naꞌn tak wu̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ xa yeꞌo̱j chic cho rilokꞌil pan tak toco̱m yeꞌa̱b eh tzꞌa̱b ruꞌ cu̱cꞌ take rich ritinami̱t on cu̱cꞌ take raj pan pa̱t on cu̱cꞌ take ru̱cꞌ take cho, maꞌ yeꞌo̱j ta soꞌ rilokꞌil, nqui queh. x?iMaꞌ kehtꞌalim ta na nchel pa ricꞌux chi xa tꞌuch aj sehc woꞌ ti i Jesus? Maꞌ kehtꞌalim ta na nchel kꞌuruꞌ chi reꞌ Mari̱ya i ritu̱t eh chi casbe̱s take Jaco̱wo chꞌi̱l Chep, chꞌi̱l Ju̱ras eh chꞌi̱l woꞌ i Simon? Jeꞌ woꞌ chic maꞌ reꞌ ta na nchel rana̱b take ixkꞌun quicꞌacharic ayuꞌ pan katinami̱t pa ricꞌux? nqui take pan quicꞌux. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor maj cꞌaxic chi queh ricojoric wach chi reꞌ Jesus i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. g>GNaxirak rikꞌijil i hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Jesus nok wilic chic cok chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, tohkꞌ ricꞌuhbalem take cꞌacharel wilque̱b ar. Chi quixilac take cꞌahchiꞌ quibirinic reh, wilic take xicahnic chi xa sachlic chic quicꞌux eh wilic woꞌ take jeꞌ wili pahkanic ncaꞌn chi quiwach: «Haj ti xitijej cho take cꞌuhbal cꞌahchiꞌ rikꞌorom keh wili? Hab ti wach xyeꞌbic reh noꞌjbal ricoj? Hab ti wach xyeꞌbic rajawric chi ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l nkilow chi riban? &= GChiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ Jesus xelic je pan tinamit Capernahum, reꞌreꞌ xo̱j pa ritinamital Nasaret chi ihchꞌilimaj je ruꞌum take raj tahkanel. '<G+Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili takꞌanic xiban queh i ritu̱t raja̱w i tꞌuch ixkꞌun reꞌreꞌ: «Reꞌ xcꞌuluric wili xa chacana̱ꞌ pan acꞌux tak, maꞌ hab wach aj eh nakꞌor tak lok ribiral. Yuꞌna kꞌuruꞌ chaquet tak i tꞌuch ixkꞌun, nqui queh.o;W*Naxkꞌormojic aj reh reꞌreꞌ, reꞌ ixkꞌun reꞌ cablaj chic ha̱b wilic reh, xuctic johtok eh xoquic chi behic. Reꞌ take xiꞌilbic reh xcꞌuluric reꞌreꞌ xsahchic quicꞌux ruꞌum chi xcꞌacharic woꞌ chic. :#)reꞌ Jesus xichop johtok chi kꞌab ixkꞌun reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Tali̱ta, cu̱mi, nqui reh. Reꞌ xikꞌor reꞌreꞌ, jeꞌ wili ra̱j rikꞌorom pan kakꞌorbal hewre̱yo: “Ixkꞌun, til nikꞌor aweh chi tucten cho, nqui ra̱j rikꞌorom. l9Q(Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take wilque̱b ar xiꞌoquic chi riseꞌljic i Jesus xa reꞌ laꞌ reꞌ xa maꞌ xicoj ta woꞌ ru̱cꞌ ricapew-bal xcaꞌn, reꞌ laꞌ xiban xipahkaj queh take chiꞌnchel wilque̱b pan pa̱t chi naquelic lok. Chiri̱j reꞌreꞌ, chi xa rutquel chic wilic chꞌi̱l take ritu̱t raja̱w i tꞌuch ixkꞌun chꞌi̱l woꞌ take xib chi raj tahkanel, xiꞌoquic cok ar reꞌ wilic wi̱ꞌ ixkꞌun camnak chic eh nok wilque̱b chic cok chiwach, 88i'Naxoquic cok pan pa̱t i Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chamay tak ahnic eh maꞌ tokꞌic tak chic. Reꞌ ixkꞌun wili maꞌ camnak ta, xa wiric laꞌ riban, nqui queh. <7q&Naxiponic chi chi̱ꞌ ripa̱t i Ja̱yro, reꞌ Jesus xibiraj chi chiꞌnchel take wilque̱b ar xa tiꞌ chic pan quicꞌux okꞌic ncaꞌn chiri̱j rixkꞌu̱n i maꞌ Ja̱yro. U6#%Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xitik juꞌ ribe̱h chi ojic ar pa ripa̱t i aj cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, reꞌ cok ruꞌ maꞌ chiꞌnchel ta chic take raj tahkanel xiyew kꞌab queh chi xiꞌo̱j chiri̱j xa reꞌ laꞌ chic i maꞌ Luch, reꞌ maꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l richa̱kꞌ reꞌ Wa̱n, xicꞌam je take chiri̱j. a5;$Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Ja̱yro: «Ma̱pohꞌaj acꞌux maꞌ Ja̱yro. Chachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j chi wilic wajawric chi quicꞌaꞌchsjic take camnak, nqui reh. V4%#Nok jeꞌ aj reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌorom i Jesus reh ixok reꞌreꞌ, xiponic ar juꞌjun take winak chalanak take pa ripa̱t i Ja̱yro reꞌ jenaj queh aj cꞌamol be̱h chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Nok wilque̱b chic cok chiwach, jeꞌ wili xquikꞌor reh maꞌ Ja̱yro: «Ha̱w, reꞌ awixkꞌu̱n juncꞌam chic riquimic je. Ta chic bih ritik aweh chi cu enawolej cok i ajabe̱s aj tijinel wili, nqui take reh. 33"Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Bi̱l, reꞌ hat xiqꞌuic je ayaꞌbilal ruꞌum chi xacoj wach chi wilic wajawric chi icꞌsinic yaꞌbilal. Yuꞌna kꞌuruꞌ, tisoljen je pan apa̱t ru̱cꞌ i sukquil cꞌuxlis xiyew aweh i Dios, nqui reh. 2!Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam i Jesus, reꞌ ixok reꞌreꞌ xa nquirquitic chic ruꞌum riyoꞌjic xoquic cho ruꞌum chi rehtꞌalim chi ru̱cꞌ xiban reꞌreꞌ, mahc xiban chiwach i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. To̱b ta rehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ, xchalic ru̱cꞌ Jesus eh xponic rixucꞌa̱ꞌ ri̱b chiwach chi risakomsjic wach chiꞌnchel xcꞌuluric ru̱cꞌ. 21] To̱b ta jeꞌ reꞌ xquikꞌor reh, reꞌ Jesus xitik juꞌ ilo̱j je chiri̱j chi risiqꞌuiric chi quixilac take tinamit hab wach xtzꞌaꞌanic reh i risoꞌ. [-~}y{zyww*u@t'sBrqpp=nm{l~kjhedca`^\[ZYWVVUSRXQ5PIOLJH"F D}CB@C>s<;;98765\32K/-`++*n)i'&%$'#""4!d2,{   -`k9 ,Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, chipam laꞌ i kꞌa̱kꞌ reꞌ maꞌ eta nchuhpic chi junelic kꞌi̱j sakom, reꞌ quisaꞌhil take cꞌacharel wilque̱b ar, maꞌ jaruj ta naquiquimic chi junelic kꞌi̱j sakom. j3 +«Jeꞌ woꞌ, nikꞌor aweh tak chi xa paꞌ jaric capew-bal nasjic cho pan awa̱mna tak reꞌ nbanic chi timahcanic tak ru̱cꞌ yojbal quicꞌux awas acha̱kꞌ tak, chawesaj lok chiri̱j acꞌux tak jeꞌ ricab nak resmejic lok akꞌab enaꞌn tak wi ta nak ruꞌum reꞌreꞌ maꞌ eta chic titakꞌabjic tak je chi manlic awach tak chipam i kꞌa̱kꞌ reꞌ maꞌ jaruj ta nchuhpic ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ ncꞌulmujic wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic. Nikꞌor chi jeꞌ nak reꞌ enaꞌn tak maj chaweh hat-tak, kꞌe̱ꞌ nak tare̱t chi enawesaj tak lok akꞌab tak, wi ta nak ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ enaꞌn tak canar cꞌacharic chi junelic. i *Reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ cꞌacharel reꞌ nyojbic ricapew-bal jenoꞌ queh take aj tahkem wi̱n wili reꞌ quikꞌochsam chic wach i ca̱mna jeꞌ ricab i tꞌuch acꞌun, sakbih nak chi reh chi encuturic jok pa richamil haꞌ chi bacꞌlic chi ralak chiwach jenoꞌ maꞌ laj abaj ncamanic chi queꞌbal, maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric china̱ ruꞌum i Dios maꞌ jeꞌ ta ti ricab i tiꞌcꞌaxic enbanaric reh jenoꞌ waj tahkanel. Dh )«Wilic jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom aweh tak: Xa hab wach jenoꞌ cꞌacharel aj niminel wi̱n eriyew jenoꞌ culc aha̱ꞌ tak chi rehtꞌalim chi hat woꞌ tak rich raj tahkanel wi̱n i hin reꞌ hin Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, til nikꞌor aweh tak chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ naricꞌulum ricꞌaxbal ru̱cꞌ i Dios ruꞌum i cꞌaxo̱j xiban awu̱cꞌ tak, nqui Jesus. Reꞌ kꞌoric chiri̱j aj yojol capew-bal g  (Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel wi maꞌ yojo̱l nok wilic, ra̱j rikꞌorom chi katoꞌoric cꞌahchiꞌ ribanam. f 'Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: «Maꞌxta, ma̱pit tak chi ribanaric reꞌreꞌ maj maꞌ hab ta wach jenoꞌ pahbamaj wuꞌum i hin chi nariwihꞌic rajawric chi ribanaric jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l, erikꞌor cꞌahbil laj kꞌoric chiwi̱j. se_ &Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Wa̱n xikꞌor reh Jesus chi jeꞌ wili: «Ha̱w kaj tijinel, reꞌ hoj xkilow chi jenaj winak cꞌahchiꞌ resam lok take maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ jenaj cꞌacharel, chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom reꞌ hat xatyeꞌbic rajawric. Reꞌ hoj xkapit chi ribanaric reꞌreꞌ maj maꞌ reꞌ ta chi kaxilac wilic, nqui reh Jesus. Jd  %«Reꞌ waj tahkanel nanitakꞌa̱b je chi nijelow-bal curman chi naribanam chi xa chꞌublic ti wach rinoꞌjbal jeꞌ ricab rinoꞌjbal i tꞌuch acꞌun wili. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ nariniminic reh rikꞌorbal i nanitakꞌa̱b je chi nijelow-bal, reꞌ woꞌ nikꞌorbal i hin cꞌahchiꞌ rinimem jeꞌ ricab woꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric yuꞌna chi reꞌ rinimej nikꞌorbal i hin, reꞌ woꞌ rikꞌorbal xtakꞌanic cho wi̱n cꞌahchiꞌ rinimem, nqui Jesus queh take raj tahkanel. Jenaj cꞌacharel xpitiric chi
resmejic lok take maꞌ tob laj uxlabal c) $Chiri̱j chic reꞌ xicꞌam cok jenaj tꞌuch acꞌun ru̱cꞌ, xipahba̱ꞌ pan quiyejal eh nok rikꞌahchem jeꞌ wili xikꞌor queh: ^b5 #Ru̱cꞌ aj kꞌoric xcaꞌn take raj tahkanel, reꞌ Jesus xitzꞌuka̱ꞌ jok ri̱b eh xiyukꞌej take cok chi naquijilim chic cok soꞌ quib ru̱cꞌ. Ar aj ruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Xa hab wach jenoꞌ ra̱j chi enpahbabjic ruꞌum i Dios chi jenaj cꞌacharel reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric nariwihꞌic chi quixilac take rich cꞌacharel, riwi̱ꞌ chi reh chi pe̱t naribanam chi reꞌ ricapew-bal jeꞌ ok ricab ricapew-bal i jenaj cꞌacharel reꞌ maꞌ nim ta ti wach eh chi jeꞌ chic reꞌ ricapew-bal chicoj aj ri̱b chi aj toꞌo̱l queh rich cꞌacharel, nqui queh. {ao "Reꞌ take reꞌ maꞌxta bih xquikꞌor reh ruꞌum chi xiqꞌuixꞌic maj ar cho nah be̱h cꞌahchiꞌ nak quicꞌuꞌtjam chi quiwach, hab wach queh naricahnic chi pe̱t aj toꞌo̱l reh i Jesus nachitokꞌa̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric. {`o !Naxiponic chipam i tinamit Capernahum, reꞌ Jesus chi wilic chic chipam jenaj pa̱t richꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel xibiraj queh chi jeꞌ wili: «Chaj laꞌ bih nacꞌuꞌtjaj tak chawach naxo̱j chalic nah be̱h? nqui queh. M_ To̱b ta nchel xkꞌormojic queh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cablaj reꞌreꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j chaj waꞌric naxikꞌor i Jesus chi jeꞌ reꞌ maj chi queh ruꞌ maꞌ eta nak riban chi reꞌ Jesus nariquimic je wi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Maꞌ xa reꞌ ta maꞌ xquirak ta chiri̱j xikꞌor i Jesus, maꞌ xquibiraj ta laꞌ woꞌ reh chaj waꞌric naxikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj quiyoꞌjic woꞌ chiwach chi ripahkaljic reh. Reꞌ take cablaj chi aj tahkanel
xquipahkaj hab woꞌ wach queh
naricahnic chi raj toꞌo̱l i Jesus x^i Jeꞌ aj wili rikꞌor queh chi quicꞌuhbaljic: «Reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanikꞌahsjic pan quikꞌab take cꞌacharel reꞌ naquicansanic wi̱n. Coric ruꞌ reꞌ take reꞌ naqui̱nquicansam je xa reꞌ laꞌ pa ro̱x kꞌi̱j niquimic, reꞌ Dios naribanam chi nawuctic woꞌ chic cho chi quixilac camnak, nqui queh. ] Chiri̱j chic naxiꞌelic je chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel xquibehsaj pa̱m i yukꞌul i Calile̱ya. Nok wilque̱b chipam i yukꞌul wili, reꞌ Jesus chi maꞌ ra̱j ta nak chi enpitiric chipam i cꞌuhbalanic riban queh take cablaj chi raj tahkanel maꞌ xa̱j ta chi hab wach xehtꞌalanic reh chi wilic ponok ar. .\U Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ enaꞌn tak wi̱ꞌ canar quitꞌermejic lok take maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ ricab take reꞌ, xa reꞌ wach ribanaric i ti̱j ru̱cꞌ cuyuj wiꞌc haꞌ chiwach i Dios, nqui Jesus. Reꞌ Jesus nkꞌoric woꞌ chic
chiri̱j riquimic V[% Chiri̱j aj chic reꞌ nok reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel wilque̱b chic chi cutquel pan jenaj pa̱t, wilic queh take reꞌ, xquibiraj cok reh chi jeꞌ wili: «Ha̱w, chaj waꞌric nok reꞌ hoj maꞌ xkaꞌn ta canar ritꞌermejic lok i maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ acꞌun reꞌreꞌ? nqui take reh. DZ xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ, maj reꞌreꞌ xpahꞌic woꞌ ti johtok chipam i juncꞌam naxchoporic johtok chi kꞌab ruꞌum i Jesus toꞌbal reh chi xpaꞌlajic johtok. Y Ar aj ruꞌ naxibiraj i maꞌ tob laj uxlabal chi jeꞌ reꞌ xiqꞌuer chi̱ꞌ chi cow, xiquichꞌquij wach acꞌun reꞌreꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ xelic lok ru̱cꞌ. Ruꞌum chi reꞌ acꞌun reꞌreꞌ xcahnic juncꞌam chi cutlic wach acꞌal, reꞌ take riqꞌuihal cꞌacharel xiꞌilbic reh chi jeꞌ reꞌ pꞌuht quikꞌorom chi reꞌ acꞌun reꞌreꞌ xquimic chic yXk Nok cu kꞌoric woꞌ riban ru̱cꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xilow chi qꞌuihal take tinamit pꞌuht quituhbam cok que̱b ru̱cꞌ. Ruꞌum chi maꞌ xa̱j ta chi qꞌuihal tinamit enquimol cok qui̱b ru̱cꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh i maꞌ tob laj uxlabal: «Maꞌ tob laj uxlabal reꞌ tibanic chi reꞌ acꞌun wili memrenak eh cuprunak woꞌ, yuꞌna nikꞌor aweh chi telen lok chipam ricꞌacharic i acꞌun wili eh maꞌ tisoljic chic cho ru̱cꞌ chi junpech, nqui reh. W5 Chipam i juncꞌam naxikꞌor chi jeꞌ reꞌ i Jesus, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor: «Reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux chawi̱j Jesus, xa reꞌ laꞌ paꞌ woꞌ ti maꞌ nponic ta wi̱ꞌ nicapew-bal, quinatoꞌbej ru̱cꞌ reꞌreꞌ, nqui xikꞌor. jVM Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ma̱kꞌor wi eriyew ri̱b chi niwach maj reꞌ hin til niban canar xa paꞌ jaric lokꞌ laj nawa̱l toꞌbal reh cꞌacharel reꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiwi̱j, nqui Jesus. U{ Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ riban i maꞌ tob laj uxlabal reh. Wilic pech ricut pan kꞌa̱kꞌ on pan haꞌ chi ricansjic nak je. Ruꞌum aj reꞌ, wi eriyew ri̱b chawach katobjic, koj-aban atoꞌbil eh chaquetelej kawach, nqui ajabe̱s reꞌreꞌ. XT) Naxilow chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xibiraj reh raja̱w i acꞌun reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: «Jarub ha̱b oconak i cꞌaxquilal wili ru̱cꞌ awacꞌu̱n? nqui reh. —Xa pa ritꞌuchal woꞌ oconak cho. S  Jeꞌ aj reꞌ naxcꞌamaric cho i acꞌun reꞌreꞌ chiwach i Jesus, reꞌ maꞌ tob laj uxlabal xilow wach i Jesus xiban chi reꞌ acꞌun reꞌreꞌ xa nquirquitic chic, pꞌuht ribalem ri̱b wach acꞌal eh xa nelic chi cho woxkꞌ pan chi̱ꞌ. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh take raj tahkanel: «Ha̱ꞌ! Reꞌ cok hat-tak cow chic ana̱ tak chi maꞌ nanimej ta tak niCꞌuhbal! Ma̱capaj tak kꞌuruꞌ chi chiwach i quib xib chic kꞌi̱j wilqui̱n chaxilac tak xa cu naca̱t woꞌ nicuyum tak ru̱cꞌ ricowil anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, nqui chi kꞌilbal queh. Chiri̱j chic ruꞌ, xikꞌor reh winak chi jeꞌ wili: «Chacꞌam cho wi̱n awacꞌu̱n, nqui reh. Q! Jeꞌ woꞌ chic, xa nicꞌ paꞌ nchoporic ruꞌum maꞌ tob laj uxlabal, reꞌ wacꞌu̱n riban chi xa nquirquitic chic, nelic cho woxkꞌ pan chi̱ꞌ eh richeqꞌuej ri̱b. Nok maꞌ xatnirak ta ayuꞌ, xnikꞌor queh take nahsil awaj tahkanel reh chi naquitꞌerem lok i maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ i wacꞌu̱n, xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta lok canar ritꞌermejic, nqui reh Jesus. P{ Jenaj queh riqꞌuihal tinamit wilque̱b ar, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ha̱w aj tijinel keh, reꞌ hin xnicꞌam cho ayuꞌ i wacꞌu̱n reh chi naresmejic lok ricꞌaxquilal maj jenaj maꞌ tob laj uxlabal xiban chi xcahnic chi me̱m chic. O7 Chalic Jesus xibiraj queh chi jeꞌ wili: «Chaj bih aj chiri̱j cꞌahchiꞌca̱t tak chi banoj cꞌulwa̱ch cu̱cꞌ take waj tahkanel? nqui queh. .NU Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ naxquilow chi xponic i Jesus ar xiꞌo̱j chi ricꞌalenjic chi xa suk chic quicꞌux maj chi queh ruꞌ maꞌxta nak quilom wach ar. M+ Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus chꞌi̱l take xib chi raj tahkanel xiꞌo̱j cꞌolok reꞌ wilque̱b cho wi̱ꞌ quichꞌi̱l take aj tahkanel reꞌreꞌ. Ar xquilow chi sutumaj chic qui̱j cuꞌum juntuhm chi tinamit cꞌahchiꞌque̱b chi cꞌulwa̱ch chꞌi̱l take aj tahkanel. Chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ wilque̱b woꞌ take queh aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. L Coric aj ruꞌ nquikꞌor take aj tijem ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chiri̱j i Eli̱yas, xa reꞌ laꞌ maꞌxta nquicoj rehtal chi xwihꞌic chic chi quixilac jenaj winak reꞌ xcꞌulic chi rijelow-bal i Eli̱yas. Til pan coric nikꞌor aweh tak chi nicꞌ paꞌ wach tzꞌihmbimaj cho pan Lokꞌ laj Hu̱j chi naricꞌulic lok, xcꞌulic woꞌ lok reꞌ cok ruꞌ maꞌ xquicꞌul ta chi suk reꞌ laꞌ chic xcaꞌn ribanaric reꞌ haj wilic tiꞌcꞌaxic xca̱j caꞌnam reh, nqui Jesus chi cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j Wa̱n aj kahsanel haꞌ. Reꞌ Jesus xesaj lok i jenaj maꞌ tob laj
uxlabal ru̱cꞌ jenaj qꞌuijol QK Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Coric nquikꞌor chi reꞌ Eli̱yas naricꞌulic lok chi pe̱t chi ribanaric chi reꞌ take tinamit naquitikꞌa̱b qui̱b chi ricꞌuluric i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ wili kꞌoro̱j woꞌ cho ribiral ruꞌum i Dios ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal, reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, curman chi reꞌ niCꞌuhbal maꞌxta ricꞌulmujic eh curman woꞌ chi kꞌe̱ꞌ rinimal wach tiꞌcꞌaxic nanicꞌulum naquincansjok je. J Chiri̱j chic reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor cok reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ hoj nkacoj wach chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ kacapew-bal i hoj xa reꞌ laꞌ chaj bih riwi̱ꞌ chi reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nquikꞌor chi reꞌ maꞌ Eli̱yas naricꞌulic lok chi pe̱t chiwach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric? nqui take reh. I} Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take xib reꞌreꞌ maꞌ haj ta pe xquesaj lok ribiral reꞌ xcꞌuluric china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ take reꞌ ruꞌum chi maꞌ xquirak tak chiri̱j i kꞌoric xiban i Jesus chiri̱j ructic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, tohkꞌ woꞌ quibiram chi quiwach chaj bih nelic wi̱ꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ. zHm Chiri̱j aj wili nok kajic chic riban cho Jesus richꞌi̱l take xib chi raj tahkanel xiꞌihchꞌilanic je reh, jeꞌ wili takꞌanic xiban queh ar wach be̱h: «Maꞌ hab pe wach aj eh nakꞌor tak i xawilow tak wili cu rehtal nok reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, hin ok chic uctunak cho chi quixilac take camnak, nqui queh. lGQ Jeꞌ reꞌ ajic naxquijohsaj johtok quilbal, maꞌxta chic nquilow wach i Moyses chꞌi̱l Eli̱yas, xa reꞌ laꞌ chic i Jesus paꞌlic chi quiwach chi rutquel. Reꞌ Jesus xisakomonej wach ribiral chiri̱j i Eli̱yas .FU Chiri̱j wili xkajic cho jenaj su̱tzꞌ chi quina̱ cu rehtal xicahnic chi rehquen rimujal. Ar xelic cho take kꞌoric xikꞌor i Dios chi jeꞌ wili: «Reꞌ Jesus wili til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj maj wAcꞌu̱n aj nawil. Chabiraj tak rikꞌorbal kꞌuruꞌ, nqui kꞌoric xbanjic cho. sE_ Jeꞌ reꞌ xikꞌor maꞌ Luch ruꞌum chi maꞌ xirak ta chic jenoꞌ chajaric kꞌoric narikꞌorom maj reꞌreꞌ chꞌi̱l i quib chic richꞌi̱l xa yoꞌjic chic wilque̱b ruꞌum i cꞌahchiꞌ ricꞌuluric chi quiwach. $DA Naxilow maꞌ Luch chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor je reh: «Ha̱w kaj tijinel, kꞌe̱ꞌ peꞌ tare̱t chi wilco̱j ayuꞌ! Chayew kꞌab keh kꞌuruꞌ chi enkatikꞌa̱ꞌ xib ok chi cucꞌ pahpaꞌx. Jenaj aweh hat, jenaj reh Moyses eh jenaj woꞌ reh Eli̱yas, nqui reh. LC Ar aj ruꞌ ruhmumaj peꞌ chic cho quib aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios aj najtir kꞌi̱j, reꞌ Moyses chꞌi̱l Eli̱yas. Reꞌ take quib reꞌreꞌ xiꞌoquic chi kꞌoric ru̱cꞌ i Jesus. B Reꞌ risoꞌ xiban chi xa saksa̱k chic xa jeꞌ chic risakil sak laj su̱tzꞌ, xiban woꞌ chi xa nchꞌabchꞌatic chic risakil chi maꞌ woꞌ jenoꞌ cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal ericana̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ risakil jenoꞌ tzꞌih ritzꞌaj wach. uAc Waki̱b ok chic kꞌi̱j chiri̱j ruꞌ, reꞌ Jesus xesaj lok pa reh chi cutquel reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l Jaco̱wo chꞌi̱l woꞌ i Wa̱n eh xicꞌam je take china̱ jenaj naht na̱ yu̱kꞌ. Ar aj china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xo̱j riban chi toco̱m chic rilbal chi quiwach take aj tahkanel reꞌreꞌ maj xa nchꞌabchꞌatic chic xiban. L@  Chiri̱j chic wili, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh wilque̱b ar chi jeꞌ wili: «Til coric nikꞌor chi wilic aweh tak jeꞌ ru̱cꞌ wilca̱t tak ayuꞌ yuꞌna cu na̱wilom tak nicꞌ wach riwi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric riban i Dios ru̱cꞌ rinimal rajawric. Reꞌ hat-tak reꞌreꞌ cu jaꞌxta pe aquimic tak je maꞌ jaꞌ nawilow tak reꞌreꞌ, nqui queh. Reꞌ Jesus xiban xa nchꞌabchꞌatic chic
i rilbal ruꞌum rajawric i Dios ?%&Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ cꞌacharel ra̱j oquic chi waj tahkanel, chibiraj chi coric i kꞌoric wili: Reꞌ cꞌacharel nanwihꞌic chi quiwach take cꞌahbil quinoꞌjbal reꞌ jeꞌ quicab jenoꞌ cꞌahbil laj ixok chi banoj cꞌoyomal, wi nqꞌuixꞌic chi rikꞌormojic chi waj tahkanel on chi aj kꞌorol reh niCꞌuhbal, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel xa quinqꞌuixꞌic chic nanikꞌorom woꞌ reh chi maꞌ reꞌ ta waj tahkanel naquinsoljok woꞌ chic cho wichꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i wAja̱w chi sutumaj wi̱j ru̱cꞌ rinimal wach sakomil reꞌ nsutunic ri̱j i Dios, nqui i Jesus.C>%Maꞌxta woꞌ bih eritik aweh tak chi yohbal wach abihomal tak wilic chi rilokꞌoric xa chaj bih aweh tak maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ eta woꞌ nawehchaj tak i junelic cꞌacharic. U=#$Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ma̱yew acapew-bal tak chiri̱j i nicꞌ paꞌ nimal wilic aweh tak maj wi maꞌ xawehchaj tak i junelic cꞌacharic maꞌxta chic jenoꞌ ritzꞌakil enatojbej tak wi̱ꞌ ri̱j. <7#Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj hab wach reꞌ xa reꞌ sukquil cꞌuxlis ra̱j pa ricꞌacharic, maꞌxta rehcham i junelic cꞌacharic ru̱cꞌ i Dios, raj nchel i maꞌ rikꞌor ta bihnal ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic nbanaric reh ruꞌum chi waj tahkanel on ruꞌum woꞌ chi aj kꞌorol reh niCꞌuhbal reꞌ nyeꞌbic risukquilal quicꞌux take quicꞌulbic reh, reꞌreꞌ narehcham i junelic cꞌacharic. ~;u"Chiri̱j chic ruꞌ naxinak i maꞌ Luch, reꞌ Jesus xikꞌoꞌrej je take tinamit chi naquimolom cok qui̱b ru̱cꞌ chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel eh jeꞌ wili xikꞌor queh pan junwachil: «Reꞌ hab wach nariyeb ricꞌux chi nitahkaljic chikꞌeb lok chiri̱j ricꞌux nicꞌ nimal nesenic lok reh ricapew-bal chiwi̱j i hin. Jeꞌ woꞌ, maꞌ xa reꞌ ok pan sukquilal naquiritahkem, jeꞌ laꞌ ok woꞌ pan tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak ritehlam ricuru̱s. @:y!Naxibiraj chaj bih xkꞌormojic reh ruꞌum maꞌ Luch, reꞌ Jesus xisolqꞌuij je rilbal chi quina̱ take riman chic raj tahkanel eh jeꞌ wili kꞌoric xikꞌor chi reh aj Yahm: «Telen chi niwach hat aj Yahm, nqui xikꞌor. Chiri̱j chic reꞌ xinak i maꞌ Luch chi quiwach take richꞌi̱l: «Reꞌ aj Yahm ncojbic cho reh capew-bal reꞌreꞌ awu̱cꞌ. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ nacapaj ta ri̱j ribanaric haj wilic ra̱j i Dios, reꞌ laꞌ acapew-bal i hat riban jenaj wach ru̱cꞌ quicapew-bal take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i Dios, nqui Jesus reh. Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric ruꞌum jenoꞌ
ra̱j oquic chi raj tahkanel i Jesus $9A Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌoric xiban i Jesus naxiyew chi ehtꞌaljic chi quiwach take cablaj chi raj tahkanel, reꞌ ricorquilal ribiral riquimic. Chiri̱j chic rikꞌormojic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch xesaj lok pa reh i Jesus chi rinakaric ruꞌum take kꞌoric xikꞌor chiri̱j riquimic maj chi reh maꞌ Luch maꞌ jaruj ta soꞌ naribanam chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric nariquimic je. o8WChiri̱j aj chic i kꞌoric xiban i maꞌ Luch, reꞌ Jesus pꞌuht ribanam cꞌuhbalanic chiri̱j ribiral i riquimic. Jeꞌ aj wili xikꞌor queh take cablaj chi raj tahkanel: «Reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel kꞌe̱ꞌ nimal tiꞌcꞌaxic nanicꞌulum nanicansjic. Jeꞌ woꞌ, reꞌ niCꞌuhbal maꞌxta woꞌ ricꞌulmujic cuꞌum take nahsil chipam katinami̱t i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ woꞌ reꞌ nacaꞌnam take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maj chiꞌnchel reꞌreꞌ curman chi naricꞌulmujic, jeꞌ woꞌ chi reꞌ hin nawuctic woꞌ cho pa ro̱x kꞌi̱j niquimic, nqui Jesus. D7Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus xiyew queh i takꞌanic chi reꞌ xikꞌor i maꞌ Luch maꞌ hab ta wach aj eh cꞌacharel naquikꞌorom. Reꞌ Jesus xkꞌoric chiri̱j riquimic h6IChalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Raj hat-tak, chaj bih nacapaj tak chiwi̱j i hin? nqui queh. Ar reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: «Ha̱ꞌ, reꞌ hat, hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui reh. 57—Wilic tinamit quikꞌoric chi reꞌ hat i Wa̱n reꞌ aj kahsem haꞌ reꞌ camnak chic je. Wilic woꞌ quikꞌoric chi reꞌ hat, hat jenaj queh take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios jeꞌ ru̱cꞌ aj najtir kꞌi̱j jeꞌ ricab i Eli̱yas, nqui jenaj queh aj tahkanel. L4Chiri̱j chic chi xiꞌelic je pan tinamit Wetsa̱yra, reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel xquimol je be̱h ar pan tak abixbal wilque̱b chipam i tinamit Sesare̱ya Pili̱po ribihnal. Ar wach be̱h reꞌ Jesus jeꞌ wili xibiraj queh: «Chaj bih nquikꞌor take cꞌacharel chiwi̱j? nqui queh. o3WChi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor reh chi jeꞌ wili: «Maꞌ tiqꞌuic pahꞌok xa haj reh tinamit hiy laꞌ chi coric pan apa̱t reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach aj eh enakꞌor reꞌ haj wilic xniban awu̱cꞌ, queh laꞌ take awaj pan pa̱t enakꞌor chi pe̱t, nqui Jesus reh. Reꞌ maꞌ Luch xikꞌor i ricorquil
hab wach i Jesus 2wNaxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xiyew woꞌ chic juꞌ kꞌab ri̱j nakꞌ wach chi sakombal pan nakꞌ wach. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ winak reꞌreꞌ kꞌunkꞌu̱n pꞌuht risakombic pan nakꞌ wach cu rehtal xilbic peꞌ chi coric. <1q—Ho̱ꞌ, nwilow chic soꞌ quiwach take cꞌacharel reꞌ cok ruꞌ xa rumrum wach ilo̱j niban chi xa jeꞌ take che̱ꞌ behic ncaꞌn nanwilow, nqui winak reꞌreꞌ. 0Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus, xichop chi kꞌab eh xicꞌam lok chi chi̱ꞌ i tinamit. Ar aj ruꞌ xichuhbaj pan nakꞌ wach i sotꞌ reꞌreꞌ, xicoj take juꞌ kꞌab rij nakꞌ wach eh xibiraj reh i wili: «Tilbic na chic soꞌ? nqui reh. &/EChiri̱j chic naxo̱j cꞌolok i Jesus chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel ar pan tinamit Wetsa̱yra, xcꞌamaric cho ru̱cꞌ Jesus jenaj winak sotꞌ. Reꞌ take xicꞌambic cho reh xquipahkaj atoꞌbil reh chi naricojom i kꞌab china̱ reh chi naresam lok ricꞌaxquilal. .—Coric aweh! Wi chi niwach i hin eriban chi eniban chic jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab reꞌreꞌ, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi maꞌ narak ta tak chiri̱j chi maꞌ riwi̱ꞌ ta chaweh tak chi ntuquic awa̱mna tak chiri̱j xa ruꞌum chi xa jenaj ti chi wiꞌc xacꞌam tak cho? nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xiban chi jenaj i sotꞌ aj Wetsa̱yra xteh nakꞌ wach -—Coric xakꞌor! Eh naxinpuhcaj wuku̱b chi caxlan wiꞌc chi quina̱ take lajeb ikꞌob (4,000) chi cꞌacharel, jarub chic chacach xamol tak jeꞌ ru̱cꞌ i maꞌ xcꞌuhlic ta? nqui queh. —Wuku̱b chic chacach, nqui woꞌ chic cho jenaj. ,3Chakꞌor aj tak wi̱n wili kꞌuruꞌ: Naxnipuhcaj i hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc reꞌreꞌ chi quina̱ take cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) chi winak, jarub aj chic chacach xamol tak jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta? nqui queh. —Cablaj chic chacach, nqui jenaj queh. L+Reꞌ hat-tak jeꞌ acab tak i sotꞌ reꞌ wilic woꞌ nak nakꞌ wach xa reꞌ laꞌ maꞌ ncamanic ta woꞌ reh chi ilo̱j on jeꞌ acab tak i cup reꞌ wilic woꞌ nak xiquin xa reꞌ laꞌ maꞌ ncamanic ta woꞌ reh chi naribirinic. Reꞌ hat-tak jaꞌ niqꞌuic ta pan acꞌux tak i lokꞌ laj nawa̱l xniban cho junpech chi xa ru̱cꞌ ti hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc xniquet wi̱ꞌ take cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) chi winak, majeꞌ? *Reꞌ Jesus naxicoj rehtal chaj bih cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi quiwach jeꞌ wili xikꞌor queh: «Chajaric cho reꞌ chi xatikꞌulic tak chawach chi kꞌoric chiri̱j chi maꞌ manlic ta awaꞌ tak xacꞌam cho? Chi awilow tak chic i lokꞌ laj nawa̱l xniban ru̱cꞌ i wiꞌc, riwi̱ꞌ nak chic chaweh tak chi xarak tak chiri̱j chi reꞌ hin eriban chi eniban jenoꞌ chic lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab reꞌreꞌ. Chajaric cho reꞌ kꞌuruꞌ chi maꞌ ncamanic ta soꞌ aweh acapew-bal tak? t)aReꞌ take raj tahkanel jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach naxquibiraj chiꞌnchel reꞌreꞌ: «Ha̱ꞌ, reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ rikꞌorom keh wili ruꞌum chi xicoj rehtal chi maꞌ manlic ta kawaꞌ xkacꞌam cho, nqui take. 9(kNok capewenic ncaꞌn chiri̱j quiwaꞌ, reꞌ Jesus pꞌuht rikꞌilim take chiwach quinoꞌjbal take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ woꞌ chiwach i rinoꞌjbal i Hero̱res reꞌ Anti̱pas. Chi cojbal rehtal i cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ noꞌjbal ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ xa jeꞌ na ricab i camanic riban i rikꞌomal caxlan wiꞌc reꞌ ncojoric chi sipsbal wach i kꞌo̱r. Ruꞌum aj reꞌ chayohbalej awi̱b tak, ma̱ban aweh tak i quinoꞌjbal ruꞌ, nqui queh. 'Nok behic chic riban je cano̱wa nah haꞌ, reꞌ take cablaj chi nahsil aj tahkanel xquicoj rehtal chi xa jenaj ti chi wiꞌc wilic cu̱cꞌ reh wach quibe̱h. Reꞌ take reꞌ xiqꞌuic peꞌ cho pan quicꞌux ricꞌamaric cho i quiwaꞌ chi manlic! &' Xa cu reꞌ woꞌ ti juncꞌam rikꞌorom chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xicana̱ꞌ take cahnok ar, xoquic cok pan cano̱wa eh xo̱j chi juntar haꞌ Calile̱ya. Reꞌ Jesus xkꞌoric chiri̱j quicꞌuhbal take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses (%I Reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ maꞌ xponic ta soꞌ chiwach i Jesus. Jeꞌ reꞌ nok kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xcakric cu̱cꞌ eh naxijikꞌej ruxla̱b chi narikꞌoric cu̱cꞌ ru̱cꞌ cow laj kꞌoric, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak reꞌ cꞌacharic naꞌn tak chiwach rikꞌijil yuꞌna, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cꞌahbil anoꞌjbal tak. To̱b ta xawilow tak chic take toco̱m chic lokꞌ laj nawa̱l nibanam xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ apahkam tak wi̱n chi nanibanam chic jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l. Til coric nikꞌor aweh tak, maꞌ jenoꞌ chic lokꞌ laj nawa̱l nanibanam chawach hat-tak cꞌacharel cꞌachalca̱t tak chiwach rikꞌijil yuꞌna, nqui queh. $ Chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, wilic queh take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ i Jesus eh chi xa nca̱j nak chic quirakam chaj bih encalajic wi̱ꞌ chi quiwach, xquipahkaj reh chi naribanam jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l chi quiwach cꞌuhtbal reh chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric takꞌamaj cho cu pan taxa̱j. Naxquilow chi maꞌ xcꞌuꞌljic ta na̱ queh i pahkanic, reꞌ take reꞌ pꞌuht quichopom qui̱b chi kꞌoric ru̱cꞌ i Jesus. b#= Chiri̱j chic reꞌ, chi richꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel xiꞌoquic pan jenaj cano̱wa eh xiꞌo̱j ar pa riyukꞌul Talmanu̱ta ribihnal. Reꞌ Jesus xpahkaljic reh ribanaric
jenaj lokꞌ laj nawa̱l ]"3 Til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take cꞌacharel xiwiꞌc, chi maꞌ xa ta wilque̱b lajeb ikꞌob (4,000). Nok quicohlam aj chic quiwaꞌ take cꞌacharel, reꞌ Jesus xichꞌak je take tinamit reꞌreꞌ. y!kJeꞌ aj reꞌ ruꞌ, nok reꞌ take tinamit caꞌnam chic quiwaꞌ chi suk, reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel cu wuku̱b chic chacach chi caxlan wiꞌc jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta, xquimol wach cu̱cꞌ tinamit reꞌreꞌ. D Nok oquic nak chic queh chi puhcunic, xquirak woꞌ cok qui̱b xib chi cucꞌ joxomaj car wilic cu̱cꞌ. Reꞌ Jesus xichop woꞌ take joxomaj car reꞌreꞌ eh xitioxej woꞌ johtok reh Dios. Chiri̱j chic ruꞌ xiꞌo̱j woꞌ chi ripuhcjic take joxomaj car reꞌreꞌ chꞌi̱l i wiꞌc queh take cꞌacharel. veChi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xitakꞌa̱ꞌ quitzꞌukunjic take tinamit reꞌreꞌ wach acꞌal. Chiri̱j chic reꞌ Jesus xichop johtok i wuku̱b chi caxlan wiꞌc eh naxitioxej johtok reh i Dios, xixer take caxlan wiꞌc reꞌreꞌ eh pꞌuht riyeb take pan tak chacach, reh chi reꞌ take nahsil raj tahkanel naquicojom chi quiwach i riqꞌuihal tinamit. 'GChi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xibiraj queh chi jeꞌ wili: «Jarub chi caxlan wiꞌc wilic awu̱cꞌ tak? nqui queh. —Xa wuku̱b ti, nqui take reh. jMReꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel jeꞌ wili xquicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Ha̱w, chipam i yeꞌa̱b wilco̱j wi̱ꞌ maꞌxta patanel. Haj enkarak cho i wiꞌc quetbal queh riqꞌuihal cꞌacharel wili, nqui reh. ;oEta woꞌ nak nitakꞌa̱ꞌ take je pan quipa̱t chi maꞌ caꞌnam ta quiwaꞌ yohbal chi queh chi equikꞌehbic je pan be̱h maj wilic cu naht yukꞌul quichalic, nqui queh. )K«Kꞌe̱ꞌ niquetelej quiwach take tinamit wili maj xiꞌo̱j chic pa ro̱x kꞌi̱j quiwihꞌic ku̱cꞌ eh yuꞌna maꞌxta chic quiwaꞌ quiha̱ꞌ. a =Chipam jenaj chic i kꞌi̱j nok quimolom woꞌ chic qui̱b riqꞌuihal tinamit chi ribirmijic i Jesus, reꞌreꞌ xikꞌoꞌrej cok ru̱cꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: #%Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn maj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic naxsahchic quicꞌux chi xa jeꞌ chic wili nquikꞌor chi quiwach: «Reꞌ cok i Jesus wili til chiꞌnchel riban chi coric. Reꞌreꞌ riban chi quibirinic chic take cup eh chi quikꞌoric take me̱m, nqui take.fE$Cu reꞌ aj ruꞌ xicꞌam woꞌ chic cho i winak reꞌreꞌ cu̱cꞌ take xicꞌambic cho reh chiwach eh jeꞌ wili i takꞌanic xiban queh: «Nipahkaj aweh tak chi til maꞌ haj nawesaj tak lok rikꞌormojic reꞌ xniban ru̱cꞌ winak wili, nqui queh. To̱b ta nchel qꞌuih pech xikꞌor queh chi jeꞌ reꞌ i Jesus, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xquicꞌam ta woꞌ na̱ chaj bih xkꞌormojic queh, riman laꞌ chic xquesaj lok ribiral chaj bih xiban i Jesus. E#Chiri̱j chic ruꞌ, xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ naxkꞌoric i Jesus, reꞌ take xiquin i winak reꞌreꞌ xitehebic woꞌ ti cabchel eh ximay woꞌ ti reh i tasrakꞌ. (I"Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xilbic johtok pan taxa̱j eh rehtalil chi cꞌahchiꞌ ricapewenic chiri̱j i winak reꞌreꞌ xijikꞌej ruxla̱b chi cow. Chiri̱j chic reꞌ pan jenaj queh xiquin i winak reꞌreꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh pan kꞌoric arame̱yo: «E̱pata, nqui reh. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom pan jenaj chic kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel “titehok”. -!Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus xesaj je i winak reꞌreꞌ chi quixilac take riqꞌuihal i cꞌacharel. Chiri̱j chic reꞌ ximin cok i juꞌ kꞌab chipam i juꞌjun chi xiquin i winak reꞌreꞌ eh chi xichuhbaj juꞌ kꞌab, xitzꞌaꞌj woꞌ cok i juꞌ ra̱kꞌ. - Ar ajic chipam i yukꞌul “Lajeb chi Tinamit” ribihnal, pan jenaj kꞌi̱j xcꞌamaric cho chiwach i Jesus jenaj winak cup eh tasrakꞌ woꞌ. Reꞌ take xicꞌambic cho reh xquipahkaj atoꞌbil reh i Jesus chi naricojom i kꞌab china̱ chi esbal lok ricꞌaxquilal. -Chiri̱j chic relic je i Jesus chipam i yukꞌul Ti̱ro ribihnal, reꞌreꞌ chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel xichop je ribe̱h chi ojic ar pan yukꞌul reꞌ “Lajeb chi Tinamit” ribihnej. Reh chi nariponic ar, pe̱t xiqꞌuic je pa riyukꞌul i tinamit Siron eh jeꞌ woꞌ chipam i yukꞌul reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take tinamit wilque̱b je chi chi̱ꞌ i haꞌ Calile̱ya ribihnal. /Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ naxponic ixok reꞌreꞌ pa ripa̱t, xirak i rixkꞌu̱n chi hiꞌlic chic riban wach yoca̱b chi suk chic ricꞌux eh reꞌ maꞌ tob laj uxlabal elenak chic lok ru̱cꞌ. Reꞌ Jesus xiyew woꞌ chic rikꞌorbal
jenaj winak tasrakꞌ dANaxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Etinitoꞌbej maj ru̱cꞌ i xakꞌor lok wili xcꞌutunic chi chꞌiclic acꞌux chiwi̱j. Yuꞌna kꞌuruꞌ tisoljen je pan apa̱t chi suk chic acꞌux maj reꞌ maꞌ tob laj uxlabal nchopbic na̱ ricꞌacharic awixkꞌu̱n xelic chic lok ru̱cꞌ, nqui reh. [}a|}zSywu-srQqoRmltk]jihgfe|cba_^] \5Z YWVTSQP_MKJ;GgEhCBBiA?>==D;s:w97B54P2130&/a.2,3+* ('&%#"!06nC U_]iMF !Ruꞌum aj reꞌ, jeꞌ wili ricꞌuꞌljic i Jesus xcaꞌn cok: «Maꞌ kehtꞌalim ta hab wach u̱cꞌ xchalic rikꞌormojic i kahsanic haꞌ xiban i Wa̱n, nqui take reh. —Reꞌ hin maꞌ eta woꞌ nikꞌor aweh tak haj xchalic wi̱n i wajawric chi ribanaric paꞌ bih xniban take lok reꞌreꞌ, nqui Jesus queh.TE! Wi nchel xkakꞌor reh chi xa pa ricꞌux xchalic ribanaric, maꞌ kehtꞌalim ta chaj bih encꞌuluric ku̱cꞌ? nqui take chi quiwach. Jeꞌ reꞌ xquikꞌor ruꞌum chi xquicꞌraj chi equiꞌoquic pan yohbal cu̱cꞌ i tinamit maj chi queh riqꞌuihal i tinamit reꞌ Wa̱n xwihꞌic chi jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. [D/ Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: «Wi xkakꞌor reh chi cu ru̱cꞌ Dios xchalic rikꞌormojic, erikꞌor keh chi chaj waꞌric maꞌ xkanimej ta. 9Ck Chakꞌor tak cho wi̱n kꞌuruꞌ, reꞌ kahsanic haꞌ xiban i Wa̱n queh tinamit, cu ru̱cꞌ na Dios xchalic rikꞌormojic on xa pa ricꞌux xchalic ribanaric? nqui queh. ~Bu Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Tare̱t, reꞌ hin enikꞌor aweh tak haj nchalic wi̱n i wajawric chi ribanaric take reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ quinacꞌuꞌlej pe tak cho ru̱cꞌ i pahkanic nanibanam aweh tak wili: rA] Ar jeꞌ wili xquikꞌor reh chi rinakaric: «Chakꞌor keh, hab wach aj u̱cꞌ nchalic awajawric reꞌ xacoj chi ribanaric take xaꞌn ayuꞌ e̱w? Hab wach xpahbanic aweh kꞌuruꞌ chi wilic awajawric reꞌreꞌ? nqui take reh. @} Junpech chic naxponic woꞌ chic i Jesus ar Jerusalen, reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam tinamit, xiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ i Jesus nok behic riban chꞌi̱l take raj tahkanel ar chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. d?A Chaꞌn tak cuyuj mahc kꞌuruꞌ maj wi maꞌ ticuybic tak mahc, reꞌ kAja̱w Dios wilic cho pan taxa̱j maꞌ eta woꞌ ricuy amahc tak, nqui Jesus. Reꞌ pahkanic xbanaric reh Jesus
chiri̱j i rajawric wilic >{ Jeꞌ woꞌ chic, nikꞌor woꞌ aweh tak chi nachaꞌn ati̱j tak, wi hab wach jenoꞌ wilic rimahc awu̱cꞌ tak, chacuy tak rimahc reh chi jeꞌ reꞌ, wi wilic jenoꞌ amahc tak chiwach i kAja̱w Dios ar pan taxa̱j, ewoꞌ ncuyuric aweh tak. z=m Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Dios ru̱cꞌ apahkanic tak maj reꞌ nicꞌ paꞌ nimal enapahkaj tak reh pan ti̱j, ewoꞌ ricꞌuꞌlej cho na̱ aweh tak i pahkanic naꞌn tak chiwach. ;<o Til coric nikꞌor aweh tak chi hab ta nak wach eriban jenoꞌ pahkanic chi maꞌ eta ripohꞌaj nechꞌ ok ricꞌux, til woꞌ nak erilow wach haj wilic i ripahkanic. Jeꞌ reꞌ nok reꞌreꞌ eta nak rikꞌor reh Dios chi jeꞌ wili: ‹Chaꞌn chi reꞌ yu̱kꞌ wilic chi kawach wili, enelic je ayuꞌ eh eno̱j riyew ri̱b pan nim laj haꞌ, nqui ta nak reh, reꞌ Dios ewoꞌ nak ricꞌuꞌlej cho na̱ i pahkanic reꞌreꞌ. 4;a Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ woꞌ quibiram rich aj tahkanel: «Maꞌ nsahchic acꞌux tak ruꞌum chi reꞌ Dios xiban jeꞌ ricab xnikꞌor reh che̱ꞌ wili. Chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chi reꞌ Dios naricꞌuꞌlem cho na̱ apahkanic naꞌn tak chiwach. :7 Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Luch naxilow reꞌreꞌ xcꞌulic cho pa ricꞌux i kꞌoric xiban i Jesus eh ruꞌum reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w kaj tijinel, chawilow ti i richeꞌlal i̱co reꞌ xakꞌor chi maꞌxta chic riwachanic, chikic peꞌ nchel! nqui reh. _97 Nok sakꞌanak chic lok jeꞌ ikal, reꞌ Jesus chꞌi̱l take raj tahkanel xiꞌiqꞌuic woꞌ chic ponok reꞌ wilic wi̱ꞌ i richeꞌlal i̱co reꞌ xkꞌormojic reh ruꞌum i Jesus chi maꞌxta chic riwachanic chi junpech. Reꞌ take raj tahkanel i Jesus xquilow chi reꞌ richeꞌlal i̱co reꞌreꞌ chikinak chic cu pa ra̱ꞌ. 18[ Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ naxoquic i kꞌi̱j, reꞌ Jesus xelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ. Reꞌ richeꞌlal i̱co xchikic
ruꞌum rikꞌorbal i Jesus A7{ Chiꞌnchel kꞌoric xiban i Jesus chipam i lokꞌ laj Pa̱t reꞌreꞌ xponic pan quixiquin take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, reꞌ take reꞌ xquitokꞌa̱ꞌ quisiqꞌuim ri̱j chaj bih ricansjic i Jesus nacaꞌnam xa reꞌ laꞌ quehtꞌalim woꞌ chi reꞌ cꞌahchiꞌ quicapam ribanaric reꞌreꞌ, ricꞌam cho cꞌaxquilal chi quina̱ cuꞌum queh riqꞌuihal take cꞌacharel reꞌ xa nsahchic chic quicꞌux chiri̱j i Jesus nanquibiraj i cꞌuhbalanic riban. Ruꞌum aj reh quiyoꞌjic chi quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ, maꞌ xquichop ta woꞌ i Jesus chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ. v6e Ar ajic, nok ribanam chic chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xoquic chi cꞌuhbalanic chi jeꞌ wili: «Maꞌ holohic ta cꞌahchiꞌca̱t tak maj pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cahnok:“Reꞌ pa̱t wili lokꞌonbal reh Dios nok wilic reꞌ nacaꞌnam wi̱ꞌ quiti̱j take cꞌacharel quichalic chi junsut tinamit.Jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj pa riCꞌuhbal i Dios, xa reꞌ laꞌ hat-tak xacoj tak chi jenaj cꞌaybal reꞌ nawelkꞌaj tak wi̱ꞌ take tinamit, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. «To̱b ta woꞌ awehtꞌalim tak chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak xacoj tak chi jenaj cꞌaybal reꞌ nawelkꞌaj tak wi̱ꞌ take cꞌacharel ru̱cꞌ take cꞌa̱y naꞌn tak queh, nqui Jesus. 35_ Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Jesus maꞌ xiyew ta kꞌab chi hab wach enbehic chipam i lokꞌ laj Pa̱t reꞌreꞌ, jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌamam cok ricꞌa̱y ar. D4 Naxponic woꞌ chic ar Jerusalen chꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel, reꞌ Jesus xoquic cok ar chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Naxilow chaj bih noꞌjbal ncaꞌn take aj cꞌa̱y chꞌi̱l take aj yaco̱l wilque̱b ar, xitokꞌa̱ꞌ ritꞌerem take lok. Jeꞌ woꞌ, xitahchꞌaj je quime̱xa take aj chꞌakol wach tumi̱n eh jeꞌ woꞌ reꞌ xiban reh quitzꞌuka̱b take aj cꞌa̱y rexba̱. v3e Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh richeꞌlal i̱co reꞌreꞌ: «Yuꞌna maꞌ neꞌel ikal chic narilmijic wach i wachanic naꞌn reh chi naquicꞌuxum i tinamit, nqui reh. Pa ricorquilal, reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xa ru̱cꞌ ti richeꞌlal i̱co xkꞌormojic cok, xa reꞌ laꞌ take raj tahkanel i Jesus cu xquibiraj woꞌ cho take kꞌoric reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus xitꞌerej lok take cꞌacharel cꞌa̱y ncaꞌn chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios f2E Ar ajic xilow je wach junwal chi che̱ꞌ I̱co ribihnal xa hetlic chic i xak eh naxo̱j nak risicꞌ soꞌ reh i wach i tic reꞌreꞌ, maꞌ jenaj i wach xirak maj maꞌ jaꞌ reꞌ ta nak rikꞌijil chi nariwachanic. 31_ Nok sakꞌanak chic lok jeꞌ ikal, reꞌ Jesus richꞌi̱l take raj tahkanel xiꞌelic woꞌ chic je ar Weta̱nya eh ar nah be̱h reꞌ Jesus xchalic ricꞌahric. 0 Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ ponic xiban i Jesus chipam i tinamit Jerusalen. Nok wilic chic cok ar, reꞌreꞌ xoquic cok pan Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. Chiri̱j chi rilom chic take nicꞌ paꞌ nimal wilic ar, reꞌreꞌ xelic je ar Jerusalen maj nok oconak chic i kꞌi̱j, xilow chi tare̱t chi reh chi ar chipam i tinamit Weta̱nya narojic wirok. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xo̱j ar chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel. Reꞌ risihtjic i che̱ꞌ I̱co ribihnal 9/k eh kayew woꞌ tak rilokꞌil i naroquic wili chi kꞌatal kꞌoric chi kana̱ jeꞌ ricab naxwihꞌic cho chi kꞌatal kꞌoric i kaj najtir kꞌi̱j maꞌ Tawiy, nqui take. ;.o Jeꞌ woꞌ, reꞌ take riqꞌuihal i tinamit jeꞌ chi xam take chiri̱j eh jeꞌ chi pe̱t take chiwach jeꞌ wili nquikꞌor chi cow: «Kalokꞌej woꞌ tak wach i Dios reꞌ wilic cho ar pan taxa̱j. Kayew tak rilokꞌil i cꞌulic riban lok wili chi takꞌamaj cho ruꞌum i Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios *-M Nok behic chic riban je, wilic take cꞌacharel xquiyew rilokꞌil i Jesus chi jeꞌ ricab jenaj kꞌatal kꞌoric naxquixoyej je pa̱m ribe̱h ru̱cꞌ ricojoric je wach acꞌal i quijuc ro̱k tzꞌih reꞌ roxlo̱cꞌ lok quisoꞌ eh chꞌi̱l woꞌ ricojoric je xak pacꞌ pa ribe̱h. 6,e Chiri̱j wili nok reꞌ take reꞌ xisoljic cho ru̱cꞌ i Jesus chi quichꞌi̱l chic i racꞌu̱n cawa̱y, wilic queh take cablaj chi nahsil raj tahkanel, reꞌ quijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok quisoꞌ, xquicoj je cheꞌl ri̱j i racꞌu̱n i cawa̱y reꞌreꞌ reh chi naritzꞌuhkic chi suk i Jesus eh chi jeꞌ reꞌ chi wilic chic china̱ i racꞌu̱n cawa̱y, reꞌreꞌ xitic juꞌ ojic chipam i tinamit Jerusalen. + Reꞌ take qui̱b aj tahkanel reꞌreꞌ nicꞌ paꞌ wach xkꞌormojic queh ruꞌum i Jesus chi rajwam wach i racꞌu̱n i cawa̱y, reꞌ woꞌ reꞌ xquikꞌor queh take winak reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xyeꞌeric woꞌ kꞌab queh chi xquicꞌam je. m*S Naxi-ilmajic chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn take quib reꞌreꞌ, jenaj queh winak jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b ar jeꞌ wili xikꞌor cho: «Chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ achejem tak i racꞌu̱n cawa̱y reꞌreꞌ? nqui xikꞌor. H)  Chiri̱j wili nok quibiram chic chiꞌnchel kꞌoro̱j queh reꞌreꞌ, reꞌ take quib chi raj tahkanel reꞌreꞌ xiꞌo̱j chipam i tinamit reꞌ xitakꞌa̱ꞌ take je wi̱ꞌ i Jesus. Naxiponic ar, xo̱j woꞌ quirak i racꞌu̱n cawa̱y chi bacꞌlic chi chi̱ꞌ ribehil cok i jenaj pa̱t eh xquichej cho. (  Wi hab wach ok nchel xbirinic aweh tak chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ achejem tak i chicop reꞌreꞌ, chakꞌor tak reh chi naricamanic wi̱n hin Ajabe̱s Jesus eh chi xa reꞌ woꞌ ti nanicohlam ricojoric nanisolqꞌuim woꞌ chic reh, nqui Jesus. '# chi jeꞌ wili takꞌanic xiban queh: «Hiy tak cok chipam i tinamit wilic chi kawach wili eh nok wilca̱t tak chic cok ar, enarak tak jenaj racꞌu̱n cawa̱y bacꞌlic ar, reꞌ jaꞌ hab ta wach johtonak china̱. Chachej tak cho eh chacꞌam tak cho wi̱n ayuꞌ. {& q Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel xiꞌiqꞌuic ponok chi quixilac take tinamit Wetpaqueh chꞌi̱l i Weta̱nya quibihnal reꞌ ncꞌutunic chic je wi̱ꞌ i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”, reꞌ wilic woꞌ chi rilahkꞌ i tinamit Jerusalen. Ar kꞌuruꞌ maꞌ naht ta chic je ru̱cꞌ i tinamit Jerusalen, reꞌ Jesus xikꞌoꞌrej take je qui̱b queh cablaj chi nahsil raj tahkanel chi naritakꞌa̱b je take +%O 4Chalic i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: «Yuꞌna ti tilwok maj xachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j, nqui reh. Chipam aj ti juncꞌam naxkꞌormojic reh chi narojic pa ripa̱t, reꞌ sotꞌ reꞌreꞌ xilbic woꞌ ti eh chi nilbic chic, xo̱j chiri̱j i Jesus naxitik juꞌ ribe̱h.A${ 3Naxponic ru̱cꞌ, reꞌ Jesus xibiraj reh chi jeꞌ wili: «Chaj bih nawa̱j chi nanibanam awu̱cꞌ? nqui reh. —Ajabe̱s aj tijinel, chaꞌn chi echic quinilbic, nqui sotꞌ reh. #  2Naxibiraj i sotꞌ chi jeꞌ reꞌ, maꞌ woꞌ reꞌ chic i rijuc ro̱k tzꞌih roxlo̱cꞌ lok risoꞌ xicapaj je ricꞌamaric naxiyew jok wach acꞌal. Chi jeꞌ reꞌ xuctic ti je chipam i juncꞌam reꞌreꞌ eh xcꞌamaric je ru̱cꞌ i Jesus. q"[ 1Reꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ xpaꞌlajic eh xikꞌor reh jenaj queh take richꞌi̱l chi naricꞌamam cho i sotꞌ ru̱cꞌ. Reꞌ takꞌamaj je ru̱cꞌ i sotꞌ reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh naxponic ru̱cꞌ: «Sukbok acꞌux. Reꞌ Jesus cꞌahchiꞌca̱t rikꞌoꞌrem cho. Tucten kꞌuruꞌ, naca̱t nicꞌamam je ru̱cꞌ, nqui reh. $!A 0Naxquibiraj take cꞌacharel quitahkanic reh Jesus chi reꞌ sotꞌ reꞌreꞌ xa nchokonic chic chiqui̱j, pꞌuht quinakam chi narimayam ahnic. Reꞌ sotꞌ reꞌreꞌ maꞌ xicoj ta rehtal rinakaric xcaꞌn, riman chic xiqꞌuer je richi̱ꞌ chi jeꞌ wili: «Jesus ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chacuy chaquetelej ta woꞌ ti niwach chi ribanaric chi na̱wilbic chic, nqui reh. : m /Reꞌreꞌ ajic, naxibiraj cu̱cꞌ take cꞌacharel chi reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret iqꞌuic riban je ar, xikꞌoꞌrej je chi cow chi jeꞌ wili: «Jesus ra̱ꞌ riꞌsil cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, chacuy chaquetelej ta woꞌ ti niwach chi ribanaric chi na̱wilbic chic, nqui je. 0Y .Nok cu behic ncaꞌn chi ojic ar Jerusalen, reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel xiponic chipam i tinamit Jericoh. Naxelic je chipam i tinamit reꞌreꞌ chi xam take juntuhm chi cꞌacharel chiri̱j, xiqꞌuic cok chi chi̱ꞌ i be̱h reꞌ wilic wi̱ꞌ jenaj sotꞌ Wartime̱yo ribihnal. Reꞌ sotꞌ wili reꞌ racꞌu̱n i Time̱yo, ar tzꞌuklic chiꞌ be̱h chi pahkanic tumi̱n queh take behel. q[ -jeꞌ ricab nok reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, maꞌ xincꞌulic ta lok chaxilac tak reh chi reꞌ ta nak hin na̱camanem tak niwach, xincꞌulic laꞌ lok reh chi reꞌ hin nanicamanem awach tak ru̱cꞌ acoꞌljic hat-tak chiꞌnchel cꞌacharel. Ruꞌum aj reh acoꞌljic hat-tak, reꞌ hin naniyeb nicꞌacharic pan quimic reꞌ naricamanic chi jeꞌ jenaj tojbal yeꞌo̱j chi rijelow-bal i tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum nak chiꞌnchel cꞌacharel ruꞌum reh nicꞌ paꞌ qꞌuihal quimahc wilic, nqui Jesus. Reꞌ Jesus xisakomej pa̱m
i nakꞌ wach jenaj i sotꞌ <q ,Jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel reꞌ ra̱j chi encojoric ruꞌum i Dios chi aj cꞌamol be̱h, riwi̱ꞌ chi reh chi naribanam woꞌ chi aj toꞌo̱l take queh rich cꞌacharel xi +Ra̱j nchel chaxilac hat-tak reꞌ titahkanic tak wi̱n maꞌ jeꞌ ta reꞌ i noꞌjbal naribanaric. Xa hab wach chaxilac tak ra̱j ribanam ri̱b chi nim wach, riwi̱ꞌ chi reh chi naribanam chi aj toꞌo̱l take queh rich cꞌacharel. M *Ar ajic reꞌ Jesus xikꞌoꞌrej take je chi naquijilim cok qui̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak nicꞌ wach quinoꞌjbal take kꞌatal kꞌoric chꞌi̱l take caj toꞌo̱l, naquikꞌatbic kꞌoric chi quina̱ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ take reꞌ nca̱j chi xa reꞌ wach i takꞌanic ncaꞌn ruꞌ, xa reꞌ wach reꞌ curman chi naricꞌamaric na̱ cuꞌum chiꞌnchel.   )Chiri̱j wili naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take riman chic aj tahkanel, xicakric chi quina̱ i Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n. r] (xa reꞌ laꞌ maꞌ reꞌ ta pa nikꞌab wilic chi etinicoj tak chi quinahsil take waj toꞌbonel chi kꞌatoj kꞌoric maj reꞌ take nacoquic chi jeꞌ reꞌ, xa reꞌ woꞌ take hab paꞌ wach chiho̱j quiwach, nqui Jesus queh. Q '—Ewoꞌ nak ruꞌ nkacuy Ha̱w, nqui take. Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Pan coric, reꞌ hat-tak ewoꞌ na nak nacuy tak ransil i tiꞌcꞌaxic nanicuyum ransil i hin, hI &—Reꞌ cok hat-tak maꞌ narak ta tak chiri̱j chaj bih cꞌahchiꞌ apahkam tak wi̱n. Nwa̱j nikꞌorom aweh tak i wili: Jeꞌ ricab chi curman ta nak chi wi̱n rucꞌjic i cꞌah laj haꞌ yeꞌo̱j pan jenoꞌ culc, jeꞌ woꞌ curman chi wi̱n chi reꞌ hin nanicꞌulum i tiꞌcꞌaxic reꞌ naricꞌambic je wi̱n riꞌsil acꞌal jeꞌ ricab naxinmuhkic pan haꞌ naxkahsjic niha̱ꞌ. Ena nacuy tak i tiꞌcꞌaxic wilic chi nina̱ nanacapaj hat-tak? nqui queh. ]3 %Xichalic take quib reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Nok wilca̱t chic chi kꞌatoj kꞌoric ru̱cꞌ rinimal wach awajawric, chacuy Ha̱w, koj-acoj chi quinahsil take awaj toꞌbonel, nqui take reh. \1 $—Chajaric atoꞌbil nawa̱j tak chi eniban awu̱cꞌ tak? nqui Jesus queh. -S #Ar chic nah be̱h, reꞌ take quib chi racꞌu̱n i maꞌ Sewere̱yo quitahkanic reh Jesus, reꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n, xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Ha̱w kaj tijinel, nka̱j nak chi enaꞌn ku̱cꞌ i atoꞌbil nakapahkam aweh wili, nqui take reh. kO "reꞌ naquiseꞌlam pan nakꞌ niwach, reꞌ naquikꞌojbic wi̱n, reꞌ naquichuhbunic wi̱n eh chiri̱j aj chic reꞌ naqui̱nquicansam je. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ nacaꞌnam wi̱n, pa ro̱x kꞌi̱j niquimic na woꞌ chic wuctic cho chi quixilac take camnak, nqui Jesus. Reꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l i Wa̱n xquipahkaj
jenaj atoꞌbil reh Jesus {o !«Chacoj tak rehtal chi chipam i tinamit Jerusalen reꞌ cꞌahchiꞌ kojic wi̱ꞌ, wilic i jenaj reꞌ narikꞌahsjic wi̱n pan quikꞌab take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ take wili naquipahkam richꞌukuric ri̱j niquimic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel eh chiri̱j chic reꞌ nanikꞌahsjic pan quikꞌab take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, P Nok cꞌahchiꞌ chic cojic nah be̱h, reꞌ Jesus chꞌi̱l take i cablaj chi nahsil raj tahkanel xquichop jok kojic chipam i be̱h no̱j ar pan tinamit Jerusalen. Reꞌ take cablaj behic ncaꞌn chiri̱j i Jesus, xa nsahchic chic quicꞌux ruꞌum chi reꞌreꞌ ncꞌambic quibe̱h chi ojic chipam i tinamit reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ riqꞌuihal cꞌacharel reꞌ maꞌ nquicꞌul ta riCꞌuhbal. Tzꞌa̱b ruꞌ take pa reh chic cꞌacharel quitahkanic reh, xa yoꞌjic chic wilque̱b ruꞌum reh riyohbaljic chi xa paꞌ jaric encaꞌn reh Jesus. Ar ajic reꞌ Jesus xesaj lok pa reh take cablaj chi nahsil reꞌreꞌ eh xiꞌoxpechej rikꞌormojic queh chiri̱j riquimic. Jeꞌ aj wili xikꞌor queh: lQ Ar aj ruꞌ qꞌuihal take cꞌacharel reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic quiwaꞌric wilic ayuꞌ wach acꞌal, naribanam chi maꞌxta chic quiwaꞌric. Ra̱j take riqꞌuihal cꞌacharel reꞌ maꞌxta ti quiwaꞌric ayuꞌ wach acꞌal, naribanam chi kꞌe̱ꞌ chic quiwaꞌric nariwihꞌic, nqui Jesus. Reꞌ roxpechej rikꞌormojic riquimic xiban i Jesus 1[ Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiwach acꞌacharic tak ayuꞌ wach acꞌal, qꞌuihal chic take cꞌacharel nacaꞌnam chi jeꞌ awas acha̱kꞌ tak, awana̱b tak, atu̱t awaja̱w tak on chi jeꞌ chic take ahaꞌlacꞌu̱n tak. Jeꞌ woꞌ xa haj nariyeꞌeric apatal tak reh chi na̱cꞌacharic tak ar chi xa jeꞌ chic apa̱t tak, on nariyeꞌeric awacꞌa̱l tak chi na̱camanem tak wach chi jeꞌ chic aweh tak. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ natiquimok tak je nariyeꞌeric woꞌ aweh tak chi na̱cꞌacharic tak chi junelic ar pan taxa̱j. {o Reꞌ Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Til coric nikꞌor aweh tak chi chiꞌnchel hat-tak reꞌ xacana̱ꞌ cho awaj pan pa̱t tak jeꞌ ricab atu̱t awaja̱w tak chꞌi̱l awas acha̱kꞌ tak, awana̱b tak on awehqꞌue̱n tak chꞌi̱l ahaꞌlacꞌu̱n tak on reꞌ ayeꞌa̱b tak ruꞌum chi xayew acꞌux tak chi nitahkaljic on chi rikꞌormojic niCꞌuhbal reꞌ nyeꞌbic risukquil quicꞌux take cꞌacharel, maꞌxta acahnic tak chi maꞌ ta hab wach naquijilow-bem juncꞌam ok ruꞌ. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal na̱cꞌulum tak chiwach i xacana̱ꞌ tak cho.  1 Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, reꞌ cok i hoj til woꞌ chiꞌnchel paꞌ bih wilic keh xkacana̱ꞌ cho chi atahkaljic i hat. Ra̱j na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ Dios nariyeb rijelow-bal keh? nqui reh.  ' Chalic i Jesus xitzꞌehtaj je take eh jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chawach hat-tak cꞌacharel maꞌ eta riban chi hab wach cꞌacharel eriban canar oquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric xa reꞌ laꞌ chiwach i Dios maꞌxta bih cꞌaxic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiwach ruꞌ xa ewoꞌ riban chi reꞌ cꞌacharel enoquic chi riꞌsil rajawric, nqui queh. f E Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, riman chic xsahchabic quicꞌux take cablaj chi nahsil raj tahkanel. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ chic wili xquikꞌor chi quiwach: «Wi kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi queh take bihomak chi equiꞌoquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric, hab woꞌ wach kꞌuruꞌ encaꞌn canar oquic? nqui take. ~ u Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ biho̱m wi maꞌ resaj lok rij ricꞌux i ribihomal, kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi reh chi enoquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric. Xa jeꞌ na ricab cꞌaxquilal chi reh jenoꞌ nim laj chicop came̱yo ribihnal, chi enoquic chipam tꞌuch ritzꞌahpil ocbal reh katinami̱t Jerusalen nok wilic i rihk, nqui Jesus. q [ Naxquibiraj take cablaj chi nahsil raj tahkanel chi jeꞌ reꞌ, xsahchic quicꞌux ru̱cꞌ xikꞌor i Jesus maj chi queh ruꞌ, reꞌ ratoꞌbil i Dios xa wilic woꞌ chi quina̱ take biho̱m. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xitik juꞌ i kꞌoric chi jeꞌ wili: «Hat-tak wich kꞌorom, nikꞌor aweh tak, reꞌ cꞌacharel reꞌ china̱ ribihomal chꞌiclic ricꞌux, til kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi reh chi enoquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric. + Naxilow chi jeꞌ reꞌ i Jesus, xilbic je chi quina̱ take cablaj chi nahsil raj tahkanel eh jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom: «Til kꞌe̱ꞌ nchel cꞌaxquilal chi reh jenoꞌ biho̱m chi enoquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi aj kꞌatal kꞌoric china̱, nqui queh. nU Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ kꞌoric xiban i Jesus, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xelic je ru̱cꞌ chi xa tiꞌ chic pa ricꞌux ruꞌum tiꞌ xibiraj chi naricꞌayem paꞌ bih wilic reh maj yohbal cho wach ribihomal wilic. 'G Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus, xitzꞌehtaj pan nakꞌ wach i qꞌuijol reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor ru̱cꞌ rinimal wach chakꞌlamil: «Jenaj chic bano̱j maꞌ jaꞌ naꞌn ta ribanaric, reꞌ nitahkaljic. Quinatahkej kꞌuruꞌ reꞌ cok ruꞌ, pe̱t chacꞌayej cho chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic aweh eh reꞌ ritzꞌakil na̱cꞌayem reꞌreꞌ, chayew queh take niba̱ꞌ reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa ta jeꞌ chic ricab abihomal wilic ayuꞌ wach acꞌal enamol wach ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j, nqui Jesus. Q Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w aj tijinel keh, chiꞌnchel take takꞌanic nakꞌor reꞌreꞌ cu pa nitꞌuchal nipꞌutum cho ricꞌamaric na̱, nqui reh. 9k Chiri̱j chic reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat awehtꞌalim take lajeb chi takꞌanic xicꞌul i Moyses ru̱cꞌ i Dios. Chacꞌam na̱ kꞌuruꞌ take takꞌanic jeꞌ ricab take wili:Ma̱ban i cꞌoyomal,
ma̱ban cansanic,
ma̱ban i lekꞌ,
ma̱ban chucuj kꞌoric chiri̱j awas acha̱kꞌ,
ma̱ban rijotꞌoric awas acha̱kꞌ
eh chayew woꞌ rilokꞌil atu̱t awaja̱w, nqui Jesus reh. &E Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Wi xa reꞌ woꞌ Dios kꞌe̱ꞌ ato̱b, naxakꞌor wi̱n kꞌuruꞌ chi hin woꞌ ato̱b, narak ta woꞌ nchel chiri̱j chi reꞌ hin wilic woꞌ wajawric chi rikꞌormojic aweh haj wilic ra̱j banaric? nqui Jesus. 9 Nok reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi nahsil raj tahkanel tikilque̱b chic chi naquichopom je quibe̱h chi elic je chipam i yukꞌul wilque̱b wi̱ꞌ, xcꞌulic lok ru̱cꞌ Jesus jenaj cꞌacharel eh jeꞌ wili xikꞌor reh naxixucꞌa̱ꞌ cok ri̱b chiwach: «Ha̱w ato̱b laj kaj tijinel, chakꞌor wi̱n, chaj bih ra̱j banaric reh chi equinehtric reh i junelic cꞌacharic? nqui reh Jesus. uc Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus xitokꞌa̱ꞌ rikꞌahchem take haꞌlacꞌun eh xicoj rikꞌab chi quina̱ chi quicuseꞌsjic. Jenaj qꞌuijol laj biho̱m xibiraj
chaj bih ra̱j banaric chi
encꞌacharic chi junelic H  Til coric nikꞌor aweh tak chi jenoꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ ricꞌul ta rikꞌorbal i Dios chi kꞌochlic ra̱mna jeꞌ ricab chi kꞌochlic i ra̱mna jenoꞌ haꞌlacꞌun nankꞌoꞌrjic ruꞌum raja̱w, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌxta roquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, nqui Jesus. 5 Naxilow i Jesus chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam take aj tahkanel, jeꞌ wili xikꞌor queh naxcakric chi quina̱: «Ruꞌum aj chi reꞌ Dios nkꞌatbic kꞌoric chi quina̱ take quisicꞌbic reh ricuseꞌsbal jeꞌ ricab ncaꞌn take haꞌlacꞌun wili, ma̱kꞌet tak pan quibe̱h chi naquijilim cho qui̱b wu̱cꞌ take haꞌlacꞌun wili, chayew laꞌ tak kꞌab queh chi jeꞌ reꞌ encaꞌn. Z~- Junpech wilic take tutbe̱s ajabe̱s xquicꞌam cok quihaꞌlacꞌu̱n chiwach i Jesus reh chi naricojom rikꞌab chi quina̱ chi cuseꞌsbal queh. Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam, reꞌ take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus, xicakric chi quina̱ take cꞌahchiꞌ quicꞌamam cok i quihaꞌlacꞌu̱n chiwach i Jesus. e}C Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ ixok reꞌ nok richꞌakam chic je ri̱b ru̱cꞌ ribahi̱l, ricꞌam chic jenoꞌ toco̱m winak chi ribahi̱l, nqui Jesus queh. Reꞌ Jesus xicuseꞌsaj take cucꞌ haꞌlacꞌun t|a Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ winak reꞌ richꞌak rehqꞌue̱n eh ricꞌam chic jenoꞌ toco̱m ixok maꞌ xa reꞌ ta chiwach i Dios nmahcanic jeꞌ laꞌ woꞌ chiwach i pe̱t rehqꞌue̱n nankajic pan cꞌoyomal. T{! Chiri̱j wili nok wilque̱b chi ponok pan jenaj pa̱t reꞌ xiponic wi̱ꞌ, reꞌ take raj tahkanel xquipahkaj reh chi naritikim juꞌ rikꞌormojic queh chiri̱j i kꞌoric xiban cho reꞌreꞌ. z reꞌ juncꞌuhl chi cꞌacharel ntununjic quiwach ruꞌum i Dios maꞌ hab ta chic wach enchꞌakbic quiwach, nqui Jesus. =ys Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok quicꞌamam chic qui̱b pan caxarahil,
reꞌ take quib chi cꞌacharel reꞌreꞌ no̱j riban chi xa jenaj chic quiwi̱ꞌ, nqui rikꞌor. «Ruꞌum aj chi reꞌ quib chi cꞌacharel nquicꞌam qui̱b pan caxarahil maꞌ quib ta chic quiwi̱ꞌ xa jenaj laꞌ chic quiwi̱ꞌ x Jeꞌ aj wili rikꞌor chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ:“Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ winak nok rirakam chic ricꞌuꞌlil ro̱k kꞌab, naricana̱b wihꞌic chi rehquen rajawric ritu̱t raja̱w
eh reꞌ chic ricꞌuꞌlil naricꞌuꞌlem pa ricꞌacharic. Rw Reꞌ cok ruꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ cho pan pꞌuhtbal reh cꞌacharic naxitikꞌa̱ꞌ i Dios chiꞌnchel. Cꞌolok pan acꞌux tak chi pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi naxitikꞌa̱ꞌ i winak chꞌi̱l ixok, xicana̱ꞌ woꞌ chi reꞌ ixok wilic chi ricꞌuꞌlil i winak. v Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor queh chi quicꞌuꞌljic: «Reꞌ awa̱mna hat-tak yuꞌna kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cowil jeꞌ woꞌ ricab i ca̱mna take xiban cho ama̱m awatiꞌt tak. Ruꞌum aj reꞌ, chi cowjonak chic i ca̱mna chi riyeꞌeric quicꞌux chiri̱j i chꞌakoj i̱b, reꞌ Moyses xiyew queh i takꞌanic tzꞌihmbimaj cho reꞌreꞌ. =us Reꞌ take cow laj aj niminel reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: «Reꞌ Moyses xiyew kꞌab chi jenoꞌ bahilbe̱s erichꞌak ri̱b chi cꞌacharic ru̱cꞌ rehqꞌue̱n. Reꞌ cok ruꞌ jeꞌ wili takꞌanic xiban: Jenoꞌ winak wi ra̱j richꞌakam i rehqꞌue̱n, pe̱t chitikꞌa̱ꞌ jenoꞌ hu̱j reꞌ eritzꞌihmbaj wi̱ꞌ take riwi̱ꞌ chi narichꞌakam wi̱ꞌ ri̱b chꞌi̱l i rehqꞌue̱n eh nok riyeb chic reh rehqꞌue̱n i hu̱j reꞌreꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ eriban chi erichꞌak ri̱b chi cꞌacharic, nqui cho, nqui take. :tm Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: «Chaj bih xiban i Moyses eh chaj bih takꞌanic xiyew queh take ama̱m awatiꞌt tak? nqui queh. s Nok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam, wilic take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiponic ru̱cꞌ eh jeꞌ wili pahkanic xcaꞌn cok reh chi xa pajbal reh chi haj ta nak encalajic ru̱cꞌ rikꞌorbal chi quiwach: «Ha̱w, reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses riyew na kꞌab chi jenoꞌ winak caxa̱ra erichꞌak ri̱b ru̱cꞌ rehqꞌue̱n? nqui take reh. Nr  Chiri̱j chic relic je chipam i tinamit Capernahum, reꞌ Jesus chꞌi̱l take raj tahkanel xiꞌo̱j chipam riyukꞌul Jure̱ya eh chiri̱j reꞌ xichalic chi juntar nim laj ro̱k haꞌ Jortan ribihnal. Jeꞌ ricab rocsam wi̱ꞌ ri̱b, reꞌ Jesus xoquic chi quicꞌuhbaljic take cꞌacharel reꞌ nquimol qui̱b ru̱cꞌ. q 2Chi kꞌoro̱j chic lok chiꞌnchel reꞌreꞌ, nikꞌor woꞌ chic aweh tak i wili: Jeꞌ ricab chi reꞌ atzꞌa̱m reh chi naricamanic chi coric ru̱cꞌ cꞌuxbal, curman chi wilic ok cho riquiꞌal. Jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak chapahba̱ꞌ awi̱b tak chi coric chi reꞌ Dios erilow cho chi reꞌ acꞌacharic tak wilic riwi̱ꞌ chiwach. Ma̱cana̱ꞌ tak ribanaric reꞌreꞌ reh chi maꞌ eta nacꞌul aweh tak jeꞌ ricab ricꞌul i atzꞌa̱m chi nanelic riquiꞌal, maꞌ ncamanic ta chic chi atzꞌambal reh cꞌuxbal. Jeꞌ woꞌ chic, nikꞌor aweh tak pan sukquil ok woꞌ tiwihꞌok tak chawach chawunchelal tak, nqui Jesus.Fp 1«Yuꞌna nikꞌor woꞌ chic aweh tak wili: Reꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ reh chi narimanlajic wach riwi̱ꞌ, cu nquicꞌat wach pan kꞌa̱kꞌ, majeꞌ? Reꞌ i tiwic reh chi maꞌ eta rijotꞌ ri̱b cu ncatzꞌamej woꞌ chi coric, majeꞌ? Jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak chiꞌnchel aj niminel wi̱n, curman woꞌ chaweh tak chi na̱wiqꞌuic tak pan tiꞌcꞌaxic chi pe̱t reh chi naribanam coric chic wach acꞌux tak. Fo 0Ar chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom maꞌ nchuhpic ta wi̱ꞌ i kꞌa̱kꞌ reꞌreꞌ, maꞌ jaruj ta nariquimic quisaꞌhil take cꞌacharel wilque̱b ar. &nE /«Jeꞌ woꞌ chic, nikꞌor aweh tak chi jeꞌ woꞌ nak reꞌ enaꞌn tak ru̱cꞌ nakꞌ awach tak, ewoꞌ nak nawesaj tak lok wi ta nak ruꞌum ribanaric reꞌreꞌ maꞌ eta chic titakꞌabjic tak je chi manlic awach tak ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ ncꞌulmujic wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ nak reꞌ nikꞌor chi enaꞌn tak maj chaweh hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ nak tare̱t chi enawesaj tak lok i nakꞌ awach tak, wi ta nak ruꞌum ribanaric reꞌreꞌ enaꞌn tak canar oquic chi riꞌsil rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric. `m9 .Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, chipam laꞌ i kꞌa̱kꞌ reꞌ maꞌ eta nchuhpic chi junelic kꞌi̱j sakom, reꞌ quisaꞌhil take cꞌacharel wilque̱b ar, maꞌ jaruj ta naquiquimic chi junelic kꞌi̱j sakom. l/ -«Jeꞌ woꞌ, nikꞌor aweh tak chi xa paꞌ jaric capew-bal nasjic cho pan awa̱mna tak reꞌ nbanic chi timahcanic tak ru̱cꞌ yojbal quicꞌux awas acha̱kꞌ tak, chawesaj lok chiri̱j acꞌux tak jeꞌ ricab nak resmejic lok awo̱k enaꞌn tak wi ta nak ruꞌum reꞌreꞌ maꞌ eta chic titakꞌabjic tak je chi manlic awach tak chipam i kꞌa̱kꞌ reꞌ maꞌ jaruj ta nchuhpic ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ ncꞌulmujic wi̱ꞌ tiꞌcꞌaxic. Nikꞌor chi jeꞌ nak reꞌ enaꞌn tak maj chaweh hat-tak, kꞌe̱ꞌ nak tare̱t chi enawesaj tak lok awo̱k tak, wi ta nak ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ enaꞌn tak canar cꞌacharic chi junelic. S}O|R{zxvattXrpp mkhgfdb`_]\n[YVT[SCQNOMLK/HgFlDBK?=<;|9927653Z100/.b,*''%-"!)x\y%(W / W#EPEReꞌ take caꞌchꞌuk reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: «Reꞌ richoporic i Jesus nakaꞌnam maꞌ reꞌ ta chiwach take rikꞌijil ninkꞌi̱j reh chi maꞌ eta nkajohsaj quicꞌa̱ take tinamit quitahkanic reh, nqui take. Reꞌ ribuchꞌuric rina̱ i Jesus
pan jenaj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m q ]Quib ok chic kꞌi̱j chiri̱j ruꞌ, naripꞌuhtic johtok i rinimal ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal reꞌ n-nimjic wi̱ꞌ i quelbal cho pan tiꞌcꞌaxic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh reꞌ ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, ribihnej woꞌ chi ninkꞌi̱j reh Caxlan Wiꞌc maꞌ cojo̱j ta rikꞌomal chi sipsbal wach. Nok xa quib aj chic kꞌi̱j ra̱j chi naripꞌuhtic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquisicꞌ peꞌ ri̱j nicꞌ wach richoporic i Jesus nacaꞌnam eh xquitikꞌa̱ꞌ wach chi naquicojom rimahc chi quiwach take wilque̱b chi kꞌatal kꞌoric reh chi enquitakꞌa̱ꞌ ricansjic. X) %«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab takꞌanic xiyew i ajabe̱s reh aj chaꞌjem ripa̱t reꞌreꞌ, reꞌ hin jeꞌ woꞌ reꞌ takꞌanic niban aweh tak chi xa tikilca̱t ok woꞌ tak chi nicꞌuluric. Maꞌ xa aweh ta tak nikꞌor i wili, jeꞌ laꞌ woꞌ queh nicꞌ paꞌ qꞌuihal quitahkanic wi̱n, nqui Jesus queh.w $Naꞌlic ok aweh kꞌuruꞌ reh chi maꞌ eta ticꞌulic nirak chi wiric naꞌn naquinsoljok cho, nqui xikꞌor reh. c? #‹Chi kꞌi̱j chi akꞌab cu rehtal nisoljic cho, xa icꞌlic ok woꞌ ana̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh maj reꞌ hin ajabe̱s chana̱, maꞌ awehtꞌalim ta jaruj nchel rirak cho kꞌi̱j reh nisoljic, wi nchel johtonak chic akꞌab, on wi nchel ticꞌlic akꞌab, on wi nchel nachipꞌut cho kꞌoric i las chiwach i suk wach sakꞌic. I  "Chaꞌn tak jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ aj camanom nchaꞌjanic reh ripa̱t jenoꞌ ajabe̱s reꞌ nok ritikꞌa̱b chic ri̱b chi ojic chi naht, ricana̱ꞌ cahnok ripa̱t pan kꞌab aj camanom reꞌreꞌ. Chiri̱j chic chi reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ ricana̱b chic cahnok paꞌ bih wilic reh pan quikꞌab take raj camanom eh rehreh wach camanic xiyew cahnok queh chi quijuꞌjunal, jeꞌ wili xikꞌor cahnok reh aj chaꞌjanel reꞌreꞌ: ]3 !Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi maꞌ hab ta chic wach nehtꞌalanic reh, chawicꞌraj awi̱b tak chi maꞌ nchel riban chi maꞌ tikilca̱t ta tak chi nicꞌuluric. Reh chi maꞌ eta tican tak chi maꞌ tikilca̱t ta tak, nipahkaj aweh tak chi xa eli̱c ok woꞌ chaꞌn tak ati̱j reh chi xa tikilca̱t ok woꞌ tak chi nicꞌuluric. s_ «Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta nchel xnikꞌor lok haj wilic take rehtalil naricꞌutunic wi̱ꞌ nichalic, maꞌ hab ta chic wach xa reꞌ woꞌ Dios nehtꞌalanic reh kꞌi̱j chꞌi̱l riꞌorahil chi naricꞌuluric reꞌreꞌ. Xa ta nak reꞌ hin Acꞌunbe̱s chꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i wAja̱w wilque̱b ar pan taxa̱j, kehtꞌalim reꞌreꞌ. D Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj chiꞌnchel reꞌ xnikꞌor lok i hin, til woꞌ naricꞌuluric maꞌxta nchel risahchic wach jeꞌ ricab naricꞌulum i taxa̱j richꞌi̱l i acꞌal. *M Til coric nikꞌor chi reꞌ xnikꞌor aweh tak naricꞌuluric nok cu jaꞌ ta ncuxꞌic rinimal ro̱k quicꞌacharic take cꞌacharel cꞌachalque̱b yuꞌna. \1 Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak chi nachawilow tak chi cꞌahchiꞌ chic ricꞌulmujic take xnikꞌor lok aweh tak chi naricꞌulmujic, charak tak chiri̱j chi maꞌ naht ta chic wilic i kꞌi̱j chi nanichalic. iK «Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric, reꞌ hat-tak chacoj tak rehtal take rehtalil cꞌuhtbal reh nichalic jeꞌ ricab naꞌn tak ru̱cꞌ i che̱ꞌ reꞌ I̱co ribihnal. Nanawilow tak chi ripꞌut cho toxlonic take acꞌ xak, nawehtꞌalij tak chi reꞌ sikꞌjil xiqꞌuic chic lok rikꞌijil eh chi reꞌ chic kꞌelej oquic cho reh. h I Nachirak aj cho nichalbal, reꞌ hin nanitakꞌa̱b take cho waj tzꞌeꞌ wa̱ch reh chi nacojic chi junsut yu̱kꞌ qꞌuixca̱b china̱ acꞌal wili chi rimoloric quiwach take cꞌacharel chiho̱j take quiwach wuꞌum. D  reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel naquincꞌolok lok pa rinimal su̱tzꞌ, narilmijic wach risakomil nichꞌa̱b chꞌi̱l rinimal wach wajawric wilic. l Q Jeꞌ woꞌ reꞌ take chꞌimi̱l, chi xa jeꞌ nak chic naquikꞌehbic cho wach acꞌal naꞌilmijok, maꞌxta woꞌ chic quisakomonic cho. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ nok reꞌ take sakombal pan taxa̱j naripaꞌlajic quisakomil, = s «Chiri̱j chi iqꞌuinak chic nicꞌ nimal tiꞌcꞌaxic naricꞌuluric chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ kꞌi̱j chꞌi̱l i poh maꞌxta chic quiyeb cho quisakomil. M  Chayohbalej awi̱b tak chi quiwach kꞌuruꞌ, maꞌ riwi̱ꞌ ta chic chi etijotꞌoric tak maj reꞌ hin pe̱t cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak chiꞌnchel reꞌreꞌ chi jaꞌ ncꞌuluric ta. yk maj jeꞌ ricab yohbal wach take jotꞌo̱l nacuctic cho chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi reꞌ take reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ, yohbal woꞌ wach take jotꞌo̱l nacuctic cho chi naquitzꞌakam qui̱b aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios take eh rehtalil chi til xa coric woꞌ chic queh kꞌoric ncaꞌn nachakꞌor, yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l nacaꞌnam. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ naquiniqꞌuem woꞌ quikꞌi̱j chi quijotꞌoric take richiho̱j i Dios chi naquicoꞌljic. P Chiwach rikꞌijil i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, qꞌuihal take cꞌacharel nacoquic chi jotꞌo̱j. Chi quixilac take reꞌ, wilic take naquikꞌorom chi jeꞌ wili: ‹Quim tak, chawilow tak: Ayuꞌ wilic on wuluꞌ wilic i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui naquikꞌorom. «Nachabiraj tak chi jeꞌ reꞌ ma̱coj tak wach [/ Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal naricꞌuluric chi reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios naritokom wach rinimal ro̱k rikꞌijil tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ awuꞌum aweh hat-tak reꞌ xatrichih tak chi naca̱t tak ricoꞌlem chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ. Maꞌ ta jeꞌ reꞌ eriban, maꞌ hab ta woꞌ nak wach ericoꞌlej ri̱b chipam. fE Nipahkaj aweh tak chi chaꞌn ati̱j tak kꞌuruꞌ maj reꞌ tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ til woꞌ chic cow wach naribanam chiwach take chiꞌnchel tiꞌcꞌaxic cꞌulu̱j cho cu richꞌihquic cho chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal ritikꞌa̱b i Dios cu rehtal nponic rikꞌijil i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ. Til woꞌ chic maꞌ ilo̱j ta wach i tiꞌcꞌaxic naricꞌuluric reꞌreꞌ eh maꞌ woꞌ narilmijic chic johtok wach chiri̱j take kꞌi̱j nacꞌulurok lok reꞌreꞌ. J  Ruꞌum aj reꞌ, til nikꞌor aweh tak chi chaꞌn ati̱j tak reh chi reꞌ tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ maꞌ ok reꞌ chipam rikꞌijil i kꞌelej encꞌuluric reh chi suk elic enaꞌn tak je. H  Ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ cꞌaxquilal wach i elic naribanjic chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ niquetelej quiwach take yowa̱b ixok chꞌi̱l take tutbe̱s cu wilic quicucꞌta̱k.  On wi pan awabi̱x wilca̱t tak cho maꞌ tisoljic woꞌ tak chic cho pan apa̱t tak chi ricꞌamaric jenoꞌ ajalba̱l tak.  Jeꞌ ricab wi wilic ok nchel jenoꞌ aweh tak rij ripa̱t wilic lok, maꞌ noquic chic cok chipam chi ricꞌamaric paꞌ bih reh. -S «Reꞌ hat-tak reꞌ tilbic tak wach i hu̱j tzꞌihmbimaj cho ruꞌum aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌ Tanyel ribihnal, charak tak chiri̱j chi reꞌ ricuxꞌic wach chiꞌnchel i wach acꞌal wili xoquic chic cho nachawilow tak chi chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ take aj sachol wach i tinamit wili, xcaꞌn chic i yibel wach cꞌahbilal kꞌoro̱j cho ribiral ruꞌum i aj kꞌorol reꞌreꞌ. Nachawilow tak kꞌuruꞌ chi xbanaric chic i yibel wach cꞌahbilal reꞌ maꞌ riwi̱ꞌ ta nak chi naribanaric ar, hat-tak reꞌ wilca̱t tak chi junsut riyukꞌul Jure̱ya hiy tak pan tak qꞌuiche̱ꞌ chi ricꞌoloric awi̱b tak ar. #? Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take cꞌacharel naquixowonic awach tak ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak. To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ nacaꞌnam aweh tak, chatik tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiwi̱j maj xa reꞌ woꞌ i cꞌacharel reꞌ cu chꞌiclic ricꞌux chiwi̱j hin naponok i cohlsbal wach i tiꞌcꞌaxic wilca̱t tak wi̱ꞌ, xa reꞌ woꞌ reꞌ naricoꞌlem ri̱b. Y~+ «Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ na̱cꞌulum tak, til nikꞌor laꞌ chi wilic aweh tak naquikꞌahsjic pan kꞌab awaj cansanel tak cuꞌum take awaj pan pa̱t tak. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, wi reꞌ nchel asbe̱s acꞌun aj nimem wi̱n, narikꞌahsjic pan quimic ruꞌum richa̱kꞌ. On wi reꞌ nchel i chakꞌbe̱s acꞌun aj nimem wi̱n, reꞌreꞌ, narikꞌahsjic pan quimic ruꞌum i ras. Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ ok nchel ajabe̱s aj nimem wi̱n, narikꞌahsjic pan quimic ruꞌum i racꞌu̱n eh wi reꞌ ok acꞌunbe̱s aj nimem wi̱n, narikꞌahsjic woꞌ pan quimic ruꞌum i raja̱w. _}7 «Naticꞌamarok tak je chi na̱kꞌahsjic tak chi quiwach take kꞌatal kꞌoric on take caj toꞌo̱l, maꞌ riban ntuquic awa̱mna tak chi risiqꞌuiric ri̱j chaj bih na̱kꞌorom tak maj nikꞌor aweh tak chi chipam i juncꞌam reꞌreꞌ, maꞌ awu̱cꞌ ta tak narichalic take kꞌoric na̱kꞌorom tak, ru̱cꞌ laꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal narichalic. Chi jeꞌ aj reꞌ xa paꞌ wilic take kꞌoric nariyeꞌeric aweh tak, reꞌ woꞌ reꞌ chakꞌor tak. 8|i maj reꞌ nibiral reꞌ nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh take quicꞌulbic reh, curman chi narikꞌormojic queh cꞌacharel chipam chiꞌnchel tinamit reh wach acꞌal wili. x{i «Chipam take kꞌi̱j reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌoric chiri̱j, tikilca̱t ok tak chi ricuyuric i tiꞌcꞌaxic nacaꞌnam aweh tak take cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ruꞌum chi reꞌ hin quinanimej tak, na̱cꞌamaric tak je chi quiwach take kꞌatal kꞌoric on chi quiwach take aj toꞌo̱l queh eh reꞌ take reꞌ naca̱t tak quikꞌahsam pan quikꞌab take aj cꞌamol quibe̱h take awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ take reꞌ nok quimolom chic qui̱b pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, naquitzꞌakam kꞌoric chawi̱j tak eh naquitakꞌa̱b woꞌ atzꞌuhumjic tak ar. Jeꞌ reꞌ ajic chi quiwach aj chiꞌnchel reꞌreꞌ ma̱cana̱ꞌ tak riyeꞌeric achi̱ꞌ tak chiwi̱j Vz% Reꞌ take nimak chi cucꞌtak tinamit xa naquicꞌuꞌlem chic qui̱b chi kꞌakꞌanic chi quiwach on chi naquimolom woꞌ qui̱b jarub ok chi tinamit reh chi naquicꞌuꞌlem juntuhm ok chi tinamit chi kꞌakꞌanic. Jeꞌ woꞌ xa haj chic yeꞌa̱b, nariwihꞌic wiꞌjalel eh naribanam woꞌ take cow laj hihc. Nacꞌulurok take reꞌreꞌ chacoj tak rehtal chi xa cu reꞌ pe ti pꞌuhtbal reh i cꞌaxquilal cꞌahchiꞌ richalic china̱ acꞌal wili. «Reꞌ hat-tak na̱biram woꞌ tak ribiral chi wilic take tinamit cꞌahchiꞌque̱b chi kꞌakꞌanic chi quiwach on chi nacoquic chi kꞌakꞌanic. Nachabiraj tak reꞌreꞌ, maꞌ riban ti naho̱l awach tak chi ricapewjic chi xponic chic ricuxꞌic wach chiꞌnchel. Coric, chiꞌnchel reꞌreꞌ nariponic wach xa reꞌ laꞌ maꞌ jaꞌ yuꞌna ta ti maj curman chi pe̱t naricꞌuluric chiꞌnchel nanikꞌorom take wili: Ix  Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj yohbal wach take tinamit naquijotꞌoric cuꞌum take riqꞌuihal aj jotꞌo̱l nacuctic cho reꞌ nacaꞌnam qui̱b chi xa jeꞌ chic reꞌ hin take eh jeꞌ wili naquikꞌorom: ‹Reꞌ hin, i hin Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui naquikꞌorom. «Chawicꞌraj awi̱b tak chi quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌuruꞌ maj ru̱cꞌ i kꞌoric nacaꞌnam, naribanam chi qꞌuihal take cꞌacharel naquijotꞌoric. #w? Reꞌ Jesus chi quicꞌuꞌljic jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom queh: «Xa naꞌlic ok woꞌ aweh tak reh chi maꞌ hab ta wach enjotꞌbic aweh tak. }vs «Ajabe̱s, chacuy chakꞌor keh jaruj naricꞌuluric nicꞌ nimal xakꞌor keh. Chakꞌor woꞌ keh haj wilic take rehtalil nariwihꞌic chi pe̱t chi cꞌuhtbal reh chi qꞌuisi̱n chic maꞌ ncꞌuluric take reꞌreꞌ, nqui take reh. uw Chiri̱j chic naxiponic chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”, reꞌ ncꞌutunic je chiwach i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i maꞌ Jaco̱wo chꞌi̱l maꞌ Wa̱n chꞌi̱l woꞌ maꞌ Tirix xiponic ru̱cꞌ Jesus nok tzꞌuklic chi rutquel eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: $tA Chalic i Jesus jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban queh: «Coric, reꞌ maꞌ laj pa̱t nawilom tak wili kꞌe̱ꞌ nak ruꞌ holonquilal ncꞌutunic, xa reꞌ laꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ pa̱t wili til narisacharic wach chi junpech chi maꞌ jenoꞌ chic abaj naricahnic chi tuslic wach, nqui xikꞌor. Reꞌ take rehtalil naricꞌuhtunic wi̱ꞌ
chi xponic chic ricohlsjic
wach chiꞌnchel 2s _ Nok cꞌahchiꞌ chic relic je Jesus richꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel chipam i pa̱t reꞌreꞌ, jenaj queh raj tahkanel xikꞌor cok reh chi jeꞌ wili nok wilque̱b chic lok rij pa̱t: «Ha̱w aj tijinel keh, chawilow ti! Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal ritikꞌinjic bano̱j i pa̱t wili reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios! Xa chawilow ti take abaj cojo̱j reh, til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tak take, nqui reh. r ,Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cahnel ixok reꞌreꞌ to̱b ta xa niba̱ꞌ ti xiyew i tumi̱n reꞌ haj nak ti wilic naricamanic reh pa ricꞌacharic, ra̱j nchel take bihomak xa reꞌ chic i tumi̱n reꞌ maꞌ xquicꞌuhsaj ta xquiyew ar, nqui Jesus.fqE +Ar aj ruꞌ, reꞌ Jesus xipahkaj queh take cablaj chi raj tahkanel chi xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ chi ribirmijic i xikꞌor chi jeꞌ wili: «Til coric nikꞌor aweh tak chi reꞌ tumi̱n xiyew i niba̱ꞌ cahnel laj ixok reꞌreꞌ, xiqꞌuic woꞌ chic na̱ riwaꞌric chiwach i tumi̱n xquiyew pan caxo̱n chiꞌnchel take bihomak reꞌreꞌ. 9pk *Nok cꞌahchiꞌ chi ilo̱j i Jesus, xponic ar jenaj cahnel ixok niba̱ꞌ ti eh xiyew chipam i caxo̱n reꞌreꞌ i quib chi cucꞌ tumi̱n maꞌ qꞌuih ta ti quitzꞌakil. o  )Ar woꞌ chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ Jesus chi tzꞌuklic cok ru̱cꞌ i caxo̱n molbal tumi̱n ncamanic chipam i pa̱t reꞌreꞌ, xilow take cꞌacharel cꞌahchiꞌ quiyeb quitzꞌa̱k chipam i caxo̱n reꞌreꞌ. Chi quixilac take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xilow chi wilic qꞌuihal take biho̱m jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam. dnA (Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ nquimakꞌ paꞌ bih wilic queh take cahnel ixok eh xa poybal chic na̱ i lekꞌ ncaꞌn, xa kꞌe̱ꞌ chic nahtil ro̱k ti̱j ncaꞌn. Ruꞌum aj chiꞌnchel ncaꞌn reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum, nqui Jesus. Reꞌ cahnel ixok xiyew ritzꞌa̱k
ru̱cꞌ chiꞌnchel ricꞌux m 'Eh naquiꞌo̱j woꞌ pan tak pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, on naquiꞌo̱j woꞌ pan jenoꞌ pa̱t reꞌ yukꞌumaj take wi̱ꞌ chi wiꞌc, kꞌe̱ꞌ suk queh tzꞌuhkic reꞌ quitzꞌuhkic wi̱ꞌ take nimak quiwach. glG &Chipam i cꞌuhbalanic xiban queh cꞌacharel, reꞌ Jesus, xikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: «Chayohbalej awi̱b tak, ma̱nih awi̱b tak ru̱cꞌ quinoꞌjbal take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maj reꞌ take reꞌ kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach ricꞌuhtjic lok qui̱b queh tinamit chi nimak quiwach. Ruꞌum aj reꞌ, naquibehic lok kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach ricojoric nimak tak ro̱k tzꞌih reh chi xa suk chic equicꞌalenjic wa tak cꞌaybal. mkS %«Jeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ maꞌ Tawiy Ajabe̱s chi nina̱ nqui rikꞌor reh kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, nicꞌ aj wach kꞌuruꞌ nanquikꞌor take aj tijem ri̱j cꞌuhbal chi reꞌ rilokꞌil i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, xa jeꞌ ti ricab rilokꞌil cho jenoꞌ queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Tawiy? nqui Jesus. Reꞌ cꞌuhbalanic riban i Jesus chipam i pa̱t reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nponic chi quiwach take riqꞌuihal cꞌacharel wilque̱b cok ru̱cꞌ chi xa suk chic quicꞌux chi ribirmijic. Maꞌ ra̱j ta banaric i noꞌjbal ncaꞌn take
aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses ^j5 $Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj najtir kꞌi̱j reꞌ kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy chi yeꞌo̱j rikꞌorbal ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ wili xikꞌor chiri̱j:“Reꞌ Lokꞌ laj Ajabe̱s Dios jeꞌ wili xikꞌor reh Ajabe̱s chi nina̱ reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric: ‘Jeꞌ ricab naricꞌul rilokꞌil jenoꞌ winak ntzꞌukunjic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, jeꞌ aj woꞌ reꞌ nachacꞌul alokꞌil wili: Chi na̱wihꞌic chiniche̱l cu rehtal nawilow chi reꞌ take awaj ixowonel naquiwihꞌic riꞌsil awo̱k, nqui xkꞌormojic reh, nqui maꞌ Tawiy. ;io #Nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ chi cꞌuhbalanic chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, jeꞌ wili xikꞌor queh take quibirinic reh: «Reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ coric ta nquikꞌor chi reꞌ riraꞌil i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xa ar ti nchalic cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho i aj najtir kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy eh maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i Dios nanquikꞌor. whg "Reꞌ cꞌuꞌlunic xiban i cꞌacharel reꞌreꞌ xicꞌul ricꞌux i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hin nwilow chi reꞌ hat xa loqꞌuil chic nayew kꞌab chi reꞌ chic i Dios richop ana̱ chi kꞌatal kꞌoric, nqui Jesus reh. Ru̱cꞌ i kꞌoric xiban i Jesus, maꞌ cu ta pe chic hab wach chi quixilac take cꞌacharel wilque̱b ar xinima̱ꞌ ricꞌux chi ribanjic chic cok jenoꞌ pahkanic reh. Reꞌ Jesus, reꞌ i Pahbamaj chi
Kꞌatal Kꞌoric Dg !Jeꞌ woꞌ, coric aweh chi reꞌ Ajabe̱s Dios nkalokꞌej wach i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, riwi̱ꞌ chi keh chi tiꞌ nakicꞌram eh chi nakacꞌaxam ru̱cꞌ chiꞌnchel kacꞌux, ru̱cꞌ chiꞌnchel ka̱mna, ru̱cꞌ chiꞌnchel kacapew-bal eh ru̱cꞌ woꞌ chiꞌnchel kansil. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, coric woꞌ xakꞌor chi riwi̱ꞌ chi keh chi nakacꞌaxam take kas kacha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric ki̱b nkaꞌn i hoj. Til aj coric xakꞌor chi reꞌ ribanaric chiꞌnchel reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nponic chiwach i Dios chi quiwach quikꞌahsjic take chicop chi ricꞌataric chi si̱ chiwach i Dios ruꞌum aj kꞌahsem si̱, nqui i cꞌacharel reꞌreꞌ. Zf- Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w aj tijinel keh, coric i xakꞌor maj jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chi xa jenaj woꞌ chi Ajabe̱s Dios nkalokꞌej wach i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh maꞌxta chic jenoꞌ Dios ra̱j lokꞌonjic wach chiri̱j ruꞌ. e chꞌi̱l woꞌ i jenaj chic takꞌanic jeꞌ wili rikꞌor:“Chacꞌax awas acha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn i hat, nqui rikꞌor. «Reꞌ aj take quib chi takꞌanic wili til kꞌe̱ꞌ woꞌ ajwal wach chi cꞌamaric na̱, nqui Jesus reh. 0dY «Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i lokꞌonic ra̱j ribanaric, tanlic chi narinimjic woꞌ i jenaj chic jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel tiꞌ chawicꞌraj tak i Ajabe̱s Dios nalokꞌej tak wach.Til chacꞌax tak ru̱cꞌ chiꞌnchel acꞌux tak, ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak, ru̱cꞌ chiꞌnchel awansil tak
eh jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ chiꞌnchel acapew-bal tak, nqui rikꞌor. «Til nikꞌor aweh chi reꞌ aj reꞌ i takꞌanic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ajwal wach chi cꞌamaric na̱ rc] Reꞌ Jesus jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban reh: «Reꞌ takꞌanic reꞌreꞌ, reꞌ aj i jeꞌ wili rikꞌor:“Chabiraj i wili hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: Reꞌ Ajabe̱s Dios lokꞌomaj wach kuꞌum i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa reꞌ woꞌ i Ajabe̱s Dios wilic chi kawach chi nakalokꞌem wach, nqui rikꞌor. qb[ Chi quixilac take cꞌacharel cu reꞌ xikꞌoꞌrjic lok ruꞌum i Jesus, wilic jenaj aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌreꞌ naxibiraj chi til coric cꞌuꞌlunic xiban i Jesus, xijil cok ri̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili birinic xiban cok reh Jesus xa pajbal ti reh chi haj ta nak encalajic ru̱cꞌ take kꞌoric riban: «Ajabe̱s, haj woꞌ wilic i takꞌanic tzꞌihmbimaj chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses til ajwal wach chi naricꞌamaric na̱, nqui reh. a! «Ru̱cꞌ aj kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Moyses xicꞌuhtaj chi reꞌ Dios nlokꞌonjic wach cuꞌum take quicꞌacharic woꞌ chic cho, maꞌ reꞌ ta nchel cuꞌum take maꞌ quicꞌacharic ta chic cho, nqui Jesus queh. Reꞌ nim wach takꞌanic riban i Dios ` «Maꞌ xa ta reꞌ chi maꞌ narak ta tak chiri̱j, jeꞌ laꞌ woꞌ maꞌ narak ta tak chiri̱j i nawilow tak chipam i Lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios chiri̱j ribiral cuctic take cho camnak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa cu jaꞌ narak ta woꞌ tak chiri̱j i nawilom tak chipam jenaj queh take hu̱j xitzꞌihmbaj i Moyses ru̱cꞌ ribiral chaj bih xkꞌormojic reh ruꞌum i Dios nok cꞌahchiꞌ rilom chi koplic i rikꞌakꞌil i cak qꞌui̱x. Ar rikꞌor chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor: “Reꞌ hin, hin i Dios rilokꞌej niwach i maꞌ Awraham chꞌi̱l i maꞌ Isahac eh chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Jacow, nqui rikꞌor. 8_i Ru̱cꞌ acapew-bal tak reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ ixok reꞌreꞌ maꞌ hab ta wach narehchenic reh chi ehqꞌuenbe̱s maj naquiꞌuctok woꞌ chic cho take camnak chi naquicꞌacharic ru̱cꞌ i Dios, reꞌ take cꞌacharel caxa̱ra take naxiquimic je maꞌxta chic quicꞌacharic chi quicꞌuꞌlil co̱k quikꞌab qui̱b jeꞌ ricab naxiwihꞌic wach acꞌal. Reꞌ chic take maꞌ caxa̱ra ta take naxiquimic je xa naquicahnic woꞌ chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ maj ar pan taxa̱j chiꞌnchel take cꞌacharel nacaꞌnam chi jeꞌ chic ricab quiwi̱ꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi reꞌ take reꞌ wilque̱b chi junelic chi maꞌ ncaꞌn ta caxa̱ra. x^i Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: «Maꞌ riwi̱ꞌ ta nakꞌor tak chi jeꞌ reꞌ. Reꞌ hin nwilow chi maꞌ narak ta tak chiri̱j i rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ woꞌ, maꞌ woꞌ narak ta tak chiri̱j chaj bih til nchol ribanaric i Dios ru̱cꞌ rinimal wach rajawric. N] Chakꞌor keh kꞌuruꞌ ajabe̱s Jesus, chaj bih naquicahnic wi̱ꞌ take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ pa rikꞌijil cucsbal cho take camnak? Hab woꞌ wach queh wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ narehchenic reh ixok reꞌreꞌ? Nkabiraj aweh reꞌreꞌ maj chiꞌnchel xquehqꞌuenej je ixok reꞌreꞌ, nqui take cok reh. w\g Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, chiꞌnchel take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ quehqꞌuenej cahnok ixok reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ chiꞌnchel xiquimic je chi maꞌxta cahnok quihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ. Nok camnak chic take je chiꞌnchel chi acꞌun reꞌreꞌ, xponic woꞌ rikꞌijil chi xquimic je ixok reꞌ xquehqꞌuenej cahnok take wuku̱b chi acꞌun reꞌreꞌ. ?[w Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ ricab acꞌun chi nimbal reh i tzꞌihmbimaj cahnok ruꞌum i Moyses, xiban caxa̱ra ru̱cꞌ rehqꞌue̱n i ras, xa reꞌ laꞌ xquimic woꞌ je ruꞌ chi maꞌ jenoꞌ rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ. Chiri̱j chic ruꞌ, xcꞌamaric woꞌ chic ixok reꞌreꞌ ruꞌum i ro̱x acꞌun, xa reꞌ laꞌ xquimic woꞌ je chi maꞌxta woꞌ nwihꞌic cahnok rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ. ;Zo «Wi jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj chaj bih naquicahnic wi̱ꞌ take wuku̱b chi acꞌun reꞌ jeꞌ wili xquicꞌul? Pan jenaj cho kꞌi̱j reꞌ asbe̱s acꞌun xiban caxa̱ra ru̱cꞌ jenaj ixok xa reꞌ laꞌ naxirak cho rikꞌijil riquimic, xquimic je chi maꞌ jenoꞌ rihaꞌlacꞌu̱n xwihꞌic. dYA «Ha̱w aj tijinel keh, chipam jenaj queh hu̱j xitzꞌihmbaj i Moyses rikꞌor chi jeꞌ wili: “Wi jenoꞌ asbe̱s acꞌun nquimic je chi maꞌ jaꞌxta cahnok rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ i rehqꞌue̱n, tanlic chiri̱j i chakꞌbe̱s acꞌun chi narehqꞌuenem cahnok rehqꞌue̱n i ras reh chi enwihꞌic quihaꞌlacꞌu̱n chꞌi̱l i cahnel ixok reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta no̱j sahchok wach ribihnal i asbe̱s acꞌun camnak je, nqui tzꞌihmbimaj. .XU Chiri̱j aj chic reꞌ, xiponic ru̱cꞌ i Jesus junchꞌuk chic aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ ru̱cꞌ take ca̱ꞌ quiꞌsil cho aj kꞌahsem si̱ Saroc. Reꞌ take reꞌ, reꞌ maꞌ quicojbic ta wach cuctic cho take camnak, jeꞌ wili pahkanic xcaꞌn cok reh: W Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Haj paꞌ wilic i kꞌoro̱j chi reh i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, reꞌ woꞌ reꞌ chayew tak reh eh haj paꞌ woꞌ wilic i kꞌoro̱j chi reh i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ chayew tak reh ruꞌ, nqui queh. Chi jeꞌ aj reꞌ chi xa tzꞌeꞌtzꞌeꞌ chic quiwach ru̱cꞌ i cꞌuꞌlunic xiban i Jesus, reꞌ take reꞌ maꞌ xcaꞌn ta woꞌ canar ricojoric jenoꞌ rimahc. Reꞌ kꞌoric chiri̱j cuctic woꞌ chic
cho take camnak hVI Chi jeꞌ reꞌ naxquiyew cok reh jenaj tumi̱n, xipahkaj queh chi jeꞌ wili: «Hab wach aj eh i wachbal chꞌi̱l i bihnal wilic chiwach i tumi̱n wili? nqui queh. —Reh kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui take reh. U! Reꞌ Jesus chi rehtꞌalim chi banbal quiwach cꞌahchiꞌque̱b cok chi birinic reꞌreꞌ ru̱cꞌ cꞌahbil laj noꞌjbal, jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ha̱ꞌ, reꞌ hat-tak xaꞌn tak cho wi̱n i pahkanic wili xa sicꞌbal reh chi xa haj ta nak equincalajic chawach tak ru̱cꞌ jenoꞌ kꞌoric! Charak tak cho wi̱n kꞌuruꞌ jenoꞌ tumi̱n reꞌ nyeꞌeric chi to̱j, nqui queh. OT Naxiponic ru̱cꞌ i Jesus, jeꞌ wili xquibiraj cok reh: «Ha̱w aj tijinel keh, reꞌ hoj kehtꞌalim chi xa coric woꞌ wach kꞌoric naꞌn eh ruꞌum reꞌreꞌ ru̱cꞌ woꞌ coric wach kꞌoric nacꞌuhtaj i cꞌuhbal ncꞌambic quibe̱h take cꞌacharel chi naquiponic ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ woꞌ kehtꞌalim chi reꞌ hat maꞌ nachih ta wach take cꞌacharel quibirinic reh coric awu̱cꞌ ruꞌum chi maꞌ nayohbalej ta awi̱b xa chiꞌnchel laꞌ nacꞌul take awu̱cꞌ maj chawach i hat xa jenaj wach quiwaꞌric take cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nok chakꞌor keh, riyew na kꞌab i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chi reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enkayew i to̱j takꞌamaj ritojoric ruꞌum i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma? Cu nakatikim na juꞌ ribanaric i to̱j reꞌreꞌ on maꞌxta chic? nqui take reh. S Nok elenak chic take je chiwach i Jesus, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa cu xquitik woꞌ juꞌ risiqꞌuiric ri̱j chi haj ta nak encalajic chi quiwach ru̱cꞌ jenoꞌ kꞌoric. Chi jeꞌ aj reꞌ, xquitakꞌa̱ꞌ je ru̱cꞌ i Jesus juntuhm chi cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take quib xib chi winak reꞌ Herorya̱no ribihnal quicomonil. Rw Naxquibiraj xikꞌor i Jesus ru̱cꞌ i rijalwach kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l woꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take nimak quiwach, xquirak chiri̱j chi chiqui̱j poꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌoric. Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, xa xca̱j nak chic quichopom xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi quiyoꞌjic chiwach i tinamit quitahkanic reh Jesus maꞌ xcaꞌn ta woꞌ chi jeꞌ reꞌ, elic laꞌ chic xcaꞌn je chiwach. Curman chi naribanaric i to̱j takꞌamaj
cuꞌum take aj kꞌatal kꞌoric #Q? til woꞌ chic sahchok kacꞌux ruꞌum i kAja̱w Dios maj til woꞌ reꞌreꞌ xchihbic wach chi jeꞌ reꞌ xicamanej, nqui rikꞌor, nqui Jesus queh. P+ Chiri̱j aj reꞌ, je woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chaj bih nacꞌul tak chi maꞌ narak ta tak chiri̱j i nawilow tak wach chipam i lokꞌ laj hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ar jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nakilow tak chi reꞌ cajtzꞌuꞌc laj maꞌ laj abaj maꞌ cojo̱j ta pa riman cuꞌum take toco̱m chic aj tzꞌako̱l,
reꞌ chic reꞌ xoquic chi pe̱t maꞌ laj abaj chꞌiquinbal cho reh ricajtzꞌuꞌc i pa̱t wili, O Yuꞌna ajic, reꞌ hin nwa̱j nibiram aweh tak i wili: Chaj bih xiban i ajabe̱s reꞌreꞌ naxibiraj chaj bih xcꞌuluric ru̱cꞌ racꞌu̱n nanacapaj hat-tak? Reꞌ hin enikꞌor aweh tak chi reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ quicansjic take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ eh queh chic take toco̱m xiyew riyeꞌa̱b chi naquehcham i wach i tic wilic? nqui Jesus queh. N/ «Chi jeꞌ aj reꞌ naxquichop i acꞌunbe̱s reꞌreꞌ, xquicansaj je eh xquikerej lok ritiꞌjolal chiri̱j lok i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. fME «Jeꞌ reꞌ xicapaj xa reꞌ laꞌ naxponic i acꞌunbe̱s cu̱cꞌ take aj ilol yeꞌa̱b, maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcaꞌn, jeꞌ laꞌ chic wili xquikꞌor chi quiwach naxquilow wach: ‹Chawil tak, reꞌ wuluꞌ narehchenic reh yeꞌa̱b wili. Kacansaj tak kꞌuruꞌ reh chi reꞌ hoj nakehchenic reh yeꞌa̱b wili, nqui take chi quiwach. 6Le «Ru̱cꞌ chiꞌnchel xcaꞌn take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xa chic ti jenaj cꞌacharel xcahnic ru̱cꞌ chi naritakꞌa̱b cho eh reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ peꞌ nchel i racꞌu̱n. Chi jeꞌ aj reꞌ chi maꞌ hab ta chic wach naritakꞌa̱b cho, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho racꞌu̱n reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj. Jeꞌ wili xikꞌor pa ricꞌux naxitakꞌa̱ꞌ cho: ‹Reꞌ cok i wacꞌu̱n wili til naquiyohlem wach take aj quimel yeꞌa̱b naponok cu̱cꞌ, nqui pa ricꞌux. xKi Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic cho cu̱cꞌ i jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch, xa reꞌ laꞌ xcansjic woꞌ je cuꞌum take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Jarub paꞌ chic chi aj camanom takꞌamaj take cho ruꞌum ajabe̱s, jeꞌ woꞌ reꞌ xbanjic je queh. Wilic take queh xicansjic je eh wilic woꞌ xichꞌeyebic je. J Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ naxilow chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn ru̱cꞌ i raj tzꞌeꞌ wa̱ch, xitakꞌa̱ꞌ woꞌ chic cho jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch cu̱cꞌ. Naxponic woꞌ chic cu̱cꞌ, reꞌ take aj quimel yeꞌa̱b reꞌreꞌ xquitzꞌujlom eh kꞌe̱ꞌ tiꞌcꞌaxic xcaꞌn reh cu rehtal xquisolqꞌuij woꞌ chic je ru̱cꞌ ajabe̱s chi chꞌeychꞌey chic rina̱. .IU Naxponic i aj tzꞌeꞌ wa̱ch takꞌamaj cho cu̱cꞌ take aj quimel yeꞌa̱b, reꞌ take reꞌ maꞌxta bih xquiyew je reh, richꞌeyeric laꞌ chic xcaꞌn je. yHk Naxponic rikꞌijil rikꞌahsjic wach i tic, reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch cu̱cꞌ take aj quimel riyeꞌa̱b chi ricꞌuluric i haj paꞌ wilic i tiklic wach chi narehtric i ajabe̱s reꞌreꞌ. -G U Reꞌ wili i jalwach kꞌoric xikꞌor i Jesus naxipꞌut woꞌ chic i cꞌuhbalanic cu̱cꞌ take reꞌ: «Junpech jenaj ajabe̱s xitic pa̱m i racꞌa̱l chi u̱wa. Nok ritiquim chic pa̱m, xicoj pan cora̱l i racꞌa̱l reꞌreꞌ eh xitikꞌa̱ꞌ jenaj yitzꞌbal u̱wa chipam. Jeꞌ woꞌ xijohsaj jenaj naht na̱ pa̱t chaꞌjbal reh wach ritic. Chiri̱j aj chic reꞌ xiyew cahnok chi quimel queh juꞌjun aj camanom reꞌ naquichaꞌjanic cahnok reh wach ritic eh xitikꞌa̱ꞌ woꞌ cahnok wach cu̱cꞌ chi naquiyejalem wach i ritic reꞌreꞌ nawachanok cho. Nok ribanam chic cahnok i tikꞌinic reꞌreꞌ cu reꞌ aj ruꞌ xo̱j chi naht i ajabe̱s reꞌreꞌ. _|{zHyxwuutrqonXmTkjih\gTe`cba0_x^+\&ZaYwXmVUTSRQpOSMLKIHFEDD BA??p>=;:7664L3{2M0.4,q+6('&$#! 2te<KT % h `OOqx[Reꞌ rijapꞌaric i Jesus wach curu̱s xbanjic jeꞌ na beleje̱b o̱ra reh kꞌi̱j reꞌreꞌ. cw?Chiri̱j chic ruꞌ naxquesaj lok risoꞌ i Jesus, reꞌ take sol reꞌreꞌ xiꞌoquic chi rijapꞌaric i Jesus wach curu̱s eh nok wilic take jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌque̱b, wilic woꞌ take pꞌuht quikꞌijem ri̱j risoꞌ chi quiwach, ilbal reh haj wilic reh risoꞌ naquehtric chi quijuꞌjunal. Reꞌ Jesus wach curu̱s chic wilic johtok ,vQAr aj ruꞌ nok naquiyeb nak chic wach curu̱s, reꞌ take sol xquiyew reh i Jesus chi naruqꞌuem nak i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ chꞌamsamaj ri̱s u̱wa xilacamaj ru̱cꞌ ikꞌo̱m “Mi̱ra” ribihnal reh chi narikajic nak wach ritiꞌquilal, xa reꞌ laꞌ maꞌ xuqꞌuej ta woꞌ. NuChi jeꞌ aj reꞌ xitik juꞌ ribe̱h i Jesus chi cꞌahchiꞌ ricꞌamaric jeꞌ cuꞌum take sol chipam i yeꞌa̱b “Co̱lcota” ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi “riBakil Na̱ Camnak”. tNok ojic chic ncaꞌn nah be̱h chi reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ritehlam nah teleb richeꞌlal ro̱k ricurusil, reꞌ take sol xquicꞌul cok jenaj winak aj Sire̱ne xponic cho chiri̱j lok i tinamit Jerusalen. Reꞌ aj sire̱ne reꞌreꞌ Simon ribihnal eh caja̱w i Lej chꞌi̱l Ru̱po. Reꞌ winak reꞌreꞌ, xquitolej chi ritobjic i Jesus chi ritehljic je richeꞌlal ro̱k i curu̱s. 4saNaxquicohlaj ribanaric reh chiꞌnchel reꞌreꞌ chi seꞌlbal reh, xquesaj woꞌ chic lok i cak moyic laj tzꞌih chiri̱j eh naxquicoj woꞌ chic i risoꞌ wilic nak chiri̱j, xquicꞌam je i Jesus chiri̱j lok i tinamit reh chi naricansjic ar wach curu̱s. Reꞌ Jesus xjapꞌaric wach curu̱s Ur#Jeꞌ woꞌ, pꞌuht quikꞌojom cok i pana̱ chi caxlan a̱j, quichuhbaj pan nakꞌ wach eh xquixucꞌa̱ꞌ woꞌ qui̱b chiwach chi xa jeꞌ chic cꞌahchiꞌ quiyeb rilokꞌil nancaꞌn qui̱b. ;qoJeꞌ reꞌ ajic jeꞌ wili nquikꞌor cok reh chi xa quiseꞌlbal: «Cꞌale̱n, hat quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel! xa nqui chic nquikꞌor reh. Epeh xquicoj jenaj cak moyic laj tzꞌih chiri̱j jeꞌ ricab ncojoric reh jenaj kꞌatal kꞌoric naxquesaj lok i risoꞌ. Jeꞌ woꞌ xquicoj woꞌ wach na̱ jenaj pachꞌamaj wach ku̱l qꞌui̱x eh cotomaj rij. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn reh chi xa quiseꞌlbal jeꞌ woꞌ chi ehtzꞌbal reh jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. o3Nok kꞌahsamaj aj chic i Jesus pan quikꞌab take riso̱l i Po̱nsyo Pila̱to, xquicꞌam lok chi chi̱ꞌ i pa̱t quiwihꞌic wi̱ꞌ eh reꞌ ncꞌacharic woꞌ wi̱ꞌ i Po̱nsyo Pila̱to. Nok wilque̱b aj chic lok ar, chi cunchelal take sol xquisutej ri̱j i Jesus n)Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Po̱nsyo Pila̱to reh chi naricahnic pan sukquil cu̱cꞌ take cꞌacharel, xokꞌtaj woꞌ je Warawas eh chiri̱j xichꞌuk kꞌoric china̱ i Jesus chi naricansjic. Jeꞌ aj reꞌ xikꞌahsaj pan quikꞌab take riso̱l chi naquiyeb chi tzꞌuhu̱m eh chiri̱j chic ruꞌ naquicansam ar wach curu̱s. Reꞌ take sol xquiseꞌlaj
pan nakꞌ wach i Jesus -mSReꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Chaj waꞌric xapahkaj tak wi̱n chi jeꞌ reꞌ? Chaj bih mahc xiban i winak wili kꞌuruꞌ chi naricansjic wach curu̱s? nqui queh. Reꞌ take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta chic reꞌ nquibiraj xa reꞌ laꞌ chic riquimic i Jesus wach curu̱s cow cꞌahchiꞌ quipahkam cok chi jeꞌ wili: «Reꞌ Jesus reꞌreꞌ chacansaj wach curu̱s! nqui take. {lo Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor chi cow: «Reꞌ Jesus reꞌreꞌ chacansaj wach curu̱s! nqui take. Ok Naxibiraj i Po̱nsyo Pila̱to chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ quipahkam, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: «Wi enwokꞌtaj je i Warawas, chaj bih nawa̱j tak chi eniban ru̱cꞌ i winak wili reꞌ nkꞌormojic chi xikꞌor chi reꞌreꞌ i aj kꞌatal kꞌoric chana̱ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? nqui queh. ,jQ To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xikꞌor i Po̱nsyo Pila̱to queh take cꞌacharel, cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ pꞌuht quihunum pa̱m take tinamit eh chi johtonak chic quicꞌux pꞌuht quipahkam chi reꞌ Warawas narokꞌtam je i Po̱nsyo Pila̱to eh maꞌ reꞌ ta chic i Jesus. piY Jeꞌ reꞌ xikꞌor ruꞌum xa̱j nak chi reꞌ Jesus xcahnic chi tehlic ri̱j maj rehtꞌalim chi reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ cꞌahchiꞌ caꞌnam reꞌreꞌ chi ixowbal wach i Jesus ruꞌum chi qꞌuihal take cꞌacharel pꞌuht coquic pa rinimjic riCꞌuhbal eh reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi xquikꞌahsaj pa rikꞌab ruꞌ. mhS reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh: «Nawa̱j na tak chi enwokꞌtaj je i winak reꞌ nkꞌormojic chi xikꞌor chi reꞌreꞌ i aj kꞌatal kꞌoric chana̱ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? nqui queh. /gWAr ajic nok reꞌ take cꞌacharel pꞌuht quipahkam chi narokꞌtjic je jenoꞌ tzꞌahpel jeꞌ ricab ocronak take wi̱ꞌ chi nbanjic chi quiwach eli̱c i ha̱b, -fSChi jeꞌ aj reꞌ nbanaric, chiwach woꞌ take kꞌi̱j reꞌreꞌ wilic pan che̱ꞌ jenaj winak Warawas ribihnal. Reꞌreꞌ chꞌi̱l juntuhm take quitahkanic reh, wilque̱b ar ruꞌum reh ricansjic jenaj sol xcaꞌn naxbanjic jenaj peletenic cu̱cꞌ take riso̱l i Po̱nsyo Pila̱to reh chi reꞌ Po̱nsyo Pila̱to reꞌreꞌ naricana̱b nak kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Ae{Chi jeꞌ aj reꞌ wilic i Po̱nsyo Pila̱to, xcꞌulic cho pa ricꞌux jenaj noꞌjbal reꞌ jeꞌ ricab nbanaric eli̱c i ha̱b chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ. Reꞌ aj wili noꞌjbal nbanaric: Xa hab wach wilic chi raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma chipam i yukꞌul reꞌreꞌ, curman chi narokꞌtam je jenaj queh aj tzꞌahpel reꞌ kꞌorel hab paꞌ wach naquipahkam i tinamit chi jeꞌ reꞌ naribanaric ru̱cꞌ. dTo̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xkꞌormojic reh, reꞌ Jesus xa ta nak chi jeꞌ reꞌ xikꞌor jenoꞌ kꞌoric. Ruꞌum reꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xsahchic ricꞌux ruꞌum chi maꞌ ncꞌuꞌlunic ta Jesus. Reꞌ richꞌukuric wach riquimic i Jesus :cmeh ruꞌum reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh i Jesus: «Chabiraj nicꞌ nimal i mahc nquitzꞌak chawi̱j, ta na bih soꞌ na̱kꞌorom chi coꞌlbal awi̱b? nqui reh. b3Chiri̱j reꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ pꞌuht quitzꞌakam cok riman rimahc i Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to EaAr aj ruꞌ reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xibiraj reh: «Til na coric chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? nqui reh. Chalic Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: «Ho̱ꞌ, coric. Reꞌ woꞌ hat cꞌahchiꞌ akꞌoric chi jeꞌ reꞌ, nqui reh. }` uXa cu wahkꞌek woꞌ ti naxsakꞌic lok, reꞌ quicomonil take nahsil aj noꞌjbal chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take nahsil chipam tinamit chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xquimol qui̱b chi risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach rikꞌormojic cok rimahc nacaꞌnam chiwach i Po̱nsyo Pila̱to reꞌ raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma ar pa riyukꞌul i Jure̱ya. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok quirakam chic chaj bih naquikꞌorom, xquicꞌam je Jesus chi bacꞌlic eh xquikꞌahsaj pan kꞌab ruꞌ. q_[HXa cu reꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i maꞌ Luch, xokꞌic woꞌ chic cho ricaꞌpech i jenaj las wilic ar. Ar aj ruꞌ reꞌ maꞌ Luch xcꞌulic cho pa ricꞌux i kꞌoro̱j cho reh ruꞌum i Jesus naxikꞌor cho reh chi jeꞌ wili: «Naꞌokꞌok woꞌ chic cho ricaꞌpech i las, reꞌ hat maꞌ Luch oxpech chic akꞌorom chi maꞌ reꞌ ta hat waj tahkanel, nqui kꞌoro̱j cho reh. Nok cꞌahchiꞌ chi capewenic chiri̱j take kꞌoric reꞌreꞌ, xoquic chi okꞌic.?^wGChi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Luch pꞌuht rikꞌorom chi jeꞌ wili: «Til wili taxa̱j, reꞌ hin maꞌ wehtꞌalim ta nechꞌ ok wach i rikꞌebil laj winak nakꞌor tak reꞌreꞌ. Kajok chi nina̱ jenoꞌ tiꞌcꞌaxic ruꞌum i Dios wi maꞌ coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak, nqui queh. q][FChi quiwach take wilque̱b ar, reꞌ maꞌ Luch xikꞌor woꞌ chic chi maꞌ reꞌ ta raj tahkanel i Jesus. Juncꞌam woꞌ chic cꞌulu̱j lok reꞌreꞌ, wilic take cꞌacharel wilque̱b ar jeꞌ wili xquikꞌor reh: «Til coric, reꞌ hat, hat woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus. Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj reꞌ akꞌorbal chi hat aj pa riyukꞌul Calile̱ya, reꞌreꞌ nkarak wi̱ꞌ chiri̱j chi hat woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel, nqui take reh. \EJuncꞌam chic ruꞌ, reꞌ aj chipoh reꞌreꞌ xilow woꞌ chic wach i maꞌ Luch eh jeꞌ wili xikꞌor queh take wilque̱b cok maꞌ naht ta ru̱cꞌ: «Reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus, nqui queh. B[}DAr ajic reꞌ maꞌ Luch naxikꞌor ri̱b chi maꞌ reꞌ ta raj tahkanel i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: «Paꞌ bih nacꞌul tu̱t! Reꞌ hin maꞌ wehtꞌalim ta paꞌ jaric nakꞌor. Reꞌ Jesus reꞌreꞌ maꞌ wehtꞌal ta wach, nqui reh. Reꞌ maꞌ Luch xa reꞌ woꞌ xikꞌor reꞌreꞌ xelic lok chiꞌ tzꞌahp reh yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ eh ar aj ruꞌ xibiraj chi xokꞌic cho i las. rZ]CNaxilow cok wach i maꞌ Luch chi kꞌixinic riban ar, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Reꞌ hat, hat woꞌ jenaj chi quixilac take raj tahkanel i Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret, reꞌ wilic cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ, nqui reh. 1Y[BChi jeꞌ aj reꞌ nok reꞌ Jesus cu wilic johtok nah ricaꞌtik pa̱t reꞌ xcꞌamaric johtok wi̱ꞌ, jenaj raj chipoh i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ xiqꞌuic je chi chi̱ꞌ lok i pa̱t tzꞌuklic woꞌ cok wi̱ꞌ i maꞌ Luch chi quixilac take aj chaꞌjanel ar. oXWANok quikꞌorom chic riquimic i Jesus, ar aj ruꞌ wilic take pꞌuht quichuhbam pan nakꞌ wach, wilic take pꞌuht quipoyom cok i pan nakꞌ wach chi tzꞌih eh wilic woꞌ take pꞌuht quitzꞌaram cok pan wach nok jeꞌ wili nquikꞌor cok reh chi xa quiseꞌlbal: «Chakꞌijej, hab wach cꞌahchiꞌ risecꞌbic aweh? nqui nquikꞌor reh. Jeꞌ woꞌ chic, nok kꞌahsamaj chic i Jesus pan quikꞌab take aj chaꞌjanel reh i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ take reꞌ pꞌuht woꞌ quiyeb chi kꞌabis. Reꞌ maꞌ Luch xikꞌor chi maꞌ reꞌ ta
raj tahkanel i Jesus 7Wg@maj reꞌ hoj til xkabiraj chic ru̱cꞌ chi̱ꞌ i mahc xiban chiwach i Dios ru̱cꞌ take kꞌoric xikꞌor. Chaj bih nakꞌor hat-tak kꞌuruꞌ chiri̱j i winak wili? nqui queh. Reꞌ take reꞌ xquikꞌor chi til coric chi xmahcanic eh til riwi̱ꞌ woꞌ chi reh chi naricansjic je chi junpech. ?Vw?Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, cꞌuhtbal reh chi maꞌ xponic ta chiwach i kꞌoric xiban i Jesus xiwek i risoꞌ chiri̱j eh jeꞌ wili xikꞌor queh richꞌi̱l: «Reꞌ winak wili kꞌe̱ꞌ woꞌ chic mahc xiban chiwach i Dios ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ. Yuꞌna kꞌuruꞌ maꞌxta chic camaj keh chi cu enkasicꞌ chic jenoꞌ hab wach eriyew richi̱ꞌ chi cojbal rimahc U->Cu reꞌ aj ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: «Til coric chi jeꞌ reꞌ eh til coric woꞌ chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, naqui̱nawilom tak chi xnicꞌul chic rinimal wach nilokꞌil ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric. Reꞌ nilokꞌil reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel ricꞌul rinimal wach rilokꞌil nanyeꞌeric kꞌab reh chi ntzꞌuhkic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. Nok awilom aj tak chic chi xnicꞌul chic reꞌreꞌ, nanicꞌulic woꞌ chic lok pa rinimal su̱tzꞌ chi kꞌatoj kꞌoric chana̱ tak, nqui queh. wTg=To̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xkꞌormojic reh, reꞌ Jesus maꞌ xcꞌuꞌlunic ta, xa maꞌxta laꞌ woꞌ bih xikꞌor reh. Chi jeꞌ aj woꞌ reꞌ, reꞌ nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ xibiraj reh chi jeꞌ wili: «Chakꞌor keh, til na reꞌ hat rAcꞌu̱n i lokꞌomaj wach Dios eh reꞌ na hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui reh. *SMJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ xkꞌormojic chiri̱j i Jesus xa ta woꞌ nak chi jeꞌ reꞌ xiban chi xa jenaj chic wach noꞌjbal xquikꞌor chi ritzꞌakaric rimahc i Jesus. 0QY:«Reꞌ hoj wilco̱j ayuꞌ til xkabiraj i winak wili chi xikꞌor chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios nanihihtam wach acꞌal chi junpech. Nok nibanam chic chi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ i pa̱t tikꞌimaj cuꞌum take cꞌacharel, reꞌ hin xa chiwach xib kꞌi̱j ewoꞌ chic enitikꞌa̱ꞌ rijelow-bal chi maꞌ reꞌ ta chic cꞌacharel naquitikꞌinic reh, nqui rikꞌor, nqui cok. CP9Chi quixilac take cꞌacharel wilic i jenaj xpaꞌlajic johtok eh to̱b ta maꞌ ricorquilal ta cꞌahchiꞌ quikꞌorom chiri̱j i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor chi ritzꞌakaric rimahc: :Om8Qꞌuih nak ruꞌ take xcaꞌn cok chucuj kꞌoric chiri̱j xa reꞌ laꞌ maꞌ xiban ta woꞌ jenaj wach quinoꞌjbal ru̱cꞌ jenoꞌ mahc nquitzꞌak cok chiri̱j i Jesus. N 7Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ar chipam cok i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ quicomonil take nahsil aj noꞌjbal chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ, pꞌuht quisiqꞌuim take cꞌacharel reꞌ equitzꞌakbic cok rimahc i Jesus. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn reh chi ru̱cꞌ rimahc entzꞌakmajic chiri̱j, enchꞌukuric ri̱j riquimic cuꞌum take kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma xa reꞌ laꞌ jaꞌxta pe woꞌ nquirak jenoꞌ mahc naquitzꞌakam chiri̱j. lMQ6Nok reꞌ take aj chopo̱l xichaꞌjanic reh i Jesus, xquicana̱ꞌ chic cahnok ruꞌ pan quikꞌab take ajabe̱s reꞌreꞌ, xiꞌoquic lok chi kꞌixinic ri̱j kꞌa̱kꞌ wilic lok chiwach i pa̱t reꞌreꞌ. Cu̱cꞌ take xiꞌoquic lok chi kꞌixinic, xponic woꞌ i maꞌ Luch reꞌ xa cu naht xitahkej je i Jesus nok cꞌahchiꞌ ricꞌamaric je. L5Chiri̱j chic richoporic i Jesus, reꞌ take xichopbic reh xquicora̱ꞌ je ru̱cꞌ i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Reꞌreꞌ chꞌi̱l take toco̱m chic cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam tinamit, xquimol qui̱b ar pa ripa̱t. xKi4xelic chi quiwach. Jeꞌ reꞌ ajic xicana̱ꞌ cahnok pan quikꞌab i tzꞌih ribotem nak wi̱ꞌ ri̱b eh xelic je chi maꞌxta chic risoꞌ chiri̱j. Reꞌ Jesus xpahbabjic chi quiwach take
comonil cꞌamol quibe̱h take tinamit \J13Nok jeꞌ reꞌ xcaꞌn ruꞌ, xa chic jenaj queh take raj tahkanel reꞌ cu qꞌuijol xitahkej pan cꞌolic. Reꞌ qꞌuijol wili xa ribotem nak ti ri̱b pan jenaj tzꞌih naxiponic take aj chopo̱l eh chi jeꞌ reꞌ xitahkej je take chi xa maꞌ naht ta xam je chiqui̱j, xa reꞌ laꞌ nok reꞌ take reꞌ xca̱j woꞌ nak quichopom rI]2Xa reꞌ aj woꞌ xchoporic i Jesus, xquichop elic take raj tahkanel eh xquicana̱ꞌ chi rutquel. )HK1Tzꞌa̱b ruꞌ naxinwihꞌic cho kalakal chi acꞌuhbaljic tak chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hat-tak maꞌ xinachop ta tak cho ar maj xacoj tak rehtal chi maꞌ reꞌ ta hin aj ilekꞌ. Ha̱ꞌ, reꞌ hat-tak xaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok cu reꞌ yuꞌna xo̱j elok wach nicꞌ nimal i cꞌuhbal tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j pan Lokꞌ laj Hu̱j, nqui queh. G0Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban take winak reꞌreꞌ: «Chaj waꞌric yuꞌna chi xa awichꞌi̱l chic akꞌas laj chꞌihchꞌ, xa awichꞌi̱l chic ache̱ꞌ, xatcꞌulic tak lok chi nichoporic jeꞌ ricab nanchoporic jenoꞌ aj lekꞌ? aF;/Naxilow chi jeꞌ reꞌ i jenaj queh cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus, xehsaj ti cho rikꞌas laj chꞌihchꞌ eh xicoj ti je chi tiꞌ jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, naxiniqꞌuej nak ricansjic xa reꞌ laꞌ, xa reꞌ woꞌ ti i jenaj chi xiquin xirak je riyocꞌoric lok. E.Nok reꞌ Ju̱ras ritzꞌubum chic pan wach i Jesus reꞌ take winak reꞌreꞌ xquimol ti qui̱b chiri̱j i Jesus chi richoporic. jDM-Chi jeꞌ aj reꞌ naxiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ i Jesus, reꞌ Ju̱ras xijil cok ri̱b ru̱cꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh: «Cꞌale̱n Ha̱w waj tijinel, nqui reh. Chiri̱j chic ruꞌ xitzꞌub cok pan wach i Jesus. ;Co,eh ruꞌum chi reꞌ take reꞌ maꞌ quehtꞌalim ta wach i Jesus, reꞌ Ju̱ras riyeb nak chic cho queh i jenaj rehtalil chi jeꞌ wili: «Haj paꞌ wilic i winak enitzꞌub i pan wach, reꞌreꞌ chachop tak eh chacꞌam tak je chi til woꞌ chaꞌjamaj chi coric awuꞌum tak, nqui xikꞌor cho queh. B +Chiri̱j chic ruꞌ nok xa cu reꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i Jesus cu̱cꞌ, reꞌ Ju̱ras reꞌ jenaj queh i cablaj chi nahsil raj tahkanel, xo̱j ti cꞌolok richꞌi̱l take juntuhm chi winak xa yokꞌo̱kꞌ chic quikꞌas laj chꞌihchꞌ, xa yokꞌo̱kꞌ chic quiche̱ꞌ. Reꞌ take reꞌ xitakꞌabjic cho cuꞌum take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take nahsil chipam tinamit reh chi naquichopom i Jesus mAS*Tucten tak cho kꞌuruꞌ eh tak-tak. Chawilow tak, reꞌ cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ ritoꞌbonic chi nanichoporic i hin, cꞌulic chic lok richꞌi̱l take aj chopo̱l, nqui queh. Reꞌ ribiral chiri̱j richoporic i Jesus i@K)Naxsoljic woꞌ chic cho cu̱cꞌ pa roxpech riti̱j, xirak woꞌ chic take chi xa cu wiric woꞌ ncaꞌn. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor queh naxicꞌaꞌsaj take cok: «Chacoj tak rehtal, xponic chic wach i juncꞌam chi reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ coric ta wach quicꞌux, xicꞌulic lok chi nichoporic i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. Xiban chic kꞌuruꞌ manlic chic i wiric xaꞌn tak chi rihiꞌlsjic atiꞌjolal tak. ?9(Naxsoljic woꞌ chic cho cu̱cꞌ, reꞌ Jesus xirak woꞌ chic take chi wiric ncaꞌn maj til chopolque̱b take chi coric ruꞌum wiric. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiqꞌuixꞌic naxcꞌachsjic cok quiwach ruꞌum Jesus chi maꞌ nquirak ta chic chaj bih ricꞌuꞌljic nacaꞌnam. C>'Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chic ricaꞌpech chi ribanaric riti̱j. Nicꞌ paꞌ wach ti̱j xiban pan pe̱t, jeꞌ woꞌ chic reꞌ kꞌoric xiban pa ricaꞌpech. 1=[&Chiri̱j wili jeꞌ wili xikꞌor queh xib reꞌreꞌ: «Pa ricorquil reꞌ ka̱mna kuxlabal xa rotowej woꞌ nak cho ribanaric i holohic xa reꞌ laꞌ wilic pech maꞌ nkaꞌn ta chic ribanaric reꞌreꞌ ruꞌum kꞌuhtunak chic katiꞌjolal. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi cꞌaꞌchok awach tak eh chaꞌn ati̱j tak reh chi enacuy tak ransil i pajaric cꞌulic lok reh chana̱ tak, nqui queh. <+%Chi jeꞌ aj reꞌ naxicohlaj cho riti̱j, xsoljic woꞌ chic cho cu̱cꞌ take xib chi raj tahkanel xicꞌam take je chiri̱j, xa reꞌ laꞌ xirak take chi wiric ncaꞌn. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xicꞌaꞌchsaj cok quiwach eh jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch reꞌ ribihnej woꞌ chi Simon: «Simon, chajaric cho reꞌ chi xatcꞌulic nirak chi wiric naꞌn eh jeꞌ peꞌ woꞌ chic reꞌ take awichꞌi̱l? Ta woꞌ chic ruꞌ i hat-tak, maꞌ woꞌ nchel xacuy tak jenaj o̱ra chi wihchꞌiljic chi ti̱j? nqui reh. t;a$Jeꞌ aj wili xikꞌor reh Dios pa riti̱j: «Pah, ruꞌum chi chiꞌnchel maꞌ cꞌaxic ta chawach ribanaric, nipahkaj aweh chi eta nak je riban chawach, chi enawicꞌsaj chi nina̱ i tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ nicora̱b je wi̱ꞌ wi ta laꞌ nak jeꞌ reꞌ enponic chawach, xa reꞌ laꞌ chaꞌn reꞌ nawa̱j i hat, maꞌ ok reꞌ nwa̱j i hin, nqui reh. :#Naxbehic chic je soꞌ chi quiwach je ruꞌ, xixucꞌa̱ꞌ ri̱b chi ti̱j chi cꞌahchiꞌ ripahkam reh Dios chi eta nak je riban chiwach, til nak kꞌe̱ꞌ ra̱j ruꞌ chi eta nak ricꞌsaj china̱ i tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ ricora̱b je wi̱ꞌ. p9Y"jeꞌ wili xikꞌor queh take xicꞌam je chiri̱j: «Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquil pan wa̱mna chi xa jeꞌ chic naquiricansam nanwicꞌraj. Ticahnen tak cahnok ayuꞌ kꞌuruꞌ eh ticuyunok tak chi ti̱j chiwi̱j, nqui queh. h8I!Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xicꞌam je take chiri̱j i maꞌ Luch, chꞌi̱l Jaco̱wo chꞌi̱l woꞌ i Wa̱n chi nacojic chiri̱j eh chi xa nyotꞌic chic i ra̱mna xchalic ruꞌum ritzꞌirquilal pa ricꞌux, V7% Chiri̱j chic ruꞌ naxiponic chipam i yeꞌa̱b Jetsemanih ribihnal, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh raj tahkanel: «Titzꞌuhkok tak cahnok ayuꞌ, niban pe cho niti̱j wuluꞌ je, nqui queh. 76gTo̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xkꞌormojic reh, reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, wi til nchel curman chi equinquimic chawi̱j, reꞌ hin maꞌ ruꞌum ta reꞌ enikꞌor chi maꞌ reꞌ ta hin awaj tahkanel, nqui maꞌ Luch. Nicꞌ paꞌ wach xikꞌor i maꞌ Luch, jeꞌ woꞌ reꞌ xquikꞌor chiꞌnchel rich aj tahkanel i maꞌ Luch. Reꞌ Jesus xiban riti̱j china̱ i yu̱kꞌ Jetsemanih ribihnal 5Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh: «Maꞌ Luch, til coric nikꞌor chi reꞌ hat chiwach i chakꞌab wili naꞌokꞌok cho ricaꞌpech i las, reꞌ hat oxpech chic akꞌorom chi maꞌ reꞌ ta hat waj tahkanel, nqui reh. f4EChalic maꞌ Luch naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: «Ha̱w, to̱b ta chiꞌnchel wich aj tahkanel etiquicana̱ꞌ chawutquel, reꞌ hin maꞌ jaruj ta eniban aweh chi jeꞌ reꞌ, nqui reh. A3{«Reꞌ cok ruꞌ, to̱b ta chacꞌul aweh tak jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak na̱soljic woꞌ tak chic cho wu̱cꞌ chi na̱banam woꞌ tak chic chi hat-tak waj tahkanel. Reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux chi jeꞌ reꞌ na̱banam tak maj naquinuctok woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, reꞌ hin nawojic chi pe̱t be̱h chawach tak pa riyukꞌul Calile̱ya. Ar naca̱t tak wuyꞌem ponok, nqui Jesus queh. 2{Nok behic chic ncaꞌn je, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom queh cablaj chi nahsil raj tahkanel: «Chiwach akꞌab wili chawunchelal hat-tak naquinacana̱b tak chi wutquel nachachop tak elic reh chi maꞌ eta tichoporic tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cahnok:“Naniyeb pan quimic aj chaꞌjem queh me̱ꞌ
eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ naquipuhcam qui̱b take me̱ꞌ, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. I1 Chiri̱j chic wili, xquibichej wach i bi̱ch ocronak take chi ribichjic wach chiwach akꞌab jeꞌ ricab reꞌreꞌ eh naxquicohlaj wach i quiwaꞌ quiha̱ꞌ xquicora̱ꞌ je chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”. Reꞌ maꞌ Luch xichuc kꞌoric
chiri̱j i Jesus 40aYuꞌna, chabiraj tak chi coric i wili: Ayuꞌ johtok chi kawach, reꞌ haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa wili maꞌ jaꞌxta pe chic wuqꞌuem chi wilic jalwachanic cꞌahchiꞌ ribanam jeꞌ ricab yuꞌna, cu reꞌ laꞌ chic chipam i kꞌi̱j nok reꞌ wAja̱w Dios ribanam chic chi wilqui̱n chi kꞌatal kꞌoric, cu reꞌ chic ar nawuqꞌuem nok jenaj chic acꞌ laj jalwachanic nanibanam ru̱cꞌ, nqui Jesus queh. Q/reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: «Reꞌ haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa wilic chipam i chꞌihchꞌ culc wili, rijalwachej i niquiqꞌue̱l reꞌ narichihquic naquincansjok eh reꞌreꞌ naricamanic chi tikꞌinbal wach i jenaj chic acꞌ tikꞌinic riban i Dios chi yohbal wach cꞌacharel echic ncuyuric quimahc. i.KChiri̱j chic ruꞌ xichop johtok i jenaj chꞌihchꞌ culc reꞌ wilic wi̱ꞌ i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa eh xitioxej johtok reh Dios. Chiri̱j chic reꞌ xiyew queh chi naquikꞌahsam je chi quiwach eh nok chi cunchelal cuqꞌuem chic queh i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ ri̱s u̱wa reꞌ wilic chipam i chꞌihchꞌ culc reꞌreꞌ, j-MNok cu wilco̱j woꞌ nah me̱xa, reꞌ Jesus xichop johtok i caxlan wiꞌc, xitioxej johtok reh Dios. Chiri̱j chic ruꞌ xichꞌak yejal eh xiyew queh cablaj chi nahsil raj tahkanel chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh: «Chachꞌuy aweh tak eh chacꞌux aweh tak i caxlan wiꞌc wili reꞌ rijalwachej i nitiꞌjolal nibakil, nqui queh. p,YCoric ruꞌ, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanicansjic eh jeꞌ reꞌ nanicꞌulum maj jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj cahnok chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, raj nchel i cꞌacharel reꞌ naribanam i toꞌbonic chi naqui̱nquichopom, kꞌe̱ꞌ je quetal wach. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ naribanam, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal naricꞌulum chi sakbih nak chi reh chi maꞌ ta nak xasjic chiwach kꞌi̱j sakom, nqui Jesus. +Ar ajic jeꞌ wili xikꞌor i Jesus: «Reꞌ junmuhuric i caxlan wiꞌc cꞌahchiꞌ kaꞌnam pan culc wili, reꞌ aj reꞌ i jenaj chaxilac i hat-tak cablaj chi nahsil waj tahkanel, narikꞌahsanic wi̱n pan quikꞌab take naquicansanic wi̱n. "*=Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take raj tahkanel, yohbal wach tiꞌquilal quicꞌux xoquic cho eh chi jeꞌ reꞌ chi quijuꞌjunal pꞌuht quikꞌorom cok reh chi jeꞌ wili: «Reꞌ hat awehtꞌalim chi maꞌ reꞌ ta i hin nanikꞌahsanic aweh, majeꞌ Ha̱w? nqui take reh. +)ONok cꞌahchiꞌque̱b chic chi wiꞌc ar nah me̱xa, jeꞌ wili xikꞌor i Jesus queh take cablaj chi nahsil reꞌreꞌ: «Til coric nikꞌor, jenaj aweh hat-tak reꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak chi wiꞌc wu̱cꞌ, naquirikꞌahsam pan quikꞌab take naquicansanic wi̱n, nqui xikꞌor queh. x(iChi jeꞌ aj reꞌ naxoquic akꞌab reh kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus chꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel xo̱j cꞌolok chipam i pa̱t reꞌ tikꞌimaj chic wi̱ꞌ i wiꞌc haꞌ naquicꞌuxum chiwach i chakꞌab reꞌreꞌ. #'?Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take quib chi raj tahkanel reꞌreꞌ xiꞌo̱j woꞌ eh naxiponic ar Jerusalen xcꞌulmujic woꞌ jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach xikꞌor i Jesus queh. Chi jeꞌ aj reꞌ xiꞌoquic woꞌ chi ritikꞌinjic i ni̱m. Nok caꞌnam chic cho chiꞌnchel tikꞌinic, xisoljic woꞌ chic cho ru̱cꞌ i Jesus. Jenaj queh cablaj chi aj tahkanel
narikꞌahsam i Jesus pan quimic &y«Ar aj ruꞌ haj paꞌ wilic i waꞌbal naricꞌuhtam aweh tak reꞌ ritikꞌa̱b chic ar johtok nah caꞌtik pa̱t, ar chatikꞌa̱ꞌ tak chiꞌnchel kawaꞌ kaha̱ꞌ reꞌ nakacꞌuxum chipam i ni̱m reh xikꞌek wili, nqui Jesus queh. %!Natiponok tak chipam i pa̱t xoquic cok wi̱ꞌ, toque̱n tak cok ar eh chakꞌor tak reh ajabe̱s aj ehcham pa̱t chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ Jesus reꞌ kaj tijinel jeꞌ wili xikꞌor cho: Haj wilic i yeꞌa̱b reꞌ nanibanam wi̱ꞌ niwaꞌ niha̱ꞌ wichꞌi̱l take waj tahkanel chipam i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa wili reꞌ ncꞌuxuric wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ, nqui cho, tiquirok tak reh. $ Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh quib raj tahkanel: «Hiy tak cok pan tinamit Jerusalen. Ar nachawilow tak i jenaj winak ritehlam jenaj tzꞌak acꞌal icom nujunak chi haꞌ, chatahkej tak je cu rehtal narak tak i pa̱t naroquic cok wi̱ꞌ. Z#- Chipam aj chic i pe̱t kꞌi̱j reh ninkꞌi̱j ncꞌuxuric wi̱ꞌ i caxlan wiꞌc maꞌ cojo̱j ta rikꞌomal chi sipsbal wach eh reꞌ canamaj woꞌ chi ar quicansjic take qꞌuijol me̱ꞌ quicꞌuxuric chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take nahsil raj tahkanel i Jesus jeꞌ wili xquibiraj cok reh: «Ha̱w, haj wilic i yeꞌa̱b nawa̱j chi nakatikꞌa̱b wi̱ꞌ i wiꞌc xikꞌekbal reꞌ nakacꞌuxum wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ? nqui take reh. a"; Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ naxsukbic quicꞌux ru̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ nok xquitikꞌa̱ꞌ wach chi quiwach chi naquiyeb ritzꞌa̱k i Ju̱ras chi ritojbal. Xa chiwach aj woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ nok ricꞌulum chic ritojbal, reꞌ Ju̱ras pꞌuht risiqꞌuim ri̱j i juncꞌam haj suk rikꞌahsjic i Jesus eriban pan quikꞌab. Reꞌ ricꞌuxuric i qꞌuijol me̱ꞌ ncansjic
chipam i ninkꞌi̱j pa̱scuwa ribihnal (!I To̱b ta woꞌ nak reꞌ Ju̱ras aj Caryot, reꞌ nak jenaj chi quixilac take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Jesus, xo̱j cu̱cꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chi rikꞌororic queh chi naritoꞌbem take ru̱cꞌ rikꞌahsjic Jesus pan quikꞌab. y Ru̱cꞌ xiban ixok wili, til nikꞌor chi maꞌ jaruj ta narojic sahchok wach ribiral ribano̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reꞌ narikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j niquimic, xa nariqꞌuic woꞌ pan kꞌoric i ato̱b laj atoꞌbil xiban wi̱n, nqui Jesus. Reꞌ Ju̱ras xibehsaj rikꞌahsjic i Jesus
pan quikꞌab take quinahsil tinamit $ARuꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi wi̱n i hin tare̱t xiban ixok wili maj chi nok chi cu cꞌachalqui̱n pe, xa̱j ricꞌuhtam riyeꞌjic nilokꞌil cꞌahchiꞌ ribanam ru̱cꞌ ribuchꞌuric nina̱ pan ncꞌohnic laj ikꞌo̱m jeꞌ ricab naquibuchꞌuric take quiquimic je. lQReꞌ take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, eriban chi xa nicꞌ paꞌ enaꞌn tak atoꞌbil queh, raj nchel i hin maꞌ xa eli̱c ta naniwihꞌic chaxilac tak maj xa maꞌ naht ta chic wilic je rikꞌijil chi nanicansjic je. 7gxa reꞌ laꞌ Jesus naxibiraj chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: «Ma̱wolej tak ixok wili chiri̱j i xiban maj til jenaj atoꞌbil xiban wi̱n. >uTa nak re̱t chi xicꞌayej ikꞌo̱m wili eh xtojoric nak reh ritzꞌakil ricamaj riban jenaj cꞌacharel chiwach qꞌuisi̱n maꞌ jenaj ha̱b. Ru̱cꞌ riqꞌuihal tumi̱n reꞌreꞌ xitobjic nak take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, nqui take. Chiri̱j reꞌ xiꞌoquic chi rikꞌilmijic ixok reꞌreꞌ >uNaxquilow chi jeꞌ reꞌ take raj tahkanel, wilic queh xicakric pan quicꞌux maj chi queh ruꞌ maꞌ riwi̱ꞌ ta nak chi jeꞌ reꞌ xbanaric ru̱cꞌ ikꞌo̱m reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xquikꞌor reh Jesus chi jeꞌ wili: «Kꞌe̱ꞌ memil reh ixok wili chi xiyew chi kꞌe̱b ikꞌo̱m reꞌreꞌ. 0YNok wilic chic i Jesus pan tinamit Weta̱nya ribihnal, jenaj winak reꞌ xilim nak cho ri̱j, xiyukꞌej i Jesus quichꞌi̱l take cablaj chi raj tahkanel reh chi nacaꞌnam quiwaꞌ ru̱cꞌ ar pa ripa̱t. Reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ Simon ribihnal, reꞌ woꞌ reꞌ xesmejic lok riyaꞌbilal ruꞌum i Jesus. Ar ajic nok tzꞌuklic chic cok i Jesus nah me̱xa chi wiꞌc, jenaj ixok xicꞌam je pa rikꞌab jenaj tꞌuch cꞌola̱b tikꞌimaj ru̱cꞌ holohic laj abaj reꞌ cꞌolic wi̱ꞌ jenaj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m qꞌuih ritzꞌakil ruꞌum tikꞌimaj ru̱cꞌ rihtzꞌuba̱l i tic “Na̱rto” ribihnal. Reꞌ ixok reꞌreꞌ naxijil cok ri̱b ru̱cꞌ i Jesus, xesaj lok ritzꞌapa̱b na̱ i cꞌola̱b reꞌreꞌ eh xibuchꞌ rina̱ i Jesus pan ncꞌohnic laj ikꞌo̱m reꞌreꞌ. Z~}|zz$xvv'trqponmlki.gg*dcbaj``+^\ZXW6VU}TRPOMLMJI>GE}CBqA@?!=U<:987754"20//&-+*n('&%"!| ?,IRB Z ( LHyzR o:Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj cꞌul nak ruꞌ nwa̱j i hin xa reꞌ laꞌ cꞌaxic chi wi̱n rirakmajic chiri̱j haj wilic curman chi nanibanam. Nwa̱j nak chi naniquimic reh chi equino̱j wihꞌok ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ruꞌum nok reꞌ wihꞌic ru̱cꞌ ruꞌ, kꞌe̱ꞌ nponic chi niwach chiwach chi nanicꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. KQ :Til coric, jeꞌ reꞌ capewenic niban eh jeꞌ woꞌ quincapewenic woꞌ chic chiri̱j i wili: Wi cu equincꞌacharic ayuꞌ ra̱j rikꞌorom chi cu equincamanic chaxilac tak chi rikꞌormojic ricꞌuhbal i Jesus. Jeꞌ woꞌ, raj rikꞌorom chi cu wilic take jeꞌ ru̱cꞌ equiniminic reh Jesus. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ nirak ta chiri̱j haj wilic i capew-bal tare̱t chi wi̱n, wi reꞌ nchel chi cꞌachalqui̱n on reꞌ chi equinquimic je. `P ;:Ruꞌum aj chi maꞌ wehtꞌalim ta wi ayuꞌ pan che̱ꞌ wilqui̱n naquinquimok je, reꞌ wili nikꞌor aweh tak: Chi wi̱n hin, reꞌ nyeꞌbic reh nicꞌacharic reꞌ woꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nok wi xinquimic je, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chi wi̱n maj naniwihꞌic ru̱cꞌ i Jesus chi junpech. eO E:Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab til wehtꞌalim chi reꞌ tiꞌcꞌaxic ncamanic wi̱n chi quintobjic ruꞌum i Dios, til chꞌiclic woꞌ nicꞌux i hin chi maꞌ ta nak chaj bih enicꞌuhtaj wi̱ꞌ niqꞌuixbilal chi ribanaric i ra̱j maꞌ ra̱j banaric. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna to̱b ta wilqui̱n pan che̱ꞌ, chi maꞌxta soꞌ niyoꞌjic xa nanikꞌorom woꞌ ricꞌuhbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maj ru̱cꞌ rikꞌormojic reꞌreꞌ, til nwa̱j woꞌ chi nkꞌormojic chi kꞌe̱ꞌ nim i rilokꞌil i Jesus yuꞌna chi cu cꞌachalqui̱n on to̱b ta chi hin chic camnak je. 3N a:ruꞌum wehtꞌalim chi ruꞌum reh ati̱j naꞌn tak johtok chiwi̱j, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal takꞌamaj cho wi̱n ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, naquiritoꞌbem. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ nicꞌaxquilal ncojoric cho naricamanic wi̱n chi nanitobjic ruꞌum i Dios. XM +:Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta wilic take xa tiꞌquilal cꞌuxlis nca̱j quicojom pan wa̱mna, xa maꞌxta woꞌ bih ra̱j rikꞌorom maj to̱b ta coric queh cꞌuhbalanic ncaꞌn on to̱b ta xa banbal wi̱n ncaꞌn, reꞌ cꞌuhbal chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cꞌahchiꞌ rikꞌormojic lok eh ruꞌum reꞌ jenaj rinimal risukquil nicꞌux nchalic. Maꞌ xa reꞌ ta yuꞌna nsukbic nicꞌux, xa narisukbic laꞌ woꞌ nicꞌux .L W:Raj laꞌ take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom ricꞌuhbal i Jesus ruꞌum chi nca̱j nitobjic, reꞌ take reꞌ til wilic cꞌaxoj i̱b pan ca̱mna eh ruꞌum reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom ricꞌuhbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric to̱b ta chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic qui̱n chi rikꞌormojic i cꞌuhbal. Jeꞌ aj reꞌ ncaꞌn maj nquirak chiri̱j chi reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ hin wilqui̱n pan che̱ꞌ ruꞌum chi hin pahbamaj cho chi ricoꞌljic ri̱j i holohic laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus. (K K:Reꞌ take cꞌahchiꞌ quikꞌoric ricꞌuhbal i Jesus xa reh chi wolic nca̱j, reꞌ take reꞌ xa cꞌahbilal wilic cho pan ca̱mna eh ruꞌum reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌorom i cꞌuhbal reh nak chi enwihꞌic i wolic chi quixilac take quich aj niminel. Ru̱cꞌ nak encꞌuluric chi jeꞌ reꞌ, chi queh ruꞌ riman nak chic enoquic cho ritiꞌquilal nicꞌux ayuꞌ pan che̱ꞌ reꞌ tzꞌapalqui̱n wi̱ꞌ. 8J k:Reꞌ cok ruꞌ til pa ricorquil wilic take aj niminel reꞌ ruꞌum chi til nca̱j nitobjic cꞌahchiꞌ quikꞌorom ricꞌuhbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take toco̱m chic aj niminel reꞌ to̱b ta nak maꞌ quiyoꞌjic ta chi rikꞌormojic cꞌuhbal chiri̱j i Jesus, xa cꞌahchiꞌ quikꞌorom i cꞌuhbal reꞌreꞌ ruꞌum chi tiꞌ quicꞌux chiri̱j nicꞌ wach camanic riban wu̱cꞌ i Dios, on ruꞌum nca̱j chi ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic ncaꞌn, eta nak nwihꞌic wolic chi quixilac take aj niminel. OI :Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ richoporic nicꞌux niban chiri̱j i Jesus to̱b ta pan che̱ꞌ wilqui̱n, yohbal wach take kas kacha̱kꞌ kich aj niminel wilque̱b ayuꞌ pan tinamit Ro̱ma cꞌahchiꞌ woꞌ quichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j i toꞌbonic riban i Jesus. Reꞌ take reꞌreꞌ, maꞌ quiyoꞌjic ta chic chi quiwach take aj ixowonel wach kaniminic, til cꞌahchiꞌ laꞌ chic quikꞌorom riCꞌuhbal i Dios chi maꞌxta soꞌ quiyoꞌjic. 9H m: Ruꞌum aj tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quichaꞌjanic reh pa̱t nwihꞌic wi̱ꞌ ajabe̱s kꞌatal kꞌoric, chꞌi̱l take toco̱m chic aj chaꞌjanel quehtꞌalim chi reꞌ riwi̱ꞌ chi wilqui̱n pan che̱ꞌ, reꞌ chi reꞌ hin niban i cꞌuhbalanic chiri̱j Jesus. gG I: Reꞌ chic yuꞌna was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom je aweh tak take kꞌoric wili reh chi na̱naꞌbem tak chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal take tiꞌcꞌaxic xnicꞌul lok, reꞌreꞌ xcamanic reh chi toco̱m chic take cꞌacharel nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i holohic laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus. -F U: ru̱cꞌ ta laꞌ nak i toꞌbonic riyew aweh tak, eta nak tirirak tak chi xa cꞌahchiꞌ woꞌ abanam tak ribanaric i holohic laj noꞌjbal ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi coric wach acꞌux tak. Chi jeꞌ aj reꞌ ti̱j niban chawi̱j tak, niban woꞌ niti̱j chi ru̱cꞌ anoꞌjbal na̱cꞌuhtam tak lok chi quiwach take tinamit naribanam chi reꞌ take reꞌ enquikꞌor chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ eh chi nim woꞌ wach i toꞌbonic riban cho. Reꞌ take cꞌaxquilal ricꞌul i maꞌ Lu̱ꞌ
ruꞌum rikꞌormojic ribiral i Jesus WE ): eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak etichol tak richihiric wach haj wilic take tare̱t chi banaric. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ eticꞌacharic tak chi sak wach acꞌacharic tak chiwach i Dios reh chi jeꞌ reꞌ chipam i kꞌi̱j nacꞌolok cho ricaꞌpech i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌxta bih etikꞌilmijic tak wi̱ꞌ, Ruꞌum aj reh cꞌaxo̱j reꞌreꞌ, reꞌ hin niban niti̱j chawi̱j tak chi ripahkaljic chi enqꞌuihic wach awu̱cꞌ tak i cꞌaxoj i̱b cꞌahchiꞌca̱t tak. Jeꞌ woꞌ niban niti̱j chi enwihꞌic riman anoꞌjbal tak reh chi na̱rakam tak chiri̱j chi coric chaj bih take tare̱t chi banaric RC :Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak eh reꞌ kAja̱w Dios til rehtꞌalim chi maꞌ chucuj kꞌoric ta niban nanikꞌor reꞌreꞌ, ruꞌum nok rilow woꞌ cho pan i wa̱mna chi til tiꞌ tiwicꞌraj tak ru̱cꞌ i rinimal ricꞌaxbal ricoj pan wa̱mna i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. SB !:Chi jeꞌ reꞌ richꞌiquinjic nicꞌux niban chiri̱j i Dios, tare̱t chi wi̱n chi naniban johtok niti̱j wilic sukquil cꞌuxlis pan wa̱mna awuꞌum tak eh jeꞌ woꞌ reꞌ, ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak ruꞌum chi hat woꞌ tak wich cꞌulul reh ratoꞌbil i Dios. Jeꞌ ricab i hin yuꞌna wilqui̱n pan che̱ꞌ jeꞌ ricab woꞌ xnicꞌul cho naxnisakomej wach ricꞌuhbal i Jesus chi quiwach take cꞌacharel nquikꞌihtaj qui̱b. rA _:Reꞌ holohic laj camanic cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌreꞌ, reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux chi reꞌ Dios reꞌ xyeꞌbic anoꞌjbal tak chi ripꞌuturic i camanic cꞌahchiꞌca̱t tak, reꞌ woꞌ reꞌ naritoꞌbonic aweh tak chi ritikiric juꞌ reꞌreꞌ cu rehtal cho i kꞌi̱j nacꞌolok cho ricaꞌpech i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. @ :ruꞌum nok xa reꞌ woꞌ apꞌutum tak cho niminic cu yuꞌna chi kꞌi̱j, reꞌ hat-tak xa cꞌahchiꞌ woꞌ akꞌorom tak i ato̱b laj kꞌoric chiri̱j i Jesus. Ru̱cꞌ naꞌn tak reꞌreꞌ, hat woꞌ tak jenaj chipam i camanic wilqui̱n wi̱ꞌ i hin. {? q:Jeꞌ woꞌ, nanipahkaj johtok ratoꞌbil i Dios chana̱ tak, xa nsukbic woꞌ pan wa̱mna chi ti̱j chawi̱j tak ;> q:Reꞌ hat-tak xa eli̱c woꞌ ticꞌulic tak cho pa nicꞌux naniban johtok niti̱j chiwach i kAja̱w Dios eh nitioxej johtok reh ru̱cꞌ i cꞌacharic naꞌn tak chiwach. q= ]:Jeꞌ aj wili cꞌalenenic niban je aweh tak: Reꞌ ta nak ratoꞌbil eh jeꞌ woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ tioxonic riban johtok i
maꞌ Lu̱ꞌ chiwach i Dios chiqui̱j
take niminel aj Pili̱po < :Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, hin raj camanom i kAja̱w Jesus jeꞌ woꞌ reꞌ i Timote̱yo reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n rihchꞌilem. Reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je i hu̱j wili aweh hat-tak aj Pili̱pos reꞌ nicꞌ nimal sak chic wach acꞌacharic tak ruꞌum reh rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili reh chi narilmijic wach cuꞌum take cꞌamol abe̱h tak chipam niminic eh jeꞌ woꞌ cuꞌum take aj toꞌbonel queh take cꞌamol be̱h. =; uRu̱cꞌ aj wili nicohlaj ritzꞌihmjic i hu̱j wili chi cꞌahchiꞌ nibanam je niti̱j chawi̱j, reh chi reꞌ ta nak i ratoꞌbil i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wihꞌok chana̱ i hat chꞌi̱l take chiꞌnchel aj niminel nquimol qui̱b ar. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ maꞌ Pilemon, nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric xtzꞌihmjic chipam hu̱j wili, til reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ xinkꞌoric je reh.u: eJeꞌ woꞌ nquitakꞌa̱ꞌ je risukquilal acꞌux tak take waj toꞌo̱l pa ricamaj i Dios wilque̱b pan tinamit ayuꞌ, reꞌ jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Cus, reꞌ maꞌ Arista̱rco, reꞌ maꞌ Te̱mas chꞌi̱l i maꞌ Cax. h9 KReꞌ aj wili nitzꞌihmbaj je aweh chipam i hu̱j wili eh ayuꞌ riyew woꞌ je risukquil acꞌux i kich aj niminel maꞌ Epa̱wras, reꞌ wich tzꞌahpel pan che̱ꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic ribiral kAja̱w Jesus. B8 Chi cu cꞌahchiꞌ pe qui̱n chi ritzꞌihmjic je aweh i hu̱j wili, nwa̱j woꞌ nipahkam je aweh jenaj chic atoꞌbil chi na̱tikꞌa̱b wi̱n jenoꞌ niyeꞌa̱b pan apa̱t reꞌ equinwihꞌic wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ atoꞌbil nipahkaj je aweh maj nwuyꞌej ru̱cꞌ i Dios chi ru̱cꞌ ati̱j naꞌn tak johtok chiwach, reꞌ hin equinesmejic je pan che̱ꞌ eh chi jeꞌ reꞌ equino̱j awu̱cꞌ tak chi akꞌoꞌrjic tak ponok ar. 7 Reꞌ aj wili nitzꞌihmbaj je aweh chi chꞌiclic nicꞌux chawi̱j chi enanimej take kꞌoric wili eh wehtꞌalim woꞌ chi maꞌ xa reꞌ ta chic i cꞌahchiꞌ nipahkam aweh enaꞌn ribanaric, nariqꞌuic laꞌ woꞌ chic na̱ i atoꞌbil na̱banam i hat. 6 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wasbe̱s ruꞌum chi reꞌ hat, hat woꞌ aj cꞌa̱s wu̱cꞌ til nipahkaj aweh i hat wich aj niminel reh kAja̱w Jesus, chi pa rijelow-bal acꞌa̱s reꞌreꞌ chaꞌn wi̱n i atoꞌbil wili: Chacuy, chacꞌul woꞌ chic wi̱n i One̱simo eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat wichꞌi̱l pa rinimjic i kAja̱w Jesus, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic enasuksaj nicꞌux. 5 5Rehtalil chi til enitoj aweh ribano̱j i One̱simo, reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam wach hu̱j wili ru̱cꞌ nah nikꞌab chi jeꞌ reꞌ eniban xa reꞌ laꞌ nikꞌor hin chi maꞌ curman ta chi jeꞌ reꞌ nanibanam maj nicapaj chi maꞌ curman ta chi enikꞌor woꞌ je aweh chi reꞌ hat wilic woꞌ jenaj acꞌa̱s wu̱cꞌ reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiqꞌuic na̱ chiwach ribano̱j acꞌun wili. Reꞌ acꞌa̱s reꞌreꞌ, reꞌ chi reꞌ hin xincꞌuhbalanic aweh chi xanimej i kAja̱w Jesus. 14 ]eh wi paꞌ bih mahc xiban cho chawach on wi wilic on nchel paꞌ bih aweh xelkꞌaj cho, chacoj pa nibihnal chi reꞌ chic hin nanitojbic aweh chiꞌnchel reꞌreꞌ. ;3 qJeꞌ reꞌ ajic wi reꞌ hat quinacoj chi hin awich niminel reh kAja̱w Jesus, chacꞌul wi̱n i One̱simo chi jeꞌ ta nak chi reꞌ hin cꞌahchiꞌqui̱n acꞌulum awu̱cꞌ 2 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chacꞌul woꞌ chic awu̱cꞌ i One̱simo reꞌ cok ruꞌ cꞌolok pan acꞌux chi maꞌ xa jeꞌ ta chic ricab jenoꞌ xa hab wach queh awaj camanom i ricꞌuluric na̱banam maj yuꞌna acha̱kꞌ chic pan niminic. Reꞌ kacha̱kꞌ wili kꞌuruꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj i hin, til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ chawicꞌraj chiwach ricꞌrinjic niban i hin maj yuꞌna narisoljic je awu̱cꞌ chi rinimem chic i kAja̱w Jesus eh chi narojic woꞌ chic camanok awu̱cꞌ. |1 sCoric, reꞌ nak til kꞌe̱ꞌ ricꞌul chi reꞌ ta nak i hat xat-takꞌanic cho wi̱n i One̱simo, xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcꞌuluric maj reꞌ na wili xa̱j wi̱ꞌ i Dios chi xiyew kꞌab chi xelic cho awu̱cꞌ junpech, reh nok chi rikꞌahsam chic ri̱b pan kꞌab i Jesus, ewoꞌ chic nacꞌul awu̱cꞌ reh chi naricamanic chawach chi junpech. 0 !To̱b ta woꞌ xnicapaj chi jeꞌ reꞌ nanibanam, maꞌ xniban ta woꞌ maj maꞌ riwi̱ꞌ ta chi jeꞌ reꞌ eniban wi maꞌ reꞌ hat etikꞌoric cho chi encahnic wu̱cꞌ. Kꞌe̱ꞌ nak holonquilal chi reꞌ One̱simo xcꞌulic ta nak lok wu̱cꞌ chi atakꞌanic cho hat chi nitobjic eh maꞌ ta nak ruꞌum reh i mahc ribanam cho chi cu tokꞌlic xincꞌulic rirak ayuꞌ pan che̱ꞌ. ]/ 5 Til pan coric, reꞌ hin xwa̱j nak chi xcahnic ta nak ayuꞌ eh chi jeꞌ reꞌ jenaj nak atoꞌbil enaꞌn wi̱n ru̱cꞌ riyeꞌeric kꞌab reh chi encahnic ayuꞌ chi nitobjic ru̱cꞌ paꞌ bih wi̱n nwa̱j ayuꞌ pan che̱ꞌ reꞌ tzꞌapalqui̱n wi̱ꞌ ruꞌum rikꞌormojic i lokꞌ laj ribiral i Jesus chiri̱j i coꞌlbal i̱b. \. 3 Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna chi cꞌahchiꞌ woꞌ chic nisolqꞌuim je awu̱cꞌ chi riyeꞌeric aweh i hu̱j wili, nipahkaj je aweh chi til chacꞌul wi̱n i One̱simo reꞌ til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj. r- _ Reꞌ One̱simo wili naxwihꞌic cho awu̱cꞌ najtir kꞌi̱j, maꞌ camanel ta nak cho chawach xa reꞌ laꞌ yuꞌna xo̱j riban chi kꞌe̱ꞌ chic camanel chi niwach eh nicapaj hin chi jeꞌ woꞌ reꞌ encamanic chawach i hat. E,  Reꞌ aj wili nwa̱j nikꞌorom aweh: Chacuy, chatoꞌbej wi̱n i One̱simo reꞌ nicoj i hin chi wacꞌu̱n chipam rinimjic i Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiwach take kꞌi̱j nok wilqui̱n ayuꞌ pan che̱ꞌ, xo̱j corjok chi jeꞌ na wacꞌu̱n naxichop rinimjic i Jesus ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic xniban reh. W+ ) xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ eta woꞌ quiniqꞌuic kꞌe̱ꞌ chana̱. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ ruꞌum ta chi wilic wajawric chana̱, ruꞌum laꞌ reh cꞌaxoj i̱b nibiraj chi naꞌn, reꞌ hin nipahkaj je aweh chi equinanimej ru̱cꞌ i nanikꞌorom aweh i hin maꞌ Lu̱ꞌ reꞌ anaꞌbem woꞌ chi hin chic rijeb laj winak eh chi yuꞌna ayuꞌ wilqui̱n pan che̱ꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic rikꞌorbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. =* uJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ru̱cꞌ i cꞌaxo̱j nibiraj chi nacꞌuhtaj cu̱cꞌ take awich aj niminel, reꞌ hin wilic nak ruꞌ wajawric chana̱ chi rikꞌormojic aweh chaj bih curman chi na̱banam. Wilic nak ruꞌ wajawric chana̱ ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Jesus xiripahba̱ꞌ chi hin raj kꞌoro̱l, H)  Chaj waꞌric naquintioxonic chawi̱j? Jeꞌ reꞌ niban ruꞌum chi reꞌ take aj niminel ncowjic quicꞌux chiri̱j i Jesus awuꞌum i hat wasbe̱s maꞌ Pilemon. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ nicowsaj nicꞌux awuꞌum eh kꞌe̱ꞌ woꞌ nsukbic nicꞌux chawi̱j ruꞌum nok xa wilic woꞌ rikꞌormojic ribiral i cꞌaxo̱j naꞌn cu̱cꞌ take aj niminel reꞌreꞌ. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ riyew rikꞌorbal
chiri̱j i One̱simo ~( wNaquintioxonic johtok ru̱cꞌ i Dios, reꞌ hin nipahkaj woꞌ johtok reh pa niti̱j chi nicꞌ paꞌ wach nok reꞌ hat chꞌiclic acꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi reꞌreꞌ ncuseꞌsenic cho aweh, jeꞌ woꞌ reꞌ chatoꞌbej take awich aj niminel chi naquirakam chiri̱j chi xa reꞌ woꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ricuseꞌsenic cho queh. ' yJeꞌ reꞌ niban maj til xa eli̱c woꞌ nibiraj ribiral chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic achakꞌlamil nacꞌuhtaj cu̱cꞌ take kas kacha̱kꞌ quiniminic chic reh i Dios eh nibiraj woꞌ nicꞌ wach chopoj cꞌuxlis naꞌn chiri̱j i kAja̱w Jesus. G&  Wasbe̱s wich aj niminel maꞌ Pilemon, nikꞌor je aweh chi nancꞌulic lok pa nicꞌux abihnal naniban niti̱j, reꞌ hin niyew johtok ritioxjic i kAja̱w Dios reꞌ nilokꞌej wach. % 1Reꞌ ta nak atoꞌbil richꞌi̱l i sukquil cꞌuxlis nquiyew cho kAja̱w Dios richꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ tioxonic riban maꞌ Lu̱ꞌ
chiri̱j i maꞌ Pilemon i$ MJeꞌ woꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je i hu̱j wili aweh hat-tak jeꞌ wili abihnal tak: Reꞌ tiꞌ A̱pya reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nkicꞌraj ruꞌum chi kana̱b chic pan niminic, reꞌ maꞌ Arqui̱po reꞌ kich aj cuyul tiꞌcꞌaxic chipam ricamaj i Dios jeꞌ ricab i cuyuj tiꞌcꞌaxic ncaꞌn take sol eh jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak comonil moloj wach aj niminel reꞌ namol awi̱b tak pa ripa̱t i Pilemon. Chawunchelal hat-tak jeꞌ wili cꞌalenenic niban je aweh tak: # 5Reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ pan che̱ꞌ wilqui̱n wichꞌi̱l i nicha̱kꞌ pan niminic reꞌ Timote̱yo ribihnal. Chi jeꞌ reꞌ wilco̱j ruꞌum reh rikꞌormojic riCꞌuhbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je i hu̱j wili aweh hat wasbe̱s maꞌ Pilemon reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj eh jeꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn take kichꞌi̱l pa ricamaj i kAja̱w Dios. "3Chiri̱j chic reꞌ xponic woꞌ kꞌi̱j chi reꞌ take raj tahkanel i Jesus xiꞌelic je chipam tinamit Jerusalen eh xiꞌo̱j woꞌ chi cꞌuhbalanic xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b. Jeꞌ reꞌ ncaꞌn chi cꞌahchiꞌ quitobjic ruꞌum i Ajabe̱s Jesus chi ribanaric take rehreh wach i lokꞌ laj nawa̱l reꞌ ncamanic chi cꞌuhtbal chi quiwach take cꞌacharel chi reꞌ take raj tahkanel i Jesus, reꞌ woꞌ i coric laj cꞌuhbal cꞌahchiꞌ quikꞌorom ribiral. Reꞌ wili ribiral ncohlsjic wi̱ꞌ wach i hu̱j wili.u!cNok kꞌoro̱j chic chiꞌnchel reꞌreꞌ queh take raj tahkanel i Jesus, cu reꞌ aj ruꞌ reꞌ Dios xiban chi reꞌ Jesus xcꞌamaric johtok pan taxa̱j reꞌ xyeꞌeric wi̱ꞌ reh jenaj rinimal rilokꞌil ruꞌum i Dios jeꞌ ricab rilokꞌil ricꞌul jenoꞌ cꞌacharel nanyeꞌeric reh chi ntzꞌuhkic cok pa nisecꞌa̱j jenoꞌ kꞌatal kꞌoric.  Wi jenoꞌ a̱kꞌ jeꞌ ru̱cꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riqui̱ chi cansanic, eritiw take on wi xyeꞌeric queh chi ucꞌjic jenoꞌ ikꞌo̱m ncansanic, reꞌ take reꞌ maꞌxta woꞌ wi̱ꞌ naroquic queh. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ nacaꞌn quiti̱j chiri̱j jenoꞌ yowa̱b, ewoꞌ nelic lok riyaꞌbilal i cꞌacharel reꞌreꞌ naquicoj i quikꞌab china̱, nqui queh. oWJeꞌ woꞌ, xikꞌor woꞌ queh chi jeꞌ wili: «Reꞌ take quicojbic wach niCꞌuhbal jeꞌ wili take lokꞌ laj nawa̱l nacaꞌnam: Ru̱cꞌ rinimal wach wajawric naniyeb queh, reꞌ take reꞌ naquesam take lok maꞌ tob laj uxlabal nchopbic na̱ quicꞌacharic take cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, naquicholic woꞌ kꞌoric pan toco̱m chic kꞌoric. B}«Til nikꞌor aweh tak chi xa hab paꞌ wach ericoj wach niCꞌuhbal, reꞌreꞌ naricoꞌljic ruꞌum i Dios chiwach i take tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi quina̱ take aj mahc. Reꞌ naricojbic wach niCꞌuhbal, chatakꞌa̱ꞌ woꞌ tak reh chi kahsjok riha̱ꞌ, tzꞌa̱b ruꞌ hab paꞌ wach maꞌ eta ricoj wach niCꞌuhbal, reꞌreꞌ narichꞌukuric kꞌoric china̱ ruꞌum i Dios chi naricꞌulum tiꞌcꞌaxic, nqui queh. 6eNok ojic chic johtok reh Jesus pan taxa̱j, jeꞌ wili xikꞌor queh take junlaj chi raj tahkanel: «Reꞌ hin tinitakꞌa̱ꞌ tak chi nawojic tak cu̱cꞌ chiꞌnchel tinamit chi junsut wach acꞌal eh chakꞌor tak queh i niCꞌuhbal reꞌ nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis, reh chi enquicoj wach. Chiri̱j aj chic chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ Jesus ruhmumaj chic cok chi quiwach take junlaj chi raj tahkanel nok tzokolque̱b chi wiꞌc ncaꞌn. Ar aj ruꞌ reꞌreꞌ xinak take ruꞌum reh ricowil quicꞌux reꞌ xbanic queh chi maꞌ xquicoj ta wach chaj bih xkꞌormojic queh. Jeꞌ reꞌ xiban maj naxkꞌormojic queh cuꞌum take xiꞌilbic reh chi cꞌachlic chic naxuctic cho chi quixilac camnak, maꞌxta bih xquicoj wach. Reꞌ takꞌanic xiyew cahnok i Jesus
chi quina̱ take raj tahkanel J  Naxquirak chiri̱j chi reꞌ poꞌ nchel i Jesus xquilow wach, reꞌ take reꞌ xisoljic woꞌ chic je ar Jerusalen chi rikꞌormojic queh quichꞌi̱l chi xquilow wach i Jesus chi cꞌachlic woꞌ chic, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ take reꞌ xa ta woꞌ nak chi jeꞌ reꞌ xquicoj wach chi xcꞌacharic woꞌ chic cho. Z- Chi jeꞌ aj woꞌ reꞌ, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b chi quiwach take qui̱b chic chi raj tahkanel ojic ncaꞌn pan quipa̱t ar chiri̱j lok i tinamit Jerusalen, xa reꞌ laꞌ, ruꞌum chi toco̱m chic riwi̱ꞌ rilbal naxicꞌuhtaj ri̱b, maꞌ xquinaꞌbej ta wach chi reꞌ poꞌ nchel i Jesus xicꞌuhtaj ri̱b queh. 5 xa reꞌ laꞌ naxikꞌor i Mari̱ya chi reꞌ Jesus cꞌachlic woꞌ chic eh chi til xilow wach ruꞌ, reꞌ take reꞌ maꞌ xquicoj ta wach reh.  Jeꞌ reꞌ ajic nok rilom chic wach i Jesus, xo̱j cu̱cꞌ take aj tahkanel tzoklic quiwach pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ okꞌic nak ncaꞌn wi̱ꞌ ruꞌum ritiꞌquilal quicꞌux chiri̱j riquimic i Jesus eh ar xikꞌor queh chi reꞌ Jesus cꞌachlic woꞌ chic, uc Nok uctunak aj chic cho Jesus chi quixilac take camnak chipam i Tomincuꞌ kꞌi̱j, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la, reꞌreꞌ i pe̱t be̱h chi rilmijic wach i Jesus naxicꞌuhtaj ri̱b reh cu wahkꞌek ti. Reꞌ Mari̱ya wili ru̱cꞌ aj woꞌ reꞌ xesmejic lok ruꞌum i Jesus take wuku̱b chi maꞌ tob laj uxlabal reꞌ nchoponic nak na̱ ricꞌacharic. SChi jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take ixok reꞌreꞌ xiꞌo̱j cajim chi rikꞌormojic i nicꞌ paꞌ nimal xkꞌormojic je queh. Reꞌ take reꞌ chi xa yoꞌjic chic wilque̱b naxiꞌelic cho chipam i mukꞌunbal eh ruꞌum reꞌreꞌ nok ojic ncaꞌn, maꞌ hab ta wach aj eh jeꞌ ru̱cꞌ xquicꞌul je wach be̱h, xquikꞌor reꞌ xquibiraj eh xquilow cho pan mukꞌunbal reꞌreꞌ. Reꞌ take raj tahkanel i Jesus
maꞌ xquicoj ta wach ructic RYuꞌna chi xawilow tak chic chi coric reꞌ xnikꞌor aweh tak, hiy chaloqꞌuej awi̱b tak chi ojic cu̱cꞌ take awich aj tahkanel tak eh chakꞌor tak queh chi reꞌ Jesus xuctic chic chi quixilac take camnak. Jeꞌ woꞌ, chakꞌor tak queh chi nachimol ri̱b awu̱cꞌ tak ar pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌreꞌ pe̱t narojic chawach tak eh ar na̱rakam awi̱b tak richꞌi̱l jeꞌ ricab woꞌ rikꞌorom cho aweh tak nok jaꞌ ncansjic ta nak. Chiꞌnchel i wili curman chi til narehtꞌalim woꞌ i Luch. Jeꞌ reꞌ nok til chakꞌor woꞌ tak reh ruꞌ, nqui queh. kOAr aj ruꞌ, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor queh take ixok reꞌreꞌ: «Maꞌ tiyoꞌjic tak ruꞌum chi wilqui̱n ayuꞌ. Reꞌ hat-tak xatcꞌulic nak tak lok ayuꞌ chi risiqꞌuiric i Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret, majeꞌ? Coric, reꞌreꞌ xcansjic wach curu̱s xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic ayuꞌ ruꞌum nok xuctic chic chi quixilac take camnak. Quim tak kꞌuruꞌ, toque̱n tak cho pa rimukꞌunbal eh chawilow tak chi maꞌxta chic ayuꞌ. \1Chi tehlic chic chi̱ꞌ i mukꞌunbal, xiꞌoquic cok chipam eh nok wilque̱b chic cok ar xquilow wach jenaj qꞌuijol reꞌ tzꞌuklic cho chi ricorquil je pan quisecꞌa̱j take ixok reꞌreꞌ. Reꞌ risoꞌ i qꞌuijol wili xa nim chic ro̱k eh xa nrepretic chic risakil. Reꞌ take ixok reꞌreꞌ yohbal wach naxiyoꞌjic ruꞌum. xixa reꞌ laꞌ naxiꞌo̱j cꞌolok ar, xquilow chi reꞌ maꞌ laj abaj reꞌreꞌ cꞌuyuꞌsumaj chic lok. @yNok behic chic ncaꞌn je, xiꞌoquic chi ribirmijic chi quiwach chi hab woꞌ wach naritoꞌbonic queh chi ricꞌuyuꞌsjic lok i maꞌ laj abaj ntzꞌapbic chi̱ꞌ i mukꞌunbal, +ONaxsakꞌic lok reh Tomincuꞌ kꞌi̱j reꞌ pe̱t kꞌi̱j reh xama̱na chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xa cu suksuk woꞌ ti relic cho i kꞌi̱j reꞌ take xib chi ixok reꞌreꞌ xquicꞌam je ncꞌohnic laj ikꞌo̱m eh xiꞌo̱j cu reꞌ muklic cho wi̱ꞌ i Jesus. I Xa reꞌ woꞌ ti xponic waki̱b o̱ra reh xikꞌek reꞌ ncuxꞌic wi̱ꞌ i hiꞌlbal kꞌi̱j, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la, chꞌi̱l Salomeh eh chꞌi̱l woꞌ Mari̱ya reꞌ ritu̱t Jaco̱wo reꞌ ricab richa̱kꞌ i Jesus, xiꞌo̱j chi rilokꞌoric jenaj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m buchꞌbal ritiꞌjolal i Jesus. s_/Ar maꞌ naht ta ru̱cꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la chꞌi̱l woꞌ i Mari̱ya reꞌ ritu̱t i Chep reꞌ richa̱kꞌ i Jesus, xiponic chi ricojoric rehtal haj xmukꞌunjic i Jesus ruꞌum maꞌ Chep.I  .Nok pononak chic reꞌ wilic wi̱ꞌ ritiꞌjolal Jesus ar wach curu̱s, reꞌ maꞌ Chep xikahsaj cho ritiꞌjolal i Jesus eh xibotej pan jenaj tzꞌih lokꞌo̱j ruꞌum. Chiri̱j chic ruꞌ, xo̱j rimukꞌa̱ꞌ pan jenaj mukꞌunbal tikꞌimaj ruꞌum pan jenaj maꞌ laj abaj. Ar ru̱cꞌ i mukꞌunbal wili wilic woꞌ jenaj maꞌ laj coten abaj reꞌ tikꞌimaj chi tzꞌapbal woꞌ chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ woꞌ abaj reꞌreꞌ xcojoric chi tzꞌapbal chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ nok cojo̱j chic cho ar i ritiꞌjolal i Jesus. F -Naxibiraj ricorquil chi reꞌ Jesus camnak chic, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xiyew kꞌab chi reꞌ ritiꞌjolal i Jesus narikahsjic cho wach curu̱s eh chi nariyeꞌeric je reh i maꞌ Chep. 6 e,Naxibiraj i Po̱nsyo Pila̱to chi reꞌ Jesus xquimic chic, kꞌe̱ꞌ naxsahchic ricꞌux eh ruꞌum reꞌ xitakꞌa̱ꞌ ricꞌamjic je i cꞌamol quibe̱h take sol cꞌahchiꞌ quichaꞌjanic reh i Jesus ar chiwach cok i curu̱s, reh chi naribiram reh wi til woꞌ coric chi xquimic chic i Jesus. = s+jenaj winak aj Arimate̱ya Chep ribihnal, reꞌ kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ riwaꞌric chi quiwach take rich aj nahsil aj noꞌjbal chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel, xponic ar ru̱cꞌ i Po̱nsyo Pila̱to. Reꞌ winak wili, reꞌ wilic chi quixilac take cꞌacharel cꞌahchiꞌ cuyꞌem rikꞌijil nok reꞌ Dios naricojom chi Kꞌatal Kꞌoric i pahbamaj ruꞌum, maj rehtꞌalim chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ riyew ta kꞌab chi encahnic wach curu̱s i ritiꞌjolal jenoꞌ hab wach ncansjic je. Jeꞌ reꞌ nok xicowej ricꞌux chi ripahkaljic kꞌab reh Po̱nsyo Pila̱to chi narikahsam cho ritiꞌjolal i Jesus ar wach curu̱s reh chi narimukꞌa̱b je. N *Ruꞌum chi xoquic chic cho xikꞌek eh xponic chic riꞌorahil nok reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nkatikꞌa̱ꞌ ki̱b chi ricꞌuluric i kꞌi̱j reꞌ kojhiꞌilic wi̱ꞌ, J )Reꞌ aj take ixok reꞌreꞌ xquitoꞌbej i Jesus ru̱cꞌ ricamaj naxwihꞌic cho ar Calile̱ya eh chi ritahkaljic i Jesus xiꞌo̱j woꞌ chiri̱j ar Jerusalen. Reꞌ rimukꞌunjic i Jesus E(Naxquimic i Jesus wilic woꞌ juꞌjun chi ixok cꞌahchiꞌ quilom je chi naht i ricansjic xbanaric. Chi quixilac take ixok reꞌreꞌ, wilque̱b woꞌ ar i Mari̱ya aj Majta̱la, reꞌ Salomeh chꞌi̱l woꞌ i Mari̱ya reꞌ ritu̱t i Jesus eh ritu̱t woꞌ i Chep chꞌi̱l i Jaco̱wo reꞌ ro̱x acꞌun. kO'Jeꞌ woꞌ, reꞌ cꞌamol quibe̱h take sol reꞌ wilic maꞌ naht ta cok ru̱cꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor naxilow i riquimic ruꞌ: «Reꞌ winak wili til poꞌ woꞌ nchel coric chi rAcꞌu̱n i Dios, nqui xikꞌor. hI&Xa chiwach aj woꞌ juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌih poybal cok wach i lokꞌ laj yeꞌa̱b wilic chipam i pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios xwek yejal, cu china̱ xipꞌut cho wekic cu xponic jok chi ro̱k. eC%Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xiqꞌuer johtok chi̱ꞌ chi cow eh xelic ruxla̱b. E$Ar aj ruꞌ jenaj queh sol xo̱j ricꞌahmaj jenaj mi̱x, ximuh pan chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa eh naxipix chi juꞌ jenaj caxlan a̱j, xiyew nak johtok reh Jesus chi naritzꞌubem soꞌ reh chi toꞌbal reh chipam ritiꞌquilal, xa reꞌ laꞌ wilic take xipitbic reh sol reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: «Chacana̱ꞌ, chiban pe ar maj wi xatoꞌbej maꞌ eta chic nkilow wi encꞌulic kahsjok wach curu̱s ruꞌum Eli̱yas, nqui take reh. *M#Chi quixilac take cꞌacharel xibirinic reh kꞌoric xiban i Jesus, wilic take jeꞌ wili xquikꞌor: «Chabiraj tak, reꞌ wili reꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios, reꞌ Eli̱yas ribihnal cꞌahchiꞌ rikꞌoꞌrem johtok chi naricꞌulic tobjok chipam ricꞌaxquilal, nqui take. "Ar aj ruꞌ nok qꞌuisi̱n na chic maꞌ riban xib o̱ra reꞌ Jesus nok qꞌuisi̱n chic maꞌ nquimic je, xkꞌoric ru̱cꞌ ansil naxikꞌor chi jeꞌ wili pan kꞌoric hewre̱yo: «Eloyih, Eloyih, la̱ma sawacta̱ni? nqui xikꞌor. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌihmbimaj woꞌ cho pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, jeꞌ wili ra̱j rikꞌorom: “Lokꞌ laj wAja̱w Dios, chaj waꞌric nwicꞌraj chi xinacana̱ꞌ chi wutquel chipam i tiꞌcꞌaxic wili? nqui ra̱j rikꞌorom. *M!Naxponic cablaj o̱ra reh kꞌi̱j reꞌreꞌ, xoquic cho kꞌekom wach acꞌal cu rehtal xponic jeꞌ na qꞌuisi̱n maꞌ xib o̱ra risoljic i kꞌi̱j. ;o Reꞌ hat xakꞌor chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, majeꞌ? Wi til aj coric chi jeꞌ reꞌ, tikajen cho wach curu̱s reh chi nok reꞌ hoj enkilow reꞌreꞌ ewoꞌ nkacoj awach i hat, nqui take reh. Jeꞌ woꞌ take aj lekꞌ xijapꞌaric wach curu̱s ar chi riche̱l i Jesus, jenaj queh ruꞌ xoquic chi ritzꞌujuric ruꞌ. Reꞌ ribiral naxelic ruxla̱b i Jesus ~Jeꞌ woꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take aj tijem ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, jeꞌ wili nquikꞌor chi quiwach chi xa seꞌlbal pan nakꞌ wach: «Reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel xicoꞌlej take cho chipam quicꞌaxquilal eh tzꞌa̱b ruꞌ chi ribil ri̱b maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricoꞌlem ri̱b chipam i tiꞌcꞌaxic wilic wi̱ꞌ. Q}chacoꞌlej awi̱b chipam i tiꞌcꞌaxic wilca̱t wi̱ꞌ. Wi til coric kꞌuruꞌ chi reꞌ hat, hat rAcꞌu̱n i Dios chacꞌuhtaj keh chi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ akajic cho wach curu̱s, nqui take. ;|oChi quixilac take cꞌacharel quiꞌiqꞌuic je maꞌ naht ta reꞌ japꞌlic wi̱ꞌ i Jesus wach curu̱s, qꞌuihal queh nquitzꞌujlom johtok eh nquicꞌuhtaj chi jeꞌ reꞌ nok xa banoj chic ri̱b quikꞌab. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ wili nquikꞌor johtok reh: «Reꞌ hat reꞌ tikꞌoric chi enayoj i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh chi xa chiwach chic xib kꞌi̱j enajohsaj woꞌ chic rijelow-bal, w{gRu̱cꞌ rijapꞌaric i Jesus wach curu̱s, xmanlajic wach i tzꞌihmbimaj cahnok chipam Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar rikꞌor chi jeꞌ wili: “Reꞌreꞌ xcojoric pan quiman take aj mahc, nqui rikꞌor. z{Jeꞌ woꞌ, ar chi riche̱l i Jesus reꞌ take sol, xquipahba̱ꞌ woꞌ quib chic chi curu̱s reꞌ xijapꞌaric wi̱ꞌ quib chi aj lekꞌ. Jenaj queh xcojoric wach curu̱s pa nisecꞌa̱j je eh reꞌ jenaj chic xquicoj je pa ritzꞌe̱t. DyChiwach i curu̱s maꞌ naht ta tok china̱ i Jesus, reꞌ take sol xquicoj jenaj rehtalil reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ chaj bih aj chiri̱j naxjapꞌaric wach curu̱s. Reꞌ rehtalil reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor chiwach: “Reꞌ wili quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor. F~p|{-wuts=pnlkjihfqdba^]\YVhUTTRQP]NMMJIH8FDCu: Ru̱cꞌ xnikꞌor lok wili maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi nok xinwihꞌic chi maꞌxta bih wilic wi̱n, xinwihꞌic ta nak chi xa ntzꞌiric chic pa nicꞌux. Maꞌxta! Reꞌ hin maꞌ xniban ta chi ntzꞌiric pa nicꞌux maj xnitijej i cꞌacharic chi suk nicꞌux to̱b ta suk wilqui̱n on cꞌaxic niban. uc: Was tak nicha̱kꞌ aj niminel yuꞌna reꞌ chic i kꞌoric chiri̱j asi̱ xayew tak wi̱n reꞌ chic reꞌ nanikꞌoric chiri̱j. Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej johtok i kAja̱w Dios ruꞌum reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ asi̱ xatakꞌa̱ꞌ tak cho wi̱n, jenaj woꞌ chic pech xarak tak nicꞌ wach nitobjic na̱banam tak cho maj reꞌ hin wehtꞌalim chi til wilic nak pan awa̱mna tak chi naqui̱natoꞌbem tak xa reꞌ laꞌ jaꞌ narak ta nak tak nicꞌ wach riwi̱ꞌ na̱banam tak cho. Y+: Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak chatik tak juꞌ ribanaric jeꞌ ricab rikꞌor i tijinic cꞌuhtumaj aweh tak wuꞌum, reꞌ maꞌ xa reꞌ ta xnicꞌuhtaj aweh tak ru̱cꞌ kꞌoric jeꞌ laꞌ woꞌ xawilow tak ru̱cꞌ ninoꞌjbal naxinwihꞌic chaxilac tak. Ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak, reꞌ Dios reꞌ nyeꞌbic cho sukquil cꞌuxlis nariwihꞌic awu̱cꞌ tak chi junelic. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ritioxej je i si̱ xcaꞌn cho take aj Pili̱po nU:Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, ticꞌacharok tak ru̱cꞌ holonquilal laj noꞌjbal reh chi ruꞌum reh noꞌjbal naꞌn tak enyeꞌeric rilokꞌil i kAja̱w Jesus. Jeꞌ ok wili cꞌacharic chaꞌn tak: Pa ricorquil laj noꞌjbal, pan tzꞌiro̱j wach capew-bal. Jeꞌ woꞌ, pan sak wach cꞌacharic tiwihꞌok tak eh cꞌul wach ok lok achakꞌlamil tak. Til laꞌ ok pa̱m pe̱t kꞌoric wilic abiral tak chi holohic anoꞌjbal tak eh chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal na̱banam tak reꞌ naricꞌuhtunic lok chi quiwach i tinamit chi coric wach acapew-bal tak, reꞌ ok reꞌ chacapaj tak lok ribanaric. 3:Chapahkaj aj tak reh Dios atobjic tak eh reꞌreꞌ nariyeb cho aweh tak. Jeꞌ woꞌ, ruꞌum chi reꞌ hat-tak chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i Jesus, reꞌ Dios nariyeb woꞌ cho aweh tak i sukquil cꞌuxlis reꞌ nariwihꞌic pan awa̱mna tak nok wilic acꞌaxquilal tak to̱b ta nchel maꞌ narak ta tak chiri̱j chaj bih riwi̱ꞌ nok reꞌ Dios xiyew cho chana̱ tak reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ reh chi reꞌ sukquil cꞌuxlis na̱cꞌulum tak reꞌreꞌ naritoꞌbonic aweh tak chi enchꞌihquic awa̱mna tak eh chi maꞌ eta nyoj acapew-bal tak. Reꞌ riholonquilal laj noꞌjbal ra̱j i
Dios chi nacaꞌnam take aj niminel D:Jeꞌ woꞌ, nipahkaj aweh tak chi maꞌ chi bih no̱j wi̱ꞌ acapew-bal tak chiri̱j xa paꞌ bih jaric china̱ wach acꞌal wili, reꞌ laꞌ chaꞌn tak chakꞌor tak johtok reh Dios haj wilic acꞌaxquilal tak eh nachaꞌn tak johtok apahkanic tak xa wilic ok woꞌ tioxonic pan awa̱mna tak ru̱cꞌ i Dios. 8i:Jeꞌ woꞌ, til cꞌuhtunok woꞌ lok ru̱cꞌ anoꞌjbal tak chi hat-tak chakꞌlam cu̱cꞌ chiꞌnchel, ruꞌum chi reꞌ Jesus xa wilic woꞌ ku̱cꞌ i hoj aj niminel. =s:Nok nipahkam chic reꞌreꞌ, reꞌ chic take wili toco̱m pahkanic niban je aweh tak: Xa suk ok woꞌ acꞌux tak chi junelic ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Dios wilic awu̱cꞌ tak eh reꞌ hin maꞌ eta quinchꞌiꞌtjic chi ricaꞌpechjic rikꞌororic woꞌ chic je aweh tak chi narisukbic acꞌux tak. >u:Ruꞌum aj woꞌ reꞌreꞌ nipahkaj aweh hat wich aj niminel maꞌ Si̱sico reꞌ til manlic hat waj toꞌo̱l chi rikꞌormojic ribiral i Jesus, chi chatoꞌbej take wi̱n i quib chi wich aj niminel reꞌreꞌ chi nacaꞌnam woꞌ chic chi xa jenaj wach quicꞌux maj nok jaꞌ quincojoric ta nak pan che̱ꞌ, reꞌ take quib aj niminel reꞌreꞌ xa cow chic xquiyew quicꞌux chi camanic chi rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios chi wichꞌi̱l take. Maꞌ xa wichꞌi̱l ta i hin xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ xcaꞌn quichꞌi̱l take kich aj niminel wilic chic quibihnal chipam rihu̱j i Dios reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ quibihnal take nicꞌ paꞌ nimal take cꞌacharel yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicꞌacharic chi junelic. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take quib kana̱b reꞌreꞌ cow xicamanic chi rikꞌormojic ricꞌuhbal i Dios chꞌi̱l i kasbe̱s maꞌ Quelme̱nte eh chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic wich aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ caꞌnam cho, reꞌ hin nipahkaj aweh chi chatoꞌbej take quib kana̱b reꞌreꞌ. oW:xa reꞌ laꞌ ruꞌ ruꞌum chi maꞌ niban ta canar ojic, yuꞌna jenaj atoꞌbil nwa̱j nipahkam je queh take wich aj niminel reꞌ ti Ewo̱rya chꞌi̱l i tiꞌ Si̱ntique. Reꞌ atoꞌbil wili, reꞌ chi nacaꞌnam woꞌ chic chi xa jenaj wach quicꞌux chipam rinimjic i Jesus maj yuꞌna maꞌ nquicꞌam ta qui̱b chipam i quinoꞌjbal chi niminic. A  }:Chi jeꞌ aj wili hat-tak lokꞌ laj wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, yuꞌna til tinikꞌil tak je chi na̱tikim tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Jesus. Wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, xa eli̱c woꞌ narisukbic pa nicꞌux awuꞌum tak eh jeꞌ woꞌ ruꞌum reh nisi̱ nanicꞌulum ru̱cꞌ i Dios ruꞌum nicamaj xniban awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj ajamanel ncojoric jenaj chiho̱j wach cotomaj ri̱j kꞌab che̱ꞌ xoybal wach na̱ rehtalil chi reꞌreꞌ xponic chi pe̱t be̱h reh pajoj i̱b chi ajamanic. Hat-tak wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi nawojic ca̱t nikꞌoꞌrem tak cho , Q:Ru̱cꞌ rinimal rajawric xyeꞌeric ruꞌum Ajabe̱s Dios chi narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel wilque̱b pan taxa̱j chꞌi̱l woꞌ nicꞌ nimal wilque̱b china̱ acꞌal wili, reꞌ Jesus narijalam wach i katiꞌjolal wilco̱j wi̱ꞌ yuꞌna chi cu pan quimic ki̱j eh chi jeꞌ reꞌ nariyeb keh jenaj toco̱m chic katiꞌjolal jeꞌ ricab ritiꞌjolal ruꞌ chi maꞌxta chic rojic pan quimic.` 9:ra̱j laꞌ hoj reꞌ kanimem i Jesus maꞌ reꞌ ta chic hoj reh na̱ acꞌal wili, xojricoj laꞌ i Dios chi hoj ritinami̱t chi nakawihꞌic ar pan taxa̱j. Ruꞌum aj chi hoj chic ritinami̱t i Dios, yuꞌna cꞌahchiꞌ kuyꞌem risoljic cho pan taxa̱j i Lokꞌ laj Ajabe̱s eh kajcoꞌlonel Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. :Chi jeꞌ aj reꞌ quinoꞌjbal i take cꞌacharel reꞌreꞌ, pan junelic tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ quicora̱b je. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi wilic take nquicoj quitiyo̱x chi quiwach eh nquiyew quicꞌux chi rilokꞌonjic wach, reꞌ take chucul laj niminel reꞌ nquiyew woꞌ quicꞌux chiri̱j i xa paꞌ jaric i mahc ripahkaj cho i co̱k quikꞌab. Ru̱cꞌ i cꞌahbilal ncaꞌn, qꞌuixꞌic laꞌ nak chic naroquic cho queh xa reꞌ laꞌ chi rijelow-bal reꞌreꞌ, riqꞌuihsjic chic qui̱b ncaꞌn ru̱cꞌ i maꞌ holohic ta laj quibano̱j. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ take chucul laj niminel reꞌreꞌ, xa reꞌ i noꞌjbal ncaꞌn ribanaric take cꞌacharel china̱ acꞌal wili, xa reꞌ wach reꞌ ncaꞌn ribanaric  :Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak ruꞌum chi chaxilac hat-tak kꞌe̱ꞌ chic take chucul aj niminel wilque̱b. Jeꞌ ricab qꞌuih chic pech nikꞌorom cho aweh tak chi chayohbalej awi̱b tak chiwach quinoꞌjbal, yuꞌna cꞌahchiꞌ nicaꞌpechem je rikꞌormojic aweh tak chi njikꞌjitic i wa̱mna ruꞌum nok reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ nquikꞌor chi cꞌahchiꞌ quitahkem rikꞌorbal i Dios, xa reꞌ laꞌ ruꞌ ru̱cꞌ i quinoꞌjbal nquicꞌuhtaj lok chi aj kꞌetol take wach i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xquimic wach curu̱s chi kacoꞌljic i hoj. :Jeꞌ reꞌ ajic hat-tak wich aj niminel, chacꞌam tak tzꞌeht reh i noꞌjbal xniban cho chaxilac tak eh chatijej woꞌ aweh tak i quinoꞌjbal take awich aj niminel tak cꞌahchiꞌque̱b chi cꞌacharic jeꞌ ricab cꞌacharic xniban cho chaxilac tak. Jeꞌ reꞌ nok nipahkam aweh tak chi maꞌ riban acapew-bal tak jeꞌ ricab quinoꞌjbal take chucul laj aj niminel. J :Reꞌ cok ruꞌ wi jeꞌ aj reꞌ xiban i Dios, chacꞌam tak na̱ i paꞌ bih ricꞌuhtaj aweh tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi na̱banam tak maj reꞌ ra̱j i Dios reꞌ chi nicꞌ paꞌ wach i niminic cꞌahchiꞌco̱j chiwach ru̱cꞌ ricꞌamaric na̱ ricꞌuhbal, reꞌ woꞌ reꞌ ra̱j chi enkatik juꞌ ribanaric.  :Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ, chi kunchelal i hoj nicꞌ qꞌuihal rijeb chic i kanoꞌjbal chipam i kaniminic, curman chi nakaꞌnam keh i noꞌjbal ra̱j i Jesus chi naribanaric jeꞌ ricab i nikꞌorom aweh tak chiri̱j i noꞌjbal reꞌreꞌ. Tzꞌa̱b ruꞌ wi wilic jenoꞌ aweh tak maꞌ jeꞌ ta ricab nicapew-bal i ricapew-bal ruꞌ, ta woꞌ re̱t chi wi̱n ruꞌum nok reꞌ Dios ru̱cꞌ i Lokꞌ laj rUxlabal naricꞌuhtam aweh tak haj wilic i coric laj noꞌjbal ra̱j banaric. :Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj ajamanel nanoquic je chi ajamanic xa reꞌ chic i yeꞌa̱b haj nariponic wi̱ꞌ wilic pa ricꞌux ruꞌum ra̱j ribanam canar jenoꞌ risi̱, jeꞌ woꞌ reꞌ niban i hin. Yuꞌna xa reꞌ chic risiqꞌuiric i noꞌjbal jeꞌ ricab ra̱j i Jesus xa reꞌ chic reꞌ wilic pa nicꞌux maj reꞌ riwi̱ꞌ chi xinyukꞌunjic cho ruꞌum i Dios jeꞌ woꞌ chi xincoꞌljic ruꞌum i Jesus, reꞌ chi nanicꞌulum i noꞌjbal reꞌreꞌ jeꞌ ricab jenoꞌ si̱. 9k: Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, jeꞌ ricab wilqui̱n hin yuꞌna maꞌ nicapaj ta chi xnirak ta nak chic pa̱m i noꞌjbal jeꞌ ricab ra̱j i Jesus chi nanibanam xa reꞌ laꞌ haj wilic niban yuꞌna reꞌ chi cꞌahchiꞌ wicꞌsam lok ri̱j nicꞌux haj wilic take noꞌjbal xniban cho najtir kꞌi̱j eh china̱ chic i noꞌjbal wilic je chi niwach ruꞌum i Jesus, reꞌ chic reꞌ cꞌahchiꞌ nitahkem ri̱j yuꞌna. 5c: Ru̱cꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ maꞌ nwa̱j ta nikꞌorom chi wilic ta nak chic ninoꞌjbal jeꞌ ricab i Jesus. Jeꞌ woꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta nikꞌorom chi xa coric ta nak chic niwach chi manlic jeꞌ ricab ruꞌ. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom was tak nicha̱kꞌ, reꞌ chi reꞌ hin cꞌahchiꞌ nicowem nicꞌux chi reꞌ ninoꞌjbal naribanam jeꞌ ricab rinoꞌjbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ruꞌum nok reꞌreꞌ ra̱j chi reꞌ ninoꞌjbal naribanam jeꞌ ricab i rinoꞌjbal ruꞌ eh ruꞌum reꞌ xiricoꞌlej. iK: Wi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric wu̱cꞌ, wehtꞌal woꞌ chi reꞌ Jesus naribanam chi nawuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak. Reꞌ yeꞌo̱j cꞌuxlis chi ribanaric i
noꞌjbal jeꞌ ricab rinoꞌjbal i Jesus F: Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin nichꞌica̱ꞌ nicꞌux chiri̱j i Jesus maj nwa̱j chi pa nicꞌacharic enwihꞌic jeꞌ woꞌ chi enwihꞌic pa nicꞌacharic i rinimal wach rajawric i Dios reꞌ xucsunic reh Jesus chi quixilac take camnak. Chiri̱j lok reꞌreꞌ nwa̱j chi wi eta nak ncꞌulic lok i tiꞌcꞌaxic chi nina̱ ruꞌum ritahkaljic i Jesus niban, tikilqui̱n chi ricꞌuluric jeꞌ ricab xiban i Jesus naxcꞌulic lok tiꞌcꞌaxic china̱. Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab xiban naxquimic wach curu̱s reꞌreꞌ til tiklic chi ricꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ hin tikilqui̱n woꞌ chi naniquimic wi ruꞌum reh ritahkaljic i Jesus riwi̱ꞌ chi wi̱n chi jeꞌ reꞌ encꞌuluric wu̱cꞌ. /: Yuꞌna kꞌuruꞌ reꞌ hin nwa̱j wihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ i Jesus maj wi wilqui̱n chic pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ, ra̱j rikꞌorom chi cꞌahchiꞌ nicꞌamam na̱ i noꞌjbal nchalic ru̱cꞌ i Dios eh maꞌ reꞌ ta chic i noꞌjbal nicꞌam nak cho na̱ i hin. Reꞌ noꞌjbal nicꞌam nak cho na̱, rikꞌor chi riwi̱ꞌ chi wi̱n chi naricꞌamaric na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ra̱j i noꞌjbal nchalic ru̱cꞌ i Dios reꞌ xnirak i hin ru̱cꞌ richꞌiquinjic nicꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, rikꞌor chi riwi̱ꞌ chi wi̱n chi nanichꞌica̱b nicꞌux chiri̱j ruꞌ. ^5:Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ chic rinabjic wach chi manlic i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ nchopbic cho nina̱ i hin, reꞌ chic reꞌ wilic riwaꞌric chi niwach eh ruꞌum reꞌ xnikꞌeb lok ri̱j nicꞌux chiꞌnchel noꞌjbal niqꞌuihsaj nak cho wi̱ꞌ wi̱b najtir kꞌi̱j. Reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ xiban xa jeꞌ na ricab jenoꞌ mokꞌal chi wi̱n ruꞌum chi reꞌ chic nwa̱j yuꞌna, reꞌ chic ritahkaljic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. ~5:Coric, til jeꞌ nak reꞌ cho riwi̱ꞌ nicꞌacharic raj yuꞌna chiꞌnchel take reꞌ, reꞌ wilic nak cho riwaꞌric chi wi̱n, maꞌxta chic nechꞌ ok riwaꞌric chi niwach ruꞌum chi niyew nicꞌux chi ricꞌaxmajic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. 1}[:Reꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xwa̱j chi reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel xquinimej ta nak i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh ruꞌum reꞌ xwixowej cho quiwach eh xniban cho tiꞌcꞌaxic queh take moloj wach aj niminel chiri̱j i Jesus ruꞌum nok xnicapaj chi reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ quikꞌihtam qui̱b chiwach i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ xiyew cho Dios keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil maꞌ Israhel reh chi coric kawach chiwach, reꞌ hin xninimej chi manlic eh maꞌ hab ta wach jenoꞌ enkꞌoric wi̱n chi wilic ta nak xnikꞌihtaj wi̱ꞌ wi̱b chiwach i cꞌuhbal reꞌreꞌ. {|o:Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ nikꞌor, reꞌ i wili: Reꞌ hin nok wilic wi̱n wahxaki̱b kꞌi̱j reꞌ take nitu̱t waja̱w xquikꞌat lok ritzꞌuhmal na̱ nicꞌachanbal ruꞌum chi jeꞌ reꞌ rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ pa nitiꞌjolal wilic i rehtalil chi hin ca̱ꞌ quiꞌsil take cho aj hewre̱yo eh chi ar xchalic nijaꞌquil cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Wenjamin reꞌ jenaj queh racꞌu̱n i maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin til woꞌ hin manlic aj hewre̱yo chi coric eh xinwihꞌic woꞌ pan quicomonil take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Chi jeꞌ reꞌ cow nak nikꞌor chi narinimjic take kꞌoric tzꞌihmbimaj chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ. ${A:Chi jeꞌ aj reꞌ richꞌiquinjic kacꞌux nkaꞌn, xa ta nak reꞌ hin chꞌiclic nicꞌux china̱ i paꞌ bih nibanam chipam nicꞌacharic, to̱b ta nak wilic riwi̱ꞌ chi enichꞌica̱ꞌ nicꞌux china̱ reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi ta nak wilic jenoꞌ cꞌacharel xichꞌica̱ꞌ ricꞌux china̱ take paꞌ bih ribanam chipam ricꞌacharic, reꞌ nak hin enicoj wi̱b chi pe̱t be̱h. Rz:Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ nquikꞌor chi ritinami̱t Dios take xa ruꞌum chi nquicoj quibihnal chi aj nimem take reh rikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal. Coric chi wilic quibiral chi jeꞌ reꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ ricorquilal maꞌ jeꞌ ta reꞌ maj reꞌ hoj reꞌ kojlokꞌonic reh Dios ru̱cꞌ ritoꞌbal i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ aj hoj wilco̱j chi manlic ritinami̱t. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ reꞌ ta chic china̱ i paꞌ bih nbanaric china̱ acꞌal wili nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux, chiri̱j laꞌ Jesus chꞌiclic kacꞌux chi suk kacꞌux. kyO:Reꞌ aj take kꞌoric wili oxpech rikꞌormojic nanibanam je aweh tak: Chacoꞌlej awi̱b tak! Til chacoꞌlej awi̱b tak! Eh til woꞌ chic chacoꞌlej awi̱b tak chi quiwach take cꞌahbil laj cꞌuhbalanel reꞌ nquicapaj chi reꞌ take quiniminic reh Dios riwi̱ꞌ chi queh chi narikꞌataric lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal. Reꞌ take cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, xa jeꞌ quicab take joskꞌ laj tzꞌiꞌ chi xa tiꞌcꞌaxic nquicoj wi̱ꞌ take cꞌacharel nquitiw. 6x g:Hat-tak wich aj niminel, reꞌ hin nikꞌorom chic aweh tak take kꞌoric chi maꞌ ntiꞌbic pan acꞌux tak. To̱b ta cꞌolok lok paꞌ bih tiꞌcꞌaxic chana̱ tak, reꞌ laꞌ hat-tak xa suk ok woꞌ acꞌux tak ruꞌum chi reꞌ kAja̱w Dios wilic awu̱cꞌ tak. Yuꞌna chi cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je aweh tak take kꞌoric wili, nwa̱j woꞌ chic nikꞌorom je aweh tak jenaj chic kꞌoric. To̱b ta oxpech nanibanam rikꞌormojic aweh tak maꞌ eta quinchꞌiꞌtjic chi ribanaric ruꞌum nok wehtꞌalim chi til camanel aweh pan animinic tak. ;wo:Jeꞌ reꞌ nipahkaj chi na̱banam tak maj reꞌreꞌ qꞌuisi̱n nak maꞌ xquimic ruꞌum i camanic xtakꞌabjic rikꞌormojic reh ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ xicoj pan yohbalil ricꞌacharic naxchalic pan ajelow-bal hat-tak chi nitobjic chipam take paꞌ bih nwa̱j ayuꞌ ruꞌum chi chawunchelal hat-tak maꞌ xaꞌn ta tak canar chalic chi nitobjic pa nicꞌaxquilal.v:Chi jeꞌ wili kꞌuruꞌ chacuy chacꞌul tak i wich aj niminel reꞌreꞌ jeꞌ ricab ricꞌul chi keh chi enkaꞌn i hoj aj niminel reh kAja̱w Jesus chi ricꞌuluric jenoꞌ kich aj niminel ru̱cꞌ sukquil cꞌuxlis. Jeꞌ woꞌ nok wilic chic chaxilac tak chalokꞌmej tak i kich aj niminel wili jeꞌ woꞌ ricab naꞌn tak cu̱cꞌ take cꞌacharel quitakꞌabjic je awu̱cꞌ tak. %uC:Chi xa wajwam aj chic wach chi narojic awu̱cꞌ tak, reꞌ hin xa chi yuꞌna ti cꞌahchiꞌ woꞌ chic nitakꞌa̱b je i Epapori̱to chi awiliric tak. Nachawilow woꞌ tak chic wach, nipahkaj aweh tak chi sukbok acꞌux tak ru̱cꞌ, chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ nkajic soꞌ wach ritzꞌirquil pa nicꞌux reꞌ nchalic chi capewenic chawi̱j tak ruꞌum reh capewenic naꞌn tak cho chiri̱j i Epapori̱to. t:Til coric woꞌ chi jeꞌ reꞌ chi xyowabjic eh ruꞌum i riyaꞌbilal qꞌuisi̱n nak maꞌ xquimic je xa reꞌ laꞌ reꞌ kAja̱w Dios xiquetelej cho wach chi maꞌ xicana̱ꞌ ta chi xquimic je. Maꞌ xa reꞌ ta woꞌ reꞌ xqueteljic wach ruꞌum i Dios, xqueteljic laꞌ woꞌ cho niwach i hin reh chi reꞌ ritiꞌquil nicꞌux wilic maꞌ xmahsjic ta wach ru̱cꞌ riquimic. hsI:til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ra̱j rilom awach tak chawunchelal ruꞌum nok kꞌe̱ꞌ naxtiꞌbic pa ricꞌux chawi̱j tak ruꞌum woꞌ reh capewenic xoquic cho awu̱cꞌ tak naxabiraj tak ribiral chi reꞌreꞌ xyowabjic. Lr:Chi jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi maꞌ jaꞌ ninaꞌbej ta pe chaj bih nanicahnic wi̱ꞌ, reꞌ hin xnicapaj ri̱j chi curman chi nanisolqꞌuim woꞌ chic je awu̱cꞌ tak chi pe̱t i Epapori̱to reꞌ wich aj niminel eh waj toꞌo̱l woꞌ chipam ricamaj i Dios chi aj kꞌorol riCꞌuhbal. Reꞌreꞌ aj yeꞌol woꞌ ricꞌux chi ricoꞌljic ri̱j kaniminic jeꞌ ricab riban jenoꞌ sol chi ricoꞌljic ri̱j ritinami̱t. Reꞌ kich aj niminel reꞌreꞌ, reꞌ xatakꞌa̱ꞌ tak cho wu̱cꞌ chi naquirilom ru̱cꞌ take paꞌ bih nwa̱j chipam nicꞌacharic ayuꞌ, pqY:Wi xponic woꞌ kꞌi̱j chi naqui̱nquesam je til nawojic ca̱t tak wilom cho maj reꞌ hin maꞌ nikꞌeb ta nicapew-bal ru̱cꞌ i kAja̱w Dios chi reꞌreꞌ nariyeb kꞌab wi̱n chi xa nicꞌ yuꞌ nanibanam chi jeꞌ reꞌ. |pq:Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ hin chꞌiclic nicꞌux chi nanitakꞌa̱b je i Timote̱yo awu̱cꞌ tak chi awiliric tak. Reꞌ cok ruꞌ maꞌ jaꞌ xta pe nitakꞌa̱b je cu rehtal ninaꞌbej pe chaj bih nanicahnic wi̱ꞌ ayuꞌ pan che̱ꞌ. bo=:Reꞌ hat-tak enarak tak chiri̱j chaj bih cꞌahchiꞌ nikꞌorom je maj awehtꞌalim woꞌ tak chic rinoꞌjbal i Timote̱yo chi reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ acꞌunbe̱s ritoꞌbej i raja̱w chipam take rilahtzꞌil, jeꞌ woꞌ reꞌ nitobjic cꞌahchiꞌ ribanam chipam ricamaj i Dios chi rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. On:reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab take toco̱m chic waj toꞌo̱l reꞌ xquitikꞌa̱ꞌ wach pan quicꞌux chi maꞌxta cojic ar Pili̱po. Chiꞌnchel take reꞌreꞌ xa reꞌ wach risiqꞌuiric haj wilic nponic chi quiwach nca̱j caꞌnam, maꞌ reꞌ ta nchel i haj wilic ra̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. m :Reꞌ hin xnichih wach i Timote̱yo chi narojic awu̱cꞌ tak ruꞌum chi maꞌ hab ta chic wach ncapewenic chawi̱j tak jeꞌ ricab riban ruꞌ. Ruꞌum chi reꞌ Timote̱yo riban jenaj wach rinoꞌjbal wu̱cꞌ chi capewenic chawi̱j tak pan animinic, l!:Hat-tak wich aj niminel, wi reꞌ kAja̱w Jesus ra̱j chi reꞌ Timote̱yo narojic awu̱cꞌ tak, reꞌ hin chꞌiclic nicꞌux chi reꞌreꞌ naribanam chi xa loqꞌuil ti enitakꞌa̱ꞌ je awu̱cꞌ tak reh chi eto̱j ricꞌraj tak cho nicꞌ wach wilca̱t pan animinic tak eh chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ nsukbic nicꞌux i hin ru̱cꞌ paꞌ bih naricꞌulic rikꞌorom wi̱n chawi̱j tak. Ck:Jeꞌ ricab hin chi kꞌe̱ꞌ sukquil nicꞌux til jeꞌ ok woꞌ reꞌ i hat-tak sukbok woꞌ acꞌux tak. Reꞌ Timote̱yo nariponic cu̱cꞌ aj Pili̱po wi jeꞌ reꞌ ra̱j i Dios Ij :Chi jeꞌ aj reꞌ, yuꞌna enikꞌor woꞌ aweh tak i wili: Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux awuꞌum tak maj to̱b ta cꞌahchiꞌ acꞌulum tak tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab woꞌ cꞌahchiꞌ nicꞌulum i hin, xa cꞌahchiꞌ woꞌ achꞌica̱b acꞌux tak chiri̱j i Jesus eh xa camanic woꞌ naꞌn tak chiwach. i+:Yuꞌna jeꞌ woꞌ nipahkaj woꞌ aweh tak chi xa eli̱c woꞌ chakꞌor tak i lokꞌ laj cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ nanquicꞌul take cꞌacharel riban chi acꞌ chic cꞌacharic. Jeꞌ reꞌ nipahkaj je chi na̱banam tak reh chi nasoljok woꞌ chic cho i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hin equinwihꞌic chi xa suk chic nicꞌux nanwilow chi awu̱cꞌ tak xcꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ aj ajamanel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab ru̱cꞌ aj ajamanel reꞌ cow laj camanic riban chi ajamanic maꞌ no̱j ta chi kꞌe̱b naricohlaj wach i ajamanic reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ tak reꞌ cow laj camanic xniban chi acꞌuhbaljic tak maꞌ xo̱j ta woꞌ chi kꞌe̱b, til xatritoꞌbej laꞌ chipam acꞌacharic tak. 4ha:Wi xaꞌn tak jeꞌ ricab xnikꞌor aweh tak, na̱cꞌacharic tak chi maꞌxta jenoꞌ mahc chana̱ tak eh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta riwihꞌic kꞌilo̱j chana̱ tak, jeꞌ laꞌ woꞌ naricꞌuhtunic chi reꞌ hat-tak, hat-tak racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. Reꞌreꞌ riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌ acꞌacharic tak chi maꞌ chꞌuwaꞌrsamaj ta nechꞌ ok wach anoꞌjbal tak chi quixilac take cꞌacharel quicꞌacharic chiwach take kꞌi̱j yuꞌna. Chi quixilac take cꞌacharel reꞌreꞌ, wilic take maꞌ holohic ta quinoꞌjbal nquicꞌuhtaj lok eh ar ncꞌutunic chi maꞌ holohic ta quibanic. Chi quiwach aj take cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌuruꞌ na̱cꞌuhtam woꞌ tak lok riholonquilal anoꞌjbal tak chi manlic jeꞌ ricab nok ncꞌuhtunic cho quisakomil take chꞌimi̱l pa rikꞌekomil akꞌab. Yg+:Nok nikꞌorom chic lok reꞌreꞌ, yuꞌna nwa̱j woꞌ nipahkam aweh tak i wili: Ma̱ban aweh tak i noꞌjbal chi xa tibechꞌic tak jeꞌ woꞌ chi xa tiwolic tak cu̱cꞌ take awich aj niminel tak. "f=: Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh chi na̱banam tak maj xa reꞌ woꞌ cho naxatcoꞌljic tak reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ricamanic pan awa̱mna tak reh chi ru̱cꞌ i ritoꞌbal riyew cho chana̱ tak enaꞌn tak eh enawa̱j tak ribanaric i nicꞌ paꞌ nimal ra̱j i Dios chi na̱banam tak. Ke: Hat-tak wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, chiri̱j chic ripahkaljic aweh tak chi reꞌ anoꞌjbal tak naribanam chi jeꞌ ok ricab rinoꞌjbal i kAja̱w Jesus, yuꞌna chi maꞌ wilqui̱n ta chic chaxilac tak nipahkaj aweh tak chi tibirinok tak kꞌoric jeꞌ ricab woꞌ xaꞌn tak cho nok cu wilqui̱n cho chaxilac tak. Chaꞌn woꞌ tak ribanaric i nanikꞌorom wili: Chi cꞌahchiꞌ achopom acꞌux tak chiri̱j i camanic xipꞌut i Dios pan awa̱mna tak naxatricoꞌlej tak, chatik tak juꞌ riyeꞌeric rilokꞌil i Dios pan acꞌacharic tak. )dK: Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ riwi̱ꞌ chi xyeꞌeric reh i lokꞌil reꞌreꞌ
reh woꞌ chi nakꞌormojok cuꞌum chiꞌnchel chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ Ajabe̱s chi quina̱,
til narikꞌormojic woꞌ chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric. Reꞌ Dios cꞌahchiꞌ ricamanic pan
ca̱mna take aj Pili̱po xa reꞌ woꞌ
quinimem cho i Jesus ac;: Jeꞌ aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ Jesus xyeꞌeric reh jenaj lokꞌil kꞌe̱ꞌ woꞌ nimal wach
eh reꞌ riwi̱ꞌ chi xyeꞌeric reh i lokꞌil reꞌreꞌ, reh chi nabirmijok ribihnal i Jesus chi Ajabe̱s,
chiꞌnchel take wilque̱b pan taxa̱j chꞌi̱l take cꞌacharel wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal,
chꞌi̱l woꞌ take camnak reꞌ mukulque̱b rehquen acꞌal,
enquixucꞌa̱ꞌ qui̱b chiwach cꞌuhtbal rajawric wilic chi quina̱. Lb: Ruꞌum aj rinoꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ Dios xiyew reh jenaj lokꞌil
reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach eh maꞌ hab ta chic jenoꞌ wach wilic reh.Reꞌ aj wili i lokꞌil reꞌreꞌ:Nakꞌormojok ribihnal, narikꞌormojic woꞌ chi reꞌreꞌ Ajabe̱s
maj reꞌ i bihnal reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ
chi xa reꞌ woꞌ reꞌ wilic rajawric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit, nqui rikꞌor i bi̱ch reꞌreꞌ. a:Nok cꞌacharic chic riban ayuꞌ wach acꞌal chi til jeꞌ ricab riwi̱ꞌ jenoꞌ cꞌacharel,
reꞌreꞌ chi xa chꞌublic wach ricꞌux xa xibiraj woꞌ kꞌoric chiwach i Dios.Kacoj rehtal i xiban ru̱cꞌ riquimic.Reꞌreꞌ xa xbirinic woꞌ kꞌoric to̱b ta nchel nariquimic wach curu̱s
eh xa xicꞌuꞌlej woꞌ na̱ reꞌ xkꞌormojic reh ruꞌum i Dios. /`W:Reꞌ laꞌ reꞌ xicana̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ
eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xicꞌuꞌlej na̱ chi maꞌ nim ta ti wach i rilokꞌil xyeꞌeric
jeꞌ ricab rilokꞌil nyeꞌeric reh jenoꞌ aj camanom reꞌ maꞌ nim ta ti wach ricamaj.Maꞌ xa reꞌ ta ti reꞌ xiban, xcꞌulic laꞌ woꞌ asjok ayuꞌ wach acꞌal
chi xa jeꞌ ti ricab asjic riban jenoꞌ xa hab wach cꞌacharel. $_A:“Naxponic i kꞌi̱j chi xkajic cho wach acꞌal,
reꞌreꞌ to̱b ta nak jenaj wach rilokꞌil chꞌi̱l Dios ar pan taxa̱j,
maꞌ jancꞌal ta xikꞌihtaj ri̱b chi reꞌ rilokꞌil yeꞌo̱j nak reh ar pan taxa̱j chꞌi̱l i Dios, maꞌxta chic riyeꞌeric reh. c^?:Ruꞌum aj woꞌ reꞌ nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ anoꞌjbal tak jeꞌ ok ricab i noꞌjbal xicꞌuhtaj i kAja̱w Jesus, chiri̱j ruꞌ wilic jenaj bi̱ch nkꞌoric chiri̱j rinoꞌjbal chi jeꞌ wili: g]G:Chiri̱j take wili nipahkaj woꞌ aweh tak chi maꞌ hab wach aweh tak riyew ri̱b chi suk xa chi ribil ri̱b, chilow laꞌ woꞌ nicꞌ wach nachitoꞌbej i ras richa̱kꞌ reh chi reꞌreꞌ nariwihꞌic woꞌ chi suk. t\a:Jeꞌ woꞌ chic nipahkaj chi naticapewenok tak chiri̱j anoꞌjbal tak, ma̱nimsaj awi̱b tak eh ma̱kꞌor woꞌ pan acꞌux tak chi reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ chic awaꞌric tak chi quiwach take toco̱m cꞌacharel. Reꞌ laꞌ hat-tak naticapewenok chiri̱j anoꞌjbal tak, chachꞌubsaj wach acꞌux tak. Reꞌ wili ra̱j rikꞌorom chi chiban chawach tak chi reꞌ lokꞌil nquicꞌul take toco̱m chic cꞌacharel nim ok woꞌ chic wach chiwach take lokꞌil nacꞌul i hat-tak. [:Ruꞌum aj chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nansukbic nicꞌux awu̱cꞌ tak, xa reꞌ laꞌ reh chi enmanlajic wach risukquil nicꞌux nipahkaj aweh tak chi ticapewenok tak chiri̱j animinic chi xa jenaj wach riwi̱ꞌ acapew-bal tak. Jeꞌ woꞌ, nipahkaj aweh tak chi chacꞌax awi̱b tak chi xa jenaj cꞌaxoj i̱b wilic cho pan awa̱mna tak. Reh aj chi na̱banam tak i pahkanic niban je aweh tak curman chi na̱wihꞌic tak chi xa jenaj wach riwi̱ꞌ acapew-bal tak eh chi xa jenaj wach acꞌux tak. zZ o:Reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ Jesus ncowsonic acꞌux tak chi xa wilca̱t woꞌ tak chipam i niminic. Wehtꞌalim woꞌ chi kꞌe̱ꞌ sukquilal pan awa̱mna tak ruꞌum awehtꞌalim tak chic chi reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj tak. Jeꞌ woꞌ chic, wehtꞌalim woꞌ chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios cꞌahchiꞌ ricamanic chaxilac tak eh ruꞌum reꞌ xa wilca̱t woꞌ tak pan jenaj wach cꞌuxlis chawibil awi̱b tak. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ wehtꞌalim jeꞌ laꞌ woꞌ wehtꞌalim chi wilic rinimal i cꞌaxoj i̱b pan awa̱mna tak eh ruꞌum reꞌ kꞌe̱ꞌ naquetelej tak quiwach take nca̱j tobjic. CY :jeꞌ ricab xcꞌuluric wu̱cꞌ ru̱cꞌ i tiꞌcꞌaxic xawilow tak cho chi xnicꞌul najtir on jeꞌ ricab ru̱cꞌ i tiꞌcꞌaxic nabiraj tak chi wilqui̱n wi̱ꞌ hin yuꞌna.NX :Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta nak etiquicoj tak pan tiꞌcꞌaxic take quiꞌoquic chi rikꞌeteric pan abe̱h tak, maꞌ tiyoꞌjic tak chi quiwach. Cꞌolok pan acꞌux tak chi ruꞌum reh ritoꞌbal xiyew aweh tak i Dios chi na̱camanic tak chiwach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, curman chi na̱chꞌica̱b acꞌux tak chiri̱j i Jesus chi junelic, jeꞌ woꞌ chi na̱cꞌulum tak i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh ritahkaljic ruꞌ W :Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ cꞌul chatoꞌbej awi̱b tak eh ma̱yohbalej tak take quikꞌetbic pa̱m abe̱h tak maj reꞌ tiꞌcꞌaxic ncojoric cho chana̱ tak ncamanic xa cꞌuhtbal reh chi reꞌ Dios narisacham quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ wi maꞌ nquijal wach quinoꞌjbal. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ laꞌ woꞌ tiꞌcꞌaxic ncojoric chana̱ tak ncamanic chi cꞌuhtbal reh chi reꞌ hat-tak na̱coꞌljic tak eh reꞌ acoꞌlbal tak reꞌreꞌ til woꞌ reꞌ Dios nariyeꞌbic aweh tak. MV :Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, chalok pe chi nina̱ paꞌ bih narichalic, xa maꞌxta bih nwa̱j reh, reꞌ laꞌ curman chi reꞌ hat-tak na̱cꞌacharic tak pa ricorquilal jeꞌ ricab ricꞌul chi queh take aj niminel reh lokꞌ laj holohic laj cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak to̱b ta equino̱j on maꞌ equino̱j cꞌolok chi awiliric tak, reꞌ hin xa nanibiram woꞌ abiral tak chi reꞌ hat-tak xa cꞌahchiꞌ woꞌ ayeb acꞌux tak chi wihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis chi rikꞌormojic i holohic laj tijinic hoj tijimaj wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ, xa nanibiram ok woꞌ chi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ woꞌ atoꞌbem awi̱b tak chipam i cow laj camanic wilco̱j wi̱ꞌ jeꞌ ricab ncaꞌn take sol chi nquitoꞌbej qui̱b naquiꞌoquic chi kꞌakꞌanic. hU K:Jeꞌ woꞌ wilic woꞌ chic jenaj riwi̱ꞌ chi nanicahnic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ aj i wili riwi̱ꞌ: Chi reꞌ hin eta nak quinelic je pan che̱ꞌ, enak ti tiyoxonic tak johtok ru̱cꞌ i Dios nachawilow tak chi wilqui̱n woꞌ chic chaxilac tak. Curman chi pa ricorquil
naribanjic i cꞌacharic to̱b ta
nchel wilic tiꞌcꞌaxic ST !:Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hin til cow chꞌiclic nicꞌux chi cu wilic nicꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ niban maj wehtꞌalim chi manlic chi reꞌ riwi̱ꞌ nicahnic chꞌi̱l niwihꞌic chaxilac tak, reꞌ chi naca̱t tak nitoꞌbem reh chi reꞌ hat-tak reꞌ wilca̱t tak chipam i niminic xkacꞌuhtaj aweh tak cu enatik tak juꞌ i wihꞌic eh chi jeꞌ reꞌ cu enarak tak risukquil acꞌux tak nchalic ruꞌum i niminic wilca̱t tak wi̱ꞌ. S :Tzꞌa̱b ruꞌ to̱b ta nak jeꞌ reꞌ nwa̱j i hin, curman woꞌ chi cu nanicꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. Reꞌ aj reꞌ ruꞌ til woꞌ ajwal wach chiwach chi equino̱j cꞌacharok ar pan taxa̱j. Jeꞌ aj nak reꞌ ruꞌ nwa̱j chi encꞌuluric wu̱cꞌ reh chi cu equincamanic chaxilac tak ruꞌum nok cu wilic ra̱j chi naca̱t nitoꞌbem tak wi̱ꞌ chipam animinic tak. A}zyxuWssqponmjfd"a_]ZY}WVTSRPOLKH$ECZB!@=<9S7-4Z1/',*?'&$7!67[3Kc * _ ou>YuJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, xa hab wach cꞌacharel riyew pan ro̱k ribanaric i cꞌahbilal, naniyeb reh jenaj sak laj tzꞌih reh chi naricojom chi risoꞌ. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, chipam laꞌ woꞌ i hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ quibihnal nicꞌ paꞌ nimal take yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicꞌacharic chi junelic, nanibanam chi maꞌ jaruj ta chic enjucꞌuric lok ribihnal chi junelic. Jeꞌ woꞌ chic, nachꞌukurok kꞌoric china̱ i cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ hin ar chiwach wAja̱w Dios richꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch ar pan taxa̱j, naniyeb nichi̱ꞌ chiri̱j chi reꞌreꞌ til waj tahkanel nok wilic chi coꞌlbal reh i cꞌacharel reꞌreꞌ, nqui xikꞌor wi̱n. vXeJeꞌ reꞌ nikꞌor maj chaxilac hat-tak aj niminel aj Sa̱rtis cu wilque̱b take juꞌjun awich aj niminel tak reꞌ maꞌ xquicana̱ꞌ ta chi jenoꞌ mahc erijotꞌ quiniminic jeꞌ ricab chi wilic take cꞌacharel maꞌ nca̱j ta quichꞌuwaꞌrem soꞌ wach quisoꞌ. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ take reꞌ naquiwihꞌic ru̱cꞌ risakil wach noꞌjbal jeꞌ ricab chi sak ta nak wach quisoꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ricꞌul woꞌ chi queh chi jeꞌ reꞌ naquiwihꞌic. +WOChi jeꞌ reꞌ na̱banam tak, nipahkaj woꞌ aweh tak chi chacana̱ꞌ tak ribanaric i cꞌahbilal naꞌn tak cu yuꞌna chi kꞌi̱j eh reꞌ chic i wili chaꞌn tak chi jelow-bal: Cꞌolok pan acꞌux tak i tijinic reꞌ xacꞌul tak pan awa̱mna tak naxkꞌormojic aweh tak eh chanimej woꞌ tak chi coric i tijinic reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ xatcꞌacharic tak chi cꞌahchiꞌ acowonic pan animinic tak, reꞌ hin nanicꞌulic lok chi riyeꞌeric chana̱ tak i tiꞌcꞌaxic chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta anaꞌbem tak nicꞌulic jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj lekꞌ maꞌ riyew ta rehtalil chi xa nicꞌ yuꞌ ncꞌulic lok chi lekꞌ pan jenoꞌ pa̱t. =VsRuꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak chi cꞌachlic ok awach tak eh ticowjok woꞌ tak pan animinic tak maj reꞌ Dios maꞌ nponic ta chiwach nicꞌ wach i cꞌacharic cꞌahchiꞌ abanam tak. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ animinic tak reꞌ ncꞌutunic chi xa quimic chic reh, chayew tak ricowil chi manlic. GU Chiri̱j woꞌ chic ruꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor wi̱n: «Chatzꞌihmbaj woꞌ i hu̱j wili reh aj tzꞌeꞌ wa̱ch nchaꞌjanic queh juntuhm aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Sa̱rtis. Reꞌ kꞌoric na̱tzꞌihmbam wili reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌormojic queh take aj niminel reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: ‹Jeꞌ wili nikꞌor i hin reꞌ choplic wuꞌum i wuku̱b chi chꞌimi̱l ru̱cꞌ risecꞌa̱j nikꞌab eh reꞌ wilic woꞌ wu̱cꞌ i wuku̱b chi manlic wach noꞌjbal wilic reh i Dios. Reꞌ hin wehtꞌalim i wili chiri̱j abano̱j tak: To̱b ta wilic abiral tak chi xa cow chic i niminic naꞌn tak, til pa ricorquil maꞌ cꞌahchiꞌ ta woꞌ acꞌacharic tak chi jeꞌ reꞌ. 5TcReꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ wili reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌoric reh chi xa hab wach enbirinic reh take kꞌoric wili curman woꞌ chi reh chi ericoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios.dSAWi cu rehtal aj nicꞌulic lok ricaꞌpech reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ ribanam take bano̱j kꞌoro̱j wuꞌum, na woꞌ riyeꞌeric reh richꞌimilal i sakꞌic, nqui xikꞌor reꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ. !R;Reꞌ ricꞌuluric riwaꞌric ruꞌ naribanam jeꞌ ricab ricꞌuluric cho niwaꞌric xniban i hin ru̱cꞌ i wAja̱w. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel reꞌ naricꞌulum riwaꞌric, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach rajawric nariwihꞌic xa jeꞌ na ricab rajawric nwihꞌic reh i aj chaꞌjem me̱ꞌ nok richopom chꞌimim jeꞌ ru̱cꞌ wilic jenaj bolobic chꞌihchꞌ china̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ aj chaꞌjanel me̱ꞌ reꞌreꞌ ricꞌam quibe̱h take rime̱ꞌ ru̱cꞌ i riche̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ, ru̱cꞌ i rajawric nariyeꞌeric reh narikꞌatam woꞌ kꞌoric chi quina̱ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take eh maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, nariwihꞌic laꞌ woꞌ rajawric chi quina̱ take nquicꞌul tiꞌcꞌaxic reꞌ narisahchic quiwach jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ acꞌal xun nanpaxic. ?QwJeꞌ reꞌ ajic reꞌ cꞌacharel reꞌ riyew pa ro̱k ribanaric i cꞌahbilal cu rehtal nicꞌulic woꞌ chic lok eh riban take bano̱j kꞌoro̱j wuꞌum, reꞌreꞌ nariyeꞌeric riwaꞌric chi naritakꞌanic chi quina̱ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel. %PCHaj cok wilic nipahkaj aweh tak chi chatik tak juꞌ ricowsjic acꞌux tak chiri̱j i tijinic yeꞌo̱j aweh tak cu rehtal cho nicꞌulic lok ricaꞌpech. 0OYJeꞌ aj reꞌ kꞌoric niban queh take cꞌacharel reꞌreꞌ, raj nchel hat-tak aj Tiyati̱ra, reꞌ hin maꞌxta chic niyeb jenoꞌ ihk chana̱ tak reꞌ maꞌ xacꞌam ta tak na̱ ritijinic ixok ricoj ri̱b chi raj kꞌorol i Dios eh maꞌeta niban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi maꞌ xacꞌul ta woꞌ tak take cꞌuhtunic riban ixok reꞌreꞌ, reꞌ nkꞌormojic chi ar pa richamil pa̱m rinoꞌjbal aj Yahm nchalic. GNJeꞌ woꞌ chic, reꞌ take raj tahkanel ixok reꞌreꞌ nanibanam chi naquiquimic je. Ru̱cꞌ chiꞌnchel nanibanam reꞌreꞌ, chi cunchelal take aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic niwach naquinaꞌbem chi reꞌ hin wehtꞌalim richamil pa̱m quinoꞌjbal chꞌi̱l quicapew-bal eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach ribano̱j i juꞌjun chi cꞌacharel jeꞌ woꞌ reꞌ i chꞌukuj kꞌoric nanibanam chi quina̱. 'MGRuꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nanibanam chi narikajic wach yoca̱b ruꞌum yaꞌbilal eh reꞌ take xikajic pan cꞌoyomal ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ na woꞌ niyeb nimak tak tiꞌcꞌaxic chi quina̱ wi maꞌ nquicana̱ꞌ ribanaric take bano̱j cꞌuhtumaj queh ruꞌum ixok reꞌreꞌ. -LSReꞌ ixok reꞌreꞌ xwuyꞌej chi narijalam nak wach rinoꞌjbal xa reꞌ laꞌ maꞌ jaruj ra̱j ricana̱b ribanaric i mahc wilic wi̱ꞌ chi banoj cꞌoyomal. Kxa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ xa holohic chic take naꞌn tak, reꞌ wili i mahc maꞌ ricꞌul ta niwach chi naꞌn tak: Jeꞌ ricab xcꞌuluric cho najtir ru̱cꞌ ixok Jesawel ribihnal, reꞌ xicoj ri̱b chi chucul raj kꞌoro̱l i Dios, wilic woꞌ chaxilac tak jenaj ixok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ribanam eh reꞌ hat-tak xa cꞌahchiꞌ woꞌ ayeb tak kꞌab chi cꞌahchiꞌ ribanam i cꞌuhtunic reꞌ riyew wi̱ꞌ kꞌab chi enbanaric i cꞌoyomal eh chi ewoꞌ ncꞌuxuric i tiwic kꞌahsamaj chi si̱ chiwach tiyo̱x, to̱b ta nchel reꞌ cꞌuhtunic reꞌreꞌ xa rijotꞌoric quinoꞌjbal take aj niminel cꞌahchiꞌ ribanam. pJYReꞌ hin wehtꞌalim take abano̱j tak. Wehtꞌalim chi nacꞌax tak take awas acha̱kꞌ tak eh chi xa chꞌiclic woꞌ acꞌux tak chiwi̱j. Jeꞌ woꞌ, wehtꞌalim quilmijic awas acha̱kꞌ naꞌn tak eh chi nacuy woꞌ tak ransil i tiꞌcꞌaxic reꞌ wilca̱t tak wi̱ꞌ yuꞌna. Jeꞌ reꞌ ajic chiꞌnchel abano̱j tak wili reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal chiwach take abano̱j xaꞌn tak naxatoquic tak cho pan pe̱t chi niminic, reꞌ hin til wehtꞌalim take reꞌ, xIiReꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ xikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili: «Chatzꞌihmbaj woꞌ i hu̱j wili reh aj tzꞌeꞌ wa̱ch nchaꞌjanic queh take juntuhm aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Tiyati̱ra ribihnal. Reꞌ kꞌoric na̱tzꞌihmbam wili reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌormojic queh take aj niminel reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin rAcꞌu̱n i Dios reꞌ xa quiworwotic chic take nakꞌ niwach xa jeꞌ chic ricab i xak kꞌa̱kꞌ eh reꞌ take wo̱k xa jeꞌ chic ricab nchꞌubchꞌutic kꞌan laj chꞌihchꞌ icꞌsimaj take pan kꞌa̱kꞌ xa quirepretic chic ruꞌum riholonquil, jeꞌ wili nikꞌor: }HsReꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ wili, reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌoric reh chi xa hab wach enbirinic reh take kꞌoric wili curman woꞌ chi reh chi ericoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. Reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ chi reꞌ cꞌacharel reꞌ riyew pa ro̱k ribanaric i cꞌahbilal, enyeꞌeric reh chi naricꞌuxum reh i wiꞌc cꞌolo̱j cho reꞌ “Manah” ribihnal eh na woꞌ riyeꞌeric reh i jenaj tꞌuch sak laj abaj tzꞌihmbimaj jenaj acꞌ laj bihnal chiwach reꞌ maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh, xa reꞌ laꞌ woꞌ naricꞌulbic reh narehtꞌalanic reh. Reꞌ kꞌoric xicꞌul i Wa̱n chiqui̱j take aj niminel aj Tiyati̱ra GTil nipahkaj aweh tak chi chajal tak wach i anoꞌjbal reꞌreꞌ. Wi maꞌ xaꞌn tak haj wilic cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak, til naniponic awu̱cꞌ tak chi richꞌukuric kꞌoric chana̱ tak. Jeꞌ woꞌ chic, naquinponok awu̱cꞌ tak nanibanam kꞌakꞌanic cu̱cꞌ take cꞌacharel quicꞌambic na̱ rikꞌorbal i Walaham, jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take cꞌacharel quicꞌambic na̱ quinoꞌjbal take aj Nicolayi̱ta. Nicꞌ paꞌ wach camanic riban i cꞌul kꞌas re̱ chꞌihchꞌ chi peletenic, jeꞌ woꞌ reꞌ naricamanic wi̱n niCꞌuhbal chi peletenic cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, nqui xkꞌormojic wi̱n i hin Wa̱n. FyRicab, chi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ ayeb tak kꞌab chi quiwihꞌic chaxilac tak take cꞌacharel reꞌ maꞌ nca̱j ta quicana̱b i jenaj chic noꞌjbal reꞌ maꞌ nponic ta chi niwach, reꞌ quinoꞌjbal take comonil Nicolayi̱ta quibihnal. iEKReꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ naꞌn tak, wilic take quib xib noꞌjbal maꞌ npon ta chi niwach naꞌn tak, jeꞌ ricab take wili: Pe̱t, reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ ayeb tak kꞌab chi cꞌahchiꞌ quiwihꞌic take cꞌacharel chaxilac tak reꞌ maꞌ nca̱j ta quicana̱b take noꞌjbal xitijej cho Walac ru̱cꞌ i Walaham najtir kꞌi̱j. Reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ xiban chi reꞌ take wich aj najtir kꞌi̱j ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel, xikꞌehbic pan mahc naxyeꞌeric queh chi xquicꞌux tiwic kꞌahsamaj chi si̱ chiwach tiyo̱x eh chi ri̱j reꞌ xcaꞌn i cꞌoyomal. 4Da Reꞌ hin wehtꞌalim ri̱j abano̱j tak wili: Chi to̱b ta reꞌ wilca̱t tak wi̱ꞌ chi cꞌacharic ar woꞌ nkꞌatbic kꞌoric aj Yahm chi wilic rinimal rajawric, reꞌ hat-tak xa chꞌiclic woꞌ acꞌux tak chiwi̱j. Jeꞌ woꞌ, wehtꞌalim chi reꞌ hat-tak maꞌ nacana̱ꞌ ta rinimjic niCꞌuhbal. Reꞌ hin nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj xa ta nak xacana̱ꞌ tak richꞌiquinjic acꞌux tak chipam take cho kꞌi̱j nok xchal tiꞌcꞌaxic china̱ i awich aj niminel tak reꞌ Anti̱pas ribihnal. Reꞌ awich aj niminel tak reꞌreꞌ xacoj tak chi manlic aj kꞌorol reh niCꞌuhbal eh ar xcansjic chipam atinamital tak reꞌ nkꞌatbic woꞌ wi̱ꞌ kꞌoric aj Yahm. ,CQ Reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌoric wu̱cꞌ xikꞌor woꞌ chic wi̱n chi jeꞌ wili: «Chatzꞌihmbaj woꞌ i hu̱j wili reh aj tzꞌeꞌ wa̱ch nchaꞌjanic queh take juntuhm aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Pe̱rcamo ribihnal. Reꞌ kꞌoric na̱tzꞌihmbam wili reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌormojic queh take aj niminel reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: ‹Jeꞌ wili nikꞌor i hin reꞌ til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ ransil nikꞌorbal wilic chi reꞌ camanic niban til rijunehtej ri̱b ru̱cꞌ i camanic riban jenaj cꞌul kꞌas re̱ chꞌihchꞌ: TB! Reꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ wili, reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌoric reh chi xa hab wach enbirinic reh take kꞌoric wili curman woꞌ chi reh chi ericoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. Reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ chi reꞌ cꞌacharel reꞌ riyew pa ro̱k ribanaric i cꞌahbilal enyeꞌeric reh chi maꞌ eta chic rilow wach i junelic tiꞌcꞌaxic reꞌ ncꞌambic je pan jenaj ricaꞌpech quimic. Reꞌ kꞌoric xicꞌul i maꞌ Wa̱n chiqui̱j take aj niminel aj Pe̱rcamo WA' Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi wehtꞌalim chiꞌnchel reꞌreꞌ, til nikꞌor je aweh tak chi maꞌ tiyoꞌjic tak nachalok chana̱ tak i tiꞌcꞌaxic reꞌ naricojom i aj Yahm chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ naca̱t tak ripajam pan animinic tak eh ruꞌum chi na̱cuyum tak ransil apajaric tak, reꞌ aj Yahm naribanam chi wilic juꞌjun aweh tak naritzꞌaparic pan che̱ꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, lajeb aj kꞌi̱j na̱wihꞌic tak pan tiꞌcꞌaxic, xa reꞌ laꞌ hat-tak, chacowej acꞌux tak chi rinimjic i kAja̱w eh jeꞌ reꞌ chaꞌn tak cu rehtal je aquimic tak. Wi jeꞌ reꞌ xaꞌn tak reꞌ hin naniyeb aweh tak chi aco̱ch chi eticꞌacharic tak chi junelic, nqui xikꞌor wi̱n. O@ Reꞌ hin wehtꞌalim nicꞌ nimal tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ acꞌulum tak. Wehtꞌalim woꞌ chi to̱b ta xatnibaꞌric tak maꞌ xatcahnic ta tak chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok reꞌ hat-tak, hat-tak biho̱m chi niwach ru̱cꞌ take qꞌuihal cuseꞌsbal yeꞌo̱j aweh tak. Jeꞌ woꞌ chic, wehtꞌalim woꞌ chi maꞌ ricorquilal ta cꞌahchiꞌ rikꞌormojic chawi̱j tak cuꞌum take cꞌacharel nquitzꞌak qui̱b chi ritinami̱t i Dios take xa reꞌ laꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ ritinami̱t i Dios take, ritinami̱t laꞌ i aj Yahm take ruꞌum chi nanquimol woꞌ qui̱b pan yeꞌa̱b reꞌ ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ woꞌ rinoꞌjbal aj Yahm no̱j quitijej ri̱j. "?=Reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌoric wu̱cꞌ xikꞌor woꞌ chic wi̱n chi jeꞌ wili: «Chatzꞌihmbaj woꞌ i hu̱j wili reh aj tzꞌeꞌ wa̱ch nchaꞌjanic queh juntuhm aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Esmi̱rna. Reꞌ kꞌoric na̱tzꞌihmbam wili reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌormojic queh take aj niminel reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin i pꞌutbal cho reh chiꞌnchel eh reꞌ woꞌ hin nanicohlsonic wach chiꞌnchel. Xincansjic woꞌ cho xa reꞌ laꞌ xincꞌacharic woꞌ chic cho. Reꞌ aj i hin jeꞌ wili nikꞌor: 3>_Reꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ wili, reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌoric reh chi xa hab wach enbirinic reh take kꞌoric wili curman woꞌ chi reh chi ericoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. Reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ chi reꞌ cꞌacharel reꞌ riyew pa ro̱k ribanaric i cꞌahbilal, enyeꞌeric reh chi encꞌacharic chi junelic, xa jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak riyeꞌeric kꞌab reh cꞌacharel reꞌreꞌ chi enwihꞌic cok ru̱cꞌ i che̱ꞌ reꞌ wilic cok chipam i yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ i Dios eh naricꞌuxum reh wach i che̱ꞌ reꞌreꞌ, reꞌ nyeꞌbic ricꞌacharic i xa hab wach ricꞌux reh i riwach. Reꞌ kꞌoric xicꞌul i maꞌ Wa̱n chiqui̱j take aj niminel aj Esmi̱rna `=9Coric ruꞌ, cꞌahchiꞌ amahcanic tak ru̱cꞌ i noꞌjbal reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ cu wilic woꞌ take noꞌjbal nponic chi niwach, jeꞌ ricab take i wili: Reꞌ hat-tak maꞌ nponic ta chawach tak i cꞌahbilal ncaꞌn take comonil Nicolayi̱ta quibihnal eh jeꞌ woꞌ reꞌ hin maꞌ nponic ta woꞌ chi niwach, nqui xikꞌor wi̱n. g<GJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum abano̱j tak reꞌreꞌ, nipahkaj aweh tak chi wilic ok pan acꞌux tak chi najtir cho xinacꞌax tak cho chi coric raj yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ naꞌn tak. Ruꞌum aj reꞌ til nipahkaj aweh tak chi chajal wach anoꞌjbal tak eh quinacꞌax woꞌ tak chic chi coric jeꞌ ricab xaꞌn tak cho pan pe̱t. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi chaꞌn tak maj wi maꞌ xaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ, naricꞌulmujic chi naquinponok awu̱cꞌ tak chi richꞌukuric kꞌoric chana̱ tak, nanitakꞌa̱b chi narisacharic wach acomonil tak jeꞌ ricab chi reꞌ ta nak i hin cꞌahchiꞌ nibanic chi naresmejic lok pa riyeꞌa̱b i jenoꞌ queh tzꞌuka̱b cante̱la wilic chiwach i maꞌ laj paꞌa̱b cante̱la. D;To̱b ta kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal cꞌahchiꞌca̱t tak reꞌreꞌ, reꞌ wili amahc tak reꞌ maꞌ nponic ta chi niwach chi cꞌahchiꞌca̱t tak: Chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic qui̱n acꞌaxam tak jeꞌ ricab nicꞌaxaric xaꞌn tak cho nok cu reꞌ xapꞌut tak richꞌiquinjic acꞌux tak chiwi̱j. 5:cJeꞌ reꞌ ajic, wehtꞌalim woꞌ chi chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic chana̱ tak, reꞌ hat-tak xa cꞌahchiꞌ woꞌ acuyum tak ransil ruꞌum chi quinanimej tak eh reꞌ camanic naꞌn tak maꞌ cꞌahchiꞌ ta acana̱b tak ribanaric, riman laꞌ chic cꞌahchiꞌ achopom acꞌux tak chiri̱j. P9Reꞌ hin til wehtꞌalim take i wili chiri̱j abano̱j tak, chi kꞌe̱ꞌ cowil wach acamaj cꞌahchiꞌca̱t tak eh jeꞌ woꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal acuyunic naꞌn tak chiwach i tiꞌcꞌaxic chalanak chana̱ tak ruꞌum chi quinanimej tak. Wehtꞌalim woꞌ chi maꞌ najunehtej ta wach anoꞌjbal tak cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahbil quinoꞌjbal. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak xanaꞌbej tak quinoꞌjbal take nquitzꞌak qui̱b chi pahbamaj take chi nahsil cꞌamol quibe̱h raj tahkanel i kAja̱w eh xacoj tak rehtal chi xa aj chucul kꞌoric woꞌ take. r8 _Chiri̱j chic reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor wi̱n: «Yuꞌna kꞌuruꞌ chatzꞌihmbaj i hu̱j wili reh i aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ nchaꞌjanic queh juntuhm chi aj niminel wilque̱b ar pan tinamit E̱peso. Reꞌ kꞌoric na̱tzꞌihmbam wili reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌormojic queh take aj niminel reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin reꞌ choplic wuꞌum i wuku̱b chi chꞌimi̱l pa risecꞌa̱j nikꞌab eh reꞌ wilqui̱n chiwach i maꞌ laj paꞌa̱b cante̱la reꞌ wilic wuku̱b ritzꞌukunbal cante̱la china̱ reꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ jeꞌ wili nikꞌor aweh tak: Y7 -Reꞌ hat xawilow i wuku̱b chi chꞌimi̱l choplic wuꞌum ru̱cꞌ risecꞌa̱j nikꞌab eh xawilow woꞌ i paꞌa̱b cante̱la wuku̱b ritzꞌukunbal cante̱la wilic reh jeꞌ ru̱cꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌ xarak ta chiri̱j chaj bih ra̱j rikꞌorom reꞌreꞌ. Reꞌ maꞌ xarak ta chiri̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili nelic wi̱ꞌ: Reꞌ take wuku̱b chi chꞌimi̱l rijalwachej i juꞌjun queh wuku̱b chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch quicꞌambic quibe̱h take juꞌjun queh i wukchꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ i maꞌ laj paꞌa̱b cante̱la reꞌ wuku̱b chi tzꞌukunbal cante̱la wilic reh, juꞌjun queh tzꞌukunbal reꞌreꞌ rijalwachej i juꞌjun queh wukchꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios, nqui wi̱n.6 Chiri̱j chic ruꞌ xikꞌor woꞌ chic wi̱n chi jeꞌ wili: «Chatzꞌihmbaj take nicꞌ paꞌ nimal xcꞌuhtjic chic aweh reꞌ cꞌahchiꞌ awilom chi cꞌahchiꞌ ricꞌulmujic eh reꞌ take cꞌahchiꞌ awilom chi cu naricꞌulmujic johtok chi kawach. 5 {Reꞌ hin xa cꞌachalqui̱n woꞌ eh til coric chi jeꞌ reꞌ. Coric ruꞌ, xinquicansaj xa reꞌ laꞌ xincꞌacharic woꞌ chic cho reh chi nanicꞌacharic chi junelic chic kꞌi̱j sakom. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel chi nanyeꞌeric reh i la̱wa nwihꞌic rajawric chi riteheric i ocbal pan jenoꞌ yeꞌa̱b, reꞌ hin yuꞌna wilic woꞌ wajawric china̱ paꞌ bih ncꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel camnak chic je take eh jeꞌ woꞌ china̱ paꞌ bih ncꞌuluric chipam i yeꞌa̱b “Ha̱res” ribihnal, reꞌ quiꞌo̱j wi̱ꞌ take cꞌacharel naquiquimic je, nqui wi̱n. M4 Naxwilow chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ hin xnixucꞌa̱ꞌ wi̱b chiwach chi cu xnipachꞌa̱ꞌ jok wi̱b cu wach acꞌal chi riyeꞌeric rilokꞌil xa reꞌ laꞌ maꞌ xincꞌuyuꞌjic ta chic ruꞌum chi xincahnic chi jeꞌ chic hin camnak. Chalic i kAja̱w xiyew risecꞌa̱j kꞌab chi nina̱ eh jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Maꞌ tiyoꞌjic chic. Reꞌ hin i pꞌutbal cho reh chiꞌnchel eh reꞌ woꞌ hin nanicohlsonic wach chiꞌnchel. 93 mJeꞌ woꞌ chic, xwilow woꞌ wuku̱b chi chꞌimi̱l choplic ruꞌum ru̱cꞌ risecꞌa̱j kꞌab. Xwilow woꞌ chi reꞌ take kꞌoric quiꞌelic cho pan chi̱ꞌ til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ ransil camanic riban chi xa rijunehtej chic ri̱b chꞌi̱l i manlic wach camanic riban i jenaj cꞌul kꞌas re̱ chꞌihchꞌ eh reꞌ rilbal ruꞌ xa jeꞌ chic ricab risakomil i kꞌi̱j nariyew ransil ritzꞌaꞌquilal yejal kꞌi̱j. !2 =Reꞌ take ro̱k xa jeꞌ chic ricab take junchꞌuk chic kꞌan laj chꞌihchꞌ icꞌsimaj pan kꞌa̱kꞌ, xa nhecꞌhetic chic riban ruꞌum ritzꞌaꞌquilal kꞌa̱kꞌ. Reꞌ rikꞌorbal xa jeꞌ chic ricab nkꞌoric cho jenaj maꞌ laj ro̱k haꞌ chi xa nrojic chic cho. ]1 5Reꞌ rismal na̱ xa sak chic, xa jeꞌ chic ricab risakil i sak laj no̱kꞌ on xa jeꞌ chic ricab i risakil i sak laj su̱tzꞌ. Reꞌ take nakꞌ wach xa nworwotic chic xa jeꞌ chic ricab xak i kꞌa̱kꞌ. y0 m Chiwach i maꞌ laj paꞌa̱b cante̱la reꞌreꞌ, til manlic pa riyejal queh wuku̱b chi tzꞌukunbal cante̱la reꞌreꞌ xwilow chi jenaj cꞌacharel paꞌlic ar jeꞌ ricab nilbic i Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel. Reꞌ risoꞌ wilic chiri̱j xa junpaꞌlic jok cu nponic chi ro̱k. Jeꞌ woꞌ wilic jenaj richꞌihchꞌ laj pa̱s tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ, cu nah teleb nelic cho eh kꞌeꞌlic jok chiꞌ ricꞌux cu nponic nah ritu̱k. n/ W Naxinsolqꞌuij je wi̱b chi riliric je hab wach nkꞌoꞌronic cho wi̱n, xwilow wach jenaj nim laj paꞌa̱b cante̱la wuku̱b chi tzꞌukunbal cante̱la wilic reh, reꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ. ]. 5 Jeꞌ aj wili xikꞌor wi̱n: «Chatzꞌihmbaj chiwach jenoꞌ botomaj wach hu̱j chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal i rehtalil cꞌahchiꞌ awilom wili eh chatakꞌa̱ꞌ je rikꞌormojic cu̱cꞌ take wukchꞌuk chi moloj wach aj niminel wilque̱b pan tak tinamit pa riyukꞌul A̱sya, reꞌ take jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ E̱peso, reꞌ Esmi̱rna, reꞌ Pe̱rcamo, reꞌ Tiyati̱ra, reꞌ Sa̱rtis, reꞌ Pilare̱lpiya eh jeꞌ woꞌ i Lahorise̱ya, nqui xikꞌor. d- C Pan jenaj queh take kꞌi̱j reh niwihꞌic ayuꞌ, chipam i kꞌi̱j nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i kAja̱w, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xiyew kꞌab wi̱n chi ru̱cꞌ nicapew-bal nanicojom rehtal i wili: Reꞌ hin xnibiraj chi wilic jenaj xoquic cho chi kꞌoric chiwi̱j je. Reꞌ rikꞌorbal xa jeꞌ chic cowil nkꞌoric i chꞌihchꞌ laj su̱b. ., W Reꞌ hin maꞌ Wa̱n xa jenaj woꞌ niwach awu̱cꞌ tak chi kich aj niminel ki̱b reh Jesus eh chi reꞌ woꞌ Dios ntakꞌanic kꞌoric chi nina̱ jeꞌ woꞌ ricab hat-tak. Reꞌ hin nicuy woꞌ ransil i tiꞌcꞌaxic reꞌ cꞌahchiꞌ nicꞌulum ruꞌum reh rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios jeꞌ woꞌ ribiral i Jesus. Reꞌ tiꞌcꞌaxic wili reꞌ chi reꞌ hin xincanabjic lok chi cꞌacharic chi wutquel chipam i yeꞌa̱b sutumaj ri̱j chi maꞌ laj haꞌ, Pa̱tmos ribihnal. Nok wilqui̱n chic ayuꞌ jeꞌ wili xcꞌuhtjic wi̱n: ~+ wReꞌ nkꞌoric chiri̱j i naricꞌuluric wili til woꞌ reꞌ i Dios reꞌ xa reꞌ wach reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric wilic chi junelic. Reꞌreꞌ xpꞌutbic cho reh chiꞌnchel eh reꞌ woꞌ reꞌ naricohlsonic wach chiꞌnchel jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ ritusjic wach take tzꞌihm chi wilic jenaj pꞌutbal cho reh eh wilic woꞌ jenaj cohlsbal wach. Jeꞌ woꞌ chic, nok maꞌ jaꞌ ritikꞌa̱b ta cho wach acꞌal, reꞌreꞌ xa wilic woꞌ cho, xa wilic woꞌ yuꞌna eh xa na woꞌ riwihꞌic chi junelic cꞌacharic. Reꞌ pe̱t cꞌuhtunic xbanjic reh Wa̱n
chipam i yeꞌa̱b Pa̱tmos ribihnal P* Reꞌ aj xcꞌuhtjic wi̱n ruꞌum i Dios til coric chi naricꞌuluric. Ruꞌum reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak i wili: Chacoj tak rehtal chi nacꞌolok woꞌ chic lok ricaꞌpech i Jesus pa rinimal su̱tzꞌ, reꞌ take cꞌacharel xicansanic reh naquilom wach jeꞌ woꞌ reꞌ take chiꞌnchel take tinamit. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌ quichalic pan tak chiꞌnchel tinamit wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic naritiꞌbic pan quicꞌux chi cu rehtal xa na quibarbatic chic ruꞌum quiyoꞌjic chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱. 1) ]Reꞌ hat Jesus xaꞌn woꞌ chi, chi kana̱ chic i hoj cꞌacharel na̱kꞌatbic kꞌoric eh awuꞌum i hat yuꞌna, nkalokꞌej wach awAja̱w Dios eh wilco̱j woꞌ chic chi raj camanom jeꞌ ricab nok xiwihꞌic take cho cꞌacharel xipahbabjic cho ruꞌum i Dios chi aj kꞌahsem si̱. Ruꞌum aj chiꞌnchel reꞌreꞌ, nipahkaj johtok reh Dios chi junelic kꞌi̱j sakom, yeꞌerok ta nak alokꞌil eh jeꞌ woꞌ reꞌ chi etiwihꞌic chi aj kꞌatal kꞌoric, nqui nikꞌor johtok pa niti̱j chi til coric woꞌ chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric. w( iReꞌ aj i hat Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hat, hat aj chꞌiquenel cꞌuxlis chiri̱j rikꞌormojic i coric. Reꞌ hat i pe̱t xatuctic cho chi quixilac take camnak chi jalo̱j chic wach atiꞌjolal abakil eh reꞌ hat kꞌe̱ꞌ woꞌ chic awajawric chi quiwach take aj kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ woꞌ chic kAja̱w Jesus, reꞌ hat kꞌe̱ꞌ tiꞌ koj-awicꞌraj eh ruꞌum reꞌ xachihcaj aquiqꞌue̱l naxakꞌahsaj awi̱b pan quimic. Ru̱cꞌ aj xaꞌn reꞌreꞌ, reꞌ hoj aj niminel chic aweh yuꞌna xoj-awesaj chipam i tiꞌcꞌaxic nakacꞌulum nak ruꞌum reh kamahc. q' ]Reꞌ hin maꞌ Wa̱n cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat-tak reꞌ wuku̱b chꞌuk chi aj niminel reꞌ namola̱ꞌ awi̱b tak chi rilokꞌonjic wach i Dios ar pa riyukꞌul i A̱sya. Tinicꞌalenej tak je ru̱cꞌ niti̱j niban chi jeꞌ wili: Reꞌ hat Ajabe̱s Dios, reꞌ hat Ajabe̱s Jesus eh hat Ajabe̱s Lokꞌ laj Uxlabal, nipahkaj aweh tak chi enaꞌn tak chi reꞌ awatoꞌbil tak chꞌi̱l i sukquil cꞌuxlis nayew tak reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan quicꞌacharic i juꞌjun chꞌuk chi aj niminel reꞌreꞌ. Reꞌ hat kAja̱w Dios nok maꞌ jaꞌ natikꞌa̱ꞌ ta cho wach acꞌal wili, xa wilca̱t woꞌ cho, xa wilca̱t woꞌ yuꞌna eh xa na woꞌ awihꞌic chi junelic cꞌacharic. Reꞌ hat Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ wilca̱t chi junelic chiwach i kAja̱w Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric china̱ chiꞌnchel nicꞌ nimal wilic, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic manlic wach anoꞌjbal wilic, chi wilic woꞌ awu̱cꞌ i wuku̱b chi manlic wach noꞌjbal wilic reh i Dios. & {Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, ruꞌum chi coric i chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa hab wach cꞌacharel narilbic pa̱m i hu̱j wili, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ato̱b reh ruꞌum nok nariwihꞌic chi suk ricꞌux. Jeꞌ woꞌ reꞌ wihꞌic nacaꞌnam take cꞌacharel reꞌ nquibiraj eh nquinimej i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chipam i hu̱j wili reꞌ nkꞌoric chiri̱j i naricꞌuluric johtok. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ rikꞌijil naricꞌuluric take wi̱ꞌ reꞌreꞌ xa maꞌ naht ta chic chi kawach. Reꞌ ti̱j xbanjic chiqui̱j take comonil
aj niminel pa wilque̱b riyukꞌul i A̱sya ~% wReꞌ aj i hin Wa̱n til niyew nichi̱ꞌ chi ritzꞌihmjic i coric wili chiri̱j take xikꞌor wi̱n i Dios naxiban take rehreh wach cꞌuhtunic eh jeꞌ woꞌ chiri̱j i chaj bih xicꞌuhtaj wi̱n i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. 1$ _Reꞌ hin maꞌ Wa̱n aj niminel reh Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam take kꞌoric wili chiri̱j reꞌ xicꞌuhtaj wi̱n i Jesus naxitakꞌa̱ꞌ cho wu̱cꞌ jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ xiban ricꞌuta̱j wu̱cꞌ. Reꞌ xicꞌuhtaj wi̱n i Jesus reꞌ woꞌ i Dios xcꞌuhtunic reh ruꞌ, chi cꞌuhtbal queh raj camanom haj wilic take naricꞌuluric chi loqꞌuil ti. N#:Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel reꞌ ta nak ratoꞌbil i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wihꞌok awu̱cꞌ tak chipam animinic tak.?"w:Jeꞌ woꞌ take cꞌacharel quipatanic ayuꞌ reꞌ aj niminel chic take, cꞌahchiꞌ woꞌ quitakꞌa̱b je risukquil acꞌux tak eh reꞌ til cow nquipahkaj chi jeꞌ reꞌ naribanaric je aweh tak, reꞌ take aj camanom pa ripa̱t i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma reꞌ take xquinimej woꞌ i kAja̱w Jesus. !1:Chipam i hu̱j wili cꞌahchiꞌ woꞌ nitakꞌa̱b je risukquilal acꞌux chiꞌnchel hat-tak wich aj niminel reh Jesus wilca̱t tak ar Pili̱po. Reꞌ take kas kacha̱kꞌ aj niminel wilque̱b wu̱cꞌ chi toꞌbonic, nquitakꞌa̱ꞌ woꞌ je risukquil acꞌux tak. [ /:Was tak nicha̱kꞌ aj niminel ru̱cꞌ chiꞌnchel wili, reꞌ hoj til kayew woꞌ tak rilokꞌil i Dios chipam kacꞌacharic chi junelic i kꞌi̱j. Jeꞌ ta nak reꞌ. Reꞌ cohlsbal wach i hu̱j wili r]:Jeꞌ woꞌ nikꞌor aweh tak chi jeꞌ ricab nok reꞌ hat-tak xayew tak nitoꞌbal, jeꞌ woꞌ reꞌ i kaDios reꞌ aj ehchenel reh rinimal wach bihomal ar pan taxa̱j, nariyeb cho riman ricꞌaxbal chana̱ tak nok chiꞌnchel ok wilic cho aweh tak on nok maꞌxta bih wilic aweh tak, ruꞌum chi reꞌ hat-tak xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus. &E:Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, yuꞌna cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam i hu̱j wili chi jeꞌ na jenaj rehtalil chi xnicꞌul i toꞌbonic xaꞌn tak cho wi̱n, reꞌ xicꞌam cho wi̱n i Epapori̱to. Ru̱cꞌ i toꞌbonic reꞌreꞌ yuꞌna chiꞌnchel wilic wi̱n, xa niqꞌuic laꞌ woꞌ chic na̱ eh ruꞌum aj reꞌ yuꞌna maꞌxta bih maꞌ ta nak wilic wi̱n. Junpech woꞌ chic was tak nicha̱kꞌ, nikꞌor aweh tak chi til kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh tak i toꞌbonic reꞌreꞌ, reꞌ jeꞌ na ricab jenaj si̱ nim wach xayew tak chiwach i Dios eh reꞌreꞌ xicꞌul cho aweh tak chi jeꞌ ricab jenaj si̱ kꞌe̱ꞌ ncꞌohnic chiwach. ta:Jeꞌ reꞌ was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic i wa̱mna ru̱cꞌ take asi̱ xayew tak cho wi̱n reꞌ cok ruꞌ reꞌ hin maꞌ cꞌahchiꞌ ta nikꞌorom reꞌreꞌ ruꞌum chi nwa̱j ta nak chi reꞌ hat-tak xa eli̱c woꞌ na̱yeb tak cho nisi̱. Maꞌxta! Haj cok wilic til nwa̱j chawi̱j hat-tak, reꞌ chi reꞌ Dios eriyew cho rinimal ricuseꞌsbal chana̱ tak eh chi wilic ok toco̱m chic cꞌaxoj chaxilac hat-tak jeꞌ ricab abanam tak cho wi̱n. =s:Maꞌ xa junpech ta xinatoꞌbej tak, caꞌpech laꞌ xinatoꞌbej tak ar pan tinamit Tesalo̱nica naxatakꞌa̱ꞌ tak je tumi̱n reꞌ xamol tak wach lokꞌbal paꞌ bih wi̱n. a;:Was tak nicha̱kꞌ aj niminel aj Pili̱po, reꞌ xaꞌn tak cho wi̱n reꞌreꞌ cu wilic pan acꞌux tak, maꞌ jeꞌ? Reꞌ hin til cu wilic pa nicꞌux take kꞌi̱j reꞌreꞌ naxnipꞌut rikꞌormojic i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus chaxilac tak, nicꞌ wach naxinatoꞌbej tak nok tikilqui̱n nak chic chi nawelic cho chipam i yukꞌul Masero̱nya reꞌ wilic wi̱ꞌ atinami̱t hat-tak aj Pili̱po. Chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ maꞌ hab ta chic jenoꞌ moloj wach aj niminel xtoꞌbonic wi̱n, xa reꞌ laꞌ ti acomonil hat-tak xamol wach atumi̱n tak chi nitobjic chipam ricamaj i Dios. mS:Hat-tak wich aj niminel, nok reꞌ hin nikꞌor chi wehtꞌalim wi̱n i cꞌacharic pan nibaꞌil jeꞌ woꞌ nok nikꞌor chi chiꞌnchel wilic wi̱n, maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi maꞌ ta nak nicoj pa riman i toꞌbonic xaꞌn tak cho wi̱n. Maꞌxta! Reꞌ hat-tak jenaj laꞌ rinimal cꞌaxo̱j xaꞌn tak cho wi̱n naxinatoꞌbej tak cho chipam take nicꞌaxquilal cꞌahchiꞌ nak wiqꞌuic wi̱ꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi kꞌe̱ꞌ holonquilal xaꞌn tak wi̱n. lQ: Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ nicꞌaxaric niban, xa paꞌ bih npahkaljic wi̱n chi ribanaric ricamaj i Dios, chiꞌnchel niban canar ribanaric ruꞌum nok reꞌ kAja̱w Jesus riyew wansil chi ribanaric haj wilic ra̱j i Dios. @~izx_utrnUljhWfea`][ZXVW&USR«Chawuyꞌej pe tak, ma̱ban pe tak tiꞌcꞌaxic wach acꞌal, jeꞌ woꞌ pan tak haꞌ eh jeꞌ woꞌ china̱ take che̱ꞌ cꞌaham. Chacoj pe tak quehtalil yejal quiwach take cꞌacharel quikꞌahsam qui̱b chiri̱j i ricamaj i kAja̱w Dios, cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ na̱banam tak haj wilic kꞌoro̱j aweh tak, nqui queh. ,QChiri̱j chic reꞌ, xwilow woꞌ chic jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ wilic ru̱cꞌ i cojbal ehtalil cꞌuhtbal reh chi reꞌ take cꞌacharel coꞌlomaj chic take ruꞌum i Dios reꞌ xa cꞌachlic woꞌ chi junelic. Reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch wili reꞌ xchalic ar reꞌ nelic cho wi̱ꞌ i kꞌi̱j jeꞌ wili xikꞌor chi cow queh take quejeb chi rich aj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios aj pitol take reh te̱w reꞌ xyeꞌeric woꞌ cajawric chi nacaꞌnam tiꞌcꞌaxic queh take wilque̱b wach acꞌal eh jeꞌ woꞌ wilque̱b pan haꞌ: ~ wChiri̱j chic wili, xwilow woꞌ wach i quejeb chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ paꞌalque̱b china̱ i juꞌjun reh ricaj tzꞌuꞌc i wach acꞌal. Reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ quipitim chi reꞌ take quejeb chi te̱w quiꞌoquic cho pan cajtzꞌuꞌc reh wach acꞌal maꞌ eta chic nquiyew cho quitewil je china̱ i haꞌ eh jeꞌ china̱ take che̱ꞌ cꞌaham. Emaj xirak chic rikꞌijil chi narichalic chi kana̱ jenaj rinimal laj tiꞌcꞌaxic eh chiwach rikꞌijil tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ maꞌ jenoꞌ keh hoj ericoꞌlej ri̱b, nqui take.Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili nquikꞌor chi cow nok cꞌahchiꞌ quisiqꞌuim nicꞌ wach ricoꞌljic qui̱b nacaꞌnam: «Reꞌ ta nak take abaj wili camanok chi cꞌolbal keh reh chi maꞌ eta kojrilow i tzꞌuklic chipam i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric eh reh woꞌ chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ maꞌ eta kojrirak chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi kana̱ reꞌ nariyeb cho ruꞌum reh chi kojrixowej chi hoj aj mahc. Jeꞌ aj reꞌ nkapahkaj 0YChiri̱j chic reꞌ, xcꞌuluric woꞌ chi reꞌ take cꞌacharel maꞌ nquinimej ta i Dios, jeꞌ chi kꞌatal kꞌoric take, jeꞌ chi nimak quiwach, jeꞌ chi cajawil sol, chꞌi̱l take bihomak, jeꞌ chi winak tehlic qui̱j on chopo̱j quina̱ pan cow laj camanic, chiꞌnchel reꞌreꞌ xquicꞌol qui̱b xilac tak nim laj abaj eh chipam take nim laj ho̱p xicahnic naxitꞌeꞌlejic take cho yu̱kꞌ qꞌuixca̱b. 6eJeꞌ woꞌ chic, reꞌ taxa̱j xicꞌul reh jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ hu̱j nanbotjic wach eh ayuꞌ wach acꞌal chiꞌnchel wach xcꞌuluric, jeꞌ ricab ruꞌ chi reꞌ take yu̱kꞌ qꞌuixca̱b chꞌi̱l take yeꞌa̱b pan tak yejal haꞌ, xsahchic quiwach ruꞌum chi xitꞌeꞌlejic. ' Reꞌ take chꞌimi̱l xikꞌehbic cho wach acꞌal xa jeꞌ chic ricab quikꞌehbic cho wach i che̱ꞌ naquipuh cho ruꞌum cow laj te̱w. V% Chiri̱j chic wili, xwilow chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ xichꞌep lok i riwa̱k tꞌuhr chi kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ chi̱ꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌreꞌ. Ar ajic naxiban chi jeꞌ reꞌ xwilow chi xicꞌuluric take wili: Pe̱t, xchalic jenaj rinimal hihc. Chiri̱j chic ruꞌ ar pan taxa̱j, xkꞌekomric wach i kꞌi̱j eh jeꞌ ricab rikꞌekil quisoꞌ nquicoj take cꞌacharel nanquimic je jenoꞌ hab wach jeꞌ woꞌ reꞌ kꞌekil xcahnic wach i kꞌi̱j. Jeꞌ woꞌ reꞌ i poh cakbic wach xponic xa jeꞌ chic quicꞌ.  Ar aj ruꞌ jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xbanaric: «Cu wilic take toco̱m chic awich aj niminel tak quilokꞌonic reh Dios naquicansjic jeꞌ ricab acansjic tak xbanaric cho. Chahiꞌlsaj acꞌux tak eh chawuyꞌej pe tak chic soꞌ cu rehtal narimanlajic wach quiqꞌuihal take aj niminel naquiquimic, nqui xicꞌuꞌljic wi̱ꞌ. Chiri̱j chic ruꞌ xyeꞌeric queh quisoꞌ jenaj sak tzꞌih reꞌ naquicojom nachirak rikꞌijil. Reꞌ resmejic lok i riwa̱k tꞌuhr kꞌolbal reh botomaj wach hu̱j { o Reꞌ take reꞌ quipahkanic cok chiwach i Dios eh cow nquikꞌor chi jeꞌ wili: «Lokꞌ laj kAja̱w reꞌ til coric woꞌ awach eh aj ehchenel woꞌ reh chiꞌnchel, cu nicꞌ chic nahtil nakuyꞌem chi nariponic i kꞌi̱j nachachꞌuk kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel wach acꞌal chi na̱yeb jelow-bal queh i tiꞌ laj quimic xcaꞌn cho keh hoj? nqui take. \ 1 Chiri̱j woꞌ chic i wili, xwilow chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ xichꞌep lok i ro̱ꞌ tꞌuhr chi kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ chi̱ꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌreꞌ. Naxiban aj chi jeꞌ reꞌ, xwilow wach jenaj lokꞌ laj yeꞌa̱b jeꞌ ricab nilbic i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios eh chi rehquen i yeꞌa̱b reꞌreꞌ xwilow chi qꞌuihal take cꞌacharel reꞌ xicansjic ruꞌum chi quichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j riCꞌuhbal i Dios on ruꞌum rikꞌormojic ribiral i cꞌuhbal reꞌreꞌ, quimolom qui̱b ar. M Ar aj ruꞌ xwilow jenaj cawa̱y kꞌan moyic ri̱j eh reꞌ jenaj tzꞌuklic china̱, “Cansanel” ribihnal. Reꞌ tzꞌuklic china̱ i cawa̱y reꞌreꞌ xyeꞌeric rajawric chi narikꞌorom chi naquiquimic take cꞌacharel junsut wach acꞌal. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal cꞌacharel naquiquimic chi cu rehtal junseht reh ricaj seht chi cꞌacharel chi junsut wach acꞌal nariponic quiqꞌuihal take naquiquimic. Wilic take naquiquimic ruꞌum banoj kꞌakꞌanic, wilic take ruꞌum wiꞌjalel, wilic take ruꞌum yaꞌbilal eh wilic woꞌ naquiquimic cuꞌum take joskꞌ laj chicop. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ tzꞌuklic china̱ i cawa̱y reꞌreꞌ xo̱j eh xtahkaljic woꞌ je ruꞌum jenaj chic tzꞌuklic woꞌ nah cawa̱y “Ha̱res” ribihnal eh reꞌ “Ha̱res” wili reꞌ woꞌ reꞌ ribihnal i jenaj yeꞌa̱b reꞌ no̱j caꞌn wi̱ꞌ uyunic take camnak. Reꞌ tzꞌuklic china̱ i cawa̱y reꞌreꞌ, reꞌ “Ha̱res” ribihnal wilic rajawric china̱ i yeꞌa̱b “Ha̱res” reꞌreꞌ. Reꞌ resmejic lok i ro̱ꞌ tꞌuhr kꞌolbal reh botomaj wach hu̱j t aChiri̱j chic ruꞌ xwilow woꞌ chic chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ xichꞌep lok i ricaj tꞌuhr chi kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ chi̱ꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌreꞌ. Naxiban chi jeꞌ reꞌ, reꞌ ricaj cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ wach chiri̱j chiwach, jeꞌ wili xikꞌor: «Hiy i hat! nqui xikꞌor. } sReꞌ tzꞌuklic nah cawa̱y wili jeꞌ wili xkꞌormojic cho reh ruꞌum i tzꞌuklic pan quiyejal take quejeb chi cꞌacharel wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach: «Reꞌ hat na̱banam chi qꞌuih naricꞌayjic wi̱ꞌ ixi̱m chꞌi̱l riximal caxlan wiꞌc. Jeꞌ reꞌ nok quib pajbal chi ixi̱m on waki̱b pajbal chi riximal caxlan wiꞌc, narilokꞌoric ru̱cꞌ ritzꞌakil i jenaj kꞌi̱j chi camanic. Jeꞌ woꞌ na̱banam chi maꞌ eta ncꞌuhlic i yolic laj ikꞌo̱m chꞌi̱l cak wach haꞌ nxohcꞌsonic, nqui xkꞌormojic reh na xo̱j. Reꞌ resmejic lok i ricaj tꞌuhr kꞌolbal reh botomaj wach hu̱j mSChiri̱j woꞌ chic reꞌ, xwilow chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ xichꞌep lok i roxtꞌuhr kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ chi̱ꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ xbiraj chi reꞌ ro̱x cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ wach chiri̱j chiwach jeꞌ wili kꞌoric xiban: «Hiy i hat! nqui xikꞌor. Ar aj ruꞌ xwilow chi wilic jenaj tzꞌuklic china̱ jenaj kꞌek ri̱j cawa̱y eh xyeꞌjic pan kꞌab jenaj pajbal ahlil.  Ar ajic xwilow chi wilic jenaj tzꞌuklic nah jenaj cak ri̱j cawa̱y xyeꞌeric reh pan kꞌab jenaj maꞌ laj cꞌul kꞌas re̱ chꞌihchꞌ rehtalil i rajawric yeꞌo̱j reh chi ribanaric chi reꞌ take cꞌacharel maꞌ eta chic quiwihꞌic pan sukquil cꞌuxlis, reꞌ laꞌ chic i cansanic i̱b chi quibil qui̱b nariwihꞌic. Nok ribiram chic i takꞌanic xbanaric reh, reꞌ tzꞌuklic china̱ i cawa̱y reꞌreꞌ xo̱j woꞌ. Reꞌ resmejic lok i ro̱x tꞌuhr kꞌolbal reh botomaj wach hu̱j gGChiri̱j reꞌ, xwilow woꞌ chic chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ xichꞌep lok i ricab tꞌuhr kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ chi̱ꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ ricab cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ wach chiri̱j chiwach jeꞌ wili xikꞌor: «Hiy i hat! nqui xikꞌor. 5cAr ajic xwilow je chi jenaj sak ri̱j cawa̱y wilic jenaj tzꞌuklic china̱, wilic jenaj cansbal pan kꞌab jenaj cansbal ncojoric reh kꞌakꞌanic. Reꞌ tzꞌuklic china̱ i cawa̱y reꞌreꞌ xyeꞌeric reh jenaj ricoten chꞌihchꞌ xoybal wach na̱ rehtalil chi reꞌreꞌ naribanam cho canar i kꞌakꞌanic naroquic wi̱ꞌ. Nok ribiram aj chic i takꞌanic xbanaric reh, reꞌ tzꞌuklic china̱ i cawa̱y reꞌreꞌ xo̱j woꞌ reh chi nariban cho canar i kꞌakꞌanic. Reꞌ resmejic lok i ricab tꞌuhr kꞌolbal reh botomaj wach hu̱j : oChiri̱j chic ruꞌ xwilow chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, xichꞌep lok i pe̱t ritꞌuhr kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ chi̱ꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌreꞌ. Naxiban chi jeꞌ reꞌ xnibiraj chi jenaj queh take quejeb chi cꞌacharel wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach, xkꞌoric cho chi xa jeꞌ chic cowil rikꞌorbal cohok eh jeꞌ wili xikꞌor: «Hiy i hat! nqui xikꞌor. |qNok kꞌoro̱j aj chic reꞌreꞌ, reꞌ take quejeb chi cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach xquikꞌor chi jeꞌ ta nak reꞌ banarok. Reꞌ chic take quejeb ricaꞌwinak (24) chi rijeb tak winak reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak, xquipachꞌa̱ꞌ qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios chꞌi̱l woꞌ i Jesus reꞌ xijalwachej ri̱b chi qꞌuijol me̱ꞌ. Quicabchel reꞌreꞌ cꞌachalque̱b take chi junelic kꞌi̱j sakom.c? Nok kꞌoro̱j aj chic reꞌreꞌ, reꞌ hin xnibiraj chi chiꞌnchel take cꞌacharel jeꞌ chi wilque̱b pan taxa̱j, jeꞌ chi wilque̱b wach acꞌal chꞌi̱l woꞌ take camnak chic je take jeꞌ ricab take ximuhkic pan acꞌal eh chꞌi̱l woꞌ take xmuhkic quina̱ pan maꞌ laj haꞌ, xiꞌoquic chi bichinic chi jeꞌ wili:«Hat Dios reꞌ tzꞌukulca̱t chipam i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric
chꞌi̱l woꞌ i hat reꞌ ajalwachem awi̱b chi jeꞌ ricab jenaj qꞌuijol me̱ꞌ,
chi junelic kꞌi̱j sakom yeꞌerok alokꞌil tak.Nayeꞌerok alokꞌonjic tak, banjok ribichjic awach tak
eh kꞌormojok woꞌ chi reꞌ hat-tak xa manlic woꞌ wach i kꞌatoj kꞌoric naꞌn tak, nqui take. w jeꞌ wili bichinic ncaꞌn chi cow:«Jeꞌ ricab i qꞌuijol me̱ꞌ nkꞌahsjic chi si̱ chiwach i Dios,
reꞌ hat xatkꞌahsjic woꞌ pan quimic.Ruꞌum aj reꞌ xa reꞌ woꞌ hat ricꞌul chaweh chi enacꞌul i lokꞌil wili:Reꞌ rikꞌormojic chi reꞌ hat riraꞌil i rinimal wach awajawric,
riraꞌil i bihomal, riraꞌil i noꞌjbal, riraꞌil i ansil
eh reꞌ woꞌ hat manlic coric wach kꞌatoj kꞌoric naꞌn.Ruꞌum reh chiꞌnchel reꞌreꞌ, ricꞌul chaweh chi enacꞌul rinimal alokꞌil,
chi enacꞌul alokꞌonjic eh jeꞌ woꞌ chi enacꞌul ribichjic awach, nqui take. _7 Chiri̱j chic reꞌ, ar woꞌ chic pan yejal i lokꞌ laj yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric, xwilow riqꞌuihal raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ xquisutej ri̱j i tzꞌuka̱b reꞌreꞌ sutumaj woꞌ ri̱j cuꞌum take quejeb ricaꞌwinak (24) chi cꞌacharel reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak eh jeꞌ woꞌ sutumaj ri̱j cuꞌum take quejeb chi winak reꞌ wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach. Reꞌ take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ, reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take chi maꞌ hab ta wach eriban canar cajaljic a; Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat xatbanic chi reꞌ chic i Dios wilic chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel take cꞌacharel ritinami̱t chic
eh chi wilque̱b chic chiwach ruꞌ chi aj kꞌahsem si̱.Jeꞌ woꞌ, reꞌ hat xaꞌn chi kꞌatoj kꞌoric chic nkaꞌn chi quina̱ tinamit wach acꞌal, nqui rikꞌor i bi̱ch xcaꞌn. p~Y eh ru̱cꞌ reꞌ pꞌuht quibichem wach jenaj acꞌ laj bi̱ch jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hat til ricꞌul chaweh chi enachop i hu̱j botomaj wach eh chi enawesaj lok i wuktꞌu̱r chi kꞌolbal nlutzꞌbic reh i hu̱j reꞌreꞌ
maj jeꞌ ricab ricꞌul i qꞌuijol me̱ꞌ nankꞌahsjic chi si̱ chiwach i Dios,
reꞌ hat xacꞌul woꞌ rinimal tiꞌcꞌaxic naxatcansjic je
eh jeꞌ ricab jenoꞌ aj camanom ntojoric ri̱j ricꞌacharic ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s ruꞌum chi ra̱j rehcham,
ru̱cꞌ woꞌ aquimic i hat xaꞌn chi nicꞌ paꞌ qꞌuihal tinamit xa rehreh wach quima̱m catiꞌt,
xa rehreh wach quikꞌorbal eh xa rehreh woꞌ wach quitinamital wilque̱b chic chi ritinami̱t i kAja̱w Dios. }'Ar aj ruꞌ naxichop i hu̱j reꞌreꞌ, reꞌ take quejeb chi cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach quichꞌi̱l take quejeb ricaꞌwinak (24) chi cꞌacharel reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak, quipachꞌa̱ꞌ qui̱b chiwach i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ chi rehtalil rilokꞌonjic wach xcaꞌn. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ wilic juꞌjun quiculc tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌanworic laj chꞌihchꞌ nujunak chi se̱nsa reꞌ rijalwachej quiti̱j take aj niminel. Reꞌ take culc reꞌreꞌ xquikꞌahsaj chiwach i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take reꞌ wilic cu̱cꞌ quikꞌojbal reh banoj bi̱ch reꞌ a̱rpa ribihnal |Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, xijil cok ri̱b ru̱cꞌ i tzꞌuklic cho chipam i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric eh xichop i hu̱j botomaj wach reꞌ wilic pan risecꞌa̱j kꞌab i tzꞌuklic cho ar. {Nok rikꞌorom chic wi̱n chi jeꞌ reꞌ, ar woꞌ pan yejal reh lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric chi sutumaj ri̱j cuꞌum take quejeb ricaꞌwinak chi winak (24) reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak eh chi sutumaj woꞌ ri̱j cuꞌum take quejeb chi cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach, xwilow chi ar paꞌlic i Jesus reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. Reꞌ rijalwachej ri̱b chi qꞌuijol me̱ꞌ reꞌreꞌ jaꞌ sahchanak take rehtalil tiꞌcꞌaxic bano̱j reh naxquicansaj chi jeꞌ ricab nok quicansjic take qꞌuijol me̱ꞌ reꞌ quikꞌahsjic chi si̱ chiwach i Dios. Jeꞌ woꞌ xnicoj rehtal chi reꞌ rijalwachej ri̱b chi qꞌuijol me̱ꞌ reꞌreꞌ til wilic rajawric eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xwilow chi wilic wuku̱b rucꞌaꞌ. Reꞌreꞌ wilic woꞌ wuku̱b nakꞌ wach reꞌ rijalwachej i wuku̱b chi uxlabal reꞌ wilic cu̱cꞌ i jenaj queh wuku̱b chi manlic wach noꞌjbal wilic reh Dios. Reꞌ take uxlabal wili reꞌ woꞌ take xitakꞌabjic je ruꞌum i Dios chi naquicamanic chi junsut wach acꞌal. z%Chiri̱j i wili xchalic jenaj queh take winak reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak cꞌacharel eh xikꞌor wi̱n chi jeꞌ wili: «Chacana̱ꞌ okꞌic maj cu wilic jenaj chic cꞌacharel reꞌ eriban chi eresaj i wuktꞌu̱r chi kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ i hu̱j reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ chi eriteh wach i hu̱j reꞌreꞌ. Reꞌ cꞌacharel wili “Cakcoj” nkꞌormojic reh reꞌ xiyew pa ro̱k i cꞌahbilal ruꞌum reh rinimal wach rajawric wilic. Reꞌreꞌ ar chalanak riraꞌil chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Jurah. Jeꞌ woꞌ, ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy, nqui wi̱n. Wy'Naxwilow chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ naxinokꞌic jok ruꞌum chi maꞌ haj ta xrakmajic jenoꞌ wilic rajawric chi riteheric wach i hu̱j reꞌreꞌ eh xa ta woꞌ nak je chi erilow pa̱m. xJeꞌ reꞌ xikꞌor maj maꞌ xrakmajic ta jenoꞌ hab wach wilic rajawric chi eresaj take wuktꞌu̱r chi kꞌolbal reꞌreꞌ, maꞌ woꞌ chi erilow wach i hu̱j. Maꞌ woꞌ haj ta xcan jenoꞌ aj tehol wach i hu̱j reꞌreꞌ, xa ta nak pan taxa̱j, xa ta nak wach acꞌal eh xa ta nak woꞌ chipam i yeꞌa̱b reꞌ quiꞌo̱j wi̱ꞌ take cꞌacharel naquiquimic je. KwNok jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ wilom, xwilow wach jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios til nim chic riwaꞌric. Reꞌreꞌ xa cow chic cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi jeꞌ wili: «Hab wach wilic rajawric chi eresaj take wuktꞌu̱r chi kꞌolbal eh chi eriteh wach i hu̱j wili chi narilmijic wach? nqui cꞌahchiꞌ rikꞌorom. -v UChiri̱j aj chic reꞌ, xwilow chi reꞌ tzꞌuklic chipam i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric wilic pa risecꞌa̱j kꞌab jenaj hu̱j botomaj wach eh cꞌultar tzꞌihmbimaj wach. Reꞌ hu̱j reꞌreꞌ wuktꞌu̱r chi kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ i chi̱ꞌ reh chi maꞌ eta chic nteh wach. yuk «Hat kAja̱w, reꞌ hat til ricꞌul chaweh chi enkꞌormojic chi kꞌe̱ꞌ nim alokꞌil eh chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach awaꞌric. Jeꞌ woꞌ, til ricꞌul chaweh chi enkꞌormojic chi kꞌe̱ꞌ nimal wach awajawric wilic ruꞌum nok nicꞌ paꞌ nimal xawa̱j chi naquiwihꞌic, reꞌ hat xatikꞌa̱ꞌ woꞌ take, nqui take pan quibi̱ch.ltQ Chiwach woꞌ reꞌ, reꞌ cꞌachlic chi junelic i kꞌi̱j sakom reꞌreꞌ, reꞌ take quejeb ricaꞌwinak (24) chi cꞌacharel reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak, nquipachꞌa̱ꞌ woꞌ qui̱b chi rehtalil rilokꞌonjic wach ncaꞌn. Rehtalil aj chi reꞌ chic reꞌ wilic rajawric chi quina̱, reꞌ take reꞌ nquiyew cok chiwach i quicoten kꞌan woric laj chꞌihchꞌ eh nok jeꞌ reꞌ ncaꞌn jeꞌ woꞌ wili nquikꞌor pan quibi̱ch: Ms Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ tzꞌuklic chipam tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric maꞌ ncanabjic ta rikꞌormojic reh cuꞌum take cꞌacharel reꞌreꞌ chi kꞌe̱ꞌ nimal rilokꞌil riwaꞌric. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ ncaꞌn, xa eli̱c laꞌ woꞌ ncaꞌn i tiyoxonic chiwach i cꞌachlic chi junelic kꞌi̱j sakom. rChi quijuꞌjunal take quejeb chi cꞌacharel reꞌreꞌ waktak quixi̱cꞌ wilic eh reꞌ quitiꞌjolal chꞌi̱l i quixi̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, nujunak take chi nakꞌ wachi̱s. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ chi kꞌi̱j chi akꞌab maꞌ quihiꞌlic ta chi rikꞌormojic i bi̱ch chi jeꞌ wili: «Hat kAja̱w reꞌ xa reꞌ wach hat kꞌe̱ꞌ rinimal wach awajawric wilic, Lo̱kꞌ awaꞌric, Lo̱kꞌ awaꞌric, Lo̱kꞌ awaꞌric. Nok maꞌ jaꞌ tikꞌimaj ta cho i wach acꞌal, reꞌ hat xa wilca̱t woꞌ cho eh xa wilca̱t woꞌ yuꞌna eh xa na woꞌ awihꞌic woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom, nqui take. `q9Reꞌ pe̱t cꞌacharel xa jeꞌ nilbic jenaj cakcoj. Reꞌ chic ricab jeꞌ nilbic jenaj racꞌu̱n wacax. Reꞌ ro̱x xa jeꞌ nilbic jenaj winak eh reꞌ ricaj jeꞌ chic nilbic jenaj xihcꞌ xiqꞌuinic riban. pMaꞌ xa reꞌ ta reꞌ, chiwach woꞌ i tzꞌuka̱b reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj xa jeꞌ maꞌ laj haꞌ tuklic ar xa sak chic wach, xa jeꞌ chic jenaj lemuh. Jeꞌ woꞌ chic, ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric, ar pan yejal i lokꞌ laj chꞌa̱b wilic pan taxa̱j, wilque̱b quejeb chi cꞌacharel reꞌ paꞌalque̱b chiri̱j i tzꞌuka̱b reꞌreꞌ. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa nujunak chic i qui̱j chi nakꞌ wachi̱s, wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j eh wilic woꞌ chi quiwach. >ouReꞌ wilic wi̱ꞌ i tzꞌuka̱b kꞌatbal kꞌoric reꞌreꞌ, nok wilic take kꞌoric xbirmijic, xicꞌuyuꞌjic take cho cohok eh xquirehpaj cho quisakomil. Jeꞌ woꞌ, ar chiwach cok i tzꞌuka̱b reꞌreꞌ wilic i wuku̱b chi kꞌa̱kꞌ sakombal kopolque̱b eh reꞌ take kꞌa̱kꞌ sakombal reꞌreꞌ nquijalwachej take wuku̱b chi uxlabal reꞌ wilic cu̱cꞌ i jenaj queh wuku̱b chi manlic wach noꞌjbal wilic reh Dios. #n?Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ tzꞌuka̱b reꞌreꞌ sutumaj ri̱j chi quejeb ricaꞌwinak (24) chi tzꞌuka̱b reꞌ tzꞌukulque̱b wi̱ꞌ quejeb ricaꞌwinak (24) chi cꞌacharel. Reꞌ quiwaꞌric take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ ricab i quiwaꞌric take cꞌacharel rijeb chic take eh reꞌ quisoꞌ wilic chiqui̱j til xa sakpꞌonic chic eh wilic juꞌjun coten kꞌan woric laj chꞌihchꞌ wach quina̱. }msReꞌ tzꞌuklic chipam i tzꞌuka̱b reꞌreꞌ, xa nrepretic chic cho riholonquilal xa jeꞌ chic ricab riholonquil take chakꞌwach laj abaj “Ja̱spe” chꞌi̱l i “Cornali̱na” ribihnal. Reꞌ lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ sutumaj ri̱j ruꞌum jenaj xohcakꞌab jeꞌ chakꞌwachquil abaj “Esmera̱lta” ribihnal ruꞌum xa nrepretic chic riholonquilal. ,lQChiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xiban wu̱cꞌ chi xinjohtic johtok ar pan taxa̱j eh nok wilqui̱n chic cok ar xwilow i wili: Ar wilic jenaj ritzꞌukꞌa̱b kꞌatal kꞌoric eh chipam i tzꞌuka̱b reꞌreꞌ xwilow woꞌ chi wilic jenaj tzꞌuklic chipam. 8k kChiri̱j chic take pe̱t cꞌuhtunic xbanjic wi̱n, wilic woꞌ chic take toco̱m chic cꞌuhtunic xwilow reꞌ jeꞌ wili riwi̱ꞌ: Pe̱t, xwilow chi tehlic cho jenaj ocbal ar pan taxa̱j. Chiri̱j i reꞌ xbiraj woꞌ chic chi reꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ chi pe̱t, xkꞌoric peꞌ woꞌ chic cho chi xa jeꞌ chic ricab jenaj chꞌihchꞌ laj su̱b i ricowil pa̱m kꞌoric xiban cho naxikꞌor wi̱n chi jeꞌ wili: «Tijohten cho ayuꞌ eh enicꞌuhtaj aweh nicꞌ nimal naricꞌulmujic chiwach take kꞌi̱j nakojic johtok wi̱ꞌ chi kawach, nqui wi̱n. 6jeReꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ wili, reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌoric reh chi xa hab wach enbirinic reh take kꞌoric wili curman woꞌ chi reh chi ericoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios.7igJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ cꞌacharel reꞌ riyew pa ro̱k ribanaric i cꞌahbilal, nanibanam chi enehtric wajawric jeꞌ ricab xiban wu̱cꞌ i wAja̱w naxniyew pan wo̱k i cꞌahbilal. Reꞌreꞌ xiban chi reꞌ hin xinehtric ru̱cꞌ rilokꞌil jeꞌ ricab riban jenoꞌ kꞌatal kꞌoric nariyew kꞌab reh jenoꞌ cꞌacharel chi entzꞌuhkic chipam ritzꞌukꞌa̱b riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric, nqui xikꞌor wi̱n. hRuꞌum aj reꞌ chacoj tak rehtal i yukꞌunic cꞌahchiꞌ nibanam aweh tak chi chayew tak kꞌab wi̱n chi naniwihꞌic chaxilac tak maj reꞌ hin cꞌahchiꞌqui̱n chi kꞌoꞌronic awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel no̱j cꞌolok chiꞌ ripa̱t jenoꞌ cꞌacharel narikꞌor cok tuwe̱y. Jeꞌ aj ricab chi nanteheric cho reh i tzꞌahp i cꞌacharel reꞌreꞌ, noquic cok chipam i pa̱t eh nankꞌormojic riwaꞌ riha̱ꞌ, riban woꞌ riwaꞌ riha̱ꞌ pan junwachil chꞌi̱l take aj pan pa̱t reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin, xa eli̱c woꞌ naniwihꞌic ru̱cꞌ i hab wach eriyew kꞌab wi̱n chi nawihchꞌilem. -gSReꞌ hin naniyeb cho aweh tak take noꞌjbal reꞌreꞌ ruꞌum i wili: Wi reꞌ take cꞌacharel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj take maꞌ nquijal ta wach quinoꞌjbal, reꞌ hin ninak take eh nikꞌil woꞌ take ru̱cꞌ tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reh chi maꞌ eta niban tiꞌcꞌaxic aweh tak nipahkaj aweh tak chi chajal wach anoꞌjbal tak eh chiri̱j ok chic i Dios chayew acꞌux tak chi manlic. ;foRuꞌum aj reꞌ chabiraj take noꞌjbal naniyeb aweh tak wili: Jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel nponic ru̱cꞌ aj cꞌa̱y chi rilokꞌoric i kꞌan woric laj chꞌihchꞌ chꞌubsamaj wach pan kꞌa̱kꞌ reh chi naribihomric, jeꞌ woꞌ reꞌ nisiqꞌuiric chaꞌn tak i hin reh chi qꞌuihal wach cuseꞌsbal enacꞌul tak wu̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nato̱j tak ru̱cꞌ aj cꞌa̱y tzꞌih chi rilokꞌoric take sak laj tzꞌih nacoj chawi̱j tak reh chi maꞌ eta nacꞌuhtaj tak aqꞌuixbilal chi tꞌiꞌlica̱t tak, jeꞌ woꞌ reꞌ nisiqꞌuiric chaꞌn tak i hin reh chi enpoyoric wach aqꞌuixbilal tak wilic ruꞌum amahc tak. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab nato̱j tak ru̱cꞌ aj cꞌa̱y ikꞌo̱m chi rilokꞌoric rikꞌomil nakꞌ awach suksbal reh chi narilbic chi coric, jeꞌ woꞌ reꞌ nisiqꞌuiric chaꞌn tak i hin reh chi reꞌ acapew-bal tak erirak chiri̱j chi coric chaj bih kꞌoro̱j ruꞌum i Dios. Ve%Ru̱cꞌ i noꞌjbal reꞌreꞌ to̱b ta nakꞌor tak chi hat-tak biho̱m eh chi maꞌxta chic bih maꞌ ta nak wilic aweh tak, maꞌ narak ta tak chiri̱j chi, chi wi̱n i hin xa jeꞌ na acab tak jenaj niba̱ꞌ reꞌ maꞌxta bih wilic reh, on jeꞌ acab tak jenaj sotꞌ, on jeꞌ acab tak jenaj cꞌacharel yonlic chi junpech. mdSJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi maꞌ rikꞌor ta chic coric animinic tak chi xa jeꞌ ricab i luhic laj haꞌ chi maꞌ tzꞌaꞌ ta eh maꞌ jotꞌic ta woꞌ, reꞌ hin maꞌxta chic nicꞌulum anoꞌjbal tak reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel rixaꞌbej lok i quiꞌtokꞌic laj haꞌ ruꞌum chi maꞌ ricꞌul ta cho chiꞌ ricꞌux. 6ceReꞌ hin wehtꞌalim wili chiri̱j abano̱j tak: Reꞌ hat-tak maꞌ rikꞌor ta coric animinic tak xa jeꞌ nawa̱j eh xa jeꞌ maꞌ nawa̱j ta woꞌ tak niminic. Ru̱cꞌ i noꞌjbal naꞌn tak reꞌreꞌ xa jeꞌ na acab i luhic laj haꞌ chi maꞌ tzꞌaꞌ ta woꞌ eh maꞌ jotꞌic ta woꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi enapahba̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j chi coric on maꞌxta woꞌ chi junpech. *bMChiri̱j woꞌ chic ruꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor wi̱n: «Chatzꞌihmbaj woꞌ i hu̱j wili reh aj tzꞌeꞌ wa̱ch nchaꞌjanic queh juntuhm aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Lahorise̱ya. Reꞌ kꞌoric na̱tzꞌihmbam wili reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌormojic queh take aj niminel reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin reꞌ nkꞌormojic chiwi̱j chi reꞌ hin quinbanic chi nponic wach nicꞌ nimal kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Dios eh chi reꞌ woꞌ hin aj chꞌiquenel cꞌuxlis chiri̱j rikꞌormojic i coric. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ niwi̱ꞌ, reꞌ hin reꞌ xintikꞌinic cho reh take chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic, nikꞌor aweh tak wili: a Reꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ wili, reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌoric reh chi xa hab wach enbirinic reh take kꞌoric wili curman woꞌ chi reh chi ericoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. Reꞌ kꞌoric xicꞌul i Wa̱n chiqui̱j take aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Lahorise̱ya `3 Reꞌ co̱ch reꞌreꞌ, reꞌ i wili: Jeꞌ ricab chi jenoꞌ queh take ro̱k Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios maꞌ eta riban chi enelic lok jeꞌ woꞌ reꞌ xa hab wach aweh tak reꞌ nariyeb pa ro̱k i cꞌahbilal, reꞌ hin nanibanam chi encꞌacharic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios eh encahnic ar chi junelic. Jeꞌ woꞌ ricab nantzꞌihmjic take bihnal chiwach take pa̱t ehtꞌalbal reh hab wach aj ehchenel reh on chajaric tinamital wilic wi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ nanibanam hin ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ riyew pa ro̱k i cꞌahbilal. Yejal wach nanicojom jenaj rehtalil reꞌ encꞌutunic wi̱ꞌ chi reꞌ wAja̱w Dios aj ehchenel reh. Jeꞌ woꞌ, yejal wach i cꞌacharel reꞌreꞌ ewoꞌ nicoj i acꞌ laj ehtalil yeꞌo̱j woꞌ wi̱n i hin reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi xniyew pan wo̱k i cꞌahbilal. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ yejal wach i cꞌacharel reꞌreꞌ, ewoꞌ nicoj i rehtalil reꞌ encꞌutunic wi̱ꞌ chi reꞌreꞌ encꞌacharic johtok ar pan “Acꞌ laj yeꞌa̱b reꞌ Jerusalen” ribihnal reꞌ pan taxa̱j tikꞌimaj ruꞌum i wAja̱w Dios, nqui xkꞌoꞌronic wi̱n. _ ‹Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ hin loqꞌuil woꞌ chic quincꞌulic lok, nipahkaj aweh tak chi reꞌ tijinic niyeb aweh tak chatik tak juꞌ ricowsjic acꞌux tak chiri̱j reh chi maꞌ toco̱m ta encꞌulbic reh aco̱ch reꞌ naniyeb aweh tak. p^Y Ruꞌum i reꞌ naponok rikꞌijil i pajaric reꞌ nilmijic wi̱ꞌ wi coric chi reꞌ take cꞌacharel chꞌiclic quicꞌux chiwi̱j, reꞌ hin chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ naca̱t tak nicoꞌlem chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱ wilque̱b ayuꞌ wach acꞌal reꞌ maꞌ nquinimej ta i Dios. Jeꞌ reꞌ nanibanam chawi̱j tak maj reꞌ tijinic yeꞌo̱j aweh tak wuꞌum reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi na̱cuyum tak ransil i tiꞌcꞌaxic, xanimej woꞌ tak chi manlic. `]9 Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ xa reꞌ ta reꞌ wehtꞌalim, jeꞌ laꞌ woꞌ chi, chi quixilac take aj niminel wilic take nquitzꞌak qui̱b chi ritinami̱t i Dios take xa reꞌ laꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ ritinami̱t i Dios take, ritinami̱t laꞌ aj Yahm take ruꞌum chi nanquimol woꞌ qui̱b pan pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ woꞌ rinoꞌjbal ruꞌ nquitijej ri̱j. Cu̱cꞌ take chucul laj kꞌoric aj cꞌacharel reꞌreꞌ, nanibanam chi naquiyeb alokꞌil tak chi xa naquitokom chic qui̱b chawach tak naꞌbal reh chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak. ,\QReꞌ hin wehtꞌalim i wili chiri̱j abano̱j tak: Chi reꞌ hat-tak maꞌ acana̱b ta tak riyeꞌeric acꞌux tak chiwi̱j, xa chꞌiclic laꞌ woꞌ acꞌux tak chiri̱j niCꞌuhbal, to̱b ta reꞌ acomonil tak chi niminic maꞌ nim ta ti chipam i tinamit Pilare̱lpiya. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ abanam tak, reꞌ hin xniban chi reꞌ hat-tak xa wilic ok woꞌ awocbal tak chi cꞌuhbalanic cu̱cꞌ take aj Pilare̱lpiya, jeꞌ ricab curman chi tehlic ok jenoꞌ ocbal reh jenoꞌ pa̱t wi jenoꞌ hab wach ra̱j oquic ar chipam. V[%Chiri̱j chic ruꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor wi̱n: «Chatzꞌihmbaj woꞌ i hu̱j wili reh aj tzꞌeꞌ wa̱ch nchaꞌjanic queh juntuhm aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Pilare̱lpiya. Reꞌ kꞌoric na̱tzꞌihmbam wili reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌormojic queh take aj niminel reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: ‹Chiwi̱j hin nkꞌormojic chi reꞌ hin xnikꞌahsaj wi̱b chi ribanaric ricamaj i Dios eh til xniban i camanic reꞌreꞌ chi manlic. Reꞌ hin xyeꞌeric wajawric jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌatal kꞌoric aj najtir reꞌ maꞌ Tawiy xiyew rajawric i jenaj raj camanom naxiyew reh rila̱wahil i pa̱t reꞌ riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ aj wach i camanom reꞌreꞌ wilic ru̱cꞌ i la̱wa chi riteheric jeꞌ woꞌ chi ritzꞌaparic ritzꞌahpil i pa̱t reꞌreꞌ eh maꞌ hab ta chic wach jenoꞌ enchol riteheric, maꞌ woꞌ ritzꞌaparic i tzꞌahp reꞌreꞌ. Reꞌ hin kꞌuruꞌ nikꞌor aweh tak i wili: ZReꞌ xkꞌoric wu̱cꞌ wili, reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌoric reh chi xa hab wach enbirinic reh take kꞌoric wili curman woꞌ chi reh chi ericoj rehtal chi coric i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal queh take juꞌjun chꞌuk chi aj niminel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. Reꞌ kꞌoric xicꞌul i Wa̱n chiqui̱j take aj niminel wilque̱b ar pan tinamit Pilare̱lpiya N~}&{xw trqgn#l)kchgYfcgbc`h_^\ZXWU4SQPNMLJHHFEhCB@?><:985r4211/.,\*p)':& #"2 yg4V1#)K [ WQwgg Jeꞌ woꞌ, xwilow woꞌ chi reꞌ ixok reꞌreꞌ qꞌuisi̱n chic maꞌ ncꞌulic ricꞌux eh xa qꞌueric chic chi̱ꞌ ruꞌum ritiꞌquil riyeꞌjic wach sakom rihaꞌlacꞌu̱n maj ponic chic rikꞌijil chi naricꞌulic ricꞌux. f - Chiri̱j chic ruꞌ, xniban woꞌ chic jenaj chic ilo̱j sachbal cꞌuxlis ar pan taxa̱j chi jeꞌ wili: Xwilow chi jenaj ixok tzꞌuklic ar sutumaj ri̱j reh risakomal i kꞌi̱j reꞌ ncamanic reh chi jelow-bal risoꞌ. Jeꞌ woꞌ, xwilow chi reꞌ ncamanic reh chi riyeꞌa̱b take ro̱k reꞌ i poh eh chi wilic woꞌ jenaj ricoten laj chꞌihchꞌ, chi xoybal wach cablaj richꞌimilal wilic. Ne Ar aj ruꞌ naxkꞌormojic chi jeꞌ reꞌ, reꞌ yeꞌa̱b reꞌ nyeꞌeric wi̱ꞌ rilokꞌil i Dios ar pan taxa̱j xteh cho eh naxcꞌuhtunic cho i caxo̱n reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take perepic laj abaj reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take takꞌanic xiban i Dios naxiban i pe̱t tikꞌinic cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel, xicꞌuyuꞌjic take cho cohok eh xquirehpaj cho quisakomil. Jeꞌ woꞌ, wilic take kꞌoric xbirmijic cho cu pan taxa̱j, xiban jenaj hihc yohbal wach cowil eh xwilow woꞌ chi yohbal wach take nimak tak sakꞌwach xikꞌehbic cho.0dY Yuꞌna kꞌuruꞌ xponic chic i rikꞌijil chi reꞌ hat chi wilca̱t chic chi kꞌatal kꞌoric,
na̱yeb tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take tinamit reꞌ xa joskꞌonak chic take awu̱cꞌ.Jeꞌ woꞌ na̱kꞌatam woꞌ kꞌoric china̱ quibano̱j take chiꞌnchel take camnak chic je take
eh na̱yeb quitojbal take awaj camanom reꞌ take aj kꞌorol cꞌuhbal xyeꞌeric queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal.Jeꞌ woꞌ, na̱yeb quitojbal take lokꞌ laj atinami̱t reꞌ take quiyohbalanic wach abihnal chi nimak chi cucꞌtak take.Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xponic chic rikꞌijil chi na̱sacham quiwach take quibanic tiꞌcꞌaxic ar wach acꞌal, nqui take. cy chi jeꞌ wili i cꞌahchiꞌ quikꞌorom:“K-Aja̱w Dios, xa reꞌ wach i hat kꞌe̱ꞌ rinimal wach awajawric wilic.Nok maꞌ jaꞌ tikꞌimaj ta woꞌ wach acꞌal reꞌ hat xa wilca̱t woꞌ nak chic cho,
xa wilca̱t woꞌ yuꞌna eh xa na̱wihꞌic woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom.Aweh aj i hat nkatioxej chi cꞌahchiꞌ acꞌuhtam rinimal wach awajawric
eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ akꞌatbic kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel i tinamit wach acꞌal. &bE Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ aj chic take quejeb ricaꞌwinak (24) chi cꞌacharel reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak, reꞌ chi tzꞌukulque̱b take chipam i tzꞌuka̱b ar cok chiwach i Dios, xquixucꞌa̱ꞌ qui̱b eh xquilokꞌej wach Ba} Chiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ riwu̱k raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xupej cho pa̱m i richꞌihchꞌ laj su̱b, reꞌ take wilque̱b ar pan taxa̱j xbirmijic quikꞌorbal chi xa cow chic xquikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ kꞌatoj kꞌoric wach acꞌal
pan kꞌab chic i kAja̱w Dios wilic
chꞌi̱l i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric.Reꞌ take reꞌ naquikꞌatoj kꞌoric chi junelic i kꞌi̱j sakom, nqui xbirmijic. Z`- Reꞌ aj wili ricab tiꞌcꞌaxic xiqꞌuic lok xa reꞌ laꞌ ro̱x tiꞌcꞌaxic loqꞌuil woꞌ ti cho richalic. Reꞌ riwu̱k raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios
xupej pa̱m i richꞌihchꞌ laj su̱b v_e Chipam woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ jenaj rinimal hihc xiban eh ruꞌum i hihc reꞌreꞌ xtꞌeꞌlejic take cho pa̱t chipam i tinamit reꞌreꞌ cu rehtal xmoljic jenaj rila̱j seht reh riqꞌuihal pa̱t wilic ar. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xiquimic wuklajikꞌob lajcꞌahl (7,000) chi cꞌacharel eh nicꞌ paꞌ chic qꞌuihal take xicahnic chi cꞌachalque̱b yohbal woꞌ chic wach quiyoꞌjic xchalic cu̱cꞌ, reꞌ xbanic chi xquilokꞌej johtok wach i Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j. ,^Q Chiri̱j i wili reꞌ take quib chi aj kꞌorol reꞌreꞌ xquibiraj chi wilic jenaj xkꞌoric cho ar pan taxa̱j chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom cho chi cow: «Yuꞌna quim tak eh tijohten tak cho ayuꞌ, nqui banol cho queh. Cu reꞌ aj chic ruꞌ xijohtic johtok pan taxa̱j pan jenaj su̱tzꞌ eh reꞌ take xicansanic queh i quib chi aj kꞌoro̱l reꞌreꞌ xquilow woꞌ na xiꞌo̱j johtok pan taxa̱j. k]O Chiri̱j ruꞌ naxponic ricaj kꞌi̱j reꞌ hin xwilow chi reꞌ Dios xiyew woꞌ chic quicꞌacharic take quib chi aj kꞌorol reꞌreꞌ eh nicꞌ paꞌ qꞌuihal take xiꞌilbic reh yohbal wach naxoquic quiyoꞌjic. >\u til risukquil laꞌ chic quicꞌux nchalic ru̱cꞌ quiquimic eh rehtalil chi xa suk chic pan quicꞌux, xa xquisi̱j chic paꞌ bih queh chi quiwach. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn maj chi queh ruꞌ yohbal woꞌ wach i tiꞌcꞌaxic xcꞌamaric cho chi quina̱ cuꞌum take quib chi aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ. )[K Jeꞌ reꞌ nok wilic ricaj kꞌi̱j xcahnic quitiꞌjolal take quib chi aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ chi tutzꞌulque̱b pan be̱h, qꞌuihal take cꞌacharel rehreh wach quitinamital xa paꞌ yukꞌul quichalic wi̱ꞌ, rehreh woꞌ wach quikꞌorbal reꞌ kꞌorel paꞌ quipuhcam qui̱b chi junsut wach acꞌal xicꞌulic lok chi quilmijic. Nok jeꞌ reꞌ ncaꞌn take tinamit, maꞌ hab ta wach queh take cꞌacharel reꞌreꞌ nyeꞌeric kꞌab reh chi narimukꞌa̱b i quitiꞌjolal take quib chi aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ, DZ Chiri̱j nok cansamaj chic take qui̱b reꞌreꞌ, xwilow chi xcahnic i quitiꞌjolal chi tutzꞌulque̱b chic chiwach jenaj be̱h wilic chipam i rinimal tinamit reꞌ xcansjic wi̱ꞌ i kAja̱w wach curu̱s. Reꞌ tinamit reꞌreꞌ, xnicoj woꞌ rehtal chi quib wach ribihnal wilic, “Soro̱ma” chꞌi̱l “Eji̱pto”. Jeꞌ reꞌ nkꞌormojic reh rehtalil chi cꞌahbil quinoꞌjbal take cꞌacharel wilque̱b pan tinamit reꞌreꞌ. YY+ Chiri̱j ruꞌ nok quicohlam chic wach quicꞌuhbalanic take quib chi raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios reꞌreꞌ, xwilow chi ar chipam i rinimal jul cahk xelic cho jenaj maꞌ laj chicop xa cꞌahbil chic rilbal. Reꞌreꞌ xwilow chi xo̱j chi quina̱ i quib reꞌreꞌ chi quicojoric pan tiꞌ cꞌaxic cu rehtal xicansaj take. ZX- Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take quib chi aj kꞌoro̱l reꞌreꞌ xyeꞌeric cajawric chi naquipahba̱b rikajic cho jab chiwach xib ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh reꞌ nacaꞌnam wi̱ꞌ rikꞌormojic i cꞌuhbal yeꞌo̱j queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, xyeꞌjic laꞌ woꞌ cajawric chi naquimiksam i haꞌ chi quicꞌ, jeꞌ woꞌ chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take cꞌacharel wach acꞌal xa jarpech paꞌ nca̱j ribanaric. /WW Ruꞌum chi reꞌ take quib chi cꞌacharel reꞌreꞌ xyeꞌeric cajawric chi narelic cho kꞌa̱kꞌ pan quichi̱ꞌ cansbal queh take cꞌacharel reꞌ nca̱j quiyeb chi tiꞌ take quib reꞌreꞌ, reꞌ take reꞌ naquisacham woꞌ wach take caj ixowonel ru̱cꞌ cajawric yeꞌo̱j. RV Reꞌ take quib chi aj kꞌorol cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ take quib chi cꞌacharel jalwachamaj take ruꞌum i quib chi kꞌab i che̱ꞌ “Oli̱wo” ribihnal chꞌi̱l i quib chi paꞌa̱b cante̱la reꞌ wilque̱b cok chiwach Dios reꞌ cꞌuhtjic cho najtir kꞌi̱j reh jenaj raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. 8Ui Chiwach i xib ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh reꞌreꞌ, reꞌ hin nanibanam chi naquiwihꞌic quib chi aj kꞌorol niCꞌuhbal xa kꞌaskꞌas chic wach quisoꞌ ruꞌum chi xa tiꞌ chic quicꞌux ruꞌum i naricꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel. Chiwach woꞌ i waki̱b poh reꞌreꞌ, reꞌ hin nanitakꞌa̱b woꞌ take je, reh chi naquikꞌorom i nicꞌuhbal nariyeꞌeric queh ruꞌum i Lokꞌ laj wUxlabal, nqui Dios wi̱n. 5Tc Reꞌ cok ruꞌ, ma̱paj i yeꞌa̱b wilic lok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ niwach, reꞌ quicahnic wi̱ꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj kꞌahsamaj chic wuꞌum pan quikꞌab take cꞌacharel reꞌreꞌ naxquiyakꞌabej pan co̱k i lokꞌ laj tinamit Jerusalen. Reꞌ tinamit reꞌreꞌ jeꞌ reꞌ naricahnic cu rehtal niqꞌuic lok xib ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh. S ) Chiri̱j chic ruꞌ xyeꞌjic pa nikꞌab jenaj che̱ꞌ jeꞌ ricab caxlan a̱j ncamanic chi pajbal yeꞌa̱b eh reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Hiy, chapaj cho rinimal i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ niwach chꞌi̱l woꞌ rinimal i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ wilic chipam. Jeꞌ woꞌ, chawajlaj jarub take chi cꞌacharel nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic niwach. 8Ri Cu reꞌ aj chic wi̱n ruꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xkꞌormojic wi̱n ruꞌum i cꞌahchiꞌ rikꞌoric cho wu̱cꞌ: «Reꞌ cꞌuhbal wili reꞌ yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chiri̱j chaj bih take naricꞌulmujic, curman chi na̱kꞌorom queh chiꞌnchel take tinamit, jeꞌ chi kꞌatal kꞌoric jeꞌ chi queh take qꞌuih chꞌuk wach cꞌacharel reh juꞌjun chi kꞌorbal quikꞌoric wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ na̱kꞌorom queh take cꞌacharel quicꞌacharic pan tak cucꞌ tinamit on pan tak nimak tinamit ayuꞌ wach acꞌal, nqui wi̱n.-QS Reꞌ hin xnicꞌul woꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌ wilic nak pan kꞌab i aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ eh naxnicꞌux woꞌ wi̱n xa quiꞌ chic i pa nichi̱ꞌ xiban til woꞌ xa jeꞌ chic risca̱b. Reꞌ cok ruꞌ nok juncꞌam chic nicꞌuxum, xa cꞌah chic xiban chi nipa̱m. BP} Naxinbiraj chi jeꞌ reꞌ, xino̱j ru̱cꞌ i aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ eh xnipahkaj reh chi nariyeb wi̱n i botomaj wach hu̱j wilic pan kꞌab. Reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor wi̱n naxiyew wi̱n: «Wili i botomaj wach hu̱j. Chanuksaj awi̱b reh maj reꞌ hu̱j wili xa quiꞌ chic naponok pan achi̱ꞌ xa jeꞌ chic risca̱b naribanam, xa reꞌ laꞌ nok juncꞌam chic acꞌuxum xa cꞌah chic apa̱m naribanam, nqui wi̱n. lOQ Chiri̱j chic wili, reꞌ jenaj reꞌ xkꞌoric woꞌ cho wu̱cꞌ pan pe̱t cu ar cho pan taxa̱j, xkꞌoric woꞌ chic cho wu̱cꞌ chi jeꞌ wili: «Hiy ru̱cꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ jenaj ro̱k paꞌlic china̱ rinimal haꞌ eh jenaj paꞌlic china̱ acꞌal. Ar chapahkaj reh i botomaj wach hu̱j tehlic wach wilic pan kꞌab, nqui wi̱n. hNI chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal xa cꞌolo̱j nak cho pa ricꞌux i Dios reꞌ xikꞌor cho ribiral queh take aj kꞌorol riCꞌuhbal chi cu narisakomem nak wach, yuꞌna narisakomjic chic wach. Reꞌreꞌ naricꞌuluric chipam take kꞌi̱j nachupej pa̱m richꞌihchꞌ laj su̱b i riwu̱k aj tzꞌeꞌ wa̱ch, nqui xikꞌor. Reꞌ Wa̱n xpahkaljic reh chi narojic ru̱cꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ paꞌlic jenaj ro̱k china̱ rinimal haꞌ eh reꞌ jenaj chic china̱ acꞌal ZM- eh jeꞌ wili xikꞌor johtok: «Hat Lokꞌ laj Dios, reꞌ hat xa cꞌachalca̱t woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. Reꞌ hat xat-tikꞌinic reh taxa̱j chꞌi̱l take chiꞌnchel quicꞌacharic johtok chiwach. Reꞌ hat xat-tikꞌinic woꞌ reh wach acꞌal chꞌi̱l chiꞌnchel quicꞌacharic chiwach eh reꞌ woꞌ hat xat-tikꞌinic reh rinimal haꞌ chꞌi̱l chiꞌnchel i quicꞌacharic chipam. Reꞌ ok hat tikꞌorok chi til coric take kꞌoric nanikꞌorom johtok yuꞌna, nqui xikꞌor. Chiri̱j reꞌ, pꞌuht rikꞌoric chi je wili: «Til coric, manlajic chic wach i rikꞌijil PL Ar aj ruꞌ reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ xipahba̱ꞌ jenaj ro̱k china̱ rinimal haꞌ eh jenaj xipahba̱ꞌ wach acꞌal xwilow chi xijohsaj johtok risecꞌa̱j kꞌab pan taxa̱j K  Naxquicohlaj kꞌoric take jeꞌ quikꞌorbal cohok ncaꞌn, reꞌ hin nawoquic nak chi ritzꞌihmjic take kꞌoric xnibiraj, xa reꞌ laꞌ xnibiraj woꞌ chic chi wilic jenaj xkꞌoric cho ar pan taxa̱j chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom: «Ma̱tzꞌihmbaj take kꞌoric xquikꞌor take wuku̱b jeꞌ quikꞌorbal cohok reꞌreꞌ, xa chacꞌol laꞌ pan acꞌux, nqui wi̱n. 4Ja xkꞌoric cho chi cow chi xa jeꞌ chic cowil nkꞌoric cho cakcoj xiban cho eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ wuku̱b take xa jeꞌ chic quikꞌorbal cohok i kꞌoric xcaꞌn cho. I Jeꞌ woꞌ, reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch wili reꞌ wilic jenaj tꞌuch botomaj wach hu̱j pan kꞌab chi tehlic chic wach. Reꞌreꞌ kꞌuruꞌ chi xipahba̱ꞌ i risecꞌa̱j ro̱k china̱ rinimal haꞌ eh reꞌ ritzꞌe̱t ro̱k xipahba̱ꞌ china̱ acꞌal MH  Chiri̱j chic xcꞌuhtjic wi̱n reꞌreꞌ, xwilow woꞌ chic chi jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios til xa nim chic riwaꞌric xkajic cho pan taxa̱j chi sutumaj ri̱j ruꞌum jenaj su̱tzꞌ eh wach na̱ wilic jenaj xohcakꞌab. Reꞌ rilbal i aj tzꞌeꞌ wa̱ch wili xa nsakomonic chic xa jeꞌ chic ricab risakomil i kꞌi̱j eh reꞌ take wach chꞌehc xa quirepretic chic riholonquilal xa jeꞌ chic ricab ricakil nimak tak xak kꞌa̱kꞌ. 8Gi Jeꞌ woꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xquicana̱ꞌ ta banoj cansanic, banoj waranic, banoj tak cꞌoyomal eh xa ta woꞌ nak xquicana̱ꞌ banoj ilekꞌ.F Jeꞌ reꞌ ajic qꞌuihal take cꞌacharel maꞌ quiniminic ta reh i Dios xiquimibic ruꞌum take tiꞌcꞌaxic banaric ru̱cꞌ quichi̱ꞌ chꞌi̱l juꞌ quije̱ take cawa̱y reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ qꞌuihal woꞌ take maꞌ xiquimic ta. Reꞌ take cꞌacharel wili to̱b ta xquilow i tiꞌcꞌaxic cꞌulu̱j lok reꞌreꞌ, maꞌ xquicana̱ꞌ ta ribanaric i cꞌahbilal laj quibano̱j, maꞌ xquicana̱ꞌ ta woꞌ rilokꞌonjic wach take maꞌ tob laj uxlabal on take tiyo̱x reꞌ tikꞌimaj take ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ on ru̱cꞌ sak woric laj chꞌihchꞌ on ru̱cꞌ cak cꞌatoj wach chꞌihchꞌ, on ru̱cꞌ abaj on ru̱cꞌ che̱ꞌ eh chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ maꞌ quiꞌilbic ta, maꞌ woꞌ quibirinic ta eh xa ta woꞌ quibehic. E  Jeꞌ reꞌ xcꞌuluric maj reꞌ cajawric take cawa̱y reꞌreꞌ chi cansanic ar wilic pan quichi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ, wilic cajawric chi cansanic juꞌ quije̱ reꞌ xa jeꞌ chic take ricab na̱ a̱kꞌ chi tiꞌo̱j chi quicansjic je take cꞌacharel. D  Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ jenaj reh roxseht chi riqꞌuihal chi cꞌacharel wach acꞌal xiquimic take je ruꞌum i kꞌa̱kꞌ chꞌi̱l i sib chꞌi̱l i kꞌan laj po̱k nkajic cho pan taxa̱j xelic cho pan quichi̱ꞌ take cawa̱y reꞌreꞌ. \C1 Naxcꞌuhtjic woꞌ chic wi̱n pan jeꞌ jenaj laꞌ wa̱ch take sol reꞌ tzꞌukulque̱b nah cawa̱y reꞌ wili xinwilow chiqui̱j: Reꞌ take reꞌ tzꞌukulque̱b nah cawa̱y wilic jenaj coꞌlbal reh chiꞌ quicꞌux rehreh wach quicaꞌyic. Wilic xa cak chic ncaꞌn xa jeꞌ chic take ricakil kꞌa̱kꞌ. Wilic xa rex chic take xa jeꞌ chic ricab i taxa̱j. Wilic woꞌ xa kꞌan chic riban jeꞌ ricab i asu̱pra. Reꞌ chic i quina̱ take cawa̱y, xa jeꞌ chic ricab na̱ i cakcoj eh pan quichi̱ꞌ nelic cho kꞌa̱kꞌ chꞌi̱l woꞌ risibil ruxla̱b cꞌahtanak asu̱pra. B Reꞌ take reꞌ tahkamaj je take cuꞌum yohbal wach qꞌuihal chi sol wilque̱b nah cawa̱y naxiꞌo̱j. Ar ajic reꞌ hin xnibiraj chi reꞌ quiqꞌuihal take sol reꞌreꞌ, xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ quiqꞌuihal chi maꞌ chaꞌn ta woꞌ chic canar cajaljic A Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take quejeb chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch bacꞌalque̱b chi chi̱ꞌ ro̱k haꞌ reꞌreꞌ xichejmejic cho. Reꞌ take reꞌ chi tikilque̱b chic til manlic pa riꞌorahil rikꞌijil chi ribanaric i camanic yeꞌo̱j chi quina̱ ruꞌum i Dios, xiꞌo̱j chi ricansjic jenaj ro̱x seht reꞌ riqꞌuihal cꞌacharel wach acꞌal reꞌ maꞌ nquinimej ta i Dios. @' Jeꞌ aj wili kꞌoric xbanjic cho reh riwa̱k aj tzꞌeꞌ wa̱ch choplic richꞌihchꞌ laj su̱b reꞌreꞌ: «Chachej take cho quejeb chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch bacꞌalque̱b chi chi̱ꞌ maꞌ laj ro̱k haꞌ “E̱wrates” ribihnal, nqui kꞌoric xbanjic cho reh. D? Chiri̱j woꞌ chic reꞌ xwilow chi reꞌ riwa̱k raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xupej pa̱m richꞌihchꞌ laj su̱b. Naxiban chi jeꞌ reꞌ, xelic cho jenaj kꞌoric ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i lokꞌ laj yeꞌa̱b tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ. Reꞌ lokꞌ laj yeꞌa̱b wili reꞌ ncꞌataric wi̱ꞌ se̱nsa, wilic woꞌ quejeb chi ucꞌaꞌ china̱, juꞌjun reh ritzꞌuꞌc eh ar woꞌ wilic cok chiwach i Dios. ># Ru̱cꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ xcuxꞌic wach i pe̱t tiꞌcꞌaxic chi quina̱ i tinamit xa reꞌ laꞌ chacoj tak rehtal chi cu wilic qui̱b chic chalic reh chiri̱j i wili. Reꞌ riwa̱k raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios
xupej pa̱m richꞌihchꞌ laj su̱b B=} Jeꞌ woꞌ chic xwilow chi, chi quina̱ take nimak tak chiliꞌl, xcojoric jenaj cꞌamol quibe̱h. Reꞌ cꞌamol be̱h wili reꞌ woꞌ i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ yeꞌo̱j reh i tehbal na̱ i maꞌ laj jul cahk reꞌreꞌ eh reꞌ ribihnal ruꞌ, “Awaron” pan kakꞌorbal hoj aj hewre̱yo eh pan quikꞌorbal take aj criye̱co “Apolyon”. Reꞌ cabchel bihnal reꞌreꞌ, ra̱j rikꞌorom “Aj sachol wachi̱s”. r<] Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take nimak tak chiliꞌl reꞌreꞌ chi juꞌ i quije̱ reꞌ jeꞌ ricab quije̱ take tzinaꞌj, wilic woꞌ quiqui̱ eh xyeꞌeric kꞌab queh ruꞌum i Dios chi nacaꞌnam tiꞌcꞌaxic chiwach hoꞌo̱b poh queh take cꞌacharel reꞌ maꞌ xcojoric ta quehtalil yejal quiwach cꞌuhtbal reh chi coꞌlomaj chic take ruꞌum i Dios. 9;k Jeꞌ woꞌ, reꞌ quitiꞌjolal cꞌolo̱j take ru̱cꞌ jenaj chꞌihchꞌ laj tzꞌih reh kꞌakꞌanic eh nanquicꞌuyuꞌsaj quixi̱cꞌ xa quijupꞌlunic chic xa jeꞌ chic ricab i ahnic ncaꞌn riqꞌuihal cawa̱y nok ojic ncaꞌn pan kꞌakꞌanic chi quikerem je behsbal queh aj kꞌakꞌanel. E: Reꞌ wach quina̱ xa jeꞌ chic ricab richamil rismal na̱ jenoꞌ ixok eh reꞌ take ritzꞌi̱ꞌ que̱ xa kꞌas chic take xa jeꞌ chic ricab take ritzꞌi̱ꞌ re̱ jenoꞌ cakcoj. 29] Jeꞌ aj wili quiwi̱ꞌ take nimak tak chiliꞌl xwilow quiwach: Reꞌ take reꞌ xa tikilque̱b chic chi ojic, xa jeꞌ chic quicab take cawa̱y chi xa tikilque̱b chic chi ojic pan kꞌakꞌanic. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take reꞌ poylic woꞌ wach quina̱ chi jeꞌ ricab jenaj coten kꞌanworic laj chꞌihchꞌ reh wach nahis eh reꞌ quilbal xa jeꞌ chic ricab rilbal jenoꞌ winak xa tiklic chic chi kꞌakꞌanic. u8c Ruꞌum i tiꞌquil naquiwihꞌic wi̱ꞌ take cꞌacharel chipam take cho kꞌi̱j reꞌreꞌ, xa nacajwam nak chic chi chaj ta nak bih naricansanic queh xa reꞌ laꞌ maꞌ haj ta woꞌ chic charak cho quimic chi queh. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa rehreh nak chic wach rajmajic wach quiquimic nacaꞌnam xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic bih narajwam chi naquiquimic. 7  Reꞌ cok ruꞌ, maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab queh chi nacaꞌnam cansanic tinamit, xa cojol laꞌ take tiꞌ chiwach i hoꞌo̱b poh. Reꞌ riqui̱ cojo̱j tiꞌquil nacaꞌnam, xa jeꞌ chic ricab yotꞌquilal tiꞌo̱j riban i tzinaꞌj naribanam queh. ]63 maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab queh chi naquisacham wach take che̱ꞌ, take tic chꞌi̱l nicꞌ paꞌ nimal take rex laj pi̱m wilic wach acꞌal xa reꞌ laꞌ wach xyeꞌeric kꞌab queh chi naquiyeb chi tiꞌ chiꞌnchel take tinamit reꞌ maꞌ xcojoric ta quehtalil yejal quiwach cꞌuhtbal reh chi coꞌlomaj chic take ruꞌum i Dios. 5 Jeꞌ woꞌ, xcꞌuluric chi chipam rinimal sib reꞌreꞌ xiꞌelic take cho qꞌuihal take nimak tak chiliꞌl reꞌ xyeꞌeric kꞌab queh ruꞌum i Dios chi kꞌe̱ꞌ tiꞌquil cojo̱j tiꞌ nacaꞌnam chi xa jeꞌ chic ricab tiꞌquilal i tiꞌo̱j ncaꞌn take tzinaꞌj. Chi jeꞌ reꞌ riyeꞌeric kꞌab xbanaric queh, reꞌ take reꞌ naxquipuhcaj qui̱b chi junsut wach acꞌal, {4o Jeꞌ reꞌ ajic naxiteh na̱ i maꞌ laj jul cahk reꞌreꞌ ru̱cꞌ i ritehbal yeꞌo̱j, xa nbolic chic xelic cho jenaj rinimal sib xa jeꞌ chic ricab npokic cho risibil pan acꞌal tu̱j. Jeꞌ reꞌ xiban i rinimal sib reꞌreꞌ cu rehtal xikꞌekomsaj wach risakomil i kꞌi̱j naxjohtic johtok pan te̱w. Jeꞌ reꞌ nok, xcahnic chi muhlic wach chiꞌnchel. 3  Chiri̱j chic ruꞌ nok reꞌ ro̱ꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch xupej pa̱m richꞌihchꞌ laj risu̱b, xwilow jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xa jeꞌ chic jenaj chꞌimi̱l xkꞌehbic cho pan taxa̱j cu rehtal xcꞌulic kꞌehbok wach acꞌal. Reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ xyeꞌeric nak reh jenaj tehbal reh chi naritehem i tzꞌapbal na̱ jenaj maꞌ laj jul cahk. 2! Jeꞌ reꞌ ajic naxwilow chaj bih cꞌahchiꞌ ricꞌuluric naxupej pa̱m richꞌihchꞌ laj su̱b i ricaj aj tzꞌeꞌ wach, xwilow chi jenaj chic chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch xiqꞌuinic riban ar pan taxa̱j eh xnibiraj chi oxpech xkꞌoric cho chi cow chi jeꞌ wili: «Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic quetal quiwach take cꞌacharel wach acꞌal chi cu wilic take tiꞌcꞌaxic naquicꞌulum maj cu xib chic cho take toco̱m chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ cu woꞌ nacupem woꞌ pa̱m i quichꞌihchꞌ laj su̱b, nqui xikꞌor.j1M Nok reꞌ ricaj aj tzꞌeꞌ wa̱ch xupej pa̱m richꞌihchꞌ laj su̱b, reꞌ quisakomil i kꞌi̱j chꞌi̱l i poh chꞌi̱l woꞌ take chꞌimi̱l xijotꞌ ri̱b. Jeꞌ reꞌ xcꞌuluric cu rehtal reꞌ jenaj reh ro̱x kꞌat reh rinimal quisakomil i juꞌjun queh xichuhpic. Ruꞌum i reꞌ maꞌ xcꞌuhtunic ta chic chiꞌnchel risakomil i kꞌi̱j chꞌi̱l i poh chꞌi̱l woꞌ take chꞌimi̱l pan kꞌi̱j akꞌab eh chi jeꞌ reꞌ xa reꞌ chic jenaj reh ro̱x kꞌat risakomil riyew i kꞌi̱j chꞌi̱l i poh chꞌi̱l woꞌ take chꞌimi̱l riyew cho risakomil chipam kꞌi̱j akꞌab. J0  Reꞌ chꞌimi̱l xkꞌehbic cho reꞌreꞌ “Cꞌahi̱l” ribihnal maj yohbal woꞌ chic wach cꞌahi̱l xicꞌam cho chi cu rehtal jenaj reh ro̱x seht chi riqꞌuihal take ro̱k tak haꞌ chꞌi̱l take rasbal haꞌ xicꞌahbic eh ruꞌum reh rucꞌjic haꞌ reꞌreꞌ yohbal wach qꞌuihal take tinamit xiquimic. e/C Nok reꞌ ro̱x aj tzꞌeꞌ wa̱ch xupej pa̱m i richꞌihchꞌ laj su̱b xkꞌehbic cho pan taxa̱j jenaj maꞌ laj chꞌimi̱l xa ntenic chic rikꞌakꞌil xa jeꞌ chic ricab jenoꞌ maꞌ laj kꞌa̱kꞌ sakombal. Reꞌ chꞌimi̱l wili reꞌ xkꞌehbic chi quina̱ take ro̱k tak haꞌ chꞌi̱l take rasbal tak haꞌ, til woꞌ nim xikꞌatej je na̱ chi cu rehtal jenaj reh ro̱x seht chi riqꞌuihal ro̱k tak haꞌ chꞌi̱l take rasbal haꞌ xikꞌatej na̱. I.  ruꞌum quiquiqꞌue̱l take riqꞌuihal chicop xiquimic ar pan tak rinimal haꞌ. Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ jenaj reh ro̱x seht chi riqꞌuihal chicop reꞌreꞌ xiquimic cahnok. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, kꞌe̱ꞌ laꞌ woꞌ qꞌuihal take cꞌacharel xiquimic woꞌ ruꞌum chi xerebic take quinimak tak cano̱wa wilque̱b nak wi̱ꞌ. Jenaj reh ro̱x seht chi riqꞌuihal cano̱wa reꞌreꞌ sahchic quiwach chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ. i-KNok reꞌ ricab aj tzꞌeꞌ wa̱ch xupej pa̱m richꞌihchꞌ laj su̱b, xcuturic cho pan tak rinimal moloj wach haꞌ i xa jeꞌ jenaj yu̱kꞌ xa ntenic chic rikꞌakꞌil reꞌ xbanic chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal i moloj wach haꞌ xikꞌatej je na̱ chi cu rehtal jenaj reh ro̱x seht chi rinimal moloj wach haꞌ xmikric chi quicꞌ ,Nok reꞌ pe̱t aj tzꞌeꞌ wa̱ch xupej pa̱m risu̱b, xkajic cho wach acꞌal yohbal wach sakꞌwach chꞌi̱l kꞌa̱kꞌ xilacamaj chi quicꞌ reꞌ xibanic chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take che̱ꞌ cꞌaham chꞌi̱l rex laj pi̱m xicꞌahtic chi cu rehtal jenaj reh ro̱x seht reh chiꞌnchel che̱ꞌ cꞌaham chꞌi̱l i rex laj pi̱m ayuꞌ wach acꞌal xicꞌahtic. B+}Ar ajic reꞌ take wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios choplic quichꞌihchꞌ laj su̱b xiꞌoquic chi rupjic pa̱m quisu̱b eh naxcaꞌn chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xcꞌuluric: w*gChiri̱j aj chic reꞌ, reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ xichop johtok i cꞌatbal se̱nsa, xinuksaj chiwach kꞌa̱kꞌ jeꞌ ru̱cꞌ wilic china̱ i lokꞌ laj yeꞌa̱b jeꞌ ricab nilbic i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios eh xiquilej cho chi quina̱ tinamit ayuꞌ wach acꞌal. Naxcꞌulic wach acꞌal, xa nok woꞌ xicꞌuyuꞌjic take cho cohok, xbirmijic take cow laj kꞌoric eh xirehpaj woꞌ take risakomil. Jeꞌ woꞌ, xiban woꞌ jenaj cow laj hihc. )yChi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ risibil i se̱nsa chꞌi̱l i quiti̱j take aj niminel xa junponic chic chiwach i Dios nok reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌatam i se̱nsa wilic chipam i cꞌatbal se̱nsa wilic pan kꞌab. <(qChiri̱j chic reꞌ xwilow jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ wilic ru̱cꞌ jenaj cꞌatbal se̱nsa tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌanworic laj chꞌihchꞌ. Reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ ar paꞌlic chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b jeꞌ ricab nilbic i yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios. Nok wilic ar yohbal wach i se̱nsa xyeꞌeric reh, chi naricꞌatam ar chipam lokꞌ laj yeꞌa̱b jeꞌ ricab nilbic i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱. Reꞌ lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ eh ar wilic cok chiwach i tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric. Nancaꞌn quiti̱j take aj niminel, reꞌreꞌ noquic woꞌ chi cꞌatoj se̱nsa reh chi pan cabchelal chꞌi̱l take ti̱j nbanjic, xa junponic chic ricꞌohonquil chꞌi̱l risukquilal chiwach i Dios. .'UCu chiri̱j chic ruꞌ xwilow chi xyeꞌeric juꞌjun chi chꞌihchꞌ laj su̱b queh take wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ paꞌalque̱b cok chiwach. L& Naxirak cho rikꞌijil, reꞌ Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ xichꞌep lok i riwu̱k tꞌuhr chi kꞌolbal kꞌolomaj wi̱ꞌ chi̱ꞌ i botomaj wach hu̱j reꞌreꞌ. Naxiban chi jeꞌ reꞌ, ar pan taxa̱j maꞌ jenaj peꞌ chic kꞌoric xbirmijic chiwach jenaj juncꞌam chi naht. 6%eJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ chic i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, reꞌ wilic woꞌ cok pan yejal reh lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ i tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric, reꞌ chic reꞌ nilbic queh, jeꞌ ricab riban aj chaꞌjem me̱ꞌ chi ricꞌam je take rime̱ꞌ pan jenoꞌ ro̱k haꞌ chi encaꞌn quiha̱ꞌ reh chi naquitikim juꞌ chi suk quicꞌacharic. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab woꞌ nok jenoꞌ cꞌacharel njucꞌuric ri̱s nakꞌ wach chiri̱j chi okꞌic xiban ruꞌum tiꞌquil cꞌuxlis, jeꞌ woꞌ reꞌ kAja̱w Dios naresam lok tiꞌquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, nqui wi̱n.B$}Ar ajic maꞌ jaruj ta naquiwihꞌic chi maꞌxta quiwaꞌ quiha̱ꞌ, maꞌ woꞌ naquicꞌataric ruꞌum ritzꞌaꞌquil i kꞌi̱j eh xa ta nak naquicꞌram chic jenoꞌ tzꞌaꞌ. v#eRuꞌum aj reꞌ xyeꞌeric kꞌab queh chi xiwihꞌic cok chiwach i Dios reꞌ wilic chi kꞌatal kꞌoric china̱ chiꞌnchel. Jeꞌ woꞌ, xyeꞌeric kꞌab queh chi ayuꞌ reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ i Dios xquikꞌahsaj qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios chi maꞌxta riꞌorahil. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ Dios reꞌ kꞌatoj kꞌoric chic riban, xiyew kꞌab queh chi xiwihꞌic cok chipam i yeꞌa̱b ncꞌacharic wi̱ꞌ i Dios chi junelic i kꞌi̱j chi coꞌlomaj chic take. @"yNaxiban wi̱n i pahkanic reꞌreꞌ, jeꞌ wili xnikꞌor reh: «Xa reꞌ woꞌ hat tehtꞌalanic reh ha̱w, quinqui reh. Reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor wi̱n ru̱cꞌ pe̱t pahkanic: «Reꞌ take cꞌacharel wili reꞌ aj reꞌ xicahnic chi sak wach i ca̱mna jeꞌ ricab sakil wach ncahnic i kasoꞌ nantzꞌajaric wach. Jeꞌ ricab riban i haꞌ chi reꞌreꞌ nbanic chi ncahnic chi sak wach i kasoꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, xisakbej woꞌ wach i ca̱mna take cꞌacharel reꞌreꞌ naxichihcaj riquiqꞌue̱l chiqui̱j, nqui wi̱n. Chiri̱j i pe̱t pahkanic xiban wi̱n, jeꞌ woꞌ wili xikꞌor wi̱n chiri̱j i ricab pahkanic xiban cho wi̱n: «Reꞌ take reꞌ ar xiꞌelic cho chipam rinimal tiꞌcꞌaxic wilque̱b nak cho wi̱ꞌ. G! Chipam i juncꞌam reꞌreꞌ jenaj queh take quejeb ricaꞌwinak chi winak reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak xiban wi̱n i pahkanic wili: «Reꞌ take tinamit reꞌ sak quisoꞌ nawilow, hab woꞌ wach take pan acꞌux eh haj woꞌ xiꞌelic cho nanakꞌor i hat? nqui wi̱n. | q Jeꞌ aj wili lokꞌonic xcaꞌn:“Til aj coric i kꞌoric wili chawi̱j i hat:Chi junelic i kꞌi̱j sakom
xa reꞌ woꞌ hat til riraꞌil rinimal wach ajawric,
riraꞌil noꞌjbal, riraꞌil cuseꞌsbal, riraꞌil ansil
eh reꞌ woꞌ hat manlic wach kꞌatoj kꞌoric naꞌn.Ruꞌum reh chiꞌnchel reꞌreꞌ, chacꞌul alokꞌil, chacꞌul alokꞌonjic
eh jeꞌ woꞌ chacꞌul atioxjic.Chiꞌnchel take kꞌoric chawi̱j wili, til coric take, nqui take. V% Ar ajic naxkꞌormojic chi jeꞌ reꞌ, chiꞌnchel take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios paꞌalque̱b woꞌ cok ar xquixucꞌa̱ꞌ qui̱b eh xquilokꞌej wach i Dios. Reꞌ take reꞌ quisutem ri̱j i yeꞌa̱b riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric i Dios chi richꞌi̱l cok i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ, reꞌ take reꞌ quisutem woꞌ ri̱j take quejeb ricaꞌwinak chi winak reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak eh jeꞌ woꞌ reꞌ take quejeb chi cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach. xi Chi cunchelal aj take reꞌreꞌ, xa junkꞌoric chic take chi cow chi lokꞌonic ru̱cꞌ i bi̱ch wili:“Reꞌ kacoꞌljic xkacꞌul i hoj xa reꞌ wach i kAja̱w Dios
reꞌ wilic rajawric chi kꞌatal kꞌoric
chꞌi̱l woꞌ i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ,
xa reꞌ wach take reꞌ xiyeꞌbic keh, nqui take. ) Chiri̱j chic i wili, xwilow wach juntuhm chic riqꞌuihal cꞌacharel. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic yohbal wach qꞌuihal take chi maꞌ woꞌ hab wach ta nak enchol cajaljic. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, cꞌul elenak take cho chi junsut tinamit wach acꞌal ru̱cꞌ rehreh wach jaꞌquil cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, maꞌ xa jenaj ta wach quikꞌorbal quikꞌoric wi̱ꞌ reh laꞌ chiꞌnchel juꞌjun chi kꞌorbal wilic ayuꞌ wach acꞌal. Chiꞌnchel riqꞌuihal tinamit reꞌreꞌ xwilow chi xa sak chic quisoꞌ eh chi xa suk chic quicꞌux cꞌahchiꞌ quicꞌuyuꞌsam i xak pacꞌ pan quikꞌab paꞌalque̱b cok chiwach i Dios reꞌ wilic chi kꞌatal kꞌoric china̱ chiꞌnchel eh jeꞌ woꞌ chiwach i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. ~uMaꞌ xa reꞌ ta take reꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric cu̱cꞌ take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Sawulon chꞌi̱l take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Chep eh chꞌi̱l woꞌ take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Wenjamin. [/Jeꞌ woꞌ reꞌ take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak ra̱ꞌ riꞌsil take cho i maꞌ Simyon naricojoric woꞌ quehtalil chꞌi̱l take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih chꞌi̱l take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Isacar. wgJeꞌ woꞌ naricojoric quehtalil take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob chi winak (12,000) jeꞌ ru̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Aser chꞌi̱l take juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Neptalih, quichꞌi̱l woꞌ juninak ikꞌob lajeb ikꞌob (12,000) chi winak jeꞌ ru̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Manases. J~}{8y>wvRtrp~mlkBihfe cia`i_]\ZYPVUTSSlQPLNNLJHEBT@>=E;H97@43/.6,+]*^(%&$Q"X `U~w:e > P ` NY!1; Ar aj ruꞌ nok cꞌahchiꞌ wilom i reꞌreꞌ, xwilow quiwach xib chi maꞌ tob laj uxlabal jeꞌ take quiwi̱ꞌ ro̱chꞌ. Jenaj queh take ro̱chꞌ reꞌreꞌ ar xelic cho pan chi̱ꞌ i maꞌ laj wacax a̱kꞌ. Reꞌ ricab ar xelic cho pan chi̱ꞌ i maꞌ laj chicop xa cꞌahbil chic rilbal. Reꞌ chic i ro̱x ar xelic cho pan chi̱ꞌ i cꞌacharel reꞌ xa chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. 03 Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ riwa̱k raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xo̱j richihca̱j i wilic chipam i chꞌihchꞌ culc ar china̱ rinimal ro̱k haꞌ “E̱wrates” ribihnal. Naxiban chi jeꞌ reꞌ, xchikic jok i haꞌ reꞌreꞌ, xiban chi quibehbal chic take kꞌatal kꞌoric quichꞌi̱l take quiso̱l reꞌ take quichalic pan tak tinamit wilque̱b ar pa rijohsbal cho wi̱ꞌ i kꞌi̱j. %/C Ruꞌum reh ritiꞌquil kꞌa̱ wili eh jeꞌ woꞌ ruꞌum reh tiꞌcꞌaxic chalanak chi quina̱ xquitokꞌa̱ꞌ quitzꞌujum johtok i Dios reꞌ wilic cho pan taxa̱j eh to̱b ta nak wilque̱b chic pan tiꞌcꞌaxic maꞌ xquicana̱ꞌ ta ribanaric i cꞌahbilal laj quibano̱j. -.S Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ ro̱ꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xo̱j richihca̱j i wilic chipam chꞌihchꞌ culc ar china̱ i tzꞌuka̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ chi takꞌanic i maꞌ laj chicop xa cꞌahbil chic rilbal eh nok reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch jeꞌ reꞌ xiban, reꞌ take cꞌacharel reꞌ quicꞌulum chic i maꞌ laj chicop reꞌreꞌ chi quikꞌatal kꞌoric xicahnic pan kꞌekom. Ruꞌum reh tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel xiban chi xa nquitiw chic nah ca̱kꞌ ruꞌum ritiꞌquil cꞌahchiꞌ quicꞌulum. -' Reꞌ take reꞌ naxicꞌahtic ruꞌum ritzꞌaꞌquilal rikꞌakꞌil i kꞌi̱j kꞌe̱ꞌ woꞌ chic naxchalic quicꞌa̱ chi xquitokꞌa̱ꞌ ritzꞌujuric johtok i Dios ruꞌum nok reꞌreꞌ wilic rinimal rajawric chi xchalic chi quina̱ take tiꞌcꞌaxic cꞌahchiꞌ quicꞌulum. Reꞌ take reꞌ maꞌ xquijal ta woꞌ wach quinoꞌjbal eh maꞌ xca̱j ta woꞌ quilokꞌem wach i Dios. ,Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ ricaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xo̱j richihca̱j i wilic chipam i chꞌihchꞌ culc ar china̱ i kꞌi̱j. Naxiban chi jeꞌ reꞌ, reꞌ kꞌi̱j xyeꞌeric kꞌab reh chi xicꞌat take cꞌacharel ru̱cꞌ i rikꞌakꞌil. l+QJeꞌ woꞌ xnibiraj woꞌ chic chi ar chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b jeꞌ ricab nilbic i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios, wilic woꞌ jenaj chic xkꞌoric woꞌ cho chi jeꞌ wili: «K-Aja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach awajawric wilic, til coric nanaꞌn i takꞌanic chi nyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take cꞌacharel wili, naꞌn chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok coric wach acꞌux eh coric woꞌ wach akꞌorbal, nqui xikꞌor cho. j*Mmaj reꞌ take reꞌ xicansanic queh take aj niminel jeꞌ woꞌ take xikꞌoric aCꞌuhbal
eh ruꞌum reꞌ chi tojbal wach quimahc ricꞌul woꞌ chi queh chi encuqꞌuej i quicꞌ laj haꞌ reꞌreꞌ, nqui xikꞌor. 2)]Naxiban chi jeꞌ reꞌ xnibiraj nok reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ wilic rajawric chi quina̱ take haꞌ xikꞌor chi jeꞌ wili:«Lokꞌ laj kaDios reꞌ xawilca̱t woꞌ cho pan chꞌiquinbal cho reh i cꞌacharic
eh xa na̱wihꞌic woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom, reꞌ hat til coric wach acꞌux.Jeꞌ woꞌ reꞌ i anoꞌjbal chi riyeꞌeric take tiꞌcꞌaxic queh take cꞌacharel wili j(MChiri̱j aj ruꞌ, reꞌ ro̱x raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xo̱j richihca̱j i wilic chipam i chꞌihchꞌ culc china̱ take ro̱k haꞌ, jeꞌ woꞌ chi quina̱ take rasbal haꞌ eh chiꞌnchel reꞌreꞌ ximikric quicꞌ. 'wChiri̱j i wili reꞌ ricab raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xo̱j woꞌ richihca̱j i wilic chipam i chꞌihchꞌ culc, ar china̱ i rinimal haꞌ. Naxiban chi jeꞌ reꞌ, reꞌ rinimal haꞌ quicꞌric wach eh xiban xa jeꞌ chic ricab ruxla̱b quicꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxiban chi jeꞌ reꞌ xiquimic take chiꞌnchel quicꞌacharic chipam rinimal haꞌ reꞌreꞌ. Q&Cu reꞌ aj ruꞌ reꞌ pe̱t aj tzꞌeꞌ wa̱ch xo̱j richihca̱j i wilic chipam i chꞌihchꞌ culc, ar china̱ take yu̱kꞌ qꞌuixca̱b eh naxiban chi jeꞌ reꞌ chiꞌnchel take cꞌacharel quicꞌulum rehtalil ribihnal i maꞌ laj chicop on nquilokꞌej wach i tiyo̱x reꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ rijalwachil i maꞌ laj chicop reꞌreꞌ, xpokꞌ cho jenaj maꞌ holohic ta laj kꞌa̱ chiqui̱j jeꞌ ru̱cꞌ yohbal wach tiꞌquilal riban. 9% mChiri̱j chic ruꞌ xnibiraj ar chipam i lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌ xa cꞌahchiꞌ woꞌ riyeꞌeric wi̱ꞌ rilokꞌil i Dios cuꞌum aj tzꞌeꞌ wa̱ch, jenaj xkꞌoric cho chi cow chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh take wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios: «Hiy tak eh chi quina̱ take cꞌacharel wilque̱b xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b chachihcaj tak cho i wilic chipam i wuku̱b chi chꞌihchꞌ culc ucꞌbal reꞌ rijalwachej rinimal tiꞌcꞌaxic riyew i Dios ruꞌum i rinimal rijoskꞌil chiri̱j quimahc take cꞌacharel, nqui queh. $Jeꞌ reꞌ ajic naxyeꞌeric queh take culc reꞌreꞌ, reꞌ lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌreꞌ xiban xa npokic chic i sib chipam. Jeꞌ reꞌ xiban cꞌuhtbal reh chi reꞌ wilic ar, reꞌ woꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric eh kꞌe̱ꞌ woꞌ rinimal wach rilokꞌil. Chi jeꞌ reꞌ maꞌ jenoꞌ chic xiban cok canar oquic chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ cu rehtal naricuxꞌic wach take wukchꞌuk chi tiꞌcꞌaxic reꞌ naquicꞌamam cho wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios.}#sChiri̱j i wili, jenaj queh quejeb chi cꞌacharel wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach xikꞌahsaj queh wuku̱b chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ juꞌjun chi culc reh ucꞌunic tikꞌimaj take ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ. Reꞌ cꞌah laj haꞌ reꞌreꞌ rijalwachej rinimal i tiꞌcꞌaxic nariyeb chi quina̱ take cꞌacharel. Reꞌ aj reꞌ naribanam i Dios reꞌ cꞌachlic chi junelic kꞌi̱j sakom, ruꞌum reh rinimal rijoskꞌil chiri̱j mahcanic ncaꞌn take tinamit. R"eh ar chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ xiꞌelic cho wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ yeꞌo̱j cajawric chi ritakꞌabjic cho take wukchꞌuk wach chi tiꞌcꞌaxic naricꞌuluric chiwach acꞌal. Reꞌ take wuku̱b chi aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ xa nworwotic chic sakil quisoꞌ wilic jenaj quipa̱s chꞌihchꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ jelic na̱ quiteleb kꞌeꞌlic jok chiꞌ quicꞌux cu nponic nah quitu̱k. -!SChiri̱j wili xwilow ar pan taxa̱j jenaj lokꞌ laj yeꞌa̱b xa jeꞌ chic ricab i najtir yeꞌa̱b reꞌ ricꞌuhtaj wi̱ꞌ ri̱b i Dios cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt. Chipam i yeꞌa̱b wili xteh cho i lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌ cꞌahchiꞌ riyeꞌeric wi̱ꞌ rilokꞌil i Dios A {eh ruꞌum reꞌ curman chi nariyeꞌeric alokꞌil
eh chiꞌnchel tinamit naquiyohbalem woꞌ awach
maj xa reꞌ woꞌ hat kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ awaꞌric.Ruꞌum aj reꞌ chiꞌnchel nimak tak tinamit naca̱t quilokꞌem
maj xcꞌutunic risakomal riholonquilal anoꞌjbal, nqui bi̱ch xcaꞌn. reꞌ xcamanic queh chi ribichjic wach i bi̱ch nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. Reꞌ bi̱ch reꞌreꞌ, xa jeꞌ chic ricab bi̱ch xiban cho najtir kꞌi̱j i Moyses reꞌ raj camanom i Dios. Reꞌ bi̱ch reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ hat kAja̱w Dios, reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal wach awajawric wilic,
kꞌe̱ꞌ woꞌ chic coric awach eh coric woꞌ take kꞌoric naꞌn.Reꞌ aCꞌuhbal til woꞌ manlic wach ricorquil xa jeꞌ na ricab jenoꞌ be̱h xa coric chic wach.Reꞌ hat kꞌuruꞌ hat kꞌatal kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit taChiri̱j chic ruꞌ xwilow jeꞌ jenaj rinimal haꞌ xa lemuh chic riholonquilal xilacamaj chꞌi̱l kꞌa̱kꞌ eh chi chi̱ꞌ i jeꞌ haꞌ reꞌreꞌ paꞌalque̱b chiꞌnchel take aj niminel reꞌ xquiyew pan acꞌal i maꞌ laj chicop reꞌreꞌ ruꞌum nok maꞌ xquilokꞌej ta wach, maꞌ woꞌ xquiyew ta rilokꞌil ritiyoxil tikꞌimaj ru̱cꞌ rilbal eh maꞌ woꞌ xquicꞌul ta i rehtalil ribihnal. Reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xyeꞌeric jenaj quikꞌo̱j ruꞌum i Dios u eChiri̱j chic wili reꞌ hin xwilow ar pan taxa̱j jenaj woꞌ chic rinimal ehtalil sahchbal cꞌuxlis jeꞌ wili riwi̱ꞌ: Ar pan taxa̱j wilque̱b wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios eh chi quijuꞌjunal yeꞌo̱j cajawric chi ribanjic jenaj queh i tiꞌcꞌaxic narichalic ayuꞌ wach acꞌal pan cohlsbal wach chiꞌnchel. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ narimanlajic wach ricꞌuluric take tiꞌcꞌaxic reꞌ nariyeb cho i Dios ruꞌum i rinimal rijoskꞌil chiri̱j quimahc take cꞌacharel. J Chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ wilic lok chiri̱j i tinamit Jerusalen xyitzꞌiric take u̱wa eh naxbanaric chi jeꞌ reꞌ, xelic cho riqꞌuihal ri̱s u̱wa reꞌ rijalwachej quiquiqꞌue̱l take cꞌacharel xicꞌulbic reh tiꞌcꞌaxic. Reꞌ riqꞌuihal ri̱s u̱wa reꞌreꞌ xiban chi xa cha̱m chic pa̱m chi cu xirak johtok xak quichi̱ꞌ take cawa̱y eh xikꞌet je wach jeꞌ na hoꞌlajuj ricajwinak (75) le̱wa chi acꞌal.}Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xehtaj ricꞌsjic i kꞌas laj chꞌihchꞌ reꞌ ncamanic chi yocꞌbal ricꞌahamil i u̱wa, rehtalil chi xponic chic rikꞌijil i chꞌukuj wach kꞌoric naribanam i Dios. Ar ajic jeꞌ ricab chi reꞌ cꞌacharel nok risiqꞌuim chic i u̱wa ricoj pan jenaj yeꞌa̱b eh til woꞌ resaj ransil chi ripuchꞌuric pa̱m i u̱wa chi resmejic lok i ri̱s, jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios til xicꞌuhtaj rinimal wach rijoskꞌil chi quina̱ take aj mahc. 5cChiri̱j i wili ar chiwach i lokꞌ laj yeꞌa̱b jeꞌ ricab nilbic i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ chiwach i Dios, xelic cho jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios canamaj chi aj ilol reh i kꞌa̱kꞌ. Reꞌreꞌ xa cow chic pa̱m rikꞌorbal jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom reh rich aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ wilic pa rikꞌab jenaj kꞌas laj chꞌihchꞌ setꞌbal na̱ tic: «Chawicꞌsaj i kꞌas laj chꞌihchꞌ reꞌ setꞌbal na̱ tic china̱ richeꞌlal i u̱wa wilic wach acꞌal maj reꞌ u̱wa xirak chic rikꞌaꞌnic, nqui reh. {oChiri̱j chic ruꞌ jenaj woꞌ chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xelic cho chipam i Lokꞌ laj Yeꞌa̱b reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ i Dios ar pan taxa̱j. Reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj kꞌas laj chꞌihchꞌ setꞌbal na̱ i tic pan kꞌab. ;oAr aj ruꞌ reꞌ tzꞌuklic na̱ su̱tzꞌ xicꞌsaj i chꞌihchꞌ chi quina̱ chiꞌnchel i tic wach acꞌal eh xisicꞌ chiꞌnchel take wach i tic wilic wach acꞌal. %Nok cꞌahchiꞌ wilom reꞌreꞌ, jenaj chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xelic cho chipam i Lokꞌ laj Yeꞌa̱b reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ i Dios ar pan taxa̱j. Reꞌreꞌ xa cow chic cꞌahchiꞌ rikꞌorom cho chi jeꞌ wili chi tzꞌuklic nah su̱tzꞌ: «Chawehtaj ricꞌsjic i akꞌas laj chꞌihchꞌ reꞌ ncamanic chi yocꞌbal na̱ tic rehtalil chi xponic chic rikꞌijil i chꞌukuj wach kꞌoric jeꞌ ricab jenoꞌ aj jacho̱l nanponic i jachbal kꞌi̱j ricoj i rimache̱t chi yocꞌbal pitzꞌan, nqui reh. Chiri̱j chic reꞌ, xinilbic johtok ar pan taxa̱j eh xwilow wach jenaj sak laj su̱tzꞌ eh china̱ i su̱tzꞌ reꞌreꞌ tzꞌuklic i Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel. Reꞌreꞌ wilic jenaj coten chꞌihchꞌ wach na̱ tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ eh wilic woꞌ pan kꞌab jenaj kꞌas laj chꞌihchꞌ setꞌbal na̱ tic. T! Wilic jenaj xkꞌoric cho ar pan taxa̱j chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom cho wi̱n: «Chatzꞌihmbaj take wili: Reꞌ take quiniminic reh kAja̱w Dios kꞌe̱ꞌ ato̱b queh. Chi quiwach johtok yuꞌna, naquiquimok je, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal naquicꞌulum, nqui cho. Chiri̱j i kꞌoro̱j lok wili xnibiraj woꞌ chi jeꞌ wili rikꞌor i Lokꞌ laj Uxlabal: «Coric i kꞌoro̱j lok reꞌreꞌ. Reꞌ take quiniminic reh kAja̱w Dios narisukbic quicꞌux chi hiꞌlic ruꞌum chi cuxꞌic chic wach chi queh i camanic ayuꞌ wach acꞌal. Yuꞌna reꞌ chic i quisi̱ naquicꞌulum reꞌ nariyeꞌeric queh ruꞌum take i holohic laj bano̱j xcaꞌn, nqui Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Reꞌ Wa̱n xilow i Acꞌunbe̱s reꞌ wilic
rajawric chi quina̱ cꞌacharel
chi tzꞌuklic china̱ i jenaj sak laj su̱tzꞌ fE Reꞌ hin xnikꞌor take wili reh chi chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak ritinami̱t i Dios tiniminic tak reh riCꞌuhbal, enacuy tak ransil i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ chi enatik tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Jesus. Reꞌ aj woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chi xnitzꞌihmbaj reꞌ xcꞌuluric lok wili: :m «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ take cꞌacharel nquilokꞌej wach i chicop xa cꞌahbil chic rilbal eh riban woꞌ chi reꞌ take cꞌacharel nquilokꞌej wach i tiyo̱x reꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ rilbal i maꞌ laj chicop reꞌreꞌ, on reꞌ take nquicꞌul rehtalil i ribihnal i chicop reꞌreꞌ, nicꞌ paꞌ qꞌuihal take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta enquicana̱ꞌ ricꞌulmujic i tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ ricab nok njohtic i risibil i kꞌa̱kꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ nacaꞌnam take cꞌacharel ruꞌum reh ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic chi junelic i kꞌi̱j sakom, chi kꞌi̱j chi akꞌab narijohtic tok pan taxa̱j i riqꞌueric quichi̱ꞌ nacaꞌnam, nqui xikꞌor.  jeꞌ wili naricꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ: Naricuturic chipam i yeꞌa̱b koplic rikꞌakꞌil i asu̱pra wilic chipam. Jeꞌ reꞌ ajic, jeꞌ ricab nok reꞌ cꞌah laj haꞌ ntikꞌmijic chi maꞌ xilacamaj ta chꞌi̱l xa til haꞌ reh chi wilic ransil nancojoric pan culc nucꞌjic wi̱ꞌ, reꞌ Dios ruꞌum reh ricꞌa̱ chiri̱j quimahc take cꞌacharel nariyeb cho jenaj rinimal wach tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Reꞌ Dios naribanam woꞌ chi chiwach i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ eh jeꞌ woꞌ chi quiwach take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios, naquicꞌulum i tiꞌcꞌaxic. zm Chiri̱j wili nok reꞌ ricab aj tzꞌeꞌ wa̱ch xo̱j, jenaj woꞌ chic xchalic. Reꞌ ro̱x aj tzꞌeꞌ wa̱ch wili xkꞌoric cho chi cow chi jeꞌ wili: «Wi hab wach jenoꞌ erilokꞌej wach i maꞌ laj chicop xa cꞌahbil chic rilbal on erilokꞌej wach i tiyo̱x reꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ rilbal ruꞌ eh wi ericꞌul i rehtalil yejal wach on pan kꞌab, ykChiri̱j wili reꞌ pe̱t aj tzꞌeꞌ wa̱ch xo̱j, jenaj woꞌ chic raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xchalic. Reꞌreꞌ xkꞌoric cho chi jeꞌ wili: «Xsahchic chic wach rinimal tinamit reꞌ jalwachamaj ru̱cꞌ i tinamit Wawilo̱nya ribihnal. Reꞌ take cꞌacharel chipam i tinamit wili xicꞌambic quibe̱h take chiꞌnchel nimak tak tinamit chi xquicana̱ꞌ rilokꞌonjic wach i Dios xa jeꞌ na ricab xixohcꞌsaj take tinamit chi quicꞌamaric je take pan cꞌoyomal, nqui xikꞌor. 'Reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi cow: «Chayohbalej tak wach i kAja̱w Dios eh chayew tak rilokꞌil maj xponic chic rikꞌijil chi narichꞌukum kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit. Chalokꞌej tak wach maj reꞌreꞌ xtikꞌinic reh taxa̱j acꞌal, reꞌ xtikꞌinic reh rinimal haꞌ eh jeꞌ woꞌ take chiꞌnchel rasbal haꞌ, nqui xikꞌor. hIReꞌ hin Wa̱n xwilow woꞌ chic chi jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xiqꞌuinic riban johtok ar pan taxa̱j. Reꞌ take maꞌ birimaj ta laj kꞌoric reꞌ maꞌ cꞌuhlel ta wach, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuhbalem queh chiꞌnchel tinamit reꞌ qꞌuihleh wach kꞌoric quikꞌoric wi̱ꞌ, reꞌ take quicꞌacharic pan tak cucꞌ tinamit on pan tak nimak tinamit ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ rehreh wach quijaꞌquil, rehreh wach quikꞌorbal quikꞌoric wi̱ꞌ.  Reꞌ take cꞌacharel wili xa sak chic wach ca̱mna maꞌ jancꞌal ta xquikꞌor chucuj laj kꞌoric eh ruꞌum reꞌ naxiwihꞌic chiwach i Dios ar chiwach i yeꞌa̱b riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric, maꞌ jenoꞌ chucuj kꞌoric xrakmajic chi caꞌnam ta nak. Xib raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios cꞌuhbalanic
ncaꞌn chiri̱j i chꞌukuj kꞌoric
naribanam i Dios . UReꞌ take cꞌacharel wili til sak wach ca̱mna maj maꞌ xquijop ta wach quinoꞌjbal ru̱cꞌ lokꞌonic tiyo̱x. Reꞌ take wili aj tahkanel woꞌ take reh Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ eh ruꞌum i reꞌ xa paꞌ no̱j i cꞌacharel reꞌreꞌ ar woꞌ quiꞌo̱j chiri̱j. Reꞌ take cꞌacharel wili jeꞌ ricab nok quikꞌahsjic take pe̱t wach i tic kꞌahsamaj chi si̱ chiwach i Dios, chi quixilac take toco̱m cꞌacharel aj ayuꞌ wach acꞌal xicojoric chi pe̱t aj niminel take jeꞌ ru̱cꞌ reꞌ chic i Dios chꞌi̱l i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ wilic chi acꞌ aj ehchenel queh. 0 YChi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ bi̱ch ncaꞌn chiwach i Dios reꞌ wilic chi aj kꞌatal kꞌoric, jeꞌ woꞌ chi quiwach take quejeb ricaꞌwinak chi cꞌacharel (24) reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak, jeꞌ woꞌ chi quiwach take quejeb chi cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach. Reꞌ cꞌahchiꞌ quibichem wach, cu acꞌ laj bi̱ch eh maꞌ jaꞌ hab ta chic jenoꞌ wach ritijem reh i bi̱ch ncaꞌn, xa reꞌ laꞌ take wahxaklajcꞌahl ikꞌob (144,000) reꞌ take coꞌlomaj chic take chi quixilac take toco̱m chic cꞌacharel aj ayuꞌ wach acꞌal xichol ribichjic i bi̱ch reꞌreꞌ. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ take xwihꞌic i Dios chi acꞌ aj ehcham queh, jeꞌ ricab nbanaric cu̱cꞌ take aj camanom reꞌ quiꞌehchjic ruꞌum jenoꞌ toco̱m chic ajabe̱s nantojoric qui̱j ru̱cꞌ ajabe̱s nehchenic nak queh. ^ 5Chiri̱j chic reꞌ xnibiraj jenaj ahnic ar pan taxa̱j. Reꞌ ahnic reꞌreꞌ xa jeꞌ chic ricab cowil ahnic riban i haꞌ nankꞌehbic cho wach sak rehp on xa jeꞌ chic ricab nkꞌoric cho jenaj cow laj cohok. Reꞌ ahnic xnibiraj wili xa jeꞌ chic ricab take tzꞌuyunic riban i a̱rpa nankꞌojmojic cuꞌum take aj kꞌojonel reh. x  kChiri̱j aj chic ruꞌ reꞌ hin xwilow chi ar china̱ i yu̱kꞌ Siyon ribihnal reꞌ wilic ar Jerusalen, xpahꞌic cho i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, reꞌ xcansjic jeꞌ ricab riwi̱ꞌ ncansjic jenoꞌ me̱ꞌ yeꞌo̱j chi si̱. Reꞌreꞌ ar wilic chi sutumaj ri̱j cuꞌum take wahxaklajcꞌahl ikꞌob (144,000) chi aj niminel eh yejal quiwach take aj niminel reꞌreꞌ tzꞌihmbimaj ribihnal i kAja̱w Dios chꞌi̱l ribihnal i kAja̱w Jesus. dA Reh chi enarak tak chiri̱j rajaljic ri̱j ribihnal i pe̱t maꞌ laj chicop reꞌreꞌ curman chi til wilic ok anoꞌjbal tak eh reꞌ wilic rinoꞌjbal chi rajaljic ri̱j i juꞌjun chi rehtalil wilic reh ribihnal i maꞌ laj pe̱t chicop reꞌreꞌ, naricojom rehtal chi reꞌ rajaljic nelic wi̱ꞌ i bihnal reꞌreꞌ, nkꞌoric chiri̱j ribihnal jenaj winak. Reꞌ rajaljic ri̱j i bihnal reꞌreꞌ riyeb reꞌ wili: Junikꞌob waki̱b roxlaj cꞌahl (666).zm Chi jeꞌ reꞌ maꞌ jenoꞌ chic eriban canar rilokꞌoric paꞌ bih reh on ricꞌayjic paꞌ bih reh wi maꞌ ricꞌulum i rehtalil yejal wach reꞌ ncꞌuhtjic wi̱ꞌ ribihnal on reꞌ rajlajic ri̱j ribihnal i pe̱t maꞌ laj chicop. J  Ruꞌum aj reꞌ xiban woꞌ chi chiꞌnchel take cꞌacharel, chi nimak chi cucꞌtak, chi niba̱ꞌ chi biho̱m, chi jeꞌ choplic on maꞌ choplic quina̱ ru̱cꞌ cow laj camanic ru̱cꞌ riwaꞌric jenoꞌ ajabe̱s, chiꞌnchel tinamit xiban chi xcojoric jenaj quehtalil pa risecꞌa̱j quikꞌab on yejal quiwach. r] Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok tikꞌimaj chic i tiyo̱x reꞌ rijalwachil i pe̱t maꞌ laj chicop, reꞌ ricab maꞌ laj chicop reꞌreꞌ xyeꞌeric kꞌab reh chi nariyeb ricꞌacharic i tiyo̱x reꞌreꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ tiyo̱x tikꞌimaj reꞌreꞌ xkꞌoric woꞌ cho eh xiban chi jarub paꞌ take maꞌ xilokꞌonic ta wach xicansaj take. &E Ruꞌum take sahchbal cꞌuxlis yeꞌo̱j kꞌab reh chi naribanam chi cꞌahchiꞌ ricamanic chiwach i pe̱t maꞌ laj chicop, jotꞌoric pa̱m quicapew-bal take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal narikꞌor queh chi naquitikꞌa̱b jenaj tiyo̱x reꞌ rijalwachej i pe̱t maꞌ laj chicop reꞌ wilic nak jenaj chꞌako̱j reh na̱ chi chꞌihchꞌ chi nariquimic nak xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ xquimic ta woꞌ. c? Reꞌ ricab maꞌ laj chicop reꞌreꞌ xiban woꞌ take nimak tak sahchbal cꞌuxlis ru̱cꞌ rajawric eh til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ rajawric chi riban chi nkajic cho kꞌa̱kꞌ pan taxa̱j chi quiwach take tinamit. lQ Reꞌ ricab maꞌ laj chicop reꞌreꞌ ncamanic chiwach i pe̱t maꞌ laj chicop reꞌ xyeꞌbic woꞌ rajawric chi naricamanic chiwach. Reꞌ ricab maꞌ laj chicop reꞌreꞌ xiban chi reꞌ chiꞌnchel take tinamit naquilokꞌem wach i pe̱t maꞌ laj chicop reꞌ wilic nak jenaj yocꞌonak chiwach jenaj queh na̱, reꞌ xbanic chi xquimic nak je. 3_ Chiri̱j chic ruꞌ, xwilow woꞌ chi jenaj chic maꞌ laj chicop xelic cho pan acꞌal. Reꞌreꞌ wilic quib rucꞌaꞌ jeꞌ ricab rucꞌaꞌ qꞌuijol laj me̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ jenaj ta wach rikꞌorbal chꞌi̱l jenoꞌ me̱ꞌ maj jeꞌ laꞌ nkꞌoric maꞌ laj wacax a̱kꞌ. R “Wi hab wach wilic chic chiri̱j chi narojic pan che̱ꞌ, reꞌreꞌ pan che̱ꞌ woꞌ narojic.Hab wach wilic chic chiri̱j chi naricansjic ru̱cꞌ chꞌihchꞌ, ru̱cꞌ woꞌ chꞌihchꞌ naricansjic, nqui rikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi nachalok take tiꞌcꞌaxic tikꞌimaj chic cho wach chi narichalic chana̱ tak, reꞌ hat-tak ritinami̱t i Dios chacuy tak i ransil i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i kAja̱w. Reꞌ Wa̱n ncꞌuhtjic reh jenaj chic maꞌ laj chicop D Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi naricꞌuluric i paꞌ bih tikꞌimaj chic cho wach, nipahkaj aweh tak chi chacoj tak rehtal chi coric i cꞌuta̱j rikꞌor chi jeꞌ wili: s~_ Qꞌuihal queh take cꞌacharel reꞌreꞌ, xquilokꞌej wach i maꞌ laj chicop reꞌreꞌ. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ cu pan pꞌuhtbal cho reh taxa̱j acꞌal maꞌ tzꞌihmbimaj ta cho quibihnal ruꞌum i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ wilic ta chiwach i hu̱j reꞌ ritzꞌihmbaj wi̱ꞌ quibihnal take nicꞌ paꞌ nimal take cꞌacharel yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom. 8}i Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ maꞌ laj chicop wili xyeꞌeric woꞌ kꞌab reh chi naripajam ri̱b cu̱cꞌ take lokꞌ laj ritinami̱t i kAja̱w Dios eh jeꞌ woꞌ chi nariyeb take pan acꞌal. Jeꞌ woꞌ xyeꞌeric woꞌ kꞌab reh chi nariwihꞌic riwaꞌric chi quina̱ take juꞌjun seht chi tinamit wach acꞌal xa nicꞌ paꞌ wach quitinamital quicꞌacharic wi̱ꞌ eh xa nicꞌ paꞌ wach quikꞌorbal quikꞌoric wi̱ꞌ. G| Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ laj chicop reꞌreꞌ pꞌuht woꞌ rikꞌoric chi eht chi ribanjic i maꞌ holohic ta laj kꞌoric chiri̱j i Dios eh jeꞌ woꞌ chiri̱j i Lokꞌ laj Yeꞌa̱b reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i kAja̱w Dios chꞌi̱l woꞌ chiqui̱j take nicꞌ paꞌ nimal wilque̱b pan taxa̱j. O{ Reꞌ maꞌ laj chicop reꞌreꞌ ruꞌum chi xyeꞌeric woꞌ kꞌab reh ruꞌum i Dios chi narikꞌoric pan eht laj kꞌoric eh chi naribanam woꞌ maꞌ holohic ta laj kꞌoric chiri̱j, xyeꞌeric kꞌab reh chi nariwihꞌic rajawric chi ribanaric xa chaj bih ra̱j ribanam chiwach i xib ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh. z} Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xquiyew quicꞌux chi rilokꞌonjic wach i maꞌ laj chicop wili chꞌi̱l i maꞌ laj wacax a̱kꞌ reꞌ xyeꞌbic rajawric chi takꞌanic. Ruꞌum reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: «Maꞌ hab ta wach jenoꞌ til wilic rajawric jeꞌ ricab i maꞌ laj chicop wili! Maꞌ hab ta wach jenoꞌ eripaj ri̱b ru̱cꞌ! nqui take. vye Reꞌ maꞌ laj chicop reꞌreꞌ chꞌako̱j pa̱m i jenaj queh na̱ eh ruꞌum chi xa tiꞌ chic wilic xa quimic nak chic ruyꞌej, xa reꞌ laꞌ reꞌ ritiꞌquilal reꞌreꞌ xikꞌolej woꞌ chic ri̱b eh maꞌ xquimic ta woꞌ je. Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ take tinamit wach acꞌal xsahchic quicꞌux eh chiri̱j chic reꞌ xquiyew quicꞌux chi tahkanic. 3x_ Reꞌ maꞌ laj chicop reꞌreꞌ xa jeꞌ chic ri̱j jenaj maꞌ laj me̱s bahlam, reꞌ take ro̱k xa jeꞌ chic ricab take ro̱k i chicop “Oso” ribihnal eh reꞌ chi̱ꞌ xa jeꞌ chic ricab chi̱ꞌ i cakcoj. Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ chicop reꞌreꞌ nim wach rajawric xyeꞌeric ruꞌum i maꞌ laj wacax a̱kꞌ eh jeꞌ woꞌ xyeꞌeric riwaꞌric chi narikꞌatbic kꞌoric richꞌi̱l i maꞌ laj wacax a̱kꞌ. Ww ) Chiri̱j wili, reꞌ hin xinpahꞌic pan sani̱b ar chi chi̱ꞌ maꞌ laj haꞌ. Ar ajic xwilow naxjohtic cho pan maꞌ laj haꞌ jenaj maꞌ laj chicop xa cꞌahbil chic ricaꞌybal wilic lajeb rucꞌaꞌ eh wuku̱b i na̱. China̱ juꞌjun queh lajeb chi rucꞌaꞌ wilic cojo̱j take juꞌjun coten chꞌihchꞌ eh chiwach take wuku̱b china̱ i chicop reꞌreꞌ, ar tzꞌihmbimaj take kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta laj kꞌoric chiri̱j i Dios. v9 Ar ajic reꞌ maꞌ laj wacax a̱kꞌ reꞌreꞌ xchalic riman ricꞌa̱ ru̱cꞌ i tutbe̱s reꞌreꞌ chi maꞌ xiban ta reh eh yuꞌna reꞌ chic take ra̱ꞌ riꞌsil cho i tutbe̱s reꞌreꞌ xo̱j riban kꞌakꞌanic cu̱cꞌ. Reꞌ take reꞌ, reꞌ woꞌ take quiniminic reh riCꞌuhbal i Dios eh til nquinimej woꞌ take cꞌuhtunic bano̱j ruꞌum i kAja̱w Jesus reꞌ aj Kꞌatal Kꞌoric.u} Xa reꞌ laꞌ reꞌ tutbe̱s reꞌreꞌ maꞌxta woꞌ bih xicꞌul maj xtobjic ruꞌum acꞌal naxmikric cho i jenaj maꞌ laj ho̱p chipam eh xitzꞌubej jok chiꞌnchel i haꞌ reꞌ xesaj cho pan chi̱ꞌ i maꞌ laj wacax a̱kꞌ reꞌreꞌ. t+ Nok wilic chic ar ixok reꞌreꞌ, reꞌ wacax a̱kꞌ reꞌ chi cꞌahchiꞌ woꞌ chic risiqꞌuim ri̱j ricojoric pan tiꞌcꞌaxic i tutbe̱s reꞌreꞌ xesaj cho haꞌ pan chi̱ꞌ xa cow chic ro̱k eh xitakꞌa̱ꞌ je chiri̱j i tutbe̱s reꞌreꞌ chi ricojoric pan tiꞌcꞌaxic. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ nak ra̱j chi xiqꞌuic molorok ponok ruꞌum ricowil ro̱k haꞌ reꞌreꞌ. s  xa reꞌ laꞌ reꞌ Dios xiban chi xelic cho quib rixi̱cꞌ jeꞌ ricab rixi̱cꞌ nimak tak xihcꞌ reh chi pan xiqꞌuinic narelic je chiwach i wacax a̱kꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌreꞌ xo̱j woꞌ pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel eh ar xcoꞌljic ruꞌum i Dios chiwach i wacax a̱kꞌ reꞌreꞌ chiwach xib ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh. Ur# Nok reꞌ maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ xilow chi xcuturic cho wach acꞌal, reꞌreꞌ xitokꞌa̱ꞌ risiqꞌuiric ri̱j ricojoric pan tiꞌcꞌaxic i tutbe̱s reꞌ xasjic tꞌuch racꞌu̱n Sq Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wihꞌok sukquil cꞌuxlis ayuꞌ pan taxa̱j.Til jeꞌ reꞌ naricꞌuluric ayuꞌ pan taxa̱j chi narisukbic kacꞌux nicꞌ paꞌ hoj qꞌuihal wilco̱j ayuꞌ
raj nchel awu̱cꞌ hat-tak cꞌacharel wilca̱t tak wach acꞌal chꞌi̱l take quicꞌacharic chi chi̱ꞌ take nimak tak haꞌ,
til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ je quetal awach tak ruꞌum nok kꞌe̱ꞌ tiꞌquil nawilom tak wach ruꞌum chi reꞌ aj Yahm xcuturic chic jok wach acꞌal
eh til pa risasil ricꞌa̱ wilic maj rehtꞌalim chi xa ajlamaj chic rikꞌijil wilic chi ajotꞌoric tak, nqui xkꞌormojic. Reꞌ cohsbal wach ribiral i maꞌ laj wacax a̱kꞌ chꞌi̱l i tutbe̱s xasjic rihaꞌlacꞌu̱n Gp Reꞌ aj tzꞌakol wach mahc reꞌreꞌ xyeꞌeric pan acꞌal cuꞌum take kich aj niminel
ru̱cꞌ richꞌiquinjic quicꞌux xcaꞌn chiri̱j riquimic i Cꞌacharel
reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ.Ruꞌum chi xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux, reꞌ Dios xiyew pan acꞌal i aj tzꞌakol mahc reꞌreꞌ.Maꞌ xa ta ruꞌum reꞌreꞌ xiban i Dios chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum chi reꞌ take reꞌ
maꞌ tiꞌ ta xquicꞌraj quicꞌacharic chi naquicansjic je ruꞌum rikꞌormojic i cꞌuhbal yeꞌo̱j queh. o Chiri̱j chic wili, xnibiraj ar pan taxa̱j jenaj cow laj kꞌoric chi jeꞌ wili:“Yuꞌna xcꞌuhtjic ayuꞌ pan taxa̱j chi reꞌ Dios ncoꞌlonic queh take cꞌacharel
eh chi reꞌreꞌ til wilic rajawric chi kꞌatal kꞌoric.Jeꞌ woꞌ, xcꞌuhtjic woꞌ chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric til wilic woꞌ rajawric!Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xcuturic chic jok wach acꞌal reꞌ ntzꞌakbic nak quimahc
take kich aj niminel chi kꞌi̱j chi akꞌab chiwach i Dios. ~nu Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ qꞌuih wach ribihnal wilic, jeꞌ ricab: “Reꞌ Najtir A̱kꞌ”, reꞌ “Aj Yahm” eh reꞌ “Aj Subul tinamit” woꞌ nok wilic, xcuturic cho wach acꞌal richꞌi̱l take raj tzꞌeꞌ wa̱ch eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ aj reꞌ i jotꞌo̱l queh take cꞌacharel chi junsut wach acꞌal. mw xa reꞌ laꞌ reꞌ maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ reꞌreꞌ richꞌi̱l take quitahkanic reh maꞌ xquicuy ta ransil i kꞌakꞌanic ru̱cꞌ i Que̱l chꞌi̱l take rich aj tzꞌeꞌ wach eh naxquikꞌeb i kꞌakꞌanic reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ chꞌi̱l take raj tahkanel maꞌ xyeꞌeric ta chic kꞌab queh chi xicahnic ar pan taxa̱j. elC Chiri̱j chic wili, cu reꞌ chic wi̱n xwilow chi ar pan taxa̱j xtohkꞌic jenaj kꞌakꞌanic. Xwilow chi reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ Que̱l ribihnal richꞌi̱l take rich aj tzꞌeꞌ wach xiꞌoquic chi kꞌakꞌanic ru̱cꞌ i maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ richꞌi̱l woꞌ take aj tzꞌeꞌ wach quitahkanic reh ruꞌ vke Nok cꞌamoj chic johtok racꞌu̱n ixok reꞌreꞌ, reꞌ ixok wili xo̱j ricꞌol ri̱b chipam jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel ruꞌum chi ar tikꞌimaj cho riyeꞌa̱b ruꞌum i Dios chi cꞌolbal ri̱b. Chi jeꞌ reꞌ ajic chiwach i xib ha̱b ru̱cꞌ waki̱b poh xo̱j ricꞌol wi̱ꞌ ri̱b ixok reꞌreꞌ, xtobjic ru̱cꞌ chiꞌnchel riwaꞌ riha̱ꞌ cuꞌum take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Reꞌ ripꞌuhtic jenaj kꞌakꞌanic
ar pan taxa̱j Tj! xa reꞌ laꞌ naxasjic tꞌuch racꞌu̱n ixok reꞌreꞌ ru̱cꞌ ti juncꞌam xcꞌamaric johtok i tꞌuch haꞌlacꞌun reꞌreꞌ ru̱cꞌ i Dios ar pa riyeꞌa̱b reꞌ riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric. Reꞌ riwi̱ꞌ chi xcꞌamaric johtok, reh chi reꞌ acꞌun wili ru̱cꞌ rinimal wach rajawric yeꞌo̱j erikꞌat kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit chi xa jeꞌ na chic wilic jenaj ribasto̱n chꞌihchꞌ pan kꞌab chi kꞌatoj kꞌoric. i Reꞌ wacax a̱kꞌ reꞌreꞌ ximolej take cho ru̱cꞌ rije jenaj ro̱x seht reh riqꞌuihal take chꞌimi̱l wilque̱b pan taxa̱j eh xitꞌeleꞌej take cho wach acꞌal. Chiri̱j chic reꞌ, xipahba̱ꞌ cok ri̱b chiwach ixok reꞌ qꞌuisi̱n chic maꞌ nasjic i rihaꞌlacꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi na asjok nak ti i haꞌlacꞌun reꞌreꞌ naricꞌuhxam nak ti pa ricꞌux Wh' Cu reꞌ chic wi̱n ruꞌ, jenaj woꞌ chic ilo̱j xniban reꞌ kꞌe̱ꞌ xsahchic wi̱ꞌ nicꞌux. Jeꞌ wili ilo̱j xniban ar pan taxa̱j: Ar wilic cho jenaj maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ wilic wuku̱b na̱ chꞌi̱l lajeb chi rucꞌaꞌ eh chi xoybal wach i juꞌjun china̱ wilic woꞌ juꞌjun chi coten laj chꞌihchꞌ. G~j{zBxiw&u-tis qomkihfcub*`__^\ZYjW UTSQNML@J/GFXD|B;A>u;:N86o5)4)2a0-,p*-(%&W#" 9?yl8 8 <vxeChiri̱j reꞌ, reꞌ chic take riqꞌuihal quiso̱l take kꞌatal kꞌoric xmoloric quiwach chi naquicansjic eh jeꞌ ricab nok jenaj cꞌul kꞌas reh chꞌihchꞌ ncojoric chi cansbal, reꞌ xcamanic reh i tzꞌuklic china̱ i sak ri̱j cawa̱y, reꞌ i rikꞌorbal reꞌ xitakꞌa̱ꞌ wi̱ꞌ quicansjic take sol reꞌreꞌ. Naxiban chi jeꞌ reꞌ, chiꞌnchel take cꞌuch xquinuksaj qui̱b chi coric ru̱cꞌ ricꞌuxuric quitiꞌjolal take chiꞌnchel take xicansjic reꞌreꞌ.wXa reꞌ laꞌ reꞌ tzꞌuklic china̱ i sak ri̱j cawa̱y xbanic canar i kꞌakꞌanic eh chi jeꞌ reꞌ xchoporic woꞌ i maꞌ laj chicop xa cꞌahbil chic rilbal. Naxchoporic ruꞌ, xchoporic woꞌ i chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ aj kꞌorol wili ar nak ricꞌul rajawric ru̱cꞌ i maꞌ laj chicop chi ribanaric take sahchbal cꞌuxlis eh chi ru̱cꞌ take sachbal cꞌuxlis reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ take cꞌacharel xijotꞌ. Chi jotꞌo̱j chic quicapew-bal, reꞌ take reꞌ xquicꞌul i rehtalil ribihnal i maꞌ laj chicop eh xquilokꞌej woꞌ wach i tiyo̱x reꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ rijalwachil i maꞌ laj chicop reꞌreꞌ. Naxichoporic aj take quib reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ laj chicop chꞌi̱l i raj kꞌorol, xicuturic chi cꞌacha̱ch take ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ xa ntenic chic cho rikꞌakꞌil eh xa sute̱n chic pa̱m chi asu̱pra reꞌ xa nquihic chic richuhil. sv_Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ hin xwilow wach i maꞌ laj chicop xa cꞌahbil chic rilbal, chꞌi̱l woꞌ take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal eh chꞌi̱l woꞌ take qꞌuih tuhm chi sol quimolom qui̱b chi kꞌakꞌanic ru̱cꞌ i tzꞌuklic nah sak ri̱j cawa̱y chi richꞌi̱l woꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ quihchꞌilinic reh chi riso̱l. >uuNachirak rikꞌijil chacꞌux aweh tak i quitiꞌjolal take kꞌatal kꞌoric eh jeꞌ woꞌ reꞌ quitiꞌjolal take sol chꞌi̱l tak cꞌamol quibe̱h. Jeꞌ reꞌ nok chacꞌux aweh tak i quitiꞌjolal take cꞌacharel nimak eh chi cucꞌ tak quiwach. Chacꞌux woꞌ aweh tak i quitiꞌjolal take cawa̱y chꞌi̱l woꞌ quitiꞌjolal take cꞌacharel quibehic china̱. Chacꞌux woꞌ aweh tak i quitiꞌjolal take cꞌacharel choplic on maꞌ choplic quina̱ ru̱cꞌ cow laj camanic ru̱cꞌ riwaꞌric jenoꞌ ajabe̱s, nqui cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh. ?twChiri̱j chic rilmijic i tzꞌuklic nah sak ri̱j cawa̱y, reꞌ hin xwilow nok jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios paꞌlic chiwach i kꞌi̱j, xa cow chic rikꞌoꞌrej je take cꞌuch chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom je queh: «Quim tak. Chamol awi̱b tak. Tiklic jenaj awaꞌ tak ruꞌum i Dios. As{Chiri̱j lok chiꞌnchel reꞌreꞌ, xinwilow woꞌ chi ar chiwach risoꞌ wilic waritu̱k tzꞌihmbimaj take kꞌoric kꞌoro̱j chiri̱j chi jeꞌ wili: “Reꞌ wili i Kꞌatal Kꞌoric reꞌ wilic rajawric chi quina̱ chiꞌnchel take kꞌatal kꞌoric, nqui rikꞌor. Jeꞌ woꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: “Reꞌ woꞌ wili Ajabe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ take chiꞌnchel ajabe̱s, nqui rikꞌor i kꞌoric tzꞌihmbimaj. 7rgJeꞌ woꞌ chic, xwilow woꞌ chi reꞌ rikꞌorbal reꞌ ncamanic reh chi ricamanbal, xa jeꞌ chic maꞌ laj cꞌul kꞌas re̱ chꞌihchꞌ. Ru̱cꞌ rikꞌorbal reꞌreꞌ riban chi reꞌ take cꞌacharel reh juꞌjun chi tinamit reꞌ maꞌ nca̱j ta quiniminic reh nquicꞌul i tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ woꞌ chic, xwilow woꞌ chi reꞌreꞌ riban ricamaj ru̱cꞌ rinimal rajawric jeꞌ ricab rajawric wilic aj chaꞌjanel me̱ꞌ nok wilic pa rikꞌab richꞌimim wilic ribolix laj chꞌihchꞌ china̱. Jeꞌ ricab nok reꞌ cꞌacharel resaj ransil chi ripuchꞌuric pa̱m i u̱wa chi resmejic lok i ri̱s, jeꞌ woꞌ reꞌ i Jesus naribanam woꞌ chi reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric, naresam rinimal wach ricꞌa̱ chi quina̱ take aj mahc chi riyeꞌeric cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱. ~quChiri̱j reꞌ xwilow chi reꞌ Jesus xchalic ayuꞌ wach acꞌal eh xa jeꞌ chic ricab juntuhm ok chi sol ntahkanic reh, chi tahkamaj woꞌ cho cuꞌum take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios aj pan taxa̱j. Reꞌ take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ xa sak chic i quisoꞌ wilic chiqui̱j eh maꞌ woꞌ chꞌuwaꞌ ta soꞌ wach, tzꞌukuk take ri̱j cawa̱y sak qui̱j. .pU Jeꞌ woꞌ xa quicꞌ chic riban risoꞌ eh reꞌ wili cojo̱j chi ribihnal: “Reꞌ aj Sakomonel Wach Noꞌjbal wilic chipam riCꞌuhbal i Dios”, nankꞌoric. >ou Reꞌ Jesus reꞌreꞌ xa quirepretic chic take nakꞌ wach xa jeꞌ chic take xak kꞌa̱kꞌ. Jeꞌ woꞌ yohbal wach take coten laj chꞌihchꞌ wilic chi xoybal wach na̱ eh yejal wach wilic woꞌ jenaj bihnal tzꞌihmbimaj chiwach, reꞌ xa reꞌ wach reꞌ nehtꞌalanic reh chaj bih ra̱j rikꞌorom. cn? Chiri̱j chic ruꞌ xwilow chi reꞌ taxa̱j xteh je pa̱m eh chi jeꞌ reꞌ xwilow wach jenaj sak ri̱j cawa̱y eh china̱ tzꞌuklic i Jesus reꞌ nkꞌormojic chi reꞌreꞌ nbanic chi nmanlajic wach i nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j ruꞌum i Dios eh jeꞌ woꞌ til aj chꞌiquem cꞌuxlis chiri̱j i rikꞌormojic i coric. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, coric laꞌ woꞌ wach ricꞌux chi kꞌatoj kꞌoric eh jeꞌ woꞌ chi kꞌakꞌanic cu̱cꞌ take raj ixowonel. }ms Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ hin xnixucꞌa̱ꞌ wi̱b chiwach raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios eh nok oquic nak chic wi̱n chi rilokꞌonjic wach, reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Ma̱ban jeꞌ reꞌ! Ma̱lokꞌej niwach i hin maj xa hin woꞌ ti raj camanom i Dios jeꞌ ricab nok wilca̱t i hat chꞌi̱l woꞌ take awas acha̱kꞌ aj niminel reꞌ quiniminic reh cꞌuhtunic bano̱j take ruꞌum i Jesus eh reꞌ take cꞌuhtunic reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ take xiyew i Lokꞌ laj Uxlabal chi narikꞌormojic cuꞌum take hab wach xyeꞌeric kꞌoric queh chi naquikꞌorom. Jeꞌ reꞌ ajic xa reꞌ woꞌ Dios nariyeꞌeric rilokꞌil, nqui xikꞌor wi̱n. Reꞌ iloj xiban i Wa̱n chiri̱j i jenaj
tzꞌuklic china̱ jenaj sak ri̱j cawa̱y _l7 Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Chatzꞌihmbaj take kꞌoric wili: Ato̱b je queh i yukꞌumaj take chi wiꞌc chipam i ninkꞌi̱j reh ricaxarahil i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, nqui xikꞌor wi̱n. Jeꞌ woꞌ xikꞌor wi̱n chi jeꞌ wili: «Chiꞌnchel take kꞌoric wili, til rikꞌorbal i kAja̱w Dios. Jeꞌ reꞌ nok til manlic coric wach take, nqui woꞌ wi̱n. Bk}Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ chiho̱j chic chi rehqꞌue̱n i Cꞌacharel
reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ xyeꞌeric reh i risoꞌ reh caxarahil
jeꞌ ru̱cꞌ til kꞌe̱ꞌ qꞌuih tzꞌa̱k ruꞌum richakꞌwachquilal
eh xa nrepretic woꞌ chic risakil.Reꞌ holohic laj tzꞌih wili rijalwachej i coric wach noꞌjbal
xcaꞌn take ritinami̱t i Dios sak chic wach quinoꞌjbal, nqui take. Bj}Kalokꞌej aj tak wach i Dios kꞌuruꞌ eh sukbok kacꞌux
maj yuꞌna reꞌ chiho̱j wach chi naribanam chi ehqꞌuenbe̱s,
tiklic chic chi naribanam chic caxa̱ra ruꞌum chi xponic chic rikꞌijil i caxarahil
ru̱cꞌ i Cꞌacharel reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. 0iYChiri̱j chic ruꞌ xnibiraj woꞌ chic nok juntuhm chi cꞌacharel xa jeꞌ chic ricab cowil ahnic riban i haꞌ nankꞌehbic cho wach sak rehp on xa jeꞌ chic ricab nkꞌoric cho jenaj cow laj cohok i kꞌoric xcaꞌn cho chi jeꞌ wili:«Yeꞌerok rilokꞌil i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric wilic
maj xa reꞌ wach reꞌ nkꞌatbic kꞌoric china̱ chiꞌnchel cꞌacharel. ihKChiri̱j chic reꞌ, ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric, ar xkꞌoric cho jenaj chi jeꞌ wili xikꞌor cho:«Reꞌ hat-tak reꞌ tiniminic tak reh take takꞌanic ribanam i Dios chi na̱camanic tak wi̱ꞌ,
chalokꞌej tak wach i Dios to̱b ta nchel xa nim chic awaꞌric on xa maꞌxta ti awaꞌric tak, nqui. ygkCu reꞌ aj ruꞌ, reꞌ take quejeb ricaꞌwinak (24) chi cꞌacharel reꞌ wilic quiwaꞌric jeꞌ ricab quiwaꞌric take rijeb tak winak, quichꞌi̱l take cꞌacharel reꞌ wilic nakꞌ quiwach chiqui̱j chi quiwach xquilokꞌej wach i Dios reꞌ tzꞌuklic chipam ritzꞌukꞌa̱b reh kꞌatbal kꞌoric. Til xquixucꞌa̱ꞌ qui̱b chiwach chi xquikꞌor chi jeꞌ wili:«Yeꞌerok aj rilokꞌil i Dios
maj til jeꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ tinamit reꞌreꞌ, nqui take. Zf-Chiri̱j chic ruꞌ xquikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili:«Yeꞌerok rilokꞌil i Dios maj reꞌ risibil i tinamit reꞌreꞌ
xa npokic woꞌ naricahnic chi junelic i kꞌi̱j sakom, nqui take. ReYeꞌerok woꞌ rilokꞌil maj reꞌ kꞌatoj kꞌoric riban ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis riban
eh coric woꞌ wach rikꞌorbal.Ruꞌum aj reꞌ xiban chi xchalic i tiꞌcꞌaxic china̱ i tinamit Wawilo̱nya
reꞌ wilic ribiral chi aj cꞌoyo̱m ruꞌum nok reꞌ tinamit reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok jenoꞌ ixok ncꞌambic be̱h pan cꞌoyomal,
xicꞌam woꞌ quibe̱h take cꞌacharel wach acꞌal chi rilokꞌonjic wach take tiyo̱x.Jeꞌ woꞌ chic reꞌ Dios xiban chi xicansjic take aj Wawilo̱nya
eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xyeꞌeric jelow-bal reh i nicꞌ paꞌ nimal tiꞌcꞌaxic xiban
queh take quiniminic reh takꞌanic ribanam i Dios chi naquicamanic wi̱ꞌ, nqui take. Jd Chiri̱j chic ricꞌuhtjic wi̱n nicꞌ wach risahchic wach i tinamit Wawilo̱nya, reꞌ hin xnibiraj chi xa cow chic kꞌoric xcaꞌn cho juntuhm chi tinamit ar pan taxa̱j eh jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom:«Yeꞌerok rilokꞌil i Dios maj xa reꞌ woꞌ reꞌ ncoꞌlonic keh eh xa reꞌ woꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric.Jeꞌ woꞌ, xa reꞌ woꞌ reꞌ sutumaj ri̱j ruꞌum i riholonquilal i sakom wilic wi̱ꞌ. cJeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ, xinwilow i hin nok china̱ i maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya til chalic reh i rinimal tiꞌcꞌaxic eh jeꞌ reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ maj chipam ruꞌ wilque̱b take cꞌacharel reꞌ xicansanic queh take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios eh queh take aj niminel reh Dios reꞌ take lokꞌ laj ritinami̱t. Jeꞌ woꞌ chic ruꞌum reh take aj Wawilo̱nya wili xicansjic take riqꞌuihal cꞌacharel reh toco̱m chik yu̱kꞌ qꞌuixca̱b ayuꞌ wach acꞌal.?bwJeꞌ woꞌ chic, maꞌ jenoꞌ chic sakombal narikopic chipam ayeꞌa̱b tak
eh maꞌxta woꞌ chic quiyeb quikꞌorbal take aj caxa̱ra chipam take ninkꞌi̱j reh caxarahil.Nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j wili til naricꞌuluric
maj reꞌ take awaj yaco̱l tak xquinimsaj qui̱b ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic quiwaꞌric
chiwach take toco̱m chic cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal
eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi xajotꞌ tak quicapew-bal take tinamit wach acꞌal naxacꞌuhtaj tak queh i waranic i naꞌn tak, nqui raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Va%eh maꞌ woꞌ jaruj ta chic naribirmijic chipam atinami̱t tak
take bi̱ch nbanjic ru̱cꞌ a̱rpa, nbanjic ru̱cꞌ su̱b, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ take caxlan su̱b.Jeꞌ woꞌ, maꞌ jenoꞌ chic camanom naricamanic awu̱cꞌ tak
eh maꞌ woꞌ eta chic nbirmijic i ahnic riban i abaj queꞌbal wach ixi̱m. J` Chiri̱j chic ruꞌ, cꞌuhtbal reh chi reꞌ tiꞌcꞌaxic narichalic china̱ i maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya, ar aj ruꞌ jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric xichop cho jenaj maꞌ laj abaj jeꞌ ricab nimal jenaj maꞌ laj queꞌbal ixi̱m eh xicut jok chipam rinimal haꞌ chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom:«Jeꞌ ricab sahchic wach xiban abaj wili jeꞌ woꞌ reꞌ narisahchic awach i hat-tak cꞌacharel reh maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya.Nachacꞌul tak jeꞌ reꞌ, maꞌ jaruj ta chic narilmijic awach tak E_«Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hat-tak wilca̱t tak ar pan taxa̱j sukbok acꞌux tak chi reꞌ tinamit reꞌreꞌ xicꞌul chic ritiꞌcꞌaxic.Sukbok woꞌ acꞌux hat-tak lokꞌ laj ritinami̱t i Dios,
jeꞌ woꞌ hat-tak pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h aj tahkanel reh Dios, chꞌi̱l woꞌ hat-tak aj kꞌorol riCꞌuhbal
maj reꞌ tiꞌcꞌaxic xchalic china̱ tinamit reꞌreꞌ xchalic chi yeꞌbal jelow-bal i tiꞌcꞌaxic ribanam cho aweh tak,
nqui xkꞌormojic queh take takꞌamaj chi nariyeb i tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take aj Wawilo̱nya. D^«Chi rehtalil aj chi wilic jenaj rinimal tiꞌquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, naquipokem poklaj pan quina̱ eh nacoquic chi okꞌic chi xa jeꞌ chic wili naquikꞌorom:‹Kꞌe̱ꞌ je quetal wach i maꞌ laj tinamit wili
maj to̱b ta xa ru̱cꞌ ribihomal xibihomric take aj ehcham nimak tak cano̱wa china̱ rinimal haꞌ,
xa chi juncꞌam woꞌ ti xsahchic wach ribihomal, nqui naquikꞌorom. |]qnaquilow rijohtic risibil i maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya chi cꞌahchiꞌ ricꞌahtic eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ jeꞌ wili naquikꞌorom: ‹Haj chic enchalic jenoꞌ tinamit jeꞌ ricab rilokꞌil i maꞌ laj tinamit wili, nqui naquikꞌorom. B\}maj xa ru̱cꞌ ti juncꞌam xsahchic wach i ribihomal nak wilic reh, nqui naquikꞌorom. «Jeꞌ woꞌ, reꞌ take nicꞌ paꞌ nimal quitakꞌanic chipam i nimak tak cano̱wa chꞌi̱l woꞌ take aj behsenel reh, chꞌi̱l woꞌ chiꞌnchel take quicamanic na̱ haꞌ xa cu naht woꞌ naquipahba̱b cho qui̱b T[!Jeꞌ aj wili naquikꞌorom naquipahꞌok chi rilmijic:‹Reꞌ maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya xa jeꞌ na ricab jenaj ixok reꞌ xa holohic chic risoꞌ ricoj chiri̱j
jeꞌ ru̱cꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ sak laj tzꞌih, on cak laj tzꞌih, on ru̱cꞌ tzꞌih cꞌul kꞌe̱ꞌ sakom chipam
eh rixoyej woꞌ ri̱b ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ,
jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ holohak laj abaj qꞌuih quitzꞌakil.Coric ruꞌ chi je nak reꞌ ritikꞌinjic ri̱b riban,
xa reꞌ laꞌ yuꞌna kꞌe̱ꞌ je quetal wach i maꞌ laj tinamit reꞌreꞌ Z«Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take aj yaco̱l reꞌreꞌ, reꞌ xibihomric ru̱cꞌ i cꞌa̱y ncaꞌn ru̱cꞌ i tinamit Wawilo̱nya nacokꞌic chi xa tiꞌ chic pan quicꞌux eh ruꞌum quiyoꞌjic chi ewoꞌ nchalic tiꞌcꞌaxic chi quina̱ i xchalic chi quina̱ i tinamit reꞌreꞌ xa cu naht chic naquipahꞌic je chi rilmijic reꞌ xicꞌul i tinamit reꞌreꞌ. ]Y3Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili naquikꞌorom reh maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya:‹Chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal xayew wi̱ꞌ acꞌux chi nariwihꞌic aweh maꞌxta chic awilom wach.Ayuꞌ xcahnic suk laj cꞌacharic nponic chawach eh xkꞌehbic woꞌ abihomal chi junpech, nqui naquikꞌorom. BX} «Jeꞌ woꞌ, maꞌ hab ta chic wach narilokꞌo̱j reh quicꞌa̱y take wili: Reꞌ take ri̱j tak che̱ꞌ yeꞌbal ricꞌohonquil haꞌ, reꞌ take ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chꞌi̱l woꞌ se̱nsa. Jeꞌ woꞌ take ncꞌohnic laj ikꞌo̱m ncojoric wach tzꞌih, jeꞌ woꞌ take latzbal che̱ꞌ chꞌi̱l i cꞌah laj haꞌ nxohcꞌsonic eh chꞌi̱l woꞌ i yolic laj ikꞌo̱m. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ take holohic laj rikꞌoril caxlan wiꞌc chꞌi̱l ixi̱m, jeꞌ woꞌ take aj ihkom laj chicop chꞌi̱l take me̱ꞌ, take cawa̱y, take behsbal, take cꞌacharel quicꞌayjic chipam cow laj camanic eh chꞌi̱l woꞌ take sol cꞌayamaj take chi reh kꞌakꞌanic. W  Reꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ, reꞌ sak laj chꞌihchꞌ, chꞌi̱l take holohak laj abaj qꞌuih quitzꞌakil, chꞌi̱l i holohic laj abaj “Pe̱rla” ribihnal, chꞌi̱l woꞌ take sak laj tzꞌih, cak laj tzꞌih, chꞌi̱l take tzꞌih cꞌul kꞌe̱ꞌ sakom chipam eh chꞌi̱l woꞌ take cak moyic laj tzꞌih jeꞌ ru̱cꞌ kꞌe̱ꞌ qꞌuihal quitzꞌakil. Jeꞌ woꞌ nquicꞌayej take ncꞌohnic laj tzꞌilom eh jeꞌ woꞌ take xa paꞌ bih tikꞌimaj take ru̱cꞌ ba̱k, ru̱cꞌ qꞌuih tzꞌa̱k laj che̱ꞌ, qꞌuih tzꞌa̱k laj chꞌihchꞌ chꞌi̱l woꞌ take paꞌ bih tikꞌimaj ru̱cꞌ sak laj abaj. 6Ve «Jeꞌ woꞌ, reꞌ take aj yaco̱l quichalic chi junsut yu̱kꞌ qꞌuixca̱b nacokꞌic woꞌ ruꞌum ritiꞌquilal quicꞌux chiri̱j tinamit reꞌreꞌ maj maꞌ hab ta chic wach narilokꞌo̱j reh quicꞌa̱y ar chipam i tinamit Wawilo̱nya. Reꞌ quicꞌa̱y take reꞌ, reꞌ take wili: =Us Nacaꞌn chi jeꞌ reꞌ, xa cu naht woꞌ naquipahba̱b je qui̱b chi rilmijic i cꞌahchiꞌ ricꞌulum i tinamit Wawilo̱nya ruꞌum quiyoꞌjic naroquic cho chi ewoꞌ nquicꞌul queh i tiꞌcꞌaxic xchalic china̱ i tinamit reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili kꞌoric cꞌahchiꞌque̱b:‘Kꞌe̱ꞌ je quetal awach, kꞌe̱ꞌ je quetal awach i hat maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya.Coric ruꞌ xa yohbal woꞌ nak chic wach awaꞌric naꞌn awi̱b
xa reꞌ laꞌ xa ru̱cꞌ ti juncꞌam xchalic tiꞌcꞌaxic chana̱, nqui naquikꞌorom. XT) «Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ aj wili naricꞌuluric ru̱cꞌ i tinamit Wawilo̱nya reꞌreꞌ: Reꞌ take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal reꞌ xcaꞌn jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ aj Wawilo̱nya chi xcaꞌn i cꞌahbilal eh jeꞌ woꞌ chi xcaꞌn i cꞌoyomal, reꞌ take reꞌ nacokꞌic ruꞌum ritiꞌquilal quicꞌux chiri̱j i tinamit reꞌreꞌ naquilow i risibil cꞌahchiꞌ rijohtic ruꞌum reh i cꞌahtic cꞌahchiꞌ ricꞌulum. ZS-«Chi jeꞌ aj reꞌ xa chiwach ti jenaj kꞌi̱j reꞌ tiꞌcꞌaxic wili narichalic chi quina̱:Reꞌ tiꞌquil cꞌuxlis, reꞌ cꞌahric, reꞌ quimic chꞌi̱l i cꞌahtic pan kꞌa̱kꞌ.Jeꞌ reꞌ ruꞌ naricꞌulum maj reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric narichꞌukum kꞌoric china̱. uRcReꞌ take cꞌacharel wilque̱b chipam i tinamit reꞌreꞌ
kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xquinimsaj qui̱b eh kꞌe̱ꞌ sukquilal i xicꞌacharic wi̱ꞌ.Jeꞌ ricab rinimal wach noꞌjbal xcaꞌn reꞌreꞌ,
jeꞌ ok woꞌ reꞌ rinimal wach okꞌic chꞌi̱l rinimal wach tiꞌcꞌaxic chacoj chi quina̱.Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ jeꞌ wili nquikꞌor pan quicꞌux: ‘Reꞌ katinamital wilic rajawric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit eh jeꞌ ricab chi maꞌxta bih jenoꞌ tiꞌ rilow wach jenoꞌ maꞌ reꞌ ta cahnel ixok, maꞌxta woꞌ kilom wach jenoꞌ tiꞌcꞌaxic, nqui xquikꞌor. QAr aj ruꞌ reꞌ take takꞌamaj cho chi riyeꞌeric i tiꞌcꞌaxic chi quina̱, jeꞌ wili xkꞌormojic queh:Chaꞌn tak cho jelow-bal i tiꞌcꞌaxic xiban queh take toco̱m.Reꞌ cok ruꞌ caꞌpech ok chic johtonak wach ransil rijelow-bal i tiꞌcꞌaxic chaꞌn tak queh chiwach xcaꞌn ruꞌ.Chayew tak jenoꞌ rinimal ritiꞌquil ricꞌux xa jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak atikꞌa̱b tak jenoꞌ riha̱ꞌ chi caꞌpech iqꞌuinak na̱ ricꞌahil chiwach xiyew queh toco̱m. VP%Reꞌ quimahc i tinamit wili kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal chi eta nak ntusuric wach chiꞌnchel,
cu enak rirak i rinahtil johtok na̱ taxa̱j.Ruꞌum aj reꞌ chalic reh i tiꞌcꞌaxic chi quina̱
maj reꞌ Dios maꞌ iqꞌuinak ta pa ricꞌux nicꞌ paꞌ nimal i maꞌ holohic ta laj bano̱j xcaꞌn, nqui wi̱n. VO%Chiri̱j ruꞌ xnibiraj woꞌ chic chi jenaj xkꞌoric cho ar pan taxa̱j chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom:«Reꞌ hat-tak nitinami̱t telen tak cho chipam quitinamital take aj Wawilo̱nya.Ma̱ban aweh tak i mahc ncaꞌn ruꞌ reh chi maꞌxta acꞌulum aweh tak take tiꞌcꞌaxic chalic reh chi quina̱. MNJeꞌ reꞌ naricꞌulum i tinamit reꞌreꞌ ruꞌum chi reꞌreꞌ xcꞌambic quibe̱h take chiꞌnchel nimak tak tinamit
chi xquicana̱ꞌ rilokꞌonjic wach i Dios xa jeꞌ na ricab xixohcꞌsaj take tinamit chi quicꞌamaric je take pan cꞌoyomal.Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal xcaꞌn i cꞌahbilal jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak caꞌnam i cꞌoyomal.Jeꞌ woꞌ, reꞌ take aj yaco̱l chi junsut wach acꞌal xcaꞌn woꞌ i cꞌahbilal ru̱cꞌ ribihomsjic qui̱b xcaꞌn.Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ xquicꞌoꞌnej quibihomal ru̱cꞌ rilokꞌoric take xa paꞌ bih jaric maꞌ curman ta woꞌ nak chi queh, nqui xikꞌor. MReꞌreꞌ xa cow chic quiqꞌuer quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili:«Narisahchic chic wach i maꞌ laj tinamit Wawilo̱nya!Yuꞌna naricahnic chi quipatbal chic take raj toꞌo̱l aj Yahm
eh jeꞌ woꞌ quiyeꞌa̱b chic take maꞌ tob laj uxlabal.Ar chipam i tinamit reꞌreꞌ nacaꞌnam woꞌ quike̱s take tzꞌiquin jeꞌ ru̱cꞌ chaweh hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel yibel quiwach
eh maꞌ kꞌoro̱j ta woꞌ quibihnal chi tare̱t chipam Cꞌuhbal Yeꞌo̱j cho reh Moyses. PL Chiri̱j take wili, xwilow woꞌ chic jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios kꞌe̱ꞌ nimal rajawric, xkajic cho pan taxa̱j eh naxchalic til xa nsakomonic chic i wach acꞌal xiban ru̱cꞌ risakomil. K{Reꞌ aj chic ixok xawilow wach, rijalwachej i maꞌ laj tinamit reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal rajawric wilic, ruꞌum chi reꞌ take aj kꞌatal kꞌoric xquiyew kꞌab chi naribanjic i kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ ayuꞌ wach acꞌal, nqui wi̱n.XJ)Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiꞌnchel wili naricꞌuluric maj reꞌ Dios xicoj pan ca̱mna ribanaric reꞌ haj wilic i xa̱j ruꞌ chi xcaꞌn jeꞌ ricab i wili: Chi xa jenaj chic wach quicꞌux naquikꞌahsam i cajawric reh i maꞌ laj cak ri̱j chicop chi toꞌbal reh, cu rehtal narinimjic haj wilic i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. ZI-Reꞌ maꞌ laj cak ri̱j chicop chꞌi̱l take lajeb chi rucꞌaꞌ xawilow wach naribanam chi naquixowem wach i aj cꞌoyo̱m eh jeꞌ ricab nok jenoꞌ ixok ncanabjic chi maꞌxta chic risoꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ nacaꞌnam ruꞌ, naquicana̱b woꞌ i tinamit reꞌreꞌ chi maꞌxta chic soꞌ ribihomal eh xa ta woꞌ nak hab chic wach nariwihꞌic chipam i tinamit reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nok reꞌ cꞌuch ricꞌux i camnak chicop cu rehtal risach wach jeꞌ woꞌ reꞌ nacaꞌnam ru̱cꞌ i tinamit wili, naquisacham woꞌ wach chi junpech naquicut pan kꞌa̱kꞌ. PHChiri̱j ruꞌ reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xikꞌor wi̱n chi jeꞌ wili: «Reꞌ ro̱k haꞌ wilic chipam i tinamit xawilow wach chi tzꞌuklic wi̱ꞌ i cꞌoyo̱m, reꞌreꞌ rijalwachej take riqꞌuihal cꞌacharel reꞌ cꞌul elenak take cho chi junsut tinamit wach acꞌal ru̱cꞌ rehreh wach quikꞌorbal. :GmReꞌ aj take reꞌreꞌ chi quichꞌi̱l i maꞌ laj cak ri̱j chicop, nacucsam jenaj kꞌakꞌanic ru̱cꞌ i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌreꞌ nariyeb take pan acꞌal chi ihchꞌilimaj cuꞌum take nicꞌ paꞌ nimal yukꞌumaj take ruꞌum i Dios eh nquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j ruꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ wilic chi ajabe̱s chi quina̱ chiꞌnchel take wilque̱b chi ajabe̱s take eh jeꞌ woꞌ wilic chi quinahsil take kꞌatal kꞌoric, nqui xikꞌor wi̱n. F} Reꞌ take lajeb chi kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ nacaꞌnam jenaj wach cꞌuxlis chi ritobjic i maꞌ laj chicop reꞌreꞌ eh chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ take kꞌatal kꞌoric wili naquikꞌahsam pan kꞌab i nicꞌ paꞌ nimal i cajawric wilic. YE+ «Reꞌ chic take lajeb chi rucꞌaꞌ i maꞌ laj cak ri̱j chicop xawilow wach, rijalwachej take lajeb chi kꞌatal kꞌoric maꞌ jaꞌ nquicꞌul ta cajawric chi kꞌatal kꞌoric, xa reꞌ laꞌ naquicꞌul cajawric xa juncꞌam woꞌ ti nariwihꞌic cajawric chi kꞌatoj kꞌoric quichꞌi̱l i maꞌ laj cak ri̱j chicop. xDi Jeꞌ woꞌ, reꞌ maꞌ laj cak ri̱j chicop wihꞌinak cho najtir kꞌi̱j reꞌ maꞌ wilic ta chic yuꞌna ruꞌum chi camnak chic, reꞌreꞌ rijalwachej i riwahxak kꞌatal kꞌoric nariwihꞌic. Reꞌ jenaj chic kꞌatal kꞌoric wili, reꞌ woꞌ jenaj chi quixilac take wuku̱b eh cꞌahchiꞌ rojic chipam i yeꞌa̱b narisahchic wi̱ꞌ wach chi junpech. KC Queh take wuku̱b chi kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, hoꞌo̱b chic iqꞌuinak take lok chi kꞌatoj kꞌoric eh xiquimic chic je. Jenaj cꞌahchiꞌ chi kꞌatoj kꞌoric yuꞌna eh reꞌ jenaj chic jaꞌ ritokꞌa̱ꞌ ta kꞌatoj kꞌoric. Nachitokꞌa̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric ruꞌ xa maꞌ naht ta woꞌ ti naribanam. GB Ra̱j hat-tak wi wilic anoꞌjbal tak enarak tak chiri̱j chi coric i nanikꞌorom wili: Reꞌ wuku̱b china̱ wilic reh i maꞌ laj cak ri̱j chicop reꞌreꞌ, rijalwachej i wuku̱b chi yu̱kꞌ wilque̱b chipam i tinamit reꞌ tzꞌuklic wi̱ꞌ ixok eh jeꞌ woꞌ rijalwachej i wuku̱b chi aj kꞌatal kꞌoric. nAUJeꞌ aj wili kꞌuruꞌ quibiral: Reꞌ maꞌ laj cak ri̱j chicop xawilow wach reꞌ woꞌ reꞌ wihꞌinak cho najtir kꞌi̱j ayuꞌ wach acꞌal eh to̱b ta yuꞌna maꞌxta nak chic ayuꞌ ruꞌum chi camnak nak chic, narijohtic woꞌ chic cho pan jul cahk reh chi naritakꞌabjic pan tiꞌcꞌaxic sachbal wach chi junpech. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ maꞌ laj cak ri̱j chicop reꞌreꞌ, reꞌ wihꞌinak cho najtir kꞌi̱j ayuꞌ wach acꞌal xa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌ wilic ta chic ayuꞌ, naricꞌulic woꞌ chic lok eh ru̱cꞌ ricꞌulic kꞌe̱ꞌ narisahchic quicꞌux nicꞌ paꞌ nimal take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ cu pan pꞌuhtbal cho reh taxa̱j acꞌal maꞌ tzꞌihmbimaj ta cho quibihnal chiwach i hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ quibihnal nicꞌ paꞌ nimal take yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom. 1@[reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xikꞌor wi̱n chi jeꞌ wili: «Chaj waꞌric nansahchic acꞌux? Reꞌ hin nanisakomem wach aweh i maꞌ nrakmajic ta chiri̱j naxawilow wach ixok chꞌi̱l i maꞌ laj cak ri̱j chicop tzꞌuklic wi̱ꞌ reꞌ wilic wuku̱b i na̱ eh wilic lajeb rucꞌaꞌ. @?yChiri̱j chic ruꞌ xwilow chi reꞌ ixok reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ poꞌ nchel qꞌuihal take aj niminel ricansam take je ruꞌum reh rikꞌormojic ribiral i Jesus. Reꞌ ixok wili, ru̱cꞌ i xiban reꞌreꞌ, xcahnic chi xa jeꞌ chic ricab ncahnic jenoꞌ cꞌacharel ruqꞌuej yohbal wach qꞌuihal i cꞌah laj haꞌ chi xa xohqꞌuel chic xcahnic. Reꞌ hin yohbal wach xsahchic nicꞌux naxwilow i reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ, !>;Jeꞌ woꞌ, yejal wach ixok wili tzꞌihmbimaj take kꞌoric reꞌ maꞌ hab ta wach nrakbic chiri̱j chaj bih ra̱j rikꞌorom eh reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: «Reꞌ tinamit Wawilo̱nya wili reꞌ maꞌ holohic ta ribiral wilic, reꞌreꞌ quitutil chiꞌnchel take tinamit aj cꞌoyo̱m eh jeꞌ woꞌ quitutil woꞌ chiꞌnchel quibanic cꞌahbilal laj noꞌjbal, nqui rikꞌor. -=Sreꞌ tiklic ru̱cꞌ risoꞌ chi cak laj tzꞌih chꞌi̱l kꞌekmoyic ricakil laj tzꞌih. Reꞌ ixok wilic xa nrepretic chic riholonquil ritikꞌinjic ri̱b ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ riban, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ take holohic laj abaj qꞌuih tzꞌa̱k on ru̱cꞌ holohic laj abaj “Pe̱rla” ribihnal. Reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj culc pan kꞌab tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ nujunak ru̱cꞌ cꞌah laj haꞌ nxohcꞌsonic eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ rijalwachej i cꞌahbilal riban ru̱cꞌ ricꞌoyomal. C<Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xiricꞌam woꞌ chic je pan jenaj chic yeꞌa̱b chi rilmijic jenaj chic ilo̱j chi hin toꞌbomaj ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ xwilow wi̱ꞌ jenaj yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Chipam reꞌ ilo̱j wili xwilow woꞌ wach jenaj maꞌ laj cak ri̱j chicop maꞌ holohic ta rilbal. Reꞌ maꞌ laj cak ri̱j chicop wili reꞌ nujunak ri̱j reh take kꞌoric tzꞌujbal reh Dios, wilic woꞌ wuku̱b rina̱, wilic lajeb rucꞌaꞌ eh china̱ i chicop wili tzꞌuklic jenaj ixok +;Oreꞌreꞌ wilic china̱ i tojbal wach i mahc reꞌreꞌ ruꞌum chi reꞌreꞌ xcꞌambic quibe̱h take chiꞌnchel nimak tak tinamit chi xquicana̱ꞌ rilokꞌonjic wach i Dios, xa jeꞌ na ricab xixohcꞌsaj take reh chi xicꞌam je take pan cꞌoyomal. Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal xcaꞌn i cꞌahbilal jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak caꞌnam i cꞌoyomal, nqui wi̱n. [: 1Chiri̱j chic ruꞌ xchalic jenaj queh wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ wilic juꞌjun chi chꞌihchꞌ culc pan quikꞌab, jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Quim ayuꞌ, nanicꞌuhtam aweh i tojbal wach mahc wilic china̱ i tinamit wili. Reꞌ tinamit wili reꞌ wilic ribiral jeꞌ ricab ribiral jenoꞌ aj banol reh cꞌoyomal Z9-Jeꞌ woꞌ chic naxcꞌuluric reꞌreꞌ, ar pan taxa̱j xikꞌehbic take cho nimak tak sakꞌwach chi quina̱ tinamit, juꞌjun na quental rahlil juꞌjun. Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ take tinamit xquitzꞌujlom johtok i Dios ruꞌum ritiꞌquil xbanaric queh maj reꞌ sakꞌwach reꞌreꞌ jenaj rinimal tiꞌcꞌaxic xiban queh.@8yNaxchalic i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, chiꞌnchel take yeꞌa̱b sutumaj qui̱j ruꞌum haꞌ, chꞌi̱l take nimak tak yu̱kꞌ sahchic quiwach, maꞌ cu ta chic xicꞌutunic take. u7cJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ naxiban i hihc wili, xelic oxchꞌak i maꞌ laj tinamit eh reꞌ take nimak tak tinamit xihitlijic wach acꞌal. Reꞌ chiꞌnchel xcꞌuluric wili reꞌreꞌ ncꞌuhtunic reh chi reꞌ Dios jeꞌ ricab nanyeꞌeric i cꞌah laj haꞌ chipam jenaj chꞌihchꞌ culc, maꞌ jaruj ta xiqꞌuic pa ricꞌux riyeꞌeric cho rinimal wach tiꞌcꞌaxic china̱ i tinamit Wawilo̱nya ruꞌum reh rinimal wach ricꞌa̱ chiri̱j i quimahc take cꞌacharel quicꞌacharic ar. ?6wXa reꞌ aj woꞌ reꞌ ruꞌ, xicꞌuyuꞌjic take cho cohok eh xquirehpaj cho quisakomil. Jeꞌ woꞌ, wilic take kꞌoric xbirmijic cho cu pan taxa̱j eh xiban jenaj hihc yohbal wach cowil reꞌ maꞌ woꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j sakom ribanam cho cu richꞌihquic cho quicꞌacharic take cꞌacharel. U5#Chiri̱j ruꞌ chalic i riwu̱k raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xo̱j woꞌ richihca̱j pan te̱w i wilic chipam i chꞌihchꞌ culc. Naxiban chi jeꞌ reꞌ ar pan taxa̱j chipam i lokꞌ laj yeꞌa̱b reꞌ xa cꞌahchiꞌ woꞌ riyeꞌeric wi̱ꞌ rilokꞌil i Dios, xkꞌoric cho jenaj wilic cok ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric eh jeꞌ wili xikꞌor cho: «Xmanlajic chic wach chiꞌnchel i tiꞌcꞌaxic, nqui xikꞌor cho. L4Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take xib chi maꞌ tob laj uxlabal xquimol wach take kꞌatal kꞌoric chiꞌnchel tinamit wach acꞌal reh chi nacoquic chi kꞌakꞌanic ru̱cꞌ i Dios ar chipam i jenaj yeꞌa̱b “Armajeron” ribihnal pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. T3!Ruꞌum aj reh naricꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus rikꞌorom woꞌ nak chic cho i wili: «Chacoj tak rehtal: Reꞌ nicꞌulic lok i hin naribanam xa jeꞌ ricab ncꞌulic lok jenoꞌ aj lekꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak chaꞌn tak jeꞌ ricab riban i cꞌacharel reꞌ noquic chi chaꞌjanic eh chi jeꞌ reꞌ richaꞌjej ri̱j risoꞌ chi maꞌ hab ta wach enelkꞌenic reh. Reꞌ Dios rilow cho chi ato̱b reh cꞌacharel reꞌ jeꞌ reꞌ rinoꞌjbal maj jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel chaꞌjanic riban, to̱b ta ponok i aj lekꞌ, xa maꞌxta woꞌ ricahnic pan qꞌuixbilal ruꞌum chi reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel enquilow nak chi maꞌxta chic risoꞌ, nqui rikꞌorom cho i Jesus. 2Reꞌ take xib reꞌreꞌ, ruꞌum chi maꞌ tob laj uxlabal take, xcaꞌn take rehreh wach sachbal quicꞌux take cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, xiponic woꞌ cu̱cꞌ take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal chi rijohsjic quicꞌux chi rimoloric qui̱b chꞌi̱l quiso̱l chi nacoquic chi kꞌakꞌanic cu̱cꞌ take ritinami̱t i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric wilic. IB}h{%vu-qqnmjifcba9`K_9][YVUSPTNMKK&JHWG8EDqB?>a<;:9W8642$003.,*)k's%#)!c %r+AzJz" n D"XBA  Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ xa ta reꞌ chawi̱j tak quinkꞌoric naniban niti̱j jeꞌ laꞌ woꞌ nipahkaj reh Dios wi laꞌ jeꞌ reꞌ ra̱j ruꞌ, chiyew ta nak kꞌab wi̱n chi equino̱j awu̱cꞌ tak pan jenoꞌ kꞌi̱j chi nawojic tak ca̱t wicꞌram cho. F@  Chipam take ti̱j niban, reꞌ hin xa quinkꞌoric woꞌ chawi̱j hat-tak. Reꞌ ok Dios kꞌorok aweh tak chi til jeꞌ reꞌ niban maj reꞌreꞌ quirilow cho ru̱cꞌ chiꞌnchel chaj bih niban ruꞌum nok wilic cho chi Ajabe̱s reh camanic niban ru̱cꞌ chiꞌnchel i wa̱mna. Reꞌ camanic niban reꞌreꞌ, reꞌ i rikꞌormojic ribiral i Acꞌunbe̱s ru̱cꞌ take kꞌoric nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh cꞌacharel quicꞌulbic reh. D? Ru̱cꞌ i pe̱t kꞌoric nwa̱j nitokꞌa̱b wi̱ꞌ nihu̱j wili, nwa̱j nikꞌorom chi awuꞌum aweh hat-tak wilic tioxonic pan wa̱mna naniban johtok niti̱j eh reꞌ nbanic chi quintioxonic johtok chiwach i Dios reꞌ nilokꞌej wach, reꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ niban maj xa haj tinamit nelic lok abiral tak, nkꞌormojic chiri̱j nicꞌ wach richꞌiquinjic acꞌux naꞌn tak chiri̱j i Jesus. V> 'Aweh hat-tak reꞌ ticꞌacharic tak ar Ro̱ma nitzꞌihmbaj je i hu̱j wili eh ayuꞌ tinicꞌalenej tak je hat-tak reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj tak i Dios eh xatriyukꞌej tak chi ribanaric chi hat-tak chic lokꞌ laj ritinami̱t. Jeꞌ aj wili acꞌalenjic tak niban je kꞌuruꞌ: Reꞌ ta nak ratoꞌbil eh jeꞌ woꞌ i sukquil cꞌuxlis riyew cho kAja̱w Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta nak reꞌ wihꞌok pan acꞌacharic tak. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ xa riban woꞌ riti̱j
chiqui̱j take aj niminel aj Ro̱ma ^= 7Reꞌ hat-tak aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ ticꞌacharic tak ar Ro̱ma, wilca̱t woꞌ tak pa riman quichꞌi̱l take jeꞌ reꞌ ncaꞌn maj reꞌ hat-tak kꞌoro̱j chic aweh tak chi jeꞌ wili ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric: «Quim tak wu̱cꞌ eh reꞌ hin etinicoj tak chi waj tahkanel, nqui kꞌoro̱j cho aweh tak. D< Ruꞌum aj chi reꞌ Jesus wilic rajawric, reꞌreꞌ xiban chi xnicꞌul ru̱cꞌ i Dios i atoꞌbil wili: Chi reꞌreꞌ xiripahba̱ꞌ chi raj kꞌoro̱l eh chi ru̱cꞌ nicamaj niban reꞌ ok i Jesus chicꞌul rilokꞌil. Nok nicꞌulum aj chic i atoꞌbil reꞌreꞌ, niban nicamaj reꞌreꞌ reh chi xa paꞌ tinamit wilque̱b wi̱ꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus, ewoꞌ nquinimej. 6; gJeꞌ woꞌ kehtꞌalim chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios jeꞌ wili rikꞌor chiri̱j i Jesus: «Reꞌ rAcꞌu̱n i Dios wilic rajawric, nqui rikꞌor. Ru̱cꞌ i rucsjic cho chi quixilac take camnak chi xcꞌacharic woꞌ chic, reꞌreꞌ ncꞌuhtunic keh hoj chi reꞌ Jesus til wilic rajawric. v: geh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ take holohic laj kꞌoric reꞌreꞌ nkꞌoric chiri̱j i rAcꞌu̱n i Dios reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, Jesus ribihnal. Chiri̱j i Jesus reꞌreꞌ kehtꞌalim i wili: Chi reꞌreꞌ naxcꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal ar chalanak rijaꞌquil ru̱cꞌ i kꞌatal kꞌoric aj najtir kꞌi̱j maꞌ Tawiy. T9 #Chiri̱j chi nikꞌorom chic lok reꞌreꞌ, nanikꞌorom take holohic laj kꞌoric wili reꞌ chalanak ru̱cꞌ i Dios: Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi reꞌreꞌ xiyew cho rikꞌormojic queh take raj kꞌorol Cꞌuhbal takꞌamaj take cho ruꞌum chi wilic take holonquilal naribanam 88 mReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je i hu̱j wili. Reꞌ hin nwa̱j nikꞌorom je aweh tak take kꞌoric wili chiwi̱j: Reꞌ hin, hin pahbamaj chi aj kꞌoro̱l, banol reh camanic xiritakꞌa̱ꞌ wi̱ꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ, nikꞌor woꞌ aweh tak chi reꞌ Dios xchihbic wi̱n chi nanikꞌorom take holohic laj kꞌoric nchalic ru̱cꞌ eh jeꞌ woꞌ chi reꞌ woꞌ reꞌ xkꞌoric wi̱n chi jeꞌ wili: «Quim hat Lu̱ꞌ, reꞌ hat naca̱t nipahba̱b chi hat waj kꞌoro̱l Cꞌuhbal, nqui wi̱n. 7Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ ta nak i kAja̱w Jesus chiyew cho ratoꞌbil chana̱ chawunchelal tak. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok!,6QJunpech aj woꞌ chic, reꞌ Jesus reꞌ nkꞌoric ricorquil i chiꞌnchel wili, rikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili: «Til coric, xa loqꞌuil ti chalic wi̱n, nqui rikꞌor. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin xnicꞌuꞌlej johtok chi jeꞌ wili: «Quim kAja̱w Jesus. Tichalen! quinqui reh. C5Jeꞌ woꞌ, maꞌ jenoꞌ cꞌacharel eresaj lok ru̱cꞌ i kꞌoric tzꞌihmbimaj chipam i hu̱j wili chiri̱j nicꞌ paꞌ nimal xkꞌormojic lok ribiral chi naricꞌuluric johtok chi kawach maj wi jeꞌ reꞌ eriban maꞌxta woꞌ riyeꞌeric reh ruꞌum Dios chi naricꞌuxum reh i wach i che̱ꞌ reꞌ nyeꞌbic cꞌacharic chi junelic eh maꞌxta woꞌ roquic chipam “Lokꞌ laj Tinamit” reꞌ wilic ribiral chipam i hu̱j wili. f4EReꞌ hin Wa̱n reꞌ xintzꞌihminic lok reh take kꞌoric wili nwa̱j nibanam jenaj kꞌilo̱j queh chiꞌnchel take naquibirinic reh i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chipam i hu̱j wili reꞌ nkꞌoric chiri̱j i naricꞌuluric johtok. Reꞌ aj wili i kꞌilo̱j niban: Maꞌ hab wach ncojbic na̱ take kꞌoric reꞌreꞌ maj hab wach jeꞌ reꞌ riban, reꞌ Dios nariyeb cho rinimal tiꞌcꞌaxic wach na̱ reꞌ tzꞌihmbimaj ribiral chipam i hu̱j wili. U3#Naxbirmijic i xikꞌor i Jesus reꞌreꞌ, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal chꞌi̱l take ricꞌulum chic chi rehqꞌue̱n i kAja̱w Jesus reꞌ rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor reh i xa hab wach i ra̱j ricojom wach ruꞌ: «Tichalok yuꞌna! nqui take. Jeꞌ woꞌ, curman chi reꞌ naribirinic reh kꞌoric wili, chikꞌor woꞌ chi jeꞌ wili reh jenoꞌ hab wach chic ra̱j woꞌ ricojom wach ruꞌ: «Tichalok yuꞌna! nqui chikꞌor. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok curman chi xa hab wach chiki̱j richi̱ꞌ nchalic reꞌ wilic wi̱ꞌ i cꞌaꞌchel laj haꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ wi hab wach ra̱j chi enchal ru̱cꞌ i Jesus chicꞌul woꞌ i kꞌoric kꞌoro̱j ruꞌum. Reꞌ cꞌacharel riban chi jeꞌ reꞌ til nariyeꞌeric ricꞌacharic chi junelic xa chi si̱ jeꞌ ricab nok chi xa chi si̱ nyeꞌeric riha̱ꞌ jenoꞌ cꞌacharel chiki̱j richi̱ꞌ. Reꞌ Wa̱n ricohlaj wach ritzꞌihmjic i hu̱j wili <2q‹Reꞌ hin, hin Jesus eh reꞌ hin xintakꞌanic cho reh waj tzꞌeꞌ wa̱ch reh chi xchalic kꞌorol reh ricorquil i cꞌuhbal wili queh i juꞌjun chꞌuk chi moloj wach aj niminel. Reꞌ hin, hin ra̱ꞌ riꞌsil cho i najtir aj kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy. Reꞌ woꞌ hin jeꞌ nicab i nim laj chꞌimi̱l reꞌ xa nsakomonic chic riban cho nanoquic cho sakꞌic, nqui Jesus, nqui wi̱n i aj tzꞌeꞌ wach reꞌreꞌ. *1MTzꞌa̱b ruꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌ take yibel wach quicꞌacharic, chꞌi̱l take aj war, chꞌi̱l take quibanic cꞌoyomal, chꞌi̱l take aj cansanel, chꞌi̱l woꞌ take quilokꞌonic tiyo̱x, reꞌ chiꞌnchel reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take quicꞌaxbic wach i chucuj kꞌoric eh maꞌ nquicana̱ꞌ ta ribanaric maꞌxta quicꞌuluric cho chipam tinamit reꞌreꞌ, naquicahnic laꞌ lok chiri̱j. /0WJeꞌ reꞌ nok kꞌe̱ꞌ ato̱b queh take cꞌacharel reꞌ xa eli̱c woꞌ nquisakbej wach i ca̱mna jeꞌ ricab ncaꞌn take cꞌacharel nok nquitzꞌaj wach i quisoꞌ ncahnic chi sak chic wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi jeꞌ reꞌ ncaꞌn nariyeꞌeric queh chi naquicꞌuxum queh i wach i che̱ꞌ reꞌ nyeꞌbic cꞌacharic eh chi na woꞌ coquic chipam ritzꞌahpil i “Acꞌ tinamit Jerusalen” ribihnal. :/m Jeꞌ reꞌ riban chi eniban ruꞌum reh i wili: Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ ritusjic wach take tzꞌihm chi wilic jenaj pꞌutbal cho reh eh wilic woꞌ jenaj cohlsbal wach tzꞌihm, jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, hin woꞌ xinpꞌutbic cho reh chiꞌnchel eh hin woꞌ chic nanicohlsonic wach. B.} Jeꞌ reꞌ ajic, ruꞌum chi reꞌ Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ naribanam i chꞌukuj kꞌoric reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach quibano̱j take cꞌacharel, chabiraj tak chi coric reꞌ rikꞌor ruꞌ chi jeꞌ wili: ‹Reꞌ hin Jesus loqꞌuil ti quinchalic! Naquincꞌolok lok naniyeb i co̱ch tanlic chi nariyeꞌeric queh take juꞌjun chi cꞌacharel reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach i quibano̱j. - Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi reꞌ rikꞌijil reꞌreꞌ ponic chic reh, nikꞌor aweh chi xa hab wach cꞌacharel reꞌ maꞌ ra̱j ta ricana̱b ribanaric i cꞌahbilal laj noꞌjbal, reꞌ chic kꞌorel ruꞌ wi cu eritik juꞌ ribanaric i noꞌjbal reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ, reꞌ maꞌ ra̱j ta ricana̱b ribanaric i mahc reꞌ woꞌ kꞌorel ruꞌ wi cu ewoꞌ ritik juꞌ ribanaric i mahc. Raj nchel i cꞌacharel reꞌ riban i holohic laj noꞌjbal chitik woꞌ juꞌ ribanaric i holohic laj noꞌjbal eh reꞌ riyew ricꞌux chi rinimjic i Dios chitik woꞌ juꞌ riyeꞌeric ricꞌux chi ribanjic reꞌreꞌ, nqui xikꞌor. ?,w Chiri̱j chic ruꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor wi̱n: «Reꞌ rikꞌijil chi naricꞌulmujic i nicꞌ paꞌ nimal i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chipam i hu̱j wili reꞌ nkꞌoric chiri̱j i naricꞌuluric johtok, ponic chic reh. Ruꞌum aj reꞌ ma̱cana̱ꞌ xa pan acꞌux take kꞌoric kꞌoro̱j aweh chi xatzꞌihmbaj chipam i hu̱j wili chiri̱j reꞌ xkꞌormojic lok chi naricꞌulmujic johtok chi kawach. t+a xa reꞌ laꞌ naxniban chi jeꞌ reꞌ, reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Ma̱ban jeꞌ reꞌ! Ma̱lokꞌej niwach i hin maj xa hin woꞌ ti raj camanom i Dios jeꞌ ricab nok wilca̱t i hat chiwach eh jeꞌ ricab woꞌ nok wilque̱b take awich aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios chꞌi̱l woꞌ take chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ qꞌuihal quiniminic reh i kꞌoro̱j chipam i hu̱j wili. Jeꞌ reꞌ ajic, xa reꞌ woꞌ Dios nariyeꞌeric rilokꞌil, nqui xikꞌor wi̱n. m*SReꞌ chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal xkꞌormojic lok reꞌreꞌ til xwilow eh xnibiraj i hin Wa̱n. Naxincohlaj rilmijic chꞌi̱l ribirmijic take chiꞌnchel reꞌreꞌ, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xicꞌuhtaj wi̱n i acꞌ yeꞌa̱b “Reꞌ Jerusalen” ribihnal eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin xnixucꞌa̱ꞌ wi̱b chi rilokꞌonjic wach )Chiri̱j chic ricꞌuhtjic wi̱n chiꞌnchel ilo̱j reꞌreꞌ, reꞌ kAja̱w Jesus jeꞌ wili xikꞌor wi̱n chi nanikꞌorom queh chiꞌnchel take cꞌacharel: «Chiꞌnchel hat-tak, chabiraj tak chi coric i wili: Loqꞌuil quincꞌulic lok. Ato̱b reh cꞌacharel reꞌ ricꞌam na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chipam i hu̱j wili reꞌ nkꞌoric chiri̱j i naricꞌuluric johtok chi kawach, nqui wi̱n i Jesus. Reꞌ Wa̱n ricohlaj wach rikꞌormojic nicꞌ nimal take xcꞌuhtjic reh C(Chiri̱j chic rilmijic i wili, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Reꞌ take kꞌoric wili til manlic coric wach eh ricꞌul chi enchꞌiquinjic cꞌuxlis chiri̱j. Reꞌ kAja̱w Dios reꞌ xyeꞌbic cho quikꞌorbal take aj kꞌorol riCꞌuhbal, reꞌreꞌ xtakꞌanic cho wi̱n i hin raj tzꞌeꞌ wa̱ch chi cꞌuhtbal queh raj camanom haj wilic take naricꞌuluric chi loqꞌuil ti, nqui xikꞌor wi̱n. '{Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chipam i “Acꞌ Jerusalen” reꞌreꞌ maꞌxta chic roquic kꞌekom chi junpech eh reꞌ take naquicꞌacharic chipam ar maꞌxta woꞌ chic ricamanic queh sakombal i kꞌi̱j maj reꞌ chic i kAja̱w Dios narisakomonic queh. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take reꞌ nacoquic chi kꞌatoj kꞌoric chi junelic kꞌi̱j sakom richꞌi̱l i Dios. &Chiꞌnchel take aj niminel til naquilom wach i Dios eh yejal quiwach ruꞌ nariwihꞌic woꞌ chi tzꞌihmbimaj i ribihnal Dios. ]%3Jeꞌ woꞌ chic, chipam i “Acꞌ Jerusalen” xwilow woꞌ chi ar maꞌxta chic riwihꞌic sihtbal i̱b. Ar woꞌ wilic i tzꞌuka̱b reꞌ nkꞌatbic wi̱ꞌ kꞌoric i Dios chꞌi̱l i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. Ar woꞌ wilic i Dios eh reꞌ take aj niminel reh ar woꞌ nquilokꞌej wach. p$YReꞌ ro̱k haꞌ reꞌreꞌ, ribehej pa̱m i yejal be̱h wilic chipam i tinamit reꞌ “Acꞌ Jerusalen”. Cꞌultar reh chi chi̱ꞌ ro̱k haꞌ reꞌreꞌ wilque̱b take che̱ꞌ reꞌ nbanic chi reꞌ take cꞌacharel equicꞌacharic chi junelic nanquicꞌux queh i wach. Reꞌ take che̱ꞌ reꞌreꞌ cablaj pech nwachanic chiwach jenaj ha̱b, raj rikꞌorom chi eli̱c poh nwachanic. Reꞌ quixak ncamanic chi quikꞌo̱m take cꞌacharel reh take tinamit ayuꞌ wach acꞌal. i# MChiri̱j ricꞌuhtjic wi̱n i “Acꞌ Jerusalen”, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xicꞌuhtaj woꞌ wi̱n jenaj maꞌ laj ro̱k haꞌ reꞌ nbanic chi reꞌ take cꞌacharel equicꞌacharic chi junelic nancuqꞌuej queh i haꞌ reꞌreꞌ. Reꞌ ro̱k haꞌ reꞌreꞌ xa holohic chic sakil wach xa jeꞌ chic ricab i lemuh. Ar nelic cho chipam i yeꞌa̱b reꞌ nkꞌatbic wi̱ꞌ kꞌoric i Dios chꞌi̱l i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. 4"areꞌ cok ruꞌ, xa reꞌ wach take tzꞌihmbimaj quibihnal chipam i hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ quibihnal take yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom ruꞌum i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, xa reꞌ wach take reꞌ nacoquic chipam take ritzꞌahpil i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ jenoꞌ queh take aj banol reh i yibel wach noꞌjbal nacoquic cok ar, jeꞌ ricab take aj chucul kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ wilque̱b chi quixilac take ncaꞌn xa paꞌ jaric chic jenoꞌ cꞌahbilal eh chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ maꞌ jaruj ta nacoquic chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ.!%Chipam aj i Jerusalen reꞌ, reꞌ take juꞌjun chi tinamital naquicꞌamam cho rinimal wach quibihomal chi riyeꞌeric rilokꞌil i Dios, D Jeꞌ woꞌ, chipam i tinamit maꞌxta chic roquic kꞌekom eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ jaruj ta chic naritzꞌapjic ritzꞌahpil i ocbal maj maꞌxta woꞌ chic riwihꞌic jenoꞌ yohbal. ]3Til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic sakomal nariwihꞌic chipam i Jerusalen reꞌreꞌ, chi til narisakomem take tinamit coꞌlomaj take ruꞌum i Dios chiwach i tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Jerusalen kꞌe̱ꞌ woꞌ rajawric nariwihꞌic chi reꞌ take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal, ar chic chipam naquicꞌamam cho quibihomal. `9Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ tinamit Jerusalen xinwilow maꞌxta chic ricamanic reh i risakomal i kꞌi̱j maꞌ woꞌ reꞌ chic i risakomal poh maj reꞌ tinamit wili narisakomjic ruꞌum rinimal i sakom nsutunic ri̱j i kAja̱w Dios eh jeꞌ woꞌ ruꞌum i sakom nsutunic ri̱j Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. ykChipam i tinamit reꞌreꞌ maꞌ xwilow ta chic wach i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ruꞌum chi xa reꞌ woꞌ i kAja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rajawric wilic, nariwihꞌic ar chi maꞌxta chic jenoꞌ pa̱t narilokꞌonjic wi̱ꞌ wach richꞌi̱l i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. yReꞌ chic take i cablaj chi tzꞌahp wilic reh i tinamit reꞌreꞌ xa jeꞌ chic take holohic laj abaj “Pe̱rla” ribihnal eh jeꞌ reꞌ quitikꞌinjic bano̱j chi quijuꞌjunal. Reꞌ rinimal wach i be̱h chipam tinamit reꞌreꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ maꞌ xilacamaj ta ru̱cꞌ toco̱m chic chꞌihchꞌ, xa nlemuhunic laꞌ chic. /Reꞌ ro̱ꞌ, xoyomaj ru̱cꞌ i abaj “Oni̱se” ribihnal sak moyic ncaꞌyic. Reꞌ riwa̱k, xoyomaj ru̱cꞌ i abaj “Rubi̱” ribihnal cak ncaꞌyic. Reꞌ riwu̱k, xoyomaj ru̱cꞌ abaj “Criso̱lito” ribihnal kꞌan ncaꞌyic. Reꞌ riwahxak, xoyomaj ru̱cꞌ abaj “Weri̱lo” ribihnal rex ncaꞌyic. Reꞌ ribele̱j, xoyomaj ru̱cꞌ abaj “Topa̱syo” ribihnal kꞌan ncaꞌyic. Reꞌ rila̱j, xoyomaj ru̱cꞌ i abaj “Crisopra̱so” ribihnal rex ncaꞌyic. Reꞌ chic rijunla̱j, xoyomaj ru̱cꞌ i abaj “Jasinto” ribihnal rex ncaꞌyic. Reꞌ ricabla̱j, xoyamaj ru̱cꞌ i abaj “Amati̱sta” ribihnal, rex moyic ncaꞌyic. iKReꞌ take cablaj chi abaj chꞌiquimaj wi̱ꞌ i tusuj abaj sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i tinamit, xoyomaj take ru̱cꞌ holohak laj abaj chi jeꞌ wili: Reꞌ pe̱t abaj chꞌiquinbal tzꞌak xoyomaj ru̱cꞌ i abaj “Ja̱spe” ribihnal. Reꞌ chic ricab, xoyomaj ru̱cꞌ abaj “Sapi̱ro” ribihnal reꞌ rex taxa̱j ncaꞌyic. Reꞌ ro̱x, xoyomaj ru̱cꞌ abaj “A̱kata” ribihnal rex ncaꞌyic. Reꞌ ricaj, xoyomaj ru̱cꞌ abaj “Esmera̱lta” ribihnal rex ncaꞌyic. GReꞌ tusuj abaj sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i tinamit reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ i holohic laj rex abaj “Ja̱spe” ribihnal eh reꞌ tikꞌimaj wi̱ꞌ take pa̱t chipam tinamit reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ maꞌ xilacamaj ta wach ru̱cꞌ toco̱m chic chꞌihchꞌ, xa nlemuhunic laꞌ chic. xiChiri̱j i pe̱t pa̱j xiban reꞌreꞌ, reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch xipaj woꞌ i nimak tak abaj sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i tinamit reꞌreꞌ eh jeꞌ na caꞌwinak (40) ja̱ xelic chiwach. Reꞌ pajbal xicoj i raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios jenaj woꞌ wach chꞌi̱l i pajbal cojo̱j kuꞌum hoj cꞌacharel. Naxiban i reꞌreꞌ jeꞌ wili xwilow chiri̱j i Jerusalen: /Jeꞌ reꞌ ajic na xoquic chi ripajaric i tinamit Jerusalen, xelic junikꞌob lajcꞌahl (600) le̱wa rinimal ro̱k, jeꞌ woꞌ reꞌ nahtil na̱ eh jeꞌ woꞌ reꞌ rinimal wach maj reꞌ tinamit reꞌreꞌ cajtzꞌuꞌc chi jenaj wach quinimal bano̱j nok tikꞌimaj. 3_Nok cꞌahchiꞌ wilom i cꞌuhtumaj wi̱n chiri̱j i tinamit Jerusalen, reꞌ hin xwilow woꞌ chi reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios cꞌahchiꞌ chi kꞌoric wu̱cꞌ wilic jenaj ripajbal pa rikꞌab tikꞌimaj ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ. Reꞌreꞌ naricamanic reh chi ripajaric i tinamit Jerusalen chꞌi̱l i ritzꞌahpil eh chꞌi̱l woꞌ maꞌ laj tzꞌak sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i tinamit reꞌreꞌ. !Reꞌ rinimal take nimak tak abaj sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i tinamit reꞌreꞌ, ar chꞌiclic chi quina̱ take cablaj chi abaj reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ quibihnal take cablaj chi nahsil raj tahkanel i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ. O Xib chi tzꞌahp wilic chi ricorquil reꞌ njohtic cho wi̱ꞌ i kꞌi̱j, xib wilic pa ritzꞌe̱t, xib chic wilic pa risecꞌa̱j eh xib chic wilic chi ricorquil reꞌ nkajic wi̱ꞌ i kꞌi̱j. A{ Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ tinamit Jerusalen sutumaj ri̱j chi nimak tak tzꞌak abaj naht na̱ eh til woꞌ naht na̱ i tzꞌak abaj kꞌetbal ri̱j i tinamit reꞌreꞌ. Wilic cablaj ritzꞌahpil eh chi chi̱ꞌ juꞌjun chi tzꞌahp wilic jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi aj chaꞌjanel reh. Chi wach juꞌjun chi tzꞌahp tzꞌihmbimaj quibihnal take juꞌjun queh take cablaj chꞌuk chi tinamit ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. %C Reꞌ tinamit reꞌreꞌ xa nrepretic chic ruꞌum risakil ruꞌum chi reꞌ risakomil i Dios nsutbic woꞌ ri̱j. Ruꞌum aj reꞌ xa nworwotic chic ncꞌutunic xa jeꞌ chic ricab jenaj nworwotic laj abaj on xa jeꞌ chic ricab risakomil pa̱m i jenaj abaj “Ja̱spe” ribihnal. iK Chiri̱j aj reꞌ, reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch xiricꞌam je chi rilmijic jenaj ilo̱j chi toꞌbomaj nicapew-bal ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. Ar xincꞌamaric je china̱ jenaj rinimal yu̱kꞌ naht na̱ eh nok wilqui̱n chic ar xcꞌuhtjic wi̱n i lokꞌ laj rinimal tinamit Jerusalen chi cꞌahchiꞌ rikajic cho pan taxa̱j ar ru̱cꞌ i Dios. 9k Chiri̱j chic ruꞌ xchalic wu̱cꞌ jenaj queh wuku̱b chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ wilic juꞌjun chi chꞌihchꞌ culc pan quikꞌab nujunak pa̱m ru̱cꞌ haꞌ reꞌ quijalwachej take juꞌjun chi wuku̱b chi tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric cho nacuxꞌok wach chiꞌnchel i wach acꞌal. Reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: «Quim ayuꞌ, nanicꞌuhtam aweh i quiyeꞌa̱b take aj niminel reꞌ naquiwihꞌic wi̱ꞌ chi jeꞌ ricab jenaj ehqꞌuenbe̱s cꞌaxo̱j ruꞌum ribahi̱l. Nicꞌ paꞌ wach riban i bahilbe̱s reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ quicꞌaxmajic take aj niminel nariban i Cꞌacharel rijalwachem ri̱b chi jeꞌ jenaj Qꞌuijol Me̱ꞌ, nqui wi̱n. Tzꞌa̱b ruꞌ take xa quiyoꞌjic chic chi riyeꞌeric quicꞌux chiwi̱j chꞌi̱l take quibanic chiꞌnchel yibel wach noꞌjbal, chꞌi̱l take aj cansanel, chꞌi̱l take cꞌoyo̱m, chꞌi̱l take aj war, chꞌi̱l take quilokꞌonic wach take tikꞌimaj tiyo̱x eh chꞌi̱l woꞌ take chiꞌnchel aj chucul kꞌoric, naquicuturic jok chipam i yeꞌa̱b reꞌ xa ntenic chic cho rikꞌakꞌil eh xa sute̱n chic pa̱m chi asu̱pra reꞌ xa nquihic chic richuhil. Reꞌ tiꞌcꞌaxic naricꞌulmujic ar ribihnej woꞌ chi “Ricab Quimic”, nqui xikꞌor. Reꞌ ilo̱j chiri̱j i jenaj yeꞌa̱b “Acꞌ Jerusalen” ribihnal {oJeꞌ woꞌ chic, xa hab wach eriyew pa ro̱k rajawric i cꞌahbilal naniyeb reh chi narikꞌormojic chiri̱j chi til racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic eh chi reꞌ woꞌ Dios ncꞌulbic cho reh i lokꞌonic riban i cꞌacharel reꞌreꞌ. i KChiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor wi̱n: «Chiꞌnchel reꞌ xnikꞌor lok, xo̱j chic elok wach. Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ ritusjic wach take tzꞌihm chi wilic jenaj pꞌutbal cho reh eh wilic woꞌ jenaj cohlsbal wach, jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, hin woꞌ xinpꞌutbic cho reh chiꞌnchel eh hin woꞌ chic nanicohlsonic wach. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hin quinbanic chi reꞌ take cꞌacharel equicꞌacharic chi junelic eh jeꞌ reꞌ nanibanam xa chi si̱ jeꞌ ricab ncꞌuluric nok jenoꞌ cꞌacharel chiki̱j richi̱ꞌ, maꞌ ritoj ta i haꞌ ruqꞌuej reꞌ nelic cho cu pa rasbal. Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ naruqꞌuej reh i haꞌ reꞌreꞌ, maꞌ ricꞌraj ta chic i chikchiꞌi̱l.  Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌuklic chipam i tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric, xikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili: «Reꞌ hin xinacꞌsaj take chiꞌnchel chaj bih wilic, nqui xikꞌor. Chiri̱j chic ruꞌ xikꞌor woꞌ wi̱n chi jeꞌ wili: «Chatzꞌihmbaj take kꞌoric xnikꞌor lok wili maj til manlic coric wach eh ricꞌul chi enchꞌiquinjic cꞌuxlis chiri̱j, nqui wi̱n. ` 9Jeꞌ reꞌ ajic, nok reꞌ Dios wilic chic chi cꞌacharic chi quixilac, maꞌxta chic riwihꞌic chi quina̱ i tiꞌcꞌaxic reꞌ riban chi quiꞌokꞌic. Ar maꞌ hab ta chic wach enquimic je, maꞌ woꞌ hab ta chic wach enjikꞌjitic i ra̱mna ruꞌum tiꞌcꞌaxic maj maꞌxta chic riwihꞌic tiꞌcꞌaxic eh maꞌxta woꞌ chic riwihꞌic ntzꞌiric ruꞌum nok reꞌ nicꞌ paꞌ nimal xbanic chi xwihꞌic i tiꞌcꞌaxic, xiqꞌuic chic lok, nqui xikꞌor. 4 aChi jeꞌ aj reꞌ nok cꞌahchiꞌ wilom reꞌreꞌ, reꞌ hin xnibiraj nok jenaj xkꞌoric cho chi cow chi jeꞌ wili: «Jeꞌ ricab chi reꞌ ta nak i yeꞌa̱b lokꞌonbal wi̱ꞌ wach i Dios enwihꞌic cu̱cꞌ take ritinami̱t, yuꞌna johtok chi kawach reꞌ take cꞌacharel nyeꞌeric queh chi encꞌacharic i Dios chi quixilac. Ru̱cꞌ i naricꞌuluric reꞌreꞌ narehtꞌaljic woꞌ i wili: Reꞌ take cꞌacharel wilque̱b chi ritinami̱t i Dios eh narikꞌormojic woꞌ chi reꞌ woꞌ Dios ncꞌulbic reh i lokꞌonic ncaꞌn take reꞌ.  Jeꞌ woꞌ, reꞌ hin Wa̱n xwilow wach i lokꞌ laj tinamit, reꞌ Acꞌ Jerusalen. Ar cꞌahchiꞌ rikajic cho pan taxa̱j ru̱cꞌ i Dios, xa holohic chic ritikꞌinjic bano̱j, xa jeꞌ chic ricab naritikꞌa̱ꞌ ri̱b jenoꞌ ixkꞌun nariban caxa̱ra. j OChiri̱j chic ruꞌ, xwilow wach jenaj acꞌ taxa̱j richꞌi̱l jenaj acꞌ laj acꞌal maj reꞌ pe̱t taxa̱j richꞌi̱l i pe̱t acꞌal maꞌ xilmijic ta chic quiwach, maꞌ woꞌ reꞌ rinimal haꞌ xilmijic chic wach. OAr ajic, reꞌ aj wili xwilow chi xcꞌuluric: Chipam i yeꞌa̱b reꞌ xa ntenic chic cho rikꞌakꞌil, ar xicuturic jok chiꞌnchel cꞌacharel maꞌ tzꞌihmbimaj ta quibihnal chipam i hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ quibihnal take hab wach take yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom.V%Ar aj ruꞌ naxchꞌukuric kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel reꞌreꞌ, xiꞌelic lok chipam i yeꞌa̱b “Ha̱res” ribihnal reꞌ xiꞌo̱j cahnok wi̱ꞌ naxiquimic je eh xicuturic jok chipam i yeꞌa̱b reꞌ xa ntenic chic cho rikꞌakꞌil. Reꞌ tiꞌcꞌaxic naricꞌulmujic ar ribihnej woꞌ chi “Ricab Quimic”. @y Chiri̱j ruꞌ reꞌ take camnak reꞌ xiponic canabjok chipam i yeꞌa̱b “Ha̱res” ribihnal naxiquimic je, xiꞌelic woꞌ cho chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xcꞌuluric, jeꞌ laꞌ woꞌ xiꞌelic take cho camnak je take chipam take nimak tak haꞌ eh naxiꞌelic take cho chiꞌnchel reꞌreꞌ, xiponic wihꞌok chiwach i tzꞌuklic chipam i tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric. Jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ take toco̱m chic cꞌacharel camnak take je. Nok wilque̱b chic chiwach i tzꞌuklic chipam i tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric, chi cunchelal take reꞌ xchꞌukuric kꞌoric chi quina̱ reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach quibano̱j caꞌnam. nU Chiri̱j reꞌreꞌ xwilow quiwach chiꞌnchel take nicꞌ paꞌ nimal camnak take je, chi nimak chi cucꞌ tak quiwach, paꞌalque̱b cok chiwach tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric. Chi quiwach take reꞌ xteheric cho wach take juꞌjun chi hu̱j eh xteheric woꞌ wach i jenaj chic hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ quibihnal nicꞌ paꞌ nimal take yeꞌo̱j chiqui̱j chi naquicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom. Chiri̱j chic reꞌ xchꞌukuric kꞌoric chi quina̱ reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach quibano̱j caꞌnam eh jeꞌ woꞌ, reꞌ kꞌorel chaj bih tzꞌihmbimaj chipam take hu̱j reꞌreꞌ.   Chiri̱j chi wilom chic chaj bih xquicꞌul take xib reꞌreꞌ, reꞌ hin xwilow jenaj nim laj tzꞌuka̱b reꞌ riban wi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric i Dios xa sakrepic chic eh xwilow woꞌ wach i jenaj tzꞌuklic chipam. Chiwach ruꞌ maꞌxta chic bih xcahnic xa ta nak reꞌ taxa̱j chꞌi̱l wach acꞌal maj reꞌ take reꞌ xsahchic quiwach eh maꞌxta chic nilmijic quiwach. fE Cu chiri̱j aj chic reꞌ, reꞌ Aj Yahm reꞌ xjotꞌbic queh take cꞌacharel chi maꞌ eta nquicoj wach i coric, xcuturic jok chipam i yeꞌa̱b jeꞌ riwi̱ꞌ cho̱ xa ntenic chic cho rikꞌakꞌil eh xa sute̱n chic pa̱m chi asu̱pra reꞌ xa nquihic chic richuhil. Reꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ xcuturic wi̱ꞌ i maꞌ laj chicop richꞌi̱l i aj chucul aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Ar ajic reꞌ take xib reꞌreꞌ xquicꞌul i tiꞌcꞌaxic chi kꞌi̱j chi akꞌab chi junelic i kꞌi̱j sakom. Reꞌ chꞌukuj kꞌoric xbanaric
chi quina̱ take camnak chic take je S Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic qꞌuihal take cꞌacharel reꞌreꞌ, xquinuksaj wach acꞌal eh naxichalic ar Jerusalen reꞌ tinamit kꞌe̱ꞌ tiꞌ nicꞌrinjic ruꞌum i Dios xquisutej ri̱j eh jeꞌ woꞌ reꞌ xbanjic queh take lokꞌ laj aj niminel wilque̱b chipam, xa reꞌ laꞌ ruꞌ na xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ xkajic cho chi quina̱ jenaj kꞌa̱kꞌ ar pan taxa̱j eh xicꞌatjic take raj ixowonel i Dios reꞌreꞌ. %Ar aj ruꞌ reꞌreꞌ narojic chi ribanaric riman quijotꞌoric take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta take aj niminel reh chi maꞌ eta nquicoj wach i coric eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take reꞌ chꞌi̱l i jenaj kꞌatal kꞌoric “Cꞌow” ribihnal reꞌ nkꞌatbic kꞌoric chi quina̱ aj Macꞌow naquimolom qui̱b chi kꞌakꞌanic ru̱cꞌ i Jesus eh til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take sol naquiwihꞌic cu̱cꞌ chi nacaꞌnam chi xa jeꞌ chic ricab riqꞌuihal nakꞌ wach sani̱b chi chi̱ꞌ i maꞌ laj haꞌ. 3_Naponok nacuxꞌok wach i caꞌikꞌob lajcꞌahl (1,000) ha̱b, reꞌ aj Yahm naresmejic woꞌ chic cho chipam i maꞌ laj jul cahk reꞌ tzꞌapo̱j jok wi̱ꞌ. n~UJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum nok maꞌ chiꞌnchel ta take cꞌacharel nacuctic woꞌ chic cho chi cꞌacharic chiwach rikꞌijil take ha̱b reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ je ato̱b queh take cꞌacharel reꞌ nacuctic woꞌ chic chi pe̱t chiwach rikꞌijil reꞌreꞌ maj nacꞌulurok i wili maꞌ eta chic nyeꞌeric queh chi enquicꞌul i jenaj chic quimic reꞌ ribihnej woꞌ cho “Ricab Quimic”. Reꞌ laꞌ take reꞌ jeꞌ ricab nok reꞌ take aj kꞌahsem si̱ wilque̱b chi aj lokꞌonel wach i Dios, nariyeꞌeric queh chi ewoꞌ quiwihꞌic chi aj lokꞌonel wach i Dios eh chi aj lokꞌonel woꞌ take wach i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ woꞌ chic, chiwach i caꞌikꞌob lajcꞌahl (1,000) ha̱b nok reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ chi kꞌatoj kꞌoric, reꞌ take reꞌ nariyeꞌeric woꞌ queh chi rich kꞌatal kꞌoric take cok i Jesus. A}{Reꞌ riqꞌuic lok take ha̱b reꞌreꞌ xcojoric ribihnal chi jeꞌ wili: “Reꞌ rikꞌijil cuctic woꞌ chic cho chi cꞌacharic take aj niminel”. Chiwach aj rikꞌijil reꞌreꞌ, reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel reꞌ xiquimic woꞌ je chi maꞌ xquinimej ta i Dios maꞌxta riyeꞌeric queh i cuseꞌsbal chi nacuctic woꞌ chic cho, cu reꞌ laꞌ chic nacucsjic cho nok iqꞌuinak chic lok rikꞌijil take ha̱b reꞌreꞌ. /|WChiri̱j rilmijic i chaj bih xicꞌul i maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ, reꞌ hin xwilow woꞌ chic i wili: Ar pan taxa̱j reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take tzꞌuka̱b reh kꞌatbal kꞌoric xquitzꞌuka̱ꞌ qui̱b take yeꞌo̱j cajawric chi banoj chꞌukuj kꞌoric. Quichꞌi̱l take reꞌ, xwilow woꞌ quiwach take cꞌacharel xesmejic lok calak chi cansbal queh ruꞌum rikꞌormojic ribiral i Jesus, jeꞌ woꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ take reꞌ jeꞌ ru̱cꞌ take maꞌ xquilokꞌej ta wach i maꞌ laj chicop, maꞌ woꞌ xquilokꞌej ta wach i tiyo̱x reꞌ ncaꞌyic jeꞌ ricab i chicop reꞌreꞌ. Reꞌ take reꞌ maꞌ xquicana̱ꞌ ta woꞌ qui̱b chi xcojoric quehtalil yejal quiwach on nah quikꞌab. Ruꞌum aj chi maꞌ ncaꞌn ta chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take reꞌ xicꞌacharic woꞌ chic cho ricaꞌpech eh xquicꞌul quiwaꞌric chi chꞌukuj kꞌoric chiwach caꞌikꞌob lajcꞌahl (1,000) ha̱b. Jeꞌ reꞌ chꞌukuj kꞌoric xcaꞌn chꞌi̱l i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. ?{wChi jeꞌ reꞌ xicut jok chipam i maꞌ laj jul cahk reꞌreꞌ. Chiri̱j chic ruꞌ, xilutzꞌ i tzꞌapbal na̱ i maꞌ laj jul cahk reꞌreꞌ ru̱cꞌ i tzꞌapbal wilic pa rikꞌab eh xicoj jenaj rehtalil reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ chi jeꞌ wili: “Maꞌ hab ta wach naritehbic reh i tzꞌapbal na̱ wili”. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi reꞌ cak ri̱j wacax a̱kꞌ maꞌxta chic relic cho chi quijotꞌoric take nimak tak tinamit cu rehtal chic nponic wach caꞌikꞌob lajcꞌahl (1,000) ha̱b eh chiri̱j ruꞌ na woꞌ chic richejeric cho juncꞌam ok. *zMReꞌreꞌ xichop i maꞌ laj cak ri̱j wacax a̱kꞌ reꞌ qꞌuih wach ribihnal wilic, jeꞌ ricab nkꞌormojic reh wili: “Reꞌ Najtir A̱kꞌ”, “Reꞌ Aj Yahm” eh “Reꞌ Aj Subul Tinamit”. Reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ maꞌ xa ta reꞌreꞌ xiban jeꞌ laꞌ woꞌ xibacꞌ i wacax a̱kꞌ chi cꞌaham chꞌihchꞌ reh chi naricahnic bacꞌlic chiwach caꞌikꞌob lajcꞌahl (1,000) ha̱b. fy GChiri̱j ruꞌ xwilow woꞌ chic i jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌ xkajic cho pan taxa̱j wilic pan kꞌab i jenaj maꞌ laj cꞌaham chꞌihchꞌ chꞌi̱l i tehbal ritzꞌapa̱b na̱ i jenaj maꞌ laj jul cahk. GP~} z wvtrBpom]kJjhgeb _^@\xZYcVSSQ,OqLKI#GECCReꞌ chiꞌnchel take kꞌoric kꞌoro̱j chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ kehtꞌalim i hoj jeꞌ ru̱cꞌ kojcꞌacharic chi choplic kana̱ ruꞌum i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi cꞌahchiꞌ quikꞌoric chiki̱j. Ruꞌum aj reꞌ nok reꞌ Dios rikꞌor chi reꞌ hoj, hoj aj mahc chiwach, chiki̱j woꞌ hoj chiꞌnchel cꞌacharel cꞌahchiꞌ rikꞌoric chi jeꞌ reꞌ. Chiwach i kꞌoric reꞌreꞌ kꞌuruꞌ maꞌ hab ta chic wach jenoꞌ cꞌacharel eriban chi erirak rikꞌorbal chi ricoꞌljic ri̱b chiwach i Dios, 5Reꞌ take reꞌ maꞌ xa reꞌ ta maꞌ quicapewenic ta chiri̱j i Dios
jeꞌ laꞌ woꞌ maꞌ nquiyohlej ta woꞌ wach, nqui rikꞌorom cho. fEReꞌ take cꞌacharel jeꞌ reꞌ quibanic maꞌ quicꞌacharic ta chi suk quicꞌux. c?Ruꞌum chi xa paꞌ yeꞌa̱b wilque̱b take jeꞌ reꞌ cꞌacharic ncaꞌn,
xa chasachlom quicapew-bal take toco̱m chic cꞌacharel ncaꞌn on nquicojlom tiꞌquil cꞌuxlis pan ca̱mna take cꞌacharel. 'GMaꞌ xa reꞌ ta reꞌ i cꞌahbilal nkaꞌn jeꞌ laꞌ woꞌ chi kaxilac wilic take cꞌacharel xa tikilque̱b woꞌ chi nacaꞌnam i cansanic i̱b. Jeꞌ woꞌ nakojkꞌoric, ncꞌutunic lok chi kꞌe̱ꞌ ixowonic wilic cho pan ka̱mna ru̱cꞌ take tzꞌuju̱j nkaꞌn. 9k Reꞌ take kꞌoric quiꞌelic cho pan kachi̱ꞌ nakojkꞌoric, xa jeꞌ na ricab richuhquil nelic cho pan jenoꞌ mukꞌunbal nanteheric cok na̱.Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ i kꞌoric nkaꞌn reꞌ take quibirinic keh quicahnic chi maꞌ suk ta quicꞌux.Jeꞌ woꞌ, reꞌ hoj xa chucuj kꞌoric nkaꞌn nakojkꞌoric.Jeꞌ ricab i ritiꞌquilal ncojoric jenoꞌ cꞌacharel ruꞌum i riqui̱ tiꞌo̱j riban jenoꞌ a̱kꞌ,
reꞌ take kꞌoric quiꞌelic cho pan kachi̱ꞌ nquicoj ritiꞌquil ca̱mna take quibirinic keh. ]3 Chiꞌnchel i hoj cꞌacharel xkamay rinimjic i Dios.Chiꞌnchel hoj junojic chipam i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal.Maꞌ woꞌ jenoꞌ keh hoj ato̱b ta nak. Til xa ta nak je jenoꞌ keh wilic. 1[ Maꞌ jenoꞌ woꞌ keh hoj wilic ta nak kanoꞌjbal.Maꞌ jenoꞌ woꞌ keh hoj nkasicꞌ i noꞌjbal ru̱cꞌ i Dios chi nakacꞌacharic chi coric kawach. ~7 Reꞌ rikꞌormojic chi chiꞌnchel i hoj cꞌacharel hoj aj mahc, xa nok woꞌ kꞌoro̱j cho ribiral jeꞌ ricab kꞌoro̱j cho chipam i jenaj queh take hu̱j xitzꞌihmbaj cho i kakꞌatal kꞌoric najtir kꞌi̱j reꞌ maꞌ Tawiy. Chipam i hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌorom cho:“Maꞌ jenoꞌ keh hoj cꞌacharel coric ta nak wach kacꞌux.Til xa ta nak jenoꞌ keh wilic. L} Reꞌ cok ruꞌ naniban i cꞌuhtunic, quinkꞌoric chiki̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh chaj bih kꞌoric niban chiki̱j i hoj? Nikꞌor na chi xa reꞌ wach i hoj nkaꞌn i holonquilal eh ruꞌum reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic coric wach kacꞌux chi quiwach take maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? Maꞌxta, maꞌ jaruj ta eriban chi jeꞌ reꞌ enicꞌuhtaj maj nikꞌorom chic chi reꞌ hoj chiꞌnchel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kojmahcanic eh jeꞌ woꞌ reꞌ chiꞌnchel take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. P|Coric ruꞌ, wilic take quikꞌoric chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom chipam take cꞌuhtunic niban, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ricꞌul chi queh chi reꞌ Dios eriyew cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱ ruꞌum i chucuj kꞌoric ncaꞌn chiwi̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi ta nak jeꞌ reꞌ kꞌoric niban, ewoꞌ nak nikꞌor take kꞌoric wili: «Kaꞌn tak i cꞌahbilal maj wi jeꞌ reꞌ nkaꞌn nariyeꞌeric rilokꞌil i Dios ru̱cꞌ reꞌreꞌ, nqui nak enikꞌor. Reꞌ hin maꞌ jeꞌ ta reꞌ nikꞌor chipam take cꞌuhtunic niban. \{1A̱, yuꞌna wilic woꞌ aweh tak jeꞌ wili birinic nacaꞌnam: «Chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ Dios naxichꞌuk kꞌoric chi kana̱ chi hoj aj mahc cu riyew woꞌ chic cho tiꞌcꞌaxic chi kana̱? Reꞌreꞌ maꞌ ricꞌul ta nak chi reh chi jeꞌ reꞌ riban wi coric chi reꞌ richꞌukuric wach kamahc riban reꞌreꞌ ricꞌuhtaj chi coric wach ricꞌux eh ruꞌum reꞌreꞌ ricꞌul woꞌ rinimal rilokꞌil, maꞌ jeꞌ? nqui naquikꞌorom. @zyJeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj maꞌ jaruj ta eriban chi reꞌ Dios maꞌ ta nak coric wach ricꞌux! Reh aj chi reꞌ Dios erichꞌuk wach quimahc take cꞌacharel curman woꞌ chi coric wach ricꞌux. Wi ta nak maꞌ coric wach ricꞌux, maꞌ eta woꞌ nak riban chi eriban chꞌukuj wach mahc, majeꞌ? kyOYuꞌna jeꞌ na nak wili na̱kꞌorom tak: «Wi coric ruꞌ chi reꞌ ricuyuric kamahc ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ ricorquilal wach ricꞌux i Dios nok reꞌ hoj nkaꞌn i cꞌahbilal, chaj chic bih jenoꞌ kꞌoric nakaꞌnam chiri̱j i Dios kꞌuruꞌ? Nakakꞌorom on nchel chi nok maꞌ jaꞌ cuyu̱j ta kamahc reꞌ Dios maꞌ coric ta wach ricꞌux chi riyew cho tiꞌcꞌaxic chi kana̱ ruꞌum reh kamahc? nqui na nak enakꞌor tak on maꞌxta? Jeꞌ ta nak reꞌ enakꞌor tak, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi xa memil laj cꞌuꞌlunic nak enaꞌn tak chawach ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ. xxi«Reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi maꞌxta. Reꞌ Dios maꞌ jaruj ta eriban chi jeꞌ reꞌ. Haj cok wilic riban i Dios, reꞌ ricꞌuhtjic chi reꞌreꞌ xa coric woꞌ wach ricꞌux to̱b ta reꞌ hoj chiꞌnchel cꞌacharel kojkajic chipam i chucuj kꞌoric. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ maꞌ Tawiy naxkꞌoric chiri̱j mahc xiban jeꞌ wili xikꞌor chipam i hu̱j tzꞌihmbimaj ruꞌum:«Reꞌ hat Dios til naꞌn woꞌ ribanaric reꞌ nakꞌor chi na̱banam.Jeꞌ woꞌ chic nok hab wach ncojbic jenoꞌ amahc,
reꞌ hat xatelic woꞌ coric ru̱cꞌ akꞌorbal chi ricoꞌljic awi̱b, nqui xikꞌor. w Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta reꞌ Dios xa rinimej woꞌ i haj wilic i rikꞌor, maꞌ chiꞌnchel ta keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquinimej jeꞌ ricab xquikꞌor chi nacaꞌnam. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ wilic aweh tak jeꞌ wili naquikꞌorom: «A̱, wi wilic take jeꞌ reꞌ xcaꞌn chi kaxilac, ra̱j na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel cꞌahchiꞌ caꞌnam chi reꞌ Dios maꞌ rinimej ta woꞌ chic take kꞌoric kꞌoro̱j cho ruꞌum? nqui naquikꞌorom. vTil pa ricorquil, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ncamanic aweh tak reꞌreꞌ. Pe̱t kꞌoric, enikꞌor aweh tak chi reꞌ take kama̱m katiꞌt xicꞌulbic cho reh take kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios chi narimahsam wach ku̱cꞌ. 6u gChiri̱j chi nikꞌorom chic lok reꞌreꞌ, yuꞌna reꞌ hat-tak enakꞌor tak wi̱n i wili: «Reꞌ riwaꞌric kacꞌacharic i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiqꞌuic na̱ chiwach riwaꞌric quicꞌacharic take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa reꞌ laꞌ, chaj camaj keh reꞌreꞌ eh chaj bih xitik keh chi xkayocꞌ ritzꞌuhmal na̱ i kacꞌachanbal? nqui enakꞌor tak. PtReꞌ laꞌ nbanic chi hoj ritinami̱t i Dios reꞌ laꞌ wili: Chi reꞌ rUxlabal ruꞌ xijal cho wach kanoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ ajic chipam i ka̱mna wilic i rehtalil reꞌ ncꞌuhtunic chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ. Reꞌ rehtalil reꞌreꞌ maꞌ ruꞌum ta nchel chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses rikꞌor keh chi cu nakayocꞌom lok ritzꞌuhmal na̱ kacꞌachanbal nok wilic, reꞌ laꞌ rUxlabal i Dios nbanic reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios suk laj kꞌoric rikꞌor chiki̱j to̱b ta nchel wilic take cꞌacharel maꞌ jeꞌ ta reꞌ rikꞌormojic ncaꞌn.s7Nikꞌorom aj chic reꞌreꞌ yuꞌna reꞌ chic i wili nanikꞌorom: Chiwach i Dios maꞌ ruꞌum ta chi ar ru̱cꞌ i maꞌ Israhel nchalic kajaꞌquil reꞌ ta nak ti reꞌ nbanic chi reꞌ hoj til hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ woꞌ, reꞌ ribanaric i yocꞌo̱j lok ritzꞌuhmal na̱ cꞌachanbal maꞌ reꞌ ta woꞌ ti reꞌ til rehtalil chi reꞌ hoj, hoj ritinami̱t i Dios. rChi jeꞌ reꞌ eriban chi ncꞌuluric cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wi ncaꞌn chi jeꞌ reꞌ, nikꞌor aweh tak chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ chic reꞌ equikꞌorbic aweh tak chi hat-tak aj mahc. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ to̱b ta maꞌ quiyocꞌom ta lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal rehtalil chi ritinami̱t i Dios take, ncaꞌn haj wilic rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses raj i hat-tak to̱b ta naꞌn tak ribanaric riyocꞌoric lok ritzꞌuhmal na̱ acꞌachanbal tak eh natijej woꞌ tak ri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ, maꞌ naꞌn ta tak haj wilic i rikꞌor. Tq!Coric ruꞌ, yuꞌna chi kawach hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ wilic quibiral chi maꞌ reꞌ ta ritinami̱t i Dios take raj laꞌ wi reꞌ take reꞌ ncaꞌn i holohic laj bano̱j reꞌ rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ Dios eriban chi chiwach ruꞌ jenaj chic wach quibiral ru̱cꞌ i kabiral i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ nkaꞌn riyocꞌoric lok ritzꞌuhmal na̱ kacꞌachanbal. cp?Reꞌ riyocꞌoric lok ritzꞌuhmal na̱ cꞌachanbal reꞌ nkaꞌn hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi rehtalil chi hoj ritinami̱t i Dios, reꞌreꞌ til ncamanic keh xa reꞌ wi nkanimej chi coric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ nanimej ta tak i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ nakꞌor tak chiqui̱j take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ nquiyocꞌ ta lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal chi ritinami̱t i Dios take reꞌ woꞌ reꞌ abiral tak narikꞌormojic ruꞌum i Dios. wogJeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak naꞌn tak jeꞌ ricab rikꞌor chipam i hu̱j tzꞌihmbaj cahnok ruꞌum raj kꞌorol i Dios reꞌ Isayi̱yas ribihnal reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi jeꞌ wili:«Awuꞌum aweh hat-tak, reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa cꞌahbil laj kꞌoric chic nquikꞌor chiri̱j i Dios nanquibiraj ribiral, nqui rikꞌor. Maꞌ ruꞌum ta chi yocꞌo̱j lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal jenoꞌ cꞌacharel eriban chi ritinami̱t i Dios .nUReꞌ hat-tak reꞌ nanimsaj awi̱b tak chi quiwach take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa ruꞌum ti ruꞌ chi wilic awu̱cꞌ tak i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nikꞌor aweh tak chi ru̱cꞌ i noꞌjbal naꞌn tak chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta abanam tak rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ abanam tak chi maꞌ nyeꞌeric ta rilokꞌil i Dios chi quixilac take cꞌacharel reꞌreꞌ. tmaChaj woꞌ waꞌric reꞌ hat reꞌ tikꞌoric chi reꞌ caxa̱ra chic take maꞌ riban ta chi encaꞌn i cꞌoyomal, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ hat naꞌn woꞌ tak i banoj cꞌoyomal? Jeꞌ woꞌ chic, chaj waꞌric chi chꞌiꞌc nawilow take tiyo̱x xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ hat to̱j chi quelkꞌjic take tiyo̱x chipam take pa̱t wilque̱b take wi̱ꞌ? lRuꞌum aj chi jeꞌ reꞌ nacapaj tak, reꞌ hin niban aweh tak take pahkanic wili: Chaj waꞌric chi toco̱m chic take cꞌacharel natijej tak raj laꞌ hat-tak maꞌ cꞌahchiꞌ ta atijem awi̱b chawibil awi̱b tak? Chaj woꞌ waꞌric reꞌ hat-tak nakꞌor tak ricorquil chi maꞌ holohic ta banoj lekꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ hat-tak naꞌn woꞌ tak i banoj lekꞌ? okWJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi wilic awu̱cꞌ tak i cꞌuhbal reꞌ til ncꞌuhtunic reh coric laj tijinic chiri̱j i Dios, reꞌ hat-tak cow napahba̱ꞌ awi̱b tak chi ricapewjic chi wilca̱t tak chi caj tijinel take cꞌacharel jeꞌ quicab take haꞌlacꞌun maj maꞌ jaꞌ nquirak ta chiri̱j haj wilic take bano̱j nponic chiwach i Dios chi encaꞌn. j til cow na̱pahba̱b acꞌux tak chi ricapewjic chi jeꞌ ricab nok reꞌ take sotꞌ curman chi wilic jenoꞌ ncꞌambic je quibe̱h, reꞌ hat-tak nacapaj woꞌ tak chi wilca̱t tak chi cꞌamol quibe̱h take jaꞌ nquitijej ta qui̱b chiri̱j i Dios. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hat-tak nacapaj tak chi jeꞌ ricab nok reꞌ sakom ncamanic reh chi naquibehic chi coric take wilque̱b pan kꞌekom, reꞌ hat-tak wilca̱t woꞌ tak chi sakomonel pa̱m quinoꞌjbal take cꞌacharel ru̱cꞌ i tijinic naꞌn tak. Wi'Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ til natijej tak ri̱j chi coric eh ruꞌum reꞌ awehtꞌalim tak haj wilic take bano̱j nponic chiwach i Dios chi na̱banam tak eh wi toco̱m chic take cꞌacharel ncaꞌn reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak nakꞌor tak queh chi tare̱t ncaꞌn. Ruꞌum aj chi wilic awu̱cꞌ tak i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses mhSReꞌ wili nwa̱j nikꞌorom chawi̱j tak jeꞌ ru̱cꞌ nakꞌor chi hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: Chaweh hat-tak reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nanimsaj awach tak chi quiwach take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa ruꞌum ti ruꞌ chi nalokꞌej tak wach i Dios eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi wilic awu̱cꞌ tak i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ nachꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ acꞌux tak chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ nalokꞌej tak wach chi coric i Dios. gJeꞌ ricab i kꞌoric nquibiraj pan ca̱mna take cꞌacharel reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ narikꞌorom i Dios queh chiꞌnchel cꞌacharel wi tare̱t on maꞌ tare̱t ta chiwach haj wilic take capewenic on bano̱j xcaꞌn pan cꞌolic on chi sakom lok wach chi quiwach take toco̱m chic cꞌacharel. Reꞌ hin kꞌuruꞌ naquinkꞌoric chiri̱j i suk laj kꞌoric nkꞌoric chiri̱j i Jesus, nikꞌor woꞌ chi wilic jenaj i kꞌi̱j nok jeꞌ reꞌ naribanam i Dios eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ narikꞌoric reh wi tare̱t on maꞌ tare̱t ta i quibano̱j take cꞌacharel. Reꞌ kꞌoric chiri̱j qꞌuihsinic i̱b ncaꞌn take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses 1f[Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ nquicꞌuhtaj lok ru̱cꞌ ncaꞌn ribanaric chi xa pan ca̱mna wilic cho take takꞌanic nchopbic quina̱ eh chi jeꞌ reꞌ ru̱cꞌ woꞌ i ca̱mna nquehtꞌalij nok holohic ncaꞌn on nok cꞌahbilal ncaꞌn. Nok quicapam chic ri̱j chi nacaꞌnam i cꞌahbilal on chi nacaꞌnam ribanaric i holonquilal, pan ca̱mna woꞌ nquibiraj wi̱ꞌ reꞌ nkꞌoric queh wi cꞌahchiꞌ quimahcanic on maꞌ cꞌahchiꞌ ta quimahcanic ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌque̱b. GeNicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Coric ruꞌ, reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ wihꞌinak ta cu̱cꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi naquicꞌamam na̱, xa reꞌ laꞌ chiwach i Dios reꞌ take reꞌ til wilic take takꞌanic nchopbic quina̱ jeꞌ ricab ncꞌuhtunic lok nok nquinimej i holohic laj noꞌjbal nchopbic cho na̱ i ca̱mna eh ncamanic queh chi jeꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. d Jeꞌ reꞌ naricꞌuluric cu̱cꞌ maj maꞌ ruꞌum ta chi nquibiraj i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses ra̱j ta nak rikꞌorom chi reꞌ take cꞌacharel wilque̱b chi xa coric chic wach quicꞌux chiwach i Dios ruꞌum laꞌ chi nquinimej i cꞌuhbal reꞌreꞌ. `c9 Jeꞌ ricab, chi quixilac take maꞌxta i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses cu̱cꞌ, reꞌ Dios maꞌ eta riyew queh take quimahcanic chi ar ru̱cꞌ equicꞌacharic chi junelic. Jeꞌ woꞌ reꞌ naribanam i Dios cu̱cꞌ take wilic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses cu̱cꞌ. Raj take reꞌ, reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ narichꞌukbic kꞌoric chi quina̱ take quimahcanic chi maꞌ eta woꞌ nyeꞌeric queh chi equicꞌacharic chi junelic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios. Yb+ Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xa jenaj wach riliric i tinamit riban cho. _a7 Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel encaꞌn i coric, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ricuseꞌsbal i Dios enchalic chi quina̱ chi naquiwihꞌic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios chi sutumaj ri̱j ru̱cꞌ risakomil rilokꞌil. Jeꞌ woꞌ, naquiwihꞌic woꞌ pan sukquil cꞌuxlis eh naquibiram take holohic laj kꞌoric rikꞌorom cho i Dios queh take quicꞌacharic pan holonquil. Jeꞌ woꞌ reꞌ, reꞌ cuseꞌsbal reꞌreꞌ nchalic woꞌ chi quina̱ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wi encaꞌn i coric pan quicꞌacharic. %`C Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌquilal naquicꞌulum i nicꞌ paꞌ qꞌuihal take cꞌacharel ncaꞌn i balcꞌuxquilal. Wi jeꞌ reꞌ ncaꞌn take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel narichalic tiꞌquilal chi quina̱ ruꞌ. Jeꞌ woꞌ, wi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel equibanic reh i balcꞌuxquilal, til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌquilal narichalic chi quina̱. {_oTzꞌa̱b ruꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ xquikꞌihtaj qui̱b chiwach rikꞌor i Dios, chi xa kꞌe̱ꞌ chic ricꞌa̱ cu̱cꞌ reꞌ Dios naribanam chi enquicꞌul i tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ reꞌ naribanam maj reꞌ take reꞌ maꞌ xcaꞌn ta i holohic laj cꞌacharic jeꞌ ricab rikꞌor i coric laj cꞌuhbal reꞌ laꞌ chic i cꞌahbilal xcaꞌn ribanaric. %^C«Reꞌ take wili quicꞌacharok chi junelic, nqui narikꞌorom. Jeꞌ aj reꞌ narikꞌorom queh cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquicana̱ꞌ ta ribanaric i coric wach cꞌacharic. Reꞌ take cꞌacharel reꞌ jeꞌ reꞌ xcaꞌn, xa reꞌ chic cꞌahchiꞌ quicapam chiri̱j i quiwihꞌic ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ maꞌ jaruj ta chic nariwihꞌic wi̱ꞌ quimic. Jeꞌ woꞌ, xa cꞌahchiꞌ woꞌ quicapewenic chiri̱j i quiwihꞌic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios chi sutumaj ri̱j ru̱cꞌ risakomil rilokꞌil. Jeꞌ woꞌ, quicapewenic ncaꞌn chiri̱j ribirmijic take holohic laj kꞌoric rikꞌor cho i Dios queh take quicꞌacharic pan holonquilal. ] Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ wach xiban i juꞌjun chi cꞌacharel chipam rikꞌijil quicꞌacharic, jeꞌ wili narikꞌorom i Dios nachiban jeꞌ ricab riban jenoꞌ ajabe̱s naritoj take raj camanom: \Xa reꞌ laꞌ ruꞌum ricowil acꞌux tak, reꞌ hat-tak maꞌ nacapaj ta tak reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ jaꞌ najal ta woꞌ wach acꞌahbil laj noꞌjbal tak. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, yuꞌna cꞌahchiꞌ abanam tak chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ enjoskꞌbic cho awu̱cꞌ tak chiwach take kꞌi̱j wili eh jeꞌ woꞌ reꞌ chipam i kꞌi̱j nok reꞌ Dios chi joskꞌonak chic cu̱cꞌ chiꞌnchel take aj mahc, naribanam chi nariyeꞌeric rinimal tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Chipam woꞌ i kꞌi̱j reꞌreꞌ, chiꞌnchel take cꞌacharel naquilom wach chi manlic nicꞌ wach i chꞌukuj kꞌoric naribanam i Dios chi quina̱. 7[gWi jeꞌ reꞌ nacapaj tak ruꞌum reh rinimal richakꞌlamil i Dios, on ruꞌum reh riquetelbal wilic cho ku̱cꞌ i hoj cꞌacharel, on ruꞌum reh ricuybal xa wilic woꞌ cho chi kana̱, nikꞌor aweh tak chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta acapewenic tak chi manlic maj curman woꞌ chi na̱capam tak chi reꞌ Dios ruꞌum reh rinimal wach richakꞌlamil, cꞌahchiꞌ woꞌ riyeb cho aweh tak chi na̱jalam wach anoꞌjbal tak. XZ)chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi reꞌ hat-tak reꞌ tikꞌoric tak chi ruꞌum reh cꞌahbil laj noꞌjbal ncaꞌn take cꞌacharel ricꞌul chi queh chi reꞌ Dios eriyew cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱, maꞌ nacapaj ta na tak chi reꞌ Dios ewoꞌ rikꞌor aweh tak chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ i birinic niban maj to̱b ta nak awehtꞌalim woꞌ tak reꞌreꞌ xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ abanam aweh tak i noꞌjbal jeꞌ ricab ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ. ;YoJeꞌ woꞌ chic, wi kehtꞌalim chi coric wach kꞌoric riban i Dios narikꞌor chi chiꞌnchel take quibanic i cꞌahbil laj noꞌjbal ricꞌul chi queh chi naquiquimic, X Chaxilac tak wilic take nquikꞌor chi jeꞌ wili: «A̱, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ricꞌul chi queh chi reꞌ Dios eriyew cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱ ruꞌum take cꞌahbil laj noꞌjbal ncaꞌn, nqui nquikꞌor. Aweh hat-tak jeꞌ ru̱cꞌ tikꞌoric tak reh kꞌoric jeꞌ reꞌ, nikꞌor aweh tak i wili: Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ akꞌorom tak chi ricꞌul woꞌ chaweh tak chi reꞌ Dios eriyew cho tiꞌcꞌaxic chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak reꞌ tikꞌoric tak chi jeꞌ reꞌ naꞌn woꞌ tak jeꞌ ricab ncaꞌn take toco̱m chic cꞌacharel reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ maꞌ riban ta chi nakꞌor tak chi jeꞌ wili: «Reꞌ hoj maꞌ nkaꞌn ta keh cꞌahbil laj noꞌjbal, maꞌ tiqui tak. W  Reꞌ aj reꞌ take noꞌjbal ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ to̱b ta quehtꞌalim woꞌ nak chi reꞌ Dios rikꞌorom chi reꞌ take noꞌjbal reꞌreꞌ maꞌ tare̱t ta chi banaric. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios rikꞌorom woꞌ cho chi ricꞌul chi queh chi naquiquimic chiꞌnchel take quibanic i cꞌahbil laj noꞌjbal, xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta woꞌ rikꞌorom i Dios chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xa ta xquitik juꞌ ribanaric take noꞌjbal reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wi wilic chic jenoꞌ cꞌacharel riban reh i noꞌjbal ncaꞌn ruꞌ nquikꞌor chi tare̱t i cꞌahchiꞌ ribanaric.`V ;Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ nquirak ta chiri̱j chaj bih ra̱j chi enwihꞌic holohic laj cꞌacharic. Xa eht laj winak take, maꞌ tiꞌ ta nquicꞌraj take cꞌacharel xa reꞌ laꞌ riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ kꞌe̱ꞌ suk queh ribanaric maj maꞌ jaruj ta nquiquetelej wach take cas quicha̱kꞌ. -U UMaꞌ xa ta reꞌreꞌ take noꞌjbal ncaꞌn, jeꞌ laꞌ woꞌ ncaꞌn take noꞌjbal wili: Aj molol cꞌuta̱j take, aj cꞌuꞌtjem cas quicha̱kꞌ take, aj ixowonel reh Dios take, maꞌ hab ta soꞌ wach nquiponbej, aj tzꞌuju̱l take, aj qꞌuihsinel wachi̱s take ru̱cꞌ take kꞌoric ncaꞌn chiri̱j quicꞌacharic, xa aj ticol cꞌahbilal take eh xa kꞌetol woꞌ wach quikꞌorbal take quitu̱t caja̱w. DT Chi jeꞌ aj reꞌ quicapew-bal, yohbal wach take riman chic cꞌahbilal ncaꞌn jeꞌ ricab take wili: Reꞌ ribanaric cꞌoyomal, reꞌ ribanaric i balcꞌuxquilal, reꞌ ricꞌaxaric wach i bihomal, reꞌ maꞌ suk ta rilmijic jenoꞌ hab wach ricꞌul ricuseꞌsbal i Dios. Ncaꞌn woꞌ ribanaric i cansanic, ribanaric i wolic, ribanaric i chucuj kꞌoric eh reꞌ paꞌ chic bih ncaꞌn, ncaꞌn ru̱cꞌ maꞌ holohic ta laj capew-bal. =S uNok reꞌ Dios maꞌ ximin ta chic ri̱b cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nca̱j ta chi reꞌreꞌ nwihꞌic cu̱cꞌ pan quicꞌacharic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa chiri̱j chic i cꞌahbilal nwihꞌic quicapew-bal eh ruꞌum reꞌreꞌ ncaꞌn i maꞌ ricꞌul ta chi banaric. R  Jeꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn take winak, wilic take maꞌ nca̱j ta chic tuhnic ru̱cꞌ ixok chi cꞌacharic jeꞌ ricab tikꞌimaj cho wach chi jenaj winak eh jenaj ixok narituna̱b ri̱b chi cꞌacharic. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take reꞌ xa cu̱cꞌ chic i quich winak kꞌe̱ꞌ nquitowej wihꞌic eh chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn i cꞌahbil laj mahc reꞌ qꞌuixbilal ricꞌam cho chi quina̱. Reꞌ cok ruꞌ nancaꞌn chi jeꞌ reꞌ, reꞌ quitiꞌjolal quibakil take cꞌacharel reꞌreꞌ rijotꞌ woꞌ ri̱b eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ enquicꞌul i tiꞌcꞌaxic reꞌ ricꞌul chi queh chi naquicꞌulum ruꞌum reh cꞌahbilal ncaꞌn. Q  Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios maꞌ ximin ta chic ri̱b ru̱cꞌ quinoꞌjbal eh chi jeꞌ reꞌ xquiyew woꞌ quicꞌux chiri̱j i cꞌahbilal reꞌ ncaꞌn ru̱cꞌ chiꞌnchel i ca̱mna cu̱cꞌ take toco̱m chic cꞌacharel to̱b ta nchel qꞌuixbilal ricꞌam cho chi quina̱. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach i cꞌahbilal ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ kꞌuruꞌ maj chi quixilac take reꞌ wilic take ixok jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nca̱j ta chic tuhnic ru̱cꞌ winak chi cꞌacharic jeꞌ ricab tikꞌimaj cho wach chi jenaj ixok eh jenaj winak narituna̱b ri̱b chi cꞌacharic. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take ixok reꞌreꞌ nquisicꞌ toco̱m chic quich ixok chi ritunabjic qui̱b chi cꞌacharic to̱b ta nak maꞌ riwi̱ꞌ ta chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn. P 7Jeꞌ aj reꞌ ncaꞌn chiꞌnchel take cꞌacharel reꞌreꞌ ruꞌum nok nquilokꞌej wach take quitiyo̱x reꞌ ncꞌuhtunic lok reh haj wilic take ritikꞌinic i Dios. Tzꞌa̱b ruꞌ i Dios reꞌ nkakꞌor johtok pan kati̱j i hoj chi yeꞌo̱j rilokꞌil chi junelic kꞌi̱j sakom, maꞌ nquilokꞌej ta chic wach to̱b ta nak reꞌreꞌ xtikꞌinic reh na̱ acꞌal chꞌi̱l take cꞌacharel, chꞌi̱l woꞌ take chicop wilque̱b chiwach. Chi reꞌ aj chic take tiyo̱x nquilokꞌej take cꞌacharel reꞌreꞌ, maꞌ reꞌ ta chic i coric laj rilokꞌonjic i Dios ncaꞌn, reꞌ laꞌ chic i maꞌ coric ta laj lokꞌonic ru̱cꞌ take tiyo̱x. +O QJeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi xquimay rilokꞌonjic wach i Dios, reꞌreꞌ maꞌ ximin ta chic ri̱b ru̱cꞌ quinoꞌjbal nok xa ncotowej chic ribanaric i mahc ru̱cꞌ chiꞌnchel i ca̱mna eh chi jeꞌ reꞌ quicapew-bal, reꞌ chic i nim laj qꞌuixbilal ncaꞌn ribanaric chi quixilac. CN Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ quimay i lokꞌonic ncaꞌn nak reh i Dios reꞌ cꞌachlic chi junelic eh reꞌ chic take tiyo̱x nquilokꞌej wach jeꞌ ricab quicaꞌyic chicop quirupunic wa taxa̱j, on jeꞌ ricab quicaꞌyic chicop quibehic, on jeꞌ ricab quicaꞌyic chicop jeꞌ ru̱cꞌ nquijuquej qui̱b wach acꞌal na quibehic, on jeꞌ ricab woꞌ take jeꞌ kojcaꞌyic i hoj cꞌacharel reꞌ quimic ki̱j. M %To̱b ta nak ncaꞌn qui̱b chi xa wilic chic quinoꞌjbal, xa ricꞌuhtjic laꞌ woꞌ lok qui̱b ncaꞌn chi maꞌxta soꞌ quinoꞌjbal. L To̱b ta quinaꞌbem chiri̱j i til manlic Dios, maꞌ xquilokꞌej ta woꞌ wach eh maꞌ xquitioxej ta woꞌ johtok nanquicꞌul i ricuseꞌsbal. Chi jelow-bal laꞌ reꞌ, reꞌ chic i wili ncaꞌn: Nquiyew quicapew-bal chi ritijiljic ri̱j take tijinic jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ ncamanic ta queh chi naquinaꞌbem ribiral i Dios eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ nquirak ta chic chiri̱j reꞌ xquinaꞌbej nak ti chiri̱j i Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ sakom ta chic pa̱m quinoꞌjbal. .K WJeꞌ reꞌ nikꞌor maj nanquilow i nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj ruꞌum i Dios ayuꞌ wach acꞌal, to̱b ta maꞌ nquilow ta woꞌ wach i Dios take ruꞌ, nquilow i xitikꞌa̱ꞌ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ nquirak chiri̱j chi manlic chi reꞌ woꞌ Dios xtikꞌinic reh chiꞌnchel wilic ayuꞌ wach acꞌal. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, nquirak laꞌ woꞌ chiri̱j chi reꞌreꞌ xa wilic woꞌ rajawric. Ruꞌum aj chi nquirak chiri̱j reꞌreꞌ, maꞌ eta riban chi enquikꞌor chi reꞌ Dios maꞌ xiyew ta queh chi nabjic i ribiral ruꞌ. J +eh jeꞌ reꞌ ncaꞌn to̱b ta reꞌ Dios xiyew chic queh chi xquinaꞌbej woꞌ chi maꞌ suk ta rilow take cꞌacharel reꞌ cꞌahbilal ncaꞌn. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ quinaꞌbem chic i chaj bih ehtꞌalamaj chiri̱j i Dios. I !Queh take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahbilal ncaꞌn eh maꞌ coric ta wach quinoꞌjbal, reꞌ Dios riyeb cho chi ehtꞌaljic cu ar pan taxa̱j chi maꞌ suk ta rilow cho reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ riyew cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Reꞌ take cꞌacharel jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ maꞌ nquicana̱ꞌ ta woꞌ chi toco̱m cꞌacharel nquicoj wach i coric laj tijinic chiri̱j i Dios 6H gJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ nquiyew woꞌ chi ehtꞌaljic i wili chiri̱j chaj bih riban i Dios: Chi reꞌ take cꞌacharel nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus, quicahnic chi coric chic wach quicꞌux. Reꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ no̱j elok wach chi til coric ru̱cꞌ i tzꞌihmbimaj cahnok ruꞌum jenaj raj kꞌoro̱l i Dios chi jeꞌ wili:«Reꞌ cꞌacharel reꞌ pahbamaj ruꞌum i Dios chi coric wach rinoꞌjbal
chi junelic kꞌi̱j sakom naricꞌacharic ruꞌum nok xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios, nqui xitzꞌihmbaj cho. Reꞌ Dios maꞌ suk ta rilow cho take
cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahbil quinoꞌjbal TG #Reꞌ hin xa quinkꞌoric woꞌ chiri̱j take kꞌoric reꞌreꞌ chi maꞌ quinqꞌuixꞌic ta soꞌ eh jeꞌ reꞌ niban maj reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ xquibiraj chi pe̱t be̱h take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh chiri̱j chic ruꞌ xquibiraj woꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi reꞌ Dios wilic rajawric chi ricoꞌljic xa hab paꞌ wach ncojbic wach rikꞌorbal. \F 3Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nwa̱j ojic awu̱cꞌ hat-tak reꞌ ticꞌacharic tak ar Ro̱ma reh chi enikꞌor chaxilac tak take kꞌoric nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh cꞌacharel quicꞌulbic reh. SE !ruꞌum nok reꞌ hin cu̱cꞌ chiꞌnchel cꞌacharel niban rikꞌormojic ribiral i Jesus, maꞌ kꞌorel ta haj wilic i kꞌoric quikꞌoric wi̱ꞌ wi nchel pan kꞌoric criye̱co on pan toco̱m chic kꞌoric on to̱b ta woꞌ haj wilic riwi̱ꞌ i noꞌjbal nquicꞌam na̱ pan quicꞌacharic, wi nchel aj noꞌjbal take on maꞌ reꞌ aj noꞌjbal take. Chiꞌnchel aj eh nikꞌor ribiral i Jesus ruꞌum nok jeꞌ ricab chi wilic ta nak jenoꞌ nicꞌa̱s reꞌ curman chi wi̱n chi nanitojom lok, jeꞌ woꞌ reꞌ curman chi wi̱n chi nanikꞌorom i cꞌuhbal chiri̱j i Jesus. }D u Nwa̱j chi na̱naꞌbem hat-tak was tak nicha̱kꞌ aj niminel chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nwa̱j cho ojic awu̱cꞌ tak eh qꞌuih pech quincapewenic chiri̱j reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ cu yuꞌna chi kꞌi̱j maꞌ nibanam ta canar i ojic ruꞌum chi nkꞌeteric pa̱m nibe̱h chi ribanjic reꞌreꞌ. Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j ojic awu̱cꞌ tak ruꞌum nok nwa̱j nitoꞌbem take cꞌacharel chaxilac tak jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i Jesus reh chi ewoꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j. Jeꞌ reꞌ toꞌbonic nwa̱j nibanam jeꞌ ricab woꞌ niban nok wilqui̱n pan toco̱m chic tinamit reꞌ quicꞌacharic woꞌ wi̱ꞌ take junleh chic maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel xC k Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ Dios xiyew kꞌab wi̱n chi nawojic awu̱cꞌ ra̱j rikꞌorom maꞌ xa reꞌ ta hat-tak riman chic enachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ eniban i hin. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ewoꞌ nwihꞌic sukquil cꞌuxlis pan ka̱mna. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ til rikꞌor ricꞌux ojic
ar pan tinamit Ro̱ma tB c Jeꞌ reꞌ nipahkaj reh maj til nwa̱j wilom awach tak eh nok wilqui̱n ok chic chaxilac tak nwa̱j chi jeꞌ ricab nok nkꞌahsjic jenoꞌ si̱ reh jenoꞌ hab wach jeꞌ woꞌ reꞌ nyeꞌeric aweh hat-tak take noꞌjbal toꞌbal aweh tak ruꞌum i Lok laj rUxlabal i Dios reh chi jeꞌ reꞌ cow enatik tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Jesus. EI}{{ypvtrdqpOn!ljihKg'djcbTa_>]X?U]RPM1I&EC^A:??L==Ruꞌum chi reꞌ riwi̱ꞌ i cꞌacharic nakaꞌnam curman chi jeꞌ ok ricab riwi̱ꞌ ricꞌacharic i Jesus, reꞌ hin til nipahkaj aweh tak chi maꞌ ok chic reꞌ i mahc wilic rajawric chana̱ tak, jeꞌ ricab nok jenoꞌ kꞌatal kꞌoric wilic rajawric chi quina̱ take cꞌacharel choplic quina̱ ruꞌum. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ riban chic chi reꞌ mahc enwihꞌic rajawric chana̱ tak. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak reh chi reꞌ atiꞌjolal abakil tak ewoꞌ ricana̱ꞌ ribanaric i maꞌ holohic ta laj bano̱j. L' jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak chayew pan acapew-bal tak chi reꞌ riwi̱ꞌ i ritahkaljic i kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric naꞌn tak til jeꞌ ricab riwi̱ꞌ i cꞌacharel reꞌ ricana̱ꞌ wihꞌic chi junpech china̱ acꞌal wili nanquimic je, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak chacana̱ꞌ tak chi junpech mahcanic naꞌn pan acꞌacharic tak eh yuꞌna ticꞌacharok tak chi reꞌ chic i Dios na̱lokꞌem tak wach. Reꞌ hoj aj niminel maꞌ riwi̱ꞌ ta chi keh chi nkayew ripatil i mahc chipam kacꞌacharic _K7 Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok reꞌ riwi̱ꞌ chi xquimic i Jesus reh chi maꞌ eta chic nwihꞌic banoj mahc, je woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chi cꞌachlic woꞌ chic reh chi til xa ewoꞌ nlokꞌonjic wach i Dios, J Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kehtꞌalim woꞌ chi reꞌreꞌ xucsjic cho chi quixilac take camnak eh yuꞌna reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta chic enquimic ruꞌum nok maꞌ jaruj ta chic nariwihꞌic china̱ ajawric reꞌ ncꞌambic cho reh quimic chi quina̱ chiꞌnchel. %ICJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hoj yuꞌna xa jenaj chic kawi̱ꞌ ru̱cꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ xyeꞌeric woꞌ chic keh i kajawric chi xkacana̱ꞌ chic chi junpech i cꞌacharic wilco̱j nak wi̱ꞌ najtir chi hoj nak aj mahc jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus chi chiri̱j chic riquimic xicana̱ꞌ woꞌ cꞌacharic china̱ acꞌal wili. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xyeꞌeric keh, jeꞌ laꞌ woꞌ nyeꞌeric woꞌ keh chi yuꞌna nkachꞌica̱ꞌ chic kacꞌux chiri̱j chi nakacꞌacharic chi junelic chiri̱j nakojquimok je jeꞌ ricab xiban i Jesus chi chiri̱j riquimic je xcꞌacharic woꞌ chic cho. UH#Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi kehtꞌalim chic reꞌreꞌ, reꞌ hoj jeꞌ ok kacab i cꞌacharel reꞌ nok camnak chic ncahnic chi tehlic woꞌ chic ri̱j ricꞌacharic chiwach ajawric nchopbic nak na̱. G5Jeꞌ reꞌ nkehtꞌalij maj reꞌ Jesus naxikꞌahsaj ricꞌacharic pan quimic ar wach curu̱s xiban woꞌ chi reꞌ najtir cꞌacharic maꞌeta chic riban chi cu ewoꞌ chic nkaꞌn chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi jeꞌ ricab nok nsahchic wach ritiꞌjolal ribakil jenoꞌ cꞌacharel nanquimic je, jeꞌ woꞌ reꞌ i ncꞌuluric ru̱cꞌ i xa paꞌ jaric nbanic chi nkotowej ribanaric i mahc, nsahchic woꞌ wach eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ tanlic ta chic chi keh chi xa cu ewoꞌ nkaꞌn i bano̱j reꞌ xkanimej woꞌ nak cho ribanaric najtir jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ aj camanom chi xa rinimej woꞌ kꞌoric chiwach i rajabe̱s. SFRuꞌum chi xa jenaj chic kawi̱ꞌ ru̱cꞌ i Jesus eh xkacana̱ꞌ chic i najtir laj cꞌacharic chi hoj nak aj mahc jeꞌ ricab xiban i Jesus chi xicana̱ꞌ woꞌ cꞌacharic china̱ acꞌal wili naxquimic je, reꞌ Dios xiban woꞌ chi xicꞌul i Jesus chi toco̱m chic cꞌacharic xichop johtok chiri̱j chi ucsumaj chic cho chi quixilac take camnak, jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌuluric ru̱cꞌ i kacꞌacharic i hoj toco̱m woꞌ chic xkachop johtok. {EoChi jeꞌ aj reꞌ i cꞌuhtunic niban, nipahkaj aweh tak chi jeꞌ ricab ru̱cꞌ i rikahsjic kaha̱ꞌ nkacꞌuhtaj chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xquimic je eh xmukꞌunjic je jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak chacꞌuhtaj woꞌ tak chi xacana̱ꞌ tak chic i cꞌacharic reꞌ wilic nak najtir chi hat-tak aj mahc eh jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ xucsjic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak ruꞌum rinimal rajawric i Dios chacꞌuhtaj woꞌ tak kꞌuruꞌ chi toco̱m chic riwi̱ꞌ acꞌacharic tak yuꞌna. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ nkꞌoric chiri̱j i kacꞌacharic xiyew i kAja̱w Jesus ru̱cꞌ riquimic hDIreꞌ hat-tak awehtꞌalim woꞌ tak i cꞌuhtunic niban cho aweh tak wili: Reꞌ rikajic kaha̱ꞌ reꞌ nkaꞌn i hoj chi cꞌuhtbal reh i jenaj chic cꞌacharic xkachop chi hoj raj tahkanel i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, jeꞌ woꞌ reꞌ nkaꞌn cꞌuhtbal reh chi nkacana̱ꞌ woꞌ chi junpech i cꞌacharic wilco̱j nak wi̱ꞌ najtir chi hoj nak aj mahc jeꞌ ricab xiban i Jesus chi chiri̱j chic riquimic xicana̱ꞌ i cꞌacharic china̱ acꞌal wili. zCmJeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ ricana̱ꞌ cꞌacharic chi junpech china̱ acꞌal wili nanquimic je, jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj naxkacana̱ꞌ chi junpech i cꞌacharic wilco̱j nak wi̱ꞌ najtir chi hoj nak aj mahc, maꞌ eta chic riban chi ewoꞌ chic kojcꞌacharic chi jeꞌ reꞌ. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ rikꞌor i nicꞌuhtunic reꞌreꞌ, B )Ha̱ꞌ, ruꞌum chi xnikꞌor lok chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ratoꞌbil i Dios wilic cho chi kana̱, wilic take equikꞌoric chi jeꞌ wili nikꞌor pa nicꞌuhbalanic: «Xa eli̱c ok woꞌ kojmahcanok tak eh chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ratoꞌbil i Dios narichalic chi kana̱, nqui enquikꞌor. Maꞌxta, reꞌ hin maꞌ jeꞌ ta reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌuhtunic niban reꞌ i wili: zAmJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab i ricorquilal kꞌoric chi ruꞌum reh banoj mahc xojcahnic chiꞌnchel i hoj cꞌacharel chi pan quimic chic ki̱j, coric woꞌ chi reꞌ ratoꞌbil i Dios xa eli̱c woꞌ nariwihꞌic chi kana̱ chiꞌnchel i hoj ruꞌum nok reꞌ kAjabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi kaKꞌatal Kꞌoric xiban chic chi ekojcꞌacharic chi maꞌxta chic kamahc chiwach i Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xiban woꞌ chi ekojcꞌacharic chi junelic to̱b ta woꞌ kojquimok je.@Najtir cho kꞌi̱j nok reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilco̱j chi maꞌxta nak cho i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi kaxilac, reꞌ Dios xiban chi xyeꞌeric keh i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌacharel xquirak chiri̱j chi ruꞌum reh mahc yohbal wach narijohtic wach i cꞌahbilal. Coric ruꞌ, chi ruꞌum reh mahc kꞌe̱ꞌ naxjohtic wach i cꞌahbilal xoquic cho xa reꞌ laꞌ ruꞌum reh richakꞌlamil i Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic atoꞌbil xchalic chi kana̱. k?OJeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ i wili nkilow woꞌ chi rehreh wach ribano̱j i Jesus: Reꞌ Aran nok maꞌ xibiraj ta kꞌoric chiwach i Dios, xiban chi chiꞌnchel i hoj cꞌacharel xchalic chi kana̱ i chꞌukuj kꞌoric riban i Dios chi aj mahc kabiral. Ra̱j nchel i Jesus ru̱cꞌ xiban reꞌreꞌ chi xa xibiraj woꞌ kꞌoric chiwach i Dios xiban woꞌ chi nyeꞌeric keh chiꞌnchel i hoj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus chi reꞌ Dios erikꞌor keh chi coric chic wach kacꞌux. Reꞌ ratoꞌbil i Dios xa na woꞌ riwihꞌic chi kana̱ hoj aj niminel reh i Jesus v>eJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ ribano̱j i Jesus rehreh wach chiwach ribano̱j i Aran eh reꞌreꞌ nkacoj rehtal ru̱cꞌ i wili: Naxmahcanic i Aran xicoj chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel i chꞌukuj wach mahc riban i Dios chi aj mahc kabiral. Tzꞌa̱b ruꞌ i Jesus reꞌ xa coric woꞌ wach rinoꞌjbal xiban chi maꞌ eta chic nkꞌormojic keh ruꞌum i Dios chi aj mahc kabiral eh reꞌ chic yuꞌna xyeꞌeric chic keh chi ekojcꞌacharic chi junelic to̱b ta kojquimok je. y=kJeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi kaKꞌatal Kꞌoric, reꞌ take cꞌacharel xyeꞌeric chic queh i co̱ch chi xa ruꞌum rinimal richakꞌlamil i Dios equicꞌacharic chi coric chic wach quicꞌux. Coric ruꞌ, ruꞌum reh rimahc i Aran xiban xojcahnic chiꞌnchel i hoj cꞌacharel chi quimic chic ki̱j, xa reꞌ laꞌ ruꞌum reh Jesus reꞌ take cꞌacharel quicꞌulbic reh i co̱ch yeꞌo̱j ruꞌum i Dios, echic quicꞌacharic chi junpech to̱b ta quiquimok je. R<Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ ribano̱j i Jesus xa jeꞌ jenoꞌ co̱ch nok yeꞌo̱j ruꞌum i Dios, reꞌ ribano̱j reꞌreꞌ maꞌ je ta ricab ribano̱j xiban i Aran naxmahcanic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj naxmahcanic cho i Aran chiꞌnchel i hoj cꞌacharel xwihꞌic chi kana̱ i chꞌukuj wach mahc xiban i Dios chi reꞌ hoj, hoj aj mahc kabiral ra̱j i ribano̱j i Jesus xiban chi reꞌ Dios xiyew cho keh chi jeꞌ ricab jenoꞌ co̱ch chi maꞌ eta chic nkꞌormojic kabiral chi hoj aj mahc, to̱b ta nchel chiꞌnchel hoj cꞌacharel qꞌuihal wach mahc xkaꞌn. ;'xa reꞌ laꞌ reꞌ quibano̱j take qui̱b reꞌreꞌ rehreh wach. Jeꞌ ricab i Aran reꞌ pe̱t winak naxmahcanic xiban chi reꞌ rikꞌijil kaquimic xchalic chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. Tzꞌa̱b ruꞌ i jenaj chic winak reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi kaKꞌatal Kꞌoric xicꞌuhtaj cho keh i rinimal wach richakꞌlamil eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xiban woꞌ chi reꞌ co̱ch riyew cho i Dios ruꞌum reh richakꞌlamil ewoꞌ nquicꞌul xa nicꞌ paꞌ qꞌuihal tinamit nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j. I: To̱b ta nchel wilic ta nak chic cho i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ nkꞌoric keh chi hoj aj mahc, chiꞌnchel cꞌacharel chiwach i rikꞌijil cho ricꞌacharic i Aran cu rehtal rikꞌijil cho ricꞌacharic i Moyses xa xiquimic woꞌ nak je. Coric, reꞌ Aran xquimic je ruꞌum chi maꞌ xibiraj ta i takꞌanic yeꞌo̱j ruꞌum i Dios eh jeꞌ woꞌ reꞌ xcaꞌn take nicꞌ paꞌ qꞌuihal maꞌ ximahcanic ta ru̱cꞌ ribirmijic kꞌoric chiwach i Dios jeꞌ ricab xiban i Aran. Ru̱cꞌ i mahcanic xiban i Aran nkilow chi wilic xicꞌam cho chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel ru̱cꞌ ribano̱j. Jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus reꞌ uyumaj chi xcꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal, l9Q Reꞌ cok ruꞌ, ruꞌum chi cu jaꞌ ribiral ta woꞌ cho i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌxta nak bih nchꞌukuric wi̱ꞌ kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel take cꞌacharel nok mahcanic nak chic ncaꞌn cho. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ maꞌ jaꞌxta nak chi kawach hoj cꞌacharel chi richꞌukuric wach i kamahc. |8q Reꞌ aj chic yuꞌna nwa̱j kꞌoric chiri̱j i wili: Naxpꞌuhtic cho banoj mahc ayuꞌ wach acꞌal xa ru̱cꞌ jenaj chi cꞌacharel, reꞌreꞌ xcahnic woꞌ chi quimic chic ri̱j. Chiri̱j chic ruꞌ nok mahcanak chic cho cꞌacharel reꞌreꞌ, xojcahnic woꞌ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel chi pan quimic chic ki̱j maj chiꞌnchel i hoj xojmahcanic woꞌ. [7/ Maꞌ xa ta reꞌreꞌ nikꞌor, jeꞌ laꞌ woꞌ nikꞌor chi reꞌ Dios xiyew cho risukquil kacꞌux ru̱cꞌ xiban i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maj reꞌreꞌ xojricoj pan sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ i Dios. Reꞌ kꞌoric xiban i maꞌ Lu̱ꞌ chiri̱j nicꞌ wach naxpꞌuhtic cho mahc china̱ acꞌal wili o6W Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj nok wilco̱j nak cho chi aj ixowonel wach i Dios, reꞌreꞌ xojricoj pan sukquil cꞌuxlis richꞌi̱l ruꞌum reh riquimic i Jesus. Wi jeꞌ reꞌ xiban cho ku̱cꞌ, reꞌ ta na chic chiwach i junelic quimic maꞌ ekojcoꞌljic xa ruꞌum chi reꞌ Jesus xichop woꞌ jenaj chic cꞌacharic naxuctic cho chi quixilac camnak? 5% Chi jeꞌ aj reꞌ ricꞌuhtjic ricꞌaxbal i Dios xiban cho chi kana̱, maꞌ cꞌaxic ta chi keh rirakmajic chiri̱j chi reꞌ Jesus naxichihcaj riquiqꞌue̱l naxquimic je, xiban chi reꞌ hoj echic kojcꞌacharic chi cuyu̱j chic kamahc eh maꞌ xa ta reꞌreꞌ, maꞌ cꞌaxic ta laꞌ woꞌ chi keh rirakmajic chiri̱j chi naponok i kꞌi̱j narichꞌukum wi̱ꞌ kꞌoric i Dios china̱ quimahc chiꞌnchel cꞌacharel, reꞌ hoj ekojcoꞌljic chiwach rijoskꞌil naricꞌuhtam i Dios chi quina̱ take aj mahc. /4WRa̱j nchel i Dios maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌutunic ru̱cꞌ, reꞌ laꞌ reꞌ xicꞌuhtaj chi til kꞌe̱ꞌ tiꞌ kojricꞌraj ru̱cꞌ ribanaric i wili: To̱b ta nak hoj rinimal aj mahc, xitakꞌa̱ꞌ cho i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi xquimic chiki̱j chi kacoꞌljic. 35Til coric nikꞌor aweh tak chi ku̱cꞌ i hoj cꞌacharel maꞌ ncꞌuhtunic ta chi tiꞌ nquicꞌraj ki̱b. To̱b ta nak wilic jenoꞌ cꞌacharel reꞌ coric wach ricꞌux, kꞌe̱ꞌ nak cꞌaxic chi reh chi eriyew ricꞌacharic pan quimic chi ricoꞌljic jenoꞌ rich cꞌacharel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj, on kꞌe̱ꞌ woꞌ nak cꞌaxic chi reh chi eripahba̱ꞌ ri̱b chi riyeꞌeric ricꞌacharic pan quimic chiri̱j jenoꞌ rich cꞌacharel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj to̱b ta nak holohic woꞌ rinoꞌjbal. I2 Chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ tiꞌ kojricꞌraj ar ncꞌutunic wach ru̱cꞌ xcꞌuluric wili: Chipam rikꞌijil chiho̱j cho ruꞌum i Dios nok maꞌxta nak kajawric chi ribanaric take chaj bih noꞌjbal nponic chiwach i Dios, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xquimic chi kacoꞌljic i hoj aj mahc. 1Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ruyuꞌnjic nkaꞌn i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ hoj maꞌ nkajic ta kacꞌux riman laꞌ chic nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Dios maj reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ kojricꞌraj eh reh chi reꞌ hoj tiꞌ woꞌ nakicꞌram ruꞌ xiyew keh i Lokꞌ laj rUxlabal. Reꞌ ricꞌaxbal i Dios xicꞌuhtaj cho chi kana̱ maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel enbanic +0OJeꞌ woꞌ chic nok reꞌ hoj nkacuy ransil take cꞌaxquilal, reꞌ Dios rikꞌor chi holohic laj noꞌjbal cꞌahchiꞌ kaꞌnam eh ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ riman chic nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chi ruyuꞌnjic i kꞌi̱j nok ekoj-ehtric ru̱cꞌ i rinimal wach rilokꞌil i Dios. /!Reꞌ cok ruꞌ maꞌ xa ruꞌum ta reꞌreꞌ nsukbic kacꞌux, jeꞌ laꞌ woꞌ nsukbic kacꞌux nok wilic katiꞌquil kacꞌaxquil ruꞌum nok kehtꞌalim chi nok wilic katiꞌquil kacꞌaxquil, nkacuy take reꞌreꞌ ru̱cꞌ i toꞌbonic riban cho keh i Dios. .Jeꞌ woꞌ chic ruꞌum reh richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j chaj bih rikꞌorom cho i Dios, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj keh nicꞌ wach ricꞌuluric ratoꞌbil i Dios nakaꞌnam eh chi wilic chi kana̱ i ratoꞌbil reꞌ cow chꞌiclic wi̱ꞌ kacꞌux, reꞌ hoj yuꞌna chi xa suk chic kacꞌux cꞌahchiꞌ kuyꞌem i kꞌi̱j nakehtric wi̱ꞌ rinimal wach rilokꞌil i Dios. - }Chi ribanam chic i Dios chi kojcꞌacharic chi cuyu̱j chic kamahc ruꞌum reh richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i xikꞌor ruꞌ, reꞌ Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric riban chi enwihꞌic sukquilal pan ka̱mna chiwach i Dios. L,reꞌ xicana̱ꞌ ri̱b chi xcansjic reh chi xcuyuric kamahc. Reꞌ cok ruꞌ nok camnak chic, reꞌ Dios xucsaj woꞌ chic cho reh chi xojpahbabjic chi hoj cꞌacharel coric wach kacꞌux.5+cjeꞌ laꞌ woꞌ chiki̱j hoj aj niminel reh Jesus maj reꞌ hoj, hoj woꞌ pahbamaj chi hoj cꞌacharel coric wach kacꞌux ruꞌum reh richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Dios. Reꞌ Dios reꞌ nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j reꞌreꞌ til xucsaj cho chi quixilac take camnak i kAja̱w Jesus S*Reꞌ ribiral reꞌreꞌ maꞌ xa chiri̱j ta Awraham tzꞌihmbimaj cho, R)Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌ maꞌ Awraham naxcꞌacharic cho xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios, reꞌ Dios reꞌreꞌ xipahba̱ꞌ woꞌ i maꞌ Awraham chi jenaj cꞌacharel coric wach ricꞌux jeꞌ ricab rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. (!til kꞌe̱ꞌ chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios chi wilic rajawric chi ribanaric chiꞌnchel haj wilic kꞌoro̱j cho ribiral ruꞌum. R'xiban ta nak chi reꞌreꞌ xipohꞌaj ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho reh ruꞌum i Dios on chi xicana̱ꞌ ta nak richꞌiquinjic ricꞌux chiri̱j i Dios. Maꞌxta! Reꞌ laꞌ maꞌ Awraham cow xitik juꞌ richꞌiquinjic ricꞌux chiri̱j rikꞌorom cho i Dios eh xa xitioxej woꞌ reh ru̱cꞌ i chaj bih naribanam maj &9Chiri̱j i wili nok wilic na reh hoꞌcꞌahl (100) ha̱b, reꞌ maꞌ Awraham maꞌ xipohꞌaj ta ricꞌux chiri̱j haj wilic i kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios to̱b ta nchel xicoj rehtal chi maꞌ eta chic nwihꞌic rihaꞌlacꞌu̱n ru̱cꞌ rehqꞌue̱n ruꞌum chi iqꞌuinak chic na̱ rihabil reh acꞌununic maj reꞌ ransil xa jeꞌ na chic ricab ransil jenoꞌ winak xa quimic chic reh. Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ ruꞌum ta woꞌ chi reꞌ rehqꞌue̱n maꞌ Awraham reꞌ Sa̱ra ribihnal, maꞌ reꞌ ta acꞌunom laj ixok :%mruꞌum chi xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j xkꞌormojic reh ruꞌum. Naxiban chi jeꞌ reꞌ i Awraham, maꞌxta bih jenoꞌ xtoꞌbonic reh chi rilmijic nicꞌ wach naricꞌuluric cu̱cꞌ take riqꞌuihal cꞌacharel naricꞌamam quibe̱h, xa reꞌ laꞌ ti xichꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho reh ruꞌum i Dios naxikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ take awa̱ꞌ awiꞌsil nariwihꞌic kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take chi maꞌ jenoꞌ enchol rajlajic chiꞌnchel jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ take chꞌimi̱l, nqui xikꞌor reh. $Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ maꞌ Awraham xkꞌormojic cho reh take kꞌoric wili reꞌ wilque̱b woꞌ chi tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj riCꞌuhbal i Dios chi jeꞌ wili:“Jeꞌ ricab nok jenaj ajabe̱s wilic chi quina̱ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n reh chi reꞌ take reꞌ encaꞌn haj paꞌ wilic riban i caja̱w,
reꞌ hin xniban chic chi reꞌ hat maꞌ Awraham etiwihꞌic chi cꞌamol quibe̱h i qꞌuihal chi cꞌacharel wilque̱b chi junsut tinamit wach acꞌal, nqui xkꞌormojic reh. Nicꞌ paꞌ wach xikꞌor i Dios reh Awraham jeꞌ woꞌ reꞌ xiban. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios reꞌ wilic rajawric chi ritikꞌinjic i maꞌ jaꞌ wilic ta eh chi wilic woꞌ rajawric chi ribanaric chi equicꞌacharic woꞌ chic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ xiquimic chic je, xiban chi reꞌ maꞌ Awraham xwihꞌic chi cꞌamol quibe̱h take i qꞌuihal cꞌacharel #Ruꞌum aj reh reꞌ, reꞌ ricꞌamaric na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ ncamanic ta keh chi ricꞌuluric take cuseꞌsbal kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. Xa reꞌ wach haj wilic encamanic keh, reꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Dios reꞌ xa ruꞌum reh rinimal ricꞌaxbal wilic chi quina̱ take cꞌacharel xikꞌor chi naricuseꞌsam take cho. Ruꞌum reh ricꞌaxbal reꞌreꞌ kꞌuruꞌ, reꞌ take cuseꞌsbal kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios til paꞌlic rikꞌormojic chi narichalic chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ wilic chi quiwach i maꞌ Awraham chi cꞌamol quibe̱h. Hab aj wach take cꞌacharel reꞌreꞌ? Reꞌ chiꞌnchel take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios jeꞌ ricab xiban i maꞌ Awraham. Jeꞌ reꞌ ajic kichꞌi̱l i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ wilic chi kana̱ rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, wilic woꞌ queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilic i maꞌ Awraham chi cꞌamol quibe̱h. h"IHaj nak cok wilic encamanic neꞌel reꞌ nak chi enkacꞌam na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, ra̱j wili xa maꞌxta bih eritik keh chi enkaꞌn chi jeꞌ reꞌ eh jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum i wili: Maꞌ ta nak wilic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, maꞌ nkꞌormojic ta woꞌ nak chi wilic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquinimej ta i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Raj wili ruꞌum reh chi wilic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, nkꞌormojic woꞌ chi wilic woꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquinimej ta i cꞌuhbal reꞌreꞌ eh ruꞌum reh quimahc reꞌreꞌ, reꞌ Dios eriyew cho tiꞌcꞌaxic chi quina̱. Jeꞌ reꞌ ajic nkilow chi ruꞌum reh chi wilic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, reꞌ woꞌ reꞌ nbanic chi enwihꞌic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquinimej ta i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Q!Ru̱cꞌ i maꞌ Awraham kꞌuruꞌ ncꞌuhtunic chi reꞌ cuseꞌsbal kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios maꞌ ncꞌuluric ta ruꞌum chi reꞌ take cꞌacharel nquicꞌam na̱ i riCꞌuhbal i Dios Yeꞌo̱j reh Moyses. Wi ta nak ruꞌum reꞌreꞌ ncꞌuluric i cuseꞌsbal, ra̱j nak rikꞌorom chi maꞌ eta raj chi nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i xikꞌor i Dios eh wi ta nak jeꞌ reꞌ enkaꞌn ra̱j woꞌ nak rikꞌorom chi reꞌ kꞌoro̱j ruꞌum i Dios maꞌxta nak bih eritik keh eh jeꞌ woꞌ maꞌxta nak bih eritik keh chi nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Dios. g G Reꞌ maꞌ Awraham xkꞌormojic reh chi reꞌreꞌ chꞌi̱l take cꞌacharel ra̱ꞌ riꞌsil naquicꞌulum ricuseꞌsbal i Dios reh chi reꞌ cuseꞌsbal reꞌreꞌ xchalic woꞌ chi quina̱ i chiꞌnchel take cꞌacharel chi junsut wach acꞌal. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xkꞌormojic reh maꞌ Awraham maꞌ ruꞌum ta chi reꞌreꞌ xicꞌam na̱ riCꞌuhbal i Dios Yeꞌo̱j reh Moyses, ruꞌum laꞌ chi reꞌ Dios xipahba̱ꞌ i maꞌ Awraham chi jenaj cꞌacharel coric chic wach ricꞌux ruꞌum richꞌica̱b nak ricꞌux chi reꞌ Dios riban chi nmanlajic wach i chaj bih rikꞌor. ^5 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Awraham xmikric chi cꞌamol kabe̱h i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ kojcꞌambic na̱ i takꞌanic bano̱j cho chi nakayocꞌom lok ritzꞌuhmal na̱ kacꞌachanbal. Maꞌ xa ta wilic chi cꞌamol kabe̱h i hoj chi riyocꞌoric lok ritzꞌuhmal na̱ kacꞌachanbal, wilic laꞌ woꞌ chi cꞌamol kabe̱h chi nkatahkej ri̱j i noꞌjbal xiban cho nok cu jaꞌ riyocꞌom ta nak lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal. Reꞌ noꞌjbal reꞌ, reꞌ i wili: Chi reꞌreꞌ til xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j kꞌoro̱j ruꞌum i Dios. Reꞌ take cꞌacharel nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios naquicꞌulum woꞌ ricuseꞌsbal i Dios jeꞌ ricab xicꞌul cho maꞌ Awraham B} Jeꞌ aj reꞌ cu chiri̱j chi richꞌica̱b chic ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios, reꞌ maꞌ Awraham xbanjic reh jenaj takꞌanic chi naricojom jenaj rehtalil reh ritiꞌjolal cꞌuhtbal reh chi reꞌ Dios xicoj chic jenaj chi quixilac take ritinami̱t. Ru̱cꞌ riyocꞌoric lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal xiban i maꞌ Awraham reꞌ xcamanic woꞌ chi jenaj rehtalil, reꞌ Dios cꞌahchiꞌ woꞌ rikꞌorom chi reꞌ ribanam nak chic lok wili coric woꞌ wach: Cu chipam i rikꞌijil nok reꞌ maꞌ Awraham maꞌ jaꞌ riyocꞌom ta lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal, reꞌ Dios xipahba̱ꞌ chic chi reꞌreꞌ jenaj cꞌacharel coric wach ricꞌux xa ruꞌum chi xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j kꞌoro̱j cho reh ruꞌum. Ru̱cꞌ aj xiban reꞌreꞌ, reꞌ Dios xiban woꞌ chi reꞌ maꞌ Awraham xmikric chi aj cꞌamol quibe̱h take cꞌacharel nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i rikꞌor i Dios to̱b ta maꞌ nquiyocꞌ ta lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal. Nicꞌ paꞌ wach ripahba̱bjic banaric i aj cꞌamol quibe̱h reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ quipahbabjic xbanaric ruꞌ xa ruꞌum richꞌiquinjic quicꞌux chiri̱j chaj bih rikꞌor i Dios. 5c Coric ruꞌ nkakꞌor chi jeꞌ reꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ niban aweh tak i pahkanic wili: Nok jeꞌ reꞌ xiban i Dios ru̱cꞌ maꞌ Awraham chi xicuy rimahc, reꞌ maꞌ Awraham riyocꞌom chic lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal on maꞌ jaꞌ xta? Coric enakꞌor tak chi jeꞌ wili: «Maꞌxta, reꞌ maꞌ Awraham maꞌ pe̱t ta xiban riyocꞌoric lok ritzꞌuhmal na̱ ricꞌachanbal, reꞌ laꞌ reꞌ naxichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios maꞌ jaꞌ riban ta nak ribanaric reꞌreꞌ, nqui kꞌoric enaꞌn tak. D Reꞌ xikꞌor i maꞌ Tawiy reꞌreꞌ nakacojom na tak rehtal chi xa chiki̱j ta i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xkꞌormojic cho? Maꞌxta! Xkꞌormojic laꞌ woꞌ cho chiqui̱j take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab cꞌuhtunic riban keh wili chiri̱j i kama̱m maꞌ Awraham: Nakojkꞌoric chiri̱j i maꞌ Awraham, reꞌ hoj nkakꞌor chi reꞌreꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios eh chi ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban, reꞌ Dios xipahba̱ꞌ chi jenaj cꞌacharel coric wach ricꞌux. J Jeꞌ woꞌ, nok reꞌ Dios rikꞌor chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta chic aj mahc take, kꞌe̱ꞌ woꞌ rinimal risukquil cꞌuxlis nwihꞌic pan ca̱mna, nqui xikꞌor. 6eJeꞌ aj wili xikꞌor i maꞌ Tawiy: “Kꞌe̱ꞌ rinimal risukquil cꞌuxlis wilic pan ca̱mna take cꞌacharel reꞌ xcuyuric eh xsacharic wach quimahc ruꞌum i Dios. X)Reꞌ najtir kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i riban Dios reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ xkꞌoric chiri̱j i risukquilal ricꞌux nwihꞌic jenoꞌ cꞌacharel reꞌ pahbamaj chi coric wach ricꞌux ruꞌum i Dios to̱b ta maꞌxta bih jenoꞌ bano̱j riban reh chi pahbamaj chi jeꞌ reꞌ. 9kTzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ aj camanom maꞌ ncamanic ta maꞌ eta woꞌ nyeꞌeric ritojbal eh wi xicꞌul nchel jenoꞌ tumi̱n, xa jenaj atoꞌbil xbanaric reh. Reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ aj camanom reꞌ ncꞌulbic reh jenoꞌ atoꞌbil to̱b ta maꞌ ncamanic ta, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ xa hab wach jenoꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios riban reh chi atoꞌbil chi ripahba̱ꞌ chi coric chic wach ricꞌux chiwach. Jeꞌ reꞌ riban i Dios xa ruꞌum chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j chi reꞌ Dios til ripahba̱ꞌ chi coric wach quicꞌux take aj mahc nok nquiyew quicꞌux chiri̱j. 9Kacapaj yuꞌna chiri̱j i wili reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ aj camanom: Nok reꞌreꞌ ncamanic, ricꞌul i ritojbal reꞌ cok ruꞌ ricꞌul reꞌreꞌ maꞌ ruꞌum ta chi xa jenoꞌ atoꞌbil cꞌahchiꞌ ribanaric reh, ricꞌul laꞌ ruꞌum chi xicamanej wach. ]3Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chaj bih riwi̱ꞌ i kꞌoro̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios? Ar aj ruꞌ rikꞌor chi reꞌ maꞌ Awraham xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios eh chi ruꞌum reꞌ chi jeꞌ xiban, reꞌ Dios xipahba̱ꞌ chi jenaj cꞌacharel coric wach ricꞌux. 'GWi ta nak ruꞌum reh ribano̱j xcꞌacharic chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Awraham wilic nak riwi̱ꞌ chi reh chi erinimsaj ri̱b chi quiwach take rich cꞌacharel. Raj laꞌ maꞌ ruꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ xiban maj chiwach i Dios maꞌ riwi̱ꞌ ta chi reh chi eriqꞌuihsaj ri̱b. = uNibanam ok chic lok kꞌoric chiri̱j richꞌiquinjic quicꞌux take cꞌacharel chiri̱j i Jesus, yuꞌna ajic kojkꞌorok soꞌ chiri̱j i ajabe̱s maꞌ Awraham, reꞌ karaꞌil cho i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Chaj bih riwi̱ꞌ chi xcꞌacharic chiwach i Dios chi coric chic wach ricꞌux? A̱, yuꞌna wilic take cꞌacharel naquikꞌorom chi jeꞌ wili: «Ru̱cꞌ i nakꞌor chiri̱j richꞌiquinjic quicꞌux take cꞌacharel chiri̱j i Jesus, ra̱j na rikꞌorom chi reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ curman ta chic chi enkanimej i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses? nqui naquikꞌorom. Maꞌxta, maꞌ jeꞌ ta reꞌ ra̱j rikꞌorom. Ra̱j laꞌ rikꞌorom chi nok chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ echic nkanimej i hoj chi coric.*MJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nkakꞌor chi reꞌ Dios reꞌ nkalokꞌej wach xa reꞌ wach reꞌ wilic chi narilokꞌonjic wach cuꞌum chiꞌnchel cꞌacharel, jeꞌ woꞌ reꞌ ku̱cꞌ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel jeꞌ chi ra̱ꞌ riꞌsil on maꞌ reꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Dios xa jenaj wach i capew-bal wili naribanam: Xa reꞌ wach wi xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌreꞌ erikꞌor keh chi wilco̱j chic chiwach chi maꞌxta chic kamahc. 1[Ru̱cꞌ wili cꞌahchiꞌ na nchel nikꞌorom chi reꞌ Dios xa awuꞌum hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel lokꞌomaj wach? On jeꞌ woꞌ na cuꞌum take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? Til nikꞌor aweh tak chi reꞌ Dios lokꞌomaj woꞌ wach cuꞌum ruꞌ! \1Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nikꞌor chic chi maꞌ ruꞌum ta reh take quibano̱j take cꞌacharel equiwihꞌic chiwach i Dios chi cuyu̱j chic quimahc ruꞌum laꞌ reh richꞌiquinjic quicꞌux chiri̱j i Jesus. eCWi reꞌ aj Dios nbanic chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus wilque̱b chi coric chic wach quicꞌux, reꞌ take kꞌoric nbanjic kꞌuruꞌ chi reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kꞌe̱ꞌ woꞌ chic coric wach kacꞌux ruꞌum chi nkanimej take kꞌoric wilic chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ riban ta chic chi nkatik juꞌ rikꞌormojic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ ruꞌum ta reh kabano̱j riban i Dios chi wilco̱j chi coric chic wach kacꞌux, elaꞌ riban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Jesus. `9Raj laꞌ i rikꞌijil tikꞌimaj cho wach najtir chi naricꞌuhtunic wi̱ꞌ chi reꞌ Dios til richꞌuk wach quimahc take cꞌacharel, til chiwach kakꞌijil yuꞌna xcꞌuluric. Chipam ruꞌ maꞌ xa ta ncꞌuhtunic chi reꞌ Dios xa coric woꞌ wach i chꞌukuj kꞌoric riban jeꞌ laꞌ woꞌ chipam reꞌreꞌ, reꞌ Dios riban woꞌ chi reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus wilque̱b chi coric chic wach quicꞌux. ; oJeꞌ reꞌ nok ru̱cꞌ i quimic xicꞌul i Jesus reꞌ xwachjic jeꞌ ricab nok reꞌ take cꞌacharel najtir kꞌi̱j nquiwachej ricꞌatjic i me̱ꞌ ncansjic ruꞌum reh quimahc, reꞌ Dios xicꞌuhtaj chi reꞌ Jesus reꞌ aj reꞌ ncuybic reh quimahc take cꞌacharel nok nquicoj wach chi reꞌreꞌ xquimic chiqui̱j chi quicoꞌljic. Ru̱cꞌ xiban i Dios reꞌreꞌ, ncꞌuhtunic lok wach chi til riban i chꞌukuj kꞌoric china̱ i quimahc take cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi cu yuꞌna reꞌ quimahc take aj najtir kꞌi̱j maꞌ jaꞌ chꞌuku̱j ta woꞌ wach ruꞌum i Dios ruꞌum nok chi cu cꞌahchiꞌ ruyꞌem rikꞌijil naribanaric wi̱ꞌ reꞌreꞌ. + OJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Dios riban chi reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus no̱j riban chi coric chic wach quicꞌux chiwach. Reꞌ riban wili maꞌ ruꞌum ta nchel chi nkaꞌn jenoꞌ ritojoric reh, riban laꞌ ruꞌum reh nim laj cꞌaxbal keh eh ruꞌum reꞌ riban woꞌ chi ru̱cꞌ riquimic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric ncuyuric kamahc. : mChiꞌnchel i hoj cꞌacharel cꞌahbil xojbanic eh ruꞌum reꞌ maꞌ riban ta chi ekojwihꞌic chiwach rinimal wach rilokꞌil sakom nsutunic ri̱j i Dios, nqui kꞌoro̱j. 5 c«Xa reꞌ wach wi reꞌ take cꞌacharel nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ Dios riban chi coric chic wach quicꞌux take ruꞌ. Maꞌ xa ta ku̱cꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riban i Dios chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ cu̱cꞌ take junleh chic cꞌacharel maj chiwach i Dios chiꞌnchel i hoj cꞌacharel xa jenaj wach kawi̱ꞌ ru̱cꞌ i wili: f Exa reꞌ laꞌ ruꞌ xkehtꞌalij woꞌ chi reꞌ Dios xojricoj chi coric chic wach kacꞌux. Wi chꞌiclic chic kacꞌux chiri̱j i Jesus ra̱j rikꞌorom chi nkacꞌam chic na̱ chi coric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses Chi reꞌ Dios xiban chi coric chic wach kacꞌux reꞌ hoj maꞌ xkehtꞌalij ta ru̱cꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xkehtꞌalij laꞌ ru̱cꞌ i jenaj chic cꞌuhbal. Cu reꞌ aj chic yuꞌna kehtꞌalim i kꞌoro̱j cho chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ woꞌ i kꞌoro̱j cho najtir cuꞌum take raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios nok jeꞌ wili kꞌoro̱j cho: =}{ywuspEnlifdbaR^]Z@URPNMKWFDBA@?a>= uJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ kuyꞌem riponic i kꞌi̱j reꞌreꞌ, to̱b ta nchel chi ruꞌum ruyuꞌnjic nchalic tiꞌcꞌaxic chi kana̱ reꞌ nkacuy ransil w gJeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hoj, chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios maꞌ jaꞌ ncꞌutunic ta lok wach chi manlic xa reꞌ laꞌ ruꞌ xa reꞌ woꞌ kacojom cho wach i ribiral chi reꞌ Dios xojricoꞌlej chiwach i tiꞌcꞌaxic wilic nak chi kana̱, xa ar woꞌ kapꞌutum cho richꞌiquinjic kacꞌux chi ruyuꞌnjic i kꞌi̱j naricꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi manlic chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi jaꞌ nponic ta wach rikꞌijil reꞌreꞌ, curman chi nakatikim juꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j. Wi ta nak xcꞌuhtunic chic lok wach chi manlic, maꞌxta nak chic riwi̱ꞌ chi keh chi cu enkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j reꞌreꞌ, majeꞌ? Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj maꞌ hab ta jenoꞌ wach reꞌ cꞌahchiꞌ ruyꞌem jenoꞌ paꞌ bih, cu eritik juꞌ ruyuꞌnjic wi xilow chi xcꞌuluric chic. yMaꞌ xa reꞌ ta woꞌ reꞌ uyunic ncaꞌn, jeꞌ laꞌ woꞌ i hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios cꞌahchiꞌ woꞌ kuyꞌem chi nariyeꞌeric i kalokꞌil. Jeꞌ ricab chi reꞌ take tic muꞌu̱n nanquipꞌut cho wachanic, reꞌ aj ehcham reh ricꞌam cho take pe̱t wach chiwach i Dios rehtalil chi cu wilic take wach ritic narimolom, jeꞌ woꞌ reꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal wilic chic ku̱cꞌ yuꞌna rehtalil chi chikawach johtok wilic i kꞌi̱j chi nariyeꞌeric i kalokꞌil uyuꞌumaj kuꞌum. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ naricꞌuluric, reꞌ hoj yuꞌna to̱b ta pan tiꞌcꞌaxic wilco̱j, nkatik juꞌ ruyuꞌnjic i kꞌi̱j nok chi jelow-bal i katiꞌjolal wilic yuꞌna enyeꞌeric keh jenaj toco̱m chic acꞌ laj tiꞌjolal. Nok cꞌulu̱j chic chi jeꞌ reꞌ, encꞌutunic woꞌ lok wach chi manlic chi reꞌ hoj chiwach i Dios til hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n. @yRaj yuꞌna maꞌ jaꞌ ncꞌuluric ta reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok kehtꞌalim chi jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ yowa̱b ixok ponic chic wach rikꞌijil rasjic rihaꞌlacꞌu̱n reꞌreꞌ ruyꞌej chi rilow wach sakom i rihaꞌlacꞌu̱n chi xa qꞌueric chic chi̱ꞌ chi okꞌic ruꞌum ritiꞌquilal nchalic chiri̱j, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ nicꞌ paꞌ chic nimal ritikꞌinic i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta pan tiꞌcꞌaxic wilque̱b, xa uyuꞌunic woꞌ ncaꞌn cu rehtal nmanlajic wach quiholonquilal. oWJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios naquicꞌulum quilokꞌil, nicꞌ paꞌ chic qꞌuihal take ritikꞌinic i Dios ncꞌulmujic woꞌ cu̱cꞌ, jeꞌ na ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenaj cꞌacharel reꞌ nteheric ri̱j chi camanic chiwach jenoꞌ ajabe̱s reh chi naripꞌutum ricꞌacharic jeꞌ ricab quicꞌacharic take rich cꞌacharel tehlic qui̱j chi cꞌacharic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi naricꞌuluric maj jeꞌ ricab chi reꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios nok quicꞌulum chic quilokꞌil maꞌ jaruj ta chic narisahchic wach quitiꞌjolal quibakil, reꞌ riholonquilal i nicꞌ paꞌ chic qꞌuihal ritikꞌinic i Dios narimanlajic wach eh maꞌ jaruj ta chic narisahchic wach. @ymaj cu̱cꞌ take nicꞌ paꞌ chic nimal reꞌreꞌ xcꞌuluric chi reꞌ nim laj holonquilal xa̱j nak riyeb i Dios queh chi manlic maꞌ jaꞌ nmahnic ta chic wach cu̱cꞌ eh jeꞌ reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ maꞌ ruꞌum ta chi reꞌ take reꞌ xca̱j chi xcꞌuluric chi jeꞌ reꞌ, ruꞌum laꞌ chi reꞌ Dios xa̱j chi reꞌ take reꞌ encuyꞌej i kꞌi̱j nok reꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios enquicꞌul quilokꞌil. 7Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i wili: Nicꞌ paꞌ chic nimal tikꞌimaj take ruꞌum i Dios xa nca̱j chic quilom wach chaj bih naricꞌuluric chipam i kꞌi̱j reꞌ xa cꞌahchiꞌ chic cuyꞌem wi̱ꞌ chi ncꞌuhtjic chi reꞌ hoj til hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios *MRuꞌum aj reꞌ chiwach take tiꞌcꞌaxic nkacꞌul ruꞌum reh kaniminic, reꞌ wili nicapew-bal i hin chiri̱j reꞌreꞌ: Reꞌ hoj aj niminel maꞌxta bih ericamanej keh chi enkacoj rehtal take tiꞌcꞌaxic nkacꞌul, reꞌ laꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic encamanic keh reꞌ ricojoric rehtal i kalokꞌil nariyeꞌeric naponok rikꞌijil ricꞌuluric reꞌ narilmijic woꞌ cuꞌum toco̱m chic cꞌacharel. >uRuꞌum chi reꞌ hoj, hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, wilic take cuseꞌsbal nariyeꞌeric keh. Reꞌ hin nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i wili: Reꞌ Dios reꞌ xbanic chi enkacꞌul take ricuseꞌsbal xitikꞌa̱ꞌ chic wach chi nankacꞌul take tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh kaniminic jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus chi xicꞌul woꞌ i tiꞌcꞌaxic, reꞌ hoj woꞌ enkacꞌul take kacuseꞌsbal jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi xicꞌul woꞌ take ricuseꞌsbal. Jeꞌ reꞌ xitikꞌa̱ꞌ wach i Dios reh chi reꞌ hoj enkacꞌul i kalokꞌil jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus chi xicꞌul woꞌ rilokꞌil.  eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ruꞌum kꞌoric riban i Lokꞌ laj Uxlabal pan ka̱mna, reꞌ hoj nkehtꞌalij chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. Reꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios
uyuꞌunic ncaꞌn chi
naquicꞌulum quilokꞌil I Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hat-tak chayew tak kꞌab reh Lokꞌ laj Uxlabal chi eribehsaj acꞌacharic tak. Reꞌ cok ruꞌ wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak xa ruꞌum chi tiyoꞌjic tak, maꞌ tare̱t ta. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios maꞌ xiyew ta aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal reh chi naricꞌuluric awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i jenoꞌ aj camanom reꞌ riban i camanic pahkamaj reh xa ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ nyoꞌjic chiwach ajabe̱s china̱. Awu̱cꞌ tak i hat maꞌ jeꞌ ta reꞌ ra̱j chi ncꞌuluric maj reꞌ Dios maꞌ xiyew ta aweh tak i Lokꞌ laj rUxlabal reh chi naricojom cho yoꞌjic chana̱ tak, xiyew laꞌ aweh tak reh chi na̱wehtꞌalim tak i xiban i Dios wili: Chi reꞌ hat-tak, hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n chiwach. Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal maꞌ ricoj ta cho yoꞌjic chi kana̱, yuꞌna riban chic chi keh chi enkakꞌor “Pah” reh Ajabe̱s Dios nakojkꞌoric ru̱cꞌ #?ruꞌum nok reꞌ hat-tak til hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cꞌacharel nanquiyew kꞌab reh Lokꞌ laj Uxlabal chi enbehsenic reh quicꞌacharic, nquicꞌuhtaj lok chi reꞌ take reꞌ til racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take. +~O Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi cu jeꞌ reꞌ cꞌacharic naꞌn tak, maꞌxta acꞌacharic tak ru̱cꞌ i Dios chi junpech natiquimok tak je. Ra̱j nchel wi nayew tak kꞌab reh Lokꞌ laj Uxlabal chi eribehsaj acꞌacharic tak eh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta chic riwihꞌic pan acꞌacharic tak i cꞌahbilal xaꞌn tak cho naxatcꞌacharic tak cho pan mahc, reꞌ hat-tak na̱cꞌacharic tak ru̱cꞌ i Dios chi junpech $}A Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ was tak nicha̱kꞌ, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ aj cꞌa̱s chi reꞌ nwihꞌic rajawric china̱ reꞌ woꞌ i cꞌacharel reꞌ nyeꞌbic riquime̱l, jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal wilic awu̱cꞌ tak reꞌ chic reꞌ wilic rajawric chana̱ tak yuꞌna. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi maꞌ reꞌ ta chic i ritutil i mahc wilic rajawric chana̱ tak, maꞌ riban ta chic chi eticꞌacharic tak chi cu cꞌahchiꞌca̱t tak chi mahcanic. f|E Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ nariponic i kꞌi̱j chi reꞌ katiꞌjolal reꞌ quimic ri̱j yuꞌna narisahchic wach nakojquimok je, reꞌ hoj xa maꞌxta woꞌ kaquimic je chi junpech ruꞌum chi wilic ku̱cꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ xucsunic cho reh chi quixilac take camnak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ ruꞌum chi wilic ku̱cꞌ ruꞌ naribanam woꞌ chi reꞌ katiꞌjolal naricꞌacharic woꞌ chic cho. {5 Raj i hat-tak til wilic awu̱cꞌ tak i Lokꞌ laj Uxlabal eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, til xa wilic woꞌ awu̱cꞌ tak. Ruꞌum aj reꞌ xa cu reꞌ woꞌ nok xiban i Dios chi coric chic wach acꞌux tak, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xiban woꞌ chi junelic chic i cꞌacharic xacꞌul tak ru̱cꞌ, to̱b ta woꞌ til pa ricorquilal hoj chiꞌnchel nakaquimic je. z# Ra̱j awu̱cꞌ hat-tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric ruꞌum nok reꞌ hat-tak maꞌ ticꞌacharic ta tak chic chi chopo̱j ana̱ tak ruꞌum ritutil i mahc. Reꞌ chic hat-tak ticꞌacharic laꞌ tak chi chopo̱j ana̱ tak ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ til wilic awu̱cꞌ tak. Ruꞌum chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ riyeb aweh tak i Dios chꞌi̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wilic awu̱cꞌ tak, reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌ hat-tak, hat-tak aj niminel reh Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ wilic ta ru̱cꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal kehtꞌal chi maꞌ reꞌ ta raj tahkanel. _y7Chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ quicꞌacharic chi reꞌ ritutil i mahc nchopbic na̱ quinoꞌjbal, maꞌ jaruj ta nquisuksaj ricꞌux i Dios ru̱cꞌ cꞌahchiꞌque̱b. SxJeꞌ reꞌ nikꞌor chi ncꞌuluric ruꞌum ncꞌulmujic woꞌ wili cu̱cꞌ take cꞌacharel cꞌahchiꞌque̱b chi cꞌahbilal ruꞌum chi maꞌ riban ta chi queh chi nquiyew qui̱b pan kꞌab i Dios: Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ quiꞌo̱j mikrok chi ra̱j ixowonel chic i Dios take ruꞌum reh quicapew-bal reꞌreꞌ. EwChiqui̱j take quicꞌacharic chi cꞌahchiꞌ quicꞌamam na̱ take noꞌjbal nyeꞌeric queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, nikꞌor aweh tak chi reꞌ take reꞌ xa suk laj cꞌacharic woꞌ nacaꞌnam chi junpech ar ru̱cꞌ Dios ra̱j take quicꞌacharic chi cꞌahchiꞌ caꞌnam i cꞌahbilal rikꞌor cho i quicapew-bal, nikꞌor aweh tak chi reꞌ take reꞌ naquiquimok je maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i Dios naquicꞌacharic chi junpech. %vCJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i nikꞌorom chic lok, nkilow chi wilic caꞌchꞌuk wach cꞌacharel: Reꞌ take cꞌacharel reꞌ quicꞌacharic chi reꞌ ritutil mahc nchopbic na̱ quinoꞌjbal eh ruꞌum reꞌ eli̱c woꞌ wilic pan quicapew-bal ribanaric i mahc reꞌ rotowej i noꞌjbal reꞌreꞌ. Reꞌ chic take junchꞌuk, reꞌ chic i Lokꞌ laj Uxlabal nchopbic quina̱ eh ruꞌum reꞌ, reꞌ ricꞌamaric na̱ i haj paꞌ wilic noꞌjbal nyeꞌeric queh ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn ribanaric. uChaj bih riwi̱ꞌ chi xiban i Dios chiꞌnchel reꞌreꞌ? Reꞌ Dios xiban chi jeꞌ reꞌ reh chi reꞌ hoj reꞌ ekojcꞌacharic chi maꞌ reꞌ ta chic ritutil i mahc wilic rajawric chi kana̱ reꞌ laꞌ chic rajawric i Lokꞌ laj Uxlabal wilic chi kana̱ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ echic nkaꞌn canar rinimjic take takꞌanic bano̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. tReꞌ xiban i Jesus reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta xcꞌuluric nok cu wilco̱j chi chopo̱j kana̱ ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ ritakꞌa̱ꞌ keh ribanaric i coric, reꞌ hoj maꞌxta ransil i kanoꞌjbal chi ribanaric. Ruꞌum chi jeꞌ nak reꞌ kawi̱ꞌ, reꞌ wili xiban i Dios chi toꞌbal keh: Reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal i Jesus reꞌ rAcꞌu̱n reh chi reꞌ chic reꞌ xcꞌulbic reh i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric nak keh hoj chiꞌnchel cꞌacharel ruꞌum kamahc. Jeꞌ woꞌ, reꞌ Dios xiban woꞌ chi reꞌ Jesus xasjic chi wilic ritiꞌjolal ribakil jeꞌ ricab katiꞌjolal kabakil i hoj cꞌacharel aj mahc. Chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus, reꞌ Dios xiban woꞌ chic i wili: Reꞌreꞌ xiyew reh chi reꞌ ritutil i mahc reꞌ wilic nak chi kana̱, xesmejic lok ruꞌum. $sAJeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenaj aj camanom reꞌ ncahnic chi tehlic chic ri̱j nok toco̱m chic ajabe̱s nesenic reh chi riꞌsil rajawric ajabe̱s wilic nak wi̱ꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi kaKꞌatal Kꞌoric xiban chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ nyeꞌbic keh i acꞌ kacꞌacharic nchopbic kana̱ eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xojresaj chi rehquen rajawric i ritutil i mahc. Jeꞌ woꞌ xiban chi maꞌ eta kojcahnic chi maꞌ eta kojcꞌacharic ru̱cꞌ i Dios nok hoj chic camnak je. Sr !Ruꞌum chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi kaKꞌatal Kꞌoric ncoꞌlonic keh, reꞌ woꞌ wili nikꞌor aweh tak yuꞌna chi ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj raj tahkanel: Ruꞌum chi kojcꞌacharic chi maꞌ chopo̱j ta kana̱ ruꞌum i noꞌjbal reꞌ wilic wi̱ꞌ i ritutil i mahc reꞌ laꞌ chic i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ chic reꞌ nchopbic kana̱, reꞌ hoj maꞌ wilic ta chic i tiꞌcꞌaxic chi kana̱ reꞌ narichalic nak chi kana̱ ruꞌum kamahc. lqQRa̱j wili wilic jenaj aj coꞌlem keh. Chi jeꞌ aj reꞌ ku̱cꞌ i hoj ncꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ ncamanic chiwach quib ok chi ajabe̱s reꞌ wilic i cajawric china̱, maj chi kana̱ i hoj wilic rajawric Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ nkacꞌam na̱ ruꞌum chi pan kacapew-bal kehtꞌalim cho chi tare̱t i kꞌoric riban eh jeꞌ woꞌ chi kana̱ i hoj wilic woꞌ rajawric ritutil i mahc reꞌ nbanic chi kꞌe̱ꞌ nkitowej ribanaric i cꞌahbilal. Ru̱cꞌ i cꞌaxquilal reꞌreꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej johtok i Dios ru̱cꞌ i wili: Chi reꞌ ncoꞌlonic keh chiwach i cꞌaxquilal reꞌreꞌ, reꞌ peꞌ Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi kana̱!p#Ruꞌum nok chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ kacꞌacharic, reꞌ hin nicapaj chi riwi̱ꞌ nak chi enikꞌor chi kꞌe̱ꞌ quetal kawach maꞌ ta nak wilic jenoꞌ aj coꞌlem keh chiwach i kaquimic reꞌ cꞌahchiꞌ ricora̱b je wi̱ꞌ ri̱b katiꞌjolal kabakil wili. (oImaꞌ reꞌ ta chic i cꞌuhbal reꞌreꞌ wilic rajawric chi kana̱, nkarak laꞌ chiri̱j chi toco̱m chic wilic rajawric chi kana̱. Kakꞌor jeꞌ ricab jenaj aj camanom maꞌ ra̱j ta chic ribiram kꞌoric chiwach i wilic nak chi ajabe̱s china̱, jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj nok toco̱m chic wilic rajawric chi kana̱, maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic kabiram kꞌoric chiwach i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses to̱b ta woꞌ nak kehtꞌalim cho pan kacapew-bal chi tare̱t i kꞌoric riban. Reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj yuꞌna jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel nchoporic eh ncꞌamaric je reh chi toco̱m chic ajabe̱s enwihꞌic rajawric china̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ mahc reꞌ til kꞌe̱ꞌ nka̱j kaꞌnam ribanaric, reꞌ aj reꞌ nwihꞌic rajawric chi kana̱. nmaj to̱b ta nak reꞌ hoj xa suk chic pan ka̱mna nkacoj pan kacapew-bal chi tare̱t rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, m/Chi jeꞌ aj reꞌ nankacoj rehtal chi reꞌ mahc reꞌ maꞌ nka̱j ta nak ribanaric reꞌ woꞌ ritutil i mahc reꞌ nchopbic kana̱ nbanic cho eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj to̱b ta nak nka̱j kaꞌnam i coric wach cꞌuxlis maꞌ reꞌ ta woꞌ chic reꞌ nkaꞌn )lKJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ hoj nkaꞌn i haj wilic reꞌ maꞌ nka̱j ta nak kaꞌnam, ricꞌuhtaj lok i kꞌoro̱j chic lok wili: Chi maꞌ reꞌ ta chic i hoj wilic kajawric china̱ kacꞌacharic, reꞌ laꞌ chic i ritutil mahc reꞌ chic reꞌ til nchopbic na̱ kacꞌacharic. /kWreꞌ laꞌ chic i mahc reꞌ maꞌ nka̱j ta nak kaꞌnam, reꞌ chic reꞌ nkaꞌn eh chi jeꞌ reꞌ, maꞌ reꞌ ta chic i coric wach cꞌuxlis nka̱j kaꞌnam. Uj#Nok jeꞌ reꞌ ncꞌuluric, jeꞌ woꞌ kehtꞌalim chi jeꞌ wili ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj: Reꞌ hoj maꞌxta chic kansil chi ribanaric i coric wach cꞌuxlis eh kehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric maj pan kacapew-bal nka̱j nak kaꞌnam i coric wach cꞌuxlis xa reꞌ laꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ chic reꞌreꞌ nkaꞌn, ixa reꞌ laꞌ hoj maꞌ jeꞌ ta woꞌ reꞌ nkaꞌn, jeꞌ laꞌ chic wili ncꞌuluric ku̱cꞌ: Chi maꞌ reꞌ ta chic i hoj wilic kajawric china̱ kacꞌacharic, reꞌ laꞌ chic i ritutil mahc reꞌ chic reꞌ til nchopbic na̱ kacꞌacharic. 6heJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ hin niban i haj wilic maꞌ nwa̱j ta nak chi nanibanam, xa cꞌuhtunic riban lok reh reꞌ xnikꞌor chic lok chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ aj wili ricꞌuhtaj lok: Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ xyeꞌeric cho reh chi enkaꞌn i coric wach cꞌuxlis g}Nok jeꞌ reꞌ niban, reꞌ aj wili ncꞌuluric wu̱cꞌ: Reꞌ hin maꞌ nirak ta chiri̱j chaj bih riwi̱ꞌ naniban i mahc eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ nirak ta chiri̱j chaj waꞌric chi reꞌ hin nok nwa̱j nak nibanam i haj wilic i tare̱t, maꞌ reꞌ ta woꞌ chic reꞌ niban, reꞌ laꞌ chic i mahc reꞌ maꞌ nwa̱j ta nak ribanaric reꞌ chic reꞌ niban. Wf'Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ wili nkehtꞌalij chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses: Chi reꞌ take kꞌoric wilic chipam reꞌ take reꞌ kꞌoro̱j ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. Ra̱j chiwach i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ hin xa hin jenaj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌxta ransil chi ricꞌamjic na̱ eh ruꞌum reꞌreꞌ ncꞌuluric wu̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nancꞌayjic je, xa reꞌ woꞌ i camanic takꞌamaj ruꞌum ajabe̱s xlokꞌbic reh, xa reꞌ woꞌ reꞌ riban, maj reꞌ hin xa reꞌ woꞌ i mahcanic niban. weg Coric ruꞌ, wilic take takꞌanic wilque̱b chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiyeꞌeric reh chi holohic ok take kabano̱j, nqui nkꞌormojic xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take jeꞌ wili nquikꞌor chiwi̱j: «Chaweh hat maꞌ Lu̱ꞌ, reꞌ take takꞌanic nbanic keh chi nakojquimic je maꞌ riban ta chi ekojwihꞌic reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios, nqui enquikꞌor. Ra̱j nitijinic i hin maꞌ jaruj ta eriban chi jeꞌ reꞌ i rikꞌor, reꞌ laꞌ i wili rikꞌor nitijinic i hin: Juꞌjun queh take takꞌanic xyeꞌeric keh reꞌreꞌ reh chi holohic ok kabano̱j nakaꞌnam, xicamanic woꞌ keh i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi naxojmahcanic xkanaꞌbej woꞌ haj wilic i mahc xkaꞌn eh jeꞌ woꞌ xkanaꞌbej chi ruꞌum reh kamahc maꞌ riban ta nak chic chi ekojwihꞌic reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios. Reꞌ nitijinic kꞌuruꞌ rikꞌor chi ru̱cꞌ take takꞌanic xyeꞌeric keh reꞌreꞌ reh chi holohic ok kabano̱j nakaꞌnam ncꞌuhtunic lok wach haj wilic cꞌahbilal ncꞌuluric nakojmahcanic. Ruꞌum rajawric i mahc reꞌ cꞌacharel maꞌ riban ta rinimjic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses 3d_ Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ kabiram chic chiꞌnchel reꞌreꞌ chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ aj wili ra̱j kꞌormojic chiri̱j: Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ jenaj cꞌuhbal kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ eh juꞌjunal queh take takꞌanic wilque̱b chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ lo̱kꞌ take eh chiꞌnchel reꞌreꞌ, xyeꞌeric reh chi naribanam chi coric ok wach kacꞌux eh holohic ok take kabano̱j. cy maj reꞌ kamahc reꞌ woꞌ reꞌ nbanic chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ. Reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ aj woꞌ reꞌ xcamanic reh mahc reh chi xcꞌuluric ku̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ maj pa risa̱l chic xojcapewenic ruꞌum kamahc, pꞌuht kacapam chi ruꞌum chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nchopbic kana̱, ta kꞌoric chiri̱j chi kojmahcanic. |bq Ar aj ruꞌ naxkanaꞌbej reꞌreꞌ xkarak woꞌ chiri̱j i wili: Chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ ntakꞌanic chi kana̱ chi maꞌxta chic kamahcanic reh chi jeꞌ reꞌ ekojcꞌacharic woꞌ ru̱cꞌ i Dios chi junelic, xcamanic woꞌ keh chi rinabjic chi nakojquimok je maꞌ eta woꞌ riban chi ekojcꞌacharic ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ kawi̱ꞌ Pa Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj najtir cho kꞌi̱j xwihꞌic cho jenaj rikꞌijil nok reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ maꞌxta nak ku̱cꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh ruꞌum reꞌ maꞌ xkehtꞌalij ta nak chi wilic poꞌ nak take kabano̱j reꞌ cꞌahchiꞌ kaꞌnam mahc poꞌ nchel take, xa reꞌ laꞌ xponic rikꞌijil chi xyeꞌeric keh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ru̱cꞌ reꞌ, nok reꞌ chic i cꞌuhbal reꞌreꞌ ntakꞌanic chi kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi maꞌxta kamahcanic, xkanaꞌbej chi wilic take kabano̱j cꞌahchiꞌ kaꞌnam, mahc poꞌ nchel take eh jeꞌ woꞌ xkanaꞌbej woꞌ chi maꞌ eta kojcꞌacharic ru̱cꞌ i Dios chiri̱j kaquimic je. `Reꞌ cok ruꞌ jeꞌ ricab nok pan jenoꞌ kꞌakꞌanic wilic jenaj yeꞌa̱b reꞌ npꞌuhtic je wi̱ꞌ, jeꞌ aj woꞌ reꞌ rehtꞌaljic i kamahc nkaꞌn, ar npꞌuhtic cho ru̱cꞌ take takꞌanic yeꞌo̱j cho ruꞌum i Dios najtir kꞌi̱j. Ruꞌum aj reꞌ kehtꞌalim chi reꞌ ritutil i mahc wilic pan ka̱mna nbanic chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nkotowej ribanaric chiꞌnchel wach cꞌahbilal. Reꞌreꞌ nkanaꞌbej ruꞌum chi wilic ku̱cꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maj jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel nanquimic je chi maꞌ nkehtꞌalij ta chic i chaj bih cꞌahchiꞌ ribanam, jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj maꞌ nkanaꞌbej ta woꞌ nak i kꞌoro̱j wili chiri̱j i ritutil i mahc maꞌ ta nak wilic ku̱cꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ. D_Ha̱ꞌ, ruꞌum chi xnikꞌor chi tehlic chic awi̱j tak chiwach i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilic aweh tak equikꞌoric chi reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nikꞌorom chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌreꞌ nbanic chi reꞌ hoj kojmahcanic. Maꞌxta, reꞌ hin maꞌ jeꞌ ta reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom reꞌ laꞌ i wili i nicꞌuhtunic niban: Maꞌ ta nak ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ jaruj ta nak xkanaꞌbej chi wilic poꞌ nak take kabano̱j reꞌ cꞌahchiꞌ kaꞌnam mahc poꞌ nchel take. Reh chi encꞌutunic wach ricorquilal i kꞌoro̱j lok, kilow reꞌ ncꞌuluric nok reꞌ hoj kꞌe̱ꞌ nkacꞌax wach i paꞌ bih wilic reh jenoꞌ cꞌacharel cu rehtal nkacꞌax nak wach rimakꞌaric reh. Maꞌ ta nak kꞌoro̱j ribiral ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi maꞌxta kacꞌaxam wach i paꞌ bih wilic reh jenoꞌ cꞌacharel cu rehtal nkacꞌax nak wach rimakꞌaric reh maꞌ xkanaꞌbej ta woꞌ nak wi nchel mahc woꞌ nak cꞌahchiꞌco̱j nok jeꞌ reꞌ nkaꞌn. ;^oRa̱j yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ maj pan toco̱m chic rikꞌijil wilco̱j wi̱ꞌ nok chi reꞌ chic i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios n-nimjic eh ruꞌum reꞌ riban chic chi enkaꞌn ribanaric haj wilic ra̱j i Dios. Chi maꞌ wilco̱j ta chic chipam i najtir rikꞌijil chi cu reꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses n-nimjic, xatcahnic woꞌ tak chi tehlic chic awi̱j tak chiwach i cꞌuhbal nchopbic nak ana̱ tak reꞌreꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ ixok reꞌ naxquimic je ribahi̱l reꞌ wilic nak rajawric china̱ ricꞌacharic xcahnic chi tehlic chic ri̱j chiwach i tikꞌinic reꞌ rikꞌor nak chi maꞌ riban ta chi ewoꞌ chic riban caxa̱ra wi cu cꞌachlic ribahi̱l. Maꞌ ta nak ruꞌum reh cꞌuhbal xyeꞌeric reh Moyses maꞌ xkarak ta nak chiri̱j chi hoj aj mahc q][ra̱j najtir cho kꞌi̱j maꞌ jeꞌ ta reꞌ xkaꞌn cho. Nok cu hoj nak aj mahc reꞌ hoj xa eli̱c woꞌ kꞌe̱ꞌ xkotowej ribanaric i mahc eh riman chic xiban i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi xkotowej ribanaric take bano̱j reꞌ xa ncaꞌn chi reꞌ take cꞌacharel ncaꞌn reꞌreꞌ maꞌ eta quicꞌacharic ru̱cꞌ i Dios chiri̱j quiquimic. Z\-Nicꞌ paꞌ wach nkꞌormojic chiri̱j ixok reꞌreꞌ, jeꞌ aj woꞌ reꞌ eriban chi enkꞌormojic chawi̱j i wili i hat-tak wich aj niminel reh Jesus: Reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta chic i rajawric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses wilic chana̱ tak maj reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xquimic reh chi toco̱m chic enwihꞌic rajawric chana̱ tak. Yuꞌna ajic reꞌ wilic rajawric chana̱ tak reꞌ chic i Jesus reꞌ xuctic woꞌ chi quixilac take camnak reh chi reꞌ hoj raj tahkanel ewoꞌ nkaꞌn take bano̱j quibanic chi nyeꞌeric rilokꞌil i kAja̱w Dios, g[GKakꞌor wi reꞌ ixok reꞌreꞌ risicꞌ chic jenoꞌ winak nok cu cꞌachlic ribahi̱l, reꞌreꞌ enkꞌormojic reh chi cꞌoyo̱m laj ixok, tzꞌa̱b ruꞌ wi xquimic je ribahi̱l reꞌ ixok reꞌreꞌ ncahnic chi tehlic chic ri̱j chiwach i takꞌanic reꞌreꞌ eh wi xiban woꞌ chic caxa̱ra maꞌ eta nkꞌormojic chi cꞌoyo̱m laj ixok. Z1jeꞌ ricab nkilow chi ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌuhbal nchopbic na̱ ricꞌacharic jenoꞌ ixok chꞌi̱l i ribahi̱l nancaꞌn caxa̱ra. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ ritikꞌa̱ꞌ chi nok caxa̱ra chic ru̱cꞌ i ribahi̱l, reꞌ ixok maꞌ yeꞌo̱j ta chic kꞌab reh chi erisicꞌ chic jenoꞌ winak chi naribahilem chiwach rikꞌijil ricꞌacharic ribahi̱l, ra̱j nchel wi xquimic je i ribahi̱l reꞌ ixok reꞌreꞌ ncahnic chi tehlic woꞌ chic ri̱j chiwach i takꞌanic reꞌreꞌ eh chi ribanaric woꞌ chic caxa̱ra. dY CHat-tak wich aj niminel reh Jesus, reꞌ nanikꞌorom lok wili reꞌ hat-tak echic narak tak chiri̱j chi coric yuꞌna, ruꞌum nok anaꞌbem tak chic chi coric nicꞌ wach ncamanic i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi richoporic kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Ruꞌum chi anaꞌbem tak chic chi coric reꞌreꞌ, xanaꞌbej woꞌ tak chi coric chi reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ richop kana̱ xa reꞌ nok cu cꞌachalco̱j, chiri̱j chic ruꞌ maꞌxta chic UX#Jeꞌ aj reꞌ enyeꞌeric aweh tak maj ruꞌum reh ritahkaljic i Jesus naꞌn tak, reꞌ Dios jeꞌ ricab chi cꞌahchiꞌ ta nak riyeb jenoꞌ asi̱ tak, xiyew chic aweh chi eticꞌacharic tak chi junelic to̱b ta tiquimok tak je. Raj take cꞌacharel reꞌ nquikꞌahsaj qui̱b chi mahcanic maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ maj jeꞌ ricab nok reꞌ take aj camanom nquicꞌul tojbal reh quicamaj ncaꞌn, jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios naribanam woꞌ chi reꞌ take reꞌ naquiquimok je enquicꞌul chi tojbal queh chi maꞌ eta quicꞌacharic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios. W Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta najtir cho kꞌi̱j maꞌxta nak i ihk chana̱ tak chi ribanaric i haj nak wilic i coric wach cꞌuxlis, yuꞌna chic maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ nbanjic awu̱cꞌ tak maj jeꞌ ricab nanteheric ri̱j jenoꞌ aj camanom, ricana̱ꞌ wihꞌic chi rehquen rajawric jenoꞌ toco̱m chic ajabe̱s, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak xacana̱ꞌ woꞌ tak wihꞌic chi riꞌsil rajawric i mahc. Chi jeꞌ reꞌ xa jeꞌ na ricab chi reꞌ hat-tak xakꞌahsaj awi̱b tak pan kꞌab jenoꞌ toco̱m chic ajabe̱s chi aj camanom, reꞌ chic i Dios wilic chi Ajabe̱s chana̱ tak eh ruꞌum reꞌ, reꞌ cꞌacharic ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis reꞌ chic reꞌ i ihk wilic chana̱ tak chi ribanaric yuꞌna. Wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak reꞌ aj i wili enyeꞌeric aweh tak nacohlsjok wach acꞌacharic china̱ acꞌal wili: Cu eticꞌacharic tak chi junelic to̱b ta tiquimok tak je. iVKTo̱b ta nak chaweh cho hat-tak wilic nak ricorquilal awihꞌic tak cho chipam i capew-bal reꞌreꞌ, yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ. Yuꞌna kꞌe̱ꞌ laꞌ chic tiqꞌuixꞌic tak ruꞌum take cꞌahbil laj bano̱j xaꞌn tak cho maj awehtꞌalim tak chi reꞌ take bano̱j reꞌreꞌ, reꞌ maꞌxta bih xicamanej aweh tak chi junpech, riban reꞌ chi reꞌ take jeꞌ reꞌ quibanic maꞌ eta quicꞌacharic chi junelic ru̱cꞌ i Dios chiri̱j nok camnak chic take je. )UKCoric ruꞌ, awu̱cꞌ hat-tak xcꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ aj camanom reꞌ nok wilic chic chi rehquen rajawric i jenaj ajabe̱s, ricꞌraj chi maꞌ tanlic ta chic chiri̱j ribanaric i haj nak wilic ra̱j i jenaj chic ajabe̱s eh ruꞌum reꞌ najtir cho kꞌi̱j maꞌxta nak cho chana̱ tak ribanaric i haj wilic i coric wach noꞌjbal reꞌ laꞌ nak i mahc xwihꞌic cho rajawric chana̱ tak. T5Chacuy tak nimahc chi nok cꞌahchiꞌ nikꞌoric je awu̱cꞌ tak chiri̱j i kꞌoro̱j chic cho aweh tak, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nijalwachem wach ru̱cꞌ i noꞌjbal nkilow chi ncꞌuluric chi kaxilac i hoj cꞌacharel xa reꞌ laꞌ i ricorquil wili, reꞌ hin jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nibanam ruꞌum nok nicapaj wi toco̱m chic rikꞌormojic eniban je aweh tak maꞌ eta nak narak tak chiri̱j. Reꞌ aj wili jalwach kꞌoric nikꞌor je aweh tak: Jeꞌ ricab rikꞌahsjic ri̱b pa ricamaj riban jenoꞌ aj camanom jeꞌ woꞌ reꞌ xakꞌahsaj awi̱b hat-tak najtir kꞌi̱j chi risiqꞌuiric ribanaric i cꞌahbilal chꞌi̱l woꞌ ribanaric xa paꞌ jaric mahquilal. Wi najtir kꞌi̱j jeꞌ reꞌ rikꞌahsjic awi̱b xaꞌn tak, yuꞌna chic chi xakꞌahsaj awi̱b tak chi rinimjic i Dios til curman chi riman chic rikꞌahsjic awi̱b na̱banam tak chi ribanaric i haj wilic i coric wach chi banaric. +SOreꞌ hat-tak xatcahnic tak chi tehlic chic awi̱j tak chiwach i mahc reꞌ wilic nak rajawric chana̱ tak jeꞌ ricab nanteheric ri̱j jenoꞌ aj camanom maꞌ reꞌ ta chic i ajabe̱s reꞌ nak wilic cok wi̱ꞌ wilic rajawric china̱. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ yuꞌna jeꞌ na waꞌric toco̱m chic ajabe̱s xakꞌahsaj awi̱b tak chiwach chi camanic eh chi eticꞌacharic tak chiwach ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis. eRCChiri̱j chi nikꞌorom chic lok reꞌreꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej reh Dios ruꞌum nok to̱b ta reꞌ nak i mahc wilic rajawric chana̱ tak jeꞌ ricab nok china̱ jenoꞌ aj camanom reꞌ woꞌ ajabe̱s wilic rajawric china̱, yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ ncꞌuluric awu̱cꞌ tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj naxabiraj tak i lokꞌ laj cꞌuhtunic kꞌoro̱j aweh tak chiri̱j i Jesus eh xacꞌul woꞌ tak pan awa̱mna tak ru̱cꞌ chiꞌnchel cꞌuxlis, kQOreꞌ laꞌ wili cꞌuhtunic niban: Jeꞌ ricab awehtꞌalim tak chi hab paꞌ wach u̱cꞌ nakꞌahsaj awi̱b tak chi birinic kꞌoric reꞌ woꞌ reꞌ nwihꞌic rajawric chana̱ tak, jeꞌ woꞌ awehtꞌalim tak nicꞌ wach ncꞌuluric nok chopo̱j ana̱ tak ruꞌum i ribanaric i mahc on ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel reꞌ rikꞌahsaj ri̱b chi mahcanic, reꞌreꞌ maꞌxta ricꞌacharic chi junelic ru̱cꞌ i Dios nok camnak chic je. Raj i cꞌacharel reꞌ rikꞌahsam chic ri̱b chi ribirmijic kꞌoric chiwach i Dios reꞌ cok reꞌ npahbabjic chi coric wach ricꞌux. 3P_Ha̱ꞌ, ruꞌum chi xnikꞌor lok chi cꞌahchiꞌ nak kacꞌacharic chi chopo̱j kana̱ cuꞌum take takꞌanic yeꞌo̱j ruꞌum Moyses raj yuꞌna reꞌ chic Dios reꞌ nchopbic kana̱ reꞌ chic reꞌ ntoꞌbonic keh, wilic take equikꞌoric chi ru̱cꞌ nicꞌuhbalanic cꞌahchiꞌ riyeꞌeric kꞌab keh hoj aj niminel chi eriban chi ekojmahcanic. Maꞌxta, maꞌ jeꞌ ta reꞌ i cꞌuhtunic cꞌahchiꞌqui̱n @OyJeꞌ woꞌ, wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak maꞌ eta chic nwihꞌic chana̱ tak i ajawric reꞌ nbanic chi quimahcanic take cꞌacharel. Coric ruꞌ chi nok cu cꞌahchiꞌ nak acꞌacharic chi chopo̱j ana̱ tak cuꞌum take takꞌanic yeꞌo̱j ruꞌum Moyses reꞌ take reꞌ ta bih xicamanej aweh chi atobjic tak chiwach ajawric reꞌreꞌ raj yuꞌna cꞌahchiꞌ chic acꞌacharic chi chopo̱j ana̱ tak ruꞌum i Dios eh reꞌreꞌ til ato̱b chaweh tak. Reꞌ hoj aj niminel rehquen chic rajawric i Dios wilco̱j, maꞌ reꞌ ta chic chi rehquen rajawric i mahc N Jeꞌ woꞌ chic nipahkaj aweh tak chi jeꞌ ricab riban jenaj sol chi nchalic chiwach i rinahsi̱l eh ricoj ri̱b chi rehquen i paꞌ bih takꞌanic bano̱j reh, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak chakꞌahsaj awi̱b tak chiwach i Dios chi ribanaric i holohic laj bano̱j eh ma̱kꞌahsaj tak chic awi̱b chi mahcanic on chi ribanaric i cꞌahbilal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak toco̱m chic riwi̱ꞌ acꞌacharic tak jeꞌ chic ricab riwi̱ꞌ ricꞌacharic i cꞌacharel reꞌ uctunak chic chi quixilac take camnak. @}{yw1utsr pmlkYjLgeiccaY]ZYWCU T'RPNLK@I`GEpCA?=<98-6461/g-+J('$w!}&- ? _PrJ] Jeꞌ reꞌ ajic nok maꞌ chiꞌnchel ta take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quicojbic wach i cꞌuhbalanic nkaꞌn, reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok chi reꞌ ribirmijic i kꞌoro̱j chic cho ruꞌum i Dios chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ chi encaꞌn take cꞌacharel reh chi enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. Reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ peꞌ chic take reꞌ xicojbic wach i Dios 5Ic Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ rikꞌor i Lokꞌ laj Hu̱j, maꞌ chiꞌnchel ta take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquicꞌul chi suk i maꞌ birimaj ta laj kꞌoric chiri̱j i Jesus. Ru̱cꞌ i noꞌjbal xcaꞌn reꞌreꞌ, til coric i xitzꞌihmbaj cho maꞌ Isayi̱yas naxikꞌor cho chi jeꞌ wili:“K-Aja̱w Dios, maꞌ nicꞌ ta ti qꞌuihal quiniminic reh cꞌuhbal nkakꞌor, nqui xikꞌor. XH) On maꞌ eta woꞌ riban chi enkꞌormojic ribiral i Jesus wi maꞌxta jenoꞌ takꞌamaj cho ruꞌum i Dios chi rikꞌormojic i ribiral reꞌreꞌ. Jeꞌ aj reꞌ cuꞌum queh take takꞌamaj take cho chi aj kꞌoro̱l cꞌuhbal nchalic i sukquil cꞌuxlis chi quina̱ take cꞌacharel. Reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili rikꞌor chiri̱j reꞌreꞌ:“Kꞌe̱ꞌ sukquil cꞌuxlis ricꞌam cho quicꞌulic take lok aj kꞌoro̱l
reꞌ quikꞌoric reh take holohic laj kꞌoric nyeꞌbic sukquil quicꞌux take cꞌacharel, nqui rikꞌor. /GW Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ rikꞌor i Cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ cꞌacharel wi maꞌ richꞌica̱ꞌ ta ricꞌux chiri̱j i Jesus maꞌ eta woꞌ riban ripahkaljic ratoꞌbil i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ, wi maꞌ ribiram ta ribiral i Jesus maꞌ eta woꞌ riban chi erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j, maj hab aj woꞌ wach enbirinic reh ribiral reꞌreꞌ wi maꞌ hab wach cꞌahchiꞌ rikꞌorbic queh? &FE Ruꞌum aj woꞌ reꞌ jeꞌ wili rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Xa hab wach jenoꞌ queh aj niminel reh i Lokꞌ laj Ajabe̱s eripahkaj reh pan ti̱j chi encoꞌljic,
xa reꞌ woꞌ reꞌ narirakam ricoꞌlbal, nqui rikꞌor. 2E] Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ rikꞌor, reꞌ hin nikꞌor i cꞌuhbal maꞌ xa ta queh take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ laꞌ woꞌ queh take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ niban maj chiwach i Dios reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa jenaj kawach quichꞌi̱l take junchꞌuk chic tinamit eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l take junchꞌuk chic reꞌreꞌ xa jenaj woꞌ Ajabe̱s wilic chi kana̱. Reꞌ Ajabe̱s reꞌreꞌ til yohbal wach ricuseꞌsbal riyew cho chi kana̱ eh til ritoꞌbej woꞌ take nicꞌ paꞌ qꞌuihal cꞌacharel ncaꞌn johtok quiti̱j chiwach. jDM Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi jeꞌ wili:“Xa hab wach narichꞌica̱b ricꞌux chiri̱j ruꞌ
maꞌ jaruj ta narojic chi kꞌe̱b i riniminic, nqui rikꞌor. C9 Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj reh chi eriban chi coric ok chic wach ricꞌux jenoꞌ cꞌacharel eh reh chi ewoꞌ ncoꞌljic, curman chi naricojom wach ru̱cꞌ chiꞌnchel ra̱mna i cꞌuhbal chiri̱j i ructic cho i Jesus reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ chi eriyew rikꞌorbal chiri̱j i Jesus. Xa hab wach cꞌacharel ericꞌul
pa ra̱mna i cꞌuhbalanic nbanaric
chiri̱j i Jesus, naricoꞌljic QB “Reh chi eticoꞌljic tak, chaꞌn tak i wili: Chacoj tak wach ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak chi reꞌ Jesus xuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak. Chiri̱j chic wili chakꞌor tak queh chiꞌnchel cꞌacharel chi reꞌ Jesus reꞌreꞌ i pahbamaj chi pe̱t Ajabe̱s chi quina̱ chiꞌnchel, nqui rikꞌor. A- Jeꞌ aj reꞌ maꞌ reꞌ ta quicapew-bal take cꞌacharel reꞌreꞌ ra̱j banaric, reꞌ laꞌ ra̱j banaric reꞌ woꞌ rikꞌor i cꞌuhbal kꞌoro̱j chiri̱j ruꞌ ruꞌum i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nok rikꞌor chi jeꞌ wili:“Reꞌ hat-tak wilic chic awu̱cꞌ tak i kꞌoric kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios
reh chi ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna enacoj tak wach
eh jeꞌ woꞌ chi enayew akꞌorbal tak chiri̱j, nqui rikꞌor. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ aj reꞌ nkakꞌor i hoj reh chi reꞌ take cꞌacharel enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. Reꞌ cꞌuhbal nkakꞌor reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: 5@c Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor:“Ma̱kꞌor tak chic pan acapew-bal tak,
hab wach narojic jok chipam richamil jul quiyeꞌa̱b camnak, nqui rikꞌor. Jeꞌ aj reꞌ rikꞌor cuꞌum queh nquicapaj chi xa reꞌ wach wi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric enucsjic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak, cu reꞌ aj nak ruꞌ enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j. _?7 Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta reꞌreꞌ xitzꞌihmbaj chi jeꞌ reꞌ, maꞌ jaruj ta riban chi coric chic wach ricꞌux i cꞌacharel ncꞌambic na̱ nicꞌ paꞌ nimal rikꞌor chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ ruꞌum nok chi maꞌ jenoꞌ nchol ricꞌamaric na̱ chi manlic i cꞌuhbal reꞌreꞌ. Haj cok wilic i til rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ chi xa reꞌ wach i cꞌacharel reꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Jesus ncahnic chi coric chic wach ricꞌux. Jeꞌ aj wili rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ:“Ma̱kꞌor tak chic pan acapew-bal tak, hab wach narojic johtok pan taxa̱j, nqui rikꞌor. Jeꞌ aj reꞌ rikꞌor cuꞌum queh nquicapaj chi xa reꞌ wach wi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric enchalic woꞌ chic cꞌacharok ayuꞌ wach acꞌal, cu reꞌ aj nak ruꞌ enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j. 1>[ Chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses riban chi enwihꞌic chi coric wach ricꞌux jenoꞌ cꞌacharel ricꞌam na̱ i nicꞌ paꞌ nimal rikꞌor chipam, reꞌreꞌ xa nok woꞌ xikꞌor cho Moyses naxitzꞌihmbaj cho chi jeꞌ wili:“Reꞌ cꞌacharel ncꞌambic na̱ i nicꞌ paꞌ nimal rikꞌor chipam i cꞌuhbal wili,
nariyeꞌeric reh chi encꞌacharic chi junelic, nqui xitzꞌihmbaj cho Moyses. [=/ Ru̱cꞌ aj ncaꞌn take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌ quiꞌoquic ta chi rinimjic i Jesus, jaꞌ nquirak ta chiri̱j chaj bih riwi̱ꞌ naxyeꞌeric queh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ riwi̱ꞌ chi xyeꞌeric i cꞌuhbal reꞌreꞌ reh chi naquichꞌica̱b nak quicꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ nok yeꞌo̱j cho i cꞌuhbal reꞌreꞌ, xa hab wach cꞌacharel reꞌ erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Jesus nyeꞌeric reh chi eriban chi coric chic wach ricꞌux. < Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take reꞌ maꞌ quicojom ta rehtal chi coric chaj bih camanic xiban i Dios chiqui̱j reh chi naquicahnic chi coric chic wach quicꞌux. Chi queh ruꞌ reꞌ nbanic chi quicahnic chi coric wach quicꞌux reꞌ laꞌ rinimjic take cꞌuhbal nquicꞌuhtaj eh ruꞌum reꞌ maꞌ nca̱j ta quicꞌulum i chaj bih xiban i Dios chi ricorsjic wach quicꞌux. ;! Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ wili ninaꞌbej chiqui̱j take cꞌacharel reꞌreꞌ: Chi reꞌ take reꞌ til nca̱j quinimem i Dios xa reꞌ laꞌ to̱b ta chiwach i Dios riwi̱ꞌ nak chi queh chi naquiniminic chiwach, maꞌ nquirak ta woꞌ chiri̱j reꞌreꞌ. ): M Hat-tak was nicha̱kꞌ aj niminel reh Jesus, ruꞌum reh tiꞌcꞌaxic chalic reh chi quina̱ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ruꞌum reh quimahc, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nwa̱j chi reꞌ take jaꞌ quiꞌoquic ta chi rinimjic i Jesus eta nak quicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ eh reh chi encꞌuluric chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ suk wi̱n i pahkanic chiqui̱j naniban niti̱j chiwach i Dios ru̱cꞌ i capew-bal reꞌ nikꞌor wi̱ꞌ reh chi reꞌ take richiho̱j cho chi ritinami̱t chicoꞌlej woꞌ take. (9I !jeꞌ ricab rikꞌor chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar jeꞌ wili rikꞌor:“Chacoj tak rehtal i wili: Jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel ricoj jenoꞌ abaj kꞌetbal pa̱m quibe̱h take cꞌacharel chi enquitohxaj nah co̱k china̱,
reꞌ hin nanibanam woꞌ chi ar Siyon enwihꞌic jenoꞌ naribanam chi kꞌetbal reh quiniminic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor. Raj laꞌ chiri̱j kaniminic i hoj reꞌ kanimem chic i Jesus, jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cho:“Xa hab wach narichꞌica̱b ricꞌux chiri̱j ruꞌ maꞌ jaruj ta narojic chi kꞌe̱b i riniminic, nqui tzꞌihmbimaj cho.H8  Chaj waꞌric jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌuluric ku̱cꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? Cꞌahchiꞌ ricꞌuluric chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok maꞌ xkachꞌica̱ꞌ ta kacꞌux chiri̱j ritikꞌinic i Dios chi nyeꞌeric keh chi ekojcꞌacharic chi coric chic wach kacꞌux, reꞌ laꞌ chic xkachꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ kacꞌux chiri̱j rinimjic take bano̱j reꞌ kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xkaꞌn, reꞌ hoj jeꞌ ricab nok jenaj cꞌacharel ritohxaj nah ro̱k china̱ jenoꞌ abaj, xojkꞌehbic pan mahc chi maꞌ xkacꞌul ta i Jesus pan ka̱mna. Chi jeꞌ aj reꞌ xkaꞌn jeꞌ ricab nok wilic i abaj ritohxaj wi̱ꞌ nah ro̱k i cꞌacharel, reꞌ Jesus reꞌ woꞌ reꞌ til wilic chi kawach hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi kꞌetbal reh kaniminic 7- ra̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ jaꞌ nkilow ta wach i cꞌacharic chi coric chic wach kacꞌux to̱b ta woꞌ nak kehtꞌalim chic i ritikꞌa̱b cho wach i Dios chi ribanaric chi reꞌ take cꞌacharel equicꞌacharic chi coric chic wach quicꞌux. e6C Reꞌ chic i rikꞌormojic xniban lok chi reꞌ Dios riyew reh cꞌacharel reꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j chi encꞌacharic chi coric chic wach ricꞌux, chaj bih enikꞌor kꞌuruꞌ chi xcꞌuluric cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh jeꞌ woꞌ ku̱cꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? Reꞌ wili nikꞌor: To̱b ta nak maꞌ quehtꞌalim ta chi reꞌ Dios naribanam cu̱cꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi equicꞌacharic chi coric chic wach quicꞌux, reꞌ take reꞌ jeꞌ reꞌ xbanaric ru̱cꞌ quicꞌacharic, $5A Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ richakꞌlamil i Dios nkilow chi wilic woꞌ chi kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ricab xikꞌor i maꞌ Isayi̱yas nok xikꞌor i wili:“Jeꞌ ricab xcꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel reh tinamit Soro̱ma chꞌi̱l i Como̱ra chi xsacharic quiwach, jeꞌ woꞌ nak reꞌ xkacꞌul i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wi ta nak reꞌ Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal rajawric maꞌ ta xiban chi cu wilic take juꞌjun queh kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xicana̱ꞌ chi cꞌachalque̱b, nqui xikꞌor i maꞌ Isayi̱yas. Hab wach rinimej i Jesus chi manlic maꞌ kꞌehbel ta riniminic q4[ Nikꞌor chi chalic reh i tiꞌcꞌaxic maj reꞌ kAja̱w Dios rikꞌorom chic cho chi reꞌ tiꞌcꞌaxic narichalic chi juncꞌam chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal
eh reꞌ nicꞌ paꞌ wach xikꞌor chi naribanam, ewoꞌ ncꞌuluric ruꞌum nok reꞌreꞌ xa coric woꞌ nkꞌoric, nqui kꞌoro̱j cho ruꞌum i maꞌ Isayi̱yas. 3 Jeꞌ aj reꞌ chipam i hu̱j xitzꞌihmbaj i Ose̱yas nkilow i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios chiri̱j i kꞌoric xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic keh hoj chiꞌnchel cꞌacharel. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ rikꞌorom cho i Dios, chipam laꞌ woꞌ i hu̱j tzꞌihmbimaj cho ruꞌum i maꞌ Isayi̱yas nkilow i kꞌoro̱j wili chiki̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel:“Coric ruꞌ, jeꞌ ricab riqꞌuihal i sani̱b wilic lok chi chi̱ꞌ rinimal cho̱,
jeꞌ woꞌ reꞌ qꞌuihal take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa reꞌ laꞌ xa maꞌ qꞌuih ta woꞌ ti take naquicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic reh. <2q Jeꞌ woꞌ chic, chipam i hu̱j tzꞌihmbimaj ruꞌum i Ose̱yas wilic woꞌ take kꞌoric xikꞌor i Dios chi jeꞌ wili:“Coric ruꞌ, to̱b ta reꞌ hin xnikꞌor chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta nitinami̱t take, chipam i yeꞌa̱b xnikꞌor wi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ, reꞌ chic i wili narikꞌormojic chiqui̱j:‘Reꞌ Dios reꞌ nyeꞌbic kacꞌacharic cꞌahchiꞌ chic rikꞌorom chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios take, nqui narikꞌormojic, nqui kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. 1' Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ nkilow woꞌ chipam i hu̱j tzꞌihmbimaj cho ruꞌum i raj kꞌorol i Dios reꞌ Ose̱yas ribihnal naxikꞌor cho chi jeꞌ wili kꞌoric xiban i Dios:“Nariponic i kꞌi̱j reꞌ hin nanikꞌorom i wili chiqui̱j take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta take nitinami̱t yuꞌna:‘Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ nitinami̱t chic take, nqui nanikꞌorom.Eh chiqui̱j take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ quicꞌulum ta nicꞌaxbal nanikꞌorom woꞌ chi jeꞌ wili:‘Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, yuꞌna naquicꞌulum chic i nicꞌaxbal, nqui nanikꞌorom, nqui kꞌoric xikꞌor. X0) Jeꞌ reꞌ ajic chiꞌnchel i hoj jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh jeꞌ woꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xcꞌuhtjic keh i richakꞌlamil i Dios eh maꞌ xa ta reꞌreꞌ cꞌuhtumaj keh, jeꞌ laꞌ woꞌ, reꞌ Dios xojriyukꞌej hoj chiꞌnchel reh chi xiban chi hoj ritinami̱t. `/9 eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi narilmijic wach i rinimal richakꞌlamil cꞌuhtumaj woꞌ cho chi quina̱ take toco̱m chic cꞌacharel, reꞌ take tikꞌimaj chic cho wach chiqui̱j ruꞌum i Dios chi naquicꞌulum riqueteljic quiwach, naquiwihꞌic woꞌ ru̱cꞌ i Dios reꞌ wilic wi̱ꞌ chi sutumaj ri̱j ru̱cꞌ rinimal wach risakomil. .  Jeꞌ ricab riban aj tikꞌem tzꞌak acꞌal icom kꞌuruꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios wilic woꞌ rajawric chi ribanaric haj wilic i ra̱j ribanam ku̱cꞌ. On nacapaj na hat-tak chi maꞌxta rajawric? Wi jeꞌ reꞌ nacapaj tak, chaj bih nakꞌor tak kꞌuruꞌ chiri̱j i wili reꞌ riban i Dios chiqui̱j take aj mahc? Ruꞌum reh quimahc take cꞌacharel jeꞌ woꞌ ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ cakranak cu̱cꞌ, reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ wach risacharic quiwach xa reꞌ laꞌ ruꞌ nok jeꞌ reꞌ xa̱j ribanam chi cꞌuhtbal reh rijoskꞌil chi quina̱ eh jeꞌ woꞌ chi narilmijic chi wilic rajawric chi ribanaric haj wilic i ra̱j, reꞌ peꞌ chic i wili xiban: Reꞌreꞌ xuyꞌej chi reꞌ take aj mahc naquijalam wach quinoꞌjbal chi naricuyum quimahc -1 Til pan coric reꞌ aj tikꞌinel tzꞌak acꞌal icom wilic rajawric chi ritikꞌinjic take icom jeꞌ ricab nicꞌ paꞌ wach ra̱j ruꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wi reꞌ aj tikꞌinel reꞌreꞌ ra̱j ritikꞌa̱b caꞌchꞌuk ok wach chi culc ru̱cꞌ chꞌuwaꞌ, junyukꞌuric woꞌ eriban. Kakꞌor wi ra̱j ritikꞌa̱b take culc jeꞌ ricab xa holohak chic take reh chi nim wach naquicamanic wi̱ꞌ, on jeꞌ ricab take culc maꞌ holohak ta ti take rixoyjic bano̱j reꞌ xa maꞌ nim ta woꞌ wach camanic quicojoric wi̱ꞌ, reꞌreꞌ eritikꞌa̱ꞌ take chi jeꞌ reꞌ maj wilic rajawric chi ritikꞌinjic, majeꞌ? 2,] Hab paꞌ wach take jeꞌ reꞌ quikꞌoric, jeꞌ woꞌ wili enikꞌor queh: Reꞌ hat-tak nawolej tak i Dios xa ruꞌum chi wilic rajawric chi ribanaric i haj wilic ra̱j ribanam. Wi reꞌ Dios xtikꞌinic keh hoj cꞌacharel maꞌ nacapaj ta na tak chi reꞌ hat-tak xa memil nbanic aweh tak nanaꞌn tak i birinic chi jeꞌ reꞌ? Reꞌ memil laj noꞌjbal naꞌn tak reꞌreꞌ, jeꞌ ricab i memil laj noꞌjbal erikꞌor nak jenoꞌ tzꞌak acꞌal icom wi eta nak nchol cho kꞌoric chi rikꞌormojic chi jeꞌ wili reh i cꞌacharel reꞌ xtikꞌinic reh: «Hat aj tikꞌinel wi̱n, chaj bih awajawric chi jeꞌ wili nitikꞌinjic xaꞌn? nqui ta nak erikꞌor reh. G+ Ha̱ꞌ, ru̱cꞌ nikꞌor lok reꞌreꞌ, wilic aweh tak equikꞌoric wi̱n chi jeꞌ wili: «Wi coric xakꞌor, chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi reꞌ Dios rikꞌat kꞌoric chi kana̱ i hoj cꞌacharel nakojmahcanic? Jeꞌ reꞌ nkabiraj aweh maj wi coric chi reꞌ Dios ncowsonic quicꞌux take cꞌacharel, maꞌ hab ta wach kꞌuruꞌ enbanic chi erikꞌet wach i Dios ru̱cꞌ ribanaric i haj wilic i ra̱j, majeꞌ? nqui enakꞌor tak. .*U Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ cꞌuhbalanic niban reꞌ i wili: Til aj woꞌ reꞌ Dios nquetelenic quiwach take cꞌacharel eh ruꞌum aj reꞌ xa hab wach i ra̱j riquetelem wach, reꞌ woꞌ reꞌ riquetelej wach. Reꞌreꞌ riban woꞌ chi ericowsaj quicꞌux take cꞌacharel ru̱cꞌ quinoꞌjbal eh ruꞌum aj reꞌ xa hab wach i ra̱j ricowsam ricꞌux ru̱cꞌ i rinoꞌjbal, ewoꞌ riban chi ericowsaj ricꞌux. U)# Ruꞌum reꞌreꞌ chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios nkilow wach take kꞌoric rikꞌorom i Dios chi reꞌreꞌ naxa̱j chi reꞌ quetelenic wachi̱s riban ruꞌ narelic lok ribiral chi junsut wach acꞌal, jeꞌ wili xikꞌor reh i kꞌatal kꞌoric aj Eji̱pto:“Reꞌ riwi̱ꞌ chi xniban chi wilca̱t chi kꞌatal kꞌoric china̱ atinami̱t, reh chi ru̱cꞌ rilmijic i ripahba̱bjic wi̱b nanibanam chawach
encꞌutunic lok chi reꞌ hin til wilic wajawric eh reh chi reꞌ nibiral i hin enkꞌormojic junsut wach acꞌal nqui xikꞌor i Dios. ( Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ wili tijinic niban: Reꞌ riqueteljic quiwach take cꞌacharel chi equiwihꞌic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios maꞌ reꞌ ta jenoꞌ cꞌacharel nbanic to̱b ta laꞌ nak xa cow chic ra̱j chi nariqueteljic wach jenoꞌ chic rich cꞌacharel, reꞌ laꞌ i quetelenic wachi̱s xa reꞌ wach Dios nbanic maj reꞌ cok reꞌ til manlic quetelenel wachi̱s. \'1 Haj cok wilic i tijinic niban i hin reꞌ i wili: Chi reꞌ Dios til riquetelej quiwach take cꞌacharel eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh Moyses:“Reꞌ hin til niquetelej quiwach take cꞌacharel eh ruꞌum reꞌ, xa hab wach nwa̱j niquetelem wach ewoꞌ niquetelej wach.Jeꞌ woꞌ, reꞌ hin til tiꞌ nwicꞌraj take cꞌacharel eh ruꞌum aj reꞌ xa hab wach nwa̱j chi tiꞌ enwicꞌraj, tiꞌ woꞌ enwicꞌraj, nqui xikꞌor. ~&u Ha̱ꞌ, ruꞌum xnikꞌor chi maꞌ chi kunchelal ta hoj ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho i maꞌ Awraham wilco̱j chi hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, wilic take equikꞌoric chi ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic reꞌreꞌ, reꞌ hin xa jeꞌ na nchel cꞌahchiꞌ nikꞌorom chi reꞌ Dios maꞌ coric ta wach ricꞌux. Maꞌxta, maꞌ jaruj eriban chi jeꞌ reꞌ enikꞌor. y%k Reꞌ ribiral i Rewe̱ca kꞌuruꞌ ricꞌuhtaj keh ricorquilal i nikꞌorom chic aweh tak. Jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌuhtunic riban keh i tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Ar tzꞌihmbimaj i kꞌoro̱j chi jeꞌ wili ruꞌum i Dios:“Reꞌ Esawuh maꞌ riyew ta risukquil nicꞌux ra̱j nchel i Jacow kꞌe̱ꞌ riyew risukquil nicꞌux, nqui rikꞌor. Reꞌ Dios riquetelej quiwach take cꞌacharel chi nacoquic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n [$/ jeꞌ peꞌ je wili xkꞌormojic reh ruꞌum i Dios:“Reꞌ chakꞌbe̱s acꞌun naritakꞌanic china̱ i asbe̱s acꞌun, nqui xkꞌormojic reh. Jeꞌ reꞌ xkꞌormojic reh to̱b ta ocronak chic take rich ritinami̱t i Rewe̱ca chi nanwihꞌic quihaꞌlacꞌu̱n, reꞌ take asbe̱s acꞌun quitakꞌanic china̱ i chakꞌbe̱s. e#C Ru̱cꞌ xcꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak enarak tak chiri̱j chi reꞌ Dios cow paꞌlic ricꞌux chiri̱j i ricojom chic pa ricapew-bal chi maꞌ reꞌ ta i quibano̱j take cꞌacharel rilow chi richihiric quiwach take ritinami̱t, reꞌ laꞌ i Dios xiban jenaj yukꞌunic queh, reh chi reꞌ take reꞌ encaꞌn chi ritinami̱t chic take. Yuꞌna ajic reꞌ wili nikꞌor aweh tak chi xcꞌuluric cho ru̱cꞌ i Rewe̱ca: Nok jaꞌ quiꞌasjic ta take rilach i Rewe̱ca, reꞌ take racꞌu̱n reꞌreꞌ to̱b ta nak maꞌ jaꞌxta bih jenoꞌ cꞌahbilal on jenoꞌ holonquilal caꞌnam chic, "1 Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ xa ta reꞌ ru̱cꞌ rasjic Isahac ncꞌuhtunic chi maꞌ chiꞌnchel ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham quicojoric ruꞌum i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n take, jeꞌ laꞌ woꞌ ncꞌuhtunic ru̱cꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i Rewe̱ca naxcahnic chi yowa̱b ixok chic. Reꞌreꞌ xilow wach quib rihaꞌlacꞌu̱n chꞌi̱l i ribahi̱l reꞌ najtir kama̱m maꞌ Isahac. ^!5 Reꞌ kꞌoric kꞌoro̱j cho reh maꞌ Awraham ruꞌum i Dios reꞌ i wili:Jeꞌ yuꞌ chipam jenaj ha̱b nanibanam chi reꞌ awehqꞌue̱n reꞌ Sa̱ra nariwihꞌic jenaj rihaꞌlacꞌu̱n, nqui Dios reh. 6 e Reꞌ aj rikꞌormojic reꞌreꞌ risakomej wach keh i ricorquil nikꞌorom chic aweh tak chi jeꞌ wili: Chiꞌnchel take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ca̱ꞌ quiꞌsil cho take toco̱m chic racꞌu̱n i maꞌ Awraham maꞌ wilque̱b ta take chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, reꞌ laꞌ hoj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho i racꞌu̱n i maꞌ Awraham reꞌ Isahac ribihnal wilque̱b take chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios, ruꞌum nok ru̱cꞌ Isahac xmanlajic wach chiꞌnchel i kꞌoro̱j cho reh maꞌ Awraham ruꞌum i Dios. dA Coric ruꞌ chi reꞌ hoj, hoj woꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi, chi kunchelal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham hoj ta nak chic ricojom i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Nisakomej wach aweh tak i ricorquilal reꞌreꞌ ru̱cꞌ i xikꞌor i Dios reh maꞌ Awraham chi jeꞌ wili:“Chi quixilac take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho take awacꞌu̱n, xa reꞌ wach take jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho awacꞌu̱n Isahac narimanlajic wi̱ꞌ wach i kꞌoro̱j aweh wuꞌum, nqui Dios reh. 5c Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios xiban chiꞌnchel reꞌreꞌ eh to̱b ta cu wilic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xiwihꞌic ta cho chi ritinami̱t i Dios maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi jaꞌ nmanlajic ta wach reꞌ kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios reh maꞌ Awraham. ~u Reꞌ chiꞌnchel xyeꞌeric reꞌreꞌ queh take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ woꞌ Dios xbanic eh maꞌ xa ta reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ Dios xchihbic woꞌ cho queh take kama̱m katiꞌt reh chi reꞌ take reꞌ naquiwihꞌic chi karaꞌil i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Chiri̱j wili xiban woꞌ chi xyeꞌeric keh i nim kalokꞌil wili: Chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric naxchalic asjok ayuꞌ wach acꞌal ku̱cꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xchalic riraꞌil. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ asjic xiban i Jesus, til reꞌreꞌ i Dios reꞌ wilic rajawric china̱ chiꞌnchel eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin nikꞌor chi tare̱t chi enyeꞌeric rilokꞌil chi junelic kꞌi̱j sakom. oW Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xyeꞌeric rinimal wach quilokꞌil ru̱cꞌ i wili: Reꞌ Dios xikꞌor queh chi xicoj chic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n take. Jeꞌ woꞌ naxibehic cho ar pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel Sinayih ribihnal, reꞌ Dios xicꞌol take ru̱cꞌ rilokꞌil xicꞌuhtaj chi quina̱ ru̱cꞌ jenaj su̱tzꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, maꞌ xa junpech ta laꞌ woꞌ xikꞌor queh chi cu̱cꞌ narimanlajic wach i kꞌoric rikꞌorom chic cho ribiral. Jeꞌ woꞌ chic, reh chi naquinimem i Dios reꞌreꞌ xiyew queh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ wilic take kꞌoric xiyew i Dios chi toꞌbal queh chi nacaꞌnam i coric wach lokꞌonic eh wilic woꞌ take kꞌoric xiyew queh reh chi narimanlajic wach ru̱cꞌ richalic i Jesus. >u chiqui̱j take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquinimej ta i Jesus. To̱b ta maꞌ riyew ta ri̱b chi wi̱n chi eniban i wili: Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi maꞌ ta reꞌ take reꞌ quicꞌacharic chi maꞌ nquinimej ta i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ ta laꞌ nak i hin equincꞌacharic chi jeꞌ reꞌ maj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ ta nak i hin enwihꞌic chi nina̱ i tiꞌcꞌaxic ricꞌul chi queh chi naquicꞌulum. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ nwicꞌraj take. S Reꞌ hin til kꞌe̱ꞌ ntzꞌiric niwach eh xa nyotꞌic woꞌ wa̱mna t c Chi ninimem chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ riyew ta chic ri̱b chi wi̱n chi nichuc kꞌoric ru̱cꞌ take kꞌoric niban. Ruꞌum aj reꞌ nanikꞌorom aweh tak yuꞌna reꞌ ricorquilal i chaj bih nwicꞌraj eh ru̱cꞌ ritoꞌbal i Lokꞌ laj Uxlabal enikꞌor aweh tak i kꞌoric wili chi reꞌ woꞌ reꞌ rikꞌor cho nicapew-bal: -'Jeꞌ woꞌ, reꞌ take wilic cajawric ar pan te̱w cꞌuxic, on wilic cajawric ayuꞌ wach acꞌal, maꞌ hab ta wach queh reꞌ xa ta nak woꞌ jenoꞌ chic jeꞌ ru̱cꞌ tikꞌimaj woꞌ cho ruꞌum i Dios, eriban chi maꞌ eta chic nwihꞌic chi kana̱ i cꞌaxbal reꞌ ricꞌuhtaj keh i Dios ruꞌum chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric wilic chic chi Ajabe̱s chi kana̱.A{&Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin til wehtꞌalim i wili: Coric ruꞌ nok cu cꞌachalco̱j pe ayuꞌ wach acꞌal, wilic take tiꞌcꞌaxic nakacꞌulum eh xa cu wilco̱j woꞌ pan quimic. Jeꞌ woꞌ, wehtꞌalim woꞌ i wili: Chi reꞌ take aj tzꞌeꞌ wa̱ch jeꞌ ru̱cꞌ ximikric chi raj toꞌo̱l chic take i aj Yahm, reꞌ take maꞌ ato̱b laj uxlabal eh jeꞌ woꞌ reꞌ take toco̱m chic quikꞌatbic kꞌoric pan te̱w cꞌuxic ruꞌum reh cajawric wilic, chiꞌnchel take reꞌ nca̱j nak chi maꞌ ta nak chic tiꞌ ekojricꞌra̱j i Jesus xa reꞌ laꞌ maꞌ jaruj ta eriban chi jeꞌ reꞌ eriban ruꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa ta nak reꞌ chaj bih ncꞌuluric lok yuꞌna, on reꞌ naricꞌuluric lok chi kawach, xa ta nak reꞌreꞌ eriban chi reꞌ Jesus maꞌ ta nak chic tiꞌ ekojricꞌra̱j.  %Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta coric chi wilic take tiꞌcꞌaxic chi kana̱, reꞌ hoj xa nkacuy woꞌ ransil eh maꞌ nkapohꞌaj ta woꞌ kacꞌux chiri̱j kaniminic maj reꞌ Jesus reꞌ xa kojricꞌax woꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ entoꞌbonic keh. $Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok wilco̱j pan tiꞌcꞌaxic xa cꞌahchiꞌ kacꞌulum jeꞌ ricab rikꞌor take kꞌoric xikꞌor cho maꞌ Tawiy reh Dios, naxitzꞌihmbaj cho chi jeꞌ wili pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Reꞌ hoj, hoj atinami̱t Ha̱w eh ruꞌum reꞌ, reꞌ take toco̱m chic cꞌacharel xa eli̱c nquisicꞌ ri̱j kacansjic.Chi queh take cꞌacharel reꞌreꞌ tare̱t chi ekojquimic jeꞌ ricab naquicansjic take me̱ꞌ pan cansbal chicop, nqui rikꞌor. /W#Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj maꞌ kojyoꞌjic ta eh xa ta woꞌ nak ekojyoꞌjic chiwach i tiꞌcꞌaxic bano̱j keh reh chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ eta chic kojricꞌax. Jeꞌ woꞌ chic to̱b ta nak wilic jenoꞌ hab wach enbanic chi enchal tiꞌcꞌaxic on cꞌaxquilal chi kana̱, on to̱b ta woꞌ wilic jenoꞌ enbanic chi enkacuy kawaꞌ kaha̱ꞌ, on to̱b ta nchel chi maꞌ eta chic nwihꞌic kasoꞌ, on to̱b ta woꞌ wilic nak take cꞌacharel xa echic kojquitahkej chi kacansjic eh chi jeꞌ reꞌ ekojquiyew pan yohbalil, chiꞌnchel i cꞌaxquilal reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta eriban chi reꞌ Jesus maꞌ eta chic kojricꞌax. jM"Maꞌ kojyoꞌjic ta chic kꞌuruꞌ chi hab wach jenoꞌ encojbic kamahc maj reꞌ chic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric enkꞌoric chiki̱j ru̱cꞌ i Dios chi kacoꞌljic. Reꞌ Jesus wili xcansjic je xa reꞌ laꞌ xucsjic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak eh yuꞌna ar wilic ru̱cꞌ i Dios cꞌahchiꞌ ricꞌulum rinimal rilokꞌil jeꞌ ricab ricꞌul jenaj cꞌacharel nanyeꞌeric riwaꞌric chi tzꞌuhkic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. w!Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌ Dios xa wilic woꞌ ku̱cꞌ eh ribanam chic chi maꞌxta kamahc chiwach, reꞌ hoj yuꞌna reꞌ xojrichih i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n maꞌ hab ta chic wach enkayohlej chi ericoj kamahc chiwach i Dios. % Chaj waꞌric nanikꞌor i reꞌreꞌ? Nikꞌor ruꞌum reh i wili: Reh chi reꞌ hoj xojcoꞌljic, reꞌ Dios maꞌ xipohꞌaj ta ricꞌux chi riyeꞌeric cho pan quimic i Jesus reꞌ rAcꞌu̱n, reꞌ laꞌ xiban xikꞌahsaj i rAcꞌu̱n pan quimic chiki̱j i hoj cꞌacharel. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban i Dios til nkehtꞌalij chi reꞌreꞌ nariyeb woꞌ cho keh chiꞌnchel i toꞌbonic. 9kJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nankacoj rehtal chiꞌnchel i ribanam chic cho i Dios chiki̱j, reꞌ wili riyew ri̱b chi enkakꞌor: To̱b ta nak wilic jenoꞌ nkꞌetbic pan kabe̱h, reꞌ hoj maꞌ eta kojyoꞌjic ruꞌum maj reꞌ Dios wilic ku̱cꞌ chi riyeꞌeric keh i paꞌ bih toꞌbonic nka̱j. FReh chi encꞌuluric ku̱cꞌ i tikꞌinic bano̱j reꞌreꞌ chi reꞌ Jesus reꞌ enwihꞌic chi kasbe̱s i hoj, reꞌ Dios xojriyukꞌej eh xiban woꞌ chi maꞌxta chic kamahc chiwach. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ xiban, jeꞌ laꞌ woꞌ xiban chi reꞌ lokꞌil ricꞌulum chic i Jesus ewoꞌ nkacꞌul i hoj. }sJeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiki̱j i hoj reꞌ hoj poꞌ chic rinaꞌbem cho Dios chi nakachꞌica̱b kacꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ Dios xiban i wili: Nok jaꞌ kojritikꞌa̱ꞌ ta cho i hoj cꞌacharel, reꞌ Dios xitikꞌa̱ꞌ chic cho wach chi reꞌ Jesus reꞌ rAcꞌu̱n, reꞌreꞌ nariwihꞌic chi kasbe̱s reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ kanoꞌjbal i hoj naribanam jeꞌ ricab i rinoꞌjbal ruꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Dios xiban i tikꞌinic reꞌreꞌ reh chi reꞌ Jesus nariwihꞌic riqꞌuihal take richa̱kꞌ reꞌ equiyeꞌbic rilokꞌil jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ pe̱t acꞌun ru̱cꞌ take richa̱kꞌ. q [Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hoj kehtꞌalim woꞌ i wili chiri̱j i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios: Chi nok wilco̱j pan tiꞌcꞌaxic reꞌ woꞌ reꞌ ntoꞌbonic keh hoj reꞌ tiꞌ nkicꞌraj i Dios. Ruꞌum reh toꞌbonic nkacꞌul reꞌreꞌ, chiꞌnchel ncꞌuluric ku̱cꞌ ncamanic keh chi yeꞌbal sukquil cꞌuxlis pan kacꞌacharic. Reꞌ aj i wihꞌic pan sukquil laj cꞌuxlis ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj ruꞌum chi reꞌ Dios xojriyukꞌej chi enkacꞌul i tikꞌinic xiban.  Jeꞌ reꞌ ajic nok reꞌ hoj maꞌ kehtꞌalim ta chaj bih take kꞌoric ra̱j kꞌormojic pan kati̱j chiwach i Dios, reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal ruꞌ kojritoꞌbej chi kꞌoric ru̱cꞌ eh reꞌ Dios reꞌreꞌ, reꞌ rehtꞌalim take capew-bal xa pan kacꞌux wilic cho, til rehtꞌalim woꞌ chi pa ricapew-bal i rUxlabal xa reꞌ woꞌ katobjic i hoj wilic cho. Ruꞌum aj reꞌ xa̱j chi reꞌ rUxlabal enkꞌoric chiki̱j pan kati̱j. Maꞌ jenoꞌ tiꞌcꞌaxic enesenic lok reh ricꞌaxbal i Jesus chi kana̱ @ yruꞌum chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal wilic ku̱cꞌ chi katobjic, jeꞌ woꞌ ricab nakojritoꞌbej pan kati̱j nok reꞌ hoj maꞌxta kanoꞌjbal chi pahkanic. Reꞌ hin jeꞌ reꞌ nikꞌor maj coric ruꞌ, nankaꞌn kati̱j qꞌuih pech maꞌ nkarak ta chiri̱j haj wilic take kꞌoric ra̱j kꞌormojic chiwach i Dios eh ruꞌum reꞌ maꞌ nkarak ta chic kakꞌorbal chiwach. Xa reꞌ laꞌ nankacꞌul chi jeꞌ reꞌ, reꞌ chic i Lokꞌ laj Uxlabal nkꞌoric pan kajelow-bal ru̱cꞌ take kꞌoric jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ eta woꞌ kojchol rikꞌormojic i hoj. 4}zwuqolkifb`V^=]XSRPiLIDA|?5;:6|3/r,)y(%]$!kVnw) Z " w\R ~ Nok nchalic tiꞌcꞌaxic chana̱ tak, niyew tak anoꞌjbal chi ticuyunok tak chipam eh xa suk ok woꞌ acꞌux tak chi ritikiric juꞌ ruyuꞌnjic i holonquilal bano̱j naribanam i Dios awu̱cꞌ tak. Xa eli̱c ok woꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak chi ti̱j. }  Chiri̱j take camanic yeꞌo̱j chana̱ tak, reꞌ wili i ninoꞌjbal niyew aweh tak chiri̱j: Ma̱siquilej wach acamaj tak chaꞌn laꞌ tak ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak ruꞌum nok wi nanimej tak, chiwach woꞌ i Jesus cꞌahchiꞌ animem tak. z|m Jeꞌ reꞌ ajic nanacꞌax awi̱b tak chaꞌn tak jeꞌ ricab nquicꞌax qui̱b chi quibil qui̱b take xa cas quicha̱kꞌ qui̱b chiwach quitu̱t caja̱w. Reꞌ chic kꞌoric chiri̱j alokꞌil tak, reꞌ wili noꞌjbal niyew chawach tak: Ma̱sicꞌ tak riyeꞌjic alokꞌil hat-tak reꞌ laꞌ chasicꞌ tak riyeꞌeric quilokꞌil take awas acha̱kꞌ aj niminel. { Wilic woꞌ junchꞌuk chic take noꞌjbal nwa̱j niyeb tak chawach wili: Coric ok aweh tak i cꞌaxoj i̱b naꞌn tak. Chi jeꞌ reꞌ maꞌ riban chi cꞌahbil anoꞌjbal tak reꞌ laꞌ chayew acꞌux tak chi ribanaric i holohic laj noꞌjbal. z' Jeꞌ woꞌ, reꞌ i aj niminel reꞌ nyeꞌeric reh ruꞌum i Dios chi nchol cojoj noꞌjbal tanlic woꞌ china̱ chi reꞌ aj reꞌ naribanam. Reꞌ aj niminel reꞌ nyeꞌeric reh ruꞌum i Dios chi nchol ripuhcjic paꞌ bih wilic reh, tanlic woꞌ china̱ chi naricꞌuhtam richakꞌlamil cu̱cꞌ take ras richa̱kꞌ nariban reꞌreꞌ. Reꞌ chic aj niminel cojo̱j chi cꞌamol quibe̱h take cꞌacharel ruꞌum i Dios, tanlic woꞌ china̱ chi reꞌ aj reꞌ naribanam ru̱cꞌ coric cꞌuxlis. Jeꞌ woꞌ, reꞌ aj niminel reꞌ nyeꞌeric reh ruꞌum i Dios chi nchol quilmijic take wilque̱b pan tiꞌcꞌaxic tanlic woꞌ china̱ chi ru̱cꞌ woꞌ sukquil cꞌuxlis naribanam reꞌreꞌ. Juꞌjun chic take noꞌjbal riyew i
maꞌ Lu̱ꞌ queh take aj niminel 'yG Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ aj niminel reꞌ nyeꞌeric reh ruꞌum i Dios chi nchol quitobjic take ras richa̱kꞌ tanlic china̱ chi reꞌ aj reꞌ naribanam. 4xa Jeꞌ reꞌ ajic ru̱cꞌ i xikꞌor reꞌreꞌ nkilow chi reꞌ Dios rehreh wach camanic xiyew keh hoj aj niminel reh Jesus eh reꞌreꞌ xiban chi juꞌjun keh i hoj wilic chic kajawric chi narimanlajic wach xa paꞌ wilic camanic yeꞌo̱j keh. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ aj niminel ncꞌulbic reh cꞌuhbal kꞌoro̱j reh ruꞌum i Dios, tanlic woꞌ china̱ chi narikꞌorom lok i kꞌoro̱j reh reꞌreꞌ, reꞌ cok ruꞌ curman chi reꞌ ok i cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j reꞌ chꞌiclic wi̱ꞌ kacꞌux chikꞌor ribiral i aj niminel reꞌreꞌ. -wS Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ i katiꞌjolal jeꞌ aj woꞌ reꞌ ku̱cꞌ i hoj aj niminel reh Jesus. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ hoj qꞌuihal chipam rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, qꞌuihleh woꞌ wach i camanic nkaꞌn chiꞌnchel i hoj. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta qꞌuihleh wach take camanic nkaꞌn, xa jenaj woꞌ kawi̱ꞌ pan suk laj cꞌuxlis chi rinimjic i Jesus, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ take ricꞌuꞌlej wi̱ꞌ ri̱b katiꞌjolal chi xa jenaj woꞌ quiwi̱ꞌ nok wilque̱b. "v= Chi jeꞌ aj reꞌ chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili chi cꞌahchiꞌ nicojom chi rehtalil i katiꞌjolal: Reꞌ katiꞌjolal yohbal wach take richopom wi̱ꞌ ri̱b xa reꞌ laꞌ chiꞌnchel take ricꞌuꞌlej wi̱ꞌ ri̱b maꞌ xa ta jenaj wach nquicamanej chi cunchelal. cu? Reꞌ chakꞌlamil ricꞌuhtam wi̱n i Dios reꞌ aj reꞌ nbanic chi yuꞌna eniyew chawach tak chawunchelal i jenaj chic noꞌjbal wili: Naticapewenic tak chiri̱j i paꞌ bih tichol tak ribanaric, maꞌ nanimsaj awi̱b tak ruꞌum reꞌreꞌ. Tare̱t ruꞌ chi nacapaj tak chiri̱j i paꞌ bih tichol tak ribanaric, xa reꞌ laꞌ ruꞌ chaꞌn tak reꞌreꞌ chi xa chꞌublic wach acꞌux tak ruꞌum nok reꞌ Dios kꞌorel china̱ paꞌ bih tichol tak ribanaric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios reꞌ xyeꞌbic aweh tak chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus reꞌ aj woꞌ xbanic chi xacꞌul tak awajawric reꞌ naꞌn tak wi̱ꞌ paꞌ bih tichol tak ribanaric chi xa jeꞌ na nchel jenaj asi̱ tak. Mt Nipahkaj woꞌ aweh tak chi chipam acꞌacharic tak chatik tak juꞌ rijalaric wach anoꞌjbal tak, reꞌ cok ruꞌ chaꞌn tak reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌ ta chi cꞌahchiꞌ acꞌacharic tak jeꞌ ricab ncaꞌn take quixowonic wach i Dios, chacana̱ꞌ laꞌ tak chi reꞌ ok reꞌ enjalbic wach anoꞌjbal tak maj chi jeꞌ reꞌ na̱rakam tak chiri̱j chi coric i ra̱j i Dios wili: Chi reꞌ anoꞌjbal tak holohic ok, coric ok wach eh jeꞌ woꞌ ntꞌoric ok wach chi manlic. Chiꞌnchel i hoj aj niminel reh Jesus
xa jenaj woꞌ kawi̱ꞌ pan sukquil cꞌuxlis Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios nyeꞌbic reh chiꞌnchel eh reꞌ woꞌ reꞌ xtikꞌinic reh chiꞌnchel. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ tanlic chiri̱j chi narilokꞌonjic wach cuꞌum take chiꞌnchel ritikꞌinic. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili nikꞌor chi lokꞌonbal wach: Lokꞌomaj ok wach i Dios chi junelic kꞌi̱j sakom cuꞌum take chiꞌnchel cꞌacharel. Jeꞌ ta nak reꞌ banarok, nqui nikꞌor.q3 #Reꞌ Dios maꞌxta ricꞌa̱s ru̱cꞌ jenoꞌ hab wach. Maꞌ jaruj ta encꞌulmujic chi hab ta nak wach u̱cꞌ eriban riquemel, nqui rikꞌor. sp_ "Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ woꞌ wili rikꞌor:“Reꞌ Dios maꞌ hab ta wach nyeꞌbic rinoꞌjbal eh reꞌ wilic pa ricapew-bal maꞌ hab ta woꞌ wach nehtꞌalanic reh. doA !Ruꞌum aj reh xiban lok reꞌreꞌ, reꞌ hin jeꞌ wili nikꞌor chiri̱j i Dios chi lokꞌonbal wach: Reꞌ Dios, kꞌe̱ꞌ nimal wach richakꞌlamil ricꞌuhtaj cho. Jeꞌ woꞌ, reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal wach rinoꞌjbal wilic. Ru̱cꞌ rinoꞌjbal reꞌreꞌ rinaꞌbej pa̱m chiꞌnchel xa reꞌ cok ruꞌ reꞌ noꞌjbal wilic cho pa ricapew-bal i Dios chi naribanam maꞌ hab ta chic jenoꞌ wach nehtꞌalanic reh eh maꞌ hab ta woꞌ wach ensakomonic wach. vne Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ ncꞌuluric nak ku̱cꞌ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel, nkarak chiri̱j i ribanam i Dios wili: Reꞌreꞌ xiyew kꞌab chi ricꞌuhtjic chi reꞌ hoj chiꞌnchel cꞌacharel jeꞌ hoj quicab take cꞌacharel tzꞌapalque̱b take pan che̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chi kunchelal i hoj ricꞌul nak chi keh chi nariyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi kana̱ ruꞌum chi maꞌ nkabiraj ta nak kꞌoric chiwach i Dios. Xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ Dios maꞌ jeꞌ ta reꞌ xiban keh eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi ewoꞌ ncꞌuhtunic wach chi chiꞌnchel hoj cꞌacharel riquetelej aj woꞌ kawach. m' Jeꞌ ricab nak riwi̱ꞌ i cꞌacharic xaꞌn tak cho, yuꞌna wilic woꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ wich ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ quicꞌacharic chi maꞌ nquinimej ta i Dios. Ruꞌum reh ricꞌaxbal i Dios xicꞌuhtaj cho chana̱ hat-tak, narichalic woꞌ i rikꞌijil nok reꞌ cꞌaxbal reꞌreꞌ nariwihꞌic woꞌ chi quina̱ take cꞌacharel reꞌreꞌ. +lO Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chaweh hat-tak maꞌ reꞌ ta raꞌril cho maꞌ Israhel eh jeꞌ woꞌ chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌxta jenoꞌ riwi̱ꞌ chi enkanimsaj ki̱b ruꞌum nok xa jenaj wach cꞌulu̱j ku̱cꞌ chiꞌnchel i hoj. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chana̱ hat-tak xwihꞌic jenaj rikꞌijil chi xatcꞌacharic tak chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta animem tak i Dios. Chipam rikꞌijil reꞌreꞌ, reꞌ ricꞌaxbal i Dios maꞌ xwihꞌic ta nak chana̱ tak ra̱j yuꞌna cuꞌum queh riqꞌuihal cꞌacharel wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquinimej ta i Dios, reꞌ hat-tak xchalic chana̱ tak ricꞌaxbal i Dios. ?kw Ruꞌum nok reꞌ Dios xichih quiwach take kama̱m katiꞌt, reꞌreꞌ xikꞌor woꞌ queh chi xa naquiwihꞌic woꞌ chi ritinami̱t take eh chi reꞌ ricꞌaxbal xa nariwihꞌic woꞌ chi kana̱ chiꞌnchel i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ xikꞌor reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta rijalam i Dios. @jy Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ riwi̱ꞌ ta chi reꞌ hat-tak enanimsaj awi̱b tak chi quiwach take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquinimej ta kAja̱w Jesus. Coric ruꞌ, yuꞌna reꞌ chic hat-tak cꞌahchiꞌ acꞌulu̱j tak reh ratoꞌbil i Dios maj reꞌ take reꞌ maꞌ nquicꞌul ta i Cꞌuhbal nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh take quicꞌulbic reh cꞌuhbal reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcaꞌn chi reꞌ rijoskꞌil i Dios xchalic chi quina̱, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ Dios xiban woꞌ cho jenaj tikꞌinic najtir kꞌi̱j cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt eh ruꞌum chi xichih take cho chi pe̱t cꞌacharel chi nacaꞌnam chi ritinami̱t, reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquinimej i Jesus xa cu wilic woꞌ ricꞌaxbal i Dios chi quina̱. Ti! Nok bano̱j chic reꞌreꞌ, ar aj ruꞌ narimanlajic wach i nikꞌorbal hin Dios reꞌ niyeb cho najtir kꞌi̱j
chi nanicuyum quimahc take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui kꞌoro̱j cho. h chi kawach johtok cu wilic rikꞌijil nok reꞌ coꞌlbal i̱b riyew i Dios narichalic chi kana̱ chiꞌnchel i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ ricꞌuluric i wili xa nok woꞌ tzꞌihmbimaj cho chipam i lok laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Chipam aj i hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili kꞌoro̱j cho:“Naribanam chi naructic cho jenaj aj coꞌlonel eh ar narichalic riraꞌil chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel.Reꞌ aj coꞌlonel reꞌreꞌ naribanam chi maꞌxta chic caꞌnam i cꞌahbilal ncaꞌn take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Jacow reꞌ ribihnej woꞌ chi Israhel. mgS Hat-tak cꞌacharel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ wilca̱t tak chic yuꞌna chi wich aj niminel reh Jesus, yuꞌna nanikꞌoric chiri̱j i noꞌjbal jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ yeꞌo̱j ta nak cho aweh tak rehtꞌaljic cho pa̱m najtir kꞌi̱j. Jeꞌ reꞌ nanibanam reh chi echic narak tak chiri̱j maꞌ riwi̱ꞌ ta chaweh tak chi enanimsaj awi̱b tak chi quiwach take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ aj wili i noꞌjbal reꞌreꞌ: Coric ruꞌ, cu rehtal nmanlajic wach aqꞌuihal hat-tak juntuhm chi cꞌacharel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ cꞌahchiꞌ chic animem tak i Jesus, xa wilic woꞌ juntuhm keh hoj cꞌacharel ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ naquicowsam i ca̱mna chi maꞌ eta nquinimej i Jesus, xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ naricꞌuluric, Yf+ Chi reh Dios maꞌ cꞌaxic ta ribanaric reꞌreꞌ eh reꞌ wili ncꞌutunic wi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ: Wi maꞌ cꞌaxic ta chi reh chi reꞌ take kꞌab i maꞌ tico̱j ta laj che̱ꞌ Oli̱wo xiyocꞌ take lok eh xikꞌolej cok chiwach richeꞌlal i tico̱j laj che̱ꞌ Oli̱wo, maꞌ cꞌaxic ta woꞌ chi reh chi reꞌ take kꞌab i tico̱j laj che̱ꞌ Oli̱wo reꞌ yocꞌo̱j nak chic take lok ewoꞌ chic quikꞌoljic cok chiwach richeꞌlal. Jeꞌ reꞌ ajic wi maꞌ cꞌaxic ta chi reh Dios ribanaric reꞌreꞌ eh wi maꞌ cꞌaxic ta woꞌ chi reh i xiban chawi̱j hat-tak chi xatricoj tak chi hat-tak chic ritinami̱t, to̱b ta reꞌ take cho ama̱m awatiꞌt tak maꞌ cꞌulu̱j ta take cho chi pe̱t ruꞌum i Dios chi ritinami̱t, maꞌ cꞌaxic ta chi reh chi ewoꞌ chic ricꞌul chi ritinami̱t take cꞌacharel reꞌ xa pan pe̱t woꞌ ricojom take cho quima̱m catiꞌt chi ritinami̱t. Reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel
reꞌ maꞌ jaꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux
chiri̱j i Jesus, cu wilic cuyuꞌnbal
chi naquichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j )eK Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak wili til woꞌ coric maj reꞌ Dios til wilic rajawric chi naribanam chi jeꞌ reꞌ. Ruꞌum aj chi reꞌ Dios wilic rajawric, reꞌreꞌ xa cu riyew woꞌ cho queh take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i Jesus chi nacaꞌnam woꞌ chic chi ritinami̱t take. Jeꞌ reꞌ nok wi xquicana̱ꞌ i quinoꞌjbal chi maꞌ nquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i Jesus, reꞌ take reꞌ til naquicꞌulmujic woꞌ chic chi ritinami̱t i Dios jeꞌ ricab nok reꞌ take kꞌab i tico̱j laj che̱ꞌ Oli̱wo reꞌ esemaj lok chiwach richeꞌlal nkꞌoljic woꞌ chic cok. Gd Jeꞌ reꞌ ajic reh aj chi maꞌ eta nacꞌul aweh tak reꞌreꞌ, nipahkaj aweh tak chi maꞌ niqꞌuic pan acꞌux tak i nikꞌorom lok wili: Coric ruꞌ chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌlam cho chi kana̱ xa reꞌ laꞌ nok reꞌreꞌ riyew woꞌ cho jenoꞌ tiꞌcꞌaxic china̱ jenoꞌ cꞌacharel til woꞌ cow wach nariyew cho. Jeꞌ reꞌ ncꞌuhtunic lok ru̱cꞌ ricorquilal wili: Cu̱cꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ quikꞌehbic pan mahc, reꞌ Dios ribanam chi kꞌe̱ꞌ cow i tiꞌcꞌaxic nchalic chi quina̱, raj laꞌ awu̱cꞌ hat-tak xiban chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal richakꞌlamil xiyew cho. Reꞌ richakꞌlamil i Dios reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak chi xa ewoꞌ nwihꞌic chana̱ tak xa reꞌ laꞌ wi reꞌ hat-tak enatik tak juꞌ richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Jesus. Eta nak ncꞌuluric chi maꞌ eta chic nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak, reꞌ Dios eriban chi maꞌ reꞌ ta chic hat-tak ritinami̱t, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ take kꞌab che̱ꞌ naquiyocꞌoric lok chiwach richeꞌlal. c Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios maꞌ eta ricuy awu̱cꞌ tak wi reꞌ hat-tak nanimsaj awi̱b tak, jeꞌ ricab nok reꞌ aj ehcham che̱ꞌ Oli̱wo maꞌ ricuy ta chi xa chacꞌa̱cꞌ cho wach richeꞌlal take kꞌab maꞌ quicamanic ta chic. cb? Wi jeꞌ ta nak reꞌ erikꞌor jenoꞌ hab wach, ricorquilal woꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌorom maj jeꞌ ricab chi reꞌ jenoꞌ aj ehcham che̱ꞌ riwi̱ꞌ chi reh chi eriyocꞌ lok take kꞌab i riche̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios riwi̱ꞌ woꞌ chi reh chi reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xatricoj tak yuꞌna chi ritinami̱t chic xa ruꞌum reh richꞌiquinjic acꞌux xaꞌn tak chiri̱j i Jesus. Jeꞌ woꞌ chic, riwi̱ꞌ woꞌ chi reh Dios chi xiban chi wilic take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xicahnic lok chi maꞌ reꞌ ta chic ritinami̱t take xa ruꞌum chi maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i Jesus. Wi riwi̱ꞌ chi reh i Dios chi jeꞌ reꞌ xiban cu̱cꞌ take reꞌ, sakbih chaweh tak chi chayohbalej awi̱b tak chi ma̱nimsaj awi̱b tak ruꞌum reh xiban i Dios awu̱cꞌ tak. Ca Ru̱cꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ kꞌi̱j woꞌ wilic jenoꞌ aweh hat-tak erikꞌor chi jeꞌ wili: «Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ aj tico̱l reh che̱ꞌ Oli̱wo riyocꞌ lok take kꞌab reh chi pan quijelow-bal take kꞌab reꞌreꞌ toco̱m chic take kꞌab erikꞌolej cok chiwach reh chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ chic holohic wachanic naribanam i che̱ꞌ reꞌreꞌ. Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ take kꞌab i che̱ꞌ Oli̱wo reꞌ xa maꞌ tico̱j ta, jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ xiban i Dios chi xojricꞌul chi hoj chic ritinami̱t, nqui ok erikꞌor. 8`i Chi coric aj chiꞌnchel i cꞌulu̱j lok reꞌreꞌ, chayohbalej awi̱b tak chi maꞌ eta enwihꞌic awu̱cꞌ tak i noꞌjbal chi qꞌuihsinic i̱b chi quiwach take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. Wi wilic ok nchel awu̱cꞌ tak i noꞌjbal reꞌreꞌ, til cꞌolok pan acꞌux tak i wili: Jeꞌ ricab chi maꞌ ruꞌum ta take kꞌab i che̱ꞌ paꞌlic chi coric i richeꞌlal ruꞌum laꞌ reh ra̱ꞌ i che̱ꞌ reꞌreꞌ cow paꞌlic wach acꞌal, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric awu̱cꞌ tak chi maꞌ awuꞌum ta hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilco̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi ritinami̱t i Dios, kuꞌum laꞌ keh hoj xatcojoric tak chi hat-tak chic ritinami̱t i Dios. P_ Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ quilmijic nbanaric cho take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor woꞌ chic i wili: Reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios ncꞌuluric cu̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ take kꞌab jenoꞌ che̱ꞌ xa tico̱j Oli̱wo ribihnal chi reꞌ aj ticol reh riyocꞌ lok take kꞌab eh pan quijelow-bal take kꞌab reꞌreꞌ, reꞌ chic take kꞌab jenoꞌ che̱ꞌ Oli̱wo reꞌ xa maꞌ tico̱j ta, rikꞌolej cok chiwach. Jeꞌ woꞌ reꞌ i Dios xesaj lok take chiwach chi maꞌ reꞌ ta chic ritinami̱t take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios eh pan quijelow-bal reꞌ chic hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xanimej tak chic i Jesus xatricoj tak chi ritinami̱t. Ruꞌum reꞌreꞌ yuꞌna, reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ chic acꞌulum tak ricuseꞌsbal i Dios jeꞌ ricab nok reꞌ take kꞌab i che̱ꞌ Oli̱wo reꞌ maꞌ xa tico̱j ta, naquikꞌoljic cok chiwach i che̱ꞌ Oli̱wo reꞌ xa tico̱j, ar chic ru̱cꞌ riraꞌil i che̱ꞌ reꞌreꞌ ricꞌam cok rijaꞌquil reꞌ nyeꞌbic ricꞌacharic. n^U Chiri̱j chi nikꞌorom chic aweh tak chi wilic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios, yuꞌna reꞌ chic i wili nwa̱j woꞌ nikꞌorom chiqui̱j ruꞌ: Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xa cu ilo̱j woꞌ take cho ruꞌum i Dios chi lo̱kꞌ take xa kuꞌum keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ kanimem chic i Jesus. Reꞌ quilmijic cho chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i Dios jenaj wach ncꞌutunic ru̱cꞌ jeꞌ ricab nkꞌormojic chiri̱j jenoꞌ caxlan wiꞌc: Wi tare̱t cho rikꞌoril tikꞌimaj wi̱ꞌ chi pe̱t, chiꞌnchel woꞌ i caxlan wiꞌc reꞌreꞌ ta woꞌ re̱t. Jeꞌ ricab i kꞌoric reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ nkꞌormojic chiri̱j jenoꞌ che̱ꞌ: Wi holohic cho riraꞌil, jeꞌ woꞌ reꞌ take kꞌab i che̱ꞌ reꞌreꞌ holohic woꞌ take. g]G Chiri̱j aj reꞌ nichꞌica̱ꞌ nicꞌux i hin eh ruꞌum reꞌ til niyew nicꞌux chi rinimjic ihk wilic chi nina̱ maj reꞌ hin quincapewenic woꞌ chiri̱j i wili: Wi reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xcꞌulmujic ruꞌum i Dios chi ritinami̱t eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios xicahnic chi maꞌ reꞌ ta chic ritinami̱t take, ra̱j rikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal i naricꞌuluric wi reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel equiꞌoquic woꞌ chic chi ritinami̱t i Dios. Reꞌ naricꞌuluric reꞌreꞌ jeꞌ na ricab nok reꞌ take camnak quiꞌuctic cho chi naquicꞌacharic woꞌ chic, majeꞌ? Maꞌ riban ta chi enbanjic qꞌuihsinic
i̱b chiri̱j i coꞌlonic riban i Dios ?\w eh nok niban chi jeꞌ reꞌ, reꞌ wili nichꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ nicꞌux i hin: Chi naquilow take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios chi reꞌreꞌ ricoꞌlej woꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take, reꞌ ok reꞌ camanok queh wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ chi enchꞌuk i ca̱mna chi enca̱j woꞌ riyeꞌeric quicꞌux chi rinimjic i Jesus reh chi ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ ewoꞌ quicoꞌljic ruꞌum i Dios. M[ Yuꞌna hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chabiraj tak chi coric take kꞌoric nwa̱j nikꞌorom wili: Reꞌ Dios xiripahba̱ꞌ chi raj kꞌoro̱l eh xiritakꞌa̱ꞌ cho awu̱cꞌ tak. Chi reꞌ Dios xyeꞌbic chi nina̱ i ihk reꞌreꞌ, reꞌ hin cow niyew nicꞌux chi rinimjic reꞌreꞌ Z Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom i hin reꞌ i wili: Cu wilic toco̱m chic kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ naquichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j i Jesus. Kꞌe̱ꞌ rinimal wach cuseꞌsbal naribanjic nok jeꞌ reꞌ encꞌuluric cu̱cꞌ! Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i wili: Kuꞌum aj keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xchalic jenaj atoꞌbil chi quina̱ take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj naxojkꞌehbic pan mahc i hoj, reꞌreꞌ xcamanic chi qꞌuihal take cꞌacharel xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus. Wi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel naxojmahcanic, ticapewenok woꞌ tak chiri̱j nicꞌ nak qꞌuihal take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus, wi chiꞌnchel i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eta nak nkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j ruꞌ? Til pan coric, kꞌe̱ꞌ woꞌ nak chic qꞌuihal take, majeꞌ? Kꞌe̱ꞌ nak holonquilal chi chiꞌnchel ta
nak take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel
enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus qY[ Chi nikꞌorom chic lok chi pan mahc xikꞌehbic take cꞌacharel reꞌreꞌ, yuꞌna reꞌ wili i birinic ripahba̱ꞌ ri̱b chi niwach: Coric na chi reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ jeꞌ reꞌ quibanic, quicahnic ta woꞌ ti chi junpech chi maꞌ nquicꞌuꞌlej ta chic na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios? Maꞌxta, reꞌ take reꞌ maꞌ eta quicahnic chi jeꞌ reꞌ chi junpech. Reꞌ cok ruꞌ wilic riwi̱ꞌ naxikꞌehbic pan mahc eh reꞌ wili riwi̱ꞌ: Reꞌ take reꞌ xikꞌehbic reh chi reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ewoꞌ quicoꞌljic. Jeꞌ woꞌ chic, wilic woꞌ riwi̱ꞌ chi coꞌlomaj take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh reꞌ wili riwi̱ꞌ: Chi reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios, naquilow chi reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quicoꞌljic woꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ encamanic queh chi ewoꞌ nca̱j quibiram haj wilic xiban i Dios chiqui̱j take maꞌ reꞌ ta take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. 3X_ Jeꞌ woꞌ, nipahkaj woꞌ johtok aweh chi cahnok chi moylic wach quicapew-bal take cꞌacharel reꞌreꞌ reh chi maꞌ eta chic nquirak chiri̱j i ricorquilal akꞌorbal.Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ nipahkaj aweh, jeꞌ laꞌ woꞌ xa pan tiꞌquilal ok woꞌ quicꞌacharok, nqui maꞌ Tawiy. W# Jeꞌ woꞌ reꞌ, chipam i hu̱j tzꞌihmbimaj ruꞌum i aj najtir kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy wilic i ti̱j bano̱j wili chiqui̱j take cꞌacharel reꞌreꞌ:“Ajabe̱s Dios, nipahkaj johtok aweh chi jeꞌ ricab i tiꞌcꞌaxic nchalic china̱ i chicop reꞌ nariyahkꞌaj pa̱m ricꞌahamil i yaꞌl reꞌ cojo̱j chi rixirab ncahnic chipam,
kꞌe̱ꞌ ok woꞌ nimal i tiꞌcꞌaxic kajok chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ cu yuꞌna chi kꞌi̱j cꞌahchiꞌ quisuksam qui̱b ru̱cꞌ acuseꞌsbal. 0VY Chiqui̱j aj take cꞌacharel reꞌreꞌ jenaj aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios xitzꞌihmbaj cho i wili ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ xohcꞌrel wiric riban maꞌ ribiraj ta on maꞌ rilow ta i chaj bih cꞌahchiꞌ ricꞌuluric cok chi riche̱l,
jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i Dios chi xcꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel wili.Ruꞌum reꞌreꞌ cu yuꞌna chi kꞌi̱j, reꞌ nquilow on reꞌ nquibiraj maꞌ nquirak ta chiri̱j, nqui xitzꞌihmbaj cho. U  Reꞌ riwi̱ꞌ kachihiric riban i Dios, reꞌ aj reꞌ nbanic chi nanikꞌorom woꞌ i wili: To̱b ta reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xkakꞌahsaj ki̱b chi risiqꞌuiric nicꞌ wach nakojcꞌacharok chi coric wach kacꞌux, maꞌ xkarak ta cꞌacharic jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ. Reꞌ cok ruꞌ maꞌ chiki̱j ta chiꞌnchel i hoj cꞌacharel cꞌahchiꞌ nikꞌorom chi jeꞌ reꞌ xkacꞌul maj reꞌ juntuhm keh hoj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nkacꞌul i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios, til xkarak riwi̱ꞌ nicꞌ wach nakojcꞌacharok chi coric wach kacꞌux. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom chiqui̱j take toco̱m chic wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na̱ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios, cꞌahchiꞌ nikꞌorom maj cu̱cꞌ take reꞌ, reꞌ Dios xiban chi xcowjic quicapew-bal reh chi maꞌ xquirak ta chiri̱j i kꞌoro̱j ruꞌum. mTS Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til coric chi maꞌ ruꞌum ta reh kaholohic laj bano̱j nkaꞌn i hoj cꞌacharel xojrichih i Dios chi hoj ritinami̱t. Wi ta nak ruꞌum reh kaholohic laj bano̱j chi jeꞌ reꞌ xiban i Dios ku̱cꞌ, maꞌ riban ta nak chi enikꞌor chi ruꞌum reh ricꞌaxbal naxiban i Dios chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ reꞌ nok junpech woꞌ chic enikꞌor aweh tak, wi ta nak ruꞌum reh holohic laj bano̱j nkaꞌn reꞌ Dios xojrichih chi hoj ritinami̱t, reꞌ kꞌoric nkꞌormojic chi xa ruꞌum reh ricꞌaxbal i Dios kojchihiric, maꞌ eta nak riban chi coric wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum wi nkꞌormojic chi jeꞌ reꞌ, ra̱j rikꞌorom chi maꞌ ruꞌum ta reh kabano̱j kojchihiric ruꞌum i Dios. Reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquirak woꞌ quicoꞌlbal cuꞌum queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel zSm Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab xcꞌuluric pa rikꞌijil cho Eli̱yas cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquixucꞌa̱ꞌ ta qui̱b chiwach i tiyo̱x Wahal, yuꞌna chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ Dios xiban woꞌ chi xcahnic juntuhm chic keh hoj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nkacꞌul i kꞌoro̱j ruꞌum. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum reh ricꞌaxbal reꞌ xicꞌuhtaj woꞌ cho chi kana̱ naxojrichih cho chi hoj ritinami̱t. qR[ Raj i Dios, chaj bih cꞌuꞌlunic xiban reh Eli̱yas? Reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh:“Reh chi cu naquiwihꞌic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ naquikꞌorbic reh niCꞌuhbal,
reꞌ hin xniban chi cu xicahnic wuklaj ikꞌob lajcꞌahl (7,000) chi winak reꞌ maꞌ xquixucꞌa̱ꞌ ta qui̱b chiwach i tiyo̱x Wahal ribihnal, nqui i Dios. Q} “Ajabe̱s Dios, reꞌ wili bano̱j caꞌnam take cꞌacharel reꞌreꞌ: Xquibok take i lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal si̱ reꞌ ncamanic keh chi lokꞌonbal wi̱ꞌ awach.Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ xquicansaj chic take chiꞌnchel i wichꞌi̱l jeꞌ ru̱cꞌ takꞌamaj take cho awuꞌum chi aj kꞌorol reh acꞌuhbal.Ruꞌum reꞌ xa chic reꞌ hin xincahnic chi wutquel chi awaj kꞌoro̱l xa reꞌ laꞌ ruꞌ, reꞌ take reꞌ nca̱j woꞌ quinquicansam i hin, nqui Eli̱yas. fPE Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi reꞌ Dios xa nok woꞌ cho pan pe̱t xojrichih cho hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi xojwihꞌic chi ritinami̱t, maꞌ riban ta chi nkꞌormojic chi reꞌ hin cꞌahchiꞌ nikꞌorom chi chiꞌnchel ta nak take chiho̱j cho chi ritinami̱t i Dios maꞌ cꞌulu̱j ta chic take chi ritinami̱t yuꞌna. Wi wilic jenoꞌ ricapaj chi jeꞌ reꞌ i cꞌahchiꞌ nikꞌorom, xa reꞌ cꞌolok cho pa ricꞌux i ribiral i Eli̱yas wilic chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios. Chipam i Hu̱j reꞌreꞌ rikꞌor chi reꞌ Eli̱yas junpech jeꞌ wili xikꞌor reh Dios pa riti̱j naxiyew chiwach quimahc take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel: !O = Ha̱ꞌ, ruꞌum chi xnikꞌor chi wilic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ nquicꞌuꞌlej ta na i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios, wilic take equikꞌoric chi reꞌ hin xa jeꞌ na nak nchel cꞌahchiꞌ nikꞌorom yuꞌna chi cuꞌum queh take reꞌ, chiꞌnchel i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ hoj ta chic cꞌulu̱j ruꞌum i Dios chi hoj ritinami̱t? Maꞌxta! Maꞌ jeꞌ ta reꞌ i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ eta riban chi enikꞌor chi jeꞌ reꞌ chiqui̱j chiꞌnchel take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj reꞌ hin, hin woꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ ricab chi reꞌ take reꞌ til manlic rijaꞌquil cho maꞌ Awraham take, til hin jeꞌ woꞌ reꞌ i hin. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, reꞌ take nitu̱t waja̱w wilque̱b laꞌ woꞌ chi quixilac take jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil take cho i chopol na̱ tinamit maꞌ Wenjamin ribihnal. N) Reꞌ xikꞌor reꞌreꞌ chiqui̱j take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xkꞌormojic, raj naxkꞌoric cho chiqui̱j take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho Israhel, reꞌ wili kꞌoric xikꞌor cho:“Reꞌ take cꞌacharel wili xa eli̱c woꞌ nipahkaj queh chi enquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j
xa reꞌ laꞌ take reꞌ, kꞌe̱ꞌ chic xquicowsaj i ca̱mna chi maꞌeta nquibiraj i niCꞌuhbal
eh jeꞌ woꞌ maꞌeta nquinimej i nicꞌ paꞌ nimal i kꞌoro̱j queh, nqui maꞌ Isayi̱yas.SM Jeꞌ woꞌ, reꞌ raj kꞌorol i Dios reꞌ maꞌ Isayi̱yas ribihnal xkꞌoric woꞌ chiri̱j chaj bih ncꞌuluric nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ nquicꞌul ta haj wilic kꞌoro̱j queh ruꞌum i Dios. Reꞌ aj kꞌorol reꞌreꞌ til riteh wach chi coric i kꞌoric reꞌreꞌ chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin Dios xquicoj niwach take cꞌacharel reꞌ maꞌ ncapewjic ta nak chi naquicojom niwach.Reꞌ take reꞌ, to̱b ta nak maꞌ cꞌahchiꞌ ta quibiram wi̱n hab wach i hin, xniyew woꞌ chi ehtꞌaljic queh hab wach i hin, nqui xikꞌor. !L; Naniban i cꞌuꞌlunic reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ chic wili i birinic enbanjic wi̱n: «Coric ta woꞌ chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ xquirak ta chiri̱j i kꞌoro̱j cho queh? nqui enkꞌormojic wi̱n. Chi ricꞌuꞌljic i birinic reꞌreꞌ, pe̱t nwa̱j nikꞌorom chi reꞌ take reꞌ quirakam chic chiri̱j i kꞌoro̱j queh xa reꞌ laꞌ maꞌ nca̱j ta quicꞌamam na̱. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ ncaꞌn, reꞌ Moyses xitzꞌihmbaj woꞌ cho i kꞌoric xiban i Dios chi jeꞌ wili:“Reꞌ hin Dios nanibanam chi naribanam kꞌa̱b acꞌux tak chiwi̱j cuꞌum queh cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta nak nitinami̱t take.Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, coric nakꞌor tak chiqui̱j chi maꞌ nquirak ta chiri̱j i kꞌoro̱j wuꞌum,
raj yuꞌna nanijohsam acꞌa̱ tak ru̱cꞌ rirakmajic chiri̱j nacaꞌnam take reꞌreꞌ, nqui xitzꞌihmbaj i Moyses. TK! Nok nikꞌorom chic lok chi jeꞌ reꞌ, wilic enquibiraj wi̱n chi jeꞌ wili: «Ru̱cꞌ i xakꞌor lok ra̱j na rikꞌorom chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jaꞌ quibiram ta i kꞌoro̱j chiri̱j i Jesus? nqui enkꞌormojic wi̱n. Reꞌ hin quincꞌuꞌlunic ru̱cꞌ take kꞌoric kꞌoro̱j cho wili chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses:“Sut chic cu̱cꞌ chiꞌnchel take cꞌacharel pononak chic ribiral i cꞌuhbal nkꞌormojic
eh xa haj paꞌ tinamit wilque̱b take ruꞌ til nquibiraj woꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui i kꞌoro̱j cho. H~}|nzKywtsqpnkihngec^a_\ZlWVbUISQ2NyLIHyGZF$CA@?=:9Q726.42*/.o,*m)q'c%$#! 8(IxWQ .?j .FUReꞌ toꞌbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom ribiral reꞌreꞌ, reꞌ take wich aj niminel wilque̱b ar pa riyukꞌul i Masero̱nya chꞌi̱l wilque̱b ar pa riyukꞌul Aca̱ya xicapewenic chi tare̱t chi nariyeꞌeric queh take niba̱ꞌ wilque̱b chi quixilac take wich aj niminel ar Jerusalen. FEJeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin xnicapaj chic ri̱j i wiqꞌuic ponok awu̱cꞌ tak xa reꞌ laꞌ yuꞌna cu nanichahmic woꞌ na soꞌ ruꞌum chi cu nawojic ar pan tinamit Jerusalen chi ricanabjic jenaj toꞌbal pahkamaj wi̱n chi nanicꞌamam je queh take was nicha̱kꞌ aj niminel wilque̱b pan tinamit reꞌreꞌ. QDRuꞌum reꞌ cꞌahchiꞌ nicapam chi naquinojok ar pan tinamit Espa̱nya, pe̱t nawiqꞌuic ponok awu̱cꞌ tak, ruꞌum nok nwa̱j wilom awach tak naquinicꞌok ponok chaxilac tak. Chiri̱j reꞌ nok nibanam chic risukquil niwihꞌic awu̱cꞌ tak eh naponok woꞌ chic rikꞌijil chi curman chi wi̱n chi nanitikim juꞌ nibe̱h, nwa̱j woꞌ chi naqui̱natoꞌbem tak nechꞌ ok ru̱cꞌ xa paꞌ bih nwa̱j chi nanitikim juꞌ nibe̱h ar Espa̱nya. kCORaj laꞌ yuꞌna chi maꞌxta chic nicamaj reh cꞌuhbalanic chipam take yeꞌa̱b reꞌreꞌ, maꞌxta chic bih npitbic wi̱n reh wojic awu̱cꞌ tak. Reꞌ hin xa ta woꞌ jarub ha̱b nicapam chi nawojic chi awiliric tak. ,BQCoric ruꞌ chi reꞌ wojic chipam take yeꞌa̱b reꞌ xniban wi̱ꞌ take cꞌuhbalanic chiri̱j i Jesus, reꞌreꞌ xpitbic wi̱n chi ojic awu̱cꞌ tak. dAARu̱cꞌ i wojic cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, xcꞌuluric cu̱cꞌ jeꞌ ricab i tzꞌihmbimaj cahnok wili chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Reꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌ hab ta wach kꞌoronak queh i ribiral, naquinaꞌbem chic chiri̱j ribiral
eh reꞌ take maꞌ quibiram ta woꞌ ribiral reꞌreꞌ, naquirakam chic chiri̱j chi coric, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. Reꞌ rojic i maꞌ Lu̱ꞌ
ar pan tinamit Ro̱ma U@#Maꞌ xa reꞌ ta ar niban i cꞌuhbalanic, jeꞌ laꞌ woꞌ pan tak tinamit cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ jaꞌ quibiram ta ribiral kꞌoric reꞌreꞌ xoquic pan wa̱mna ojic cu̱cꞌ reh nok chi jeꞌ ricab nok pan jenoꞌ yeꞌa̱b jaꞌ tikꞌimaj ta wi̱ꞌ jenoꞌ pa̱t ar ntohkꞌic cho richꞌiquinjic nicꞌ wach riwi̱ꞌ jenoꞌ pa̱t ra̱j tikꞌinjic, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin chipam woꞌ take yeꞌa̱b reꞌ maꞌ hab ta wach kꞌoꞌronak reh ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, ar cꞌahchiꞌ nikꞌorom ribiral reꞌreꞌ queh take cꞌacharel. 3?_Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuhtunic ru̱cꞌ take lokꞌ laj nawa̱l niban reꞌ nsahchic wi̱ꞌ quicꞌux take cꞌacharel. Reꞌ woꞌ take reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi coric wach take kꞌoric nikꞌor eh chi naquinkꞌoric, quinkꞌoric ru̱cꞌ wajawric riyew wi̱n i Lokꞌ laj Uxlabal. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin maꞌ quinyoꞌjic ta soꞌ chi rikꞌormojic ribiral nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh take cꞌacharel quiniminic reh reꞌ nkꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chi rikꞌormojic wili maꞌ wilic ta chic jenoꞌ yeꞌa̱b maꞌ ta nak quinkꞌoric wi̱ꞌ cu rehtal welic cho pan tinamit Jerusalen cu pan tinamit Ili̱rico. >>uChi jeꞌ reꞌ nicamaj kꞌuruꞌ reꞌ cꞌuhbal xiyew wi̱n i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reh chi reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquinimej i kꞌoro̱j ruꞌum i Dios xa reꞌ woꞌ wach reꞌ niban rikꞌormojic chi maꞌxta soꞌ niyoꞌjic. Maꞌ xa ru̱cꞌ ta cꞌuhbalanic niban reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok chi reꞌreꞌ xiyew wi̱n, jeꞌ laꞌ woꞌ ru̱cꞌ take bano̱j niban. 5=cJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi ritakꞌanic cho i kaKꞌatal Kꞌoric Jesus i camanic cꞌahchiꞌqui̱n, reꞌ hin suk nwilow i nicamaj niban chi raj kꞌorol i Dios. <!reh chi reꞌ camanic reꞌ xitakꞌa̱ꞌ ribanaric wi̱n i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eniban chaxilac hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Haj wilic i camanic reꞌreꞌ? Reꞌ rikꞌormojic aweh tak take kꞌoric quiyeꞌbic sukquil cꞌuxlis ruꞌum chi ar chalanak rikꞌormojic ru̱cꞌ i Dios, reꞌ aj reꞌ i camanic wilic chi nina̱ i hin chi nanibanam eh reꞌ camanic reꞌreꞌ xa jeꞌ na ricab i camanic riban i aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ aj kꞌahsem si̱ riban chi reꞌ Dios ricꞌul cho take si̱ reꞌ nyeꞌbic risukquil ricꞌux, jeꞌ woꞌ reꞌ nsukbic ricꞌux i Dios nok ruꞌum reh cꞌuhbalanic niban, reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xatcꞌuluric tak ruꞌum i Dios chi ritinami̱t xa ruꞌum reh ricamaj ribanam i Lokꞌ laj Uxlabal pan awa̱mna tak. j;MTo̱b ta woꞌ wehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ chawi̱j tak wich aj niminel, reꞌ hin maꞌ xinyoꞌjic ta chawach tak chi ritzꞌihmjic nicꞌ nimal xnikꞌor lok maj nwa̱j chi naricahnic pan acꞌux tak. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hin wilic wajawric chi rikꞌormojic aweh tak chiꞌnchel reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ Dios xiyew wi̱n wajawric reꞌreꞌ :3Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ hin wehtꞌalim chi coric chi reꞌ anoꞌjbal hat-tak holohic chic chiwach i Dios eh reꞌ hat-tak narak woꞌ tak chiri̱j chi coric i tijinic acꞌulum tak. Ruꞌum aj reꞌ tichol tak ricojoric anoꞌjbal chi awibil awi̱b tak. M9 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i kꞌoro̱j ruꞌum i maꞌ Isayi̱yas, reꞌ hin nipahkaj johtok pa niti̱j chiwach i Dios reꞌ xbanic chi wilic awuyuꞌnbal chi chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i Jesus, chi reꞌ ok woꞌ reꞌ yeꞌbok aweh tak jenaj tuklic laj cꞌuxlis chꞌi̱l woꞌ rinimal sukquil laj cꞌuxlis eh chi wilic ok woꞌ awu̱cꞌ tak i rajawric reꞌ yeꞌo̱j ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ riman chic enwihꞌic awuyuꞌnbal tak chi chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i Jesus. Reꞌ Jesus xyeꞌbic rajawric maꞌ Lu̱ꞌ
chi naricamanic chi quixilac take
maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel 83 Jeꞌ woꞌ chic, chipam i hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ wili xitzꞌihmbaj i maꞌ Isayi̱yas:“Chawach johtok hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilic jenaj kꞌi̱j nok jenaj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Isayih naructic chi cꞌamol be̱h.Reꞌreꞌ narikꞌatam kꞌoric chana̱ tak eh chiri̱j aj reꞌ ruꞌ na̱chꞌica̱b acꞌux hat-tak, nqui xitzꞌihmbaj. :7m Jeꞌ woꞌ, ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili:“Hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, hat-tak chiꞌnchel cꞌacharel wilca̱t tak xa haj paꞌ yu̱kꞌ qꞌuixca̱b china̱ acꞌal wili, chayew tak rilokꞌil i kAja̱w Dios, nqui rikꞌor. 6 Chiri̱j riyeꞌeric rilokꞌil i Dios cuꞌum take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilic woꞌ chic jenaj ribiral kꞌoro̱j cho pan Lokꞌ laj Hu̱j chi jeꞌ wili:“Reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chasuksaj acꞌux tak chi rilokꞌonjic i Dios
jeꞌ ricab ncaꞌn take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor. z5m Ru̱cꞌ xiban i Dios reꞌreꞌ, xyeꞌeric woꞌ aweh hat-tak maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi xqueteljic awach tak ruꞌum. Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak yuꞌna nayew tak chic rilokꞌil jeꞌ ricab xiban i maꞌ Tawiy. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum reꞌ woꞌ reꞌ xtzꞌihminic cho reh chi jeꞌ wili chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Nok quimolom chic qui̱b take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi alokꞌonjic,
reꞌ hin naniwihꞌic woꞌ ar chi alokꞌonjic, jeꞌ woꞌ chi ribichjic awach quichꞌi̱l, nqui i xitzꞌihmbaj. 4!Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌreꞌ naxwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal xinimej i camanic reꞌ xyeꞌjic ruꞌum i Dios chi quitobjic take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Ru̱cꞌ i xiban reꞌreꞌ xcꞌuhtjic queh ricorquilal chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌ rimana̱b wach rikꞌorbal riyeb cho queh take kama̱m katiꞌt. a3;Ruꞌum chi reꞌ nawa̱j nak tak ribanaric maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic curman chiwach chi enquicowsaj quicꞌux chiri̱j i Jesus take awas acha̱kꞌ tak aj niminel, nipahkaj atoꞌbil aweh tak chi chacꞌul tak pan sukquil cꞌuxlis take awich aj niminel tak jeꞌ ricab acꞌuluric tak xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ xojricꞌul ru̱cꞌ reh chi chiꞌnchel i hoj cꞌacharel enkayew rilokꞌil i Dios. -2SWi pan jenaj wach cꞌuxlis wilca̱t tak, xa pan jenaj wach cꞌuxlis chꞌi̱l capew-bal woꞌ enalokꞌej tak wach i Dios reꞌ rAja̱w i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil
cho maꞌ Israhel nquiyew chic rilokꞌil i Dios 1{Reꞌ ok Dios yeꞌbok ricowil kacꞌux chi maꞌ eta kojchꞌiꞌtjic. Reꞌ ok reꞌ yeꞌbok anoꞌjbal tak chi atobjic tak chi wihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis chawibil awi̱b tak chipam rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. t0aJeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi reꞌ take kꞌoric tzꞌihmbimaj cho najtir kꞌi̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ xicanabjic cahnok chi tijbal keh, ru̱cꞌ aj woꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ kacowej tak kacꞌux chiri̱j i Jesus reh chi maꞌ eta kojchꞌiꞌtjic chi ruyuꞌnjic rimanlajic wach i nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Dios. / Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ xisicꞌ ta woꞌ ribanaric i noꞌjbal haj wilic xponic chiwach, reꞌ laꞌ xisicꞌ ribanaric i haj wilic xponic chiwach i Dios eh ruꞌum reꞌreꞌ ru̱cꞌ Jesus xcꞌuluric jeꞌ ricab i tzꞌihmbimaj cho wili chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios:“Jeꞌ ricab xcꞌuluric awu̱cꞌ hat Dios chi xatquitzꞌujlom
jeꞌ woꞌ reꞌ xnicꞌul hin xinquitzꞌujlom woꞌ, nqui rikꞌor. x.iReꞌ laꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic curman chi keh reꞌ risiqꞌuiric riyeꞌeric rilokꞌil i Dios cuꞌum take kich aj niminel naquilom kaholohic laj bano̱j reh chi jeꞌ reꞌ riman chic enquicowsaj quicꞌux chi rinimjic i Jesus. !- =Reꞌ hoj reꞌ cow chic kacꞌux chipam i rinimjic i kAja̱w Jesus, curman chi nakatoꞌbem take kich aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ cow ta ti ricꞌux chiri̱j pa riniminic. Ruꞌum aj reꞌ niyew tak chawach i noꞌjbal wili chi kacuy tak ransil i chaj bih nkicꞌraj pa̱m ka̱mna chi nakaꞌnam reꞌ enbanic chi reꞌ kich aj niminel ericꞌraj chi enmahcanic. Kicꞌraj tak ki̱b kꞌuruꞌ chi quiwach take kas kacha̱kꞌ maj chi enkaꞌn reꞌ haj wilic nka̱j ribanaric, maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic curman chi keh. Y,+Ra̱j laꞌ i aj niminel reꞌ xa qui̱b wach ricꞌux chi ricapewjic wi mahc on maꞌ mahc riban ru̱cꞌ ricꞌuxuric i xa paꞌ jaric chi cꞌuxbal maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ. Reꞌ chic reꞌ maꞌ chꞌiclic ta ricꞌux chi ricorquilal i cꞌahchiꞌ ribanam eh ruꞌum reꞌ til ricꞌraj chi mahc riban. Til coric chi mahc riban maj haj wilic take nbanjic chi cꞌahchiꞌ ricapewjic chi maꞌ ato̱b ta, reꞌreꞌ mahc chiwach i Dios.+Nikꞌor reꞌreꞌ ruꞌum i wili: Jeꞌ ricab rikꞌor i kꞌoro̱j wili chi xa wilic woꞌ sukquil cꞌuxlis ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ ricapaj chi tare̱t xiban eh maꞌ ricꞌraj ta chi xmahcanic, reꞌ hat-tak til chꞌiclic woꞌ acꞌux tak chiri̱j i Dios chi maꞌ timahcanic ta tak chiwach nanachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j chi reꞌ naꞌn tak ta woꞌ re̱t. .*URuꞌum aj reꞌ nok wiꞌc naꞌn tak richꞌi̱l i awich aj niminel, reꞌ wili noꞌjbal nicoj chawach tak: Reꞌ xa paꞌ bih jenoꞌ noꞌjbal reꞌ eriban chi reꞌ awich aj niminel tak ericꞌraj chi cꞌahchiꞌ rimahcanic ruꞌum reh xa paꞌ bih na̱banam tak chiwach, ma̱ban woꞌ tak ribanaric. Wi ruꞌum reh cꞌuxuj tiwic on ruꞌum reh ucꞌunic haꞌ nxohcꞌsonic reꞌ awich aj niminel tak ricꞌraj chi cꞌahchiꞌ rimahcanic, reꞌ hin niyew tak anoꞌjbal chi ma̱cꞌux tak i tiwic on ma̱wuqꞌuej tak i haꞌ reꞌreꞌ. 2)]Chi nikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ chic yuꞌna nipahkaj aweh tak chi ma̱jotꞌ tak i holohic laj noꞌjbal wilic ru̱cꞌ awich aj niminel tak. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌ woꞌ Dios cꞌahchiꞌ ribanic i camanic pa ricꞌacharic. Til coric ruꞌ, reꞌ Dios riyeb kꞌab keh chi nakacꞌuxum chiꞌnchel wach cꞌuxbal xa reꞌ laꞌ wi nkacꞌux jenoꞌ cꞌuxbal reꞌ pa ricapew-bal cho jenoꞌ kich aj niminel maꞌ yeꞌo̱j ta kꞌab chi cꞌuxuric ruꞌum nok ru̱cꞌ reꞌreꞌ ricꞌraj chi enmahcanic, reꞌ aj reꞌ nbanic chi maꞌ riwi̱ꞌ ta chi cꞌuxuric i cꞌuxbal reꞌreꞌ xa ruꞌum reh ricapew-bal i kich aj niminel reꞌreꞌ. J( Jeꞌ reꞌ ajic reh chi encꞌulmujic chi jeꞌ reꞌ, kasicꞌ tak ru̱cꞌ chiꞌnchel i ka̱mna i sukquil cꞌuxlis. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ enkatoꞌbej ki̱b chi chiꞌnchel i hoj aj niminel chi ekojcꞌacharic pan sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b eh jeꞌ woꞌ chi ekojwihꞌic pan cow laj cꞌuxlis pan kaniminic. 'yWi chiꞌnchel reꞌreꞌ nbanjic nankaꞌn i kacamaj yeꞌo̱j keh ruꞌum i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ xa reꞌ ta take kich cꞌacharel ensukbic quicꞌux kuꞌum, jeꞌ laꞌ woꞌ i Dios til ensukbic ricꞌux kuꞌum. &/Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak ruꞌum reh wili: Nok wilco̱j chic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, reꞌ til kꞌe̱ꞌ curman chi nakaꞌnam maꞌ reꞌ ta chic ribanaric take takꞌanic bano̱j chiri̱j take kawaꞌ kaha̱ꞌ, reꞌ laꞌ i wili til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic curman chi banaric: Reꞌ wihꞌic pan coric wach noꞌjbal, reꞌ cꞌacharic pan sukquil laj cꞌuxlis chi kibil ki̱b eh jeꞌ woꞌ chi reꞌ ok i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios enbanic chi enwihꞌic sukquil cꞌuxlis pan awa̱mna tak. 8%iWi wilic nchel jenoꞌ noꞌjbal jeꞌ ru̱cꞌ nawicꞌraj tak chi tare̱t chi ribanaric xa reꞌ laꞌ i toco̱m chic awich aj niminel ricꞌraj chi maꞌ tare̱t ta chi banaric, sakbih chaweh tak chi maꞌ eta naꞌn tak ribanaric reh chi maꞌ eta nkꞌormojic chi cꞌahchiꞌ amahcanic tak. 1$[Chi jeꞌ aj reꞌ quicapew-bal take wich aj niminel reꞌreꞌ, wi reꞌ hat xayukꞌej jenoꞌ awich aj niminel chi naricꞌuxum i cꞌuxbal jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ ricꞌux ta, maꞌ suk ta encahnic awuꞌum. Wi nawilow chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat xa cow woꞌ naxutej reh chi naricꞌuxum i cꞌuxbal reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ acꞌuhtam chi maꞌ nacꞌax ta awich aj niminel reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ rixutjic reh acꞌuxbal, cꞌahchiꞌ abanam chi reꞌreꞌ ericꞌraj chi narisacharic wach ruꞌum i Dios eh maꞌ tare̱t ta chi jeꞌ reꞌ ericꞌraj, ruꞌum nok maꞌ reꞌ ta reꞌ i riwi̱ꞌ chi reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xquimic, reꞌ laꞌ i riwi̱ꞌ chi xquimic reh chi ricoꞌljic i aj niminel reꞌreꞌ. Reꞌ take noꞌjbal chiri̱j i cꞌuxbal B#}Coric woꞌ, yuꞌna chi hin chic raj tahkanel i Jesus reꞌ hin wehtꞌalim chi maꞌxta jenoꞌ cꞌuxbal equirikꞌeb pan mahc chiwach i kAja̱w Dios, xa reꞌ laꞌ wilic take wich aj niminel nquicapaj chi til wilic take cꞌuxbal reꞌ riban chi nanquicꞌux quicahnic chi aj mahc chic take chiwach i Dios. " Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ was nicha̱kꞌ aj niminel, ruꞌum chi jeꞌ reꞌ naribanam i Dios maꞌ koj-oquic chi richꞌukuric wach kacapew-bal nok rehreh wach capewenic nkaꞌn chiri̱j i kaniminic. Haj cok wilic til kꞌe̱ꞌ ajwal wach chi kaꞌn, reꞌ i wili: Cow kapahba̱ꞌ tak kacapew-bal eh maꞌ nkaꞌn chi ruꞌum reh kanoꞌjbal enkꞌehbic pan mahc i kich aj niminel. ! Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ ok Dios chꞌukbok kꞌoric chi kana̱ on cojbok reh kamahc maj xa chiwach woꞌ ruꞌ nakapahꞌic chiꞌnchel i hoj cꞌacharel chi rikꞌormojic reh chiꞌnchel i kabano̱j reh chi reꞌreꞌ narichꞌukum kꞌoric chi kana̱. $ A Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ wach reꞌ wilic rajawric chi ribanaric chi jeꞌ reꞌ. Ruꞌum aj reꞌ ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili kꞌoro̱j:“Reꞌ hin Ajabe̱s Dios nikꞌor aweh tak jeꞌ ricab chi til coric chi reꞌ hin xa cꞌachalqui̱n woꞌ chi junelic,
til coric woꞌ chi chi niwach i hin chiꞌnchel take cꞌacharel enquixucꞌa̱ꞌ qui̱b chi rehtalil rikꞌormojic chi reꞌ hin Dios til wilic wajawric chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel, nqui kꞌoro̱j cho. S Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ hat-tak wich aj niminel, ruꞌum chi reꞌ Jesus pahbamaj chi nariwihꞌic chi Ajabe̱s chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel eh ruꞌum woꞌ chi jeꞌ reꞌ, wilic jenaj i kꞌi̱j nok chi kunchelal nakapahꞌic chiwach reh chi erichꞌuk kꞌoric china̱ i kabano̱j, reꞌ hin niyew anoꞌjbal tak chi ma̱ban tak chꞌukuj wach kꞌoric china̱ jenoꞌ chic awas acha̱kꞌ tak aj niminel on ma̱coj tak rimahc ruꞌum reh ricapew-bal, chacana̱ꞌ tak chi reꞌ ok Dios chꞌukbok wach kꞌoric china̱ on kꞌorok reh wi wilic rimahc jenoꞌ hab wach. 2] Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok naxquimic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xyeꞌeric woꞌ chic ricꞌacharic reh chi jeꞌ reꞌ xcahnic chi Ajabe̱s reꞌ narilokꞌonjic wach cuꞌum chiꞌnchel take cꞌacharel jeꞌ chi cu cꞌachalque̱b jeꞌ woꞌ chi camnak chic take je. /reꞌ laꞌ kacꞌacharic nyeꞌeric keh reh chi nakalokꞌem wach i kAja̱w Jesus. Wi xojquimic woꞌ je, xa cu nakatikim woꞌ juꞌ rilokꞌonjic wach. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta cꞌachalco̱j on to̱b ta hoj chic camnak je, xa cu nakalokꞌem woꞌ wach i Jesus. )KJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ Dios xa ricꞌul woꞌ rilokꞌil ru̱cꞌ take paꞌ wilic nbanaric, reꞌreꞌ ricꞌuhtaj keh chi reꞌ kacꞌacharic wilic yuꞌna i hoj aj niminel reh Jesus, on reꞌ wilic chiri̱j chic nakojquimic je, maꞌ reꞌ ta yeꞌbal kalokꞌil i hoj Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ ncapewenic chi kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ jenoꞌ kꞌi̱j chiwach take toco̱m chic kꞌi̱j, pa ricapew-bal wilic cho riyeꞌeric rilokꞌil i Dios chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ. Tzꞌa̱b ruꞌ reꞌ ncapewenic reh chi chiꞌnchel i kꞌi̱j jenaj wach quilokꞌil, chiꞌnchel woꞌ kꞌi̱j riyew rilokꞌil i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ ricapaj chi maꞌ nmahcanic ta ru̱cꞌ i xa paꞌ jaric cꞌuxbal nyeꞌeric reh, reꞌreꞌ riyeꞌeric woꞌ rilokꞌil i Dios wilic cho pa ricapew-bal on ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ ricapaj chi wilic take cꞌuxbal maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric, reꞌreꞌ ritioxej woꞌ johtok i Dios nok maꞌ ricꞌux ta i cꞌuxbal maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric chi reh. >uJeꞌ woꞌ chic, chiri̱j ribiral quilokꞌil take kꞌi̱j rehreh wach capew-bal wilic. Wilic take quicapewenic reh chi reꞌ rilokꞌil jenoꞌ kꞌi̱j kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chiwach jenoꞌ chic kꞌi̱j eh wilic woꞌ take quicapewenic reh chi chiꞌnchel take kꞌi̱j xa jenaj wach quilokꞌil. Nipahkaj aweh tak kꞌuruꞌ chi ajuꞌjunal hat-tak chaꞌn tak reꞌ haj wilic i nacapaj tak chi tare̱t chi banaric. 5cJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab nok maꞌ riwi̱ꞌ ta chi jenoꞌ cꞌacharel maꞌxta rajawric china̱ jenoꞌ aj camanom chi erichꞌuk kꞌoric china̱ chi reꞌ ricamaj maꞌ holohic ta, maꞌ riwi̱ꞌ ta woꞌ chi jenoꞌ aweh hat-tak erichꞌuk kꞌoric chiri̱j ribano̱j jenoꞌ awich aj niminel tak. Til cꞌolok pan acꞌux tak chi xa reꞌ woꞌ i kAja̱w Jesus wilic rajawric chi chꞌukuj kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel aj niminel eh chi jeꞌ reꞌ i rajawric, wilic woꞌ rajawric chi naribanam chi reꞌ aj niminel reꞌreꞌ enpahꞌic chi cow ricꞌux chipam riniminic to̱b ta ok nchel chi reꞌ aj niminel reꞌreꞌ ricꞌux on maꞌ ricꞌux ta i tiwic. iKJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ riban ta chi xa hab wach erinimsaj ri̱b xa ruꞌum chi riban on maꞌ riban ta ricꞌuxuric reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab i cꞌacharel reꞌ ricꞌux i tiwic ruꞌum ricꞌraj chi tare̱t chi cꞌuxuric, maꞌ riban ta chi richꞌuk kꞌoric china̱ i rich aj niminel chi maꞌ riwi̱ꞌ ta cꞌahchiꞌ ribanam nok maꞌ ricꞌux ta i tiwic. Jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel reꞌ maꞌ ricꞌux ta tiwic maꞌ riban ta woꞌ chi rikꞌor chi mahc i cꞌuxuj tiwic maj reꞌ Dios xa ricꞌul woꞌ i cꞌacharel to̱b ta ricꞌux on maꞌ ricꞌux i tiwic. &EJeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic queh take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ cow chic ricapew-bal ricapaj chi eriban chi chiꞌnchel wach cꞌuxbal ericꞌux xa reꞌ laꞌ chic chi quixilac take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ cu jaꞌ cow ta quicꞌux, wilic ricapaj chi reꞌ take toco̱m chic aj niminel nanquicꞌux i tiwic cꞌahchiꞌ quimahcanic, ruꞌum nok chi reh ruꞌ xa reꞌ wach i cha̱j tare̱t chi cꞌuxuric.  %Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, wi wilic jenoꞌ awich aj niminel tak rehreh wach ricapew-bal chiri̱j i kaniminic ruꞌum chi cu jaꞌ cow ta ricꞌux chiri̱j i Jesus, nipahkaj aweh tak chi chacꞌul chaxilac tak, maꞌ toquic tak chi wolic ru̱cꞌ chiri̱j i ricapew-bal.  Reꞌ laꞌ chaꞌn tak jeꞌ ricab nanajal lok asoꞌ tak eh toco̱m chic sak wach nacoj tak chawi̱j, jeꞌ ok woꞌ reꞌ rijalaric wach anoꞌjbal chaꞌn tak chi reꞌ chic i rinoꞌjbal i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ chic reꞌ enacꞌuhtaj tak reh chi maꞌ eta naꞌn aweh tak take cꞌahbil laj noꞌjbal ncaꞌn take suk queh ribanaric i mahc.}s Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jeꞌ ricab chi xa jeꞌ ta nak cꞌulic chic lok i rikꞌijil nok reꞌ kAja̱w Jesus nchalic chi kacoꞌljic, reꞌ hoj kojcꞌacharok ru̱cꞌ coric wach noꞌjbal maꞌ ok reꞌ noꞌjbal ncaꞌn take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquicoj ninkꞌi̱j reh chi naquisukem qui̱b chi xohcꞌric, encꞌutunic lok ku̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ kanoꞌjbal maꞌ ok jeꞌ ricab i noꞌjbal nquicꞌuhtaj take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ncaꞌn i cꞌoyomal, on jeꞌ ricab quinoꞌjbal take banol cꞌahbilal. Maꞌ ok woꞌ jeꞌ ricab quinoꞌjbal take nquiwolej qui̱b, on take nquixowej qui̱b. )K Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi nkanaꞌbej chi reꞌ ricꞌulic lok i kAja̱w Jesus xa maꞌ naht ta chic wilic chi kawach jeꞌ ricab ncꞌuluric nok iqꞌuinak chic lok i chakꞌab xa nicꞌ yuꞌ chic enelic cho i kꞌi̱j, kajal woꞌ tak wach i nicꞌ paꞌ nimal i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal nkaꞌn reh chi nakatikꞌa̱b ki̱b jeꞌ ricab riban i sol naritikꞌa̱ꞌ ri̱b ru̱cꞌ ripuhmbal chꞌi̱l i chꞌihchꞌ laj tzꞌih ricoj chiri̱j chi coꞌlbal ri̱b, reꞌ ok woꞌ rinoꞌjbal i Jesus cꞌuhtunok lok ku̱cꞌ i hoj. |q Nok nibanam chic lok kꞌoric chiri̱j i takꞌanic chiri̱j quicꞌaxaric take kich cꞌacharel, nikꞌor woꞌ aweh tak chi chanimej woꞌ tak chi coric take takꞌanic reꞌreꞌ chiwach i rikꞌijil wilco̱j wi̱ꞌ wili. Reꞌ aj wili chanaꞌbej tak chiwach i rikꞌijil wili: Jeꞌ ricab nok reꞌ hoj nkatikꞌa̱ꞌ ki̱b chi nakuctic lok wahkꞌek nok iqꞌuinak chic lok riꞌorahil kawarbal, curman woꞌ chi jeꞌ reꞌ ritikꞌinjic ki̱b nakaꞌnam chiwach rikꞌijil wili maj reꞌ kAja̱w Jesus chalic chic reh chi kacoꞌljic chi junpech. Nikꞌor aweh tak chi jeꞌ reꞌ maj xa reꞌ woꞌ cho naxkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i Jesus cu yuꞌna chi kꞌi̱j cꞌahchiꞌ chic ritꞌuchbic ro̱k rikꞌijil richalic i Jesus. y Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ riban cꞌaxoj i̱b maꞌ riban ta jenoꞌ cꞌahbilal queh take rich cꞌacharel. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ nbanic i cꞌaxoj i̱b rinimej take takꞌanic kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Moyses ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ coric wach noꞌjbal ra̱j i Dios chi naribanaric =s Reꞌ take takꞌanic cꞌahchiꞌ nikꞌoric chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ take wili: Ma̱ban i cꞌoyomal, ma̱ban i cansanic, ma̱ban ilekꞌ, ma̱tzꞌak kꞌoric chiri̱j awas acha̱kꞌ. Jeꞌ woꞌ ma̱ban chi xa ji̱kꞌ chic acꞌux chi relkꞌjic paꞌ bih nacꞌax wach reh jenoꞌ chic cꞌacharel. Chiꞌnchel take takꞌanic reꞌreꞌ chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic takꞌanic no̱j riban chi n-nimjic woꞌ wi ncꞌamaric na̱ i takꞌanic rikꞌor chi jeꞌ wili:“Chacꞌax awas acha̱kꞌ jeꞌ ricab ricꞌaxaric awi̱b naꞌn i hat”.  Reꞌ chic i kꞌoric chiri̱j acꞌa̱s tak, nwa̱j niyeb aweh tak i noꞌjbal wili: Ma̱ban tak chi eno̱j lok chi nahtil ritojoric acꞌa̱s tak, chatoj laꞌ tak lok chi nok reh chi maꞌ eta nwihꞌic i ihk chana̱ tak chi quiwach take cꞌacharel. Haj cok wilic acꞌa̱s tak reꞌ til eriban chi enwihꞌic chawach tak chi jenaj ihk chana̱ tak, reꞌ quicꞌaxaric take chiꞌnchel awas acha̱kꞌ tak. Chaj waꞌric nanikꞌor chi jeꞌ reꞌ? Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i wili: Ru̱cꞌ rinimjic i ihk reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ woꞌ animem tak take takꞌanic wilic chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. )K Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum nok reꞌ Dios xyeꞌbic reh quicamaj take kꞌatal kꞌoric, curman chi enaꞌn tak take to̱j nquipahkaj, curman chi na̱birinic tak kꞌoric chi quiwach eh curman woꞌ chi na̱yeb tak quilokꞌil. Curman chi reꞌ cꞌa̱s naritojoric
woꞌ ti chi nok O  Jeꞌ ricab chi tare̱t i birinic kꞌoric naꞌn tak chi quiwach take quikꞌatbic kꞌoric chana̱ tak, ta woꞌ re̱t i naꞌn tak nanayew tak i to̱j reꞌ nquipahkaj take kꞌatal kꞌoric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi enaꞌn tak maj reꞌ woꞌ Dios xyeꞌbic queh quicamaj reꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam ru̱cꞌ quicꞌux. T ! Jeꞌ reꞌ ajic chiqui̱j take quikꞌatbic kꞌoric chana̱ tak, nicoj anoꞌjbal tak chi tiniminok tak chi quiwach. Reꞌ cok ruꞌ maꞌ ok xa ruꞌum reh riyohljic wach i tiꞌcꞌaxic enquiyew chana̱ tak ruꞌum reh cajawric wilic, ruꞌum laꞌ ok chi pan awa̱mna tak awehtꞌalim tak chi tare̱t ribanaric i coric. ) K Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ aj camanom take chiwach i Dios chi atobjic tak chi ribanaric i holohic laj noꞌjbal. Tzꞌa̱b ruꞌ wi maꞌ holohic tibanic tak, tiyoꞌjok tak chi quiwach take wilic cajawric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj til pa ricorquilal, reꞌ take reꞌ wilic cajawric chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chana̱ tak ruꞌum nok canamaj take ruꞌum i Dios chi aj camanom take reh chi enquichꞌuk kꞌoric china̱ quibano̱j take cꞌacharel eh jeꞌ woꞌ chi enquiyew tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take nquirak quimahc. x i Tzꞌa̱b ruꞌ i cꞌacharel reꞌ rinimej take wilic cajawric ruꞌum chi holohic nbanic, maꞌxta bih enyoꞌjic wi̱ꞌ chi enchalic tiꞌcꞌaxic china̱ cuꞌum take wilic cajawric china̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ maꞌ cojo̱j ta take ruꞌum i Dios chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take ncaꞌn i holonquilal, cojo̱j laꞌ take chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take ncaꞌn i cꞌahbilal. Chi jeꞌ reꞌ quicamaj take quikꞌatbic kꞌoric chana̱ tak, maꞌ riwi̱ꞌ ta chi etiyoꞌjic tak chi quiwach wi laꞌ cꞌahchiꞌca̱t chi cꞌacharic ru̱cꞌ holohic laj noꞌjbal. Wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak kꞌuruꞌ, na̱cꞌulum tak alokꞌil reh chi enatik tak juꞌ ribanaric i holohic laj noꞌjbal.  ! Ruꞌum aj reꞌ nok jenoꞌ cꞌacharel maꞌ rinimej ta take wilic cajawric ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ woꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ enbanic chi enchalic tiꞌcꞌaxic china̱ ruꞌum nok maꞌ cꞌahchiꞌ ta rinimem haj wilic ricana̱b i Dios china̱ acꞌal wili.   Yuꞌna chiqui̱j chic take quikꞌatbic kꞌoric chana̱ tak nanikꞌoric. Reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi tiniminok tak chi quiwach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj woꞌ Dios xtikꞌinic wach chi wilque̱b take kꞌatal kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel. Chi jeꞌ reꞌ ritikꞌa̱b wach i Dios, maꞌ jenoꞌ kꞌatal kꞌoric maꞌ ta nak reꞌ Dios xyeꞌbic rajawric. mS Chi jeꞌ reꞌ i noꞌjbal riyew i Dios, reꞌ hin niyew woꞌ aweh tak i noꞌjbal wili: Ma̱yew tak kꞌab chi reꞌ rajawric i aj banol reh cꞌahbilal eriyew pan acꞌal i holohic laj noꞌjbal wilic awu̱cꞌ tak, reꞌ laꞌ chaꞌn tak chayew tak pan acꞌal i rajawric i banol reh cꞌahbilal ru̱cꞌ ribanaric i holohic laj noꞌjbal.;o Jeꞌ reꞌ ajic cu̱cꞌ take quixowonic awach tak, chaꞌn tak cu̱cꞌ jeꞌ ricab i noꞌjbal yeꞌo̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios, reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: «Wi reꞌ nxowonic wach ricꞌahric, chayew riwaꞌ eh wilaꞌ chiki̱j chi̱ꞌ chayew woꞌ riha̱ꞌ. Ru̱cꞌ ribanaric chi jeꞌ reꞌ, reꞌ awaj ixowonel reꞌreꞌ enchalic jenaj rinimal riqꞌuixꞌic, nqui rikꞌor. R Jeꞌ reꞌ ajic wich aj niminel reh Jesus reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak xa paꞌ bih tiꞌcꞌaxic nbanjic aweh tak, ma̱ban tak jelow-bal queh cꞌacharel quibanic aweh tak, chacana̱ꞌ laꞌ tak chi reꞌ Dios ericꞌuhtaj rijoskꞌil chi quina̱ maj reꞌreꞌ rikꞌorom chi jeꞌ reꞌ naribanam. Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi jeꞌ wili: “Jeꞌ wili rikꞌorom i Dios:‘Xa reꞌ woꞌ hin wilic wajawric chi riyeꞌeric rijelow-bal i paꞌ bih tiꞌcꞌaxic nbanjic.Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin quinyeꞌbic reh tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take cꞌacharel chi tojbal wach i quimahc, nqui rikꞌorom i Dios, nqui rikꞌor riCꞌuhbal. {o Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak chayew acꞌux tak chiri̱j ribanaric chiꞌnchel i paꞌ bih holohic laj noꞌjbal reꞌ nbanic chi etiwihꞌic tak pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take chiꞌnchel cꞌacharel. Til ru̱cꞌ woꞌ chiꞌnchel awansil chaꞌn tak reꞌreꞌ chi xa jeꞌ na nchel ricab hat-tak kꞌorel china̱ risukquilal quicꞌacharic take ruꞌ. 0Y Cu̱cꞌ chic take quibanic tiꞌcꞌaxic aweh tak, reꞌ wili jenaj chic noꞌjbal niyew aweh tak: Ma̱ban tak chic jelow-bal haj wilic i tiꞌcꞌaxic nbanaric aweh tak reꞌ laꞌ hat-tak chatik tak juꞌ ribanaric i bano̱j reꞌ nacoj tak rehtal chi holohic nquilow take cꞌacharel. 7 Jenaj chic noꞌjbal niyew chawach tak eh reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ chi ticꞌacharok tak pan jenaj wach cꞌuxlis chawibil awi̱b tak. Maꞌ hab wach aweh tak ncapewenic chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinoꞌjbal chi quiwach take toco̱m ras richa̱kꞌ eh ma̱ban woꞌ tak chi xa hat-tak kꞌitkꞌit. Jeꞌ reꞌ ajic wi wilic jenoꞌ jeꞌ ru̱cꞌ xa maꞌxta ti riwaꞌric chaxilac tak ma̱ban tak chi maꞌ eta chic natuna̱ꞌ awi̱b tak ru̱cꞌ, tiwihꞌok laꞌ chꞌi̱l pan junwachil chi xa chꞌublic ti acꞌux tak. 3 Jeꞌ woꞌ nicoj woꞌ anoꞌjbal tak chi sukbok acꞌux tak cu̱cꞌ take cꞌacharel nsukbic quicꞌux ruꞌum chi wilic jenoꞌ riwi̱ꞌ chi quiwach. Ra̱j nchel wi wilic jenoꞌ riwi̱ꞌ chi wilic tiꞌ cꞌuxlis pan ca̱mna, tiꞌbok woꞌ acꞌux tak cu̱cꞌ. - Reꞌ chic take quibanic tiꞌcꞌaxic aweh tak niyew aweh tak i noꞌjbal chi ma̱pahkaj tak reh Dios chi equisihtjic cho ruꞌum, chapahkaj laꞌ tak pan ati̱j tak chi xa wilic ok woꞌ cho ricuseꞌsbal chi quina̱. Til reꞌreꞌ pahkanic chaꞌn tak chiqui̱j. O Chiqui̱j take awich aj niminel reh Jesus jeꞌ ru̱cꞌ maꞌxta bih wilic queh, niyew chawach tak i noꞌjbal wili chi chatoꞌbej tak take eh wi jenoꞌ queh reꞌ xirak ricꞌaxquil chi maꞌxta ripatal haj narihiꞌlic wi̱ꞌ, on haj naribanam wi̱ꞌ riwaꞌ riha̱ꞌ, chacꞌul tak pan apa̱t tak chi ritobjic. I}p|{yxdvutjrqhommk3jiih g/emdVbaS_][ZFWVUTS'QNMNJIGNDCCA;?Z=;87)431.,?+=)'D&a$ #!aMCB S.UvJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Ti̱to, nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric nitzꞌihmbam je aweh, chacꞌul take maj til coric laj kꞌoric take. Ruꞌum aj chi reꞌ take coric laj kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ ntoꞌbonic queh pan quicꞌacharic take nicꞌ paꞌ nimal quicꞌulbic reh pan ca̱mna eh chi reꞌ woꞌ reꞌ nrakmajic wi̱ꞌ chiri̱j nicꞌ wach nakatoꞌbej take kas kacha̱kꞌ, til nipahkaj aweh chi reꞌ woꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ chachop wi̱ꞌ acꞌux chi rikꞌormojic queh niminel aj Cre̱ta. Jeꞌ reꞌ chaꞌn reh chi reꞌ take reꞌ ar chic eno̱j quicapew-bal chi risiqꞌuiric ri̱j nicꞌ wach ritobjic cas quicha̱kꞌ nacaꞌnam. `9vRuꞌum reh ritoꞌbal i Lokꞌ laj Uxlabal kꞌuruꞌ, riban chi coric chic wach i kanoꞌjbal eh jeꞌ woꞌ, chi hoj chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios nakehtric rehchmejic i paꞌ bih wilic reh. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hoj yuꞌna chi chꞌiclic chic kacꞌux cꞌahchiꞌ kuyꞌem rikꞌijil nakojcꞌacharok chi junelic ar pan taxa̱j. L vxitakꞌa̱ꞌ cho chi kana̱ ruꞌum chi xkachꞌica̱ꞌ kacꞌux chiri̱j i kajcoꞌlonel Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho chi kana̱ i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi reꞌ hoj nakapꞌutum johtok i jenaj acꞌ laj cꞌacharic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal. x ivChaj bih riwi̱ꞌ naxnikꞌor chi jeꞌ reꞌ? Ruꞌum laꞌ chi reꞌ Dios xiban chi reꞌ Jesus xojricoꞌlej i hoj aj niminel chiwach i tiꞌcꞌaxic chalic nak reh chi kana̱. Reꞌ cok ruꞌ, xiban i reꞌreꞌ maꞌ ruꞌum ta nchel chi holohic ta nak take kabano̱j cꞌahchiꞌ kaꞌnam, xa ruꞌum laꞌ rinimal riquetelbal wilic cho chi kana̱. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ruꞌum reh ricꞌaxbal i Dios reꞌ hoj xojcoꞌljic. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xiban, jeꞌ laꞌ woꞌ xiban woꞌ chi xojcahnic woꞌ chi sak chic wach i ka̱mna, jeꞌ ricab nok reꞌ katiꞌjolal ncahnic chi sak chic wach ruꞌum i haꞌ nankitinej ki̱b. Jeꞌ aj reꞌ xiban naxkapꞌut woꞌ jenaj chic acꞌ cꞌacharic ru̱cꞌ riyeꞌeric i Lokꞌ laj Uxlabal h IvXa reꞌ laꞌ ruꞌ naxponic rikꞌijil chi xcꞌulic wach acꞌal i kAja̱w Jesus, xcꞌuhtjic keh hoj chiꞌnchel cꞌacharel nicꞌ wach cho ricꞌaxbal eh nicꞌ tiꞌquilal kojricꞌraj cho Dios reꞌ kajcoꞌlonel. O vJeꞌ woꞌ, chakꞌor woꞌ queh chi maꞌ niqꞌuic pan quicꞌux chi jeꞌ ricab nok wilque̱b take cꞌacharel yuꞌna chi maꞌ nquibiraj ta kꞌoric chiwach i Dios, reꞌ hoj chiꞌnchel aj niminel jeꞌ woꞌ nak cho reꞌ riwi̱ꞌ kacꞌacharic najtir cho kꞌi̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌxta nak cho kanoꞌjbal chi risiqꞌuiric ri̱j i coric, nkakꞌihtaj nak cho ki̱b chiwach i Dios, hoj nak cho sahchel chipam ricꞌahbilal kanoꞌjbal eh chukulco̱j nak cho chi ribanaric xa rehreh wach yibel wach noꞌjbal nkacꞌax wach ribanaric. Til coric, reꞌ hoj xojcꞌacharic cho chi xa chiri̱j nak chic i cꞌahbilal wilic kacapew-bal, jeꞌ woꞌ xa tiꞌ chic kacꞌux chiqui̱j take suk wilque̱b chi kawach eh xa na̱ ruꞌ, ruꞌum nok nkixowej quiwach take toco̱m jeꞌ woꞌ chic reꞌ ncaꞌn keh ruꞌ. } svChakꞌil woꞌ take chi maꞌ ncucsaj take chucuj tak kꞌoric chiqui̱j take cas quicha̱kꞌ eh chi maꞌ nquisicꞌ wolonic i̱b, caꞌn laꞌ chi chꞌublic wach quicꞌux eh quicꞌuhtaj quichakꞌlamil cu̱cꞌ chiꞌnchel cꞌacharel.  vJeꞌ woꞌ, chawicꞌsaj woꞌ chic rikꞌormojic chi quixiquin take aj niminel chi quiniminok chiwach take kꞌatal kꞌoric jeꞌ woꞌ chi quiwach take wilic cajawric chi cꞌamoj be̱h. Chakꞌor woꞌ queh chi maꞌ chi bih nquikꞌihtaj wi̱ꞌ qui̱b chi quiwach take reꞌ, xa icꞌlic laꞌ ok quina̱ chi ribanaric chi coric haj wilic jenoꞌ camanic npahkaljic queh. ~uvChiri̱j chic take xnikꞌor lok aweh reꞌreꞌ, yuꞌna kꞌuruꞌ nicꞌ paꞌ nimal xnitzꞌihmbaj je aweh chacꞌuhtaj woꞌ queh take aj niminel ar Cre̱ta. Chakꞌor woꞌ queh chi curman chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal xquitijej, caꞌn woꞌ ribanaric pan quicꞌacharic. Hab paꞌ wach take aj niminel maꞌ tica̱j ta quibiram, chakꞌor woꞌ queh chi curman chi naquijalam wach quinoꞌjbal. Reꞌ hat Ti̱to wilic awajawric chi cꞌamol quibe̱h take aj niminel ar eh ruꞌum aj reꞌ nikꞌor woꞌ aweh chi chaꞌn acamaj chi coric reh chi maꞌ hab ta wach erirak jenoꞌ kꞌetbal pan abe̱h reh acamaj.=svChiri̱j aj i Jesus reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak chi xa pa ricꞌux xchalic naxiyew ri̱b pan quimic reꞌ nak tanlic chi kana̱ chi nakacꞌulum i hoj chi jaꞌ hoj ta nak aj niminel. Chaj camaj naxiban i Jesus chi jeꞌ reꞌ? Reh chi ekoj-esmejic cho chi riꞌsil rajawric aj Yahm eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta chic nkacaꞌpechej i cꞌahbil laj noꞌjbal kaꞌnam cho. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌreꞌ xiban chi jeꞌ reꞌ reh woꞌ chi reꞌreꞌ naricuyuj eh narisachoj reh kamahc chiꞌnchel i hoj xojniminic reh. Ru̱cꞌ aj reꞌ, xojricoj chi hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n reh chi nakaꞌnam chi xa icꞌlic chic kana̱ chi ribanaric i holohic laj camanic chiwach.  v Jeꞌ woꞌ chic, nakuyꞌem woꞌ tak chi chꞌiclic kacꞌux nachicꞌuhtaj ri̱b i Jesus reꞌ yeꞌol reh risukquilal kacꞌux, jeꞌ woꞌ reꞌ kacojom wi̱ꞌ kacapew-bal chi naricꞌuhtam ri̱b. Reꞌ Jesus wili reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ woꞌ reꞌ yeꞌo̱j chiki̱j chi kajcoꞌlonel eh lokꞌomaj woꞌ wach chi kaDios chi kꞌe̱ꞌ rinimal rajawric. Cv Wi reꞌ i cꞌuhbal reꞌreꞌ jeꞌ reꞌ ricꞌuhtaj keh ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hoj curman woꞌ chi nakakꞌebem lok chiri̱j kacꞌux ribanaric i maꞌ to̱b ta laj noꞌjbal chꞌi̱l ricꞌaxaric wach i raj maꞌ ra̱j banaric eh chi nakacꞌacharic chiwach take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ china̱ acꞌal wili chi maꞌ xa chaꞌn ta aweh noꞌjbal, jeꞌ woꞌ chi cꞌahchiꞌ kanimem i Dios eh chi coric wach kacꞌux chiwach. *Mv Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Ti̱to reꞌ cꞌuhbal reꞌ hat tijimaj wi̱ꞌ curman chi na̱cꞌuhtam queh take aj niminel wilque̱b ar Cre̱ta maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ rikꞌor chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ rinimal wach ratoꞌbil xicꞌuhtaj cho chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel chi xisicꞌ cho jenaj riwi̱ꞌ nicꞌ wach nakacoꞌlej ki̱b chiwach i tiꞌcꞌaxic wilic nak chi kana̱ ruꞌum kamahc. ucv Jeꞌ woꞌ chic, chakꞌil take chi maꞌ chi bih nquelkꞌaj reh i paꞌ bih wilic reh aj ehcham camanic, quicꞌuhtaj laꞌ ru̱cꞌ quinoꞌjbal pan quicamaj chi camanom aj chꞌiquem cꞌuxlis take reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take naquilbic reh noꞌjbal ncaꞌn take ruꞌ enquiyew rilokꞌil i cꞌuhbal cꞌahchiꞌ kacꞌuhtam chiri̱j i kAja̱w i Dios reꞌ xyeꞌbic cho kacoꞌlbal i hoj chꞌi̱l chiꞌnchel take cꞌacharel wi nquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j ruꞌ. kOv Jeꞌ ricab i cojo̱j noꞌjbal na̱banam queh take toco̱m chic aj niminel ar Cre̱ta, jeꞌ woꞌ reꞌ cojo̱j noꞌjbal na̱banam queh take aj niminel wilque̱b chi camanic ru̱cꞌ jenoꞌ aj ehcham reh camanic. Jeꞌ reꞌ nwa̱j chi na̱banam reh chi reꞌ take aj camanom reꞌreꞌ equiniminic eh encaꞌn haj wilic nponic chi quiwach take aj ehcham camanic, jeꞌ woꞌ chi maꞌ ok xa quichi̱ꞌ qui̱b chi cꞌuꞌlunic ru̱cꞌ haj wilic quitakꞌabjic wi̱ꞌ. eCvtikꞌorok laꞌ ru̱cꞌ take noꞌjbal na̱rakam chiri̱j. Chi jeꞌ reꞌ xa coric laj kꞌoric woꞌ na̱kꞌorom reh chi maꞌ eta nkꞌormojic chi maꞌ coric ta wach i cꞌuhbal cꞌahchiꞌ akꞌorom. Ru̱cꞌ aj i noꞌjbal enaꞌn, reꞌ take nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i cꞌuhbalanic naꞌn, enoquic cho quiqꞌuixꞌic ruꞌum chi maꞌxta jenoꞌ kꞌoric enbanjic chawi̱j i hat chꞌi̱l take nacꞌuhbalej take ruꞌum nok pa ricorquilal eticꞌuhbalanic. 9kvReꞌ cok ruꞌ, reꞌ ok hat ticꞌuhtunok reh holohic laj noꞌjbal chi ricꞌamaric quibe̱h chipam ribanaric take ato̱b laj camanic. Jeꞌ ricab nachaꞌn i cꞌuhbalanic, tikꞌorok ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis. Jeꞌ woꞌ, maꞌ ok xa chachoplom cok i cꞌuhbal naꞌn chi maꞌ atijem ta rij, k~OvTi̱to, jeꞌ woꞌ chic nikꞌor aweh chi chakꞌil woꞌ take qꞌuijolak chꞌi̱l take kꞌahxokak chi maꞌ ncaꞌn queh i noꞌjbal jeꞌ ru̱cꞌ xa chaꞌn aweh, quisicꞌ laꞌ ri̱j ricorquilal quicꞌacharic. Q}vJeꞌ woꞌ, chakꞌor queh chi maꞌxta caꞌnam queh i noꞌjbal jeꞌ ru̱cꞌ xa chaꞌn aweh. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌreꞌ, chakꞌor woꞌ queh chi quiwihꞌok chi tzꞌiro̱j ok wach quicꞌacharic eh quicholok woꞌ riliric pa̱m i quipa̱t. Jeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ i noꞌjbal encojoric queh take kꞌahxokak, reꞌ caxa̱ra chic take caꞌn chi banol ok take ato̱b laj noꞌjbal eh chi birinel ok take kꞌoric chiwach quibahi̱l reh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ riCꞌuhbal i Dios maꞌ eta no̱j chi cꞌuꞌtjbal xa ruꞌum paꞌ bih cꞌahchiꞌ ribanam jenoꞌ aj niminel. _|7vRu̱cꞌ aj ricꞌuhtjic i holohic laj quinoꞌjbal ncaꞌn, reꞌ take reꞌ eriban chi enquicꞌuhbalej take kꞌahxokak caxa̱ra chic take chi naquicꞌaxam i quibahi̱l chꞌi̱l take cacꞌu̱n quixkꞌu̱n. H{ vJeꞌ woꞌ, reꞌ take rijeb tak ixok pan acꞌuhtunic chakꞌor queh chi wilic ok rilokꞌil quicꞌacharic jeꞌ ricab ricꞌul chi queh take ixok quikꞌahsam quicꞌacharic pan kꞌab i Dios chi naquicamanic chiwach. Jeꞌ woꞌ, chi maꞌ ncaꞌn chi xa aj tzꞌakol wach cꞌuta̱j take. Chakꞌor woꞌ queh chi maꞌ ok aj xohcꞌrel take, reꞌ laꞌ caꞌn chi til aj cꞌuhtunel ok reh ribanaric holohic laj noꞌjbal chiwach i Dios. )zKvJeꞌ reꞌ nok, reꞌ take rijeb tak winak chi quixilac take aj niminel pan acꞌuhtunic chakꞌor tak queh chi maꞌ ok xa chaꞌn aweh noꞌjbal ncaꞌn. Jeꞌ woꞌ, chi holohic ok quinoꞌjbal reh chi yohbalamaj ok quiwach. Chꞌi̱l i reꞌ, chakꞌor woꞌ queh chi nquisicꞌ ok ri̱j quinoꞌjbal eh chi cow ok quicꞌux chi rinimjic i coric laj cꞌuhbal. Jeꞌ woꞌ chic, chakꞌor woꞌ queh chi xa yeꞌlic ok quikꞌab chi ricꞌaxaric cas quicha̱kꞌ eh chi xa cuyu̱l ok woꞌ take nancꞌulic lok tiꞌcꞌaxic chi quina̱. ~y wvJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi wilque̱b chic take aj cꞌuhbalanel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta quinoꞌjbal, chatijej take aj niminel ru̱cꞌ nicꞌ wach jeꞌ i noꞌjbal nkarak chipam i coric laj cꞌuhbal reꞌ hoj tijimaj wi̱ꞌ. Cx vJeꞌ woꞌ, reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ to̱b ta nquikꞌor chi nquinimej i Dios, xa aj chucul kꞌoric quicahnic take wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ quibano̱j ncꞌuhtunic lok chi maꞌ nquinimej ta i Dios. Jeꞌ woꞌ, xa pokꞌbal xaꞌaw wach i noꞌjbal ncaꞌn chiwach i Dios eh xa na ruꞌ maꞌ nquibiraj ta chic kꞌoric chiwach, maꞌ woꞌ ncaꞌn jenoꞌ ato̱b laj bano̱j cu̱cꞌ cas quicha̱kꞌ./w YvJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Ti̱to, reꞌ kꞌoric wili chacꞌuhtaj queh take aj niminel: Chi queh take quisakbem chic wach i ca̱mna ru̱cꞌ rinimjic i Jesus, reꞌ ricꞌuxuric take nicꞌ paꞌ qꞌuihal cꞌuxbal rikꞌor chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j cho reh i Moyses chi maꞌ tare̱t ta chi cꞌuxuric, maꞌ ricoj ta kamahc chiwach i Dios. Pa ricorquilal, wilic take aj cꞌuhbalanel nujunak pan ca̱mna reh cꞌahbilal eh quicowsam chic i ca̱mna chi maꞌxta quicojom wach ribiral i Jesus. Reꞌ take reꞌ, to̱b ta reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j cho reh Moyses rikꞌor chi wilic take cꞌuxbal tare̱t chi cꞌuxuric, nquikꞌor chi reꞌ ricꞌuxuric take cꞌuxbal reꞌreꞌ ricoj quimahc take cꞌacharel chiwach i Dios. Til coric, reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ xa chiri̱j chic ribanaric i cꞌahbilal no̱j i quicapew-bal eh wi xcaꞌn jenoꞌ cꞌahbilal maꞌ nquicꞌraj ta qui̱b chi wilic ta nak quimahc. Wv )vJeꞌ woꞌ, naquicana̱b lok wuluꞌ ribirmijic take kꞌoric ncaꞌn take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j xa tzꞌakoj wach rikꞌormojic jenoꞌ ribiral eh maꞌxta woꞌ chic quicꞌamam na̱ chaj bih rikꞌor take cꞌuhbal xa tikꞌimaj wach cuꞌum take cꞌacharel nquesaj lok qui̱b chipam i coric laj cꞌuhbal. ?u yv Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ Ti̱to reꞌ take kꞌoric nanikꞌorom wili til coric take eh ruꞌum aj reꞌ nikꞌor je aweh chi chapahba̱ꞌ acꞌux chi quikꞌilmijic take aj niminel ar Cre̱ta chi maꞌ reꞌ ta coric laj cꞌuhbal cꞌahchiꞌ quitahkem ru̱cꞌ rinimjic quicꞌuhbal take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ. Wi xakꞌil aj take aj niminel, reꞌ take reꞌ naricorjic woꞌ chic wach quinoꞌjbal chipam rinimjic i Jesus. Nt v Ru̱cꞌ ncaꞌn ribanaric take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, ntihkic wach rikꞌormojic i maꞌ holohic ta laj ribiral chiqui̱j take aj Cre̱ta, reꞌ xkꞌormojic cho ruꞌum jenaj queh quich quitinami̱t xwihꞌic cho najtir kꞌi̱j chi jenaj nim wach aj noꞌjbal chi quiwach. Jeꞌ aj wili rikꞌorom cho chiqui̱j aj Cre̱ta reꞌreꞌ: “Reꞌ take wich aj Cre̱ta, xa aj chucul kꞌoric take. Cꞌahbil woꞌ quinoꞌjbal eh maꞌ hab ta wach nquiponbej. Xa jeꞌ quicab take joskꞌ laj chicop, hamsaꞌ take eh kꞌe̱ꞌ woꞌ chic siqui̱l take, nqui rikꞌorom cho. =s uv Reꞌ aj take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ, curman chi naquipitiric reh chi maꞌ eta chic ncaꞌn jotꞌo̱j queh take aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nanhamaric pan quina̱ take toco̱m chic cꞌuhtunic reꞌ maꞌ tare̱t ta chi tijiljic, ar pan tak pa̱t reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take aj niminel qꞌuihal take maꞌ nquicꞌul ta chic i cꞌuhtunic chiri̱j i Jesus xa ruꞌum reh quikꞌorbal take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ. r -v Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ar pan tinamit Cre̱ta yohbal wach take aj chucul laj cꞌuhbalanel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ nca̱j ta chic quinimem i coric laj cꞌuhbal, xiꞌuctubic cho chaxilac tak chi jotꞌo̱j eh xa chabanlom aweh cꞌuta̱j ncaꞌn chi xa maꞌxta ricorquil. Til jeꞌ reꞌ ncaꞌn take aj cꞌuhbalanel jeꞌ ru̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ nquikꞌor queh take caj tahkanel chi wi nacoquic chipam rinimjic i Jesus, curman chi queh chi naquikꞌatam lok ritzꞌuhmal na̱ quicꞌachanbal. q !v Jeꞌ woꞌ chic, curman woꞌ chi reꞌ cꞌamol be̱h maꞌ ok xa no̱j nchalic ricapew-bal chiri̱j i cꞌuhbal nkachꞌica̱ꞌ wi̱ꞌ kacꞌux maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ xojtijiljic wi̱ꞌ chiꞌnchel i hoj aj niminel. Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ riwi̱ꞌ i noꞌjbal na̱wilom reh i hab wach na̱pahba̱b chi cꞌamol be̱h, reh chi jeꞌ reꞌ nachicꞌuhbalej take aj niminel ru̱cꞌ nicꞌ wach nacaꞌn i holonquilal, ewoꞌ nchol ripahkaljic queh chi naquicꞌamam na̱ i coric laj kꞌoric ncꞌuhtjic queh eh ewoꞌ richꞌuksaj quicꞌux take quisolcꞌonic pa ri̱j i kꞌoric chiri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ. 8p kvReꞌ laꞌ noꞌjbal naricꞌuhtunic ru̱cꞌ i cꞌamol be̱h reꞌreꞌ, reꞌ chi aj yeꞌol ok quipatal take ras richa̱kꞌ quiꞌo̱j cꞌolok ru̱cꞌ chi pahkanic patal. Jeꞌ woꞌ, xa chakꞌlam ok, maꞌ ok xa chaꞌn aweh noꞌjbal riban, coric ok wach ricꞌux cu̱cꞌ take ras richa̱kꞌ, tzꞌiro̱j ok wach ricapew-bal chi rinimjic take riCꞌuhbal i Dios eh nchol ok ripitjic ri̱b chi ribanaric i cꞌahbilal. ]o 5vJeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi nariwihꞌic chi aj ilol reh ritinami̱t i Dios, reꞌ cꞌamol be̱h na̱cojom curman chi maꞌxta ok bih kilmijic raj reh. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ woꞌ chic wili i noꞌjbal chawilow reh: Maꞌ ok xa kꞌitkꞌit ru̱cꞌ rinoꞌjbal. Maꞌ ok woꞌ xa mahnicꞌ reh joskꞌil. Jeꞌ woꞌ, maꞌ ok nchel aj xohcꞌrel, maꞌ ok xa aj sicꞌol wolic eh maꞌ ok woꞌ xa aj sahcꞌ tumi̱n ru̱cꞌ rijotꞌoric take ras richa̱kꞌ. n vJeꞌ aj wili xnikꞌor cho aweh: Xa hab wach na̱cojom chi cꞌamol be̱h reꞌ wili noꞌjbal chawilow reh: Maꞌxta ok kꞌoric chiri̱j ruꞌum ricorquilal wach ricꞌacharic. Wi wilic chic rehqꞌue̱n, xa jenaj ok chiwach maꞌ ok xa cꞌul aj u̱cꞌ. Jeꞌ woꞌ, wi wilic chic take racꞌu̱n rixkꞌu̱n, til ok coric chi aj niminel take ruꞌ, maꞌxta ok bih raj kilmijic queh ruꞌum chi cꞌahbilal ta nak cꞌahchiꞌque̱b, on chi maꞌ quibirinic ta chic kꞌoric chiwach quitu̱t caja̱w. 4m cvJeꞌ ricab ncꞌulic pan acꞌux, reꞌ hin xatnicana̱ꞌ cho chipam yeꞌa̱b Cre̱ta ribihnal reꞌ sutumaj ri̱j chi haꞌ. Jeꞌ reꞌ xniban reh chi reꞌ camanic xnipꞌut ribanaric chi quixilac take aj niminel ar, reꞌ chic i hat eticohlsonic wach. Jeꞌ woꞌ, xnikꞌor cho ricorquilal aweh nicꞌ wach riwi̱ꞌ nachapahba̱ꞌ take quinahsil aj niminel pan tak juꞌjun chi tinamit reh yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Ol vJeꞌ aj reꞌ, reꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam je hu̱j wili aweh hat Ti̱to reꞌ til manlic hat wacꞌu̱n chipam rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ ninimej woꞌ i hin. Nok cꞌahchiꞌ nitzꞌihmbam i hu̱j wili, reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nibanam niti̱j chawi̱j reh chi reꞌ ratoꞌbil i Ajabe̱s Dios chꞌi̱l i kAja̱w Jesus reꞌ kajcoꞌlonel, wihꞌok ta nak chana̱ eh reꞌ ok woꞌ chakꞌlamil chꞌi̱l sukquil cꞌuxlis nquiyew ruꞌ wihꞌok woꞌ awu̱cꞌ i hat. Reꞌ camanic naribanam Ti̱to pa ricamaj i Dios Dk vRuꞌum aj reꞌ yuꞌna naxirak cho rikꞌijil reꞌ sicꞌo̱j cho wach ruꞌum i Dios, reꞌ take cꞌacharel ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic niban quehtꞌalim chic rikꞌorbal i Dios chi nariyeb i junelic cꞌacharic eh reꞌ hin cꞌahchiꞌ nikꞌorom i cꞌuhbal reꞌreꞌ maj reꞌ Dios reꞌ kajcoꞌlonel xiritakꞌa̱ꞌ chi cꞌuhbalanic, jeꞌ woꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiwi̱j til chi nanikꞌorom haj wilic i rikꞌorom wi̱n. ej EvJeꞌ woꞌ, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nibanam nicamaj reh chi reꞌ take chiho̱j chi ritinami̱t i Dios xa chꞌiclic ok woꞌ quicꞌux chi ruyuꞌnjic i junelic cꞌacharic nariyeꞌeric queh. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios nok cu jaꞌ ntzꞌuhcric ta cho cꞌacharic wach acꞌal, riyeb chic cho rikꞌorbal chi nariyeb i junelic cꞌacharic eh reꞌ wili til coric, maj reꞌ Dios maꞌ reꞌ ta aj chucul kꞌoric, til woꞌ no̱j elok wach take paꞌ bih rikꞌor. Ki vReꞌ hin maꞌ Lu̱ꞌ, hin cꞌahchiꞌ nitzꞌihminic reh hu̱j wili. Reꞌ hin, hin raj camanom i Dios eh reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ xpahbanic wi̱n chi aj kꞌorol ribiral queh take chiho̱j chi ritinami̱t i Dios reh chi ru̱cꞌ i kꞌoric enikꞌor queh enquichꞌica̱ꞌ riman quicꞌux chiri̱j i Jesus. Chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa reꞌ ta enquirak chiri̱j nicꞌ nimal take cꞌuhbal nkꞌoric chiri̱j ricorquilal rinoꞌjbal i Dios, jeꞌ laꞌ woꞌ enquirak chiri̱j i cꞌacharic nkaꞌn i hoj chi riyeꞌeric rilokꞌil i Dios. Bh}Hat-tak was nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ ta nak i kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, camanok awu̱cꞌ tak reh chi reꞌ hat-tak enayew tak rilokꞌil chi junelic kꞌi̱j sakom i xa jenaj woꞌ chi Dios nok wilic eh nahsil aj noꞌjbal woꞌ nok wilic. Jeꞌ ta nak reꞌ cꞌulurok.gyJeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ cꞌuhbalanic chiri̱j ribiral i Jesus reꞌreꞌ maꞌ poyo̱j ta chic wach reꞌ laꞌ Dios xiban chic chi nbirmijic reꞌ kꞌorel tzꞌihmbimaj woꞌ cho cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios najtir ar chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Chi jeꞌ aj reꞌ ribanam chic cho i Dios reꞌ xa cꞌachlic woꞌ chi junpech, reꞌreꞌ xtakꞌanic keh rikꞌormojic i cꞌuhbal reꞌreꞌ reh chi chiꞌnchel take cꞌacharel enquinaꞌbej wach eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ nok quicꞌulum chic i rikꞌorbal enyeꞌeric woꞌ queh chi enchꞌihquic quicꞌux chiri̱j i Jesus. fPa niti̱j nikꞌor woꞌ johtok reh chi chatik ta nak tak juꞌ chi paꞌalca̱t tak chi cow chiri̱j animinic tak. Jeꞌ ta nak reꞌ cꞌulurok awu̱cꞌ tak ru̱cꞌ take kꞌoric nyeꞌbic risukquil acꞌux tak ru̱cꞌ i cꞌuhbal nikꞌor chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Coric, reꞌ cꞌuhbalanic wili xwihꞌic chi poyo̱j cho wach chi quiwach take cꞌacharel xicꞌacharic najtir kꞌi̱j, raj yuꞌna maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ wilic reꞌ laꞌ i Dios riyeb chic chi nbirmijic. peYTil pan coric reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi na niban johtok niti̱j chiwach i Dios chawi̱j tak nipahkaj reh chi reꞌ kAja̱w Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric til xa wilic ok woꞌ awu̱cꞌ tak chi atobjic tak. [d/Jeꞌ woꞌ reꞌ riban je i maꞌ Ca̱yo, cꞌahchiꞌ woꞌ riyeb je risukquil acꞌux tak. Reꞌ aj niminel wili, reꞌ i cꞌahchiꞌ riyeꞌbic nipatal yuꞌna, ar pa ripa̱t riyew kꞌab queh take kich aj niminel aj ayuꞌ chi nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Era̱sto reꞌ aj ilol ribehsjic tumi̱n reh tinamit ayuꞌ eh chꞌi̱l woꞌ i wich aj niminel Cuwa̱rto ribihnal cꞌahchiꞌ quiyeb je risukquil acꞌux tak. cJeꞌ woꞌ reꞌ i maꞌ Te̱rsiyo reꞌ xnipahkaj reh chi xitzꞌihmbaj i hu̱j wili, cꞌahchiꞌ woꞌ riyeb risukquil acꞌux tak. FbReꞌ chic yuꞌna nwa̱j woꞌ nikꞌorom je aweh tak chi reꞌ take wich aj niminel wilque̱b ayuꞌ tiquicꞌalenej tak je. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ Timote̱yo reꞌ aj toꞌo̱l wi̱n, chꞌi̱l take wich nitinami̱t reꞌ maꞌ Lu̱syo, reꞌ maꞌ Jason chꞌi̱l i maꞌ Sosi̱pater. haIChiri̱j chic rikꞌormojic aweh tak reꞌreꞌ, nikꞌor woꞌ aweh tak chi xa nicꞌ yuꞌ chi kawach narichalic rikꞌijil nok reꞌ Dios reꞌ aj yeꞌol reh sukquil cꞌuxlis narisacham wach chi junpech i rajawric i aj Yahm reꞌ Satanas woꞌ ribihnal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ nakayakꞌabem pan ko̱k chi junpech i rajawric wilic. Je reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hin niban johtok niti̱j chi reꞌ Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chiyew cho rinimal wach ratoꞌbil chana̱ hat-tak wich aj niminel. Reꞌ take cohlsbal je wach rikꞌorbal
i maꞌ Lu̱ꞌ cu̱cꞌ niminel ar Ro̱ma `3Was tak nicha̱kꞌ, to̱b ta coric ruꞌ chi til kꞌe̱ꞌ sukquil pan wa̱mna awuꞌum aweh tak maj xa haj ta chic maꞌ xo̱j lok ribiral chi reꞌ hat-tak nanimej tak i Jesus chi manlic, reꞌ hin xa cu nwa̱j woꞌ niyeb aweh tak jenaj chic noꞌjbal chi jeꞌ wili: Wilic ok anoꞌjbal tak chi rehtꞌaljic haj wilic take holohic laj bano̱j ra̱j banaric eh maꞌ ok cꞌahbil enaꞌn tak. v_eeh nipahkaj chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take reꞌ maꞌ reꞌ ta chiri̱j i camanic chi rikꞌormojic ribiral i Ajabe̱s Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric nquiyew quicꞌux, chiri̱j laꞌ chic rikꞌormojic chaj bih ra̱j on maꞌ ra̱j cꞌuxuric nquiyew quicꞌux. Chi jeꞌ reꞌ quinoꞌjbal, xa jeꞌ na nchel holohic chic eh xa chꞌublic chic wach i kꞌoric ncaꞌn chi rijotꞌoric quicapew-bal take quibirinic queh. Xa nicꞌ yuꞌ narisacharic wach
rajawric aj Yahm '^GJeꞌ woꞌ chic, til nwa̱j nipahkam aweh hat-tak was nicha̱kꞌ aj niminel i wili: Chayohbalej awi̱b tak chi quiwach take cꞌacharel quicojbic chꞌakoj i̱b chi quixilac take aj niminel eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ nquipit chi reꞌ take aj niminel cow enquipahba̱ꞌ quicꞌux chiri̱j take tijinic tijimaj take wi̱ꞌ. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nipahkaj woꞌ aweh tak chi maꞌ junehtej awi̱b tak cu̱cꞌ C]Yuꞌna hat-tak aj niminel wilca̱t tak ar Ro̱ma, nok awilom tak chic wach i hu̱j wili nwa̱j chi chayew woꞌ tak risukquil acꞌux tak chawibil awi̱b tak ru̱cꞌ i chakꞌlamil nelic cho cu pan awa̱mna tak. Jeꞌ woꞌ nwa̱j nikꞌorom je aweh tak yuꞌna chi reꞌ take aj niminel reh Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ nquimol qui̱b ayuꞌ chi rilokꞌonjic wach i Dios, nquiyew woꞌ je risukquil acꞌux tak. T\!Jeꞌ woꞌ chayew tak risukquil quicꞌux take aj niminel jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Pilo̱lco, reꞌ tiꞌ Ju̱lya, reꞌ maꞌ Nere̱yo chꞌi̱l i rana̱b eh jeꞌ woꞌ reꞌ i maꞌ Oli̱npas. Jeꞌ woꞌ chayew tak risukquil quicꞌux take quich aj niminel nquimol qui̱b quichꞌi̱l chi rilokꞌonjic wach i Dios. '[GWilic woꞌ toco̱m chic take aj niminel nwa̱j chi na̱yeb tak risukquil quicꞌux eh reꞌ take reꞌ jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Asi̱ncrito, reꞌ maꞌ Peleco̱nte, reꞌ maꞌ He̱rmas, reꞌ maꞌ Patoro̱was, chꞌi̱l i maꞌ He̱rmes. Nachayew tak risukquil quicꞌux take reꞌ, chayew woꞌ tak risukquil quicꞌux take aj niminel nquimol qui̱b quichꞌi̱l chi rilokꞌonjic wach i Dios. Z Jeꞌ woꞌ nwa̱j chi enayew tak risukquil ricꞌux i maꞌ Ru̱po reꞌ jenaj aj niminel lo̱kꞌ riwaꞌric chi quiwach take cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, chayew risukquil ricꞌux ritu̱t i maꞌ Ru̱po reꞌreꞌ, reꞌ jeꞌ hin racꞌu̱n nok wilqui̱n chiwach. >Yu Nwa̱j woꞌ chi chayew tak risukquil ricꞌux i tiꞌ Tripe̱na chꞌi̱l i tiꞌ Tripo̱sa. Reꞌ take quib ixok reꞌreꞌ cow quicamanic chi rikꞌormojic ribiral i Ajabe̱s Jesus. Jenaj chic tiꞌ ixok nwa̱j woꞌ chi na̱yeb tak risukquil ricꞌux, reꞌ i tiꞌ ixok Pe̱rsira ribihnal reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj. Reꞌ ixok reꞌreꞌ jenaj aj niminel cow woꞌ ncamanic chi rikꞌormojic ribiral i Ajabe̱s Jesus. mXS Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak ru̱cꞌ wich nitinami̱t maꞌ Heroryon, jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take jeꞌ ru̱cꞌ quichꞌica̱b chic quicꞌux chiri̱j i Ajabe̱s Jesus reꞌ maꞌ Narsi̱so chꞌi̱l take raj pan pa̱t. EW Jeꞌ woꞌ nwa̱j chi chayew tak risukquil ricꞌux i maꞌ Ape̱les reꞌ ruꞌum reh take pajaric iqꞌuinak lok wi̱ꞌ ncꞌutunic chi reꞌreꞌ til chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Chayew woꞌ tak risukquil ricꞌux maꞌ Aristo̱wulo chꞌi̱l take raj pan pa̱t. V' Jeꞌ woꞌ reꞌ i maꞌ Urwa̱no reꞌ waj toꞌo̱l chipam i camanic chi rikꞌormojic ribiral Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, chayew woꞌ tak risukquil ricꞌux. Chayew woꞌ tak risukquil ricꞌux i maꞌ Esta̱quis reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj. +UOChayew woꞌ risukquil ricꞌux i maꞌ A̱mpilyas, reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj ruꞌum reh richꞌiquinjic ricꞌux riban chiri̱j i Ajabe̱s Jesus. ]T3Jeꞌ woꞌ nwa̱j chi enayew tak risukquil quicꞌux i Antro̱nico chꞌi̱l i Ju̱nyas. Reꞌ wich nitinami̱t take reꞌ junpech xicojoric woꞌ pan che̱ꞌ wichꞌi̱l ruꞌum reh kaniminic. Chiqui̱j take qui̱b reꞌreꞌ nikꞌor woꞌ aweh tak chi reꞌ quicamaj lo̱kꞌ riwaꞌric chi quiwach take nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel i Jesus. Jeꞌ woꞌ chic nikꞌor aweh tak chi reꞌ take reꞌ pe̱t xquinimej i kAja̱w Jesus chi niwach i hin. S/Jenaj chic aj niminel nwa̱j chi na̱yeb tak risukquil ricꞌux, reꞌ i Mari̱ya reꞌ jenaj ixok kꞌe̱ꞌ cow ncamanic chi atobjic tak. WR'Nachayew tak risukquil quicꞌux i Pirsi̱la chꞌi̱l i Aqui̱la, chayew woꞌ tak risukquil quicꞌux take aj niminel nquimol qui̱b chipam pa̱t yeꞌo̱j chi molbal i̱b cuꞌum take quib chi cꞌacharel reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chayew tak risukquil ricꞌux i maꞌ Epe̱neto reꞌ til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nwicꞌraj. Reꞌ Epe̱neto reꞌreꞌ, reꞌ aj reꞌ i pe̱t be̱h ar pa riyukꞌul i A̱sya chi rinimjic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. VQ%Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ xquiyew pan yohbalil i quicꞌacharic chi ricoꞌljic ri̱j nicꞌacharic i hin. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej chi xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ eh maꞌ xa ta hin niban i tiyoxonic, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ ncaꞌn take wich aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel take reꞌ nquimol qui̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios ar pan tak yeꞌa̱b nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach. 7PgChiri̱j chic ripahkaljic aweh tak reꞌreꞌ, nipahkaj woꞌ chi chayew tak risukquil ricꞌux i wich aj niminel Pirsi̱la richꞌi̱l i ribahi̱l reꞌ Aqui̱la ribihnal. Reꞌ take reꞌ quicamanic chi waj toꞌo̱l take chi rikꞌormojic ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. COchi jeꞌ ricab nok curman chi queh take aj niminel reh Jesus chi nquicꞌul qui̱b pan sukquil cꞌuxlis, jeꞌ woꞌ reꞌ ricꞌuluric chaꞌn tak wich aj niminel reꞌreꞌ ruꞌum nok chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Ajabe̱s Jesus. Reꞌ hat-tak ajic chatoꞌbej tak ru̱cꞌ paꞌ bih ra̱j tobjic wi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nipahkaj aweh tak chi na̱banam tak maj reꞌ Pe̱we reꞌreꞌ qꞌuih ritoꞌbem take eh hin woꞌ ritoꞌbem hin. ^N 7Reꞌ chic yuꞌna was tak nicha̱kꞌ nwa̱j nikꞌoric awu̱cꞌ tak chiri̱j i kana̱b pan niminic reꞌ Pe̱we ribihnal, reꞌ kꞌe̱ꞌ holohic rinoꞌjbal eh wilic woꞌ ricamaj chi aj toꞌo̱l queh take aj niminel ar pan tinamit reꞌ Sencre̱ya ribihnal. Reꞌreꞌ ponic reh ar awu̱cꞌ tak eh ruꞌum aj reꞌ nipahkaj aweh tak M!Chi jeꞌ reꞌ pahkanic naꞌn hat-tak reꞌ hin jeꞌ woꞌ wili i ti̱j niban chawi̱j hat-tak: Reꞌ Dios reꞌ aj yeꞌol reh risukquil laj cꞌuxlis, xa wilic ok woꞌ awu̱cꞌ tak chi junelic pan acꞌacharic tak. Jeꞌ ta nak reꞌ cꞌulurok.L Nipahkaj aj aweh tak i atoꞌbil reꞌreꞌ reh chi jeꞌ reꞌ suksuk nicꞌux equino̱j cꞌolok chi akꞌoꞌrjic tak wi laꞌ reꞌ Dios xa̱j riyeb kꞌab wi̱n chi jeꞌ reꞌ eniban. Jeꞌ woꞌ nipahkaj chi jeꞌ reꞌ enaꞌn tak reh chi nakamol ki̱b chi kunchelal, maꞌ xa reꞌ ta enwihꞌic jenaj rinimal sukquil cꞌuxlis elaꞌ woꞌ nirak soꞌ hiꞌlbal wi̱n. kKOJeꞌ woꞌ, tipahkanok tak reh chi equiricoꞌlej chi quiwach take tinamit quicꞌacharic pa riyukꞌul Jure̱ya jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta aj niminel reh Dios take. Chapahkaj woꞌ tak reh chi reꞌ take wich aj niminel quicꞌacharic ar Jerusalen enquicꞌul ru̱cꞌ sukquil cꞌuxlis i moloj wach tumi̱n cꞌahchiꞌ nicꞌamam je ar cu̱cꞌ. FJHat-tak wich aj niminel, ruꞌum chi ar chic chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chꞌiclic acꞌux tak eh chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nbanic chi wilic cꞌaxoj i̱b awu̱cꞌ tak, reꞌ hin nipahkaj aweh tak i toꞌbonic wili chi tipahkanok tak pan ati̱j chi reꞌ Dios equiritoꞌbej cho. kIONok wilqui̱n chic ponok chaxilac tak reꞌ hin til wehtꞌalim chi yohbal wach ricuseꞌsbal i Dios na̱cꞌulum tak ruꞌum reh ribirmijic i ribiral nyeꞌbic sukquil cꞌuxlis queh take cꞌacharel quiniminic reh reꞌ nkꞌoric chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ maꞌ Lu̱ꞌ ripahkaj chi
naribanaric ti̱j chiri̱j `H9Jeꞌ reꞌ ajic nok nicohlam chic cho nicamaj wili chi rikꞌahsjic i moloj wach tumi̱n queh take kas kacha̱kꞌ aj niminel ar Jerusalen, nawiqꞌuic ponok awu̱cꞌ tak chipam i wojic ar pan tinamit Espa̱nya. GReꞌ take aj Masero̱nya chꞌi̱l take aj Aca̱ya xquicapaj chi riyeꞌeric i toꞌbal reꞌreꞌ maj jeꞌ ricab chi wilic ta nak jenoꞌ quicꞌa̱s curman chi queh chi naquitojom, reꞌ take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ nquicꞌraj chi wilic jenaj toꞌbal ra̱j risolcꞌjic queh take kas kacha̱kꞌ aj niminel ar Jerusalen chi jelow-bal rikꞌormojic i suk laj kꞌoric chiri̱j i Jesus xbanjic queh ru̱cꞌ ritoꞌbal i rUxlabal i Dios. Ruꞌum aj reꞌ chi jeꞌ ricab risolcꞌjic jenoꞌ quicꞌa̱s, cꞌahchiꞌ quiyeb je quitzꞌa̱k chi quitobjic take kas kacha̱kꞌ aj niminel ar Jerusalen. s|{z:xvu`s]3vChiri̱j chic rikꞌormojic je aweh wili, jeꞌ woꞌ nikꞌor je aweh take kꞌoric wili: Reꞌ take wichꞌi̱l reꞌ wilque̱b wu̱cꞌ yuꞌna chipam ricamaj i Dios, cꞌahchiꞌ quitakꞌa̱b je risukquil acꞌux tak. Jeꞌ reꞌ nok chayew risukquil quicꞌux i nicꞌ paꞌ qꞌuihal take kich aj niminel wilque̱b ar Cre̱ta reꞌ tiꞌ kojquicꞌraj chipam ricamaj i Dios. Reꞌ ta nak ratoꞌbil i kAja̱w Dios wihꞌok awu̱cꞌ tak chawunchelal.wvRu̱cꞌ i pahkanic niban je aweh reꞌreꞌ, reꞌ nwa̱j chiri̱j i hin reh chi reꞌ take kich aj niminel ar Cre̱ta maꞌ ok nchel eno̱j corjok wach i kꞌoric nbanaric chiri̱j chi xa siqui̱l laj cꞌacharel take. Jeꞌ woꞌ nwa̱j chi enquiniqꞌuej quikꞌi̱j chi ritijiljic qui̱b chi ritobjic take cas quicha̱kꞌ wilic quicꞌaxquilal chipam quicꞌacharic. Cv Jeꞌ woꞌ, jenaj chic pahkanic nwa̱j nibanam je aweh wili: Nok chi xa elic chic je aweh chipam i tinamit Cre̱ta, chacuy chamol chi quina̱ take kich aj niminel aj Cre̱ta jenoꞌ ritoꞌbal i maꞌ Se̱nas reꞌ aj noꞌjbal chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Apo̱los. Jeꞌ reꞌ chaꞌn reh chi reꞌ take quib chi kich aj niminel reꞌreꞌ maꞌ eta quicahnic chi maꞌxta bih wilic queh reh quibehbal. v Ti̱to, nwa̱j nikꞌorom je aweh chi cꞌahchiꞌ nicapam ritakꞌabjic je awu̱cꞌ i maꞌ Arte̱mas on reꞌ maꞌ Ti̱quico. Wi xponic nchel awu̱cꞌ xa hab paꞌ wach queh quib wili, nipahkaj aweh chi til chaloqꞌuej ti cho awi̱b chi equincꞌul arak ar pan tinamit Nico̱polis ribihnal reꞌ xnicapaj chi ar nawicꞌsam wi̱ꞌ i rikꞌijil i kꞌelej jab oquic cho reh. Y+v Jeꞌ reꞌ chaꞌn maj reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa ru̱cꞌ i noꞌjbal riban ehtꞌalamaj chic chi xiyoj chic ricꞌux chi niminic, xa reꞌ chic ribanaric i mahc wilic chiwach eh chi jeꞌ reꞌ tanlic chic china̱ chi ericꞌul i tiꞌcꞌaxic ruꞌum i Dios. Quib xib chic take rikꞌorbal
maꞌ Lu̱ꞌ ru̱cꞌ Ti̱to Ov Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn ru̱cꞌ xa hab wach jenoꞌ cꞌacharel aj niminel chic reꞌ ricoj cho chꞌakoj i̱b chaxilac hat-tak aj niminel, chakꞌil eh chacoj woꞌ rinoꞌjbal reꞌ cok ruꞌ chiri̱j chi akꞌilim chic junpech on caꞌpech ok, wi maꞌ xatrinimej ma̱coj aj chic pa riman chi quixilac take aj niminel. v Haj cok wilic maꞌ nwa̱j ta chi na̱cꞌulum awu̱cꞌ i hat Ti̱to, reꞌ chi reꞌ take maꞌ reꞌ ta coric laj aj cꞌuhbalanel take equiꞌoquic chi cꞌuhtunic queh take aj niminel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ naquiꞌoquic chi kꞌoric chiri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xa memil laj noꞌjbal nquikꞌor. Jeꞌ reꞌ ncaꞌn nansiqꞌuiric ri̱j rikꞌijil quicꞌacharic take cho ma̱m tiꞌt quikꞌoric chiri̱j, on naquiꞌoquic chi cꞌuhbalanic nquichop qui̱b chi wolic chi quibil qui̱b. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chapit take aj cꞌuhbalanel reꞌreꞌ reh chi maꞌ eta quiꞌoquic chaxilac tak ruꞌum nok reꞌ take kꞌoric nquikꞌor xa maꞌxta camaj take chi quitobjic take aj niminel chipam quicꞌacharic. 2v}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i0i$ii ihhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg]gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`*```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE?E3E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?6?*???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////}/q/e/Z/N/B/6/*///............v.l.a.V.K.@.5.*... -------------z-o-d-Y-N-C-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+_+T+I+>+3+(+++************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'%'' '&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  ymaUI=1% }qeYMB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! ymaUI>2&~rfZNB6*v  '+  &*  %)  $(  #'  "&  !%  $  #  "  !                                                           6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h   g 8f 7e 6d 5c 4b 3a 2` 1_ 0^ /] .\ -[ ,Z +Y *X )W (V 'U &T %S $R #Q "P !O  N M L K J I H G F E D C B A @ ? > = <  ;  :  9  8  7 6 5 4 3 2 1 0  / 2. 1- 0, /+ .* -) ,( +' *& )% ($ '# &" %! $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                 ~ } | { z  y &x %w $v #u "t !s  r q p o n m l k j i h g f e d c b a `  _  ^  ]  \  [ Z Y X W V U T  S 4R 3Q 2P 1O 0N /M .L -K ,J +I *H )G (F 'E &D %C $B #A "@ !?  > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !     P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                       " !                         / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                                          ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s  ,r  +q  *p  )o  (n  'm  &l  %k  $j  #i  "h  !g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H   G  !F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  4%  3$  2#  1"  0!  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  & % $ # " !                                        % $ # " !                            ~  } | { z y x w v  u 8t 7s 6r 5q 4p 3o 2n 1m 0l /k .j -i ,h +g *f )e (d 'c &b %a $` #_ "^ !]  \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J  I  H  G  F  E D C B A @ ? >  = +< *; ): (9 '8 &7 %6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                    ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i Bh Ag @f ?e >d =c <b ;a :` 9_ 8^ 7] 6\ 5[ 4Z 3Y 2X 1W 0V /U .T -S ,R +Q *P )O (N 'M &L %K $J #I "H !G  F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4  3  2  1  0  / . - , + * ) (  ' K& J% I$ H# G" F! E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                   ~ } |  { 'z &y %x $w #v "u !t  s r q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T .S -R ,Q +P *O )N (M 'L &K %J $I #H "G !F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  & .% -$ ,# +" *! ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                                   ~ } | {  z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ '] &\ %[ $Z #Y "X !W  V U T S R Q P O N M L K J I H G F E D  C  B  A  @  ? > = < ; : 9 8  7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '  &  %  $  #  "  !  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `   _  &^  %]  $\  #[  "Z  !Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :   9 "8 !7  6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $  #  "  !                                                 " !                                        0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                             ~ } | { z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [   Z   Y   X   W   V  U  T  S  R  Q  P  O  N -l|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzKz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhf3f(fffeeeeeeeeeeeeexemebeWeLeAe6e+e ee ddddddddddddd{dpdedZdOdDd9d-d!dd ccccccccccccycmcacUcIc=c1c%cccbbbbbbbbbbb~brbfbZbNbBb6b*bbbaaaaaaaaaaaavaja_aSaGa;a/a#aa ````````````{`o`c`W`K`?`3`'```____________s_g_[_O_C_7_+___^^^^^^^^^^^^x^l^`^T^H^<^0^$^^ ^]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\u\i\]\Q\E\9\-\!\\ [[[[[[[[[[[[y[m[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHS@2@&@@@????????????s?g?[?O?C?7?+???>>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >===========~=s=h=]=R=G=<=1=&===<<<<<<<<<<<<121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************u*i*]*Q*E*:*.*"** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)2)&)))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%t%h%\%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########}#q#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g [ O C 7 +   xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, xl                                                                                             ~ }  | #{ "z !y  x w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ; (: '9 &8 %7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ )] (\ '[ &Z %Y $X #W "V !U  T S R Q P O N M L K J I H G F E D C B  A  @  ?  >  = < ; : 9 8 7 6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !           4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                 ~  +}  *|  ){  (z  'y  &x  %w  $v  #u  "t  !s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - ,  + <* ;) :( 9' 8& 7% 6$ 5# 4" 3! 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                               ~ } | { z y x  w /v .u -t ,s +r *q )p (o 'n &m %l $k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :   9   8   7   6  5  4  3  2  1  0  /  .                                                                    ~ *} )| ({ 'z &y %x $w #v "u !t  s r q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T (S 'R &Q %P $O #N "M !L  K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4 3 2 1 0 / . -  , + * ) ( ' & % $ # " !                      !                                                                                                               &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `   _  9^  8]  7\  6[  5Z  4Y  3X  2W  1V  0U  /T  .S  -R  ,Q  +P  *O  )N  (M  'L  &K  %J  $I  #H  "G  !F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  *%  )$  (#  '"  &!  %  $  #  "  !                                                                  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d   c G b F a E ` D _ C ^ B ] A \ @ [ ? Z > Y = X < W ; V : U 9 T 8 S 7 R 6 Q 5 P 4 O 3 N 2 M 1 L 0 K / J . I - H , G + F * E ) D ( C ' B & A % @ $ ? # > " = ! <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !           /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                        ~  }  |  {   z  3 y  2 x  1 w  0 v  / u  . t  - s  , r  + q  * p  ) o  ( n  ' m  & l  % k  $ j  # i  " h  ! g   f   e   d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G 5M 4L 3K 2J 1I 0H /G .F -E ,D +C *B )A (@ '? &> %= $< #; ": !9  8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !          8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                          ~  }  | { z y x w v u  t /s .r -q ,p +o *n )m (l 'k &j %i $h #g "f !e  d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R  Q  P  O  N  M L K J I H G F  E 0D /C .B -A ,@ +? *> )= (< '; &: %9 $8 #7 "6 !5  4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # "  !                  + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    # " !      ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c  #b  "a  !`  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @  ;?  :>  9=  8<  7;  6:  59  48  37  26  15  04  /3  .2  -1  ,0  +/  *.  )-   I}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*| || {{{{{{{{{{{{{{{p{e{Z{O{D{9{.{#{{ {zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHzw2w&wwwvvvvvvvvvvvvsvgv[vOvCv7v+vvvuuuuuuuuuuuuxulu`uTuHur2r&rrrqqqqqqqqqqqqsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwpkp_pSpGp;p0p$pp pooooooooooo|opodoXoLo@o5o)ooonnnnnnnnnnnnunin]nQnEn9n-n!nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmllllllllllllslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkxklk`kTkHkh2h&hhhggggggggggggggzgpgfg\gRgHg>g4g*g gg gfffffffffffffxfmfbfWfLfAf6f+f!ff feeeeeeeeeeee|eqefe[ePeEe:e/e%eeedddddddddddddudjd_dTdId?d4d)dddccccccccccccczcocdcYcNcCc8c-c"cc cbbbbbbbbbbbbxblb`bTbHb_2_&___^^^^^^^^^^^^s^g^[^O^C^7^+^^^]]]]]]]]]]]]x]l]`]T]H]<]0]$]] ]\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X/X#XX XWWWWWWWWWWW|WpWdWXWLW@W4W(WWWVVVVVVVVVVVVtVhV\VPVDV8V,V VVUUUUUUUUUUUUxUlU`UUUIU=U1U%UU UTTTTTTTTTTT}TqTeTYTMTAT7T,T!TT TSSSSSSSSSSSS|SqSfS[SPSES:S/S#SS RRRRRRRRRRRR{RoRdRXRLR@R4R(RRRQQQQQQQQQQQQuQiQ]QQQEQ9Q-Q!QQ PPPPPPPPPPPPzPnPbPVPJP>P2P&PPPOOOOOOOOOOOOsOgO[OOOCO7O+OOONNNNNNNNNNNNxNlN`NTNHND2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBwBkB_BSBHB?2?&???>>>>>>>>>>>~>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=/=#== <<<<<<<<<<<<|+2+&+++*************t*i*^*S*H*=*2*'***))))))))))))t)i)])Q)E)9)-)!)) ((((((((((((z(n(b(V(J(>(2(&(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&x&l&`&T&H&<&0&$&& &%%%%%%%%%%%%y%n%c%X%M%B%7%,%!%% %$$$$$$$$$$$|$p$d$X$L$@$4$($$$############u#i#]#Q#E#9#-#!## """"""""""""z"n"b"V"J">"2"&"""!!!!!!!!!!!!!t!i!^!S!H!3(yncXMB7+wk`TH<0$ }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3(th\PD8, ymaUI>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH=1%                          (  '  &  %  $  #  "  !                                                          ~   }  ' |  & {  % z  $ y  # x  " w  ! v  u   t   s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G  F  E  D  C  B   A   @   ?   >   =   <   ;   :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .   -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                     ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /   .   -   ,   +  *  )  (  '  &  %  $  # v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bQ bP bO bN bM bL bK bJ b I b H b G b F b E bD bC bB bA b@ b? b>  b= b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b 0 b / b . b - b , b+ b* b) b( b' b& b%  b$ b# b" b! b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D { D z D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k  D j D i D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R  D Q D P D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ;  D :  D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : :~ :} :| :{ :z :y  :x :w :v :u :t :s :r :q :p :o :n :m :l :k :j :i :h :g : f : e : d : c : b :a :` :_ :^ :] :\ :[  :Z  :Y  :X  :W  :V  :U  :T  :S  :R  :Q  :P  :O  :N  :M  :L  :K  :J  :I  : H  : G  : F  : E  : D  :C  :B  :A  :@  :?  :>  :=  :< 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 | & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & &  & ~ & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b  & a & ` & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E  & D & C & B & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0  & /  & .  & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  !/  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                            ~ } |  { z y x w  v  u  t  s  r q p o n m l k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                     "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                                     ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s  $r  #q  "p  !o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P   O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :  !9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                  ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                       ~  } | { z y x w v  u t s r q p o n m l k j i h g f e  d  c  b  a  ` _ ^ ] \ [ Z Y  X   W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D   C   B   A   @  ?  >  =  <  ;  :  9  8                                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                               kW|pdXMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~#~~ ~}}}}}}}}}}}}~}s}h}]}R}G}<}1}&}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{3{'{{{zzzzzzzzzzzztzhz\zPzDz8z,z!zz yyyyyyyyyyyyyymyayUyIy=y3y(yyyxxxxxxxxxxxxxxxmxbxWxLxAx6x+x xxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHwq3q'qqqppppppppppppspgp[pOpCp7p+pppooooooooooooxolo`oToHoj3j(jjjiiiiiiiiiiiiitihi\iPiDi8i,i iihhhhhhhhhhhhxhlh`hThIh=h1h%hh hggggggggggg}gqgegYgMgBg6g*gggffffffffffffwfkf_fSfGf;f/f#ff feeeeeeeeeee|epedeXeMeAe5e)eeeddddddddddddvdjd^dRdFd:d.d"dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c'cccbbbbbbbbbbbbtbib]bQbEb9b-b!bb aaaaaaaaaaaazanabaVaJa>a2a&aaa````````````s`g`[`O`C`7`+```____________x_l_`_T_H_<_0_$__ _^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXxXlX`XTXHX  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4   3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  & % $ # "  !                                                                                                                                                                                                                                                -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !       _   ^   ]   \   [  Z  Y  X  W  V  U  T  S                                                                                                                                                                                      ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l   k   j   i   h  g  f  e  d  c  b  a  `               ~ } | {  z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q P O N M L K J I H G F E  D  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !      F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4   3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #   "  !